Indridason Arnaldur Erlendur Sveinsson 7 Zimny wiatr

ARNALDUR INDRIÐASON

Zimny Wiatr Przełożył Jacek Godek Tytuł oryginału: Vetrarborgin

Akcja powieści jest fikcyjna. Imiona, nazwiska, postaci i wydarzenia zostały wymyślone przez autora.

Czy jestem tym, co jeszcze żyje, Czy tamtym, który zmarł? Steinn Steinarr, Na cmentarzu1

1

Steinn Steinarr (wł. Aðalsteinn Kristmundsson, 1908-1958) – poeta islandzki, przez wielu uznawany za najwybitniejszego poetę dwudziestego wieku. Autor poematu Czas i woda.

1

Mogli się domyślać, w jakim jest wieku, lecz określenie, z której części świata pochodzi, było o wiele trudniejszym zadaniem. Na oko mógł mieć jakieś dziesięć lat. Ubrany był w rozpiętą szarą kurtkę z kapturem i spodnie w zielonych i brązowych kolorach maskujących, jakby wojskowych. Na plecach miał tornister. Jeden trzewik zsunął się z nogi, odkrywając dziurę w skarpetce. Wystawał przez nią palec. Chłopiec był bez rękawiczek i bez czapki. Czarne, skute lodem włosy zdążyły przymarznąć do podłoża. Leżał na brzuchu z głową zwróconą do nich policzkiem. Zastygły wzrok utkwił w zamarzniętej ziemi. Spoczywał we krwi, która też już zaczęła zamarzać. Elinborg uklękła przy zwłokach. – Mój Boże – westchnęła. – Co tu się właściwie dzieje? Wyciągnęła rękę, jakby chciała dotknąć ciała. Można było odnieść wrażenie, że chłopiec położył się tylko na chwilę. Źle się czuła. Nie wierzyła własnym oczom. – Nie dotykaj go – powiedział spokojnie Erlendur. Stał nad zwłokami, a obok niego Sigurdur Oli przestępował z nogi na nogę. – Musiało mu być zimno – wymamrotała Elinborg, cofając rękę. Była połowa stycznia. Do końca roku zima nie dawała się we znaki, ale potem zrobiło się mroźno. Ziemię skuła twarda pokrywa lodowa, a północny wiatr jęczał i wył między blokami. Nad ziemią unosiły się wielkie welony śnieżne. Tu i ówdzie zbierały się w nieduże zaspy, a wiatr zdmuchiwał z wierzchu drobne płatki. Podbiegunowy wiatr szczypał w twarz, wciskał się pod ubrania, przenikał do kości. Erlendur wsadził ręce głęboko w kieszenie zimowego płaszcza. Przeszedł go dreszcz. Choć minęła dopiero czwarta, było już ciemno, a ciężkie chmury wisiały nisko nad ziemią. – Dlaczego szyje się takie wojskowe spodnie dla dzieci? – odezwał się komisarz. Stali skupieni nad ciałem chłopca. Niebieskie światła radiowozów odbijały się od bloku i okolicznych domów. Nieliczni przechodnie zgromadzili się wokół aut. Pojawili się też pierwsi

dziennikarze.

Technicy

fotografowali

miejsce

zbrodni,

blaskiem

fleszy

przyćmiewając niebieskie światła kogutów. Kreślili szkice sytuacyjne miejsca, w którym leżał chłopiec, a także najbliższego otoczenia. Zaczął się wstępny etap śledztwa. – Takie są teraz modne – odparła Elinborg.

– Coś ci się nie podoba? – zapytał Sigurdur Oli. – Że dzieci chodzą w takich spodniach? – No nie wiem – zastanawiał się Erlendur. – Tak, uważam, że to dziwne – przyznał po chwili. Spojrzał w górę, na blok. Gdzieniegdzie ludzie, ciekawi, co się wydarzyło, pomimo mrozu powychodzili na balkony. Inni zostali w środku, podeszli jedynie do okien. Większość mieszkańców jednak nie wróciła jeszcze z pracy, a w oknach było ciemno. Teraz trzeba będzie chodzić po wszystkich mieszkaniach i rozmawiać z lokatorami. Świadek, który znalazł chłopca, powiedział, że tu mieszka. Może dziecko zostało samo w domu i wypadło z balkonu? Wtedy można by to zakwalifikować jako bezsensowny wypadek. Erlendur wolałby to niż zabójstwo. O tej drugiej ewentualności nawet nie chciał myśleć. Rozejrzał się wokół. Blokowisko było zaniedbane. Pośrodku podwórza znajdował się wysypany żwirem nieduży plac zabaw. Dwie zniszczone huśtawki, zwisające tuż nad ziemią ławeczki, kołysały się na wietrze. Wytarta zjeżdżalnia, kiedyś czerwona, teraz straszyła plamami rdzy. Jeden koniec prostej huśtawki z dwoma małymi drewnianymi siedziskami przymarzł do ziemi, a drugi wznosił się do góry niczym gigantyczna lufa armatnia. – Musimy znaleźć jego trzewik – zauważył Sigurdur Oli. Cała trójka spojrzała na dziurawą skarpetkę. – To niemożliwe – westchnęła Elinborg. Funkcjonariusze pionu śledczego szukali śladów na podwórzu, ale zaczęło się ściemniać, a na zamarzniętej ziemi niełatwo cokolwiek znaleźć. Podwórze pokrywała śliska lodowa skorupa, tu i ówdzie wyłaniały się spod niej kępki trawy. Lekarz okręgowy z Reykjaviku potwierdził zgon. Przycupnął w miejscu z pozoru osłoniętym od północnego wiatru i usiłował zapalić papierosa. Nie był pewien czasu zgonu. Jakoś tak w ciągu ostatniej godziny, twierdził. Powiedział, że lekarz sądowy musi porównać temperaturę powietrza i ciała i w ten sposób wyliczyć dokładniejszą godzinę. Na pierwszy rzut oka nie był też w stanie ustalić przyczyny śmierci. Prawdopodobnie upadek, oznajmił i podniósł wzrok na ponury budynek. Erlendurowi nie podobało się, że coraz więcej gapiów gromadzi się pod blokiem i ogląda ciało rozświetlane błyskami fleszy. Przejeżdżające obok samochody zwalniały, ludzie byli żądni sensacji. Instalowano niewielkie reflektory, aby oświetlić miejsce tragedii. Komisarz rozkazał funkcjonariuszowi w mundurze odgrodzić teren. Z poziomu podwórza wszystkie drzwi balkonowe, którymi chłopiec mógł wydostać się na zewnątrz, zdawały się zamknięte. Okna także. Blok do małych nie należał, pięć pięter,

cztery klatki. Bardzo źle utrzymany. Metalowe balustrady na balkonach były pordzewiałe, farba elewacji wyblakła i gdzieniegdzie odłupana razem z betonem. Z miejsca, w którym stał Erlendur, widać było dwa pęknięte okna balkonowe, w dwóch różnych mieszkaniach. Nikomu chyba nie zależało na tym, by wstawić nowe. – Ciekawe, czy to na tle rasowym? – zastanawiał się Sigurdur Oli, patrząc na chłopca. – Myślę, że nie powinniśmy się spodziewać niczego szczególnego – odparł Erlendur. – A może wspinał się po ścianie bloku? – Elinborg podniosła wzrok. – Dzieciaki wymyślają najbardziej nieprawdopodobne rzeczy – zgodził się Sigurdur. – Musimy się dowiedzieć, czy to możliwe, że piął się po balkonach – powiedział Erlendur. – Ciekawe, skąd on jest? – zastanawiał się Sigurdur. – Wygląda na Azjatę – stwierdziła Elinborg. – Może być Tajem, Filipińczykiem, Wietnamczykiem, Koreańczykiem, Japończykiem, Chińczykiem – wyliczał Sigurdur. – Umówmy się, że dopóki nie okaże się inaczej, jest Islandczykiem – przerwał mu Erlendur. Zamilkli. Patrzyli, jak wokół chłopca zbierają się płatki śniegu. Erlendur przyglądał się ciekawskim przechodniom zebranym przy końcu bloku, nieopodal radiowozów. Potem zdjął płaszcz i okrył nim zwłoki. – Można tak? – spytała Elinborg, spoglądając w stronę techników. Zgodnie z procedurami nie powinni nawet stać nad zwłokami, dopóki technicy nie wyrażą na to zgody. – Nie wiem – odparł Erlendur. – To niespecjalnie profesjonalne – skarcił go Sigurdur Oli. – Nikt nie zgłosił zaginięcia chłopca? – Erlendur zignorował jego uwagę. – Nikt nie pytał o zaginionego chłopca w jego wieku? – Sprawdziłam po drodze – powiedziała Elinborg. – Policja nie otrzymała żadnego zgłoszenia. Erlendur patrzył na swój płaszcz. Było mu zimno. – A kim jest ten, co go znalazł? – Trzymamy go na klatce – objaśnił Sigurdur Oli. – Czekał na nas. Zadzwonił ze swojej komórki. Dzisiaj każde dziecko ma komórkę. Powiedział, że szedł na skróty ze szkoły, przez podwórko, i natrafił na zwłoki. – Pogadam z nim – zdecydował Erlendur. – Sprawdźcie ogródek przylegający do bloku. Jeśli krwawił, zostawił ślady. Może to nie był upadek?

– A to nie jest czasem zadanie techników? – wymamrotał Sigurdur, lecz nikt go nie usłyszał. – Nie sądzę, żeby zaatakowano go tutaj, w ogródku – powiedziała Elinborg. – I na Boga, postarajcie się znaleźć jego but – rzucił Erlendur i ruszył w stronę klatki. – Ten, co go znalazł... – zaczął Sigurdur. – Tak? – Erlendur odwrócił się. – Też jest ciem... – zawahał się. – Co? – Dzieckiem nowych obywateli – dokończył Sigurdur Oli. Chłopiec siedział na schodach w jednej z klatek bloku, towarzyszyła mu policjantka. Miał ze sobą strój sportowy zwinięty w kłębek i spakowany w żółtą, plastikową torbę i nieufnie patrzył na Erlendura. Nie chcieli, żeby czekał w radiowozie. Mogłoby to wzbudzić podejrzenia co do jego udziału w całym zdarzeniu i narazić go na nieprzyjemności, więc ktoś wpadł na pomysł, aby lepiej poczekał w bloku. Klatka była brudna. Unosił się w niej odór nieczystości zmieszany ze smrodem papierosów i z zapachami jedzenia z mieszkań. Na podłodze leżała wytarta wykładzina pcv, a ściany pokryte były bazgrołami, których Erlendur nie potrafił odczytać. Rodzice chłopca nie wrócili jeszcze z pracy. Ale zostali poinformowani o tym, co zaszło. Malec miał ciemną karnację oraz czarne, proste włosy, jeszcze wilgotne po prysznicu. I duże, białe zęby. Ubrany był w zimową kurtkę i dżinsy. W rękach miętolił czapkę. – Strasznie zimno – powiedział Erlendur, rozcierając dłonie. Chłopiec milczał. Komisarz usiadł obok niego. Wtedy chłopiec powiedział, że na imię ma Stefan i ma trzynaście lat. Od kiedy pamięta, mieszka w bloku na tyłach tego, w którym się znajdowali. Dodał, że jego matka pochodzi z Filipin. – Musiałeś się bardzo wystraszyć, gdy go znalazłeś – zagadnął po chwili Erlendur. – Tak. – A wiesz, kto to jest, znałeś go? Stefan podał już funkcjonariuszom imię chłopca i wskazał jego adres. Mieszkanie znajdowało się w tym bloku, ale w innej klatce. Policja usiłowała skontaktować się z jego rodzicami. W mieszkaniu nikogo nie było. Jedyne, co Stefan wiedział o rodzinie chłopca, to, że ma brata i że jego mama robi słodycze. Powiedział, że nie znał za dobrze ani chłopca, ani jego brata. Dopiero niedawno się tutaj wprowadzili.

– Wołaliśmy na niego Elli – powiedział. – Ale na imię miał Elias. – Kiedy go znalazłeś, już nie żył? – Tak, tak myślę. Potrząsnąłem nim, ale nie zareagował. – I zadzwoniłeś do nas? To dobrze. Bardzo dobrze postąpiłeś – zauważył Erlendur, jakby chciał nieco rozweselić Stefana. – A co dokładnie miałeś na myśli, mówiąc, że jego mama robi słodycze? – Pracuje w takiej fabryce, gdzie się robi słodycze. – Wiesz, co się mogło stać Ellemu? – Nie. – Znałeś jakichś jego kolegów? – Nie za bardzo. – A co zrobiłeś po tym, jak nim potrząsnąłeś? – Nic – odparł chłopiec. – Zadzwoniłem po prostu na policję. – Znasz numer na policję? – Tak. Gdy wracam ze szkoły, jestem w domu sam, a mama chce wiedzieć, co robię. Mówi... – Co? – Mama mówi, żebym od razu dzwonił na policję, jak tylko... – Jak co? – Jakby coś się stało. – A jak myślisz, co się stało Ellemu? – Nie wiem. – Urodziłeś się na Islandii? – Tak. – Elli też, wiesz może? Chłopiec, który do tej pory siedział ze wzrokiem wbitym w podłogę, spojrzał teraz na Erlendura. – Tak, on też – odpowiedział. Elinborg gwałtownie popchnęła drzwi i weszła do wiatrołapu. Od klatki oddzielała go cienka szyba i Erlendur zauważył, że trzyma jego płaszcz. Uśmiechnął się do Stefana i powiedział, że może później jeszcze porozmawiają. Wstał i wyszedł do Elinborg. – Wiesz, że nie wolno ci przesłuchiwać dzieci, chyba że w obecności rodziców lub opiekunów albo przedstawicieli rzecznika praw dziecka – rzuciła chłodno, podając mu płaszcz.

– Ja go nie przesłuchiwałem – sprostował Erlendur. – Tak tylko sobie gawędziliśmy. – Spojrzał na płaszcz. – Zabrali go już? – Jest w drodze do kostnicy. To nie był upadek. Znaleźli ślad. Erlendur skrzywił się. – Chłopiec szedł przez podwórze od strony zachodniej – tłumaczyła Elinborg. – Tam jest chodnik. Teoretycznie oświetlony, ale jeden z mieszkańców powiedział nam, że ciągle ktoś tłucze żarówkę w jedynej latarni, która tam się znajduje. Chłopiec przeszedł przez ogrodzenie, żeby wejść na podwórze. Znaleźliśmy krew na płocie. Tam też zgubił but. Elinborg głęboko wciągnęła powietrze. – Ktoś go dźgnął – powiedziała. – Zmarł najprawdopodobniej na skutek rany kłutej podbrzusza. Leżał w kałuży krwi, która natychmiast zaczęła zamarzać. Umilkła. – Wracał do domu – dodała na koniec. – Da się ustalić, w którym miejscu został napadnięty? – Staramy się. – Namierzono jego rodziców? – Matka już jest w drodze. Ma na imię Sunee. Tajka. Nie powiedzieliśmy jej, co się stało. To będzie okropne. – Bądź przy niej – polecił Erlendur. – A co z ojcem? – Nie mam pojęcia. Na dzwonku przy drzwiach są trzy imiona. Jedno to chyba Niran. – O ile wiem, chłopiec ma brata – przypomniał sobie Erlendur. Otworzył jej drzwi i zaraz dopadł ich lodowaty, północny wiatr. Elinborg czekała na matkę chłopca. Miała zamiar pojechać z nią do kostnicy. Policjant odprowadził Stefana do domu, gdzie miał złożyć zeznania. Erlendur ponownie poszedł do przyblokowego ogródka. Włożył płaszcz. W miejscu, w którym leżał chłopiec, gleba była ciemna. Przymarzniętym do losu2. Erlendurowi przypomniał się ten fragment starej strofki. Stał bez ruchu, głęboko zamyślony, wpatrując się w ciemną plamę na śniegu. Podniósł wzrok na ponury budynek i w końcu przeszedł przez skutą lodem ziemię ku sprzętom na placu zabaw. Chwycił za zimną stal zjeżdżalni. Czuł, jak dotkliwy chłód rozpełza mu się po ramieniu. Przymarzniętym do losu, A uwolnić się nie da...

2

Z wiersza Jónasa Hallgrímssona Świergotek.

2

Elinborg poszła z matką chłopca do kostnicy przy Baronsstigur. Sunee była niewysoką, drobną czterdziestokilkulatką, zmęczoną po długim dniu pracy. Gęste, ciemne włosy spięła w koński ogon, twarz miała owalną i przyjazną. Policja dowiedziała się, gdzie pracuje, i wysłała po nią dwóch mundurowych. Trochę czasu minęło, zanim wytłumaczyli jej, co się stało, i przekonali ją, że musi jechać z nimi. Podjechali pod blok, gdzie dosiadła się Elinborg. Po chwili policjantka uświadomiła sobie, że bez tłumacza się nie obejdzie. Skontaktowała się z Międzynarodowym Centrum Kultury, gdzie wyznaczono tłumaczkę, która miała do nich dołączyć w kostnicy. Dotarły na miejsce, zanim zjawiła się tam tłumaczka. Elinborg zaprowadziła Sunee prosto do pomieszczenia, w którym czekał lekarz sądowy. Gdy Tajka zobaczyła swojego syna, krzyknęła przeraźliwie i osunęła się w ramiona Elinborg, lamentując w ojczystym języku. W tym momencie weszła tłumaczka, Islandka w podobnym wieku co matka, i natychmiast razem z Elinborg zaczęły ją pocieszać. Policjantka odniosła wrażenie, że kobiety się znają. Tłumaczka usiłowała mówić do matki uspokajającym tonem, lecz ta szalała z rozpaczy, miotała się, wreszcie z głośnym płaczem rzuciła się na chłopca. W końcu udało im się wyciągnąć kobietę z kostnicy do radiowozu, który miał zawieźć je prosto do niej do domu. Elinborg uświadomiła tłumaczce, że Sunee powinna zadzwonić po rodzinę lub przyjaciół, kogoś bliskiego, komu mogłaby zaufać, kto byłby dla niej oparciem w najbliższych dniach. Tłumaczka przekazała to matce, ale ta nie odpowiedziała ani nie okazała żadnej reakcji. Elinborg opisała tłumaczce, jak znaleziono Eliasa. Opowiedziała jej o śledztwie i poprosiła, by przekazała informacje matce. – Ma brata w Islandii – powiedziała tłumaczka. – Skontaktuję się z nim. – Zna ją pani? – spytała Elinborg. Tłumaczka skinęła głową. – Mieszkała pani w Tajlandii? – Tak, kilka lat – odpowiedziała. – Za pierwszym razem pojechałam tam na wymianę studencką. Przedstawiła się jako Gudny. Miała ciemne włosy, nosiła wielkie okulary, była

szczupła i raczej niska, w dżinsach i grubym swetrze pod czarnym paltem. Na ramiona narzuciła biały, wełniany szal. Kiedy wchodziły do klatki, Sunee zapytała, czy mogłaby zobaczyć, gdzie znaleziono jej syna, poszły więc we trójkę do ogródka przy bloku. Było już ciemno, ale policyjni technicy ustawili światła na miejscu zdarzenia. Wieść o tragedii szybko się rozchodziła. Elinborg zauważyła dwa wieńce przy ścianie szczytowej bloku, gdzie zbierało się coraz więcej ludzi. Stali w milczeniu w pobliżu radiowozów i obserwowali działania policji. Matka weszła na odgrodzony teren. Technicy w białych kombinezonach przerwali pracę, by przyjrzeć się kobiecie. Po chwili została sama, tylko z tłumaczką, w miejscu, w którym znaleziono zwłoki jej syna. Płakała. Uklękła, dotknęła dłonią ziemi. Z mroku wychynął Erlendur. – Powinniśmy pójść do niej do mieszkania – odezwał się do Elinborg, która przyznała mu rację. Stali dobrą chwilę na mrozie, czekając, aż kobiety będą gotowe wrócić na górę. Wreszcie razem udali się do klatki. Elinborg przedstawiła Erlendura jako funkcjonariusza policji biorącego udział w śledztwie w sprawie śmierci jej syna. – A może woli pani porozmawiać z nami później? – zaproponował Erlendur. – Rzecz ma się jednak tak, że im prędzej uzyskamy informacje, tym lepiej, a im więcej czasu upłynie od popełnienia czynu, tym trudniejsze może się okazać odnalezienie sprawcy. Erlendur zamilkł, dając tłumaczce szansę na przekazanie jego słów. Już miał zamiar znów zacząć mówić, gdy matka spojrzała na niego i powiedziała coś po tajsku. – Kto to zrobił? – odezwała się natychmiast Gudny. – Tego nie wiemy – odparł Erlendur. – Ale się dowiemy. Matka zwróciła się do tłumaczki, była bardzo zatroskana. – Ma jeszcze jednego syna i martwi się, bo nie wie, gdzie on jest – przekazała tłumaczka. – Nie domyśla się, gdzie może być? – spytał Erlendur. – Nie – powiedziała Gudny. – Skończył lekcje mniej więcej w tym samym czasie co młodszy brat. – O ile lat jest starszy? – O pięć – potwierdziła tłumaczka. – A więc ma? – Piętnaście. Sunee szybko pięła się przed nimi po schodach, dopóki nie weszli na czwarte piętro,

przedostatnie. Erlendur zdziwił się, że w tak wysokim budynku nie ma windy. Kobieta otworzyła mieszkanie i krzyknęła coś, zanim weszła do środka. Erlendur domyślił się, że to imię drugiego syna. Wbiegła do mieszkania, a gdy przekonała się, że wewnątrz nikogo nie ma, stanęła bezradna i dziwnie samotna przed nimi, dopóki tłumaczka nie objęła jej i nie zaprowadziła do salonu, gdzie razem usiadły na kanapie. Erlendur i Elinborg poszli za nimi, dołączył do nich jeszcze szczupły mężczyzna, który wbiegł po schodach i przedstawił się jako proboszcz kościoła parafialnego i specjalista od wsparcia duchowego. Przywitał się z Erlendurem i zaoferował swoją pomoc. – Musimy znaleźć tego brata – stwierdziła Elinborg. – Mam nadzieję, że jemu nic się nie stało. – Mam nadzieję, że to nie on jest sprawcą – mruknął pod nosem Erlendur. Elinborg spojrzała na niego oburzona. – Co ty wygadujesz! Rozejrzała się wokół. Sunee zajmowała nieduże, trzypokojowe mieszkanie. Z przedpokoju wchodziło się wprost do salonu, a wąski korytarz po prawej prowadził do toalety i dwóch sypialni. Kuchnia znajdowała się obok pokoju dziennego. Schludne, ozdobione pamiątkami z Tajlandii mieszkanie pachniało wschodnimi przyprawami i egzotycznymi potrawami. Na ścianach i stołach pełno było zdjęć. Elinborg podejrzewała, że przedstawiają krewnych z drugiej półkuli. Komisarz stanął pod czerwonym parasolem z papier mâché, przyozdobionym żółtym smokiem. Parasol, przytwierdzony do sufitu, okazał się wielkim plafonem świetlnym. Tłumaczka zaproponowała, że zaparzy herbaty, i razem z Elinborg wyszły do kuchni. Sunee usiadła na kanapie. Erlendur milczał w oczekiwaniu na powrót tłumaczki. Duchowny spoczął obok Sunee. Gudny znała trochę przeszłość Sunee i półgłosem opowiedziała ją Elinborg w kuchni. Pochodziła z wioski położonej dwieście kilometrów od Bangkoku. Wychowywała się w domu, w którym w ciasnocie mieszkały trzy pokolenia. Rodzeństwo miała liczne, więc gdy skończyła piętnaście lat, razem z dwoma braćmi wyprowadziła się do stolicy. Zarabiała na życie ciężką pracą, głównie w pralniach, i do dwudziestego roku życia gnieździła się z nimi w ciasnym mieszkaniu. Potem zamieszkała sama i podjęła pracę w wielkiej szwalni dostarczającej taniej odzieży na rynki zachodnie. Pracowały tam wyłącznie kobiety, a zarobki były marne. Mniej więcej wtedy w popularnym lokalu rozrywkowym w Bangkoku poznała mężczyznę z dalekiego kraju, z Islandii. Był o kilka lat od niej starszy. O Islandii nigdy wcześniej nie słyszała.

Podczas gdy tłumaczka przybliżała Elinborg historię życia Sunee, duchowny starał się znaleźć słowa pocieszenia dla Tajki, a Erlendur rozglądał się po salonie. Pokój urządzony był z orientalnym wdziękiem. Pod ścianą znajdował się nieduży ołtarzyk ozdobiony ciętymi kwiatami, z kadzidełkami i miską z wodą oraz ze zdjęciem przedstawiającym tajską wioskę. Komisarz oglądał tanie bibeloty, pamiątki, zdjęcia w ramkach, niektóre przedstawiające dwóch chłopców w różnym wieku. Uznał, że to zabity chłopiec i jego brat. Podniósł fotografię, która, jak sądził, przedstawiała starszego brata, i spytał Sunee, czy tak jest w istocie. Zrozumiała proste pytanie i potwierdziła ruchem głowy. Powiedział, że chciałby pożyczyć to zdjęcie, i zaniósł je policjantowi stojącemu przy drzwiach. Kazał mu rozesłać kopie po wszystkich komisariatach i zacząć poszukiwania chłopca; wypytać o niego szkolnych kolegów, nauczycieli oraz sąsiadów. Akurat wyjął z kieszeni komórkę, gdy zaczęła dzwonić. Sigurdur Oli. Przeszedł tropem chłopca, spod bloku na wąski chodnik i dalej, przez mało uczęszczaną uliczkę obok domów i ogrodów, aż do miejsca, w którym urywała się pod małą elektrownią czy stacją transformatorów pokrytą muralami. Transformatorownia znajdowała się jakieś pięćset metrów od bloku, w którym mieszkał chłopiec, i całkiem niedaleko dzielnicowej szkoły. Przy pobieżnych oględzinach Sigurdur Oli nie zauważył żadnych śladów walki. Coraz więcej policjantów zjawiało się na miejscu i rozpoczęły się poszukiwania narzędzia zbrodni. Posługując się latarkami, przeczesywano okoliczne ogródki, chodniki, ulice i szkolne boisko. – Informuj mnie na bieżąco – poprosił Erlendur. – Mówisz, że stamtąd jest niedaleko do szkoły? – To właściwie tuż obok. Wcale nie musi być tak, że chłopca dźgnięto tutaj, choć tu urywają się ślady krwi. – Wiem – zgodził się Erlendur. – Pogadaj z ludźmi ze szkoły, z dyrektorem, pedagogami. Musimy spotkać się z nauczycielami chłopca i jego kolegami z klasy. I z dzielnicy. Wszystkimi, którzy go znali albo mają na jego temat coś do powiedzenia. – To moja stara szkoła – bąknął niemrawo Sigurdur Oli. – Jak to? – Erlendur zdziwił się. Sigurdur Oli rzadko opowiadał o sobie. – Wychowywałeś się w tej dzielnicy? – Od tamtego czasu właściwie tu nie bywałem – odpowiedział. – Mieszkaliśmy tutaj przez dwa lata. Potem znów się wyprowadziliśmy. – I? – I nic.

– Myślisz, że starzy nauczyciele będą cię pamiętali? – Mam nadzieję, że nie – odparł Sigurdur Oli. – Do której klasy chodził ten chłopiec? Erlendur wszedł do kuchni. – Musimy wiedzieć, do której klasy chodził chłopiec – zagadnął tłumaczkę. Gudny przeszła do pokoju dziennego, zamieniła kilka słów z Sunee i wróciła z informacjami. – Czy w tej dzielnicy zdarzały się jakieś incydenty na tle rasowym? – zapytał ją Erlendur. – Nic takiego nie dotarło do nas do Centrum – odparła Gudny. – A uprzedzenia? Mogli je odczuwać? – Nie sądzę, nie bardziej niż inni. – Niemniej musimy sprawdzić, czy tego typu incydenty miały miejsce w okolicy, czy mieszkają tu jacyś Waregowie – odparł Erlendur, po czym powtórzył wszystko Sigurdurowi Olemu przez telefon. – Dowiedz się także, czy takie zajścia zdarzały się w innych dzielnicach. Pamiętam coś takiego, to było stosunkowo niedawno. Ktoś sięgnął po nóż. Musimy się temu przyjrzeć – dodał i rozłączył się. Herbata była gotowa, więc Elinborg i tłumaczka wróciły do pokoju w towarzystwie Erlendura. Duchowny chwilowo zamilkł i obok Sunee usiadła Gudny. Elinborg przyniosła ze sobą krzesło z kuchni. Gudny mówiła coś do Sunee, a ta kiwała głową. Erlendur miał nadzieję, że tłumaczy jej, że im wcześniej policja uzyska informacje, co chłopiec robił od rana, tym lepiej dla śledztwa. Nadal trzymał w ręku telefon. Już miał go schować do kieszeni, lecz gdy jego wzrok padł na aparat, coś go tknęło. Przypomniał mu się młody świadek, który miał komórkę, bo jego matka obawiała się o niego, gdy kończył zajęcia. – Czy jej młodszy syn miał telefon komórkowy? – zapytał tłumaczkę. Gudny przełożyła jego słowa. – Nie – odpowiedziała po chwili. – A starszy? – Nie – odparła. – Nie mają żadnej komórki. Nie stać jej na to. Nie każdego stać na te telefony – dodała, a Erlendur odniósł wrażenie, że to jej własny komentarz. – Chodzi do tej szkoły w pobliżu? – zapytał. – Tak. Obaj synowie tam się uczą. – Kiedy Elias zazwyczaj kończył lekcje? – Widziałam, że plan wisi na lodówce – odparła tłumaczka. – We wtorki kończył

około drugiej – dodała i spojrzała na zegarek – czyli minęły jakieś trzy godziny od momentu, gdy wyruszył do domu. – Co robił zwykle po szkole? Szedł prosto do domu? – Z tego co ona mówi, to tak – powiedziała tłumaczka po wymianie zdań z Sunee. – Ale dokładnie tego nie wie. Czasem grał w piłkę na szkolnym boisku. A potem zwykle sam wracał do domu. – A jego ojciec? – Jest cieślą. Mieszka w Reykjaviku. Rozwiedli się w ubiegłym roku. – To prawda, zdaje się, że ma na imię Odinn – powiedział Erlendur. Wiedział, że policja usiłuje skontaktować się z ojcem Eliasa, który wciąż jeszcze nie został poinformowany o śmierci syna. – Sunee nie utrzymuje z nim ożywionych kontaktów. Elias czasem odwiedzał ojca w weekendy. – Istnieje jakiś ojczym? – Nie – zaprzeczyła tłumaczka. – Sunee to samotna matka. – Czy zazwyczaj starszy syn jest już w domu o tej porze, jeśli oczywiście nic nadzwyczajnego się nie dzieje? – dopytywał się Erlendur. – Różnie wracają do domu – odezwała się tłumaczka po konsultacji z Sunee. – Nie ma reguły? – wtrąciła Elinborg. Gudny zwróciła się do Sunee i przez dłuższą chwilę ze sobą rozmawiały. Erlendur zauważył, że Sunee ma duże wsparcie w tłumaczce. Gudny uprzedziła go i Elinborg, że Sunee rozumie większość tego, co mówi się do niej po islandzku, i potrafi się nawet nieźle porozumieć, ale kiedy chce się wyrazić bardziej precyzyjnie, zawsze wzywa Gudny do pomocy. – Nie do końca wie, co chłopcy robią w dzień – powiedziała w końcu tłumaczka do Erlendura i Elinborg. – Obaj mają klucze do mieszkania. Ona sama kończy pracę w fabryce słodyczy dopiero o szóstej, bo zazwyczaj bierze nadgodziny, a potem przecież musi jeszcze wrócić do domu, zrobić zakupy. Czasem udaje się jej załapać na więcej nadgodzin i wtedy wraca jeszcze później. Pracuje, ile tylko się da. Sama utrzymuje rodzinę. – A nie powinni informować jej, dokąd idą po szkole, gdzie przebywają? – dociekała Elinborg. – Nie mają dzwonić do niej do pracy? – W fabryce nie wolno jej rozmawiać przez telefon – powiedziała tłumaczka, spytawszy uprzednio Sunee. – To ona nie ma pojęcia, co się dzieje z nimi po szkole? – podsumował Erlendur.

– Wie, co robią. Mówią jej o tym, ale dopiero wieczorem, gdy się spotkają. – Grają w piłkę, uprawiają inne sporty? Chodzą na jakieś zajęcia pozalekcyjne? – Młodszy trenował piłkę nożną, ale dzisiaj akurat nie miał treningu – wyjaśniła tłumaczka. – Chyba rozumiecie, że nie jest jej łatwo. Samotna matka wychowująca dwóch chłopców – dodała już od siebie. – To nie jest bułka z masłem. Nie ma pieniędzy na zajęcia pozalekcyjne. Ani na telefony komórkowe. Erlendur skinął głową. – Podobno Sunee ma brata, który mieszka w Islandii – przypomniał sobie. – Tak. Skontaktowałam się z nim i już tutaj jedzie. – A inni krewni albo powinowaci, z którymi mogłaby porozmawiać? Ze strony ojca Eliasa? Możliwe, że starszy chłopiec jest u nich? Mają dziadka i babcię? – Elias odwiedzał czasem babcię. Jego islandzki dziadek nie żyje. Sunee utrzymuje dobre kontakty z babcią. Mieszka w Reykjaviku. Powinniście ją poinformować o tym, co się stało. Ma na imię Sigridur. Tłumaczka wzięła od Sunee jej numer telefonu i przekazała go Elinborg. Ta wyciągnęła swoją komórkę. – Może ona powinna tu przyjechać i z nią zostać? – spytała tłumaczkę. Sunee wysłuchała tłumaczki i przystała na propozycję. – Poprosimy, żeby przyjechała – potwierdziła Gudny. W tym momencie w drzwiach pojawił się młody człowiek, a Sunee zerwała się na równe nogi i wybiegła mu naprzeciw. Okazało się, że to jej brat. Uścisnęli się. Usiłował ją uspokoić, gdy z płaczem osunęła się w jego ramiona. Na imię miał Virote i był o kilka lat młodszy od Sunee. Erlendur i Elinborg przyglądali się, jak rodzeństwo pogrąża się w smutku. W pewnym momencie na szczycie schodów ukazał się zziajany dziennikarz, lecz Elinborg odprawiła go z niczym. Oprócz rodzeństwa w mieszkaniu zostali tylko Erlendur i Gudny. Tłumaczka i Virote wprowadzili Sunee z powrotem do pokoju dziennego i usiedli obok niej na kanapie. Erlendur wszedł na korytarzyk prowadzący do sypialni. Ta, z której korzystała matka, była wyraźnie większa. W drugiej znajdowało się łóżko piętrowe. Tu spali chłopcy. Jego uwagę przykuł duży plakat angielskiej drużyny piłkarskiej. Kojarzył ją z gazet. Drugi, mniejszy plakat przedstawiał ładną islandzką piosenkarkę. Na małym biurku stał stary komputer. Na podłodze walały się podręczniki, gry komputerowe i zabawki – karabiny, dinozaury, miecze. Łóżka nie były zasłane. Na krześle wisiały brudne dziecięce ciuchy. Typowy chłopięcy pokój, pomyślał Erlendur i trącił nogą brudną skarpetkę. W

drzwiach pojawiła się tłumaczka. – Jacy to ludzie? – zagadnął. Gudny wzruszyła ramionami. – Całkiem zwyczajni – odparła. – Tacy jak ja czy pan. Biedni ludzie. – A wiadomo może, czy zdarzyło im się odczuć na własnej skórze jakieś przejawy nietolerancji? – Wydaje mi się, że raczej niewielkie. Mało wiem o Niranie, ale Sunee całkiem nieźle urządziła sobie i synom życie w tej dzielnicy. Uprzedzenia zawsze gdzieś tam wypłyną i z pewnością nieraz się o tym przekonali. Doświadczenie uczy, że najczęściej uprzedzeni bywają ludzie o niskim poczuciu własnej wartości lub kiepsko wychowywani; sami kiedyś musieli być zaniedbywani i ignorowani. – A brat Sunee od dawna mieszka na Islandii? – Od kilku lat. Jest robotnikiem. Pracował na północy, w Akureyri, ale niedawno wrócił do stolicy. – Są sobie bliscy? – Tak. Bardzo. I bardzo się ze sobą przyjaźnią. – A co może mi pani powiedzieć na temat Sunee? – Przyjechała do nas ponad dziesięć lat temu – powiedziała Gudny. – I bardzo dobrze się tu czuje. Sunee powiedziała jej kiedyś, że gdy pierwszy raz jechała autobusem z lotniska w Keflaviku do Reykjaviku, nie mogła uwierzyć, jak pusty i zimny jest ten kraj. Padał deszcz, chmury wisiały nisko, a ona przez szybę autobusu widziała jedynie płaskie pola lawy i siwe góry w oddali. Żadnej roślinności, żadnych drzew, ani kawałka błękitnego nieba. Kiedy po wyjściu z samolotu schodziła po schodach, poczuła uderzenie zimnego powietrza polarnego. Dostała gęsiej skórki. Temperatura wynosiła trzy stopnie, a działo się to w połowie października. Wyjechała z trzydziestu stopni. Wyszła za Islandczyka, którego poznała w Bangkoku. Zabiegał o jej względy, co rusz zapraszał do lokali, był grzeczny i opowiadał jej o Islandii po angielsku, w języku, którym nie mówiła i który niezbyt rozumiała. Sprawiał wrażenie, że pieniędzy ma pod dostatkiem, i kupował jej rozmaite drobiazgi, ciuchy i błyskotki. Potem wrócił do Islandii, ale postanowili podtrzymywać znajomość. Jej przyjaciółka, która lepiej znała angielski, napisała do niego kilka słów w imieniu Sunee. Przyjechał pół roku później i został na trzy tygodnie. Cały czas byli razem. Lubiła go i podobało jej się wszystko, co opowiadał o Islandii. Choć kraj był niewielki, położony na uboczu, zimny i

słabo zaludniony, zamieszkiwał go jeden z najbogatszych narodów świata. Opowiadał jej o zarobkach tak wysokich, że dostawała zawrotów głowy, zwłaszcza w porównaniu z realiami, które znała z Bangkoku. Jeśliby się tam przeprowadziła i dobrze postarała, mogłaby bez trudu wspierać swoich bliskich w Tajlandii. Niedługo później przeniósł ją przez próg ich własnego, dwupokojowego mieszkania przy Snorrabraut. Od hotelu Loftleidir, przy którym zatrzymał się autobus z lotniska, poszli do domu na piechotę. Przeszli przez ruchliwą ulicę, o której później się dowiedziała, że nazywa się Miklabraut, i zeszli w dół Snorrabraut, walcząc z wiejącym prosto w twarz lodowatym wiatrem z północy. Miała na sobie letnie ubrania, cienkie spodnie z jedwabiu, które dostała od niego, piękną bluzeczkę i jasną, lekką kurtkę. Na nogach plastikowe sandały. Świeżo poślubiony mężczyzna w żaden sposób nie przygotował jej na podróż do Islandii. Kiedy uporządkowała mieszkanie, zrobiło się całkiem przyjemne. Dostała pracę w fabryce słodyczy. Z początku wspólne życie układało się dobrze, ale potem wyszło na jaw, że się wzajemnie okłamali. – Jak to? – zainteresował się Erlendur. – Jak się okłamali? – On zrobił to już wcześniej – odparła Gudny. – Raz. – To? Co takiego? – Pojechał do Tajlandii po żonę. – Wcześniej? – Są tacy, którzy robili to kilka razy. – A czy to jest... dozwolone? – Żaden przepis tego nie zabrania. – A Sunee? W jaki sposób ona go okłamała? – Byli ze sobą już kilka lat, kiedy zaprosiła do domu swojego syna. Erlendur wbił wzrok w tłumaczkę. – Okazało się, że ma w Tajlandii syna, o którym nigdy mu nie powiedziała. – To Niran? – Tak, Niran. Nosi też islandzkie imię, ale każe na siebie mówić Niran i wszyscy się tak do niego zwracają. – Czyli on jest... – Przyrodnim bratem Eliasa. Jest Tajem w każdym calu i trudno mu było zaaklimatyzować się u nas, podobnie jak innym dzieciakom w jego sytuacji. – A jej mąż? – Rozeszli się w końcu – odparła Gudny.

– Niran – zamruczał Erlendur pod nosem, jakby chciał usłyszeć brzmienie imienia. – To coś znaczy? – Wieczny – wyjaśniła tłumaczka. – Wieczny? – Tajskie imiona mają swoje znaczenie, tak jak islandzkie. – A co znaczy Sunee? – Coś dobrego – powiedziała Gudny. – Dobra rzecz. – Elias też miał tajskie imię? – Tak. Aran. Nie jestem pewna, co to dokładnie znaczy. Muszę spytać Sunee. – Czy z nadawaniem takich imion wiąże się jakaś tradycja? – Tajowie używają przezwisk, żeby oszukać złe duchy. To jeden z ich przesądów. Dzieci otrzymują właściwe imiona na chrzcie, po czym używa się przezwisk, aby zmylić złe duchy, które mogłyby zrobić dzieciom krzywdę. One nie powinny znać prawdziwego imienia. Z pokoju dziennego dobiegły dźwięki muzyki i Erlendur oraz tłumaczka wyszli z sypialni. Virote puścił, spokojną, tajską muzykę z odtwarzacza CD. Sunee siedziała skulona na kanapie. Powiedziała coś bardzo cicho, jakby do siebie. Erlendur spojrzał na tłumaczkę. – Mówi o swoim drugim synu. O Niranie. – Szukamy go – zapewnił Erlendur. – Znajdziemy. Proszę jej to powiedzieć. Znajdziemy go. Sunee potrząsnęła głową, patrząc gdzieś przed siebie. – Ona myśli, że on też nie żyje – powiedziała tłumaczka.

3

Sigurdur Oli biegł ile sił w nogach w kierunku szkoły. Towarzyszyło mu trzech mundurowych, którzy mieli udać się na boiska szkolne w poszukiwaniu narzędzia zbrodni. Lekcje już się skończyły i w wieczornej szarudze gmach wyglądał na posępny i wymarły. W pojedynczych oknach paliły się światła, ale główne wejście było zamknięte na klucz. Sigurdur głośno zapukał do drzwi. Szkolny budynek miał dwa piętra. Szarawy klocek połączony był z niedużą pływalnią i pracownią do zajęć technicznych. Sigurdur Oli przypomniał sobie chłodne, zimowe poranki: dzieciaki stojące w dwuszeregu na boisku, przepychanki, kawały, czasem bójki przerywane przez nauczycieli. Deszcz, śnieżyce, ciemności od jesieni do końca zimy, dopóki nie nadeszła wiosna. Potem zaczynało się przejaśniać, poprawiała się pogoda, świeciło słońce. Sigurdur Oli spojrzał na wyasfaltowane boiska, do koszykówki i do piłki nożnej, i nieomal usłyszał wrzaski dzieciarni sprzed lat. Dopiero gdy zaczął otwartą dłonią uderzać w drzwi, zjawiła się woźna, kobieta około pięćdziesiątki. Otworzyła i spytała, co się dzieje. Sigurdur przedstawił się i spytał, czy nauczyciel piątej D jest jeszcze w szkole. – A o co chodzi? – spytała woźna. – Wychowawca? Nie wie pani, czy jeszcze tu jest? – Sigurdur Oli zignorował pytanie. – Piątej D? To w sali 304. Na drugim piętrze. Nie wiem, czy Agnes już poszła, zaraz sprawdzę. Ale Sigurdur Oli nie zamierzał czekać. Wiedział, gdzie znajdują się schody. Przeskakiwał po trzy stopnie. Dawniej, o ile dobrze pamiętał, piąte klasy też były na drugim piętrze. Może więc system nie zmienił się od czasu, kiedy on uczył się tu pod koniec lat siedemdziesiątych ubiegłego stulecia. Kiedy ta myśl przemknęła mu przez głowę, poczuł się starszy o dziesięć lat. Lata siedemdziesiąte ubiegłego stulecia. Wszystkie sale na piętrze były pozamykane, więc pędem puścił się po schodach z powrotem na dół. W tym czasie woźna wróciła z pokoju nauczycielskiego i czekała na niego na korytarzu z wiadomością, że wychowawczyni poszła już do domu. – Agnes? Tak ma na imię? – Tak – odparła woźna. – Czy dyrektor jest u siebie?

– Tak. W swoim gabinecie. Sigurdur Oli natychmiast ruszył w kierunku pokoju nauczycielskiego, nieomal popychając woźną. Kiedyś przez ten pokój wchodziło się do gabinetu dyrektora, tyle pamiętał. Drzwi były otwarte. Od razu wszedł do środka, nie miał czasu czekać, aż ktoś go wpuści. Okazało się, że dawny dyrektor wciąż pracuje w szkole. Właśnie szykował się do wyjścia. Akurat wiązał szalik, kiedy Sigurdur Oli mu przeszkodził. – Czym mogę służyć? – spytał dyrektor, zdumiony nagłą wizytą. Sigurdur Oli czekał na dalszą reakcję, nie miał pewności, czy dyrektor go rozpoznał. – Jak mogę panu pomóc? – powtórzył dyrektor. – Chodzi o piątą D – odparł Sigurdur Oli. – Tak? – Coś się wydarzyło. – Ma pan dziecko w tej klasie? – Nie. Jestem z policji. Jednego ucznia z tej klasy znaleziono martwego przed własnym domem. Został pchnięty nożem i zmarł na skutek odniesionych ran. Musimy porozmawiać ze wszystkimi nauczycielami, zwłaszcza z tymi, którzy mają coś do powiedzenia na temat tego chłopca, musimy... – Co pan... – jęknął dyrektor, a Sigurdur Oli widział, jak blednie. – ...porozmawiać z rówieśnikami, pracownikami szkoły, kolegami z klasy i innymi osobami, które go znały. Naszym zdaniem został zamordowany. Dźgnięty w podbrzusze. Woźna poszła za Sigurdurem Olim aż do gabinetu. Stała w drzwiach, ciężko dysząc, ze wzrokiem utkwionym w policjanta. Odruchowo zatkała sobie dłonią usta, jakby nie wierzyła jego słowom. – Chłopiec był w połowie Tajem – kontynuował Sigurdur Oli. – Czy uczy się u was więcej takich? – Więcej takich? – powtórzył zamyślony dyrektor i osunął się na swój fotel. Zbliżał się do siedemdziesiątki, przez całe swoje życie pracował w szkole i z pewną niecierpliwością czekał na emeryturę. Nie rozumiał tego, co się wydarzyło, i nie potrafił ukryć niedowierzania. – Kto to taki? – odezwała się woźna zza pleców Sigurdura. – Ten, co nie żyje? Sigurdur Oli odwrócił się. – Przepraszam, może później z panią porozmawiamy – powiedział i zamknął drzwi. – Potrzebuję spisu uczniów z adresami i imionami rodziców – zwrócił się ponownie do dyrektora. – Muszę mieć też listę wszystkich nauczycieli chłopca. Potrzebuję informacji na temat konfliktów w szkole, klik, jeśli takowe istnieją, wzajemnych stosunków między

grupami etnicznymi, wszystkiego, co tylko się wydarzyło. Czy jest coś takiego, co już nasuwa się panu na myśl? – Nie... nic takiego nie przychodzi mi do głowy, nie wierzę w to, co pan mówi! To prawda? Czy coś takiego mogło się wydarzyć? – Niestety. Musimy się spieszyć. Im więcej czasu upłynie od... – Który to chłopiec? – przerwał mu dyrektor. Sigurdur Oli wyjaśnił, że chodzi o Eliasa. Dyrektor odwrócił się do komputera i wszedł na stronę szkoły, odnalazł klasę i zdjęcie chłopca. – Kiedyś każdego ucznia znałem z imienia. Ale teraz jest ich tak wielu... To ten? – Tak, to on – potwierdził Sigurdur Oli i przyjrzał się zdjęciu. Opowiedział dyrektorowi o bracie Eliasa, Niranie. Odnaleźli także jego klasę i fotografię. Bracia byli do siebie podobni. Obaj nosili czarne grzywki opadające na oczy, mieli ciemną karnację i brązowe oczy. Przesłali zdjęcie Nirana na e-mailowy adres policji. Sigurdur zadzwonił na komendę i poinstruował funkcjonariuszy, aby natychmiast rozesłali zdjęcie do innych komisariatów wraz z fotografią, którą dostarczył Erlendur. – Czy w szkole miały miejsce konflikty między jakimiś grupami? – spytał Sigurdur Oli, zakończywszy rozmowę telefoniczną. – Sądzicie, że to ma jakiś związek ze szkołą? – spytał dyrektor ze wzrokiem wciąż wbitym w monitor. Zdjęcie Eliasa wypełniało ekran. Uśmiechał się do nich. Uśmiech miał nieco nieśmiały i nie patrzył prosto w obiektyw, lecz trochę wyżej, tak jakby fotograf kazał mu podnieść wzrok albo jakby coś go rozproszyło. Twarz miał pogodną, wysokie czoło i ciekawe, szczere spojrzenie. – Bierzemy pod uwagę wszystkie możliwości – odpowiedział Sigurdur Oli. – Nic więcej nie mogę powiedzieć. – Czy to ma jakiś związek z uprzedzeniami na tle rasowym? To pan ma na myśli? – Na razie nie wiemy nic poza tym, że jego matka pochodzi z Tajlandii – odparł. – Nic więcej. Nie wiemy, co się wydarzyło. Sigurdur Oli był zadowolony, że dyrektor nie pamięta go z czasów, gdy chodził do tej szkoły. Nie miał ochoty na żadne dyskusje o szkolnych latach, o dawnych nauczycielach, losach kolegów z klasy i podobnych bzdurach. – Do mnie do gabinetu nic takiego nie dotarło – powiedział dyrektor – a w każdym razie nic poważnego i niemożliwe, aby z tego powodu mogła się wydarzyć aż taka tragedia. Po prostu nie mogę uwierzyć, że coś takiego się stało! – To się naprawdę wydarzyło – zapewnił go Sigurdur Oli.

Dyrektor wydrukował listę klasowych kolegów Eliasa. Razem z adresami, numerami telefonów i imionami rodziców lub opiekunów. Wręczył Sigurdurowi Olemu wydruk. – Bracia zaczęli u nas naukę jesienią. Czy to także powinienem wysłać na adres emailowy, który mi pan podał? – zapytał. – To straszne. – Westchnął i niczym sparaliżowany znieruchomiał nad blatem swojego biurka. – Istotnie – zgodził się z nim Sigurdur Oli. – Potrzebny mi będzie także adres i numer telefonu jego wychowawczyni. Co się wydarzyło? Dyrektor spojrzał na niego. – A o co chodzi? – Mówił pan, że to nie było nic poważnego – tłumaczył policjant – i że nie sądzi pan, by z tego powodu mogła wydarzyć się aż taka tragedia. Co to było? Dyrektor nie odpowiedział. – Co to było? – policjant powtórzył pytanie. – Mamy tu w szkole jednego nauczyciela, który jest zdeklarowanym przeciwnikiem otwarcia się kraju na imigrantów. – Kobiety z Tajlandii? – Też. Ludzi z Azji. Z Filipin. Wietnamu. Takich miejsc. Ma w tej sprawie zdecydowane poglądy. Ale to oczywiście tylko poglądy. Nigdy by się nie posunął do takiego czynu. Nigdy. – Ale pomyślał pan o nim. Jak się nazywa? – Przecież to absurd! – Musimy z nim porozmawiać – powiedział Sigurdur Oli. – Ma dobre podejście do dzieci – dyrektor bronił swojego pracownika. – Taki już jest. Szorstki i nieokrzesany z wierzchu, ale potrafi dotrzeć do uczniów. – Uczył Eliasa? – Kiedyś na pewno. Uczy islandzkiego, ale chętnie prowadzi różne zajęcia dodatkowe, więc z większością dzieci miał kiedyś do czynienia. Dyrektor podał mu personalia nauczyciela, a Sigurdur Oli zapisał je w swoim notesie. – Raz go nawet upomniałem. Tu w szkole nie tolerujemy żadnych rasistowskich uprzedzeń – powiedział dyrektor zdecydowanie. – Proszę sobie nie myśleć. Nie tolerujemy niczego takiego. Ludzie dyskutują na temat imigrantów, również z punktu widzenia przyjezdnych. Panuje u nas absolutna równość i zarówno nauczyciele, jak i uczniowie muszą to zaakceptować. Sigurdur Oli wciąż wyczuwał u dyrektora jakieś wahanie.

– Co się stało? – ponowił pytanie. – Omal nie doszło do bójki – powiedział w końcu dyrektor. – Między nim a drugim nauczycielem, Finnurem. W pokoju nauczycielskim. Trzeba było ich rozdzielać. Miał jakieś uwagi, które Finnurowi działały na nerwy. I wywiązała się z tego taka walka kogutów. – Jakiego rodzaju były te uwagi? – Tego Finnur nie chciał powiedzieć... – Czy jest ktoś jeszcze, z kim według pana powinniśmy porozmawiać? – spytał Sigurdur Oli. – Przecież nie mogę denuncjować ludzi wyłącznie z powodu ich poglądów! – Ależ nikogo pan przecież nie denuncjuje – uspokoił go Sigurdur Oli. – To, że napadnięto chłopca, nie musi mieć związku z żadnymi poglądami. Skąd! Ale prowadzimy śledztwo i potrzebujemy informacji. Musimy rozmawiać z ludźmi. Musimy mieć obraz tego, co się dzieje. To nie ma nic wspólnego z poglądami nauczycieli. – Jeszcze Egill, nauczyciel techniki, wdał się raz w awanturę. Podczas apelu doszło do wymiany zdań na temat wielokulturowości czy czegoś takiego, nie wiem. On jest trochę narwany. Uważnie wszystko śledzi. Może powinniście z nim porozmawiać. – Ile dzieci o zagranicznych korzeniach uczy się w tej szkole? – zapytał Sigurdur Oli, zanotowawszy imię nauczyciela techniki. – W sumie będzie ich ze trzydzieścioro. To duża szkoła. – I nie wynikały z tego powodu żadne szczególne problemy? – Jakieś tam przypadki są nam znane, ale to nic poważnego. – O czym mówimy? – Wyzwiska, niegroźne przepychanki. Nic z tego nie trafiło do mnie na biurko, ale opowiadali o tym nauczyciele. Oni oczywiście bardzo uważnie obserwują, co się dzieje w szkole, aby wszystko mieć pod kontrolą. W naszej placówce nie chcemy podkreślać żadnych różnic na jakimkolwiek tle i także uczniowie są tego w pełni świadomi, od razu informują nas, jeśli coś jest nie tak, a wtedy ingerujemy. – Mogę sobie wyobrazić, że we wszystkich szkołach występuje ten problem – zauważył Sigurdur Oli. – Chuliganeria. Chłopcy i dziewczęta niepotrafiący usiedzieć w miejscu. – Tacy uczniowie są w każdej szkole. Dyrektor patrzył zamyślony na Sigurdura. – Mam wrażenie, że pana skądś znam – rzucił nagle. – Jak pan mówił, że się nazywa? Sigurdur przeklął w myślach. Taki mały kraj, tak niewielu mieszkańców.

– Sigurdur Oli – odparł. – Sigurdur Oli... – powtórzył zamyślony dyrektor. – Sigurdur Oli? Chodziłeś tu do szkoły? – Dawno temu. Przed osiemdziesiątym rokiem. Bardzo krótko. Dyrektor jeszcze raz wymamrotał pod nosem imiona policjanta. Sigurdur, widząc starania dyrektora i obawiając się, że za chwilę zwierzchnik może sobie wszystko przypomnieć, w pośpiechu zaczął się żegnać. Policja jeszcze wróci do szkoły rozmawiać z uczniami, nauczycielami i pozostałym personelem... Już stał w drzwiach, gdy dyrektor wreszcie uświadomił sobie, z kim rozmawia. – Czy to nie ty brałeś udział w tej awanturze w siedemdziesiątym... Nie

usłyszał

końcówki

zdania.

Szybkim

krokiem

oddalił

się

z

pokoju

nauczycielskiego. Woźna jakby zapadła się pod ziemię. Gmach był pusty o tak późnej porze. Chciał natychmiast wyjść na mróz, ale zatrzymał się i spojrzał w górę. Na chwilę zastygł w bezruchu, a potem, nim sam zdążył się zorientować, dokąd idzie, wspiął się z powrotem na drugie piętro. Na ścianach wisiały zdjęcia klasowe absolwentów z podpisami: nazwą klasy i rocznikiem. Odnalazł tableau, którego szukał, i zatrzymał się przed nim. Patrzył na siebie, dwunastoletniego ucznia tej szkoły. Dzieci na zdjęciu ustawiono w trzech szeregach, on stał w najwyższym i patrzył prosto w obiektyw, z poważną miną, w cienkiej koszuli z dużym kołnierzem w jakiś dziwny wzorek, z modną fryzurą w stylu disco. Sigurdur Oli długo przyglądał się zdjęciu. – Ale obciach – jęknął.

4

Komórka Erlendura dzwoniła bez przerwy. Sigurdur Oli złożył raport ze spotkania z dyrektorem szkoły i oznajmił, że jest w drodze do jednego z nauczycieli Eliasa, a potem zamierza udać się do jeszcze jednego, który jest przeciwnikiem osiedlania się imigrantów na Islandii. Elinborg zadzwoniła i powiedziała, że świadek mieszkająca w tej samej klatce co Sunee twierdzi, iż wcześniej tego dnia widziała starszego z braci. Szef techników przekazał od lekarza sądowego, że dziecku została zadana jedna rana kłuta, najprawdopodobniej dość ostrym narzędziem, przypuszczalnie nożem. – Jakim nożem? – dopytywał Erlendur. – O ostrzu raczej szerokim, a może nawet dość grubym, ale wyjątkowo ostrym – informował przełożony techników. – Samo pchnięcie nie musiało być wykonane ze szczególną siłą. Chłopiec mógł już leżeć na ziemi, kiedy dosięgło go ostrze. Kurtka jest brudna na plecach, a ponadto podarta. Uszkodzenie wygląda na dość świeże, więc mogło dojść do walki wręcz. Usiłował chronić swoje ręce, co jest oczywiste, więc jedyną raną jest rana kłuta brzucha. Według lekarza ostrze przebiło wątrobę. Przyczyną zgonu była utrata dużej ilości krwi. – Ale twierdzisz, że nie potrzeba było wielkiej siły, żeby ostrze wbiło się tak głęboko? – Najprawdopodobniej. – I nawet dziecko czy nastolatek mogliby tego dokonać? Jakiś jego rówieśnik? – Trudno powiedzieć. Ale rana wygląda, jakby została zadana bardzo ostrym narzędziem. – Godzina zgonu? – Biorąc pod uwagę temperaturę powietrza, zmarł jakąś godzinę przed znalezieniem. Zresztą możesz pogadać o tym z anatomopatologiem sądowym. – Wygląda więc na to, że po szkole wracał prosto do domu. – Tak, na to wygląda. Erlendur ponownie usiadł w fotelu naprzeciwko tajskiego rodzeństwa. Tłumaczka Gudny zajęła miejsce na kanapie. Komisarz przedstawił jej wszystkie informacje, które do tej pory otrzymał. Sunee słuchała w ciszy. Przestała już płakać. Virote nachylił się w jej stronę i dobrą chwilę rozmawiali półgłosem.

– O czym oni mówią? – spytał Erlendur. – Kurtka nie była podarta, kiedy Elias rano wychodził do szkoły – odparła tłumaczka. – Nie była nowa, ale nie była podarta. – Oczywiście musiało dojść do jakichś rękoczynów – powiedział Erlendur. – Nie zaryzykuję stwierdzenia, że napaść na Eliasa ma podłoże rasistowskie. O ile dobrze zrozumiałem, w szkole jest około trzydzieściorga dzieci obcego pochodzenia. Musimy porozmawiać z jego przyjaciółmi i ze wszystkimi, którzy mieli z nim jakiś kontakt. To samo dotyczy jego brata. Wiem, że to trudne, ale dobrze by było, gdyby Sunee przygotowała nam listę kolegów obu chłopców. Jeśli nie pamięta imion, to może nam opowiedzieć coś o każdym z nich; w jakim są wieku, gdzie mieszkają i tak dalej. Czas jest teraz najważniejszy. Mam nadzieję, że to rozumie. – Ma pan w ogóle pojęcie, jak ona się w tej chwili czuje? – odezwała się chłodno tłumaczka. – Mogę się tego jedynie domyślać – odparł Erlendur. Elinborg zapukała do drzwi. Była na klatce, na pierwszym piętrze. Drzwi się otworzyły i ukazał się w nich policjant w mundurze. Kobieta imieniem Fanney – świadek wydarzenia – sama się zgłosiła, a teraz siedziała w salonie i czekała na Elinborg. Była to sześćdziesięciopięcioletnia wdowa, matka trójki dorosłych już dzieci. Zaparzyła policjantowi kawy, lecz ten zniknął od razu, gdy pojawiła się Elinborg. Usiadły więc same, każda ze swoją filiżanką. – To straszne. – Słowom kobiety towarzyszyło westchnienie. – Że też coś takiego zdarzyło się w naszym bloku! Ja już nie wiem, co się z nami dzieje. W mieszkaniu panował mrok. Poza małą lampką w salonie zapalone było tylko światło w kuchni. Mieszkanie było lustrzanym odbiciem mieszkania Sunee, z grubym dywanem na podłodze i zielonymi tapetami w przedpokoju i salonie. – Znała pani trochę tych chłopców? – spytała Elinborg. – Tych dwóch braci? Musiała się spieszyć, wyciągnąć z kobiety to, co istotne, i ruszać dalej. Spieszyć się, ale niczego nie pominąć. – Tak, trochę ich znałam – odpowiedziała Fanney. – Elias był bardzo dobrym chłopcem. Jego brat jest taki bardziej powolny, ale z niego też jest dobry chłopiec. – Mówiła pani, że widziała go dzisiaj – powiedziała Elinborg, usiłując nie dać po sobie poznać, że jest zmęczona. Jej córka leżała w domu z gorączką i nudnościami, więc w nocy nie bardzo mogła się wyspać. Do pracy miała zamiar zajrzeć tylko na chwilę, ale to się zmieniło,

kiedy zgłoszono znalezienie chłopca. – Czasem ucinamy sobie z Sunee pogawędkę na klatce – Fanney snuła swoją opowieść, jakby nie słyszała tego, o co pytała ją Elinborg. – Długo tu nie mieszkają. Na pewno nie jest jej łatwo samej wychowywać dzieci. Sunee musi bardzo dużo pracować, przecież ludzie z minimalną pensją nie zarabiają zbyt wiele. – A gdzie był chłopiec, kiedy go pani dzisiaj widziała? – spytała Elinborg. – Był na placyku za apteką – odpowiedziała Fanney. – O której to było? – dociekała Elinborg. – Był sam? Wchodził do apteki? – Wracałam z autobusu z miasta gdzieś około drugiej – odpowiedziała Fanney. – Przechodziłam koło apteki, jak zawsze, i wtedy go zobaczyłam. Nie był sam i nie wchodził do apteki. Był w towarzystwie kilku swoich kolegów, ze szkoły oczywiście. – I co robili? – Nic. Obijali się na tyłach apteki. – Na tyłach? – Tak, kiedy człowiek wychodzi zza rogu, to doskonale widać ten placyk. – Ilu ich było? – Pięciu albo sześciu. Nie wiem, kim oni byli. Nigdy wcześniej ich nie widziałam. – Na pewno? – W każdym razie nie tak, żebym ich zapamiętała – powiedziała Fanney, odstawiając pustą filiżankę. – Byli w tym samym wieku co Niran? – Tak, chyba byli w podobnym wieku. Ciemni. – Ale ich pani nie rozpoznała? – Nie. – Powiedziała pani, że rozmawia czasem z Sunee? – Owszem. – Czy ostatnio z nią pani rozmawiała? – Tak, kilka dni temu. Spotkałam ją tu, na zewnątrz. Właśnie wracała z pracy i była strasznie zmęczona. Opowiadała mi różne rzeczy na temat Tajlandii tym swoim prymitywnym islandzkim. Ona używa bardzo prostych słów. Ale to wystarczy. – I co takiego na przykład pani powiedziała? – Kiedyś spytałam ją, co w związku z wyprowadzką z Tajlandii i zamieszkaniem tutaj sprawia jej największą trudność, a ona odpowiedziała, że islandzkie społeczeństwo, które jest o wiele bardziej zamknięte w porównaniu z tajlandzkim. Tam kontakty osobiste są bardzo

ważne. Wszyscy ze wszystkimi rozmawiają, nieznajomi bez skrępowania dyskutują o trudnych sprawach. Jeśli siedzisz na chodniku i posilasz się, nie wstyd ci zaprosić przechodniów do wspólnego posiłku. – I pogoda nie całkiem taka sama – zauważyła Elinborg. – To prawda. Tam ludzie więcej przebywają na zewnątrz, w słońcu. My większą część roku spędzamy w zamkniętych pomieszczeniach, każdy żyje w swoim świecie. Tu wszędzie napotyka się zamknięte drzwi. Wystarczy tylko spojrzeć na tę klatkę. Ja nie wiem, czy tak jest lepiej, czy gorzej, jest po prostu inaczej. To dwa różne światy. Gdy się pozna Sunee, można odnieść wrażenie, że życie w Tajlandii jest o wiele spokojniejsze i bardziej beztroskie. Czy mogłabym zajrzeć do niej na górę? – Może lepiej poczekać dzień lub dwa, teraz nie jest w najlepszym stanie. – Biedna kobieta – podsumowała Fanney. – To już nie będzie więcej sanuk sanuk. – Słucham? – Próbowała mnie nauczyć kilku słów po tajsku. Na przykład sanuk sanuk. Powiedziała, że to właśnie charakteryzuje wszystkich Tajów. A oznacza po prostu cieszenie się życiem, robienie rzeczy przyjemnych i wesołych. Radość życia! Nauczyła mnie też słowa bajnaj. Tak pozdrawiają się codziennie w Tajlandii. Powitanie, trochę jak nasze dzień dobry, tyle że znaczy zupełnie coś innego. Bajnaj to dosłownie: dokąd idziesz, jest jednocześnie pytaniem i pozdrowieniem. Te słowa są wyrazem szacunku. Tajowie darzą ludzi wielkim szacunkiem. – Zatem jesteście dobrymi przyjaciółkami. – Można by to tak nazwać. Ale ona raczej wszystkiego mi nie mówiła... – Nie? – Wiem, że nie powinnam się wtrącać w nie swoje sprawy, ale... – Ale? – Na pewno przyjmowała gości. – Wszyscy przyjmujemy gości – zauważyła Elinborg. – Oczywiście, tylko przyszło mi na myśl, czy to nie był narzeczony lub ktoś taki. Takie odniosłam wrażenie. – Widziała go pani? – Nie, ale pierwszy raz zaczęłam ją o to podejrzewać latem, a teraz, zimą, znowu ktoś się tam kręcił. Późnym wieczorem. – Nic więcej? – Nie, to wszystko. Nigdy jej o to nie pytałam.

– Ale nie chodzi pani o jej byłego męża? – Nie – Fanney zdecydowanie zaprzeczyła. – On przychodził w innych porach. Elinborg podziękowała jej za pomoc i pożegnała się. Na klatce wyjęła komórkę i wybrała numer Sigurdura Olego. Opowiedziała mu o grupie chłopców pod apteką. – To mogli być jego koledzy ze szkoły – powiedziała, szybko schodząc ze schodów. – Może być u któregoś z nich. Wyglądali na jego rówieśników. – Wydaje mi się, że Erlendur przygotowywał listę przyjaciół chłopców – przypomniał jej Sigurdur Oli. – Idę spotkać się z wychowawczynią młodszego brata. Ma na imię Agnes. Spróbuję zapytać ją o tę aptekę. Zastanawiam się tylko, czy nie powinniśmy zadzwonić do apteki i tam spytać, czy jacyś chłopcy nie przebywali w pobliżu. – Może jeszcze mają otwarte – zastanawiała się Elinborg. – Sprawdzę to. Sigurdur Oli szybko pożegnał Elinborg i wbiegł po schodach do trzyrodzinnego domu w pobliżu szkoły. Agnes, wychowawczyni Eliasa, mieszkała na pierwszym piętrze i osobiście otworzyła mu drzwi. Rozpoznał ją ze zdjęcia, któremu przyjrzał się w szkole. Obrzuciła wzrokiem Sigurdura Olego, jego krótko i precyzyjnie przystrzyżone włosy, pedantycznie zawiązany, dobrze dobrany krawat, nienagannie białą koszulę i czarny prochowiec narzucony na ciemny garnitur, i przerwała mu w pół słowa, gdy chciał się przedstawić. – Nie, dziękuję – powiedziała z uśmiechem. – Nawet nie wierzę w Boga. Potem zamknęła mu drzwi przed nosem. Sigurdur Oli stał chwilę jak wmurowany, ale po chwili jeszcze raz nacisnął dzwonek. – Nie słyszała pani jeszcze o tym, prawda? – odezwał się z powagą, gdy kobieta ponownie otworzyła drzwi. – O czym nie słyszałam? – Jestem z policji. Jednego z pani uczniów znaleziono martwego przed jego domem. Wygląda na to, że został pchnięty nożem. Twarz kobiety zmieniła się w jednej chwili. – Co pan mówi? – jęknęła. – Martwy? Kto taki? – Elias – odparł Sigurdur OH. – Elias? Sigurdur Oli skinął głową. – Nie wierzę! Jak? Dlaczego? Co... co pan mówi? – Może pozwoliłaby mi pani wejść do środka? – zapytał. – Musimy zdobyć informacje o jego klasie, przyjaciołach, o tym, z kim się zadawał, czy miał w szkole jakieś kłopoty, czy

miał wrogów. Byłoby dobrze, gdyby zechciała nam pani pomóc. Czas nagli. Im wcześniej uda nam się zebrać te informacje, tym lepiej. To nie jest miłe nachodzić tak ludzi, ale... – Ja... ja myślałam, że pan jest z jakiejś sekty – westchnęła Agnes. – Jest pan tak... – Mogę usiąść z panią na chwilę? – Przepraszam – bąknęła Agnes. – Proszę – zaprosiła go do środka. Wszedł do niedużego przedpokoju z lustrem i zobaczył rodzinę wychowawczyni przy kolacji w kuchni. Troje dzieci, dwóch chłopców i jedna dziewczynka, z zainteresowaniem przyglądało się przybyszowi, a ich ojciec podniósł się, żeby uścisnąć mu dłoń. Agnes wzięła małżonka na stronę i szeptem wyjaśniła mu cel tej niespodziewanej wizyty, po czym wprowadziła Sigurdura Olego do gabinetu. – Co mu się stało? – spytała, zamknąwszy drzwi. – Został napadnięty? – Na to wygląda. – Mój Boże, to jest... Biedny chłopiec. Kto jest w stanie zrobić coś takiego? – Myśli pani, że ktoś w szkole, w klasie mógł mu aż tak źle życzyć? – Wykluczone – zaprzeczyła. – Elias był niezwykle miły i nikomu nie wchodził w drogę. Był dobrym uczniem. Dlaczego łączy pan to ze szkołą? Macie na to jakieś dowody? – Nie, żadnych – odparł Sigurdur Oli zdecydowanie. – Ale od czegoś musimy zacząć. Nie zauważyła pani, żeby był jakoś nagabywany, zaczepiany? Nie zdarzyło się nic takiego, co mogłoby mieć związek z napaścią? Nic, co by panią zaniepokoiło? – Nic – odparła Agnes. – W szkole nie wydarzyło się nic, o czym bym wiedziała, a co mogłoby się zakończyć w ten sposób. Nic – westchnęła ciężko. – Wiadomo coś pani o grupie wyrostków, którzy kręcą się koło dzielnicowej apteki? Byli kolegami braci, niewykluczone, że imigrantami? – Nie, nic mi o żadnej takiej grupie nie wiadomo. A jak znosi to jego matka? Będę musiała się do niej wybrać z wizytą. Nie wiem tylko, co miałabym jej powiedzieć. – Zważywszy na okoliczności, myślę, że znosi to dobrze – uspokoił ją Sigurdur Oli. – Zna ją pani, wie coś o niej? – Tego bym nie powiedziała – odparła Agnes. – Nie najlepiej radzi sobie z islandzkim, więc braciom wyznaczono kuratora, takiego łącznika między nią a nami w szkole. Urocza kobieta imieniem Gudny. Często tak postępujemy, kiedy chcemy mieć lepszy kontakt z uczniami i ich rodzicami. Niektórzy są z Chorwacji, inni z Wietnamu, Filipin czy z Polski. To katolicy, buddyści, muzułmanie. Kilka razy spotkałam mamę Eliasa i odniosłam wrażenie, że jest bardzo miła. Samej na pewno nie jest jej łatwo. – Jak przyjmowani są imigranci? – zainteresował się Sigurdur. – Czy łatwo integrują

się z grupą? – Teraz wolimy raczej nazywać ich dziećmi czy obywatelami o innych korzeniach – powiedziała Agnes. – Niektórym przystosowanie zajmuje mniej, innym więcej czasu. Najszybciej udaje się to tym, którzy tutaj się urodzili, znają islandzki i oczywiście są Islandczykami. Tak jak Elias. Z Niranem to zupełnie inna sprawa. Wie pan, że byli przyrodnimi braćmi? – Tak – potwierdził Sigurdur Oli. Erlendur streścił mu rozmowę z tłumaczką. – Co z Niranem? – Właściwie to powinien pan porozmawiać o tym z jego wychowawcą – zasugerowała Agnes. – Dzieciakom, które przyjeżdżają tu już trochę ukształtowane i nie znają języka, jest o wiele trudniej. – A Niran jest jednym z nich – domyślił się. – Owszem. Nie powinnam tak mówić o pojedynczych uczniach, ale to jest oczywiście szczególny przypadek. On zachowuje się tak, jakby nie chciał się nauczyć naszego języka. Nie czyta po islandzku. Nie rozumie zbyt wiele. Zresztą, trudno tym biednym dzieciom uczyć się islandzkiego. Oni posługują się językiem intonacyjnym, w którym znaczenie słów zmienia się w zależności od intonacji. Islandzki jest zupełnie inny. – Natomiast Elias był dobrym uczniem – rzucił Sigurdur Oli. – Tak – potwierdziła Agnes. – Sunee, jego matka, doskonale wie, czego chce. Chce, żeby jej synowie zdobyli wykształcenie, a oni są pojętni, choć tak bardzo od siebie różni. – Co pani przez to rozumie? – Eliasa znałam o wiele lepiej – zaczęła Agnes – ale jego brata także trochę uczyłam. Elias był przez wszystkich lubiany i wszystkim życzył dobrze, ciągle się uśmiechał i był nastawiony przyjaźnie, chociaż wydaje mi się, że sam, niestety, nie miał wielu przyjaciół. – Do tej dzielnicy przeprowadzili się stosunkowo niedawno – zauważył Sigurdur Oli. – Niran jest od niego zupełnie inny – ciągnęła Agnes. – To znaczy? – Jak już wspomniałam, nie znam go zbyt dobrze, ale odnoszę wrażenie, że jest z natury bardziej nieokrzesany. Nie boi się walczyć o swoje, jest dumny ze swojego pochodzenia, dumny z tego, że jest Tajem. Nieczęsto da się to zauważyć u dzieciaków, właściwie nigdy; dzieci najwyraźniej w ogóle nie interesują się swoim pochodzeniem ani historią. Ale odniosłam takie wrażenie, kiedy raz miałam u nich w klasie zastępstwo, a on opowiadał o swoim pradziadku. Niran darzy go wielkim szacunkiem. I swoich krewnych w Tajlandii także.

