Pratchett T.- Spryciarz z Londynu

Terry Pratchett Spryciarz z Londynu Przekład Maciej Szymański

Henry’emu Mayhew za jego książkę I Lyn za wszystko inne

ROZDZIAŁ PIERWSZY W którym spotykamy naszego bohatera, bohater ów zaś spotyka ofiarę burzy i staje twarzą w twarz z panem Karolem, dżentelmenem znanym tu i ówdzie jako pisarzyna Deszcz okrywał Londyn niczym mgławica tańczących kropel, z których każda walczyła ze swymi towarzyszkami o dominację w powietrzu. Był to istny potop. Rynsztoki i kanały dławiły się, rzygając raz po raz mieszaniną błota, mułu i wszelkiego paskudztwa, a także martwymi psami, szczurami, kotami i nie tylko. Wydawało się, że wypluwają na świat wszystko to, czego ludzie, jak sądzili, pozbyli się raz na zawsze. Odpadki wszelkiej maści płynęły wartkimi, bulgocącymi potokami ku nader wysokim i jak zawsze gościnnym wodom Tamizy, której nurt szarpał brzegi i kotłował się niczym nieokreślona zupa w przerażającym kotle, łapiąc powietrze jak zdychająca ryba. Lecz ci, co znają się na rzeczy, zawsze twierdzili, że londyński deszcz, choćby się starał ze wszystkich sił, nigdy, przenigdy nie oczyści tego hałaśliwego miasta, co najwyżej odsłoni kolejne pokłady brudu. I trudno się dziwić, że tak brudną nocą zdarzają się stosownie brudne uczynki, których także nie zmyje żaden deszcz. Para koni ciągnęła wytworny powóz środkiem zalanej ulicy przy wtórze

przeraźliwego wrzasku kawałka metalu, który uwiązł gdzieś przy osi. Nagle jednak rozległ się inny wrzask - tym razem ludzki. Oto bowiem otworzyły się gwałtownie drzwi powozu i w przepełniony rynsztok udający fontannę spadła jakaś postać. Dwie inne wyskoczyły w ślad za nią, klnąc językiem tak barwnym, jak czarna była ta noc, a może nawet brudniejszym. W strugach deszczu i ciemności przerywanej raz po raz błyskawicami pierwsza z postaci próbowała uciec, ale potknęła się, a napastnicy natychmiast się na nią rzucili. Nie tylko odgłosy burzy zagłuszyły jej krzyk, ale i zgrzyt metalu, który niepojętym zbiegiem okoliczności rozległ się w tym samym momencie. Klapa studzienki kanalizacyjnej uniosła się, a młody, wychudzony mężczyzna, który ją pchnął, wyskoczył z tunelu zwinnie jak wąż. - Zostawcie dziewczynę w spokoju! - wykrzyknął. Z mroku dobiegło przekleństwo, gdy jeden z napastników nagle runął na ziemię podcięty mocnym kopniakiem. Młodzik nie należał może do wagi ciężkiej, za to wszędzie było go pełno. Rozdawał błyskawiczne ciosy, tym boleśniejsze, że utwardzone przez mosiężne kastety, rekwizyty wręcz zbawienne w walce z wieloma przeciwnikami. Ci zaś, dwukrotnie liczniejsi, czym prędzej wzięli nogi za pas pod gradem uderzeń. A był to przecież Londyn, środek ulewy i środek nocy, toteż wbiegłszy w labirynt bocznych uliczek, rozpaczliwie gnając za odjeżdżającym powozem, wkrótce umknęli pogoni. Tajemniczy bywalec kanałów zawrócił więc i rączo jak chart popędził ku pobitej dziewczynie. Przyklęknął przy niej, a wtedy, ku jego zdumieniu, pochwyciła go za kołnierz i wyszeptała po angielsku, lecz z obcym akcentem: - Znowu chcą mnie zabrać. Proszę, pomóż mi... Chłopak zerwał się na równe nogi, rozglądając się podejrzliwie. Osobliwym zbiegiem okoliczności w ciemnościach nocy, podczas burzy nad burzami, szli - a może raczej brodzili - tą ulicą dwaj dżentelmeni posiadający pewną wiedzę o brudnej

stronie Londynu. Obaj spieszyli do domu w kapeluszach mocno wbitych na głowy, co być może byłoby nawet niezłym pomysłem, gdyby nie to, że w zawierusze strugi wody biły w nich równie mocno z góry, jak i z dołu. Gdy błyskawica znów rozświetliła niebo, jeden z nich rzekł: - Czy mi się zdaje, czy ktoś leży tam w rynsztoku? Możliwe, że swą troską zrobił wrażenie nawet na samej burzy, bo w tej chwili blask kolejnego pioruna wydobył z mroku niepozorny pagórek: niewątpliwie drobne ciało. - Wielkie nieba, Karolu, to dziewczyna! Przemoknięta do suchej nitki i porzucona w rynsztoku, jak mniemam - powiedział jeden z dżentelmenów. - Chodź... - Ejże, mój panie, czego tu szukasz?! W wątłej poświacie okien pubu, w której trudno było wypatrzyć nawet ciemność, wspomniany Karol i jego przyjaciel ujrzeli twarz chłopaka może siedemnastoletniego, za to obdarzonego męskim głosem. A może po prostu młodego mężczyzny gotowego stawić im czoło i walczyć na śmierć i życie. Emanował wręcz gniewem, gdy tak stał w strugach deszczu, ściskając w dłoni długi kawał metalu. - Już ja znam takich jak wy, o tak! Zjawiacie się tu w pogoni za spódniczkami. Za nic macie los porządnych dziewcząt. Do licha! Desperaci z was, skoro wyruszacie na łów w taką noc! Ten, który nazwał swego towarzysza Karolem, wyprostował się na te słowa. - Nie tak prędko, młodzieńcze. Z całą mocą sprzeciwiam się tym niecnym oskarżeniom. Jesteśmy poważanymi dżentelmenami, którzy, pozwolę sobie dodać, całkiem ciężko pracują nad tym, by poprawić los takich właśnie nieszczęsnych dziewcząt oraz, jeśli się nie mylę, osobników takich jak ty! Chłopak ryknął tak dziko, że aż otworzyły się drzwi pubu i potoki deszczu rozjaśnił

snop przydymionego, pomarańczowego światła. - Ach, więc tak to nazywacie, niegodziwcy! Zamachnął się zaimprowizowaną bronią, lecz mężczyzna nazwany Karolem złapał ją zręcznie i cisnął na ziemię, po czym pochwycił chłopaka za kołnierz. - Pan Mayhew i ja jesteśmy uczciwymi obywatelami, młodzieńcze, dlatego czujemy się zobowiązani zabrać tę młodą damę w bezpieczne miejsce. Do ciebie będzie najbliżej, Henryku - dorzucił przez ramię. - Sądzisz, że twoja żona zechce udzielić schronienia na jedną noc tej zbłąkanej duszy? W taką pogodę i psa żal wypuścić na ulicę. Henryk, który już przyklęknął przy dziewczynie, skinął głową. - Nie masz aby na myśli dwóch psów? - spytał. Bojowy chłopak poczuł się urażony. Wężowym ruchem wyrwał się z uścisku i znowu gotów był do bitki. - Nie jestem psem, wy eleganciki! Ani ja, ani ta dziewczyna. Mamy swoją dumę. I radzę sobie sam, bez niczyjej łaski! Karol ponownie złapał go za kołnierz i uniósł nieco, by mogli spojrzeć sobie w oczy. - Podziwiam twoją postawę, młodzieńcze, ale nie twój zdrowy rozsądek - powiedział cicho. - Zauważ, w jakim stanie jest ta panienka. Widzisz? Mój przyjaciel mieszka niedaleko stąd, a skoro mianowałeś się obrońcą tej młodej damy, chodź z nami i przekonaj się, że zapewnimy jej najlepszą opiekę, na jaką nas stać. Jak masz na imię? Zanim odpowiesz, zachęcam cię jeszcze, byś uwierzył, że w tę ponurą noc nie jesteś jedynym, któremu nieobojętny jest los skrzywdzonych. Zatem, mój chłopcze, jak ci na imię? Jego ton najwyraźniej dotarł nareszcie do młodzika, ten bowiem odparł po chwili: - Jestem Dodger1. Tak mnie nazywają, bo jestem nieuchwytny, jeśli rozumie pan, co mam na myśli. I wszyscy w okolicznych gminach znają Dodgera.

- W takim razie - rzekł Karol - skoro już się znamy i gotów jesteś dołączyć do zacnej kompanii, przekonajmy się, czy zdołamy doprowadzić tę małą odyseję do końca w pełnym zrozumieniu. Ruszajmy, Henryku - dodał, prostując się. - Musimy jak najszybciej dotrzeć do twego domu. Obawiam się, że ta nieszczęsna dziewczyna potrzebuje wszelkiej możliwej pomocy. Czy ty, młody człowieku, znasz ją może? Chłopak, uwolniony z uścisku, cofnął się o kilka kroków. - Nie, proszę pana. W życiu jej nie widziałem, klnę się na Boga, a przecież znam wszystkich na tych ulicach. Pewnie to kolejna uciekinierka. To się zdarza cały czas, już nawet o takich nie myślę. - Mam więc wierzyć, panie Dodger, żeś się rzucił na pomoc tej młodej damie niczym Galahad, nawet jej nie znając? Dodger spojrzał na niego nieufnie. - Może tak, a może nie, nic panu do tego. I kim, u diabła, jest ten cały Galahad? Dwaj dżentelmeni uczynili z ramion kołyskę, a gdy unieśli w niej dziewczynę i ruszyli w stronę domu, Karol powiedział: - Nie masz pan pojęcia, o kim przed chwilą mówiłem, nieprawdaż, panie Dodger? Otóż Galahad to słynny bohater... Zresztą nieważne. Po prostu chodź z nami, rycerzu w przemokniętej zbroi, a przekonasz się, że honorowo potraktujemy tę damę. Dostaniesz też porządny posiłek oraz - w ciemności rozległ się brzęk monet - jakieś dwa szylingi, nie wspominając o tym, że możesz zwiększyć swoje szanse na zbawienie. Choć to, jak mniemam, raczej cię zbytnio nie obchodzi. Ale rozumiesz, do czego zmierzam? Doskonale. Dwadzieścia minut później Dodger siedział już przy kuchennym palenisku. Dom nie był może pałacem, ale prezentował się lepiej niż większość budynków, do których zdarzyło mu się wejść legalnie, choć nie tak dobrze, jak te odwiedzane nielegalnie. W tych drugich

nigdy zbyt długo nie bawił i zazwyczaj ulatniał się z nich w wielkim pośpiechu. Zaiste, skandalem było to, jak wiele psów hodowano w tych czasach i jak bezlitośnie napuszczano je na intruzów, skłaniając ich do jak najkrótszych wizyt. Za to tutaj... Tak, tu nie brakowało mięsa, ziemniaków i marchewki; niestety nie podano piwa, a jedynie szklankę ciepłego, prawie świeżego mleka. Kucharka, pani Quickly, obserwowała go jak jastrząb, zabezpieczywszy rzecz jasna sztućce, ale poza tym miejsce wydawało się całkiem przyjazne. Nie obyło się też bez paru wypowiedzianych z emfazą słów, które małżonka skierowała do Henryka, by uświadomić mu, co sądzi o sprowadzaniu do domu włóczęgów w samym środku nocy. Dodger, który przysłuchiwał się temu z największą uwagą, odniósł wrażenie, że to nie pierwszy raz i że pani domu zachowuje się jak ktoś, kto ma serdecznie dość i ze wszystkich sił stara się nie dać tego po sobie poznać. Niemniej jednak jadł swój posiłek (i to było najważniejsze), żona i pokojówka zniknęły gdzieś z dziewczyną, a teraz... teraz ktoś szedł schodami wprost do kuchni. Był to Karol. Ten Karol, który niepokoił Dodgera. Henryk, jak się zdawało, był jednym z tych dobrych ludzi, których poczucie winy nęka tylko dlatego, że oni mają pod dostatkiem pieniędzy i jedzenia, a inni nie. Dodger znał ten typ. Sam nigdy nie doświadczył wyrzutów sumienia z powodu posiadania pieniędzy. Wiódł życie, w którym najlepszą polisą ubezpieczeniową była szczodrość w krótkich chwilach dostatku. Potrzebował przyjaciół - a przyjaciele to ci, którzy odpowiadają: „Dodger? Pierwszy raz słyszę. W życiu nie widziałem, proszę pana. Pewnie szuka pan kogoś innego!” - by egzystować w tym mieście. Musiał też być czujny i ostrożny o każdej porze dnia i nocy, jeśli chciał przeżyć. Żył więc tylko dlatego, że był Dodgerem, osobnikiem bystrym i szybkim. Znał wszystkich i wszyscy znali jego. Nigdy, przenigdy nie stanął przed sądem, potrafił prześcignąć najszybszych biegaczy z Bow Street, a teraz, gdy ich czas się skończył, także

każdego peelersa2. Aresztować mógł go tylko ten, kto zdołałby go dopaść, a to jeszcze nikomu się nie udało. Henryk nie stanowił problemu, za to Karol - o tak, Karol! - wyglądał na takiego, co to potrafi w jednej chwili przejrzeć człowieka na wskroś. Mógł też, zdaniem Dodgera, być niebezpieczny. Znał życie i trudno było zasłonić przed nim swoje myśli flanelą miękkich słów. I oto pojawił się na schodach; schodził przy wtórze brzęczenia monet. Skinął głową w stronę zajętej sprzątaniem kucharki i przysiadł na ławie obok Dodgera, który musiał się nieco przesunąć, by zrobić dlań miejsce. - Dodger, o ile pamiętam? - zagaił. - Z pewnością uraduje cię wieść, że młoda dama, której pomogliśmy, jest bezpieczna i właśnie zasypia w ciepłym łóżku po tym, jak lekarz zbadał ją i założył kilka szwów. Niestety, nie mogę powiedzieć tego samego o jej nienarodzonym dziecku. Nie przeżyło tej fatalnej przygody. Dziecko! To słowo było dla Dodgera jak cios pałką, tyle że szok trwał dłużej. Dziecko. Rozmowa się ciągnęła, a on wciąż myślał tylko o nim. - Nie wiedziałem - powiedział. - To oczywiste - rzekł Karol. - W mroku wyglądało to jak jeszcze jedna zbrodnia wśród wielu, które niewątpliwie popełniono tej nocy. Obaj o tym wiemy. Ta jednak miała czelność zdarzyć się na moich oczach, dlatego też czuję się zobowiązany wykonać odrobinę policyjnej roboty, naturalnie nie angażując w to policji, która w tej sprawie zapewne nie zdziałałaby wiele. Wyrazu jego twarzy nie potrafił odczytać nawet Dodger, który znał się na tym wyśmienicie. - Zastanawiam się - ciągnął z powagą Karol - czy owi panowie, który gnębili dziewczynę, wiedzieli, że jest brzemienna. Być może nigdy się tego nie dowiemy... a może

jednak? - To „może” było jak nóż tnący nieugięcie w stronę światła. Mimo to twarz Karola wciąż nie zdradzała żadnych emocji. - Ciekawe też, czy jakiś inny dżentelmen wiedział o jej stanie. I dlatego, mój panie, prócz obiecanych dwóch szylingów dam ci jeszcze jednego, jeśli zechcesz odpowiedzieć na kilka pytań. Mam bowiem nadzieję, że uda się nam dotrzeć do samego dna tej osobliwej historii. Dodger spojrzał na monety. - Niby jakich pytań? - spytał, gdyż na co dzień żył w świecie, w którym zadawano tylko te najprostsze: „Ile?” albo „Co będę z tego miał?”. Był pewny, że Karol o tym wie. - Potrafisz pan czytać i pisać, panie Dodger? - dociekał Karol. Chłopak spojrzał na niego z ukosa. - To za tę odpowiedź mam dostać szylinga? - Nie - odparł szorstko Karol. - Za ten okruch wiadomości mogę ci dać farthinga i nic ponadto. Oto on. A odpowiedź? Dodger pochwycił maleńką monetę. - Umiem przeczytać „piwo”, „gin” i „ale”. Zawsze powtarzam: Po co zaśmiecać sobie głowę niepotrzebnymi bzdurami? - Czyżby cień uśmiechu pojawił się na twarzy mężczyzny? Dodger nie był pewny. - Uczony z ciebie jegomość, Dodger. Może więc zainteresuje cię wiadomość, że nie najlepiej potraktowano tę młodą damę. Karol już się nie uśmiechał, Dodger zaś wykrzyknął nagle w panice: - To nie ja! Nigdym nic nie uczynił przeciw niej, klnę się na Boga! Może nie jestem aniołem, ale złym człowiekiem też nie! Spróbował wstać, ale Karol pochwycił go mocno. - „Nigdym nic nie uczynił”? Skoro „nigdy nic”, panie Dodger, to w takim razie

„kiedyś coś”. Oto i wyznanie win. Nie wątpię, żeś nigdy nie był w szkołach... na to jesteś stanowczo zbyt sprytny. Ale gdybyś kiedyś tam zawitał, z pewnością nauczyciel złoiłby ci skórę za to „nigdym nic”. Posłuchaj jednak, co mam do powiedzenia. Mam bardzo ważny powód, by wierzyć, że naprawdę nie skrzywdziłeś tej dziewczyny. Może o tym nie wiesz, ale na jej palcu znajduje się jeden z największych i najpiękniej zdobionych złotych pierścieni, jakie w życiu widziałem. Taki, który z pewnością coś oznacza. Gdybyś źle jej życzył, zwinąłbyś go w okamgnieniu, jak to uczyniłeś z moim portfelem. Dodger spojrzał mu w oczy. O nie - pomyślał - bez dwóch zdań, lepiej nie mieć w nim wroga. - Ja, proszę pana? Nic podobnego - rzekł. - On sobie leżał, proszę pana. A ja całkiem uczciwie zamierzałem go zwrócić. - Zapewniam, że wierzę bezgranicznie w każde twoje słowo, Dodger. Muszę jednak dodać, że pełen jestem podziwu, bo nie tylko dostrzegłeś w ciemności mój portfel, ale także rozpoznałeś w nim moją własność. Doprawdy zdumiewające - odparował Karol. - A teraz ustalmy fakty. Twierdząc, że nigdy nic nie uczyniłeś, wyraziłeś swoje zdanie w skrajnie negatywnym tonie, po prostacku, ale z emfazą. Rozumiesz? Pan Mayhew i ja zdajemy sobie sprawę z tego, jak nieznośne jest życie większości mieszkańców tego miasta, i rozmaitymi sposobami staramy się uświadamiać to społeczeństwu, a przynajmniej tym jego członkom, których to choć trochę obchodzi. Wydaje się, że ciebie, Dodger, obchodzi los tej młodej damy, zatem może mógłbyś popytać tu i tam albo przynajmniej nadstawić uszu i dowiedzieć się o niej co nieco: skąd przybyła, co przeżyła, cokolwiek. Została ciężko pobita... nie mówię tu o klapsach i domowej przepychance, lecz o skórze i pięściach. O pięściach! I to wiele razy, sądząc po stanie siniaków, a to, mój młody przyjacielu, jeszcze nie wszystko! Niektórzy choć z pewnością nie ty - powiedzieliby niewątpliwie, że powinniśmy zawiadomić władze. A

powiedzieliby tak dlatego, że nie mają pojęcia o prawdziwym życiu klas niższych w Londynie. Nawet im się nie śniła ta nędza, ten wyzysk i upadek. Tak? - rzucił pytająco, widząc uniesiony palec Dodgera. - Zgoda, na niektórych ulicach bywa niewesoło - rzekł ten natychmiast. - Parę martwych psów, od czasu do czasu martwa starsza pani, ale... Cóż, chyba tak to jest na tym świecie, co nie? Jak stoi w Dobrej Księdze, każdy musi przełknąć trochę brudu, zanim skończy w piachu, prawda? - Ale nie wszystek za jednym zamachem - odparł Karol. - Skoro jednak już o tym mowa, Dodger, za te swoje dwa szylingi i jeden dodatkowy zacytuj mi, proszę, jeszcze jakiś wers z Biblii. Widać było, że stanowi to dla młodzieńca pewien problem. Przez chwilę spoglądał na Karola spode łba, zanim rzekł: - Cóż, mój panie, udawszy się, musisz... tak, właśnie tak to brzmi, a jakoś nie widzę mojego szylinga! Karol parsknął śmiechem. - „Udawszy się, musisz”? Obstawiam, żeś w życiu nie zajrzał do kościoła ni kaplicy, młody człowieku! Czytać nie umiesz, pisać nie umiesz. Wielkie nieba, czy potrafisz chociaż podać mi imię jednego apostoła? Zgaduję po twojej minie, że nie potrafisz, niestety. Mimo to gotów byłeś pomóc tej młodej damie, która odpoczywa na piętrze, gdy tak wielu ludzi zapewne odwróciłoby głowę. I dlatego dostaniesz trzydzieści pensów, jeśli wykonasz zadanie dla mnie i dla pana Mayhew. Popytaj więc w okolicy, mój przyjacielu, zbadaj jej historię. Za dnia znajdziesz mnie w redakcji „Morning Chronicle”. Nigdzie indziej nie szukaj. A to moja wizytówka, gdybyś jej potrzebował. Pan Dickens to ja - przedstawił się, podając Dodgerowi kartonik. - Chciałbyś o coś spytać?

Młodzian jakby stracił pewność siebie, ale zdobył się jeszcze na kilka słów: - Czy mógłbym zobaczyć tę damę, proszę pana? Bo tak naprawdę nawet nie łypnąłem na nią okiem. Widziałem tylko tamtych, jak uciekali, i pomyślałem, że łaskawi panowie są z nimi. Skoro więc mam o nią pytać, powinienem choć wiedzieć, jak wygląda. A powiem panu jeszcze, że zadawanie pytań to nader niebezpieczny sposób na życie w tym mieście. Karol zmarszczył brwi. - W tej chwili jest cała w sińcach, Dodger. Ale w tym, co mówisz, dostrzegam trochę sensu - rzekł po chwili namysłu. - Zrozum jednak, że ta historia naruszyła spokój tego domu. Pani Mayhew układa dzieci do snu, a dziewczyna na razie leży w izbie pokojówek. Jeśli chcesz tam wejść, upewnij się, czy masz czyste buty. I czy te twoje chude palce... Wiesz, co mam na myśli? Doskonale wiem, jak sprawne są, a potem tylko „Rety, niech mnie kule biją”, bo oczywiście nie masz pojęcia, skąd u ciebie cudza własność... - Karol urwał. - Nie próbuj, powtarzam: nie próbuj takich sztuczek w domu pana Henryka Mayhew. - Nie jestem złodziejem - zaprotestował Dodger. - Chciałeś raczej powiedzieć, mój panie, że jesteś nie tylko złodziejem. Chwilowo przyjmuję twoją historyjkę o tym, w jaki sposób mój portfel znalazł się w twoich rękach. Chwilowo, Dodger. Zauważyłem, że nosisz zgrabny łomik do otwierania studzienek. Stąd wnoszę, że jesteś jednym z tych zbieraczy, co grasują po kanałach. Interesująca profesja, ale nie dla kogoś, kto chciałby dłużej pożyć. Dlatego ciekaw jestem, jakim cudem uniknąłeś śmierci... i pewnego dnia się dowiem. I proszę, nie zgrywaj przede mną niewiniątka. Nazbyt dobrze znam ciemną stronę tego miasta! Choć słuchał tego z otwartymi ustami, gotów zbuntować się przeciwko traktowaniu go jako zwykłego rzezimieszka, Dodger był w istocie pod wrażeniem: pierwszy raz słyszał z ust elegancika zwroty takie jak „Niech mnie kule biją”, co tylko utwierdziło go w przekonaniu,

że pan Dickens to osobnik szczwany, gotów na wiele sposobów zaszkodzić ciężko pracującemu człowiekowi. Warto było zachować ostrożność w kontaktach z takimi jak on, co zawsze byli gotowi zafundować bliźniemu los hycla Wally’ego, to jest nasłać nań draba z kombinerkami, by popracował nad uzębieniem... i to za marnego szylinga! Dlatego też Dodger bardzo się pilnował, gdy prowadzono go w głąb ciemnego domu, ku niewielkiej sypialni. Była tym ciaśniejsza, że przebywał tam jeszcze lekarz, który właśnie mył dłonie w bardzo małej misce. Medyk zerknął na chłopaka nieżyczliwie, a potem skierował wzrok ku Karolowi, by obdarzyć go bardzo charakterystycznym uśmiechem, który jakże często widują ludzie zamożni. Pan Dickens miał słuszność: Dodgerowi naprawdę brakło formalnego wykształcenia. Nadrabiał jednak ten niedostatek w sposób zgoła nieszkolny, obserwując i doświadczając, toteż w twarzach potrafił czytać znacznie lepiej niż w gazetach3. - Paskudna sprawa, proszę pana, bardzo paskudna - rzekł lekarz do Karola. - Zrobiłem, co mogłem. Powiem nawet, że wyszły mi całkiem zgrabne szwy. A dziewczyna jest silna, to całe szczęście, więc wyjdzie z tego. Trzeba jedynie dobrej opieki oraz czasu, najlepszego z lekarzy. - I naturalnie łaski Boga, który za swą pomoc kasuje najmniej - dopowiedział Karol, wciskając mu do ręki kilka monet, a potem rzucił za wychodzącym: - Oczywiście dopilnujemy, panie doktorze, by przynajmniej nie zabrakło jej dobrego jedzenia i napoju. Dziękuję za pomoc i życzę dobrej nocy. Lekarz raz jeszcze zmierzył Dodgera chmurnym spojrzeniem, a potem pognał schodami w dół. Istotnie, kto żyje na ulicy, musi czytać w ludzkich twarzach jak w książce. Dodger po raz drugi spojrzał badawczo na pana Dickensa i wiedział już, że Karol nie lubi lekarza ani trochę bardziej niż lekarz takich młodzieniaszków jak on, a ponadto, że znacznie większą wiarę pokłada w zbawiennym działaniu dobrego jadła i napoju niż Boga, o którym

Dodger słyszał bardzo niewiele, a nie wiedział absolutnie nic... może poza tym, że interesowali Go głównie ludzie zamożni. Nie interesował Go zatem nikt ze znajomych młodego zbieracza, z wyjątkiem Salomona, który wynegocjował z Bogiem świetny układ i od czasu do czasu udzielał Mu rad. Gdy postawny doktor wyszedł, Dodger mógł wreszcie przyjrzeć się lepiej dziewczynie. Oszacował, że może mieć szesnaście, siedemnaście lat, choć teraz wyglądała starzej, jak to zwykle bywa z pobitymi. Oddychała powoli, jej włosy były niebywale złociste. - Bez obrazy, panie Karolu - odezwał się pod wpływem nagłego impulsu - ale czy nie pogniewa się pan, jeśli zostanę tu do świtu i popilnuję tej panny? Nie dotknę jej ani nic. Przysięgam, że jej nie znam, ale sam nie wiem dlaczego, mam wrażenie, że powinienem przy niej czuwać. Gospodyni, która właśnie stanęła w progu, spojrzała z nienawiścią najpierw na niego, a potem, ku jego zadowoleniu, także na Karola. - Nie chcę się wtrącać - wymamrotała pod wcale pokaźnym wąsem - ale choć nie mam nic przeciwko pilnowaniu kolejnego „siewcy burzy”, nie mogę odpowiadać za to, co zmaluje ten młody obwieś. Mam nadzieję, że nikt nie będzie mnie winił, jeśli on pomorduje tej nocy wszystkich domowników. Bez obrazy, rzecz jasna. Rozumiemy się? Dodger zdążył przywyknąć do takiego traktowania. Ludzie pokroju tej niemądrej kobiety sądzili, że każde dziecko ulicy musi być złodziejem, często kieszonkowcem, gotowym w ułamku sekundy ukraść - a następnie sprzedać właścicielowi - nawet sznurówki. Westchnął w duchu. Jasne - pomyślał - większość z nas jest właśnie taka, może nawet prawie wszyscy, ale to nie powód, by wygłaszać tak kategoryczne sądy. Dodger nie uważał się za złodzieja. Był... cóż, po prostu był dobry w znajdowaniu różnych rzeczy. Bo przecież zdarza się, że coś spadnie z wozu, czyż nie? On nigdy nie włożył ręki do cudzej kieszeni. No, może

raz albo dwa, gdy był absolutnie pewny, że i tak coś z niej wypadnie i będzie musiał to złapać, nim dotknie ziemi. To nie była kradzież, lecz dbałość o porządek, a poza tym, czy to naprawdę zdarzało się tak często? Raz albo dwa... w tygodniu? Porządek, porządek ponad wszystko, a przecież nie brakowało krótkowzrocznych ludzi gotowych powiesić go z powodu zwykłego nieporozumienia. Choć tak naprawdę nawet nie mieli okazji, żeby go nie zrozumieć, co to, to nie, ponieważ był szybki, sprytny i z całą pewnością bystrzejszy od tej tępej staruchy, która z trudem składała słowa. (Bo w końcu któż to jest „siewca burzy”? Cóż za brednie! Czy to ktoś, kto utrzymuje się z hodowania burz?) Może i ciekawa byłaby to profesja, tylko wspomnieć wypada, że Dodger zawsze unikał zajęć, które postronny obserwator mógłby nazwać pracą. Jasne, był zbieraczem, cóż za wspaniałe zajęcie! Ale to nie była praca, to było jego życie. I może gdyby nie był aż tak cholernie głupi, siedziałby teraz w kanałach, wyczekując końca burzy, a wraz z nim nowego wszechświata możliwości. Dodger naprawdę cenił sobie swój zbieraczy żywot, ale w tej chwili mógł o nim tylko pomarzyć, czując na ramieniu mocną dłoń Karola. - Posłuchaj no, przyjacielu: ta dama przejrzała cię na wylot i wiedz, że jeśli dojdzie do moich uszu, żeś spróbował zabawić się pod tym dachem w Czyngischana, wyślę za tobą odpowiednich ludzi. Rozumiesz? Posłużę się bronią, o której sam Czyngischan nawet nie słyszał, a wyceluję ją prosto w ciebie. Teraz muszę zostawić tę młodą damę pod twoją kuratelą, ciebie zaś pod okiem pani Sharples. Pamiętaj, że od jej słowa zależy twoje życie. Uśmiechnął się i dodał: - „Siewca burzy”. W rzeczy samej, trzeba to zanotować. - I ku zdumieniu Dodgera, a być może i pani Sharples, wyjął notesik i bardzo krótkim ołówkiem prędko zapisał kilka słów. Gospodyni wpatrywała się w młodzieńca wzrokiem pełnym złośliwej satysfakcji. - Może mi pan całkowicie zaufać. Jeśli tylko ten gagatek spróbuje jakichś sztuczek,

stanie przed sądem, zanim zdąży się obejrzeć. To mogę obiecać. - W tym momencie wrzasnęła dziko, wskazując palcem. - Już coś jej ukradł, niech pan tylko spojrzy! Dodger zamarł z dłonią w połowie drogi ku podłodze. Nerwowa chwila ciągnęła się niemożliwie. - O, pani Sharples, ma pani oczy, że tak się wyrażę, samego Argosa - rzekł gładko Karol. - Zauważyłem, że ten młody człowiek podnosi z podłogi coś, co leżało przy łóżku od dłuższego czasu, a co wcześniej dziewczyna ściskała w dłoni. Nie wątpię, że pan Dodger martwił się po prostu, iż przeoczymy ten drobiazg. Zechcesz mi go zwrócić, młody człowieku? Dodger, który spodziewał się wybuchu gniewu, oddał mu to, co znalazł. Była to tandetna talia kart, ale po prawdzie nawet nie zdążył się jej przypatrzyć, czuł bowiem na sobie wzrok Karola. Irytowało go to spojrzenie. - To tylko przemoczona dziecięca karcianka, pani Sharples. Dla malców, nie dla tej młodej damy. Słyszałem o niej, nazywa się „Szczęśliwe rodziny”. - Pan Dickens obrócił talię w dłoni i po chwili dodał: - To także zagadka, pani Sharples. Powierzę te karty komuś, kto poruszy niebo i ziemię, by ją pochwycić za ogon i wywlec na światło dnia. Bystremu panu Dodgerowi. - I z tymi słowy oddał talię zdumionemu chłopakowi, a potem rzekł z rozbawieniem: - Nie waż się nadużyć mojego zaufania, Dodger, bo mogę przysiąc, że znam cię jak zły szeląg. A teraz już naprawdę muszę iść. Praca czeka! Chłopak był pewny, że Karol mrugnął do niego, wychodząc z izby. Noc minęła dość prędko, bo i tak większą jej część mieli już za sobą. Dodger siedział na podłodze, słuchając wolnego oddechu dziewczyny i pochrapywania pani Sharples, która jakimś cudem spała z otwartym jednym okiem wbijającym weń spojrzenie niczym igła kompasu uparcie wskazująca północ. Po co w ogóle to robił? Dlaczego marzł na podłodze,

skoro mógł zwinąć się w kłębek u Salomona za piecem (cudownym urządzeniem w razie potrzeby służącym także do przetopu złota)? Jednego był pewien: dziewczyna, której się przyglądał, machinalnie obracając w dłoniach talię brudnych kart, choć ranna i posiniaczona, była piękna. Cieszył się w duchu, że potraktował mosiądzem te wieprze, które zrobiły z niej sobie worek treningowy, ale na Boga, to nie wystarczyło! Wiedział, że musi ich odnaleźć, że zrobi to i dopilnuje, by obaj nabrali podobnych kolorów. Ocknął się na podłodze w niemal zupełnej ciemności i przez chwilę nie wiedział, gdzie się znajduje. Wreszcie zaczął rozpoznawać otoczenie, którego pokaźnym elementem była drzemiąca na krześle pani Sharples. Zdążył pomyśleć, że jej chrapanie przypomina odgłos piłowania świńskiej tuszy, gdy nagle rozległ się cichutki i drżący głos: - Czy mogę prosić o trochę wody? Dodger omal nie wpadł w panikę, ale opanował się i sięgnąwszy po dzbanek stojący na umywalce, napełnił szklankę. Dziewczyna przyjęła ją bardzo ostrożnie, a gdy wypiła, poprosiła o więcej. Dolewając wody, młodzieniec zerknął na panią Sharples. - Powiedz mi, proszę, jak się nazywasz - szepnął. Dziewczyna raczej skrzeczała, niż mówiła, ale było to skrzeczenie godne damy; zapewne tak właśnie skrzeczą żabie księżniczki. - Nie wolno mi tego zdradzić. Bardzo pan dla mnie uprzejmy. - A kim są ci dwaj, co tak cię urządzili, panienko? - spytał zapalczywie Dodger. Podasz mi ich nazwiska? - Nie powinnam - odpowiedział mu pełen żalu głosik. - Może więc chociaż potrzymam cię za rękę w tę chłodną noc? - Dodger uważał, że to wielce chrześcijański gest, a przynajmniej kiedyś o tym słyszał. Zdumiał się jednak, gdy

dziewczyna istotnie podała mu dłoń. Uścisnął ją i z wielką uwagą przyjrzał się pierścieniowi na jej palcu. Było tam sporo złota, a także herb. Rety, herb mógł oznaczać kłopoty. Herb z orłami i obcojęzycznym napisem. Karol twierdził, że ten pierścień musi coś oznaczać, że to rzecz, której właściciel z pewnością nie chciałby utracić. A orły wydawały się Dodgerowi złowrogie. Zauważyła jego zainteresowanie. - Mówił, że mnie kocha... mój mąż. Ale potem pozwolił, żeby mnie pobili. A matka zawsze mi mówiła, że kto dotrze do Anglii, ten będzie wolny. Proszę, łaskawy panie, nie oddaj mnie w ich ręce. Nie chcę wracać. Pochylił się nad nią i szepnął: - Żaden ze mnie pan, panienko. Jestem Dodger. Odpowiedziała mu sennym głosem, jakby z niemieckim akcentem: - Dodger? Ktoś biegły w unikach, bystry i nieuchwytny? Dziękuję ci, Dodger. Jesteś dobry, a ja jestem zmęczona. Zdążył złapać w locie szklankę, gdy głowa dziewczyny opadła na poduszkę. 1 Przydomek „Dodger” to - nie jedyny zresztą! - ukłon autora w stronę twórczości Karola Dickensa, a ściślej rzecz biorąc, nawiązanie do jednego z bohaterów powieści Oliver Twist, znanego jako Artful Dodger (w polskich przekładach między innymi: Przebiegły Smyk, Przemyślny Krętacz, Cwaniak albo Spryciarz). Jednak Dodger Terry’ego Pratchetta to nie tylko spryciarz; to przede wszystkim szybkonogi mistrz uników. Trudno w polszczyźnie o zgrabny odpowiednik tak rozumianego przydomka, niech więc Dodger pozostanie Dodgerem - przyp. tłum. (Wszelkie przypisy, jeśli nie zostało to oznaczone inaczej, pochodzą od autora). 2 Peelersi to nazwa nowoczesnej policji stworzonej przez sir Roberta Peela, baroneta i premiera Wielkiej Brytanii. Zastąpili oni nieskutecznych i tchórzliwych biegaczy, dawne siły

policyjne - przyp. tłum. 3 Wbrew temu, co oznajmił Karolowi, Dodger potrafił czytać, a to dzięki naukom swego gospodarza, zegarmistrza Salomona, oraz artykułom w „Jewish Chronicle”. Nigdy jednak nie uważał za stosowne dzielić się z obcymi tym, o czym wiedzieć nie musieli.

ROZDZIAŁ DRUGI W którym Dodger spotyka umierającego, a umierający spotyka Panią. Ponadto Dodger zostaje królem zbieraczy Kiedy dzwony wybiły piątą, pani Sharples ocknęła się, wydając odgłos, który wolno nam nazwać gulgotem. Jej oczy błysnęły jadem, gdy tylko spostrzegła Dodgera, a następnie zlustrowały pokój w poszukiwaniu śladów jego nikczemnej działalności. - W porządku, młodzieńcze, wyspałeś się w ciepełku chrześcijańskiego domostwa, jak ci to obiecano... pierwszy raz w życiu, jak mniemam. A teraz wynoś się stąd, pamiętając o tym, że będę cię mieć na oku, póki nie wyjdziesz tylnymi drzwiami. Przykre wielce i niewdzięczne były to słowa, a pani Sharples czym prędzej zamieniła je w czyn, sprowadzając Dodgera zakurzonymi schodami wprost do kuchni, gdzie otworzyła drzwi z takim rozmachem, że odbiły się od ściany i na powrót zatrzasnęły, ku rozbawieniu kucharki, która przyglądała się tej pantomimie. Chłopak spojrzał na wiszące smętnie na zawiasach drzwi i rzekł: - Słyszała pani chyba, co powiedział pan Karol? To bardzo ważny człowiek. Powierzył mi misję, a misjonarzowi należy się chyba małe śniadanie, zanim wyjdzie na zimno? Coś mi się zdaje, że pan Karol nie byłby zachwycony, gdybym mu opowiedział, jak niegościnnie mnie tu potraktowano, pani Sharp Balls. Właściwie bez namysłu przekręcił jej nazwisko i sprawiło mu to przyjemność, choć

ona nawet tego nie zauważyła - w przeciwieństwie do kucharki, która zaśmiała się ciut drwiąco. Dodger w życiu nie przeczytał żadnej książki, ale mógł to zrobić, a w tym momencie z równą łatwością wyczytał wiele z twarzy tej kobiety. Zdumiewające, ile treści niesie w sobie spojrzenie, parsknięcie, a nawet pierdnięcie, jeśli tylko wtrąci się je we właściwej chwili. To cały język, złożony także z grymasów, zerknięć i najdrobniejszych drgnięć twarzy, maleńkich odruchów, których nie jesteśmy świadomi. Ci, którzy uważają, że potrafią zachować kamienną twarz, w istocie bez słów zdradzają swoje myśli każdemu, kto potrafi dostrzec wiele mówiące znaki. A w tym momencie znaki, unoszące się w powietrzu niczym na anielskich skrzydłach, mówiły jedno: że kucharka nie lubi gospodyni, i to na tyle, że gotowa jest drwić z niej nawet w obecności Dodgera. On zaś, widząc to, postarał się wyglądać na nieco bardziej zmęczonego, wystraszonego i nieszczęśliwego niż zazwyczaj. Zauważyła to natychmiast i skinęła na niego, po czym przemówiła półgłosem, ale nie na tyle cicho, by jej słowa nie dotarły do uszu gospodyni: - Już dobrze, chłopcze. Gotuję owsiankę, dostaniesz trochę. I kawałek baraniny, może nie najświeższej, ale śmiem twierdzić, że jadałeś gorszą. Może być? Dodger zaczął ronić łzy, całkiem zresztą rzewne, po czym padł na kolana, złożył dłonie i rzekł z głęboką szczerością: - Niech Bóg panią wynagrodzi! Odrobina bezwstydnego aktorstwa sprawiła, że już po chwili stała przed nim wielka misa owsianki ze szczodrą dawką cukru. Baranina jeszcze nie zaczynała chodzić o własnych siłach, więc i ją przyjął z wdzięcznością; z pewnością nadawała się na gulasz. Zawinął ją w gazetę i schował do kieszeni tak prędko, jakby się obawiał, że wyparuje. Co się zaś tyczy owsianki, to wiosłował łyżką tak długo, aż pochłonął ją całą, ku widocznemu zadowoleniu

kucharki, o której wspomnieć należy, że przy najmniejszym ruchu falowała każda część jej ciała, nie wyłączając podbródka. Dodger zapisał ją w pamięci jako sprzymierzeńca, przynajmniej przeciwko gospodyni, która nieustannie patrzyła na niego spode łba, ale zmienił zdanie, gdy nagle złapała go mocno za rękę i krzyknęła znacznie głośniej, niż było to konieczne: - A teraz pójdziesz ze mną do komórki, mój chłopcze, i sprawdzimy, ile czego nakradłeś! Dodger próbował się wyrwać, ale kucharka była kobietą dobrze zbudowaną - jak to zwykle bywa z kucharkami. Bez większego trudu ciągnąc go w stronę komórki, pochyliła się nad nim znienacka i syknęła: - Nie opieraj się. Zgłupiałeś, czy jak? Milcz i rób, co każę! - Otworzyła drzwi i po kamiennych stopniach zawlokła chłopaka do pomieszczenia pachnącego piklami. Zatrzasnąwszy drzwi, rozluźniła się nieco i dodała: - Gospodyni, stary babsztyl, będzie się klęła na wszystkie świętości, że ostatniej nocy ograbiłeś dom z paru błyskotek, a tymczasem możesz być pewny, że sama gwizdnęła te drobiazgi. Dlatego najprawdopodobniej przyjaźnie, które tu zawarłeś, wyparują jak poranna rosa. Nasi państwo to porządna rodzina, zawsze czuła na ciężki los zubożałego artysty czy upadłej kobiety, która pragnie się podnieść. Wciąż przychodzą tu tacy i odchodzą. I wielu naprawdę się podnosi, wiem o tym. Możliwie najdelikatniej Dodger usiłował się od niej odsunąć, gdyż przemawiając doń z błyskiem w oku, starała się go przeszukać i zdecydowanie zbyt entuzjastycznie klepała go po całym ciele. Zauważyła jego minę i dodała: - Nie zawsze byłam starą, grubą babą. Ja także upadłam kiedyś i się podniosłam. I tak należy o tym myśleć, chłopcze. Każdy może odbić się od dna, jeśli tylko wystarczy mu woli.

Uwierz mi, nie zawsze żyłam tak jak dziś. Gdybym ci o tym opowiedziała, pewnie zdumiałbyś się, może uśmiał, a może nawet parę razy zawstydził. - Tak, proszę pani - rzekł Dodger - ale proszę już przestać mnie klepać. Roześmiała się, falując podbródkami, a potem powiedziała z powagą: - Podkuchenna wspomniała, że ponoć ostatniej nocy pomogłeś ocalić uroczą dziewczynę przed jakimiś łotrami, ale ja wiem, po prostu wiem, że jeśli ci nie pomogę, zostaniesz oskarżony o kradzież. I dlatego, mój mały, oddaj teraz cioci Quickly wszystko, co zamierzałeś stąd wynieść, a ja już dopilnuję, żeby to trafiło na swoje miejsce. Lubię tę rodzinę i nie pozwolę jej okraść, nawet takiemu uroczemu młodzieńcowi jak ty. Dlatego, jeśli wszystko oddasz, grzechy będą ci odpuszczone i odejdziesz stąd bez najmniejszej plamy na honorze, choć nie mogę powiedzieć tego samego o twoim ubraniu. - Mówiąc to, lustrowała wzrokiem jego portki i z niesmakiem marszczyła nos. Dodger uśmiechnął się krzywo i wręczył jej srebrną łyżkę. - Jedna jedyna - rzekł - a mam ją tylko dlatego, że trzymałem ją w dłoni, gdy mnie tu pani zawlokła! - Po chwili sięgnął jeszcze do kieszeni i wyjął talię kart. - A to, proszę pani, dostałem od pana Dickensa. Kucharka jednak, choć z uśmiechem, obszukała go raz jeszcze i znalazła jego nóż, mosiężne kastety i krótki łom. Zignorowała te narzędzia, ale kazała Dodgerowi zzuć buty. Obejrzała je, krzywiąc się demonstracyjnie i teatralnym gestem zasłaniając nos, a następnie dała mu do zrozumienia, że powinien jak najszybciej je włożyć. Wreszcie odezwała się z uśmiechem: - W zadku nic nie schowałeś, mam nadzieję? Nie byłbyś pierwszym, który próbował. Ale nie, nie będę zaglądać. Nosisz na żebrach nieco więcej ciała niż większość z twojego gatunku, a to oznacza, że albo jesteś niewinny, albo bardzo bystry. Mam nadzieję, że to

drugie, ale i nie zdziwiłabym się, gdyby prawdą było to pierwsze. A teraz zaciągnę cię schodami na górę, wyzywając od najgorszych, żeby babsztyl dobrze nas usłyszał. Niech wie, że cię przeszukałam, ryzykując własne zdrowie, i że wyrzucam cię za próg z pustymi rękami. A kiedy już pożegnam cię kopniakiem, wrócę do swoich obowiązków, i to z wielką przyjemnością, bo wiem, że w tym czasie stara wredna gospodyni pieklić się będzie w duchu jak chmara wściekłych pszczół. - Kucharka zmierzyła Dodgera przeciągłym spojrzeniem. Zbierasz, prawda? - Tak, proszę pani. - Z tego, co słyszałam, to ciężka praca za marne pieniądze. Nigdy nie mów nikomu wszystkiego - napomniał się w duchu chłopak. - Bo ja wiem, proszę pani? Jakoś żyję. - No dobrze. A teraz odegrajmy naszą małą scenkę, bo gospodyni z pewnością nadstawia uszu, ale gdy stąd znikniesz, pamiętaj: zawsze możesz odwiedzić panią Quickly, gdy będzie ci potrzebny przyjaciel. Mówię poważnie: jeśli tylko będę mogła pomóc, wystarczy gwizdnąć. A jeśli i ja będę w tarapatach, nie zamykaj przede mną swoich drzwi. Promienie słońca z trudem przebijały się przez kłęby dymu i mgły, ale dla kogoś takiego jak Dodger był to jasny dzień. Zgoda, odrobina słońca nie mogła zaszkodzić - ubranie lepiej schło - ale cień odpowiadał mu znacznie bardziej, a w kanałach czuł się jak w domu i może właśnie dlatego pragnął poszukać spokoju w ich mroku. Podważył więc łomem pokrywę najbliższej studzienki, wsunął się do środka i po chwili stanął na powierzchni znacznie mniej okropnej, niż mogłoby się wydawać. Dobroczynna ulewa ostatniej nocy sprawiła, że wnętrze tuneli było odrobinę łatwiejsze do zniesienia. I choć Dodger spodziewał się, że wkrótce spotka innych zbieraczy, był dobrej myśli, miał bowiem nosa do złota i srebra.

Salomon twierdził, że jego pies Onan ma nosa do biżuterii. Dodger z chęcią przyznawał mu rację, a to dlatego, że współczuł żałosnemu stworzeniu o małym, spiczastym pyszczku, który istotnie jakby się rozpromieniał pod wpływem woni rubinów. Niekiedy zabierał Onana do ciemnych tuneli, a gdy jego zadziwiający nos wywęszył tam coś cennego, w domu Salomon nagradzał go dodatkową porcją kurzych żołądków. Dodger żałował, że pies nie towarzyszy mu tego dnia - Onan miał także znakomity słuch, dzięki któremu wyławiał szum deszczu z paru mil i szczekał ostrzegawczo - ale zszedł pod ziemię zbyt daleko od domu, by teraz po niego iść. Musiał więc liczyć tylko na siebie, w czym zresztą był całkiem niezły. Kto ma rącze nogi, jak on, zdąży przecież chwycić łup i wydostać się na powierzchnię, zanim pierwsza burzowa fala zaleje tunele. Tego dnia wydawało się jednak, że nocna ulewa do cna opróżniła niebo. Nie licząc rozsianych tu i ówdzie małych kałuż, woda praktycznie stała w wąskiej strudze pośrodku kanału. Po burzy zwykle miała zapach zwierzęcego truchła, zgniłych ziemniaków i stęchlizny, a od niedawna także gówna, co niezmiernie irytowało Dodgera. Salomon objaśnił mu, że jacyś goście zwani Rzymianami pobudowali ten system kanałów, by deszczówka spływała do Tamizy, nie zalewając po drodze domostw. Ostatnio jednak niektórzy mieszkańcy podłączali do kanałów rury z wychodków, a to, zdaniem Dodgera, było po prostu nie w porządku. Wystarczająco przykre było wszak towarzystwo szczurów; teraz zaś trzeba było jeszcze uważać, by nie wdepnąć w ryszarda4. Przez otwory we włazach studzienek wpadało do środka trochę światła, ale tak naprawdę zbieracze działali po omacku, przede wszystkim wyczuwając palcami - dłoni albo stóp - owe cięższe przedmioty, które płynąc z prądem, mogły zatrzymać się na nierównościach. Ale do skutecznych poszukiwań trzeba było czegoś jeszcze: umysłu i instynktu. To właśnie było istotą zbieraczej profesji, a przynajmniej tak twierdził Dziadek,

zdaniem którego ów instynkt pozwalał wyczuć zapach złota nawet wśród ryszardów. Dodger niewiele wiedział o Rzymianach, ale świadom był marnej kondycji kanałów, które zbudowali. Jasne, że od czasu do czasu zaglądały tu ekipy fachowców, ale naprawy miały doraźny charakter i niewielki zasięg. Owi spece nie przepadali zresztą za zbieraczami i przeganiali ich, ale różnica wieku sprawiała, że nigdy nie udało im się dogonić Dodgera. Poza tym byli to ludzie pojawiający się w godzinach pracy, zbieracz zaś w sprzyjających okolicznościach mógł spędzić w tunelu choćby i całą noc, szukając właśnie tych miejsc, w których mury zaczynały się kruszyć, a posadzka nie była najrówniejsza. Najlepsze były te, w których woda tworzyła małe wiry, bo to tam zbierały się naniesione przez prąd pensy, sześciopensówki, farthingi, półfarthingi, a czasem nawet - jeśli zbieracz miał wyjątkowe szczęście - suwereny, półsuwereny i korony. Niekiedy zdarzały się też broszki, srebrne szpile do kapeluszy, okulary, zegarki albo złote pierścionki. Wirowały w ciemnej wodzie jak na karuzeli, tworząc kulę lepkiego szlamu, a ten, komu sprzyjała fortuna i kto wierzył mocno w Panią Zbieraczy, mógł czasem trafić na kulę wielką jak śliwkowy pudding. Ten właśnie cud natury zbieracze nazywali toszeronem. Natrafienie nań uważano za najszczęśliwsze wydarzenie życia. Dodger kilka razy znalazł małe skupiska w zakamarkach i szczelinach ścian naturalnie zapamiętywał te miejsca i zaglądał do nich po jakimś czasie. Lecz choć często wracał do domu, niosąc dobra, których widok wywoływał uśmiech na twarzy Salomona, nigdy jeszcze nie trafił na tę wielką kulę błota, klejnotów i pieniędzy, która miała być kluczem do lepszego życia. Jednakże - pomyślał - czy można wyobrazić sobie coś lepszego niż żywot zbieracza tak dobrego jak on sam? Świat, czyli Londyn, zbudowano jakby dla niego, specjalnie dla niego. Dawał Dodgerowi niemal wszystko, jak gdyby Pani celowo uczyniła go właśnie takim.

Złoto i monety były ciężkie i łatwo zatrzymywały się w ceglanych pułapkach, a zdechłe koty, szczury i ryszardy unosiły się zgrabnie na wodzie... i dobrze, bo przecież nikt nie lubił po nich deptać. W dodatku - dumał Dodger na pozór w roztargnieniu, a przecież metodycznie sprawdzając ulubione pułapki i wypatrując nowych - cóż zbieracz miałby zrobić z takim skarbem jak najprawdziwszy toszeron? Znał swoich towarzyszy. Cóż robili ze swoim łupem, gdy trafił im się dobry dzień? Przepijali wszystko, a im więcej zdobyli pieniędzy, tym więcej pili. Może ci bardziej rozumni odkładali co nieco na nocleg i posiłek, ale rankiem znowu budzili się biedni. Coś zabrzęczało pod jego palcami! W miejscu, które nazywał „starym dobrym”, rozległ się dźwięk dwóch sześciopensówek. Niezły początek. Dodger wiedział, że ma przewagę nad innymi zbieraczami. To dlatego złamał podstawową zasadę swego rzemiosła i zszedł do kanałów podczas burzy. Na pewno nieźle by się obłowił, gdyby nie bójka i to, co nastąpiło później. Bo jeśli człowiek zna się na rzeczy, dostrzeże w tunelu zagłębienia z zapasem powietrza, nawet gdy otacza go rwąca rzeka deszczówki. Ostatniej nocy Dodger znalazł takie właśnie miejsce i choć było w nim diabelnie zimno, sił dodawała mu myśl o tym, że będzie pierwszym, który spenetruje tę okolicę, gdy niebezpieczeństwo minie. Teraz zaś musiał się spieszyć, bo inni zbieracze z pewnością wyruszyli już do pracy. Nagle coś błysnęło w snopie słonecznego światła i natychmiast zgasło, lecz Dodger zdążył zapamiętać to miejsce. Podszedł ostrożnie i tam gdzie mniejsza rura łączyła się z tunelem, a wciąż jeszcze cieknąca woda naniosła łachę piasku, spostrzegł coś ciemnego. Był to martwy szczur, który ściskał w pyszczku coś, co z daleka wyglądało jak złoty ząb, a w istocie było półsuwerenem. Zbieracze, jeśli tylko mogą tego uniknąć, z zasady nie dotykają szczurów, a Dodger między innymi z tego powodu nosił mały łom. Używając go

pospołu z nożem, podważył szczęki zwierzaka i wydłubał monetę. Uniósł ją na nożu i wsunął w strumień wody cieknącej po ścianie, by choć trochę ją oczyścić. Gdybyż każdy dzień był tak udany! Komu chciałoby się jeszcze pracować? Wykwalifikowany kominiarz musiał się uwijać tydzień, by zarobić tyle, ile Dodger właśnie znalazł. Och, jak dobrze być zbieraczem w taki dzień! I wtedy rozległ się jęk... Chłopak ominął zdechłego szczura i zajrzał do węższej rury, do połowy zasypanej jakimiś śmieciami - najwięcej było tam kawałków drewna, niektóre cięły jak noże naniesionymi przez wodę ostatniej nocy. Jednak ku zdumieniu Dodgera największym z owych „śmieci” był człowiek. Nie wyglądał dobrze: jednego oka prawie nie było, ale drugie właśnie się otwierało, by spojrzeć na niego. Ciało cuchnęło, lecz twarz... ta twarz wydała się mu znajoma. - To ty, Dziadku, prawda? - spytał. Najstarszy z londyńskich zbieraczy wyglądał tak, jakby ktoś poddał go torturom. Dodger omal nie zwymiotował, gdy przyjrzał się reszcie jego ciała. Dziadek musiał pracować samotnie i zapewne zaskoczyła go wysoka fala, a wraz z nią ta ohydna mieszanina wyrzuconych, zagubionych albo nieudolnie ukrytych przedmiotów. Zderzenie z nimi nie wyszło mu na dobre, ale mimo wszystko próbował siedzieć samodzielnie, choć cały był w sińcach i ranach, a także wszelkiej maści odpadkach. Splunął błotem - a przynajmniej chłopak miał nadzieję, że to tylko błoto - i odezwał się cicho: - Ach, to ty, Dodger. Dobrze cię widzieć w dobrej kondycji, że się tak wyrażę. Dobry z ciebie chłopak, zawsze to powtarzałem, a na pewno bystrzejszy ode mnie. Chciałbym, żebyś mi przyniósł pintę najgorszej brandy, jaką uda ci się znaleźć. Z chęcią wleję ją sobie w to, co

kiedyś było moim gardłem. Gdy Dodger spróbował usunąć co większe rupiecie, którymi otoczony był Dziadek, ten jęknął tylko i wymamrotał: - Zaufaj mi, chłopcze. Źle ze mną, a w dodatku sam jestem sobie winien, stary głupiec! Powinienem był wiedzieć, jak to się skończy. Przekroczyłem granicę i pora umierać. Bądź więc tak miły i skocz po trunek. W prawej dłoni mam sześciopensówkę, koronę i pięć pensów. Wiem, że tam są, bo jeszcze je czuję. To dla ciebie, mój mały szczęściarzu. - Nic od ciebie nie wezmę, Dziadku! - obruszył się Dodger. Stary zbieracz pokręcił tym, co mu zostało z głowy, a potem rzekł: - Po pierwsze, nie jestem twoim prawdziwym dziadkiem. Nazywacie mnie tak, bo jestem starszy od was wszystkich. Po drugie, na Panią, weźmiesz te pieniądze, kiedy skonam, boś jest zbieraczem, a własnością zbieracza jest to, co znajdzie! Nie zgubiłem się w tunelach, dlatego wiem, że tu niedaleko, za rogiem, kawałek z biegiem kanału, jest na powierzchni sklepik z trunkami. Brandy, jak mówiłem. Przynieś mi najpodlejszej, jaką tam mają, i nie wspominaj mnie źle. A teraz jazda stąd albo gonić cię będzie klątwa konającego zbieracza! Dodger wyskoczył z najbliższej studzienki i puścił się biegiem wprost do nędznego sklepiku. Kupił dwie flaszki brandy, której sam smród mógłby uciąć człowiekowi nogę, a następnie wrócił pod ziemię, zanim jeszcze ucichło echo jego kroków w tunelu. Dziadek nie ruszył się z miejsca. Klął pod nosem okrutnie, ale coś na kształt uśmiechu pojawiło się na jego ustach na widok Dodgera, który podał mu pierwszą otwartą butelkę. Opróżnił ją jednym długim haustem. Trochę trunku pociekło mu po brodzie, gdy poprosił o drugą, mówiąc: - To mi wystarczy, o tak. Oto, jak powinien odchodzić zbieracz. - Zniżył głos do szeptu i w miarę sprawną ręką chwycił Dodgera za kapotę. - Widziałem ją, chłopcze.

Widziałem Panią. Stała tu gdzie ty, wielka, karmazynowa i złota. Lśniła jak złoty suweren w słońcu. A potem przesłała mi całusa, skinęła dłonią i czmychnęła, naturalnie w stylu wielkiej damy. Dodger zaniemówił na chwilę. Wreszcie wydukał: - Wiele mnie nauczyłeś, Dziadku. Także o Pani Szczurów. A teraz wypłucz do końca smak kanałów. Spróbuję cię stąd wyciągnąć i przenieść w lepsze miejsce. Przynajmniej spróbujmy, proszę. - Nie ma mowy, chłopcze. Gdybyś mnie teraz ruszył, chyba rozpadłbym się na kawałki. Ale jeśli nie masz nic przeciwko temu, mógłbyś zostać ze mną jeszcze chwilę. - W ciemności rozległ się kolejny bulgot, a gdy Dziadek posmakował swej ognistej brandy, dodał: - Byłeś diabelnie dobrym uczniem, tyle ci powiem. Większość twoich rówieśników po prostu się do tego nie nadaje, nie mają nosa. Ale na ciebie patrzyłem przez lata z przyjemnością, uczyłeś się zbierania jak profesor ryjący całe życie w książkach. Nieraz widziałem, jak zerkasz na kupę gówna i oko ci błyszczy, bo już wiesz, że jest w niej coś wartościowego. I to właśnie jest nasza specjalność, chłopcze: znajdujemy cenne rzeczy w tym, na czym nie zależy już tym z góry. Znajdujemy też ludzi. Widziałem cię przy pracy i wiem, że zbieranie masz we krwi, podobnie jak ja. - Zakaszlał, a fragmenty jego połamanego ciała zadygotały w upiornym tańcu. - Wiem, jak mnie nazywają, Dodger: król zbieraczy. Ale po mojemu to tobie należy się teraz ten tytuł, noś go więc z moim błogosławieństwem. - Uśmiechnął się rozbitymi ustami. Nie wiesz, kto był twoim ojcem, prawda, chłopcze? - Nie, Dziadku - odparł Dodger. - Ja tego nie wiem, a pewnie i moja mama nie wiedziała. A przecież i jej nie znałem. - Jakiś czas wpatrywał się w ciemność, słuchając miarowego plusku kropel. - Ale ty zawsze byłeś dla mnie Dziadkiem, to pewne. Gdybyś nie nauczył mnie fachu, nie miałbym pojęcia, jak trafić do takich miejsc, jak Wir, Sypialnia

Królowej, Złoty Labirynt, Aleja Suwerenów, Kołowrót Guzików czy Łatwy Oddech. O tak, to ostatnie miejsce ocaliło mój zadek z tuzin razy, gdy jeszcze byłem czeladnikiem. I za to ci dziękuję, Dziadku. Dziadku...? Dziadku! Wówczas Dodger poczuł coś w powietrzu, a może raczej usłyszał subtelny dźwięk czegoś, co tam było i nagle przestało istnieć. Ale coś jeszcze zostało. Gdy się pochylił nad umierającym, poczuł to raz jeszcze, w jego ostatnim oddechu, z którym nadeszły ostatnie słowa: - Widzę Panią, chłopcze... Widzę Panią... Dziadek się uśmiechał aż do ostatniej chwili, kiedy zgasł blask jego oczu. Dodger sięgnął z szacunkiem do jego dłoni, by objąć schedę, którą mu pozostawiono. Odliczył dwie monety i z powagą położył je na oczach zmarłego, bo tak nakazywała tradycja. Potem raz jeszcze spojrzał w mrok i powiedział: - Pani, wysyłam do ciebie Dziadka, porządnego człowieka, który nauczył mnie wszystkiego, co wiem o zbieraniu. Spróbuj nie wyprowadzać go z równowagi, bo czasem okropnie przeklina. Następnie wyskoczył z kanału, jakby ścigały go wszystkie demony piekieł. Podejrzewając, że tak właśnie może być, na wszelki wypadek biegiem pokonał krótki dystans dzielący go od Siedmiu Tarcz i względnie cywilizowanego miejsca, którym było poddasze kamienicy. To tam, w ciasnej izbie na końcu długiego ciągu schodów, mieszkał i pracował Salomon Cohen. I stamtąd, z wysokości, Dodger był czasem świadkiem spraw, o których wolałby nie wiedzieć. 4 W londyńskim slangu cockney Richard the Third ( Ryszard Trzeci) to dyskretny odpowiednik słowa turd, oznaczającego to, w co Dodger wolał nie wdepnąć.

ROZDZIAŁ TRZECI Dodger dostaje garnitur przyciasny w kluczowym miejscu, a Salomon czuje gorąco pod kołnierzem Gdy Dodger wracał do domu, znowu zacinał zimny, nieprzyjemny deszcz. Minęła dość przykra chwila, zanim starszy pan zakończył skomplikowany proces otwierania zamków, a wtedy chłopak zakręcił nim, wbiegając do środka. Salomon żył wystarczająco długo i był człowiekiem dostatecznie mądrym, by wiedzieć, jak postąpić w takiej sytuacji. Pozwolił Dodgerowi - mimo iż roztaczał on wokół siebie nieciekawą woń - rzucić się na stary siennik i odpocząć, by po jakimś czasie powstał gotów do życia, a nie wymięty i zniechęcony. Salomon, podobny mądrością do swego biblijnego imiennika, podgrzał tymczasem trochę zupy, której aromat wkrótce wypełnił izbę. Wtedy obudził się Onan śpiący dotąd u boku swego pana. Jego skowyt przypominał upiorny zgrzyt korka wyciąganego ze strasznej butelki. Wreszcie Dodger wygrzebał się spod koca i z wdzięcznością przyjął zupę, którą Salomon podał mu bez słowa. Stary wrócił wtedy do swego stołu roboczego i napędzanej pedałem tokarki, której dźwięk kojarzył się chłopakowi z cykaniem świerszczy na łące jakby kiedykolwiek widział świerszcza albo łąkę. Bez względu na skojarzenia był to odgłos uspokajający, toteż pożywiając się zupą i słuchając tańczących świerszczy, Dodger opowiedział staremu w zasadzie o wszystkim - o dziewczynie, o Karolu, o pani Quickly i o Dziadku. Salomon milczał, aż chłopakowi skończyły się słowa, po czym wymamrotał: - Miałeś ciężki dzień, bubele. Bardzo żałuję twojego przyjaciela Dziadka, mmm, niech jego dusza znajdzie spokój. Dodger jęknął. - A ja go tam zostawiłem szczurom na pożarcie! Bo tak mi kazał! Niekiedy Salomon mówił tak, jakby dopiero się ocknął i coś sobie przypomniał.

Osobliwe, ciche „mmm”, które wydobywało się z jego krtani, przypominało świergot małego ptaka i zawsze poprzedzało kolejną wypowiedź. Dodger nie miał pojęcia, co miał oznaczać ten dźwięk, ale brzmiał nawet przyjemnie i można było odnieść wrażenie, że to odgłos nakręcania mechanizmu, który pozwoli Salomonowi wygłosić kolejną myśl. Szybko można było się do niego przyzwyczaić, a potem zauważało się jego brak. - Mmm - odezwał się Salomon - a to lepsze czy gorsze od pożarcia przez robaki? Taki jest, niestety, los rodzaju ludzkiego. Byłeś przy nim, gdy umierał, mmm, jako jego przyjaciel? To dobrze. Ja sam miałem przyjemność go poznać i myślę sobie, że nie miał więcej niż, mmm, trzydzieści trzy lata? To bardzo przyzwoity wiek jak na zbieracza, a poza tym, jak sam mówisz, zobaczył swoją Panią. Aż smutno pomyśleć, że ja mam, mmm, pięćdziesiąt cztery i dzięki Bogu, jestem dobrego zdrowia. Miałeś szczęście, Dodger, że mnie poznałeś, ja zaś miałem szczęście, że poznałem ciebie. Wiesz, jak zadbać o czystość i jak zarobić na swoje utrzymanie. Gotujemy wodę, zanim ją wypijemy, i z przyjemnością muszę stwierdzić, że, mmm, udało mi się przekonać cię do szorowania zębów, dzięki czemu masz ich jeszcze kilka. Dziadek umarł tak, jak żył, zatem wspominaj go czule, ale nie opłakuj ponad miarę. Zbieracze giną młodo, bo w końcu czegóż można się spodziewać, gdy spędza się pół życia na brodzeniu w łajnie? Jak wiesz, nie ma żydowskich zbieraczy, a to dlatego, że to niekoszerne zajęcie! Powtarzam: wspominaj Dziadka czule i spróbuj nauczyć się czegoś i z jego życia, i ze śmierci. - Świerszcze nadal tańczyły, tym razem z lekka skwiercząc. Dodger usłyszał dobiegające z ulicy odgłosy bójki. Tam wciąż toczyły się gwałtowne spory; pojawiały się jak grzyby po deszczu, zazwyczaj z powodu ścisku panującego w tych slumsach - tu ludzie już nie balansowali na krawędzi, lecz dawno z niej spadli. Niektórzy twierdzili, że to z powodu alkoholu, ale przecież picie piwa było tu koniecznością. Owszem, kto pił za dużo, bywał pijany, ale z drugiej strony łyk wody z pompy mógł oznaczać śmierć...

chyba że najpierw została przegotowana, lecz do tego potrzebne było drewno albo węgiel. Takie zakupy nie były zaś priorytetem, wszak ważniejsze były żywność i piwo (zwykle w odwrotnej kolejności). Wierzę, że Dziadek miał taką śmierć, jakiej pragnął - pomyślał Dodger. - Ale czy ktokolwiek mógłby chcieć odejść w taki sposób? Ja na pewno nie. I zaraz przyszła mu do głowy nowa myśl: Skoro nie tego chcę, to do czego powinienem dążyć? Była to myśl dość zaskakująca, jedna z tych, które długo lewitują w ukryciu, aż nagle wyskakują na powierzchnię jak brodawka. Chłopak postanowił umieścić ją za uchem, do późniejszego rozważenia. - Mmm, a jeśli chodzi o twojego pana Karola, to słyszałem o nim w synagodze odezwał się znowu Salomon. - Bystry, ostry umysł, ostry jak brzytwa, jak wężowe kły, tak mówią. Powiadają też, że wystarczy mu raz popatrzeć na człowieka, na jego chód, na to, jak dłubie w nosie, by przejrzeć go na wskroś i rozpracować. Współpracuje z policją, więc stary Salomon myśli: Dlaczego ktoś taki powierza policyjną robotę takiemu zasmarkanemu zbieraczowi jak ty? Naprawdę zasmarkanemu, choć przecież wiem, że umiesz posługiwać się chustką, mmm, sam cię nauczyłem, a wciąganie i plucie na chodnik to okropny nawyk. Słuchasz mnie? Jeśli nie chcesz skończyć jak nieszczęsny Dziadek, to lepiej skończ jak ktoś inny, a na dobry początek, mmm, zacznij wyglądać jak ktoś inny, zwłaszcza, mmm, jeśli masz pracować dla pana Karola. Ja więc zajmę się teraz kolacją, a ty odwiedź mojego przyjaciela Jakuba, tego od ciuchbudy. Powiedz mu, że ja cię przysyłam i że ma cię ubrać od stóp do głów w porządne szmaty za szylinga, włącznie z butami... nie zapomnij. Pomyśl, że w ten sposób robisz użytek ze schedy po zmarłym panu Dziadku. A skoro idziesz, weź Onana, niech trochę rozprostuje kości, biedny staruszek. Dodger zaprotestował, ale szybko uświadomił sobie, że to głupie. Salomon miał rację:

kto żyje na ulicy, ten umiera na ulicy, a w przypadku starego Dziadka było nawet gorzej umarł w kanale. Poza tym w gruncie rzeczy podobał mu się pomysł wydania spadku po królu zbieraczy - i zdobyczy z ostatniej wyprawy - na poprawę własnego wizerunku. W końcu powinien wyglądać lepiej, jeśli naprawdę miał spróbować swoich sił w całkiem nowej profesji... a miał wielką ochotę zarobić więcej, pomagając panu Karolowi. I wreszcie, kto chce wspierać damę w potrzebie, dobrze robi, dbając o własną prezencję. Ruszył więc w drogę z Onanem, zachwyconym wyjściem na światło dnia, mając nadzieję, że pies nie narobi mu kłopotów. Trzeba tu wspomnieć, że węch to kluczowa sprawa w psim świecie i w zasadzie każdy pies uważa za stosowne nie tylko węszyć, ale i mieć własną woń, a w tym Onan miał szczególne osiągnięcia. W ciuchbudzie czekało ich, o ile pamięć nie zawodziła Dodgera, spotkanie nie tylko z Jakubem, ale i z jego dość dziwną żoną, której peruka, z którejkolwiek strony na nią spojrzeć, nie układała się należycie. Jakub był też właścicielem lombardu, a Salomon podejrzewał - acz nigdy nie wyjaśnił, dlaczego powziął takie podejrzenie - że trafiają doń rzeczy nie zawsze legalnego pochodzenia. Do lombardu odnosił swe narzędzia ten, kto tracił pracę, by wykupić je w razie znalezienia nowej, znacznie łatwiej bowiem jest pożywić się chlebem niż młotkiem. Kto naprawdę miał problem z gotówką, mógł również oddać ubranie, a przynajmniej niektóre jego części. Jeśli nie chciał albo nie mógł ich wykupić, trafiały do ciuchbudy, w której Jakub i jego synowie pracowali od rana do nocy, cerując, przycinając i łatając starą garderobę, by nadać jej wygląd... może nie nowej, ale w każdym razie porządnej. Dodger uważał ich za porządnych ludzi. Jakub powitał go szerokim uśmiechem, specjalnością wszystkich sprzedawców mających nadzieję, że klient zostawi u nich swoje pieniądze.

- Oto i mój młody przyjaciel, który ocalił niegdyś życie mojemu najstarszemu przyjacielowi Salomonowi, i... pies zostaje na zewnątrz! Dodger uwiązał Onana na małym podwórku za warsztatem, na pocieszenie zostawiając mu kość. Powodzenia - pomyślał, londyńskim psom musiały bowiem w tamtych czasach wystarczać kości, z których wszelkie cenne resztki mięsa już dawno wygotowały się w zupie. Onan jednak nie wyglądał na zmartwionego i z właściwym sobie optymizmem zaczął gryźć swoją nagrodę, podczas gdy Dodger został zaproszony do ciasnej pracowni, gdzie kazano mu stanąć pośrodku i potraktowano jak lorda w którymś z krawieckich salonów przy Savile Row albo Hanover Square, z tą może różnicą, że tam nie oferowano ubrań wcześniej noszonych przez cztery czy pięć osób. Jakub i jego synowie uwijali się wokół chłopaka jak pszczoły, mierząc go co chwilę krytycznym spojrzeniem spod półprzymkniętych powiek, przynosząc coraz to nowe - i tylko trochę pożółkłe - białe koszule i znikając z nimi, by zrobić miejsce dla kolejnego krawca, tym razem niosącego parę mocno podejrzanych spodni. Części garderoby pojawiały się i przepadały bez śladu, ale zaraz ukazywały się kolejne! - Włóż to. O nie, to nie to. Albo: - A może to? Na pewno będzie pasować... Nie? Nieważne, dla bohatera na pewno coś znajdziemy! Ale Dodger wcale nie czuł się bohaterem. Pamiętał ten dzień sprzed trzech lat, kiedy miał za sobą fatalne popołudnie w kanałach i właśnie zaczęło padać. Dowiedział się wtedy, że ktoś idący tuż przed nim tunelem znalazł suwerena, był więc wściekły, zirytowany i miał ochotę na kimś się wyżyć. Jednak na spowitej mgłą ulicy spostrzegł tylko dwóch mężczyzn z zapałem kopiących leżącego. W tamtych czasach słabo jeszcze panował nad swoją

zapalczywością i w sumie niewiele brakowało, a użyłby pięści i butów, by im pomóc... tylko po to, żeby dać upust złości. Tak się jednak złożyło, że jakiś trybik w jego głowie ruszył w przeciwnym kierunku, budząc całkiem trzeźwą myśl: Ci, którzy tak bezlitośnie katują starszego pana, leżącego na ziemi i jęczącego bezradnie, są po prostu ospowatymi łajdakami. Wtrącił się więc, używając łomu całkiem jak ostatniej nocy, i łoił napastników tak długo, aż wzięli nogi za pas. Był zbyt zmęczony, by rzucić się w pogoń. Choć był to napad szału zrodzonego z frustracji i głodu, Salomon utrzymywał, że to Boża interwencja. Dodger jakoś nie był skłonny w to wierzyć, w tym bowiem zakątku miasta mało kto spotykał Boga na ulicy. Tak czy owak, pomógł staremu dotrzeć do domu, nie bacząc na to, że to starozakonny, a Salomon w podzięce poczęstował go zupą i nie ustawał w podziękowaniach. Jako że chłopak był sam, a w mieszkanku na poddaszu było trochę wolnego miejsca, dalszy ciąg wydarzeń ułożył się naturalnie: Dodger od czasu do czasu załatwiał dla Salomona sprawunki, przynosił drewno albo podkradał węgiel z barek płynących Tamizą, Salomon zaś w rewanżu karmił go lub przynajmniej z wielkim powodzeniem gotował zdobyte przezeń produkty. Co więcej, oferował znakomite ceny za fanty, które młodzieniec znajdował w kanałach. Jedyną słabą stroną tego układu było wiecznie powtarzane przez starego Żyda pytanie: Czy to aby nie kradzione? Cóż, wiadomo: wszystko, co pochodziło spod ziemi, było legalną zdobyczą - zwykle pieniądze zgubione w rynsztoku, w drodze do morza, stracone dla rodzaju ludzkiego. Zbieracze, ma się rozumieć, nie należeli do ludzkości, i o tym także każdy wiedział. Ale w tamtych czasach Dodger nie gardził jeszcze złodziejskimi sztuczkami i przynosił niekiedy towar bardzo nielegalny albo, jak mawiał Salomon, niekoszerny. Ilekroć padało pytanie, czy to zdobycz z kanałów, chłopak przytakiwał, ale czasem widział w oczach Salomona, że taka odpowiedź nie budzi zaufania. Najgorsze było to, że

stary zegarmistrz nigdy się nie mylił. Mimo to przyjmował towar, tyle że przez jakiś czas na poddaszu panowała jakby chłodniejsza atmosfera. I właśnie dlatego ostatnio Dodger prawie nie kradł, a jeśli już, to tylko takie rzeczy, które można było spalić, wypić albo zjeść; najczęściej przynosił je z targowych straganów, nie gardził też zbyt nisko wiszącym owocem. Odkąd przestrzegał tej zasady, stosunki z Salomonem wyraźnie się ociepliły. Poza tym stary czytał gazety w synagodze i niekiedy w kolumnie „Zgubione i znalezione” znajdował ogłoszenia osób, które zgubiły obrączkę czy inną biżuterię. Obrączki zaś były tym cenniejsze, że nie były to po prostu kawałki złota. Często pojawiały się tam więc magiczne słowa „Nagroda dla znalazcy!”. Salomon przekonywał wtedy Dodgera, że zwracając jakiś drobiazg prawowitemu właścicielowi, może zarobić więcej, niż sprzedając go paserowi. Zwłaszcza że nawet z uczciwie znalezionym klejnotem nie można było pojawić się u koszernego jubilera, nie ryzykując bardzo szybkiego i przykrego spotkania z policją. Niekiedy uczciwość bywa nagrodą samą w sobie, mawiał Salomon, lecz Dodger był zdania, że znacznie przyjemniej jest, gdy towarzyszy jej finansowa gratyfikacja. Jednakże pomijając kwestię pieniędzy, chłopak czuł się szczęśliwszy w te dni, gdy zdarzało mu się uradować kogoś zwrotem ulubionego naszyjnika, pierścionka czy innej błyskotki. W takich chwilach stąpał kilka cali nad ziemią, co naturalnie było rzeczą znacznie przyjemniejszą niż brodzenie w kanałach. Pewnego dnia, gdy nagrodziła go pocałunkiem pewna dama, od niedawna mężatka, która - wsiadając do powozu, by odjechać do nowego domu - niefortunnie zgubiła ślubną obrączkę, Dodger, coraz częściej wyśmiewany przez kolegów, zwrócił się do Salomona z poważnym pytaniem: - Czy ty próbujesz zbawić moją duszę?

Salomon zaś, z uśmieszkiem, który rzadko znikał z jego ust, odparł: - Mmm, cóż, na razie próbuję się upewnić, czy ją masz. Drobna zmiana nawyków Dodgera, która scementowała ich przyjaźń, miała jeszcze jeden ważny skutek: w przeciwieństwie do innych zbieraczy chłopak nie musiał już marznąć nocą w bramach kamienic, kulić się pod skrawkiem brezentu czy płacić pół pensa za ohydne, cuchnące miejsce w noclegowni. Salomon oczekiwał od niego jedynie miłej kompanii wieczorem, a czasem taktownie prosił, by Dodger towarzyszył mu podczas wizyt u klientów, niosąc mechanizmy, biżuterię i inne niebezpiecznie drogie przedmioty. Wieść o zmiennym temperamencie chłopaka rozeszła się szybko, toteż nikt nie śmiał przeszkadzać im we wspólnych podróżach. Salomon był, zdaniem Dodgera, niezły w swoim fachu. Majstrował różne drobiazgi, zwykle z myślą o renowacji starych mechanizmów. W ostatnim tygodniu na przykład naprawiał bardzo kosztowną pozytywkę, pełną kół zębatych i drutów. Tragarze upuścili ją podczas przeprowadzki, a stary zegarmistrz pracował nad nią tak, jakby każdy, najmniejszy nawet element był najważniejszy - czyścił, prostował, doginał, wszystko zaś powoli, jak gdyby miał czas do końca świata. Kość słoniowa z intarsjowanych palisandrowych ścianek połamała się na kawałki. Salomon zastąpił brakujące elementy materiałem z własnego zapasu i wypolerował całość tak starannie, że właścicielka zapłaciła mu pół korony więcej, niż zwykle kasował. To prawda, że kumple nazywali czasem Dodgera „szabes gojem”, ale nie mógł nie zauważyć, że jada lepiej niż oni, a na dodatek taniej, gdyż na rynku Salomon potrafił targować się nawet z cockneyami, i to tak skutecznie, że ustępowali. I oby ręka boska broniła tych, co ośmielili się nie doważyć towaru, sprzedać nieświeży chleb albo nadgniłe jabłka, nie mówiąc o sparzonych pomarańczach czy woskowych bananach. Trudno było narzekać na taki

układ... i Dodger nie narzekał. Gdy taniec Jakuba i jego synów z niezliczonymi spodniami, koszulami, skarpetami, kamizelkami i butami dobiegł końca, cofnęli się o parę kroków i spojrzeli po sobie z uśmiechem, zadowoleni z dobrze wykonanej roboty. - No, sam nie wiem: jesteśmy magikami czy też nie? Oto stworzyliśmy, synkowie, najprawdziwszego dżentelmena, pasującego do każdego towarzystwa, oczywiście pod warunkiem, że owemu towarzystwu nie przeszkadza lekka woń kamfory. Cóż, albo kamfora, albo mole, każdy o tym wie, nawet Jej Wysokość. A moim zdaniem, najdrożsi, gdyby weszła teraz do naszego warsztatu, powiedziałaby: „Dzień dobry, młodzieńcze, czy my się nie znamy?”. - Trochę ciasne w kroku - wtrącił Dodger. - Zatem nie pozwalaj sobie na sprośne myśli, póki materiał się nie rozciągnie - rzekł Jakub. - Powiem ci, co zrobię. Specjalnie dla ciebie dorzucę ten oto elegancki kapelusz. To twój rozmiar, musisz tylko lekko go wypchać, żeby nie spadał na uszy. Ten fason, jeśli się nie mylę, lada chwila będzie znów ostatnim krzykiem mody. - Jakub cofnął się raz jeszcze, wyraźnie zachwycony transformacją, której tu dokonał. Przechyliwszy głowę na bok, dodał po chwili: - Wiesz, młody człowieku, czego ci teraz potrzeba? Świetnej fryzury. Wtedy już będziesz musiał oganiać się kijem od pań! - Gdy robi się gorąco, Salomon pomaga mi przyciąć włosy - powiedział Dodger. Usłyszawszy to, Jakub parsknął głośniej niż armata, jak to potrafią jedynie urażeni żydowscy rzemieślnicy, nawet bardziej ekspresyjnie niż Francuz w bardzo nieudany dzień. Gdyby spróbować zapisać jakoś ten dźwięk, wyglądałby pewnie mniej więcej jak „pfiuu!”, lecz trudno oddać słowami rozpyloną na końcu mgiełkę śliny. - To żadna fryzura, mój chłopcze - jęknął. - Wyglądasz jak owca po strzyżeniu! Albo

jakbyś uciekł z ciupy! Gdyby królowa Wiktoria ujrzała cię w takim stanie, pewnie zaraz wezwałaby biegaczy! Przyjmij więc moją radę: skorzystaj z usług prawdziwego fryzjera. Przyjmij, bo to dobra rada, od twojego przyjaciela Jakuba. Chwilę później Dodger był już na ulicy, prowadząc Onana wciąż z niezachwianą wiarą dźwigającego w pysku kość. Bądźmy szczerzy, używany ciuch był tylko używanym ciuchem; może i wyglądał dostatecznie dobrze, ale nie był wart szylinga. Jednak czy w tej okolicy było coś naprawdę cennego? Tak czy owak, Dodger był zadowolony, nawet jeśli w kroku i pod pachami odczuwał pewien dyskomfort. W życiu nie nosił tak porządnego ubrania i miał nadzieję, że zrobi odpowiednie wrażenie na dziewczynie z nocnej burzy. Skręcił w znajomy zaułek i wspiął się po skrzypiących stopniach na poddasze, a tam Salomon powitał go słowami: - Kim jesteś, młodzieńcze? Na stole leżały karty do gry w „Szczęśliwe rodziny”. - Mmm, intrygujące - rzekł Żyd. - Przyniosłeś mi ciekawą i, mmm, cokolwiek niebezpieczną zabawkę. Jest, mmm, zwodniczo prosta, ale szybko zbierają się nad nią ciemne chmury. - Co? - spytał Dodger, spoglądając na wielobarwne karty. - To przecież coś dla dzieci... chociaż nie widzę tu mężczyzny i jego wozu Szczęśliwa rodzina. To dziwne. Ale jednak to tylko dziecięca gra, prawda? - Niestety tak - odparł Salomon. - Pozwól, że nieco rozwinę moją małą teorię. Każdy gracz dostaje karty z talii, a celem jest skompletowanie pełnej rodziny, szczęśliwej rodziny. Dokonać tego można, po prostu pytając przeciwników, czy mają daną kartę. Rzeczywiście, wydaje się, że to wesoła gra dla dzieci, ale w istocie może ona posłużyć rodzicom do wychowania dziecka na pokerzystę albo, co gorsza, polityka.

