Simons Paullina Dzieci wolnosci O

Dla mojego dobrego przyjaciela Nicka, bez którego nie byłoby tej książki i wielu innych rzeczy

Świat był przed nimi, wybrać mogli tam Miejsce, gdzie złożyć głowę. John Milton Przeł. Czesław Miłosz Każdy z nas Nieunikniony;Każdy z nas Bezkresny. Walt Whitman

CZĘŚĆ PIERWSZA CÓRKA FRYZJERA

Miłość – czym jest miłość? To ból serca; Wykręcanie palców; i milczenie; i rozpacz bezmierna. Robert Louis Stevenson

ROZDZIAŁ PIERWSZY CÓRKA REWOLUCJI W 1899 roku, rok przed przybyciem Giny, jej matki i brata do Ameryki, na wyspie Ellis wybuchł pożar, więc zamiast przypłynąć do Nowego Jorku, ich statek zawinął do portu w Bostonie. Salvo był w paskudnym nastroju od pierwszego dnia rejsu z Neapolu. Zostawił tam swoją ukochaną, która nie chciała rozstawać się z rodziną. I to między innymi wpłynęło na jego stosunek do własnej rodziny. Nie chciał zostać z ukochaną, lecz złość z powodu swojej decyzji wyładowywał na najbliższych. – Jakby Mimoo i Gina nie mogły same jechać do Ameryki – powiedział z kpiną w głosie. – Nie musimy tam jechać, Salvo – odparła jego matka i mówiła poważnie. – Mimoo! – wykrzyknęła Gina. – Co powiedziałby Papa? – Papa, Papa. A gdzie on jest, skoro jest taki mądry? Było lato i Gina żałowała, że dzień nie jest bezchmurny. Wspięła się na palce i wpatrywała w horyzont, pragnąc ujrzeć widok, na który czekali od tygodni – zarys miasta nad rozłożystą zatoką, kryjący w sobie zapowiedź nowego życia. Prostując się, zmrużyła oczy, osłoniła je dłonią i spojrzała prosto w lipcową mgłę, by lepiej zobaczyć to, co wyobrażała sobie jako miejskie piękno: kipiącą życiem metropolię, dymiące kominy, wpływające do portu i wypływające zeń statki, cywilizację. Nie ujrzała jednak nic poza gęstą, szarą mgłą i przytłaczającą melancholią. – Ahoj, Salvo! – zawołała, choć nic nie było widać. – Zobacz! Salvo się nie ruszył. Siedział przygarbiony na głównym pokładzie i palił papierosa, obejmując ramieniem ubraną na czarno matkę. Niedawno stracili ojca. Wyjazd do Ameryki planowali od siedmiu lat jeszcze w piątkę, lecz przed pół rokiem najstarszy brat Giny, Antonio, zginął w bójce na noże. Znalazł się w samym środku rozszalałego, pijanego tłumu, doszło do walki z policją, konie tratowały ludzi. Antonio zginął od przypadkowego ciosu noża myśliwskiego. Nie zmieniało to jednak faktu – nie żył. A trzy miesiące później przestało bić serce Papy. Papa chciał jechać, gdy dzieci były jeszcze małe, lecz Mimoo się nie zgodziła. Nie wyobrażała sobie, by mogli jechać bez pieniędzy. Też coś! Wyjechać do Ameryki i zaczynać nowe życie bez niczego. Assurdo! Nie zamierzała przybyć do Ameryki jako uboga prowincjuszka. „Przecież jesteśmy ubogimi prowincjuszami, Mimoo”, powiedział wielki Alessandro. Nie spierał się jednak, nie było sensu. Matka Giny oświadczyła, że kiedy przyjedzie do Ameryki, będzie chodzić z podniesioną głową, a nie czołgać się z wyciągniętą ręką. Papa przyznał jej rację, a potem umarł. Część pieniędzy zaoszczędzonych przez Attavianów pokryła koszty pogrzebu Alessandra. Jednak Mimoo obiecała mężowi, że bez względu na wszystko pojedzie do Ameryki, i miesiąc później pożyczyła sumę wystarczającą na trzy bilety w trzeciej klasie. Choć tak naprawdę pożyczka była kradzieżą. Starsza siostra Mimoo zabrała pieniądze z kasetki, którą trzymał w kuchni ich niewidomy ojciec. Wsunęła do środka liścik, którego nie mógł przeczytać, z wiadomością, że „dług” zostanie spłacony, kiedy Mimoo i jej dzieci staną na nogi w nowym kraju. Salvo, środkowe dziecko, powiedział Ginie, gdy była jeszcze mała, że zatoka Massachusetts, nad którą leży Boston, jest niemal tak szeroka jak ocean, który ją zasila. Ogrom wody wpływa do środka z trzech stron globu na obszar usiany płaskimi, skalistymi wyspami.

Znad skał wyrastają latarnie morskie. Gina bardzo chciała zobaczyć latarnie i wyspy. – Na tym właśnie polega problem, że nie możesz ich zobaczyć – wyjaśnił Salvo. – Latarnie morskie mają wskazywać kierunek, prawda? Ale w tej mgle ich też nie widać. Zawsze tak jest. Nic nie widać, aż w końcu skały, o które masz się rozbić, wyrastają tuż przed dziobem. Zupełnie jak w życiu. Gina zmarszczyła brwi i odsunęła się od brata. Wyglądał na zadowolonego z siebie, zupełnie jakby o to właśnie mu chodziło. Wpatrując się w toń, zastanawiała się, jakie przyrządy są potrzebne, by pływać po wodach, na których nie widać nic w odległości trzech metrów. Jeśli takie przyrządy w ogóle istnieją. Boże, proszę, nie pozwól nam się rozbić o skały, gdy jesteśmy już tak blisko. – Czy może do tego dojść? – Jeśli nie widzisz, dokąd płyniesz? Powiedziałbym, że jak najbardziej. – Salvo uśmiechnął się z wyższością. Był w tym mistrzem. Miał bardzo plastyczną twarz, idealną do robienia min i grymasów. Jego protekcjonalny ton był irytujący. Gina przeszła z rufy na mostek, by porozmawiać z pierwszym oficerem, który stał niczym posąg i z wielkim skupieniem obserwował morze przez lunetę. Powtórzyła mu słowa Salva i poprosiła, by zaprzeczył. – On ma rację. – To dlaczego statek się nie rozbija? Pokazał jej mapę, a na niej czarne owalne kształty obwiedzione czerwonym kolorem. – Staramy się ich unikać. – Jak? – Omijając je. Mamy mapę. – Postukał w nią niecierpliwie palcem. Odeszła. – A jeśli nie wiadomo, gdzie czai się niebezpieczeństwo?! – zawołała jeszcze. – Jeśli nie ma się mapy? – Nie wyrusza się przecież w podróż, nie wiedząc, dokąd się zmierza – odkrzyknął z wyższością. Wyglądało jednak na to, że statek utrzymuje się na kursie, choć trudno to było dostrzec. Woda zatoki, podobnie jak niebo, była granitowoszara. Wiał przeraźliwy wiatr, który wywoływał wysokie fale. Matka Giny znów zaczęła wymiotować. Cała podróż przebiegła stosunkowo spokojnie, jeśli nie liczyć choroby morskiej. Żołądek Mimoo nie potrafił wytrzymać tego, co Salvo i Gina znosili bez większych problemów. Starość jest trudna, pomyślała Gina, przynosząc matce czysty ręcznik i nową papierową torbę. A jednak Mimoo była bardzo dzielna; w wieku prawie czterdziestu pięciu lat wyruszyła na zachód, na spotkanie z nowymi wyzwaniami, których nikt nie potrafił przewidzieć. – Nie powinnaś się tak ekscytować – powiedział Salvo do Giny, patrząc, jak siostra podskakuje po pokładzie i wdycha głęboko oceaniczne powietrze. – A ty nie powinieneś być tak obojętny – odparła. – Żagle są postawione i wydyma je wiatr, Salvo! Po co w ogóle wyruszyliśmy w podróż, skoro tak do tego podchodzisz? – Rzeczywiście, po co? – mruknął. – Papa tego chciał. Chcesz się sprzeciwiać woli ojca? – Nie tak to planowaliśmy. Gina nie chciała się przyznać przed gburowatym bratem, że jej własny entuzjazm zgasł, gdy nie mogła zobaczyć, dokąd zmierza. Zupełnie inaczej to sobie wyobrażała – miało świecić słońce, ewentualnie zachodzić, miały ją witać wysokie budynki niczym dramatyczne zaproszenie

do nowego życia, u kresu pełnej trudów podróży miał się pojawić barwny pejzaż. Nie spodziewała się szarej mgły. Pozostała na pokładzie przy relingu, mając nadzieję, że dostrzeże wyczekiwany znak. Papa marzył, że jego dzieci zbudują inne życie w tym budzącym podziw ogromnym kraju. Podczas gdy Mimoo zaciskała pasa, Papa uczył dzieci czytać, żeby nie były analfabetami. A potem nauczył je angielskiego. Gdyby tylko nie umarł! Ale trudno, stało się. Włosy Giny splątał wiatr, zanim matka kazała jej je związać. Było w niej coś urzekającego, gdy stała w jasnoniebieskiej sukience, wysmukła, z opalonymi rękami, a loki w kolorze espresso powiewały na wietrze na tle stalowego nieba. Można by namalować jej portret, gdy wypatrywała Ameryki, a wiatr szalał w jej włosach. Gina z radością malowała taki portret w wyobraźni. Możemy się rozbić o skały, jak przewidywał Salvo, myślała, ale w ostatnich minutach życiach będę stała dumna i bez lęku. W głębi serca nie wierzyła, że się rozbiją. Jak wszyscy młodzi była przeświadczona, że jest nieśmiertelna. W końcu zmarzła i wróciła do rodziny. Siedzieli jak trzy figurki z dłońmi splecionymi na kolanach; matka przesuwała w palcach paciorki różańca, bezgłośnie szepcząc zdrowaśki, Wierzę w Boga i litanie. „Maryjo, przeszyta mieczem boleści... Maria, trafitto dalla spada del dolore”. Matka powiedziała to dość głośno, by Gina mogła ją usłyszeć i odpowiedzieć „pregate per noi”. Ale Gina nie była w nastroju do modlitwy. Zacmokała więc tylko cicho, a matka głośnym prychnięciem dała wyraz niezadowoleniu i przysunęła się do Salva, który ujął jej dłoń i odpowiedział „módl się za nami”. – Myślisz, że ona odczuwa smutek? – zapytała matka o Ginę, choć ta siedziała tuż obok i słyszała jej słowa. – Oczywiście, Mimoo. Tylko to ukrywa. Smuci się tam, gdzie nie sięga nasz wzrok. – Niemożliwe! – wykrzyknęła Mimoo. – Kiedy jesteś w żałobie, wszyscy o tym wiedzą. Tego nie można ukryć! Salvo spojrzał przelotnie na Ginę i zachował znaczące milczenie. Gina wiedziała, że brat zna jej talent do zachowywania sekretów. Ukrywała swoje pierwsze zauroczenie (a nie jest to łatwe w mieście, gdzie wszyscy znają wszystkich). Ukrywała, że wypiła za dużo wina podczas uroczystości Świętej Bożej Rodzicielki. Ukrywała, że nie chodzi co tydzień do spowiedzi. Z wielkim szumem wybierała się do kościoła, po czym nie szła. Czy samo to nie było grzechem? Ukrywała okropne stopnie. Ukrywała nawet, że nie mówi tak dobrze po angielsku, jak wierzył jej ojciec. Udawała, że mówi dużo lepiej! Wszystkie rzeczy, które musiały pozostać tajemnicą, zachowywała dla siebie. Tak jak teraz niepokój. Martwiło ją, że wbrew oczekiwaniom nie przypłyną do Ameryki w blasku słońca, lecz przez ocean mgły. Znów poszła poszukać pierwszego oficera. – Daleko jeszcze? – zapytała. Pokazał palcem. Zupełnie jakby pokazywał ster, który trzymał. – Port jest niecały kilometr stąd. Nie widzisz? Kiedy pobiegła powiedzieć bratu i matce, że są prawie na lądzie, nie uwierzyli. I mieli rację, bo minęły jeszcze dwie godziny, zanim statek dotarł do brzegu. Szybciej przebyłaby tę odległość wpław! Odchodziła od zmysłów z niecierpliwości i nudy. – Gdzie się pali? – dopytywał się Salvo. – Dokąd chcesz tak pędzić? Co się twoim zdaniem wydarzy, kiedy staniesz na lądzie? Myślisz, że całe twoje życie się zmieni, kiedy zejdziesz z pokładu? Gina myślała tak przed tygodniem, w pobliżu Islandii, ale widząc władczy wyraz twarzy brata, odparła:

– Nie bądź takim pesymistą, Salvo. Nie zechce cię żadna miła amerykańska dziewczyna. – Kto powiedział, że chcę mieć amerykańską dziewczynę? – burknął jej brat i zaklął, a potem szybko przeprosił Mimoo. Zwykle podchodził do wszystkiego z większym optymizmem. Nic nie przygnębiało go na długo. Dzięki przystojnej twarzy i radosnemu usposobieniu zawsze znajdował pociechę, kiedy jej potrzebował. Tego późnego popołudnia stali ramię w ramię przy maszcie i patrzyli, jak dokerzy cumują statek. Choć Gina była o cztery lata młodsza od Salva, dorównywała mu wzrostem. A w zasadzie była trochę wyższa. Nikt nie wiedział, skąd wziął się ten jej wzrost; rodzice i bracia nie byli wysocy. „Patrzcie tylko – mawiali mieszkańcy miasteczka. – Dwaj piccolo bracia i siostra di altezza”. „To dlatego, że mamy różnych ojców”, odpowiadała sucho Gina. Salvo walił ją w głowę za każdym razem, gdy to słyszał. „Pomyśl tylko, w jakim świetle przedstawiasz naszą matkę”, upominał ją, robiąc znak krzyża na sobie i na niej za jej bezczelność. ROZDZIAŁ DRUGI SYNOWIE WOLNOŚCI Mimoo zeszła z pokładu wsparta na ramieniu Giny. Salvo popychał wózek z trzema kuframi, który podskakiwał na trapie. Po tak długim pobycie na morzu Gina też lekko chwiała się na nogach. Zanim pozwolono im postawić stopę na stałym lądzie, musieli przejść przez namiot kontroli zdrowotnej. Nic nie ciekło im z oczu, nie mieli podejrzanej wysypki, nie towarzyszyła im podróżująca samotnie kobieta, wszystkie papiery były w porządku. Powoli ciągnęli za sobą kufry. – Źle się czuję – powiedziała Mimoo. – Gdzie jesteśmy? Gina rozejrzała się w poszukiwaniu jakiegoś znaku. – W miejscu, które nazywa się Long Wharf. Albo Freedom Docks – odparła, pokazując palcem. Zgodnie z nakazem matki upięła włosy w ciasny kok. – Jesteś tylko podekscytowana, Mimoo – oświadczył Salvo. – Usiądź. Musisz ochłonąć. – Głupi jesteś, Salvatore – rzuciła matka. – Wcale nie! Mimoo była korpulentną kobietą ubraną od czubka siwej głowy po płaskie stopy we wdowią czerń. – Przez sześć tygodni nie utrzymałam niczego w żołądku. Nie jestem ani trochę podekscytowana. Odpoczywali na niskim murku niedaleko wody. Wielu pasażerów opuściło statek przed nimi i wszystkie ławki były zajęte przez inne rodziny. Matka się modliła, rodzeństwo ocierało czoła i patrzyło na siebie. Dokąd teraz? Gdzie można dostać trochę wody? Dookoła panował chaos; stadko mew zatrzepotało nad ich głowami, spodziewając się jedzenia. – Signora! Signore! Signorina! – Po ich prawej stronie rozległ się donośny męski głos. Odwróciwszy się w stronę, z której dobiegał, dostrzegli dwóch rozpromienionych młodych Amerykanów. Wyższy niósł dzbanek wody i chleb, drugi – wiklinowy koszyk z rumianymi jabłkami i coś dziwnego w kształcie półksiężyca z grubą żółtą skórką. – Signora! – wykrzyknął ponownie niższy, bardziej życzliwy. Zdjął słomkowy kapelusz i skłonił się, odwracając twarz do Giny. Kiedy się wyprostował, uśmiechnął się szeroko, wbijając w nią wzrok. Sprawiał niezwykle sympatyczne wrażenie. Miał szczerą twarz, był wylewny i otwarty. – Wyglądacie na zmęczonych i spragnionych, proszę, pozwólcie nam sobie pomóc.

Mamy wodę. – Postawił koszyk na ziemi, zgrabnie wziął dzbanek od swojego towarzysza, nalał wody do metalowego kubka i podał go siedzącej Mimoo. – Proszę wypić, signora. Mamy też chleb. Harry, podaj pani. Chciałaby pani spróbować banana? – Podniósł koszyk, by pokazać go Ginie. – To smakołyk z Ameryki Południowej, niebawem będzie dostępny na całym świecie. Gina miała ochotę na jabłko, ale nie chciała, żeby sok pociekł jej po brodzie, gdyż starała się wyglądać jak dama. Salvo, nie zawracając sobie głowy sokiem, wziął jabłko. Wszyscy patrzyli nieufnie na banany. – Nazywam się Ben Shaw – powiedział młody człowiek do Giny. – Jestem zachwycony, że mogę panią poznać. – Uśmiechnął się. Wyższy chłopak zrobił krok naprzód. – Ma pani ochotę na chleb? Czy tylko na wodę? – zapytał. Szczupły, z włosami w nieładzie, miał na sobie elegancki garnitur z kamizelką i krawatem, lecz wykrochmalona biała koszula wysuwała się ze spodni, a jedwabny krawat się przekrzywił. Jedna ze złotych spinek do mankietów groziła, że zaraz spadnie. Na pewno spodobałby się ojcu Giny – nie robił szumu wokół siebie. Miał mądre, poważne oczy. Gina doszła do wniosku, że jest nieśmiały, co natychmiast uznała za urocze. Przyglądał się jej spokojnie, nieszczególnie przyjaźnie, ale i bez wrogości. Uśmiechnęła się do niego – nieśmiałość była jej zupełnie obca – ukazując białe włoskie zęby, błyszczące oczy i zarumienioną twarz. – Wezmę trochę chleba, dziękuję – powiedziała po angielsku. – Witaj. – Wyciągnęła rękę. – Jestem Gina. – Harold – przedstawił się z lekkim ukłonem i wyciągnął rękę. – Harry. Miło mi... Lecz zanim zdążył dokończyć i dotknąć jej dłoni, stanął między nimi Salvo, tyłem do siostry. – Salvatore Attaviano – powiedział, potrząsając dłonią Harry’ego. – Starszy brat Giny. Nie miała wyboru, musiała się cofnąć, cmokając z rozczarowaniem i mocno szczypiąc ridicolo brata między łopatkami. – Chciałabym zjeść trochę chleba – rzuciła poirytowana. – Mogę? Salvo odłamał kawałek z bochenka Harry’ego i podał siostrze. Wyrwała mu chleb z ręki. – To nasza matka, Maria – przedstawił Salvo. – Ale wszyscy nazywają ją Mimoo. – Nawet dzieci? – zapytał z uśmiechem Ben. – Przede wszystkim dzieci – wyjaśniła Gina, próbując wysunąć się zza brata. Ben podał kawałek chleba Mimoo. – Dokąd się wybieracie? – zapytał. – Czy możemy wam z Harrym pomóc? Zabrać was dokądś? Mamy wóz. Siedząca na murku Mimoo skinęła głową ochoczo. – Nie mogę chodzić, spuchły mi kostki. Salvo, powiedz mu, że z chęcią przyjmiemy jego propozycję. – Musimy się dostać na stację kolejową – wyjaśnił Salvo. – Jedziemy do Lawrence. – Lawrence! – wykrzyknął Ben. – Po co? Gina zaczęła wyjaśniać, lecz Salvo zaraz jej przerwał. – Tam właśnie jedziemy. Nie podoba ci się? Ben wzruszył ramionami, nie dając się sprowokować. – Nie, nic z tych rzeczy. E niente. Próbuję tylko... hmm... aiutare. – Kłócili się w dwóch łamanych językach. – To pomóż mi, wskazując drogę na stację – odparował Salvo. – Dobrze. Ale będziecie musieli tam spać. Ostatni pociąg odszedł o czwartej. Harry szturchnął Bena pięścią w plecy i przewrócił oczami. Ben się nie obejrzał. Wszyscy

spojrzeli na zegar na wieży w centrum. Piętnaście po czwartej. Salvo zaklął pod nosem. – Może zrobimy tak – zaczął ożywionym głosem Ben. – Pojedziecie tam jutro. Dziś możecie się zatrzymać w jednym z naszych mieszkań. – Pokręcił głową, gdy dostrzegł wyraz twarzy Salva. – Bez opłaty. Jako nasi goście. – Po co miałbyś to robić? – zapytał podejrzliwie Salvo. – Co z tego masz? Harry raz po raz szturchał Bena w plecy, jakby chciał go powstrzymać. – Harry, w porządku. To tylko jedna noc – uspokajał go Ben. Uśmiechnął się do Giny nadal na wpół ukrytej za Salvem. – Razem z przyjacielem prowadzimy kilka domów mieszkalnych tu niedaleko w szybko rozwijającej się okolicy, pełnej Włochów jak wy. Wynajmujemy mieszkania, a potem pomagamy im znaleźć pracę, pożyczamy kilka dolarów. Gdyby Salvo jeszcze bardziej zmrużył oczy, zamknęłyby się całkiem. – Dlaczego to robicie? To jak... caritá? – Troszeczkę. – Nie potrzebujemy waszej caritá – powiedział Salvo. – Nie jesteśmy povera. – Nie uznawajmy więc tego za dobroczynność – odparł równie zdecydowanie Ben. – To pożyczka. Pożyczamy wam pieniądze, a kiedy znajdziecie pracę, oddacie. – Nie pożyczamy pieniędzy – oświadczył Salvo. – A już na pewno nie od obcych. Ben wyglądał na pokonanego. Gina pociągnęła Salva za rękaw. Dzień był mglisty i słońce nie świeciło, lecz wszyscy byli spoceni; było straszliwie duszno, powietrze dosłownie stało. Na statku chłodziła ich bryza. Teraz czuli się tak, jakby rozpalono we wszystkich kotłach pod pokładem. Gina starała się nie dostrzegać kropli potu spływających jej z czoła, ale jedna kapnęła jej do ust. Oblizała ją ukradkiem, pragnąc udawać, że nie jest jej gorąco. Złapała rozbawione, lecz pełne dystansu spojrzenie Harry’ego. Obaj młodzi mężczyźni mieli na sobie garnitury świetnej jakości. Tyle że z jakiegoś powodu nieporządny Harry wyglądał, jakby się w garniturze urodził, a elegancki Ben – jakby go dostał w prezencie. – Zostaw ich, Benji – powiedział Harry, kiwając na przyjaciela dłonią. – Poradzą sobie. – Wskazał na siedzącą obok pięcio- czy sześcioosobową rodzinę z dobytkiem. – Spróbujemy z tymi. – Nie! – Gina spojrzała na matkę błagalnie, a na brata oskarżycielsko i stanęła przed nim, szarpiąc go za koszulę. – Tylko na jedną noc, Salvo – szeptała gorączkowo. – Nie bądź takim głupkiem. – Nie miała nic przeciwko temu, by wykorzystywać swoją przewagę wzrostu, gdy sytuacja tego wymagała. A teraz właśnie tak było. Jeśli Salvo postawi na swoim, ci dwaj mili, dobrze ubrani dżentelmeni pomogą innej rodzinie. Salvo pokręcił głową. – Nie, Gia. To o jedną noc za dużo. Nie możemy im zapłacić. – Naprawdę nie musicie nam płacić – wtrącił się Ben, który podsłuchał ich rozmowę. – Mieszkanie jest umeblowane i puste. Wykorzystajcie je jak pokój w hotelu. Jeśli chcecie, możecie zapłacić za kolację. To powinno pokryć koszt pokoju. Kolacja i wino. A jutro rano możecie jechać do Lawrence. – Z wyrazu jego twarzy można było wyczytać: Choć nijak nie mogę pojąć po co. Natomiast wyraz twarzy Salva mówił wyraźnie: Wolałbym spać na ulicy jak pijak niż skorzystać z waszego pustego pokoju. Impas zakończyła Mimoo. – Salvo, twoja matka jest wykończona. Podziękuj tym dwóm panom. Przyjmujemy ich propozycję. Gina o mało co nie klasnęła w dłonie. Dzięki ci, Boże, za praktyczną matkę. Wiedziała, że Salvo nigdy by nie ustąpił; był na to zbyt dumny. Nigdy tego nie rozumiała. Czy to oznaczało,

że ona nie miała dumy? Raczej nie. Znaczyło tylko, że nie pozwoliłaby, żeby coś tak głupiego stanęło na drodze jej pragnień. A bardzo pragnęła zobaczyć, co ci dwaj młodzi mężczyźni oferują jej rodzinie. – Duma to peccato capitale, Salvo – szepnęła, gdy rzucili się, by pomóc matce. – Żądza i lenistwo również, siostro – odparował. – Nasz wóz czeka tam – powiedział Ben do Mimoo, z troską ujmując ją za łokieć. Wskazał daleki koniec Freedom Docks, gdzie stało kilka innych wozów w oczekiwaniu na kurs. – Da pani radę tam dojść? Mimoo uśmiechnęła się do niego. Salvo, który to widział, zaklął w niebo. – Młody człowieku, przebyłam sześć tysięcy kilometrów. Czy dam radę przejść sto metrów? Chodźmy. Wezmę pana pod ramię. Gina szła za Benem i Mimoo i niezwykle zadowolona ciągnęła swój kufer. Salvo taszczył resztę bagażu. – Gdzie się pan nauczył mówić po włosku, młody człowieku? – zapytała Mimoo Bena. – Och, to tylko parę słów, żeby pomóc sobie w naszym biznesie. Większość imigrantów, których witamy, to Włosi. Przyjrzała mu się z aprobatą. – Jest pan dobrym synem dla swojej matki? – zapytała. – Jestem synem – odparł. – Musi być z pana dumna. – Obejrzała się na Ginę, która szła obok Harry’ego, i zmarszczyła brwi. – Jesteście braćmi? – Duchowymi – powiedział. – In Spirito Santo. Salvo nie tylko ciągnął dwa największe kufry, lecz także szedł na czele pochodu, jakby wiedział, dokąd zmierzają. – Pani brat prowadzi? – zapytał cicho Harry Ginę, wzruszając ramionami. – W królestwie ślepców jednooki jest królem. Gina nie do końca zrozumiała, ale nawet w żartobliwej rozmowie z nieznajomym nie mogła wystąpić przeciwko bratu. Zanim wymyśliła jakąś dowcipną odpowiedź, Mimoo puściła ramię Bena i skinęła na nią. – Gia, podejdź tutaj. Chodź ze mną. Niech mężczyźni niosą ciężkie rzeczy. Gina podbiegła do przodu i ujęła Mimoo pod ramię, uwalniając w ten sposób Bena, który mógł pokierować Salva do właściwego wozu. – Twoja matka jest wspaniałą kobietą – powiedział do niego, zatrzymując się przy wynędzniałej szarej klaczy. Salvo spojrzał na niego z pogardą. Odparł po włosku: – Co, próbujesz się przystawiać także do mojej matki? Ben nie zrozumiał słów, ale mniej więcej pojął, o co mu chodzi. Dotknął ronda kapelusza, przestał przymilać się do Salva i odpiął pasy na wozie. Klacz sprawiała wrażenie, że padnie w upale wieczoru. Kiedy załadowali bagaże, Mimoo i Gina usiadły twarzą do kierunku jazdy, Ben i Salvo przysiedli na ławeczce naprzeciwko, a Harry wspiął się na siedzenie woźnicy i ujął lejce. Wychudła klacz ruszyła ostro do przodu, a starannie ułożony bagaż o mało nie zsunął się z wozu. Ben polecił przyjacielowi, by był bardziej ostrożny. – Spróbuję – odparł Harry – ale wiesz, że pierwszy raz powożę. Ben uspokoił Mimoo. – On żartuje. Harry, przestań, denerwujesz tylko nasze śliczne pasażerki. Nawet Mimoo uśmiechnęła się łaskawie, słysząc, że Ben nazywa ją bellissima. Salvo

wyglądał, jakby zaraz miał mu przyłożyć. – Długo to potrwa? – Niezbyt. Ale jest pora kolacji. Ruch będzie spory. Mamy do przejechania jakieś półtora kilometra. Zmierzamy do części Bostonu nazywanej North End. Słyszeliście o niej? – Nie – odparła Gina. – Ładnie tam? – Zobaczy pani. – Ben uśmiechnął się do niej. Odpowiedziała mu uśmiechem. Gdy Salvo rzucił jej zagniewane spojrzenie, pokazała mu język. – Dlaczego wybieracie się do Lawrence? – Mieszka tam nasza kuzynka Angela – wyjaśnił Salvo, by odciągnąć uwagę Bena od Giny. – Czeka na nas. Myśli, że przyjedziemy dzisiaj. Będziemy z nią mieszkać. – Czy ta Angela załatwi ci pracę? – zapytał Ben. – A ty? – Oczywiście. – Ben spojrzał na Ginę. – A co pani lubi robić, panno Attaviano? – Proszę mówić mi Gina. – Uśmiechnęła się. – Lubię pływać. – Hmm. Nie wiem, czy uda nam się znaleźć pani pracę przy pływaniu. Jak sądzisz, Harry? Harry milczał, a Mimoo siedziała w kapeluszu zsuniętym na oczy o ciężkich powiekach, jakby nic nie widziała i nic nie słyszała. Nagle odezwała się do Giny po włosku. – Gia, pomyśl, jakie to cudowne. Niedługo będziemy świętować twoje urodziny w naszym nowym kraju. – Rzeczywiście cudowne – odparła dziewczyna, zdziwiona tą nagłą zmianą tematu. Otworzyła usta, by opowiedzieć Benowi o swoich innych zainteresowaniach, takich jak bieganie, sadzenie kwiatów, robienie przecieru pomidorowego, pieczenie chrupiącego chleba i czasem śpiewanie. Mimoo otworzyła nieco oczy, by się upewnić, czy siedzący naprzeciwko nich Ben słyszy jej słowa. – Powinniśmy przygotować coś specjalnego na twoje piętnaste urodziny. Jak myślisz, Salvo? – Czy wyglądam, jakby mnie to w tej chwili obchodziło? – odparł jej syn zmęczony, lecz czujny. Ktoś jednak tak wyglądał. Ben. Mimo deklaracji, że mówi po włosku tylko parę słów, udało mu się zrozumieć jedyną ważną rzecz w wypowiedzi Mimoo – młody wiek jej jedynej córki. Gina miała tylko quattordici lat! Zawiedziony wyraz jego twarzy mówił wszystko. Nad głową Bena szczupłe ramiona Harry’ego podskakiwały, jakby się śmiał. – No cóż... tak... przepraszam na moment – powiedział Ben, wstając nagle. – Mój przyjaciel nie wie, dokąd jedzie. Muszę go pokierować. – Usiadł obok rozbawionego Harry’ego i wziął lejce z jego rąk. Gina opuściła kapelusz na oczy, by ukryć się przed rozczarowaniem Amerykanina. Z tą Mimoo zawsze są same kłopoty. – W czym w ogóle jest problem? – mruknęła. – Powiem ci, w czym – powiedziała Mimoo półgłosem. – Jesteś za młoda na ich awanse. Słyszysz? Nie jesteśmy w Belpasso, a ty nie biegasz boso z dzieciakami po polnych drogach. To są amerykańscy mężczyźni. Są pewnie starsi niż twój jedyny żyjący brat. Myślisz, że tego chciał dla ciebie ojciec, żebyś w wieku czternastu lat była przy nadziei? I to z dużo starszym mężczyzną? Troppo giovane!

– Mimoo! Przy nadziei? My tylko rozmawiamy. – A jak myślisz, naiwna, od czego to się zaczyna? Myślisz, że od razu robi się dzieci? – Mimoo! – syknęła udręczona Gina. – Nie chcę o tym z tobą rozmawiać. – Masz rację, to nie jest temat do dyskusji. Trzymaj się od nich z daleka. Gina odsunęła się od matki i pochyliła, by lepiej słyszeć, o czym szepczą Ben i Harry. Ale panował zbyt duży hałas, kopyta zbyt głośno stukały na kamieniach, a Mimoo mocniej przyciągnęła ją do siebie. – Mówiłem ci – szeptał Harry do Bena. – Ostrzegałem cię. Pamiętasz, co ci powiedziałem, kiedy tylko zauważyłem ją z daleka? – Tak, tak. Powiedziałeś, że będą z nią kłopoty. Nie miałeś racji wtedy i nie masz teraz. – Benjaminie, znam się na tym. To chodzące kłopoty. – Nie znasz się na niczym oprócz tych idiotyzmów z nudnych książek, które nie mówią nic o życiu. Nie potrafisz żyć. – A ty potrafisz? – Tak. Ona nie ma nic wspólnego z kłopotami. Ona jest Życiem! Harry przewrócił oczami. – Tym większy głupiec z ciebie. Jak inaczej można określić kłopoty? – Femme fatale – odparł Ben. – Daj jej czas, Benjaminie. Ona na razie jest fille fatale. Quattordici! Ben odsunął się i smutno opuścił ramiona. None ROZDZIAŁ TRZECI NORTH END North End, oddzielony od Bostonu łąką, wyrastał z sadzy i popołudniowego ciepła pieców węglowych. Dzięki tej naturalnej granicy wydawał się nieco oderwany od samego miasta. Trzeba było przebyć pokryte łajnem pole, by dotrzeć na Salem Street, która wiła się wokół wysokiego kościoła, mijając handlarzy zachwalających swoje towary, sklepy i kramy. Na jednym jej rogu grał głośno zespół dęty, krzyczały dzieci nawoływane przez matki. Mężczyźni stali w małych grupkach i palili; zapach miasta był silny, ruch ludzi, koni i tramwajów gorączkowy, niemal szalony. Wszyscy poruszali jakąś częścią ciała i wargami z niezwykłą prędkością i szli Bóg wie gdzie, niosąc torby, marzenia i parasole. Dla Giny była to miłość od pierwszego wejrzenia. Gapiła się z otwartymi ustami, zapomniawszy o matce, bracie, nawet o jasnowłosym milczącym chłopcu, który przyglądał się jej we Freedom Docks. Siedziała obok Salva, który z jakiegoś niepojętego powodu nie podzielał jej fascynacji. – Santa Madre di Dio – powiedział. – To jest okropne. Gina zamrugała powiekami. – Co? Nie, wręcz przeciwnie, Salvo. Tylko spójrz! – Papa opowiadał mi o Mediolanie. Mówił, że tam jest właśnie tak. – Gdyby Papa chciał, żebyśmy mieszkali w Mediolanie, to byśmy tam pojechali – rzuciła Gina. – Ale marzył o Ameryce, więc jesteśmy. Och, tu jest cudownie! – Oszalałaś. – Wstał, żeby się od niej odsunąć i zająć miejsce obok matki. – Mimoo, jej się tu podoba! – Zostaw ją, Salvo. Twój ojciec bardzo by się cieszył, że Ginie się tu spodobało. Po reprymendzie matki Salvo patrzył na Ginę z jeszcze większą niechęcią.

Nie dbała o to. Chłonęła miasto. Kataryniarz grał Santa Lucia z ojczyzny Giny. Dziwiło ją, że słyszy tę melodię ponad stukotem końskich kopyt, piskiem elektrycznych tramwajów, o których opowiadał ojciec, choć nigdy ich nie widział, tłumem ludzi w godzinie szczytu, głosami kupców zachwalających po włosku czosnek i tytoń, dźwiękiem kościelnych dzwonów na rogu Salem i Prince, być może oznajmiających, że już szósta i pora na mszę. Tramwaje stały, konie ledwo się poruszały – tłok panował straszliwy i Gina bała się, że lada chwila dojdzie do bójki. Ludzie się tłoczyli, a konie załatwiały swoje potrzeby na brukowanych ulicach, przez które przechodzili wracający do domu biznesmeni w wypastowanych butach. Wszędzie widać było włoskie szyldy nad sklepami, chłopiec na rogu ulicy wykrzykiwał, że ma „Evening Post”, i gazeta też była po włosku. Wszystko pachniało nie tylko łajnem i czosnkiem, lecz także kwaśnym sfermentowanym winem. To najwspanialsze miejsce, jakie Gina kiedykolwiek widziała. Była nim oczarowana, zafascynowana. Otwartymi z radości ustami chwytała powietrze, gdy ich ledwo zipiąca chabeta pokonywała pół metra na minutę. Dziewczyna miała dość czasu, by marzyć o kozim serze i kiełbasach wiszących na hakach przed sklepami. Chłopiec sprzedawał z wózka surowe małże z sokiem cytrynowym, lecz krzyczał po angielsku. – Co to takiego te małże? – zawołała do Bena i Harry’ego. Mimoo uderzyła ją w ramię. – Nie będziesz jadła nic surowego na rogu brudnej ulicy. Nawet marchewki. – Tylko pytałam, Mimoo. Nie chcę jeść. – To nawet nie pytaj. I przestań się odzywać pierwsza do obcych mężczyzn. To nie jest grzeczne ani stosowne. Cmokając, Gina odwróciła się i zobaczyła, dlaczego dzwonią dzwony. W kościele odbywał się ślub. Sześć białych gołębi przywiązano do uprzęży dwóch czekających koni i białego powozu. – Czerwiec to popularny miesiąc na śluby – powiedział Ben z siedzenia woźnicy. Harry zmarszczył brwi. – To jak wytłumaczysz, że mamy lipiec? – Dlaczego ktoś się pobiera w czwartkowy wieczór w lipcu? Bo w czerwcu kościoły są zajęte. Wykorzystane są wszystkie terminy. Ben spojrzał łagodnie na młodą parę wychodzącą z kościoła. Jakiś mężczyzna grał na harmonijce i śpiewał Dziką irlandzką różę. Gina i Ben z niemal identycznym wyrazem twarzy śledzili procesję i odlatujące uwolnione białe gołębie. Mimoo obserwowała to ze smutkiem, a Harry z niepokojem. Salvo nawet nie spojrzał. – Czy ten koń się ruszy? – zapytał Bena. – Kiedykolwiek? – Wybraliśmy złą porę na podróż. – Może powinniśmy zsiąść i iść pieszo. – Ale nawet nie wiesz dokąd, Salvo – powiedziała Gina. – Lepiej się ruszyć niż tak siedzieć. – Jesteśmy prawie na miejscu – zapewnił Ben. – Jeszcze tylko jeden kwartał, jeden zakręt w prawo i będziemy na Lime Alley. – Musi być jakiś lepszy sposób, żeby przejechać przez miasto – burknął Salvo. – Przez miasto? – powtórzył Ben. – Powiedziałeś „przez miasto”? – Och nie, mon dieu! – wykrzyknął Harry w brudne od sadzy niebo. – Słuchajcie, moje dzieci, jeśli mam wybierać... – zaczął recytować Ben, nie zwracając się do nikogo w szczególności. – Powiem o cwale w ciemną noc Paula Revere’a:

W siedemdziesiątym piątym, osiemnasty kwiecień Z tych, co w tym sławnym roku, dniu, byli na świecie Mało już który na ten świat spoziera. Gina słuchała uważnie. – Co to za wiersz? – Nie, nie – rzucił Harry przez ramię. – Nie przerywaj mu. Bo zacznie od początku. I Ben zaczął. Dzięki temu czas płynął szybciej, choć Gina chwilami przestawała słuchać. Dobiegały ją włoskie słowa wykrzykiwane na ulicach, wdychała zapach sosu pomidorowego, patrzyła, jak kobiety wyławiają dłońmi mokre kulki świeżej mozzarelli. Wszystko było niby znajome i przypominało rzeczy, które dobrze znała, a jednak takie obce. Choć czuła się zmęczona i głodna, nie chciała, by to się skończyło. Papie bardzo by się to spodobało, szepnęła do siebie, patrząc na Bena, który recytował z przejęciem: A był to głos wyzwania, a nie okrzyk trwogi. Głos wśród ciemności nocnych, we wrota pukanie. I jedno słowo, które na wieki zostanie![1]. None ROZDZIAŁ CZWARTY WIELKIE OCZEKIWANIA 1 W wąskiej uliczce, z dala od ruchu Salem Street, głównej ulicy North End, zatrzymali się przed dwupiętrowym budynkiem. Ben i Harry zeskoczyli z wozu. Ben przywiązał konia, a Harry pomógł zsiąść Mimoo. Zamierzał pomóc także Ginie, która bardzo tego chciała i wyciągnęła do niego rękę, ale Salvo interweniował, zanim Harry zdążył jej dotknąć. Brat pomógł Ginie zsiąść, zbyt obcesowo jak na jej gust. – Dziękuję ci, młody człowieku – powiedziała Mimoo do Harry’ego. – Mam nadzieję, że mieszkanie jest na parterze. Jestem bardzo zmęczona. – Niestety na drugim piętrze. – Ale za to z drugiego piętra – dodał szybko Ben – można zobaczyć port w Bostonie, jeśli wychyli się z okna i spojrzy w lewo. – Port w Bostonie? – powtórzył z pogardą Salvo. – Mieszkałem o rzut beretem od Adriatyku. Urodziłem się i wychowałem nad Morzem Śródziemnym. – Na pewno jest bardzo ładne – odparł Ben. – Ale tutaj nie mamy Morza Śródziemnego. Tylko port. Mimoo zwróciła się do Harry’ego: – Proszę wybaczyć Salvowi. To była długa podróż. – Nie ma czego wybaczać. I tak jest w lepszym nastroju niż większość osób, które spotykamy. Uśmiechnęła się. – Często to robicie? – Co tydzień, gdy przypływa statek. Jeśli mamy miejsce. Mimoo zajrzała do środka przez frontowe drzwi. Ciemna, szeroka klatka schodowa biegła przez środek budynku jak kręgosłup.

– Jak zataszczymy nasze kufry na górę? Jesteśmy dla was ogromnym ciężarem. Nie powinniście zawracać sobie nami głowy. – To żaden kłopot – zapewnił Harry. – Tym się właśnie zajmujemy. Zainstalujemy was na górze, proszę się nie martwić. Mimoo spojrzała na niego i jej twarz złagodniała. – Proszę mi wierzyć, na drugim piętrze będzie wam znacznie lepiej – powiedział Harry, prowadząc ją do schodów. – Latem na parterze za oknami przez całą noc słychać marynarzy. Lubią pohałasować w pobliżu portu. – Jest pan tak dobrze wychowany. Jak to się stało, że pracuje pan w tym fachu? – To nie jest mój fach – sprostował Harry. – Mój ojciec jest właścicielem kilku budynków. Latem, kiedy mamy mniej zajęć na uniwersytecie, pomagamy mu je prowadzić. Razem z Benem zajmujemy się trzema przy Lime Alley. – Ma więcej? – Kilka. – Oględnie powiedziane! – rzucił Ben, podsuwając pod frontowe drzwi kawałek drewna. Harry spojrzał na stojącą na chodniku Ginę, która w błękitnej sukience i wyblakłym kapeluszu przyglądała się chłopcom grającym w piłkę na ulicy. Obserwował ją przez chwilę. Może dwie. – Nie spodoba jej się w Lawrence – powiedział do Mimoo, kiwając głową w stronę dziewczyny. – Tam jest zbyt sennie. Na pewno nie chcecie zostać? Możemy wam pomóc. Znajdziemy wam pracę. Mimoo pokręciła głową. – Może zbyt sennie dla niej, ale idealnie dla jej matki, która za dużo się martwi. Nie potrzebuję w życiu więcej ekscytacji. Miałam jej już dość. – Wzruszyła ramionami. – Gia da sobie radę. Wszędzie. – Gia? – Mówię o niej Gia, kiedy ją kocham – wyjaśniła Mimoo. – Mój mąż tylko tak się do niej zwracał. Kocham ją, ale doprowadza mnie do szału. Jest taka uparta. Powiedzieć o niej, że jest uparta jak osioł, to zrobić krzywdę temu zwierzęciu. Osły w porównaniu z nią są świętym Franciszkiem. Harry się roześmiał. – To wina mojego męża, świeć Panie nad jego duszą – ciągnęła Mimoo. – Był święty. Uwielbiał ją. A ona potrafiła to wykorzystać. Nie uznawała odmowy. Wie pan, co mawiał mój mąż, niech odpoczywa w pokoju? – Przeżegnała się. – Wiele mądrych rzeczy. Rozumiem, że pański ojciec również. – Mój ojciec głównie milczy. Ale gdyby się w końcu odezwał, na pewno powiedziałby coś mądrego. – Mój najdroższy Alessandro, drugi najwspanialszy człowiek, który chodził po tej ziemi i najwspanialszy, który stanął u bramy świętego Piotra, mówił o swoich dzieciach, że znajdą życie, gdzie tylko spojrzą. Mimoo nadal trzymała Harry’ego pod ramię. Skinął głową, jakby głęboko zamyślony. Powoli zapadał zmierzch, na ziemi kładły się długie cienie. – Ale jeśli to prawda, signora – odezwał się Harry, gdy zaczęli powoli wchodzić na schody, a Ben niósł za nimi jeden kufer – to dlaczego porzuciliście swój kraj? Musieliście myśleć, że znajdziecie tutaj lepsze życie. – Nie dlatego wyjechaliśmy – odparła Mimoo. – To dlaczego?

Znużona Włoszka skinęła głową w stronę dzieci, które szły za nią. – Tam, skąd pochodzimy, można robić tylko jedno. Alessandro chciał, żeby jego dzieci mogły wybrać sobie życie, a nie by życie wybrało ich. Mówił też – dodała, sapiąc i ocierając czoło – że Ameryka jest jedynym miejscem na świecie, gdzie nawet biedak może być mądry. – Harry nie ma o tym pojęcia – wtrącił wesoło Ben, wrzucając jeden z kufrów na podest – bo niestety nie jest ani biedny, ani mądry. 2 Harry, Ben i niechętny Salvo wyszli, by kupić coś na kolację, a Gina z matką próbowały się zadomowić w dwóch małych pokojach. Rozłożyły na stole czysty obrus. Mimoo powiedziała córce, by nie wyjmowała zbyt wielu rzeczy, bo będą musiały je z powrotem zapakować przed wyjazdem następnego ranka, ale Gina i tak sporo rozpakowała. Liczyła, że matka zmieni zdanie i pozwoli im zostać. – Nie jestem dzieckiem, Mimoo – szepnęła, upinając włosy, w nadziei, że matka nie usłyszy, choć jednocześnie tego chciała. – Jesteś, jesteś – powiedziała Mimoo, która słyszała wszystko. – I chcę, żebyś nim pozostała, dla twojego ojca. Jak najdłużej. – Papa chciałby, żebym była szczęśliwa, czyż nie? – Nie, najpierw, żebyś była dzieckiem. A szczęśliwa dużo, dużo później. Jeśli w ogóle. Włóż zaraz sweter. Nie pozwól, żeby mężczyźni widzieli cię wieczorem z gołymi ramionami. – Ale jest gorąco. – Co powiedziałam? – To głupie! Jest mi gorąco. – Gina! Gina z całego serca żałowała, że nie ma z nimi ojca. Ben miał rację – z okien na drugim piętrze można było zobaczyć kawałek wody za Lime Alley. Kiedy Mimoo położyła się, spocona Gina w gryzącym swetrze usiadła przy oknie i czekała na powrót mężczyzn. Wysunęła głowę na zewnątrz, by wdychać zapach morza, zobaczyć lepiej wodę, ochłodzić się w morskiej bryzie. Nie chciała spać, nie chciała nawet na moment zamknąć oczu w obawie, że coś jej umknie. Kiedy upewniła się, że Mimoo zasnęła, zdjęła sweter. Dwa pokoje były czyste i wygodne. Stały w nich dwa łóżka i kanapa. Wciągając kufry na schody i pokazując im mieszkanie, Ben z dumą opowiadał, że odnowione domy należące do ojca Harry’ego jako pierwsze w North End miały bieżącą wodę pompowaną z ulic. Toaleta i wanna znajdowały się w końcu korytarza. – Nie musicie wychodzić na zewnątrz, żeby skorzystać z łazienki – powiedział. Gina uświadomiła sobie, że jest głodna. Było już po siódmej i na schodach unosił się zapach jedzenia. Smalec, cebula, smażone pomidory, czosnek, bazylia, wszystkie te aromaty przynosiły Ginie ukojenie, a zarazem budziły nowe doznania. – Pamiętaliście o winie? – zapytała Mimoo z kanapy, gdy tylko trzej mężczyźni wrócili z kolacją. – Zająłem się tym, Mimoo – powiedział Salvo, pokazując dwie butelki czerwonego wina. – Kupiłeś butelkę dla Pippy? Pippa była ciotką Angeli i kuzynką Mimoo. Lubiła wino. – Zapomniałem. – Zapomniał. – Kupimy jutro.