Najbliższym

sąsiadem

Sunee

był

samotnie

mieszkający

mężczyzna

koło

siedemdziesiątki. O niczym jeszcze nie słyszał i powiedział, że bardzo zaskoczył go widok radiowozów i bieganina wokół bloku, kiedy wracał do domu. Przy klatce zatrzymali go policjanci pilnujący wejścia i koniecznie chcieli wiedzieć, kim jest i gdzie mieszka, a on nie przepadał za takimi przesłuchaniami. Funkcjonariusze nie chcieli mu też powiedzieć, co się wydarzyło. Dlatego był nieco podenerwowany, gdy Erlendur natknął się na niego na przedostatnim piętrze i powiedział, że jest z policji śledczej. – Co tu się właściwie dzieje? – zapytał mężczyzna, ciężko oddychając po wspinaczce po schodach. Był średniego wzrostu, miał na sobie zniszczony garnitur i krawat niepasujący do niczego, a także grubą, zieloną kurtkę zimową, w ręce trzymał foliową torbę. Erlendur uznał, że jest dość niechlujny, jak wielu mężczyzn, z którymi się stykał, odkąd zaczął pracować w policji. Facet był szczupły, miał wielkie zakola i dość duże, wyłupiaste oczy, rzadkie brwi, a nad nimi wysokie i blade czoło. Komisarz wyjaśnił mu powód całego zamieszania i zauważył, że mężczyzna bardzo emocjonalnie zareagował na przekazane mu wieści. – Elias! – jęknął i spojrzał na drzwi do mieszkania Sunee. – Coś takiego! Biedne dziecko! Kto to zrobił? Już złapano sprawcę? Erlendur potrząsnął głową. – Dobrze pan zna tych ludzi? – zapytał. – Po prostu nie mogę w to uwierzyć, te wszystkie radiowozy... z powodu Eliasa... A co na to jego mama? Biedaczka, musi być kompletnie załamana. – Byliście najbliższymi sąsiadami od...? – spytał Erlendur. – Kto jest w stanie zrobić coś takiego? – Na pewno zdążył ich pan poznać – ciągnął Erlendur. – Co takiego? Tak, tak, zdążyłem ich poznać. Elias czasem robił dla mnie zakupy, był wyjątkowo uczynnym chłopcem. Raz-dwa biegał po tych schodach. Po prostu nie mogę w to uwierzyć. – Muszę zadać panu kilka pytań, jeśli nie ma pan nic przeciwko – powiedział komisarz. – Jako sąsiadowi. – Mnie? – To zajmie tylko chwilę. – Zapraszam – powiedział mężczyzna, wyciągając klucze. Zapalił światło w mieszkaniu. Oczom Erlendura ukazały się wielka biblioteczka, stary komplet wypoczynkowy i wyliniały dywan. Na ścianach w salonie zobaczył białe tapety z zaciekami, gdzieniegdzie

wybrzuszone, zaczynające żółknąć. Mężczyzna imieniem Gestur, jeśli wierzyć niedużej mosiężnej tabliczce przed wejściem, zamknął za nimi drzwi i poprosił Erlendura, by usiadł na kanapie. Zdjął grubą, zieloną kurtkę, a plastikową torbę zaniósł do kuchni. Nastawił ekspres do kawy, wrócił do pokoju i zajął miejsce w fotelu. – Co może mi pan powiedzieć na temat Sunee i jej synów? – zapytał Erlendur. – Same dobre rzeczy. Ona jest bardzo pracowita, ta ich mama, ale przecież skoro jest samotna, to musi taka być. Chłopcy zawsze byli wobec mnie grzeczni. Elias pomagał mi w zakupach, a Niran... A gdzie jest Niran? Jak on to przyjął? – spytał Gestur, wyraźnie zaniepokojony. Erlendur odchrząknął. – Czyżby na niego też napadnięto? – dopytywał Gestur. – Nie – odparł Erlendur. – Ale nie wiemy, gdzie jest. Może pan ma jakiś pomysł? – Gdzie on może być? Nie, nie mam zielonego pojęcia. Erlendur bardzo martwił się o brata Eliasa, ale niewiele mógł zrobić. Pozostawało tylko liczyć na to, że chłopak sam wróci do domu lub jak najprędzej zostanie znaleziony. Uważał jednak, że jeszcze jest za wcześnie, by publikować jego zdjęcie w telewizji. – Miejmy nadzieję, że po prostu gdzieś się zapodział – dodał. – Jak układały się stosunki między braćmi? – On, to znaczy Elias, bardzo podziwiał Nirana. Niemal go ubóstwiał. Dużo o nim mówił. Co Niran zrobił, co powiedział. Że wygrywał w gry komputerowe, jak dobrze grał w piłkę i że zabiera go ze swoimi kolegami do kina, chociaż są starsi. W oczach Eliasa Niran wszystko wiedział i wszystko potrafił. Oni byli zupełnie różni, jak to bywa między braćmi. Elias szybko się zaprzyjaźniał z ludźmi, a Niranowi zajmuje to więcej czasu, jest bardziej nieufny. Wyjątkowy bystrzak. Bardzo uważnie słucha i szybko reaguje. Nie ufa wszystkiemu, co widzi i słyszy, i jest bardziej czujny. – Wygląda na to, że dobrze ich pan poznał. – Elias był bardziej samotny. Lepiej mu się żyło tam, gdzie wcześniej mieszkali. Ich mama często wracała późno z pracy i wtedy bywało, że Elias sam pałętał się po klatce schodowej albo przesiadywał w piwnicy, zaszywał się w jakiejś komórce, wąskim korytarzu. – A Sunee? – Ludzie powinni być tak pracowici jak ona. Sunee swoją pracowitością potrafi zadbać o siebie i o chłopców. Naprawdę ją podziwiam. – I sama daje sobie radę? – Z tego co się orientuję, to tak. O ile wiem, to jej były mąż nie bardzo się nimi

interesuje. – Czy Elias miał kontakt z innymi mieszkańcami tej klatki? – Nie sądzę. Zresztą towarzysko to nikt się tutaj nie udziela. To są wszystko mieszkania pod wynajem, a sam pan wie, jaki element mieszka dziś w takich lokalach. Lokatorzy przychodzą i odchodzą, zmieniają się; single, pary, samotne matki, jak Sunee, nawet samotni ojcowie, studenci. Niektórych się eksmituje. Inni płacą czynsz w terminie. – To znaczy, że ktoś jest właścicielem całego bloku? – Na pewno tej klatki. Przypuszczam, że jakiś spekulant. Nigdy go nie widziałem. Kiedy wynajmowałem to mieszkanie, zjawiła się jakaś kobieta z agencji, załatwiła sprawę i dała mi numer konta. A jak coś się dzieje, to po prostu kontaktuję się z agencją. – A czynsz? Wysoki? – Dla Sunee, jak sądzę, na pewno. Chyba że ma jakąś inną umowę najmu niż ja. Erlendur wstał. Kawa pozostała w ekspresie w kuchni. Zapach roznosił się po całym mieszkaniu. Gestur także wstał. Nie zaproponował kawy. Erlendur spojrzał na ponury przedpokój. W drzwiach do mieszkania, tuż nad miejscem, w którym po zewnętrznej stronie wisiała wizytówka, znajdował się wizjer. Kiedy się przez niego patrzyło, widać było wejście do mieszkania Sunee i chłopców. Erlendur spojrzał Gesturowi w oczy i podziękował za rozmowę.

5

Po raz kolejny zadzwonił telefon Erlendura. Komisarz nie rozpoznał numeru, który pojawił się na wyświetlaczu, ale jak tylko usłyszał głos, od razu wiedział kto to. – Przeszkadzam ci? – spytała Eva Lind. – Nie – odparł. Dawno nie słyszał głosu swojej córki. – Słyszałam o tym chłopcu w telewizji – powiedziała Eva. – To twoja sprawa? – Tak, moja i innych. Dotyczy nas wszystkich, jak sądzę. – A wiesz już, co się stało? – Nie. Niewiele jeszcze wiemy. – To jest... to jest okropne. – Tak. Eva umilkła. – U ciebie wszystko w porządku? – odezwał się Erlendur po chwili. – Chciałabym się z tobą spotkać. – Oczywiście. Przyjedź do mnie. Eva znów umilkła. – A czy ona nie jest cały czas u ciebie? – spytała w końcu. – Kto taki? – Ta kobieta, z którą jesteś. – Valgerdur? Nie. Czasem mnie odwiedza. – Nie chcę w niczym przeszkadzać. – Nie przeszkadzasz. – Jesteście ze sobą? – Jesteśmy dobrymi przyjaciółmi. – Ona jest w porządku? – Valgerdur to bardzo... Erlendur zawahał się. – Co to znaczy w porządku? – Lepsza od mamy? – Myślę...

– Musi być lepsza od mamy, skoro chce ci się z nią być. Na pewno jest bardziej w porządku niż ja. – Nie jest lepsza od nikogo – oburzył się Erlendur. – Ja was nie porównuję. Ty też nie powinnaś tego robić. – Czy nie jest pierwszą kobietą, z którą jesteś, od czasu kiedy od nas odszedłeś? Coś w niej musi być. – Powinnaś się z nią spotkać. – Chcę się spotkać z tobą. – Proszę bardzo. – Cześć. Eva odłożyła słuchawkę. Erlendur schował komórkę do kieszeni. Z Valgerdur widział się dwa dni wcześniej. Przyszła do niego późnym wieczorem po skończonym dyżurze, a on poczęstował ją chartreuse. Wznieśli toast. Oznajmiła, że formalnie wystąpiła o rozwód z mężem i wynajęła adwokata. Valgerdur pracowała jako laborantka w Szpitalu Krajowym. Erlendur poznał ją przypadkiem, gdy prowadził śledztwo w sprawie morderstwa. Wkrótce dowiedział się o jej problemach osobistych. Była mężatką, ale mąż notorycznie ją zdradzał. Wreszcie zakończyła ten związek. Wspólnie z Erlendurem postanowili, że pozwolą sytuacji rozwijać się powoli. Nie mieszkali razem. Po długim okresie małżeństwa Valgerdur chciała pomieszkać sama przez jakiś czas, a on nie mieszkał z kobietą całe dziesięciolecia. Nic ich też nie goniło. Erlendur zdążył polubić samotność. Valgerdur czasem dzwoniła do niego, aby powiedzieć, że chce go odwiedzić. Czasem chodzili do restauracji. Raz udało się jej zaciągnąć go do teatru na jakąś sztukę Ibsena. Już po kwadransie spektaklu zaczął drzemać. Usiłowała go szturchnąć, lecz na nic się to nie zdało i większą część pierwszej części przespał, a po przerwie poszli do domu. Cała ta wydumana dramaturgia, usprawiedliwiał się, nic mi nie daje. Teatr to też rzeczywistość, protestowała. Ale nie taka jak ta tutaj, powiedział, podając jej drugi tom Opowieści pocztylionów. Erlendur pożyczał jej niektóre ze swoich książek, opisujące okropne przypadki śmierci na Islandii sprzed lat, oraz inne, opowiadające o zgonach podczas siejących zniszczenie lawin śnieżnych. Z początku nie bardzo jej się to podobało, ale im więcej tych historii czytała, tym lepiej rozumiała Erlendura. Podzielała niesłabnące zainteresowanie komisarza tym tematem. – Adwokat uważa, że możemy mniej więcej równo podzielić majątek – powiedziała i zamoczyła usta w likierze.

– To dobrze – powiedział Erlendur. Wiedział, że mieszkają w wielkim domu jednorodzinnym niedaleko katolickiego szpitala Landakot, i zastanawiał się, które z nich go zatrzyma. Spytał, czy to ma jakiekolwiek znaczenie. – Nie – odparła. – On zawsze bardziej interesował się tym domem. Z tego co wiem, to już sobie znalazł nową kobietę. – Tak? – Kogoś ze szpitala. Młodą pielęgniarkę z dyplomem. – Myślisz, że da się stworzyć dobry związek bez wzajemnej wierności? – zapytał, zastanawiając się nad sprawą zaginięcia, którą akurat prowadził. – Myślisz, że da się stworzyć dobry związek oparty na zaufaniu, jeśli obie strony zdradzają? – Ja nie zdradzałam – odparła Valgerdur. – To on bezustannie zdradzał mnie z kobietami, które dostatecznie długo się na to godziły. – Nie mam na myśli ciebie, tylko sprawę, którą się teraz zajmuję. – Zaginięcie tej kobiety? – Tak. – Oboje zdradzali, jeszcze zanim zaczęli być razem? Erlendur skinął głową. Rzadko rozmawiał na temat prowadzonych przez siebie śledztw z kimś spoza policji. Valgerdur była wyjątkiem. Podobnie jak Eva. – Nie wiem – odpowiedziała. – To oczywiście może być trudne, jeśli oboje opuścili swoich poprzednich partnerów w takich właśnie okolicznościach. To musi mieć jakieś konsekwencje. – Dlaczego nie miałoby się to wydarzyć ponownie? – zastanawiał się Erlendur. – Nie zapominaj o miłości. – O miłości? – Nie możesz jej nie doceniać. Czasem ludzie są gotowi poświęcić wszystko dla nowego związku. Może to jest prawdziwa miłość? – Tak, ale co, jeśli jedna strona regularnie znajduje tę prawdziwą miłość gdzie indziej? – dopytywał Erlendur. – A ona wyprowadziła się z powodu jego zdrady? Znów zaczął? – Nie wiem – odparł. – A ty zdradzałeś, kiedy się rozwodziłeś? Pytanie zaskoczyło go. Uśmiechnął się. – Nie – odpowiedział. – Nie mam zielonego pojęcia, jak coś takiego się uprawia. Zauważyłaś, że w islandzkim cudzołóstwo się uprawia? Jak ogródek albo dyscyplinę

sportową. – Ty się zastanawiasz nad tym, czy mąż nie zawiódł zaufania tej kobiety? Erlendur wzruszył ramionami. – Dlaczego ona zniknęła? – Oto jest pytanie. – Nic więcej nie wiecie? – Niestety nie. Milczeli przez chwilę. – Jak ty możesz pić to chartreuse? – zapytała w końcu Valgerdur, krzywiąc się. – To taka moja ekstrawagancja. – Erlendur uśmiechnął się. Chwilę po tym, jak Erlendur wrócił do mieszkania Sunee, zjawiła się tam także Sigridur, jej była teściowa, szczupła i żwawa kobieta koło sześćdziesiątki. Wbiegła szybko po schodach i przytuliła czekającą na nią na klatce Sunee, która wyglądała na bardzo zadowoloną z przybycia babci Eliasa. Komisarz odniósł wrażenie, że kobiety mają ze sobą dobry kontakt. Nadal jednak nie udało się dodzwonić do ojca Eliasa. W domu go nie było, a komórkę miał wyłączoną. Sunee twierdziła, że niedawno zmienił pracę, ale nie wiedziała, jak nazywa się jego nowa firma. Sigridur rozmawiała półszeptem z Sunee. Brat i tłumaczka stali obok. Erlendur podniósł wzrok na czerwony parasol z żółtym smokiem. Wydawało mu się, że stwór owinął się wokół małego pieska, ale nie miał pojęcia, czy po to, by go chronić, czy żeby go unicestwić. – Straszna tragedia! – wykrzyknęła Sigridur i spojrzała na tłumaczkę, którą chyba znała. – Kto mógł zrobić coś tak okropnego? Sunee powiedziała coś do swojego brata i razem z Gudny wyszli do kuchni. Gdy nikt nie podjął rozmowy z Sigridur, kobieta przeniosła wzrok na Erlendura. – A pan to kto? – spytała. Komisarz przedstawił się jej, a ona zrewanżowała mu się tym samym. Poprosiła komisarza, aby opowiedział jej o tym, co się wydarzyło, co robią w tej sprawie organy ścigania oraz jakie mają podejrzenia, czy znaleziono jakieś ślady. Erlendur odpowiedział, na ile potrafił, bo przecież sam nie miał zbyt dużo informacji. Najwyraźniej ją to zdenerwowało, zupełnie jakby sądziła, że chce coś przed nią zataić. Zresztą nawet o tym napomknęła. Zapewnił ją jednak, że tak nie jest, że śledztwo dopiero się zaczyna, dlatego niewiele jeszcze wiedzą. – Niewiele jeszcze wiecie! Dziesięcioletni chłopiec został zadźgany nożem, a pan mi

mówi, że niewiele jeszcze wiecie? – Ubolewam z powodu śmierci Eliasa – powiedział Erlendur. – Robimy wszystko, co w naszej mocy, żeby wyjaśnić, co się stało, i znaleźć winnego. Już wcześniej bywał w podobnych sytuacjach, w domach, w których niewyobrażalne cierpienie

z

powodu

niezrozumiałego

i

przygnębiającego

zdarzenia

paraliżowało

mieszkańców. Wyparcie i złość nie były dla niego uczuciami obcymi. Tragedie bywają tak przygniatające, że nie sposób przyjąć ich do świadomości, więc umysł szuka wszelkich sposobów, by uśmierzyć nieco ból. Jakby jeszcze można było cokolwiek uratować. Erlendur znał to uczucie od dziesiątego roku życia, gdy razem z Bergurem, swoim młodszym bratem, zgubili się w czasie burzy śnieżnej. Przez jakiś czas rzeczywiście istniała nadzieja, że brat odnajdzie się pod śniegiem, podobnie jak on się znalazł, i to ta nadzieja kazała ludziom kontynuować poszukiwania, jeszcze długo po tym, jak los brata się rozstrzygnął. Zwłok nigdy nie odnaleziono. Z każdym mijającym dniem nadzieja malała, a po tygodniach, miesiącach i latach zupełnie umarła i jej miejsce zajęła jakaś niechęć do życia. Niektórym udało się jednak utrzymać ją na dystans. Inni, jak Erlendur, pielęgnowali ją, obierając sobie ból na towarzysza życia. Wiedział, że w tej chwili najważniejsze to znaleźć przyrodniego brata Eliasa, Nirana. Liczył na to, że chłopiec jak najszybciej wróci do domu i powie im coś, co rzuci choć trochę światła na ostatnie wydarzenia. Nie zjawiał się jednak i im więcej czasu mijało, tym bardziej prawdopodobne było, że jego zniknięcie wiąże się w jakiś sposób ze śmiercią młodszego brata. W najgorszym przypadku mogło się Niranowi coś stać, ale na razie Erlendur nie dopuszczał do siebie tej myśli. – Czy jest coś, w czym mogłabym wam pomóc? – spytała Sigridur. – Czy starszy chłopiec kontaktował się z panią? – Erlendur odpowiedział pytaniem. – Niran? Nie, Sunee tak bardzo się o niego martwi. – Naprawdę robimy wszystko, co w naszej mocy – jeszcze raz zapewnił ją Erlendur. – Myślicie, że jemu też coś się stało? – Sigridur wyglądała na przerażoną. – Wątpię – odparł tylko. – On musi wrócić do domu. Sunee musi mieć go przy sobie. – Znajdzie się – spokojnie powiedział komisarz. – Ma pani jakieś podejrzenia, gdzie może być? Powinien już dawno wrócić ze szkoły. Jego mama twierdzi, że we wtorki nie chodził na żadne treningi ani inne zajęcia. – Nie mam pojęcia, co się z nim mogło stać – oznajmiła. – Tak jak mówiłam, nie kontaktował się ze mną.

– A co z jego kolegami ze Snorrabraut? – zapytał Erlendur. – Może być u któregoś z nich? – Nie znam ich. – Czy Niran i Elias byli dobrymi przyjaciółmi? – Tak, bardzo dobrymi. – Nie mieszkali tu długo? – Nie. Przeprowadzili się ze Snorrabraut wiosną zeszłego roku. Jesienią chłopcy musieli zmienić szkołę. Wydaje mi się, że nie było to dla nich łatwe. Rozwód, nowa dzielnica, nauka w nowej szkole. – Muszę porozmawiać z pani synem – oznajmił Erlendur. – Ja też – powiedziała z naciskiem. – Pracuje w nowej firmie budowlanej, ale nie wiem, jak ona się nazywa. – Czy to prawda, że Sunee nie była pierwszą kobietą z zagranicy, z którą się ożenił? – Ja go zupełnie nie rozumiem – odparła. – Nigdy nie rozumiałam. I ma pan rację. Sunee jest jego drugą tajską żoną. – Czy bracia mieli ze sobą dobry kontakt? – spytał Erlendur ostrożnie. Sigridur wyczuła niepewność w jego głosie. – Dobry kontakt? Oczywiście. A niby dlaczego nie? Co chce pan zasugerować? Oczywiście, że mieli ze sobą dobry kontakt. Zrobiła krok w kierunku Erlendura. – Myślicie, że on to zrobił? – szepnęła. – Myśli pan, że to Niran porwał się na swojego brata? Powariowaliście? – Nie, skąd – bronił się Erlendur. – Ja... – Czy nie byłoby to proste rozwiązanie? – ironizowała Sigridur. – Źle mnie pani zrozumiała... – Źle zrozumiałam! Ja niczego źle nie zrozumiałam – syknęła Sigridur przez zaciśnięte zęby. – Myśli pan, że to Tajowie zabijają się między sobą? Nie byłoby to najwygodniejsze rozwiązanie dla pana i dla was wszystkich? Tajskie porachunki! Nas to nie dotyczy. To pan mi daje do zrozumienia? Erlendur zmieszał się. Być może jeszcze było za wcześnie, aby pytać najbliższych krewnych o związek między braćmi. Nie powinien wzbudzać podejrzeń, zadawać dwuznacznych pytań i wywoływać tym samym jeszcze większej wściekłości i rozpaczy. – Proszę mi wybaczyć, jeśli coś takiego zasugerowałem – starał się ją uspokoić. – Ale musimy przecież zdobywać informacje, niezależnie od tego, jak niewygodne pytania byśmy

zadawali. Nawet nie przyszło mi do głowy, by starszy chłopiec miał cokolwiek wspólnego z tą zbrodnią, ale sądzę, że im wcześniej go znajdziemy, tym lepiej dla wszystkich. – Niran niebawem wróci do domu. – Czy to możliwe, że jest u swojego ojczyma? U Odinna? – Raczej nie. Nie mają ze sobą dobrego kontaktu. Mój syn... Sigridur urwała. Erlendur czekał cierpliwie. – Och, sama nie wiem – westchnęła. Opowiedziała mu, że do niedawna mieszkała na wsi i zjawiała się w Reykjaviku zaledwie kilka razy w roku, za każdym razem na krótko. Przyjeżdżała odwiedzić swojego syna i jego rodzinę, czasem nawet zatrzymywała się u nich na kilka dni, choć mieszkanie przy Snorrabraut nie było zbyt duże. Czuła, że syn nie najlepiej odnajduje się w tym związku, i choć Sunee na nic nie narzekała, widać było, że coś jest między nimi nie tak. Działo się to mniej więcej wtedy, kiedy Sunee wyznała, że ma drugiego syna w Tajlandii i że chce go do siebie sprowadzić. Odinn nie od razu powiedział matce, że poznał Sunee. Wcześniej, zanim się ona pojawiła, także miał żonę z Tajlandii. Odeszła od niego po trzech latach. Zanim przybyła na Islandię, nigdy nie stanęli twarzą w twarz. Widział ją jedynie na zdjęciu. Dostała wizę pobytową na miesiąc. Dwa tygodnie po jej przyjeździe wzięli ślub. Miała ze sobą wszystkie niezbędne dokumenty, aby zalegalizować związek. – Później wyprowadziła się do Danii – powiedziała Sigridur. – Najprawdopodobniej przyjechała tu po to, by otrzymać islandzki paszport. A potem dowiedziała się, że Odinn poznał Sunee i że wzięli ślub. Od razu zapałały do siebie sympatią. Po tym, co wcześniej się wydarzyło, była bardzo przejęta nowym związkiem syna i obawiała się pierwszego spotkania z synową. Starała się zapomnieć o uprzedzeniach i odetchnęła z ulgą, kiedy podały sobie z Sunee ręce. Od razu wyczuła, że to wspaniała dziewczyna. Pierwsze, co zauważyła, to, że Sunee zmieniła niechlujne mieszkanie przy Snorrabraut w czyste, przytulne gniazdko z silnymi akcentami orientalnymi. Przywiozła ze sobą, a może przysłano jej z Tajlandii, rozmaite drobiazgi, którymi udekorowała mieszkanie: figurki Buddy, zdjęcia i inne bibeloty. Pomimo nieczęstych w tamtym czasie wizyt w Reykjaviku Sigridur starała się ułatwić Sunee życie na Islandii. Synowa nie rozumiała języka i trudno jej było się go nauczyć. Słabo znała angielski, a na domiar złego Sigridur wiedziała, że jej syn nie jest osobą towarzyską i ma niewielu przyjaciół, którzy pomogliby Sunee przystosować się do innego stylu życia i funkcjonowania w zupełnie odmiennym społeczeństwie. Sunee powoli poznawała inne tajskie

kobiety, które pomagały jej się zaadaptować w nowym kraju, ale nie miała islandzkich przyjaciółek, może poza swoją teściową. Sigridur podziwiała Sunee, że tak dobrze radzi sobie w tych ciemnościach i chłodzie, na obcej ziemi. Po prostu trzeba się cieplej ubierać, mawiała, uśmiechnięta i pozytywnie nastawiona. Syn nie zawsze był zadowolony z matczynej natrętności. Pokłócili się nawet, kiedy spostrzegła, że Odinn czyni żonie wyrzuty, gdy ta rozmawia z synem po tajsku. Wtedy już trochę zaczęła mówić po islandzku. Nie mam pojęcia, co ona chłopakowi mówi, skarżył się matce. On jest Islandczykiem! Tak jest dla niego najlepiej, tu chodzi o jego przyszłość. Dopiero później dotarło do niej, że nie tylko jej syn jest tego zdania. W wielu przypadkach Islandczycy, którzy poślubili Azjatki, zabraniali żonom odzywać się do dzieci w językach ojczystych, ponieważ sami ich nie znali. Kiedy matka po islandzku mówiła kiepsko lub nie mówiła wcale, dziecko też zaczynało mówić z oporami, a to mogło mieć wpływ na cały proces kształcenia. Do pewnego stopnia dotyczyło to Eliasa, który wyróżniał się w matematyce, ale gorzej radził sobie z takimi przedmiotami jak gramatyka czy islandzki. Odinn nie chciał zrezygnować z rozwodu i nie słuchał matki, która starała się uświadomić mu jego obowiązki. To był błąd, mówił, nie powinienem nigdy decydować się na ten związek! Sigridur mieszkała już wtedy w stolicy i miała częsty kontakt z Sunee i Eliasem, których traktowała jak najbliższą rodzinę. Nawet Niran, choć narzekał na swój los, potrafił się z nią dogadać w tych nielicznych przypadkach, kiedy mieli ze sobą do czynienia. Po rozwodzie usiłowała nakłonić Odinna, aby oddał Sunee to, co jej się należało, między innymi połowę mieszkania. On odmawiał jednak, twierdził, że posiadał je, zanim wprowadziła się tam Sunee. Elias zaglądał czasem do babci, a nawet u niej nocował. Był dobrym, czułym chłopcem i chętnie wyręczał ją, w czym tylko mógł. Niran od początku miał złe relacje z ojczymem i nie potrafił się przystosować do życia w islandzkim społeczeństwie. Kiedy tu przyjechał razem z Virote, młodszym bratem Sunee, miał dziewięć lat. Virote zaaklimatyzował się, dostał pracę przy rybach i marzył o otwarciu tajskiej restauracji. – Niran nigdy nie traktował Odinna jak ojca, co jest zrozumiałe – powiedziała Sigridur. – Nic ich nie łączyło. – A kto jest ojcem Nirana? – wtrącił Erlendur. Sigridur wzruszyła ramionami. – Nigdy o to nie pytałam – odparła. – Niełatwo musi być chłopcu w jego wieku przyjechać do obcego kraju w takich

okolicznościach. – To jasne, że było mu bardzo trudno – zgodziła się Sigridur. – I nadal jest. Nie radzi sobie w szkole i w pewnym sensie jest outsiderem w islandzkim społeczeństwie. – Takich jak on jest więcej – zauważył Erlendur. – Wspierają się wzajemnie, pochodzą z podobnych środowisk. Między nimi a islandzkimi dziećmi dochodzi czasem do scysji, choć niezbyt poważnych i brzemiennych w skutki. Można tylko zauważyć więcej niebezpiecznych narzędzi. Kastety, noże. – Niran nie jest złym chłopcem – broniła go Sigridur – ale wiem, że Sunee się o niego martwi. Zawsze był dobry dla swojego brata. Łączyła ich jakaś szczególna więź. Byli, jak sądzę, zgodni, zważywszy na okoliczności. Sunee bardzo o to dbała. Gudny wróciła z kuchni. – Sunee chce iść szukać Nirana – oznajmiła. – Idę z nią. – Oczywiście – zgodził się Erlendur. – Sądzę jednak, że mądrzej będzie poczekać tu jeszcze trochę. A nuż się zjawi. – Gdyby się zjawił, to ja będę w domu – powiedziała Sigridur. – Sunee po prostu nie może tak siedzieć tu i czekać – usprawiedliwiała ją tłumaczka. – Musi wyjść. Musi coś zrobić. – Doskonale to rozumiem – przyznał Erlendur. Sunee wkładała kurtkę w przedpokoju. Drzwi do pokoju chłopców były otwarte i zajrzała do środka. Podeszła do drzwi i coś zaczęła mówić. Tłumaczka i komisarz zbliżyli się do niej. – Coś mu się śniło w nocy – powiedziała Gudny. – Kiedy Elias obudził się rano, opowiedział jej swój sen. Przyleciał do niego mały ptaszek, a Elias zbudował dla niego karmnik i zostali przyjaciółmi. Sunee stała w drzwiach sypialni synów i mówiła do tłumaczki. – Był trochę zły na swoją mamę – przekazywała Gudny. Sunee spojrzała na Erlendura i kontynuowała swoją opowieść. – Dobrze się czuł we śnie, miał przyjaciela – mówiła tłumaczka. – Miał do niej pretensje, że go obudziła. Wolałby dłużej sobie pośnić. Sunee wspominała ostatni poranek Eliasa. Leżał w łóżku i usiłował zatrzymać przy sobie sen o ptaszku; skulił się pod przykrótką kołdrą, w zbyt małej piżamie. Szczupłe łydki wystawały z kusych nogawek. Leżał na boku i wpatrywał się w ścianę w ciemności. Zapaliła światło w pokoju, lecz on wyciągnął rękę w stronę kontaktu i zgasił je. Brat już wstał z łóżka. Ona zaś była spóźniona, a na domiar złego nie mogła znaleźć portfela. Krzyknęła, żeby

wreszcie wstał. Wiedziała, że dobrze mu się leży pod ciepłą kołdrą, zwłaszcza że poranek był zimny i ciemny, a przed nim długi dzień w szkole. – Musimy porozmawiać z jego przyjaciółmi – powiedział Erlendur, kiedy Gudny przetłumaczyła już słowa matki. Sunee ponownie zajrzała do pokoju chłopców. – Czy on miał wielu przyjaciół? – spytał Erlendur, a tłumaczka powtórzyła jego słowa po tajsku. – Myślę, że tu, w nowym miejscu, nie miał zbyt wielu przyjaciół – odpowiedziała Sunee. – I to mu się właśnie śniło – podsumował Erlendur. – Śnił o prawdziwym przyjacielu – powtórzyła tłumaczka za Sunee. – Jeszcze długo leżał w łóżku, nim przyszedł do kuchni. Kiedy wreszcie się zjawił, ona już musiała lecieć. Zawołała do niego, żeby się pospieszył. Niran zdążył już zjeść śniadanie i czekał na niego. Zazwyczaj razem wychodzili do szkoły. Potem Niranowi odechciało się czekać, a ona musiała już iść. Sunee udało się opanować rozpacz. – Nawet nie zdążyła się z nim porządnie pożegnać. To było ostatnie, co od niego usłyszała. – Co? – spytał Erlendur wpatrzony w tłumaczkę. Sunee coś powiedziała. Mówiła tak cicho, że Gudny musiała się do niej nachylić. Kiedy się wyprostowała, przełożyła na islandzki ostatnie słowa, jakie Elias skierował do matki, nim wybiegła do pracy. Wolałbym się nigdy nie obudzić.

6

Erlendur został poinformowany, że wreszcie udało się skontaktować z ojcem Eliasa. Odinn najpierw pojechał do kostnicy przy Baronsstigur, a teraz czekał na komisarza w jego gabinecie w komendzie głównej przy Hverfisgata. Erlendur rozstał się z Sunee, jej bratem i tłumaczką przed blokiem. Do pomocy w poszukiwaniach Nirana w obrębie dzielnicy wyznaczono dwóch mundurowych. Sigridur zaś została w mieszkaniu. Komisarz był przekonany, że matka Eliasa udzieliła mu wszelkich informacji, jakie posiadała. Było oczywiste, że nie ma pojęcia, dlaczego napadnięto jej syna i dlaczego Niran nie wrócił do domu. Nie potrafiła sobie wyobrazić, gdzie się ukrywa. Do bloku wprowadzili się stosunkowo niedawno, więc nie znała jego kolegów. Miała jedynie mgliste pojęcie, gdzie mieszkają. Erlendur doskonale rozumiał, że nie jest w stanie usiedzieć w domu w oczekiwaniu na wieści o drugim synu. Poza tym w poszukiwania chłopca zostali zaangażowani wszyscy policjanci w mieście. Zdjęcie Nirana rozesłano po komisariatach. Mogło mu przecież grozić niebezpieczeństwo. Mógł się ukrywać. Trzeba było znaleźć go jak najszybciej. Elinborg powiedziała Erlendurowi przez telefon, że rozmawiała z pracownikami apteki, wokół której rzekomo kręcili się czasem Niran i jego koledzy. Personel początkowo twierdził, że nie zauważył, aby jakieś wyrostki przebywały w okolicy. Jednak gdy Elinborg zaczęła zadawać szczegółowe pytania, pracownicy zorientowali się, o co jej chodzi, i potwierdzili informację; koło apteki nieustannie krążą dzieci ze szkoły. Bazgrzą po ścianach, rozdeptują niedopałki na placyku za budynkiem. Teraz Elinborg miała zamiar przeprowadzić rozmowy ze szkolnymi kolegami Eliasa. – Sąsiadka Sunee, Fanney, wspominała o jakichś wizytach u Sunee. – Jakich wizytach? – Jakichś niejasnych. Myślała, że ktoś ją odwiedza, no wiesz, mężczyzna. – Kochanek? – Niewykluczone. Tego nie wiedziała. Sunee nigdy jej o tym nie mówiła. Ale Fanney coś podejrzewa. Wizyty zaczęły się latem. – Musimy zapytać o to Sunee – powiedział Erlendur. – Każ sprawdzić jej telefon. Kto do niej dzwonił i do kogo ona dzwoniła. – W porządku.

Erlendur zajeżdżał przed komendę, kiedy ponownie zadzwoniła jego komórka. To była Valgerdur. Słyszała o morderstwie i była zdumiona i przerażona. Umówili się wstępnie na wieczór, ale Erlendur uprzedził ją, że spotkanie może nie dojść do skutku. Odpowiedziała, że to nie ma znaczenia. – Macie jakieś pojęcie, co się stało? – zapytała z przejęciem. – Żadnego – odparł Erlendur. – Nie będę ci przeszkadzać, później pogadamy – zakończyła rozmowę i pożegnali się. Erlendur, szczelnie opatulony płaszczem, wszedł szybko na komendę. Przyszło mu na myśl, że Niran raczej nie może przebywać na zewnątrz podczas takiej wichury jak ta. Suchy, mroźny wiatr szczypał w twarz. Kiedy podniósł wzrok, zobaczył srebrny księżyc. Przy okienku dyżurnego stał jakiś mężczyzna w średnim wieku i wzburzony opowiadał, że uszkodzono jego samochód. Narzekał na bezczynność policji. Jakby spowodowanie wielotysięcznej straty nie było przestępstwem. Erlendur nie miał czasu zastanawiać się, na czym miało polegać to przestępstwo, gdyż spieszył się do swojego gabinetu. Odniósł wrażenie, że samochód został po prostu szpetnie zarysowany. Ojciec Eliasa siedział ze spuszczoną głową. Był chudy, mógł mieć około pięćdziesiątki, wokół łysiny na czubku głowy widniały nieliczne kosmyki posklejanych włosów, a jego twarz była pokryta kilkudniowym zarostem. Miał bardzo wąskie usta, w których nie mieściły się wystające przednie zęby. Wszystko to czyniło jego wygląd dość wulgarnym. Wstał, kiedy Erlendur wszedł do biura. Podali sobie ręce. – Odinn – przedstawił się cicho mężczyzna. Oczy miał czerwone, najwyraźniej od płaczu. Erlendur odwiesił płaszcz na wieszak i zajął miejsce za biurkiem. – Ubolewam z powodu tego, co się stało – zaczął. – To jest oczywiście coś tak okropnego, że brak mi słów. Po tym wstępie zrobił krótką pauzę, aby przyjrzeć się mężczyźnie. Miał na sobie wytarte dżinsy, cienką wiatrówkę, a szyję owinął czerwonym szalikiem z herbem zagranicznego klubu piłkarskiego. Z zebranych do tej pory informacji wynikało, że Odinn mieszkał samotnie w mieszkaniu przy Snorrabraut, w każdym razie tak zeznał policji. W drodze na komendę Erlendur dowiedział się też, że mężczyzna był zaskoczony wizytą funkcjonariuszy i informacją o śmierci Eliasa. – Czy wie pan, gdzie może znajdować się pański przybrany syn? – zapytał Erlendur. – Niran? A co z nim? – Nie możemy go znaleźć. Nie wrócił do domu.

– Nie mam zielonego pojęcia – odparł mężczyzna. – Gdybym... – umilkł. – Tak? – wtrącił Erlendur. – Nic takiego – odparł mężczyzna. – Kiedy ostatnio kontaktował się pan ze swoją rodziną? – Odzywałem się do nich od czasu do czasu. Ja i Sunee rozwiedliśmy się. Być może pan o tym wie. – Nie potrafi pan sobie wyobrazić, co się dziś działo z chłopcami? – Ja... To straszne, po prostu straszne... Nie wierzę, że coś takiego mogło się stać w Islandii. Żeby tak napaść na dziecko! – Jak pan sądzi, co się wydarzyło? – Przecież to chyba jasne? Rasizm! Czy może istnieć jakikolwiek inny powód, aby zaatakować dziecko? A co złego dziecko może człowiekowi zrobić? – Jeszcze nie wiemy, co się stało – powiedział Erlendur. – Czy dzwonił pan ostatnio do chłopców albo się z nimi widział? – Któregoś dnia byłem z Eliasem w kinie. Z Niranem nigdy nie miałem dobrego kontaktu. – Czy potrafi pan sobie wyobrazić, co zaszło? Odinn potrząsnął przecząco głową. – Myślicie, że Niran też znalazł się w niebezpieczeństwie? – Tego jeszcze nie wiemy. Poszukiwania cały czas trwają. Może przychodzi panu coś do głowy? – Gdzie może być? Nie, nic. Nic mi nie przychodzi do głowy. – Sunee wyprowadziła się po rozwodzie – zauważył Erlendur. – Chłopcy najwyraźniej niezbyt dobrze się czuli w nowej dzielnicy. Interesował się pan tym trochę? Odinn nie odpowiedział. – Nie słyszał pan nigdy o żadnych problemach? – Nie utrzymywałem częstych kontaktów z Sunee – przyznał w końcu Odinn. – To się skończyło. – Ja pytam raczej o chłopców – zauważył Erlendur. – A zwłaszcza o pańskiego syna. Odinn milczał. – Elias był zawsze bliżej matki – rzekł w końcu. – Często kłóciliśmy się na temat jego wychowania. Jeśli o to chodzi, zawsze stawiała na swoim. Co więcej, zwracała się do niego jego tajskim imieniem. Rzadko mówiła na niego Elias. – Przyjechała tu z odległego kraju. Chce mieć w nowej ojczyźnie coś, co będzie jej

przypominać o korzeniach – odparł Erlendur. Odinn patrzył na niego w milczeniu. – Pańska matka wyraża się o niej w samych superlatywach – znów zaczął komisarz. – Odniosłem wrażenie, że bardzo się przyjaźnią. Jak tylko usłyszała wieści, od razu przyjechała do Sunee. – Zawsze świetnie się rozumiały. – Zdaje się, że Sunee to pańska druga żona z Tajlandii? – Tak – odparł Odinn. – O ile wiem, nie był pan bardzo zadowolony, gdy Sunee powiedziała, że ma starszego syna i chce go tutaj sprowadzić – powiedział Erlendur. – Tak podejrzewałem – rzucił Odinn. – To nie było nic nowego. Ale przecież powiedziała mi, że jest sama. A potem uparła się sprowadzić Nirana. – I jak pan zareagował? – Nie byłem zadowolony z tego, że chłopak tu przyjedzie. Ale odpuściłem. Nie wtrącałem się. Pozwoliłem jej decydować. – Nie chciał pan od razu się z nią rozwieść? – Sunee była w porządku – wyjaśnił Odinn. – Nie za dobrze idzie jej nauka islandzkiego – zauważył Erlendur. – Tak – potwierdził Odinn. – Ale pan jej w tej nauce jakoś pomagał? – A dlaczego pan pyta? Co to ma do rzeczy? Nie powinien pan raczej szukać morderców, zamiast zadawać mi idiotyczne pytania, które nie mają nic wspólnego ze sprawą? Co to w ogóle za pytania? – Najprawdopodobniej napadnięto na pańskiego syna po południu – przerwał mu Erlendur. – Gdzie pan wtedy był? – W pracy – odparł Odinn. – Byłem w pracy, kiedy przyjechaliście. Myśli pan, że to ja zabiłem swojego syna? Zwariował pan? Powiedział to, nie podnosząc głosu, nie oburzając się, jakby samo podejrzenie było zbyt niedorzeczne, żeby się z jego powodu denerwować. – Z doświadczenia wiemy, że takie tragedie często zdarzają się w rodzinie – powiedział Erlendur bez cienia emocji. – Nie ma niczego nienormalnego w tym, że pytam, gdzie spędził pan dzień. Odinn milczał. – Ma pan jakichś współpracowników, którzy mogliby potwierdzić, gdzie pan był?

– Tak, dwóch. Nie wierzę, że uważacie, że mam z tym coś wspólnego! – Taka praca – odparł Erlendur. – Wiele rzeczy, z którymi się stykam, jest jeszcze bardziej absurdalnych niż to. – Chce pan powiedzieć, że to ja napadłem na syna, żeby się zemścić na Sunee? Erlendur wzruszył ramionami. – Czy pan jest nienormalny? – Proszę usiąść – Erlendur rozkazał Odinnowi, gdy ten wstał z krzesła. – Musimy przeanalizować wszystkie możliwości. Dlaczego miałby pan chcieć mścić się na Sunee? – O co panu chodzi? Wcale nie chcę się na niej mścić! – Nie ja to powiedziałem – zauważył komisarz. – Sam pan to uczynił. – Ja nic nie mówiłem. Erlendur milczał. – Miesza mi pan w głowie – odezwał się ponownie Odinn, teraz już wściekły. – Prowokuje mnie pan, żebym powiedział coś, czego nie powinienem. Bawi się pan ze mną w kotka i myszkę! – Przecież sam pan tak powiedział. – Do diabła! – wrzasnął Odinn i kopnął biurko. Erlendur siedział bez ruchu z ramionami skrzyżowanymi na piersiach, oparty wygodnie, i uważnie go obserwował. Nie można było wykluczyć, że mężczyzna rzuci się na niego. – Nigdy bym nie zrobił krzywdy swojemu synowi! – krzyczał. – Nigdy! Erlendur ani drgnął. – Rozmawiał pan już z jej narzeczonym? – spytał Odinn. – Narzeczonym? – Nie powiedziała wam o nim? – A kto to taki? Kim jest narzeczony Sunee? Odinn milczał. Wbił wzrok w Erlendura, który pochylił się do przodu. – Czy to z jego powodu się rozwiedliście? – zapytał komisarz ostrożnie. – Nie. Dowiedziałem się o tym niedawno. – O czym? – Że kogoś poznała.

7

Elinborg stała przed jednym ze szkolnych kolegów Eliasa. Nikt nie zaproponował jej, by usiadła. Znajdowali się w kuchni, a obok ucznia siedział jego ojciec. Siostra i młodszy brat chłopca również siedzieli przy stole. Spotkanie miało miejsce w niedużym domku szeregowym niedaleko bloku, w którym mieszkali Elias i Niran. Elinborg przeszkodziła rodzinie w kolacji. Podobnie jak wielu innych policjantów odwiedzających w domach dzieci mające jakikolwiek związek z Eliasem. Grzecznie przeprosiła za najście. Matka chłopca powiedziała, że oglądała wiadomości w telewizji i jest wstrząśnięta. Ojciec nie okazał żadnej reakcji. Dzieci też nie. Elinborg spojrzała na jedzenie, spaghetti z mielonym mięsem. Woń smażonego tłuszczu unosiła się w całym domu, zmieszana z zapachem bazylii i sosu pomidorowego. Pomyślała o własnej rodzinie. Nie robiła zakupów od nie wiadomo kiedy, a lodówka świeciła pustkami. – Elias był u nas na urodzinach Biggiego – powiedziała matka, która także stała przy stole, dokładnie naprzeciwko Elinborg. – Chcieliśmy zaprosić całą klasę. Moim zdaniem to wyjątkowo uroczy chłopiec. Po prostu nie rozumiem, jak to się mogło stać. W telewizji powiedzieli, że został dźgnięty nożem. Jakby ktoś chciał zadać mu ból. Sugerowali, że został napadnięty i że napad mógł być wcześniej przygotowany. To prawda? – Nie mamy pojęcia – odparła Elinborg. – Śledztwo dopiero się zaczyna. Nie widziałam wiadomości, ale wątpię, by dziennikarze mieli informacje od policji. Na razie wiemy bardzo niedużo. Dlatego chciałabym chwilę z tobą porozmawiać. – Ostatnie słowa skierowała do Birgira. Biggi patrzył na nią wielkimi oczami. – Przyjaźniliście się, czy tak? – spytała. – Właściwie to nie – odparł Biggi. – Chodził do mojej klasy, ale... – Biggi nie znał go za dobrze – matka dokończyła za chłopca i uśmiechnęła się zakłopotana. – Oczywiście, rozumiem – przytaknęła Elinborg. Ojciec milczał. Jedzenie leżało już na jego talerzu, ale najwyraźniej nie miał ochoty jeść w obecności policjantki. Dzieciaki natomiast pochłaniały spaghetti. To matka podeszła

do drzwi i z wahaniem wpuściła Elinborg do środka, gdy ta zadzwoniła. Od razu po wejściu wyraźnie odczuła, że psuje rodzinny spokój. – Bawiliście się czasami razem? – spytała chłopca. – Nie sądzę, aby Birgir się z nim bawił – odezwał się ojciec. Był wysoki, szczupły, o pociągłej twarzy, na której odznaczały się podkrążone oczy i kilkudniowy zarost. Miał na sobie niebieski kombinezon, który zdjął do połowy, zanim usiadł przy stole. Jego dłonie były twarde i spracowane, twarz i włosy pokrywała jakaś szarawa substancja. Elinborg zdawało się, że to cement. Podświadomie wzięła go za murarza. – Chciałabym... – zwróciła się do niego. – A ja bym chciał w spokoju zjeść z rodziną kolację – przerwał jej. – Jeśli nie ma pani nic przeciwko. – Wiem. Jeszcze raz przepraszam za to najście. Chciałabym tylko zadać Biggiemu kilka pytań, ponieważ musimy jak najszybciej uzyskać pewne informacje. To zajmie tylko chwilę. – Może pani zrobić to później – warknął mężczyzna. Jego żona w milczeniu stała przy stole. Dzieciaki pałaszowały kolację. Biggi obserwował Elinborg, wciągając nitki makaronu. Okolice ust miał upaćkane sosem pomidorowym. – Nie wiesz, czy Elias dzisiaj sam wracał ze szkoły? – spytała Elinborg. Biggi, który miał usta pełne jedzenia, potrząsnął przecząco głową. Mężczyzna spojrzał na żonę. – Nie wydaje mi się, żeby Biggi miał z tym cokolwiek wspólnego – rzucił. – On naprawdę był uroczy, ten chłopiec. Grzeczny, dobrze wychowany – wtrąciła kobieta. – Jako jedyny na urodzinach podziękował za zaproszenie, nie rozrabiał też tak jak pozostali. Mówiąc to, patrzyła na męża, jakby chciała usprawiedliwić się przed nim, że zaprosiła Eliasa na urodziny syna. Elinborg dostrzegła, że dzieci przerwały jedzenie i w napięciu wpatrywały się w rodziców. Czuły, że zanosi się na awanturę. – A kiedy były te urodziny? – spytała Elinborg, patrząc na matkę. – Trzy tygodnie temu. – W okolicach świąt? Czy przyjęcie się udało? – Tak, znakomicie. Prawda, Biggi? – zapytała syna. Najwyraźniej unikała wzroku męża. Biggi wolno skinął głową, ale nie odezwał się, tak jakby nie był pewny, czy może

powiedzieć to, co by chciał. – Proszę zostawić nas w spokoju – powiedział mężczyzna, wstając od stołu. – Chcielibyśmy zjeść kolację. – Widział pan Eliasa na urodzinach? – Pracuję osiemnaście godzin na dobę – odparł. – Nigdy go nie ma w domu – usprawiedliwiała go żona. – Nie musisz być taki arogancki wobec pani – dodała i skierowała wzrok na męża. – Drażnią pana imigranci? – spytała Elinborg. – Nie mam nic przeciwko tym ludziom – odpowiedział. – Birgir w ogóle nie znał tego chłopca. Nie przyjaźnili się. W niczym nie możemy wam pomóc. Proszę zostawić nas w spokoju! – Jasne. – Elinborg spojrzała na talerze pełne spaghetti. Przez chwilę jeszcze biła się z myślami, lecz w końcu zrezygnowała z zadawania dalszych pytań i opuściła dom. To był zwyczajny szkolny dzień – powiedziała Sigurdurowi Olemu Agnes, wychowawczyni Eliasa. – Myślę, że tak mogę to określić. Tyle że go przesadziłam. Miałam zamiar zrobić to już wcześniej, ale dopiero dziś rano się na to ostatecznie zdecydowałam. Wciąż siedzieli w pracowni u Agnes w domu. Wyjęła z szuflady papierosa. Sigurdur Oli obserwował, jak nerwowo zerka na drzwi, siada przy oknie, zapala papierosa, a dym wydmuchuje na zewnątrz. Nie rozumiał ludzi, którzy popełniają samobójstwo za pomocą papierosów. Był przekonany, że palenie tytoniu powoduje więcej szkód niż jakiekolwiek inne zjawiska na świecie, i czasem w pracy wygłaszał na ten temat tyrady. Ale palacz Erlendur puszczał je mimo uszu, a raz odpowiedział mu, że jest pewien, iż tym, co powoduje więcej szkód niż jakiekolwiek inne zjawiska na świecie, są staroświeccy asceci jak Sigurdur Oli. – Elias spóźnił się nieco – kontynuowała Agnes. – Nie zwykł się spóźniać, choć czasem lubił się ociągać. Często wychodził ostatni z klasy, ostatni pakował książki i zeszyty i tak dalej. Wtedy po prostu myślał o czymś innym. Był taką stewardesą. – Agnes zrobiła cudzysłów z palców. – Stewardesą? – Vilhjalmur, nasz wuefista, tak mówi. Pochodzi z Vestmannaeyjar. Sigurdur Oli patrzył na nią osłupiały. – To dzieci, które jako ostatnie wychodzą z lekcji wuefu. – Zatem przesadziła go pani. – Sigurdur Oli wrócił do poprzedniego wątku, nie mając pojęcia, o co chodzi ze stewardesami i lotami z Vestmannaeyjar.

– Czasami trzeba – odparła wychowawczyni. – W różnych sytuacjach. Uczyniłam to niezupełnie z powodu Eliasa. On doskonale radził sobie z matematyką. Wyprzedzał wszystkich w klasie, a nawet cały rocznik, a chłopiec, który siedział z nim w jednej ławce, Birgir, Biggi, nie potrafi pojąć, że dwa plus dwa to cztery. Agnes spojrzała na policjanta. – Wiem, że nie powinnam tak mówić – powiedziała zawstydzona. – W każdym razie matka Biggiego przyszła do mnie i powiedziała, że jej syn często się żali, że jest fajtłapą i nie potrafi się niczego nauczyć. Kiedy zaczęła go o to dokładniej wypytywać, zwierzył się jej, że Elias jest od niego o wiele lepszy we wszystkim. Najwyraźniej bardzo zakłopotało to matkę. Takie rzeczy się zdarzają, ale łatwo im zaradzić. Przesadziłam Eliasa. Posadziłam go obok uroczej dziewczynki, która też dobrze się uczy. Agnes zaciągnęła się dymem i wypuściła go przez okno. – A Elias? Nie miał żadnych problemów? – Miał – odpowiedziała. – Miał kłopoty z islandzkim. Bracia między sobą rozmawiali po tajsku. U nich w domu mówiło się po tajsku. To miesza dzieciom w głowach. Zgasiła papierosa. – A zatem Elias spóźnił się rano? – zapytał Sigurdur Oli. Agnes zamyśliła się. Trzymała niedopałek między palcami. – Zjawił się dopiero, gdy zaczęłam sprawdzać obecność – odezwała się po chwili. – Cała klasa obserwowała, jak wchodzi i siada w ławce. Włosy miał rozczochrane, był zaspany. Zupełnie jakby przed chwilą wstał z łóżka. Spytałam, czy dobrze się czuje, jednak on twierdził, że nic mu nie jest. Ale był jakiś taki rozkojarzony. Jego tornister leżał na ławce, a on patrzył przez okno i zdawał się zanurzony we własnym świecie. Gdy zaczęłam lekcję, w ogóle mnie nie słuchał. Siedział i gapił się na boisko. Podeszłam do niego i spytałam, o czym myśli. O ptaku, odpowiedział. Jakim ptaku? Który mi się śnił, wyjaśnił. Ptaku, który umarł. Agnes schowała niedopałek do kieszeni i zamknęła okno. W pracowni zrobiło się zimno i kiedy wstała, przeszedł ją dreszcz. Wieczorem lub w nocy miało nadejść załamanie pogody. – Więcej go o to nie pytałam – powiedziała. – Dzieci często mówią takie rzeczy. Potem widziałam go w południe, kiedy to znowu miałam z nim zajęcia, i jeszcze na obiedzie. Wtedy specjalnie nie zwróciłam na niego uwagi. Rano mieli plastykę, może powinien pan porozmawiać też z Brynhildur. Po południu mieli jeszcze dwie godziny ze mną. Ostatnie zajęcia to był wuef z Vilhjalmurem. On jako ostatni miał lekcję z Eliasem. – Jest następny na liście – powiedział Sigurdur Oli. – Czy może mi pani powiedzieć

coś na temat... – kartkował swój notes, szukając imienia, które podał mu dyrektor szkoły – ...Kjartana, nauczyciela islandzkiego? – Kjartan nie należy do najprzyjemniejszych – odpowiedziała wychowawczyni. – Zresztą od razu się pan zorientuje. Nie ukrywa swoich poglądów. Jest dość szorstki. Był gwiazdą sportu. Grał w piłkę ręczną, ale potem złapał jakąś kontuzję. Nie znam szczegółów. Jest niegłupi. Uczy głównie w starszych klasach. Schował notatki do kieszeni i pożegnał się z Agnes. W drodze do samochodu w kieszeni Sigurdura odezwała się komórka. Dzwoniła Bergthora, jego żona. Obejrzała wiadomości i wiedziała, że mąż późno wróci do domu. – To okropne – powiedziała. – Naprawdę go dźgnięto? – Tak – potwierdził. – Czeka mnie bardzo dużo roboty, nie mamy pojęcia, od czego zacząć. Nie czekaj na mnie. – Macie już jakichś podejrzanych? – Nie. Jego brat zaginął. Starszy brat. Być może on coś wie. W każdym razie tak sądzi Erlendur. – Że on to zrobił? – Nie, ale... – A nie jest bardziej prawdopodobne, że i on został napadnięty? Erlendur bierze to pod uwagę? – Przekażę mu to – rzucił oschle w słuchawkę. Bergthora czasem nieświadomie dawała mu do zrozumienia, że większym szacunkiem darzy Erlendura niż własnego męża, zwłaszcza gdy chodziło o śledztwa w sprawach kryminalnych. Sigurdur Oli wiedział, że nie robi tego złośliwie, ale i tak go to irytowało. Skrzywił się. Czymś takim mógł rozzłościć Bergthorę, a sam był zły i zmęczony i wiedział, że ona chce, by jak najszybciej wrócił do domu. Musieli poważnie przedyskutować pewną sprawę. Pomysł Bergthory. Kilka dni temu zaproponowała, by zastanowili się nad adopcją dziecka z zagranicy. Sami nie mogli mieć dzieci. Sigurdur Oli nie przyjął pomysłu entuzjastycznie. Ostrożnie zaproponował, by na razie dali sobie spokój. Próby poczęcia dziecka bardzo nadwyrężyły ich związek. Sigurdur wolał, by lata mijały beztrosko, bez obowiązków wobec dzieci, poczętych czy adoptowanych. Bergthora natomiast była bardziej niecierpliwa. Pragnęła zostać matką. – Tak, wiem, nie powinnam się do tego wtrącać – przyznała. – Jedna z wersji oczywiście zakłada, że i on został napadnięty – rzekł Sigurdur Oli. – Każdą możliwość bierzemy pod uwagę.

W słuchawce zaległa cisza. – Erlendur już znalazł tę kobietę? – spytała wreszcie Bergthora. – Nie. Jeszcze nie. – Wiecie coś więcej w jej sprawie? – Właściwie nic. – Jak będę spała, to obudź mnie, gdy wrócisz do domu, dobrze? – Obudzę – odparł Sigurdur Oli i pożegnali się.

8

Chłopcy z zapałem grali w futsal. Walczyli o każdą piłkę i nie bali się grać ostro. Sigurdur Oli zobaczył, jak jeden z nich zagrał wślizgiem tak niebezpiecznie, że omal nie złamał koledze nogi. Atakowany krzyknął z bólu, przewrócił się na podłogę i chwycił za kostkę. – Chłopaki, uważajcie! – krzyczał trener w stronę boiska. – Nie możesz tak grać, Geiri! Chodź tu, Raggi! – zawołał chłopca, który usiłował podnieść się po faulu. Zrobił zmianę za Raggiego i mecz toczył się dalej z taką samą determinacją. Na treningu było trochę więcej osób, niż mogło się zmieścić na boisku, więc trener co chwilę dokonywał zmian. Sigurdur Oli stał z boku i obserwował grę. Trenerem był Vilhjalmur, wuefista Eliasa. Dorabiał sobie, trenując młodsze roczniki piłkarzy, a przynajmniej tak powiedziała Sigurdurowi żona Vilhjalmura, gdy zapukał do ich drzwi. Skierowała go do hali sportowej. Trening dobiegał końca. Vilhjalmur dmuchnął w zawieszony na szyi gwizdek, a niezadowolony z decyzji sędziowskiej chłopiec z całych sił kopnął piłkę, która trafiła w głowę kolegi. Wywiązała się z tego niezła awantura, więc Vilhjalmur ponownie zagwizdał i kazał młodym zawodnikom przestać się kłócić i iść pod prysznic. Nawet dobrze sobie z nimi radził. Chłopcy przestali się szamotać. – Nie za surowo trochę? – spytał Sigurdur Oli, zbliżając się do Vilhjalmura. Wychodzący do szatni chłopcy zerkali zaciekawieni na Sigurdura. Nigdy nie widzieli tak dobrze ubranego faceta na sali gimnastycznej. – Czasami potrafią nieźle rozrabiać – odparł Vilhjalmur, podając Sigurdurowi dłoń. Pozbierał piłki i wrzucił do magazynku, który zamknął na klucz. Był niskim, grubawym trzydziestolatkiem. – Młodzi potrzebują silnej ręki. Przychodzą tu rozleniwieni i otyli, nafaszerowani pizzą i grami komputerowymi, a ja zmuszam ich do ruchu. Przyszedł pan z powodu Eliasa? – zapytał. – O ile wiem, to pan miał z nim dzisiaj ostatnią lekcję – wyjaśnił Sigurdur Oli. Vilhjalmur słyszał już o morderstwie i podobnie jak inni nie mógł w to uwierzyć. – Człowiek jest tym kompletnie zszokowany – stwierdził. – Elias był fajnym chłopcem, uzdolnionym sportowo. Wydaje mi się, że bardzo lubił piłkę. Po prostu brak mi

słów. – Zauważył pan może dzisiaj coś szczególnego albo niezwykłego w jego zachowaniu? – To był normalny dzień. Na rozgrzewce kazałem im trochę biegać, poskakaliśmy przez skrzynię, a potem podzieliliśmy się na drużyny. Najbardziej lubią grać w piłkę nożną. I ręczną. – Myśli pan, że Elias poszedł po lekcjach prosto do domu? – Nie mam zielonego pojęcia – odparł Vilhjalmur. – Wyszedł ostatni? – Elias zawsze wychodził ostatni – potwierdził nauczyciel. – Był taką stewardesą? – Pan też pochodzi z Vestmannaeyjar? – Nie. Niezupełnie. A pan? – Wyjechaliśmy stamtąd, kiedy miałem dwanaście lat. – Elias specjalnie się ociągał czy może... – Po prostu taki był – powiedział Vilhjalmur. – Wszystko robił powoli. Powoli się przebierał. Taki miał rytm i czasem trzeba było go szturchnąć. – A jaki był powód tego ociągania? – Po prostu był pogrążony w swoich myślach. – Dzisiaj też? – Na pewno, chociaż za bardzo nie zwracałem na niego uwagi, spieszyłem się na zebranie. – Nie zauważył pan, czy ktoś nie czekał na niego na zewnątrz? Czy się z kimś nie spotkał? Czy bał się wracać do domu? Może było w jego zachowaniu coś, co mogłoby o tym świadczyć, albo może o czymś takim napomknął? – Nie, nic takiego nie zauważyłem. Dzieciaki szły do domów. Nie sądzę, aby ktokolwiek czekał na niego na zewnątrz. Ale oczywiście wtedy tego tak nie analizowałem. Rozumie pan. Człowiek normalnie w ten sposób nie myśli. – Dopiero gdy stanie się nieszczęście – dorzucił Sigurdur Oli. – Tak, oczywiście. Ale jak mówię, nie zaobserwowałem niczego niezwykłego. Podczas lekcji nie okazywał żadnych oznak strachu. Nic mi nie powiedział. Był taki jak zwykle. Ale i nigdy nic takiego się nie zdarzyło. Nigdy. Nie rozumiem, dlaczego ktoś mógł chcieć napaść na Eliasa, po prostu nie rozumiem. To przerażające. – Zna pan Kjartana, nauczyciela islandzkiego? – Jasne.

– Podobno ma wyraziste poglądy na temat imigrantów. – Tak, delikatnie mówiąc. – Zgadza się pan z nim? – Ja? Nie, moim zdaniem to idiota. On... – Tak? – Jest trochę zgorzkniały – odparł Vilhjalmur. – Rozmawiał pan z nim? – Nie. – To były sportowiec – tłumaczył nauczyciel. – Pamiętam doskonale, jak grał w piłkę ręczną. Był znakomity. A potem stało się, bolesna kontuzja i koniec kariery. A już miał przejść na zawodowstwo. Podpisał kontrakt w Hiszpanii. Myślę, że to głęboko w nim tkwi. Nie jest zbyt sympatyczny. Na korytarzu rozległy się krzyki dobiegające z szatni. Vilhjalmur ruszył w tamtą stronę, aby uspokoić chłopców. – Jeszcze nie wiecie, co się stało? – zapytał na odchodnym. – Jeszcze nie – odparł Sigurdur Oli. – Mam nadzieję, że złapiecie tego potwora. To było przestępstwo na tle rasowym? – Na razie nic nie wiemy. Żona nauczyciela języka islandzkiego była nieco po trzydziestce, trochę młodsza od męża. Wyglądała na kobietę raczej zaniedbaną. Gdy otworzyła drzwi, miała na sobie spodnie od dresu, przez co sprawiała wrażenie mniej atrakcyjnej, niż była w rzeczywistości. Dwoje dzieci kryło się za jej plecami. Sigurdur Oli stał na ganku mieszkania znajdującego się w domu czterorodzinnym i zimny wiatr wciskał mu się za kołnierz. Usiłował zajrzeć w głąb ciemnego korytarza. Zauważył, że małżonkowie niezbyt troszczą się o porządek. Podświadomie pomyślał o własnym mieszkaniu, gdzie wszystko miało swoje miejsce. W głębi serca ucieszyło go to. Kobieta zawołała męża, który zjawił się w drzwiach, również w spodniach dresowych, a także w podkoszulce o dwa numery za małej, uwypuklającej jego sterczący brzuch. Najwyraźniej zadowalał się goleniem raz w tygodniu. Była w jego wyglądzie jakaś zapiekłość, której Sigurdur nie potrafił zgłębić, coś w oczach, co zdradzało pogardę i złość. Pomyślał, że kiedyś już widział tę twarz, i przypomniał sobie słowa Vilhjalmura o upadku gwiazdy sportu. Twarz z przeszłości, powiedziałby Erlendur. Czasem używał sformułowań, które działały Sigurdurowi na nerwy, ponieważ ich nie rozumiał, a które pochodziły z tych starych

opowieści stanowiących, jak sądził, jedyne hobby Erlendura. Dzieliła ich głęboka przepaść. Kiedy Erlendur siedział w domu i czytał islandzkie mądrości lub poezję, Sigurdur Oli zalegał przed telewizorem i oglądał amerykańskie seriale policyjne z miską popcornu na kolanach i butelką bąbelków na stoliku. Gdy zaczynał pracę w policji, zdarzało mu się wzorować na tych serialach. Nie tylko jemu zdawało się, że służba w policji wygląda jak na ekranie. Bywało, że stażyści przychodzili do pracy przebrani za amerykańskich bohaterów seriali, w dżinsach i bejsbolówce odwróconej daszkiem do tyłu. – Pan z powodu tego chłopaka? – spytał Kjartan. Wyglądało na to, że nie ma zamiaru zaprosić przemarzniętego Sigurdura Olego do środka. – Tak, z powodu Eliasa. – Myślę, że to była tylko kwestia czasu – rzucił Kjartan z niecierpliwością w głosie. – Nie powinno się tych ludzi wpuszczać do kraju – kontynuował. – Oni wywołują jedynie zamieszanie. Prędzej czy później musiało do tego dojść. Nieważne, czy byłby to ten chłopak, w tej szkole, w tej dzielnicy, czy ktoś inny kiedy indziej... Nie ma to znaczenia. To w końcu musiało się zdarzyć i jeszcze się powtórzy. Tego może pan być pewien. Sigurdurowi Olemu zaczynało coś świtać na temat Kjartana, który stał teraz przed nim na szeroko rozstawionych nogach, opierając jedną rękę o framugę, a drugą trzymając na klamce, z brzuchem wypełniającym podkoszulkę. Dość dobrze śledził wiadomości sportowe, choć trzeba przyznać, że bardziej interesowały go futbol amerykański i bejsbol niż wydarzenia sportowe na Islandii. Ale pamiętał tego człowieka jako nadzieję piłki ręcznej, pamiętał, że grał już w reprezentacji, kiedy nagle, gdy był tuż po dwudziestce, uległ kontuzji podczas meczu i musiał zrezygnować ze sportu. Swego czasu media bardzo się nim interesowały, ale potem zniknął ze sceny równie szybko, jak został na nią wepchnięty. – Uważa pan, że to napaść na tle rasowym? – spytał Sigurdur, myśląc sobie, jak bardzo musiało mu brakować zmagań sportowych. Być może teraz, zamiast uczyć w szkole podstawowej, kończyłby właśnie wspaniałą karierę. – A jest jakaś inna możliwość? – prychnął Kjartan. – Uczył pan Eliasa? – Tak, na zastępstwie. – Jakim był chłopcem? – Ja go w ogóle nie znałem. Słyszałem, że został dźgnięty nożem. Nic więcej nie wiem. Nie ma co mnie pytać. Moje zadanie nie polega na pilnowaniu tych dzieciaków. Nie pracuję na parkingu strzeżonym! Policjant spojrzał na niego pytającym wzrokiem.

– W jego klasie jest trzech takich jak on – kontynuował Kjartan. – Trzydziestu w całej szkole. Człowiek już nawet nie zauważa, jak pojawiają się nowi. Pełno tego wszędzie. Był pan na pchlim targu w Kolaport? Zupełnie jak w Hongkongu! I nikt się tym nie interesuje. Nikogo nie obchodzi, dokąd zmierza nasza ojczyzna. – Ja... – Uważa pan, że to jest w porządku? – To nie jest moja sprawa – odparł Sigurdur Oli. – Nie mogę panu pomóc. – Kjartan chciał zatrzasnąć drzwi. – Chce pan powiedzieć, że nie odpowie mi na kilka pytań? – Sigurdur Oli wydawał się zaskoczony. – Możemy to załatwić również na komendzie. Zapraszam. Tam będziemy mieć większy spokój. – Tylko proszę mi tu nie grozić – odparł nauczyciel bez cienia strachu. – Przecież panu powiedziałem, że nic o tej sprawie nie wiem. – A może on się pana bał? – zastanawiał się Sigurdur. – Wygląda na to, że nie był pan do niego zbyt przyjaźnie nastawiony. Ani do innych swoich uczniów. – Hej, ja temu chłopakowi nic nie zrobiłem – zaprotestował Kjartan. – Po szkole uczniów nie śledzę. Nie jestem za nich odpowiedzialny. – Jeśli tylko się dowiem, że w jakikolwiek sposób szykanował go pan dlatego, że był obcokrajowcem, to spotkamy się jeszcze raz i pogadamy. – Akurat... Już robię w portki ze strachu – ironizował Kjartan. – Proszę zostawić mnie w spokoju! Nie wiem, co się chłopakowi stało, i nie interesuje mnie to. – Co to za konflikt z nauczycielem o imieniu Finnur? – Sigurdur Oli przystąpił do ataku. – Konflikt? – powtórzył Kjartan. – W pokoju nauczycielskim – przypomniał mu. – Co się stało? – Żaden konflikt – odparł Kjartan. – Posprzeczaliśmy się trochę. On jest jednym z tych, którzy uważają, że im więcej obcokrajowców napłynie do kraju, tym lepiej. Ciągle powtarza te lewackie bzdety. Powiedziałem mu to wprost. No i się lekko wkurzył. – Pan uważa, że tak można? – naciskał Sigurdur. – Jak? – W ten sposób mówić o ludziach? Jest pan pewien, że jest na właściwym kursie? – Gówno to pana obchodzi! A pan jest na właściwym kursie, węsząc dookoła ludzi, z którymi nie ma nic wspólnego? – Może i nie – zgodził się policjant. – Nie grał pan kiedyś w piłkę ręczną? – zapytał. –

Nie był nadzieją naszego sportu? Kjartan zawahał się przez moment. Jakby chciał coś powiedzieć. Coś obraźliwego, dowodzącego, że zupełnie nie interesuje go zdanie, jakie na jego temat ma Sigurdur Oli. Ale nic mu nie przyszło do głowy, więc tylko zatrzasnął w milczeniu drzwi. – Piękny przykład dajesz młodzieży – powiedział Sigurdur do zamkniętych drzwi. Później tego wieczoru Erlendur podjechał pod blok Sunee. Nirana nie odnaleziono. Sunee i jej brat wrócili do domu. Chłopca nadal szukała policja, apelowano też do mieszkańców o pomoc: telefony z informacjami, a nawet włączenie się w poszukiwania piętnastolatka o azjatyckich rysach, raczej niskiego, w niebieskiej kurtce zimowej i czarnej czapce na głowie. Ojciec Eliasa brał czynny udział w akcji. Spotkał się z Sunee i dobrą chwilę rozmawiali na osobności. Wcześniej Odinn sporo opowiedział Erlendurowi na temat ich związku. Twierdził, że po rozwodzie chciał opiekować się Eliasem, ale chłopiec wolał zostać z matką, więc nie oponował. Nie potrafił udzielić Erlendurowi informacji na temat nowego mężczyzny w życiu Sunee. Ona sama także nie wspomniała policji o nikim takim. Może ten związek już się zakończył. Odinn nic na ten temat nie wiedział. Erlendur zaparkował wóz przed blokiem. Jeździł teraz ponadtrzydziestoletnim fordem falconem, który kupił jesienią, czarnym z białymi wykończeniami. Zostawił włączony silnik i zapalił papierosa. Ostatniego z paczki. Zmiął opakowanie i już miał je cisnąć na tylne siedzenie, jak zwykł czynić w swoim starym samochodzie, lecz rozmyślił się i schował pustą paczkę do kieszeni płaszcza. Szanował tego forda. Zaciągnął się błękitnym dymem. Zaufanie, pomyślał. Musiał ufać ludziom. Przypomniała mu się kobieta, której szukał przez ostatnie tygodnie. Akta kolejnych spraw piętrzyły się na jego biurku, a jedna z najpoważniejszych z nich miała niebezpośredni, jak sądził, związek z małżeńskimi zdradami. Chodziło o zaginięcie i Erlendur uważał, że początkiem całej historii mogła być niewierność. Ale nie wszyscy się z nim zgadzali. Kobieta wyszła z domu przed świętami i od tamtej pory nikt jej nie widział. Zanim znaleziono zwłoki Eliasa, cała sprawa tak pochłaniała Erlendura, że Sigurdur Oli i Elinborg szeptali między sobą, że oto znów daje o sobie znać stara obsesja komisarza. Wszyscy mieli świadomość, że nie lubi niewyjaśnionych spraw, zwłaszcza gdy chodzi o zaginięcia. Kiedy inni kręcili głowami i przekonywali samych siebie, że dopełnili wszelkich starań, Erlendur kopal głębiej i nie chciał rezygnować. Miała na imię Ellen, a jej małżonek, co zrozumiałe, bardzo się o nią martwił. Oboje w

wieku koło czterdziestki, pobrali się dwa lata wcześniej. I ona, i on byli w związkach, gdy się poznali. On miał żonę, dyrektorkę departamentu w jednym z urzędów, i troje dzieci w wieku od trzech do czternastu lat. Ona zaś była żoną bankowca, z którym miała dwójkę nastoletnich dzieci. Wydawało się, że oboje wiedli szczęśliwe i dostatnie życie. On miał świetną pracę w dobrze prosperującej firmie komputerowej. Ona z kolei była zatrudniona w branży turystycznej, organizowała fantastyczne wycieczki po niezaludnionych rejonach Islandii. Po raz pierwszy zetknęli się ze sobą, kiedy zabrał małą grupkę Szwedów, którzy przybyli w interesach do jego firmy, na wycieczkę z niespodzianką na lodowiec Vatnajökull. To ona organizowała ten wyjazd i spotkała się z nim, żeby omówić szczegóły. A potem razem pojechali. I tak zaczął się romans, który ukrywali przez półtora roku. Początkowo traktowali to jako ekscytujące urozmaicenie codziennej rutyny, jeśli wierzyć mężowi. Nietrudno im było się widywać. Ona zawsze dużo podróżowała, a on nie miał problemu z wynajdowaniem wymówek, ot, na przykład mówił, że idzie grać w golfa, który zupełnie nie interesował jego byłej żony. Zdarzyło się nawet, że pokazał jej puchar, który sam kupił i na którym kazał wygrawerować napis: „Za zajęcie trzeciego miejsca w turnieju w Borgarholt”. Uważał, że była w tym szczypta humoru. Sporo grał w tego golfa, ale bardzo rzadko wygrywał. Erlendur zgasił papierosa. Zapamiętał kolekcję sportowych trofeów znajdującą się w domu tego człowieka. Nie wyrzucił ich i Erlendur zastanawiał się dlaczego. Przecież były to tylko rekwizyty wykorzystane do kłamstwa, które już dawno przestało być potrzebne. Chyba że okłamywał teraz inne osoby. A może zachował je jako pamiątki po udanej zdradzie? Jeśli potrafił oszukiwać żonę, grawerując na pucharach teksty o wydumanych sukcesach, to czy jego skłonność do łgarstwa ma jakiekolwiek granice? Z tym pytaniem Erlendur walczył od czasu, gdy mężczyzna zadzwonił do niego i zgłosił zaginięcie żony. To, co zaczęło się jako swego rodzaju pragnienie przeżycia przygody albo pikantny dodatek do codzienności, czy może nawet jako ślepa miłość, skończyło się tragicznie. Gwałtowne stukanie w boczną szybę wyrwało Erlendura z zamyślenia. Przez zaparowane okno nie widział, kto się dobija, więc otworzył drzwi. To była Elinborg. – Muszę już lecieć do domu – powiedziała. – Wsiądź na chwilę – zaproponował komisarz. – Cholerne szaleństwo – powiedziała, obeszła samochód z przodu i usiadła na siedzeniu obok Erlendura. – Co ty tu sam robisz w aucie? – spytała po chwili milczenia.

