Polski psychopata (tom 4) Piaty Beatles Mariusz Czubaj

Wybudować grób. To się tylko tak mówi. (Wiesław Myśliwski, Kamień na kamieniu)

Shoot me! (The Beatles, Come Together)

Pauli i Kindze

Prolog Kamień zgrzytnął raz, drugi, trzeci. Udało się za czwartym razem. Mężczyzna, który siedział po stronie kierowcy, zaciągnął się i wypuścił dym. Stres, który towarzyszył mu ostatnio niczym cień, odpuścił. Mężczyzna rozluźnił się. Przynajmniej na chwilę. Płomień oświetlił twarz pokrytą siwym kilkudniowym zarostem i zmarszczki wokół oczu. Kierowca co jakiś czas spoglądał we wsteczne lusterko. Trochę z ostrożności. Trochę z przyzwyczajenia. Przez ostatnią godzinę opowiadał, a ten drugi, nieco starszy, z włosami spiętymi w kucyk, słuchał. Zatrzymali się przy drodze 913, kilka minut od lotniska. Mogli pojechać na stację benzynową, ale zawsze istniało ryzyko, że ktoś ich przypadkiem zauważy. Poza tym samochód zostałby zarejestrowany przez kamery, a tego woleli uniknąć. Obaj mieli kłopoty i dodatkowe nie były im potrzebne. Jeden drugiemu mógł zadać pytanie, które wisiało w powietrzu. Ale przyjaciele nie zadają pytań, na które nie ma dobrej odpowiedzi. Na które nie ma żadnej odpowiedzi. Pasażer szczelniej owinął się płaszczem, trochę zbyt lekkim jak na tę porę roku. Marzec w dwa tysiące czternastym roku nie rozpieszczał. Przed tygodniem nastąpił kolejny atak zimy, samochody grzęzły w zaspach. Miał to być już ostatni atak kapryśnej pogody w Polsce, przynajmniej na to wskazywały prognozy. Kierowca śledził komunikaty meteorologiczne, choć nigdy wcześniej tego nie robił. Tym razem miał swoje powody. Pasażer trzymał na kolanach niewielki wojskowy plecak. Rozsupłał go, wyjął piersiówkę i pociągnął łyk. – Tobie nie proponuję – zwrócił się do kierowcy. Pierwsze zdanie wypowiedziane od bardzo długiego czasu.

Kierowca wyciągnął rękę, przejął piersiówkę i przyłożył do ust. – W zasadzie wszystko mi jedno – wychrypiał. – A wiesz, mam ten wiersz ze sobą. – Wiersz? – No wiersz. Mówiłem ci. – Wskazał głową na schowek po stronie pasażera. Przechylił się w prawo, wyjął atlas Polski i plan miasta, a następnie zeszyt w trzy linie, taki, jakiego używają dzieci w pierwszych klasach szkoły podstawowej. Przerzucił kilka kartek i podał jedną luźną temu drugiemu. Zmierzchało. Zapalił światło w samochodzie. Pasażer zmrużył oczy i zaczął czytać. Mówią, że Lennon nie umarł. Chodzi koło warszawskiego Marriotta Spaceruje po Central Parku Stoi na dachu na Abbey Road. Uprawia jogging Ze słuchawkami na uszach Gdy staje przed lustrem Wita się ze sobą jak z dobrym sąsiadem Od lat tym samym – Dzień dobry, panie Chapman. Tamten uśmiecha się A zęby lśnią Jak wilcze kły. Mówią, że Lennon nie umarł. Mówi się, że jak na swoje lata Trzyma się całkiem nieźle.

Skończył, wypuścił powietrze ustami i spojrzał na kierowcę. – Nic z tego nie rozumiem. Dla mnie to jak szyfr. Nie znam się na poezji. Kąciki ust kierowcy drgnęły. – Tego by brakowało, żebyś się znał. Rzeczywiście to coś w rodzaju szyfru. Pasażer odwrócił głowę w stronę bocznej szyby i zacisnął dłonie na plecaku. Milczeli. Usłyszeli szum silników lotniczych. Mężczyzna otulił się ramionami. Podwinął rękaw płaszcza i spojrzał na zegarek. – Podrzucisz mnie bliżej? Kierowca, nie mówiąc nic, odpalił silnik. Bez przeszkód dotarli pod terminal. – Co będziesz teraz robił? Pasażer odpiął pasy. – Mam jeszcze jedną sprawę do załatwienia. Nie mogę się mylić… A potem? Potem nie wiem. A ty? – Lepiej nie pytaj. – Mężczyzna poprawił włosy spięte w kucyk. – W każdym razie tam, gdzie jadę, jest więcej słońca. Ostatnio i tu zrobiło się gorąco, ale nie o takie ciepło mi chodzi. Jeszcze chwila i przyjdzie im do głowy, że jestem kumplem tego Trynkiewicza. Dawno nie było go w kraju, ale był na bieżąco z najgłośniejszymi wydarzeniami. Pożegnali się bez słowa. W ich wypadku było to zbędne. Starszy wysiadł z samochodu i zarzucił plecak na ramię. Wiatr rozwiał mu poły płaszcza. Przez chwilę mężczyzna wyglądał jak ktoś z innego świata. Miał już odjechać, gdy usłyszał pukanie w boczną szybę. Niespodziewanie pasażer znalazł się po tej stronie. Taka drobna sztuczka na pożegnanie, zupełnie w jego stylu. Mężczyzna opierał się o samochód i trzymał coś w dłoni. Znów pukanie. Kierowca uchylił szybę. – Zapomniałbym, to dla ciebie. Sarome. Japońska zapalniczka. Sarome po japońsku oznacza „bóg ognia”. No

i jest znacznie lepsza niż ten twój szajs. Kierowca wziął zapalniczkę. Chłód metalu. Ktoś z tyłu zniecierpliwiony zatrąbił. Spojrzenie we wsteczne lusterko. I znów rzut oka na prezent. Mimo zmroku dostrzegł na chromowanej obudowie wygrawerowaną datę i litery. 1969. LK – Nie wiedziałem, że paliłeś. – W ogóle mało wiemy o sobie, prawda? Mimo że znamy się dość długo. Ta zapalniczka była w dobrych rękach. Opowiem ci kiedyś o tym. Kolejny dźwięk klaksonu. Tym razem jakby bardziej agresywny. Kierowca uniósł rękę do góry w geście przeprosin i ruszył z piskiem opon. Spojrzał w lusterka, ale nigdzie nie dostrzegł mężczyzny w płaszczu. Tylko przy drodze w okolicy lotniska pozostały brunatne sterty śniegu. W centrum miasta po zimie nie było ani śladu. Naprawdę końcówka zimy. Co będzie robił? Naprawdę nie wiedział. Ale miał jeszcze coś do załatwienia. Komunikaty meteorologiczne. Rzeczywiście stały się dla niego ważne. Gdy Rudolf Heinz, policjant i najlepszy profiler w Polsce, do niedawna o nieposzlakowanej opinii, wjeżdżał w osiedlową uliczkę, nie myślał już o lotnisku i swoim towarzyszu. Myślał o wilczych kłach. O zębach, które lśnią jak wilcze kły.

CZĘŚĆ I MAXWELL’S SILVER HAMMER

1 Pierwszy strzał przebił szybę na wysokości głowy pasażera, druga kula powędrowała między fotele, kolejna utkwiła w klatce piersiowej kierowcy. Dziwne to uczucie, gdy strzela się do policyjnego samochodu. A jeszcze dziwniejsze, gdy w radiowóz mierzy policjant. Trzymałem strzelbę gładkolufową kaliber .22 i składałem się do kolejnego strzału. Był czerwcowy poranek. Na kępkach trawy lśniły krople rosy, a gdy zdejmowałem słuchawki peltor, słyszałem dobiegający z oddali świergot ptaków. Byłem na poligonie szkoły policyjnej w Pile, a za mną stał przeraźliwie chudy, ubrany na czarno mężczyzna. Gdy za broń chwyta amator, stań za jego plecami. Tak powiedział. Facet składał się z samych mięśni i ścięgien i nazywany był Munchem. Widocznie komuś bardzo dawno temu skojarzył się z norweskim malarzem i jego najsłynniejszym dziełem. I tak już zostało. W policji czasami trafiają się pasjonaci sztuki, tak jak w każdej grupie zawodowej, a potem są takie błyskotliwe efekty. – No jak było tym razem, Munchu? – Zsunąłem słuchawki, odwróciłem się i spojrzałem na kościstą twarz wyrażającą wieczne zdumienie.

Przyjechałem do Piły wcześniej. Miałem poprowadzić warsztaty z profilowania dla dwunastoosobowej grupki pozbieranej z różnych województw. Pracowałem z policjantkami i policjantami, którzy postanowili poszerzyć kwalifikacje. Żadne z nich nie było specjalistą w mojej działce i to wcale nie ułatwiało zadania. Dwóch, jeden z Gdańska, drugi ze Szczecina, przysypiało w rogu salki wykładowej. W sumie miałem to gdzieś. Z dnia na dzień ich twarze, nosy i oczy były coraz bardziej zaczerwienione, a ja wiedziałem, że nie był to efekt palącego słońca. Pewnie któregoś pięknego wieczoru już bardzo zmęczeni zaklinują się w obrotowej bramce prowadzącej do części hotelowej i to będzie ich koniec. Jak nie teraz, to przy następnym szkoleniu. Jeśli chodzi o pozostałą dziesiątkę, rozkład sił był do przewidzenia: prymus z Krakowa, kujonka z Poznania i bezczelny koleś z Warszawki. Jeden miejscowy, z pilskiej dochodzeniówki. I jeszcze dwie milczące dziewczyny, zawsze siadające w środkowym rzędzie. Najbardziej irytujący był ten z Warszawy. Widzisz mowę ciała i czujesz ewidentny brak chemii. Kręcił z niedowierzaniem głową, otwierał zdumione oczy, uśmiechał się, a z wyrazu jego twarzy można było wyczytać pytanie: co ja tutaj robię? Zawsze w pierwszym szeregu, pewność siebie, taki kierownik kuli ziemskiej. Więc ten odstawiał swój teatrzyk, prymus i kujonka zadawali pytania, pozostali cicho kibicowali jednej lub drugiej stronie, a może nawet przyjmowali zakłady: kto kogo. Generalnie wszystko było w normie. Zaczęło się pierwszego dnia, po godzinie, gdy kujonka znienacka zapytała mnie, co sądzę o Behavioral Evidence Analysis. Te trzy słowa wymówiła z akcentem godnym farmera z Kentucky. A przynajmniej godnym porcji skrzydełek w KFC. Ciekawe, gdzie o tym wyczytała. Klasyka. Zawsze ktoś z czymś wyskoczy, by sprawdzić prowadzącego. Z czymś mądrym. Jak nie overkilling, to coś mniej banalnego. Tak jak teraz. – Z całym szacunkiem, ale nie sądzę, byśmy byli na tym poziomie, by zajmować się BEA – odpowiedziałem. Dziewczyna pokręciła głową i powtórzyła pytanie. Reszta

gapiła się na mnie, a jeden, ten w pierwszym rzędzie, uśmiechnął się ironicznie. Był koło trzydziestki, przerzedzone blond włosy. I przede wszystkim wysokie czoło. Jak Anders Breivik albo John Cleese. Dwaj faceci o niebanalnym poczuciu humoru. Ten, który siedział przede mną, kojarzył się bardziej z Norwegiem. Ochrzciłem go więc w jedyny możliwy sposób. Zatem klasyka. Kto kogo. Wziąłem głęboki wdech. Opowiedziałem o badaniach prowadzonych przez Brenta Turveya i czym BEA różni się od tradycyjnych metod stosowanych przez FBI, a także o tworzeniu profili opartych na wywiadach z przestępcami. – Pamiętajcie, seryjni mordercy to uwodziciele. Potrafią wkręcić w swoją opowieść. A ta często różni się od tego, co mówią nam ślady i analiza wiktymologiczna. Wniosek płynie z tego taki: więcej dedukcji, stosowanie jednak klasycznych metod, mniej zaufania dla wywiadów z przestępcami oraz ich opowieści. Zresztą… Zresztą coś wam pokażę. Dwóch policjantów przysypiało, a ja szukałem w laptopie odpowiedniej prezentacji. No jak było tym razem, Munchu? Naprawdę nazywał się Paweł Kolęda, ale jeśli tylko mógł, unikał swojego nazwiska. Przecięliśmy się lata temu, przy okazji jakiegoś szkolenia. On był w kiepskiej formie i ja też. Na mój stan miał wpływ nadmiar pitego alkoholu, na jego – użeranie się z adeptami trudnej sztuki strzeleckiej. – Niby fajnie. Praca na łonie przyrody. Tylko gdy w niecce strzelnicy robi się plus czterdzieści lub minus dwadzieścia, przestaje być przyjemnie. Poza tym gdy robisz w tym fachu, musisz mieć oczy naokoło głowy. Pełna koncentracja, jeśli jesteś z plutonem na strzelnicy. Czasami zdarzają się nieprzewidywalne historie. Na przykład taka, Heinz. Jak do ciebie mówią? Hipis? Na przykład taka, Hipis. Jesteśmy na osi. Zaraz ma się zacząć strzelanie w pozycji leżącej z AK. Podchodzi chłopak z niewyraźną miną. Co jest? Taka sprawa,

panie podkomisarzu, mówi szeptem. Mamy tu jednego, który odgrażał się, że jak dostanie kałacha, to nas wszystkich zajebie. Podbiegam, facet stoi z karabinem. Patrzę mu w oczy. On w moje. I widzę w nich wszystko. A zwłaszcza przymulenie i mgiełkę szaleństwa. Mogłem czytać jak z książki. Co dalej? Prawy sierpowy, kopniak w brzuch, dwóch się rzuciło i zabrali mu broń. Jeszcze tego samego dnia dostał wilczy bilet i kilka kopów na drogę. Takie rzeczy się zdarzają. On opowiadał, a ja kupiłem flaszkę. Potem opowiedziałem o eksksiędzu, który mało mnie nie spalił, a on przyniósł drugą butelkę. Nie wiem, kto postawił trzecią i czy któryś z nas miał siłę, by coś składnie opowiedzieć. Podeszliśmy do samochodu. Stary polonez trzymał się dzielnie. Niedawno saperzy podłożyli pod niego ładunek, ale przetrwał. Munch zdjął okulary z powłoką anti-fog oraz anti-scratch i anty-coś-tam-jeszcze, ze szkłami z polaryzacją powstrzymującą niekontrolowane odbicia. Kosztowały dobrych kilka tysięcy, a nie marne dwieście złotych jak w internetowych sklepach z militariami dla przygłupów. Popatrzył na szybę. Tylko na filmach szkło pryska w drobny mak. W rzeczywistości pocisk przebija szybę, a wokół otworu powstaje pajęczynka. – Pierwszy strzał okej. Pasażer nie żyje. Zaraz poszukamy pocisku w środku. Są różne szkoły. Jedna mówi, żeby najpierw zdejmować pasażera, bo ma wolne ręce i jest bardziej niebezpieczny, druga, by zacząć od kierowcy. Tylko że nie skontrolowałeś odrzutu. Ten drugi strzał pomiędzy nich – pokazał palcem – to lipa. Co to było? Facet by odjechał, a ty wąchałbyś smród spalin. Poza tym za wolno. Znów za wolno strzelałeś. A ja liczyłem na ciebie. I taką fajną strzelbę dostałeś. Rzeczywiście, nie był to mossberg, który jest standardowym wyposażeniem oddziałów szturmowych, ale stara włoska strzelba z pięknie inkrustowaną kolbą i równie finezyjnie zdobionym zamkiem. Munch czule pogładził broń. Potem pochylił się, zebrał gilzy i wsunął do kieszeni. Pomyślałem, że ma fetyszystyczny stosunek do broni palnej, ale zostawiłem tę uwagę dla siebie.

– Chodź, podjedziemy, Hipis, na główną oś. Mam jeszcze dla ciebie niespodziankę. Wyluzujesz się przed swoimi uczniami. Podeszliśmy do niebieskiego forda i Munch otworzył bagażnik. – Specjalnie dla ciebie pistolet automatyczny stworzony przez panów Hecklera i Kocha. Będziesz miał szansę się wykazać. Pokazałem im zdjęcia i opisałem okoliczności. Nawet tych dwóch z tyłu się ocknęło. Radom. Straszna jatka. Mnóstwo krwi i nóż w roli głównej. Mieszkanie na parterze w czteropiętrowym bloku. Małżeństwo siedemdziesięciolatków. Poza tym wigilia. Drzwi do mieszkania było otwarte. Okno też. Ciała zostały znalezione przez dzieci i wnuki, które przyjechały na kolację. Ot, taki prezent na całe życie. Analizowali fotografie przez godzinę. Mieli ustalić najbardziej prawdopodobną wersję zdarzeń. Wypaliłem w tym czasie dwa chesterfieldy, wypiłem kawę, zamieniłem kilka zdań z zastępcą komendanta. Ktoś oprowadzał gimnazjalistów po szkole. Grupka stanęła przy oknie, z którego widać drzewo nazywane w żargonie szkoły „sandałowym”. Z gałęzi zwisały, niczym dojrzałe owoce, buty policjantów, którzy szczęśliwie skończyli swój pierwszy podstawowy kurs. Na „sandałowcu” wisiały różne rozmiary. Buty kobiece i męskie. Całkiem rozpadające się i w dobrym stanie. W sumie kawałki ludzkich historii. Wróciłem do naszej salki. Moi uwinęli się z zadaniem i wytypowali prymusa z Krakowa, który miał zreferować ustalenia. – Nie mamy pewności, ale sprawców było przynajmniej dwóch. Wskazuje na to modus operandi. Tych dwoje zabito w odmienny sposób. Kobiecie zadano ponad dwadzieścia ciosów w różne części ciała, bezładnie, na oślep. W wypadku mężczyzny mamy trzy trafienia, w tym dwa powierzchowne. On musiał zginąć pierwszy. Być może podzielili się robotą. Mężczyznę zabił zawodowiec, tego drugiego zaskoczyła obecność staruszki, kobieta zdążyła otworzyć okno, by wezwać

pomoc. Mord, jak to w święta, na tle rabunkowym. Starsi ludzie spodziewają się gości, są zaaferowani przygotowaniami, mniej czujni niż zwykle. Jakoś tak się to odbyło. Patrzyłem na dwanaście twarzy. Prymus wiercił się na krześle i czekał na pochwałę. Kujonka świdrowała mnie wzrokiem i miała ściągnięte usta. Tylko Breivik uśmiechał się z pobłażaniem i patrzył na mnie, mrużąc oczy. – To teraz powiem wam, jak najpewniej było. Mam tu jeszcze kilka slajdów godnych uwagi, które pominąłem, zgoda, pozbawiłem was danych. – Kliknąłem. – Więc po pierwsze, skarpety. Popatrzyli na mnie zaskoczeni. – Oni mieli taki zwyczaj. Ona na gwiazdkę dawała mu zawsze skarpety w kratkę, a on jej w paski. I tak od lat. Któryś z policjantów zachichotał. – Szałowa para. I zmysłowa. Tych dwóch z końca pokiwało głowami. – Ale tym razem – ciągnąłem i pokazałem kolejne zdjęcie – staruszkowi nie było do śmiechu. Widzicie tę torbę z Biedronki? Znaleźliśmy ją pod ich oknem. Wiecie, co tam było? Kasa. Mnóstwo forsy. Ona odkładała pieniądze przez te wszystkie lata i teraz postanowiła zrobić mu niespodziankę. Pokazała mu tę gotówkę. Czaicie? – A facet wpadł w szał – odezwał się Breivik. – Otworzył okno, cisnął tę torbę, babina zaczęła wrzeszczeć i skoczyła do niego, on chwycił za nóż. – I zadał jej mnóstwo ciosów. Raz, bo był wściekły. Dwa, bo nie umiał tego zrobić. Trzy, bo nóż był tępy. Żaden tam overkilling czy inne pierdoły. A potem wziął drugi nóż i zrobił sobie nacięcia. To są tak zwane cięcia próbne, standard w przypadku samobójców. A potem… – Zawiesiłem głos. – To jednak nie było fair, że nie przedstawił nam pan od razu wszystkich okoliczności – odezwała się kujonka. – Może i tak. Ale chciałem pokazać wam, jak ważna jest analiza śladów. W metodzie BEA jest poniekąd tak samo. Mamy wrócić do podstaw. Do tego, co sami zobaczymy. Gadki zostawiamy na potem. I nie dajemy się im uwieść. Tyle o tym.

Tym razem strzelałem zza zasłony. Mimo wczesnej pory czułem, że się pocę. Dwie skrajne tarcze. Bieg do kolejnej kryjówki. Znów ogień ciągły do dwóch innych sylwetek i jeszcze raz ta sama zabawa. Wystrzelałem dwa magazynki. Zapach prochu unosił się w powietrzu, czułem mrowienie w dłoniach i szczypanie w oczach, gdyż nie miałem okularów za kilka tysięcy. W ogóle ich nie miałem. Zdjąłem słuchawki. – Chodź, mistrzu – usłyszałem – zobaczymy, ilu zabiłeś. Umówmy się, że nie widziałem, ile czasu zajęło ci załadowanie drugiego magazynka. Podeszliśmy do tarcz, Munch spojrzał na pierwszą i westchnął. Podszedł do następnej. Przyłożył rękę do sylwetki. – Popatrz, wszystko powinno mieścić się w obrysie dłoni. A u ciebie? Siejesz po całości. Tam z tyłu, za tym złym, są przypadkowe niewinne osoby. Siałeś w ich stronę. Ciekawe, ile z nich oberwało. Przy ostatniej, szóstej tarczy uśmiechnął się. Wyglądał jak rozweselona śmierć. – Widzisz, tu jest najlepiej. Wyluzowałeś się, mniej napięcia, nie myślałeś o zadaniu, tylko o przyjemności, jaką daje strzelanie. Może będą jeszcze z ciebie ludzie. – Poklepał mnie po ramieniu. – Musisz tylko częściej do nas przyjeżdżać. Strzelanie, które sprawia przyjemność. Muszę to zapamiętać. Wracaliśmy do samochodu. – À propos miłych rzeczy. Dziś chyba kończysz ze swoimi. Widzimy się na meczu, prawda? Dokopiemy ruskim. Należy im się. Obiecałem, że zajrzę. Bez większego entuzjazmu. Chciałbym, byście zapamiętali jedno. Kontekst. Najważniejszy jest kontekst. Czasem też drobiazgi. I nie dajcie się zwieść pozorom. Statystyki są potrzebne, komputerowe bazy danych, zbierające do jednego worka podobne przypadki, też są istotne, ale same nie rozwiążą spraw. Ostatecznie każda sprawa jest inna i trafi być może w wasze ręce.

Przemawiałem jak ksiądz na rekolekcjach. Była czternasta, a na dłoniach wciąż miałem ślady prochu. Za godzinę skończymy, będą uśmiechy, przybijemy piątkę, każdy dostanie certyfikat ukończenia warsztatów. I do następnego razu. Przyjrzałem się mojej grupce. Średnia wieku trzydzieści lat. Dla słuchaczy należałem do zstępującej generacji. Rok, dwa, góra pięć i w moim wypadku będzie po zawodach. Najpewniej. Moja pogawędka to coś w rodzaju ostatniej walki Apacza. Tak to odbierają i tak na mnie patrzą. Rudolf Heinz i łabędzi śpiew. Przesłanie dla przyszłych pokoleń. Nie cierpię tych podsumowań. – Na koniec opowiem wam jeszcze jedną historię. Byłem w tym roku w Glasgow. Mamy tam co dwa lata zjazdy profilerów. Ciekawe nawet. Był tam profesor z Oksfordu. Kevin Dutton, psycholog. Nie bardzo lubię psychologów. Trójka w środkowym rzędzie, dwie dziewczyny i chłopak z Piły, zgodnie kiwnęła głowami. Oni też nie lubili. – Ale akurat ten gość był ciekawy. Wiecie, co powiedział? Że największy odsetek psycholi można spotkać w korporacjach, wśród dziennikarzy i prawników. A wiecie dlaczego? Bo są to takie zawody, gdzie promuje się bezwzględność, urok osobisty, odporność na stres i emocjonalny chłód… – Zawiesiłem głos. Zmierzałem do końca. – W tej grupie znajdują się także policjanci. Więc przemyślcie sprawę. Może lepiej zostać rzeźbiarzem. Albo nauczycielem. Dutton mówił, że takie zawody hamują psychopatyczne zapędy, choć ich nie eliminują. Ale najciekawsze powiedział na końcu: że niewiele różni w sumie Teda Bundy’ego od Steve’a Jobsa. Małego skurwiela, który potrafił wyrzucić faceta z roboty w windzie między parterem a trzecim piętrem. Kapujecie? – Oparłem ręce o blat stołu. – I jeszcze jedno. Zadałem mu pytanie, jak zatem odnaleźć psychola w naszej populacji? Wiecie, co odpowiedział? Po oczach. Poznaje ich po oczach. Wyczucie i doświadczenie. First look. Zatem – rozłożyłem ręce – bierzcie się do roboty. Ukłoniłem się, jakbym był na scenie, kilka osób zaklaskało. Ci z końca przeciągnęli brawa. Kujonka składała notatki. A mnie

chciało się palić. Wyłączyłem laptopa i schowałem do pokrowca. Kursanci opuścili salę. Wszyscy z wyjątkiem jednej osoby. – Mam do pana pytanie, panie komisarzu. – Breivik podszedł do biurka. – Pan chyba nie lubi korporacji, prawda? – Czytasz w moich myślach, synu. Nie patrzyłem na niego. – A ja mam wrażenie, że jest pan bardzo uprzedzony do ludzi sukcesu. Do takich, którym powiodło się, o których głośno na Twitterze. Nie lubi pan nowinek technicznych, bo to taki pic na wodę. Założę się, że nie ma pan konta na fejsie, a zamiast iPhone’a używa pan starej nokii. I nie jestem pańskim synem. Podniosłem wzrok. Policzki Breivika pokrył lekki rumieniec. Z korytarza dobiegło kilka męskich roześmianych głosów. Rozległ się tupot butów. – Jeśli chciałeś w ten sposób poprosić, abyśmy wymienili się telefonami, to nie tędy droga – powiedziałem cicho. – Po prostu myślę, że jest pan bardzo uprzedzony. A uprzedzenia i profesjonalizm to raczej dwa bieguny. Takie przesądy nie przeszkadzają panu w pracy? A teraz może spojrzy pan w moje oczy. Zrobiłem, o co prosił. Przez kilka sekund staliśmy jak dwaj bokserzy. Byliśmy podobnego wzrostu. Tyle że on szczuplejszy. I znacznie młodszy. Żaden z nas nie drgnął. Czułem, jak napinają mi się mięśnie pod koszulą, a ciało zyskuje dodatkową gęstość. Breivik odpuścił pierwszy. – Jestem ciekaw, co pan w nich dostrzegł. Bardzo jestem ciekaw, panie komisarzu. Nie spodziewał się odpowiedzi, a ja nie zamierzałem jej udzielać. Uśmiechnął się, niemal niedostrzegalnie skinął głową i wyszedł. Przez chwilę wpatrywałem się jeszcze w pustą przestrzeń. W miejsce, gdzie krzyżowały się nasze spojrzenia. A potem zrobiłem to samo co Breivik. Opuściłem salę. Mężczyzna wyłączył dyktafon. Podwinął mankiety białej koszuli. Najpierw zajął się lewym rękawem, następnie, z równą

starannością i metodycznie, prawym. Popatrzył przez okno. Zamknął je godzinę temu, aby nic go nie rozpraszało. Utkwił wzrok w szarej bryle ministerialnego gmachu po drugiej stronie ulicy. Zamknął oczy, wykonał kilka półkoli głową, od lewego ramienia do prawego i z powrotem. Był gotów pracować dalej. W jego robocie najważniejsza była systematyczność. Systematyczność oraz cierpliwość. Żadnej drogi na skróty. Cofnął nagranie i usłyszał ten sam zmęczony, nieco zachrypnięty głos. – Jestem ciekaw, co pan w nich dostrzegł. Bardzo jestem ciekaw, panie komisarzu. Mężczyzna sięgnął po długopis i zapisał coś na kartce. – Jestem pewien. – Głos umilkł, potem dało się słyszeć szczęk zapalniczki i odgłos wypuszczanego dymu. – Więc jestem pewien, że będziecie tego nagrania słuchali nie raz. Będziecie je analizowali, szukali dowodów, raz jeden z was, raz drugi. I wiecie co? Życzę powodzenia. Potem zaległa cisza. Mężczyzna słyszał już to nagranie. Mało tego, był przy nim. Widział policjanta siedzącego na krześle, pochylonego do przodu, z siwym trzydniowym zarostem na twarzy, zaczesującego ręką włosy, które fantazyjnie odstawały na wszystkie strony. A teraz postać ta skurczyła się do niewielkich rozmiarów. Zamknęła w urządzeniu wysokiej klasy. Doskonała jakość dźwięku. Tak, oczywiście, mieli nagranie zarejestrowane na kamerze, ale mężczyzna wolał słuchać słów. Obrazy są złudne. Wprowadzają niepotrzebne zamieszanie. Przez dobrą minutę nikt na nagraniu nie powiedział słowa. Odgłos palenia papierosa i skrzyp krzesła to jedyne dźwięki, które w tym czasie zostały zarejestrowane. Mężczyzna pochylił się nad dyktafonem. – Życzysz powodzenia – powiedział, jakby przemawiał do żywego człowieka. – No to zobaczymy, jak będzie. Naprawdę, zobaczymy, Heinz, jak to się skończy.

2 Nie cierpisz piłki nożnej? Naprawdę? – Naprawdę. Zdziwione oczy kolegów i zdania powtarzane jak natrętny refren. Ci starsi kilka razy zapytali go o Heinza piłkarza. Był taki wiele lat temu. Odpowiadał, że to przypadkowa zbieżność nazwisk. Nie miał ochoty nic tłumaczyć i opowiadać swojego życia. A już w ogóle nie chciał wracać do czasów, gdy Józef Heinz, piłkarska gwiazda ze Śląska, opuścił rodzinę, zostawił żonę i małego chłopca, by grać w Niemczech. Dwa lata temu spotkali się po raz pierwszy po kilkudziesięciu latach. I od razu w szczególnych okolicznościach, gdy musiał ojcu ratować życie. W ciągu ostatnich miesięcy kilkakrotnie budziły go wspomnienia. Piwnica. Uprowadzony chłopiec, związany ojciec. I nóż w rękach psychopaty. Później rozmawiali kilkakrotnie przez telefon. Józef, a właściwie już od dawna Joseph, zapowiedział swój przyjazd. Ale to nastąpi, gdy Polacy wyjdą z grupy. Może po starej znajomości skołuje bilety na mecz. Bilety, nie bilet. Propozycję poprowadzenia warsztatów w Pile przyjął z ulgą. Chciał uciec od Euro. Uwolnić się od piłkarskiej zarazy, która rozprzestrzeniała się szybciej niż jakikolwiek wirus. Wprawdzie w Katowicach nie rozgrywano meczów, ale epidemia nie ominęła tego miasta. Banery i billboardy zachęcały do odwiedzenia strefy kibica, puby zapraszały na coś zimnego i gorący doping, sąsiedzi w „kukurydzy” na Osiedlu Tysiąclecia tworzyli w oknach i na balkonach futbolowe ołtarzyki, pełne flag, szalików i reprezentacyjnych gadżetów. Karolak, sąsiad, który mieszkał piętro niżej, ustawił na balkonie coś w rodzaju kukły piłkarza. Wypchana pakułami reprezentacyjna koszulka i piłka w miejscu głowy. Karolakowie nawet papieża tak nie witali. W gazetach reportaże o dzielnych budowniczych

autostrad, kojarzące się Heinzowi ze stachanowskimi poematami ku czci przodowników wytopu surówki. W radiu niewydarzony antropolog opowiadał o cywilizacyjnym skoku, który towarzyszyć miał mistrzostwom. Gamoń. I jeszcze w perspektywie wizyta starego, który nawiedzi ojczyznę. Całe szczęście, że ubywa tych, którzy go pamiętają. W Pile jednak nie było dużo lepiej. Od Euro nie dało się uciec. Poprzedniego dnia po południu pokręcił się trochę i spotkał trzech Irlandczyków. Dowiedział się, że byli w mieście, którego nazwy nie zapamiętali. Tam, gdzie mieszkał Kopernik. I jakimś cudem, sami nie wiedzieli dlaczego, zabrakło dla nich miejsc w hotelu. Byli absolutnie pijani i absolutnie szczęśliwi. Powiedz nam, bracie, w jakim mieście jesteśmy. What? Pila? Ale to ciągle w Polsce? Okej. Zrobił swoje i właściwie powinien wracać do Katowic. Popatrzył na zegarek. Wyliczył, że gdy dojedzie, będzie naprawdę późno. Czuł narastające zmęczenie. I jeszcze ten Breivik, który wyprowadził go z równowagi. Postanowił, że zostanie. Kilka godzin nie robi różnicy. Być może szukał pretekstu, by nie odczuwać samotności, gdy otoczony i odizolowany blachą, będzie wracał do domu. Być może chciał się po prostu napić tego wieczoru. Od dwóch dni mecz z Rosją był tematem numer jeden. Będą prowokacje i uliczne walki? Będą. Chłopaki zacierali ręce. Byli na tyle daleko od Warszawy i Stadionu Narodowego, że nie groziło im żadne uzupełnianie zasobów i tworzenie taktycznej rezerwy na wypadek, gdyby sytuacja wymknęła się spod kontroli. Mogli spokojnie usiąść w lokalu i kibicować. Heinz przyszedł do baru dwie godziny przed meczem. Wiedział, że dziś stężenie policjantów w „Misiu” przekroczy wszelkie dopuszczalne normy. Można by zrobić pomiary do Księgi Guinnessa. Pamiętał, że przez chwilę była w tym miejscu sieciowa restauracja, ale nie przyjęła się. „Miś” nawiązywał nazwą do peerelowskiego filmu, był dość przyjazny i na tyle przestronny, że mogli tu przebywać równocześnie nawet ci, którzy za sobą nie przepadali. Trzeba tylko wyjść ze szkoły policji, przeciąć zawsze pusty plac i po minucie, jak

powiedziałby GPS, osiągasz cel. Rozejrzał się. Sporo miejsc było zajętych, najwięcej w okolicach wielkich monitorów. Ktoś zamachał ręką. Munch w towarzystwie dwóch kolegów, jednego ze szkoły oraz oficera z Warszawy. Na pustych krzesłach leżały biało-czerwone flagi i szaliki. Podszedł do baru i stanął w kolejce. Na ekranie telewizora widział relację na żywo z centrum Warszawy. Kilkakrotnie pokazywali dwie grupki. Jedna goniła drugą, ale trudno było zorientować się, kto jest kim. Potem przebitka na okolice stadionu. Tu z kolei kilka starszych osób z transparentami: „Putin morderca” oraz „Bracia Rosjanie! Nie chrońcie winnych mordu w Smoleńsku”. – Będą niezłe jaja. – Barman wskazał głową monitor. – Już są. Co podać? Kupił cztery piwa. Na jakiś czas miał spokój z chodzeniem. Następną kolejkę postawi ktoś inny. Przysiadł się jeszcze jeden. Micio. Tak się przedstawił. Ni to imię, ni nazwisko. Komenda miejska w Augustowie. Podał Heinzowi lepką od potu dłoń i usiadł na sąsiednim krześle. Miał na sobie biały T-shirt, który przylegał do ciała, a na wysokości brzucha pojawiła się plama o rozmiarach piłki. Heinz przesunął się w bok, ale w sumie niewiele mógł zrobić. Wymienił spojrzenia z Munchem, który drugi raz tego dnia miał oblicze zadowolonej śmierci. Reporter, który pojawił się na ekranie, żywo gestykulował i pokazywał dłonią za siebie. Heinz rozpoznał rondo de Gaulle’a. A potem kamera pokazała dwie grupy. Kibice wygrażali pięściami policjantom uzbrojonym w tarcze i pałki. „Nakarmimy psa, psa, psa”, wrzeszczeli jedni, a policyjny szpaler zrobił krok do przodu. Kibice zaczęli skandować równocześnie dwa hasła. „Raz sierpem, raz młotem, gestapo, czerwoną hołotę, gestapo, gestapo”. Okrzyki wymieszały się, a potem ktoś zaintonował hymn. Szaliki i flagi powędrowały w górę. – Będzie zabawa, będzie się działo – mruknął ten z Warszawy. Nazywał się Andrzej Pyza i pracował

w laboratorium kryminalistyki w komendzie stołecznej. – Dobrze, że jesteśmy tu. Właściwi ludzie na właściwym miejscu. Stuknęli się szklankami. Atmosfera gęstniała, zgiełk rósł i przybywało kibiców. Kilka twarzy Heinz znał z widzenia, ktoś mu się ukłonił. Kilka razy ktoś krzyknął: „Polska biało-czerwoni”, inny, gdzieś przy barze, zawołał Adamiakową, rozległ się rechot i brzęk tłuczonego szkła. Do meczu pozostały minuty, w telewizorze analizowano składy drużyn, a Pyza opowiadał, co mu się przed laty przytrafiło. Policyjne opowieści tysiąca i jednej nocy, na które zawsze jest czas i miejsce, gdy spotkają się ludzie z branży z różnych stron kraju. – Nie pracowałem jeszcze wtedy w stołku. Dzwoni dyżurny, że na zadupiu, gdzieś na peryferiach Warszawy, ciało znaleźli. Minus dwadzieścia, zimno jak skurwysyn, jadę, tam już czeka ekipa. Mówią mi, że libacja była i jeden musiał dostać nożem. Na miejscu pusto, żadnych świadków, no to pytam, skąd wiedzą. – Od wróżbity Macieja – wtrącił Munch. – Wtedy go jeszcze nie było. A przydałby się. Jasnowidz Jackowski był na topie. Powiedzieli, że szklanki po wódce stały. Aha, i nienapoczęta flaszka. I wiecie, co zrobili? Wymyli naczynia i rozrobili wódeczkę, bo zimno przecież. – Umyli… Higieniści jacyś – powiedział Heinz. – Potem chcieli mnie wrobić, że nie zabezpieczyłem śladów. Dopiero gdy zagroziłem pismem do prokuratora, odpierdolili się. Do takich bez kija nie podchodź. – Ja ostatnio miałem faceta, który wkładał sobie kabelki w dupę – powiedział Micio. Nie było wątpliwości, że chce przebić poprzednią opowieść. Przejechał dłonią po blacie, pozostawiając tłustą smugę, spojrzał na ekran i wyprostował się. – Zaczekajcie. Wstał i chwycił za szalik. Wiele osób w „Misiu” zrobiło to samo. Heinz wstał. Nie miał szalika ani flagi. Nie zaśpiewał

hymnu. – Dobra – sapnął – zanim się rozkręcą, to wam powiem. Więc z jednej strony wtyczka do kontaktu, a z drugiej… – Wykonał gest, jakby mocował coś za plecami. – Tak się stymulował, czy jak to nazwać… I wiecie co? Elektrycy robili jakąś instalację w bloku, nastąpiło przepięcie. Nie było co z niego zbierać. – W sumie piękna śmierć – mruknął Heinz. – Jest też takie powiedzenie, że coś się pali koło dupy. Ale żeby aż tak… Pokiwali głowami. Pięciu jeźdźców Apokalipsy. Pięciu policyjnych mędrców. Munch w sobie tylko znany sposób, nie ruszając się z miejsca, załatwił następną kolejkę. Ktoś chciał im podebrać krzesło. Było zajęte. – Na kogo właściwie czekamy? – spytał Heinz. – Na „Ruska” – powiedział pilski policjant. – Borys Rusiński od nas, ten z dochodzeniówki. Był u ciebie na kursie. Dziwne – spojrzał na zegarek – że go jeszcze nie ma. A „Rusek” byłby dzisiaj jak najbardziej na czasie. Roześmiał się, podkreślając finezję swojego dowcipu. Mecz trwał w najlepsze. Co chwila ktoś podrywał się i zawiedziony opadał na krzesło. Kilku nie wytrzymało. Porzucili wygodne miejsca i wpatrywali się w ekran na stojąco. Heinz poszedł do toalety. Przepłukał zimną wodą twarz i wtedy usłyszał złowrogie buczenie, które przerodziło się w jęk. Wyszedł, spojrzał na miny kibiców i nie musiał patrzeć na ekran, by wiedzieć, co się stało. – Piękna śmierć – mruknął. Tym razem tylko do siebie. Wyszedł przed bar i zapalił papierosa. Nikt się nie śmiał, palacze rozmawiali cicho, jak na pogrzebie. Pomyślał, że jeśli Polacy przerżną ten mecz, to w istocie będzie pogrzeb. Kolejna żałoba narodowa. Dyscyplina, w której bylibyśmy wielokrotnymi mistrzami. Był ciepły czerwcowy wieczór. Pomyślał nagle, że przydałoby mu się parę dni wolnego. Nie wiedział jeszcze, jak by je spędził, ale przydałyby się teraz. Może spędziłby je sam. Albo z gitarą. Lub z kobietą. Z pewnością nie z jedną i drugą naraz. To już wiedział.

Wrócił do stolika. Popatrzył na ponure twarze. Micio ukrył twarz w dłoniach. Pyza skubał nerwowo hiszpańską bródkę. Munch wysyłał wiadomość. I wtedy zobaczył kolejnego gościa wchodzącego do baru. Wysokie czoło. Czarny T-shirt. Żadnych barw narodowych. Breivik przelotnie spojrzał na ekran i zaczął się rozglądać po sali. Też postanowił zostać w Pile jeden wieczór dłużej. – Widzicie tego kolesia? – Heinz wskazał głową. Wszyscy pochylili się w jego stronę, a on zaczął tłumaczyć. W końcu Breivik ich dostrzegł. Zobaczył też wolne miejsce przy stoliku. – Przepraszam, czy mogę się do panów dosiąść? – Spojrzał na Muncha. Najpewniej uznał, że ten jest tu szefem. Munch powoli uniósł głowę. – To zależy. – Od czego? – To zależy – powtórzył Munch. – Zależy, czy wspomagasz Orkiestrę Świątecznej Pomocy i czy wrzucasz do tych śmiesznych puszek. Breivik otaksował wszystkich spojrzeniem. Micio zacisnął wargi i lekko kiwał głową. Pyza wciąż skubał brodę. Heinz patrzył mu prosto w oczy. – Tak – odpowiedział Breivik. – Czasami wrzucam do tych śmiesznych puszek. – Bo widzisz – ciągnął Munch – tu jest stolik takich, którzy nie wrzucają. Stolik odrzuconych. – Można wiedzieć dlaczego? Dlaczego nie wrzucacie? Śmierć uśmiechnęła się. – Można. Widzisz, nie lubimy być dobrzy. Albo inaczej: nie lubimy, gdy nas się do tego zmusza. Chcemy być dobrzy wtedy, gdy sami o tym zadecydujemy, a nie na zawołanie. Wszystko we właściwym miejscu, o właściwej porze. – Ja mam taką zabawę – wtrącił się Pyza. Wypił łyk piwa. – Od lat, gdy orkiestra kwestuje, gram w taką grę. Nazwałem ją Grą w Serduszko. Wiesz, na czym polega? Wychodzę na Trakt Królewski i przez dwie godziny idę tak, by nie dać się złapać

i przypiąć sobie tego cholernego czerwonego serduszka. Watahy wolontariuszy. Obława jak za okupacji. I nie daj się złapać. Wiesz, jakie to trudne? Breivik milczał. – Wy tam w Warszawie to macie nieźle najebane – powiedział Micio. – Akurat tę grę podsunął mi kumpel z Poznania. Miasta słynącego z hojności. Przez chwilę słyszeli rozemocjonowany głos Dariusza Szpakowskiego. Ponoć nasi piłkarze odnaleźli już rytm gry. A potem wszyscy, wszyscy z wyjątkiem Breivika, parsknęli śmiechem. – W sumie więc jest z tobą tak. – Heinz wyciągnął przed siebie zaciśniętą pięść i skierował kciuk do dołu. Pozostali zrobili to samo i potrząsali rękami. – Wiesz, o co chodzi? Nie lubimy cię. Hejtujemy, dislajkujemy czy jak się to na tym twoim fejsie nazywa. – W sumie, chłopaki – Munch przeciągnął się na krześle – moglibyśmy go jeszcze zapytać o piosenkę Madonny. Dać jeszcze jedną szansę. O czym jest Like a Virgin? Heinz obrzucił spojrzeniem Micia, Pyzę i tego z Piły. Nie był pewien, czy wiedzieli, o co chodzi. – Bo jedyna prawdziwa odpowiedź, która zapewniłaby ci miejsce przy stole, jest taka, że to piosenka o tobie. – Kurwa – warknął Breivik i zrobił krok do przodu. – Jedyna prawdziwa odpowiedź… Nie dokończył. Munch uniósł się błyskawicznie i zamarł. Otworzył usta. Sekundę, może dwie narastał tumult na sali, a potem histeryczny ryk niemal rozsadził ściany. – Błaszczu! – krzyknął Micio. Przeciągnął ostatnią samogłoskę i przykleił się spoconym ciałem do Heinza. – Jak on to zrobił! Polacy strzelili wyrównującą bramkę. Żałoby nie będzie. Rozpoczęła się feta. Jedną skrajność zastąpiła inna. Profiler uwolnił się z objęć. Spojrzał na Muncha, który zajęty był robieniem zdjęcia rozentuzjazmowanym kibicom. Odwrócił się do Breivika.

– Spieprzaj stąd – wysyczał. – Spieprzaj, zanim ten koleś przypomni sobie o twoim istnieniu. Idź do baru i napij się czegoś zimnego. Możesz wziąć nawet na mój koszt. Ale spadaj i to już! Patrzyli sobie w oczy. Kolejny raz tego dnia. W końcu Breivik dał za wygraną. Wzruszył ramionami, obrócił się na pięcie, burknął coś pod nosem i tyle go widzieli. Na wielkim monitorze z różnych ujęć powtarzano rajd Błaszczykowskiego, zejście do środka, strzał i rozpaczliwą interwencję rosyjskiego bramkarza. W przerwie Heinz wyszedł znów zapalić. Przy stoliku pojawił się „Rusek”. Jakoś przeoczył jego wejście. Byli zatem w komplecie. Ale Borys Rusiński nie usiadł. Pochylił się, rozmawiał o czymś z Munchem, żywo gestykulowali, a wreszcie mistrz strzelania wskazał ręką w stronę wyjścia. „Rusek” popatrzył tam i napotkał spojrzenie profilera. Podszedł szybkim krokiem. – W jakiej jest pan formie, komisarzu? – zaczął bez zbędnych wstępów. – Lepszej niż Adamiakowa. I niż ci grajkowie na boisku – odpowiedział. Policzył. Cztery piwa. Rzeczywiście. Czuł się całkiem dobrze. – Jest sprawa – powiedział policjant. – Wiem, że nie pańska i że jest mecz, ale mamy ciało. Dlatego cholera nie mogłem być tu z wami. – Pechowy dzień, co? Rusiński przytaknął. – Czasami myślę, że nie ma innych. I naprawdę przepraszam. Mamy ciało na byłym lotnisku wojskowym i są… są pewne okoliczności. Po prostu chciałbym, by pan to zobaczył. First look. Sam pan mówił… Heinz wrócił do stolika i pożegnał się. Wieczór będzie dziś w Polsce długi, niezależnie od końcowego wyniku. Wyszedł przed „Misia” i odetchnął z ulgą. Jakby zdjęli mu ciężar z pleców. W jednej chwili piłkarskie święto przestało go obchodzić.

3 Spokojna twarz, zamknięte oczy. Żadnych widocznych oznak bólu lub strachu. Chłopak był młody. Góra dwadzieścia lat, ale pewnie mniej. Sklejony kosmyk włosów przesunięty nieco na lewą stronę czoła, szczątkowy zarost na policzkach. Odrapana żarówka na dyndającym kablu rzucała słabe światło. Część twarzy, poniżej linii oczu, pokrywał cień. Cisza, spokój. Można by uwierzyć, że wakacyjna beztroska. Tak wygląda człowiek śpiący spokojnym snem. Człowiek, którego opuściły wszelkie zmartwienia i kłopoty. Tyle że nikt nie śpi ze skrępowanymi rękami i nogami. Drogę na lotnisko pokonali w dwanaście minut. Gdyby jechali oznakowanym samochodem na sygnale, byliby jeszcze szybciej. Rusiński chciał opisać przebieg zdarzeń, ale Heinz powstrzymał go gestem. Zaraz będzie na miejscu, zobaczy sam, wygłaszane na wstępie sugestie i prezentowany wówczas punkt widzenia komplikują sprawę i zamazują obraz. Ślady. Liczą się ślady. I pierwsze spojrzenie. Profiler otworzył okno. Poczuł przyjemny powiew na twarzy. Zapowiadała się ciepła noc. Ulice Piły były wyludnione. Minęli ze dwa, może trzy samochody. Dziś wszyscy, od Rzeszowa po Szczecin, od Wałbrzycha po Suwałki, byli jedną wielką reprezentacją narodową. Tak działa siła instynktu stadnego, który przetrwał od najdawniejszych czasów, najczęściej się tli, a czasami wybucha żywym płomieniem. Sam kiepsko odnajdował się w takiej plemienności, ale to nic nie znaczyło. Wyjątki i czarne owce trafiają się wszędzie. Okna i balkony w domach były pootwierane, gdzieniegdzie ciepły niebieskawy poblask z telewizyjnych ekranów przenikał przez szyby. Wszyscy skupieni na meczu. Policja też. Święty czas. Chwila narodowej ekstazy. Świetny moment, by kogoś zabić.

Dojeżdżali do lotniska, które lata świetności miało za sobą. Było tu zupełnie inaczej, gdy polskie wojsko na znak bratniej pomocy otrzymało samoloty Su-22. Pułk myśliwców, stacjonujący na niemal stu hektarach, stał się wizytówką miasta. Kilka ton żarcia dziennie tu dowożono. Pod koniec nawet własną orkiestrę mieli, a teraz, „Rusek” machnął ręką, teraz to szkoda gadać. Wszystko rozszabrowane, rozkradzione i zdewastowane. I brak pomysłu, co z tym fantem zrobić. – Kto pilnuje terenu? – zainteresował się Heinz. – Jak to kto? Nikt. A kto by to upilnował? Zachował się pas startowy. Gigant. – „Rusek” puścił kierownicę i rozłożył dłonie, by dodać wagi swym słowom. – Trzy i pół kilometra. Więc gówniarze od czasu do czasu urządzają sobie wyścigi. Jest tu kilka firm usługowych, robią jakieś wertikale, rolety. Byliśmy kilka razy wzywani do włamań. Poza tym wolna amerykanka. Gdyby miał pan ultralekki samolot, taką cessnę na przykład, mógłby pan przylecieć, posadzić maszynę, załatwić sprawy i spokojnie, nienękany przez nikogo, udać się dalej. Coś w rodzaju prywatnego lotniska. I kto by coś panu zrobił? Wjechali na lotnisko. „Rusek” włączył długie światła i zwolnił. Heinz wychylił głowę. Reflektory omiatały ogromne połacie niezabudowanego terenu, a samochód poruszał się z logiką znaną jedynie kierowcy. – Byłem tu kiedyś w nocy, totalna mgła, na pięćdziesiąt metrów nic nie widać. Ze dwie godziny krążyłem, aby wyjechać. Dziś – „Rusek” uśmiechnął się – jest luz. Przejechali ze dwa kilometry, gdy niespodziewanie z ciemności wyłoniły się kontury samochodów. Kilka ludzkich sylwetek stało pochylonych nad ogniem, w tle rozbrzmiewał głos komentatora sportowego. Heinz poczuł zapach pieczonego mięsa. Obrzucił Rusińskiego pytającym spojrzeniem. – Jeden z hangaroschronów, my też jedziemy do takiego – wyjaśnił „Rusek”. – Teren wokół tego przerobiono na stadninę koni. Taki country club na lotnisku. Od czasu do czasu jakieś imprezki tu organizują. – Nasz jest daleko stąd? – Nie.

– Skoro ci bywają często, może coś widzieli? Przepytał ich już ktoś? – Jeszcze nie. Dojechali na miejsce. Jeden radiowóz postawiony w poprzek zastawiał drogę i zniechęcał ciekawskich, których nie było. Drugi ustawiono tak, aby reflektory oświetlały wnętrze hangaru. „Rusek” wręczył profilerowi latarkę. Obaj obeszli budynek. Hangaroschron przeznaczony dla myśliwca Su-22 przypominał olbrzymią pieczarę. Dzieci mogłyby wyobrażać sobie, że jest to jaskinia, w której mieszka smok. Potężna metalowa brama z namalowanym białą farbą napisem „Nieupoważnionym otwieranie zabronione” była uchylona. Heinz poświecił latarką. – To nie tu – powiedział Rusiński. – Od drugiej strony. Do hangaroschronu przylegało coś, co na pierwszy rzut oka kojarzyło się z magazynem. Albo warsztatem. W istocie dokonywano tam drobnych napraw, gdy zachodziła taka potrzeba. Taka lotnicza kosmetyka. Niekiedy, zdążył dowiedzieć się po drodze od „Ruska”, magazyn wynajmowali mechanicy samochodowi. Ale kto by chciał przyjeżdżać tu na naprawy i błądzić po lotnisku? Najważniejsze pytanie: co tu się stało? Najczęściej Heinz nie miał okazji, aby być na miejscu od razu po wykryciu przestępstwa. Na ogół pojawiał się, gdy ślady krwi już wyblakły, swąd spalenizny się ulotnił, po policyjnej taśmie zabezpieczającej nie było śladu, a sąsiedzi, jeśli tacy byli, zapomnieli o koszmarze i wrócili do normalnego życia. Posiłkował się wówczas zdjęciami, sporządzoną dokumentacją, porównywał dane z tym, co widział, próbując ułożyć wszystkie puzzle. Co tu się stało? Przywitał się z dwoma technikami i poprosił o kombinezon ochronny. Obrócił się bokiem, wyminął policyjny samochód i wszedł do środka. Magazyn miał kształt kwadratu o boku około pięciu metrów. Heinz omiótł światłem wnętrze. Ruszył na środek, zatrzymał się, oświetlił ciało i wycofał się do wyjścia. W sumie pusto. Na szarej betonowej podłodze, przy ścianie nieopodal drzwi,

znajdował się zdezelowany stół, a obok stało stare krzesło. W ścianach, równie szarych i chropawych jak podłoga, dostrzegł kilka haków i wkrętów. Pewnie kiedyś wisiały tu szafki na podstawowe narzędzia potrzebne w takim miejscu. Na jednym z haków zobaczył kawałek drutu. Ze środka ściany po drugiej stronie wystawał zardzewiały kran, a pod nim znajdował się przeżarty korozją zlew. Heinz poświecił latarką. Żadnych niedopałków czy resztek jedzenia. Nic. Pod zlewem leżał kawałek zmurszałego drewna. Wyglądał jak trzonek pilnika, którego ostatni raz używano wieki temu. Tak. W sumie byłoby pusto, gdyby nie ciało znajdujące się na środku. Uważnie przyjrzał się chłopakowi. Ręce były przytwierdzone do tułowia i od nadgarstków po łokcie obwiązane szeroką szarą taśmą. W podobny sposób skrępowano nogi od kostek do kolan. Taśmą posłużono się raz jeszcze, na wysokości obojczyków i nieco wyżej, przy szyi. Szyję chłopaka oklajstrowano, usta też. Szarą taśmę poprowadzono wzdłuż jego pleców, przytwierdzono do zewnętrznej ścianki ogrodowego basenu i przytwierdzono od spodu do gumowego podłoża. Wyglądało to tak, jakby ofierze założono groteskową uzdę. Chłopak miał na sobie krótkie bojówki, najpewniej, o ile można to było ocenić, koloru khaki. Tors był odsłonięty. Na lewym ramieniu, dziesięć centymetrów powyżej łokcia, znajdował się tatuaż. Heinz pochylił się nad ciałem. Trzy stylizowane litery, „SSQ”. Basen był średniej wielkości, taki, w jakim pluszczą się szczęśliwe dzieci, do kupienia w sezonie letnim w Lidlu, Biedronce albo innej sieci. Cała rodzinka by się tu nie zmieściła, ale jeden dorosły mężczyzna o średniej, jak oszacował, budowie już tak. Podłoga basenu była niebieska, na jego przezroczystych bokach umieszczono postaci z dziecięcych kreskówek. Chłopak zanurzony był w wodzie po szyję. Żarówka na kablu dyndała półtora metra nad głową Heinza. Obejrzał się. Przy drzwiach, tak by nie zasłaniać źródła światła, stał „Rusek”. Profiler podszedł do niego. – Ktoś uznał, że chłopakowi jest zbyt ciepło, i go wykąpał – usłyszał. – Chyba że to magik i potrafił związać się tak sam.

W każdym razie ja tak nie potrafię, może pan? Nie widać śladów walki, przemocy. Przynajmniej na pierwszy rzut oka. – Co zamierzasz zrobić? Możliwości były trzy. Dać na wstrzymanie i wrócić rano. Rozpocząć oględziny, poddać zwłoki oglądowi zewnętrznemu i się zatrzymać. „Rusek” i technicy poszli jeszcze inną drogą. – Wziąłem chłopaków – „Rusek” wskazał na dwóch techników czekających na zewnątrz – i jedziemy do końca. Trochę ciemno jest – skrzywił się – ale zrobili środek. Basen też zrobiony, czysto, żadnych śladów. Zostawimy tu radiowóz na noc. Zaraz przyjedzie medyk ze swoją Spółdzielnią Radość i zabiorą ciało. W sumie – spojrzał na zegarek – już powinien tu być. Pewnie zapatrzył się na Lewandowskiego. Wysłałem też naszego, by pogadał z tamtymi od grilla. A co pan o tym sądzi? Heinz skrzywił się. – Nie jest to typowe, ale wciąż nie wiem, co cię tak zaniepokoiło. – Obszedł pan basen? Profiler poczuł, że się czerwieni. – To niech pan zobaczy z drugiej strony, tam bardziej w głębi, bliżej przepierzenia. – Wskazał ręką na wprost. Płyty powyginanej blachy połączono ze sobą, odgradzając w ten sposób magazyn od głównej części hangaroschronu. Heinz raz jeszcze ruszył do środka. Minął ciało, zrobił trzy kroki i kucnął. Poczuł ukłucie w kolanie. Odruchowo potarł dłonie. Ostatniej zimy schorzenia reumatyczne, enigmatycznie nazwane zespołem Raynauda, nasiliły się. Bywały dni, gdy nie był w stanie grać na gitarze. Nie mógł przycisnąć struny do progu. Ale teraz zbliżało się lato. Pora, gdy choroba odpuszcza, ten cholerny Raynaud zapomina o nim i wszystko jest we względnym porządku. Na betonowej podłodze leżała kwadratowa kartka. Zdjęcie. Charakterystyczny format, jaki widział setki razy. Kartka nikła już w cieniu i pewnie dlatego jej nie zauważył. Kwadrat był wielkości koperty płyty winylowej. Heinz przybliżył latarkę. Wystarczył mu rzut oka. Drgnął. Wiedział doskonale, co przedstawia fotografia. Jedna z najsłynniejszych, jakie

wykonano w czasach, gdy ludzie byli z pewnością szczęśliwsi niż dziś. Byli też o niebo bardziej naiwni, a takie są koszta własne. Bez wahania zamieniłby się na epoki. Przeszedł przez taflę lustra i trafił do ukochanych lat sześćdziesiątych. Zdjęcie. Jedno z najważniejszych w historii fotografii w ogóle. Londyńska ulica. Czterech mężczyzn przechodzi przez jezdnię. Grzecznie. Po pasach. To nie była koperta płyty, tego był pewien. Ktoś wykonał reprodukcję okładki w całkiem dobrej jakości i we właściwym rozmiarze. Zaraz. Raz jeszcze oświetlił fotografię. Czterech mężczyzn. Zmrużył oczy. Przyjrzał się kopii z uwagą. Następnie, wciąż kucając, odwrócił głowę w stronę drzwi. Podniósł się i ponownie, tym razem z tej perspektywy, spojrzał na wnętrze magazynu. Podszedł do basenu i przyjrzał się twarzy chłopaka. Kolejny sygnał, który dotarł do niego z opóźnieniem. Gdzieś już tę twarz widział. Nie, to przecież niemożliwe. A jednak ta myśl, a może bardziej mgławicowe, ulotne skojarzenie, zakodowała się już w głowie i wiedział, że nie będzie dawała mu spokoju. W sumie pusto tu. Gdyby nie drobiazgi. Wyszedł z Rusińskim na zewnątrz. Niebo było rozświetlone gwiazdami, zapowiadał się kolejny słoneczny czerwcowy dzień. – Rozumie pan teraz? Pusty magazyn. Albo wysprzątany. Tylko ciało w basenie, związane jak baleron, i zdjęcie. Widać, że nowe, niezniszczone… Nie leżało tam od niepamiętnych czasów. I to mnie niepokoi. Ono przybyło tu wraz tym chłopakiem i razem z… Heinz wyjął paczkę chesterfieldów. Podsunął Rusińskiemu, ale ten odmówił. – Tu jest pusto. – Wskazał ręką. – Jak go znaleźliście? – Dziewczyna włóczyła się tutaj z facetem. Licealistka i motocyklista. Jeździ ich tu sporo. Usłyszeli coś w środku. Mówiła, że jakaś muzyka grała. Tak jej się wydawało. A jej stary jest byłym trepem, pracował na lotnisku. Wciąż robi jej awantury, że włóczy się z jakimś długowłosym łachmytą. Ona opowiedziała mu historyjkę o hangaroschronie, w którym straszy, by powstrzymać tatusiowy gniew i odwrócić uwagę…

– Kiedy tu byli? Kiedy była z tym motocyklistą? – Mówi, że wczoraj. Wczoraj wieczorem. Ciemno już było. A dziś stary trep, który nie lubi piłki nożnej i ma dużo czasu, z ciekawości przyjechał sprawdzić. I znalazł, co znalazł. Przez chwilę milczeli. W oddali rozległ się gromki śmiech. Grillująca załoga wciąż bawiła się świetnie. – Ma pan jakiś pomysł? – zapytał Rusiński. – To zdjęcie… To są Beatlesi, prawda? Heinz kiwnął głową. – George, Paul, Ringo, John. Okładka Abbey Road. Klasyka. Wiesz pan, ile zajęło im zrobienie tego zdjęcia? Dziesięć minut! To nie to co te dzisiejsze wielodniowe sesje. Sranie w banię… – Słyszałem, że pan się na tym zna. – Rusiński przypatrywał się profilerowi z ciekawością. Pierwszy raz dostrzegł na jego twarzy coś, co nazwałby dziecięcym zachwytem. Pewnie tak reagował jego syn, gdy otrzymywał nowego transformersa. – Więc? Co pan o tym sądzi? – Sądzę, że ma pan rację. Co najmniej w dwóch sprawach. Też uważam, że to zdjęcie nie znalazło się tu przypadkiem. I radzę, byście zabezpieczyli je jeszcze dziś. Nie wiem, jaki ma związek z tym chłopakiem, ale jakiś ma. Zresztą nie wiemy, co mu się tak naprawdę stało. Będziemy dreptali w miejscu, dopóki go nie pokroją. A więc zaczekajmy. Resztę spraw odłóżmy na jutro. Użył liczby mnogiej, choć miał wątpliwości, czy zasadnie. Nazajutrz, trzynastego czerwca, przedstawi „Ruskowi” swoje hipotezy i tyle. Wróci do Katowic, do mieszkania w „kukurydzy”, może nawet włączy Beatlesów. A potem zadzwoni do Alicji Solskiej. Do Małej Pocahontas. Poczekali na medyka sądowego. Siwy facet po pięćdziesiątce obejrzał ciało, wzruszył ramionami i kazał czekać na wynik sekcji. Wrócili do miasta równie szybko, jak przyjechali. Cisza, spokój, pustki na ulicach, dwóch facetów w szalikach pod sklepem nocnym. Mecz z Rosją zakończył się remisem jeden do jednego. W sumie nie było wiadomo, czy cieszyć się, czy smucić. Najwyraźniej wynik zadowolił obie strony. Warszawa, oczekująca wielkiej pomeczowej bijatyki, odetchnęła z ulgą.

Skończyło się na „drobnych incydentach”. Tak przynajmniej powiedzieli w radiu. Umówili się. „Rusek” miał zorganizować samochód, a kluczyki, razem z mapą lotniska, zostawić w szkole. Heinz dojedzie, gdy wstanie. Rozejrzy się raz jeszcze. Korciło go, by wdepnąć do „Misia”, ale zrezygnował. Spodziewał się, że ujrzy tam jedynie niedobitki. Dużo strat własnych i kilku ciężko rannych. Nie ma co. Wrócił do policyjnego pokoju. Tym razem miał szczęście. Był sam. Nie dokooptowali mu pijanego prokuratora ani innej wyniosłej szychy przebywającej na szkoleniu. Nikt nie chrapał, nie zagadywał, nie proponował czegoś mocniejszego przed snem. Wziął prysznic i położył się. Długo nie mógł zasnąć. Wstał, zapalił papierosa i znów się położył. Na korytarzu usłyszał czyjś bełkot. Skojarzył mu się z Miciem, policjantem z Augustowa poznanym przed kilku godzinami. – Chłopaki. Kochane chłopaki. Nie dali się ruskim. Rozległ się rumor. Coś upadło na podłogę, a potem usłyszał odgłos podnoszącego się ciała. Znów zaległa cisza. Kręcił się z boku na bok, w końcu zrezygnowany, wsunął ręce pod głowę i otworzył oczy. Czterech mężczyzn. George, Paul, Ringo, John. Wszyscy na swoich miejscach. Tyle że na porzuconym zdjęciu coś nie zgadzało się z oryginałem. Ktoś obrócił Lennona w drugą stronę. Wyglądało to tak, jakby ubrany na biało muzyk nagle zmienił zamiar i ruszył tam, skąd przyszedł. Z prawej strony w lewą. A trzej pozostali wychodzili naprzeciw temu, który w pewną grudniową noc zginął od kul szaleńca. Jakby szli ku przeznaczeniu. Albo przeznaczenie zmierzało do nich. Niespodziewanie spotykamy kogoś na naszej drodze. Wszystko jedno, nazwijmy to przeznaczeniem. Lub przypadkiem. I to spotkanie przesądza o naszym życiu. Ten, kto pozostawił zdjęcie w hangaroschronie, zadał sobie trud, by nadać mu nowy sens. Takich rzeczy nie robi się ot tak. Zbieg okoliczności, sprawiający, że w tym samym czasie

i miejscu znaleźli ciało oraz fotografię, był wykluczony. Rusiński, pomyślał o pilskim policjancie z uznaniem, ma nosa. A to najważniejsze. Czuje, że coś nie gra. Heinz miał podobne odczucia. I kłębiące się gdzieś w głowie mętne asocjacje. Nie tylko pozostawione w magazynie zdjęcie było powodem jego bezsenności. Twarz chłopaka. Na pewno gdzieś go widział. Tylko gdzie? Odkąd syn przeniósł się na Wybrzeże, Heinz nie miał zbyt wielu okazji, by spotykać młodych ludzi. Nie przesłuchiwał go, z pewnością nie. Pamiętałby. Może jakiś wspólny koncert? Klub? Przypomniał sobie tatuaż. „SSQ”. Co to jest? Kibole? Faszyści jacyś? Cholera. Nie przypomni sobie. Nie teraz. Z pamięcią jest trochę tak jak ze starymi grami. Jak z tetrisem. Kwadraciki wskoczą w swoje pole, trzeba tylko powstrzymać się od nerwowych, niepotrzebnych ruchów. Zamknął oczy. Skupił się na oddechu. Gdy się obudził, przez okno wpadało oślepiające słońce. Na starej nokii zobaczył pięć nieodebranych połączeń i cztery wiadomości.