- Jak to? - Już klaruję - pospieszył z odpowiedzią Salomon, a nie widząc na twarzy Dodgera ani śladu zrozumienia, dodał: - To znaczy: wyjaśniam, młody człowieku. Wydaje się, że gra przebiega następująco. Żeby, mmm, zebrać szczęśliwą rodzinę, trzeba wybrać jedną z kilku... powiedzmy, że wybierzesz rodzinę piekarzy. Może ci się wydawać, że wystarczy poczekać, aż nadejdzie twoja kolej, i śmiało poprosić, żeby inny gracz dał ci kartę, której potrzebujesz. Niech to będzie panna Bun, córka piekarza. Dlaczego? Dlatego, mmm, że gdy rozdano karty na początku gry, dostałeś pana Buna, piekarza, zatem pozyskanie jego córki będzie krokiem we właściwym kierunku. Ale strzeż się! Twoi przeciwnicy, mmm, jeśli tylko będziesz wypytywał o Bunów, zaczną prosić cię o innych członków tej rodziny. Może sami nie zamierzają jej skompletować, tylko szukają kart, mmm, rodziny Dose, której głową jest doktor Dose, lekarz. Mimo to będą cię pytać o Bunów, ponieważ zauważyli twoje zainteresowanie tą rodziną. Choć w istocie obchodzi ich tylko Dose, mmm, spróbują naprowadzić cię na fałszywy trop, pozbawiając przy tym cennej karty Bunów! - Wobec tego skłamałbym. Powiedziałbym, że jej nie mam - rzekł Dodger. - Ha! Gdy gra będzie się zbliżać do końca, stanie się jasne, że jest inaczej. Będzie to dla ciebie bardzo smutny dzień, ponieważ wreszcie będziesz musiał wyznać prawdę, w przeciwnym razie nigdy nie wygrasz. Ale póki wojna trwa, możesz podjąć inną decyzję: zapomnieć o Bunach i poszukać ratunku w, mmm, zebraniu rodziny pana Bunga, piwowara, nawet jeśli jesteś abstynentem. Masz nadzieję, że tym sposobem uda ci się oszukać choć jednego przeciwnika co do twoich prawdziwych zamiarów, ale jesteś świadom, że każdy z nich wypróbuje wszystkie dostępne strategie, by zniweczyć twoje plany! I tak trwa to wzajemne przesłuchanie. Syn uczy się zwodzić ojca, siostra uczy się nie ufać ojcu, a matka próbuje przegrać, żeby zachować pokój między najbliższymi. Ale z wolna zaczyna rozumieć,

że nawet grymasy na twarzach jej dzieci - fałszywe pożądanie albo optymizm - służą jedynie zmyleniu, mmm, przeciwnika, skierowaniu jego myśli na fałszywy trop. - Cóż - odezwał się Dodger - niewiele się to różni od targowania się przy straganie. Wszyscy tak robią. - A tymczasem gra dobiega końca, niewątpliwie wśród łez, nie wspominając o krzykach i trzaskaniu drzwiami. I to ma być szczęśliwa rodzina? Niby jakim sposobem? Salomon umilkł wreszcie, czerwony na twarzy i wyraźnie rozzłoszczony. Dodger zastanawiał się chwilę, zanim odpowiedział: - To tylko gra w karty, wiesz? Nic ważnego. To się nie dzieje naprawdę. Salomon nie wyglądał na usatysfakcjonowanego tą ripostą. - Ja sam nigdy nie próbowałem, ale nie da się zaprzeczyć, że dziecko grające z rodzicami będzie musiało się nauczyć oszukiwać ich. A ty twierdzisz, że to tylko gra? Dodger znowu się zamyślił. Gra. Nie gra losowa, jak „Korona i kotwica”. Tam przynajmniej można wygrać garść pieniędzy. Gra rodzinna. Tylko kto jeszcze ma czas na gry rodzinne? Chyba jedynie niemowlęta albo dzieci z najzamożniejszych rodzin. - Tylko gra - powtórzył, a wtedy Salomon posłał mu jedno z tych spojrzeń, które jeśli się nie uważa - mogą przebić twarz i wylecieć potylicą. - Sądzisz, że siedmiolatek dostrzega różnicę? - spytał stary. Jeszcze mocniej poczerwieniał na twarzy, a potem pogroził Dodgerowi „palcem Bożym”. - Młody człowieku, każda gra jest dla nas lekcją. Założenia, które przyjmujemy, sprawy, które postanawiamy zignorować, oraz rzeczy, które zmieniamy, wszystko to czyni nas tym, kim się stajemy. Ani chybi znowu poleciał Biblią - pomyślał Dodger, ale gdy się nad tym głębiej zastanowić... Jaka to różnica? Całe życie jest grą. Ale skoro tak, to kim jestem: graczem czy pionkiem? Przyszło mu do głowy, że być może on, Dodger, mógłby stać się kimś więcej niż

jedynie Dodgerem, gdyby tylko trochę się do tego przyłożył. Był to bojowy zew, który brzmiał: Rusz dupę! Jedno można powiedzieć o życiu w tym starym, brudnym mieście - myślał Dodger, schodząc na ulicę w swym nowym garniturze i prowadząc Onana - a mianowicie, że bez względu na to, jak jesteś ostrożny, zawsze ktoś coś zauważy. Na ulicach było tak tłoczno, że ocierając się ramionami o przechodniów, można było zetrzeć je do cna. A najlepszymi miejscami do ocierania się były o tej porze Byczy Baron oraz Kozioł i Sześciopensówka, a także kilka jeszcze mniej bezpiecznych lokali w rejonie portu. Tam można było upić się za sześć pensów, zalać w trupa za szylinga albo po prostu umrzeć za głupią myśl o przekroczeniu progu takiego przybytku. W takich miejscach można było spotkać zbieraczy i błotołazów spędzających czas z dziewczętami. Prócz czasu można było tam stracić także pieniądze, a wszystko po to, by zapomnieć o szczurach, o lepkim mule i o podziemnych woniach. Choć dawało się do nich przywyknąć, to na przykład aromat trupa moczącego się od jakiegoś czasu w rzece pozostawał w pamięci na dłużej, podobnie jak smród moralnego zepsucia. Wszyscy chcieli o nim zapomnieć, ale wiedzieli, że poczują go jeszcze nieraz. Co ciekawe, zapach śmierci najwyraźniej żył własnym życiem - wślizgiwał się wszędzie i diabelnie trudno było się go pozbyć, podobnie jak woni Onana, który dreptał wiernie za Dodgerem, obserwując wrażenie, jakie wywierał na przechodniach; rozglądali się nerwowo, szukając źródła fetoru i mając nadzieję, że sami nim nie są. W słoneczny dzień, taki jak ten, mieszane młode towarzystwo lubiło pić na świeżym powietrzu, przed drzwiami Córki Kanoniera, siedząc na starych beczkach, zwojach lin, beznadziejnych stertach butwiejącego drewna oraz innych śmieciach znalezionych nad brzegiem rzeki. Dodgerowi zdawało się niekiedy, że rzeka i miasto to w istocie jedno wielkie

stworzenie, tyle że niektóre części jego ciała są bardziej mokre od innych. W zwartej, śmierdzącej i jak zwykle rozbawionej grupie rozpoznał Krzywego Henia, Nurkującą Łucję, Jednorękiego Dawida, Kręconą Marysię, Brudną Elkę oraz Łomota. Choć chwilę wcześniej zajęci byli czymś innym, zareagowali tak, jak reaguje każdy, kto widzi członka grupy pojawiającego się nagle w stroju niespotykanie - jak na niego - eleganckim. - Rany, cóż to za przystojny dżentelmen? Wielkie nieba, czyżbyś kupił całą ulicę? Do licha, jak ładnie pachniesz! Pożyczysz szylinga? Oddam na święty nigdy! Trwało to dłuższy czas, a jedynym sposobem na przetrwanie w takiej sytuacji jest milczenie i potakiwanie z uśmiechem. Tak też uczynił Dodger, choć wiedział, że to, co za chwilę powie, niezawodnie uciszy jego znajomych. I tak się stało. - Dziadek nie żyje. - Niemożliwe! - zawołał Krzywy Henio. - Ledwie przedwczoraj zbierałem razem z nim, tuż przed burzą! - A ja widziałem go dzisiaj - odparował ostro Dodger. - Widziałem, jak umiera. Miał trzydzieści trzy lata i skonał na moich oczach. Więc niech nikt mi nie mówi, że było inaczej. Pod Shoreditch, w okolicy Wiru. Marysia, dobra dusza, zaczęła płakać. Jakimś cudem od dawna udawało jej się sprawiać wrażenie, że pochodzi z daleka i przybyła tu niedawno. W sezonie sprzedawała damom fiołki, a poza sezonem - co się dało. Była też niezłym kieszonkowcem, głównie dlatego, że wyglądała jak aniołek trafiony w głowę czymś ciężkim i nikt jej nie podejrzewał o spryt. Po prawdzie, rozumu miała mniej niż zębów, a zębów niewiele. Co się tyczy pozostałych, to wyglądali teraz smętniej niż przed chwilą. Nie patrzyli Dodgerowi w oczy. Wbijali wzrok w ziemię i można było odnieść wrażenie, że woleliby znaleźć się gdzie indziej. - Oddał mi wszystko, co znalazł - odezwał się. Czuł się niezręcznie, jakby powiedział

zbyt mało, dorzucił więc zaraz: - I dlatego tu jestem. Postawię wam wszystkim placek i porter. Wypijecie za Dziadka. Te słowa wyraźnie podniosły zebranych na duchu, zwłaszcza że Dodger naprawdę sięgnął do kieszeni i wyjął sześciopensówkę, która w magiczny sposób napełniła kufle płynem gęstym jak zupa. A gdy je opróżniano z głośnym gulgotem, Dodger zauważył, że Kręcona Marysia wciąż pociąga nosem. Jako osobnik z natury wrażliwy rzekł do niej cicho: - Nie wiem, czy to cię pocieszy, ale uśmiechał się w chwili śmierci. Powiedział mi, że widzi Panią. Marysia nie wyglądała na pocieszoną. - Przed chwilą wpadł tu na posiłek Podwójny Henryk. - Zaszlochała. - Wyciągnął z rzeki kolejną dziewczynę. Dodger westchnął. Podwójny Henryk był przewoźnikiem i nieustannie wiosłował po Tamizie, szukając pasażerów. Słowa Marysi brzmiały zaś dziwnie znajomo: rówieśnicy, z którymi spotykał się Dodger, byli twardzi i potrafili przetrwać, ale dla słabszych miasto i rzeka były zbyt okrutne. - Mówił, że musiała skoczyć z mostu w Putney - ciągnęła Marysia. - Prawdopodobnie była w ciąży. Młodzieniec znowu westchnął, przybity. Zwykle są - pomyślał. Dziewczęta z dalekich miejsc o dziwnie brzmiących nazwach, jak Berkhamsted albo Uxbridge, przybywające do Londynu w nadziei na życie lepsze od tego, jakie wiodły wśród pól. Ale miasto pożerało je na rozmaite sposoby i natychmiast wypluwało, niemal nieodmiennie wprost w nurt Tamizy. Nie była to godna śmierć, zwłaszcza że rzeczną toń można było nazwać „wodą” tylko dlatego, że była odrobinę zbyt rzadka, by nazwać ją błotem. Gdy zwłoki wypływały,

przewoźnicy i latarnicy zahaczali je bosakami i holowali do biura koronera którejś z miejskich gmin. Za każdy taki kurs należała im się nagroda, a Podwójny Henryk zdradził kiedyś Dodgerowi, że warto czasem wybrać się z trupem w dłuższy rejs. Niektóre gminy płaciły po prostu lepiej niż inne, a zwykle najkorzystniejsze stawki obowiązywały w Four Farthings. Koroner zamieszczał komunikaty o znalezionych zwłokach, czasem nawet w gazetach. Możliwe, że ciała dziewcząt trafiały na Crossbones albo inne cmentarze dla biedoty. Niekiedy jednak - o czym wszyscy wiedzieli - kończyły pod skalpelami studentów w klinikach i uczelniach medycznych. Marysia wciąż bardziej smarkała, niż mówiła, ale dało się zrozumieć kilka zdań: - To takie smutne. One wszystkie mają jasne włosy. Wszystkie dziewczyny ze wsi są jednakowo jasnowłose i jednakowo, no wiesz, niewinne. - Ja też kiedyś byłam niewinna - wtrąciła Brudna Elka. - Ale szybko zorientowałam się, że nic dobrego z tego nie wynika, i naprawiłam swój błąd. Tylko że ja - dodała po chwili urodziłam się na tych ulicach i wiedziałam, czego się mogę spodziewać. A te biedactwa nie mają szans. Wpadają po uszy, gdy pierwszy uprzejmy dżentelmen częstuje je trunkiem. Marysia znowu pociągnęła nosem. - I mnie jeden taki częstował, aż skończyły mu się pieniądze, a gdy zasnął, zabrałam mu to, co zostało. W życiu nie widziałam tak pięknego zegarka z łańcuszkiem. Jednak kontynuowała - te biedne dziewczęta pochodzą z innych stron, nic nie wiedzą o życiu. Słuchając jej, Dodger pomyślał o Karolu, a zaraz potem o Salomonie i jego słowach. - Powinienem rzucić zbieranie... - powiedział właściwie w przestrzeń i urwał. Ale co mógłbym robić - dodał w duchu. - W końcu każdy musi pracować, każdy musi jeść, każdy musi jakoś żyć. Ten uśmiech na twarzy Dziadka... Co takiego zobaczył w tym ostatnim uśmiechu?

Panią. Każdy zbieracz znał kogoś, kto ujrzał Panią, ale nikt nigdy nie twierdził, że sam ją widział. Mimo to wiadomo było, jak wygląda: była dość wysoka i nosiła lśniącą, jakby jedwabną suknię. Miała piękne niebieskie oczy, a jej postać spowijała zawsze mgiełka. Kto spojrzałby w dół, zobaczyłby szczury siedzące na jej butach. Ponoć jej stopy wyglądały jak szczurze pazury. Ale Dodger wiedział, że nigdy nie odważy się spojrzeć, bo mogłoby się okazać, że to prawda albo, co gorsza, nieprawda! Te wszystkie szczury obserwujące człowieka i obserwujące Panią... Nie wiadomo, może wystarczyłoby jedno jej słowo, a gryzonie rzuciłyby się na złego zbieracza? Albo też, jak twierdzili niektórzy, do tego bardzo dobrego uśmiechnęłaby się bez słowa i pocałowała go (zdaniem innych, nie tylko pocałowała)? I od tej pory szczęście dopisywałoby mu nieustannie. Dodger pomyślał znowu o tych nieszczęsnych dziewczętach skaczących z mostów. Rzeczywiście, wiele z nich nosiło dziecko pod sercem... W tym momencie zmusił się do porzucenia tematu. Z natury poczciwy, zawsze starał się trzymać rozpacz na dystans. Poza tym czekała na niego pilna sprawa. To jednak nie przeszkodziło mu wznieść kufla i wykrzyknąć: - Za Dziadka, gdziekolwiek się teraz podziewa. Zawtórował mu chór głosów inspirowany, jak się spodziewał, głównie nadzieją na jeszcze jedną kolejkę. Możliwe, że zawiódł swych towarzyszy, dodając po chwili: - Posłuchacie mnie teraz? Tej nocy, kiedy rozpętała się wielka burza, ktoś próbował zabić dziewczynę. Jedną z tych niewinnych, o których była mowa. Udało jej się jednak uciec, a ja ją znalazłem. Jest teraz pod dobrą opieką. - Zawahał się, bo odpowiedziała mu ściana milczenia, po czym dorzucił prawie bez nadziei: - Ma złociste włosy... a jednak została pobita i chcę się dowiedzieć dlaczego. Chcę też skopać tyłki tym, którzy to zrobili. I wreszcie chcę,

abyście mi pomogli. W tym momencie stał się widzem nieprzeciętnego spektaklu w wykonaniu ulicznego teatru. Kwestie były krótkie, a całość rozbita na trzy akty. W pierwszym padły słowa: „Ja nic nie wiem”, w drugim: „Ja nic nie widziałem” i wreszcie absolutny klasyk: „Ja nic nie zrobiłem”. Zaraz potem nastąpił sprawdzony finał pod wspólnym hasłem: „Nie było mnie tam”. Dodger spodziewał się tego, nawet po swoich dobrych znajomych. Nie odmawiali mu przez złośliwość; po prostu nikt nie lubi pytań, zwłaszcza takich, które pewnego dnia mogą dotyczyć jego samego. Sprawa była jednak ważna, dlatego pstryknął palcami, wiedząc, że Onan zawarczy w odpowiedzi. A był to warkot, który mógłby się wydobyć nie z pyska psa średniej wielkości, ale z gardzieli morskiego potwora, w dodatku bardzo głodnego. Głośny, basowy, zdawał się ciągnąć w nieskończoność. - Posłuchajcie mnie - odezwał się stanowczo chłopak. - To ja do was mówię, wasz przyjaciel Dodger. Niewinna dziewczyna o złotych włosach została skatowana tak, że jej twarz była sina! Teraz dostrzegł w ich oczach coś jakby ślad paniki; jak gdyby sądzili, że oszalał. Lecz nagle na wielkiej, krągłej twarzy Elki zaszła zmiana, jakby w jej głowie trwało śmiertelne zmaganie z czymś nowym i nieoczekiwanym... na przykład z myślą. Doprawdy, nieczęsto je miewała, a i wtedy prawdopodobnie niezbędny byłby mikroskop, by je zauważyć - taki jak ten, który Dodger widział kiedyś na objazdowej wystawie dziwów. Takie przedstawienia były w owym czasie popularną formą rozrywki, a pod mikroskopem można było obejrzeć choćby zwykłą wodę, w której, gdy już oko przyzwyczaiło się do osobliwego obrazu, dało się dostrzec maleńkie, ruchliwe stworzenia wijące się i tańczące z niewypowiedzianą radością. Właściciel wystawy z przekonaniem

wyjaśniał, iż obecność tak wielu szczęśliwych żyjątek to dowód na to, jak zdrowa jest woda z Tamizy. Dla Dodgera umysł Elki był właśnie taki: zasadniczo pusty i tylko raz na jakiś czas coś się w nim wiło. - Śmiało, Elu - rzucił zachęcająco. Spojrzała na pozostałych, którzy starannie unikali jej wzroku. Dodger nawet ich rozumiał. Lepiej było nie zyskać sławy tego, który za dużo gada o tym, co widział na własne oczy. Zwłaszcza gdy chodziło o sprawy raczej mroczne oraz o ludzi znacznie gorszych niż zbieracze i błotołazi, na przykład o takich, którzy świetnie sobie radzą z brzytwą, a w ich oczach nigdy nie błyśnie litość. Za to w spojrzeniu Brudnej Elki pojawiła się niecodzienna determinacja. Nie była to dziewczyna złotowłosa, a prawdę mówiąc, bardziej bezwłosa - jej fryzurę tworzyły rzadkie i bardzo brudne kosmyki, które chyba siłą woli zwijały się w wątłe loki. Bawiła się właśnie jednym z nich, gdy wreszcie zebrała siły i spojrzała buńczucznie na pozostałych. - Tego dnia przed burzą akurat kręciłam się po pasażu, gdy przejechał obok mnie powóz z otwartymi drzwiami. Wyskoczyła z niego dziewczyna i pognała ulicą, jakby się paliło. Dwaj mężczyźni skoczyli za nią i popędzili jej śladem. Pruli jak wszyscy diabli, roztrącając ludzi, jakby w ogóle się z nimi nie liczyli. - Elka umilkła i wzruszyła ramionami, sygnalizując, że to już wszystko. Jej towarzysze rozglądali się na pozór obojętnie, ale starannie unikali jej oczu, jakby chcieli dać do zrozumienia, że nie mają absolutnie nic wspólnego z tą dziwną, niebezpiecznie gadatliwą kobietą. - Jakiego rodzaju powóz? - spytał Dodger. Nie odrywał wzroku od Elki, bo wiedział, że jeśli to zrobi, ona dozna nagłej amnezji.

Opłaciło się, gdyż po chwili widocznie bolesnego namysłu odpowiedziała: - Drogi, elegancki, dwukonny. Tym razem Brudna Elka zacisnęła zęby, dając znak, że nie ruszy więcej brodą, jeśli nie doczeka się kolejnej porcji trunku. Dodger bez trudu czytał w jej myślach; w końcu nie było ich wiele. Zadzwonił monetami w kieszeni - to międzynarodowy język - i na okrągłym obliczu Elki pojawił się kolejny błysk myśli. - Ciekawostka z tym powozem: gdy odjeżdżał, strasznie skrzypiało mu koło. Właściwie to kwiczało jak zarzynany prosiak. Słychać je było jeszcze z daleka. Dodger podziękował i przesunął w jej stronę kilka miedziaków, a potem skinął głową pozostałym, którzy wyglądali tak, jakby na ich oczach dokonało się morderstwo. I wtedy, całkiem niespodziewanie, Brudna Elka, która zdążyła zacisnąć monety w dłoni, dorzuciła: - Jeszcze coś sobie przypomniałam. Ona krzyczała, ale nic nie zrozumiałam, bo chyba w jakiejś dziwnej mowie. Woźnica też nie był Anglikiem. - Spojrzała na Dodgera bardzo znacząco, a on wręczył jej dwa farthingi, zastanawiając się, czy zdoła odzyskać choć część tych koniecznych wydatków od pana Karola. Doszedł do wniosku, że powinien skrupulatnie notować każdą kwotę, gdyż Karol nie jest jednym z tych, których łatwo przechytrzyć. Odchodząc, pomyślał i o tym, czy warto byłoby złożyć mu już wizytę - jakkolwiek było, zdobył właśnie istotne informacje, czyż nie? Informacje, które trochę go kosztowały, a były warte więcej, gdyby tylko trochę je podszlifował. Nawet jeśli rozum podpowiadał mu, że nie ma sensu domagać się poważnych kwot już na początku współpracy... Sięgnął do kieszeni, schowka na wszystko, co tylko dało się tam wcisnąć. Podłużny kartonik wciąż tam był. Wyjął go, obejrzał i starannie poskładał litery oraz cyfry. Jak wszyscy, wiedział doskonale, gdzie szukać Fleet Street. To tam powstawały wszystkie gazety.

Dla niego jednak był to przede wszystkim w miarę przyzwoity rejon podziemnych poszukiwań, a w pobliżu znajdowały się dwa wcale przydatne tunele. Sama rzeka Fleet była teraz częścią systemu kanalizacyjnego; zdumiewające, ile ciekawych rzeczy można było znaleźć w jej nurcie... Z przyjemnością wspomniał bransoletkę z dwoma szafirami, którą kiedyś tam znalazł. Tego samego dnia trafił na całego suwerena. To wystarczyło, by wciągnąć to miejsce na listę szczęśliwych; wszak w zwykły dzień zbierania musiał się zazwyczaj zadowolić garstką farthingów. Ruszył więc, a Onan posłusznie pokłusował za nim. Idąc, pogrążył się w rozmyślaniach. To jasne, że osoba pokroju Elki nie mogła dostarczyć naprawdę bezcennych informacji, na przykład o tym, jaki herb zdobił ów drogi powóz. Z drugiej jednak strony, rozumował Dodger, jeśli jechał nim ktoś gotowy do tak niecnych czynów jak dostarczanie młodych dam do miejsc, w których wcale nie chciały się znaleźć, to zapewne we własnym interesie pomyślał o usunięciu herbu. Za to skrzypiące koło pozostanie cenną wskazówką, dopóki ktoś go nie naprawi. Dodger czuł, że nie ma wiele czasu. Nie miał także innych tropów, a przecież ulicami miasta jeździły setki powozów i innych pojazdów. Pewnie nie będzie najłatwiej - pomyślał - ale jeśli to skrzypiące koło ma dostać swoją porcję smaru, to będę nim ja, Dodger. A gdy tak się stanie, jest nadzieja, że łajdacy podróżujący tym powozem zawrą bliższą znajomość z moją pięścią...

ROZDZIAŁ CZWARTY Dodger odkrywa nowe zastosowanie dla szpikulca z Fleet Street oraz zyskuje kieszeń pełną cukru Fleet Street zawsze była ruchliwa, i we dnie, i w nocy, a wszystko to za sprawą gazet. Sama rzeka właściwie nie płynęła, tylko pełzła otwartym kanałem przez środek ulicy. Dodger

słyszał o niej różne opowieści - na przykład o tym, jak wpadła do niej świnia, której udało się uciec z pobliskiej jatki. Zaczęła grasować po okolicznych kanałach, a że nie brakło w nich resztek, które ze smakiem pożerała, wkrótce upasła się ponad wszelką miarę i stała się niebezpieczna. Wizja łowów na zdziczałą świnię wydawała się Dodgerowi wielce zajmująca... choć może nie tak bardzo, zważywszy na zębiska ukryte w pysku zwierzęcia. Teraz jednak, jak słyszał, jedynymi potworami przy Fleet Street były maszyny drukarskie, których łomot raz po raz wstrząsał chodnikiem, a które karmić należało codziennie potrawką z polityki, ohydnych morderstw oraz śmierci. Życie składa się też z innych wydarzeń, lecz przecież każdy lubi poczytać o ohydnym morderstwie, czyż nie? Jak okiem sięgnąć, wszędzie pełno było ludzi pchających wózki ze stertami papieru albo biegnących ile sił w nogach z nieco mniejszymi paczkami, jakby natychmiast, zaraz, już musieli wyjaśnić całemu światu, co się wydarzyło, dlaczego się wydarzyło i co powinno było się wydarzyć, a czasem nawet, dlaczego się nie wydarzyło (choć w rzeczywistości się wydarzyło), ale ponad wszystko liczyły się trupy, ofiary wspomnianych już ohydnych morderstw. Tak czy owak, panował tu spory ruch, toteż odnalezienie siedziby „Chronicle” nie było takie proste, zwłaszcza dla kogoś, kto nie nawykł do czytania tak poważnych słów. W końcu jednak jakiś drukarz w kanciastej czapce wskazał mu drogę, na odchodnym racząc spojrzeniem, które mówiło: „Tylko nie waż się niczego tam ukraść”. Zdaniem Dodgera była to cokolwiek obraźliwa sugestia, bo przecież chyba wszyscy wiedzieli, że zbieracz to nie to samo co złodziej? W każdym razie na pewno wszyscy, którzy zajmowali się zbieractwem. Przywiązał Onana do poręczy, pewny, że nikt go nie ukradnie ze względu na jego specyficzny zapach, a następnie wspiął się po schodkach do siedziby „Morning Chronicle”. Tam naturalnie został zatrzymany przez jednego z tych dżentelmenów, którzy zawodowo

zajmują się zatrzymywaniem osób wartych zatrzymania. Człowiek ów wyglądał na zadowolonego ze swojej pracy, gdy przemawiał spod daszka czapki: - Nic tu po takich jak ty, chłopcze. Nie masz tu czego szukać, więc idźcie kraść gdzie indziej, ty i ten twój koszmarny garnitur. Wygląda, jakbyś go ściągnął z trupa! Dodger z kamienną twarzą wyprostował się i odparował: - Mam sprawę do pana Dickensa, który powierzył mi misję! - Mężczyzna nie odpowiedział, więc chłopak sięgnął do kieszeni po wizytówkę i dodał: - Dał mi tę kartę i powiedział, że spotkamy się tutaj. Może wbije pan to sobie do głowy? Portier przeszył go nieżyczliwym spojrzeniem, ale nazwisko Dickens najwyraźniej coś tu znaczyło, bo natychmiast pojawił się inny człowiek, bez wątpienia zajęty, który popatrzył uważnie najpierw na Dodgera, potem na wizytówkę i raz jeszcze na Dodgera. - Możesz wejść - powiedział - tylko nie kradnij. - Dziękuję panu - rzekł chłopak. - Postaram się ze wszystkich sił. Wpuszczono go do zatłoczonej salki, w której za biurkami siedzieli jakby urzędnicy, uwijający się przy pracy z tym samym przekonaniem o własnej ważności, z którym zetknął się wcześniej na zewnątrz. Siedzący najbliżej wyglądał na najważniejszego z nich i przyglądał mu się jak żaba obserwująca węża, z ręką zawieszoną tuż nad guzikiem dzwonka. Dodger przysiadł na ławce tuż za progiem i czekał. Mgła, jak zawsze o tej porze, zaczynała właśnie się podnosić i wpełzać przez otwarte drzwi. Była jak latająca wersja Tamizy - meandrowała, połyskiwała i rozlewała się we wszystkich kierunkach naraz, jakby ktoś rozsypał nad ulicą wiadro węży. Zwykle była żółtawa, ale czasem także czarna, gdy intensywniej pracowały cegielnie. Osobnik siedzący najbliżej powstał nagle, raz jeszcze spojrzał spode łba na Dodgera i ostentacyjnie zamknął drzwi. Chłopak uśmiechnął się do niego pogodnie, co jakby go rozsierdziło - i dobrze, bo taka właśnie była intencja owego

uśmiechu. W sumie jednak nie było tu niczego ciekawego. Papier, dzikie mnóstwo papieru, szafy, kubki, zapach tytoniu oraz książki z zakładkami. Jedyną rzeczą, która zaskoczyła Dodgera, były stojące na biurkach szpikulce. Do czego miały służyć? Umocowane na drewnianych podstawkach, sterczały pionowo w górę, każdy długi na dwanaście cali. Po co szpikulce w takim miejscu, gdzie łatwo mogły stać się przyczyną nieszczęścia? Wskazując na najbliższy z nich, Dodger zapytał jednego z urzędników tonem prostaka całkiem niewinnie pożądającego wiedzy: - Przepraszam pana, do czego to służy? Młody mężczyzna spojrzał na niego drwiąco. - O niczym nie masz pojęcia, nieprawdaż? Dzięki szpikulcom mamy porządek na biurkach. W redakcji to konieczne. Nadziewamy na nie kartki ze skończoną pracą albo te niepotrzebne. Dodger chwilę trawił tę nowinę. - A dlaczego po prostu nie wyrzucacie niepotrzebnych rzeczy? Urzędnik spojrzał na niego zirytowany. - Głupiś? A jeśli okaże się, że to jednak coś ważnego? Wtedy wystarczy, że odnajdziemy na szpikulcu właściwą kartkę. Pozostali zerkali na Dodgera, przysłuchując się tej wymianie zdań, a potem wracali do pracy, ale zawsze były to spojrzenia sugerujące mu jednoznacznie, jak bardzo jest nieważny i jak bardzo ważni są oni. Lecz choć nie odezwał się już ani słowem, nie omieszkał zauważyć, że ich ubrania nie są znacznie więcej warte niż jego garnitur z ciuchbudy. Czekał, zrezygnowany, kiedy mężczyzna z maską przesłaniającą pół twarzy wtargnął do budynku, mijając portiera manipulującego przy guzikach spodni - wracał na posterunek po

tym, jak ulżył pęcherzowi w pobliskim zaułku - i wbiegł do salki. Skierował wielki nóż w stronę głowy kierownika i zawołał: - Dawaj forsę albo otworzę ci łeb jak ostrygę! I niech nikt nie waży się ruszyć! Nóż był naprawdę spory - miał zębate ostrze świetnie nadające się do krojenia bochnów chleba i, jak przypuszczał Dodger, równie dobre do krojenia ludzi. Jednakże w przesyconej przerażeniem ciszy, która zapadła, uświadomił sobie znienacka, że najbardziej wystraszoną osobą jest sam intruz, który toczył dookoła groźnym spojrzeniem, ale nawet nie zerknął w stronę ławki. Nie bardzo wie, co teraz począć - pomyślał Dodger - bo z jednej strony rozumie, że być może będzie musiał dźgnąć jednego z tych frajerów, którzy gapią się na niego, mocząc portki, a z drugiej strony świadom jest tego, że jeśli to uczyni, skończy na szubienicy w więzieniu Newgate. Ta oraz inne myśli przemknęły przez jego głowę jak rozpędzony pociąg, a zaraz potem pojawiła się jeszcze jedna: że skądś zna ten głos i towarzyszący mu smród kiepskiego ginu. Uzmysłowił sobie też, że człowiek z nożem nie jest wcale zły. Wiedział nawet, co popchnęło go do tak desperackiego czynu. Mógł zrobić tylko jedno. Szybkim ruchem porwał z biurka szpikulec i lekko przycisnął ostry czubek do spoconego karku intruza. A potem bardzo cicho - by nie usłyszeli go urzędnicy - i całkiem przyjacielsko odezwał się do niedoszłego rabusia: - Rzuć nóż i uciekaj, bo jeśli nie, to zaraz będziesz oddychał trzecim nozdrzem. Usłuchaj mnie! To ja, Dodger, przecież mnie znasz! - A na głos dodał: - Nie myśl, że ci na to pozwolę, łajdaku! Doskonale wyczuwał jego ulgę, a także okrutny smród najtańszego ginu, gdy wyprowadzał go na schody i dalej, w mgłę. Z salki dobiegły za nimi krzyki, ale Dodger je zagłuszył:

- Przytrzymam go, spokojna głowa! W pośpiechu minęli portiera o czerwonej twarzy, a chwilę później skręcili w pierwszy zaułek. Niedoszły rabuś miał problem z utrzymaniem szybkiego tempa, głównie z powodu swej drewnianej nogi z metalową końcówką, ale wkrótce znaleźli się w jakimś ciemnym kącie. Zaułek zalatywał tym samym, co wszystkie zaułki tego świata: głównie rozpaczą i niecierpliwością, ale od kilku sekund także Onanem, który w ramach protestu uznał za stosowne przewietrzyć śledzionę i inne ważne organy, ogromnie wzbogacając bukiet miejscowych woni. Gęsta mgła pomogła im się ukryć, ale nie osłabiła smrodu, którego równie silnym źródłem były spodnie napastnika, zdolne, jak się zdawało, do samodzielnego marszu. Dodger poczuł ulgę, gdy rozległ się brzęk upuszczonego na ziemię noża. Kopnął go w mrok, a potem chwycił mężczyznę za kołnierz i zawlókł do przeciwległego kąta ślepej uliczki. - Kulas Higgins! - powiedział. - Niech mnie kule biją, jeśli nie jesteś najgłupszym złodziejem, jakiego w życiu spotkałem. Nie wiesz, że jeśli znowu staniesz przed sądem, dokonasz żywota w kajdanach, cholerny idioto?! - Prychnął ze złością i jęknął. - A niech cię, Kulas, jak ty wyglądasz? Czy ty się w ogóle myjesz? Albo chociaż wychodzisz na deszcz? Albo zmieniasz spodnie? - Westchnął, spoglądając na zachodzące bielmem oczy Higginsa. Kiedy ostatni raz jadłeś? Kulas wymamrotał coś o niechęci do bycia żebrakiem. Dodger miał ochotę odpuścić i zostawić go tak, ale wspomnienie Dziadka było w nim jeszcze zbyt świeże. - Masz tu sześć pensów - powiedział. - Powinno wystarczyć na solidny posiłek i miejsce w noclegowni, jeśli wcześniej wszystkiego nie przepijesz. No dobrze, stary ośle,

znikaj stąd. W tej chwili nikt cię nie goni, więc po prostu wynoś się z tej dzielnicy. Nigdy w życiu cię nie widziałem i nie wiem, kim jesteś, a sądząc po tym, jak wyglądasz, ty też nie wiesz, biedaku. - Westchnął ciężko. - Posłuchaj, jeśli jeszcze kiedyś przyjdzie ci do głowy taki plan, to nie zalewaj się przed, tylko po, zgoda? I na tym stanęło. Wrócił więc do siedziby „Chronicle”, do której zdążył już przybyć policjant. Pracownicy redakcji właśnie pomagali mu sporządzić rysopis Kulasa, choć nie wiedzieli nawet o jego drewnianej nodze. Gdyby Dodger był skłonny uwierzyć w ich paplaninę, przekonałby się, że Higgins jest znacznie bardziej przerażającą postacią, niż mu się dotąd zdawało, i nawet jego nóż do chleba nagle stał się najprawdziwszym mieczem. Policjant starał się zapisać te gorączkowe zeznania, ale nie był najszybszym z kaligrafów, a na dodatek łypał okiem na Dodgera, bo choć nie miał zadatków na literata, świetnie znał się na rozpoznawaniu podejrzanych typków. Chłopak wiedział, na co się zanosi, i rzeczywiście, funkcjonariusz już po chwili skinął na niego kciukiem i rzekł: - Rozumiem, że ten dżentelmen był wspólnikiem? Pracownicy redakcji spojrzeli na Dodgera, a ich szef odparł raczej niechętnie: - No, nie. Prawdę mówiąc, to on zaatakował sprawcę szpikulcem i przepędził go stąd. Dodger stracił resztkę sympatii do policjanta, gdy usłyszał jego pełną satysfakcji odpowiedź: - O, zatem przyszedł tu uzbrojony? - No, nie - rzekł kierownik. - Użył jednego ze szpikulców, które mamy na biurkach. Skrzypnął stopień tuż przy drzwiach i rozległ się nowy głos: - Ten młody człowiek pracuje dla mnie, konstablu, i muszę powiedzieć, że mam do pana Dodgera pełne zaufanie. Wydaje się, że dowiódł niezwykłego bohaterstwa, ratując

„Chronicle” przed napaścią tego potwora, o którym przed chwilą słyszałem. Może nawet należy mu się za to order? Porozmawiam o tym z redaktorem naczelnym. A tymczasem, panowie, pan Dodger przybył do mnie z poufnymi informacjami, których zamierzam wysłuchać w kawiarni. Zatem panowie wybaczą, ale wychodzimy. To rzekłszy, Karol skinął głową policjantowi i zszedł po schodach, a zdumiony Dodger ruszył jego śladem. Onan, rzecz jasna, podążył za nimi, jak zawsze pełen przesadnej wiary w to, że gdzieś na spowitych mgłą ulicach jego pan znajdzie dlań smakowitą kość. Jednak życie Onana nie obfitowało w chwile spełnienia, a i tym razem wszystko stało się jasne, gdy został przywiązany do latarni. Znowu. Dodger obiecał jedynie, że przy najbliższej okazji postara się o porządną kość. Chłopak jeszcze nigdy nie próbował kawy, ale Salomon zapewniał go, że to tylko błoto. Tak czy siak, nie było go na nią stać. W kawiarni było jej mnóstwo, podobnie jak ludzi i zbyt głośnych rozmów. Karol popchnął Dodgera w stronę krzesła, a sam usiadł obok i rzekł: - Tutaj nikt nie usłyszy, co masz mi do powiedzenia, gdyż wszyscy gadają jednocześnie, a jeśli ktoś przypadkiem milczy, to tylko dlatego, że zastanawia się, co powie, gdy przyjdzie jego kolej. Muszę pytać cię o prawdziwą wersję tej historii sprzed chwili czy może spuścimy na nią welon tajemnicy? Słyszałeś może kiedy o gościu imieniem Napoleon? Proszę, weź więcej cukru, a kiedy wybierzesz wszystek z cukiernicy, przyniosą nam jeszcze. Świetny wynalazek ten cukier w bryłkach, czyż nie? Dodger przestał nagle napychać kieszenie cukrem i odpowiedział: - Napoleon? To ten żabojadzki generał, przez którego mamy na ulicach tylu dziadów żebrzących niekiedy za pomocą noża? - Cóż - odparł Karol - zasłynął wieloma rzeczami, a jedną z nich jest wypowiedź, iż od

swoich generałów oczekuje, że będą mieli szczęście. A ty, Dodger, jesteś urodzonym szczęściarzem, w tej awanturze sprzed chwili bowiem coś mi okrutnie śmierdzi. Wydaje mi się, że cię znam, chłopcze, więc naprawdę zasugeruję wydawcy gazety, żeby jakoś cię nagrodził - może nawet skapnie ci pół suwerena albo i cały - ale jednocześnie przekonam go, żeby twojego przezwiska nie publikował, bo podejrzewam, że miałbyś w przyszłości problem ze znalezieniem przyjaciół. Pomaganie policji nie wygląda najlepiej w życiorysie bywalca mrocznych zakątków tego miasta. Masz szczęście, Dodger, a im bardziej będziesz mi pomagał, tym bardziej będzie ci ono dopisywać. - Jego palce zabłądziły do kieszeni i rozległ się charakterystyczny brzęk monet. - Czego się dowiedziałeś? Dodger streścił historię o powozie i dziewczynie, a Karol wysłuchał jej w wielkim skupieniu, nim spytał: - Zatem nie widziała na powozie żadnego herbu? I jaki akcent miała na myśli? Francuski? Niemiecki? Ku jego zaskoczeniu chłopak odparł stanowczo: - Panie Karolu, wiem sporo o powozach i umiem odróżniać języki, ale znalazłem się w sytuacji podobnej do pańskiej: mam do czynienia z informatorką, która nie jest dość bystra, by wszystko zauważyć i zrozumieć. Pan Dickens przez chwilę spoglądał na niego jak na ofiarę nieszczęśliwego wypadku. - Można cię nazwać, Dodger, tabula rasa, co po łacinie oznacza czystą kartę. Jesteś bystry, to prawda, ale tak bardzo brakuje ci wiedzy! Smuci mnie to, powiem szczerze. Cieszę się natomiast, że rozsądek nakazał ci kupić nowe ubranie, zapewne najlepsze, jakie dało się znaleźć w ciuchbudzie. - Uśmiechnął się, widząc minę młodzieńca. - Co? Sądziłeś, że ktoś taki jak ja nie wie, czym jest ciuchbuda? Uwierz mi, przyjacielu, że bardzo niewiele jest zapomnianych zakątków tego miasta, których nie odwiedziłem w związku z moją pracą. A

teraz, dla odmiany, dobra wiadomość. Pewnie ucieszysz się, gdy powiem, że młoda dama, którą ocaliłeś, wraca do zdrowia. Zdaje się, że nikt jeszcze nie zgłosił jej zaginięcia, choć przecież wiele wskazuje na to, że nie była jakąś tam ulicznicą i że ktoś zdecydowanie powinien interesować się jej losem. Rozumiesz? Na razie ma kłopoty z mówieniem. Wydaje się, że nie potrafi wyjaśnić, co właściwie jej się przydarzyło, ale chyba rozumie po angielsku. Powiem ci jednak, że moim zdaniem jest cudzoziemką, i to nie byle jaką, choć póki co nie zdradzę, dlaczego tak uważam. Podejrzewam, że w wyższych sferach zapanowało w związku z tą sprawą niemałe poruszenie. Herb na jej pierścieniu daje nam spore pole do domysłów, a mój przyjaciel, sir Robert Peel, wyraża się raczej oględnie, sugerując, że toczy się jakaś gra. Jak wiesz, pisuję do gazet, ale nie wszystko, czego dziennikarz zdoła się dowiedzieć, trafia do druku. Gra - pomyślał Dodger. Musiał wejść do tej gry i zwyciężyć. Ale jaka to gra, w której dziewczyna zostaje bestialsko pobita? Taką grę trzeba zatrzymać. W zgiełku i dymie kawiarni pomodlił się prędko do Pani, czując przy tym lekkie zażenowanie: - Nigdy cię nie spotkałem, Pani, ale znałaś Dziadka i mam nadzieję, że dziś jest przy Tobie. Jestem Dodger, mianowany przez Dziadka królem zbieraczy. Jeśli tylko trochę mi pomożesz, nigdy nie pobłądzę. Z góry dziękuję, twój Dodger. Drażniący gwar sprawiał, że trudno było usłyszeć własne myśli, nie mówiąc o wypowiedziach Karola, ale chłopak skoncentrował się i rzekł: - Skoro nikt nie zgłosił zaginięcia, to może jeszcze go nie zauważono? A może ktoś liczy na to, że sam znajdzie dziewczynę prędzej niż ktokolwiek inny? - Brawo, Dodger! Między nami mówiąc, lubię policję. Ty zapewne nie bardzo? Tym, za co naprawdę ją cenię, jest pewna koncepcja... Otóż w oczach policjantów, przynajmniej niektórych, prawo powinno obowiązywać wszystkich, nie tylko biednych. Wiem, że zwykli

ludzie nie przepadają za stróżami prawa, ale możesz mi wierzyć, że w wyższych sferach są tacy, który darzą ich jeszcze większą niechęcią. - Dickens urwał na chwilę. - Powiadasz, że według twojej informatorki dziewczyna uciekła z eleganckiego, dwukonnego powozu. Znajdź mi ten pojazd, przyjacielu. Dowiedz się, kto go wynajął do tej niecnej misji, a świat stanie się - zwłaszcza dla ciebie - znacznie lepszym miejscem. Znowu rozległ się metaliczny brzęk, a Karol położył na stoliku dwie półkoronowe monety. Uśmiechnął się, gdy Dodger błyskawicznym ruchem wsunął je do kieszeni. - Tak się składa - rzekł - że mój współpracownik i przyjaciel, pan Mayhew - oraz jego małżonka - bardzo chcieliby spotkać cię ponownie. Może jutro? Zdaje mi się, że mają cię za anioła o nie najczystszej twarzy, ale pięknym charakterze, w dodatku z widokami na ciekawą karierę. Ja, jak wiesz, mam cię za blagiera oraz szelmę pierwszej wody, skłonnego do wszelkich niecnych uczynków. Słowem, za bystrzaka gotowego zrobić wszystko, by dopiąć celu. Ale świat się zmienia i potrzeba nam nowych ludzi. Kim więc naprawdę jesteś, Dodger, i jakie są twoje dzieje? Oczywiście, jeśli nie masz nic przeciwko - dodał, spoglądając na chłopaka pytająco. Dodger nie miał nic przeciwko, miał natomiast wrażenie, że świat porusza się przed jego oczami bardzo, ale to bardzo szybko. - Jeśli panu opowiem... nie wspomni pan o tym nikomu? Słowo? Mogę panu zaufać? - Klnę się na mój dziennikarski honor - odparł Karol, ale po krótkiej pauzie dorzucił: Choć tak naprawdę powinienem odpowiedzieć: Nie. Jestem pisarzem i dziennikarzem, a trudno pogodzić te profesje. Wiążę jednak z tobą pewne nadzieje, nawet wielkie oczekiwania, dlatego za nic nie chciałbym stanąć na drodze twego rozwoju. Wybacz... - Sięgnął nagle do kieszeni po ołówek i malutki notes, by zapisać kilka słów. Gdy uniósł głowę, uśmiechał się z lekkim zakłopotaniem. - Bardzo przepraszam, ale lubię czasem zapisać kilka słów, zanim mi

ulecą... A teraz kontynuuj, proszę. - Wychowałem się w sierocińcu - zaczął opornie Dodger. - Jestem znajdą, nie znałem matki. Zawsze byłem raczej drobny, a wokół mnie nie brakowało łobuzów, gdy dorastałem. Nauczyłem się ich unikać, schodzić im z drogi, między innymi dlatego, że co więksi z nich naśmiewali się z mojego prawdziwego imienia. Gdybym spróbował poskarżyć się dyrektorowi, stłukliby mnie na kwaśne jabłko przy pierwszej okazji. Zaczepki osłabły, gdy urosłem, ale się nie skończyły. W końcu znowu się do mnie dobrali, a wtedy się zbuntowałem i chwyciłem za krzesło... - Urwał, rozkoszując się wspomnieniem chwili, w której odpłacił im za ich grzechy. Nawet dyrektor sierocińca nie mógł go wtedy powstrzymać. - Jeszcze tego samego dnia wylądowałem na ulicy i tak zaczęło się moje prawdziwe życie. Karol wysłuchał z uwagą tej starannie okrojonej relacji. - Bardzo ciekawe, Dodger, ale jeszcze nie zdradziłeś mi swojego imienia - zauważył. Chłopak wzruszył ramionami i przedstawił się. Spodziewał się parsknięcia śmiechem, ale doczekał się całkiem innej reakcji: - Rozumiem. Tak, to wiele wyjaśnia. Naturalnie w tej kwestii będę milczał jak grób. A wolno wiedzieć, jak potoczyło się dalej twoje życie? - To także zapisze pan w tym swoim notesie? - Niekoniecznie, mój młody przyjacielu. Zawsze jednak interesowali mnie ludzie. Nigdy nie mów nikomu więcej, niż musi wiedzieć - pomyślał Dodger. To była jego życiowa zasada. Ale też nigdy dotąd nie spotkał obcego człowieka, który z taką łatwością do niego dotarł. Postanowił, że w tym nieustannie zmieniającym się świecie nie będzie unikał prawdy. - Wyuczyłem się na kominiarza, bo byłem bardzo chudy, ale zrezygnowałem z tego fachu, po tym jak wszedłem raz z komina do przepięknej sypialni, a wyszedłem z

pierścionkiem z diamentem zabranym z toaletki. Powiadam panu, to był najmądrzejszy ruch w moim życiu, bo komin to nie miejsce dla dorastającego chłopaka. Sadza wciska się wszędzie, dosłownie wszędzie, w każdą szczelinę, rankę, zadrapanie, a przecież jest niebezpieczna. Szkodzi na te czułe miejsca, a wiem o tym, bo sam widziałem, co się działo z kolegami, którzy wytrzymali dłużej. Dziękuję Pani, żem się w porę wycofał. - Wzruszył ramionami, nim dodał: - Takie to było życie. A co się tyczy pierścionka z diamentem, to kiedy go paser zobaczył, zaraz stwierdził, że nadawałbym się na węża5, czyli... - Wiem, kto to taki, Dodger. Jak zatem dołączyłeś do zbieraczy? Chłopak odetchnął głęboko, jakby chciał odnaleźć zapach przeszłości. - Miałem raz kłopot ze skradzioną gęsią. Biegacze puścili się za mną tylko dlatego, że byłem cały w piórach, a ja nie miałem wyjścia: musiałem ukryć się w kanałach. Nie zeszli tam za mną, bo byli zbyt tłuści i zbyt pijani, jak mniemam. Wtedy przekonałem się, na czym polega całe to zbieractwo, i... tak jakoś wyszło, proszę pana. Mniej więcej. Spojrzał na swego rozmówcę, szukając śladu emocji na jego twarzy, ale Karol jakby dopiero teraz się ocknął. - A co byś zrobił, gdybyś nazywał się inaczej? Na przykład Geoffrey Smith albo Jonathan Baxter? - Nie wiem, proszę pana. Pewnie byłbym zwykłym człowiekiem. W tym momencie pan Dickens uśmiechnął się i stwierdził: - Uważam, przyjacielu, że jesteś raczej niezwykły. Czy był to szczery uśmiech? Jak zawsze, trudno było orzec. Gdy rozstali się w mroku przed kawiarnią, Karol ruszył w swoją stronę, a Dodger czym prędzej wrócił po Onana, by uszczęśliwić go soczystą kością kupioną tuż przed zamknięciem sklepu rzeźnika. Śliniąc się niemiłosiernie, pies doniósł ją w pysku do samego domu.

Niezgorszy dzień - pomyślał Dodger, wspinając się po schodach na poddasze. Wstając dziś rano, miałem w kieszeni mniej pieniędzy. Nie mówiąc o bryłkach cukru. 5 Wężem nazywano drobnej budowy mężczyznę lub chłopca, który potrafił wśliznąć się do domu przez lufcik albo otwór wentylacyjny, a następnie otworzyć drzwi wspólnikom, by wraz z nimi ograbić właścicieli z wszelkich wartościowych przedmiotów.

ROZDZIAŁ PIĄTY Bohater chwili spotyka ponownie swą damę w opresji oraz dostaje całusa od nader rozentuzjazmowanej niewiasty Salomon wciąż jeszcze pochylał się nad swą małą tokarką, gdy Dodger stanął w drzwiach. Dziwnie się czuł, obserwując starego przy pracy; miał wrażenie, że ten jest nieobecny. Owszem, był tam ciałem, ale wyglądało to tak, jakby cały jego umysł skupił się w opuszkach palców, obojętny na wszelkie bodźce i skoncentrowany tylko na jednym zadaniu, będącym jakąś cząstką naturalnego procesu, takiego jak wzrost trawy. Dodger zazdrościł mu tego spokoju, ale wiedział, że nigdy nie będzie taki jak on. Gust Sala w kwestii odzieży również wydawał mu się osobliwy. Gdy stary wychodził do synagogi, wkładał workowate portki i wyświechtany gabardynowy płaszcz - bez względu na porę roku - a gdy wracał na poddasze, wyciągał Bóg wie skąd jeszcze dłuższe pantalony oraz kamizelkę, którą, przyznać trzeba, zawsze starał się utrzymać w kolorze możliwie białym. Na nogach miał zwykle bardzo misternie zdobione pantofle, ponoć przywiezione z kraju, w którym mieszkał dawno temu i z którego udało mu się ujść z życiem. Naturalnie nieodłączną częścią domowego stroju był fartuch roboczy z wielką kieszenią z przodu, w której mieściły się drobne i kosztowne elementy uparcie spadające z roboczego blatu. Od strony kociołka na kuchni dobiegał nader apetyczny zapach - baranina od pani

Quickly z pewnością nie została zmarnowana - który sprawił, że Dodger odruchowo oblizał usta. Nie miał pojęcia, jak Salomon to robi, że nawet z połówki cegły i drewnianego kloca potrafi wyczarować pyszną kolację. Gdy go kiedyś o to spytał, stary Żyd odparł: - Mmm, zdaje mi się, że to przez te włóczęgi po pustkowiach. W takich warunkach człowiek uczy się gospodarować tym, co ma. Przez większość nocy chłopak leżał na swym sienniku z otwartymi oczami, a przyszło mu to bez wysiłku, mężczyźni bowiem wracali kolejno do swych mieszkań w oficynie, znakiem tego zaś były krzyki kobiet, płacz dzieci i odgłosy straszliwych kłótni. Taka właśnie kakofonia była kołysanką dla Siedmiu Tarcz. Szczęśliwe rodziny - pomyślał. - Czy takie w ogóle istnieją? Nad dachami niosło się tymczasem potężne dudnienie dzwonów. Wpatrywał się w sufit, rozmyślając o tajemniczym powozie. Brudna Elka raczej nie mogła już pomóc, zatem jedynym wyjściem wydawało się cierpliwe rozpytywanie w okolicy aż do chwili, gdy wieść o tym dotrze do owych ludzi, którzy bardzo nie lubili pytań, a jeszcze bardziej - odpowiedzi. Gotów był się założyć, że wiedzą niejedno. Tylko od czego zacząć? Od skrzypiącego koła w eleganckim powozie. Czy był na nim herb? Na przykład taki z orłami? Może dziewczyna coś sobie przypomni, gdy znowu się zobaczą...? Cóż - dumał Dodger - skoro pan Mayhew i jego żona chcą się ze mną spotkać, to może warto błysnąć rozumem, ubrać się należycie, wypastować buty i umyć twarz w nadziei, że skończy się nie tylko na filiżance herbaty i misce ciepłej strawy. Kto wie, jeśli zachowam się jak trzeba, okażę gospodarzom szacunek, może pozwolą mi znowu zobaczyć dziewczynę o cudownych, złotych włosach? Kto ma w sobie przebiegłość, nie może jej ot, tak wyłączyć, dlatego i w głowie Dodgera pojawiła się zdradliwa myśl: Może jeśli będziesz takim grzecznym chłopcem, dadzą

ci więcej pieniędzy? Zdawało mu się bowiem, że wie, jakimi ludźmi są państwo Mayhew. To zdumiewające, ale można niekiedy spotkać bogaczy, którym nieobojętny jest los niższych klas, a znając go, czują nawet lekkie wyrzuty sumienia. Ktoś odpowiednio biedny, ale i zadbany, a także kompletnie bezwstydny, mógł zrobić na nich wrażenie stosownie podkolorowaną historyjką o nieszczęśliwym życiu - Dodger też mógł, ale nie musiał, bo jego życie, niemal wiernie opisane Karolowi, naprawdę pełne było nieszczęść - i spodziewać się, że będą go wręcz całować z wdzięczności, bo przy nim poczują się lepiej. Leżąc w ciemności i rozmyślając o dziewczynie, poczuł lekki wstyd. Zastanawiał się tylko nad tym, co może zyskać, a przecież jej ocalenie było nagrodą samą w sobie. Był to jednak, jako się rzekło, wstyd jedynie lekki, bo przecież trzeba jakoś żyć, czyż nie? Zakłopotany, przewrócił się na bok i dla odmiany pomyślał o Karolu, który najwyraźniej miał go za kogoś w rodzaju pirackiego króla. Wyglądało to trochę tak, jakby i on prowadził jakąś małą grę. Każdy dorastający chłopak pragnie być uznawany za mężczyznę. Bo czuje się ważniejszy - myślał. Dla Karola same słowa były skomplikowaną grą, na której on, Dodger, nie znał się najlepiej, jednak była to gra, być może podobna do gry o przetrwanie, w której był świetny. Wpatrując się w pustkę, wspomniał Dziadka konającego z uśmiechem na twarzy gdzieś w stercie śmieci, w ciemnej czeluści kanału. Wiedział, że długo nie zapuści się w rejon Wiru. Szczury były małe, ale żyły stadnie, zwłaszcza gdy rozchodziła się wśród nich dobra nowina. Dlatego należało odczekać tydzień lub dwa, nie zbliżając się do miejsca, w którym stary wyzionął ducha. Do miejsca, w którym sam chciał odejść, przypomniał sobie Dodger. Był też Kulas, wcale nie kulawy, póki armatnia kula gdzieś w dalekiej Hiszpanii nie urwała mu nogi. I nagle słowa pana Dickensa uczepiły się Dodgera, zmieniły cały jego świat - ten

świat, w którym wiódł szczęśliwy żywot zbieracza, by w mgnieniu oka stać się bohaterem gliniarzy i bywalcem bogatych domów. W którym w ciągu jednego dnia zmienił się w kogoś innego. Wyglądało to tak, jakby ciągnęła go jakaś potężna sprężyna... a może po prostu przychodzi taki moment w życiu młodego człowieka, w którym musi on zdecydować, jakim chce być mężczyzną. Czy będzie graczem, czy jedynie pionkiem? Dodger uśmiechnął się w mroku i nareszcie zasnął. Śnił o złotych włosach. Rankiem, umywszy się jak najstaranniej, ruszył w stronę domu pana Mayhew. Za dnia dom ów wyglądał naprawdę nieźle. Nie był może pałacem, ale budynkiem w sam raz dla kogoś, kto miał dość pieniędzy, by zasługiwać na miano dżentelmena. Cała ulica wyglądała podobnie: elegancja, porządek, czystość. Był nawet policjant patrolujący okolicę. Ku niemałemu zdziwieniu Dodgera funkcjonariusz zasalutował mu, gdy się mijali. Nie był to jakiś dramatyczny gest, ot, zwykłe skinienie palcami, ale do tej pory policjanci z jego świata gotowi byli raczej w ostrych słowach sugerować mu, żeby jak najprędzej znalazł się gdzie indziej. Ośmielony tym gestem, chłopak przywołał z pamięci styl Karola i zasalutował konstablowi, mówiąc: - Dzień dobry, panie oficerze. Piękny mamy dziś dzień. I nic się nie stało! Gliniarz niespiesznie przeszedł obok niego, to wszystko. Do licha! Pełen nadziei, Dodger ruszył przed siebie. Wiedział od najmłodszych lat, jak się zachowywać na tyłach domów w dobrej dzielnicy. Wiedział też, co ważne, jak uchodzić za pełnego zapału poczciwca. Rozumiał, że jeśli jest się ulicznikiem, warto traktować to zajęcie jako swoje powołanie i być prawdziwym mistrzem. Wymagało to sporo pracy podobnej do pracy aktora. Trzeba było wiedzieć, jak zagadywać ludzi - lokajów, kucharki, pokojówki, nawet woźniców - i stać się ich kumplem, zawsze pogodnym i znanym w całej okolicy. Grać główną rolę w przedstawieniu. Może nie była to droga do sławy i bogactwa, ale z pewnością nie wiodła też

na stryczek w Tyburn. A najbezpieczniej było pielęgnować w sobie jeden, jedyny talent, w tym przypadku - bycie spryciarzem do szpiku kości. Podszedł więc prosto do tylnych drzwi, mając nadzieję, że i tym razem trafi na panią Quickly, która poczęstuje go plackiem, a może i zaopatrzy w kolejny kawałek baraniny. Drzwi otworzyła pokojówka. - Słucham pana - powiedziała. Chłopak wyprężył pierś. - Przyszedłem do pana Mayhew. Oczekuje mnie, jeśli się nie mylę. Jestem Dodger. Ledwie skończył mówić, w głębi kuchni rozległ się brzęk, a pokojówka spanikowała, jak to często czynią pokojówki (zwłaszcza na widok szerokiego uśmiechu Dodgera). Jednak zaraz się opanowała, a jej miejsce zajęła stara znajoma chłopaka, pani Quickly. Zmierzywszy go krytycznym spojrzeniem, powiedziała: - Daję słowo, elegant z ciebie. Wybacz, proszę, że przed tobą nie dygnę, ale to dlatego, że tkwię po pachy w podrobach. Chwilę później wróciła wszakże do drzwi, już wolna od resztek mięsa, i pogoniła pokojówkę: - Mamy z panem Dodgerem kilka spraw do omówienia, a ty idź i pilnuj golonki, dziewczyno. - To rzekłszy, uścisnęła chłopaka mocno, pozostawiając na jego odzieży ślady podrobów, które zaraz starła. - Jesteś bohaterem dnia, serdeńko, naprawdę. Rozmawiali o tobie przy śniadaniu! Wygląda na to, że samodzielnie uratowałeś „Morning Chronicle” przed szajką bandytów, mały łobuzie! - Znowu uśmiechnęła się promiennie. - A ja pomyślałam sobie: Jeśli to naprawdę ten sam młodzieniec, którego wczoraj poznałam, to ustrzec się rabunku w jego obecności można tylko, wiążąc mu ręce za plecami. A jednak okazuje się, że naprawdę stoczyłeś z nimi bitwę i przepędziłeś do wszystkich diabłów, jak mówią. Kto by

pomyślał! Ani się obejrzysz, a będą chcieli mianować cię burmistrzem. Jeśli tak się stanie, weź mnie na swą burmistrzową. Nic się nie martw, byłam zamężna wiele razy i wiem, jak to się robi. - Roześmiała się, widząc jego minę, a potem dodała poważniejszym tonem: - Dobra robota, chłopcze. Pokojówka zaraz cię zaprowadzi na górę, do rodziny, tylko pamiętaj, żeby tu do mnie wrócić. Może przygotuję dla ciebie paczuszkę z czymś smacznym. Dodger ruszył po schodach ku drzwiom, magicznym drzwiom obitym zielonym suknem, oddzielającym świat ludzi myjących podłogi od świata ludzi chodzących po podłogach; oddzielającym parter świata od jego piętra. Ale to, co za nimi ujrzał, bardziej przypominało pandemonium: pan i pani domu właśnie odgrywali rolę niechętnych rozjemców w sporze dwóch chłopców. Sprawa była poważna - ktoś komuś popsuł żołnierzyka. Pan Mayhew czym prędzej chwycił Dodgera pod ramię i skinął głową swojej małżonce. Zdążyła jedynie uśmiechnąć się nerwowo, stojąc w samym środku tej małej wojny, zanim jej mąż pociągnął chłopaka do swego gabinetu. Tam Henryk Mayhew posadził gościa na niewygodnym krześle, a sam zasiadł naprzeciwko niego i rzekł: - Bardzo mi miło, że znowu się spotykamy, młody człowieku, zwłaszcza w świetle wczorajszych wydarzeń: twojej interwencji, o której poinformował mnie Karol. Niezmiernie ciekawa z ciebie postać - dodał po krótkiej pauzie, sięgając po notes i ołówek. - Czy mogę zadać ci... kilka osobistych pytań? Dodger nie przywykł jeszcze do takiego zachowania. Ci, którzy chcieli zadawać mu osobiste pytania, takie jak „Gdzie byłeś nocą szesnastego?”, zazwyczaj zadawali je, nie pytając o pozwolenie, i oczekiwali błyskawicznych odpowiedzi. - Nie mam nic przeciwko, proszę pana - wybąkał. - O ile nie będą zbyt osobiste. Słuchając śmiechu pana Mayhew, rozejrzał się po gabinecie. Zastanawiał się, jak to możliwe, by jeden człowiek posiadał tyle papieru. Na każdej płaskiej powierzchni, nawet na

podłodze, zalegały książki i ryzy papieru. Wszędzie, ale schludnie. - Przypuszczam, mój panie, że nie jesteś ochrzczony - zaczął Henryk. - Wydaje mi się to mało prawdopodobne. „Dodger” to imię raczej nabyte, czyż nie? Chłopak znowu postawił na szczerość - w końcu miał już za sobą podobną rozmowę z Karolem. Zaprezentował więc nieco skróconą wersję „historii Dodgera”, zgodnie z zasadą, że nie należy mówić wszystkiego. - Tak, proszę pana. Jestem znajdą, a Dodgerem nazwali mnie w sierocińcu z powodu wrodzonej chyżości ciała i umysłu. Pan Mayhew otworzył notes, który chłopak zmierzył podejrzliwym spojrzeniem. Ołówek dotknął papieru, gotów do akcji. - Pan się nie obrazi, ale trochę się denerwuję i przestaję gadać, gdy ktoś ma to zapisać - wyjaśnił Dodger, na wszelki wypadek szukając drogi ucieczki z gabinetu. Lecz ku jego zdziwieniu pan Mayhew rzekł: - Przepraszam, młodzieńcze, że nie spytałem cię o pozwolenie. Naturalnie nie będę już notował bez twojej zgody. Widzisz, takie zapiski to część mojej pracy, a może powinienem rzec: mojego powołania. Chodzi o projekt badawczy, w który zaangażowany jestem od dłuższego czasu. Wraz z mymi kolegami mam nadzieję, że uda się zwrócić uwagę rządu na straszliwe warunki życia w tym mieście. Jest najbogatsze i najpotężniejsze na świecie, a jednak bytowanie w nim nie różni się wiele od tego w Kalkucie. - Widząc, że w wyrazie twarzy Dodgera nie nastąpiła nawet najmniejsza zmiana, zapytał: - Czy to możliwe, młody człowieku, że nie wiesz, gdzie leży Kalkuta? Przez chwilę chłopak wpatrywał się w ołówek. Sytuacja była beznadziejna. - Zgadza się, proszę pana. Przykro mi, ale nie mam pojęcia. - To nie twoja wina, Dodger - rzekł pan Mayhew takim tonem, jakby mówił do siebie.

- Niewiedza, kłopoty zdrowotne, niedożywienie oraz brak wody pitnej sprawiają, że sytuacja staje się coraz gorsza. Dlatego często pytam ludzi o drobne szczegóły z ich życia, a nawet o zarobki. Wierzę bowiem, że władza nie będzie milczeć wobec starannie zgromadzonych dowodów! Co ciekawe, klasy wyższe, choć tak szczodrze dzielą się pieniędzmi z kościołami, fundacjami i innymi organizacjami, jakoś niechętnie spoglądają w dół. Co najwyżej od czasu do czasu ufundują zupę dla potrzebujących. Na wzmiankę o jedzeniu Dodgerowi zaburczało w brzuchu. Musiało zaburczeć naprawdę głośno, bo pan Mayhew zareagował z wielkim ożywieniem. - Och, mój drogi chłopcze, jesteś bardzo głodny! Przewidziałem to, dlatego zadzwonię po służbę. Spodziewaj się jajek na bekonie. Nie jesteśmy bogaczami, ale też, na szczęście, nie cierpimy niedostatku. Trzeba jednak zaznaczyć, że każdy widzi tę kwestię inaczej: spotykałem już ludzi żyjących w ekstremalnej biedzie, gotowych twierdzić, że radzą sobie całkiem dobrze, a z drugiej strony zdarzają się i mieszkańcy wielkich domów, dysponujący niemałymi środkami, którzy uważają się za bliskich bankructwa! - Uśmiechnął się do Dodgera, potrząsając dzwonkiem. - A ty, młodzieńcze? Parasz się zbieractwem i, jak mniemam, innymi doraźnymi zajęciami. Uważasz się za zamożnego czy raczej ubogiego? Cwaniak znał się dobrze na podchwytliwych pytaniach. Pan Mayhew, jak się wydawało, nie znał ciemnych stron tego świata tak dobrze jak pan Dickens, ale nie należało go lekceważyć. Dlatego też chwycił się ostatniej deski ratunku zwanej uczciwością. - Mam wrażenie, że nie jesteśmy z Salem aż tacy biedni, proszę pana. Owszem, chwytamy się różnych prac, ale w porównaniu z większością radzimy sobie całkiem nieźle. Była to nie najgorsza odpowiedź. Pan Mayhew wyglądał na zadowolonego. Zajrzał do notesu i spytał: - Sal, jak zrozumiałem z opowieści Karola, to ten dżentelmen wyznania

mojżeszowego, z którym dzielisz mieszkanie? - Nie wiem, co mu wyznał Mojżesz, ale mam wrażenie, że Sal jest Żydem. No, przynajmniej tak twierdzi. Dodger nie miał pojęcia, co wywołało u gospodarza nagły atak śmiechu. Nie wiedział też, skąd Karol wziął informacje o Salomonie, bo jakoś nie kojarzył, by mu o nim wspominał. To jednak nie miało już znaczenia, a to dlatego, że w tym momencie zza drzwi gabinetu dobiegły szmer kroków i brzęk naczyń na tacy. Dźwięk był głośny, zatem niesiono coś ciężkiego, a to dobrze wróżyło. Pan Mayhew zapewnił go, że jadł już śniadanie, toteż cała porcja jajek na bekonie padła łupem Dodgera. Znikała w imponującym tempie. - Karol wiąże z tobą spore nadzieje - rzekł gospodarz. - Wyznać muszę, że i ja podziwiam w tobie gotowość do ryzykowania życia w obronie owej młodej damy, zwłaszcza że, jak rozumiem, wcale się nie znaliście. Wkrótce znowu się spotkacie. Wydaje się, że dziewczyna rozumie angielski, ale nie jest w stanie opowiedzieć nam o mrocznych wypadkach, które stały się jej udziałem. Dodger zadziwił sam siebie: spojrzał na swój talerz i zamiast w pośpiechu dokończyć śniadanie, powiedział: - Była przerażona. Prawda jest taka, że miała męża, który fatalnie ją traktował, i... Zamierzał powiedzieć więcej, ale zawahał się. Jest ranna - pomyślał. - Jest wystraszona, ale przecież nie postradała zmysłów. Chce zyskać na czasie, żeby się zorientować, kim naprawdę są jej nowi przyjaciele. Na jej miejscu, gdybym dostał takie lanie, pewnie też udawałbym, że jest ze mną gorzej. To stara uliczna zasada. Zachowuj pewne sprawy tylko dla siebie. Czuł na sobie wzrok pana Mayhew. Po chwili milczenia padło pytanie: - Jeśli nie masz nic przeciwko, Dodger... powiedz mi, gdzie się urodziłeś? Na odpowiedź musiał zaczekać, aż chłopak skończy jeść i obliże nóż z obu stron.

- Tego nie jestem pewien, proszę pana. - Opowiedz mi zatem o dorastaniu. Jak zostałeś zbieraczem? Dodger wzruszył ramionami. - Najpierw byłem błotołazem. W dzieciństwie wielu tak zaczyna, to jakby naturalna rzecz brodzić po płyciźnie i szukać w szlamie brył węgla i innych takich. Całkiem niezłe zajęcie latem, za to w zimie straszne, ale kto ma dość sprytu, znajdzie sobie i miejsce do spania, i coś do zjedzenia. Potem byłem pomocnikiem kominiarza. Mówiłem już o tym panu Karolowi. Ale kiedy zacząłem zbierać, nie oglądałem się wstecz. Poczułem się w kanałach jak świnia w błocku, co zresztą jest bardzo trafnym porównaniem. Toszeronu jeszcze nie znalazłem, ale może zdążę przed śmiercią. - Zaśmiał się, a następnie postanowił dać swemu poważnemu rozmówcy do myślenia. - Oczywiście trafiałem na przeróżne rzeczy - rzekł które ludzie wyrzucają, gubią albo lekceważą. Zaskakujące, ile można tam znaleźć, zwłaszcza w pobliżu szpitali klinicznych, o tak! Potrafiłbym przejść pod ziemią z jednego końca Londynu na drugi, wyjść w dowolnym miejscu, a na dodatek, daję słowo - choć pewnie pan mi nie uwierzy - twierdzę, że w kanałach jest czasem naprawdę pięknie. Jakbym zwiedzał stare domy i wspinał się po schodach, podziwiając dziwaczne narośle na ścianach. Grota, Wietrzny Zakątek, Sypialnia Królowej, Komnata Szeptów to ulubione miejsca zbieraczy. Znam trasy do nich jak linie na własnej dłoni, które... znałbym lepiej, gdybym częściej mył ręce. O zachodzie słońca, gdy wpada do środka odbite od rzeki światło, to naprawdę rajskie widoki, proszę pana. Nie spodziewam się, że pan uwierzy, ale tak jest. Dodger umilkł, zastanawiając się nad tym, co właśnie powiedział. Rozsądek podpowiadał mu, że człowiekowi uzbrojonemu w ołówek nie należy opowiadać o kradzieżach czy byciu wężem. Takie wyznania wolał zostawić dla Karola. Dla pana Mayhew postanowił kreślić obrazy nieco podkolorowane.

- Pewnego razu znalazłem w kanałach nawet całą ramę łóżka. I nadziwić się nie mogę, jakim sposobem dociera tam tyle światła - dokończył i uśmiechnął się do pana Mayhew, który przyglądał mu się z mieszaniną zgrozy i zadziwienia, a może nawet odrobiną podziwu. - Ostatnia sprawa, panie Dodger - rzekł gospodarz. - Powiedz mi pan, jeśli łaska, jaki dochód daje ci praca zbieracza? Tego pytania należało się spodziewać. Chłopak instynktownie podzielił kwotę przez dwa i odparł: - Zdarzają się lepsze i gorsze dni, proszę pana, ale powiedziałbym, że zarabiam tyle, ile kominiarz i tylko raz na jakiś czas zdarzają się prawdziwe gratki. - Jesteś szczęśliwy w tej profesji? - O tak, proszę pana. Chodzę, dokąd zechcę, przed nikim się nie tłumaczę, a każdy dzień jest przygodą, jeśli wie pan, co mam na myśli. - Chcąc podbudować nieco swój wizerunek młodzieńca z przyszłością, dodał zaraz: - Naturalnie zdarza się czasem, że znajdę cenną zgubę. Wtedy cieplej robi mi się na sercu, gdy mogę ją zwrócić właścicielowi. - W zasadzie to prawda - dodał w duchu. - Nie psujmy tego obrazu wzmianką o paru szylingach nagrody. Pan Mayhew odchrząknął po chwili. - Panie Dodger, dziękuję za tę opowieść. Widzę, że skończyłeś pan już śniadanie, a nawet wypolerowałeś talerz, czas więc chyba najwyższy, byś złożył wizytę naszemu gościowi. Powiedz no, zdarzyło ci się kiedy zażyć kąpieli? Stwierdzam bowiem, że jak na zbieracza prezentujesz się całkiem czysto. Młodzian uśmiechnął się krzywo. - To sprawka Salomona, u którego mieszkam. Jako członek narodu wybranego diabelnie nie znosi brudu. Dlatego mamy łazienkę: ciasną komórkę, gdzie można stanąć,

umyć się szmatą, proszę pana, a nawet, daję słowo, użyć mydła. Ktoś mi kiedyś mówił, że czystość ustępuje pobożności, ale coś mi się wydaje, że zdaniem Sala pobożność winna wiać przed czystością gdzie pieprz rośnie. Pan Mayhew spoglądał na niego jak człowiek, który właśnie znalazł sześciopensówkę w garści farthingów. - Zadziwiasz mnie pan, panie Dodger. Jesteś jak głownia wyciągnięta z pożogi, tyle że sam się z niej wyciągasz. Chodźmy. Minutę później przestąpili próg dość ciemnej izby, w której na co dzień mieszkały pokojówki. Złotowłosa dziewczyna siedziała na jednym z łóżek, jakby dopiero się obudziła. Uśmiech, który pojawił się na jej twarzy, rozjaśniał cały pokój, a przynajmniej tak się wydawało Dodgerowi. Jego z lekka zardzewiałe serce biło teraz bardzo szybko. - Oto i młoda dama - rzekł pan Mayhew - która, ku naszej radości, czuje się coraz lepiej. A to moja żona Jane, którą już widziałeś, ale nie zostaliście sobie należycie przedstawieni. Moja droga, to pan Dodger, obrońca niewiast w opresji, o którym już słyszałaś. Niekiedy Dodger nie był pewny, czy rozumie, o czym mówi pan Henryk, uznał więc, że rozsądnie będzie uściślić jego wypowiedź. - Tylko jedna niewiasta była w opresji, proszę pana. Oczywiście zakładając, że niewiasta to inaczej dama. Tylko jedna. Pani Mayhew, która siedziała obok dziewczyny z miską zupy i łyżką w dłoni, wstała i wyciągnęła rękę na powitanie. - Istotnie, panie Dodger, tylko jedna dama była w opresji. Głupstwa opowiada mój mąż, sugerując, że było ich więcej. - Uśmiechnęła się, podobnie jak pan Mayhew, a chłopak miał wrażenie, że nie zrozumiał żartu.

Wiedział co nieco o rodzinach, o mężach i żonach. Żony na przykład często pomagały mężom sprzedającym towar na ulicach - kanapki albo pieczone ziemniaki, prawdziwy smakołyk. Dodger, który był bystrym obserwatorem, przyglądał się owym pracującym rodzinom, stąd nieobce mu były charakterystyczne spojrzenia i specyficzny sposób mówienia bliskich sobie ludzi. Co ciekawe, choć na pozór to mężczyzna - jak najsłuszniej! - był głową rodziny, wystarczyło przyjrzeć się uważniej, by stwierdzić, że jest ona raczej jak barka na rzece. Mąż może i był kapitanem, ale żona - wiatrem zmuszającym ją do ruchu w wybranym przez siebie kierunku. Pani Mayhew, nawet jeśli nie była wiatrem, z całą pewnością wiedziała, w którym momencie dmuchnąć. Małżonkowie uśmiechali się do siebie przez chwilę, a potem pani Mayhew odezwała się ze smutkiem: - Obawiam się, że okrutne razy, które zadano tej młodej damie - a podejrzewam, że cierpiała nie po raz pierwszy - w jakiś sposób splątały jej umysł, dlatego też, niestety, nie mogę was sobie przestawić. Używajmy więc dobrego, chrześcijańskiego imienia Symplicja, by się do niej zwracać, a z czasem być może poznamy prawdziwe. To imię nosiła moja stara przyjaciółka, mam więc do niego sentyment. Miejmy nadzieję, że nasza podopieczna prędko wróci do zdrowia. Póki co jednak nie odsłaniam okien, by dobiegający z ulicy hałas powozów nie przeszkadzał Symplicji w rekonwalescencji, zwłaszcza że najwyraźniej budzi w niej lęk. Cieszę się, widząc, jak przybywa jej sił i jak blakną sińce, niestety mam powody przypuszczać, że jej życie było ostatnio... nieprzyjemne, choć wiele wskazuje na to, że dawniej było z nią lepiej. Z pewnością ten, kto ofiarował jej ów wspaniały pierścień, musiał otaczać ją należytą troską. Dodger nie musiał znać kodu sygnałów, które wymieniali państwo Mayhew, ale nie uszły jego uwagi znaczące spojrzenia, a zwłaszcza jedno, o całkiem jasnym znaczeniu: lepiej

nie rozmawiać przy chłopaku o cennym klejnocie. - Boi się powozów, czy tak? - spytał. - A co z innymi odgłosami ulicy? Jak reaguje na konie czy hałaśliwe miodowozy?6 - Bardzo lotny z ciebie młodzieniec - zauważyła pani Mayhew. - Niestety, proszę pani, fruwać nie umiem - rzekł chłopak, rumieniąc się. - Ależ nie, panie Dodger - powiedziała z kamienną twarzą pani Mayhew - nie o to mi chodziło. Rzecz w tym, że w lot pojmujesz wiele spraw, co wcale mnie nie dziwi, jako że na swój sposób jesteś człowiekiem światowym, a ściślej londyńskim, co na jedno wychodzi. Wiem, że pan Dickens wierzy, iż możesz nam pomóc w rozwikłaniu zagadki tej młodej damy. - Znowu wymieniła spojrzenia z mężem. - Przypuszczalnie wiesz już o jeszcze jednym aspekcie tej szatańskiej sprawy... - Zawahała się, jakby próbowała wypchnąć z umysłu nieprzyjemne myśli. - Wiesz już, że ta młoda dama była... że straciła... - Zmieszała się jeszcze bardziej, umilkła nagle i wybiegła z izby. Dodger spojrzał na dziewczynę, a potem zwrócił się do pana Mayhew: - Jeśli nie ma pan nic przeciwko temu, chciałbym porozmawiać z Symplicją w cztery oczy. Może pomogę jej dokończyć zupę. Przeczuwam, że ze mną zdoła zamienić kilka słów. - Nie przystoi, byś pozostawał z młodą damą sam na sam w jej sypialni. - Wiem, proszę pana. Nie przystoi też, by ktoś katował młodą damę niemal na śmierć, a następnie próbował utopić ją w błocie, ale to nie moja sprawka. Myślę więc, że nie zaszkodziłoby, gdyby w zaciszu swego domu zgodził się pan nieco nagiąć zasady, by stały się bardziej... ludzkie. Z półpiętra dobiegł odgłos nerwowych kroków pani Mayhew. Jej mąż drgnął nagle i rzekł, jakby obudzony ze snu: - Zostawię otwarte drzwi. Oczywiście jeśli panna Symplicja nie ma nic przeciwko.