– Myślałem o tej zaginionej kobiecie – odparł. – Wiesz dobrze, że ona ze sobą skończyła – powiedziała Elinborg. – Musimy tylko znaleźć zwłoki. Wiosną ocean wyrzuci je na brzeg na półwyspie Reykjanes. Przecież zaginęła ponad trzy tygodnie temu. Nikt nie wie, gdzie jej szukać. Nikt jej nie ukrywa. Z nikim się nie kontaktowała. Nie miała ze sobą żadnych pieniędzy, nigdzie nie ma śladów korzystania z karty płatniczej. Na pewno nie wyjechała z kraju. Jedyny ślad, jaki mamy, prowadzi do oceanu. Elinborg zastanowiła się. – Chyba że sądzisz, że to jej drugi mąż ją zabił – dodała. – Gromadził trofea, do których nie miał żadnego prawa – przypomniał jej Erlendur. – Wiedział, że jego była żona zupełnie nie interesuje się golfem, nie czyta żadnych wiadomości sportowych i nigdy z nikim na temat golfa nie rozmawia. Sama mi to powiedziała. A on nikomu nie pokazywał tych pucharów, poza nią oczywiście. Potrzebował stworzyć sobie alibi. Dopiero gdy było już po wszystkim, po rozwodzie, zaczął nimi szafować. Czy to nie jest oznaka braku moralności... – A więc teraz skupiasz się na nim? – Zawsze dochodzimy do tego samego punktu – powiedział Erlendur. – Zaginięcia i przestępstwa – dopowiedziała Elinborg, która nieraz słyszała, jak Erlendur mówi o zaginięciach jako o specyficznym islandzkim przestępstwie. Był przekonany, że Islandczycy są całkiem obojętni na zaginięcia, ponieważ w kraju, w którym jest dość wysoki odsetek samobójstw, w większości przypadków mają one niejako naturalne przyczyny. Erlendur szedł jednak dalej i do pewnego stopnia łączył ową obojętność z sięgającym setki lat wstecz stosunkiem społeczeństwa do trudów życia na Islandii, do koszmarnych warunków atmosferycznych, w których ludzie zamarzali albo po prostu znikali, jakby pochłonęła ich ziemia. Nikt lepiej niż Erlendur nie znał historii ludzi, których spotkało takie nieszczęście. Uważał, że w cieniu tej obojętności bardzo łatwo popełnić przestępstwo. Podczas zebrań z Elinborg, Sigurdurem Olim i innymi śledczymi usiłował dopasować okoliczności zaginięcia tej kobiety do swojej teorii, ale jakby rzucał grochem o ścianę. – Jedź do domu – poradził Elinborg. – Do swojej dziewczynki. Sunee wróciła? – Tak, przed chwilą wszyscy wrócili – potwierdziła. – Był z nimi Odinn, ale chyba już poszedł do siebie. Nie udało im się znaleźć Nirana. Mój Boże, mam nadzieję, że nic mu się nie stało. – Myślę, że on się jeszcze pokaże – powiedział Erlendur. – Ty i te twoje teorie. – Elinborg nacisnęła klamkę w drzwiach samochodu. –

Kontaktowałeś się ostatnio z córką? – Jedź już – warknął Erlendur. – Rozmawiałam z tłumaczką. Powiedziała, że Sunee robiła wszystko, aby wpoić chłopcom to, co wyniosła z własnego domu. Przede wszystkim okazywanie szacunku starszym. To jedna z podstawowych zasad wychowania tajskich dzieci, która obowiązuje ich przez całe życie. Druga rzecz to odpowiedzialność. Starsze pokolenia, babcia i dziadek, a także prababcia i pradziadek, są seniorami rodu. Oni przekazują młodszym swoje doświadczenie, a młodzi mają zapewnić im byt na starość. To nie jest obowiązek, ale raczej oczywistość. I dzieci są... Elinborg ciężko westchnęła i pomyślała o Eliasie. – Ona mówi, że w Tajlandii dorośli ustępują miejsca dzieciom w autobusach. Milczeli dłuższą chwilę. – To wszystko jest dla nas takie nowe. Imigranci, różnice kulturowe... Tak mało o tym wiemy. – Erlendur przerwał wreszcie milczenie. – To prawda. Ale myślę, że mimo wszystko robimy, co w naszej mocy. – Bez dwóch zdań. A teraz jazda do domu. – Widzimy się jutro – powiedziała Elinborg i wysiadła z auta, zatrzaskując za sobą drzwi. Erlendur żałował, że nie ma jeszcze jednego papierosa. Nie spieszyło mu się z powrotem do Sunee. Myślał o swojej córce. Eva Lind na krótko wpadła do niego w święta, ale od tamtej pory jej nie widział. Tuż przed Bożym Narodzeniem zamknięto jej faceta i miała nadzieję, że ojciec będzie w stanie coś na to poradzić. Narzeczony załatwiał jej narkotyki, więc gdy został skazany na trzy lata za przemyt kokainy i tabletek ecstasy, dla Evy nadeszły ciężkie czasy. Kontakt Evy i Erlendura w ostatnich miesiącach znacznie się pogorszył. Komisarz nie do końca wiedział dlaczego. Eva długo nie wykazywała żadnego zainteresowania walką z nałogiem i w tym czasie bardzo się od siebie oddalili. Była na odwyku, ale nie z własnej woli, więc gdy tylko się skończył, znów poszła w tango. Jej brat Sindri usiłował nakłonić ją do poprawy, lecz mimo że dobrze się między nimi układało, nie przyniosło to rezultatów. Natomiast relacje Erlendura z córką zawsze były dość skomplikowane i zależały głównie od tego, jaki Eva miała humor. Czasem było w porządku i Eva szukała kontaktu, rozmawiała z nim. Potem następowały długie okresy, kiedy się nie odzywała i nie chciała nawet wiedzieć o jego istnieniu. Erlendur zamknął forda na klucz i podniósł wzrok na pięciopiętrowy, szkaradny blok,

który groźnie majaczył w ciemności. Zanotował sobie w pamięci, żeby porozmawiać z agentem nieruchomości, ponieważ przyszło mu do głowy, że to mogłoby rzucić nieco więcej światła na warunki, w jakich żyli Sunee i chłopcy. Wciąż jednak odwlekał wejście na górę. Poszedł na podwórko na tyłach budynku i skierował się do ogródka. Oględziny miejsca zbrodni już się skończyły. Technicy zabrali swój sprzęt i wszystko było jak przedtem. Jakby nic się w tym miejscu nie wydarzyło. Jeszcze raz poszedł na plac zabaw. Mróz szczypał go w twarz. Wcisnął dłonie głęboko do kieszeni i długo stał bez ruchu. Wcześniej tego dnia dowiedział się, że dawna szefowa wydziału śledczego Marion Briem została przewieziona do hospicjum w Szpitalu Krajowym. Lata temu przeszła na emeryturę, a teraz powoli uchodziło z niej życie. Trudno byłoby nazwać ich wzajemne stosunki przyjaźnią. Briem zawsze raczej piętrzyła przed nim problemy, zapewne dlatego, że jako jedyna wymagała od niego, by walczył o swoje racje. Marion była też najbardziej ciekawską osobą, jaka kiedykolwiek chodziła po tej ziemi, oraz żywym archiwum islandzkiej kryminalistyki, dlatego po przejściu na emeryturę często udawało jej się podsunąć Erlendurowi właściwy trop. Nie miała nikogo. Erlendur był bliski tego, by być wszystkim naraz: przyjacielem, kolegą z pracy i rodziną. Lodowaty wiatr owiewał Erlendura stojącego na środku placu zabaw, niedaleko miejsca, w którym zmarł Elias, a jego myśli powędrowały nad górami i wrzosowiskami ku innemu dziecku, którego dłoń wymsknęła się z jego dłoni i które niczym ponury cień towarzyszyło mu przez całe życie. Otrząsnął się z zamyślenia. Wiedział, że dłużej nie może tego odwlekać, musi usiąść z Sunee. Obrócił się na pięcie i szybkim krokiem skierował do klatki. Kiedy zbliżył się do drzwi, zauważył, że wejście do śmietnika jest otwarte. Nie na oścież, ale widać było szczelinę. Wcześniej nawet nie dostrzegł śmietnika. Drzwi znajdowały się tuż obok wejścia do klatki i były pomalowane na ten sam kolor co cały blok. To, że były otwarte, nie musiało oczywiście o niczym świadczyć. Każdy przecież ma prawo wyrzucić śmieci. Policjant pilnujący wejścia ogrzewał się w wiatrołapie. Przez moment stał w miejscu, po czym podszedł do drzwi śmietnika i otworzył je. W środku panowały egipskie ciemności. Odnalazł włącznik i zapalił światło. Z sufitu zwisała naga żarówka. Kubły na śmieci były ustawione rzędami wzdłuż ścian, pod zsypem stał największy pojemnik. W pomieszczeniu było zimno, a w powietrzu unosił się kwaśny odór zepsutych resztek żywności i innych odpadów. Erlendur nasłuchiwał chwilę, po czym zgasił światło i wyszedł, zostawiając uchylone drzwi. Wtedy usłyszał cichy szmer.

Nie od razu zorientował się, co to za dźwięk. Może się przesłyszał. Może niewłaściwie zinterpretował ten odgłos. Natychmiast ponownie otworzył drzwi od śmietnika i zapalił światło. – Jest tu ktoś? – zawołał. Nie otrzymawszy odpowiedzi, zaczął szukać między kubłami. Przesuwał je, aż dotarł pod zsyp. Odepchnął pojemnik stojący tuż pod nim i zobaczył za nim skulonego, czarnowłosego chłopca wtulającego głowę między kolana, jakby chciał się stać niewidzialny. – Niran? – odezwał się Erlendur. Chłopiec ani drgnął. – To ty, Niran? Nie odpowiedział. Erlendur uklęknął. Usiłował zmusić chłopca, by na niego spojrzał, lecz ten jeszcze bardziej wtulił głowę między kolana. Mocno obejmował swoje nogi. Znieruchomiał w tej pozycji i nie było sposobu, aby nakłonić go do reakcji. – Chodź, wyjdziemy stąd – zaproponował komisarz, lecz chłopiec udawał, że nie słyszy. – Mama cię szuka. Erlendur chwycił go za rękę. Była zimna niczym sopel lodu. Chłopiec cały czas miał spuszczoną głowę. Nie ulegało wątpliwości, że liczy na to, iż Erlendur odejdzie i zostawi go w spokoju. Po pewnym czasie komisarz dał za wygraną, podniósł się z wolna i wycofał ze śmietnika. Zadzwonił domofonem do Sunee. Zgłosiła się tłumaczka. Erlendur powiedział, że sądzi, iż znalazł Nirana. Jest cały i zdrowy, ale matka musi zejść na dół i z nim porozmawiać. Nie minęło wiele czasu, nim Sunee, jej brat, była teściowa oraz Gudny zbiegli ze schodów. Erlendur czekał na nich przy drzwiach i polecił Sunee, aby sama weszła do śmietnika. Gdy tylko ujrzała chłopca skulonego pod zsypem, wydała z siebie stłumiony krzyk, podbiegła do niego i uściskała go. Dopiero wtedy trochę się rozluźnił i wtulił w ramiona matki. Była już późna noc, kiedy Erlendur wrócił do swojej nory – jak kiedyś, w czasach gdy miał nadzieję, że jego stosunki z córką zmierzają ku lepszemu, Eva nazwała jego mieszkanie. Powiedziała, że chowa się tam, by pielęgnować własną próżność. Oczywiście nie użyła dokładnie tych słów, bo miała dość ograniczony i prosty ich zasób, ale o to jej chodziło. Nie zapalił światła. Uliczne latarnie rzucały bladą poświatę do salonu, gdzie znajdowały się wszystkie jego książki. Usiadł w swoim fotelu. Wielokrotnie siedział tak w ciemności i

patrzył przez duże okno. Nie widział niczego poza bezkresnym niebem. Czasem w zimie błyszczały na nim gwiazdy. Czasem widoczny był księżyc, wędrujący w swej okazałości przed jego oknem, daleki i zimny. Czasem niebo było ciężkie i czarne, jak teraz, i Erlendur wpatrywał się ciemność, chcąc się uwolnić od zmęczonych myśli. Powróciło wspomnienie Eliasa leżącego na śniegu i znów w jego głowie pojawił się obraz chłopca, który tyle lat temu, całą wieczność temu, stracił życie w straszliwej zadymce. Jego ośmioletni brat. Erlendur nie potrafił o nim nie myśleć. Rana spowodowana jego utratą nigdy nie miała okazji się zagoić. Cały czas towarzyszyło Erlendurowi poczucie winy. Uroił sobie, że ponosi odpowiedzialność za to, co spotkało jego młodszego brata. Miał go pilnować, ale nie dał rady. Tyle że nikt poza nim samym tego nie wymagał. Nikt nigdy nie zasugerował nawet, że mógł się lepiej spisać. Gdyby nie puścił dłoni brata podczas zawieruchy, poszukiwacze znaleźliby ich obu, a przecież Erlendura odgrzebano spod śniegu w nadzwyczaj dobrej formie. Pomyślał o Niranie wyprowadzanym przez zapłakaną matkę ze śmietnika. Czyżby i on uważał, że powinien był pilnować brata? Erlendur westchnął ciężko i przymknął oczy. Te wszystkie niezliczone myśli, które niczym kawałki szkła wcinają się w świadomość i przynoszą niespokojny sen. Zmęczona Elinborg tuli w ramionach swoją najmłodszą córkę, jakby chciała uchronić ją przed wszelkim złem. Przejęty Sigurdur Oli skrada się cicho do domu, by nie zbudzić Bergthory. Elias leży na placu zabaw w podartej kurtce, z martwymi oczami utkwionymi w wirujące płatki śniegu. Odinn krąży po mieszkaniu przy Snorrabraut. Niran chowa się skulony w swoim pokoju, a jego wargi drżą w cichym strachu. Sunee siedzi samotnie na kanapie i bezgłośnie roni łzy pod żółtym smokiem. Kobieta, której szuka, kołysze się wolno na opadającej fali. Jego ośmioletni brat spoczywa zamarznięty w zaspie, która trwać będzie bez końca. W słonecznym śnie mały ptaszek porusza ogonem w swoim nowym karmniku i śpiewa swemu przyjacielowi.

9

Kiedy następnego dnia przed południem Erlendur wraz z Elinborg i Sigurdurem Olim przyszli do szkoły, właśnie rozległ się dzwonek na przerwę. Uczniowie wylegli na korytarze, nauczyciele i porządkowi kierowali ruchem. Nad ranem spadł śnieg. Wszystkie wejścia do szkoły były otwarte i młodsze dzieci chciały wykorzystać każdą chwilę, aby nacieszyć się białym puchem. Starsi podchodzili do tego z większym spokojem, stali pod ścianami albo w małych grupkach zmierzali w stronę szkolnego sklepiku. Uczniom z klasy Eliasa zaoferowano pomoc psychologa i niektórzy rodzice wysłali dzieci na rozmowę ze specjalistą. Część dorosłych odprowadziła swoje pociechy do szkoły i chciała podzielić się z wychowawczynią swoimi obawami. Dyrektor szkoły postanowił zwołać uczniów i personel w samo południe do auli, aby chwilą ciszy uczcić pamięć Eliasa. Pastor miał wygłosić krótkie kazanie, a przedstawiciele policji poprosić, by każdy, kto posiada jakieś informacje o wczorajszych poczynaniach Eliasa lub wie cokolwiek, co mogłoby się przydać w śledztwie, zgłosił to nauczycielowi, dyrektorowi szkoły lub bezpośrednio na komisariat. Uruchomiono specjalne numery telefonów, pod które można było dzwonić anonimowo. Wszelkie doniesienia, nawet te najmniej istotne, miały być sprawdzane. Sigurdur Oli i Elinborg zamierzali przepytać kolegów z klasy Eliasa, aby zebrać jak najwięcej danych o ostatnim dniu życia chłopca, lecz sprawa była niełatwa, gdyż potrzebowali na to zgody rodziców. Agnes okazała się bardzo pomocna i jeszcze wczesnym rankiem obdzwoniła rodziców. Większość z nich nie odmówiła policji, więc funkcjonariusze, w porozumieniu z Biurem Rzecznika Praw Dziecka, mogli zacząć zbierać istotne informacje. Agnes podkreślała, że nie chodzi o formalne przesłuchania, tylko raczej o zbieranie danych. Niektórzy wyrazili ochotę towarzyszenia dziecku podczas rozmowy i teraz zatroskani czekali na korytarzu. Sigurdur i Elinborg od razu wzięli się do roboty i zaczęli przesłuchiwać pojedynczo kolejne osoby. W tym celu udostępniono im jedną z sal lekcyjnych. Erlendur odbył krótką rozmowę z dyrektorem szkoły, wypytywał głównie o nauczyciela techniki. Doszły go słuchy, że podobnie jak nauczyciel islandzkiego okazywał on niechęć wobec Azjatów przybywających do Islandii. Dyrektor był bardzo zajęty przygotowywaniem mającego się odbyć w południe spotkania, więc skierował go do sali zajęć technicznych. Tam jednak komisarz nikogo nie zastał. Wrócił zatem do pokoju

nauczycielskiego, gdzie dowiedział się, że poszukiwany przez niego mężczyzna najprawdopodobniej jest w swoim samochodzie na parkingu. To była akurat długa przerwa, a on czasem znikał w aucie na papierosa, niekiedy dwa, jak poinformowano Erlendura. Śledztwo wciąż było ukierunkowane na najbliższe otoczenie, szkołę i dzielnicę. Okazało się, że w pobliżu bloku Eliasa mieszka wielokrotny recydywista. Wczesnym rankiem został dowieziony na przesłuchanie, ale był kompletnie pijany i rzucił się na policjanta, toteż osadzono go w areszcie. Później dokonano rewizji w jego mieszkaniu, lecz nie znaleziono niczego, co mogłoby mieć związek z zabójstwem Eliasa. Policja sprawdziła także kilku innych swoich dobrych znajomych, którzy mogliby ewentualnie być zamieszani W napaść z nożem w ręku, windykatorów i osoby wcześniej zatrzymywane przez policję w związku z agresywnym zachowaniem wobec imigrantów, a nawet turystów. Niran nie odezwał się ani słowem od czasu, gdy został odnaleziony. W nocy wezwano psychologa dziecięcego i specjalistę z reykjavickiego oddziału rzecznika praw dziecka, lecz Niran siedział owinięty kocem i milczał, niezależnie od ich starań. Ciągle próbowano się dowiedzieć, gdzie był przez cały dzień, czy znany mu jest los brata, czy wie, co się stało, kto mógł popełnić tę zbrodnię, kiedy ostatnio widział Eliasa i o czym rozmawiali. Te pytania zadawali mu wszyscy, łącznie z matką, lecz on ani razu nie otworzył ust. Siedział pod kocem ze wzrokiem utkwionym w ścianę. Zupełnie jakby zamknął się w świecie swoich myśli; w bezpiecznej przystani, którą on jeden znał. W końcu udało się Erlendurowi wyprosić specjalistów. Sam także udał się do domu, zostawiwszy Sunee i Nirana w spokoju. Sigridur już poszła, podobnie jak tłumaczka, jedynie brat Sunee został z siostrą i siostrzeńcem w mieszkaniu. Wyglądało na to, że sprawa narzeczonego Sunee nie była żadną tajemnicą poliszynela. Kiedy Erlendur spytał o niego Gudny, nie miała pojęcia, o czym mówi, podobno nigdy nic na ten temat nie słyszała. To samo stwierdziła Sigridur. Była bardzo zdziwiona. Dopiero kiedy Erlendur spytał brata Sunee, udało mu się uzyskać jakieś informacje. Virote wiedział, że siostra ma kogoś, ale związek był dość świeży i jak twierdził, jeszcze nie poznał tego mężczyzny. Nie wiedział także, kim jest. Komisarz nie chciał psuć Sunee radości z odzyskania Nirana, więc poprosił Virote, by to on delikatnie wypytał ją o tego człowieka, a potem się z nim skontaktował. Virote jednak tego nie zrobił. Erlendur szybko odnalazł srebrnoszary samochód nauczyciela techniki. Zapukał w szybę po stronie kierowcy i mężczyzna otworzył okno. Chmura dymu z papierosa, którego mężczyzna trzymał między palcami, wydostała się na zewnątrz i rozpłynęła w rześkim zimowym powietrzu.

– Mogę się na chwilę dosiąść? – zapytał komisarz. – Jestem z policji. Nauczyciel coś mruknął. Z ociąganiem i niechętnie zaprosił go do środka, jakby wiedział, że nie uniknie rozmowy z Erlendurem. Najwyraźniej nie spodobało mu się to zakłócanie spokoju w czasie przerwy na papierosa. Komisarza nie wytrąciło to jednak z równowagi. Usiadł na siedzeniu pasażera i wyciągnął swoją paczkę. – Egill, zgadza się? – No. – Nie będzie panu przeszkadzać, jeśli też sobie zapalę? – spytał Erlendur, obracając papierosa w palcach. Na twarzy Egilla pojawił się grymas, który trudno było Erlendurowi zinterpretować. – Już nigdzie człowiek nie może mieć spokoju – burknął mężczyzna. Komisarz przypalił papierosa. Przez chwilę siedzieli w milczeniu, delektując się tytoniem. – Ta rozmowa to pewnie z powodu tego chłopaka? – odezwał się wreszcie nauczyciel. Był potężnym, grubawym pięćdziesięciolatkiem. Najwyraźniej nie czuł się komfortowo w fotelu kierowcy. Grubokościsty, łysy jak kolano, z wielkim nochalem, wysokimi, sterczącymi kośćmi policzkowymi i zarostem na twarzy. Kiedy wielgachną dłoń podnosił do ust, aby się zaciągnąć, prawie cały papieros w niej znikał. Na łysinie, dość wysoko z przodu, znajdowała się sporych rozmiarów bladoróżowa kula, na którą Erlendur spoglądał od czasu do czasu, gdy wydawało mu się, że Egill tego nie widzi. Nie miał pojęcia, skąd mogła się wziąć, lecz bardzo go zafrapowała. – Zdolny był, jeśli chodzi o zajęcia techniczne? – zapytał Erlendur. – Tak, nawet tak – odparł Egill i wyciągnął grabę, by zgasić niedopałek w popielniczce. Jego kości aż trzeszczały od wysiłku. – Macie jakieś pojęcie, co się stało? – Nie, żadnego – odpowiedział Erlendur. – Poza tym, że zadźgano go tu, niedaleko szkoły. – To społeczeństwo jest coraz bardziej chore – zagrzmiał Egill. – A wy nic na to nie możecie poradzić. Czy to jest taka islandzka specjalność, ta uległość wobec przestępców? Może mi pan to powiedzieć? Erlendur nie zorientował się, o czym facet mówi. – Czytałem w gazecie jakiś czas temu – kontynuował Egill – że jacyś kretyni włamali się do mieszkania z powodu drobnego długu, połamali i poniszczyli wszystkie sprzęty, a mieszkańcom zmasakrowali ręce i nogi. Złapano ich na gorącym uczynku, przesłuchano, a potem całą bandę wypuszczono! Co to właściwie za cholerne zwyczaje?

– Ja... Erlendur nie zdążył mu odpowiedzieć. – Takich ludzi należy od razu izolować od społeczeństwa, natychmiast – ciągnął Egill. – Jak się ich złapie na gorącym uczynku albo jak sami się przyznają, natychmiast trzeba ich skazywać. Powinni siedzieć w pierdlu i nie oglądać słońca przez co najmniej dziesięć lat. A wy puszczacie ich wolno, jakby nic się nie stało. I was dziwi, że wszystko tu schodzi na psy? Dlaczego recydywiści zawsze dostają tak absurdalnie niskie wyroki? Co takiego jest w naszym społeczeństwie, co każe nam płaszczyć się przed bandziorami? – Takie jest prawo – odparł Erlendur. – Ono zawsze im sprzyja. – No to trzeba je zmienić – wściekał się Egill. – Słyszałem, że jest pan nieprzychylny wobec imigrantów – rzucił Erlendur, który już wiele razy uczestniczył w pogadankach na temat niskich wyroków za przestępstwa z użyciem przemocy i łagodnego podejścia do zbrodniarzy. – Kto tak powiedział? – zdziwił się Egill. – Nikt szczególny – odparł Erlendur. – To z powodu tego zebrania? – Zebrania? – Pozwoliłem sobie stanąć po stronie Jónasa Hallgrímssona. Podczas spotkania z rodzicami jednego z roczników ktoś zaproponował, żebyśmy razem z dzieciakami odśpiewali kilka pierwszych linijek Islandio, szczęścia kraino. Właśnie uczyli się o Jónasie. Czasem w szkole naucza się czegoś wartościowego. Ale niektórzy rodzice poczuli się urażeni i zaczęli się awanturować, że szkoła to społeczność wielokulturowa. Jakby śpiewanie islandzkich pieśni od razu miało być przejawem rasizmu. Rozgorzała wielka dyskusja, w której zabrałem głos. Podałem w wątpliwość, czy ta hołota w ogóle powinna o sobie decydować. Wydaje mi się, że nawet użyłem dokładnie tych słów. Ktoś oczywiście doniósł na mnie do dyrektora. Niektórzy uważali, że zachowałem się po chamsku. Stary poczciwina powiedział mi o tym, drżąc i dygocąc. Poradziłem mu, żeby koniecznie mnie zwolnił. Uczę tu już ponad ćwierć wieku i byłbym szczęśliwy, gdyby ktoś się nade mną zlitował i kopnął mnie w tyłek. Bo sam nie mam w sobie dość woli, by odejść. W garści Egilla pojawił się drugi papieros, a gdy Erlendur ukradkiem rzucił okiem na kulę na łysinie, wydało mu się, że zaczęła pąsowieć. Pomyślał sobie, że to oznaka, iż nauczyciel zaczyna się ekscytować na samą myśl o tamtym zebraniu. A może chodziło mu o ćwierćwiecze zmarnowane na prowadzenie zajęć techniczno-praktycznych w szkole. – Nie mam nic przeciwko imigrantom – powiedział Egill, po czym przypalił papierosa.

– Ale nie zgadzam się na zmianę tego, co jest islandzkie i narodowe, na coś, co nazywa się wielokulturowością. Nie mam pojęcia, co to takiego, ale podejrzewam, że robimy to tylko po to, by spełnić jakieś idiotyczne standardy. Nie jestem zwolennikiem konserwatystów. I jestem też przeciwny temu, że muszę siedzieć tu, w tym gruchocie, i palić. Ale co ja mogę? – Z tego co wiem, to nie chodziło wyłącznie o Jónasa – wtrącił Erlendur. – Także o jakieś uwagi pod adresem Azjatek, które kilka osób dotknęły. O ile dobrze zrozumiałem, wyraził pan głęboką niechęć do przyjeżdżających do naszego kraju kobiet innych narodowości. Zadzwonił dzwonek na lekcje i dzieciaki zaczęły wracać do gmachu. Egill nie zareagował, siedział niewzruszony w aucie i zaciągał się trucizną. – Wyraziłem głęboką niechęć! – nauczyciel przedrzeźniał Erlendura. – Nie mam nic przeciwko żadnym imigrantom! Ta hołota zaczęła się ze mną kłócić, a ja tylko wypowiedziałem swój pogląd. Chyba jeszcze wolno mieć poglądy? Oznajmiłem, że to straszne, w jakich okolicznościach wiele z tych kobiet przyjeżdża do naszego kraju. Człowiek odnosi wrażenie, że przeważnie uciekają od poniżającej biedy, sądząc, że tu będą miały lepsze życie. Mniej więcej tak to ująłem. Nie powiedziałem nic złego na ich temat. Szanuję zaradność życiową w każdej postaci i myślę, że one świetnie sobie w naszym kraju radzą. Egill chrząknął i znów z niejakim wysiłkiem sięgnął do popielniczki, by zgasić papierosa. – Sądzę, że to dotyczy ludzi ze wszystkich krajów, przyjeżdżających do nas na stałe – kontynuował. – Ale to nie znaczy, że my nie mamy zachować szacunku dla islandzkiej kultury i nie powinniśmy popularyzować jej, gdzie to tylko możliwe, zwłaszcza w szkołach. Przeciwnie, im więcej imigrantów w naszym kraju, tym bardziej powinniśmy się starać zapoznać ich z naszą historią i zachęcać ich, skoro już postanowili zamieszkać w tym zimnym kraju, do tego, by nie odrzucali naszej kultury. Powinniśmy kłaść nacisk na naukę religii, a nie porzucać jej wstydliwie. To powiedziałem tym, którzy tak zachwalali społeczeństwo wielokulturowe. Moje zdanie jest takie, że ci, którzy chcą tu mieszkać, powinni tu mieszkać, a naszym obowiązkiem jest im pomagać z całej mocy, ale to nie znaczy, że mamy wyrzec się islandzkiego języka i kultury. – Nie powinien pan... – To jest oczywiście absolutne minimum, żeby wolno nam było pielęgnować naszą kulturę, nawet jeśli mieszkają tu ludzie innych narodowości. – Nie powinien pan już dawno iść na lekcję? – Erlendurowi udało się w końcu wtrącić pytanie. Egill zdawał się nie zauważać, że przerwa już się skończyła.

– Tę lekcję mam wolną – zagrzmiał. – Jestem całkowicie świadomy, że społeczeństwo się zmienia, ale na to trzeba od samego początku odpowiednio reagować. Ważne, aby od razu likwidować wszelkie uprzedzenia. Wszystkim należą się takie same szanse, a jeśli dzieci pochodzenia zagranicznego mają gorsze wyniki w szkole czy trudności z nauką w ogóle, to trzeba coś na to poradzić. Zacząć już w przedszkolu. Poza tym myślę, że nie powinniście marnować na mnie czasu, nawet jeśli coś wywinąłem na zebraniu. Skoro ktoś zadźgał dziecko, to z pewnością są inne, bardziej oczywiste tropy. – Zbieramy informacje, na tym polega ta praca. Czy miał pan z braćmi dobry kontakt, z Eliasem lub Niranem? – Nieszczególnie. Do naszej szkoły uczęszczali od niedawna. Z tego co wiem, wprowadzili się do tej dzielnicy ubiegłej wiosny, a naukę zaczęli dopiero jesienią. Uczyłem Eliasa. Ostatnio miałem z nim lekcję przedwczoraj. Chłopak był bardzo utalentowany manualnie, choć w tej grupie wiekowej oczywiście niczego skomplikowanego nie robimy, coś tam piłujemy i tak dalej. – Lubiano go w klasie? – Wydaje mi się, że tak. Był sympatycznym uczniem. – Zauważył pan może jakiś konflikt między tymi, którzy mają ciemną skórę, a pozostałymi? – zapytał Erlendur. – Konflikt to może za dużo powiedziane – odparł Egill i pogładził się po brodzie. – Ale tworzą się pewne kliki, to widać. Nie przepadam za naszym nauczycielem od islandzkiego, Kjartanem. Myślę, że jeśli o to chodzi, to on trochę mąci. Taki półdebil, biedaczek. Musiał zrezygnować z kariery sportowej, akurat kiedy osiągał szczyt możliwości. Coś takiego potrafi źle na człowieka wpłynąć. Ale o tym to z nim powinien pan porozmawiać. On te sprawy zna lepiej. Umilkł. Na boisku szkolnym panowała cisza. – Tak więc wszystko schodzi na psy – odezwał się w końcu Erlendur. – Obawiam się, że tak. Przez dłuższą chwilę siedzieli w zadymionym samochodzie, aż Erlendur pomyślał o Sigurdurze Olim, który przecież chodził do tej szkoły. Przyszło mu do głowy, aby zapytać o niego Egilla. Nauczyciel długo musiał wytężać pamięć, zanim przypomniał mu się dziwny chłopak, który tak dawno temu się tu uczył. – To dziwne, co człowiek pamięta, a czego nie pamięta o tych dzieciakach – powiedział Egill. – Zdaje się, że jego ojciec był hydraulikiem. – Hydraulikiem? – powtórzył Erlendur, który na temat Sigurdura Olego nie wiedział

nic poza tym, co zauważył w pracy, choć od lat razem rozwiązywali sprawy kryminalne. Nigdy nie rozmawiali na temat życia prywatnego i obu było z tym dobrze. To ich łączyło. – I strasznym komuchem – dodał Egill. – W tamtych czasach wzbudzał ciekawość, bo to on zjawiał się na wywiadówkach i kiedy coś się w szkole działo. Wtedy ojcowskie zainteresowanie postępami dziecka w nauce należało do rzadkości. A on zawsze przychodził, taki stary, i wygłaszał płomienne mowy na temat cholernej konserwy. – A matka? – Nigdy jej nie widziałem – odparł Egill. – Jakoś tak na jego ojca dziwnie mówili. Coś z nomenklatury hydraulicznej. Mój brat jest hydraulikiem, więc od razu wiedziałem, o co chodzi. Jak oni go nazywali... Erlendur zerknął ukradkiem na czerwoną kulę. Znów była blada. – Dlaczego nie mogę sobie tego przypomnieć? – denerwował się Egill. – Nie muszę tego wiedzieć – powiedział Erlendur. – Tak. Już pamiętam. Mówili na niego „Syfon”. Finnur był wychowawcą trzeciej klasy i siedział w pokoju nauczycielskim. Jego uczniowie mieli akurat zajęcia z muzyki, a on sprawdzał kartkówki, kiedy przeszkodziła mu Elinborg. – O ile wiem, miał pan jakiś zatarg z nauczycielem imieniem Kjartan – powiedziała, przedstawiwszy się uprzednio. Pracownica sekretariatu wskazała jej, który to Finnur. – Specjalnie się z Kjartanem nie przyjaźnimy – potwierdził nauczyciel. Był to szczupły mężczyzna nieco po trzydziestce, z burzą ciemnych włosów na głowie. Miał na sobie bluzę z polaru i dżinsy. – Co się stało? – Z nim już rozmawialiście? – Tak. Kolega rozmawiał. – I? – I nic. Co się stało? – Kjartan to kretyn – odparł Finnur. – Nie powinien uczyć dzieci. Ale to tylko moje zdanie. – Dlaczego? Wygłaszał jakieś komentarze? – Zawsze to robi. Uważa tylko, żeby nie posunąć się zbyt daleko, bo wtedy nie miałby czego szukać w szkole. Ale podczas rozmowy w cztery oczy już nie jest taki ostrożny. – Co powiedział?

– Coś na temat imigrantów, dzieciaków z obcymi korzeniami. Ale nie sądzę, aby to miało jakiś związek z tą tragedią. Finnur mimowolnie zacisnął usta. – Wiedziałem, że usiłuje mnie wkurzyć. Ja uważam, że to znakomicie, że ludzie z innych krajów tu przyjeżdżają, i wszystko mi jedno, z jakiego powodu to robią, jeśli tylko tym powodem nie jest działalność przestępcza. I nieważne, czy są z Europy, czy z Azji. Potrzebujemy ich, bo wzbogacają naszą kulturę. Kjartan chciałby zamknąć kraj przed imigrantami. Jak zwykle się o to pokłóciliśmy, ale tym razem on był wyjątkowo napastliwy. – Kiedy to było? – Wczoraj rano. Ale my się cały czas kłócimy. Wystarczy, że się jeden do drugiego odezwie, i już się zaczyna. – A więc często miewacie podobne konflikty. Finnur twierdząco pokiwał głową. – Nauczyciele mają głębokie poczucie równości i nie godzą się na niesprawiedliwe traktowanie ludzi, nawet nie rozumieją innego podejścia. W relacjach z uczniami bardzo dbają o to, by wszystkich traktować jednakowo. Taka jest nasza najświętsza zasada. – A Kjartan jest wyjątkiem, czy tak? – Jest po prostu nieznośny. Powinienem na niego donieść do wydziału oświaty. Tacy nauczyciele jak on są nam w zasadzie niepotrzebni. – Czy... – zaczęła Elinborg. – To pewnie przez mojego brata – przerwał jej Finnur. – Ma żonę z Tajlandii. Dlatego Kjartan tak się wobec mnie zachowuje. Wzięli ślub osiem lat temu. Mają dwie córki. To najwspanialsi ludzie, jakich znam. A więc ta sprawa dotyczy mnie bezpośrednio. Nie cierpię, jak się w ten sposób odzywa, i on doskonale o tym wie.

10

Kiedy Erlendur wysiadł z samochodu Egilla, odezwała się jego komórka. Dzwoniła tłumaczka, która właśnie przyszła do Sunee. Erlendur poprosił ją, by w razie potrzeby służyła Tajce pomocą, zarówno w nocy, jak i w dzień, i dzwoniła do niego, gdyby coś się działo. Niran obudził się po ciężkiej nocy. Jego stan się nie zmienił, nadal nie chciał z nikim rozmawiać. Sunee upierała się, aby zostawiono go w spokoju. Nie chciała widzieć przy nim żadnych obcych, denerwowali ją ci wszyscy specjaliści, podobnie jak nie podobało jej się, że po mieszkaniu kręci się jakiś mundurowy. Erlendur powiedział, że niebawem do nich zajrzy, i zakończył rozmowę z Gudny. Elinborg i Sigurdur Oli wciąż zbierali informacje na temat Eliasa od jego kolegów z klasy, kiedy Erlendur wrócił do budynku szkolnego. Przez chwilę przysłuchiwał się rozmowom. Wyglądało na to, że dzieciaki wzajemnie na siebie skarżą, ale niewiele z tego miało bezpośredni związek z Eliasem. Ktoś tam nabijał się z dwóch koleżanek, kogoś nie dopuszczono do gry w piłkę, ktoś inny z kolei z całej siły rzucił śnieżką w udo kolegi, tak że ten się rozbeczał, ale to nie był Elias. Sigurdur Oli spojrzał na Erlendura i dał mu znak, że zajmie to jeszcze sporo czasu. Dzieciaki były przerażone losem, jaki spotkał Eliasa, niektóre płakały. Erlendur zadzwonił do szefa wydziału narkotykowego i poprosił, by przyjrzał się prowadzonym przez nich sprawom mogącym mieć jakiś związek z podstawówką Eliasa. Dyrektor szkoły był rozczochrany i rozchełstany. Wyglądał na bardzo niewyspanego. Przed jego gabinetem gromadzili się ludzie Kościoła, członkowie szkolnej rady rodziców, przedstawiciele policji, którzy w południe mieli rozmawiać z dziećmi w auli. Dyrektor najwyraźniej nad niczym nie panował. Zupełnie jakby go ta sytuacja przerosła. Sekretarka przypomniała mu o ważnych rozmowach telefonicznych, które powinien odbyć, lecz dyrektor ją zignorował. Przyjrzawszy się temu zgromadzeniu, Erlendur wycofał się. Poszedł za sekretarką, od której dowiedział się, gdzie może znaleźć wychowawczynię Nirana. Sekretarka patrzyła na stojącego przed nią Erlendura. Sprawiał wrażenie, jakby się nad czymś zastanawiał. – Coś jeszcze? – spytała. – Czy uważa pani, że to jest szkoła wielokulturowa? – wydusił w końcu z siebie.

– Może i można to tak określić – odparła kobieta. – Ponad dziesięć procent uczniów jest obcego pochodzenia. – I cieszą się państwo z tego? – Bardzo dobrze nam się wiedzie. – I nie mają państwo z tego powodu żadnych szczególnych problemów? – Nic, o czym warto by wspominać. Jak sądzę – dodała, jakby na usprawiedliwienie. Wychowawczynią Nirana była kobieta koło trzydziestki, najwyraźniej wzburzona wiadomością o śmierci Eliasa. Podobnie zresztą jak inni. Natychmiast zaczęła się społeczna debata na temat warunków życiowych imigrantów i obywatelskiej odpowiedzialności, w mediach rozmawiano z różnymi specjalistami, proszono ich, aby opowiedzieli o tym, co już udało się osiągnąć, a co jeszcze trzeba zrobić, aby taka tragedia się nie powtórzyła. Szukano winnych; zastanawiano się, czy to system zawiódł imigrantów, czy to jest początek czegoś poważniejszego. Opowiadano o wybuchu ukrytego konfliktu na tle rasowym, podkreślano wielką rolę dyskutowania i nauki; wskazywano, że należy lepiej wykorzystywać system oświatowy do informowania o uprzedzeniach. Kiedy Erlendur zapukał do sali, w której zajęcia miała klasa Nirana, lekcja trwała w najlepsze. Przeprosił, że przeszkadza. Nauczycielka od razu zrozumiała, o co chodzi, i uśmiechnęła się smutno do komisarza. Poprosiła, by chwilę zaczekał. Po chwili wyszła na korytarz i przedstawiła się. Na imię miała Edda Bra, a gdy się witali, jej drobna dłoń zniknęła w wielkiej garści Erlendura. Kobieta wyglądała poważnie, miała ciemne, krótko przystrzyżone włosy i była ubrana w gruby sweter i dżinsy. – Ja właściwie nie wiem, co powiedzieć na temat Nirana – zaczęła bez ceregieli, jakby prędzej czy później spodziewała się policji. A może się spieszyła, bo nie chciała zostawiać uczniów bez opieki. – Niran potrafi być trudny i czasem muszę specjalnie poświęcać mu czas – kontynuowała. – W zasadzie nie pisze po islandzku i nie mówi dobrze w tym języku, więc niełatwo się z nim komunikować. Prac domowych przeważnie nie odrabia i mam wrażenie, że nauka w ogóle go nie interesuje. Nigdy nie uczyłam jego brata, ale słyszałam, że był bardzo miły. Niran jest inny. Potrafi prowokować kolegów. Czasem wdaje się w bójki. Ostatnio przedwczoraj. Wiem, że zmiana szkoły zawsze jest dla dziecka stresująca, ale on miał kłopoty od samego początku. – Zamieszkał w Islandii w wieku dziewięciu lat i jakoś nie udało mu się tu zaaklimatyzować – powiedział Erlendur. – Nie jemu jednemu. – Nauczycielka kiwnęła głową. – Dzieciakom, które przyjeżdżają

tu do pewnego stopnia ukształtowane, trudno się u nas odnaleźć. – Co się stało przedwczoraj? – spytał Erlendur. – Może powinien pan o to zapytać tego drugiego chłopca? – To jego kolega z klasy? – Dzieci rozmawiały o tym dziś rano – powiedziała Edda. – Ten chłopiec ma jakieś problemy w domu, często wpada w różnego rodzaju tarapaty na boisku. On i jego koledzy mieli jakieś pretensje do Nirana i jego kompanów. Proszę z nim porozmawiać, zobaczyć, co powie, bo mnie nigdy nic nie chce mówić. Ma na imię Gudmundur, a mówią na niego Gummi. – Można się tego było spodziewać – powiedział Erlendur. Edda weszła do klasy i chwilę potem wróciła, prowadząc chłopca. Zatrzymali się przed Erlendurem. Komisarz podziwiał jej zdecydowanie. Nie traciła czasu na zbędne gadanie, wiedziała, co ma robić i jak najlepiej może pomóc. Edda Bra, pomyślał sobie. Co to właściwie za imię? – Miałem dostać z powrotem moją komórkę – wymamrotał chłopiec, patrząc na Erlendura. – To jedyne, co te dzisiejsze dzieciaki rozumieją – powiedziała Edda i spojrzała na komisarza. – Nie chciałam mówić przy całej klasie, że musi porozmawiać z policją. Dopiero by było. W obecnej sytuacji... Proszę dać znać, jeśli czegoś jeszcze będzie pan potrzebował – dodała i znikła za drzwiami. – Gummi? – odezwał się Erlendur. Chłopiec podniósł na niego wzrok. Miał opuchniętą górną wargę i podrapany nos. Był duży jak na swój wiek, jasnowłosy, a z jego oczu dało się wyczytać głęboką nieufność. – Pan jest z policji? – zapytał. Erlendur potwierdził skinieniem głowy i wskazał chłopcu miejsce za długim stołem ze ściankami działowymi, na którym stało kilka komputerów. Sam usiadł na blacie, a Gummi naprzeciwko niego na krześle. – Ma pan odznakę policyjną? – spytał chłopiec. – Mogę ją zobaczyć? – Nie mam odznaki – powiedział Erlendur. – Domyślam się, że chodzi ci o coś, co mają policjanci na filmach. Ale to nie są prawdziwi gliniarze. To jacyś kiepscy aktorzy. Gummi patrzył na Erlendura, jakby na chwilę stracił słuch. – Co przedwczoraj zaszło między tobą a Niranem? – zapytał komisarz. – A co to pana obcho... – zaczął Gummi. W jego głosie słychać było tę samą nieufność, która wyzierała z oczu.

– Po prostu jestem ciekaw – stwierdził Erlendur. – To nic poważnego. Nie przejmuj się tym. Gummi nadal był niezdecydowany. – On się na mnie rzucił – powiedział w końcu. – Dlaczego? – Nie mam pojęcia. – Rzucił się jeszcze na kogoś oprócz ciebie? – Nie wiem. Po prostu nagle się na mnie rzucił. – Z jakiego powodu? – Nie mam pojęcia – powtórzył Gummi. Erlendur zastanowił się chwilę. Wstał i spojrzał na ścianki działowe. Potem ponownie usiadł. Nie mógł sobie pozwolić na zbyt długą rozmowę z Gummim. – Wiesz, co się dzieje z chłopcami takimi jak ty, którzy okłamują policję? – spytał. – Ja nie kłamię – powiedział Gummi, a jego oczy powiększyły się o połowę. – Natychmiast wzywamy rodziców i wyjaśniamy im całą sprawę. Mówimy, że dziecko właśnie nakłamało policji, i prosimy ich, by wszyscy razem stawili się na komendzie, aby spisać zeznania i zdecydować, co dalej. Tak że jeśli masz wolne po szkole, możemy przyjechać po ciebie, mamę i tatę i... – On po prostu wpadł w szał, kiedy to powiedziałem. – Kiedy co powiedziałeś? Gummi zawahał się. Ale potem nagle podjął decyzję. – Że ma twarz koloru gówna – wyrzucił z siebie. – On mi mówił o wiele gorsze rzeczy – dodał szybko. Erlendur skrzywił się. – I dziwisz się, że cię zaatakował? – To głupek! – A ty jesteś mądry? – Oni nie chcą zostawić mnie w spokoju. – Oni? – Jego kumple, też z Tajlandii i Filipin. Ciągle się kręcą koło apteki. Erlendur przypomniał sobie, że Elinborg wspominała coś o grupie chłopców pałętających się koło apteki, kiedy poprzedniego wieczoru podsumowywała swoje dotychczasowe działania. – To jakaś klika? – spytał komisarz.

Gummi milczał. Erlendur czekał. Wiedział, że chłopak rozważa, czy powiedzieć całą prawdę i przekabacić policjanta na swoją stronę, czy udawać, że nic nie wie, i tylko zaprzeczać, aż w końcu gliniarz mu odpuści. – To nie było tak – odezwał się wreszcie. – To oni zaczęli. – Co takiego? – Zaczepiać nas. – Zaczepiać? – Wydaje im się, że są lepsi od nas. Ważniejsi. Ważniejsi niż my, Islandczycy. Ponieważ pochodzą z Tajlandii, Filipin i Wietnamu. Mówią, że tam jest wszystko o wiele lepsze, że mają bogatszą historię. – I bijecie się? Gummi nie odpowiedział. Spuścił wzrok. – Wiesz, co się stało Eliasowi, bratu Nirana? – zapytał Erlendur. – Nie – odparł Gummi, wciąż ze spuszczoną głową. – Jego z nimi nie było. – A jak wytłumaczyłeś rodzicom okaleczenia na twarzy? Chłopiec spojrzał na Erlendura. – Oni to mają gdzieś. Nagle na korytarzu pojawili się Sigurdur Oli i Elinborg, więc Erlendur powiedział Gummiemu, że może odejść. Patrzyli, jak zamyka za sobą drzwi do klasy. – Coś już wiecie? – spytał Erlendur. – Nic – odparła Elinborg. – Jeden z dzieciaków, z którymi rozmawiałam, powiedział tylko, że Kjartan, ten od islandzkiego, zachowuje się jak psychol. O ile dobrze zrozumiałam, nie jest dla dzieci najmilszy, ale dokładnie nie dowiedziałam się, o co chodzi. – A u mnie wszystko hunky-dory – rzucił Sigurdur Oli. – Hunky-dory? – warknął Erlendur. – Czy ty zawsze musisz błaznować? – O co... – W tym wszystkim nic nie jest hunky-dory! W którejś z sal aparatura monitorująca stan zdrowia wydawała regularne dźwięki, ale w tej, w której leżała Marion Briem, panowała cisza. Erlendur stał przy łóżku i przyglądał się swojej byłej szefowej. Zdawała się spać. Jej twarz wyglądała jak czaszka, oczy były zapadnięte, skóra blada i sucha. Ręce leżały na kołdrze. Erlendur spojrzał na długie, chude palce z dawno nieobcinanymi, zaniedbanymi paznokciami; palce pożółkłe od tytoniu, a paznokcie czarnobrązowe. Nikt nie odwiedził Marion, leżącej od kilku dni na oddziale

hospicyjno-paliatywnym. Erlendur specjalnie o to zapytał. Pewnie też nikt nie przyjdzie na pogrzeb, pomyślał. Była samotna od zawsze i nigdy nie chciała tego zmieniać. Czasem, kiedy składał jej wizytę, wyobrażał sobie własną przyszłość, samotność i wyobcowanie. Marion przez długi czas uważała siebie za swego rodzaju sumienie Erlendura i niezmordowanie wypytywała go o jego sprawy prywatne, zwłaszcza o rozwód i relacje z dwójką dzieci, które zostawił i którymi przestał się interesować. Erlendura, mimo że darzył Marion szacunkiem, denerwowało jej wścibstwo i często ich rozmowy kończyły przekleństwa i krzyki. Marion zdawało się, że ma prawo do części Erlendura, uważała, że to ona ukształtowała go jako policjanta śledczego. Była jego zwierzchniczką i przez pierwsze lata w wydziale śledczym przeszedł u niej twardą szkołę. – Nie masz zamiaru zrobić czegoś w sprawie swoich dzieci? – spytała go kiedyś moralizującym tonem. Działo się to w ciemnej suterenie. Trzej marynarze pobili się podczas tygodniowego pijaństwa. Jeden z nich wyciągnął nóż i trzykrotnie pchnął nim swego towarzysza, bo tamten powiedział coś obraźliwego na temat jego narzeczonej. Mężczyznę przetransportowano do szpitala, gdzie zmarł z powodu odniesionych ran. Natomiast jego kompanów przewieziono do aresztu. Miejsce zbrodni było całe we krwi. Mężczyzna niemal się wykrwawił, podczas gdy tamci dwaj kontynuowali libację. Kobieta roznosząca gazety zauważyła przez okno mężczyznę leżącego w czerwonej kałuży i zawiadomiła policję. Gdy funkcjonariusze przybyli na miejsce, obaj uczestnicy libacji spali, zamroczeni alkoholem, a gdy ich zbudzono, nie mieli pojęcia, co się stało. – Pracuję nad tym – odparł, patrząc na kałużę krwi na podłodze. – Nie wtrącaj się. – Ktoś musi – rzekła Marion. – W obecnej sytuacji nie możesz się dobrze czuć. – Nie twoja sprawa, jak ja się czuję – bronił się komisarz. – To jest moja sprawa, jeśli rzutuje na twoją pracę. – To absolutnie nie rzutuje na moją pracę. Załatwię to. Nie przejmuj się. – Myślisz, że coś z nich będzie? – Z kogo? – Twoich dzieci. – Możesz przestać? – warknął Erlendur, wciąż wpatrzony w plamę krwi. – Powinieneś się nad tym zastanowić. Pomyśl, jak to jest wychowywać się bez ojca. Zakrwawiony nóż leżał na stole. – To nie jest mocno skomplikowana zagadka – powiedziała Marion. – W tym mieście rzadko zdarzają się zagadki – odparł Erlendur.

Teraz patrzył na uwiędłe ciało leżące w łóżku i wiedział to, z czego wtedy nie zdawał sobie sprawy. Że Marion usiłowała mu pomóc. Erlendur sam nie mógł znaleźć wystarczająco przekonującego uzasadnienia, dlaczego po rozwodzie porzucił dzieci i nie zrobił niemal nic, by zagwarantować sobie prawo do kontaktu z nimi. Jego była żona znienawidziła go i przysięgła sobie, że nigdy nie pozwoli mu widywać się z dziećmi, nawet przez jeden dzień, a on zupełnie się temu nie sprzeciwiał. Niczego w życiu tak bardzo nie żałował jak tego, co odkrył o wiele później – w jakim stanie znajdowały się jego dzieci, gdy dorosły. Marion powoli otworzyła oczy i zauważyła Erlendura przy łóżku. Komisarz przypomniał sobie słowa własnej matki, kiedy ich stary krewniak mieszkający nad Fiordami Wschodnimi leżał na łożu śmierci. Matka odwiedziła go i długo przy nim siedziała. A gdy wróciła do domu, powiedziała, że był jakiś taki skurczony i dziwny. – Czy... poczytałbyś mi, Erlendur? – Oczywiście. – Twoją historię – wyszeptała Marion. – I... twojego brata. Erlendur milczał. – Powiedziałeś mi... kiedyś, że ona jest... spisana w jednej z tych twoich książek o nieszczęściach. – To prawda – potwierdził komisarz. – Mógłbyś... przeczytać mi ją? W tym momencie odezwała się komórka Erlendura. Marion spojrzała na niego. Dzwonek w telefonie komisarza ustawiła Elinborg, kiedy pewnego deszczowego dnia siedzieli w radiowozie na tyłach sądu rejonowego. Przywieźli więźnia i gdy czekali na jego powrót, Elinborg zaczęła się bawić komórką Erlendura i ustawiła IX symfonię Beethovena. Oda do radości wypełniła szpitalny pokój. – Skąd ta muzyka? – zdziwiła się Marion. Silne leki przeciwbólowe otępiały ją. Erlendurowi udało się w końcu wyłowić aparat z kieszeni marynarki i odebrać. Muzyka ucichła. – Halo, słucham – rzucił niecierpliwie. Słyszał, że ktoś jest na linii, lecz nikt się nie odezwał. – Halo – powtórzył, tym razem głośniej. Nikt mu nie odpowiedział. – Kto tam? Już miał zamiar rozłączyć się, kiedy ten, kto był po drugiej stronie, zerwał połączenie. – Przeczytam ci – powiedział Erlendur i schował telefon do kieszeni marynarki. –

Przeczytam ci tę historię. – Mam nadzieję, że... to się... szybko skończy – powiedziała Marion. Głos miała schrypnięty. Drżała lekko, jakby mówienie kosztowało ją sporo wysiłku. – To wszystko... nie jest wcale przyjemne. Erlendur uśmiechnął się. Komórka znów zaczęła dzwonić. Oda do radości. – Tak? – powiedział do telefonu. Nikt się nie odezwał. – Co to za jakieś wygłupy? – wyrzucił z siebie. – O co chodzi? – warknął oschle. W słuchawce nadal panowała cisza. – Kto to? – powtórzył. – Ja... – Tak? Halo? – O Boże, ja już dłużej tak nie mogę – wyszeptał mu do ucha słaby kobiecy głos. Komisarza uderzyła rozpacz w tym głosie. Z początku myślał, że to jego córka. Już wcześniej zdarzało jej się dzwonić do niego w rozpaczy i wołać o pomoc. Lecz to nie była Eva. – Kto to? – spytał Erlendur o wiele delikatniej, gdy dotarło do niego, że kobieta na drugim końcu linii płacze. – Boże... – wydusiła, jakby wypowiedzenie całego zdania ją przerastało. Minęła krótka chwila w milczeniu. – Dłużej tego nie wytrzymam – powiedziała i rozłączyła się. – Słucham? Halo? Erlendur krzyknął jeszcze, ale odpowiedział mu tylko sygnał przerwanego połączenia. Spojrzał na wyświetlacz, lecz nie znalazł tam żadnej informacji. Zauważył, że Marion znowu zasnęła. Schował telefon do kieszeni i nagle przed oczyma pojawiła mu się sina twarz kobiety obmywana morskimi falami, wpatrzona w niego martwym wzrokiem.

11

Erlendur siedział w pokoju przesłuchań, ale jego myśli krążyły wokół rozmowy telefonicznej, którą odbył w szpitalu. Boże, dłużej tego nie wytrzymam, wciąż słyszał w głowie udręczony kobiecy głos. Nie potrafił oprzeć się wrażeniu, że być może kobieta, która zniknęła przed świętami, po raz pierwszy postanowiła się ujawnić. Mogła dostać numer jego komórki na centrali policyjnej. Przecież to służbowy telefon. A jego imię czasem pojawiało się w doniesieniach prasowych przy okazji kolejnych śledztw; najpierw w kontekście jej zaginięcia i teraz ponownie po śmierci Eliasa. Erlendur nie znał głosu tej kobiety, dlatego nie potrafił powiedzieć, czy to na pewno ona, ale miał zamiar porozmawiać przy najbliższej sposobności z jej mężem. Przypomniał sobie, że gdzieś czytał, iż zaledwie pięć procent małżeństw czy związków, które zaczęły się od zdrady, trwa do końca życia. Uważał, że to niewysoki odsetek, i zastanawiał się, czy przypadkiem nie jest zbyt trudno budować wzajemne zaufanie po tym, jak już raz kogoś się oszukało. Ale niewykluczone, że to nadużycie mówić o oszukiwaniu partnerów. Może związki, w których pozostawali ci ludzie, tak bardzo się zmieniły, że doszły do takiego momentu, w jakim musiała się pojawić nowa miłość? To się zdarza, i to nierzadko. Zaginiona kobieta była przekonana, że znalazła mężczyznę swojego życia, tak przynajmniej twierdziły osoby z jej otoczenia. Podobno z całego serca kochała swojego nowego partnera. Jej przyjaciele, ci, z którymi utrzymywała kontakty po rozwodzie, szczególnie podkreślali tę sprawę, kiedy Erlendur pytał ich o początki tej znajomości. Odeszła od męża i z wielką pompą wzięła ślub z kolejnym mężczyzną. Uchodziła za realistkę i osobę bardzo praktyczną, a tu nagle taka odmiana. Przyjaciele nie mieli wątpliwości, że jej miłość do nowego męża jest szczera. Ona twierdziła, że poprzednie małżeństwo się wypaliło i jest teraz „zupełnie inną osobą”, jak to ujęła jedna z jej koleżanek. Kiedy Erlendur poprosił o dokładniejsze

wyjaśnienia,

okazało

się,

że

po

rozwodzie

kobieta

była

bardzo

podekscytowana, a gdy opowiadała o nowym życiu, dodawała, że nigdy dotychczas nie czuła się lepiej. Urządzili wystawne wesele. Popularny pastor udzielił im ślubu. Tłum ludzi uczestniczył w uroczystości, która odbyła się w piękny, letni dzień. Pojechali w trzytygodniową podróż poślubną do Toskanii we Włoszech. Kiedy wrócili, byli wypoczęci,

opaleni i szczęśliwi. Jedynym, czego jej brakowało na wspaniałym ślubie, były jej dzieci. Eksmąż zabronił im brać udział w „tej maskaradzie”. Nie trzeba było jednak długo czekać, aż nadzieje i oczekiwania zawiodą ich i zamienią się w swoje przeciwieństwa. Przyjaciółki opowiadały, że z czasem przepełniły ją smutek i żal, a przede wszystkim głębokie poczucie winy związane z tym, w jaki sposób potraktowała swoich najbliższych. Do tego doszły oskarżenia byłej żony nowego męża o to, że zniszczyła jej rodzinę. Jego dzieci wprowadziły się do nich w czasie, gdy ona walczyła o prawo do opieki nad swoimi, i ich obecność wciąż przypominała jej o odpowiedzialności. Towarzyszyła temu wszystkiemu ciężka depresja. To nie był pierwszy rozwód tego mężczyzny będący skutkiem zdrady. Erlendur dowiedział się, że facet był wcześniej dwukrotnie żonaty. Odnalazł jego pierwszą żonę mieszkającą w Hafnarfjördur. Już dawno znalazła sobie nowego towarzysza, z którym miała dziecko. W tym przypadku wszystko odbyło się tak samo. Mężczyzna tłumaczył swoje nieobecności w domu długimi zebraniami, podróżami służbowymi, wyjazdami na golfa. Któregoś dnia, kiedy zupełnie się tego nie spodziewała, oznajmił jej, że wszystko skończone i że ma zamiar się wyprowadzić. Wszystko to spadło na nią niczym grom z jasnego nieba. Jej nie ciążył sam związek, lecz ciągła nieobecność męża. Erlendur rozmawiał również z drugą żoną. Nie wyszła ponownie za mąż i komisarz odniósł wrażenie, że jeszcze nie doszła do siebie po rozwodzie. Opisała ich historię w ten sam sposób i wyrzucała sobie naiwność. Erlendur starał się ją jakoś pocieszyć, mówiąc, że najpewniej może czuć się szczęśliwa, że się od niego uwolniła. A ona uśmiechnęła się niepewnie. Najwięcej myślę o dzieciach, powiedziała. Zdradziła też komisarzowi, że kiedy zaczął się do niej zalecać, nie miała pojęcia, że jest żonaty. Dopiero po kilku miesiącach związku zakłopotany oznajmił, że musi wyznać jej coś ważnego. Byli wtedy w jakimś niewielkim hoteliku na prowincji. Zaprosił ją na jednodniowy wypad i siedzieli wieczorem w małej restauracji. Wtedy usłyszała, że ma żonę. Patrzyła na niego z niedowierzaniem, a on szybko dodał, że jego małżeństwo i tak się wali, to tylko kwestia czasu, że już żonie o wszystkim powiedział. Nakrzyczała na niego, że ukrywał przed nią to wszystko, ale udało mu się ją uspokoić i załagodzić sytuację. Usłyszawszy tę wersję i relacje ludzi związanych z zaginioną, Erlendur nabrał złego zdania o mężu. Wiedział, że im więcej czasu mija, tym większe jest prawdopodobieństwo, że kobieta targnęła się na swoje życie, a opowieści o jej depresji potwierdzały tylko tę tezę. Jednak ta niespodziewana rozmowa telefoniczna na nowo rozpaliła w nim nadzieję, że tak nie

jest. Zaczął wierzyć, że po prostu wyprowadziła się od męża i nie chce, by wiedział, gdzie teraz przebywa; że po prostu się przed nim ukrywa i nie wie, do kogo się zwrócić o pomoc. Minęły zaledwie dwa lata od wystawnego ślubu do czasu, gdy zaczęła cicho zwierzać się przyjaciółce, że małżonek bierze udział w weekendowych turniejach golfowych, o których nigdy wcześniej nie słyszała. Erlendur ocknął się ze swoich myśli i spojrzał na Sigurdura Olego, który wszedł do pokoju przesłuchań i usiadł przy nim. Mogli zaczynać. Mężczyzna siedzący przed nimi miał około czterdziestu pięciu lat i mniej więcej od kiedy skończył dwudziestkę, ustawicznie trafiał do policyjnych annałów z powodu przestępstw różnej wagi: włamań, grabieży i napaści, niekiedy bardzo brutalnych. Mieszkał dwa bloki dalej od Sunee i chłopców. Policja stworzyła listę notorycznych przestępców, których Elias mógł spotkać w drodze powrotnej ze szkoły. Ten był na jej szczycie. Policjanci, którzy wczesnym rankiem zjawili się u niego, by go dowieźć na przesłuchanie, mieli nakaz rewizji. Znaleźli sporo materiałów pornograficznych, również z pornografią dziecięcą. To wystarczyło, aby po raz kolejny postawić go w stan oskarżenia. Na imię miał Andres, spoglądał to na Erlendura, to znów na Sigurdura Olego, przygotowany na najgorsze. Całe życie był na bakier z prawem i było to po nim widać. Twarz tępa i sinawa, małe oczy rozbiegane i podejrzliwe. Raczej niskiego wzrostu, nabity i silny. Erlendur go znał, aresztował go niejeden raz. – Dlaczego mnie nachodzicie? – zapytał Andres wymięty i zniszczony długotrwałym nadużywaniem alkoholu. – O co tu chodzi? – spytał policjantów. Chciał, by to zabrzmiało godnie, ale skończyło się tym, że zapiał niczym kogut. – Znasz chłopca imieniem Elias? Mieszka niedaleko ciebie – spytał Erlendur. – Ciemny, tajskiego pochodzenia. Dziesięć lat. Pomiędzy nimi na stole leżał magnetofon. Słychać było jego cichy szum. Sądząc po stanie, w jakim znajdował się Andres, kiedy go odstawiono do aresztu, mógł z powodzeniem utrzymywać, że nie słyszał o morderstwie Eliasa. Z drugiej strony nie było powodu wierzyć jego słowom, ani teraz, ani nigdy. – Nic nie wiem o żadnym Eliasie – odparł Andres. – Chcecie mnie o coś oskarżyć? Ja nic nie zrobiłem. Dlaczego mnie nękacie? – Nie przejmuj się – wtrącił Sigurdur Oli. – O jakim Eliasie gadasz? – Andres popatrzył na Erlendura. – Pamiętasz, gdzie byłeś wczoraj późnym popołudniem?

– W domu – odparł Andres. – Byłem u siebie w domu. Byłem u siebie w domu przez cały dzień, to znaczy przez cały dzień wczorajszy. O jakiego chłopaka ci chodzi? – Dwa bloki od ciebie zadźgano na śmierć dziesięcioletniego chłopca – powiedział Erlendur. – Odwiedzał cię ktoś wczoraj? Ktoś może potwierdzić twoje słowa? – spytał Erlendur. – Zabity chłopiec? – Andres wyglądał na autentycznie zaskoczonego. – Kto...? Zadźgany? – A ty w ogóle wiesz, jaki dziś jest dzień? – rzucił komisarz. Andres potrząsnął głową. – Chciałbym prosić, żebyś mówił w kierunku magnetofonu – upomniał go Sigurdur Oli. – Nie mam pojęcia. Ja nie napadłem na żadnego chłopca. Nic nie wiem o żadnej napaści i nic złego nie zrobiłem. Nie możecie zostawić mnie w spokoju? – A kojarzysz tego chłopca? – spytał Erlendur. Andres ponownie potrząsnął głową. Sigurdur Oli palcem wskazał magnetofon. – Nie mam pojęcia, o kim mówisz. – Ma brata, starszego o pięć lat – powiedział Erlendur. – Sprowadzili się do tej dzielnicy ostatniej wiosny. Ty mieszkasz tam od ponad pięciu lat. Musiałeś zauważyć nowych mieszkańców. Na pewno pilnie obserwujesz wszystko, co się dzieje. Tylko nie rób z tego żadnej błazenady. – Jakiej błazenady? Przecież nie robię. – Znasz tego chłopca? – Erlendur wyciągnął z kieszeni płaszcza zdjęcie Eliasa i podał Andresowi. Andres wziął je od niego i długo przyglądał się twarzy na fotografii. – Nie znam – odparł wielokrotny recydywista. – Nigdy go nie spotkałeś? – spytał komisarz. Zanim Erlendur wszedł do pokoju przesłuchań, dowiedział się, że szczegółowe przeszukanie mieszkania Andresa nie dostarczyło żadnych dowodów na to, by Elias lub jego brat kiedykolwiek w nim przebywali. Z drugiej strony Andres zachowywał się bardzo dziwnie, kiedy funkcjonariuszom w końcu udało się sforsować drzwi jego mieszkania. Nie odpowiadał, kiedy pukano. I gdy je wyważono, funkcjonariuszy przywitał potworny smród i bałagan. Drzwi zamknięte były na dwa dodatkowe zamki, a Andresa znaleziono pod łóżkiem. Wyciągnięto go stamtąd, a on wołał o pomoc. Stawiał zaciekły opór, nie zdając sobie chyba do końca sprawy, że znajduje się w rękach policji. Siłował się z jakimś wyimaginowanym przeciwnikiem, którego to wyzywał, to prosił o litość.

– Może i widziałem go kiedyś na dzielnicy, ale go nie znam – odparł Andres. – Nic złego mu nie zrobiłem. Przenosił wzrok raz na Erlendura, raz na Sigurdura Olego, jakby chciał podjąć jakąś decyzję, lecz się wahał. Może sądził, że musi się w tej sprawie z nimi układać. Sigurdur Oli chciał coś powiedzieć, ale Erlendur nie dopuścił go do głosu, dając mu znak, by milczał. Andresowi najwyraźniej się to spodobało. – I wtedy dacie mi spokój? – powiedział nagle. – Jeśli co? – spytał Erlendur. – Będę mógł wrócić do domu? – W twoim mieszkaniu znaleźliśmy ogromne ilości dziecięcej pornografii – powiedział Sigurdur Oli, nie kryjąc obrzydzenia. Erlendur uczulał go, by nie okazywał przestępcom pogardy, lecz on ciągle to robił. Nikt nie działał mu bardziej na nerwy niż notoryczni kryminaliści, którzy mieli połowę życia za sobą, a wciąż wpadali w stare koleiny. – Jeśli co? – powtórzył Erlendur. – Jeśli wam to powiem. – Mówiłem ci, żebyś nie błazenował – przypomniał mu komisarz. – Powiedz to, co masz do powiedzenia. I przestań krążyć wokół tematu. – Minął już pewno jakiś rok od czasu, jak wprowadził się na dzielnicę – zaczął Andres. – Jak już powiedziałem, Elias sprowadził się na wiosnę. – Ja nie mówię o chłopcu – żachnął się Andres. – A o kim? – Mocno się już postarzał. To pierwsze, co mi się rzuciło w oczy. – O czym ty mówisz? – wyrwało się Sigurdurowi Olemu. – To facet, który na pewno ma więcej pornoli niż ja – kontynuował. Sigurdur Oli i Erlendur spojrzeli na siebie. – Ja nikogo nie zabiłem – powiedział Andres. – Dobrze o tym wiesz. Erlendur, musisz mi uwierzyć. Ja nikogo nie zabiłem. – Tylko nie rób ze mnie swojego kolesia – upomniał go komisarz. – Ja nigdy nikogo nie zabiłem – powtórzył Andres. Erlendur patrzył na niego w milczeniu. – Nie zabiłem nikogo – jeszcze raz powiedział zatrzymany. – Zabijasz wszystko, czego dotkniesz – zauważył Erlendur. – Co to za człowiek, o którym mówisz? – zapytał Sigurdur Oli. – Kto wprowadził się na dzielnicę?

Andres mu nie odpowiedział. Wpatrywał się w Erlendura. – Mów, co to za człowiek – ponaglił go komisarz. Andres pochylił się nad stołem i lekko skręcił głowę, jak ciocia witająca dobrotliwie małe dziecko. – To mój koszmar, od którego nigdy się nie uwolnię.

12

Elinborg czekała na spotkanie z wychowawczynią Eliasa w szkole, do której uczęszczali bracia, zanim przenieśli się ze Snorrabraut. Powiedziano jej, że zebranie już się kończy, więc usiadła przed pokojem nauczycielskim. Pomyślała o swoim najmłodszym dziecku, córeczce, która wciąż leżała w domu z grypą. Umówiła się z mężem, mechanikiem samochodowym, że on zostanie z nią przez pierwszą część dnia, potem Elinborg go zmieni. Drzwi do pokoju nauczycielskiego otworzyły się i przywitała ją kobieta w średnim wieku. Podczas zebrania otrzymała informację, że ktoś z policji chce się z nią spotkać. Elinborg podała kobiecie rękę, przedstawiła się i oznajmiła, że musi z nią porozmawiać w związku z morderstwem Eliasa, o którym bez wątpienia już słyszała. Kobieta wydawała się przejęta. – Rozmawialiśmy o tym na zebraniu – powiedziała cicho. – Człowiekowi po prostu brak słów na taki... niegodny czyn. Jakim człowiekiem trzeba być, żeby zaatakować dziecko? – Tego właśnie chcemy się dowiedzieć – odpowiedziała Elinborg, rozglądając się wokół w poszukiwaniu miejsca, gdzie mogłyby usiąść. Kobieta miała na imię Emilia. Była drobnej postury i miała długie, ciemne włosy, lekko tylko przyprószone siwizną, które związała w koński ogon. Zaproponowała, żeby poszły do klasy, bo dzieciaki akurat mają zajęcia z muzyki, więc sala stoi pusta. Elinborg poszła za nią. Na wszystkich ścianach wisiały rysunki wykonane przez dzieci na różnych etapach dojrzewania, od bardzo prymitywnych, prościutko przedstawiających ludzi, po prawdziwe portrety. Elinborg zauważyła wśród nich kilka obrazków, na których widać było islandzkie gospodarstwa u stóp gór, pod błękitnym niebem, puszystymi obłokami i uśmiechniętym słońcem. Ten klasyczny temat dziecięcych rysunków dobrze pamiętała jeszcze z czasów, gdy sama chodziła do szkoły. W głębi duszy dziwiła się jego żywotności. – Ten narysował Elias – odezwała się Emilia i wyciągnęła kartkę z szuflady nauczycielskiego biurka. – Bracia nie odebrali swoich rysunków, kiedy stąd odeszli, a ja nie chciałam ich wyrzucać. Pokazuje, jak bardzo był uzdolniony plastycznie pomimo młodego wieku. Elinborg wzięła od niej obrazek. Nauczycielka miała rację, dowodził niezwykłego talentu Eliasa. Przedstawiał twarz kobiety z nienaturalnie wielkimi, brązowymi oczami i

szerokim uśmiechem, którą okalały jasne, wyraziste kolory. – To jego mama. – Emilia uśmiechnęła się. – Że też ci biedni ludzie muszą przez to przechodzić. – Uczyła go pani od samego początku, to znaczy od kiedy zaczął chodzić do szkoły? – spytała Elinborg. – Tak, od szóstego roku życia. I pomyślałby kto, to tylko cztery lata temu. Był takim miłym i dobrym chłopcem. Trochę bujał w obłokach. Czasem trudno mu było skoncentrować się na lekcji, więc musiałam się trochę postarać, by zachęcić go do nauki. Przez całe zajęcia mógł siedzieć zapatrzony przed siebie, pogrążony w swoim własnym świecie. Emilia zamyśliła się. – Sunee musi teraz przeżywać gehennę – powiedziała po chwili. – Tak, istotnie. Nie są to dla niej łatwe chwile – potwierdziła Elinborg. – Zawsze bardzo troszczyła się o chłopców. – Nauczycielka wskazała na postać z rysunku. – Uczyłam ich obu, jego brata Nirana też. Bardzo słabo znał islandzki. Z tego co wiem, w domu najczęściej mówili po tajsku. Rozmawiałam o tym z Sunee, powiedziałam jej, że to może przysporzyć chłopcom kłopotów. Ona sama nie najlepiej mówiła po islandzku i na wywiadówki wolała przychodzić z tłumaczem. – A ojciec? Poznała go pani? – dopytywała się Elinborg. – Nie, wcale go nie znałam. Nigdy nie udzielał się w życiu szkolnym, nie przychodził na zabawy świąteczne ani inne wydarzenia, ani razu nie był na wywiadówce. Tylko ona przychodziła. – Niewykluczone, że przeprowadzka i rozpoczęcie nauki w nowej szkole były dla Eliasa trudnym doświadczeniem – powiedziała Elinborg. – Nie wiadomo, czy zdążył się zaadaptować w nowej podstawówce. Nie miał tam przyjaciół i większość czasu spędzał sam. – Mogę to sobie wyobrazić – odpowiedziała Emilia. – Pamiętam dokładnie, jaki był, kiedy zaczynał u nas. Nie pozwalał matce zostawiać go tutaj samego. Bardzo dużo czasu minęło, nim mnie i szkolnej psycholog udało się nakłonić go, by się uspokoił i zrozumiał, że nic złego się nie stanie, jak Sunee pójdzie do pracy. – A Niran? – Bracia zdecydowanie się od siebie różnili – odparła Emilia. – Niran to twardziel. Umie dać sobie radę w każdej sytuacji. Chyba nawet nie potrafi użalać się nad sobą. – Byli zgodnym rodzeństwem? – Wydaje mi się, że Niran bardzo troszczył się o brata, a Elias go wręcz ubóstwiał. Wiele rysunków zresztą poświęcał Niranowi. Różnica między nimi polegała na tym, że Elias

chciał przynależeć do grupy, być częścią klasy. Niran zaś ciągle się buntował, przeciwko klasie, nauczycielom, szkolnym władzom, starszym uczniom. Mieliśmy tu grupkę imigrantów, pięciu czy sześciu uczniów, z którymi się przyjaźnił. Trzymali się nieco z boku, nie poświęcali zbyt dużo czasu na naukę, tym bardziej że kompletnie nie interesowała ich historia Islandii i podobne przedmioty. Raz doszło nawet do awantury między nimi a uczniami islandzkimi. Ale to nie było podczas zajęć szkolnych, to się zdarzyło wieczorem. W bójce chłopcy użyli niebezpiecznych narzędzi, powybijali szyby. Czasem słyszy się o takich sprawach. Ale pani na pewno się z tym spotkała. – Tak, interweniujemy w podobnych przypadkach – przytaknęła Elinborg. – Przeważnie chodzi o dziewczynę. – Zeszłej zimy dwóch głównych prowodyrów wyprowadziło się z tej okolicy i znów zrobiło się spokojnie. Tak niewiele potrzeba. A potem Elias i Niran zmienili szkołę. Od tamtego czasu żadnego z nich nie widziałam. I nagle ta wiadomość. Człowiek już nie rozumie, co się dzieje. Emilia mówiła szybko, niemal nerwowo. Elinborg przez całą rozmowę strzegła wszystkich tajemnic śledztwa, nie zdradziła Emilii żadnych szczegółów na temat tego, jak radzili sobie chłopcy po zmianie dzielnicy, ani nie odpowiedziała na pytanie o życie osobiste Sunee. Nauczycielka była ciekawska i nie kryła tego. Elinborg nawet ją polubiła, ale wolała nie rozwodzić się na temat dochodzenia. Powiedziała tylko, że jest jeszcze na etapie wstępnym. Zresztą ciekawość Emilii była całkiem zrozumiała. W mediach sprawa śmierci Eliasa zajmowała wszystkie czołówki. Policja przesłuchała wielu świadków, około stu osób z dzielnicy, okolicznych bloków, ze szkoły, sklepów i z trafik. Publikowano zdjęcia Eliasa i usiłowano jak najdokładniej odtworzyć jego drogę do domu feralnego dnia. Poszukiwano świadków, którzy mogli widzieć go wracającego ze szkoły. Niestety niczego nie udało się jeszcze ustalić ponad wszelką wątpliwość. Jedyne, co policja wiedziała na pewno, to, że Elias wyszedł ze szkoły sam i udał się w kierunku domu. Oraz że ktoś go po drodze zatrzymał. Elinborg uśmiechnęła się i spojrzała na zegarek. Podziękowała za rzeczowe odpowiedzi, po czym wyszły razem na korytarz i Emilia odprowadziła ją do jedynych w szkole drzwi wejściowych. Podały sobie ręce. – A więc nic jeszcze nie macie? – upewniła się Emilia. – Nie – odpowiedziała jej Elinborg. – Nic. – Bo ja... – zaczęła niepewnie. – Czy Sunee jest ze swoim mężem? – Nie... – Elias narysował kiedyś taki obrazek – szybko wytłumaczyła jej Emilia. –

Przedstawiał jego mamę, którą bardzo często rysował, a obok niej był mężczyzna. To było na wiosnę, już po przeprowadzce do nowej dzielnicy, ale chłopcy chodzili jeszcze do naszej szkoły. Pamiętam, że zapytałam Eliasa kto to. Tak mi się jakoś wyrwało. Na pewno, pomyślała Elinborg. Ale najwyraźniej Emilia sama zdawała sobie sprawę z tego, że bywa niedyskretna. – A on powiedział, że to jest przyjaciel mamy. – No cóż – rzekła Elinborg. – Zapytała pani może chłopca, jak się nazywa? – Oczywiście. – Emilia uśmiechnęła się. – Ale Elias powiedział, że nie wie. Albo... W każdym razie mi tego nie wyjawił. – A ten mężczyzna z rysunku to jak... – Mógł być Islandczykiem. – Islandczykiem? – Tak, nie chciałam być wścibska, ale pamiętam, że odniosłam wrażenie, że Elias go lubi. Andres rozparł się wygodnie na krześle w pokoju przesłuchań. Kiedy skończyła się taśma i magnetofon przestał nagrywać, rozległo się ciche kliknięcie. Sigurdur Oli wyciągnął rękę, odwrócił kasetę i znów uruchomił nagrywanie. Erlendur cały czas obserwował Andresa. – Co masz na myśli, mówiąc, że to koszmar, od którego nigdy się nie uwolnisz? – zapytał. – Co to znaczy? – Wątpię, żebyś chciał to usłyszeć – odpowiedział Andres. – Wątpię, aby ktokolwiek chciał słyszeć o takich diabelskich sztuczkach. – Co to za człowiek? – dociekał Sigurdur Oli. – Chcesz powiedzieć, że on ci coś zrobił? Andres milczał. – Chcesz powiedzieć, że to pedofil? – zapytał Erlendur. Andres w milczeniu patrzył na Erlendura. – Nie widziałem go całe lata – odezwał się w końcu. – Długie lata. Aż tu nagle... Bo ja wiem, jakiś rok temu. Umilkł. – Co? – To było jak spotkanie z własnym katem – znów odezwał się Andres. – On mnie nie zauważył. Nie wie, że ja go widziałem. Znam jego adres. – Gdzie mieszka? Co to za człowiek? – Sigurdur Oli bombardował Andresa pytaniami,

a ten siedział najspokojniej w świecie i patrzył na Sigurdura tak, jakby w ogóle dla niego nie istniał. – Niewykluczone, że któregoś dnia do niego zajrzę – powiedział Andres. – Przywitać się. Myślę, że teraz dałbym mu radę. Teraz to on znalazłby się pode mną. – Ale najpierw chyba musiałbyś sobie golnąć dla kurażu – rzucił Erlendur. Andres zbył to milczeniem. – Czy kiedyś musiałeś się przed nim chować? – Zawsze się chowałem. Nie masz pojęcia, jaki byłem w tym dobry. Ciągle wynajdowałem nowe kryjówki i starałem się zachowywać tak, jakby mnie w ogóle nie było. – Myślisz, że to on skrzywdził chłopca? – spytał Erlendur wprost. – Może już dawno przestał. Nie wiem. Jak mówię, przez całe lata go nie widziałem i nagle został moim sąsiadem. Niespodziewanie po tych wszystkich latach przechodzi koło mnie, mijamy się, idąc po przeciwnych stronach ulicy, przy której mieszkam. Nie wyobrażasz sobie nawet, co rzeczywiście zobaczyłem, kiedy mnie minął. To znaczy tutaj. – Andres stuknął się palcem wskazującym w skroń. – Myślisz, że figuruje w naszych kartotekach? – spytał Erlendur. – Wątpię. – Powiesz nam, gdzie go znajdziemy? – spytał Sigurdur Oli. Andres mu nie odpowiedział. – Kto to jest? – Sigurdur ponowił pytanie. Postanowił spróbować innej metody. – Możemy pomóc ci go schwytać. Jeśli chciałbyś go oskarżyć. Gdybyś zaczął z nami współpracować, moglibyśmy wsadzić go do mamra. Chcesz tego, prawda? Ty nam powiesz, kto to jest, a my go wyślemy do więzienia. Andres roześmiał mu się prosto w twarz. – Bo dostanę zajadów ze śmiechu – zarechotał. Potem nagle śmiech ucichł. Andres nachylił się w stronę Sigurdura. – A kto by uwierzył takiemu bandziorowi jak ja? Odezwała się komórka Erlendura. Dźwięki Ody do radości wypełniły pokój przesłuchań, a Erlendur starał się jak najszybciej odebrać telefon. Nie cierpiał tego dźwięku. Nacisnął zieloną słuchawkę. Sigurdur Oli patrzył na niego. Andres w dalszym ciągu zupełnie go ignorował. Erlendur słuchał i coraz bardziej posępniał. Rozłączył się bez pożegnania i cicho przeklął, zrywając się na równe nogi. – Czy może być, kurwa, jeszcze gorzej? – wycedził przez zaciśnięte zęby i wybiegł z pokoju.