4 Pierwsza pochodziła od „Ruska”. Zidentyfikowali ciało. Patryk Kodym. Mówi to panu coś? Bo powinno. Wiadomość pochodziła z godziny czwartej rano. Najwyraźniej Rusiński nie zmrużył oka. Albo pojawiły się okoliczności, które nie dały mu zasnąć. Kodym. Patryk Kodym. Skąd… Poderwał się i usiadł na łóżku, przytrzymując dłońmi materac. Patryk Kodym. Oczywiście. Drugi telefon był z Katowic. Dzwonił Gawlik, naczelnik wydziału kryminalnego i jego szef. Prosty przekaz. Heinz ma udać się na lotnisko i nadzorować, na razie nieoficjalnie, przebieg śledztwa. Jestem prawie pewien, usłyszał głos przełożonego, że sprawa powędruje do nas, do Katowic. Trudno było w tym nagraniu uchwycić jaśniejsze tony. Głos należał do kogoś, kto zerwał się z łóżka bardzo wcześnie rano. Został postawiony na baczność. I wyprowadzony z równowagi na cały dzień. Wiadomość była z piątej pięćdziesiąt. Heinz nie dziwił się nerwowości szefa. Nazwisko Ludwika Kodyma, przedsiębiorcy, który uchodził za wzór nowoczesnego polskiego kapitalisty, otwierało wiele drzwi i mogło zamknąć niejedną karierę. Należenie do grona ludzi ustosunkowanych sprowadza się do posiadania równie wpływowych znajomych, a Ludwik Kodym potrafił ich pozyskiwać. Umiał także przekuwać pomysły w wielomilionowe kontrakty, a następnie w zyski. – Widzi pan, nie lubię, gdy nazywają mnie biznesmenem. Wolę takie określenia jak „wizjoner” albo „kreator” – tłumaczył, opierając rękę na ramieniu profilera. W dłoni trzymał oszroniony kieliszek z wódką. Poznali się zimą podczas balu charytatywnego. Heinz grał z zespołem. Na szczytny cel można było wylicytować dla siebie

jakiś utwór. Coś w granicach rozsądku, czyli z klasyki rocka. Żaden Bajm czy disco polo. Wówczas mignął mu gdzieś młody Kodym. Na głowie miał bejsbolówkę, rozmawiał chyba dłużej z perkusistą o jakichś rytmicznych kwestiach. – Mój syn – powiedział wizjoner i kreator w jednym, poprawiając bordowy krawat – nie ma biznesowej żyłki. To artystyczna dusza. Ale pan powie, komendancie, pan się zna na muzyce, czy ten cały rap to w ogóle sztuka? Heinz awansował wówczas, na kilka godzin, na komendanta. A teraz o piątej pięćdziesiąt dzwonił Gawlik, który najwyraźniej martwi się, by nie skończyć jako posterunkowy. Nawet jeśli w tych obawach jest wiele przesady, Kodym może napsuć nieco krwi. Mały Kodym. Może to jednak nie on? Przypomniał sobie tatuaż. Szansa, że ludzie nagminnie dziargają sobie takie trzy litery, nie należała do dużych. Trzecie nagranie. Mała Pocahontas. Daj znać, kiedy wracasz. Zrobię coś do jedzenia. Odsłuchał wiadomość jeszcze raz. Pokręcił głową. Rzadka chwila troskliwości. Nie będzie tego kasował. Godzina? Siódma pięćdziesiąt. O ósmej trzydzieści „Rusek” nagrał się raz jeszcze. Jesteśmy na miejscu. Zaraz zaczynamy. Samochód czeka na pana. Brzmiało to jak ponaglenie. Coś w stylu: pospiesz się, tyle że na miękko. Zjadł śniadanie na stołówce. Zadzwonił do Pocahontas. Tak, sprawy się nieco skomplikowały. Mam na głowie trupa. Ludwika Kodyma znasz pewnie, może nawet leczył jakieś neurozy u tak wziętej terapeutki jak ty. Aha, nie leczył? To wszystko przed tobą. Więc ja tu mam ciało młodego Kodyma, najpewniej młodego Kodyma, i nie wiem, co z tego wyniknie. Odebrał kluczyki i odnalazł na parkingu czerwonego renaulta. „Rusek” się spisał. Do kluczyków dołączona była mapka, którą narysował. Renault skręcił w lewo, minął hotel Gromada, a potem Heinz pogubił się na rondzie. Zupełnie jakby był w Paryżu, a nie w Pile. Zrobił trzy okrążenia, wybrał pierwszy zjazd i zatrzymał się. – Rondo Matwiejewa? – Dziewczyna patrzyła na niego ze

zdziwieniem. – To właśnie tu. Wszyscy w mieście tak mówią, przyjęło się. Podziękował i ruszył z piskiem opon. Odbił w prawo i przejechał obok Ars Medicalu. Przy wjeździe na lotnisko minął się z radiowozem. Zatrzymał policyjne auto, wyjaśnił, kim jest, i zapytał o drogę. Jeszcze ze dwa kilometry. Kierunek na godzinę dziesiątą. Hangaroschron numer dziesięć. Niedaleko stadniny. Niedaleko. Na lotnisku wojskowym odległości są pojęciem względnym, a przekonał się o tym, gdy dojechał do pasa startowego. Rzeczywiście gigant. I nic dziwnego, że urządzają tu sobie wyścigi. Sam miał ochotę ustawić się i wcisnąć pedał gazu. Gdy zbliżył się do ogrodzenia z bali, którymi wydzielony był teren stadniny, zatrzymał się. Po wczorajszym grillu nie było śladu. Wszystko posprzątane, ani jednej puszki po piwie. Sterylnie jak w magazynie, gdzie zostało znalezione ciało. Dotarł na miejsce i przywitał się z dwoma technikami, których poznał wczoraj. Podszedł do „Ruska”. Na twarzy mężczyzny widać było ślady nieprzespanej nocy. A w jego zachowaniu już po chwili dało się wyczuć rezerwę. Powściągliwość, która była nowym tonem, nieobecnym wczoraj. – Wyjaśnijmy coś sobie. – Heinz chwycił Rusińskiego za łokieć i odciągnął na bok. Wyjaśnili. Najpierw zaproponował, by mówili sobie na „ty”. A potem wrócili do sprawy, która w ciągu kilku godzin znacznie się skomplikowała. Zapętliła się podwójnie. Raz: ofiara to syn znanego faceta z Katowic. Dwa: najpewniej śledztwo przejmie ekipa ze Śląska. Chyba że poszlaki i ślady będą prowadziły tu, do Piły. – Mało wiemy, ale na razie nic na to nie wskazuje – mruknął „Rusek”. Był także punkt trzeci. – Chciałbym, byśmy się dobrze zrozumieli – powiedział Heinz. – To dochodzenie nie jest mi wcale na rękę. A znając życie, będę brał w nim udział. Już biorę udział. Wiesz dlaczego? „Rusek” wiedział doskonale. Ofiara: syn wpływowego

biznesmena. Będą naciski, ponaglenia, raportowanie, meldowanie, dziennikarze, łowcy sensacji. W takich sytuacjach trudno stworzyć coś na kształt kordonu sanitarnego, odciąć się od zgiełku, przygotować bez drżenia rąk taki preparat, który trafi pod policyjny mikroskop. – I tak najważniejsze jest to, co zrobimy tu. – Wskazał magazyn. – To, co zastaniemy na miejscu, będzie decydujące. A to – skinął na Rusińskiego – już twoja działka. Raz jeszcze obszedł hangaroschron. Dopiero teraz, za dnia, dostrzegł, że pokryty był kolorami maskującymi. Obok cyfry „10” czyjaś ręka namalowała białą farbą napis: „Dopóki śmierć nas nie rozłączy”. No właśnie. Każda śmierć oddziela od żywych. Ale zabójstwo przypomina też naczynia połączone. Ten chłopak spotkał kogoś na swojej drodze, a potem… Kogo spotkałeś? Gdzie? Kiedy i jak? – Jak ustaliłeś tożsamość? – zapytał. – Zacząłem przeglądać bazę zaginięć. – „Rusek” potarł przekrwione oczy. – Sam nie wiem… Widocznie czułem, że kroi się coś grubszego. Wyskoczył na samej górze, świeży przypadek. Zgłoszony dwa dni temu. – Ktoś potwierdził, że to Kodym? – W drodze jest jego matka. – Matka? – Też się zdziwiłem. Okazało się, że ten biznesmen, Ludwik czy jak mu tam, wczoraj poleciał do Londynu. Też już wie. Przerwał rozmowy i wraca do kraju. Dzwonił do mojego szefa. Ona jest już w drodze… – Zawahał się. – Co jest? – Obawiam się, że nie unikniemy spotkania. To znaczy… – Skubał nogawkę spodni jak uczeń przyłapany na jakimś wykroczeniu. – Wolałbyś, żebym wziął to na siebie? „Rusek” przytaknął. – Teraz to i tak już twoja sprawa. Obyś się mylił, pomyślał Heinz. Nie powiedział jednak nic.

Stanął w wejściu i podobnie jak wieczorem, omiótł magazyn spojrzeniem. Na środku stał nadmuchany basen, nad nim, na długim kablu, tliła się żarówka. Zasadnicza różnica polegała na tym, że w magazynie nie było ciała. Technicy zakończyli pracę. Pomieszczenie było czyste. Na stole, na krześle, na tworzywie, z którego wykonano basen, żadnych paluchów. Natomiast na betonowej wylewce zobaczył plamę, której wczoraj z pewnością nie było. – Tylko ten trzonek spod zlewu i to. – Jeden z techników wyjął opisaną torebkę foliową. – Co to jest? – Heinz zmrużył oczy. Dopiero po chwili wypatrzył kawałek przezroczystego plastiku. Mała płytka o długości półtora centymetra i mniejszej szerokości. – Nie wiemy – odpowiedział jeden z kryminalistyków. – Nie wiemy, czy ma to jakiś związek ze sprawą. Znaleźliśmy to, o, tu. – Wskazał punkt przy tylnej nodze stołu. – Plus to zdjęcie, które wczoraj pan widział. – Kiwnął głową w stronę basenu. – Tyle tego. – Żarówkę, kabel sprawdziliście? Technik popatrzył na Heinza urażony. – Na wszelki wypadek pytam – mruknął profiler. Nie takie rzeczy się zdarzały, pomyślał. I wciąż się zdarzają. Magazyn był sprawdzony, ale Heinz poprosił o komplet rękawiczek. Przeciągnął palcem po kolebiącym się stole. Przyjrzał się pod światło. Na blacie powinien osiąść kurz, ale tu go nie było. Tak samo postąpił z siedzeniem i oparciem kolebiącego się krzesła. Palec lateksowej rękawiczki pozostał biały. Podobno jest jakiś popularny program w telewizji: chodzi babka po mieszkaniach i robi test rękawiczki. Do ciebie też przyjdzie, powiedziała mu niedawno Pocahontas. Mimowolnie uśmiechnął się. Kucnął i uważnie przyjrzał się podłodze. Tym razem nie poczuł bólu w stawach. Pochylił się jeszcze bardziej, jego nos znajdował się tuż nad ziemią. Heinz czuł stęchłą woń zimnego betonu, nic ponadto. Poruszał się na kuckach i doszedł tak do

basenu. Uniósł głowę i spojrzał na zwisającą żarówkę. Wstał, otrzepał dżinsy na kolanach i ruszył na prawo. Obejrzał zlew, chwycił za gałkę od kranu. Nawet nie drgnęła. Spróbował raz jeszcze. Znów nic. Zmarszczył brwi. Rdza zrobiła swoje. Nikt by tu niczego nie zwojował. Wyszedł przed magazyn. Na dworze było znacznie cieplej niż w środku. Kilkadziesiąt metrów od hangaroschronu zatrzymała się czterosobowa grupka rowerzystów i przypatrywała się radiowozom. – Wejdźcie do środka – polecił technikom – a ja zamknę drzwi. Stańcie przy basenie i krzyknijcie coś po dziesięciu sekundach, wrzaśnijcie, jakbyście wzywali pomocy. Nie oszczędzajcie gardeł. Zatrzasnął metalowe drzwi, które nie były do końca szczelne. I pewnie zamknięte na łańcuch i najtańszą kłódkę. Żadna przeszkoda. Między dwoma skrzydłami była półcentymetrowa szczelina. Nasłuchiwał. Pięć, siedem sekund. Wreszcie rozległ się stłumiony, matowy krzyk. Wyciszony, ale słyszalny. Zadowolony kiwnął głową. Otworzył drzwi i wypuścił techników ze środka. Odeszli kilka metrów i we czterech stanęli przy radiowozie. Dwóch zapaliło papierosy, a dwóch nie. Za kierownicą siedział znudzony policjant. Może nawet przysypiał. – Nasz nieznajomy, zakładam, że to mężczyzna, musiał mieć obmyślane to miejsce – powiedział Heinz. – Nie przyjechał tu na chybił trafił. To byłoby niedorzeczne. Słuchali go w milczeniu. – Ma namierzony hangaroschron, pewnie oglądał taki już kiedyś. Zabezpieczenie magazynu pokonałoby dziecko. Zresztą i tak w środku nic nie ma. Mówiłeś – zwrócił się do „Ruska” – że tego nikt nie pilnuje? – Jeśli chce pan wynająć hangaroschron, tak jak tamci od koni – wtrącił technik, który palił – zatrudnia pan firmę ochroniarską. I oni strzegą tylko tego miejsca. Reszta ich nie interesuje. – No właśnie. Czyli nasz facet podjeżdża. Rozumiem, że na

ślady opon nie ma co liczyć? – Było sucho ostatnio. Nie mamy nic. – Więc podjeżdża. Ma ten swój basen. I chłopaka. Ale co z wodą? Ten kran nie działa. Jak to rozwiązuje? Przecież nie przywiezie tysiąca butelek z mineralną. Strząsnął z papierosa popiół, który od razu został zabrany przez podmuch wiatru. – Ma kłopot. A jest przywiązany do pomysłu z basenem. Co byście zrobili na jego miejscu? – Wypożyczyłbym kegi. Albo jakieś inne beczki – powiedział „Rusek”. – Co zrobiliście z wodą z basenu? Milczeli. Będzie jedną ekspertyzę mniej. Mniej o jedną dodatkową szansę. Niewielką, ale zawsze. A cała zabawa polega na szukaniu szans nawet tam, gdzie są one iluzoryczne. Heinz westchnął. W sumie nie ma się co czepiać. Chemik najpewniej i tak nie znalazłby żadnej interesującej substancji, która mogła naprowadzić na ślad. – Tak tylko pytam. Widziałem plamę na podłodze. W magazynie. Kegi. Co jeszcze? – Może beczkowóz? – Z radiowozu wychyliła się głowa. Najwyraźniej kierowca przysłuchiwał się całej rozmowie. – Być może – przytaknął Heinz. – Chociaż beczkowóz rzuca się w oczy. Tak czy inaczej sprawdźcie wypożyczalnie takiego szajsu. Żyjemy w czasach, gdy wszystko można pożyczyć. A nuż ktoś zapamiętał nietypowego klienta, komuś coś rzuciło się w oczy, coś charakterystycznego… – Zaczął wydawać polecenia. Zachowywał się, jakby to była jego sprawa. – Co to znaczy, że zabójca był przywiązany do pomysłu z basenem? – zapytał Rusiński. Podeszli do magazynu. Technicy zaczęli się pakować. Heinz i „Rusek” zatrzymali się w drzwiach. – Co widzisz? Heinz nie odpowiedział na pytanie. W ciągu kilku minut nic się nie zmieniło. Pusta czeluść,

w której czuje się chłód. Goła żarówka. I basen z bohaterami z dziecięcych bajek na środku. Profiler uniósł dwie dłonie. Połączył palce, które utworzyły prostokąt. – Trochę jak z upiornego filmu – powiedział „Rusek”. – Jak z kiepskiego horroru. – Bo to wygląda jak kadr. – Heinz przytaknął. – Jestem pewien, że nasz nieznajomy na koniec zrobił zdjęcie. Może nawet teraz właśnie je ogląda. To właśnie miałem na myśli. A także to, że ani ty, ani ja nie rozwiążemy tej sprawy w czterdzieści osiem godzin. Muszę zadać to pytanie raz jeszcze. – Heinz starał się mówić najłagodniej, jak tylko umiał. – Czy poznaje pani syna? Czy to jest Patryk Kodym? Obok niego siedziała na krześle czterdziestoletnia szczupła kobieta. On pochylony. Ona zgarbiona. Ich kolana stykały się. Uniosła głowę, otworzyła zapuchnięte oczy, pokiwała, że tak, i wybuchnęła płaczem kolejny raz. Kiwała się na krześle, jakby miała chorobę sierocą. Trwało to kilka minut. Wreszcie wyprostowała się i wbiła wzrok w ścianę naprzeciw. Na krześle kilka metrów dalej siedział znacznie starszy mężczyzna, jej kierowca. Ona miała na sobie beżową bluzkę i jasną spódnicę, on był w ciemnym garniturze. Ludzie różnie się ubierają, gdy jadą na okazanie zwłok. W jednych tli się jeszcze nadzieja, że zaszła jakaś straszna pomyłka i że wygrają los na loterii, inni zdają się pogodzeni z tym, co nieuniknione. Byli na lotnisku, gdy otrzymali informację, że Małgorzata Kodym przyjechała. Heinz spojrzał na zegarek i obliczył czas. Kierowca musiał gnać z Katowic do Piły na złamanie karku, pewnie śmigając przez nowe odcinki autostrad. Tym razem „Rusek” usiadł za kierownicą renaulta i zrobili sporą rundkę. Tu klub motocyklistów „Huzar”, tam siedziba związku pilskich spadochroniarzy. Zaraz obok miejsca, gdzie kiedyś przechowywano materiały pędne i smary, znalazł siedzibę oddział zamiejscowy poznańskiego uniwersytetu.

Oszklony nowoczesny budynek zupełnie nie pasował do siermiężnej wojskowej zabudowy. Wyglądał jak przeszczepione ciało obce. Ciekawe, jak się czują ci, którzy studiują w takim miejscu. Oprócz tego kilka firm usługowych, pasjonaci modelarstwa i modeli na uwięzi, a także kilka szkół jazdy. Brakowało tylko prezydenta z myśliwymi i połykaczy ognia. W sumie kręciło się tu mnóstwo ludzi, tyle że i teren olbrzymi. Może ktoś coś widział i zapamiętał. Szanse… Trzeba intensyfikować szanse. Pojechali do szpitala specjalistycznego, który kiedyś był wojewódzkim. Położony w lesie, z dala od miejskiego zgiełku. Szum drzew. Śpiew ptaków. Otoczenie, które bardziej kojarzyło się z żywymi niż umarłymi. W tym szpitalu robiono tak zwaną świeżyznę. Zwłoki w stanie rozkładu wożono do pobliskiej Trzcianki. Do chłodni wchodziło się przez typowe w takich miejscach drzwi z ocynkowanej blachy, ale półki z ciałami umieszczano na czymś, co przypominało prycze. Ciekawe. Każde prosektorium wprowadza indywidualne rozwiązania, w Pile nie było inaczej. – Istnieje duże prawdopodobieństwo, proszę pani, że to my w Katowicach przejmiemy tę sprawę. – Że ja przejmę i poprowadzę tę sprawę, powinien powiedzieć. – Niemniej chciałem teraz zadać kilka pytań. Milczała. – Kiedy ostatni raz widziała pani syna? Siedzieli na pierwszym piętrze w krótkim, ale pustym korytarzu. – To był siódmy czerwca… Czwartek – odpowiedziała drewnianym głosem. – A potem? – Właśnie w czwartek wyjechał… Powiedział, że do Warszawy. Na mecz… – Wie pani, z kim miał się spotkać? Z kim był umówiony? Patrzyła w ścianę. W końcu przecząco pokręciła głową. – Kiedy kontaktował się z panią… albo z mężem ostatni raz? Znów dłuższa pauza. – Właśnie w czwartek. Potem… – Przełknęła ślinę. – Potem

miał wyłączony telefon. Początkowo nie przejmowaliśmy się… To już się zdarzało. Ale… W niedzielę zgłosiłam zaginięcie. Mąż mnie powstrzymywał, ale ja… Nie dokończyła i rozpłakała się. Heinz wstał. Bez słowa pogłaskał ją po ramieniu. Uniosła głowę. – Niedługo będzie tu mój mąż – powiedziała. Zabrzmiało to nieco absurdalnie, ale nie odezwał się. Zszedł na dół. „Rusek” stał obok szpakowatego mężczyzny. Oddzielał ich potężny brzuch nieznajomego. Właściwie ten brzuch przytwierdzał Rusińskiego do ściany. Mężczyzna, którego włosy były spięte w kitkę gumką recepturką, obrzucił Heinza nieprzyjaznym spojrzeniem. – To jest ten pański kolega? – Wyciągnął rękę i przywołał profilera ruchem grubego palca. Czuł, co się święci. – Panowie, dostałem już dziś trzy telefony w sprawie… tego tam. – Wskazał palcem do góry. Może w stronę pierwszego piętra, a może w niebo. – Ale – sapnął – jesteśmy w mojej firmie i nikt mnie tu nie będzie pospieszał. To nie fabryka. Majestat śmierci to majestat śmierci. Cokolwiek to znaczy, pomyślał Heinz. Rusiński chrząknął. – Każdy – ponownie wskazał ręką – ma swoje miejsce w szeregu i trafi na mój kamionkowy stół. – Doskonale pana rozumiem – powiedział Heinz. – Pan jest tu szefem. Nikt pana nie pogania. Z pewnością nie ja. Małgorzata Kodym wciąż siedziała na piętrze razem ze swoim kierowcą. Przypomniał sobie jej ostatnie słowa. Niedługo przyjedzie mąż. Była w tym zdaniu nadzieja, że wszystkim się zajmie. Przyjedzie i weźmie sprawy w swoje ręce.

5 Czwartek Heinz spędził na lotnisku. Liczył na łut szczęścia. Zbyt wiele razy widział, jak o wyniku śledztwa decydował zbieg okoliczności, by nie doceniać roli przypadku. Z wiekiem człowiek nabiera pokory i uczy się, że nie wszystko od niego zależy. Prawda ta dociera nawet do tych, którzy nie są zbyt pojętnymi uczniami. Tym razem jednak nie trafił się złoty strzał i los nie dopomógł. Heinz osobiście przepytał dziesięć osób, żadna z nich nie zauważyła nic podejrzanego. Ci w stadninie bawili się w najlepsze, patrzyli jedynie, czy piwa i karkówki nie zabraknie. Albo nasłuchiwali wyników ze Stadionu Narodowego. Informacje napłynęły natomiast z prokuratury. Było kwestią godzin, że sprawę przejmie Śląsk. Im szybciej, tym lepiej. Tak ponoć nieoficjalnie mówiono w Pile. Wieczorem Heinz poszedł do „Misia”. Urządzili tam z „Ruskiem” nieformalną naradę. A właściwie obaj szukali pretekstu, aby się wreszcie razem napić, bo wcześniej nie było okazji. W sprawie brakowało punktów zaczepienia. Tak naprawdę nie było o czym mówić. W piątek dostali sygnał od doktora Weseli, medyka sądowego taszczącego przed sobą wielki brzuch. – Mówił, żebyśmy zajrzeli koło trzeciej – powiedział „Rusek”. – Mnie do niego się jakoś nie pali. Uporządkowałbym papiery, trafisz tam sam? – Najwyraźniej miał w pamięci przebieg ostatniej wizyty w szpitalu. A poza tym chciał chyba zaznaczyć, że śmierć Kodyma to już nie jego biznes. Było dwadzieścia po trzeciej, gdy Heinz zatrzymał czerwone renault na szpitalnym parkingu. Po drodze raz źle skręcił, raz utknął w korku. Doktor Wesela czekał w pokoju. – Do najbardziej punktualnych to pan nie należy – rzucił na powitanie.

Siedział przy stole, na którym rozłożył dokumentację i zdjęcia. Heinz rozejrzał się. Ściany w mdłej zieleni, szafa pamiętająca lata siedemdziesiąte i regał z książkami pochodzący z tej samej dekady. Rzut oka na grzbiety książek i czasopism wystarczył, by przekonać się, że leżą tam przynajmniej od ćwierćwiecza. W rogu stała lampa ze zgniłozielonym abażurem, a na ścianie wisiał kalendarz z afrykańską przyrodą. Ze zdjęcia spoglądał lew. Kalendarz pokazywał czerwiec, tyle że dwa tysiące dziewiątego roku. Trochę wody upłynęło od tamtego czasu. Najwyraźniej zegar majestatu śmierci tykał w sobie tylko znanym rytmie. – Napije się pan kawy? To proszę wyjść i tu zaraz pierwsze drzwi po lewej. Zrobią i przyniosą. Powiedzieć, że doktor Wesela siedział przy stole, to wyrazić się nieprecyzyjnie. Od krawędzi dzieliła go metrowa przestrzeń zaanektowana przez jego brzuch opięty prążkowaną koszulą, która potęgowała wrażenie otyłości. W sumie, pomyślał Heinz, jakaś litościwa ręka, jakiś Adam Słodowy, mogłaby podwyższyć blat, aby doktor mógł wsunąć się głębiej. Może kiedyś ktoś na to wpadnie. Heinz usiadł przy krótszym brzegu. – Słyszałem, że przejmujecie tę sprawę? Przytaknął. – I dobrze. Wtedy was będą poganiać. W ogóle macie dość ciekawy przypadek. Od czego by tu zacząć… – Wesela przesuwał dokumenty. – Tak… Co pan wie o wychłodzeniach? – Że nazywa się je inaczej hipotermią. Że jeśli wrzucić człowieka do wody, która ma zero stopni, to wystarczy pół godziny i jest koniec. Po prostu – rozłożył ręce – proszę mówić. Wesela sapnął. – Zacznę więc od tego, że pański nowy podopieczny, pan – zerknął do notatek – Kodym, zmarł w wyniku wychłodzenia organizmu. Akurat tak się składa, że interesuję się tym zagadnieniem trochę bardziej, a na miejscu mamy laboratorium. Niech pan spojrzy. – Przesunął w stronę Heinza wynik jakiejś analizy. – To są – ciągnął – wyniki histopatologiczne wątroby.

W hepatocytach nie ma już glikogenu, który został spalony na walkę z zimnem. Aha, jeszcze jedna charakterystyczna rzecz. – Tym razem podsunął zdjęcie. – Widzi pan te punkciki? To są ostre zmiany nazywane plamkami Wiszniewskiego lub jeśli pan woli, uszkodzeniami Wiszniewskiego. Występują na błonie śluzowej żołądka. W około osiemdziesięciu procentach wypadków hipotermii możemy je zaobserwować. Poza tym śladowe ilości marihuany, a także jeden ślad, który może świadczyć o użyciu paralizatora. Żadnych obrażeń świadczących o walce, jedynie to… – Pokazał kolejną fotografię. – Niewielkie otarcia naskórka w okolicach pięt i łokci. Gdyby otarcia nastąpiły po śmierci, otrzymalibyśmy to, co w naszym języku określa się jako suche, bezkrwawe starcie powierzchniowej warstwy skóry. A także proszę popatrzeć na siniaki na przyśrodkowej powierzchni przedramion. – Wziął długopis i zatoczył nim kółko wokół fotografii. – Podbiegnięcia krwawe także świadczą o powstaniu obrażeń za życia. W sumie nic dziwnego. Ten, kto to zrobił, musiał przecież przetransportować ciało. Przerwał i sięgnął po kubek z kawą, stojący w pewnej odległości od dokumentów. Naczynie znajdowało się na serwetce. Wesela nie musiał wstawać, chwycił jej róg i delikatnie przysunął kubek do siebie. Heinz patrzył z podziwem na tę operację. Doktor przetransportował kawę tak, że znalazła się w jego zasięgu. Upił dwa łyki i uśmiechnął się do profilera. – Ile to trwa, panie doktorze? Jak szybko się umiera? Wesela sapnął kolejny raz. – Nie powiem panu. Nikt panu nie powie. Musi pan wziąć pod uwagę temperaturę wody i otoczenia. Mamy prawie lato, ale w magazynie było przecież znacznie chłodniej, prawda? Poza tym ubiór, tkanka tłuszczowa… W tym wypadku dość nikła. Liczy się różnie, ale statystycznie rzecz wygląda następująco: gdy temperatura ciała spadnie do trzydziestu dwóch stopni Celsjusza, następują zaburzenia funkcji mózgu, schodzimy dwa i pół stopnia w dół, człowiek zapada w stan śpiączki. Dwadzieścia osiem, dwadzieścia pięć stopni to już jest

śmierć. Najwięcej to o tym wiedzą Niemcy. Powiedział coś po niemiecku, a gdy zobaczył, że Heinz nie załapał, powtórzył po polsku. – Instytut Patologii Medycyny Lotniczej oraz Instytut Chemii Fizjologicznej. W czasie drugiej wojny światowej Niemcy badali ciała żołnierzy, którzy polegli na mroźnym wschodzie, a także marynarzy i lotników z północnych mórz Europy. Nawet jednak specjaliści z Freiburga nie określiliby dokładnie, ile to trwało. – A te taśmy przy obojczyku? Jak pan to tłumaczy? – Taśmy… Właśnie to jest najciekawsze. Heinz milczał. Wiedział, że są takie momenty, gdy trzeba oddać inicjatywę, nie spoglądać na zegarek, dać się wygadać. Pociągnął kilka łyków kawy. – Bo widzi pan – Wesela spojrzał na profilera – zastanawiam się, po co ta cała zabawa. Gdyby zabójca chciał wydobyć z ofiary jakieś tajemnice, są skuteczniejsze i prostsze metody. Gdyby chciał się poznęcać, to przyznam, że ma kiepską wyobraźnię i wiedzę, co można zrobić człowiekowi. A wie pan dlaczego? – No? – Bo w wypadku wychłodzenia szybko się odjeżdża. Traci się kontakt z rzeczywistością. Schodzimy o jeden stopień w dół, zaczynają nas boleć palce i kończyny. Pojawiają się problemy nie tylko z czuciem, ale także z widzeniem, słyszeniem i powonieniem. Przy trzydziestu trzech, trzydziestu dwóch doświadczamy otępienia i apatii. Wówczas bardzo wiele osób miękko przechodzi w sen. Po prostu zasypiają. Nic ich nie boli. Niektórzy mają wtedy omamy wzrokowe i słuchowe. Ale kontakt z takim osobnikiem jest żaden. Rozumie pan? Nic się z niego nie wydobędzie. Rozumiał. A jeśli ktoś chciałby zadać ból, powinien wybrać inną metodę. Wiedział też, do czego służyły szerokie szare taśmy przytwierdzone do obojczyków i brzegów basenu. Chodziło o to, by chłopak nie opadł pod powierzchnię wody, nie zakrztusił się i nie utopił. – Czy on tkwił w tym basenie cały czas? Albo czy można

stwierdzić, że Kodym był kilkakrotnie ochładzany i ogrzewany? Że było to takie ochładzanie na raty? – Nie powiem panu. I ci z Freiburga od lotników i marynarzy też by nie powiedzieli. Nie powiem panu nawet, o której ten facet zmarł. Medycyna sądowa wciąż ma wiele tajemnic. Na szczęście… Wie pan – podłubał paznokciem w zębach – zawsze śmieszy mnie to całe CSI. „Zgon nastąpił o dwudziestej osiemnaście”. – Wesela wcielił się w rolę aktora. – Największe mózgi pracują, by precyzyjnie określić czas śmierci. Jest specjalny program badawczy nadzorowany przez FBI. I co? Mogę panu co najwyżej podać widełki. Podał. Noc z jedenastego na dwunastego czerwca. Nie ma co. Szału nie było. – Raport z sekcji trafi do was jak najszybciej. Heinz wstał. Podali sobie ręce. Oddzielał ich brzuch doktora. – Interesuje się pan trochę kosmosem? – zapytał Wesela. – To zależy. A w jakim sensie? – Astronauci, statki kosmiczne… Takie rzeczy… – A co? – Były takie pomysły dotyczące zamrażania astronautów, a potem ożywiania ze stanu hibernacji. Uczeni odkryli pewien związek. Nazywa się ksylomannan i znajduje się w tkankach chrząszczy Upis ceramboides. Wie pan, co one potrafią? Ksylomannan… to takie połączenie cukru i kwasów tłuszczowych, które podczas zamarzania staje się częścią błon komórkowych, a przy odtajaniu zanika. Opuszcza je. Te chrabąszcze budzą się, mimo że zamarzają do temperatury minus sześćdziesięciu stopni Celsjusza. Wyobraża pan to sobie? Minus sześćdziesiąt stopni… – Pan naprawdę mnóstwo o tym wie, doktorze. Wesela najwyraźniej poczuł się mile połechtany. Obciągnął koszulę na brzuchu. – Widzi pan… – Zawahał się chwilę, jakby zastanawiając się, czy kontynuować opowieść. – Wspinałem się kiedyś. To były czasy. Siedem tysięcy metrów, więc nie ma żartów. Profesjonalny himalaizm. I prawie zamarzłem. Cud, że mnie znaleźli, cud, że odratowali. Straciłem dwa palce u lewej nogi

i jeden u prawej. A wie pan, co było najlepsze? Nie miałem na sobie kurtki. Leżała obok… Spojrzał na Heinza. – Mówiłem już panu, że w stanie hipotermii niektórzy mają zwidy. I ja je miałem… Wtedy na siedmiu tysiącach… Śniło mi się, że jest ciepło. Śniło mi się wtedy, że jestem w Afryce… Fizycznie czułem ten upał. Nigdy… nigdy nie miałem piękniejszego snu… Warto żyć dla takich chwil. Warto dla nich przeżyć. Odpłynął i na kilka sekund pojaśniała mu twarz. Potem powrócił do rzeczywistości. – No ale to dawne czasy. Trochę inaczej wyglądałem. – Klepnął się po brzuchu. – Teraz raz w tygodniu chodzimy z żoną na kręgle. Heinz szybko wyszedł. I nie wytrzymał. Parsknął śmiechem. Jeszcze w pokoju Weseli wyobraził sobie doktora na kręgielni, jak pochyla się, zamienia w ogromną kulę, nabiera przyspieszenia i toczy się po torze. Z pokoju w głębi korytarza wyszła pielęgniarka i obrzuciła go surowym spojrzeniem. Dojechał na parking szkoły policji i wyłączył silnik. Nie wysiadł od razu. Pomyślał o tym, co powiedział mu medyk sądowy. Nie, nie o tym, co mówił o okolicznościach śmierci Kodyma. Przypomniał sobie, co Wesela mówił o własnych doświadczeniach. O halucynacjach i śnie, gdy wysoko w górach znalazł się na granicy życia i śmierci. W ekstremalnych warunkach. W samotności. Każdy ma takie przeżycia, na jakie sobie zasłużył. Co zdążył przeżyć ten młody chłopak i jaki obraz miał przed oczami, gdy umierał? A potem Heinz przypomniał sobie stary kalendarz z lwem, wiszący na ścianie koloru mdłej zieleni.

6 Proszę pana, co pan za bzdury opowiada. – Rozciągnięte sylaby. Głos raczej nieciepły. Bardziej jak dźwięk styropianu pocieranego o szybę. Było wpół do ósmej rano i Heinz usłyszał w radiu znaną dziennikarkę, która obsobaczała jakiegoś polityka. Wypili do kolacji trochę wina, przy czym on znacznie więcej, i teraz poczuł się tak, jakby ktoś przystawił mu wiertarkę do głowy. Ten głos mógłby mieć w telefonie. Budzik ostatniej szansy, gdy zawiodą wszelkie dzwonki, alerty, Szalone Żaby, przeboje disco polo ustawione jako sygnały pobudki i drzemki. Wtedy pozostanie Poranna Janka i jej głos, który wwierci się w trzewia, przebije na wylot, postawi na baczność. – Nie moglibyśmy jakoś łagodniej wejść w dzień? – jęknął i oparł się na łokciu. – Może Gary Moore? Scorpionsi nawet. Przecież – wskazał na radioodbiornik – to jest jakiś hard core. – Lubię zacząć od konkretów, a nie od miękkich facetów – usłyszał. Alicja Solska, którą poznał, gdy nazywała się jeszcze Guerero. Pół Polka, pół Kubanka o hebanowej skórze. Uważał ją za czysty heban, choć podobno nie była to prawda. Nie znał się na tym, był jak ślepy rozprawiający o kolorach. Ale to z pewnością był heban. Poznali się przed kilkunastu laty. Wieki temu. Coś między nimi zaskoczyło. Myślał nawet wtedy o drugim życiu. Nowej szansie. Odrodzeniu, którego doświadczy przy tej kobiecie. O kresie żałoby po tragicznej śmierci żony. Żałoby, która się przeciągnęła. Więc między Heinzem i Alicją zaiskrzyło. A potem wygasło. W takich wypadkach zwykło się mówić o niezgodności charakterów. Policjant i psycholożka. Kto tu ma kogo terapeutyzować? Przywoływał wspomnienia z niechęcią. Właściwie powracały

same i krążyły jak natrętny owad. Jak namolny pijak, który trzyma cię za ramię i prosi o pięćdziesiąt groszy. Tak, to nie był dobry czas. Ciągły klincz. Nieustanna walka, jaką toczyli między sobą. Oboje mieli przynajmniej tyle instynktu samozachowawczego, by się nie wyniszczyć. W ubiegłym roku znów się spotkali. Po latach. Czysty przypadek. Pourazowy policjant i wzięta terapeutka. Spróbowali raz jeszcze. I znów była walka, ale tym razem prowadzona według innych reguł. Nikt nikomu nie prostował już kręgosłupa. Nie wyprowadzał z życiowych zakrętów. Zresztą w pewnym wieku to chyba niemożliwe. Przypominało to bardziej pojedynek radosnych, podgryzających się i prowokujących psów. Może po prostu byli bardziej dojrzali. Nie zdecydowali się razem zamieszkać. On przyjeżdżał do niej albo ona do niego. Przemieszkiwali dzień, dwa, czasem dłużej. A gdy pojawiał się błysk kontrolki, że system zaczyna się przegrzewać, odpuszczali i wracali do swoich enklaw. Mieli pola wyłączności. On miał jaskinię, jak Pocahontas nazywała mieszkanie w „kukurydzy”, zadymioną, przepoconą salę prób, muzykę i gitary. Ona angażowała się w działalność świetlic środowiskowych. Naprawdę, Rudolfie, tłumaczyła mu, nie mamy pojęcia, czym może być bieda. W naszej wyobraźni nie ustawiono takiej skali. Nie wiemy, jak może wyglądać życie. Nawet jeśli się z nią nie zgadzał w tej kwestii, milczał. Nie podejmował dyskusji. Czy czuł się dobrze? Pewnie tak. Do tego stopnia, że przestał nawet odprawiać swój wieloletni prywatny rytuał. Nie jeździł już w miejsce między Bogusławicami a Grabową, gdzie postawił kiedyś krzyż. Należałoby powiedzieć: nie jeździł już tak często jak dawniej. W ciągu ostatniego roku był tam w sumie trzy razy. A teraz nastał poranek. I trwała walka. Pocahontas wyszła z łazienki. – A ja nie lubię polityki. Nie o tej godzinie. W ogóle nie lubię. To może – podziwiał zwinne hebanowe ciało pochylone w poszukiwaniu bielizny – zaczęlibyśmy dzień od innych konkretów? Odwróciła się i wciąż naga, zrobiła krok w stronę łóżka.

Zatrzymała się metr przed nim. – Marzyciel. Wiertło znów przedostało się pod czaszkę. Zmrużył z bólu oczy. Negocjacje zakończone. Bezwładnie opadł na poduszkę. – To przynajmniej przycisz. Proszę. Był osiemnasty czerwca. Rzeczywiście Katowice przejęły sprawę. Prokurator w Pile pozbył się ciężaru szybko i z ulgą. Czwartek i piątek spędziłem jeszcze w Wielkopolsce. Nikt nic nie widział, nie słyszał. Dreptaliśmy. Garstka miejscowych policjantów pracowała na lotnisku. Szczególnie liczyłem na instruktorów jazdy i ich zawodową pamięć do samochodów albo nietypowych rejestracji. Nic. Rozmowy w wypożyczalniach kegów, beczkowozów, a nawet ciężarówek nie wniosły nic nowego. Reprodukcję okładki Abbey Road wykonano komputerowo z wykorzystaniem powszechnie dostępnego programu. Dupa. Znowu nic. Przesłuchaliśmy ponownie trepa, który znalazł ciało, motocyklistę i dziewczynę. Samochód. Musieliście widzieć przy hangaroschronie samochód. Nie, nie widzieli. A ta muzyka. No była, ale jak przez watę. Potem ucichła. I nie była to żadna z kapel, których słucham, hardo oświadczył długowłosy chłopak. Gdyby nie litość albo irytacja medyka sądowego, specjalisty od majestatu śmierci, tkwilibyśmy bez ruchu. Pewnie też miał dość ponagleń oraz pokrzykiwań i przesunął Kodyma w kolejce. Chłopak wyjechał z Katowic i słuch o nim zaginął. Nie potrafiliśmy ustalić, z kim się umówił i spotkał. Od piątku telefon milczał. Analiza billingów nie wniosła nic do sprawy. Przeczesywano Facebooka oraz inne portale społecznościowe. Z równym powodzeniem. Ostatnia zarejestrowana aktywność pochodziła sprzed półtora tygodnia. Chłopak zapraszał na koncert kilku hiphopowych ekip. W sobotę wróciłem do Katowic. Zdążyłem spotkać się z chłopakami z zespołu, dałem się nawet zaciągnąć na mecz.

Chyba byłem jedynym, nie licząc dwóch Czechów, który cieszył się z naszej porażki. Balonik pękł i może zapanuje normalność. I skoro odpadliśmy, Joseph nie przyjedzie. Kończyłem kolejne piwo, klientów w pubie szybko ubywało. Nie było czego świętować. Nawet pogoda dostosowała się do okoliczności. Od kilku godzin lał deszcz. – Słuchajcie – zapytałem – z czym kojarzy się wam okładka Abbey Road? Dwóch, perkusista i drugi gitarzysta, wzruszyli ramionami. – A mnie się kojarzy – powiedział nasz nowy basista. Andrzej Golik. Na co dzień pracował jako specjalista od logistyki w firmie spedycyjnej. Skrupulatny, opanowany. Poza tym gitarzysta basowy powinien umieć liczyć i nasz to potrafił. Na scenie żadnych zbędnych ruchów. Oaza spokoju. – A mnie się kojarzy – powtórzył. – Właśnie z piłką nożną. – Z piłką? – To był mundial w Argentynie. Siedemdziesiąty ósmy rok. Miałem wtedy osiem lat. – Gówniarz – mruknął perkusista. Za rok kończył sześćdziesiątkę. Dwoje dzieci, troje wnuków. Demograficzna norma wyrobiona. – Oglądałem z dziadkami mecz z Argentyną, wiecie, to oni mnie wychowywali. – Wiedzieliśmy. Opowiedział nam to kiedyś na koniec smutnego wieczoru. – I gdy Deyna nie strzelił karnego, nie wytrzymałem. Rozpłakałem się i wybiegłem z pokoju. A tydzień później dostałem od dziadka Abbey Road. Nie wiem, skąd wytrzasnął tę płytę. Powiedział tylko: „Masz, to za Deynę”. Gdyby nie karny, pewnie nigdy bym nie zaczął grać. – Świat odetchnąłby z ulgą – wtrącił perkusista, a Golik spojrzał na niego z wyrzutem. Cóż, klasyczna miłość basisty i bębniarza. Facetów, którzy w zespole skazani są na siebie. – A dlaczego, Hipis, o to pytasz? Milczałem. Dreptałem w miejscu.

Niedzielę spędziłem z kobietą, a w poniedziałek rano pojechałem do komendy wojewódzkiej. Przywitało mnie kilka wymownych spojrzeń, ale nikt nic nie powiedział. Nie wiem, jakie grzechy miałem wypisane na twarzy. Zameldowałem się u naczelnika wydziału zabójstw. Gawlik czekał na mnie. – Podkrążone oczy. – Skrzywił się, gdy mnie ujrzał. – Ale to chyba nie z przepracowania. Co, Hipis? – Wskazał mi krzesło. – Intensywne życie towarzyskie? I uczuciowe, powinienem dodać. Usiadłem. – A my tu mamy urwanie głowy – sapnął. – Dziś dzwonili do mnie – zaczął pokazywać na palcach – wiceprezydent, nasz były szef, czyli komenda główna, i trzy, redaktor „Dziennika Zachodniego”. Rozeszło się już… – Mógł jeszcze dzwonić papież, komitet noblowski, Andrzej Wajda. – Spróbowałem nieco rozluźnić atmosferę. – Jeśli miał być to żart, to wyjątkowo kiepski. Ten cały Kodym szaleje. Na razie zneutralizowałem go, ale nie wiem na jak długo. Za godzinę mamy zebranie zespołu. Z oczywistych względów zabójstwo tego chłopaka to teraz nasz priorytet. Na szczęście – wstał – masz kogoś do pomocy. Także się podniosłem. Wyszliśmy z gabinetu i udaliśmy się do sali konferencyjnej. Mężczyzna siedział nad rozłożonymi zdjęciami. Obok stała filiżanka z kawą. Gdy zobaczył, że wchodzimy, wstał. Spojrzał na mnie. Przerzedzone blond włosy, puste spojrzenie, usta ułożone w lekko kpiący uśmiech. I wysokie czoło. Przede mną stał Breivik. Nie wytrzymałem. – Zaraz, zaraz! – Spojrzałem na Gawlika. – Jeśli to jest twój żart, to… Nie słuchał mnie. Staliśmy naprzeciw siebie na wyciągnięcie ręki. – Skoro mamy pracować ze sobą – rozłożyłem ręce, jakbym

chciał tym gestem pokazać, że nie mam na to wpływu – to ustalmy kilka spraw. Nie mam iPhone’a, nie mam konta na Facebooku, a radio to radio, a nie jakiś pieprzony… – szukałem nazwy, która wyleciała mi z głowy – …nie jakiś pieprzony Spotify. Kapujesz? Ani trochę nie przejął się moją tyradą. W zasadzie: jej początkiem. Odczekał chwilę, aż się zapowietrzę. – Słyszałem o panu pozytywne opinie. Że jest pan dobrym człowiekiem. Zamilkłem. A potem nie mogłem powstrzymać śmiechu. Dziesięć minut wcześniej wparowałem do pokoju naczelnika. Odział GROM-u by mnie nie powstrzymał. Opowiedziałem o Pile i tym bezczelnym gnoju. Tak, wiedział, że będzie z tobą pracował, i to nie żart, Hipis. W obecnej sytuacji nie jest nikomu do śmiechu. Załatwił sobie szkolenie, chciał cię lepiej poznać. W Warszawie nagrabił sobie. Mówili, że podkomisarz Leszek Trojanowski ma trudny charakter, jest pyskaty, ale nadaje się. „Nadaje się” w ustach Gawlika było znaczącym komplementem. – Więc przestań zachowywać się jak rozhisteryzowana dziewczynka, Heinz, a poza tym – naczelnik zawiesił głos – nic nie trwa wiecznie, nie ma ludzi niezastąpionych i sam wiesz, ktoś po tobie będzie musiał przejąć pałeczkę. My – wskazał na siebie i na mnie – należymy może do towarów chodliwych, ale przeterminowanych. Siedziałem zatem naprzeciw Breivika i dzieliła nas szerokość stołu konferencyjnego. Wpatrywałem się w niego jak w okaz zoologiczny. – Dobry człowiek? A kto ci takich bzdur nagadał? – Pani Jolanta. Wiem, że nazywa ją pan Gotycką Jolką. Poczułem ukłucie w żołądku. Jolka, policjantka chorująca na raka. Poznaliśmy się… ile to będzie? Pięć lat temu, gdy prowadziliśmy śledztwo w sprawie zamordowanych kleryków. Ostatnio, gdy się widzieliśmy, fotografowała samoloty. Hobby, które pochłonęło ją bez reszty. Pasja, która pozwalała przetrwać i nie zwariować. Rok temu, przewinąłem w głowie ciąg zdarzeń, także mi pomogła. Bez niej nic bym nie zdziałał.

– Właściwie to powiedziała, że jest pan w porządku. Tym razem ukłucie zawodu. „W porządku”. Tylko tyle? Żadnego czerwonego dywanu, dzieci, kwiatów? W sumie czego się miałem spodziewać. – Co u niej? – Chciałem, aby mój głos zabrzmiał w pełni naturalnie. – Nie miałem okazji z nią pracować. Odeszła. Pociemniało mi w oczach. Bałem się zadać pytanie. – Kiedy? Breivik patrzył na mnie uważnie. – Nie, nie to miałem na myśli. Żyje. Odeszła z firmy. To znaczy firma ostatecznie się na nią wypięła. Ma własną działalność. Została panią detektyw. Przymknąłem oczy. Wciąż czułem mocniejsze bicie serca. – Gotycka Jolka… – powiedziałem po chwili. – A wiesz, jak ciebie nazywam? Wzruszył ramionami. – Wiem. Nie pan pierwszy. Od ubiegłego roku wiele osób tak na mnie mówi. W szkole byłem „Trojanem”. Nie mam na to wpływu. Dupy nie urywa. Właściwie oznaczało to, że mam banalne skojarzenia. – Co chciałeś zrobić, gdy ruszyłeś w stronę tego żylastego faceta w Pile? Tego, co wygląda jak śmierć. Milczał dłuższą chwilę. – W sumie nic. Improwizowałem. Byłem raczej ciekaw, co on zrobi. A pan, zdaje się, miał wyrzuty sumienia. Tak, kupiłem sobie wtedy piwo. Ale sam zapłaciłem. Bystry był. Nie można mu tego odmówić. Nie wszędzie takich lubią. Właściwie to mało gdzie. Błaszczykowski uratował mu w Pile życie. Wstałem i podszedłem do okna. Kolejny dżdżysty dzień. Patrzyłem na służbowy parking zapełniający się z każdą godziną. – Mnie nazywają Hipis. Pewnie wiesz. Też nie mam na to wpływu. A nasze rachunki uregulujemy, gdy dostaniesz u nas pierwszą wypłatę.

Na nagraniu nastała cisza. Słychać było jedynie ciche, trudne do zidentyfikowania szmery. Mężczyzna wstał, podszedł do szafy i wyjął marynarkę. Przerzucił ją przez oparcie krzesła i usiadł. Odruchowo sięgnał po długopis leżący na biurku i zaczął się nim bawić. – Czy możemy zrobić przerwę? – Usłyszał głos Heinza. – Oczywiście. Ostatnie słowo na nagraniu wypowiedział sam. – No i dobrze. To ja skoczę po piwo, chłopaki. Milczenie przeciągało się. Aż znowu usłyszał samego siebie. – Pan raczy żartować, komisarzu. – To wy sobie żartujecie. Cała ta sprawa to cyrk i żart. Wiecie co, patrzę tak na was, na dwóch całkowicie przezroczystych facetów, i zadaję sobie pytania. Ciekawi was jakie? – Nieszczególnie. Interesują nas pańskie odpowiedzi. Ale skoro musi się pan popisać… – Zastanawiam się – głos na nagraniu stał się cichszy – czy wy czymś się od siebie różnicie. Czy ty na przykład wolisz sushi, a twój kumpel schabowego, czy słuchasz techno, a ten drugi Stonesów… Zastanawiam się, czy jest w was jakieś… człowieczeństwo. – Ostatnie słowo wypowiedział tak cicho, że trzeba było się go prawie domyślać. Człowieczeństwo. W tej robocie rzadko słyszane słowo. Mężczyzna zirytowany odłożył długopis. Wyłączył dyktafon i założył marynarkę. Nie miał żadnych planów, nigdzie się nie spieszył. Po prostu także on miał dość.

7 Młoda policjantka w mundurze przyniosła kserokopie zdjęć, o które poprosił Heinz. W sumie pięć kompletów. Minialbum z miejsca zbrodni i okładka Beatlesów. Jako bonus. Sekretarka naczelnika wniosła dwa dzbanki z kawą, kruche ciasteczka i słone paluszki. Odkąd wydziałem rządził Gawlik, paluszki pojawiały się tylko w szczególnych okolicznościach. Znaczyło to, że teraz takie okoliczności zaistniały. Naczelnik wprowadził także zwyczaj nagrywania zebrań. Twierdził, że odsłuchuje nagrania, aby wyłapać to, co mogło umknąć w ferworze dyskusji, ale Heinz nie znał nikogo, kto wierzyłby w te wyjaśnienia. Gawlik zajął miejsce u szczytu stołu. Zdjął służbową marynarkę, powiesił ją na krześle i rozpiął górny guzik koszuli. Po jego prawej ręce usiadła szczupła blondynka o twarzy wysypanej piegami. Starsza aspirant Gabriela Rojek. Zawsze chodziła w rajstopach. Ktoś zwrócił Heinzowi na to uwagę i od tamtej pory, ilekroć widział aspirant Majek, pierwsze spojrzenie kierował na jej zgrabne nogi. Tym razem było podobnie. Jak zwykle, mimo że minęła połowa czerwca. Profiler pamiętał jakąś burzliwą naradę i zdanie wypowiedziane przez policjantkę. „Wy, faceci, idziecie na wojnę ze swoimi pięściami, a my zabieramy szminkę i zapasowy dysk”. O ile dobrze zrozumiał, zdanie dotyczyło jakiejś ewolucyjnej prawidłowości i nieuchronnych przemian cywilizacyjnych. Może Gawlik trzyma jeszcze tamto nagranie gdzieś na dnie szafy. Jakby na potwierdzenie tamtych słów, Rojek odsunęła od siebie zdjęcia, wyjęła laptopa, obok rozstawiła drugiego i położyła iPhone’a, i z tą całą elektroniką czekała na początek zebrania. – Brakuje jeszcze szminki – szepnął jej nad uchem Heinz.

Odpowiedziała na zaczepkę niechętnym spojrzeniem. Obok niej usiadł Breivik, a Heinz zajął miejsce naprzeciw niego. W głębi siedział Sebastian Cieśla, w trampkach, dżinsach przypominających stare tureckie dekatyzy i T-shircie z nazwą amerykańskiej drużyny uniwersyteckiej. Cieśla był fanatykiem koszykówki. Nie oglądał więc NBA, tylko śledził rozgrywki klubów akademickich, udzielając się przy tym na specjalistycznych forach. Był oficerem operacyjnym. Tajniakiem, jak sam o sobie mówił. I to jedno słowo usprawiedliwiało w jego oczach styl ubierania się, choć naczelnik miał w tej sprawie inne zdanie. Cieśla zwykle wyłamywał sobie stawy paliczkowe, czyli potocznie mówiąc, strzelał palcami, i może dlatego, by tą przypadłością nie drażnić innych, zawsze siadał nieco z boku. Breivik w zebraniu uczestniczył po raz pierwszy. Spojrzenie Cieśli zawisło więc na nim. – Podkomisarz Leszek Trojanowski zasili nasze szeregi. W tej sprawie będzie współpracował bezpośrednio z Hipisem. Zostanie także jego następcą, co powinieneś dodać, pomyślał Heinz. – Kontaktujcie się z nim we wszelkich sprawach, które dotyczą młodego Kodyma. Starsza aspirant Gabriela Rojek prześwietli portale społecznościowe i wszystko, co Kodym pozostawił w sieci. – Zdążyliśmy się poznać – powiedział Breivik. – Będzie także naszym headem do spraw kontaktów z mediami. Zaraz po naradzie mamy spotkanie z dziennikarzami. Jak się domyślacie, jest duże parcie na tę sprawę. Heinz jadł ciasteczko i omal się nie udławił. Headem. Gawlik, znany z sążnistych i niekiedy wyrafinowanych przekleństw, musiał być ostatnio na jakimś szkoleniu. – Podkomisarz Sebastian Cieśla, koordynuje działania operacyjne – przedstawił sucho ostatniego z zebranych. – Dobra! – Klasnął w dłonie. – Zbierzmy, co mamy. A nie było tego zbyt wiele, mógł dodać od razu. Wszyscy spojrzeli na Heinza.

– Zacznijmy tak – zaproponował. – Zobaczmy, co wiemy o chłopaku. Potem opiszę okoliczności sprawy i powiem, co o tym sądzę. Na koniec zastanówmy się, co z tym pasztetem zrobić… – Jeśli mowa o chłopaku, to od piątku zebrałem parę informacji – wtrącił Breivik. Ciekawe, gdzie zgubiłeś ten swój cyniczny uśmieszek, pomyślał Heinz. Patrzył na Breivika bez szczególnej sympatii. Swoją drogą, przypomniał sobie piątkową rozmowę telefoniczną z Gawlikiem, naczelnik nie uprzedził go o nowym zaciągu do policyjnej ekipy. W ogóle nikt mu nic nie powiedział. Tak jakby zapanowała zmowa milczenia. – W dużym skrócie, bo przygotowałem wam dossier – wychwycił pytające spojrzenie Heinza – i posłałem na wasze adresy mejlowe. – Gabriela Rojek kiwnęła głową i uśmiechnęła się do Breivika. – Więc w skrócie: dobre liceum, dobra rodzina, sami zresztą wiecie, i nieciekawi znajomi. To jeden punkt widzenia. Na przykład kolegów z roku. W październiku zaczął studiować stosunki międzynarodowe. – Co to znaczy: nieciekawi znajomi? – zapytał Heinz. – Tacy z obniżonym krokiem w spodniach. Hiphopowe środowisko. Odgrażają się, że bardzo licznie stawią się na pogrzebie. – Dobrze wiedzieć – wtrącił Cieśla i wyłamał staw w palcu wskazującym. – A inny punkt widzenia? – Że fajny kolo. Z głową do składania rymów. Talent. Tak piszą na forach ci w opadających spodniach. – To prawda o pogrzebie – wtrąciła Rojek. – Skrzykują się na forach. – Wpatrzona była w monitor laptopa i bębniła w klawiaturę. – Kiedy ten pogrzeb? – zapytał Heinz. – W piątek – odpowiedziała. – Powinniśmy tam być. Też dość tłumnie. – Profiler spojrzał na Cieślę. Pogrzeb był jednym z lepszych momentów, by wytypować tych, z którymi warto porozmawiać. Trzeba to zrobić, zanim wystygną emocje i przestanie się tlić naturalna chęć pomocy

w wyjaśnianiu sprawy. – Mówię wam o tych dwóch twarzach Patryka Kodyma, o tym, jak był odbierany, bo jest w tym pewna niezgodność – odezwał się Breivik. – Jaka? – Chłopak studiował. W piątek jego cały rok miał mieć ważne zaliczenie. Sprawdziłem to. Tymczasem w czwartek, tuż przed, on znika. W sumie dobrze się uczył, to też sprawdziłem, a tu taka akcja. Poza tym do meczu było trochę czasu. Coś tu nie gra. – Miał prawo jazdy? – spytał Gawlik. Breivik przecząco pokręcił głową. – Stary mu nie kupił? – Cieśla zdziwił się. – Stary dba o wizerunek i nieposzlakowaną opinię. – Naczelnik zmierzył podwładnego spojrzeniem. – Niektórzy… niektórzy o to dbają. Mówi się nawet, że stary Kodym ma być może plany polityczne. – W każdym razie jest w tym nagłym wyjeździe coś dziwnego, powinniśmy to zbadać – ciągnął Breivik. – Powinniśmy też, rozmawiałem o tym z Gabą, założyć stronę dotyczącą chłopaka. Taką lipną, wiecie, coś w stylu akcji przejętych, troskliwych znajomych, bo nasza firmowa mogłaby zniechęcać. Może ktoś go widział w Warszawie, ktoś sobie skojarzy… Z Gabą. Ho, ho, szybko działasz, chłopcze, pomyślał Heinz. – Nie znam się na tym – wtrącił – ale to dobry pomysł. Z jednym bym się wstrzymał. Nie mamy pewności, czy rzeczywiście pojechał do Warszawy. A jeśli nawet wybierał się tam, to czy dojechał. Pytajmy o chłopaka, ale nie sugerujmy miejsca pobytu. Pozostaje kwestia, jak stąd wyjechał. Pociągiem, autobusem, ktoś go zabrał samochodem? Może znajdziemy coś na dworcowym monitoringu. Gawlik przytaknął. – Pracujemy już nad tym. – Teraz ty – Gawlik zwrócił się do Heinza. – Co się zdarzyło w Pile? Dobre pytanie. Sam chciałby wiedzieć. Odchrząknął.

– Nie wiemy, jak Kodym się tam znalazł. I jakie jest powiązanie między nim a mordercą. Możemy przyjąć natomiast z absolutną pewnością, że ich spotkanie nie było dziełem przypadku. Nikt przypadkiem nie wozi ze sobą paralizatora, nadmuchiwanego basenu, taśmy pozwalającej skrępować ciało i spreparowanej okładki Beatlesów. Nie wozi się tego po to, by zaatakować losowo wybraną ofiarę. Przywołał w pamięci wieczór, gdy Polska grała mecz z Rosją. Opowiedział, co zobaczył w hangaroschronie. – Bez wątpienia mamy do czynienia z człowiekiem inteligentnym. A przynajmniej powyżej normy. Potrafiącym planować. Nie wykluczam, że musiał upatrzyć sobie te hangaroschrony, inaczej skąd by o nich wiedział. Może jest pasjonatem lotnictwa? Tego nie wiemy… – Zaschło mu w ustach i upił łyk kawy. – Jest mężczyzną. Przeprowadzenie całej akcji wymagało trochę wysiłku fizycznego i sprawności. Jest także człowiekiem potrafiącym improwizować. – Heinz opowiedział o zepsutym kranie. – Mimo przykrej niespodzianki zrealizował swój plan. Jest opanowany. Trochę przecież to trwało, gdy przebywał z ofiarą w magazynie. Samochód ukrył najpewniej w głównej części hangaru i zakrył brezentem albo czymś podobnym. Jest człowiekiem, który na dwa, trzy dni, w środku tygodnia, może wyrwać się ze swojego środowiska i nie wzbudza to podejrzeń… – Każdy tak może – wtrącił Breivik. – Wystarczy wziąć zwolnienie… – Nie każdy – zaoponował Heinz – ale nasz Magazynier może. – Magazynier? – Gawlik zdziwił się. – Tak go sobie roboczo nazwałem. Przypomina w tym trochę Kuklinskiego. – Pułkownika? – zdziwił się naczelnik. – Nie. Nie Kuklińskiego, ale Kuklinskiego. – Heinz starannie wymówił nazwisko. – Richard Kuklinski, ksywa „Iceman”. Kroił ciała, szczątki rzucał szczurom albo krabom na plaży. Przyjemniaczek. Do rozczłonkowania ofiar używał noża. Wiecie dlaczego? Mówił, że nie lubi piły, bo gdy nią tnie, to szczątki

tkanek lecą mu na ubranie. – Esteta – mruknął Breivik. – Ale popisowym numerem było mrożenie zwłok. Po to, by uniemożliwić określenie czasu zgonu. Potem w różnych stanach znajdowano fragmenty ciał. Czasami jeszcze z kawałkami lodu. Dlatego nazwano go „Icemanem”. – Powiedziałeś, że to trwało, tam, w magazynie – powiedziała Cieśla, nie przestając pisać na laptopie. – Dlaczego tak uważasz? Heinz odchylił głowę do tyłu i przymknął oczy. – Zwrócił na to uwagę medyk sądowy. – Przed oczami mignął mu obraz kalendarza z lwem. – Wychładzanie ciała… Nie ma sensu tak kogoś torturować. Dlaczego? Bo takie wychładzanie szybko prowadzi do zaburzeń świadomości. Ofiara odpływa i nie ma z niej żadnego pożytku. Chłopak miał zaklejone usta. Inaczej jego krzyk niósłby się na zewnątrz. Nie ma krzyku, odpada nieco przyjemności. Tu nie chodzi o klasycznie pojęty sadyzm. – To po co Magazynier trzymał go w wodzie? – zapytał naczelnik. Heinz westchnął. – Nie wiem. Nie wiem, o co chodzi z wodą. Ale mogę powiedzieć wam, jak to się odbywało… Sądzę, że tak to się odbywało – poprawił się. – Spójrzcie na zdjęcia. Pochylili się nad fotografiami. Nawet Gabriela Rojek porzuciła laptopa. – Zacznijmy od momentu, gdy pakuje związanego i zakneblowanego chłopaka do basenu i nalewa wodę. Po pewnym czasie widoczne stają się efekty hipotermii i chłopak zaczyna odpływać. Nie wiem, czy nasz Magazynier był na to przygotowany. Pewnie nie. Wyciąga więc Patryka z basenu. Stąd wzięły się ślady otarć na piętach i siniaki na ramionach. Popatrzcie… Moim zdaniem nie powstały podczas transportu. W jakiś sposób doprowadza Kodyma do stanu używalności i chlup! Znów do basenu. Wykorzystuje taśmę, by chłopak nie osunął się pod wodę. Nie wiem, ile to trwało. W czyjejś kieszeni zawibrowała komórka, ale nikt nie

odebrał. – Po co to robi? – zapytał Breivik. – Dobre pytanie. Popatrzcie na zdjęcie oznaczone trójką. Widzicie na nim krzesło i stół. Z tego magazynu nikt dawno nie korzystał. Ale na blacie i na krześle nie było kurzu. Jest jeszcze coś… Tego nie zobaczycie na zdjęciach. Dlatego miałem szczęście, że widziałem ślady na miejscu. Na podłodze powstały niewyraźne rysy. Prowadziły od ściany, gdzie stał stół, a kończyły się metr przed basenem. Magazynier przestawił stół. A potem usiadł naprzeciw ofiary. Rozumiecie teraz, dlaczego było tak ważne, by chłopak szybko nie odpłynął? Wszyscy popatrzyli na niego. Cieśla bawił się ołówkiem wsuniętym w usta. Breivik zacisnął pięści i oparł na nich podbródek. – Siedział i co wtedy robił? – spytał. – Nie wiem. Patrzył. A może śpiewał. Parka, która znalazła się w pobliżu, słyszała muzykę. Brzmi to absurdalnie, ale tamci przysięgają, że coś słyszeli. – Dolał sobie kawy z termosu. – Niezależnie, co robił, czerpał z tego satysfakcję. Napawał się stworzoną scenerią. Był panem sytuacji, ale trochę na innej zasadzie, niż dzieje się to w wypadku przestępstw seksualnych. I tylko po to, by tę chorą satysfakcję odczuć, zaplanował i zaaranżował złożoną i nieco ryzykowną operację. On naprawdę musi mieć mocne nerwy. Popatrzcie jeszcze na zdjęcie numer dziesięć. Fotografia przedstawiała wnętrze magazynu od strony wejścia. Na środku pomieszczenia znajdował się nadmuchiwany basen, a nad nim kołysała się żarówka. – Gdy było po wszystkim, stół wrócił na dawne miejsce. I krzesło też. A wiecie dlaczego? By mógł zrobić zdjęcie. Wyobraźcie sobie tę samą fotografię, tylko dodajcie w środku ciało. – Powiódł wzrokiem po zebranych. – Jestem pewien, że Magazynier to wszystko sfotografował. Pewnie ma to w komórce. To zdjęcie jest jego nagrodą i źródłem przyjemności. A to oznacza… – Że między panami zaszło coś więcej – dopowiedział Breivik. – Była jakaś zadra, która utkwiła głęboko. Coś

osobistego, ale tak jakby jeszcze bardziej. Wygląda to jak spłata długu. Długo oczekiwana sposobność do rewanżu. – Tak samo myślę – zgodził się Heinz. – W tej sprawie jest coś głębszego. Co dwudziestolatek może zrobić, aby zasłużyć na taką karę? Poza tym pozostaje okładka. – O co chodzi z tymi Beatlesami? – zainteresował się Gawlik. Heinz był przygotowany na to pytanie. Pokazał zdjęcie z oryginalną okładką Abbey Road i fotografię znalezioną w hangaroschronie, na której John Lennon zmierzał z prawej strony przejścia dla pieszych na lewą. – Jeszcze raz powtórzę. Nikt bez powodu nie zadaje sobie tyle trudu. – Lennon zginął i młody Kodym też – powiedział Cieśla. – To najprostsze wytłumaczenie. Ale nie wyjaśnia, dlaczego John zmierza w odwrotnym kierunku. Jeśli Magazynier jest takim fanem Beatlesów, wystarczyłoby, że oznaczyłby Lennona kółkiem, jak w jakimś filmie kryminalnym. Wymowa byłaby oczywista. – Niebawem – Gawlik spojrzał na zegarek – mamy spotkanie z dziennikarzami. Briefing. Kolejne nowe słówko w słowniku starego. – Na informację o Beatlesach jest całkowite embargo. To nie ma prawa trafić do pismaków. – Naczelnik nigdy nie miał najlepszego zdania o przedstawicielach czwartej władzy i akurat w tej kwestii Heinz zgadzał się z nim. – Zrozumieliście? – upewnił się Gawlik. Pokiwali głowami. Zapadła cisza. Cieśla bawił się słonym paluszkiem. Złamał go. Kryształ soli potoczył się po stole. Rojek sięgnęła do torebki i wyjęła drugi telefon komórkowy. – Jest takie powiedzenie – odezwał się Breivik. Patrzył na Heinza. – Jeśli chcesz się mścić, szykuj od razu dwa groby. Czyli jeśli się mścisz, sam stajesz się ofiarą. Ale w tym wypadku… – Pokręcił głową. – Tu może chodzić o więcej. Krótko mówiąc, Patryk Kodym nie będzie jedyny. – Stuknął palcem w zdjęcie przedstawiające spreparowaną okładkę. – Beatlesów było czterech, więc…

– To co? – Gawlik nie wytrzymał. – Sugerujesz, że powinniśmy czekać, aż w gdzieś w Polsce pojawi się kolejny trup z takim zdjęciem? Może powinniśmy poprosić wszystkie województwa, by powiadomiły nas, gdy coś takiego się zdarzy? – Nie wiem. – Breivik wzruszył ramionami. Nie zareagował na drwinę w głosie naczelnika albo jej nie wyczuł. – Po prostu myślę głośno. – Myślcie – powiedział Gawlik. – Byle z pozytywnym skutkiem. Skończyli naradę. Rozdzielili zadania. Podzielili się niczym aktorzy rolami. Heinz wrócił do pokoju. Na oparciu krzesła, które stało po drugiej stronie biurka, wisiała lekka niebieska kurtka. Na siedzeniu leżał wojskowy plecak. Rzeczy Breivika. Przez chwilę Heinza korciło, by zajrzeć do środka, ale powstrzymał się. Schował zdjęcia do szuflady i włączył komputer. Sprawdził pocztę. Przyszło dossier ofiary. Otworzył plik. Patryk Kodym. Urodzony szesnastego lipca. Za miesiąc obchodziłby dwudzieste urodziny. Zachciało mu się palić. Zszedł na dół i przez uchylone drzwi zajrzał do sali konferencyjnej. Przy stole siedział Gawlik, a po jego prawej ręce aspirant Gabriela Rojek. Gaba. Naczelnik zdawkowo odpowiadał na pytania. Tak, nie, zostaniecie państwo powiadomieni o wszystkim w stosownym czasie. Jego czoło przecinała czerwona bruzda. Było widać, że nie jest w swoim żywiole i trudno było uznać tę konferencję za przykład wzorowej współpracy organów ścigania z mediami. Rojek była bardziej elokwentna i próbowała się wykazać. Tak, sprawa jest rozwojowa, ze względu na dobro śledztwa, apelujemy do państwa o pomoc… Jeśli ktoś widział Patryka Kodyma, prosimy… Wyszedł przed budynek i zapalił papierosa. Rzucił pustą paczkę do kosza i trafił za dwa punkty. Przestało padać, ale było zimno. Zatrząsł się. Nie wiedzieć czemu pomyślał o chrząszczach i astronautach. Wrócił do pokoju. Kurtki i plecaka już nie było.