Odpowiedź nadeszła niemal natychmiast. - Proszę. Bardzo chciałabym po chrześcijańsku zamienić kilka słów z moim wybawcą. Pan Mayhew dotrzymał słowa i zostawił otwarte drzwi. Dodger cokolwiek niezdarnie przysiadł na krześle zostawionym przez panią Jane i uśmiechnął się nerwowo do Symplicji. Odwzajemniła uśmiech, spoglądając na niego z zainteresowaniem. - Co dalej? - spytał, podając jej łyżkę. Dziewczyna uśmiechnęła się jeszcze szerzej, a potem przyjęła łyżkę i skosztowała zupy. - Chciałabym móc powiedzieć, że chętnie wróciłabym do domu - odparła cicho - ale ja już nie mam domu. Muszę natomiast wiedzieć, komu mogę zaufać. Może tobie, Dodger? Chyba potrafiłabym zaufać temu, kto tak dzielnie walczył w obronie nieznajomej. Chłopak starał się wyglądać tak, jakby takie wyczyny przytrafiały mu się codziennie. - Wiesz, jestem pewny, że możesz zaufać państwu Mayhew - rzekł. - A ja nie jestem pewna - powiedziała ku jego zdziwieniu. - Pan Mayhew wolałby na przykład, żebym z tobą nie rozmawiała. Chyba zdaje mu się, że jesteś gotów jakoś mnie wykorzystać, a moim zdaniem to - urwała na moment, szukając właściwego słowa niedorzeczność! Ocaliłeś mnie, walczyłeś o mnie, a teraz miałbyś mnie skrzywdzić? To dobrzy ludzie, nie wątpię, ale i dobrzy ludzie mogą na przykład dojść do wniosku, że należy mnie oddać wysłannikom mego męża tylko dlatego, że jestem jego żoną. Niektórzy za wszelką cenę przestrzegają norm. I postępują zgodnie z prawem, gdy pojawia się emisariusz z bardzo oficjalnym pismem ozdobionym niezmiernie ważną pieczęcią. Zgodnie z prawem zmuszającym mnie do opuszczenia ojczystego kraju mojej matki i do powrotu do męża, który wstydzi się mnie i nie śmie sprzeciwić się własnemu ojcu. Jej głos z każdym słowem przybierał na sile, aż nagle Dodger uświadomił sobie, że

Symplicja przemawia niemal jak znająca zasady gry dziewczyna z ulicy. Lekki niemiecki akcent gdzieś zniknął, a wróciły czysto angielskie samogłoski, nie wspominając o tym, że przestrzegała naczelnej zasady: nie zdradzać więcej szczegółów, niż to konieczne. Nie umiał tylko rozpoznać jej akcentu. Wiedział co nieco o obcych językach, ale jako porządny londyńczyk nie miał o nich dobrego mniemania, był bowiem świadom, że każdy, kto nie jest Anglikiem, prędzej czy później będzie wrogiem kraju. Nie sposób było kręcić się po porcie i przynajmniej nie osłuchać się z obcymi językami, a stąd już tylko krok do

odróżnienia mowy Holendrów i Niemców, nie wspominając o Szwedach i Finach z ich dziwnymi ziewnięciami. Dodger potrafił więc rozróżniać języki, ale nigdy nie zadał sobie trudu, by nauczyć się któregoś z nich, choć warto nadmienić, że już w dwunastym roku życia rozumiał kluczowe pytanie „Gdzie znajdę niegrzeczne panie?” w bardzo wielu obcych mowach, nie wyłączając chińskiej oraz kilku dialektów afrykańskich. Każdy szczur portowy musiał znać podstawy, a niegrzeczne panie chętnie rzucały farthinga temu, kto skierował dżentelmena pod właściwy adres. Z wiekiem dopiero chłopak uświadomił sobie, że zdaniem wielu był to niewłaściwy kierunek. Na co dzień istnieją bowiem dwa sposoby widzenia świata, lecz tylko jeden, gdy cierpi się głód. Dobiegające z korytarza dźwięki sprawiły, że poderwał się z krzesła niczym wartownik na służbie i wprawnie zasalutował mocno zdziwionemu panu Mayhew i jego małżonce. - Miło nam się gawędziło, proszę państwa, i mogę potwierdzić, że Symplicja rzeczywiście obawia się odgłosów ruchu ulicznego. Ale gdybym tylko mógł zabrać ją na świeże powietrze, gdyby zobaczyła całkiem zwyczajne pojazdy mijające państwa dom...? Jeśli więc państwo pozwolą, zabiorę ją na spacer. Cisza, która zapadła, uświadomiła mu dość szybko, że nie był to rozsądny pomysł. Równie prędko przyszła mu do głowy zgoła odmienna myśl: Rozmawiam z tym dżentelmenem jak z równym sobie! Niebywałe, jak garnitur z ciuchbudy i talerz jajek na bekonie prostują człowiekowi kręgosłup! A jednak wciąż jestem tym samym chłopakiem, który zbudził się dziś rano jako zbieracz, oni zaś są parą czcigodnych obywateli, którzy obudzili się w swym pięknym domu. Muszę więc uważać, bo nagle mogą sobie przypomnieć, kim jestem naprawdę, i wyrzucić mnie za drzwi. - Nikt nie jest mi panem, nikt mi nie rozkazuje, nie ścigają mnie peelersi i nigdy nie

zrobiłem niczego haniebnego - dodał w zasadzie na własny użytek, ale zaskakująco zdecydowanym tonem. - Nie mam tyle, co oni, na pewno nie, ale nie jestem od nich gorszy. Pani Mayhew wahała się długo, zanim odpowiedziała z rezerwą: - Jestem pewna, że prędzej czy później Symplicja będzie musiała zaczerpnąć świeżego powietrza i może jakoś to zorganizujemy, Dodger, ale niewątpliwie rozumiesz, że pozostawienie jej teraz sam na sam z młodym mężczyzną - choćby i najdzielniejszym - nie byłoby mile widziane przez ludzi z towarzystwa. I musimy być w tej sprawie stanowczy, choć naturalnie wierzę, że twoje zamiary są całkiem niewinne. Pan Mayhew wyglądał na równie zakłopotanego jak jego żona. Dodger, wciąż pełen wiary w swoje szczęście, odezwał się przymilnie: - Droga pani Mayhew, obiecuję, że nie dojdzie między nami do żadnego wszeteczeństwa, zwłaszcza że nawet nie wiem, co znaczy to słowo. Stalowe spojrzenie pani Mayhew zmiękło po raz kolejny. - Jesteś niezwykle bezpośrednim młodzieńcem, drogi panie Dodger. - Taką mam nadzieję, pani Mayhew, bo na co komu skromni i cisi? Lepiej chyba - i myślę, że się pani ze mną zgodzi - być za bardzo do przodu. Tak czy inaczej, liczy się dla mnie przede wszystkim dobro panny Symplicji. Rozmawialiśmy już o tym, że trzeba odnaleźć łotrów, którzy ją pobili, może więc widok ulic i ich dźwięki odświeżą jej pamięć, a tym samym ułatwią mi wykonanie misji? Wiem, że powóz, z którego umknęła, hałasował w charakterystyczny, ale nieznany mi sposób. Powiadam więc: trzeba go odnaleźć, trzeba podjąć trop. Pan Mayhew spojrzał na żonę i rzekł: - Twoja elokwencja jest godna pochwały, Dodger, ale uważamy z żoną, że ta sytuacja ma i inne aspekty.

Młodzieniec wyprostował się nieco. - Ja również się tego obawiam, podobnie jak pan Karol. I może nie wiem, co znaczy „elokwencja”, za to znam Londyn, proszę pana, każdy jego brudny cal. Wiem, dokąd można pójść bezpiecznie, a dokąd nie. Wszyscy znają Dodgera, panie Mayhew, a Dodger zna wszystkich. I dlatego znajdzie to, czego ma szukać. - Owszem - powiedziała pani Mayhew. - Nie wątpię, że to prawda, ale mój mąż i ja czujemy, że musimy działać in loco parentis tej młodej damy, bo jak się wydaje, nikt inny nie troszczy się o jej dobro. A obyczajów należy przestrzegać. Dodger, który nie miał bladego pojęcia, co znaczy in loco parentis, wzruszył ramionami i rzekł: - Zgoda, proszę pani, ale jutro po lunchu znowu się tu zjawię. Może do tego czasu ktoś zechce zmienić zdanie - dodał z naciskiem. Pan Mayhew dogonił go przy drzwiach do kuchni. - Moja żona jest ostatnio nieco zestresowana, jeśli wiesz, co mam na myśli. Dodger zdobył się tylko na bardzo krótką ripostę: - Nie, nie wiem. I z tymi słowy rozstali się jak dżentelmeni, podawszy sobie ręce na pożegnanie. Chłopak niemal wbiegł do kuchni, wciąż zdumiony tym, że pozwolono mu wypowiadać się tak swobodnie. Niech no tylko opowie o tym Salowi! Kucharka nie wyglądała na zaskoczoną jego powrotem. - No, mój chłopcze, prawdziwa z ciebie gwiazda, skoro tak sobie poczynasz ze starszymi i lepszymi od ciebie. I bardzo dobrze! Zdaje mi się, że mam przed sobą już nie zwykłego zbieracza, tylko bystrego młodzieńca, dla którego świat jest szansą. - Podając mu nieco zatłuszczoną paczkę, dodała: - Ostatnio krucho w tym domu z pieniędzmi, więc z

niepokojem patrzymy na to wszystko. Pewnie nie wiesz, że zwolniliśmy drugą pokojówkę. Jeśli nic się nie zmieni, pani Sharples będzie następna, a potem... cóż, pewnie ja, choć trudno mi wyobrazić sobie, że pani domu będzie pracować w kuchni. Tak czy owak, zapakowałam ci trochę resztek: zimne już ziemniaki i marchewki, a do tego ładną porcję wieprzowiny. Dodger przyjął prezent. - Bardzo pani dziękuję. Naprawdę jestem wdzięczny. Na te słowa pani Quickly otworzyła ramiona, by go uścisnąć. - Przemówiłeś jak najprawdziwszy dżentelmen. Czy mogę liczyć na małego całusa? Dodger ucałował więc kucharkę - kobietę o krągłych kształtach i nader chętną do przedłużenia owego całusa - a gdy się wyrwał z jej objęć, powiedziała: - Gdy polecisz wysoko, pamiętaj o tych, co na dole. 6 Miodowozami nazywano pojazdy służące do wywożenia płynnych nieczystości w czasach, gdy w Londynie powszechnie korzystano z szamb.

ROZDZIAŁ SZÓSTY W którym sześciopensówka wystarcza na mnóstwo zupy, a złoto obcokrajowca kupuje szpiega... Zażenowanie wywołane ostatnimi przeżyciami oraz specyficzny aromat surowych podrobów nie opuszczały Dodgera w drodze do domu. Właściwie nie był już pewny, kim jest - dzieciakiem z kanałów czy równoprawnym partnerem dżentelmenów - ale coraz wyraźniej dostrzegał, że państwo Mayhew to nie tak wysokie sfery, jak mu się wcześniej zdawało. Owszem, mieli przestronny dom i służbę, a wszystko to nijak się miało do warunków, w których dotąd żył, a jednak tu i tam widać było niedociągnięcia. Dom nie tonął w brudzie, rzecz jasna, lecz rzucała się w oczy oszczędność gospodarzy. W sytuacji, o której mówiła

pani Quickly, liczył się każdy pens. Pani Mayhew była niespokojna, ale Dodger czuł, że to raczej jej cecha wrodzona, a nie tylko obawa o los Symplicji. Mimowolnie wzruszył ramionami. Może tak musi być? Może im więcej masz, tym większy niepokój czujesz na myśl o tym, że mógłbyś to stracić? A kiedy zaczyna brakować pieniędzy, lękasz się, że stracisz także swój przytulny dom pełen ślicznych drobiazgów. Dodger właściwie nigdy nie miał takich obaw. Interesowały go wyłącznie sprawy naprawdę istotne: pożywna strawa i ciepły nocleg. Człowiek nie potrzebuje przecież domu pełnego ozdób (choć młodzieniec dostrzegał je nieomylnie, zwłaszcza te, które łatwo dałoby się zmieścić w kieszeni i szybko spieniężyć). Zatem po co w ogóle je kupować? Żeby pokazać, że nas na nie stać? Na ile poprawia nam to samopoczucie? Na ile czujemy się szczęśliwsi? W domu państwa Mayhew panowały raczej surowe zasady i na pewno nie sprawiał wrażenia szczęśliwego. Dało się w nim wyczuć napięcie, którego Dodger nie umiał do końca zgłębić, jakby nieszczęście wręcz wisiało w powietrzu. Co ciekawe, sam przez to czuł się mniej szczęśliwy i zachodził w głowę dlaczego. Nieszczęście było zasadniczo obcym mu stanem umysłu. Kto w ogóle miał jeszcze czas na bycie nieszczęśliwym? Chłopak bywał zirytowany, miewał dość, niekiedy nawet się wściekał, ale były to tylko chmury na niebie, które prędzej czy później musiały odpłynąć. Nigdy nie trwało to długo. Teraz jednak, gdy bez specjalnego celu oddalał się od domu państwa Mayhew, prześladowała go myśl, że wlecze za sobą niepokoje innych ludzi. Czuł coraz wyraźniej, że lekarstwem na ten stan mogłaby być wizyta w kanałach, choćby dlatego, że zagłębiwszy się w nie, miałby szansę znaleźć, dajmy na to, sześciopensówkę. Wcześniej oczywiście musiałby się przebrać, bo garnitur z ciuchbudy był

najelegantszym strojem w całym jego życiu i zupełnie nie nadawał się do pracy pod ziemią. Ale... Symplicja. Nie mógł przestać o niej myśleć. Zachodził w głowę, kim naprawdę jest i kto może wiedzieć, co ją spotkało i dlaczego. I kto ją skrzywdził, rzecz jasna. Bardzo, ale to bardzo chciał wiedzieć. W tym wiecznie zatłoczonym mieście ktoś przecież musiał przypadkiem coś usłyszeć. Naturalnie nie policja, a to dlatego, że nikt przy zdrowych zmysłach nie gadał nigdy z peelersami. Może jeden czy dwaj byli w porządku, ale nie opłacało się darzyć ich zaufaniem. Ludzie chętnie gadali za to z Dodgerem, starym dobrym Dodgerem, zwłaszcza gdy pożyczał im sześć pensów do zwrotu na święty nigdy. I dlatego, maszerując już nawet nie okrężną, tylko niebywale poplątaną trasą w stronę mieszkania na poddaszu, gdzie zamierzał się przebrać, znalazł dość czasu, by pomówić z ludźmi ulicy. Byli wśród nich cockneye sprzedający jabłka i kochający ponad wszystko grupowe ataki na peelersów, walkę bez ograniczeń i reguł, z użyciem dowolnej broni. Gawędził też ze straganiarzami żyjącymi z mikroskopijnej marży. Konwersował z damami, które nie miały zbyt wiele do roboty, ale zawsze były chętne do zawarcia znajomości z hojnymi dżentelmenami. Niektórym z nich dosypywały do drinków specjalny składnik niespodziankę; pod jego wpływem w głębokim śnie trafiali na pokład statków płynących najpierw w dół Tamizy, a potem w bardzo dalekie strony, gdzie mieli szansę spotkać ciekawych ludzi, czasem zaś nawet trafić do kotła ludzi o wiele mniej ciekawych. Ci, którzy naprawdę mieli pecha i rozdrażnili niepotrzebnie którąś z dam - na przykład panią Holland z Bankside - odbywali spływ Tamizą bez statku. Dodger zajrzał też do mężczyzn oferujących partyjkę „Korony i kotwicy” - tu przynajmniej ktoś trzeźwy i mający szczęście miał szansę wygrać. Zwycięstwa nie mogli się natomiast spodziewać ci, którzy skusili się na pojedynek ze zręcznym człowiekiem

dysponującym jedynie kawałkiem deski, trzema naparstkami i ziarnkiem grochu. Na tym polu bitwy należało postawić pieniądze na to, pod którym przykryciem znajduje się rzeczone ziarnko, polegając na własnej spostrzegawczości, ów pogodny i gadatliwy jegomość bowiem poruszał naparstkami z niesłychaną szybkością. Nikomu, ale to nikomu nie udało się nigdy wygrać, gdyż położenie groszku znał jedynie tenże człowiek oraz Bóg, przy czym ten ostatni wcale nie musiał być tego pewny. Klient dostatecznie pijany skłonny był próbować w nieskończoność i grać o coraz wyższe stawki, wierząc, że nawet jeśli będzie po prostu zgadywał, to kiedyś z pewnością trafi... ale, niestety, mylił się za każdym razem. I wreszcie wśród rozmówców Dodgera był lalkarz raczący chętnych przedstawieniem o Punchu i Judy, przy czym w najnowszej odsłonie ulicznego spektaklu występował policjant, którego Punch okładał swoim kijem. Dzieciaki miały ubaw, dorośli śmiali się w głos, a najśmieszniejsza była scena, w której Punch wrzeszczał „I tak należy to robić!” swoim zgrzytliwym głosem podobnym do krzyku drapieżnego ptaka albo... skrzypienia uszkodzonego koła powozu. I tylko dorośli byli świadomi tego, że kłótliwy Punch to tak naprawdę jeden z tych ojców gotowych wyrzucić niemowlę przez okno i pobić żonę... Naturalnie, takie rzeczy się zdarzają - zwłaszcza bicie żon - ale jeśli chodzi o to, co się może stać z niemowlęciem, nie jest to sprawa, o której powinno się mówić dzieciom. Punch i Judy to nie jest szczęśliwa rodzina. Dodger, w którego głowie zaczynała królować groźna, lśniąca ciemność będąca jedynie tłem dla wizji cudownej dziewczyny o złotych włosach, musiał się powstrzymywać, by nie trzasnąć pięścią tej rozwrzeszczanej kukiełki, gdy mijał uliczny teatrzyk. Przez chwilę wstrząsały nim dreszcze, ale w końcu się opanował. Przecież znał te historie. Znał od dziecka. Ale Symplicja... Cóż, może był w stanie pomóc chociaż jej. Czuł, że jeśli to zrobi, pomoże

także sobie, tylko jeszcze nie do końca rozumiał, jak miało się to dokonać. Przyszło mu do głowy, że powinien poszukać innych atrakcji, takich, które nie wyprowadzą go z równowagi. Może pójść do treserów psów? Albo do siłaczy dźwigających ciężary? A może do bokserów walczących, rzecz jasna, na gołe pięści? Nie, tego dnia musiał przede wszystkim zadawać pytania. I robił to najlepiej jak umiał. Porozmawiał z dwiema kobietami czekającymi na klienta. Zagadał grającego w „Koronę i kotwicę”, który dobrze go znał. Spytał również sapiącego z zadowolenia siłacza. Mało tego, przypomniał komuś nawet o sześciopensowej pożyczce („dla biednej, starej mamusi”) i wyrozumiale dodał: - Nie ma o czym mówić, na pewno kiedyś oddasz. Krótko mówiąc, Dodger przeczesywał świat - a przynajmniej sporą część Londynu niczym kot zostawiając wszędzie swój ślad w postaci unoszących się w powietrzu pytań. Jeśli ktoś słyszał ów skrzypiący powóz, wiedział już, że powinien zamienić kilka słów z Dodgerem. Co więcej, była nadzieja, że i właściciel powozu, którego koło kwiczy jak zarzynana świnia, zechce rozmówić się z człowiekiem zadającym tak wiele pytań. Było tak, jakby wrzucał do strumienia okruchy chleba na przynętę, by przekonać się, jaką rybę zdoła zwabić. Znał słabą stronę tej metody: mógł zwabić rekina. W końcu pomyślał o człowieku od Szczęśliwej rodziny. Zawahał się, próbując przypomnieć sobie, gdzie i kiedy widział jego wózek. Prawdopodobnie na jednym z mostów, gdzie zawsze miał liczną klientelę. Była to prawdziwie magiczna atrakcja: wózek z przedziwną menażerią zwierząt żyjących w wielkiej przyjaźni. Dodger zanotował w pamięci, że trzeba będzie pokazać go Symplicji; na pewno się jej spodoba. I nagle uświadomił sobie, że płacze, bo oczyma wyobraźni znowu ujrzał tę piękną twarz posiniaczoną tak jak po ciężkim upadku ze schodów. Ktoś jej wyrządził tę krzywdę - pomyślał, wycierając nos - a ja

przysięgam, że pewnego dnia ów pan Punch stanie pod ścianą i osobiście nauczę go manier. Drgnął mimowolnie, gdy nagle ktoś pociągnął go za nogawkę. Zirytowany, spojrzał w dół i zobaczył dwoje dzieci - miały po pięć, może sześć lat - które patrzyły mu w oczy i trzymając się za ręce, wyciągały ku niemu dłonie. Nie takich obrazków potrzebował w tej chwili. Pamiętał, że przed laty zachowywał się podobnie, z tą różnicą, że wybierał dorosłych, którzy wydawali mu się zamożni... choć z drugiej strony każdy jest bogatszy od wygłodzonego pięciolatka. Nagle przyszło mu na myśl, że akurat tego dnia, w swoim prawie nowym ubraniu, nie wygląda już jak typowy zbieracz. Ale nadal nim jesteś - napomniał się w duchu - a za chwilę zagrasz też rolę sześciopensowego dżentelmena. Poprowadził dzieci do straganu Marii Jo sprzedającej pożywną zupę każdemu, kto był w stanie wysupłać parę farthingów, a czasem i mniej, jeśli była w dobrym humorze. Maria Jo była jedną z tych poczciwych istot, których tak bardzo brakowało w tym mieście. Ludzie gadali o niej, że była niegdyś słynną aktorką gdzieś w żabojadzkich stronach i rzeczywiście, nawet teraz, po latach, miała w sobie coś niezwykłego, ulotnego i magicznego. Jeśli wierzyć plotkom, jej mąż, żołnierz, zginął na którejś z wojen. Na szczęście zdążył wcześniej poinformować ją o tym, gdzie ukrył łupy z niezliczonych kampanii. Była to, jako się rzekło, kobieta bardzo poczciwa - mimo że przez lata połączona węzłem małżeńskim z żabojadem - toteż można było śmiało wierzyć, że w jej zupie nie znajdzie się ani szczurów, ani niczego gorszego i że nie gotuje jej na mięsie kotów i psów. Było w niej natomiast sporo soczewicy oraz innych, ciut przypadkowych składników. Może nie była to wykwintna potrawa, za to sycąca i ciepła. Zgoda, czasem pływały w niej kawałki koniny, bo takie są żabojadzkie obyczaje, ale oznaczało to tylko, że była jeszcze bardziej pożywna. Podobno nawet eleganckie restauracje oddawały Marii Jo resztki z kuchni. Niektórzy twierdzili, że użyła francuskiej sztuki uwodzenia, by owinąć sobie szefów owych

lokali wokół małego palca, ale nie to było istotne. Wszyscy byli zdania, że jej zupa jest po prostu smaczna. Maria Jo mieszała ją chochlą całą noc, przerywając tylko wtedy, gdy musiała napełnić miskę kolejnemu klientowi. Kasowała tyle, ile kto był skłonny zapłacić... i nikt nigdy się nie targował, bo też mało kto lubi, gdy ktoś wymachuje w jego stronę chochlą, wyzywając od skner. Gdy Dodger stanął przed nią z dwojgiem dzieci, zmierzyła go wzrokiem i powiedziała: - Widzę, że ci się powodzi. Przyznaj się, komu je ukradłeś? To rzekłszy, roześmiała się, może dlatego, że oboje pamiętali te czasy sprzed lat, gdy jej włosy nie były jeszcze tak białe, a Dodger wzrostu tych dzieciaków i podobnie jak one wyciągał rękę po datek, zawsze z wielkim smutkiem w oczach i zawsze z nadzieją. - Mnie dziś nie nakładaj, Mario Jo, ale proszę, nakarm tych dwoje dziś i jutro, jeśli sześć pensów wystarczy. Dziwny był wyraz jej twarzy. Podobnie jak w jej zupie, było w nim wszystko, ale chyba najwięcej zaskoczenia. Zaraz jednak przypomniała sobie, że żyje na ulicy, i odparła: - Najpierw pokaż pieniądze, Dodger. Rzucił monetę na blat. Maria Jo obejrzała ją, potem znowu popatrzyła na chłopaka i wreszcie na dzieci, które niemal śliniły się z niecierpliwości. W końcu przeniosła wzrok z powrotem na Dodgera, coraz mocniej zaczerwienionego. - Czemu, ach, czemu i co ja teraz zrobię? - zanuciła z cicha, a potem znowu zmarszczki przecięły jej twarz, gdy się uśmiechnęła. - Dla ciebie, Dodger, będę karmiła tych dwoje i dzisiaj, i jutro, i być może pojutrze, ale jedno musisz mi wyjaśnić. Co się stało? Skąd ta odmiana? Chwała Panu! Świat musiał się przewrócić do góry nogami. Tylko mi nie mów, że zacząłeś chodzić do kościoła. Żaden konfesjonał nie pomieściłby tego, z czego powinieneś

się wyspowiadać. A te dzieciaki? Mój mały Dodger wyrósł na anioła! Maria Jo mówiła z osobliwym francuskim akcentem, który sprawiał, że chłopak zawsze czuł charakterystyczne mrowienie na plecach. Znała wszystkich i wszystko o wszystkich wiedziała, a teraz spoglądała na Dodgera z niebezpiecznym uśmiechem. Pamiętał, że lepiej dołączyć do jej gry, dlatego uśmiechnął się i rzekł: - Ani się waż gadać tak o mnie, Mario Jo! Nie pozwolę wybielać mojego imienia! Ale i ja byłem kiedyś szczeniakiem, rozumiesz? Poza tym, jeśli tylko będziesz zliczać porcje, zapłacę ci później za tych dwoje, możesz mi wierzyć. Kobieta przesłała mu całusa o zapachu mięty i pochyliwszy się nieco, powiedziała półgłosem: - Różne rzeczy o tobie słyszę, chłopcze. Bądź ostrożny! Na przykład o wczorajszej przygodzie z Kulasem. Trąbi o niej każdemu, wiesz? - Jeszcze bardziej zniżyła głos. - Był tu też pewien dżentelmen. A wiedz, że umiem rozpoznać dżentelmena na pierwszy rzut oka. Pytał o kogoś zwanego Dodgerem i nie wydaje mi się, żeby chciał ci przynieść prezent. Był to jeden z tych nadzianych dżentelmenów. - A nie nazywał się aby Dickens? - spytał chłopak. - Nie, tamtego znam... pan Karol to dziennikarz, kuma się z peelersami. Ale ten na pewno był jednym z was, nieznośnych Anglików. Gdybym miała zgadywać, powiedziałabym, że to prawnik. A potem Maria Jo jak gdyby nigdy nic obróciła się ku kolejnemu klientowi i więcej nie spojrzała na Dodgera. Oddalił się więc, by zaczepiać wszystkich znajomych, których spotkał. Tu pogawędził, tam porozmawiał, a od czasu do czasu wtrącił małe pytanko. Nie podkreślał wcale jego znaczenia, dorzucał je jakby mimochodem, jakby tylko trochę ciekawiła go ta

dziewczyna o złotych włosach, która w samym środku burzy uciekła z powozu. Nie, żeby on był zainteresowany, rzecz jasna. Sugerował raczej, że po prostu słyszał o sprawie jakieś plotki, nic więcej. Znowu był starym, dobrym Dodgerem, którego wszyscy znali, podpytującym o złotowłosą dziewczynę. Jasne, że musiał zachować ostrożność, ale co z tego? Zawsze tak było. Wreszcie stanął u podnóża rozklekotanych schodów wiodących na poddasze. Salomon pracował - jak zwykle, a nawet jak zawsze. Nigdy nie była to jakaś ciężka, intensywna praca. Z reguły robił swoje powoli, obrabiając bardzo drobne elementy bardzo drobnymi narzędziami. Liczyły się cierpliwość i delikatne ręce; czasem też nie obyło się bez wielkiej lupy. Onan zwinął się w kłębek pod krzesłem, tak jak tylko on potrafił. Stary niespiesznie zaryglował drzwi, a potem rzekł: - Mmm, znowu długi dzień za tobą, przyjacielu. Mam nadzieję, że owocny? Dodger pokazał mu paczkę, którą dostał w domu państwa Mayhew. - Mmm, bardzo ładny, naprawdę bardzo ładny kawałek wieprzowiny. Wiem: będzie duszona potrawka. Dobrze się spisałeś. Kilka lat wcześniej chłopak przyniósł dorodną porcję wieprzowiny, która zdumiewającym zbiegiem okoliczności wpadła wprost w jego ręce, gdy przechodził pod kuchennym oknem. Powiedział wtedy do Salomona: - Zdawało mi się, że wy, Żydzi, nie jadacie świńskiego mięsa. Jeśli Onan był królem zwijania się w kłębek, to Salomon księciem wzruszania ramionami. - Ściśle mówiąc - padła odpowiedź - chyba właśnie tak jest, mmm, ale istnieją też inne zasady. Po pierwsze, to jest dar od Boga, a nikomu nie wypada odrzucić daru ofiarowanego z własnej woli. Po drugie, ta wieprzowina wygląda bardzo smakowicie, a ja jestem stary i

bardzo, mmm, bardzo głodny. Czasem myślę sobie, że zasady stworzone wieki temu po to, by moich kłótliwych przodków przeprowadzić jakoś przez pustynię, niekoniecznie pasują do życia w tym kraju deszczu, smogu i mgły. Poza tym jestem niemłody oraz głodny, a wspominam o tym po raz drugi, bo to bardzo istotna okoliczność. Mam wrażenie, że pan Bóg zrozumie moje położenie, a jeśli nie, to może nie jest Bogiem, którego znam. To jedna z tych, mmm, dobrych stron bycia Żydem. Gdy moja żona zginęła w pogromie w Rosji, przybyłem do Anglii z samymi tylko narzędziami. Spojrzałem wtedy na białe klify Dover, nie mając już żony u boku, i powiedziałem: „Boże, od dziś już w Ciebie nie wierzę”. - I co na to Bóg? - zainteresował się Dodger. Salomon westchnął teatralnie, jakby ciążyło mu to pytanie, a potem uśmiechnął się i rzekł: - Mmm, Bóg powiedział: „Rozumiem, Salomonie. Daj znać, kiedy zmienisz zdanie”. I naprawdę nie mogłem narzekać. Powiedziałem, co miałem do powiedzenia, a świat stał się lepszy. Dziś mieszkam może w niezbyt czystym domu, za to jestem wolny. I ta wolność sprawia, że mogę jeść wieprzowinę, skoro Bóg mi ją zsyła. Salomon wrócił do pracy. - Robię nowe trybiki do tego zegarka, chłopcze. To bardzo żmudna praca wymagająca świetnej koordynacji oka i ręki. Jest to jednak także praca bardzo kojąca, dlatego zawsze chętnie ją wykonuję. To tak, jakbym pomagał czasowi poznać jego naturę, tak jak czas wie, kim ja się stanę. Po tych słowach zapadła cisza, jeśli nie liczyć znajomych odgłosów narzędzi. I dobrze, bo Dodger nie wiedział, co jeszcze mógłby powiedzieć. Zastanawiał się, czy to dlatego, że Salomon jest Żydem, czy dlatego, że jest dość stary, czy może jedno i drugie. - Muszę coś sobie przemyśleć, jeśli nie masz nic przeciwko temu - powiedział. - Ale

najpierw się przebiorę, rzecz jasna. Młodzieniec wiedział bowiem, że najlepiej myśli mu się podczas zbierania. Ostatniej nocy znowu padało, ale niezbyt mocno, a on potrzebował samotności. Salomon skinął ręką. - Nie musisz się spieszyć, chłopcze. I weź ze sobą Onana, jeśli łaska... Kilka chwil później i kilka ulic dalej Dodger uniósł właz i zagłębił się w swój przytulny świat. Powietrze nie było złe, głównie dzięki deszczowi, światła też nie brakowało, a na dodatek towarzyszyły mu echa, o tak, echa! Nigdy nie przestawał dziwić się temu, jak doskonale niosły się tunelami głosy. A każdy dźwięk zostawiał po sobie konającego ducha, który tłukł się między ceglanymi ścianami, kto wie jak daleko pędząc. Naturalnie słychać było także odgłosy ulicy. Można było nawet śledzić rozmowy, jeśli toczyły się dostatecznie blisko studzienki, przy czym mówiący nie byli świadomi tego, że gdzieś pod ziemią słucha ich zbieracz. Pewnego razu Dodger usłyszał, jak jakaś dama, wysiadając z powozu, potknęła się i upuściła torebkę. Zatrzask nie wytrzymał i kilka monet potoczyło się w stronę włazu. Zaraz potem rozległy się krzyki i przekleństwa, których adresatem był służący, ponoć niedbale przytrzymujący drzwiczki. Dodger podążył za dźwiękiem do miejsca, w którym - niczym manna z nieba - niemal wprost w jego ręce spadły: pół suwerena, dwie półkorony, sześciopensówka, cztery pensy oraz farthing. Pamiętał, że ta ostatnia moneta wręcz go oburzyła. Taka wielka dama, podróżująca powozem z własnym woźnicą, nosi w torebce farthinga?! Farthingi to przecież pieniądz biedoty, podobnie jak półfarthingi! Nieczęsto trafiały się tak dobre dni. Ale osobliwe życie rozkwitało na dobre dopiero nocą. Zbieracze lubili tę porę, cenili sobie światło księżyca. Niekiedy zapuszczali się w kanały z ciemnymi latarniami - miały małe drzwiczki, dzięki którym można było

błyskawicznie zasłonić światło, by się ukryć. Niestety, były dość drogie i nieporęczne, a przecież zbieracz niekiedy musi być szybki. Rzecz jasna nie tylko dobrzy, uczciwi zbieracze pracowali w mrokach kanałów, co to, to nie! Podziemia to naturalne siedlisko szczurów, ale one raczej nie lubiły spotkań z ludźmi, podobnie jak ludzie nie lubią spotkań ze szczurami. Jednak za szczurami przychodzili do tuneli łapacze szczurów potrzebnych do walk psów7. Ale nie to było najgorsze... W wielu punktach miasta kanały wciąż były otwarte, udawały małe rzeki. To oznaczało, że ciemną nocą łatwo było wrzucić do nich wszystko, co dało się przenieść lub przetoczyć. Rozsądni zbieracze unikali takich miejsc, ale byli i ludzie, którzy wykorzystywali kanały do własnych, niecnych celów. Ci zazwyczaj nie krzywdzili zbieraczy, ale mogliby to zrobić choćby dla zabawy. A lubili się bawić... Dodger wrócił myślami do słów Marii Jo. Ktoś, kto wyglądał na prawnika, rozpytywał o niego. A Maria Jo była sprytną kobietą; nie przetrwałaby, gdyby było inaczej. Myśli te wracały do niego jak uparty przypływ, utrapienie zbieraczy z kanałów położonych bliżej Tamizy. Odpowiedź pojawiła się nagle. To było jego terytorium. Znał wszystkie kanały, jak miasto długie i szerokie. Każdą, najmniejszą nawet dziurę, której postronna osoba nawet by nie dostrzegła. Tunele na poły zawalone, o których nikt nie wiedział. Potrafił wędrować, kierując się wyłącznie węchem, i zawsze wiedział, gdzie się znajduje. Jeśli naprawdę ktoś mnie szuka - pomyślał - jeśli naprawdę będę musiał stawić mu czoło, to muszę zadbać o to, żeby stało się to na moim terenie. Jestem Dodger. Tutaj ucieknę każdemu. Powietrze w tunelu było słodkawe - w porównaniu z tym, co w ściekach nigdy nie

bywa słodkie - choć oczywiście na bukiet zapachów miała też wpływ obecność Onana. Dodger gwizdnął dwutonowo, w sposób znany wszystkim zbieraczom, a potem chwilę nasłuchiwał odpowiedzi. Cisza. Był sam, co zresztą zdarzało się dość często. Niemal odruchowo na przestrzeni kilku jardów podniósł spinkę do krawata i farthinga. Szczęście mu sprzyjało i zastanawiał się, czy to dlatego, że zdobył się niedawno na dobry uczynek. Onan, który węszył tu i tam, zaskomlał nagle przy stercie pokruszonych cegieł. Rozległ się cichy brzęk: pies trącił coś nosem, a zaraz potem chwycił to zębami. Złoty pierścionek z dużym kamieniem! Wart co najmniej suwerena! Stary, dobry Onan! Dzięki ci, Pani - pomyślał Dodger. Chociaż prawdą było, że takie rzeczy po prostu się zdarzają... albo nie. Kto będzie dumał nad tym w nieskończoność, oszaleje. Przemierzając mroczny tunel, nasłuchując dźwięków dobiegających z powierzchni i poszukując skarbów, Dodger był w swoim żywiole. Był szczęśliwy. Czego nie można powiedzieć o innych... W pokoju było wiele świec, lecz żadna z nich nie oświetlała twarzy człowieka siedzącego na tle gobelinu. Fakt ten mocno drażnił mężczyznę znanego wśród jego specjalnych klientów jako Ostry Bob, choć z całą pewnością nie był znany pod tym pseudonimem wśród klientów całkiem zwyczajnych. Ostry Bob lubił widzieć, kto go zatrudnia. Z drugiej jednak strony lubił też złote suwereny; nie drażniły go w najmniejszym stopniu, wręcz uwielbiał na nie patrzeć. A właśnie spoglądał na dwa - lśniły na stole w blasku stojącej naprzeciwko lampy. Jeszcze po nie nie sięgnął, ponieważ pomyślał: Jeśli wezmę je, zanim pozwoli mi na to ten typ o niebywale arystokratycznym głosie, gotów jest dać mi po łapach albo i gorzej. Nie podobało mu się to miejsce. Nie podobało mu się i to, że spędził jakiś czas w

trzęsącym się powozie, z opaską na oczach, w towarzystwie mężczyzny mówiącego z obcym akcentem, który siedział naprzeciwko i groził, że stanie się niemiły, jeśli Bob spróbuje ją zdjąć. Nie podobało mu się, że pracuje dla ludzi mówiących z obcym akcentem, skoro już o tym mowa. Nie ufał im. Wolał robić interesy z porządnymi, bogobojnymi Anglikami, głównie dlatego, że wiedział, jak z nimi postępować. Nie podobało mu się to, że powóz jechał okrężną drogą, klucząc i nawracając, niczym złodziej uciekający przed policją. I wreszcie nie podobało mu się to, że gdy rozmowa dobiegnie końca, będzie musiał tak samo wrócić do domu. Nie miał wątpliwości, że znajduje się w miejscu eleganckim; czuł ten charakterystyczny zapach. Od czasu do czasu ktoś przechodził za jego plecami... i to również go złościło, ponieważ nie miał odwagi odwrócić głowy. Upiorne wrażenie. Siedział tak dziesięć minut, czekając na przybycie człowieka, który bezszelestnie zasiadł po drugiej stronie lampy. Na przybycie, które zauważył chyba tylko dlatego, że obite skórą krzesło wydało charakterystyczne pierdnięcie - tylko najlepsze krzesła wydawały taki dźwięk, gdy ktoś na nich siadał. Ostry Bob znał ten odgłos, bywał już bowiem w domach możnych, choć niekoniecznie w podobnych sprawach. Wyczuł jakąś zmianę. Ten, który ukrył się za płomieniem, bo nie chciał zostać rozpoznany, najwyraźniej postanowił przemówić. W tym momencie Ostry Bob uświadomił sobie, że po pierwsze, jest jedyną zdenerwowaną osobą w tym pokoju, a po drugie, czuje okropną potrzebę wydalenia nadmiaru płynów. I omal tego nie zrobił, gdy ukryty mężczyzna wreszcie się odezwał. - Zapewniał nas pan, Ostry Robercie, że pańscy ludzie bez trudu poradzą sobie z tą prostą dziewczyną. A jednak, przyjacielu, rzeczona osoba uciekła wam już dwukrotnie, schwytaliście ją zaś tylko raz. Z pewnością nie obrazi się pan, jeśli zauważę, że to niezbyt

chlubna statystyka. Nie sądzi pan? Było w tym głosie coś, co wyprowadzało Ostrego Boba z równowagi. Nieznajomy mówił po angielsku, ale nie do końca - mówił jak obcokrajowiec, który opanował język do perfekcji, ale nie nauczył się tych drobniutkich niuansów codziennej mowy zupełnie naturalnych dla mieszkańców Anglii. Jego angielszczyzna była w istocie zbyt dobra. Zbyt doskonała. Brakowało zaciągania, tych małych niedoskonałości, którymi na co dzień okraszone są rozmowy tubylców. Siedząc w kałuży mroku - i, dzięki Bogu, na razie w żadnej innej - Ostry Bob odpowiedział: - Sądziliśmy, łaskawy panie, że będziemy mieli do czynienia ze zwykłą dziewczyną, tymczasem ta młoda dama ma cios, którym znokautowała jednego z moich ludzi, boksera, nawiasem mówiąc! Była szybka i sprytna, walczyła nadzwyczajnie, a pan przecież życzył sobie nie tylko, by wróciła na statek, ale też, by wróciła w jednym kawałku. Będę szczery: niestety, proszę pana, moi chłopcy też pragnęli wrócić do domu w jednym kawałku. Twierdzą, że nigdy nie spotkali dziewczyny, która by tak wściekle biła, kopała i pluła. Jeden z nich do dziś chodzi dziwnym krokiem i ma sine oko, a drugi stracił dwa palce. Za pierwszym razem wzięła nas z zaskoczenia, ale wtedy po prostu uciekała, więc dogoniliśmy ją i związaliśmy w powozie. Przez to, niestety, spóźniliśmy się na statek i dlatego wieźliśmy ją wprost do pana. Ostry Bob wiedział, że stąpa po grząskim gruncie, choć nie czuł się w pełni odpowiedzialny za porażkę. - Jak już mówiłem pańskiemu koledze - ciągnął - za drugim razem nie byłoby problemu, gdyby nie to, że kopniakiem otworzyła drzwiczki i wyskoczyła z powozu w samym środku potwornej burzy. Pański woźnica nie był w stanie zatrzymać koni, nie w takiej ulewie. Warunki doprawdy nam nie sprzyjały. Trudno było to przewidzieć.

W ciszy zaszeleściła przewracana kartka, a potem znowu rozległ się głos. - Okazuje się, panie Ostry Robercie, że niejaki - znowu szelest papieru - Dodger zranił dwóch pańskich ludzi, przy czym jednego omal nie utopił w rynsztoku. Bardzo możliwe, że trzeba nam było zatrudnić jego, nie pana. Człowiek, który lubił nazywać się Ostrym Bobem, nie czuł się w tym momencie szczególnie ostry. - Na pewno mogę się jeszcze panu przydać - rzekł potulnie. - Proszę pamiętać, że nie rozliczyliśmy się dotąd za to, że w ogóle ją dla pana wytropiłem. Rozumiem, że mój rachunek dawno już do pana dotarł...? Jego rozmówca zignorował ostatnią część wypowiedzi. - Chciałbym wierzyć, że ma pan więcej informacji na temat ostatnich kłopotów. O ile wiem, ów Dodger nie poprzestał na pobiciu pańskich ludzi. Zechce pan w swej uprzejmości wprowadzić mnie w szczegóły? - Rozpytywał w okolicy - odpowiedział Ostry Bob. - Był bardzo, że się tak wyrażę, metodyczny. Podobało mu się to określenie. Znacznie mniej natomiast riposta, jego zdaniem wypowiedziana niepotrzebnie ostrym tonem. - Wielkie nieba, człowieku, chyba potrafisz wykazać odrobinę inicjatywy? Ostry Bob wiedział, co to jest inicjatywa, ale był również bliski pewności, że jej nie posiada. - Zadający pytania nie jest nikim - powiedział. - To człowiek, który ma liczne kontakty na ulicy, a to komplikuje sprawę. W dobiegającym z ciemności głosie już wcześniej pobrzmiewał gniew, co bardzo szkodziło Ostremu Bobowi na pęcherz, a sytuacja nie poprawiła się po kolejnych słowach.

- Czy to znaczy, że pracuje dla policji... jak to mawiacie, dla peelersów? Dla peelersów! Cóż za słowo w ustach zamożnego dżentelmena. Przeklęci peelersi. Nie sposób ich przekupić, nie sposób się z nimi zaprzyjaźnić. W przeciwieństwie do swych poprzedników, biegaczy z Bow Street, peelersi rekrutowali się w większości spośród weteranów wojennych. Kto zaś brał udział w wojnie i wracał do domu z kompletem kończyn, ten musiał być albo wyjątkowym twardzielem, albo wyjątkowym szczęściarzem. Przeklęty pan Peel dobrze wiedział, co robi, wypuszczając ich w teren. Takim jak oni nikt nie odpowiadał „Nie”. W zasadzie zresztą akceptowali tylko jedną odpowiedź: „Tak, panie władzo, pójdę z wami grzecznie”. Nie pomagały płacze, wołania i złorzeczenia. Kto zadarł z peelersami, ten był przegrany. Pili jak ryby, ryczeli jak sam diabeł i z nikim nie byli w komitywie... o dziwo, nawet z możnymi. A już zwłaszcza nie z tymi, którzy - jak Ostry Bob parali się nie do końca legalną działalnością. Skończyły się dobre czasy chłopców z Bow Street, którzy wykazywali... cóż, wyjątkową wyrozumiałość, szczególnie gdy słyszeli brzęk monet. Co można było wskórać, stając przeciwko peelersom, którzy nie czuli respektu przed nikim poza sir Robertem Peelem? Na samą myśl o nich Ostry Bob poczuł, że stan jego pęcherza jeszcze się pogarsza. Wąziutka strużka strachu ściekała po jego nodze, gdy odpowiadał ostrożnie: - Nie, proszę pana. Nie pracuje dla peelersów. To zwykły chłop, choć może raczej gość, jeśli łapie pan, co mam na myśli. Po chwili lodowatego milczenia nieznajomy odrzekł: - Nie zamierzam niczego od pana łapać, Ostry Robercie. Kto to jest gość? - Ostatnie słowo zabrzmiało tak, jakby mówiący wyciągał z zupy martwą mysz albo, doprecyzujmy, pół martwej myszy.

Ostry Bob, który rozumiał już, że pierwsza część jego przydomku straciła ważność, miał problem z dobraniem słów. Czyż nie każdy wie, kto to jest gość? Jasne, że każdy. A przynajmniej każdy londyńczyk. Gość to... gość! Czy ktoś pyta, co to jest pinta piwa? Albo co to jest słońce? Gość to gość. Bob czuł jednak, że musi wymyślić bardziej precyzyjną definicję. Odchrząknął i rzekł: - Gość to człowiek, którego wszyscy znają. On także zna wszystkich. Możliwe, że wie o czymś, o czym nie powinien wiedzieć. Jest bystry, zdolny, nie musi kraść, a mimo to dostaje to, czego chce. Nie ma nic przeciwko małym podstępom, a ulica jest jego domem. A Dodger... cóż, Dodger jest też zbieraczem, co oznacza, że świetnie zna kanały pod miastem. Zbieracz to ktoś, kto zapuszcza się do tuneli w poszukiwaniu monet i innych drobiazgów, które wpadły do studzienek kanalizacyjnych. - Opowiadanie o ściekach sprawiło, że Ostry Bob poczuł się dość nieswojo, ale kontynuował wyjaśnienia. - Chcę przez to powiedzieć, proszę pana, że to postać znacząca, przez takich jak on gości ulica jest ciekawsza. Rozumie pan? Poza tym Dodger utrzymuje ostatnio kontakty z kilkoma dżentelmenami. Pocąc się intensywnie i wiercąc na krześle, Ostry Bob oczekiwał werdyktu. Słyszał nie tylko paniczne bicie własnego serca, ale także coś, co brzmiało jak szept dobiegający zza płomieni. A zatem był tu ktoś jeszcze! Znowu zmienił pozycję. Sytuacja była doprawdy nieciekawa. Wreszcie padła odpowiedź. - Nie ciekawią nas ciekawi ludzie, tacy bywają niebezpieczni. Jeśli jednak ów Dodger rozpytuje o dziewczynę, to być może ją znalazł albo wie, gdzie jej szukać. Dlatego ma pan dopilnować, żeby był nieustannie obserwowany. Rozumie się samo przez się, że nie powinien się zorientować, iż go śledzicie. Czy wyrażam się jasno, panie Robercie? Bo z reguły tak.

Sprawa jest niezwykle delikatna i będziemy okrutnie rozczarowani, jeśli nie zostanie doprowadzona do szczęśliwego końca. Nie zamierzam wchodzić w szczegóły, ale z pewnością rozumie pan, jakie mogą być konsekwencje porażki. Chcemy dostać tę dziewczynę, panie Robercie. Chcemy ją odzyskać... Za chwilę jeden z moich współpracowników weźmie pana pod rękę i poprowadzi do miejsca, w którym ulży pan swojej potrzebie. Może pan zabrać te suwereny jako dowód naszej dobrej woli. Oby pan na nie zasłużył. Złoto obcokrajowca - pomyślał Ostry Bob - jest równie dobre jak każde inne. Tyle że z obcokrajowcem łatwiej wpaść w tarapaty. Będę szczęśliwy, gdy się to wreszcie skończy. Zabrawszy pieniądze ze stołu i ulżywszy rzeczonej potrzebie, Ostry Bob znalazł się znowu w powozie i zjeździł w nim bodaj cały Londyn, zanim dość niegrzecznie wypchnięto go na ulicę w pobliżu jego kancelarii. Przez cały ten czas intensywnie analizował fakty dotyczące Dodgera. Jeden z niewidzialnych dżentelmenów, którzy siedzieli w ciemności, pochylił się nieco i w ojczystym języku zagadnął swego towarzysza: - Czy jest pan całkiem pewny, jeśli chodzi o tego człowieka? Moglibyśmy przecież wezwać Cudzoziemca. Sprawdzałem, w tej chwili jest wolny. - Nie, Cudzoziemiec jest brutalny, niebezpieczny. Sprawa mogłaby nabrać... politycznego wydźwięku, gdyby się wydało, że go wezwaliśmy. Wolelibyśmy uniknąć takich... incydentów. Cudzoziemiec niech pozostanie ostatnią deską ratunku. Słyszałem, co zrobił z rodziną greckiego ambasadora. To było zupełnie niepotrzebne. Zanim pomyślę o takim rozwiązaniu, muszę mieć pewność, że zawiodły wszystkie inne metody. Jeśli ten, kto sprawia nam teraz kłopoty, nie odpuści lub wciągnie w tę sprawę innych... wtedy być może zmienię zdanie. Na razie jednak korzystajmy z usług pana Ostrego Roberta. Odnalezienie dla

nas dziewczyny chyba nie może być aż tak wielkim problemem? Podobnie jak obserwowanie jakiegoś brudasa z kanałów? Jeśli postawi nas w kłopotliwej sytuacji, zawsze zdążymy się go pozbyć. 7 Podczas walk psów urządzano też zawody w zabijaniu szczurów przez psy - przyp. tłum.

ROZDZIAŁ SIÓDMY Dodger cudem unika niebezpieczeństwa i (znowu!) zostaje bohaterem, Karol zaś zyskuje temat oraz zrujnowane portki Dodger wrócił do domu i zabrał się do szorowania rąk i twarzy, podczas gdy Salomon nakładał potrawkę. Stary Żyd nieczęsto opowiadał o swych wędrówkach po obcych krajach, ale to podróże sprawiły, że tak świetnie gotował, posługując się przyprawami i ziołami, o których chłopak nawet nie słyszał. Spytał kiedyś Salomona, dlaczego zdecydował się osiąść w Anglii. - Mmm, mój drogi, odniosłem wrażenie, że rządy zadowalają się strzelaniem do własnych obywateli, tutaj jednak proszą najpierw o pozwolenie. Poza tym ludzie niezbyt się tu interesują tym, co robimy, póki nie czynimy zbyt wiele hałasu. Mmm, to mi się w tym kraju podoba - dodał i umilkł na moment. - Swego czasu, kiedy jak zwykle uciekałem, spotkałem dość kudłatego młodzieńca, który powiedział mi, że pewnego dnia cały ten system przestanie istnieć. Ukrywaliśmy się wtedy przed Kozakami. Zastanawiam się niekiedy, mmm, co się stało z młodym Karlem... Po posiłku - znakomitym zresztą - Salomon i Dodger wyprowadzili Onana na spacer w promieniach zachodzącego słońca. Samo obserwowanie Sala, gdy zamykał drzwi, było pouczającym zajęciem. Schody na poddasze ledwie się trzymały, jak wszystko w tej okolicy,

ale wystarczyło spojrzeć z mieszkania na drzwi, by zauważyć różnicę. Zostały wzmocnione stalową ramą, a skonstruowany przez Salomona zamek, choć wyglądał normalnie, był w istocie niezwykle skomplikowany. Potrzeba było małej armii, by się włamać; nawet Dodger musiał pukać w umówiony sposób, by zostać wpuszczonym. Gdy spytał kiedyś o to Salomona, ten odpowiedział mu krótko: „Dostałem już swoją lekcję, przyjacielu”. Miodowy blask wieczornego nieba nadał ulicy nieco bajkowy charakter - ale tylko nieco. Gasnące słońce goiło rany i urazy miasta, lecz dzień jeszcze się nie skończył. Niektórzy straganiarze zapalali lampy, by pokonać mrok. Panował spokój, ale wiadomo było, że to tylko zmiana warty, ludzie nocy bowiem pojawiali się nieodmiennie po ludziach dnia, tak jak noc pojawia się po dniu, z tą tylko różnicą, że dzień nie okrada kieszeni nocy. Kupili piwo w pobliskim sklepiku i podzielili się z Onanem. Dodger opowiedział Salowi o tym, co pies znalazł w kanale, a także o planowanej na dzień następny wizycie u pana Mayhew i zabraniu Symplicji na spacer, jeśli będzie to możliwe. Wreszcie lekko zmęczeni ruszyli w stronę domu. Po drodze Dodger spojrzał na brudne niebo nad miastem i spostrzegł błyszczący punkt. - Co to jest, Sal? Może anioł? Właściwie był to żart, ale Salomon odpowiedział całkiem serio. - Mmm, moje doświadczenie w kwestii aniołów jest dość skromne, mój chłopcze, choć wierzę w ich istnienie. A jeśli chodzi, mmm, o tego konkretnego anioła, to jeśli się nie mylę, jest to planeta Jowisz. Dodger zmrużył oczy. - Czyli co? - spytał. Sal często opowiadał mu ciekawe historie, ale ta wyglądała na całkiem nową.

- Nie wiesz? Jowisz to ogromny świat, o wiele większy od Ziemi. - Chcesz powiedzieć, że Jowisz to też świat i że mieszkają tam ludzie? - Mmm, zdaje się, że w tej sprawie astronomowie nie są jednomyślni, mmm, ale ja uważam, że mieszkają, bo po cóż innego miałby powstać taki świat? Powiem ci więcej, mmm: to tylko jedna z kilku planet, czyli światów, krążących wokół Słońca. - Co?! Sądziłem, że to Słońce krąży wokół nas. No, przecież nawet to widać. To chyba logiczne. Dodger ze zdumieniem słuchał kolejnej odpowiedzi Salomona. - Mmm, nie ma wątpliwości, że jest tak, jak powiedziałem. To naukowo potwierdzone. Być może rozbawi cię wiadomość, że Jowisz ma cztery księżyce, które z kolei krążą wokół niego, tak jak nasz Księżyc wędruje wokół Ziemi. - Jak to? Przecież powiedziałeś, że latamy wokół Słońca. Jak więc jest z Księżycem? Czy i on nie krąży wokół Słońca? - W rzeczy samej. Okrąża Ziemię i wraz z nią wiruje wokół Słońca. Mmm, co się tyczy księżyców Jowisza, to mogę cię zapewnić, że istnieją, bo widziałem je na własne oczy przez teleskop, gdy byłem w Holandii. Dodger miał wrażenie, że głowa mu eksploduje. Cóż za zaskakujące wieści! Człowiek wstaje rano, chodzi po świecie, zdaje mu się, że wie tyle, ile trzeba, aż nagle okazuje się, że gdzieś tam, w niebie, wszystko kręci się jak oszalałe. Wydało mu się to prawie oburzające, że wcześniej nikt nie podzielił się z nim tą sekretną wiedzą. Szli dalej, a on słuchał wykładu o astronomii. Gdy Sal przekazał mu już wszystko, co sam pamiętał, chłopak spytał: - Czy możemy dotrzeć do tych światów? - Mmm, to bardzo mało prawdopodobne. Są zbyt daleko. Dodger zawahał się, nim zasugerował:

- Mniej więcej tak jak Bristol? - Słyszał co nieco o tym dużym mieście portowym, choć nie tak wielkim jak Londyn. - Niestety, Dodger - odparł z westchnieniem Salomon - leżą znacznie dalej niż Bristol. Dalej nawet niż Ziemia van Diemena, która jest dla nas bodaj najdalszym miejscem, znajduje się bowiem po drugiej stronie planety. Młodzieniec miał wrażenie, że każda z tych zdumiewających nowin jest jak srebrna igła, której ukłucie nie boli, ale wywołuje lekkie mrowienie. Zaczynał dostrzegać świat, który sięgał daleko poza tunele biegnące pod ulicami miasta - świat pełen spraw, o których dotąd nie miał pojęcia. Aż do tej pory nawet nie wiedział, że o nich nie wie. A były to sprawy, o których - co uświadomił sobie nagle i boleśnie - naprawdę chciał wiedzieć. Zastanawiał się, czy Symplicja nie byłaby bardziej zainteresowana kimś, kto ma większą wiedzę. Myśl o niej uzmysłowiła mu, jak bardzo pragnie kolejnego spotkania. Gdy wchodzili po schodach, Salomon rzekł: - Gdybyś lepiej sobie radził z literami, Dodger, mógłbym ci podsunąć dzieła sir Isaaca Newtona. A teraz już wejdźmy do domu, bo wilgoć daje mi się we znaki. Mmm, pytałeś mnie wcześniej o anioły, które są w istocie, mmm, posłańcami. To chyba oznacza, że aniołem można nazwać każde źródło informacji czy wiedzy, drogi chłopcze. - A nie chodziło wyłącznie o wiadomości od Boga? Salomon westchnął, zabierając się do otwierania zamka. - Mmm, gdybyś w końcu przestał brodzić całymi dniami w... no, w brudach... to może porozmawialibyśmy o pracach Spinozy, filozofa, którego myśli mogłyby wielce rozwinąć twój umysł, bo o ile się nie mylę, w głowie masz jeszcze bardzo dużo miejsca. I o ateizmie, to jest kwestionowaniu wiary w Boga. Bo jeśli chodzi o mnie, to czasem w Boga wierzę, a w niektóre dni nie.

- To tak wolno? - zdziwił się Dodger. Salomon pchnął wreszcie drzwi, a gdy weszli, zabrał się pospiesznie do ich zamykania. - Chłopcze, najwyraźniej wciąż nie pojmujesz niezwykłej umowy między Żydami a Bogiem - rzekł, spoglądając na Onana. - Nie zawsze jest między nami zgoda. Ty pytasz o anioły, ja mówię o ludziach. Ale kim, na przykład, są ludzie, by przypisywać zdolność do miłości wyłącznie sobie? Tam gdzie jest miłość, musi być i dusza, a przecież zdaniem Pana tylko ludzie ją posiadają. Dość obszernie i niejeden raz tłumaczyłem Mu, dlaczego powinien, mmm, przemyśleć swoje stanowisko w tej sprawie. Jako przykład podawałem mu wydarzenie sprzed lat, z czasów, zanim cię jeszcze poznałem. Otóż los zetknął mnie wówczas z bardzo pobudzonym dżentelmenem, który prócz głębokiego przekonania, iż wszyscy Żydzi powinni umrzeć, miał także bardzo gruby metalowy pręt... nadmienię może też, że nie był to, mmm, pierwszy taki przypadek w moim życiu. Onan, który wówczas ledwie przestał być szczeniakiem, dzielnie ugryzł owego dżentelmena w nadzwyczaj delikatne miejsce, odwracając jego uwagę, dzięki czemu zdołałem powalić go za pomocą sztuczki, mmm, poznanej w Paryżu. Kto ośmieli się powiedzieć, że nie był to akt miłości ze strony Onana? Za swą bezinteresowność otrzymał ciosy, które być może uczyniły go takim, jaki dziś jest. Mmm, teraz jestem już naprawdę znużony, zaraz zgaszę światło. W półmroku Dodger rozwinął swój siennik, obserwowany z nadzieją przez Onana, który liczył na to, że będzie to jedna z tych nocy, gdy pod wpływem chłodu chłopak decydował się dzielić swe cienkie posłanie z psem o oryginalnej woni. W jego spojrzeniu widać było tę bezwarunkową miłość, do której zdolny jest tylko pies... pies z duszą, ma się rozumieć. Onan był takim psem, od strony metafizycznej istotą zdecydowanie mniej skomplikowaną niż człowiek, a jednak nie wolnym od dylematów. Nie był pewny, którego z

bogów powinien czcić bardziej - tego starszego, pachnącego mydłem czy też młodszego, cudownie pachnącego bodaj wszystkim innym (przynajmniej wtedy, gdy wracał z kanałów, dla czworonoga był wtedy bowiem niczym zapachowa tęcza upstrzona kalejdoskopami woni). Tego wieczoru, urzeczony szczerością psiej miłości, Dodger zrobił mu miejsce... jak zawsze. W małej izbie panowały cisza i mrok, jeśli nie liczyć chrapania Salomona, szarawej poświaty wpadającej przez brudne okno oraz woni Onana, która, co może dziwić, była niemal słyszalna. Na zewnątrz zaś, na ulicy, stał samotnie człowiek obserwujący dom. Żałował w duchu, że nie ma z nim drugiego, w tej dzielnicy bowiem człowiek samotny mógł stwierdzić rankiem, że jest człowiekiem martwym... o ile martwi potrafią stwierdzać takie rzeczy; była to jedna z tych zagadek natury filozoficznej, w których tak się lubował Salomon. Dodger spał tymczasem, a w swoich snach nasłuchiwał planet przetaczających się gdzieś wysoko, po niebie, raz po raz doznając także wizji dziewczyny o złotych włosach. Następnego ranka wstał wcześniej niż Salomon. Zwykle, gdy nie miał konkretnych planów, wylegiwał się pod kocem, póki Onan nie polizał go po twarzy; było to jedno z tych doznań, których nikt nie chciał doświadczyć po raz drugi. Przygotowując zupę na śniadanie, Salomon milczał, lecz Dodger zauważył lekki uśmiech na jego twarzy. Doprawdy, używając swej magii oraz kontaktów w Covent Garden, Sal potrafił sprawić, że zwykły kleik smakował jak wykwintna zupa przewyższająca smakiem nawet najlepsze dzieła Marii Jo. - Pyszne było, Sal, ale muszę już lecieć - powiedział chłopak, odkładając łyżkę. - Mmm, nie musisz, póki nie wypucujesz butów. Jesteś teraz prawie dżentelmenem, przynajmniej przy niedostatecznym oświetleniu, a w dodatku wykonujesz misję, mmm, wielkiej wagi. Dlatego musisz wyglądać jak najlepiej, zwłaszcza po południu, gdy spotkasz

się z panną Symplicją. Dostatecznie trudno jest być członkiem narodu wybranego w tym mieście, a byłoby jeszcze trudniej, gdybym wypuścił cię z domu w nieodpowiednim stanie. Pewnie znowu obrzucano by budynek kamieniami! Pamiętaj, nie wybrudź garnituru. Nie chcę widzieć ani jednej plamki, kiedy wrócisz. A teraz buty, chłopcze. - Salomon otworzył jeden z sejfów i podał Dodgerowi nieduże metalowe pudełko. - Masz tu porządną pastę do butów, oryginalną, nawet ładnie pachnącą, mmm, w przeciwieństwie do tego smalcu, którego używasz! Pucuj, aż będziesz mógł się przejrzeć w tych swoich buciorach, a skoro już o tym mowa, to powiem, że twoja twarz wymaga chyba jeszcze mocniejszego szorowania, boś wczoraj wieczorem, mmm, niezbyt się przyłożył. - Zanim Dodger zdążył zaprotestować, dodał: - W pewnym momencie zauważysz, że to, co w duchu nazywasz czupryną, jest w istocie czymś gorszym niż, mmm, bryczesy Mongoła, będące ohydną kombinacją włosia i innych smętnych szczątków jaków oraz ich mleka wcieranego na specjalne okazje. A że nie chcę uciekać i z tego kraju, mmm, to kiedy już doprowadzisz się do porządku i zaczniesz wyglądać prawie jak chrześcijanin - bo szanse na to, mój drogi chłopcze, że zaczniesz wyglądać jak Żyd, są na szczęście bardzo małe - sugeruję, byś odwiedził porządnego fryzjera. Niech cię ostrzyże i ogoli jak należy, mmm, na pewno lepiej niż staruch, któremu trzęsą się ręce, gdy jest zmęczony. Dodger golił się czasem, z dość marnym zresztą skutkiem - na jego twarzy nie było jeszcze zbyt wiele do golenia - ale nigdy w życiu nie był u fryzjera. Wolał strzyc się samodzielnie, odcinając nożem garście włosów i używając Salomona jako czegoś w rodzaju inteligentnego lustra - stary stawał przed nim i podpowiadał mu, gdzie szukać kolejnej kępy do obcięcia. Rezultat takich zabiegów pozostawiał co nieco do życzenia, może nawet wszystko. Następnie należało użyć specjalnego grzebienia przeciw wszom, co może nie było najprzyjemniejsze, ale zapobiegało swędzeniu. Miło było patrzeć, jak pasożyty lądują na

podłodze, deptać je w podskokach i mieć świadomość, że przynajmniej przez parę dni nikt nie będzie go mógł nazwać zawszańcem. Dodger wsunął palce we włosy, stosując technikę nazywaną przez Salomona „niemieckim grzebieniem”, i musiał przyznać mu rację: powyżej brwi było bardzo, ale to bardzo wiele do zrobienia. - Wiem, gdzie znajdę fryzjera. Widziałem szyld przy Fleet Street - powiedział. Miał dość czasu, by zająć się najpierw butami. Salomon stał nad nim, pilnując, by zadanie zostało wykonane należycie, z wykorzystaniem świetnej pasty, którą, jak twierdził, kupił w Polsce. Dodger przestał już liczyć kraje, które stary Żyd odwiedził i opuścił w pośpiechu. Ważne było to, że nie wybierał się do kolejnego. Snując takie rozmyślania, przypomniał sobie chwilę, w której Salomon wyjął z sejfu rewolwer wiązkowy zwany pieprzniczką. - Po co ci on? - spytał wtedy. - Kto się sparzył, ten na zimne dmucha - odparł Salomon. - A ja zamierzam nie tylko dmuchać. Gdy wreszcie zdaniem starego buty lśniły zadowalająco - a niełatwo było go zadowolić - Dodger puścił się biegiem w stronę Fleet Street. Na ulicach było już dość ciepło, ale czuł się jeszcze świeży i czysty. Wątpliwości budził jedynie stan jego odzieży - nowy garnitur powodował nieznośne swędzenie! Owszem, wyglądał świetnie, aż chciało się kroczyć swobodnie i nonszalancko, ale fakt, iż chłopak musiał co parę minut drapać się w inną część ciała, psuł cały efekt. Było to swędzenie nader ruchliwe, skore do zabawy, rzec by można, a najbardziej chciało się bawić w chowanego. Pojawiało się w butach, potem za uszami, a następnie błyskawicznie przemieszczało się w rejon krocza, gdzie drapać się publicznie raczej nie wypadało. Dodger uznał, że swędzenie łatwiej będzie znieść w szybkim

ruchu, dlatego też dotarł na miejsce nieco zziajany. Stanąwszy przed witryną zakładu fryzjerskiego, który wypatrzył poprzedniego dnia, z niejakim wysiłkiem odczytał szyld: Pan Sweeney Todd, cyrulik. Wszedł do środka. Lokal był pusty, jeśli nie liczyć bladego i jakby nerwowego jegomościa, który siedział na wysokim stołku, popijając, jak się okazało po chwili, kawę. Ujrzawszy Dodgera, fryzjer westchnął, strzepnął pył z fartucha i odezwał się z jakby niepewną radością: - Dzień dobry panu! Cóż za piękny ranek dziś mamy. Czym mogę służyć? Naprawdę starał się, by zabrzmiało to pogodnie i przyjaźnie, ale widać było, że brakuje mu entuzjazmu. Młodzieniec zaś pomyślał, że jeszcze nigdy nie widział tak smutnej twarzy, może poza tym pożałowania godnym wypadkiem, kiedy Onan pożarł Salomonowi kolację, korzystając z jego nieuwagi. Pan Todd z całą pewnością nie był z natury wesołym człowiekiem. Przygnębienie najwyraźniej nigdy go nie opuszczało. Wydawał się stworzony do roli pomocnika grabarza, którego jedynym zadaniem jest podążanie za trumną i okazywanie stosownego przygnębienia bez jednego choćby słowa, gdyż to kosztowałoby dodatkowo dwa pensy. Być może nie byłoby aż tak fatalnie, gdyby pan Todd nie starał się ignorować swej natury i udawać rubasznego. Jego zachowanie było jak nakładanie szminki na gołą czaszkę. Dodger przyglądał mu się z fascynacją. Może wszyscy fryzjerzy są tacy - pomyślał. - Ale ja w końcu chciałbym tylko ostrzyc się i ogolić. Cokolwiek niepewnie zasiadł w fotelu, Sweeney zaś zarzucił na niego białe prześcieradło gestem tyleż zamaszystym, co nieudolnym. Niemal w tej samej chwili Dodger poczuł dobiegający nie wiadomo skąd silny, mdlący zapach. Była to w istocie mieszanina woni rozkładu, mydła i może słojów z chemikaliami. Cóż - pomyślał - skoro nie jestem u

rzeźnika, to należy podejrzewać, że właściciel domu przebił się z wychodka prosto do kanalizacji. Naprawdę nie powinno się tego robić. Wydobywając głowę Dodgera spod prześcieradła, Sweeney zapewniał go bez końca, że jest mu przykro i że to się więcej nie powtórzy. Powtórzyło się. Dwukrotnie. W końcu jednak materiał ułożył się w miarę korzystnie, a wtedy mocno już spocony Sweeney zabrał się do pracy. Wiele wskazywało na to, że ktoś kiedyś musiał go pouczyć, iż fryzjerstwo to nie tylko strzyżenie i golenie, ale także sztuka zabawiania klientów. Wyuczywszy się na pamięć całej biblioteki dowcipów, anegdot i zabawnych powiedzonek oraz - na użytek pełnoletnich gości - pikantnych komentarzy na temat młodych dam, cytował je seryjnie. Niestety, ten, kto udzielił mu tej rady, nie wziął pod uwagę charakteru pana Todda, a ściślej rzecz biorąc, braku nawet odrobiny pogody ducha, wrodzonej wesołości czy choćby zwykłego, prostego poczucia humoru. Dodger jednak i tym razem pomyślał: Przynajmniej próbuje. Och, jak on próbował! Ostrząc brzytwę, raz za razem mylił się w puentach i, co najgorsze, śmiał się w głos z dowcipów, które sam pogrzebał. W końcu jednak narzędzie było gotowe i nadeszła pora na rozrobienie pianki do golenia, czym Sweeney zajął się, gdy tylko ułożył brzytwę na stoliku lśniącym ostrzem ku północy, aby się nie stępiła. Chłopak, siedzący bezradnie w fotelu, przyglądał się temu wszystkiemu z czymś w rodzaju podziwu, co jakiś czas odrywając myśli od spektaklu fryzjerskich przygotowań, by wyobrazić sobie podziw, jaki miał nadzieję wzbudzić w Symplicji swą prezencją godną młodego dżentelmena. Spostrzegł nagle blizny na wszystkich palcach Sweeneya, choć trudno było przyjrzeć im się bliżej, gdy fryzjer był zajęty rozrabianiem pianki, zwłaszcza że czynił to z maniakalnym entuzjazmem cyrkowego klauna. Pianka pryskała na wszystkie strony, tak rozdmuchana, że niemal lotna. Dryfowała w stronę wyjścia, jakby chciała uciec co najmniej

tak bardzo jak Dodger, któremu ciężki, nieprzyjemny zapach coraz bardziej dawał się we znaki. - Dobrze się pan czuje, panie Todd? - spytał. - Ręce się panu trochę trzęsą, panie Todd - dodał po chwili. Twarz cyrulika była jak ze stali - o ile stal potrafi się pocić - a całe ciało kołysało się w przód i w tył. Oczy przypominały dwie dziury w śniegu; wpatrywały się w dal, w coś niewidzialnego, nieosiągalnego. Dodger dyskretnie wyplątywał się z prześcieradła, nie spuszczając Sweeneya z oczu. Jednak ten nagle zaczął mamrotać, a niezrozumiałe słowa wydobywały się z jego krtani w takim pośpiechu, że czasem wręcz się wyprzedzały. Spocony mężczyzna stanął między Dodgerem a drzwiami, wymachując lśniącą brzytwą niczym panna młoda, która podczas wesela gotowa jest rzucić bukiet i patrzeć, kto go pochwyci... Chłopak, który miał nadzieję, że nie słychać, jak głośno bije mu serce, odezwał się spokojnie: - Proszę mi powiedzieć, co pan widzi, panie Todd. Brzmi to dość strasznie. Czy mogę jakoś panu pomóc? Bum, bum, powtarzało uparcie jego serce, ale Dodger ignorował ten rytm. Niestety, podobnie jak Sweeney Todd, którego mamrotanie z wolna stawało się zrozumiałe. Młodzieniec bardzo wolno podniósł się z fotela, zastanawiając się usilnie, co doprowadziło fryzjera do takiego stanu. Opium? Pociągnął nosem i pożałował. Alkoholu także nie wyczuł. Przemówił więc najłagodniej, jak tylko potrafił: - Na co pan tak patrzy, panie Todd? - Oni... oni wracają. Tak, wracają i próbują zabrać mnie ze sobą... Pamiętam ich... Czy pan wie, co potrafi zrobić kula armatnia? Czasem odbija się, podskakuje tak zabawnie, ha, a

potem toczy się po ziemi, aż któryś z chłopców... tak, któryś z tych nowych rekrutów z farmy w Dorset albo w Irlandii, z głową pełną kłamstw na temat wojny i fatalnie narysowaną podobizną dziewczyny w kieszeni, tej dziewczyny, która mogła pozwolić mu na co nieco, bo był dzielnym wojownikiem wyjeżdżającym na wojnę z Bonapartem... Ten młody wojownik widzi kulę armatnią toczącą się po ziemi niczym piłka i jak skończony idiota woła do swych towarzyszy, którzy jeszcze nie zginęli, by patrzyli na to potężne kopnięcie. Nie wie, jak wielka moc pozostała jeszcze w pocisku, a jest to moc zdolna urwać mu nogę i nie tylko... A cyrulik, tak, to ja, cyrulik wykonuje na polu bitwy pracę dziwnie podobną do rzeźnictwa, choć nieco lepiej płatną... Widzę ich i teraz... zniszczonych mężczyzn, dzieło boże o potwornych kształtach... nadchodzą... nadchodzą, jak zawsze, nasi wspaniali bohaterowie. Jedni widzą za tych, co stracili oczy, inni niosą beznogich, a jeszcze inni krzyczą za tych, co nie mają głosu... Brzytwa tańczyła nieustannie w powietrzu w tę i z powrotem, hipnotycznie, a Dodger nieustannie acz niespiesznie zbliżał się do spoconego fryzjera. - Brakuje bandaży, brakuje lekarstw, brakuje... życia... - mamrotał Sweeney. Próbowałem. Nigdy nie skierowałem broni ku drugiemu człowiekowi, chciałem tylko pomagać, a jedyną pomocą było delikatne ostrze noża... A oni wciąż przychodzą, tak jak teraz... szukają mnie... I mówią, że nie są martwi, a ja przecież wiem, że są. Martwi, a jednak nadchodzą. Och! Ten żal, ten żal... Dłoń Dodgera, która od jakiegoś czasu podążała za rozkołysanym ostrzem, łagodnie pochwyciła rękę Sweeneya Todda i przez chwilę zdawało się młodzieńcowi, że sam widzi owych żołnierzy, tak hipnotyczne było działanie miarowych ruchów brzytwy. Czuł, że ustępuje, że daje się pociągnąć ku tragicznemu finałowi, gdy nagle ten drugi, wewnętrzny Dodger, który przede wszystkim chciał przeżyć, obudził się w nim, zasalutował, przejął

kontrolę nad ramieniem i wprawnym ruchem odebrał Sweeneyowi broń. Kołyszący się wciąż cyrulik nawet tego nie zauważył. Zapatrzony w to miejsce, którego Dodger nie chciał już oglądać, osłabł nagle i opadł na fotel, rozpryskując na boki mydlane bańki. Dopiero w tym momencie Dodger zorientował się, że nie są sami, a to dlatego, że gdy na chwilę zagłębił się w koszmarny świat Sweeneya Todda, w drzwiach zakładu stanęli zadziwiająco cicho jak na nich - dwaj peelersi. Pocąc się obficie, przyglądali się scenie z udziałem nieszczęsnego pana Todda, a teraz jeden nich w końcu wydobył z siebie głos: - Święta Mario, Matko Boża! Cofnęli się jak na komendę, gdy Dodger uniósł brzytwę, a następnie zamknął ją i spokojnie schował do kieszeni. Wreszcie odwrócił się, uśmiechnął pogodnie do policjantów i rzekł: - W czym mogę pomóc, panowie? Po tych słowach świat oszalał, a przynajmniej stał się bardziej szalony niż do tej pory. Jacyś ludzie otoczyli Dodgera, a po chwili niewielki przecież zakład fryzjerski był już pełen peelersów przeciskających się w głąb pomieszczenia. Rozległ się zgrzyt zamka, łomot butów, a potem ktoś zaklął bardzo szpetnie. Powiew zgnilizny na cmentarną wręcz skalę rozszedł się po całym salonie. Kilka osób krzyknęło odruchowo, a chłopak poczuł mdłości oraz, nie wiadomo dlaczego, lekką złość wywołaną faktem, iż w końcu nie zdążył się ostrzyc. Gdzieś na zewnątrz rozległ się świst policyjnych gwizdków i do zakładu wbiegła kolejna grupa peelersów. Dwaj z nich przejęli pieczę nad otępiałym, niemal nieprzytomnym Sweeneyem Toddem, po którego twarzy spływały łzy. Wyprowadzono go na ulicę, Dodger zaś znalazł się w epicentrum niebywałego harmidru. Wszyscy patrzyli na niego, a ilekroć się poruszył, w tłumie rozlegało się ciche westchnienie. Jak przez mgłę dotarły do niego słowa

funkcjonariusza, który właśnie powrócił z piwnicy: - Po prostu tam stał. Stał oko w oko z tym człowiekiem i nawet nie mrugnął, tylko czekał na właściwy moment, żeby odebrać mu broń! Nie odezwaliśmy się słowem, bo napastnik był jakby pogrążony we śnie i właśnie przez sen wymachiwał brzytwą! Cóż mogę powiedzieć? Błagam, panie i panowie, nie schodźcie do piwnicy. O nie. W przeciwnym razie zobaczycie coś, czego wolelibyście nie widzieć. Zatrzymaj ich, Fred! Gdybym powiedział, że to straszliwa rzeź, byłoby to niedopowiedzenie. Proszę mi zaufać, byłem niegdyś żołnierzem. Walczyłem pod Talaverą i naprawdę nie było słodko. Ale gdy zszedłem tam, zwymiotowałem gwałtownie. Ten smród! Nic dziwnego, że sąsiedzi się skarżyli. Tak, proszę pana? W czym mogę pomóc? Dodger teraz dopiero zauważył, że tuż za policjantami na miejsce przybył Karol Dickens. - Moje nazwisko Dickens. Wiem, że ten oto młodzieniec, Dodger, jest osobistością niezwykłą i całkowicie godną zaufania. Jest także bohaterem, który wczoraj wieczorem ocalił personel „Morning Chronicle”, o której to sprawie na pewno panowie słyszeli. Dodger poczuł się jakby lepiej, zwłaszcza że nagle rozległ się bardzo głośny aplauz. Uśmiechnął się szeroko, gdy ktoś z tłumu zawołał: - Zróbmy zrzutkę dla młodzieńca tak niebywałej odwagi! Dam pięć koron! Spróbował wstać, ale Karol Dickens, który się nad nim pochylał, przytrzymał go delikatnie w fotelu, zbliżył usta do jego ucha i wyszeptał: - Wypadałoby chociaż pojęczeć trochę po tak straszliwej przygodzie, przyjacielu. Zaufaj dziennikarzowi: jesteś znowu bohaterem chwili i szkoda byłoby zburzyć nastrój nieprzemyślanym zachowaniem. - Pochylił się jeszcze bardziej i szepnął: - Posłuchaj, jak nawołują do zbiórki pieniędzy dla bohatera. Zaraz pomogę ci wstać i poprowadzę cię do

znakomitej siedziby „Chronicle”, a tam napiszę artykuł, jakiego jeszcze nie było, zapewne od czasów samego Cezara. Karol uśmiechnął się, zdaniem Dodgera przebiegle jak lis, nie zwracając uwagi na zamieszanie. A potem przybliżył się jeszcze trochę. - Może zainteresuje cię to, mój nieustraszony przyjacielu, co usłyszałem przed chwilą o panu Sweeneyu Toddzie. Otóż podciął on brzytwą gardło sześciu dżentelmenom, którzy w ostatnim tygodniu przyszli tu, by się ostrzyc i ogolić. Gdyby nie twoja niemal magiczna reakcja, byłbyś siódmym... To moje najlepsze spodnie! - Te ostatnie słowa wykrzyczał, a może nawet wywrzeszczał, chłopak bowiem właśnie chlusnął nań swoim śniadaniem. Jakiś czas później Dodger zasiadł przy długim stole w gabinecie redaktora naczelnego „Chronicle”, żałując w duchu, że nie ruszył jeszcze w dalszą drogę do Symplicji. Naprzeciwko niego usadowił się Karol, którego gniew nieco osłabł, odkąd włożył czyste spodnie, a brudne odesłał do pralni. Wewnętrzna ściana gabinetu była niska, tak że przechodzący przez główną salę mogli tu zaglądać... i właśnie to robili. Nie tylko zresztą przechodzili, ale także zatrzymywali się, każdy bowiem dziennikarz, korektor i drukarz starał się znaleźć jakiś pretekst, by choć przez chwilę popatrzeć na młodego człowieka, który, jeśli wierzyć magicznemu telegrafowi ulicy, powalił na ziemię Demonicznego Cyrulika z Fleet Street. Wszystko to drażniło Dodgera. - Niemal go nie tknąłem! Popchnąłem leciutko i odebrałem brzytwę, to wszystko! Naprawdę! Zachowywał się tak, jakby palił opium albo coś podobnego... widział martwych żołnierzy, którzy maszerowali ku niemu. Przysięgam, że nawet z nimi rozmawiał, jakby się wstydził tego, że nie potrafił ich uratować. Klnę się na Boga, panie Karolu, że pod koniec i ja ich widziałem! Ciężko poranionych żołnierzy, a nawet coś gorszego: na poły porozrywanych i

wciąż krzyczących! On nie był demonem, proszę pana, choć myślę, że na własne oczy widział piekło. A ze mnie żaden bohater. On nie był zły, tylko szalony i bardzo zasmucony, aż mu się w głowie pomieszało. To wszystko, proszę pana, tak to wyglądało od początku do końca. I taką prawdę powinien pan zapisać. Nie jestem bohaterem, bo on nie był potworem, jeśli pan rozumie, co mam na myśli. W ciszy, która zapadła, Karol przyglądał się Dodgerowi. Słuchając tykania zegara, czuł wzrok wielu pracowników redakcji wciąż skupiony na skromnym, niemal niechętnym bohaterze dnia. Długo bawił się piórem, aż wreszcie westchnął i rzekł: - Drogi panie Dodger, prawda nie jest rzeczą prostą, ale konstruktem, w pewnym sensie podobnym do niebios. My, dziennikarze, władamy jedynie piórem, a naszym zadaniem jest wybranie takich prawd, które zwykli ludzie, niebędący wszak bogami, zdołają zrozumieć. W pewnym sensie wszyscy jesteśmy pisarzami i dziennikarzami notującymi w głowach to, co widzimy i słyszymy, jednak każdy z nas może inaczej postrzegać to samo wydarzenie. To właśnie jest zbawieniem i zarazem demonem dziennikarstwa: wiedza, że niemal zawsze istnieje inna perspektywa. - Karol umilkł, wciąż bawiąc się piórem, ale teraz sprawiał wrażenie zakłopotanego. - Bo w końcu kim ty jesteś, Dodger? Silnym, twardym, nieustraszonym młodzieńcem? A może ulicznikiem obdarzonym zwierzęcym sprytem oraz iście diabelskim szczęściem? Twierdzę, przyjacielu, że jesteś jednym i drugim, a także licznymi półcieniami dzielącymi te postacie. A pan Todd? Czy naprawdę jest demonem? Sześć trupów znalezionych w jego piwnicy z pewnością by się z tym zgodziło! Gdyby były w stanie mówić, rzecz jasna. A może jest tylko ofiarą, jak wolisz o nim myśleć? Czym więc jest prawda, mógłbyś spytać, gdybym udzielił ci głosu, ale nie udzielam. Moja odpowiedź brzmi tak: Prawda to mgła, w której jedni widzą hufce niebieskie, a inni latającego słonia. Dodger chciał zaprotestować. Nie widział ani hufców niebieskich, ani słonia. Jedno z

tych pojęć było mu zresztą obce, choć był gotów postawić szylinga na to, że Salomon zetknął się z nimi w swych podróżach. Ale to Karol kontynuował swój wywód. - Peelersi widzieli młodzieńca stawiającego czoło mordercy uzbrojonemu w brzytwę i w tej chwili tak brzmi prawda, którą widzieliśmy i którą powinniśmy opisać oraz wydać drukiem. Jednak dodam także kilka słów o zupełnie odmiennym wydźwięku, donosząc, że bohater chwili zlitował się nad nieszczęśnikiem, rozumiejąc, że to straszliwe przeżycia z ostatnich wojen uczyniły go takim, jaki jest. Wspomnę, jak mi elokwentnie wyjaśniłeś, że pan Todd sam jest ofiarą wojny, podobną do tych sześciu, które spoczęły w jego piwnicy. Twoje poglądy dotrą aż do kręgów władzy. Wojna to okropna rzecz, a wielu jej uczestników wraca z ranami niewidocznymi dla oczu. - Ostro sobie poczynasz, panie Karolu, tak po prostu zmieniając świat za pomocą słów na papierze. Pan Dickens westchnął. - Możliwe, że niczego nie zmienię. Todd zostanie powieszony albo wysłany do Bedlam. Jeśli będzie miał pecha - wątpię, by miał dość pieniędzy, żeby zapewnić sobie komfortowy pobyt - to trafi właśnie do Bedlam. Byłbym wdzięczny, gdybyś jutro stawił się w siedzibie „Puncha”. Nasz rysownik, pan Tenniel, naszkicuje twoją podobiznę. Dodger zastanawiał się chwilę, zanim spytał: - A co to takiego ten „Punch”? - Nowy periodyk poświęcony polityce, literaturze i humorowi, to jest - na wypadek, gdybyś nie wiedział - sprawom śmiesznym i skłaniającym do myślenia. Jednym z jego założycieli jest pan Mayhew, nasz wspólny przyjaciel. - Szczęka Karola opadła nagle, gdy zapisywał kilka słów na kartce, którą położył przed sobą. - A teraz znikaj. Baw się dobrze i

proszę, przyjdź jutro najwcześniej, jak będziesz mógł. - Zatem pan wybaczy, ale jestem umówiony - rzekł oficjalnie Dodger. - Jesteś umówiony, panie Dodger? Na Boga, zdaje mi się, że stajesz się człowiekiem renesansu. Wychodząc w pośpiechu, Dodger zastanawiał się, co właściwie Karol miał na myśli. Przyrzekł sobie w duchu, że go o to nie spyta, ale dowie się tego tak szybko, jak to tylko możliwe. Na wszelki wypadek.