Policjanta coś tknęło, kiedy wracał ze sklepu. Tłumaczka musiała gdzieś pojechać, więc poprosiła go, aby kupił chleb i mleko Tajce i jej synowi, którzy zostali sami w mieszkaniu. Pracował w policji od dwóch lat i zadanie stróżowania pod blokiem nie wydało mu się trudniejsze od innych. Zdarzało mu się pacyfikować rozróby w centrum miasta w weekendy, kiedy nocne życie sięga zenitu. Zdarzało mu się być przy śmiertelnych wypadkach drogowych. Nie wywierało to na nim wielkiego wrażenia. Swoją przyszłość widział w policji. Teraz miał pilnować drzwi do klatki tej Tajki i jej syna. Przez cały ranek tłumnie nawiedzali ją specjaliści z najróżniejszych instytucji, a on stał na warcie i pytał każdego o godność, stanowisko i sprawę, z jaką przychodzi. Wszystkich przepuścił. A oni natychmiast schodzili na dół. Kobieta chciała być w domu sama ze swoim synem. Doskonale to rozumiał. Przecież spotkało ją przerażające nieszczęście. Potem na dół zbiegła tłumaczka, wręczyła mu tysiaka i krótką listę zakupów i poprosiła, by kupił to dla tych na górze. Grzecznie się sprzeciwił, z uśmiechem pokręcił głową i powiedział, że nie wolno mu się oddalać. Przykro mu, ale po prostu nie może. Jest policjantem, nie chłopcem na posyłki. – Przecież to tylko pięć minut – nalegała. – Sama bym to zrobiła, tylko że muszę lecieć. Potem wskoczyła do auta i odjechała. Został sam z kartką i pieniędzmi. I sumieniem, które go gryzło, ale tylko przez krótką chwilę. Ruszył do sklepu. Nie był tam długo, jak powiedział temu całemu Erlendurowi, który naskoczył na niego z taką furią, że prawie się rozpłakał. Może miał poprosić o pomoc? Może w ogóle nie powinien spełniać tej kretyńskiej prośby, która przypomniała mu jego dzieciństwo, gdy mama zawsze wysyłała go do sklepu. Może o to chodzi. Tak w głębi duszy to przecież cała sprawa wydawała mu się niegroźna i przez chwilę się zapomniał. Przejrzał kolorowe pismo, w którym znalazł artykuł o rozwodzie sławnych celebrytów. Ale o tej części swojej wyprawy nie opowiedział rozmówcy. Facet był tak wściekły, że pomyślał sobie nawet, że się na niego zaraz rzuci. Sigurdur Oli, który trochę go znał, musiał go uspokajać. Kiedy wrócił ze sklepu, wbiegł po schodach i nacisnął dzwonek. Zapukał do drzwi, lecz nie usłyszał odpowiedzi. Drzwi nie były zamknięte na klucz, więc w końcu je otworzył i zaczął nawoływać. Wszedł do mieszkania i ponownie zawołał. We wszystkie strony. W środku nikogo nie było. Stał jak siedem nieszczęść z torbą z zakupami w ręku i nie miał odwagi zawiadomić centrali przy Hverfisgata o tym, że Sunee i jej syn zniknęli.

13

Pomimo że policjant wykazał się niewiarygodną i niezrozumiałą beztroską podczas pełnienia obowiązków służbowych, Erlendur nie obarczał go winą za zniknięcie Sunee i Nirana. Był przekonany, że to Gudny, która jako ostatnia wyszła z mieszkania, pomogła im znaleźć kryjówkę. To ona namówiła policjanta, by na chwilę się oddalił, a potem zawiozła matkę i syna w jakieś miejsce, którego nie chciała zdradzić. Wyładowawszy swą wściekłość na funkcjonariuszu, komisarz posłał po tłumaczkę. W międzyczasie policja szukała poszlak, które mogłyby im wskazać, dokąd udali się Sunee z chłopcem. Jej telefon stacjonarny nie miał wyświetlacza numerów, ale Elinborg wystąpiła do sądu o zezwolenie na dostęp do billingu Sunee, zawierającego wykaz połączeń zarówno przychodzących, jak i wychodzących w ostatnim miesiącu. Elinborg zadzwoniła do Erlendura i opowiedziała o swojej rozmowie z wychowawczynią Eliasa w starej szkole. – Nie sądzisz, że ona próbuje go chronić, uciekając przed nami? – spytała Erlendura, kiedy opowiedział jej o zniknięciu matki i syna. – Z pewnością można tak to wyjaśnić – zgodził się z nią Erlendur. – Pytanie tylko, dlaczego uważa, że w ten sposób go chroni. – Może jej coś powiedział. Ledwo Erlendur skończył rozmawiać z Elinborg, telefon zadzwonił ponownie. Szef wydziału narkotykowego informował, że namierzyli uczennicę, która usiłowała sprzedawać narkotyki na terenie szkoły. Nie była jeszcze notowana przez funkcjonariuszy wydziału, ale jej starsza siostra jest dobrą znajomą policji, zdeklarowaną narkomanką, która niejednokrotnie była aresztowana za posiadanie substancji odurzających. Siostry miały też starszego brata, awanturnika, który akurat odsiadywał wyrok za spowodowanie śmierci; wdał się w bójkę z przypadkowym przechodniem w centrum miasta i mężczyzna zmarł na skutek doznanych obrażeń. – Znaczy, wyborne towarzystwo – zauważył Erlendur. – Śmietanka – potwierdził szef wydziału. – Będziesz chciał z nimi pogadać? – Tak, sprowadź je. W tym momencie w mieszkaniu zjawiła się Gudny. Erlendur przerwał połączenie i

schował aparat do kieszeni płaszcza. – Gdzie oni są? – odezwał się zdecydowanie i podszedł do Gudny. – Dlaczego zwiali i dokąd ich pani zawiozła? – Naprawdę uważa pan, że to moja wina? – zdziwiła się. – To pani oszukała funkcjonariusza – mówił Erlendur – a potem wróciła i ich stąd zabrała. Chcemy wiedzieć, dokąd ich pani zawiozła. Mogę zamknąć panią za utrudnianie śledztwa. I zrobię to bez skrupułów. – Ja nie mam z tym nic wspólnego – broniła się Gudny. – Nie wróciłam tu po to, żeby ich zabrać. I proszę mi nie grozić. Jeśli chce mnie pan zamknąć, to niech pan to po prostu zrobi. – Potrzebne nam pani zeznania – powiedział Sigurdur Oli, który akurat wszedł do pokoju i usłyszał rozmowę. – Dlaczego oni zniknęli? – Nie mam zielonego pojęcia – westchnęła Gudny. – Kiedy zadzwoniła do mnie policja, byłam równie zaskoczona co wy. Gdy od nich wyjeżdżałam, jakieś... – spojrzała na zegarek – ...trzy kwadranse temu, nic nie wskazywało na to, że Sunee ma zamiar zniknąć. Powiedziała, że potrzebuje kilku produktów ze sklepu. A ja już byłam spóźniona na spotkanie. Policjant na dole był tak miły, że zgodził się pomóc. Nie podejrzewałam, że ona szykuje jakiś spisek. Nic takiego nie mówiła. Wszystko mi jedno, czy mi wierzycie, czy nie. Ja nic o tym nie wiedziałam. – Wie pani, dokąd mogli pójść? – pytał dalej Sigurdur Oli. – Nie, nic mi nie przychodzi do głowy. Nawet nie wiem, czy się ukrywają. Może ona zaraz wróci. Może tylko gdzieś wyskoczyła. Może wcale się nie ukrywa. Nie zastanawialiście się nad tym? – Czy dzisiaj rano kontaktowała się z kimś? – ciągnął swoje Sigurdur. Gudny powiedziała, że przyszła do Sunee wczesnym rankiem. Przed klatką stał funkcjonariusz policji, a drugi siedział w radiowozie na pobliskim parkingu. Potem samochód został dokądś odwołany. Sunee od razu powiedziała, że chce zostać w spokoju z Niranem. Że on to bardzo przeżywa. Nie udało jej się namówić go na rozmowę, a skoro jej się nie udało, to nie mógł dokonać tego żaden policjant ani specjalista, kimkolwiek by był. Jedyne, czego potrzebuje, to czas, żeby wyciągnąć Nirana z tej traumy. Przeżył wielki szok z powodu śmierci brata, a ona z całego serca chciała mu pomóc. To był jej priorytet. Gudny siedziała u nich i zaoferowała swoją pomoc, ale dopiero kiedy powiedziała, że musi się na jakiś czas oddalić, Sunee zaczęła napomykać, że brakuje jej tego i owego ze sklepu. – Wiedziała, że radiowóz odjechał? – zapytał Erlendur.

– Tak, widziała, jak odjeżdża. – Co się stało z tym cholernym wozem? – warknął Erlendur w stronę Sigurdura Olego, a on miał na to gotową odpowiedź. Został wezwany do poważnego wypadku drogowego, który miał miejsce kilka przecznic dalej. Ten radiowóz akurat znajdował się najbliżej. Uznano, że można go na krótko odesłać w inne miejsce. Erlendur zrezygnowany pokręcił głową. – Kto jest narzeczonym Sunee? – rzucił w stronę Gudny. – Już wam mówiłam, że nic nie wiem o żadnym narzeczonym – odparła Gudny z wahaniem. – Czy to możliwe, że zwróciła się do niego? – zastanawiał się komisarz. – Wygląda na to, że nie ma zbyt wielu kryjówek – skonstatował Sigurdur Oli. – Co to za człowiek? – Erlendur rzucił wściekłe spojrzenie Sigurdurowi, który często przeszkadzał Erlendurowi, przerywał mu w nieodpowiednim momencie, a to komisarzowi bardzo działało na nerwy. – Nie wiem nic o żadnym narzeczonym – powtórzyła Gudny. – Może jest u swojej teściowej. Pomyśleliście o tym? Albo u brata. – To będą dwa pierwsze miejsca, które sprawdzimy – zapewnił ją Erlendur. W tym momencie weszła Elinborg. – Jak to się mogło stać, że zniknęli? – dziwiła się. – Nikt ich nie pilnował? – Ona się boi – powiedziała Gudny. – A kto by się nie bał na jej miejscu? Jeśli uciekła, to po to, żeby chronić syna, tego, który jeszcze jej został. W tym momencie nic innego pewnie do niej nie dociera. Ona wam nie ufa. Wyraźnie to widać. Wierzy tylko w siebie. Zawsze wierzyła. – A dlaczego miałaby nam nie ufać? – spytała Elinborg. – Ma po temu jakiś szczególny powód? Gudny przeniosła na nią wzrok. – Nie wiem – odparła. – Nie znam odpowiedzi na wszystkie wasze pytania. – Kto jest jej narzeczonym? – Erlendur ponowił pytanie. – Jak wygląda związek jego i Sunee? Kiedy się poznali? Czy to on był powodem rozwodu Sunee z mężem? Czy dobrze znał chłopców? Jak się między nim a chłopakami układało? Gudny patrzyła na nich na przemian. – Niedawno poznała mężczyznę – powiedziała w końcu. – I...? – niecierpliwił się Erlendur. – Nie sądzę, aby przebywała u niego. A na temat rozwodu Sunee i Odinna nic mi nie

wiadomo. Nie wiem też dokładnie, kiedy pojawił się ten mężczyzna. – Kim on jest? – Przyjacielem Sunee. – Jak to przyjacielem? – atakował Erlendur. Sigurdur Oli dał Elinborg znak, aby opanowała oburzenie z powodu obranej chwilowo taktyki śledczej. Gudny siedziała spokojnie i wzruszyła tylko ramionami. – Pracuje gdzieś? Wiadomo, gdzie mieszka? – Sunee nigdy mi o nim nie opowiadała. Nie wiem nawet, jak ma na imię. – Dlaczego uważa pani, że ona nie będzie szukać u niego wsparcia? Powiedziała pani, że nie sądzi, aby do niego poszła, skąd takie przekonanie? – Takie po prostu odnoszę wrażenie – odparła Gudny. Erlendur przypomniał sobie słowa byłego męża Sunee, który powiedział, że ona ma narzeczonego, lecz on niewiele o nim wie. Virote o nim wiedział. Gudny wreszcie raczyła potwierdzić jego istnienie. Dawna nauczycielka Eliasa, Emilia, twierdziła, że to Islandczyk. – Czy to Islandczyk? – spytał Erlendur. – Tak – potwierdziła Gudny. – Ich związek trwa od dawna? – Dokładnie nie wiem. – Jest jeszcze coś, skoro wspomniała już pani o zaufaniu – zaczął Erlendur. – Wiem, że nie zna pani odpowiedzi na wszystkie nasze pytania. Ale jest takie jedno, którego nie możemy pominąć, choćbyśmy nie wiem jak chcieli, i dotyczy ono samego Nirana. A teraz, kiedy Sunee z nim uciekła, to pytanie coraz bardziej ciśnie się na usta. – Co pan ma na myśli? – spytała tłumaczka. Sigurdur Oli i Elinborg nie mieli pojęcia, do czego zmierza Erlendur. – Dlaczego uciekła z Niranem? – Erlendur zupełnie ściszył głos. – Tego nie wiem – odpowiedziała Gudny. – Czy to możliwe, że będzie chciała go wywieźć z kraju? – Z kraju? – A dlaczegóż by nie? – Myślę, że ona próbuje go chronić. Nie, nie sądzę, żeby starała się wywieźć go z kraju. Przede wszystkim uważam, że nie ma najmniejszego pojęcia, jak miałaby się do tego zabrać. – Może mieć jakiegoś pomocnika. Lub pomocników. – To absurd!

– Ja też sądzę, że usiłuje chronić Nirana – Erlendur zgodził się z wersją Gudny. – Myślę, że ukryła go przed nami dlatego, że wreszcie jej coś powiedział. On wie, co się stało. – Po prostu nie wierzę w to, że pan uważa, że on ma jakiś udział w zabójstwie swojego brata! – oburzyła się tłumaczka. – Musimy brać pod uwagę wszystkie możliwości, a jeśli Sunee znika z chłopcem, nie ułatwia to sprawy. Być może chce go po prostu chronić, ale być może wie coś, czego my nie wiemy. Spodziewam się, że powiedział jej coś, co ma istotne znaczenie. – Jeśli Niran by nabroił, to Sunee powiedziałaby nam o tym. Znam ją. Nie ukrywałaby tego. – Musimy rozważyć wszystkie możliwości. – To wykluczone! – krzyknęła tłumaczka. – Proszę mi nie mówić, co jest wykluczone, a co nie – upomniał ją Erlendur. – W każdym razie nie może pan ich tu trzymać jak w jakimś więzieniu! – krzyknęła Gudny. – Nie może pan zamykać ich w tym mieszkaniu! Powinni mieć prawo wyjść, dokąd mają ochotę. – Nie chcę, żeby znów coś złego ich spotkało – uspokoił ją Erlendur. – Muszą nam mówić, dokąd się wybierają. – Bzdury – podsumowała Gudny. – Ona tu idzie! Sigurdur Oli patrzył przez otwarte drzwi na klatkę schodową. Stała tam Sunee. Towarzyszył jej Virote, ale Nirana z nimi nie było. Gudny podeszła do nich i powiedziała coś po tajsku. Odpowiedział jej Virote. Sunee patrzyła z niepokojem na Erlendura. – Niran nic nie robić – powiedziała. – Gdzie on jest? – spytał komisarz. Sunee przez długą chwilę rozmawiała z Gudny. – Ona nie jest przekonana, czy go upilnuje – powiedziała tłumaczka. – Tam, gdzie teraz się znajduje, jest bezpieczny. Sunee wie, że chce go pan przesłuchać, ale mówi, że to niepotrzebne. On nic nie zrobił i nic nie wie. Wrócił wczoraj sam do domu, zobaczył policję i swojego brata i doznał szoku. Schował się i nie był w stanie rozmawiać z własną matką aż do dzisiejszego ranka. Zapewnił Sunee, że nie ma pojęcia, co się stało Eliasowi. On sam nie ma z tym nic wspólnego, nie widział Eliasa przez cały dzień. Panicznie się boi. – Czego się boi? – Że to samo spotka jego – powiedziała Gudny. – Proszę powiedzieć Sunee, że nie ma racji, ukrywając chłopca. To jest podejrzane, a

nawet niebezpieczne, dopóki nic więcej nie wyjaśniło się w sprawie. Nie wiemy, co spotkało Eliasa, a jeśli ona uważa, że Niranowi coś zagraża, musi go nam powierzyć. Inaczej tylko pogorszy sprawę. Gudny tłumaczyła od razu słowa Erlendura, ale Sunee zaczęła kręcić głową, jeszcze zanim skończyła. – Niran nic nie robić – powiedziała i spojrzała ze złością na Erlendura. – Poprosi ją pani, żeby powiedziała nam, gdzie jest jej syn? – spytał Erlendur. – Ona mówi, żeby się pan nim nie przejmował – powiedziała Gudny. – Prosi, żeby pan raczej znalazł tego, kto napadł na Eliasa. Czy w tej sprawie coś nowego się wydarzyło? – Nie – odparł Erlendur. Próbował wyobrazić sobie, co sam zrobiłby na miejscu Sunee. Być może ona postępuje prawidłowo? Ale przecież tego nie mógł wiedzieć. – Słyszeliśmy, że poznała pani jakiegoś mężczyznę, Islandczyka. – Erlendur zmienił temat. – Nie miałem jeszcze sposobności o niego spytać. Gudny przetłumaczyła jego słowa. – On nie ma z tym nic wspólnego – szybko odpowiedziała Sunee. – Kim jest ten człowiek? – spytał Sigurdur Oli. – Co może nam pani o nim powiedzieć? – Nic – odpowiedziała Sunee. – Czy wie pani, gdzie możemy go znaleźć? – Nie – odpowiedziała Sunee. – Pracuje gdzieś? Wie pani, gdzie pracuje? – On was nie powinien interesować – zdenerwowała się Sunee. – Jak układa się w waszym związku? – spytał Erlendur. – To mój przyjaciel. – Jaki przyjaciel? – Nie rozumiem pytania. – Może jest czymś więcej niż tylko przyjacielem? – Nie, to nic więcej. – Myśli pani, że ten człowiek ma coś wspólnego z zabójstwem pani syna? – zapytał Sigurdur Oli. – Nie – odparła Sunee. – Może już wystarczy? – Gudny usiłowała przerwać przesłuchanie. Erlendur nie mógł się z nią nie zgodzić. – Później bardziej szczegółowo porozmawiamy z Sunee. Proszę nakłonić ją, żeby

zrozumiała, że niczego nie zyska, ukrywając Nirana. – Może poza jego życiem – wtrąciła Gudny. – Proszę spróbować postawić się na jej miejscu. Proszę spróbować zrozumieć, jak bardzo ona musi cierpieć. Zeszli na dół i wsiedli do auta Erlendura. – Kim jest ta kobieta? Ona naprawdę dobrze tłumaczy – rzucił komisarz i wyjął paczkę papierosów. – Będziesz palił w samochodzie? – odezwał się z tylnego siedzenia Sigurdur Oli. – Gudny? – powiedziała Elinborg. – Mieszkała kilka lat w Tajlandii. Jeździ tam regularnie, uwielbia ten kraj i tamtejszych ludzi. Latem pracuje jako kierowniczka wycieczek. Moim zdaniem znakomicie się sprawdziła w tak trudnych warunkach. Bardzo mi się podoba. – Ona cię nie cierpi. – Sigurdur skierował te słowa do Erlendura. Erlendur przypalił papierosa i usiłował wydmuchać dym na tylne siedzenia. – Udało ci się wydobyć coś jeszcze z Andresa? – spytał. Sigurdur Oli został w pokoju przesłuchań, kiedy Erlendur zerwał się i wybiegł. Usiłował wyciągnąć z Andresa imię faceta, który niedawno wprowadził się do jego dzielnicy, lecz nic nie wskórał. Opowiedział Elinborg przebieg przesłuchania i stwierdził, że podejrzewa, iż Andres bredzi, by odwrócić od siebie uwagę. To stara i oklepana metoda. – Nie chciał mi nawet tego faceta opisać – pożalił się. – Ani podać żadnych konkretów na jego temat. – Jeśli on skrzywdził Andresa, kiedy ten był dzieckiem, to musi być przynajmniej trochę starszy – zauważył Erlendur. – Nie wiem. Teraz powinien być gdzieś między sześćdziesiątką a siedemdziesiątką. Ale nie sądzę, żeby Eliasa dopadł pedofil. Oni nie są mordercami. W każdym razie nie we właściwym tego słowa znaczeniu. Zaczął się drugi dzień śledztwa, a oni nie mieli jeszcze wystarczających informacji, żeby wyciągnąć jakiekolwiek wnioski. Nie zgłosił się nikt, kto widział Eliasa tego popołudnia. Budynek, przy którym został ugodzony, stacja transformatorowa, znajdował się przy otwartym deptaku, który zwężał się w tym miejscu ze względu na stojące naprzeciwko garaże. Z najwyższych pięter okolicznych bloków dobrze było widać miejsce zbrodni i policja sprawdziła te mieszkania, ale żaden z lokatorów nie zauważył nic niezwykłego ani podejrzanego. Niewielu było w domu w czasie, gdy Elias został napadnięty. Erlendura najbardziej interesowała szkoła. Elinborg powiedziała im, że w szkole, do której poprzednio chodzili bracia, Niran należał do grupki imigrantów, która uczestniczyła w bijatyce. Zasugerowała także, że wzorce, które tam przejął, może powielać w nowej szkole. Erlendur zgodził się z nią, bo wiedział, że teraz Niran należy do kliki, która – jak mu

powiedział jeden z uczniów – kręci się koło dzielnicowej apteki i czasem miewa na pieńku z innymi dziećmi. – A do tego mamy jeszcze pedofila i notorycznego przestępcę oraz islandzkiego narzeczonego – wtrącił Sigurdur Oli. – Nie możemy też zapominać o nauczycielu, który jest uprzedzony do wszystkich imigrantów i sieje zamęt w szkole. Niezła banda. Było jasne, że zeznania Nirana mogą okazać się kluczowe dla całej sprawy, a to, że uciekł czy też został ukryty przez matkę, podkreślało tylko jego rangę jako świadka. Pozwolili mu się wymknąć, zachowując się jak najgorsi amatorzy. Erlendur wyraził to w sposób bardzo nieparlamentarny. Ale o ten stan rzeczy obwiniał siebie. Nikogo więcej. – Jak mogliśmy to przewidzieć? – powiedziała zrezygnowana Elinborg. Miała dość. – Sunee chętnie z nami współpracowała. Nic nie wskazywało na to, że zachowa się tak niemądrze. – Musimy natychmiast porozmawiać z ojcem, teściową i bratem – wtrącił Sigurdur Oli. – To są jej najbliższe osoby. Oni będą najbardziej skłonni jej pomóc. Erlendur spojrzał na nich. – Myślę, że ta kobieta dziś do mnie dzwoniła – odezwał się po dłuższej chwili. – Ta zaginiona? – zdumiała się Elinborg. – Tak sądzę – odparł Erlendur i opowiedział im o rozmowie telefonicznej, którą odbył podczas odwiedzin u Marion. – Powiedziała: „dłużej tego nie wytrzymam” i rozłączyła się. – Dłużej tego nie wytrzymam? – powtórzyła Elinborg. – Co chciała przez to powiedzieć? – Jeśli to była ona – zamyślił się Erlendur. – Ale nie wiem, kto inny mógłby to być. Teraz muszę pojechać do jej męża i poinformować go, że prawdopodobnie jego żona wciąż żyje. Nie odzywała się do niego przez cały ten czas i nagle zadzwoniła do mnie. Chyba że on doskonale wie, co się dzieje. Ale co znaczy: „dłużej tego nie wytrzymam”? To tak, jakby oni razem coś kombinowali. Może knują jakieś oszustwo? – Była ubezpieczona na życie na wysoką kwotę? – spytał Sigurdur Oli. – Nie – odparł Erlendur. – To nie wchodzi tu w grę. To nie jest amerykański film. – Zacząłeś już podejrzewać, że on ją zabił? – zapytała Elinborg. – Ta kobieta już nie powinna żyć – tłumaczył Erlendur. – Nic nie wskazuje na to, że nie popełniła samobójstwa. Ten telefon jest w absolutnej sprzeczności ze wszystkim tym, co do tej pory się wydarzyło. Wszystkim. – I co masz zamiar powiedzieć jej mężowi? – zainteresowała się Elinborg.

Erlendur głowił się nad tym od chwili, gdy usłyszał głos tajemniczej kobiety. Nie miał zbyt dobrego zdania o jej mężu, a im lepiej poznawał jego zagmatwaną przeszłość, tym to zdanie stawało się gorsze. Wydawał się człowiekiem, który ma chorobliwą potrzebę zdradzania. Nie sposób było opisać to inaczej. Tak jakby zdrada była jego fobią. Koledzy z pracy i przyjaciele, z którymi rozmawiał Erlendur, bardzo go za to podziwiali. Niektórzy twierdzili, że całe życie miał słabość do płci pięknej, był podrywaczem, żonatym mężczyzną co rusz zastawiającym sidła na inne kobiety. Jeden z jego współpracowników opowiadał, jak wybrali się zabawić we własnym gronie, a ten bez oporów flirtował z kobietą, która okazała mu cień zainteresowania. Zdjął ukradkiem obrączkę i ukrył głęboko gdzieś w doniczce. Następnego dnia musiał tam wrócić, żeby ją odzyskać. To działo się, zanim poznał tę, która zniknęła. Komisarz był zdania, że ona w ogóle nie była zainteresowana miłosnymi przygodami. Ale jej przyszły drugi mąż zagiął na nią parol, utrzymując w tajemnicy, że jest żonaty, a potem cała sprawa zaszła zbyt daleko, o wiele dalej, niż ona na początku mogła się spodziewać, i w końcu nie było już odwrotu. Zostali sami ze sobą, a kobietę powoli zaczęły dopadać poczucie winy, depresja i osamotnienie. Erlendur pytał męża o jej stan psychiczny w okresie poprzedzającym zniknięcie, lecz ten nic niezwykłego u niej nie zauważył. Czuła się znakomicie, twierdził mężczyzna. Nigdy nie mówiła, że coś jej dolega. Kiedy Erlendur przyparł go do ściany i zaczął wypytywać o jej podejrzenia, że ją zdradza, i to zaledwie dwa lata po ślubie, wzruszył tylko ramionami, jakby to było coś, czym policja nie powinna zawracać sobie głowy, bo nie ma żadnego związku ze sprawą. A gdy jeszcze bardziej go docisnął, odparł, że to jego prywatna sprawa i innym nic do tego. W dniu, w którym zaginęła, nikt jej nie widział. W pracy poprosiła o urlop z powodu choroby i cały dzień spędziła sama w domu. Dzieci męża były akurat u matki. Kiedy wrócił około osiemnastej, już jej nie było. W ciągu dnia się z nią nie kontaktował. Robiło się coraz później i zaczynał się niepokoić. Przez całą noc nie zmrużył oka. Rano poszedł do pracy i co chwilę dzwonił do domu. Nikt nie odbierał. Dzwonił też do ich wspólnych znajomych, do jej kolegów z pracy i wszędzie, gdzie przyszło mu do głowy, że żona może przebywać, ale nigdzie jej nie znalazł. Minął dzień, a jej ciągle nie było. Następnego ranka zgłosił policji jej zaginięcie. Nie wiedział nawet, jak była ubrana, kiedy wyszła z domu. Żaden sąsiad jej nie zauważył, nikt spośród ich przyjaciół ani jej dawnych znajomych nie wiedział, co się z nią dzieje. Mieli dwa samochody, jej auto stało na podjeździe przed domem. Taksówki nie zamawiała. Erlendur wyobrażał sobie, jak wychodzi z domu i znika, samotna i opuszczona, w

zimowych ciemnościach. Kiedy po raz pierwszy przyszedł do ich domu, okolica jaśniała od świątecznych światełek. Pomyślał sobie, że ona pewnie tego nie zauważyła. – Do cholery, przecież ludzie nie mogą mieć do siebie zaufania, jeśli związek zbudowany został na takich podstawach. – W głosie Elinborg słychać było gniew, który pojawiał się zawsze, gdy wypowiadała się na temat tej sprawy. – I tu rodzi się pytanie o inną kobietę – odezwał się Sigurdur Oli. – Czy ona istnieje? – Facet kategorycznie zaprzecza, by miał ją zdradzać, a ja nie natknąłem się na nic, co mogłoby świadczyć, że jest inaczej – wyjaśnił Erlendur. – Mamy tylko zeznania przyjaciół żony, którzy sądzą, że ona podejrzewała męża o spotykanie się z inną i tęskniła za utraconym życiem. Prawdopodobnie bardzo żałowała, że zostawiła pierwszego męża i dzieci. – A potem dzwoni pewnego pięknego dnia, kiedy widzi swoje nazwisko w gazecie, w artykule o śledztwie w sprawie morderstwa małego chłopca – pomyślała na głos Elinborg. – Zupełnie jak zza grobu – dodał Erlendur. Siedzieli w milczeniu, rozmyślając o kobiecie, która zniknęła, oraz o Sunee i małym Eliasie znalezionym na podwórku przed blokiem. – Ty tak poważnie myślisz? – Elinborg przerwała ciszę. – Z Niranem? Że on ponosi winę za śmierć swojego brata? – Nie – odparł Erlendur. – Absolutnie nie. – Ale jednak Sunee ukryła chłopaka, inaczej siedziałby w domu – zauważył Sigurdur Oli. – Może on się boi – zastanawiał się Erlendur. – Może oboje się boją. – Niran prawdopodobnie miał z kimś jakieś porachunki i ten ktoś mu groził – zgadywała Elinborg. – To możliwe – zgodził się Sigurdur. – Ale chłopak musiał powiedzieć coś, co wywołało tak zdecydowaną reakcję Sunee – dodała Elinborg. – A właściwie to jak się czuje Marion? – spytał Sigurdur Oli. – To już się kończy – powiedział Erlendur. Stał przy oknie w swoim biurze przy Hverfisgata, palił i patrzył na płatki śniegu targane przez wiatr. Zaczynało się ściemniać i mróz coraz bardziej ścinał miasto, które pod wieczór zaczynało zwalniać tempo, by wkrótce położyć się do snu. Na biurku zaskrzeczał interkom i po chwili usłyszał, że w recepcji czeka na niego młody człowiek, który przedstawił się jako Sindri Snaer. Erlendur kazał go natychmiast

przyprowadzić i wkrótce jego syn pojawił się w drzwiach. – Przyszło mi do głowy, żeby cię odwiedzić w drodze na spotkanie – powiedział. – Wejdź – zaprosił go Erlendur. – Co to za spotkanie? – AA – odparł Sindri. – Tu niedaleko, przy Hverfisgata. – Nie zimno ci w takich lekkich ciuchach? – spytał komisarz i wskazał na letnią kurtkę, którą syn miał na sobie. – Nie bardzo – odpowiedział Sindri. – Siadaj. Kawy? – Nie. Dzięki. Słyszałem o tym morderstwie. Ty prowadzisz śledztwo? – Razem z innymi. – Wiecie już coś? – Nie. Sindri jakiś czas temu przeniósł się do Reykjaviku znad fiordów na wschodzie wyspy, gdzie pracował przy patroszeniu ryb. Słyszał o trudnych przeżyciach ojca i jego brata na wyżynie nad Eskifjördur. Dowiedział się, że co kilka lat Erlendur jeździ tam latem, odwiedza góry, w których wtedy nieomal zginął. Sindri nie był rozgoryczony na ojca tak jak Eva Lind; właściwie to aż do niedawna był mu on zupełnie obojętny i nawet nie chciał o nim słyszeć. Teraz natomiast zdarzało się, że odwiedzał go niespodziewanie w domu lub w pracy. Bawił zazwyczaj krótko, tyle ile potrzeba, aby wypalić jednego papierosa. – Jakieś wieści od Evy? – zapytał. – Dzwoniła. Pytała o Valgerdur. – Twoją żonę? – To nie jest moja żona – powiedział stanowczo Erlendur. – Eva twierdzi co innego. Mówi, że ona się już prawie do ciebie wprowadziła. – Ona tak bardzo przejmuje się Valgerdur? Sindri pokręcił głową i wyciągnął paczkę papierosów. – A skąd ja mam wiedzieć? Może uważa, że wolisz ją od niej? – Wolę od niej? Kogo? Sindri zaciągnął się dymem i wypuścił go nosem. – Od niej? – głowił się Erlendur. Sindri wzruszył ramionami. – Czy ona coś ci mówiła? – Nie – odpowiedział Sindri. – Eva nie kontaktowała się ze mną od dłuższego czasu. Poza tym jednym telefonem

wczoraj. Myślisz, że to jest powód? – Być może. Uważam, że ona chce się wyrwać. Już nie jest z tym dilerem i powiedziała mi, że chce znów znaleźć sobie pracę. – Czy to nie jest czasem jej stara śpiewka? – Owszem. – A co u ciebie? Jak się czujesz? – Świetnie – rzucił Sindri i wstał. Zgasił niedopałek w popielniczce stojącej na biurku. – Wybierasz się latem na wschód? – Jeszcze się nad tym nie zastanawiałem. A dlaczego pytasz? – Tak tylko. Pojechałem raz obejrzeć ten dom, gdy tam pracowałem. Nie wiem, czy ci o tym mówiłem. – To ruina. – Tak, raczej ponury widok. Również dlatego, że wiem, dlaczego się stamtąd wyprowadziliście. Sindri otworzył drzwi na korytarz. – To może byś mi dał znać – zakończył – jak się będziesz wybierał. Nie czekając na odpowiedź, cicho opuścił pokój. Erlendur siedział w swoim fotelu ze wzrokiem utkwionym w drzwi. Pomyślał o wiosce, w której się urodził i dorastał. Zrujnowany dom nadal stał tam na wzgórzu. Nocował w nim, kiedy odwiedzał rodzinne strony w niewiadomym celu. Może po to, by znów usłyszeć głosy swoich bliskich i powspominać to, co niegdyś miał i kochał. To właśnie w tym domu, który teraz był pusty i pozbawiony życia, otwarty na nawałnice i wichury, usłyszał po raz pierwszy to nieznane i wstrętne słowo, które wrosło w jego świadomość. Morderca.

14

Dziewczyna przypominała mu nieco Evę Lind, tyle że była trochę grubsza; Eva zawsze wyglądała jak szczapa. Miała na sobie krótką, czarną kurtkę ze skóry, a pod nią cienki, zielonkawy T-shirt i brudne spodnie wojskowe. Jedną brew zdobił metalowy kolczyk. Usta pomazała czarną szminką, jedno oko czarnym cieniem. Sprawiała wrażenie twardzielki. Siedziała naprzeciwko Erlendura i na jej twarzy malowały się bunt i pogarda dla wszystkiego, co wiąże się z władzą, z policją. Elinborg zajęła miejsce obok Erlendura i przyglądała się dziewczynie. Miała ochotę wsadzić ją do pralki i nastawić płukanie. Zdążyli już przesłuchać jej starszą siostrę, która we wszystkim, jak się wydawało, była przykładem dla nastolatki. Strasznie pyskowała, co wynikało z jej doświadczenia i wielokrotnych wyroków za używanie i sprzedaż narkotyków. Nigdy nie udało się jej złapać z dużą ilością substancji odurzających, więc otrzymywała łagodne wyroki w zawieszeniu. Jak zwykle nie podała imion tych, wśród których rozprowadzała narkotyki, a kiedy spytali ją, czy zdaje sobie sprawę z tego, że wyrządza siostrze krzywdę, wciągając ją w swój świat, zaśmiała im się prosto w twarz i powiedziała: go get a life. Erlendur usiłował wyjaśnić młodszej z nich, że nie interesuje go, co robi w szkole. Narkotyki to nie jego działka i jeśli o niego chodzi, nie będzie jej stwarzał żadnych problemów. Lecz jeżeli nie odpowie zadowalająco na jego pytania, na najbliższe dwa lata umieści ją na farmie krów w jakiejś odludnej wiosce. – Farma krów? – prychnęła. – A co to takiego? – To stamtąd bierze się mleko – wyjaśniła jej Elinborg. – Nie piję mleka. – Dziewczyna zrobiła wielkie oczy, jakby to mogło jej pomóc. Erlendur patrzył na nią i mimo wszystko nie mógł się nie uśmiechnąć. Miał przed sobą przykład najgorszego scenariusza, jaki może spotkać człowieka w życiu: młoda dziewczyna, która zdążyła poznać, co to zaniedbanie i nikczemność. Nie bardzo umiała wpłynąć na swój los. Pochodziła z typowej rodziny z problemami, w dużej mierze wychowywała się sama. Starsza siostra, będąca dla niej przykładem, prawdopodobnie jedna z osób, które miały się nią opiekować, namówiła ją, by sprzedawała narkotyki, i oczywiście sama je zażywała. I może nawet nie to było najgorsze. Od swojej córki Erlendur wiedział, jak w tym środowisku reguluje się rachunki, jak można zdobyć działkę, co człowiek czasem musi zrobić, żeby

załatwić sobie gram szczęścia. Tym żyła ta młoda dziewczyna. Na imię miała Heddy i zdawała się doskonale pasować do profilu szkolnego dilera narkotykowego, jaki wypracowała sobie policja. Kończyła podstawówkę, mieszkała w tej dzielnicy i działała wspólnie z chłopakami koło dwudziestki, przyjaciółmi starszej siostry. Była detalistką i różne rzeczy zdążyli usłyszeć na jej temat w szkole. – Znałaś Eliasa? Tego chłopca, który umarł? – spytał ją Erlendur. Siedzieli w pokoju przesłuchań. Dziewczynie towarzyszyła przedstawicielka reykjavickiego oddziału rzecznika praw dziecka. Nie udało się zawiadomić jej rodziców. Wiedziała, dlaczego została wezwana. Przedstawicielka uprzedziła ją, że chodzi tylko o rutynowe zbieranie informacji. – Nie – odparła Heddy. – Zupełnie go nie znałam. Nie mam pojęcia, kto go zakatrupił. Ale to nie ja. – Nikt nie twierdzi, że to ty – zauważył Erlendur. – To nie ja. – Wiesz może, czy on nie... – Erlendur urwał. Chciał powiedzieć: czy on nie był skonfliktowany z kimś w szkole, ale nie wiedział, czy Heddy zrozumie słowo „skonfliktowany”. Zaczął więc jeszcze raz: – Nie wiesz, czy Elias miał w szkole jakichś wrogów? – Nie – odpowiedziała. – Ja nic nie wiem. Nic nie wiem o tym Eliasie. Ja tam nic nie sprzedaję. To zwyczajna pomyłka! – Próbowałaś mu sprzedawać narkotyki? – spytała Elinborg. – A pani co za jedna? – warknęła dziewczyna. – Ja nie rozmawiam z byle szmatami. Elinborg uśmiechnęła się. – Czy sprzedawałaś mu narkotyki? – ponowiła pytanie. – Słyszeliśmy, że zmuszasz młodsze dzieci, żeby oddawały ci pieniądze. Zmuszasz je nawet do tego, żeby kupowały od ciebie narkotyki. Może twoja starsza siostra nauczyła cię, jak to robić, bo przecież ma doświadczenie i wie, jak gnębić inne dzieci. Może i ty sama boisz się swojej siostry. Nam wszystko jedno. Nie interesuje nas los kogoś takiego jak ty... – Zaraz, przepraszam bardzo... – odezwała się przedstawicielka rzecznika. – Słyszała pani, jak mnie nazwała. – Elinborg spojrzała na przedstawicielkę, kobietę koło trzydziestki. – Wtedy raczyła pani milczeć i teraz też powinna tak postąpić. Chcemy wiedzieć, czy Elias się ciebie bał – kontynuowała przesłuchanie, przyglądając się uważnie Heddy. – Czy poszłaś za nim, żeby go zastraszyć, i czy dźgnęłaś go nożem. Wiemy, że lubisz znęcać się nad słabszymi, bo tylko z takimi potrafisz dać sobie radę w tym twoim koszmarnym życiu. Na Eliasa też napadłaś?

Zdumiona Heddy wpatrywała się w Elinborg. – Nie – powiedziała po długim milczeniu. – Nawet się do niego nie zbliżałam. – Znasz jego brata? – spytał Erlendur. – Znam Nirana – odparła. – Skąd? – dopytywał komisarz. – Przyjaźnicie się? – Nie, nie – zaprzeczyła. – Nie przyjaźnimy się. Nienawidzę takich. Nie zbliżam się do nich. Do tego całego Eliasa też nie podchodziłam i nie mam pojęcia, kto go napadł. – To dlaczego mówisz, że znałaś Nirana? Dziewczyna uśmiechnęła się, odsłaniając dorosłe, duże zęby kontrastujące z małymi ustami i dziecięcą twarzyczką. – To oni dilują – powiedziała. – To oni dilują trefny towar. Marion Briem spała, kiedy pod wieczór w szpitalu zjawił się Erlendur. Na oddziale paliatywnym panował spokój. Gdzieś grało radio, leciała prognoza pogody. Temperatura na dworze spadła poniżej minus dziesięciu stopni, a suchy, północny wiatr sprawiał, że odnosiło się wrażenie, iż jest jeszcze zimniej. Niewiele osób przy takiej temperaturze wychodziło na zewnątrz. Ludzie siedzieli raczej w domach, włączali światła i odkręcali kaloryfery. W telewizji pokazywano pełne słońca migawki z Hiszpanii i Włoch, błękitne niebo, południowe plaże oraz kolorowe życie. Erlendur postał nad jej łóżkiem kilka minut i wreszcie Marion otworzyła oczy. Z trudem uniosła rękę leżącą na kołdrze. W pierwszej chwili komisarz nie wiedział, co zrobić, ale w końcu podszedł bliżej, ujął jej dłoń i usiadł na łóżku. – Jak się czujesz? – zapytał. Marion zamknęła oczy i pokręciła głową, jakby to nie miało już znaczenia. Nadchodził moment rozstania. Niewiele czasu jej zostało. Erlendur zauważył małe lusterko na nocnym stoliku i zastanowiło go, co ono tam robi. Nie pasowało to do Marion, nigdy nie dbała przesadnie o swój wygląd. – Sprawa – wykrztusiła. – Co się dzieje w sprawie? Wiedział, o czym ma mówić. Nawet na łożu śmierci Marion interesowały postępy w prowadzonym obecnie śledztwie. Zmęczone oczy spoglądały na Erlendura, a on dostrzegł w nich pytanie, na które sam szukał odpowiedzi, we śnie i na jawie: kto był w stanie zrobić coś takiego? Jak coś podobnego mogło się wydarzyć? Zaczął relacjonować przebieg dochodzenia. Słuchała z przymkniętymi oczami. Komisarz nie miał pojęcia, czy jego była szefowa śpi, czy nie. Gryzło go sumienie. Odwiedził

Marion nie do końca ze szczerej potrzeby serca. Miał ochotę spytać umierającą szefową o coś, czego z pewnością nie znalazłby w policyjnych raportach. Ale nie spieszył się. Powolna relacja z postępów śledztwa pozwalała na uporządkowanie wiedzy. W pewnym momencie Marion otworzyła oczy. Sądził, że ma już zakończyć opowieść, lecz ona dała mu znak, by kontynuował. – Jest jedna rzecz, o którą chciałem cię zapytać – przyznał, gdy opowiedział o wizycie w mieszkaniu Andresa. Marion miała zamknięte oczy i sprawiała wrażenie śpiącej. Nie było słychać jej oddechu. Dłoń, którą trzymał Erlendur, była jakby bezwładna. I nagle stało się jasne, że Marion zdała sobie sprawę, iż Erlendur nie przyszedł do niej z sympatii. Lekko podniosła powieki, a jej dłoń zacisnęła się na ręce Erlendura na znak, żeby mówił dalej. – Chodzi o Andresa – wyjaśnił. Marion jeszcze mocniej ścisnęła jego rękę. – Opowiedział nam o pewnym mężczyźnie. Zasugerował, że to pedofil, ale nie chciał nam zdradzić, kto to taki. Podobno go skrzywdził, gdy Andres był jeszcze dzieckiem. Jedyne, co wiemy, to, że ten człowiek mieszka obecnie w dzielnicy, w której popełniono zbrodnię. Nie znamy ani jego nazwiska, ani wyglądu. Myślę też, że nie figuruje w naszej kartotece. Andres powiedział nam, że ten człowiek jest na to za sprytny. Przyszło mi do głowy, czy nie chciałabyś nam pomóc. Na tym etapie dochodzenia bierzemy pod uwagę wszystkie możliwości, więc każdą informację musimy sprawdzić. Nie muszę ci tego mówić, wiesz dobrze, jak jest. Oczywiście bardzo zależy nam na czasie. Teraz może nawet bardziej niż kiedykolwiek. Pomyślałem sobie, że mogłabyś skrócić naszą drogę. Po słowach Erlendura zapadła cisza. Myślał, że Marion usnęła. Uścisk dłoni rozluźnił się, a na jej twarzy malował się spokój. – Andres...? – odezwała się w końcu. A raczej westchnęła albo jęknęła. – Sprawdziłem go – wyjaśnił Erlendur. – Urodził się i wychował w Reykjaviku. Jeśli coś takiego miało miejsce, to najprawdopodobniej tu w mieście. Ale tego nie wiemy. Andres milczy na ten temat. Marion nie odzywała się. Erlendur stracił nadzieję. Niczego specjalnego nie oczekiwał, ale stwierdził, że warto spróbować. Znał możliwości Marion Briem, jej doskonałą pamięć i zdolność błyskawicznego kojarzenia ze sobą najbardziej odległych faktów. A może znęcał się tylko nad swoją byłą przełożoną? Może posunął się zbyt daleko? Postanowił odpuścić. Marion zasługuje na to, by umrzeć w spokoju. – On miał... – powiedziała z trudem, ponownie ściskając rękę Erlendura. – Co? Co miał?

Komisarz odniósł wrażenie, że na ustach Marion błąka się lekki uśmieszek. Pomyślał, że mu się przywidziało, ale po chwili nabrał pewności, że to uśmiech. – Ojczyma – wydusiła z siebie. Potem znów zapanował spokój. – Erlendur... – Marion odezwała się po długiej chwili. Oczy wciąż miała zamknięte, ale jej twarz była wykrzywiona w uśmiechu. – Tak? – zapytał. – Nie ma... już... czasu... – szepnęła. – Wiem – odparł komisarz. – Ja... Nie wiedział, co powiedzieć. Nie potrafił znaleźć słów, które byłyby odpowiednie w takim momencie. Jak mógł ją pożegnać? Marion wciąż trzymała go za rękę. Erlendur szukał właściwych słów, czegoś, co jak sądził, Marion chciałaby usłyszeć. A ponieważ niczego takiego nie znalazł, siedział w milczeniu, trzymając pożółkłą od tytoniu starą dłoń z długimi paznokciami. – Poczytaj... mi – wydusiła z siebie była szefowa. Goniła resztką sił. Erlendur nachylił się, żeby lepiej słyszeć. – Poczytaj... Marion z trudem wyciągnęła rękę w kierunku stolika nocnego, na którym leżało lusterko. Erlendur sięgnął po nie i umieścił w jej dłoni. Marion uniosła je do twarzy i wpatrywała się w swoje konające oblicze. Komisarz wyjął książkę, którą ze sobą przyniósł. Była pomięta i zniszczona. Odnalazł miejsce, w którym tak często ją otwierał, i zaczął czytać. Przez całe wieki znad fiordu Eskifjördur po region Fljotsdalsherad przez wyżynę Eskifjördur ciągnął się krajowy trakt. Stara droga konna biegła na północ wzdłuż brzegu rzeki Eskifjardara, dalej szczytem grani Langahryggur, potem nad rzeką Innri-Steinsa, przez dolinę rzeki Vina i wzgórzami nad nią aż do Midheidarendi, następnie wiła się na płaskowyż Urdarflötur i wzdłuż masywu Urdarklettur, gdzie kończył się okręg Eskifjardarland. Na północ między górami Andri i Hardskafi z jednej a Holafjall i Selheidi z drugiej strony rozciąga się dolina rzeki Thvera. Niegdyś nad brzegiem fiordu Eskifjördur znajdowało się gospodarstwo o nazwie Bakkaselshjaleiga, położone tuż przy starej drodze wiodącej przez region Fljotsdalsherad. Obecnie popadło w ruinę, ale w połowie ubiegłego wieku gospodarował tu Sveinn Erlendsson

wraz z żoną Aslaug Bergsdottir i dwoma synami, ośmioi dziesięcioletnim. Sveinn prowadził niewielką hodowlę owiec... Przerwał lekturę. – Marion! – szepnął. W szpitalnej sali zapadła głęboka cisza. Zimowa ciemność spowiła miasto, które powoli przemieniało się w perlisty ocean świateł. Erlendur widział własne odbicie w oknie wychodzącym na tyły szpitala. Ogromna szyba wyglądała niczym pociemniałe malowidło przedstawiające ich dwoje w chwili śmierci. Wpatrywał się w okno, dopóki nie ujrzał własnego spojrzenia, a wtedy obraz stał się puentą wiersza, który wkradł się w jego myśli. Czy jestem tym, co jeszcze żyje, czy tamtym, który zmarł? Ocknął się z zamyślenia dopiero, kiedy małe lusterko spadło na podłogę i stłukło się. Chwycił bezwładną rękę i sprawdził tętno. Marion odeszła z tego świata.

15

Erlendur zajechał falconem na parking przed blokiem. Przez chwilę potrzymał auto na jałowym biegu, po czym je wyłączył. Samochód mimo starości chodził niczym szwajcarski zegarek i sympatycznie pomrukiwał na luzie. Erlendur był zauroczony tym fordem i niekiedy, jeśli nie miał nic do roboty, jeździł sobie na przejażdżki za miasto. Nigdy wcześniej tego nie robił. Pewnego razu zaprosił Marion na taką wycieczkę. Wtedy akurat pojechali nad jezioro Kleifarvatn. Zatrzymali się nad samym brzegiem i Erlendur opowiedział jej o zakończonym właśnie śledztwie. Na dnie jeziora znaleziono spoczywający tam od kilkudziesięciu lat ludzki szkielet, który doprowadził policję do grupy islandzkich studentów, pod koniec lat pięćdziesiątych pobierających nauki we wschodnich Niemczech. Marion żywo się tym interesowała. Erlendur chciał coś dla niej zrobić, gdy była w chorobie. Wiedział, że kiedy nadejdą jej ostatnie chwile, może nie znaleźć w nikim oparcia. Poczuł ukłucie w środku na samo wspomnienie swojej byłej szefowej i pogładził cienką, białą jak kość kierownicę. Już nigdy więcej nie spotka się z Marion. Od tej pory jedyne, co mu zostało, to wspomnienia, i to na ogół mieszane. Pomyślał sobie o czasie, jaki dany mu jest tu, na ziemi, o tych krótkich chwilach, zanim kolejne pokolenia przejmą pałeczkę i zaczną zmierzać ku przyszłości. Jego czas minął bezpowrotnie, a on tego nawet nie zauważył, skupiony wyłącznie na swojej pracy. Zanim się obejrzy, będzie leżał na sali oddziału paliatywnego jak Marion i spoglądał śmierci w twarz. Erlendur dowiedział się, że nikt zgłosił się po zwłoki. Przedyskutował dalsze postępowanie z pielęgniarką. Marion kiedyś poprosiła go, by zajął się jej pogrzebem. W drodze ze szpitala do domu komisarz zajrzał do Sunee. Byli u niej jej brat Virote i tłumaczka Gudny, która wychodziła, gdy zjawił się Erlendur. Zaproponowała, że jeszcze chwilę zostanie, a on zgodził się z nią, że tak będzie najlepiej. – Chodzi o coś szczególnego? – spytała Gudny. – Jakieś wieści? – Nie, jeszcze nie – odparł Erlendur, a Gudny przekazała to Sunee. – Czy ona zechce mi powiedzieć, gdzie ukryła Nirana? – zapytał komisarz. Gudny rozmawiała chwilę z Sunee, która przez cały czas energicznie kręciła głową, patrząc na Erlendura. – Ona uważa, że lepiej będzie, jeśli pozostanie tam, gdzie jest. Pyta, kiedy będzie

mogła odebrać ciało Eliasa. – Niedługo – odparł komisarz. – Sprawa jest absolutnie priorytetowa i zwłoki zatrzymamy jedynie tyle czasu, ile wymagać będzie ich wnikliwe zbadanie. Erlendur usiadł w fotelu pod żółtym smokiem. W mieszkaniu panował większy spokój niż wcześniej. Rodzeństwo siedziało obok siebie na kanapie. Oboje palili. Erlendur nie widział wcześniej Sunee z papierosem. Nie wyglądała dobrze ze zmęczenia, miała podkrążone oczy, jej twarz była zatroskana i smutna. – Jak się pani podoba w tej dzielnicy? – zapytał komisarz. – Dobrze się tu mieszka – powtórzyła Gudny za Sunee. – Dzielnica jest bardzo spokojna. – Poznała pani tutejszych ludzi, mieszkańców bloku? – Trochę. – Czy zdarzały się jakieś zatargi z ludźmi z powodu pani pochodzenia? Odczuwała pani nienawiść rasową lub pogardę? – Bardzo rzadko, najczęściej gdy w wolnym czasie wychodziłam z domu się trochę rozerwać. – A chłopcy? – Elias nigdy na nic nie narzekał. Ale nie lubił jednego nauczyciela. – Kjartana? – Tak. – Dlaczego? – Chętnie chodził do szkoły, ale nie lubił lekcji islandzkiego, kiedy prowadził je Kjartan. – A Niran? – On chciałby wrócić do domu. – Do Tajlandii? – Tak. Ale ja chcę go mieć przy sobie. Trudno mu było tu przyjechać, ale ja chciałam go mieć w swoim domu. – Odinn nie był zadowolony, że dopiero po waszym ślubie dowiedział się o Niranie. – Tak. – Czy to był powód, dla którego się rozwiedliście? Gdy Gudny przetłumaczyła to pytanie, Sunee spojrzała znacząco na Erlendura. – Może – odpowiedziała. – Może był to jeden z powodów. Odinn i Niran zawsze nie do końca potrafili się dogadać.

– Chciałbym dowiedzieć się czegoś o pani narzeczonym – powiedział Erlendur. – Co może mi pani o nim powiedzieć? Czy to on stanął między panią a Odinnem? – Nie – odpowiedziała Sunee. – Kiedy on się pojawił, między mną a Odinnem wszystko było już skończone. – Kim jest ten człowiek? – To mój dobry przyjaciel. – Dlaczego nie chce pani nam nic o nim powiedzieć? Sunee nie odpowiedziała. – Czy to dlatego, że on tego nie chce? Sunee milczała. – On się wstydzi waszego związku? Sunee spojrzała na niego. Wyglądała, jakby coś chciała powiedzieć, ale się rozmyśliła. – Niran jest u niego? – Proszę mnie o niego nie pytać – wyrzuciła z siebie w końcu. – On nie ma z tym nic wspólnego. – To ważne, abyśmy porozmawiali z Niranem – nalegał Erlendur. – Nie dlatego, że uważamy, że zrobił coś złego, ale dlatego, że może wiedzieć coś, co będziemy mogli wykorzystać. Przemyśli pani sprawę do jutra? Gudny przekazała prośbę, lecz Sunee nie zareagowała. – Nigdy nie tęskni pani za Tajlandią? – zapytał komisarz. – Od czasu narodzin Eliasa byłam tam dwa razy – powiedziała Sunee. – Moi krewni przyjadą na pogrzeb. Dobrze będzie ich wszystkich spotkać, ale nie tęsknię za Tajlandią. – Tutaj pochowa pani Eliasa? – Oczywiście. Sunee umilkła. – Ja chcę po prostu żyć tu w spokoju – odezwała się w końcu. – Przyjechałam z nadzieją na lepsze życie. Sądziłam, że je znalazłam. Zanim tu zamieszkałam, nic nie wiedziałam o Islandii. Nie wiedziałam nawet, że istnieje. To była moja kraina marzeń. Potem stało się to, ten koszmar. Może wrócimy do domu. Ja i Niran. Być może nie tu jest nasz dom. – Wiemy z bardzo kiepskiego źródła, któremu nie do końca ufamy, że Niran zadaje się z chłopcami, którzy mają coś wspólnego z narkotykami. – To wykluczone. – Wie pani, kim są windykatorzy? Sunee skinęła głową.

– Czy Niran miał z ich powodu jakieś kłopoty? – Nie – powtórzyła Gudny za Sunee. – Niran nie zbliżał się do narkotyków. Ten, kto to powiedział, kłamał. Erlendur wyłączył silnik samochodu przed blokiem i wysiadł. Powietrze było mroźne. Szczelnie opatulony płaszczem, powoli wszedł na klatkę. W ciemnym mieszkaniu zapalił lampę. Przez okno nie wpadał blask księżyca, niebo zaciągnięte było ciężkimi chmurami. Na zewnątrz hulał lodowaty wiatr. Nie miał pojęcia, jak długo siedział, rozmyślając o Marion Briem, kiedy usłyszał ciche pukanie do drzwi. Wydawało mu się, że usnął, ale nie miał pewności. Wstał i otworzył. Z ciemnego korytarza bezszelestnie wychynął cień. To była Eva Lind. Zaniepokoił się lekko. Nie widział córki od bardzo dawna. Ich wzajemne stosunki były przez długi czas tak kiepskie, że mógł się nawet spodziewać, iż nigdy więcej jej nie zobaczy. Postanowił więcej nie wtrącać się do jej życia. Nie wyciągać jej z narkomańskich melin, nie interesować się raportami policyjnymi na jej temat, nie próbować jej przy sobie zatrzymać i przestać o niej myśleć, nie szukać dla niej po raz kolejny miejsca na odwyku. Żadna z tych rzeczy nigdy nic nie zmieniła, chyba że na gorsze. Im więcej się widywali, tym bardziej skomplikowane stawały się ich relacje. Eva Lind w następstwie poronienia wpadła w depresję i Erlendur nic na to nie mógł poradzić. Wszystko, co próbował zrobić, irytowało ją, oskarżała go, że jest apodyktyczny i miesza się do jej życia. Ostatnie, co dla niej zrobił, to załatwienie miejsca na odwyku alkoholowo-narkotykowym. Kiedy to nie przyniosło pożądanych efektów, poddał się. Znał takie przypadki z pracy. Wielu rodzicom w końcu opadają ręce, kiedy ich pociechy na dobre wsiąkają w narkomanię i nie okazują najmniejszej chęci współpracy. Postanowił nie narzucać się jej i działało to w obie strony. Zdawał sobie sprawę, że rzadko miał do czynienia z własną córką. Prawie jej nie znał. Ciągle przecież wciskała się między nich trucizna, która czyniła z niej inną osobę. To była beznadziejna walka. Trucizna to nie Eva Lind. Wiedział o tym doskonale, choć ona sama nigdy nie upadła tak nisko, by wykorzystać to jako usprawiedliwienie swojego postępowania. Trucizna to jedno, Eva Lind to drugie. Zazwyczaj trudno było odróżnić jedno od drugiego, ale nie było to niemożliwe. I choć samo w sobie nie stanowiło to żadnego pocieszenia, miał tego świadomość. – Mogę wejść? – spytała. Jej widok ucieszył go bardziej, niż chciał przyznać. Nie miała na sobie czarnej, brzydkiej kurtki skórzanej, lecz czerwony, długi płaszcz, a czyste włosy ściągnęła w koński ogon. Nie była przesadnie umalowana, nie miała ust pomalowanych na czarno i na całej

twarzy Erlendur nie zauważył ani jednego kolczyka. Pod płaszcz włożyła gruby, zielony sweter i dżinsy, a na nogi kozaki ze skóry sięgające prawie do kolan. – Oczywiście – odparł, otwierając szeroko drzwi. – Zawsze tu u ciebie strasznie ciemno – powiedziała, wchodząc do salonu. Zamknął drzwi i podążył za nią. Przesunęła stos gazet leżących na sofie i usiadła, wyjęła paczkę papierosów i wyciągnęła ją pytająco w jego kierunku. Uczynił ręką znak, że może u niego zapalić, ale sam się nie poczęstował. – Co u ciebie słychać? – zapytał, zajmując swój fotel. Można było odnieść wrażenie, że nic się nie zmieniło, jakby wyszła od niego przedwczoraj i dziś znów, przechodząc obok, postanowiła zajść. – Same old – odpowiedziała. – Co ci tak przeszkadza islandzki? – zapytał. – Ty się chyba nigdy nie zmienisz, co? – Eva spojrzała na regały, na stosy książek i w kierunku kuchni, gdzie przy stole stały dwa krzesła, gdzie znajdowały się kuchenka i ekspres do kawy. – A ty? Ty się zmieniasz? Eva Lind wzruszyła ramionami. Nie odpowiedziała. Może nie chciała rozmawiać z nim na swój temat. Zazwyczaj kończyło się to kłótnią i dąsami. Nie chciał jej bardziej drażnić wypytywaniem, gdzie podziewała się przez cały ten czas i w jakim teraz jest stanie. Tak często powtarzała mu, że to, co ona robi, to nie jego sprawa. To nigdy nie było jego sprawą, a winę za to ponosił wyłącznie on sam. – Był u mnie Sindri – powiedział Erlendur, przyglądając się córce. Jej twarz czasem przypominała mu jego matkę, to po niej miała oczy i wysokie kości policzkowe. – Widziałam go tydzień temu czy jakoś tak. Sprzedaje drewno. Pracuje w Kopavogur. O czym rozmawialiście? – O niczym szczególnym – odparł Erlendur. – Szedł na spotkanie AA. – A my rozmawialiśmy o tobie. – O mnie? – Zawsze o tobie rozmawiamy, gdy się widzimy. Powiedział, że ma z tobą kontakt. – Czasem do mnie dzwoni – potwierdził Erlendur. – Czasem wpada z wizytą. A co wy o mnie mówicie? Dlaczego o mnie rozmawiacie? – Takie tam – odparła Eva. – Ale z ciebie dziwak. Jesteś naszym tatą. Co w tym dziwnego, że o tobie rozmawiamy? Sindri ma o tobie dobre zdanie. Lepsze, niż przypuszczałam.

– Sindri jest w porządku – powiedział komisarz. – Przynajmniej na siebie zarabia. Nie miał zamiaru rozbudzać w niej poczucia winy tymi słowami. Nie chciał, aby doszukała się w nich jakichś podtekstów, to mu się po prostu wypsnęło, ale zauważył, że Eva poczuła się dotknięta. A przecież nie wiedział nawet, czy ona ma jakąś pracę, czy nie. – Nie przyszłam tu, żeby się z tobą kłócić – rzuciła. – Tak, wiem – przytaknął. – Tym bardziej że kłótnie z tobą do niczego nie prowadzą. Wiele razy mogłem się o tym przekonać. Są jak krzyk na wyjącym wietrze. Nie mam pojęcia, co robisz i co robiłaś przez tak długi czas, i tak jest dobrze. To nie moja sprawa. Miałaś rację. To nie moja sprawa. Kawy? – Okej – zgodziła się. Zgasiła niedopałek i natychmiast wyciągnęła kolejnego papierosa, lecz nie od razu go zapaliła. Erlendur wyszedł do kuchni, gdzie nasypał kawy i nalał wody do ekspresu. Wkrótce urządzenie zaczęło kaszleć, wypluwając aromatyczny płyn do dzbanka. Znalazł jakieś ciastka. Od miesiąca przeterminowane. Wyrzucił je. Wziął dwa kubki i zaniósł do salonu. – A jak tam śledztwo? – Tak sobie – odparł. – Wiecie już chociaż, co się stało? – Nie. W okolicach szkoły najprawdopodobniej sprzedaje się narkotyki, a może nawet i w szkole – powiedział i wymienił imiona sióstr, lecz Eva ich nie znała. Znała za to doskonale sposoby sprzedaży narkotyków w szkołach. Sama kilka lat wcześniej rozprowadzała narkotyki wśród dzieciaków. Erlendur przyniósł kawę i nalał do kubków. Potem znów zajął swoje ulubione miejsce. Spojrzał na córkę znad parującej kawy. Odniósł wrażenie, że postarzała się od czasu, gdy widział ją ostatnio. Postarzała i dojrzała. Nie od razu zorientował się, co się stało. Ale wyglądało na to, że Eva nie jest już zbuntowanym przeciw niemu dziewczęciem wylewającym na niego swoje żale, gdy tylko najdzie ją na to ochota. W czerwonym płaszczu przypominała raczej kobietę. Wyglądała, jakby pozbyła się cech dziecięcych, które przez długie lata zdążyły do niej przylgnąć. – Z Sindrim rozmawiamy też dużo na temat twojego brata, który umarł – powiedziała Eva Lind, zapalając papierosa. Rzuciła to tak po prostu, jakby było to dla niej tak samo ważne, jak byle informacja z gazety. Na moment Erlendur wściekł się na córkę. Dlaczego ją to w ogóle obchodzi? Wprawdzie minęło już tak dużo czasu, od kiedy zginął jego brat, ale wspomnienie tej śmierci wciąż było bardzo bolesne dla Erlendura. Nigdy z nikim na ten temat nie rozmawiał, dopóki

przed kilku laty Eva Lind nie wymusiła na nim, aby jej o tym opowiedział. Czasem żałował, że to zrobił. – I co mówiliście na jego temat? – Sindri opowiadał mi, że dowiedział się o nim, kiedy pracował na wschodzie przy rybach. Pamiętają was tam dobrze, ciebie i twojego brata, babcię i dziadka, ludzi, o których żadne z nas nigdy w życiu nie słyszało. Sindri wspominał mu o tym. Zjawił się pewnego dnia, jak tylko sprowadził się do stolicy, i opowiedział, co słyszał na temat jego, jego brata i ojca oraz ich brzemiennej w skutki wyprawy w góry, podczas której nastąpiło nagłe załamanie pogody. – Rozmawialiśmy o tym, co Sindri słyszał – dodała Eva Lind. – Co słyszał? – powtórzył Erlendur. – A co wy z Sindrim... – Być może dlatego mi się przyśnił ten sen – przerwała mu córka. – Dlatego że myśmy o nim rozmawiali. O twoim bracie. – Jaki sen ci się przyśnił? – Wiesz, że niektórzy prowadzą dziennik, w którym zapisują sny? Ja tego nie robię, ale mam przyjaciółkę, która spisuje wszystkie swoje sny. Mnie nigdy nic się nie śni. Ktoś mi powiedział, że wszyscy śnimy, ale tylko niektórzy pamiętają swoje śnienie. – Swoje sny – poprawił ją Erlendur. – Co słyszał Sindri nad fiordami? – Jak twój brat miał na imię? – Eva zignorowała jego pytanie. – Bergur – odparł Erlendur. – Mój brat miał na imię Bergur. Co powiedział Sindri? – Nie powinni go znaleźć? – spytała Eva. – Dołożono wszelkich starań, aby go odnaleźć – odpowiedział. – Ekipy ratunkowe i mieszkańcy okolicy, każdy, kto tylko mógł, nas szukał. Mnie znaleziono. Ale na skutek złej pogody rozdzieliliśmy się. Jego nie znaleziono. – Tak, ale mnie chodzi o to, czy później nie powinien się znaleźć? – znów spytała Eva i tym razem w jej głosie pojawił się upór, który Erlendur pamiętał z głosu swojej matki. – Jakieś szczątki, kości? Erlendur doskonale wiedział, o czym mówi Eva, choć nie dał tego po sobie poznać. Wiedział, co Sindri usłyszał nad fiordami na wschodzie. Do tej pory opowiadano tam o chłopcach, którzy wiele lat temu zniknęli wraz ze swoim ojcem w zamieci. Zanim Erlendur przeprowadził się z rodzicami do Reykjaviku, słyszał rozmaite przypuszczenia. A teraz jego córka, która znała tę tragedię tylko z jego lakonicznej relacji, chciała przypomnieć te wszystkie domysły, które krążyły na temat zaginięcia jego brata. Nagle, po tych wszystkich latach, zjawia się u niego w domu i chce rozmawiać na temat Bergura, chce grzebać we

wspomnieniach, które zadręczały go od dziesiątego roku życia. – Niekoniecznie – odpowiedział jej. – Nie masz nic przeciwko temu, żebyśmy porozmawiali o czymś innym? – A dlaczego nie chcesz rozmawiać o tym? Dlaczego to jest dla ciebie takie trudne? – Czy po to do mnie przyszłaś? – zapytał. – Żeby powiedzieć mi, co ci się śniło? – Dlaczego go nie znaleziono? – Eva nie dawała za wygraną. Nie rozumiał tej zawziętości u swojej córki. Wraz z upływem czasu coraz większe zdumienie wzbudzało to, że nigdy nie udało się znaleźć szczątków jego brata. A nawet czapki ani rękawiczek czy szalika. Nic. Ludzie mieli najrozmaitsze teorie na ten temat. Ale on unikał ich roztrząsania. – Nie chcę na ten temat rozmawiać – powiedział stanowczo. – Może później. Opowiedz mi raczej o sobie. Długo się nie widzieliśmy. Co porabiałaś? – Byłeś tam – Eva nie dawała mu spokoju. – W moim śnie. Nigdy nie śniłam tak wyraźnie jak wtedy. Nie śniłeś mi się, od kiedy byłam mała, a wtedy nie wiedziałam nawet, jak wyglądasz. Erlendur milczał. Jego matka usiłowała kiedyś nauczyć go znaczenia snów, ale on długo się przed tym bronił. Nie interesowało go to. Dopiero w późniejszych latach jego opór zelżał nieco i wtedy okazało się, że udało się jednak wzbudzić jego ciekawość. Eva twierdziła, że nigdy nic się jej nie śni albo że nie pamięta swoich snów, i to samo utrzymywała jego matka. Ona zaczęła miewać sny dopiero po trzydziestce i wtedy potrafiła całkiem trafnie przewidzieć śmierć, narodziny, czyjąś niezapowiedzianą wizytę i wiele innych wydarzeń. Jednak śmierć własnego syna się jej nie przyśniła. Chłopiec tylko raz po śmierci nawiedził ją we śnie. Opowiedziała ten sen Erlendurowi. To było latem. Chłopiec stanął w drzwiach i oparł się o framugę. Był zwrócony plecami do matki, więc widziała tylko jego sylwetkę. Minęła długa chwila, a ona w żaden sposób nie mogła się do niego zbliżyć. Wydawało się jej, że wyciąga w jego kierunku ramiona, ale on jej nie zauważył. Potem chłopiec wyprostował się, spuścił głowę, włożył ręce do kieszeni, jak to miał w zwyczaju, wyszedł na słońce... i zniknął. To się zdarzyło sześć lat po tragedii. Wtedy mieszkali już w Reykjaviku. Erlendurowi brat nigdy się nie śnił i komisarz rzadko potrafił zinterpretować swoje sny. Jedynie czasami, gdy mocno przeżywał jakieś śledztwo, miewał koszmary, choć potem niekoniecznie je pamiętał. Teraz Erlendur uświadomił sobie, że Eva zjawiła się u niego po tak długim czasie specjalnie po to, by opowiedzieć mu swój sen dotyczący jego i Bergura. – Co ci się śniło, Evo? – zapytał ostrożnie. – Co widziałaś we śnie?

– Najpierw mi powiedz, jak umarł. – Wiesz dobrze – odpowiedział. – Zaginął w górach. Nastąpiło załamanie pogody i zasypał nas śnieg. – Dlaczego nigdy go nie odnaleziono? – Co chcesz przez to osiągnąć, Evo? – Nie powiedziałeś mi wszystkiego, prawda? – Wszystkiego? – Sindri opowiedział mi, co się stało. – Co oni tam nad tym fiordem bredzą? – zniecierpliwił się. – Myślisz, że wiedzą coś więcej? – W moim śnie on nie zginął. Nie zamarzł. I to świetnie pasuje do tego, co mi powiedział Sindri. – Proszę cię, nie mów o tym więcej – powiedział Erlendur. – Dajmy sobie spokój. Nie chcę na ten temat rozmawiać. Nie teraz. Później, Evo. Obiecuję. – Ale... – Chyba to rozumiesz – przerwał jej brutalnie. – Nie mam ochoty. Może lepiej będzie, jak sobie pójdziesz. Ja... mam pełne ręce roboty. Miałem ciężki dzień. Pogadamy później. Wstał. Eva patrzyła na niego w milczeniu. Nie rozumiała jego reakcji. Najwyraźniej teraz to wydarzenie wzbudzało w nim tak samo silne emocje jak kiedyś, Erlendur w żaden sposób przez te wszystkie lata nie potrafił uporać się z tą tragedią. – Nie chcesz, żebym opowiedziała ci ten sen? – Nie teraz. – W porządku. – Podniosła się z miejsca. – Pozdrów Sindrego, jak go zobaczysz – powiedział Erlendur i przeciągnął dłonią po włosach. – Pozdrowię – odpowiedziała. – Fajnie było cię widzieć – powiedział zakłopotany. – Nawzajem. Kiedy poszła, Erlendur długo stał przy regałach, jakby był w zupełnie innym świecie. Eva miała szczególny dar poruszania go do żywego. Nikt inny tego nie potrafił. Nie był gotowy na opowiadanie o zaginięciu swojego brata. Kiedyś obiecał Evie, że opowie jej całą historię, ale jeszcze do tego nie doszło. Nie powinna włazić z butami w jego życie i żądać od niego odpowiedzi, kiedy tylko przyjdzie jej na to ochota.

Książka, którą czytał Marion Briem, leżała na stole. Podniósł ją. Podobnie jak wiele innych z jego księgozbioru traktowała ona o śmierci, lecz była szczególna, bo zawierała krótki zapis wydarzeń, które miały miejsce wiele lat temu, gdy ojciec wraz z dwoma swoimi synami padli ofiarą burzy śnieżnej na wyżynie Eskifjardarheidi. Erlendur, jak wielokrotnie wcześniej, odnalazł fragment opisujący tamte wydarzenia. Było to kilka relacji różnej długości, ale wszystkie zostały spisane w podobny sposób. Najpierw nagłówek, potem podtytuł lub informacja o źródle. Następnie zaczynała się sama relacja, zazwyczaj od przedstawienia lokalnych warunków, potem opisywano właściwe wydarzenia, a na końcu zamieszczano krótkie posłowie. Czytał te relacje o wiele częściej niż cokolwiek innego w życiu i znał je na pamięć, słowo po słowie. Były obojętne i bezosobowe, choć opisywały samotną śmierć ośmioletniego chłopca. Nie opowiadały o zniszczeniu, które to wydarzenie pozostawiło w sercach tych, co przetrwali. Ta opowieść nigdy nie zostanie spisana. Podniósł wzrok znad książki i pomyślał o tym, co chciał powiedzieć Marion, ale nie zdążył. Wiedział, że to nie ma znaczenia. Nie w smak mu było mówić coś, co go krępowało. Coś takiego nie było w jego stylu. Teraz żałował, że nie wypowiedział tych słów, które przychodziły mu do głowy w obliczu jej śmierci, gdy patrzył, jak żegna się z tym światem. Dzięki za towarzystwo.