– A gdzie ją dostaniemy? Sprzedają wino na stacji kolejowej? Przyjedziemy z pustymi rękami. Na kolację był makaron, sos i włoski chleb. Harry nie chciał słyszeć o pieniądzach, które oferowała mu Mimoo. Odwrócił się, gdy wyjęła portmonetkę. – To nie jest konieczne – powiedział. – Harry ma rację – potwierdził szybko Ben. – To nie jest konieczne, ale może w przyszłym tygodniu zaprosicie nas na kolację do Lawrence, do waszego nowego domu? – O tak, proszę! – zawołała Gina rozpromieniona. Harry odchrząknął, Salvo rozejrzał się gniewnie, a Mimoo udawała, że nagle ogłuchła. – Weź pieniądze, Harry – powiedziała Mimoo. – Weź. Znowu odmówił. W mieszkaniu zrobiło się duszno z czworgiem dorosłych i Giną (w swetrze, który Mimoo gniewnym spojrzeniem nakazała jej włożyć) stłoczonymi wokół starego stołu. Zapalili tylko dwie świece, żeby nie było jeszcze goręcej, i jak najwygodniej usadowili się w małej bawialni. Mężczyźni zdjęli kapelusze i marynarki. Gina otworzyła wszystkie okna, ale nic to nie pomogło; podwinęła rękawy do łokci i gołe przedramiona lśniły od potu. Siedząc pomiędzy matką i bratem, wachlowała się gazetą i magazynem „Atlantic Monthly”. Mimoo była zbyt zmęczona, by rozmawiać, Salvo zbyt marudny, a Harry zbyt powściągliwy. Tylko Gina i Ben gawędzili przyjaźnie, choć on robił to z większą rezerwą. Mówiła do niego głównie po włosku, a on odpowiadał po angielsku. Niebawem Mimoo wstała od stołu i poszła się położyć w pokoju obok, a Gina odetchnęła i nieco się odprężyła. Teraz, gdy nie było z nimi matki, Harry siedział obok dziewczyny, a Ben naprzeciwko. Nie bała się Salva. Drażnił ją, to prawda, ale nie przerażał. Zrzuciła biały sweter i wypiła duży łyk wody, ignorując złowrogie spojrzenia brata. – Co jest nie tak z Lawrence? – zapytała Harry’ego, odwracając się w jego stronę i próbując wciągnąć go do rozmowy. On jednak nie podnosił wzroku znad talerza – nie, kiedy był tak blisko niej. Salvo przyglądał się całej trójce jak jastrząb. Ten jej brat jest naprawdę męczący. Harry wzruszył ramionami. – Nic nie mówiłem o Lawrence. – Nie ma tam pracy – wtrącił Ben. – Poradzimy sobie – powiedział Salvo. – Nie martwcie się o nas. – Kto się martwi? Tylko mówię. – Zostaw ich w spokoju, Benji – powiedział Harry. – Każdy znajduje sobie jakieś zajęcie. Ben nalał wszystkim wina. Salvo zaprotestował. Powiedział, że jest za późno, by Gina wypiła choć odrobinę. Dziewczyna boleśnie odczuła swój wiek. Może Ben powinien jej zaproponować butelkę mleka i odesłać do łóżka? Czy Salvo wolałby takie rozwiązanie? – Mieszkacie tutaj, w North End? – zapytała Harry’ego. Odpowiedział Ben. – Nie. Pochodzimy z Barrington. To takie małe miasteczko na wzgórzach, kilkanaście kilometrów na północny wschód. – Uśmiechnął się. – Niedaleko oceanu. – Panie Shaw – powiedział Harry, odwracając się do przyjaciela – więc pan też pochodzi z Barrington? Ben mrugnął okiem i wypił spory łyk wina. – Rzeczywiście. Mój przyjaciel zapomniał podać swoje pełne nazwisko. Gino, Salvo, to Harry Barrington. Rodzeństwo próbowało zrozumieć tę informację. – Barrington jak miasto? – zapytała w końcu Gina.

– No właśnie. Pełny związek. Gina gapiła się na Harry’ego, lecz odwróciła wzrok, gdy kątem oka dostrzegła kwaśną minę Salva. – Całe miasto nazwano na twoją cześć? – Nie jego, panienko – wyjaśnił Ben. – Na cześć jego przedsiębiorczej i znakomitej rodziny, która to miasto zbudowała. Harry tylko korzysta z miejskiej biblioteki. – To nieprawda – zaprotestował Harry. – Jadam też w restauracjach. Gina była pod wrażeniem, lecz jednocześnie coś jej nie pasowało. W eleganckim garniturze, kapeluszu i z tym lekko leniwym sposobem bycia Harry nie wyglądał na osobę, która pracowała fizycznie. – Pochodzisz z rodziny budowniczych? – zapytała, starając się ukryć niedowierzanie. – Mój ojciec nie biega z młotkiem i gwoździami, jeśli o to ci chodzi – odparł Harry. – Jest przedsiębiorcą. Pilnuje, by inni wykonywali pracę. Ben się roześmiał. – Nie mogę się już doczekać, by usłyszeć, jak mówisz to swojemu ojcu. Że siedem pokoleń Barringtonów, którzy nie tylko zbudowali Boston, lecz wspomogli także rozwój uniwersytetu, na którym wbijasz sobie do głowy te różne głupoty, zyskało solidną reputację tylko dzięki temu, że inni wykonują za nich pracę. Naprawdę, nie mogę się doczekać. Harry zbył go machnięciem ręki. – Ben, zapomniałeś powiedzieć naszym nowym przyjaciołom, kim ty jesteś. – Powiedziałem im. Jestem Ben Shaw. – Zgoda, ale kim jest Ben Shaw? – Pokornym studentem inżynierii? – Synem Ellen Shaw – wyjaśnił Harry. – Która, tak się składa, jest najmłodszą siostrą Roberta Goulda Shawa, dowódcy jedynego pułku armii unionistów, w którym podczas wojny secesyjnej służyli wyłącznie czarnoskórzy żołnierze. Słysząc tę wymianę zdań, można by pomyśleć, że młodzi mężczyźni próbują zrobić wrażenie na Ginie lub być może odnieść zwycięstwo w tej swoistej grze przechwałek. Salvo dokładnie tak pomyślał, bo mruknął tylko: – Twój wujek jest czarny? – Nie, bardzo biały – powiedział Harry. – I jest pułkownikiem. Tak się złożyło, że był białym pułkownikiem i przyjął zadanie, którego nikt inny nie chciał się podjąć. – Stale ci powtarzam, że nikt o nim nie słyszał – odparł Ben. – Ktoś jednak musiał, Benjaminie – zaoponował łagodnie Harry – bo architekt Stanford White przez czternaście lat rzeźbił jego pomnik. – Oparł się o krzesło wyraźnie z siebie zadowolony. – Ben pochodzi ze znakomitej rodziny – ciągnął. – Poza tym, że posiada wujka męczennika, jest również siostrzeńcem Josephine Shaw Lowell, która w Nowym Jorku jest żywą legendą, walczy o pokój, prawa kobiet i jest bardzo aktywna w polityce. A tutaj, w Bostonie, razem z Ervingiem Winslowem założyła organizację o nazwie Liga Antyimperialistyczna. – W małym dusznym pokoiku przy Kilby Street – wtrącił Ben. – Trudno to porównać z odnowieniem Harvard Hall. Gina nigdy nie słyszała o ludziach, o których rozmawiali ci mężczyźni. Poczuła się młoda i głupia. – Antyimperialistyczna? – powtórzyła tylko. – Zakładam, że Antyamerykańskoimperialistyczna – powiedział Harry. – Zgadza się, Benji? – Czy może być inna, skoro będzie nią kierować moja matka? – Ben odwrócił się do

Giny. – Ale to nie ma nic wspólnego ze mną. – A co mój dziadek albo mój ojciec ma wspólnego ze mną? – zdziwił się Harry. – Och, daj spokój! To najbliższe pokrewieństwo. – Ben potarł dłonie. – A twoja matka? – Czy jestem potomkiem Roberta Treata Paine’a? Harry jęknął. – Aha! – wykrzyknął triumfalnie Ben. – Robert Treat Paine jest jednym z przodków Harry’ego ze strony matki. – Kim jest Robert Treat Paine? – zapytała płaczliwie Gina. Bała się, że powinna to wiedzieć. Ben uśmiechnął się dobrotliwie. – To jeden z ojców założycieli Stanów Zjednoczonych. No tak, nie powinna była pytać. – Ma niezłą reputację, prawda Harry? – Nie wiem, o co ci chodzi. Kobieciarza? Intelektualisty? Ben pochylił się w stronę Giny. – Robert Treat Paine zasłynął jako człowiek, który niczego nie proponował, za to sprzeciwiał się wszystkim propozycjom innych. Nazywali go Sprzeciwiaczem. – Czy to ważne? – dopytywał się Harry. – Co to obchodzi tę młodą damę i jej brata? Spójrz tylko, jacy są znudzeni. Ben się roześmiał. Rozmawiali tak dalej, żartowali i pili, a Gina osuwała się coraz niżej na twardym drewnianym krześle. Starała się siedzieć jak dama, nie trzymać łokci na stole, prostować nagie ramiona. Ale zesztywniały jej plecy i szyja, nogi bolały od chodzenia przez cały dzień – po pokładzie, po porcie, po North End. A teraz siedziała tu z tymi mądrymi mężczyznami. Jej brat palił, próbując zachować czujność i nie zasnąć. Mimoo spała głęboko. Salvo niepotrzebnie się martwił, bo Gina zachowywała się jak należy. Z lekkim drżeniem uświadomiła sobie, jaką dziecinadą była myśl, że choć przez chwilę może prowadzić rozmowę z mężczyznami. Tak, właśnie się zorientowała, że jest dziecinna. Bo wydawało się jej, że potrafi. Jak mogła pomyśleć, że lok jej brązowych włosów, szelest długiej spódnicy czy też blask opalonej sycylijskiej skóry mogły zrekompensować fakt, że kiedy otwierała usta, była jedynie contandina z przedmieść sycylijskiego miasta, gdzie doili krowy, a w sezonie zbierali oliwki. Przez całe lato łowili ryby i modlili się, by wulkan znów nie wybuchł. Och, jakże się myliła! Niechętnie wycofała się z rozmowy w nadziei, że wezmą jej przestrach za znużenie. Z jednej strony koka wymknęło się długie kręcone pasmo włosów i otuliło jej szyję. Brat kopnął krzesło Giny. Zignorowała to. Kopnął jeszcze raz, mocniej. Spojrzała na niego. „Co?”, zapytała bezgłośnie, poirytowana. Przeniósł wzrok na jej włosy. Chcesz, żebym związała włosy? – zapytała w duchu. – Bardzo proszę. Uniosła ręce, wyjęła wszystkie szpilki i położyła je na stole obok talerza. Włosy opadły ciemnymi, lśniącymi falami na jej szyję i ramiona. Ignorując wyraz przerażenia na twarzy brata, który powitała z rozkoszą, zaczęła pasmo po paśmie upinać włosy w wysoki kok. Trzej mężczyźni nie spuszczali z niej oka; nikt się nie poruszył. – Robi się późno... – wychrypiał Salvo. Harry i Ben nie zwrócili na niego uwagi. – Czym się zajmuje w Lawrence wasza przyjaciółka Angela? – zapytał Ben, gapiąc się na Ginę w migającym świetle świec. Nawet nie spojrzała na Harry’ego.

– Pracuje w fabryce włókienniczej. – I tam chcesz pracować? – Ben się uśmiechnął. – Przy krosnach? – Tam jest za gorąco – odparła. – Chcę pracować w cerowni. To bardziej wytworne. – Nie – wtrącił się Salvo. – Otworzymy z Giną nasz własny interes jak prawdziwi Amerykanie. – Cicho bądź – rzuciła Gina. – Kto ma pieniądze na otwarcie interesu? Nie mamy nawet pieniędzy, żeby zapłacić tym miłym panom za pobyt tutaj. Najpierw musimy znaleźć pracę, trochę zaoszczędzić. Dopiero wtedy możemy zacząć się chwalić tym, co planujemy. – Ja mam właśnie takie plany, siostrzyczko. Nie próbuj mnie od nich odwodzić. Harry i Ben przyglądali się rodzeństwu. – Własny interes to dobry pomysł – powiedział Ben. Harry milczał. Szturchając go w żebra, Ben próbował wytłumaczyć jego milczenie. – Jeśli chodzi o interes, mój przyjaciel nie może się zdecydować, co o tym myśleć. – Wcale nie – zaprotestował Harry. – Wiem dokładnie, co o tym myśleć. – Nie wiesz. – Ben zachichotał. – Harry’ego przytłaczają oczekiwania ojca. Pewnie niektórzy mogliby się spierać, że lepiej jest mieć ojca, nawet wymagającego, ale Harry się z tym nie zgadza. – Lepiej jest mieć ojca – powiedziała cicho Gina. – Nawet wymagającego. – W pełni się z tobą zgadzam, Gino – powiedział Ben. – Ale Harry zmaga się codziennie z oczekiwaniami, którym nie sposób sprostać, podczas gdy ja przerzucam się z jednego hobby na drugie bez żadnych obciążeń. – Wyjąwszy twoją radykalną matkę. – A gdzie jest twój ojciec? – zapytała Gina. – Nie wiem. Nigdy go nie poznałem. Gina zastanowiła się, jak to jest, nie znać swojego ojca. To było nie do pojęcia. Na Sycylii każde dziecko wiedziało, kim jest jego ojciec. – Ja z kolei poznałem swojego ojca, ale znam go nawet mniej niż Ben swojego – wyznał Harry. Gina nie wiedziała, co odpowiedzieć. – Czy twoja matka nie chce, żebyś został kimś, Ben? – Nie wiem. Nie mówi do mnie: Synu, musisz iść w moje ślady. – Ależ mówi – zaoponował Harry. – A mój ociec nie mówi nawet tego. Mówi za to: Cokolwiek zrobisz, będzie dobrze. Co jest jeszcze gorsze. I na dodatek jest całkowicie sprzeczne z prawdą. Teraz Gina zastanowiła się głęboko. – To jest gorsze? – zapytała w końcu. Czy to bariera językowa sprawia, że ta rozmowa jest aż tak trudna? Co oni tak naprawdę mówią? – Tak, to jest gorsze – odparł Harry. – Bo z góry wiadomo, że muszę coś robić, i tego się ode mnie wymaga. Rób co chcesz, mówi ojciec, ale coś rób. – Ach – bąknęła Gina i zapadło znaczące milczenie. Było późno, dzień był długi. – Ale przecież chcesz coś robić, prawda? – Nie jestem pewny. – Rzucił jej półuśmiech. – A jeśli nie chcę? – Harry żartuje – pospieszył z wyjaśnieniem Ben. – Mężczyzna musi coś robić – powiedziała Gina. – A kobieta? – W szarych oczach Harry’ego pojawił się błysk. – Rola kobiety jest jasna. Musi dbać o dom, wychowywać dzieci.

– A jeśli chce pracować? – Przecież pracuje. – Pracować poza domem. – We Włoszech coś takiego nie istnieje – wyjaśniła Gina. – Jeśli kobieta sprzedaje owoce na targu, szyje dla innych albo sprząta duże domy, musi to robić między swoimi obowiązkami. Najpierw własny dom, własne dzieci. Potem cała reszta. Ben patrzył na nią z uznaniem. Zamyślona Gina spojrzała na Harry’ego. – Jesteś jedynakiem? – Jestem jedynym synem – odparł, nie patrząc na nią. – Mam siostrę. Ben prychnął cicho. – Dla twojego ojca Esther jest niewidzialna. – Tylko dla mojego ojca? – Co? – rzucił Ben, a kiedy Harry nie rozwinął tematu, wzruszył ramionami i zachichotał cicho. – Dom Harry’ego przypomina dwór królewski. Tron może odziedziczyć tylko męski potomek. Żartowali! Ale tak było naprawdę. Ojciec Giny był wyjątkiem wśród sycylijskich mężczyzn. Uwielbiał swoich synów, ale wierzył, że jego jedyna córka też może zostać kimś. Gina chciała opowiedzieć obu młodzieńcom o swoim niezwykłym ojcu, ale powstrzymała się. Z coraz większym trudem wypowiadała się jasno w swoim nowym języku. W duchu podziękowała ojcu za to, że nieustannie stawiał przed nią nowe zadania, że przez tyle lat uczył ją angielskiego, nawet wtedy, gdy zupełnie nie widziała w tym sensu. – Nasz ojciec wierzył – zaczęła ostrożnie, niepewna angielskich słów – że ludzie, którzy żyją bez oczekiwań, nie są błogosławieni, lecz przeklęci. – Spojrzała ponad stołem na brata. – Prawda, Salvo? – Nic nie wiem – odparł po włosku. – Poza tym, że jest późno i jestem zmęczony. – Twój ojciec nie był jedynym, który w to wierzył. – Harry odpowiedział Ginie, nie Salvowi. – Mój ojciec również. I Aleksander Pope. – Kto? – Poeta. – Nie, Harry – poprawił go Ben. – Pope uważał, że życie bez oczekiwań jest dziewiątym błogosławieństwem. Napisał: „Błogosławieni, którzy niczego nie oczekują”. – Zupełnie źle go zrozumiałeś – powiedział Harry, podrywając Bena za ramię i rozglądając się za swoją marynarką i kapeluszem. – Tak jakbyś miał pojęcie, czym w ogóle jest błogosławieństwo. – Tak jakbyś ty miał. – Przynajmniej nie cytuję go niedokładnie! Musimy już iść. – To ty go źle zacytowałeś – powiedział Ben, gdy żegnali się z wyczerpaną Giną. – Ja go nie cytowałem. Byłem tylko uprzejmy w rozmowie z naszymi nowymi przyjaciółmi. Dobranoc. Zobaczymy się jutro. Przekażcie wyrazy uszanowania matce. – Pope zakończył: „Gdyż nigdy nie będą rozczarowani”. – Idziemy! Uchylili rond kapeluszy w grzecznym ukłonie. Gina widziała, że Salvo z rozkoszą odmówiłby przyjęcia ich pomocy, ale nie wiedział, gdzie jest stacja kolejowa, i bez nich nie zniósłby trzech kufrów na dół. Aby jej odpłacić, stanął między nią a nimi, by nie mogli podać jej ręki i potraktować jak damę, gdy życzyli jej dobrej nocy.

Kiedy Ben i Harry wyszli, Salvo i Gina stanęli w osobnych oknach, z których oboje z tęsknotą – lecz z różnych powodów – patrzyli na morze. Salvo, bo pragnął wrócić do domu, Gina, bo bardzo nie chciała wyjeżdżać z Bostonu. Miała nadzieję, że Lawrence choć trochę będzie przypominać duże miasto. Jedno wiedziała na pewno – nie będzie tam Bena i Harry’ego. – Niezła z nich para – odezwał się w końcu jej brat. – Rzeczywiście – odparła Gina. Zwłaszcza ten jasnowłosy, milczący. Rozdrażniony Salvo sapnął z pogardą. – Czasami wydaje mi się, że zapominasz, co powtarzał ci Papa. Obruszyła się. – Niczego nie zapominam. – To dlaczego zachowujesz się, jakby tak było? Gina się odwróciła. Nie chciała tego słuchać. Wyszła z pokoju, w którym musiała się bronić przed zarzutami brata, weszła do drugiego, gdzie chrapała Mimoo, i usiadła na drewnianym krześle przy otwartym oknie. Nadal słyszała stukot końskich kopyt, daleki dzwonek tramwaju, okrzyki marynarzy, śmiech, tętniące życiem miasto, pulsujące i hałaśliwe nawet w nocy. „Nigdy nie zapominaj, skąd pochodzisz, Gino Attaviano – powiedział do niej ojciec przed śmiercią. – A wtedy wszystko będzie łatwe”. – Myślę, że tak będzie, Papo – szepnęła, wdychając nocne powietrze. Dla zauroczonej nowym miastem Giny stare życie znikło razem z odpływem oceanu. None ROZDZIAŁ PIĄTY SUMMER STREET Najpierw był Boston, potem Lawrence. Kolej żelazna łącząca serce rewolucji z leżącym niecałe pięćdziesiąt kilometrów na północ miastem imigrantów była nowoczesna, a stacja, z której odjeżdżały i na którą przyjeżdżały pociągi, była zelektryfikowana, miała kamienne ściany, drewniane drzwi i biletera. Lecz pominąwszy stację i samotny tramwaj jeżdżący wzdłuż Broadway i przez rzekę Merrimack, Lawrence przypominało Belpasso leżące pod aktywnym wulkanem – miasto, w którym elektryczność i kanalizacja miały się dopiero pojawić, choć regularnie pojawiała się tam magma i lawa, co roku rozlegał się grzmot, a co pięć lat wybuchał dym. Przynajmniej tak odbierała Lawrence Gina, która przez chwilę wdychała rozrzedzone powietrze cywilizacji, a teraz znów trafiła między krowy. Zgoda, wzdłuż obu brzegów rzeki, nad którą zbudowano Lawrence, wznosiły się rozległe fabryki i wysokie kominy, lecz poza tym na miasto składały się niebrukowane ulice, po których jeździły wozy. Kiedy czekali na ławce na Angelę, Gina poskarżyła się Salvowi, że miasto nie przypomina nawet Belpasso. Tam ulice przynajmniej były brukowane! – Tak, wybrukowane czerwoną krwią męczenników, jak mawiał twój ojciec – powiedziała Mimoo, rozglądając się dookoła. – Zastygłą lawą, na którą składają się postapokaliptyczne kości grzeszników. W Lawrence nie ma wulkanów. I bardzo dobrze. – Jesteś pewna? – zapytała posępnie Gina. – Skąd wiesz? Podczas gdy Boston miał wypielęgnowane trawniki i parki, a na North End tętniło życie, Lawrence w to piątkowe popołudnie przypominało bawialnię – spokojną i wyjątkowo zwyczajną. Gina wstała z ławki i przeszła się na Broadway, gdzie obserwowała kobiety niosące paczki i popychające wózki z dziećmi, zupełnie jak w starym kraju. Salvo zawołał ją z powrotem. Przejechał wóz, lecz bez Angeli.

Gina miała ochotę wybuchnąć płaczem. To tutaj kobiety chowały się, by mieć dzieci! Jej życie dobiegło końca. Miała Boston na wyciągnięcie ręki, zrządzeniem losu poznała dwóch młodych mężczyzn, wojownika i rewolucjonistę, którzy mogli jej pomóc – pomóc im wszystkim. Ale nie. Jezu miłosierny, co ona teraz pocznie? – Tu nie jest jak w Bostonie – powiedziała Mimoo. – Nie – zgodziła się Gina ponuro. – Spójrz, Salvo, twoja siostra się dąsa. – Matka uznała to za zabawne. Gina odwróciła się do nich tyłem. Opisując to miasto, Harry i Ben użyli złej metafory. Lawrence przypominało Boston, jak małe dziecko przypomina dorosłego. Łączyły je podstawowe cechy, ale żadna z ważnych. Gina, rozczarowana po radości poprzedniego dnia, czekając na Angelę, wpatrywała się w swoje proste brązowe buty. Przyjechali z Sycylii – gdzie w błękitnej wodzie, na wzgórzach, w łodziach, dramatycznej linii brzegowej, piaszczystych plażach kryło się prawdziwe piękno, gdzie wszystkie wspomnienia miały w tle Etnę, syczącą dymem przez cały dzień. Gina nie była malarką. Nie bolało jej to, bo nigdy nie zamierzała namalować Lawrence na płótnie. Ale obiecała ojcu, że w Ameryce stanie się kimś. A jak mogła zostać kimś w Lawrence? – Angela świetnie tu sobie poradziła – powiedział Salvo. – Czemu tobie ma się nie udać? Jesteś na to za dobra? – Za dobra na co? – odparowała Gina, lecz wreszcie pojawił się koń i wóz, z którego machała do nich Angela. – Gina! Salvo! Mimoo! Z wyjątkiem uśmiechu od ucha do ucha Angela nie przypominała dziewczyny, która przed dwoma laty wyjechała z Belpasso. Utyła i była umalowana. W wieku siedemnastu lat wyglądała na dużo starszą od Giny. Uścisnęła ich serdecznie. – Tak się cieszę, że jesteście! Na pewno padacie z nóg! Gdzie się zatrzymaliście wczoraj w nocy? Przez cały tydzień czekałam na telegram od was, ale wasz statek tak długo płynął. Mój oczywiście też, ciocia Pippa o mało co nie umarła, ale poczekajcie, aż ją teraz zobaczycie, wygląda świetnie. Ależ się cieszę, że was widzę! Zatrzymacie się u nas, dopóki nie znajdziecie pracy, mamy mnóstwo miejsca, a potem coś dla was znajdziemy. Byłoby lepiej, gdybyście przyjechali dwa miesiące temu, bo Everett właśnie zatrudnił czterdzieści osób, ale Washington też może szukać pracowników. Na pewno umieracie z głodu! Salvo, pomóc ci w ładowaniu bagażu? Upiekliśmy chleb, mamy świeżą mozzarellę, zrobiłam sama wczoraj wieczorem. Tak mi przykro z powodu Papy Sandra, nie mogę uwierzyć, że go tu nie ma, od kiedy byłam małym dzieckiem, cały czas mówił, że przyjedzie do Ameryki. Och, i nie nazywam się już Angela Tartaro. Jestem Angie LoPizo. – Zachichotała. – A tak naprawdę Annie LoPizo. To długa historia, ale bardzo dobra. Opowiem wam całą ze szczegółami. Skrócona wersja wygląda tak, że nie mogłam dostać dodatkowej pracy jako czternastolatka, więc skłamałam, załatwiliśmy pozwolenie na pracę z nazwiskiem innej dziewczyny i teraz jestem Annie LoPizo i mam osiemnaście lat! Pracuję sześćdziesiąt godzin w tygodniu jako tkaczka, nie prządka w tych okropnych wilgotnych salach, wiesz, Gia? – Wiem. – Tam są wszystkie dzieciaki. Być może będziesz musiała też tam zacząć, ale zaczepisz się tylko na krótko, serdeńko. – Nie chcę zmieniać nazwiska – powiedziała Gina. – Ja... – Ona pójdzie do szkoły – oświadczyła Mimoo. – Tego chciał jej ojciec. – Ona musi pracować – odparł Salvo. – Ja też nie będę się uczył, tylko pójdę do pracy.

– Ty tak. – To ona też. – Może załatwię sobie coś na pół etatu, Mimoo. – Pójdziesz do szkoły na pełny etat. Tego chciał... – Chwileczkę, Mimoo – przerwał jej Salvo. – Zobaczmy, czy uda nam się najpierw zapłacić rachunki. – Zatrzymacie się u nas – powiedziała Angela. – Nie jest drogo. Mój angielski jest teraz bardzo dobry – ciągnęła. – Mogę prawie uchodzić za Amerykankę. Mówię, że jestem imigrantką w drugim pokoleniu, bo to ciocia Pippa przyjechała z Włoch. Wszyscy mi wierzą. – Chcę pracować – zapewniła Gina – ale nie chcę zaczynać życia od... – Pójdziesz do szkoły – nie ustępowała Mimoo. – ...kłamstwa – dokończyła Gina. – Salvo! – zawołała Angela, gdy chłopak ładował na wóz ciężkie kufry. – Chcesz, żebym cię przedstawiła Pameli, mojej koleżance z pracy? To bardzo ładna blondynka. – Zachichotała. – Lubisz blondynki? – Nie wiem – odparł. – Nigdy żadnej nie spotkałem. – Poczekaj, aż zobaczysz tę. Przykro mi, że rozstaliście się z Violą. – Nie rozstaliśmy się. Nie chciała wyjechać. – Ale lepiej zacząć nowe życie od początku. Prawda, Mimoo? Jak się czujesz? Dobrze? Gino, moja przyjaciółka Verity nie może się doczekać, żeby cię poznać. – Ta Verity to dziewczyna? – zapytał Salvo. Angela się zaśmiała. – Oczywiście, głuptasie. Nie musisz się martwić, Salvo, obiecuję, że będę przyzwoitką Giny. Na stałe. A Verity uczy się, żeby zostać zakonnicą. Gina z trudem powstrzymała krzyk. – Gotowi? – Angie, dobrze widzieć, że nic a nic się nie zmieniłaś – powiedziała Mimoo. – Ależ zmieniłam się. Naprawdę. – Może wyglądasz inaczej, ale cała reszta... – Nie, teraz jestem dorosła. Pomagam płacić czynsz, chodzę do banku. Kupuję sobie ubrania. Jestem młodą damą. – Tak... – Mimoo, możesz pracować z ciocią Pippą przy sprzątaniu domów na Prospect Hill. Tam mieszkają właściciele fabryk. Pippa powiedziała, że podzieli się z tobą pieniędzmi, dopóki nie znajdziesz własnych klientów. – Podział pieniędzy z Pippą nie pomoże płacić rachunków. Potrafię też szyć i gotować – powiedziała Mimoo. Koń ruszył; Gina trzymała się drewnianej podpórki pod łokieć. Pył z drogi zawiewał jej prosto w twarz; dusiła się. Domy zbudowano w prostym wiktoriańskim stylu, drzwi były pozamykane, nikt nie siedział na schodkach. Jechali wybrukowaną Essex Street. Kiedy Angie powiedziała, że to główna ulica handlowa w Lawrence, Gina przewróciła oczami. Na małej Salem Street w North End panował cztery razy większy ruch. – I co myślisz o Lawrence, Gia? Ładnie tu, prawda? Mimoo, ciocia Pippa też szyje. Wiele Amerykanek nie potrafi wcale szyć. Liczą, że zrobimy to za nie. Ale ciocia bierze pracę do domu, bo coraz ciężej jej sprzątać. Bardzo jej pomożesz. Ma swoją własną maszynę do szycia. Spuchły jej nogi.

– Od maszyny? – zapytała Gina. – Mnie też – powiedziała Mimoo. – Ale czemu jej? – Zobaczysz. A co będzie robił Salvo? – Nie martw się o mnie, Angie. Sam się sobą zajmę. – Ciocia Pippa spotyka się z pewnym dżentelmenem, któremu nie przeszkadzają jej opuchnięte kostki. Może on ci pomoże. Jest szklarzem. – Angela ścisnęła Ginę za ramię. – W fabryce jest mnóstwo młodych mężczyzn, kierowników, którzy uwielbiają włoskie dziewczyny. – Ale nie moją siostrę – rzucił Salvo. – Daj spokój, Salvo. Nie o to mi chodziło. – Basta, Angie. – Mówię to po to, żeby pomóc jej zdobyć pracę. – Nie będziemy prosić żadnych mężczyzn, żeby pomogli mojej siostrze znaleźć pracę. – Basta, Salvo – powiedziała Gina. Na Canal Street koń skręcił w prawo i zatrzymał się przed wąskim szeregowcem stojącym wśród wielu podobnych budynków. Pippa czekała na nich, siedząc na krześle przed drzwiami. Na Canal Street nie rosły żadne drzewa i za szeregowcami widać było jedynie mur fabryki włókienniczej ciągnący się na jakieś osiemset metrów w obie strony. Pracownicy fabryki budzili się o świcie, zwlekali z łóżek, wychodzili z małych domów, szli sto pięćdziesiąt metrów i już znajdowali się w bramie fabryki. – Tutaj mieszkacie? – zapytała Gina. – Od pięciu lat! – Tam pracujesz? – Gina pokazała palcem. – Tak – odparła wesoło Angela. – W fabryce Washingtona. Wygodnie i blisko, prawda? Gina od razu dostrzegła, dlaczego Pippa ma opuchnięte kostki – przytyła chyba pięćdziesiąt kilo. Jej kostek nie zniekształcała opuchlizna. Mimoo i Salvo nie potrafili ukryć wstrząsu. – Ameryka ci służy – powiedziała Mimoo, ściskając kuzynkę. – I ona ma absztyfikanta? – szepnął Salvo do Giny. – Ciociu Pippo! Jak miło cię widzieć! Nic się nie zmieniłaś! – Salvo, zawsze byłeś taki miły. Ale nie wysilaj się, już mam mężczyznę. – Zamknęła go w objęciach. – Żartujesz, ciociu. Puść mnie, proszę. Duszę się. Pippa nie miała dzieci, ale wychowała Angie jak swoją córkę od śmierci matki dziewczyny przed dziesięciu laty. – Znajdzie się dla nas miejsce? – zapytała Mimoo. – Nie chcemy się narzucać. – Nie wygłupiaj się. Mamy mnóstwo miejsca. Ale miejsca wcale nie było mnóstwo. Prawie w ogóle. Pippa i Angie zajmowały dwa małe pokoje na pierwszym piętrze. – Tak naprawdę to dwa i pół pokoju – powiedziała Pippa, wskazując na wnękę, w której stał piec. Salvo się rozejrzał. – Jaki macie plan? – Wiem, że to nie wygląda imponująco – tłumaczyła Angela – ale jest tanie i mam blisko do pracy. – Łódka na kanale też jest tania – rzucił Salvo. – Ale w niej nie mieszkamy. – Salvo! – krzyknęła Mimoo. Usiadła ciężko na krześle w bawialni i ujęła dłonie Pippy. –

To bardzo uprzejme z twojej strony – powiedziała. – Pomieścimy się. – Oczywiście – odparła Pippa. – Kiedy tylko znajdziecie pracę, poszukamy czegoś większego, może prawdziwego domu, takiego jak przy Common. – Wolę mieć blisko do pracy, ciociu – zaoponowała Angela. – Możesz tu zostać. Nie musisz się przenosić. Spierali się, ale jakoś udało im się rozlokować: kobiety w sypialniach z Giną i Angie na podłodze, a Salvo na kanapie w bawialni. – Salvo nie narzeka, Pippo – powiedziała Mimoo. – Jest tylko w złym humorze. – Jest w złym humorze od roku – wyjaśniła Gina. – Jak się teraz wytłumaczysz, Salvo? – A muszę się tłumaczyć? – Chłopak wyciągnął się na kanapie, mając trzy metry przed sobą małe okno. – W Belpasso miałem własny pokój, własną przestrzeń. A teraz śpię przy stole. – Gina, jeśli chcesz, możesz się zatrzymać u Verity – odezwała się Angela. – Mieszka parę przecznic stąd, po drugiej stronie rzeki, przy Ashbury. Jej rodzice mają mały domek. Powiedziała, że możesz u niej zamieszkać. – Jak to miałoby pomóc mnie? – rzucił Salvo. – Nie zawsze chodzi o ciebie – odparowała Gina. – Nie, zawsze chodzi o ciebie. – Przestańcie – uspokoiła ich Mimoo. – Może rzeczywiście Gina powinna zamieszkać u Verity? – Nie – zaprotestował Salvo. – Rodzina musi trzymać się razem. – Kłócąc się co chwilę? – Razem. – Rozchmurz się, Salvo – powiedziała Angela i uszczypnęła go. – Znajdziesz pracę, a my większe mieszkanie. Tymczasem mogę cię przedstawić młodej damie, która mieszka na górze. Ma dziewiętnaście lat, ale nie jest blondynką. Ani Włoszką. – Połaskotała go i pocałowała. – Tylko żartuję. Możesz ją zaprosić na lody. Gino, masz ochotę na lody? – Jak często jeżdżą pociągi? – zapytała nagle Gina. Angeli na chwilę odebrało mowę. – Dokąd? – Gdziekolwiek. Powiedzmy, że do Bostonu. – Gina! – krzyknęła Mimoo. – Nawet nie myśl o pociągach ani o Bostonie. Nie wolno ci tam jeździć. – Tylko pytam, Mimoo. Chyba wolno mi zadawać pytania? – Nie! – Nic nie wiem o pociągach – odparła Angela. – I nie jeżdżę do Bostonu. – Nie jeździsz do Bostonu? – Teraz Gina nie posiadała się ze zdumienia. – Nie byłam tam od przyjazdu. A Verity nie była tam nigdy. Po co ci pociąg do Bostonu? – Po nic. Jestem tylko ciekawa. Salvo szturchnął ją łokciem. – Nie. Nawet nie jesteś ciekawa. – Zostaw mnie w spokoju. Odsunęła się od niego. – Gino, przestań marudzić i pomóż mi rozpakować kufry – poleciła Mimoo. – Potrzebne nam są czyste ubrania. Pociąg do Bostonu... Nie zwracaj na nią uwagi, Angela. Niedługo będzie kolacja. Kolacja! Gina nie mogła uwierzyć. Na dodatek do swoich licznych grzechów Lawrence połykało czas.

Rozpakowali rzeczy i pomogli przy kolacji, na którą złożyło się spaghetti z sosem pomidorowym i małże „złowione wczoraj!”. Chleb był bardzo dobry, podobnie jak domowa mozzarella, choć później Salvo powiedział Ginie w tajemnicy, że jego jest o wiele lepsza, na co ona odparła, że dwa pokoje, w których zatrzymali się wczoraj, były o wiele większe. Po trzech kieliszkach wina Mimoo zaczęła płakać za Alessandrem i Antoniem, a Gina skorzystała z okazji, by wstać od stołu, bo wiedziała, że kiedy matka raz zacznie, prędko nie przestanie. Poszła do sypialni i położyła się na kocach rozłożonych na podłodze. Nawet nie wyjrzała przez okno, bo widać przez nie było jedynie zaułek za Canal Street. Jednak kiedy zamknęła oczy, usłyszała dudy, katarynkę i weselne mandoliny, zobaczyła pięknych ludzi otoczonych mgiełką miasta, jadących tramwajami, i ulicznego artystę z harmonijką na zatłoczonej ulicy, który grał i śpiewał. Swojej pierwszej, pełnej rozczarowania nocy w nowym mieście Gina zasnęła ukołysana wspomnieniem śpiewającego mężczyzny, marząc, że pewnego dnia podbije czyjeś serce, tak jak śliczna dziewczyna skradła serce samotnego muzyka. Gdy raz ujrzałem ją, spokoju nie znam już, Droższa mi jest niż najjaśniejsza z gwiazd, I śnię, bym moją nazwać mógł, Najpiękniejszą z irlandzkich dzikich róż... None ROZDZIAŁ SZÓSTY NIEDZIELA W MAŁYM MIEŚCIE „Barrington to istota amerykańskiego stylu życia”, dodawał Ben Shaw, gdy przedstawiał swojego przyjaciela Harry’ego jako syna człowieka, który założył i zbudował całe miasto. Tak właśnie przed kilku laty przedstawił go Alice, na której obaj chcieli zrobić wrażenie, i byli pod jeszcze większym, gdy wcale jej to nie zaimponowało, i tak przedstawił go Ginie, na której obaj chcieli zrobić wrażenie i byli pod jeszcze większym, gdy wywarło to zamierzony efekt. Barrington było niezwykłym małym miastem. Dzielącą go od Bostonu odległość można było szybko przebyć pociągiem lub powozem. Kwitnące centrum północnego-wschodu leżało przy stromych drogach wśród dębów i rozłożystych klonów. Z głównego placu w bezchmurną noc można było dostrzec migające w oddali światła centrum Bostonu. W tę niedzielę głęboka zieleń drzew i uderzająca biel domów i kościelnej wieży lśniły dodatkowo od mgły i deszczu. Herman Barrington mógł zbudować swoją rezydencję gdziekolwiek, na tysiącach akrów z długim na półtora kilometra krętym podjazdem, jak jego brat Henry, lecz zamiast tego wybrał miejsce leżące o cztery przecznice od Main Street. Mieszkał w imponującej, lecz tradycyjnej kolonialnej posiadłości tuż przy chodniku, z którego przechodnie mogli zaglądać w wykuszowe okna. A kiedy rodzina wraz z przyjaciółmi gromadziła się w salonie bądź bibliotece, popijając drinki i gawędząc swobodnie przy trzaskającym ogniu, też miała widok na mokrą i krętą ulicę. Tego niedzielnego popołudnia Esther Barrington jak zawsze czekała z bratem w bibliotece przylegającej do salonu. Harry tylko udawał, że czeka. Czytał. Na kominku płonął ogień, przy fotelach stały drinki. Esther siedziała w fotelu uszaku przy oknie. – Czy wyglądasz z tęsknotą? – zapytał Harry z chesterfielda, nie podnosząc głowy. – Czekamy na Alice? Esther skromnie splotła ręce na piersi. – Nie dam się sprowokować.

– Nie? – Uśmiechnął się. – Och, teraz jesteś odważny. – Nie bardzo. – Harry, muszę z tobą porozmawiać. – Nie. – Musisz mu się postawić. – Nie. – Nie możemy z Benem stale cię bronić. – Nazywasz to obroną? – Nie pozwól, żeby tak do ciebie mówił. I to przy Alice! – Ona uważa, że jest czarujący. – Dla niej wszyscy są czarujący. To jej dar. Ale niebawem przestanie tak uważać. On planuje nieźle ci dopiec podczas kolacji. – Tylko podczas kolacji? – Ostrzegam cię, bracie. On traci cierpliwość. – Zapracowani mężczyźni nigdy nie są cierpliwi. O co chodzi teraz? Odetchnęła głęboko. – Czy Ben dzisiaj przyjdzie? Harry spojrzał na nią rozbawiony. – Nie tylko Ben, ale też jego matka. Zamierzasz przeciągnąć ją na dobrą stronę? – A po co? Och, Harry, przestań żartować, musisz się bronić. Wstał, wziął książki i podszedł do Esther. Usiadł na podnóżku i podnosząc na nią wzrok, powiedział: – Ale jest o wiele zabawniej, gdy przybywasz mi z pyrrusową odsieczą. Nie chciałbym, żeby było inaczej. Roześmiała się i poklepała go po głowie. Śmiała się głośno, serdecznie, jak mężczyzna, choć poza tym nie było w niej nic męskiego. Była wyciszona i skromna, nigdy nie flirtowała ani nikogo nie kokietowała, a jej powagę łagodziła dodająca jej eteryczności cera koloru kości słoniowej, bo Esther nigdy nie wychodziła na słońce bez parasolki, nawet na plażę Revere. Sprawiała wrażenie osoby delikatnej, lecz pomimo drobnej budowy, szczupłej twarzy, wąskiego nosa i oczu, Esther była silna. Przemawiała łagodnym głosem dobrze urodzonej kobiety, świadomej swojej pozycji, a jednak słysząc jej wysoki alt, można było odnieść wrażenie, że potrafiłaby przeklinać jak marynarze na Long Wharf. Oczywiście nigdy tego nie robiła. Harry wiedział jednak, do czego byłaby zdolna, gdyby tak postanowiła. – Miejmy to z głowy, Esther. O co dzisiaj pójdzie? O moją przyszłość? – Tak i nie. O przyszłość twoją i Alice. – Oj. Alice była jedynym dzieckiem Orville’a Portera, właściciela Massachusetts East Timber Company, zaopatrującej Hermana Barringtona w drewno do większości jego budów. Alice sporadycznie uczęszczała na zajęcia Towarzystwa Kształcenia Kobiet, które przed kilkoma laty zaczęło oferować kobietom edukację na poziomie uniwersyteckim, choć bez przyznawania stopnia licencjata. Zmieniło też nazwę na Radcliffe College na cześć Ann Radcliffe, kolonialnej filantropki. Kiedy się poznali, Ben wspomniał Alice, że rodzina Harry’ego również należała do grona kolonialnych filantropów, na co Harry odparł, że to żadna filantropia, bo przecież zachowali cały majątek. Rozśmieszyło to Alice. I choć pozycja Harry’ego nie zrobiła na niej najmniejszego wrażenia, on sam owszem. Zaczęli się spotykać, początkowo ostrożnie, dwa lata temu, kiedy Harry był na drugim

roku studiów. Teraz miał zacząć czwarty, ostatni, i przyszło mu do głowy, że nadal spotykają się ostrożnie. Tłumaczył sobie, że oboje są jeszcze młodzi, Alice skończyła zaledwie dwadzieścia jeden lat. Miał też pewne na wpół skrystalizowane wątpliwości, czy naprawdę do siebie pasują. On kochał książki, podczas gdy ona była przede wszystkim córką swojego ojca; jeździła w górę rzeki, by oceniać drewno, spacerowała w wysokich wellingtonach po kłodach, wymachując siekierką w poszukiwaniu niedoskonałości. Czy Harry naprawdę chciał, by równie gorliwie doszukiwała się niedoskonałości w nim? Powalone drzewa nie miały szans pod jej mocnymi butami. Słynęła z tego, że sama obcinała gałęzie i korowała pnie. W większości sytuacji czuł, że nie jest dla niej dość dobry i że ona niechybnie to odkryje. To tylko kwestia czasu. – Nie martw się – powiedział do siostry. – Mam wszystko pod kontrolą. – Spuścił wzrok na trzymane na kolanach książki. Na jednej z nich, opowiadaniu Edwarda Everetta Hale’a, chciał oprzeć swoją pracę na ostatnim roku. Pod nią leżał czwarty tom dziesięciotomowej Historii Stanów Zjednoczonych George’a Bancrofta, którą miał czytać na seminarium, lecz tego nie robił. Harry nie powiedział Esther, że w zeszłym tygodniu przez otwarte okno swojej sypialni podsłuchał ojca, Orville’a i Irmę Porter, którzy na trawniku przed domem dyskutowali o dzieciach. Tematem ich rozmowy był właściwy sposób postępowania w Bostonie. Pierścionek będący pamiątką rodzinną, oficjalne ogłoszenie zaręczyn, skromna, lecz dobrze rozreklamowana kolacja zaręczynowa, po niej długi okres narzeczeństwa, kiedy to Harry skończy studia i rozpocznie karierę zawodową, a Alice będzie metodycznie planować ekstrawaganckie i bardzo głośne zaślubiny. Wielki bal dla socjety, ślub godny nowego wieku. Tak rozwodzili się nad romantyzmem całej tej sytuacji, że sam Harry poczuł się urzeczony. Esther pochyliła się w jego stronę. – On planuje zapytać otwarcie, kiedy zamierzasz uszczęśliwić go wnukami. Harry zagwizdał. – Chyba się trochę wychyli z szeregu. – Poprosi, żebyś ty zajął w nim odpowiednie miejsce. – Przy niedzielnej kolacji? No cóż, może tak będzie lepiej. – Jeśli mówiąc „lepiej”, masz na myśli „żenująco”, to tak. Po co stawiać biedną Alice w tak krępującej sytuacji? Harry pogładził siostrę po dłoni. – Nie przejmuj się, Esther. Nie spuszczaj oczu ze stryczka. Ja tak robię. Siedzieli przez kilka chwil w milczeniu. Esther wyglądała na niespokojną. – Co się dziś z tobą dzieje? – zapytał. Wzruszyła ramionami. – Ładnie wyglądam? – Jak zawsze. I rzeczywiście tak było. Prezentowała się uroczo w brzoskwiniowej bluzce z kokardą, spódnicy w kolorze wielbłądziej sierści i beżowych czółenkach na wysokim obcasie. Jej wypielęgnowane paznokcie lśniły, była lekko umalowana, pociągnęła nawet usta szminką. Esther zawsze się starała, by w niedziele wyglądać wyjątkowo ładnie. Dziś była jednak bardziej zdenerwowana niż zazwyczaj. – O co chodzi? Powiedz mi. – Och, nic. – Westchnęła. – Myślę, że ojciec zaprosił kogoś na kolację. Powiedział mi, żebym się elegancko ubrała. – Machnęła ręką. – Nie chcę o tym rozmawiać. Jak minął ci tydzień? Co czytasz? Do szkoły? – Tak. Dobrze mnie znasz, więc wiesz, że czytam tylko wtedy, gdy zmuszają mnie w szkole.