8 Kościół pod wezwaniem Narodzin Najświętszej Marii Panny pękał w szwach. Heinz razem z Alicją Solską przyjechał wcześniej i zaparkował samochód przy ulicy Plebiscytowej. Chciał zająć dobre miejsce. Złapać miejscówkę do obserwacji. Spodziewał się tłumów na pogrzebie i nie pomylił się w rachubach. Jeszcze w poniedziałek poprosił Pocahontas, aby na uroczystość poszła razem z nim. Sprawdziła w kalendarzu, do piętnastej miała wolne. Dyrektorka banku przełożyła konsultację psychologiczną; raczej nie była to dobra wiadomość dla jej podwładnych, ale Heiza ucieszyła. – Swoją drogą, Rudolfie, ty to potrafisz zadbać o kobietę i zorganizować jej czas. Rano poszedł do sklepu po papierosy i kajzerki. Miał na osiedlu taki punkt z bazowymi produktami. – Pierwsze śniadanie – powiedział mężczyzna stojący przed nim w kolejce. Sprzedawczyni postawiła na ladzie małpkę z cytrynówką. – I drugie też – mruknął. Kobieta odwróciła się, zdjęła z półki butelkę grejpfrutówki i paczkę viceroyów. Cytryna, grejpfrut, witaminki. Typ pijącego na sportowo. – Miłego dnia – rzucił na odchodnym. – I panu też – zwrócił się do Heinza. Ten dzień nie będzie należał do szczególnie przyjemnych, pomyślał profiler. Wrócił do domu i wyjął koszule z szafy. Wszystkie były pogniecione. Bezradnie szukał żelazka, przypomniał sobie wreszcie, że upchał je kiedyś w piwnicy. Zszedł na dół. A gdy wrócił do mieszkania, nie wiedział, od czego zacząć. Niedawno dostał od Pocahontas książkę dotyczącą wyglądu mężczyzny

i od razu rzucił ją gdzieś w kąt. Patrzył na koszulę i żelazko, wreszcie poddał się. Wybrał najmniej pogniecioną z trzech czarnych, jakie miał. Założy marynarkę. Jakoś ujdzie. Dzień był chłodny, ale przynajmniej przestało padać. Podjechał po Pocahontas. Czekała w czarnej garsonce, włosy zebrała do tyłu i wyglądała jak siostra zastrzelonego mafiosa. First look. Pojechali na pogrzeb. Ale to nie był pogrzeb, tylko demonstracja siły. Z pewnością było to właściwsze określenie. Uczestniczyli w pokazie możliwości Ludwika Kodyma. Uczestników pogrzebu przywiózł autokar. Elegancki, z klimatyzacją, Heinza nie zdziwiłoby, gdyby po drodze żałobników poczęstowano lodami. Zmarłego dostarczyła limuzyna pogrzebowa, czarny mercedes za kilkaset tysięcy. Heinz pierwszy raz widział takie cacko. Ciało znajdowało się w pięknej jasnobrązowej trumnie z dębu, z wyrzeźbionymi tulipanami po bokach i pozłacanymi okuciami. Wieko trumny przykryte było kompozycją z róż, goździków oraz innych gatunków, których nazw nie znał. Dwie olbrzymie wstęgi. Non omnis moriar oraz „Patrykowi – Rodzice”. Ekipa zamówiona do obsługi uroczystości została starannie wybrana z katalogu. Każdy z mężczyzn metr osiemdziesiąt pięć. Każdy w idealnie leżącym garniturze, którego cena przekraczała zdrowy rozsądek. Śnieżnobiałe rękawiczki. I oślepiająca biel koszul. Wszyscy świeży i prosto od fryzjera, funeralny wunderteam. Po prawej stronie od ołtarza zainstalował się kwartet smyczkowy i Heinz był prawie pewien, że składa się nie z chałturników na dorobku, ale z muzyków katowickiej filharmonii. Obok instrumentalistów stał mężczyzna, którego widział wielokrotnie w telewizji. Dość znany aktor. Nazwisko wypadło Heinzowi z głowy. Z każdą minutą tłum gęstniał. Po lewej stronie zgromadziła się rodzina. Wszyscy odwrócili się w stronę wejścia, gdy pojawili się Kodymowie. Ludwik w czarnym garniturze, matka chłopaka w okularach przeciwsłonecznych i z chusteczką zaciśniętą w ręce. Trzymała męża pod rękę i szła sztywno w stronę ołtarza. Wyglądało to tak, jakby każdy krok sprawiał

jej trudny do wyrażenia ból. Za nimi szedł ze spuszczoną głową chłopak, mógł mieć szesnaście lat, nie więcej. Na pewno to brat zmarłego, Sebastian Kodym. O ile Heinz dobrze pamiętał. Z tyłu za nastolatkiem starsza kobieta pchała mężczyznę na wózku. – Widzisz tego faceta? – szepnął Heinz. – To Pułkownik. Wszyscy tak na niego mówili. Ojciec Ludwika Kodyma. Milicyjna szycha. Minęliśmy się. Odszedł, gdy zaczynałem służbę. Mętna postać. Pocahontas skarciła go spojrzeniem. Do Kodymów podchodziły kolejne osoby. Pojawiła się grupka młodych ludzi, ubranych elegancko i stosownie do okoliczności. Prawdopodobnie koleżanki i koledzy Patryka ze studiów. Być może przyszedł ktoś z władz szkoły. Heinz dostrzegł wiceprezydenta Katowic, który zjawił się, otoczony wianuszkiem urzędników. Zgromadzeni po prawej wyglądali inaczej. Odzież w różnych kolorach, chociaż na ogół stonowana. Kilka dresów. Kilka marynarek. W rękach czapki z kwadratowymi daszkami, nazywane „patelniami”. Przy jakiejś okazji Heinz się tego dowiedział. Inni miętosili w dłoniach naciągane czapki, kilku twardzieli nie zdjęło ich z głów. Hiphopowa załoga Patryka Kodyma. Rzeczywiście, skrzyknęli się, jak zapowiadali. Stali teraz w bocznej nawie i bliżej wyjścia niż ołtarza, niektóry rozglądali się, inni przestępowali z nogi na nogę, okazując w ten sposób zniecierpliwienie. Cóż, jedni mają zespół Raynauda, inni cierpią z powodu zespołu niespokojnych nóg. Obie grupy, ta z lewej i ta z prawej, wyglądały, jakby przyszły na dwie całkiem inne imprezy. Uwagę Heinza zwróciła dziewczyna stojąca z tyłu kościoła. Blondynka z włosami średniej długości, o bladej cerze. Czarna prosta sukienka i czarny szal zarzucony na ramiona. W ręce trzymała różę. Dziewczyna ustawiła się między lewą i prawą grupką, jakby nie mogąc zdecydować się, do której dołączyć. Niewiele osób pojawiło się z kwiatami. Większość uszanowała wolę rodziny, aby uroczystość odbyła się bez wieńców, wiązanek i składania kondolencji. Kodymowie prosili, by

zamiast kupować kwiaty, przeznaczyć pieniądze na rzecz stowarzyszenia „Życie po śmierci” Piotra Aleksandrowa. – Słyszałaś o tym Aleksandrowie? – zapytał szeptem Heinz. – Co to jest to „Życie po śmierci”? Science fiction? – A ty o nim nie słyszałeś? – odszepnęła. – Aleksandrow to znany psychoterapeuta. Od dwóch lat walczy z rakiem. Założył stowarzyszenie, prowadzi świetnego bloga. Naprawdę nie słyszałeś? Popatrzył na nią. W jej oczach dostrzegł zgorszenie lub politowanie. Albo jedno i drugie. Rozejrzał się raz jeszcze. Mignęło mu kilka twarzy z firmy. Na pewno jakiś człowiek Cieśli dyskretnie rejestruje uroczystość. Potem przy odprowadzaniu do grobu będzie łatwiej. Na zewnątrz czekało kilka ekip telewizyjnych, które nie zostały wpuszczone do kościoła. Będzie można wmieszać się w grupę dziennikarzy. Nigdy do końca nie jesteś pewien, kto się na takiej uroczystości pojawi, pomyślał. Wiedział, że nie można takich spraw lekceważyć. Uroczystość przebiegała sprawnie. Młody ksiądz, niewątpliwie obdarzony talentem oratorskim, opowiadał o zmarłym. Heinz bywał na różnych pogrzebach. Tym razem, zauważył, obyło się bez frazesów o tym, że Bóg tak chciał i że wezwał swojego sługę Patryka do siebie. Zamiast tego wysłuchali ludzkiej, współczującej i ciepłej mowy. Kilka osób płakało. Ludwik Kodym zaciskał pięści i prostował palce. Jego żona szlochała ze spuszczoną głową. Sebastian zasłaniał twarz ręką. Kwartet smyczkowy zagrał Adagio zwykle przypisywane Albinoniemu oraz zaaranżowany na tę okazję fragment Requiem Mozarta. Aktor odczytał stosowne fragmenty Pisma Świętego. Gdy uroczystość dobiegła końca, muzycy zagrali jeszcze raz. Po kilku taktach Heinz rozpoznał utwór Moja i twoja nadzieja zespołu Hey. Spojrzał na Pocahontas zaskoczony, a ona lekko kiwnęła głową. Także poznała piosenkę. Kolejne niespodzianki zdarzyły się już nad grobem. Pierwszą stanowiła sceneria. Ktoś zadbał, by przy grobowcu pojawiła się

stojąca lampa o nieco futurystycznym, asymetrycznym kształcie. Czarna lampa świeciła w dwóch kolorach: zielonym i żółtym. Każdy z obecnych na pogrzebie wiedział, że Ludwik Kodym zawdzięczał majątek inteligentnym systemom oświetleń, cokolwiek to znaczyło. Lampa mogła być hołdem złożonym przez jego pracowników. Albo subtelnie przypominać o genezie sukcesu przedsiębiorcy. Trzy kolory kojarzyły się z barwami GKS-u Katowice. A jednak, pomyślał Heinz, na pogrzebach można się czegoś dowiedzieć. W dossier sporządzonym przez Breivika nie było wzmianki o piłce nożnej. Do przodu wystąpił jeden z hiphopowców. W jednej ręce trzymał czapkę, w drugiej pogniecioną kartkę. Odczytał wiersz. Ludwik Kodym ani nikt z rodziny nie wydawał się tym zaskoczony. Najpewniej musiało więc dojść do wcześniejszych ustaleń między lewą i prawą stroną. Heinz słuchał. Tupac, Notorious, Magik, a teraz i ty Podążasz z ścieżką czarnej płyty Tupac, Notorious, każda generacja ma swoich świętych. Jimi, Janis, Jim Morrison znaleziony w paryskiej wannie. U pankowców Sid Vicious. Dla wrażliwców z lat dziewięćdziesiątych, tych w trampkach i flanelowych koszulach, Kurt Cobain. A u nas dla wcale niemałego grona Rysiek Riedel. Nagle przypomniał sobie wieczór w klubie „Artycha”. Tak, chyba tam. Jego zespół i jeszcze dwie kapele występowali przed Dżemem i w przerwie podszedł do nich Rysiek. Fajnie graliście. Tylko tyle powiedział. Wyglądał na skrajnie wyczerpanego, wyniszczonego, pogodzonego z losem, a może i pożegnanego z życiem, a jego głos brzmiał, jakby dobiegał z zaświatów. Heinz tak to spotkanie zapamiętał. Fajnie graliście. Znany aktor wyrecytował wiersz. Heinz znał go na pamięć. Stali dość daleko od grobu, ale fragmenty mu wystarczyły. „Jest smutek człowieczy”… „Lecz na drugą stronę głową przebić się”… „To jest dopiero coś”. Dość niebanalny wybór, pomyślał.

Ciekawe, czy Kodymowie sami to wybrali, czy też pomagał zawodowy mistrz ceremonii pogrzebowych. W myślach dopowiedział sobie, że Stachura przegrał dziś jednak z hiphopowcem. Szczerość w głosie chłopaka wygrała z profesjonalnym chłodem aktorskiej recytacji. A potem coś zazgrzytało. Kilku ciekawskich ruszyło do przodu, a on za nimi. Zobaczył, że trumna powoli opada do grobowca. Jeden z wunderteamu trzymał pilota i nacisnął przycisk. Wreszcie trumna stanęła na dnie, a dźwięk ucichł. Po uroczystości pojechali na obiad. Oboje byli głodni. Zupełnie jakby pogrzeb wzmógł w nich potrzebę uzupełnienia energii i nabrania sił witalnych. Mieli ochotę na coś prostego. Zdecydowali się na bezpretensjonalną knajpkę na Mariackiej. – Widziałaś to kiedyś? – Heinz kroił schabowego. – Winda pogrzebowa. Chyba tak to się nazywa. Bo ja pierwszy raz… – To naprawdę nic. – Pocahontas pochylała się nad sałatką z kurczakiem. – W Stanach mają teraz podczas pogrzebów usługę drive. Czytałam gdzieś o tym. Podjeżdżasz samochodem do takiego okienka jak w McDonaldzie, okienko się otwiera, masz trzy minuty na pożegnanie i następny wóz. Chciałbyś tak? – Uśmiechnęła się. – Trzy minuty… Co byś tam robiła przez całe trzy minuty? Nie odpowiedziała. Spojrzała na zegarek. – Podrzucisz mnie? – Jasne. Ale poświęć mi teraz te trzy minuty. Zauważyłaś podczas pogrzebu coś interesującego? Odłożyła sztućce i wytarła usta serwetką. – Zauważyłam, że ten chłopak… młodszy syn… odsuwał się od ojca. Odchylał ciało. Unikał wzroku. Robił to, kiedy tylko mógł. Chyba to trochę nienaturalne. W takiej sytuacji ludzie garną się do siebie. Zwłaszcza najbliżsi. Heinz milczał przez chwilę. – Coś jeszcze? – Tak. Wprawdzie staliśmy z tyłu, ale kilka razy mignął mi

stary Kodym. Wyglądał jakby… – Szukała właściwego słowa. – Jakby był rozkojarzony? – Właśnie. Rozglądał się na boki, jakby kogoś wypatrywał. Też to zauważyłeś? Dostrzegli to samo. – Jak dokarmianie Pajacyka? – Wskazał na pusty talerz przed Alicją. – Pajacyk nakarmiony. Pocahontas sięgnęła po widelec i skierowała go zębami w stronę Heinza. – Swoją drogą wyglądałeś jak ostatni łachudra – powiedziała. – Jak mogłeś założyć na pogrzeb tak wygniecioną koszulę! Myślisz, że coś z tego będzie? – zapytał profiler. – Będzie – zapewnił Cieśla. Obaj zdążyli się przebrać i zrzucić marynarki. Tajniak miał na sobie pomarańczową bluzę z kapturem, Heinz założył marynarkę z łatami na łokciach. Było wpół do siódmej wieczorem i jechali na cmentarz. Chłopaki, ci z prawej nawy, robią sobie after party. Tak ujął to Cieśla. Od grobu dzieliło ich dwieście metrów, gdy usłyszeli charakterystyczny beat. Pięciu chłopaków i jedna dziewczyna obsiedli świeży grób. Na ziemi walały się dwie butelki po winie oraz kilka plastikowych kubków. Obok dziewczyny stał mały magnetofon. Głośnik charczał i trudno było zrozumieć słowa. Heinz wsłuchał się w tekst. Świat schodzi na psy Razem z nim ty Wierzysz mi? Policzone są twoje dni. Jeden z chłopaków nasunął kaptur na głowę i kołysał się z boku na bok. Inny mocował się z trzecią butelką wina,

próbując wepchnąć korek do środka. Pojawienie się dwóch mężczyzn nie zrobiło na nikim wrażenia. – Możesz to wyłączyć? – Cieśla zwrócił się do dziewczyny. Zero reakcji. – Wyłącz to! – krzyknął i kopnął pustą butelkę. Dopiero wtedy posłuchała. Przypatrywali się sobie w milczeniu. – Świat rzeczywiście schodzi na psy, skoro nas odwiedzacie – zaczepnie powiedział ten w kapturze. – Sprawdź, koleś, czy ci draska w spodniach nie moknie z wrażenia – warknął tajniak. – Czyli co? – zapytała dziewczyna piskliwie. – Nie możemy powspominać naszego kumpla? Widziałam pana na pogrzebie – powiedziała do Heinza. – Był pan z taką czarnoskórą laską. Zmierzył ją spojrzeniem. – Czyli co my tu mamy? – Heinz nie dał się wyprowadzić z równowagi, na co tamci pewnie liczyli. – Bezczeszczenie grobu. Poza tym jak to się u was mówi? Jest kreska, jest imprezka. Może przetrzepiemy wam kieszenie? Jestem pewien, że niejeden zestaw „Mały chemik” się znajdzie. Poruszyli się niespokojnie. – Czyli uważa pan, że nie możemy przebywać na grobie mojego brata? – Chłopak w bejsbolówce, który siedział, uniósł głowę. – Nie mamy prawa pożegnać go tak, jak my chcemy? Sebastian Kodym. Nie poznał go od razu. Spojrzał w jego niebieskie oczy. – Mamy tu jeszcze alkohol spożywany przez nieletnich. Same kłopoty. – Heinz westchnął i zmienił ton. – Chciałbym z tobą dwa słowa zamienić. – Nie. – Szukamy morderców twojego brachola. Kumasz bazę? Sebastian rozejrzał się niepewnie. Ten w kapturze wzruszył ramionami. – Idź, pogadaj. Kodym wstał. – Chodź, przejdziemy się alejką – powiedział Heinz. Gdy oddalili się dziesięć metrów, znów rozbrzmiała muzyka.

Tym razem ciszej. – Dlaczego Patryk wyjechał? Dlaczego tak nagle? Kamienie zachrzęściły im pod stopami. – Poprztykali się. Poprztykał się ze starym… – Chłopak cedził słowa. – O co poszło? Kilka kroków. Cisza. Wzruszenie ramion. – Nie wiem… Naprawdę. Nie chciał mi powiedzieć. Nie mówił mi wszystkiego. Patryk powtarzał tylko: nie zajmuj się syfem, masz jeszcze czas. Nie na wiele się te przestrogi zdały, pomyślał Heinz – A tobie jak się układa ze starymi? Znał odpowiedź. Gdyby się układało, młodego by tu nie było. – Stary jest strasznie sztywny. Czasami potrafi być bardzo w porzo, ale czasem palma mu odbija. Matka jest okej. Zatrzymali się. Heinz wziął głęboki wdech. Chciał, by najmłodszy z Kodymów zrozumiał, co usłyszy. – Sebastian, twój brat został zamordowany. I ty – wskazał na chłopaka – i ja, i my wszyscy – kiwnął w kierunku grobu – chcemy, by zabójca został złapany. By nie uniknął kary. Chcesz tego, prawda? W tej jednej sprawie musisz z nami współpracować, choćbyś zgrywał nie wiadomo jakiego twardziela. Na pewno będziemy musieli oficjalnie z tobą porozmawiać. Nie martw się, to nic takiego. Może jest jednak coś, co chciałbyś powiedzieć mi teraz? Zastanów się… Tak między nami… Kodym zacisnął usta. Poprawił daszek czapki. – Sam nie wiem… Dwa tygodnie… – Przełknął ślinę. – Dwa tygodnie temu był ktoś u ojca. Byłem u siebie, stary chyba tego nie zczaił. W pewnym momencie usłyszałem podniesione głosy. Tamten wychodził. Powiedział coś takiego: pożałujesz, obaj pożałujecie. Był już w drzwiach, na pewno był w drzwiach, bo niosło się po korytarzu. Wyszedłem i zapytałem ojca, o co chodziło. Speszył się. Powiedział, że zawodowe sprawy. Wolałbym… Wolałbym, aby pozostało to między nami. Zresztą nie wiem, czy to ma znaczenie. Heinz położył mu rękę na ramieniu.

– Wszystko może mieć znaczenie. – Czyli nie widziałeś tego faceta? – Nie. – Kojarzysz jego głos? – Nie. Taki przepity. Też będziesz taki miał, bo wcześnie zaczynasz, pomyślał Heinz. Nie wypytywał Kodyma o nic więcej. Nie chciał, by o chłopaku zaczęła krążyć opinia, że kapuje. A chłopak może się jeszcze okazać przydatny. Wrócili do grobowca. Atmosfera wyraźnie siadła. Uczestnicy imprezy zmarkotnieli. Wyglądało, że w tym czasie Cieśla uciął sobie z nimi pogawędkę. – No, na nas czas. – Tajniak wyprostował się. – Pamiętajcie, że po zmroku zamykają. Zostaniecie z zombiakami i nawet czary-mary waszego Magika nic nie pomogą. Ruszyli w kierunku wyjścia. Odprowadzały ich ponure spojrzenia. – Co im zrobiłeś? – zapytał Heinz, gdy podeszli do samochodu. – Nastraszyłeś ich, zagroziłeś więzieniem czy co? Cieśla uśmiechnął się. – Nałożyłem kontrybucję. – Sięgnął pod bluzę i wyjął butelkę wina. – Kto to widział, żeby gówniarze pili. Masz. – Wręczył mu butelkę. – Dla ciebie. Ja takich rzeczy nie tykam. – A ty? Co dla ciebie? – Och, a dla mnie tylko mały blancik. Wyjął z kieszeni skręta i podsunął Heinzowi pod nos.

9 Heinz sprawdził adres, pod którym mieszkali Kodymowie. I tu zaskoczenie. Spodziewał się trafić gdzieś na peryferie, na osiedle z willami nowobogackich, tymczasem miał się skierować na Jagiellońską. Z drugiej strony wybór takiej lokalizacji – był prawie pewien, że zadecydował o tym Ludwik Kodym – coś mówił o człowieku. Kamienica z historią, na pewno wpisana w rejestr zabytków, nieopodal urzędu wojewódzkiego przy placu Sejmu Śląskiego, siedziby orkiestry symfonicznej i uniwersytetu. Blisko władzy, kultury, sztuki i nauki. Jak przystało na kreatora i wizjonera. Człowieka lekko ekscentrycznego, który z racji zdobytej pozycji na taką oryginalność mógł sobie pozwolić. Kamienica znajdowała się także w bezpośrednim sąsiedztwie komendy. Właściwie mogli się tam wybrać na piechotę. Na wyraźnie polecenie Gawlika profilerowi miała towarzyszyć Gabriela Rojek. Przyjął decyzję naczelnika bez entuzjazmu. Mieli spotkać się z pogrążonymi w żałobie rodzicami, trzy dni po pogrzebie, gdy rany wciąż paliły żywym ogniem. Stąd pewnie wybór, by zrównoważyć siły. Zdecydowali się zatem na pierwiastek męski i żeński. Na męskie pięści i szminkę, przypomniał sobie. Nie lubił rozmów z rodzinami ofiar, ale kto je lubi. Nigdy natomiast nie spotkał się z tym, żeby zarzucono mu w takich sytuacjach brak ciepła, zrozumienia i empatii. Wiedział przecież, czym jest żałoba. Może nawet za dobrze. Dlatego w takich sytuacjach starał się, jak mógł. Gabriela Rojek miała tego dnia cieliste rajstopy, jej oczy były podkrążone. W poniedziałek rano zadzwoniła do Kodyma. Umówili się na dwunastą. O tej samej godzinie, o której był pogrzeb. Z Jagiellońskiej na cmentarz także nie jest daleko, pomyślał. Kodym wyjaśnił, że przez kilka najbliższych dni pozostanie w domu. Zapowiedział, że oboje z żoną będą na nich

czekać. Heinz zdecydował, że jednak wezmą samochód. – Wszystko u ciebie dobrze? – zapytał, gdy byli w drodze. Spojrzał na policjantkę. Gaba przeglądała w telefonie wpisy na Facebooku. Za kilka lat ludzie będą się rodzili z dodatkowy organem. Wątroba, nerki, trzustka. I coś do obsługiwania portali społecznościowych dwudziestej generacji. – Dobrze. A dlaczego pytasz? Nie odpowiedział. Wiedział, że Rojek samotnie wychowuje sześciolatka. Kiedyś próbował przypomnieć sobie własne wyczyny z czasów, gdy był w takim wieku. Wiek, gdy ma się więcej szczęścia niż rozumu. Stąpanie po pękającym lodzie i bitwy na hałdach to były wyczyny kategorii lekkiej. Naprawdę. Resztę przejażdżki odbyli w milczeniu. Wspięli się na ostatnie piętro kamienicy. Poczuł, że ma lekką zadyszkę. Niewątpliwy efekt zaległości treningowych. Kastoriadis, mistrz karate, z którym spotykał się mniej lub bardziej regularnie, był daleko. Na zadane przez Heinza pytanie wysłał lakoniczną odpowiedź: „Jestem on the road”. Bądź, człowieku, mądry. Drzwi otworzył Ludwik Kodym. Bez słowa zaprosił ich do środka i wąskim korytarzem poprowadził do salonu. Przestrzeń może nie była wielkości pola golfowego, ale i tak robiła wrażenie. – Raz jeszcze chcielibyśmy państwu złożyć najszczersze… – rozpoczęła Rojek. Kodym uciszył ją ruchem ręki. Poprosił, by usiedli. – Żona? Żona… – Rozejrzał się z roztargnieniem. – Zaraz do nas dołączy. Dopiero wróciła z cmentarza – dodał, jakby chciał usprawiedliwić jej nieobecność. Heinz dyskretnie się rozejrzał. Wystrój salonu był kompromisem między nowoczesnością a tradycją. On i Rojek usiedli na sofie, której cena z pewnością przekraczała wartość średniej klasy samochodu. Kodym usiadł na krześle. Dzielił ich niski stolik zaprojektowany w minimalistycznym stylu. W jednym rogu salonu stał kaflowy piec, jaki trafia się czasem

w starych kamienicach. Wyposażony, zgodnie ze współczesnymi zwyczajami, w grzałki elektryczne. Na środku stół. Większy brat tego, przy którym siedzieli. Ściany na biało. Na jednej pejzaż z sitowiem, żaglówką i jeziorem, na drugiej abstrakcyjny obraz. Kilka linii i plam. Zapewne wartości kolejnego samochodu. A tamten landszafcik, raz jeszcze spojrzał na żaglówkę, to może i sam Kodym namalował. W salonie nie było żadnych rodzinnych fotografii, nie widział śladu, że kiedykolwiek tu się znajdowały. Gigantyczne okno, z którego był widok na serce Katowic, prowadziło na równie imponujący balkon. Gdzieś powinny stać jeszcze gigantyczny monitor do oglądania czterystu kanałów telewizyjnych i fortepian. Spokojnie by się zmieściły. Podobnie jak kilkaset innych rzeczy. W salonie nie było jednak ani jednego, ani drugiego. Po chwili weszła Małgorzata Kodym. Była ubrana w prostą czarną sukienkę. Wstali i przywitali się bez słowa. Spojrzała na nich oczami czerwonymi od płaczu. Zaproponowała kawę. Odmówili. Herbatę. Ponowna odmowa. – Czy macie… – rozpoczął Kodym. – Czy wiecie już coś? – Za wcześnie, byśmy o tym mówili – odpowiedział Heinz. Umówił się z Rojek, że to on będzie prowadził rozmowę. – Zapewniam państwa, że pracujemy niezwykle intensywnie. W tę sprawę zaangażowani są nasi najlepsi ludzie. Zawsze się tak mówi. Zapytał o znajomych syna. Tych najbliższych. Ludwik Kodym milczał, mówiła jego żona. Otrzymali dziesięcioosobową listę. Kilka raperskich ksyw, reszta nazwiska. Znali je już, przewijały się na Facebooku, ale Rojek wszystko zapisywała w notesie. W taki sposób okazuje się zaangażowanie. – Ta fascynacja Patryka hip-hopem… Chyba nie miał pan o tym najlepszego zdania. Kodym milczał. Trzymali się z żoną za rękę. W drugiej dłoni obracał zapaliczkę. – Dla mnie to żadna sztuka, ale sami państwo wiecie, młodzi

wiedzą swoje. Fajnie zachowali się na pogrzebie… A co? My kiedyś byliśmy inni? Pewnie nie, pomyślał Heinz. Nie nosiliśmy tylko takich głupich czapek. – Wróćmy do tamtego czwartku, gdy Patryk wyjechał… Stało się wtedy coś? – Nie. Co miałoby się stać? – Widzi pan, to dosyć dziwne. Wasz syn miał mieć następnego dnia ważne zaliczenie. Chyba uczył się dobrze, prawda? I tak nagle wyjeżdża. Zastanawiamy się, co się stało. Kodym wciąż obracał zapalniczkę w dłoni. Odłożył ją na szklany blat stoliczka, obok paczki papierosów i telefonu. Były tam także dwie gazety, „Wyborcza” i „Dziennik Zachodni”, świadczący o tym, że przedsiębiorca jest lokalnym patriotą. – Zacząłem palić… Po dwudziestu pięciu latach… Rzuciłem, gdy miałem dwadzieścia trzy… Uniósł głowę. – Nie wiem… Nie wiem, dlaczego tak nagle wyjechał. – Może pokłócił się z kimś… Było to raczej stwierdzenie niż pytanie. Kodym wciąż ściskał rękę żony. – Przepraszam, czy pan sugeruje, że… – Niczego nie sugerujemy – szybko wtrącił Heinz. – Próbujemy po prostu zrozumieć, co się stało. – Przeczesał dłonią włosy. Nastała cisza. Ciężka jak zasłony w oknie. Raz jeszcze rozejrzał się po salonie. – Czy mógłbym zobaczyć pokój Patryka? – Rozłożył ręce. Gest ten znaczył mniej więcej tyle, że tego Kodymowie i tak nie unikną. Poszli we czworo. Dopiero teraz Heinz uprzytomnił sobie, że połączono ze sobą dwa mieszkania na piętrze. Pokój Patryka znajdował się na końcu i był zamknięty na klucz. Małgorzata Kodym przekręciła zamek w drzwiach. Stanęła w progu i gwałtownie odwróciła się. – Nie! – krzyknęła. – Nie mogę! Zaczęła biec korytarzem. Ludwik Kodym ruszył za nią, a za

nimi policjantka. Heinz został sam. Znajdował się w pokoju z wykuszem i widokiem na podwórko. Rozejrzał się. Standardowo umeblowany pokój dwudziestolatka. Zamiast łóżka pokaźnych rozmiarów materac. Regał z książkami. Wszystkie tomy Harry’ego Pottera ułożone w kolejności. Próbował policzyć. Tak, dla Patryka i jego rówieśników musiała to być lektura pokoleniowa. Między częścią pierwszą i drugą wetknięta była replika marynarskiego sztyletu, na którym wisiał proporczyk z 1965 roku. Patryka wówczas na świecie nie było, Heinz ledwo co chodził. Pod ścianą przestrzeń od podłogi do sufitu zajmowały stojaki na płyty. Osobne na kompakty, osobne na winyle. W zasadzie sam rap, zorientował się po okładkach, czasami jakaś przypadkowa muzyka rockowa. Na biurku stał laptop. Obudowę zdobiła nalepka z liściem marihuany. Obok leżały pałeczki perkusyjne. Obejrzał je. Widać było na nich ślady zużycia. Dwa podręczniki, jeden to podstawy politologii, drugi miał w tytule coś o problemach współczesnego świata. W rogu kartka formatu A4. Przyjrzał się jej. Litera „N” obwiedziona kółkiem i trzykrotnie podkreślona. W przeciwległym narożniku lampka biurowa, na którą założono bawełnianą czapkę. Beanie. Tak chyba je nazywają. Dowiedział się o tym od Breivika. Pod blatem biurka znajdowała się szuflada. Bez skutku próbował ją otworzyć. Ukucnął. Spód szuflady wykonany był z lichej, cienkiej płyty. Nacisnął na nią palcami. Uginała się. Zauważył, że płyta musiała się wypaczyć. Jedna z jej krawędzi nie przylegała do szuflady, tworząc półcentymetrową szparę. Heinz zawahał się. Odwrócił się w stronę drzwi do pokoju, ale nie usłyszał żadnych kroków. Wciąż był tu sam. Wyciągnął replikę sztyletu, podszedł do biurka i podważył spód szuflady. Wsunął do wnęki rękę. Wymacał jakiś płaski przedmiot. Wyciągnął go. Skórzane czarne etui na suwak, przypominające szkolny piórnik. Rozsunął zamek i zmarszczył brwi. Podszedł do okna i obejrzał zawartość pod światło. Wsunął etui do kieszeni, a sztylet odłożył na miejsce, między dwa pierwsze tomy przygód czarodzieja z Hogwartu.

Wrócił do pokoju. Ludwik Kodym obejmował żonę. Gabriela Rojek trzymała wąską szklankę z wodą i cicho mówiła do kobiety. Widocznie matka chłopaka wzięła coś na uspokojenie. – Jak się pani czuje? – zapytał. Głupie pytanie. – Już… dobrze… Lepiej… Ilekroć tam wchodzę… – Kodym znów chwycił ją za rękę. – Będziemy musieli wziąć laptop Patryka. Sami państwo rozumiecie. W dzisiejszych czasach laptop to prawie coś takiego jak zapasowy mózg. Przy ciele nie znaleźliśmy telefonu. Może w ten sposób natrafimy na ważny ślad… – Przyślemy po laptopa naszych ludzi – skwapliwie dodała Rojek. Kodym pokiwał głową i sięgnął po papierosa. Zapalił. – Mam do państwa pytanie. Przyznam, że gdy dowiedziałem się, gdzie mieszkacie, byłem zaskoczony. Spodziewałem się willi… – Zawiesił głos. – Widzi pan, zawsze lubiłem przebywać wśród ludzi – powiedział Kodym. – Zawsze ludzie dawali nam energię i inspirowali do działania. Nie wyobrażam sobie życia w zamkniętej twierdzy. – Nie boicie się państwo? Jesteście osobami bardzo zamożnymi. Ludzie o waszej pozycji… – Coś panu pokażę – przerwał mu Kodym. Z papierosem w ustach ruszył w stronę korytarza. Chwilę go nie było. Wrócił bez niedopałka, za to z pistoletem. Heinz spojrzał na broń. Klasyczny P-64. Ma swoje wady, ale do dziś jest używany przez policję. Niewykluczone, że ten egzemplarz pamiętał jeszcze czasy milicji i Pułkownika. Może syn przejął pistolet po ojcu. – Wychodzę z założenia, że człowiek powinien sam sobie radzić. Mam jeszcze dwa inne, oczywiście wszystkie rejestrowane. Choć czasami… – Popatrzył na blat stołu. Wskazał lufą na gazetę. – Teraz to myślę, że powinienem może zrobić jak on. Fotografia przedstawiała polskiego generała. Twórcę oddziałów specjalnych znaleziono w garażu. Gazety pisały

o samobójczej śmierci. Heinz rzucił okiem na drugi artykuł, także ilustrowany zdjęciem. Człowiek w masce Anonymousa wygrażał pięścią. Kolejna faza protestów przeciw ACTA przybrała na sile. – O państwa bezpieczeństwo pytam nie bez powodu – powiedział Heinz. – Dwa tygodnie temu ktoś był u państwa. Groził panu. Tak mówili sąsiedzi… Ten facet, który tu był u was, krzyczał coś w drzwiach. O co chodziło? Małgorzata Kodym obrzuciła męża niespokojnym spojrzeniem. Kodym milczał. – To zawodowe sprawy – powiedział wreszcie, patrząc Heinzowi w oczy. – Nic istotnego. Drobne nieporozumienie. Czasami w biznesie tak się zdarza i niekiedy ludzi ponoszą nerwy. Jestem pewien, że nie ma to nic wspólnego z Patrykiem. Ostatnie zdanie wypowiedział tak, jakby składał oświadczenie. Profiler pokiwał głową. Popatrzył na policjantkę. Tyle o tym. Przynajmniej na początek. Niemal równocześnie wstali. Kodymowie zrobili to samo. Policjanci zapewnili, że będą informowali na bieżąco o postępach w śledztwie. Słowo „postępy” Heinz zaakcentował szczególnie. Znaczyło to także, że jeszcze będą musieli porozmawiać. Być może niejeden raz. – Mam ostatnie pytanie. Czy Patryk interesował się Beatlesami? Biznesmen popatrzył na żonę. – Beatlesami? Nie. Raczej miał gdzieś takie starocie… To rymowanie, ten rap to była jego miłość. Przeniósł wzrok na aspirantkę, a potem na Heinza. – A dlaczego pan pyta? Heinz uśmiechnął się lekko. – Bez powodu. Obejrzałam w jego pokoju kolekcję płyt. Po prostu Beatlesi to z kolei moja miłość. Pożegnali się. Gdy schodzili po schodach, odprowadzało ich spojrzenie kobiety ubranej w prostą czarną sukienkę. Któryś z ciekawskich sąsiadów dyskretnie uchylił drzwi.

Małgorzata Kodym zamknęła drzwi i wróciła do salonu. Spojrzała na męża, który pochylił się nad stolikiem i wyjął z paczki kolejnego papierosa. – Nie pal tyle – powiedziała. – Szkodzi ci. Patrzyli na siebie w milczeniu. Oboje czuli, że między nimi zaczyna wyrastać mur. Mur zbudowany z pretensji, niedomówień i oskarżeń. – Dlaczego im nie powiedziałeś? – szepnęła. – Może trzeba było… Skruszył papierosa w palcach. Tytoń spadł na drewnianą podłogę. Kodym podszedł do żony. – Czy ty myślisz, że utrudniałbym śledztwo w sprawie śmierci naszego syna? – Wyciągnął rękę i pogładził ją po policzku. – A może uważasz, że to ja mam z nią coś wspólnego? Jego ręka zacisnęła się na jej twarzy. Palce wbiły się z dwóch stron poniżej kości policzkowych. Przyparł ją do ściany, na której wisiał pejzaż z sitowiem, żaglówką i jeziorem. – Naprawdę tak myślisz? Kobieta jęknęła. Zwolnił uchwyt. Patrzyła na niego szeroko otwartymi oczami, jej ciało przeszył paraliżujący strach.

10 W piątkowy wieczór stawiłem się pod „Mega Clubem”. Tym razem to Pocahontas mnie podwiozła. Chłopcy w bawełnianych czapkach jakoś mnie nie kręcą, baw się dobrze. Cmoknęła mnie w policzek i odjechała. Zanim Cieśla zarządził na cmentarzu kontrybucję w postaci butelki wina, dowiedział się kilku szczegółów. Na przykład tego, że warto w piątek przyjść na koncert. Któraś z ekip miała zarymować w hołdzie Patrykowi. Pojawiła się myśl, by skrzyknąć się i zrobić cały występ dedykowany zamordowanemu, ktoś rzucił takie hasło w internecie. W piątek mieli się do tego pomysłu przymierzyć. Zabójstwo w branży raperów ciągle robi wrażenie. Nazwy i pseudonimy wykonawców nic mi nie mówiły. Natomiast „Mega Club” jest miejscem zacnym i dobrze mi znanym. Znajduje się na terenie huty Baildon, która jak wiele podobnych kolosów przeżyła w swojej historii wzloty i upadki. Zresztą z ludźmi jest tak samo. Prawda? Hutę założył prawie dwieście lat temu inżynier ze Szkocji, zresztą początkowo nie hutę, tylko pudlingarnię. Sam nie wiem do końca, co to jest. Zdaje się, że takie miejsce, gdzie oczyszcza się surówkę z węgla, manganu i czegoś tam jeszcze. A potem na dziesiątki lat huta stała się potęgą, miała nawet drużynę hokejową rywalizującą z najlepszymi klubami, aż wreszcie nastał kapitalizm i wszystko tąpnęło. Baildon ogłosił upadłość ale jedno miejsce przy ulicy Żelaznej świeciło dawnym blaskiem. Kiedyś w tym miejscu istniał klub „Pod Rurą”, a od prawie dwudziestu lat działa „Mega Club”. Bywałem tu wielokrotnie. W starych i nowych czasach. Sami tutaj graliśmy na Zaduszkach Bluesowych, pamiętam też wernisaż zdjęć naszego gitarzysty, który z zawodu jest fotografem. Zdjęcia były licytowane, a zebrana sumka miała uratować jakieś konie, aby nie trafiły pod rzeźnicki nóż.

Przyjechałem dwie godziny przed koncertem i w klubie było dość pusto. Pokazałem legitymację na bramce, a dwóch stojących tam osiłków wyraźnie się spięło. Pogadaliśmy chwilę. Powiedziałem, żeby wyluzowali, wyjaśniłem, w jakiej sprawie przychodzę i że nie interesuje mnie, kto i czym się szprycuje w kiblu. Przynajmniej nie dziś. A w ogóle usiądę sobie przy barze i jeśli przyjdą kumple Patryka, tu wyjąłem listę i odczytałem ksywy, skierujcie ich do mnie. Chcę wypalić z nimi fajkę pokoju. Z głośników dudnił bas, który masakrował wnętrzności, ale co jakiś czas muzyka cichła i ktoś sprawdzał mikrofony. Kupiłem piwo, zamieniłem kilka zdań z barmanem. Ten wskazał mi kolesia, który był znajomym Patryka, a tamten odesłał mnie do następnego. Nie mogę powiedzieć, by był to łańcuszek ludzi dobrej woli. Zdawkowe uwagi, półsłówka, mnóstwo ogólników, tak, znaliśmy go, ale kiepsko, zresztą ostatnio nie widywaliśmy. Nie wyglądali na specjalnie przejętych tym, co się stało. Zacząłem zastanawiać się, czy dzisiejsza wyprawa do klubu miała większy sens. Po czterdziestu minutach wszedł potężnie zbudowany chłopak. Dwa metry wzrostu, sto czterdzieści kilo żywej wagi, ale dość ospałej. Jego sposób poruszania się skojarzył mi się z brygantyną dryfującą po bezwietrznych wodach. Przywitał się z bramkarzami, oni coś do niego zaszeptali, prawie wspinając się na palce, a chłopak spojrzał w moją stronę. Pomachałem mu. I tak poznałem Bola. Podszedłem, przedstawiłem się, zaproponowałem piwo, a ponieważ muzyka stała się jeszcze głośniejsza, postanowiliśmy wyjść na zewnątrz. Drzwi zamknęły się za nami i z ulgą pożegnałem raperski słowotok. Kilka metrów od nas stało kilku łysoli. Przyglądali się nam z ciekawością. Bolo podniósł rękę do góry. Gest mógł być powitaniem, ale równie dobrze mógł znaczyć: stop, nie podchodzić. Młodzieńcy najwyraźniej wybrali drugą opcję i odwrócili się plecami. – Bolo? Skąd masz taką ksywę? – Pamięta pan Wejście smoka? Jest tam takie wielkie bydlę. Takie jak ja. – Wzruszył ramionami.

– A Patryk to Pat. Tak po prostu? – A jak miałoby być? Mistrzem ciętej riposty Bolo z pewnością nie był. To już wiedziałem. – Długo się znaliście? – Od szkoły. Podstawówki. Wymienialiśmy się takimi naklejkami. Pamięta pan, nie? Nie pamiętałem. – No takie karteczki… Naklejki… Z Herkulesem, samochodami… Laski miały z tymi kolesiami z Just 5 i piszczały na ich widok. Pat zajebał mi kiedyś naklejkę z Tarzanem. Ganiałem go po całej szkole. A potem zakumplowaliśmy się. – Fajnie. – Wyjąłem z paczki papierosa. Poczęstowałem Bola. Odmówił. Zapaliłem sam. – W sumie git się uzupełniało. On dobrze się uczył. Ja tylko z wuefu byłem dobry. – Wyobrażam sobie. – Potem na Gieksę się razem chodziło, ale w końcu piłka nam się znudziła. Rap to co innego. I tak zostało. Tak zostanie – poprawił się. – Nie widziałem cię na pogrzebie. Wzruszył ramionami. – Pracuję w budowlance, a mój szef to kawał skurwiela… Nie zwolnił mnie… Myślałem, że mu wyjadę. – Zacisnął pięść. – Ale potem nie byłoby co zbierać, więc co? Kiedy o tym wszystkim myślę – odwrócił głowę – o tym, co mu się stało… Milczał. Bolo zawiesił się. I to na dobre. – Będzie dziś jeszcze ktoś z waszej ekipy? – Zaciągnąłem się dymem. – Z SSQ. Pewnie! Będzie Mister Chan. Na koncertach – zamachał olbrzymią dłonią – montował sobie taką śmieszną sztuczną łapę jak… – …jak w Wejściu smoka. Tak, wiem. Mignęły mi w głowie obrazy sprzed lat. Gigantyczna kolejka pod kinem, awantury, bilety kupowane u koników. – SSQ. Co to właściwie znaczy? Nigdzie w internecie nie

mogłem znaleźć… – Stali Squad. Tu w „Mega Clubie” wystąpiliśmy pierwszy raz. Huta… Stal… Tak nam się z tym miejscem skojarzyło. – Ktoś jeszcze ze Squadu przyjdzie? Oprócz Mister Chana? – Jeszcze Paragon. – Ksywa jak z lat sześćdziesiątych – zauważyłem. – Z czego? – Chłopak zmrużył oczy i skrzywił się. Widać było, że intensywnie myśli i że ta intensywność sprawia mu ból. – Lata sześćdziesiąte – powtórzyłem. – Wiesz, było coś takiego. Beatlesi, wolna miłość, LSD i takie tam… Zresztą zapytaj matkę. Masz matkę? Bolo zamrugał. – Matkę? – Tak. Matka to taka kobieta, która cię urodziła. Nie wiadomo, po co to zrobiła, pomyślałem. Ale każdy popełnia błędy. – Ano tak… O! – Bolo ożywił się. – Właśnie przyjechał Paragon. Pan z nim pogada. Ja rozwalony całą tą sytuacją jestem. Poczłapał w stronę chłopaka mniejszego o dwie głowy, a potem obaj podeszli do mnie. Paragon nie był sam. Na rękach niósł yorka. Pies miał różową kokardkę zawiązaną na głowie. – Tak, wiem, o co chodzi, pogadajmy, tylko krótko, bo muszę jeszcze spróbować na scenie przed występem. Mam zresztą kawałek napisany specjalnie dla Pata. Chłopak był zaprzeczeniem Bola. Roznosiła go energia, mówił szybko i składnie. Postawił yorka na ziemi, a pies zaczął mnie obwąchiwać. – Powiem ci, jaki był Pat – zaczął niepytany. – I mam nadzieję, że złapiecie tego skurwysyna, który to zrobił. A Pat miał talent, wyczaiłem go już podczas bitew. Świetne punchline’y układał. I nie masz pojęcia, człowieku, jak w boom bapach się sprawdzał! Rozłożyłem ręce i słuchałem, jakbym był na tureckim kazaniu. Przed wejściem do klubu zbierała się coraz liczniejsza ekipa. – Naprawdę, mówię ci, megazdolniacha! Tylko że…

Przerwał i utkwił wzrok w czymś, co działo się za moimi plecami. Odwróciłem się. Nie, nic się nie działo. Za moimi plecami stał Breivik i przyglądał się nam. Na smyczy trzymał yorka. Staliśmy we trzech. W pięcioro. Zależy jak to ująć. Psy się obwąchiwały. Paragon westchnął. – Moja laska wyjechała i musiałem zabrać go do siebie. Zresztą często się nim zajmuję… – Jak się nazywa? – zapytał Breivik. – Tajson. A twój? – Moja to Godzilla. Muszę ją wyprowadzić. Chodź, przejdziemy się kawałek, opowiesz mi o Patryku. Tajson też się ucieszy. Nagle Paragonowi przestało się spieszyć. Obaj udali się w głąb terenu huty, a ja odprowadziłem ich wzrokiem. Spojrzałem na zegarek. Z Breivikiem umówiłem się o siódmej. Przyjechał o czasie. Chwilowo stałem sam, nie miałem co ze sobą zrobić, a od czasu do czasu ktoś taksował mnie spojrzeniem. Nagle poczułem się bardzo stary. Albo inaczej: poczułem się całkowicie odrealniony. Jakbym wylądował na innej planecie, a od świata, który tam zastałem, oddzielał mnie hermetyczny hełm i skafander. Jak to powiedział Kodym? Coś o młodości. Że przecież też byliśmy młodzi? Jakoś tak. Nie pamiętałem dokładnie. Czułem jednak, że to była inna młodość. I nie idzie o to, że my mieliśmy trzepak, gonitwy po hałdach i piłkę, a oni mieli Harry’ego Pottera, a teraz siedzą na Facebooku. Nie o to chodziło. Jedna ze stojących grupek utworzyła koło i z namaszczeniem słuchała utworu puszczanego z telefonu. Pamiętam, po którejś próbie usiedliśmy przy piwie. Jak to mieliśmy w zwyczaju. Zeszło na stare czasy. To także nasza norma. Gitarzysta, kilka lat młodszy ode mnie, opowiadał, jak wyrwał się z domu na swój pierwszy w życiu koncert. Odbył

podróż przez Polskę. Na Torwarze jego ukochana Republika grała z UK Subs. Ubłagał matkę, by zrobiła mu krawat w białoczarne pasy. I taki dostał. Z ręcznie przyszytymi czarnymi tasiemkami, jakich używało się na ubraniach na znak żałoby. Dziś wystarczyłyby trzy kliknięcia na allegro i byłoby po sprawie. Rozległ się szczery, perlisty śmiech dwóch dziewczyn. Jedna podwinęła T-shirt i odsłoniła lędźwie. Druga pochyliła się i oglądała tatuaż. Wow, dobiegł mnie okrzyk zachwytu. Perkusista, najstarszy z nas wszystkich, opowiedział o swoim bracie. Facet był tuż po sześćdziesiątce. Lekarz wojskowy, w czasie stanu wojennego pracował w szkole lotniczej w Dęblinie, a mieszkał pod Łodzią. I tam prowadził sekcję sztuk walki. – Brat otrzymał pozwolenie i kursował między Dęblinem a Łodzią. Wstawał o czwartej rano i gnał samochodem. Trzy lata to trwało. Przez szczere pola, lasy. Zasuwał na maksa. I wiecie, co powiedział mi po latach? Że najbardziej dziwiło go, że nie napotkał w tej dziczy żadnej sarny. Nic nie wpadło mu pod koła. Żadnego zderzenia, wypadku… A potem dowiedział się dlaczego. – Dlaczego? – ktoś zapytał. – Jakiś leśniczy mu wyjaśnił. W kraju nie było żarcia, pamiętacie sami. Więc miejscowa ludność, nie tylko miejscowa, polowała. Jak na jakimś Dzikim Zachodzie. Przetrzebiła zwierzynę tak, że nie miało już co wpadać pod koła. W powietrzu poczułem zapach marihuany. Trzech chłopaków stuknęło się butelkami z piwem. Słuchałem różnych historii. Opowiadali je starzy i młodsi. Ale zawsze czułem, że jestem do nich przyklejony. Że przystaję do świata, który z tych opowieści się wyłaniał. A teraz stałem pod „Mega Clubem” i doświadczałem, co to znaczy odpaść od ściany. Nie kumałem bazy. Tak należałoby w tamtym miejscu i tamtego wieczoru powiedzieć. I to odpadnięcie czułem niemal fizycznie. Tak jak odczuwa się ból. Po dwudziestu minutach wrócili. Przybili piątkę, żółwika albo coś podobnego. Paragon od razu udał się w stronę klubu

i przecisnął z yorkiem do wejścia, a Breivik podszedł do mnie. – Fajnego znalazłeś kumpla – powiedziałem. Uśmiechnął się. – Ty też masz fajnego. Tego Bola. Pamiętaj, kto z kim przestaje… Skrzywiłem się. A może po prostu byłem myślami wciąż gdzie indziej. – Nie martw się. – Breivik klepnął mnie w ramię. – Czytałem, że ten Bolo to prawdziwe muzyczne zwierzę. Na scenie zmienia się nie do poznania. Rżnie tylko takie ospałego głupa. – Niektórzy rodzą się z naturalnym talentem do takich ról – zauważyłem cierpko. Powiedział, że możemy wracać. Mister Chana nie będzie. Poza tym, dodał, jest parę spraw do przegadania. – Oświeć mnie… Co to jest ten boom-coś-tam? – Boom bap? Nazwa na taki bujający, oldskulowy kawałek. – Masz w domu słowniczek hip-hopu? Wkuwasz wieczorami słówka? Nie odpowiedział. Godzilla zawarczała i zaczęła ujadać. Breivik wziął psa pod pachę, wolną ręką otworzył drzwi do volkswagena combi. York zajął miejsce między przednimi i tylnymi fotelami. – Więc tak – zaczął. – Potwierdza się, że nasz Patryk… Pat… to była zdolna bestia. O – wyjął notes – tu mam nawet próbkę. Zapisałem. Kawałek Na wkurwie. Idzie tak: Wypnij się, krzyknij Me cago en la leche que mamaste Może cię kurw uleczy rusz pędem przez miasto Zapytałem Breivika, co znaczy to zdanie po hiszpańsku. Powiedział, że to ponoć meksykańskie przekleństwo. Dość

okrutne. Przetłumaczył. Aż gwizdnąłem. Fakt, było mocne. – Zatem SSQ myśleli o płycie. Tylko że coś się posypało. I to przez naszego Pata. Dwóch chłopaków wsiadło do samochodu, który stał za nami. – Przestał bywać na próbach, nie odbierał telefonu, tłumaczył, że nie ma czasu… Zmienił się. Tak mówi ten cały Paragon. – Kiedy zauważył tę zmianę? – Pytałem o to. Powiedział, że tak koło lutego, marca. Trzy, cztery miesiące temu. – Może ma to związek, z tym, co znalazłem w jego pokoju? Mefedron, krople… Zdarza się, że euforyki działają podobnie jak amfa i załatwiają niezły zjazd. – Zapytałem o to Paragona. I wiesz co? Był zaskoczony. Powiedział mi, że sam gówna nie bierze. Nie lubi takiego odjazdu. Dobre zioło to co innego. I raczej nie kłamał. Dwóch chłopaków wysiadło z samochodu. Ruszyli z powrotem w stronę klubu. – I mam jeszcze coś – powiedział Breivik. – Miesiąc temu spotkali się i Pat przyniósł nowy kawałek. Zaraz… – Zerknął do notesu. – Pa. Taki jest tytuł. Paragon zapamiętał początek: Zetrzeć, wytrzeć, zatrzeć, zniszczyć, wytrzeć, wydrzeć i zeszmacić. I tak dalej. Same czasowniki. Podobno mocne. A na końcu było: „No to pa!”. Ale najciekawsze jest to, co Paragon powiedział mi później. Siedzieli we dwóch, pili piwko i wtedy Pat wyznał Paragonowi , że nie napisałby tego kawałka, gdyby nie Nemo. – Kto? – Też się zdziwili. Zapytali go, kto to jest. – I co odpowiedział? – Że taki kolo. Znajomy. Nic więcej. Rzecz w tym, że nikt z nich nigdy nie słyszał o gościu o takiej ksywce. Pies cicho zawarczał. – Cicho, Beta – uspokoił psa Breivik.

– Beta? – zdziwiłem się. – Myślałem, że Godzilla. – Godzilla to była na potrzebę chwili. Improwizowałem. – Potrząsnął dłońmi jak rymujący raper. – Tak w ogóle to pożyczyłem psa. Od Gaby. Poprosiłem, by otworzył okno z mojej strony. Ciepłe powietrze wdarło się do samochodu. – To chyba jesteście w zażyłych relacjach, skoro zajmujesz się jej psem – rzuciłem, patrząc w boczne lusterko. Chciałem dodać, że szybko się uwinął, ale powstrzymałem się. – Wyczuwam w twoim głosie zazdrość – mruknął. Pojechaliśmy. Włączył płytę. Mocny podkład, sample i słowna rytmiczna nawalanka. Istna młócka. Wymówił nazwę jakieś amerykańskiej kapeli. Docierały do mnie pojedyncze słowa, których nie mogłem powiązać w żadną całość. – O czym oni gadają? – zapytałem. – Pewnie o tym, jak ciężkie jest życie w slumsach i o złu, które czyha za rogiem. – Starałem się, by drwina w moim głosie była odczuwalna. – O nie. – Pokręcił głową. – Ci są z Zachodniego Wybrzeża i śpiewają o laskach, superszybkich samochodach, balangach i białej ścieżce. To dopiero jest życie… – Uśmiechnął się. – Może też byś tak spróbował? Odwiózł mnie do domu. Na nagraniu nastała cisza. Mężczyzna cofnął o kilka sekund. Pamiętał, co później nastąpiło. Skupił się i słuchał. – Może też byś tak spróbował? Pauza. – Jak patrzę na was dwóch, dwóch smutnych dupków, to myślę, że też powinniście spróbować – powiedział Heinz. – Słyszałem sporo o pańskiej inteligencji, panie komisarzu. Mężczyzna wyprostował się na krześle i słuchał własnych słów. – Ale zawiodłem się. Inteligentni ludzie nie pogarszają swojej sytuacji. Jeśli pan myśli, że wyprowadzi nas z równowagi, to jest w błędzie. I to grubym. Westchnięcie.

I cisza. – Pamiętacie tę piosenkę? – przemówił Heinz. – Na wkurwie? „Me cago en la leche que mamaste”. Nie zapytaliście, co to znaczy. To wam powiem – ściszył głos. – „Sram w mleko twojej matki”. Mocne, co? Szkoda że nie znam hiszpańskiego i nie wiem, jak to powiedzieć w liczbie mnogiej. Bobym wam chętnie powiedział… – Kurwa! Na nagraniu słychać rumor upadającego krzesła i przesuwanego stołu. Odgłosy szamotaniny i ciężkie oddechy. – Przestańcie! – Mężczyzna rozpoznał swój głos. – Stop, kurwa, powiedziałem! Powoli wszystko wraca do normy. Przyspieszone oddechy cichną. – Widzicie – usłyszał głos Heinza – każdego można wyprowadzić z równowagi. Każdego. I sprawić, by zrobił coś, czego nie chce. Przecież nie chciałeś się na mnie rzucić, prawda? Cisza. – Zapamiętajcie to. – Znów Heinz. – Zapamiętajcie. Tylko tyle.

11 Obudził go telefon. Numer zastrzeżony. Wahał się, czy odebrać. W końcu podjął decyzję. Kobieta zapytała, czy ma przyjemność z panem Rudolfem Heinz, i już znał ciąg dalszy. „Z panem Rudolfem Heinz” chcieli rozmawiać przedstawiciele banków, konsultanci zatrudnieni w telefonii komórkowej oraz operatorzy call center. Obiecał sobie, że nie będzie rozmawiał z ludźmi, którzy nie są w stanie zadać sobie trudu, aby samodzielnie pomyśleć i odmienić jego nazwisko. Pytano zatem o „pana Rudolfa Heinz”, a on bez słowa się rozłączał. Tego dnia jednak albo był zbyt zaspany, albo odłożyło się zmęczenie narastające przez ostatnie tygodnie, a może po prostu zawiódł go refleks. Tym razem Heinz nie rozłączył się, jak miał to w zwyczaju. – Kupił pan na naszej aukcji pierścionek – szczebiotała operatorka – i mamy nadzieję, że jest pan usatysfakcjonowany transakcją. Dlatego chcieliśmy zaproponować wyjątkowy niemiecki proszek do prania w bardzo atrakcyjnej… – Nie – wychrypiał. Usiadł na łóżku, niechcący nadepnął na pustą puszkę po piwie. – Nie potrzebuję proszku. Nie piorę. W ogóle. – Zatem – dziewczyna nawijała jak automat – mamy w naszej ofercie angielskie tabletki do zmywarki, których wydajność… – Nie. Nie zmywam. Nie piorę i nie zmywam. Może pani przyjechać i zobaczyć. Rozłączył się. Spojrzał na zegarek. Była ósma rano. Kogo o tej godzinie obchodzi proszek do prania? W sumie dobrze, pomyślał o konsultantce, że przypomniała mu o pierścionku. Pocahontas zażyczyła sobie na urodziny uroczy drobiazg. Żaden tam zaręczynowy. Bez dodatkowych podtekstów. I dzień urodzin

nadszedł. Powinien zadzwonić do jakiejś knajpki i zarezerwować stolik na wieczór. Pocahontas taktownie milczała, nie upominała się, o nic nie pytała. Niewiele brakowało, pomyślał, a byłaby niezła skucha. Sięgnął po telefon i wysłał jej esemesa z życzeniami. „Osobiście zrobię to nieco później”, napisał na końcu. Ogolił się, wziął prysznic, zrobił kawę. Postawił ją na biurku i odsunął papiery. Notatki z wczorajszego wieczoru. Postanowił odświeżyć sobie wiedzę na temat płyty Abbey Road. Przeszukał internet, miał jakąś biografię Lennona, kilka faktów pamiętał. Wiedział, że w Come Together John powtarzał: Shoot me!, ale wszyscy słyszą, że woła Shoo! Oto, myślał z podziwem, siła i sugestia muzyki, która potrafi przesłonić i skutecznie ukryć przekaz. W sprawie, którą zajmował się od pamiętnego wieczoru w Pile, sens tkwił pod powierzchnią. Heinz po prostu czuł to. Wyczuwał jakimś policyjnym zmysłem, że tak właśnie jest, choć nie miał na to dowodów. W ogóle coś nie grało z tymi Kodymami. Pod błyszczącym, pielęgnowanym i polerowanym obrazem szczęśliwej rodziny tkwiły pęknięcia i skazy. Chłopak zamontował zamek w swoich drzwiach. To już o czymś świadczyło. Heinz od razu zwrócił na to uwagę, gdy znalazł się w jego pokoju. Patryk niespodziewanie wyjechał. I był dość nieostrożny, zostawiając skórzane etui w szufladzie. Badania potwierdziły to, czego Heinz się spodziewał. Kryształki przypominające sól morską okazały się 4metylometkatynonem, bardziej znanym jako mefedron lub po prostu 4-MMC. Swoją drogą, pomyślał Heinz, 4-MMC to byłaby niezła ksywa dla rapera. W buteleczce znajdowały się krople GBl, czyli γ-butyrolakton. W jednym i drugim wypadku chemia pozwalającasię rozluźnić, dobrze bawić, być otwartym i miłym dla otoczenia. Całkiem peace and love, jak dowodzili miłośnicy empatogenów. Pewnie tak. Ale Heinz na własne oczy widział też takich, co po mefedronie odjeżdżali i filcowały im się mózgi. Wciąż miał przed oczami dwóch piętnastolatków, którzy po 4-MMC zaczęli szczekać jak psy, a na koniec się pogryźli. Ciężka jazda.

Shoot me! Lennon trafił na szaleńca. Kogo spotkał młody Kodym? Jak do tego doszło? Kim był Nemo? Czy do niego odnosiła się litera „N” obwiedziona kółkiem i podkreślona na kartce, którą znalazł w pokoju chłopaka? Wczoraj na kartce wyrwanej z notesu odruchowo napisał cztery słowa: „Nemo – Tajemnica – Kodym – Woda”. Łódź podwodna tajemniczego kapitana nazywała się „Nautilus”. Chłopaka znaleziono w dziecięcym basenie. Wziął kartkę i dopisał piąte słowo: „Dzieciństwo”. Potarł oczy palcami i westchnął. Nie. Nic z tego nie wynika. Podszedł do wieży i włączył muzykę. Od wczoraj słuchał Abbey Road, jakby w piosenkach szukał klucza do rozwiązania sprawy. Albo przynajmniej chciał, aby wskazały właściwą drogę i otworzyły mu oczy. Wczoraj przesłuchał płytę dwukrotnie i teraz robił kolejne, trzecie okrążenie. Wybrzmiało Something, jedna z najpiękniejszych piosenek w historii ludzkości, skomponowana przez niedocenianego Harrisona, a teraz Beatlesi opowiadali historyjkę o seryjnym mordercy używającym srebrnego młotka. Zabójca nazywa się Maxwell i na swoje ofiary wybiera koleżankę z klasy, nauczycielkę, a na końcu sędziego zajmującego się jego sprawą. Maxwell’s Silver Hammer. Dziwna piosenka. Jakoś nigdy jej nie lubił. Przypomniał sobie sugestię, którą Breivik przedstawił na pierwszym zebraniu. Nie można wykluczyć, że Patryk Kodym jest tylko jedną z ofiar. Być może pierwszą, a być może nie. Że trupów jest więcej. Na razie nie podejmowali tego wątku. Nie było podstaw. Przy Oh! Darling zdenerwowany wyłączył płytę. Wyszukał w internecie adres restauracji i zarezerwował stolik. Zadzwonił do Pocahontas. Już myślałam, że zapomniałeś, usłyszał. Ja? Ja mógłbym zapomnieć? Znasz mnie przecież. Nigdy nie zapominam. Zabrał pierścionek, ten uroczy mały drobiazg, ze sobą, tak na wszelki wypadek, gdyby dzień pracy się przeciągnął, i pojechał do komendy. Przejrzał piętrzące się papiery ze sprawami, które

dostaną odleżyn, jeśli nikt ich nie zakończy, i odnalazł Gabrielę Rojek. Tego dnia wyglądała lepiej niż ostatnio. – Męskie Pięści chciał zapytać, czy umówiłaś spotkanie. I jak się czuje Beta? Swoją drogą, Gaba i Beta, niezłe połączenie… Popatrzyła na niego tak, jak zwykle patrzą urzędniczki w urzędzie skarbowym. Bez większego entuzjazmu. – Umówiłam. O trzynastej. W barze „KATO” na Mariackiej. Miał się spotkać z Natalią Olkowicz. Kolejne „N”, pomyślał. Natalia była ostatnią dziewczyną Patryka. Dziewczyną w czarnej sukience, stojącą samotnie na pogrzebie. Rozstali się półtora miesiąca temu. To już wiedział. Gaba zaczepiła ją w internecie. Czasem nieformalna droga się sprawdza, powiedziała. Zgodził się z tym. Potężny gmach komendy na wielu działał onieśmielająco. Blokowali się, usztywniali. I co najgorsze, tracili pamięć. Niech będzie bar „KATO”. W ostatnim czasie, po latach hibernacji i zastoju, ulica Mariacka zmieniała się, otwierała na ludzi, zaczęło przybywać knajpek. Zapewne nie było to miejsce, w którym chciałby mieszkać Ludwik Kodym. Nie polubiłby raczej baru „KATO”, pomyślał Heinz, gdy przekroczył próg. Królestwo płyty paździerzowej, tak mógłby nazywać się lokal. Z płyty wykonane były ściany oraz barowe meble. Ceny wypisane markerem, by każdy ślepy zobaczył. Ta surowa prostota miała swój urok i sądząc po zajętych stolikach, Heinz nie był jedynym, który tak uważał. Skoro tak jest o trzynastej, to wieczorami pewnie komplet. Na ścianie przyszpilone zapowiedzi imprez. Dyskusja o nowej architekturze Katowic i Górnego Śląska. Zaproszenie na koncert. Z głośników dobiegał elektroniczny ambient, całkiem strawny i niedewastujący psychiki. Natalia Olkowicz siedziała przy stoliku. Była tak samo blada jak podczas pogrzebu, czarną sukienkę zamieniła na pastelowe kolory. Przedstawił się i zaproponował coś do picia. Odmówiła. Zapiekankę. Odmowa. Podszedł do baru i rozejrzał się. Dostrzegł sporo gatunków piw produkowanych w niewielkich browarach i rzadko dostępnych w sklepach. Kolejny plus dla baru. Wziął olbrachta. Jedno może wypić. Przy okazji zobaczy,

co jest warta toruńska szkoła browarnictwa. Podobno król Olbracht wiedział, co dobre. Dziewczyna studiowała polonistykę. Była na trzecim roku. O dwa lata starsza od Patryka. Przed spotkaniem zdawała egzamin. Jak poszło? Luz. Myślała, że będzie trudniej. Widział, że napięcie z niej opadło. Nawet uśmiechnęła się dwa razy. W jej urodzie nie było nic wyzywającego, nachalnego. Była ładna, po prostu ładna. Tak by ją opisał. Jak się poznali? Kolejny uśmiech, tym razem jakby smutny. Ona pisała artykuł dla studenckiej gazety o śląskim hip-hopie, to dość modny temat, i trafiła na niego. Ile byli razem? Sześć miesięcy. – Dlaczego się rozstaliście? Muszę o to zapytać. – Sięgnął po butelkę i upił dwa łyki piwa. Chciał dać dziewczynie więcej czasu do namysłu. – Wie pan, różne wersje może pan usłyszeć. Dziewczyny kręciły się wokół niego. On raper, dziani starzy. Ale to ja go zostawiłam – powiedziała twardo. – Dlaczego? Wpatrywała się w podłogę. – Zmienił się – wyszeptała. – Zaczął… – Urwała. – Mefedron, krople, chemia – wyliczył Heinz. – O to chodzi? Przytaknęła. Ulżyło jej, że powiedział to za nią. – Ci jego kumple od rapu naprawdę byli spoko, lubiliśmy się. Bolo wprost przecudny. A potem z Patrykiem coś się stało. Odsunął się od nich… A po chemii dostawał odjazdu. Był agresywny… Wie pan – uniosła głowę – chodziły słuchy, że raz załatwił się tak, że podpalił komuś samochód. Ojciec musiał tuszować sprawę. Tak mówili. Powiedziałam mu, że albo ja, albo kryształy… Wybrał, jak wybrał. Potem dzwonił do mnie. Nachodził mnie. Myślę, że wpakował się w jakieś kłopoty. Ktoś do niej zamachał, przeprosiła ruchem ręki, że jest zajęta, i wróciła do rozmowy. – Czy Patryk miał jakichś nowych znajomych? Tak się staroświecko mówi, że ktoś wpadł w złe towarzystwo. A jak było z nim? Sygnał poinformował o nadejściu esemesa. Telefon

dziewczyny leżał na stole. Zignorowała wiadomość. – Wie pan, to ciekawe. Nikt się nie pojawił… Żadni nowi znajomi. Przynajmniej nie słyszałam. – Czy wspominał kiedyś faceta o ksywie Nemo? Przyglądała mu się uważnie. – Raz… Chyba raz. Był nieźle zrobiony. Pokłóciliśmy się wtedy. Krótko przed naszym rozstaniem. Powiedział… Powiedział, że Nemo wszystko wyczyści. Czy to by nie mogło powrócić? Jakoś tak. Kto to w ogóle jest? Heinz milczał. Dokończył piwo. – A ze starymi jak mu się układało? Średnio, co? – Skoro pan wie, to po co pyta? Narzekał na starego. Mówił, że chce zrobić z niego takiego hipokrytę w garniturku, jakim jest sam. Lustrzane odbicie zadowolonego z siebie dupka. Pat wolał robić swoje. I nie chciał mu nic zawdzięczać. – Czy Patryk mówił kiedyś o Beatlesach? Zadzwonił telefon. Odebrała. Tak, pójdę z tobą. Jak poszło? Zdałam. Tak, przyjdź po mnie o siódmej. Pa. – Po tym, co się stało, staram się żyć normalnie. – Wskazała na telefon. – Zaraz, o co pan pytał? Aha – przypomniała sobie – nie, chyba nie lubił. Raz tylko coś takiego śmiesznego powiedział. Chyba że lepiej umrzeć jak Beatlesi, niż żyć jak Budka Suflera. Heinz uśmiechnął się. Wstał. Natalia Olkowicz powiedziała, że zostaje. Umówiła się ze znajomymi. Ze złym towarzystwem. – Dla mnie to już przeszłość. – Przytrzymała jego dłoń w swojej przy pożegnaniu. Miała zimne palce. – Ale niech pan rozwiąże tę sprawę. – Skoro przeszłość, to dlaczego pani na tym zależy? Przygryzła usta. – Zakochałam się. Kochałam go – dodała pewniejszym głosem. – Czy to nie jest dostateczny powód? Myślał o tym, gdy wieczorem wręczał Pocahontas pierścionek.