16

Policji bardzo zależało na tym, żeby znaleźć Nirana, o którym nie mieli żadnych wieści od poprzedniego dnia. Z pomocą pracowników szkoły zbierano informacje na temat jego przyjaciół, chłopców, których znał i z którymi najczęściej zadawał się w szkole. Równocześnie po cichu prowadzono inne czynności wywiadowcze, bardziej nieoficjalne, na podstawie zapamiętanych przez Marion Briem szczegółów dotyczących ojczyma Andresa, o których to działaniach wiedział jedynie Erlendur. Nie chciał, aby wieść o tym wątku śledztwa się rozniosła, ponieważ podejrzewał, że Andres ich okłamuje. Przecież przez lata zdążył im sporo nałgać. Kiedy zrobiło się głośno o tym, że Sunee, matka ofiary, ukryła drugiego syna, rozpętała się burza w mediach i w całym społeczeństwie. Policja podejrzewana była o zaniedbywanie obowiązków. Albo traciła kluczowych świadków, albo co gorsza, zmuszała ich do ucieczki z powodu własnej bezradności. I kiedy zaczęto podejrzewać, że funkcjonariusze usiłują zataić te fakty, rozgorzała wielka dyskusja na temat prawa obywateli do informacji i niechęci policji do współpracy z mediami. Utrzymywanie kontaktów z pismakami i przedstawicielami innych mediów i udzielanie im informacji o postępach w dochodzeniu Erlendur uważał za zupełnie zbędny obowiązek. Od dawna był zdania, że śledztwa prowadzone przez policję to nie jest sprawa mediów, gdyż ciągłe raportowanie na temat pracy organów ścigania może wyrządzić wielkie szkody. W tej kwestii nie zgadzał się z nim Sigurdur Oli. Twierdził, że należy podawać do wiadomości publicznej wszelkie informacje, jeśli nie ma to negatywnego wpływu na interes śledztwa. – Interes śledztwa? – oburzył się Erlendur. – A kto wymyśla takie pojęcia? Ta cała banda pismaków może się wypchać! Nie powinniśmy udzielać żadnych cholernych informacji, dopóki sami nie mamy pewności, co się stało. To niczemu nie służy. Siedzieli razem z Elinborg w biurze Erlendura. Aby spełnić żądania mediów, na popołudnie zwołano konferencję prasową. Spowodowało to drobny konflikt komisarza z bezpośrednimi przełożonymi. Zapadła zatem decyzja, by rzecznikiem policji w tej sprawie został Sigurdur Oli. Razem z naczelnikiem wydziału śledczego miał odpowiadać za kontakty z mediami. Erlendur nadal jednak utrzymywał, że szkoda w ten sposób marnować zasoby

ludzkie. Poprzedniego dnia, kiedy okazało się, że Niran ponownie zniknął, a Sunee nie chciała zdradzić jego kryjówki, komisarz spotkał się z Odinnem, ojcem Eliasa. Odwiedził go w mieszkaniu przy Snorrabraut. Odinn wziął sobie kilka dni urlopu. Najwyraźniej spędził bezsenną noc, był rozbity i kiepsko wyglądał. Sigridur również wzięła urlop. Sigurdur Oli udał się do jej mieszkania. Powiedziała, że właśnie wybierała się do Sunee, gdy usłyszała te wieści. Były one dla niej kompletnym zaskoczeniem. Zaproponowała Sunee, że spędzi u niej noc, lecz ta nie wyraziła na to zgody. Sigridur oświadczyła, że nie wie, co synowa robiła, i nie ma bladego pojęcia, gdzie podziewa się Niran. Zastanawiała się, dlaczego Sunee zdecydowała się na tak rozpaczliwy krok. Sigurdur Oli zasugerował jej, że może Sunee ukryła chłopca, bo wie coś, czego nie chce im powiedzieć, Sigridur jednak uznała to za niedorzeczność.]ej zdaniem Sunee chciała po prostu chronić chłopca. Za najbardziej prawdopodobną uznano wersję, że Sunee szuka pomocy w środowisku Tajlandczyków mieszkających w Reykjaviku. Elinborg dość długo rozmawiała z Virote. Nie miała pojęcia, czy mówi prawdę, twierdząc, że nic nie wie. Wydawał się bardzo przejęty losem siostry i Nirana, a o to, co się stało, winił policję. Elinborg sama odwiedziła Virote, który po islandzku nie mówił lepiej niż Sunee. Wzięła go w krzyżowy ogień pytań na temat Nirana, lecz Virote twardo obstawał przy swoim. – Nie rozumiem, dlaczego nie chce mi pan powiedzieć, gdzie jest Niran – dociekała. – Musi pan uwierzyć, że najlepiej dla niego będzie, jak wyjdzie z ukrycia. – Ja nie wie o Niran – odpowiedział Virote. – Sunee nie mówi mi nic. – Musi pan nam pomóc – nalegała Elinborg. – Ja nic nie wie. – Dlaczego Sunee to zrobiła? – zapytała. – Ja nic nie wie, co ona robi. Ona boi. Boi o Niran. – Dlaczego? – Ja nic nie wie. Brat uparcie trwał przy swoim, więc w końcu Elinborg poddała się i pożegnała go. – Musimy odnaleźć Nirana i przekonać, że może nam ufać – stwierdził Erlendur. – Sunee musi to zrozumieć. – Długo to on się raczej nie będzie ukrywał – odparła na to Elinborg. – Sunee z pewnością chce, żeby uczestniczył w pogrzebie Eliasa. Inaczej być nie może. – A może chodzi jej o to, aby on uniknął odpowiedzialności – zastanawiał się Sigurdur

Oli. – To dziwaczne posunięcie jednak skupia uwagę na Niranie, każe zastanowić się nad tym, co on wie i co zrobił. Musimy wziąć pod uwagę taką możliwość. – Nie potrafię wyobrazić sobie, żeby zaatakował swojego brata – powiedziała Elinborg. – Po prostu nie potrafię. Niewykluczone oczywiście, że coś wie i się boi albo... Nie wiem, ale myślę, że nie brał udziału w tym zajściu. – Żebyśmy tylko mogli oprzeć śledztwo na twojej wyobraźni, Elinborg – odpowiedział jej Sigurdur. – Świat byłby wtedy hunky-dory, nie? – Co to za jakieś cholerne hunky-dory? Sigurdur Oli uśmiechnął się. – Sunee powiedziano, że nie ma pewności co do tego, kiedy odzyska ciało Eliasa, z powodu przedłużającego się śledztwa – powiedział Erlendur. – Jedyne, co na tym może zyskać, to czas. Ale czas na co? – Pytanie, czy ona oczekuje zakończenia śledztwa? – zastanawiał się Sigurdur Oli. – Jakąkolwiek metodą byśmy to zrobili. – W szkole i w okolicy zdarzają się niewielkie incydenty na tle rasowym – powiedział Erlendur. – Niran ma w nich swój udział. To są jakieś drobne szarpaniny. Elias niekoniecznie musiał być w nie zamieszany. Niran jest. Po napadzie na Eliasa Niran znika, a raczej nie wraca do domu. Kiedy to wreszcie następuje, jest w ogromnym szoku. Być może widział na własne oczy, co się stało. Być może dowiedział się o tym od kogoś. Był w traumie, kiedy odnalazłem go w zsypie. Zamknął się tam, gdzie czuł się bezpieczny. Potem powiedział matce wszystko, co wiedział, a ona zareagowała w ten sposób, że go ukryła. O czym to świadczy? – Że wiedzą, co się stało – stwierdził Sigurdur Oli. – Niran powiedział wszystko matce. Erlendur spojrzał na Elinborg. – Kiedy Niran przebywał sam z matką, coś musiało się wydarzyć – rzekła. – I to wszystko, co mamy. Reszta to tylko domysły. Niekoniecznie muszą o czymkolwiek wiedzieć. Straciła jednego syna i nie chce stracić tego, który jej pozostał. – A to, co powiedziała ta mała dilerka? Że Niran i jego koledzy rozprowadzali narkotyki? – zapytał Erlendur. – Jej zeznań w ogóle nie brałabym pod uwagę – odpowiedziała Elinborg. – Czy to możliwe, że Sunee nagle przestała czuć się bezpiecznie w islandzkim społeczeństwie? – zastanawiał się Erlendur. – Czy to może być powód ukrycia syna? Przecież my nie mamy pojęcia, jak w naszym kraju czują się imigranci. Nie wiemy, jak to jest osiedlić

się u nas, założyć rodzinę i brać udział w islandzkim życiu społecznym, pochodząc z zupełnie innej części świata. To na pewno nie jest łatwe i myślę, że nie bardzo potrafimy postawić się na ich miejscu. Być może uprzedzenia rasowe nie są u nas na porządku dziennym, ale wiemy doskonale, że nie wszyscy są jednakowo zadowoleni z napływu imigrantów. – Wyniki badań opinii publicznej pokazują, że większość młodych Islandczyków ma już tego dość – wtrącił Sigurdur Oli. – Że nie jest szczególnie zachwycona społeczeństwem wielokulturowym. – Chcemy, aby przyjeżdżali tu obcokrajowcy i wykonywali najgorsze prace na budowach i przy rybach czy sprzątaniu, a potem, kiedy już ich nie potrzebujemy, niech się stąd wynoszą – podsumowała Elinborg. – Dzięki za pomoc, nie wracajcie! Żebyśmy tylko w żaden sposób nie musieli się z tymi ludźmi wiązać. A jeśli już koniecznie chcą tu zostać, to niech się trzymają od nas z daleka. Jak czarnoskórzy żołnierze amerykańscy, których wstydliwie trzymano za płotem w bazie w Keflaviku. Zdaje się, że dość długo obowiązywały takie ustalenia, że na terenie bazy nie mogą przebywać Murzyni. Myślę, że nadal takie poglądy są dość powszechne. Obcokrajowcy powinni zostać odgrodzeni płotem. – Nie możemy wykluczyć, że oni sami te płoty stawiają – zauważył Sigurdur Oli. – Nie tylko jedna strona jest winna. Sądzę, że to daleko idące uproszczenie. Zdarza się przecież i tak, że to przyjezdni nie chcą się integrować, zawierają małżeństwa między sobą i tak dalej. Chcą być solidarni ze swoim środowiskiem i nie interesuje ich to, czym żyje reszta społeczeństwa. – Najbardziej udało się to w Fiordach Zachodnich – powiedziała Elinborg. – Tam na niedużym obszarze mieszkają ludzie różnych narodowości, chyba z kilkudziesięciu krajów, ale tam też ludzie żywią szacunek dla odmiennych kultur, więc osoby obcego pochodzenia mogą znaleźć podstawę własnej egzystencji w naszym kraju. – Wracając do tego, co mogło się stać, jeśli pozwolicie mi kontynuować – przerwał im Erlendur – to myślę, że Sunee poszukała schronienia wśród swoich. Nie ufa nam i zaprowadziła Nirana tam, gdzie jej zdaniem będzie bardziej bezpieczny. I myślę, że tej wersji powinniśmy się trzymać. Szuka pomocy wśród tych, którym najbardziej ufa, a więc u swoich. – To nie jest nieprawdopodobne – przyznała Elinborg. – A wtedy sprawa niekoniecznie dotyczyłaby tego, co Niran wie lub co zrobił. – Ale to musimy wyjaśnić – podsumował Erlendur. Około południa mieli już nazwiska chłopców, którzy według nauczycieli najczęściej przebywali z Niranem w szkole, a także po lekcjach. Sigurdur Oli i Elinborg dostali listę do

rąk i wyruszyli w teren. Znajdowały się na niej nazwiska czterech chłopców, wszyscy byli z imigranckich rodzin i mieszkali w pobliżu szkoły. Jeden pochodził z Tajlandii, dwóch z Filipin i jeden z Wietnamu. Wszyscy, poza tym pochodzenia tajlandzkiego, urodzili się w Azji i przenieśli na Islandię po ukończeniu dziesiątego roku życia, dlatego mieli niejakie trudności z odnalezieniem się w islandzkim społeczeństwie. Erlendur spędził resztę poranka na przygotowaniach do pogrzebu Marion Briem. Zadzwonił do zakładu pogrzebowego, gdzie powiedziano mu, że pracownicy wszystkim się zajmą. Ustalono datę uroczystości. Komisarz skontaktował się z prasą i ułożył nekrolog oraz ogłoszenie o pogrzebie. Nie spodziewał się tłumów, więc szybko dał sobie spokój z organizowaniem stypy. Marion zostawiła dokładne instrukcje dotyczące przebiegu ceremonii, wyboru księdza i psalmów, a Erlendur spełnił tylko jej życzenia w najdrobniejszych szczegółach. Kiedy już wszystko załatwił najlepiej, jak potrafił, zaczął poszukiwania ojczyma Andresa, o którym wspomniała Marion, a który mógł być człowiekiem zauważonym przypadkiem przez Andresana ulicy. Sprawdził nazwisko matki Andresa, datę jego urodzin, a potem przeszukał spis mieszkańców Reykjaviku z okresu, kiedy ten dorastał. Według informacji uzyskanych przez komisarza chłopiec miał cztery lata, gdy stracił ojca. Od tego czasu matka była zameldowana sama z synem. Według dokumentów archiwalnych biura meldunkowego Andres był jej jedynym dzieckiem. Jeśli kobieta mieszkała później z jakimiś mężczyznami przez dłuższy lub krótszy czas, nie zostali oni u niej zameldowani, poza jednym, który według dokumentów zmarł trzynaście lat temu. Erlendur odszukał wszystkie adresy kobiety. Ciągle przeprowadzała się z jednego miejsca w inne, nawet w obrębie tej samej dzielnicy. Mieszkała w centrum, w Skuggahverfi, w Breidholt, kiedy dzielnica ta powstawała, stamtąd przeniosła się do Vogar i w końcu do Grafarvogur. Zmarła we wczesnych latach dziewięćdziesiątych. Erlendurowi nie udało się trafić na ślad ojczyma, o którym wspomniała Marion Briem. Skoro już znalazł się w archiwum policyjnym, postanowił sprawdzić raporty sporządzone w związku z incydentami o podłożu nacjonalistycznym lub wynikającymi wprost z nienawiści rasowej. Wiedział, że inni policjanci analizują ten aspekt sprawy, ale to mu nie przeszkadzało. Zazwyczaj robił to, co mu przyszło do głowy, nie trzymając się sztywno konkretnej wyznaczonej mu roli. W tym akurat dochodzeniu brało udział ponad dwudziestu funkcjonariuszy i każdy z nich miał jasno sprecyzowane zadania, związane bądź to z pozyskiwaniem informacji, bądź kontrolą przyjazdów do kraju i wyjazdów z niego, bądź też ze sprawdzaniem firm wynajmujących samochody oraz hotele w mieście i okolicy.

Skontaktowano się także z policją w Bangkoku w sprawie wyjazdów krewnych Sunee z Tajlandii i powrotów, jeśli takowe miały miejsce. Każdego dnia policja otrzymywała multum nowych informacji, które w większości odnotowywano, a następnie sprawdzano, pomimo że wymagało to wiele czasu. Po wysłuchaniu wiadomości lub przeczytaniu gazety ludzie, którym zdawało się, że wiedzą coś ważnego, chętnie dzwonili na policję. Niektóre z tych doniesień były kompletnie bez sensu i nie miały żadnego związku ze śledztwem. Pijani obywatele, którzy myśleli, że rozwiązali sprawę wyłącznie dzięki własnej inteligencji, podawali nawet nazwiska krewnych lub wrogów, o których mówili, że to „przeklęta hołota”. Wszystko było jednak sprawdzane. Erlendur wiedział, że policyjne kartoteki nie zawierają zbyt wielu nazwisk przestępców niebezpiecznych czy też zdolnych do popełnienia zbrodni na tle rasowym. Zatrzymywano pojedynczych bandytów, zabierano ich nawet z domów, konfiskowano niebezpieczne narzędzia; kije, noże i kastety. Znaleziono sporo materiałów propagandowych, które można by określić jako neonazistowskie: wydruki z internetu, broszury, książki, kserokopie, flagi i inne przedmioty propagujące rasizm. To wszystko zarekwirowano. Nie chodziło tu jednak o zorganizowaną dystrybucję materiałów szerzących nienawiść i policja nie miała zbyt wielu osób, którym wprost można by zarzucić nienawiść do imigrantów. Jeśli już zdarzały się uprzedzenia natury rasistowskiej, to były to przypadki raczej odosobnione. Komisarz przeszukiwał kartony. W jednym z nich natrafił na starannie złożoną flagę, jaką w wojnie secesyjnej posługiwała się Konfederacja, i drugą ze swastyką. Znajdowały się tam także różne drukowane materiały w języku angielskim, dowodzące, jeśli sądzić po tytułach, że Holokaust to wielkie syjonistyczne kłamstwo. Były również broszury na temat różnic rasowych opatrzone zdjęciami prymitywnych plemion Afryki, przedrukowane z amerykańskich i brytyjskich czasopism materiały szerzące nienawiść rasową i wreszcie stary zeszyt z protokołami z zebrań jakiegoś towarzystwa zwącego się Ojcowie Islandii. Odnotowano w nim kilka zebrań z 1990 roku. Jedno z nich poświęcone było wkładowi Hitlera w odbudowę potęgi Niemiec w epoce poweimarskiej. Komisarz znalazł tam ustęp na temat imigrantów na Islandii. Uznano ich za kłopot i zastanawiano się, jak ograniczyć ich napływ. Twierdzono bowiem, że dalsze mieszanie się ras w ciągu następnych stu lat może doprowadzić do zniknięcia Islandczyków jako rasy nordyckiej. Rozważano, w jaki sposób się przed tym bronić; sugerowano zaostrzenie przepisów regulujących uzyskanie obywatelstwa, a nawet zamknięcie granic przed obcokrajowcami, niezależnie, czy przybywają w poszukiwaniu pracy, z powodów rodzinnych, czy jako uchodźcy. Wpisy te nagle się urwały. Wyglądało na to, że towarzystwo bez zapowiedzi zawiesiło działalność. Erlendur zauważył,

że wszystkie teksty napisane były pięknym językiem, krótkimi, prostymi zdaniami, bez zbędnych ozdobników. Nie znalazł nigdzie spisu członków towarzystwa, ale pod protokołami zobaczył imię, które wydawało mu się znajome. Siedział pogrążony w zadumie, próbując przypomnieć sobie, gdzie je słyszał, gdy odezwała się jego komórka. Natychmiast rozpoznał głos. – Zdaję sobie oczywiście sprawę, że nie wolno mi dzwonić, ale nie wiem, co... Kobieta zaczęła szlochać. – Ja nie wiem, co robić. – Proszę przyjechać i porozmawiać ze mną – powiedział Erlendur. – Nie mogę. Tego nie mogę zrobić. To straszne, jak... – Co? – spytał Erlendur. – Chciałabym to zrobić – usłyszał odpowiedź – ale się nie da. – Gdzie pani jest? – Ja... Kobieta nie skończyła zdania i w słuchawce zapanowała cisza. – Mogę pani pomóc – przekonywał ją Erlendur. – Proszę powiedzieć mi, gdzie pani jest, a pomogę pani. – Nie mogę. – W słuchawce rozległ się płacz kobiety. – Ja nie mogę... żyć w ten sposób... Ponownie umilkła. – Ale jednak pani dzwoni – powiedział Erlendur. – Nie może się pani dobrze czuć, skoro się ze mną kontaktuje. Czy to przed nim się pani ukrywa? Czy to z jego powodu się pani chowa? – Jeśli o to chodzi, to wszystko bym dla niego zrobiła... Kobieta znów ucichła. – Musimy z panią porozmawiać – powiedział Erlendur. Milczenie. – Możemy pani pomóc. Wiem, że to nie jest łatwe, ale... – To nie tak miało być. Nigdy... – Proszę powiedzieć, gdzie pani jest. Porozmawiajmy – nalegał Erlendur. – Wszystko będzie w porządku. Obiecuję. Czekał z zapartym tchem. Po drugiej stronie słychać było jedynie płacz kobiety. Minęła długa chwila. Erlendur nie odważył się odezwać. Kobieta rozważała swoje opcje. Jego umysł pracował na zwiększonych obrotach. Zastanawiał się, co jej powiedzieć, żeby ją

przekonać. Coś o jej mężu? Coś na temat rodziny? Dwójki jej dzieci? – Dzieci na pewno chciałyby wiedzieć... Erlendur nic więcej nie zdążył powiedzieć. – Boże – usłyszał i zanim się zorientował, kobieta rozłączyła się. Komisarz spojrzał na telefon. Podobnie jak wcześniej, i tym razem wyświetlacz nie pokazywał żadnego numeru. Spodziewał się, że kobieta dzwoniła z telefonu publicznego. Domyślał się tego po dźwiękach, które słyszał w tle ich rozmowy. Kiedy zadzwoniła za pierwszym razem, kazał sprawdzić numer. Okazało się, że telefonowała z galerii handlowej Smaralind. Zazwyczaj takie informacje miały niewielkie znaczenie. Ludzie dzwoniący na policję z telefonów publicznych robili to z jakichś powodów, więc nie wybierali aparatu niedaleko swojego miejsca zamieszkania czy pracy. A zatem lokalizacja budki nic policji nie mówiła. Zamyślony schował komórkę do kieszeni. Dlaczego ona do niego wydzwania? Przecież nic istotnego mu nie powiedziała. Nie wyjaśniła, dlaczego się ukrywa. Nie mówiła o swoim mężu ani o tym, co myśli. Może uznała, że wystarczy, jeśli komisarz się dowie, że ona żyje? Może nawet miało to powstrzymać go przed dalszymi poszukiwaniami? Co chciała ukryć? Dlaczego odeszła od męża? Kiedy zadał te pytania mężowi, nie otrzymał na nie odpowiedzi. Mężczyzna tylko kręcił głową, jakby nic z tego nie rozumiał. To była w zasadzie jego jedyna reakcja na jej zniknięcie. Zanim Erlendur zdążył porozmawiać z jego byłymi żonami, minęły święta i skończył się rok. Spytał je, co ich zdaniem mogło się wydarzyć. Jedna z nich przyjęła komisarza u siebie w domu w Hafnarfjördur. Jej mąż przebywał za granicą w podróży służbowej. Kobieta koniecznie chciała pomóc Erlendurowi w śledztwie i opowiedzieć mu, jakim skurwysynem okazał się jej były. Wysłuchał tego wszystkiego i zapytał, czy jej zdaniem mógł wyrządzić swojej nowej żonie jakąś krzywdę. Na odpowiedź nie musiał długo czekać. – Na pewno – oznajmiła. – Jestem o tym przekonana. – A dlaczego? – Tacy jak on – powiedziała z pogardą – są zdolni do wszystkiego. – Ma pani coś na poparcie tej tezy? – Nie – odpowiedziała. – Po prostu to wiem. On taki jest. Na pewno znów zaczął zdradzać. Tacy jak on nie znają umiaru. To jest u nich jak choroba. Jak choroba u tych cholernych samców. Druga żona miała więcej do powiedzenia, kiedy zgodnie ze swoim życzeniem

odwiedziła Erlendura na komisariacie. Nie chciała, żeby nachodził ją w domu. Wyłuszczył jej sprawę. Słuchała go z zainteresowaniem, zwłaszcza kiedy zaczął, niczym kot wokół ciepłego mleka, krążyć wokół pytania, czy istnieje możliwość, by jej były maczał palce w zniknięciu jego obecnej żony. – Nie wiecie, co się z nią stało? – zdziwiła się rozmówczyni i rozejrzała po biurze. – Czy sądzi pani, że on mógłby jej coś zrobić? – spytał komisarz. – A wy tak uważacie? – My nic nie uważamy – odparł Erlendur. – Musicie mieć jakieś podejrzenia. Inaczej by pan nie pytał. – To jest tylko rutynowe pytanie – wytłumaczył komisarz. – Staramy się brać pod uwagę wszystkie możliwości. Ale to nie ma nic wspólnego z tym, co uważamy. – Pan sądzi, że on ją zabił. – Ta myśl najwyraźniej ożywiła kobietę. – Ja nic nie sądzę – powtórzył Erlendur bardziej zdecydowanie niż przed chwilą. – On jest zdolny do wszystkiego – oświadczyła kobieta. – Dlaczego pani tak mówi? – Raz mi groził – odpowiedziała. – Że mnie zabije. Nie chciałam się zgodzić na rozwód, żeby nie mógł się ożenić po raz trzeci. Z tą kurwą, której szukacie. Powiedziałam, że nigdy nie dam mu rozwodu. Byłam bardzo wściekła, może i wpadłam w histerię. Moja przyjaciółka opowiedziała mi o jego zdradzie, usłyszała jakąś plotkę w pracy. Wszyscy wiedzieli, tylko nie ja. Nie ma pan pojęcia, jakie to poniżające, kiedy wszyscy wokół wiedzą, tylko nie ta, która jest zdradzana. Wpadłam w amok. Uderzył mnie. Potem powiedział, że mnie zabije, jeśli będę mu robić trudności. – Groził, że panią zabije? – Powiedział, że będzie mnie dusił wolno i spokojnie, aż wyzionę ducha. Erlendur ocknął się z zamyślenia. Spojrzał na zeszyt, który przeglądał, i ponownie skupił się na imieniu, które widniało pod protokołami z zebrań. Pamiętał, kto to może być. Sigurdur Oli wspomniał o tym mężczyźnie. Mówił, jak bardzo był odpychający i okrutny. Jeśli chodziło o tego samego człowieka, Erlendur musiał przyspieszyć spotkanie, jakie miał odbyć z Kjartanem, nauczycielem islandzkiego ze szkoły, do której uczęszczał Elias. Znów odezwała się jego komórka. Dzwoniła Elinborg. Otrzymała billing Sunee za ostatni miesiąc. Część połączeń przychodzących była od Sigridur, część od kogoś z fabryki słodyczy, inne od przyjaciółek. Dwa razy dzwoniono ze szkoły. – No i jeszcze osiem razy ten sam numer. – Do kogo należy?

– To biuro. Firma ubezpieczeniowa. Moim zdaniem jedyny numer na tej liście, który zaskakuje. W sumie tych numerów nie ma wiele. – Pytałaś o niego Sunee? – Twierdzi, że go nie kojarzy. Wydaje jej się, że dzwonili, żeby jej sprzedać polisę. – Myślisz, że to narzeczony? – Przekonamy się.

17

Jak tylko wiadomość o morderstwie rozniosła się po całym kraju, ludzie zaczęli się gromadzić przed blokiem, żeby złożyć wiązanki kwiatów i kartki z pożegnaniem w miejscu, w którym znaleziono Eliasa. Spod kwiatów wystawały także zabawki; pluszowe misie, miniaturowe samochodziki. Postanowiono wieczorem urządzić czuwanie, by uczcić pamięć chłopca. Elinborg i Sigurdur Oli krążyli po dzielnicy. Dwukrotnie przejechali obok bloku Sunee i widzieli ludzi składających kwiaty. Większość dnia spędzili na przesłuchiwaniu przyjaciół Nirana, każdego z osobna. Ich zeznania w całości się pokrywały. Żaden z nich nie wiedział, gdzie podziewał się Niran w czasie, gdy popełniono zabójstwo. Nie potrafili także powiedzieć, dokąd mogła zaprowadzić go Sunee. Zaprzeczyli, jakoby mieli sprzedawać narkotyki na terenie szkoły, powiedzieli, że to kłamstwo. Przyznali, iż raz w szkole doszło do awantury, ale nikt nie poczuwał się do winy. Dwaj chłopcy potwierdzili, że spotkali się z Niranem w dzień zabójstwa, ale rozstali się z nim mniej więcej w czasie, gdy znaleziono Eliasa. Kręcili się wtedy koło apteki. Obaj spędzili razem resztę dnia i więcej nie widzieli Nirana ani z nim nie rozmawiali. Żaden z nich nie słyszał, by Elias miał jakieś szczególne zatargi w szkole. Według nich bracia mieli ze sobą bardzo dobry kontakt. Ten z chłopców, który potrafił najlepiej się wysłowić i okazał się najbardziej pomocny, miał na imię Kari. Było widać, że bardzo chce pomóc policji. Pozostali trzej wahali się trochę, odpowiadali półsłówkami i nie dodawali niczego od siebie, trzeba ich było szczegółowo przepytywać. Kari zachowywał się całkiem inaczej. Sigurdur Oli rozmawiał z nim na końcu. Był przygotowany na raczej trudne przesłuchanie, ale rzeczywistość okazała się zgoła inna. Jego rodzice byli przy nim, matka z Tajlandii, ojciec Islandczyk. Twierdzili, że znają Sunee i jej brata, i nazwali morderstwo tragicznym, niepojętym zajściem. – Ludzie tylko tak gadają, że nie mają nic przeciwko imigrantom – powiedział mąż, inżynier, który przyjechał z pracy do domu specjalnie po to, by towarzyszyć synowi w rozmowie z policjantem. Mężczyzna, dość wysoki i tęgi, siedział obok żony przy stole kuchennym. Kobieta była drobna, delikatna, miała przyjazny uśmiech. Oboje wydawali się mocno przejęci. Ona także skróciła swój dzień pracy. Zajmowała stanowisko szefowej działu w firmie farmaceutycznej. Rodzice zostali telefonicznie zawiadomieni o przesłuchaniu.

Mężczyzna opowiedział o swoich doświadczeniach z Islandczykami z punktu widzenia męża imigrantki. Sigurdur Oli słuchał, nie przerywając. Był sam. Elinborg musiała załatwiać inne sprawy. – Twierdzimy, że nie mamy nic przeciwko imigrantom z Azji, nie mamy nic przeciwko temu, żeby osiedlali się u nas ludzie z krajów azjatyckich. Że to fajnie móc skoczyć do tajskiej restauracji, poznać inną kulturę, posłuchać innej muzyki. Ale kiedy tylko pojawią się kłopoty, zawsze mówimy, że nie wolno dopuścić, żeby zbyt wielu „takich” tu przyjeżdżało. – Mężczyzna ułożył palce w cudzysłów. – Bardzo często na ten temat rozmawiamy – powiedziała jego żona i położyła dłoń na ramieniu męża. – Może to nawet w pewnym sensie zrozumiałe. Islandczycy są nieliczni i dumni ze swej historii i chcą ją pielęgnować. Niewielka liczebność czyni ich wrażliwymi na zmiany. A tu przyjeżdżają imigranci i wszystko niszczą. Niektórzy przyjezdni się po prostu izolują; niezależnie od tego, czy pochodzą z Azji, czy z innych stron świata, nie uczą się porządnie języka i zawsze pozostają outsiderami. Innym łatwiej się przystosować i ciężko nad tym pracują, bo wiedzą, jakie to ważne. Poznanie języka to kluczowa sprawa. Mężczyzna co chwilę potakiwał żonie. Kari siedział ze spuszczonym wzrokiem wbitym w podłogę i czekał, aż przyjdzie jego kolej. – Coś takiego było chyba w wiadomościach kilka dni temu – zauważył mężczyzna. – Problemy islandzkich imigrantów w Danii. Ich dzieci nie chciały uczyć się duńskiego. Czy to nie jest to samo? – Oczywiście problemy z imigrantami zawsze mogą się pojawić – kontynuowała kobieta, patrząc na męża. – To nic nowego. To się dzieje na całym świecie. Ale podstawowa sprawa to pomóc ludziom zaadaptować się w nowych warunkach. Oczywiście oni sami muszą pokazać, że tego chcą, jeśli rzeczywiście wiążą swoją przyszłość z Islandią. – A co najgorszego usłyszała pani od ludzi? – zapytał Sigurdur Oli. – Won do siebie, ty tajlandzka kurwo. Powiedziała to bez jakiegokolwiek zastanowienia. Nie sposób było domyślić się, jak te słowa na nią podziałały. Zupełnie jakby już kiedyś zadawano jej to pytanie, a ona uodporniła się na takie uwagi. Zupełnie jakby to była mała niedogodność życiowa. Kari spojrzał na matkę, ale nic nie powiedział. – A czy państwa zdaniem nietolerancja jest coraz większa? – Nie wiem – odparł małżonek. – A tobie w szkole zdarza się coś takiego? – Sigurdur Oli zwrócił się do chłopca.

Kari zawahał się. – Nieee – odpowiedział przeciągle. – Wydaje mi się, że raczej nie powinniśmy się spodziewać, że nam to zdradzi, nawet jeśli coś takiego się zdarzy – powiedział ojciec Kariego. – Nikt przecież nie lubi donosić. Że już nie wspomnę o tym tragicznym zdarzeniu. – Inne dzieci twierdzą, że Kari i jego przyjaciele sprzedają w szkole narkotyki. Mówiły to z przekonaniem. – Kto tak twierdzi? – spytała kobieta. – Słyszeliśmy to – odparł Sigurdur Oli. – Może nie powinniśmy tak dokładnie się w to zagłębiać na tym etapie. Ale mogę powiedzieć, że nie był to przesadnie wiarygodny świadek. – Nigdy nie sprzedawałem narkotyków – stwierdził Kari. – A twoi koledzy? – zapytał Sigurdur Oli. – Nie, oni też nie. – A Niran? – Żaden z nas – odpowiedział Kari. – To nieprawda. Nigdy nie sprzedawaliśmy żadnych narkotyków. To kłamstwo. – Kari niczego takiego nie zażywa – odezwał się ojciec. – To absurd. Ani nie sprzedaje. – A państwo by o tym wiedzieli? – powątpiewał Sigurdur Oli. – Na pewno – odpowiedział mężczyzna. – Opowiedz nam o tej bójce, o której słyszeliśmy w szkole – powiedział Sigurdur Oli. – Co tam się właściwie działo? Kari spuścił wzrok. – Powiedz panu wszystko, co wiesz – odezwała się jego matka. – W tym roku bardzo źle czuje się w szkole. Czasami nawet nie chce iść na lekcje. Myśli, że ktoś się na niego czai, że jacyś chłopcy go prześladują i chcą go pobić. – Mamo! – Chłopak spojrzał na matkę, jakby wyjawiła jego najskrytszy sekret. – Jeden z przyjaciół Kariego został napadnięty – powiedział jej mąż. – Władze szkoły, jak się wydaje, nie potrafiły w tej sprawie interweniować. Kiedy coś jest nie tak, to zachowują się, jakby nic nie można było zrobić. Zawieszono jakiegoś chłopca na kilka dni w prawach ucznia i na tym koniec. – W szkole twierdzą, że nie ma mowy o żadnych bezpośrednich uprzedzeniach czy konfliktach na tle rasowym – zaczął Sigurdur Oli. – Nie ma żadnych incydentów ani bójek, nic ponad to, co można uznać za normalne w dużej szkole. Czy państwo zgadzają się z tym w

świetle wiedzy, jakiej dostarcza wam Kari? Mężczyzna wzruszył ramionami. – A co z Niranem? – Tacy jak Niran często mają trudniej – powiedziała kobieta. – Niełatwo im się przystosować do zupełnie innego społeczeństwa, nauczyć nowego języka. Oni spotykają się nawet z pogardą i tak dalej. – Mogą mieć problemy – dodał jej małżonek. – Możesz nam o tym opowiedzieć, Kari? Chłopiec chrząknął zakłopotany. Sigurdur Oli pomyślał sobie, nie po raz pierwszy, że często lepiej rozmawiać z dziećmi, kiedy rodziców nie ma w pobliżu. – Nie wiem, czy zdajesz sobie sprawę z powagi sytuacji – zwrócił się do chłopca. – Myślę, że on doskonale wie, o co tu chodzi – odpowiedział za niego ojciec. – Byłbym bardzo wdzięczny, gdybyś zechciał nam pomóc. Kari patrzył to na rodziców, to na Sigurdura Olego. – Nie mam pojęcia, jak on umarł – powiedział. – W ogóle nie znałem Eliasa. Niezbyt dużo przebywał z Niranem. Niran nie chciał go ze sobą nigdzie zabierać. Był przecież o wiele młodszy od nas. Ale Niran się nim opiekował. Pilnował, żeby nikt się z niego nie nabijał. Nie wiem, jak umarł. Nie wiem, kto go zabił. Nikt z nas nie wie. Nikt nie ma pojęcia, co się stało. Nie wiemy, co się tamtego dnia działo z Niranem. – Jak poznałeś Nirana? Kari westchnął. Potem opowiedział, jak poznał nowego chłopaka w szkole. Nirana zapisano do jego klasy. Obaj pochodzili z rodzin imigranckich, więc szybko znaleźli wspólny język. Kari sam stosunkowo niedawno wprowadził się do tej dzielnicy, ale miał fajnych kolegów niebędących imigrantami. Poznał także dwóch chłopaków pochodzących z Filipin i jednego z Wietnamu. Kojarzyli kolegów Nirana z poprzedniej szkoły. Niran szybko stał się przywódcą grupy i często dostarczał im informacji na temat czegoś, co nazywał ich pozycją jako imigrantów. Podkreślał, że nie są Islandczykami. I nieważne, jak bardzo chcieliby nimi zostać. Większość ludzi i tak będzie ich uważać przede wszystkim za obcokrajowców, nawet jeśli urodzili się w Islandii. Większość z nich i członków ich rodzin na własnej skórze odczuła uprzedzenia rasowe. Znali te spojrzenia, słowa, przejawy bezpodstawnej wrogości. Niran nie był i nie chciał być Islandczykiem. Ale tu, na północy, Tajem także raczej nie był. Doszedł do wniosku, że w istocie nie jest ani jednym, ani drugim. Nie należał do żadnego z tych narodów i nigdzie nie miał swojego miejsca, chyba że w jakiejś wyimaginowanej krainie. Wcześniej nie musiał się zastanawiać, do jakiego miejsca na

świecie należy. Był Tajem, urodzonym w Tajlandii. Mógł jednak liczyć na wsparcie ze strony innych imigranckich dzieci, które miały za sobą to samo doświadczenie. Jego najlepsi przyjaciele wywodzili się spośród nich. Zaczął się interesować swoim dziedzictwem. Wciągnęła go przeszłość Tajlandii i własnych przodków i chciał się wpisać w ich historię. Kiedy poznał inne, starsze dzieci imigrantów, ta potrzeba stała się jeszcze większa. – Z tego co wiemy, nie miał dobrych stosunków ze swoim ojczymem – powiedział Sigurdur Oli. – To może się zgadzać – potwierdził Kari. – A wiesz dlaczego? Kari wzruszył ramionami. – Niran mówił, że cieszy się z tego rozwodu. Bo nie będzie się musiał z nim widywać. – A wiesz może coś o mężczyźnie, którego zna mama Nirana, a który może być jej obecnym narzeczonym? – spytał Sigurdur Oli. – Nie – odparł chłopiec. – Niran nigdy nie wspominał o żadnym mężczyźnie, z którym widuje się jego mama? – Nie. Myślę, że nie. Nic mi o tym nie wiadomo. – Gdzie po raz ostatni widziałeś Nirana? – Byłem chory i nie chodziłem do szkoły. Nie rozmawiałem z chłopakami. Widziałem Nirana kilka dni temu. Chwilę pogadaliśmy po szkole, a potem poszliśmy do domu. – Koło apteki? – Tak. – A co wy tam zawsze robicie koło tej apteki? – Właściwie to nic, po prostu czasem się tam spotykamy. Nic nie robimy. – Gdzie zazwyczaj przebywacie, co zwykle robicie, kiedy się widujecie w ciągu dnia? – zapytał policjant. – Nic specjalnego, włóczymy się razem, obijamy się, oglądamy filmy, gramy w piłkę, wszystko, co nam przyjdzie do głowy. Chodzimy do kina. – Myślisz, że Niran sam zrobił coś swojemu bratu? – On nie może odpowiadać na takie pytania – wtrącił się ojciec Kariego. – Przecież to absurd, żeby czegoś takiego od niego wymagać. – W życiu – odparł Kari. – On nigdy by Ellemu nic złego nie zrobił. To wiem na pewno. Zawsze dobrze myślał o Ellim i zawsze dobrze o nim mówił. – Ale braliście udział w jakiejś burdzie w szkole albo tu na osiedlu. Możesz mi o tym opowiedzieć? – poprosił Sigurdur Oli. – Czy to było tak, że napadnięto na jednego z twoich

przyjaciół? Bałeś się chodzić do szkoły? – To nie było nic poważnego – odpowiedział Kari. – Tylko... tylko czasem zdarzają się jakieś bójki, ale ja nie mam ochoty brać w nich udziału. Chcę po prostu mieć spokój. – Powiedziałeś o tym Niranowi i chłopakom? – Nie. – Kto jest najważniejszy w waszej grupie? – spytał Sigurdur. – Niran jest waszym przywódcą? Kari milczał. – Nie chcesz nam tego powiedzieć? Chłopiec pokręcił głową. – Nie ma żadnych przywódców – powiedział. – Niran nie był naszym przywódcą. Jesteśmy po prostu przyjaciółmi. – A kto najbardziej was wkurza? – kontynuował Sigurdur Oli. – Ma na imię Raggi – powiedział chłopiec. – On najbardziej się rzuca. – Czy to on napadł na jednego z was? – Tak. Sigurdur Oli spisał jego dane. Rodzice spojrzeli po sobie. Wyglądało na to, że to oni chwilowo mieli dość. – Pytał pan, czy na własnej skórze odczułem w szkole uprzedzenia rasowe – zabrzmiał nagle głos Kariego w zupełnej ciszy. – Tak – potwierdził Sigurdur Oli. – Chodzi o to, że... my też mówimy różne rzeczy – wyznał chłopiec. – To nie tylko oni. My też. Nie wiem, jak to się zaczęło. Niran bił się z Gummim dlatego, że ktoś coś powiedział. To takie durne. – A nauczyciele? Kari namyślał się przez chwilę. – Oni są w porządku, ale jeden nienawidzi imigrantów – powiedział w końcu. – Kto? Kari spojrzał na ojca. – Kjartan. – I co on takiego robi? – Nie cierpi nas – odparł Kari. – To znaczy co? Robi coś szczególnego czy mówi coś dziwnego? – Jak nikt nie słyszy, to mówi różne rzeczy.

– Na przykład co? – Śmierdzisz gównem. – Co takiego? – Ojca Kariego zatkało. – Dlaczego nam o tym nie powiedziałeś? – Kłócili się – powiedział Kari. – Kto? – Kjartan i Niran. Nie wiem, o co poszło, ale słyszałem, że prawie się pobili czy coś takiego. Podobno Niran nie chciał o tym mówić. – Kiedy to było? – Tego dnia, kiedy umarł Elias. Agent firmy ubezpieczeniowej siedział przed Elinborg nienagannie ubrany, w kolorowym krawacie. Na jego biurku znajdowały się jedynie klawiatura i płaski monitor, a na regałach za jego plecami stało kilka kartonowych pudeł z jakimiś papierami. Większość z nich jednak była pusta. Elinborg pomyślała sobie, że ten człowiek nie ma nic do roboty. Choć równie dobrze dziś mógł być jego pierwszy dzień w pracy. Policjantka przedstawiła mu swoją prośbę. Z firmy ktoś kilkakrotnie łączył się z pewnym numerem, wymieniła imię Sunee. Billing nie wskazywał, z którego aparatu w firmie dzwoniono, jedynie numer główny, a potrzebują się dowiedzieć, kto konkretnie dzwonił. – Czy to z powodu chłopca, który umarł? – spytał schludny agent. – Zgadza się – odparła Elinborg. – I chcecie wiedzieć... – Czy ktoś dzwonił do niego do domu – wyjaśniła Elinborg. – Rozumiem – przytaknął agent. – Chce pani wiedzieć, z którego aparatu w firmie wykonano te połączenia. Elinborg już to tłumaczyła i zastanawiała się, czy on po prostu tak wolno myśli, czy może wreszcie ma w pracy jakieś zajęcie i dlatego chce sobie wszystko przećwiczyć. Uprzejmie jednak zapewniła go, że dobrze ją zrozumiał. – Wobec tego pierwsze, co powinniśmy wiedzieć, to, czy kobieta jest ubezpieczona w naszej firmie. Jakie nazwisko? – spytał agent i położył zadbane palce na klawiaturze. Elinborg powiedziała, że chodzi o Sunee. – Tu nie ma nikogo takiego – odparł agent. – Czy przeprowadziliście jakąś kampanię, dzwoniliście po ludziach w ciągu ostatniego miesiąca? – Nie, ostatnią kampanię zakończyliśmy trzy miesiące temu. Od tego czasu nic wielkiego się nie działo.

– To chciałabym pana poprosić, by pan sprawdził, czy któryś z waszych pracowników nie zna tej kobiety. Jak pan to zrobi? – Popytam ludzi – odparł, rozpierając się w fotelu. – Ale proszę to zrobić bez wielkiego hałasu – poprosiła go Elinborg. – Chcemy tylko porozmawiać z tą osobą. Nic więcej. Ta osoba nie jest o nic podejrzana. To może być przyjaciel Sunee, a może nawet i jej narzeczony. Czy będzie pan potrafił sprawdzić to po cichu? – To nie powinien być żaden problem – obiecał agent. Erlendur zadzwonił do drzwi. Gdy nacisnął przycisk, usłyszał jakiś pisk w mieszkaniu. Odczekał chwilę i ponownie zadzwonił. Dobiegł go ten sam pisk. Nastawił uszu. Niebawem w środku rozległo się jakieś szuranie i w końcu gospodarz otworzył mu drzwi. Erlendur najwyraźniej go zbudził, choć był to środek dnia. Mężczyzna wyglądał na emeryta, stąd zapewne, jak pomyślał komisarz, mógł spać, kiedy tylko przyszła mu na to ochota. Przedstawił się, ale mężczyzna nie rozbudził się jeszcze, więc Erlendur musiał powtórzyć, że jest z policji i chce poprosić go, aby pomógł mu w pewnej drobnej sprawie. Mężczyzna stał w drzwiach i przyglądał mu się. Łatwo było się domyślić, że goście raczej nie zwykli oblegać jego mieszkania. To dzwonek, od dawna nieużywany, musiał tak piszczeć. – Eee... o co chodzi? – wycharczał mężczyzna i zmrużył oczy. Jego twarz okalał siwy zarost. Erlendur powtórzył wszystko, co wcześniej powiedział, i wreszcie do mężczyzny dotarło, że ma gościa. Uchylił szerzej drzwi i zaprosił komisarza do środka. Wyglądał nie najlepiej, siwe włosy sterczały mu na wszystkie strony. Weszli do salonu. W mieszkaniu panował bałagan i było duszno. Gospodarz usiadł na sofie i pochylił się do przodu. Erlendur zajął miejsce naprzeciwko niego. Zauważył, że facet ma krzaczaste brwi. Kiedy nimi poruszał, wyglądały niczym dwa zwierzątka futerkowe poruszające się nad oczami. – Nie bardzo rozumiem – odezwał się mężczyzna, który miał na imię Helgi. – Czego policja chce ode mnie? Mieszkanie znajdowało się w starym bloku niedaleko ruchliwej ulicy we wschodniej części miasta. Z zewnątrz dobiegał szum pędzących samochodów. Wiek domu widać było zarówno na zewnątrz, jak i w środku. Niespecjalnie dbano o utrzymanie budynku, od frontowej ściany odpadły ogromne płaty tynku, ale najwyraźniej żaden z mieszkańców się tym nie zainteresował. Klatka schodowa była wąska i brudna, schody wyłożone dziurawą wykładziną. Pomimo światła dziennego panował w niej mrok. Tak brudne były okna od

spalin. – Pan mieszka w tym domu od dawna – zaczął Erlendur, przyglądając się małym zwierzątkom futerkowym nad oczami. – Chciałbym spytać, czy może pamięta pan swoich sąsiadów, którzy mieszkali tu całe lata temu. Kobieta z dzieckiem, chłopcem. Mieszkała z mężczyzną, który był ojczymem chłopca. To było bardzo dawno. Chodzi tu o jakieś... no, może ze trzydzieści pięć lat. Facet patrzył bez słowa na Erlendura. Minęła długa chwila i komisarz pomyślał sobie, że rozmówca zasnął z otwartymi oczami. – Mieszkali na parterze – dodał. – I co z nimi? – zapytał mężczyzna. A zatem nie spał, tylko usiłował przypomnieć sobie swoich dawnych sąsiadów. – Nic – odparł Erlendur. – Musimy przekazać coś ojczymowi. Kobieta zmarła jakiś czas temu. – A dziecko? – To właśnie dziecko poprosiło nas, żebyśmy go odnaleźli – skłamał Erlendur. – Pamięta pan tych ludzi? Mieszkali na parterze. Mężczyzna znów się nie odzywał. Wbił wzrok w Erlendura. – Kobieta z jednym synem? – zapytał po chwili. – I ojczym. – To było cholernie dawno temu – stwierdził mężczyzna, najwyraźniej dochodząc wreszcie do siebie po popołudniowej drzemce. – Wiem – przyznał Erlendur. – A co, on nie był u niej zameldowany? – Nie. W czasie kiedy ona mieszkała tu z synem, nikt inny poza nimi nie był zameldowany w mieszkaniu. Natomiast wiemy, że ten człowiek mieszkał tu z nią. Erlendur czekał na reakcję. – Nie wiemy, jak nazywał się ojczym – powiedział, kiedy już było jasne, że Helgi nic więcej nie powie. Siedział bez ruchu ze wzrokiem utkwionym w blat stolika. – A dziecko tego nie wie? – odezwał się po chwili Helgi. No, to jednak nie usnął, pomyślał Erlendur. – Dziecko było za małe – powiedział z nadzieją, że ta odpowiedź zadowoli właściciela mieszkania. – Teraz mieszka tam jakaś hołota – powiedział Helgi i dalej gapił się zamyślony na blat stolika przed sobą. – Banda gnojów, którzy drą się po nocach. Nieważne, ile by człowiek

do was dzwonił. Żadnego efektu. On jest właścicielem tego mieszkania, bandzior jeden, i nie da się go stąd wykurzyć. – Człowiek nie zawsze ma szczęście do sąsiadów – odparł Erlendur, żeby cokolwiek powiedzieć. – Pomoże nam pan odnaleźć tego człowieka? – A jak na imię miała ta kobieta? – Sigurveig. Dziecko Andres. Ułatwiam sobie po prostu zadanie. Odnalezienie go w naszym systemie byłoby trudne i czasochłonne. – Pamiętam ją – powiedział gospodarz i podniósł wzrok. – Sigurveig, racja. Zaraz, ale dziecko nie było aż tak małe, żeby nie pamiętać gościa, który mieszkał z jego matką. Helgi długo wpatrywał się w Erlendura. – A może pan nie mówi mi całej prawdy? – zapytał. – Nie – odparł Erlendur. – Nie mówię. Delikatny uśmieszek zabłąkał się na wargach Helgiego. – Straszna z niego zakała, z tego tam, na dole – wycedził po chwili. – Nigdy nie wiadomo, może coś da się zrobić w tej sprawie – rzucił Erlendur od niechcenia. – Ten facet, o którego pan pyta, mieszkał z nią przez kilka lat – oznajmił Helgi. – Nie za bardzo go poznałem, dużo, zdaje się, przebywał poza domem. Pływał? – Nie mam pojęcia – odparł Erlendur. – Niewykluczone. Pamięta pan, jak się nazywał? – A w życiu – powiedział Helgi. – Niestety. Zapomniałem też, jak się nazywała Sigurveig, i dopiero teraz mi się przypomniało, że chłopiec miał na imię Andres. To zwykle wchodzi jednym, a wychodzi drugim uchem. – Poza tym od tamtego czasu wielu lokatorów tu mieszkało – dodał Erlendur. – Może pan to sobie wyobrazić. – Helgi zaczął dochodzić do siebie po przerwanej piskiem popołudniowej drzemce, szczęśliwy, że oto zjawił się u niego ktoś, z kim może sobie uciąć pogawędkę i co więcej, ktoś, kto okazuje mu więcej zainteresowania niż jakakolwiek inna osoba od bardzo długiego czasu. – Nie bardzo, niestety, pamiętam tych ludzi – dorzucił. – Prawie wcale, jeśli mam być szczery. – W moim fachu zazwyczaj jest tak, że wszystko może okazać się pomocne, nawet najmniej istotna informacja – powiedział Erlendur. Usłyszał kiedyś, jak mówi to jakiś policjant w telewizji, i uznał, że warto użyć tej mądrości. – A to on niby coś zbroił? Ten facet? – Nie – odparł Erlendur. – Ten cały Andres się do nas zgłosił. W zasadzie to nie powinniśmy się tym zajmować, ale...

Erlendur wzruszył ramionami. Zauważył, że Helgi się uśmiechnął. Wyglądało na to, że już zdążyli się polubić. – O ile dobrze pamiętam, to ten facet pochodził gdzieś z prowincji – powiedział Helgi. – Raz przyszedł z nią na zebranie mieszkańców. Kiedyś odbywały się takie zebrania. Teraz po prostu przychodzą do człowieka po forsę, jeśli komuś zechce się podjąć jakąś inicjatywę, co zresztą należy do rzadkości. To było jedno z niewielu moich spotkań z tym człowiekiem. – A mógłby mi go pan opisać? – Nie za bardzo. Raczej wysoki. Dobrze zbudowany. Emanował pewnym wdziękiem. Był dosyć miły, o ile dobrze pamiętam. Jeśli się nie mylę, to wyprowadził się za granicę. Zaraz, czy oni się po prostu nie rozwiedli? Ale nie mam pojęcia dlaczego. Powinien pan pogadać z Emmą. W tamtych czasach mieszkała naprzeciwko nich. – Z Emmą? – Szalenie elegancka była ta Emma. Wyprowadziła się stąd jakieś dwadzieścia lat temu, ale regularnie się odzywa, przysyła kartki na święta i w ogóle. Teraz mieszka w Kopavogur. Na pewno lepiej to wszystko pamięta niż ja. Niech pan z nią pogada. Ja po prostu nie bardzo pamiętam tych ludzi. – A może jakoś zapamiętał pan chłopaka? – Chłopaka? Nie... Chyba że... Helgi zawahał się lekko. – No? – zachęcił go Erlendur. – Zawsze był raczej taki przygnębiony, chłopaczysko, o ile dobrze pamiętam. Smutny mały chłopiec, zaniedbany, jakby nie miał nikogo, kto mógłby się nim porządnie zająć. Parę razy, jak próbowałem do niego zagadać, to odniosłem wrażenie, że mnie unika. Andres stał na mrozie nieopodal krytego blachą falistą domu i wpatrywał się w okno w suterenie. Nic przez nie nie widział, ale nie potrafił znaleźć w sobie na tyle odwagi, by podejść bliżej. Ponad pół roku wcześniej przyszedł tu za mężczyzną, o którym wspomniał policji, i widział, jak ów znika w mieszkaniu piwnicznym. Szedł za nim od bloku, w którym mieszkał, do autobusu. Mężczyzna nie zwrócił na niego uwagi. Wysiedli przy placu Hlemmur i Andres śledził go aż do tego domu. Teraz stał w bezpiecznej odległości z rękami w kieszeniach, usiłując jakoś osłonić się od północnego wiatru. Od tamtego czasu kilkakrotnie przebył drogę od placu Hlemmur i odkrył, że mężczyzna ma drugie mieszkanie przy ulicy Grettisgata. Andres wcisnął dłonie głębiej do kieszeni.

Pociągnął nosem. Oczy miał wilgotne z zimna. Przez chwilę przytupywał w miejscu, po czym się oddalił.

18

Kjartana nie było w domu, więc postanowili na niego zaczekać. Żona nauczyciela patrzyła na nich ze zdziwieniem. – Tutaj, na zewnątrz? – spytała, a na jej twarzy odmalowało się zdumienie. Erlendur wzruszył ramionami. – Czemu wy ciągle się go czepiacie? – zapytała. – To z powodu tych wydarzeń w szkole – wyjaśniła Elinborg. – Rutynowe działania. Rozmawiamy z nauczycielami i uczniami. – Wydawało mi się, że już z nim rozmawialiście. – Ale musimy porozmawiać jeszcze raz – odpowiedziała Elinborg. Kobieta patrzyła to na nią, to na Erlendura. Czuli, że najchętniej zamknęłaby im przed nosem drzwi, tak by nie musiała ich nigdy więcej oglądać. – A może weszlibyście do domu? – zaprosiła ich w końcu z oporem. – Dziękujemy bardzo – powiedział Erlendur i puścił Elinborg przodem. Dwoje dzieci, chłopiec i dziewczynka, obserwowało ich, jak wchodzą do salonu i zajmują miejsca. Erlendur wolałby raczej porozmawiać z Kjartanem na komendzie albo w szkole, lecz ten starał się ich unikać. Na komendę się nie stawił, a kiedy posłali po niego do szkoły, okazało się, że go tam nie ma. Nie odbierał telefonów. Wreszcie Elinborg zaproponowała, by pojechali do niego do domu. – Zabrał samochód do warsztatu na przegląd – żona tłumaczyła nieobecność męża. – Tak, oczywiście – odparł Erlendur. Zmierzchało już. Kiedy zapukali do drzwi, kobieta była w kuchni i przygotowywała kolację. Nie wyjaśniła im, o co chodzi z samochodem. Powiedziała, że po południu rozmawiała z Kjartanem, a potem już nie miała z nim żadnego kontaktu. Erlendur wyczuł, że kobietę zaniepokoiła wizyta policji, więc usiłował ją jakoś uspokoić, powtórzył zapewnienie Elinborg, że działają rutynowo. Kobieta nie dała się jednak łatwo przekonać i kiedy wyszła do kuchni, zabrała ze sobą komórkę. Dzieci poszły za nią, lecz zatrzymały się w drzwiach, odwróciły i z zaciekawieniem spojrzały na Erlendura i Elinborg. Policjantka uśmiechnęła się do nich. Do salonu dobiegł przytłumiony głos kobiety. Usłyszeli, jak cedzi coś przez zaciśnięte zęby. Potem umilkła. Minęła krótka chwila, nim znów do nich wyszła. Zdążyła się uspokoić.

– Kjartanowi zabrało to więcej czasu, niż się spodziewał. – Usiłowała się uśmiechnąć usprawiedliwiająco. – Będzie za pięć minut. – Dziękuję bardzo – powiedziała Elinborg. – Napiją się państwo czegoś? – zapytała gospodyni. – Poproszę kawę, jeśli już nastawiła pani ekspres – odezwał się Erlendur. Kobieta ponownie zniknęła w kuchni. Dzieci wciąż stały w drzwiach i patrzyły na przybyszów. – Teraz to chyba przesadziłeś – szepnęła Elinborg do Erlendura po długiej pauzie. Cały czas patrzyła na dzieci. – To był twój pomysł – bronił się Erlendur. – Wiem, ale czy to nie jest too much? – Tłumacz? – Erlendur zdziwił się. – Możemy wymyślić coś o nagłym wezwaniu. Nie przyszło mi do głowy, że to może być tak nieprzyjemne. A jeśli on się zjawi, to złapiemy go na zewnątrz. – Może nie powinnaś była rzucać geologii? – zakpił Erlendur. – Geologii? – Czy to nie jest dziedzina absolutnie bezproblemowa? – kpił dalej. – Przestań! – skarciła go Elinborg. Przed chwilą w samochodzie to ona go zdenerwowała. Zaczęła wypytywać o Valgerdur, o to, czy planują wspólną przyszłość, a Erlendur natychmiast stał się mrukliwy. Elinborg nie odpuściła nawet wtedy, kiedy komisarz poprosił ją, by przestała wreszcie zadawać te cholerne pytania. Pytała, czy Valgerdur utrzymuje nadal kontakty z byłym mężem, na co Erlendur musiałby odpowiedzieć twierdząco, gdyby oczywiście cokolwiek odpowiedział, i czy ma zamiar przeprowadzić się do niego kiedykolwiek, o czym on sam jeszcze nie zaczął nawet myśleć. Pytania Elinborg dotyczące jego prywatnego życia bardzo go denerwowały, podobnie jak wszelkie pytania dotyczące Evy Lind czy Sindrego Snaera. Zupełnie jakby nie mogła zostawić go w spokoju. – A może ty wolisz związek na odległość? – spytała. – Wielu uważa, że to lepsze niż mieszkanie razem. – Proszę cię, przestań – oburzył się. – Ja nawet nie wiem, czy to związek. Elinborg milczała przez chwilę, a potem zaczęła mruczeć pod nosem znany fragment wiersza Steinna Steinarra:

Kadet Jan Krzysztof w armii, Dziś wieczór spotkanie ma być, Pułkownik Valgerdur wygłosi Przesłanie Pana, jak żyć...3 I tak sobie mruczała, dopóki Erlendur nie stracił cierpliwości. – Nie wiem, co będzie – powiedział. – A ciebie nie powinno to obchodzić. – W porządku – zgodziła się, jednak nadal pomrukiwała. – Pułkownik Valgerdur wygłosi...! – wyrzucił z siebie Erlendur. – No co? – Ale się ciebie bzdury trzymają! Żona Kjartana przyniosła im z kuchni filiżanki. Jej twarz zdradzała silne zakłopotanie. Dzieci weszły za nią i stanęły bezradne w salonie, a ich mama wróciła do kuchni po kawę. I wtedy otworzyły się drzwi i wszedł Kjartan. Elinborg i Erlendur wstali z miejsc. – Czy to na pewno jest konieczne? – zapytał Kjartan, najwyraźniej zdenerwowany. – Cały dzień próbowaliśmy się z panem skontaktować – powiedziała Elinborg. Żona Kjartana wniosła do salonu dzbanek z kawą. – Co się dzieje? – zapytała męża. – Nic takiego. – Kjartan natychmiast się rozprężył. Zwrócił się do żony uspokajającym tonem: – Mówiłem ci przez telefon, że to z powodu tej napaści na chłopca ze szkoły. – Co z tą napaścią? Masz z tym coś wspólnego? – Nie – odparł Kjartan i spojrzał na Erlendura i Elinborg, jakby szukał u nich pomocy. – Rozmawiamy ze wszystkimi nauczycielami ze szkoły, jak już pani mówiłam – powtórzyła Elinborg. – Czy możemy gdzieś usiąść w spokoju? Ostatnie słowa skierowała do Kjartana. Ten jednak nie odpowiedział od razu. Przenosił wzrok na każdego po kolei, a oni czekali, aż coś powie. Wreszcie zdecydował. – Mam w piwnicy pracownię – powiedział z oporem. – Tam możemy porozmawiać. Może być? – zapytał żonę. – Zabierzcie ze sobą kawę – odparła. Kjartan uśmiechnął się. – Dzięki, kochanie. Przyjdę na górę, jak tylko państwo pójdą.

3

Wiersz opiewa interesujące życie Jona Sigurðssona (1912-1992), szefa Armii Zbawienia w Islandii. Imię Kristofer Steinarr dodał, żeby utwór lepiej się rymował.

Wziął młodsze dziecko na ręce i pocałował je, a starsze pogłaskał po głowie. – Tatuś zaraz wróci – powiedział. – Musi tylko chwilę porozmawiać z gośćmi i zaraz wraca. Jak to chwyta za serce, pomyślał Erlendur. Kjartan wskazał im drogę do piwnicy. Tam, w niedużym pomieszczeniu, urządził sobie pracownię, którą wyposażył w biurko, komputer i drukarkę. Wszędzie walały się książki i gazety. W pomieszczeniu znajdowało się tylko jedno krzesło i to on je zajął. Elinborg i Erlendur stali przy drzwiach. Kjartan, który w milczeniu prowadził ich na dół, nagle wybuchł gniewem. – Jak można nachodzić tak człowieka w jego własnym domu? – wyrzucił z siebie. – Na oczach rodziny! Nie widzieliście, jakie miny miały moje dzieci? Uważacie, że to normalne zachowanie? Erlendur milczał. Elinborg chciała mu coś odpowiedzieć, lecz Kjartan nie dopuścił jej do głosu. – Czy ja jestem przestępcą? Czy popełniłem jakąś zbrodnię, żeby zasłużyć na coś takiego? – Przez cały dzień usiłowaliśmy się z panem skontaktować – odezwał się Erlendur. – Nie odbierał pan telefonów. Postanowiliśmy sprawdzić, czy jest pan w domu. Pańska żona była tak miła i zaprosiła nas do środka. Zaparzyła kawy. I wtedy się pan zjawił. Czy to jest powód, żeby się tak unosić? Przyjechaliśmy tylko po to, żeby złapać pana w domu. I szczęśliwie nam się to udało. Czy chce pan z tego powodu złożyć na nas skargę? Kjartan rzucił im spojrzenie pełne złości. – Czego ode mnie chcecie? – zapytał. – Moglibyśmy zacząć od czegoś, co się nazywa albo nazywało Ojcowie Islandii – zaproponował Erlendur. Kjartan uśmiechnął się. – Uważa pan, że wyjaśnił już sprawę, co nie? – Nic nie uważam – odparł Erlendur. – Miałem osiemnaście lat – powiedział Kjartan. – To były błędy młodości. Może sobie to pan wyobrazić. Ojcowie Islandii! Tylko dzieciaki tak się zachowują. Młodzież udająca dorosłych. – Znam wielu osiemnastolatków, a nawet starszych, którzy nie potrafiliby przeliterować nazwy Republika Weimarska. – Było nas kilku chłopaków w ogólniaku – bronił się Kjartan. – To był taki żart.

Minęło piętnaście lat. Nie wierzę, że chcecie mi przyczepić łatkę rasisty tylko z powodu tego, co spotkało chłopca. Kjartan powiedział to z ironią, jakby jego związek ze sprawą był tak niedorzeczny, że aż śmieszny, i jakby miał ich za dwójkę tępych gliniarzy, błądzących jak dzieci we mgle. Było coś aroganckiego w sposobie, w jaki siedział, rozparty na krześle z nogami rozwalonymi na boki, i w jaki szydził z ich niewiedzy. Zachowywał się tak, jakby współczuł im, że nie mają równie wyrazistych poglądów, co on. Sprawiał wrażenie, że tragedia Eliasa była mu zupełnie obojętna. – Co miał pan na myśli, mówiąc, że taka napaść jak ta na Eliasa była tylko kwestią czasu? – spytała Elinborg. – Moim zdaniem to się rozumie samo przez się. A czego się ludzie spodziewają, wpuszczając do kraju tę hołotę? Że wszystko będzie w porządku? My nie jesteśmy gotowi stawiać czoła ich problemom. Ludzie zjeżdżają się tu ze wszystkich stron świata i rzucają się na mało płatne posady, a my udajemy, że wszystko jest cacy. Że wszystkie zwierzęta w lesie się przyjaźnią. Ale tak nie jest i tak nigdy nie będzie. Azjaci izolują się od naszego społeczeństwa, zachowują wszystkie swoje zwyczaje i tradycje i tylko się pilnują, żeby nie wżenić się w światek inny niż własny. Nie uczą się języka i oczywiście nie chodzą do szkoły. Ilu z nich jest na uniwersytecie? Większość wykrusza się po ukończeniu obowiązkowego nauczania, szczęśliwa, że nie musi ślęczeć nad jakąś gównianą historią Islandii! Nad gównianym językiem! – Widzę, że nie całkiem porzucił pan ideały Ojców Islandii – zauważył Erlendur. – No właśnie, kiedy człowiek podejmuje ten temat, to od razu robią z niego cholernego rasistę. Nic nie wolno powiedzieć. Wszyscy muszą być dyplomatami. Fajna wisienka na torcie islandzkiej kultury i tak dalej. Pieprzenie! – Myśli pan, że ten, kto napadł na Eliasa, jest z pochodzenia Azjatą? – Wyście to oczywiście zupełnie wykluczyli, prawda? – drwił Kjartan. – Czy tak samo rozmawia pan ze swoimi uczniami? – spytała Elinborg. – W ten sposób mówi pan uczniom o imigrantach? – Nie wiem, czy to jest pani sprawa – odparł Kjartan. – Popiera pan konflikt między dziećmi w szkole? – Elinborg drążyła temat. Kjartan spoglądał to na nią, to na komisarza. – Z kim wy rozmawialiście? I skąd pan wie o Ojcach Islandii? Czego właściwie szukacie? – Proszę odpowiedzieć – upomniał go Erlendur.

– Ja nic złego nie zrobiłem – powiedział Kjartan. – Jeśli ktoś coś takiego twierdzi, to łże. – Słyszeliśmy coś takiego – powiedziała Elinborg. – To jest kłamstwo. Owszem, nie popieram tego czy tamtego, ale nie tknąłem tego chłopca. Kto tak mówi? Elinborg i Erlendur milczeli. – Czy nie mam prawa tego wiedzieć? – denerwował się Kjartan. Erlendur patrzył na niego bez słowa. Sprawdził policyjne kartoteki i nie znalazł na niego nic poza jednym mandatem za przekroczenie prędkości. Facet nigdy nie miał żadnych zatargów z policją. Kjartan był porządnym i pracowitym obywatelem tego kraju, głową rodziny i dobrym ojcem dla swoich dzieci. To w każdym razie zauważył Erlendur. – A jak doszedł pan do wniosku, że jest lepszy od innych? – Wcale tak nie uważam. – A ja to dostrzegam we wszystkim, co pan robi i mówi. – Czy to jest w ogóle pańska sprawa? Erlendur patrzył na niego. – Nie, ani trochę. Ragnar, na którego w szkole mówiono Raggi, siedział naprzeciwko Sigurdura Olego w salonie w swoim domu. Obok niego siedziała zmartwiona matka, rozwódka. Ragnar był najstarszy z trojga rodzeństwa. Kobieta harowała, żeby samodzielnie utrzymać rodzinę. Zanim jej syn wrócił do domu, przez chwilę rozmawiała z Sigurdurem Olim. Niełatwo utrzymać trójkę dzieci, powiedziała. Zupełnie jakby z góry się usprawiedliwiała. Sigurdur Oli odpowiedział jej jedynie wyświechtaną formułką o rutynowych działaniach policji i o funkcjonariuszach rozmawiających z wieloma dziećmi ze szkoły. Kobieta spokojnie przyjęła to do wiadomości, ale skoro już policja pofatygowała się do niedużego mieszkania w suterenie, wynajmowanego przez nią za ogromne pieniądze od bogatej baby z parteru, do której należał cały dom i co najmniej trzy futra, wolała powiedzieć więcej niż mniej. Była bardzo gruba i miała krótki oddech, bo niemal bez przerwy paliła. W mieszkaniu cuchnęło dymem. Przez ten czas, który spędził w środku, Sigurdur Oli ani razu nie widział pozostałej dwójki dzieci. Wszędzie walały się brudne ciuchy, ulotki reklamowe i gazety. Matka zgasiła papierosa. Sigurdur pomyślał o swoim ubraniu. Przez długi czas będzie śmierdziało papierosami. W pierwszej chwili Raggi przestraszył się na widok policjanta w domu, ale szybko się

opanował. Był wysoki jak na swój wiek, miał gęste, czarne jak smoła włosy, trądzik, zwłaszcza wokół ust, i sprawiał wrażenie podenerwowanego. Sigurdur zaczął od pytań ogólnych na temat szkoły, atmosfery, nauczycieli, starszych kolegów i spokojnie zmierzał do sprawy imigrantów oraz Nirana. Raggi odpowiadał przeważnie monosylabami. Był grzeczny. Jego matka nie wtrącała się do rozmowy, siedziała tylko i odpalała papierosa od papierosa, i popijała kawą. Dopiero wróciła z pracy, kiedy Sigurdur Oli zadzwonił do drzwi. Zaparzyła mocnej i dobrej kawy. Sigurdur czekał, aż zaproponuje mu kolejną filiżankę. Kiedyś pijał wyłącznie herbatę, ale Bergthora nauczyła go delektować się kawą. Świetnie znała gatunki czarnego naparu. – Jak ci się podoba Kjartan, nauczyciel islandzkiego? – spytał. – W porządku jest – odparł Raggi. – Nie lubi kolorowych, co nie? – Może i nie – odpowiedział chłopak. – A jak to się objawia? Mówi coś, daje im coś do zrozumienia? – Nie, tak tylko. – Tylko jak? – Nijak. – Znałeś Eliasa? – Nie. – A jego brata Nirana? Raggi nerwowo poruszył się na krześle. – No. Sigurdur Oli miał wspomnieć o Karim, ale się powstrzymał. Nie chciał, by chłopak się domyślił, że przychodzi właśnie od niego. – Dobrze? – Tak sobie – odparł Raggi. – Co to znaczy? – Jemu się wydaje, że jest jakiś ważny. – W jakim sensie? – Nazywa nas Eskimosami. – A jak wy na niego mówicie? – Idiota. – Wiesz, co spotkało jego brata? – Nie.

– A możesz mi powiedzieć, gdzie byłeś, kiedy na niego napadnięto? Raggi zastanowił się. Najwyraźniej nie spodziewał się tego pytania i Sigurdur Oli pomyślał sobie, że chłopak musi być niezwykle odporny, jeśli jest w stanie aż tak nad sobą panować. Ale w końcu padła odpowiedź. – Byliśmy w centrum handlowym Kringlan, ja, Ingvar i Danni. To się zgadzało z relacjami Ingvara i Daniela, z którymi Sigurdur Oli zdążył porozmawiać wcześniej. Obaj zaprzeczyli, by brali udział w napaści na Eliasa, nie mieli pojęcia o handlu narkotykami na terenie szkoły i opowiedzieli o drobnych konfliktach z uczniami pochodzącymi z Azji. Cała trójka znana była ze złego zachowania, stąd też niecierpliwie czekano, aż skończą naukę na wiosnę i opuszczą szkołę. Prześladowali innych uczniów, a szczególnie dali się we znaki na przełomie roku. Dwóch z nich zawieszono wówczas na tydzień w prawach ucznia za zorganizowanie groźnych wybuchów przed szkołą i na jej terenie. Wykorzystali do tego pozostałe po szaleństwach noworocznych fajerwerki, petardy i rakiety, które dodatkowo uzbroili. Jeden z chłopców odpalił rakietę na szkolnym korytarzu, a wybuch był tak duży, że dwie wielkie szyby rozsypały się w drobny mak. Sytuacja była bardzo niebezpieczna, ale na szczęście działo się to podczas lekcji, więc nikogo nie było na korytarzu i nikt nie ucierpiał. – Kiedy widziałeś Eliasa po raz ostatni? – zapytał Sigurdur Oli. – Eliasa? A bo ja wiem. Ja go w ogóle nie znałem. W ogóle go nie spotykałem. – Często walczycie z Niranem w szkole? – Nie, tak tylko, oni zawsze szpanują. Raggi umilkł. – Imigranci? – spytał Sigurdur Oli. – Islandia ma być dla nas. Dla Islandczyków. A nie dla jakichś obcokrajowców. – Wiemy, że między grupami dochodziło do walk – powiedział Sigurdur Oli. – Wiemy, że coś takiego może czasem mieć poważne konsekwencje. Nie tylko tu. Ale wiemy też, że to nie zostawia głębokich śladów. Zgadzasz się ze mną? – Ja... ja tam nic nie wiem. – Ale potem stało się to z Eliasem. – No. – Myślisz, że to ma jakiś związek z tymi waszymi kłótniami? – Nie wiem. Na pewno nie. To znaczy... my nic takiego nie robimy. Nigdy byśmy nikogo nie zabili. To bez sensu. Nic takiego nie robimy. Nic takiego nie ma miejsca. – Jesteś pewien?

W czasie ich rozmowy matka w milczeniu paliła papierosa. Teraz wtrąciła kilka słów. – Myśli pan, że to mój Raggi napadł na tego chłopca? – spytała, jakby dopiero zorientowała się, po co policjant zjawił się w jej domu i po co zadaje tyle pytań o konflikty na tle rasowym w szkole. – Ja nic nie myślę – odparł Sigurdur Oli. – Wiesz coś na temat sprzedaży narkotyków w szkole? – skierował pytanie do Raggiego. – Raggi nie ma nic wspólnego z żadnymi narkotykami – natychmiast odezwała się matka. – Nie o to pytałem – zauważył Sigurdur Oli. – Nic nie wiem o żadnych narkotykach w szkole – odpowiedział Raggi. – Ty tylko odpalasz fajerwerki na korytarzu – zauważył policjant. – Ja... – zaczął Raggi, lecz matka mu przerwała. – On już za to został ukarany. A to nawet nie on był sprawcą największych zniszczeń. – A czy to możliwe, że ktoś handluje narkotykami i ktoś inny jest mu winien pieniądze, i ten dług powoduje coś takiego, co przydarzyło się Eliasowi? – spytał Sigurdur Oli, który nagle zrozumiał matkę usprawiedliwiającą zachowanie własnego syna. Raggi nie odpowiedział od razu. – Nikt w szkole nie sprzedaje żadnych narkotyków – powiedział po chwili. – Czasem tylko jacyś dilerzy kręcą się koło szkoły. Albo przychodzą na zabawy. Tylko tyle. O niczym innym nie wiem. Mnie nikt nic nie próbował sprzedać. – A wiesz, co się stało Eliasowi? – Nie. – Wiesz, kto na niego napadł? – Nie. – Wiesz, gdzie był Niran tego dnia, kiedy napadnięto na jego brata? – Nie. Widziałem tylko, jak Kjartan rzucił nim o ziemię. – Ten nauczyciel islandzkiego? – Niran porysował jego samochód. Cały bok. Kjartan wpadł w szał. Sigurdur wbił wzrok w Raggiego. Przypomniały mu się słowa Kariego na temat Kjartana i Nirana. – Możesz to powtórzyć? Raggi poczuł, że powiedział coś, co może mieć znaczenie, i natychmiast zaczął się wycofywać. – To znaczy ja tego nie widziałem, słyszałem tylko o tym – zaczął kręcić. – Ktoś

powiedział, że on rzucił się na Nirana, bo Niran porysował mu cały bok samochodu. – Kiedy? Kiedy to było? – Rankiem tego dnia, kiedy umarł tamten chłopak. – Jeszcze kawy? – spytała matka, wydmuchując kłęby dymu. – Dziękuję bardzo, może kropelkę – odparł Sigurdur Oli, wyjmując telefon. Wybrał numer Erlendura. – I co dalej? – zapytał Raggiego. – Nie wiem – odparł chłopak. – Ja tylko o tym słyszałem.