– Wiesz, co mam na myśli. – To książka do seminarium, w którym będę uczestniczył. „Kolonialna Ameryka. Wizje i rozprawy”. Esther była rozkojarzona. – Pracowaliście z Benem w zeszłym tygodniu? – Codziennie. Statki stale przypływają. Ojciec będzie musiał coś zrobić, może wyremontować jeszcze jeden budynek. Brakuje nam miejsca. W piątek wynajęliśmy dwa ostatnie mieszkania. – Porozmawiaj z nim o tym przy kolacji. Jak się miewa Ben? – Jak zawsze świetnie. Niedługo sama zobaczysz. Wyjrzała przez okno. Przed domem zatrzymał się powóz i wysiadł z niego młody mężczyzna, lecz nie był to Ben. Esther wyprostowała się, podenerwowana wydała cichy okrzyk i wstała. – Odłóż książkę, Harry. Ktoś do ciebie przyjechał. Wyjrzał na zewnątrz. – Do mnie? – No to kto to jest? Młody, gładko ogolony mężczyzna, lekko spięty, przeszedł przez bramę i skierował się do wejścia. – Wygląda, jakby jeszcze nie zaczął się golić – zauważył Harry. Rozległ się dźwięk dzwonka. – Louis, drzwi! Louis Jones, kamerdyner, który zarządzał całym domem, pracował u Barringtonów jeszcze przed wojną secesyjną. Mieli nazywać go Jones, lecz w dzieciństwie zaczęli się do niego zwracać po imieniu, bo tak nazywała go jego matka, i nie chcieli tego zmienić, kiedy dorośli. Louis i Leola byli zbiegłymi niewolnikami, którzy dotarli do Bostonu pod koniec lat pięćdziesiątych dziewiętnastego wieku. Najął ich do pracy dziadek Harry’ego i zamieszkali na tyłach domu w kwaterach dla służby. Pracowali dla trzech pokoleń Barringtonów. Przed kilku laty Leola zmarła w wieku osiemdziesięciu siedmiu lat. Siedemdziesięciodwuletni Louis był niemal całkowicie głuchy, lecz udawał, że z jego słuchem wszystko jest w najlepszym porządku. – Słyszę dzwonek, wy impertynenckie dzieciaki. Już idę. – Poruszał się powoli, gdyż dokuczały mu artretyzm i katarakta, ale zachował ostry język, dobrą pamięć i grzywę siwych włosów. Esther i Harry żartowali, że jeśli nie będzie uważał, cały zbieleje. „Po moim trupie”, odpowiadał. – Jak myślisz, kto to? – zapytał Harry z błyskiem w oku, gdy stali w progu, przyglądając się młodemu człowiekowi. – Skąd mam wiedzieć? – odszepnęła siostra. Na tyłach domu zaskrzypiały ciężkie drzwi i na ciemnej drewnianej podłodze holu rozległy się zdecydowane kroki Hermana Barringtona. – Elmore! – Usłyszeli jego okrzyk. – Wchodź! Jak się masz? Dziękuję, Jones. Zrób coś, proszę, z tym skrzypieniem, jest coraz gorzej. Nie słyszysz? Wchodź, Elmore. Przedstawię cię moim dzieciom. – Przechodząc, ojciec obrzucił ich taksującym spojrzeniem, Esther przelotnym, Harry’ego dłuższym, lustrując jego surdut, wyprasowane spodnie w jodełkę, wykrochmaloną białą koszulę i szarą kamizelkę. Harry powoli wyjął ręce z kieszeni. Wiedział, że ojciec uważa zwyczaj trzymania rąk w kieszeniach za ohydny. Brat i siostra wymienili spojrzenia. „Elmore?”, wyszeptali bezgłośnie. Krępy mężczyzna najpierw mocował się z parasolem, a potem niezgrabnie zdjął płaszcz i kapelusz i po kolei

upuścił na podłogę. Louis pomógł mu je podnieść, a trójka Barringtonów obserwowała to w milczeniu. Herman był wysoki, szpakowaty, dostojny, nieskazitelnie ubrany w ciemnobrązową sportową marynarkę i jasnobrązowe spodnie. Wyglądał jak męska, bardziej elegancka wersja Esther. Elmore sprawiał przy nim wrażenie krasnoludka. – Elmorze Lassiter, przedstawiam ci moją córkę Esther i syna Harolda. Harry uścisnął miękką dłoń gościa. – Proszę mi mówić Harry. – Dziękuję – odparł młody człowiek. – A mnie proszę mówić Elmore. Harry spojrzał z rozbawieniem na rozdrażnioną Esther. – Kiedy wszyscy przyjdą? – chciał wiedzieć Herman. Jego punktualność była legendarna. – Spóźniają się. – Zjawią się za pół godziny – odparł Harry, choć w niedziele nie nosił zegarka. – Wypijemy drinka w salonie? Nie, wyjdźmy na zewnątrz. Piękny dziś dzień. Jones! – Jestem tutaj, sir. – Ach tak. Proszę, powiedz Bernardowi, żeby wstrzymał się z kolacją. Lepiej, żeby nic się nie spaliło. – Kolacja będzie gotowa za półtorej godziny, sir. – Miejmy nadzieję, że spóźnialscy zdążą w tym czasie dotrzeć. Jeśli nie, cała uczta będzie dla nas. Bernard jest znakomitym kucharzem. Masz ochotę na odświeżający napój miętowy? Esther, chodź, proszę. Chciałbyś obejrzeć dom? Esther z radością cię oprowadzi. Może wystarczy czasu na spacer. Byłeś wcześniej w naszym miasteczku? Nie? Bardzo tu ładnie. – Herman objął kojącym gestem napięte ramiona Elmore’a i poprowadził go przez ogromny hol ze sklepionym sufitem do oszklonych drzwi wychodzących na taras. – Esther, Elmore jest rezydentem w szpitalu Mass General... na oddziale chirurgicznym, prawda? – Tak. Mam przed sobą jeszcze dwa lata. – Dobrze, że pracujesz w Mass General, a nie w szpitalu miejskim – powiedział Herman, gdy wychodzili na wypielęgnowany trawnik. – Słyszałem, że zamknęli tam pięć czy sześć oddziałów, w tym męski chirurgiczny. – Zgadza się – odparł Elmore. – Męski, żeński, ambulatorium, nawet oddział ginekologiczny. Harry i Esther szli tuż za nimi. Popatrzyli na siebie zdumieni. – Czy on powiedział to, co myślę? – szepnęła Esther. Harry pokręcił głową. – Lepiej nie myśl. Co z niego za dżentelmen, skoro mówi takie rzeczy w obecności kobiety, którą pierwszy raz widzi na oczy. – A nawet gdyby pięćdziesiąty. Ojcze! – zawołała Esther, ciągnąc Harry’ego, by się zatrzymał. – Muszę iść po szal. – Pomogę jej – rzucił Harry. Zrobili zwrot i weszli do środka. Harry objął siostrę ramieniem. – To cię spotyka, gdy zadajesz się ze studentami medycyny. Nie wiem, jak zdołasz się temu przeciwstawić. – Kto powiedział, że będę próbować? – odparowała Esther, gdy szli przez hol, nie mając najmniejszego zamiaru wracać na zewnątrz. Esther lekko szturchnęła brata. – Ojciec stale popełnia ten wulgarny błąd. Wydaje mu się, że dla kobiety miłość stanowi całą jej egzystencję. – A nie? – odparł Harry. W tym momencie drzwi otworzył Ben i niezapowiedziany wszedł do środka, a za nim jego matka i troje rozgadanych Porterów. – Witam panią, pani Shaw. Jak miło, że pani dziś przyszła – powiedział Harry. Ellen Shaw jak nikt potrafiła wywrzeć mylne wrażenie. Drobna i okrąglutka, miała miłą,

nijaką twarz, niemodnie krótką surową fryzurę, obcych traktowała sympatycznie, a na jej twarzy zawsze gościł uśmiech. Harry mógł jednak liczyć na jej wsparcie, kiedy dochodziło do wyrażania niepopularnych poglądów politycznych; pani Shaw nie powstrzymywała się od wyrażania ich przy stole podczas kolacji. Niosąc kiść żółtych bananów niczym bukiet, Ben ruszył prosto w stronę Esther. – Est! Popatrz tylko, co mam. – O nie. Tylko nie banany. – Musisz je polubić. – Ben oderwał jeden owoc i podał go jak różę opierającej się, lecz uśmiechniętej Esther. – Chyba znielubić – odparła, biorąc banana. Zachowywała się teraz zupełnie inaczej. Stała się miękka jak aksamit, niemal dziewczęca. Elegancka jak zwykle Alice podeszła do Harry’ego. – Witaj, kochanie – powiedziała, unosząc twarz do pocałunku. – Witaj, skarbie. – Pocałował ją w policzek. – Co dziś porabiałaś? – Po kościele grałam w tenisa, a potem jak zawsze pojechałam na przejażdżkę konną. – Wyglądasz tak świeżo, nikt by nie powiedział, że grałaś w tenisa i jeździłaś. – Położył jej dłoń na plecach. – Przebrałam się przed przyjściem tutaj, kochanie. – Pięknie wyglądasz – zamruczał Harry. – Witam państwa – zwrócił się do jej rodziców. – Jak się państwo miewają? Alice zupełnie nie wyglądała na dziewczynę, która kierowała pracą składów drewna i tartaków, i to najbardziej podobało się Harry’emu. Drobna, jasnowłosa debiutantka kilka lat przed poznaniem Harry’ego była najbardziej pożądaną partią w Bostonie. Oszałamiająco ubrana i obsypana biżuterią przetańczyła cały osiemnasty rok życia na balach i udzielała się podczas wielu imprez charytatywnych. Kiedy Harry ją poznał, o jej rękę starali się już wszyscy Lowellowie i Cabotowie, a on nie zamierzał z nimi współzawodniczyć. Uznał, że dziewczyna jest poza jego zasięgiem, i dopiero kiedy Alice kilka razy poważnie złamała etykietę, by mu pokazać, że jest nim zainteresowana, zaprosił ją i jej przyjaciółkę Belindę na spacer nad brzegiem rzeki Charles, podczas którego towarzyszył im Ben. Belinda nie zauroczyła Bena, lecz Alice okazała się dziewczyną, jakiej szukał Harry. Elegancko ubrana, z idealną fryzurą i nieskazitelnym makijażem, jeździła konno i pływała łódką, grała w tenisa i golfa, była członkinią czterech towarzystw charytatywnych, organizowała zbiórki pieniędzy, sprzedaż ciast, sadzenie roślin i wymianę książek, by zebrać fundusze na szpitale dla biednych. Czytała książki historyczne i uwielbiała poezję. Inteligentna i pełna energii, wybrała Harry’ego spośród tłumu bostońskich kawalerów, a teraz stała u jego boku, gdy Ben przekomarzał się z Esther. – Zjesz jednego, prawda? – mówił. – One są przyszłością. – Jeśli zjem, obiecasz, że przestaniesz je przynosić? – odparła Esther, zdejmując skórkę. – Banany są przyszłością? – Przyjaciel twojego brata nie do końca się myli, Esther – powiedział Elmore w jadalni o rozmiarach sali bankietowej. – Owoce tropikalne rzeczywiście są przyszłością. Siedział po prawej stronie Hermana, na najbardziej zaszczytnym miejscu przy stole. Nawet Ellen Shaw, zwykle najmilej widziany gość, dziś siedziała daleko. Dwójka dzieci nie zajmowała miejsc przy ojcu. Nigdy. Ben zasiadł tam raz, gdy przyjęto go na Harvard („Oczywiście dostał stypendium! – oznajmił zachwycony Herman. – Nie kosztował swojej świętej matki ani centa!”). Alice zajmowała to miejsce kilkakrotnie, ponieważ Herman bardzo ją lubił. Często siadał tam jej ojciec, bo panowie byli przyjaciółmi i partnerami w interesach. Ale

nie dzisiaj. Alice siedziała między rodzicami, Ben między Harrym i Esther, która tkwiła milcząca obok rozgadanego Elmore’a. – Wiem, że się nie mylę – powiedział Ben, spoglądając z ukosa na dziewczynę, jakby chciał powiedzieć: Czy ta osoba musi aprobować moje banany? – Benjamin niebawem zacznie ostatni rok na Harvardzie – wyjaśnił Elmore’owi Herman. – Właśnie postanowił skoncentrować się na inżynierii. Poważnie myśli o przyszłości. – Wręczanie bananów mojej siostrze ma coś wspólnego z poważną przyszłością? – zapytał Harry. – Kiedy Ben będzie się skupiał na owocach tropikalnych, ja, który inter alia również zaczynam ostatni rok na Harvardzie, będę pisał pracę o wojnie secesyjnej. Myślałem, że zrobi to na tobie wrażenie, ojcze. Będę przecież pisał o krewnych Bena. – Dlaczego miałoby to zrobić na mnie wrażenie? – zdziwił się Herman. – Zawsze piszesz o jakiejś wojnie. Pochłaniają cię konflikty innych ludzi. – Tak czy owak – odparł Harry – moim głównym tematem jest porównanie Roberta Goulda Shawa i Philipa Nolana. – Tylko nie to! – wykrzyknął Herman. – Nie pisałeś eseju o Nolanie w szkole średniej? Philip Nolan, człowiek bez ojczyzny? – Napisałem o nim pięciostronicową pracę w Andover – wyjaśnił Harry. – To nie to samo co praca uniwersytecka. – Ale historia Nolana liczy właśnie pięć stron, synu. Wszyscy wybuchnęli śmiechem. – Trzydzieści dziewięć, ojcze. – Bardzo przepraszam. Możesz przeczytać ją w całości, czekając, aż Jones poda drugie danie. – Herman świdrował syna wzrokiem. – Znasz tę historię na pamięć. Dlaczego idziesz na łatwiznę? – To nigdy nie jest łatwe, ojcze. – Możliwe – powiedział Herman. – Ciekawi mnie, czy miałeś jakieś wieści z Porcellian. – Jeszcze nie. – Harry spuścił wzrok. – Ale semestr jesienny zacznie się dopiero za dwa miesiące. Mam dość czasu. Porcellian był najważniejszym klubem na Harvardzie, klubem klubów, którego członkami byli między innymi gubernator stanu Massachusetts Teddy Roosevelt, sędzia stanowego Sądu Najwyższego Oliver Wendell Holmes i oczywiście Herman Barrington. Lecz Harold Barrington jeszcze nie. To była jego ostatnia szansa i wszyscy o tym wiedzieli. – Zupa ziemniaczana jest świetna, Hermanie – powiedziała Ellen, by zmienić temat. – Bernard przeszedł samego siebie. – Poproszę kamerdynera, żeby przyniósł drugie danie. Jemy dziś dorsza. A potem kotlety wieprzowe z pieczonymi ziemniakami. – Eskalopki z bekonem też były wspaniałe – ciągnęła Ellen, spoglądając surowo na Harry’ego, jakby chciała dać mu znak, żeby się nie odzywał. – Chcę skończyć studia jako pierwszy na roku. – Harry nie zwrócił uwagi na ostrzeżenie. – To chyba coś znaczy? – Nie zarobisz na życie, czytając książki, synu – powiedział Herman i zadzwonił na Louisa. – Ani będąc członkiem Porcellian – odparował cicho Harry. – Legenda głosi – zaczął wesoło Orville – że jeśli członek Porcellian nie zarobi pierwszego miliona do czterdziestki, klub mu go daje. To prawda, Hermanie? – Nie wiem. Może Harry będzie miał okazję się przekonać. I to w obecności rodziców Alice! Harry spojrzał przez stół na Orville’a, który jakby na

komendę, nawet nie odchrząknąwszy, smarując masłem kawałek chrupiącego chleba, powiedział to, co mówił niemal co tydzień przy niedzielnej kolacji: – Wiesz, przygotowuję Alice, by po moim przejściu na emeryturę przejęła rodzinny interes. Zapadała wtedy niezręczna cisza, a goście dojadali sałatę lub zupę. Tak jak dzisiaj. Harry zdążył zjeść całą porcję dorsza, zanim przerwał ciszę swoją tradycyjną odpowiedzią na słowa Orville’a. – Na szczęście mój ojciec nawet nie zbliża się do emerytury. Czyż nie, ojcze? – Ze swoją precyzyjną składnią Harry jak każdej niedzieli zmieścił te same dwa zdania w tej samej pauzie po tej samej wypowiedzi Portera. Herman, który często milczał w takich chwilach, dziś postanowił się odezwać. – Rzeczywiście, nie zamierzam odchodzić na emeryturę. Jak mogę to zrobić? Nie mam nikogo, kto mógłby przejąć rodzinny interes. – Och! – wykrzyknęła Alice. – Możesz mi podać chleb? Esther nie chciała milczeć. – Alice, kochanie – zaczęła, podając koszyczek przez stół. – Może przejmiesz także firmę naszego ojca? Tak wysoko cię ceni. Harry się roześmiał. Alice zachichotała niepewnie, zasłaniając usta serwetką. Zanim ktokolwiek zdążył wziąć oddech, Esther dokończyła ze spokojem; – Kocha cię, jak córkę, której nigdy nie miał. Wszyscy zajęli się pracowicie krojeniem mięsa. Wszyscy z wyjątkiem Bena. – Panie Barrington – powiedział, odkładając nóż i widelec – nie wiem, czy Harry o tym wspominał, ale nasze budynki przy Lime Alley są pełne. – O tym nie wspominał – odparł Herman. – Przekonywał mnie za to, że pobieramy od imigrantów za wysoki czynsz. – Bo jest za wysoki – potwierdził Harry. – To może pozwolimy im tam mieszkać za darmo? – Nie wiem. Czemu nie? Herman odłożył widelec. – Z powodu Ustawy Shermana z 1890 roku, synu. Poza tym naprawdę uważasz, że zdolni do pracy ludzie nie powinni płacić czynszu za mieszkania, czy tylko chcesz mi się przeciwstawić? Za mieszkania, które ktoś odnowił, podniósł ich standard, pomalował, założył kanalizację i elektryczność? – Nie ktoś, Hermanie – wtrącił zażywny Orville. – Ty. – Harold, odpowiedz mi, naprawdę uważasz, że to wszystko powinno być dostępne za darmo? Ben kopnął Harry’ego pod stołem i szybko powiedział: – Harry tylko żartuje, sir. – Tak naprawdę... – zaczął Harry. Ben znów go kopnął, tym razem mocniej. – Następny statek przypłynie we wtorek i nie mamy już miejsca. A trzy następne zjawią się tu za dwa tygodnie. Co zrobimy? Nie mamy gdzie ich pomieścić. Herman znów zajął się smarowaniem chleba i dał znak Louisowi, by nalał mu wina. – Benjaminie, już się tym zajmuję. Cztery budynki przy Charter i Unity są prawie gotowe, to blisko dwieście mieszkań. – Będą gotowe na poniedziałek? Herman obrzucił Bena pełnym podziwu spojrzeniem i uśmiechnął się.

– Raczej nie na poniedziałek, ale bardzo szybko. Świetnie sobie radzicie z tymi budynkami. Nie wiem, co pocznę, gdy wrócicie na uczelnię. – W przyszłym roku pański syn skończy studia – powiedział Ben. – Może się zająć prowadzeniem Lime Alley na pełny etat. Teraz to Harry kopnął Bena pod stołem. – Nie spodziewam się zbyt wiele. Tymczasem Unity i Charter trzeba tylko pomalować i trochę umeblować. – Zdążą do poniedziałku? – Ben, niech się tam wprowadzą, obniż im trochę czynsz i powiedz, że pomalujemy i umeblujemy mieszkania w przyszłym tygodniu, a w ramach premii utrzymamy niższy czynsz. – Dobry pomysł. Może zorganizujemy mieszkania również na tyłach Old Wells House, sir? Wiem, że zmieści się ich tam co najmniej jedenaście. Herman skinął głową z aprobatą. – Niezła myśl. Porozmawiam z moim człowiekiem od razu w poniedziałek rano. – Mamy jedno wolne mieszkanie przy Lime Alley – wtrącił Harry. – Rodzina nie zdecydowała się tam zostać. Spędziła tylko jedną noc. – A, taak. – Ben powiedział to z tak wielkim naciskiem, że wszyscy nastawili uszu. – Próbuję tylko być dowcipny – zapewnił, widząc zaciekawienie biesiadników. – Naprawdę, mamo. – Nie do końca dowcipny – powiedział Harry. – Harry ma rację – potwierdził Ben, kładąc rękę na sercu. – Prawdą jest, że uderzył we mnie kruczowłosy piorun. Wszyscy uśmiechnęli się przyjaźnie, z wyjątkiem Harry’ego i Esther, która – jeśli było to w ogóle możliwe – jeszcze bardziej pobladła i zacisnęła palce na widelcu, jakby chciała się nim przebić. Herman pospieszył z radą. – Benjaminie, mam nadzieję, że to tylko zauroczenie. – Nie, sir. Obawiam się, że to coś więcej. – Ben, przestań – powiedział Harry. – Tak, Ben. Przestań – powtórzyła jak echo Esther, która zmarkotniała przy deserze złożonym z rumowego ciasta i kawy, a jej ramiona przygiął ciężar staropanieństwa. – Skąd pochodzi ta rodzina? – Z Sycylii. Mieli już dość mieszkania pod górą, która wyrzuca z siebie ogień. Herman pokręcił głową. – Wyświadcz sobie przysługę, Ben, i trzymaj się z dala od nieodpowiednich Sycylijek. Same z nimi kłopoty. – Z wielu więcej powodów niż możesz sobie wyobrazić, ojcze – mruknął Harry na tyle głośno, by wszyscy słyszeli. – Znam je wszystkie – powiedział Herman. – Tego nie. – Synu, dlaczego uważasz, że jako jedyny wiesz wszystko? – rzucił Herman i znów skupił uwagę na Benie. – Powinieneś się trzymać z dala od rzeczy, które nie mają przyszłości – ciągnął. – Zgadzam się, sir. Przyszłością są banany. Będę się ich trzymał. – W nich też nie ma przyszłości. Są tylko śmiesznym owocem, który nigdy się nie przyjmie. Ale cieszę się, że cię bawią. – Proszę zapamiętać moje słowa, sir – powiedział Ben. – Przyjmą się na pewno. Tutaj, w Bostonie, biznesmen Andrew Preston założył United Fruit Company. On jest jednym z powodów, dla których przerzuciłem się na inżynierię.

– Człowiek, który prowadzi spółkę bananową, sprawił, że zająłeś się inżynierią? – zdziwił się Elmore. – Ben, czy Andrew Preston nie jest przyjacielem twojej matki? – zapytał Harry. – Tak? – Herman uśmiechnął się przebiegle do Ellen. – Co za rozczarowanie. Ellen się zarumieniła, a Ben rozpłynął się w zaraźliwym uśmiechu. Nawet Esther nie była już taka blada: wreszcie przestali rozmawiać o włoskich dziewczętach w North End. – Ten Preston jest niesamowity. To prawdziwy wizjoner. – Ellen, zgadzasz się z synem? – Powstrzymam się od komentarzy. – Jest przystojny? – naciskał Herman. – Naprawdę powstrzymam się od komentarzy. – No cóż, to prawdziwe rozczarowanie. Wszyscy wybuchnęli śmiechem i napięcie znikło. Louis podał sorbet malinowy na odświeżenie podniebienia. Harry uśmiechnął się do siebie i poprosił Louisa o dokładkę. Jak Ben to robi? Zawsze potrafi rozładować napiętą atmosferę. Dla Bena banany nie były jednak tylko tematem do przekomarzania się przy stole. Później przy kominku w bibliotece, popijając brandy, wychwalał zalety eksportu przed odprężonym Hermanem, pełną uwagi Esther i zdecydowanie krytycznym Elmore’em. – Naprawdę rozważam możliwość, by zająć się eksportem, sir – powiedział do Hermana. – Banany nie przyjdą do Bostonu same. – Może i lepiej. Ben skłonił się komicznie. – Trzeba je uprawiać. A to wymaga nie tylko najbardziej wydajnych technik, trzeba również zbudować kwatery dla robotników. Banany trzeba zbierać, oceniać, liczyć i pakować do skrzynek. Ktoś musi to robić. – I ktoś musi zrobić skrzynki – powiedział Herman, widząc okazję dla siebie. – Najpierw musi mieć drewno – wtrącił Orville, też wietrząc okazję dla swojej firmy. – Jak najbardziej – zgodził się Ben. – Trzeba dostarczyć i przetworzyć drewno, by nadawało się do robienia skrzynek. A powinno się je robić na miejscu, w Kostaryce. Co oznacza, że trzeba tam kogoś nauczyć je robić. – A cóż w tym trudnego? – zapytał Harry. – Tak, trzeba tam wysłać kogoś, żeby ich nauczył – powiedziała Irma Porter, która kiedyś była nauczycielką. – Racja, proszę pani – zgodził się Ben. – A potem banany muszą przebyć trzynaście tysięcy kilometrów statkiem bądź lądem do Bostonu, gdzie będę mógł je zaoferować rozczarowanej nimi Esther. – Ależ nie – zaprotestowała z powagą dziewczyna. – Bardzo je lubię. Masz więcej? Ben spojrzał na nią z wyrzutem. Porterowie zaczęli zbierać się do wyjścia. Robiło się późno, a musieli jeszcze przebyć dość długą drogę na południe przez rzekę Charles do Brookline. Herman poszedł ich odprowadzić, a potem wrócił do rozmowy, jakby w ogóle jej nie przerywali. – Nadal nie widzę w tym zajęcia dla inżyniera, Benjaminie – powiedział. – Ależ jak najbardziej – odparł Ben zachwycony, że może podjąć temat. – I to od początku do końca. Całą sprawę komplikuje fakt, że banany nie pozostają długo świeże. Dojrzewają bezlitośnie i w końcu gniją. Udowodniono, że trzymanie ich w chłodzie spowalnia ten proces. Trzeba więc wymyślić i zbudować jeszcze jedną rzecz. Owoce należy zbierać zielone i transportować z Kostaryki do Kalifornii, a potem przez cały kraj. W całej Ameryce Środkowej

trzeba zbudować tory kolejowe, a teren temu nie sprzyja. Tutaj, w odpowiedzi na pańskie pytanie, sir, wkracza inżynieria. – Ben uśmiechnął się szeroko. – To jest także sprawa, z której moja święta matka, jak ją pan nazywa, jest najmniej zadowolona. – Och nie – rzuciła Ellen z kanapy, z której przysłuchiwała się rozmowie. – Nie zaczynaj tego od nowa. I dlaczego stoicie tam jak żyrafy? Usiedli wreszcie wygodnie na kanapach i w fotelach. Louis nalał im jeszcze brandy i ponownie zapalił Hermanowi cygaro. Ben ciągnął podekscytowany: – Piszę kilka szczegółowych ofert dla Isthmian Exploration Commission, by ponownie rozważono możliwość wybudowania kanału przecinającego Amerykę Środkową. Albo w Nikaragui, która leży blisko Kostaryki i moich bananów, albo w Panamie, która geologicznie bardziej się do tego nadaje. – Szaleństwo! – wykrzyknęła Ellen. – On chce zbudować kanał w Panamie. Na chwilę w bibliotece zapadła cisza, przycichł nawet ogień trzaskający na kominku. Pierwszy odezwał się Elmore. – Panie Shaw, jak może pan twierdzić, że od strony geograficznej kanał sprawdzi się lepiej w Panamie? – Nie powiedziałem, że od geograficznej. – Może podobnie jak pański przyjaciel Harry powinien pan studiować historię zamiast inżynierii. – Studiowałem historię – odparł Ben. – I geologię. Dlatego mam pewność, że Panama jest najlepsza. – Czytał pan, co przydarzyło się Francuzom dziesięć lat temu? – zapytał Elmore, nie starając się maskować lekceważenia. – Podczas nieudanej próby wybudowania kanału w Panamie? – Elmore ma rację, Ben – powiedziała Esther. – Nie wiem, co ci chodzi po głowie. Panama jest za daleko. – Jest blisko bananów, Esther. – Tu nie chodzi o odległość – powiedział Elmore – lecz o to, że Francuzi stracili na tej głupocie dwadzieścia tysięcy ludzi. – Nie z powodu kanału, lecz grypy – odparł Ben. – To nie była grypa – odparował Elmore – tylko malaria. A to, co ją wywołuje, nie zniknie, gdy wyśle pan tam Amerykanów. – Ben tam nie pojedzie – powiedziała szybko Esther. – On tylko pisze raport. Ben zmarszczył brwi. – Myślałem, że Francuzów zabił jakiś wirus. Elmore skinął głową. – Zgadza się. Ale co go roznosi? – Skąd mam wiedzieć? – Ben był poirytowany, że zbaczają z tematu. – Komary – odparł Elmore. – Może jeśli uda się panu ich pozbyć, zbuduje pan swój kanał. – Co ważniejsze – wtrącił Herman – nie potrzebujesz kanału, żeby popłynąć na Karaiby. Ben, zastanawiam się, czy w tej sprawie twoja matka nie ma racji. – Ja zawsze mam rację – powiedziała Ellen. – Z całym szacunkiem, w tej sprawie moja matka całkowicie się myli – zaprotestował Ben. – Podaj im prawdziwy powód, dla którego jesteś temu przeciwna, mamo. Mimo twojej rodzącej się przyjaźni z panem Prestonem.

– Jestem przeciwna grożącej nam wojnie z Hiszpanią – oświadczyła Ellen. – Hiszpania ma kolonialne interesy na Kubie i Filipinach. – I co najważniejsze dla mnie, w Kolumbii – dodał Ben. – Która niedługo wypowie wojnę Panamie. Ameryka nie ma wyboru, musi bronić Panamy, z którą wiąże ją traktat. Oczywiście, mama opowiada się przeciwko Ameryce. – Ameryka musi trzymać się z dala od tego wszystkiego! – Nie może. Ellen wyrzuciła ręce w górę. – No już, już. Wiele osób sprzeciwia się wojnie, Benjaminie – powiedział dyplomatycznie Herman. Wszyscy wiedzieli, że on nie należy do tego grona. – Na przykład Mark Twain. Dlaczego denerwujesz matkę? – To jego żywioł, Hermanie. – Wiem, co masz na myśli – odparł Herman, nawet nie zerknąwszy na Harry’ego. – Ale to nieważne – ciągnęła Ellen. – Ponieważ Ben wie, że jego ciotka Josephine i ja, razem z szanowanym Ervingiem Winslowem, stoimy na czele nowo założonej Ligi Antyimperialistycznej, by protestować przeciwko zaangażowaniu Stanów Zjednoczonych w takich miejscach jak właśnie Panama. – Nie mogę się doczekać, by wysłuchać twojej oceny sytuacji – powiedział Ben. – Kiedy i gdzie spotyka się wasze małe stowarzyszenie? Przyprowadzę Harry’ego. I może Esther. – We czwartki wieczorem. W sali zgromadzeń w Old South – wyjaśniła z powagą jego matka. – To idealne miejsce dla ludzi o odmiennych poglądach i lubiących otwarte debaty. O siódmej wieczorem. – Niezła z ciebie rewolucjonistka, mamo. Przyjdę na pewno. – Możesz przyjść – odparła Ellen – ale absolutnie zabraniam ci zebrania choć jednego z pięciu tysięcy podpisów, których potrzebujesz, by komisja ponownie rozpoczęła badania. Harry był zachwycony. – Benji, dołączysz do nowo powstałej ligi twojej matki sprzeciwiającej się budowie kanału, by zbierać podpisy mające pomóc w jego budowie? Ben wyglądał na ogromnie z siebie zadowolonego. – Ani jednego podpisu, Benjaminie – powtórzyła Ellen. – Nawet własnego. Balon oczekiwań Bena przekłuł Elmore. – Nigdy nie zbierze pan dość podpisów – powiedział swoim wysokim, lekko ochrypłym głosem. – Bo ten kanał to fatalny pomysł. Szkoda marnować siły. Ben przekrzywił głowę. – Doskonale zdaję sobie sprawę, że wiele osób podziela tę opinię. – To fiasko w stylu Henry’ego Forda – wtrąciła Ellen. – Słyszeliście, że założył w Detroit fabrykę automobili? – Tak, mamo. Wszyscy słyszeli. – Ford uważa, że jego pozbawione koni powozy przyjmą się w społeczeństwie – ciągnęła Ellen z pogardliwą miną. – A nie ma po temu żadnych przesłanek. Nigdy nie będą tak popularne jak nowoczesne rowery. – W pełni się z panią zgadzam – oświadczył student medycyny. – To jeszcze jedna głupota, jeśli chcecie znać moje zdanie – zakończyła Ellen. – Najczystsza. – Zupełnie jak kanał – dorzucił Elmore. Ben nie dał się sprowokować. – Już jako przedsięwzięcie inżynieryjne dobrze zbudowany kanał będzie cudem

współczesnego świata – powiedział. – Może jak pozbawiony koni powóz Henry’ego Forda? – A jeśli nie będzie dobry? Ben wzruszył ramionami. – Jeśli go nie zbudujemy, to na pewno nie będzie. Elmore pokręcił głową. – Wszyscy umrzecie, jak Francuzi. Nie uda się wam pozbyć komarów. – Elmore ma rację, Ben – wtrąciła Esther. – Nie. Rozciągniemy siatki, żeby je powstrzymać. – Będziecie je musieli rozciągnąć w całej Panamie – rzucił Elmore. – Jeśli będzie trzeba. Patrząc na Bena, Herman pokręcił głową i wstał. – Ellen, twój syn jest zdumiewający – powiedział. – Ale muszę wam życzyć dobrej nocy. Jutro wcześnie zaczynam dzień. – Przed wyjściem ucałował dłoń matki Bena. Długi wieczór zaraz potem dobiegł końca. Harry, stojąc z Benem przy otwartych drzwiach powozu, powiedział do przyjaciela: – Brak mi dla ciebie superlatywów. Jak ty to zrobiłeś? Ellen siedziała już w środku i czekała na syna. Ben się uśmiechnął. – Wszystko, żeby zabawić twojego ojca. – Poklepał Harry’ego po ramieniu. – Nie zapomnij mu przypomnieć o Old Wells House. – Przez chwilę trzymał go za ramię. – Ale, przyjacielu, skoro właśnie ci pomogłem... – Co tylko zechcesz. Ben zniżył głos, by nie usłyszała go matka. – Pojedź ze mną w następną sobotę do Lawrence. – Z wyjątkiem tego. – Harry! – Mówię poważnie. Wszystko inne tak. Wiesz, jak nienawidzę zgadzać się z moim ojcem, ale... – Dobrze, panie Sprzeciwiaczu, wszyscy to wiemy, twój ojciec także. – Za to ty z twoją matką zgadzacie się idealnie. Ale akurat w tym przypadku mój ojciec ma rację co do tej dziewczyny. A ty nawet nie podałeś mu głównego powodu. Mnie nie oszukasz. To cię zniszczy. – Nie bądź taki melodramatyczny – powiedział Ben, odciągając Harry’ego od powozu. – Nie piszesz książki. Wskoczymy do pociągu i pojedziemy kawałek na północ. Rozejrzymy się po Lawrence dla twojego ojca. Sprawdzimy, czy można tam zainwestować w nieruchomości. – Ben przyjął rzeczowy ton. – I co najważniejsze, muszę zdobyć pięć tysięcy podpisów, żeby postawić sprawę kanału w Panamie przed komisją. – Wybierasz się do Lawrence, żeby zdobywać podpisy? – Wybieramy się. Daj spokój, nie możesz przesiedzieć całego lata w fotelu z książką. – Także pracuję, pamiętasz? A w soboty mam seminarium z historii gospodarczej Stanów Zjednoczonych. Z doktorem Callenderem. Nie mogę nie pójść. Ben zbył go machnięciem ręki. – Seminarium kończy się o jedenastej. I wiele razy je opuściłeś. No, zabrakło ci wymówek. – Wskoczył do powozu, zamknął drzwi i wystawił głowę przez okno. – I wszystko ci się pomieszało – powiedział cicho. – Mamy do załatwienia ważne sprawy. A jeśli zostanie nam trochę czasu, możemy złożyć krótką wizytę rodzinie Attavianów. – Nie wiemy, gdzie mieszkają.

– Ależ wiemy. – Ben uśmiechnął się od ucha do ucha. – Pomogliśmy im wysłać telegram z informacją o ich przyjeździe, pamiętasz? – Może zamiast tego zjedziemy tym powozem w przepaść? – powiedział Harry, zatrzaskując drzwi. W ciszy wieczoru stukotowi końskich kopyt towarzyszył tenor Bena: „Moja dzika włoska różo, mój najsłodszy kwiecie...”. Kiedy Harry się odwrócił, zobaczył stojącą sztywno Esther, która machała ręką na pożegnanie. None ROZDZIAŁ SIÓDMY IMIGRANCI, DEBIUTANTKI, STUDENCI 1 – Skąd u licha to wzięłaś? – zapytał Salvo. – Na pewno ukradłaś. Patrzyli na garnitur, który trzymała Gina. – Co tak zrzędzisz? – odgryzła się. – Myślisz, że Bóg pomoże ci znaleźć pracę w kradzionym garniturze? Stratowałby cię koń, zanim byś doszedł do końca Canal Street. Salvo przyjrzał się wełnianym spodniom, zgrabnie skrojonej marynarce, kamizelce. Siostra przyniosła nawet lekko podniszczoną białą koszulę, szary krawat i używane buty. Patrzyła, jak Salvo się ubiera, a potem oboje stanęli przed lustrem, by obejrzeć efekt. – Powinieneś obciąć włosy – powiedziała Gina. – Są zbyt zmierzwione. – I kto to mówi. – Nie jestem mężczyzną w garniturze. – Skąd go wzięłaś? – Z Towarzystwa Świętego Wincentego à Paulo. – Nie mam pojęcia, co to takiego. – Misja, która pomaga biednym. Wczoraj trochę rozpytywałam. – Myślałem, że szukasz pracy. – Szukałam. Dla ciebie. – Sciocca ragazza. Sam sobie poszukam. – Wyszedłeś wczoraj w ubraniu, w którym tu przypłynąłeś. Jak ci poszło? – Jakoś nie widzę, żebyś ty znalazła pracę – mruknął. – Zgoda, ale dzisiaj masz garnitur. Uśmiechnął się. – Nieźle wyglądam, co? – Tak. Jeśli obetniesz włosy, będziesz wyglądał prawie jak Amerykanin. – Jakoś nie widziałem, żeby ten włóczęga, który tak wpadł ci w oko, miał obcięte włosy. Gina odsunęła się i zajęła pilnym wyplątywaniem nitki z maszyny do szycia. – Nie wiem, o czym mówisz – powiedziała. – Ale nie trać czasu i nie zgłaszaj się jako operator maszyn w przędzalni Pacific. – Dobra. Ale po co miałbym to robić? I dlaczego nie? – Ich tablice „Dam pracę” są wszędzie – wyjaśniła. – Ale zatrudniają tylko wykwalifikowanych członków związku. – Nie jestem ani jednym, ani drugim. – Może u szklarzy? Albo u szewca?

– Nie potrafię naprawiać butów, Gia. Dlaczego stale wspominasz rzeczy, których nie potrafię robić? Może ty zatrudnisz się jako hydraulik? Nie, poszukam pracy w restauracjach. Muszą potrzebować kucharzy. Gina milczała. – No co? – Marnie płacą. – Skąd wiesz? – Pytałam. – Kogo mogłaś pytać? Przyjechaliśmy pięć minut temu. – Cztery dni temu i jak myślisz, co robiłam wczoraj? – Szukałaś pracy... A może zgrzeszyłaś nie tylko lenistwem, ale też okłamując matkę? – Pytałam u Świętego Wincentego. – Ten Święty Wincenty to jak Bostońska Biblioteka Publiczna – zadrwił Salvo. – Może mają także pracę, nie tylko informacje? – Mają. – Westchnęła. – Ale nie płatną. Salvo się roześmiał. – To nie jest praca, tylko hobby. – Dobra, panie Mądralo. Ale przynajmniej dowiedziałam się, jakiej pracy nie powinieneś szukać. Zakrył jej usta dłonią. – Myślisz, że tylko ty jesteś taka mądra? Wiem, co robię. Znajdę jakąś dorywczą pracę. – Dorywcza też nie jest dobrze płatna. Nie chcesz się stąd wyprowadzić? Widziałam takie ładne domy niedaleko Common. Mają werandy i duże okna, a ulice są ślicznie wysadzane drzewami. – Prima le cose. Najpierw praca, potem dom. I nie bądź taka wybredna. Wiesz, że nie możemy mieszkać w ładnej dzielnicy. – Wcale nie jest taka ładna. Jest dla ludzi jak my. – Mimoo prosiła, żebyś znalazła nam inny kościół – powiedział Salvo, bezskutecznie próbując przygładzić zmierzwione włosy. – Znalazłaś? Nie podobał jej się ksiądz w niedzielę. – Mimoo wybrzydza. To jedyny włoski kościół w mieście. – Powiedziała, że nie musi być włoski. Za to musi być odpowiednio katolicki. Zagwizdała zaskoczona. – Kościół pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, który kieruje misją Świętego Wincentego jest niezły. Jest tam ojciec O’Reilly. Słynie w całej okolicy. – A gdzie to słyszałaś? Nie, nie mów... – W misji Świętego Wincentego – potwierdziła i zawiesiła głos. – Mam nadzieję, że dostanę dziś wiadomość z fabryki. – W jakiej sprawie? – Pracy przy sortowaniu wełny. – Więc jednak szukałaś pracy! – prychnął Salvo. – Podobno uzgodniliśmy, że nie będziesz pracować w fabryce? – Ta praca wymaga kwalifikacji. Wiele osób jej pragnie. – A cóż ty u licha wiesz o wełnie? – Coś najwyraźniej wiem. – Wzruszyła ramionami. – Kierownik u Washingtona powiedział mi, że mam prawdziwy dar. Wrażliwe ręce. – Uśmiechnęła się. – Potrafię odróżnić jakość runa po samym dotyku. I jestem bardzo szybka. Kazał mi rozdzielić funt runa na podstawie skrętu, długości i miękkości. Powiedział, że jeszcze nie widział, żeby ktoś zrobił to tak

szybko. Chce, żebym przyszła na rozmowę z szefem. – A w co się ubierzesz? Rozłożyła fałdy sukienki. – Powinnaś załatwić sobie sukienkę, a nie garnitur dla mnie – powiedział Salvo, przyglądając się zniszczonemu ubraniu siostry. – Może być. Ale przecież ty nie chcesz sortować runa. – Naprawdę? Angeli płacą trzy dolary na tydzień za ponad pięćdziesiąt godzin pracy. Chcesz wiedzieć, ile zapłacą mnie, jeśli dostanę tę pracę? – Ile? – Dwanaście dolarów. Teraz to Salvo zagwizdał. – Och, koniecznie musisz sortować runo – powiedział i przytulił ją mocno. – Tak też myślałam. Idź ich podbić, Salvo. I trzymaj się z daleka od stolarzy. – Jeszcze wam pokażę – szepnął Salvo do lustra, poprawiając przed wyjściem krawat i chowając wystrzępiony kołnierzyk koszuli pod marynarką. Wrócił późno wieczorem w zakurzonym i poplamionym garniturze. Zjadły już kolację, a Mimoo i Pippa – które wysprzątały trzy duże domy, pracując przez szesnaście godzin – zasnęły wykończone. Angela była na górze z wizytą u przyjaciółki. Gina czekała na Salva na jego kanapie, drzemiąc z angielską książką na kolanach. – Jak ci poszło? – zapytała, gdy tylko otworzył drzwi. – Jesteś głodny? – Jak wilk – odparł brat. Usiadł przy stole, przeżegnał się i zjadł chleb z solą i oliwą, zanim zaczął opowiadać. – Nieźle. Mam pracę na jutro. A nawet na cały tydzień. Jako szlifierz. – Prawie się uśmiechnął, lecz był zbyt zmęczony. – Do tego nie będzie mi potrzebny garnitur. – Raczej nie – zgodziła się Gina, siadając obok niego. Położyła głowę na stole. – A tobie jak poszło? Dlaczego śmierdzisz owcami? – Umyłam się w rzece. Co, nie pomogło? – Wzruszyła ramionami. – Muszę zdobyć nową sukienkę w misji. – Dostałaś pracę? – Mniej więcej – odparła bez entuzjazmu. – Zatrudnili mnie, ale nie chcą mi płacić pełnej stawki. Powiedzieli, że inne kobiety bardzo by się zdenerwowały, gdyby dzieciak taki jak ja dostał pracę, której one muszą się uczyć latami. Powiedzieli, że mogą mnie zatrudnić, ale zapłacą mi tylko pięć dolarów, bo nie należę do związku. – Mam nadzieję, że powiedziałaś im w idealnym włoskim, gdzie sobie mogą wsadzić sortowanie runa. – Ale ja bardzo chcę się przeprowadzić do innego domu – odparła. – Powiedziałam im, że za pięć dolarów będę pracować na pół etatu. Jeśli chcą mi dać połowę stawki, to będę pracować połowę godzin. Wtedy nikt nie będzie mógł się skarżyć. – I zgodzili się? – Niechętnie. Kierownik mnie polubił. Uważa, że pracuję bardzo wydajnie. – Pokazała mu dłonie, wysuszone i otarte od kolców, rzepów i szorstkiej wełny. Na palcach zaczęła wychodzić wysypka od owczego łoju. – Gia! – Wiem. To nic wielkiego. Ale to lepsze niż czyścić i płukać runo, prawda? Odrywać kawałki zapaprane łajnem. Fuj. I u Washingtona jest najładniejsza cerownia w Lawrence. Tam chcę kiedyś trafić. Tam pracują prawdziwe damy, siedzą za stołem, a do pokoju wpada słońce przez duże okna. Będę musiała ładnie się ubierać. Wzięłam więc to z nadzieją na tamto. – Wyjęła

spod stołu dużą torbę na zakupy wypchaną po brzegi czystym jasnym runem. – Mam jeszcze cztery. Prawie funt. – Ukradłaś to nowemu pracodawcy? – spytał z niedowierzaniem Salvo. – Dlaczego posądzasz mnie o najgorsze? Nie ukradłam, zabrałam. – Też mi różnica. – Powiedzieli mi, że mogę wziąć. To odrzuty. Z brzucha i zadu. – Wzruszyła ramionami. – Nie martw się, porządnie wypłukane. Salvo wciągnął w nozdrza zapach zupy grochowej i mozzarelli, po czym odsunął się od stołu, wycierając usta. – Co zrobimy z tą twoją owcą ukrytą pod stołem? – Najpierw muszę zapłacić w misji za twój garnitur. Potem kupić sobie sukienkę. A potem mam plan. Zobaczysz. – Ty i te twoje plany. Oparci o siebie zasnęli na siedząco na kanapie. 2 Alice stała na środku garderoby i czekała na swoją pokojówkę Trieste. Spóźniała się, a Alice już widziała, że będzie miała problem z punktualnym wypełnieniem starannie zaplanowanych zadań, choć była dopiero ósma. Dziś zdecydowała się na granatową wełnianą spódnicę i białą koronkową bluzkę. Włożyła skromną biżuterię i zaczęła nakładać lekki makijaż – sama. Pomyślała, że jej twarz wygląda na opuchniętą po zbyt długim spaniu na jednym boku, a leżała w łóżku od dziewiątej poprzedniego wieczoru. Zapisała sobie w pamięci, by nie spać na boku, ponieważ na policzkach pojawiały się zmarszczki. Potrzebowała jednak snu dla urody. Za dnia ciężko pracowała i w nocy musiała dobrze odpocząć. Tak twierdziła matka i było to bardzo rozsądne. Alice od dziecka uwielbiała spać, choć z upływem lat możliwości nieprzerwanego odpoczynku się kurczyły. Od kiedy skończyła osiemnaście lat i wzięła udział w czterdziestu balach i przyjęciach, była coraz bardziej zajęta. Rozległo się krótkie pukanie do drzwi i do pokoju weszła Trieste, niosąc tacę z herbatą, biszkoptami i dżemem. Przeprosiła za spóźnienie, ale nie mogli włączyć pieca, by zagotować wodę na herbatę. Trzeba będzie wezwać mechanika. Alice odparła, że nie obchodzi jej jakaś głupia herbata. – Za to obchodzi mnie, Trieste, że w Roxbury czeka na mnie dostawa sześciu tysięcy kłód, a wiesz gdzie jestem? Na pewno nie w Roxbury. I na tym polega problem. Spóźnię się na wszystkie umówione spotkania. – Bardzo przepraszam, panienko. Wiem, że rano lubi się panienka napić gorącej herbaty. – Nie bardziej niż być wszędzie na czas. Trieste przeprosiła raz jeszcze, szybko smarując biszkopty dżemem i bitą śmietaną. – Gdzie jest terminarz panienki? Może chce panienka jeszcze raz przejrzeć plan dnia? Poirytowana Alice wskazała szafkę przy łóżku. Sprawdzała plan wieczorem, ale nie pamiętała nic poza tartakiem. Robiła makijaż, podczas gdy Trieste odczytywała na głos zaplanowane spotkania. – O ósmej trzydzieści ma być panienka w Roxbury... – Gdzie nie jestem. Co dalej? – O dziesiątej późne śniadanie w klubie Mayflower, by przejrzeć ostateczne menu na doroczny kiermasz dobroczynny we wrześniu. – Jak długo to potrwa? W południe jem lunch z tatą. – Lunch z panem Porterem zaplanowany jest na dwunastą czterdzieści pięć w klubie

Bavarian, tutaj w Brookline. Powóz będzie czekał na panienkę przy Commonwealth. – Jak długo będę jechać stamtąd do klubu? – Jakieś czterdzieści pięć minut. Alice westchnęła. Zjadła kawałek biszkopta i wypiła łyk herbaty. Lubiła tylko dżem brzoskwiniowy, a dziś Trieste przyniosła z czarnej porzeczki. Nic się nie układało. Nie skomentowała tego jednak. Nigdy nie zapominała o manierach, bez względu na to, co czuła. – Lunch potrwa do drugiej, a potem razem z ojcem pojedzie panienka do Timber Mills na spotkanie zarządu dotyczące planów finansowych na przyszły rok. Alice zacisnęła szczęki. Tę część interesów ojca lubiła najmniej – siedzenie w dusznym pokoju z zamkniętymi oknami i przeglądanie liczb na papierze. Lubiła oglądać drewno, zajmować się samym produktem pomimo wielu problemów, jego jakością, wilgotnością, gniciem. Wszystko było lepsze od zebrań zarządu, a najlepsze były kwartalne wyprawy nad rzeki, kiedy na całe tygodnie wyjeżdżała do Maine i nadzorowała prace w lasach, od ścinania drzew po transport. Przechadzanie się po ogromnych powiązanych ze sobą pniach unoszących się w płytkiej wodzie było radością porównywalną z jazdą konną – niebezpieczną i fascynującą. Gdyby mogła, robiłaby to codziennie. Zebrania zarządu to zupełnie inna sprawa. – Jak długo potrwa to zebranie? – Do czwartej trzydzieści. Jęknęła. W obecności Trieste mogła wydawać odgłosy niezadowolenia, na co nie pozwalała sobie w towarzystwie. – Czy mam na dzisiaj zaplanowane jakieś rozrywki? – zapytała błagalnie. – O piątej piętnaście podwieczorek w Bostońskiej Bibliotece Publicznej. Ojciec panienki przekazał im bardzo hojną dotację i chcą, żeby panienka zaaprobowała nowe zakupy. Alice wyszczotkowała włosy i upięła je w kok, przyglądając się swojemu odbiciu w lustrze. Była delikatna i drobna, miała mały nos, pięknie wykrojone usta, duże niebieskie oczy, wysokie kości policzkowe i jedwabiste jasne włosy. – Proszę, powiedz mi, że reszta tygodnia nie jest podobnie wypełniona, Trieste. – Jest panienka bardzo zajęta – odparła pokojówka, przerzucając następne kartki. – O, ale w sobotę ma panienka trochę wolnego czasu. Pan Harry wybłagał zwolnienie z sobotnich spotkań. Pomaga panu Benowi w jakichś inżynieryjnych problemach. Alice westchnęła. – To możesz zaplanować dłuższą przejażdżkę? – Dobrze, panienko. Ale dziś wieczór o szóstej trzydzieści ma panienka jeszcze wizytę w salonie Back Bay na manikiur. Alice spojrzała na wypolerowane paznokcie. – To nie będzie potrzebne. Robiłam manikiur dwa dni temu. – Ale zniszczy się w składzie drewna. – Będę uważać. – A jeśli paznokcie połamią się przed kolacją, co wtedy? Alice raz jeszcze westchnęła. – O której jest kolacja? – Harry spotka się z panienką w Hasty Pudding Theatricals punktualnie o ósmej czterdzieści pięć. Przedstawienie zaczyna się o dziewiątej piętnaście. Jeśli panienka się pospieszy, będzie miała dość czasu, żeby wrócić do domu i się przebrać. Przygotuję suknię teraz, to szybko nam pójdzie. Matka panienki idzie z wami. Alice wskazała na szafę. – Po prawej wisi liliowa suknia z aksamitu i organzy. Dostałam ją od matki na gwiazdkę

w zeszłym roku i jeszcze nie miałam okazji włożyć. Trieste wyjęła suknię z szafy. – Piękna – powiedziała. – Ale będziemy musiały poprawić makijaż. – Będziesz tutaj, czy piec znów się zepsuje? – Będę, panienko. Czy mam przynieść gorące kanapki i wino, kiedy będzie się panienka ubierać? – Tylko ser i krakersy. I kieliszek sherry. Nie chcę się objadać. W Hasty Pudding będą nas karmić do północy. – Racja. Przedstawienie kończy się o pierwszej. Czy mogę zwolnić szofera? Pan Harry zostaje na uniwersytecie i powiedział, że jego szofer z radością odwiezie panienkę i panią Porter do domu. – Dobrze. Alice cieszyła się, że ma za sobą długą, spokojną noc. Tydzień będzie pracowity. Odwróciła się do Trieste z upiętymi włosami, starannie umalowaną twarzą, w idealnie wyprasowanej spódnicy. – I jak? – zapytała. – Jak zwykle wspaniale, panienko – odparła Trieste, wygładzając jedną z fałd. – Przygotuję buty, płaszcz i parasol. Alice wyjrzała przez okno sięgające od podłogi do sufitu. Poranne słońce świeciło jasno. – Będzie padać – zapewniła Trieste. – Kiedy tylko dotrze panienka do tartaku, będzie lało jak z cebra. Zna panienka Boston. 3 – Jak możesz nie wiedzieć, że popełniasz gigantyczny błąd? – powiedział Harry do Bena, gdy wsiedli do pociągu. – Nie widzę nawet, żeby był malutki. Ben przygotował się do wyjazdu. Zabrał ze sobą broszurki o Panamie, informacje o kanale, broszurki o warunkach geograficznych i reklamy pracy przy kolei w Ameryce Środkowej. Włożył też najlepszy garnitur i krawat. Harry z kolei wyglądał, jakby zapomniał się ogolić. Czytał do późna, więc późno wstał, zapomniawszy, o której odchodzi pociąg. Z trudem zdążył na dworzec North Union, gdzie jego przyjaciel nerwowo chodził po peronie. – Jesteś niemożliwy – powiedział teraz Ben. – Powiedz mi, że to Alice zatrzymała cię tak długo w piątkową noc, przez co omal nie spóźniłeś się na pociąg. – Amerykański kryzys Paine’a – odparł Harry niechlujny, lecz uśmiechnięty. – „Przebiegłość lisa jest równie zabójcza jak okrucieństwo wilka”. – I przez to nie spałeś? Dlaczego nie poczytałeś sobie Zdrowego rozsądku? „Nasze nieszczęście pogłębia świadomość, że to my je na siebie ściągamy”. – A kto jest nieszczęśliwy? – zapytał Harry. – Nic nie sprawia mi większej radości niż siedzenie w domu i czytanie. – Kiedy odjeżdżający pięć po dziewiątej pociąg ruszył, Harry przyjrzał się papierom przyjaciela. – Oszalałeś. Ben odłożył je na bok. – Nie przypominam sobie, żebym cię pytał o zdanie. – Mam dziś gest. – Zamknij się. – Myślisz, że twoje zyski i banany zawrócą w głowie młodej Włoszce? – To dwie osobne sprawy. – Dlaczego w to nie wierzę?