12 Kiedy rano wychodził do pracy, w drzwiach znalazł ulotkę. Górnośląskie Koło Ornitologiczne zapraszało na weekendową wycieczkę. „Ptasie safari”, przeczytał Heinz przekrwionymi oczami. Zrobiła się pełnia lata. Pora zakręconych imprez. Na przykład biegu wokół „Maroka”, jak potocznie nazywano staw na Osiedlu Tysiąclecia. Start przy Środowiskowym Klubie Wodniacko-Wędkarskim. Nawet nie wiedział, że jest tu coś takiego. Powodzenia. Wczoraj razem z zespołem grał plenerowy koncert w Rybniku. Po występie browary. Spotkanie przeciągnęło się do późna. Nigdy nie żałował tych spotkań i nie myślał, co będzie się z nim działo następnego dnia. Słyszał wiele o kapelach, które funkcjonują zupełnie inaczej. Pięciu muzyków zjeżdża z różnych stron Polski, każdy najnowszą bryką, fundują fanom półtorej godziny spontanu i ekstazy, potem się rozjeżdżają. Po drodze liczą kasę albo następnego dnia sprawdzają stan konta. Czasami, wiele razy nawet, Heinz żałował, że muzyka nie stała się jego zawodem. Ale potem myślał o tych wszystkich, którzy wychodzą na scenę i już przy pierwszym akordzie są zupełnie wyprani z emocji, a myślami w drodze do domu albo na kolejny koncert. Obiecał sobie, że wdepnie na komendę i zabierze do domu papiery. Pocahontas wyjechała na szkolenie dla biznesmenów, przez weekend był więc sam. Sprawa zabójstwa Patryka Kodyma utknęła w miejscu. Od śmierci chłopaka minęły dwa miesiące. Akcja poszukiwania śladów, podjęta na portalach społecznościowych, początkowo cieszyła się ogromnym zainteresowaniem. Policjanci otrzymywali sporo sygnałów świadczących o tym, że w ostatnich dniach życia widziano Kodyma w wielu miejscach w Polsce. Często tego samego dnia i o tej samej porze w miastach oddalonych o kilkaset kilometrów. Mimo to sprawdzano każdy sygnał. Pominięto

jedynie wiadomości dotyczące Paryża, Berlina oraz Madrytu. Poza tym weryfikowano nawet najmniej prawdopodobne informacje. Z czasem wpisów w sprawie Patryka zaczęło pojawiać się coraz mniej. Zatem nic. Ani kroku do przodu. Nie trafili na ślad mężczyzny o pseudonimie „Nemo”. Raz tylko Patryk wspomniał go publicznie w facebookowym wpisie. Cisza. Laptop, po którym tyle sobie obiecywali, nie przyniósł żadnego przełomu. Mnóstwo muzyki, programy do obróbki dźwięku, kilkanaście tekstów napisanych przez chłopaka. Pa, numeru, o którym Paragon opowiadał pod „Mega Clubem”, wśród nich nie było. Nawet żadnych pornosów, mruknął informatyk zaprzęgnięty do sprawy. Podpalenie samochodu okazało się pogłoską. A przynajmniej nie było mocnych dowodów, że chłopak miał z tym coś wspólnego. Heinz kolejny raz postanowił przejrzeć dokumentację. Stara, sprawdzona metoda. Czytasz raz, nic nie widzisz, czytasz drugi, na nic nie trafiasz, wertujesz papiery ponownie i nagle jest. Pomysł. Odkrycie. Wierzył, że tym razem będzie podobnie. O drugiej po południu umówiony był na spotkanie. Chciał się z nim spotkać Pułkownik. Ojciec Ludwika Kodyma. – Możesz odmówić – powiedział Gawlik. Mówił głosem, w którym kryła się oczywista sugestia: wolałbym, byś tego nie robił. Gawlik pamiętał jeszcze Józefa Kodyma z przedlodowcowej ery milicji. Heinz uznał, że spotkanie przynieść może tylko korzyści. Może dowie się czegoś, na co nie zwrócił uwagi. Z pewnością nic nie traci. Najwyżej kilka wolnych godzin. Gdy przyjechał do komendy, zobaczył dyżurnego, który próbował powstrzymać napór szturmującej recepcję kobiety. – Jak to dobrze, że pan jest, komisarzu – wysapał policjant, poprawiając mundur. – Bo ta pani właśnie pyta o pana. I strasznie się awanturuje. Pół godziny już tu jest. Kobieta odwróciła się. Poznał ją od razu. Weronika Błaś. Dziennikarka, ostatnio w „Dzienniku Zachodnim”. I przede wszystkim przyjaciółka Pocahontas. Najlepsza. Nigdy nie

przyjaźnię się z moimi pacjentkami, nawet byłymi, usłyszał kiedyś. W wypadku Weroniki Błaś nie dawał wiary tym słowom. Musiała chodzić na jakąś terapię, bo skąd by się jej to wszystko wzięło? Wyszczekana. Przekonana o swojej genialności i o tym, że legitymacja prasowa otworzy jej każde drzwi. Krocząca pewność siebie. Po prostu gwiazda. A pod powierzchnią, był tego pewien, co najmniej Alpy kompleksów. – O, a jednak jesteś. – Rozłożyła ręce, a on odruchowo cofnął się pół kroku. Bał się, że będzie chciała się z nim wylewnie przywitać. – Czyli ten policjant – spojrzała surowo na dyżurnego – kłamał. – Miało mnie tu nie być. Przyjechałem tylko zabrać papiery. – Świetnie się składa. Mam do ciebie ogromną prośbę. – Dwa ostatnie słowa przeciągnęła i zamrugała oczami. Sprawa wyglądała tak, że wieczorem Weronika Błaś bawiła się na imprezie tanecznej. – W „Cotton Clubie”, wiesz gdzie, prawda? Zamknięta impreza, urodziny koleżanki z tiwi, trochę aktorów i modelek, sami fajni ludzie. Przyjechałam rowerem, holendrem takim, bo ja teraz dużo jeżdżę, wiesz? Wyrzucała z siebie słowa z zawrotną szybkością. Właściwie pruła nimi powietrze. Heinz prowadził, ale nie mógł się powstrzymać i obrzucił pasażerkę sceptycznym spojrzeniem. Weronika Błaś i aktywność fizyczna znajdowały się raczej na dwóch biegunach. Już przy ich pierwszym spotkaniu nadał jej ksywę. „Tłusta”. Weronika miała zawsze zlepione włosy, które wyglądały, jakby wiecznie się przetłuszczały, a tego dnia założyła na tyle krótką bluzeczkę, że nadmiar tkanki tłuszczowej wylewał się po bokach. Była wzrostu Heinza i jego postury. Solidna warstwa makijażu na twarzy i lepka warstwa tuszu na rzęsach, jak po katastrofie ekologicznej. „Tłusta”. Ten pseudonim był najniższym wymiarem kary, jaki mógł cię spotkać, pomyślał Heinz. – Więc bawiłam się, naprawdę dobrze się bawiłam, o drugiej w nocy żegnam się ze znajomymi, wychodzę, patrzę, szukam roweru i wyobraź sobie, nie ma. Nigdzie. No, nie ma. A wiem, gdzie go przypinałam. Dziś pojechałam do klubu, pokazuję im

moją legitymację i żądam nagrań z monitoringu. A oni, rozumiesz, że nie, odmawiają. Że nie udostępnią. A w ogóle, że nie ma menedżera. To zapowiedziałam im, że wrócę z policją. Dojechali na plac Wolności. „Cotton Club” znajdował się w miejscu dawnej „Enigmy”. Po drodze „Tłusta” zdążyła wypytać o wszystko. – Jak wam się układa? Tobie i Alicji. Bo ona mówi, że jesteś fajny. Fajny to dobry opis dla zabawki. Albo psa, pomyślał Heinz. – A co w sprawie tego Kodyma? Macie coś? Ucichło ostatnio. Wzruszył ramionami. Przejeżdżali koło banku i Heinz zwolnił. Mimo że co sobotę oddział był zamknięty, stało pod nim kilka osób. Starszy mężczyzna podszedł do drzwi i wpatrywał się w wywieszoną kartkę. Trzy osoby żywo gestykulowały. – W poniedziałek się zacznie – powiedziała „Tłusta”. – Muszę zadzwonić do redakcji. Może też trzymałeś kasę w Amber Gold? Moja sąsiadka dała im się skusić. Teraz płacze po nocach, aż słychać przez ścianę. – Nie. Nie jestem twoją sąsiadką. Nie. Powinien tak odpowiadać na każde jej pytanie. A także prośbę, by pojechał z nią do „Cotton Clubu”. Ugiął się jednak i postanowił to zrobić. Ale z powodu Pocahontas, ze względów taktycznych. Tylko dwie godziny w plecy. – A nie mówiłam, że przyjadę z policją? – powiedziała, gdy dojechali na miejsce. Menedżer dotarł już do pracy. Heinz bez słowa wyjął blachę. Mężczyzna w marynarce zarzuconej na T-shirt zaczął coś mętnie tłumaczyć. Bez nakazu nie ujawniają zapisu z monitoringu, klienci cenią sobie prywatność, poza tym… – Poza tym – przerwał mu Heinz – daję ci pięć minut. A potem przetrzepię tę tancbudę. I ciekawe, co znajdę. Z niesmakiem rozejrzał się po sali, którą sprzątano po nocnych uciechach. Jak wiele podobnych miejsc z disco i techno w rolach głównych, także i to kojarzyło mu się ze statkiem kosmicznym o purpurowym wystroju. Odsunął menedżera na bok.

– Ta pani – szepnął – jest kłopotliwa. I dla ciebie, i dla mnie. Więc dla świętego spokoju zobaczmy nagranie i zamkniemy temat. Pozbądźmy się jej. Inaczej mamy dzień z głowy. Facet kiwnął głową, na znak, że się zgadza. Usiedli we troje w pakamerze, która był pokojem menedżera. Przewijali nieistotne fragmenty. Kilkakrotnie na nagraniu mignęła Weronika Błaś. Rzeczywiście, dobrze się bawiła. Było widać, jak zdejmuje buty i tańczy boso. Heinz czytał kiedyś, że Amerykanie zrobili festiwal filmów nakręconych kamerami przemysłowymi. Ludzie uprawiali seks, kłócili się i godzili, rzygali i wciągali koks. Niewykluczone, że i tu trafiłyby się scenki godne festiwalu. Po godzinie znaleźli to, co chcieli. Zapis pokazywał drugą czterdzieści nad ranem. Do roweru chwiejnym krokiem ktoś się zbliżył, mocował się i szarpał z zabezpieczeniem, wreszcie, gdy już sobie z nim poradził, odjechał zygzakiem. Jakość nagrania nie była najlepsza, obraz zakłócały białe przebitki, jednak wątpliwości być nie mogło. Kamera nie kłamała. Weronika Błaś wsiadła na swój rower i odjechała w siną dal. Obaj popatrzyli na dziennikarkę. Heinz po raz pierwszy zobaczył, jak ją opuściła pewność siebie. Wpatrywała się w ekran w milczeniu, a na policzki mimo silnej warstwy makijażu przebiły się rumieńce. Bez słowa wyszła z klubu. Podjechali pod komendę. – Cholera – mruknęła. – Co ja z nim mogłam zrobić? Spojrzała na profilera. – Mam jeszcze jedną prośbę. – Tym razem nie przeciągała sylab. – Niech to zostanie między nami. Dobrze? Mam u ciebie dług. Cmoknęła go w policzek. Heinz skinął głową i otworzył jej drzwi. Józef Kodym mieszkał na Giszowcu. Kilkaset metrów dalej kończyła się strefa domków jednorodzinnych. Heinz pamiętał z dzieciństwa rodzinne spotkania i ciotkę, która podniesionym

głosem mówiła zawsze o zagładzie Giszowca. W latach siedemdziesiątych postanowiono zmodernizować dzielnicę, wyburzyć górnicze domki, a w ich miejscu postawić jedenastopiętrowe blokowiska przemianowane na osiedle Staszica. Część starej zabudowy udało się ocalić dzięki protestom zarówno ludzi wpływowych, jak i po prostu aktywnych, takich jak hałaśliwa ciotka Rudolfa. Giszowiec, postawiony na leśnych terenach gminy Janów i szczycący się statusem osiedla ogrodu, udało się uchronić od betonowej zagłady. Wśród zatartych wspomnień ukrył się zachwyt, z jakim Heinz pierwszy raz spacerował po Giszowcu. Szczegółów tej eskapady już nie pamiętał, jedynie zauroczenie, które przez lata przetrwało w stanie czystym. Kodym mieszkał w jednopiętrowym domku z czerwonej cegły. Brunatne dachówki wyglądały na nowe, czego nie można było powiedzieć o ogrodzeniu. Z metalowych prętów obłaziła farba, gdzieniegdzie widoczne były ślady korozji. W takim samym stanie znajdowały się furtka i brama. Żwirowa ścieżka prowadziła do domu i kończyła się lekkim podjazdem pod górę. Zapewne kiedyś były w tym miejscu schody. Parę zmian wprowadzono, gdy Pułkownik zaczął poruszać się na wózku. Kiedy to się stało? Pięć, sześć lat temu. Tak przynajmniej twierdził Gawlik. Do domu wprowadziła go kobieta. Była znacznie młodsza od tej, którą widział podczas pogrzebu. Żona Józefa Kodyma zmarła osiem lat temu. Starcem dwadzieścia cztery godziny na dobę zajmowały się pielęgniarki. – Pułkownik jest na werandzie – usłyszał. Przeszli przez salon, który wyglądał na sztucznie zagracony. Niezliczone szafy, komody, kredensy, regały, afrykańskie rzeźby i polinezyjskie maski, mnóstwo bibelotów porozrzucanych z logiką znaną jedynie właścicielowi, to wszystko stwarzało atmosferę duszności. Na ścianie Heinz dostrzegł kowbojski kapelusz, a obok obraz z jeziorem, żaglówką i sitowiem. Taki sam jak u młodszego Kodyma. Uświadomił sobie, że zapewne część umeblowania i mnóstwo pamiątek pierwotnie znajdowało się na piętrze i stosunkowo

niedawno przeniesiono je na parter. Wyglądało to trochę tak, jakby Kodym chciał się z nimi pożegnać. Albo szykował się do wyprowadzki. Na tamten świat. W zatłoczonej przestrzeni wytyczono korytarze, którymi mógł poruszać się wózek. I takim korytarzem przedostali się na werandę. Kodym siedział w wiklinowym fotelu bujanym i patrzył na ogród. Na wprost niego rosła jabłoń, po prawej stronie śliwa. Z grubsza tyle Heinz wiedział o drzewach. Ogród wyglądał na zadbany, często musiał bywać tu ogrodnik. Drewniany dach chronił przed słońcem, które mocno tego dnia prażyło. Zewsząd rozlegał się świergot ptaków. Heinz usiadł w wolnym fotelu. Poprosił o zimną wodę. Między nimi stał drewniany stół, na którym piętrzyły się gazety z ostatniego tygodnia. – Ładnie śpiewają, prawda? Kodym miał przymknięte oczy. Jego profil wyglądał jak mapa drogowa pokryta setkami grubszych i cieńszych kresek. Siwe, krótkie włosy, trochę za bardzo wycięte w jednym miejscu przy skroni, i krzaczaste brwi. Na kolanach trzymał album ze zdjęciami. – Moi sąsiedzi – wskazał ręką – nie mają tyle szczęścia. Chociaż z drugiej strony cieszą się, bo jest blisko do autostrady. Ja to mogę sobie po niej najwyżej wózkiem pojeździć. Zaczął kaszleć. Zasłonił usta ręką. Dłoń starca pokrywały brązowe plamy. Pułkownik postarzał się. A śmierć wnuka z pewnością przyspieszyła ten proces. Heinz zapamiętał go jako zażywnego, pewnego siebie, masywnego mężczyznę, kroczącego korytarzem na przecięciu dwóch epok. Oficera znajdującego się wysoko w milicyjnej drabinie. Już wtedy szeptano o Kodymie, że ma kontakty ze służbą bezpieczeństwa, być może jest nawet wtyczką. Po latach te przypuszczenia się potwierdziły. Właściwie wyszło to na jaw dwadzieścia pięć lat temu, gdy dzięki kontaktom i wiedzy Kodym stał się bogatym człowiekiem. Był jednym z tych, którzy potrafili wykorzystać krótką lukę w przepisach prawnych i z nocy na noc

zwielokrotnić dochody całego życia. Ludwik Kodym może i był kreatorem oraz wizjonerem, ale z pewnością nie zaczynał od zera. Majątek ojca był trampoliną, żeby się wybić. Chociaż nie da się ukryć, swoje też potrafił. A rozwinął działalność, gdy Polska pozyskała unijne środki i gdy każde miasto i miasteczko zapragnęło zrewitalizować swoje centrum. Standard był jeden: kostka bauma na chodniku i placu, dizajnerskie ławki i multimedialna fontanna. Z dźwiękiem i zapierającym dech oświetleniem, podziwianym po zachodzie słońca. Młodszy z Kodymów wygrywał przetarg za przetargiem. Stał się maszynką do zarabiania pieniędzy i pomnażania majątku. – Lubi pan kwiaty? Heinz poruszył się niespokojnie. Chyba nie został tu zaproszony na rozmowę o faunie i florze. – Nie znam się na kwiatach – odpowiedział. – Kupuję je tylko na pogrzeby – powiedział i natychmiast zdał sobie sprawę z niestosowności, jaką popełnił. – Przepraszam. Pułkownik machnął ręką. – Nie szkodzi – zbagatelizował uwagę. – Uwielbiam kwiaty. Mam tu – wskazał na kolana – album z samymi chryzantemami. Są przepiękne. Nam kojarzą się z cmentarzami, a w Japonii to są cesarskie kwiaty. Kwiaty szczęścia… Wyjątkowo natarczywa mucha wleciała na werandę. – A te gazety – pokazał na stolik – leżą dlatego, że czytuję nekrologi. Można powiedzieć nawet, że jestem ich pasjonatem. Mogę je czytać na okrągło. Wie pan dlaczego? – Dlaczego? – Bo wielu z tych, których one dotyczą, znałem. I uwielbiam czytać te wszystkie kłamstwa na ich temat… Starzec zaniósł się kaszlem. Przybiegła zaraz pielęgniarka, zapytała Pułkownika, czy podać mu coś do picia. Odmówił. – Dobrze, że moja żona tego nie dożyła. Opiekowanie się starym człowiekiem na wózku przez całą dobę musi być koszmarem. Te pielęgniarki przynajmniej się zmieniają. – Odwrócił głowę w stronę Heinza. – Wie pan, dlaczego pana tu

zaprosiłem? A więc przechodzili do rzeczy. – Nie bardzo. – Chciałem dowiedzieć się, jak postępy w śledztwie. Heinz westchnął. – Robimy, co w naszej mocy. Sprawdzamy różne wątki. Nad tą sprawą… – Tak, wiem – Pułkownik przerwał zniecierpliwiony – pracują najlepsi ludzie. Coś wiem, synu, o tej robocie. Czyli nie macie nic… – Spuścił głowę. Heinzowi wydawało się, że Kodym znów patrzy na album z chryzantemami. – Tak naprawdę to chciałem panu coś opowiedzieć. Proszę posłuchać uważnie. – Kodym splótł dłonie na brzuchu. – Podczas drugiej wojny światowej mój ojciec wykonywał wyroki śmierci. Pojezierze Augustowskie… Trudny teren, potem Sowieci i czystki, zresztą tam się wychowałem. Nieważne… Wiele razy próbowałem ojca podpytać, jak to było. Jak to było oderwać człowieka od wigilijnego stołu i… – Złożył palce jak dziecko naśladujące strzał. – Próbowałem wyciągnąć to od niego, gdy był trzeźwy i później, kiedy dorosłem, po kielichu. Gdy pozwolił mi razem z sobą pić. Wie pan, co mi mówił? Józek, zostawmy, to stare czasy. Ja już nic nie pamiętam. A teraz opowiem panu inną historię. Miałem siedem, może osiem lat. I w nasze okolice przyjechał cyrk. Taki wędrowny. Był nawet niedźwiedź. Błagałem rodziców, by mnie tam zabrali. Nie zgodzili się. Miałem opiekować się trzyletnią siostrą. Pamiętam, dostałem zupę pomidorową na obiad. Zacząłem płakać. Łzy skapywały mi do zupy. Od tamtego czasu nienawidzę pomidorówki. Nie jadałem jej potem. U nas w domu Helena miała zakaz jej gotowania… – Wziął głęboki wdech. – Wie pan, dlaczego to panu opowiadam? Heinz milczał. – Każdy z nasi nosi w sobie historie. Czasem większe, czasem, o, takie. – Pokazał palcami. – Mamy wspomnienia, które mogą zabić, i takie, które nas tworzą. Został mi jeden wnuk, Sebastian. I nie chcę, by do końca życia żył z obrazem

brata w trumnie. Rozumie pan? Fotel bujany wykonał kilka ruchów. Przód, tył. Przód, tył. – Jak zginął Patryk? Heinz zawahał się. – Proszę opowiedzieć. Jak będę chciał, i tak się dowiem. Heinz opowiedział, co zobaczył w hangaroschronie. Wyczerpująco. Nie wspomniał tylko o spreparowanej okładce Abbey Road. Kodym oddychał ciężko. – Jakie miał pan relacje z wnukiem? – zapytał Heinz, gdy skończył opowiadać. – Odwiedzał mnie od czasu do czasu. Miło nam się gadało. Wesoły chłopak. Było nieźle. Jeśli może być nieźle między nastolatkiem, w którym buzuje krew, a starcem na wózku… – Wspominał kiedyś o Beatlesach? Albo o Nemo? Na twarzy Pułkownika drgnął mięsień. Kodym machnął ręką, by odgonić sprzed twarzy muchę. – Cholerne owady. Nemo i Beatlesi? Nie… O dziewczynach gadaliśmy. Ludwik mówił mi, że wspominał pan mu o Beatlesach. Trochę szkoda, że mój syn wziął sobie za żonę niewłaściwą kobietę… – Pokręcił głową. Odchrząknął. – Dałem mu na imię Ludwik na cześć Ludwika Waryńskiego. Kiedyś wierzyłem w proletariat i klasę robotniczą, a potem zacząłem wierzyć tylko w siebie. I mam taką złotą zasadę. Nikogo o nic nie proszę. Lubię, gdy inni mają wobec mnie dług wdzięczności. Spojrzał na Heinza. – Tym razem jednak chcę tę zasadę złamać. Mam do pana prośbę. Gdy już go złapiecie… gdy namierzycie tego skurwysyna, który to zrobił, proszę dać mi znać. Mnie pierwszemu. Proszę tylko powiedzieć, kto to jest. I dać mi dwadzieścia cztery godziny. Po tym czasie może pan robić, co chce. A ja potrafię się odwdzięczyć. Zgoda? Heinz wstał. Nie odezwał się. Nie powiedział ani „tak”, ani „nie”. – Miło się z panem rozmawiało. To była pouczająca rozmowa.

Pułkownik siedział nieruchomo. Profiler ruszył do wyjścia. Przedarł się przez salon zestawiony z różnych epok i kontynentów. Gdy usiadł w volkswagenie, zobaczył, że ma na ręce kawałki złuszczonej farby, którą dawno temu ktoś pomalował furtkę.

CZĘŚĆ II MEAN MR. MUSTARD

13 Śledztwo utknęło na dobre. Byliśmy jak ptaki po katastrofie tankowca. Pamiętam, tak sobie o tym wtedy pomyślałem. Zniechęceni, znieruchomiali, oblepieni krytyką, która zewsząd na nas spływała, i daremnie wypatrujący ratunku. Był jednak moment, gdy wydawało się, że robimy krok. Znaczny krok do przodu. Ustaliliśmy, że w przeddzień zniknięcia doszło do awantury między Kodymami. Poszło o wpisy na Facebooku. Czterech pracowników w firmie Ludwika Kodyma założyło grupę i używali sobie na szefie oraz jego wizjonerskich pomysłach. Określenia „szajs”, „badziewie”, „syfeks”, „mumin”, „kreator gówna” należały do najłagodniejszych. Rzutki biznesmen przeprowadził śledztwo i jeden z hejterów się wysypał. Wszystkich spotkał ten sam los, każdy z nich wyleciał z hukiem z roboty, a cała akcja zajęła Kodymowi pięć minut. Nikt z bandy czworga nie zdążył zareagować, żaden nie poszedł na zwolnienie lekarskie. Krótka piłka. Donosicielowi Ludwik Kodym obiecał abolicję, jednak nie dotrzymał słowa. Naiwność ludzka nie ma granic. Tak się złożyło, że mężczyzna był ojcem rapera, z którym kumplował się Patryk. Chłopak próbował coś ugrać u starego, jakoś go rozmiękczyć, ale przedsiębiorca pozostał nieugięty. Tłumaczyłem mu, Kodym wyjaśniał podczas składania zeznań, że standardy to standardy i że może w ich gównianym hiphopowym świecie obowiązują inne reguły,

ale dla mnie lojalność i wizerunek to rzecz święta. Sprawdzaliśmy więc godzina po godzinie, co czterech gniewnych robiło w dniu śmierci chłopaka, a także gdzie przebywał wówczas młody raper i tuzin innych potencjalnych zabójców. Dziesiątki rozmów i żmudne czynności bez fajerwerków. Na dodatek bez efektów. Wszyscy mieli żelazne alibi. Zupełnie jakby się zmówili. Poza tym nie działo się nic szczególnego. SSQ wydali płytę. Jeden z utworów zatytułowali Pat. Był poświęcony pamięci zamordowanego. Inny kawałek wywołał trochę hałasu. Polszczyzna dziczyzna. Rymy o łowieckich pasjach pana prezydenta. Jeśli mówię, że wywołał nieco szumu, znaczy to, że dyskutowano o nim przez tydzień. Cały tydzień. Przesłuchałem płytę kilkakrotnie. Myślałem, że na coś trafię. Na próżno. Kumple ze Stali Squadu wykupili Patrykowi miejsce na ecmentarzu. Są teraz takie możliwości. Można e-powspominać sobie e-zmarłego. Można mu zapalić elektroniczny znicz. Nemo pozostawał obiektem nieuchwytnym i nieodgadnionym. Dwa razy zadzwoniłem do „Ruska” z nadzieją, że poszczęści nam się w Pile. Nie poszczęściło się. Dzięki śladom pozostawionym w laptopie namierzyliśmy kolesia, który zaopatrywał młodego Kodyma w mefedron i krople. Jak długo to trwało? Od lutego. Dużo kupował? Był najlepszym klientem. Wisiał ci kasę? Albo komuś innemu? On? Panowie żartujecie. Nie żartowaliśmy. Ale okazało się, że Młody Chemik nie nic wspólnego ze sprawą. Był czysty. Jeśli w stosunku do gnoja pasuje takie określenie. Dryfowaliśmy. Tkwiliśmy w dupie. – Może powinniście inaczej na wszystko spojrzeć – powiedziała Pocahontas. Kilka razy mówiłem jej o zapaści w śledztwie. Zresztą widziała po mnie, że nie działo się najlepiej. – Jest taka technika. Nazywa się to strategia błękitnego oceanu.

– Sami poeci wśród was. – Nie kryłem irytacji. – Posłuchaj! – Nie dała się sprowokować. – Polega to na tym, że zapominasz o wszystkim, co ustaliliście dotychczas. Wypływasz na ocean. Czyścicie głowę i to pozwala wam spojrzeć na sprawę… – A co jeśli tę błękitną taflę zmąci brunatna płetwa rekina? Co wtedy? Rozłożyła ręce. – Wtedy pozostaje wizyta u psychologa. U dobrego terapeuty. Wiesz, co myślę, Rudolfie? Są ludzie, którzy widzą światełko w tunelu, i to oznacza dla nich nadzieję. Są też tacy, którzy widzą to samo. Tylko dla nich oznacza to zbliżający się z naprzeciwka pociąg. Ty należysz do drugiej kategorii. Pewnie tak jest. Nie pamiętam, kiedy to się wydarzyło. Porozrzucali nam po pokojach broszury i foldery informacyjne. Tym razem twórcy krótkiego poradnika mierzyli się z kwestią policyjnej kuchni. Co zrobić, gdy masz agresywnego partnera? W policji, alarmowała ulotka, problem ten narasta i musimy rozwiązać go wspólnymi siłami. Co jakiś czas, sami zresztą wiecie, karmią nas takimi mądrościami, zapraszają na treningi, warsztaty i szkolenia. Mindfulness. Trening uważności. Przy czym informację przesłano nam z literówkami. Mało tego. Mindfulness z zastosowaniem metody breathworks. Psychologiczne sranie w banię w błyszczącym opakowaniu. Przeglądałem ulotkę, gdy wszedł Breivik. Rzucił plecak pod stół, usiadł i włączył komputer. – Tu mam napisane – patrzyłem w instrukcję obsługi agresywnych policjantów – jak radzić sobie z tobą. „Zachowywać się możliwie naturalnie”. „Mówić powoli i spokojnie. Formułować jasne komunikaty”. Mówię powoli i spokojnie? Podniosłem wzrok. Breivik zmienił się na twarzy. Zaciśnięte usta. Zmrużone oczy utkwione w moich. Napięte mięśnie.

– O co ci chodzi? – zapytał po chwili. Nawet przy maksimum dobrej woli nie nazwałbym jego tonu przyjaznym. Obserwowałem Breivika. Powoli, rzeczywiście zrobiłem to wolno, uniosłem folder. Przeczytałem na głos tytuł: – Policyjna agresja i problemy ze zdrowiem psychicznym. Poradnik. Dostaliśmy to dziś do pokoju. W Warszawie nie mieliście takich atrakcji? Patrzył na mnie i analizował sytuację. Wreszcie wstał i bez słowa wyszedł. Odłożyłem psychologiczne wypociny i wpatrywałem się w puste krzesło. Teraz to ja zastanawiałem się, co powinienem zrobić. Nie zamierzałem biec za nim i go przepraszać. Nic z tych rzeczy. Natomiast zajrzałem do sekretariatu naczelnika. – Jest sam? – zapytałem sekretarkę. – Ale jeszcze tylko przez pięć minut. – Rozkładała ciastka na tacy. – Zaraz będą jakieś szychy z komendy głównej. Gdy wszedłem, poprawiał krawat. Chciał coś powiedzieć, ale ubiegłem go. – Jedno krótkie pytanie: dlaczego Trojanowski odszedł z Warszawy? Nie przerwał swojej czynności. – Breivik? Doszło do spięcia. – Jakiego spięcia? – Między nim a kolegą z wydziału. Trojanowski dostał ataku furii i rzucił się na faceta. Konkretna akcja była… Ale to jest dobry policjant – dodał po chwili. – To może powinien się leczyć? – Położyłem na biurku poradnik psychologiczny. W drzwiach zderzyłem się z sekretarką, która zapowiadała gości. Wróciłem do pokoju. Plecak Breivika tkwił pod stołem. Usiadłem i gapiłem się w pustą przestrzeń przede mną. I po raz pierwszy pomyślałem, że bardzo mało wiem o moim nowym koledze. Stało się to, przed czym długo się broniłem. Wykonałem telefony do wszystkich województw. Tak, wiem doskonale, jak

to brzmiało. Czy mieliście zabójstwo, które w jakiś sposób łączyłoby się z Beatlesami? Tak, chodzi właśnie o ten zespół. Czwórka z Liverpoolu. Albo czy w jakiejś sprawie pojawiała się okładka ich płyty. Na przykład Abbey Road. Weź coś do pisania. Przeliteruję tytuł. Reakcje były na ogół dwie. Cisza. Świadectwo podejrzliwości i przekonania, że ktoś robi wkrętkę i głupi żart. Albo śmiech. Na obie uodporniłem się szybko. Okej, dajcie znać, jeśli coś się wam skojarzy. Od tamtego czasu żadnego znaku. Telefon uparcie milczał. Zapytałem kumpli z zespołu, kto w Katowicach najlepiej zna się na Beatlesach. Od każdego otrzymałem tę samą odpowiedź. Paweł Koczwara. Pracuje w naszym lokalnym radiu. Tylko on. Potem następował opis. Chodząca encyklopedia. Świrus. Jak chcesz z nim gadać o Beatlesach, weź urlop. Najlepiej długi. Tak, zaległy też się przyda. Zadzwoniłem więc do Koczwary, wyjaśniłem, kim jestem i o co mi chodzi. Przynajmniej z grubsza. Na zebraniu zapytałem, czy ktoś się ze mną wybierze na spotkanie z żywą encyklopedią. Entuzjazmu nie było. – Po co do niego w ogóle idziesz? – zapytał Breivik. Nigdy nie wrócił do naszej scysji. Nie skomentował jej ani słowem. Też do tego nie wracałem. Po prostu przeszliśmy nad nieporozumieniem do porządku dziennego. – Tak do końca nie wiem. To trochę jak wizyta u szamana. U wróżbity. Macie lepsze pomysły? Odpowiedziało mi milczenie. Umówiłem się z Koczwarą w siedzibie radia. Tak będzie najlepiej, usłyszałem przez telefon. Gdy go zobaczyłem, z trudem ukryłem zdziwienie. Spodziewałem się brodatego faceta w lenonkach i z długimi włosami, tymczasem przede mną stał typ księgowego średniego szczebla. Gdybym miał sporządzić jego portret pamięciowy, byłby z tym kłopot. Mężczyzna w moim wieku, wypłowiała marynarka, ziemista cera, cichy głos. Koczwara pracował od lat jako realizator nagrań. – Chodźmy do mojej kanciapy – szepnął, jakby wyjawiał mi ważny sekret.

Kanciapa okazała się pudełkiem dwa na dwa metry. Jakimś cudem upchano w niej stolik i dwa krzesła. – Przyda nam się ta miniwieża – oznajmił Koczwara. Czegoś sobie posłuchamy. – Spod biurka wyjął kilka książek obłożonych w gazety. – To koniecznie powinien pan poznać, komisarzu. – Pokazał potężne tomiszcze napisane przez Marka Lewisohna. – Ten facet – znów wyszeptał – słyszał wszystko, proszę pana. Wszystkie nagrania Beatlesów, razem z odrzutami. Jako jedyny na świecie. I pisze biografię zespołu. Na razie opisał ich dzieciństwo i doszedł do tysiąc dziewięćset sześćdziesiątego drugiego roku. – Otworzył trzy inne książki napisane po angielsku. – To też przydałoby się znać. – Tak najbardziej interesuje mnie okładka Abbey Road – przypomniałem. – Czy moglibyśmy się na tym skupić? Tak w skrócie. Skrócona wersja zajęła Koczwarze trzy godziny. Najpierw musiałem wysłuchać o animozjach wśród Beatlesów, które nasilały się od śmierci Briana Epsteina, legendarnego menedżera trzymającego wszystko w ryzach. Odejścia, powroty, godzenie się, mediacje, podkradanie sobie żon, tak więc, panie komisarzu, Moda na sukces to naprawdę małe piwo. Następnie Koczwara zajął się Abbey Road. Odtwarzał na miniwieży fragmenty utworów i omawiał je. – Pan posłucha, komisarzu, tego pojedynku na solówki… A w ogóle to jedyne solo zagrane przez Ringo Starra na płytach Beatlesów… O, a tu syntezator Mooga, emitujący „biały szum”, wie pan, co to jest? Po dwóch godzinach spojrzałem na zegarek. Miałem dość. Zacząłem zastanawiać się, czy Koczwara ma rodzinę. Ten jednak nigdzie się nie spieszył. Był w swoim żywiole. Uświadomiłem sobie, że ta kanciapa jest jego domem. – Okładka… Moglibyśmy o tej okładce? – A tak, przyniosłem winyl ze sobą. – Koczwara wyjął album z reklamówki i oglądał jak relikwię. Zaczął opowiadać. Część tych historii znałem, większość słyszałem jednak po raz pierwszy. – Niech pan popatrzy uważnie. – Koczwara wskazał na

zdjęcie. – Oni wyglądają jak kondukt żałobny. Spiskowe teorie głosiły, że na płycie zakodowana jest informacja o śmierci Paula. Dlatego – pokazał na trzeciego w kolejności mężczyznę – on jako jedyny jest bosy. Kondukt prowadzi kapłan. Dlatego Lennon jest na biało. Za nim Ringo w czarnym garniturze, czyli przedsiębiorca pogrzebowy. A na końcu George, jako grabarz, ubrany w dżins. Notowałem wszystko, co mówił. – I jeszcze jedna historia. Wie pan, kto to jest piąty beatles? Wzruszyłem ramionami. – Różnych tak nazywano. Na ogół muzyków, występujących gościnnie podczas sesji, czasem o Epsteinie tak mówiono. Ale ostatnio mówi się tak o tym facecie. – Wskazał mężczyznę stojącego w tle po prawej stronie. – To zupełnie przypadkowy człowiek. Amerykański turysta. Był z żoną, ona poszła do muzeum, a jemu nie chciało się zwiedzać… Ci Amerykanie to mają szczęście. Ile bym dał, panie komisarzu, by być na jego miejscu! Ten facet, nazywał się Paul Cole, zmarł kilka lat temu. Dożył prawie stu lat. Wie pan, co powiedział o Beatlesach? Że wyglądali na tym przejściu jak stadko kaczek! I kogoś takiego nazywają tym piątym… Obserwator. Przypadkowy obserwator. Świadek. Zapisałem w notesie cztery słowa. Przy każdym postawiłem wykrzyknik. – Mam nadzieję, że pomogłem panu – powiedział Koczwara, gdy się żegnaliśmy. – Dla mnie pan jest szóstym beatlesem. Rozpromienił się, odsłaniając żółte zęby. – Gdyby pan czegoś potrzebował, panie komisarzu, to ja zawsze… Zresztą nie powiedziałem panu wszystkiego. Obserwator. Przypadkowy obserwator. Świadek. Wpatrywałem się w zapisane słowa godzinami. Nie posunąłem się ani o krok. Kondukt żałobny. Śmierć. Minęły kolejne miesiące. Podpisałem protest przeciw skróceniu Hejnału Mariackiego w Polskim Radiu. To tak jakby każdą piosenkę sprowadzić do jednej zwrotki. Albo dokonać

amputacji hymnu. Zamiast czterech minut nudy i radiowej dłużyzny zostały tylko dwie. Pozostałe można zapchać reklamami, konkursem albo innym badziewiem. Oburzona Pocahontas czytała mi na głos artykuł o pedofilskim lobby w Kościele, a posłowie odgrywali swój teatrzyk, rozprawiając o aborcji. Na lokalnej policyjnej liście przebojów hitem stała się historia staruszki, która pilnikiem do paznokci zaatakowała inną emerytkę. Zdarzyło się to w Lidlu, gdy do sklepu rzucili markowe torebki. To był chyba Wittchen. Ludzie brali po kilka sztuk, inni więcej, wyrywali je sobie, walczyli o nie jak o produkty pierwszej potrzeby za komuny. No i stało się. Nie zdziwiłem się specjalnie. Na moim piętrze mieszka staruszka, która poluje w Tesco i innych marketach. Zasada jest taka, że trzeba wstać wcześnie rano. Trochę jak na ryby. Ostatecznie, kto rano wstaje, temu Pan Bóg daje. Coś w tym musiało być. Jestem prawie pewien, że poranne łowy w hipermarketach mają coś wspólnego z religijnością. Po prostu roraty zostały wyparte przez bożka konsumpcji wypędzonego kiedyś ze świątyni. Znacie tę opowieść? Basista i perkusista wybrali się do „Mega Clubu” na koncert Paradise Lost i ścięli się o coś kolejny raz. Zapamiętałem z ich sprzecznych relacji, że trasa koncertowa nazywała się Tragic Idol. Gdy ktoś znajduje się w fatalnym położeniu, a ja w takim byłem, takie słowa od razu zapadają w pamięć. Skończyło się lato, dzieci wróciły z wakacji, a pacjenci Pocahontas z urlopów i znów mogli poddawać się terapii. Dni stawały się krótsze, a popołudnia płynnie łączyły się z wieczorami. Zrobiło się chłodno. Czekałem na objawy zespołu Raynauda. I wtedy, moi panowie, zdarzyło się coś, co sprawiło, że na jakiś czas przestałem zajmować się sprawą śmierci Patryka Kodyma. Mężczyzna wcisnął pauzę. Pamiętał, co później powiedział Rudolf Heinz. Komisarz, któremu groziły poważne konsekwencje. – Zróbmy przerwę. Muszę się przewietrzyć. I dotlenić płuca. Wam też to radzę. – Wiecie co? Może nawet się zakumplujemy? Na nagraniu słychać stłumiony śmiech profilera.

14 Weronika zarzuciła mu ręce na szyję i przymknęła oczy. Poczuła ciepły oddech i zapach gumy do żucia o smaku mięty. Trzymał ją mocno za biodra i przyciągnął do siebie, próbując pokonać opór ciepłych kurtek, nieodzownych w pierwszej połowie listopada. Od czasu do czasu zrywał się wiatr, ale wieczór wydawał się przyjemny. Weronice było jeszcze przyjemniej. Prawie tak samo jak przed godziną, gdy korzystali, że jego starych nie było w domu. Teraz całowali się na środku ulicy Mickiewicza, w ciągu dnia dość ruchliwej, ale o dwudziestej w listopadowy poniedziałek pustej i spokojnej. Zresztą mogliby być w samym środku tureckiego bazaru, było jej wszystko jedno, bo świat wokół nie istniał. Albo inaczej: cały świat należał tylko do nich. Kinga Nogaś ziewnęła i przeciągnęła się w radiowozie. Spojrzała na swoją partnerkę. Kornelia Rusinek gapiła się przez przednią szybę. I co ona tam widzi? Wieczór jak wieczór. Spisały dwóch żuli pijących piwo na przystanku, pouczyły studenta o czarującym uśmiechu, by jednak na dworcu nie palił papierosów, a teraz stały na Sokolskiej. W sumie były do siebie podobne. Pracowały niewiele ponad rok, jedna mieszkała w Gliwicach, druga w Chorzowie, obie bez facetów, obie małomówne, obie nieufne. Zakrawało na cud, że w ogóle cokolwiek o sobie wiedziały. Obie nie lubiły swoich imion. Jak można dać komuś na imię Kornelia? Ojciec mówił, że to pomysł matki. Niewydarzona poetka. Podczas pierwszego wspólnego patrolu zamieniły może dwa, trzy zdania. Z czasem rozmawiały coraz więcej. Rozkręcały się. Cztery, pięć, sześć zdań. Prawdziwy postęp. Postęp objął także policję w całym kraju. A skoro w całym, to w Katowicach też. Wciąż wysyłano

w teren głównie męskie lub mieszane patrole, ale załogi złożone z dwóch policjantek przestały dziwić, co nie znaczy, że wszystkim podobały się te zmiany. Dwie samotne, małomówne, zacięte w sobie policjantki jeździły razem. Brunetka i blondynka. Duże, solidne kobiety z silnymi, męskimi dłońmi. Mutacje enerdowskich pływaczek, jak szeptali złośliwi. Kinga i Kornelia nazywane przez życzliwych kolegów King Kongiem. Tę trasę Weronika pokonywała wielokrotnie. Zawsze dziwiła ją tablica z brodatym facetem, który w prehistorycznych czasach założył jakąś łaźnię, a może coś innego. Dżizas, jak można tak wyglądać? Gdzie te prababki miały oczy? Objęci minęli budynek liceum. Ich liceum. Dyrektor podkreślał z dumą, że szkoła mieści się w historycznym budynku, a on ma nadzieję, że jego uczniowie też staną się częścią historii. Nie wiadomo, o co mu chodziło. Zgred i nudziarz, zawsze pieprzy jak potłuczony. Nie to co jej chłopak. Weronika była w pierwszej klasie, a on za pół roku miał zdawać maturę. Wszystkie koleżanki skręcało z zazdrości. Mówiły, że trafił się jej najlepszy towar w szkole. Ciacho. Akcje Łukasza wzrosły niepomiernie, gdy wiosną pojawił się w „X Factorze” i zaśpiewał piosenkę. Jurorzy byli zachwyceni, Czesław cmokał z zachwytu i nawet Kuba powiedział, że tyle w tym wykonie było energii, że można nią Warszawę i Nju Jork rozświetlić. Ten Kuba tak ładnie mówi. A ona nauczyła się tego na pamięć. Może kiedyś zostanie taką gwiazdą telewizji. Chodzili ze sobą od początku roku szkolnego. Tydzień zajęło jej, nowej szkolnej gwieździe, by wyjęła go innej dziewczynie, drugi, by całkiem okręciła go sobie wokół palca. Była dumna z siebie i swojej zdobyczy. Zdobycz. Tak właśnie o nim myślała. Żadne tam maślane oczy, wschody i zachody słońca, nic z tych romantycznych pierdół. Nasłuchała się mądrości swojej znacznie starszej siostry i wystarczająco już wiedziała o życiu. Na przykład to, że w realu nie spotka księcia na białym koniu. Jakby na potwierdzenie tych słów wczoraj doszło między nimi do pierwszego zgrzytu. Pojawiła się pierwsza rysa. Poszli do

kina i pokłócili się. Jak mógł ją zabrać na taki film? Sami chłopi, jacyś Żydzi, groby, mnóstwo krzyków, a w finale przybili faceta do drzwi. Nic nie można zrozumieć. Z trudem dotrwała do końca, a potem nawrzeszczała na niego. Tłumaczył, że ten reżyser robił całkiem spoko filmy, na przykład z takim facetem, co mówił „Bo to zła kobieta była” albo „Zabiję ich wszystkich”. Wszyscy to znają. Na pewno to widziałaś, Nica (mówił do niej „Nica”). Nie? To musisz zobaczyć. Ale wczoraj to było wczoraj. Dziś po szkole zjedli pizzę, która miała mnóstwo sera, i pojechali do niego. Nie pierwszy raz. Teraz całowali się na środku ulicy. Ich pocałunki były manifestem zuchwałej młodości. Wyzwaniem, które rzucali całemu światu. Kinga Nogaś przełknęła ślinę. Za szybą w odległości dwudziestu metrów od radiowozu stał chłopak w spodniach rurkach i pałaszował kebaba. Nerwowo sięgnęła do kieszeni. Paczka orzeszków zaszeleściła. – Chcesz? – zwróciła się do partnerki. Kornelia pokręciła głową. W jedno ucho miała wetkniętą słuchawkę, a w ręce trzymała iPhone’a. – Czego ty tam ciągle szukasz w tym radiu? – Słucham Klubu Trójki. Sprzed dwóch tygodni, przegapiłam wtedy. Stary słucha, brachol i ja też. – Czego słuchacie? – Nogaś spojrzała w jej stronę. – Klubu Trójki. To takie audycje o… no, ogólnie, o świecie. Ostatnio było o takiej fajnej książce. – Posterunkowa Nogaś wsunęła dwa kolejne orzeszki do ust. – Wiesz, taka książka o Alicji, Wendy i Dorotce. Tylko że one już wyrosły z Krainy Czarów i Oz, mają facetów, odkrywają, jak ważny jest seks, więc są spragnione, a potem spełnione. – Świetnie – mruknęła Nogaś. – I niby o czym to jest? Rusinek popatrzyła na koleżankę. – O nas. O tym, że każda z nas może być księżniczką. Kapujesz?

Nogaś nie odpowiedziała. Wysypała garść orzeszków na dłoń. Chłopak w rurkach skończył kebaba, splunął na chodnik i otarł usta. Policyjne radio szumiało sennie. Nie działo się nic godnego uwagi. Nie przypadkiem stanęli w tym miejscu. Weronika rzucała wyzwanie nie tylko światu, ale i pewnej dziewczynie. Była starsza i chodziła z Łukaszem, dopóki nie pojawiła się ona. I tu, pod dwudziestym drugim, mieszkała. Szmata. Może zobaczy, jak oni się całują. Oby. I oby ta suka oblała matmę, podobno nie jest z niej mocna. Chłopak drgnął. Weronika otworzyła oczy. – Co jest? – Coś mi kapnęło na głowę. Roześmiała się. – Gołąb cię osrał. To na szczęście. Łukasz uniósł głowę. – Gdzie gołąb? Tam są balkony. Kolejna kropla wylądowała na jego głowie. Otarł czoło ręką. Następna kropla spadła mu na ramię. I jeszcze jedna. Nie był to deszcz. Przez ostatni tydzień nie padało. Kropla. Nikt o tej porze roku nie podlewa kwiatów na balkonie. Gęsta kropla, która nie przypominała wody. Domyślił się. Stał nieruchomo i patrzył na czerwoną smugę na palcach. – Krew… Skąd tu się wzięła… krew? – zapytał bardziej przerażony niż zdziwiony. Weronika milczała. Dopiero po chwili dotarło do niej. Krzyknęła głośno. Mam inny sposób, by zostać księżniczką. – Nogaś wierciła się w fotelu. Szukała ostatnich orzeszków, które spadły na siedzenie. – Jaki? – Mam w dupie. Już nie. Żrę. – Rusinek wyjęła słuchawkę

z ucha. – No tak. Po prostu przestałam się przejmować. Walczyłam, odchudzałam się, a w nagrodę w niedzielę kawałek czekoladki. Taka nagroda. I wiesz co? Nie będę się katować. Dla kogo mam to robić? Ty masz przynajmniej kota. Rusinek otworzyła usta. Kinga Nogaś nigdy nie wypowiedziała tak długiej kwestii w jej obecności. – Wiesz, jak się to kończyło? Rzucałam się na jedzenie i było jeszcze gorzej niż na początku. Wiesz, co robiłam? Byłam na grupach wsparcia, forach, wiesz, kluby jo-jo, srojo, towarzystwa cellulitu i skórki pomarańczowej… I już nie chcę. Teraz żrę. A swoją drogą… jak nie ma ciebie cały dzień w mieszkaniu, kto zajmuje się kotem? – Nikt. Kot siedzi sam. Nogaś odnalazła na siedzeniu dwa orzeszki i łapczywie wzięła je do ust. Właściwie połknęła je. – Żrę i jest mi dobrze. Jestem księżniczką. Co będzie, to będzie. – Klepnęła się w udo. – Kochanego ciała nigdy dość. Chciała kontynuować spowiedź, wyrzucić ją z siebie do końca, wyrzygać, ale wtedy odezwało się policyjne radio i usłyszały głos dyżurnego. Coś się działo na Mickiewicza 22. Rzut beretem od nich. Popatrzyły na siebie. Podały swój numer i lokalizację. – Zaraz tam będziemy – powiedziała Rusinek. Pod dwudziestym drugim stało kilka osób. Z zadartymi głowami wpatrywały się w balkony w kształcie trójkątów. Dziewczyna i chłopak stali skuleni, ona płakała, on ją obejmował. Obok był mężczyzna z psem. Owczarek obwąchiwał chodnik i coś z niego zlizywał. Parka, która wyszła z restauracji obok, zatrzymała się i przyglądała zajściu. Kobieta wyjęła telefon. Nie zdążyła włączyć kamery, gdy poczuła ciężką dłoń na ramieniu. – To nie Hollywood. – Usłyszała głos, który należał do posterunkowej Nogaś. – Co tu się stało? Młodzi wciąż się kulili, a mężczyzna z psem opowiadał. Ta dziewczyna, wskazał ręką, zaczęła krzyczeć, a on wyszedł

z pieskiem na spacer. Chciał jej zwrócić uwagę, bo co to za zachowanie? Na początku myślał, że robią sobie żarty, ale nie. I to rzeczywiście jest krew. Zna się na tym jako były sanitariusz. I ta krew skapywała chyba z drugiego piętra, bo na pierwszym nic nie widać. Tak, to on zadzwonił. Nie, nie mieszka pod dwudziestym drugim. Tam, kawałek dalej. Rusinek poświeciła latarką. Strumień światła skierowała na balkony. Nic. Stąd nic nie widać. Oświetliła chodnik i ukucnęła. Przyjrzała się uważnie zaschniętym plamkom. – Niech pan weźmie psa – zwróciła się do byłego sanitariusza. Wstała w chwili, gdy zerwał się wiatr. Poczuła podmuch, a potem coś osiadło na jej policzku. Odruchowo wytarła się, popatrzyła na palce i powąchała je. – Fuck. – Wysunęła dłoń w stronę partnerki. Kinga Nogaś i Kornelia Rusinek, zwane King Kongiem, spojrzały na siebie. Miały do wyboru albo ruszyć na górę, albo zdecydować się na drugie rozwiązanie. Podjęły decyzję równocześnie. Rusinek skinęła głową, a Nogaś pobiegła do radiowozu. Każde województwo ma swoje policyjne kody. Ale jest jeden uniwersalny dla wszystkich. To kod natychmiastowego wsparcia. I właśnie ten wywołała przez radio. Pojawienie się dwóch kolejnych radiowozów przyciągnęło nowych gapiów. Podmuchy jesiennego, przenikliwego wiatru zdawały się nikomu nie przeszkadzać. Dwie, trzy ręce podniosły się i wskazywały w kierunku balkonów. W oknach sąsiednich budynków pojawiło się kilka głów. Ktoś nagrywał. Inny robił zdjęcia. Weronika trzymała rękę we włosach Łukasza. Może ogrzewała dłoń, która nagle zmarzła, a może próbowała uspokoić siebie i chłopaka. Po raz pierwszy nie myślała o nim jak o zdobyczy. Miała mętlik w głowie. Przybłąkał się nawet jakiś kundel. Nie odstraszyły go podniesione głosy. Wycofał się dopiero, gdy usłyszał warczenie owczarka. Obwąchał róg kamienicy, obsikał rynnę i pobiegł dalej.

15 Przesłuchaj tego faceta – usłyszał Heinz. – Coś mi w tym wszystkim nie gra. Albo to kompletny czubek, albo… Nie wiem co… Siedział za biurkiem, a po drugiej stronie, tam, gdzie było miejsce Breivika, znajdował się starszy aspirant Piotr Lewandowski. Osiemnaście lat służby, ostatnio z szaszłykiem na epoletach, jak zwykło się mówić na oznaczenie tego stopnia na mundurze. Już dawno byłby oficerem, gdyby tylko chciał. Ale Lewandowski to rzadki dziś okaz odmawiający sobie awansu i blokujący ścieżkę własnej kariery. Na chleb trzeba zapracować, a na oficera sobie zasłużyć. To było jego powiedzenie, które jego zdaniem nie miało większego sensu. Tak przynajmniej uważał, widząc wielu podkomisarzy i komisarzy, którzy całe życie przepracowali za biurkiem, a teren omijali szerokim łukiem. Wracając do rzeczy: jeśli Lewandowski mówił, że coś w sprawie nie gra, znaczy, że tak było. Od początku historia wydawała się nietypowa. Wykrwawiająca się kobieta na balkonie kamienicy w centrum Katowic. Znaleziony w mieszkaniu na drugim piętrze miecz samurajski, a właściwie niezbyt udana jego replika, wystarczająca jednak do zadania śmiertelnego ciosu. Ekipa, która wyważyła drzwi, zobaczyła krwawą smugę na podłodze, prowadzącą do ciała przy otwartym balkonie. Najpewniej starsza kobieta podczołgała się tam, być może chciała wezwać pomoc, a potem nieświadoma już tego, co robi, wycofała się. Tam, tuż przy balkonie, umarła. Poza nią w mieszkaniu nie było nikogo. Największe niespodzianki jeszcze czekały na ekipę śledczą. Gdy policjanci łączyli się z centralą, usłyszeli hałas na schodach, a potem do mieszkania wpadł mężczyzna.

– Co tu się stało? – krzyczał, przenosząc wzrok z policjantów na krwawą smugę i z powrotem. – Pytam, co tu się stało? – Spojrzał na leżącą kobietę. – Co się stało mojej mamusi? Wszyscy w komendzie żyli tą sprawą. Heinz znał ją tylko z opowieści, te były jednak na tyle szczegółowe, że wiedział o niej naprawdę dużo. – Daj mi się przygotować – powiedział do Lewandowskiego i spojrzał na leżące przed nim akta – a potem razem zajmiemy się gnojem. Powiedz mi jeszcze jedną rzecz… – Tak? – Te dwie policjantki, które jako pierwsze znalazły się na miejscu… – Nogaś i Rusinek. – Lewandowski sapnął. – King Kong. – King Kong? – Tak je nazywają. Ogólnie cieszą się w całym mieście pewną sławą. Nie do końca zasłużoną. – No więc, czy gdyby one nie zwlekały, wiesz, gdyby zareagowały od razu… – To niczego by nie zmieniło. – Aspirant pokręcił głową. – Lekarz powiedział, że było za późno. Musztarda po obiedzie. Heinz miał w tej sprawie swoje zdanie. – Nigdy nie jest za późno. Przed nimi siedział mężczyzna w czarno-zielonej kraciastej koszuli. Prawą piętę odrywał rytmicznie od podłogi, jakby słuchał muzyki. Niespokojne zielone oczy wpatrywały się na zmianę w Heinza i w Lewandowskiego. Mężczyzna miał trzydzieści trzy lata, chociaż wyglądał na więcej. – Mamy kłopot – powiedział Heinz. – Tak? – Mamy duży kłopot, panie Mikuła. Andrzej Mikuła podrapał się po policzku, jakby chciał zetrzeć rzadki blond zarost. – Pańska matka nie mogła wbić sobie miecza samurajskiego

w plecy. Znam się trochę na tych mieczach. Nie było to prawdą. Nie miał pojęcia o japońskiej białej broni. Według ustaleń medyka sądowego nie można wykluczyć rany zadanej samodzielnie. Lekarz ostatniego kontaktu kręcił głową, mogło to się zdarzyć raz, góra dwa na sto wypadków. – Zawsze mówiłem mamusi – noga cały czas podrygiwała rytmicznie – by nie czyściła tego miecza. Po co coś takiego odkurzać? Dostałem go od jednego z klientów na budowie. Andrzej Mikuła zajmował się budowlanką. Człowiek od wszystkiego, ekspert od wykończeniówek i poprawek, wkraczający tam, gdzie inni odstawili fuszerkę. Prowadził działalność gospodarczą, zarejestrowaną pod nazwą Andrzej Złota Rączka. Tyle Heinz zdążył wyczytać. Złota Rączka. Dobre sobie. W kontekście sprawy, którą się zajmował, nazwa nabierała dodatkowej wymowy. – To jak pan wytłumaczy – zapytał Lewandowski – że na mieczu nie znaleźliśmy linii papilarnych mamusi? Są tam tylko pańskie. – Musiała… musiała używać rękawiczek. – Mikuła nerwowo spoglądał to na jednego policjanta, to na drugiego. – Powiem ci, co zrobiłeś – warknął Heinz – i jak się to odbyło. Zadałeś cios. Nie wiem jeszcze dlaczego. Mamusia padła, ty myślałeś, że nie żyje. Więc co robisz? Nie ratujesz kochanej mamusi, tylko idziesz do sklepu. Wracasz z Biedronki z dwoma browarami, a tu klops! Po szoku związanym ze zranieniem mamusia odzyskała przytomność, chciała wezwać pomoc, podczołgała się do balkonu. Zatem obserwujesz to wszystko. Głupi nie jesteś. Szybko oceniasz sytuację. Ucieczka nie ma sensu, będzie jak przyznanie się do winy, a ty staniesz się najbardziej poszukiwanym człowiekiem w kraju, nie dasz rady się ukryć. Więc co robisz? Jakby nigdy nic idziesz na górę i odgrywasz rolę zrozpaczonego syna. Mikuła milczał. Noga przestała drgać. – Ja tego nie zrobiłem. – Każde słowo wymówił powoli i z naciskiem. – Za to ja powiem ci, co zrobię – powiedział Heinz. – Wyłącz tę kamerę, dobrze? – polecił Lewandowskiemu.

Gdy przestali nagrywać, wziął krzesło i przysunął je do więźnia. Czuł jego nieświeży oddech. Zebrało mu się na mdłości, ale powstrzymał odruch wymiotny. – Nie wywiniesz się z tego, synek – zaczął cicho. – Pójdziesz siedzieć. I wiesz co? Matkobójcy, dzieciobójcy, pedofile, to nie są ulubieni kompani na pryczach. A jeszcze gdy rozejdzie się fama, że wcześniej zrobiłeś coś mamusi… Mikuła szarpnął się na krześle. Być może chciał się poderwać, ale ręka Lewandowskiego osadziła go na miejscu. – Spokojnie – powiedział aspirant. – Reasumując, mamusia nie mogła śmiertelnie ranić się sama. Na mieczu są twoje paluchy. Tylko twoje. A koledzy w celi tylko czekają na takich jak ty. – Spojrzał na zegarek. – Daję ci pięć minut. Gdy wrócę, powiesz mi tylko „tak” lub „nie”. Zabiłeś albo nie zabiłeś. Pięć minut. Tyle o tym. – Heinz wstał i odwrócił się. Chciał zapalić i zostawić Złotą Rączkę razem z Lewandowskim. Ale na decyzję Mikuły nie musieli aż tyle czekać. Heinz usłyszał wrzask. Odwrócił się i zobaczył, że mężczyzna pada na podłogę. Mikuła wił się i podrygiwał. Rzucili się na niego i przytrzymali go. Nie, to nie był atak padaczki. W ogóle nie działo się nic nadzwyczajnego. Do pokoju wpadło dwóch policjantów, ale Lewandowski powstrzymał ich. Razem z Heinzem posadził Mikułę na krześle. Złota Rączka wybałuszył oczy i wyszczerzył się. Między zębami znajdowały się nienaturalne szpary. Wyglądało to tak, jakby ktoś dla zabawy odsunął je od siebie. A potem Mikuła wybuchnął niepohamowanym śmiechem. Czekali, aż się uspokoi. – Dobrze – zaczął Mikuła zdyszanym głosem. – Powiem wam, jak było. Ona… mamusia… Mamusia była opętana. Gdy skończyłem trzydzieści trzy lata, zaczęła odprawiać nade mną egzorcyzmy jakieś, szeptała coś, gdy zasypiałem. Coś sobie ubzdurała. Mówiłem: mamusiu, nie, ale ona swoje… Nie wytrzymałem wreszcie, to była wariatka. – Popatrzył na nich i zatrząsł się. – Zimno mi. Zimno mi w głowę. Gdzie jest moja czapka? – Rozglądał się po pokoju. – Jak myślicie, czy to prawda, że wariaci szczególnie chronią swoją głowę?

– Nic ci, bracie, nie pomoże. – Heinz skrzywił się zniesmaczony. – Oczywiście, trafisz na obserwcję do psychiatryka, ale koniec końców orzekną, że jesteś w pełni poczytalny. I trafisz znów do nas… – Jak myślicie? Głowa… moja głowa… czuję zimno… wy czujecie taki chłód… Nawijał jak najęty. Nie słuchali go. Lewandowski szarpnął za klamkę. – Wyprowadzić tego gnoja! – ryknął. Coś tu nie grało. Słowa aspiranta pobrzmiewały w głowie Heinza. Były niczym dzwonek alarmowy. Otworzył piwo i raz jeszcze rozłożył przypadek Złotej Rączki na czynniki pierwsze. Facet zadaje cios. Jest pewien, że załatwił sprawę. Cios nie został zadany przypadkiem, zabójstwo nie było wynikiem niespodziewanej gwałtownej sprzeczki. Dlaczego nie? Dlatego że Mikuła nie wpadł w panikę. Zrobił swoje i może nawet popatrzył na zegarek. Ocenił, że jest zbyt wcześnie, by pozbywać się ciała. To w końcu w ruchliwy punkt miasta. Co robi? Zachowuje absolutny spokój, idzie do sklepu po piwo. Wraca. Widzi zbiegowisko, policję. Robi się kłopot. Więc co teraz? Szacuje zyski i straty. Ucieczka jest przyznaniem się do winy. Ryzykuje. Wchodzi na górę. A następnie podczas przesłuchania wykonuje kolejny twist. Wybiera rozwiązanie, które być może pozwoli mu się wywinąć. Niepoczytalność to całkiem niezły chwyt. Coś tu nie grało. Dlaczego jednak Mikuła zdecydował się na to rozwiązanie? Przestraszył się więziennej perspektywy, tak sugestywnie przed nim roztoczonej? Na wielu by to podziałało, ten wypadek budził jednak wątpliwości. Heinz zadzwonił do Lewandowskiego. – Chciałbym obejrzeć to mieszkanie. Pojechali na Mickiewicza. Ślady krwi zmyto, pozostało jedynie kilka jasnoróżowych smug. Resztę wchłonęło drewno.

Pokój nie były duży, ale biała farba na ścianach i podłodze powodowała, że przestrzeń wydawała się większa. Heinz czuł się trochę tak, jakby trafił do apteki. Chłodne, aseptyczne pomieszczenie. Mało przedmiotów, na jednej ze ścian dwa puste haki. To na nich wisiał miecz. Natomiast drugi pokój był zagracony. Z pewnością należał do kobiety i był czymś w rodzaju skansenu religijnego. Matka Boska Częstochowska, Matka Boska Ostrobramska, Matka Boska z Gwadelupy. I mnóstwo innych obrazów ze świętymi, drewnianych rzeźbionych świątków i różaniec. Ciemne pomieszczenie, okna zasłonięte, brudne ściany. Ogarnęły go wątpliwości. Może mamusia rzeczywiście odprawiała egzorcyzmy nad synem, który dostąpił chrystusowego wieku? Większy pokój pachniał świeżością i został niedawno odnowiony. Skansen wymagał remontu. Kontrast był aż nadto widoczny. Coś tu nie gra. – Hipis, podejdź tu na chwilę. Wyszedł z pokoju i zobaczył Lewandowskiego, który ukucnął przy ścianie. – Popatrz. – Aspirant pokazał listwę podłogową. Heinz zmrużył oczy. Kilka ciemnych kropek na drewnie. – Co to jest? Obejrzał listwy uważnie. Na innej dostrzegł kilka cieniutkich kresek, wyglądających jak muśnięcia pędzelkiem. Wstał z kolan. I w tym momencie wiedział już, dlaczego pokój został niedawno przemalowany. Oraz dlaczego Złota Rączka przyznał się do zabójstwa i odgrywał rolę wariata. – Weź tu techników jeszcze raz. Siedzieli we czworo. Heinz i Lewandowski wpatrywali się w naczelnika. Gawlik przeglądał dokumenty. Krystyna Kownacka, szefowa kryminalistyków, chrząknęła. Wszyscy spojrzeli na nią. Wiele lat pracy w męskim świecie dobrze ją zakonserwowało. Siwe spięte włosy świadczyły o jej wieku, ale

gładka twarz już nie. Twarz, która potrafiła skupić na sobie uwagę. – Te kropki – powiedziała Kownacka – to wymiociny. Dla much nasza krew jest niestrawna. Piją, a potem wymiotują. Nie wiem, czy uda się na tej podstawie ustalić DNA, ale spróbujemy. Teoretycznie jest to możliwe. Mamy tu jeszcze inną grupę śladów punktowych. To są owadzie odchody. Gawlik skrzywił się. – To jest materiał przetrawiony przez owadzie jelita. A te delikatne przecinki to tak zwane przeciągnięcia. Mucha albo inny owad chce się nażłopać, wchodzi w plamę krwi, a potem zostawia krwawe ślady na powierzchni. Sprawdziliśmy szyby. Były czyste. Widocznie je umył. Ale o listwach zapomniał. Wszyscy milczeli. I wiedzieli, że sprawa robi się poważniejsza, niż przypuszczano. – Jest jeszcze jedno – wtrącił Lewandowski. – Dostaliśmy sygnał z Podlasia. Znaleźli w lesie rozkładające się ciało kobiety. Siostra pani Mikułowej ma w pobliżu domek. Starsza, schorowana kobieta, na pogrzeb nie przyjechała. W ogóle tam nie bywa. Podobno Złota Rączka remontował jej chałupkę. – Jedź tam – zarządził Gawlik. – A ty, Hipis, kierujesz sprawą na miejscu. Przez następnie dni pracowali na okrągło. Heinz miał wrażenie, że traci kontakt z rzeczywistością. Twarz Pocahontas zacierała się, z trudem przypominał sobie, jak wygląda. Był poza czasem i przestrzenią. Odpuścił próby zespołu. Musieli radzić sobie z jednym gitarzystą. Świat, ani ten bliższy, ani dalszy, właściwie dla niego nie istniał. Nie liczyło się nic, co nie miało związku z prowadzoną sprawą. Między Białymstokiem, gdzie przebywał Lewandowski, a Katowicami odbywały się nieustanne konsultacje telefoniczne. Udało się ustalić tożsamość ofiary. Dwudziestotrzyletnia kobieta pracowała w sklepie. W dniu, gdy zniknęła, wracała do domu. W drodze popsuł się autobus. Więcej nie widziano jej żywej. Zwłoki musiały zostać wykopane przez dzikie zwierzęta.