ROZDZIAŁ ÓSMY Młody mężczyzna zabiera młodą damę na spacer w celach zdrowotnych, pani Sharples zaś wychodzi na ludzi Dodger pędził w stronę domu państwa Mayhew, ale przed oczami miał wciąż roześmianą twarz i haczykowaty nos pana Puncha, bijącego swą żonę, okładającego kijem policjanta oraz wyrzucającego niemowlę, a wszystko to przy wtórze dziecięcego śmiechu. Niby dlaczego miało to być zabawne? Czy to w ogóle było zabawne? Od kilkunastu lat żył na ulicach i wiedział, że takie historie to smutna rzeczywistość. Jasne, że nie codzienność, lecz przecież często ludzie upadali tak nisko, że przemoc wydawała im się najlepszym wyjściem: uderzyć żonę, uderzyć dziecko, a potem, prędzej czy później, spróbować uderzyć kata, co się nigdy nie udaje... za to dzieci śmieją się w głos z pana Puncha! Ale Symplicja się nie śmiała... Dodger przyspieszył jeszcze i dotarł do celu mniej więcej o tej porze, o której większość ludzi kończy lunch, naturalnie jeśli wierzyć w punktualność londyńskich dzwonów. Czując w sobie wyjątkową śmiałość, podszedł wprost do frontowych drzwi - był przecież umówiony - zadzwonił i cofnął się o krok. Pani Sharples, która otworzyła, spojrzała na niego z czystą nienawiścią i nie czekając na choćby jedno słowo wyjaśnienia, zatrzasnęła

mu drzwi przed nosem. Dodger patrzył na nie kilka sekund. Nie muszę wierzyć, że to się naprawdę stało pomyślał. Wyprostował się, strzepnął pył z marynarki i zadzwonił po raz drugi. Ta sama osoba stanęła na progu. Tym razem jednak młodzieniec był gotowy i zanim jeszcze otworzyła usta, wypalił: - Dziś rano pokonałem Demonicznego Cyrulika z Fleet Street, więc jeśli mnie pani nie wpuści, zobaczymy, co pan Karol Dickens napisze na ten temat w swojej gazecie! Wielkimi literami! - zawołał po krótkiej pauzie, gdy pani Sharples biegła w głąb korytarza. Czekał cierpliwie w otwartych drzwiach, aż pojawiła się pani Mayhew. Uśmiechała się w taki sposób, jakby wcale nie była pewna, czy powinna się uśmiechać. Podeszła trochę bliżej, a gdy się odezwała, w jej tonie dało się wyczuć niemal pewność, że za chwilę usłyszy niebywałe wręcz kłamstwo. - Czy to prawda, młody człowieku, że to ty pokonałeś dziś rano najniebezpieczniejszego przestępcę z Fleet Street? Wspominała mi o tym kucharka, a według pomocnika rzeźnika cały Londyn mówi już o tej sprawie. Czy to naprawdę ty? Dodger pomyślał o mgle Karola. A także o tym, jak bardzo chce znowu zobaczyć Symplicję. Starając się wyglądać skromnie i heroicznie zarazem, zdobył się tylko na kilka słów: - Cóż, pani Mayhew, to raczej mglista sprawa. Miał wrażenie, że to wystarczyło, bo pani Mayhew znowu się odezwała. - Zapewne nie zdziwi cię, Dodger, że po twojej ostatniej wizycie Symplicja dała nam jasno do zrozumienia, że w słoneczny dzień chętnie pójdzie z tobą na przechadzkę, która z pewnością dobrze jej zrobi. Będzie więc tak, jak proponowałeś. Dzień mamy piękny, a i ona wydaje się silniejsza, zatem nie odmówię jej. Jak już wcześniej mówiliśmy, oczywiście

będzie wam towarzyszyć przyzwoitka. Dodger pozwolił, by przez chwilę królowało milczenie, a potem zmusił je do abdykacji. Uznał, że dobrze będzie zacząć wypowiedź od owego dźwięku, który wydawał Salomon, gdy próbował uczynić rozmowę nieco przyjemniejszą i bardziej osobistą: - Mmm, jestem pani niezmiernie wdzięczny. A skoro już o tym mowa, jeśli tylko pani pozwoli, chciałbym usiąść w jakimś zacisznym miejscu i zaczekać na Symplicję. Czuję ból i dyskomfort, z którymi muszę się uporać. Pani Mayhew w jednej chwili przypomniała sobie, że jest matką. - Och, mój biedny chłopcze! - zawołała. - Z pewnością cierpisz. Ciężko jesteś ranny? Może poślę kogo po lekarza? Chciałbyś się położyć? Dodger wiedział, że jak najszybciej trzeba przerwać ten stan, więc wtrącił na bezdechu: - Bardzo proszę, nie. Wystarczy zaciszny pokoik, w którym przez minutę lub dwie będę mógł zbierać siły, jeśli nie ma pani nic przeciwko temu. Naprawdę wystarczy. Pędząc go przed sobą jak kwoka swoje kurczę, pani Mayhew zaprowadziła Dodgera korytarzem do izby od góry do dołu wyłożonej białymi i czarnymi kafelkami, z pięknym sedesem i umywalką, na której stał dzbanek z wodą. Gdy tylko został sam, użył wody, by zrobić coś z włosami, które nie doświadczyły fryzjerskiego kunsztu pana Todda, skorzystał z toalety oraz poprawił garderobę. Może i zrobiłem z siebie bohatera w oczach pani Mayhew - pomyślał - ale przecież tu chodzi o Symplicję, czyż nie? O Symplicję, która doskonale zrozumiała, co chciał jej przekazać poprzedniego dnia, i z pewnością właśnie dlatego gotowa była pójść z nim na spacer. Dodger nigdy nie słyszał sentencji „cel uświęca środki”, ale gdy ktoś otrzymuje takie wychowanie, jakie zapewniła mu ulica, równie dobrze może nosić tabliczkę z tym zdaniem

przybitą do kręgosłupa. Dlatego też po dyskretnej pauzie przerywanej od czasu do czasu cichym jękiem przeistoczył się w bohatera i wyszedł z łazienki gotów na spotkanie z młodą damą. Pani Sharples czekała już w korytarzu, tym razem spoglądając na niego nerwowo, co było całkiem zrozumiałe - w końcu patrzyła na bohatera sensacyjnych nowin! Mając za sobą wcale udany dzień, Dodger wielkodusznie postanowił zaszczycić ją lekkim uśmiechem, na który odpowiedziała podobnie. Mogło to oznaczać, że działania wojenne, choć może nie zakończone, zostały przynajmniej na jakiś czas wstrzymane. Bądź co bądź, był teraz rannym bohaterem, a to jednak coś znaczyło, nawet dla kogoś takiego jak pani Sharples. Wzięła ze stolika malutki notes, do którego przytwierdzony był na sznurku króciutki ołówek. Widać sądziła, że nadarzy się okazja, by coś zapisać. Dodger, który do tej pory zawsze starał się utrzymywać zdrowy dystans między sobą a alfabetem, pomyślał nagle, że może warto poświęcić trochę czasu na tę irytującą rzecz zwaną czytaniem, czyli coś zgoła odmiennego od jego powolnego literowania. Ale na to było już za późno, bo oto na schodach pojawiła się pani Mayhew wolno i ostrożnie prowadząca za rękę Symplicję. Staranne ustawianie stóp na każdym stopniu musiało trochę potrwać - mniej więcej rok wedle rachuby młodzieńca - ale w końcu obie dotarły do korytarza. Pani Mayhew obdarzyła go raczej bladym uśmiechem, ale on i tak patrzył już tylko na Symplicję. Zauważył, że przewidująca pani domu zaopatrzyła dziewczynę w czepek oraz apaszkę zakrywającą sporą część twarzy, a więc i siniaków, które nawiasem mówiąc, traciły już swą intensywną barwę. Widząc spojrzenie Dodgera, Symplicja rozpromieniła się, i to niemal dosłownie, bo na tle czepka otaczającego jej twarz niczym tarcza uśmiech ten był szczególnie słoneczny. - Witaj, Symplicjo - powiedział, wyciągając ku niej rękę. - Tak się cieszę, że zgodziłaś

się na tę przechadzkę. Symplicja podała mu rękę, uścisnęła leciutko jego dłoń i powiedziała... nie, niczego nie usłyszał, ale gdy obróciła nieznacznie głowę, zobaczył sińce na jej gardle. Ciężar, który Dodger od kilku dni nosił w sobie, znowu się odezwał: Zapłacą ci za to! W tym momencie wydało mu się, że oko dziewczyny błysnęło jak spadająca gwiazda. Widział taką kiedyś, przed laty, na Hampstead Heath. I już nigdy więcej, gdyż penetrując kanały, raczej nie ogląda się spadających gwiazd. Symplicja nie chciała wypuścić jego dłoni, co było ogromnie miłe, ale niepraktyczne, chyba że był gotów iść tyłem. W końcu uwolnił się delikatnie z uścisku i obiegł ją truchtem, by chwycić jej dłoń drugą ręką, a wszystko to nieomalże jednym ruchem. Wolnym krokiem ruszyli w stronę furtki przez maleńki ogródek, w którym nieliczne róże usiłowały zrobić różnicę. Widywało się w mieście coraz więcej takich ogródków; kto tylko miał dość pieniędzy, żeby kupić skrawek ziemi z domem, starał się, by całość wyglądała jak miniaturowa wersja Pałacu Buckingham. Nieczęsto chodził wolno ulicami Londynu - był w końcu Dodgerem, nigdy nie przebywał w jednym miejscu dostatecznie długo, by dać się złapać. Teraz jednak Symplicja trzymała go pod ramię, a on starał się pamiętać, że ma być dla niej oparciem. Szli więc dość wolno i dziwnym trafem wolniejszy był też tok jego myślenia. Była to korzystna zmiana, bo myśli nie przelatywały mu przez głowę, tylko niespiesznie wskakiwały na swoje miejsce. Odwrócił się, by spojrzeć na idącą za nimi panią Sharples. Było wczesne, naprawdę przyjemne popołudnie, a Dodger czuł się zadziwiająco swojsko, maszerując w słońcu z dziewczyną u boku. Dotrzymywała mu kroku i uśmiechała się, ilekroć na nią spojrzał, a wokół panował spokój, którego w nędzniejszych dzielnicach niepodobna było zaznać przed pierwszą w nocy, gdy konający przestawali krzyczeć, a żywi byli zbyt pijani, żeby się tym przejmować. Nagle przestało być ważne, czy Symplicja rozpozna w otoczeniu jakiś istotny

detal czy też nie; Dodgerowi wystarczało, że spacerują razem. A jednak jakaś cząstka jego osobowości zawsze pozostawała czujna, kazała nadstawiać uszu i wytężać wzrok, przyglądać się każdej twarzy i każdemu cieniowi, kalkulować, knuć i oceniać. I właśnie dlatego od razu spostrzegł Miękką Molly, która nadchodziła z przeciwka. Molly długo była dla Dodgera zagadką, ponieważ nie umiał ustalić, skąd bierze kwiaty, które następnie sprzedaje na ulicach w małych, zgrabnych bukiecikach. W końcu pewnego dnia stara kobieta o obliczu będącym placem zabaw dla zmarszczek wyjawiła mu prawdę, on zaś od tamtej pory nie potrafił już myśleć o cmentarzach w taki sposób jak dawniej. W pierwszej chwili tylko się wzdrygnął, ale potem przyszło mu do głowy, że gdy już będzie starszy od wielu spośród tych, którzy spoczywają w ziemi, a tym samym będzie zasługiwał na szacunek, może zrozumie, dlaczego „pożyczanie” kwiatów rozrzuconych na świeżych grobach ma sens. Właściwie trudno było dostrzec w tym czyjąkolwiek krzywdę: ci, którzy leżeli w grobach, nie mogli już cieszyć się urodą i wonią tych kwiatów, natomiast dzięki nim przynajmniej jedna kobieta mogła się utrzymać przy życiu. Jednakże smutna, wręcz przerażająca była sama myśl o tym, że Molly spędzała czas na cmentarzu, metodycznie zbierając wieńce, by rozplatać je nocą i układać z ich kwiatów urocze bukieciki dla żywych. W skali świata nie miało najmniejszego znaczenia to, że martwi zostaną ograbieni z kwiatów, których i tak by nie zobaczyli, skoro dzięki temu biedna, stara Molly - posiadaczka, według rozeznania Dodgera, tylko jednego zęba - nadal żyła. Poza tym, gdy z wieńców znikało jedynie kilka kwiatków, nikt nie miał prawa zauważyć zmiany, a myśl o tym nieco poprawiała chłopakowi nastrój. Między innymi dlatego delikatnie pociągnął Symplicję za sobą, gdy staruszka przykucnęła na chodniku, obraz nędzy i rozpaczy. Wydał sześć pensów - tak, całe sześć

pensów! - na bukiecik pachnących kwiatów. A jeśli zmarli przewracali się z tego powodu w grobach, to czynili to bardzo cicho, a ponadto ćwiczenia mogły im jedynie pomóc. Bukiet oczywiście natychmiast wręczył Symplicji. - To prezent dla ciebie. - Tylko tyle przyszło mu do głowy. - O, róże! - powiedziała. Tak, był pewien, że to było to słowo. Widział ruch jej ust, widział, jak same stają się różą, a potem zamykają się. Lecz i ona wydawała się zaskoczona dźwiękiem swojego głosu, a Dodger znowu czuł w głębi serca, że bardzo, ale to bardzo pragnie zadać komuś ból. - Dodger - odezwała się po chwili Symplicja - słyszałam rozmowę moich gospodarzy. Jestem bardzo wdzięczna państwu Mayhew, ale... jest tak, jak się obawiałam. Usłyszałam, że byliby bardzo zadowoleni, gdyby udało się odesłać mnie do bezpiecznego domu, do męża. Na jej twarzy malowało się teraz czyste przerażenie. Dodger spojrzał przez ramię na gospodynię, która starała się zachować dystans, wciąż ściskając w dłoni notesik. - Mam wrażenie, że mimo wszystko nie jesteś w tak złym stanie, jak się wydaje. Mam rację? - spytał szeptem. - Tak - odpowiedziała cicho. - Nie mów im o tym - polecił. - I zaufaj mi. Postaram się, żebyś trafiła w inne miejsce. Symplicja uśmiechnęła się serdecznie. - Och, Dodger, tak się cieszę, że znowu się spotykamy. Wybucham płaczem każdej nocy, gdy przypomnę sobie tamtą burzę i to, jak przepędziłeś tych okrutnych ludzi, którzy byli - chwilę szukała słowa - powiedzmy, nieuprzejmi. Mówiła tak cicho i delikatnie, że jej słowa przebiły serce Dodgera, przez moment orbitowały wokół niego i przebiły je po raz drugi. Czyżby naprawdę zaczynała wierzyć w

jego najlepsze zamiary? Czy nie obawiała się już, że to jakaś gra? - Wiem, że nie powinnam nienawidzić - ciągnęła - ale to właśnie czuję do tych ludzi! To przez nich nie mogę nawet używać własnego imienia i nazwiska... nie zdradzę go nawet tobie, jeszcze nie teraz. Na razie muszę pozostać Symplicją, choć nie uważam się za osobę prostą. Lecz choć nadal świeciło słońce, a powietrze było słodkie jak miód, Dodger nie mógł oprzeć się wrażeniu, że są obserwowani przez kogoś jeszcze prócz pani Sharples. Że ktoś ich śledzi. Wiedział o tym, gdyż życie na ulicy uczy ostrożności, zauważania nawet tego, co dzieje się gdzieś za plecami - kogoś z wyciągniętą ręką albo peelersa na przykład. Tam nie zostanie prawdziwym gościem ten, kto nie ma oczu w dupie, a dodatkowym plusem zawsze będzie ich para na czubku głowy. A teraz ktoś śledził spacerujących, wykonując sobie tylko znaną misję. Dodger sklął się w duchu za to, że wcześniej o tym nie pomyślał, ale doprawdy trudno myśleć o wszystkim, gdy jest się bohaterem. Szybko to poszło - stwierdził. - Przecież rozpytywałem o wiadome sprawy zaledwie wczoraj. Komuś tu się bardzo spieszy. Na razie jednak nie zrobił nic. Nadal szli przed siebie spokojnym krokiem jak całkiem zwyczajny młodzieniec i jego młoda dama na spacerze, na pozór zupełnie beztrosko, lecz trybiki w głowie Dodgera pracowały na najwyższych obrotach, trwała mobilizacja sił, kreślono plany batalii i szukano forteli. Ktokolwiek to był, starał się trzymać dystans. Dodger był pewny tylko jednego: ten, kto ich śledził, w żadnym razie nie mógł się dowiedzieć, gdzie nocuje Symplicja. Przeciwnik nie czuł się dość pewnie, by zaatakować tu, w miejscu publicznym, zwłaszcza w obecności pani Sharples, której jedno spojrzenie miało wartość bojową batalionu księcia Wellingtona. I dlatego spacerowali w najlepsze jak zwyczajni obywatele, aż wreszcie stary babsztyl

przemówił: - Myślę, że już wystarczy, młody człowieku. Wracajmy, nalegam. Symplicja jeszcze nie doszła do siebie i nie przysłużysz się jej, jeśli przeziębi się podczas tej eskapady. Co ciekawe, jej głos brzmiał mniej nieprzyjemnie niż do tej pory, dlatego Dodger uznał, że najlepiej będzie wtajemniczyć ją w plan, który właśnie wymyślił. Ku jej zaskoczeniu przyciągnął ją ku sobie i Symplicji, po czym odezwał się szeptem: - Moje panie, jestem pewny, że śledzi nas dżentelmen o nieprzyjaznych zamiarach. Może poluje na Symplicję, a może na mnie. Dlatego, na miłość boską i przez wzgląd na pani posadę, pani Sharples, błagam: bez słowa idźcie dalej, zniknijcie za węgłem i czekajcie, ja tymczasem rozmówię się z tym człowiekiem. Ku jego zdumieniu pani Sharples szepnęła: - Źle cię oceniłam, młody człowieku. A jeśli łajdak będzie się stawiał, kopnij go z całej siły w klejnoty. Zrób go na szaro! - Ledwie skończyła, jej oblicze na nowo przybrało wyraz umiarkowanej niechęci do świata. Symplicja parsknęła i dodała: - Do rynsztoku z nim, Dodger, jeśli tylko zdołasz. Młodzieniec dostrzegł kątem oka zaskoczenie na twarzy pani Sharples, ale wolał patrzeć na dziewczynę, która stanęła prosto, jakby sposobiła się do walki. Zdziwiony, ale i podniesiony na duchu, ruszył z nimi w dalszą drogę i gdy mijali pierwszy zaułek, skręcił gwałtownie, zostawiając kobiety. Czekał, przytulony plecami do muru, a gdy u wylotu uliczki pojawił się przeciwnik, nagłym ruchem chwycił go za gardło i poczęstował kopniakiem w wiadome miejsce. Mężczyzna jęknął, a Dodger szarpnął go w górę, stając tak blisko, że poczuł zapach jego potu. Mając go na wysokości oczu, w smudze światła mógł też przyjrzeć się jego twarzy.

- Wielkie nieba, niech ja skonam, Sprośny Benjamin! Wybrałeś się na spacerek między porządnymi ludźmi, co? Co dziś knujesz? Szedłeś za nami krok w krok co najmniej od siedmiu przecznic, a kluczyłem specjalnie, żeby się przekonać! Ciekawe, że wybrałeś tę samą trasę, paskudna kreaturo. Jesteś szpiegiem! Jezu, śmierdzisz jak pies i rzęzisz jak schorowana świnia, a jeśli zaraz nie zaczniesz gadać, to Bóg mi świadkiem, zrobię z ciebie miazgę, zobaczysz! W tym momencie dotarło do niego, że mężczyzna nie może mu odpowiedzieć, mając dłoń zaciśniętą na krtani. Być może z tego właśnie powodu Benjamin wyglądał tak, jakby miał zaraz eksplodować. Dodger rozluźnił więc uścisk i popchnął przeciwnika w głąb zaułka. Byli sami w wąskim przejściu między budynkami. - Poznajesz mnie, prawda, Benjaminie? Nawet w tych eleganckich ciuchach. To ja, stary, dobry Dodger, który nigdy nikomu nie wchodzi w drogę bez powodu. Naprawdę sądziłem, że jesteś mi przyjacielem. Ale przyjaciele nie szpiegują przyjaciół, czyż nie? Sprośny Benjamin stał przed nim jak skamieniały, ale z wielkim wysiłkiem zdołał wydukać: - Mówią, że zabiłeś tego golibrodę, wiesz, tego, co trupy w piwnicy trzymał. To prawda? Dodger nie odpowiedział od razu. Życie w kanałach było znacznie prostsze, ale ostatnio czegoś się nauczył: prawda jest mgłą, jak twierdził Karol, a ludzie kształtują ją wedle swoich upodobań. Nigdy nikogo nie zabił, ale to nie miało żadnego znaczenia, mgła prawdy bowiem wcale nie chciała wiedzieć, że nieszczęsny pan Todd był porządnym człowiekiem, który w służbie Wellingtona naoglądał się zbyt wielu okropności, a jego umysł tego nie wytrzymał i zdeformował się jak ciała nieszczęsnych żołnierzy, których miał „leczyć”. Biedaczysko, rzeczywiście nadawał się bardziej do Bedlam niż na stryczek, choć oczywiście

każdy, kto miał odrobinę rozumu, a nie miał pieniędzy, wybrałby raczej sznur na szyi. Tylko że mgła prawdy nie lubiła niewygodnych detali, potrzebowała natomiast wyrazistych czarnych charakterów oraz bohatera. I choć Dodgerowi wcale się to nie podobało, musiał przyznać, że warto zrobić z owej półprawdy użytek, dlatego spojrzał surowo na Sprośnego Benjamina i rzekł: - Coś w tym guście, choć niezupełnie. Teraz zaś, jeśli jesteś mi przyjacielem, powiesz mi, dlaczego za mną szedłeś. A jeżeli tego nie zrobisz, skończysz jako zimna tusza. Źle się czuł, mówiąc tak do Benjamina, który słynął wyłącznie z tego, że podkradał damską bieliznę suszącą się na sznurach, że nie miał w życiu żadnych ambicji poza wolą przetrwania oraz że służył każdemu, kto miał choć trochę pieniędzy i był słuszniejszej postury. Spotkanie z takimi jak on budziło w ludziach przemożną chęć umycia się. Był jak robak. Potrafił jedynie wić się. Był zagubioną duszą, jednym z tych, którzy zostali za drzwiami, gdy Bóg przechodził w pobliżu. Egzystowali, nie pozostawiając po sobie śladów na tym świecie, i wiecznie czegoś się bali. W tej chwili Sprośny Benjamin wyglądał na ciężko przerażonego, toteż Dodger złagodniał nieco. - No dobrze, może nie jako zimna tusza, bo przecież cię znam, Ben, i jestem pewien, że powiesz mi, kto cię na mnie nasłał. Prawda? Nie zrobię ci krzywdy, jeśli powiesz prawdę. Obaj odwrócili się, gdy w snopie światła zamajaczył cień pani Sharples nadchodzącej w towarzystwie Symplicji. - Przepraszam, że przeszkadzam panom w rozmowie - powiedziała - ale chyba powinniśmy już wracać do domu. Zgodzi się pan? Dodger spojrzał znowu na bezradnego obwiesia. - Benjaminie - rzekł surowo - nie żywię do ciebie urazy. Daję ci ostatnią szansę.

Powiedz mi, dla kogo pracujesz i dlaczego, a ja nikomu nie zdradzę, że to zrobiłeś. Sprośny Benjamin zaczął płakać. Zresztą, sądząc po zapachu, nie tylko płakać. Osunął się na ziemię jak kupa nieszczęścia. Dodger pochylił się nad nim i odezwał szeptem: - Trzymam w dłoni brzytwę cyrulika Sweeneya Todda, ale jeszcze jej nie otworzyłem. Słyszę natomiast jej zew. Ona chce, żebym jej użył... A zatem, Benjaminie, bardzo dobrze ci radzę: powiedz mi, dla kogo pracujesz. Rozumiesz? Słowa wyrwały się z ust Bena w takim pośpiechu, że potykały się o siebie, ale Dodger zdołał je zrozumieć: - Dla Harry’ego Klapsa z Hackney Marshes, ale podobno szuka cię ktoś znacznie ważniejszy. Chce też wiedzieć, czy jest z tobą dziewczyna. To wszystko, co wiem, przysięgam na Boga. Oferują nagrodę. - Kto oferuje? - spytał Dodger. - Nie wiem. Harry Klaps nie mówił, miałem mu tylko zameldować. Obiecał udział. Dodger spojrzał mu w oczy. Nie, Benjamin nie kłamał. Był na to zbyt miękki. - Jako twój przyjaciel, Benjaminie, wierzę, że nie powiesz Harry’emu, że mnie widziałeś. - Wystraszony szpieg pokiwał głową z wielkim zapałem. - Jednak muszę zrobić coś jeszcze. Obiecałem, że cię nie skrzywdzę, ale to - powiedział, biorąc zamach nogą - jest od pani Sharples. Przykro mi, ale prosiła. Benjamin ponownie jęknął, a pani Sharples wyszczerzyła zęby w straszliwym uśmiechu. - Brawo, młodzieńcze, jeszcze raz! To chwila, w której znowu należy zmienić się w pogromcę Sweeneya Todda pomyślał chłopak.

- Symplicjo, pani Sharples, posłuchajcie mnie teraz - rzekł półgłosem. - Mam powody wierzyć, że pewni ludzie szukają Symplicji i chcą ją skrzywdzić, dlatego też muszę ją zabrać z gościnnego schronienia u państwa Mayhew. Nie wątpię, że byli dla niej dobrzy, dlatego też czuję dreszcze na samą myśl o tym, że owi złoczyńcy mieliby przekroczyć próg ich domu. - Decyzja należy do opiekunów młodej damy, panie Dodger - zaoponowała pani Sharples. Otworzył usta, żeby odpowiedzieć, lecz Symplicja była szybsza. Niezbyt głośno, ale i nie szeptem, wtrąciła: - Jestem mężatką, której mąż okazał się słabym i głupim chłopcem, nie mężczyzną. Pani Sharples, uważam, że Dodger ma rację. Proponuję wrócić do domu najszybciej jak to możliwe. - Słusznie - zawtórował jej Dodger. - Chyba zgodzi się pani, że to słuszne? Pani Sharples spojrzała na Sprośnego Benjamina. - A co z nim? - spytała. - Posłuchaj, przyjacielu - rzekł Dodger do leżącego. - Wiem, kim jesteś i gdzie mieszkasz. Nadal kolekcjonujesz gorseciki? Powiem ci teraz, co zrobisz, gdy tylko staniesz na nogi. Pójdziesz tamtą ulicą i będziesz szedł w jednym kierunku tak długo, jak starczy ci sił. Nie obejrzysz się, powtarzam: nie obejrzysz się za siebie aż do zmroku. Czy to jasne? Znasz mnie: jestem Dodger. Nowy Dodger. Dodger, który załatwił pana Sweeneya Todda. Dodger, który nosi teraz jego brzytwę w kieszeni! I jeśli tylko spróbujesz mi zaszkodzić, przyjdę z nią do ciebie w środku nocy i dopilnuję, żebyś się nigdy nie obudził. Benjamin zaskomlał ze strachu. - Nigdy cię nie widziałem - wyjęczał - i, na Boga, żałuję, że to nieprawda. Nie sprawię ci kłopotu.

Ruszyli okrężną drogą w stronę domu. Dopiero gdy minął ich w pędzie młodociany gazeciarz wołający: „Straszna zbrodnia! Czytajcie o strasznej zbrodni! Bohater górą!”, Dodger zrozumiał, jak bardzo skomplikowało się jego życie. Kiedy dom państwa Mayhew znalazł się w zasięgu wzroku, chłopak rozejrzał się bardzo uważnie. Pewien, że nikt ich nie obserwuje, otworzył furtkę przed Symplicją. - Bardzo, bardzo ci dziękuję, mój drogi - powiedziała i przesłała mu całusa. Uczyniła to całkiem bezgłośnie, ale jakimś cudem wydało mu się, że wszystkie londyńskie dzwonnice odezwały się naraz zgodnym chórem. Rozmowa z państwem Mayhew przebiegła znacznie lepiej, niż Dodger się spodziewał - być może dlatego, że opowiedział szczegółowo o ludziach, którym najwyraźniej bardzo zależało na odnalezieniu Symplicji. O ludziach, których za nic nie chciałby zobaczyć u drzwi tego domu. - A zatem - zakończył - jeśli łaska, proszę pomóc pannie Symplicji w pakowaniu, a także sprowadzić dorożkę, którą pojedziemy do pana Karola. Tam młoda dama będzie względnie bezpieczna i będziemy mogli przemyśleć kolejny ruch. Pani Mayhew, panie Mayhew, tym razem naprawdę nie będziemy potrzebowali przyzwoitki. - Muszę zaprotestować - powiedziała natychmiast pani Mayhew. - To raczej niedopuszczalne... Dodger otworzył usta, by jej przerwać, ale w tym momencie Symplicja zrobiła krok w stronę pani Mayhew, ucałowała ją i powiedziała: - Jane, jestem mężatką i nie wstydzę się powiedzieć, że mój mąż chce widzieć we mnie niewolnicę albo pozbawić mnie życia. Pojadę z Dodgerem. Ten wybór należy do mnie, ja poniosę jego konsekwencje. Poza tym nie zniosłabym myśli o tym, że ktoś mógłby sprowadzić nieszczęście na ten dom z mojego powodu.

Przez chwilę spoglądali na nią tak, jakby była pieskiem, który właśnie zaśpiewał piosenkę, a potem nagle zwyciężył rozsądek. - Droga pani Sharples - powiedział pan Mayhew - zechce pani sprowadzić dorożkę? A ty, kochanie, pomóż naszemu gościowi w przygotowaniach, nawet jeśli bagaż Symplicji jest iście spartański. Dodger nie mógł się doczekać odjazdu. Gdy wreszcie na ulicy zaterkotały koła dorożki, pan Mayhew bez uprzedzenia wcisnął mu w dłoń pół korony. - Dobra robota, panie Dodger. Bardzo dobra! Kiedy ruszyli w stronę Fleet Street, Symplicja spytała: - Mój drogi, dlaczego uratowałeś mnie wtedy, w deszczu? Zaskoczyła go, ale zdobył się na odpowiedź. - Bo nie lubię ludzi, którzy piorą takich, co nie mają nikogo, kto by ich obronił. Zbyt wiele razów zniosłem jako dzieciak, a poza tym... jesteś dziewczyną. - Kobietą, jeśli chodzi o ścisłość - sprostowała całkiem poważnie. - Czy wiesz, że właśnie straciłam dziecko? - Tak, panienko - odparł z lekka zawstydzony. - To znaczy, proszę pani. Bardzo żałuję, że nie pojawiłem się tam wcześniej. - Dodger, wyskoczyłeś z tej studzienki jak jakiś bóg. Któż mógłby przyjść mi z pomocą jeszcze szybciej? Tym razem nie musiała przesyłać mu pocałunku. Dostarczyła go osobiście. Nie zastali Karola w siedzibie „Chronicle”. W jego gabinecie siedział za to chłopiec jeden z wielu gońców zatrudnionych w redakcji i z wielką powagą traktujących swoje zajęcie. Ten najpierw zapatrzył się w Dodgera jak w Archanioła Gabriela, a po chwili odezwał ochrypłym z wrażenia głosem:

- Czy to prawda, że zadusił pan tego potwora jego własnym krawatem? Może mógłby pan podpisać się dla mnie na tej karteczce? Zakładam album. Dodger popatrzył na nieznacznie ubrudzoną twarz chłopca, podobnie jak jego ubranie będącą dowodem na to, że pracuje w budynku, w którym nie brak atramentu. Nie bardzo wiedząc, co powiedzieć, uciekł się do prawdy. - Wiedz, chłopcze, że to był tylko chory starszy człowiek. Wydawało mu się, że zabija truposzy, którzy go nawiedzali, a ja nie tknąłem go nawet palcem, rozumiesz? Odebrałem mu jedynie brzytwę, a potem zabrali go peelersi. Słyszysz? Mały cofnął się o krok, a potem odrzekł: - Pan tylko tak mówi, bo jest bardzo skromny, to pewne. Aha, pan Dickens mówił, że gdyby pan się dziś zjawił i szukał go, to można go znaleźć w Pałacu Westminsterskim, gdzie notuje. Powiedział też, panie Dodger, że uprzedzi portiera. Wpuszczą pana, jeśli zapyta pan o niego. Na wszelki wypadek proszę dodać, że jest pan z „Chronicle”. To co, podpisze pan to dla mnie? - Chłopiec omal nie wepchnął ołówka w nos swego idola. Dodger ustąpił, ale zatrzymał ołówek w zamian za autograf. - Nie wiem, gdzie dokładnie jest pan Karol - dodał chłopak - ale zawsze może pan spytać peelersów. Na pewno będzie ich tam całe mnóstwo. Spytać peelersów? Ja?! Nie, tak mógłby mówić dawny Dodger - pomyślał. W końcu dzięki dwóm potężnym nieporozumieniom był teraz bohaterem, przynajmniej dla dzieciaka z kleksami we włosach. Herosowi wszak nie powinno braknąć odwagi, by stanąć oko w oko z peelersem i porozmawiać z nim jak mężczyzna z mężczyzną. Bohater powinien patrzeć takiemu prosto w oczy, a poza tym... Symplicja niedawno go pocałowała. By przeżyć taką chwilę po raz drugi, gotów był nawet kopnąć peelersa w dupę. Tak trzymać - pomyślał będzie dobrze, a może nawet bardzo dobrze, jeśli zyskamy pomoc pana Dickensa.

Spojrzał na Symplicję i rzekł: - Obawiam się, że czeka nas jeszcze jedna wycieczka. A potem zostało im już tylko wybrać dorożkę spośród wielu stojących przed budynkiem i ruszyć w stronę Parliament Square.

ROZDZIAŁ DZIEWIĄTY Dodger wchodzi do Parlamentu z brzytwą i spotyka człowieka, który pragnie być po właściwej stronie Ludzie strzegący tego, co zostało z Pałacu Westminsterskiego8, niektórzy w mundurach, inni nie, nie mieli zbytniej ochoty ich wpuścić. Podejrzewali, że mają do czynienia z francuskimi szpiegami, a może i z rosyjskimi. Dodger jednak, zamiast kazać im wszystkim iść do diabła - co uczyniłby niewątpliwie w tych dawnych czasach, zanim u jego boku pojawiła się Symplicja - wyprostował się, by wydać się wyższym, i rzekł: - Jestem pan Dodger i przyszedłem spotkać się z panem Karolem Dickensem. Odpowiedziały mu chichoty, lecz on stał niewzruszenie i spoglądał na strażników, aż wreszcie ktoś spytał: - Dodger? Czy to nie ten, który dziś rano powalił Demonicznego Cyrulika z Fleet Street? - Mężczyzna zbliżył się nieco i dodał: - Tak, tak, ludzie mówią, że peelersi bali się wejść do środka! Słyszałem, że zebrano już dla tego śmiałka prawie dziesięć gwinei! Tłum wokół przybyszów gęstniał, a Dodger mógł jedynie powtarzać: - Przyszedłem spotkać się z panem Dickensem w bardzo ważnej sprawie. Wreszcie uświadomił sobie, że nie ma wyjścia - może jedynie wytrzymać, ściskać dłonie, kiwać głową i uśmiechać się, czekając, aż ktoś sprowadzi Karola. Udało się. Nagle pojawił się młody, bardzo elegancki mężczyzna.

- Skoro to jest bohater, podwójny bohater z Fleet Street, jeśli wierzyć gazetom, to jakże go traktujemy, skoro przychodzi tu w ważnej sprawie, jak myślicie? Po ostatnim słowie rozległ się w tłumie pomruk, a potem ludzie zaczęli klaskać i pokrzykiwać: - Słusznie powiedziane, panie Disraeli, bardzo słusznie. Gdzie nasze maniery? Wtem ktoś zawołał: - Nie wiem jak wy, panowie, ale ja mam wrażenie, że taki bohater mógłby przyjść tu z tą straszną brzytwą w kieszeni! Usłyszawszy te słowa, Dodger poczuł ucisk w sercu, a oczyma wyobraźni zobaczył siebie otrzymującego srogą karę za próbę wniesienia niebezpiecznego narzędzia, lecz już po chwili ten, kto wzbudził w nim ów nagły lęk, wybuchnął śmiechem i dodał: - Ależ niedorzeczna myśl! - Niedorzeczna - wymamrotał chłopak pod nosem i zarechotał dla towarzystwa. Tak oto Dodger - z brzytwą za pazuchą - i Symplicja weszli do Parlamentu za pomocą małego kłamstwa, co nie powinno nas gorszyć, zważywszy na to, jak wielu ludzi dostaje się do Parlamentu tą metodą. Młodzieniec wciąż nie był pewny, dlaczego w zamieszaniu zachował sobie brzytwę pana Todda, ale czuł, że najlepszym miejscem dla niej będzie jego kieszeń. Zresztą i tak nie zdołałby nic z nią zrobić, bo wreszcie wezwano pana Dickensa, ten zaś uznał za stosowne bardzo teatralnym gestem uścisnąć jego rękę, po czym spojrzał na Symplicję i rzekł: - Czy to możliwe, bym patrzył na tę samą młodą damę, którą trzy noce temu widziałem w tak ciężkim stanie? - I zaraz dodał, że ma z młodym kawalerem bardzo pilną sprawę do omówienia, cokolwiek miało to znaczyć. Poprowadzono ich korytarzami pełnymi miękkich dywanów do niewielkiego pokoju,

w którym znajdował się stół. Podczas gdy Dickens ustawiał fotele, jeden z nich podsuwając Symplicji, Dodger obserwował pana Disraelego. Przypominał mu znacznie młodszą wersję Salomona. Wyglądał też trochę jak kot, który właśnie znalazł spodek mleka i wypił je ze smakiem. Był... tak, w pewnym sensie był spryciarzem. Nie takim jak Dodger, ale jednak spryciarzem, a spryciarze zawsze potrafili się rozpoznać. Wydawał się bystry i ostry jak nóż, ale jego nożem najpewniej był język. Dodger nie miał wątpliwości, że pan Disraeli to prawdziwy gość. Ich spojrzenia spotkały się na moment, a wtedy Disraeli mrugnął - być może była to forma pozdrowienia między spryciarzami. Dodger uśmiechnął się lekko, ale nie odpowiedział tym samym, ponieważ w tamtych czasach młody chłopak mógł się spodziewać niemałych kłopotów, gdyby przyłapano go na mruganiu do dżentelmena. Jak dotąd całe to miejsce posągi, dywany i obrazy przedstawiające starszawych mężczyzn o białych włosach i twarzach wykrzywionych grymasem towarzyszącym permanentnemu zatwardzeniu - działało mu na nerwy, przytłaczało go, szeptało, że jest małym, nic nieznaczącym robaczkiem. Ten jeden niewinny ruch powieki złamał jednak zaklęcie i Dodger poczuł, że ten gmach to w gruncie rzeczy tylko chałupa - może większa, cieplejsza, z przepychem urządzona i zaludniona przez lepiej odżywionych typów, sądząc po wielkości brzuchów i czerwieni nosów, ale w gruncie rzeczy należąca do świata zwykłych ludzi, którzy walczą o władzę i lepsze życie dla siebie, bo przecież nie dla innych. Nie mógł przestać się uśmiechać, odkąd ta myśl zagościła w jego głowie. Uczepił się jej niczym magicznego pierścienia, dającego moc, o której nie wiedzą postronni. Jednak po chwili uniesienia przyszło mu wrócić na ziemię - ten gmach był pełen słów, pełen ksiąg, a on nie umiał znaleźć choćby jednego trafnego słowa. W tym momencie poczuł ciężar dłoni na ramieniu i usłyszał głos Karola:

- Mamy ważne sprawy do omówienia, mój chłopcze. Możemy rozmawiać swobodnie w obecności mojego dobrego przyjaciela, pana Disraelego, obiecującego polityka, w którym pokładam wielkie nadzieje i który dobrze się orientuje w naszych problemach. Ale najpierw powiedz, jak się miewacie. Może chcielibyście się czegoś napić? Zanim Dodger ułożył sobie odpowiedź, Symplicja uprzejmie skinęła głową, a wtedy Karol podszedł do drzwi i nacisnął dźwignię dzwonka. Niemal natychmiast pojawił się służący, by równie szybko zniknąć, zamieniwszy szeptem kilka słów z dziennikarzem. Pan Dickens zasiadł w wielkim, wygodnym fotelu, to samo uczynił pan Disraeli. Ten ostatni fascynował Dodgera - co do tego nie było żadnych wątpliwości. Wydawało się, że potrafi pojawiać się nagle tam, gdzie zechce, a to oznaczało, że może być wszędzie. Chłopak rozumiał doskonale, że czyni go to niebezpiecznym, ta myśl z kolei przypomniała mu o tym, co przyniósł w kieszeni. Gdy służący wyszedł po napoje, Karol rzekł: - Na miłość boską, usiądź wreszcie, młody człowieku. Fotele nie gryzą! Bardzo się cieszę, że nasza młoda dama pomału wraca do sił, to zaiste dobra nowina. - Przepraszam, ale kim właściwie jest owa młoda dama? - wtrącił Disraeli. - Czy to...? Czy ktoś zechciałby nas przedstawić? Obaj wstali, a Karol poprowadził go ku Symplicji. - Panno... Symplicjo, pozwolę sobie przedstawić pana Benjamina Disraelego. Dodger przyglądał się temu z lekkim niedowierzaniem, przycupnąwszy na skraju siedziska. W okolicy Siedmiu Tarcz nikt nie praktykował takich obyczajów. - Ben, panna Symplicja to właśnie ta młoda dama, o której rozmawialiśmy. - A jakież to słowa padły na mój temat? - zapytała słodko Symplicja. Dodger omal nie zerwał się na równe nogi, gotów bronić jej w razie potrzeby, ale

Karol zwrócił się do niego dość ostro: - Siedź, Dodger. Pozwól, że ja to załatwię, ale nie wahaj się wtrącić, jeśli tylko zechcesz. - Przeniósł wzrok na Symplicję i dodał: - Ty też, rzecz jasna, możesz to uczynić, młoda damo. - Teraz dopiero odchrząknął i zaczął: - Z naszego, angielskiego punktu widzenia fakty są następujące: mieszkałaś poza granicami kraju wraz z matką, nauczycielką angielskiego, jak wynika z naszych informacji. Niestety, matka twoja zmarła, a ty po jakimś czasie zawarłaś małżeństwo z księciem jednego z niemieckich państewek. - Karol cały czas spoglądał na dziewczynę, jakby spodziewał się wybuchu, ale ona tylko skinęła głową. Rozumiemy też, że wkrótce potem, moja panno, uciekłaś z niego i wylądowałaś tu, w Anglii, kraju urodzenia twej matki. Symplicja spojrzała na niego buńczucznie. - Owszem. A uczyniłam to, ponieważ gdy tylko zawarliśmy ślub, mój mąż stał się żałosną, płaczliwą parodią mężczyzny. Próbował nawet obwiniać mnie o nasze tak zwane małżeństwo, co jest, jak panowie zapewne wiedzą, sztuczką równie starą jak Eden. Dodger spojrzał na Disraelego, ten zaś wzniósł oczy ku niebu. Nawet Karol wydawał się jakby zmieszany i ani słowem nie nawiązał do tej wypowiedzi. - Jak dowiedzieliśmy się ze źródeł, których nie ujawnię, dwoje robotników rolnych, którzy byli świadkami zaślubin, straciło życie, a ksiądz, który prowadził ceremonię, ponoć pośliznął się podczas inspekcji dachu świątyni i spadł, również z tragicznym skutkiem. Symplicja pobladła, ale powiedziała: - To był ojciec Jakub, doprawdy uczciwy człowiek. Z pewnością nie należał do tych, którzy łatwo spadają z dachów. Świadkami zaś byli Heinrich i Gerta. O ich losie usłyszałam od pokojówki, która przynosiła mi posiłki. Widzę, że brakuje panu słów, ale podejrzewam, że chciałby pan powiedzieć mi w typowo angielski, zawiły sposób, iż mój mąż pragnie odzyskać

żonę. Ksiądz, Heinrich i Gerta jako jedyni wiedzieli o naszym ślubie... i wszyscy troje nie żyją. A to - Symplicja zsunęła z palca pierścień - jest jedyny materialny dowód małżeństwa. Teraz zaś spodziewam się usłyszeć, że mój mąż, choć powinnam raczej rzec: ojciec mojego męża, bez względu na wszystko chciałby odzyskać ten klejnot. Disraeli i Dickens spojrzeli po sobie. - Tak, łaskawa pani, dano nam to do zrozumienia - odparł młody polityk. - Otóż proszę przyjąć do wiadomości, że istnieje jeszcze jeden dowód małżeństwa. To ja, mój panie. A ja tam nie wrócę, ponieważ wiem doskonale, że wtedy przepadłabym bez śladu. O ile, rzecz jasna, w ogóle przeżyłabym podróż... podróż statkiem, panowie. Bo skoro jestem ostatnim dowodem, to czy trudno byłoby sprawić, abym znikła tak samo jak wszystkie poprzednie? - Wsunęła pierścień na palec i spojrzała odważnie na swych rozmówców. Dwoje przemiłych ludzi tu, w Anglii, panowie - ciągnęła - nie znając mojego prawdziwego imienia i nazwiska, nazwało mnie Symplicją. Zapewniam jednak, że jestem osobą bardziej skomplikowaną, niż im się zdawało. Wiem, że mój teść zapałał gniewem, gdy dowiedział się, że jego syn i dziedzic poślubił - podobno z miłości - dziewczynę, której nie przysługiwał nawet tytuł damy, nie mówiąc o godności księżniczki. W bajkach może bywa inaczej, a i ja sądziłam, że moje życie stanie się bajką, gdy poznałam przyszłego małżonka. Prawda jednak jest taka, że w europejskiej polityce książęta i księżniczki mają pewną wartość, gdy chodzi o sprawy wagi państwowej. Z jakiegoś powodu niektórzy sądzą, że skoro „nasza” księżniczka jest żoną „ich” księcia, to oba kraje raczej nie będą ze sobą walczyć, nawet jeśli w przeszłości bywało inaczej. Mój głupi i próżny mąż - ja zresztą też byłam głupia, bo mu wierzyłam zmarnował więc doskonałą okazję do kupienia pokoju za cenę jednej kobiety. Dodger gapił się na Symplicję z otwartymi ustami. Księżniczka?! Czy nie trzeba być szlachcicem, żeby w ogóle brać się do ratowania kogoś takiego? Nie - myślał gorączkowo - w

okolicy Siedmiu Tarcz nie zdarzają się takie historie. Dickens i Disraeli poruszyli się niespokojnie w swoich fotelach. W tym momencie rozległo się dyskretne pukanie do drzwi. Służący wniósł tacę z filiżankami kawy oraz talerze z herbatnikami. - Mam wrażenie - powiedziała Symplicja, gdy znowu zostali sami - że stałam się apatrydą, a na domiar złego są już w tym kraju ludzie, którzy życzą mi śmierci. Dwukrotnie próbowali mnie porwać, odkąd przybyłam do Anglii, i jedynie Dodgerowi oraz, jak sądzę, panu, panie Dickens, zawdzięczam to, że nie znalazłam się na statku w drodze do męża. Moja matka, która była Angielką, powtarzała mi, że w Anglii każdy jest wolny. Z wielką radością pozostałabym tutaj, lecz nawet tu nie czuję się bezpieczna, póki moja osoba ma dla kogoś jakąś wartość. Lękam się choćby myśleć o tym, co by się ze mną stało, gdybym wróciła. Nie mam się gdzie podziać, panowie, nigdzie nie jestem bezpieczna. Nawet w Anglii, gdzie ponoć żaden człowiek nie może być niewolnikiem. Wierzę, moi panowie, że dotyczy to także kobiet. Karol wstał i oparł się o kominek. - Co o tym wszystkim sądzisz, Ben? Benjamin Disraeli wyglądał jak ktoś, komu zrzucono na głowę bardzo ciężki kamień, i przez chwilę najwyraźniej brakowało mu słów. - Cóż - rzekł wreszcie - bardzo przykro mi słyszeć o twej ciężkiej sytuacji, młoda damo, ale my, a mówię to w imieniu władz brytyjskich, otrzymaliśmy zapewnienie, że jeśli tylko wrócisz, włos z głowy ci nie spadnie. W tym momencie Dodger poderwał się z fotela i spytał: - I tak po prostu im ufacie?! Poza tym włos z głowy nie spadnie także temu, kto na resztę życia trafi do więzienia. Zresztą panowie pewnie lepiej ode mnie znają się na słowach. „Włos z głowy nie spadnie” może oznaczać bardzo wiele przykrych rzeczy.

- Ale jak można oczekiwać - rzekł Disraeli - że zagwarantujemy bezpieczeństwo pannie Symplicji, nawet jeśli przebywa na naszym terytorium? Ani nasz, ani ich rząd nie powinien się mieszać w takie sprawy. Co nie oznacza, że oba nie mogą zatrudnić kogoś, kto działałby w ich imieniu. Gdyby jednak coś złego spotkało pannę Symplicję w Anglii, stosunki międzypaństwowe mogłyby na tym ucierpieć. - Umilkł nagle, jakby obawiał się, że powiedział już zbyt wiele. Dodger zwrócił się teraz do Dickensa. - Właśnie dlatego, panie Karolu, pozwoliłem sobie zabrać Symplicję z domu państwa Mayhew, choć byli dla niej tak dobrzy. Nie mogłem pozwolić, by spotkała ich krzywda. Kimkolwiek są ludzie szukający Symplicji, nie wydają się nazbyt mili. I może mi pan wierzyć, że nie wyglądają na takich, co rezygnują. Ale jeśli zdołam odnaleźć tych, którzy tak okrutnie ją potraktowali, i zmusić ich, by za to zapłacili, nie będzie musiała wracać, prawda? Potrafię ją obronić. Pan Disraeli poruszył się nerwowo w swym fotelu, a zanim odpowiedział, spojrzał znacząco na Karola. - Widzisz, drogi panie, sprawa jest dość skomplikowana. W tej chwili rząd, o którym mówimy, domaga się powrotu tej młodej damy, a należy powiedzieć, że jest ona mężatką, przez co w świetle prawa należy do swego męża. Istotnie, są osoby, nawet tutaj, które uważają, że w interesie pokoju między narodami rozsądnie byłoby odesłać ją do domu. Młodzieniec otworzył usta, by zaprotestować. - Panie Dodger, proszę zważyć na to, że mieliśmy ostatnio dostatecznie dużo wojen. Zapewne wie pan o tym, choćby po swym niedawnym spotkaniu z panem Toddem. Dodam, że wiele z nich wybuchło z równie trywialnych powodów, choć jestem pewny, że niełatwo się z tą myślą pogodzić. Niełatwo? Dodger czuł, że dojrzewa w nim gniew. Traktowali Symplicję tak, jakby w

ogóle nie była osobą, tylko kartą przetargową w politycznej grze. Nawet grając w „Koronę i kotwicę”, człowiek miał większe szanse na zwycięstwo! Nagle stanął twarzą w twarz z Disraelim, który odruchowo wbił się głębiej w fotel. - Nie ma w tej sprawie nic skomplikowanego! - zawołał. - Kobitka pobita przez starego, jeśli ma dość, po prostu nie wraca do domu. Daję panu słowo, że w mojej dzielnicy takie rzeczy zdarzają się każdego dnia i nikt nawet nie kiwnie palcem w tej sprawie, a jedyne, co się zmienia, to to, że stary musi sam sobie prać kalesony. Zanim Disraeli zdążył odpowiedzieć, na szczęście wtrącił się Karol. - Ben, zapewne zdołałbyś nieco opóźnić decyzję w tej sprawie. Zyskalibyśmy czas na obmyślenie kolejnego ruchu. Jest jednak inna pilna sprawa, którą rozstrzygnąć musimy już teraz. Dodger mieszka przy Siedmiu Tarczach ze starszym gospodarzem oraz... interesującym psem. Nie jest to odpowiednie miejsce dla młodej damy. Zwłaszcza takiej, która lęka się o swoje życie. Jeśli nie dopisze jej szczęście, może tam zginąć nawet w biały dzień, gdyż pan Dodger, choć taki szybki, nie może być w wielu miejscach jednocześnie. W tej sprawie musimy więc podjąć natychmiastową decyzję, chodzi bowiem o to, Ben, czy młoda dama księżniczka, Ben - ułożywszy tej nocy głowę do snu, rankiem będzie ją jeszcze miała na karku. Obaj znamy osobę, do której zawsze warto się zwrócić w takiej sytuacji. Disraeli spojrzał na niego jak człowiek, któremu właśnie wylano wiadro wody na płonącą stopę. - Naturalnie mówisz o Angeli? - Naturalnie - przytaknął Karol, po czym zwrócił się do Dodgera, który stał teraz przy Symplicji niczym gwardzista gotów do natychmiastowego ataku. - Mamy bardzo cenną przyjaciółkę, która, jak sądzę, zaoferuje pannie Symplicji dach nad głową, wyżywienie oraz pomoc wiernych jej ludzi. Osobiście jestem nawet pewny, że to zrobi, gdyż jest to osoba,

która nigdy, przenigdy nie przejmuje się tym, co mówią politycy, a nawet królowie. Możemy do niej dotrzeć dorożką w niespełna godzinę, jeśli ruch nie będzie zbyt wielki. Pojedziemy razem, ja wszystko wyjaśnię Angeli. - Skąd mam wiedzieć, czy mogę ci zaufać, Karolu - spytał Dodger - nawet jeśli rzeczywiście możemy zaufać owej tajemniczej damie? - W niektórych sprawach pewnie nie możesz - przyznał Karol. - W tej mówiłem jednak prawdę. Owszem, prawda to mgła, ale czy rzeczywiście, całkiem szczerze, sądzisz, że w tym przypadku nie jestem godny zaufania? A zresztą... dokąd jeszcze mógłbyś zabrać tę młodą damę? Do kanałów? Zanim padła odpowiedź, rozległ się dźwięczny głos Symplicji: - Ja muszę ufać tobie, Dodger. Może już czas, abyś i ty okazał komuś zaufanie? Przed siedzibą Parlamentu nigdy nie brakowało dorożek, dlatego już kilka chwil później jechali we troje w kierunku - o ile się Dodger nie mylił - zachodnim. Podróżowali w milczeniu, aż wreszcie odezwała się Symplicja. - Panie Dickens, niezbyt polubiłam pańskiego przyjaciela, pana Disraelego. Wydaje się, że dostrzega on we wszystkim obie strony medalu. Rzec można, że jest ponad wszystkim, jeśli rozumie pan, co mam na myśli. Jakby sądził, że ludzkie sprawy to sukno, które można strzepnąć i ułożyć na nowo, po swojemu. Moja matka mawiała, że tacy ludzie są niewinni, ale niebezpieczni. Przykro mi, ale sądzę, że to prawda - dodała po krótkiej pauzie. Karol westchnął. - Ludzie wymyślili politykę, by zapobiegać wojnom, i w tym sensie jest ona zazwyczaj pożyteczna. Trudno o coś lepszego. Jednak Ben ma związane ręce. Są rzeczy, których - pełniąc funkcję, którą pełni - po prostu zrobić nie może. Rzeczy, z którymi nie chciałby być kojarzony. Może zaskoczy to was, ale agenci obcych mocarstw nieustannie

przemierzają nasz kraj, my zaś wysyłamy naszych ludzi, by szpiegowali na ich terytorium. Obie strony wiedzą, że tak się dzieje, a jednak, co doprawdy niezwykłe, udaje się utrzymać kruchy pokój. Ale - dodał - gdy królowie i królowe dadzą się zaszachować, czasem i zwykły pionek może wygrać partię. Dla Dodgera istotnie były to zaskakujące nowiny. - Czy naprawdę wiecznie szpiegujemy naszych wrogów? W półmroku powozu rozbrzmiał chichot. - Zasadniczo nie, mój chłopcze, doskonale bowiem wiemy, że wrogowie knują. Szczególną uwagę musimy zwracać na przyjaciół. To coś w rodzaju huśtawki: jednego dnia wrogowie mogą być dla nas jak przyjaciele, a innego przyjaciele zmieniają się we wrogów. I naprawdę wszystkie strony wiedzą o owych agentach. Agenci wiedzą o agentach. Wyznam jednak, że nie mam pojęcia, czy dyplomacja mogłaby pomóc w naszej sprawie. Symplicja z całą pewnością uzyskałaby zezwolenie na pobyt w naszym kraju, ale nie wydaje mi się, by na tym sprawa się zakończyła, ponieważ strona przeciwna, pod wpływem jej teścia, stawia stanowcze żądania. Być może moglibyśmy wywieźć ją potajemnie statkiem do Ameryki albo do Australii, ale mówię to bardziej jako powieściopisarz. - Do Ameryki?! - wybuchnął Dodger. - Słyszałem, jak tam jest! Pełno dzikusów. Nie może pan tam posłać Symplicji! Nie miałaby tam żadnych przyjaciół! O Australii niewiele wiem, ale Sal opowiadał, że to po drugiej stronie świata, więc po mojemu ludzie tam chodzą do góry nogami. A nawet gdybyśmy przemycili Symplicję na statek, to zawsze znajdzie się ktoś, kto będzie o tym wiedział. Przecież wiesz, Karolu, że zawsze ktoś obserwuje to, co się dzieje w porcie. Wiem, bo sam to robiłem. - Jestem przekonany, że w przebraniu jednak mogłaby wyjechać - rzekł pan Dickens. Ale może rozsądniej byłoby przyczaić się na jakiś czas i zaczekać, aż wspomniany teść

padnie na apopleksję. O ile mi wiadomo z opowiadań Disraelego, z jego raczej nieprzyjemnym synem łatwiej byłoby się dogadać. Z kąta, w którym siedziała Symplicja, dobiegł cichy, ale bardzo stanowczy głos: - Wybaczcie, moi panowie, ale ja chcę zostać tu, w Anglii, gdzie urodziła się moja matka. Ta kwestia jest poza dyskusją. Donikąd się nie wybieram. Dodger słuchał tego wszystkiego bardzo uważnie. Symplicja została ciężko pobita i dlatego od początku myślał o niej jak o osobie niepełnosprawnej, ale jej ostatnie słowa obudziły w nim pewne wspomnienie. - Karolu, ktoś mi kiedyś opowiadał, że w czasach, gdy Rzymianie budowali tu kanały, pewna dziewczyna ganiała ich niemiłosiernie rydwanami, których koła z ostrzami ucinały im nogi. Oczytany z ciebie gość, pamiętasz może jej imię? - Boadicea - odparł Dickens. - Trafiłeś w sedno, Dodger. Symplicja to bardzo świadoma młoda kobieta i powinna mieć szansę stanąć do walki ze swoimi wrogami. Dorożka zwolniła, a chwilę później zatrzymała się przed bardzo przestronnym i rzęsiście oświetlonym domem. Gdy Karol zapukał, drzwi otworzył lokaj. Rozmawiali szeptem tylko moment, a potem Dodger i Symplicja zostali zaproszeni do małego, schludnie urządzonego pokoju przy holu. Karol tymczasem oddalił się pospiesznie z lokajem, którego nazywał Geoffreyem. Niespełna minutę później wrócił w towarzystwie damy, którą przedstawił jako pannę Angelę BurdettCoutts. Zdaniem Dodgera wyglądała dość młodo, ale ubrana była w suknię typową dla znacznie starszych pań. Ponadto sprawiała wrażenie osoby raczej bystrej, przypominając pod tym względem Karola. Nietrudno było domyślić się, że to jedna z tych osób, z którymi należy rozmawiać rzeczowo lub wcale, w jej naturze bowiem leżało zwyciężanie w dyskursach.

Kobieta wyciągnęła rękę. - Ty, moja droga, jesteś zapewne Symplicją. Bardzo mi miło - powiedziała, po czym zwróciła się do Dodgera. - A, tak. Bohater z Fleet Street. Karol powiedział mi o także o pańskim wyczynie w redakcji „Chronicle”. Wszyscy rozprawiają też o tym, jak odważnie Dodger poczynał sobie dziś rano, a trzeba panu wiedzieć, że jestem osobą dobrze poinformowaną. Ludzie są tacy rozmowni... Lecz w tej chwili najważniejsze jest to, by zapewnić tej młodej damie - urwała i zaraz się poprawiła - tej młodej kobiecie pożywny posiłek oraz nocleg w ciepłym i, co istotniejsze, bezpiecznym pokoju. Nikt nie wchodzi do tego domu bez pozwolenia, a ten, kto spróbuje się włamać, pożałuje, że w ogóle przyszedł na świat. Jeśli zaś będzie jeszcze w stanie myśleć logicznie, pożałuje, że ja przyszłam na świat. Symplicja, rzecz jasna, jest tu gościem mile widzianym, a może raczej... Witam w moim domu córkę starej przyjaciółki z prowincji. Zatrzyma się u nas do czasu, aż nauczy się bezpiecznie poruszać po tym mieście występku. Jestem pewna, że ma pan, panie Dodger, pilne sprawy do załatwienia. Bohaterowie zawsze są tacy zapracowani. Byłabym jednak bardzo wdzięczna, gdyby jutro w porze kolacji zechciał pan wpaść do nas na przyjęcie. Młodzieniec słuchał tego z otwartymi ustami. Na szczęście Karol przyszedł mu z pomocą. - Droga Angelo, myślisz, że nasz zapracowany młody człowiek mógłby przybyć w towarzystwie swego przyjaciela i mentora, Salomona Cohena? To znany i szanowany wytwórca biżuterii i zegarków. - Świetnie. Z przyjemnością go poznam. Mam nawet wrażenie, że o nim słyszałam. Co zaś się tyczy ciebie, Karolu, wiesz, że zawsze będziesz tu miłym gościem, a za chwilę, gdy pan Dodger nas opuści, zamienimy kilka słów na stronie. Słowo „opuści” zabrzmiało jak propozycja nie do odrzucenia, ale chłopak już od

jakiegoś czasu stał z uniesioną ręką, toteż odważył się spytać: - Przepraszam, panno Angelo, ale czy mógłbym obejrzeć pokój, w którym będzie nocować panna Symplicja? - Dlaczego? - Myślę, że potrafiłbym sforsować większość okien w tym mieście, a skoro ja to umiem, to może tego dokonać ktoś mniej przyjaźnie nastawiony, jeśli wie pani, co mam na myśli. Spodziewał się reprymendy, ale panna Angela uśmiechnęła się szeroko. - Nie uznaje pan żadnych autorytetów, nieprawdaż, panie Dodger? - Nie wiem nawet, o czym pani mówi. Wiem natomiast, że chcę się upewnić, czy Symplicja będzie bezpieczna. - Bardzo słusznie, mój panie. Każę Geoffreyowi pokazać panu ten pokój i kraty w oknach. Ja także nie lubię intruzów, a w tej chwili zastanawiam się nawet, czy nie powinnam zatrudnić pana lub paru pańskich kolegów, by spróbowali znaleźć nieznaną mi jeszcze drogę do tego domu. Możliwe, że pogawędzimy o tym jutro. Teraz jednak muszę się rozmówić z Karolem. 8 Pałac Westminsterski doznał ogromnych zniszczeń w wyniku pożaru w 1834 roku, a jego odbudowa trwała ponad trzydzieści lat - przyp. tłum.

ROZDZIAŁ DZIESIĄTY Dodger używa głowy Biegł w stronę domu wybitnie podniesiony na duchu, być może w jakimś stopniu także nowiną, którą Karol przekazał mu szeptem, zanim się rozstali: Angela miała więcej pieniędzy niż ktokolwiek poza królem i królową. Pewnym problemem była jedynie wizja

jutrzejszego przyjęcia w eleganckim domu. Dodger biegł równym tempem, aż dotarł do pierwszej studzienki systemu kanalizacji deszczowej, to jest do bram swego świata. Chwilę później, mimo schludnego stroju, zapadł się pod ziemię i został po nim tylko brzęk opadającego włazu. Wytyczał kurs na wyczucie, kierując się echem i zapachem, każdy kanał miał bowiem odmienną woń. Analizował je tak, jak koneser smakuje wina, podążając za własnym nosem w stronę domu. Tylko raz zmienił kierunek, gdy na jego dwutonowy gwizd odpowiedział sygnałem inny zbieracz pracujący akurat w tym samym tunelu. Na powierzchni było jeszcze jasno, zatem widoczność w pobliżu studzienek nie była najgorsza. Maszerowało się łatwo, bo deszczówka sączyła się wąską strużką, tym wygodniej więc było zaglądać machinalnie do kryjówek. W jednej z nich zatrzymała się sześciopensówka. Dodger uznał to za dobry znak: ktoś nad nim czuwał. Z góry dobiegały różnorakie odgłosy - tętent kopyt, stukot kroków, a czasem łoskot kół - aż nagle rozległ się dźwięk, który sprawił, że Dodger zamarł w bezruchu. Dziwny, przenikliwy zgrzyt metalu katowanego ponad siły, jakby oś pojazdu była uszkodzona albo coś utknęło w piaście. Dźwięk ów niósł się ponad brukiem ulicy, raniąc duszę i pozostawiając niezapomniany ślad. Powóz! Gdyby udało się ustalić, dokąd jedzie, można by też odnaleźć ludzi, którzy poturbowali Symplicję. Chłopak zacisnął pięści. Niech no tylko posmakują moich kastetów... Powóz przejeżdżał tuż nad nim. Dodger zaklął w duchu: od najbliższego włazu dzielił go spory dystans. Na szczęście kanał był w miarę czysty - być może była szansa na ocalenie nowego garnituru. Puścił się biegiem, nie zatrzymując się nawet po dostrzeżonego kątem oka szylinga. Wyhamował dopiero wtedy, gdy ujrzał nad sobą żelazną kratownicę. Sięgnął po łomik, ale nim zdążył podważyć klapę, rozległy się stukot ciężkich kopyt i dzwonienie

uprzęży. Coś wielkiego przesłoniło upragniony krąg światła, przynosząc ze sobą przebogaty aromat łajna - wóz piwowara zatrzymał się dokładnie nad studzienką i znieruchomiał niczym starszy dżentelmen, który po zbyt długim oczekiwaniu nareszcie trafił do wychodka. Skojarzenie to było tym trafniejsze, że wielkie, parujące z wysiłku konie pociągowe rasy Shire postanowiły jednocześnie - i jak najbardziej higienicznie - opróżnić pęcherze. Były to naprawdę potężne zwierzęta, a miały za sobą całe popołudnie pracy, toteż prysznic potrwał dłuższą chwilę. Był niczym wyśpiewana w duecie oda do bogini ulgi. Niestety, rzecz cała rozegrała się zgodnie z prawami grawitacji, Dodger zaś nie mógł wykonać uniku. Zgrzyt uszkodzonej osi oddalającego się powozu z wolna zlewał się ze zgiełkiem ulicy. Tymczasem postawni mężczyźni, pracownicy browaru, zabrali się do przetaczania ciężkich beczek po drewnianych rampach i wkrótce nie było już słychać niczego poza ich łoskotem. Dodger wiedział, jaka będzie kolejność działań: wynieść z pubu wszystkie puste baryłki, a na ich miejsce wtoczyć nowe, pełne, po czym - to pewne jak zachód słońca zafundować sobie pintę piwa. W tej kluczowej czynności musiał im naturalnie towarzyszyć właściciel lokalu - oficjalnie po to, by zbadać jakość nowego towaru, a w rzeczywistości dlatego, że każdy, kto napracuje się, dźwigając ciężary na dowolnym dystansie, zasługuje na piwo, czyż nie? Był to rytuał bodaj tak stary jak samo piwo. Czasem zdarzało się, że pracownicy browaru oraz właściciel pubu postanawiali wypić jeszcze jedną kolejkę, tak bardzo pragnęli zbadać, czy trunek jest naprawdę odpowiedniej jakości. Dodger czuł już nawet jego zapach. Wybijał się ponad woń koni i pomimo owej woni sprawiał, że chciało mu się pić. Zawsze przepadał za zapachem dominującym w kanałach w pobliżu browarów. Gość zwany Blinkym, z zawodu łapacz szczurów, powiedział mu kiedyś, że gryzonie w tychże

tunelach są niezmiennie największe i najtłustsze, a odbiorcy skłonni byli płacić więcej za szczury browarne, jako że wykazywały wyjątkową wolę walki. Teraz jednakże ważne było dla chłopaka to, że nie zdoła dogonić tego przeklętego powozu. Mężczyźni na powierzchni wykazywali wyjątkową wręcz troskę o jakość piwa. On zaś, choć oczywiście mógł pobiec do kolejnej studzienki, wiedział, że w takim wypadku jego zdobycz ani chybi zdoła uciec, zatrzeć ślad gdzieś na ulicach Londynu. Mógł więc jedynie pieklić się z powodu straconej sposobności. Mimo to ruszył w drogę, głównie dlatego, że wielkie konie pociągowe od czasu do czasu musiały ulżyć nie tylko swoim pęcherzom - z tego właśnie powodu ulicznicy często biegali za nimi z wiaderkami. Potem słyszało się ich pokrzykiwania, gdy odwiedzali ze swoim towarem co lepsze domy z ogródkami: „Tylko pens za wiadro, proszę pani, dobrze udeptane!”. Pozostało mu już tylko jak najszybciej dotrzeć do najbliższego włazu i wyjść na powierzchnię. I tak to po ciężkim dniu snuł się przez labirynt ulic głodny, znużony oraz doskonale świadomy faktu, iż na jego garniturze z ciuchbudy nie pojawiła się, jak powiedział Salomon, „ani jedna plamka” - jego garnitur składał się z plam. Jakub i jego synowie znali się doskonale na czyszczeniu odzieży, ale tym razem czekała ich wyjątkowo ciężka praca. Reprymenda Sala była jednak raczej nie do uniknięcia. Chociaż pogrążony w niewesołych myślach, nie przestawał rozglądać się uważnie, wypatrując twarzy znikających zbyt gwałtownie w chwili, gdy nawiązał z nimi kontakt wzrokowy, albo sylwetek zagłębiających się znienacka w ciemne zaułki. Taka była codzienność gościa: wiedział, że zdecydowana większość tych ludzi po prostu zajmuje się własnymi sprawami, ale mimo to obserwował. Dodger szukał przede wszystkim badawczych oczu, oczu wykonujących jakąś misję, oczu odczytujących życie ulicy.

W tej chwili okolica wydawała się czysta - o ile można tak powiedzieć o jakiejkolwiek ulicy Londynu - więc pozwolił sobie na pocieszającą myśl, iż Symplicja przynajmniej tej nocy będzie bezpieczna. Chyba że wyszłaby na ulicę. Tam, nawet w świetle dnia, zdarzały się niekiedy rzeczy przerażające. Nie tak dawno Dodger miał okazję wystąpić w przebraniu małej kwiaciareczki. Był wtedy jeszcze wystarczająco młody, by wiarygodnie odegrać rolę, nawet jeśli jego kasztanowe włosy wystawały spod chustki wraz z ładnymi, jasnymi włosami pożyczonymi od Kręconej Marysi. Włosy Marysi rosły jak grzyby po deszczu i, trzeba powiedzieć, wyglądały podobnie. Sprzedawała je perukarzom co parę miesięcy, nieźle na tym zarabiając. Chłopak zrobił to nie bez powodu: wyświadczał przysługę prawdziwym kwiaciareczkom, z których najmłodsze miały zaledwie cztery lata. Ich problem polegał na tym, że... od jakiegoś czasu nękał je pewien dżentelmen. Dziewczęta, w sezonie sprzedające głównie fiołki i żonkile, tworzyły naprawdę miłą kompanię, dlatego Dodger lubił je i troszczył się o nie. Naturalnie starsze z nich potrzebowały - jak wszyscy - nieco większych środków do życia, stąd też w pewnych okolicznościach dorabiały sobie zgoła odmiennymi usługami, ale zawsze w granicach rozsądku. Dorastały, lecz nadal lojalnie opiekowały się młodszymi siostrami... i aby je wspomóc w tej szlachetnej misji, Dodger odważył się włożyć sukienkę. Gdy elegancko ubrany dżentelmen znowu pojawił się wśród nieszczęsnych kwiaciareczek, szukając kolejnego świeżutkiego kwiatuszka, który mógłby zerwać - i skrzywdzić, spoiwszy mocnym trunkiem - subtelnie skierowano go ku skromnie uśmiechniętemu fiołkowi imieniem Dodger. Trzeba powiedzieć, że w swej roli wypadł znakomicie, a to dlatego, że być gościem na ulicy znaczy być aktorem. W przebraniu miał w sobie więcej z małego, niewinnego fiołeczka

niż autentyczne kwiaciareczki, choć przecież, jeśli można tak powiedzieć, miały one do tej roli lepsze kwalifikacje. Dodger zdążył nawet sprzedać sporo kwiatków, bo jego głos nie był jeszcze złamany mutacją, a ciało posłusznie naśladowało ruchy niewinnych panienek. Po kilku godzinach pracy dziewczęta dały mu znać, że na horyzoncie pojawił się ów wyjątkowo podły typ, który tak ceni sobie towarzystwo najmłodszych. Zmierzał wprost w stronę chłopaka, ubrany w schludny płaszczyk i wsparty na lasce, podzwaniając pieniędzmi w kieszeniach. Ulica mogła zareagować jedynie dzikim aplauzem, gdy nagle zaskakująco atletycznie zbudowana kwiaciareczka pochwyciła łajdaka za fraki, wymierzyła mu potężny cios, zaciągnęła w ciemną uliczkę i postarała się, by długo, naprawdę długo ów typ nie podzwonił w spodniach już niczym. Był to jeden z wielkich dni Dodgera, bo po pierwsze, wykonał dobry uczynek w trosce o los dziewcząt, czym zasłużył na wdzięczność tych starszych z nich wyrażaną, jakże tradycyjnie, przyjacielskimi całusami, i nie tylko. Po drugie, gdy skończył, ów dżentelmen leżał w zaułku, jęcząc z bólu i upokorzenia, pozbawiony nie tylko złotego zegarka, jednej gwinei, paru suwerenów, kilku drobnych monet oraz hebanowej laski ze srebrnymi okuciami, ale nawet ineksprymabli9. Dodatkową korzyścią z takiego zakończenia sprawy był fakt, iż nie trzeba było martwić się, że łajdak pójdzie ze skargą do peelersów. I jeszcze jedno: prócz resztek godności stracił także złoty ząb, a to za sprawą najpiękniejszego ciosu, jaki Dodger wyprowadził w całej swojej karierze. Uradowane kwiaciarki nagrodziły go gorącymi brawami, gdy złapał ów ząb w locie. Czuł się w tym momencie jak władca świata. Starsze z nich zabrał niezwłocznie na kolację z ostrygami i był to jeden z najlepszych dni, jakie mógł sobie wymarzyć młody mężczyzna. Zawsze warto było zdobywać się na dobre uczynki, jednak gdyby Dodger znał już wtedy Salomona, ten pewnie nie pochwaliłby niektórych aspektów owej operacji.

Był już właściwie na własnym terenie, dlatego w gęstym smogu pozwolił sobie na chwilę rozluźnienia, a wtedy na jego ramieniu zacisnęła się czyjaś ręka - z zaskakującą siłą jak na człowieka, który na co dzień pracował piórem. - No, panie Dodger, zdziwiłbyś się, gdybym ci powiedział, jak wiele mnie kosztowała tak szybka jazda dorożką. Pozwolę sobie zauważyć, że wycieczka po kanałach nie wpłynęła korzystnie na stan twojej odzieży. Sądzisz, że znajdziemy w tej okolicy jakąś kawiarnię? Młodzieniec nie sądził. Zaproponował natomiast wizytę w pobliskim barze z zapiekankami, być może serwującym i kawę. - Nie jestem pewny, jak będzie smakować. Pewnie trochę jak ciasto z mięsem. O ile ktoś jest bardzo głodny, jeśli wiesz, co mam na myśli. W końcu poprowadził Karola do pubu, w którym mogli porozmawiać, nie obawiając się, że ktoś ich podsłucha albo dyskretnie opróżni jego kieszenie. Tutaj Dodger był prawdziwym asem, a może nawet pikowym królem, przyjacielem wszystkich i każdego. Właściciel lokalu, Quince, wyciągnął rękę na powitanie, podobnie jak kilku gości o wątpliwej reputacji - kto miał oczy, ten widział, że na tym terenie rządzi Dodger i nikt inny. Karol starał się nadrabiać miną, ale był świadom prawdy: znajdował się w samym sercu dzielnicy biedoty, gdzie nawet peelersi zapuszczali się z wielką ostrożnością i nigdy pojedynczo. Słowem, czuł się tu równie nie na miejscu jak Dodger w Pałacu Westminsterskim. Dwa osobne światy. W gruncie rzeczy Londyn nie był wówczas taki wielki: raptem mila kwadratowa istnego labiryntu, mnóstwo ulic, ludzi, okazji... a na zewnątrz liczne przedmieścia, które chciały należeć do Londynu, ale nie należały, przynajmniej zdaniem Dodgera. Owszem, niekiedy zapuszczał się poza granice owej mili kwadratowej - czasem nawet na dwie mile! starannie otaczając się płaszczem bezczelności typowej dla prawdziwego gościa. Bywał

jednak przyjazny, gdy tego potrzebował, dla gości i z tamtych terenów, które nazywał w duchu Dzikimi Rubieżami... choć oczywiście nie była to prawdziwa przyjaźń. Szanował granice ich terytorium w nadziei, że odwzajemnią to. Porozumienie osiągał za pomocą spojrzeń, domysłów i, od czasu do czasu, wymiany gestów; słowa nie były potrzebne. Wszystko to było tylko grą na pokaz... lecz niekiedy Dodger przestawał być Dodgerem, a wtedy zastanawiał się, kim naprawdę jest. Dodger - myślał - to ktoś o wiele silniejszy niż moje prawdziwe ja. Co pewien czas któryś z klientów pubu zerkał na Karola, a potem na Dodgera i w lot pojmując sytuację, odwracał głowę. „Żaden problem, nie ma o czym mówić, wszystko gra, kolego”. Gdy stało się jasne, że nie dojdzie do wojny, i gdy stanęły przed nimi kufle z porterem - choć raz czyste z okazji wizyty dżentelmena! - Karol rzekł: - Młody człowieku, ogromnie się spieszyłem w drodze do redakcji, gdy już zakończyłem sprawę z Angelą, a kiedy tam dotarłem, przekonałem się, że od dziś mój przyjaciel, pan Dodger, jest bardzo bogatym człowiekiem. - Przysunął się nieco i dodał: - Tu, w kieszeni, mam sakiewkę, ciasno zawiniętą, by nie brzęczała, a w niej, bagatela, pięćdziesiąt suwerenów oraz trochę drobnych... a to, być może, jeszcze nie koniec. Gdy Dodger w końcu odzyskał władzę w języku, co przez długą chwilę mu się zwyczajnie nie udawało, wyszeptał z trudem: - Karolu, przecież żaden ze mnie bohater. Pan Dickens położył palec na ustach. - Zastanów się dobrze, nim zaprotestujesz. Wiesz, kim i czym jesteś. Ja chyba też wiem. Podejrzewam jednak, że żywię do ciebie cieplejsze uczucia niż ty sam. Ale to mieszkańcy Londynu postanowili złożyć się na dar dla kogoś, kogo uważają za bohatera.