19

Poszukiwania Nirana nie przyniosły żadnego rezultatu. Wieczorem odbyła się modlitwa za duszę Eliasa, a pod jego blokiem przeszła procesja. Wiele osób wzięło udział w marszu milczenia, na którego czele stał pastor. Sunee także w nim uczestniczyła, jak również Odinn, Virote i Sigridur. Była głęboko poruszona serdecznością i solidarnością okazywaną im przez ludzi. Ale to nie sprawiło, że zaufała policji na tyle, aby powierzyć jej swojego syna. Uparcie odmawiała udzielenia informacji o miejscu pobytu Nirana, jej brat także nie chciał ujawnić kryjówki, podobnie zresztą jak i inne osoby z nimi związane. Erlendur i Elinborg też uczestniczyli w modlitwach i obserwowali procesję zmierzającą w stronę bloku. Elinborg ukryła w dłoni niewielką chusteczkę i kilka razy ukradkiem uniosła ją do twarzy. Wróciwszy do biura, Erlendur zadzwonił do Valgerdur. Wiedział, że zastanie ją w pracy. Nie zdawał sobie sprawy z tego, że podczas gdy ktoś poszedł ją przywołać do telefonu, zaczął gwizdać melodię Elinborg o kadecie Janie Krzysztofie w armii i pułkownik Valgerdur, która „wygłosi przesłanie Pana, jak żyć”. Po chwili jednak zreflektował się i zaczął złorzeczyć Elinborg. – Halo? – odezwała się Valgerdur. – Przyszło mi do głowy, żeby z tobą pogadać – powiedział. – Zaraz będę wracał do domu – dodał. – Dzisiaj pracuję całą noc – odpowiedziała Valgerdur. – Przywieźli nam na badanie krwi małe dziecko, najwyraźniej ofiarę przemocy domowej. Siedmioletni chłopiec. Już powiadomiliśmy policję i rzecznika... – Nie opowiadaj mi takich rzeczy – poprosił Erlendur. – Wybacz... ja... Valgerdur stropiła się. To zdarzało się już wcześniej. Widziała coś w pracy i chciała mu o tym powiedzieć, ale on ją zawsze powstrzymywał. Nieczęsto rozmawiał z nią na temat ciemnej strony ludzkiej natury, którą poznał, pracując jako policjant. Uważał, że to ich dwojga nie dotyczy. Zupełnie jakby chciał uchronić ich związek przed brudem tego świata. Z tym że nie miała to być ucieczka przed wszystkim, co na świecie brzydkie i złe, lecz tylko

chwilowy odpoczynek. – Chodzi o to... Kiedy człowiek całymi dniami grzebie się w tym bagnie, chciałby pogadać o czymś innym – usprawiedliwiał się. – Chciałoby się wiedzieć, że życie to coś innego i lepszego niż tylko ta cholerna makabra. – Wiecie już coś więcej w sprawie tego chłopca? – W ogóle nie posuwamy się do przodu. – Oglądaliśmy w telewizji marsz milczenia. Nie znaleźliście jeszcze brata? – Matka się boi – wyjaśnił jej Erlendur. – Ale dojdzie do siebie i wtedy nam powie. Umilkli. Erlendur lubił rozmawiać z Valgerdur. Cieszył go jej głos w słuchawce. Piękny, niski i kojący. Kiedy go słyszał, od razu czuł się lepiej. Nie wiedział, co to takiego, ale czasem po prostu tęsknił za jej głosem. Tak jak teraz. – Umarła moja koleżanka z pracy – powiedział, przerywając ciszę. – Opowiadałem ci o Marion Briem. – Tak, kojarzę nazwisko. Dziwne. – Marion zmarła wczoraj po długiej chorobie. Spodziewam się, że to była dla niej ulga. Śmierć raczej samotna. Marion nikogo nie miała. Bardzo długo była moją szefową, kilka lat temu przeszła na emeryturę. Nie dość często ją odwiedzałem. Zacząłem się nad tym głębiej zastanawiać, ale już było za późno. Niewiele osób do niej zaglądało. Ja byłem jedną z nich. Może jedyną, nie wiem. Czasem odnosiłem wrażenie, że jestem jedyny. Erlendur przerwał, a Valgerdur czekała, aż powie coś jeszcze. Nie chciała mu przeszkadzać, czuła, że on potrzebuje się wygadać. Tak minęła długa chwila i Valgerdur odniosła wrażenie, że komisarz nie miał już nic więcej do powiedzenia. – Erlendur? – rzuciła w słuchawkę, nie była już w stanie wytrzymać ciszy po drugiej stronie. – Tak, przepraszam, zamyśliłem się nad tym wszystkim. Marion prosiła mnie, żebym załatwił wszystkie jej doczesne sprawy. Już się tym zająłem. Tak to się kończy. Życie. Całe to długie życie kończy się w jakimś szpitalnym łóżku, gdzie człowiek leży sam, opuszczony. – O czym ty mówisz, Erlendurze? – Nie wiem. O śmierci. Znowu zamilkł. – Eva Lind była u mnie – powiedział po chwili. – To chyba dobrze? – Tak. A właściwie nie wiem. Wygląda lepiej. Tak długo jej nie widziałem i nagle się zjawiła. To do niej podobne. To... Kobieta się z niej zrobiła. Wyraźnie to zauważyłem. Było w niej coś... coś zupełnie innego. Myślę, że jakaś dojrzałość, spokój. Może to wszystko się

jakoś ułoży. Może ona już ma dosyć. – Wszyscy się starzejemy. – To prawda. – Czego chciała? – Myślę, że chciała mi opowiedzieć swój sen. – Tak sądzisz? – Tak, ale poszła, zanim zdążyła to zrobić. To przeze mnie, chyba kazałem jej wyjść. Myślę, że wiem, czego ona chce. Pytała mnie, co się wydarzyło, kiedy zmarł Bergur. Wydawało jej się, że śnił jej się sen z tym związany. Ale ja nie chciałem wiedzieć, co to było. – To był tylko sen – uspokoiła go Valgerdur. – Ja jej wszystkiego nie powiedziałem. Nie powiedziałem jej, dlaczego nigdy go nie odnaleziono. Różne były na ten temat teorie. A ona zupełnie jakby je znała. – Teorie? – On powinien zostać odnaleziony – powiedział Erlendur. – Ale? – Nie został. – I jakie to były teorie? – Tam jest wrzosowisko. I tam jest rzeka. – Ale nie chcesz o tym mówić? – To nie jest niczyja sprawa – powiedział Erlendur. – To stara historia, która nikogo nie powinna obchodzić. – Chcesz ją mieć tylko dla siebie. Erlendur nie odpowiedział. – Eva jest twoją córką – powiedziała Valgerdur. – Przyjdzie czas, że opowiesz jej tę historię. – To wszystko jest bardzo trudne – rzekł Erlendur. – Sprawdź, co chce ci powiedzieć. Wysłuchaj Evy. – Będę musiał – przyznał Erlendur. Wciąż jeszcze był przygnębiony. – I ciągle myślę o tym chłopcu, który leżał samotny i opuszczony na mrozie przed blokiem. Nie mam zielonego pojęcia, co się mogło wydarzyć. Zwyczajnie nie pojmuję. Chyba w życiu tego nie zrozumiem. – Tego okrucieństwa nie da się zrozumieć. – Ja... To spowodowało, że zacząłem myśleć o moim bracie. Był w podobnym wieku

co Elias, trochę młodszy. Sam. Zacząłem rozmyślać o śmierci w samotności. Marion Briem. – Erlendurze, nie ma nic, co byś był w stanie poprawić. I nigdy nie byłeś w stanie. I też nikt nigdy niczego takiego od ciebie nie wymagał. Musisz to zrozumieć. Erlendur milczał. – Pracuję dzisiaj całą noc – powtórzyła Valgerdur przepraszająco. Już zbyt długo rozmawiała przez telefon. – Tak to jest, jak się zostaje technikiem laborantem – zauważył Erlendur. – Już nie jesteśmy technikami laborantami – odpowiedziała mu Valgerdur. – Nie? To kim? – Technikami genetykami. – Co? – Czasy się zmieniają. – To co się stanie z technikami laborantami? – Nic się nie stanie, zmienimy tylko nazwę. – Technik laborant to dobra nazwa. – Nigdy więcej jej nie usłyszysz. – To okropne. Zamilkli. – Przepraszam, że cię w to wszystko wciągam – powiedział Erlendur. – Porozmawiamy później. – W nic mnie nie wciągasz – zapewniła Valgerdur. – Przestań się wygłupiać. Jutro mam wolny wieczór. – To może się zobaczymy – powiedział Erlendur. – Wysłuchaj Evy – powtórzyła na koniec. Erlendur wyszedł na korytarz i ruszył w kierunku pokoju przesłuchań. Wiedział, że siedzą tam Sigurdur Oli i Elinborg z Kjartanem. Wypytywali go o rysę na samochodzie i o jego podejrzenia, że zrobił ją Niran, jak również o napaść na chłopca. Kjartan nie został aresztowany. Kiedy Sigurdur Oli zadzwonił do Erlendura z domu Raggiego, komisarz od razu zapytał o to nauczyciela. Ten się wściekł i zrobił opryskliwy. Wykrzykiwał coś o kłamstwach i spisku, ale w końcu przyznał, że podejrzewał, iż to Niran zarysował mu lakier. Ale chłopaka nawet nie tknął. Opowieści o tym, że się na niego rzucił, były wyssane z palca. Bez sprzeciwu udał się z nimi na komendę. Sigurdur miał prowadzić przesłuchanie. Samochód marki Volvo był dosyć nowy. Kjartan jeździł nim od niecałego roku. Już był w warsztacie u kuzyna. Dokładne oględziny wykazały, że rysa została usunięta, a teraz auto

czekało na swoją kolej u lakiernika. Firma, w której Kjartan ubezpieczył wóz, zrobiła zdjęcia i było na nich widać cienką linię ciągnącą się od tylnych świateł, przez błotniki i drzwi, aż po przednie światła. Koszt usunięcia takiego zarysowania był niebagatelny i Kjartan spierał się z firmą ubezpieczeniową, która znalazła jakąś lukę w umowie działającą na jej korzyść. Na podstawie zdjęć ciężko było jednoznacznie stwierdzić, jakiego narzędzia użyto do zniszczenia lakieru. Uważano, że mógł to być nóż albo śrubokręt, a nawet klucz. Nie zdecydowano jeszcze, czy wystąpić o areszt tymczasowy dla Kjartana, który uparcie twierdził, że nie ma najmniejszego związku między uszkodzeniem samochodu a napaścią na Eliasa. Rano, kiedy wyruszał do pracy, nie widział rysy. Było całkiem ciemno i pytany o to nie był w stanie ani potwierdzić, ani zaprzeczyć, że zniszczenia dokonano na parkingu przy szkole. Jego dom znajdował się w innej dzielnicy niż szkoła, ale była to odległość zaledwie półgodzinnego marszu. Rysę spostrzegł w południe, kiedy postanowił w przerwie wyskoczyć do miasta. Powiedział, że zauważył, jak Niran z kolegą kręcą się w pobliżu parkingu, zapytał go więc, czy nie wie, skąd się wzięła rysa, ale Niran tylko mu coś niegrzecznie odburknął. Nigdy nie uderzył chłopca. Owszem, doszło między nimi do wymiany zdań, mało uprzejmej, jak przyznał Kjartan. Ale na pewno nie rzucił Nirana na ziemię. Wystarczy, żeby policja porozmawiała z chłopakiem, który był świadkiem całego zdarzenia. Erlendur otworzył drzwi i wszedł do pokoju przesłuchań. – Dlaczego nie powiedział nam pan o tym? – spytał Sigurdur Oli. – Dlaczego musimy się o tym dowiadywać z innych źródeł? – Sądziłem, że to nie ma żadnego znaczenia – odpowiedział Kjartan i spojrzał na Erlendura, który oparł się o ścianę i skrzyżował ręce na piersiach. – To absurd kojarzyć te dwa zdarzenia, rysę i napaść na chłopca. Nie rozumiem, jak możecie to łączyć? Zapytałem Nirana, czy to on zarysował mi auto, a on roześmiał mi się w twarz. Nic mi na ten temat nie powiedział. – I wściekł się pan – dopowiedział Sigurdur. – To jasne. – Kjartan podniósł głos. – Pan też by się wściekł. Myśli pan, że taki prezent to coś fajnego? – Powiedziano nam, że tego poranka w szkole był pan niezwykle agresywny. – Chodzi panu o zajście z Finnurem? – Owszem. – To nieistotne. My się zawsze kłócimy. – Czy Niran miał przy sobie jakieś narzędzie, które mogłoby świadczyć o tym, że to on

uszkodził pański samochód? – Chciałem sprawdzić, czy ma przy sobie jakiś nóż albo śrubokręt – powiedział Kjartan. – Dlatego go chwyciłem, a on się bronił. Ja nie cisnąłem nim o ziemię. Wyrwał mi się i upadł. I tak go zostawiłem. Nie udało mi się dowiedzieć, czy miał przy sobie jakiś ostry przedmiot. Przez to chcecie mnie wsadzić do aresztu? Sigurdur obserwował Erlendura, który w żaden sposób nie zareagował. – Ja nic temu chłopcu nie zrobiłem – powtarzał Kjartan. – Jeśli mnie zatrzymacie, od razu przyczepią mi łatkę mordercy. Wystarczy nawet jeden dzień. A jeśli nigdy nie znajdziecie sprawcy? Będę uchodził za mordercę do końca życia! Ja nic złego nie zrobiłem! – Poniża pan imigrantów – odezwał się Erlendur. – To coś więcej niż zła wola, to nienawiść w czystej postaci. Temu pan nie zaprzecza. Mówi pan w taki sposób, chełpi się tym, okazuje to na różne sposoby. Uważa pan, że my jesteśmy w stanie poprawić pański wizerunek? – Ale też nie możecie mnie szykanować tylko dlatego, że się ze mną nie zgadzacie! – Nikt pana nie szykanuje – powiedział Sigurdur Oli. Erlendur poprosił Sigurdura, by wyszedł z nim na korytarz. Kjartan odprowadził ich wzrokiem. – Ja nic nie zrobiłem! – krzyknął, zanim zamknęły się drzwi do pokoju przesłuchań. – Jest coś w tym, co on mówi – odezwał się Sigurdur Oli, gdy tylko znaleźli się na korytarzu. – Oczywiście – odparł Erlendur. – To byłby najgłupszy motyw zbrodni, o jakim kiedykolwiek słyszałem. Kjartan jest mocny tylko w gębie. Nie słynie z przemocy, nie ma go w naszych kartotekach. Puśćmy go. Ale przetrzymaj go do czasu, aż zostaniemy zmuszeni, by go zwolnić. – Słuchaj, nie możemy... – Dobra, niech ci będzie – powiedział Erlendur z obrażoną miną i ruszył w głąb korytarza. – Wypuść go od razu. Bergthora jeszcze nie spała, kiedy Sigurdur Oli późnym wieczorem wrócił do domu. Czekała na niego. Ostatnio niewiele przebywał w domu, nie tylko z powodu zabójstwa Eliasa, także z innych względów. Sądziła, że jej unika. Jej zdaniem, co zresztą mu powiedziała, ich związek znalazł się na rozdrożu. Nie byli w stanie począć dziecka i musieli zdecydować, co dalej. Sigurdur Oli wszedł do kuchni i nalał sobie szklankę soku. Po drodze wstąpił na

siłownię, z której wyszedł jako ostatni. Aż do zamknięcia katował się na bieżni i dźwigał ciężary. – Jakiś przełom w sprawie? – spytała Bergthora. Zjawiła się w kuchni w szlafroku. – Nie – odparł Sigurdur Oli. – Nic. Nie mamy zielonego pojęcia, co się stało. – Może to rasizm? – Nie wiem. To się dopiero okaże. – Biedne dziecko. I matka. Ona musi teraz przeżywać piekielne męki. – No. A co u ciebie? Sigurdur miał ochotę powiedzieć jej, że Elias chodził do tej samej szkoły co on i że to było dziwne uczucie znaleźć się w tym miejscu po tylu latach i zobaczyć na ścianie swoje zdjęcie z epoki disco. Ale nie zrobił tego. Nie wiedział dlaczego. Może był zbyt zmęczony. Nie na tyle jednak, by nie wpaść na siłownię, powiedziałaby Bergthora. Kiedyś z radością mówił jej o wszystkim, co się w jego życiu działo. – U mnie wszystko w porządku – odpowiedziała mu żona. – Chyba pójdę prosto do łóżka – oświadczył, wkładając szklankę do zlewu. – Musimy pogadać – powiedziała Bergthora. – A nie możemy jutro? – bąknął Sigurdur Oli. – Teraz jest jutro – odparła. – Już nieraz chciałam z tobą porozmawiać, ale nigdy cię nie ma. Zaczynam sądzić, że unikasz własnego domu. – Po prostu mam masę roboty. Czasem i u ciebie tak bywa. Oboje dużo pracujemy. Niczego nie unikam. – Jakie masz plany? – Nie wiem, Begga – zirytował się Sigurdur Oli. – Moim zdaniem to trochę zbyt duży krok. – Ludzie adoptują dzieci, to jest zupełnie normalna rzecz – przekonywała go Bergthora. – Dlaczego my nie mielibyśmy też tego zrobić? – Ja wcale nie mówię... Nie chcę się po prostu tak spieszyć. – Czego się obawiasz? – Nigdy nie wyobrażałem sobie, że będę adoptował dziecko. Nigdy nie musiałem na ten temat myśleć. To jest dla mnie zupełnie nowa i obca rzecz. Dla ciebie może nie i doskonale to rozumiem, ale dla mnie jest. – Wiem, że to duży krok. – Chyba zbyt duży – zauważył Sigurdur Oli. – Co chcesz przez to powiedzieć?

– Może nie dla wszystkich. – Chcesz powiedzieć, że może nie dla ciebie. – Nie wiem. Nie możemy się z tym przespać? – Zawsze tak mówisz. – Tak. – To idź spać! – Za długo się o to kłócimy. Dziecko, adopcja... – Masz rację. – Przytłacza mnie to. – Tak. – Nie możemy po prostu o tym zapomnieć? – Nie – odpowiedziała Bergthora. – Nie możemy.

20

Przed blokiem nadal stał policjant. Erlendur zamienił z nim kilka słów. Nic ciekawego się nie wydarzyło. Po południu lokatorzy wrócili do mieszkań i na klatce schodowej unosiły się rozmaite aromaty. Sunee cały dzień spędziła w domu. Był u niej jej brat. Policjant twierdził, że dobrze słyszał głosy dochodzące z mieszkań, słów jednak nie rozróżniał. Był już późny wieczór. Erlendur wracał do domu, ale musiał zahaczyć o kilka miejsc. Najpierw zajrzał do kostnicy przy Baronsstigur. Na miejscu zobaczył, że wydarzyło się coś strasznego. Do budynku transportowano na noszach dwa ciała przykryte białymi prześcieradłami. Ludzie gromadzili się wokół, a Erlendur nie wiedział dlaczego, dopóki nie powiedziano mu, że na drodze wyjazdowej z miasta w okolicach Mosfellssveit miał miejsce poważny wypadek. Nie słyszał wcześniejszych wiadomości. Zderzyło się pięć samochodów i trzy osoby zginęły: starsza kobieta i dwóch chłopców, jeden z nich dopiero co dostał prawo jazdy. Pod budynek podjechała karetka z ostatnim ciałem. Krewni zmarłych zjeżdżali się na miejsce, wszyscy zrozpaczeni. Posadzki umazane były krwią. Ktoś zwymiotował. Erlendur miał już odejść, kiedy natknął się na anatomopatologa. Znał go przelotnie. Facet czasem lubił sobie pożartować. Erlendur uważał, że robi to wyłącznie po to, by znaleźć ujście dla emocji związanych z ponurą pracą. Teraz jednak zeszło z niego całe powietrze. Patrzył pogubiony na Erlendura, który zapowiedział się u niego na później. – Twój chłopak jest tam, w środku. – Wskazał w kierunku zamkniętych drzwi. – Przyjdę później – powtórzył Erlendur. – Nic nie znaleźliśmy – rzucił lekarz. – Nie szkodzi, ja... – Pod paznokciami, z których dwa są złamane, znaleźliśmy błoto, ale nie sądzę, aby to było coś niezwykłego, a także włókna z ubrań. Musiała być jakaś szarpanina. Widać to po kurtce, jest porwana. Matka, zdaje się, mówiła, że rano była cała? Oczywiście będziesz mógł sobie dorobić jakieś teorie, jeśli znajdziesz właściwe ubrania. Twoi technicy sprawdzają, co to za materiał. Równie dobrze może pochodzić z jego ciuchów. – A rana? – Tu nie ma nic nowego – odpowiedział. Zdążyli już podejść z Erlendurem do drzwi, które lekarz teraz otworzył. – Rana sięgnęła aż do wątroby, więc chłopak się szybko

wykrwawił. Nie jest wielka, ostrze narzędzia, którym został pchnięty, było dość szerokie, ale niekoniecznie bardzo długie. Na razie nie wiem, co to mógł być za przedmiot. – Śrubokręt? Lekarz wykrzywił twarz. Stał w drzwiach. Potrzebowali go gdzie indziej. – Nie sądzę, raczej coś ostrzejszego. Tak naprawdę jest to bardzo drobna rana. – Ale nie została zadana przez kurtkę? – Nie, kurtkę miał rozpiętą. Narzędzie przeszło przez raczej cienki sweter i podkoszulek. Nieduży opór. Niezbyt gruby był ten jego pancerz. – Krew się rozbryznęła? – Niekoniecznie. To jest jedna pojedyncza rana i chociaż stracił dużo krwi, to przede wszystkim krwawił wewnętrznie. Napastnik wcale nie musiał pobrudzić się krwią. Ale nie można też wykluczyć, że było inaczej i że jednak musiał się umyć. Lekarz zamknął za sobą drzwi. Erlendur podszedł do zwłok i podniósł prześcieradło, którym były przykryte. Przyjrzał się niewielkiej ranie i zaczął zastanawiać nad pytaniem, które już wcześniej pojawiło się w jego głowie: czy narzędzie, którego użyto do porysowania samochodu Kjartana, posłużyło także do zabicia chłopca. Rana na boku okazała się tak niewielka, że prawie jej nie widział, ale znajdowała się w idealnym miejscu, by spowodować nieodwracalne skutki. Kilka centymetrów dalej i Elias przeżyłby napaść. Erlendur już wcześniej rozmawiał na ten temat z lekarzem, lecz ten nie chciał niczego stwierdzić na pewno. Zasugerował jednak ostrożnie, iż niewykluczone, że napastnik mógł znać się na tej robocie. Z powrotem zakrył ciało Eliasa. Zastanawiał się, jak Sunee radzi sobie ze świadomością, że Elias leży w tym ponurym miejscu. Nie minie wiele czasu, a zacznie współpracować z policją. Nie ma innej możliwości. Może uznała, że Niranowi grozi niebezpieczeństwo. Może chciała uchronić go przed wrzawą, jaka zaczęła się w społeczności imigrantów po śmierci jego brata. Może nie życzyła sobie, aby gazety i telewizje publikowały jego zdjęcia. Może nie chciała tego całego zainteresowania. I może, może Niran wiedział coś, co skłoniło Sunee do tego, by go ukryć. Kiedy Erlendur odjeżdżał, mróz był jeszcze większy, a ponury i przygnębiający gmach anatomopatologu odbijał się w oczach komisarza. Sunee otworzyła mu drzwi. Miała nadzieję, że przychodzi z jakimiś wiadomościami dotyczącymi śledztwa, ale Erlendur natychmiast jej powiedział, że nie pojawiło się nic nowego. Jeszcze była na nogach, a Virote spał w jej pokoju. Wyczuł, że jest mu wdzięczna, że nie musi być sama. Nigdy wcześniej nie rozmawiał z nią pod nieobecność brata lub

tłumaczki. Zaprosiła go do pokoju dziennego, a sama poszła do kuchni zaparzyć herbaty. Kiedy wróciła, usiadła na kanapie i rozlała napar do dwóch filiżanek. – Wszyscy ludzie wyszli na dworze – zaczęła rozmowę. – Nie chcemy tu takiej przemocy – powiedział Erlendur. – Nikt nie chce. – Dziękuję za wszystko – powiedziała. – To takie piękno. – Powiesz mi, gdzie jest twój syn? – poprosił Erlendur. Sunee potrząsnęła głową. – Nie możesz ukrywać go bez końca. – Ty znajdzie morderca – odpowiedziała. – Ja pilnuję Niran. – W porządku. – Elias dobry chłopiec. Nic nie zrobił. – Nie sądzę, aby napadnięto na niego z powodu czegoś, co zrobił. Możliwe, że został zaatakowany, ponieważ był tym, kim był. Rozumiesz? Sunee pokiwała głową. – Masz może jakieś podejrzenia, kto mógł chcieć na niego napaść? – Nie – odpowiedziała. – Na pewno? – Tak. – Dzieciaki w szkole? – Nie. – Jacyś nauczyciele? – Nie. Nikt. Wszyscy dobrzy dla Elias. – A co z Niranem? Chyba nie czuje się w tym kraju za dobrze. – Niran dobry chłopiec. Tylko zły. Nie chce mieszkanie w Islandii. – Gdzie on jest? Sunee nie odpowiedziała. – W porządku – rzekł Erlendur. – Twoja sprawa. Ale przemyśl to. Może powiesz mi jutro. Musimy z nim porozmawiać. To bardzo ważne. Sunee patrzyła na niego w milczeniu. – Wiem, że to jest dla ciebie bardzo trudne i robisz to, co uważasz za słuszne. Rozumiem to. Ale ty także musisz zrozumieć, że to jest bardzo skomplikowane śledztwo w sprawie morderstwa. Sunee milczała. – Czy Niran mówił coś na temat Kjartana, nauczyciela islandzkiego? – Nie.

– Nic o zatargu między nimi? – Nie. – A co ci powiedział? – Niewiele. Tylko się boi. Ja też. Sunee spojrzała w stronę przedpokoju, gdzie pojawił się jej brat, i wyciągnęła do niego rękę. – Nie masz nic przeciwko temu, żebym rozejrzał się trochę po pokoju Eliasa? – spytał Erlendur i wstał. – W porządku – powiedziała Sunee. Przyglądała mu się. – Ja chcę pomóc – powiedziała. – Ale ja też pilnuj Niran. Erlendur uśmiechnął się i wyszedł do przedpokoju, a następnie skierował się do pokoju chłopców. Zapalił małą lampkę na biurku. Rzucała blade światło na pomieszczenie. Nie wiedział dokładnie, czego szuka. Pokój przeszukali już wcześniej, ale nie znaleźli żadnych wskazówek co do kryjówki Nirana. Komisarz usiadł na krześle i przypomniał sobie, że przed laty inni bracia, Bergur i on, także mieli wspólny pokój nad Wschodnimi Fiordami. Rozglądał się wokół i zastanawiał nad bestialstwem, które przyczyniło się do śmierci Eliasa. Usiłował ulokować je w jakimś konkretnym miejscu związanym z przestępczością, które być może zdążył dobrze poznać, lecz wobec którego był kompletnie bezradny. Elias nie zaznał litości, nawet kiedy osunął się ranny na ziemię. Nikt mu nie pomógł, gdy resztkami sił usiłował doczołgać się do domu. Nikt go nie ogrzał, gdy zamarzał na skutym lodem podwórku. Rozejrzał się. W pokoju wszędzie porozstawiane były dinozaury różnych rozmiarów. Dwa zdjęcia przedstawiające te gady przytwierdzono do ściany nad łóżkiem za pomocą plasteliny. Groźny tyranozaur rozdziawiał paszczę nad swoją ofiarą. Na łóżku Eliasa zauważył zeszyt i sięgnął po niego. Na okładce napisano tytuł Wypracowania i imię Elias. Zeszyt wypełniony był pracami domowymi przyozdobionymi rysunkami. Chłopiec napisał o Kosmosie i opatrzył opowiadanie rysunkiem Saturna. Napisał o wyprawie do centrum handlowego Kringlan, na którą wybrał się z mamą. A jedno z wypracowań nosiło tytuł Mój ulubiony film i opowiadało o nowym filmie przygodowym, którego Erlendur nie znał. Przeczytał wypracowania pisane zgrabnym dziecinnym pismem i doszedł do miejsca, do którego doszedł sam Elias. Zdążył jedynie napisać tytuł najnowszej pracy i nic więcej. Erlendur zamknął zeszyt i odłożył go z powrotem na łóżko. Wstał. Ciekawe, kim

chłopak chciał zostać? Lekarzem? Może kierowcą autobusu? Albo gliną? Możliwości były niewyczerpane, świat nowy i pociągający. Życie dopiero się zaczynało. Wrócił do pokoju dziennego. Virote był w kuchni. – Wiesz, kim chciał zostać w przyszłości? – zapytał Sunee. – Tak – odparła. – Często to powtórzył. Długie słowo, ale ja się nauczy. – Kim? – Dinozaurologiem. Erlendur uśmiechnął się. – Kiedyś to zazwyczaj był policjant – powiedział. – Albo kierowca autobusu. Gdy wyszedł, jeszcze raz spytał policjanta na schodach, czy zauważył jakichś podejrzanych kręcących się w okolicy lub na klatce, lecz ten zaprzeczył. Komisarz zapytał też o sąsiada, Gestura, zajmującego mieszkanie naprzeciwko Sunee, ale policjant w ogóle go nie widział. – Tutaj, na piętro, nikt nie wchodził – powiedział funkcjonariusz i pożegnali się. Choć zrobił się już późny wieczór, pozostała Erlendurowi jeszcze jedna wizyta. Po południu telefonicznie umówił się ze swym rozmówcą u niego w domu. Kiedy tylko zadzwonił do drzwi, mężczyzna natychmiast mu otworzył i zaprosił go do środka. Komisarz był tu już wcześniej, ale nie czuł się dobrze w tym miejscu. Nie wiedział dokładnie dlaczego, ale raczej miało to związek z gospodarzem. Mężczyzna oglądał telewizję, lecz wyłączył odbiornik i zaproponował kawę. Erlendur podziękował, spojrzał na zegarek i odparł, że wpadł tylko na chwilę. Przeprosił, że zjawia się tak późno. Na stole zauważył zdjęcie małżonków zrobione w dniu ślubu. Oboje byli uśmiechnięci. Poszli do fotografa, zanim zaczęło się przyjęcie weselne, i napstrykali zdjęć w pięknych strojach. Ona trzymała w ręku nieduży bukiecik. – Nie cieszy się pan dobrą opinią wśród swoich byłych – zagaił Erlendur. – Niedawno miałem okazję z nimi rozmawiać. – To akurat mnie nie dziwi – odparł. Komisarz potrafił zrozumieć, dlaczego ten mężczyzna miał tak duże powodzenie. Był facetem szczupłym, schludnym, o miłej powierzchowności. Miał ciemne włosy i piwne oczy, drobne dłonie oraz piękną, oliwkową karnację. Ubierał się ze smakiem, który był zupełnie obcy Erlendurowi. Mieszkanie wypełniały piękne, modne meble, kuchnia była przestronna i nowoczesna, a na podłodze leżały najdroższe wykładziny. Na ścianach wisiały grafiki. Jedyne, czego brakowało, to choć drobnego dowodu prawdziwego życia.

Erlendur zastanawiał się, czy nie powinien opowiedzieć mu o najprawdopodobniej ostatnich telefonach jego żony. Mężczyzna miał prawo o nich wiedzieć. Jeśli przeczucia Erlendura były prawdziwe, jego żona żyje, a taka wiadomość zapewne by go ucieszyła. Komisarz sam do końca nie wiedział, dlaczego nie mówi mu wszystkiego. Była w tym jakaś złośliwość, którą nie do końca rozumiał. – Jasne – powiedział Erlendur. – Jedna z nich mówiła, że groził jej pan, że ją zabije. Powiedział to wprost, jakby przekazywał wiadomości o pogodzie, ale facet nawet nie mrugnął powieką. Może się tego spodziewał. – Silla jest lekko szurnięta – powiedział po krótkim namyśle. – Zawsze taka była. – A więc sprawa nie jest panu obca? – To jest coś, co człowiek po prostu mówi, sam pan na pewno kiedyś coś takiego powiedział. To nic nie znaczy. – Ona twierdzi inaczej. – Czyżby jakoś szczególnie zaczął mi się pan przyglądać w związku z tą sprawą? Myśli pan, że ja jej coś zrobiłem? Mojej żonie? – Nie mam poję... – Przecież to jest zaginięcie! – przerwał mu mężczyzna. – Ja jej nic złego nie zrobiłem. To jest normalne zaginięcie! – Nigdy nie słyszałem o czymś takim, co się nazywa normalne zaginięcie – odparł Erlendur. – Przecież pan wie, o co mi chodzi. Niech pan nie traktuje każdego mojego słowa jak czegoś podejrzanego. Komisarz wiedział, co tamten ma na myśli. Normalne zaginięcie. Czy gdziekolwiek indziej na świecie użyto by takiego sformułowania? – myślał. Być może to historia nauczyła ludzi nie przejmować się zanadto zaginięciami. – W tym wszystkim nie ma nic normalnego – powiedział Erlendur. Erlendur zastanowił się. Sprawy przybrały obrót, którego już nie można było zmienić. Od tej pory wszystko miało być zupełnie inne, poważniejsze. – Groził pan, że ją zabije? – zapytał Erlendur. Mężczyzna przyglądał mu się z wściekłością. – A pan prowadzi w tej sprawie takie samo śledztwo jak w sprawie morderstwa? – odpowiedział pytaniem. – Dlaczego wyszła z domu? – Wiele razy wam mówiłem, nie mam pojęcia, co się stało. Wróciłem do domu, a jej

nie było! Tylko tyle wiem. Musicie mi uwierzyć. Ja nic jej nie zrobiłem i uważam, że to bezczelność sugerować co innego! Mężczyzna zrobił krok w stronę Erlendura. – Mówię poważnie – powtórzył. – To bezczelność! – Musimy wziąć pod uwagę wszystkie możliwości – wytłumaczył mu Erlendur. – Powinien pan to zrozumieć. Szukaliśmy jej bardzo długo, przeczesaliśmy wody przybrzeżne, ogłaszaliśmy jej zaginięcie w prasie i w telewizji. Ona wcale nie ma ochoty wyjść z ukrycia. Niewykluczone też, że nie żyje. A jeśli ludzie w ten sposób znikają, to znaczy, że naprawdę czują się źle, tak źle, iż są w stanie popełnić jakąś głupotę. Czy pańska żona źle się czuła? Dlaczego? Czy coś pan jej zrobił? Czy była niezadowolona ze swojego losu? Czy żałowała tego wszystkiego? Żałowała zdrady, rozwodu, ślubu? Tęskniła za swoimi dziećmi? Czy to wszystko było jednym wielkim śmiertelnym aktem rozpaczy? – Rozmawiał pan z jej przyjaciółkami, prawda? – spytał mężczyzna. Erlendur nie odpowiedział. Do tej pory w całym śledztwie nie był aż tak obcesowy, ale te telefony wszystko zmieniły. – One są stuknięte! – kontynuował gospodarz. – Nigdy za nimi nie przepadałem, a one nigdy nie lubiły mnie. Czego się pan spodziewa? – Miała depresję – powiedział Erlendur. – Tęskniła za swoją poprzednią rodziną i sądziła, że pan zaczął ją zdradzać. – Bzdury! – Ma pan nową? – spytał Erlendur. – Nową? O co panu chodzi? – Czy zaczął pan ją zdradzać? – Nie wiem, o czym pan mówi. – Jej przyjaciółki twierdzą, że zaczęła podejrzewać, że pojawiła się nowa kobieta – powiedział Erlendur. – To prawda? – To jakieś brednie! Nie ma żadnej nowej kobiety. Erlendur głęboko wciągnął powietrze. – W ciągu ostatnich dni wydzwania do mnie kobieta, która nie chce się przedstawić – powiedział wreszcie. – Jest bardzo przejęta, wie, że prowadzę śledztwo, ale nie ma dość odwagi, żeby się ujawnić. Nie wiem, czy się boi, czy nie może tego zrobić. Nie bardzo też potrafię wyłuskać jakiekolwiek istotne informacje z tych rozmów, bo zawsze gdy dzwoni, jest bardzo roztrzęsiona, pewnie najpierw przekonuje siebie, że jest odważna, ale kiedy dochodzi do rozmowy, traci pewność siebie i szybko się wycofuje i rozłącza.

– To ona? – zapytał mężczyzna, kompletnie zszokowany. – Kontaktowała się z panem? Czy ona... czy ona żyje? Wszystko z nią w porządku? – O ile to jest pańska żona – powiedział Erlendur, który szybko zaczął żałować, że wspomniał o tych telefonach. Powinien z tym jeszcze trochę poczekać, powinien jeszcze chociaż raz jej wysłuchać i namówić na spotkanie, na którym miałaby szansę wyjawić prawdę. – O ile? – mężczyzna zdziwił się. – O ile to jest moja żona? Nie ma pan pewności? – Mogę się tego tylko domyślać – powiedział Erlendur. – Ale to nic nie znaczy. – Mój Boże! Co ona sobie myśli? I co... co ona mówi? Dlaczego to robi? – Czyżbyście coś razem knuli? – zapytał Erlendur. – Knuli? Nie, a ona tak twierdzi, że coś razem knujemy? Tak mówi? – Nie – Erlendur usiłował okiełznać nieco rozgorączkowanie mężczyzny. – Ona niewiele mówi. Ona... Już miał powiedzieć, że jedyne, co ta kobieta robi, to płacze w słuchawkę, ale się rozmyślił. – To co... co ona mówi? Dlaczego do pana wydzwania? – Ta kobieta cierpi – powiedział Erlendur. – To oczywiste, kiedy człowiek z nią rozmawia. Ale niczego mi nie chce powiedzieć. Czy może mi pan wyjaśnić, o co tu chodzi? Czy wie pan coś więcej niż to, co do tej pory mi pan wyjawił? – Dlaczego ze mną nie rozmawia? – dziwił się gospodarz. Erlendur w milczeniu przyglądał się mężczyźnie. Sam chciałby zadać mu to pytanie. Dlaczego ona z tobą nie rozmawia? – Ja jej nic złego nie zrobiłem! – wykrzykiwał gospodarz. – To zwyczajne kłamstwo! Ja jej wcale nie zdradzam. Tak, zdarzało mi się, owszem, ale teraz tego nie robię. Musi pan to zrozumieć! Musi mi pan uwierzyć! – Nie mam pojęcia, czemu miałbym panu wierzyć – odparł Erlendur. – Musi mi pan uwierzyć – powtórzył gospodarz, starając się, by zabrzmiało to jak najbardziej szczerze. – To mogłaby być również nowa kobieta, z którą pan jest w zmowie – zauważył Erlendur. – Udowodnił pan, że jest zdolny do zdrady. Taka jest prawda. I teraz wpada pan w stare koleiny, poznaje nową kobietę. Macie tę wspólną malutką tajemnicę. Pańska żona odkrywa prawdę. I znika. – Brednie jakieś – oburzył się mężczyzna. – Nowa kochanka się denerwuje. Gnębią ją wyrzuty sumienia. Dzwoni do mnie i...

– Co pan wymyśla? – jęknął gospodarz. – Czy pytanie nie powinno raczej brzmieć: co pan wymyślił? – Nigdy nikomu nie groziłem śmiercią – powiedział mężczyzna. – To kłamstwo! – Czy zdradzał pan swoją żonę? – zapytał Erlendur. – Czy dlatego od pana odeszła? Mężczyzna nie odpowiedział. Żaden z nich nie usiadł na kanapie i teraz stali naprzeciwko siebie, patrząc sobie prosto w oczy. Erlendur widział, jak w gospodarzu wzbiera gniew. Udało mu się go rozwścieczyć. – To nowa kochanka do niej zadzwoniła? – zapytał Erlendur. – Pan w ogóle nie wie, co pan pieprzy – wycedził mężczyzna przez zaciśnięte zęby. – Czasem się to zdarza. – Brednie! – To w ten sposób pańska żona dowiedziała się o zdradzie? – Myślę, że powinien pan już pójść – wyrzucił z siebie mężczyzna. – To nie jest normalne zaginięcie, prawda? – spytał Erlendur. – Proszę wyjść – odparł gospodarz. – Musi pan wiedzieć, że mamy tu do czynienia z czymś, co jest bardzo zagmatwane i niejasne. – Nie mam panu nic więcej do powiedzenia. Proszę wyjść! – Ja mogę sobie pójść – odparł Erlendur. – Ale ta sprawa nigdzie nie pójdzie. Nie pozbędzie się pan jej. Prędzej czy później prawda wyjdzie na jaw. – To jest prawda! – krzyczał mężczyzna. – Nie mam bladego pojęcia, co się stało. Spróbuj to zrozumieć. Spróbuj to zrozumieć, człowieku! Ja nie mam pojęcia, co się stało! Kiedy Erlendur wreszcie wrócił do domu, usiadł w swoim fotelu i wygodnie osunął się na oparcie. Potrzebował chwili odpoczynku. Nie zapalał światła. Patrzył przez okno. Jego myśli krążyły wokół Evy Lind i snu, który chciała mu opowiedzieć. Stanął mu przed oczami koń usiłujący wydostać się z bagna. Z szeroko otwartymi oczami i rozszerzonymi chrapami. Usłyszał plaśnięcie, kiedy udało mu się uwolnić nogę, ale po chwili zatopił się głębiej. Pragnął spokoju ducha. Pragnął ujrzeć gwiazdy na bezchmurnym niebie. Chciał odnaleźć w nich pewność istnienia czegoś większego i ważniejszego niż jego własna świadomość, pewność istnienia nieskończoności czasu i przestrzeni, gdzie mógłby na chwilę uciec.

Rodzinie było ciasno w niedużym domu, który teraz popadł w ruinę. Bracia mieli dla siebie tylko jeden pokój. Rodzice spali w drugim, a poza tym była jeszcze przestronna kuchnia z małą spiżarnią i niewielki salonik ze starymi meblami i zdjęciami rodzinnymi, których część wisiała teraz w mieszkaniu Erlendura. Co kilka lat wyjeżdżał na wschód i spał w ruinach czegoś, co niegdyś było jego domem rodzinnym. Stamtąd szedł pieszo lub jechał konno na wrzosowisko, gdzie sypiał pod gołym niebem. Cieszyły go te podróże w pojedynkę. Czuł, jak powoli ogarnia go głęboka samotność na szlaku dzieciństwa, wśród miejsc i chwil z przeszłości, które wciąż mocno w nim tkwiły i za którymi tak bardzo tęsknił. Wiedział, że te miejsca i chwile żyją tylko w jego wspomnieniach. Kiedy odejdzie, nic nie zostanie. Będzie tak, jakby to wszystko nigdy nie istniało. Na przykład tamten wieczór, kiedy razem z Bergurem leżeli po ciemku w swoim pokoju. Nie mogli zasnąć, czuli jakiś niepokój. Usłyszeli, jak przed dom zajeżdża auto. Ktoś otworzył drzwi wejściowe i doleciały ich głosy rodziców witających przyjezdnego i zapraszających go do środka. Rozległ się niski głos przybysza, lecz go nie znali. O tak późnej porze wizyty nie zdarzały się często. Bracia nie odważyli się wyjść z pokoju, ale Erlendur uchylił lekko drzwi i zaczęli podglądać. Widzieli kawałek kuchni, nogi gościa założone jedna na drugą, czarne, solidne buty i czarne spodnie. Dostrzegli jego rękę opartą o blat kuchennego stołu, wielką dłoń z grubymi palcami i złotą obrączkę na jednym z nich. Nie słyszeli treści rozmowy. Ich matka stała koło stołu zwrócona do nich plecami. Widzieli także ramię ojca siedzącego naprzeciwko gościa. Erlendur podszedł do okna i przyjrzał się samochodowi. Nie rozpoznał marki, takiego auta nigdy wcześniej nie widział. Postanowił zakraść się do przedpokoju. Chciał iść sam, ale Bergur zagroził, że go wyda, jeśli nie pozwoli mu iść ze sobą. Ostrożnie otworzyli więc drzwi i po cichu wyszli razem z pokoju. Mama ich nie zauważyła, tata i gość zniknęli im z oczu. Erlendur wreszcie mógł rozróżnić słowa. Głęboki głos gościa stał się wyraźniejszy, słowa zaczęły być zrozumiałe i układały się w zdania. Gość mówił spokojnie, czysto, jakby chciał, aby to, co ma do powiedzenia, wywarło odpowiednie wrażenie. Erlendur czuł zapach, który zjawił się wraz z mężczyzną, dziwny słodki aromat unoszący się w powietrzu. Przysunął się bliżej. Bergur posuwał się za nim i tak bardzo starał się nie hałasować, że uklęknął i pełzł na czworakach w swojej pasiastej piżamie. Erlendur miał wtedy siedem lat i po raz pierwszy usłyszał o najpotworniejszej ze wszystkich zbrodni. – ... co oznacza, że nie można tego wykluczyć – powiedział przybysz. – A kiedy to się stało? – spytała matka.

– W porze kolacji. Morderstwo najprawdopodobniej zostało popełnione po południu. Widok był przerażający. Stracił rozum. Kompletnie stracił rozum i wpadł w szał tam w pokoju. – Nożem do filetowania ryb? – szepnął ojciec. – Z tymi przyjezdnymi nigdy nie wiadomo – tłumaczył gość. – Pracował w przetwórni od dwóch miesięcy. Powiadają, że był nad wyraz spokojny. Małomówny, nie narzucał się. – Biedna dziewczyna – westchnęła matka. – Jak mówię, nie zauważyliśmy, żeby w okolicy kręcili się jacyś obcy – powiedział ojciec. – Czy to możliwe, że ukrył się gdzieś w pobliżu? – spytała matka i Erlendur wyczuł, że jest przejęta. – Jeśli będzie chciał przejść przez góry na piechotę, to niewykluczone, że pójdzie tędy. Taki wariant ucieczki jest prawdopodobny. Chcieliśmy was ostrzec. Widziano, że kieruje się w tę stronę. Będziemy oczywiście patrolować wszystkie drogi, ale nie wiadomo, czy to coś da. – To co mamy robić? – zapytał ojciec. – Boże wszechmogący! – Erlendur usłyszał szept matki. Odwrócił się do Bergura, który był za jego plecami, i dał znak, aby zachował absolutną ciszę. – Złapiemy go – powiedział gość, schowany za kuchennymi drzwiami. Erlendur patrzył na jego solidne, czarne buty. – To tylko kwestia czasu. Już jadą do nas posiłki ze stolicy. Pomogą nam. Ale to prawda, to straszne, że coś tak potwornego dotarło i do tego spokojnego zakątka. – Dobrze, że przynajmniej wiecie, kto to był – zauważył ojciec. – Na noc zamknijcie dom na klucz i śledźcie wiadomości – radził przybysz. – Nie chciałbym niepotrzebnie wzbudzać strachu, ale lepiej zachować ostrożność. Niewykluczone, że morderca nadal jest uzbrojony. Czyli że ma nóż. Nie wiemy, co mu wpadnie do głowy. – A ta dziewczyna? – spytała matka drżącym głosem. Mężczyzna zastanowił się chwilę, zanim odpowiedział. – Córka Siggi i Leifiego – odezwał się w końcu zza drzwi. – Nie! – jęknęła matka. – Co pan mówi? Dagga? Mała Dagga? Erlendur widział, jak mama wolno osuwa się na kuchenną ławę i z przerażeniem patrzy na przybysza. – Nie możemy nigdzie znaleźć Leifiego. Krąży gdzieś uzbrojony w sztucer. On też może się tu zjawić. Jeśli go zobaczycie, to spróbujcie przemówić mu do rozsądku. Uganiając

się za tym bandytą, pogorszy tylko sprawę. Sigga powiedziała, że odchodził od zmysłów. – Biedny człowiek – wyszeptała matka. – Doskonale go rozumiem – powiedział ojciec. Erlendur nie miał pojęcia, co począć. Zamarł w bezruchu przy drzwiach kuchennych. Bergur podniósł się z kolan i stanął obok. W przeciwieństwie do Erlendura nie rozumiał powagi sytuacji. Chciał, by brat odprowadził go z powrotem do łóżka, i włożył swoją drobną rączkę w jego dłoń. Erlendur spojrzał na niego i spróbował dać mu do zrozumienia, by wytrzymał jeszcze chwilę. Usłyszał, że ich ojciec zadaje pytania, które on sam zaczął sobie zadawać. – Czy grozi nam jakieś niebezpieczeństwo? – Nie sądzę – powiedział przybysz. – Ale strzeżonego Pan Bóg strzeże. Skoro już stało się coś takiego, to nigdy nie wiadomo. Chciałem, żebyście o tym wiedzieli. Muszę jeszcze pojechać w jedno miejsce, więc... Rozległ się stukot krzesła przesuwanego po podłodze. Gość wstał od stołu. Erlendur ścisnął mocniej dłoń brata, szybko przebiegli przez korytarz i wpadli do pokoju. Zamknęli za sobą drzwi. Słyszeli, jak rodzice żegnają przybysza przy wyjściu, a gdy podeszli do okna, zobaczyli cień zmierzający szybko w stronę samochodu. Wsiadł do środka. Silnik zaczął pracować, zapaliły się przednie światła i auto ruszyło drogą dojazdową. Bracia ponownie wyjrzeli na korytarz. Widzieli rodziców rozmawiających półgłosem. Zauważyli, że ojciec robi coś, czego nigdy wcześniej nie robił. Zamknął skrzętnie drzwi na klucz, zarówno frontowe, jak i te od pralni na tyłach domu. Matka sprawdziła okna i pozamykała wszystkie, które były otwarte. Gdy zobaczyli, że rusza w ich stronę, obaj z Bergurem rzucili się na łóżka. Zdążyli, zanim stanęła w drzwiach. Weszła do pokoju i upewniła się, że okno jest zamknięte. Potem cichutko wyszła. Erlendur nie mógł zasnąć. Słyszał szepty swoich rodziców dochodzące z kuchni, ale nie odważył się do nich wyjść. Jego brat, który niczego nie rozumiał, szybko zasnął. Erlendur leżał w ciemnościach i rozmyślał o mordercy, być może kierującym się w stronę ich domu. O ojcu dziewczyny, idącym jego tropem ze strzelbą myśliwską, pełnym gniewu, nienawiści i smutku. Nasłuchiwał przerażających dźwięków, które go otaczały. To, co kiedyś było przyjaznym szelestem blachy falistej, którą kryta była obora, przeistoczyło się w przerażający dowód na to, że ktoś krąży wokół domu. Gdy słyszał beczenie owcy, wydawało mu się, że to znak, iż zbliża się morderca. Podmuch wiatru na zewnątrz wzbudzał w nim strach. Oczyma wyobraźni widział Daggę i nóż do filetowania ryb, a umysł podsuwał wciąż nowe, okropne obrazy, aż wreszcie nabrał przekonania, że zaraz pęknie mu serce. Dobrze

znali tę dziewczynę. Mieszkała nad sąsiednim fiordem, była córką przyjaciół rodziców. Kilka razy, kiedy matka i ojciec musieli gdzieś jechać, pilnowała braci. Erlendur nigdy wcześniej nie słyszał o żadnych przestępstwach, a co dopiero o morderstwach, i nagle tego wieczoru to się zmieniło, a jego świat stał się inny, bardziej bezlitosny. Bestia ludzka kryła w sobie jakieś moce, o których istnieniu wcześniej nie miał pojęcia, coś, czego się bał i czego nie rozumiał. Następnego dnia rodzice powiedzieli im, co się wydarzyło, lecz nie zdradzili szczegółów. Tego dnia nie wychodzili z domu. Erlendur spytał, dlaczego ludzie robią coś takiego, ale rodzice nie mieli na to odpowiedzi. Ciągle zadawał pytania. Chciał zrozumieć, co się stało, nawet jeśli to było niepojęte, jednak rodzice nie potrafili mu tego wytłumaczyć. Odkrył, że mężczyzna ze złotą obrączką, w czarnych butach był wójtem. W radiu podali, że zostało popełnione morderstwo i trwają zakrojone na szeroką skalę poszukiwania sprawcy. Siedzieli w kuchni i słuchali. Erlendur widział ich rozpacz. Czuł zgrozę, smutek i spustoszenie i wiedział, że odtąd nic już nie będzie takie samo jak przedtem. Mordercę ujęto dwa dni później. Nigdy nie znalazł się w pobliżu ich domu. Schwytano go na północy, w Akureyri. Uważano za pewnik, że gdyby to ojciec dziewczyny pierwszy odnalazł tego mężczyznę, zastrzeliłby go bez litości. Wałęsał się ze strzelbą przez całą noc, aż do południa następnego dnia, kiedy to zatrzymała go policja. Był załamany. To wtedy właśnie Erlendur dowiedział się, że istnieje coś takiego jak morderstwo. Później, już jako policjant, wielokrotnie stawał twarzą w twarz z mordercami i choć tego nie okazywał, czasem czuł się w głębi duszy jak tamtego wieczoru, gdy wójt złożył im niespodziewaną wizytę, aby ostrzec ich przed człowiekiem z nożem do filetowania ryb. Komisarz siedział zatopiony we własnych wspomnieniach. Patrzył przez okno w czarną noc i pragnął zobaczyć gwiazdy. – Te ciężkie dni – powiedział do siebie. Odchylił głowę do tyłu i zamknął oczy. Te wszystkie ciężkie dni...

21

Przez sen usłyszał dźwięk telefonu. Minęła długa chwila, nim się obudził. Zasnął w fotelu i czuł to w całym ciele. Sprawdził godzinę, było dobrze po dziesiątej. Wyjrzał przez okno i przez moment nie był w stanie zorientować się, czy jest noc, czy dzień. Telefon wciąż dzwonił, więc wstał odebrać. – Śpisz? Sigurdur Oli znany był jako ranny ptaszek. W pracy zjawiał się zazwyczaj na długo przed innymi, a był już po sprincie na jednej z wielu pływalni miejskich i po solidnym śniadaniu. – Co jest? – warknął Erlendur, wciąż jeszcze nierozbudzony. – Powinienem skierować twoją uwagę na nowy gatunek musli, który właśnie dziś rano zjadłem. Dostarcza energii na cały dzień. – Sigurdur. – Tak? – Czy chcesz coś powiedzieć, zanim ja... – Rysa na lakierze – wypalił Sigurdur Oli. – Co z nią? – W ciągu kilku poprzedzających zbrodnię dni uszkodzono w ten sposób trzy inne samochody w okolicach szkoły – powiedział. – To wyszło na porannej odprawie, na której boleśnie odczuliśmy twoją nieobecność. – To takie same uszkodzenia? – Tak. Rysy na całej długości. – Wiemy, kto to zrobił? – Nie, jeszcze nie. Technicy zbadają pozostałe samochody, na których do tej pory nie położono nowego lakieru. Niewykluczone, że użyto tego samego narzędzia. I jeszcze coś. Kjartan pozwolił nam sprawdzić swoje volvo. Powiedział, że Elias nigdy do niego nie wchodził, ale pomyślałem sobie, że lepiej będzie osobiście się o tym przekonać. – Wykazuje wolę współpracy? – Erlendur zdziwił się. – fest trochę bardziej potulny – odparł Sigurdur Oli. – I jeszcze jedna sprawa. – Faktycznie prężnie dziś działasz. To ten jakiś mus?

– Musli – poprawił go Sigurdur. – Może powinniśmy bliżej przyjrzeć się związkowi Nirana i jego ojczyma. – Jak to? Erlendur już się rozbudził. Był na siebie zły, że zaspał, i miał poczucie, że Sigurdur Oli słusznie go zrugał. – Elinborg chce, abyśmy jeszcze raz porozmawiali z Odinnem. Wpadnę do niego z wizytą. Zapytam o Nirana. – Ciekawe, czy jest w domu? – Tak. Już tam dzwoniłem. – To widzimy się u niego. Odinn był zmęczony, miał zaczerwienione oczy i schrypnięty głos. Wziął urlop w pracy i od czasu do czasu zaglądał do Sunee w towarzystwie swojej matki. Przeważnie jednak siedział w domu i czekał na wieści. Zaprosił Erlendura i Sigurdura Olego do salonu i poczęstował ich kawą. – Proszę nam opowiedzieć o Niranie – powiedział Erlendur, kiedy już Odinn zajął miejsce naprzeciwko policjantów. – A co z nim? – Jaki to chłopiec? – Bardzo zwyczajny – odparł Odinn. – A czy on miałby niby coś... O co wam chodzi? – Dobrze się dogadywaliście ze sobą? – Tego bym raczej nie powiedział. W ogóle nie wtrącałem się do jego spraw. – Nie wie pan, czy chłopak nie wpadł w jakieś tarapaty ostatnimi czasy? – Specjalnie się z nim nie kontaktowałem – odparł Odinn. – Czy Niran miał jakiś szczególny powód, żeby przejawiać wobec pana wrogość? – zapytał Erlendur. Nie wiedział, czy potrafi lepiej sformułować to pytanie. Może jednak było zbyt nieudolne i niesprawiedliwe. Odinn patrzył to na jednego, to na drugiego policjanta. – Żadnej wrogości wobec mnie nie przejawiał – odpowiedział. – Między nami wszystko było w porządku. On się nie narzucał mnie, a ja się nie narzucałem jemu. – Myśli pan, że to przez pana chłopak się ukrywa? – Erlendur zadał kolejne pytanie. – Że Sunee i Niran obawiają się czegoś, co pan mógłby zrobić? – Nie, tego sobie nie wyobrażam – powiedział Odinn. – To był dla mnie oczywiście szok, kiedy Sunee mi o nim powiedziała, a potem go tu sprowadziła. Ale ja się do tego od

początku nie mieszałem i nie ma takiej potrzeby, aby musiał się przede mną ukrywać. – Dlaczego się rozwiedliście? – spytał Sigurdur Oli. – Po prostu coś się skończyło. – Nie było żadnej konkretnej przyczyny? – Różne. Jak to w zwykłych małżeństwach. Ludzie się rozwodzą i zaczynają wszystko od początku, tak to już jest. Sunee jest niezależną kobietą. Dobrze wie, czego chce. Czasami kłóciliśmy się z powodu Eliasa. Chciała, żeby mówił po tajsku. A ja twierdziłem, że to mu będzie tylko mieszać w głowie. Uważałem, że przede wszystkim musi mówić po islandzku. – Obawiał się pan, że nie będzie ich rozumiał? Że straci władzę w domu? Że zostanie wykluczony? Odinn potrząsnął głową. – Ona dobrze się tutaj czuje, czasem tylko narzeka na pogodę. Może pomagać swoim krewnym w Tajlandii i jest z nimi w ciągłym kontakcie. Chce trzymać się swoich korzeni. – Czy wszyscy tego nie chcemy? – zapytał Erlendur. Zapadła cisza. – Myśli pan, że to przez pana chłopak się ukrywa? – powtórzył Erlendur. – Absolutnie nie – zaprzeczył Odinn. – Ja mu nigdy nic złego nie zrobiłem. W kieszeni Erlendura odezwała się komórka. Chwilę zajęło mu, nim się zorientował, kto dzwoni. Rozmówca powiedział, że ma na imię Egill i że niedawno spotkali się w jego samochodzie. Nauczyciel techniki. – Ach tak, witam – powiedział komisarz, przypomniawszy sobie rozmowę w aucie. – Prawdę mówiąc, zdarza się to co jakiś czas – zaczął Egill, a Erlendur wspomniał jego gęsty zarost i woń papierosów w aucie. – W związku z tym nie wiem, czy to ma jakieś znaczenie – kontynuował nauczyciel – ale i tak chciałbym z panem porozmawiać. – O co chodzi? – zapytał Erlendur. – Co się dzieje co jakiś czas? – Zawsze ktoś kradnie noże – rzucił Egill. – Jakie noże? – Takie nożyki do strugania – wyjaśnił. – Nie wiem, czy to panu w czymś pomoże. – Co takiego? Co się stało? – Ale ja ich naprawdę pilnuję – powiedział nauczyciel, jakby nie usłyszał pytania. – Zawsze staram się dobrze pilnować nożyków. Wcale nie są takie tanie. Policzyłem je niedawno, może ze dwa tygodnie temu, a teraz zauważyłem, że jeden gdzieś zniknął. W pudełku brakuje jednego nożyka do strugania. – I?

– I nic. Nie znalazłem złodzieja ani nic podobnego. Chciałem tylko powiedzieć, że brakuje noża. Myślałem, że zechce pan o tym wiedzieć. – Oczywiście – odparł Erlendur. – Dziękuję, że mnie pan powiadomił. A kto te noże kradnie? – Jak to kto? Zapewne uczniowie. – A wie pan którzy? Udało się panu któregoś złapać? Czy to zawsze ci sami uczniowie, czy może... – A może pan wpadnie i przyjrzy się temu? – zaproponował Egill. – Cały dzień dzisiaj tu jestem. Dwadzieścia minut później Erlendur i Sigurdur Oli zaparkowali na parkingu przed szkołą. Lekcje trwały w najlepsze, nikt się po terenie szkoły nie kręcił. Egill siedział w pracowni technicznej. Dziewięciu nastoletnich chłopców wykonywało swoje zadania przy warsztatach stolarskich. Obrabiali drewno za pomocą dłut i małych pił, lecz gdy Erlendur i Sigurdur Oli weszli do sali, przerwali zajęcia. Egill spojrzał na zegarek i oznajmił uczniom, że mogą skończyć lekcję dziesięć minut przed końcem. Zdumione dzieciaki przeniosły wzrok na nauczyciela, jakby taka propozycja z jego strony była nie do pomyślenia. Potem szybko zaczęły pakować swoje rzeczy. Pracownia opustoszała w ciągu kilku minut. Nauczyciel zamknął za nimi drzwi. Dłuższą chwilę przyglądał się Sigurdurowi Olemu. – Nie uczyłem cię kiedyś przypadkiem? – zapytał i udał się w kierunku szafy w jednym z kątów gabinetu. Wyjął z niej drewnianą skrzynkę i położył ją na stole. – Wiele lat temu chodziłem do tej szkoły – odparł Sigurdur Oli. – Nie wiem, czy pan w ogóle mnie jeszcze pamięta. – Pamiętam cię – powiedział Egill. – Brałeś udział w awanturze w siedemdziesiątym dziewiątym. Sigurdur Oli spojrzał ukradkiem na Erlendura, ale ten udawał, że niczego nie usłyszał. – Tutaj trzymam noże techniczne – powiedział Egill i zaczął wyjmować je jeden po drugim ze skrzyneczki i odkładać na stół. – Ma ich być trzynaście. Nie przyszło mi do głowy, żeby to sprawdzić zaraz po tej napaści. – Nam też nie – pocieszył go Erlendur. – To nie musi nic znaczyć – powiedział Sigurdur Oli, chcąc go usprawiedliwić. – Nawet jeśli brakuje czegoś z tej pracowni – dodał. – Dzisiaj rano – ciągnął Egill – kiedy musieliśmy użyć tych nożyków, przyszedł do

mnie jeden z uczniów i powiedział, że nie ma nożyka i nie ma jak pracować. A w tej grupie było trzynaście osób i wiedziałem, że noży musi wystarczyć akurat dla każdego. Policzyłem je. Było ich dwanaście. Zebrałem je, włożyłem z powrotem do skrzynki, a skrzynkę do szafy. Przeszukałem dokładnie całą pracownię i potem zadzwoniłem do was. Wiedziałem, że jakieś dwa tygodnie temu było ich jeszcze trzynaście. To przecież nie tak dawno. – Ta szafa jest zamykana na klucz? – spytał Erlendur. – Nie, to znaczy nie podczas lekcji. A poza lekcjami szafy są u nas zamykane, tak. – I wszyscy uczniowie mają do niej dostęp? – Tak, w istocie. Do tej pory nie uważaliśmy nożyków do strugania za narzędzia zbrodni. – Ale ktoś je kradnie? – zapytał Sigurdur Oli. – To nic nowego – powiedział Egill i pogładził się po brodzie. – Stąd znikają różne narzędzia. Dłuta. Śrubokręty. Nawet piły. Zawsze coś ginie, co roku. – To czy nie powinno się zamykać szaf? – rzucił Erlendur. – Wydawać narzędzi pod jakąś kontrolą? Egill spojrzał na niego ze złością. – Przepraszam, czy to pańska sprawa? – odgryzł się. – Przecież to są noże – zauważył Erlendur. – Co więcej, noże techniczne. – Ale pracownia jest zamykana na klucz, prawda? – szybko wtrącił Sigurdur Oli. – Nożyki do strugania stają się bronią wyłącznie w rękach idiotów – powiedział Egill nie słuchając Sigurdura. – Czy zawsze musimy zginać kark przed idiotami? – Co wobec tego z... – zaczął Sigurdur Oli, lecz nie dane mu było skończyć. – Poza tym – kontynuował Egill – tutaj dzieciaki ciągle używają tych narzędzi i w każdej chwili mogą je schować do kieszeni albo do tornistra. Kiedy tylko zechcą. Trudno przez cały czas ich pilnować. – Możemy oczywiście spodziewać się, że wszyscy uczniowie uczestniczyli w zajęciach technicznych od czasu, kiedy policzył pan noże – zauważył Erlendur. – Tak – odparł Egill, czerwony na twarzy. – Między lekcjami pracownia jest zamknięta. Sam nie wychodzę, dopóki pomieszczenia nie opuści ostatni uczeń. Dla bezpieczeństwa. Zawsze zamykam za sobą drzwi na klucz i to ja otwieram je każdego ranka i po każdej przerwie. Nikt inny. Nigdy. – A sprzątający? – zapytał Sigurdur Oli. – I oni, rzeczywiście – przyznał Egill. – Ale nie zauważyłem, żeby włamywano się u nas do szaf.

– Uważa pan, że nóż najprawdopodobniej został zabrany podczas lekcji? – po raz kolejny zadał pytanie Sigurdur Oli. – Tylko niech mi pan nie mówi, że to moja wina! – Egill już niemal krzyczał, kipiąc z oburzenia. – Nie jestem w stanie upilnować wszystkiego, co tu się dzieje. To po prostu niemożliwe! Jeśli jakieś półgłówki chcą coś ukraść z pracowni, to nie jest to szczególnie trudne. I jeszcze... podejrzewam, że kradzież wydarzyła się podczas lekcji. Bo nie wiem, kiedy indziej można by to zrobić. Erlendur wziął do ręki jeden z nożyków i usiłował przypomnieć sobie, co na temat narzędzia, którym zabito Eliasa, mówił anatomopatolog. Ostrze szerokie, lecz nie bardzo długie, zapamiętał Erlendur. Nożyk do strugania był bardzo ostry, miał krótkie ostrze i szeroką nasadę przy drewnianym trzonku. Ostry jak brzytwa. Erlendur wyobrażał sobie, że nie potrzeba dużego wysiłku, aby wbić go głęboko w ludzkie ciało. Pomyślał, że takim narzędziem jak nożyk do strugania można też robić doskonałe rysy na maskach samochodów. – Jak pan sądzi, ilu uczniów można by o to podejrzewać? – zapytał. – Jeśli zakładamy, że nożyk został skradziony podczas lekcji? Egill zastanowił się. – Przypuszczam, że większość naszych uczniów – powiedział. – Musimy zrobić zdjęcie jednego z tych noży i je porozsyłać – powiedział Erlendur. – To jest ten chłopak, o którego pytał mnie pan w samochodzie? – zapytał Egill Erlendura, wskazując na Sigurdura Olego. Delikatny uśmiech pojawił się na twarzy komisarza. Doprowadził nauczyciela techniki do szału, a teraz Egill chciał mu się zrewanżować. – Idziemy – powiedział do Sigurdura Olego. – Zdążył już panu powiedzieć, co tu się stało w siedemdziesiątym dziewiątym? – kontynuował Egill. – O bójce? Byli przy drzwiach. Sigurdur Oli otworzył je i wyszedł na korytarz. – Dzięki za pomoc – powiedział Erlendur, który już odwrócił się profilem w kierunku Egilla. – Ta sprawa z nożem może mieć decydujące znaczenie w śledztwie. Nigdy nie wiadomo, co z tego wyniknie. Erlendur przeniósł wzrok na Sigurdura Olego, który zdawał się nie wiedzieć, co się dzieje, i zamknął Egillowi drzwi przed nosem. – Nudziarz – powiedział, kiedy już szli korytarzem. – Co to była za bójka? – zapytał po chwili. – Nic takiego – odparł Sigurdur Oli.

– Co się stało? – Nic, dziecinne wygłupy. Wyszli już na powietrze i skierowali się do samochodu. – Trudno mi wyobrazić sobie ciebie, jak wyczyniasz jakieś dziecinne wygłupy – powiedział Erlendur. – Poza tym nie chodziłeś do tej szkoły aż tak długo. Wpadłeś w jakieś tarapaty? Sigurdur Oli westchnął. Otworzył drzwi samochodu i usiadł za kierownicą. Erlendur zajął miejsce po stronie pasażera. – Ja i trzech innych – zaczął Sigurdur Oli. – Nie zgodziliśmy się wyjść na przerwę. To wszystko było takie niewinne. Była straszna pogoda i uparliśmy się, że nie wyjdziemy. – Błazenada – skomentował to Erlendur. – Wybraliśmy niewłaściwego nauczyciela – tłumaczył Sigurdur poważnie. – Przyszedł na zastępstwo na krótko i go nie znaliśmy. Jakoś dziwnie nas denerwował. I od tego pewnie się zaczęło. Inni chłopcy próbowali mu przeszkadzać podczas lekcji i robili mu kawały, i tak dalej. Okazało się, że facet nie ma poczucia humoru. I balonik pękł. Rzucił się na nas z wyzwiskami. Byliśmy silni i odpowiedzieliśmy mu pięknym za nadobne, ale on coraz bardziej się nakręcał i zaczął nas wyciągać z klasy, a myśmy się opierali. Dołączali coraz to nowi nauczyciele i uczniowie i zrobiła się z tego wielka bójka na wszystkich korytarzach. Ludzie doznawali obrażeń ciała. Tak jakby wszyscy naraz zaczęli się nagle wyżywać na sobie, uczniowie na nauczycielach, a nauczyciele na uczniach. Ktoś tam usiłował to wszystko uspokoić, ale się nie udało, więc wezwano policję. I sprawa trafiła do gazet. – I to wszystko przez ciebie – powiedział Erlendur. – Brałem w tym udział, a potem zawieszono mnie w prawach ucznia na dwa tygodnie – wyjaśnił Sigurdur Oli. – Całą czwórkę zresztą zawieszono i jeszcze innych, najbardziej walecznych. Mój ojciec niesamowicie się wkurzył. Erlendur nigdy wcześniej nie słyszał, by Sigurdur Oli mówił o swoim ojcu. Nigdy nie słyszał, by nawet o nim wspominał. Zastanawiał się więc, czy w ogóle ciągnąć dalej tę rozmowę. To wszystko było dla niego czymś zupełnie nowym. Nie potrafił wyobrazić sobie, aby Sigurdur Oli kiedykolwiek mógł być zawieszony w prawach ucznia. – Znaczy... ja... – Sigurdur Oli chciał jeszcze coś powiedzieć, ale nie bardzo umiał ubrać to w słowa. – To było zupełnie do mnie niepodobne. Nigdy wcześniej nie brałem w czymś takim udziału i nigdy później nie straciłem nad sobą panowania. Erlendur milczał. – Mocno poturbowałem jednego z nauczycieli – powiedział Sigurdur Oli.

– A co się stało? – To dlatego wszyscy to pamiętają. Przewieziono go do szpitala. – Dlaczego? – Mocno uderzył głową o posadzkę – powiedział Sigurdur Oli. – Ja go przewróciłem, a on od razu uderzył głową w podłogę. Na początku myślałem, że już po nim. – Nie mogłeś się dobrze czuć po czymś takim. – W tamtych czasach generalnie nie czułem się dobrze. Były różne rzeczy, które... – Nie musisz nic mówić. – Rozwiedli się – powiedział Sigurdur Oli. – Moi rodzice. Tego lata właśnie. – No cóż – odparł Erlendur. – Wyprowadziliśmy się razem z matką. Tutaj mieszkaliśmy dopiero od dwóch lat. – Dzieci zawsze bardzo cierpią, kiedy rodzice się rozwodzą. – Ty rozmawiałeś na mój temat z tym nauczycielem? – zapyta! Sigurdur Oli. – Nie. Ale pamiętał cię – odparł Erlendur. – Pamiętał tamtą rozróbę. – A o tacie coś wspominał? – spytał Sigurdur. – Niewykluczone – powiedział Erlendur ostrożnie. – Tata całymi dniami pracował. Myślę, że nigdy się nie dowiedział, dlaczego ona od niego odeszła. – A długo zanosiło się na rozwód? – zapytał Erlendur, zdumiony, że Sigurdur Oli chce z nim na ten temat rozmawiać. – Nie znam przyczyn. Właściwie to do teraz nie wiem, jak do tego doszło. Matka nie chciała o tym mówić. – Jesteś jedynakiem, prawda? Erlendur przypomniał sobie, że Sigurdur Oli wspomniał o tym kiedyś. – Dużo przesiadywałem sam w domu – odpowiedział Sigurdur. – Zwłaszcza po rozwodzie, kiedyśmy się przeprowadzili. A potem znów się przeprowadziliśmy. I potem cały czas się prze nosiliśmy. Milczeli przez chwilę. – To dziwne być tu znowu po tych wszystkich latach – powiedział Sigurdur Oli. – Mały świat to miasto. – Co on powiedział o tacie? – Nic. – Tata był hydraulikiem. Nazywano go „Syfon”. – Tak? – Erlendur udał zdziwionego.

– Egill dobrze mnie pamiętał. Od razu to zauważyłem. Ja też go dobrze pamiętam. Wszyscy strasznie się go baliśmy. – On rzeczywiście nie jest łatwy – powiedział Erlendur. – Wiem, że tak mówiono na tatę. Bo taki był. Pozwalał sobie robić z siebie jaja. Niektórzy już tak mają. Ale on uważał, że to w porządku. Nienawidziłem tego w nim. Sigurdur spojrzał na Erlendura. – Całe życie usiłuję być wszystkim tym, czym on nigdy nie był. Kobieta była drobna, miała około siedemdziesiątki i przyjęła Erlendura z uśmiechem. Gęste, kasztanowe włosy opadały jej na ramiona, a przyjazne oczy zdradzały kompletny brak zrozumienia dla jego wizyty. Był sam. Po prostu przyjechał w przerwie obiadowej, licząc na szczęśliwy traf. Mieszkała w Kopavogur, a on wiedział, że ma na imię Emma. Nic więcej nie wiedział. Przedstawił się, a kiedy usłyszała, że jest z policji, zaprosiła go do ciepłego salonu. Szybko zdjął płaszcz i rozpiął marynarkę. Na zewnątrz trzymał dziewięciostopniowy mróz. Usiedli. Wszystko tu świadczyło o tym, że mieszka sama. Wokół panowała dziwna cisza, spokój, który dowodził, że jest osobą samotną. – Zawsze mieszkała pani sama? – spytał, aby przełamać lody, aby nakłonić ją do tego, by się odprężyła. Tyle że za późno zorientował się, że jest zbyt obcesowy. Ona najwyraźniej podzielała jego obawy. – A czy to coś, czym policja miałaby się jakoś szczególnie interesować? – spytała, i to tak sprytnie, że nie miał pewności, czy nie żartuje sobie z niego. – Nie – zawstydził się Erlendur. – Oczywiście, że nie. – To czego chce ode mnie policja? – spytała kobieta. – Szukamy pewnego człowieka – powiedział. – Był kiedyś pani sąsiadem. Mieszkała pani naprzeciwko niego w bloku. Wprawdzie było to ładnych parę lat temu, tak że nie wiem nawet, czy go pani pamięta. Ale mimo wszystko postanowiłem spróbować. – Czy to przez tę okropną sprawę, o której mówili w wiadomościach? Chodzi o tego chłopca? – Nie – odpowiedział Erlendur. Uważał, że jej nie okłamuje. Nie wiedział, czego dokładnie szuka i po co ingeruje w życie tej kobiety. – To straszne wiedzieć, że coś takiego może się zdarzyć – powiedziała kobieta. – Żeby tak napadać na dziecko. To po prostu zupełnie niezrozumiałe okrucieństwo. – To prawda – zgodził się z nią Erlendur.