– Na ubraniu zachowały się ciekawe ślady – powiedział Lewandowski. Opowiadał, a Heinz słuchał uważnie. Dzień później aspirant zadzwonił o siódmej rano. – Bingo! Mamy go. – Lewandowski nie potrafił ukryć ekscytacji. – Na tym terenie, gdzie stoi domek, znajduje się także skład drewna. Wczoraj wieczorem natrafiliśmy tam na coś w rodzaju sarkofagu. Dziś rano otworzyliśmy… – Zawiesił głos. – Wiesz, Hipis – powiedział to już innym tonem – ja robię przecież nie od dziś. Znasz mnie. Ale to, co zobaczyłem… W sarkofagu znajdowały się ciała, szczątki co najmniej kilku osób. Przesłuchanie odbywało się w obecności adwokata. Młody mężczyzna pachnący dobrymi perfumami sceptycznie przypatrywał się nieogolonemu policjantowi. Ubranie Heinza także nie było pierwszej świeżości. – Pan pozwoli, mecenasie, na jedną opowieść – zaczął profiler. – Dawno, dawno temu zdarzył się taki przypadek. Odbywa się pogrzeb dziecka. I już w kościele, przy otwartej trumnie, jeden z członków rodziny dostrzega dziwne ślady na twarzy dziecka. Usta są zniekształcone, jakby wypalone. Na policzkach widoczne ubytki tkanki. Podnosi raban, robi się afera, pogrzeb zostaje przerwany, ciało jest zabezpieczone, a matka dziewczynki oskarżona o podanie córce kwasu solnego. Stąd rzekome ślady wypalenia. Co na to kobieta? Ano że od śmierci aż do pogrzebu ciało leżało w domu. Proszę pamiętać, opowiadam o zdarzeniach sprzed pół wieku, dziś sanepid by do tego nie dopuścił… Na czym skończyłem? Aha, i w dniu pogrzebu matka wchodzi do pokoju, a twarz dziewczynki oblepiona jest karaluchami, prusakami… Co zrobiono? Powołano biegłego, słynnego profesora, a on przeprowadził eksperyment. Do słoja z miękkimi tkankami ludzkimi wpuścił karaluchy. Wiecie, co się stało? Zaczęły żreć ciało jak opętane… – Przepraszam, komisarzu – wtrącił adwokat – w jakim celu raczy mnie pan tymi opowieściami?

– Chcę powiedzieć tylko tyle, że kobieta mówiła prawdę, a pański klient – spojrzał na Mikułę – kłamie. Swoją drogą robaki i entomologia sądowa to pasjonujące zagadnienie. – Czy możemy przejść do rzeczy? – Adwokat niecierpliwie wiercił się na krześle. – Oczywiście. Więc po pierwsze muszę powiedzieć, że jak na speca od budowlanki, to zrobiłeś fuszerkę, Złota Rączko… – Pan nie ma prawa obrażać mojego klienta – uniósł się mecenas. – Ależ ja go nie obrażam. Jak mogłeś – popatrzył na Mikułę – zostawić nietknięte listwy? Było tak, popraw, jeśli się mylę. Zwabiłeś do mieszkania dziewczynę i ją zabiłeś. Stąd ślady. Nic nie pomogło, że przemalowałeś pokój, pozostały te nieszczęsne listwy. Twoja matka… przepraszam, mamusia, albo wiedziała o twoich skłonnościach, albo się czegoś domyślała. Może rzeczywiście odprawiała nad tobą egzorcyzmy, ale i ona w pewnym momencie miała dość. Może księdzu chciała powiedzieć o tobie? Tak czy inaczej nie mogłeś do tego dopuścić. – Czy macie DNA ofiary? – Nie. Ale będziemy mieli, zapewniam. – Czyli nic nie macie. To są co najwyżej poszlaki. Dosyć wątłe. – Panie mecenasie, nie przypadkiem wspomniałem o skłonnościach. Pan Złota Rączka lubił się zabawić. Opowiedział o zwłokach znalezionych w lesie. O domu znajdującym się w sąsiedztwie. Przemilczał odkrycie w składzie drewna. – To, że zwłoki znaleziono nieopodal domu należącego do rodziny mojego klienta, o niczym nie świadczy. – Adwokat rozłożył ręce. – Tyle że jest mały drobiazg. – Heinz położył na stole teczkę z dokumentami. – Proszę otworzyć, mecenasie. Widzi pan, na zwłokach znaleziono pewne ślady. W czterech gminach, w powiatach białostockim i sokólskim, w tym w Michałowie, odkryto ogniska wirusa ASF. Wirus afrykańskiego pomoru świń to dosyć paskudna rzecz. – Skrzywił się. – Obecność ASF

stwierdzono także na obszarach leśnych, apelowano nawet do turystów i grzybiarzy, by zrezygnowali ze spacerów. Na ubraniu ofiary – Heinz pochylił się i stuknął palcem w ekspertyzę – znaleźliśmy takie ślady. Zachowały się. Takie same są na łopacie, która znajdowała się tam w domu, w Michałowie. Oraz na butach. A także – odwrócił kartkę – na ubraniu wyjętym z szafy pana Mikuły. Szafy stojącej tu, w Katowicach, na ulicy Mickiewicza. Mecenas milczał. Złota Rączka wlepił wzrok w profilera. – A teraz pokażę panu prawdziwy rarytas. – Sięgnął po kolejną teczkę. – To zdjęcia ze składu na drewno. – Mikuła poruszył się niespokojnie. – Znaleźliśmy tam sarkofag. A w nim szczątki kobiet. Bardzo wiele ciał… Chce pan zobaczyć zapis wideo? Adwokat przełknął ślinę. – Czy może pan zostawić mnie samego z moim klientem? – zapytał po chwili. – Jeśli to w czymś pomoże – mruknął Heinz i zgarnął dokumenty. – Tylko niech pan uważa, to artysta. Żeby przed panem nie odtańczył tańca świętego Wita, jak to zrobił przede mną. Gdy zjawił się z powrotem, adwokat wstał. – Mój klient odmawia składania zeznań – oświadczył. Mikuła siedział ze wzrokiem wbitym w blat stołu. Jego prawa noga podrygiwała rytmicznie.

16 Nie był to koniec sprawy Złotej Rączki, zaradnego budowlańca, który okazał się w pełni nieporadny, jeśli chodzi o nawiązywanie normalnych relacji z kobietami. Żyjący pod jednym dachem z dewotką, rumieniący się, gdy rozmowa schodziła na dziewczyny, i chorobliwie nieśmiały wobec kobiet, jak opowiadali ci, którzy lepiej go znali. Lepiej? Tak naprawdę nikt go nie znał. Być może on sam do końca nie wiedział, co w nim drzemie. Zawsze jest tak, że pretensje wobec świata, mniejsza o to, czy wyimaginowane, czy realne, muszą znaleźć ujście. Musi nastąpić erupcja. W tym wypadku przybrała kształt krwawej wędrówki po Polsce. Przejrzeliśmy rachunki i umowy Złotej Rączki. Pracował w wielu miejscach. Zaczęliśmy porównywać daty. Sprawdzaliśmy, czy w czasie, gdy przebywał w jakiejś miejscowości, doszło tam lub w okolicy do niewyjaśnionych zaginięć. I tak ogniwa łańcucha zaczęły się łączyć. Sylwestra spędziłem z Pocahontas w klubie. Najgorsza impreza w moim życiu. Nienawidzę tańczyć, a tym razem musiałem. Dwa tańce. Dwa i pół. Dopóki buty nie zaczęły mnie obcierać. Trzy razy wysłuchałem, że „ona tańczy dla mnie”, choć wolałbym, aby nikt nie tańczył, nie robił mi tego zaszczytu i nie uszczęśliwiał na siłę. W pewnej chwili, niczym amfibia, podpłynęła do mnie „Tłusta”. Przyszła z jakimś facetem z tiwi. – Co tak siedzisz, smutasie? Sylwestra mamy! O, posłuchaj, to Cheryl Cole. Dlaczego się nie bawisz? Istnieje nie tylko to twoje Led Zeppelin. Chciałem ją zapytać, czy wzięła ze sobą rower, ale darowałem sobie. W tym otoczeniu dźwięków, obrazów, zapachów i ludzi nawet alkohol nie wchodził. Chciałem się upić, ale nie

potrafiłem. Pierwszego stycznia pokłóciliśmy się z Pocahontas. W ciągu kilku miesięcy odbyłem jedną rozmowę z ojcem i dwie z synem. Prawdziwa sztafeta pokoleń, nie? Wy też, jak tak siedzicie tu we dwóch, nie wyglądacie na zadowolonych z życia rodzinnego. Zamiast być z kobietami i dziećmi, wolicie moje towarzystwo. Pewnie jeszcze robicie zakłady: winien czy nie. Zauważyłem, że ilekroć zaczynamy zbaczać na tematy osobiste, jeden z was, ty, zaczyna bawić się długopisem. Krępuje cię to? Zresztą nieważne… Wracając do naszej sprawy: nie ujawnialiśmy wszystkiego, ale dziennikarze zaczęli łączyć fakty. Andrzeja Mikułę nazwali „Diabłem z Katowic”. Mamusia z pewnością nie byłaby z niego dumna. Zimę i wczesną wiosnę dwa tysiące trzynastego zajęło nam śledzenie wędrówek Złotej Rączki po kraju. Akta puchły i razem z Lewandowskim z trudem to ogarnialiśmy. Odpowiadaliśmy za koordynację poszukiwań w całej Polsce, a okazało się też, że przez pół roku Mikuła pracował na Wyspach. Musieliśmy poprosić o pomoc naszych brytyjskich kolegów. Nie można było wykluczyć gościnnych występów. Roboty było w bród. Połączyliśmy z nim trzy kolejne wypadki zaginięć. Kalisz, w lipcu dwa tysiące jedenastego. Ognisko zorganizowane przez maturzystów. Dwie dziewczyny wracają razem, rozstają się przy skrzyżowaniu. Jedna skręca w prawo i po pięciu minutach dociera do domu. Druga idzie prosto, ma jeszcze pięćset metrów. Tu ślad się urywa. Listopad tego samego roku, Wejherowo. Bibliotekarka kończy pracę. Dzwoni do męża. Tak, zrobię zakupy. Tak, pamiętam, wieczorem jesteśmy zaproszeni. Kupię jeszcze prezent. Tak, wiem, co kupić, kocham cię. To były ostatnie słowa, które od niej usłyszał. Wiosna następnego roku, Mysłowice. Studentka filologii angielskiej. Wychodzi pobiegać. Przygotowuje się do półmaratonu. Ma kilka stałych tras, około dziewiętnastej piętnaście mija się z dwojgiem biegaczy. Pozdrawiają się. Nie udało nam się ustalić, jak to było, że na jej drodze stanął Mikuła. Trzy młode kobiety,

których w żaden sposób nie da się połączyć z nieśmiałym budowlańcem. „Diabeł z Katowic” milczał. Sprawę Patryka Kodyma przejął Breivik. Z korytarzowych rozmów wiedziałem, że dochodzenie nie żre. Zresztą wystarczyło popatrzeć na twarze zaangażowanych w nie policjantów. Trudno było dojrzeć w nich entuzjazm. Spotykaliśmy się z Breivikiem w pokoju, ale nigdy nie poprosił mnie o poradę lub pomoc. Widocznie postawił sobie za punkt honoru, że do wszystkiego dojdzie sam. A ja nie wtrącałem się. Nie chciałem denerwować agresywnego kolegi. Pewnego dnia, był to chyba marzec, tak, z pewnością marzec, bo wszyscy pisali o tragedii polskich wspinaczy na Broad Peak, przerwał milczenie. Wszedł do pokoju, zacisnął pięść i powiedział do mnie: „Złamałem ich”. Jak każdy z nas zajmował się równocześnie wieloma sprawami. W tym także zagadkową śmiercią studenta, którą ten poniósł w dniu swoich dwudziestych drugich urodzin. Breivik odtworzył przebieg zdarzeń. Znajomi postanowili zrobić chłopakowi prezent. Ekipa w kominiarkach wsadziła chłopaka do bagażnika. Sami wiecie, uprowadzenie, adrenalina, podróż w nieznane, a potem surprise! Jest o czym opowiadać. Tyle że gdy porywacze otworzyli bagażnik, okazało się, że to na nich czeka niespodzianka w postaci stygnącego ciała. Ktoś nadgorliwy zakleił chłopakowi usta. Krzywa przegroda nosowa i przeziębienie zrobiły swoje. Sfingowanie nieszczęśliwego wypadku się nie powiodło. I tak trafili do Breivika. – Złamałem – powtórzył. – Przyznali się wreszcie. Swoją drogą, jak można wymyślać tak debilne zabawy? To powinno być zakazane. Zgodziłem się z nim. I pogratulowałem mu. – Wiesz co? – powiedział. – Tak sobie myślę o tym twoim Mikule. I znajduję pewne podobieństwa do sprawy Kodyma. – Jakie? – Spojrzałem zaskoczony. – W obu wypadkach mamy do czynienia z kimś, kto ma duży samochód. Ma też swobodę, by poruszać się po Polsce. Ma

wiedzę o magazynach. – I co? – Kto w kręgu Kodyma ma takie możliwości? – zapytał. – Tylko jego stary – sam sobie odpowiedział. Milczałem. – Raz jeszcze wróciłem do historii z podpalonym samochodem, pamiętasz? I wychodzi na to, że Patryk nie był taki święty. A teraz popatrz na starego. Wizerunek to jego drugie imię, facet ma jakieś ambicje, może chce zostać prezydentem Katowic i w ten sposób zapisać się w historii… – Chcesz powiedzieć, że Ludwik Kodym zabił własnego syna? – Może chciał go nastraszyć. Dać mu nauczkę… Stara, twarda szkoła. I podobnie jak w wypadku tych gówniarzy – wskazał ręką na drzwi – coś poszło nie tak. Znamy przecież takie sprawy. – Może masz rację – odparłem. – Sam już nie wiem. Ale wiem jedno. – Spojrzałem na niego. – Jak chcesz się dobrać do Ludwika Kodyma, to masz jedną szansę. Bo on zrobi wszystko, żebyś drugiej nie dostał. Uśmiechnął się. – Zobaczymy, zobaczymy. W każdym razie dzięki za ostrzeżenie. Chciałem mu powiedzieć, że to nie jest przestroga, tylko realna ocena możliwości i sił, ale nie zdążyłem. Breivik wyszedł. W marcu zdarzyły się jeszcze dwie rzeczy. Jedna przyjemna, drugiej nie potrafiłem ocenić. Zadzwonił mój syn Krzysztof. Oświadczył, że się żeni. Zrozumiałem, że dwa wcześniejsze telefony były szykowaniem dla mnie spadochronu, bym nie połamał sobie nóg i nie doznał wstrząsu. Zareagowałem… Nie jest ważne, jak zareagowałem. Nie ma to nic wspólnego z naszą sprawą. Druga wiadomość była z gruntu optymistyczna. Pewnego ranka wszedł do pokoju uśmiechnięty Lewandowski. Usiadł. – Wiesz, co się stało? Mikuła pierdolnął w ramy.

Uniosłem kciuk do góry, a potem założyłem ręce za głowę. Czułem, jak odpuszcza stres i zmęczenie, które odłożyły się we mnie przez ostatnie pół roku. – Powiesił się w celi – dodał. Nie pytałem o szczegóły. Nie interesowało mnie, jak to się stało. Dziś też mnie to nic nie obchodzi. – Czuję, że nie będziemy składali reklamacji, prawda? – powiedziałem. – Przynajmniej na koniec Złota Rączka nie spartolił roboty.

17 Nie uważasz, że jest to straszne? – Co jest straszne? Spędzali wieczór u Pocahontas. Ona niedawno wróciła z gabinetu, gdzie przywracała społeczeństwu kolejnego neurotyka, on porządkował akta w sprawie Złotej Rączki. Śmierć Mikuły nie zakończyła śledztwa. Wciąż szukali powiązań między miejscami, w których przebywał zabójca, a zaginionymi kobietami. Rozwikłali w ten sposób dwa kolejne przypadki. Licznik bił i nikt nie wiedział, kiedy się zatrzyma. Tak czy inaczej chcieli doprowadzić sprawę do końca, bo należało się to ofiarom i ich rodzinom. Ci, którzy uczestniczyli w śledztwie, też tego potrzebowali. Samobójstwo zabójcy sprawiło jednak, że emocje ostygły i tempo działań spadło. Nie było w tym nic niezwykłego. Zawsze się tak dzieje, gdy sprawca umiera. Pocahontas wrzuciła do piekarnika mrożoną lazanię, Heinz kupił wino. Dwie butelki. Jak nie wypijemy, będzie na zapas, oświadczył, gdy obrzuciła go wymownym spojrzeniem. Mieli obejrzeć Breaking Bad. Długo nie dawał się namówić na serial o fajtłapowatym nauczycielu chemii, który na pograniczu Stanów i Meksyku staje się producentem metamfetaminy i dilerem numer jeden. Zawarli układ. On obejrzy serial, ale gdy się położą, włączy solową płytę Roberta Planta. Oboje tego nie żałowali, a teraz czekał go kolejny odcinek. Tak naprawdę, Rudolfie, to jest o każdym z nas, mówiła mu. O tym, do czego jesteśmy zdolni, gdy życie postawi nas pod ścianą. Oglądali wiadomości i Heinz powtórzył pytanie. – Co jest straszne? – Ta historia z Broad Peak. Tego faceta teraz zlinczują. Zrobią z niego kozła ofiarnego. Wpatrywał się w twarz reportera na ekranie i pojawiające się

co jakiś czas przebitki z wyprawy. Zakapturzeni mężczyźni z brodami i wąsami zlepionymi soplami lodu. Poszło czterech, dwóch nie wróciło. Przypomniał sobie doktora Weselę, medyka sądowego z Piły. Do niego ktoś w wysokich górach wyciągnął dłoń. Dwaj himalaiści schodzący z Broad Peak nie mieli tyle szczęścia. – Myślę, że źle rozkładasz akcenty. Odgarnęła włosy. – To znaczy? – To znaczy, że użalasz się nad facetem, który wyszedł z tego cało, co i tak jest dla niego wystarczającą nagrodą. A ty byś go jeszcze najchętniej poddała terapii, żeby pozbył się stresu pourazowego. – Czasami – pokręciła głową z niedowierzaniem – przeraża mnie twój cynizm. I przeraża mnie łatwość, z jaką linczujemy innych. Ten owczy pęd, by się na kimś wyżyć… – Owczy pęd? – Spojrzał na nią. – Wiesz, o czym jest ta cała historia? – Wycelował palcem w ekran. – Że nie ma już miejsca wolnego od wyścigu szczurów. Szczury osiadły nawet w tych pieprzonych Himalajach. Jeden gryzie drugiego w zad. I wiesz, co się tylko liczy? Wynik. Egoistyczne pragnienie zwycięstwa. Nawet po trupach kolegów. No i zapomniałbym: chronienie własnej dupy. Wysłuchała tej tyrady ze spokojem. Nauczyła się odpuszczać, gdy ponosiły go emocje. Nagle przypomniała sobie o czymś i zerwała się. Wróciła z lazanią. – Przypaliła się. Jedli w milczeniu. Heinz co jakiś czas rzucał gniewne spojrzenia w stronę ekranu. – Jesteś niereformowalny – powiedziała wreszcie. – Tylko nie zachowuj się tak wobec tych ludzi. – Jakich ludzi? – Nie mówiłam ci? – Udała zdziwioną. – Przyjeżdża takich dwoje z telewizji. Z Warszawy. Poznaliśmy się kiedyś. Załatwiłam ci fuchę. – Jaką? – zapytał podejrzliwie. – Zostaniesz konsultantem nowego serialu. – Zapomnij o tym.

Umówili się w „Lornecie z Meduzą”. Uwielbiam te lokale stylizowane na przedwojenne knajpki, usłyszał szczebiot w telefonie. I te wasze Katowice tak bardzo odżyły, zachwycała się kobieta, przed którą drżała armia pracowników w telewizji. Protekcjonalny ton wskazywał, że na Górnym Śląsku powinni rozłożyć przed nią czerwony dywan. W „KATO”, prawie po sąsiedzku, podobało mu się bardziej. Tapeta z mapą Wielkich Katowic robiła wrażenie. Gdy wszedł, czekali już na niego. Ona gestykulowała i szczebiotała, on przytakiwał. Znana producentka i równie rozpoznawalny reżyser seriali. Podszedł do nich, a następnie skierował się w stronę baru i zamówił brackie. Gdy usiadł z kuflem, oboje, jakby się umówili wcześniej, uśmiechnęli się do niego. – Przytulnie tu – powiedziała producentka. Nazywała się Sylwia Wojtczak i jak ocenił Heinz, zbliżała się do pięćdziesiątki. Blond włosy średniej długości, opięta bluzka i bawełniana szara spódnica. Coś w rodzaju worka, jaki mógłby mieć Jurand albo cesarz Henryk IV, gdy szedł do Kanossy. – Powiedzmy. Mężczyzna zapisał coś w notesie. – Świetnie powiedziane – powiedział. – „Powiedzmy”. Świetnie. Zapisuję to, bo chcemy wiedzieć, jak mówi prawdziwy profiler. Heinz spojrzał na niego zdziwiony. Nie wiedział, co miało być w tym świetnego. Wcześniej mężczyzna się przedstawił. Wymówił nazwisko niedbale, jakby było oczywiste, że wszyscy powinni je kojarzyć. Heinz natychmiast wyrzucił je z pamięci. Facet był ubrany w fioletowy sweter z wycięciem w serek. Któryś ze znajomych Heinza nazwał kiedyś ten kolor schujowionym wrzosem. Pasowało jak ulał. Na nadgarstku reżyser miał zegarek z ogromnym cyferblatem, zapewne szczelny, trwały i odporny na wszelkie kataklizmy. Wewnątrz zegarka znajdowało się pięć mniejszych tarcz, wskazujących różne strefy czasowe. Gdy

siedzisz na Mariackiej w Katowicach, godzina w Tokio jest podstawowym problemem. – Wiele o tobie słyszeliśmy – powiedziała producentka. W tej branży wszyscy są ze sobą na „ty”, uprzedziła Heinza Pocahontas. – Chcielibyśmy wykorzystać twoją wiedzę, a także sięgnąć do autentycznych spraw. Opowiedz Rudolfowi – zwróciła się do reżysera – o naszym nowym serialu. Mężczyzna wypił łyk latte i wytarł usta. Przed nim leżał tablet. – Opowiem ci w skrócie. Akcja dzieje się w korporacji. Marketingowej, rozumiesz. Najpierw ginie asystentka dyrektora. Potem sprzątacz. Następnie księgowa. Nie będę tego opowiadał dokładnie, bo rzecz jest dość skomplikowana… – Przygotowaliśmy nawet takie specjalne korkowe tablice – wtrąciła producentka. – Na jednej zielonymi szpilkami prowadzimy wątek głównego bohatera, na drugiej, czerwonymi, postaci poboczne. – Muszę teraz zaspojlerować, ale przecież będziemy w jednym teamie – powiedział reżyser. – Oczywiście ta korporacyjna historia to podpucha. Zmyłka, rozumiesz? Bo mordercą będzie… – Zawiesił głos. – Morderczynią będzie córka siostry żony głównego bohatera. No i co? – Spojrzał na Heinza z satysfakcją. – Skoro wiecie, kto zabił, po co jestem wam potrzebny? – Och – uśmiechnął się reżyser – mamy też takie tablice z wątkami zupełnie pobocznymi i tam potrzebny nam będzie profiler. Dla uwiarygodnienia całej opowieści. Coś takiego z życia wziętego. – Wiecie co? Pójdę jeszcze po jedno piwo. – Świetnie. – Mężczyzna klasnął. Gdy Heinz odchodził od stolika słyszał, jak mówi do producentki: „Wkręcił się, co?”. – Moglibyście wykorzystać coś takiego – powiedział, gdy wrócił z brackim. – Grasuje morderca. Tyle że jest niewidomy. Ma kosę z jednym facetem, chce go zabić, ale omyłkowo zabija innego, bo nie widzi. Potem znów omyłkowo kogoś załatwia. Wszyscy myślą, że pojawił się seryjniak, a to żaden seryjny. Zabójca nie może po prostu trafić na tego właściwego.

Mężczyzna szybko notował. – Widzisz – zwrócił się do Sylwii Wojtczak – warto było przyjechać. – Mogę mieć pytanie? – Wal! – Dlaczego właściwie morduje córka siostry żony głównego bohatera, a nie na przykład jego żona? – Heinz spytał nieśmiało. Nie znał się na serialach, nie wiedział, czy nie popełnia jakiejś gafy. Reżyser rozłożył ręce. – Żona głównego bohatera mordowała w poprzednim serialu. Nie możemy tego powtórzyć. Poza tym tu chcemy… Wiesz – spojrzał na Heinza – teraz jest taka moda, żeby te seriale były takie, wiesz, takie głębsze. Pokręcone. No i w tę stronę zmierzamy. Chodzi o to, że to ma być też serial o poszukiwaniu tożsamości. Odkrywaniu siebie… – Napił się kawy i omal nie zachłysnął. – I dlatego żeby nasz serial miał odpowiednią nośność, chcemy odwołać się do twoich przygód – powiedziała Wojtczak, nogi w szarym worku się poruszyły. Przygód? Ładne mi przygody, gdy prawie lądujesz na tamtym świecie, pomyślał Heinz. – Oczywiście – ciągnęła – sporo będziemy musieli zmienić. Akcja będzie toczyła się w Warszawie. – Dlaczego nie w Katowicach? – Bo Warszawa jest atrakcyjna dla telewidzów. Poza tym tutaj – wykonała ruch ręką w stronę okna – jak na serial jest za szaro. Te smutne budynki… – Westchnęła. – I profiler też nie może nazywać się Heinz – dorzucił reżyser. – Widz musi mieć poczucie więzi z postacią. Damy mu tak bardziej po polsku. Kamiński, Włodarczyk… – I z pewnością nie może pić. – Producentka spojrzała na pusty kufel. – U nas nie może być patologii. Dostałam niedawno scenariusz. Świetny, naprawdę znakomity, ale – załamała ręce – bohaterka, młoda malarka, porusza się na wózku. Tak nie może być. Kto by to oglądał? Heinz klepnął się w uda. Czuł, że czerwienieje na twarzy.

Z trudem panował nad sobą. Przeniósł spojrzenie ze znanego reżysera na wpływową producentkę. – Pora na mnie. Państwo mnie z kimś pomyliliście. Nie wiem, czy przylecieliście tym swoim helikopterem, ale uważajcie. – Pochylił się i stuknął palcem w zegarek reżysera. – Żebyście przypadkiem nie zagubili się w czasoprzestrzeni. Zostawił ich z otwartymi ustami i otwartym rachunkiem. Na pewno byli umówieni na kilka kolejnych spotkań. Zapłacą służbową kartą, telewizja nie zbiednieje. Wyszedł na ulicę i poruszył głową, jakby chciał się otrząsnąć ze złego snu. – Córka siostry żony bohatera, kurwa jego mać! – powiedział na tyle głośno, że mijająca go parka odwróciła się za nim. Wieczorem zadzwonił do Pocahontas. Wiedziała już o przebiegu spotkania. – Pani Wojtczak żałuje, że nie zaczęli od kwestii honorarium… – Jeśli pani w tym szarym worku jest twoją pacjentką, to szczerze współczuję. – Naprawdę jesteś niereformowalny. – Usłyszał westchnienie. – I potrafisz sobie zjednywać ludzi, nie ma co. Otworzył puszkę piwa i włączył Yardbirdsów. Zespół, przez który przewinęło się trzech tytanów gitary. Kapela, bez której nie byłoby jego ukochanych Zeppelinów. Stare, dobre czasy, gdy nie kręcono skomplikowanych seriali. Dwie godziny później, gdy kładł się spać, usłyszał sygnał w telefonie. Dzwonił młody. Jego syn. Rytualnie opowiedzieli sobie, co słychać, a następnie Krzysztof przeszedł do sedna: – Właściwie to dzwonię do ciebie, bo mam sprawę. – Potrzebujesz kasy? – Heinz nerwowo przypominał sobie o stanie konta. Pieniądze jakoś nigdy się go nie trzymały. Nie umiał odkładać, chomikować, oszczędzać. Może gdyby kobieta była w domu, działoby się inaczej. Gdyby jednak kiedyś spieniężył gitarowy ekwipunek, uzbierałaby się niezła sumka. – Nie, nie o to chodzi. Wiesz, chciałbym, żebyś w maju przyjechał do Gdyni. I zagrał z moim zespołem… Milczał zaskoczony. Krzysiek nigdy wcześniej nie składał mu

takiej propozycji. Właściwie nie było nad czym się zastanawiać. – Okej, rozumiem, że to w weekend? Dobrze, żebyśmy mogli spróbować wcześniej. – Nie będzie takiej konieczności. Zagramy numer, który znasz, Oh! Darling. – Jest parę lepszych kawałków Beatlesów. Więc może… – Wiem. Ale chcę, żebyśmy ten zagrali. Dla mojej żony. Żenię się.

18 W kwietniu przyszło zaproszenie. Ślub miał się odbyć w sobotę, czwartego maja. – Żarty się skończyły – mruknął do siebie Heinz. Zaproszenie kończyło się dwuwierszem: Dla gości pewne ułatwienie – Szelest koperty byłby w cenie. Do bólu konkretni, pragmatyczni młodzi ludzie. Ten dwuwiersz powinni podsunąć jakimś raperom, pomyślał. Choć rym słaby. Pamiętał, że pierwszą jego reakcją, jeszcze podczas rozmowy z Krzysztofem, był dziwny paraliż. Odebrał jego słowa tak, jakby był postronnym słuchaczem, niezaangażowanym w ich treść. Dopiero po kilku długich sekundach dotarło do niego, co powiedział młody. Znacznie później uświadomił sobie, co wywołało paraliż. Przypomniał sobie swojego starego, który pewnego dnia po prostu zniknął. Sam także nie był dobrym ojcem. Przypomniał sobie różne spięcia, które stały się normą dla zapracowanego policjanta i dorastającego chłopaka. Dwie pokaleczone rodziny. Historia sprzed półwiecza i jej późniejsza niedokładna replika. Być może Krzysztof przerwie tę złą passę. A być może, tego podświadomie Heinz musiał się obawiać, wpisze się w tradycję naznaczoną traumami, pęknięciami i pustką. A potem przeszli do konkretów. Skąd ją wziąłeś? Jak to skąd? Heinzowie poznają swoje kobiety albo na koncertach, albo na stadionach. Więc domyśl się. Inne pytania młody zbywał szybkimi odpowiedziami. Heinz dowiedział się, że Krzysztof rzucił studia. Miał dość drylu i kieratu. Rewelacyjna wiadomość. Postanowił skupić się na muzyce, bo to jego życie.

Ma trzy świetne kapele. Projekty, jak się teraz mówi. Rock, reggae i głęboka alternatywa. Totalny odjazd. Puszczę ci, gdy przyjedziesz. Głęboka alternatywa. Fantastyczne wieści. Młody podejmował wybory życiowe, które wróżyły wiele kłopotów. Heinz został zaproszony z osobą towarzyszącą. Wiedział jednak, że pojedzie sam. W połowie kwietnia Pocahontas wyruszała do Stanów na trzymiesięczny staż. Dwa lata o ten wyjazd walczyła. Będzie jeszcze niejedna okazja, byś poznała Heinzów w lepszej, odmłodzonej wersji, powiedział. Przyrzekł, że nie narobi obciachu. I tak zakończyli tę rozmowę. W połowie kwietnia zegar zaczął tykać głośniej. W okolicach długiego weekendu majowego tykanie stało się nieznośne. Powróciły kłopoty ze snem, Heinz budził się w środku nocy, szedł do lodówki, otwierał przygotowane zawczasu piwo i jeśli wszystko szło dobrze, po kolejnej godzinie zasypiał. Bywało jednak, że leżał do rana, a przez głowę przewijało się jego życie. Niekiedy film zatrzymywał się na stopklatce i nie ruszał do przodu. Na nic zdały się zapewnienia, że uroczystość będzie miała skromny i luźny charakter. Rodziny będą nieliczne, od nas tylko ty i dziadek. Tak, tak, obiecał, że przyjedzie. Od Joanny rodzice i kilkoro krewnych. I naprawdę bez przeciągania jajka przez nogawkę i innych głupich weselnych zabaw. Zjawi się sporo znajomych, będziesz się dobrze bawił, no i zostaniesz gwiazdą. Oh! Darling, pamiętasz? Jeśli tak bardzo się stresujesz, przyjedź od razu do urzędu, ja mam tu wszystko ogarnięte. Taka gadka. Cztery długie rozmowy telefoniczne. Żadna z nich go nie uspokoiła. Przymierzył garnitur, którego dawno nie zakładał. O dziwo, mieścił się jeszcze, chociaż nie powiedziałby, że ma w nim swobodę ruchów. Marynarkę i spodnie oddał do pralni, kupił białą koszulę i krawat, poszedł do fryzjera. Przeszukał mieszkanie i odnalazł przewodnik stylowego mężczyzny, a potem zgodnie ze wskazówkami wziął się do prasowania. Przymierzył całość. A następnie zrobił zdjęcie i posłał do Pocahontas przebywającej w San Diego. Odpisała mu: „Oby od dziś tak codziennie”. Wyniósł żelazko do piwnicy. Nie

spodziewał się, by w ciągu najbliższej dekady było mu potrzebne. W piwnicy przestawił dwa olbrzymie worki z kasetami. Tylko sentyment sprawiał, że nie pozbył się ich jeszcze. Wprawdzie wróciła moda na płyty winylowe, ale nic nie zapowiadało, że to samo zdarzy się z kasetami magnetofonowymi. Na chybił trafił sięgnął do worka, był ciekaw, co podsunie mu los. Zachrobotało w środku. Cat Stevens. Największe przeboje. Piracka kopia z końca lat osiemdziesiątych, w popękanym pudełku. Próbował przypomnieć sobie, kiedy słuchał tego ostatni raz, ale nie umiał. Cat Stevens. Dość dziwny facet. Poprosił młodego, by zarezerwował mu miejsce w jakimś motelu. Uparł się, że sam zapłaci. Ślub wypadał w czasie długiego weekendu majowego i gdyby szukał w ostatniej chwili miejsca nad morzem, byłyby kłopoty. Poza tym wyczytał gdzieś, że Gdynia stała się modna i już nie tylko Gdańsk i Sopot przyciągały gości na imprezy. Poprosił o motel z miejscem parkingowym. Zamierzał pojechać samochodem. Motel, w którym miał rezerwację, znajdował się nieopodal alei Piłsudskiego. Zdążył wziąć prysznic i założył garnitur. Obiecał sobie, że w niedzielę, przed wyjazdem, przejdzie się pod pomnik Conrada. O ile ten jeszcze stoi. W dzisiejszych czasach nic nie wiadomo. Uroczystość miała zacząć się o siedemnastej. Gdy dotarł do urzędu stanu cywilnego i rozejrzał się po zebranych, poczuł ulgę. Sporo młodych ludzi, dość normalnie ubranych, wyglądających, jakby przyszli na festyn lub koncert, śmiechy, ogólna wesołość. Wypatrywał syna. I synowej. Podjechali garbusem w kolorach, które doceniłyby psychodeliczne kapele z lat sześćdziesiątych. Krzysztof we fraku, panna młoda w bezpretensjonalnej beżowej sukience. Za nimi trzy pary, w pierwszej potężna kobieta z nakryciem głowy, jakiego nie powstydziłaby się angielska królowa. Prawdopodobnie matka panny młodej. Jej wygląd nie pozostawiał złudzeń, kto w tej rodzinie miesza, dzieli i rządzi. Uściskał się z synem. Nie pamiętał, kiedy to ostatnio zrobili.

– Świetnie wyglądasz. – Ty też. – Poznaj Joannę. Przed Heinzem stała wysoka, szczupła brunetka, a duże ciemne oczy wpatrywały się w niego z niepokojem. Odruchowo spojrzał na kobietę w kapeluszu, uniósł brwi i uśmiechnął się. – Jestem… Mów mi Rudolf… Albo Hipis. Tak jeszcze lepiej. Naprawdę jestem szczęśliwy. – Nie miał pojęcia, czy to prawda. Odwzajemniła uśmiech. Wiedział już, dlaczego młody stracił dla niej głowę. Nikt o zdrowych zmysłach i bez większych problemów ze wzrokiem nie pozostałby obojętny. Poznał rodziców dziewczyny. Ojciec, szczupły mężczyzna z sumiastym siwym wąsem, grzywką opadającą na prawą stronę, skojarzył mu się z kolejarzem z Wielkopolski. Matrona otaksowała go spojrzeniem. – Po co było im to potrzebne? – wyszeptała i położyła rękę na dekolcie. – I dlaczego w maju? Przecież w nazwie miesiąca nie ma litery er. Odpowiedział, że za to kiedyś w tym miesiącu czczono zmarłych. Matrona spojrzała na męża, który nerwowo skubał wąs. Najważniejsze jest pierwsze wrażenie. Musiał przyznać, że miejsce na przyjęcie wybrali dobre. Klubowa przestrzeń na ulicy świętego Piotra nie kojarzyła się ani z pseudopałacowymi salami, z mnóstwem girland i balonów, żyrandolami jak z powieści Tołstoja, ani z tandetną dyskoteką. Ogólnie było na rockowo, bez zadęcia i nieco niechlujnie. Joanna zapewne wymusiła tę konwencję na swojej matce, nie wiedział, jak przebiegały negocjacje, ale czego nie robi się dla ukochanej córki. Kolejarz wygłosił przemówienie. Jego dziadek przyjaźnił się z Abrahamem. Wiecie z którym. Więc walczył z Abrahamem o polskość Pomorza i teraz jego rodzina spotyka się z bojownikami powstań śląskich. Zawsze walczy się po czyjejś stronie, pomyślał Heinz i popatrzył na młodego, który wytrzymał spojrzenie. Ciekawe, co gówniarz jeszcze naopowiadał. Krzesło obok Heinza stało puste. – Gdzie jest stary? – zapytał Krzyśka, wręczając kopertę. – Znaczy… mój stary.

– Dziadek dzwonił do mnie. Coś zatrzymało go w Niemczech. Jest w drodze. Co jakiś czas wychodził zapalić. Impreza rozkręcała się, a on mógł obserwować całą gamę uczuć i zachowań. Para młodych ludzi kłóciła się przy wyjściu. To koniec między nami, mówiła dziewczyna. Chłopak w skórzanej kurtce wsunął do ust koktajlową kanapkę. Te kanapki to dobre dla geji. Dla gejów, debilu, pouczył go kolega i obaj zanieśli się śmiechem. W toalecie ktoś rzygał. Heinz zderzył się ze starszym mężczyzną, jednym z niewielu w tym wieku na sali. Usłyszał wymamrotane przeprosiny, a po chwili poczuł zapach musztardy i spojrzał na koszulę. Zaklął pod nosem. Po co im to było, usłyszał, kiedy kolejny raz wyszedł na papierosa. Podobno jego ojciec jeździ na harleyu… Kilka par tańczyło, a muzyka była wypadkową różnych gustów. Ze zdziwieniem patrzył, jak para młoda kołysze się w rytm przeboju z lat osiemdziesiątych. Joanna, I love you dobiegało z głośników i Kool & The Gang wykonywali swoją nieśmiertelną pościelówę. Nigdy nie sądził, że jego syn tańczy. Pił mało. Nadspodziewanie mało. Pilnował się. – Tak to dawałeś, ojciec, czadu, ale na weselu syna coś nie bardzo – usłyszał od młodego. Ktoś stuknął go w ramię. Mężczyzna był w jego wieku. Wujek panny młodej. W ręku trzymał dwa kieliszki. Usiadł na krześle, które czekało na Josepha. – Pan tak samotnie siedzi… Napijmy się – zaproponował. – Jak oficer z oficerem. – Jest pan wojskowym? Mężczyzna uśmiechnął się. – Ta sama firma. Z Wejherowa. Zaczęli rozmawiać. Dla Heinza wieczór znów zamieniał się w opowieści tysiąca i jednej nocy. Wypili po kolejnej wódce. – Słyszałem, że pan był głównym przy „Diable z Katowic”? Heinz potwierdził. – Też ostatnio mieliśmy ciekawą sprawę. – Mężczyzna ściszył głos. – Tu zaraz, niedaleko, na Hryniewieckiego. Znaleźli

faceta. Przywiązany był do słupa kablem do gitary. Zmarł z odwodnienia. Ale wie pan, co było najlepsze? – Ściszył głos jeszcze bardziej. – Facet miał spuszczone gacie, a między pośladki ktoś mu wcisnął banknot. Całą stówę. Niezłe, nie? Ci nasi tutaj głowią się, bo nie wiadomo, o co w tym wszystkim chodzi. Kayah śpiewała Prawy do lewego, kilka męskich głosów przy stole próbowało wtórować. Jeden ze śpiewaków rąbnął pięścią w blat, żeby dodać sobie animuszu. To nie Bałkany, ktoś krzyknął. – O, widzę, że moja stara zaczęła się niecierpliwić. – Mężczyzna wstał. – Mam nadzieję, że będziemy się teraz spotykać, jak to rodzina. Mój piękny Panie, raz zobaczony w technikolorze… Rozległy się pierwsze takty przeboju 2+1. – Jak się bawisz, Hipis? – Panna młoda wyrwała go z zamyślenia. – Myślałem, że będzie gorzej. – Wzięła go za rękę. – Pannie młodej się nie odmawia. Zaczęli tańczyć. Czuł, że spojrzenia wszystkich zwróciły się w ich stronę, a jego ruchy stają się jeszcze bardziej nieporadne. – Nie umiem tańczyć – powiedział. – Zdaje się, że twoja mama nie jest zachwycona… Uśmiechnęła w ten sam sposób jak za pierwszym razem. – Za chwilę będzie zachwycona. – Patrzył na nią. Dwa kroki do przodu, jeden w tył. – Krzysiek ci nic nie powiedział? Już Cyganie czekają z muzyką. – I dobrze. To mała niespodzianka. Od nas dla was. Ale tobie powiem już teraz. Zostaniesz dziadkiem, Hipis. Ogłosimy to niebawem. Rock, reggae, głęboka alternatywa. I małe dziecko. W głowie huczały mu dziesiątki myśli. Piosenka się skończyła i odprowadził Joannę na miejsce. Nalał sobie kieliszek wódki

i uniósł go w stronę pustego krzesła. – Napij się ze mną – powiedział pod nosem. – Za ich zdrowie. Muzyka ucichła, dwa reflektory oświetliły scenę, na którą wskoczył młody. Wziął mikrofon i poprosił o chwilę uwagi. – Mam dla was dwie niespodzianki. Zacznijmy od pierwszej. Nie wiem, co sądzicie o moim ojcu – dłoń przyłożył do czoła, aby uniknąć świateł, i szukał go wzrokiem – ale na jednym ten facet zna się świetnie. Na gitarach. Razem z zespołem zagramy dla was kilka kawałków, a pierwszy razem z nim. Rozległy się pojedyncze brawa, ktoś wydał okrzyk. Heinz założył gitarę. Wysłużony biały Gibson Les Paul. Instrument był nastrojony. Włączył wzmacniacz. Stówka. Między pośladkami. Stał na scenie, a jednocześnie był zupełnie nieobecny. Patrzył na ludzi, ale tak naprawdę nikogo przed sobą nie widział. Pierwszy akord zlał się ze śpiewem młodego. …please believe me Włączył się do utworu. Przywiązany kablem do gitary. …leave me alone Kończyła się druga zwrotka i umówili się, że zagrają dwa sola gitarowe. Hipis jako pierwszy. Heinz pokręcił potencjometrem i spojrzał na podłogę, która zaczęła kołysać się pod nim. Uderzył akord, który był ewidentnie poza tonacją. Uniósł głowę, ale zamiast twarzy muzyków zobaczył rozmazane przecinki. Pomnik Conrada. Odwodnienie. Worek ze starymi kasetami. Czuł, że kolana się pod nim uginają. Wychylił się do przodu. Poczuł zapach musztardy na koszuli. Runął ze sceny. Muzycy przestali grać. Nie czuł bólu. Ktoś krzyknął. A potem zapadła ciemność.

19 Wpatrywały się w niego trzy pary oczu. Dwie twarze znał, trzecia należała do pielęgniarki. W jednej ręce tkwił wenflon, a dozownik miarowo odmierzał krople wnikające do jego ciała. Kable przyklejone do klatki piersiowej pozwalały monitorować pracę serca. Zamocowana na ścianie lampka była źródłem słabego, bladoniebieskiego światła. Raz jeszcze zamrugał oczami, a potem już całkiem świadomie popatrzył na zebranych. Chciał się unieść na poduszce i w tym momencie poczuł przeszywający ból w plecach. Jęknął. – Jeden do jednego – powiedział Joseph. Czy człowiek musi znaleźć się w szpitalu, by spotkały się trzy pokolenia Heinzów? – Co jeden do jednego? – zapytał, wciąż krzywiąc się z bólu. – Ostatni raz, gdy się widzieliśmy, to ja tak leżałem. Heinz przypomniał sobie zdarzenia z Darłowa sprzed prawie trzech lat. Ostatni raz. Zabrzmiało to, jakby regularnie się spotykali przynajmniej kilka razy w roku. Co najmniej podczas świąt i ważnych rodzinnych imprez. A przecież widzieli się wtedy trzeci raz po kilkudziesięcioletniej przerwie. – Co się stało? – Właściwie wiedział, co się wydarzyło. Był w pełni przytomny. Bardziej interesowało go, jak doszło do tego, że znalazł się w tym nieciekawym miejscu. – Graliście i nagle zgiąłeś się jak scyzoryk. Poleciałeś z tej sceny w dół. Wyrżnąłeś plecami i głową. Dość efektownie to wyglądało. Ale najciekawsze jest to, że nawet wtedy chroniłeś gitarę. Trzymałeś ją cały czas nad sobą. Popatrzył na obecnych. Twarze Heinzów nie wyrażały szczególnej troski. W oczach pielęgniarki zobaczył profesjonalne zainteresowanie. Nic więcej. Uspokoił się. Chyba nie jest z nim tak źle. – Zaraz… A ty skąd o tym wiesz, skoro cię tam nie było?

Heinzowie, dziadek i wnuczek, popatrzyli po sobie. Także oni uznali, że ze środkowym ogniwem rodziny nie jest najgorzej, skoro tyle pamięta. – Widziałem nagranie. Kilku gości nagrało wasz występ telefonem. Możesz być pewien, że od jutra – stary spojrzał na zegarek – właściwie to już od dziś będziesz gwiazdą YouTube’a. – Która jest godzina? – Czwarta rano. Aparatura kontrolująca pracę serca wysyłała cichy sygnał. Profiler spojrzał na syna. – Chyba popsułem ci noc poślubną… – Uśmiechnął się słabo. – Chyba tak. I skradłeś nam nasze show… To, które przygotowaliśmy z Joanną. Przypomniał sobie taniec z panną młodą i pokraczne ruchy. Mimowolnie uśmiechnął się jeszcze raz. – Kiedy? – Co kiedy? – Kiedy zostanę dziadkiem? A ten – wyciągnął rękę w stronę Josepha – pradziadkiem? – Na przełomie roku. – Trochę mnie to przeraża. Głęboka alternatywa. – Co powiedziałeś? – Nic. – Zamknął oczy. – Byłoby dobrze, gdybyście panowie już poszli – powiedziała łagodnym głosem pielęgniarka. – Jutro zrobimy badania. Poczuł ciepłą rękę zaciskającą się na przedramieniu. A potem nastąpił drugi, krótszy uścisk, Heinz usłyszał kroki i szmer zamykanych drzwi. Obudził go krzyk mew. Heinz spojrzał w okno. Było widno. Rozejrzał się po pokoju. Raczej pokoiku z seledynowymi ścianami. Był jedynym pacjentem. Więcej łóżek i tak by się tu nie zmieściło. Odruchowo spojrzał na nadgarstek w poszukiwaniu zegarka. Wenflon zniknął z drugiej ręki, ale z klatki piersiowej wciąż zwisały kable. Odwrócił głowę

w stronę szafki stojącej przy łóżku, wychylił się i otworzył szufladę. Była pusta. I wtedy weszła pielęgniarka. Inna twarz niż ta, którą widział o czwartej rano. – Proszę leżeć spokojnie – upomniała go. – Jest pan nieźle poobijany. I tak miał pan szczęście, że niczego sobie nie złamał. W tym wieku nic już nie składa się tak prosto. W tym wieku. Dobrze słyszeć od rana. – Która jest godzina? – Dziewiąta. – Pielęgniarka poprawiała prześcieradło. – Co właściwie mi się stało? – Zapaść. Prawdopodobnie efekt przemęczenia, stresu, niezbyt zdrowego trybu życia. – Popatrzyła na niego surowo. Wolał nie dopytywać się, co miała na myśli. – Jest pan potłuczony. Zrobimy badania, zobaczymy, czy nie ma wstrząśnienia mózgu. – Spojrzała na aparat, kiwnęła głową, a następnie oderwała plastry z jego piersi. – Skoro już pan tu leży, warto się przebadać. – Gdzie właściwie jestem? Podała nazwę, która nic mu nie mówiła. – Pański ojciec był kiedyś u nas z jakimś niemieckim piłkarzem. Mamy tu świetnych chirurgów. Ale panu raczej nie będą potrzebni – uspokoiła go. – Gdzie są moje rzeczy? – W szafie. Potrzebuje pan czegoś? Poprosił o telefon. – Zaraz przyniosę śniadanie. Podała mu komórkę. Słyszał cichnące na korytarzu kroki. Zmrużył oczy. Zanim ogarnęła go ciemność, pomyślał o czymś istotnym. Naprawdę ważnym. To działo się już na scenie. Minuta po minucie odtwarzał w głowie zdarzenia z wieczoru. W pewnej chwili usiadł gwałtownie i o mało nie krzyknął, gdy intensywny ból wwiercił się w plecy. Rzeczywiście musiał być nieźle poobijany.

Zapach musztardy. Oczywiście. Jak to było? Znaleźli faceta przywiązanego do słupa kablem do gitary. Zmarł na skutek odwodnienia. Z banknotem wciśniętym między pośladki. Gdzie go znaleźli? Zaraz… Pomyślał wtedy jeszcze o czymś. Zacisnął oczy, aż poczuł ból w skroniach. Trefny akord poza tonacją. Tak. Worek ze starymi kasetami. Zjadł śniadanie. Trzy nieduże kanapki z szynką, dwa kruche ciasteczka i niezbyt mocna herbata. Gdy pielęgniarka odniosła tackę, powoli wstał i podszedł w stronę szafy, na której zamontowano lustro. Pierwsze kroki stawiał z wysiłkiem i ostrożnie, jakby stąpał po nieznanym gruncie. Wolnym ruchem, krzywiąc się, zdjął górę szpitalnej piżamy. Przyjrzał się w lustrze swoim plecom pokrytym ogromną, żółtozieloną plamą, która z każdą godziną będzie robiła się ciemniejsza. Otworzył szafę. Garnitur wisiał na wieszaku. Poplamiona koszula też. Wrócił do łóżka pewniejszym krokiem. Był cały. Najwyraźniej miał więcej szczęścia niż rozumu. Sięgnął po telefon, który w tym właśnie momencie zadzwonił. Wyświetlił się nieznany numer. Wahał się przez chwilę, wreszcie odebrał. Usłyszał kobiecy głos. – Jak się czujesz, tato? Tato. Dziwnie brzmiące słowo. Odkąd pamiętał, nikt tak do niego nie mówił. – Bywało lepiej. Ale gorzej też. Zdaje się… – Potrzebował się jakoś wytłumaczyć. – Zdaje się, że popsułem wam imprezę. – Bywało gorzej – spróbowała go sparodiować. – Muszę ci powiedzieć, że potrafisz zrobić wrażenie na kobietach. Stałeś się atrakcją wieczoru. – W jej głosie pobrzmiewał ton, który spowodował, że się rozluźnił. Zdaje się, że wszystko rozeszło się po kościach. Pomijając jego własne. Rozmawiali jeszcze chwilę. – Tak, naprawdę czuję się dobrze. Na tyle dobrze, że… Przypomniało mi się coś. Rozmawiałem wczoraj z twoim wujkiem, no, tym, który jest policjantem w Wejherowie. Możesz dać mi jego numer? …tak, chcą mi zrobić jakieś badania. Nie przyjeżdżajcie, nie ma sensu. Nacieszcie się sobą. Skończyli rozmawiać, a chwilę później otrzymał wizytówkę.

Zadzwonił. Usłyszał zaspany głos. Przedstawił się. – A, to pan! Jezu, co się wczoraj stało? Wyjaśnił, że nic szczególnego. Ogólne przemęczenie. Ale właściwie to dzwoni w innej sprawie. Ta sprawa z banknotem w dupie. Możesz opowiedzieć to jeszcze raz? Słuchał uważnie i wiedział, że żadnych badań nie będzie. Wypisze się na własną prośbę. Będzie awantura, gdy dwa pokolenia Heinzów dowiedzą się o tym. Dlaczego pytam? Z czymś mi się to połączyło. Pamiętasz adres, gdzie to było? …trafię. Tak, bez problemów, trzymaj się. Godzinę później opuścił klinikę. Pielęgniarka protestowała, inna zadzwoniła do Josepha. Odbył rozmowę z ojcem. Twoja opiekuńczość jest godna szacunku, szkoda że taki nie byłeś czterdzieści lat temu. Jak zwykle padło o kilka słów za dużo. Później gorąca linia z młodym. W nieco łagodniejszej tonacji. Nie, nie rzuciło mi się na głowę. Poza tym zostaję w Gdyni, tak, dobrze słyszysz, cześć. Dotarł do motelu, który opustoszał po majówce. Poprosił o przedłużenie pobytu o dobę. Recepcjonista patrzył na jego bladą twarz i sińce pod oczami, na koszulę z plamą przy kołnierzyku i niezbyt świeży garnitur. – Dobrze się pan u nas bawi? – zapytał. – Bardzo. Kocham Gdynię. Dwie godziny później szedł w stronę nabrzeża, mijając sznurek samochodów z rejestracjami z całego kraju. Dotarł na ulicę Hryniewieckiego. Po prawej ręce wznosiły się potężne, nowe apartamentowce, z których podziwiać można Bałtyk. Sea Tower, przeczytał nazwę. Światowo. Jednak interesowało go to, co znajdowało się po drugiej stronie ulicy. Obszedł teren, a potem sięgnął po telefon. Wybrał numer Gawlika. – Czy stało się coś tak pilnego, że musisz mi psuć końcówkę weekendu? – usłyszał. – Zaraz, przecież ty jesteś na ślubie. – W tle śmiech dzieci i muzyka. Najpewniej naczelnik rozpalił pierwszego w roku grilla na działce i zaprosił całą rodzinę. Opowiedział, co się zdarzyło. Pominął tylko swój wieczorny

występ. Starał się mówić wolno i bez niepotrzebnych emocji. Chciał, żeby Gawlik zrozumiał, że sprawa jest poważna. – Poczekaj, rozmawiam przez telefon – Gawlik szepnął do kogoś. Potem zapadła cisza. Heinz czekał. – Dobrze, działaj – usłyszał wreszcie. – Zadzwonię jutro rano do kogo trzeba – powiedział bez entuzjazmu. Heinz rozłączył się. Nad najwyższymi piętrami Sea Tower kołowały mewy. Raz jeszcze przeniósł wzrok na miejsce, które interesowało teraz go najbardziej. Patrzył na opustoszałe magazyny.

20 W poniedziałek szóstego maja, gdy wszyscy budzili się z weekendowego letargu, Heinz przeciął plac Kaszubski, minął pomnik Abrahama, ławeczkę małżeństwa Scheibe i skierował się do budynku komendy miejskiej. – Tak, anonsowano mi pana przybycie – usłyszał, gdy trafił do pokoju starszego aspiranta Piotra Klotza. Była dziewiąta rano, znajdował się na obcym terenie i nie spodziewał się miłego przyjęcia. Nic takiego też nie nastąpiło. Klotz jasno dał do zrozumienia, że rozmawia z nim tylko dlatego, że nie ma innego wyjścia, a Heinz podziękował w myślach Gawlikowi. Klotz był jednak na tyle uprzejmy, że zaproponował kawę, a ta okazała się całkiem znośna. Przed nimi leżały akta sprawy. – O ile zrozumiałem, szukacie związków między naszą sprawą a tym, co macie u siebie na tapecie. Heinz przytaknął. – No to nie ukrywam, że chętnie pozbędziemy się kłopotu. – Klotz otworzył teczkę i wyjął zdjęcia. Na pierwszym ujrzał mężczyznę w kurtce, ze zwieszoną ogolono na łyso głową i opuszczonymi do kolan spodniami. Kolejna fotografia pokazywała szyję ofiary owiniętą grubym niebieskim kablem. Właśnie w taki sposób przytwierdzono ciało do filaru. Na następnym ujęciu nalana twarz z rozchylonymi ustami i językiem dotykającym dolnej wargi. Następne zdjęcia ukazywały wnętrze magazynu, który był tak samo pusty jak hangaroschron w Pile. Heinz uważnie przeglądał dokumentację. – Bogdan Waluś – czytał Klotz – lat czterdzieści siedem. Menedżer muzyczny, zamieszkały w Warszawie. Czternastego lutego, w Walentynki, jeden z jego zespołów grał w „Ustach” na Hryniewieckiego. Wie pan, gdzie to jest?

– Byłem tam wczoraj. – To taka taneczna impreza w stylu „majteczki w kropeczki”. Ten Waluś taką muzyką się zajmował. Zresztą w tych „Ustach” Weekend nagrywał swój teledysk. Ona tańczy dla mnie. Na pewno pan zna. Potwierdził. Znał. Niestety. – I czternastego wieczorem Waluś zniknął. Nikt się tym nie przejmował, wszyscy myśleli, że wyrwał jakąś małolatę, jak miał w zwyczaju. Telefon milczał następnego dnia, a dwa dni później znaleźli go tam po sąsiedzku, w magazynie. – Jak odkryliście ciało? – Tam jest sporo magazynów. Część należy do Dalmoru, kilka przerobiono na warsztaty samochodowe, a parę stoi pustych. Drzwi były niedomknięte, jeden z klientów, czekał, aż mu z warsztatu zwrócą samochód, kręcił się po terenie i zainteresował się… – Dlaczego chcecie pozbyć się tego Walusia? Klotz wyprostował się na krześle. – A po co nam on? Poza tym to był kawał skurwysyna. Lista jego wrogów jest naprawdę długa. Jednych naciął, innych okradł. Z tym łączymy tę stówkę znalezioną… wie pan gdzie. Poza tym koks, panienki. Naprawdę nagrabił sobie. Rozmawialiśmy z jego żoną. Może nie podskoczyła z radości, ale też nie wyglądała na przygnębioną. – Kto prowadzi tę sprawę? Klotz podał nazwisko. – Mogę z nim zagadać? – Jest w terenie. Mamy świeżaka. Sprzed godziny. Ciało w bloku przy Morskiej. – Może pan do niego zadzwonić? Aspirant zawahał się. – Dobrze – powiedział z ociąganiem. – Proszę chwilę zaczekać. Gdy wyszedł, Heinz raz jeszcze przejrzał zdjęcia. Pokręcił głową. Nie zgadzało się. Nie wszystko było tak, jak się spodziewał. Nieobecność Klotza przedłużała się, wreszcie po kwadransie wrócił.

– Powiedział, że jeśli pan taki w gorącej wodzie kąpany, to zaprasza. Niechętnie. – Podał Heinzowi adres i odprowadził do wyjścia. Mimo włączonej nawigacji zgubił się między blokami na Morskiej, ale wypatrzył radiowóz. Wjechał na trzecie piętro windą upstrzoną mnóstwem wulgaryzmów i wyrazami miłości do lokalnej drużyny piłkarskiej. Przez chwilę zastanawiał się, czy Gieksa i Arka mają zgodę. Gdy wszedł do mieszkania, został skierowany do kuchni i zobaczył dwóch mężczyzn pochylonych nad ciałem chłopaka. Ten starszy, z posiwiałymi włosami, tłumaczył coś technikowi ubranemu w kombinezon. – Nie mówi się „przekonywuje”. Zapamiętaj raz na zawsze. Przekonuje. Albo przekonywa, chociaż mało kto już tak mówi. Heinz chrząknął. Mężczyzna odwrócił się. – Skoro panu tak się spieszy, to zapraszam. – Jarosław Pater pochylił się, szepnął coś technikowi, ten spojrzał na Heinza i wyszedł. – Mój kolega zajmie się śladami w drugim pokoju. Czy mógłby pan pomóc i zabezpieczyć to? – Wskazał na podłogę. – Wie pan, jak się to robi? Na białych panelach znajdowała się kolorowa kompozycja wymiocin. Wzruszył ramionami. Wiedział. Nic trudnego. I nic przyjemnego. Kolega z Gdyni postanowił zabawić się jego kosztem. Założył rękawiczki i kucnął. Starał się nie oddychać. Skrzywił się. Rano obejrzał sobie w lustrze plecy, które przybrały barwę dojrzałej śliwki. – Ale będziemy w tym czasie konwersować, okej? Zbierał rzygowiny do gazy. Gdy już skończy, poprosi o dużą płytkę Petriego, zrobi sączek, powiesi go i zda się na siłę grawitacji. Herbatka, kawa, piwo będą ściekać, a wraz z nimi trucizna. Zagarniał płynną wydzielinę, kawałki makaronu, warzyw i mięsa. Niech ścieka, powtórzył w myślach. Czas zrobi swoje, nie należy nic przyspieszać i wyciskać. Marchewka i wieprzowina nie zawsze absorbują trucizny. Nie ma więc sensu mieszać ze sobą sosów, jak mawiali specjaliści od toksyn,

bo to najlepszy sposób, by dołożyć pracy laborantom i wydłużyć czas oczekiwania na wyniki. – Co chce pan wiedzieć? – zapytał Pater. – Chciałbym wiedzieć, jakie są pańskie wrażenia. – Są takie, że ktoś się zemścił. A miał kto. Ten Waluś… Nazywa się jak morderca z RPA, ale pewnie pan o tym nie wie, więc ten Waluś to był kawał fiuta. W Heinzu narastała irytacja. Chciał powiedzieć coś temu bucowi, który nad nim stał i patrzył z satysfakcją, jak zajmuje się podłogą, ale powstrzymał się. Był na jego terenie i szybko mógł zostać spławiony. – Najbardziej zastanawia mnie metoda – ciągnął Pater. – Można było załatwić gościa na sto bardziej brutalnych i bolesnych sposobów. A tu ktoś po prostu przestał podawać mu wodę. – Nie napotkał pan tam czegoś nietypowego? – Heinz zdjął rękawiczki i wyrzucił je do kosza. Umył ręce nad zlewem. – Na przykład? – Czegoś, co kojarzyłoby się panu na przykład z Beatlesami… Pater spojrzał na niego podejrzliwie. – Był kabel do gitary… Długi. Taki z tych lepszych, sprawdziłem to. Waluś pracował jako menedżer, ale te jego zespoły nie miały nic wspólnego z Beatlesami. – Pater pokręcił głową. – Nie… Słucham takiej muzyki i znam się na niej. Od razu bym się zorientował. Przyjechał medyk z ekipą i zajęli się ciałem. Heinz rozmawiał z Paterem jeszcze kwadrans. Ustalili, że kopia dokumentów trafi do Katowic. – Tak. Pan z tych niecierpliwych. Postaram się szybko. – Wie pan, jednak coś nie daje mi spokoju – powiedział Pater, gdy Heinz wychodził. Profiler obiecał sobie, że zapamięta nazwisko policjanta z Wybrzeża. Niewykluczone, że kiedyś się jeszcze przetną. – Co? – Ta stówka. Przecież można było wcisnąć banknot o mniejszym nominale, a za resztę obstawić zakłady u buka. Przed wyjazdem zajrzał jeszcze raz na komendę. Poprosił,

żeby nie zwlekali z przesłaniem dokumentacji. A potem pojechał na Hryniewieckiego. Magazyn był otwarty i kręciła się przed nim liczna ekipa. Zorientował się, że kręcą tam film. Tytuł Sado Masa. Równie dobry jak każdy inny. Odnalazł reżysera. – Pan tu jest Antonionim? – Kim? A, tak. – Mężczyzna poprawił okulary. Miał policzki, które upodabniały go do chomika. – A pan kim jest? Heinz pokazał legitymację. – Mamy wszystkie zezwolenia – zaczął tłumaczyć. – Zaraz poproszę… – Nie, nie o to chodzi – uspokoił reżysera. – Czy mógłbym zajrzeć do środka? – Wskazał magazyn. – Chciałbym coś sprawdzić. Podeszli razem do wejścia, a potem reżyser gdzieś zniknął. Dwóch oświetleniowców męczyło się z reflektorem, który miał być przymocowany do metalowego słupa. W miejscu, gdzie zginął Waluś. Kobieta w czerwonym lateksowym kostiumie chodziła wte i wewte i modulując głos, powtarzała zdanie: „A teraz musisz być bardzo grzeczny, chłopczyku”. Przy ostatnim słowie uderzała się w goleń szpicrutą. W kącie dostrzegł metalowy stolik i krzesełko. Podszedł do techników. – To wasze? – Nie. To było już w tym magazynie, gdy przyjechaliśmy. Obszedł słup z każdej strony. Wyobraził sobie mężczyznę, który był do niego przywiązany. Przestrzeń magazynu oświetlały dwie stare lampy. Spróbował zakodować sobie ten obraz. Tak jakby robił zdjęcie. Uznał, że nic tu po nim. W drzwiach zderzył się z Antonionim. – Szukałem pana, dobrze, że pan jest jeszcze. Kajdanki nam się zacięły. Może pan pomóc? Aktorka ze szpicrutą wciąż powtarzała swoją kwestię.