Kimże jesteśmy, by pozbawiać ich owego bohatera, zwłaszcza że to najprawdziwszy człowiek czynu? Chłopak zerknął w stronę baru. Widząc, że nikt nie słucha, syknął: - A biedny stary Todd ma pozostać czarnym charakterem, czy tak? - Cóż - odparł Karol - bohater, jak się wydaje, to człowiek, który może głośno powiedzieć, że tak zwany czarny charakter to w istocie smutna postać, człek umęczony tym, co zrobiła z nim wojna. Może też zasugerować, że odosobnienie w Bedlam to lepszy dlań los niż stryczek. Któż odmówiłby bohaterowi, szczególnie takiemu, który gotów jest uszczknąć swój nowo nabyty majątek, by zapewnić nieszczęśnikowi nieco lepszą egzystencję w owym przybytku? Dodger wyobraził sobie pana Todda w Bedlam: biedaczysko pewnie skończyłby w zamkniętej na głucho klitce, sam na sam ze swymi demonami, bez najskromniejszych nawet wygód... chyba że opłaconych z własnej kieszeni. Wzdrygnął się na samą myśl o tym. To istotnie był los znacznie gorszy od szubienicy w Newgate, zwłaszcza odkąd dokonał się wielki postęp w dziedzinie wiązania pętli, który sprawiał, że kark skazańca pękał w jednej chwili. Nawiasem mówiąc, wynalazek ten poważnie skrócił czas trwania publicznych egzekucji, a co za tym idzie, zmniejszył dochody kieszonkowców, którzy z łatwością pozbawiali gapiów portfeli. Dodger osobiście spróbował raz tego rzemiosła i poszło mu całkiem nieźle, lecz potem, ku swemu zdziwieniu, czuł lekki wstyd - w końcu wykorzystał dla zysku okazję raczej tragiczną - i dlatego rozdał skradzione pieniądze paru żebrakom. - Nikt mnie nie usłucha - powiedział. - Nie doceniasz się, przyjacielu. Nie doceniasz też potęgi prasy. A teraz zamknij usta, zanim coś do nich wleci, i pamiętaj: jutro rano musisz stawić się w redakcji „Puncha”, żeby pan Tenniel mógł naszkicować twoją podobiznę. Nasi czytelnicy pragną ujrzeć nowego

bohatera. Poklepał Dodgera po plecach i natychmiast tego pożałował, trafił bowiem na wyjątkowo mocno przyozdobione miejsce na jego surducie. - Powóz - przypomniał sobie chłopak. - Słyszałem go. Prawie dogoniłem. Znajdę tych ludzi, Karolu. Symplicja będzie bezpieczna. - W tej chwili, u Angeli, też jest bezpieczna - odparł Karol z uśmiechem. - Jestem przekonany, że powstrzymam Bena jeszcze dzień lub dwa, a będę też działał na innych frontach. Jesteśmy drużyną, panie Dodger, drużyną! Gra rozpoczęta, zatem miejmy nadzieję, że stoimy po stronie zwycięzców. To powiedziawszy, opuścił pub i udał się ku najbliższej ulicy szerokiej na tyle, by mogły nią jeździć dorożki. Dodger zaś został z otwartymi ustami i kieszenią pełną lśniących monet. Potrzebował kilku sekund, by bogini rzeczywistości i instynktu samozachowawczego wyrwała go z zamyślenia, a wtedy popędził ku Siedmiu Tarczom i załomotał do drzwi Salomona. W odpowiedzi na ów umówiony sygnał usłyszał radosne ujadanie Onana, a zaraz potem szuranie kapci Sala i szczęk odsuwanych rygli. Dodger wiedział, że w Tower of London - miejscu, którego nigdy nie zamierzał ujrzeć od środka - odbywa się specjalna ceremonia, gdy straż złożona z Yeomanów, zwanych niekiedy Wołożercami, zamyka bramy na noc. Jednak bez względu na to, jak skomplikowany był to rytuał, z pewnością nie był aż tak żmudny jak otwieranie i zamykanie drzwi przez Salomona Cohena. W końcu wszakże

stanęły otworem. - Spóźniłeś się, Dodger. No, ale nie szkodzi. Gulasz jest tym lepszy, im dłużej się warzy... Wielkie nieba, coś ty zrobił z prawie nowym garniturem od Jakuba?! Młodzieniec bardzo ostrożnie zdjął surdut i zgodnie z życzeniem Sala, umieścił go na wieszaku, by czekał tam na ratunek, a potem obrócił się bardzo wolno, otworzył sakiewkę, którą dostał od Karola, i niespiesznie wysypał jej zawartość na stół roboczy gospodarza. Cofnąwszy się o krok, rzekł: - Sądzę, że Jakub przyznałby mi rację, że w tym momencie stan mojego garnituru nie jest najistotniejszy. Tak czy owak - ciągnął z uśmiechem - wszyscy wiedzą, że odrobina końskich szczyn nie zaszkodzi odzieży, zatem cieszmy się tym, co przyniosłem, zgoda? Widząc, że stary wciąż spogląda na pieniądze z otwartymi ustami, dodał: - Mam nadzieję, że masz jeszcze trochę miejsca w swoich sejfach! Zaskoczony Salomon nie odpowiedział. Możliwe, że najlepiej byłoby umieścić pieniądze gdzie indziej, i to jak najszybciej - pomyślał Dodger. Jakiś czas potem dwie puste już miski po gulaszu stanęły na stole obok monet, starannie uporządkowanych według nominału od półfarthingów aż po gwinee i suwereny. Salomon i Dodger spoglądali na nie tak, jakby się spodziewali, że wykonają jakąś magiczną sztuczkę albo - co bardziej prawdopodobne - wyparują i wrócą tam, skąd się wzięły. Onan zaś patrzył na swych panów z rosnącym niepokojem, zastanawiając się, czy znowu nabroił, co zresztą zdarzało się dość często, ale, na Boga, nie tym razem! Salomon w wielkim skupieniu wysłuchał relacji chłopaka o wydarzeniach w salonie fryzjerskim i późniejszych, aż po zaproszenie na kolację u panny Angeli i kwestię nagrody od Karola. Od czasu do czasu unosił palec, by zadać bardzo konkretne pytanie, ale poza tym nie odzywał się wcale.

- Mmm, to nie twoja wina, że ludzie nazywają cię bohaterem - rzekł wreszcie - a należy ci się pochwała za to, że dostrzegasz prawdę: jeśli ten człowiek stał się potworem, to za sprawą jeszcze bardziej potwornych rzeczy, których doświadczył. Żelaza kutego na kowadle nie wolno winić za ciosy młota. Wierzę, że Bóg zrozumie, iż skorzystałeś z każdej okazji, by głosić prawdę o tym, co się stało, każdemu, kto chciał słuchać. Mmm, dobrze wiem, jak jest: ludzie malują taki obraz świata, jaki chcieliby oglądać. To dlatego chcą widzieć pokonane smoki, a gdzie brakuje skrawków prawdy, jest miejsce dla wytworów wyobraźni. Niczyja to wina. A jeśli chodzi o pieniądze, to można powiedzieć, że ofiarowując je, społeczeństwo pragnie poczuć się lepiej. To z jego strony ozdrowieńczy gest, który, w zasadzie przypadkowo, czyni cię bardzo zamożnym młodzieńcem. Moim zdaniem zdecydowanie powinieneś złożyć te pieniądze w banku. Wspomniałeś o tej damie, pannie Angeli BurdettCoutts. Istotnie jest niebywale zamożna, odziedziczyła olbrzymi majątek po dziadku. Mądrze byś postąpił, trzymając się tej rodziny. Powinieneś zwrócić się do pracowników banku pana Couttsa. W ich rękach pieniądze będą bezpieczne i przyniosą odsetki. Masz pokaźny kapitał! - Od setki? Przecież nie mam tu setki. - Odsetki, czyli więcej pieniędzy - wyjaśnił cierpliwie Salomon. - Zaufaj mi. - Niech obcy trzymają się ode mnie z daleka! Tym razem „mmm” Salomona było dłuższe niż zwykle. - Zajmą się tylko twoimi pieniędzmi. A wygląda to tak. Powiedzmy, że jeden z tych dżentelmenów od kolei żelaznych, o których tyle się mówi, dajmy na to pan Stephenson, zaprojektował nową, cudowną lokomotywę. Jako człowiek znający się głównie na śrubkach i ciśnieniu atmosferycznym zapewne nie orientuje się zbytnio w sprawach handlu. Dlatego też, mmm, pan Coutts i jego ludzie znajdą inwestorów - w tym przypadku ciebie, Dodger - którzy

pożyczą mu niezbędną kwotę, by mógł swój pomysł urzeczywistnić. Pan Coutts potrafi ocenić, kto jest człowiekiem godnym zaufania, i krótko mówiąc, dopilnuje, żeby twoje pieniądze przyniosły korzyść i rzeczonemu inżynierowi, i tobie. Wcześniej naturalnie sprawdzi, czy ów inżynier o błyszczących oczach i usmolonych portkach zalatujących węglem to aby na pewno właściwa osoba, a zrobi to bardzo starannie, bo zauważ, że pan Coutts nie zdobył majątku, dokonując błędnych wyborów. I to właśnie nazywamy finansami. Zaufaj mi, jestem Żydem, my się znamy na tych sprawach. Salomon promieniał, ale Dodger nie był przekonany. - Jak dla mnie zalatuje to hazardem, a na hazardzie można stracić. Onan zaskomlał pod stołem, ponieważ nikt nie zwracał na niego uwagi. - Masz rację, ale, mmm, widzisz: jest hazard i hazard. Weźmy na przykład pokera. W tej grze najważniejsze jest czytanie z ludzkich twarzy, a ty, młody człowieku, jesteś w tym niewiarygodnie dobry. Nie wiem, jak to robisz, to wrodzony dar. I podobnie jest z finansami: trzeba ostrożnie dobierać partnerów i w tym właśnie specjalizuje się pan Coutts i spółka. - Z tego, co mówisz, wynika, że to oni są cwaniakami, nie ja! - zawołał Dodger. Salomon uśmiechnął się. - Mmm, nadzwyczaj ciekawe spostrzeżenie, ale byłoby lepiej, gdybyś nie dzielił się nim z pracownikami banku Coutts. Pamiętaj: bardzo trudno utrzymać się na rynku z marną opinią, a oni jakoś się utrzymują. - Sal zmarszczył nos; woń schnącego surduta była silniejsza nawet od aromatu Onana. - Przykro mi z powodu garnituru - powiedział Dodger, ale stary tylko prychnął lekceważąco. - Nie martw się o Jakuba - rzekł. - Jeszcze nigdy nie rozgniewał się na klienta, który przyszedł doń wydać sporo pieniędzy. Poza tym, jak już wiemy, koński mocz jest świetnym

środkiem do czyszczenia ubrań. Nie wszyscy jednak go doceniają, choć zdają sobie sprawę, że ma zapach dobrego cydru, bardzo owocowy. Proponuję położyć się dziś wcześniej, gdy tylko się umyjesz. Jutro czeka nas kolacja z bardzo ważnymi osobistościami i wstyd by mi było, gdyby ktoś powiedział: „Patrzcie no na tego przerośniętego ulicznika, jak mu manier brakuje”. Może i potrafi jeść nożem i widelcem, stwierdzą, ale już o łopatce do ryb nie ma pojęcia. I siorbie, jedząc zupę, powiedzą, bo przyznam ci szczerze, Dodger, robisz to nagminnie. Jeśli będą obecni ludzie pokroju pana Disraelego, to musisz zachowywać się jak dżentelmen, mmm, a ja mam niespełna dzień, by cię w takowego przemienić. Same pieniądze nie wystarczą. Dodger skrzywił się na te słowa, ale Salomon zareagował z iście starotestamentową powagą, grożąc mu palcem w geście tak mocarnym, jakby lada chwila miał cisnąć na stół tablice z dziesięciorgiem przykazań. Jeśli wziąć pod uwagę fakt, że belki stropowe tej kamienicy i tak jęczały pod ciężarem zbyt licznych mieszkańców, niechybnie oznaczałoby to katastrofę budowlaną. Zadzierając dostojnie gęstą brodę, Żyd dodał: - To kwestia dumy, Dodger, którą ja już mam, a ty powinieneś nabyć. Jutro z samego rana pójdziemy do pana Couttsa, a następnie przekonamy się, czy uda się znaleźć w Londynie człowieka zdolnego ostrzyc cię jak najmodniej, nie mordując przy tym za pomocą brzytwy. Mam wrażenie, że znam jednego. Zanim Dodger zdążył się odezwać, palec znowu powędrował w górę, morze się rozstąpiło, rozbrzmiały grzmoty, niebo pociemniało, a ptaki rozpierzchły się w panice. A przynajmniej tak to wyglądało w zaciszu poddasza, a ściślej - w umyśle młodzieńca. - I nie próbuj się ze mną spierać - dorzucił stanowczo Salomon. - Nie jesteś w kanałach. Gdy chodzi o finanse i bankowość oraz prezencję, ja tu jestem mistrzem. I mam

blizny, żeby tego dowieść. Wiedz, że bodaj po raz pierwszy w twoim życiu nalegam! Nie czas na dyskusje ze starym przyjacielem. Ja w końcu nie mówię ci, jak masz przeszukiwać tunele. Jego palec przestał dźgać powietrze i dołączył do pozostałych, spokojniejszych. Przypływ się cofnął, ciemne chmury ustąpiły cokolwiek brudnej poświacie wieczornego nieba, a straszliwy paluch grzmotu i błyskawicy zgasł w wyobraźni Dodgera. Salomon, jakby mniejszy, dorzucił: - A teraz wyprowadź, proszę, Onana. Niech załatwi, co ma do załatwienia, i zamykamy warsztat na noc. Na niebie rzeczywiście były jeszcze resztki światła, gdy Dodger sprowadził psa na dół. Jak to jest zapisane w protokole takich wypraw, spuścił Onana ze smyczy i zaczął się rozglądać, jakby nie miał pojęcia, co pies zamierza zrobić. W niezbyt wielu oknach paliły się światła - świece nie były tanie. Niczym z rzadka rozrzucone gwiazdy londyńskiej galaktyki, ich płomyki nie marnowały wiele ze swego blasku na doświetlanie ulic. O tej porze zapalona świeca w oknie oznaczała z reguły, że jakiś nieszczęśnik odszedł z tego świata... albo przyszedł na świat. Zapalano ją, gdy trzeba było wezwać położną albo kapłana. Gdy śmierć była gwałtownej natury, godna zainteresowania peelersów, czasem zapalano i drugą świecę, dla koronera. Pomyślawszy o tym, Dodger zawołał Onana i w tym momencie malutki dzwonek w jego głowie dał mu znać, że ktoś właśnie podszedł go od tyłu i przyłożył nóż do gardła. - Wiesz pan o czymś, panie Dodger - rozległ się bardzo cichy głos - co ma dla pewnych ludzi wielkie znaczenie. Ponoć są tacy, co się ciebie boją. Mówią, że musi być z ciebie nie lada zuch, skoroś położył Sweeneya Todda. Ale ja? Ja mówię: Nie, to nie może być prawda, skoro wystarczy przyjść tu i przycisnąć ci nóż do gardła, gdy wyjdziesz zaczerpnąć

nocnego powietrza i czekasz, aż twój śmierdzący kundel uczyni bruk jeszcze bardziej śliskim dla porządnych obywateli, takich jak ja. Ale nie obwiniaj się pan, rutyna zgubiła już niejednego biedaka. Tyle że ty ponoć miałeś być spryciarzem. Tak czy owak, teraz jesteśmy tu sami: ty, ja i ten kundel, choć i on długo nie pociągnie, kiedy usłyszę, co chciałem usłyszeć, i skończę z tobą. Zostanie po tobie tylko bardzo krótki krzyk, a mój chlebodawca, pan Ostry Bob, będzie przeszczęśliwy. Naturalnie pod warunkiem, panie Dodger, że powiesz mi, gdzie się znajduje ta dziewczyna o złotych włosach. Jeśli nie, i tak cię wypatroszę. Nie drgnął ani jeden mięsień Dodgera, może nie licząc zwieracza. Próbując przypomnieć sobie, gdzie słyszał o Ostrym Bobie, młodzieniec odpowiedział: - Nie znamy się. A przecież sądziłem, że znam wszystkich, w każdej gminie tego miasta. Może powiesz mi, kim jesteś? W końcu nikomu już nie przekażę tej informacji, czyż nie? Ostrze niby przypadkiem musnęło jego szyję. Onan natychmiast rzuciłby się do ataku, gdyby tylko chłopak dał mu sygnał, lecz nóż na gardle jest wspaniałą zachętą do bardzo rozważnego postępowania. Szyja człowieka to mocna rzecz, zdolna utrzymać nawet ciężar bardzo masywnego ciała - dowody tego twierdzenia dość regularnie można było oglądać podczas egzekucji w Tyburn - a czasem trudna do przebicia, jeśli trafiło się w niewłaściwe miejsce. Gorzej, gdy ktoś chce przeciąć ją nożem. Nieznajomy umilkł i gdyby nie jego oddech tuż przy uchu Dodgera, można by pomyśleć, że wcale go tam nie było. Gorączkowe myśli przemykały przez głowę młodzieńca. Napastnik najwyraźniej rozkoszował się faktem, że ofiara jest bezradna, posłuszna jego rozkazom. Zdarzają się tacy ludzie, ale nigdy nie zasługują na miano gościa. Gdy prawdziwy gość chce kogoś zabić, czyni to natychmiast. Obcy jednak najwyraźniej uznał, że to odpowiedni moment, by jeszcze poznęcać się

nad Dodgerem. - Nie lubię pośpiechu - wyznał. - Pewnie już wiesz, że nie wyrwiesz się z mojego uścisku i że mogę bardzo nieładnie obejść się z twoim gardłem, jeśli spróbujesz poszczuć psa. Naturalnie musiałbym się z nim policzyć, ale to nie trwa długo, gdy człowiek zna się na rzeczy i włoży właściwe ubranie. W końcu nie przetrwałbym tylu lat na ringu, gdybym nie wiedział, jak o siebie zadbać w walce dowolnego rodzaju! Wiem, że nie możesz teraz sięgnąć po kastety ani po ten mały łom, który nosisz przy sobie. Poprzednim razem było inaczej. Mężczyzna zarechotał. - Po tym, jak nas załatwiłeś wtedy, w czasie burzy, z przyjemnością zrobię to, co mi kazano. Może już słyszałeś: ktoś się postarał, by mój towarzysz z tamtej nocy zniknął ze świata żywych. A ty dołączysz do niego bardzo niedługo, jak mi się zdaje. Ja nie mam zamiaru... i dlatego potrzebuję informacji. Natychmiast. Dodger wstrzymał oddech. Zatem to jeden z ludzi, którzy pobili Symplicję! A za wszystkim stoi Ostry Bob! Tak, wiem coś o nim - pomyślał. - Niby to prawnik, bardzo szanowany przez nieszanowanych. Czy to o nim wspominała Maria Jo? Poczuł, że wzbiera w nim gniew, straszliwy gniew, który z wolna przybierał postać jednej lśniącej - lśniącej jak metal, który muskał jego szyję - myśli: Ten człowiek nie odejdzie stąd żywy. W pobliżu nie było nikogo. Od czasu do czasu z daleka dobiegał krzyk albo tajemnicze westchnienie - muzyka nocy typowa dla okolicznych kamienic - lecz Dodger i niewidoczny mężczyzna byli sami. - Wygląda na to, że jestem w rękach zawodowca, prawda? - powiedział chłopak. - O tak - zgodził się napastnik. - Na to wygląda. - To dobrze.

To rzekłszy, Dodger odrzucił głowę w tył z taką mocą, że usłyszał pocieszający trzask pękającej kości, a zaraz potem obrócił się i kopnął. Właściwie nie miało znaczenia, w co kopał i na co nadeptywał - możliwości było pod dostatkiem, toteż kopał i deptał każdą część ciała, której mógł dosięgnąć. Liczyło się tylko jedno: pozostać przy życiu, a szanse na to są niewielkie w starciu z nożownikiem. Lepiej więc, by przeciwnik krwawił z nosa i był posiniaczony, niż samemu zostać jedynie wspomnieniem. Nieznajomy popełnił błąd: jeśli ktoś naprawdę musi się napić, powinien to zrobić po akcji, a nie przed, inaczej traci szybkość. Jednakże to był jeden z tych, którzy pobili Symplicję, dlatego żadna porcja kopniaków nie wydawała się wystarczająca. Dodger podniósł upuszczony na ziemię nóż i spojrzał na mężczyznę leżącego w rynsztoku. - Dobra wiadomość jest taka, że za parę miesięcy ledwie będziesz o tym pamiętał. Zła zaś taka, że mniej więcej za dwa tygodnie ktoś będzie ci musiał złamać nos na nowo, żebyś był takim samym przystojniakiem jak dawniej. Nożownik zasapał nerwowo. Sądząc po tym, jak się prezentował w mroku, być może już wyglądał lepiej niż dawniej. Jego twarz była cała w starych bliznach. Ludzie sądzą, że poharatana facjata to wizytówka dobrego zawodowego boksera, a to nieprawda - to cecha amatorów. Dobrzy bokserzy lubią być przystojni, to deprymuje przeciwników. Dodger kopnął leżącego w krocze najmocniej jak potrafił, a gdy ten jęczał z bólu, przetrząsnął mu kieszenie. Znalazł w nich piętnaście szylingów oraz sześciopensówkę. Gdy skończył, kopnął raz jeszcze, na wszelki wypadek. Wreszcie ściągnął nożownikowi buty i powiedział: - Tak, mój panie, to ja jestem tym gościem, który powalił cię podczas burzy. Gościem, który pokonał Sweeneya Todda. I wiesz co? Mam jego brzytwę. Och, jak ona mnie kusi.

Powiedz Ostremu Bobowi, że jeśli czegoś ode mnie chce, ma zapytać mnie osobiście! Nie jestem mordercą, ale znam takich i wiedz, że będzie po tobie, jeśli jeszcze kiedyś cię tu zobaczę albo usłyszę, że znowu podniosłeś rękę na kobietę. Spłyniesz rzeką bez łódki, to ci mogę obiecać. Tu i tam rozlegało się skrzypienie ostrożnie otwieranych okien - ostrożnie, bo cokolwiek wydarzyło się na ulicy, być może lepiej było tego nie widzieć. Zawsze istniała przecież możliwość, że peelersi będą chcieli przepytać świadków. W tej dzielnicy zdrowo było chorować na ślepotę włączaną i wyłączaną wedle uznania. Młodzieniec złożył dłonie wokół ust i zawołał wesoło: - Spokojna głowa, ludzie, to ja, Dodger. Jest ze mną typ spoza miasta, który fatalnym trafem upadł na moją stopę. - Słowa „spoza miasta” były konieczne, by wszyscy wiedzieli, że chodziło o obronę terytorium - złożonego ostatnio głównie z błota i resztek niedawnych posiłków Onana - a wzmianka o tym, że obrońcą jest Dodger, z pewnością nie mogła zaszkodzić. Stary, dobry Dodger. W półmroku rozległy się senne oklaski, nagroda od wszystkich prócz pana Slade’a, który na co dzień pracował na barce i nie miał za grosz ogłady, a na dodatek musiał wstawać bladym świtem. Najwyraźniej miał też za sobą ciężki dzień, bo zawołał w stronę Dodgera: - Dobra, a teraz spieprzaj do łóżka. Dodger uznał, że jeszcze nie czas skorzystać z tego uprzejmego zaproszenia. Na poły ciągnąc, na poły niosąc nożownika na własnych plecach, wyekspediował go poza dzielnicę tego wymagała uliczna etykieta. A także rozsądek, na wypadek gdyby sprawą zainteresowali się peelersi. Postawił mężczyznę pod ścianą i wyszeptał: - Miałeś dziś bardzo dużo szczęścia. Pokaż się tu jeszcze raz, a będziesz miał się z pyszna.

Potem gwizdnął na Onana, który chwilę wcześniej ulżył sobie na nogawkę nożownika. Tej ostatniej zniewagi Dodger wcale nie planował, ale wydała mu się bardzo trafnym zwieńczeniem niedawnych wydarzeń. W końcu... został już tylko Dodger. Miał wrażenie, że taki wieczór wymaga jeszcze jakiegoś akcentu, na który można by spojrzeć z perspektywy czasu i być zeń dumnym. Detalu, który jeszcze trochę dodałby blasku jego i tak świetnej reputacji. Po krótkim namyśle ruszył w stronę domu, podzwaniając monetami w kieszeni. Dotarłszy na miejsce, zatrzymał się przy niewysokich drzwiach na parterze i zapukał kilkakrotnie. Minęło trochę czasu, zanim bardzo ostrożna starsza pani w koszuli nocnej wyjrzała nieśmiało i spytała niezmiernie podejrzliwym tonem: - Kto tam? Bo w tym domu nie ma pieniędzy. - I zaraz dodała: - Ach, to ty, młody Dodger. A niech to, rozpoznałam cię tylko po zębach. Bo nie znam nikogo, kto miałby tak białe. Odpowiedź chłopaka bardzo ją zaskoczyła. - Tak, to ja, pani Beecham. Wiem, że nie ma pani w domu pieniędzy, ale... teraz już pani ma. - Co powiedziawszy, wcisnął jej do rąk zdobyty chwilę wcześniej łup. Przyjemne było to uczucie. Bezzębna staruszka rozpromieniła się w ciemności. - Niech cię Bóg błogosławi, mój panie. Rano pomodlę się za ciebie w kościele. Tym razem to Dodger dał się zaskoczyć. Jeszcze nikt nigdy nie ofiarował mu modlitwy, o ile nie zawodziła go pamięć. Na samą myśl o tym, że wkrótce się to zmieni, zrobiło mu się jakoś cieplej w tę chłodną noc. Napawając się owym ciepłem, pogonił Onana schodami w górę, ku domowi. 9 Były mocno zabrudzone, niemniej bardzo solidnie wykonane, toteż posłużyły Dodgerowi bardzo długo, naturalnie po tym, jak udało się je doprać.

ROZDZIAŁ JEDENASTY Dodger się stroi, a Salomon wychodzi na czysto Salomon już na niego czekał. Nie było go wśród okiennej publiczności z tej prostej przyczyny, że ze strychu rozciągał się widok na boczne ściany jakichś magazynów, a nie na ulicę. Sal uważał zresztą, że jest to widok znacznie ciekawszy od tego, co można dojrzeć na ulicy. Wymienili w ciemności tylko kilka słów, a potem Dodger padł na swój siennik i zgasła ostatnia świeca. Moszcząc się pod kołdrą w poczuciu dobrze zakończonego dnia, miał przed oczami ruchome obrazy chwil, które przeżył. Nie było nic dziwnego w tym, że świat wirował - tyle zmian zaszło w tak krótkim czasie. Kiedy to było? Kiedy usłyszał krzyk i wyskoczył z zalanej studzienki? Ile to dni? Policzył: trzy. Trzy dni! Miał wrażenie, że świat gna na złamanie karku i śmieje się z jego żałosnych prób dotrzymania mu kroku. Mimo to Dodger zamierzał go dogonić i stawić czoło wszystkim przeciwnościom. Nazajutrz miał na przykład zjeść kolację w pięknym miejscu, bez wątpienia w towarzystwie Symplicji. Coraz bardziej zmęczony, pomyślał jeszcze, że w gruncie rzeczy najbardziej liczy się to, jacy się wydajemy, a on szybko uczył się sprawiać dobre wrażenie. Wydaje się, że jestem bohaterem, wydaje się, że jestem bystrym młodzieńcem, wydaję się godny zaufania. To chyba dobry sposób, by nabrać wszystkich - stwierdził. - Nawet mnie, a to niepokojące, bo sprawy nabierają tempa, jakbym dosiadł niewidzialnej lokomotywy... I z tą dziwaczną myślą Dodger zapadł w sen. Rankiem człowiek, którego praca polegała między innymi na otwieraniu drzwi banku Coutts dla klientów, stanął oko w oko ze starszawym Żydem, dżentelmenem o oczach płonących miłością do handlu, a ubranym w raczej znoszony gabardynowy płaszcz. Człek ów praktycznie wepchnął się do środka, a tuż za nim wśliznął się młodzieniec w

niedopasowanym garniturze prowadzący na smyczy cuchnącego psa. Wśród pozostałych klientów dało się słyszeć nieprzyjazne komentarze na temat biedoty pchającej się w mury tak szacownej instytucji, ale jak się okazało - gdy kasa przyjęła już wszystkie monety o nominale większym niż sześć pensów - chodziło tu o biedotę ponadprzeciętnie zamożną. Odebrawszy kwit i błyszczącą, nowiutką książeczkę bankową, Dodger i Salomon oddalili się równie błyskawicznie, jak się pojawili - Morze Czerwone zamknęło się na powrót, planety wróciły na właściwe orbity, pierworodne dzieci znowu bawiły się szczęśliwie i świat wyglądał jak dawniej. Nowością był jedynie stan jednego ze wspólników pana Couttsa, który nagle zdał sobie sprawę, iż jakimś sposobem zgodził się wypłacać odsetki w rzadko kiedy oferowanej wysokości. Z drugiej jednak strony nie była to wysoka cena za wyeksmitowanie Salomona z budynku, nim zaczął rozrabiać. Oczywiście były to tylko niczym niepoparte pomówienia, jednakże bezspornym faktem jest, iż Salomon zawsze wygrywał negocjacje, a swych przeciwników pozostawiał w stanie lekkiego oszołomienia. Gdy tylko wyszli z banku, Dodger - dość niechętnie - przypomniał Salowi, że miał się stawić w redakcji „Puncha”, by jakiś artysta mógł naszkicować jego portret celem przedrukowania go na okładce pisma. Pan Tenniel był, jak się okazało, mężczyzną niewiele starszym od Dodgera, o brązowych, a właściwie rudych włosach. Usadziwszy modela naprzeciwko siebie, zaczął rysować, zabawiając go rozmową. Bycie portretowanym okazało się nietrudnym zajęciem, z pewnością zaś przyjemniejszym, jak zauważył Salomon, niż bycie ćwiartowanym. Tego żartu Sal nie wytłumaczył swemu młodemu przyjacielowi. Być może, pomyślał Dodger, należałoby powiedzieć, że to nietrudne zajęcie, ale chwilami także niepokojące. Pan Tenniel bowiem pracował energicznie piórkiem, by nagle rzucić na młodzieńca spojrzenie tak ostre, że mógłby nim przybijać motyle w gablotkach, po

czym natychmiast powracał do rysowania, a wtedy widać było znad papieru jedynie czubek jego głowy. Salomon tymczasem pił spokojnie kawę, przeglądając ostatni numer „Puncha”. Ku zaskoczeniu Dodgera tworzenie portretu nie trwało długo. Wreszcie pan Tenniel dokonał ostatnich kilku poprawek, a potem odwrócił sztalugi w stronę modela, uśmiechając się szeroko. - Jestem wcale zadowolony z mojej pracy, panie... Czy mogę mówić: panie Dodger? Odnoszę wrażenie, że uchwyciłem esencję pańskich rysów, choć oczywiście rysunek na papierze zawsze jest nieco chaotyczny. Zapewne dodam jeszcze kilka szczegółów, by lepiej przekazać czytelnikom, co właściwie zaszło w salonie pana Sweeneya Todda. Jego także będę musiał narysować. Publiczność pragnie zobaczyć i bohatera, i czarny charakter. Dodger przełknął ślinę. - Pan Todd to żaden czarny charakter, proszę pana... - zaczął. Tenniel przerwał mu energicznym machnięciem piórkiem. - I ja słyszałem, że bitwa pod Talaverą była krwawą jatką. Podobno Wellington rzucał kolejne oddziały wprost na lufy dział, nie zważając na ciężkie straty. Można tylko mieć nadzieję, że ofiary w ludziach nie poszły na marne, o ile to w ogóle możliwe. - Uścisnął rękę Dodgera i dodał: - Pan Dickens opowiedział mi, jak było naprawdę w salonie przy Fleet Street. To niezwykłe, jak publiczny odbiór prawdy zawsze najwyraźniej ciąży ku makabrze. Zupełnie jakby zwykły człowiek w niczym nie lubował się tak bardzo jak w okropnych zbrodniach. Czy coś się stało, panie Dodger? - spytał po krótkiej pauzie. Jako że Tenniel bacznie przyglądał się młodzieńcowi, ten odwzajemniał mu się tym samym i szybko zauważył, że coś jest nie tak w jego twarzy. Potrzebował chwili, by uświadomić sobie, co to takiego, i dobrać właściwe słowa. Teraz zaś, przyłapany na nieuprzejmym gapieniu się, postanowił niczego nie ukrywać.

- Zdaje mi się, że coś jest nie w porządku z pańskim lewym okiem, panie Tenniel. Mam nadzieję, że to panu nie przeszkadza w uprawianiu zawodu? Twarz artysty stężała, a potem rozpłynęła się w nieco krzywym uśmiechu. - Blizna jest tak mała, że chyba pan pierwszy w ogóle ją zauważył. Prawdę mówiąc, to był trywialny wypadek w dzieciństwie. Spoglądając na jego uśmiechniętą twarz, Dodger pomyślał, że nie taki znowu trywialny. - Karol miał rację - ciągnął Tenniel - gdy opowiadał mi wczoraj o panu! - Tak? Mmm, a cóż takiego opowiadał Karol o moim przyjacielu Dodgerze, jeśli wolno spytać? - wtrącił Salomon, wstając z fotela i wsuwając pismo do wewnętrznej kieszeni płaszcza. - Bardzo chciałbym wiedzieć - dodał z uśmiechem, choć słowa wypowiedział z niemałym naciskiem. Pan Tenniel zauważył ten ton i zarumienił się z lekka. - Jako że sam się wygadałem, wypada wyznać całą prawdę i tylko prawdę - odparł. Proszę jedynie nie wspominać panu Dickensowi, żem taki rozmowny. A powiedział mi tak: „Pan Dodger jest tak bystrym młodzieńcem, że pewnego dnia jego nazwisko będzie znane na wszystkich kontynentach. Być może zostanie zapamiętany jako dobroczyńca ludzkości, ale nie wykluczam, że może też zostać najbardziej czarującym łajdakiem, jakiego kiedykolwiek powieszono!”. Pan Tenniel aż cofnął się o krok z wrażenia, gdy Salomon wybuchnął śmiechem. - Cóż, trzeba powiedzieć, że pan Dickens jest wybornym znawcą charakterów, a i jego bezpośredniość należy docenić - rzekł. - Gdyby jednak spotkał go pan wcześniej niż ja, proszę mu przekazać, że Salomon Cohen zamierza dopilnować, by spełniło się to pierwsze proroctwo! Bardzo panu dziękujemy za poświęcony nam czas, ale teraz proszę nam

wybaczyć, muszę bowiem zaprowadzić tego młodego obwiesia w miejsce, w którym umyje się lepiej niż kiedykolwiek, a to dlatego, że czeka nas niezwykle ważna kolacja w West Endzie. Miłego dnia. Dziękuję panu raz jeszcze - powiedział, a gdy zamknęły się za nimi drzwi redakcji, dodał: - Nie próbuj zwlekać, Dodger. Wiesz chyba, jakim jestem zwolennikiem kąpieli? Otóż dziś wybierzemy się do łaźni tureckiej z całym zestawem dodatkowych usług. To było coś nowego, choć oczywiście zasady higieny z uporem wpajane Dodgerowi przez Salomona nieraz ocaliły mu życie. Opór nie miał sensu - Sal i tak zaciągnąłby go do tej łaźni, nawet siłą. Lepiej było podporządkować się i uniknąć bycia pośmiewiskiem dzielnicy. Dlatego, nadrabiając miną, podążył za starym prosto w zasnutą smogiem mżawkę, by na dobry początek uwolnić Onana od latarni, do której był uwiązany, choć było wiadomo, że nikt nigdy nie zechce go ukraść. Słowo „turecka” sprawiło, że Dodger poczuł się nieco lepiej. Ktoś najprawdopodobniej Spóźniona Ginny, bardzo miła dziewczyna, której śmiech wystarczał, by się zarumienić; swego czasu byli sobie dość bliscy - opowiadał mu kiedyś o Turcji. Ginny napełniła jego wyobraźnię podniecającymi obrazami tańczących dziewcząt oraz kobiet o jasnobrązowej skórze ubranych w bardzo cienkie koszulki. Podobno trudniły się one wykonywaniem masażu za pomocą specjalnych olejków, a zabieg ten wielce egzotycznie choć prawdą jest, że w ustach Ginny wszystko brzmiało egzotycznie - nazywano zabalsamowaniem. Gdy wspomniał o tym Salomonowi - a był wówczas znacznie młodszy i wciąż jeszcze odrobinę naiwny - stary odpowiedział: - Nonsens. Może i nie podróżowałem po krajach Lewantu tyle, ile bym sobie życzył, ale wiem, że cokolwiek czynią tam z klientami łaźni, z pewnością wychodzą oni z tego z życiem i nie wymagają zabalsamowania. Przypuszczam natomiast, że mogą ich

nabalsamować pięknie pachnącymi olejkami. A dlaczego o tym rozmawiamy? - A tak, bez powodu - odparł młody Dodger. - Po prostu ktoś użył tego słowa. Teraz jednak słowo „turecka” budziło w nim pozytywne skojarzenia z tajemniczym Wschodem. Dlatego też z pewną dozą optymizmu pomaszerował z Salem w stronę łaźni tureckich przy Commercial Road. Było ich tam bardzo dużo i często korzystali z nich nawet najbiedniejsi, by przynajmniej z grubsza się odświeżyć. W wielu panował porządek właściwy całemu światu: im kto więcej płacił, tym większe miał szanse na to, że woda będzie gorętsza i czystsza, to jest - przynajmniej do chwili użycia mydła - w miarę przezroczysta. Dodger wiedział też, że w niektórych woda, w której wykąpali się możni klienci, trafiała do łaźni dla tak zwanej klasy średniej, a następnie do wielkiej sali dla członków klas niższych; tam docierała ze sporą zawartością mydła, co było niemałą oszczędnością. Tym też sposobem, choć zwykły człowiek najprawdopodobniej nigdy nie zasiadł do stołu z burmistrzem, lordami czy baronami, przynajmniej mógł dzielić z nimi kąpiel, co napawało go dumą z bycia londyńczykiem. Deszcz przybrał na sile, a był to deszcz typowo londyński: brudny, zanim jeszcze dotknął ziemi, a pozostawiający na niej osad tego, co wcześniej wyfrunęło z kominów. Wystarczy polizać brudną pensówkę, by poznać jego smak. Do drzwi łaźni trzeba było wspiąć się po schodkach i był to chyba jedyny detal nawiązujący do wysokiego standardu. Nic nie wskazywało, by w przybytku tym bywali zamożni mieszkańcy miasta. Gdy weszli do środka, powitała ich dama, co odrobinę podniosło Dodgera na duchu, ale tylko na chwilę, okazało się bowiem, że na karku nosiła sporo lat, pod nosem zaś pokaźny wąsik. Odbyła cichą rozmowę z Salomonem, który - zawsze gotów targować się, choćby i o cenę drożdżówki - najwyraźniej napotkał tym razem godnego

przeciwnika. Grymas na twarzy owej damy sugerował, że cena nie podlega negocjacji, a jeśli się to klientowi nie podoba, to niech idzie precz i nie wraca. Salomon nigdy nie poddawał się bez walki, jeśli istniała choćby nadzieja na utargowanie czegoś, ale Dodger usłyszał w końcu ciche „Izebel” z ust starego, który następnie zapłacił - jak się okazało - za kluczyki do dwóch szafek. Chłopak naturalnie bywał wcześniej wielokrotnie w zwykłych, publicznych łaźniach, ale miał nadzieję, że w tej przeżyje prawdziwą przygodę. Nie miał absolutnie nic przeciwko byciu nabalsamowanym. Owinięci wielkimi ręcznikami, kłapiąc bosymi stopami o marmurową posadzkę, Salomon i Dodger weszli do wielkiej sali przypominającej piekło, oczywiście przy założeniu, że projektował je ktoś skłonny dać ludziom drugą szansę. Przepełniały ją echa odgłosów, które pojawiają się, gdy w jednym miejscu zgromadzi się kamień, parę oraz ludzi. Ku rozczarowaniu Dodgera nie pojawiła się na horyzoncie ani jedna dama w bardzo cienkiej koszulce. Ze wszystkich stron otaczały go jedynie zamglone, ale bez wątpienia męskie postacie. Salomon położył dłoń na jego ramieniu i szepnął: - Uważaj na homosiów. Ot, przyjacielska rada. Minęła chwila, zanim Dodger pojął, o czym mowa. - To nie pierwsza łaźnia, którą widzę - powiedział, gdy wchodzili do basenu. - Choć zdaje się, że najładniejsza. A z nimi jakoś nigdy nie miałem problemów. - Bóg chyba ich nie lubi - rzekł Salomon, gdy gorąca woda sięgała im po uda. - A ja nie pojmuję dlaczego. Wszak na swój sposób wyświadczają tej planecie przysługę: dzięki nim nie przybywa zbędnych ludzi. W gruncie rzeczy nie była to łaźnia, ale zespół łaźni: były i parowe, i zimne, i gorące. Do tej, w której siedzieli teraz Salomon z Dodgerem, wszedł owinięty ręcznikiem dżentelmen o bicepsie grubszym niż udo przeciętnego mężczyzny.

- Który z panów życzy sobie masaż? - spytał głosem przypominającym pracę żaren. Bardzo dobry, bardzo dokładny, kto spróbuje, poczuje się jak nowo narodzony. Dodger spojrzał na Salomona, a ten pokiwał głową. - Powinieneś spróbować, chłopcze. Masują tu dość szybko, ale bez wątpienia poczujesz różnicę. - Sal skinął na mężczyznę i rzekł: - Poproszę o masaż dla mnie i dla mego młodego przyjaciela. Relaks i rozmowa w jednym. Wkrótce Dodger wiedział już, że masaż nie ma nic wspólnego z relaksem, jeśli nie liczyć tej cudownej chwili, kiedy dobiega końca, ale gdy dwaj masażyści znęcali się bezlitośnie nad ciałami swych ofiar/klientów, rzeczywiście miał dość czasu, by podzielić się myślami z Salomonem, przerywając niekiedy zdania cichym „Au!”. - Cieszę się, że Symplicji nic nie grozi tam, gdzie ją umieściliśmy - powiedział - ale wiem, że będzie w niebezpieczeństwie, ilekroć wybierze się choćby na spacer. W dodatku nie widzę we władzach nikogo, kto chciałby jej pomóc, au! - Mmm - zamruczał Salomon. - To dlatego, mmm, że rząd troszczy się o dobro wszystkich obywateli, ale niezbyt mu wychodzi dbanie o interesy jednostek. I trzeba uczciwie powiedzieć, że znalazłoby się w tym kraju wielu ludzi twierdzących, że wydanie dziewczyny nawet wbrew jej woli zaoszczędziłoby obu państwom sporo złej krwi. Obawiam się nawet, że nazwano by to chrześcijańskim uczynkiem, bo przecież w oczach Boga Symplicja jest czyjąś żoną... choć musisz wiedzieć, Dodger, że czasem Bóg patrzy chyba w inną stronę, za co zresztą często czynię Mu wyrzuty. Tak czy owak, wola męża z reguły znaczy więcej niż wola żony. - Człowiek, który mnie napadł ostatniej nocy, pracował dla niejakiego Ostrego Boba, który (au!) interesuje się Symplicją - rzekł chłopak między okrutnymi ciosami. - A skoro chce wiedzieć, gdzie ona jest, oznacza to, że ktoś chce mu za tę informację zapłacić. Znasz go

może? Zdaje się, że to prawnik. - Ostry Bob - powtórzył z namysłem Salomon. - Mmm, tak, słyszałem o nim. To rzeczywiście prawnik, specjalność: bezprawie, że się tak wyrażę. I nie chodzi mi o to, że ratuje swych klientów przed sądem. To oczywiście też, ale przede wszystkim jest, mmm, pośrednikiem. Ktoś przychodzi do niego i mówi na przykład: „Jest w naszym mieście pewien dżentelmen, któremu życzę kłopotów”. Nikt słowem nie wspomni o zabijaniu czy ucinaniu uszu, bo wszystko można załatwić spojrzeniami, muśnięciem nosa i innymi sygnałami, dlatego Ostry Bob może twierdzić, że w życiu nie słyszał o sprawie albo nie ma pojęcia, dlaczego czyjaś jadalnia tonie we krwi. - Salomon westchnął. - Powiadasz, że to jego ludzie zaatakowali Symplicję? - Tak. Dlatego muszę go odnaleźć - odparł chłopak. - I zajmę się tym, gdy tylko będziemy mieli za sobą tę wieczorną wycieczkę. Ostatniej nocy powinienem wydusić więcej informacji z tego typa, ale akurat (au!) kopałem go w klejnoty i zupełnie wypadło mi to z głowy. Choć prawda, że spłaszczyłem mu też kinol i ogólnie facjatę, więc bardziej mógł jęczeć, niż mówić. - Niech to będzie dla ciebie lekcja - rzekł Salomon. - Przemoc nie zawsze jest najlepszym rozwiązaniem. - Sal, przecież sam trzymasz w domu sześciolufowy rewolwer! - zaoponował Dodger. - Mmm, dlatego mówię: Nie zawsze. - Jeśli wiesz, gdzie urzęduje ten Ostry Bob, to lepiej mi powiedz, bo jutro tak czy owak go znajdę. Może dojdzie do wniosku, że zleceniodawca ucieszyłby się, gdyby Symplicja zginęła? Nie dlatego, że jej nienawidzi, ale dlatego, że (au!) po prostu mu zawadza. Salomon odpowiedział mu bardzo przeciągłym „mmm”, które prawdopodobnie miało coś wspólnego z wyjątkowo podstępnym wyczynem masażysty, a po chwili dodał półgłosem:

- W takim razie, Dodger, sam znalazłeś rozwiązanie swego dylematu. Niech się dowiedzą, że Symplicja, mmm, nie żyje. Nikt przecież nie poluje na umarłych, czyż nie? Mmm, to tylko taka luźna myśl, ma się rozumieć. Nie musisz brać jej poważnie. Dodger spojrzał na niego bardzo błyszczącymi oczami. - Co masz na myśli?! - To, mój przyjacielu, że jesteś bardzo pomysłowym młodzieńcem, a ja podrzuciłem ci myśl wartą rozwinięcia. Zastanów się dobrze. I pamiętaj, że ludzie widzą to, co chcą widzieć. Pięść spadła z łoskotem na plecy Dodgera, ale prawie tego nie zauważył, bo jego mózg pracował już na najwyższych obrotach. Po chwili chłopak znowu spojrzał na swego mentora i w milczeniu skinął głową. Salomon uniósł się nieco niczym wynurzający się waleń, by poklepać go po ramieniu. - Pora iść, młody człowieku, gdyż istnieje taki stan ciała, który można nazwać zbytnią czystością. - Gdy tylko wytarli się i wrócili po swoje ubrania, rzekł: - Powinniśmy posiedzieć tu chwilę i napić się czegoś. Nie należy wychodzić na zewnątrz zaraz po masażu, bo łatwo złapać gorączkę. Potem zaś, mój chłopcze, pokażę ci Savile Row, gdzie ubierają się najelegantsi. Nie mamy wiele czasu. Na szczęście już wczoraj wieczorem wysłałem gońca do mojego przyjaciela Izzy’ego, który zajmie się tobą. Jego pracownia w niczym nie przypomina ciuchbudy, ale jestem pewny, że uda się uzyskać dobrą cenę. W końcu to ja przypadkiem wyniosłem go spod kozackiego ostrzału. I niech nie próbuje się wymigać - dodał Sal. Dźwigałem go ponad milę, zanim zgubiliśmy pościg w głębokim śniegu. Żaden z nas trzech nie miał butów, bo zbudzono nas w środku nocy. Potem się rozstaliśmy, ale zawsze będę pamiętał młodego Karla - zdaje się, że już ci o nim wspominałem? - który powtarzał, że wszyscy ludzie są równi, ale niektórzy cierpią z powodu ucisku, inni zaś uciskają. Teraz, gdy o nim myślę, przypominam sobie, że bardzo dużo mówił. I w życiu nie widziałem u

młodzieńca tak paskudnej fryzury i tak dzikich oczu. Przypominał mi wygłodniałego wilka. Dodger już nie słuchał. - Savile Row jest w West Endzie! - zawołał, jakby chodziło o kraniec Ziemi. Naprawdę potrzebuję takiego stroju? Pan Disraeli i jego przyjaciele i tak wiedzą, kim jestem, prawda? - Mmm, a kim właściwie jesteś, przyjacielu? Ich poddanym? Podwładnym? A może, śmiem twierdzić, jesteś im równy? Tak z pewnością powiedziałby młody Karl. Zresztą może wciąż głosi te swoje mądrości. Chyba że już nie żyje. - Dodger spojrzał na niego podejrzliwie, toteż stary pospieszył z wyjaśnieniem. - Mmm, o ile wiem, wmawiając ludziom, że są uciskani, można sobie w dwójnasób przysporzyć nieprzyjaciół. Ci, którzy uciskają, ani myślą przestać, ci zaś, którzy są uciskani, wolą o tym nie wiedzieć. Jedni i drudzy będą brutalnie bronić swoich pozycji. - A czy ja jestem uciskany? - zainteresował się Dodger. - Ty? Nie zauważyłem, chłopcze. Nie sądzę też, byś uciskał kogoś. To bardzo szczęśliwe położenie, ale gdybym był na twoim miejscu, nie przejmowałbym się zbytnio polityką. Od tego może rozboleć głowa. Co ciekawe, choć bodaj wszyscy obecni na dzisiejszej kolacji są zamożniejsi od ciebie, to bazując na tym, co słyszałem o gospodyni wieczoru, śmiem twierdzić, że żaden z nich nie uważa się z tego powodu za wiele lepszego od ciebie. Pieniądze czynią ludzi bogatymi, natomiast błędem jest sądzić, że czynią ich lepszymi albo nawet gorszymi. O ludziach świadczą ich uczynki oraz to, jaki ślad po sobie zostawiają. Salomon dopił kawę i dodał: - Droga przed nami daleka, a mnie bolą stopy. Pojedziemy dorożką, jak przystało na dżentelmenów. - Przecież to kosztuje! - I co? Mam iść piechotą w tym deszczu? Kim jesteś, Dodger? Jesteś królem

nieskończonych przestrzeni, naturalnie tych pod ziemią. Jesteś człowiekiem, który żyje ze zbierania pieniędzy, a że masz do tego nadzwyczajne oko, wydajesz mi się wiecznym dzieckiem. Życie jest zabawne, gdy się za nic nie odpowiada, ale ty wkrótce weźmiesz na siebie poważne obowiązki. Masz pieniądze, Dodger, czego dowodem ta książeczka bankowa. Masz też nadzieję, że zdobędziesz młodą damę, czyż nie? To dobrze, ponieważ odpowiedzialność jest kowadłem, na którym wykuwa się charakter mężczyzny. Gdy tylko wyszli z łaźni, Salomon musiał ratować pewną starszą panią, która nieopatrznie pogłaskała Onana. Kiedy już doprowadził jej garderobę oraz swoją chustkę do porządku, zatrzymał dorożkę. Konie bez rozkazu woźnicy stanęły jak wryte, krzesząc podkowami iskry na bruku. Zasiedli na miękkiej kanapie, osłonięci szybami od lepkiej londyńskiej mżawki. - Nigdy nie rozumiałem, dlaczego ci dżentelmeni zachowują się tak wrogo wobec swych klientów - rzekł Sal. - Rozsądek wszak podpowiada, że powożenie dorożką to praca dla kogoś, kto lubi ludzi, nie sądzisz? Deszcz znowu przybrał na sile, a niebo miało barwę poobijanej śliwki. Nie był to dobry dzień dla zbieraczy, za to noc zapowiadała się ciekawie, gdyby więc po uroczystej kolacji Dodger miał okazję spróbować szczęścia w miejscu, do którego należał... Pamiętając niedawny wykład Salomona, poprawił się wszakże w myślach: w miejscu, w którym czasem z własnej woli bywał. Czuł jednak, że powinien tam wrócić, znowu bowiem nie był pewny, kim naprawdę jest. Jasne, wciąż był Dodgerem, ale jakiego rodzaju? Bo z całą pewnością nie tym samym, którym był tydzień wcześniej. Skoro ludzie tak się zmieniają - pomyślał - to skąd wiadomo, co się zyskuje, a co traci? Weźmy choćby tę dorożkę. Wsiadłem, nie ma problemu, jestem teraz człowiekiem jeżdżącym dorożkami. Przestałem być chłopakiem, któremu portki spadają

z tyłka i który biega za powozami, próbując wskoczyć na tylną oś. Teraz płacę za przejazd. Czy w ogóle rozpoznałbym jeszcze tego chłopca? Wszystko wskazywało na to, że zaczyna się burza podobna do tej sprzed kilku dni, kiedy spotkał Symplicję. Woźnica siedział na koźle w każdą pogodę - może to miało wpływ na jego stosunek do ludzi? - ale w takiej ulewie tylko konie były w stanie prowadzić. Wydawało się, że świat składa się już wyłącznie z deszczu, którego strugi, wbrew prawom fizyki, zaczynały padać nawet w górę, bo brakło już dla nich miejsca. W tym momencie Dodger usłyszał stłumiony odległością dźwięk, który podświadomie starał się namierzyć już od kilku dni: pisk katowanego metalu. Dobiegał z przodu. Młodzieniec zanurkował w stronę przesuwanej szybki, przez którą pasażerowie mogli porozumiewać się z woźnicą, o ile w ogóle miał ochotę ich słuchać. Nie zważając na deszcz pryskający mu na twarz, zawołał: - Jeśli wyprzedzisz powóz, który jedzie przed nami, ten z piszczącym kołem, dam ci całą koronę! Odpowiedzi nie było - zresztą któż by ją usłyszał na tych ruchliwych ulicach w środku niewyobrażalnej ulewy? - ale dorożka nagle przyspieszyła. - Nie jestem pewny, czy mamy jeszcze koronę - zauważył Salomon. Dodger nie słuchał. Na ścianach dorożki nie brakowało punktów zaczepienia - ktoś zwinny mógł bez problemu dostać się na dach pędzącego pojazdu, w tym przypadku ku wyraźnej irytacji woźnicy, który zaklął jak sam diabeł, najwyraźniej nie życząc sobie, by „kostropaty wyrostek” wyczyniał takie ewolucje. Dodger pochylił się nad nim i rzekł: - Pewnie słyszałeś o człowieku, który pokonał Demonicznego Cyrulika Sweeneya Todda? Otóż to ja, tak, Dodger. Dogadamy się czy mam się zdenerwować? - Zszedł nieco niżej, nie przestając mówić. - Właściciel powozu, który ścigamy, jest poszukiwany za

usiłowanie zabójstwa, napaść i pobicie. Prawdopodobnie porwał też młodą damę i jest winien śmierci jej dziecka! - Co ty powiesz! - zawołał woźnica, spoglądając na chłopaka przez strugi deszczu zlewające się na wszystkie strony z jego kapelusza. - A powiem, mój panie! - krzyknął Dodger. - Jeśli dorwę tego człowieka, zanim zrobią to peelersi, czeka go gorszy los. Przypadkiem też skapnie się i tobie nagroda, panie woźnico. Dorożkarz z trudem panował nad końmi spłoszonymi przez bijące raz po raz pioruny. Spojrzał na chłopaka z ukosa. W jego wzroku była mieszanina gniewu, zaciekawienia i niedowierzania. - Czyli bardziej ma się obawiać ciebie, mój panie, niż peelersów? Peelersów uzbrojonych w wielkie pałki? Wiem, co potrafią! - Mężczyzna wyszczerzył zęby, a mówiąc ściślej, swój jedyny ząb i dodał: - Kto jak kto, ale oni potrafią stawiać na swoim. - Splunął, wzbogacając strugi deszczu o trzy spore krople, po czym spojrzał z pobłażaniem na Dodgera i znowu błysnął zębem. - Jakim to sposobem chcesz być gorszy od peelersów, koleżko? - Peelersi mają swoje zasady, a ja się nie patyczkuję! W przeciwieństwie do nich, kiedy przyjdzie do bójki, ja nie muszę się powstrzymywać! Dorożkarz musiał natomiast powstrzymać swój zaprzęg, i to niemal w miejscu. Zaklął pod wąsem. - Piccadilly Circus kompletnie zatkany! To przez ten deszcz. Powiem szczerze, że nie wiem już nawet, który powóz ścigamy, szefie, w dodatku ludzie włażą pod koła. Nie wiem też, skąd takie korki, ale to chyba wina czterokonnych. Nie powinni ich w ogóle wpuszczać do miasta! A ludzie mogliby mieć więcej rozumu. Po co pchają się na ulicę? Miał rację - przechodnie istotnie przemykali wśród unieruchomionych pojazdów. Cały Piccadilly Circus był oceanem parasoli przelewającym się między dorożkami. Konie

zaczynały panikować, a z okolicznych ulic napływały kolejne powozy i nieliczne beczkowozy. Wreszcie ktoś w samym środku tego kotła przerażonych zwierząt i rozbieganych ludzi musiał niechcący wetknąć czubek parasola w nozdrze któregoś zwierzęcia, wywołując wśród rumaków dziki popłoch określony przez dorożkarza kilkoma słowami, których jednak nie możemy zacytować, gdyż papier natychmiast zająłby się ogniem. Sytuacja była beznadziejna. - Jeśli chcą to jakoś rozładować - odezwał się woźnica - to będą musieli odholować jeden czy dwa wozy, a potem pomału całą resztę. Deszcz tymczasem ustał, chmury rozeszły się i błysnęło słońce, co jeszcze pogorszyło nastroje uwięzionych w korku, gdyż ludzie i zwierzęta, którzy jeszcze nie parowali z emocji i od tłoku, teraz poczuli się jak w łaźni parowej. Nawet Dodger musiał przyznać, że stracili szansę na odnalezienie skrzypiącego powozu. Dalsze czekanie nie miało sensu, zwłaszcza że Salomon wychylił się przez okno, trzymając w wyciągniętej ręce zegarek kieszonkowy i wymownym gestem wskazując jego tarczę. Dodger westchnął ciężko. Mógł mieć nadzieję, że kiedy drogowy kataklizm wreszcie się zakończy, gdzieś jeszcze usłyszy charakterystyczne wycie uszkodzonej osi. A jeśli nie, to zawsze będzie mógł wydobyć informacje z Ostrego Boba. W tej chwili jednak to Salomon wyglądał tak, jakby za moment miał zawyć. Chłopak spojrzał na woźnicę, wzruszył ramionami i spytał: - Ile się należy? Ku jego zaskoczeniu mężczyzna uśmiechnął się chytrze, zamachał rękami - co miało oznaczać, że jakość konnego transportu w tej dzielnicy ceni mniej więcej tak jak wiadro owczych bobków - a potem odrzekł: - Pan naprawdę jesteś ten gość, co załatwił Sweeneya Todda? Bo wyglądasz mi na

łgarza, ale z drugiej strony, wszyscy tak wyglądają. A niech tam. Daj pan swój podpis na tej karteczce i wspomnij, coś za jeden, to będziemy kwita. Zgoda? Bo coś mi się zdaje, że pewnego dnia ten świstek będzie coś wart. Cóż - pomyślał Dodger - oto Karolowa mgła prawdy objawia się po raz kolejny. Jeśli prawda nie jest taka, jakiej sobie życzysz, zamień ją na inną. Woźnica czekał cierpliwie, trzymając ołówek i notes. Pocąc się mimo woli, chłopak bardzo wolno i starannie, po jednej literze, napisał: „Jam załatfił Słineja Toda. Dodger. Prafde muwie”. Ledwie zdążył oddać notes woźnicy, Salomon pociągnął go w stronę chodnika, starając się otworzyć parasol - wielki i czarny, a Dodgerowi kojarzący się z martwym ptakiem drapieżnym wciąż gotowym wydłubać oko komuś nieuważnemu. Parasol wydawał się chłopakowi niepotrzebny w tej chwili, chyba że do obrony przed końmi, które na potęgę robiły to, co zwykle robią w chwilach postoju, ale bardziej, gdyż były owładnięte paniką. Ruszyli pieszo w stronę Savile Row. Ruch w bocznych ulicach był większy niż zazwyczaj, głównie za sprawą korka, z którego właśnie się wyrwali. Mokrzy i ciepli - co w tym przypadku było gorsze niż „mokrzy i zimni”, gdyż łączyło się z lepkością i końskimi aromatami - stanęli wreszcie przed wypolerowanymi drzwiami salonu Davies & Son przy Savile Row 38. Onana uwiązali do najbliższej latarni, na pocieszenie zostawiając mu specjalnie kupioną kość, której posiadanie pozwoliło mu zapomnieć o całym świecie. Znalazłszy się w środku, Dodger starał się nie okazać, jak wielkie wrażenie zrobiła na nim ta kraina ubrań. Zawsze wiedział, że istnieją stroje nieporównywalnie bardziej eleganckie od tych, które nosił, ale widok tak wielu zgromadzonych w jednym miejscu był porażający. W odruchu samoobrony udawał więc kogoś, kto widuje takie rzeczy codziennie, choć nie było to łatwe: miał na sobie może i prawie czysty, ale nader aromatyczny garnitur z drugiej ręki, który zdradzał prawdę. Ale krawiec to krawiec, a cała reszta jest tylko blichtrem.

Po chwili powierzono ich opiece Izzy’ego, drobnego i chudego, niemniej nader energicznego jegomościa. Zjawił się, szybki jak strzała, i natychmiast zaczął przemawiać, wyrzucając słowa z taką prędkością, że można było zrozumieć najwyżej to, iż zaraz zajmie się Dodgerem i Salomonem, ma wszystko, czego potrzebują, i to pod ręką, że muszą mu zaufać, bo nawet cena będzie zadziwiająca, a przy tym satysfakcjonująca wszystkich, oraz że on, Izzy, jeśli tylko pozwolą mu przystąpić do pracy, będzie zachwycony i z góry bardzo dziękuje. Zaraz też poprowadził drogich klientów do przymierzalni, ani na chwilę nie przestając przejmować się, denerwować i przepraszać za wszystko, czyli za nic konkretnego. Dodger musiał stanąć pośrodku pokoju, a długa taśma miernicza otoczyła na początek jego ramiona. Izzy przyglądał mu się z miną rzeźnika, któremu powierzono wyjątkowo krnąbrnego wołu, okrążał i mierzył z doskoku. Przez cały czas też powtarzał niemal te same słowa: „Czy będzie pan łaskaw obrócić się w tę stronę?”. Proszę pana to, proszę pana tamto, aż wreszcie Dodger poczuł, że musi się odświeżyć. Poczuł się zaś jeszcze gorzej, gdy nieuchwytny Izzy nagle zbliżył usta do jego ucha i tonem rycerza pytającego o miejsce ukrycia świętego Graala wyszeptał: - A jak szanowny pan wkłada? To pytanie sprawiło Dodgerowi pewien problem, gdyż nigdy dotąd nie zastanawiał się nad tym, w jaki sposób wkłada ubranie. To przecież jedna z tych rzeczy, które po prostu się robi. Jednakże niepozorny krawiec stał przed nim w takim napięciu, jakby oczekiwał informacji o miejscu ukrycia skarbu, toteż wypadało nieco się wysilić. - Zwykle zaczynam od wczorajszej bielizny, jeśli jest w niezłym stanie, potem pończochy... Nie! Skłamałem. Najpierw koszulka, potem pończochy. W tym momencie Salomon przemknął przez przymierzalnię jak bóg spieszący wymierzyć karę bezbożnemu, pochylił się nad młodzieńcem i przez chwilę wyjaśniał mu coś

szeptem. - Skąd, u diabła, miałem wiedzieć?! - oburzył się Dodger. - Nigdy nie patrzę, w którą nogawkę wkładam! Jakoś samo wychodzi. A poza tym, kto to widział, żeby zadawać mężczyźnie takie pytania? Salomon roześmiał się w głos, a zaraz potem wdał się w długą rozmowę z Izzym, który ani na chwilę nie mógł ustać w miejscu. Gawędzili w języku znanym w całej Europie i na Bliskim Wschodzie, aż wreszcie Sal roześmiał się ponownie i rzekł: - Szczęście cię nie opuszcza, Dodger. Izzy powiada, że może nam zaproponować niesłychaną okazję! Tak się złożyło, że inny krawiec dostał zlecenie na surdut i bardzo elegancką granatową koszulę. Niestety, ów znajomy Izzy’ego popełnił banalny błąd w pomiarach, co oznacza, że zamówione ubranie nie będzie pasowało na klienta. I dlatego mój przyjaciel - ciągnął, wbijając teraz wzrok w krawca - postanowił złożyć ci pewną propozycję, mój chłopcze. Izzy popatrzył na niego jakby z wahaniem, a potem, niczym człowiek, który próbuje ratować się przed pożarciem, rzucając lwu kość, zwrócił się do Dodgera: - Rzeczywiście, proszę pana, proponuję świetny interes. Wystarczy przerobić parę szwów, a oba te dzieła sztuki krawieckiej będą należały do pana z niesłychanym rabatem wysokości... pięćdziesięciu procent? Och, ten wiele mówiący znak zapytania! Cały świat wiedział już, że Izzy nie jest pewny swych słów. Tym gorzej dla niego, iż była to niepewność w obliczu niewzruszonego Salomona Cohena. Był to ledwie wstęp do negocjacji. Już po chwili Izzy, patrząc Salomonowi w oczy, powiedział: - Najmocniej przepraszam, siedemdziesięciu pięciu... Nie! Osiemdziesięciu procent. I

dorzucę dwie pary wyjątkowo eleganckich ineksprymabli. Salomon uśmiechnął się, a Izzy wyglądał jak ktoś, kogo nie tylko uniewinniono na stopniach szafotu, ale także obdarowano na przeprosiny sakiewką pełną suwerenów. Dwadzieścia minut później niezmiernie wdzięczny krawiec pożegnał starego przyjaciela oraz Bohatera z Fleet Street. Dodger niósł nowe ubranie, Salomon torbę z bielizną, Izzy zaś zachował pewną część świeżo nabytego majątku Bohatera. Na koszt firmy osuszono też i doczyszczono parasol Sala. Dorożka czekała na nich na ulicy. No, może niezupełnie. Jechała ulicą, póki Salomon nie stanął na jej drodze, unosząc palec boży. Koń zwolnił, zanim jeszcze woźnica zdążył ściągnąć lejce, a to dlatego, że konie wiedzą, jak unikać kłopotów. Dodger postarał się wrzucić do kabiny Onana i jego kość, nim dorożkarz się sprzeciwił, a sprzeciwiłby się na pewno, gdyż Onan miał brzydką tendencję do pozostawiania wszędzie cząstki swej Onanowości. Gdy zatrzasnęli drzwiczki, Salomon usadowił się wygodnie i zwrócił do woźnicy: - Proszę do Locka i Spółki w St James, dobry człowieku. - Spojrzawszy na zaskoczonego Dodgera, wyjaśnił: - Z całą pewnością znajdziemy tam dla ciebie odpowiedni kapelusz, mój chłopcze. Każdy, kto jest kimś albo przynajmniej jest kimś w powszechnej opinii, właśnie tam kupuje kapelusze. - Przecież mam kapelusz od Jakuba! - Ten używany? Wygląda tak, jakby ktoś używał go w charakterze koncertyny, a następnie podarował klaunowi. Potrzebujesz kapelusza godnego dżentelmena. - Przecież nie jestem dżentelmenem - zżymał się młodzieniec. - Będziesz znacznie bliższy bycia dżentelmenem, gdy zaopatrzysz się w elegancki kapelusz na specjalne okazje. W głębi duszy Dodger był gotów przyznać, że kapelusz od Jakuba rzeczywiście

wygląda marnie. Prawda była taka, że kapelusz nie był najlepszym przyjacielem zbieracza zdecydowanie zbyt łatwo spadał z głowy. Dodger często nosił w kanałach grubą skórzaną czapkę, która dobrze chroniła głowę, gdy zapomniał się i zbyt szybko wstał w którymś z niższych kanałów. Łatwiej też było utrzymać ją w czystości. Każdy nosił jakieś nakrycie głowy, ale te, które ujrzeli w sklepie, były nadzwyczajne, a niektóre z nich wręcz rekordowo wysokie. Dodger wskazał najwyższy cylinder, podobny do komina okrętowego, który wabił go rykiem syren, rzecz jasna słyszalnym tylko dla niego. - Myślę, że ten będzie najodpowiedniejszy. Spojrzawszy w lustro, chłopak stwierdził od razu, że to jest to. Zamierzał wyglądać tak doskonale, jak niedoskonale ostatnio pachniał... a pachniał tak dlatego, że bez względu na to, jak bardzo dbał o czystość, nie mógł pozbyć się do końca tej klątwy zbieraczy. O tak, Symplicja byłaby zachwycona, widząc go w tak imponującym nakryciu głowy. Salomon był innego zdania, zapewne przez wzgląd na ekstrawagancką cenę owego cylindra: jeden funt i osiemnaście szylingów. Dodger jednak się uparł. To prawda, cena była wysoka, zwłaszcza iż dotyczyło to rzeczy, której nie potrzebował, ale chodziło o zasadę. Naturalnie nie miał pojęcia, jak brzmi owa zasada, ale to właśnie o nią chodziło. Zauważył też przytomnie, że ledwie wczoraj Salomon mówił o jednej ze swoich małych maszyn, że „potrzebuje oleju”, a przecież przedwczoraj twierdził, że ta właśnie maszyna „chce oleju”. - To oznacza - wywodził - że „chcieć” i „potrzebować” to jedno i to samo, czyż nie? Salomon bardzo powoli i bez słowa odliczył monety, a na koniec spytał: - Jesteś pewny, że nie urodziłeś się Żydem? - Jestem - odparł Dodger. - Sprawdzałem. Mimo to dziękuję za komplement. Ostatnim miejscem, które odwiedzili, był salon fryzjerski. Należał do bardzo rozsądnego i ostrożnego rzemieślnika, który nie dołączał do swej oferty niespodzianek takich

jak podrzynanie gardła. Niestety, zupełnie stracił pewność ręki, gdy golił Dodgera, a Salomon odezwał się tymi słowy: - Być może zdziwi się pan, gdy mu powiem, że dżentelmen, którego właśnie pan obsługuje, to nie kto inny, tylko bohater, który zakończył niecną działalność pana Sweeneya Todda. Odrobinę paniczna reakcja golibrody miała daleko idące skutki: bardzo ostra brzytwa zbyt mocno dotknęła skóry Dodgera. Zacięcie nie było głębokie, za to krew polała się zaskakująco obficie i trzeba było napracować się ręcznikami i ałunem, by zamknąć rankę. Należało się spodziewać, że zostanie po niej widoczna blizna, co zdaniem Dodgera było, rzecz jasna, dodatkową korzyścią. Bohater z Fleet Street wręcz powinien nosić na twarzy coś takiego. A kiedy już jego twarz została doprowadzona do porządku, do akcji wkroczył Salomon i uprzejmie, lecz stanowczo wynegocjował dlań sześć miesięcy darmowego strzyżenia. Gdy dotarli dorożką do domu, zostało im akurat tyle czasu, by doprowadzić się do porządku i ubrać w wizytowe stroje. Myjąc całe ciało gąbką na tę specjalną okazję, Dodger nie przestawał zachodzić w głowę, co musiałby zrobić, żeby ktoś zginął, a potem zmartwychwstał. Oczywiście, nie licząc zostania Bogiem. A potem nagle, bez wyraźnego powodu, przypomniał sobie grających w „Koronę i kotwicę” oraz mężczyznę z naparstkami i ziarnkiem grochu, którego nigdy, przenigdy nie udawało się znaleźć. I wreszcie zabrzmiał w jego głowie głos Karola mówiącego, że prawda to mgła, w której ludzie widzą to, co chcą widzieć. Miał wrażenie, że plan, który się w nim rodzi, powinien opierać się na tych właśnie okruchach wspomnień. Nie spieszył się, by nie

zepsuć wizji; trybiki w jego głowie pracowały swoim tempem, czekając na chwilę olśnienia, w której rozlegnie się ciche „klik”. Nowe ubranie leżało doskonale, i to do tego stopnia, że Dodger żałował, iż ma do dyspozycji jedynie mały odłamek lustra, w którym może podziwiać swoją prezencję. Wreszcie odsunął zasłonkę, by spytać Salomona o zdanie, i... ujrzał go w pełnej chwale. Starszy pan, który na co dzień człapał w haftowanych kapciach albo starych buciorach, okryty wyświechtaną czarną gabardyną, nagle przeistoczył się w nieco staromodnego, ale niezwykle eleganckiego dżentelmena, ubranego w czarną wełnianą marynarkę, luźne granatowe spodnie oraz granatowe wełniane pończochy i stare, ale dobrze utrzymane pantofle z lśniącymi srebrnymi klamrami. Tym, co zdumiało Dodgera najbardziej, był wielki, granatowozłoty medalion na szyi Salomona. Znał zdobiące go symbole, ale nigdy nie kojarzył ich ze swoim przyjacielem. Były to pieczęć i oko w piramidzie, znaki wolnomularzy. Umyta i wyczesana broda tylko potęgowała efekt. I to właśnie powiedział Salowi. - Mmm, pewnego dnia, mój chłopcze, zdradzę ci nazwisko światłej osoby, której zawdzięczam ten dar - odparł z uśmiechem stary Żyd. - Muszę przyznać, że i ty jak zawsze wyszorowałeś się należycie. Wyglądasz prawie jak dżentelmen. Pozostało im już tylko ostrożnie podać kolację Onanowi i równie ostrożnie wyprowadzić go na krótki spacer. Zostawiwszy go w psim niebie z kolejną kością, zeszli w wieczorną mgłę i udali się na poszukiwanie dorożki, by ruszyć na zachód, ku Stratton Street 1 w dzielnicy Mayfair.

ROZDZIAŁ DWUNASTY W którym Dodger wchodzi między dżentelmenów i udowadnia, że szybko się

uczy, Disraeli zaś podejmuje wyzwanie Spoglądając przez okno pędzącej na zachód dorożki, Dodger powtarzał w duchu jedno zdanie, wypalone, jak mu się wydawało, w jego sercu: Znowu zobaczę Symplicję. Znienacka jednak naszła go zgoła odmienna myśl: o Symplicji martwej. Martwej, a zatem nikomu niewadzącej - brak powodu do wojny, brak powodu do wypuszczania na ulice opryszków od czarnej roboty. Musiał istnieć jakiś sposób! W tej chwili nikt nie chciał Symplicji, to jest nikt prócz niego. Mgła przyniosła jego nozdrzom smród Tamizy i wtedy, właśnie wtedy, w jego głowie pojawiło się rozwiązanie. Pozostało jedynie dopracować kilka szczegółów. Plan był jeszcze dziurawy, ale Dodger wierzył, że z pomocą Pani wkrótce go uszczelni. - Panna BurdettCoutts to niezwykła kobieta - mówił właśnie Salomon. - Bogata dziedziczka parająca się filantropią na wielką skalę, co oznacza, że wspiera swymi pieniędzmi ubogich i potrzebujących. Przy okazji informuję cię, młodzieńcze, że tu nie chodzi o ciebie, boś ani ubogi, ani potrzebujący. Co najwyżej od czasu do czasu brodzisz po kolana w ściekach. Salomon wydawał się bardzo zadowolony ze swego żartu. Odmówić mu odrobiny aplauzu byłoby rzeczą równie podłą, jak kopnąć Onana. Dodger oderwał więc myśli od Symplicji i rzekł: - Dobre! Tylko nie rozumiem, dlaczego ona tak bardzo chce rozdawać pieniądze. Przejeżdżali właśnie przez Leicester Square. - Bo czuje, że powinna - powiedział Salomon. - Wspomaga biedne szkoły, w których dzieciaki mogą zdobyć przynajmniej podstawy edukacji. Funduje, mmm, stypendia i stancje, a to z kolei oznacza, że co bystrzejsi uczniowie mają szanse studiować nawet na uniwersytecie. Tyle mówi się o pannie Angeli w synagodze. No, wiadomo jeszcze, że hoduje

pszczoły, a to zajęcie dla wyjątkowo rozsądnych osób: dla kogoś, kto myśli, planuje, przewiduje przyszłość. Mądra ta kobieta najwyraźniej nie zamierza umrzeć jako bogaczka. Zawsze uważałem, że to, mmm, godna podziwu postawa. I doprawdy niezwykła to dama, o wielkiej sile charakteru. - Umilkł na chwilę. - Ciekawe, kto jeszcze pojawi się na kolacji, skoro wśród jej znajomych jest tylu ważnych ludzi. Podejrzewam, że będziesz miał dziś szansę poznać kolejnych luminarzy polityki. Naturalnie lordowie i członkowie Izby Gmin dyskutują o sprawach państwowych w Parlamencie, ale przypuszczam, że tu, w Londynie, bardzo wiele decyzji podejmuje się tak naprawdę, gawędząc z ludźmi przy drinku. Może i ratyfikuje się owe decyzje w przewidziany prawem sposób, poprzez deputowanych wybranych w wolnych wyborach, ale liczy się to, że system funkcjonuje, choć nie bez błędów. - Widać było, że Salomon zapalił się do tematu. - Najbardziej lubię w Anglikach to, że nie posiadają teorii. Żaden Anglik w życiu nie powie: „Myślę, więc jestem”. Mógłby natomiast powiedzieć: „Myślę, więc jestem, jak myślę”. Niestety, na świecie bywa zbyt wiele porządku... O, jesteśmy na miejscu. Pamiętaj o manierach i o tym, co ci mówiłem o jedzeniu rozmaitymi sztućcami, których, że powtórzę, zdecydowanie nie próbuj kraść10. Wiem, że masz jak najlepsze intencje, młodzieńcze, ale niekiedy zdarza ci się, mmm, chwila rozkojarzenia pod wpływem bliskości małych i lekkich przedmiotów. Dlatego, proszę, przynajmniej tej nocy spróbuj zapanować nad tym nawykiem. - Nie jestem złodziejem! - obruszył się Dodger. - I nic nie poradzę, że te drobiazgi czasem leżą na wierzchu. - To powiedziawszy, szturchnął ramię Sala i dodał: - Żartuję. Będę dziś grzeczny, zobaczysz. To także zasługa moich nowych niewymownych. W życiu nie miałem tak dobrze dopasowanej w kroczu bielizny. Gdybym wiedział, że na tym polega przynależność do możnych, już dawno kupiłbym sobie bilet! Dorożka zatrzymała się w pewnej odległości od celu - chodziło o to, by woźnice

licznie przybywających pojazdów nie musieli obrzucać się przekleństwami w większym niż zwykle tłoku. Salomon i Dodger wysiedli, a po chwili już wspinali się po stopniach do drzwi budynku, na którego urodę chłopak wcześniej nie zwrócił uwagi. Sal uniósł rękę, ale nim zdążył zapukać, jakimś magicznym sposobem drzwi otworzyły się i stanął w nich lokaj Geoffrey. Ważne - pomyślał Dodger - żeby trzymać się blisko Salomona, który czuć się tu będzie jak ryba w wodzie. Goście wciąż przybywali i wydawało się, że dobrze się znają, a w każdym razie doskonale wiedzieli, gdzie szukać trunków. Salomona i Dodgera dłuższy czas ignorowano, aż wreszcie pojawili się razem Karol i pan Disraeli, wcześniej zajęci rozmową gdzieś na uboczu. Disraeli natychmiast pospieszył do Salomona. - Jak miło mi pana widzieć! - zawołał. Uścisnęli sobie dłonie, ale Dodger wyczytał z ich twarzy wzajemną nieufność. Zaraz potem Disraeli z błyskiem w oku zwrócił się ku niemu. - O, cudownie, nasz młody zbieracz przemienił się w dżentelmena! Znakomicie. Chłopak właściwie nie wiedział, dlaczego te słowa nieco go zirytowały. - Istotnie, proszę pana - odparł - dziś jestem dżentelmenem, a jutro znowu mogę stać się zbieraczem! - Poczuł w głowie szczęk właściwych trybików i pomyślał: Oto sposobność, nie zmarnuj jej! Po czym dodał z uśmiechem: - Mogę być dżentelmenem i mogę być zbieraczem. A pan, panie Disraeli, potrafiłby zostać zbieraczem? Na chwilę, w sposób zapewne niezauważalny dla wszystkich gości poza rzeczoną czwórką, świat zamarzł, ale zaraz odtajał, pan Disraeli bowiem szybko podjął decyzję i uśmiechnął się jak poranne słonko z nożem w zębach. - Drogi chłopcze, sądzisz, że jestem dobrym materiałem na zbieracza? - spytał. -

Prawdę mówiąc, nie miałem powodów, żeby rozważać taką ścieżkę kariery! Tym razem musiał umilknąć, bo Karol z mocą klepnął go w plecy, mówiąc: - To tylko grzebanie w błocie w poszukiwaniu ukrytego skarbu, przyjacielu. Zauważ, że niezbyt się to różni od polityki! Na twoim miejscu skorzystałbym z okazji, żeby nauczyć się czegoś cennego o świecie. Ja zawsze to robię! Disraeli spojrzał na Dodgera i rzekł: - Właściwie, gdy się nad tym lepiej zastanowić, możliwe, że wizyta w podbrzuszu miasta to całkiem niegłupi pomysł. - W rzeczy samej - przytaknął Karol, szczerząc się, jakby upuścił sześciopensówkę, a podniósł koronę - miałbyś okazję udowodnić, że leży ci na sercu kwestia sprawnego funkcjonowania miejskiej kanalizacji, przestarzałej i kłopotliwej w utrzymaniu, delikatnie mówiąc. Szczwany polityk bez wątpienia mówiłby głośno o tak skandalicznej sytuacji. Nasi przyjaciele z „Puncha” sportretowaliby cię jako polityka dalekowzrocznego, dbającego o interes całego miasta. Przez chwilę Disraeli przysłuchiwał się temu z pełną powagą, bawiąc się swą kozią bródką. - Słusznie, Karolu - powiedział. - Myślę, że masz rację. Dodger miał wrażenie, że ci dwaj snują własne plany. Potrafił wyczuć zapach człowieka, który właśnie zwęszył dobrą sposobność i zastanawiał się, w jaki sposób wykorzystać ją do swoich celów... sam przecież robił to samo. Poczciwy Karol wie pomyślał - że bez względu na to, czy pan Disraeli wyjdzie z kanałów pokryty ryszardami czy diamentami, historyjka w gazecie będzie równie zajmująca. Entuzjazm pana Disraelego zapalił się nagle, jak świeca, czego przejawem był bardzo szeroki uśmiech.