– W swoim życiu mieszkałam tylko w trzech miejscach – powiedziała gospodyni. Tam, gdzie się urodziłam, w tym bloku, o który panu chodzi, i tutaj, w Kopavogur. I to wszystko. O jakie lata panu chodzi? – Tak całkowicie to nie jestem pewien, prawdopodobnie mówimy tu o końcówce lat sześćdziesiątych i początku siedemdziesiątych. To była nieduża rodzina. Matka z synem. W tamtym czasie prawdopodobnie mieszkał z nimi pewien mężczyzna. Jego właśnie szukam. Ale on nie był ojcem chłopca. – A dlaczego go pan szuka? – Sprawa policyjna. – Erlendur uśmiechnął się. – Nic poważnego. Musimy zadać mu kilka pytań. Kobieta miała na imię Sigurveig. Chłopiec Andres. Emma zawahała się. – Tak? – Erlendur ponaglił ją. – Świetnie ich pamiętam – zaczęła wolno. – I pamiętam chłopca. Mama lubiła zajrzeć do kieliszka, ta cała Sigurveig. Czasem widziałam ją, jak pijana wracała do domu. Myślę, że niezbyt dbała o syna. Myślę, że nie miał łatwego życia. – A co mi pani może powiedzieć na temat mężczyzny, z którym mieszkała? – Na imię miał Rögnvaldur. Ale nazwiska nie znam. Nigdy nie słyszałam. Nie wiem, czy on czasem nie pływał na morzu. Nieczęsto przebywał w domu. Właściwie to nie potrafiłam zrozumieć, dlaczego są razem, tak bardzo się od siebie różnili. – Chce pani powiedzieć, że nie mieli się ku sobie, czy może... – Ja nie rozumiałam tego związku. Czasem słyszałam, jak się kłócą, przez drzwi, kiedy akurat byłam na klatce schodowej... Nagle urwała opowiadanie, jakby musiała coś wytłumaczyć. – Proszę tylko nie sądzić, że podsłuchiwałam. – Uśmiechnęła się lekko. – Potrafili bardzo głośno się kłócić. Pralnia była w piwnicy, więc ciągle się tam chodziło, a potem wracało do domu... – Rozumiem – powiedział na głos, ale w wyobraźni zobaczył ją, jak stoi z uchem przyklejonym do drzwi sąsiadów. – On się do niej odzywał, jakby zupełnie nic dla niego nie znaczyła. Zawsze ją poniżał, szydził z niej i znęcał się nad nią. Nie lubiłam go, ale tak naprawdę niewiele o nim mogę powiedzieć, prawie nic. Słyszałam tylko, jak się zachowywał. Jaki był. Marny człowiek. – A chłopiec? – spytał Erlendur. – Jego to jakby w ogóle nie było, biedaka. Zupełnie unikał ludzi. Odnosiłam wrażenie, że jest mu bardzo źle. Nie wiem, co to było, ale był jakiś nieszczęśliwy. Och, niektóre

maluchy są po prostu takie bezradne... – Może mi pani opisać jakoś tego Rögnvaldura? – poprosił Erlendur, kiedy kobieta urwała w pół zdania. – Nawet więcej – pochwaliła się Emma. – Wydaje mi się, że mam gdzieś jego fotografię. – Tak? – Na chodniku przed blokiem. Przyjaciółka robiła mi zdjęcie, jak stoję przed drzwiami do klatki, a potem okazało się, że on też jest na zdjęciu. Wstała i podeszła do szafy w salonie. Znalazła tam kilka albumów fotograficznych i jeden z nich wyciągnęła. Erlendur rozejrzał się po mieszkaniu. Panował w nim idealny porządek. Spodziewał się, że kobieta wkleja zdjęcia do albumów, jak tylko odbiera je po wywołaniu. A nawet je numeruje, wpisuje datę oraz sporządza krótki opis. Cóż innego miałaby robić w takim mieszkaniu w długie zimowe wieczory? – Nie miał jednego palca wskazującego – powiedziała Emma, kiedy wróciła do niego z albumem w ręku. – Kiedyś to zauważyłam. Miał wypadek. – No cóż – rzucił Erlendur. – Może coś majsterkował. Z dłoni sterczał tylko kikut. Z lewej. Emma usiadła z albumem i zaczęła szukać zdjęcia. Erlendur miał rację, zdjęcia ułożone były bardzo starannie i chronologicznie, a do tego szczegółowo opisane. Pomyślał, że każde z nich ma prawdopodobnie swoje miejsce w jej wspomnieniach. – Ja tak strasznie lubię oglądać te zdjęcia – powiedziała Emma, nieświadomie potwierdzając przypuszczenia Erlendura. – Mogą być cenne – odpowiedział. – Wspomnienia. – O, to jest tutaj. – Pokazała. – Nawet dobrze go widać na tym zdjęciu. Podała Erlendurowi album i wskazała fotografię. Zobaczył na niej Emmę, prawie trzydzieści lat młodszą, uśmiechającą się do obiektywu, szczupłą, tak samo zresztą jak teraz, w chustce na głowie i w eleganckim, zapinanym sweterku sięgającym bioder oraz obcisłych spodniach. Zdjęcie było czarno-białe. Na drugim planie widać było człowieka, na którego mówiła Rögnvaldur. Także patrzył w obiektyw, ale uniósł rękę, jakby chciał zasłonić twarz. Ale najwyraźniej zbyt późno się zorientował, że może zostać uwieczniony na fotografii. Był szczupły, miał spore zakola, dość duże i wyłupiaste oczy, delikatne brwi, a nad nimi wysokie, świadczące o inteligencji czoło. Erlendur patrzył na twarz tego człowieka i kiedy się zorientował, że widział go już kiedyś, i to całkiem niedawno, po plecach przeszły mu ciarki. Pomimo upływu lat był

zadziwiająco podobny do siebie. – Co się stało? – spytała Emma. – To on! – Erlendur westchnął. – On? – zdziwiła się Emma. – Jaki on? – Ten człowiek! Czy to możliwe? Jak pani powiedziała, że się nazywa? – Rögnvaldur. – Nie, on się nie nazywa Rögnvaldur. – No to mnie pamięć myli. Zna go pan? Erlendur podniósł wzrok znad albumu. – Czy to możliwe? – szepnął. Znów spojrzał na człowieka na zdjęciu. Nie znał go, ale był u niego w domu i wiedział, kim jest. – Czy twierdził, że nazywa się Rögnvaldur? – Tak, tak się nazywał – odparła Emma. – Nie wydaje mi się, żebym źle zapamiętała. – Nie wierzę – wymamrotał Erlendur. – Co? Co się stało? – Kiedy go spotkałem, nie nazywał się Rögnvaldur – odpowiedział jej Erlendur. – Spotkał go pan? – Tak, spotkałem tego człowieka. – I co? Jeśli nie nazywał się Rögnvaldur, to jak? Erlendur nie odpowiedział jej od razu. – To jak się nazywał? – powtórzyła Emma. – Nazywał się Gestur – odparł Erlendur zamyślony. Wpatrywał się w zdjęcie sąsiada Sunee z piętra, mężczyzny, który zaprosił go do siebie i który znał zarówno Eliasa, jak i Nirana.

22

Erlendur był obecny podczas otwarcia mieszkania Gestura, które znajdowało się na piętrze Sunee. Towarzyszyła mu Elinborg. Późnym popołudniem sąd okręgowy wydał nakaz rewizji. Według relacji policjantów, którzy czuwali na klatce schodowej od czasu znalezienia zwłok chłopca na podwórzu przed blokiem, mieszkaniec przedostatniego piętra zajmujący lokal naprzeciwko Sunee nie pokazał się ani razu. Tylko Erlendurowi udało się z nim spotkać i porozmawiać. Potem ślad po nim zaginął. Nie było potrzeby wyważania drzwi. Gestur wynajmował mieszkanie, podobnie jak inni mieszkańcy klatki, więc Erlendur postarał się o zapasowy klucz. Kiedy nikt nie zareagował na dzwonki do drzwi i pukanie i wszelkie dokumenty zostały zebrane, komisarz włożył klucz do dziurki i otworzył mieszkanie. Wiedział, że wszystko, czym dysponuje, to słowa Andresa o pedofilu mieszkającym w tej dzielnicy, a Andres był znakomitym kłamcą, lecz tym razem Erlendur skłonny był mu uwierzyć. Komisarza zaniepokoiło coś w zachowaniu Andresa, kiedy ten wspominał o tym człowieku. Zabliźniony lęk, który znów dał o sobie znać. Od czasu poprzedniej wizyty w mieszkaniu nic się nie zmieniło, poza tym że ktoś najwyraźniej solidnie je wyczyścił, używając do tego sporej ilości płynu do czyszczenia. W powietrzu wciąż unosił się jego zapach. Kuchnia lśniła jak lustro, podobnie jak łazienka. Dywan w salonie najwyraźniej niedawno odkurzono, a sypialnia Gestura wyglądała, jakby nikt nigdy w niej nie spał. Tym razem Erlendur zauważył, jak ubogo wyposażone było to mieszkanie. Kiedy był tu poprzednio, odniósł wrażenie, że jest większe niż mieszkanie Sunee, choć oba były dokładnie takie same. Stał pośrodku salonu i chyba odkrył przyczynę tego złudzenia: mieszkanie Gestura było bardzo oszczędnie umeblowane. Był tu wieczorem, kiedy już zapadał zmierzch, a Gestur zapalił tylko jedną lampę, ale już wtedy odczuł jakąś pustkę. Ścian nie zdobiły żadne zdjęcia ani obrazy. W salonie znajdowały się tylko dwa fotele i nieduży stolik – - ława oraz stół jadalniany z trzema krzesłami. Stał tu także regał, a w nim poustawiane były zagraniczne czytadła. W sypialni znajdowało się jedynie łóżko i pusty stolik nocny. W kuchni trzy talerze, trzy szklanki i sztućce na trzy osoby, nieduża patelnia i dwa garnki różnej wielkości. Wszystko dokładnie umyte i na swoim miejscu. Erlendur rozejrzał się po mieszkaniu. Nie znalazł w nim nic nowego. Stoły i krzesła

mogły pochodzić z komisu. Podobnie jak stolik nocny. Jednoosobowe łóżko w sypialni wyposażone było w stary materac sprężynowy. Zastanawiał się, czy Gestur zaraz po ich rozmowie chwycił za ścierkę i zaczął zamazywać wszelkie swoje ślady. W łazience nie znalazł żadnych przyborów do golenia ani szczoteczki do zębów. Całe mieszkanie pozbawione było wszelkich rzeczy osobistych. Lokator nie miał komputera, nie udało się znaleźć żadnych rachunków ani listów w szufladach, żadnych gazet ani czasopism, żadnych oznak, by ktokolwiek tu mieszkał. Szef techników podszedł do Erlendura. Zjawił się tu z trójką swoich ludzi. – To mówisz, że czego my tu szukamy? – zapytał. – Pedofil – odparł Erlendur. – Nie wygląda mi na to, żeby zostawił po sobie nadmiernie dużo śladów – stwierdził szef techników. – Może spodziewał się, że będzie musiał stąd wiać w bardzo krótkim czasie – powiedział Erlendur. – Wątpię, byśmy znaleźli choć jeden odcisk palca. – Tak, ale mimo to spróbujcie. Elinborg dopiero co weszła po cichu do mieszkania, kiedy zadzwoniła jej komórka. Dość długo przez nią rozmawiała, po czym schowała aparat do kieszeni i podeszła do Erlendura. – Chciałabym, żeby moje mieszkanie kiedyś tak wyglądało – powiedziała. – Myślisz, że to ten Gestur napadł na Eliasa? – To tak samo możliwe, jak cokolwiek innego – odparł Erlendur. – I wygląda na to, że zwiał, czy jak? – Niewykluczone, że chwycił za środki czystości, jak tylko od niego wyszedłem – powiedział Erlendur. – A może on po prostu jest takim wybitnym czyścioszkiem i tylko wyskoczył na kilkudniowe wakacje? – Nie wiem – odpowiedział Erlendur. – Sigurdur Oli nic na tego faceta nie znalazł – oznajmiła Elinborg, wymachując komórką. – Ani jednej, ani drugiej jego tożsamości nie mamy w naszych kartotekach przestępców seksualnych, a przecież prowadzimy je od dekad. Porównuje teraz to zdjęcie z naszymi fajlami. Kazał cię serdecznie pozdrowić. – Nie mów fajlami – upomniał ją Erlendur. – Strasznie mi się to nie podoba. Nie możesz powiedzieć: z naszym archiwum zdjęć? Czego brakuje temu określeniu? Możesz mi

to wyjaśnić? – Oj... pozwól ludziom mówić, jak chcą. – Tak, to na pewno jest walka z wiatrakami, jak wszystko inne zresztą – zauważył Erlendur. – Nie wygląda na to, żeby to tutaj sprowadzał dzieci – rzuciła Elinborg. Nie powiedziała tego ot tak sobie. Erlendur doskonale wiedział, co miała na myśli. Bywali w mieszkaniach pedofilów, które wyglądały jak dziecięca kraina marzeń, gdzie wszystkie sny się spełniają. W tym mieszkaniu niczego takiego nie było. Nawet jednego papierka po cukierku. Ani jednej gry komputerowej. – Jeśli Gestur nie kłamał, to znał Eliasa – powiedział Erlendur. – I na tym powinniśmy oprzeć nasze poszukiwania. Ale jak mówisz, jeśli Elias tu był, to Gestur dokładnie wymazał ślady jego obecności. – Poza tym może przecież mieć inne schronienie, w którym przechowuje czekoladę i ciastka. – Znamy takie przypadki. – Może powinniśmy jeszcze raz porozmawiać z Andresem? – spytała Elinborg. – Tak, koniecznie – powiedział Erlendur, który jednak nie bardzo chciał tej rozmowy. W oczekiwaniu na nakaz przeszukania lokum Gestura starali się pozyskać więcej informacji na jego temat. Porozmawiali z właścicielem lokalu, człowiekiem, do którego należała większość mieszkań w klatce. Erlendur i Elinborg pojechali do jego biura, które znajdowało się w centrum. Był to dość żwawy czterdziestolatek. Odziedziczył kwotę połowową w miasteczku na północy kraju i odsprzedał ją, a teraz zajmował się obrotem nieruchomościami w Reykjaviku, jak można było sądzić, z dobrym skutkiem. Powiedział im, że planuje sprzedaż mieszkań w tej klatce, jednego po drugim, bo nieruchomości to zbyt stresujący biznes i ludzie trafiają się bardzo różni. Odnajmował także mieszkania w innej części miasta, więc ciągle czymś się zajmował, wyposażaniem czy windykacjami, nie zawsze osiągając zamierzony rezultat. – A Gestur płacił na czas? – zapytała go Elinborg. – Zawsze. Wynajmował to mieszkanie od osiemnastu miesięcy i nigdy nie było z nim najmniejszych kłopotów. – Płaci przelewem na konto? Mężczyzna zmieszał się. – Gotówka do ręki? – zapytał Erlendur. – Przychodzi tutaj i płaci osobiście? Właściciel potwierdził.

– Takie było jego życzenie – dodał. – Sam o to prosił. A właściwie postawił taki warunek. – Nie sprawdził pan jego danych, kiedy zaczął mu pan odnajmować mieszkanie? – indagowała Elinborg. – Jakoś mi to umknęło – odparł właściciel. – Chce pan powiedzieć, że on wynajmuje na czarno? – zainteresował się Erlendur. – Że płaci panu pod stołem? Właściciel agencji milczał. Potem chrząknął. – Czy to pójdzie gdzieś dalej? – zapytał z obawą. Nie poinformowali go, dlaczego policja interesuje się tym właśnie lokatorem. – Do skarbówki czy coś takiego? – Tylko jeżeli będzie pan kłamał i mataczył – uspokoił go Erlendur. – To jest... – plątał się właściciel mieszkania. – Mam różne rodzaje umów, zgoda. Ten człowiek tu zajrzał i chciał wiedzieć, czy uda nam się dojść do porozumienia. Nie miał nic przeciwko temu, żeby płacić pełen czynsz, ale nie chciał żadnych papierów. Powiedziałem mu, że muszę mieć jakiś zabezpieczający weksel, a facet był bardzo przekonujący. Oznajmił, że zapłaci za pół roku z góry, a dodatkowo trzymiesięczny czynsz mogę zatrzymać jako zabezpieczenie. Płacił banknotami. Twierdził, że jest za stary na te elektroniczne zabawki. Uwierzyłem mu. Jest jednym z najlepszych najemców, jakich kiedykolwiek miałem. Nigdy nie spóźnił się z zapłatą. – Spotykał go pan czasem? – spytała Elinborg. – Od tamtego czasu widziałem go może dwa albo trzy razy. To wszystko. Pójdziecie z tym do skarbówki? – I co, oficjalnie nikt w tym mieszkaniu nie jest zameldowany? – Nie. – Właściciel mieszkania wzruszył ramionami z miną, jakby przyznawał się do drobnego niedopatrzenia. – A proszę mi powiedzieć, czy Sunee, ta, która mieszka naprzeciwko niego, zawsze dotrzymuje terminów? – zapytał Erlendur. – Chodzi o Tajkę? – upewnił się właściciel. – Zawsze płaci. – Na czarno? – zainteresowała się Elinborg. – Nie, nie – zaprzeczył właściciel. – Wszystko oficjalnie, poza tym jednym mężczyzną. Zawahał się. – No, może jeszcze dwóch czy trzech. A jej powiedziałem, że wyrzucę ją z mieszkania, jak tylko nie zapłaci. Nie wynajmowałbym takim jak ona, ale teraz mamy zastój

na rynku, ci, co wynajmują, są koszmarnymi klientami! Rzucam ten interes. Sprzedaję mieszkania. Nie chce mi się więcej w to bawić. Kiedy postanowili wkroczyć do mieszkania, nie mieli nic więcej. A teraz stali w salonie mężczyzny, który kazał na siebie mówić albo Gestur, albo Rögnvaldur, i nie mieli pojęcia, co dalej. Nie mieli pojęcia, gdzie go szukać, nie wiedzieli, kim jest, i tak naprawdę nie mieli żadnych informacji na jego temat, poza słowami jednego kryminalisty. – To dziwne, jak w tej sprawie ludzie po prostu znikają – zauważyła Elinborg. – Niran. Teraz on. – Obawiam się, że jego będzie trudniej znaleźć niż Nirana – stwierdził Erlendur. – Zupełnie jakby facet robił coś takiego już wcześniej. Jakby już kiedyś musiał nagle w krótkim czasie zniknąć. – To znaczy o ile jest tym, kim Andres twierdzi, że jest? – To wszystko jest przez niego za dobrze przygotowane – odparł Erlendur. – Zbyt wyrachowane. Prawdopodobnie ma inną kryjówkę, w której może się schronić, jeśli zaistnieją jakieś okoliczności zwracające na niego szczególną uwagę. – Przecież on w tym mieszkaniu nic nie ma – zgodziła się z nim Elinborg. – Nic po sobie nie zostawił. Zupełnie jakby nie istniał. Zupełnie jakby nigdy nie istniał. Przekazując im klucze, właściciel mieszkania powiedział, że te nieliczne i ubogie sprzęty, które znajdują się w środku, należą do niego. Nawet kryminały na półkach są jego własnością. W salonie znajdował się stary telewizor, w kuchni były same starocie, a na parapecie stał radiomagnetofon. Abonentem był właściciel mieszkania. – Musimy porozmawiać z jego sąsiadami z tej klatki. – Erlendur westchnął. – Zapytać o jego zwyczaje. Czy okazywał dzieciakom z bloku jakieś szczególne zainteresowanie. Dzieciakom w dzielnicy. I tak dalej. Zajmiesz się tym? – Pewnie. Myślisz, że to z powodu tego człowieka Sunee ukryła Nirana? – spytała Elinborg. – Nie wiem – odparł Erlendur. – To wszystko jest jeszcze zupełnie niejasne. – Dlaczego nie powie nam po prostu, czego się obawia, a my wtedy będziemy jej mogli pomóc? – Nie mam pojęcia. Kiedy zjawiła się Gudny, Erlendur przeszedł do mieszkania naprzeciwko, zajmowanego przez Sunee. Wezwał tłumaczkę do pomocy. Nie wiedział, jak dokładnie

formułować pytania, żeby trafić w sedno i nie urazić przy tym Sunee. Usiadł z obiema kobietami pod żółtym smokiem i opowiedział Sunee o jej najbliższym sąsiedzie i o tym, że podejrzewa, iż może być groźnym przestępcą. Sunee słuchała z uwagą, zadawała pytania, odpowiadała rzeczowo i kiedy wstali, Erlendur nabrał pewności, że mężczyzna z tego piętra nigdy nie zachował się wobec chłopców jakoś nienaturalnie. – Ja wiem. – Głos Sunee brzmiał zdecydowanie. – To nigdy nie było. – Ale wyglądało na to, że znał Nirana i Eliasa. – Znali go, bo mieszka naprzeciwko – powtórzyła Gudny za Sunee. – Oni na pewno nigdy nie byli u niego w mieszkaniu. Raz albo dwa Elias poszedł po zakupy dla niego. Inni mieszkańcy klatki schodowej niewiele mieli do powiedzenia na temat sąsiada. Wychodził i wracał i nikt nie zwracał na to szczególnej uwagi. Z jego mieszkania nigdy nie dochodziły żadne hałasy. Chodził po domu jak myszka, powiedziała Fanney. Elinborg zauważyła, że Erlendur wyszedł od Sunee zamyślony. – Czy Sigurdur Oli rozmawiał z tobą kiedykolwiek na temat swojego ojca? – spytał, gdy schodzili po schodach. – Wiesz coś na jego temat? – Sigurdur Oli? Nie. Nie przypominam sobie. On nigdy nie mówi na własny temat. A dlaczego pytasz? Co z jego tatą? – Nie, nic. Rozmawiałem dzisiaj z Sigurdurem i nagle zacząłem sobie myśleć, że przecież ja go w ogóle nie znam. – Nie znam nikogo, kto by go znał – powiedziała Elinborg. Miało to zabrzmieć jak dowcip, ale wyczuła, że Erlendur mówi poważnie, i pożałowała swoich słów. Często bywała złośliwa wobec Sigurdura Olego, ale on sam się o to prosił tą swoją sztywnością poglądów, jednostronnością i kompletnym brakiem empatii. Nie pozwalał sobie, aby praca wywierała na niego jakikolwiek wpływ, bez względu na to, co się działo. Wydawał się nieczuły na wszystko. Elinborg wiedziała, że w tych sprawach istnieje kolosalna różnica między Erlendurem a Sigurdurem Olim, co prowadzi niemal do wzajemnej niechęci. – Sam nie wiem. – Erlendur westchnął. – Nie jest złym gliniarzem. I nie jest taki zły, jak by się wydawało. – Tego nigdy nie powiedziałam – odparła Elinborg. – Tylko że człowiekowi nie chce się z nim za bardzo zadawać. – Kiedy z nim dzisiaj rozmawiałem, wydało mi się to takie dziwne, że go wcale nie znam. Nic nie wiem na jego temat. Nie wiem o nim ani ciut więcej niż kiedyś o Marion Briem. Wiesz, że Marion już rozstała się z życiem?

Elinborg skinęła głową. Wiadomość rozniosła się wśród policjantów. Niewielu pamiętało Marion, tylko ci najstarsi. Nikt nie pozostawał z nią w żadnym kontakcie poza Erlendurem, który od jej śmierci zaczął się zastanawiać, jak właściwie układała się ich współpraca i przyjaźń. Pomyślał sobie o Sigurdurze Olim i Elinborg, czyli o najbliższych współpracownikach. Prawie ich nie znał, ale też zdawał sobie sprawę, że wina leży głównie po jego stronie. Sam wiedział najlepiej, że nie jest człowiekiem towarzyskim. – Żal ci Marion? – spytała Elinborg. Wyszli na mróz. Erlendur zatrzymał się i szczelnie owinął płaszczem. Nie miał czasu zastanawiać się nad tym pytaniem, dopóki nagle nie zostało wypowiedziane na głos. Czy żal mu Marion? – Żal – odpowiedział. – Żal mi Marion. Będzie mi brakowało tego... – Czego? – zainteresowała się Elinborg, kiedy Erlendur nagle urwał w połowie zdania. – Nie wiem, po co ciebie tym obarczam – odpowiedział i skierował się do swojego wozu. – Niczym mnie nie obarczasz – rzuciła Elinborg. – I nigdy nie obarczałeś – dodała, przekonana, że Erlendur już nie słyszy. – Elinborg? – Erlendur zatrzymał się i odwrócił w jej stronę. – Tak? – A jak tam twoja córka? Wychodzi już z tej grypy? – Pomału się wykaraska – odpowiedziała Elinborg. – Dziękuję, że zapytałeś. U Andresa zjawili się tuż po kolacji. Był w domu, lekko pijany, ale zdolny do rozmowy. Nie mieli wystarczającego powodu, aby zatrzymać go po pierwszym przesłuchaniu, więc go puścili. Otworzył im z uśmiechem na twarzy, który natychmiast podziałał na Erlendura jak płachta na byka. Sigurdur Oli zamknął za nimi drzwi. Prawie przez cały dzień szukał jakiegoś tropu, który naprowadziłby ich na Gestura, lecz w archiwach policji nie udało mu się znaleźć najmniejszej wzmianki na jego temat, i był już dość zmęczony. Elinborg pojechała do domu. W mieszkaniu Andresa panował mrok. W powietrzu unosił się zapach jedzenia, właściwie smród, jakby przed chwilą zjadł fermentowaną płaszczkę z topionym smalcem baranim. Weszli do salonu. Andres zajął miejsce w fotelu przed telewizorem. Puszki z piwem stały na stoliku obok fotela. Puste flaszki po brennivin walały się powywracane. Siedział zwrócony do nich plecami i gapił się w telewizor, zupełnie jakby goście dla niego nie istnieli. Oświetlał ich tylko mrugający blask z ekranu. Fotel miał wysokie oparcie, zza którego wystawał ledwie czubek jego głowy. – Jak leci? – zapytał ich Andres i wziął do ręki puszkę, łyknął piwa i beknął.

– Znaleźliśmy go – powiedział Erlendur. – Twojego byłego ojczyma. Andres wolno odstawił puszkę. – Kłamiesz. – Każe się nazywać Gestur. Mieszka w tym samym bloku co chłopiec, którego napadnięto. – I co? – Ty nam to powiedz. – O co ci chodzi? – Gdzie on jest? – Jak to, przecież właśnie go znalazłeś? – Znaleźliśmy jego mieszkanie – wyjaśnił Erlendur. Andres po raz wtóry sięgnął po piwo. – A nie jego samego? – Nie – przyznał Erlendur. Zapadła cisza. – Nigdy go nie znajdziecie – odezwał się Andres. – A wiesz, gdzie go szukać? – spytał Erlendur. – A co, jeśli tak? – Powiedziałbyś nam – wściekł się Sigurdur Oli. – Byliście u niego w domu? – zapytał Andres. – To nie jest twoja sprawa – odparł Erlendur. – I jak wyglądała jego chata? Tak jak moja? – zapytał, wyciągając rękę z piwem, jakby chciał im pozwolić nasycić się widokiem śmietnika, w jaki zamienił swoje mieszkanie. – Możemy cię przymknąć za utrudnianie śledztwa – ostrzegł go Sigurdur Oli. – Czyżby? – I za odmowę złożenia zeznań – dodał policjant. – Już sram ze strachu – odpowiedział Andres. – Wiesz, gdzie on jest? – naciskał Sigurdur Oli. – Spieprzyliście sprawę i teraz mały Andresik ma was uratować – szydził przestępca. – Tak to ma wyglądać? Czy tak to wszystko ma wyglądać? Policyjne zasrańce. A czy wyście kiedykolwiek choć jednemu człowiekowi pomogli? Erlendur spojrzał na Sigurdura Olego. Ruchem warg sformułował słowa „mały Andresik” i ze zdumieniem pokręcił głową. – Jakiego imienia używał, kiedy ty go znałeś? – zapytał Erlendur.

– Kazał mówić sobie Rögnvaldur – odparł Andres. – Wtedy nazywał się Rögnvaldur. Weszliście już do niego, co nie? Ale niczego tam nie znajdziecie. Nic na niego nie znajdziecie. Nie macie pojęcia, kim jest ten człowiek. Tylko mały Andresik może wam pomóc. Ale coś wam powiem. Andresik wam nie pomoże. Andresik nawet małym palcem nie kiwnie. A wiecie dlaczego? – Dlaczego? – spytał Erlendur. – Co to za jakiś bełkot o małym Andresiku? – zapytał Sigurdur Oli, złapał za fotel, który zajmował gospodarz, i zaczął odwracać go od telewizora. Erlendur chciał powstrzymać Sigurdura, lecz spóźnił się nieco. Fotel wolno odwrócił się w ich kierunku. Andres podniósł na nich wzrok. – Ale ty jesteś głupi! – wrzasnął Erlendur do Sigurdura Olego. – Mów mu tak – zapiszczał Andres. – Poczekaj za drzwiami – rozkazał komisarz. – Co to za... – Sigurdur Oli chciał zaprotestować, lecz natychmiast umilkł. Popatrzył na Erlendura, a następnie na Andresa, po czym bez słowa wyszedł. Andres wybuchnął śmiechem. – Tak, spadaj stąd! – zawołał za wychodzącym. – Dlaczego nie chcesz nam pomóc? – spytał Erlendur, kiedy Sigurdur znalazł się już na zewnątrz. – Nie wasza sprawa, co ja robię – powiedział Andres i odwrócił się z powrotem w stronę ekranu. – Andres, okłamujesz nas? Telewizyjne światło migotało w małym mieszkaniu, oświetlając brud i bałagan. Erlendur wolałby być jak najdalej od tego miejsca. Odczuwało się w nim jedynie destrukcję. – Nikogo nie okłamuję – odparł. – Co to za człowiek ten Rögnvaldur? – spytał Erlendur. – Kto to jest? Andres nie odpowiedział. – Mówiłeś nam, że niedawno znowu go spotkałeś. Wiesz, gdzie on jest? – Nie mam zielonego pojęcia – odparł Andres. – Nie mam zamiaru pomagać wam w tej sprawie. Zrozumiano? – Kiedy po raz pierwszy zauważyłeś go w tej dzielnicy? – Widziałem go jakiś rok temu. – I od tego czasu za nim chodziłeś? – Nie mam zamiaru wam pomagać.

– Wiesz, gdzie pracuje? Wiesz, co robi w ciągu dnia? Z czego żyje? Czy w ogóle ma jakąś pracę? Andres mu nie odpowiedział. Erlendur wyciągnął z kieszeni zdjęcie człowieka, który kazał mówić sobie Rögnvaldur, kiedy mieszkał z matką Andresa. Przez chwilę jeszcze raz przyjrzał się jego twarzy, a potem podał je ponad wysokim oparciem fotela. Andres wziął je od niego. – Czy to on? – spytał Erlendur. Andres nie odpowiedział. – Rozpoznałeś go na zdjęciu? – Tak, to on – powiedział w końcu. – Tak wyglądał, kiedy go znałeś? – Tak, to on – powtórzył Andres. – Co to za człowiek? – jeszcze raz zapytał Erlendur. – Co możesz mi o nim powiedzieć? Andres milczał. Erlendur widział zza oparcia tylko czubek jego głowy, ale wyobrażał sobie, że gospodarz wpatruje się w fotografię. – Czy on byłby w stanie zabić dziecko? – zapytał Erlendur. Minęła chwila, zanim fotel znów zaczął odwracać się od telewizora. Andres już się nie uśmiechał. Minę miał posępną i pełną powagi. Wpatrywał się w Erlendura. Wyciągnął rękę w jego kierunku, aby zwrócić mu zdjęcie. – Myślę, że byłby do tego zdolny – powiedział Andres. – I może nawet to zrobił. Wiele lat temu. – Co masz na myśli? Może co zrobił? – Idź już. Nic więcej ze mnie nie wyciągniesz. Wynocha. To jest moja sprawa. Sam ją załatwię. – Co takiego zrobił? – Zostaw mnie w spokoju – warknął Andres. – Czy chcesz powiedzieć, że on jest mordercą? Andres odwrócił się z powrotem w stronę telewizora i nieważne, jak długo by jeszcze Erlendur próbował, już nic na temat sąsiada z piętra Sunee nie był w stanie się dowiedzieć.

23

Młody pracownik zakładu przetwarzania odpadów był całkiem zadowolony po zakończonym dniu. Udało mu się znaleźć dwie płyty winylowe, zdecydowanie warte zachodu. Wprawdzie nie wolno mu było zabrać ich do domu, powinien oddać je do sklepu sprzedającego rzeczy znalezione na wysypisku, ale nikt tego nie kontrolował. I właściwie każdy mógł sobie buszować w śmieciach. Czasem kolekcjonerzy płyt zanurzali całą głowę w prasie do śmieci. Bibliofile także. Różni ludzie. Jutro zaniesie obie płyty do sklepu kolekcjonerskiego i dostanie za nie dobrą cenę. Sam nigdy nie interesował się muzyką, ale po dwóch latach pracy w firmie wiedział, co ma jakąś wartość. Któregoś dnia przy pojemniku z odpadami metalowymi znalazł cały golfowy zestaw, który ktoś zapomniał włożyć z powrotem do auta po wyrzuceniu śmieci. Kije były w dość kiepskiej torbie, ale poza tym w doskonałym stanie. Sprzedał wszystkie za przyzwoitą cenę. Najwięcej dostał za drivera. Dwa dni później zjawił się właściciel w poszukiwaniu zguby, ale idiota bardzo łatwo pogodził się z wersją, że kije, niestety, musiały wylądować w prasie. Odkąd pracował w zakładzie, nauczył się mieć oczy szeroko otwarte i wynajdował rozmaite przydatne rzeczy, to, co da się spieniężyć albo czego można używać samemu. Wiedział, że niektórzy kolekcjonerzy narzekają, że nie wszystko trafia na rynek, jak nakazują zasady, ale on miał gdzieś zdanie tych dziwaków. Nieźle potrafił dorobić sobie na boku, bacznie śledząc, co ludzie wyrzucają, bo przecież w samej firmie kokosów nie zarabiał. Śmieciowa płaca za śmieciową pracę. Zawsze dziwiło go, czego to ludzie nie wyrzucają. Pozbywali się dosłownie wszystkiego. Sam nie przepadał za książkami, ale widział kierowców bagażówek zwożących całe biblioteki od ludzi, którzy chcieli się uwolnić od książek, przywozili też solidne meble, niezniszczone ubrania, artykuły gospodarstwa domowego i całkiem nowy sprzęt grający. Pomimo zimna i północnego wiatru podwiewającego jego niebieski kombinezon przez cały dzień na wysypisku panował spory ruch. Ludzie pozbywają się śmieci przez okrągły rok, niezależnie od pogody. Samochody zwoziły dorobek życia ludzi, którzy niedawno zmarli, ktoś pozbywał się wyposażenia łazienki, ktoś inny zmieniał wystrój kuchni. Poza tym przyjmował puszki i butelki. Tego nie lubił najbardziej, zbieracze zawsze łgali. Czasem, kiedy chciało mu się liczyć zawartość worków, a nie należały one do najczystszych, potrafiło

brakować i kilkudziesięciu sztuk w stosunku do deklarowanej przez przynoszących ilości. A im nawet nie było wstyd. Uśmiechali się i udawali, że nic z tego nie rozumieją. Pod bramę zajechał samochód. Przy wjeździe znajdowała się wielka tablica, na której była informacja, żeby się zatrzymać i czekać na dalsze instrukcje. Większość kierowców tego przestrzegała. Kiedy zauważył, że nikomu nie chce się zająć przyjezdnym, sam do niego podszedł. – Mam stare łóżko – powiedział kierowca, opuszczając boczną szybę. Przyjechał sporym dżipem i musiał połamać mebel, żeby go zmieścić z tyłu. A zatem nie da się go już wykorzystać. – Z materacem i ze wszystkim? – zapytał przybysza. – Tak, wszystko jest – odpowiedział tamten. – To proszę prosto, materac tam na prawo, deski na lewo, okej? Kierowca zasunął szybę. Przez chwilę patrzył za samochodem, a potem przeniósł wzrok na barak pracowniczy przy bramie. Zaczynały się wiadomości telewizyjne o dziewiętnastej i pomyślał sobie, że dobrze byłoby schronić się w cieple. Nie słyszał głosu, ale widział obraz: demonstranci rzucający kamieniami na Bliskim Wschodzie, prezydent Stanów Zjednoczonych wygłaszający przemówienie, islandzkie owce, nóż na stole, islandzki minister przecinający wstęgę, prezydent Islandii przyjmujący gości... Podjechał kolejny samochód. Szyba w dół. – Mam lodówkę – powiedział kierowca. – Zepsuta? – zapytał. Nie miał lodówki, więc zawrze pytał, w jakim stanie są te odstawiane na wysypisko. – Kompletnie do niczego się nie nadaje. – Kierowca uśmiechnął się. – Niestety. Kątem oka zobaczył, że nóż ponownie pojawił się na ekranie i nagle odniósł wrażenie, że gdzieś już go widział. – Dokąd mam jechać z tą lodówką? – spytał kierowca. – Do końca i na prawo – powiedział i wskazał miejsce, w którym wystawione na mrozie stały w rzędzie sprzęty AGD, wyglądające jak porzucone zwierzątka domowe. Szybko wszedł do baraku i usiadł przed małym odbiornikiem. Redaktor akurat mówił, że prawdopodobnie narzędzie zbrodni wygląda właśnie tak, jest to nożyk do strugania, jakiego używa się w szkolnych pracowniach technicznych w Islandii. Wiedział, o jakim morderstwie mowa. Mały chłopiec znaleziony pod blokiem. Widział wiadomości. Wyjął nożyk z pochwy i przyjrzał mu się. Nóż był dokładnie taki sam jak ten w wiadomościach. Znalazł go na składowisku złomu i wykombinował pochwę. Potem znalazł

pas, którym przewiązał kombinezon, przytroczył do niego pochwę, włożył do niej nóż i tym samym zyskał narzędzie do rozcinania wszelkiego rodzaju sznurków, otwierania zgrzewek z napojami albo po prostu strugania kijów w baraku, kiedy akurat nie było nic innego do roboty. Patrzył na nożyk w dłoni i powoli świtało mu w głowie, że oto być może trzyma w ręku narzędzie zbrodni. Pod bramę znów podjechał samochód. Pewnie będzie musiał pozbyć się noża, pomyślał. Powiadomić gliny. Chociaż z drugiej strony, czy koniecznie musi to zrobić? Czy to w ogóle jest jego sprawa? To cholernie dobry nóż. Kierowca zauważył, że pracownikowi niespieszno wyjść z baraku, więc zatrąbił. Nie usłyszał klaksonu. Pomyślał sobie, że może gliny dojdą do wniosku, że to on zabił chłopca, skoro ma nóż. No bo czy mu uwierzą, że znalazł nóż w kontenerze ze złomem? Że wpełzł do niego, bo zauważył nieduży drewniany trzonek, a miał talent do znajdowania użytecznych przedmiotów? Co kilka dni podmieniali kontener i był wypełniony tylko w połowie. Ktoś musiał przyjechać na wysypisko i wrzucić nożyk do kontenera. Morderca? Redaktor powiedział, że tego rodzaju narzędzie zbrodni świadczy o tym, iż napastnik może mieć jakiś związek ze szkołą. Kierowca zrobił się naprawdę niecierpliwy i ponownie nacisnął klakson, tym razem o wiele dłużej. Ocknął się i wyjrzał na zewnątrz. A może jednak mu nie uwierzą? Raz nazwano go rasistą, kiedy opisywał Azjatów, którzy przynieśli worek puszek i skłamali na temat ilości. Ale może też stać się sławny. Patrzył na kierowcę, który zirytowany zaglądał do baraku i wymachiwał ręką, dając mu do zrozumienia, by podszedł do niego i udzielił mu wskazówek. Uśmiechnął się. Mężczyzna w samochodzie zaczął kląć z wściekłości, gdy zobaczył, że kretyńsko uśmiechnięty pracownik wysypiska podnosi na jego oczach słuchawkę telefonu. Wybrał numer alarmowy 112. Może stać się sławny. Sigurdur Oli czekał na Erlendura u Andresa na klatce. – I jak poszło? – spytał, kiedy schodzili po schodach.

– Nie wiem – odparł Erlendur w zamyśleniu. – Myślę, że Andres jest już poważnie stuknięty. – Zyskałeś coś na tej rozmowie? Powiedział coś? – Nic na temat Eliasa. – A co? To co on powiedział? – Po pierwsze rozpoznał człowieka na zdjęciu – wyjaśnił Erlendur. – To jego ojczym. Zasugerował, że kiedyś, dawno temu, facet popełnił morderstwo. – Co? – Nie mam pewności – powiedział Erlendur. – Nie wiem, co o tym sądzić. – Jakie morderstwo? – Nie wiem. – To nie są jakieś jego urojenia? – Możliwe, że tak – przyznał komisarz. – Z drugiej strony te nieliczne informacje, które nam do tej pory przekazał, potwierdziły się. – Tak, ale to tyle, co nic. – Potem powiedział, że sam to załatwi, cokolwiek by to miało znaczyć. Powinniśmy kazać go śledzić przez kilka dni. – Masz rację. Ale przynajmniej wygląda na to, że znaleźliśmy nóż – powiedział Sigurdur Oli. – Jak to? – Dzwonili przed chwilą. Ktoś pozbył się go na wysypisku. Musimy oczywiście sprawdzić, czy to jest ten nóż, ale to prawdopodobne. Jest dokładnie taki sam, o ile dobrze zrozumiałem. Pokazali go w telewizji i okazało się, że któryś z pracowników znalazł go na wysypisku. Niewykluczone, że są tam jakieś mikroślady. Ten mężczyzna z wysypiska używał go wprawdzie w pracy i na pewno dobrze go wyszorował, ale jak użyją tych nowych urządzeń, na pewno coś znajdą. Podjechali pod wysypisko. Policyjni pracownicy techniczni zamknęli ruch na jego terenie i wokół. Żółta taśma trzepotała na wietrze. Technicy szukali jakichś śladów obecności tego, kto wyrzucił nóż, ale tylko pro forma. Minęły dwa dni, od kiedy pracownik go znalazł. Od popełnienia zbrodni przez to miejsce przewinął się tłum ludzi i sznur samochodów i żaden z pracowników nie zauważył niczego podejrzanego. Nikt nie kręcił się koło kontenera z metalami. Przy bramie nie było kamer monitorujących. Policja nie dysponowała niczym namacalnym. O znalezisku poinformowano Egilla. Okazano mu nóż, a on potwierdził, że może

pochodzić ze szkolnej narzędziowni. Zaznaczył jednak, iż podobne noże znajdują się w większości pracowni technicznych szkół w całym kraju. Erlendur przesłuchał młodego pracownika wysypiska, który znalazł nóż, i szybko doszedł do wniosku, że ten nie kłamie. Spytał Erlendura, czy wolno mu sprzedać tę historię do gazet, czy nie orientuje się, czy tabloidy płacą za tego typu historie, i jeśli tak, to ile. On nosił przy sobie nóż i używał go cały czas od chwili, gdy go znalazł. Osioł, pomyślał Erlendur. Potem wrócił do domu. Był już późny wieczór. Po drodze wstąpił do sklepu całodobowego i kupił sobie gotowe danie do odgrzania w mikrofalówce, islandzką zupę mięsną. Włożył ją do kuchenki i nastawił na trzy minuty. Zadzwoniła Valgerdur i chwilę rozmawiali. Przekazał jej najnowsze wieści ze śledztwa, nie zdradzając zbyt dużo. Ona zaś spytała, czy kontaktował się z Evą Lind. Powiedziała, że ma dodatkowy dyżur i że nie może się z nim zobaczyć. Postanowili spotkać się następnego wieczoru, kiedy będzie miała wolne. Poprosiła go, żeby odwiedził ją w domu. – Przyjedź – powiedziała zdecydowanie. – W porządku – zgodził się. – Przyjadę. Ale może być dość późno. – To nie ma znaczenia – zapewniła go. Gdy się pożegnali, wyjął zupę z mikrofalówki, wziął łyżkę i zaczął jeść prosto z plastikowej miseczki, spokojnie, przy kuchennym stole. Próbował nie myśleć o sprawach, którymi zajmował się w pracy, ale jego myśli wciąż wracały do przyblokowego ogródka i Eliasa. A także do facetów, którzy sprowadzają do kraju nawet trzy albo cztery kobiety takie jak Sunee, żenią się z nimi, a gdy one im się znudzą, pozbywają się ich. Albo kobiety odchodzą od nich, ponieważ dla nich najważniejsze jest uzyskanie pozwolenia na pobyt i pracę w kraju. Jak to wszystko się odbywa? Rozmyślał o Niranie, którego Sunee sprowadziła po długiej rozłące i któremu nie udało się zasymilować w nowym miejscu. Został outsiderem i szukał towarzystwa innych dzieciaków mających obce pochodzenie i podobne doświadczenia; dzieciaków, które nie rozumiały swojego losu, kraju, w którym mieszkały, jego języka ani historii i miały ograniczoną ochotę, aby to zmienić. Solidaryzował się z nimi. Myślał o Sunee i jej żałobie. Odezwała się jego komórka. Sądził, że to Sigurdur Oli tak późno dzwoni, ale usłyszał kobiecy szept, jakby właścicielka głosu ukradkiem podeszła do telefonu. Erlendur nie słyszał tego, co mówi. – Słucham? – powiedział. – Nic nie słyszę. – ...i iść z tym... Ale on nie chce. Absolutnie tego nie chce. Próbowałam już z nim

rozmawiać. To beznadziejne. – Już mi się nie chce – powiedział Erlendur, zorientowawszy się, kto dzwoni. Postanowił wypróbować nową metodę wobec kobiety, której szukał od świąt. – Albo się pani ze mną spotka, albo zapominamy o wszystkim. Nie mogę tracić czasu na taką gadaninę! – Właśnie to mówię, on nie chce... – Myślę... – przerwał jej Erlendur. – Potrzebuję tylko trochę czasu. – Myślę, że powinna pani przestać zawracać mi głowę. – Przepraszam – odezwał się głos w słuchawce. – Tylko że to takie trudne. Ja nie chcę. – Jaki ma pani w tym wszystkim cel? – zapytał Erlendur. – O co wam chodzi? Co to za bzdury? Kobieta milczała. – Proszę przyjechać i ze mną porozmawiać. – Cały czas próbuję go do tego namówić. Ale on nie chce. – To bez sensu! – powiedział Erlendur. – Powinna pani wrócić do niego i przestać do mnie wydzwaniać. W słuchawce zapadła cisza. – Widziałem pani męża – powiedział Erlendur. Nadal milczała. – Tak, widziałem go. Nie mam pojęcia, co wy tam razem knujecie, i zupełnie mnie to nie interesuje. Tylko proszę przestać mnie nękać tymi telefonami. Proszę mi nie zawracać głowy jakimiś idiotyzmami. Znów zaległa długa cisza. A potem kobieta rozłączyła się. Erlendur patrzył na komórkę. Nie miał pojęcia, co zrobił. Spodziewał się nawet, że kobieta natychmiast znowu zadzwoni, ale ponieważ to nie nastąpiło, odłożył telefon na kuchenny stół i wstał. Wziął książkę, którą czytał w szpitalu dla Marion Briem, i rozsiadł się w fotelu. Zawierała opowieści o zaginięciach i tragediach ludzkich w Fiordach Wschodnich. Obracał książkę w dłoniach, jak czynił to tyle razy wcześniej, i otworzył na opowieści, którą znał tak dobrze, a która zawierała jedynie część prawdy o tym, co się wydarzyło. Tragedia na wrzosowisku Eskifjardarheidi

Po raz kolejny zaczął czytać. Szybko jednak lektura została przerwana cichym pukaniem do drzwi. Odłożył książkę, wstał i poszedł zobaczyć kto to. Na klatce stali Eva Lind i Sindri Snaer. – Wy nigdy nie śpicie? – zapytał, wpuszczając ich do mieszkania. – Tak jak ty – odpowiedziała Eva i przecisnęła się obok niego. – Jadłeś zupę mięsną? – spytała, głośno wciągając powietrze przez nos. – Z mikrofalówki – potwierdził Erlendur. – Marne jedzenie. – Jestem pewna, że potrafiłbyś przyrządzić porządny posiłek, gdyby tylko ci się chciało – powiedziała Eva Lind, zajmując miejsce na sofie w salonie. – Co ty tam czytasz? – spytała, zauważywszy otwartą książkę na stoliku obok fotela. Nie pamiętał, kiedy poprzednio odwiedzili go razem. – Stare opowieści – odparł Erlendur. – Co wy tak razem się snujecie? – A tak sobie, przyszło nam do głowy, żeby do ciebie zajrzeć. – O tragicznych zaginięciach? – zapytał Sindri. – Tak. – Powiedziałeś mi kiedyś, że istnieje taka opowieść o twoim bracie – przypomniała Eva. – To prawda, istnieje. – Ale nie chcesz mi jej pokazać? Nie miał pojęcia, dlaczego nie podał książki Evie Lind. Leżała otwarta na stoliku między nimi i choć nie zawierała całej prawdy, opis wystarczyłby, aby dać jej i Sindremu prawdziwy obraz tego, co się wydarzyło. Erlendur opowiedział im o nieszczęśliwym wypadku brata, ale przekazał tylko to, co niezbędne. Ten opis nie zdradzał wszystkiego. Nie wiedział już, dlaczego tak bardzo zależało mu, aby trzymać to dla siebie. Jeśli oczywiście kiedykolwiek to wiedział. Sindri słyszał o tych wydarzeniach, gdy pracował nad Fiordami Wschodnimi. Nie wyglądało na to, aby stanowiły one jakąkolwiek tajemnicę. – Śnił mi się – powiedziała Eva. – Wspominałam ci o tym. Jestem pewna, że to był twój brat. – Znowu chcesz o tym rozmawiać? Nie wiem, czego ty nakładłeś jej do głowy, Sindri. – Ja nic jej nie mówiłem – odparł Sindri i wyjął paczkę papierosów. – To tylko sen. Dlaczego tak się boisz snów? Nie potrafię sobie wyobrazić, żebyś traktował je poważnie. – Nie traktuję ich poważnie. Po prostu trudno mi wspominać tamte wydarzenia. – No właśnie. – Eva Lind wskazała na spoczywającą na stoliku książkę. – To po co

ciągle czytasz albo o tym, albo o jakichś podobnych historiach. Nie sądzę, żebyś w ten sposób o tym zapomniał! – Nie mam ochoty dzielić wspomnień o tamtych wydarzeniach z innymi – poprawił się Erlendur. – Aaa – zamruczała Eva. – Sam dla siebie chcesz zachować te wspomnienia. O to ci chodzi? – Ja nie wiem, o co mi chodzi. – Nie chcesz, żeby ktoś ci je odebrał? – Myślę, że ty sama nie wiesz, o czym mówisz – zauważył Erlendur. – Ja chcę tylko opowiedzieć ci swój sen. Nigdy nic podobnego mi się nie śniło. Nie rozumiem, dlaczego nie chcesz posłuchać. I to właściwie nie jest sen. To jakiś obraz, który wbił mi się do głowy i z którym się obudziłam. – A skąd wiesz, że to był mój brat? – Bo nikt inny nie przyszedł mi do głowy – odpowiedziała Eva. – Nie ma co przejmować się snami, wiesz o tym – powiedział Sindri. – To właśnie usiłuję mu powiedzieć – wyjaśniła. Zapadła cisza. – Jak on umarł? – odezwała się wreszcie Eva. – Już ci mówiłem. Bergur zaginął. Kiedy miał osiem lat. Rozdzieliliśmy się podczas wielkiej zamieci. Mnie znaleziono. Jego ciała nigdy nie znaleziono. Być może ci się przyśnił. To nie ma znaczenia, nie powinnaś się tym tak przejmować. Lepiej opowiedzcie mi o sobie. Co razem porabiacie? – Czy to możliwe, że utonął? – spytała Eva Lind. Erlendur wbił wzrok w córkę. Dobrze wiedziała, że on nie ma ochoty zagłębiać się bardziej w te sprawy, ale na razie to jej przed niczym nie powstrzymywało. Odpowiedziała mu upartym spojrzeniem. Sindri zapatrzył się na stolik pomiędzy nimi. – Sindri mówił, że to jedna z wersji – dodała. – O której słyszał, kiedy tam pracował. Syn komisarza podniósł wzrok. – Tam wiele osób zna tę historię – powiedział. – Ludzie pamiętają wszystko, co się działo. Erlendur mu nie odpowiedział. – A jak ty myślisz, co się stało? – spytała Eva Lind. Nadal milczał. – Było ciemno – zaczęła Eva. – Znajdowałam się w wodzie. Najpierw myślałam, że

jestem na basenie, ale to było co innego. Nigdy nie chodzę na basen. Od czasów podstawówki. I nagle znalazłam się w wodzie i było tak strasznie zimno... – Evo... – Erlendur spojrzał błagalnie na córkę. – Mówiłeś, że potem będę mogła opowiedzieć ci swój sen, nie pamiętasz już? Komisarz wolno kręcił głową. – I przyszedł do mnie chłopiec, spojrzał na mnie i się uśmiechnął. Od razu mi ciebie przypomniał. Najpierw nawet myślałam, że to ty. Byliście do siebie podobni? – Tak mówiono. – W każdym razie nie byliśmy na basenie, nie pływaliśmy – powiedziała Eva. – Znajdowaliśmy się po prostu w jakiejś wodzie, która zmieniła się w muł czy błoto. Chłopiec przestał się uśmiechać i wszystko nagle zrobiło się czarne. Nie mogłam złapać tchu. Jakbym tonęła albo się dusiła. Obudziłam się, ciężko łapiąc powietrze. Nigdy żadne sny nie miały na mnie takiego wpływu. Nigdy. Nigdy jej nie zapomnę. Tej twarzy. – Twarzy? – Kiedy wszystko zrobiło się czarne. To był... – Co? – To byłeś ty – powiedziała Eva Lind. – Ja? – Tak. Nagle to byłeś ty. Umilkli. – To było po tym, jak Sindri powiedział ci o moczarach? – spytał Erlendur i przeniósł wzrok na Sindrego. – Tak – odpowiedziała Eva. – Jak umarł twój brat? Co to za moczary? – Utonął? – spytał Sindri. – Niewykluczone, że utonął – powiedział cicho Erlendur. – Do fiordu uchodzą różne rzeki – powiedział Sindri. – Tak – przyznał komisarz. – Niektórzy twierdzili, że wpadł do rzeki. – Istnieje taka wersja wydarzeń. Że utonął w rzece Eskifjardara. – Ale jest też inna, gorsza? – spytała Eva Lind. Erlendur skrzywił się. Wróciło stare wspomnienie o koniu, który zapędził się zbyt daleko w moczary. Próbowano go ratować. To był duży, silny koń należący do kupca z osady. Chciał się wydostać z bagien, błoto bryzgało wokół niego, ale im bardziej koń się szamotał, tym głębiej wciągało go bagno, aż w końcu wystawał tylko łeb, rozdęte chrapy i przerażone

oczy, które w końcu także zniknęły pod powierzchnią. To był okropny widok, przerażająca śmierć. Zawsze kiedy myślał o Bergurze, przed oczyma stawał mu obraz konia zapadającego się coraz głębiej w szlam, aż nie zniknął. – Tam, na wrzosowisku, rozciągają się podmokłe tereny – powiedział w końcu Erlendur. – Moczary, które potrafią być niebezpieczne. Zamarzają, a potem następuje krótka odwilż. Być może pokrywa lodowa pękła i Bergur wpadł w szczelinę. To zakłada jedna z wersji, ponieważ nigdy nie udało nam się znaleźć jego szczątków. – To znaczy, że zniknął pod ziemią? – Szukaliśmy tygodniami, miesiącami – powiedział Erlendur. – Ludzie ze wsi. Przyjaciele i krewni. Wszystko na nic. Nic nie znaleźliśmy. Zupełnie jakby go ziemia pochłonęła. Sindri długo patrzył na ojca. – To właśnie ludzie mówili. Zapadła długa cisza. – A dlaczego to jest dla ciebie takie trudne po tylu latach? – spytała Eva. – Nie wiem – odparł Erlendur. – Dlatego, że człowiek ma świadomość, że był gdzieś tam na wyżynie sam jeden, zagubiony, i jedyne, co go czekało, to śmierć. Znów zapadła długa cisza. Słychać było tylko wycie północnego wiatru. Eva Lind wstała i podeszła do okna. – Biedny chłopiec – rzuciła w ciemną, zimową noc. Kiedy już sobie poszli, Erlendur znów usiadł w swoim fotelu i zatopił się w myślach. Przypomniało mu się zdanie z zeszytu Eliasa. Drobna uwaga czy myśl, którą chłopiec zapisał na samym dole jednej z kartek, zupełnie pozbawiona kontekstu, jakby zanotował ją, kiedy tylko pojawiła się w jego głowie. Może chciał zapytać o to swoją mamę. Ile drzew potrzeba, żeby stworzyć las?

24

Erlendur obudził się po źle przespanej nocy. Na stoliku nocnym leżała otwarta książka o lawinach śnieżnych w Islandii. Znajdowały się tu również inne książki, wśród nich islandzkie powieści, z których większość opowiadała jednak o tragicznych wydarzeniach na wyżynnych drogach, a także podania ludowe, opowieści o duchach i podróżach po dawnej Islandii. W większości podejmowały temat śmierci i zagrożeń podczas niepogody. Valgerdur spytała go kiedyś, czy te książki, które cieszą się u niego tak wielkim poważaniem, opowiadają wyłącznie o umieraniu i okaleczeniach. Erlendur uspokoił ją, że w wielu z nich znajdują się opisy szczęśliwych ocaleń, opowieści o nieograniczonych możliwościach i wielkiej wytrzymałości tych, którym udało się przetrwać w niewiarygodnie trudnych warunkach. I w tym tkwi siła tych historii, podsumował. Dlatego są tak istotne. Erlendur zgadzał się, że na próżno szukać by w nich dowcipu. Potrafił jednak odnaleźć rzadkie przebłyski humoru w każdej z tragedii. Czytał kiedyś przed snem opowieść przytoczoną za księgą parafialną z 1847 roku. Traktowała o pewnym parobku, który poszedł daleko w góry szukać owiec. Ostrzegano go, by był ostrożny, gdyż istniało zagrożenie lawinowe. Gdy nie wrócił w wyznaczonym terminie, wysłano dwóch ludzi na poszukiwania. Po pewnym czasie doszli do wniosku, że musiał wpaść razem z zaspą śnieżną w sporych rozmiarów żleb, który niemal w całości wypełnił się śniegiem. Ratownicy zaczęli rozgrzebywać śnieg rękami i kiedy dokopali się jakieś trzy sążnie w dół, zauważyli podeszwy zaginionego. Wyszli z założenia, że już nie żyje, i przerwali kopanie. Wrócili do zagrody i opowiedzieli o swoim znalezisku. Byli przekonani, że parobek wyzionął ducha. Jednak mieszkańcy zaczęli się nad tym zastanawiać i stwierdzili, że nie mogą być pewni, iż on nie żyje, i ponownie wysłali obu ratowników w góry, tym razem wyposażonych w łopatę, krople Hoffmana i kamforę. Gdy wykopali parobka spod śniegu, okazało się, że stał na głowie w zaspie, przeżył mimo wszystko i „przemawiać zaczął pierwej, niźli go spod śniegu wyjęto”. Erlendur uśmiechnął się do siebie, wstając z łóżka. Nastawił kawę. Zadzwonił Sigurdur Oli i przez chwilę wymieniali się uwagami na temat noża z wysypiska. Każdy mógł go zabrać z pracowni technicznej, jeśli oczywiście nóż stamtąd pochodził. Przecież w sali panował nieustanny ruch; uczniowie, nauczyciele, inny personel. Egill miał rację, nożyki do strugania we wszystkich szkołach wyglądały jednakowo. Nie było też pewności, czy można

łączyć nóż z napaścią na Eliasa. Pracownik, który go znalazł, używał nożyka w pracy i oświadczył, że gdy go pierwszy raz zobaczył, wyglądał, jakby go ktoś wyszorował przed wyrzuceniem na śmietnik. Tak lśnił. Ponownie odezwał się telefon. Dzwoniła Elinborg. – Znaleziono ją – powiedziała od razu. – Kobietę, która zaginęła. – Kogo? – Kobietę, która zaginęła – powtórzyła. – Dokładnie tam, gdzie przewidywałam. Na półwyspie Reykjanes. Przy polu lawy na południe od huty aluminium. Technicy policyjni stali nad zwłokami okutani w grube zimowe kurtki. Statyw z dwoma reflektorami leżał wywrócony na bok. Żarówki były pęknięte. Przewrócił się na wietrze. Erlendur jechał tu swoim fordem starą drogą szutrową, dopóki nie uznał, że dalej auto może nie dać rady. Ostatni odcinek przebył na piechotę. Miejsce nazywało się Hraun, było stąd niedaleko do huty aluminium w Straumsvik. W pokryty lawą brzeg wrzynały się nieduże zatoczki z ostrymi szkierami. Zimny grad przelotnie uderzał o ziemię. Wzburzone fale załamywały się na szkierach. Erlendur wiedział, że w tej okolicy znajduje się stara przystań, i z daleka widział ruiny. Kiedyś mieszkali tu ludzie, nadal były rusztowania do suszenia ryb i sadze hodowlane. Zwłoki wypłynęły w jednej z zatoczek. Oficjalnie zaprzestano poszukiwań kobiety jakiś czas temu, ale niewielki oddział ratowników z Hafnarfjördur wybrał się tu na trening o świcie i przemierzając pola lawy na południe od huty, natknął się na zwłoki. Członkowie oddziału rozmawiali z Elinborg w jednym z radiowozów, któremu udało się podjechać prawie na brzeg. Karetka i dwa inne samochody policyjne zaparkowały niedaleko ciała, a ich światła oświetlały wąską zatoczkę, łamiące się przy brzegu fale i ludzi pochylonych nad zwłokami. Zobaczywszy zbliżającego się Erlendura, Elinborg wysiadła z radiowozu. – Czy już powiadomiono męża? – spytał i zatrzymał się. – O ile wiem, jest w drodze. – To na pewno ona? – Nie ma najmniejszych wątpliwości. Znaleźliśmy przy niej dokumenty. Rzucisz na nią okiem? – Tak, później – powiedział Erlendur, wyjął z kieszeni papierosy i zapalił jednego. Bał się tej chwili. Miał zobaczyć tę kobietę po raz pierwszy i ciągle miał nadzieję, że to się nie odbędzie w takich okolicznościach, że nie ona będzie martwym ciałem wyrzuconym na brzeg półwyspu. Przypomniał sobie ostatnią rozmowę. Zachował się bezczelnie. Teraz tego

żałował. Wezwano lekarza okręgowego z Hafnarfjördur, który wypisał akt zgonu. Obejrzał zwłoki i podszedł do nich. – Widzisz jakieś obrażenia? – zapytał Erlendur. – Nie, przynajmniej na pierwszy rzut oka – odparł lekarz. Ich rozmowy były krótkie, telegraficzne niemal, i Erlendur zastanawiał się, czy mógł zachować się jakoś inaczej. Czy był w stanie jakoś jej pomóc? Czy powinien był jej uważniej wysłuchać? – Przyjechałem tu tylko po to, żeby podpisać akt zgonu – powiedział lekarz. – Wasz anatomopatolog będzie ją musiał obejrzeć, żeby ustalić przyczynę śmierci. Zauważyli zbliżającego się dżipa. Erlendur wyrzucił niedopałek. Dżip zatrzymał się obok radiowozów i wyskoczył z niego mąż denatki. Podbiegł do nich. – Znaleźliście ją?! – krzyknął. Erlendur i Elinborg spojrzeli po sobie. Inni policjanci, którzy stali bliżej zwłok, zastąpili mu drogę. – To ona?! – krzyknął mężczyzna, patrząc w kierunku wyłowionego ciała. – Boże wszechmogący! Co ona zrobiła? Próbował ominąć funkcjonariuszy, lecz udało im się go zatrzymać w bezpiecznej odległości od zwłok. – Coś ty zrobiła?! – zawołał w stronę ciała. Erlendur i Elinborg stali bez ruchu na zimnie i patrzyli sobie w oczy. Facet podszedł do Erlendura. – I widzisz, co ona zrobiła?! – krzyknął rozpaczliwie. – Dlaczego ona mi to zrobiła? Dlaczego!? Policjanci odprowadzili go kawałek dalej i próbowali uspokoić. Erlendur, lekarz i Elinborg stali schowani przed wiatrem za dużym radiowozem. Komisarz rozmyślał o dzieciach tej kobiety i jej byłym mężu. Wiedział, że ich obawy o jej los rosły z upływem czasu od chwili jej zaginięcia i teraz koszmar przerodził się w rzeczywistość. Komisarz opowiedział mężowi o rozmowach telefonicznych. Teraz, kiedy już wiedział, że ona nie żyje, nie miał pojęcia, co z tym począć. Sądził, że najlepiej będzie więcej tego nie roztrząsać. Słyszał jej głos, rozpacz i trwogę, a także dziwne wahanie, wypowiedziane połówki zdań, z których nie wynikało wcale, czego ona od niego chce. Westchnął i zaciągnął się dymem. – O czym myślisz? – zapytała Elinborg.

– O tych cholernych rozmowach – odpowiedział Erlendur. – Z nią? – spytała Elinborg. – Nie dają mi spokoju. Kiedy ostatnio z nią rozmawiałem, byłem... byłem wobec niej trochę zbyt szorstki. – To do ciebie podobne – stwierdziła Elinborg. – Czułem, że cierpi, ale odniosłem wrażenie, że drwi sobie ze mnie. Nie dałem jej dość czasu. Człowiek jest zawsze tak samo głupi. – Niczego byś i tak nie zmienił. – Przepraszam – wtrącił się lekarz. – Kiedy z nią rozmawiałeś? Lekarz był starszym człowiekiem, Erlendur znał go trochę. – Wczoraj wieczorem – odpowiedział. – Rozmawiałeś z tą kobietą wczoraj wieczorem? – Tak. – To dziwne. – Jak to? – Ta kobieta nie rozmawiała ostatnio przez telefon. – Dlaczego? – A już na pewno nie wczoraj. – Zapewniam cię, że w ciągu ostatnich dni dzwoniła do mnie kilka razy. – Ja jestem oczywiście lekarzem ogólnym – powiedział mężczyzna. – Nie jestem żadnym specjalistą, ale to wykluczone. Zapomnij o tym. Nie da się jej rozpoznać. Erlendur zgasił butem niedopałek i wbił wzrok w lekarza. – Co ty mówisz? – Przeleżała w wodzie co najmniej ostatnie dwa tygodnie – stwierdził lekarz. – Wykluczone, by żyła kilka dni temu. Wykluczone. Jak myślisz, dlaczego nie pozwolili mężowi się do niej zbliżyć? Erlendur wciąż bez słowa wpatrywał się w lekarza. – Co tu się dzieje? – jęknął wreszcie i ruszył powoli w stronę zwłok. – Czyżby to nie była ona? – powiedziała Elinborg, idąc w ślad za nim. – Co? – Ktoś inny? – Nie wiem. – Jeśli to nie ona dzwoniła, to kto? Erlendur kompletnie zdezorientowany spojrzał na zwłoki. Ocean strasznie się z nimi

obszedł. – To kto to był? – jęknął. – Jaka kobieta wydzwaniała do mnie i mówiła... Co ona powiedziała... Ja już dłużej tak nie mogę? Mężczyzna, który jako pierwszy złożył doniesienie o uszkodzeniu lakieru na samochodzie, użył wielu gorzkich słów do opisania nieróbstwa policji. Nie okazano żadnego zainteresowania sprawą, spisano jedynie raport dla towarzystwa ubezpieczeniowego, a potem już się z nim nie kontaktowano. Dzwonił kilkakrotnie, aby otrzymać informację, czy udało się złapać tych idiotów, którzy oszpecili mu samochód, ale nigdy nie uzyskał połączenia z kimś, kto by cokolwiek na ten temat wiedział. Wylewał swoje żale przez dłuższą chwilę, a Sigurdur Oli nie miał ochoty mu przerywać. Nawet go zresztą nie słuchał, myślał o Bergthorze i adopcji. Po dokładnych badaniach okazało się, że problem leży po jej stronie. Nie jest w stanie mieć dziecka, choć pragnie tego z całego serca. Cała ta sprawa wystawiła ich związek na poważną próbę. Zarówno wcześniej, zanim jeszcze po gorzkich doświadczeniach i niezliczonych wizytach u specjalistów okazało się, że to Bergthora nie może zajść w ciążę, ale również i potem, kiedy już to wiedzieli. Sigurdur był pewien, że Bergthora jeszcze nie zdążyła się pozbierać. Sam doszedł do wniosku, że „skoro tak wyszło”, jak to określił, powinni może pogodzić się z tym i na tym poprzestać. Ale wczoraj, po wieczornym powrocie z pracy, dyskusja na ten temat rozgorzała ponownie. Bergthora zaczęła mówić o tym, o czym Sigurdur Oli doskonale wiedział. Że islandzcy rodzice adoptują najwięcej dzieci z Azji – z Indii oraz Chin. – Ja nie myślę o tym tak dużo jak ty – powiedział najostrożniej, jak tylko potrafił. – Naprawdę jest ci to obojętne? – spytała Bergthora. – Oczywiście, że nie – odparł Sigurdur Oli. – Nie jest mi obojętne, jak ty się czujesz i jak my się czujemy. Ja tylko... – Co? – Nie wiem, czy już odzyskałaś równowagę, żeby tak od razu podejmować decyzję o adopcji. To jest bardzo trudny krok. Bergthora głęboko wciągnęła powietrze. – I najwyraźniej nie mamy zamiaru zrobić go razem – powiedziała. – Uważam, że potrzebujemy więcej czasu, aby dojść do siebie i przemyśleć sprawę. – Ty oczywiście możesz mieć dziecko, kiedy tylko zechcesz – zauważyła Bergthora kąśliwie. – Co?

– Jeśli kiedykolwiek byś chciał. Ale nigdy nie chciałeś. – Bergthora... – Nigdy tak właściwie tego nie pragnąłeś, prawda? Sigurdur Oli milczał. – Możesz sobie znaleźć jakąś nową – powiedziała Bergthora. – Mieć z nią dzieci. – Dokładnie o to mi chodzi, ty nie... ty nie potrafisz o tym mówić bez emocji. Pozwólmy, żeby minęło trochę czasu. To nie zaszkodzi. – Nie mów mi ciągle, jaka ja jestem – upomniała go Bergthora. – Dlaczego ty mnie zawsze w ten sposób upokarzasz? – Przecież cię nie upokarzam. – Zawsze uważasz, że jesteś lepszy ode mnie. – Na tym etapie nie jestem jeszcze gotowy na adopcję – bronił się. Bergthora długo patrzyła na niego bez słowa. Potem uśmiechnęła się pod nosem. – Czy to dlatego, że one są z zagranicy? – spytała. – Kolorowe? Chińskie? Hinduskie? To dlatego? Sigurdur Oli wstał. – W ten sposób nie będziemy rozmawiać – oświadczył. – Czy to dlatego? Chcesz, żeby twoje dzieci były islandzkie? – Bergthoro, dlaczego tak mówisz? Czy uważasz, że ja... – Że co? – Czy uważasz, że ja tego boleśnie nie odczułem? Myślisz, że mnie to nie zabolało, kiedy okazało się, że się nie udało, że straciliśmy dziec... Umilkł. – Ty nigdy nic nie mówisz – zauważyła Bergthora. – A co mam powiedzieć? Co chcesz ode mnie usłyszeć? Ocknął się z zamyślenia, kiedy mężczyzna podniósł głos. – Tak... Nie. Słucham? – powiedział Sigurdur Oli, otrząsając się z własnych myśli. Właściciel porysowanego auta wbijał w niego wzrok. – Przecież pan mnie nawet nie słucha – odezwał się oburzony. – Z wami, gliniarzami, zawsze jest tak samo. – Przepraszam, po prostu zastanawiałem się nad tym, czy może widział pan sprawcę tego uszkodzenia. – Nic nie widziałem – odparł mężczyzna. – Po prostu przyszedłem i auto takie już było, całe porysowane.

– A domyśla się pan, kto to mógł zrobić? Ktoś panu niechętny? Dzieciaki z sąsiedztwa? – Nie mam zielonego pojęcia. A to nie wasze zadanie? To nie wy powinniście znaleźć tych bandytów? Kolejne spotkanie Sigurdur Oli miał odbyć ze studentką medycyny wynajmującą nieduże mieszkanie w bloku na tym samym osiedlu co właściciel poprzedniego porysowanego auta. Usiedli, a Sigurdur usiłował skoncentrować się bardziej niż podczas spotkania z tamtym mężczyzną. Gdy wychodził, nie pożegnał go nazbyt wylewnie. Studentka miała jakieś dwadzieścia pięć lat i była dość otyła. Sigurdurowi udało się zajrzeć do jej kuchni, gdzie rzuciły mu się w oczy opakowania po fast foodach. Dziewczyna powiedziała Sigurdurowi, że jej samochód może do rewelacyjnych nie należy, ale to jeszcze nie powód, żeby zostawiać na nim te koszmarne rysy. – Co się stało, że się tym tak nagle zainteresowaliście? – zdziwiła się. – Jak zgłosiłam szkodę, to nikomu od was nie chciało się do mnie jechać. – Uszkodzono więcej samochodów – odparł Sigurdur Oli. – Jeden z właścicieli mieszka nawet tu obok. Musimy to powstrzymać – dodał. – Wydaje mi się, że ich widziałam – powiedziała studentka, otwierając nową paczkę papierosów. W mieszkaniu unosiła się woń dymu tytoniowego. – Tak? – zainteresował się Sigurdur Oli. Przyglądał się jej, gdy zapalała papierosa. Pomyślał o opakowaniach w kuchni i trudno mu było uwierzyć, że dziewczyna studiuje medycynę. – W pobliżu bloku kręciło się dwóch chłopaków – powiedziała, wydmuchując dym. – Byłam akurat w domu, kiedy to się stało. To wszystko było trochę dziwne. Musiałam wrócić na górę, bo zapomniałam drugiego śniadania. Zostawiłam niezamknięty samochód z kluczykami w stacyjce, a przecież tak się nigdy nie robi. Patrzyła na Sigurdura Olego, jakby udzielała mu lekcji. – I potem, kiedy wyszłam z powrotem przed blok, jakieś kilka minut później, ta okropna rysa na karoserii już była. – To było wcześnie rano? – zapytał Sigurdur Oli. – Tak, właśnie jechałam na zajęcia. – A kiedy to się wydarzyło? – Mniej więcej tydzień temu. – I widziała pani sprawców? – To na pewno byli oni. – Dziewczyna zgasiła papierosa. Na stoliku stała nieduża

miseczka z cukierkami. Jednego wrzuciła sobie do ust. Sigurdur Oli odmówił. – Co pani widziała? – Prawdę mówiąc, już wam to mówiłam poprzednim razem, ale wtedy wyglądało na to, że nie jesteście zainteresowani jakąś jedną rysą na aucie. – Jest ich więcej – powtórzył Sigurdur Oli. – Zniszczyli więcej aut, nie tylko pani. I chcemy ich złapać. – To było gdzieś tak koło ósmej – powiedziała. – Oczywiście jeszcze było ciemno jak w... Egipcie, ale przy wejściu do klatki świeciła się lampa i kiedy wracałam na górę, zauważyłam dwóch chłopaków przechodzących koło klatki. Mogli mieć najwyżej po piętnaście lat i obaj mieli szkolne tornistry. To wszystko wam już powiedziałam. – A zauważyła pani, w którą stronę szli? – W kierunku apteki. – Apteki? – I szkoły – powiedziała dziewczyna, żując karmelka. – Tam, gdzie zabito tego chłopca. – Dlaczego uważa pani, że to ci dwaj porysowali samochód? – Bo karoseria była cała, kiedy szłam na górę, a gdy wróciłam ze śniadaniem, samochód był już porysowany. I tylko ich widziałam tego ranka. Na pewno się gdzieś schowali i nabijali ze mnie. Bo kto rysuje samochody? Może mi pan to powiedzieć? Co to za banda? – Chuliganeria – powiedział Sigurdur Oli. – A poznałaby ich pani, gdyby ich pani znów zobaczyła? – Ale to nic pewnego, że to byli oni. – Tak, wiem. – Jeden to blondyn z długimi włosami. Mieli na sobie kurtki zimowe. Drugi miał czapkę na głowie. Jacyś tacy długaśni trochę. – A na zdjęciach by ich pani rozpoznała? – Równie dobrze. Ale wtedy mi tego nie proponowaliście. Erlendur wszedł do swojego biura przy Hverfisgata i zamknął za sobą drzwi. Usiadł przy biurku, położył dłonie na kolanach i patrzył w przestrzeń. Popełnił błąd. Złamał podstawową zasadę, której zawsze starał się przestrzegać. Pierwszą zasadę, którą wpoiła mu Marion Briem. Nic nie jest takie, jak ci się wydaje. Był wobec siebie zbyt pobłażliwy. Zbyt pewny siebie. Zapomniał o ostrożności, która powinna ustrzec go przed popełnianiem błędów

na nieznanym terenie. To arogancja sprawiła, że zboczył z drogi. Przeoczył inne oczywiste możliwości, a do czegoś takiego nigdy nie powinien był dopuścić. Usiłował przypomnieć sobie wszystko, co kobieta mówiła mu przez telefon, co można było wyczytać z głosu, a także w jakich godzinach do niego dzwoniła. Błędnie zinterpretował wszystko, co mu powiedziała. Nagle przypomniało mu się, że podczas pierwszej rozmowy powiedziała: ja już tak dłużej nie mogę. A podczas ostatniej nie chciał jej słuchać. Wiedział, że kobieta szuka u niego pomocy. Miała coś do ukrycia i to jej bardzo ciążyło. Dlatego szukała z nim kontaktu. To był oczywiście tylko jeden z możliwych powodów. Skoro ona nie była tą zaginioną, jej telefony mogły dotyczyć tylko jednej sprawy. Przecież prowadzi śledztwo dotyczące morderstwa Eliasa. Wobec tego te rozmowy musiały jakoś się z tym wiązać. Nie było innej możliwości. Kobieta miała informacje, które mogły okazać się pomocne w rozwikłaniu zagadki morderstwa chłopca, a on ją spłoszył. Erlendur z całych sił uderzył pięścią w biurko, aż leżące na nim kartki papieru uniosły się w powietrze i opadły na podłogę. Bezustannie zastanawiał się nad tym, co kobieta starała się mu powiedzieć, ale nie doszedł do żadnego wniosku. Mógł tylko mieć nadzieję, że jeszcze do niego zadzwoni, choć po tym, jak zakończył ostatnią rozmowę, prawdopodobieństwo było bliskie zeru. Usłyszał pukanie do drzwi. Otworzył i jego oczom ukazała się Elinborg. Zauważyła kartki leżące na podłodze i zaniepokoiła się. – Wszystko w porządku? – Szukasz czegoś? – Wszyscy popełniamy błędy – powiedziała Elinborg i zamknęła za sobą drzwi. – Mamy coś nowego? – Sigurdur Oli przegląda zdjęcia starszych uczniów z jakąś właścicielką samochodu. Widziała chłopców kręcących się przed blokiem, kiedy porysowano jej auto. Elinborg zaczęła zbierać kartki z podłogi. – Zostaw – powiedział komisarz i zaczął jej pomagać. – Anatomopatolog ogląda zwłoki – powiedziała policjantka. – Wygląda na to, że kobieta utonęła w oceanie i na pierwszy rzut oka nie ma żadnych śladów przestępstwa. I minęły co najmniej dwa do trzech tygodni od czasu, gdy znalazła się pod wodą. – Powinienem był to wiedzieć. Przeliczyłem się – powiedział komisarz. – Nie mogłeś przecież tego wiedzieć, przestań. – Powinienem był z nią rozmawiać, zamiast okazywać jej taką wrogość. Osądziłem ją przez pryzmat tego, co zrobiła. A potem okazało się, że to nawet nie ona.