21 Siedzieliśmy w sali konferencyjnej. Skład taki jak wówczas, gdy przejmowaliśmy sprawę zabójstwa Patryka, poprosiłem, aby dołączył do nas Lewandowski. Uświadomiłem sobie, że niedługo od śmierci chłopaka minie rok. Matka z pewnością zamówi mszę, może pojawi się na niej nawet Pułkownik na wózku, kumple z hiphopowego składu zapalą e-znicz. O ile jeszcze pamiętają Patryka. Dla nich czas płynie szybciej i chyba tylko do przodu. Miałem nadzieję, że dla nas zacznie płynąć inaczej. Że wreszcie przyspieszymy. Przez rok Breivik sprawdzał kolejne ślady bez widocznych efektów. Całkiem zamknął się w sobie. Nigdy nie był rozmowny. Nawet na piwie, które wypiliśmy, tak, raz się to zdarzyło, zachowywał dystans i zmieniał temat, gdy tylko rozmowa zaczynała schodzić na sprawy osobiste. Gdy pytałem go o młodego Kodyma, było podobnie. Uparte milczenie. W pewnym momencie dałem spokój. Po powrocie z Gdyni wróciłem do gry. To także nie było mu na rękę. Ale miałem to gdzieś. Tak jak za pierwszym razem przygotowałem komplet materiałów, które wylądowały obok dwóch termosów z kawą. Lewandowski rozglądał się za ciastkami, ale tym razem mógł o nich jedynie pomarzyć. Dostaliśmy materiały z Gdyni, Warszawa dosłała swoje. Sprawą interesowała się komenda stołeczna, i dlatego ponownie zetknąłem się z aspirantem Maciejewskim. Ostatni raz pracowaliśmy przy śledztwie dwa lata temu. Niezły skurwiel, tak opisał Walusia. Pewnie nieładnie mówić tak o zmarłym, ale skoro wszyscy używają tych samych określeń, coś w tym musi być. Zresztą gdy na was dwóch patrzę, też cisną mi się na usta. Wszystko wskazywało, że zajrzę do Warszawy. Służbowo. O ile przekonam ekipę, tu, na miejscu, że mam rację. A były

argumenty za, były i przeciw. Wiedziałem, że wciąż brakuje mi rozstrzygającego dowodu. Czegoś, co połączy dwa zabójstwa. Bo o tym, że one się łączą, byłem święcie przekonany. – O wszystkim – zacząłem – decydował ciąg skojarzeń. Usłyszałem historię o facecie, którego przywiązano do słupa kablem do gitary elektrycznej. Ofiara miała wetknięty między pośladki banknot. I wtedy przypomniałem sobie Koczwarę. Tego dziwaka, który pracuje w naszym radiu i wie wszystko o Beatlesach. Nieźle mnie przećwiczył. Przypomniałem sobie trzy godziny spędzone w dusznej kanciapie. W raju, spa i Eldorado stworzonym przez realizatora nagrań. – Jest taka piosenka Mean Mr. Mustard. – Skąpy pan Musztarda? – Cieśla wyłamywał stawy w palcach. – Nie będę was zanudzał… Podobno Lennon przeczytał artykuł o człowieku, który obsesyjnie bał się, że zostanie okradziony, i przechowywał oszczędności… wiecie gdzie. Ta piosenka znajduje się na płycie Abbey Road, a pamiętacie, jaką okładkę znaleziono w hangaroschronie… – Równie dobrze może być to sygnał od kogoś, komu „Duży Dżon” wisiał kasę – wtrącił Gawlik. – I przestroga dla innych, by regulowali należności. – Dlaczego „Duży Dżon”? – zainteresowała się Rojek. – Sam tak o sobie mówił. – Najwyraźniej naczelnik przygotował się do zebrania. – Chwalił się wielkością swojego przyrodzenia. – Zupełnie jak rzecznik prasowy PiS-u – odezwał się Lewandowski z końca stołu. Rojek prychnęła i nie zapytała już o nic. – To prawda. – Breivik spojrzał na mnie. – Jeśli mówią o tym facecie, to tylko źle. Lewa kasa, przewałki na kontraktach, oszukani ludzie. W Warszawie interesowali się nim, bo podobno uczestniczył w handlu żywym towarem. Sprowadzał dziewczyny z byłego bloku wschodniego, obiecywał, że zrobi z nich gwiazdy, a kobiety lądowały w burdelach na Zachodzie. Był jakimś trybikiem w tym całym biznesie. Jak kot zawsze

spadał na cztery łapy. Ale spada się tylko do czasu. – Są inne podobieństwa między tymi sprawami. – Nie dawałem za wygraną. Zacząłem wyliczać: – W obu wypadkach magazyny. Żadne tam odludzie, jeśli chodzi o Piłę, może jeszcze tak, ale Gdynia… To zdarzyło się koło klubu, gdzie krążyło mnóstwo ludzi. Mówiłem wam, gdy rozmawialiśmy o Patryku. Ten, kto to robi, ma nerwy ze stali. Potrafi planować. Ci w Gdyni przesłuchali wszystkich. Barmanów, właścicieli klubów, ochroniarzy, mechaników samochodowych. Po drugiej stronie ulicy znajduje się wypasiony apartamentowiec, tam też przepytali cieciów od szlabanu. Nikt nic nie widział. Nasz Magazynier jest niewidzialny. Jak… Jak Nemo. Patrzyli na mnie w milczeniu. – Kolejna rzecz. Wspólnym motywem jest woda. – Woda? – Tak. W wypadku Kodyma woda spowodowała wychłodzenie organizmu. U Walusia mamy odwodnienie. Poza tym na ciele – pokazałem raport medyka sądowego – macie ślad, który może być efektem użycia paralizatora. – Ale nie musi – zaoponował Breivik. – Powiedziałem: może. Powtórzę też: zabójca potrafi planować. Badania wykazały, że Walusiowi podano środki moczopędne. Nie za dużo, żeby nie doprowadzić do zaburzeń elektrolitowych, ale tak, aby zrobiły swoje. Zresztą Waluś miał podobno tak zniszczoną wątrobę, że odwodnił się szybko. Teoria mówi o trzech dniach, medyk utrzymuje, że tu śmierć nastąpiła znacznie szybciej. – O co chodzi z tą wodą? – zainteresował się Lewandowski. – Nie wiem. Być może o jakąś symbolikę – myślałem głośno. – Woda zwykle wiąże się z oczyszczeniem, odnowieniem, narodzinami. Naprawdę nie wiem. Jestem jednak pewny, że ma jakieś znaczenie. Chciałem wam coś innego powiedzieć… Popatrzyłem na zebranych. Rojek jak zwykle przebywała w swojej cyberprzestrzeni, gdzieś między laptopem a wyświetlaczem iPhone’a. Gawlik wertował dokumenty. – Rozmawiałem tam na miejscu z policjantem, który się tym

zajmował. Pater, wyjątkowo nieprzyjemny… Ale na jedno zwrócił mi uwagę. Powiedział to samo, co medyk sądowy z Piły, gdy na stół trafił do niego Kodym… – Zawiesiłem głos. – Jest wiele sposobów, by zemścić się tak, by ofiara cierpiała. By modliła się o szybką śmierć. Oba nasze przypadki są inne. W obu szybko traci się świadomość. W razie odwodnienia też. Tu chodzi o inny typ satysfakcji, której doświadcza zabójca. – To są wciąż poszlaki. – Breivik pozostawał nieugięty. – Ciekawe, ale co najwyżej poszlaki. Zabójca z Piły pozostawił okładkę. W Gdyni nic takiego nie znaleźli. – Rozpytaliście o tego Walusia? – Gawlik spojrzał na Rojek. – Bywał w Katowicach, zapamiętali go, bo ze dwa razy awanturował się w klubach go-go. Był menedżerem muzycznym, a młody Kodym raperem, więc to także sprawdziliśmy. Wprawdzie to dwa bieguny, ale… Zapytaliśmy nawet starego Kodyma, czy syn mógł mieć coś wspólnego z Walusiem. Wydawał się bardzo zdziwiony. Kumple chłopaka reagowali podobnie. – Powiem wam jeszcze jedno. – Czułem, że kolejne argumenty są mi wytrącane z ręki. – Pamiętacie, w Pile znaleziono kawałek plastiku. Taki mały. – Pokazałem. – Domyślam się, co to jest. To kawałek pudełka od kasety magnetofonowej. Wyjaśniłem, jak to się według mnie odbyło. Magazynier przesunął stolik, przystawił krzesło. I gdy chłopak się wychładzał, puszczał muzykę. Byłem tego prawie pewien. Opowiedziałem też o worku z kasetami, który trzymam w piwnicy. Patrzyli na mnie jak na wariata. Nawet Lewandowski niemal niedostrzegalnie pokręcił głową, jakby chciał mi dać znak, abym nie brnął dalej. – Swoją drogą tam przy tych „Ustach” – Rojek wpatrywała się w ekran laptopa, już dawno przestała mnie słuchać – niezły kontrast. Z jednej strony wieżowiec, z drugiej rozwalone znaki drogowe. – Kto dzisiaj używa kaset? Może tylko ty. – Gawlik spojrzał na mnie sceptycznie. – Sądzę, że mamy za mało dowodów, aby… – mówił dalej, ale ja nie słuchałem. Widziałem, że Breivik się uśmiecha. Miałem to gdzieś.

Niejasna myśl błąkała mi się po głowie. Nerwowo dopiłem kawę, jakbym chciał ukonkretnić niejasne przeczucia. I nagle zatrybiłem. – Co powiedziałaś? – przerwałem Gawlikowi. Wszyscy znów gapili się na mnie zaskoczeni. – Co powiedziałaś o bajzlu tam na Hryniewieckiego w Gdyni? – O znaku drogowym. Że znak drogowy… – Zaczekajcie – krzyknąłem i wybiegłem z sali konferencyjnej. Odszukałem telefon do Klotza. Wydawał się konkretniejszy i bardziej do rzeczy niż ten cały Pater. Miałem szczęście. Był w komendzie. Obiecał, że za pięć minut oddzwoni. Czekałem jak na szpilkach w moim pokoju. Odezwał się po niecałych trzech minutach. – Czy jesteś pewien – zacząłem bez wstępu – że przesłaliście nam wszystkie materiały w sprawie Walusia? Milczał. – Czy tam w magazynie zabezpieczyliście może coś więcej? Na przykład znak drogowy? – Znak? A tak… Skąd wiesz? – zapytał zdziwiony. – Zabezpieczyliśmy go na wszelki wypadek. Ale raczej nie ma nic wspólnego ze sprawą. O ile pamiętam, leżał zaraz przy wejściu. – Poczekaj. – Podbiegłem do sali konferencyjnej. – Włączyłem tryb głośnomówiący. Powtórz to wszystko raz jeszcze. Powtórzył. – Jak to wam potrzebne, podeślę zaraz skan. Podałem adres mejlowy Rojek. Tak było najszybciej. Czas dłużył się niemiłosiernie, choć wiadomość przyszła szybko. Chciało mi się palić. Teraz też mi się chce… Możemy zrobić przerwę? Przejrzałem zdjęcia z Piły. Odnalazłem spreparowaną okładkę Abbey Road. Rojek otworzyła plik. Patrzyliśmy na drogowy znak

informacyjny, w nomenklaturze opisywany jako D-6. Niebieskie tło. Biały trójkąt. Dwa wierzchołki u dołu, jeden u góry. Pieszy przechodzi przez pasy. Znak informujący o przejściu dla pieszych. Ale na tym z Gdyni ktoś niezmywalnym markerem dorysował trzy postaci. Kondukt żałobny znów rusza w drogę. Policjantka postawiła koło monitora zdjęcie z okładką Abbey Road. Wersja z Piły. – To zmienia postać rzeczy – powiedział Gawlik. Miałem brakujące ogniwo. Rozdzielaliśmy zadania. Zauważyłem, że Breivik cały czas patrzy na mnie. Pomyślałem wtedy, że chciałbym wiedzieć, o czym tak naprawdę myśli. Czy tylko chora ambicja sprawia, że nie chce, żebym znów angażował się w śledztwo? Czy było w tym coś więcej?

CZĘŚĆ III COME TOGETHER

22 Na początku czerwca Heinz wstrzelił się w napięty grafik Magdaleny Strzałkowskiej-Waluś, wdowy po „Dużym Dżonie”. Kobieta właśnie wróciła z Tajlandii i zaraz wybierała się w kolejną podróż. Heinz nalegał na spotkanie, a ona zgodziła się niechętnie. Tylko, proszę pana, poinstruował go władczy głos, gdy rozmawiali, proszę być o ósmej rano. O dwunastej mam lot do Paryża. Wybieram się do siostry. Przez miesiąc próbowali szukać związków między Walusiem a młodym Kodymem. Ponownie wzięli w obroty dilera zaopatrującego chłopaka w chemię. Odezwali się do „Ruska”, ale w żaden sposób nie udało im się powiązać postaci menedżera, który potrafił wywinąć się z każdej opresji, z Piłą. Nie mieli nic. Nic oprócz podobnego schematu działania. Oraz Abbey Road. Konduktu żałobnego kroczącego w nieznane. Sprawę Złotej Rączki przejął Lewandowski. – Skąd wiedziałeś – zapytał kiedyś na korytarzu, w przelocie – że tam w Gdyni powinno być coś więcej? Skąd pomysł z tym znakiem drogowym? – Jestem po prostu pewien, że nasz Magazynier jest łasy na pochwały. To typ narcyza. Ktoś, kto bardzo chce zostać doceniony. Numer z banknotem nie był jasny, tu Breivik miał rację. Właściwie tylko ja coś dostrzegłem. I to też dlatego, że się dokształciłem u naszego bitelsologa. Na miejscu powinno znaleźć się coś bardziej oczywistego. Tego czegoś mi

brakowało. Tam, koło tych magazynów, jest przejście dla pieszych. I gdy nasze Wieczne Rajstopy wspomniały o znaku drogowym, coś zaskoczyło. Tyle o tym. W przeddzień spotkania z wdową przyjechał do Warszawy. Jak zwykle skorzystał z policyjnego hotelu na Sierakowskiego. Zadzwonił do Gotyckiej Jolki. Była poza Warszawą. Namierzała jakiegoś typa. Pech. Ale znalazła godzinę, by z nim porozmawiać. Opowiedział o Beatlesach. Być może liczył, że i tym razem coś mu podpowie, podsunie jakieś rozwiązanie, dostrzeże coś, co sam przeoczył. Nic takiego się nie stało. Nie wypytywał o zdrowie i samopoczucie. W ciągu kilku lat znajomości nauczył się, żeby takie tematy omijać. Zapytał ją, jak radzi sobie, żyjąc poza firmą. Zastanowiła się. A potem powiedziała coś, co wydało się mu się ważne. – Kiedyś nie wyobrażałam sobie innego życia. A teraz, Hipis, nie wyobrażam sobie, że mogłabym coś jeszcze zmienić. Jestem wolnym człowiekiem. Zależnym tylko od mojego stanu, nastroju i potrzeb. Obiecali sobie, że kiedyś się spotkają. Ludzie zwykle tak mówią przez telefon. W tym wypadku wiedział, że obietnica jest szczera. – Trzymaj się. Cześć. Porozmawiał z Maciejewskim. Umówili się na następny dzień w południe. Wtedy wdowa po Walusiu znajdzie się na wysokości przelotowej w drodze do Paryża. Magdalena Strzałkowska-Waluś mieszkała na osiedlu Marina. W przestrzeni zamkniętej i jednej z najbardziej prestiżowych w Warszawie. Tyle Heinz wiedział. Za dziesięć ósma znalazł się na Mokotowie. Przy bramce wjazdowej wydzielono dwa pasy, jeden dla mieszkańców i drugi dla gości. Najwyraźniej trafił na godziny osiedlowego szczytu i musiał odstać swoje w kolejce. Został pouczony, gdzie ma się kierować. Do głównej ulicy osiedla, a potem w lewo. I jeszcze

raz w lewo. Wjechał, spojrzał na zegarek i zmienił zamiar. Zatrzymał się. Musiał chwilę popatrzeć. Z osiedla wyjechały najnowsze modele audi, dwa porsche, kilka banalnych SUV-ów z roześmianą dzieciarnią na tylnych siedzeniach, rozwożoną pewnie do prywatnych szkół. Za to w drugą stronę kierowali się piesi. Kobiety z siatkami ze sklepów spożywczych, ze śniadaniem w środku, i niechlujni mężczyźni. Heinz rozpoznawał ten typ dość dobrze. Gosposie, opiekunki do dzieci, sprzątaczki, monterzy i pracownicy sklepów. Jeden z samochodów terenowych zatrzymał się na chwilę, wysiadła z niego atrakcyjna trzydziestolatka na wysokich obcasach i otworzyła bagażnik. Kobiety, które wchodziły na teren Mariny, miały buty na niskich obcasach. I zdecydowanie bardziej znoszone. Minął go samochód z przyczepą, na której znajdowała się potężna kosiarka. Właściwie zrobiło się już lato. Heinz uświadomił sobie, że przecież ktoś musi tu pielęgnować trawę i dbać o ogrody. Ósma rano. Krwiobieg Mariny pracował na pełnych obrotach. Wjechał w ulicę Przejazd, główną na osiedlu. Spojrzał raz jeszcze na zegarek. Pokusa okazała się silniejsza. Zrobił dodatkową małą rundę. Zobaczył aptekę, sklep spożywczy i cukiernię. Z pewnym zaskoczeniem dostrzegł gabinet krioterapii, czymś normalnym wydała mu się obecność kilku salonów kosmetycznych. Popatrzył po oknach. Część mieszkań wyglądała tak, jakby nie było tam żywego ducha, nie dało się tego powiedzieć o wolno stojących domach. Pod jednym wystawiono białe porsche, pod innym jaguara. Samochód był długi i najpewniej nie mieścił się w garażu. Stał więc na zewnątrz niczym dzieło sztuki i oczywista oznaka zamożności właściciela. Podjechał wreszcie pod dom, do którego zmierzał. Ogrodzony jak każdy inny. Z systemem alarmowym jak każdy inny. Przestrzeń zamknięta w przestrzeni zamkniętej. Więzienie w Wałczu otoczone przez Alcatraz. Tak z grubsza. Drzwi otworzyła czterdziestoletnia kobieta. Bombowiec. Od pierwszej chwili skojarzyła się Heinzowi z bombowcem

w garsonce, którą opięła obfite kształty. Czarna, postrzępiona grzywka. I biżuteria, za którą można by kupić miasteczko. W rękach trzymała dwie pary butów z potężnymi obcasami. – Które? Te czy te? – Pokazała. Zrozumiał, o co pyta. – Oba. – Dobra odpowiedź. – Roześmiała się i wpuściła go do środka. Zaproponowała kawę i wskazała ścianę, w którą wmontowany był ekspres. Za kilkadziesiąt tysięcy złotych. Heinz popatrzył bezradnie na światełka migające na panelu. – Nie wiem, jak to obsłużyć… – Przypomniał sobie policyjny termos w sali konferencyjnej. Bombowiec nadleciał, nacisnął kilka przycisków i chwilę później Heinz trzymał w ręce espresso. Usiadł. Magdalena Strzałkowska-Waluś była cały czas w ruchu. Jak bąk. Albo właśnie bombowiec. Na podłodze leżały dwie ogromne walizki. Kobieta wkładała ubrania, wyjmowała, zamieniała je miejscami. Heinz chrząknął. – Jeśli nie pogniewa się pani za tę uwagę… Raczej mam przed sobą typ wesołej wdówki. Odwróciła się i roześmiała. Była nawet ładna. Byłaby ładna. Gdyby nie próbowała być jeszcze ładniejsza. – A co pan myślał? Było, minęło. Kawał skurwysyna z niego był. – To mnie pani dopiero zaskoczyła. Rozpromieniła się raz jeszcze. Opowiedziała, jak się poznali. Było to czternaście lat temu. Dziewczyna z prowincji, której zamarzyła się kariera. I światowiec, który obiecał, że zrobi z niej gwiazdę. Miała przynajmniej tyle mądrości, że szybko przejrzała na oczy. Jedni tracą złudzenia szybciej, inni później. Ci drudzy prędzej idą do piachu. Zaczęła żyć na własny rachunek, wspólnie to jedynie pomnażali majątek. W tej sprawie mieli do siebie zaufanie.

Ciemne interesy? Niech pan poszuka uczciwego w tej branży. Poza tym zawsze trzymała się z daleka od szemranych spraw. Dzieci? On nie mógł mieć dzieci. Słyszał pan pewnie: „Duży Dżon”. Ani taki duży, ani Dżon. Wrogowie? Groźby? Wszystko, co wiedziałam, opowiedziałam pańskim kolegom. – Czternaście lat… – powiedział. Musiał przyznać, że espresso było bardzo dobre. – Czy mówił, co robił wcześniej? Miał może starych znajomych, z którymi się spotykał? – Nie. Nigdy nic nie mówił. A mnie to nie interesowało. Byłam szczęśliwą dziewczyną, a potem… Potem od razu stałam się rozważną kobietą. Dlaczego pan o to pyta? – Szukam. Musimy sprawdzić różne możliwości. – Równie dobrze mógł powiedzieć: wciąż błądzimy we mgle. Zatrzymała się nagle. W ręce trzymała kilka kompletów bielizny. – Ale jest taki facet. Kiedyś go poznałam, na jakimś raucie. Pamiętam, obaj nie byli szczęśliwi z tego spotkania. Zaraz… jak on się nazywał? Rafał Żmuda. Też jest menedżerem muzycznym, znana postać w branży, chociaż zupełnie inne klimaty… Ale dawno temu pracowali razem, może nawet się przyjaźnili. Chwilę z nim rozmawiałam i tak z tego wynikało. O ile ten mój z kimkolwiek się przyjaźnił… Akurat tego pańskim kolegom nie mówiłam. Nie pytali o to. Wstał. – Fajny pan jest. Gdyby się pan bardziej ogarnął i ogolił, wzięłabym pana do Paryża. – Westchnęła. – Proszę postarać się następnym razem. – Postaram się. – A swoją drogą to ohyda. – Wskazała na gazetę leżącą na stoliku. – Co? – Zdziwił się. – A, to. – Okładka zapowiadała artykuł o znanym tenisiście, młodych chętnych na wszystko dziewczynach i podstarzałych lowelasach w Ameryce. – Wie pan, mieliśmy tu kiosk na osiedlu. Upadł. Na Marinie nikt nie czyta nawet gazet. Nie czekała, aż coś odpowie. Otworzyła drzwi. Życzył jej przyjemnego lotu.

23 Zatrzymał się przed bramką wyjazdową. Krwiobieg Mariny znacznie zwolnił. Ci, którzy mieli wyjechać, już to zrobili. Podszedł do dwóch starszych mężczyzn ubranych w czarne uniformy. Wylegitymował się, a oni popatrzyli na niego podejrzliwie. Spojrzeli po sobie. Byli na tyle wyćwiczeni, żeby nie mówić więcej niż trzeba. Prywatność mieszkańców to rzecz święta. Heinz wyjął banknot. O mniejszym nominale od tego, jaki tkwił w ciele Walusia. Ale wystarczył. Rozmowa zaczęła się kleić. Księga z listą wjeżdżających samochodów trafia do szefostwa firmy. Chyba, tak słyszeli, po pewnym czasie jest niszczona. Pełna poufność. Wie pan, tu na osiedlu ekskluzywny burdel jest, ale nawet my nie wiemy gdzie. Taksówkarze zawsze wysadzają klientów w ustalonym miejscu, żaden nigdy nie puścił pary z gęby. Gdy zapytał o Walusia, znów spojrzeli po sobie. – Co jest? – zapytał Heinz. – Kawał bydlaka – wycedził ochroniarz. – Ale wiesz pan co? Szkoda że naszego kolegi dziś tu nie ma… Ten Waluś naubliżał mu kiedyś po pijaku. I facet zawziął się. Zapisywał sobie na boku wszystkich, którzy do niego przyjeżdżali. Wie pan – ściszył głos – to stary ubek. Powiedział, że wykorzysta kiedyś te haki na skurwego syna. Heinz zapisał telefon. Podziękował. Zapewnił, że wszystko zostanie między nimi. Przy bramie minął się z samochodem należącym do firmy ogrodniczej. Jechał do centrum. Obiecał sobie, że zajrzy do sklepu z winylami przy dawnym kinie „Relax”. „Hey Joe”, dobra, klimatyczna nazwa. Włączył kierunkowskaz i pomyślał o tym, co powiedziała

wesoła wdówka. Wszyscy tracą złudzenia. Ważne, by rozstać się z nimi w odpowiedniej chwili. W „Hey Joe” nie kupił nic, ale poczuł się tak, jakby przeniósł się w czasie. Zapomniał o Kodymie, Walusiu, o ofiarach i mordercach. Znajdował się w nierealnej, wyśnionej krainie pełnej dźwięków. Ale gdy zadzwonił Maciejewski, brutalnie został sprowadzony na ziemię. Umówili się w komendzie stołecznej. Przez dwa lata krępy, niski brunet w ogóle się nie zmienił, najwyżej nieco przybrał na wadze. Dla niektórych czas stoi w miejscu. Heinz był pewien, że nie może powiedzieć tego o sobie. Opowiedział mu, co zdarzyło się w Pile. I o odkryciu z Gdyni. O rozmowie z wesołą wdówką, z którą gdyby nie pewne niuanse, mógłby być teraz w mieście kochanków. – Dlaczego szukasz w przeszłości? – zapytał Maciejewski. – Wszędzie szukam. – Heinz westchnął. – Dziecięcy basen, Beatlesi, znak drogowy z postaciami domalowanymi tak, jakby zrobiło to dziecko… Pomyślałem, że trzeba sięgnąć głębiej. Wprawdzie ten chłopak znaleziony w hangaroschronie nijak wtedy nie pasuje, Kodym jest zbyt młody, żeby mieć jakąkolwiek przeszłość, ale mieliśmy przecież takie wypadki. Trzeba tylko było zajrzeć pod powierzchnię. W głąb. – Ten Żmuda… – zastanawiał się Maciejewski. – Mówi mi to coś. – Odbyłem też inną rozmowę. Opowiedział o dwóch ochroniarzach. I tym trzecim, który gromadził haki na Walusia. Podał Maciejewskiemu numer telefonu i poprosił, żeby sprawdzić faceta. Na co zwrócić uwagę? Sam nie wiedział. Może na rejestracje ze Śląska. Coś, co mogłoby powiązać Walusia z Patrykiem Kodymem. Tak po prawdzie wszystkiemu trzeba się przyjrzeć. O ile jeszcze ten ochroniarz przechowuje swoje zapiski. Od śmierci menedżera minęły prawie cztery miesiące. Mógł te papiery już dawno spalić albo wyrzucić. Zaczął wypytywać o wspólnych znajomych. Gotycka Jolka?

Chodzą słuchy, że ma się nieźle. Podobno nawet prokuratura korzysta z jej prywatnych usług. Złapała wiatr w żagle. Przynajmniej tak gadają na mieście. – Co u Karloffa? – Przypomniał sobie policjanta, który powinien raczej straszyć w horrorach niż w policji. Maciejewski zasępił się. – Nie jest dobrze. Wszystko zaczęło się od łysienia. Łysienia plackowatego. Zapytał, co się stało. – Karloff zaczął łysieć. Tak parszywie… – Maciejewski klepnął się w głowę, jakby chciał potwierdzić wagę słów. – Nic nie pomagało. Żadne preparaty, energoterapeuci… I nagle ktoś wmówił mu, że to znak od Boga, i facet odjechał. Kompletnie mu odbiło. Nowenny, godzinki, koronki, msze, jakieś Róże Żywego Różańca. Ciągle mi ulotki na biurku zostawia, patrz! Sięgnął do kieszeni i podał Heinzowi zwitek. „Wieczorem podziękuj swojej Sile Wyższej za utrzymanie Cię w trzeźwości”. – Oszaleć z nim można. – Maciejewski wydawał się szczerze przejęty. – Nie ćpa, nie pije. Wrak człowieka się zrobił. – Nie pije… – Heinz zastanowił się. – Ale trzyma kontakt z absolutem, nie? Jak nie jednym, to drugim. Wrócił do hotelu i powoli zwijał się do Katowic, gdy zadzwonił Maciejewski. – Przypomniałem sobie – mówił szybko. – Może ta rozmowa o Karloffie i Bogu mnie oświeciła. Żmuda… ten menedżer… Mówiłem ci, że coś mi świta. I teraz wiem. On zajmuje się deathmetalową kapelą Judasz Chrystus albo coś podobnego. Oni podpisują dziś płytę w empiku przy palmie. O siedemnastej. Organizacje katolickie zapowiedziały protest i bojkoty. Możesz być pewien, że ten menago tam będzie. Heinz przespał się, a przed siedemnastą był przy rondzie de Gaulle’a. Mały placyk przed empikiem od strony Alej Jerozolimskich, zwykle zaanektowany przez roznosicieli ulotek i randkowiczów, był opanowany przez rozgorączkowany tłum. Głównie starsi od niego, wielu w podeszłym wieku, ale ludzi

młodych także nie brakło. Dość plugawienia wartości! Dość plugawienia wartości, krzyczał mężczyzna w bejsbolówce. Towarzyszyły mu dwie osoby z transparentem „Krucjata Najwyższego”. Transparentów było zresztą więcej. „Komitet Walki z Sektami”. „Liga Przeciw Zniesławieniom”. „Komitet Obrony Wartości”. Było tłoczno i gwarno jak w ulu. Heinz pomyślał, że odbywa się tu zjazd organizacji paranormalnych i w tym samym momencie ktoś zaintonował Barkę, ulubioną piosenkę Jana Pawła II. Dziennikarka rozmawiała z dwoma młodzieńcami. Jeden miał gitarę, drugi keyboard i przekonywali, że chrześcijański przekaz można propagować „na streecie”. Grupka zgromadzona wokół księdza odmówiła Zdrowaś Mario. Módlmy się za członków tego zespołu – widocznie uznał, że wymówienie nazwy byłoby bluźnierstwem – aby nawrócili się i doświadczyli łaski Pana. W wąskim przejściu pod rusztowaniami, prowadzącym w głąb Nowego Światu, drogę tarasowali uczestnicy pikiety. Przechodnie zmuszeni byli poruszać się po jezdni, a porządku starały się pilnować dwa radiowozy. W jednym rzędzie, gęsiego, stali wielbiciele mrocznej muzyki, wszyscy obowiązkowo z długimi włosami i ubrani na czarno. Czasami ktoś rzucał komentarz w stronę rozmodlonej zbiorowości. Korzystając z legitymacji policyjnej, Heinz dostał się do środka empiku. Podpisywanie płyty opóźniało się. Zespół jeszcze nie dojechał. Wszystkim w środku kierował szczupły mężczyzna. Włosy spięte w kucyk, postrzępiona kurtka dżinsowa bez rękawów, odsłonięte ramiona pokryte tatuażami. Dowodził całą logistyką. Właśnie dawał oświetleniowcom ostatnie wskazówki, gdy podszedł do niego Heinz. – To pan się nazywa Rafał Żmuda, prawda? – zaczął. – Chciałbym porozmawiać z panem o Walusiu, kumplu ze starych czasów. – Waluś? – Menedżer zmarszczył brwi. – Nie pamiętam. I nie mam czasu. – Będzie musiał pan sobie przypomnieć. – Heinz błysnął blachą. – Teraz. Tutaj albo w innym miejscu – powiedział twardo. Chciał, żeby zabrzmiało to jak groźba.

Mężczyzna ocenił sytuację i dał za wygraną. – Tylko załatwmy to szybko. Sam pan widzi, co tu się dzieje. Zostawili oświetleniowca samego z jego problemami. Stare czasy. Waluś to jak postać ze złego snu. Oszwabił go na niezłe pieniądze. Kiedy? Osiemnaście… tak, osiemnaście lat temu. Proszę mi wierzyć, parę osób wypiło, gdy dowiedziały się o jego śmierci. A ja? Nie mam w sobie aż tyle zapiekłości. – Ale wtedy, dwadzieścia lat temu, kumplowaliście się? – Wtedy tak. Ale ja naprawdę nic nie pamiętam. Poza tym to były trochę szalone czasy. W mojej pamięci jest mnóstwo czarnych dziur… Całe miesiące wypadły. Rozumie pan? Rozumiał. Coś podobnego słyszał nie raz, nie dwa od ludzi, którzy spędzili najlepsze lata w trasie. W drodze z miasta do miasta. Z koncertu na koncert. Szalona zabawa, ale i skutki uboczne. Niektórzy nigdy już się nie pozbierali. – Gdy ludzie są blisko, opowiadają sobie różne historie. Nic pana w nich nie uderzyło? Nie wydało się dziwne? Sprzed budynku dobiegły wiwaty i oklaski. Najpewniej pojawił się zespół. Żmuda rozejrzał się nerwowo. – Nie. Naprawdę nie. Waluś mało mówił. Zapytajcie brata… – Brata? – Nie przypominał sobie, by w aktach była wzmianka o tym. Nikt taki nie pojawił się na pogrzebie i nie był przesłuchiwany. – No tak. Waluś ma przyrodniego brata. To profesor jakiś… Filozof. Słyszałem od kogoś, że w Berlinie siedzi. Przyrodni, ale nazwisko to samo. Jakiś rozgardiasz dochodził z parteru. Heinz dostrzegł mężczyznę w bejsbolówce powstrzymywanego przez dwóch ochroniarzy. Aktywista szarpał się i krzyczał, że precz z Antychrystem. – Naprawdę nie mogę bardziej pomóc. – Żmuda rozłożył ręce. – Niezła heca tu będzie – zmienił temat i uśmiechnął się. – Wie pan, kilku najbardziej aktywnych sami wynajęliśmy. Tego – poruszył głową – też. Mężczyzna w bejsbolówce darł się wniebogłosy, a Heinz pomyślał, że w dzisiejszych czasach nawet pikiety nie odbywają się spontanicznie i są częścią wielkiej ściemy.

Gdy wyszedł, zauważył, że tłum zgęstniał. W grupie protestujących mignęła mu znajoma twarz. Był to Karloff. Ich spojrzenia spotkały się. Poznał mnie, pomyślał Heinz. Ale policjant tylko przymknął oczy i pogrążył się w modlitwie. Zatrzymał się na obrzeżach Warszawy i wstąpił do sklepu spożywczego. W Katowicach nie będzie mu się chciało robić zakupów. Wrzucił do koszyka mrożoną pizzę i dwa piwa. Dwie ekspedientki pochłonięte były rozmową. – Kierowniczka mówi mi dziś, że w naszej sieci jest system motywacyjny i każdy może awansować. – Starsza przyłożyła czytnik do quattro stagioni. – To ja się pytam: pani kierownik, na kogo ja mogę awansować? Ona patrzy na mnie: no pani to akurat na nikogo. Gotówką pan płaci czy kartą? Zapłacił gotówką. Przypomniał mu się poranny zastęp przekraczający granicę Mariny. Spojrzał na zegarek. Pomyślał o wesołej wdówce i o tym, co może robić o tej porze w Paryżu kobieta bez trosk i złudzeń.

24 W lipcu ze Stanów wróciła Pocahontas. Przywiozła Heinzowi prezent. Tablicę rejestracyjną z napisem „Sweet Home Alabama” i grawerunkiem gitary. Bał się, że zasypie go psychologicznymi nowinkami, Relaksacyjną Metodą Błękitnej Laguny lub czymś podobnym, ale nic takiego nie nastąpiło. Dwa dni po jej powrocie jedli chińszczyznę i oglądali, podobnie jak większość mieszkańców kuli ziemskiej, transmisję na żywo sprzed szpitala w Londynie, gdzie miał przyjść na świat potomek rodziny królewskiej. „Jako pierwsza – donosił reporter – o narodzinach Baby Cambridge zostanie poinformowana królowa Elżbieta II. Poinformuje ją o tym książę William, dzwoniąc z zaszyfrowanego telefonu przeznaczonego do przekazywania wiadomości wywiadowczych”. Niezła szopka, powiedziała mu Pocahontas. Ci Brytyjczycy to prawdziwi mistrzowie, którzy z niczego potrafią zrobić coś. Heinz nie do końca się z tym zgadzał. Miał dużo szacunku dla kultury, która wydała na świat Beatlesów i Zeppelinów, za to – w przeciwieństwie do Pocahontas – nie przepadał za Ameryką. Te twoje Stany są przykładem, jak z czegoś można zrobić nic. Zwykła wymiana zdań i protokół rozbieżności. Jak to między nimi. Miał także inne powody, by nie lubić Ameryki. Tam właśnie wyjechał Wincenty Waluś, przyrodni brat „Dużego Dżona”. Wyjechał to mało powiedziane. Właściwie zniknął. Jego niemiecki adres zdobyli bez większego trudu. Menedżer Rafał Żmuda, ten, który wraz ze swoimi kapelami będzie smażył się w piekle, miał dobrą pamięć. Waluś kilka lat temu wyjechał do Niemiec. Zaczął tam wykładać na Uniwersytecie Humboldta. Światowy rozgłos przyniosła mu książka o filozofii Alfreda Tarskiego, potężne, tysiącstronicowe dzieło, wydane w tym samym czasie po angielsku i niemiecku. Próbowali

skontaktować się z nim w Berlinie. Wyjechał. Władze wydziału poinformowały ich, że pracuje nad biografią wielkiego logika. Gdzieś w Stanach. Trop prowadził do Kalifornii, gdzie Tarski spędził ostatnie czterdzieści lat życia, i tam się urywał. Wysyłali Walusiowi wiadomości pod dwa adresy mejlowe, zostawili nagrania na poczcie głosowej. Heinz poprosił nawet Pocahontas, by uruchomiła swoje amerykańskie kontakty. Wszystko na próżno. Z profesorem Walusiem nie było kontaktu. Odezwał się sam pod koniec września. Tak, był w Berkeley, ale potem zaszył się w Górach Skalistych. Ma tam takich znajomych. Można spokojnie popracować, z dala od zgiełku cywilizacji. Nie wiedział o śmierci „Dużego Dżona”. Gdy Heinz rozmawiał z nim przez telefon, odniósł wrażenie, że słyszy głos człowieka poruszonego tą wiadomością. Co się stało? Profiler opowiedział. Pominął drastyczne szczegóły. Chciałby osobiście się spotkać i porozmawiać. Profesor milczał. Potem przyznał, że od wielu lat nie utrzymywali kontaktów, więc nie wie, w czym mógłby… Właśnie o stare czasy chodzi, panie profesorze. Mógł odbyć tę rozmowę telefonicznie albo przez skype’a. Z doświadczenia wiedział, że rozmowa twarzą w twarz daje inne rezultaty. Ma się rozmówcę na wyciągnięcie ręki. Można zareagować na gesty i inne sygnały, które w oczywisty sposób znikają. Nawet na ekranie. Poza tym trudniej spławić faceta, który zadaje sobie trud i przyjeżdża tylko po to, żeby pogadać o starych czasach. Umówili się na początku października. Heinz po drodze zahaczył o Warszawę. Spotkał się z Maciejewskim. Krótkie robocze spotkanie. Ten ochroniarz, ubek… Już nie pracuje w Marinie. Mówi, że ma gdzieś te kwity, ale nie może znaleźć. Sam się sobie dziwi, bo porządek w papierach to podstawa. Lista wrogów Walusia, którzy nie zostali jeszcze przesłuchani, zrobiła się naprawdę krótka. Nie mieli nic. Do Berlina pojechał pociągiem. Po drodze, gdy mijali Świebodzin, dostrzegł poruszenie wśród zagranicznych

podróżnych. Wszyscy z głowami w lewą stronę, przyklejonymi do szyb. What the fuck? Jesienne słońce opromieniało gigantyczną figurę Chrystusa. Ktoś przez okno robił zdjęcia. Heinz wyjaśnił jakiejś parce z Portugalii, co widzą. Posąg Jezusa. Największy na świecie. Choć podobno zbudowali coś wyższego w Peru. Często bywał na Wyspach, ale w Berlinie nie był od lat. Ostatni raz, próbował sobie przypomnieć, kiedy to było, na koncercie Johna Mayalla i Erica Claptona. W czasach, gdy koncerty gwiazd tego formatu były w Polsce nie lada wydarzeniem. Przy Berlin Alexanderplatz z okna pociągu dostrzegł pub. „Bier, Burger und Bundesliga”, głosił napis zachęcający, żeby wstąpić. Od znajomych wiedział, że jest szał na ligę niemiecką, odkąd Borussia z tercetem Polaków święciła tryumfy. Poczuł suchość w gardle. Gdy spotka się z Walusiem, wybierze się w podobne miejsce. Może nawet uda mu się uniknąć piłki nożnej. Wysiadł na dworcu głównym i metrem przemieścił się na Hermannplatz. Miał zarezerwowane miejsce w hotelu, dość skromnym, ale w zupełności zaspokajającym jego potrzeby. Hermannplatz jest nie tyle placem, ile szeroką ulicą, wzdłuż której przebiega granica Kreuzbergu i Neukölln. Do spotkania z profesorem Walusiem miał trochę czasu, zrobił sobie obchód po okolicy. Zatrzymał się przed boiskiem szkolnym przy ulicy Lachmanna i patrzył na chłopców rozgrywających mecz. Jak na całym świecie, także i ci krzyczeli do siebie. Stał pięć minut i przez ten czas nie usłyszał imienia, które kojarzyłby jako typowo niemieckie. Gdyby interesował się piłką, nie widziałby w tym nic dziwnego. Przed przyjazdem zadzwonił do Josepha i zaproponował spotkanie. Ojciec zapraszał do siebie. Mieszkał w Münster. Był trenerem juniorów w miejscowym klubie. Preußen Münster, jeśli dobrze zapamiętał. Kilka godzin pociągiem, ogarniesz się i zapraszam. Heinz odmówił. Nie przyjechał na wycieczkę. Niestety. To innym razem. Był głodny i przed spotkaniem postanowił zjeść coś na szybko. Był w sercu tureckiego Berlina, który – czytał o tym

kiedyś – miał tu swój początek w latach pięćdziesiątych. Do wyboru było sto kebabów w dwustu odmianach. Przeszedł jednak na Sonnenallee, minął sklepy z meblami i tandetną biżuterią. Przez chwilę kusiło go, żeby kupić coś dla Pocahontas. Chciałby zobaczyć jej minę… Trafił wreszcie do knajpki, gdzie serwowano kurczaka z chlebem, coś w rodzaju arabskiego KFC. Znajdowały się tu dwie sale, jedna dla mężczyzn, druga dla kobiet. Poprosił o coś na wynos. O osiemnastej był na Unter den Linden. Umówili się na wydziale filozofii. Z pewnym trudem, błądząc po budynku, odnalazł gabinet Walusia. Profesor siedział za biurkiem. Był znacznie starszy od „Dużego Dżona”, zbliżał się do sześćdziesiątki albo już ją przekroczył. Siwe, krótko ostrzyżone włosy, opalenizna na twarzy, będąca pozostałością po Górach Skalistych, marynarka, niebieska koszula, dopasowany krawat. Regał z książkami, a między nimi, na środkowej półce, oprawione zdjęcie. Waluś zaproponował wodę, a Heinz skwapliwie skorzystał z propozycji. Kurczak na ostro wypalił mu przełyk. – Pan tu od dawna, panie profesorze? – zapytał Heinz. Jeszcze jedna przewaga rozmowy twarzą w twarz. Nie było powodu, by się spieszyć i od razu przechodzić do sedna. – Sześć lat. I nie żałuję. – Miał niski głos, coś na granicy barytonu i basu. – Aż tak źle z naszymi studentami? – Heinz się uśmiechnął. – Wie pan, komisarzu. Komisarzu, dobrze pamiętam? Wie pan, człowiek się łudzi, że będzie lepiej, mami, oszukuje, aż w pewnym momencie ma dość. Wie pan, jak to było? Lubię czasem porozmawiać o czymś niezwiązanym z tematem. Zresztą wszystko jest filozofią. Zapytałem moich studentów, były to pierwsze zajęcia w styczniu, kto wymyślił taki sposób obchodzenia sylwestra. Oni nic. Pytam się, skąd nazwa „sylwester”. Oni, że pewnie na cześć jakiegoś Sylwestra. Jakiego? I wtedy odzywa się dziewczyna. Jak fajerwerki i sylwester to pewnie Stalone.

Heinz roześmiał się. – Pewnie żartowała. – Niestety nie. Mówiła poważnie. Opowiedziałem to mojej szefowej, a ona, żebym się nie przejmował i w ogóle czego się czepiam. I że powinienem się cieszyć, że jeszcze ktoś studiuje filozofię. A potem dowiedziałem się, że kazała każdemu przyjść na egzamin z podręcznikiem swojego autorstwa. – Mogli go sobie pożyczać – zauważył Heinz. – Nie mogli. Ona własnoręcznie ponumerowała wszystkie egzemplarze i… podpisała je. Gdy się o tym dowiedziałem, wtedy zwątpiłem. Ale – profesor zmienił temat – pan chyba przyjechał w innej sprawie. Heinz opowiedział o śmierci „Dużego Dżona”. Znów tylko tyle, ile było trzeba. Zapytał o relacje między nimi. Trudno je nazwać braterskimi. Biorąc nawet pod uwagę, że byli tylko przyrodnimi braćmi. Mieli tego samego ojca. Wincenty Waluś był jego starszym dzieckiem z pierwszego małżeństwa. „Duży Dżon”, z następnego związku. Ostatni raz widzieli się na ojca pogrzebie w tysiąc dziewięćset dziewięćdziesiątym piątym. – Nie utrzymywaliśmy kontaktów. Wie pan, dwa różne światy. On kiedyś grał, na gitarze basowej zdaje się, został menedżerem. Mnie taka muzyka nigdy nie pasjonowała. Lubię kameralistykę, ale to przecież zupełnie coś innego. Poza tym słyszałem trochę o jego stylu życia… Nic chwalebnego. Waluś mówił wolno, starannie dobierając słowa, jakby sprawdzając ich połączenia i kombinacje. – Opowiadał panu kiedyś o muzycznej przeszłości? Z kim grał? Może przyjaźnił się z kimś z tamtych czasów? Waluś zastanawiał się. – Nie przypominam sobie. Zresztą… Nie chcę, żeby to źle zabrzmiało, ale on nie był zbyt refleksyjny… Wśród innych określeń, które Heinz słyszał na temat „Dużego Dżona”, to wydawało się nad wyraz łagodne. – Raz wypiliśmy na jubileuszu ojca. Dość rzadko piję. To było dwa lata przed śmiercią ojca. Opowiedział, że jechali we dwóch pociągiem. On i kolega z zespołu. Obaj z gitarami. I przyczepiło się do nich kilku żuli. Zdaje się, że chcieli ich wyrzucić

z pociągu. Jakichś dwóch przypadkowych chłopaków uratowało ich wtedy i te gitary też. A ten kolega… Ten kolega nazywał się Radosław Skrzecz. Jak ten bokser. Zresztą mam dobrą pamięć do nazwisk. Powiedział coś takiego, że Radziu źle skończył. – Co to znaczy: źle skończył? – Heinz siedział pochylony nad notesem. – Nie wiem. Chyba nie powiedział. Zresztą za bardzo mnie to nie interesowało. Bywa tak, że jedno wspomnienie otwiera inne. Trochę na zasadzie zsynchronizowanych zapadek albo komnat w grze komputerowej. Ale tym razem było inaczej. Profesor filozofii nie potrafił sobie nic więcej przypomnieć. W pewnej chwili wziął głęboki wdech i spojrzał na Heinza. – Powiedział mi pan, jak on umarł. To był bardzo lakoniczny opis. Chciał mi pan oszczędzić przykrych szczegółów? Heinz milczał. Waluś potraktował to jako odpowiedź. Profiler wstał. – Tam na zdjęciu – wskazał na regał z książkami – to jest Alfred Tarski? Filozof potwierdził. – Całe życie zajmowałem się jego koncepcją prawdy. Myślę, że policja też powinna z tego skorzystać. – Obawiam się, profesorze, że zbrodnia i logika nie mają wiele ze sobą wspólnego. Myślę, że pan i profesor Tarski bylibyście rozczarowani. Wieczorem udał się w poszukiwaniu jakiegoś pubu. Trafił na Pannierstraße. Pub nazywał się „Adler”. Przed wejściem informacja, że wstęp tylko dla pełnoletnich. Gdy wszedł, od razu zorientował się dlaczego. Przywitała go ściana papierosowego dymu, a dopiero zza niej wyłonił się bar. Tu wolno było palić. Jarać na całego. Kilkoro gości, każdy zajęty swoimi sprawami. Zamówił berlinera i rozejrzał się. Na ścianie obowiązkowy telewizor, ale wyłączony. Obok tablica do gry w darta. Olbrzymi plakat z Muhammadem Alim. Bokser stał

nad powalonym przeciwnikiem i szczerzył zęby. Na drugim plakacie Dariusz „Tiger” Michalczewski i walka zapowiadana jako „Pojedynek Gigantów”. Nigdzie nie mógł dostrzec daty, ale stan plakatu i liternictwo wskazywały, że walka odbyła się lata świetlne temu. Zamówił kolejnego berlinera. Jakiś mężczyzna podszedł do szafy grającej. Breakfast in America. Supertramp. Potem Earth, Wind & Fire. Tytuł wypadł mu z głowy. Pomyślał o filozofie, który przestał wierzyć w polskich studentów i przez całe życie zajmował się teorią prawdy. Właściwie byli do siebie podobni. Sam nie robił nic innego. I przez całe życie zajmował się życiem innych ludzi. Oraz ich śmiercią. A potem przypomniał sobie, co opowiedział mu Waluś. Przywołał obrazy sprzed „Mega Clubu” w Katowicach. „Duży Dżon” kiedyś grał. Chłopak rapował. Łączyła ich muzyka. Ale w jaki sposób? Musiało istnieć jakieś podziemne koryto rzeki. Niewidzialna nić, która spinała to wszystko ze sobą. Abbey Road. Kondukt. Kondukt żałobny. Wypił kolejnego berlinera. Zamienił kilka zdań z barmarką. Zamówił następnego. Patrzył na plakaty, słuchał muzyki i narastającego w pubie gwaru. Czuł się w tym skansenie już bardzo zadomowiony. Pożegnał się. Niech pan częściej do nas wpada. A potem popłynął przez miasto. Na Schlesische Straße, przy stacji metra, trzech Arabów w dresach proponowało mu narkotyki. Był środek nocy, w okolicach Reuterstraße tętniło życie, a on poczuł się, jakby znalazł się w innej części kontynentu. Słowa hiszpańskie krzyżowały się z włoskimi i greckimi. Nie przewidział, że tak potoczy się wieczór, i nie wziął ze sobą nic ciepłego do ubrania. Nieźle zmarzł. Dołączył do jakiejś grupki. Kryzys przywiódł tu towarzystwo z południa Europy. Pootwierali bary, restauracje, kawiarnie. Część upadła, część przetrwała. Zapytali go, skąd jest. Polak. Ze Śląska. Jest profilerem, który bada sprawę dwóch morderstw. Uznali to za niezły żart. Śmiał się razem z nimi. Z czterema Izraelczykami trafił do „Schlawinchen”, knajpy, został pouczony, istniejącej tu od zawsze, otwartej na okrągło i co najważniejsze, lejącej tanie

piwo. O czwartej nad ranem trudno było znaleźć wolne miejsce. A potem Heinz uznał, że ma dość, i pożeglował do hotelu. Był już niedaleko, gdy z bramy, trzydzieści metrów przed nim, wyszła jakaś postać. Gwałtownie się zatrzymał. Patrzył przed siebie. Widział znajomy rozpięty płaszcz i charakterystyczny chód. Chciał zawołać, ale coś go powstrzymało. Zmrużył oczy. Wypity alkohol zrobił swoje, ale Heinz nie mógł się mylić. Zacisnął powieki. Gdy je otworzył, mężczyzny już nie było.

25 Radosławów Skrzeczów żyło w Polsce raptem czterech. Ustalenie, który jest tym właściwym, nie zajęło nam zbyt wiele czasu. Rówieśnik „Dużego Dżona”, mechanik samochodowy. W swoim zawodzie pracował niedługo, miał natomiast bogatą historię w aktach sądowych, która zaczynała się w tysiąc dziewięćset dziewięćdziesiątym roku. Pracował wtedy dla gangu zajmującego się kradzieżą aut z Niemiec, przebijał numery i przysposabiał samochody do dalszej podróży na wschód. W różnych odstępach skazywany był jeszcze trzykrotnie. Ostatnią odsiadkę zakończył w kwietniu 2012. Dwa miesiące później został zamordowany Patryk Kodym. Ostatnim adresem Skrzecza była ulica 1 Maja. Od sześciu lat mieszkał tam z kobietą, od pięciu lat był ojcem dziewczynki. Chciałbym powiedzieć: szczęśliwym ojcem, ale byłaby to gruba przesada. Właściwie Skrzecz nie widział dziecka na oczy. Krótko po narodzinach poszedł na kolejną odsiadkę. Ulica 1 Maja ma swój odcinek lepszy i gorszy. Skrzecz mieszkał w gorszym. W jednym z trzech familoków, odrzuconych od głównego ciągu ulicy. Tak jakby miasto zapomniało o ich mieszkańcach. Może nie było tam jak w okolicach szaberplacu, na Piekarskiej w Bytomiu czy w dzielnicy Cecylia w Gliwicach, ale szałowo także nie. Tacy faceci jak wy powinni kiedyś ruszyć dupy zza biurka i pojechać w takie miejsce. Perspektywa wam się zmieni. Ostatni raz byłem w pobliżu tych familoków na Warszawskiej. W klubie „Geneza” dwa zespoły grały koncert, a potem odbył się bluesowy jam. W jednym z tych zespołów gram od lat i tego nie uda się wam zmienić. Do Skrzeczów wybrałem się z dzielnicowym. Była niedziela, świeciło jesienne słońce, dwie kobiety myły podłogę na korytarzu. Wokół roznosił się zapach detergentów. Stara

zasada. O dom trzeba dbać. Niezależnie jaki jest. Za godzinę chemikalia zaczną mieszać się z zapachem gotowanych obiadów. Ale to dopiero za godzinę. Skrzeczowa wytarła czoło, popatrzyła ponuro na mundur dzielnicowego, obrzuciła mnie takim samym spojrzeniem i zatarasowała drzwi. Powiedzieliśmy, w jakiej sprawie przybywamy. – Dobre pytanie. – Oparła się na szczotce. – Sama chciałabym wiedzieć, gdzie on jest. Był tu już taki jeden. Też pytał o niego. Wymieniliśmy się z dzielnicowym spojrzeniami. Skrzecz nie pokazywał się od marca. Gdy tylko wyszedł na wolność, pojawił się i zapowiedział, że siedział ostatni raz. Mówił, że się zmienił. Że przemyślał sobie wszystko. – Ale takie bajki to ja już słyszałam. Wierzę w nie mniej więcej tak jak w waszą uczciwość. Co znowu zrobił? Powiedziałem, że tym razem nic. Chcemy z nim porozmawiać. Chcemy porozmawiać o facecie, który ma na nazwisko Waluś. I ten cały Waluś nie żyje. – Wspominał kiedyś o takim? Bo Waluś wspominał o pani mężu. Kiedyś razem w jakimś zespole grali. – W zespole pan mówi? No, wiedziałam, że on artysta, ale że aż taki? – zadrwiła. – Gdzie może być teraz? Z piętra dobiegał rytmiczny odgłos szczotki czyszczącej korytarz. – A ja wiem? Powiedział, że gdzieś w Polskę jedzie. Odnaleźć się. Tak jakoś śmiesznie powiedział. I nie powiem, zniknął, ale przesyłał pocztą pieniądze. – Mogę zobaczyć pokwitowania? Chodzi mi o to, skąd były nadane. – Nie może pan. – Zaczęła się denerwować. – Nie może. – Dlaczego? – Dlatego że nas okradli… Przedwczoraj. Właściwie to nie okradli, co tu kraść, pieniądze chowam dobrze. – Uśmiechnęła się. – Ale bałaganu narobili, ledwo to ogarnęłam. – Czy coś zniknęło? – zapytał dzielnicowy i zaraz tego

pożałował. – A co to pana w ogóle obchodzi? Od kiedy? – Podniosła głos. – Gdyby to zdarzyło się po drugiej stronie ulicy – wyciągnęła rękę – to chodnik byś pan lizał, a tu? Policjant poczerwieniał. – Pani Skrzecz, proszę to zgłosić. Czy mogę zajrzeć do środka? Odwróciła się do nas bokiem. Wydawało się, że zaraz wybuchnie płaczem. Wreszcie odsunęła się od drzwi. – Tylko proszę nie budzić małej – powiedziała cicho. Dzielnicowy wszedł. Zrobiłem trzy kroki za nim i wycofałem się. Nie było sensu, by tę klitkę sprawdzało dwóch dorosłych facetów. Poza śpiącą dziewczynką nikogo w środku nie było. – Naprawdę proszę to zgłosić… – powiedział dzielnicowy i szybko zbiegliśmy po schodach. Rozstałem się z policjantem i przypomniałem sobie o czymś. Wróciłem pod familok. Zapukałem do drzwi. – Pan jeszcze tutaj? – Skrzeczowa zdziwiła się. – Mam jeszcze tylko dwa pytania. Ten mężczyzna, ten, który pytał o pani męża, jak on wyglądał? Opisała go. Kiwnąłem głową. – Czy ma pani może jakieś nagranie, na którym jest mąż? Popatrzyła na mnie zdziwiona. – Ale że co? – Nie wiem. – Wzruszyłem ramionami. – Dziś ludzie rejestrują prawie wszystko… imieniny, chrzciny, urodziny. – Chyba musiałabym to zrobić podczas widzenia – prychnęła. – Ale mam takie DVD. Jak urodziła się Karolcia. Tyle że sprzed lat. Zanim poszedł siedzieć. Poprosiłem, aby pożyczyła mi tę płytę. Zgodziła się bardzo niechętnie. Obiecałem, że w ciągu dwóch dni dostanie ją z powrotem. – Tylko niech ją ktoś inny przyniesie. Nie tamten. – Miała na

myśli dzielnicowego. To także jej obiecałem. Rzuciliśmy wszystkie siły do poszukiwania Skrzecza. Cieśla rozpytał swoich ucholi. Faceta od kilku miesięcy nikt nie widział. Aspirantka Rojek przeczesała internet. Poszukiwaliśmy związku między Skrzeczem a Walusiem. Czasami, wcale nierzadko, ludzie umieszczają w sieci wspomnienia, wracają do dawnych czasów, wrzucają filmy albo stare zdjęcia. Oddaliśmy kolejny strzał. Pudło. Dorwaliśmy gdzieś w mieście Sebastiana Kodyma. Odtworzyliśmy mu głos Skrzecza. – Czy to ten głos słyszałeś wtedy, gdy ktoś groził twojemu ojcu? Młody nie zlekceważył sprawy. Wiedział, że to ważne. Poprosił nas o kilkakrotne odtworzenie nagrania. Nie, nie był pewien. Może tak, może nie. W październiku ochroniarz z Mariny, stary esbek zbierający haki, odnalazł zeszyt z numerami samochodów, które pojawiły się u Walusia. Żona wywiozła papiery na działkę, zimą spalić chciała. Mówiłem panom, że nic u mnie nie ginie, ochroniarz nie krył dumy. W spisie znajdowało się kilka śląskich rejestracji. Dałem je Breivikowi do sprawdzenia. Byłem akurat w Łodzi, pomagałem zrobić ekspertyzę w sprawie serii podpaleń, gdy zadzwonił. – Jeden z tych spisanych samochodów – zaczął bez wstępów – tych, co miałem je sprawdzić, należy do Ludwika Kodyma. Milczałem. Czułem, że natrafiliśmy na coś istotnego. – Ściślej – poprawił się – jest zarejestrowany na jedną z firm Kodyma. Tę od systemów oświetleniowych. – Masz datę, kiedy ten samochód pojawił się pod Mariną? – Mam. To było równo dwa miesiące przed śmiercią Walusia. Piętnastego grudnia dwa tysiące dwunastego roku. Pół roku po śmierci Patryka. – Będziemy musieli przyjrzeć się temu bliżej. Nie wierzę w takie zbiegi okoliczności.

– Ja też nie – odparł Breivik. – Dlatego uciąłem sobie z panem Ludwikiem pogawędkę. Uznałem, że nie ma na co czekać. Zapowietrzyłem się na chwilę. Nie spodobało mi się, że Breivik zdecydował się działać beze mnie. Nie podobał mi się ten pośpiech i brak przygotowania. Powiedziałem, co o tym sądzę. Nawet się nie bronił. Nie czuł się winny. Po prostu nie widział powodu, by zwlekać z wyjaśnieniem sprawy. – Co on ci powiedział? – Starałem się opanować. Przyszło mi to z trudem. – Najpierw mówił, że to musi być pomyłka. Ale przycisnąłem go. Zaczął wtedy tłumaczyć, że to firmowy samochód. Że czasem wypożyczają systemy oświetleniowe na plenery, duże eventy, koncerty i tak dalej. Był grudzień, mogli gdzieś przygotowywać sylwestra. Mówił, że ma od tego ludzi, sam się wszystkim nie zajmuje. Powtórzył, że nie znał Walusia. Może nie znał, a może znał. Gdy skończyliśmy rozmowę, zamyśliłem się. Właściwie nie miałem Breivikowi nic do zarzucenia. Co najwyżej to, że szybciej zadziałał, niż pomyślał. Siedziałem przy biurku, pamiętam to dobrze, i przez głowę przemknęła mi jeszcze jedna myśl. Myśl na tyle nieprawdopodobna, że zaraz ją odrzuciłem. Po moim powrocie do Katowic raz jeszcze przesłuchaliśmy Ludwika Kodyma. Pojawił się z adwokatem, który gdyby tylko mógł, zjadłby nas na pierwsze śniadanie. Biznesmen powtórzył to wszystko, co powiedział wcześniej Breivikowi. Trzeba przyznać, że był świetnie przygotowany. Zarzucił nas raportami dotyczącymi działalności swoich firm, listą kontrahentów, kursów po Polsce, spotkań. Sylwester to dla nich pora żniw. Jeden z najlepszych momentów w roku. Był kompetentny i elokwentny. Gdy skończyliśmy, popatrzył na mnie przeciągle, a ja wiedziałem, że mam w mieście wroga. Wpływowego wroga. Tego dnia wróciłem do pokoju i rozsiadłem się w krześle. Byłem sam. Przy stole leżał plecak Breivika. I nagle myśl, która wtedy, w Łodzi, wydała mi się nieprawdopodobna, powróciła. Nie mogłem się powstrzymać. Przez chwilę nasłuchiwałem,

a potem sięgnąłem po plecak. Rozsznurowałem go. Wyjąłem kalendarz formatu A5 w czarnej, twardej oprawie. Na pierwszych dwóch stronach była mapa Polski. Piła i Gdynia były zaznaczone długopisem i połączone linią. Ostatnie dwie strony to strefy czasowe. W środku kilka zaznaczonych dat, które nic mi nie mówiły. Przy jednej skrót „ur. G.”. Być może chodziło o urodziny Gaby, naszej koleżanki w rajstopach. Nieistotne. Bo najważniejsza była okładka kalendarza. Z kwadratową nalepką na środku. Na nalepce znajdowała się rybka. Postać z kreskówki. Nie musiałem sprawdzać, co to jest. Każdy słyszał o filmie Gdzie jest Nemo? Wy dwaj z pewnością też.

26 Jak nie idzie, to nie idzie. Powiedzenie, które stosuje się do różnych dziedzin życia, pasowało także do śledztwa. Po Skrzeczu nie było śladu. Familok przy ulicy 1 Maja został objęty dyskretną obserwacją. Mężczyzna nie pojawił się w domu. Co więcej, zniknął na dobre: przestał przesyłać pieniądze. Ostatni przekaz pochodził z listopada. Taką informację uzyskali od listonosza obsługującego ten rejon. Było oczywiście możliwe, że pieniądze trafiały przez pośrednika, przyjęli jednak inną wersję. Skrzecz po prostu rozpłynął się w powietrzu. Z jakichś powodów nie dawał znaków życia. Nie był poszukiwany w kraju, straż graniczna nie miała o nim żadnych informacji. Tyle wiedzieli. Heinz wpadł na pomysł, by przesłuchać więźniów, którzy razem ze Skrzeczem odbywali odsiadkę. W celi opowiada się różne historie. Część z nich jest wymyślana na potęgę, ale niektóre nie. Tyle że skazani nie należą do ludzi rozmownych. Gdy nie widzą w tym interesu, milczą. Nic nie wycisnęli z tych rozmów, o ile można tak nazwać zdawkowy, naskórkowy kontakt. Osadzony, po którym obiecywali sobie najwięcej, znajdował się na wolności. Paweł Biskup był już weteranem rozsmakowanym w więziennym czaju, gdy Skrzecza posadzono po raz pierwszy. Z oczywistych powodów Biskup miał ksywę „Święty”. Był złodziejem starej daty. Wiele wskazywało, że po ostatniej odsiadce wrócił do jedynego fachu, który opanował w sposób należyty. Heinz usłyszał, że jest tylko kwestią czasu, kiedy znów trafi za kratki. Spadł śnieg i zapowiadała się długa, mroźna zima. Służby oczyszczania miasta jak co roku dały się zaskoczyć. Ludzie klęli, grzęznąc w zaspach. Ukraina miała nowy Majdan i Heinz zaczął uważniej przysłuchiwać się wiadomościom płynącym ze wschodu. Pewnego dnia na korytarzu minął się

z Lewandowskim. Będzie wojna, jak nic, usłyszał. Ciotka aspiranta, leciwa staruszka, zaczęła gromadzić zapasy, usłyszał. Dobrze to nie wróżyło. W sylwestra Heinz odebrał telefon. Dzwonił młody. – Godzinę temu urodziła się Karolina. Jestem ojcem. A to znaczy, że ty zostałeś dziadkiem. W pierwszej chwili nie zrozumiał. Było dla niego czymś oczywistym i naturalnym, że urodzi się wnuk. Młodzi nie chcieli znać wcześniej płci dziecka. Po co? Wybór jest dość ograniczony, usłyszał od Krzysztofa, gdy kilka miesięcy wcześniej rozmawiali przez telefon. – Powinieneś przekazać mi tę wiadomość przez zaszyfrowany telefon. – Heinz barkiem podtrzymywał komórkę i golił drugi policzek. Pocahontas i tym razem zmusiła go do sylwestrowych szaleństw. Młody nie zrozumiał, więc mu wyjaśnił. – W każdym razie – usłyszał – będziesz miał dziś podwójne powody do świętowania. Tylko uważaj na siebie. Karolina. Nie był pewien, czy nie poczuł ukłucia zawodu, które niemal od razu minęło. Dziewczynka w ich rodzinie. To chyba dobry znak. Być może ona przerwie łańcuch fatalnych rodzinnych zdarzeń. Kilka dni później, gdy otrzymał zdjęcia wnuczki z jej pierwszej sesji, rozmawiał z Josephem. – To świetnie, że dziewczynka – mówił stary. – Tu w Niemczech piłkarki to są prawdziwe boginie. Nawet nie wiesz, jaki panuje szał podczas meczów drużyny kobiecej, stadiony pękają w szwach. W sumie, pomyślał, gdy skończyli rozmowę, argument dobry jak każdy inny. A potem niespodziewanie poczuł się bardzo stary. Wstał, poszedł do sklepu, kupił czteropak piwa. – To po to – powiedział do sprzedawczyni – by naoliwić rozpadającą się maszynerię. Nie doczekał się reakcji. Nie takie teksty kobieta tu słyszała. Był koniec lutego i ściął się z Pocahontas. Byli na aukcji charytatywnej. Dopiero wtedy Heinz dowiedział się, że zapanowała moda na gadżety ze znakiem

śląskości. Licytowano wszystko. T-shirty z nadrukowanymi zdaniami w gwarze, obowiązkowo bardzo zabawnymi, i biżuterię wykonaną z węgla. Prawdziwym przebojem okazała się fototapeta z kombajnem górniczym. Pieniądze z aukcji miały być przekazane na działalność świetlic środowiskowych. W pewnej chwili do Heinza podszedł chłopczyk. Profiler dostrzegł go już wcześniej. Mały z ADHD. Zaczepiał dorosłych i ucinał sobie z nimi pogawędkę. – A ty kim jesteś? – Wpatrywał się bezczelnie w Heinza. – Jestem policjantem. Chłopczyk przechylił głowę. – Za stary jesteś na policjanta. Jesteś fujarą. Poszedł dalej. Godzinę później wybuchła awantura. Chłopczyk tulony przez matkę łkał w kącie i wskazywał palcem na profilera. Pocahontas pochylała się nad malcem. A potem szybkim krokiem zbliżyła się do Rudolfa. – Coś ty temu małemu powiedział? – syknęła. – Ja? Nic. – Heinz patrzył na nią z miną niewiniątka. – Coś ty mu nagadał? – powtórzyła. – Że wieczorem zamieniasz się w Czarnego Wujka i zabierasz niegrzeczne dzieci do ciemnego lasu? Całkiem ci odwaliło, Hipis? Co ty, kumpel Trynkiewicza jesteś? Odwróciła się wściekła. Bardzo rzadko zdarzało się, że używała jego ksywy. W jej ustach nie była ona nigdy komplementem. A z Mariuszem Trynkiewiczem, mordercą i pedofilem, sami mieli duży kłopot. Gdy zabójca, ochrzczony przez media „Szatanem z Piotrkowa”, wyjawił, że po odbyciu kary przyjedzie do Rudy Śląskiej, rozpętało się piekło. Mieszkańcy zaczęli powoływać komitety obrony i lokalną straż, gazety szczuły i podgrzewały atmosferę, w powietrzu pachniało linczem i krwią, cała śląska policja miała dodatkową robotę. W piątek dwudziestego ósmego lutego otrzymali wiadomość, na którą czekali. „Świętemu” powinęła się noga. Dosłownie. Uciekał ze skradzionymi przedmiotami, poślizgnął się na oblodzonym chodniku i runął jak długi. Heinz znał bardziej

absurdalne historie. Sam uczestniczył kiedyś w zatrzymaniu złodzieja, który zasnął na miejscu przestępstwa. W sumie nic nadzwyczajnego. Zdarza się najlepszym. Uznali, że nie ma na co czekać. Heinz dowiedział się, że „Święty” zostanie dowieziony z dołka do prokuratury w Oświęcimiu. Sprawą zajmował się Różalski, profiler zetknął się z energicznym prokuratorem kilka razy, ale nigdy nie zapamiętał jego imienia. Wyjaśnił, dlaczego interesuje go pechowy złodziej. Umówili się, że przyjedzie. Ja zrobię swoje, powiedział prokurator, a potem pan swoje. Gdy przybył na miejsce, przesłuchanie trwało. Przed drzwiami siedziała znudzona policjantka z dochodzeniówki. Różalski trzymał w ręku okulary i patrzył na mężczyznę skulonego na krześle. „Święty” miał lewą nogę wysuniętą do przodu. Nie mógł siedzieć inaczej. Na nodze znajdował się gips. Heinz chciał wyjść, ale prokurator powstrzymał go ruchem ręki. – Proszę zaczekać. My ze „Świętym” znamy się nie od dziś. To nie potrwa długo. Nie będziemy robili sobie kłopotu. Prawda? – Spojrzał na złodzieja. Profiler rozejrzał się. Od ostatniej wizyty chyba nic tu się nie zmieniło. Ten sam archaiczny komputer, potężna drukarka, zepsuta roleta, niedomykająca się dwudrzwiowa sosnowa szafa, porozrzucane wszędzie akta. Na brudnej ścianie trzyczęściowy kalendarz zachęcał do wstąpienia do szkoły policyjnej w Szczytnie. Przy wielu datach znajdowały się notatki i podkreślenia czytelne jedynie dla autora. Nie ma co, jego pokój przy tym to prawdziwy Ritz. Prokurator nie mylił się. Różalski i „Święty” rozmawiali konkretnie i na temat. – Zatem, „Święty”, konkludując. Artykuł dwa siedem osiem. Paragraf pierwszy. Bierzesz? Złodziej kiwnął głową. – Okej. – Różalski zapisał coś w papierach. – Dwa siedem dziewięć. Paragraf pierwszy. „Święty” podniósł głowę. – Ale tam w hotelu… te drzwi do pokoju nie były zamknięte.