- Zgoda, panie Dodger - oznajmił. - Niech nikt nie śmie powiedzieć, że nie odważyłem się podjąć wyzwania. Jeśli zgodzisz się być moim Wergiliuszem, jestem gotów - w interesie publicznym, ma się rozumieć - przystać na podziemną wyprawę. Niech pomyślę... może pojutrze? Polityk powinien wszak czynić więcej, niż tylko mówić. Zadowolony z siebie potoczył dookoła wzrokiem, a Dodger odpowiedział: - Pojęcia nie mam, co znaczy być Wergiliuszem, ale z radością będę pańskim przewodnikiem. Byle nie w pobliżu szpitali. Znacznie lepiej zwiedzać kanały przy browarach, tam nawet szczury ładniej pachną. W tym momencie zbliżyła się panna BurdettCoutts, która nieustannie krążyła w tłumie gości. - Posłuchaj, Angelo - powiedział Karol. - Ben i młody Dodger planują wybrać się wkrótce do kanałów. Ma to być wyprawa dla dobra ogółu. Nie sądzisz, że to świetny pomysł? - Naprawdę? Wobec tego mam nadzieję, że domyją się, nim znowu mnie odwiedzą! Angela uśmiechnęła się do chłopaka i wyciągnęła rękę. - Tak się cieszę, że znowu się widzimy, panie Dodger. Znacząco podbił pan stawkę, jeśli chodzi o jakość ubioru. Doskonale! Dodger ujął jej dłoń i - zadziwiając i siebie, i pannę Angelę oraz wzbudzając wielką wesołość w Karolu i Disraelim - ucałował ją z namaszczeniem. Salomon nie uczył go takich zagrań, poniosła go fantazja. Panna BurdettCoutts uśmiechnęła się, jakby jej ulubiony piesek wykonał zabawną sztuczkę, ale jednocześnie chciała mu dać do zrozumienia, by tej sztuczki nie powtarzał. Niepisane zasady były jasne: raz ujdzie, dwa razy to nadużycie. Angela była pewna, że Dodgerowi nie trzeba będzie tego powtarzać. - A to uczony pan Cohen, jak mniemam? - powiedziała, spoglądając na Salomona. Tyle o panu słyszałam. O ile pamiętam, nuncjusz papieski opowiadał mi cudowną historię

dowodzącą bystrości pańskiego umysłu. Panie Dodger - dodała - może chciałby pan zawrzeć znajomość z moją kuzynką z prowincji, panną Symplicją Parish? W tym momencie Symplicja wyłoniła się zza pleców panny Coutts, a wtedy wszyscy inni w jednej chwili zniknęli z pola widzenia Dodgera. Została tylko ona. Widząc, że jeśli się nie odezwie, młodzieniec będzie stał z rozdziawionymi ustami do końca przyjęcia, Symplicja wyciągnęła rękę i powiedziała: - Rety, więc to pan jest tym sławnym Dodgerem. Bardzo się cieszę z tego spotkania. - Gdy usłyszycie sygnał - wtrąciła Angela, spoglądając na młodzieńca - bardzo proszę zaprowadzić pannę Symplicję do jadalni. Możecie usiąść obok mnie, tak nakazuje obyczaj. Połączywszy tym sprytnym sposobem dwoje młodych, rozejrzała się wzrokiem włamywacza - jak fachowo ocenił Dodger - lustrując przychodzących i zapasy srebrnych sztućców. Widzicie tego dżentelmena, tam, przy kominku? - spytała po chwili, ruchem głowy wskazując kierunek. - To sir George Cayley. Objaśnił już światu, dlaczego ptaki potrafią latać, a teraz, jak mi się wydaje, chciałby udowodnić, że ludzie też mogą tego dokonać. Podejrzewam jednak, że William Henson może go uprzedzić. Wiele słyszałam o jego prototypie parowego wozu latającego. Jeśli projekt będzie dobrze rokował, może sfinansuję dalsze badania. Cóż to za szansa dla rodzaju ludzkiego! Wyobraźcie sobie tylko, jak by to było polecieć do Francji w jeden dzień! Byłoby tak jak z koleją żelazną - pomyślał Dodger. - Jeśli masz pieniądze, możesz wyszukać sobie kogoś, kto ma szansę zmienić świat... a potem, jeśli inwestycja się zwróci, jeszcze na tym zarobić. Pieniądze przecież nie przynoszą pożytku, gdy leżą bezczynnie. Ta obserwacja ucieszyła go. Któryś z gości zażartował i przeciwległa część sali wybuchnęła śmiechem, a wtedy Angela zwróciła się półgłosem do Dodgera i Symplicji:

- Widzicie tego dość małomównego dżentelmena, który wygląda, jakby zgubił gwineę, a znalazł farthinga? To Charles Babbage, twórca maszyny, która potrafi dodawać. To niesłychanie interesujące, a ja uwielbiam ciekawych ludzi. Choć w tym przypadku mamy do czynienia z osobnikiem nieprzepadającym za towarzystwem. Sprawiedliwie jednak będzie dodać, że pan Babbage ma świetny gust, jeśli chodzi o przyjaciółki. Widzę, że pan Cohen jest już zajęty rozmową z panem Babbage’em i jego towarzyszką, Adą Lovelace. To niezwykle elegancka dama. Ojciec byłby z niej dumny. Z pewnością nie zabraknie im tematów do rozmowy. Nikt nie potrafi tak dotrzeć do ludzi jak pan Cohen. A oto i pan Robert Peel dodała radośnie. - Tak się cieszę, że przyszedł. Mówiono mi, że ważne sprawy zatrzymały go w Scotland Yardzie. - Angela omiotła spojrzeniem rozgadany tłum. Sir Robert Peel? Sam szef gliniarzy! Prawo nie zabraniało uprawiania zbieractwa - jak nauczał Dodgera Dziadek, moneta jest monetą, bez względu na to, do kogo należała, nim została znaleziona w błocie. Osobną sprawą było jednak samo wchodzenie do kanałów, które oznaczało wszak złamanie zakazu wstępu. Tym jednak nikt się zbytnio nie przejmował, z wyjątkiem ekip remontowych, które z racji wykonywanej pracy uważały wszelkie dobra znajdowane pod ziemią za swoją własność. Dla osób postronnych problem w zasadzie nie istniał. Zbieracze mogli szukać sobie po ciemku swoich skarbów i wychodzić na powierzchnię z miedziakiem czy dwoma albo ginąć. Ale peelersi... Ci mieli niekiedy własną interpretację litery prawa. Niektórzy z nich uważali za swój obowiązek utrudnianie życia ludziom i tak żyjącym na marginesie społeczeństwa. To dlatego tak często bili się z cockneyami, prowadząc z nimi de facto małą wojnę. Zbieracze byli w tym wszystkim płotkami, ale w dzielnicach biedoty peelersów naprawdę uważano za wrogów. Dodger nie znał słowa „instynktowni”, ale rozumiał sytuację:

kto zadawał się z policją, ten sam sobie szkodził. A tu los zetknął go z samym szefem peelersów, Angela zaś, jak amen w pacierzu, zamierzała ich sobie przedstawić. Chłopak powtarzał sobie w duchu, że nie zrobił nic złego - no, może poza kilkoma drobiazgami niewartymi wzmianki i przedawnionymi - ale wiedział i o tym, że w slumsach peelersi nawet nie słuchali zbyt długich wyjaśnień. Z drugiej jednak strony, co oczywiste - pomyślał trzeźwo - Angela chyba nie może pozwolić, by w jej domu aresztowano ludzi? Nie wpadł w panikę, ponieważ zbieracze, którzy to robią, prędzej czy później źle kończą. Symplicja, choć uśmiechnięta, przyglądała mu się z niepokojem, dlatego siłą woli opanował nerwy, jakby nic się nie stało - bo w gruncie rzeczy nic się nie stało. Stopniowo wracał do siebie. Teraz wystarczyło już tylko nie dać ponieść się nerwom po raz drugi i w miarę możliwości trzymać się z dala od sir Roberta. Był zaskoczony, gdy poczuł, że Symplicja gładzi jego dłoń. - Wszystko w porządku, Dodger? Wiem, ile ostatnio przeszedłeś, a wszystko to przeze mnie. Jestem ci tak bardzo wdzięczna. Karol i Disraeli odpłynęli gdzieś z nurtem gości. Wydawało się, że nikt w tej sali nie stoi długo w jednym miejscu - wszyscy dostrzegali nagle nowych znajomych i zmierzali w ich stronę, by zamienić choć kilka słów. Wokół krążyli ludzie, krążyły plotki, a chłopak miał wrażenie, że są z Symplicją zamknięci w niewidzialnej bańce. - Nie martw się o mnie. Jak ci się żyje w tych murach? - Angela jest dla mnie dobra - powiedziała Symplicja. - Naprawdę dobra i... jak by to powiedzieć? Bardzo wyrozumiała. - Pytałem cię już o to, a obecnie, choć wiele się zmieniło, to pytanie jest wciąż aktualne: Czego sobie teraz życzysz? Chciałabyś tu zostać?

Symplicja spoważniała. - Jak mówiłam, Angela jest dla mnie dobra, ale mieszkam tu tylko dlatego, że stanowię problem... i wcale mi się to nie podoba. Problemy prędzej czy później dają się rozwiązać. Zastanawiam się tylko, w jaki sposób. Dodger rozejrzał się, ale nikt nie patrzył w ich stronę, więc zebrał się na odwagę i rzekł: - Przypuśćmy, że miałabyś szansę pojechać tam, gdzie mogłabyś się stać, kimkolwiek zechcesz. Gdzie nikt nie stwarzałby ci problemów. Bo widzisz, chyba wymyśliłem pewien plan. Jest całkiem dobry, ale jeszcze niedokończony. Możliwe, że wiąże się z nim pewne ryzyko, będzie też wymagał odrobiny aktorstwa, ale myślę, że z pomocą Pani uda się go zrealizować. Dotąd jeszcze nigdy mnie nie zawiodła - dokończył, ale zaraz musiał objaśnić, kim jest Pani. - Rozumiem - powiedziała Symplicja. - To znaczy: myślę, że rozumiem. Powiedz mi tylko, mój drogi, czy mam prawo wierzyć, że jeśli wszystko przebiegnie po twojej myśli, ty i ja znajdziemy się razem w jakimś bezpiecznym miejscu? Dodger odchrząknął. - Taki właśnie mam plan. Popatrzyła na niego. Gdy mówiła, w jej głosie niemal zawsze pobrzmiewała urocza powaga. Także teraz, gdy odezwała się cicho: - Myślę więc, że to doskonały plan. A ty, Dodger? - Zgadzasz się? - upewnił się. - O tak. Wiem, że jesteś dla mnie dobry. Co się tyczy miłości... nie wiem, czas pokaże. Kiedyś zdawało mi się już, że kocham, ale to nie było prawdziwe uczucie, bardziej oszustwo, fałszywa moneta, wielkie rozczarowanie. - Zawahała się nieco. - To, co miałam za lśniącą

sześciopensówkę, okazało się ledwie farthingiem. Tak pewnie byś to ujął na moim miejscu. Przekonałam się jednak, że dobroć trwa znacznie dłużej niż miłość. Moja matka powtarzała, że dobroć jest miłością w przebraniu. I powiem ci jeszcze, Dodger, że tam, gdzie się pojawiasz, świat nagle drży w posadach. Przy tobie wszystko wydaje się możliwe. W takiej chwili Dodger, który w głębi duszy był jeszcze chłopcem potykającym się o własne uczucia, powiedział: - Oczywiście, jeśli nie chcesz, nie musimy być razem. Symplicja uśmiechnęła się. - Może trudno ci będzie to zrozumieć, ale... czasem byłoby lepiej, gdybyś przestał mówić. Gdy Dodger oblał się rumieńcem, rozległ się sygnał wzywający na kolację. Panna BurdettCoutts poprowadziła gości do stołu w towarzystwie wysokiego dżentelmena o srogim spojrzeniu, który - jak zauważył zmartwiały z wrażenia Dodger - miał na sobie takie samo jak on ubranie. Jak brzmiały te zachwyty Izzy’ego, gdy proponował ową znakomitą okazję? Wielka promocja, cudowny garnitur, wspaniała bielizna, a wszystko dlatego, że pomocnik źle spisał wymiary? Tak, surdut niczym nie różnił się od surduta Dodgera, a gdy mężczyzna rozpiął guzik, okazało się, że i granatowa jedwabna koszula wygląda tak samo, jeśli nie liczyć rozmiaru. I w dodatku... o nie. Dodger spoglądał na niego, więc i on spojrzał na Dodgera, wciąż z tą samą srogością, aż chłopak poczuł, że włosy stają mu dęba w takich miejscach, w których nawet nie spodziewał się włosów. Lecz z drugiej strony - przecież uczciwie zapłacili za to ubranie, czyż nie? Salomon z pewnością zachował rachunek jako osobnik z reguły bardziej martwiący się o to, czy na pewno otrzymał rachunek, niż o to, czy na pewno otrzymał towar. Ogarnięty lekką paniką Dodger spostrzegł nagle nadchodzącego pana Mayhew z

małżonką. Symplicja wybiegła im na spotkanie i rzuciła się w ramiona pani Jane. Henryk tymczasem wyciągnął rękę na powitanie i rzekł z uśmiechem: - Oto i bohater dnia. Panie Dodger, przebadałem bodaj wszystkie warstwy londyńskiego społeczeństwa i muszę stwierdzić, że jeszcze nie widziałem, by ktoś tak prędko wspinał się po tej drabinie. Rzekłbym nawet, ze zręcznością szympansa. - Uśmiechnął się nerwowo i dodał: - Bez obrazy, ma się rozumieć. Dodger naturalnie ani myślał się obrazić, głównie dlatego, że nie miał pojęcia, co znaczy słowo „szympans”. Zanotował jednak w pamięci, że musi poprosić Sala o wyjaśnienie. Podawszy ramię Symplicji, z niemałym niepokojem ruszył za państwem Mayhew w stronę jadalni. Sądząc po pełnym aprobaty uśmiechu, który pojawił się na twarzy Angeli, przyprowadził młodą damę we właściwe miejsce. - Przypuszczam, Dodger - powiedziała - że nie miałeś jeszcze okazji poznać mojego dobrego przyjaciela, sir Roberta Peela? Sądzę, że macie wiele wspólnego. - Jej oczy błyszczały, gdy przedstawiała ich sobie, jakby z zadowolenia, że udało jej się znaleźć dwie takie same pary spodni. Sir Robert Peel uśmiechnął się, choć w oczach spiętego Dodgera wyglądało to raczej na grymas bólu. - A, tak. Bohater z Fleet Street. Bardzo bym chciał zamienić z panem słowo na osobności. Dodger spojrzał mu w oczy i zobaczył w nich policyjną duszę. Czy już zawsze tak będzie? - pomyślał. - Na zawsze pozostanę tym, który pokonał Sweeneya Todda? Owszem, ta legenda bywała przydatna, ale czuł się z nią nieswojo, jakby nosił cudze spodnie, co zresztą, w pewnym sensie, właśnie robił. Sir Robert nie spuszczał go z oka, jakby próbował samym

spojrzeniem oszacować jego wartość. Goście zasiadali do stołu. Dodger miał zająć miejsce tuż obok Angeli, po jego drugiej stronie Symplicja, a dalej Salomon. Sir Robert - albo „drogi Rob”, bo tak nazywała go Angela - także usiadł obok gospodyni. - Czy to boli? - spytała półgłosem panna BurdettCoutts. - Krzywisz się za każdym razem, gdy ktoś powie „Bohater z Fleet Street”. Nie zauważyłeś tego? Karol wspominał, że twoim zdaniem ludzie powinni wiedzieć, że fakty są inne niż legenda, którą chcą widzieć. Ty zaś chyba czujesz, że każda pochwała dla ciebie jest jednocześnie potępieniem pana Todda. To naprawdę godne szacunku. Można wyczuć, że doszło tu do innego aktu heroizmu, z rodzaju, o którym rzadko się mówi. Będę o tym pamiętała, a mam pewne wpływy. Czasem jedno słowo wypowiedziane do właściwego ucha może zdziałać wiele dobrego. Uśmiechnęła się, a potem spytała: - Podoba ci się to przeczesywanie kanałów w poszukiwaniu pieniędzy? Tylko proszę o szczerą odpowiedź. - Nie muszę kłamać - odparł Dodger. - Tam jest wolność, panienko, taka jest prawda. Jest też całkiem bezpiecznie, jeśli człowiek uważa i używa mózgownicy. Zarabiam pewnie więcej niż kominiarz, a na dodatek nie mam kłopotu z sadzą, która wcale nie jest taka zdrowa. Wcale, daję słowo! A kiedy wracam z tuneli, wystarcza mi kawałek mydła. Może żadna to elegancja, ale wystarczy, żeby poczuć się czystym. W tym momencie rozmowa się urwała, wniesiono bowiem potrawy, ale gdy ucichł nieco brzęk talerzy i - och, jakże licznych! - sztućców, panna BurdettCoutts powiedziała: - Jeśli wierzyć moim informatorom, jesteś wszędzie i maczasz palce we wszystkim, trochę jak sławny, a może raczej niesławny, rozbójnik Dick Turpin. Słyszałeś o nim, młodzieńcze? Co myślisz na przykład o tej niezwykłej eskapadzie do Yorku na grzbiecie jego klaczy, Czarnej Bess? Zdaje się, że dziś piszą nawet sztuki o tym rzezimieszku, a publiczność

wręcz go kocha za ten łobuzerski urok. Dodger spojrzał z niepokojem na talerz, który przed nim postawiono, i odparł: - Słyszałem o tym człowieku, proszę pani. Podoba mi się to, że przydał blasku temu światu. Myślę jednak, że był za sprytny, o wiele za sprytny na to, by jechać konno aż do Yorku. To zbyt ryzykowne, bo choć żaden ze mnie jeździec, jestem pewny, że zamęczyłby zwierzę w godzinę, pędząc tak, jak o tym opowiadają. Nie, moim zdaniem raczej pojechał do swoich kumpli, o których zresztą wiedział, że nie są aż tacy przyjacielscy, jak się wydaje, i przekazał im swoje plany mniej więcej w taki sposób: „Módlcie się za mnie, chłopaki, bo zamierzam jeszcze tej nocy dotrzeć do Yorku!”. Oczywiście pewne jest, że gdy za jego głowę wyznaczono wysoką nagrodę, w bandzie znalazł się niejeden szczur gotów w dziesięć minut ściągnąć mu na kark policję. Tylko że ja założyłbym się o koronę, że w tym momencie nasz przyjaciel Dick był już w West Endzie, z przyklejonym wąsem zaskakującej barwy i dwiema panienkami u ramion. To, panno Angelo, byłby prawdziwy spryt z jego strony. Szybkość nie wystarczy. Potrzeba sprytu, choć wiem, że w końcu i tak go dopadli. Na jego miejscu przebrałbym się za księdza i przyczaił gdzieś, czekając, aż wszyscy o mnie zapomną. Przepraszam za ten wykład, panienko, ale gdy pytają, to odpowiadam. Angela roześmiała się. - Musisz wiedzieć, Dodger, że dorobiłeś się już reputacji młodzieńca wielkiej odwagi i niepośledniego rozumu. Teraz okazuje się, że jesteś też strategiem i zaskakujesz pomysłami! Położyła dłoń na jego ramieniu i dodała: - Bywasz czasem w kościele? - Nie, panienko. Ale proszę mi zaufać: Salomon wierzy za nas obu, to pewne! I zdaje się, że czasem podpowiada Wszechmogącemu, co ma zrobić. Ale proszę się nie lękać, słyszałem co nieco o Jezusie. Podobno chodził po wodzie, więc pewnie i o zbieractwie miałby pojęcie, ale tam, w dole, nigdy go nie widziałem. Bez obrazy. Faktem jest, że w ciemności

można kogoś przeoczyć. Zauważył, że uśmiech Angeli był przez moment nieco wymuszony, ale zaraz wszystko wróciło do normy. - Cóż, Dodger - powiedziała - zdaje się, że czasem niewierzący może zawstydzić wierzących. Z tych słów wywnioskował, że znowu mu się upiekło, tylko nie był pewny co. Wreszcie znalazł chwilę, żeby przyjrzeć się temu, co mu przyniesiono: sporemu talerzowi zupy jarzynowej, nawet lepszej, jak się okazało, niż kulinarne wyczyny Salomona. Pozwolił sobie powiedzieć o tym gospodyni, gdy tylko przełknął ostatni łyk. Zauważył, że nikt inny nie pożywiał się z równie wielkim apetytem. - Nazywa się julienne - wyjaśniła Angela. - Naprawdę nie wiem, dlaczego właśnie tak. Zazdroszczę ci apetytu! Zadowolony z siebie, Dodger spytał: - A mógłbym dostać dokładkę? Kątem oka zauważył znajomą minę Karola, który najwyraźniej znowu dobrze się bawił. Angela podążyła za jego spojrzeniem. - Wiedziałeś, że nasz Karol pisuje książki? Często się zastanawiam, skąd bierze te wszystkie pomysły. A jeśli chodzi o zupę, to na pewno jej nie zabraknie, ale za chwilę podadzą ci znakomitego turbota, a potem comber jagnięcy z rusztu i wreszcie pieczone przepiórki. Jeżeli do tego czasu nie eksplodujesz, możesz liczyć na bardzo słodki kompot wiśniowy. Widzę, że nie tknąłeś wina, a to całkiem niezłe sauvignon blanc. Myślę, że będzie ci smakowało. Dodger sięgnął po kieliszek, a Angela odwróciła się, by odpowiedzieć na pytanie sir

Roberta Peela. Rzeczywiście, wino było smaczne i dlatego postanowił, że będzie je pił bardzo powoli. Nieczęsto to robił - może dlatego, że Salomon kupował na czas Paschy trunek tak słodki, aż bolały od niego zęby. Zasadniczo wolał jednak piwo, czasem, zwłaszcza zimą stout. Były to proste trunki dla prostych ludzi, a Dodger wcale nie marzył o tym, by zostać skomplikowaną osobą, co mogło mu się przydarzyć, gdyby wypił teraz więcej niż jeden kieliszek wina. Salomon uprzedził go, że trzeba się spodziewać innego gatunku wina do każdej potrawy. Chłopak nie mógł pojąć, jak wobec tego po takim przyjęciu ktokolwiek jest w stanie wrócić o własnych siłach do domu. Kiedy więc Angela rozmawiała z sir Robertem, a Symplicja kończyła zupę, on sączył wino malutkimi łykami. Naturalnie zdarzało mu się wypić zbyt wiele, ale czynność ta miała to do siebie, że wydawała się atrakcyjna jedynie w trakcie, nigdy po. Naprawdę niełatwo było zejść do pracy w kanałach, gdy po ciężkim piciu głowa nie działała jak należy. Rzecz jasna przyjemnie było też nie wymiotować zbyt obficie, a już zwłaszcza podczas imprez takich jak ta: wśród dobrze urodzonych obywateli, w dodatku na oczach Symplicji. A Symplicja obserwowała go bacznie. Podano turbota na srebrnej tacy, z której gościom serwowano słuszne porcje. Był wielki i tłusty. Niestety miał też najsmutniejszy wyraz pyska, jaki kiedykolwiek widziano u ryby. Być może byłoby mu weselej, gdyby wiedział, że z dość pikantnym sosem smakował doprawdy wybornie. Dodger rozluźnił się nieco; kolacja przebiegała bezproblemowo, goście gawędzili swobodnie, nastrój był zdecydowanie przyjemny. Tym przyjemniejszy, że na stół wjechał comber jagnięcy, odrobinę żółtawy i dość tłusty - dla osobnika tak pełnego energii jak Dodger, który nie pamiętał, kiedy po raz ostatni tak się objadł, wręcz idealny. Owszem, posiłki przygotowywane przez Salomona na skromnym poddaszu były... zdrowe i

wystarczająco obfite. Mięso było w nich jednak tylko dodatkiem dla smaku albo bazą gęstych zup czy pożywnych kleików. Teraz Dodger czuł już ucisk w żołądku, lecz przecież comber był pokarmem bogów i byłoby niesprawiedliwością nie oddać mu należnego hołdu. Żadnych kłopotów - pomyślał. Sumiennie stosował się do rad Salomona, który wyłożył mu teorię korzystania z różnych sztućców do różnych potraw11, wsunął serwetkę za kołnierz - doprawdy, czuł, że mógłby bywać na przyjęciach co noc. Przyszło mu jedynie na myśl, że trochę zaniedbuje Symplicję, która bardzo uprzejmie wsłuchiwała się w opowieść Salomona, wzorcowo okazując zainteresowanie... co wcale nie było takie dziwne, Sal bowiem potrafił zaskakiwać. Gdy postanowił odezwać się do niej, odwróciła się ku niemu i powiedziała: - To zabawne, że wyglądasz dziś jak pomniejszona kopia sir Roberta. I znacznie przystojniejsza - dodała szeptem - oraz nie tak sroga w spojrzeniu. Ale mimo to jesteście jak ziarnka grochu z jednego strąka. - Jest znacznie starszy i grubszy ode mnie - zauważył Dodger. Symplicja uśmiechnęła się. - Czasem mam wrażenie, że Anglicy nie zawsze zastanawiają się nad tym, co mówią. Przecież jeśli zajrzysz do strąka, przekonasz się, że ziarna nie są tej samej wielkości. Strąk różnie je kształtuje. Słuchał jej z półotwartymi ustami. Najpierw uzmysłowił sobie, że często łuskał groch dla Salomona, ale nigdy nie zwracał uwagi na to, jakiego kształtu są ziarna. Zaraz potem dotarło do niego, że Symplicja znowu przekazała mu wiedzę, której nie posiadał. To nie pierwszy raz - pomyślał. - Nie, Symplicja nie jest prostą osobą. Zaśmiała się z cicha. - Nic o mnie nie wiesz, Dodger.

- Mam nadzieję, że ktoś tu pozwoli mi kiedyś dowiedzieć się więcej - rzekł. - Mam bardzo grube nogi! - obwieściła. Szanse na to, by utuczyć się w londyńskich slumsach, były bardzo nikłe, lecz mimo to Dodger nie spotkał tam jeszcze dziewczyny, która twierdziłaby, że ma zbyt szczupłe nogi. Dlatego też po krótkiej pauzie powiedział: - Nie chcę być niedelikatny, moja panno, ale to tylko opinia. Twoja opinia. Niestety, nie miałem jeszcze okazji wyrobić sobie własnej. Nie, to nie były okrzyki oburzenia, lecz raczej trudne do opisania odgłosy, które ludzie wydają czasem, gdy udają oburzonych, w rzeczywistości zaś są raczej rozbawieni, a może nawet odczuwają ulgę. Zaraz też odezwał się Karol: - Brawo, odpowiedź godna samego Beau Brummella! Twarz Salomona nie wyrażała absolutnie żadnych uczuć, jakby nie dosłyszał tego, co zostało powiedziane. Angela, niech ją Bóg błogosławi, chichotała. Bardzo dobrze - pomyślał Dodger - ponieważ jest tu gospodynią, a na dodatek osobą niewyobrażalnie bogatą, więc skoro ona nie ma nic przeciwko, to rzuca wyzwanie wszystkim, którzy są innego zdania. Ale czy ktokolwiek śmie nie zgadzać się z jedną z najmajętniejszych kobiet świata? Pocieszający szmer rozmów rozbrzmiał na nowo - goście dopijali wino i życzyli sobie więcej. W tym momencie Dodger poczuł, że musi odwiedzić ustęp, tylko nie miał pojęcia, gdzie go szukać, poza tym, że najprawdopodobniej na parterze. W świecie, w którym o pewnych sprawach po prostu się nie wspominało, nie zamierzał pytać damy o to, gdzie mógłby się wysikać. Nagle stwierdził, że patrzy prosto w oczy sir Roberta Peela, który uśmiechał się, wychylony zza Angeli, niczym kot, który właśnie ujrzał mysz. - Panie Dodger - odezwał się szef wszystkich peelersów - sądząc po tym

rozpaczliwym spojrzeniu, podejrzewam, że szuka pan tego samego, czego ja. Chodźmy razem, skoro trzeba. Dodger nie mógł odmówić. Sir Robert skinął głową w stronę Angeli, a potem poprowadził chłopaka schodami w dół. Po chwili znaleźli się w raju zbudowanym z mahoniu, lśniącego mosiądzu oraz miedzi. Wszystko tu lśniło jak w najprawdziwszym pałacu. Ustępy w slumsach były wiecznie zatłoczone, ciemne i śmierdzące. O wiele lepiej było więc po prostu wychodzić na zewnątrz, co też było popularną praktyką. To z kolei oznaczało, że stąpanie nocą po bruku ciemnych zaułków było nie lada przygodą. Salomon, który zawsze myślał o wszystkim zawczasu, miał własny, przenośny sprzęt - wiaderko z dobrze oszlifowaną drewnianą pokrywą - jakże przydatny w tych trudnych chwilach, gdy człowiek po prostu musi sobie przycupnąć. Jednym z obowiązków Dodgera było opróżnianie owego wiaderka przy którymś z pobliskich szamb. Niestety zbiorniki te były zazwyczaj przepełnione, choć każdej nocy krążyły ulicami miodowozy, którymi wywożono nieczystości. Szuflowanie nie było jednak najlepszą metodą przeładunku, stąd większość brudów trafiała z powrotem do zbiorników, z końskimi plackami na dokładkę. Bez względu na to, jak wielkie wysiłki podejmowano, mieszkaniec takiej dzielnicy nigdy nie był zbyt daleko od swego wczorajszego obiadu. Ale tu... tu było po prostu niesamowicie. Dodger wiedział, rzecz jasna, do czego służy otwór w desce z wypolerowanego mahoniu, ale po prostu nie potrafił tak jej zbezcześcić. A to, cóż to takiego? Arkusiki papieru, przycięte i gotowe do użytku jak stronice „Jewish Chronicle”, którymi posługiwał się Salomon. Do tego lustra, mydełka na umywalce, miękkie i ładnie pachnące... Było ich tyle, że Dodger - mimo towarzystwa - nie umiał oprzeć się pokusie i wepchnął kilka do kieszeni. Odczekał parę chwil, by oszołomienie minęło, lecz w opróżnieniu pęcherza nie

pomagała mu także obecność szefa peelersów, który cierpliwie przysiadł na bardzo drogim krześle i zapalił cygaro. Sir Robert Peel uśmiechnął się i rzekł: - Proszę, niech pan tak nie stoi jak na zbiórce, panie Dodger. Mnie się nie spieszy, a zresztą i tak siedzę pomiędzy panem a drzwiami. Ta informacja, podana w chwili, gdy właśnie ustawiał się nad lśniącą muszlą, sprawiła, że Dodger nie był w stanie zająć się tym, co go przywiodło w to miejsce. Obejrzał się przez ramię. Sir Robert nawet na niego nie patrzył, po prostu ćmił sobie cygaro, jakby miał czas do końca świata. Skoro więc nic się właściwie nie działo, Dodger jakoś opanował strach i oto miał okazję podziwiać działanie cudownego, nowego urządzenia sanitarnego. Gdy skończył, sir Robert, nie wstając z krzesła, powiadomił go lakonicznie: - Trzeba pociągnąć porcelanową gałkę, tę na łańcuszku po lewej. Dodger nie wiedział, czemu miałoby to służyć. Gałka istotnie tam była i jakby czekała, aż ktoś ją pociągnie, ale po co? Żeby dać znać innym, że już po wszystkim? Żeby zadzwonić, dając sygnał, że toaleta wciąż jest zajęta? Ech. Chwycił małą ceramiczną gałkę i pociągnął ją niepewnie acz z nadzieją, po czym na wszelki wypadek cofnął się o krok - mogło się wszak okazać, że zrobił coś złego i jak zwykle wpakował się w kłopoty... ale w tym momencie zabulgotała woda i muszla znowu lśniła czystością. Cóż za wartościowy wynalazek! Obrócił się na pięcie i powiedział: - Wiem, co mam robić, proszę pana. I widzę, że bawi pana ta gra. Jestem więc ciekaw, czego pan ode mnie chce. Sir Robert spojrzał na końcówkę swego cygara, jakby zobaczył ją pierwszy raz, a potem odparł bardzo swobodnie:

- Bardzo chciałbym wiedzieć, jak dokonałeś tego morderstwa w kanałach, dziś po południu. Dodger poczuł, że turbot i wszyscy jego mali przyjaciele zapragnęli nagle rozstać się z nim w niezgodzie, i przez chwilę obawiał się, że narobi na lśniącej podłodze łazienki okropnego nieporządku. Na szczęście przypomniał sobie pewien dość istotny fakt: Nigdy nikogo nie zabiłem, nawet nie chciałem, a w dodatku nie miałem czasu. Głośno zaś spytał: - Niby jakiego morderstwa? - Po czym, upomniawszy turbota, by zachowywał się należycie, dorzucił żarliwie: - W życiu nikogo nie zabiłem! Szef londyńskiej policji powiedział pogodnie: - Zabawne, że o tym wspominasz, bo ja akurat ci wierzę. Niestety, mamy w kostnicy trupa, dwóch ludzi zaś twierdzi, że to twoja sprawka. A najśmieszniejsze jest to - pewnie też się ubawisz - że ja im wcale nie wierzę. Jasne, mamy ciało, a zgłosił nam sprawę dżentelmen znany w twojej okolicy jako Cuchnący Smith... Zapewne o nim słyszałeś? - Cuchnący Smith? To pijus. Łazi wiecznie w mokrych gaciach. Za pintę porteru wrobiłby każdego. Założę się, że drugim był Zgięty Angus. Stary drab, ma tylko półtorej nogi. Zaraz - pomyślał Dodger. - Według niego nikogo nie zabiłem... To chyba dobrze, czyż nie? Bardzo dobrze. Niemniej jednak wciąż wygląda jak typowy policjant; człowiek uczy się rozpoznawać ten grymas, gdy parę razy zadrze z władzą. Ten grymas mówi: jestem ważniejszy, lepiej pilnuj swoich manier, bo jesteś wrogiem władzy, póki władza nie powie, że nim nie jesteś. Pan Peel spoglądał na swą ofiarę z lekkim uśmieszkiem, a nigdy nie wolno ignorować uśmiechu na twarzy gliniarza. Oto król peelersów - pomyślał Dodger - sam wielki Peel, przy którym nawet cwaniacy nie cwaniakują.

- Pańskim zdaniem nikogo nie zabiłem - powiedział, wciąż bacznie obserwując ów uśmiech - ale dwóch świadków mówi, że to zrobiłem, czy tak? Zatem kto został zabity? I dlaczego ich słowo jest mniej warte niż moje? - Szczerze mówiąc - odparł bardzo spokojnie sir Robert - moi ludzie dobrze znają tych dwóch. Twierdzą, że nie wzięliby ich zeznań za dobrą monetę, nawet gdyby poręczył za nimi sam Archanioł Gabriel. - Pozwolił sobie na uśmiech policjanta tylko nieznacznie lepszy od uśmiechu tygrysa. - I nie uważam, żeby pańskie słowo było więcej warte. Jestem natomiast skłonny wierzyć słowom Salomona Cohena, który jest wielce poważaną postacią w żydowskiej społeczności. Rozmawiałem z nim dziś wieczorem - najwyraźniej nie wiedział nic o tych oskarżeniach, a ja nie wspomniałem o nich słowem - i był uprzejmy wspomnieć mi, iż spędził pan niemal cały dzień w jego towarzystwie, co z kolei może potwierdzić kilku bardzo szanowanych kupców oraz mój osobisty krawiec... choć akurat w tej sprawie dowody mam właśnie przed oczami. Zadaję sobie jednak pytanie: Skoro morderstwo popełniono ledwie kilka godzin temu, dlaczego tak szybko dotarły do mnie te oskarżenia? Jak pan sądzi? Zanim Dodger zdążył odpowiedzieć, sir Robert dodał: - Moim zdaniem narobił pan sobie wrogów, gdyż nie tylko dokonał kilku heroicznych czynów, ale także, jak wspomniał mi Ben, stara się pan zapewnić bezpieczeństwo pewnej młodej damie, która przybyła do naszego kraju. I szanuję pana za to, lecz jednocześnie uprzedzam: ten stan nie może trwać wiecznie. Mam powody sądzić, że... druga strona zaangażowana w tę sprawę niecierpliwi się coraz bardziej. - Zaciągnął się cygarem i leniwie wydmuchnął chmurę błękitnawego dymu, która poszybowała w stronę Dodgera i otoczyła jego głowę aromatyczną mgiełką. - Morderstwo z całą pewnością zostało popełnione - stwierdził - i muszę dopilnować, by sprawcę dosięgła sprawiedliwość, nawet jeśli ofiarą jest dżentelmen znany z tego, że wykonywał pewne prace na zlecenie, nie zadając zbędnych pytań, na które zresztą i tak nikt by nie odpowiedział. Był

prawnikiem, póki nie poznali się na nim inni prawnicy. Wtedy został tak zwanym załatwiaczem... i to szczególnie dobrym, znał bowiem wszystkie prawnicze sztuczki. Znakomicie komunikował ludzi zlecających przestępstwa z ludźmi dokonującymi przestępstw na zlecenie. Naturalnie, pobierał prowizję od każdej takiej transakcji, nie brudząc sobie zbytnio rąk. Dziś zaś pojawił się jako profesjonalnie przyrządzony trup: czysta robota, żadnych śladów sprawcy. Naprawdę czyściutka. I naprawdę milczący nieboszczyk. Brakowało tylko, by morderca umył jeszcze naczynia i nakarmił kota, zanim wyszedł. Ofiarą jest niejaki Ostry Bob. Ktoś dopadł Ostrego Boba - pomyślał przejęty Dodger. Ale jego śmierć rodziła nowe pytania. Co właściwie wiedział ów Ostry Bob? Czy pracował na własny rachunek, wyłącznie dla pieniędzy? A może wykonywał czyjeś rozkazy? Może obcego rządu, o którym mówił pan Disraeli? - Wszyscy moi policjanci wiedzą już, kim jest pan Dodger - ciągnął sir Robert. Zresztą i ich poprzednicy z Bow Street wiedzieli: zawsze podejrzany, nigdy oskarżony, nigdy skazany. Jeden ze starych funkcjonariuszy twierdził, że zdaniem niektórych Dodgera strzeże sama Pani Kanałów. To dobrze, bo moim zdaniem teraz przyda się panu każda forma ochrony. My nie jesteśmy biegaczami z Bow Street, panie Dodger, jesteśmy bystrymi ludźmi. Pański przyjaciel, Karol Dickens, jest w istocie zafascynowany procedurami, którymi się kierujemy. - Sir Robert westchnął. - Czasem podejrzewam, że gdybym tylko mu na to pozwolił, z radością sam zostałby peelersem. I pewnie byłby nawet dobrym gliną, gdyby nie to, że ciągle pisze, pisze, pisze. My wiemy, co się dzieje w tym mieście, panie Dodger, tylko niekiedy nie widzimy potrzeby, by wszystkich o tym informować. - Umilkł, by znowu zaciągnąć się dymem. - Wiem na przykład, że jeden lub dwaj osobnicy powiązani z rzeczonym Ostrym Bobem mieli ponoć ostatnio przykre spotkanie z dżentelmenem znanym

jako Dodger. Jeden z owych... pracowników, że tak go nazwę, doznał wczoraj rano dość niemiłego, a mianowicie śmiertelnego wypadku. Został przejechany przez czterokonny powóz na ruchliwej ulicy nieopodal pańskiego domu. Przejechany, co ciekawe, dwukrotnie. Świadków naturalnie nie było. Dodger myślał gorączkowo. Ktoś musiał dopaść drugiego bandytę odpowiedzialnego za pobicie Symplicji. Ktoś, kto był gotów posunąć się do morderstwa. Wyglądało na to, że każdy, kto ma związek z tą sprawą, prędzej czy później kończy w grobie... - Zastanawiamy się - kontynuował sir Robert - czy to możliwe, że do akcji włączył się nowy gracz. Ludzie zaczynają się denerwować, domagają się wyjaśnienia sprawy. Naturalnie gorliwy policjant automatycznie pomyślałby, że to wspomniany już pan Dodger, z lekka rozdrażniony postępowaniem sługusów Ostrego Boba, postarał się skrócić im życie. Jednakże cały Londyn wie o tym, że wczoraj rano był pan zajęty czymś innym w salonie pana Todda. Odnoszę wrażenie, Dodger, że jest z pana wyjątkowy szczęściarz. Oto człowiek, który na co dzień pozostaje niewidzialny, nagle pojawia się w kilku miejscach w najodpowiedniejszym momencie. - Pauza. - Ale moi informatorzy twierdzą, że znają jeszcze jednego wspólnika owych dwóch wspomnianych dżentelmenów. Podobno chodził dziś rano w bardzo dziwny sposób, na dodatek ze złamanym nosem. Trzeba będzie przyjrzeć się tej sprawie. Nadąża pan? Widzę, że woli pan milczeć. To bardzo rozsądna taktyka. - Szef peelersów wstał i strzepnął popiół z cygara do małej srebrnej popielniczki. - Panie Dodger, jestem dowódcą sił policyjnych, a więc i policjantem, ale jednocześnie politykiem. Z pewnością ktoś tak bystry jak pan świadom jest, iż politycy - choć z pozoru dysponują wielką władzą - w rzeczywistości mają niekiedy związane ręce, gdy przychodzi do działania. Wiedzą bowiem, że każdy ich ruch będzie obserwowany i kwestionowany. Agenci kręcą się we wszystkich portach... Na Boga, pan sam musi przecież wiedzieć, że nie ma błotołaza i ulicznika w porcie, który nie

zgodziłby się szpiegować za drobną opłatą. Są wśród nas jednak i tacy, którzy publicznie popierają linię rządu, ale w istocie czują, że niewinna osoba, która szuka schronienia w Brytanii, nie powinna zostać odprawiona, skoro tego nie chce. Na Boga, wszak jesteśmy Brytyjczykami! Nie powinniśmy ulegać niczyim żądaniom. I na pewno istnieje jakieś rozwiązanie tej sytuacji pozwalające uniknąć wojny. Dodgerowi opadła szczęka. Wojny? O Symplicję? - Panie Dodger - ciągnął zwierzchnik peelersów - wydaje się, że przez pana i pannę Symplicję giną ludzie. I może nadal będą ginąć, jeśli nie zakończymy tej sprawy, i to już wkrótce. Musi pan zrozumieć, że tu nie chodzi tylko o was dwoje. Wiem, że bardzo panu zależy na tym, by panny Symplicji nie spotkało żadne nieszczęście. Jak powiedział pański przyjaciel Karol, gdy królowie, królowe czy gońcy nie mogą wykonać ruchu, zwycięstwo może przypaść w udziale pionkowi. Podobnie jak Karol wierzę, że ktoś niekoniecznie kojarzony z rządem może okazać się bardzo przydatny w poszukiwaniu rozwiązania. Panie Dodger - sir Robert mówił teraz zdecydowanie ciszej - jest pan najbardziej wolnym spośród wszystkich wolnych strzelców, których jestem w stanie sobie wyobrazić. Powiem jednak szczerze, że wyprę się tych słów, jeśli powtórzy je pan publicznie, a wtedy moje słowo stanie przeciwko pańskiemu: cokolwiek pan planuje, nie może to być niezgodne z prawem. A jako że wyszedłem już z tej łazienki i głos, który pan słyszy, z całą pewnością nie należy do mnie, dodam jeszcze, że w pewnych okolicznościach prawo bywa jakby... elastyczne. Teraz - dodał, stając przy drzwiach - wrócimy do pozostałych, jakbyśmy dyskutowali tu wyłącznie o najnowszych osiągnięciach techniki sanitarnej. Odnajdę pana jeszcze, jeśli będzie to konieczne. Będziemy - zawiesił głos - bacznie się panu przyglądać. - Widząc przerażenie w oczach młodzieńca, uśmiechnął się znowu i dodał: - Niepotrzebnie się pan martwi. Na razie musimy zająć się morderstwem, wszak znaleziono trupa. Kto wie? Może po prostu ów

nieszczęśnik spotkał się z klientem w nieprzyjemnej okolicy, uderzył się w głowę, a ludzie niepotrzebnie nabrali podejrzeń? Panie Dodger, ta rozmowa nigdy się nie odbyła. Rozumie pan? Dodger, który nareszcie odzyskał mowę, odparł krótko: - Co rozumiem? - Brawo, panie Dodger, szybko się pan uczy. Osobliwe, że nikt nie wie, jak pan się naprawdę nazywa. Wiem, że wychował się pan w sierocińcu, ale z pewnością dano panu jakieś imię i nazwisko? Nawet więcej - pomyślał gorzko Dodger - a pan z pewnością je zna, panie Peel. - Owszem, dano - rzekł. - Nazwali mnie Pip Stick12! Zadowolony pan? Bo ja nie! Łatwo sobie wyobrazić, jak można wydrwić małego chłopca o takim nazwisku. I drwili ze mnie, panie Peel, jeszcze jak drwili. Ale tak mi zapisali w papierach, całkiem oficjalnie. Pan Pip Stick. Taki mój los. Niełatwy los. Jednak dziś myślę - dodał Dodger - że gdy tak kogoś ośmieszą, ów ktoś musi walczyć. Musi stosować uniki. Musi kopać i gryźć. Oraz uciekać. O tak, biegać jak nikt inny, a także wspinać się i wić. - Zawahał się nieznacznie. - Choć nie twierdzę, że dobrze jest tak się nazywać. Co to, to nie. Kolacja dobiegała już końca, gdy Dodger wrócił na swoje miejsce. Kilka minut później Angela delikatnie zadzwoniła łyżeczką o kieliszek z winem i obwieściła: - Przyjaciele, obyczaj nakazuje, by panie udały się teraz do osobnego salonu, pozostawiając panów samym sobie. Mnie jednak, jak wiecie, irytują takie obyczaje, gdyż lubię rozmawiać z dżentelmenami, a i dżentelmeni, jak mniemam, chętnie pogawędziliby z niektórymi damami. Idźmy więc z duchem czasu jako ludzie światowi. Śmiem twierdzić, że nikt z obecnych tu nie potrzebuje przyzwoitki. Udaję się więc do salonu i tam oczekuję wszystkich, którzy zechcą do mnie dołączyć.

To powiedziawszy, ku zaskoczeniu Dodgera, jedna z najbogatszych kobiet świata chwyciła go pod ramię. - A teraz, Dodger - oznajmiła - chciałabym porozmawiać z tobą na temat czytania. Salomon powiada, że rzadko podejmujesz ten trud i że ledwie potrafisz przeliterować własne imię. To nie wystarczy, młody człowieku! Postać takiego kalibru nie ma prawa być niepiśmienna. W normalnych warunkach zasugerowałabym, żebyś się zapisał do jednej z moich szkół dla biedoty, ale przypuszczam, że źle byś się czuł wśród małych dzieci. Dlatego też obiecasz mi, że - celem wzbudzenia w sobie miłości do słowa pisanego - jutro wieczorem pójdziesz ze mną i z panną Symplicją do teatru na Juliusza Cezara Williama Szekspira. Pan Cohen może pójść z nami, jeśli tylko ma ochotę - dodała, wstając. - Musisz mierzyć wysoko, Dodger, bo żaden człowiek nie powinien marnować życia, brodząc w ściekach, gdy może swobodnie żeglować po morzu literatury i teatru. Mierz wysoko, Dodger, mierz wysoko! Piernik już masz, teraz pora sięgnąć po lukier. - Umilkła, obserwując młodzieńca. Spoglądasz na mnie z otwartymi ustami - zauważyła. - Czyżbyś czegoś nie zrozumiał z mojej małej przemowy? Dodger nie zastanawiał się długo nad odpowiedzią. - Zgoda, panienko. Jestem dość zajęty, ale chętnie obejrzę ten spektakl. Co się zaś tyczy piernika z lukrem, to widziałem taki kiedyś w witrynie cukierni, ale za żadne skarby świata nie umiem dostrzec, co to ma wspólnego ze mną. - Któregoś dnia, mój drogi, powinieneś zapytać Salomona, co to jest metafora. - Chciałbym jeszcze o coś spytać, panienko - rzekł. - Skąd pewność, że w teatrze nie spotka panny Symplicji nic złego? W takich miejscach bywają tłumy. Angela uśmiechnęła się. - Czasem najlepszą kryjówką jest miejsce, o którym nikt by nie pomyślał w taki

sposób. Ale nawet jeśli przeciwnik nas przejrzy, Dodger, to będziemy o krok bliżej szczęśliwego rozwiązania tej sprawy. Symplicja będzie bezpieczna, bo wiem, jak zadbać o to, żebyśmy mogli w spokoju cieszyć się spektaklem, zaufaj mi. Moi służący mają, że się tak wyrażę, ukryte talenty. Idąc do teatru, możemy zyskać więcej niż tylko przyjemność obcowania ze sztuką. Poprowadziła Dodgera do pięknie umeblowanego pokoju, w którym nie brakowało wygodnych foteli - ani niczego innego. Na poddaszu Salomona można było znaleźć tylko i wyłącznie przedmioty potrzebne. Był tam stół roboczy, było bardzo wąskie łóżko, a za zasłonką - siennik Dodgera i kilka koców, w zimne zimowe wieczory zaś także Onan (zapach bywał wtedy trudny do zniesienia, lecz Onan był wystarczająco dobrze wychowany, by tego nie zauważać). Salon Angeli był natomiast pełen... przedmiotów! Przedmiotów, które, zdaniem młodzieńca, służyły wyłącznie temu, by na nie patrzeć, a może także temu, by kłaść na nich albo w nich inne przedmioty. Były tam również olbrzymie bukiety kwiatów w wielkich wazonach, przez co całe pomieszczenie przypominało Covent Garden. Zastanawiał się, po co komu tyle gratów, kiedy on mógł spakować cały swój dobytek do jednej niewielkiej torby, może nie licząc siennika. Widocznie coś się z człowiekiem dzieje, gdy jest bogaty pomyślał. - U państwa Mayhew jest podobnie, tylko mniej gałek. Zaraz jednak odsunął od siebie te myśli, by skupić się na planie. Był to naprawdę dobry plan, może nawet znakomity, a dzięki docinkom pana Disraelego zyskał ostateczny kształt. Dodger dopracowywał go przez cały wieczór, zastanawiając się, które elementy zadziałają bez trudu, a w których trzeba będzie zdać się na łut szczęścia... i na łaskę Pani, ma się rozumieć. Jutrzejszy dzień zapowiada się bardzo pracowicie - pomyślał. Rozglądał się właśnie za Salomonem, gdy ktoś poklepał go po ramieniu i odezwał się

wielce uprzejmym tonem: - Najmocniej przepraszam, że przeszkadzam, ale podobno jest pan częstym bywalcem systemu kanałów deszczowych? Dodgera zagadnął może o dziesięć lat starszy odeń, zatem młody jeszcze mężczyzna zapuszczający właśnie - w zgodzie z najnowszą modą - kręcone wąsiska. Sposób, w jaki zadał pytanie, wskazywał na to, że może być wielkim entuzjastą kanalizacji. A skoro pragnął rozmowy na ten temat i prosił tak grzecznie, Dodgerowi nie pozostało nic innego, jak uśmiechnąć się i odpowiedzieć: - Żaden ze mnie ekspert, proszę pana. Jestem zwykłym zbieraczem, ale muszę powiedzieć, że zwiedziłem chyba wszystkie tunele w obrębie Mili Kwadratowej i nie tylko. A pan, panie...? - spytał, uśmiechając się zachęcająco. - Rety, gdzie moje maniery! Bazalgette. Joseph Bazalgette. Oto moja wizytówka. Jeżeli w najbliższym czasie zamierza pan zapuścić się do kanałów, panie Dodger, byłbym zachwycony, gdyby zechciał pan zabrać mnie ze sobą. Zachwycony oraz zaszczycony! Dodger obrócił wizytówkę w palcach, myśląc intensywnie. - Planowałem małą... ekspedycję z panami Disraelim i Dickensem. Pojutrze, jeśli nic się nie zmieni. Może i pan mógłby... - Nawet dobrze się składa - pomyślał - zwłaszcza jeśli któryś z dżentelmenów ujętych w moim planie zmieni zdanie albo, jak się to mówi, „zatrzymają go inne obowiązki”. Pan Bazalgette był uszczęśliwiony. Tak - pomyślał Dodger - to wielki entuzjasta, zapewne rozmiłowany nie tylko w kanalizacji, ale też w liczbach i wszelkiej maszynerii. Niewykluczone, że to dar od Pani. - Z pewnością pan wie - tokował właśnie Bazalgette, jakby czytał w jego myślach - a może i nie, że pierwsi tworzeniem kanałów zajęli się Rzymianie. To oni wierzyli w istnienie

bogini podziemnych tuneli, o ile wiem, zwanej dziś powszechnie Panią. Nadali jej nawet imię: Cloacina. Być może zainteresuje pana fakt, że nie tak dawno temu pewien dżentelmen, Anglik Matthews, napisał utwór wierszem na jej cześć, naśladując Rzymian. Prosi w nim, żeby - jak by to powiedzieć? - bogini ułatwiła mu wykonywanie pewnej ważnej życiowej funkcji, która zwłaszcza z rana jest dlań ciężką przeprawą. Z tego, co Dodger słyszał, Rzymianie byli bystrymi jegomościami i prócz kanałów pobudowali wiele pożytecznych rzeczy, na przykład drogi. Teraz jednak, całkiem niespodziewanie, okazało się, że byli czcicielami Pani. Salomon twierdził, że byli twardzi, brutalni i bezlitośni dla wrogów... a tu nagle kult Pani? Chłopak też się do niej modlił, ale nigdy z głębokim przekonaniem, zawsze jakby na poły wierząc. Tymczasem wychodziło na to, że dawno temu wielcy wojownicy klękali przed nią w tym mieście, błagając, by ich ryszardy były bardziej miękkie. Trudno o lepszą porękę - pomyślał. Teraz bardziej niż kiedykolwiek - choć doszedł do tego okrężną drogą - mógł się nazwać wierzącym. Pan Bazalgette zakaszlał. - Dobrze się pan czuje, panie Dodger? - spytał. - Przez chwilę był pan jakby nieobecny. Młodzieniec powrócił do rzeczywistości, uśmiechnął się i odparł: - Wszystko jest w najlepszym porządku, proszę pana. Znowu poczuł na ramieniu czyjąś rękę. - Przepraszam, panie Bazalgette - odezwał się z uśmiechem Karol - chciałem tylko przypomnieć przyjacielowi o naszej wycieczce do kanałów. Benjaminowi też przypomnę, bo wielu z nas, jego przyjaciół, marzy o tym, by zobaczyć naszego elegancika w podziemnym królestwie, zwłaszcza jeśli poślizgnie się przypadkiem, choć naturalnie wcale mu tego nie życzymy. Ciekawe, jakie buty włoży.

Pan Dickens wciąż się uśmiechał, ale zdaniem Dodgera była w tym uśmiechu pewna doza złośliwości - nie tej wrednej, nieżyczliwej, ale tej przyjacielskiej, która każe nam mówić przyjacielowi, że jest odrobinę zbyt nadęty. Chłopak gotów był iść o zakład, że dla Karola wyprawa pod ziemię będzie nie tylko pouczająca, ale i niezwykle zabawna. Stojąc w tłumie żegnających się gości, Dodger zwrócił się do Karola: - Przypuszczam, że panowie są bardzo zajęci, więc dla zaoszczędzenia czasu spotkajmy się pod Lwem, w okolicy Siedmiu Tarcz. Stamtąd tylko krótki spacer będzie nas dzielił od punktu, w którym zaczniemy wycieczkę. Można tam też zostawić powóz. Jesteśmy umówieni pojutrze, prawda? Może o siódmej wieczorem? Słońce będzie już nisko. Zadziwi was to, jak głęboko pod ziemię sięga jego blask, jakby chciał wypełnić tunele... Bez obrazy, panowie - dodał po chwili - ale to ja zabieram was do kanałów, więc jeśli przytrafi się wam coś złego, będziemy mieli sobie wiele do zarzucenia. Dlatego pójdę tam wcześniej, żeby się upewnić, czy nie napotkamy żadnych problemów... w końcu nigdy nic nie wiadomo. Jeśli coś się wydarzy, dam znać, że przekładamy wyprawę. Karol uśmiechnął się szeroko. - Bardzo rozważnie, Dodger. Wielka szkoda, że Henryk nie może do nas dołączyć! Za to ja nie mogę się już doczekać tej małej odysei. A pan, panie Bazalgette? Oczy inżyniera błysnęły. - Zabiorę teodolit, najbardziej wodoszczelne buty i najgorsze portki. Wiem o kanałach dość, by móc doradzić panu jedno: solidne skórzane bryczesy będą pańskim przyjacielem. Panu zaś, młody człowieku, serdecznie dziękuję. Już nie mogę się doczekać spotkania pojutrze. A kto wie, może także spotkania z Panią. Pan Bazalgette oddalił się w stronę swego powozu, a Karol obrócił się ku Dodgerowi i spytał z kamienną twarzą:

- O jaką panią chodzi? - O Panią, naszą opiekunkę kanałów, Karolu. Ale jeśli wyciągniesz teraz notes, będę musiał urwać ci palce, ponieważ o tych sprawach nikt postronny nie powinien wiedzieć. - Czy to znaczy, Dodger, że naprawdę wierzysz, że w podziemiach miasta mieszka jakaś bogini? - Nie, nie bogini. To nie dla nas - odparł chłopak. - W bogów i boginie niech sobie wierzą ci, co chodzą do kościoła. Śmieją się z nas, ale ona nie. Pani nie obiecuje nam zbawienia, bo nie ma nas od czego zbawiać. Ale, jak mówię, kto dobrze z nią żyje, ten pewnego dnia może trafić w podziemiach na coś bardzo cennego. Każdy musi w coś wierzyć, niczego więcej nie trzeba. Widzisz, ja właśnie dlatego postanowiłem ratować Symplicję. Niby jak inaczej w tym zgiełku burzy miałem usłyszeć jej wołanie? A jednak usłyszałem, i to dość wyraźnie. Muszę więc wierzyć, że zostałem wyprawiony w tę podróż, choć nie znam stopni, po których trzeba mi będzie się wspinać, i choć wiem, że wielu lepszych ode mnie chciałoby zamknąć Symplicję na jakimś odludziu, żeby nie wchodziła im w drogę. Ja na to nie pozwolę, kimkolwiek są. Mówiłem, żebyś nie notował! Skarcony, Karol natychmiast przestał. - Przepraszam, Dodger. Ale i zapewniam, że myśl, którą chciałem zanotować, nie miała nic wspólnego z panną Symplicją. Chłopak aż podskoczył, gdy nagle zjawiła się przy nim Angela. - Czasy się zmieniają, Dodger. Młoda królowa zasiadła na tronie, a świat jest pełen nowych możliwości. To twój świat, jeśli tylko zechcesz. - Pochyliła się ku niemu i dodała szeptem: - Wiem, że rozmawiałeś z sir Robertem, i wiem dlaczego. Tryby wielkich spraw wciąż się kręcą. Bądź ostrożny, aby cię nie zmiażdżyły. Podziwiam ludzi pomysłowych, gotowych zmieniać świat. Czasem nawet, jak wiesz, lubię im pomagać. I podobnie jak ty, mój

chłopcze, nie lubię brutali. Nie lubię tych, co depczą innych. - Umilkła, a po chwili podała mu małą kartkę. - Sir Robert powiedział mi coś, co każe mi podejrzewać, że to miejsce bardzo cię zainteresuje. Dodger spojrzał z zakłopotaniem na kartkę. - Przepraszam, panienko - rzekł - czy to droga do jednej z tych szkół dla biedoty? Angela zmarszczyła brwi, aż jej twarz nabrała drapieżnego wyrazu. - Niezupełnie, Dodger. Myślę, że znajdziesz tam kogoś, kto potrzebuje nauczki. Ale jeśli będziesz potrzebował mojej pomocy, daj znać. Salomon zjawił się nagle jak objawienie, trochę bardziej różowy i trochę bardziej krągły niż przed kolacją. - Pożegnania skończone? W takim razie powiedz jeszcze „Dobranoc” pannie Symplicji, a potem ruszamy. Onan pewnie już wariuje. Dodger obrócił się i ujrzał przed sobą Symplicję. - Bardzo się cieszę, że znowu się spotkaliśmy, mój bohaterze - powiedziała. - Będę niecierpliwie czekała na jutrzejszy spektakl. Naprawdę. Gdy oddalali się z Salomonem, Symplicja, stojąca na progu obok swej dobrodziejki, posłała za nim całusa. Chłopak miał wrażenie, że unosi się ponad ziemią. 10 Prawdę mówiąc, na co dzień Dodger jadał palcami, o ile Salomon nie zwrócił mu uwagi. 11 Salomon powiedział: „Nie przejmuj się łopatką do ryby, bo nikt się nią nie przejmuje. To tylko ozdoba, gospodarz chwali się gościom, że posiada łopatkę do ryby”. 12 Dodger wolał posługiwać się przydomkiem, bo czy ktokolwiek byłby zadowolony, gdyby z imienia i nazwiska kojarzył się wszystkim z pestką, pypciem lub badylem? - przyp. tłum.

ROZDZIAŁ TRZYNASTY Zegar tyka, a tajemnicza staruszka przekracza rzekę Salomon długo milczał, nim wreszcie postanowił przemówić. - Dość bezpośrednia młoda dama. Zdaje się, że prawdą jest to powiedzenie o przyciągających się podobieństwach. Ty, Dodger, mmm, byłeś po prostu sobą, co chyba też wymaga szczególnych umiejętności. Musisz być ostrożny. Znalazłeś się w centrum wydarzeń, jeśli jeszcze tego nie zauważyłeś. W kraju działają agenci obcych mocarstw i podejrzewam, że zastanowią się dwa razy, zanim podniosą rękę na pana Disraelego albo pana Dickensa, jednak życie prostego zbieracza nie ma dla nich żadnej wartości. Dodger wiedział, że stary ma rację. Rzeczywiście, sprawa była polityczna, a w politycznych sprawach chodzi o pieniądze i władzę, dla wielu rzeczy nieporównywalnie istotniejsze niż życie zbieracza i dziewczyny. - Jutro - ciągnął Salomon - musisz pamiętać, by wyglądać jak najpiękniej, gdy będziesz szedł do teatru. A cóż to za papier trzymasz w dłoni? Raczej niepodobna, żebyś czytał... Młodzieniec nie zamierzał się bronić. - Powiedz mi, co to wszystko znaczy, Sal, bo mam wrażenie, że to coś ważnego. Zdaje się, że to ci ludzie, którzy źle życzą Symplicji. Zdumiał się, jak zawsze, widząc, z jaką szybkością Salomon wchłonął informacje zapisane na kartce. - To adres ambasady - powiedział Żyd. - A co to jest ambasada? Sal potrzebował może dwóch minut, żeby obszernie odpowiedzieć na to pytanie. Pod

koniec wykładu Dodger spojrzał na niego rozgorączkowanymi oczami i powiedział: - Wiesz, że jestem na bakier z czytaniem. Możesz mi po prostu podać adres? - Nie wiem, czy mam odwagę - odparł Salomon. - Wiem jednak, że nie spoczniesz, póki się nie dowiesz. Proszę, obiecaj mi przynajmniej, że nikogo nie zabijesz. No, chyba że ktoś będzie próbował zabić ciebie. Angela to niezwykła kobieta, prawda? - dodał po krótkim milczeniu, a potem wyjrzał przez okno powozu i dorzucił: - Myślę, że mógłbym przekonać woźnicę, żeby przejechał obok tej ambasady. Pięć minut później Dodger patrzył na budynek takim wzrokiem, jakim kieszonkowiec spogląda na kieszeń lorda. - Wrócę teraz z tobą do domu, żeby mieć pewność, że nic złego cię nie spotkało. A potem... nie będę zwlekał. Przez całą drogę ku Siedmiu Tarczom drżał z niecierpliwości. Powóz mknął ciemnymi ulicami, a gdy wreszcie wysiedli, młodzieniec udał, że nie widzi samotnego mężczyzny, który stał w cieniu i na pozór nawet nie zwrócił na nich uwagi. Wspięli się na poddasze przy wtórze narzekań Salomona, który twierdził, że zdecydowanie za późno ułoży się do snu. Dodger nakarmił Onana, a potem wyprowadził go na mały spacer. Krótko po tym, jak wrócili na górę, obserwator czuwający na ulicy ujrzał, że świeca w oknie zgasła. Tymczasem po drugiej stronie budynku Dodger - już w roboczym ubraniu - zjechał po linie, której używał, ilekroć chciał niepostrzeżenie wydostać się z domu. Potem zaś zakradł się w miejsce, w którym ukrył się obserwator, bezszelestnie związał mu sznurowadła i jednym pchnięciem powalił na ziemię. - Cześć, jestem Dodger - rzekł. - A jak ciebie zwą? Mężczyzna najpierw się przeraził, a potem ogarnęła go wściekłość. - Jestem policjantem! - warknął.

- Jakoś nie widzę munduru, panie policjancie - odparł Dodger. - Wiesz co? Dobrze ci z oczu patrzy, więc cię puszczę wolno. Powiedz panu Robertowi Peelowi, że Dodger załatwia sprawy po swojemu. Zgoda? W duchu jednak powiedział sobie, że to spotkanie oznacza może nie kłopoty ze Scotland Yardem, ale przynajmniej niezły, parujący bigos. Bo gdy już peelersi kimś się zainteresują, rzadko kiedy dają mu spokój, a kto rozmawia z peelersami - zwłaszcza zaś z samym Peelem! - ten, zdaniem ludzi ulicy, popadł w złe towarzystwo i ani chybi stał się kapusiem. Co gorsza, to jego szpiegowano. I zajmował się tym funkcjonariusz w cywilnym ubraniu! Zapewne istniało jakieś prawo zabraniające takich praktyk, bo to po prostu nie w porządku. Kto widział przechadzających się mundurowych, ten pomyślał dwa razy, zanim sięgnął do cudzej kieszeni, schylił się po zgubiony przedmiot czy choćby „przypadkiem” strącił coś z wozu, gdy właściciel nie patrzył. Bo przecież policja pomaga ludziom być uczciwymi, czyż nie? Ale gdy peelersi zaczynali się ukrywać, mieszać się z tłumem, to jakby zapraszali do popełnienia przestępstwa, nieprawdaż? Dodger uważał, że to nieuczciwe. Miał za sobą długi wieczór, ale nie zamierzał czekać z załatwieniem pilnych spraw. Biegł ciemnymi ulicami, aż stanął u drzwi Spóźnionej Ginny. Otworzyła, gdy zapukał po raz trzeci. Była wyraźnie w złym humorze, póki go nie zobaczyła. - Ach, to ty, Dodger, jak miło. Nie mogę cię zaprosić do środka, wiesz, jak jest, prawda? Młodzieniec, który bardzo dobrze wiedział, jak jest, bo zawsze tak było, odparł: - Ja też się cieszę, że cię widzę, Ginny. Pamiętasz tę paczuszkę z narzędziami, którą oddałem ci na przechowanie, gdy obiecałem Salomonowi, że nie będę więcej kradł? Masz ją

jeszcze? Uśmiechnęła się, a potem zniknęła za drzwiami, by po chwili wrócić z niedużym pakunkiem owiniętym w ceratę. Cmoknęła Dodgera w policzek i powiedziała: - Ostatnio wiele o tobie słyszałam. Mam nadzieję, że ona jest tego warta! Ale Dodgera już nie było. Obrócił się na pięcie i pobiegł. Zawsze lubił biegać, co akurat było sprzyjającą okolicznością, gdyż złodzieje, którym brakuje chyżości, umierają młodo. Tym razem jednak gnał tak jak nigdy dotąd. Biegł ulicami jak szalony, słysząc od czasu do czasu pokrzykiwania albo gwizdki zaalarmowanych peelersów. Niektórzy rzucali się w pościg, ale zaraz czuli się dość głupio, bo Dodger był już tylko znikającym punktem w mroku miasta. Nie biegł teraz, tylko mknął, uderzając nogami o bruk w rytmie szybszym niż bicie jego serca. Wystraszone gołębie odlatywały w pośpiechu. Jakiś mężczyzna, który próbował zatrzymać go w zaułku, został powalony jednym ciosem i stratowany, a chłopak pędził dalej, nie oglądając się za siebie. Zostawiał w tyle wszystko i wszystkich, ponieważ napędzała go dzika wściekłość, aż wreszcie... wreszcie znalazł się na miejscu. Widząc znajomy budynek, zaczął zwalniać i zaszył się w mroku, by wyrównać oddech. Teraz nie musiał już się spieszyć. Zapalił ciemną latarnię i w smudze światła rozwinął ceratę oraz ukryte pod nią zielone sukno. Jego mali przyjaciele błysnęli metalicznie: wytrych kulowy, półdiament, dźwignia i wiele innych przydatnych narzędzi, którym swego czasu z wielkim zapałem nadawał pożądane kształty, aby poradziły sobie z każdym zamkiem. Patrząc na nie teraz, miał wrażenie, że to jego żołnierze salutujący przed bitwą. Wkrótce potem sylwetka ciemniejsza od nocnego mroku pomknęła w stronę mniej reprezentacyjnej ściany budynku, by po omacku odnaleźć stalową klapę zamykającą wejście do piwnicy. Odrobina oleju i chwila majsterkowania przy kłódce wystarczyły. Dodger był gotów chwycić wroga za gardło. Uśmiechnął się szeroko, ale był to uśmiech przypominający

klingę noża. W budynku panowała ciemność, którą uwielbiał. Ucieszył się, wyczuwszy pod nogami dywany - naprawdę dziwny pomysł na wystrój ambasady, bo gdy trzeba było się pilnować przed nieproszonymi gośćmi, znacznie lepsza była marmurowa posadzka, na której każdy krok rozbrzmiewał jak gong. Dodger, rzecz jasna, poradziłby sobie i z taką podłogą, kładąc się na brzuchu i pełznąc w absolutnej ciszy. Podsłuchiwał pod drzwiami, krył się za zasłonami i szerokim łukiem omijał kuchnie, bo nigdy nie wiadomo, kto ze służby czuwa. A przy okazji kradł. Robił to metodycznie - tak jak Salomon, gdy w skupieniu tworzył małe, piękne przedmioty. Uśmiechnął się na tę myśl, bo uświadomił sobie, że właśnie pomaga zniknąć małym, pięknym przedmiotom. Zabierał biżuterię, otwierał wszystkie zamki i przeglądał zawartość każdej szuflady czy komody. Dwukrotnie ukradł drobiazgi z pokojów, w których spali jacyś ludzie. Nie zrobiło to na nim wrażenia - czuł, że nikt nie może go powstrzymać, jakby Pani uczyniła go niewidzialnym. Pracował szybko i skrupulatnie, a wszystko pakował do małego, aksamitnego woreczka, by w kluczowym momencie nie zdradził go brzęk metalu - bo, jak żartowali złodzieje, brzęk metalu był też ostatnią rzeczą, którą słyszało się pod gilotyną. Wreszcie w jednym z pokojów gdzieś w samym środku gmachu, w masywnym biurku, którego otwarcie wymagało sporego wysiłku, znalazł jakieś rejestry i komplet małych książeczek. Wyglądało to wszystko bardzo niecodziennie. Na odręcznie pisanych listach i zwiniętych w rulony arkuszach widniały pieczęcie z czerwonego wosku, a na nich herb, który Dodger już znał. Stojąc w tym przestronnym, najwyraźniej ważnym pomieszczeniu, żałował, że wróg nie będzie nawet wiedział, kto złożył mu wizytę. Aż nagle wpadł na pewien pomysł. Dam im znać, że to ja - postanowił - choć może nie w najbardziej oczywisty sposób... a przecież

mógłbym nawet puścić ten dom z dymem. Czy brakuje tu lamp naftowych? Łatwopalnych zasłon? Drewnianych schodów? Ale w łóżkach śpią ludzie. Dodger był w bojowym nastroju, lecz cokolwiek czuł, stojąc w tej ciepłej i ciemnej izbie, jednego był pewny: nie jest mordercą. Zapłacą mi inaczej - pomyślał. - Zawsze twierdziłem, że nie jestem bohaterem, bo taka jest prawda, ale tu i teraz, w tej nocnej godzinie, właśnie się nim stałem, uratowałem bowiem wielu ludzi przed śmiercią w płomieniach. Krótko przed świtem był już na zewnątrz, przy stajniach przylegających do budynku ambasady. W każdej chwili mógł się tu spodziewać spotkania ze stajennymi, lecz mimo to, zachowując jeszcze większą ostrożność, odszukał wozownię, a w niej pojazd z zagranicznym herbem. Przyklęknął przy nim i starannie obmacał zawieszenie tylnych kół. Przy jednym z nich znalazł kawałek metalu, który utknął na dobre i musiał mocno szorować o obręcz koła. Spróbował go wyszarpnąć, ale bez powodzenia - udało się dopiero wtedy, gdy użył swego małego łomu. Złapał odłamek metalu w locie, a potem podszedł do zdobiącego powóz herbu i wydrapał na nim, najgłębiej jak umiał, dwa słowa: PAN PUNCH. Następnie z ponurą miną i niezłomną wolą przeszedł do części stajennej i po kolei przeprowadził konie do sąsiedniego budynku, po czym zamknął za nimi bramę. Zrobił to, bo jak wiadomo, konie nie grzeszą inteligencją i gdy wyczują pożar, biegną do swoich boksów, które kojarzą im się z bezpieczeństwem; to jeden z ich obyczajów, wiele mówiący nam o tym, dlaczego konie nie rządzą światem. Zostawiwszy je, Dodger wrócił do stajni i skrzesał ogień, a następnie podłożył go pod wielką belę siana. Chwilę później zniknął w ciemnym zaułku w przyjemnym poczuciu spełnienia dobrego uczynku, który polegał na niespełnieniu złego uczynku. Zaczął biec w stronę rzeki, coraz słabiej słysząc trzask płonącego drewna i krzyki ludzi. Salomon, rzecz jasna, obudził go niewiele później niż zwykle; spóźnienie wynikało po

części z faktu, iż sam zaspał nieznacznie po obfitej, uroczystej kolacji. Wcześniej jednak poświęcił chwilę na przejrzenie zawartości torby Dodgera, bo nie byłby sobą, gdyby zapanował nad ciekawością. Kiedy więc chłopak w końcu wstał i wychylił się zza swej zasłonki, ujrzał rozpromienionego Salomona siedzącego za stołem roboczym. Przed nim na aksamitnej szmatce leżał zgrabny stosik klejnotów, a obok niego spoczywały jakieś księgi i zeszyty. - Mmm, Dodger, nie bardzo wiem, co porabiałeś tej nocy, ale mogę się domyślać - bo, jak wiesz, stary Salomon ma trochę rozumu - że wyrównywałeś rachunki. Wiesz także, że nie toleruję, mmm, żadnych przejawów złodziejstwa, ale zamieniłem słowo z Bogiem i przyznał mi rację, że przecież mogło być gorzej... mogłeś na przykład podłożyć tam ogień. Dodger milczał, zakłopotany, chwilę. - Właściwie, Sal, to podpaliłem stajnię. Był tam ten przeklęty powóz. Zaniepokojony Salomon zmarszczył brwi. - Mmm, mam nadzieję, że najpierw wypuściłeś konie? - Oczywiście. - Mmm, w końcu czymże jest biżuteria? - spytał stary, rozchmurzywszy się nieco. - To tylko błyszczące kamienie. Masz doskonałe oko, chłopcze. Doskonałe. Śmiem też twierdzić, że niektóre z tych szyfrów i ksiąg kodowych mogą bardzo zainteresować rząd. Widziałem tam zapisy w kilku językach, które mogą komuś ogromnie zaszkodzić, innych zaś niezmiernie uradować. - Czyli... nie masz mi za złe? - To była pierwsza myśl, która przyszła Dodgerowi do głowy. A zaraz potem: - Odczytałeś to wszystko? Salomon spojrzał na niego z wyższością. - Mmm, potrafię czytać w większości języków europejskich, może z wyjątkiem

walijskiego, który jest nieco za trudny. Jeden z tych dokumentów to kopia wiadomości o carze Wszechrosji, który, mmm, najwyraźniej poczynał sobie bardzo niegrzecznie z żoną francuskiego ambasadora. Ciekawe, co by się stało, gdyby fakt ten przestał być tajemnicą. Dodger, jeśli nie masz nic przeciwko temu, chyba byłoby najlepiej, gdyby ktoś taki jak sir Robert poznał tę intrygującą informację. Sądzę zresztą, że to tylko jedna z bardzo wielu spraw, które zainteresują rząd Jej Królewskiej Mości. Dopilnuję, żeby dokumenty te dotarły do niego w, mmm, dyskretny sposób. Naturalnie - dodał po chwili - nie widzę powodu, by wspominać mu o biżuterii. Tak się składa, że błyskotki te warte są krocie. Już same rubiny to istny majątek. Może potraktujemy je jak prezent od księcia i jego ojca, mmm? Jak wiesz, nie trudnię się paserstwem, ale myślę, że znam ludzi, którzy chętnie przyjmą od nas te skarby, a ja wynegocjuję niezłą cenę. Tego jestem pewny, bo spotykamy się w synagodze, a prędzej czy później każdemu z nas pisane jest negocjować z diabłem, w czym pomaga nam sam Bóg, również walcząc o niezłą cenę. Rzecz jasna nie dostaniemy tyle, ile naprawdę są warte te klejnoty, ale jeśli to mnie powierzysz rozmowy, staniesz się szczęśliwym posiadaczem drugiej fortuny. Może będzie z niej ładny posag dla twojej młodej damy? - Salomon sięgnął po jeden z dokumentów. - Mmm, proszę cię tylko o jedno, przyjacielu. Pozwól mi wykorzystać ten dokument o carze, bo bardzo możliwe, że pewnego dnia okaże się niezwykle cenny. Jeśli mój młody przyjaciel Karl jeszcze żyje, to nawet bardzo prawdopodobne... Tak się składa, mmm, że znalazłem w tych papierach także intrygującą informację o jednym z członków naszej rodziny królewskiej. Pewnie powinienem rzucić to pismo w ogień... Zawahał się. - Ale może będzie lepiej, jeśli przechowam je w bezpiecznym miejscu, żeby nigdy nie spojrzały na nie oczy nieprzyjaciół. - Znowu uśmiechnął się od ucha do ucha. Naturalnie dżentelmeni tacy jak my nie powinni brudzić sobie rąk takimi czynami, niemniej czasem warto mieć w zanadrzu mocne argumenty.

To powiedziawszy, stary ukrył biżuterię i cenny dokument pod marynarką. Wrócił do swego stołu, a Dodger jeszcze przez chwilę wpatrywał się w przestrzeń. Zastanawiał się, ilu prawników wyszłoby, a raczej wypełzło o własnych siłach ze spotkania z Salomonem. Postanowił skorzystać z okazji. - Sal - zawołał - czy mógłbyś wykonać dla mnie pewien drobiazg? Przetopiłbyś trochę złota z dzisiejszego łupu i uformował złoty pierścionek? Powiedzmy, z ładnym rubinem? I może małymi brylantami dookoła? Salomon uniósł głowę. - Mmm, zrobię to dla ciebie z przyjemnością, chłopcze, w dodatku w dobrej cenie. Roześmiał się, widząc minę chłopaka. - Daj spokój, przyjacielu, jakie ty masz o mnie zdanie? Rozumiesz chyba, że to żart? Jeden z niewielu w moim wykonaniu. - Spojrzał na Dodgera przebiegle. - Czyżby twoja prośba miała coś wspólnego z młodą damą? Później porozmawiamy o dedykacji, zgoda? Młodzieniec zarumienił się i odparł: - W umysłach też umiesz czytać? - Mmm, naturalnie! Podobnie jak ty, z tą tylko różnicą, że ja mam znacznie więcej okazji, by praktykować tę sztukę. Zdarzało mi się już zgłębiać myśli bardzo pokręconych umysłów. Dodger cofnął się o krok. - Nigdy dotąd nie pytałem cię o to, ale ty tyle wiesz i tak wiele potrafisz... Dlaczego spędzasz życie, zabawiając się kawałkami starej biżuterii i zegarków? Dlaczego tkwisz w tej dziurze, skoro mógłbyś robić tyle innych rzeczy? - Pytanie nie jest łatwe - odparł Salomon. - Ale chyba znasz większą część odpowiedzi, mmm? Lubię to rzemiosło i nieźle na nim zarabiam. Ważne jest to, że płacą mi

za coś, co naprawdę sprawia mi sporo satysfakcji. - Westchnął. - Ale główną przyczyną jest chyba to, że nie umiem już biegać tak szybko jak dawniej, a śmierć jest, cóż... taka ostateczna. Te ostatnie słowa zelektryzowały Dodgera, ale jeszcze silniejszym impulsem był kurant, który zabrzmiał jak wezwanie do broni. Czasy pełnej wolności dobiegły końca; teraz czas był panem i władcą Dodgera. Trzeba było szykować się do wyjścia, i to w pośpiechu. Musiał zachować daleko posuniętą ostrożność. Ludzi, którym mógł zaufać, było całkiem sporo, ale było to zaufanie różnego stopnia: jednym był gotów powierzyć sześciopensówkę, innym - własne życie. Tych ostatnich nie było zbyt wielu, a i nadużywanie ich dobrej woli nie było wskazane, gdyż: a) zbyt często nadużywana dobra wola wyraźnie słabła oraz b) im mniej postronne osoby wiedziały o sprawach Dodgera, tym lepiej dla niego. Wyruszył, na początek kierując się w stronę straganu Marii Jo, zapewne niezbyt zapracowanej o tej porze dnia, ponieważ większość jej klientów rozeszła się po ulicach, by żebrać, kraść albo - gdy wszystkie inne metody zawiodły - zapracować na ciepły posiłek. Maria Jo była na miejscu, ikona solidności, a i Dodger postanowił wykazać się solidnością: zapłacił obiecane sześć pensów za zupę dla dwojga dzieciaków. Gdy upewnił się, że w pobliżu nie ma nikogo, zniżył głos i powiedział Marii Jo, czego potrzebuje. Roześmiała się i odpowiedziała mu po francusku. Nie zrozumiał. - Nie mogę ci powiedzieć, po co mi to - zastrzegł. Spojrzała mu w oczy i znowu parsknęła śmiechem, a potem popatrzyła na niego tak, jak niektóre panie spoglądają na wyjątkowo atrakcyjnych młodych dżentelmenów - takich jak Dodger. On zaś znał to spojrzenie, bo spędził kiedyś sporo czasu, analizując je dogłębnie, i wiedział, że jest w nim i oskarżenie, i przebaczenie, a także niezwykły błysk, razem zaś oznacza to, że Maria Jo jest gotowa zrobić dla niego wszystko. Lecz on, wiedząc o tym, pilnował się, by nigdy nie prosić o zbyt wiele.

Zmierzyła go wzrokiem i spytała: - Cherchez la femme? To akurat Dodger zrozumiał i postarał się przybrać odpowiednio zawstydzoną minę. Zaśmiała się raz jeszcze, a był to śmiech pamiętający chyba czasy jej dzieciństwa. Potem kazała mu pilnować straganu oraz pokroić cebulę i marchew, sama zaś pobiegła po to, o co prosił. Ależ upokorzenie! Przechodnie widzieli w świetle dnia Dodgera - tak, Dodgera! pracującego przy straganie. Na szczęście nie było ich zbyt wielu. Maria Jo wróciła bardzo szybko, niosąc nieduży pakunek, który chłopak schował do torby. Potem, w najlepszej wierze, spędził z nią jeszcze pół godziny, myjąc i krojąc warzywa. Zrobił to z przyjemnością, bo skupienie na detalach prozaicznych czynności oznaczało, że mógł się zastanowić nad kolejnym posunięciem: odwiedzinami w okolicznych ciuchbudach i lombardach. Wiedział, czego potrzebuje, ale był wystarczająco sprytny, żeby nie kupować wszystkiego u jednego sprzedawcy. Odstąpił od tej zasady dopiero w sklepiku pachnącym nie najlepiej wypraną odzieżą, a oferującym praktycznie każdą z potrzebnych mu rzeczy. Ostatecznie przekonało go to, iż właściciel cuchnął ginem i najwyraźniej nie kojarzył jego twarzy. Ale zegar wciąż tykał, a czasu było coraz mniej. Wczesnym popołudniem, odwiedziwszy Córkę Kanoniera - w którym to lokalu wypił kilka pint porteru ze znajomymi, bo nie zapominał o nich, wzbogaciwszy się nadspodziewanie po aferze z Demonicznym Cyrulikiem - uznał wreszcie, że jest gotowy. I tylko Salomon chichotał na jego widok bardziej, niż było to potrzebne. Dodger słyszał kiedyś, że Bóg widzi wszystko i wszystkich, ale miał wrażenie, że spoglądając na londyńskie slumsy, Stwórca świadomie przymyka oczy. Jeśli więc Bóg był tego dnia zajęty innymi sprawami, a ludzie nie patrzyli akurat w tę stronę - w obawie, że

jeszcze coś zobaczą - to chyba tylko obserwator z Księżyca mógłby dostrzec prezentującą się wyjątkowo nędznie, nawet wedle tutejszej miary, staruszkę, która właśnie zjechała po linie ze zwinnością atlety, a potem wolniutko, kulejąc nieznacznie, zniknęła w zaułku. Tą częścią planu Dodger zbytnio się nie przejmował; lina zwisająca z okna poddasza była widoczna z bardzo niewielu miejsc. Znacznie większym problemem było to, że jako staruszka nie mógł poruszać się zbyt szybko. Zasuszone staruszki - i niedomyte, skoro już o tym mowa - najczęściej nie miały też pieniędzy na dorożkę, ale że nie było żadnych szans na to, by w tym tempie dotrzeć na czas nad rzekę, postanowił zaryzykować i po chwili energicznego wymachiwania laseczką zdołał zatrzymać powóz. Fatalny stan zdrowia staruszki o twarzy pokrytej brodawkami (dzięki teatralnym sztuczkom charakteryzatorskim Marii Jo) sprawił, że woźnica zeskoczył z kozła, by pomóc jej wejść do środka - co prawie nigdy się nie zdarzało - a gdy dotarli do celu, w równie niecodziennym geście uczciwie wydał jej resztę. Staruszka naprawdę prezentowała się fatalnie. Sądząc po woni, nie myła się od sześciu dni, a brodawki... Woźnica jeszcze nigdy nie widział tak dorodnych. To, że nosiła perukę, nie było niczym nadzwyczajnym wśród leciwych pań, jednakże ten egzemplarz bez wątpienia zdobyłby tytuł najgorszej peruki w okolicznych ciuchbudach. Woźnica patrzył chwilę za odchodzącą staruszką, nie mogąc oprzeć się wrażeniu, że coś okropnego dzieje się z jej stopami. Efekt był oczywiście zamierzony: Dodger celowo wsadził do jednego buta kawałek drewna, godząc się na okropny ból. Zanim dotarł na najbliższą przystań, był to już ból nie do zniesienia. Maria Jo powiedziała mu kiedyś, że powinien spróbować sił w teatrze, jak ona przed laty, ale chłopak wiedział, że aktorzy nie zarabiają zbyt dobrze, toteż obiecał sobie, że jeśli kiedykolwiek pojawi się na scenie, to wyłącznie w celach rabunkowych.