– Bo nic nie rozumiesz. Harry zsunął kapelusz na twarz i usiadł wygodnie, by się zdrzemnąć. – Mam nadzieję, że ona nigdy nie odkryje twojej zmiennej i kapryśnej natury – powiedział jeszcze. – W zeszłym roku siedziałeś do późna nie z powodu bananów, lecz kwasu bornego. Nie chcesz, żeby wyciągała wnioski. Ben strącił przyjacielowi kapelusz z głowy. – Usiądź prosto – polecił. – Mamy godzinę, by dowiedzieć się wszystkiego o Lawrence. – A jak to zrobimy? Ben wyjął z torby dwie książki i z tuzin broszurek. Harry jęknął i sięgnął po kapelusz. – Zacznij czytać – przekonywał Ben. – Liczę na ciebie. Musimy udawać głęboką wiedzę. – Niezły sposób na zdobycie serca dziewczyny. Oszukać ją. – Dobra, wcielenie cnót, zaczynamy. – Ben otworzył historię Lawrence i podsunął ją Harry’emu pod nos. – Podejrzewam, że byłeś z Alice szczery do bólu i powiedziałeś jej, że nie masz zamiaru robić nic innego poza czytaniem książek. Nigdy. – Nie pytała. – Harry zajął się wstępem. – Zamierzamy oszołomić piętnasto...przepraszam, czternastolatkę szczegółami z historii miasta, w którym mieszka od pięciu minut? Dogłębnie przemyślane, sir. Ben zignorował jego słowa. – Spójrz tylko. Uczysz się? Lawrence powstało w 1853 roku. Niecałe pół wieku temu. – Jeśli to nie sprawi, że się w tobie zakocha, to co? Ben czytał dalej. – Mali przedsiębiorcy dostrzegli, że rzeka Merrimack może być doskonałym źródłem energii elektrycznej, zbudowali więc wielką kamienną tamę niedaleko Andover, a potem wznieśli fabryki włókiennicze na obu brzegach. – Zdaję sobie sprawę, że młode dziewczęta uważają budowanie tam na rzekach za niezwykle pociągające. – Wiedziałeś, że w 1860 roku jedna z fabryk zawaliła się i spłonęła, zabijając ponad setkę robotników i raniąc tysiące? Fabryka Pembertona. – Odebrało ci rozum. – Nie, to bardzo użyteczna informacja. Możemy jej poradzić, żeby nie szukała tam pracy. – Myślałem, że fabryka spłonęła? – Odbudowali ją, głupku. Czy wiedziałeś, że w Lawrence mieszka więcej imigrantów na kilometr kwadratowy, których jest tylko dziesięć, niż w jakimkolwiek innym mieście na świecie? – Dziesięciu imigrantów? – Dziesięć kilometrów. – Bardzo użyteczne jako pretekst, żeby cię zamknąć – powiedział Harry. – Czy w Lawrence są jakieś szpitale dla wariatów? – Dziewczęta z Irlandii, Francji, Niemiec, Belgii, Polski... – Ben uśmiechnął się. – I oczywiście z Włoch. Harry skulił się na siedzeniu. – Nie przyjadę cię odwiedzić w kiciu w Boże Narodzenie. – To właśnie nas różni, staruszku – powiedział Ben. – Bo ja przyjadę. – Dlaczego mieliby mnie zamknąć? Czy wyobrażasz sobie, że ryzykowałbym zamknięcie w więzieniu lub śmierć z ręki rozwścieczonego Włocha? Bo ja nie. – Harry! – Ben na chwilę dał sobie spokój z książkami i zadumał się. – Widziałeś ją? – Trudno było nie widzieć. – Musisz przyznać... Matka próbuje ją schować pod tymi okropnymi ubraniami...

– Nie schować, ocalić. – Nic nie może jej ukryć. Te włosy, usta. Harry wyciągnął się i nasunął kapelusz na twarz. – No i co? – Ben go szturchnął. – Thomas Paine czy zmysłowa piękność z Sycylii? – Zdecydowanie Thomas Paine. Spałbym sobie wygodnie w łóżku. – Pamiętasz nazwę ulicy, przy której mieszkają? – Chwileczkę... Szalona? Stuknięta? Zakochana? Ran Głowy Zadanych przez Wściekłego Brata? – Canal Street! Dziękuję. – Chyba będę milczał. – Harry, przyznaj, gdyby choć trochę interesowały cię kobiety, a nie tylko Alice, sam siedziałbyś w tym pociągu. – Benie Shaw, nie znoszę stwierdzać oczywistych faktów, ale ja siedzę w tym pociągu. – No właśnie! – Uch! – Ciekawe. Lawrence jest światowym liderem w produkcji bawełny i tkanin. Wiedziałeś? – Oniemiałem. Sprzeczali się tak przez resztę podróży i wysiedli w Lawrence mniej więcej półtorej godziny później. Kupili sobie po drożdżówce w sklepie przy Broadway, poszli na Essex Street, dotarli do ruchliwego skrzyżowania Essex z Appleton, stanęli na rogu, wyjęli ulotki i zaczęli podchodzić do każdego, kto miał się ochotę zatrzymać i porozmawiać z nimi przez minutę czy dwie. Po tym, jak przez czterdzieści pięć minut przerywano im po słowach: „Czy może pan/pani złożyć podpis pod petycją, by ponownie rozpoczęto badania nad korzyściami wybudowania kanału panamskiego, by w ten sposób wspomóc amerykański handel i gospodarkę...”, po tym, jak ich ignorowano, obrażano, odpychano, krzyczano na nich i nie okazywano zrozumienia, udało im się zebrać sześć podpisów. – Ile jeszcze? – zapytał Harry. – Cztery tysiące dziewięćset dziewięćdziesiąt cztery. Jeśli podpiszesz, tylko cztery tysiące dziewięćset dziewięćdziesiąt trzy. Harry odłożył podkładkę. – Już to robię. Możemy wracać do domu? – Tak, kiedy zbierzemy tysiąc podpisów. – Ben! – Nawet nie próbujesz! – Potrafisz liczyć? Czy w Lawrence w ogóle mieszka tysiąc ludzi? – Sto tysięcy. – Ile? – Myślałem, że przeczytałeś broszurkę. – Coś ty. Ben, rozumiesz chyba, że ci ludzie nie mówią po angielsku. Nie rozumieją, gdy mówisz: badania, korzyści, Panama, kanał, amerykański, handel. Kiedy mówisz „gospodarka”, oni słyszą „bzdura, bzdura, bzdura”. – Już się poddałeś? – Czy od inżynierów nie wymaga się podstaw matematyki? Jeśli przez blisko godzinę zebraliśmy sześć podpisów... – Z twoim siedem. – Ile czasu zabierze nam dojście na stację, żeby złapać pociąg o trzeciej dwadzieścia? – Harry? Ben? – Usłyszeli kobiecy głos.

Kiedy się odwrócili, stała przed nimi uśmiechnięta od ucha do ucha Gina. Gdyby ktoś powiedział, że ucieszyła się na ich widok, oznaczałoby, że źle odczytał wyraz jej twarzy. Ben odpowiedział jej równie promiennym uśmiechem. Gina miała na sobie zieloną spódnicę i białą koronkową bluzkę ze stójką, a na ramieniu niosła koszyk. Jej włosy były skromnie upięte. Obok niej stała chuda, brzydka dziewczyna. – Dzień dobry, panno Attaviano – rozpromienił się Ben. – Czy to pani kuzynka Angela? – Nie, to jej przyjaciółka Verity. Verity, to Ben i Harry. Ben, Harry, to Verity. Przepraszam, ale nie pamiętam waszych nazwisk. – Uśmiechnęła się przepraszająco. – Co tutaj robicie? – Zbieramy podpisy pod petycją o rozpoczęcie budowy kanału panamskiego – wyjaśnił Ben. – A ty? – Mieszkam tu niedaleko, przy Canal. – Tutaj? – zdziwił się Ben. – Tak blisko! Nie mieliśmy pojęcia. – Robimy zakupy. Próbujemy znaleźć tanie owoce. W niedziele Verity prowadzi stoisko misji na kiermaszu, a ja pomagam jej zdobyć trochę rzeczy na sprzedaż, żeby zebrać pieniądze dla biednych. – Uśmiechnęła się. – Jak ja. – odchrząknęła. – Chodzi mi o to, że biednych jak ja. Nie na sprzedaż jak ja. Ben roześmiał się, a Harry cofnął o krok. Ben zrobił krok do przodu. – Jak się miewa twoja rodzina? – Bardzo dobrze, dziękuję. – Pracujesz? – Mniej więcej. – Pokiwała głową. – Radzimy sobie nieźle. Zaprosiłabym was do domu, ale jest tak mały, że nie zmieścilibyście się w bawialni. Mamy nadzieję, że niedługo przeniesiemy się do większego. – Chodzisz do szkoły? – odezwał się pierwszy raz Harry. Verity pokiwała głową. – Mówię jej, że powinna. Próbuję zachęcać więcej dzieci, żeby chodziły do szkoły i uczyły się czytać i pisać. – Ja potrafię czytać. Nawet po angielsku – oznajmiła Gina. Z jakiegoś powodu rozbawiło to Harry’ego, który uśmiechnął się zza Bena, spojrzał na swoje czarne buty i zaczął się bawić kapeluszem. – Dobrze jest chodzić do szkoły – powiedział. – Tak, ale w szkole nie zarobię pieniędzy – odparła Gina. Spojrzała na niego, mrużąc oczy w słońcu. Jej zęby lśniły bielą na tle ciemnej cery i czerwonych warg. – Muszę pracować. Zarabiać, być niezależna. – Edukacja jest bardzo ważna. – Płacenie czynszu też. I kupowanie rękawiczek – upierała się Gina. – Niech się o to martwią twoja matka i brat – rzucił Harry. – Stale jej to powtarzam. Chodź ze mną do szkoły – powiedziała Verity. Była przeraźliwie chuda i wyglądała jak chłopak. Ben stał obok uśmiechnięty. Całą uwagę skupił na młodej Sycylijce. – Co sprzedajesz na kiermaszu, Gino? – To i owo. – Uśmiechnęła się. Odsunęli się na bok, by zrobić przejście dla spieszących się przechodniów, i stanęli pod markizą sklepu z cygarami. Verity przyglądała się obu mężczyznom z zaciekawieniem, lecz podejrzliwie. Zwłaszcza Harry’emu. Głupia, chciał powiedzieć Harry, to nie mnie musisz pilnować. Ben i Gina stali obok siebie, gawędząc.

– Gino, powinnyśmy już iść – odezwała się w końcu Verity. – Obiecałyśmy siostrom, że wrócimy niedługo z owocami. – Niedługo to bardzo nieokreślona pora – odparowała Gina. – Tak, ale nie mamy jeszcze żadnych owoców. Gina odwróciła się od przyjaciółki. – Jak długo zostaniecie w mieście? – zapytała mężczyzn. – Na całe popołudnie – odparł Ben. – Musimy zebrać tysiąc podpisów, ale niestety szczęście nam nie sprzyja. Obawiam się, że niedługo będziemy musieli wrócić do Bostonu, jeśli nie pójdzie nam lepiej. – Tysiąc podpisów to sporo. Ile macie? – Sześć – odparł Ben. – Osiem, jeśli wy podpiszecie – rzucił Harry. – Ale nie. Trzeba mieć ponad szesnaście lat, żeby podpisać petycję. – Ja mam ponad szesnaście! – wykrzyknęła Verity. – Osiemnaście. Ben rzucił Harry’emu spojrzenie, które mówiło: Jesteś wcielonym złem. Musiałeś wspomnieć o wieku?! – Nie mogę podpisać – zaczęła Gina – ale może będę mogła pomóc. Co ty na to, Verity? – Powiedziałyśmy, że wrócimy. – Mamy takie ładne popołudnie. Pospacerujemy trochę. – Gino... – Daj spokój. – Chodźmy już. – Idź sama. Ja zostanę i pomogę. Harry i Ben wymienili zdumione spojrzenia. W kręgach, w których się urodzili i wychowali, niezwykłą rzadkością było, by młoda dziewczyna przebywała sama z dwoma mężczyznami, nawet na ulicy. „Niezwykła rzadkość” oznaczała dla Harry’ego „nigdy”. A Verity najwyraźniej była rozdarta. Choć była na to zbyt młoda, powierzono jej opiekę nad Giną, na którą nie miała żadnego wpływu. Verity została. Harry obserwował ją ukradkiem, jak na zmianę próbowała okiełznać i naśladować Ginę, mówiąc jej, by nie stała tak blisko, obserwując każdy jej ruch, starając się odrzucać włosy, poprawiać kok i kokardy na podniszczonej bluzce. Giny nie dało się jednak naśladować. Okazało się, że świetnie radzi sobie z zatrzymywaniem przechodniów na ulicy – znacznie lepiej niż Ben i Harry. W zielonej zgrzebnej spódnicy wyglądała nieporządnie, a jednak bardzo świeżo i młodo. Była opalona, szczęśliwa i chodziła wzdłuż Essex Street, pokrzykując na przechodniów po włosku i angielsku. W trzy godziny zebrała siedemset podpisów. Chłopcy i Verity zebrali osiemdziesiąt cztery. – Najwyraźniej posiadasz umiejętności, o których my możemy tylko pomarzyć – powiedział Ben z błyskiem zachwytu w oku, jakby potrzebował jeszcze tego, by się nią zachwycić. – Wcale nie – odparła łaskawie Gina. – Wam też może się udać. Podajecie im za dużo informacji. – Uśmiechnęła się. – To wszystko przez ten uniwersytet. Ludzie, którzy robią zakupy, nie chcą słyszeć o bagnach, komarach i statkach. Proszę podpisać petycję, dzięki której w Lawrence pojawią się egzotyczne owoce. To wystarczy. A kiedy przyjedziesz następnym razem, Ben, przywieź banany – dodała. – Będziemy dawać banana za każdy podpis. – Chyba nie uda mi się zdobyć czterech tysięcy bananów – zatroskał się Ben. – Chcesz mieć ten kanał czy nie? Co mógł na to powiedzieć?

– Jeśli przyjedziecie w przyszłą sobotę – ciągnęła Gina – zrobimy z Verity beczkę lemoniady. – Zrobimy? – mruknęła Verity. – Tak. Ustawimy stolik, przy którym w gorące sierpniowe popołudnie za każdy podpis będziemy dawać kubek lemoniady. Banan też się przyda. To prawie pełny lunch. Chłopcy gapili się na nią z otwartymi ustami, gdy promieniała zadowoleniem. – Ale nie mamy pieniędzy na cytryny i cukier – szepnęła Verity. – Nie martw się. Jakoś je zdobędę – odszepnęła Gina. 4 Cztery gorące sierpniowe soboty minęły jak z bicza strzelił i pod koniec miesiąca, dzięki wózkom pełnym bananów i beczkom lemoniady, przy sporej pomocy ze strony dusznej aury, Ben miał swoje pięć tysięcy podpisów, ale jego serce ściskał niepokój. Zaczął nieśmiało napomykać, że potrzebuje nie pięciu, tylko dziesięciu tysięcy, byle mógł bez końca przyjeżdżać do Lawrence. Jednak w ostatnią sobotę Pippa, która zwykle nie wychodziła z domu, stała się niestety jedną z tych osób, którym Ben wręczył kubek lemoniady i pióro. Najpierw podpisała, a potem zobaczyła córkę swojej kuzynki z byle jak upiętymi włosami, w pożyczonej za krótkiej sukience z rękawami trzy czwarte, która obrażała poczucie przyzwoitości. Co więcej, Pippa ujrzała prawdziwą Ginę – odprężoną, roześmianą, zachowującą się tak, jak nie powinna się zachowywać żadna piętnastolatka na ulicy w towarzystwie mężczyzn o wiele lat od niej starszych. – Będę miała kłopoty – szepnęła Gina, gdy pulchna, wilgotna ręka Pippy ścisnęła ją za ramię. – Do widzenia! Wszystkie swoje spostrzeżenia dotyczące niestosowności ubioru i zachowania Giny Pippa wyjawiła nie tylko dziewczynie, kiedy dotarły do domu, lecz później tego wieczoru także jej matce i bratu. – A więc tak opiekuje się tobą Verity? – zagrzmiał Salvo. – Zostaw Verity w spokoju! To nic takiego! – To nie jest nic, Gina! – krzyknęła Mimoo. – Ale to nie wina Verity, Salvo, lecz twojej siostry! Verity nie jest jej strażniczką. – Jest, Mimoo! Pozwoliliśmy Ginie wychodzić w sobotnie popołudnia, bo myśleliśmy, że zbiera dary dla misji. Z Verity! – Szybko się z tym uporałyśmy – broniła się Gina. – Nie było ich znowu tak dużo. W większości zabawki. To nie jest takie trudne, Salvo. – Jest godne pogardy i niewłaściwe. – Najbardziej niewłaściwe – zaczęła Pippa, wachlując się na krześle – były ich pogaduszki. Jakby byli starymi przyjaciółmi! – Czy rodzice Verity wiedzą, co wyrabia ich córka, żarliwa katoliczka? – zapytała Mimoo. – Nikt niczego nie wyrabiał! – Gina bardzo nie chciała, by jej nowa przyjaciółka wpadła w tarapaty. Gdy na jej głowę leciały gromy, Gina nie przestawała bronić Verity i przekonywała, że stały jedynie na ruchliwej ulicy w środku popołudnia na oczach całego miasta. Nikt jej nie uwierzył z wyjątkiem matki. Mimoo była zbyt zmęczona, by walczyć. Kiedy Angela wróciła ze spotkania z przyjaciółmi, broniła Giny zawzięcie i nazwała ich wszystkich śmiesznymi, staromodnymi więźniami minionego stulecia, robiącymi z igły widły. – Przestań się nadymać, Salvo – powiedziała Gina. – Widzisz? Nie robiłam nic złego. Angela to potwierdza. Angela. Stałam tylko na rogu ulicy...

– No właśnie! – wrzasnął Salvo. – ...prosząc o podpisy w sprawie kanału w Ameryce Środkowej. – W jakiej sprawie? – Kanału! – Czy tak to się teraz nazywa? – Mimoo! – To wybieg – oświadczył Salvo. – Wygodna wymówka. – Salvo, chyba oszalałeś. Ben będzie inżynierem. Zbuduje największy cud świata wzniesiony ludzkimi rękami. To niewiarygodne, Salvo... – Łykasz jego kłamstwa jak ryba przynętę, siostro. – To nie są kłamstwa, Salvo. On stworzy plantacje bananów w Kostaryce. – Plantacje bananów w Kostaryce? Mówiłaś, że kanał w Panamie? – Jak banany się tutaj dostaną? Mimoo! – Salvo ma rację, moje dziecko – powiedziała matka. – Nie lubię bananów i nie będę ich jadła. Sfrustrowana Gina miała ochotę krzyczeć. To wszystko było tak bardzo niesprawiedliwe. – A będziecie jeść cukier? – zapytała, nie kryjąc zniecierpliwienia. – Orzechy kokosowe? Czekoladę? Ben też to będzie uprawiał. I transportował tutaj na statkach. – Gia, oni obaj śmieją się teraz z ciebie – powiedział Salvo. – Patrzyłaś na mapę? Nie potrzebują kanału, żeby transportować to tutaj na statkach. – I z kogo teraz się śmieją, Salvo? – zaperzyła się Gina. – Potrzebują, żeby wysyłać towary do Włoch. Do Chin. Do Francji. Innymi słowy do reszty świata. – Nie będę tu stał i kłócił się z tobą – oświadczył Salvo. – To dlaczego to robisz? – Zbudują ten kanał bez ciebie, Gino Attaviano. Bo moja siostra nie będzie paradować po ulicach z dwoma śliniącymi się facetami po dwudziestce. Zrozumiałaś? – To ty nie rozumiesz, Salvo! Wcale się nie ślinią! Gina wybiegła do swojego pokoju. Tak naprawdę chciała powiedzieć, że to nie oni się ślinią. Słyszała rozmowę rodziny z drugiego pokoju. Słyszał ją cały kwartał ulic. Salvo powiedział Mimoo, że Ginie nie wolno się więcej spotykać z Verity, lecz matka zaprotestowała. Przypomniała synowi, że Verity uczy się, by zostać zakonnicą, że ma dwoje żarliwie wierzących rodziców, którzy codziennie chodzą na mszę, i że po szkole zbiera dary dla biednych. – Czy naprawdę jest osobą, z którą nie powinna się spotykać twoja siostra? Salvo nadal tak uważał. – Daj spokój, synu. Gina powinna się przyjaźnić z Verity. Może odrobina jej pobożności i miłości do Boga spłynie na twoją siostrę. Może Verity wywrze na nią dobry wpływ. – Może. Gina z całego serca żałowała, że zwierzyła się bratu ze swoich sekretów w Belpasso! – Ale czy wzięłaś pod uwagę, że twoja córka może nie wywrzeć najlepszego wpływu na Verity? – chciał wiedzieć Salvo. Aby pomóc Ginie w pracy nad właściwym zachowaniem, Pippa dała jej do czytania Przyjaciółkę młodej damy. Gina spojrzała na pierwszą stronę cienkiego podręcznika dobrych manier i sprawdziła, że wydano go w 1838 roku. Zatrzasnęła książkę z głośnym prychnięciem i poskarżyła się Angeli na bezużyteczność uczenia się manier sprzed sześćdziesięciu lat. Angela próbowała odegrać rolę mediatora. – W porządku. Ale Pippa ma rację. W stosunku do dżentelmenów należy zawsze

zachowywać się odpowiednio. – Też mi coś – odparowała Gina. – Prawdziwym testem dobrych manier jest stosunek dżentelmenów do dam. To oni ponoszą za to odpowiedzialność. – A ty? – Udaję, że nie do końca wiem, czym są dobre maniery – odparła z uśmiechem Gina. – Dzięki temu wydaję się porywcza i odważna. Powiedziałabym, że moi dwaj nowi przyjaciele uważają, że jestem raczej zuchwała. – Nie pozwól, żeby twój brat to usłyszał. Powinnaś wypracować w sobie naturalną skromność, która uchroni cię przed zbytnią poufałością z młodymi mężczyznami. – Oczywiście, Angie. Zaraz się do tego zabiorę. – Ponieważ nie masz odpowiedniego wychowania, niech pomoże ci dobry smak. Gina zamilkła. Nie była pewna, czy go ma. – Zawsze musisz być delikatna i wyrafinowana. – Oczywiście, Angie. – Widzę, że nie bardzo bierzesz sobie do serca moje słowa, ale zrozum, że maniery to jedyna rzecz, która oddziela plebejuszy od klasy wyższej. Gina zmarszczyła brwi. – Angie, nie chcę zachowywać się niestosownie, ale nie pochodzę z klasy wyższej. I choć będę zachowywać się jak należy, nie będę kichać publicznie ani dotykać włosów, to i tak nikt nigdy nie weźmie mnie za damę z towarzystwa. Czy moje zachowanie nie wyda się sztuczne i udawane? – Lepsze takie niż żadne – oświadczyła Angela. Po interwencji Salva nadszedł wrzesień, choć te dwie sprawy nie miały ze sobą nic wspólnego. Ale we wrześniu czas przestały odmierzać mistyczne sobotnie popołudnia z bananami i lemoniadą, kiedy dwaj młodzieńcy w eleganckich garniturach i kapeluszach stali z dziewczyną na Essex Street. Ona rozdawała napoje, oni zbierali podpisy, świetnie się przy tym bawiąc i żartując. Byli młodzi. None ROZDZIAŁ ÓSMY OWOCE PRACY w misji 1 Ellen Shaw pochodziła ze znamienitej rodziny. Była najmłodszym dzieckiem Francisa i Sary Shaw, którzy mieli jeszcze cztery córki i syna. Dziadek był ciężko pracującym kupcem, który zarobił dość pieniędzy, by jego rodzina nie musiała się o nie troszczyć. Jej członkowie żyli z owoców jego pracy w rodzinnej posiadłości w Roxbury w stanie Massachusetts, potem sprzedali ją, podzielili pieniądze i przenieśli się do Nowego Jorku, by podążyć każdy swoją drogą. Wszyscy z wyjątkiem brata Ellen, Roberta, który – kiedy tylko wybuchła wojna – wstąpił do armii unionistów. Gdy zamordowano go w Fort Wagner, ona dopiero co wyszła z pieluszek. Ellen była najsłabsza w rodzinie, także pod względem fizycznym. Urodziła się, gdy jej rodzice byli już starsi, i traktowano ją trochę jak maskotkę. Kiedy jej brat zginął w walce z konfederatami w pięćdziesiątym czwartym pułku, a Josephine założyła Nowojorską Ligę Konsumentów i walczyła o wyższe zarobki i poprawę warunków pracy dla kobiet w Nowym Jorku, Ellen doszła do wniosku, że może jeśli zacznie szaleć, rodzina ją zauważy. I zaczęła – lecz

nikt nawet nie mrugnął okiem. Buntowała się przeciwko tradycji w jedyny znany sobie sposób – udając, że ma ją w całkowitej pogardzie. Jeszcze przed osiemnastymi urodzinami zaszła w ciążę z mężczyzną poznanym w klubie tanecznym, który wyszedł na przepustkę i po długim weekendzie musiał wrócić do więzienia. Nareszcie wydarzył się wielce pożądany skandal. Ellen stanęła w obliczu niemożliwego wyboru: mogła szybko związać się z innym mężczyzną i udawać, że dziecko jest jego, lub oddać je do adopcji. Nie zdecydowała się jednak na żadną z tych ewentualności. Wyjechała z Nowego Jorku, by oszczędzić rodzinie dalszego upokorzenia; przeniosła się do Bostonu, wynajęła mieszkanie w Back Bay i została samotną matką. Po kilku miesiącach doszła do wniosku, że samotne macierzyństwo nie jest tak romantyczne, jak sobie wyobrażała. Dziecko wymagało poświęcenia mu całego czasu, nie przejawiając ochoty do współpracy. Chciała wyjść, ale nie miała go z kim zostawić. Po sześciu miesiącach wróciła do domu na Staten Island, by podrzucić synka owdowiałej Josephine, a sama pojechała do Kanady zobaczyć wodospad Niagara. Zanim Ben Shaw znów ujrzał matkę, minęło jedenaście lat. Przez ponad dziesięć lat pozostałe siostry przekazywały go sobie jak paczkę i w końcu Josephine, u której bywał najczęściej, miała już dość i ruszyła do Bostonu odnaleźć Ellen. Znalazła ją żyjącą szczęśliwie w eleganckim domu w Back Bay, który należał do rodziny jej drugiego, zmarłego męża. Okazało się, że był on raczej konkubentem, i Ellen od lat toczyła w sądach boje z jego rodziną, która chciała ją z tego domu wyrzucić. Josephine być może krytykowała swobodny styl życia młodszej siostry, lecz Ben, żyjąc pod bacznym okiem wścibskich ciotek, już od pierwszej chwili wiedział, że on też chce tak żyć. Ellen próbowała mu wytłumaczyć, że wolność to jednocześnie brak odpowiedzialności, a związek pomiędzy wolnością a odpowiedzialnością jest, niestety, odwrotnie proporcjonalny. Ubłagał ją jednak, by pozwoliła mu zostać, i w końcu poddała się, pod warunkiem, że będzie się do niej zwracał Ellen i nie powie żadnemu z jej potencjalnych konkurentów, że jest jej synem, a nie siostrzeńcem. Josephine zaproponowała, że będzie płacić czynsz za dom, by Ben nie musiał się pakować i przeprowadzać za każdym razem, gdy matka znajdzie nowego adoratora. Ben nie mógł wytłumaczyć ciotce, że w całym układzie właśnie to najbardziej mu się podoba. Był zadowolonym, uśmiechniętym chłopcem, wychowanym przez trzy kochające ciotki w towarzystwie zgrai kuzynów. Nagle stał się samotnym jedynakiem w towarzystwie dorosłych. Ellen z opóźnieniem odkryła w sobie macierzyńskie talenty i choć nie porażały intensywnością, wystarczyły, by nauczyła się gotować i w niektóre wieczory wracała do domu o rozsądnej porze. Jednak młodego Bena zbyt często pozostawiano samemu sobie i zaczął się angażować w sprawy, które ocierały się o granice legalności, a czasem nawet je przekraczały. Ellen z tym większym trudem przychodziło udawać, że rodzicielstwo to coś więcej niż ugotowanie trzy razy w tygodniu talerza jedzenia dla dwunastolatka. Kiedy sytuacja zaczęła wymykać się spod kontroli, pewnego pięknego sobotniego popołudnia na State Street Ben pozbawił portfela Hermana Barringtona na oczach posterunkowego i zdumionego Harry’ego Barringtona, który wyszedł z ojcem na spacer. Bena szybko schwytano i aresztowano. Gdyby nie interwencja Harry’ego, z pewnością do osiemnastego roku życia mieszkałby w domu poprawczym. Harry potrafił jednak dostrzec chłopca wołającego o pomoc. Widział w nim siebie. Po nieoczekiwanej śmierci matki Harry buntował się przeciwko kontroli sprawowanej nad nim przez starszą siostrę i nagłemu zamiłowaniu ojca do interesów. Jego rozterki i ogromna samotność sprawiły, że zamknął się w sobie i pokochał książki. Udało mu się znaleźć zajęcie,

które go pochłaniało, lecz jeszcze bardziej odsunęło od ludzi. Urwis, który ukradł ojcu z portfela dwadzieścia dolarów, był dla Harry’ego objawieniem. Przekonał on ojca, by wycofał oskarżenie, a potem zaprosił chłopca na kolację. Ben został na noc i wrócił na następny weekend. Na następny też. Wszystko ułożyło się znakomicie. Ellen i Barringtonowie podzielili się opieką nad Benem. W tygodniu mieszkał u Ellen, żeby chodzić do szkoły, a weekendy spędzał w Barrington. Louis ustawił mu składane łóżko w sypialni Harry’ego, bo chłopak stanowczo odmówił posiadania własnego pokoju. Kiedy przyszedł czas, by złożyć papiery w prestiżowej i drogiej akademii przygotowawczej Andover, Hermana Barringtona nie trzeba było przekonywać, by zapłacił za kształcenie Bena. Dwa lata później z radością oznajmiał wszystkim, że Ben został przyjęty na Harvard dzięki wynikom w nauce i otrzymał pełne stypendium. – Czy mogło tak być, ojcze – pytał Harry – że komisja rekrutacji na Harvardzie wydedukowała, że skoro nazywam się Barrington, to jestem synem jednego z najhojniejszych darczyńców, podczas gdy Ben nazywa się Shaw i jest siostrzeńcem człowieka, który był męczennikiem i bohaterem wojennym, nie wspominając już o zaszczytnym członkostwie w Porcellian? Może gdybyśmy powiedzieli, że nazywam się Shaw, też dostałbym stypendium? Przez pierwsze kilka lat na Harvardzie Ben przerzucał się z jednej pasji na drugą – ekscytował się chemią, ekonomią, biznesem, matematyką i dopiero na ostatnim roku zdecydował się na inżynierię, podczas gdy Harry szedł wytyczoną drogą, interesując się wyłącznie filozofią i historią. – Wybrałeś jako główny przedmiot filozofię, żeby mnie zdenerwować? – pytał czasami Herman. – Nie udało ci się. – Uwierz lub nie, ale to nie ma nic wspólnego z tobą, ojcze. – Nie wierzę. Kiedy usłyszała to Ellen, która bywała częstym gościem w domu Barringtonów, powiedziała do Hermana: – Twój syn jest bardzo grzecznym chłopcem. Ale jak wytłumaczysz fakt, że mój syn chce zbudować farmę owocową w Ameryce Środkowej jako punkt wyjścia do podboju świata, podczas gdy jego matka popiera zdemilitaryzowaną izolację? – Uwierz lub nie, ale to nie ma nic wspólnego z tobą, mamo – zapewnił Ben. – Ja też w to nie wierzę. 2 – Idziesz we czwartek? – zapytał Ben Harry’ego. – Dokąd? – Szli szybkim krokiem przez dziedziniec do Memorial Hall na lunch, Ben po zajęciach z mechaniki stosowanej, Harry z etyki zagadnień społecznych. – Na zebranie ligi mojej matki. – Nie planowałem. Po co mam tam iść? – Pamiętasz Verity? – Nie. Ale dlaczego odpowiadasz pytaniem na pytanie? Semestr zaczął się przed tygodniem i Harry był trochę rozczarowany jednym z kursów z profesorem Royce’em: „Podstawowe problemy filozofii teoretycznej”. Zastanawiał się, czy nie zrezygnować, ale Royce przyjaźnił się z jego ojcem i Harry nie chciał, by wyglądało na to, że rezygnuje z kursu, ponieważ boi się, że Royce będzie co tydzień składał Hermanowi raport z jego postępów. – Daj spokój. Na pewno pamiętasz. – Dobra, i co z tego?

– Verity bardzo się interesuje antyimperializmem mojej matki. – Naprawdę? – Skąd to zdziwienie? Interesuje się tak bardzo, że w zeszłym tygodniu przyjechała do Old South. Harry się zatrzymał. – Verity przyszła na zebranie ligi? – Trafiłeś w samo sedno. Harry zastanawiał się przez chwilę. – Kto przemawiał? – Czy to ważne? W. E. B. Du Bois. – Ach. – Ruszyli powoli krętą ścieżką. – Musi go lubić. – Nie wiem. On opowiada się przeciwko prawu krzyżowania ras. Panie z ligi na pewno go więcej nie zaproszą. Nazwał wszystkie kobiety rasistkami. – Ben odchrząknął. – Ale wiesz, co jest ważniejsze od opinii Verity na temat Du Bois? – Trudno mi sobie wyobrazić coś ważniejszego. Nie toruj przejścia, to nieuprzejme. No, wchodź. – Przepchnął przyjaciela przez wąską żelazną furtkę. – Z kim przyszła Verity – powiedział rozpromieniony Ben. Harry pokręcił głową. Spadł mu kapelusz, musiał go złapać. – Myślałem, że z tym skończyliśmy. – Myślałeś też, że moja obsesja na punkcie kanału jest przelotnym kaprysem. – Jedna z tych rzeczy musi być prawdą. – To błąd logiczny. Obie są fałszywe. Weszli do zatłoczonej i hałaśliwej Memorial Hall, zamówili rosół z kurczaka i wieprzowinę z ziemniakami, zapłacili i zaczęli szukać dwóch miejsc obok siebie. Chwilę potrwało, zanim je znaleźli i mogli usiąść. – Zapomniałem zapytać. Czy w tym tygodniu w Porcellian nie mieli podjąć decyzji? – Mieli, ale nie zmieniaj tematu. – Nie zmieniam. Ty też nie. Co powiedzieli? – Ben – odparł zgłodniały Harry pomiędzy kęsami. – Pominąwszy wszystkie oczywiste i niewarte ponownego wspominania zagrożenia, twoja matka życzy sobie, żebyś przestał przychodzić na jej zebrania, na których sprzeciwiają się budowie kanału. Nie zauważyłeś? Boi się, że zakłócisz porządek. – Co powiedzieli? – Nie wyrazili zgody. Podobno będę lepiej pasował do jednego z innych klubów. – Zawiesił głos. – No co? Nie zależy mi. Nie patrz tak na mnie. – Jak? – Wiesz, że mi nie zależy – ciągnął Harry. – Nie chcę tylko, żeby on znowu mnie tyranizował. Tylko dlatego chciałem tam się znaleźć. Żeby przestał truć. Ale teraz jest już po sprawie. Ben spojrzał na przyjaciela z żalem i współczuciem. – Skąd wiesz, co myśli moja matka? – Co? Aha. Dwa tygodnie temu przy podwieczorku powiedziała mojemu ojcu, który powiedział siostrze, która powiedziała mnie. Ben wzruszył ramionami. – Na jej stanowisko mocno wpływa nieznajomość faktów. Kanał to przedsięwzięcie ekonomiczne. Będzie doskonale pasować do jej pacyfistycznej organizacji. Ona po prostu jeszcze o tym nie wie.

– Bo tylko ty jesteś mądry. – Myślałem, że tylko ty. – Ben się uśmiechnął. – Prawdą jest. – Harry powstrzymywał uśmiech. – Ale przecież nawet teraz Panama walczy z Kolumbią o niepodległość. – I co z tego? Niech się biją. – Dlaczego stajemy po stronie Panamczyków? – Naprawdę pytasz? Przecież już to przerabialiśmy. Ponieważ jesteśmy w stanie wojny z Hiszpanią z powodu jej ekspansywnej polityki kolonialnej w miejscach takich jak właśnie Kolumbia. A po drugie, bo nie możemy zbudować kanału przez Kolumbię. Może przyda ci się porządny kurs geografii, zanim ukończysz najbardziej prestiżowy uniwersytet w Stanach Zjednoczonych. Harry się roześmiał. – Może tobie przyda się kurs zdrowego rozsądku! Kobiety, z twoją matką na czele, powieszą cię u sufitu. – Moja matka nigdy za mną nie przepadała. Jej konformistyczny bastion potrzebuje głosu sprzeciwu. W Old South nie mogą mieć tylko grupy potakiwaczy. Tam przecież zaczęła się „bostońska herbatka”! To sala rebelianckich debat. Znajdę okazję, by je poinformować, że ich pacyfizm i mój kanał wcale się nie wykluczają. – Chciałbym to usłyszeć. – I usłyszysz. – To była metafora. – Jak chcesz. Harry zdecydowanie pokręcił głową i wytarł usta serwetką. – Naprawdę nie mogę – powiedział, wstając. – Jestem w tym semestrze okropnie zajęty. Mam seminarium z metafizyki, zagadnienia pracy w świetle teorii etycznej, socjalizm i komunizm z Cumminsem, a on jest bardzo wymagający. Już mi powiedział, że nie czytam wystarczająco dużo co wieczór. Wyobrażasz sobie? – Opróżnili tace, pomachali na pożegnanie kolegom i wyszli. – Poza tym Alice wciągnęła mnie do kolejnej gali charytatywnej. Ty i twoja wywrotowa Verity będziecie musieli sami zwabić śniadą włoską muchę. Szli przez Harvard Hall, lecz Ben ujął przyjaciela pod ramię i zatrzymał go, by łatwiej mu było go przekonywać. – Harry, posłuchaj... – Nie. I chwytanie mojego ramienia nic ci nie pomoże. – „Przemierzyć prerię chcemy dziś, jak drzewiej pielgrzymi morze, by na zachodzie, jak na wschodzie, zalśniły wolności zorze!”. – Poezja też nie. – Harry, jeszcze niedawno na Boston Common pasły się krowy! A teraz spójrz na nasze miasto. Jak twoim zdaniem to się stało? Budynki rachuby, targi, fabryki... Twój ojciec pomógł zbudować to miasto. – Proszę, nie wciągaj w to mojego ojca. – Skóra, flota handlowa, podręczniki, poczuj zapach swojego miasta, Harry! – Łajno, śmieci, masz rację. – Nie! Melasa i banany. Kawa, farba drukarska, książki na ulicach. Wszystkie oznaki cywilizacji. – A wszystko to jakoś bez kanału. – Ale reszta świata nie ma takiego szczęścia. Dzięki kanałowi cywilizacja dotrze do wszystkich.

– Dzięki kanałowi? – Tak! Przywiozą nam banany, a my im homary i buty. – I dlatego muszę iść z tobą we czwartek? – Musisz iść ze mną, bo jesteś moim przyjacielem. – Benjaminie, jestem twoim przyjacielem, ale nie będę się z tobą żenił. Moja droga Alice domaga się, żebym w czwartek poszedł na jakiś bal charytatywny. Nie żartowałem. – Bal charytatywny czy największy na świecie przemysł owocowy stworzony i rozwinięty tu, w Bostonie? Harry spróbował z innej strony. – A co z tą Gail z Grays? Dwa miesiące temu wisiała ci na ramieniu i razem marzyliście o Truro. – Coś ci tam dzwoni, ale dokładnie nie wiesz co. Raz odprowadziłem ją z Grays do Gore Hall. Wspomniała, że jej rodzina jeździła kiedyś na małże do Truro. Z czegoś takiego budujesz związek na całe życie? Harry westchnął. – O tym rozmawiamy? O związku na całe życie? – Po kolei. – Ben uśmiechnął się szeroko. – Zaklinam się na wszystkie świętości, że nigdy nie widziałem, żebyś tak oszalał. Powiedz mi – mówił Harry, gdy przyspieszyli kroku w drodze do University Hall. – Chodzi o Panamę czy o dziewczynę? Ben nie odpowiedział. Harry zastanawiał się, czy jego przyjaciel zna odpowiedź. 3 Zanim Verity Dunne zaprzyjaźniła się z Giną, nigdy nie była w Bostonie. Ona i jej dwie siostry urodziły się i wychowały w Lawrence w rodzinie irlandzkiej. Ojciec pracował dorywczo, matka w fabryce włókienniczej i kiedyś zabrali dzieci na północ do Hampton i na wschód do Salem, lecz nigdy na południe. W zeszłym tygodniu Verity pierwszy raz jechała pociągiem i pierwszy raz wybrała się na wycieczkę. Choć była trzy lata starsza od Giny i miała być jej przyzwoitką, wydawała się młodsza i nie podziela fascynacji Giny wielkim miastem. Ogromną ciekawość tłumił niepokój. Gina wymogła na Mimoo, by od czasu do czasu mogła przenocować u Verity, ponieważ pracowały do późna w misji świętego Wincentego i wcześnie wstawały. Verity szła do szkoły dla dziewcząt Najświętszej Marii Panny, a Gina do fabryki Pacific. Po kilku przykładnie spędzonych przez dziewczęta nocach rodzice wreszcie im zaufali i Gina postanowiła, że pora wyruszyć do Bostonu pociągiem piętnaście po piątej. Mimoo, Salvo i Pippa nie wiedzieli, a Angela dawno zapomniała, że matka Verity wieczorami pracuje jeszcze w dwóch miejscach – cztery razy w tygodniu jako pomoc w zakładzie pogrzebowym, a trzy jako opiekunka niewidomego. Musiała wziąć dodatkową pracę, ponieważ jej mąż znajdował tylko dorywcze zajęcia, bo stale się spóźniał i szybko go wyrzucano. A spóźniał się dlatego, że większość nocy spędzał zalany na kanapie. Oczywiście rodzina trzymała ten przykry fakt w najgłębszej tajemnicy. W tygodniu dwie młodsze siostry Verity przebywały u babci w Methuen, a Verity, odpowiedzialną, pilną i pracowitą, pozostawiono samej sobie. Dopóki wracała do domu przed powrotem matki o jedenastej, mogła robić, co chciała. Gina wiedziała o tym i nauczyła się to wykorzystywać. W rezultacie była pierwszą osobą, której Verity zaufała. Verity nie mogła się powstrzymać i opowiedziała ze szczegółami o swoim smutnym życiu pełnej współczucia Włoszce. I tak wszyscy zyskali to, czego chcieli: Verity przyjaciółkę, której tak bardzo potrzebowała, a Gina możliwość oderwania się na chwilę od trudów życia piętnastoletniej

katolickiej imigrantki z Włoch. Verity z radością uczepiła się Giny i pozwoliła się omotać bez zbytnich oporów; czasami tylko jej lękliwe serce ogarniał strach, że zostaną przyłapane, wpadną w tarapaty i staną w obliczu słusznego gniewu dorosłych. Jednak podniecenie, że mogą się wyszykować i pojechać do Bostonu pociągiem – same – było tak rozkoszne, że strach stał się jedynie polanem w ogniu świeżo zdobytej niezależności. Nie miały oczywiście odpowiednich ubrań na wyjazd do Bostonu; przez cały okres dojrzewania Verity nosiła workowate sukienki, poszerzane i łatane, gdy rosła; garderoba Giny prezentowała się jeszcze gorzej. Dziewczyna przyjechała z Sycylii z kufrem pełnym wiejskich ubrań i teraz nie pokazałaby się w nich nawet w klasztorze. Kilka dolarów, które zarabiała, zasilało fundusz na nowy dom. Attavianowie z Pippą i Angelą przed kilku tygodniami wyprowadzili się z ciasnego szeregowca i zamieszkali przy Summer Street, tuż przy Common, gdzie znaleźli niewielki, lecz uroczy domek w stylu wiktoriańskim. Wynajęli niemal cały – górę i dół. Mieli do dyspozycji mały ogródek od frontu ze ścieżką, werandę, na którą prowadziło osiem stopni, duży pokój będący połączeniem bawialni z jadalnią z piecem kuchennym we wnęce, trzy sypialnie na górze, pomieszczenie na węgiel i pralnię w piwnicy. Prawdziwy pałac! Na tyłach było nawet małe zarośnięte podwórko. Poddasze zajmowała wdowa, Rita. Mimoo bardzo ją lubiła. Rodzina miała więcej miejsca, ale też większe wydatki. Każdy zarabiany cent szedł do wspólnej kasy, którą przeznaczali na czynsz, utrzymanie i jedzenie. Nie zostawało nic na buty czy kapelusz dla Giny, nie mówiąc już o materiale na sukienkę. Ale jeszcze w Belpasso Gina nauczyła się prząść od Raphaeli, starej ślepej pasterki, dla której doiła kozy i strzygła owce. Opanowała tę sztukę tak doskonale, że co roku zdobywała nagrodę dla najszybszej prządki w mieście w wieku poniżej dwudziestu lat. Uważała, że marnuje swój talent, dopóki nie przybyła do Lawrence. Mogła od razu dostać pracę przy szybkich jak światło maszynach przędzalniczych w fabryce, ale siedzenie godzinami dzień w dzień w dusznym, wilgotnym pomieszczeniu, za grosze, jakoś do niej nie przemawiało. Zamiast tego zaoferowała siostrom w misji świętego Wincentego swoje usługi przy gręplowaniu i przędzeniu resztek kiepskiej jakości wełny, którą przynosiła do domu. Zakonnice znalazły dla niej zniszczone drewniane wrzeciono, kądziel i parę zgrzebeł, którym brakowało połowy zębów, i posadziły ją w małym pokoju na tyłach używanym jako składzik. W kiepskim świetle, spiesząc się, by wełna nie wyschła i nie zmatowiała, Gina rozdzielała, czesała i rozplątywała runo, zwijając je w rolki, które można było prząść. Przędzenie wełny zabierało jej dużo mniej czasu niż gręplowanie, które nie byłoby takie czasochłonne, gdyby nie musiała starannie płukać runa. Pozostawienie niewielkiej ilości naturalnej lanoliny sprawiało, że wełna była bardziej elastyczna, łatwiej poddawała się obróbce, a dodatkową korzyścią było to, że dłonie pozostawały miękkie. Raphaela miała dłonie jak pupa niemowlęcia. Niestety, dłonie Giny nadal przypominały papier ścierny. Kiedy na sobotnim kiermaszu sprzedała sto pięćdziesiąt motków niefarbowanej przędzy ze stuprocentowym zyskiem i zarobiła pięć dolarów, w niedzielę zakonnice zorganizowały zbiórkę pieniędzy i kupiły Ginie używany duży jednonitkowy kołowrotek. Wolałaby dwunitkowy, ale kosztował sto dolarów. Taką sumę zbierałyby dwa lata. Część sióstr zaoferowała swoją pomoc przy gręplowaniu wełny i choć nie były bardzo dokładne, motki Giny pojawiały się znacznie szybciej. To, co zaczęło się jako dodatkowa praca, zamieniło się w godziny harówki. Gina nie nadążała z przynoszeniem do domu wystarczającej ilości runa. W końcu zabrała trzy siostry do fabryki Washingtona, spotkała się z brygadzistą Percym Clarkiem i zapytała, z pełnym wstawiennictwem świętych sióstr, czy zgodziłby się przekazać

część bezużytecznych fragmentów runa dla misji świętego Wincentego, by pomóc biednym w Lawrence. – Wszystko można wykorzystać – powiedział Percy. – Nie ma czegoś takiego jak bezużyteczne fragmenty. Z wyjątkiem runa z zadu, ale tego przecież nie chcesz. Gina nie potrafiła się przyznać, że korzystają właśnie z tego runa. Percy zaoferował jej tygodniowo – ale tylko pod warunkiem, że będzie je sortować i płukać sama w wolnym czasie, nie w godzinach pracy – dziesięć funtów runa z głowy owcy lub runa czwartej klasy. Zakonnice były zachwycone. Gina również. Teraz mogła zostawiać trochę więcej lanoliny – czwarta klasa była miększa, a przędza lepsza i o cent droższa. Zarabiane pieniądze przeznaczano na rachunki lekarzy lub na pomoc dla kobiet z dziećmi, których mężowie byli chorzy, nie mieli pracy lub nie żyli, albo rodzinom, którym spłonęły domy. Pozostawiane bez nadzoru świece, lampy naftowe i kominki nader często stawały się przyczyną pożarów. Gina nie była głupia. Zaoferowała misji swoje usługi za darmo, ale gdy działalność przędzalnicza misji się rozwinęła, poprosiła o dochód z jednego motka z każdych pięciu sprzedanych. Siostry ochoczo się zgodziły. Gina miała praktycznie nieograniczone dostawy runa i pracowała jak błyskawica. Przędła jeszcze cieńsze nici, robiąc z funta szesnaście motków, potem dwadzieścia dwa, a jeśli była wyjątkowo ostrożna – trzydzieści. Marzyła o maszynie przędzalniczej i o tym, ile przędzy mogłaby uprząść i sprzedać, gdyby siostry kupiły taką maszynę, i jaki zysk oznaczałoby to dla niej. Planowała założyć własny interes. Im delikatniejsza przędza, tym więcej za nią liczyła. Zaczęła snuć marzenia o tanim farbowaniu, by mogła brać za motek cztery centy, sześć, a nawet osiem, zamiast dwóch czy trzech jak teraz. Za zaoszczędzone parę dolarów kupiła kilka jardów zielonej bawełny i czarno-białą koronkę i uszyła sobie śliczną sukienkę. Po jeszcze jednym tygodniu ciężkiej pracy kupiła pasujący do niej kapelusz i taftową wstążkę do włosów. Dio vi benedica, Raphaela. Wszędzie można się czegoś nauczyć. Kiedy matka zobaczyła ją w nowej sukience, wybuchła awantura i nie pozwolono Ginie jej nosić. – Spódnica jest zbyt dopasowana – zawyrokowała Mimoo. – Wcale nie, Mimoo. Utyłam. A nie można jej poszerzyć. Pożycz mi pieniądze na więcej materiału, to uszyję sobie luźniejszą. – Nie utyłaś – odparła Mimoo, która sama przybrała na wadze. Gina pokręciła głową i uparcie nazywała białe czarnym. – Ależ tak. – Nie tylko jest za wąska, ale też bezwstydnie krótka – oświadczyła Mimoo. Dół sukienki ledwo zakrywał połowę pięciocentymetrowego obcasa. – Unosi się dokładnie dwa centymetry nad ziemią. Mimoo i Angela otworzyły „Harper’s Bazaar”, by udowodnić Ginie, że spódnice szanowanych kobiet ciągną się po ziemi. Gina wysuwała przekonujące, racjonalne, dobitne argumenty, które padały jednak na jałowy grunt. Najpierw powiedziała, że nie jest kobietą. Potem, że nigdy nie nosiła takich długich sukien we Włoszech, na co matka przypomniała jej od razu, że nie mieszkają już we Włoszech. Trzeba było sięgnąć po argument niepraktyczności. W długich spódnicach nie dało się chodzić po schodach i po ulicy bez potykania się i niczego nie można było nieść, nie tracąc swobody ruchów. Mimoo i Angela z Pippą, która włączyła się do dyskusji, zauważyły, że wszystkie dziewczęta i młode kobiety, a tak naprawdę wszystkie kobiety w Lawrence, Bostonie, Andover, Lowell i w całym Nowym Świecie jakoś sobie radzą. Teraz przyszła kolej na argument ignorancji.