Gość aż sam się prosił. No to co to za włamanie? Prokurator uśmiechnął się. – Proszę cię… Co ty, Royal Baby jesteś? Taki naiwny? Bierzesz czy nie? – Dobra. Biorę. – Świetnie. Teraz dwa osiem jeden. – No co pan! – „Święty” nie wytrzymał. – U mnie przemoc nie wchodzi w grę. Tylko na czysto. Ja stary zawodnik jestem. W co chce mnie pan wrobić? – zdenerwował się. – Nie biorę. – Dobrze… Ale to już chyba wchodzi w grę: sto osiemdziesiąt cztery. Paragraf jeden. Rozmawiali jak fachowiec z fachowcem. Przypominało to grę w ping-ponga. Albo szachy błyskawiczne. – Zaraz… sto osiemdziesiąt cztery, jedynka. Co to jest? Nie kojarzę. – Porzucenie źródła promieniowania jonizującego. Ukradłeś gęstościomierz, a potem wyrzuciłeś w cholerę. To jak? – Jezu, jakie promieniowanie? Gęstościomierz? Nie przypominam sobie! Przeszli wreszcie do sedna. – Ile tego będzie? – Cztery lata. Na sztywno. – Na sztywno? – A jak myślałeś? Recydywa, powyżej trzech lat… – Prokurator zaczął wyliczać. – Może sąd jeszcze z pół roku ci zbije. A tak w ogóle – Różalski wskazał na nogę w gipsie – nie myślałeś, żeby dać sobie z tym spokój, na emeryturę przejść? My skończyliśmy – powiedział prokurator i zamknął akta. – Akurat – burknął „Święty”. – Jeszcze tylko komisarz Heinz chciałby zadać ci kilka pytań. Niebieskie oczy spojrzały na Heinza. Przeciętna, trudna do zapamiętania twarz z pewnością pomagała „Świętemu” w robocie. Zbliżał się do sześćdziesiątki, ale na podstawie wyglądu trudno było oszacować jego wiek. Heinz wyjaśnił, co go sprowadza. – Radosław Skrzecz, Radziu. Siedzieliście razem w Jastrzębiu-Zdroju. Ty drugi raz, on debiutował. Tysiąc

dziewięćset dziewięćdziesiąty. „Święty” milczał. Zaszczycił Heinza jednym zdaniem. – Z psami nie rozmawiam. – Znów konkretnie i na temat. Profiler spróbował drugi raz. I trzeci. – Nic do tego Skrzecza nie mamy. Interesują nas jego znajomi z przeszłości. Wiesz, że on grał na gitarze? Opowiadał ci coś o czasach sprzed odsiadki? O starych znajomych? Paweł Biskup zwany „Świętym” wciąż milczał ze wzrokiem utkwionym w złamaną nogę. Heinz miał ochotę wstać i kopnąć w ten gips. Z trudem się powstrzymał. Wreszcie dał za wygraną. Trzasnął aktami o blat stołu i poczuł drobiny kurzu w nosie. Ruszył do wyjścia. W drzwiach zatrzymał go głos. – Heinz? Pan jest synem tego piłkarza? Józefa Heinza? Przytaknął. Bez entuzjazmu. – Dopiero teraz skojarzyłem. Widziałem pańskiego ojca w akcji jako młody chłopak. To było wielkie. – Niebieskie oczy patrzyły gdzieś w odległą przeszłość. A potem zaczęli rozmawiać. Cofnęli się o dwadzieścia cztery lata. Heinz pomyślał, że Joseph, jego stary, po raz pierwszy przydał się do czegoś. – Wie pan, ten Radziu nie nadawał się na więzienie. On był za miękki jak na Jastrzębie. Delikatny taki. I dobrze, że trafił na mnie, bo inaczej szybko by go przecwelili. W ogóle by się nie odnalazł. Nie wiem, czy pan pamięta. Chłopaki z Jastrzębia budowali kopalnie, potem to się trochę zmieniło, ale nie było lekko. A Radziu, trochę dzięki mnie, trafił do więziennej biblioteki. Pan pyta o muzykę i jego kumpli z przeszłości. Coś tam mi opowiadał, bo komu miał mówić… Ale już nic nie pamiętam. Heinz bezradnie rozłożył ręce. – Ale pamiętam tyle, że wtedy w więzieniu taki tomik wierszy więźniów wydali. To było wydarzenie. Nawet główny klawisz się tym chwalił. Moje wspomnienia czy coś podobnego. Radziu napisał tam wiersz albo piosenkę, nie pamiętam. Sam pan wie, są te różne programy kulturalne, resocjalizacyjne. A ja uważam, że gdyby Radziu nie poszedł wtedy siedzieć, to nie

trafiłby drugi raz. Heinz nie miał pewności, czy „Święty” mówi tylko o Radziu. Być może usprawiedliwiał także swoje życie. Ale niespecjalnie go to obchodziło. – Pana ojciec – zapytał złodziej – żyje? – Żyje. – To proszę pozdrowić go od starego kibica. Powiedzieć, że był nieprawdopodobny. – Paweł Biskup znów odbywał podróż w czasie. Heinz otworzył drzwi. Policjantka drgnęła gwałtownie, wyrwana z letargu. Tego samego dnia był w Jastrzębiu-Zdroju. Zakład karny powstał w latach sześćdziesiątych jako ośrodek pracy więźniów, a osadzonych kierowano do przemysłu ciężkiego na całym Śląsku. Miał istnieć piętnaście lat, ale jak każda prowizorka przetrwał dużo dłużej. Heinz dowiedział się tego w więziennej bibliotece. Więzień zatrudniony jako bibliotekarz przeszukiwał półki i opowiadał. – Wie pan, to tak dawno temu było. Nie przypominam sobie takiego tomiku, za moich czasów nikt go nie zamawiał, zresztą ja tu dwa lata jestem. Mam – oświadczył wreszcie. – Sam nie wiem – był z siebie bardzo zadowolony – jak udało mi się to znaleźć. Tylko tytuł jest nieco inny. Heinz wziął książeczkę do ręki. Siła wspomnień. Mogło być lepiej, ale nie zamierzał krytykować. Szary, szorstki papier. Podtytuł: Wiersze osadzonych w ZK Jastrzębie-Zdrój. Data. Tysiąc dziewięćset dziewięćdziesiąt jeden. Na końcu spis treści. Tomik miał koło pięćdziesięciu stron, a wiersze przeplatane były czarno-białymi zdjęciami lichej jakości. Niektórzy napisali po kilka utworów. Radosław Skrzecz opublikował jeden. Wiersz był krótki. Raptem dwanaście wersów. Tytuł My. Heinz kilkakrotnie go przeczytał. Zaczynał się od słów: „My, my z gitarami”. Kończył wersem: „Byliśmy taką zgraną paczką”. Heinz odwrócił stronę. Więzienny bibliotekarz mówił coś do niego, ale profiler nie

słuchał. Patrzył na zdjęcie. – Muszę wypożyczyć ten tomik – powiedział wreszcie. Wracał do Katowic. Tym razem był pewien, że trafił na coś istotnego. Cały czas sprawa wymykała im się z rąk. Teraz zdobyli punkt zaczepienia. Tomik leżał na fotelu pasażera. Siła wspomnień. Sens wydawał się oczywisty. Ktoś nakłonił więźniów, by napisali o jasnej stronie swojego życia. Może po to, by zrozumieli, że nie wszystko jest stracone. Widocznie uznano, że będzie to dobra terapia. Sznur pojazdów zmierzał wolno do Katowic. Padający śnieg znów dał się we znaki. Heinz wprawdzie prowadził, ale nie mógł się powstrzymać. Sięgnął po książeczkę. Otworzył ją na wierszu Skrzecza. „Byliśmy taką zgraną paczką”, przeczytał jeszcze raz. Popatrzył na zdjęcie. Było nieco rozmazane. Dzisiejsze fotografie to przy tym brzytwa, widać każdy szczegół. Przypomniał sobie sesję zdjęciową wnuczki. A tu ktoś dawno temu uchwycił zabawę taneczną. Eleganccy młodzi ludzie, mężczyźni pod krawatami. I zespół. Zespół na scenie. Z przodu, przy mikrofonie, chłopak z włosami do ramion. Po bokach dwóch gitarzystów. Jeden z nich, Heinz nie miał wątpliwości, to był Skrzecz. Widział jego stare zdjęcia w aktach. W głębi po prawej stronie pucołowaty gitarzysta basowy. „Duży Dżon”. Nie strzygł się jeszcze wtedy na zero. Twarz perkusisty częściowo przesłaniał talerz. Z wyjątkiem wokalisty w kraciastej koszuli pozostali w garniturach i białych koszulach. Wystylizowani na wczesnych Beatlesów. My. „Byliśmy taką zgraną paczką”. Pomyślał o Abbey Road i kondukcie żałobnym. Na drodze zrobiło się luźniej. Dodał gazu.

27 Czekałem na efekty pracy naszych specjalistów od obróbki zdjęć. Mieli lekką obsuwę, ale zadanie, które przed nimi postawiliśmy, nie było łatwe. Chcieliśmy, żeby wycisnęli z czarno-białej, nieostrej fotografii sprzed co najmniej ćwierć wieku tyle, ile można. Przede wszystkim twarze. Oraz wszelkie szczegóły, które pomogłyby ustalić, gdzie i kiedy zdjęcie zostało zrobione. Paliłem jednego papierosa za drugim i czekałem. Jak wszyscy. Okazało się także, że ktoś czeka na mnie. Zostałem wezwany przez oblicze Sandry Szwarc. W każdej instytucji istnieją ciała obce, których jedynym zadaniem jest uprzykrzanie pracy innym i mnożenie kłopotów. Wasze uśmiechy świadczą, że wiecie, o czym mówię. Komisarz Sandra Szwarc nie przepracowała ani jednego dnia w terenie, a kajdanki widziała tylko w telewizji. Była natomiast obcykana w obsługiwaniu arkuszy kalkulacyjnych, znała wszystkie dyrektywy Unii Europejskiej, potrafiła lawirować w gąszczu biurokratycznych terminów, słowem: w dzisiejszych czasach okazywała się niezastąpiona. Czego nie można było powiedzieć o ludziach takich jak ja. I wy też. Jedno z jej zadań polegało na edukowaniu policjantów w kwestii równości i tolerancji. Trzeba przyznać, że była niezmordowana. Organizowała prelekcje i odczyty, potrafiła doprowadzić nawet do tego, że naczelnik kazał nam uczestniczyć w projekcji filmu Gdy gej jest partnerem w patrolu. Film zajmował mnie tak sobie, bardziej przypominał zresztą parodię niż poważny dokument. Za to interesujące było obserwowanie reakcji zebranych na sali, a także wysłuchiwanie komentarzy wypowiadanych półgębkiem lub przez odważniejszych na głos. Jeden ze starszych kolegów po pokazie wstał i powiedział, że równie

świńskiego filmu nie widział. A żył wystarczająco długo. No więc zostałem wezwany przed oblicze Sandry Szwarc i czekałem, co się zdarzy. – Została na ciebie złożona oficjalna skarga – powiedziała. Była młodsza ode mnie o przynajmniej dziesięć lat. Na jej biurku stało zdjęcie rodzinne. Mąż, córka i pies, w tle ogród. – Tak? – Zdziwiłem się. – Posterunkowe Nogaś i Rusinek. Miałeś określić je… – Zawahała się. – Miałeś nazwać je „dziurawym patrolem”. Przy okazji… – To te dwie – przerwałem jej – które pierwsze znalazły się na miejscu, ale dostały cykora i czekały na wsparcie, tak? – Tak. Te dwie, które realnie oceniły ryzyko i poprosiły o pomoc. – Szwarc pocierała obrączkę na palcu. Wziąłem trzy głębokie wdechy. – Posłuchaj. Nigdy nie robiłaś na ulicy, więc pozwól, że ci… – Nie musisz nic wyjaśniać – przerwała sucho. – To, gdzie pracowałam, a gdzie nie, jest bez znaczenia. – Mimo wszystko wyjaśnię. – Trzy kolejne głębokie wdechy. – Szanuję pracę policjantek. Niektóre to rewelacyjne specjalistki. Ale zawsze uważałem, że patrol złożony z dwóch kobiet, w dodatku dwóch dziewczyn z minimalnym doświadczeniem, to jest żart. Kpina i obciach. I one to potwierdziły. Bo gdy następnym razem ktoś się będzie wykrwawiał, te dwie… – w ostatniej chwili się powstrzymałem – …znów postąpią tak samo. To jest moje gender. Patrzyła na mnie w milczeniu. – Nie wiem, czy tak powiedziałem, czy nie. Z pewnością nie przy nich, bo na oczy ich nie widziałem. Ale jeśli przypinają mi taką łatkę, ja to przyjmuję. I nie zamierzam przepraszać – mówiłem coraz głośniej. – Będę musiała napisać raport w tej sprawie. Ruszyłem do drzwi. – To pisz. Nie wiem, gdzie tej gorliwości się nauczyłaś, pewnie w harcerstwie. A jeśli przyjdzie wam do głowy kolejna ankieta oceniająca, wymyśl pytanie: rozumienie problemów współczesnej cywilizacji. I od razu wpisz mi zero. Albo minus

jeden i odeślij na kurs resocjalizacyjny. Trzasnąłem drzwiami. Szedłem korytarzem o jednym. Kto mnie, kurwa, podkablował.

i myślałem

W gabinecie naczelnika czekała mnie jeszcze jedna niespodzianka. – Jest tu facet, który chce z tobą rozmawiać. – Pokazał w stronę sali konferencyjnej. Jego głos nie wróżył niczego dobrego. – Co jest? – powiedziałem. – Dzień Niezapowiedzianych Wizyt? – Lepiej tam idź. Otworzyłem drzwi i pomyślałem, że znalazłem się w zoo. Na wprost wejścia siedział potężny, zwalisty mężczyzna ostrzyżony na łyso. Gdy zobaczyłem go po raz pierwszy, a było to… tak, prawie trzy lata temu, skojarzył mi się z hipopotamem. Głębokie bruzdy przecinały mu czoło. Wtedy miał na sobie dżinsową kurtkę i teraz ubrany był tak samo. Facet, przed którym wszyscy trzęśli portkami. Trochę tak, jak trzęsą przed wami. Chociaż są wyjątki od tej reguły. – Ostatnio gdy się spotkaliśmy – uprzedziłem hipopotama – było takich dwóch młodych w okularach przeciwsłonecznych. Zaczął pan biegać? Zgubił ich pan po drodze? Wtedy, w dwa tysiące jedenastym, ignorował moje docinki. I tym razem postąpił tak samo. – Co pan robił czwartego października dwa tysiące trzynastego roku? – zaczął bez wstępów Marchwicki. Może nie wierzycie, ale naprawdę się tak nazywa. Gdyby chciał przehandlować nazwisko u nas w firmie, ludzie waliliby do niego drzwiami i oknami. Wielu chciałoby się nazywać jak nasz najsłynniejszy seryjny morderca. – W jakim charakterze rozmawiamy? – Nieformalnym. – A to ja nieformalnie wychodzę. – Uniosłem się z krzesła. – Niech się pan nie zgrywa, bo stracę cierpliwość. – Kolejne

pytanie osadziło mnie na miejscu. – Co pan wie o swoim przyjacielu Lambrosie Kastoriadisie? Zawahałem się. Mistrz karate. Szalony Grek. Od wielu lat w Polsce. Chodzę do niego na lekcje. Trenujemy razem. Długo się nie widzieliśmy. Jest gdzieś w rozjazdach. Nie wiem gdzie. W ogóle często wyjeżdża. – To ja panu powiem, gdzie był czwartego października. – Bruzdy na czole poczerwieniały. – W Berlinie. I pan też był wtedy w Berlinie. Czy to nie dziwne? Wyjaśniłem, w jakiej sprawie pojechałem. Spotkałem się z profesorem filozofii na Uniwersytecie Humboldta. Wiedział o tym. Z Kastoriadisem się nie widziałem. Nie miałem pojęcia, że tam był. – A właściwie to o co chodzi? – Dobre pytanie – mruknął. Wyjął plik zdjęć. Rzuciłem okiem. Zdemolowany pokój. Cały we krwi. Śniady mężczyzna z brodą. Biała koszula w czerwieni. Kolejny pokój. A w nim dwa nienaturalnie powyginane ciała. – Chce mnie pan nastraszyć czy co? Mam zacząć krzyczeć? – W Berlinie, w nocy z czwartego na piątego października, koło Hermannplatz, pan – oderwał wzrok od fotografii – był tam w hotelu. Znów zbieg okoliczności. Więc tamtej nocy ktoś zamordował trzech ludzi. Jeden z nich to Abu Bakr Zafir. Wysoko na liście poszukiwanych terrorystów. I nieuchwytny. Własnoręcznie odcinał głowy zakładnikom. Poszukiwany przez służby specjalne kilku państw. Poderżnięto mu gardło. Właściwie… prawie odcięto głowę. – Właściwie to powinno was ucieszyć. Ktoś odwalił za was mokrą robotę. A ci dwaj? – Jego ochrona. Im tylko skręcono karki. Nie mamy pewności, ale wiele wskazuje, że zrobił to pański przyjaciel. Nie znamy też pana roli w tym wszystkim. – To może wywieziecie mnie do Starych Kiejkut i zabawimy się w złego taliba? Niestety, nie umiem skręcać karków uzbrojonym po zęby ludziom. Bo rozumiem, że to ten przypadek. Położył potężne dłonie na stole. Pomyślałem, że nie

chciałbym, żeby wziął mnie w obroty. – Pan naprawdę nie zdaje sobie sprawy z powagi sytuacji. Nasi… Wielu ludzi, powiedzmy, poczuło się zaniepokojonych. Poważnie zaniepokojonych. A wie pan dlaczego? Bo jeśli to Kastoriadis, to nie wiemy, na czyje polecenie działał. Skonsultowaliśmy to. Nie możemy wykluczyć też prowokacji. Może wykonał wyrok na Zafirze w imieniu innej radykalnej organizacji. Nie wykluczamy zemsty i czegoś osobistego. Tak czy inaczej wywołało to poruszenie i nie wiadomo, jakie będą skutki. Dlatego proszę o współpracę. Raz jeszcze zapytał, czy spotkałem się z Kastoriadisem w Berlinie, a ja ponownie zaprzeczyłem. – Jeśli pojawi się w Polsce, nie będziemy mieli podstaw, żeby go zatrzymać. Liczę natomiast na pańską lojalność wobec nas, gdy w grę wchodzą względy bezpieczeństwa. – Może pan na mnie liczyć. – Kiwnąłem głową. – Tak w ogóle kocham Berlin. A jeszcze bardziej Wiedeń. Wie pan dlaczego? Chodzę tam do brunatnych klubów. Zmarszczył brwi. – Nie, to nic takiego, o czym pan myśli, żadni naziści. – Ściszyłem głos. – To są kluby dla ludzi, którzy odnajdują satysfakcję w nacieraniu się gównem. Nawet nie drgnął. Potrafił świetnie panować nad sobą. – Myślę, że pan czułby się tam jak ryba w wodzie – dodałem. Wiecie, co wam powiem? Bardzo łatwo rzuca się oskarżenia i wydaje wyroki. Cień podejrzenia jest bardziej lepki i uwierający, niż się wydaje. Strasznie trudno się potem oczyścić. To trochę tak jak ze sprostowaniami w gazetach. Nikt nie czyta sprostowań. A jeśli chodzi jeszcze o brunatne kluby… Wy dwaj czulibyście się tam jak u siebie w domu.

28 Wpatrywali się w zdjęcie. Technicy przygotowali odbitki w formacie A4 oraz A3. Musiał przyznać, że opłaciło się czekać. Obraz na fotografii był wyraźniejszy, a rozmazane wcześniej postaci nabrały wyrazu. Stało się tak, jakby zyskały drugie życie. Tancerze tulili się do siebie. Jedna para w dolnym rogu się całowała. Dopiero teraz Heinz dostrzegł, że Waluś miał zmrużone oczy. Jakiś grymas zastygł na twarzy Skrzecza, a czoło wokalisty błyszczało od potu. W sali, gdy robiono zdjęcie, musiało być gorąco. – Co o tym sądzisz? – zapytał naczelnik. – Zacznijmy od fotografii – powiedział. – Znamy dwie osoby. Jedną jest Waluś, drugą Skrzecz. Wiemy, że zdjęcie musiało powstać przed tysiąc dziewięćset dziewięćdziesiątym. Ale niedługo wcześniej. – Skąd wiesz? – Po jakości gitar. To są bardzo dobre instrumenty, nie będę was zanudzał szczegółami. Dziesięć lat wcześniej amatorski zespół, a to z pewnością jest amatorski zespół, nie mógłby sobie na takie pozwolić. Poza tym ubrania… – To jest studniówka – wtrąciła Rojek. Tego dnia miała na sobie fioletowe rajstopy. – Mam starszą siostrę. Ona robiła maturę pod koniec lat osiemdziesiątych. Często oglądałam te zdjęcia jako nastolatka… Boże, jak ja jej zazdrościłam dorosłości. Oni, na fotografiach, tak właśnie wyglądali. Dziewczyny miały takie fryzury. – Też mi się tak wydaje – potwierdził Heinz. – To na pewno jest studniówka. Popatrzcie na prawy górny róg. Tam jest coś w rodzaju transparentu. Jakoś się dziwnie wygiął i widać tylko kawałki liter, jakieś przebitki. Technicy robią, co mogą, by rozszyfrować, co tam jest.

– Może powinniśmy wrzucić zdjęcie na portale społecznościowe? Poprosić o pomoc? Postępujemy tak w wielu wypadkach. – Nie. – Heinz spojrzał na aspirantkę. – Nie teraz. Przyjrzeliście się dobrze perkusiście? On jest częściowo zasłonięty. Ale… Nie wydaje się wam do kogoś podobny? Raz jeszcze pochylili się nad odbitkami. – Trochę jak Kodym – zauważył naczelnik. – Nie mam pewności, ale trochę… Tyle że Ludwik Kodym utrzymywał, że nie zna Walusia. – Powinniśmy go koniecznie jeszcze raz przycisnąć – wtrącił Breivik. – Nie. – Heinz zaoponował. – Tym razem – powiedział z naciskiem – nie będziemy wykonywali gwałtownych ruchów. I żadnych popisówek. Breivik chciał coś odpowiedzieć, ale naczelnik powstrzymał go ruchem ręki. – Dopóki nie mamy pewności, że to on, powinniśmy zatrzymać tę wiedzę dla siebie. Nie bardzo tylko rozumiem – zapytał naczelnik – dlaczego ten Kodym jest taki ważny? Załóżmy, że kłamie. Zna Walusia, mało tego, spotkał się z nim w Warszawie. Może obaj byli szantażowani? Albo ten cały Skrzecz, kumpel ze starych czasów, żądał pieniądzy. Albo jeszcze inaczej. „Duży Dżon” to szemrana postać, a nasz biznesmen dba o wizerunek. Nie chciałby, żeby rozniosło się, że kumpluje się z taką mendą. Heinz pokręcił głową. – Tu jest wiele spraw niejasnych. Ale jedno zrozumiałem: tych trzech facetów łączy nie tylko zdjęcie. Także to, że każdy z nich zostawił przeszłość za sobą. Jest jakiś powód, dla którego nic nie wiemy o Ludwiku Kodymie, gdy był młody. Poprosiłem Gabę – przeciągle popatrzył na Breivika – żeby przejrzała wywiady, których udzielał. Nigdzie nie ma słowa o przeszłości. Nigdy nie wspomina o muzyce. Gdy jest pytany o hobby, lubi opowiadać o rajdach terenowych i podróżach. Ale muzyka nie pojawia się nigdy. Z Walusiem jest podobna sprawa. Raz jeszcze zadzwoniłem do wesołej wdówki…

Wszyscy spojrzeli na niego. – To znaczy zadzwoniłem do pani Strzałkowskiej-Waluś i ponownie o wszystko wypytałem. Czy grał w zespole? Czy wymieniał nazwiska Skrzecza i Kodyma? Nawet przez sen albo po pijaku? Nic. Nigdy o nich nie słyszała. Wysłałem Cieślę do familoków, tam, gdzie mieszka Skrzeczowa. Taka sama reakcja. I powiem wam jedno – uniósł palec do góry – jeśli ludzie mieli w młodości fajną kapelę, to lubią sobie o tym powspominać. Wracają do starych czasów. A tu… Po prostu kompletna cisza. Z wyjątkiem tego wiersza, który Radzio napisał. Pamiętacie koniec? „Byliśmy taką zgraną paczką”. – Zatem co o tym sądzisz? – Naczelnik wrócił do pierwotnego pytania. – Zakładam, że stało się coś takiego, co spowodowało, że całkowicie odcięli się od przeszłości. Z jakichś względów jest ona niewygodna. Umówili się, że nie będą do niej nigdy wracali. Wykasowali ją. – Coś w rodzaju zmowy milczenia? – zapytała Rojek. – Tak, coś w tym stylu. Takie rzeczy się zdarzały. I to na zupełnie inną skalę. Pamiętacie sprawę połaniecką? Rojek nie mogła pamiętać. Połowa lat siedemdziesiątych, głęboki Gierek i równie głęboka wieś. Konflikt między rodzinami, zaplanowana i z zimną krwią przeprowadzona egzekucja podczas pasterki i zmowa milczenia kilkudziesięciu świadków przełamana dopiero podczas procesu. – Dziś byłoby trudniej – powiedział Heinz. – Zaraz by ktoś nagrał, wrzucił na fejsa albo YouTube’a. Rojek chrząknęła, a naczelnik ukrył twarz w dłoniach. – Co jest? – zapytał profiler. – Powiedziałem coś nie tak? Nikt się nie odezwał. – Więc – mówił nieco zbity z tropu – myślę, że działa tutaj coś w rodzaju efektu motyla. Pamiętacie? Trzepot skrzydeł motyla w jednej części kuli ziemskiej wywołuje tsunami w innym obszarze świata. – A gdybyś tak jaśniej? – poprosił naczelnik. – Jaśniej wygląda to tak, że kiedyś coś się zdarzyło, a po latach nagle powraca. Nie wiem co i kiedy. To są nasze pytania.

Przypomniał im spreparowaną okładkę Abbey Road. To trochę tak jak z Lennonem na zdjęciu znalezionym w hangaroschronie. Kondukt zmierza w jedną stronę, aż nagle jeden odwrócił się i idzie naprzeciw. Cały dotychczasowy układ się burzy. – Ten młody Kodym cały czas tu nie pasuje. – Breivik pokręcił głową. – Dlaczego on? – Może jest tak, że ktoś chciał się zemścić na Ludwiku Kodymie, ale nie mógł go dopaść? Wprawdzie nasza perła biznesu porusza się bez ochrony, ale posiada broń. I z pewnością ma oczy naokoło głowy. Łatwiej było dopaść młodego. A może jest jeszcze jakiś inny powód… – Zakładając, że na zdjęciu jest nasza trójca, pozostaje jeszcze tych dwóch. Wokalista i drugi gitarzysta – powiedział naczelnik. – I dlatego nie możemy rozpowszechniać zdjęcia – odparł Heinz. – Może nagle po latach jeden z nich coś sobie przypomniał? Skończył odsiadkę? Został wybudzony w klinice? Wyjechał z Polski i teraz wrócił? Możliwości może być wiele. Oni obaj albo przynajmniej jeden z nich to klucz. Piąty beatles. Ostatnie słowa powiedział raczej do siebie niż do nich. – Piąty beatles – powtórzył. – Świadek. Postronny obserwator. Coś kiedyś widział. Poza tym zobaczcie: ten zespół na zdjęciu przypomina wczesnych Beatlesów. – Co robimy? – zapytała Rojek. – Szukamy Skrzecza. Ty – zwrócił się do aspirantki – przeszukasz najważniejsze śląskie gazety z końca lat osiemdziesiątych. Jeśli ten zespół grał na studniówkach, ktoś mógł o nich pisać. I trzymajmy kciuki za naszych chłopaków. Może rozszyfrują, co jest na tym transparencie. – Stuknął długopisem w zdjęcie. – Przy dzisiejszych możliwościach… Rojek ponownie chrząknęła. Breivik odwrócił się w stronę okna. – Co was tak śmieszy? – Heinz nie krył irytacji. – Co ja takiego powiedziałem? – Nic – odezwał się wreszcie Gawlik. – Widzieliśmy filmik. Na YouTubie…

Heinz poczerwieniał. – Ktoś wrzucił twój występ, gdy grałeś na ślubie syna. Nazwał to „Beatles kaskader”. Muszę powiedzieć, robi wrażenie. Masz dużo wejść. Poczuł, że musi wyjść na świeże powietrze. – Wiecie co? – powiedział. – Bawcie się dalej, a ja idę zapalić. I w tym momencie w drzwiach pojawił się Cieśla. Musiał słyszeć końcówkę rozmowy. – Nigdzie nie idziesz. Znaleźliśmy ciało. Zwłoki Radosława Skrzecza.

29 Pojechaliśmy we trzech do Sosnowca. Cieśla, Breivik i ja. Kierowaliśmy się do Milowic, które podczas pierwszej wojny światowej stały się dzielnicą Sosnowca, a w bliższych już czasach zasłynęły drużyną siatkarzy znaną w całej Europie. Ostatnio o Milowicach znów zrobiło się głośno, a szum wywołali lokalni działacze. Społecznicy odkryli, że dawną kaplicę, pochodzącą sprzed pierwszej wojny, zaadaptowano na magazyn sklepu spożywczego. Budynek popadł w ruinę i groził zawaleniem. Gdzieś jeszcze między kawałkami walącego się dachu amatorzy mocnych wrażeń i poszukiwacze skarbów odnaleźli kropidło i obraz z Jezusem. Rozpoczęła się akcja, żeby kaplicy przywrócić świetność sprzed stu lat, czyli postawić ją na nowo. W Milowicach znajdowało się kilka podobnych miejsc, które popadły w ruinę, i do jednego z nich jechaliśmy. – Kto odkrył ciało? – zapytałem. – Włóczył się tam jakiś złomiarz – odpowiedział Cieśla. – Był tam kiedyś magazyn. Więc Edi myślał, że coś znajdzie. – I znalazł. Znowu magazyn. W głowie krążyła mi końcówka wiersza napisanego przez Skrzecza. „Byliśmy taką zgraną paczką”. Byliśmy. – Skąd wiemy, że to Skrzecz? – Obok krzesła, aha, ktoś go przywiązał do krzesła, leży pokwitowanie pocztowe. Stare, z października. Zjechaliśmy z głównej drogi i omal nie urwaliśmy zawieszenia. Cieśla zaklął. Przejechaliśmy może sto metrów i znaleźliśmy się na miejscu. Magazyn był na uboczu. Gdy patrzyło się od dojazdówki, zasłaniały go dwa drzewa pokryte śniegiem. Obok sosny stał radiowóz, nieco dalej drugi samochód, w którym grzali się technicy. Zapukałem w szybę. Uchyliły się drzwi i wyjrzała głowa.

Policjant spojrzał na mnie i od razu wiedziałem, że nic nie znaleźli. Przynajmniej nie to, co przydałoby się na tym etapie sprawy. – Długo tam leży? – Nie jestem lekarzem – odparł technik. – Ale chyba tak. Uważajcie tam w środku. Żebyśmy nie musieli was wyciągać. Budynek był murowanym sześcianem pomalowanym na biało. To znaczy: tak wyglądał kiedyś, za nowości. Teraz jedna ściana częściowo się zawaliła i nie trzeba było korzystać z zardzewiałych drzwi, aby dostać się do środka. Przed wejściem leżała skorodowana i nieczytelna tabliczka. Nawet złomiarz by się na nią nie połasił. Swoją drogą, pomyślałem, trzeba być desperatem, żeby szukać tu czegoś wartościowego. Otwory okienne ziały pustką. O dziwo, dach zachował się w niezłym stanie. W niezłym, biorąc pod uwagę to, co widziałem. Weszliśmy do środka. Cieśla szedł pierwszy, za nim Breivik, ja na końcu. W pomieszczeniu było pełno desek, z niektórych wystawały potężne gwoździe i musieliśmy uważać przy każdym kroku. Poza tym w dawnym magazynie nie było nic godnego uwagi. Z wyjątkiem ciała na środku. Mężczyzna był przywiązany do krzesła. Z nogami ugiętymi pod kątem prostym wyglądał, jakby się kulił. Zdarta podeszwa sportowego buta, poplamione dżinsy, ciemna kurtka, raczej przejściowa, za lekka jak na zimę. Ciało na krześle zamarzło, a siła ciężkości pociągnęła je na podłogę. Ukucnąłem i przyjrzałem się twarzy. A bardziej temu, co po niej pozostało. Kość policzkowa była wgnieciona, włosy zlepione krwią. Patrzył na mnie oczodół. Małżowina ucha była nienaturalnie rozciągnięta. Wyglądała jak kawałek plasteliny. W czaszce powyżej skroni znajdowała się dziura. Policzek, szyję i ubranie pokrywała zamrożona brunatna maź. Pomyślałem, że medyk będzie musiał się napracować, by przygotować twarz do identyfikacji. Ciało przytwierdzono do krzesła za pomocą taśmy izolacyjnej. Podniosłem się i rozejrzałem jeszcze raz. Ostrożnie obszedłem magazyn, uważając na deski. Niczego nie znalazłem.

– Chodź, zobacz – powiedział Cieśla. – To widziałeś? Odwrócił bryłę lodu na drugi bok. Wskazał na opuchniętą rękę. Popatrzyłem na palce. Ofiara miała zerwane paznokcie. Spojrzeliśmy na siebie. A potem opuściliśmy magazyn. Skończyły mi się papierosy. Ruszyłem do radiowozu. Jeden z policjantów palił. Staliśmy i w milczeniu zaciągaliśmy się, gdy podszedł Breivik. – Jak to się ma do twojej teorii? Wciąż milczałem. Gdy skończyłem, podszedłem raz jeszcze do techników. – Chcę wiedzieć, czy on zginął w tym miejscu. Czy został tu przewieziony już po śmierci. Pokiwali głowami. Medyk sądowy usłyszy to samo pytanie. Być może plamy opadowe na ciele dadzą odpowiedź. Cieśla i Breivik rozmawiali w drodze powrotnej, ja usiadłem z tyłu. Wymieniali się uwagami. Milczałem. Gdy wróciliśmy, usiadłem w pustej salce konferencyjnej. Chciałem pobyć sam. Zdjęcie ze studniówki wciąż tam leżało. Popatrzyłem na twarz gitarzysty. Spojrzałem na dłoń łapiącą akord na gryfie gitary. Pomyślałem o zerwanych paznokciach. Zamknąłem oczy. Nie robi się miazgi z człowieka bez powodu. Nie zrywa mu się paznokci. Wprawdzie śmierć to śmierć, ale jest różnica, gdy umierasz w taki sposób i odpływasz w wyniku wychłodzenia. Tym razem miałem do czynienia nie z narcystycznym zabójcą, ale z morderstwem, za którym stała metodyczna furia. Nad Skrzeczem się znęcano. Torturowano go. Albo w makabryczny sposób wymierzono karę. Co takiego, spojrzałem ponownie na jego twarz na starej fotografii, miałeś do ukrycia? Jaki wy wszyscy, powiodłem wzrokiem po Beatlesach i wokaliście w kraciastej koszuli, skrywacie sekret? Przypomniałem sobie, co usłyszałem, gdy byliśmy u Skrzeczowej w familoku. Ktoś się do nich włamał. A może nie włamał się, tylko czegoś szukał? Czego? Pytania łączyły mi się z obrazem krwawej zamarzniętej bryły, znalezionej w Milowicach.

Jak to się ma do twojej teorii? Przypomniałem sobie zdanie wypowiedziane przez Breivika. No właśnie. A potem nieprawdopodobna myśl, która kiełkowała w głowie od pewnego czasu i domagała się uwagi, powróciła ze zdwojoną siłą. Pomyślałem o Breiviku. Policjancie, który był w Pile w tym samym czasie, gdy ja tam byłem. I gdy zginął młody Kodym. Pomyślałem o człowieku, który przez wiele miesięcy, kiedy zajmowałem się Złotą Rączką, nie posunął sprawy zabójstwa nawet o centymetr. Który pospieszył się z przesłuchaniem przedsiębiorcy, gdy znaleźliśmy powiązanie między nim i „Dużym Dżonem”, zupełnie jakby chciał go ostrzec. Wybrałem numer do kadr. Z Sandrą Szwarc mógłbym mieć kosę i ogólnie miałem babę gdzieś. Ale w całej naszej maszynerii są takie trybiki, o które trzeba dbać szczególnie. Z paniami w kadrach zawsze miałem dobre układy, a czekoladki regularnie trafiały na ich biurka. Rzuciłem jeden żarcik i dwa komplementy, a potem przeszedłem do sprawy. – Czy możesz sprawdzić, co Leszek Trojanowski robił w lutym rok temu… Tak, w dwa tysiące trzynastym. Powiedzmy od czternastego. A w ogóle wiecie, że nazywamy go Breivik? – Aha. Oddzwoniła po kwadransie. A potem wsparłem głowę na ręce i popatrzyłem w okno. Jak on kiedyś powiedział? „Wystarczy wziąć zwolnienie”. Chyba tak to brzmiało.

30 W środę piątego marca dowiedzieli się, gdzie i kiedy odbyła się studniówka uwieczniona na fotografii. Technicy zrekonstruowali litery i cyfry. IX LO im. Dalej pierwsza litera nazwiska patrona lub patronki: „H”. I data. 1989. Tyle mieli. Ta kombinacja cyfr i liter pasowała tylko do kilku liceów w Polsce. Żadne nie znajdowało się na Śląsku. Jedno było w Warszawie. W mieście, w którym przez całe życie mieszkał „Duży Dżon”. W południe fotografia ze studniówki trafiła do Maciejewskiego. Cztery godziny później Heinz odebrał telefon. – Tym razem trafiłeś. To zdjęcie zrobiono u nas. W IX Liceum Ogólnokształcącym imienia Klementyny Hoffmanowej. Mało tego, wicedyrektorka rozpoznała się na zdjęciu. Tam w lewym rogu jest taka całująca się para. Opowiedziała mi zresztą coś ciekawego. O tym chłopaku w koszuli, wokaliście. Kilka miesięcy później zniknął. Nigdy się nie odnalazł. Ta wicedyrektor nie pamiętała wszystkiego, ale obiecała, że coś sobie przypomni. Sądzę, że powinieneś tu przyjechać. Ostatniego zdania Maciejewski nie musiał mówić. Heinz był już w drodze do gabinetu naczelnika. Późnym wieczorem dotarł do hotelu. Nie mógł zasnąć. Zszedł na dół i w barze wypił dwa piwa. Nie licząc jakichś dwóch mężczyzn, był tamtego wieczoru jedynym gościem. O dziewiątej rano umówił się z Maciejewskim, a godzinę później weszli do najstarszego liceum w Warszawie. Znajdowali się w ścisłym centrum miasta, nad nimi wznosił się hotel Marriott, po drugiej stronie Alej Jerozolimskich podróżni zmierzali na Dworzec Centralny.

Zameldowali się na portierni. Dziś wiele szkół wygląda jak oblężone twierdze. Albo jak osiedla zamknięte. Z identyfikatorami dla uczniów, rejestracją wchodzących i wychodzących, magnetycznymi kartami dostępu, niekiedy z monitoringiem. Wyglądało to tak, jakby szkoła szykowała się na wojnę. I rzeczywiście, wiedział o tym, w wielu placówkach zmagano się z przemocą, a na zewnątrz krążyli dilerzy w poszukiwaniu klientów. Centrum Warszawy, duży ruch. Znakomite miejsce do przeprowadzania transakcji. Portier uważnie obejrzał ich legitymacje, spojrzał na twarze, a następnie wyjaśnił, gdzie mają iść. Trwała właśnie lekcja. Na korytarzu minęli błąkającą się uczennicę z włosami w trzech kolorach. Sekretarka zaprowadziła ich do niewielkiego pokoju, który okazał się gabinetem. Pomieszczenie było całkiem przytulne. Dywanik we wzory geometryczne, przy oknie biureczko, bliżej drzwi drewniany stolik z okrągłym blatem, dwa fotele. W rogu stojak na ubrania. Zdecydowali się na kawę, a Heinz przyniósł z sekretariatu jeszcze jedno krzesło. Wicedyrektorka liceum miała na sobie czarną garsonkę z pozłacanymi guzikami. Włosy spięte do góry odsłaniały ładną twarz. Heinz szybko obliczył. W tysiąc dziewięćset osiemdziesiątym dziewiątym zdawała maturę, powinna być kilka lat od niego młodsza. Tyle że po nim widać było upływ czasu, o niej nie dało się tego powiedzieć. – Czy panowie też spotykacie się u siebie z takimi absurdami? – Głos miała dźwięczny. Krzątała się chwilę po pokoiku. – Dostałam zalecenie, żeby przeprowadzić lekcję dotyczącą szkodliwości wypalania traw. – Pokazała na okno. – Gdzie młodzież w tej asfaltowej dżungli miałaby wypalać trawy? – Proszę pani, gdybyśmy my opowiedzieli o naszych absurdach… – Heinz machnął ręką. Przypomniał sobie ostatnią rozmowę z Sandrą Szwarc, pogromczynią wszelkich nierówności. Pojawiła się kawa i zaczęli rozmawiać. Maciejewski wyjął odbitkę, kobieta wpatrywała się w zdjęcie jak

zahipnotyzowana. Tak, ta dziewczyna na fotografii, speszyła się nieco, to ona. Potem skończyła studia, matematykę, i wróciła uczyć tu, na stare śmieci. Wicedyrektorką jest od sześciu lat. Szef? Na zwolnieniu lekarskim. Z rodzicami i urzędnikami w kuratorium można zwariować. Wyjaśnili, że prowadzą śledztwo w sprawie śmierci jednego z mężczyzn, wskazali „Dużego Dżona”. I sprawdzają różne wątki. Z przeszłości też. – Wspominała mi pani wczoraj o tym chłopaku. – Maciejewski pokazał na wokalistę. – Mówiła pani, że on zaginął. Przez chwilę milczała. Obracała filiżankę stojącą na spodku. – To nie jest wesoła historia. – Ściszyła głos. – Widzicie panowie tę blondyneczkę? O, tu, jest zasłonięta, ale widać kawałek twarzy. Sam nie zwróciłby na dziewczynę uwagi. – To Ania, Ania Majchrzak. Chodziłyśmy razem do klasy. Ten, który śpiewa, był jej chłopakiem. Też kończył nasze liceum, tylko dwa lata przed nami. Potem poszedł na historię. Nie mogłam sobie przypomnieć, jak się nazywał, a nie mogłam tego dowiedzieć się tak wprost… Zadzwoniłam do dwóch koleżanek. Hubert Zawada. Oni chodzili razem, a w lipcu… w lipcu albo sierpniu… chłopak przepadł. Miał z tym swoim zespołem grać w Augustowie na jakimś festiwalu i słuch o nim zaginął. Nigdy go nie znaleziono. Nie odezwał się więcej. – Powiedziała pani, że nie mogła dowiedzieć się wprost. Co to znaczy? – zapytał Heinz. – Widzą panowie… – Popatrzyła na drzwi, jakby bała się, że ktoś może podsłuchiwać rozmowę. – Mogłam to ustalić od razu. Ale z pewnych powodów… U nas w szkole pracuje Sławomir Majchrzak, syn Ani. A także syn… Nie dokończyła. Nie musiała kończyć. – Gdy zniknął Hubert, Ania była w drugim miesiącu ciąży. Szukała go. Rodzice Huberta i jej też robili, co mogli. Opowiadała mi, że rodzice chłopaka w pewnej chwili wyjechali do Anglii… Za to matka i ojciec pomagali jej aż do swojej śmierci. Mogłam zapytać Sławka, ale to byłoby bolesne.

– On jest dzisiaj w szkole? – Nie. Pracuje w poniedziałki i piątki. Ma kilka godzin chemii. Dwa lata temu, jakoś zimą, odezwała się do mnie Ania. Nie słyszałam się z nią od bardzo dawna. Zapytała, czy znalazłabym coś dla jej syna. Kończył chemię, już na studiach zaczął pracować jako handlowiec dla jakichś firm produkujących nawozy… Dobre pieniądze, ale nie podobało mu się. Każdy podgryza każdego, donosi… Jak to w dzisiejszych czasach. Szkoły też nie są od tego wolne… Więc chłopak się zwolnił. A u nas akurat trafił się wakat, więc wzięłam go i nie żałuję. Skończył studia z wyróżnieniem, dzieciaki go bardzo lubią, on je też. – Rozmawiała pani z nim o dawnych czasach? – Nigdy. To tak jakby posypywać solą otwartą ranę. – A jaka jest pani teoria w tej sprawie? Co stało się z Hubertem? – Gdy to się wydarzyło, wierzyłam w to, co mówiła Ania. Chłopakowi musiało coś się stać. Ale po latach… Sami panowie wiecie. – Dowiedział się, że zostanie ojcem, i dał w długą. Rozległ się dzwonek na przerwę. – Młody chłopak, dziewczyny za nim szalały. Student historii. To wtedy był prestiżowy kierunek. Byłby uziemiony i z obowiązkami do końca życia. – Westchnęła. – Wie pani, gdzie mieszka Anna Majchrzak? Nie wiedziała dokładnie. Na pewno na Żytniej. Ktoś zapukał do drzwi. – Uczniowie z pani klasy mają sprawę – powiedziała sekretarka. Rozłożyła ręce w geście przeprosin. – Będziemy się już zbierać. – Heinz wstał. – Mam prośbę. – Przytrzymał jej rękę w swojej dłoni. – Proszę nie wspominać panu Majchrzakowi o naszej rozmowie. – Ja też mam prośbę. Czy mogłabym… czy moglibyście dać mi tę odbitkę? Taka byłam wtedy zakochana. – Powiedziała zdanie, w którym zamknęła swoją przeszłość. – Cóż, było, minęło.

Obiecał, że rozdzielczości.

przyśle

jej

fotografię.

W jeszcze

lepszej

Pojechali na Mostowskich. Ustalenie adresu Anny Majchrzak nie było problemem. O wiele trudniej szło im odkurzanie starych akt, niewprowadzonych do systemu komputerowego. Dogrzebali się wreszcie. Hubert Zawada wyjechał z Warszawy czwartego sierpnia. Jechał do Augustowa. Miał razem z zespołem zagrać na rockowym festiwalu, chcieli też zarobić trochę kasy, grając w sezonie letnim w barach i knajpach. Żadne tam szanty, Boże broń. Mówiono, że w tamtych czasach w Polsce nikt nie grał Beatlesów tak dobrze jak oni. My. Tak nazwali swoją kapelę. Prosto i bezpretensjonalnie. Przeglądał zeznania zrozpaczonej dziewczyny, która wkrótce miała zostać matką. Czytał, co mówili koledzy z zespołu. Waluś, Skrzecz, Kodym, Aleksandrow. A więc mężczyzna ukryty za talerzem perkusyjnym to Ludwik Kodym. Człowiek, który wypierał się znajomości z Walusiem. Wszyscy zeznali to samo. Czekali na przyjazd wokalisty. Mieli nagrane lokale. Nigdy nie dojechał. Była czwarta po południu, gdy coś sobie przypomniał. Odszukał telefon do Micia. Policjanta z Augustowa i fana piłki nożnej, który w Pile pocił się bardziej od pozostałych. Zadzwonił i przypomniał się. Heinz? Kopę lat. Wyjaśnił w jakiej sprawie dzwoni, a Micio jęknął. – Człowieku, wiesz, o co mnie prosisz? Mam sprawdzić, co zdarzyło się dwadzieścia pięć lat temu tu, w mojej metropolii? W czasach, gdy nie było komputerów i komórek? Wiesz, ile to zachodu? Wiedział. Obiecał Miciowi single malta. A nawet dwie butelki dobrego łyskacza, jeśli Miciu, siądziesz na dupie po godzinach i uwiniesz się z tematem. Wieczór spędził w pokoju hotelowym. Na stole postawił trzy butelki czerwonego „Książęcego”. Nie zamierzał szaleć. Nie

dziś. Jedno piwo na godzinę. Taka będzie norma. Wyjął notes. Przydałyby się korkowe tablice, przypomniał sobie producentkę i reżysera. Coś wydarzyło się w sierpniu dwadzieścia pięć lat temu. Coś, co sprawiło, że Kodym, Waluś i Skrzecz zapomnieli o przeszłości. Wykonali pełny reset. Coś, co sprawiło, że wokalista zespołu My zniknął. To było kiedyś. Podkreślił ostatnie słowo. Potem każdy poszedł w swoją stronę. Kodym został szanowanym przedsiębiorcą i wzorem polskiego kapitalisty. Waluś wiódł żywot sybaryty, robiąc przewały na prowadzonych przez siebie zespołach. Skrzecz został złodziejem. Aleksandrow? Zatrzymał się przy tym nazwisku, które wywoływało niejasne skojarzenia. Nie wiedział jakie. I mamy to, co teraz. Waluś i Skrzecz nie żyją. Zginął syn Ludwika Kodyma. Abbey Road. Kondukt żałobny. Efekt motyla, który gdzieś poruszył skrzydłami. Gdzie? Może Hubert Zawada powrócił nagle z zaświatów, by spotkać starych kompanów i rozliczyć się z nimi. Heinz spojrzał do notatek. Rodzice chłopaka wyjechali w latach dziewięćdziesiątych. W pewnym wieku niełatwo o taką decyzję. Dlaczego to zrobili? Może chcieli raz na zawsze odciąć się od koszmarów, które nie dawały im spokoju, i zacząć nowe życie? A może zostali tam przez kogoś ściągnięci? Kończył trzecie piwo, gdy zadzwonił Micio. – Aleś mi, Hipis, robotę zadał. Rzeczywiście. Mieliśmy taki wypadek. Nie ustaliliśmy wtedy nic. Zresztą… Pamiętasz, jakie to były czasy? W czerwcu wybory wygrane przez Solidarność, wszystko się zmieniało z godziny na godzinę, system się walił, nasza firma była w przebudowie. Kto miał głowę do zaginięć! Ale i tak zrobiono dużo… Przepytano barmanów, kolejarzy, kierowców pekaesów. Odpowiedź była ta sama. Wielu takich młokosów jeździło. Wielu miało ze sobą gitary. Nie udało się nigdy ustalić, że ten cały Zawada w ogóle dojechał do Augustowa. Potem kilkakrotnie poszukiwania wznawiano, nacisk rodziny był duży. Nie wyłowiono jednak nikogo, kto mógłby być zaginionym. Jesteś usatysfakcjonowany?

Trudno by to nazwać satysfakcją. Podziękował i raz jeszcze obiecał dwie butelki dobrego środka dezynfekującego. Wyszukał telefon Maciejewskiego. A potem podjął decyzję. Zadzwonił do Gotyckiej Jolki. – Jesteś w Warszawie? Ja też. Spotkajmy się jutro o ósmej rano… Dlaczego tak wcześnie? Bo chciałbym, żebyśmy o dziewiątej zapukali do pewnego mieszkania. Żebyś z kimś porozmawiała jak kobieta z kobietą. Na kartce napisał jeszcze jedno nazwisko. Breivik. Podkreślił je dwukrotnie. Tej nocy przyśnił mu się sen. Pięciu mężczyzn przechodziło przez pasy. Jeden nagle się odwrócił, a pozostali zatrzymali się. Patrzyli na siebie w milczeniu.

31 O dziewiątej rano weszli na trzecie piętro w bloku przy Żytniej. Spotkali się godzinę wcześniej w centrum. O tej porze właściwie nie ma gdzie iść na kawę. W przejściu podziemnym przy rondzie Dmowskiego kupił dwie americany i usiedli w samochodzie. Gotycka Jolka miała na sobie zieloną kurtkę z obowiązkowym znaczkiem Sonic Youth. Grzywka czarnych włosów zasłaniała jej część twarzy. Wyglądasz jak emo, usłyszała na powitanie. Emo jest już passé. A tak w ogóle dokształć się, Hipis, z trendów młodzieżowych. Dwa zdania wystarczyły, żeby ocenił sytuację. Gotycka Jolka była w formie. – Skąd wiesz, że będzie w domu? – Nie wiem. Ale wiem, że tłumaczy książki dla różnych wydawnictw. Wydaje mi się, że tłumacze zazwyczaj pracują w domu. – O tym, czym zajmuje się Anna Majchrzak, dowiedział się z akt i dołączonych do nich notatek. Drzwi otworzyły się po drugim dzwonku. Patrzyły na nich niespokojne, ruchliwe oczy, wokół których rysowała się siatka zmarszczek. To nie były oczy szczęśliwej kobiety. Przedstawili się, a Heinz pokazał legitymację. – Stało się coś? Czy Sławkowi… mojemu synowi… coś się stało? – Pani syn ma samochód? – Gdy kupował tego vana dwa lata temu, pytałam go, po co mu taki wóz… – W jej głosie cały czas obecne było napięcie. Miała na sobie szary dres, a włosy związała w kucyk. Żadnego makijażu. Nie wyglądała na osobę, która gdzieś się wybiera albo spodziewa gości. Van. Heinz drgnął na dźwięk tego słowa. Gotycka Jolka dostrzegła jego reakcję. – Pani synowi nic się nie stało. – Starała się mówić ciepłym

głosem i rozładować atmosferę. – My w innej sprawie. Możemy wejść? Wpuściła ich do środka. W przedpokoju stała walizka. Kobieta przeprosiła za bałagan. Wieczorem wróciła z podróży, nie zdążyła jeszcze uprzątnąć rzeczy. Zaproponowała, żeby usiedli w kuchni. Cały czas patrzyła z niepokojem. Nie było w tym nic niezwykłego. Niezapowiedziana wizyta policji o dziewiątej rano mało kogo nastraja optymistycznie. Anna Majchrzak stanęła przy szufladzie ze sztućcami i porządkowała je. Widocznie musiała zająć czymś ręce. – My właściwie w tej sprawie – powiedział Heinz i wyjął zdjęcie. Powoli, Hipis, powoli, mówił w myślach do siebie. Nie możesz się spieszyć. – Poznaje pani? Wzięła odbitkę do ręki. Patrzyła na fotografię jak skamieniała. A potem zaczął jej drżeć podbródek. Przez chwilę myśleli, że Majchrzak osunie się na podłogę. Gotycka Jolka szybko wstała, ale jej reakcja okazała się zbyteczna. Kobieta powoli, bardzo powoli usiadła. W oczach miała łzy. Uniosła głowę. – Chcemy raz jeszcze powrócić do sprawy zaginięcia Huberta Zawady – powiedział Heinz. – Minęło wiele lat, ale są nowe okoliczności. – Znaleźliście ciało? – Złapała go za rękę. – Nie. Są natomiast nowe okoliczności. – Wiedziałam! – Kobieta rozpłakała się. Czekali, aż się uspokoi. – Wiedziałam – powtórzyła ciszej. – Wiedziałam, że ta wiadomość o śmierci to było kłamstwo. Więc Hubert żyje? – Spojrzała na nich z nadzieją. Jej twarz i zachowanie ujawniały całą skalę emocji. Heinz współczuł kobiecie, której życie ukształtowała tragedia sprzed dwudziestu pięciu lat. Poprosili, by raz jeszcze opowiedziała, co się stało w sierpniu w tysiąc dziewięćset osiemdziesiątym dziewiątym roku. Mówiła o tym wielokrotnie. Ale jeśli może to w czymś pomóc, opowie

po raz tysięczny. Z Hubertem poznali się rok wcześniej. Latem, na koncercie. Śpiewał już wtedy razem z nimi. My. Tak nazwali zespół. Przytaknęli, tak, słyszeli o tym. Chłopcy w ogóle poznali się kilka lat wcześniej, w Jarocinie. Nie pamiętała dokładnie, ale to było wtedy, gdy w Republikę poleciały pomidory, jabłka, tacki po kiełbasie. Tak przynajmniej Hubert opowiadał. Tysiąc dziewięćset osiemdziesiąt pięć, odtworzył sobie w pamięci Heinz. Jeden z najbardziej elektryzujących koncertów w historii polskiego rocka. Od początku nadawali na tych samych falach. Rok później założyli zespół. Nie przeszkadzało im to, że trzech mieszkało w Warszawie, a dwóch w Katowicach. Żartowali nawet, że to jest taki sojusz Mazowsza ze Śląskiem. Tak, zagrali także na studniówce w Hoffmanowej, ale chcieli podbić świat. Mieli przygotowany repertuar na debiutancką płytę i wejście do studia. Hubert studiował historię, ona zrobiła w maju maturę. Zdała na anglistykę. I zaszła w ciążę. – Przepraszam, muszę o to zapytać. – Heinz mówił miękko. – Czy Hubert wiedział, że jest pani w ciąży? – Tak. Powiedziałam mu. W pierwszej chwili był przerażony. Jak to młody chłopak. A potem rozpłakał się. Ze szczęścia. Powiedział, że teraz to tym bardziej muszą zrobić karierę. Coś panu powiem… Wiem, że nie uciekłby i mnie nie zostawił, jak sugerowali wielokrotnie pańscy koledzy. – W jej głosie pobrzmiewała gorycz. A potem nadszedł sierpień. Hubert był po sesji egzaminacyjnej. Jako student zaangażował się w wybory, oczywiście po stronie Komitetu Obywatelskiego. Pamiętam, jak się cieszył ze zwycięstwa, ale to było wcześniej… Więc umówił się z chłopakami, że pojadą w okolice Augustowa. Rodzice jednego z nich, perkusisty, mieli tam dom i żaglówkę. Chłopacy chcieli zarobić, grając w barach, dostali się też na jakiś festiwal rockowy, wierzyli, że wygrają. Że to ich szansa. Trzeciego sierpnia widzieliśmy się ostatni raz. Potem wieczorem miał pojechać na dworzec kupić bilet. Nie widziałam go więcej… – Co stało się z zespołem po zniknięciu Huberta? Rozpadł się?

– Nie mogli grać bez niego. Ta historia także ich przygniotła. Zmieniła nas wszystkich… – Broda znów zaczęła jej drżeć. – Powiedziała pani, że ktoś poinformował ją o śmierci Huberta. Nie bardzo zrozumiałem… Policjant? Bez słowa wstała i wyszła w kuchni. Wróciła z kartką formatu A4. Był to wydruk wiadomości przesłanej mejlem. Heinz zaczął czytać. Droga Aniu, długo zastanawiałem się, czy napisać do Ciebie, ale chcę pozamykać wszystkie moje sprawy. Może zdążę. Jestem Ci to winien. I Hubertowi. Nigdy nie dowiedziałaś się, co zdarzyło się naprawdę. Brakuje mi sił, opowiem krótko. Tamtego dnia w sierpniu Hubert do nas przyjechał. Nie był sam. Przywiózł ze sobą dziewczynę. Nie znaliśmy jej. Mówił, że poznali się na dworcu i już z nim została. Wiesz, jaki był. Następnego dnia mieliśmy ustawione granie. Ale to popołudnie i wieczór były wolne. Nie wiem, czy pamiętasz, Ludwik Kodym, nazywaliśmy go „Dzidziuś”, miał dom pod Augustowem. Starych „Dzidziusia” nie było. Chata należała do nas i ich żaglówka też. Wypiliśmy trochę. Dziewczyna także piła. Wpadła „Dzidziusiowi” w oko. A potem postanowił się popisać i wypłynęliśmy na jezioro, Ludwik miał patent żeglarski. Mieliśmy dużo piwa i zabraliśmy dwie gitary. Było już ciemno, gdy Hubert i „Dzidziuś” zaczęli się kłócić. Już od jakiegoś czasu coś psuło się między nimi. To tak jest, gdy dwóch facetów widzi się w roli lidera, choć w naturalny sposób był nim Hubert. Nie widziałem dokładnie tego, co się stało. Podobno zaczęli się szarpać, Hubert wypadł za burtę. Nie znaleźliśmy go. Poszło o tę dziewczynę. A ona sobie spała na dole. Dopłynęliśmy do brzegu. Wysadziliśmy ją. A sami… wiesz dobrze, co opowiadaliśmy Tobie i jego rodzicom. Byliśmy młodzi. Tyle mogę powiedzieć. Potem przez wiele lat starałem

się pomagać ludziom. Może chciałem w ten sposób coś naprawić, chociaż sam nie zrobiłem nic złego. To był po prostu nieszczęśliwy wypadek. Naprawdę zamykam sprawy. To taki mój pożegnalny list. Co mi jest? Mam raka mózgu. Lekarze nie mają złudzeń i ja też ich nie mam. Niedługo będzie po wszystkim. Zawsze czułem więcej, niż potrafiłem okazać. P.A. Podał list Gotyckiej Jolce i czekał, aż go przeczyta. Coś wydarzyło się w przeszłości. Teraz już wiedział co. Wiedział, dlaczego Kodym, „Duży Dżon” i Skrzecz wymazali ją z pamięci. Parę pytań jednak pozostawało bez odpowiedzi. – P.A.? – zapytał. – Kto to jest? – Piotr Aleksandrow. To jest znany terapeuta, nie słyszał pan o nim? Oczywiście. Wreszcie skojarzył. Przypomniał sobie pogrzeb Patryka Kodyma. Prośbę, by nie przynosić kwiatów. Żeby przekazać pieniądze stowarzyszeniu Aleksandrowa. Jak ono się nazywało? „Życie po śmierci”? Trudno o bardziej trafioną nazwę. – Kiedy pani dostała ten list? – W lutym. Dwa lata temu. A w czerwcu zginął młodym Kodym. Potem zaczęli umierać członkowie zespołu My. – Ten Aleksandrow… Wydaje mi się, że on żyje. Przynajmniej jakiś czas temu żył. Potwierdziła. Tak, żyje. Lekarze mówią o tym prawie w kategoriach cudu. A o Aleksandrowie zrobiło się głośno. Czytała w internecie. Wiele osób mu dziękowało, że dał im siłę i pomógł odnaleźć sens mimo choroby. Próbowała się z nim skontaktować, ale akurat był w szpitalu. Pisała mejle, prosząc

o spotkanie, ale nie odpowiedział. Gdy słyszał jej głos, rozłączał się. Wreszcie dała spokój. – Chciałam z nim tylko porozmawiać. Po prostu nie wierzę w to, co napisał. A skoro wróciliście do sprawy… – Pokazywała pani ten list komuś? – Synowi. Gotycka Jolka bawiła się znaczkiem przypiętym do kurtki. – Nie mam przed nim tajemnic. Zwłaszcza że Aleksandrowowi nie wierzę. Może gdy to pisał, był w ciężkim stanie. Nie wiem… – A syn? Jaka była jego reakcja? – Żadna. Powiedział, że też w to nie wierzy. Widzicie państwo… Gdy był już wystarczająco duży, opowiedziałam mu o wszystkim. I że Hubert bardzo by go kochał. I Sławek też kocha ojca, którego nigdy nie poznał. Przez chwilę chciał nawet być taki jak on. Kupił gitarę, ale nie ma talentu. Gdy koledzy interesowali się nowszą muzyką, on słuchał Beatlesów. Beatlesi i komputery… I chemia oczywiście. Tylko to. Gotycka Jolka ciągle bawiła się znaczkiem Sonic Youth. – Który jest jego pokój? – zapytała. Heinz spojrzał na nią zaskoczony. Jolka odwróciła głowę w stronę korytarza. – Czasem mieszka u mnie, gdy wyjeżdżam. Proszę go, żeby podlewał kwiaty. Ale ostatnio rzadziej zaglądał, chociaż wczoraj był. Wynajmuje kawalerkę na Pereca. Poprosili o adres. – Czy mógłbym zobaczyć jego pokój? – poprosił Heinz. – A dlaczego właściwie interesuje was Sławek? – zapytała Anna Majchrzak. – Uwielbiam Beatlesów – odpowiedział. – Zwyczajnie mam na ich punkcie świra. Wskazała mu drzwi. Gotycka Jolka zadawała jej kolejne pytania. Pokój wyglądał tak, jakby mieszkał w nim licealista. Biurko i łóżko pewnie pamiętały czasy, w sumie nie tak odległe, gdy Sławomir Majchrzak chodził do szkoły. Na ścianie wisiały dwa oprawione zdjęcia. Na jednym długowłosy chłopak w kraciastej

koszuli wspierał się o gitarę. Na drugim Beatlesi przechodzili przez pasy. Kondukt żałobny i piąty beatles. Obserwator, który wyszedł z cienia. Na biurku leżała kartka z zeszytu w trzy linie. Był na niej odręcznie napisany wiersz. Heinz przeczytał go. A potem zrobił to po raz drugi. Zatrzymał się przy jednym fragmencie. Gdy staje przed lustrem Wita się ze sobą jak z dobrym sąsiadem Od lat tym samym – Dzień dobry, panie Chapman. Tamten uśmiecha się A zęby lśnią Jak wilcze kły. Schował kartkę do kieszeni. Podziękował za rozmowę. Tak, wznowili śledztwo. Właściwie to chciał jej powiedzieć. Badają różne wątki i nie może o tym mówić za dużo, nawet jej. Za wcześnie, żeby coś obiecywać, ale wiele wskazuje, że tym razem wyjaśnią, co stało się z Hubertem Zawadą. – Ten pokój – powiedział w drzwiach – naprawdę robi wrażenie. Jechali na Pereca. Gotycka Jolka prowadziła samochód i klęła. Kiedyś droga z Żytniej zajęłaby im pięć minut. Przejazd przez rozkopaną Warszawę, pełną objazdów i innych drogowych niespodzianek, wydłużył się. Pieprzona druga linia metra. Zapytał Gotycką Jolkę, czy ma broń. Otworzyła schowek. Od kiedy zaczęła pracować na własny rachunek, ma ją ze sobą zawsze. A ty, Hipis, jak zwykle nieprzygotowany. – Skąd wiedziałaś, że Majchrzak tam mieszka? Uśmiechnęła się. – Faceci nie widzą pewnych rzeczy. Pamiętasz, gdy

weszliśmy, co ona robiła? – Coś w kuchni. Układała sztućce. – No właśnie. Wiesz dlaczego? Bo były ułożone raz w jedną, raz w drugą stronę. Majchrzak musiał je tak ułożyć. A ona to poprawiała. Wszystkie powinny leżeć tak samo. Każdy ma swoje przyzwyczajenia. Nawet ja. Dojechali na miejsce. – Tu, na Pereca – powiedziała – jest komenda. Może powinniśmy… – Nie. Nie mamy czasu. Do bloku weszli razem ze staruszką wracającą ze spaceru z yorkiem. Heinz przypomniał sobie Tajsona i Godzillę. Mimowolnie się uśmiechnął. Byli na szóstym piętrze. Gotycka Jolka przeładowała broń. Znaleźli mieszkanie. Zadzwoniła, a Heinz stanął tak, by nie pokazywać się w wizjerze. W mieszkaniu wynajmowanym przez Sławomira Majchrzaka panowała cisza. – Wywal ten zamek – powiedział. – Prokurator nam to później zalegalizuje. Sięgnęła do torby. – Odkąd działam sama, nauczyłam się także posługiwać tym. – Wyjęła komplet wytrychów. Spojrzała na drzwi. – Będzie ciszej. Chyba dam radę. Wyposażenie kawalerki można by uznać za replikę pokoju, w którym niedawno był. Stare biurko, regał z książkami, wąskie łóżko. Na blacie laptop, obok kartki z wzorami chemicznymi. Klasówki jego uczniów. Na ścianie dwa zdjęcia. Na jednym ojciec Sławomira Majchrzaka stał przy mikrofonie uchwycony podczas jakiegoś występu. Fotografię obrobiono komputerowo, pozostał wokalista i głowy słuchaczy. Z odbitki znikli pozostali muzycy. W drugiej ramce czwórka z Liverpoolu, z wczesnego okresu, gdy każdy z Beatlesów nosił przepisową grzywkę. Zajrzał do szuflady. Wyjął stos papierów i zaczął je przeglądać. Na kartce w kratkę przeczytał trzy słowa. „Wytrzeć. Wytrzeć wszystko”. Przypomniał sobie piosenkę napisaną

przez Patryka Kodyma. W drugiej szufladzie znalazł zeszyt w trzy linie. Taki, jakiego używają dzieci, kiedy uczą się pisać. Na kartkach ponaklejano zdjęcia. Na jednym ujrzał słabo oświetlone wnętrze hangaroschronu. W nadmuchiwanym baseniku tkwiło ciało młodego mężczyzny. Pod fotografią komentarz: „Plan i realizacja – bez zarzutu. Oby tak dalej”. Wyglądało to jak ocena wystawiona uczniowi pod pracą domową. Kolejne zdjęcia przedstawiały mężczyznę z ogoloną głową i opuszczonymi do kolan spodniami. Ciało było przywiązane do słupa. Seria ujęć kończyła się adnotacją: „Celujący!”. – Chodź, zobacz to – powiedział. – Nie. Ty tu podejdź, coś zobaczysz. Pod oknem stała drewniana skrzynia. Gotycka Jolka otworzyła wieko, zmrużyła oczy, a po chwili cofnęła się dwa kroki. Heinz zajrzał do środka. Zobaczył kilka nabojów, najpewniej kaliber dziewięć, i paralizator. Chciał sięgnąć do środka, ale powstrzymał go widok innego przedmiotu. Patrzył na plastikowe pudełko, z której wystawały dwa kabelki. – On niedawno wyszedł – powiedziała Jolka. – Czajnik w kuchni jest jeszcze ciepły. Pierdolone metro. Zabrał zeszyt w trzy linie i wycofali się do korytarza. – Dzwoń do Maciejewskiego! – krzyknął. – Niech tu przywiezie saperów i kogo tam jeszcze trzeba. Niech policjanci podjadą pod to liceum na Emilii Plater. Muszą go zgarnąć i niech uważają. Ten facet nie może wejść do szkoły. Nie czekał na windę. Zbiegł po schodach. Miał złe przeczucia. I przeczucia go nie myliły.