Podwójny Henryk - zbiegiem okoliczności ten sam przewoźnik, z którym Dodger rozmawiał wcześniej, i stały bywalec Córki Kanoniera - łaskawie wziął na pokład biedną staruszkę cierpiącą na poważny nadmiar brodawek oraz poważny niedobór zębów, a następnie pomógł jej wysiąść całkiem niedaleko od kostnicy w Four Farthings, najmniejszej z londyńskich gmin. Być może wspomniany już obserwator z Księżyca, gdyby tylko chciał śledzić marsz leciwej damy, wzruszyłby się do łez. Była to bowiem postać tak budząca litość, że nawet urzędnik pełniący dyżur przy wejściu do kostnicy, na co dzień niezbyt przyjazny żywym i raczej nerwowy, poczęstował ją herbatą, zanim skierował do gabinetu koronera. Koroner był, dla odmiany, człowiekiem łagodnym i wrażliwym - jak większość ludzi w tym fachu, co może dziwić, jeśli zważyć na okropieństwa, z którymi koronerzy stykają się każdego dnia. Wysłuchał staruszki, cierpliwie znosząc jej napady płaczu towarzyszące opowieści o zaginionej siostrzenicy. Była to historia jakich wiele, Dodger usłyszał ją od Brudnej Elki: urocza dziewczyna przyjechała z wioski w hrabstwie Kent, szukając lepszego życia i uczciwej pracy w Londynie. Nie wiedziała, że oto wpada w tryby okrutnej machiny, która niewinne, pełne nadziei i życia istoty zmienia w... coś innego. Koroner, choć zahartowany w bojach, wzruszył się potokami łez i lamentami w rodzaju: „A mówiłam jej, mówiłam: Poradzimy sobie, będziemy pracować całą noc” oraz „Radziłam jej: Nie rozmawiaj z mężczyznami na ulicy, tak jej mówiłam, proszę pana, ale pan przecież wie, jakie są te dziewczęta. Prędzej czy później padają ofiarą jakiegoś przystojnego dżentelmena z nadmiarem pieniędzy. Wielkie nieba, dlaczego ona nie usłuchała?! Już zawsze będę się obwiniać...”, a także „Wieś to nie to samo, co miasto, Bóg mi świadkiem. Na wsi, gdyby dziewczynie nagle spuchł brzuch, porozmawiałaby z mamą, mama z tatą, a tata z tatą jej chłopaka usiedliby w tawernie. Westchnąłby któryś najwyżej i powiedział: Cóż, teraz przynajmniej wiemy, że mogą mieć dzieci”. Zdaniem staruszki młodej parze pozostałoby

jedynie pójść do wikarego i sprawa załatwiona - nikt by nie ucierpiał. Koroner, człowiek nie tylko światowy, ale i zdolny do współczucia bliźniemu, nie do końca podzielał jej optymizm w tej sprawie, lecz nie wspomniał o tym ani słowem. W końcu starsza pani dotarła do sedna: dziewczyna uciekła z domu, a jej nie pozostało nic innego, jak krążyć od mostu do mostu, szukając nieszczęsnej panienki. Koroner pokiwał smętnie głową, bo, jako się rzekło, często słyszał podobne tragiczne historie. Wiedział też, że każdego wieczoru żarliwi chrześcijanie patrolowali okolice mostów, próbując zapobiec śmierci kolejnych „zbrukanych gołębic”. W praktyce wręczali im ulotki i doradzali zmianę planów. Czasem to nawet działało, ale scenariusz był wtedy zawsze jednakowy: noclegownia, praca fizyczna, poród i błyskawiczne rozstanie z dzieckiem. Kto chciał znosić codzienne relacje o takich dramatach bez bólu, musiał najpierw okryć się pancerną skórą godną nosorożca. Niestety, koroner tego nie uczynił i dlatego wzruszał się coraz bardziej, słuchając staruszki. Nie przestając już szlochać, mówiła: - Miała niebieską sukienkę, proszę pana, do tego nie nową, ale całkiem ładną bieliznę, bo świetnie sobie radziła z igłą i nitką. Żadnej biżuterii oprócz żelaznego pierścionka, takiego, jakie kowale robią z kawałka hufnala... Nie wiem, może to ważne: włosy miała żółte, bardzo piękne, nigdy ich nie ścinała, jak te dziewczęta, co to co roku sprzedają swoje perukarzom. Nie chciała o tym słyszeć, taka była kochana... Wysłuchawszy tego opisu, koroner rozchmurzył się nieco; podobnie Dodger na widok zmiany na jego obliczu. Warto było - pomyślał - stracić trochę czasu na szukanie Podwójnego Henryka i postawić mu dwie pinty porteru, by wyciągnąć zeń tyle szczegółowych informacji. - Łaskawa pani, niestosownie byłoby w tej sytuacji użyć słowa „szczęście” - rzekł

koroner - niemniej muszę powiedzieć, że los nam sprzyja, bo mam powody wierzyć, iż pani siostrzenica leży w naszej kostnicy od kilku dni. Zapamiętałem ją podczas wczorajszej wizytacji. Obaj z dyżurnym zwróciliśmy uwagę na niezwykle piękny kolor włosów zmarłej. Niestety, muszę wyznać, że tu, w dolnym biegu Tamizy, przypadki podobne do opisanego przez panią zdarzają się nazbyt często. Jeśli zaś chodzi o tę uroczą panienkę, z rozpaczą myślałem o tym, że być może nikt już nie zgłosi się po jej ciało. W tym momencie staruszka znowu zaniosła się płaczem. - Dobry Boże, co ja powiem jej matce! Zapewniałam, że zadbam, że się zaopiekuję, ale te dzisiejsze dziewczęta... - Rozumiem panią doskonale - wtrącił pospiesznie koroner. - Proszę pozwolić, że zaproponuję jeszcze filiżankę herbaty, łaskawa pani, a potem pójdziemy obejrzeć zwłoki. Jękom i potokom łez nie było końca, a były to łzy najprawdziwsze, gdyż Dodger tak się wczuł w rolę, że gotów był nawet odegrać scenę omdlenia. Powstrzymał się jednak i poprzestał na wypiciu rzeczonej herbatki, uważając, by nie zgubić ani jednej brodawki. Chwilę później koroner, litościwa dusza, wziął go - a raczej ją - pod ramię i poprowadził w głąb kostnicy. Wystarczyło jedno spojrzenie na dziewczę leżące na stalowej płycie, obmyte na tyle starannie, że wyglądało na pogrążone we śnie. Widok był taki, że aktorskie popisy nie były już konieczne, a może raczej było to aktorstwo na takim poziomie, że gdyby w zimnej sali zasiadała publiczność, scenę rozpaczy nagrodzono by oklaskami na stojąco. Starsza pani zwróciła twarz pokrytą łzami, mokrymi włosami i, co tu kryć, smarkami ku poczciwemu koronerowi. - Nie jestem bogata, drogi panie, naprawdę nie jestem - powiedziała. - Odkąd mój Artur spoczął na Lawendowym Wzgórzu, żyję bardzo skromnie, więc trochę czasu minie, nim zbiorę pieniądze na uczciwy pochówek. Sądzi pan, że przyjmą ją tymczasem na

Crossbones13? - Tego nie wiem, łaskawa pani, ale jestem przekonany, że pani ukochana siostrzenica, która tak niedawno przyjechała z prowincji, nie miała nic wspólnego z - tu koroner odchrząknął, lekko zażenowany - z gęsiami winchesterskimi. - To powiedziawszy, sięgnął po chusteczkę, bo ku swemu zdziwieniu, musiał otrzeć z policzków łzy. - Trudno się nie wzruszyć taką opowieścią, a także pani determinacją i troską o duszę tej nieszczęsnej panny. Gwarantuję więc pani, że - jako że lodu nam nie brakuje - jej siostrzenica może tu pozostać... nie na wieczność, ale na pewno na tydzień lub dwa. Przez ten czas z pewnością uda mi się nawiązać kontakt z osobami, które zgodzą się wspomóc panią w nieszczęściu. Cofnął się odruchowo, w tym momencie bowiem starsza pani spróbowała zarzucić mu na szyję ramiona o zaskakująco nieprzyjemnej woni. - Niech pana Bóg błogosławi, łaskawco. Oto prawdziwy dżentelmen! Ale ja, drogi panie, zajrzę pod każdy kamień, żeby zdobyć pieniądze, i to jak najprędzej! Dziękuję, szczerze dziękuję za dobroć. Mam jeszcze kilku przyjaciół, z którymi się rozmówię. Może pomogą mi napisać list do matki tego biedactwa. Poruszę niebo i ziemię, byle nie sprawić panu kłopotu. Niech nikt nie śmie powiedzieć, że pozwoliliśmy temu dziecku spocząć w bezimiennej mogile. Po twarzy koronera znowu płynęły łzy, a i Dodger przemawiał całkiem szczerze. Wyjątkowo porządny gość - pomyślał - trzeba go zapamiętać. Koroner polecił jednemu ze swoich ludzi, by odprowadził staruszkę na przystań, a zanim ją pożegnał, wcisnął jej do ręki pieniądze dla przewoźnika. Nieznany obserwator z Księżyca znów mógłby więc śledzić podróż sędziwej damy, która wkrótce zagłębiła się w wąskie uliczki, a potem nagle jakby znikła w kanałach, gdzie następnie umarła nagłą śmiercią, by odrodzić się - być może za sprawą Pani - w ciele głęboko poruszonego Dodgera.

Odgrywanie ról nie było dla chłopaka nowością. Być Dodgerem znaczy być człowiekiem o wielu twarzach, przyjacielem wszystkich, niczyim wrogiem, ale czasem wszystkie te maski trzeba było odrzucić, a wtedy zostawał po prostu Dodger, samotny w ciemności. Z głębi gościnnych tuneli, od strony kratek ściekowych dobiegały znajome dźwięki Londynu. Starannie spakował kostium starszej pani oraz wszystkie rekwizyty, starając się pamiętać, w których miejscach były przyklejone brodawki. A potem ruszył w drogę. Wciąż był poruszony losem dziewczyny, tak jak byłaby poruszona jej rodzona ciotka. Obiecał sobie w duchu, że gdy to wszystko się skończy, zadba o porządny pochówek dla tej panny, by nie trafiła do jakiejś wspólnej mogiły. Snując takie rozmyślania, machinalnie sprawdzał sobie tylko znane szczeliny i wkrótce, właściwie instynktownie, stał się bogatszy o sześć pensów. Sprawę wizyty u koronera mógł uważać za załatwioną, ale ciałem zmarłej trzeba było się zająć, a to oznaczało wizytę u pani Holland w Southwark. Nawet taki gość jak Dodger musiał uważać na siebie w tych stronach. Jeśli jednak był w tym mieście gość prawdziwie ostrożny, to był nim właśnie Dodger. Pani Holland. Nikt nie znał jej imienia. Była jednoosobowym gangiem, a jakby tego było mało, miała jeszcze męża. Był nim niejaki Aberdeen Knocker, dla przyjaciół Bang, który najprawdopodobniej w życiu nie widział Aberdeen, leżącego bodajże gdzieś na północy, może w Walii. Przydomek ten przywarł do niego w całkiem typowy, londyński sposób, tak jak przezwisko Dodger przywarło do Dodgera. Osobliwość polegała na tym, że skóra Banga była czarna jak kapelusz - bardzo czarny kapelusz - jego małżeństwo z panią Holland zaś trwało, jak wieść głosi, już od szesnastu lat. Ich syn, z jakiegoś powodu znany jako Pół Bang, był bystry niczym loch pełen prawników, toteż bardzo przydawał się przy prowadzeniu

rodzinnego interesu polegającego na handlu towarami oraz ludźmi. Pani Holland była wybitną organizatorką o wyjątkowo bogatej wyobraźni. Bodaj każdy marynarz, któremu zdarzyło się zejść na ląd w Londynie, miał okazję odwiedzić Ligę Pani Holland, jak nazywano przybytek, w którym młode damy urzędowały na piętrach, a pani Holland prowadziła biuro na parterze. O kobiecie tej krążyły naturalnie różne, a konkretnie niepochlebne plotki. Mówiono na przykład, że gdy wspomniani marynarze upajali się haniebnie trunkami, wynoszono ich po cichutku i wyprawiano na urocze wycieczki do miejsc tak atrakcyjnych, jak przylądek Horn albo skrzynia Davy’ego Jonesa. Jednakże w wolnych chwilach, gdy nie pochłaniało jej aranżowanie długich wakacji, pani Holland załatwiała sprawy. W dzielnicy portowej pani Holland była królową i nikt nie kwestionował tego faktu, póki był przy niej Bang. Trudno było zgadnąć, kim jest z zawodu, choć Dodger słyszał kiedyś, że w swoim czasie pracowała jako pielęgniarka i położna, a później czerpała zyski ze sztuki polegającej na tym, że pewne przedmioty się pojawiały, a inne - znacznie, znacznie częściej - znikały. Ci, którzy usilnie poszukiwali informacji na temat działalności pani Holland, mieli spore szanse na dołączenie do licznej grupy osób oglądających od spodu mosty na Tamizie. Dodger nieźle dogadywał się z rodziną pani Holland, a zwłaszcza z Bangiem, który kiedyś zrobił na nim wrażenie, pokazując straszne blizny po kajdanach oraz miejsce, w którym handlarze niewolników wypalili mu znamię jak bydlęciu. Mimo trudnej przeszłości Bang był człowiekiem łagodnym i przyjaznym, choć gdy Dodger zapukał do drzwi, trzymał za obrożę Jaspera, psisko o iście szatańskich proporcjach stanowiące pierwszą linię obrony w domu pani Holland. Linię drugą stanowił garłacz o lufie wielkości tuby, ponoć na co dzień nabijany czarnym prochem i solą kamienną, dla specjalnych klientów firmy zaś - jedyną w

swoim rodzaju mieszanką gwoździ. Zaraz też zjawiła się pani Holland, cała w uśmiechach i podbródkach, to jest uśmiechnięta ponad lufą garłacza. Miała jasnobłękitne oczy, które, jak niejeden raz zauważył Dodger, błyszczały szczególnie szczerym blaskiem, gdy serwowała rozmówcy patentowane kłamstwa. - Dodger! - zawołała, odkładając garłacz. - Niech ja skonam! Witaj, witaj! Chwilę później, w jej małym prywatnym pokoiku, gdy Jasper ułożył się już spokojnie u nóg swej pani, gotów wszakże na jedno jej słowo rzucić się gościowi do gardła, z uwagą wysłuchała opowieści Dodgera. Jakiś czas spoglądała na niego z zadumą, a potem rzekła: - Zadziwiające, ile życia jest w takim nieboszczyku: jednego dnia sztywny, a drugiego już skory do wygłupów. To, co mi proponujesz, nie jest dziecinną zabawką, ale ja wiem, jak się do tego zabrać. Jak zapewne się orientujesz, miewałam już do czynienia z trupami. Posłuchaj więc swojej ulubionej ciotuni, dobrze? Po pierwsze, będziesz potrzebował... Dodger wysłuchał i zapamiętał, a potem oznajmił: - Jestem pani dłużnikiem, pani Holland. - Wiesz, Dodger - powiedziała z uśmiechem - zawsze uważałam cię za jednego z moich najbystrzejszych chłopaków. A jeśli chodzi o ten dług... cóż, kto wie? Może pewnego dnia będziesz miał okazję się odwdzięczyć. Nie martw się, wiem, że nie jesteś zabójcą, więc nie zlecę ci niczego takiego. Są i inne sprawy. Jak to mówią, ręka rękę myje. Młodzieniec spojrzał na jej pulchne dłonie i nie odniósł wrażenia, jakoby były myte w ciągu ostatniego tygodnia, ale zrozumiał sens powiedzonka i przyjął do wiadomości odpowiedź. W tych stronach przysługa była walutą, podobnie jak na ulicy. Dodger był też świadom tego, że pani Holland zawsze spoglądała na niego z błyskiem w oku, ale równie jasne było dlań to, że w błysk ten nie należy wierzyć.

Zbierał się już do wyjścia, gdy gospodyni nagle spoważniała. - Narobiłeś sporego zamieszania, mój mały - powiedziała. - A na horyzoncie pojawiają się ludzie, o których nie lubię nawet słyszeć. Jednym z nich jest niejaki Cudzoziemiec... Słyszałeś kiedy o nim? Dodger pokręcił głową. Pani Holland była wyraźnie zaniepokojona. Zerknęła na męża, a potem popatrzyła na chłopaka. - Nie wiem, czy kiedykolwiek go spotkałam, nie wiem, jak wygląda, ale według zgodnych opinii jest to twardy i zimny jak kamień zabójca. Możliwe, że pierwszy raz przypłynął do Anglii, ale słyszałam, że rozpytuje o „niejakiego Dodgera” i jakąś dziewczynę. Naprawdę niewiele o nim wiadomo. Niektórzy mówią, że to Holender, inni, że Szwajcar, ale w jednym się wszyscy zgadzają: to morderca, który wyłania się z ciemności i w ciemności znika, wcześniej inkasując honorarium. Nikt nie wie, jak on wygląda, nikt się z nim nie przyjaźni. Wiadomo tylko, że lubi panie. Podobno zawsze pojawia się z dziewczyną u boku, ale nigdy dwa razy z tą samą. - Pani Holland zmarszczyła brwi. - Nie mam pojęcia, dlaczego jeszcze się tu nie pojawił. Może to zrobi? W każdym razie nikt ci nie powie, jak on wygląda. Niektórzy ponoć go widzieli: był wysoki i chudy. Dla innych był raczej krępy. Jeśli się nie mylę, musi być mistrzem kamuflażu. Gdy chce z kimś rozmawiać, wysyła z wiadomością jedną ze swoich pań. Pani Holland zapatrzyła się w niewielki, mocno dymiący ogień w kominku. Dodger jeszcze nie widział jej tak zatroskanej. - Nie powiedziałabym, że gram w tej samej lidze co Cudzoziemiec. Jest raczej jak koszmarny sen. Zwykle pracuje w Europie; tam zasługują na takich jak on. I wcale nie podoba mi się to, że zjawił się u nas. Ty wiesz, Dodger, że cię lubię. Ale jeśli Cudzoziemiec złapie twój trop, będziesz musiał wysilić mózgownicę jak nigdy dotąd.

Chłopak postarał się o możliwie beztroską minę, zanim odpowiedział: - Czyli nikt nigdy go nie widział, czy tak? - Tak - odpowiedziała pani Holland. - Jak mówiłam, spotkało go już wielu ludzi, tylko każdy widział kogoś innego. Jej niepokój był doskonale wyczuwalny, co dziwiło Dodgera o tyle, że była to kobieta na co dzień bez większych skrupułów wyprawiająca pijanych marynarzy w rejsy, z których wielu nigdy nie wracało. Zatem są sprawy, które nawet panią Holland wytrącają z równowagi - pomyślał. - Może cię to zaskoczy, mój chłopcze, ale nawet taka stara paskuda jak ja przestrzega pewnych zasad. Na twoim miejscu spałabym z otwartymi oczami. A teraz daj no mi całusa, bo może to być nasze ostatnie spotkanie! Dodger dał, ku rozbawieniu Banga, i świadomie powstrzymał się od wytarcia twarzy, póki się nie oddalił. Wrócił do domu kanałami, by jak najmniej czasu spędzić na powierzchni. A zatem niezidentyfikowany zabójca polował na niego i/lub na Symplicję... Niech więc zaczeka w kolejce. 13 Cmentarz Crossbones, położony w gminie Southwark, znany był jako miejsce pochówku kobiet samotnych, które zdecydowały się zgłosić swój status zawodowy biskupowi Winchesteru, właścicielowi tych nadrzecznych terenów. Nazywano je przez to żartobliwie „gęsiami winchesterskimi”. Delikatność, rzecz jasna, nie pozwala autorowi wyjaśnić bliżej, jakim to zawodem parały się owe samotne niewiasty. Należy jednak przyznać, że Kościół w owym czasie wykazywał wielką wyrozumiałość oraz dalekowzroczność w tej materii.

ROZDZIAŁ CZTERNASTY Latarnik jest zaskoczony, staruszka znika, a Dodger o niczym nie wie, niczego nie

słyszał i - naturalnie - w ogóle go nie było Spiesząc do domu, Dodger pomyślał, że ma do załatwienia stanowczo zbyt wiele spraw. Musiał na przykład przygotować się do wyjścia do teatru, ale wcześniej - co najważniejsze - musiał się pomodlić. Pomodlić się do Pani. Rzadko odwiedzał kościoły, ale była to postawa typowa dla większości ludzi ulicy. Zwykle pojawiali się w świątyniach, gdy była szansa najeść się za darmo. W końcu posłuchanie hasła „Przyjdźcie do Jezusa!” nic nie kosztuje, w przeciwieństwie do pełnego brzucha. Mając więc skromne doświadczenie w praktykowaniu modłów, Dodger szedł kanałami i zastanawiał się, jak powinien się do tego zabrać. Jeszcze nigdy nie widział Pani, a przecież Dziadek opowiadał o niej tak, jakby była jego przyjaciółką. Twierdził, że zobaczył ją też krótko przed śmiercią, a komu można zaufać, jeśli nie umierającemu? Owszem, Dodger prosił ją czasem o różne rzeczy, ale zwykle bez przekonania, raczej odruchowo. Nigdy natomiast nie modlił się z głębi serca, a przecież teraz, stojąc pod ulicami Londynu, ścigany przez autentycznego zabójcę, naprawdę tego potrzebował. Zaczął dość tradycyjnie, od odchrząknięcia, i już miał splunąć na cegły, gdy pomyślał, że w takich chwilach lepiej unikać obrażania kogokolwiek. Z doświadczenia wiedział, że klękania w ściekach też lepiej unikać, toteż wyprostował się i rzekł: - Przepraszam cię, Pani, ale nie wiem, co powiedzieć... taka jest prawda. Ty przecież wiesz, że nie jestem żadnym mordercą ani nic. I obiecuję ci, że jeśli Symplicja ocaleje, ta biedna dziewczyna z kostnicy w Four Farthings spocznie na Lawendowym Wzgórzu. Dopilnuję tego. Z kwiatami. - Umilkł na moment. - I jeszcze dam jej imię, żebym przynajmniej ja mógł ją zapamiętać. To chyba wszystko, Pani, bo świat jest raczej podły i strasznie trudno żyć, a jedyne, co możemy zrobić, to zrobić wszystko, na co nas stać. A ja

jestem tylko Dodgerem. Usłyszał bardzo cichy szmer, a gdy pochylił głowę, ujrzał malutkiego szczura, który właśnie przebiegł po jego bucie. Czy to był znak? Tak bardzo chciał zobaczyć jakiś znak. Znaki to ważna rzecz, więc gdy już pojawia się znak, powinien być na nim jakiś znak wskazujący na to, że to naprawdę był znak, żeby człowiek wiedział ponad wszelką wątpliwość, że to znak. Jeśli się nad tym dobrze zastanowić, to szczur przebiegający po bucie w kanale pełnym szczurów niekoniecznie jest znakiem. To w końcu znak - zastanawiał się Dodger - czy tylko szczur? Ech, co za różnica? Wokół Pani zawsze kręciło się mnóstwo szczurów. Wolał więc, żeby po prostu magicznym sposobem gdzieś na wilgotnej ścianie pojawiła się jej piękna twarz. Z góry dobiegał właśnie turkot kół, a gdy umilkł, nastała głucha cisza. Dodger postanowił ją przerwać. - Dziadek, o którym z pewnością słyszałaś, zawsze mi powtarzał, że ukazujesz się w pantofelkach... nie w zwyczajnych butach, ale właśnie w pantofelkach. W takim razie, jeśli tylko mi pomożesz, obiecuję, że podaruję ci parę najpiękniejszych pantofelków, jakie można kupić. Z góry dziękuję, Dodger. Tego popołudnia Salomon udawał, że bardzo zadziwia go troska Dodgera o to, jak będzie się prezentował w teatrze. Chłopak bowiem, wciąż rozmyślając o Cudzoziemcu, wyszorował kilkakrotnie wszystkie zakamarki swego ciała. Nigdy dotąd nie słyszał o tym człowieku, lecz przecież nie o wszystkich ludziach się słyszy. Miał nadzieję, że teatr jest ostatnim miejscem, w którym zabójca mógłby spróbować swoich sztuczek. Ale później, gdy Salomon przystąpił do ablucji, wycofał się za swoją zasłonkę, dyskretnie wyjął z ukrycia brzytwę Sweeneya Todda i zapatrzył się na jej ostrze.

To była tylko brzytwa. A jednak budziła strach i zrodziła legendę. Bez trudu mógł schować ją w kieszeni. Izzy spisał się wybornie: surdut miał wewnętrzną kieszonkę wręcz idealną do tego celu. Dodger zastanawiał się, czy sir Robert Peel - skoro tę marynarkę uszyto dla niego - pragnął mieć wewnętrzną kieszeń, w której zmieściłoby się wszystko, czego potrzebuje dżentelmen spacerujący ulicami miasta. Na przykład kastety. Westchnął, odkładając brzytwę do skrytki. Nie był pewny, czy chciałby siedzieć tuż obok Symplicji z morderczym narzędziem za pazuchą. Ledwie o tym pomyślał, zrobiło mu się głupio: pan Todd zabijał, ale nie był zabójcą. Może gdyby nie pojechał na tę przeklętą wojnę, nie postradałby zmysłów. Tak czy owak, to nie był właściwy moment, by brzytwa Sweeneya Todda powróciła na ulice Londynu. Angela powiedziała Salomonowi, żeby oczekiwał powozu, który zawiezie ich wszystkich do teatru. Dodger zaczął wyglądać na ulicę co najmniej godzinę przed umówioną porą i ucieszył się, gdy pojazd wreszcie się zjawił wraz z dwoma barczystymi i dobrze ubranymi służącymi. Mocno zarysowane szczęki i inteligentne oczy były znakiem, że obaj gotowi są zmierzyć się z każdym mieszkańcem tej dzielnicy, który zbytnio zbliży się do powozu. Salomon wsiadł pierwszy, a gdy Dodger uczynił to samo, z rozpaczą stwierdził, że w kabinie nie ma Symplicji. Jeden ze służących zajrzał przez okno, uśmiechnął się do niego dość oficjalnie i powiedział: - Panie jeszcze się szykują do wyjścia, dlatego najpierw przyjechaliśmy po panów. Mam też przekazać, że mogą się panowie częstować, jeśli w drodze dokuczy im pragnienie. To powiedziawszy, dodał znacznie mniej oficjalnym tonem: - Człowiek, który pokonał Sweeneya Todda! Rany, niech no tylko moja stara matula o tym usłyszy! Salomon przeprowadzał inspekcję bardzo dobrze zaopatrzonego barku, Dodger zaś

intensywnie myślał. Zapomnij o Cudzoziemcu - napomniał się w duchu, ale jakaś myśl wciąż nie dawała mu spokoju. Bez końca odtwarzał w pamięci słowa pani Holland i czuł, że coś się nie zgadza. To, co mówiła, brzmiało... cóż, jak legenda, choćby ta o brzytwie Sweeneya Todda, a przecież Dodger znał jej prawdziwą historię, czyż nie? Faktem jest - pomyślał smętnie - że sam ową legendę współtworzę, dlatego jestem dziś w oczach wielu ludzi dzielnym wojownikiem, choć w głębi duszy wiem, że najwyżej bystrym młodzieńcem. Myśl wróciła błyskawicznie: Ile jest prawdy w opowieściach o Cudzoziemcu? I o kobietach, które zawsze mu towarzyszą? Czy tak może brzmieć prawda? Nie - odpowiedział sobie w duchu. - Nawet pani Holland jest przerażona, a przecież Cudzoziemiec mógł zadbać o to, by w relacjach wydawał się większy i groźniejszy, niż jest w rzeczywistości. Chłopak poczuł się nagle znacznie lepiej. Liczy się efekt - pomyślał. - Wszystko jest na pokaz. Ja sam mam nadzieję odegrać wkrótce niezły spektakl. Przypomniał sobie, że trzeba będzie jeszcze odbyć bardzo ważną rozmowę z panną Coutts, kochaną panną Coutts. Wiedział już, że to naprawdę niezwykła kobieta - nie miała męża, za to dysponowała nieograniczonym majątkiem - i uśmiechnął się, myśląc o niej. Tyle pieniędzy i nie chce męża? Cóż, gdy niczego kobiecie nie brakuje, mąż może tylko zawadzać. Salomon opowiadał mu kiedyś, że panna Coutts ponoć proponowała małżeństwo samemu księciu Wellingtonowi, który, jako świetny taktyk, z całym szacunkiem odmówił. Ten człowiek dobrze wiedział, której bitwy nigdy nie zdoła wygrać - pomyślał Dodger. Salomon włożył zatyczkę do karafki z brandy i westchnął, szczęśliwy. - Sal, muszę ci o czymś powiedzieć. Dotarli do celu w niespełna piętnaście minut, a przez niemal cały ten czas Dodger spoglądał niespokojnie na pogrążonego w myślach przyjaciela. - Mmm, cóż, mój chłopcze, muszę przyznać, że pomyślałeś o wszystkim. Trzeba ci

wiedzieć, że patrzysz na człowieka - dziś starego i zmurszałego - który swego czasu uciekł z więzienia po tym, jak zgarotował strażnika własnymi sznurówkami. Teraz naturalnie żałuję tego czynu, ale jednocześnie staram się pamiętać, że gdyby nie on, nie byłoby mnie tu dzisiaj i nie opowiadałbym ci o swoich przygodach. Zresztą ów łajdak zasłużył sobie na taki los. Widziałem, co wyczyniał z innymi. Moi pobratymcy nie słyną z wojowniczości, ale gdy to konieczne, potrafimy się bronić. Co się zaś tyczy twojego planu, to jest on śmiały, a w zaistniałych okolicznościach może nawet wykonalny. Jednakże, mój przyjacielu, zważ na to, że musisz jeszcze przekonać doń Angelę, która w tej chwili jest protektorką naszej Symplicji. Powóz wyraźnie zwolnił. - Wiem, co masz na myśli - rzekł Dodger - ale jedyną osobą, która może rozkazywać Symplicji, jest zgodnie z prawem jej mąż, a jego życzenia oczywiście nie zostaną spełnione, bo to ryszarda warta gnida, nie książę. Służący otworzył drzwi, zanim Salomon zdążył dotknąć klamki. Chwilę później byli już w saloniku, w którym zastali Angelę, ale nie Symplicję. Panna BurdettCoutts musiała zauważyć rozczarowanie Dodgera, bo uśmiechnęła się i powiedziała: - Symplicja się stroi, mój drogi, ponieważ idzie do teatru z tobą. - Poklepała siedzisko kanapy, na której siedziała. - Spocznijcie, panowie. Siedzieli chwilę w niezręcznym milczeniu typowym dla oczekujących. Wreszcie otworzyły się drzwi i do salonu weszła Symplicja w towarzystwie pokojówki. Uśmiechnęła się na widok chłopaka, a wtedy cały świat zmienił się w złoto. - Cudownie, że tak pięknie dziś wyglądasz, moja droga - powiedziała panna Coutts ale obawiam się, że jeśli się nie pospieszymy, nie zdążymy na spektakl. Naturalnie mamy lożę, ale zawsze uważałam, że nie wypada się spóźniać. W powozie Dodger zajął miejsce obok Symplicji. Nie odzywała się zbyt często, ale

widać było, że jest podekscytowana myślą o wspólnym oglądaniu Juliusza Cezara. Dodger tymczasem analizował bardziej przyziemne sprawy: loża w teatrze, czyli miejsce, w którym zobaczy cię całkiem sporo ludzi. Rany. Wkrótce powóz zatrzymał się przed teatrem - zdążyli, nie musieli się wstydzić - a służący odprowadzili ich aż do loży i zajęli miejsca z tyłu. Chłopak doszedł do wniosku, że to ci sami, którzy towarzyszyli im w drodze do domu Angeli. Rozpoznał tego, który koniecznie chciał pochwalić się matce, że widział pogromcę Sweeneya Todda. Gdy zerknął na niego przez ramię, służący na ułamek sekundy błysnął mosiężnym kastetem i natychmiast schował go do kieszeni. Cóż, dobre i to - pomyślał Dodger. Bywał już w teatrze, ale nieoficjalnie, i może dlatego teraz musiało minąć trochę czasu, zanim zrozumiał, o co chodzi. Jeszcze w domu Salomon próbował przygotować go do delektowania się Juliuszem Cezarem, ale wyglądało na to, że na scenie toczy się zwyczajna wojna gangów, tylko nieco przegadana. Dodger starał się zrozumieć słowa rzucane przez aktorów, a kiedy zaczął nadążać, akcja nawet go wciągnęła. Wystarczyło przyzwyczaić się do tego dziwnego sposobu mówienia, do prześcieradeł zamiast ubrań i do raczej wrednych bohaterów. Zastanawiał się chwilę, komu kibicować, i właśnie wtedy przypomniał sobie, że to właśnie Rzymianie zbudowali kanały, a Panią nazwali Cloaciną. Mimo że Juliusz Cezar i jego koledzy nie tworzyli na scenie podziemnego świata tuneli, Dodger zastanawiał się, czy nie powinien nazywać Pani imieniem, które wymyślili Rzymianie. Warto spróbować - stwierdził. Przestał więc słuchać dialogów, a w duchu oddał się w opiekę rzymskiemu bóstwu ścieków. Otworzył oczy, gdy jeden z aktorów deklamował: „Jest prąd we wszystkich ludzkich sprawach bystry, chwycony w porę wiedzie do zwycięstwa”14. Popatrzył na scenę i pomyślał, że skoro oczekiwał znaku od Pani, to ten wypadł o wiele bardziej przekonująco niż mały szczur na bucie!

Gospodyni, panna Coutts, siedziała - jak nakazuje zwyczaj - obok Dodgera, młodej panny zaś pilnował Salomon, po którym, choćby z racji wieku, nie należało spodziewać się nieprzyzwoitego zachowania. Angela dyskretnie trąciła chłopaka łokciem i spytała: - Wszystko w porządku? Zdawało mi się, że zasnąłeś, a potem nagle omal nie wyskoczyłeś z fotela. - Co takiego? - spytał w roztargnieniu Dodger. - A, tak. Wiem, że się uda, nie ma co do tego żadnych wątpliwości. Zaraz potem sklął się w duchu za własną głupotę, Angela bowiem spytała szeptem: - Co takiego ma się udać? - Wszystko - wymamrotał. I nagle ze zdwojoną uwagą zaczął śledzić poczynania aktorów, zastanawiając się, dlaczego trzeba było aż tak wielu Rzymian, żeby uśmiercić jednego, skądinąd nie najgorszego, jegomościa. Było to coś, co Salomon nazwał poczęstunkiem, a co okazało się znacznie bardziej emocjonujące niż zwykły posiłek. Podano mięsa na ciepło i na zimno, pikle oraz ostry sos czatni, od którego zwykłym ludziom łzawią oczy, Salowi zaś jedynie błyszczały. Gdy już się posilili, Dodger zagadnął półgłosem Angelę: - Gdzie są teraz służący? - W swoim pokoju. Mogę ich wezwać dzwonkiem. - Słyszą nas? - Z całą pewnością nie. Ale przypominam ci, młody człowieku, że ufam im bezgranicznie. Nie zatrudniam nikogo, kogo nie darzyłabym zaufaniem. Dodger wstał. - W takim razie muszę opowiedzieć wszystkim tu obecnym o tym, co się wydarzy jutro... o ile wyrazi pani zgodę.

Z sekretami jest tak, że zwykle najlepiej strzeże ich jedna osoba. Właściwie taka jest ich istota. Są jednak i tacy ludzie, którzy sądzą, że najlepszym sposobem na dochowanie tajemnicy jest podzielenie się sekretem z jak największą grupą osób, bo cóż złego miałoby się stać owemu sekretowi, gdy strzeże go cała armia ludzi? Dodger wiedział, że prędzej czy później trzeba będzie zdradzić plan, i uznał, że właśnie nadszedł właściwy moment. Poza tym potrzebował sojusznika, a ściślej mówiąc: sojusznika w osobie Angeli. Wydawało mu się, że kobieta, która ma nieco więcej pieniędzy niż sam Bóg, a mimo to wciąż żyje i jest szczęśliwa, musi być niesłychanie mądrą osobą. I dlatego spokojnie, w skupieniu opowiedział wszystkim o swoim planie, nie omijając żadnego szczegółu - nawet opowieści pani Holland o Cudzoziemcu. Gdy skończył, zapanowała absolutna cisza. W końcu, nie patrząc ani na niego, ani na Symplicję, odezwała się Angela. - Choć tak cię cenię i podziwiam, mój panie, w pierwszym odruchu chciałam kategorycznie zabronić ci wcielania w życie tego osobliwego i niebezpiecznego planu. Gdy jednak nabrałam tchu, by ci o tym powiedzieć, nagle uzmysłowiłam sobie - widząc spojrzenia, które wymieniałeś z Symplicją, i pamiętając, że nie jest ona dzieckiem, tylko zamężną kobietą - że tak naprawdę mogę jedynie podziękować ci za to, iż dopuściłeś mnie do swojej tajemnicy. Szczerze mówiąc, nawet jeśli to ja będę musiała zadziałać w razie niepowodzenia, i tak ta sprawa dotyczy tylko was dwojga. Podzieli się pan z nami swoimi myślami, panie Cohen? - dodała, zwracając się do Salomona. Po kilku sekundach padła odpowiedź. - Mmm, mój młody przyjaciel już wcześniej wspomniał mi o Cudzoziemcu i wydaje mi się mało prawdopodobne, by wytropił on swoją ofiarę, zanim plan zostanie wykonany. A skoro już o nim mowa, wydaje mi się ów plan świetną zasłoną, bo jeśli zadziała, nikt nie będzie badał sprawy zbyt dogłębnie. Ponadto duch we mnie rośnie, gdy pomyślę, że cała

akcja rozegra się na polu bitwy doskonale znanym Dodgerowi, i to pod każdym względem. Wziąwszy pod uwagę wszystkie okoliczności, sądzę, że sam Wellington ze swą armią nie poradziłby sobie lepiej. Dodger cały czas obserwował Symplicję. Chwilami marszczyła czoło, jakby zniechęcona, ale zaraz uśmiechała się, a może nawet szczerzyła, jak ktoś, kto z satysfakcją kontempluje słabość przeciwnika. - Moja droga - odezwała się Angela - jesteś kobietą samodzielną i poprę cię przeciwko każdemu mężczyźnie, który będzie odmiennego zdania. Proszę, powiedz mi, co sądzisz o tym nieco chaotycznym planie. Symplicja bez słowa podeszła do Dodgera i chwyciła go za rękę, a wtedy przeszył go nagły i przyjemny dreszcz. - Ufam Dodgerowi, panno Angelo - powiedziała. - Wystarczy spojrzeć na to, jak wiele już dla mnie zdziałał. - Dziękuję - rzekł po chwili chłopak. - Teraz jednak musisz się rozstać z pierścieniem, jedynym dowodem małżeństwa. Odruchowo dotknęła klejnotu, a w jadalni nastała taka cisza, że Dodger mimowolnie oczekiwał grzmotu. Ale Symplicja tylko się uśmiechnęła i powiedziała cicho: - Jest bardzo ładny, prawda? Zachwycił mnie od pierwszej chwili. Wtedy sądziłam też, że moje małżeństwo jest związkiem w obliczu Boga. A cóż wiem o nim dzisiaj? Ksiądz, który udzielił nam sakramentu, nie żyje, podobnie jak dwoje przyjaciół. To dlatego myślę teraz, że w moim małżeństwie nigdy nie było Boga. Nie było go przy mnie, gdy byłam bita, ani wtedy, gdy zaciągnięto mnie siłą do powozu. Był za to Dodger. Angelo, ja bezgranicznie ufam mojemu Dodgerowi. - To powiedziawszy, spojrzała mu w oczy, oddała pierścień i pocałowała. Z szybkich obliczeń dokonanych przez młodzieńca wynikało, że był to

najprawdziwszy pocałunek dwudziestoczterokaratowy. Angela spojrzała na Salomona. - Mmm, ja już nie mam wątpliwości, Angelo - powiedział. - Oto rozgrywa się na naszych oczach dość niezwykła wersja Romea i Julii. - Masz słuszność - rzekła Angela - ale jako kobieta praktyczna uważam, że potrzeba nam tu także odrobiny Wieczoru Trzech Króli. Dodger, zanim nas opuścicie, musimy omówić kilka szczegółów. Woźnica panny BurdettCoutts odwiózł Dodgera i Salomona do Siedmiu Tarcz, lecz prawie nie rozmawiali, póki nie wyprowadzili Onana na nocną przechadzkę. A i potem, wciąż zamyśleni, nieczęsto odzywali się w ciemności poddasza. - Ja w ciebie wierzę, Dodger - rzekł wreszcie Salomon - i panna BurdettCoutts być może trochę, za to wiara panny Symplicji jest, śmiem twierdzić, większa od Abrahamowej. - Masz na myśli twojego przyjaciela Abrahama, ciut podejrzanego jubilera? - dobiegł z mroku głos Dodgera. Ten sam mrok odpowiedział głosem Salomona: - Nie, mój drogi. Mam na myśli Abrahama, który gotów był ofiarować Panu swego syna. - Cóż - mruknął po chwili chłopak - nam to raczej nie grozi. A potem już próbował zasnąć, lecz wiercąc się na posłaniu, wciąż miał przed oczami twarz Symplicji w nieskończoność powtarzającej te same słowa: „Ja bezgranicznie ufam mojemu Dodgerowi!”. Ich echo czuł bodaj we wszystkich kościach. Rankiem naliczył na ulicy trzech policjantów w cywilnych ubraniach, którzy starali się ze wszystkich sił nie rzucać się w oczy, naturalnie z marnym skutkiem. Udał, że ich nie

widzi, ale wiedział już, że sir Robert Peel nie rzucał słów na wiatr: policyjna obstawa towarzyszyła mu obecnie nie tylko nocą, ale i za dnia! Widać było, że to także poligon nowych metod obserwacji: jeden z funkcjonariuszy kręcił się dość ostentacyjnie w pobliżu kamienicy, ale dwaj pozostali czaili się za rogiem, gdzie przypadkiem mógł na nich wpaść. Czyżby nerwy zawodziły sir Roberta? Dodger rozpoczął przygotowania na długo przed świtem, gdy mgła, para oraz ciemność były jego sprzymierzeńcami. Teraz, gdy świat budził się do życia, obok czuwających policjantów przeszła biedna, kulejąca staruszka, której pewnie nikt nawet nie zauważył, na rynku bowiem panował spory przesyt biednych staruszek; żyły generalnie dłużej od swoich mężów, a ich losem nie interesował się nawet pies z kulawą nogą. Dodger uważał, że to przygnębiające; smucił go zwłaszcza widok owych wiekowych pań szukających czegoś wartościowego na śmietnikach15. Owszem, była to praca na świeżym powietrzu, ale na tym kończyły się plusy. Dodger jeszcze nigdy nie widział starowinki ubranej w porządny płaszcz. Czasem przerażały go te nieszczęsne istoty. Niektóre spoglądały upiornie jasnymi oczami, wyciągając rękę po farthinga jałmużny. Bezzębne szczęki i głębokie oczodoły budziły skojarzenia z wiedźmami z bajek, a na dodatek wszędzie było ich pełno. Staruszka, która tego ranka wędrowała uliczkami Londynu, sprawiała wrażenie dość żwawej. Ciągnęła wózek - drogocenny sprzęt w tych stronach - rzecz jasna narzekając na jego ciężar, jak wszystkie panie w jej wieku. Jeżeli księżycowy obserwator wciąż spoglądał na miasto, zapewne zwrócił uwagę na to, że zygzakując ulicami, przemieszczała się w stronę nabrzeża, gdzie za cenę jednego pensa zapewniła sobie i swemu wózkowi transport łodzią na drugą stronę Tamizy. W rzeczywistości jednak zapłaciła mniej, zaledwie farthinga, a to dlatego, że flisak ulitował się nad dolą smutnej starowinki. Miał matkę w podobnym wieku, jak mu się zdawało, stąd przypływ szczodrości. Zgodził się nawet zaczekać i przewieźć

staruszkę z powrotem, ale zdziwił się nieco, ujrzawszy, że przyciągnęła na wózku nieboszczkę owiniętą w płótno. Był to zresztą niemały problem, ale na szczęście do pomostu przybił właśnie jeden z jego kolegów po fachu i razem - wciąż litując się nad biedną kobietą jakoś przerzucili zwłoki na łódź. Dodger - bo naturalnie on był ową staruszką - obserwował to wszystko z zadowoleniem, ale i odrobiną wstydu. W końcu sam koroner z Four Farthings oraz jego pomocnik pofatygowali się, by pomóc mu w załadowaniu nieboszczki na wózek, oraz zapewnili, że traktowali ciało od początku do końca z należytym szacunkiem. Dodger był szczerze wzruszony. Droga powrotna, pod prąd, nie była łatwa. Pocąc się z wysiłku i wiedząc doskonale, że nie zarobi zbytnio na tym kursie, flisak wymamrotał bez entuzjazmu: - Dobra, kochanieńka, powiedziało się A, trzeba powiedzieć B. Farthing w jedną stronę, farthing w drugą i będziemy rozliczeni. Rejs na drugą stronę Tamizy mimo wszystko nie trwał długo, ale i nie był przyjemny. Przyjemna za to była niespodzianka, którą starowinka sprawiła przewoźnikowi, gdy na nabrzeżu pomógł jej załadować zwłoki na wózek: wręczyła mu mianowicie trzy lśniące sześciopensówki i nazwała ostatnim dżentelmenem Londynu. Flisak zapamiętał to zdarzenie bardzo dobrze. Powróciwszy na prawy brzeg rzeki, staruszka zagłębiła się znowu między rzędy budynków, wchodząc na początek w ciemną i zasnutą mgłą uliczkę. Tam spotkała cuchnącego ginem, bardzo pijanego, bardzo brudnego i bardzo niesympatycznego mężczyznę, który rzekł: - Masz dla mnie coś dobrego w tej torbie, babciu? Świadkiem tej sceny, prócz niewidzialnego obserwatora na Księżycu, był pucybut

jedzący śniadanie na krawężniku. Właśnie zastanawiał się, czy aby nie powinien interweniować, gdy nastąpiło dość dziwne zdarzenie: staruszka jakby zniknęła w wirze błyskawicznego ruchu, a mężczyzna nagle znalazł się na ziemi, kopany bezlitośnie w krocze przy wtórze krzyków babuni: - Jeśli cię tu jeszcze kiedyś zobaczę, synku, twoje podroby skończą na moim ruszcie, przekonasz się! Następnie, poprawiwszy nieco sukienkę, staruszka znowu stała się... cóż, staruszką w oczach pucybuta, który przyglądał się tej scenie z nadgryzionym ziemniakiem w dłoni. - Gdzie tu dają takie kartofelki, młody człowieku? - zawołała, machając mu wesoło. Dodger kontynuował wyprawę z zapasem ziemniaków w torbie, rozdając je wszystkim smętnie siedzącym na krawężnikach staruszkom, które spotykał po drodze. Niech to będzie pokuta - pomyślał. A Bóg, który z pewnością przyglądał się z aprobatą temu aktowi dobroczynności, w swej sprawiedliwości sprawił, że już za najbliższym rogiem Dodger natknął się na dziewczynę sprzedającą lawendę, co oszczędziło mu męczących poszukiwań. W owym czasie w Londynie panował często taki fetor, że chętnych na lawendę nie brakowało, ale dziewczyna musiała się ucieszyć, gdy babcia z wózkiem kupiła od niej cały zapas. Podziękowała i natychmiast pomaszerowała do pubu, staruszka zaś - pachnąca teraz znacznie ładniej - ruszyła w dalszą drogę. Transportowanie zwłok nie jest łatwym zajęciem, toteż Dodger z ulgą dociągnął swój ładunek do uliczki przy Siedmiu Tarczach, w której znajdowała się odpowiednio duża studzienka. Gdy wreszcie znalazł się w tunelu, poczuł się jak ryba w wodzie. Mógł przemieszczać się niezauważony, a ryzyko napotkania innego zbieracza było minimalne. Tak czy owak, jako król zbieraczy mógł tu robić to, na co miał ochotę. W kanałach znajdowały się na przykład komnaty wielkości całkiem sporego pokoju, choć oczywiście nie każdy wiedział,

jak je odszukać. Wiele z nich miało bardzo oryginalne nazwy, takie jak Wierzchołek albo Nawrotka. Młodzieniec zagłębił się w jeden z mniej popularnych tuneli, by zrealizować niezbyt przyjemną część swego planu. To miejsce jeszcze nie miało nazwy, więc postanowił, że nazywać je będzie Spoczywaj w Pokoju. Śmierć zawsze czaiła się w pobliżu mrocznych zakątków Londynu i rzadko zdarzały się dni, w których nie widziało się konduktu pogrzebowego. Tak narodził się swoisty pragmatyzm: ludzie żyli, ludzie umierali, a ktoś musiał się nimi zajmować. Dodger, który bardzo chciał żyć, mógł nareszcie zrzucić przebranie, odsłaniając swój całkiem zwyczajny, codzienny strój. Idąc za radą pani Holland, sięgnął też po parę wielkich, dobrze natłuszczonych skórzanych rękawic. Szybko przekonał się, że była to dobra rada oraz że mądrze uczynił, wydając sporo pieniędzy na lawendę, gdyż ciężki, mdlący, duszący zapach zwłok jest czymś, czego nie da się znieść na dłuższą metę. Słuchając jednym uchem dobiegających z powierzchni odgłosów, Dodger siłował się ze swym ładunkiem, aż ułożył go dokładnie tam i dokładnie tak, jak sobie tego życzył. Wszystko przebiegało zgodnie z planem aż do chwili, gdy w toku tych manewrów poruszył głową zmarłej, bo wtedy nagle... westchnęła. Dobrze jest stać w kanale, gdy coś takiego się człowiekowi przytrafia - pomyślał. Wiedział, że to nic niezwykłego. Nawet pani Holland uprzedzała go, że zmarli bywają hałaśliwi, bo w ciałach zbierają się gazy czasem wywołujące nawet efekt przypominający mowę. Wreszcie otworzył torebkę pieprzu oraz pojemnik z kamforą, które miały powstrzymać szczury - przynajmniej na jakiś czas. Cofnął się nieco, by obejrzeć swoje dzieło. Był zadowolony, bardzo zadowolony, głównie z tego, że nigdy więcej nie będzie musiał parać się czymś takim. Tak czy owak, zadanie było wykonane - pozostało jedynie zabrać rzucone w kąt rękawice, a następnie opuścić kanały w sporej odległości od „miejsca zbrodni”, jeśli tak to można nazwać.

Wróciwszy na powierzchnię, umył ręce pod uliczną pompą tłoczącą wodę, która nadawała się do użytku wyłącznie po przegotowaniu - na szczęście miał ze sobą także mydło. Wreszcie ruszył w stronę Siedmiu Tarcz, wyglądając na całkiem zwyczajnego młodzieńca cieszącego się słońcem, które nawiasem mówiąc, było tego dnia dość dziwne - jakby coś się działo wysoko w atmosferze. Nie zastanawiał się jednak zbytnio nad tym fenomenem, bo gdy tylko znalazł się w pobliżu domu, drogę zastąpiło mu dwóch peelersów. - Sir Robert chce zamienić z tobą słowo, koleżko - powiedział jeden z nich. Pociągnął nosem, czując zapach lawendy, której odrobinę Dodger zabrał ze sobą celem zneutralizowania woni Onana. - Kwiatki dla dziewczyny, co? Dodger nie odpowiedział. Spodziewał się tego spotkania, wiedząc, że gdy peelersi kimś się zainteresują, to już nie przestaną, jakby byli przekonani, że prędzej czy później ich ofiara złamie się i przyzna do wszystkiego. Była to jakby gra, w której najgorszy był ten etap, gdy policjanci chcieli uchodzić za przyjaciół. Tymczasem jednak, niczym wzorowy obywatel, udał się w asyście dwóch funkcjonariuszy do Scotland Yardu, choć naturalnie starał się wyglądać na niezadowolonego, bo należało dbać o reputację w swojej dzielnicy. To, że został uznany za bohatera, było wystarczającym problemem. Nie zamierzał pogarszać sytuacji, budząc podejrzenia o współpracę z peelersami. Nie był to ani pierwszy, ani trzeci, ani nawet dziesiąty raz, gdy policjantom wydawało się, że mają go w garści. Sir Robert Peel już czekał. Dodger nie ufał mu nawet teraz - zwierzchnik policji wyglądał elegancko, ale w oku miał uliczny błysk. - Słyszałeś kiedy o Cudzoziemcu, przyjacielu? - spytał, zerknąwszy na chłopaka znad biurka. - Nie - skłamał Dodger zgodnie z zasadą, że jeśli to tylko możliwe, zawsze trzeba

kłamać w rozmowie z policjantem. Sir Robert spojrzał na niego bez emocji, a potem wyjaśnił, że siły policyjne całej Europy marzą o tym, by wsadzić Cudzoziemca za kratki albo - jeszcze lepiej - zaprowadzić na szubienicę. - Cudzoziemiec to zabójca. Ostry zawodnik, panie Dodger, ostry jak jego noże. Z zebranych przez nas informacji wynika, że intensywnie poszukuje panny Symplicji. Oraz pana, przez skojarzenie z jej osobą. Obaj znamy fakty. Muszę przyjąć hipotezę, że ktoś gdzieś mocno się niecierpliwi, czego dowodem śmierć Ostrego Boba i jego pracownika. Zdaje się, że kończy nam się czas, panie Dodger. Proszę zrozumieć: zdaniem bardzo wielu ludzi rząd brytyjski nie postąpiłby źle, zwracając żonę jej prawowitemu małżonkowi. - Sir Robert parsknął z cicha. - Choć oczywiście budzi to niesmak w tych z nas, którzy znają prawdziwe tło tej sprawy. Zegar tyka, przyjacielu. Ludzie władzy nie lubią, gdy gra im się na nosie, a pozwolę sobie zauważyć, że jestem jednym z nich. Słysząc ciche stukanie, Dodger zerknął na lewą dłoń sir Roberta Peela, której palce bębniły o stertę dziwnie znajomych dokumentów. - Wiem, bo na tym polega moja praca - rzekł szef policji - że dwie noce temu włamano się do pewnej ambasady. Zaginęły ważne dokumenty oraz sporo cennej biżuterii. Następnie sprawca, którego bardzo chcielibyśmy dopaść, uznał za stosowne podpalić stajnię z wozownią. Chłopak słuchał tego z bardzo niewinną miną. - Naturalnie moi ludzie zbadali szczegóły tej kradzieży oraz aktu wandalizmu. Okazuje się, że jeszcze przed pożarem uszkodzone było koło jednego z powozów, a ponadto sprawca wydrapał na herbie słowa: „Pan Punch”. Zakładam, że nie wie pan absolutnie nic o tych wydarzeniach?

- Proszę pana - odparł pogodnie Dodger - jak pan wie, byliśmy owej nocy na bardzo udanym przyjęciu. Wróciłem do domu z Salomonem, który na pewno potwierdzi moje zeznanie, jeśli będzie to konieczne. - Ciekawe - dodał w duchu - czy Salomon skłamałby przed policjantem, żeby mnie chronić. I zaraz sam sobie odpowiedział: Salomon musiał okłamywać policjantów w całej Europie, w dodatku mając Boga po swojej stronie. W obecności peelersa nie wiedziałby nawet, czy niebo jest niebieskie. Sir Robert uśmiechnął się, ale był to uśmiech raczej chłodny, a stukanie palcami o papier stało się jakby głośniejsze. - Panie Dodger, jestem pewny, że pan Cohen powiedziałby mi dokładnie to samo. A skoro już o nim mowa, nie wie pan przypadkiem czegoś na temat dżentelmena żydowskiego pochodzenia, który dziś rano zajrzał do naszej portierni i zostawił dla mnie paczkę dokumentów? Sierżant dyżurny mówił, że ów obywatel oddalił się w wielkim pośpiechu, nawet się nie przedstawiwszy. - Kolejny chłodny uśmiech. - Naturalnie wiem, że wszyscy niemłodzi dżentelmeni wyznania mojżeszowego, noszący czarne ubrania, są praktycznie nie do odróżnienia dla kogokolwiek poza najbliższą rodziną. W tym momencie Dodger pozwolił sobie wtrącić: - Rzeczywiście, a ja nawet o tym nie pomyślałem. Podobała mu się ta gra i miał wrażenie, że jakąś cząstką duszy także sir Robert czerpie z niej satysfakcję. - A zatem nic pan nie wie - podsumował szef peelersów. - Nic pan nie wie, nic pan nie słyszał i w ogóle pana tam nie było, rzecz jasna. A te dokumenty... są bardzo, bardzo ciekawe. Zwłaszcza w świetle ostatnio prowadzonych dyskusji... Nic dziwnego, że tamci chcieliby je odzyskać. Tylko że ja nie mam pojęcia, gdzie one są. Salomon zapewne zwrócił pańską uwagę na ogromną wartość tego, co przyniósł pan do domu?

- Przykro mi, proszę pana, ale Salomon niczego mi nie zwracał, a ja w życiu nie widziałem żadnych dokumentów - odparł Dodger i pomyślał: Za kogo on mnie uważa? Za małe dziecko? - Taaak - mruknął przeciągle sir Robert. - Panie Dodger, czy słyszał pan kiedy powiedzenie: „Jesteś taki ostry, że sam się możesz skaleczyć”? - Tak, proszę pana. Dlatego strasznie uważam z nożami, daję słowo. - Bardzo mnie to cieszy. Jest pan wolny. Gdy Dodger położył dłoń na klamce, sir Robert dodał: - Niech pan tego więcej nie robi, młody człowieku. - Nie mogę „więcej”, proszę pana, bo jeszcze nic nie zrobiłem. Nie pokręcił głową z politowaniem - chyba że w głębi duszy. Tak - pomyślał - oni zawsze czekają do ostatniej chwili, a gdy człowiek sądzi, że już po kłopocie, rzucają jeszcze jedną podpuchę. Doprawdy, sam mógłbym ich nauczyć paru sztuczek. Wyszedłszy ze Scotland Yardu, zawołał wesoło: - Mówiłem wam! Nic na mnie nie macie, koledzy. Zegar istotnie tyka, i to niejeden - pomyślał jednak zaraz. - Zegar rządu. Zegar Cudzoziemca. I mój zegar. Będzie najlepiej dla Symplicji, jeśli mój pierwszy wybije godzinę. Ale co z Cudzoziemcem? Co z człowiekiem, o którym wiadomo tylko tyle, że za każdym razem wygląda inaczej? Jak w ogóle można odnaleźć kogoś takiego? Pocieszające jest tylko jedno: jesteśmy tak blisko rozwiązania, a on niewiele o mnie wie, jeszcze mnie nie znalazł. I trudno mu będzie tego dokonać. Ta myśl nie uspokoiła go do końca, ponieważ przypomniał sobie, że Cudzoziemiec to zawodowy zabójca, zapewne polujący zwykle na ważne osobistości. Czy wobec tego sprzątnięcie zasmarkanego zbieracza może być dla niego trudne?

Zastanawiał się nad tym chwilę, a potem odpowiedział sobie na głos: - Jestem Dodger! I będzie to dla niego bardzo trudne! 14 Przełożył Leon Urlich. 15 Takie widoki były w owym czasie codziennością. Henryk Mayhew opisuje w swej pracy szczegóły tego poziomu ubóstwa, dziś niewyobrażalnego w miastach takich jak Londyn.

ROZDZIAŁ PIĘTNASTY W rękach Pani Gdy zbliżała się siódma, Dodger raz jeszcze sprawdził, czy jest przygotowany zgodnie z planem, a następnie wyszedł z kanału w pewnej odległości od celu, by zainteresowani mogli go zauważyć, jak beztrosko maszeruje w stronę pubu Lew. Nie zdziwił się, ujrzawszy pana Bazalgettego siedzącego na ławce przed lokalem w stroju bardzo dobrze nadającym się do penetrowania londyńskich kanałów. Młody inżynier geodeta wyglądał trochę jak dzieciak czekający na rozpoczęcie przedstawienia Punch i Judy. Był obwieszony przeróżnymi instrumentami, miał też przy sobie pokaźny notatnik oraz latarnię... choć Dodger przewidująco pożyczył trzy sztuki od kolegów, którzy byli mu coś winni. Pan Bazalgette, tuląc w dłoniach pintę piwa imbirowego, jak gdyby nigdy nic rozpoczął rozmowę na temat budowy kanałów, maksymalnego poziomu wód, występowania szczurów, niebezpieczeństw związanych z pracą pod ziemią oraz wielu innych spraw, które mogły interesować jedynie wielkiego entuzjastę tematu. - A chciałby pan zobaczyć swoją Panią, panie Dodger? - spytał. Owszem, nawet obie - odparł w duchu chłopak, ale głośno powiedział z uśmiechem:

- Jeszcze nigdy jej nie widziałem. Ale czasem, gdy człowiek jest sam pod ziemią, odnosi wrażenie, że ktoś właśnie przeszedł obok niego, że coś się zmieniło w powietrzu. Jednak gdy się obraca czy pochyla, widzi tylko rozpędzone szczury biegnące w jednym kierunku. Zdarza się niekiedy i tak, że ktoś spojrzy na stary, zaniedbany kanał i nagle jakaś siła podpowie mu, że właśnie tam, między pokruszonymi cegłami może znaleźć coś wartościowego. Zagłębia się więc w ów kanał... i co znajduje? Pierścionek z dwoma brylantami! Ja sam przeżyłem coś takiego. Niektórzy zbieracze mówią, że ją widzieli, ale to się powinno zdarzyć dopiero w chwili śmierci, a ja się nie wybieram na tamten świat. Nie miałbym jednak nic przeciwko temu, żeby wskazała mi drogę do toszeronu. Przez chwilę gawędzili jeszcze o legendarnych toszeronach i o tym, skąd mogły się brać. Na szczęście zaraz podjechała dorożka, z której wyskoczyli panowie Dickens i Disraeli. Ten ostatni, choć szeroko uśmiechnięty, wyglądał na zdenerwowanego, jak większość rozsądnych obywateli, których zły los zaniósł w pobliże Siedmiu Tarcz. Karol posadził go na ławce, a sam wszedł do pubu, by wrócić po chwili z kelnerem niosącym dwie pinty piwa na tacy. Pan Bazalgette zatarł ręce i spytał z właściwym sobie zapałem: - No, panowie, to kiedy zaczynamy? - Niedługo - odparł Karol. - Nastąpiła jednak drobna zmiana planów. Panna BurdettCoutts chce, by poszedł z nami jeden z jej młodych służących. Ma to być dla niego zachęta do samokształcenia. Może tak jak pan zostanie inżynierem? - zakończył z nadzieją w głosie. Dodger znieruchomiał, ujrzawszy bardzo elegancki powóz z dwuosobową eskortą na koźle, który zatrzymał się tuż przed pubem. Drzwiczki otworzyły się i na ulicę wyskoczył zapowiadany młody służący. Był nieco pulchniejszy w pewnych partiach ciała od swoich kolegów po fachu, a na szczęce - ciekawostka, pomyślał Dodger - nosił ślady zarostu.

Symplicja, a może i Angela, najwyraźniej traktowały tę szaradę bardzo poważnie. Pozostali widzieli w niej tylko dobrą zabawę. Wcale nie było to złe przebranie - wielu młodych służących miało lekką nadwagę wskutek łatwego dostępu do resztek z pańskiego stołu - ale dla kogoś, kto widział ją wcześniej w sukience, to była po prostu Symplicja. Dla kogoś, kto był Dodgerem, wyglądała na dodatek piękniej niż kiedykolwiek, nawet jeśli była nieogolona. Niejako przy okazji młodzieniec zauważył, że myliła się co do swoich nóg: wcale nie były za grube! Według niego miały kształt wprost idealny i musiał stoczyć wewnętrzną walkę, by oderwać od nich wzrok i zająć się pilniejszymi sprawami. Nie był pewny, co pomyślał o tym wszystkim Joseph Bazalgette, ale bardzo możliwe, że myślał wyłącznie o kanałach, zwłaszcza że podczas przyjęcia nie spędzał czasu w towarzystwie Symplicji. Karoli i Disraeli widzieli - tak, naprawdę! - dokładnie to, co mieli zobaczyć, a to dlatego, że ich uwagę przykuła Angela. Polityczna mgła - pomyślał z uznaniem Dodger. Panna Coutts wychyliła się przez okienko i powiedziała: - Panowie, wrócę po mojego służącego za półtorej godziny. Mam nadzieję, że dobrze się nim zaopiekujecie, bo nie mam ochoty tłumaczyć się przed jego matką. Roger to dobry chłopak, choć raczej nieśmiały i małomówny. Całkiem słusznie zresztą - dodała znacząco. Okienko zamknęło się z trzaskiem i panna Angela odjechała. - To co, panowie? - odezwał się Karol. - Zaczynamy? Oddajemy się w twoje ręce, Dodger. Dodger wiedział z doświadczenia, że plany zrodzone w tej biednej dzielnicy musiały być przemyślane od początku do końca. I dlatego właśnie, zanim wyruszyli, rozrzucił na ziemi garść półpensówek i farthingów, aby miejscowe urwisy miały co robić i nie podążyły

tłumnie za grupą, którą miał prowadzić. Wizja niespodziewanego bogactwa zadziałała znakomicie, popychając uliczników do walki o monety. Ruszyli szybkim krokiem, a Dodger postarał się, by zaliczyli kilka całkiem niepotrzebnych zakrętów w drodze do studzienki, którą wybrał. Osobiście sprowadził wszystkich na dół, poczynając od młodego służącego panny Angeli. Gdy zebrali się na dnie kanału, spoglądając na kruszejące od wilgoci cegły i niezidentyfikowane porosty zwisające ze ścian, położył palec na ustach. Oddalił się o kilka kroków i wygwizdał dwa tony, które rozniosły się echem po pustych tunelach. Czekał, ale odpowiedź nie nadeszła. Nie spodziewał się tu innych zbieraczy, gdyby jednak trafili w te rejony, z pewnością odpowiedzieliby na sygnał. Zdrowy rozsądek nakazywał sprawdzać, czy ktoś jeszcze pracuje w okolicy. - A teraz, panowie - rzekł z werwą - witam was w moim świecie. Jak widzicie, w takim świetle jest to niekiedy złote królestwo. Zaskakujące, że dociera tu tyle słońca. Jak się tu panu podoba, panie Disraeli? Polityk, który ku lekkiemu rozczarowaniu Dodgera przybył - całkiem rozsądnie - w wysokich butach, zmarszczył nos. - Nie poleciłbym nikomu tego zapachu, ale nie jest aż taki zły, jak się spodziewałem. Młodzieniec nie wątpił w szczerość tych słów, głównie dlatego, że w ostatnich godzinach nieźle się napracował, by przygotować dla swych gości najprzyjemniejszy odcinek tunelu w całej historii kanalizacji. W końcu miała tędy iść Symplicja! - Dawniej było tu jeszcze przyjemniej - powiedział beztrosko. - Niestety, ostatnio ludzie wybijają dziury w ścianach i doprowadzają rurami brudy... Zalecam więc ostrożność, a kiedy o coś poproszę, należy spełnić mają prośbę bez zbędnych pytań. Przez pewien czas pozwalał im maszerować na wprost, aż nagle odezwał się tonem

przewodnika wycieczki albo jegomościa od gry w „Koronę i kotwicę”: - Oto ciekawe miejsce, w którym szczęście dopisuje niekiedy zbieraczom. Panie Disraeli, zechce pan spróbować? Zauważyłem, że sam pan wypatrzył tę małą łachę piasku tuż obok strumyka. Brawo, dobra robota, teraz wystarczy wziąć ten oto kijek i trochę pogrzebać. Stanęli wokół Disraelego, który z przyklejonym do twarzy uśmiechem, by nie psuć pozostałym zabawy, przyjął od Dodgera kij i ostrożnie zbliżył się do kupki piachu i drobnych odpadków. Pochylił się nad nią i zaczął ją metodycznie przetrząsać czubkiem kija. Dodger wyjął z kieszeni rękawiczki i wręczył mu je, mówiąc: - Proszę spróbować w tych. Bardzo praktyczne w niektórych sytuacjach, o ile kogoś stać na zakup. Miał wrażenie, że Disraeli omal nie zachichotał - w końcu był to człek rozumny - ale posłusznie włożył rękawiczki, podciągnął rękawy i już po chwili poszukiwań rozległ się metaliczny dźwięk. - Oho - odezwał się Dodger. - Czyżbyśmy mieli klasyczny przypadek szczęścia żółtodzioba? Jeśli się nie mylę, słyszałem brzęk waluty. Sprawdźmy, co pan tam ma. Otoczyli Disraelego kołem, a on, wyraźnie zaskoczony, uniósł pół korony - monetę tak lśniącą, jakby tego właśnie dnia ją wybito. - Wielkie nieba, panie Disraeli, ma pan szczęście godne wybitnych zbieraczy, bez dwóch zdań. Muszę pamiętać, żeby więcej tu pana nie wpuszczać. Na pańskim miejscu spróbowałbym jeszcze raz, bo monety lubią się chować grupami. W końcu do brzęczenia trzeba dwojga, czyż nie? A wszystko zależy od tego, jak płynęła woda. To dlatego nigdy nie wiadomo, gdzie szukać pieniędzy. Znowu wyciągali szyje, obserwując Disraelego, który ze szczerym zapałem przeszukiwał stosik śmieci. Tym razem metaliczny dźwięk zwiastował inne znalezisko: złoty

pierścionek z brylantami. - Rety - mruknął Dodger. Wyciągnął rękę po pierścionek, ale Disraeli cofnął się odruchowo i dopiero po chwili zorientował się, że nie było to uprzejme. Podał znalezisko chłopakowi. - To szczere złoto, panie Disraeli. Tylko te brylanty są fałszywe. Szokujące powodzenie, czyż nie? Pierwsze zejście pod ziemię i już ma pan w kieszeni dniówkę pracownika fizycznego. - Dodger wyprostował się i rzekł: - Chyba powinniśmy ruszać w drogę, przez wzgląd na światło dzienne. A może nasz młody kolega chciałby teraz spróbować? Co ty na to, Roger? Dniówka do wzięcia, wystarczy mieć szczęście jak pan Disraeli! W nagrodę za zaproszenie otrzymał szeroki uśmiech Rogera, a równie uradowany pan Disraeli powiedział: - To chyba wyjątkowo dobry połów, prawda? - O tak. Ale też tunele są dość suche i szczury jakoś nas unikają, a to oznacza najlepsze warunki. Ruszyli dalej, wolno i ostrożnie, niekiedy pochylając się w miejscach, gdzie strop nieco opadał. Dodger wskazał kilka uszkodzonych cegieł. - W takim miejscu często zatrzymuje się moneta, czasem dwie. Wygląda to trochę jak tama, widzicie? Woda przepływa, a cięższe przedmioty zostają. Teraz ty, Roger. Mam tu jeszcze jedną parę rękawiczek. - Podał je młodemu służącemu, mrugając doń porozumiewawczo. Był zachwycony, gdy Symplicja przyklęknęła w błocie i przyjrzawszy się wskazanemu miejscu, przez chwilę próbowała coś stamtąd wyciągnąć. Wreszcie wstała, trzymając coś w palcach. Westchnęła z wrażenia, podobnie jak pan Disraeli, który rzekł z niedowierzaniem:

- Kolejny złoty pierścionek? Podejrzewam, że żyje pan jak prawdziwy lord, panie Dodger. Dobra robota, panno Symplicjo. W tunelu zapanowała nagle taka cisza, że słychać było kapanie pojedynczych kropel. W końcu Karol odchrząknął i rzekł: - Ben, za nic nie mogę pojąć, jak mogłeś pomylić tego młodego człowieka, choć oczywiście przystojnego, z młodą damą, której imię wymieniłeś. To pewnie tutejsze wyziewy musiały tak zadziałać, no i radość z nowo nabytego fachu. Disraeli zachował się należycie, mówiąc: - W rzeczy samej. Ależ ze mnie osioł. Joseph Bazalgette uśmiechnął się nerwowo, jak człowiek, który wie, że ktoś zażartował, ale za nic w świecie nie potrafi zrozumieć owego żartu. Po chwili wrócił do przerwanej inspekcji ściany tunelu. Dodgera niepokoił Karol. Karol, który trzymał się z boku, obserwował i prawdopodobnie zauważył reakcję Symplicji na inskrypcję na pierścionku, a niemal na pewno nie przeoczył jej szeroko otwartych oczu, kiedy popatrzyła na Dodgera. Chłopak nie był pewny zachowania Karola, a to dlatego, że od początku znajomości z nim miał wrażenie, że ten człowiek potrafi go przenicować jednym spojrzeniem. - Coś wam powiem, przyjaciele - odezwał się prędko. - Pozwólcie, że ja pójdę przodem, a wy szukajcie skarbów, ile chcecie. Omówię też pewne sprawy z panem Bazalgettem. Oczywiście każdy może zatrzymać to, co znajdzie. Na twoim miejscu, Roger, od razu schowałbym ten pierścionek do kieszeni. Wiedział, co teraz nastąpi, bo spotykało to wszystkich początkujących zbieraczy. Kto znalazł swoją pierwszą monetę, musiał przejść etap zbieraczej gorączki, która chwytała go za gardło. Skoro można było znaleźć pieniądze, Symplicja i Disraeli zaczęli z fascynacją badać

każdą dziurę w zaprawie, każdą uszkodzoną cegłę, każdą kupkę odpadków oraz wszystko, co choćby odrobinę błyszczało. Pan Bazalgette tymczasem mierzył i narzekał. - Te cegły są do niczego - powiedział, stając przy narożniku na skrzyżowaniu kanałów. - Trzeba usunąć zawilgocone, wmurować nowe i wykafelkować. To jedyny sposób, żeby ochronić mur przed wodą. - Niestety, nie mamy na to pieniędzy - wtrącił Disraeli, przypatrując się czemuś, co okazało się połówką zdechłego szczura. - Skoro nie macie pieniędzy, to macie w stolicy smród - odparował Bazalgette. Widziałem niedawno koryto rzeki przy niskim stanie wody. Wyglądało tak, jakby cały świat wziął środek na przeczyszczenie. To nie może być zdrowe, drogi panie. Szli dalej, póki starczyło światła, znajdując prócz wcześniejszych fantów jeszcze szylinga i farthinga. Disraeli oddał obie monety Symplicji, kłaniając się przy tym dwornie. Stojący z rękami w kieszeniach Karol przyglądał się temu w skupieniu i z lekkim uśmiechem, od czasu do czasu sięgając po swój przeklęty notes, by zapisać w nim parę słów. Niekiedy gratulował komuś sukcesu, innym razem tylko patrzył na miejsca, w których mogłyby się ukryć kolejne skarby. Mrok ogarniał z wolna kanały, ale nie stanowił problemu: mieli wszak lampy. Dodger dopilnował, by każdy miał swoją, choć sam wcale nie potrzebował latarni. Sztuczne oświetlenie wydobywało z ciemności tylko małe fragmenty podziemi, dlatego okoliczne tunele zaczynały się budzić do nocnego życia. Nie było w tym niczego złowrogiego, po prostu dobiegające z daleka szmery oraz kapanie wody stały się jakby lepiej słyszalne. Szczury, zajęte swoimi sprawami, z piskiem umykały ludziom spod nóg. Właśnie w takich chwilach, gdy rozrastały się cienie, ktoś niedoświadczony mógł ulec panice, na przykład

myśląc o tym, że jeśli się potknie i przewróci, jeśli skręci w niewłaściwą stronę, może nagle znaleźć się bardzo daleko od cywilizacji. Symplicja nie powinna mieć kłopotów - pomyślał Dodger. Bardzo starannie dobrał trasę wycieczki - jaśniejsze cegły w ścianach wskazywały kierunek, a sterty większych odpadów blokowały wejście do bocznych tuneli. Zauważył, że dziewczyna wpatruje się w niego z uwagą; to nie był właściwy moment na okazywanie niepokoju. Jeszcze kilka minut zadecydował. - Gdy zgaśnie słońce, człowiek staje się prawdziwym zbieraczem. - To miejsce wygląda obiecująco, Dodger - zawołał Karol. - Mógłbyś zrobić nam przejście? Chłopak podszedł doń czym prędzej i odparł: - Ani się waż, mój panie, zapuszczać dalej w ten boczny tunel. To bardzo niebezpieczne. Tędy przypływa wysoka fala. To miejsce nieprzyjemne i częściowo niedrożne. Wiele jest takich w londyńskich kanałach, bo nie są na czas czyszczone. A teraz, skoro nie mamy już naturalnego światła, wypada nam potwierdzić, że pan Disraeli, choć jest dżentelmenem, od dziś jest także zbieraczem. Hurra! Symplicja, to jest pan Roger, wybuchnęła śmiechem, podobnie jak Bazalgette. Karol zaklaskał, a gdy skończył, rozległ się jeszcze jakiś dźwięk, jakby skrobanie. Dodger nie pomyliłby tego odgłosu z żadnym innym: ktoś łomem otwierał właz studzienki kanalizacyjnej. - Co to było? - spytał Karol. Młodzieniec wzruszył ramionami. - Cokolwiek - odparł wymijająco. - Tak bywa w kanałach. Gdy słońce zachodzi, budulec zaczyna się kurczyć i stąd dziwne odgłosy. A dzień mieliśmy dziś nader gorący. Czasem można nawet odnieść wrażenie, że ktoś się kręci w pobliżu. Gdybyśmy teraz

zawrócili, łatwo doszlibyśmy do punktu wyjścia, bo szczerze mówiąc, nie oddaliliśmy się zbytnio. Pan Bazalgette pomachał swoją lampą i wtrącił: - Chętnie zostałbym dłużej, jeśli nie ma pan nic przeciwko. Dodger spacyfikował jego zapędy obietnicą, że następnego dnia zabierze go na znacznie dłuższą wyprawę, prawdopodobnie w towarzystwie pana Henryka Mayhew, który tym razem nie mógł się przyłączyć. To powiedziawszy, znowu wygwizdał dwa tony. Odzewu nie było, a to nie był dobry znak, bo gdyby w pobliżu znajdował się inny zbieracz, na pewno by odpowiedział. Nawet łapacze szczurów mieli dość rozumu, by przynajmniej odkrzyknąć; to pozwalało zaoszczędzić sobie zakłopotania. Cóż - pomyślał Dodger - mój plan był naprawdę dobry, ale nie mogę go zrealizować, gdy ktoś jeszcze kręci się w pobliżu. Był zawiedziony. Miał nadzieję, że nazajutrz wymyśli coś nowego. Fakt, że od skrobania łomu o metal nie słyszał żadnych podejrzanych odgłosów, mógł świadczyć tylko o jednym: temu, kto zszedł do kanału, zależało na zachowaniu absolutnej ciszy. To z kolei oznaczało, że trzeba jak najszybciej wyprowadzić Symplicję na powierzchnię. Może gdzieś niedaleko pracował młody, niedoświadczony zbieracz, który jeszcze nie opanował wszystkich zasad? A może był tam ktoś inny? Dodger nie mógł ryzykować. Należało chronić Symplicję za wszelką cenę. Starając się zachować radosny ton, poprowadził swoje stadko do miejsca, od którego zaczęli wycieczkę. Przy każdym kroku słychać było przekleństwa, bo wędrowanie po ciemku wcale nie było łatwe. Latarnie dawały o wiele mniej światła, niż potrzebowali nowicjusze. - Panowie, jeśli nie macie nic przeciwko temu, chciałbym tu jeszcze coś sprawdzić powiedział Dodger, kiedy stanęli pod wyjściem z kanału. - Mam nadzieję, że gdy znajdziecie

się na powierzchni, zaopiekujecie się... Rogerem do czasu, aż przyjedzie po niego powóz. Czasem zbiera się tu więcej szumowin niż w kanałach. A ja tylko się rozejrzę i zaraz wychodzę. Nie mam wątpliwości, że wszystko jest w najlepszym porządku, ale skoro przebywa wśród nas pan Disraeli, wskazana jest ostrożność. Symplicja przyglądała mu się w napięciu. Pan Bazalgette był nieco rozczarowany, a Karol przechadzał się równym krokiem. Disraeli, ku zaskoczeniu chłopaka, wziął Symplicję za rękę. - Chodźmy już... panno... młody człowieku. Szczerze mówiąc, przydałby mi się haust świeżego powietrza. Gdy się wspinali, Dodger powtórzył uspokajającym tonem: - To pewnie nic takiego, nic takiego, ale chciałbym to sprawdzić. W końcu został sam w kanale i nareszcie był wolny - wolny od innych ludzi. Ktoś jeszcze przebywał w jego tunelu i na pewno nie była to ekipa remontowa, bo już dawno usłyszałby wołanie „Wynocha, zbieracze!” - może niezbyt miłe, ale przynajmniej ludzkie. A jednak ktoś tam był. Może Cudzoziemiec? Nie, to byłby zbyt szczęśliwy zbieg okoliczności. Ale Pani wiedziała, że i inni chcą dopaść Dodgera, a każdy przecież wiedział, gdzie zwykle można go znaleźć. Cóż, tu przynajmniej czuł się jak u siebie, choć zapach nie był nazbyt domowy. W ciemności rozległ się turkot kół powozu, a potem szmer głosów, z których jeden bez wątpienia należał do Symplicji. Dodger westchnął z ulgą. Cokolwiek miało się wydarzyć tu, na dole, ona była bezpieczna. Choć oczywiście, powtórzył w duchu, nie ma tu Cudzoziemca, a może nawet w ogóle go nie ma, może to tylko wymysł... Mimo że bardzo się starał, nie potrafił zmusić się do optymizmu. Jestem cholernym głupcem - pomyślał. - Skoro Cudzoziemiec jest taki świetny w swoim rzemiośle, to musi wiedzieć już niemal wszystko o

Dodgerze i Symplicji. A to był zaledwie początek okropnych scenariuszy, które pojawiły się nagle przed jego oczami. Wyjątkowo nieapetyczne obrazy ukazywały się i znikały. Czy ktoś taki jak Cudzoziemiec w ogóle zapuściłby się do podziemi? Może gdyby został wystarczająco dobrze opłacony. Jakie jeszcze scenariusze może podsunąć panika? Wszyscy wiedzieli, że Dodger zszedł do kanałów z całą grupą. Kogo znał Cudzoziemiec? Jak szybko rozchodziły się wieści? I jak bystrym człowiekiem musiał być ów zabójca, skoro nadal żył, mając tylu wrogów w tak licznych krajach? Z drugiej strony, jakim osłem był stary, dobry Dodger, skoro sądził, że może zlekceważyć takie zagrożenie? A może owym zagrożeniem jest ktoś inny? W tym momencie przynajmniej Symplicja była bezpieczna. A skoro tak, to najrozsądniej było wyjść na powierzchnię, zanim przeciwnik dotrze w to miejsce. Z mocno bijącym sercem Dodger rozważył nieliczne dostępne jeszcze możliwości. Mógł wyjść inną studzienką, gdzieś dalej, ale wiele mogło się wydarzyć, zanim by tam dotarł. Gdyby spróbował wyjść najbliższą, przeciwnik - a chłopak nagle nabrał przekonania, że to naprawdę jest Cudzoziemiec - mógł nagle pojawić się tuż za jego plecami. Na powierzchni zgasły ostatnie promienie słońca. To jest mój świat - pomyślał Dodger. - Znam tu każdą cegłę. Znam wszystkie miejsca, w których wystarczy jeden nierozważny krok, by wylądować po pas w cuchnącej mazi. Oto jestem. Może uda się wykorzystać to miejsce, by zdobyć przewagę. Stworzyć nowy plan prowadzący do tego samego finału. Oczami wyobraźni zobaczył Juliusza Cezara, nie wiedzieć czemu siedzącego w wychodku (ten obraz miał na długo zostać w jego pamięci). On także był wojownikiem, czyż nie? Gościem, którego niełatwo było zabić. - Tak! - szepnął, a potem dodał głośniej: - Chodź do mnie. Tu jestem, mój panie. Może zabiorę cię na wycieczkę?