– Mimoo, ty i Pippa nie wiecie, o czym mówicie. Moja sukienka nazywa się spacerowa. Albo na deszczowy dzień. Wszystkie damy w Bostonie takie noszą, bo są wygodniejsze. Następnie zdesperowana Gina odwołała się do argumentu życia i śmierci. Długie spódnice, których brzegi stale szorują po brudnej ziemi, zbierają zarazki z kurzu, śmieci i końskiego łajna. To duże zagrożenie dla zdrowia – może wywołać infekcje, podrażnienie skóry, zatrucie krwi, gruźlicę, zapalenie płuc, tyfus, dyfteryt, śmierć! – Odgrywa przed nami prawdziwą tragedię! – Tak, to prawdziwa La Bohème. – Mimoo! – krzyknęła Gina. – Pozwalają koniom załatwiać się na ulicy! Chcesz, żeby moja suknia tarzała się w końskich kupach? – Nie chodź tam, gdzie załatwiają się konie. I nie krzycz na matkę. – Chcesz, żebym ciągnęła suknię po truchle, które leży tam od kilku dni, a nawet tygodni? – zapytała Gina równie głośno. – Myślisz, że to lepsze niż brzeg sukni unoszący się dwa centymetry nad ziemią? – Wiem tylko – zaczęła wyniośle Mimoo – a Pippa i Angela zgadzają się ze mną, że nikt nie powinien oglądać butów młodej damy. Takie zasady obowiązują w tym kraju. I ty będziesz ich przestrzegać. Wiesz chyba, jakie kobiety chodzą w takich krótkich sukniach? Gina nie zapytała i nic więcej nie usłyszała. Złorzecząc w duchu przeciwko temu szaleństwu, wszyła szeroki na kilkanaście centymetrów pas materiału w talii sukienki z za wąską spódnicą, która teraz całkowicie zakrywała jej buty. Wreszcie ujęła jej fałdy w dłoń, by pobiec do pociągu i nie przewrócić się już przy pierwszym kroku. 4 Dotarły na North Station za dwadzieścia siódma i musiały się spieszyć, by spóźnić się tylko na przedstawianie gości. Wahały się, czy pojechać metrem („Pierwsze metro zbudowane w Stanach Zjednoczonych powstało w Bostonie”), ale nawet Gina nie do końca wiedziała, jak to działa. Schodziło się na dół, by wsiąść do pociągu, który wiózł cię kilka stacji do miejsca przeznaczenia. A jeśli się wsiadło do pociągu jadącego w złym kierunku? A jeśli trzeba było pociągnąć dźwignię, żeby go zatrzymać, i nie zrobiło się tego, jak można było wrócić? W jeździe podziemnym wagonem kryło się coś przerażającego. Dziewczęta były ciekawe, ale nie aż tak bardzo. Jeżdżące na ziemi tramwaje też nie były łatwe do rozgryzienia. Który zatrzymywał się w pobliżu Old South? W końcu zdecydowały się iść na Washington Street pieszo; przynajmniej wiedziały, jak to się robi. Nadal było jasno i ciepło. Liście dopiero zaczynały zmieniać kolory. Gina zwolniła kroku, by wdychać powietrze pachnące życiem, kiełbasą, oliwkami, dymem papierosowym, końmi, rozgrzanym metalem szyn tramwajów, skórą z neseserów noszonych przez mężczyzn, gnijącymi owocami – wszystko to w jednym cudownym hauście. Gdyby tylko mogła mieszkać w Bostonie i nie wyjeżdżać stąd aż do śmierci, gdy wyniosą ją w trumnie z tego cudownego brudnego chaosu, umarłaby szczęśliwa. Żyłaby nawet po śmierci! – Czyż to nie jest cudowne, Verity?! – wykrzyknęła. Trzymając przed sobą rozłożony plan, ciągnęła przyjaciółkę przez Nashua Street. – Czyż to nie jest po prostu cudowne? Ze ściągniętą twarzą Verity wyglądała, jakby połknęła coś wyjątkowo niesmacznego. – Wpakujemy się w niezłe tarapaty. – Nic nam nie będzie. – Gino, wszystko się wyda. Wiesz doskonale. – Uczymy się życia. – Trochę mniej nauki mogłoby nam wyjść na dobre.

– Wiedziałaś – zaczęła Gina – że kiedy pielgrzymi poprosili króla Jakuba o pozwolenie, by płynąć do Nowego Świata, zapytał: „A jakie z tego będą korzyści?”. Gdy mu powiedzieli, że u wybrzeży tej nowej kwitnącej Anglii można łowić ryby, odparł: „Na mą duszę! To uczciwa praca. Tak zaczynali apostołowie!”. Verity miała oczy okrągłe jak spodki. – Skąd to wiesz? – Kiedy ty wyglądałaś przez okno w pociągu, ja czytałam historię Bostonu. – Gina postukała palcem w Krótką historię Nowej Anglii, którą wzięła ze sobą. – Po co? – A jeśli będziemy musiały rozmawiać z mądrymi ludźmi? Nie chcę, żeby odnieśli wrażenie, że jestem głupia. – A jeśli będę miała okazję porozmawiać z Harrym? W zeszłym tygodniu go nie było, ale może dzisiaj... – Czy nie lepiej po prostu nie być głupią? – Verity, Verity. – Gina pociągnęła przyjaciółkę za ramię. – Nic nie wiesz? Forma segua la funzione. – Nie mam pojęcia, co powiedziałaś. I po co na spotkaniu antykolonialnym ktoś miałby cię pytać o króla Jakuba? – Na wszelki wypadek przeczytałam też broszurę o lidze, którą dał mi Ben. No chodź, nie ociągaj się. – Skąd znasz takie słowa jak „ociągać się”? – mruknęła Verity, lekko przyspieszając kroku. Gina prawie biegła. – Jesteś w tym kraju zaledwie chwilę. – Czytam na głos po angielsku. A Papa zaczął mnie uczyć angielskiego, kiedy miałam cztery lata – wyjaśniła Gina. – Chyba nieźle sobie poradziłam. – Hmm – odparła jej mniej rozgarnięta przyjaciółka. – Aż za dobrze. Sala zebrań w Old South pękała w szwach, podobnie jak przed tygodniem. Dla połowy zebranych zabrakło miejsc siedzących – nawet przy organach i na chórze. Dziewczęta weszły od strony Milk Street i przecisnęły się pod filarami balkonu na tyły. Stanęły przy ścianie, spoglądając nad ramionami mężczyzn i kobiet przed nimi. Gina szukała Bena. – Czy to nie ten mężczyzna z zeszłego tygodnia? – szepnęła Verity, wskazując mównicę w kształcie kieliszka do wina. Gina spojrzała nad ławkami. Przystojny czarnoskóry mężczyzna w eleganckim czarnym kapeluszu przemawiał z pasją, to podnosząc, to ściszając głos. – Nie mam pojęcia – odparła. – Kto to? – Dziewczęta! – szepnął obok nich podniecony głos. To był Ben. Z Harrym. Eureka! Sami dopiero co przyszli. Teraz Gina nie była już tak skrępowana. Zanim jednak zdążyli się przywitać, uciszyło ich sykanie pełnych dezaprobaty kobiet. Gina spojrzała ukradkiem na Harry’ego. Wyglądał na równie rozkojarzonego jak ona i trzymał w ręce ciężką teczkę. Czyżby dopiero wrócił z uniwersytetu? Może był w bibliotece? Jego garnitur był trochę zmięty na kolanach i łokciach, jakby Harry siedział przy stole, ucząc się mądrych rzeczy o świecie. Gina wyobraziła go sobie, jak czyta, lampa na stole oświetla strony, a on siedzi sam w wyłożonej boazerią bibliotece, robiąc notatki piórem i co jakiś czas zamyślony wpatruje się w przestrzeń. – Myślałem, że już go nie zaproszą – powiedział Harry tajemniczo, pochylając się do Bena. – Dzięki niemu sala jest pełna – odszepnął Ben. Kobieta z tylnej ławki znów go uciszyła. Świadoma, że czas ucieka, Gina wierciła się niespokojnie. Poprawiała kapelusz, wstążki przy bluzce, wygładzała przód idealnie gładkiej spódnicy, kręciła srebrnymi bransoletkami, które „pożyczyła” przed miesiącem od Angeli i nie oddała. Węglowy mikrofon szwankował; dźwięk

nowej technologii nadal był okropny, a głos mężczyzny odbijał się od jasnych ścian. Kiedy przemawiał, ludzie klaskali, krzyczeli, a nawet gwizdali. Część kobiet wstała i wiwatowała. Niektóre buczały. Zachowywały się tak, jakby bez problemu rozumiały słowa mężczyzny ze lśniącą czarną laską. Gina obejrzała się na Verity. Dziewczyna była jak w transie. Powrotny pociąg odjeżdżał za piętnaście dziewiąta. Gina nie miała pojęcia, dlaczego zebranie musi trwać tak długo. Podejrzewała, że elegancki mężczyzna na podium uwielbia brzmienie swojego głosu. Pomyślała, że to się nigdy nie skończy, ale wreszcie mężczyzna umilkł. Teraz mogli odwrócić się do siebie. Ben przesunął się, by stanąć obok Giny. – Jak minęła podróż pociągiem? – Dobrze, dziękuję. Spacer był jeszcze przyjemniejszy. – Spacer? Dlaczego nie przyjechałyście metrem? – A powinnyśmy? – Nie – odparł Harry, który tylko pozornie nie słuchał. – Młode kobiety nie powinny same jeździć metrem. Serce zabiło jej mocniej, podskoczyło, zawirowało w powodzi wykrzykników. Słuchał! Słyszał! I troszczył się! Nie chciał, żeby same schodziły do lochów! A może proponuje swoje towarzystwo? Och! I znów w rozmarzenie Giny wtargnęła rzeczywistość. Ellen Shaw odnalazła syna, lecz podeszła prosto do Harry’ego i pocałowała go w oba policzki. – Harry, mój drogi, jak miło, że do nas dołączyłeś. – Odwróciła się do Bena. – Widzisz? Twój przyjaciel jest po naszej stronie. – Zawsze. – Przestań się podlizywać mojej matce, Harry – powiedział Ben, całując Ellen. – Nic z tego nie będziesz miał. – Och, odezwał się – parsknęła Ellen. – Zauważyłeś, jaki był milczący, gdy zapytałam, czy ktoś ma coś do dodania? – Nie sądzę, by twój tłum był gotów mnie wysłuchać – odparł Ben, udając, że się broni. – Tak, tłum słabych kobiet. A jednak nie przeszkadzał im człowiek, który ponownie nazwał nas rasistkami za to, że odmawiamy poparcia jego walki o sprawiedliwość rasową. Ben zrobił krok naprzód. – Mamo, pamiętasz Verity i Ginę. Ellen pomachała im na przywitanie. – Oczywiście. Jak się macie, młode damy? Co sądzicie o naszym wspaniałym mówcy? Jak wypadł w tym tygodniu? – Znów był cudowny! – wykrzyknęła Verity. – Pełen pasji i elokwentny. – A co ty sądzisz, Gino? – Tak. Absolutnie. Ja też. Uważam, że był. Cudowny. I elokwentny. Ellen czekała. Verity nie spieszyła jej na ratunek. Gina nie miała pojęcia, o czym mówił, co popierał, zaangażowaniu po stronie którego kraju się sprzeciwiał. Nie wiedziała nawet, kim jest, bo zapomniała przeczytać notkę informacyjną w programie. Nie chcąc się zbłaźnić przed Harrym, który pewnie już pomyślał, że jest młoda i głupia, przez kilka sekund przygryzała dolną wargę, po czym wygłosiła cytat, którego prawie nauczyła się na pamięć podczas podróży pociągiem. Odchrząknęła kilka razy. – Tak jak mówił Thomas Jefferson – zaczęła – „Ameryka nie jeździ za granicę w poszukiwaniu morskich potworów, by je zniszczyć. Jeśli nadal będzie się angażować w wojny interesów i chciwości, utrąci swój charakter i sztandary wolności. Jej podstawowa... eee... zasada

wolność ustąpi miejsca sile. I może szybko zostać doktorem świata. A na pewno utrąci władzę nad swoim własnym duchem”. Wypowiedziała te słowa z powagą, dobitnie, poprawiając się, szukając w pamięci słów, które widziała na papierze. Teraz wbiła poważne spojrzenie w Ellen, bojąc się zobaczyć wyraz twarzy Harry’ego. Verity patrzyła na nią z niedowierzaniem. Ginie nie umknął pełen zachwytu uśmiech Bena. Czy Harry też był zachwycony? Nie mogła spojrzeć, nawet na sekundę. – Dobrze powiedziane, Gino – pochwalił ją Ben. – Idealnie. Choć wydaje mi się, że chodziło ci o Johna Quincy’ego Adamsa. Zobaczyła, jak Harry szturcha go łokciem. – Może masz rację – zgodziła się. – Choć Thomas Jefferson też powiedział parę mądrych rzeczy. – Miała nadzieję, że pomyliła tylko nazwiska. – Ale żadnej tak mądrej jak ta, moje dziecko – powiedziała Ellen, ujmując syna pod ramię. – Choć nie mam zielonego pojęcia, co to ma wspólnego z naszym dzisiejszym mówcą, Williamem Du Bois. Ben, mogę cię porwać na moment? Chciałabym cię przedstawić Jane Adams, zbieżność nazwisk chyba przypadkowa. To jedna z naszych najnowszych członkiń. Wiesz, że mamy ich prawie dwadzieścia pięć tysięcy? – I chyba wszystkie dzisiaj przyszły. Może w przyszłym tygodniu załatwicie więcej krzeseł. Przepraszam, Gino. Verity. – Nie, nie, Verity pójdzie z nami. Chcę, żeby też poznała panią Adams, która odgrywa ważną rolę w towarzystwie. Nie spodobał się jej pan Du Bois. Za to ona na pewno spodoba się tobie. – Ale mnie bardzo się podobał on sam i to, co mówił – odparła szybko zadowolona Verity i pospieszyła za nimi. Gina i Harry zostali sami. Zacisnęła dłonie. On ściskał w swoich kapelusz i książkę. Uśmiechnęła się uprzejmie. Odpowiedział jej równie uprzejmym uśmiechem. Znów był potargany; jego włosy długo nie widziały szczotki. Na twarzy pojawił się cień zarostu, garnitur był lekko zmięty. Gina nie wiedziała, co powiedzieć. – Co teraz czytasz? – zapytała, wskazując książkę. Starała się nie patrzeć prosto na niego; nie chciała, by uznał, że się gapi, i bała się, że dostrzeże zakłopotanie w jej oczach, nieznaczne mrugnięcie, gdy zwracała na niego wzrok. Co mogła poradzić na to, że uważała go za niesamowicie atrakcyjnego, pomimo lakonicznych wypowiedzi, wyniosłego zachowania i braku zainteresowania? A może właśnie dlatego? Nieważne. Chciała wierzyć, że Harry tylko udaje brak zainteresowania, i uwierzyła. Pokazał jej książkę. – Człowiek bez kraju? Nadal? Czy nie miałeś jej przy sobie dwa miesiące temu, gdy przyszedłeś do portu? Harry lekko zmarszczył brwi. – Pamiętasz? – Zostawiłeś ją u nas na stole po kolacji. – A więc tam ją zostawiłem! – Tak. Ale oddałam ci ją następnego dnia rano. – Och. Pewnie znów ją gdzieś posiałem. – Cmoknął niezadowolony. – Czasami gubię różne rzeczy. Zanotowała sobie te słowa w pamięci do wykorzystania w przyszłości. – Bardzo lubisz tę książkę?

– Piszę z niej pracę dyplomową. Co to takiego praca dyplomowa? – Czytałam ją wtedy wieczorem, kiedy ją zostawiłeś – powiedziała. – Najuważniej jak umiałam. – To bardzo dobrze. Podobała ci się? – Chyba tak. Próbowałam ją zrozumieć. – Nie jest trudna. To nie Shakespeare. Słyszała o Shakespearze. – Oczywiście – odparła. – Ale cóż jest trudniejsze od Shakespeare’a? – Racja. Może Milton? O Miltonie nigdy. – Tak, tak – zgodziła się z powagą. – Blisko, lecz nie całkiem. Ale wracając do Człowieka bez kraju – ciągnęła. – To smutne, że Philip Nolan odwrócił się od swojego kraju. – Ale pamiętaj, jak za to zapłacił. Skinęła głową. – Straszną cenę. Tak, naprawdę straszną. To dobra historia. – Jedna z najlepszych – odparł Harry, przykładając dłoń do serca i lekko podnosząc głos. – „Chciałbym już nigdy nie usłyszeć o Stanach Zjednoczonych!”. – Jego życzenie się spełniło. – Tak. Już nigdy nie postawił stopy na amerykańskiej ziemi. – I o to właśnie mi chodziło. To bardzo smutne. Kocham moje Włochy. I mam nadzieję, że kiedyś znów je zobaczę. – Czemu nie? – odparł. – Możesz tam wrócić w każdej chwili. – Najpierw muszę długo pracować i dostać obywatelstwo. Potem zobaczymy. Oboje spuścili wzrok – Gina na swoje zniszczone i obolałe od pracy przy wełnie dłonie. Powoli schowała je za plecami i zapisała w pamięci, by nie wydawać pieniędzy na nic innego, dopóki nie kupi sobie rękawiczek. – Zaczęłaś chodzić do szkoły? – Nie mogę jednocześnie pracować i chodzić do szkoły. – Myślałem, że pracujesz tylko dorywczo. Gdyby wiedział, ile czasu poświęca na gręplowanie runa, przędzenie i sprzedawanie motków, zrozumiałby. – Dlaczego nie możesz chodzić do szkoły i pracować? – zapytała Verity, która wróciła z Benem. – Ja tak robię. Verity zawsze wtrącała się w nieodpowiedniej chwili. – Ale pomagam też mamie sprzątać domy w weekendy – tłumaczyła się Gina. – I szyję dla cioci Pippy. Jesteśmy bardzo zajęte. Piszesz pracę tylko o Nolanie? – mówiła dalej do Harry’ego, nie zwracając uwagi na Bena i Verity. – Nie. Porównuję go z wujem Bena, Robertem, szlachetnym pułkownikiem. Jeden umiera dla swojego kraju, drugi go odrzuca. – Ale wie, że popełnił błąd. – Za późno. Mówi to na końcu: „Za tymi wszystkimi mężczyznami, za oficerami i rządami jest kraj, twój kraj. Należysz do niego, jak należysz do matki”. Ben jęknął. – Och nie! Zasypujesz to biedne niewinne dziecko opowieściami o Nolanie? – Pokazał Ginie wyjście. – Idź. Proszę. Ratuj się. Uwierz mi, jeśli zorientuje się, że znalazł chętnego słuchacza, nie przestanie gadać. Coś o tym wiem. Słucham o tym Nolanie od dziewięciu lat.

I mam go po dziurki w nosie. – Zaczął prowadzić Ginę do drzwi; Verity i Harry szli za nimi. – Matka przygotowała lekką przekąskę, chleb i wino. Dołączycie do nas? Gina spojrzała błagalnie na przyjaciółkę. Na twarzy Verity malowała się walka z pokusą. W końcu dziewczyna pokręciła głową. Nie mogły wrócić do domu po jedenastej. Za nic. – Gino, wiesz, że nie możemy – powiedziała równie błagalnie. – Musimy już iść, jeśli chcemy złapać pociąg za piętnaście dziewiąta. Do stacji mamy dwadzieścia pięć minut piechotą. – Nie, nie – zaprotestował Ben wyraźnie rozczarowany. – Nie ma mowy. Jest późno i ciemno. Załatwimy wam powóz. Prawda, Harry? – Verity, proszę – powiedziała Gina. – Proszę! Zostaniemy tylko na piętnaście minut. – Nie. – Verity spojrzała na nią gniewnie. – Musimy. Złapać. Pociąg. Gina gorączkowo przygryzła wargę. Chleb i wino z Harrym! W tym historycznym miejscu. Jedynie obawa o przyszłość powstrzymała ją przed odesłaniem Verity do domu samej. Jeśli za tydzień przyjaciółka nie będzie chciała z nią przyjechać ani jej kryć, sekretne wyprawy do Bostonu się skończą. Musiała je ocalić, więc niechętnie zgodziła się wyjść. Miała szczęście, że Verity okazała się tak chętną wspólniczką w oszustwie. Angelę trudniej byłoby namówić. Z drugiej strony Verity chłonęła rozmowy o Filipinach, Hiszpanii, Ameryce Środkowej, Chinach i Japonii, a Gina bębniła tylko palcami, obgryzała paznokcie i czekała niecierpliwie na koniec długich zebrań, żeby podczas jednego wieczoru w tygodniu spędzić minutę z Harrym. 5 Alice i jej matka szły z parasolkami Commonwealth Avenue, unosząc suknie, by nie ciągnęły się po ziemi. Alice próbowała uciec matce, która tego ranka okropnie ją irytowała, lecz Irma nie tylko nie zwalniała kroku, ale na dodatek nękała ją pytaniami. – Mamo, nie wiem, co ci mam powiedzieć – rzuciła zasapana Alice. Że też akurat dzisiaj w kole jej powozu musiała pęknąć szprycha. A były już tak blisko, prawie na rogu Massachusetts i Commonwealth. – Z powodu tej awarii jestem już bardzo spóźniona na lekcję fortepianu o dziesiątej, a w południe mam recital charytatywny, na którym mam grać Liszta. Wiesz, jakie problemy sprawia mi jego Consolation numer 3. I słyszałaś, co wczoraj mówił ojciec, prawda? Słuchałaś własnego męża? Dwa dni temu w jednym z naszych zakładów w Andover wybuchł strajk. Piętnastu pracowników domagało się podwojenia płacy, a potem wstało i wyszło. Teraz zrzucają drewno przy bramie i nie ma nikogo, kto jeździłby wózkami ani pracował przy piłach. Muszę natychmiast napisać ogłoszenie o poszukiwaniu pracowników i wysłać je telegrafem do „Andover Gazette”, żeby mogło się ukazać jutro. Wtedy we środę będzie można przeprowadzić rozmowy z kandydatami. Mam dziś po południu lekcję jazdy konnej? Nie. Spotykam się z Belindą na podwieczorek? Nie. Czy przecinam wstęgę na otwarciu oddziału zakaźnego dla małych dzieci w szpitalu miejskim? Nie. – Teraz naprawdę zabrakło jej tchu. – To są ważne sprawy, mamo. A nie... – Mówię tylko – odparła spokojnie wcale niezasapana Irma, która dotrzymywała kroku córce, manewrując parasolką nad głową, by osłonić się przed słońcem – że nie rozumiem, dlaczego prosiłaś go cztery razy, żeby poszedł z tobą na bal charytatywny, a on odmówił. – Nie odmówił, mamo! – Miesiąc temu obiecał, że z tobą pójdzie, a potem w dzień balu się wycofał. I od tamtej pory się nie pokazał. – Nie może chodzić co tydzień na bal. – Nie przyszedł na żaden. – No dobrze. W czwartki jest zajęty. Wieczorem chodzi z Benem na zebrania ligi pani

Shaw. – Raz nie może pójść z tobą? Alice prawie biegła. – W zeszłą sobotę byliśmy w teatrze. Spędziliśmy cudowny wieczór. – Nie zbierali pieniędzy na bibliotekę dla dzieci. – Nie. Poszliśmy tam dla przyjemności i świetnie się bawiliśmy. – Alice nawet nie patrzyła na matkę. – Dlaczego stale piętrzysz... – W tę niedzielę już coś powiem. Naprawdę. Alice się zatrzymała. Złożyła parasolkę i odwróciła się do Irmy. – Mamo, mówię do ciebie jak dorosła kobieta do dorosłej kobiety. Masz swoje życie, masz tatę, przyjaciół, swoje kluby, hobby. Proszę, nie rujnuj mojego. Nie rób niczego, niczego, co mogłoby go wystraszyć. Wiesz, jaki potrafi być kapryśny. Nie wierzę, że muszę ci to tłumaczyć. Dlaczego tak bardzo ci na tym zależy? – Bo to nie jest właściwe, ot co! Wszystkie inne damy wiedzą, że jest pretendentem do twojej ręki. A ty tańczysz z nieznajomymi. Tak się nie robi. – Nie tańczę tylko z nim, nawet gdy jest na balu! – Tak, ale przynajmniej jest obecny. W zeszłym tygodniu odbył się konkurs w ujeżdżaniu. Dlaczego nie przyszedł cię dopingować? – Nie potrzebowałam go, mamo. – Ruszyły dalej, tym razem trochę wolniej. Alice zmęczyła ta kłótnia. – I tak wygrałam. Jest przecież na ostatnim roku Harvardu. Wiesz, jak ciężko pracuje. – Ale ma czas, żeby wychodzić z Benem w czwartkowe wieczory? – Wolno mu mieć przyjaciół. A może chciałabyś go poinformować, że musi spędzać ze mną każdą wolną chwilę? – Zdecydowałam już, że w niedzielę powiem mu, co o tym myślę. – Mamo, zabraniam ci do nich przychodzić – powiedziała kategorycznie Alice. – Ojciec tylko go zawstydza. Chcesz się dołączyć? Staramy się, by pewnego dnia został twoim zięciem. Myślisz, że pomoże nam w tym upokarzanie go przed ojcem? – Najwyraźniej z jakiegoś powodu nie chce się zdeklarować – oświadczyła Irma. – Dobrze... ale dajmy mu czas do dyplomu. Niech się skupi na studiach. Dla nas nie mają zbyt wielkiego znaczenia, ale wiesz, jak ważne są dla niego. Nie chcę okazać się zołzą, zanim poprosi tatę o moją rękę. Wolę z tym poczekać. Zgadzasz się? Może ty też zechcesz poczekać i okażesz się zołzą później? Dobrze, mamo? – Jesteś niegrzeczna w stosunku do matki. – Przepraszam. Ale, proszę cię, mamo, przestań już mówić. Doszły do rogu Commonwealth i Dartmouth. – Czekają na mnie Consolations – rzuciła Alice. – Recital w Copley Hall zaczyna się w południe. Do zobaczenia. Nie czekając na odpowiedź, pocałowała matkę w oba policzki, lekko ją uścisnęła i weszła do środka, z całych sił powstrzymując się, by nie trzasnąć drzwiami. 6 Salvo miał kłopoty ze znalezieniem stałej pracy i zaczynało go to drażnić. Codziennie wstawał o szóstej, nie wiedząc, czy tego dnia znajdzie jakieś zajęcie i coś zarobi – wszystko to w czasie, gdy jego matka sprzątała domy przy Prospect Hill, a siostra, pozornie nic nie robiąc, przynosiła do domu pieniądze. Pieniądze, worki runa, papierowe stożki. Bawełniane nici, płótno. Szyła spódnice, sprzedawała motki przędzy i zarabiała pieniądze! Nawet jej angielski był coraz

lepszy. A przecież próbował. Zatrudnił się do pracy przy łopacie na dwa tygodnie, lecz razem z tuzinem innych mężczyzn pracowali tak ciężko, że uwinęli się w osiem dni i zostali zwolnieni bez grosza premii czy uścisku dłoni w podziękowaniu za dobrą robotę. Przez kilka dni pracował przy malowaniu, przez następne dwa udawał, że potrafi robić szafki – tak jak Gina udawała, że potrafi sortować wełnę. Przekonał szklarzy, by zatrzymali go prawie na miesiąc, lecz tego ranka wyruszył pociągiem do pobliskiego Andover, bo przeczytał w gazecie, że w tartaku potrzebują dwudziestu mężczyzn i dobrze płacą. Jeśli to nie wypali, będzie musiał poszukać pracy w restauracji. I tak chciał to zrobić. Stały dopływ niewielkiej gotówki był mimo wszystko lepszy niż te ochłapy. Nie udało mu się zaoszczędzić nic na realizację swojego marzenia, a co gorsza jego siostra co tydzień dawała Mimoo pieniądze, sama szyła sobie sukienki i nawet wrzucała kilka drobniaków do słoja, na którym napisała „Marzenie Salva”. Była naprawdę irytująca. Przy bramie tartaku Salvo stanął obok czterdziestu mężczyzn – wszyscy byli silniejsi i więksi od niego i najwyraźniej bardziej doświadczeni, bo podsłuchał, jak rozmawiali o szerokościach desek, felcowaniu, frezowaniu, o miarach, drewnie do tokarek i panelach. Przy bramie leżał stos drewna wysoki na dwa piętra. Wyraźnie potrzebowali pracowników. – Ile mają miejsc? – zapytał mężczyznę o dość sympatycznym wyglądzie, który stał po jego prawej stronie. Mężczyzna natychmiast zrobił się mniej sympatyczny. – Tylko osiemnaście – warknął, odsuwając się. – Dla osiemnastu mężczyzn z doświadczeniem. Będą potrzebowali więcej niż osiemnastu, by poradzić sobie z tym drewnem, pomyślał Salvo, nie tracąc nadziei. Bramę otworzyła kobieta i wyszła, by ich obejrzeć, jakby byli materiałem do obróbki. Wszyscy, także Salvo, próbowali ukryć zdumienie. Środa była dżdżysta i kobieta miała na sobie wysokie kalosze, długi ciemny płaszcz i kapelusz z szerokim rondem. Jednak ukryte pod kapeluszem włosy były prawie białe, twarz blada, a oczy bardzo niebieskie. Mimo że strój szczelnie ją osłaniał, Salvo wiedział, że jest donna molto attraente. Przecisnął się do przodu, zerwał czapkę z głowy i stał nieruchomo w nadziei, że go zauważy. Niepotrzebnie się przepychał. Rozzłościł tylko pozostałych mężczyzn, a bella donna i tak kazała im stanąć w szeregu i przechadzała się, oceniając ich. Tonem osoby z wyższych sfer poinformowała ich, że nie szuka bumelantów ani pracowników, którzy szybko odchodzą. Szukała porządnych, ciężko pracujących ludzi, którzy chcą zostać odpowiednio wynagrodzeni za lojalność i długie godziny pracy. Poprosiła, by ci, którzy uważają, że praca w tartaku to tylko tytoń do żucia i gulasz, odeszli. Nikt się jednak nie ruszył, choć Salvo nie miał wątpliwości, że niektórzy chcą się zaczepić tylko na krótko; praca w tartaku w złą pogodę była bardzo ciężka. Nie miał jednak zamiaru na nich donosić – chyba że kobieta go nie wybierze. Była bardzo oficjalna i poważna i Salvo usłyszał nieprzyjemne uwagi kilku mężczyzn, których pominęła przy wyborze. Kiedy doszła do niego, przekrzywił głowę, popatrzył na nią o pół sekundy za długo i uśmiechnął się uprzejmie. Zmarszczyła brwi, stała przez chwilę, po czym kiwnęła na niego palcem. Teraz usłyszał kilka naprawdę niewybrednych słów ze strony mężczyzn, których nie wybrała. Wchodząc za nią na dziedziniec, strząsnął je z siebie jak pył. W nowej pracy szybko się uczył. To zawsze było jego najmocniejszą stroną. Może nie tak szybko jak siostra, ale wystarczająco, by się nie wyróżniać i nie wyglądać na żółtodzioba. Musiał głównie słuchać, a potem wykonywać pracę jak na wpół tresowana małpa. Na początku przydzielono mu zadanie, które nie wymagało żadnych umiejętności: obcinanie gałęzi. Robił to znakomicie. Kiedy jednak przeniesiono go do deskowania lub sortowania bali według gatunku,

rozmiaru i przeznaczenia, praca stała się trudniejsza i popełniał błędy. Drewno wyglądało dla niego tak samo, nie potrafił odróżnić kory sosny od jodły, klonu od dębu. Nie miał pojęcia, jak siostra udawała, że widzi różnicę pomiędzy wełną miękką i wyjątkowo miękką. Jego szef zauważył, że Salvo ma problemy, i przeniósł go do korowania, które było nużące, lecz proste. Pod koniec długiego dnia ustawili go jako pomocnika głównego pilarza. Próbując wejść z nim w komitywę, Salvo zapytał o jasnowłosą kobietę, która przyjęła go do pracy. – To nikt – odparł Don McKay. – Absolutnie nikt. Nikt, o kim wolno by ci było myśleć, o kogo pytać ani nawet na kogo spoglądać. – Zadałem tylko grzeczne pytanie – tłumaczył się Salvo. – Nie mogę dostać grzecznej odpowiedzi? – Pilnuj swojego pieprzonego nosa, tak brzmi moja grzeczna odpowiedź – odparł McKay. – Chcesz, żebym był mniej grzeczny? Bo mogę i będę. – McKay zawiesił głos. – Spuszczaj głowę, pracuj, nie myśl i nie pytaj. Capito? Dopiero przyjaciel pilarza, Bario, powiedział mu tuż przed końcem pracy, że kobieta jest córką właściciela i w myśl niewypowiadanej zasady panującej w tartakach jej ojca żaden robotnik nie ma prawa zwracać uwagi na jej obecność. – To wykroczenie, które karze się natychmiastowym zwolnieniem – powiedział Bario, jakby to jeszcze nie było jasne. Salvo harował jak wół i kiedy pociąg przywiózł go do Lawrence, było tak późno, że kolacja zupełnie wystygła. Ale i tak ją zjadł. Giny nie było w domu. Kilka nocy w tygodniu spędzała u Verity. Salvo padł na łóżko jak kłoda, a następnego ranka zjawił się w tartaku wcześnie. Chciał wywrzeć dobre wrażenie na pięknej córce właściciela. Ale tego dnia widział ją tylko przelotnie i to z daleka. Nadzorowała kolejny transport, który przyjechał do tartaku, najęła dziesięciu nowych robotników i zniknęła. Nieważne. W okolicach Belpasso jego powodzenie u płci pięknej było legendarne lub, jak je nazywała Gina, famigerato. Będzie spuszczał głowę, ciężko pracował i czekał na stosowną okazję. 7 – Wiesz, że moje imię znaczy „prawda”? – zapytała Verity Ginę w misji, patrząc, jak jej przyjaciółka się przebiera w nowe ubranie przed czwartkowym wyjazdem. – Tak? – odparła Gina, wkładając rozkloszowaną spódnicę i białą bluzkę z bawełnianej koronki. – Myślałam, że „przyjaźń”. Zazwyczaj chłopcy przychodzili wcześniej i zajmowali dla nich miejsca. Jednak w ten czwartek na początku listopada, kiedy temperatura spadła, a liście zniknęły z drzew, dziewczęta musiały nie tylko wcisnąć się bocznym wejściem, ale też stać przez całe zebranie, bo Harry i Ben nie zatroszczyli się o miejsca. Stały tak ponad godzinę, słuchając o niebezpieczeństwach płynących z zaangażowania się w wojnę z Hiszpanią i o wielkiej demonstracji, którą liga organizowała tuż przed Świętem Dziękczynienia przed budynkiem Old South na miejscu masakry bostońskiej. Gina słuchała jednym uchem, bo zastanawiała się, kim jest kobieta w eleganckim kapeluszu i z piękną torebką siedząca między Benem i Harrym. Gina patrzyła na jej prosty nos, obserwowała wytworne zachowanie. Początkowo uznała ekstrawagancki kapelusz kobiety za zabawny; trzymał się tak wysoko z boku głowy, że zasłaniał widok ludziom z trzech rzędów z tyłu. Po chwili jej nastrój uległ zmianie. Kobieta traktowała zarówno Harry’ego, jak i Bena zbyt poufale. Gina dotknęła własnego kapelusza z szerokim rondem i małą główką, który kosztował ją dwadzieścia motków. Nie był ani jedwabny, ani wytworny. Żałowała, że nie może go zdjąć.

Nareszcie tortury się skończyły i zebranie dobiegło końca. Gina czekała niespokojnie, by młodzi mężczyźni do nich podeszli, jednak oni skierowali się ku podium, by porozmawiać z Ellen i grupką jej znajomych. Kobieta w wysokim kapeluszu poszła z nimi. Najwyraźniej dobrze znała także Ellen. Gina stała w milczeniu na tyłach sali, obserwując to wszystko coraz bardziej ponurym wzrokiem. – Chodźmy się przywitać – powiedziała Verity, która nie miała żadnych ukrytych motywów. – Zebranie trwało tak długo, że zaraz musimy iść. Pociąg odjeżdża za niecałe czterdzieści pięć minut. – Dlaczego zawsze tak bardzo pilnujesz czasu? – mruknęła Gina. Najwyraźniej nie uważała tego za cnotę. – Ktoś musi. Inaczej nigdy byśmy nigdzie nie dotarły. – Verity pociągnęła oporną Ginę za biały rękaw. – No chodź. Dobry wieczór, do widzenia i idziemy. – Nie możemy jeszcze wyjść – szepnęła Gina. – Dopiero co przyszłyśmy. Verity musiała ją niemal zaciągnąć na przód sali. – Witajcie – powiedział Ben oficjalnie, jakby zupełnie normalne było to, że nie przyszedł się przywitać ani nie zajął im miejsca. Sprawiał wrażenie, jakby udawał. Kobieta w dziwnym kapeluszu natychmiast odwróciła się, by zobaczyć, z kim rozmawia Ben. Gina uznała to za niezwykłe: niefrasobliwy młodzieniec wywołał tak szybką reakcję u osoby, która sekundę wcześniej zdawała się w ogóle nie zwracać na niego uwagi. Rozmawiając z Ellen, nie mogła od razu się uwolnić. Mogła za to świdrować wzrokiem Ginę, która boleśnie poczuła, jak tania jest bawełna trzeciego gatunku, z której uszyła bluzkę. Kobieta była ubrana w najlepszą gabardynę. Harry przejawiał większą rezerwę niż zwykle i ledwo skinął głową na przywitanie. – Przepraszam, że nie zajęliśmy wam miejsca – powiedział Ben. – Na pewno jesteście wykończone. Sami się spóźniliśmy. Jest z nami Esther, siostra Harry’ego. Na twarzy Giny pojawił się pełen ulgi uśmiech. – Och – powiedziała, starając się, by nie zabrzmiało to zbyt piskliwie. – To twoja siostra. Harry skinął głową. – Tak. W tej chwili kobieta podeszła do nich. Harry, jak zawsze spokojny, dokonał prezentacji. – Jesteś siostrą Harry’ego – powiedziała Gina z uśmiechem, wyciągając rękę w rękawiczce. – Jak miło wreszcie cię poznać. – Była dumna z czarnych jedwabnych rękawiczek. Kosztowały siedemnaście centów, wcześniej miały tylko dwie właścicielki i ukrywały jej okropne dłonie przed Esther, która – Gina była pewna – nigdy w życiu nie dotykała brudnej surowej wełny z resztkami roślin. Esther skinęła głową, patrząc na nią z lekceważeniem, i nie uścisnęła jej dłoni. Gina domyśliła się, że złamała etykietę. Młode dziewczęta nie podają ręki dorosłym. Esther miała na sobie granatowy kostium ze szczypankami, przybrany odrobiną koronki, dopasowany i nieskazitelny. Choć wcześniej długo siedziała, na ubraniu nie widać było ani jednej zmarszczki. Stając pomiędzy Benem i Giną, odezwała się do dziewcząt jakby z wielkiej wysokości: – Interesuje was imperializm? – Jej głos zabrzmiał sceptycznie. Gina nie chciałaby ubierać się jak Esther, sztywno i surowo. Ale ogromnie podobał się jej ten drogi materiał. – Antyimperializm – poprawiła ją. – Ale tak, bardzo. Esther nie odpowiedziała, nie mrugnęła nawet okiem. Stojący za nią Ben uśmiechnął się do Giny. Esther, wyniosła, z arystokratycznymi manierami, przebiegła spojrzeniem po Verity i zatrzymała je na Ginie i Harrym. – Masz akcent – powiedziała.

– Ja nie – odparła Verity. – Urodziłam się tutaj. Esther jednak nie zwracała się do niej. – Tak. Pochodzę z Włoch – odparła Gina. – Skąd we Włoszech? – Z Sycylii. To na południu... – Wiem, gdzie leży Sycylia – przerwała jej Esther. – Mieszkasz w jednym z mieszkań mojego ojca? – Nie. Zatrzymaliśmy się tam tylko na jedną noc. – A teraz? – Mieszkamy w Lawrence. – Lawrence – powtórzyła Esther. – Nie wiem, gdzie to jest. I jacy my? – Moja matka i brat. Verity pociągnęła Ginę za ramię. – Musimy już iść. Pociąg. – Ach tak – powiedziała Esther. – Nie chcecie się spóźnić na pociąg. Podeszła do nich Ellen. – Witajcie, dziewczęta. Gdzie się ukrywałyście? Szukałam was. Wydaję małe przyjęcie. Bardzo skromne. Jest z nami ciotka Bena, Josephine. Dołączycie do nas na kilka minut? – Bardzo byśmy chciały, proszę pani – zapewniła Verity. – Ale musimy złapać pociąg za piętnaście dziewiąta. – Wielka szkoda. Nawet na kilka minut? Mamy świeżego homara. – Ellen, pewnie się spieszą – wtrąciła się Esther. – Czy pociągi do Lawrence jeżdżą tak późno? – Wzruszyła ramionami. – Nigdy nie jechałam pociągiem. Nie mam pojęcia. – Ja też nie! – wykrzyknęła Verity. – Dopóki Gina nie zaczęła zabierać mnie do Bostonu. Są pociągi i nawet metro jeździ tak późno. – Metro. Coś takiego. – Harry, zostań tutaj z siostrą – powiedział Ben. – Zjedz homara. Udobruchaj moją matkę. – Nic jej nie udobrucha po tym, jak powiedziałeś, że nadal pracujesz dla pana Prestona, którego uważa za wcielonego diabła. – Wiem. Ale postaraj się. Ona cię lubi. Esther, do zobaczenia później. Dziewczęta, idziemy? Esther odsunęła się i ujęła Harry’ego pod ramię. – Miło było cię poznać, Esther – zawołała za nią Gina. Esther nie odpowiedziała. – Do widzenia, Harry. – Do widzenia. Esther odwróciła się, by patrzeć, jak Ben i dziewczęta wychodzą z sali. – Za kogo ta impertynencka mała się uważa? Zwraca się do mnie po imieniu, jakbyśmy były przyjaciółkami – zżymała się Esther do Harry’ego. – Ci imigranci nie mają za grosz manier. Dlaczego nie powiedziałeś jej, żeby mówiła do mnie „panno Barrington”? Harry wzruszył ramionami. – To przez moje dobre maniery, Esther. Nie chciałem jej zawstydzić. Do nas też mówią po imieniu. Nie chciałem cię postarzyć. – To po prostu skandaliczne – narzekała nadal Esther. – Ta dziewczyna chyba nie miała na sobie gorsetu. – Być może – odezwał Harry po chwili zastanowienia – wcale go nie potrzebuje. Doszli do stołów z jedzeniem.

– To ta dziewczyna, prawda? – zapytała jego siostra, gdy brali talerze. – Jaka dziewczyna? – O której Ben stale opowiada. – Kiedy Ben opowiada o dziewczynie? Między bananami? – Tak, od sierpnia w każdą niedzielę. O imigrantce z Lawrence. – Nie pamiętam. I myślałem, że nigdy nie słyszałaś o Lawrence. – Nie udawaj głupiego. – Ja? Naprawdę nie zwracam na to uwagi, wiesz dobrze. – Och, zwracasz mnóstwo uwagi, tylko na niewłaściwe rzeczy. – Esther odchrząknęła. – Wydaje się niepokojąco młoda. – Niepokojąco? Nie mam zdania. – Chodzi do szkoły? – Nic nie wiem. W przestronnej sali tłum powoli rzedniał. Harry miał ochotę na drinka. Zapytał siostrę, czego się napije, lecz ona zbyła go machnięciem ręki. – Ciekawe, czy chodzą do szkoły. – Esther, co chcesz do picia? – Nie wiem. Kieliszek sherry. Jest ładna? Odszedł, nie odpowiedziawszy, i po kilku minutach przyniósł siostrze białe wino. – Nie mieli sherry. Kto jest ładny? – Harry, dlaczego jesteś tak nieprzyjemnie tępy? – Nie było to moim zamiarem. Jestem głodny, marudny i spragniony, niekoniecznie w tym porządku. – Wypił do dna szklankę piwa. – Teraz już mniej spragniony. Ale homara już nie ma. Dziś rano o ósmej miałem zajęcia z faustowskiej filozofii, kantowskiej kryptologii czy darwinowskiej dialektyki. Już nie pamiętam. Wczoraj do trzeciej nad ranem uczyłem się do egzaminu z socjalizmu i komunizmu. – Chyba nie masz takich okropnych zajęć? – Zabawne. A to wszystko po imprezie charytatywnej z Alice. I tylko cudem udało mi się uniknąć ponad piętnastokilometrowej przejażdżki. O co pytałaś? – Czy jest ładna? – Dopiero co skończyła szkołę podstawową. Nie potrafię powiedzieć. – A w ogóle chodziła do szkoły? Wymigujesz się od odpowiedzi? – Jest najładniejszą uczennicą szkoły podstawowej, jaką widziałem. Nie wiem, czy interesuje się polityką, czy konkursami piękności. – Przestań się naśmiewać. Powiedz, co myślisz. – Powiedziałem ci, nie mam zdania. – Nie zgrywaj intelektualisty. Spójrz na nią, jakbyś patrzył na obraz. – To nie jest tak emocjonalne jak obraz. – Przyprowadzasz tu Alice? – Wielkie nieba! Porzuciłaby mnie na dobre, gdybym to zrobił. Cała ta gadanina o prawach człowieka i eksploatacji złóż naturalnych. Po co miałbym ją tu przyprowadzać? Nawet nie wiem, po co ty przyszłaś. To nie było pytanie. – Skrzywił się zniecierpliwiony. Stali blisko stołów i wybiegał myślami w stronę sera i chleba. Podał Esther talerz i wziął jeden dla siebie. – Przyszłam tu, bo zaciekawiły mnie intelektualne poszukiwania, twoje i Bena. – Jasne. – Skąd miałam wiedzieć, że nie są intelektualne? – Bo przyszłaś na ten spęd. Spójrz, są Ellen i Josephine. Poczekaj, weźmy jeszcze coś do

jedzenia. Wiesz, że kiedy zaczniemy słuchać, nie przestaną mówić. – Gdzie jest Ben? – zapytała Ellen, podchodząc do nich. Josephine szła za nią. – Wyszedł już, by odprowadzić dziewczęta do domu? – Nie do domu – poprawiła ją Esther. – Na dworzec. Ellen otworzyła usta, lecz nagle odbiegła, by się z kimś pożegnać. Harry i Esther odwrócili się do siebie, on z ustami pełnymi sera i najlepszego piwa w Bostonie. – Dlaczego nie jesz? – zapytał, przełknąwszy. – Z jakiegoś powodu nie jestem głodna. Matka Bena przez cały ten czas w ogóle się nie zmieniła. – Ludzie się nie zmieniają, Esther – odparł Harry. – Zmieniają się liście na drzewach. Ellen wróciła w samą porę, by Esther mogła spojrzeć na jej zegarek. – Ben powinien wrócić lada chwila – powiedziała. – Minęła już ponad godzina. Ellen pokręciła głową. – Nieprędko wróci. Mówiłam ci, pojechał z nimi pociągiem. Harry nadal przeżuwał. – Co takiego? – zapytała zdumiona Esther. – Ben jest dżentelmenem – wyjaśniła Ellen i Harry nie był pewny, czy zabrzmiało to dumnie, czy szyderczo. – Nie pozwoli, by dziewczęta same jechały pociągiem. Esther powoli odwróciła się do brata. – Harry, to prawda? Jedzie pociągiem aż do Lawrence? Dlaczego? – Żeby się upewnić, że bezpiecznie dotrą do domu. – I potem wraca pociągiem? – Nie zostaje na noc w Lawrence, jeśli to insynuujesz. – Nie przyszłoby mi to do głowy. Jak często to robi? – Za każdym razem, gdy przyjeżdżają. – Czyli jak często? – Chyba co tydzień, prawda Ellen? – Tak. Verity jest bardzo oddana naszej sprawie. Esther prychnęła z pogardą. – Nie mogę pojąć, dlaczego ktoś miałby sam jeździć pociągiem o północy. – Dlaczego uważasz, że jeździ sam? – odparła Ellen. – Jeździ z Harrym. Zapadła długa cisza. Harry milczał. Podobnie jak Esther. W drodze do domu też nie odezwali się do siebie ani słowem. 8 Pociąg spóźnił się okropnie. Powalone na tory drzewo zatrzymało go na półtorej godziny, podczas gdy robotnicy usuwali pień i gałęzie. O północy zatroskana pani Dunne zostawiła pijanego męża na kanapie i za pieniądze, których nie powinna wydawać, wynajęła dorożkę i pojechała na Summer Street, gdzie obudziła śpiące głęboko Mimoo i Pippę i na wpół śpiącego Salva, by zapytać, czy widzieli jej córkę. Salvo, który myślał, że dziewczęta są u Verity, bardzo się zdenerwował. Pani Dunne wyjaśniła, że pracuje do jedenastej. – A gdzie jest pani mąż? Nie pilnuje ich? Tego pani Dunne nie mogła wytłumaczyć. – Jest w domu – powiedziała – ale śpi. Czekali w napięciu przez długie minuty. Nikt nie odważył się ubrać w słowa niedorzecznej myśli, że praca w misji mogła być tylko wymówką.