32 Sławomir Majchrzak kończył poranną kawę, gdy zadzwonił telefon. Usłyszał radosny głos matki i zaniepokoił się. Nie był przyzwyczajony do takiego tonu. Musiało coś się stać. Dowiedział się o porannej wizycie dwojga policjantów. Znów zajęli się sprawą twojego ojca, powiedziała matka. Przynieśli nawet zdjęcie z mojej studniówki. Pytali też o ciebie, tak. Okazało się, że ten miły policjant jest fanem Beatlesów. Pokazałam mu twój pokój, bo poprosił. Skończyli rozmawiać, a on siedział nieruchomo z kubkiem kawy w rękach. Przewidywał, że może to się tak skończyć. I był przygotowany. Poszedł do pokoju. Na biurku leżał laptop, obok klasówki. Nie będą mu potrzebne. Podszedł do drewnianej skrzyni pod oknem. Trwała lekcja, gdy wszedł do szkoły. Przywitał się z portierem. Zamienili dwa zdania o pogodzie. Wszedł na pierwsze piętro, otworzył drzwi do sali i bez słowa stanął na środku. Uczniowie pierwszej klasy mieli matematykę, nauczyciel popatrzył na niego zdziwiony, dwóch chłopaków uśmiechało się głupkowato. Sławomir Majchrzak sięgnął do torby. Wyjął pistolet i rozejrzał się po twarzach, na których stopniowo gasł uśmiech. Zostawił sobie dziesięcioro uczniów. Słyszał narastający na korytarzu zgiełk i krzyki, dzwonek, podniesione głosy i tupot nóg. Drzwi otworzyły się i do klasy wszedł nauczyciel wuefu. – Co tutaj się dzieje? – Zrobił dwa kroki w jego kierunku. – Oddaj… Padł strzał. Mężczyzna w dresie jęknął i upadł na podłogę. Trzy dziewczyny zaczęły krzyczeć. – Nic wam nie zrobię – powiedział Majchrzak. – Nic wam się nie stanie. Kazał podejść trzem uczniom do wuefisty. Chłopcy wzięli go

pod pachy i przesunęli w stronę drzwi. Za ciałem ciągnął się krwawy ślad. Majchrzak otworzył drzwi. – Nie zabiłem go! – krzyknął. – Ale następnego zabiję! Nauczyciel, pojękując, przeczołgał się przez próg. Majchrzak zamknął drzwi, zdjął flanelową koszulę, rzucił ją na podłogę i nogą zaczął wycierać krew. Gdy Heinz przyjechał pod szkołę, zobaczył trzy radiowozy z włączonymi światłami i gapiów wpatrujących się w budynek liceum. Policjanci z trudem panowali nad sytuacją, jeden z nich stał przy radiowozie i wzywał wsparcie. Heinz wyciągnął legitymację. – Znam tego faceta, który jest tam na górze – rzucił. A potem sięgnął po telefon. Zadzwonił do Gawlika. Szybko wyjaśnił, co się stało. Zaraz zacznie się tutaj cyrk i zjadą się wszyscy święci z całego miasta. Zanim opanują sytuację, Heinz znajdzie się na marginesie. Wyautują go, zignorują i wyłączą ze sprawy. Dzwoń do Krygiera, poprosił naczelnika. Tylko ich dawny szef z Katowic, a teraz szycha w komendzie głównej, mógł sprawić, by Heinz, człowiek, który wiedział o mordercy najwięcej, znalazł się w centrum zdarzeń i został włączony do akcji. A potem nastąpiło to wszystko, co w takiej sytuacji musiało. Na Emilii Plater pojawili się policjanci z Batalionu PatrolowoInterwencyjnego komendy stołecznej, a tuż po nich radiowozy kompanii alarmowej stołecznego Oddziału Prewencji, stacjonującego w Piasecznie. Zaczęła się ewakuacja strefy „czerwonej”, jak zwykle określa się obszar bezpośredniego zagrożenia. Teren wokół szkoły otaczał coraz szczelniejszy kordon. Komendant stołeczny powołał sztab kryzysowy. Na miejscu operacją miał kierować naczelnik jednego z wydziałów. Pięćdziesięcioletni, krzepki i rumiany mężczyzna, ze zdziwieniem popatrzył na Heinza. Poznali się kilka lat temu. Profiler bez słowa wręczył policjantowi telefon. Dzwonił Krygier. To się nazywa wyczucie chwili. Zareagował w najlepszym momencie. Szef operacji słuchał uważnie. Ani razu się nie odezwał.

– Idziesz ze mną – rzucił. Oddał Heinzowi telefon. – I nie odstępujesz mnie na krok. W opancerzonym samochodzie policyjnym odbyła się pierwsza narada zespołu. W sytuacjach takich jak ta wszystko musi się toczyć w zgodzie z wyuczonymi schematami, powtarzanymi do znudzenia w czasie szkoleń, treningów i symulacji odbijania zakładników. Majchrzak znajdował się w sali na pierwszym piętrze od strony północnej. Na miejscu zjawili się operatorzy sekcji szturmowych wydziału bojowego Biura Operacji Antyterrorystycznych podlegającego komendzie głównej. W dwóch pokojach hotelu Marriott czekały zespoły snajperskie. Strzelcy byli uzbrojeni w samopowtarzalne karabiny snajperskie Remington M700, towarzyszący im obserwatorzy obsługiwali optoelektroniczne urządzenia obserwacyjne IMS – robiącą wrażenie nawet na laikach lornetę na trójnogu z funkcją termowizji. Obserwacją objęto również korytarze i wejścia do szkoły. Snajperzy siedzieli w oknach, wsłuchiwali się w swoje oddechy i płynące rozkazy. Szef operacji przyjmował kolejne raporty. Za chwilę specjaliści odetną gaz, prąd i uniemożliwią działanie telefonów komórkowych. Na szkolny parking wjechały karetki pogotowia i wozy strażackie. Szpital na Lindleya przygotował miejsca dla rannych. Nadszedł meldunek z mieszkania na Pereca. Saperzy zabezpieczyli ładunek wybuchowy, najpewniej wyprodukowany przez Majchrzaka. Policyjny negocjator przysłany przez komendę główną czekał na dyspozycje. Heinz z niechęcią patrzył na młodego mężczyznę. Czuł, że zaraz wysłucha pogadanki o technikach kwestionowania faktów bazowych, taktyce gry na zwłokę, metodzie bumerangu i wszystkim, co miało uwiarygodnić policyjnego psychologa w oczach ekipy. Biuro prasowe komendy głównej pracowało na pełnych obrotach. We wszystkich możliwych punktach Śródmieścia, im bliżej Pigalaka, jak powszechnie nazywano najbliższe otoczenie liceum, tym lepiej, koczowały ekipy wszystkich stacji. Nieraz

bywało tak, Heinz czytał o tym wielokrotnie, że relacje telewizyjne okazywały się znakomitym źródłem informacji dla terrorystów, którzy przetrzymywali zakładników. Było przed jedenastą, gdy na paskach programów informacyjnych oraz w internecie ukazała się wiadomość o strzelaninie w szkole. Stacje, które zajmowały się referendum ogłoszonym przez separatystów na Krymie oraz możliwością pomocy gospodarczej dla Ukrainy, przerywały programy i łączyły się na żywo z wozami transmisyjnymi. Każdy wykonywał swoją robotę. Oni swoją, dziennikarze swoją. – Co wiemy o tym szaleńcu? – zapytał negocjator. Szef operacji przedstawił Heinza. – To jest człowiek – powiedział podczas krótkiej prezentacji – który wie o tym Majchrzaku najwięcej. Heinz opowiedział, dlaczego nauczyciel chemii stał się obiektem policyjnego zainteresowania. – Czyli co? – padło pytanie, gdy skończył. – Mamy do czynienia z desperatem, który znalazł się w pułapce? – W takim wypadku wszystko zależałoby od skutecznych negocjacji – odpowiedział. – Nie mam wątpliwości – spojrzał na psychologa – że nasz negocjator by sobie z tym poradził. Ale… to jest inny wypadek. Poważniejszy. – Co masz na myśli? – To jest facet, który wszystko starannie zaplanował. Zaczął od zabójstw, a teraz… Popatrzcie. On był przygotowany na to, co się stanie. Nie wtargnął spontanicznie do pierwszej lepszej klasy. Wybrał pracownię, w której jest rzutnik i rolety w oknach. W ten sposób ograniczył nasze pole manewru. Następna sprawa: mieszkanie na Pereca. Wiedział, że tam dotrzemy. Dlatego w skrzyni zostawił amunicję i wybuchową niespodziankę. To taka demonstracja siły. Żebyśmy wiedzieli, że nie żartuje. – To co on chce osiągnąć? Heinz przełknął ślinę. – Jeśli go jakoś nie powstrzymamy, wysadzi się. Jemu zależy na efektach specjalnych. – Powiódł wzrokiem po obecnych. – Odejdzie z hukiem. A razem z nim te nastolatki.

W pogotowiu czekał śmigłowiec Mi-8. W takich sytuacjach chodzi o to, by w momencie decydującym o powodzeniu operacji odwrócić uwagę sprawcy. By zsynchronizować niezbędne ruchy w krótkim czasie. Pod szkołą czekał także mobilny robot pirotechniczny, wyposażony w specjalne ramię służące do przechwycenia ładunku wybuchowego. Heinz widział kiedyś, jak taka maszyna działa. Ramię przechwytuje bombę, a ta trafia do specjalnej beczki znajdującej się na przyczepie. Następnie trefny towar wywożony jest na poligon i detonowany. Znany dziennikarz relacjonował zdarzenia. Dziewięć lat wcześniej z przejęciem opisywał z Watykanu ostatnie chwile Jana Pawła II. Podczas powodzi stał po kolana w brunatnym strumieniu, gdy za jego plecami rozgrywały się ludzkie dramaty. Teraz z tą samą emfazą opowiadał, co wydarzyło się w szkole. Życiu rannego wuefisty nic nie grozi, ale nadal nie wiemy, co skłoniło młodego nauczyciela chemii do szalonego czynu. W każdym razie, postanowił zakończyć efektowną frazą, możemy powiedzieć, że twórcy serialu Breaking Bad tego by nie wymyślili. Snajperzy oddychali spokojnie i czekali. W samo południe dwaj mężczyźni osłaniani przez policjantów z BOA wkroczyli do szkoły. W budynku panowała cisza. W pustej przestrzeni odgłos kroków nienaturalnie się potęgował. Heinz wymógł na szefie operacji, że weźmie udział w negocjacjach. Nikt nie poznał Majchrzaka tak jak ja, tłumaczył. Psycholog niechętnie przystał na jego obecność, ale niewiele miał do gadania. Znaleźli się na korytarzu. Teren był odsłonięty. W każdej chwili z sali mógł wychylić się Sławomir Majchrzak z wycelowanym w nich pistoletem. Heinz był pewien, że obserwuje ich czujne oko lornet na trójnogach. – Panie Sławomirze! – krzyknął negocjator. Od razu po

imieniu, by skrócić dystans. Głos niósł się echem. – Chcieliśmy z panem porozmawiać. Zastanowić się, jakie wyjście z tej sytuacji byłoby dla wszystkich najlepsze. Przedstawił się. Odgrywał rolę miękkiego, uległego negocjatora. Część argumentów miała oddziałać na emocje, część brzmiała racjonalnie. Majchrzak milczał. – Zabierzcie nas stąd – usłyszeli histeryczny krzyk dziewczyny. Majchrzak odezwał się raz. Negocjator zapytał, w jakim stanie są uczniowie. Czy nic im się nie stało. – Są cali i zdrowi – usłyszeli odpowiedź. – Na razie nikomu nic się nie stało. Negocjator próbował różnych sztuczek. Heinz zmienił o nim zdanie. Chłopak rzeczywiście był niezły. Półgodzinny monolog przerywany pauzami nie przyniósł rezultatu. – Pozwól – szepnął Heinz – że teraz ja mu coś powiem. – Nie czekał na zgodę. – Panie Majchrzak – zbliżył się do drzwi – nazywam się Rudolf Heinz. To ja byłem dziś u pana matki, domyślam się, że pan wie o tym. – Zaczerpnął powietrza. – Chciałem zadać panu tylko jedno pytanie. Jak to jest, gdy John Lennon zamienia się w Marka Chapmana? Jak to jest? Negocjator patrzył na niego zaskoczony. Cisza. Policjanci wycofali się. W telewizji dyżurny ekspert i dawny antyterrorysta tłumaczyli, jak postępuje się w podobnych wypadkach. O czternastej pod szkołę przywieziono Annę Majchrzak. Weszła na pierwsze piętro. Mówiła do syna. Po drugiej stronie drzwi panowała cisza. – Nie wiem, co zrobiłeś, ale pamiętaj, że cię kocham. Także i to zdanie nie wywołało żadnej reakcji. Heinz ocenił, że zrobiła tyle, ile mogła. Pół godziny później dwie stacje telewizyjne podały, że desperat odpowiedzialny jest także za inne poważne

przestępstwa, których dokonał w różnych częściach kraju. Rozpętało się piekło. Zadzwonił Krygier. Zapowiedział, że jeśli jeszcze jakieś przecieki trafią do mediów, polecą głowy. Ze skutkiem natychmiastowym. Krążyła pogłoska, że premier ma przerwać podróż zagraniczną i przyjechać pod szkołę. Minister spraw wewnętrznych osobiście wysłuchał meldunku składanego przez szefa operacji. Kolejna faza negocjacji nie przyniosła postępu. Snajperzy i oddziały szturmowe cały czas czekali na sygnał. O osiemnastej na korytarz wyszła jakaś postać. Młoda dziewczyna zaczęła biec, gdy znalazła się przy drzwiach wyjściowych, osunęła się na ziemię. Majchrzak wypuścił jedną zakładniczkę. Gdy uczennica doszła do siebie, opisała, jak jest w środku. Jej koleżankom i kolegom nic się nie stało. Brakuje im jednak wody. Majchrzak nikogo nie skrzywdził. Chłopcom kazał ustawić ławki tak, by tworzyły coś w rodzaju barykady przy drzwiach i w oknach, ograniczając tym samym możliwość szturmu i ostrzału. – On mnie wypuścił, bo ma wiadomość do przekazania. Chce, żeby pojawił się tam policjant… Ten, który był… O takim niemieckim nazwisku. Wszyscy spojrzeli na Heinza. Heinz stanął przed salą. Pod koszulą miał przypięte dwa kable i mikroport. Dzięki temu urządzeniu sztab antykryzysowy mógł słyszeć przebieg rozmowy. – Panie Majchrzak! – krzyknął. – Mówi Rudolf Heinz. Za chwilę otworzę drzwi i wejdę do środka. Jestem nieuzbrojony. Cisza. Heinz nacisnął klamkę. Wszedł z szeroko rozłożonymi rękami. Wpatrywały się w niego czujne oczy. Majchrzak równocześnie kontrolował, co dzieje się pod ścianą, gdzie siedzieli skuleni uczniowie. Był podobny do ojca. Gdyby nie krótsze włosy i kilkudniowy zarost,

można by go uznać za wierną kopię Huberta Zawady. Nauczyciel chemii w ręku trzymał pistolet. Na trzech ławkach leżały plastikowe pudełka z wystającymi drucianymi wąsami. Gestem dał znak, by Heinz stanął pod ścianą, gdzie znajdowały się tablice z wzorami chemicznymi i układem okresowym pierwiastków. – Mógłbym cię zabić – powiedział Majchrzak. – Nie mógłbyś – odpowiedział Heinz. – Nie miałby kto prawić ci komplementów. Majchrzak milczał zaskoczony. A profiler zaczął mówić. Rzeczywiście, wszystko zostało świetnie pomyślane. Od zakupu vana i zmiany miejsca pracy na szkołę. Plus odłożone oszczędności i czas potrzebny, żeby namierzyć ofiary, zaplanować zabójstwa, znaleźć odpowiednie magazyny i wybrać właściwy moment. A także sporo talentu i perfidii, pozwalających omotać Patryka Kodyma. – Swoją drogą ciekaw jestem, jakich bredni mu nawciskałeś. Mieliście zabawić się razem w terrorystów i wysadzić coś w powietrze? Zmienić system? Porwać prezydenta? Dwóch sfrustrowanych młodych kolesi, którzy postanowili zrobić coś wielkiego w czasach, gdy króluje przeciętniactwo. I cały czas jest dla mnie zagadką, dlaczego wybrałeś młodego? Choć właściwie znam odpowiedź. To miało być coś w rodzaju kary dla Ludwika Kodyma. Ty straciłeś ojca, to on straci syna. Będzie bardziej bolało. Poza tym był bezpośrednio odpowiedzialny za śmierć Huberta Zawady. Ten numer z wodą… Twój ojciec zginął w jeziorze, więc Kodymowi i Walusiowi wymyśliłeś na swój sposób coś podobnego. I jeszcze Abbey Road. To zresztą była przesada. O jeden efekt specjalny za dużo. A wracając do listu, twoja matka twierdzi, że ta spowiedź Aleksandrowa… – Moja matka się myli. Ona cały czas ma nadzieję. Myśli, że ojciec żyje. Ja nie mam złudzeń. Heinz mówił, unikając szczegółów. Wiedział, że nastolatki pod ścianą słuchają. Przeżywają, duszą w sobie emocje. Inaczej reaguje się jednak, gdy jest się zakładnikiem zdesperowanego

nauczyciela, a w inny sposób zachowasz się, gdy okaże się, że przetrzymuje cię bezwzględny morderca, perfekcyjnie planujący swoje zbrodnie. – Zastanawiam się, co teraz? Co chcesz zrobić? Z pewnością chcesz, żeby o tobie pamiętano. O Lennonie się pamięta, ale o Chapmanie też, prawda? Zamierzasz wysadzić tę szkołę w powietrze? Zrobić wielkie bum? Odejść tak, by przez lata o tobie mówiono i komentowano twój przypadek? – Heinz zadawał pytania spokojnym głosem. Mówił cicho. Raczej analizował sytuację, niż dążył do konfrontacji. Majchrzak trzymał opuszczony pistolet. – A może jednak jest inne rozwiązanie? Może przeszedłbyś do historii, gdybyś teraz odpuścił. Gdybyś w ten sposób postawił kropkę nad „i”. Masz szansę, by coś naprawić. Co ty na to? – Nie nabierzesz mnie na te sentymenty. Jest jeszcze jedno rozwiązanie, o którym nie pomyślałeś. Zostawiłem go sobie na koniec. Ma raka, więc chciałem, by cierpiał. Ale sytuacja się zmieniła. Jeśli tego nie zrobisz – spojrzał na uczniów – będę zmuszony… – Przeniósł spojrzenie na Heinza. – Przyprowadzisz tu Aleksandrowa.

33 Dochodziła dwudziesta pierwsza, gdy stanąłem pod blokiem na Międzynarodowej. Wcześniej w sztabie operacji doszło do wymiany zdań. – Nie możemy tego zrobić – przekonywał policyjny psycholog. – To skończy się egzekucją. Ten facet rozwali Aleksandrowa i ciebie. A potem rzeczywiście nie będzie miał wyboru. Przeważyła jednak opcja, za którą się opowiadałem. Zyskiwaliśmy czas. A wraz z nim dodatkowe szanse. Majchrzak był zimnym zabójcą, ale nie wytrenowanym terrorystą. Poza tym działał sam. Minęło już wiele godzin, a on nie miał chwili na odpoczynek. Przez cały czas musiał zachowywać czujność. Teraz czerpał dodatkową satysfakcję, bo to on rozdawał karty i dyktował warunki. Taki stan uśpienia mógł jednak działać na naszą korzyść. Zawodowiec miałby kłopot z utrzymaniem odpowiedniego poziomu koncentracji, a Majchrzak był amatorem. Może popełni jakiś błąd. Może się odsłoni i da szansę na „neutralizację obiektu”, jak zwykło się mówić o finalnej akcji. Może po prostu snajperzy go wtedy zastrzelą. Kolejna faza negocjacji była krótka. Sprowadzimy Aleksandrowa w zamian za zakładników. Początkowo Majchrzak nie chciał się zgodzić, ale w końcu ustąpił. Uwolnił dwie dziewczyny i chłopaka. Uczniami zajął się psycholog, następnie zostali odwiezieni do szpitala. Oddziały szturmowe pozostawały w pełnej gotowości. Zadzwoniłem do Aleksandrowa. Tak, wiedział, co się dzieje. Oglądał telewizję. Właśnie wypowiadali się koledzy Majchrzaka z firmy. Spokojny, nierzucający się w oczy chłopak. Zawsze na uboczu, trochę taki w swoim świecie. Aleksandrow widział telewizyjne wystąpienie Anny Majchrzak, gdy powtórzyła apel do syna.

Nie chciał się zgodzić na spotkanie. Zagroziłem, że media poznają właściwy powód desperacji młodego nauczyciela. Dowiedzą się o jego liście. I o tym, co zdarzyło się dwadzieścia pięć lat temu. Wyjdzie na jaw prawda o śmierci Patryka Kodyma, Walusia i Skrzecza. A tak, bo widzi pan, przypadkiem tak się składa, że nie żyją. Starannie tworzony przez dwa lata wizerunek Świętego od Raka w jednej chwili się rozpadnie. Ludzie nie zapamiętają Aleksandrowa jako tego, który dawał nadzieję. Pozostanie w pamięci jako tchórz. I współwinny zbrodni. No to jak będzie? Nie powiedziałem, jaki miał być rzeczywisty cel mojej wizyty. Słuchał zaskoczony. Zapytał o szczegóły śmierci kolegów z zespołu. Opowiedziałem, co się stało. Milczał. Słyszałem, jak ciężko oddychał. Odezwał się wreszcie: – Dobrze. Niech pan przyjedzie. Aleksandrow mieszkał na ósmym piętrze. Trzypokojowe mieszkanie, dużo drewna w środku. Zastawione półkami, na których książki mieszały się z mnóstwem małych figurek. Zauważyłem, że kolekcjonował słonie. Małe drewniane słonie. Poruszał się o lasce. Wprowadził mnie do pokoju, w którym grał telewizor. Jakiś ekspert opowiadał o szkolnych masakrach. Wspomniano Biesłan i masowe zabójstwo w Columbine. – Przed chwilą mówili, że to, co się stało, jest efektem frustracji. Że żyjemy w społeczeństwie, które kompletnie sobie z tym nie radzi. Chora rywalizacja i niepewność jutra. To dominuje. Jedni wyżywają się w internecie, inni… – Wskazał laską na telewizor. – Mam wrażenie, że ta cała historia pana bawi. Pan patrzy na to jak na jakiś eksperyment. Spojrzałem na łysą głowę i zapadnięte oczy. Aleksandrow w niczym nie przypominał zadziornego chłopaka ze studniówkowego zdjęcia. Było widać, że cierpi. Czułem, że faktycznie zbliża się do końca. Ale nie potrafiłem wykrzesać z siebie współczucia. – Sprawy się nieco pokomplikowały – powiedział. – Zamknął oczy i ciężko oddychał. – Widzi pan… To już jest mój koniec. Dwa lata temu powinno być po wszystkim. Rak mózgu. Prosty

błąd zakłócający działanie systemu. Żadne tam przeznaczenie, rozumie pan. Ale to, że przeżyłem tak długo, to kolejna usterka. Lekarze mówili mi, że tylko trzy procent przeżywa dwa lata. Wie pan, co teraz robię? Spojrzałem. Na biurku leżał włączony laptop. – Piszę ostatni wpis na moim blogu. Żegnam się z czytelnikami. Przeczytam panu kawałek. „Słowa mogą ranić. Ale słowa mogą też być naszą bronią i tarczą. Przez ostatnie dwa lata starałem się, żeby moje słowa dawały wam nadzieję. Żebyście pomyśleli, że choroba nie jest wyrokiem, ale pewną szansą. Że narodziliście się na nowo, tylko że będzie to krótkie życie. Życie po śmierci”. Czytał z przejęciem. Miałem przed sobą człowieka, który był całkowicie pochłonięty i zachwycony sobą. Egotyka potrzebującego sceny i braw, nawet jeśli teatrem miał być wirtualny świat, a publicznością anonimowi czytelnicy. Pomyślałem, że niewiele różni się od Majchrzaka. Był nawet bardziej obrzydliwy. Tak, wiem. To, co wam mówię, nie ułatwia sprawy i nie stawia mnie w korzystnym świetle. Ale szczerość jest najważniejsza. Nie mam nic do ukrycia. Po prostu tego nie zrobiłem. Jestem z wami szczery. Aleksandrow wyjaśnił, że niedawno wyszedł ze szpitala. Pożegnał się z lekarzami, przychodzi do niego pielęgniarka. Spojrzał na zegarek. Będzie za godzinę. Zdecydował, że umrze w domu. Wydaje mu się to naturalne. – Chciałbym, żeby pojechał pan ze mną – powiedziałem – i przekonał Majchrzaka, że to, co robi, nie ma sensu. Pański list spowodował, że… Przerwał mi. Nigdzie nie pojedzie. Próbowałem go przekonywać. Sam przecież napisał, że słowa mogą ranić. Jego słowa w liście wyrządziły znacznie więcej szkód. Trudno to nawet nazwać ranami. Nie odzywał się dłuższą chwilę. Kamery telewizyjne pokazywały helikopter krążący nad Marriottem. – Wie pan co? – zaczął wreszcie. – Najśmieszniejsze jest to, że było zupełnie inaczej. – Wsparł się na lasce. – Hubert, on

wtedy do nas nie przyjechał. Nie było ani jego, ani żadnej dziewczyny. Po prostu nie wiem, co się z nim stało. Nikt z nas go nie widział. On zniknął. – Dlaczego napisał pan ten list do Anny Majchrzak? – Zawsze złościło mnie, że patrzyła na tego Huberta jak na boga. Wyidealizowała go sobie. A przecież były inne możliwości… Byłem ja – dokończył. Wstał. Wiedziałem, że nic nie ugram. – Proszę już iść – powiedział. Nie oglądając się na mnie, ruszył do łazienki. I pan wtedy wyszedł? – Mężczyzna usłyszał swój głos na nagraniu. – Tak – odpowiedział Heinz. – Co miałem zrobić? – W sztabie antykryzysowym był pan dopiero o dwudziestej drugiej trzydzieści. Dlaczego nie pojechał pan tam od razu? – Spotkałem się z Gotycką… Z policjantką, która była ze mną u Anny Majchrzak. – Z byłą policjantką. – Z policjantką. Najlepszą, jaką znam. Mam pełne zaufanie do jej wiedzy i intuicji. Byłem w kropce. Chciałem, żeby ktoś z zewnątrz podpowiedział, co robić dalej. Na nagraniu zapadła cisza. A potem odezwał się inny męski głos. – Ona to potwierdziła. Spotkaliście się. Tylko że pozostają wątpliwości, panie komisarzu. Mnóstwo wątpliwości. Utrzymuje pan, że Aleksandrow sam skoczył z okna. Że skończył ze sobą. Ale wasza rozmowa nie wskazuje, by był załamany albo podenerwowany. Poza tym poruszał się o lasce. Nie tak łatwo mężczyźnie w ostatnim stadium raka mózgu, z ograniczonymi możliwościami ruchowymi, przetoczyć się przez balkon. – Czy może pan to wykluczyć? – odezwał się Heinz. – Nie, nie mogę. Nie mamy śladów, które wskazują, że pan go zabił. Ale jest wiele wątpliwości. Według mnie było tak: uznał

pan, że nie przekona Aleksandrowa. A skoro nie może pan pokazać go Majchrzakowi żywego, to dostarczy pan umarłego. Ułatwił pan sobie sprawę. I wykonał na nim wyrok. Poza tym zasłużył sobie, prawda? To wyjątkowo szujowata postać. – Rzadko się z wami zgadzam. Tym razem muszę. – I utrzymuje pan, że dowiedział się o jego śmierci, gdyście z panią Gotycką Jolką odbywali burzę mózgów. Czy tak? – Tak. Natychmiast pojechałem do sztabu. – Trudno mi w to uwierzyć. – Jest jeszcze wpis na blogu. Nie wiem, jakie macie doświadczenia, ale to brzmi jak list pożegnalny. – I to na razie pana ratuje.

34 Była dwudziesta druga trzydzieści, gdy dotarł do sztabu antykryzysowego zaalarmowany o śmierci Aleksandrowa. Mężczyzna skoczył z ósmego piętra. Opisał, jak przebiegało ich spotkanie. Wszyscy słuchali w skupieniu. – No to jesteśmy w dupie – powiedział szef operacji. – Przetarł przekrwione oczy. – Poderwę raz jeszcze helikopter. – Chyba – popatrzył na zebranych – nie mamy wyjścia i musimy rozpocząć neutralizację. – Pokażmy mu ciało – zaproponował Heinz. – Przywieźcie tutaj te zwłoki. Może to mu wystarczy. – Nie uwierzy – wtrącił negocjator. – Pomyśli, że to jakaś nasza sztuczka. Że podstawiamy ciało. To go tylko rozjuszy. – Wykorzystajmy jego matkę. Raz jeszcze. Niech spróbuje. I powie o śmierci Aleksandrowa. Przecież powiedział, że wszystko odbyło się inaczej. Na koniec odezwały się w nim wyrzuty sumienia. Majchrzak uwierzy matce. – Spróbuj. Zadzwoń do niej. Przekonaj ją. A ty – szef spojrzał na negocjatora – przygotuj grunt. Porozmawiaj z Majchrzakiem. Powiedz mu o śmierci Aleksandrowa. Potem wszystko potoczyło się bardzo szybko. Policyjny samochód przywiózł Annę Majchrzak. Kobieta mówiła przez zamknięte drzwi. Przekonywała syna, by się poddał. Powiedziała, że nie ma do niego żalu. Ma żal do Aleksandrowa, że kłamał w liście. Ale teraz to nieważne. – Idź już, mamo. To było jedyne zdanie, jakie do niej powiedział. A potem wyszedł z sali. Sam. Kazał uczniom, żeby zostali w środku. Licealiści opowiadali potem, że pożegnał się z nimi. Poprosił

dwoje z nich, by opowiedzieli najbardziej zabawną historię, jaka przydarzyła im się w życiu. Rozbawiły go. Chętnie opowiedziałbym wam moje zabawniejsze przeżycie, ale chyba byście nie zrozumieli. Tak powiedział. Nie wspominajcie mnie źle, rzucił, wychodząc. Podobno, gdy był już na korytarzu, nucił coś pod nosem. Luneta obserwatora uchwyciła ruch na korytarzu. Snajperzy spokojnie czekali na rozkaz. – Czekać – zarządził dowodzący akcją naczelnik. Sławomir Majchrzak wyszedł przed budynek z podniesiony rękami. W jednej trzymał pistolet. Kucnął i opuścił go na ziemię. Usłyszał polecenie wydane przez megafon. Miał się położyć na chodniku z rękami przy głowie. Nie zrobił tego. Wykonał dwa kroki, a potem gwałtownie przyspieszył. Zaczął biec w stronę policjantów. A potem wysadził się w powietrze. Strzał i wybuch nastąpiły w tym samym momencie. Heinz usłyszał brzęk tłuczonych szyb. A potem gorączkowo wydawane komendy i tupot ciężkich policyjnych butów.

35 Dwa dni później wróciłem do Katowic. Dziennikarze jeszcze przez kilka dni żyli sprawą Szalonego Chemika. Rozerwane szczątki mężczyzny znajdowano w promieniu kilkudziesięciu metrów od miejsca wybuchu. Fragmenty tkanki miękkiej osiadły na ocalałej szybie znajdującej się w pobliżu burgerowni. Tak opowiadali policjanci. Wśród dziennikarzy krążyły pogłoski, że Majchrzak pozostawił coś w rodzaju politycznego manifestu. Ktoś równie rozgarnięty opowiadał o deprawującym wpływie gier komputerowych na psychikę młodych ludzi. Inni, co bardziej refleksyjni, zastanawiali się, co zrobić, żeby podobne wypadki się nie powtórzyły. Receptę mieli jedną: należy zamienić szkoły w Fort Knox albo podobne warownie. Tak czy inaczej nikt nie dotarł do sedna sprawy. Najwyraźniej wściekłość Krygiera, groźba dymisji i zwolnień zadziałały. Wszyscy, którzy coś wiedzieli o rzeczywistych motywach, którymi kierował się Majchrzak, trzymali gębę na kłódkę. I dobrze. A potem wybuchła sprawa Ukrainy i groźba wojny światowej. O Szalonym Chemiku powoli zapominano. Kolejne dwa dni, a był to początek tygodnia, spędziłem w domu. Dostałem krótki urlop. Wyłączyłem telefon, a mój kontakt z żywymi ograniczył się do słuchania głosu Roberta Planta. Powiedziałem sobie, że przez jakiś czas nie będę puszczał Beatlesów. Przez te dwie doby nie zastanawiałem się nad sensem życia, nie hamletyzowałem, nie dzieliłem włosa na czworo. Po prostu leżałem i patrzyłem w sufit. Teraz, zamiast siedzieć z wami, chętnie zrobiłbym to samo. Gdy wróciłem do firmy, umówiłem się na rozmowę z Gawlikiem. Dosyć długą rozmowę. Wtedy pierwszy raz powiedziałem mu, że chcę odejść. Działo się to, zanim wyście się pojawili, a mówię o tym, gdybyście przypadkiem czerpali z mojej decyzji dodatkową satysfakcję. Dokładniej ujmując:

powiedziałem, że odejdę, gdy doprowadzimy sprawę do końca. Pozostało coś do załatwienia. Po kilku dniach zostałem wezwany. Do naczelnika zadzwonił nasz zero jeden. Komendant otrzymał sygnał, że zaczynacie węszyć. Że podobno wyrzuciłem Aleksandrowa z ósmego piętra. Zapytałem Gawlika, czy jestem zawieszony. Odpowiedział, że nie, ale stosowny raport znajduje się u naszego wspólnego szefa na biurku. Na wszelki wypadek. Zapytałem go, co sądzi o zarzucie. Uważał sprawę za zamkniętą. – A poza tym ja nie jestem od osądzania – dodał, gdy wychodziłem już z gabinetu. Poprosił, żebym zamknął jeszcze drzwi. – Tak między nami – powiedział ciszej – ósme piętro to za nisko. Ten kutas powinien spadać z dwudziestego piętra, żeby mieć więcej czasu na przepraszanie ludzkości. A jak wy uważacie? Z którego powinien spaść? Nie zostałem zawieszony, choć bardzo chcieliście, żeby tak się stało. Dopinałem więc sprawę. Odbyłem kolejną długą rozmowę z Gawlikiem. Opowiedziałem, co zamierzam zrobić. Miał obawy. Duże obawy. W razie niepowodzenia ryzykowaliśmy obaj. Ale zgodził się. Sprawdzałem prognozę pogody. Nigdy wcześniej tego nie robiłem, ale tym razem było mi to potrzebne. Zadzwoniłem do „Tłustej”. Takiej dziennikarki. – Jak twój rower? – zapytałem. – Nie przypominaj mi o tym – jęknęła. Opowiedziała, że ostatniej nocy znów zaszalała. – To przypomnę ci o czymś innym. Chciałem odebrać dług. Pamiętasz? Wyjaśniłem. Od razu poczuła krew, głowa przestała ją boleć. To, o co prosisz, powiedziała, jest prawie niewykonalne. Tu chodzi o etykę zawodową. Chciałem jej powiedzieć, co sądzę o etyce zawodowej dziennikarzy, ale nie mogłem iść z nią na wojnę. Uczepiłem się słówka „prawie”. Oznaczało to, że musimy spotkać się z redaktorem naczelnym. I na spotkaniu zawarliśmy układ. Jeśli mam rację i wszystko się powiedzie, dostaną wiadomość jako pierwsi. Będą mieli pełny ekskluziw.

Zadzwoniłem do Micia. Wyświadcz jeszcze jedną drobną przysługę. Potrzebowałem, żeby sprawdził jedno miejsce. Aha, Miciu, dwie chętne butelki wczoraj udały się w podróż. Był wieczór, gdy usłyszałem dzwonek do drzwi. Pocahontas miała klucze, więc to musiał być ktoś inny. Nie zamierzałem otwierać, ale dzwonek odezwał się kolejny raz. Sąsiad albo sąsiadka z jakąś petycją. I następny sygnał, cholernie natarczywy. Otworzyłem. W drzwiach stał Kastoriadis. – Myślałem, że coś ci się stało – powiedział. Stał w rozpiętym płaszczu, ręce trzymał w kieszeniach. – Jeszcze chwila, a wyjąłbym te drzwi. Wyciągnął ręce. Trzymał w nich dwa piwa. – To pożegnalne – mruknął. Minął mnie i wszedł do pokoju. Wpadł do Polski na krótko. Poogarniać sprawy. Wyjeżdża. Na jakiś czas. Może na zawsze. – Aha – spojrzał na mnie – rozmawiałem z naszym wspólnym przyjacielem. Taki łysy olbrzym. Marchwicki. Czekałem, co nastąpi dalej. – Ucięliśmy sobie pogawędkę. Doszliśmy do podobnych wniosków. Chociaż z drugiej strony to taki człowiek, że nigdy nic nie wiadomo. Uniósł butelkę raciborskiego w geście toastu. Wszystko wskazywało, że przynajmniej Marchwicki nie będzie w najbliższym czasie moim problemem. Ale dobrze zachować ostrożność. – A tak w ogóle co u ciebie? Rozbroił mnie tym pytaniem. Zacząłem opowiadać. Powiedziałem, że powoli mam dość. Że chcę odejść. Pokiwał głową ze zrozumieniem. – I co będziesz robił? – Nie wiem – odpowiedziałem. Naprawdę nie wiedziałem. – Może syn weźmie mnie do kapeli. Ma taki niszowy alternatywny projekt. Albo zostanę konsultantem filmowym. Opowiedziałem o Aleksandrowie. I o was też.

Zainteresowało go to. Pokiwał głową. – Dwudzieste piętro to dla takiego za mało. Ja zrobiłbym zupełnie coś innego. Wolałem nie pytać o szczegóły. W tych sprawach wyobraźnia mistrza karate nie ma granic. Zapytał, czy podrzucę go nazajutrz na lotnisko. Jasne. Zaproponowałem, żebyśmy umówili się wcześniej. Opowiedziałem mu, co się wydarzyło. A jutro usłyszy, co się prawdopodobnie zdarzy. O ile wszystko pójdzie zgodnie z przewidywaniami. Skoro wyjechał, mogę wam o tym wszystkim mówić otwartym tekstem. Jeśli chcecie, zadzwońcie do kogo trzeba. Mam to gdzieś. W gazecie ukazał się artykuł. Dzień później następny. Topniały ostatnie śniegi. Gdy wszedłem do pokoju, Breivik siedział za biurkiem. Szukał czegoś w telefonie. – Czeka nas przejażdżka – zapowiedziałem. Spojrzał na mnie. – W piątek. Uzgodniłem to z Gawlikiem. I nie ponosisz opłaty klimatycznej. – Dokąd? – Wszystko w swoim czasie. Bądź gotowy. Wyruszamy stąd. Koło południa. Szybko jeździsz? – Jeśli trzeba. Powiedziałem, że raczej będzie taka konieczność. Raz jeszcze obrzucił mnie przeciągłym spojrzeniem. Tośmy sobie pogadali. Uznałem, że mój volkswagen jest zbyt kiepskim wozem, a o jego combi też nie miałem najlepszej opinii. Zdezelowane samochody służbowe nie wchodziły w grę. Gdybym był agentem FBI, poleciałbym samolotem. Ale nie byłem. Pożyczyłem terenową toyotę od Pocahontas. Na leczeniu znerwicowanych pacjentów naprawdę można się dziś dorobić. Parę minut po dwunastej wyruszyliśmy. Pomyślałem, że będą

jaja, jeśli się mylę. Tym razem przygotowałem się jak trzeba. Gotycka Jolka nie miałaby mi nic do zarzucenia. Pod kurtką znajdowała się kabura, a w niej służbowy glock. Pojechaliśmy ósemką do Warszawy. Był piątek i duże prawdopodobieństwo, że utkniemy gdzieś w Raszynie. W normalnych warunkach pokonanie trasy zajęłoby nam około sześciu godzin, Breivik rzeczywiście jeździł szybko, więc coś byśmy urwali. Wolałem wyjechać wcześniej i dmuchać na zimne. Rozmowa się nie kleiła. Breivik udawał, że skupia się na prowadzeniu, ja szukałem muzyki w radiu. Królowała sieczka, więc co chwila zmieniałem stację. Byłem spięty. Myślałem, co będzie, jeśli się nie uda. Dwie godziny po naszym wyjeździe zadzwoniła „Tłusta”. – Zrobiłam to, o co poprosiłeś. Chciałam się z nim umówić. Dowiedziałam się od sekretarki, że od czternastej odwołał wszystkie spotkania. Będzie już dziś niedostępny. Podziękowałem. Raz jeszcze zapewniłem, że będą mieli materiał na wyłączność. Odprężyłem się nieco. Odwołał wszystko od czternastej. Czyli mieliśmy dwie godziny przewagi. W zupełności nam to wystarczy. Szukałem muzyki. Zespół Julia i Nieprzyjemni śpiewał smutną piosenkę. Zresztą jaką miałaby śpiewać kapela o takiej nazwie. Dobrze się złożyło. Tego wieczoru zamierzałem być nieprzyjemny. Minęliśmy Warszawę nadspodziewanie łatwo i skierowaliśmy się na Łomżę. Około osiemnastej byliśmy na miejscu. Odnaleźliśmy ulicę Nadrzeczną i pojechaliśmy wzdłuż Netty na osiedle Borki. Odszukaliśmy adres. Widzieliśmy stąd jezioro Necko. Jego południowy brzeg. Wjechaliśmy na ścieżkę i tam, niewidoczni od strony ulicy, stanęliśmy. Breivik przez całą drogę rzucił kilka zdawkowych uwag, kilkakrotnie sklął innych kierowców. Zapytałem, czy nadal wyprowadza yorka, ale zbył pytanie niezrozumiałym pomrukiem. W sumie byłem pełen podziwu. Nie zapytał, dokąd

się wybieramy ani w jakim celu. I ile czasu nam to wszystko zajmie. Po drodze na stacji benzynowej zaopatrzyliśmy się w kanapki i wodę. Skończyłem jeść i przyciszyłem muzykę. Zacząłem opowiadać. Kiedyś, zdarzyło się to tylko raz, zapytał o Inkwizytora. O mordercę, który wiele lat temu prawie mnie spalił. Odpowiedziałem, że jak nadarzy się okazja, to wtedy mu opowiem. I taka sposobność właśnie się pojawiła. Wszystko zaczęło się w pochmurny wrześniowy dzień trzynaście lat temu, gdy w Mysłowicach odkryli zwęglone kobiece ciało. A zakończyło w dwa tysiące dziesiątym, gdy Inkwizytor kazał mi kopać grób. Gdyby nie Kulesza, policjant, który prowadził ze mną tę sprawę, wąchałbym kwiatki od spodu. Kulesza… Nie poznałeś go, już u nas nie pracuje. Dał sobie spokój i ma się dobrze. Gdy skończyłem, zmierzchało. Rozpiąłem kurtkę i wyjąłem glocka. Położyłem pistolet na ręce, jakbym sprawdzał jego ciężar. Breivik patrzył na mnie uważnie. – Powiedziałeś kiedyś, że kto chce się mścić, niech od razu kopie dwa groby. – Wciąż ważyłem broń. – Opowiedz mi, co się zdarzyło w Warszawie. Dlaczego tu się znalazłeś? Milczał. A potem zaczął mówić. Ma o wiele młodszą niepełnosprawną siostrę. Właściwie o umyśle dziecka. Daje mu takie prezenty, jakby sam był kilkuletnim chłopcem. Kiedyś dostał od siostry notes. Na okładce były postaci z kreskówki. Jeden z przygłupich kolegów zaczął się z niego naśmiewać. Wiedział, jak wygląda sytuacja rodzinna Breivika. A ten wpadł w szał. – Gdyby mnie nie powstrzymali, pewnie bym go zabił. Tam było duszno. Nie mogłem znieść już tej atmosfery – zakończył cicho. – Gdy byłem teraz w Warszawie, pomyślałem, że masz rację w sprawie Kodyma. Dlatego chciałem, żebyśmy przyjechali razem. Potem milczeliśmy. O dwudziestej pierwszej pod posesję podjechał samochód. Nowiuteńki SUV. Spojrzałem na zegarek. Dosyć późno. Ale przecież nie miał powodu, żeby się spieszyć. Zresztą nikt na

własnej działce nie wykopuje trupa za dnia. Ludwik Kodym otworzył bagażnik, coś z niego wyjął, rozejrzał się i podszedł do bramy. Chwilę później wjechał tam samochodem i zniknął. Odczekaliśmy pół godziny. Dom na szczęście stał na uboczu. Podeszliśmy do ogrodzenia. Zwykłe pręty, żadnych kamer i zabezpieczeń. Kodym bywał tu chyba rzadko. Bez kłopotu przedostaliśmy się na drugą stronę. Wyglądaliśmy jak para włamywaczy. W drewnianym parterowym domu paliło się światło. Zajrzeliśmy przez okno. Kodyma nie było w salonie. Najciszej jak się dało, patrząc pod nogi, żeby nie narobić hałasu, poszliśmy wzdłuż ściany. W głębi ogrodu dostrzegliśmy słabą wiązkę światła. Widzieliśmy zarys budynku gospodarczego. Gdzieś zaszczekał pies. Skuleni, wybraliśmy drogę po łuku, bliżej ogrodzenia. Znaleźliśmy się za kwadratowym budynkiem. Łopata z chrobotem uderzała w ziemię, dość zmrożoną jeszcze. Tu, w okolicach Suwałk i Augustowa, zima zawsze trzyma długo. Kodym oddychał ciężko. Widziałem zgięte plecy i sportową kurtkę. Na rękach miał rękawiczki. Dwie latarki leżące na metalowej skrzyni oświetlały dół. – Może panu pomożemy, panie Kodym – odezwałem się. – A może woli pan, gdy nazywa się pana „Dzidziusiem”? Odwrócił się gwałtownie. Dzieliło nas pięć, sześć metrów. Breivik stał po mojej lewej. – Zacznijmy od Skrzecza – powiedziałem. – Jeśli chciał pan, żeby sceneria przypominała hangaroschron albo magazyn, w którym znaleźliśmy Walusia, to trochę panu nie wyszło. Zabójca pańskiego syna nie wybierał aż tak odludnych miejsc. Było dla niego ważne, że działa na oczach innych, a mimo to pozostaje niewidzialny i nieuchwytny. Dawało mu to dodatkową satysfakcję. Poza tym… Poza tym zmasakrował pan Skrzecza. To także wyraźna różnica w sposobie działania. Myślę, że chciał się pan zemścić, ale może chodziło o coś więcej. To Skrzecz odwiedził pana i odgrażał się. Wtedy… Krótko przed śmiercią Patryka. Pewnie chciał pieniędzy.

Zagroził, że opowie, co zdarzyło się nad pewnym jeziorem przed laty. Zapamiętałem ten obraz, który wisi u pana. I u Pułkownika jest taki sam. Żaglówka, jezioro, sitowie… Tylko o trupie malarz zapomniał. Nie widziałem jego twarzy. W ręce cały czas trzymał łopatę. Usłyszałem za to twardy głos: – Pan jest fantastą. To jest bezprawne najście. Zaraz zadzwonię na policję. Roześmiałem się. – Niech się pan nie wygłupia. Policję ma pan przed sobą. A teraz proszę posłuchać. Skrzecz groził panu i komuś jeszcze. Może Walusiowi? Nie wiem. Potem zniknął. Ale pan zaczął go szukać. Nie wykluczam, że ma pan coś wspólnego z włamaniem do familoka, gdzie mieszkali Skrzeczowie. W końcu faceta pan odnalazł. I zabił. Zerwał mu pan paznokcie. Wiem, chciał się pan dowiedzieć, czy Skrzecz ma coś wspólnego ze śmiercią Patryka. A może chciał pan od niego wydobyć coś jeszcze? Na przykład dowiedzieć się, czy ma stare zdjęcia. Takie, na których jesteście wszyscy razem. Zespół My, któremu marzyła się światowa kariera… Kodym delikatnie kiwał się do przodu i tyłu, opierając się na trzonku łopaty. – To są wszystko domysły, „Dzidziuś” – zmieniłem ton. – Nie jestem w stanie tego udowodnić. Nie mam dowodów, że zabiłeś Skrzecza. Ale potrafię dowieść, że pochowałeś tu Huberta Zawadę. Wyciągnąłem rękę w stronę wykopanego dołu. – Być może zdarzył się wypadek. Albo go zabiłeś. Tego nie wiem. W tej sprawie Aleksandrow jednak nie kłamał. Tyle że ciało Zawady nie wpadło do wody. Wypłynęłoby albobyśmy je odnaleźli. Necko… Zdaje się, że tu wypłynęliście, nie jest głębokie. Raptem dwadzieścia pięć metrów. Zatem ciało musiało być gdzie indziej. Gdzie najlepiej je ukryć? Na własnej działce? Raz jeszcze wskazałem na dziurę w ziemi. – Nie wierzę w to, że Zawada przepadł bez śladu i że w ogóle się u was nie pojawił. Zdolny student historii widzi, jak Polska

zmienia się na jego oczach, chce ze swoim zespołem podbić świat i… rzuca wszystko, ot tak? – Pstryknąłem palcami. – Nie, to nieprawdopodobne. Wiesz, kiedy to zrozumiałem? Gdy uświadomiłem sobie, że wszyscy czterej tak gwałtownie odcięliście się od przeszłości, wymazaliście ją z pamięci. Nie robi się tego bez powodu. Mało tego, powody muszą być istotne dla wszystkich. Zniknięcie kumpla to za mało, żeby amputować sobie część życia, w dodatku część tak barwną. Żeby odrąbać własną młodość. Chyba że, powtórzę ci jeszcze raz, zdarzyło się naprawdę coś, co waży na całym życiu. Coś, że aż strach do tego wracać… Wtedy, w sierpniu, tu nad jeziorem, Hubert Zawada zginął, a wyście to zatuszowali. Nie wykluczam też, że twój ojciec, Pułkownik, pomógł ci i podsunął ten pomysł z ukryciem zwłok na działce. Nawiasem mówiąc, twój ojciec popełnił błąd. Gdy rozmawialiśmy, zapytałem o Beatlesów. Wspomniałeś mu, że zadaliśmy ci takie pytanie. Musiało być to dla was obu jakoś ważne. Tak, Pułkownik miał rację: każdy z nas nosi w sobie historie. Tyle że nie wszystkie nadają się do opowiedzenia. Naprawdę odbyłem z nim wtedy pouczającą rozmowę. Ale ty także popełniłeś błąd. Od początku czułem, że coś ukrywasz. Mętnie tłumaczyłeś, że nie znasz Walusia. Nie wiem tylko, dlaczego chciałeś, by przekazać pieniądze na stowarzyszenie Aleksandrowa. Może to taki spontaniczny odruch? Przecież nikt nie jest pozbawiony ludzkich uczuć, nawet ty. No i wreszcie dałeś się podpuścić. Zauważyłem, że jesteś czytelnikiem „Dziennika Zachodniego”. Pewnie trafiłeś w ostatnich dniach na artykuły o gangsterze, członku mafii węglowej, i tym, co znaleziono na jego działce po latach? To takie sugestywne: miałem nadzieję, że dasz się sprowokować i wybierzesz się, by wykopać szczątki Zawady. Zaczęliśmy węszyć wokół twoich niejasnych powiązań z przeszłości, zespół My przestał być tak tajemniczy dla nas. Nikt nie ma nerwów ze stali. Liczyłem, że pojawisz się tu w pierwszym dogodnym terminie. Gdy stopnieje śnieg. I tym razem nie pomyliłem się. Wiesz – pokazałem na Breivika – jaką mój kolega miałby minę, gdybyśmy przyjechali tu na próżno? Wskazałeś sam miejsce lepiej niż radar. Tyle o tym.

– Nawet jeśli tak jest, ta sprawa już się przedawniła. – Nie. – Skrzywiłem się. – Zapewniam, że prokurator bardzo chętnie przyjrzy się tym szczątkom i ujrzy cię z kajdankami na rękach. Kodym przestał się kołysać. Błyskawicznie się schylił. Sięgnął za skrzynkę, chwycił broń i strzelił do mnie. Nie wiem, jak to się stało, że chybił. Być może strzał utrudniły mu rękawiczki. Fakt jest taki, że żyję. Padły dwa kolejne strzały. Ale tym razem huk dobiegł z lewej strony. Widziałem, jak siła trafienia odrzuca Kodyma do tyłu. Jak biznesmen obraca się wokół własnej osi i upada twarzą do ziemi. Breivik opuścił broń. Patrzył na mnie przez kilka sekund, a potem podszedł do ciała. Gdy pochylał się nad zwłokami, jeszcze raz przypomniałem sobie, co powiedział. Jeśli szukasz zemsty, szykuj od razu dwa groby.

Epilog Usłyszał kiedyś taką sentencję. Jeśli zbliżasz się do drzew, wszystko jest w porządku. Jeśli drzewa zbliżają się do ciebie, miej się na baczności. Drzewa zbliżały się, ale nie uważał. Brał kolejny zakręt. Prowadził jedną ręką. W drugiej trzymał puszkę z piwem. Był czwarty czerwca. W radiu powtarzali fragmenty przemówień prezydenta oraz innych oficjeli. Dwadzieścia pięć lat temu z przystanku wolność wyruszyliśmy w fascynującą podróż. Było to ćwierćwiecze sukcesów, o jakich nasi przodkowie mogli tylko śnić. Kraj zmienił się nie do poznania i wykonał gigantyczny skok. Marzenia pokoleń się spełniły. Gówno prawda. Marzenia się nie spełniają. Gdyby tak było, zostałby Hendriksem i Page’em w jednym. Czuł się odarty z marzeń, a bolało to tak, jakby zrywano żywą skórę. W tym życiu coś poszło nie tak, a następnego nie będzie. Z pewnością nie był też beneficjentem transformacji. Po prostu był facetem wykonującym swoją robotę. A teraz odbijało się to czkawką. Dziś po raz ostatni pojechał do pracy. Sukcesy? Ilekroć zamykał sprawę, zaczynał drugą w tym samym miejscu. W miejscu, gdzie zawsze natrafiało się na czyjeś cierpienie i ból. Co było na końcu? Czasami satysfakcja. Ale częściej gorycz. I świadomość, że za chwilę znów zacznie się z tego samego punktu. Tylko że będzie ciężej, bo oblepiony jesteś mikrośladami zła. Drobinami czyjegoś cierpienia. Jeśli chodzi o ciemną stronę życia, tu nie ma żadnego postępu. Jest kwestią godności, jak sobie z tym wszystkim radzisz oraz ile wytrzymasz. I tego nie nauczą na żadnym kursie. Byłbyś najszczęśliwszy, usłyszał od Pocahontas, gdybyś zamieszkał w Krainie Wiecznego Rozgoryczenia. Czuł, że ostatnio to wszystko, co z mozołem sobie zbudowali, zaczęło się sypać. Delikatna konstrukcja stworzona przez nich chybotała

się. Obejrzeli kolejny odcinek Breaking Bad w milczeniu. Chwile ciszy zdarzały się coraz częściej. Pomyślał, że skoro nie może się z nią dogadać, to z kim będzie umiał? Ze swoją wnuczką za dwadzieścia lat? Z dwudziestolatkami już teraz dogadywał się kiepsko. Czuł, że więzi, które kiedyś łączyły pokolenia, są raz na zawsze zerwane. Powstała wyrwa, czarna dziura, przepaść. Pozostała co najwyżej iluzoryczna nić porozumienia. Aż strach pomyśleć, jak świat będzie wyglądał za dwie dekady. To na szczęście już nie jego problem. Poprzedniego dnia pożegnał się z naczelnikiem i najbliższymi współpracownikami. Breivikowi nigdy nie powiedział, że miał co do niego podejrzenia. Takich rzeczy się nie mówi. Dostał od niego w prezencie płytę. Rap z Zachodniego Wybrzeża. Dopiero teraz zaczniesz żyć, Hipis. Zobaczysz. W ogóle obyło się bez pompy. Kameralnie. Mimo to głos trochę mu się łamał. Gabriela Rojek miała na sobie beżowe rajstopy. Trzymała się z dala od Breivika i ani razu na niego nie spojrzała. W ich wypadku mowa ciała mówiła wiele. Z Sandrą Szwarc Heinz wolał pożegnać się mejlem. Życzył jej mnóstwa genderowych snów. W Warszawie odbył się pogrzeb Huberta Zawady. Anna Majchrzak nie pojawiła się. Tyle dowiedział się od Gotyckiej Jolki. Na pogrzebie z oczywistych powodów nie było członków zespołu My. Hubert Zawada zginął najpewniej od ciosu nożem. Tyle jeszcze udało się ustalić. I wtedy, od sierpniowego wieczoru na żaglówce, zaczęła nakręcać się spirala zdarzeń, które eksplodowały w ciągu dwóch ostatnich lat. Kilka razy myślał o Sławomirze Majchrzaku. Piąty beatles. Wspomnienia mogą krzepić. Ale mogą też zabijać. Żywimy się historiami, sycimy się nimi i nimi dusimy. Myślał o chłopaku, którego największym życiowym osiągnięciem stała się zlepiona z wyobrażeń postać ojca. A następnie ktoś ten obraz brutalnie podarł na strzępy. Postanowił zemścić się na ludziach odpowiedzialnych za śmierć Huberta Zawady, ale co chciał zrobić później? W efektowny sposób rozprawić się

z resztą znienawidzonego świata? Pewnie tak. Abbey Road. Kondukt żałobny. Majchrzak lubił efekty specjalne. I to go zgubiło. Gdyby nie ta okładka, nigdy nie złapaliby go. Zrobił o jeden ruch za dużo. Nie on pierwszy. Heinz nie dowiedział się, skąd wzięła się ksywa „Nemo”. Nie wpadli na żaden sensowny ślad. Wszystko to udaje się wyjaśnić tylko w kiepskich powieściach kryminalnych. I równie słabych serialach. Natrafili natomiast na dwa puchary, które Majchrzak zdobył w Pile podczas zawodów modeli latających. Pewnie wtedy zapamiętał hangaroschrony i przypomniał sobie o nich, gdy zaszła taka potrzeba. Wyprzedził samochód, a kierowca, który był na przeciwległym pasie, ostrzegawczo zatrąbił. Oczywiście, nie powinien po alkoholu wsiadać do samochodu. Ale zrobił to. W maju Biuro Spraw Wewnętrznych nagle zamknęło sprawę. Ci ludzie nie mieli zwyczaju się tłumaczyć. Po prostu zniknęli. Cały czas byli przezroczyści, a teraz po prostu rozpłynęli się w powietrzu. Przez dwa miesiące próbowali złamać go na różne sposoby. Czasem odgrywali rolę dobrych policjantów i dawali do zrozumienia, że są w tej samej drużynie, a z Aleksandrowem zrobiliby pewnie to samo. Ale częściej wcielali się w tych złych. Panie komisarzu, prędzej ten lekkoatleta na protezach, wie pan, ten, co zastrzelił narzeczoną, się wywinie niż pan. Co ci się wydaje? Zachciało ci się być Brudnym Harrym Trzeciej Rzeczpospolitej? Jackiem Reacherem Górnego Śląska? Taki numer nie przejdzie, komisarzu Heinz. Chyba po godzinach wymyślali te grepsy. I pewnego dnia wszystko ucichło. Podobno pożegnalny wpis na blogu Aleksandrowa okazał się rozstrzygający. Aleksandrow pokuśtykał do łazienki. Heinz obszedł biurko i stanął przy laptopie. Przeczytał koniec wpisu jeszcze raz. „Słowa mogą ranić. Ale słowa mogą też być naszą bronią

i tarczą. Przez ostatnie dwa lata starałem się, żeby moje słowa dawały wam nadzieję. Żebyście pomyśleli, że choroba nie jest wyrokiem, ale pewną szansą. Że narodziliście się na nowo, tylko że będzie to krótkie życie. Życie po śmierci”. Wystarczyło dopisać kilka zdań. „Nie myślcie o mnie źle. Mam powody, które sprawiają, że podjąłem pewną decyzję. Pewnie się dowiecie o niej. Nie jest to zdrada. Ani tchórzostwo. Po prostu tak musiałem”. Coś w tym stylu. Aleksandrow stanął w drzwiach. – Co pan tu jeszcze robi? – zapytał ostro. Heinz spojrzał na niego zimno. – Miałeś rację, gnoju – warknął. – Sprawy się nieco pokomplikowały. Wziął kolejny zakręt. Nawet nie zdjął nogi z gazu. Nie wiedział, co chce zrobić i dokąd jedzie. Człowieczeństwo. Żeby zachować człowieczeństwo, trzeba czasem stracić duszę. A może jest dokładnie na odwrót. Pieprzyć to. Wziął spory łyk piwa, ostatni, i rzucił pustą puszkę na boczne siedzenie. Cholera, Hipis, zaczynasz moralizować, naprawdę niedobrze z tobą. W lusterku wstecznym widział zbliżającą się ciężarówkę. Pomyślał o Paryżu. O kawałkach złuszczonej farby na starej furtce. I lwie. Uśmiechnął się do siebie. Przypomniał sobie lwa na kalendarzu sprzed lat. Drzewa zlewały się ze sobą. Rosły. Były coraz bliżej.

Od autora

Piąty beatles nie jest powieścią o muzyce. Niewątpliwie jednak dla generacji Rudolfa Heinza – sam się do niej także zaliczam – muzyka rockowa była jak tlen. O ile wiem, z tlenem się nie walczy. Zapytajcie o to na przykład Iana Rankina. Jest to powieść o przeżyciu pokoleniowym, o które chyba coraz trudniej w rozedrganych (ponoć), hybrydycznych (zapewne), ponowoczesnych (podobno) czasach. Chyba że ową mobilność, ruch, zmianę potraktujemy właśnie jako wspólny mianownik współczesności. To także historia o tym, że coraz trudniej budować międzygeneracyjne mosty z powieści, wierszy, dźwięków i obrazów. Rozeszliśmy się na dobre. Uprawiam w gruncie rzeczy archaiczny już gatunek (kryminał jest dziś najpełniejszą kontynuacją dziewiętnastowiecznego realizmu powieściowego) i mam podejrzliwy stosunek do mobilności, trendów, nowinek i mód. I portali społecznościowych. Chrzanię to. Inaczej rzecz się ma ze wspomnieniami, bo te, wprawiane w ruch, pokazują swoją siłę. Czasem zabójczą moc. Piąty beatles jest więc też opowieścią o zabójczej sile małych i wielkich historii, które w nas tkwią. Poszczególne części powieści nawiązują tytułami do piosenek z płyty Abbey Road – jeśli nie zaczynacie lektury od końca, wiecie, że album ten odgrywa w książce istotną rolę. Jeśli jednak zaczynacie lekturę od autorskiego komentarza, zostaniecie ukarani. Zdradzę wam, kto zabił. Listonosz. Listonosz to zrobił. Wracając do Abbey Road: pozwólcie na dwa „kryminalne” dopowiedzenia. Tak więc Maxwell’s Silver Hammer – radosny numer Paula McCartneya o seryjnym mordercy. W utworze tym słychać rytmiczne uderzenia młotka o kowadło, a w roli

dodatkowego „perkusisty” wystąpił Mal Evans. Tenże Mal Evans zginął zastrzelony przez policjantów z Los Angeles, gdy po pijanemu zabarykadował się w domu swojej dziewczyny. A działo się to w styczniu 1976 roku. Come Together – piosenka wydana na singlu i otwierająca album – narobiło sporo zamieszania, gdy w 1973 roku wydawca płyt Chucka Berry’ego zarzucił Lennonowi świadomą kradzież utworu You Can’t Catch Me. Ostatecznie rozeszło się po kościach, o kwestii plagiatu zapomniano, ale niesmak pozostał. Tyle o tym. Piąty beatles jest nade wszystko powieścią policyjną. Pozwólcie, że w tym miejscu podziękuję tym wszystkim, którzy napracowali się, by rozmaite procedury wyglądały prawdopodobnie. Kwestia wiarygodności jest jądrem współczesnej powieści kryminalnej. Szczególne podziękowania kieruję w stronę komisarza Pawła Leśniewskiego, instruktora strzelectwa i niezmordowanego eksperta w zakresie kryminalistyki, oraz znawcy powieści kryminalnych i eksperta w zakresie badania pisma, inspektora Leszka Koźmińskiego (obaj z nadzwyczaj gościnnej Szkoły Policji w Pile – miastu temu staram się tą powieścią także spłacić, choć w skromnym zakresie, dług). Wielkie dzięki! Rudolfowi Heinzowi – od czasów 21:37 – kibicuje i pomaga wybitny medyk sądowy doktor Jakub Trnka z Zakładu Medycyny Sądowej Akademii Medycznej we Wrocławiu. Tym razem także podzielił się cennymi uwagami. Słowa podzięki niechaj przyjmie najwybitniejszy polski profiler, doktor Bogdan Lach, „ojciec chrzestny” mojego bohatera. A także prokurator, lekkoatleta i miłośnik kryminałów Paweł Kaliszczak, który znalazł odpowiednie artykuły i paragrafy tam, gdzie było trzeba i na kogo trzeba było. Konsultację bitelsologiczną zawdzięczam znawcy tematu Pawłowi Błędowskiemu z Radia Lublin. Wiele z jego uwag nakręciło fabularną sprężynę książki. By uniknąć nieporozumień: poza miłością do Beatlesów i podobnym miejscem pracy mój konsultant nie ma nic wspólnego z powieściowym bitelsologiem Koczwarą. Po Marinie

oprowadziła mnie szefowa wydawnictwa Albatros, Renata Kuryłowicz. W kwestiach berlińskich z kolei wspomogła świetna tłumaczka książek z Heinzem na język niemiecki, Lisa Palmes. Danke sehr, Lisa! Pub „Adler” nieopodal Hermannplatz osobiście polecam wszystkim fanom oldskulu. W pracy nad książką wspierała mnie, dopingowała – także swoim przykładem – znakomita polska pisarka Katarzyna Bonda. Kasiu, dziękuję. Pewne opowieści podrzucili mi Marcin Świetlicki (to, co lubisz, na jednej kostce lodu, już zamówione!) oraz Hubert Klimko-Dobrzaniecki (jak wyżej). Podziękowania niechaj przyjmą także: Monika Badowska, Mirosław Filiciak, Marzena Koźmińska, Ewa Malec, Robert Małecki, Aleksandra Litorowicz, Sebastian „Siódmy” Postek i Karol Szupryczyński oraz studenci kulturoznawstwa w Szkole Wyższej Psychologii Społecznej w Warszawie. Za konsultację w sprawie wirusa afrykańskiego pomoru świń wdzięczny jestem lekarzowi weterynarii Stanisławowi Stankiewiczowi. Na koniec wyrażam wdzięczność mojemu Redaktorowi, Filipowi Modrzejewskiemu, z którym dyskutuje się nie tyle o tekście, ile po prostu o literaturze. Przy tym jedyny to człowiek, który cierpliwie znosi styl mojej pracy. Wszystkim kłaniam się jeszcze raz i nisko. I na koniec: uprzedzając pytanie, czy jest to ostatni tom z Rudolfem Heinzem, odpowiem. Listonosz. Listonosz zabił. Mariusz Czubaj Warszawa, luty 2015

W powieści Piąty beatles cytowane są: zdanie z powieści Wiesława Myśliwskiego Kamień na kamieniu, fragmenty piosenek Rób co chcesz… zespołu Paktofonika, Windą do nieba zespołu 2 + 1 oraz Come Together i Oh! Darling Beatlesów, a także urywki z wiersza Edwarda Stachury *** (Rozdzierający jak tygrysa pazur). Redaktor serii: Filip Modrzejewski Redakcja: Filip Modrzejewski Korekta: Marta Stochmiałek, Zofia Sawicka Adiustacja: Aleksandra Berka Projekt okładki: Krzysztof Rychter Fotografia na I stronie okładki: © Richard Boll / Photographer’s Choice RF / Getty Images Skład i łamanie: Tekst – Małgorzata Krzywicka Grupa Wydawnicza Foksal Sp. z o.o. 00-372 Warszawa, ul. Foksal 17 tel./faks (22) 646 05 10, 828 98 08 [email protected] gwfoksal.pl ISBN 978-83-280-2210-2 Skład wersji elektronicznej: Michał Olewnik / Grupa Wydawnicza Foksal Sp. z o.o. i Aleksandra Łapińska / Virtualo Sp. z o.o.

lesiojot