Elinborg potrząsnęła głową. – Ta kobieta zadzwoniła do mnie, żebym ją pocieszył i namówił, by nam pomogła, ponieważ uważa to za najwłaściwsze. A ja zatrzasnąłem przed nią drzwi. Ona wie coś na temat morderstwa Eliasa. Kobieta w nieznanym wieku z lekko schrypniętym głosem, może na skutek palenia. Teraz, po fakcie, wiem, że była udręczona, zlękniona i cierpiąca. A ja myślałem, że oni sobie z mężem urządzają jakąś grę, ta zaginiona i jej mąż. Nie rozumiałem tego. Nie wiedziałem, co robią, i to mnie drażniło. A tu nagle się okazuje, że byłem głupi jak but. – O co jej chodziło? Dlaczego się utopiła? – Myślę, że... Erlendur umilkł. – Co? – Myślę, że była zakochana. Wszystko poświęciła dla tej miłości; rodzinę, dzieci, przyjaciół. Wszystko. Ktoś powiedział, że się zmieniła. Jakby ożyła, zaczęła żyć pełnią życia, jakby w tamtym czasie stała się sobą. Erlendur zamilkł ponownie, odległy i zamyślony. – I? Co się stało? – Dotarło do niej, że została oszukana. Jej mąż zaczął wypływać na inne łowiska. Została poniżona. Całe jej... Wszystko, co zrobiła, wszystko, dla czego tak wiele poświęciła, okazało się nic niewarte. – Słyszałam o takich facetach – powiedziała Elinborg. – Przez krótki czas żyją otumanieni miłością, ale kiedy uczucie słabnie, natychmiast znów zaczynają poszukiwania. – Jej miłość była autentyczna – rzekł komisarz. – I nie wytrzymała, kiedy dowiedziała się, że nie jest odwzajemniona.

25

Sigurdur Oli nacisnął dzwonek przy klatce w trzypiętrowym bloku nieopodal szkoły. Odczekał chwilę, po czym ponownie zadzwonił. Przytupywał z zimna. W zaułku przed drzwiami wejściowymi hulał lodowaty wiatr. Wyglądało na to, że nikogo nie ma w domu. Blok nie różnił się bardzo od tego, w którym mieszkała Sunee z synami. Najwyraźniej nikt nie dbał o budynek i jego otoczenie. Minęło sporo czasu od ostatniego malowania fasady, przy wejściu wciąż widniał spory fragment osmalonego tynku po pożarze zsypu. Zaczynało się ściemniać. Poranna marznąca mżawka przeszła w burzę gradową. Samochody stały unieruchomione na ulicach. Ostrzegano przed wieczornym sztormem. Sigurdur pomyślał o Bergthorze. Przez cały dzień nie miał od niej wiadomości. Kiedy obudził się wcześnie rano, ona zdążyła już wyjechać do pracy. Leżał w łóżku sam na sam ze swoimi myślami. Z domofonu dobiegł cichy trzask. – Halo? – usłyszał. Sigurdur Oli przedstawił się i powiedział, że jest z policji. W domofonie zaległa cisza. – A o co chodzi? – rozległo się wreszcie w głośniku. – Chcę, żebyś mi otworzył drzwi – powiedział Sigurdur Oli, przytupując z zimna. Minęło sporo czasu, zanim usłyszał szczęk zamka. Otworzył drzwi do klatki. Wszedł na piętro, na którym mieszkał właściciel głosu, i zapukał do drzwi. Otworzyły się. Na korytarz wyjrzał wystraszony piętnastoletni chłopiec. – Ty jesteś Anton? – spytał go Sigurdur Oli. – Tak – odparł chłopiec. Wyglądał na dość zdrowego, był ubrany i miał nawet nieco zarumienione policzki. Sigurdur Oli poczuł dochodzący z głębi mieszkania zapach pizzy, a kiedy zajrzał do środka, zobaczył kurtkę na krześle i otwarty karton z pizzą, z którego ubył jeden kawałek. Powiedziano mu, że Anton ostatnio chorował i nie chodził do szkoły. – Lepiej się czujesz? – zapytał Sigurdur Oli i nieproszony wszedł do mieszkania. Chłopak cofnął się przed nim i Sigurdur zamknął za sobą drzwi. Zauważył, że chłopak przygotował sobie wygodne siedzenie przed telewizorem. Na stoliku znajdowały się pizza, napój gazowany i kilka płyt z filmami. Na ekranie akurat leciał film akcji.

– O co chodzi? – zapytał zdziwiony nastolatek. – Uszkadzać lakier na samochodach to jedno, Antonie, ale zabijać ludzi to zupełnie co innego – powiedział Sigurdur Oli, chwytając kawałek pizzy. – Taty i mamy nie ma w domu? Chłopiec potrząsnął głową. – Widziano cię, jak kilka dni temu niedaleko stąd robiłeś rysy na samochodach – powiedział Sigurdur Oli, po czym nadgryzł swój kawałek pizzy. Żując, przyglądał się chłopcu. – Nic takiego nie robiłem – oburzył się Anton. – Skąd wziąłeś nóż? – spytał Sigurdur Oli. – Tylko mi nie kłam. – Ja... – Anton zamilkł. – Tak? – Dlaczego powiedział pan: zabijać ludzi? – Ten chłopiec z Azji, który został pchnięty nożem. Myślę, że to też twoja robota. – Ja tego nie zrobiłem. – Nie wierzę. – Ja tego nie zrobiłem – powtórzył Anton. – Gdzie znajdę twoją mamę? – zapytał Sigurdur Oli. – Będzie musiała pojechać z nami na komendę. Anton patrzył bezradnie na Sigurdura Olego, który spokojnie kończył swój kawałek pizzy, rozglądając się po mieszkaniu, zupełnie jakby chłopak go nie obchodził. Studentka medycyny rozpoznała Antona na ostatnim zdjęciu klasowym. Twierdziła, że to jeden z chłopców, których widziała na parkingu, kiedy jej samochód został zarysowany. Nie miała pewności co do drugiego, Thorvaldura, przyjaciela Antona. Ale powiedziała, że to równie dobrze może być on. Wszystko to było dość niejasne, więc kiedy Sigurdur Oli naciskał dzwonek, nie bardzo wiedział, jakich argumentów użyć przeciwko Antonowi. Postanowił jednak zachowywać się tak, jakby sprawa już była wyjaśniona. Jakby pozostała im tylko wizyta na komendzie. Formalności. I to najwyraźniej na chłopaka podziałało. Sigurdur Oli na razie nie miał wielu informacji na temat Antona i Thorvaldura. Chodzili do jednej klasy i czasem popadali w konflikty z nauczycielami i władzami szkoły. Nazywano to zakłóceniami w funkcjonowaniu szkoły. Raz napadli na woźnego. Zostali zawieszeni w prawach ucznia na dwa dni. Byli typowymi obibokami i rozrabiakami, którzy chodzili do szkoły głównie po to, żeby przeszkadzać innym. – Ja nikogo nie pchnąłem nożem – powiedział Anton, kiedy Sigurdur Oli wspomniał o jego matce i komisariacie.

– Dzwoń do mamy – rozkazał Sigurdur. – Powiedz jej, żeby spotkała się z nami na komendzie. Anton widział, że Sigurdur Oli nie żartuje. Policjant myśli, że to on dźgnął tego Azjatę. Próbował się zorientować w sytuacji, w której znalazł się tak nagle, lecz nie do końca ją rozumiał. Uszkodzili kilka samochodów. Większość rys wykonał Doddi, on sam może jedną. Ale teraz już wiedzą, kto to zrobił. I gliny posądzają go o to, że napadł na tego chłopaka i go zabił. Anton stał bezradny przed Sigurdurem Olim i usiłował ocenić swoje szanse. Mama znów wpadnie w szał. Często groziła, że wyrzuci go z domu. Spojrzał na filmy, które wypożyczył, i na stygnącą pizzę. I stało się coś dziwnego. Nagle zaczął żałować spokojnego dnia przed telewizorem. – Ja nic nie zrobiłem – powiedział jeszcze raz. – Powiedz to swojej mamie – zaproponował Sigurdur Oli. – Twój kumpel Thorvaldur od razu cię wydał. Mazał się i beczał cały czas. Stwierdził, że to ty porysowałeś te auta. Że on tylko ci towarzyszył. – Doddi? On tak powiedział? – To największy tchórz, jakiego widziałem – powiedział Sigurdur Oli, który dopiero miał odnaleźć tego Thorvaldura. Anton zastanawiał się, co zrobić. – On kłamie, nie może tak mówić. – A jednak – powiedział Sigurdur Oli. – Będziecie sobie mogli o tym pogadać na komisariacie. Złapał Antona za ramię, żeby go wyprowadzić, lecz ten wyrwał mu się. – Ja porysowałem tylko jeden samochód – powiedział. – Doddi zrobił całą resztę. On kłamie! Sigurdur Oli wziął głęboki oddech. – Myśmy nic temu chłopakowi nie zrobili – dodał Anton, jakby chciał, żeby to było jasne. – To znaczy ty i twój kolega? – upewnił się Sigurdur Oli. – Doddi, tak. On kłamie! To on porysował te samochody. Nadszedł czas, aby rozluźnić nieco atmosferę, więc Sigurdur Oli cofnął się o krok. – Ile było tych samochodów? – Nie wiem. Kilka. – Wiesz, który to samochód Kjartana, nauczyciela islandzkiego? – Tak. – Porysowaliście jego auto? Przed szkołą?

Anton zastanowił się, nim udzielił odpowiedzi. – To Doddi. Ja nie miałem o tym pojęcia. Tylko mi o tym opowiedział. On nie cierpi Kjartana. Czy mama musi o tym wiedzieć? – Jakim narzędziem rysowaliście te samochody? – zapytał Sigurdur Oli, zbywając jego pytanie milczeniem. – Nożem – odparł Anton. – Jakim nożem? – Doddiego. – A on mówi, że nóż był twój – skłamał Sigurdur Oli. – Nóż był jego. – Jaki to był nóż? – Taki jak ten w telewizji – odpowiedział Anton. – W telewizji? – Co go szukano. On był taki sam jak nasz nóż. Sigurdur Oli nic nie odpowiedział. Przyglądał się chłopakowi, do którego powoli docierało, że powiedział coś bardzo istotnego. Zastanawiał się, co to mogło być, i kiedy wreszcie to do niego dotarło, poczuł, jakby ktoś wylał mu kubeł zimnej wody na głowę. O tym nie pomyślał. Oczywiście, że był to ten sam nóż! Widział zdjęcia tego noża w telewizji, ale nie skojarzył go ze zniszczeniami, jakich on i jego przyjaciel Doddi dokonali na kilku samochodach w drodze do szkoły. Teraz zobaczył swoją sytuację w o wiele gorszym i poważniejszym świetle. Sigurdur Oli sięgnął po komórkę. – Ja tego nie zrobiłem – powiedział Anton. – Przysięgam. – A wiesz, gdzie teraz jest nóż, któregoście używali? – Doddi go ma. Doddi zawsze go ma. Sigurdur Oli czekał, aż Erlendur odbierze telefon. Patrzył na chłopca, rozglądał się po niedużym mieszkaniu i podziwiał gniazdko, które Anton zdążył uwić przed telewizorem, zanim mu przeszkodził. – Zadzwoń do taty i mamy – powiedział. – Jedziesz ze mną. Powiedz, żeby mama spotkała się z tobą na komisariacie. – Tak? – Erlendur wreszcie odebrał telefon. – Wydaje mi się, że na coś trafiłem – powiedział Sigurdur Oli. – Jesteś na komendzie? – A co to takiego? – zapytał Erlendur. – Nóż jest w firmie?

– Tak, a co chcesz zrobić? – Jadę tam – rzucił w słuchawkę Sigurdur Oli. Kiedy nieco godzinę później policja przyjechała po Doddiego, nie zastali go w domu. Drzwi otworzył mężczyzna koło czterdziestki. Przyjrzał się dokładnie obu funkcjonariuszom, których przysłano po syna. Matka Doddiego także pojawiła się w drzwiach. Nie mieli pojęcia, gdzie jest chłopiec, ale zażądali, by funkcjonariusze powiedzieli im, o co syn jest podejrzany. Policjanci jednak twierdzili, że nie mają takiej wiedzy i zostali przysłani jedynie po to, by wraz z opiekunem prawnym doprowadzić chłopca na komisariat przy Hverfisgata. – Ponieważ nie jest pełnoletni – dodał jeden z funkcjonariuszy tytułem wyjaśnienia. Obaj policjanci mieli na sobie mundury i przyjechali oznakowanym radiowozem. Miało to wzbudzić w Doddim lęk. Rozmawiali z rodzicami, stojąc na schodach niedużego domku szeregowego, kiedy mężczyzna, który okazał się ojczymem Doddiego, oznajmił funkcjonariuszom, że chłopiec właśnie idzie, że już go widzi. – Chodź tu! – zawołał ojczym. – Chodź no tu, Doddi! Chłopiec wyszedł zza rogu pobliskiego domu. Tamtędy właśnie przebiegał chodnik prowadzący przez osiedle. Usłyszawszy nawoływanie swojego ojczyma, zatrzymał się. Zobaczył radiowóz i dwóch przyglądających mu się funkcjonariuszy policji oraz stojącą w progu matkę. Minęła chwila, nim zorientował się w sytuacji. Zastanawiał się, czy nie dać w długą, ale doszedł do wniosku, że na nic by się to nie zdało. Po prawie trzygodzinnym przesłuchaniu Doddi przyznał się wreszcie przed Sigurdurem Olim, że ukradł ze szkoły nożyk do strugania i użył go do porysowania lakieru na samochodach, które wraz ze swoim przyjacielem Antonem napotkali na drodze do szkoły. Obaj natomiast uparcie zaprzeczali, jakoby dokonali napaści na Eliasa. Twierdzili, że go nie znali i nie mają pojęcia, kto przyczynił się do jego śmierci. Minęło więcej niż tydzień, od kiedy porysowali samochód młodej kobiety, która w pośpiechu minęła ich, wracając na chwilę do swego mieszkania w bloku, i pozostawiła samochód z włączonym silnikiem. Nie mieli pojęcia, że ich zauważyła. Z początku chcieli ukraść auto, okazja była doskonała, w końcu sama zostawiła wóz, nie wyłączając silnika i tak dalej, ale się rozmyślili. Doddi przeszedł wzdłuż auta, przeciągając ostrzem noża po lakierze, a potem się schowali. Nigdy wcześniej nie widzieli reakcji właściciela na zniszczone auto, więc to miało dostarczyć im dodatkowych emocji. Poczekali, aż kobieta wyjdzie na dwór, żeby obserwować jej zachowanie. Wkrótce wybiegła z bloku i otworzyła samochód. Nagle zastygła w bezruchu.

Zauważyła rysę na całej długości auta. Nachyliła się, aby lepiej się jej przyjrzeć. Potem rozejrzała się dokoła, następnie poszła na środek parkingu i ponownie rozglądała się na wszystkie strony, a na koniec spojrzała na zegarek i odjechała. Nóż znaleziony na wysypisku spoczywał w pudełku w pokoju przesłuchań i Doddi natychmiast go rozpoznał. Anatomopatolog uznał, że mógł być narzędziem, którym zadano śmiertelną ranę Eliasowi. Elinborg siedziała w drugim pokoju przesłuchań z Antonem. Ich relacje były zgodne we wszystkich istotnych szczegółach. To Doddi ukradł nóż i to on w większości przypadków przejawiał inicjatywę w kwestii zaspokajania żądzy niszczenia. – W jaki sposób nóż znalazł się na śmietniku? – Elinborg spytała Antona, który od momentu przewiezienia na komisariat wykazywał wolę współpracy. – Nie wiem – odparł chłopiec. – Czy zaatakowałeś nim Eliasa? – Nie – zaprzeczył Anton. – Ja mu nic nie zrobiłem. – Dlaczego pozbyłeś się noża? – To nie ja. – No to twój kolega Doddi? – Nie wiem. On go miał ostatnio. – A on twierdzi, że ty go miałeś. – Kłamie. – Wiedziałeś, że nóż został użyty do tego, żeby zabić Eliasa? – Nie. – Znasz Nirana, brata Eliasa? – Nie, wcale. To znaczy chodzimy do jednej szkoły. Ale go nie znam. W drugim pokoju przesłuchań podobnymi pytaniami zadręczano Doddiego, który utrzymywał, że ostatnio nóż był w posiadaniu Antona. – Jak dawno zabrałeś nóż z pracowni? – spytał Sigurdur Oli. – Jakieś dziesięć dni albo... – Doddi zastanowił się chwilę. – Tak, jakoś tak. Zaraz po feriach. – I gdzie go widziałeś ostatnio? – Anton zabrał go do siebie do domu. – A on twierdzi, że ty go miałeś. – Kłamie. – Wiesz, kto to był Elias? – Tak.

– Znałeś go? – Nie. W ogóle. – Pchnąłeś go nożem? – Nie. – Pchnąłeś go śmiertelnie nożem, który ukradłeś z pracowni technicznej? – Nie. Nie zrobiłem tego. – Dlaczego porysowałeś te samochody? – Tak sobie. – Tak sobie co? – Nudziło nam się. Elinborg dość długo bez słowa przyglądała się Antonowi. Wstała. Siedziała już od dłuższego czasu i czuła to w całym ciele. Oparła się o ścianę i skrzyżowała ramiona na piersiach. – Gdzie byłeś, kiedy zamordowano Eliasa? – spytała. Anton nie potrafił udzielić spójnej odpowiedzi na pytanie, gdzie przebywał, kiedy Elias został ugodzony nożem. Z początku twierdził, że był w domu, poszedł tam natychmiast po szkole. Potem nagle przypomniało mu się, że zajrzał z Doddim do sklepu z grami komputerowymi. – Zostaniecie oskarżeni o zamordowanie Eliasa – powiedziała Elinborg. – Mieliście nóż, zabiliście go. – Ja tego nie zrobiłem – powiedział Anton. – A twój przyjaciel? – Na pewno też nie. – A co sądzisz o imigrantach, obcokrajowcach, ludziach o innym kolorze skóry? – Nie wiem. Kiedy Doddi usłyszał podobne pytanie od Sigurdura Olego, zmieszał się. Sigurdur powtórzył pytanie, lecz Doddi tylko na niego patrzył. Nie odpowiedział. Sigurdur powtórzył pytanie po raz trzeci. – Nic nie sądzę – wydusił wreszcie z siebie Doddi. – Nie zastanawiałem się nad tym. – Napadałeś na dzieciaki, które pochodzą z innych krajów? – Nie, nigdy – odparł Doddi. Ani on, ani Anton nigdy nie weszli w konflikt z prawem. Matka Antona była samotną kobietą wychowującą dwoje dzieci, wykonującą słabo płatną pracę, ledwie wiążącą koniec z końcem. Anton miał trzyipółletniego przyrodniego brata. Raz w tygodniu na krótko spotykał

się ze swoim ojcem. Doddi miał trójkę rodzeństwa, jedna siostra była przyrodnia. Według Doddiego jego ojciec się nim nie interesował, pracował jako inżynier na budowie tamy w Kárahnjúkar. – Dlaczego napadłeś na Eliasa? – zapytał Sigurdur Oli. – To nie ja. – Oskarżymy was o zamordowanie Eliasa – oznajmił Sigurdur Oli. – Nic innego nam nie pozostaje. Doddi patrzył na niego. Po jego minie widać było, że zdaje sobie sprawę z wagi tego, co przed chwilą powiedział mu policjant. Ale był twardy. Sigurdur Oli wielokrotnie przesłuchiwał młodych chłopców, którzy wszystko i wszystkich olewali, na pytania odpowiadali kpiąco, a nawet grozili policjantom. Ale czuł, że Doddi jest inny. Był wrażliwym nastolatkiem. Uszkodzenie samochodu to absurdalne, idiotyczne żarty, ale nic ponadto. Przynajmniej na razie. – On oddał nóż – odezwał się wreszcie Doddi. – Oddał? – Ja go ukradłem, ale Anton miał go ostatnio i go oddał. Nie wiedziałem, że zamordowano nim tego chłopaka. On też na pewno nie. Elinborg wciąż stała oparta o ścianę z rękami skrzyżowanymi na piersiach, kiedy do pokoju przesłuchań wszedł Sigurdur Oli. Usiadł przed Antonem i patrzył na niego dość długo bez słowa. Elinborg opanowała chęć zadania mu pytania. Anton zaczął się wiercić na krześle, wyprostował się i spoglądał to na Sigurdura Olego, to na Elinborg. Nie czuł się komfortowo. – Znasz chłopaka, który ma imię Hallur? – zapytał w końcu Sigurdur Oli. Wkrótce po tym, gdy Elinborg opuściła pokój przesłuchań, zadzwoniła jej komórka. Zajęło jej trochę czasu, nim przypomniała sobie barwny krawat doradcy towarzystwa ubezpieczeniowego. Z jego biura kilka razy dzwoniono do Sunee. – Żeby się czegoś dowiedzieć, musiałem przeprowadzić porządne śledztwo – oznajmił agent ubezpieczeniowy poważnym głosem. – Czyżby? – powątpiewała Elinborg. – Tak, poważnie. Rozmawiałem z wieloma osobami w firmie, z każdym oczywiście poufnie, i nikt tutaj nie pozostaje w kontakcie z tą kobietą, jak sądzę. – Na pewno? – Tak. Nie mam nic potwierdzonego. – A coś niepotwierdzonego?

– No, mówi się o jednym pracowniku... – Tak? – Ja go nie znam. Przez całe lata pracował u nas w szkodach, jest już dobrze po pięćdziesiątce. Powiadają, że ogląda się za kobietą z Azji. – Kto powiada? – Pracownice działu obsługi klienta. Któraś widziała go w lokalu jakiś miesiąc temu. I był z taką kobietą. – Z taką kobietą? – Możliwe, że z Tajką. – Rozmawiał pan z nim? – Nie. – To dobrze. Jak on się nazywa? – One chcą wiedzieć, czy on ma jakiś związek z matką tego zabitego chłopca. – Proszę im powiedzieć, że to nie jest ich sprawa!

26

Erlendur wolno przejechał obok domu, zatrzymał samochód trochę dalej i wysiadł. Powoli szedł chodnikiem w stronę budynku, rozglądając się uważnie wokół. Widział ulicę Styrimannastigur i wielki drewniany dom, w którym kiedyś mieściła się Szkoła Nawigacji. Pracownik towarzystwa ubezpieczeniowego mieszkał w schludnym, drewnianym domku krytym blachą falistą. Erlendur zauważył, że budynek odrestaurowano z wielką pieczołowitością. Przystanął na mrozie i przyjrzał mu się. W dwóch oknach paliło się światło. Na ulicy w ogóle nie było ruchu i komisarz obawiał się, że zanadto rzuca się w oczy, spacerując w tę i z powrotem. Wolał zachować ostrożność. Zapadł już wieczór. Wiał dość silny wiatr i padało, w każdej chwili mogło nastąpić załamanie pogody. W radiu przypominano obywatelom, aby nie zostawiali na zewnątrz luźnych przedmiotów i aby nie wychodzili z domów, jeśli nie zachodzi pilna potrzeba. Drogi na prowincji zostały zamknięte z powodu sztormu, który teraz zbliżał się do stolicy. Erlendur wciąż zastanawiał się, co to za kobieta mogła do niego dzwonić i czego chciała. Nie doszedł do żadnego wniosku i mógł jedynie mieć nadzieję, że skontaktuje się z nim

jeszcze

raz.

Musi

mu

dać

jeszcze

jedną

szansę.

Miał

świadomość,

że

prawdopodobieństwo, aby to się wydarzyło, jest raczej małe, ale teraz przynajmniej wiedział, jak powinien się zachować, gdyby niemożliwe jednak się zdarzyło. Zamierzał przejść przez jezdnię i zbliżyć się do budynku, kiedy drzwi drewnianego domu się otworzyły i w świetle ukazała się sylwetka człowieka. Był to ktoś bardzo niski i Erlendur pomyślał, że to może być Niran. Twarzy nie widział. Zupełnie jakby ta osoba była czymś zasłonięta. Miała na sobie kurtkę wiatrówkę, a na głowie bejsbolówkę z wielkim daszkiem. Zamknęła drzwi i ruszyła w dół ulicy, w stronę centrum. Erlendur ruszył w ślad za nią, nie bardzo wiedząc, co począć dalej. Zauważył, że postać ukryła twarz za chustą, tak że widać było tylko jej oczy. Trzymała coś w rękach, ale Erlendur nie widział, co to takiego. Po jakimś czasie doszli do centrum. Był sobotni wieczór, więc we wszystkich klubach i restauracjach panował duży ruch. Śledzona przez Erlendura osoba rozpostarła to, co niosła, i wtedy komisarz zorientował się, że jest to duży plastikowy worek. Podeszła do pojemnika na śmieci i zajrzała do niego, chwilę w nim pogrzebała i poszła dalej. Wyciągnęła spod drewnianej ławki dwie butelki po piwie i wrzuciła je do worka, po czym podeszła do

następnego śmietnika. Erlendur przyglądał się tym wszystkim poczynaniom. Osoba, która zbierała puste pojemniki po napojach, poruszała się cicho i zdecydowanie, jakby robiła to wiele razy wcześniej. Starała się nie rzucać nikomu w oczy, ale też nikt nie zwracał na nią szczególnej uwagi. Erlendur przez cały czas szedł za nią w bezpiecznej odległości. Plastikowy worek szybko się zapełniał. Komisarz wstąpił do sklepu, gdzie kupił dwa napoje w puszce. Wylał je do studzienki kanalizacyjnej, po czym podszedł do tajemniczej postaci w czapce, która zatrzymała się przy śmietniku w małym zaułku przy domu na placu Austurvöllur. – Mam tu dwie – powiedział, wyciągając puszki przed siebie. Chusta całkowicie zasłaniała jej twarz, bejsbolówka opadała na oczy. Powoli jednak wyciągnęła rękę i wzięła od niego puszki. Włożyła je do worka i chciała bez słowa ruszyć dalej. – Mam na imię Erlendur – powiedział komisarz. – Mogę zamienić z tobą kilka słów? Postać zatrzymała się i obróciła w jego stronę. – Chciałbym chwilę porozmawiać, jeśli nie przeszkadzam – znów odezwał się Erlendur. Cofnęła się przed nim bez słowa. – Nie obawiaj się – powiedział i podszedł bliżej. Już miała zamiar uciec, lecz przez chwilę jeszcze wahała się, czy porzucić worek z puszkami i szkłem, więc Erlendurowi udało się złapać ją za kurtkę. Szarpnęła workiem, usiłując mu się wyrwać, jednak komisarz trzymał ją mocno oburącz. Miotała się w jego objęciach, ale nie udało jej się uciec. Erlendur zaczął wolno do niej przemawiać. – Ja tylko usiłuję wam pomóc – powiedział. – Muszę z tobą porozmawiać. Rozumiesz? Nie otrzymał odpowiedzi. Postać nadal z całych sił próbowała się wyrwać, lecz się jej nie udało. – Rozumiesz po islandzku? Nie odpowiedziała. – Nie chcę, żebyś popełnił jakiś błąd. Chcę ci pomóc. Postać nadal milczała. – Puszczę cię – powiedział Erlendur. – Tylko mi nie uciekaj. Muszę z tobą porozmawiać. Rozluźniał stopniowo uchwyt, aż wreszcie zupełnie go zwolnił. Tajemnicza osoba natychmiast zaczęła uciekać. Pobiegł za nią kilka kroków. Widział, jak szybko biegnie przez plac Austurvöllur. Patrzył za nią i zastanawiał się, czy ma jakiekolwiek szanse ją dogonić,

gdy nagle zaczęła zwalniać i zatrzymała się pod pomnikiem Jóna Sigurðssona4. Odwróciła się i spojrzała na Erlendura, który stał bez ruchu, czekając na rozwój wydarzeń. Minęła długa chwila, aż wreszcie postać zaczęła zbliżać się do niego wolnym krokiem. Po drodze zdjęła bejsbolówkę, odkrywając gęste, czarne włosy, a kiedy całkiem się do niego zbliżyła, zdjęła chustę z twarzy. Wówczas komisarz zobaczył kto to. Hallur siedział pomiędzy rodzicami. Twierdził, że nic nie wie na temat nożyka do strugania, który Anton miał mu rzekomo dać. Jego adres odnaleźli w szkolnym spisie uczniów. Kojarzył Doddiego i Antona, byli jego rówieśnikami, ale chodzili do innej klasy. Za bardzo ich nie znał, zwłaszcza że mieszkał tu od niedawna. Sprowadzili się do domku pół roku wcześniej. Hallur był jedynakiem, raczej niskim, z prostymi włosami opadającymi z przodu na oczy. Regularnie potrząsał głową, kiedy grzywka przesłaniała mu widok. Był bardzo spokojny i zdziwiony, spoglądał to na Sigurdura Olego, to na Elinborg. Rodzice wydawali się sympatycznymi ludźmi. Nie przeszkadzało im, że Sigurdur Oli i Elinborg zjawili się tak późno. Ostrzegali, że należy spodziewać się potwornej wichury. Matka Hallura zaproponowała kawę. – Przypuszczam, że sporo rozmawiacie z dzieciakami ze szkoły – odezwała się gospodyni. – Z powodu tej przerażającej sprawy. Jesteście już bliscy jej rozwiązania? Jej mąż przysłuchiwał się rozmowie w milczeniu. – Posuwamy się do przodu – odpowiedziała Elinborg. – Tak myśleliśmy, że możemy się was spodziewać – powiedziała kobieta – skoro rozmawiacie ze wszystkimi uczniami tej szkoły. Ale Hallur nic nie wie o tym nożu. Prawda? – zwróciła się do syna. – Tak – odparł Hallur. – Ja go nigdy nie widziałam z żadnym nożem – zapewniła matka. – Nie rozumiem, kto mógł powiedzieć wam, że to nóż Hallura. Jestem w szoku, że byle kto może mówić, co mu się podoba. A pani co o tym sądzi? Spojrzała na Elinborg, jakby one, kobiety, miały się w tej sprawie jakoś szczególnie solidaryzować. – Nie jest to aż takie złe jak śmiertelne pchnięcie dziecka nożem – odparła Elinborg. – Nie mamy powodu przypuszczać, że chłopcy, którzy nam o tym powiedzieli, kłamią – wtrącił Sigurdur Oli. 4

Jón Sigurðsson (1811-1879) – przywódca Islandczyków w walce o niepodległość w dziewiętnastym wieku.

– A ty kojarzysz tych chłopców, Doddiego i Antona? – Kobieta skierowała swoje słowa do męża, ale ten milczał, więc kontynuowała: – Nigdy wcześniej nie słyszałam tych imion. A powinniśmy znać wszystkich przyjaciół Hallura. – Oni nie są jego przyjaciółmi – sprostował Sigurdur Oli. – Jeden z nich, Anton, chciałby, by nimi byli. Dlatego podarował Hallurowi ten nóż i bardzo długo to przed nami ukrywał. To prawda? – spytał Hallura. – Ja tam Antona prawie wcale nie znam – odparł chłopak. – W ogóle znam niewiele osób ze szkoły. – Dopiero od tego roku zaczął tam chodzić, mieszkamy tu od niedawna – tłumaczyła matka. – A kiedy się państwo przeprowadzili? Zeszłego lata? – Tak – potwierdziła matka chłopca. – I jak pierwsze pół roku w nowej szkole? – spytała Elinborg. – Bo ja wiem – zastanowił się Hallur. – W porządku. – Ale chyba masz przyjaciół w szkole? Pytanie zawisło w powietrzu. – Bardzo dobrze się odnalazł w nowym miejscu – powiedziała wreszcie matka. Jej mąż do tej pory jeszcze ani razu się nie odezwał. – Często zmieniałeś szkołę? – rzucił Sigurdur Oli w stronę chłopca. Hallur rzucił ukradkowe spojrzenie mamie. – Tak, trzy razy – odparł. – Ale tym razem sprowadziliśmy się już na stałe – powiedziała kobieta i spojrzała na męża. – Anton twierdzi, że kiedy cię spotkał i oddał ci nóż, byłeś w towarzystwie jakiegoś chłopca – powiedział Sigurdur Oli. – On go nie znał. Powiedział, że nie chodzi do waszej szkoły. Kto to był? – On mi nie dał żadnego noża – odparł Hallur. – To kłamstwo. – Jesteś pewien? – zapytała Elinborg. Anton podczas przesłuchania przyznał, że dał Hallurowi nóż. A z Hallurem był jakiś chłopak, którego nigdy wcześniej nie widział. Hallur był w szkole nowy i nie rzucał się w oczy. Anton twierdził, że odwiedził go raz w dużym domu. Miał dość otwarcie wyrażać się na temat swoich rodziców. Mówił, że matka jest agresywną snobką i bez przerwy się do wszystkiego wtrąca, że ma świra na punkcie kontroli. W ten sposób Anton zacytował słowa chłopca. Jego rodzice mieli być w ciągłych tarapatach finansowych, raz nawet stracili swój

dom na licytacji. Ale to najwyraźniej nie przeszkadzało im żyć na stosunkowo wysokim poziomie. Hallur miał największą kolekcję gier komputerowych, jaką Anton kiedykolwiek widział. Nie wiedział, dlaczego Hallur chciał mieć ten nóż. Chyba wyłącznie dlatego, że był kradziony. Hallur zauważył go u niego, a gdy usłyszał, że Doddi podprowadził go z pracowni technicznej, natychmiast zapragnął go mieć. Spotkali się po lekcjach u Antona. Z Hallurem był chłopak w jego wieku. Anton nie miał pojęcia, jak on się nazywa. – Poszedłeś do Antona do domu – powiedział Sigurdur Oli. – Tam wręczyłeś mu grę komputerową, a on dał ci nóż. – To kłamstwo – powtórzył Hallur. – U Antona był z tobą chłopiec – stwierdziła Elinborg. – Kto to był? – Mój kuzyn. – Jak ma na imię? – Gusti. – Kiedy to było? – Nie pamiętam dokładnie, kilka dni temu. – Agust to syn mojego brata – powiedziała matka. – Chłopcy spędzają razem bardzo dużo czasu. Sigurdur Oli zanotował dane. – Nie mam pojęcia, dlaczego ten cały Anton twierdzi, że dał mi nóż – odezwał się Hallur. – To bezczelne kłamstwo. On go ma. Po prostu próbuje mnie w coś wrobić. – Ale dlaczego? – Nie wiem. – A możesz powiedzieć nam, gdzie byłeś we wtorek po południu, kiedy Elias został pchnięty nożem? – spytała Elinborg. – Czy to jest konieczne? – wtrącił się ojciec Hallura. – Rozmawiacie z nim, jakby to on zamordował tamtego chłopca. – Sprawdzamy wiarygodność informacji, które otrzymaliśmy. Tylko tyle – zapewniła Elinborg, nie spuszczając wzroku z Hallura. – Gdzie wtedy byłeś? – powtórzyła pytanie. – Tutaj – odpowiedziała matka. – Spał u siebie w pokoju. Skończył lekcje około pierwszej i spał do czwartej. Byłam akurat w domu. – To prawda? – Elinborg spytała chłopca. – Tak – odpowiedział. – Dużo śpisz w ciągu dnia? – zapytała Elinborg.

– Czasami. – Za to wieczorem w ogóle nie chce spać – wtrąciła kobieta. – Obija się całymi nocami. Nic dziwnego, że śpi w ciągu dnia. – A pani nie pracuje poza domem? – zainteresowała się Elinborg. – Pracuję na pół etatu – odparła. – Z rana. Erlendur stał jak wryty, wpatrując się w twarz Virote, kiedy ten zdjął chustę z twarzy. Wciąż trzymał w ręku czarny worek z puszkami i szkłem. – To pan? – zdziwił się komisarz. – Jak pan znajdzie mnie? – zapytał Virote. – Co pan tu robi w taką pogodę? – Pan śledzi mnie? – Tak – przyznał Erlendur. – Zbieramy puszki? – Drobny pieniądze. – Gdzie jest Niran? – spytał Erlendur. – Wie pan? – Niran w porządku – odparł Virote. – Czy wie pan, gdzie on jest? Virote milczał. – Wie pan, gdzie jest Niran? Azjata długo patrzył na Erlendura, zanim skinął głową. – Dlaczego go ukrywacie? – drążył Erlendur. – To tylko pogarsza całą sprawę. Zaczynamy podejrzewać, że to on napadł na swojego brata. Wasza reakcja prowokuje do takich podejrzeń. Uniemożliwiacie przesłuchanie go. Ukrywacie go przed nami. – To nie tak – zaprotestował Virote. – On Eliasa nic złego nie robi. – Musimy z nim porozmawiać – powiedział Erlendur. – Wiem, że staracie się go chronić, ale to już zaszło zbyt daleko. Nic nie zyskacie, ukrywając go przed nami. – On nie napada na Elias. – To o co chodzi? Po co to wszystko? Virote milczał. – Proszę mi odpowiedzieć – nalegał komisarz. – Co pan robił u przyjaciela pańskiej siostry? – Ja odwiedziłem go. – Czy Niran jest u niego? – spytał Erlendur. Virote milczał. Komisarz powtórzył pytanie. Silny wiatr zerwał się w zaułku. Erlendur

pomyślał, że Virote jest bardzo zimno. Miał na sobie lekkie tenisówki, które musiały całkiem przemoknąć, dżinsy i cienką kurtkę wiatrówkę. Wyczuł u niego wahanie, więc zadał pytanie po raz trzeci. – Musicie nam zaufać – dodał na koniec. – Dopilnujemy, aby nic się Niranowi nie stało. Virote długo na niego patrzył, jakby zastanawiał się, co zrobić, czy może mu zaufać. Wreszcie podjął decyzję. – Chodźmy. Pan ze mną chodźmy.

27

W kieszeni Erlendura odezwała się komórka. To Elinborg chciała opowiedzieć mu o spotkaniu z Hallurem i jego rodzicami. Komisarz jednak poprosił ją, by zadzwoniła później. Elinborg poinformowała go więc tylko, że teraz razem z Sigurdurem Olim mają zamiar udać się do kuzyna Hallura, Agusta, który najprawdopodobniej będzie w stanie udzielić jakichś informacji na temat noża. Potem się pożegnali. Erlendur schował telefon do kieszeni. – Gdzie teraz jest Niran? – zapytał. – Jest u Johanna – odparł Virote. – Tam, skąd pan wyszedł? – Tak. – I Johann jest z nim? – Tak. Po drodze Virote opowiedział komisarzowi o Johannie, którego Sunee poznała zeszłej wiosny. Od tego czasu pozostawali w kontakcie, lecz Johann bardzo się wahał. Chciał zachować pewną ostrożność. Był bezdzietnym rozwodnikiem. – Czy Sunee i Johann mają zamiar razem zamieszkać? – zapytał Erlendur. – Może. Ja myślę, że oni ślubną się. – A Niran? – Johann pomaga Niran. Sunee go do niego prowadził. – Dlaczego? – Johann pomaga Niran. On bardzo nerwowy. Trudny jest. I potem ten tragedia. Rodzice Agusta przysłuchiwali się, jak Elinborg wzięła ich syna w krzyżowy ogień pytań. Matce zaparło dech w piersiach, a ojciec głośno westchnął, oburzony, kiedy policjantka zapytała chłopaka wprost, czy to on zamordował Eliasa. Agust udzielał bardzo podobnych odpowiedzi co Hallur i w zasadniczych kwestiach obaj byli zgodni. Ani on, ani Hallur nie dostali noża od Antona. Agust twierdził, że spotkał Antona tylko ten jeden raz, u niego w domu, toteż nie potrafił udzielić odpowiedzi na pytanie, dlaczego chłopiec utrzymuje, że zamienił nożyk do strugania na grę komputerową. W ogóle go nie znał.

Agust chodził do innej szkoły niż jego kuzyn Hallur, ale mieszkali w podobnych warunkach. Rodzice Agusta najwyraźniej nie narzekali na brak pieniędzy; mieszkali w ładnym domu jednorodzinnym, a przed garażem stały dwa samochody. – Znasz chłopca imieniem Niran ze szkoły twojego kuzyna? – zapytał Sigurdur Oli. Agust potrząsnął głową. Podobnie jak Hallur zachowywał spokój podczas wizyty policji, był grzeczny i sprawiał wrażenie dobrze wychowanego. Był jedynakiem, choć tak często przebywał z Hallurem, że mogli wydawać się braćmi. Pobieżne sprawdzenie policyjnych kartotek wykazało, że żaden z chłopców nigdy nie popadł w konflikt z prawem. – A znałeś może jego brata, Eliasa? Agust ponownie potrząsnął głową. – Gdzie byłeś, kiedy popełniono morderstwo? – Był ze swoim ojcem nad jeziorem Hafravatn – matka odpowiedziała za syna. – Mamy tam domek. – I zwykliście tam jeździć w środku dnia i w środku tygodnia? – Elinborg spojrzała na ojca. – Jeździmy tam, kiedy nam się podoba – odparł. – I spędziliście tam cały dzień? – Do wieczora – potwierdził ojciec. – Remontujemy stary piec w domku. Czy naprawdę wystarczy, żeby jacyś chłopcy wam nałgali, a wy od razu zjawiacie się tu późnym wieczorem w czasie sztormu i zadajecie kompletnie pozbawione sensu pytania? – Bo właśnie to jest nieco dziwne – powiedział Sigurdur Oli. – Dlaczego mieliby kłamać na temat Hallura i Agusta, chłopców, których kompletnie nie znają? – Czy wobec tego nie na tym powinniście się skupić? Przecież to absurd tak zadręczać chłopaka jakimiś niezrozumiałymi pytaniami wynikającymi z pomówień dwóch nieznanych gówniarzy, którzy jak rozumiem, chcą się w ten sposób wydostać z tarapatów. – Być może tak jest – zgodziła się z nim Elinborg. – My tylko wypełniamy nasze obowiązki. Może pan zgłosić na nas zażalenie do naszych przełożonych. – Tak, może właśnie tak zrobię. – Mam panu wykręcić numer? – Ottarze, przestań – skarciła go żona. – Nie zamierzam – upierał się mąż. – Takie zachowanie policji niczemu przecież nie służy. Elinborg wyjęła komórkę. To był długi dzień i najchętniej siedziałaby teraz w domu. Mogłaby pogadać z Sigurdurem Olim, ustaliliby, że wrócą tu jutro, przeprosiliby za najście i

wyszli. Ten facet ją jednak wkurzał. Wszystko, co mówił, było słuszne, ale zachowywał się bezczelnie i to działało jej na nerwy. Zanim zdążyła pomyśleć, wybrała numer Erlendura i podała gospodarzowi telefon. – To jest człowiek, z którym powinien pan porozmawiać – powiedziała. Erlendur i Virote zbliżali się do domu. Droga z centrum zajęła im jakieś dziesięć minut. W drzwiach ukazał się mężczyzna i komisarz spodziewał się, że to Johann. Był wyraźnie podekscytowany i zaczął wykrzykiwać coś do Virote. Z początku nie zauważył Erlendura, lecz kiedy zrobił krok naprzód, stanął jak wryty. – Pan z policji? – spytał, patrząc podejrzliwie na Erlendura. Komisarz skinął głową. – A pan to Johann, czy tak? – Tak. – Co tu się dzieje? – Sunee tak chciała. Ja staram się jej pomóc. – Gdzie Niran? – spytał Virote. – Niran zniknął – odparł Johann. – Domyśla się pan, dokąd poszedł? – zapytał Erlendur. – Nie. – Może do domu? – pytał dalej komisarz. – Dzwoniłem do Sunee, nie ma go tam – stwierdził Johann. – Sunee bardzo się martwi. – A dokąd mógł pójść? – Nie umiem powiedzieć. Dzisiaj był bardziej zdenerwowany niż do tej pory. Nie czuje się za dobrze. Uważa, że powinien był lepiej pilnować Eliasa. – A kiedy wyszedł? – Nie słyszałem, jak wychodził. Mężczyzna zaprosił Erlendura do kuchni. – Nie mogło minąć więcej niż piętnaście, dwadzieścia minut. Musiałem wyskoczyć do sklepu, a kiedy wróciłem, już go nie było – kontynuował Johann. Nie krył zdenerwowania. Był szczupłym blondynem średniego wzrostu, miał na sobie niebieską dżinsową koszulę i czarne spodnie. W oczy rzucała się zadbana broda, którą co chwilę przygładzał ręką. – Słyszałem w pracy, że wypytywaliście o mnie – powiedział. – Musi pan znać Sunee już od jakiegoś czasu, skoro powierzyła panu Nirana.

– Tak, ponad dziewięć miesięcy. – Ale trochę się z tym kryjecie. – Nie, nie powiedziałbym, że się kryjemy. Podchodzimy do tego ostrożnie. Rozwiodłem się cztery lata temu i od tamtego czasu mieszkam sam. Sunee jest pierwszą kobietą spotkaną po rozwodzie, przy której czuję się naprawdę dobrze. Jest wyjątkowa. – Macie zamiar razem zamieszkać? – Planowaliśmy, że latem się do niej przeprowadzę. – Był pan u niej w domu? – Tak, kilka razy. Nie mogłem uwierzyć w to, co się stało biednemu Eliasowi. Dowiedziałem się o tym dopiero następnego dnia. Byłem w delegacji w Fiordach Zachodnich i nie oglądałem wiadomości. Ludzie tam mówili o morderstwie i od razu pomyślałem sobie o Sunee. A potem zadzwonił Virote ze swojej komórki i oddał telefon Sunee. Powiedziała mi, co się stało. Opowiedziała też o Niranie, że jest w szoku i ciężko to przeżywa, i zapytała, czy nie mógłby pobyć u mnie kilka dni. Był wystraszony i wstrząśnięty i Sunee bała się, że i jemu coś się stanie albo że chłopak popełni jakieś głupstwo. Około południa wróciłem do miasta, a oni już czekali na mnie przed domem. Widok był straszny. Niran był kompletnie załamany. Sunee poprosiła mnie, bym się nim zaopiekował. Nie miałem nawet jak odmówić, nie dało się z nią dyskutować. Po prostu musiałem to zrobić. Johann patrzył na Erlendura. – Niran nie był wobec mnie wrogo nastawiony, choć Sunee bardzo się tego obawiała – kontynuował gospodarz. – Z Eliasem natychmiast złapałem dobry kontakt, ale ona niepokoiła się o Nirana, szczególnie, że przecież wspólnie mieszkają. Ale chłopak nie przyjął mnie źle. Za dobrze raczej też nie, ale był w porządku. Kilka razy, kiedy byłem u nich w domu, w ogóle się mną nie interesował. Ale udało mi się nawet pogadać z nim o piłce nożnej. Miałem zamiar sprawić im nowy komputer, żeby mieli dostęp do internetu. To go bardzo zainteresowało. – Piłka nożna to wasza wspólna pasja? – Obaj kibicujemy tej samej drużynie z Anglii. – Johann wzruszył ramionami. – Nie chciał się pan z nami skontaktować? – Nie, zrobiłem to dla Sunee. Dla niej, dla mnie i Nirana. – I nie przyszło panu do głowy, że mogą mieć coś do ukrycia? – Niran nigdy by czegoś takiego Eliasowi nie zrobił. Sam pomysł jest absurdalny. Wiedziałby pan o tym, gdyby znał pan ich choć kilka minut. Ich związek był wyjątkowy. Myślę, że dlatego Niran tak to przeżył. Razem się bawili, a Niran wieczorami czytał mu tajlandzkie gazety i książki. Powiedziałem Sunee, że żałuję, że nie mam starszego brata, który

byłby dla mnie taki dobry, kiedy byłem mały. – Jak poznaliście się z Sunee? – W klubie. Była tam ze swoimi koleżankami z fabryki. Ja przyszedłem na doroczne spotkanie naszej firmy. Poprosiła mnie do tańca. Tańczyliśmy i rozmawialiśmy. Opowiedziała mi o Tajlandii. Skontaktowałem się z nią jakieś dwa dni później. Zapytałem, czy mnie jeszcze pamięta. Umówiliśmy się na kolację. Wszystko, co mówiła na temat Odinna, chłopców, swojej pracy, było takie proste i szczere. – I co dalej? – Zaczęliśmy się regularnie spotykać. Sunee... ona jest taką optymistką, zadowoloną z życia, szczerą, zawsze wszystko widzi w jasnych barwach. Może to jest typowe w Tajlandii, nie wiem. A potem wydarzyła się ta tragedia. – Ale pan wstydził się tego związku? – Właściwie to oboje nie chcieliśmy się spieszyć. Przyznaję też, że chciałem to wszystko sobie przemyśleć. To było dla mnie coś całkiem nowego i niespodziewanego. – Nie mówił pan o tym nikomu w pracy? – Tylko najbliższym przyjaciołom i rodzinie. I to zupełnie niedawno, po tym, jak postanowiliśmy z Sunee, że zamieszkamy razem. Ale najwyraźniej machina plotkarska poszła już w ruch, bo nie musieliście mnie długo szukać. Poprosiłem Sunee o rękę. Mieliśmy się pobrać nawet jeszcze tego lata, ale teraz nie wiem... Ta tragedia... – Potrafi pan wyobrazić sobie, dokąd poszedł Niran? – Nie. Martwię się, bo on był przez cały dzień bardzo niespokojny. – A może wspominał o kimś? Czy podejrzewał kogoś o popełnienie tej zbrodni? Johann patrzył zamyślony na Erlendura. – Mówił o zemście. Miał jakiś zatarg z nauczycielem w szkole, który podobno mu groził. Niran nie chciał powiedzieć, który to nauczyciel, ale to był jeden z powodów, dla których Sunee go ukryła. Bała się o niego. Przecież teraz jest jej jedynym dzieckiem. W tym momencie do kuchni wszedł Virote, trzymając w ręku kawałek papieru. Podał go Erlendurowi. – Znajdowałem to w pokoju Nirana – powiedział. Była to strona wyrwana z książki telefonicznej z zakreślonym adresem Kjartana. W kieszeni Erlendura zaczęła dzwonić komórka. Wyciągnął aparat i odebrał. – Halo – rzucił w słuchawkę. – Proszę wybaczyć, ale on tego nie chce. Nie ma powodu do żadnych skarg... –

usłyszał znany głos, po czym połączenie zostało przerwane. Erlendur zdumiony spoglądał na telefon w dłoni. Natychmiast

rozpoznał

rozmówczynię. Dzwoniła do niego już wcześniej. Kobieta w nieokreślonym wieku z nieco schrypniętym głosem, może z powodu palenia. Wiedział, że nigdy tego głosu nie zapomni. Nachodził go we śnie i na jawie, ponieważ nie wsłuchał się w niego należycie. W jego myślach na zawsze pozostanie głosem kobiety wyrzucającej sobie, że opuściła męża, której martwe ciało znaleziono wyrzucone na brzeg na półwyspie Reykjanes.

28

Matka Agusta postanowiła zainterweniować i wzięła komórkę z rąk Elinborg, kiedy ta podawała ją jej mężowi, aby w rozmowie z Erlendurem mógł złożyć skargę na policjantów. Oddała Elinborg telefon i poprosiła, by wybaczyła mężowi tę nerwową reakcję. Nie powinien krytykować pracy policji, zwłaszcza w tak delikatnej sprawie. – Wszystko jest w porządku – powiedziała. – Proszę wybaczyć, ale on tego nie chce. Nie ma powodu do żadnych skarg. Elinborg wzięła od niej telefon i rozłączyła się. Potem włożyła aparat do torebki. Po chwili zaczął dzwonić. Spojrzała na wyświetlacz. To był Erlendur. Dziwne, pomyślała sobie, i odebrała. Kjartan przyjechał do domu taksówką. Spotkał się w pubie w centrum ze swoimi kolegami. Czasem organizowali sobie takie spotkania, wypijali razem kilka piw. Samochód zostawił w domu. Taksówkę wzięli we trzech, a on wysiadał z niej jako ostatni. Wieczorem pogoda bardzo się popsuła i widoczność zmalała praktycznie do zera. Wycieraczki nie nadążały ze zbieraniem śniegu i niewiele brakowało, a taksówka utknęłaby po drodze w zaspie. Wysiadając pod domem, Kjartan lekko chwiał się na nogach. Samochód zaraz odjechał. Nauczyciel wyprostował się. Wypił trochę za dużo. Ze względu na pogodę spotkanie skończyło się wcześniej niż zwykle. Rozpętała się potworna burza śnieżna. Erlendur jechał fordem tak szybko, jak tylko się dało. Byli z nim Virote i Johann. W radiu usłyszeli, że z powodu pogody odcięte są całe dzielnice Reykjaviku. Erlendur kazał posłać radiowozy pod dom Kjartana. Miał nadzieję, że zdążą. – Kobieta, która jest z tobą, to ta sama, co wydzwaniała do mnie od czasu napaści na Eliasa – powiedział do Elinborg bez żadnych wstępów. – To jest kobieta, którą wziąłem za tę, co popełniła samobójstwo. – Jesteś tego pewien? – Elinborg była zdumiona. – Czy to jest matka chłopca, u którego teraz jesteście?

– Tak. – To trzymajcie się tematu, ja spróbuję jak najszybciej do was dojechać. – W porządku – powiedziała Elinborg. – Gdzie jesteś? – W drodze – odparł Erlendur i rozłączył się. Kjartan szukał kluczy w kieszeni. Jego żona chciała, aby dom był zawsze zamknięty. On nie bał się złodziei tak jak ona. Wyczuł klucze pod palcami i kiedy już miał je wyciągnąć, zauważył, że ktoś wyłania się z cienia przed domem i zastępuje mu drogę. – Kim jesteś? – zapytał. W oddali usłyszał syreny policyjne. Poprzez gęstą zamieć Erlendur widział niebieskie, błyskające światła radiowozów. Skręcały w ulicę, przy której mieszkał Kjartan. Spojrzał na siedzącego obok Virote. W lusterku wstecznym zauważył zatroskaną twarz Johanna. – Kim jesteś? – powtórzył Kjartan. Drobna postać nie odpowiedziała. Nie widział jej twarzy. Dźwięk syren narastał i Kjartan spojrzał w kierunku, z którego dochodził. Poczuł ukłucie w tym samym momencie, w którym przeniósł wzrok z powrotem na stojącą przed nim osobę. W mdłym świetle lamp ulicznych zauważył, że ma na głowie czapkę z daszkiem, a twarz owinęła chustą. Upadł na kolana i poczuł, jak ciepły strumień spływa mu po brzuchu i po nogach. Widział, jak śnieg zabarwia się od ciemnoczerwonej krwi pod jego stopami. Podniósł rękę i wyciągnął ją w stronę napastnika. Udało mu się chwycić za chustę i zerwać mu ją z twarzy. Dwa radiowozy ślizgały się na jezdni, usiłując zatrzymać się przed domem. Wyskoczyli z nich czterej policjanci i podbiegli do Kjartana, który powoli opadał na bok. W zaciśniętej dłoni trzymał chustę. Podjechał samochód Erlendura i komisarz, Virote i Johann natychmiast z niego wysiedli. Virote minął policjantów, którzy powoli zbliżali się do postaci ukrytej w cieniu. – Niran! – krzyknął Virote. Usłyszawszy swoje imię, chłopiec podniósł wzrok. Virote zauważył Kjartana leżącego w kałuży krwi. Krzyknął coś po tajsku do Nirana, który stał jak skamieniały nad nauczycielem islandzkiego. Chłopiec upuścił nóż na śnieg.

Pół godziny później zadzwonił dzwonek w domu Agusta i jego rodziców, gdzie cały czas w salonie siedzieli Sigurdur Oli i Elinborg. Od dłuższego czasu panowało tam pełne zakłopotania milczenie. Elinborg i Sigurdur usiłowali zabić czas do przyjazdu Erlendura, zadając pytania i wygłaszając uwagi, ale kiedy jego przyjazd się przeciągał, rozmowa wygasła. I gdy już nic więcej nie mogli wymyślić, powiedzieli gospodarzom, że czekają na funkcjonariusza, który przesłucha całą rodzinę. Nie wiedzieli, o co ich będzie pytał. Napięcie w salonie rosło. Kiedy wreszcie zadzwonił dzwonek u drzwi, wszyscy odetchnęli z ulgą. Gospodarz poszedł otworzyć. Wrócił do salonu razem z Erlendurem. Jego żona, siedząca obok syna na sofie, bardzo się denerwowała. Wstała na widok wchodzącego do salonu komisarza. Uśmiechnęła się zakłopotana i powiedziała, że idzie do kuchni zaparzyć więcej kawy. Już ruszyła, kiedy Erlendur poprosił ją, aby się wstrzymała. Podszedł do niej. Ona cofnęła się o dwa kroki. – Wszystko w porządku. Zaraz to wszystko się skończy – powiedział Erlendur. – Co się skończy? – Kobieta szukała wzrokiem pomocy u męża. Ten stał bez ruchu i nie wyrzekł ani słowa. Agust wstał z sofy. – Od razu rozpoznałem głos – kontynuował Erlendur. – Pani dzwoniła do mnie w ciągu ostatnich dni i doskonale panią rozumiem. To nic przyjemnego. – To nic przyjemnego? – zdziwiła się kobieta. – Nie wiem, o czym pan mówi. Sigurdur Oli i Elinborg spojrzeli po sobie. – Najpierw myślałem, że pani to kto inny – tłumaczył jej Erlendur. – Ale cieszę się, że panią znalazłem. – Mamo? – Agust wbił wzrok w matkę. – Myślę, że teraz wiem, co pani miała na myśli, mówiąc, że dłużej pani tak nie może – powiedział Erlendur. – Ale nie rozumiem, jak mogło wam przyjść do głowy, żeby zachowywać się, jakby nic się nie stało. Kobieta uniosła dłoń do ust. – Prosiła pani o pomoc. Dlatego pani dzwoniła. Teraz ma pani tę pomoc. Może pani zmagać się z tym. Jak człowiek. Może pani zrobić to, co cały czas chciała pani zrobić. Mężczyzna stał bez ruchu. Sigurdur Oli i Elinborg nie mieli pojęcia, o co chodzi. Chłopiec zaczął płakać. Kiedy kobieta to zobaczyła, w jej oczach pojawiły się łzy. – To nie był dobry pomysł – powiedział Erlendur.

Łza spłynęła po policzku kobiety. – Mamo! – szepnął syn. – Zrobiliśmy to dla nich – powiedziała cicho. – Dla naszych chłopców. To, co zrobili, już się nie odstanie. To był czyn straszny, okropny. Ale musieliśmy pomyśleć o ich przyszłości. – Tyle że żadnej przyszłości nie było, prawda? – zauważył Erlendur. – Tylko ta ponura zbrodnia. Kobieta spojrzała na swojego syna. – Oni nie chcieli tego zrobić – powiedziała. – Tylko tak się wygłupiali. – Chcę rozmawiać z prawnikiem – wtrącił małżonek. – Nic nie mów – nakazał żonie. – Zachowali się jak idioci – jęknęła kobieta i ukryła twarz w dłoniach. I nagle jakby zeszło z niej całe napięcie, jakby wszystko to, co musiała tłamsić w sobie przez te kilka długich dni od zabójstwa Eliasa, nagle z niej wyparowało. – Zawsze – powiedziała i zrobiła krok w kierunku syna. – Zawsze zachowujecie się jak cholerni idioci! – krzyknęła. – Widzicie, co narobiliście? Małżonek podbiegł do niej, starając się ją uspokoić. – Widzicie, co narobiliście?! – krzyczała do syna. Rzuciła się w objęcia męża. – Niech Bóg ma nas w swojej opiece! – jęknęła i bezwładnie osunęła się na podłogę.

29

Hallur i Agust zostali natychmiast przewiezieni na przesłuchanie i jeszcze tej nocy oddano ich pod opiekę przedstawicieli rzecznika praw dziecka. Rodzice chłopców także zostali przesłuchani. Wobec nich również wystąpiono o dozór policyjny. Oskarżali siebie nawzajem o pomysł zatajenia zbrodni, a jeśli chodzi o to, kto użył noża, ich zeznania, podobnie jak synów, były ze sobą sprzeczne. Po trzydniowych przesłuchaniach do użycia narzędzia zbrodni przyznał się Hallur. Powoli też wyłonił się obraz wydarzeń prowadzących do śmierci Eliasa. Wszyscy chłopcy kłamali. Hallur zobaczył Antona z nożykiem, który ukradł Doddi, i zaproponował mu za niego nową grę komputerową. We czterech spotkali się u Antona w domu, gdzie Anton obejrzał gry komputerowe, przyniesione przez Hallura. Omówili sprawę wymiany, lecz do niej nie doszło. Thorvaldur i Anton przyznali się do porysowania samochodu Kjartana rankiem w dniu zabójstwa i postanowili pozbyć się noża. Spotkali Hallura na terenie szkoły i mu go oddali. Hallur był umówiony z Agustem zaraz po szkole. Rozpierała ich energia i poszli do supermarketu, gdzie udało im się ukraść płyty CD i słodycze. Czasem tak robili, choć otrzymywane od rodziców kieszonkowe w zupełności im wystarczało. To było co innego. Dla podniety, powiedział Agust i nie był w stanie opisać tego lepiej. Byli dosyć podekscytowani, kiedy wyszli ze sklepu i zauważyli Eliasa z dużym tornistrem na plecach i w kurtce koślawo wiszącej na wąskich barkach. Może zwrócił na siebie ich uwagę dlatego, że był ciemny. Może to nie miało znaczenia. Podczas przesłuchania Agust powiedział, że oczywiście zrobiliby to samo, gdyby chłopak był biały. Hallur wzruszył ramionami. Nie potrafił odpowiedzieć na to pytanie. Nie potrafił opisać, w jakim znajdowali się stanie. Mieli ochotę porobić sobie jaja, powiedział. Byli podekscytowani kradzieżą. W jakimś sensie gotowi na wszystko. Nie znali chłopca, na którego zwrócili uwagę. Nie wiedzieli, że ma na imię Elias. Hallur, ten, który chodził do tej samej szkoły, nie przypominał sobie, by wcześniej go widział. Nie mieli z nim żadnych zatargów. Elias nigdy wcześniej nie stanął im na drodze. Nigdy nie zrobił im nic złego. Mieli ochotę zabawić się jego kosztem. Dopadli Eliasa w miejscu, gdzie chodnik wiodący ze szkoły był najwęższy, za to

krzaki wzdłuż niego najwyższe. Zaczynało zmierzchać, było zimno, a oni czuli podniecenie i byli mocno ożywieni. Zapytali go, jak ma na imię i co właściwie robi w Islandii. Elias powiedział, że nie ma żadnych pieniędzy. Usiłował się im wyrwać, lecz Agust mocno go trzymał. Hallur wyciągnął nóż, żeby go postraszyć. Nie chcieli mu zrobić nic złego. Po prostu się bawili. Hallur pomachał mu nim przed nosem. Na widok noża Elias zaczął się wyrywać jeszcze mocniej. Próbował wezwać pomoc. Agust zasłonił mu usta. Elias szamotał się coraz bardziej. Agust zawołał do Hallura, że zaraz go puści, kiedy Elias ugryzł go boleśnie w rękę, tak że krzyknął z bólu. Hallur trzymał kurtkę Eliasa i nim się zorientował, pchnął go nożem. Elias przestał się opierać. Umilkł, chwycił się za podbrzusze i osunął na chodnik. Chłopcy spojrzeli po sobie. Potem zaczęli uciekać chodnikiem, tą samą drogą, którą przyszli. Wsiedli w autobus jadący do Agusta. Byli w szoku. Ojciec Agusta akurat był w domu. Natychmiast opowiedzieli mu, co się stało. Dłoń Hallura była cała we krwi. Po drodze wyrzucił nóż. Przyznali się, że pchnęli nożem chłopaka na chodniku koło szkoły. Nie mieli takiego zamiaru. To był wypadek. Nie chcieli mu zrobić nic złego. Tylko tak wyszło. Ojciec był przerażony. W tym momencie do domu wróciła matka Agusta i od razu zauważyła, że stało się coś poważnego. Kiedy usłyszała, co zrobili chłopcy, chciała natychmiast dzwonić na policję. Jej mąż kalkulował. – Ktoś was widział? – zapytał chłopców. Potrząsnęli głowami. – Nie, nikt – zapewnił go Hallur. – Jesteś pewien? – Tak. – Gdzie jest nóż? Hallur mu powiedział. – Poczekajcie tutaj – zadecydował ojciec Agusta. – Nie róbcie nic, dopóki nie wrócę. – Co zamierzasz? – jęknęła jego żona. Odciągnął ją na stronę, tak aby chłopcy nie słyszeli. – Zastanów się – powiedział. – Zastanów się nad przyszłością chłopaków, ja niedługo wrócę. Zadzwoń do mojej siostry. Powiedz, żeby przyjechała z Dorim. A potem wyszedł. Trzy kwadranse później wrócił z nożem. Powiedział, że chłopaka nie ma już na chodniku. Odetchnęli z ulgą. Może wobec tego wszystko z nim w porządku.

W tym momencie przyjechali rodzice Hallura i dowiedzieli się, co zaszło. Trudno im było uwierzyć w to, co usłyszeli, ale potem zobaczyli miny chłopców i dostrzegli bezradność rodziców Agusta z powodu czegoś, co trudno sobie wyobrazić, by kiedykolwiek mogło mieć miejsce. Spojrzeli na swojego syna. I nagle dotarło do nich, że to wszystko prawda. Zdarzyło się coś okropnego i niezrozumiałego i już nic nigdy nie będzie takie jak wcześniej. Nigdy. – Nie chcieliśmy tego zrobić – usprawiedliwiał się Hallur. – To po prostu się stało – poparł go Agust. Nic więcej nie mieli do dodania. – Czyli to nie Agust go dźgnął? – spytała jego matka. – Zrobili to razem – odpowiedział zdecydowanie ojciec Hallura. – Twój syn go trzymał. – Twój syn go dźgnął. Wywiązała się krótka sprzeczka. Przyglądali się jej chłopcy. Matka Hallura i ojciec Agusta z pomocą rodzeństwa w końcu uspokoili swoich partnerów. Ojciec Agusta zaproponował, żeby nie iść tak od razu na policję. Znowu się pokłócili. W końcu ojcowie poszli razem szukać Eliasa. Skoro zniknął z chodnika, to możliwe, że wszystko z nim w porządku. Przemierzając samochodem dzielnicę, na jednym z podwórek zauważyli policjantów oraz kilka radiowozów błyskających niebieskimi światłami i oświetlających najbliższe bloki w zapadających ciemnościach. Odjechali stamtąd. Jeszcze z niejaką nadzieją zmieszaną z lękiem poczekali w domu rodziców Agusta na wiadomości radiowe. Poinformowano w nich, że Elias został znaleziony martwy. Policja więcej szczegółów nie ujawniła. Tyle tylko, że wygląda na to, iż napaść była zupełnie przypadkowa i ewentualnie może mieć podłoże rasistowskie. Nie wiadomo natomiast, kto popełnił ten odrażający czyn. Nie znaleziono żadnych świadków zdarzenia. W końcu ustalili, że poczekają. Ojciec Hallura miał się zająć nożem. Kuzyni mieli się nie spotykać przez najbliższe dni. Mieli udawać, że nic się nie stało. Ale tragedia już się dokonała. Chłopcy przyczynili się do śmierci niewinnego chłopca. Może to był bardziej wypadek niż przemyślana zbrodnia. Zaczęło się od głupich żartów. Przecież nie chcieli tamtemu chłopakowi zrobić żadnej krzywdy. Oczywiście nigdy nie będą mogli zapomnieć o tym, co się stało, ale przecież muszą myśleć o przyszłości swoich synów. W każdym razie na początku. A potem się zobaczy. Erlendur wziął udział w przesłuchaniu matki Agusta. Po zatrzymaniu skorzystała z pomocy psychiatry i wzięła leki uspokajające.

– Oczywiście, że nigdy nie powinniśmy postępować w ten sposób – przyznała. – Nie myśleliśmy o sobie. Myśleliśmy o chłopcach. – Ależ oczywiście, że myśleliście o sobie – sprzeciwił się Erlendur. – Nie – odparła. – To nie tak. – Naprawdę sądziliście, że uda wam się żyć z czymś takim na sumieniu? – zapytał komisarz. – Nigdy – odpowiedziała. – Ja nie. Ja... – Dzwoniła pani – Erlendur wrócił do jej telefonów. – Pani naturalnie była najsłabszym ogniwem w tym wszystkim. – Nie umiem tego opisać. – Zaczęła kołysać się w przód i w tył. – Byłam o krok od samobójstwa. To był błąd. Od czasu tego wydarzenia nie było ani jednej minuty, żebym nie myślała o tym biednym chłopcu i jego rodzinie. To był z naszej strony przejaw braku rozsądku, zanik jakiejkolwiek moralności, ale... Przerwała. – Wiem, że nie powinniśmy tego robić. Wiem, że to był błąd, i to właśnie usiłowałam panu przekazać. Pan... pan jakoś dziwnie na mnie zareagował. – Wiem – odparł Erlendur. – Myślałem, że to dzwoni inna kobieta. – Uwierzyliśmy im, kiedy powiedzieli, że to był wypadek. To może się zdarzyć. Inaczej nie postąpilibyśmy w ten sposób. Nigdy nie próbowalibyśmy ukryć morderstwa. Mój mąż powiedział, że wszyscy rodzice zrozumieją nasze postępowanie, naszą reakcję. – Nie sądzę – powiedział Erlendur. – Chcieliście, żeby wszystko się rozmyło, znikło, jakby was to w ogóle nie dotyczyło. Ważniejszy okazał się dla was wasz wstyd niż ta koszmarna zbrodnia. Kiedy już zakończyły się wszystkie czynności śledcze, sprawcy przyznali się do winy i sprawę uznano za wyjaśnioną, Erlendur usiadł z Hallurem, znajdującym się pod kuratelą rzecznika praw dziecka, w pokoju przesłuchań. Rozmawiali dość długo na temat tamtego wydarzenia i Erlendur zapytał chłopca, dlaczego postanowili napaść na Eliasa. Skąd w ich głowach pojawił się ten pomysł. – Po prostu – odpowiedział Hallur. – Po prostu? – Był tam. – I to jest jedyny powód? – Nie mieliśmy nic innego do roboty.

30

Erlendur trzymał w rękach urnę. Było to proste, pomalowane na zielono naczynie gliniane z ozdobnym wiekiem. Dostał ją w brązowym kartonie. Zawierała prochy Marion Briem. Spojrzał w niewielki grób, zanim nachylił się i włożył ją do środka. Pastor przyglądał się jego poczynaniom, a gdy urna znalazła się już w grobie, uczynił znak krzyża. Tego mroźnego styczniowego popołudnia byli na cmentarzu tylko we dwóch. Śnieg, który tak obficie sypał tamtej sztormowej nocy, gdy Niran zaatakował Kjartana, całkiem stopniał podczas dwudniowej odwilży z opadami deszczu. Potem znów się ochłodziło, ziemia ponownie zamarzła i wiał lodowaty wiatr z północy. Erlendur stał nad grobem i zastanawiał się nad sensem tego wszystkiego, życia i śmierci. Nie znalazł żadnych odpowiedzi, jak zwykłe zresztą. Długa samotność osoby, której prochy zamknięte były w urnie, nie podsuwała żadnych ostatecznych odpowiedzi. Podobnie jak śmierć jego brata tyle lat temu. Nie wiedział też, dlaczego jest tym, kim jest, i dlaczego Elias został ugodzony na śmierć. Życie było jedynie mieszanką przypadków bez wyjaśnień i to one kierowały losem ludzkim niczym zła pogoda nadchodząca bez zapowiedzi, one decydowały o okaleczeniach i śmierci. Myślał o Marion Briem i ich wspólnej historii, która dobiegła końca. Odczuwał tęsknotę i żal. Dopóki nie stanął tu z urną w rękach, nie zorientował się, że to już koniec. Rozmyślał nad tym, co razem przeszli i co było jego częścią, bez której nie potrafił ani nie chciał być. To wszystko ukształtowało go i pragnął to w sobie pielęgnować. Zanim poszedł na cmentarz, spotkał się z Andresem i usiłował nakłonić go, by powiedział mu coś więcej o swoim ojczymie. Ale okazało się to niemożliwe. – I co teraz zrobisz? – zapytał go Erlendur. – Nie wiem, czy zrobię cokolwiek – odparł Andres. Stał w drzwiach swojego mieszkania i smutno spoglądał na Erlendura. – A wy co zrobicie? – zapytał. – Nie mamy powodu, aby robić cokolwiek, chyba że ty tego zechcesz – odpowiedział Erlendur. – Nic na niego nie mamy. Nic o tym człowieku nie wiemy. Dlaczego nie chcesz mi powiedzieć, gdzie mieszka, skoro to wiesz? – A po co? – powiedział zrezygnowany.

Erlendur patrzył na niego bez słowa. – Miałeś na myśli siebie? – zapytał wreszcie. – Kiedy powiedziałeś, że on jest mordercą? Nie odpowiedział. – To ciebie zabił? Andres wolno pokiwał głową. – I coś z tym zrobisz? – zapytał Erlendur. Andres wahał się przez chwilę, ale mu nie odpowiedział. Zamknął drzwi. Kjartan przeżył napaść. Stracił dużo krwi i na początku dawano mu małe szanse na przeżycie. Brakowało kilku milimetrów, aby ostrze noża trafiło w serce. Szybka akcja funkcjonariuszy policji sprawiła, że trafił w ręce lekarzy, nim było za późno. Niran znalazł się pod opieką rzecznika praw dziecka. Był przekonany, że to Kjartan zabił jego brata, i z upływem czasu jedyne, co czuł, to chęć zemsty. Zwierzył się z tego Johannowi, który starał się przemówić mu do rozsądku, lecz to nic nie dało. Niran powiedział matce, że ktoś mu groził, ale nie chciał powiedzieć kto. Kjartan szalał z wściekłości. Był przekonany, że Niran zniszczył jego samochód, i odgrażał się, że go zabije. Sunee obawiała się syna i wolała nie ryzykować. Poprosiła Johanna, by przypilnował go przez jakiś czas. Kilka dni po pogrzebie Eliasa Erlendur odwiedził Sunee. Usiedli w pokoju chłopców. Virote był akurat u siostry i zaparzył herbaty. Elinborg siedziała w kuchni i rozmawiała z nim o uroczystości pogrzebowej. Odinn i jego rodzina stali razem z bliskimi Sunee, którzy przyjechali z Tajlandii, aby towarzyszyć Eliasowi w ostatniej drodze. Jego ciało zostało skremowane, a urnę z prochami dostała Sunee. – Nie płakała pani – zauważył Erlendur. Gudny siedziała z nimi i tłumaczyła. – Dość się napłakałam – odpowiedziała. Gudny przełożyła jej słowa. – Nie chcę obarczać go moimi zmartwieniami – powiedziała Sunee. – Bo wtedy będzie mu trudniej dostać się do nieba. Trudniej mu będzie przepłynąć przez łzy. Rozmawiali o przyszłości. Niran wolał wrócić do Tajlandii i twierdził, że tak zrobi, jak tylko odpokutuje swój czyn. Sunee nie była pewna, czy on na pewno tego chce. Sama zamierzała zostać w Islandii. Jej brat także. Poza tym był jeszcze Johann. Sunee mówiła, że to dobry człowiek. Na początku miał wątpliwości, czy ujawnić swój związek z Sunee, ponieważ ona pochodziła z Tajlandii, to wszystko było dla niego czymś nowym i nie wiedział, jak przyjmą to jego krewni. Wolał zachować ostrożność. Teraz to już minęło.

Erlendur opowiedział Sunee o dwóch chłopcach, którzy z nożem w kieszeni włóczyli się po skończonych lekcjach, i o tym, jak przypadkiem Elias znalazł się na ich drodze, a oni napadli go bez jakiegokolwiek powodu. Chcieli zabawić się jego kosztem, nastraszyć go. Tacy idioci są nieobliczalni, powiedział. Elias miał pecha, że na nich trafił. Sunee nie okazała żadnej reakcji. Słuchała, jak Erlendur tłumaczy jej, dlaczego straciła syna, a jej twarz wyrażała jedynie absolutny brak zrozumienia. – Dlaczego Elias? – spytała. – Dlatego, że tam był – odparł Erlendur. – Z żadnego innego powodu. Długo siedzieli w milczeniu, aż wreszcie Erlendur zapytał o zdanie o drzewach i lesie, które przeczytał w zeszycie Eliasa. Był ciekaw, czy ona wie, co miał na myśli, pytając, ile potrzeba drzew, aby stworzyć las. Sunee nie miała pojęcia, o czym on mówi. Zeszyt leżał na biurku, więc pokazał jej, co Elias napisał. Ile drzew potrzeba, żeby stworzyć las? Sunee uśmiechnęła się po raz pierwszy od dawna. – My mu po tajsku mówi Aran – powiedziała. – Tak. – Gudny coś mu o tym wspominała. – Co znaczy Aran? – Las – odparła Sunee. – Aran znaczy las. Erlendur przeżegnał się nad grobem Marion Briem. Potem zwrócił się przodem do wiatru. Lodowate podmuchy szczypały w twarz, targały włosami i wciskały się pod ubranie. Pomyślał o swoich książkach o cierpieniu i śmierci w bezlitosną zimową pogodę. To były opowieści, które rozumiał, które rozpalały stare węgle w jego piersiach, wspomnienia żalu, smutku i utraty. Skulił się przed zimnem. Ile razy przedtem w tę najciemniejszą porę roku zastanawiał się, jak ludzie mogą wytrzymać w kraju o tak nieprzyjaznej przyrodzie, i to od wielu setek lat? Wraz z zapadaniem zmierzchu mróz dokuczał coraz bardziej. Podsycał go jeszcze zimny podbiegunowy wiatr wiejący od oceanu przez lodowate pustkowia. Wiał od płaskowyżu Skardsheidi wzdłuż góry Esja i opadał na nizinę, gdzie rozciągały się ludzkie siedziby: mieniące się światłami zimowe miasto nad północnym brzegiem świata. Wicher wył i gwizdał między domami, hulał po wyludnionych ulicach. Miasto zapadło w zimowy sen. Zupełnie jakby panowała zaraza. Ludzie nie wychodzili z domów. Zamykali drzwi i okna, zaciągali zasłony w nadziei, że atak zimy niebawem odpuści.