Spojrzał w głąb tunelu i pojął, że ktoś się zbliża, ponieważ wystraszone szczury biegły ku niemu. On sam stał tuż przy ścianie, wbity w małe zagłębienie powstałe tam, gdzie wykruszyło się kilka cegieł (i gdzie, jak pamiętał, znalazł kiedyś dwa farthingi i jednego groata, monetę od dawna już nieużywaną). Uciekające szczury przemykały obok niego i po nim, jakby go nie widziały. Widzą mnie niemal codziennie - pomyślał. Nigdy na nie nie polował, nigdy nie deptał, nigdy nawet nie płoszył. Zostawiał je w spokoju, więc i one nie interesowały się nim. Poza tym nie umiałby spojrzeć w oczy Pani, gdyby zachowywał się podle wobec jej małych poddanych. Dziadek mówił o tym z przekonaniem. Wierzył, że kto następuje na szczura, następuje na rąbek Jej sukni. Dodger ponownie odezwał się szeptem: - Pani, to znowu ja. Ja w sprawie tego szczęścia, pamiętasz? Gdybyś tylko mogła... Z góry dziękuję, Dodger. Gdzieś w ciemności rozbrzmiał pisk ginącego szczura. Te niepozorne zwierzęta potrafiły odchodzić hałaśliwie... Kolejny pisk. Fala szczurów otaczała go coraz mocniej. Aż wreszcie, niespodziewanie, w mroku zamajaczyła postać intruza, który zaskakująco dyskretnie posuwał się naprzód. Minął Dodgera ukrytego w cuchnącej szczelinie, w której był praktycznie niewidoczny - ani barwą, ani zapachem nie różnił się od ścian kanału. Szczury wspinały się też po ciele wroga, ale on strącał je jakimś narzędziem; chłopak nie widział wyraźnie jakim. Spadały z rozpaczliwym piskiem niewątpliwie docierającym do uszu Pani. Dodger poczuł, że trzyma - tak! - brzytwę Sweeneya Todda, którą zabrał bardziej jako talizman niż broń. Podarunek od losu, który zmienił jego życie, podobnie jak wcześniej zmienił życie Sweeneya Todda. Czy mógł zostawić go w domu w taki dzień? Przyzwyczajone do ciemności oczy Dodgera nareszcie zidentyfikowały broń w ręku

wroga - to był sztylet, chyba najbardziej typowe narzędzie pracy zawodowego zabójcy; pospolici mordercy nawet takich nie dotykali. Nowa myśl przyszła nagle: tutaj nie musiał się niczego lękać. To był jego świat, tu Pani służyła mu pomocą, tego był pewny. Strach powinien czuć ten człowiek sunący wolno dnem kanału tuż obok kryjówki Dodgera... Skoczył na niego i przydusił do ziemi. Zabójca czy nie, nie mógł przecież dźgać sztyletem, leżąc twarzą w fekaliach i czując na plecach ciężar chłopaka. Dodger zaś był chudy, ale żylasty. Unieruchomiwszy przeciwnika, zaczął okładać go pięściami dosłownie po całym ciele. W końcu przycisnął mu do szyi zimną stal i wyszeptał: - Jeśli coś o mnie wiesz, to pewnie domyślasz się, że masz na gardle cudownie gładką brzytwę Sweeneya Todda. Kto wie, co uda się nią przeciąć? - Pozwolił leżącemu na chwilę unieść głowę ponad cuchnącą strugę, a potem dodał: - Daję słowo, po zabójcy spodziewałem się znacznie więcej. No, odezwij się! - Wyrwał sztylet z osłabłej ręki i cisnął daleko w mrok. Mężczyzna wypluł wreszcie błoto i coś, co kiedyś mogło być kawałkiem szczura, po czym zabełkotał niezrozumiale. - Co mówiłeś? Głos - kobiecy głos - dobiegł znienacka zza jego pleców. - Dobry wieczór, panie Dodger. Jeśli wytęży pan wzrok, przekona się pan, że trzymam w ręku pistolet. Bardzo mocny pistolet. Dlatego nie poruszy się pan teraz, a mój przyjaciel przestanie wreszcie, mam nadzieję, tak okropnie wymiotować, następnie zaś, jak przypuszczam, zechce odpłacić panu pięknym za nadobne. Tymczasem proszę wstać i nie ruszać się z tego miejsca, w przeciwnym razie nacisnę spust. Pańską przyjaciółkę zabiję nieco później... A przy okazji, muszę przyznać, że nie przepadam za tym dżentelmenem. Nie jest to najlepszy asystent, jakiego miałam. Rety, nadziwić się nie mogę, że wszyscy uparcie zakładają, iż Cudzoziemiec jest mężczyzną.

Kobieta podeszła nieco bliżej i Dodger wreszcie ujrzał i ją, i jej broń. Trudno było zaprzeczyć: Cudzoziemka była atrakcyjna, nawet w tak marnym świetle. Chłopak nie umiał tylko rozpoznać jej akcentu. Nie był chiński, ale i nie europejski. Angielszczyzna zabójczyni była jednak bez zarzutu. Dodger przypomniał sobie, że ma w bucie rewolwer Sala. Zamierzał użyć go później, w ramach planu, który właśnie legł w gruzach. - Przepraszam, ale dlaczego chce pani zabić Symplicję? - spytał. - Dlatego, młodzieńcze, że zapłacą mi za to niemałą sumę. Naprawdę tak trudno zgadnąć? Tak się składa, że z panem nie mam żadnych zatargów, w przeciwieństwie do Hansa, który - gdy już odzyska siły i wstanie - niemal na pewno będzie chciał odbyć z panem krótką, nawet bardzo krótką rozmowę. Musimy tylko zaczekać, aż się pozbiera. Dziewczyna - bo Cudzoziemka wyglądała na dziewczynę niewiele wyższą od Symplicji i, musiał przyznać w duchu, nieco szczuplejszą - uśmiechnęła się do niego czarująco. - Już niedługo, panie Dodger. A na cóż tak się pan gapi, oczywiście nie licząc mnie? Dodger omal nie połknął własnego języka. - Nie gapię się, panienko, tylko modlę się do Pani. Naprawdę się modlił, ale także obserwował powolny ruch cieni za plecami zabójczyni. - A, tak. Słyszałam o niej... Madonna z kanałów, bogini Cloacina, dama szczurów. Widziałam dziś chyba tysiące członków jej kongregacji - ciągnęła Cudzoziemka. Cienie znowu zmieniły kształt. Nadzieja, którą Dodger stracił przed chwilą, nagle powróciła. Musiał tylko zrobić wszystko, by nie odmalowała się na jego twarzy. - Rozumiem tę wiarę w bóstwo z mroku, ale obawiam się, że trzeba będzie czegoś więcej niż szczurów, by pana ocalić. Wpatrywanie się w ciemność raczej nie pomoże...

- Teraz! - wrzasnął Dodger. Potężna szczapa napędzana ramionami Symplicji świsnęła w powietrzu i trafiła Cudzoziemkę w tył głowy. Kobieta padła jak rażona gromem. Dodger skoczył ku niej i porwał pistolet, waląc przy tym głową w boczną ścianę tunelu, aż szczury rozpierzchły się w panice. Solidny kopniak wystarczył, by i Hans pozostał w pozycji horyzontalnej na dłużej. Symplicja tymczasem, wykazując się wielką przytomnością umysłu, usiadła na plecach zabójczyni. Dzięki Bogu za tłuste niemieckie kiełbaski - pomyślał Dodger, a potem zawołał: - Dlaczego wróciłaś?! To niebezpieczne! Symplicja spojrzała na niego ze zdumieniem. - No wiesz? Spojrzałam na ten pierścionek, który znalazłam. Jest na nim taki napis: „Kochanej S. - Dodger”. To chyba oczywiste, że musiałam wrócić? Zrobiłam to po cichu, bo przecież mówiłeś, że w kanałach tak trzeba. Powiedziałam pozostałym, że będę czekać, aż wyjdziesz, a potem pomyślałam, że coś się musiało stać. Mówiłeś, że Cudzoziemiec zawsze pokazuje się z atrakcyjną kobietą, więc przyszło mi do głowy, że taka kobieta, pokazująca się z zabójcą, sama musi być groźna. Byłam ciekawa, czy się tego domyślisz. Jak się okazało, nie myliłam się, mój najdroższy. Wsłuchany w echo tej przemowy, Dodger miał wrażenie, że słyszy daleki głos Dziadka: „Mówiłem ci! Jesteś najlepszym zbieraczem, jakiego znam. I znalazłeś swój toszeron. Tak, chłopcze, to ta młoda dama!”. Nie miał już nic do stracenia. Przydeptując nieco Cudzoziemkę, wziął w ramiona Symplicję i pocałował mocno, choć nie tak mocno, jak sobie tego życzył, mieli teraz bowiem sporo spraw do załatwienia. Cios, który Symplicja zadała Cudzoziemce, był bardzo mocny. Puls nieprzytomnej

kobiety był wyczuwalny, ale ślady krwi wskazywały na to, że nieprędko wróci do siebie. Mężczyzna był w lepszym stanie, ale jakoś nie kwapił się do walki; taki to leczniczy wpływ ma na ludzi doustnie przyjęta mieszanka z dna kanału. Jęczał cicho, kołysał się i ślinił zielonkawym śluzem. Dodger chwycił go za klapy i spytał: - Rozumiesz po angielsku? Nie pojął ani słowa z odpowiedzi, za to Symplicja zbliżyła się do Hansa i po krótkim przesłuchaniu oznajmiła: - Pochodzi z Niemiec, z Hamburga. Zdaje się, że jest ciężko przerażony. - I dobrze. Powiedz mu, że jeśli będzie grzecznym chłopcem i zrobi, co mu każemy, to może jeszcze zobaczy ojczyste strony. Tylko nie wspominaj, że w ojczystych stronach najpewniej pójdzie na stryczek, bo nie chcemy go zbytnio martwić. Teraz, rzecz jasna, muszę być najlepszym przyjacielem tego nieszczęśnika sprowadzonego na złą drogę przez występną kobietę. Domyślam się, że będzie bardzo chętny do pomocy... Aha, powiedz mu jeszcze, żeby prędko zdjął spodnie! Portki były zagraniczne i całkiem niezłej jakości, ale gdy mężczyzna usiadł pod ścianą półnagi, Dodger podarł je na paski, żeby spętać leżącą Cudzoziemkę oraz jej pomocnika. Symplicja uśmiechała się do tej pory, ale nagle spochmurniała. - Co teraz zrobimy, Dodger? - Nadal mam plan - odparł. - Pamiętasz to miejsce, o którym ci mówiłem? Nazywamy je Kotłem, bo tak właśnie tam jest, gdy trafi się gwałtowna burza. Lecz z tego samego powodu jest tam znacznie czyściej niż w innych kanałach. Pamiętasz jaśniejsze cegły? Jest tam trochę jedzenia i butelka wody. Poza tym ludzie się tam zbiegną, gdy usłyszą strzał. Oddał Symplicji pieprzniczkę Salomona i rzekł: - W razie potrzeby będziesz umiała strzelić?

- Widziałam, jak robili to mężczyźni, z moim... mężem. Myślę, że umiem. - To dobrze. Po prostu wyceluj ten punkcik na końcu w kogoś, kogo nie lubisz. To powinno wystarczyć. Jeśli wszystko pójdzie zgodnie z planem, mniej więcej o północy przyjdę tam po ciebie. A teraz już się nie martw. Najgorszą bestią w tych tunelach jestem ja, a ja jestem po twojej stronie. Będziesz słyszała głosy, ale siedź cicho i nie wychodź. Gdy będę po ciebie szedł, zagwiżdżę tak, jak się umawialiśmy... Pocałowała go. - Wiesz, Dodger? Twój pierwszy plan też by zadziałał. - Niespiesznie wsunęła na palec pierścionek, który „znalazła” w kanale, a potem odeszła, podążając szlakiem jaśniejszych cegieł. Dodger uwijał się jak w ukropie. Pobiegł tunelem do miejsca, w którym z takim naciskiem odwodził Karola od spenetrowania bocznego kanału. Odsunął zapory i spod naręczy lawendy wyciągnął ciało nieszczęsnej dziewczyny o żółtych włosach, ubranej w takie same bryczesy i czapkę, jakie miała na sobie Symplicja. Wsunął na jej zimny palec wspaniały pierścień ozdobiony herbem z orłami. Teraz musiał wykonać najgorsze. Wyjął zza paska pistolet Cudzoziemki, kilka razy odetchnął głęboko i dwukrotnie strzelił w serce martwej blondynki - dokładnie tak, jak zrobiłaby to profesjonalistka. Potem, powstrzymując mdłości i prawie nie patrząc, wypalił jeszcze raz. Mierzył w to miejsce na twarzy, w którym szczury zaczęły... cóż, zaczęły robić to, co zwykle robią ze świeżym, apetycznym ciałem. - Przepraszam - szepnął. Z sąsiedniej kryjówki pod stertą rupieci wyjął wiadro ze świńską krwią, przechylił je i zaczął polewać rany. Próbował nie ubrudzić się, a raczej usiłował być duchem przyglądającym się, jak ktoś inny wykonuje tę makabryczną czynność - bronił się w ten

sposób, bo często wmawiał sobie w różnych sprawach całkowitą niewinność, ale jakaś cząstka jego duszy uparcie twierdziła, że jest inaczej. W końcu wrócił tunelem do punktu wyjścia, usiadł i zaczął szlochać, nasłuchując tupotu nóg dobiegającego z głębi kanału. Po chwili ujrzał - ku swemu zdziwieniu - Karola, za którym biegli dwaj policjanci oraz reszta grupy. Gdy przy nim stanęli, kulił się, nie ukrywając szczerych łez. - Tak - powiedział, nie przestając szlochać - ona nie żyje... Naprawdę nie żyje... A robiłem co mogłem, daję słowo. Czyjaś dłoń spoczęła na jego karku. - Nie żyje? - spytał Karol. - Tak, Karolu - odpowiedział Dodger, wpatrując się w czubki butów. - Zginęła od kuli. Nic nie mogłem poradzić. To... Cudzoziemka. Zawodowa zabójczyni. - Uniósł głowę. Łzy zabłysły w blasku latarń. - Czy miałem szansę w walce z kimś takim? Karol spojrzał na niego gniewnie. - Mówisz prawdę? Dodger uniósł głowę jeszcze wyżej. - Wszystko rozegrało się tak prędko, że pamiętam to jak przez mgłę. Ale tak, mówię prawdę. - Jak przez mgłę, powiadasz? - rzekł Karol, zbliżając twarz do twarzy chłopaka. - Właśnie tak. Czasem we mgle ludzie widzą to, co chcą widzieć. Czyżby w oku Karola pojawił się błysk rozbawienia? Dodger miał taką nadzieję. - Skoro tak, to musi być i ciało - stwierdził Dickens. Chłopak smętnie pokiwał głową. - I jest. Mogę panów zaprowadzić. Chyba nawet powinienem.

- To ciało...? - zaczął półgłosem Karol. - Ciało nieszczęsnej dziewczyny - wpadł mu w słowo Dodger, a potem westchnął. Na szczęście zatrzymałem sprawców i z twoją pomocą, Karolu, postawimy ich przed sądem, ale Symplicja... Obawiam się, że już nigdy nie zobaczysz jej wśród żywych. Wypowiedział te słowa bardzo wolno, patrząc mu prosto w oczy. - Nie powiem, żeby ucieszyły mnie te nowiny, Dodger, ale pójdziemy z konstablem w miejsce, które nam wskażesz - rzekł Dickens, po czym zwrócił się do Disraelego, który omal nie cofnął się o krok pod jego ciężkim spojrzeniem. - Ty też chodź z nami, Ben. Jesteś filarem Parlamentu. Powinieneś być świadkiem. W jego głosie była nuta rozkazu. Kilka minut później stanęli nad ciałem „Symplicji” spoczywającym w kałuży krwi. - Dobry Boże - powiedział cicho pan Disraeli, ze wszystkich sił starając się wyglądać na zszokowanego. - Zdaje się, że służącym Angeli rzeczywiście była... panna Symplicja. - Jeśli wolno spytać, co tu robiła dziewczyna w męskim ubraniu? - chciał wiedzieć konstabl, bo w końcu był policjantem, nawet jeśli w tej chwili wyglądał na konstabla potrzebującego natychmiastowego wsparcia co najmniej sierżanta. - Panna Symplicja była dziewczyną silnego charakteru - odpowiedział mu Karol. Błagam panów, wszystkich, jak tu stoicie, dla dobra panny Coutts niech pozostanie na zawsze tajemnicą to, w jakim stroju znaleźliśmy tę pannę. - Popieram - wtrącił pan Disraeli. - Śmierć młodej dziewczyny to rzecz odrażająca, ale śmierć młodej dziewczyny w bryczesach... dokąd zmierza ten świat? - W tej krótkiej przemowie objawiły się jego polityczne nawyki, zupełnie jakby już się zastanawiał, jak zareaguje opinia publiczna na jego obecność w kanałach. - To dobry strój dla pracującej dziewczyny - wtrącił Dodger. - Panowie nawet nie

wiedzą, a ja widziałem dziewczęta pracujące na barkach z węglem. Niektóre z nich były naprawdę potężne. Nikt nie śmiał im mówić, co mają robić. Jedna z nich miała pięść, której pozazdrościłoby jej wielu mężczyzn. Karol popatrzył na zwłoki. - Cóż, w każdym razie nie ma wątpliwości, że ta dziewczyna w bryczesach to panna Symplicja. A co pan nam powie o przyczynie śmierci, konstablu? Policjant spojrzał najpierw na niego, a potem na Dodgera. - Nie mam wątpliwości, że są tu co najmniej dwie rany postrzałowe. Kto to zrobił? To chciałbym wiedzieć przede wszystkim. - Jeśli mam odpowiedzieć na to pytanie - rzekł chłopak - to muszę panów błagać, by jeszcze raz poszli za mną. Proszę tylko dobrze poświecić, a zaraz znajdziemy związaną kobietę, zabójczynię znaną dotąd jako Cudzoziemiec. - Nie może być! - Nawet Karol był zaskoczony tym oświadczeniem. - Sama mi to powiedziała - zapewnił go Dodger. - A obok leży „dowód B”, czyli jej wspólnik. Wiem tylko, że mówi po niemiecku, ale podejrzewam, że chętnie wszystko wyśpiewa, bo wedle mojej wiedzy nie miał nic wspólnego ze śmiercią Symplicji, a także nie popełnił żadnego innego przestępstwa w Londynie. No, może poza tym, że usiłował mnie zabić. - Dodger uniósł pistolet. - Oto broń, panowie, narzędzie zbrodni. Niestety, nie byłem w stanie powstrzymać tej kobiety przed zabiciem panny Sy... panny... Dodger znowu zaczął płakać, a Karol poklepał go po plecach i rzekł: - Nie mogłeś zatrzymać kuli, to oczywiste. Ale dobrze się spisałeś, zatrzymując sprawców. - Pociągnął nosem, a potem dodał ciszej, tak aby nie usłyszał go policjant: Oczywiście mówisz prawdę i tylko prawdę, ale widziałem już w życiu parę ciał i powiem ci, że to... no, nie wygląda jakoś szczególnie... świeżo.

Dodger zatrzepotał powiekami. - Zgadza się, proszę pana - przyznał. - To chyba przez te miazmaty. W kanałach królują śmierć i rozkład. Wyziewy widać znalazły drogę i do tego ciała, niestety. - Miazmaty - powtórzył Karol, tym razem głośniej. - Słyszałeś, Ben? Cóż więcej możemy powiedzieć? Moim zdaniem wszyscy wiemy, że pan Dodger nigdy nie skrzywdziłby Symplicji. Rozumiemy doskonale, jak mu na niej zależało. Mam nadzieję, panowie, że dołączycie do mnie w wyrazach współczucia dla tego młodzieńca, który mimo iż stracił ukochaną, zdołał obezwładnić morderczynię. Co pan na to, konstablu? Policjant potoczył dokoła surowym wzrokiem. - Cóż, istotnie, proszę pana, na to wygląda, ale i tak trzeba będzie zawiadomić koronera. Czy zmarła miała rodzinę? - Niestety nie - odparł Karol. - Co więcej, konstablu, wiem dobrze, że nikt nie znał nawet jej tożsamości ani miejsca urodzenia. Była nieszczęśliwą istotą, ofiarą burzy, że się tak wyrażę. Prostą dziewczyną, którą panna Coutts wzięła pod swoje skrzydła z czystej dobroci serca. Co ty na to, Ben? Pan Disraeli sprawiał wrażenie głęboko poruszonego całą sprawą. Spojrzał na Karola nerwowo i rzekł: - Straszna historia, doprawdy straszna, panie Dickens. Możemy jedynie pozwolić, by doprowadzono ją do końca zgodnie z literą prawa. Karol pokiwał głową niczym mąż stanu. - Cóż, panie Dodger - powiedział - myślę, że powinieneś pan teraz podać panu konstablowi swoje dane, a ja chętnie zaręczę, że jesteś filarem swojej społeczności. Jak pan być może słyszał, konstablu, Dodger jest tym śmiałkiem, który stawił czoło Sweeneyowi Toddowi. Od siebie dodam, że jestem wielce rozczarowany tym, jak nieszczęśliwie skończyła

się nasza mała wycieczka. - Westchnął. - Można tylko zgadywać, dlaczego akurat ta biedna, nieszczęśliwa dziewczyna stała się celem tej szalonej kobiety. Zauważyłem jednak, konstablu, że na palcu dziewczyny znajduje się piękny złoty pierścień, bardzo bogato zdobiony, w dodatku z herbem książęcym, jeśli się nie mylę. Nie wiem, czy to istotny dowód, ale na pewno trzeba wspomnieć o nim w raporcie. Choć naturalnie - dodał, spoglądając ukradkiem na Disraelego, który wciąż wyglądał na zdjętego zgrozą - nie mam wątpliwości, konstablu, że pan i pańscy przełożeni nie przeoczycie żadnych detali i uczynicie wszystko, by ta sprawa nie stała się źródłem niepotrzebnych spekulacji. Powiedziałbym, że tu fakty mówią same za siebie. - Rozejrzał się, szukając wsparcia wśród obecnych. - Tak czy owak - podsumował sądzę, że powinniśmy już odejść, może z wyjątkiem pana Dodgera, z którym na pewno będzie chciał rozmawiać koroner. Jeśli mogę coś zasugerować, konstablu, należy wezwać go jak najszybciej. Ku zdumieniu Dodgera policjant zasalutował - naprawdę zasalutował! - i rzekł: - Oczywiście, panie Dickens. - Doskonale - mruknął Karol, a potem dodał: - Jednak ma pan tu dwoje spętanych przestępców. Trzeba niezwłocznie sporządzić raport i wezwać wóz, którym zostaną odstawieni pod klucz. Może zaczekam tu z panem Dodgerem, pod bronią, a pan postara się wrócić z kolegami? - Teraz spojrzał na pana Bazalgettego. - Joseph, jak się czujesz? Geodeta wyglądał na wstrząśniętego, ale odparł: - Szczerze mówiąc, Karolu, widziałem już gorsze rzeczy. - Czy w takim razie zechciałbyś dopilnować, by Ben dotarł bezpiecznie do domu? Mam wrażenie, że cała ta historia dała mu się mocno we znaki. Zresztą chyba żaden z nas nie spodziewał się, że coś takiego wyniknie z beztroskiej wycieczki. W tunelu pojawili się kolejni dwaj policjanci, a zaraz potem następni. Tłum gromadził

się wokół studzienki ściekowej. Wezwano więcej funkcjonariuszy, by nad nim zapanować. Każdy policjant w pewnym momencie schodził pod ziemię, choćby po to, by mieć o czym opowiadać wnukom. Gazety już drukowały obszerne artykuły o kolejnej „ohydnej zbrodni”; miały się one ukazać nazajutrz. Dla Dodgera był to doprawdy dziwny wieczór. Przesłuchiwano go kilkakrotnie, z udziałem różnych funkcjonariuszy, za każdym razem pod okiem Karola. Chwilami sytuacja była dość żenująca, bo niektórzy policjanci podchodzili, by uścisnąć mu rękę, ale nie dlatego, że schwytał niebezpieczną zabójczynię - bo kto by pomyślał, że dziewczyna może być niebezpieczną zabójczynią? - tylko dlatego, że wcześniej pokonał Sweeneya Todda. Dodger stał się więc znowu bohaterem i tylko jakoś nikt nie przejmował się losem zabitej dziewczyny. Mgła rozlewała się coraz szerzej, wciskała się wszędzie i bezszelestnie zmieniała rzeczywistość tego świata. Cudzoziemka i jej wspólnik zostali aresztowani. Przybył koroner w asyście jednego ze swoich ludzi, przybywało powozów, a Karol był obecny dosłownie wszędzie. Wreszcie ciało dziewczyny umieszczono w trumnie, a miejscem jej spoczynku miało być Lawendowe Wzgórze. Koroner, jak wspominał później Karol, przyjął założenie, że skoro dziewczyna nie miała przyjaciół ani krewnych, z wyjątkiem pewnego młodzieńca, który się w niej kochał, oraz pewnej damy, która zaoferowała jej nocleg i próbowała sprowadzić ze ścieżki ku zatraceniu, to sprawa jest definitywnie zamknięta, nawet jeśli nie wyjaśniono kilku mało istotnych zagadek. Zabójczyni była już pod kluczem, choć zdecydowanie zaprzeczała, jakoby kogokolwiek zastrzeliła. Jej zeznaniom przeczyły jednak wynurzenia wspólnika, który w nadziei na darowanie win prawdziwie otworzył swoje serce przed śledczymi.

Raport przesłano na Downing Street, a wraz z nim pierścień z herbem - uznano, że jest to motyw polityczny w tej sprawie. Wydawało się zresztą, że słowo „polityka” zawisło nad całą aferą jak mgła, niczym ostrzeżenie dla wszystkich ludzi dobrej woli, by nawet nie próbowali okazywać niezadowolenia, gdy ich panowie i władcy są zadowoleni. Zbliżała się północ, a na miejscu pozostali już tylko Karol i Dodger. Chłopak doskonale wiedział, co tam jeszcze robi, natomiast nie miał pojęcia, dlaczego został przy nim Karol, skoro dawno już oddał swój artykuł do porannego wydania „Morning Chronicle”. W końcu w środku ciemnej nocy Karol rzekł: - Dodger, mam nadzieję, że istnieje gra „Znajdź damę”, ale ja nie chcę w nią grać. Chciałbym tylko wiedzieć, że dama, którą należy teraz odnaleźć, jest w dobrym zdrowiu i że odszuka ją młody człowiek, który potrafi przeniknąć mgłę. Tak się składa, że jako dziennikarz i jako pisarz opowiadający czasem historie spraw i ludzi nieistniejących, zastanawiam się usilnie, Dodger, co byś zrobił, gdyby Cudzoziemka się nie pojawiła. - Obserwowałeś mnie cały czas - powiedział Dodger. - Zauważyłem to. Wydałem się z czymś? - Zadziwiające, ale nie. Czy mam wierzyć, że młoda dama, której ciało widzieliśmy, nie zginęła z twojej ręki, jeśli wybaczysz mi tę bezpośredniość? Dodger wiedział, że gra jest już rozstrzygnięta, choć jeszcze nie dobiegła końca. - Karolu - powiedział - to jedna z tych dziewcząt, które rzucają się do rzeki i nikt nie przejmuje się ich losem. Teraz przynajmniej będzie miała uczciwy pogrzeb na porządnym cmentarzu. Jeszcze niedawno nie mogła liczyć nawet na to. I to już cała prawda. Mój plan od początku był prosty. Symplicja miała się oddalić, tłumacząc, że jest „z natury nieśmiałym chłopakiem”. Niestety, zabłądziłaby w kanałach, a ja pospieszyłbym na ratunek. W ciemności rozległyby się krzyki. Walczyłbym dzielnie z nieznanym napastnikiem, który najwyraźniej

usłyszał o naszej wycieczce i być może wciąż jeszcze czaił się w pobliżu. Wróciłbym po was i błagał o pomoc dla umierającej Symplicji, a także o udział w pościgu za zabójcą... oczywiście bezowocnym. - A gdzie miałaby się podziać żywa Symplicja? - W ukryciu. W miejscu, do którego nie ma dostępu nikt oprócz zbieraczy. Nazywamy je Kotłem, bo gromadzą się w nim podczas burzy czyste wody. Miała do dyspozycji szczelnie zapakowaną porcję kanapek z serem oraz butelkę przegotowanej wody z kroplą brandy na chłód. - A zatem, Dodger, zdobiłbyś durniów z nas wszystkich. - Ależ nie! Wyszlibyście na prawdziwych bohaterów. Nie pisnęlibyśmy z Symplicją ani słowa o tym, jak było naprawdę. Za jakiś czas wszyscy pamiętaliby jedynie nazwisko dzielnego Karola Dickensa. Dodger miał wrażenie, że Karol próbuje spoglądać na niego surowo i z powagą, ale w gruncie rzeczy jest pod wrażeniem. - Skąd wziąłeś rewolwer? - To pieprzniczka Salomona. Groźna, potężna broń. Zdaje mi się, że pomyślałem o wszystkim. Może z wyjątkiem ciebie. - Byłbym zapomniał - rzekł Karol - te cegły, którymi zamaskowałeś wiadome miejsce, wyglądały zbyt przypadkowo. Zastanawiałem się, po co się tam znalazły. A teraz zastanawiam się, na co tu jeszcze czekasz. Czy pomoże ci w odpowiedzi moje zapewnienie, że nie podzielę się z nikim swoimi podejrzeniami... choćby dlatego, że i tak nikt by mi nie uwierzył? - Uśmiechnął się, widząc rozterki Dodgera. - Powiem ci, że przeszedłeś sam siebie, a to znaczy, że spisałeś się doskonale i składam ci za to hołd. Choć nie wiem, czy to ważne, bo nie jestem ani parlamentarzystą, ani członkiem rządu, dzięki Bogu! A teraz radzę ci czym

prędzej odszukać pannę Symplicję, bo wyobrażam sobie, że jest jej trochę chłodno. Zaskoczony tą sugestią, Dodger nie wytrzymał: - Właściwie to nocą jest tam całkiem ciepło. Kanały utrzymują temperaturę. Karol roześmiał się w głos, a potem rzekł: - Muszę już iść. Ty pewnie też. - Dziękuję, Karolu - powiedział chłopak. - Także za naukę o mgle. - Ach, tak. Mgła. Niby nieuchwytna, a jakże potężna, nieprawdaż, panie Dodger? Będę śledził twoją karierę z wielkim zainteresowaniem. I może z odrobiną lęku. Gdy Dodger był już absolutnie pewny, że w pobliżu nie ma nikogo, ruszył do kryjówki, w której czekała na niego Symplicja. Gwizdnął z cicha. Nikt ich nie widział, gdy wychodzili na powierzchnię. Nikt nie wiedział, dokąd się udali. Welon nocy opadł na Londyn, pogrążając w mroku żywych i martwych.

ROZDZIAŁ SZESNASTY Przychodzi list z Yorku, a umiejętności Dodgera zyskują aprobatę w najwyższych kręgach władzy Mgła. O, tak: mgła, londyńska mgła. Dodger miał wrażenie, że pojawiła się nieprzypadkowo, gdy Karol zasiadł do rozmowy z sir Robertem Peelem. W biurach wokół Whitehall odbyła się cała seria spotkań, podczas których zadawano mu pytania na temat nocnej wycieczki do ambasady oraz papierów, które udało mu się stamtąd zabrać. Słuchano go z uwagą i kiwano głowami, gdy twierdził, że chciał jedynie odegrać się na ludziach, którzy tak uprzykrzyli życie Symplicji i jemu. Nie wspomniał natomiast o biżuterii starannie ukrytej w sejfach Salomona, a ściślej rzecz biorąc, o tych błyskotkach, które jeszcze nie trafiły do zawsze chętnych rąk jubilerów,

przyjaciół Sala. Chciał uniknąć kłopotów i jak dotąd wydawało się, ku jego zdumieniu, że żaden z jego niedawnych wyczynów nie zostanie ukarany. W pewnym momencie przyjacielski dżentelmen o srebrnych włosach i twarzy dobrego dziadunia uśmiechnął się do niego i rzekł: - Panie Dodger, zdołał pan wśliznąć się do dobrze strzeżonej ambasady obcego kraju i swobodnie poruszał się w niej, docierając do najbardziej tajnych pomieszczeń, przy czym nie wykryto pańskiej obecności. Jak, u licha, pan tego dokonał? Będzie pan tak dobry i oświeci nas w tej materii? I jeśli wolno spytać, czy byłby pan skłonny powtórzyć ten wyczyn w innym czasie i innym miejscu, gdybyśmy o to poprosili? Trzeba było trochę czasu i cierpliwego tłumaczenia pojęć (z pomocą Karola), by wyjaśnić zainteresowanym dżentelmenom, na czym polega praca węża. W kulminacyjnym momencie wykładu Dodger zwrócił Karolowi zegarek, który zabrał mu dla rozrywki w bliżej nieokreślonym momencie, po czym spytał: - Panowie chcą, żebym został szpiegiem, czy tak? Te słowa wywołały pewną konsternację wśród jego rozmówców. Wszyscy byli uderzająco podobni do owego siwowłosego jegomościa, który odparł z uśmiechem: - Młody człowieku, rząd Jej Królewskiej Mości nie szpieguje, a co najwyżej interesuje się pewnymi sprawami. Jako że sir Robert oraz pan Disraeli zapewnili nas, że choć jest pan łobuzem, to jednak łobuzem w najlepszym tego słowa znaczeniu - i chcielibyśmy mieć takich więcej - rząd Jej Królewskiej Mości może być zainteresowany zatrudnianiem pana od czasu do czasu, z takim jednakże zastrzeżeniem, że w razie konieczności stanowczo zaprzeczy, jakoby kiedykolwiek pana zatrudniał. - Ach, rozumiem pana - ucieszył się Dodger. - To pewnego rodzaju mgła, czyż nie? Znam się na mgłach. Może mi pan zaufać.

Białowłosy dżentelmen z początku wyglądał na urażonego, ale po chwili uśmiechnął się. - Odnoszę wrażenie, panie Dodger, że nikt już więcej pana nie nauczy na temat mgły. Młodzieniec zasalutował mu dość bezczelnie i stwierdził: - Ja całe życie spędziłem we mgle, proszę pana. - Nie musi pan od razu odpowiadać na moją propozycję. Sugeruję, żeby pan ją omówił ze swoim przyjacielem, panem Dickensem, który, muszę powiedzieć, sam ma w sobie coś z łobuza jako stały współpracownik gazety, za to bez wątpienia działa w pańskim najlepszym interesie. Pozwolę sobie jeszcze wspomnieć, panie Dodger, że istnieją pewne niepokojące szczegóły tego, co się wydarzyło w kanałach, i zapewne wszczęlibyśmy śledztwo, by je wyjaśnić, gdyby nie to, że dzięki pańskim działaniom stanie przed sądem niesławna Cudzoziemka. Fakt ten wywoła głęboką ulgę u wielu naszych europejskich przyjaciół, a jednocześnie uświadomi im, jaki los czeka zabójców, którzy ośmielą się jeszcze przybyć do Anglii. Nie wykluczam, że otrzyma pan jakąś nagrodę. Białowłosy wstał, a ruch ten jakby przerwał panujące w pokoju napięcie. Dodger ujrzał wokół siebie uśmiechy, jego rozmówca zaś, jakby nieco zasmucony, dodał: - Jestem pewny, że wszystkimi nami głęboko wstrząsnęła wiadomość o śmierci młodej damy imieniem Symplicja. Proszę przyjąć moje kondolencje. Dodger spojrzał na niego. Mężczyzna pewnie nie był aż tak stary; jedynie te białe włosy przydawały mu lat. Chłopak był pewny, że ten człowiek wie o nim wszystko, a przynajmniej wszystko, czego można było się dowiedzieć, z całą zaś pewnością wszystko, co było światu wiadomo na temat wykorzystania mgły. Zdawał sobie sprawę i z tego, że białowłosy dżentelmen jest jednym z tych, którzy mogą uczepić się jakiegoś nic nieznaczącego detalu i drążyć sprawę - na przykład twierdząc, że świeże zwłoki z rzekomymi

ranami postrzałowymi wyglądały dziwnie podobnie do pięciodniowych zwłok topielca, a brednie o miazmatach można między bajki włożyć. - Dziękuję panu - powiedział ostrożnie. - To nie był dla mnie łatwy czas. Myślałem nawet o tym, żeby wybrać się w małą podróż poza Londyn, by nie oglądać niczego, co przypomina mi o mojej dziewczynie. To powiedziawszy, zapłakał najprawdziwszymi łzami, co nie było aż tak trudną sztuczką, a jednocześnie z lekka go zszokowało. Zaczął się zastanawiać, czy w chłopcu zwanym Dodgerem jest jeszcze coś własnego, intymnego, prostego i czystego, czy może tylko plik różnych Dodgerów na rozmaite okazje. W głębi duszy miał nadzieję, że Symplicja pokocha tego porządnego Dodgera i jakoś wskaże mu drogę prostą i wąską, choć może nie zbyt prostą i zbyt wąską. W końcu przecież zawsze chodziło o mgłę. Wydmuchał nos w ładną, śnieżnobiałą chustkę, którą w roztargnieniu wyjął z kieszeni jednego z dżentelmenów siedzących wokół stołu, po czym dodał: - Myślałem o wyjeździe do Yorku na tydzień lub dwa. To wyznanie spowodowało małe poruszenie, ale po kilkuminutowej dyskusji uznano, że Dodger, który przecież nie popełnił żadnego przestępstwa, a wręcz przeciwnie, miał nawet pewne zasługi, naturalnie powinien pojechać do Yorku, skoro ma na to ochotę. Spotkanie dobiegło końca. Karol położył rękę na ramieniu chłopaka, gdy wychodzili na korytarz, a potem w pośpiechu zaprowadził go do najbliższej kawiarni. - Zdaje się, że wszystkie grzechy zostały ci odpuszczone, mój przyjacielu powiedział. - I tylko wielka szkoda, że panna Symplicja, mimo twoich wysiłków, nadal jest de facto zmarłą. Ŕ propos, jak się miewa? Dodger spodziewał się takiego pytania, dlatego spojrzał na Dickensa pustymi oczami i odparł:

- Symplicja nie żyje, Karolu, doskonale o tym wiesz. - A, tak - rzekł z uśmiechem Dickens. - Ależ ze mnie osioł, zapomniałem. - Wciąż się uśmiechał, ale tak naprawdę jego twarz pozostała nieprzenikniona. Po chwili uniósł rękę i dodał: - Jestem pewny, że jeszcze się spotkamy. Muszę powiedzieć, że znajomość z tobą to dla mnie zaszczyt. Jestem być może równie nieszczęśliwy jak ty z powodu śmierci Symplicji, dziewczyny, na której nikomu nie zależało, póki ty się nie pojawiłeś. Naturalnie troszczyła się o nią także Angela, która, nawiasem mówiąc, wydaje się dziwnie nieporuszona jej zgonem. Podejrzewam, nie, przypuszczam, że wkrótce znajdziesz sobie nową dziewczynę, bardzo podobną do Symplicji. Prawdę mówiąc, idę nawet o zakład. Dodger starał się zachować kamienną twarz, ale w końcu się poddał, kamienna twarz bowiem to także wyraz twarzy, czyż nie? Spojrzał Karolowi w oczy i powiedział wolno i dobitnie: - Nic mi o tym nie wiadomo, proszę pana. A potem mrugnął. Karol roześmiał się, po czym podali sobie ręce i każdy ruszył w swoją stronę. Dwa dni później dyliżans wyruszył z Londynu w kierunku Bristolu, jak zawsze wioząc wyboistą drogą ciekawy zestaw pasażerów. Wyjątkowość tej kompanii polegała na tym, że - zdaniem woźnicy - był w jej składzie najbardziej nieuprzejmy pasażer roku, a ściślej rzecz biorąc, sędziwa pasażerka o głosie nieprzyjemnym jak kocioł czarownic. Nic się jej nie podobało - ani siedzenia, ani krajobraz, ani pogoda, ani nawet faza Księżyca. Gdy podczas jednej z krótkich przerw pasażerowie udali się do oberży na szybki posiłek, znalazła wadę w każdej zaserwowanej potrawie, a nawet w soli, która jej zdaniem była niedostatecznie słona. Stara jędza nie tylko przesadnie pachniała lawendą, ale także nieustannie dokuczała miłej młodej damie, która miała nieszczęście być jej wnuczką. Przynajmniej to jedno dziewczę

poprawiało nieco atmosferę w dyliżansie, lecz to babcię woźnica zapamiętał najlepiej i z przyjemnością popatrzył za nią, gdy omal nie upadła, wysiadając w Bristolu. Naturalnie i na tę przygodę musiała się poskarżyć. Mniej więcej w tym samym czasie młody, chyba zadowolony z siebie mężczyzna zaszedł do apteki na Christmas Steps w pobliżu centrum Bristolu. Dłuższy czas dyskutował ze sprzedawcą o barwnikach i tym podobnych substancjach, a w ich rozmowie pojawiały się terminy takie jak henna oraz indygo. Niedługo potem urodziwa młoda dama o pięknych rudych włosach oraz młody, ciemnowłosy dżentelmen wynajęli powóz z woźnicą, zainteresowani wyjazdem ku szarym stokom Mendip Hills. Dotarłszy tam, powiadomili woźnicę, że życzą sobie pojechać jeszcze dalej i zatrzymać się przy pubie w Star. W nim zjedli lunch, delektując się zwłaszcza znakomitym serem oraz odmianą cydru tak mocną, jakby zaprawiano ją lwimi szczynami... i być może tym lepszą, gdyż nawet młoda dama zdecydowała się na drugą pintę. Po lunchu podziękowali woźnicy i umówili się na spotkanie za tydzień w tym samym miejscu. Ów przystał na to ochoczo, ponieważ już otrzymał godziwą zapłatę od młodego dżentelmena, któremu bardzo zależało na tym, by nikt się nie dowiedział o tej małej wycieczce - ponoć oboje z młodą damą wpadliby w straszne tarapaty, gdyby jej ojciec zorientował się, co porabiają. Woźnica nie pierwszy raz uczestniczył w takim przedsięwzięciu, toteż zasalutował jedynie i musnął palcem czubek nosa, uśmiechając się dość obleśnie. - Ja? Ja nic nie wiem, nic nie widziałem, łaskawco. Mam taki defekt, że oślepia mnie blask pieniędzy. Bóg z wami, młody panie. Następnego dnia pewien mężczyzna, którego poznali w pubie, listonosz z zawodu, dał się namówić - z małą pomocą brzęku monet w sakiewce - na wskazanie młodej parze

krótkiego szlaku do niewielkiego miasteczka Axbridge po drugiej stronie Mendips. Młodzi zeszli południowymi zboczami, by zamieszkać w domku opodal młyna. Była to osobliwa umowa najmu: młody dżentelmen zastrzegł wyraźnie, że jego panna musi spać w najlepszym pokoju, on zaś będzie nocował na sienniku pod jej drzwiami, przykryty końską derką. Układ ten sprawił, że starsze panie z pobliskiej wioski miały o czym dyskutować i wspólnie doszły do wniosku, że mają do czynienia z parą uciekinierów (dodajmy: bardzo miłą) wykazujących niezwykłe przywiązanie do chrześcijańskich norm przyzwoitości. I niewiele się pomyliły. Symplicja i Dodger porozumiewali się bez mała telepatycznie; to miał być ich czas na relaks, powrót do sił i zwykłe, proste radowanie się światem. Świat zresztą, jak się wydawało, też był im rad. Nie musieli zbytnio oszczędzać na wydatkach, a dziewczyna, choć skromna, jak przystało na panienkę, korzystała z każdej okazji, by gawędzić z ludźmi. Bardzo się starała mówić tak jak oni, z akcentem typowym dla hrabstwa Somerset, w stylu, który można nazwać wiejskim głównie ze względu na swoistą powolność. Prawdę mówiąc, język tutejszy był powolny, bo i opowiadał o sprawach umiarkowanie dynamicznych - o serach, o mleku i o porach roku, a także o szmuglowaniu mocnych trunków do miejsc, do których nie każdy miał odwagę się zapuścić (tam może i mówiono pomału, za to akcja bywała niezwykle szybka). Dodger także szybko się uczył, ponieważ przywykł do tego, że na ulicy szybkość oznaczała mieć albo nie mieć i nigdy nie było drugiej szansy. Z początku trochę bolała go głowa, gdy musiał porozumiewać się w języku złożonym, jak mniemał, wyłącznie z określeń ziarna oraz krów. Pomocny w procesie nauczania okazał się miejscowy trunek zwany scrumpy, toteż w krótkim czasie chłopak opanował miejscową mowę. Głowę miał pełną słów, takich jak „Mendip”, „priddy” oraz „bist”, a także czegoś nowego - po latach praktykowania staccato miejskiej angielszczyzny - a mianowicie melodii lokalnego języka. Istnieje więcej

rodzajów kamuflażu - pomyślał - niż zmiana koszuli albo koloru włosów. Pewnego ranka, gdy spacerowali nad rzeką, zagadnął Symplicję: - Nigdy cię o to nie pytałem, ale... skąd wzięłaś tę grę? „Szczęśliwe rodziny”? Jej świeżo nabyty akcent z Somerset wydał mu się nieco drżący, gdy odpowiadała: - Dała mi ją matka, a ja za wszelką cenę chciałam zachować coś, co było tylko i wyłącznie moje. Patrzyłam często na te karty i myślałam o tym, że pewnego dnia będzie lepiej... I jest lepiej, po tym wszystkim, co dane mi było przeżyć. Uśmiechnęła się do niego promiennie, a ta krótka, okraszona uśmiechem przemowa wystarczyła, by wlać ciepło w serce Dodgera oraz kilka innych organów. Mniej więcej w tym samym czasie w Londynie - tam gdzie ludzie mówili tak szybko, że nie zdążyłbyś nawet zauważyć, gdzie się podziały twoje pieniądze - panna Angela kazała woźnicy zatrzymać powóz w pobliżu Siedmiu Tarcz. Wysiadłszy w asyście dwóch służących, wspięła się po stopniach i delikatnie zapukała do drzwi poddasza. Otworzył jej Salomon. - Mmm, panna Angela. Bardzo dziękuję za przybycie. Da się pani skusić filiżanką zielonej herbaty? Obawiam się, że nie zaoferujemy pani wielkich wygód, ale posprzątałem najlepiej, jak umiałem, a Onanem proszę się nie przejmować. Zapewniam, że ten zapach znika po jakimś czasie. Angela roześmiała się, a potem spytała: - Jakieś nowiny, panie Salomonie? - W rzeczy samej - odparł. - Dostałem zadziwiająco dobrze napisany list od Dodgera. Z Yorku, dokąd udał się rozpaczać jak najdalej od miejsc przypominających mu o nieszczęsnej Symplicji. Angela sięgnęła po nieskazitelnie czystą filiżankę.

- Z Yorku? Bardzo dobry wybór. A czy ktokolwiek wypytywał ostatnio o Dodgera? Salomon ostrożnie nalał jej herbaty. - Kupiłem ten serwis w Japonii. I jestem zdumiony, że przetrwał tak długo jak ja. Uniósł głowę, by spojrzeć na Angelę, po czym dodał gładko: - Sir Robert był taki miły i przysłał do mnie przedwczoraj dwóch swoich konstabli. Pytali, gdzie mogą zastać pana Dodgera, więc, mmm, oczywiście powiedziałem im wszystko, co wiedziałem, bo taki jest obowiązek uczciwego obywatela. - Uśmiechnął się nieco szerzej. - Zawsze uważałem, że policjantów należy okłamywać. To bardzo zdrowe dla duszy, a także dla rzeczonych policjantów. Angela odwzajemniła uśmiech. - Być może zaskoczy to pana, Salomonie, ale i ja dostałam wiadomość. Od bezimiennej osoby, która uznała za stosowne podać mi adres w Londynie - czyż to nie podniecające? - oraz dokładną godzinę. Zabawne, prawda? - W rzeczy samej - zgodził się Salomon. - Choć muszę przyznać, że moje życie wydawało mi się przepełnione takimi zabawami, toteż dziś wolę po prostu pracować w domu, włożywszy stare, wygodne kapcie. Wolę też, żeby owe zabawy nie przeszkadzały mi w pracy. Rety, gdzie moje maniery? Mam tu świetne ciasteczka ryżowe, droga pani. Kupiłem od pana Changa, doprawdy znakomite. Bardzo proszę. Angela przyjęła poczęstunek. - Gdyby spotkał pan jeszcze młodego pana Dodgera, proszę mu powiedzieć, że mam powody wierzyć, iż władze rzeczywiście chciałyby z nim porozmawiać, ale nie dlatego, że coś przeskrobał, tylko dlatego, że mógłby wykorzystać swoje zdolności w słusznej sprawie i dla dobra kraju. Oferta jest otwarta. - Zawahała się nieznacznie. - Gdy mówię „władze”, mam na myśli najwyższe władze.

Salomon już dawno nie był tak zaskoczony. - A mówiąc „najwyższe władze”, ma pani na myśli...? - Nie, nie Wszechmocnego - odpowiedziała Angela - a przynajmniej nic mi o tym nie wiadomo. Ale powiedzmy, że numer drugi: damę, która mogłaby bardzo ułatwić Dodgerowi życie. Odniosłam wrażenie, że jeśli zignoruje to zaproszenie, kolejnego nie będzie. - Mmm, naprawdę? Cóż, w takim razie lepiej będzie, jeśli odbiorę od Jakuba moje wyjściowe ubranie, czyż nie? Prócz cydru, świeżego powietrza, serów oraz gwiazd młodzi znaleźli też w Axbridge wielu przyjaciół oraz rozsmakowali się w „ściennym owocu”, który we Francji nazywano ponoć escargot, w Somerset zaś po prostu ślimakiem. Dla miejscowych para przybyszów była uroczą zagadką i wydawało się, że każdy jest gotów opowiedzieć o niej jakąś anegdotę albo chociaż plotkę. Dama, która zajmowała się układaniem kwiatów w kościele, mówiła na przykład, że widziano oboje nad rzeką z gromadką dzieci, którą uczyli grać w „Szczęśliwe rodziny”. Pewien rolnik opowiadał, że widział młodych siedzących na bramie zagrody: dziewczyna uczyła chłopaka czytać, poprawiała wymowę i tak dalej - niczym prawdziwa nauczycielka. Podobno chłopak wyglądał na zadowolonego. Znajomy rolnika twierdził zaś w rozmowie z innymi bywalcami pubu, że widział na własne oczy, jak młody mężczyzna leży co noc na ciepłej jeszcze trawie i wpatruje się w gwiazdy. - Zupełnie tak, jakby, biedaczysko, nigdy wcześniej ich nie widział - dokończył. Ostatniego dnia, gdy już pożegnali się ze wszystkimi, jeden z ich nowych przyjaciół, szczęśliwy posiadacz kuca oraz bryczki, zawiózł ich do pubu w Star. Wybrał nieco okrężną drogę, by pokazać im pole, na którym stał samotny głaz. Niektórzy - zapewne ci nieżałujący sobie cydru - twierdzili, że niekiedy w nocy kamień ożywa i tańczy na polu.

Gdy już napatrzyli się na ów kamień - w płonnej nadziei, że wytnie dla nich choć kilka skromnych hołubców - Dodger spojrzał na swoją dziewczynę i zagadnął ją w melodyjnej, cokolwiek rustykalnej gwarze hrabstwa Somerset: - Chyba powinniśmy wracać, dziewczyno. - Dokąd to, kochany? - odpowiedziała, uśmiechając się jak słońce. - Do Londynu. - Do dziwnie mówiących ludzi. Pocałowali się, a potem, mową bardziej już londyńską, Dodger spytał: - Sądzisz, kochanie, że to możliwe, żeby głaz tańczył? - Jeśli ktokolwiek miałby go do tego skłonić, to chyba tylko ty. Wkrótce dwoje młodych mieszkańców Somerset, których o dziwo stać było na podróż dyliżansem, przybyło z Bristolu do Londynu. Niezaczepiani przez nikogo wmieszali się w tłum, a następnie opłacili pojedynczy pokój dla młodej damy w bardzo poważanym pensjonacie. Młody dżentelmen udał się tymczasem w rejon Siedmiu Tarcz. Następnego ranka Dodger zabrał Onana na spacer, a chwilę później zniknął w studzience kanalizacji burzowej. Gdyby ktoś go wtedy widział idącego tunelem, pewnie zauważyłby powagę malującą się na jego twarzy, a także torbę, którą niósł w ręku. Wątpliwe jednak, by szczury znały się na ludzkiej mimice albo wiedziały, co oznacza słowo „powaga”. Możliwe natomiast, że były zdumione, gdy w miejscu zasypanym odpadkami, powyżej normalnego poziomu wody, znalazły parę nowiutkich, lśniących pantofelków. Nikt nie wie, co porabiał później Dodger, ale pojawił się w samo południe na London Bridge. Stał przy barierce, podziwiając płynące Tamizą barki, gdy podeszła do niego długowłosa dziewczyna o głosie, który wprawił w radosne drżenie wszystkie jego kości. - Przepraszam, czy mógłby mi pan wskazać drogę do Siedmiu Tarcz? Mieszka tam

moja ciocia. Dodger - na wypadek gdyby byli obserwowani, a na pewno byli - rozpromienił się i spytał: - Panienka tu nowa? Świetnie. Zaraz panienkę oprowadzę, z wielką przyjemnością. W tym momencie zatrzymał się przy nich powóz, nagłym manewrem na chwilę wstrzymując ruch na moście. Z kabiny wysiadła kobieta, uśmiechnęła się do Dodgera, a potem bardzo uważnie przyjrzała się panience z Somerset. - Proszę, proszę, przyjacielu, cóż za niespodzianka. Ktoś mógłby pomyśleć, że ta młoda dama to Symplicja. Niestety, oboje wiemy, że ta biedna istota zginęła w strasznych okolicznościach. Ale ty, mój drogi, jesteś, jak widzę, żywotnym dżentelmenem. Skoro już spotkaliśmy się przypadkowo na tym moście, może pozwolisz, że zaproszę ciebie i twoją nową przyjaciółkę na Lawendowe Wzgórze? Zamierzałam odwiedzić mogiłę nieszczęsnej Symplicji; kamieniarz ponoć już skończył pracę. Jak ci na imię, panienko? - spytała, zwracając się do towarzyszki Dodgera. Dziewczyna uśmiechnęła się ciepło. - Fortunata16, proszę pani. Angela musiała zasłonić dłonią usta, by nie parsknąć śmiechem. Udali się więc we troje na Lawendowe Wzgórze, gdzie złożyli kwiaty i, jak należało się spodziewać, uronili kilka łez. Niedługo potem Dodger i jego nowa znajoma, Fortunata, wysiedli z powozu panny Angeli na całkiem innym moście, przy którym zatrzymał swój wózek osobliwości właściciel Szczęśliwej rodziny. Na wózku spoczywała przestronna klatka, którą dzieliły pies, kot, młody pawian, mysz, kilka ptaków oraz wąż. Zwierzęta żyły w zaskakującej harmonii, niczym prawdziwi chrześcijanie, jak stwierdził niemłody już właściciel tej menażerii.

- Nie pojmuję, Dodger, jak to możliwe, że kot nie zjada myszy - powiedziała Fortunata. - Wątpię, żeby ten dziadek zdradził ci swój sekret, ale niektórzy mówią, że gdy wychowuje się zwierzaki razem, otaczając je łagodną miłością, stają się właśnie tym: szczęśliwą rodziną. Podobno jest też tak, że gdyby między szczeblami przecisnęła się obca mysz, wąż zaraz pożarłby ją na kolację. Fortunata wzięła Dodgera za rękę i ruszyli ku kolejnym ulicznym atrakcjom. Przeszli obok siłaczy dźwigających wielkie ciężary, obok grających w „Koronę i kotwicę”, obok sprzedawcy kanapek z szynką i wreszcie obok człowieka, który wytrwale stał na rękach. A potem, gdy złoty blask wieczoru upodobnił Londyn do pogańskiej świątyni lśniącej brązem dachów, Tamizę zaś przemienił w Ganges, poszli w stronę domu, najzupełniej ignorując kukiełkowe przedstawienie Puncha i Judy. Następnego ranka na ulicy rozpętało się pandemonium. Gdy Dodger zbiegł do połowy schodów i wyjrzał przez okno, zobaczył dwóch ludzi w hełmach z piórami oraz niewysokiego jegomościa, który przedziwnym sposobem był jednocześnie bardzo ważny i przejęty swoją rolą oraz wystraszony tym, że znalazł się w takiej okolicy. Dodger uchylił okno i zawołał: - Czego pan tu szuka? Nie podobał mu się ten mały, najwyraźniej szef delegacji - bo jakoś tak jest na tym świecie, że gdy widzi się dwóch mężczyzn znacząco różniących się wzrostem i posturą, to ważniejszym z nich zawsze jest ten mniejszy. - Dżentelmena nazwiskiem... - Mały zawahał się. - Pana Dodgera? Dodger z trudem przełknął ślinę. - W życiu o takim nie słyszałem! - zawołał. Mężczyzna zadarł głowę.

- Przykro mi to słyszeć, proszę pana. Ale gdyby pan jednak spotkał pana Dodgera, proszę mu przekazać, że Jej Wysokość Królowa Wiktoria wzywa go do Pałacu Buckingham. Niech się stawi jutro po południu. Dodger usłyszał za plecami zaspany głos Salomona: - Mmm, chłopcze, nie ignoruje się wezwań Jej Wysokości. I tak Dodger znalazł się w sytuacji, z której nie mógł się wyślizgać żadnym szczwanym ruchem. Niepewnie zszedł na ulicę i wmieszał się w tłumek gapiów, który zdążył się zebrać ku niezadowoleniu dwóch drabów z piórami. Ludzie zbiegli się, bo ktoś puścił plotkę, że w końcu zabierają Dodgera na szubienicę. Jedna czy dwie osoby były już gotowe wszcząć rozruchy, ale reszta zadowalała się przekazywaniem plotek - ot, tak, dla zabawy. Wreszcie Dodger stanął przed królewskim posłańcem. - No dobrze, mów pan prawdę. Niewysoki i jakby udręczony jegomość, próbujący zachować resztki godności w świecie zupełnie jej pozbawionym, wręczył mu dokument. - Stawi się pan przy bramie Pałacu Buckingham jutro o szesnastej trzydzieści oznajmił. - I zostanie wpuszczony - dodał. - Wolno przyprowadzić członków rodziny w liczbie trzech. Naturalnie przekażę Jej Wysokości, że pokornie przyjął pan zaproszenie. Reszta owego dnia była doprawdy dziwaczna, nawet gdy ludzie całkiem zapomnieli już o tej sprawie i zajęli się swoimi, a niektórzy sprawami innych, na przykład okradając ich. Dodger wybrał się na spacer, nie kanałami, ale normalnie, ulicami Londynu, prowadząc Onana, który w zachwycie dreptał u jego boku. W końcu nogi, które znały go znacznie lepiej niż on sam, zaniosły go przez Covent Garden na Fleet Street. Nie zastał Karola, ale gdy poprosił o spotkanie z redaktorem naczelnym i przedstawił się, natychmiast poprowadzono go na górę, gdzie usłyszał, że na jego bohaterski fundusz

wpłynęło kolejnych siedem gwinei. Wtedy Dodger oświadczył, że chciałby przekazać te pieniądze na rzecz pana Todda, by nieco ulżyć jego ciężkiej doli w Bedlam, miejscu zdecydowanie nieodpowiednim dla pacjentów o tak kruchej psychice. Pan Doyle zgodził się, rzecz jasna, a nawet zobowiązał się dopilnować, by pieniądze trafiły tam, gdzie trafić powinny. Chłopak poczuł się nieco lepiej. Ruszył w dalszą drogę, zahaczając o sklep mięsny, w którym kupił lunch dla Onana. Następnie nabył butelkę dobrej brandy i zszedł nad rzekę. Zlecił przewoźnikowi kurs do przystani w Four Farthings. Koroner był tego dnia nieobecny, lecz dyżurny urzędnik obiecał, że przekaże mu upominek od syna starszej pani, której pomógł. Dodger mógł jedynie mieć nadzieję, że dotrzyma słowa. W Four Farthings właściwie nie było niczego ciekawego, co miałoby się oprzeć wchłonięciu przez większe gminy, ale chłopak uznał, że warto zajrzeć do kościoła św. Nigdy - mało znanego świętego, patrona wszystkiego, co nie doszło do skutku (stąd wielka popularność tej świątyni wśród młodych kobiet). Wrzucił szylinga do skrzynki na ofiary, ale usłyszał, że moneta uderzyła o drewniane dno, gdzie zapewne miała bardzo długo przebywać w samotności. Znalazł dość czasu, by zboczyć jeszcze w stronę domu państwa Mayhew, uścisnąć dłonie gospodarzy i podziękować za kondolencje oraz pomoc, której udzielili nieszczęsnej Symplicji. Zapewnił ich, że gdyby żyła, byłaby im dozgonnie wdzięczna. Miał co do tego, jak twierdził, absolutną pewność, bo onegdaj sama mu o tym powiedziała. Zamierzał właśnie wyjść frontowymi drzwiami, ale zmienił zdanie i ruszył w stronę drzwi obitych zielonym suknem. W kuchni czekał na niego uśmiech nawet od pani Sharples, a także energiczny całus od pani Quickly. Wracając na drugą stronę rzeki, zastanawiał się, po co właściwie to robi. To samo czynił naturalnie Onan, który przeżywał najszczęśliwsze chwile swego psiego żywota, jako że

jeszcze nigdy nie był na tak długim spacerze. Młodzieńcowi przyszło do głowy, że pewna osoba może znać odpowiedź. Ponownie zszedł nad wodę, ale tym razem kazał się powieźć w górę rzeki. Wysiadłszy z łodzi, powędrował w stronę pensjonatu, a następnie, w towarzystwie panny Fortunaty, pojechał dorożką do domu Angeli. Lokaj ukłonił się z szacunkiem, otwierając drzwi. - Dzień dobry, panie Dodger. Sprawdzę, czy panna Angela jest w domu. Panna BurdettCoutts pojawiła się niespełna minutę później. Gdy usiedli przy kawie, chłopak opowiedział o porannych wydarzeniach, a następnie poprosił Fortunatę, by mu towarzyszyła. Przyjęła tę nowinę w typowo kobiecy sposób, to jest nagłym atakiem paniki, który wywołał, a jakże, rzekomy brak stroju stosownego do wizyty w pałacu. Angela uspokoiła ją bez trudu. - Moja droga, naprawdę nie masz się czym martwić. Odwiedzimy moją krawcową. Termin jest wyjątkowo krótki, ale jestem pewna, że coś jeszcze da się zrobić. A skoro już o sukniach mowa - dodała, zwracając się do młodzieńca - to przypomniałam sobie o obrączkach. Wolno wiedzieć, Dodger, jakie są twoje zamiary w tej materii? Rozumiem, że jesteście zaręczeni, ale kiedy zamierzacie wziąć ślub? Osobiście nigdy nie widziałam sensu w zbyt długim przeciąganiu narzeczeństwa, ale może... macie jakiś problem? Dodger spędził sporo czasu na rozmyślaniu o Fortunacie i ślubie. Oficjalnie, jako Symplicja, jego ukochana była jeszcze mężatką, ale jak sama stwierdziła, Boga nigdy nie było w tym związku. Inaczej nie pozwoliłby, żeby miłość zmieniła się w coś tak okropnego. Gdy spytał o radę Salomona, ten pogładził podbródek, zaserwował mu kilka przeciągłych „mmm” i wreszcie orzekł, że każdy Wszechmocny wart tego, by w Niego wierzyć, zgodziłby się na nowe małżeństwo. A jeśli nie, to on, Salomon, gotów jest Mu to wyperswadować.

- Nie wiem, czy Bóg był z nami w tym kanale, ale na pewno była tam Pani - odparł wówczas Dodger. Poza księciem, który z całą pewnością nie zamierzał trąbić o swoim nieudanym małżeństwie, jedynymi świadkami tego związku byli pierścień z herbem oraz Symplicja. Pierścień przepadł, a Symplicja nie żyła. Czy był jakikolwiek dowód na to, że w ogóle istniała? Był to kolejny obłok mgły, w której, zdaniem Dodgera, należało szukać drogi ku słonecznym wyżynom. - Symplicja była mężatką - odpowiedział na pytanie Angeli. - Ale Symplicja nie żyje. Teraz mam Fortunatę, kogoś nowego, komu chcę być oparciem. Jednak i ja jestem kimś nowym i dlatego zanim się ożenię, muszę znaleźć pracę, i to dobrą. Zbieractwo będzie od tej pory jedynie moim hobby. Tylko że ja nawet nie wiem, jak szukać porządnej pracy. Urwał, widząc wieloznaczny uśmiech Angeli, z którego nie umiał niczego wyczytać. - Jeśli wierzyć plotkom, Dodger - powiedziała panna BurdettCoutts - wkrótce w twoim życiu pojawi się znowu przyjacielski starszy pan o siwych włosach, który zaproponuje ci wakacje za granicą. Gratuluję, młody człowieku. Gratuluję i tobie, panno Fortunato. Następnego dnia powóz przywiózł Fortunatę punktualnie o umówionej godzinie. Gdy wsiedli i ruszyli w drogę, Salomon, który niewątpliwie wiedział wszystko o takich sprawach, rzekł: - Będzie to, rzecz jasna, audiencja prywatna. Pamiętajcie jednak, że to Jej Wysokość kieruje spotkaniem. Nie odzywajcie się niepytani. Nigdy, przenigdy nie przerywajcie królowej i - mówię zwłaszcza do ciebie, Dodger - nie próbujcie się z nią spoufalać. Zrozumiano? Wskazówek słuchali do ostatniej chwili, nawet idąc korytarzami pałacu, który dla Dodgera był przede wszystkim bodaj najlepszym łowiskiem, jakie w życiu widział. Nawet

dom Angeli nie mógł się równać z tymi wnętrzami. Mijali kolejne pokoje, a ogrom gmachu wręcz przygniatał młodzieńca, który jeszcze niedawno bywał wężem. Nic z tego - upomniał się w duchu. - To by się nie udało. Nikt nie ma dostatecznie wielkiego worka, by wynieść stąd wszystkie te piękne obrazy i ozdobne krzesła. Wreszcie znaleźli się w sali, w której czekali na nich królowa i książę Albert. Dodger zauważył, że wszędzie roi się wręcz od lokajów. Większość z nich stała nieruchomo z wytrwałością godną najlepszych złodziei (bo ludzie, jak wiadomo, najłatwiej dostrzegają ruch). Dodger nigdy nawet nie słyszał słowa „surrealistyczna”, ale pewnie by go użył, widząc scenę, w której Salomon, ubrany w swój najwytworniejszy strój, kłania się królowej tak głęboko, że włosami niemal dotyka podłogi. W tym momencie rozległ się bowiem cichutki trzask i wszyscy znieruchomieli, podczas gdy Sal, wciąż w głębokim ukłonie, dawał Dodgerowi rozpaczliwe znaki palcem. Ten znał procedurę: wystąpił naprzód, uśmiechnął się nerwowo do królowej, po czym oplótł Salomona ramionami, wbił kolano w jego plecy i siłą przywrócił go do pionu. Ku swemu rozczarowaniu, usłyszał własny, podejrzanie wesoły głos: - Proszę wybaczyć, Wasza Wysokość, ale plecy go zawodzą przy takiej gimnastyce. Na szczęście nic się nie stało, nastawiłem go jak trzeba. Świetna dziewczyna - pomyślał, spoglądając na królową. - Najwyższe sfery, nie ma co. Z jej twarzy nie potrafił wyczytać żadnych uczuć, natomiast książę Albert spoglądał na niego jak człowiek, który właśnie znalazł dorsza w swojej piżamie. Dodger cofnął się więc o krok i spróbował stać się niewidzialny, dając Salomonowi pole do popisu. W tym momencie na szczęście oblicze królowej rozpogodziło się. - Panie Cohen - powiedziała - witam pana z wielką przyjemnością i chciałoby się rzec: nareszcie. Tak często opowiadano mi o panu. Mam nadzieję, że nic pana nie boli? - spytała z

niezbyt królewską troską. Salomon przełknął ślinę i odparł: - Nie ucierpiało nic poza moją dumą, Wasza Wysokość. Przy okazji pozwolę sobie zauważyć, że niektóre historie na mój temat są po prostu nieprawdziwe. - Król Szwecji opowiada bardzo ciekawą - rzekł książę Albert. Dodger zauważył, że Salomon zarumienił się pod gęstą brodą. - Jeśli Waszej Królewskiej Wysokości chodzi o tę o wyścigach konnych w loży, to niestety jest ona prawdziwa. - Niemniej jednak spotkanie z panem to dla mnie zaszczyt - dokończył książę, podając Salomonowi rękę. Dodger bacznie się przyglądał temu powitaniu i rozpoznał masoński uścisk dłoni zwany ręką wolności. - No proszę, mój drogi - odezwała się królowa, spoglądając na małżonka - jaka miła niespodzianka dla ciebie. Zdanie to zabrzmiało całkiem przyjemnie, ale na ostatnie słowo padł akcent, który przypomniał obecnym, że rozmowa na ten temat zakończyła się definitywnie. Teraz władczyni zwróciła się ku Dodgerowi. - Pan Dodger, jak sądzę? Zdaje się, że nieźle pan sobie radzi z desperatami. Do dziś wszyscy komentują sprawę Sweeneya Todda. Przypuszczam, że był to dla pana okropny dzień. Młodzieniec rozumiał, że zaprzeczanie nie jest najlepszym pomysłem, choć w głębi duszy uważał, że tamten dzień był raczej zdumiewający niż okropny. - Wasza Wysokość, było nas dwóch i brzytwa między nami... to właściwie wszystko. Mówiąc szczerze, przede wszystkim żal mi tego nieszczęśnika.

- Tak też słyszałam - powiedziała królowa. - Z jednej strony to niepokojące, ale z drugiej dobrze o panu świadczy. Ta młoda dama to pańska narzeczona, czyż nie? Proszę podejść, panno Fortunato. Fortunata podeszła bliżej, a Dodger poczuł nagle, że znalazł się poza tą sceną, że unosi się nad salą audiencyjną i spogląda na wszystko z góry. Widział, jak poruszają się usta, jak zmieniają się wyrazy twarzy, jak ktoś wnosi herbatę i jak sam wraca do swego ciała w poczuciu, że spotkanie okazało się całkiem przyjemne. Kto ośmieliłby się okłamać królową? - pomyślał. - I ile ona tak naprawdę wie? Ile wie książę Albert? Przecież pochodzi z jednego z państw niemieckich, czyż nie? Nie, Dodger nie zamierzał rozmyślać teraz o polityce. Skupił się na Fortunacie, której dygnięcie miało w sobie znacznie więcej wdzięku niż ukłon Salomona. - Zatem kiedy ślub, moja droga? Fortunata zarumieniła się, odpowiadając: - Dodger twierdzi, że najpierw musi znaleźć pracę, Wasza Wysokość, dlatego... jeszcze nie wiemy. - Istotnie - stwierdziła królowa. - Czym się pan zajmuje, panie Dodger, gdy nie krzyżuje pan szyków groźnym przestępcom? Młodzieniec nie odpowiedział, bo nie był do końca pewny, co oznacza owo krzyżowanie szyków, ale Salomon wykazał się refleksem. - Dba o prawidłową pracę systemu kanalizacyjnego, Wasza Wysokość. Książę Albert przewrócił oczami. - Och, kanalizacja. Mamy tu pełno rur, tylko jakoś nie działają. Dodger otworzył usta, ale królowa, która wolała zakończyć już wątek sanitarny, uprzedziła go nieznacznie:

- Cóż, w takim razie życzę powodzenia na nowej posadzie. A teraz - dodała, spoglądając na lokaja - proszę przyjąć do wiadomości, że postanowiliśmy nagrodzić odwagę, którą pan się wykazał. Proszę podejść bliżej i przyklęknąć na jedno kolano. Tu, na tej poduszce. Może byłoby lepiej, gdyby pan zdjął cylinder. - Lokaj zbliżył się ze lśniącym mieczem w dłoniach. Królowa wzięła broń do ręki i powiedziała: - Jak ma brzmieć pańskie imię i nazwisko, panie Dodger? Wspomniano mi, że wolałby pan raz na zawsze zapomnieć o słowach Pip Stick. Dodger spojrzał na królową, ale to Fortunata przerwała milczenie: - Jeśli to pomoże, Wasza Wysokość, to chciałabym powiedzieć, że zawsze podobało mi się imię Jack. Jack Dodger - pomyślał Dodger. Brzmiało nieco ważniacko, ale sam nie wiedział dlaczego. Królowa spojrzała na niego wyczekująco. - Na pańskim miejscu wzięłabym sobie do serca radę tej młodej damy. - Spojrzawszy na księcia Alberta, dodała: - Wszyscy rozsądni mężowie tak robią. - Więc... poproszę - wydukał chłopak. Poczuł na głowie podmuch powietrza, a chwilę później miecz wylądował z powrotem w rękach lokaja. Sir Jack Dodger powstał. - Jesteś jakby wyższy - zauważyła Fortunata. - W rzeczy samej - przytaknęła królowa. - Przypadkiem wiem, sir Jacku, że ma pan wyjątkowo inteligentnego psa. Dodger uśmiechnął się szeroko. - O tak, Wasza Wysokość. Nasz Onan to wspaniały przyjaciel, ale oczywiście nie mogliśmy go tu przyprowadzić. - To prawda. - Królowa Wiktoria odchrząknęła dyskretnie. - Onan, jak w Biblii? -

spytała niewinnie. Kątem oka Dodger zauważył, że Salomon cofa się o krok. - Tak jest, Wasza Wysokość. - Skąd takie imię? Skoro pytają - pomyślał młodzieniec. I odpowiedział17. Młoda królowa spojrzała na swego męża, którego twarz zastygła w bezruchu, a potem nagle wybuchnęła śmiechem. - No, teraz się ubawiliśmy. Chwilę później, jakby pod wpływem niewidzialnego mechanizmu zegarowego, herbata zniknęła, a audiencja dobiegła końca. Czując wielką ulgę, Dodger wziął Fortunatę pod rękę i ruszyli w stronę wyjścia. Chłopak zdziwił się nieco, gdy na korytarzu ujrzał znajomego białowłosego dżentelmena, który podszedł do niego energicznym krokiem i rzekł: - Sir Jacku, pozwolę sobie złożyć panu gratulacje jako pierwszy. Zechce pan poświęcić mi chwilę? Znalazł pan może czas, żeby przemyśleć moją propozycję? - On chce, żebyś został szpiegiem - mruknął Salomon tuż nad uchem Dodgera. Białowłosy dżentelmen cmoknął z dezaprobatą. - Och, drogi panie Cohen. Szpiegiem? Broń Boże. Zapewniam, że rząd Jej Królewskiej Mości nie ma nic wspólnego ze szpiegostwem. Daję słowo, że nie. Niemniej jednak potrzebujemy ludzi, którzy pomagają nam... interesować się wieloma sprawami. Dodger odprowadził Fortunatę na stronę. - Co mam robić? - On chce, żebyś został szpiegiem - powiedziała. - To widać po jego twarzy, gdy

zaprzecza. Dla kogoś takiego jak ty to chyba wymarzone zajęcie, choć podejrzewam, że musiałbyś się nauczyć jednego lub dwóch języków obcych. Ale nie wątpię, że przyjdzie ci to z łatwością. Sama znam francuski i niemiecki, a także odrobinę łaciny i greki. To nic trudnego, jeśli się przyłożysz. Dodger nie chciał poczuć się gorszy. - Ja też znam trochę greki - powiedział. - Đáńáęáëţ ěđďńĺßôĺ íá ěďő đĺßôĺ đďő âńßóęďíôáé ç Üôáęôĺň ęőńßĺň?18 Fortunata uśmiechnęła się do niego. - Widzę, Dodger, że wiodłeś ciekawe życie, czyż nie? - Kochana - rzekł - myślę, że to dopiero początek. I właśnie dlatego dwa miesiące później biegł jak szalony bulwarami Paryża, zostawiając żandarmów daleko w tyle. Miał kieszeń wypchaną monetami, obligacjami oraz tiarą, która niegdyś należała do Marii Antoniny, ale równie pięknie zdobiłaby skronie jego żony Fortunaty, a także - co szczególnie ważne - planami zupełnie nowego typu armaty. Policyjne gwizdki odzywały się ze wszystkich stron, lecz Dodger nigdy nie znajdował się tam, gdzie się go spodziewano. Zanim tu przybył, z wielkim zainteresowaniem zapoznał się z planami żabojadzkiej kanalizacji - bardzo dobrej zresztą, czego nikt by się po żabojadach nie spodziewał - i dlatego teraz mógł gnać wprost do przygotowanej dzień wcześniej kryjówki. A bawił się jak nigdy dotąd. 16 Po łacinie imię Fortunata oznacza „pełna szczęścia” - przyp. tłum. 17 Jeśli pragniesz, drogi Czytelniku, dowiedzieć się więcej o Onanie, znanej postaci biblijnej - cóż, jestem pewny, że znasz Biblię od deski do deski. A jeśli nie, pomoże ci ksiądz albo Google. 18 Gdzie znajdę niegrzeczne panie?

Podziękowania, wpadki i wymówki oraz - w cenie książki - słowniczek Akcja Spryciarza z Londynu toczy się w pierwszej ćwierci panowania królowej Wiktorii. W owym czasie biedota masowo napływała do Londynu i innych wielkich miast. Życie niezamożnych mieszkańców stolicy - a stanowili oni zdecydowaną większość populacji - było niebywale ciężkie. Tradycyjnie już nikt się nie przejmował ich losem, jednak z biegiem lat wśród bogatszych londyńczyków zaczęli się pojawiać i tacy, którzy uważali, że o niedoli trzeba mówić głośno. Jednym z nich był, rzecz jasna, Karol Dickens, innym - jego mniej znany przyjaciel, Henryk Mayhew. Dickens wykonywał swoją misję skrycie, ukazując prawdziwą egzystencję niższych warstw społeczeństwa poprzez swoje powieści, Mayhew i jemu podobni zaś rejestrowali fakty, ogromne ciągi faktów tworzące statystyki. Mayhew często przemierzał ulice, rozmawiając z sierotamikwiaciarkami, sprzedawcami z ulicznych straganów, staruszkami, robotnikami i prostytutkami, dzięki czemu stopniowo odsłaniał ponurą prawdę o najbogatszym i najbardziej wpływowym mieście świata. Obszerna praca London Labour and the London Poor powinna trafić do wszystkich bibliotek, choćby po to, abyśmy mogli się przekonać, narzekając na swój los, że nie tak dawno temu sytuacja była nieporównywalnie gorsza. Możliwe, że czytelnicy słyszeli o filmie Gangi Nowego Jorku. Otóż Londyn był wówczas miejscem znacznie bardziej przerażającym, a sytuacja pogarszała się z każdą falą imigracji. Praca Mayhew została skrócona, przeredagowana i wydrukowana w mniejszym formacie, ale oryginał czyta się całkiem dobrze. Kto lubi fantasy, znajdzie tam elementy tego gatunku wymieszane z ponurym realizmem. I dlatego moją powieść dedykuję Henrykowi Mayhew. Dodger to postać wymyślona, podobnie jak wiele innych, z którymi się styka, choć

wszystkie one są echem jak najbardziej realnych osób pracujących, mieszkających i umierających w Londynie w pierwszej połowie XIX wieku. Disraeli, rzecz jasna, jest postacią historyczną, podobnie jak Karol Dickens i sir Robert Peel, założyciel nowoczesnej policji w Londynie i przyszły premier (dwukrotny). Jego peelersi rzeczywiście zastąpili biegaczy z Bow Street, delikatnie mówiąc niesłynących z odwagi. Peelersi byli z gruntu inni, większość z nich bowiem miała za sobą służbę wojskową. Czytelnicy z pewnością rozpoznają i inne ważne postacie historyczne, z których najbardziej niezwykłą jest chyba Angela BurdettCoutts, względnie młoda dziedziczka fortuny dziadka i w swoim czasie najbogatsza kobieta świata, może nie licząc niektórych królowych. Była doprawdy zadziwiającą kobietą i rzeczywiście widziała sens w poślubieniu księcia Wellingtona. Dla mnie jednak najważniejsze jest to, że przez większość życia potrafiła dzielić się swoim majątkiem. Nie była wszakże mięczakiem. Wierzyła, że trzeba pomagać tym, którzy sami chcą sobie pomóc. To dlatego zakładała szkoły dla biedoty, w których nie tylko dzieci, ale i starsi ludzie mogli zdobyć przynajmniej podstawy wykształcenia, bez względu na to, jak bardzo byli ubodzy. Angela pomagała też w zakładaniu małych firm, dawała pieniądze kościołom ale tylko tym, które prowadziły działalność dobroczynną - i w ogóle śmiało można nazwać ją fenomenem tamtych czasów. W akcji niniejszej powieści panna BurdettCoutts również odgrywa ważną rolę, a że nie mogłem zadać jej pytań, musiałem zgadywać w niektórych sprawach dotyczących tej postaci, zwłaszcza projektując jej reakcje na rozmaite sytuacje. Przyjąłem założenie, że tak majętna kobieta, na dodatek niemająca męża, potrafi zadbać o siebie i nie boi się właściwie niczego. Rzymianie istotnie wybudowali system kanalizacyjny Londynu, w dość przypadkowy sposób naprawiany przez późniejsze pokolenia. Kanały były pierwotnie przeznaczone do

odprowadzania wody deszczowej, podczas gdy nieczystości gromadzono w zbiornikach i wywożono. Wskutek wzrostu liczby ludności system ten okazał się niewydolny, a miastu groziły epidemie - cholery i innych groźnych chorób. W tunelach rzeczywiście pracowali zbieracze, których egzystencja była nie do pozazdroszczenia. To samo dotyczyło błotołazów i kominiarzy pracujących w skrajnie niezdrowych warunkach. Dodger miał wielkie szczęście, że udało mu się znaleźć gospodarza, który pielęgnował liczącą cztery tysiące lat wiedzę o higienie żywienia. Mimo wszystko muszę jednak przyznać, podobnie jak Mark Twain przed wieloma laty, że nieco pozłociłem realia mojej powieści. Nie musiałem natomiast pozłacać postaci Josepha Bazalgettego, który pojawia się w tej powieści jako młody, pełen zapału inżynier. To on stał na czele zespołu geodetów i inżynierów, który zmienili oblicze - i co ważniejsze: zapach - Londynu. Działo się to niedługo później niż akcja powieści. Nowy system kanalizacyjny brytyjskiej stolicy był istnym cudem świata w owej „nowej epoce żelaza” i istnieje do dziś. Kim był Napoleon Bonaparte, z pewnością wszyscy wiedzą, a kto nie wie, ten się łatwo dowie, używając klawiatury komputera. Słów kilka o systemie monetarnym. Wyjaśnianie owego systemu, obowiązującego jeszcze całkiem niedawno, przed systemem dziesiętnym, jest bardzo trudne - nawet dla mnie, choć przecież dorastałem, znając go na pamięć. Wiele można by powiedzieć o przedziwnych i bardzo licznych nominałach doprowadzających do szału przede wszystkim amerykańskich turystów. Powiem więc tylko, że istniały monety z brązu w wielu rozmiarach i te uchodziły za najmniej warte. Poza tym istniały monety srebrne, które jak należało się spodziewać, miały średnią wartość. Najcenniejsze były monety złote. Prawdą jest jednak i to, że owe pieniądze dawały poczucie realnej wartości. Dzisiejsze funty i pensy niestety nie mają w sobie takiego

życia. Spryciarz z Londynu to powieść bardzo krótka, lecz mimo to w jej przygotowaniu pomagali mi wielokrotnie eksperci z wielu dziedzin. Na szczególne podziękowania zasługują: Jacqueline Simpson, Bernard Pearson, Colin Smythe oraz Pat Harkin, którzy pomagali mi nie popełniać błędów. Tam gdzie błędy popełniłem, wina leży po mojej stronie. Muszę wyznać, że musiałem dokonać drobnych zmian chronologicznych, by zgromadzić właściwych ludzi we właściwym miejscu i czasie. Studenci historii wiedzą na przykład, że Tenniel opublikował pierwszą okładkę w „Punchu” dopiero w 1850 roku, a sir Robert Peel był sekretarzem spraw wewnętrznych, zanim Wiktoria zasiadła na tronie. Jak wspomniałem, są to zmiany drobne, a poza tym Spryciarz z Londynu to zwykła powieść, nie dokument czy powieść historyczna. Celem tych zmian było przede wszystkim wzbudzenie zainteresowania czytelników epoką, którą tak znakomicie opisał Henryk Mayhew ze swymi współpracownikami. Mimo lekkich manipulacji faktami, datami i reakcjami postaci prawda o nędzy, brudzie i beznadziei życia niższych klas pozostała prawdą, podobnie jak fakt, iż jedyną liczącą się formą pomocy dla nich była samopomoc. Były to także czasy, w których prawie nie istniały edukacja i ochrona zdrowia, a także całe mnóstwo zasad, które dziś są dla nas oczywiste. Nie brakowało natomiast miejsca dla bystrych i dobrych Dodgerów obojga płci.

Terry Pratchett, 2012