– Istnieje bardzo dobre wytłumaczenie sytuacji – powiedziała pani Dunne słabym głosem. – W końcu moja Verity chce zostać zakonnicą. Attavianowie milczeli. Nikt nie spieszył się wyjaśniać pani Dunne, że Gina nie chce zostać zakonnicą. Nawet złą. Po półgodzinie Salvo uświadomił sobie, że czekają w złym domu. Jeśli Verity i Gina wrócą, to do domu Dunne’ów. Wcisnęli się do dorożki i pojechali na Ashbury Street, gdzie znaleźli Verity i Ginę śpiące w łóżku tej pierwszej. Nie chcąc wywoływać skandalu w środku nocy i budzić sąsiadów, niecierpliwie zaczekali do rana, kiedy to Verity w obliczu gniewu swojej matki i matki przełożonej, pełna wyrzutów sumienia wyznała, jak spędzały czwartkowe wieczory. Dziewczyna przyznała się do wszystkiego z wyjątkiem Bena i Harry’ego. Miała na tyle zdrowego rozsądku, by opowiadać o Lidze Antyimperialistycznej, ekonomicznych warunkach w Kolumbii i Kostaryce, o Amerykanach walczących z Filipińczykami na wyspie Luzon, o uprawianiu kawy i innych tropikalnych ziaren, o Johnie Quincym Adamsie i próbach Giny, by wywrzeć dobre wrażenie, lecz nie o dwóch młodych mężczyznach, z którymi spotykały się w każdy czwartek. Zdumieni rozmiarami oszustwa Giny i łącząc tropikalne wątki z Benem Shawem, Salvo i Mimoo poczuli się bezradni. Ich malutka dziewczynka była w poważnym niebezpieczeństwie, a jednak oboje zbyt długo pracowali, by otoczyć ją opieką, jakiej wymagała, czyli stałą. Wyczuwając ogrom kłopotów i potrzebę boskiej interwencji, zaciągnęli opierającą się Ginę do matki Grace w katolickiej szkole średniej Notre Dame. Prowadziły ją zakonnice z kościoła Najświętszej Marii Panny, które – z wyjątkiem matki przełożonej – były dobrze usposobione do Giny z powodu jej pracy w misji. Matka Grace, drobna kobieta o przenikliwych czarnych oczach, miała donośny głos, który odbijał się echem od ścian. Był to głos, który stawiał każdego do pionu. Lekko zachrypnięty doskonale pasował do niedelikatnych pytań matki przełożonej. – Uważacie, że potrzebuje przyzwoitki? – Kiedy nie odpowiadali, zacmokała z dezaprobatą. – Coś pani wyjaśnię i mam nadzieję, że pani córka słucha, choć nie mam pewności. Od strony moralnej jedyną przyzwoitką, jakiej potrzebuje młoda dziewczyna o dobrym charakterze, jest jej własne poczucie przyzwoitości i duma. Dziewczyna, która posiada te cechy, nigdy nie będzie potrzebowała przyzwoitki. A ta, której ich brakuje... – Zakonnica zaśmiała się cicho. – Sam Argus nie byłby w stanie jej upilnować. Salvo i Mimoo milczeli. Gina pomyślała, że to okropny początek. Po takich ponurych słowach nic nie mogło pójść dobrze. I kim był Argus? – Wasza córka nie potrzebuje przyzwoitki – oświadczyła beznamiętnie zakonnica. – Wiecie, czego potrzebuje? Edukacji. Mimoo otworzyła usta. Salvo słabo skinął głową. Gina pokręciła swoją gwałtownie. Matka Grace zignorowała ich reakcje. – Dlaczego nie chodzi do szkoły? – dopytywała się. – Chcecie wiedzieć, jak można ją skierować na dobrą drogę? Za pomocą edukacji. Czternastoletnia dziewczyna... – Piętnastoletnia – wtrąciła Gina. Matka Grace uciszyła ją spojrzeniem. – Wybacz, zwracam się do twojej matki. Piętnastoletnia dziewczyna nie powinna pracować. – Wiele dziewcząt pracuje – broniła się słabo Mimoo. – Potrzebujemy pieniędzy. Matka Grace rozłożyła ręce. – To o czym mamy jeszcze rozmawiać, pani Attaviano? Wygląda na to, że podjęliście już

decyzję. Mimoo pospieszyła z wyjaśnieniami. – Chciałam powiedzieć, że... ona pracuje... niedużo. – To też jest problem. Niedużo pracuje i nie chodzi do szkoły? W pustej kieszeni diabeł tańcuje. Tylko prawdziwa edukacja ją ocali. – Przed czym? – zapytała Gina. Salvo dźgnął ją palcem. Mimoo się przeżegnała. Matka Grace w milczeniu przyglądała się całej trójce. – Czy może pani zrezygnować z pracy i poświęcić cały swój czas na pilnowanie córki? – podjęła po chwili. – Sprawdzać, że jest w fabryce, gdy mówi, że tam jest, odprowadzać ją z pracy do misji? Odbierać ją, gdy skończy pracę u nas? A pani syn? – Nie odpowiedzieli. – Nie sądzę. To nie jest normalna kolej rzeczy. Pani musi pracować, pani syn również, a pani córka musi otrzymać porządne wykształcenie. Musi się nauczyć pisać, liczyć, czytać po angielsku, uczyć się historii, teologii. I najwyraźniej również zasad dobrego wychowania. Gina spojrzała na matkę oskarżycielsko. Po głośnym odmówieniu Zdrowaś Mario matka Grace poprosiła, by zostawili ją z Giną samą. Mimo że dziewczyna gwałtownie kręciła głową, Mimoo i Salvo szybko wyszli, a raczej wybiegli. Kiedy drzwi się zamknęły, Gina spuściła głowę; siedząca przed nią zakonnica odmawiała różaniec. Kiedy skończyła się modlić, długo milczała. – I co? – powiedziała w końcu. – Twoja matka i brat wyszli. Nie musisz już się wstydzić. Opowiedz mi o swoim planie. Plan Giny polegał na omijaniu odpowiedzi na każde pytanie, jak statki omijają niebezpieczne skały. Milczała. – Z twojego milczenia wnioskuję, że nie masz żadnego planu? Ze wszech miar najlepiej było się nie odzywać. – Wiem, że wolałabyś uniknąć odpowiedzialności wynikającej z pozostawania pod opieką dorosłych – mówiła zakonnica. – Ale nie możesz. Nie możesz sama podejmować decyzji. Skąd to wiem? Bo myślałaś, że dobrym pomysłem jest samotna wyprawa pociągiem do Bostonu w środku nocy. – To nie był środek nocy, matko przełożona. Pojawił się problem z... – Przestań, proszę. Jedynym problemem było twoje zachowanie, twoje czyny. Nie wiem, czego cię nauczono we Włoszech; ośmielam się myśleć, że niewiele, ale tutaj, w twoim nowym kraju, zasady przyzwoitości, którym muszą być wierne wszystkie młode damy, głoszą, że bez żadnego wyjątku nie możesz sama jechać pociągiem o północy. – Nie byłam sama. – Verity Dunne się nie liczy. Ona też jest młodą damą. Gina zacisnęła zęby. Podejrzewała, że jedna z zasad zachowania w tym niezgłębionym kraju głosi również, że młoda dama pod żadnym pozorem nie może przebywać o północy w pociągu z młodym wolnym dżentelmenem. Ani dwoma. – Przepraszam, matko przełożona – powtórzyła. – Pociąg się spóźnił. – Pociąg się nie spóźnił, moje dziecko. Obnażył tylko twoje rażąco niewłaściwe zachowanie, by można je było poprawić. Pociąg zrobił swoje. Teraz twoi opiekunowie muszą zrobić to, co do nich należy. Gina przygryzała wargę, podczas gdy w głowie przeskakiwały jej różne odpowiedzi. – Okłamałaś kobietę, która dała ci życie, i swojego brata – powiedziała matka przełożona. – Jak się czujesz, Gino, okłamując osoby, które kochają cię najbardziej na świecie? Czy czujesz się bardziej święta... czy mniej? A co powiesz na to, że namówiłaś swoją nową przyjaciółkę, by

okłamała swoich rodziców i kryła twoje postępki? Czy wykorzystywanie sympatii przyjaciółki i jej słabości sprawia, że czujesz się bardziej godnie? A może mniej? Jaka mogła być właściwa odpowiedź na te pytania? Żadna. Gdzieś głęboko w gardle Gina poczuła ucisk wstydu. Ale język wysechł jej ze strachu. A jeśli nie będzie mogła znów pojechać do Bostonu? Matka Grace zmrużyła oczy i przyjrzała się Ginie uważniej. – Jesteś bardzo przedsiębiorczą duszyczką, prawda? Kryjesz w sobie tajemnice, które dają ci motywację do działania. Puszczasz moje słowa mimo uszu. Dobrze. Nie będę ich więcej marnować. – Verity jest przeciwna nadciągającej wojnie z Hiszpanią – wyrzuciła nagle z siebie Gina. – Nie ja chciałam pojechać na zebranie Ligi Antyimperialistycznej, lecz ona. Matka Grace spokojnie przyglądała się czerwonej jak burak Ginie. – Powiedz mi, czy twoim zdaniem jest czy nie jest grzechem okłamywanie służki Bożej w domu naszego Pana? Gina przełknęła strach i wyrzuty sumienia i odwróciła wzrok. – Do wojny dojdzie lub nie dojdzie bez względu na to, czy Verity będzie brać udział w zebraniach organizacji antywojennej – powiedziała zakonnica. – Ale wiesz, co na pewno się nie wydarzy bez twojego udziału? Reszta twojego życia. – Rozumiem, matko przełożona. Próbuję w tym uczestniczyć. – Twój ojciec, Panie świeć nad jego duszą, chciał, żebyś przyjechała do Ameryki. Jak myślisz, po co? – Chciał, żebym sama podejmowała decyzje. – Podejmujesz je teraz? – Tak, matko przełożona. – Właściwe? Gina milczała. Myślała, że tak. – Interesuje cię życie w Kościele? – Tak. Nie... Chodzi mi o to, że... Tak, ogromnie, ale nie jako... Nie wydaje mi się, że jestem odpowiednią osobą, by poświęcić się całkowicie Kościołowi – wyznała. – Nie mam potrzebnych do tego cech. – A jakie to cechy? Uczciwość? Pokora? Skromność? – Zakonnica wpatrywała się w buty i kostki Giny, które widać było spod atłasowego brzegu szarej płóciennej sukienki. – Kochasz Boga? – Żarliwie. Ale... – Jest po tym jakieś ale? Dlaczego matka przełożona tak naciska? – O co chodzi? Chcesz wyjść za mąż? Mieć rodzinę? – Mniej więcej – odparła niejasno Gina. Wcale nie chciała mieć rodziny. Nie myślała o małżeństwie. O dzieciach jeszcze mniej. Nie mogła jednak zwierzyć się ze swoich prawdziwych planów zakonnicy. Nie mogła mówić na głos o innej miłości, która nie była miłością agape, o której uczyła ją matka, bezinteresowną miłością do rodziny i Boga. Pragnęła, by ta rozmowa już się skończyła. – Będę ciężej pracować, matko przełożona. Będzie tak, jak matka sobie życzy. – Nie potrzebujesz pracy. – Nie będę już oszukiwać. I wykorzystywać przyjaciół. Zrobię wszystko, czego matka sobie życzy. – To nie ja sobie życzę. Tego wymaga twoja życiowa droga. Jaką osobą chcesz być?

– Amerykańską kobietą – szepnęła Gina. – Amerykańską młodą damą. Matka Grace skinęła głową prawie z aprobatą. – Bardzo dobrze. Myślisz, że amerykańskie kobiety, damy z Bostonu, zdzierają sobie skórę z palców, czesząc wełnę? Myślisz, że ich dłonie wyglądają jak twoje, otarte, stwardniałe od ciężkiej pracy, pełne odcisków i zadrapań? Czy ktoś mógłby pocałować taką dłoń, Gino? Dżentelmen, który zaprosi cię na twoje pierwsze tańce? Czy może raczej młode damy, takie, jaką pragniesz zostać, czytają książki, stosują się do zasad i uczą się grać na pianinie? – Teraz mogę robić tylko to, co mogę – odparła ponuro Gina, chowając za plecami zaciśnięte w pięści dłonie. – Mam nadzieję, że reszta przyjdzie potem. – To zależy od ciebie, Gino Attaviano. Wyruszyłaś w podróż. Zaczęłaś ją we Włoszech. Teraz jesteś tutaj. Gdzie ją skończysz? Ta część zależy od ciebie. Gina wiedziała, gdzie chce skończyć. Rozpaczliwie nie chciała utknąć w szkole. Katolicy nigdy jej nie wypuszczą. Posługa w kościele trwała do końca życia. Nigdy nie pomoże Salvowi zaoszczędzić dość pieniędzy, by spełniło się jego marzenie, zwłaszcza że on sam jeszcze nie zrobił ani kroku w jego stronę. Nigdy nie kupi sobie jedwabiu ani aksamitu. Nigdy nie będzie ubierać się jak dama, tańczyć z Harrym, może... jakoś... Dręczący ją konflikt targał jej duszą i malował się na twarzy. Matka Grace czekała. Przesuwała palcami paciorki różańca, poruszając bezgłośnie wargami. – Matko przełożona – zaczęła Gina w ostatniej błagalnej próbie. – Mogę mówić otwarcie? – Mam rozumieć, że dotąd tak nie było? – Proszę mnie źle nie zrozumieć, ale z jednej strony mówi matka, że to moja podróż i że to ja muszę podejmować decyzje, a z drugiej informuje mnie matka, że nie mam żadnego wyboru. Chcę pracować. Nie chcę chodzić do szkoły. – Nie zamierzała sortować wełny do końca życia. Dostanie awans do cerowni. – Czujesz, że to właściwa decyzja? – Muszę pracować, tak. Muszę pomagać misji, matce... – Nie odpowiedziałaś mi. Często to robisz. – Edukację należy wybierać dobrowolnie – powiedziała Gina. – Jak wiarę. Odpowiadam matce: to nie jest to, czego chcę. Znaczy się edukacja – wyjaśniła. – Chcę zarabiać pieniądze, chcę pomóc bratu otworzyć restaurację. Chcę żyć sama. – Kobiety nie żyją same – odparła zdecydowanie matka Grace. – Albo do końca życia zostaniesz w fabryce włókienniczej, pracując sześćdziesiąt godzin w tygodniu. Nie będziesz mogła zarabiać więcej. Bez wykształcenia nie ma rozwoju. Staniesz się jak twoja kuzynka Angela. – Ale ona jest szczęśliwa! – wykrzyknęła Gina. – Nie chcesz dla siebie więcej? To było dla Giny bardzo trudne. Jej ojciec chciał dla niej więcej. Ale jemu było obojętne, czy Gina chodzi w łachmanach. Jej nie. – Angela ma pieniądze, może sobie kupować różne rzeczy – wyjaśniła Gina. – Pomaga swojej ciotce, przekazuje biednym ubrania, kupuje zabawki dla dzieci z sierocińca. – Czy możesz sobie kupić to, czego pragniesz najbardziej na świecie, dziecko? – zapytała matka Grace. W nagłej ciszy, która zapadła w pokoju, Gina musiała przyznać, że nie. Zakonnica nie ustępowała. – Gdybyś miała najlepszą pracę na świecie, gdybyś odnosiła sukcesy jako kobieta interesu, była bogata jak Andrew Carnegie, czy mogłabyś to kupić?

Gina milczała. – Mam odpowiedzieć na to pytanie? – spytała w końcu. – Tak, jeśli odpowiedź istnieje. – Tak, matko przełożona. Wierzę, że za pieniądze można kupić wolność. – Czy to wolności pragniesz najbardziej? – Tak, żeby robić to, co chcę – zapewniła ją Gina. – Wybór nie jest cnotą – powiedziała zakonnica. – Nie rozumiesz tego, co mówię. I źle rozumiesz wolność. Samo podejmowanie decyzji nie jest cnotą. Tylko podejmowanie właściwej. – Ale musi być podjęta dobrowolnie! – Tak, dobrowolnie podjęta właściwa decyzja! – Właściwa dla mnie. – A więc teraz cnota zależy od osobistego punktu widzenia. – Matka Grace westchnęła. – Gino, masz piętnaście lat. Jesteś za młoda, by sama podejmować takie decyzje. Za młoda, by sama o siebie dbać, by się sama utrzymywać. A bez wykształcenia nigdy się nie utrzymasz. Obawiam się, że już pora na kompletę i pora, byś ty podporządkowała się zasadom. Zajęłaś mi całą godzinę przeznaczoną na modlitwę. I wyczuwam, że nadal nic nie rozumiesz. Nieważne. Dostaniesz narzędzia, a potem zdecydujesz, czy masz z nich skorzystać. Twoja matka dała jasno do zrozumienia, czego pragnie. Masz być pod opieką i się uczyć. Przez sześć dni w tygodniu będziesz chodzić do Notre Dame. Po szkole nadal możesz pracować kilka godzin w misji, jeśli to nie będzie ci przeszkadzać w nauce i pracy w kaplicy. Ale nauka musi być i będzie na pierwszym miejscu. – Proszę, matko przełożona – powiedziała Gina drżącym głosem. – Mam pracę na pół etatu w Washingtonie... Tam dostaję wełnę, by pomagać kościołowi. Matka przełożona schyliła głowę. – Ten kościół i biedni w mieście przez pięćdziesiąt lat jakoś radzili sobie bez twojej pomocy i spróbujemy robić tak dalej. Nie mówię, że nie będzie nam jej brakować. – Matko przełożona, proszę. Będę ciężko pracować... – Tak, w szkole. Kto jest twoim szefem w Washingtonie? Percy Clark? Jest członkiem naszej parafii i zapytam go osobiście, czy nadal będzie tak hojny dla misji. Przecież nie robi tego dla ciebie. Po powrocie do domu Gina ostro protestowała, krzyczała i płakała – na próżno. Koniec z pracą przy sortowaniu wełny, koniec z czwartkowymi wypadami do Bostonu, prawie koniec przyjaźni z Verity. Serce przepełniała jej nienawiść do matki i do losu, którego kaprys powalił drzewo na tory i zrujnował jej plany. Wszystko to groziło wybuchem przy każdym oddechu, lecz Gina w końcu zacisnęła zęby i zaczęła chodzić na lekcje do szkoły Notre Dame. Czekała na właściwy moment, udawała, że słucha, śpiewała podczas nabożeństw, sprzątała kaplicę, nosiła świece i różańce. Dwa razy w tygodniu chodziła do fabryki Washingtona i ze łzami w oczach odbierała dar Percy’ego – wełnę w czwartym gatunku. W wolnym czasie modliła się w duchu i przędła wełnę, snując gorączkowo cieniutką nić nowego zuchwałego planu, który być może – być może – pozwoli jej spędzić czas z Harrym. Bez Bena i bez Verity. None

CZĘŚĆ DRUGA SPRZECIWIACZ

Il y a une femme dans toutes les affaires;aussitôt qu’on me fait un rapport, je dis: „Cherchez la femme”. (Za każdą sprawą kryje się kobieta; kiedy przynoszą mi raport, mówię: „Szukajcie kobiety”) Aleksander Dumas ROZDZIAŁ DZIEWIĄTY TUBYLCY I PIELGRZYMI 1 Harry zauważył, że ostatnimi czasy w ich życie wkradło się wyjątkowe napięcie. Dziękczynienie było jego ulubionym świętem. Esther pomagała Bernardowi przygotować świetny obiad według bezcennych rodzinnych przepisów przekazywanych przez stulecia od Stephena Hopkinsa, prapradziadka Roberta Treata Paine’a, który był prapradziadkiem ich matki, Frances Paine Barrington. Hopkins nie był jednym z pierwszych osadników. Był pierwszym osadnikiem. Esther i Bernard moczyli indyka w solnej zalewie, robili nadzienie z porów i bekonu, przygotowywali sos żurawinowy, słodkie ziemniaki, kukurydzę i kapustę. Piekli trzy różne placki, wszystkie według idealnych przepisów zebranych przez Frances Barrington: z dynią, jabłkami i z wiśniami. Harry najbardziej lubił ten ostatni. Zazwyczaj cały dzień mijał miło i spokojnie, nawet jeśli pod koniec wieczoru okazywało się, że rodzice Alice wypili trochę za dużo brandy. Nie przeszkadzało to Harry’emu, bo nie byli nieprzyjemni, a tylko łzawo sentymentalni; mówili mu, że już jest częścią rodziny i jak bardzo go lubi ich ukochana Alice. Przychodził też wuj Henry z trzema potężnymi synami i cichutką jak mysz kościelna ciotką Ruth. Harry lubił kuzynów, ale silniejszą więź odczuwał z mahoniowym stojakiem na parasole. Do ich wyjścia, dzięki Bogu wczesnego (ciotka Ruth cierpiała na straszliwe migreny, czemu trudno się było dziwić), rozmowa przy stole toczyła się wyłącznie wokół wspominanych z bolesnymi szczegółami przegranych jedenastu spośród trzynastu regat z Yale. W zeszłym roku w czerwcu Harvard wygrał po raz pierwszy od siedmiu lat i sądząc po rozmachu bostońskich uroczystości z okazji tego wydarzenia, można by pomyśleć, że wygrano wojnę stuletnią. Wszyscy Barringtonowie zawsze udawali się do New Haven, by obejrzeć uświęcony tradycją dwudziestominutowy wyścig, i rozmawiali o nim bez przerwy przez cztery miesiące – wszyscy z wyjątkiem Harry’ego, który miał ochotę przebić sobie bębenki w uszach zardzewiałymi gwoździami. Ben i Esther zwykle grali w parcheesi lub namawiali Hermana i Ellen na partyjkę brydża. Ellen wesoło popijała z Hermanem, wciągając go do rozmowy na przeróżne tematy, od ceny papieru do przyczyn upadku cywilizacji, co do których gorąco, lecz przyjaźnie się spierali. Jednak w tym roku niewiele z tego zostało – nie było łzawych wyznań miłości Porterów, Ben i Esther nie grali w parcheesi, a Ellen i Herman nie gawędzili przyjaźnie. Nie było też wuja Henry’ego. Ciotka Ruth doznała lekkiego udaru i nie wychodziła z domu. Na obiad zamiast wuja przyszedł Elmore z rodzicami i dziadkami. Harry chciałby zrzucić winę za napięcie na Elmore’a i jego brak porozumienia z siostrą, lecz podejrzewał, że niezręczna sytuacja ma niewiele wspólnego ze studentem medycyny. Dwa tygodnie przed Świętem Dziękczynienia, podczas sobotniego lunchu, Esther z jakiegoś dziwnego powodu w obecności wszystkich namawiała Harry’ego i Bena, by zaprosili na obiad swoich nowych przyjaciół z Lawrence.

– Jakich nowych przyjaciół z Lawrence? – zapytała natychmiast Alice. – Harry, nie opowiedziałeś Alice o swoich przyjaciołach? – Nie mam żadnych przyjaciół w Lawrence. – Wbił wzrok w pieczone ziemniaki. – W naszym kraju panuje zwyczaj – ciągnęła Esther łagodnym głosem – by witać nowo przybyłych, zapraszając ich do świątecznego stołu. Pamiętasz historię dziadka Stephena? Pielgrzymów i Indian? Zszedł z pokładu „Mayflower” jako pierwszy imigrant, a Indianie wcale go nie oskalpowali, lecz dali mu kukurydzę. Tak wygląda prawdziwa tradycja dziękczynienia. Jesteśmy pierwszymi imigrantami, Harry. Czujemy związek z nowo przybyłymi. Teraz staliśmy się tubylcami. Jeśli nie imigranci przy stole tubylców, to kto? – Świetnie powiedziane, córko – zareagował Herman. – Kim są ci ludzie? Będziemy mieć dość miejsca? Jones? Ile osób chcesz zaprosić, Harry? Mój brat nie przyjdzie, ale Elmore przyprowadzi rodziców i dziadków. – Mamy jadalnię rozmiarów sali bankietowej, ojcze – powiedziała Esther, która z ponurą miną starała się dopiąć swego. – Poza tym Elmore nie jest imigrantem. Święto Dziękczynienia niezupełnie go dotyczy. – Być może traktujesz kwestię Indian i tubylców zbyt dosłownie – zasugerował Herman. – Nie mamy obowiązku zapraszać imigrantów. – Myślę, że Ben i Harry mają na to wielką ochotę. Harry rozpoznał nadciągającą zagładę. Jednak Ben, ślepy na wszelkie subtelności, rozpromienił się. – Rzeczywiście, wspaniały pomysł! – Ben, przyjdzie twoja matka – powiedział Harry. – Powiedziała, że być może zabierze ze sobą ciotkę Josephine. – Naprawdę?! – wykrzyknął Herman. – Jones, słyszałeś? Liczysz? – Nie. – Louis stał przy drzwiach, chłodny i obojętny. – Cieszę się ogromnie, że twoja ciotka do nas dołączy – powiedział Herman. – Przepadam za nią. Ma tyle zdrowego rozsądku. Ale teraz naprawdę nie wystarczy miejsca. – Wzruszył ramionami, a kąciki jego ust uniosły się w ironicznym uśmiechu. – Będziemy musieli ustawić stół dla imigrantów w pokoju śniadaniowym. Ale jestem pewny, że to będzie pasowało do nastroju święta. Jak sądzisz, Esther? – I tak ich zaproszę – rzucił Ben, nie kryjąc podniecenia. – Jakoś sobie poradzimy. Dziewczęta przestały przyjeżdżać w czwartki, więc Ben zaciągnął Harry’ego aż na Summer Street – odwiedzili Attavianów we środę wieczór, tydzień przed Świętem Dziękczynienia. Harry uważał, że to okropny pomysł, i nie omieszkał powiedzieć o tym Benowi. – Nie widziałem jej od tygodni – odparł jego przyjaciel. – Chcę się tylko przywitać. A jeśli przez to spóźnienie pociągu wpadła w tarapaty? – Jeśli? Gina była w domu, lecz nie wolno jej było rozmawiać, a nawet wyjść z pokoju. Mimo to zeszła ze schodów i przyciśnięta do ściany na podeście patrzyła na dwóch młodych mężczyzn. Stali z kapeluszami w dłoniach, w płaszczach – nikt nie poprosił ich, by usiedli, i nie zaproponował herbaty. To wyraźnie przygnębiło Bena. Gina nie mogła im powiedzieć, co się dzieje, choć jej oczy próbowały przekazać im wszystko. Po niezręcznym zaproszeniu, które wygłosił Ben, Mimoo i Salvo wpatrywali się w niego z taką nienawiścią i niedowierzaniem, jakby nic nie zrozumieli – jakby Ben zapraszał ich nie do domu Harry’ego na świąteczną ucztę, lecz na wieczność w piekle. – Och, to byłoby cudowne... – zaczęła Gina ze schodów. Salvo odwrócił się gwałtownie, by uciszyć ją pełnym wściekłości spojrzeniem, a potem zwrócił się do Bena i Harry’ego.

– Dziękuję – wydusił wreszcie. – Niestety, nie możemy przyjść. Planujemy podtrzymywać własne tradycje z rodziną i przyjaciółmi, tutaj, w nowym domu. Nie powiedział nic więcej, a Mimoo, która zwykle traktowała gości bardzo uprzejmie, nie zaproponowała im niczego do picia ani kawałka pysznego sernika, który wyjęty przed chwilą piekarnika studził się na blasze. Ginie nie pozwolono odezwać się do nich ani słowem i szybko odprowadzono na górę. Podczas podróży powrotnej Harry był wyjątkowo kąśliwy. – Sam już nie wiem, wolą zjeść z nami indyka czy rybę sprzed tygodnia? Cydr w Barrington czy galon słonej wody? – Dlaczego tak się zachowywali? To głupie. Zupełnie nierozsądne. – Benjaminie, zadurzyłeś się w ich piętnastoletniej córce! Kto tu jest nierozsądny? – Byłem pełen szacunku i zachowywałem się jak należy. – I głupio. – Nie wiedzą, co czuję. – Tak, bo świetnie to ukrywasz. Widziałeś wyraz twarzy Salva? Chciał cię zabić samą siłą nienawiści. I wydawał się wstrząśnięty, że to nie działa. Ben zacmokał i popukał palcem w ciemną szybę, a syk pary z lokomotywy przez kilka chwil zagłuszał potok jego pełnych irytacji słów. – Słyszałeś, co powiedziałem? – zapytał na koniec wywodu. – Zachowywałbyś się tak głupio, gdybym pytał o Esther? Harry odwrócił się do Bena i utkwił w jego twarzy spojrzenie szarych oczu. – Sprawdź mnie. Pytaj. Ben skinął głową. – No właśnie! Dlaczego Salvo nie może być taki? – Po pierwsze nie jestem Sycylijczykiem. Za zhańbienie kobiety wypruwają tam wnętrzności. – Ja nikogo nie zhańbiłem. Jestem pełen szacunku! – Proszę cię. Nie zwiedziesz Salva. Ani mnie. – Harry chciał dodać, że nie zwiedzie nawet jego siostry. – Nie są już we Włoszech. – Ben przyłożył kapelusz do piersi, jakby chciał schować w nim serce. Minuta minęła w milczeniu. Nagle powiedział oskarżycielskim tonem: – Mogłeś mi trochę pomóc. – Jak? Przecież z tobą przyjechałem. – Stałeś jak słup i nie odezwałeś się ani słowem. Pozwoliłeś mi tam utonąć i nie rzuciłeś mi się na ratunek. – Widziałeś wyraz ich twarzy? Jej twarzy? Po tym spóźnieniu pociągu musiała dostać za swoje. To była moja reakcja. Nie wiedziałem, co powiedzieć. – Co ja zrobiłem? – dopytywał się Ben. – Co zrobię? – Co zrobisz, Benjaminie? Ashley z Apley Court. Ma na ciebie oko od czasu hydrostatyki i rachunku całkowego. Jak myślisz, po co zapisała się na kurs dynamiki ciała stałego? – Przestań żartować. To nie jest zabawne. – Zapomnij o piętnastolatce. Uwierz mi, to nie ma przyszłości. – Nawet nie wiem, czy chcę przyszłości – powiedział Ben i spojrzał na swoje odbicie w ciemnej szybie. – Teraz chciałbym dostać dziesięć minut. – I zastanawiasz się, dlaczego Salvo chce cię zabić. 2

Nadeszło Święto Dziękczynienia i nikt nie był zadowolony. Tylko Elmore nie zwracał uwagi na atmosferę i przed obiadem zasypał Esther informacjami o rozwoju nowoczesnej radiologii. Harry pomyślał, że mężczyźni zalecający się do kobiet mają osobliwe pojęcie o tym, co kobiety uważają za pociągające. Milcząca Esther wyglądała, jakby chciała wykłuć sobie (a może jemu?) oczy drutem do robótek. Herman spędzał czas w salonie z Ellen, Josephine Shaw Lowell i Porterami. Josephine w niczym nie przypominała Ellen. Wysoka, władcza, nosiła ubrania stosowne dla wdowy, a włosy z przedziałkiem pośrodku czesała w surowy kok, który napinał skórę na twarzy i pozbawiał ją wyrazu. Nie uśmiechała się ani nie marszczyła brwi. Górowała nad drobną, okrąglutką siostrą, ładnie ubraną i wyperfumowaną, która pełnym szacunku kiwaniem głowy potwierdzała jej słowa. Ben, który najwyraźniej miał dość towarzystwa Harry’ego, próbował mu uprzykrzyć czas, bez przerwy opowiadając o Panamie. – Podpiszę każdą petycję – powiedział Harry. – Przekażę każdą sumę pieniędzy, pójdę na każdą demonstrację, tylko się zamknij. – Wołałbyś być tam? – Ben wskazał stojącą po drugiej stronie pokoju matkę, która głośno oskarżała Hermana o to, że aprobuje wojnę z Hiszpanią tylko dlatego, że jest mężczyzną. Nie wywarło to szczególnego wrażenia na Hermanie, który z kolei pytał Ellen, jak by się czuła, gdyby jej pacyfistyczne ckliwe idee odrzucono tylko dlatego, że jest kobietą. – Chciałbym być jak Louis – rzucił Harry do Bena, wskazując kamerdynera, który wszedł do salonu i stał teraz jak posąg z rękami wyciągniętymi przy bokach. – Cudownie głuchy. – Nieprawda – powiedział Louis i oznajmił, że podano do stołu. Zanim wzięli do ust pierwszy kęs indyka, Herman, który nigdy nie potrafił odpuścić, poprosił Harry’ego, by wypowiedział swoje zdanie na temat wojny. A Harry zgodził się z Ellen i Josephine, że to straszny pomysł. Przy stole rozległy się głosy potępienia. Nawet Orville, który zwykle trzymał się z dala od polityki, zaatakował Harry’ego. – To nie przystoi, Harry. Mężczyzna musi opowiadać się za wojną. – To tylko potwierdza nasze stanowisko! – wykrzyknęła Ellen. – Prawda, Josephine? – Nie wiem, co myśleć o twoim planowanym związku z moją córką – ciągnął Orville – skoro w sprawie wojny stajesz po stronie kobiet. To natychmiast ucięło rozmowę. Ucichły stukające widelce, przestano nalewać wino. Zupełnie jakby na moment wszystko zamarło. Na dźwięk tych obraźliwych słów zgromadzeni przy stole – Herman, Harry, Esther, udręczona Alice, Orville, Irma, Louis z półmiskiem tłuczonych ziemniaków, Ellen, Ben, a nawet Josephine – przypomnieli sobie jeden szczegół: Harry jeszcze nie oświadczył się Alice. – Proszę, podaj mi sól, ojcze – powiedział Harry, wyciągając rękę. – I sos. – Proszę, kochanie – odparła Alice, podając mu sosjerkę drżącą ręką. Harry pogładził ją lekko po okrytym koronką ramieniu i rzucił jej uspokajający uśmiech, jakby chciał powiedzieć: Nic się nie martw, mam zbyt grubą skórę, by się tym przejmować. Wyraźnie się odprężyła. – Czy wiedzieliście, że Walter Reed przeprowadza eksperymenty medyczne na Kubie? – zapytał Elmore, nieświadom tych wszystkich niuansów. Nigdy nie wychodził z roli zdobywającego nowe doświadczenia lekarza. – Zaraża żółtą febrą Bogu ducha winnych osobników, by udowodnić, że to komary przenoszą chorobę, która dziesiątkuje ludność tropików. Na szczęście żaden z nich nie umarł. – Komar? – chciał wiedzieć Harry. – Bogu ducha winny osobnik – poprawił go Elmore. – Na razie – odparła Ellen. – Ale wiecie, co było przyczyną śmierci tysięcy ludzi? Imperializm.

– Mamo, proszę – powiedział Ben. – Jest Święto Dziękczynienia. – A co, ludzie nie umierają w święto? To nie wakacje w Portoryko, synu. – Twoja matka ma rację, Benjaminie – powiedziała Josephine. – Jedz rzepę. – Nadal widziała w Benie jedenastolatka, bo tyle miał lat, gdy przestał z nią mieszkać. – Żółta febra i malaria to plaga tropików – ciągnął Elmore, z uporem wracając do tematu chorób. – Wiesz, co jest plagą tropików? – zapytała Ellen. – Imperializm. Sfrustrowany Ben zawarczał cicho. Harry pochylił się do niego i zniżył głos. – Teraz wiesz, co czuję, gdy gadasz bez końca o tym swoim kanale. – Mamo, przestań – powtórzył Ben. – Wielkie nieba, można by pomyśleć, że to czwartkowy wieczór! – Bo tak jest, synu. To Święto Dziękczynienia[2]. – Wszyscy wybuchnęli śmiechem i napięcie na moment zelżało. – Amerykańskie siły wojskowe są w Chinach – powiedziała Ellen – i walczą przeciwko Chińczykom, którzy sprzeciwiają się obcej interwencji. – Chiny nie leżą w tropikach, mamo. – Obiecujemy też interwencję Kubańczykom – ciągnęła Ellen, stukając widelcem w talerz – by pomóc im zachować coś, co nazywamy niepodległością. A to tylko inne określenie kolonializmu. – Nieprawda – odezwał się Herman. – A co z naszą ochroną wolności jednostki? – To inne określenie kolonializmu. – Ellen, daj spokój – powiedziała Josephine. Nawet ona, aktywna feministka i filantropka, głosicielka antyimperialistycznych haseł, uznała, że matka Bena posuwa się za daleko. Ben spojrzał na Ellen z radosną satysfakcją. Ellen równie radośnie go zignorowała. – Czy jest takie miejsce na świecie, do którego się nie udamy, by chronić swoje interesy? – zapytała niezrażona. – Kuba, Portoryko, Chiny, Panama... – Mamo, zostaw moją Panamę w spokoju. – Kostaryka. – Ją też. – Synu, proszę. – Mamo, niezależnie od tego, co myślisz, podpiszemy z Wielką Brytanią traktat pozwalający nam wybudować kanał w Panamie. – Nigdy do tego nie dojdzie – odparli chórem Ellen i Elmore. Ellen znalazła jedynego sojusznika w osobie eksperta od komarów! To był diabelski sojusz i Harry nie zdecydował się przyłączyć. – Zapewniam cię – wtrącił Herman – że dojdzie. Twój syn ma absolutną rację. Wiem to na pewno, bo mój bardzo dobry przyjaciel, sekretarz stanu John Hay negocjuje ten traktat. – Imperializm. Nagi i bezwstydny! – Mamo, traktat jasno to wszystko ujmuje – powiedział Ben. – Kanał będzie neutralny i dostępny za darmo dla wszystkich państw. Jak Sueski. Ellen podeszła z wielką obojętnością do „faktów” Bena. – Zbudujemy go za nasze pieniądze, a potem pozwolimy wszystkim z niego korzystać? Niemożliwe. – Twoja matka ma rację – powiedział Elmore. – Przepraszam, panie Barrington. Kongres nigdy nie ratyfikuje tego traktatu.

Ben wściekał się najbardziej, gdy musiał odpowiadać przemądrzałemu zalotnikowi Esther. – Ratyfikuje – powiedział – bo skorzysta na tym cały świat. – Ale najbardziej Ameryka? – zapytała Ellen. – Czy to cię smuci, przyjaciółko? – zapytał Herman. – Czy jest coś złego w tym, że nasz kraj będzie korzystał z owoców uczciwej pracy? – Nie potrzebujemy tego kanału – odparła kategorycznie Ellen. – Nie potrzebujemy bananów. Nie potrzebujemy herbaty z Chin. Nie potrzebujemy cukru z Kuby. Nie potrzebujemy żadnej z tych rzeczy. Przy stole zapadła cisza, gdy wszyscy trawili placki i chleb, i popijali je herbatą. – Powiedz mi jeszcze raz, mamo, dlaczego musimy skończyć z interesami w Kostaryce – odezwał się w końcu Ben. – Ale najpierw zjedz jeszcze jeden kawałek pieczonego banana. – Ellen, jesteś w kontakcie z Eugene’em Debsem? – zapytał Herman. – On myśli podobnie jak ty. – O tak – odparła. – Będzie przemawiał na naszym zebraniu w przyszłym tygodniu. Przyjdziesz, Hermanie? Uśmiechnął się uprzejmie. – Jem lunch w klubie Porcellian z panem Wendellem Holmesem. Ale dziękuję za zaproszenie. Może Harry się zjawi. To bardziej po jego linii. – Nie, nie, w przyszły czwartek Harry idzie ze mną na bal charytatywny – powiedziała Alice, rzucając mordercze spojrzenie matce. Sięgając po serwetkę, Harry dotknął jej dłoni. – Może powinieneś się zjawić, Hermanie – powiedziała Ellen. – Na nasze zebrania przychodzi tyle kobiet. Nawet młode dziewczęta, które interesują się postępowymi ideami. – Uśmiechnęła się. – Może nie wyrosną z nich bankierzy i kupcy jak ty, ale też nie pójdą na wojnę... – Jak wuj Robert, mamo? – zapytał ostro Ben. Herman się roześmiał. – Twój syn ma rację, Ellen. Sprzeciwianie się wojnie, gdy twój brat zginął w jednej z nich, jakoś nie wydaje się właściwe. – Nie – odparła stanowczo. – Sprzeciwiam się niesprawiedliwej wojnie. – Przeciwko naszej secesyjnej też sporo protestowano – przypomniał jej Herman. – Z jej powodu prezydent stracił życie. Przy stole zapadła cisza. – Nie wiem, co tamta wojna ma wspólnego z tematem naszej rozmowy – powiedziała w końcu Ellen. – Z prawem do pozostawania w naszych własnych granicach. – Znów spojrzała na syna. – Pytałeś swoje młode przyjaciółki, co myślą o twoim kanale? Może pojadą z tobą do Panamy? – Może. – Zwłaszcza ta wysoka, Variety. Tak ma na imię? – Verity – poprawił ją Ben. – Jest ogromnie utalentowana. Szybko chwyta, fascynuje ją każdy nasz mówca i ma serce po odpowiedniej stronie. Ale ta druga... – Ellen wzruszyła ramionami. – Szczerze mówiąc, nie wiążę z nią zbyt wielkich nadziei. Jest taka rozkojarzona, jakby niczego nie rozumiała. – Nie mówi dobrze po angielsku, Ellen – wyjaśnił Harry. – Całkiem nieźle. To po co przychodzi? – O kim rozmawiamy? – zapytała Alice.

Ben spuścił wzrok na słodkie ziemniaki i kukurydzę. – O młodych damach, które przychodzą na czwartkowe zebrania – powiedziała Ellen. – Choć od jakiegoś czasu ich nie widziałam. Może przestały się interesować? – Może. – Ben nie patrzył na matkę. – Są zabawne – ciągnęła Ellen. – Nawet ta obojętna. Pamiętacie, jak próbowała cytować Johna Quincy’ego Adamsa? – Zaśmiała się ironicznie. – Nigdy nie słyszałam, żeby ktoś tak to poplątał. Próbowała odtworzyć antyimperialistyczny cytat z Adamsa. Całkiem go zmasakrowała. Doktor zamiast dyktator! Harry i Ben wymienili zakłopotane spojrzenia, jakby obaj byli zdziwieni, że pozornie niewinna rozmowa nagle stała się tak nieprzyjemna. – Zostaw ją w spokoju, Ellen – poprosił Harry, który widział, że Ben nie może powiedzieć matce tego, co bardzo chce powiedzieć. – Powinnaś być zadowolona, że przynajmniej był to cytat antyimperialistyczny. – Nie rozumiem tylko, po co ona tam przychodzi, to wszystko. – Już nie przychodzi, mamo – powiedział Ben, rzucając serwetkę na nie do końca opróżniony talerz. Wstał. – Dziękujemy za obiad, panie Barrington. Wesołego Święta Dziękczynienia, sir. Zrobiło się późno. Ciocia Effie jest na wpół do ósmej zaproszona do Cabotów w Beacon Hill, a już prawie ósma. Wyszli niebawem, a po nich Elmore z rodziną. Nikt nie został na wieczorną brandy w bibliotece, nawet Porterowie, którzy udali zmęczenie i szybko wyszli. Herman podziękował Louisowi za doskonały obiad i poszedł się położyć. W bibliotece zostali tylko Harry i Esther. Z drinkami w dłoniach opatrywali swoje małe, lecz bolesne rany. – Alice bardzo cię lubi, Harry. – Ja ją też. – To dlaczego się nie oświadczysz? Nie zrobisz z niej uczciwej kobiety? – Pali się? Jeszcze nie skończyłem studiów. Nie wiem, co robię. Ojciec Alice niepotrzebnie to powiedział. Tylko wprawił ją w zakłopotanie. – Dlaczego rodzice zawsze potrafią wprawić dzieci w zakłopotanie? – Nie wiem. – Był wstawiony. – Po godzinie? – Nie mówił poważnie. Ale co masz na myśli, mówiąc, że nie wiesz, co robisz? Jakie masz plany? Wybierasz się z Benem do Kostaryki uprawiać banany? – Esther zaśmiała się lekko. Popijali drinki. Na kominku płonął ogień. Było cicho. – Chcesz się ożenić z Alice? – Pytanie, droga siostro brzmi, czy Alice chce wyjść za mnie? – A która by nie chciała? – odparła Esther, ujmując na chwilę dłoń brata. – Nie bądź gąską. Która? Większość szanowanych dziewcząt w Bostonie, ot co. Tylko czytam i myślę. I piję. Myślisz, że to przemawia do takich pięknych dziewcząt z towarzystwa jak Alice? – Tak – odparła cicho. A potem dodała jeszcze ciszej. – A co z tymi mniej szanowanymi? Spojrzał na nią, marszcząc brwi. – Takich nie znam. – Nie? – O czym ty mówisz, Esther? Milczała przez chwilę.

– Jak możesz niczego nie dostrzegać? – szepnęła. – Czego? – Nic, nic. – Powiedz. – Naprawdę nic. Zapomniał o drinku, ale nie o sprawie. – Wszyscy się tak zachowują, Esther. Nie zauważyłaś? Nikt nie dostrzega tego, co ma przed nosem. Zgodziła się, ciężko wzdychając. Zwykle na tym rozmowa się urywała; nie padały żadne wyznania, nie zwierzali się sobie z intymnych spraw. Ale ten wieczór był szczególnie cichy, polana na kominku powoli się wypalały, dzieląca ich różnica wieku nie wydawała się aż tak duża, więc Esther nalała im jeszcze brandy i usiadła obok brata. Przyglądała mu się przez chwilę, gładząc go czule po zmierzwionych włosach. Odezwała się znów, kiedy alkohol rozgrzał jej gardło i ułatwił wyznanie tego, o czym nigdy dotąd nie wspominała. – On mnie nie dostrzega – powiedziała cichutko, jakby do siebie – bo mnie nie kocha. Harry przygryzł wargę. – On myśli tylko o bananach, Esther. – Mówisz tak, bo chcesz mi ulżyć, czy dlatego, że bronisz przyjaciela? Harry zastanowił się. – Nie wiem. Skinęła głową. – Jasne, że nie wiesz. To ci powiem. Jestem dla niego niewidzialna. Wiem, że to prawda. – Nie wie, co czujesz. Jesteś trzy lata starsza. Znasz go od dziecka. On uważa, że jesteś także jego siostrą. – Ale nie jestem. – Więc zasugeruj mu, co czujesz. – Gdyby to wiedział, już nigdy bym go nie zobaczyła. Przestałby przychodzić. – Dorastał z tobą. Nie może patrzeć na ciebie inaczej. Jesteś moją siostrą. To niewłaściwe. Pokręciła głową. – Tylko dlatego, że nic do mnie nie czuje. Harry milczał. Esther jeszcze bardziej zniżyła głos. – Ale pewnego dnia, Harry, może zechcesz wyznać przyjacielowi prawdę. Powiedz mu to łagodnie, jak łagodnie powiedziałeś to mnie, jak łagodnie zwracałeś się do ojca, mamy, wszystkich, którzy cię znają, powiedz mu w ten swój niepowtarzalny, pełen rezerwy sposób, że ona też go nie dostrzega z tego samego powodu, z którego on nie dostrzega mnie. – Kto? – zapytał Harry, lecz się zarumienił. Odwrócił wzrok. – Nie wiem, o czym mówisz. – Nie? – Nie. Po chwili milczenia Esther powiedziała: – Ale wiesz, kogo ta dziewczyna dostrzega? Harry zerwał się z miejsca, rozlewając alkohol. – Myślisz, że ty, Harold Barrington, mógłbyś powiedzieć Benowi, że też jej nie dostrzegasz? – Naprawdę nie mam pojęcia, o czym mówisz. Robi się późno, Esther. Jestem zmęczony.

Dobranoc. Wesołego Święta Dziękczynienia. – Zaczął zbierać się do wyjścia. – Idziesz na górę? – spytał. – Posiedzę tu jeszcze chwilę i dokończę drinka. Dobranoc. – Odwróciła się. Niebawem rok 1899 przeszedł w 1900. None ROZDZIAŁ DZIESIĄTY BOSTOŃSKA ZIMA 1 Na początku nowego wieku Gina napisała list do Harry’ego. Nie pytając Salva, matki ani Angeli. Nie zapytała nawet Verity, która była zajęta w kościele i w szkole. Starała się, by treść listu pozostała tajemnicza, a jednak na tyle bezosobowa, że gdyby list został przechwycony, mogłaby się bronić, wskazując na jego oficjalną nudną zawartość. Przypomniała sobie dwie warte uwagi wskazówki w książce z 1838 roku, którą rzuciła w kąt. Jedna z nich głosiła, by nigdy, przenigdy, nie pisać do mężczyzny. Jednak gdyby zaszła taka absolutna konieczność, nigdy nie należy pisać w liście niczego, czego nie można by wydrukować w wieczornej gazecie i podpisać swoim nazwiskiem. Drogi Harry! Liczę, że ten list znajdzie Cię w dobrym zdrowiu. Mam propozycję natury biznesowej, którą chciałabym z Tobą omówić w imieniu mojej rodziny. Czy moglibyśmy się spotkać w bliskiej przyszłości, bym mogła Ci zaprezentować mój pomysł na przedsięwzięcie biznesowe? Czekam na wiadomość od Ciebie. Z poważaniem, Gina Attaviano Bardzo się starała, by list zabrzmiał jak najbardziej oficjalnie, i miała nadzieję, że Harry odpowie w podobnym tonie. * – Harry, któż to przysyła ci listy? – dopytywała się Esther, gdy skończył czytać. – To w sprawie konia – odparł, wsuwając list do kieszonki na piersiach. Machnęła ręką. – Pytam poważnie. – To cię niepokoi? – Tak. – A chcesz wiedzieć, co niepokoi mnie? – Nie, dopóki nie odpowiesz na moje pytanie. – Niepokoi mnie Elmore – ciągnął Harry – który zbyt często staje na progu tego domu, udając, że odwiedza chorych. Esther oblała się rumieńcem. – Wcale nie udaje, że odwiedza chorych. – Tak? Czyżby ktoś był chory naprawdę? – Tylko składa nam wizyty. Od kogo jest ten list? – Od człowieka, który chce mi sprzedać konia – odparł Harry i mówił dalej bez chwili przerwy: – Bo zdajesz sobie sprawę, że studentom rezydentom, którzy nie zostali jeszcze

zatwierdzeni przez komisję, prawo zabrania odbywania wizyt domowych? – Nie odbywa żadnych wizyt! Rozmowa skończona – powiedziała Esther i wypadła z pokoju z szumem sztywnej spódnicy. Harry wybuchnął śmiechem. Zdawał sobie jednak sprawę, że skłamał w sprawie listu. Nie chciał się zastanawiać nad powodami swojego zachowania. Podejrzewał, że Esther uznałaby, że niestosownie jest spotykać się z Giną, by omawiać cokolwiek, a Harry nie miał ochoty się bronić ani niczego tłumaczyć. Poświęcał dość czasu, by tłumaczyć się przed ojcem ze spraw dużych i małych; nie chciał, by i siostra go osaczała. Miała tendencję do rozdmuchiwania wszystkiego, być może dlatego, że jej życie biegło bardzo spokojnie. Bał się też – a to małe „też” znaczyło wiele – że Esther może wspomnieć o tym Benowi. Mimochodem, tak jak mimochodem wspominała o najgorszych rzeczach podczas niedzielnych obiadów. Była to genetyczna cecha ich rodziny. Co się stanie, jeśli Ben nie uzna tego za nieistotne? Harry nie chciał się tłumaczyć także przed Benem ani zranić uczuć przyjaciela z powodu takiej błahostki. Jeśli sprawa okaże się ważna, oczywiście o wszystkim mu opowie. List, choć niewinny, krył w sobie zagrożenie, więc na razie Harry schował go w kieszonce, a potem zamknął w szafce w pokoju. Droga Gino! Nie wiem, czy potrafię Ci pomóc w sprawie Twojej propozycji biznesowej, gdyż jestem zajęty osobistymi i zawodowymi projektami, które pochłaniają większość mojego czasu. Chciałbym się jednak pochylić nad Twoim pomysłem, więc proponuję spotkanie w Bostonie może w ciągu najbliższych dwóch tygodni? Mam trochę czasu we wtorki między drugą a czwartą i w środy między czwartą a siódmą. Mogę wyjść po Ciebie na dworzec przy North Street, jeśli dasz mi znać, o której przyjeżdżasz. Z poważaniem, Harry Barrington Drogi Harry! Czy możemy się spotkać w następną środę? Wyjadę pociągiem piętnaście po drugiej i będę na dworcu o szóstej wieczorem. Gina 2 We środę Gina siedziała na lekcjach, uważając jeszcze mniej niż zwykle, jeśli to w ogóle było możliwe. Udała, że nie czuje się dobrze, i pod koniec zajęć poszła do misji, gdzie natychmiast poinformowała zakonnice, że jest jej słabo i nie będzie mogła prząść. Pójdzie do domu i się położy. Przebrała się z mundurka w komórce w holu, wcisnęła go do torby i pobiegła w dół Haverhill i przez Broadway na stację kolejową. Podróż do oddalonego o prawie pięćdziesiąt kilometrów Bostonu trwała osiemdziesiąt minut – najdłuższe osiemdziesiąt minut w jej życiu. W porównaniu z metalicznym stukotem kół przepłynięcie oceanu z Neapolu do Bostonu wydawało się letnią wycieczką. Gina była roztrzęsiona, bo wiedziała, że musi zachować spokój, by Harry potraktował ją poważnie, a jako Włoszka, zawsze żywo gestykulująca, z pełną ekspresji twarzą, nie wiedziała, czy to jej się uda. Celowo fatalnie się ubrała, włosy spięła w surowy kok jak owdowiała ciotka Bena, którą spotkała kilka razy w Old South. Miała na sobie ciemną purytańską spódnicę, która wlokła się po ziemi,

i ciemną bluzkę ze stójką i długimi rękawami. Całość przypominała zakonny habit. Od zakonnic nauczyła się, jak zachowywać pozory przyzwoitości. Chciała wyglądać jak kobieta interesu. Buty na niskich obcasach nie wystawały spod spódnicy. Nie pożyczyła od Angeli żadnych błyskotek jak w zeszłym roku, gdy rozdawała lemoniadę i zdobywała podpisy pod petycją o oczyszczenie bagien w tropikach, pobrzękując srebrnymi bransoletkami na opalonych nadgarstkach tuż przed spoconą twarzą Harry’ego. Wyszorowała dłonie i paznokcie. Jeśli ktoś miałby ich zobaczyć na ulicy, chciała się prezentować bez zarzutu. Nie może się między nimi pojawić ani cień niestosowności. Próbowała panować nad sobą jak jego siostra Esther, jak matka Grace. Zastanawiała się, czy wziąć ze sobą różaniec, ale się rozmyśliła. Harry, mający mgliste pojęcie o religii, nie zrozumiałby znaczenia paciorków, mógłby je uznać za osobliwe. A jeśli był protestantem? Szła ostrożnie peronem, starając się nie przydepnąć spódnicy, kiedy zauważyła Harry’ego pod ogromnym zegarem. Na jej widok zdjął elegancki melonik i trzymał go w dłoniach. Podeszła do niego z powagą, pozwalając sobie na najdelikatniejszy z uprzejmych uśmiechów. – Witaj, Harry. – Witaj, Gino. Jak ci minęła podróż? – Dobrze. Dziękuję, że pytasz. – Otulony płaszczem i szarym wełnianym szalikiem trzymał parasol jak laskę. Próbowała nie patrzeć z podziwem na świeżo wyprasowany dwurzędowy długi płaszcz, dopasowany i pięknie uszyty. Czarne buty lśniły mimo paskudnej pogody. Tylko włosy były zmierzwione i trochę przydługie, a twarz wyglądała, jakby ostatnio się nie golił – może późnym wieczorem poprzedniego dnia. Starała mu się nie przyglądać, a jednocześnie musiała na niego patrzeć, by podtrzymać biznesowy cel swojej wizyty. Nie wiedziała, dokąd mogą pójść. Czy będą stali i rozmawiali na stacji? Tego nie przemyślała. – Długo czekałeś? – zapytała. – Pociąg spóźnił się kilka minut. – Nie, zawsze przychodzę wcześniej. Niestety, przejąłem od ojca najgorsze nawyki. Ciepło ci? Na zewnątrz jest paskudnie. Czyli jednak dokądś się wybierali. Gina również miała na sobie płaszcz i kapelusz, jednak nie tak eleganckie jak Harry. – To moja pierwsza mroźna zima. Nie przywykłam do takiej pogody – powiedziała, a myśl o dzielących ich ogromnych różnicach wywołała nagły rumieniec na jej twarzy. – W Belpasso nigdy tak nie było. – Raczej nie. – Czy powinniśmy... iść gdzieś usiąść? – zaproponowała ostrożnie. – Razem z Verity mijałyśmy herbaciarnię po drodze do Old South przy Valenti Way... Dlaczego się uśmiechasz? – Przecież starała się zachowywać stosownie. Co teraz zrobiła? – Moglibyśmy pójść do herbaciarni – odparł – ale musielibyśmy siedzieć w oddzielnych salach. – Och. – Zawstydziła się straszliwie. – W tym kraju mężczyźni i kobiety nie siedzą razem w miejscach publicznych. A we Włoszech? – Tak, oczywiście – zająknęła się, próbując udawać, że jest bardzo postępowa. – Rodzice dwa razy w roku wychodzili do Luigiego... Nic nie odpowiedział. Gina też milczała. Gdyby Harry zapomniał o manierach, mógłby wskazać brutalną różnicę między nimi i parą małżeńską. Zarumieniona z upokorzenia Gina zaczęła starannie zapinać płaszcz.

– Możemy pospacerować, jeśli masz ochotę – zaproponował. – Mam parasol. – Nie. Znaczy tak. W porządku. Otworzył przed nią drzwi dworca wychodzące na Causeway. Z granatowego nieba padał śnieg. – Jest parszywie – powiedział Harry, ujmując ją za łokieć, by się nie pośliznęła. – Musisz się do tego przyzwyczaić. W Nowej Anglii będzie tak aż do odwilży. Zdaniem Giny odwilż już nastała, ponieważ ujmował ją za łokieć. Może gdyby byli na biegunie południowym, ująłby ją pod ramię. Chodnik był zdradliwy; Gina pośliznęła się na zamarzającym śniegu. Jak będą mogli omawiać cokolwiek, gdy ich życie jest w niebezpieczeństwie? – Ujmij mnie pod ramię – powiedział Harry. – Będzie ci łatwiej. Nigdy sobie nie wybaczę, jeśli upadniesz i coś sobie złamiesz. Wsuwając rękę pod jego łokieć, starała się nie wstrzymywać oddechu. Harry rozłożył parasol. Szła ostrożnie obok niego, podtrzymując prawą ręką spódnicę i raz po raz ślizgając się celowo, by mogła jeszcze mocniej się do niego przytulić. Było ciemno, zapalono już latarnie, które barwiły wirujące płatki śniegu na złoto. – Zimno ci? – Nie. Szli powoli Causeway w stronę North End. Gina udawała, że bardzo uważa. Po lewej stronie mijali Mill Creek, nad którym na skrzynkach po mleku siedzieli opatuleni mężczyźni, łowiąc ryby pod lodem. W parku stały ławki, być może latem bardzo przyjemne, lecz teraz pokryte śniegową mazią. Gina nie mogła uwierzyć w dobry los, który pozwolił jej spędzić pięć minut sam na sam z Harrym na ulicy. Wolałaby o niczym nie rozmawiać i po milczącym spacerze wrócić w jego towarzystwie na peron, wsiąść do pociągu, a potem przez osiemdziesiąt minut rozpamiętywać każdą minutę spotkania. – Powiedz mi, o co w tym wszystkim chodzi. Czar prysł. Przełknęła ślinę. – Harry, proszę, wysłuchaj mnie najpierw, a potem powiedz, co o tym myślisz. Mój angielski nie wytrzyma twoich pytań. – Wytrzyma. Oczywiście. Będę milczał. – Wiesz, że mój brat marzy o otwarciu własnej restauracji. – Wiem? – Myślałam, że będziesz milczał. – Przepraszam. – Wiesz. Powiedzieliśmy wam o tym, gdy jedliśmy kolację razem z tobą i Benem w nasz pierwszy wieczór w Ameryce. – Powiedzieliście nam wtedy wiele rzeczy i taki drobiazg musiał mi wylecieć z pamięci, tym bardziej że twój brat nie miał ochoty zwracać się do nas bezpośrednio. – Harry. – Przepraszam. – Mój brat pracuje teraz wieczorem w miejscowej tawernie, a w dzień w tartaku. Matka sprząta domy i szyje. – A ty? Nie chciała mu mówić, że zakonnice i wtrącająca się we wszystko matka zmusiły ją do chodzenia do szkoły, ponieważ wzmianka o szkole średniej sprawi, że wyda mu się bardziej dziecinna. Dorośli pracują. Dzieci chodzą do szkoły. – Mam sporo pracy w misji – odparła szybko. – Oszczędzamy pieniądze, żeby dostać

kredyt z banku na otwarcie restauracji. Harry przekrzywił głowę pod parasolem na znak aprobaty. – Ale w czym ja mogę ci pomóc? – Ben wspominał, że twoja rodzina zajmuje się nieruchomościami. – Mój ojciec. Zgadza się. Ale ja nie. Nadal studiuję. – Oczywiście. – Dzieci chodzą do szkoły. Do przedszkola. Mężczyźni studiują. – Ale niedługo będziesz pracował z ojcem, prawda? Jesteś na ostatnim roku? – Nawet ty mnie o to pytasz. – Harry wziął oddech głębszy, niż zamierzał. – Nie wiem jeszcze, jakie mam plany. – Ale będziesz pracował z ojcem? – Jeszcze nie wiem. Gina zmarszczyła brwi, nie spuszczając oka ze śliskiego chodnika. Padał coraz gęstszy śnieg. Nie wiedziała, co o tym myśleć. – Co mogę zrobić dla twojego brata? – zapytał Harry. – Pewnie o tym nie wiesz, bo nie śledzisz rynku nieruchomości w Lawrence, ale są tam dwa cudowne miejsca do remontu. – Zgadza się. Nie wiem. Nie śledzę rynku nieruchomości w Lawrence. – Jedno z nich znajduje się przy Essex Street, pomiędzy innymi restauracjami. To wspaniała lokalizacja, znakomita dla biznesu, blisko fabryk. Pamiętasz, jaki tam był ruch w soboty? – Rzeczywiście, było tłoczno. – No właśnie. Drugie miejsce jest przy Broadway naprzeciwko stacji kolejowej. Idealne dla podróżnych. Myślałam... Jeśli zdobędziemy te dwa miejsca, odnowimy je, bo w jednym jest teraz kwiaciarnia, a w drugim pasmanteria, którą właśnie zamknęli. Pasmanteria przy stacji kolejowej to nie najlepszy pomysł, zgodzisz się? – Może to tłumaczy jej kłopoty. Wzruszyła ramionami. – Chyba tak. Ale jak wytłumaczysz zamknięcie kwiaciarni przy ruchliwej ulicy handlowej? – Za dużo kwiaciarni? Za wysokie ceny? Nieświeże kwiaty? – Chyba nie o to chodzi – odparła. – Wydaje mi się, że mają pecha. Ale włoska restauracja serwująca niedrogie, dobre jedzenie... – Będzie miała więcej szczęścia? – dokończył Harry. – Tak! – Co chcesz, żebym zrobił? – Chodzi o to... – Cieszyła się, że idą i może patrzeć na ulicę, a nie na niego. – Jeśli pomógłbyś jakoś mojemu bratu dostać pożyczkę z banku, żeby zdobyć te dwa miejsca, a potem pomógł nam zamienić je w restauracje, tak jak twój ojciec zamienia te domy w North End w... no wiesz... – Mieszkania? – Tak. Tylko pomóc mu zacząć... – Nie dokończyła. – Chcesz, żebym zainwestował kapitał? Teraz podniosła na niego wzrok. – Obiecuję ci, że cię nie zawiedziemy. Odniesiemy sukces, oddamy ci wszystko z procentem i jeszcze na tym zarobisz. Co więcej – ciągnęła szybko, zanim znów jej przerwie i zbije z tropu – może byłbyś zainteresowany, by zostać współwłaścicielem naszej restauracji? Mniejszościowym oczywiście. Ale wtedy nasz sukces byłby także twoim sukcesem i zarobiłbyś

dzięki nam pieniądze, które pomogłyby ci w innych interesach. Powiedziałeś mi, że twój ojciec lubi pomagać lokalnym przedsiębiorcom... – Tego nie mówiłem – zaprzeczył łagodnie. Czuła, że na nią patrzy. Ona z kolei patrzyła przed siebie. – Pewnie powiedział to Ben. – Nazywasz Lawrence lokalnym przedsięwzięciem? – To dobry pomysł na biznes. I pomógłby mojemu bratu. Jest w tym kraju jeszcze za krótko. Nie ma oszczędności. Pytał w First National Bank w Lawrence, czego wymagają, by udzielić pożyczki. Dali mu listę tak długą, że przez tydzień chodził przygnębiony. Prawie się poddał. Harry przyglądał się jej w zamyśleniu. Starała się nie zarumienić ani nie unikać jego wzroku. – Skąd wiesz cokolwiek o biznesie, Gino? – Od ojca. – Uśmiechnęła się z dumą. – Miał zakład fryzjerski w bardzo dobrej części Belpasso, gdzie wszyscy bankierzy chodzili na obiad i popołudniową sjestę. Reklamował się, że jest najszybszym fryzjerem w mieście. Strzyżenie w dziesięć minut, a jeśli nie, usługa była darmowa. Bardzo szybko musiał nająć sześciu pomocników, bo miał tylu klientów, że sam nie dawał rady. Codziennie z wyjątkiem jednego dnia zamykał o piątej, by wrócić do domu, do rodziny. Mój ojciec był bardzo rodzinny. – I był dobrym fryzjerem – zauważył Harry. – Tak. – Była zadowolona, że zapamiętał. – W całym naszym mieście i nawet w pobliskiej Katanii znali go jako fryzjera z Belpasso. A to tylko dlatego, że przejął lokal od sprzedawcy gazet, jeden z czterech w tej okolicy. – Twój ojciec był mądry. A plan jego córki nie jest zły. Muszę się nad tym zastanowić. I nie mam własnych pieniędzy, więc jeśli ma się udać, muszę to omówić z moim ojcem. A on może mieć inne plany i zgłosić zastrzeżenia co do twojego, których teraz nie widzę, bo on jest świetny w interesach, a ja tylko czytam. – Rozumiem. Dziękuję, że mnie wysłuchałeś. Minęli cmentarz na Copp Hill, kiedy Harry nagle się zatrzymał. – Wracamy? Jeszcze chwila i dojdziemy do portu. Zawróciła z żalem. Tym razem szła jeszcze wolniej. Powiedziała mu, że jest zmęczona. – Zatrzymać dorożkę? – Nie, nie. – Przyspieszyła lekko kroku, by nie ponawiał propozycji. – Mam jedno pytanie, Gino. Czekała. – Twój brat Salvo oczywiście wie, że tu jesteś? – Och, uważa, że to świetny pomysł. – Nie o to pytam, ale w porządku. Wspominam o tym – ciągnął – bo poznałem twojego brata. Ostatnio widziałem go prawie dwa miesiące temu, kiedy razem z Benem przyjechaliśmy do Lawrence, by zaprosić was na Święto Dziękczynienia. Był zbyt dumny, by przyjąć nasze zaproszenie na obiad. Mówię to tylko dlatego, że młody człowiek o takim podejściu nie wydaje się gotowy, by przyjąć pomoc w zdobyciu pożyczki. – To interesy – odparła szybko Gina. – A tamto... może uważał, że nie. – Tamto nie było interesem, lecz wyrazem gościnności. O wiele łatwiej ją przyjąć niż pieniądze. – Nie mojemu bratu. – Czyżby? To na pewno wyjątkowy człowiek.

– Jest wyjątkowy. Pogoda jeszcze się pogorszyła, padał gęsty śnieg. Szli pod parasolem wzdłuż Causeway. Nawet wędkarze uciekli. Harry mocniej ujął ją za ramię. Nie sądziła, by była to odpowiednia pora, żeby mu wyznać, że biegała boso po ostrych wulkanicznych zboczach Etny, więc nie może się przewrócić na płaskiej ulicy. To jest fizycznie niemożliwe. Zamiast tego bez słowa chwyciła go mocniej. Czekał z nią do przyjazdu pociągu, pomógł jej wsiąść, uchylił kapelusza. – Porozmawiam z ojcem i będę z tobą w kontakcie – powiedział, gdy pociąg ruszył. Marzenie Giny się spełniło. Zapomniawszy o wszystkim, co mówili, miała przed sobą osiemdziesiąt minut podróży powrotnej do Lawrence, by wspominać dotyk jego wełnianego płaszcza pod jej dłonią bez rękawiczki, kiedy szła obok niego w padającym śniegu, jakby on był dżentelmenem, a ona damą. 3 Musiało minąć kilka miesięcy, zanim nadarzyła się stosowna okazja. Padał deszcz ze śniegiem i w składach drewna śniegowa breja w połączeniu z drzewnym pyłem sprawiła, że wszystkie powierzchnie stały się niebezpieczne dla młodych kobiet w kożuchach i wysokich butach. A ta młoda kobieta szła bardzo szybko, żeby uciec przed paskudną pogodą, pośliznęła się i upadła. Salvo zobaczył to z okna magazynu i w jednej chwili znalazł się przy niej, by pomóc. Wydawała się oszołomiona i lekko zawstydzona. – Wszystko w porządku? – zapytał. – Nic mi nie jest, dziękuję. – Czekała, żeby ją puścił, co zrobił skwapliwie, gdy tylko to sobie uświadomił. – Mogła sobie pani zrobić krzywdę – powiedział. – Spadałam już z koni – odparła. – To nic takiego. – Spojrzała w dół na ubłocony płaszcz i buty i pokręciła głową. – Ale okropnie się ubrudziłam. Muszę iść się umyć. Przepraszam. Podał jej ramię. – Pomogę pani wejść do środka. – Jego włoski akcent zabrzmiał wyjątkowo wyraźnie, a zniszczona kurtka wydała się jeszcze bardziej uboga w zderzeniu z elegancką wełną jej płaszcza. – To nie będzie konieczne. – Przyjrzała mu się uważnie. – Jak się pan nazywa? – Salvatore Attaviano – powiedział, unosząc kapelusz. – Ale przyjaciele mówią do mnie Salvo. – Uśmiechnął się, ukazując idealne sycylijskie zęby. Nie odpowiedziała uśmiechem. – Jestem panna Porter, panie Attaviano. Mój ojciec jest właścicielem tego tartaku. I nic mi nie jest. Ale dziękuję, że od razu pan zareagował. – I już bez słowa odeszła, tak szybko i nieostrożnie jak wcześniej. Pośliznęła się i dwa razy prawie upadła w zdradliwym błocie, lecz w końcu przeszła przez podwórze i zniknęła w domu kierownika. 4 Alice i Harry jak zwykle w środę jedli kolację u niej w domu w Brookline. Zazwyczaj towarzyszyli im jej rodzice, lecz tego wieczoru Harry dotarł do Brookline później. Orville i Irma towarzyszyli im przez pół godziny, po czym poszli na górę. W jadalni został z nimi tylko Sheffield, kamerdyner Porterów, i Trieste, pokojówka Alice. Byli więc niemal sami. – Dlaczego tak się dziś spóźniłeś, kochanie? – zapytała Alice, gdy jednocześnie podano im zupę i sałatkę, by nieco nadrobić czas. – Zatrzymały mnie różne rzeczy – odparł. – Co powiesz na tę pogodę? Widziałem po

drodze trzy padłe konie. – Wiem, jest okropna. – Zanim wzięła nóż, poklepała go lekko po ramieniu. – Uwielbiam, gdy pochłaniają cię różne rzeczy. To jeszcze jedna twoja cecha, kochanie, której nie mogę się oprzeć. – Jak mogę mieć aż tak wielkie szczęście? – Bo jesteś uroczy – powiedziała. Pochyliła się lekko i pocałowała powietrze nad jego nosem. – Dlatego masz takie szczęście. Nawet kiedy okropnie się spóźniasz. – Czemu ostatnio wszyscy są dla mnie tacy mili? – zapytał. – Ty, twoi rodzice? Uśmiechnęła się. – Może są pełni nadziei? – Zanim Harry zdążył się zmieszać, zmieniła temat i rzuciła pierwszą błahostkę, jaka przyszła jej do głowy: – Kochanie, słyszałeś o dwóch mężczyznach, którzy utonęli niedaleko Barrington? To straszne. Biedne ich rodziny. Utonęli w takiej lodowatej wodzie. – Chyba nie ma znaczenia, czy woda jest lodowata, czy gorąca – powiedział Harry, wpatrując się tępo w pieczonego kurczaka z musztardą. – Jak to się stało? – Nikt nie wie. Znaleźli ich w płytkiej, prawie zamarzniętej wodzie. – To jeszcze bardziej podejrzane. Wygląda na morderstwo. – Nie, nie. Nic tak ekscytującego. – Westchnęła. – Nie czytałeś gazety? – Czytałem. Ale nie zaglądam na strony plotkarskie. – To nie było na stronach plotkarskich. – Nekrologów też nie czytam. Alice zamilkła i odłożyła sztućce. – Boże, strasznie cię przepraszam – powiedziała po chwili, przykrywając jego dłoń swoją. – Byłam taka bezmyślna. Harry zamrugał raz, drugi. – Daj spokój. Opowiedz mi o innych straszliwych rzeczach. Choć, jak wiesz, dowiadujemy się o nich z Esther od Elmore’a. – Harry zmusił się do śmiechu i uścisnął palce Alice. – To chyba jeden z powodów, dla których Esther natychmiast go nie odrzuca. Fascynują ją jego opowieści o paskudnych infekcjach. Alice pokręciła głową zdumiona. – Twoja siostra nie wygląda na osobę, która ulegałaby takim fascynacjom. – Esther potrafi zaskakiwać pod wieloma względami. Jesteś gotowa na deser? Klasnęła w dłonie. – O tak. Bardzo się cieszę, że nie musisz już pędzić. Sheffield powiedział, że crème brûlée jest boski. – Bardzo stosownie – odparł. – Bo ty też jesteś boska. Uśmiechnęli się do siebie i wypili po łyku wina. – Pogoda jest paskudna, prawda? – Demoniczna. – Przewróciłam się dzisiaj. Upadłam jak długa. – Pokręciła głową. – Nic ci się nie stało? – Nic. Ucierpiała tylko moja duma. To najlepszy dowód na to, jaką mamy okropną pogodę. Uwielbiam nasze miasto – ciągnęła – ale czasami żałuję, że nie mieszkamy w jakimś odrobinę cieplejszym miejscu. A ty? Harry wzruszył ramionami. – Nigdy się nad tym nie zastanawiałem – odparł. – Gdzie na przykład? W Grecji czy na południu Francji? – Zawiesił głos. – We Włoszech?

Alice się ożywiła. – Myślałam bardziej o zachodzie. Ale wiesz, zawsze marzyłam o wyjeździe do Włoch. Cały ten kraj wydaje się zachwycający i romantyczny. I ciepły. – Czyżby? – Harry! – Alice się roześmiała. – Dlaczego jesteś taki rozkojarzony, jakbyś nigdy nie słyszał o Włoszech? Uśmiechnął się. – W przeciwieństwie do ciebie rzadko wychodzę na zewnątrz, więc nie zwracam uwagi na pogodę. Włochy, Boston, wszystko jedno. – Widzisz, co miałam na myśli? – Spojrzała na niego czule. – Nie można ci się oprzeć. Nie wychodzisz na zewnątrz, bo stale czytasz albo piszesz pochylony nad biurkiem. – Czasami wychodzę z domu i wsiadam do powozu. Ale zawozi mnie tylko w pobliże Gore Hall. – To prawda, kawałek musisz przejść piechotą. – Zamieszała mu herbatę. – Dziwię się, że jesteś w tak dobrej formie, zważywszy, jak mało masz ruchu. Postukał się w skroń. – Ruszam się tutaj – powiedział. – Bez przerwy. Crème brûlée rzeczywiście był wyśmienity, a indyjska herbata bardzo aromatyczna. Koniak wypity po kolacji rozgrzał im gardła, sprawił, że Alice była zarumieniona i rozchichotana, a Harry mniej powściągliwy niż zwykle. Siedzieli w bibliotece, gdzie Sheffield co pięć minut zaglądał do ognia. Alice była lekko wstawiona. – Co on wyprawia? – zapytała teatralnym szeptem. – Ileż można doglądać ognia? Wybuchnęli śmiechem, nad którym szybko próbowali zapanować. – Nie chcemy, żeby się rozpalił – szepnęła Alice. – Oczywiście. A my? Alice żachnęła się w udanym przerażeniu. – Harry, kochanie, co cię opętało? – Nie wiem – mruknął, przysuwając się do niej na kanapie, pieszcząc nosem jej policzek. – Może mam już dość czekania. Alice objęła go mocno. – Ja też, kochanie – szepnęła. – Ja też. Odsunął się, by na nią spojrzeć. Zarumieniona dziewczyna pokręciła głową. – Najdroższy – powiedziała, całując go w skroń. – Proszę, nie zrozum mnie źle. Nie jestem dziewczyną, która rozdaje mleko za darmo. Pocałował ją delikatnie. – Oczywiście, skarbie. Wybacz, jeśli z mojego zachowania mogłaś wyciągnąć błędny wniosek, że za taką cię uważam. – Zawsze jesteś dżentelmenem, Harry. Czasami żałuję, że ten wniosek nie był błędny. – I kto się teraz rozpalił? – Wstał z kanapy. – Dobrze, że nie powożę, bo na pewno wylądowałbym w Mill Creek. – Gdzie? – To taki niewielki staw, gdzie w zimie łowią ryby pod lodem. Nieważne. – Podał jej rękę i pomógł wstać. – Jest późno, moja droga, i życzę ci dobrej nocy. – Do zobaczenia w niedzielę – powiedziała w otwartych drzwiach, otulając się mocniej szalem. – Obiecujesz, że pomyślisz o różnych rzeczach? – Nie robię nic innego – odparł, kłaniając się, zanim włożył kapelusz. – Myślę o różnych

rzeczach. * Kilka dni później podczas lunchu Belinda zapytała Alice, dlaczego nalega, by Harry co tydzień jadł kolację u niej w domu. Alice zatrzepotała rzęsami. – Bo wszyscy wiedzą, głupiutka Belindo, że mężczyzna może się oświadczyć damie tylko pod dachem jej ojca. – Oczywiście, ty zołzo o świetnych manierach. – Belinda się roześmiała. – Myślisz, że w końcu pojmie tę aluzję? – Mam nadzieję – odparła Alice. – I że zrobi to szybko. Mam już dwadzieścia dwa lata. Jak długo jeszcze będę mogła rodzić dzieci? 5 – To raczej nie jest dobra inwestycja, synu – powiedział Herman do Harry’ego, kiedy kilka tygodni później rozmawiali o restauracjach. Harry poruszył ten temat dopiero w lutym. Lekko zaintrygował go pomysł zainwestowania w interes niezwiązany z nieruchomościami ojca i odsunąwszy na bok wszystkie inne względy – a były naprawdę niebagatelne – pomyślał, że nie jest to zły ani finansowo ryzykowny plan. Drażniło go, że nie może sam podjąć takiej decyzji; czuł się przez to bardzo mały. Młoda imigrantka przychodzi do niego, bo zarządza nieruchomością, a raczej wieloma domami w bardzo ruchliwej okolicy. Ben zasypywał ją opowieściami o przodkach Harry’ego, którzy zeszli z pokładu „Mayflower”, walczyli o niepodległość, podpisali artykuły konfederacji i zakładali miasta, a on nie mógł sam wypisać czeku, kiedy potrzebował za coś zapłacić. Zawsze tak było. Nie chciał niczego, ale też niczego mu nie brakowało. Dostawał wszystkie drobiazgi, których pragnął. Miał swój osobisty powóz i mnóstwo pieniędzy. Miał opłacone studia, garnitury, wszystkie wygody. Kiedy chciał kupić Alice szal, prosił Louisa, by wybrał go dla niego i jeszcze tego samego wieczoru elegancko zapakowany prezent czekał w jego pokoju. Harry nie wiedział, jak to jest obchodzić się bez pewnych rzeczy. A jednak nagle w wieku dwudziestu dwóch lat, tuż przed ukończeniem Harvardu, chciał zainwestować w nieduży interes i musiał iść z wyciągniętą ręką do ojca. Co gorsza, ojciec pokręcił głową i powiedział, że jego zdaniem to nie jest dobra inwestycja. Tak wyglądają koszmary. Harry wreszcie zdobył się na to, by zwrócić się do ojca z niewielką prośbą, i uzyskał szybką odmowę. Czekał. Zawsze lepiej było pozwolić Hermanowi się wygadać. Nie potrafił dobrze się bronić, ale świetnie mu szło oddawanie pierwszego strzału. – Cieszę się jednak, że czymś się zainteresowałeś – mówił Herman. – O co ci chodzi, ojcze? Interesuję się wieloma rzeczami. – Mam na myśli coś prawdziwego – ciągnął Herman, zanim Harry zdążył mu przerwać. – Wiem co nieco o Lawrence. Nie należy tam inwestować. Miasto ma spore problemy z zatrudnieniem i niedługo wpadnie w poważne tarapaty. Widziałeś, co się dzieje w Pensylwanii, w Wirginii Zachodniej. Lawrence będzie następne. – Niepokoją cię związki? – zapytał Harry. Ojciec zawsze martwił się związkami. – W restauracjach ich nie będzie. – Tu nie chodzi o restauracje, lecz o demografię. Lawrence to miasto imigrantów i z jakiegoś powodu dominują tam wpływy, które zabijają biznes. Najwyraźniej Eugene Debs jest bliski utworzenia Amerykańskiej Partii Socjalistycznej. – Kto? – Och, Harry. Naprawdę! – Ojcze, ci socjaliści mają tyle nazwisk, nie mogę ich wszystkich zapamiętać. – Wspominałem o nim przy obiedzie w Święto Dziękczynienia. Debs to znana postać.

Lepiej go zapamiętaj. Jeśli będziesz chciał się zaangażować w jakiś interes, będziesz musiał walczyć z nim i problemami, które stwarza. – Oto cały ojciec, subtelnie i delikatnie daje do zrozumienia, że Harry może mieć wybór w sprawie interesu, w jaki będzie chciał się zaangażować! – Spójrz tylko na Burke w stanie Idaho, interesy Lattimera w Hazleton, czy strajki w kopalniach srebra w Leadville w Kolorado. Jaki biznes przetrwa w takim klimacie? Wygórowane żądania związkowców, zamieszki, strzelaniny, napaści, pożary, podpalenia, wybuchy bomb i zabójstwa. Mieszać się w coś takiego to wyrzucać pieniądze. Nigdy nie odzyskamy ani centa. – Ojcze, słucham wszystkiego, co mówisz. I zgadzam się z tobą. Ale Pulitzer i Hearst uporali się ze strajkiem roznosicieli gazet w zeszłym roku i nadal są w biznesie. Tutaj mamy rodzinę, która przyjechała z Włoch i mieszka w Lawrence. Nie przeniesie się do North End czy Barrington, choć bardzo byśmy chcieli. Próbują wpłynąć na rozwój miasta, otwierając dwie restauracje. To godne podziwu. Sam mi to mówiłeś. Z byłym wspólnikiem inwestowałeś na Florydzie... – Tak – odparł sztywno Herman. – I drogo zapłaciliśmy za moją pychę, za moje błędy. Harry zmarszczył brwi. – Nie o to mi chodziło. Powiedziałeś wtedy, i doskonale to pamiętam: Po co jechać na południe, by wyrzucać ciężko zarobione pieniądze, gdy można je wyrzucać na własnych ulicach? – Powinienem słuchać, co mówię. I nie powiedziałem tego dosłownie tak, ale w porządku. – Herman spojrzał poważnie na syna. – Dlaczego interesuje cię ta rodzina? Harry wzruszył ramionami. – Nagle zainteresowałeś się biznesem? Znów wzruszenie ramion. – Interesuje mnie zmiana czegoś starego w nowe. – To nie jest czytanie, synu. To ciężka praca. Zdajesz sobie sprawę, że przez walki związków w małym mieście ceny nieruchomości lecą na łeb na szyję? – Ojciec miękł. – Czytanie to też ciężka praca. W końcu otrzymam dyplom z wyróżnieniem. – Słyszałem. Dzięki twoim wyjątkowym ocenom mam stałe zaproszenie w piątki do Klubu Harwardzkiego. Czy Ben też dobrze sobie radzi? Nie widziałem go od Bożego Narodzenia. – Ja też nie. Rzucił się do pracy seminaryjnej. Pochłania go kanał w Panamie, staż związany z ergonomią pracy, inżynieryjne badania w terenie. Nigdy go nie ma. Rzadko go widuję nawet w college’u. Zostawię list u niego w akademiku. Może przyjdzie w niedzielę i przemówisz mu do rozsądku. – Tobie też staram się przemówić do rozsądku. Ale dobrze, że jest tak aktywny. Ważne, żeby młodzi ludzie znajdowali dla siebie pasję, coś, co lubią robić i w czym są dobrzy. – Stale mi to powtarzasz, ojcze. Herman spojrzał na syna ponad ogromnym mahoniowym biurkiem. – Harry, możesz znaleźć coś, co cię pasjonuje, i możesz znaleźć coś, w czym jesteś dobry. Rzadko się zdarza, by komuś udało się połączyć obie te rzeczy. To wielkie błogosławieństwo. – Nie wiem, czy inżynieria jest pasją Bena, ale zobaczymy. Jest w tym całkiem dobry. – To nie inżynieria. On to nazywa budowaniem cywilizacji. – Niech będzie. Ja też próbuję zbudować cywilizację. Tutaj, na naszych ulicach. – Na ulicach Lawrence. – Pięćdziesiąt kilometrów stąd. – Harry wstał. – Czy mogę porozmawiać z Billingsworthem w sprawie pożyczki? – Tak. – Herman westchnął. – Jeśli tego właśnie chcesz.

– Chcę, ojcze. I dziękuję. – Czy to emocjonalna decyzja? Podjęta z powodów, których nie potrafię teraz zgłębić? – Nie. To decyzja biznesowa i racjonalna. W każdym razie chciałbym się oderwać od książek i poznać prawdziwy świat. Stale mi powtarzasz, że już najwyższa pora. Oczywiście wolałbym nie popełnić błędu, ale jeśli tak się stanie i okaże się, że masz rację, nadal chcę, by był to mój błąd. Herman przyglądał mu się z aprobatą. Przed wyjściem z gabinetu Harry odwrócił się jeszcze. – Ojcze, ponieważ to moja pierwsza próba, chciałbym na początku uczestniczyć w tym bez rozgłosu. Byłbym wdzięczny, gdyby zostało to między nami, przynajmniej na razie. Jeśli przedsięwzięcie odniesie sukces, ogłosimy to całemu światu. Pierwszy będę się chwalił. Ale wolałbym, żeby nie śmiano się ze mnie przy stole, kiedy będę wszystko rozkręcał. – Rozumiem – odparł Herman. – Twoje sekretne zaangażowanie w rodzinny wielopokoleniowy nowoangielski biznes budowlany pozostanie w tych czterech ścianach. 6 Kiedy pogoda się poprawiła, panna Porter pojawiła się pewnego ranka w tartaku, czekając na opóźnione zamówienie. Wydawała się poirytowana i chodząc po podwórzu, często spoglądała na złoty kieszonkowy zegarek. Salvo minął ją w drodze z jednego magazynu do drugiego. Zdjął czapkę i skłonił lekko głowę. – Dzień dobry, panno Porter – powiedział z uśmiechem. – Jak się pani dzisiaj miewa? Wydawała się zdziwiona, że się do niej odezwał. Odwróciła się, rozpoznała go, a potem spojrzała na bramę, przez którą nic nie przejeżdżało. – Dobrze, dziękuję – odparła tylko. Znów się skłonił. – Życzę pani miłego dnia – rzucił i poszedł dalej. – Być może się mylę, Fredericku – powiedziała Alice do kierownika później tego ranka – ale podejrzewam, że pan Attaviano mi się narzuca. – To bardzo dobry pracownik, panno Porter. Szybko się uczy. – Cieszę się, że jest z nami – odparła Alice. – Ale jest coś niestosownego w sposobie, w jaki na mnie patrzy. Poproś go, żeby nie odzywał się do mnie pierwszy. – Wyjrzała przez okno, by sprawdzić, czy gdzieś go widać. – Nie rozumie, jakie tu panują zwyczaje. Nie wiadomo, jak to wygląda w jego kraju, więc nie bądź dla niego zbyt surowy, ale wytłumacz mu stanowczo, że u nas tak się nie robi. – Oczywiście, panno Porter – powiedział Frederick. – Ale jeśli nie zrozumie? – To wtedy bądź tak surowy, żeby zrozumiał. – Tak jest, panno Porter. Następnego dnia w tartaku Alice rozglądała się za impertynenckim młodym człowiekiem, ale zniknął. Kilka dni później Frederick poinformował ją, że Włoch poczuł się bardzo urażony reprymendą. Zaprzeczył, by zrobił coś złego, powiedział, że zasady etykiety pomiędzy wszystkimi ludźmi wymagają uprzejmości, i natychmiast zrezygnował z pracy. – Nie zaczekał nawet na płacę za zeszły tydzień. Zarumieniona Alice pokiwała głową. – Co za impertynencja. Dobrze, że zrezygnował, Fredericku. Wielka szkoda, że nie zdążyłeś go wyrzucić. Miałam rację, podejrzewając, że coś z nim jest nie tak. Żaden przyzwoity

człowiek nie porzuciłby dobrej pracy z powodu urażonej dumy. To głupota. – Wzruszyła ramionami. – Może w następnym miejscu czegoś go nauczą. Ale wiążę niewielkie nadzieje z nim i jemu podobnymi. Próbujemy im pomóc i spójrz, co się dzieje. Pomyśleć tylko... None ROZDZIAŁ JEDENASTY KAMIENIOŁOM 1 Droga Gino! Chciałbym przyjechać do Lawrence, by porozmawiać z Tobą i Twoim bratem o Twojej propozycji. Chciałbym też przywieźć ze sobą naszego specjalistę od pożyczek o jakże stosownym nazwisku Billingsworth[3], by obejrzał nieruchomości, o których mówiłaś, i wycenił je, zanim przejdziemy do dalszych kroków. Kiedy możemy się z Wami spotkać? Z poważaniem, Harry Barrington Był to najbardziej przerażający list, jaki Gina w życiu przeczytała. Co ona najlepszego narobiła? Spodziewała się, że spotkają się z Harrym jeszcze kilka razy, może pospacerują po Common, kiedy zrobi się cieplej, a przy lodach na promenadzie nad rzeką Charles omówią więcej szczegółów, zanim sprawy zajdą choć w połowie tak daleko. Harry był najwyraźniej człowiekiem czynu. To przerażające. Może tak to wyglądało w prawdziwym świecie, a nie w świecie marzeń, w którym żyła Gina. Nie przyszło jej nawet do głowy, by powiedzieć o wszystkim Salvowi. Przed otrzymaniem ostatniego listu od Harry’ego myśl, że jej brat mógłby – tylko mógłby – zaangażować się w jej szalony plan, nie nabrała realnych kształtów, bo Salvo żył po to, by gasić jej słodkie marzenia. Jaki więc sens marzyć o Harrym z pełną dezaprobaty twarzą Salva czającą się gdzieś w tle? Nie wiedziała, co robić ani jak odpowiedzieć na list. Zrobiła więc jedyną rzecz, jaka przyszła jej do głowy. Nie odpowiedziała, zaś po nocach nie spała z niepokoju. Droga Gino! Jako że nie otrzymałem od Ciebie żadnej wiadomości, muszę założyć, że mój wcześniejszy list zaginął. Piszę ponownie, by Cię zawiadomić, że interesuje mnie Twoja propozycja i chciałbym spotkać się z Tobą i Twoim bratem w towarzystwie naszego specjalisty do spraw finansowych, by omówić szczegóły i obejrzeć nieruchomości. Proszę, daj mi znać odwrotną pocztą, kiedy znajdziesz na to czas. Niedługo zaczynam pisać pracę dyplomową na Harvardzie i trudno mi będzie się od niej odrywać. Z wyrazami szacunku, Harry Barrington Teraz Gina wiedziała, że musi tylko czekać. Jeszcze trochę i Harry będzie zbyt zajęty, by jej pomóc, a potem będzie mogła znów pojechać do Bostonu, by wszystko na nowo omówić.

Dwa kolejne tygodnie minęły w napięciu i był już prawie marzec, gdy Gina odpisała. Drogi Harry! Przepraszam, że przez kilka tygodni nie odpisywałam, ale moja mama się zaziębiła, a brat stracił pracę i zachorował na zapalenie oskrzeli. Oboje czują się już lepiej, a ja wreszcie mam chwilę, by odpisać. Wiem, że jesteś zajęty pisaniem pracy dyplomowej. Może kiedy skończysz studia, na pewno z wyróżnieniem, dasz mi znać, kiedy mógłbyś przyjechać do Lawrence. Mój brat, który nie pracował głównie z powodu choroby, teraz znów ma dwie prace i nie wiem, czy będzie mógł do nas dołączyć. Ale zadbam o to, by towarzyszył nam podczas następnego spotkania. Z poważaniem, Gina Droga Gino! Mam jeszcze kilka wolnych tygodni. Może spotkamy się w trójkę w przyszły piątek o piątej? Proszę, daj mi znać odwrotną pocztą. Z wyrazami szacunku, Harry 2 Salvo zareagował tak, jak zareagowałby każdy dumny Włoch na wieść, że jego mała siostrzyczka załatwiła mu pożyczkę od kogoś, komu życzył jak najgorzej. – Tu sei pazzo! Oszalałaś – powiedział po pięciu minutach szalonego gestykulowania i przeklinania po włosku. – Nigdy jej nie przyjmę. Mai! Wolałbym żebrać na ulicy niż przyjąć od niego pożyczkę. Wolałbym prać, siedzieć przy krosnach. Wolałbym się rzucić do wybuchającej Etny. Wyraziłem się jasno? – Salvo, wysłuchaj mnie. – Usłyszałem już wszystko, co chciałem. Odpowiedź brzmi: nigdy. – Salvo... – Mai! – Czy... – Nigdy! – Nie jesteśmy Hatfieldami ani McCoyami, Salvo – powiedział Harry w następny piątek, siedząc przy stole w Lawrence. – To umowa biznesowa. Pomagam ci tylko dostać pożyczkę z banku. Pożyczka jest dwuczęściowa. Poinstruujemy bank, żeby wydał ci gotówkę na zakup nieruchomości. Potem będziesz potrzebował funduszy na remont. Tę część kapitału ci pożyczymy. Ale doliczymy odsetki, które będziesz spłacał co miesiąc. Będziesz miał więc regularny kredyt hipoteczny i pożyczkę na remont. Za obie będziesz ponosił wyłączną odpowiedzialność. Billingsworth wszystkim się zajmie. Po otwarciu restauracji, Salvo, będziesz odpowiedzialny za ich codzienne funkcjonowanie, za zatrudnianie pracowników, zwalnianie, prowadzenie interesu. Dasz sobie radę? – Assolutamente. – Pomogę ci z ekipami, które zajmą się remontem nieruchomości. Ta, z której usług korzystamy, jest bardzo dobra. Billingsworthowi podoba się lokalizacja restauracji. Dobrze ją wybrałeś. A remont nie powinien potrwać zbyt długo. Planujemy otwarcie na początek lata.

Potem zostaniesz sam, ale jeśli będziesz potrzebował pomocy, będziemy gotowi jej udzielić. Będziesz też potrzebował księgowego. A może zajmie się tym twoja ciotka bądź matka? Harry siedział i czekał. Billingsworth i Gina milczeli. Salvo też początkowo się nie odzywał. Potem powiedział tylko: – Kim u licha są Hatfieldowie i McCoyowie? Rozmawiali dalej, pokrzepiając się czerwonym winem, oliwą, solą i chlebem. Gina widziała, że dla Harry’ego jest to absolutna nowość, i z radością obserwowała, jak macza mały kawałek chleba w oliwie, posypuje go solą i wkłada do ust. Billingsworth odmówił wzięcia udziału w tej uczcie, przyglądając się Attavianom, a nawet Harry’emu, z wyraźnym niesmakiem. Harry wziął jeszcze jeden kawałek, tym razem większy, i posypał go solą. Mimoo upiekła chleb rano, gdyż wiedziała, że przyjadą goście, i chleb – jej specjalność – był chrupiący i ciepły. Gina widziała, jak zmieniała się twarz Harry’ego, gdy go jadł i popijał winem. Bardzo mu smakował. – Będzie wam potrzebny księgowy – powtórzył. – Moja matka może się tym zająć – odparł Salvo. – Chcę, żeby rodzina pracowała razem ze mną. To rodzinny interes. – Powinieneś raczej poprosić matkę, żeby piekła taki chleb dla restauracji – powiedział Harry. – Nie prowadzisz instytucji charytatywnej – wtrącił Billingsworth. – Kompetentna księgowość jest warunkiem bezdyskusyjnym. Potrzebujesz kogoś bystrego, by notował wydatki... – Obraża pan moją matkę? – ...i przychody – ciągnął niezrażony Billingsworth – wypłacał pensje, podpisywał rachunki za naprawy i notował, ile kosztuje dziennie prowadzenie restauracji, by się przekonać, czy tu i tam nie można by co nieco zaoszczędzić. Potrzebujesz wykwalifikowanego księgowego dla dwóch restauracji. – Angela ma przyjaciela. – Czy jej przyjaciel ma odpowiednie kwalifikacje? – dopytywał się Billingsworth. Spojrzeli na Angelę, która siedziała na kanapie i udawała, że zajmuje się swoimi sprawami. – Ma konto w banku – powiedziała. – To wystarczy – odparł Harry. Gina powstrzymywała śmiech. Billingsworth, który nie miał za grosz poczucia humoru w sprawach związanych z pieniędzmi i być może w innych również, rzucił Harry’emu pełne wyrzutu spojrzenie. Salvo i Mimoo patrzyli nieufnie na Harry’ego, który pił wino i zajadał się chlebem. – Nie martw się – powiedział. – Billingsworth znajdzie ci kogoś odpowiedniego. Zna mnóstwo dobrych pracowników. To tylko szczegóły. No, i co powiesz, Salvo? Uściśniemy sobie dłonie? Salvo był dumny, ale nie głupi. Wyciągnął rękę, nawet wstał. Harry uścisnął dłoń swojego włoskiego wspólnika. Nalali wina i wznieśli toast. Nawet Pippa, sapiąc, zeszła ze swojej sypialni na górze, by wypić kieliszek. – Jak nazwiesz restauracje? – zapytał Harry. – Jedna będzie się nazywać U Alessandra, na cześć mojego ojca. Druga U Antonia na cześć brata. – Nie wiedziałem, że masz jeszcze brata. Mimoo i Pippa wybuchnęły płaczem.

– Zmarł rok przed naszym przyjazdem tutaj – wyjaśnił Salvo. Harry spojrzał przepraszająco na Ginę i sięgnął po kapelusz. Odprowadziła jego i Billingswortha do drzwi. Przez całe spotkanie prawie nie oddychała i pomimo nieustępliwości Salva i zastrzeżeń Billingswortha wobec ich talentów biznesowych uważała, że poszło nieźle. Harry się z nią zgodził. – Ale ten twój Salvo to twardy przeciwnik – powiedział na werandzie, gdzie stała połamana huśtawka. – Szkoda, że nie powiedziałaś mi o drugim bracie. Nie chciałem być niedelikatny. – Staram się nie myśleć o przeszłości. – Salvo i tak już za mną nie przepada. Gina zmrużyła oczy. Harry skłonił się lekko i szturchnął Billingswortha. – Nie stój tak. Musimy złapać pociąg. – Zwrócił się do Giny: – Billingsworth w tym tygodniu przygotuje dokumenty. W przyszłą sobotę spotkamy się z wykonawcą. Omówimy szczegóły remontu. Jeśli chcecie otworzyć przed latem, nie mamy zbyt dużo czasu. Niedługo będę miał samochód, więc nie będę musiał jeździć tym przeklętym pociągiem. – Samochód czy powóz? Uśmiechnął się. – Oldsmobile curved dash. Choć słyszałem, że niemiecki silnik Benza jest zdumiewający. Gdyby tylko można tu kupić niemiecki samochód. – Może Ben przewiezie go przez swój kanał. Nawet Billingsworth zareagował na te słowa półuśmiechem. Prawie. Gina obejrzała się na siatkowe drzwi, przez które w zimnym marcowym świetle widziała, że brat i matka ją obserwują. Westchnęła. – Billingsworth – zwrócił się Harry do bankiera, gdy schodzili po schodach. – Słyszałeś, że w Teksasie znaleźli jeszcze więcej ropy? Dosłownie wypływa z ziemi! Nie muszą nawet wiercić. – Nie wiem, dlaczego mi to mówisz, Harry – odparł Billingsworth. – Twój ojciec wyraził się jasno. Nigdy nie będziemy inwestować w ropę. – To błąd. Flagler i Rockefeller to najbogatsi ludzie w Ameryce. – Twój ojciec nie jest już wspólnikiem pana Flaglera. – Zawiesił głos. – Pieniądze to nie wszystko. – Dla bankierów i kupców liczy się tylko bogactwo duchowe, prawda? Chodźmy. Wsiadaj i módl się o deszcz. – Harry odwrócił się jeszcze i dotknął ronda kapelusza. Gina stała na werandzie i patrzyła za nim z dziewczęcą tęsknotą. – Życzę miłego wieczoru, panno Attaviano. – Wzajemnie, panie Barrington. Kiedy wróciła do środka, rodzina siedziała przy stole i toczyła ożywioną dyskusję na temat Harry’ego. – Salvo, schowaj dumę do kieszeni. – Tu nie chodzi o dumę, Mimoo. To coś innego. Nie ufam mu. – Twój szósty zmysł cię zawodzi – odparła Mimoo. – On nie jest taki jak ten drugi. Gdyby tamten tu przyjechał, byłabym zaniepokojona. Ale ten jest miły. Jaka jest jego matka, Gino? – Nie żyje. – Ach. – Mimoo skinęła głową. – To wiele tłumaczy. Salvo pokręcił głową.

– Gdyby chodziło o tego drugiego, miałbym mniej zastrzeżeń. – Tego, który nie zważa na ostrzeżenia, by trzymał się z dala od twojej siostry? – Tak. I wysłuchał ich. Nie pokazał się więcej. – Może tylko tak sądzisz – rzuciła radośnie Angela, co sprawiło, że wszyscy spojrzeli na nią ze złością, lecz Gina odwróciła się do matki. – Co tłumaczy, Mimoo? – Nie widzisz tego, co ja – mówił Salvo. – Nie wiesz tego, co ja wiem. Zaufaj mi w tej sprawie, cara Mamma. Jestem mężczyzną. Znam się na tych rzeczach lepiej od ciebie. Jako matka powinnaś mniej obawiać się tego, który niesie serce na dłoni. Niebezpieczny jest ten, który milczy i udaje obojętność. – Wyszedł z ciebie cały Włoch, Salvo! – wykrzyknęła Gina. Brat nie zwrócił na nią uwagi i bębnił palcem po stole. – A najgorsze jest to, Mimoo, że nie widzisz tego, co twoja córka wie całym sercem i widzi najwyraźniej na świecie. Nawet lepiej ode mnie. – Tu sei pazzo, Salvo. – Non vedo niente – zaprotestowała Gina nieszczerze. Jej wargi poruszały się, lecz serce waliło jak młotem. Proszę, proszę, Salvo, miej rację. – Nie chcę tego robić, Mimoo – powiedział Salvo. – Musisz. Posłuchaj mnie, on nawet nie zauważa twojej siostry. Salvo tylko pokręcił głową. 3 Życie było pełne cudów we wszystkich kształtach i rozmiarach. Kiedy z wiosną puściły lody i rozmarzło błoto Nowej Anglii, a w powietrzu unosił się zapach odnowy, Harry przyjeżdżał do Lawrence dwa lub trzy razy w tygodniu, by nadzorować remont restauracji U Alessandra i U Antonia. – To ciężko zarobione pieniądze mojego ojca – powiedział do Giny, gdy pierwszy raz rozpromieniła się na jego widok na placu budowy. – Chcę się upewnić, że dobrze je wydają. – Potem dodał, że wziął ze sobą książki i uczył się w pociągu. Życie Giny nabrało nowego wymiaru. Po szkole biegła do fabryki Washingtona po wełnę i z wielkimi workami wracała nie na Haverhill do misji, lecz na Essex Street do Alessandra. Albo na Broadway do Antonia. Spędzała minuty lub godziny na budowie do czasu odjazdu pociągu Harry’ego, a potem szła powoli do misji, gdzie na poczekaniu wymyślała całą gamę wymówek, brała książki i wełnę do pokoju na tyłach i wcale się nie uczyła, lecz przędła bez przerwy, marząc o jedwabiu i muślinie, o kapeluszach w kolorze kości słoniowej z szyfonowymi kokardami i bluzkach z koronki. Wymyślała też mądre pytania, które mogłaby zadać Harry’emu następnego popołudnia – o rury, kable elektryczne i kit, cały czas ćwicząc przywoływanie na twarz wyrazu biznesowej powagi. Zaglądała do książek tylko po to, by nie oblać egzaminów, lecz przede wszystkim przędła setki motków, zbierała korę i jagody. – Dlaczego masz takie granatowe palce? – zapytał Harry pewnego popołudnia. Odpowiadając, starała się nie okazać radości z tego, że zauważył. – Farbuję wełnę w jagodach i occie – odparła i ukryła dłonie za plecami, uświadomiwszy sobie, jak wyglądają. – Także w burakach i korze. Barwy są bardzo nasycone, jeśli zrobię to tuż po gręplowaniu, lecz zanim zacznę prząść. Sprzedaję teraz przędzę w ośmiu kolorach. – Trzeba zapamiętać, by zaoszczędzić trochę pieniędzy na cienkie jedwabne rękawiczki. Harry przyjrzał się jej uważnie.

– Nawet nie rozumiem, co mówisz. Roześmiała się, lecz starała się opanować zachwyt. – To trochę tak, jak ja się czuję, kiedy opowiadasz o moralnym ryzyku niekorzystnej selekcji kosztów i możliwości. Wybuchnął niepohamowanym śmiechem. – Połączyłaś to wszystko dość dowolnie. Bo nigdy nie mówię o kosztach i możliwościach. – Zrobiłeś to raz, gdy próbowałeś mi wytłumaczyć, czego się uczysz na jednym z kursów z ekonomii. Inwestowanie w kapitał ludzki. Tak się to nazywało? Pokręcił głową zaskoczony, a na jego ustach nadal gościł niepewny uśmiech. – Nie mogę uwierzyć, że byłem tak straszliwie nudny. To bardzo nieuprzejme z mojej strony i świadczy o braku manier. Wybacz mi. – Nie musisz przepraszać – powiedziała, starając się, by zabrzmiało to oficjalnie i mniej włosko. Z powodu swojej imigranckiej niedojrzałości miała ochotę skakać! Sprzedała swoją granatową, brązową i czerwoną przędzę za bardzo dobrą cenę i zaoszczędziła dość pieniędzy na wykrój z papieru i materiał na jasnoróżową sukienkę na wiosnę: miękki, lekko lśniący, gładziutki. Sukienka była nieco rozszerzana i przewiązana w pasie błękitną szarfą. Na staniku i na bufiastych rękawkach Gina naszyła cztery rzędy koronki i wstążek. Musiała nosić do niej szal, by osłonić gołe ramiona, ale sukienka była na tyle krótka, że było spod niej widać nie tylko buty, ale i kostki. Kiedy mogła ją nosić? Za każdym razem, gdy się spotykali, z konieczności i braku wyboru miała na sobie okropny brązowo-biały mundurek. Na materiał wydała wszystkie pieniądze, więc nic nie zostało na jedwabne rękawiczki. Widok jej dłoni napełniał Ginę rozpaczą! Harry prawie tego nie zauważał. Zawsze był bardzo miły i uprzejmy i zachowywał się z podszytą rozbawieniem rezerwą, ale Ginie to nie przeszkadzało. Kiedy nie musiała już udawać, leżała na brzuchu na łóżku z uniesionymi nogami i szeptem relacjonowała Verity i Angeli, co ostatnio mówił o rurach i lepszym dostępie na zaplecze, bo spodziewał się tłumów w restauracji i czekał na sukces. Verity i Angela studziły jej zapał, lecz Gina była przekonana, że życie nie stanie na drodze jej fantazjom. Nawet Salvo stał się mniej wrogi na widok marzenia nabierającego kształtów pod bacznym okiem Harry’ego. Podczas gdy Mimoo sprzątała domy z Pippą i uczyła się nowego języka, grając w le lotto w piwnicy kościoła Najświętszej Marii Panny z grupą nowych hałaśliwych irlandzkich przyjaciółek, wśród których znajdowała się Rita z góry, Verity uczyła się pilnie do ostatnich egzaminów przed ukończeniem szkoły średniej. Tymczasem Angela szeptała Ginie o związkach i prawach kobiet, marząc o znalezieniu młodego kawalera, któremu obie te sprawy będą leżały na sercu. – Harry nie jest kawalerem Giny – poprawiła ją Verity. – Och, Verity, ty wszystko potrafisz zepsuć. Jeszcze nie jest. Nie można pomarzyć? – Rozmawia z tobą o rurach i elektryczności. Jak przejść od tego do romansu? – Angela rozmawia ze swoimi przyjaciółmi o postulatach wobec pracodawców i prawie własności. To lepsze? – Wszystko to wydaje się bezsensowne i pogmatwane – odparła Verity. – Sprawdźmy, co Pismo Święte mówi o miłości, dobrze? Gina i Angela jęknęły i schowały głowy pod poduszkę. Siedząca na łóżku po turecku Verity otworzyła Biblię z zamkniętymi oczami i położyła palec na stronie zapisanej czerwonym pismem. Gina nie pozwoliła jej czytać.

– Gdybym miał dar prorokowania – zaczęła, wyrywając Biblię z rąk przyjaciółki – i znał wszystkie tajemnice i posiadał wszelaką wiedzę i wszelką możliwą wiarę, tak iżbym góry przenosił, a miłości bym nie miał, byłbym niczym[4]. I co ty na to? To powiedział święty Paweł. Non sono nulla. – Za mało wiedzy to też niebezpieczna sprawa – odparła ze złością Verity, sięgając po księgę. – Za mało miłości też. Gdy rozkwitała wiosna, Gina leżała na łóżku i marzyła. Żyła w wielkim balonie pragnień i nie chciała, by igły prawdziwego życia przekłuły jej różnobarwny, delikatny palloncino. 4 – Ma dobre maniery – powiedziała Angela. – Nie możesz go obwiniać za dobre wychowanie. – Och, daj spokój – odparł Salvo. – To tylko wybieg, by zdobyć, co chce. – Czyli? Salvo znacząco uniósł brwi. – Nie zgadzam się z tobą. – Angela pospieszyła Ginie i Harry’emu na pomoc. – Widziałam go, rozmawiałam o nim z Verity. Ona z nim rozmawiała i obie zgadzamy się co do jednego: jest znakomicie wychowany. – Ależ ty jesteś naiwna. – Salvo, osądź go sam. Nie jest szorstki ani z nikim się nie spoufala. Nie sili się na przyjaźń. Jest po prostu niezwykle uprzejmy. – To mogę potwierdzić – powiedziała Verity. – Rozmawia ze wszystkimi tak, jakby chciał, by inni mężczyźni rozmawiali z jego siostrą. Ginę rozbawiło to najbardziej. Inni mężczyźni tacy jak Ben? Musi zapamiętać, by zapytać Harry’ego o Bena. Nie wspominali o nim od tygodni. – Nie chce być w centrum uwagi – kontynuowała Angela. – Nie krytykuje innych. – Możliwe, ale nie jest miły. – Salvo nie dawał za wygraną. – Jest, ale nie próbuje się przypodobać. Nie jest ponury ani posępny. Jest uprzejmy i pełen rezerwy, a to co innego. – I nie wydaje się próżny – wtrąciła Gina. – Nigdy nie mówi o sobie. – W ogóle rzadko się odzywa – potwierdziła Verity. – Trudno go zmusić, by cokolwiek powiedział. – Moim zdaniem – zaczęła Mimoo – chyba wstydzi się swojego pochodzenia. Wstydzi się swoich rodziców. Jego rodzina go krępuje. – Wcale nie – broniła go Gina. – Po prostu nie lubi mówić o ich sukcesach. – Dobrze urodzony człowiek nie wstydzi się swojej rodziny. – On się nie wstydzi – odparła Gina. – Jest tylko cichy i nieśmiały. Salvo roześmiał się gardłowo. Gina nie miała słów, by opisać bierne milczenie Harry’ego. Nie mogła zrozumieć jego neutralnego zachowania – czyżby chciał się okazać godny swojego szlachetnego pochodzenia? Raczej nie. Całkowita obojętność wobec bogatej rodziny czy wysokiego statusu społecznego sugerowały poważniejsze podejście do życia. Nic nie mógł poradzić, że urodził się Barringtonem i cieszył się płynącymi z tego korzyściami, ale jego sposób poruszania się, spojrzenie, pochylenie głowy w zamyśleniu, znudzony sposób bycia sugerowały, że jest niefrasobliwym osobnikiem, który znalazł się po złej stronie drogi – być może człowiekiem szukającym kłopotów. Nie był

gadatliwy; zachowywał się jak ktoś, kto traktuje samego siebie jednocześnie zbyt poważnie i nie dość poważnie. Po swoim słynnym przodku Robercie Treacie Painie odziedziczył jeszcze jedną cechę: zawsze jako pierwszy sprzeciwiał się ideom wysuwanym przez kogoś innego, lecz nie forsował swojego zdania. Mówił tylko „nie”, jakby to jedno słowo wystarczało. Myśląc o nim obsesyjnie przez wiele tygodni, Gina doszła do wniosku, że być może Salvo ma rację i Harry nie jest nieśmiały – choć ta jego cecha jako pierwsza podbiła jej serce – i że ogranicza go coś innego. Milczał nie dlatego, że bał się mówić, lecz dlatego, że przemawiając, pokazałby światu, kim naprawdę jest – osobą, która nie zamierza iść śladami Billingswortha i związać się z bankowością, ani Barringtonem, któremu marzy się życie kupca, czy nawet Benem z jego karierą inżyniera. Milczał, bo słowa pokazałyby, kim naprawdę jest dla niej. Gina wiedziała, że nie jest dla niego dość wyrafinowana. Jakże mogłaby być? Nie miała pieniędzy na płaszcz z wielbłądziej wełny, była za młoda, by chodzić na wysokich obcasach, jak twierdziła jej matka. Papa by zrozumiał. Rozgoryczona Gina zwierzyła się kuzynce, lecz Angela nie chciała o tym słyszeć. – Czy twoja matka chodziła na wysokich obcasach, by rozkochać w sobie twojego świętego ojca? No widzisz. Masz odpowiedź. Nie miała płaszcza z wielbłądziej wełny. Nie miała czółenek na szpilkach ani wymyślnej torebki. – Angela się roześmiała. – Myślisz, że gdybyś je miała, on by się w tobie zakochał? Masz o nim bardzo niskie mniemanie. I o sobie. – Gdybyśmy tylko mogły poznać naszych ukochanych w fabryce – odparła poirytowana Gina. – Może wtedy wszystko ułożyłoby się jak należy. – Z pewnością byłabyś szczęśliwsza – powiedziała Angela ze śmiechem. Spotkania z nim były jednak dla niej wszystkim. Jej skrępowanie i wstyd z powodu biedy nie liczyły się, gdy biegła wzdłuż Broadway w płaskich butach i zniszczonych sukienkach, które zakrywały ją od stóp do głów i na które narzucała długie swetry, jakże niepodobne do żakietów noszonych przez prawdziwe damy. Prostując się, zwalniała, zanim dotarła na miejsce, a tam, ze swoją spokojną angielszczyzną z akcentem, kręciła się wokół Harry’ego. Zakładając ręce za plecy, zadawała mu profesjonalne pytania dotyczące zaprawy, szpachli i gipsu, pytania dotyczące kabli, malowania, podłóg, lakieru, oprawy okien. Długo rozmawiali o szyldach, które miały zawisnąć nad wejściem, w jakim powinny być kolorze i jak jasny powinien być błękit. Omawiali kształt i wymiary stolików, wygodę krzeseł, jakość dań, zasłony w oknach i rozmiar koszy na odpadki na zapleczu. Jak duży piec powinno się zainstalować i czy powinny być dwa? Rozmawiając z nim, podsuwała mu jedzenie, które przynosiła z domu. „Proszę, Harry, spróbuj, na pewno jesteś głodny. To chleb z pomidorami i mozzarellą. Nazywa się bruschetta”. „Harry, to wędzona szynka parmeńska z odrobiną czerwonej papryki i mozzarelli”. „O, to jest pyszne. Mam nadzieję, że ci zasmakuje. Nazywa się tiramisu. To deser z biszkoptów i likieru”. Salvo, opracowując menu, robił coś bardziej wyszukanego niż przystawki, które siostra nosiła na talerzu, i zapraszał Harry’ego na Summer Street, by skosztował jego słynnych gnocchi, pomidorowych knedli z pesto, lub pappardelle fra diavolo. I czasami Harry przychodził. Nie wymawiał się czekającą go pracą dyplomową, seminariami i imprezami charytatywnymi. Zasiadał przy stole ich matki, wygłodzony po całym dniu pracy, i jadł z nimi potrawy Salva. Tylko wtedy chwalił jego kuchnię. Na osobności Salvo pytał Ginę: „Dlaczego on mi się podlizuje?”, lecz w duchu był tak zadowolony, że co tydzień wymyślał nowe potrawy z południa Włoch, by wywrzeć jeszcze większe wrażenie na swoim milczącym wspólniku. Harry szczególnie lubił domowy chrupiący chleb. Salvo podpiekał go lekko z czosnkiem, mozzarellą,

odrobiną parmezanu i solą i podsuwał Harry’emu. Harry oznajmiał, że to wystarczy za cały posiłek, i popijał chleb czerwonym winem przy świetle świec. Mimoo, Pippa, Angela i Salvo obserwowali go ostrożnie, z wyczekiwaniem, by oszacować szczerość jego reakcji na ich imigrancką kuchnię i dom. Tylko Gina kręciła się po pokoju, by nikt nie dostrzegł zaciśniętej w pięść dłoni, którą przyciskała do serca. Pewnego razu Salvo nałożył na przypieczony chleb pomidory. Harry’emu bardzo to zasmakowało. Innym razem Salvo poddusił pomidory, dodał więcej czosnku, trochę oliwy i bazylii. Posmarował masą chleb, nałożył mozzarellę i parmezan i zapiekł w gorącym piecu. Harry powiedział, że to najlepsza rzecz, jaką jadł w życiu, i pochłonął połowę bochenka, by pokazać, że mówi serio. – Salvo, chyba nie powinieneś mieć nic innego w karcie. Ten chrupiący sycylijski chleb z pomidorami i mozzarellą to twój bilet do niezmierzonego bogactwa. Podawaj tylko ten chleb z czerwonym winem. Stojąca za Harrym Gina wpatrywała się w uśmiechniętego od ucha do ucha brata. Salvo miękł. – Jak to nazwiemy? – zastanowił się Harry. – Moglibyśmy to reklamować: Przyjdźcie do Antonia na oryginalny... co? Salvo wzruszył ramionami. – Na Sycylii prostsza wersja znana jest jako potrawa biedaków. – Ależ to jedzenie królów – zaprotestował Harry. – Jak to nazywają? – Pizza Margherita. – Fantastycznie. Pizza Margherita. Wspaniale. Zostaniesz milionerem, Salvo. Witamy w Ameryce. Kiedy Harry wyszedł, Attavianowie odwołali wszystko, co o nim mówili. Wychwalali go przy stole, nazywali swoim zbawcą, a leżąca na górze Gina, słysząc ich głosy, nie posiadała się z radości. 5 Nie mogli znaleźć dorożki, która zabrałaby ich z kamieniołomu Riverview Stone. Ta, która ich tu przywiozła, odjechała przed godziną, a do prowadzącej do miasta drogi nad rzeką Merrimack były ponad trzy kilometry. Przyjechali do kamieniołomu późnym sobotnim popołudniem, gdy Gina skończyła już sprzedaż na targu, by wybrać granit na blaty kuchenne. Salvo nalegał. Żeby zagnieść najlepsze ciasto, powierzchnia przez cały czas musi być chłodna. A nie ma nic chłodniejszego od prawdziwej skały, powiedzieli Salvo i Gina. Mieszkali wcześniej w cieniu syczącej magmy, więc coś o tym wiedzieli. Billingswortha trzeba było przekonywać przez dwa tygodnie, by wydał pieniądze na granit. Nawet Harry dołączył do chóru. Salvo miał z nimi jechać, ale coś go zatrzymało. Albo coś, albo Bóg, który czynił małe i wielkie cuda przez cały dzień. W soboty Salvo kopał i sadził na Lawrence Common. To, że wybierali odpowiedni kamień – jasnoherbaciany, z czarnymi plamkami – we dwoje, Gina postrzegała jako boską interwencję, bo w innym przypadku brat nie zostawiłby jej samej z Harrym nawet w kamieniołomie. Czekali na niego przed bramą dwadzieścia minut. – Otwieramy restaurację w przyszłym tygodniu – powiedział Harry. – Twój brat będzie musiał chyba zrezygnować z innej pracy. Bo tej z pewnością nie utrzyma. – Wie o tym – odparła Gina, rozglądając się po zapylonym kamieniołomie. – Potrzebujemy trochę gotówki, zanim restauracje zaczną zarabiać. Było nam ciężko, gdy stracił pracę w tartaku.

Harry odwrócił się powoli w jej stronę. – Nie wiedziałem, że w Lawrence jest tartak. – Nie ma. Jeździł pociągiem do Andover. – Andover. – Harry wbił wzrok w swoje stopy, gdy Gina przesłoniła oczy dłonią, by wypatrywać brata na zalanej słońcem drodze. Nigdzie nie było go widać. Grazie a Dio. – Co się stało? Dlaczego go wyrzucili? – spytał. – Nie wyrzucili go. Sam odszedł. Powiedział, że zachowali się wobec niego okropnie. – Odszedł, bo okropnie się zachowali? – Nie powiedziałam, że to słuszna decyzja. Ale dlatego tak dużo ostatnio pracuje, żeby nadrobić to, co tam stracił. – Muszę się starać, żeby nie zachowywać się wobec niego okropnie – powiedział Harry. Jakbyś był do tego zdolny, pomyślała Gina. – Obraziła go jakaś kobieta. Salvo przyjmie niemal wszystko, ale nie może znieść, gdy kobieta nie okazuje mu szacunku. Krew się w nim gotuje. Harry nasunął kapelusz na czoło, jakby chciał się osłonić przed pyłem. – To na pewno nie dzieje się często – mruknął. – Prawie nigdy. Mój brat jest bardzo uprzejmy w stosunku do kobiet. Czekali jeszcze pięć czy dziesięć minut. Nie wiedziała, o czym Harry myśli, ale modliła się tak żarliwie, że prawie było to słychać. Salvo, proszę, nie pokazuj się, nie pokazuj się. – Jak wrócimy? – zapytał w końcu Harry, kiedy miał już dość stania w miejscu. – Mogę wracać piechotą. – Naprawdę? – Spojrzał na jej zwiewną różową sukienkę, buty na obcasie, których miał nie oglądać. – To daleko. – Nie przeszkadza mi to. – Włosy miała upięte w kok, a kasztanowe pukle zakrywał kapelusz z niedużym rondem, który znalazła wśród darów w misji i „pożyczyła” do wieczora. Czuła się zjawiskowo i miała nadzieję, że tak wygląda. Szli w milczeniu. Próbowała prowadzić swobodną pogawędkę, ale zaschło jej w gardle. Po prawej stronie szeroka rzeka Merrimack płynęła leniwie do Newburyport. Słońce świeciło, na drzewach pojawiły się już liście; było piękne późne popołudnie. Ginę przepełniało uczucie szczęścia, że może tak iść w milczeniu, nie za szybko i nie za wolno. Rytm kroków sprawiał, że rozmowa nie była konieczna. Poza tym nie znała etykiety. To ona powinna zacząć rozmowę czy on? Jeśli kobieta jest bardzo młoda – a ona przecież jest – czy powinien pozostawić to jej? Szła dalej, marząc o nierównościach na drodze, głazach, może powalonym pniu drzewa. Harry trzymał się w stosownej odległości, więc nie można tego było nazwać wspólnym spacerem. – Przepraszam, co mówiłeś? Pytał ją o coś, lecz była tak zamyślona, że zapomniała go słuchać. Uśmiechnął się. – Dam centa za twoje myśli – powiedział. – Nie znam tego wyrażenia – odparła. – Proponujesz mi pieniądze? – Tylko w przenośni. Żeby zapytać, o czym myślisz. – Nie wiem – skłamała. – Jak się miewa twój przyjaciel Ben? Dość długo o niego nie pytałam. – O tym myślałaś? O Benie? – Zawiesił głos. – Czy o tym, że długo o niego nie pytałaś? Nie wiedziała, czy ma się zarumienić, czy zachichotać. Rozpaczliwie starała się, by nie zrobić jednego ani drugiego. – Wszystko u niego dobrze – ciągnął Harry, nie dostrzegając lub udając, że nie dostrzega jej zmieszania. – Rzadko go widuję. W tym roku mieszka w innym akademiku niż ja i zapisał się

na najtrudniejsze kursy. Metody fizyki matematycznej, inżynieria kolejowa, seminarium z mostów i budynków. Albo go nie ma, albo tonie w książkach. Wahała się, czy nie poprosić, żeby pozdrowił od niej Bena, ale nie wiedziała, czy Harry wspominał przyjacielowi, że pomaga im z restauracjami. Nie chciała go postawić w niezręcznej sytuacji. – A co chce robić po studiach? Harry rozłożył ręce. – Musisz pytać? Wdycha banany i wydycha Panamę. Nie ma innego życia. Gina poczuła się lepiej. Kiedyś przemknęło jej przez myśl, że Ben może się do niej zalecać, i ulżyło jej, że pochłaniają go zupełnie inne sprawy. Uśmiechnęła się do swoich butów. Oczywiście uszyła sukienkę trochę za krótką („Zabrakło mi materiału, Mimoo!”) i jej kremowe buty (które również „pożyczyła” na popołudnie z pudła z darami w misji) wystawały spod jej brzegu. Harry miał rację, na drodze było zbyt brudno na taką sukienkę. Ale gdzie mogła ją nosić poza kościołem w niedzielę i teraz? Czuła się jak księżniczka w pałacowych ogrodach. – Granit, który wybrałaś, jest bardzo dobry – powiedział Harry. – Salvo będzie żałował, że go to ominęło. – Raz jeszcze przepraszam. Co mówiłeś? – Powoli zsunęła szal, by odsłonić ramiona. Było jej gorąco i zdyszała się. – To, o czym myślisz, musi być bardzo miłe – powiedział. – To nic takiego. – Rozglądała się w poszukiwaniu jakiegoś wyboju, dużego kamienia, dziury, czegoś, na czym mogłaby się potknąć, by on mógł chwycić ją za nagi łokieć i podtrzymać. Serce waliło jej tak mocno, że nie mogła jednocześnie prowadzić rozmowy i szukać wybojów! – Już prawie... – zaczęła. – Jak było w Belpasso? – odezwał się Harry w tym samym momencie. – Przepraszam, co mówiłeś? – Nie. Damy pierwsze. Nazwał ją damą! Jak mogła po czymś takim rozmawiać? Kamieniu, kamieniu, gdzie jesteś? – Chciałam tylko zapytać, czy cieszysz się, że kończysz studia. To musi być ekscytujące! – W każdym razie – odparł, zdejmując kapelusz i ocierając spocone czoło – zamówiłem już biret i togę. Ciepło, prawda? – Bardzo. – Zsunęła szal jeszcze bardziej, prawie na nadgarstki. – Jesteś szczęśliwy? – Tak. Dlaczego pytasz? Ach, chodzi ci o dyplom. – Wzruszył ramionami. – W naszej rodzinie zbytnio się nie ekscytujemy. – Nawet Philipem Nolanem? Przewrócił oczami. – Dzięki Bogu mam to już za sobą. Spędziłem z nim za dużo czasu. Z ulgą się z nim rozstałem. – Odwrócił się do niej. – Jak traktują cię zakonnice? Sprawiasz im kłopoty? – Ja? Skąd. Dlaczego pytasz? Uśmiechnął się lekko. – Twoja matka mówiła mi w zeszłym tygodniu, że stale się na ciebie skarżą. Gina, która rzadko się rumieniła, oblała się pąsem. Za nic nie chciała, żeby uznał ją za osobę, która przysparza problemów. – Na tym polega ich praca. – Założę się, że nie skarżą się na Verity. – Ona zostanie zakonnicą! – wykrzyknęła. – Na co tu się skarżyć?

Nagle powietrze stało się gęste od pytania, które w nim zawisło: „Czy ty też zostaniesz zakonnicą, Gino?”. Dobre maniery powstrzymywały Harry’ego przed zadaniem tego pytania, a przez to milczenie stało się jeszcze bardziej znaczące. Nie ośmielił się zapytać, bo jej odpowiedź, „Oczywiście, że nie”, mogłaby wywołać jego odpowiedź lub komentarz, jedno i drugie wielce niestosowne. „Nie sądzę, żebyś była bardzo dobrą zakonnicą, Gino”, mógłby powiedzieć. Albo mogłaby to stwierdzić ona. Z czym on mógłby się zgodzić lub nie. Nie mogli prowadzić takiej rozmowy! Nawet Gina uznała ją za niedopuszczalną. Dlatego nagle stał im się potrzebny Salvo z dorożką. Bo czasami wynikiem prostych pytań była porażająca niemym krzykiem cisza. Gina skupiła się na kamykach pod nogami, a Harry odchrząknął i przysunął się trochę bliżej. – Gino? Otrząsnęła się z zamyślenia. – Przepraszam, co mówiłeś? Na jego twarz wrócił uśmiech. – Jak jest w Belpasso? Podobnie jak tutaj? Skinęła głową z ulgą. – Przedmieścia są podobne. Wiejskie. Ale w mieście, handlowym, budynki trzeba było wznieść z kamienia, by wytrzymały wybuchy Etny. Drewniane domy co kilka lat płonęłyby do szczętu. Kamień jest mocniejszy. – Zachichotała. – Po jednej stronie wulkanu zbudowano bardzo wysoki kamienny mur. Miał powstrzymać lawę. Jakby to było możliwe. – Jak Wielki Mur w Chinach? – Co takiego? – Wielki Mur. – Och. Też go zbudowano jako ochronę przed wulkanami? Teraz Harry się zaśmiał. – Nie sądzę, by w Chinach były wulkany. Chyba zbudowali go, by powstrzymać hordy Mongołów. Ku swemu przerażeniu Gina pomyślała, że usłyszała „dziwki[5] Mongołów”. To było zupełnie niepodobne do Harry’ego i nie wiedziała, co na to odpowiedzieć. Ta niewinna rozmowa była tak pełna katastrof! Z każdą sylabą pojawiało się coś okropnego. Wytrącona z równowagi nie tylko nie odpowiedziała, ale przestała też patrzeć pod nogi. Zupełnie niechcący potknęła się o kamień i poleciała do przodu. Harry wykazał się znakomitym refleksem i zdążył ją złapać. Chwycił ją za gołe ramię i objął w talii. Szal upadł na ziemię; Harry uchronił co prawda Ginę przed podobnym losem, lecz nie zapobiegł zwichnięciu kostki. Dziewczyna zaczęła podskakiwać na jednej nodze i lekko zakręciło jej się w głowie. – Nic mi nie jest – powiedziała. – Jestem taka głupia. Przepraszam. Nadal ją podtrzymywał, rozglądając się za miejscem, gdzie mogłaby usiąść. – Nie ma za co przepraszać. Nic ci nie jest? Jak twoja kończyna? To natychmiast przypomniało Ginie, że mężczyźni nie powinni mówić o częściach ciała kobiety, posługując się ich nazwami. Nie mieli prawa wiedzieć, że kobiety posiadają ramiona czy nogi. Nazywali je kończynami. – Tak – odparła słabo. – Moja kończyna jest w porządku. Harry nadal ją podtrzymywał. Posadził ją na stercie kamieni. Gina oparła się o niski murek oddzielający drogę od rzeki. Harry przykucnął obok niej, nie zważając na garnitur. Jej kostka pulsowała. – Boli? – Nie bardzo – szepnęła, krzywiąc się.

Jego szare oczy zrobiły się bardziej niebieskie, rozbłysło w nich rozbawienie. – Nie możesz mi powiedzieć, że nie wiesz, o czym myślałaś. To byłby już trzeci raz. Nie uwierzę ci. Więc wyduś to z siebie. O czym myślałaś? Co mogła zrobić? Powiedziała mu prawie prawdę. – Nie wiedziałam, jakiego słowa użyłeś. Próbowałam domyślić się jego znaczenia i potknęłam się. – Jakiego słowa? Nie mogła go powtórzyć! A jeśli powiedział „dziwki”? Jakże by to było żenujące, gdyby rzeczywiście usłyszała to słowo. – Kiedy powiedziałeś, że... Chińczycy zbudowali mur, by powstrzymać mongolskie... no, coś tam. – Hordy? – Och! – Poczuła ogromną ulgę. – Za pierwszym razem źle usłyszałam. Co to znaczy? Harry wybuchnął śmiechem. Odrzucił głowę do tyłu, zamknął oczy i śmiał się, jakby właśnie opowiedzieli sobie z Benem najprzedniejszy dowcip. Gina siedziała na kamieniach nieco wyżej i patrzyła na niego z niepewnym uśmiechem, nie wiedząc, co tak zabawnego powiedziała i co ma teraz zrobić. Kiedy Harry wreszcie się wyprostował i spoglądał na nią, nadal z uśmiechem na ustach, poczuła się jeszcze bardziej niezręcznie. Bo rozpoznała ten wyraz na zazwyczaj obojętnej twarzy Harry’ego. Był to wyraz zauroczenia, który pojawiał się na twarzy jej ojca, gdy zrobiła lub powiedziała coś zabawnego. Ojciec chwytał ją wtedy w ramiona i obsypywał pocałunkami, a na jego twarzy malował się ten wyraz. Czułości. Uczucia. Miłości. Tenerezza. Affetto. Amore. „Gia – mawiał Papa – ależ z ciebie zabawna dziewczynka”. Taki właśnie wyraz pojawił się w tej chwili na poważnej, nieprzeniknionej twarzy Harry’ego. Zafascynowana, z bijącym mocno sercem, zapomniawszy o pulsującej z bólu kostce, odsunęła się na bok i niemal spadła z kamieni. Harry wyciągnął rękę, by ją podtrzymać, i pochylając się w jej stronę, spojrzał jej prosto w oczy. – Gia – powiedział. – Dlaczego jesteś taka zabawna? Wymamrotała coś pod nosem; nie sądziła, by oczekiwał odpowiedzi. Gdyby w tych milisekundach, gdy chwycił ją za ramię i pochylił się w jej stronę, ktoś ich zobaczył – może przechodzień, Salvo podążający, by jej pilnować, czy sam Wszechmogący – ujrzałby oczarowanego młodego człowieka i lekko wystraszoną młodą dziewczynę. Była to chwila, której Gina desperacko pragnęła, a jednak nie była na nią przygotowana. Nadeszła i minęła, a ona mogła tylko zachować się stosownie do wieku i wycofać bez radości. Odwaga zupełnie ją opuściła. To było tak nagłe, nieoczekiwane. Harry roześmiał się i natychmiast się zmienił. Już wcześniej była zabawna, więc czemu teraz? Nie mogła widzieć siebie z zewnątrz, więc zapomniała o zwiewnej letniej sukience, o malutkim kapeluszu z kwiatami i piórkami, o wymykających się z koka niesfornych lokach, które okalały jej twarz, o pełnych włoskich ustach, z powodu których Rinaldo w Belpasso włóczył się za nią urzeczony, jęcząc i błagając jak Romeo, aż w końcu ze zwykłej ciekawości uległa i go pocałowała. Zapomniała o tym wszystkim, bo Harry nie był słabym włoskim chłopcem, lecz młodym amerykańskim mężczyzną, który nie błagał i nie jęczał. Na ułamek sekundy oszalał jednak na jej punkcie i wydawało się, że zaraz pochyli się jeszcze o parę centymetrów i zacznie ją szaleńczo całować. Już przekrzywił głowę. Ona już rozchyliła usta. Zamiast tego zamrugał i otrząsnął się z transu. Zerwał się na nogi i podał jej rękę, by mogła wstać. Jego dłoń była ciepła tak jak i jej. Gina zbierała się nieco dłużej, niż było to

konieczne, by uścisk dłoni nie skończył się tak szybko. – I co? Możesz iść? – Harry otulił dłonią jej łokieć. Zrobiła krok i zachwiała się, lecz nie z bólu. – Nie jest dobrze? – zapytał z troską. – Pozwolisz mi spojrzeć? Jeśli naprawdę się zraniłaś, zaraz pojawi się opuchlizna. Będziemy wiedzieć. – I co nam z tego przyjdzie? Do miasta jest jeszcze ponad półtora kilometra. – Będę cię musiał zostawić i pójść po dorożkę – powiedział. Nadal ją trzymał. – Albo cię zanieść. Na ułamek sekundy intensywne spojrzenie szarych oczu napotkało spojrzenie zakłopotanych brązowych. Nie padło więcej ani jedno słowo, żadne z nich się nie poruszyło, bo oboje usłyszeli stukot końskich kopyt i głos Salva, który wołał do nich z niedaleka. – Gia! Harry! – Stał, trzymając lejce, i machał z otwartego wozu. – Mi dispiace! Przepraszam, że się spóźniłem. Po minucie czy dwóch, gdy Gina niezgrabnie otrzepywała sukienkę, Salvo zatrzymał wóz. – Mój przyjaciel Alonzo pożyczył mi wóz na godzinę. Dałem mu na tawernę. Harry zdążył się już odsunąć od Giny na przyzwoitą odległość. Kiedy wsiedli, opowiedzieli Salvowi niemal wszystko, co się wydarzyło: zamówili kamień, czekali na niego, ruszyli pieszo, Gina skręciła kostkę. – Moja siostra? Niemożliwe! Ta dziewczyna skakała boso po kraterze Etny. Nie potykasz się na kamieniach, Gia. – Tylko trochę ją skręciłam, nic poważnego. Siedzieli na wozie, rozdzieleni przez Salva, i rozmawiali z podnieceniem o granicie, restauracjach i darmowych kieliszkach wina, które będą podawać pierwszym klientom. Radość była tak ulotna. Czy rozmawiała z nim na wozie? Być może, by nie zaniepokoić Salva, Gina opowiadała Harry’emu o rodzinnym mieście, o wybuchach wulkanu, które zmieniły bieg rzeki Belpasso i zupełnie ją wysuszyły. Większość ludzi wyprowadziła się do pobliskiej Katanii, która leżała nad morzem i było tam bezpieczniej. Być może opowiedziała Harry’emu, że jej ojciec w wolnym czasie robił skrzypce. Choć sam nie grał, sprzedawał je bogatym Sycylijczykom. Zdobył świetną reputację i nieźle zarabiał. Zakład fryzjerski pokrywał bieżące rachunki, a dzięki skrzypcom mieli wyjechać do Ameryki. Jednak ani skrzypce, ani sława najlepszego fryzjera nie łagodziły trudów życia pod chmurą popiołów, z nieustannymi grzmotami, parą, dymem, pumeksami latającymi w powietrzu. Alessandro nie znosił sosen, słupów gazu, wulkanicznego popiołu. Marzył, że pewnego dnia zamieszka z dala od niebezpieczeństw, które zabrały mu pierworodnego syna. Być może Gina opowiedziała o tym Harry’emu. Bardziej prawdopodobne jest jednak, że to Salvo opowiadał o Belpasso, skrzypcach i Katanii, a Gina obejmowała dłonią kostkę, wstrzymując oddech. Taka chwila jeszcze przyjdzie, powtarzała w duchu jak modlitwę. Będziemy mieli jeszcze jedną okazję, piękniejszą niż ta. Jakimś cudem pocałunek spłynie z twoich ust na moje i zostanie nam dość czasu, by się nim rozkoszować. None ROZDZIAŁ DWUNASTY TULIPANY 1

Pod koniec czerwca Harry skończył studia na Harvardzie. Herman wydał z tej okazji przyjęcie, na którym nieskazitelnie ubrani goście o nieskazitelnych manierach pili i gratulowali sobie wspaniałych efektów drogiej edukacji, podczas gdy Harry – jak zwykle z cieniem zarostu na twarzy, lecz elegancki w szarym surducie z szerokimi klapami z czarnego jedwabiu, wykrochmalonej białej koszuli, białej kamizelce i lakierkach – krążył między stojącymi na trawniku grupkami gości. Ściskał dłonie i niezgrabnie unikał pytań dotyczących przyszłości. Sobota była przyjemnie ciepła i stoły ustawiono na trawniku posiadłości Barringtonów pod dużym białym namiotem. Herman skarżył się Louisowi, że powinni byli wynająć większy namiot. Początkowo kamerdyner udawał, że nie słyszy. – Nie wiedzieliśmy, że przyjdzie aż tylu gości, sir – powiedział w końcu. – Więc jednak słyszałeś, Jones. To dlaczego jest ich tak dużo? Przyszli bez zaproszenia? – Część tak. Harry ma wielu przyjaciół i wszyscy przyszli z rodzinami. – Harry miał ci dać listę gości trzy tygodnie temu. – Zgadza się, sir. – Nie dał? – Nie, sir. Herman westchnął i popatrzył po nieznajomych roześmianych twarzach. – I co mam teraz zrobić? Nakrzyczeć na syna w dzień ukończenia studiów? – To nie byłoby uprzejme ani stosowne, sir – powiedział Louis. Herman wziął od niego drinka. – W rzeczy samej, Jones, w rzeczy samej. Dziś nie będzie żadnych narzekań. Tylko świętowanie. – Bardzo dobrze. Przy dźwiękach barokowych fug i partit granych przez kwartet smyczkowy stu pięćdziesięciu zaproszonych i stu niezaproszonych gości tłoczyło się pod namiotem wokół przykrytych białymi obrusami stołów. Jedzono sałatkę z homara i złowionego wczesnym rankiem dorsza pieczonego na grillu. Herman patrzył, jak nieopodal Harry i Ben przekomarzają się wesoło. Harry siedział wygodnie rozciągnięty na krześle, a Ben stał nad nim i ostro gestykulował. Harry pił i uśmiechał się szeroko. Herman usłyszał kilka słów jedynego tematu, jaki poruszali w rozmowach. Podeszła do niego Ellen z drinkiem w dłoni i razem przez kilka minut przyglądali się swoim synom. – W sumie nieźle nam poszło, nie sądzisz? – powiedział Herman. Wzruszyła ramionami, lecz na jej twarzy malowała się duma. – Twój Harry jest wspaniały. Wierzy w to, co trzeba. – Twój Ben jest wspaniały – odparł Herman. – Robi to, co trzeba. – Czy nie myślisz czasami, że Bóg z przewrotną ironią podmienił nam dzieci? Herman objął ramieniem niziutką Ellen. – Myślę, że dał nam dokładnie takie dzieci, na jakie zasługujemy. Alice, która siedziała obok Harry’ego, próbowała żartami skłonić Bena, by przestał mówić. Nie skutkowało. Ben, który też skończył studia, choć bez towarzyszących temu fanfar, zasypywał zarówno znudzonych tym tematem, jak i nowych słuchaczy opowieściami o bananach z Kostaryki i komarach, które zostaną powstrzymane przez siatki i opryski. – Alice jest urocza – powiedziała Ellen do Hermana. – Na pewno jesteś zadowolony, że wybrała twojego syna. Herman wzruszył ramionami. – Przecież to nie ja mam być zadowolony – odparł i poprowadził Ellen do stołu, przy

którym dorośli rozmawiali o szczęśliwym zakończeniu hiszpańsko-amerykańskiej wojny. – Banany owinięte siatkami i spryskane? – pytał Harry Bena. Nad talerzami z dorszem i sałatką z selera po raz kolejny wesoło „dyskutowali” o wykopaniu długiego na ponad sześćdziesiąt kilometrów rowu, który skróci drogę przez kontynent, by nie trzeba było płynąć czterech tysięcy trzystu kilometrów wokół przylądka Horn. Po zakończeniu wojny traktat z Panamą i możliwość zbudowania kanału były tematem, który w to sobotnie popołudnie fascynował uprzejmych bostończyków. Harry, z rozluźnionym już bordowym krawatem Harvardu, był w bardzo dobrym humorze i miał ochotę się zabawić. – Ben – zaczął z udaną powagą – czy nie lepiej płynąć wokół Hornu? Koszt nowych statków, które będziesz musiał zbudować, znacznie przewyższy koszty podróżowania wokół przylądka Horn na posiadanych już statkach, na dodatek z marynarzami, którzy nieraz przebyli tę drogę i wiedzą, czego się spodziewać. – Harry ma rację, Ben – powiedział Orville, nie uświadamiając sobie, że Harry żartuje. – Wszystkie kraje na świecie będą musiały unowocześnić flotę. Masz pojęcie, ile to będzie kosztować? – Zatarł jednak dłonie, jakby już przewidywał wzrost sprzedaży drewna na nowe liniowce. – To wydatki jednorazowe, proszę pana – tłumaczył cierpliwie Ben Orville’owi, patrząc ze złością na rozbawionego Harry’ego. – Kiedy powstaną już nowe statki, wtedy co pana zdaniem będzie tańsze, szybsze i lepsze dla światowej gospodarki i międzynarodowego handlu: śmierć marynarzy z powodu chorób wywołanych zbyt długim przebywaniem na morzu czy przepłynięcie kanału? – Ale te wydatki, Benjaminie! – powiedziała Alice. – Ogromne! Wyglądała dziś zjawiskowo, ubrana specjalnie dla Harry’ego w suknię z delikatnej kremowej koronki na spodzie z białego jedwabiu. Siedziała przy jego boku i co kilka minut nakładała mu na talerz świeżą porcję homara. – Alice, a utrata ludzi na morzu? – naciskał Ben, siadając. – Co z gospodarczym rozwojem małego kraju o nazwie Panama? Od dziesięciu lat walczy o niepodległość z Kolumbijczykami. Chcesz powiedzieć, że to wszystko na nic? – Dlaczego mój syn – dopytywała się Ellen, podchodząc i obejmując macierzyńskim gestem Bena – jest takim entuzjastą idei wykorzystywania amerykańskiej siły imperialistycznej, by interweniować w sprawach innego kraju? – Mamo, dlaczego mówisz o sile imperialistycznej, skoro stajemy po stronie buntowników? – Ben był w świetnym humorze i pocałował matkę w rękę. Pochyliła się i pocałowała go w policzek. – Stajesz po ich stronie na ich ziemi, prawda? – Prosili nas o to! – Przysunął dla niej krzesło i postawił obok swojego. Ellen, lekko wstawiona, wylała nieco szampana. – Czy Filipińczycy prosili cię o udział w wojnie, w której są nagrodą? – Mamo, proszę, nie zbaczaj z tematu. Rozmawiamy o Panamie. – Och, Benjaminie, nie możemy porozmawiać o czymś innym? – poprosiła Alice, ściskając dłoń Harry’ego. Harry jęknął dramatycznie i wszyscy wybuchnęli śmiechem. – Harry, opowiedz nam... – Nie, nie, dość już o Harrym – wtrąciła się Esther. – To nie jest tylko jego dzień. – Jej szare oczy zalśniły. – Chciałabym dowiedzieć się więcej o Panamie – powiedziała, przysuwając swoje krzesło do Bena. Wyglądała elegancko i uroczo w haftowanej, przybranej koronką

niebieskiej sukni. – Mów dalej, Ben. Chłopak uśmiechnął się do Esther, lecz pierwsza odezwała się jego matka. – Tak, Ben, wyjaśnij Esther, dlaczego Ameryce tak zależy na wyciąganiu swoich macek, gdzie i kiedy tylko uzna to za stosowne. – Mówiła bardzo ostrym tonem, który brzmiał dziwnie u tak wesołej, pulchnej osoby. – Mamo, pozwól Louisowi napełnić nam kieliszki, a mnie utrzymywać, że kanał to wyłącznie samo dobro. Elmore natychmiast zaoponował – z powodów medycznych. Stojąc za krzesłem Esther, oznajmił, że nadal martwi się komarami. – Najbardziej cierpią małe dzieci, Benjaminie. W Ameryce Południowej, Afryce to one pierwsze umierają na malarię. – Och, proszę, nie rozmawiajmy o śmierci na przyjęciu – zaprotestowała Irma. – Orville, chodź ze mną. – Pociągnęła męża za rękę. – Niech młodzi rozmawiają. Nasze miejsce jest przy innym stole. Herman nas szukał. Ellen, idziesz z nami? Nikt się nie poruszył, nawet Orville przynaglany przez żonę. – Elmore, z całym szacunkiem – powiedział Ben. – Kanału nie zbudują dzieci, lecz Chińczycy. – Ich warto poświęcić? – Jest ich strasznie dużo, Elmore – rzuciła Ellen. – A Amerykanie przywiozą siatki i środki chemiczne – dodał Ben z uśmiechem. – I tak dzięki naszej pracy przy kanale dzieci w Ameryce Południowej będą żyły dłużej. – Uśmiechnął się do matki. – Mamo kochana, być może nie zależy ci na Chińczykach, ale na dzieciach na pewno! – A co z chińskimi dziećmi? – odezwał się Harry. – To się wyklucza? – Och, Harry, nie żartuj! – wykrzyknęła Alice. – Wiem, że nie zależy ci ani na Chińczykach, ani na dzieciach. Louis przyniósł dodatkowe krzesło i wszyscy ścisnęli się przy jednym stole, gdy kelnerzy nałożyli im na talerze nowe porcje homara i napełnili kieliszki szampanem. – Tak, Harry, Alice ma rację. Ale powiedz mi, na czym ci zależy – poprosił Orville. – Przede wszystkim na pańskiej córce – odparł Harry, całując dłoń Alice. Alice spodobało się to znacznie bardziej. – A jaki jest sprawdzian twojego oddania? – Tato, nie zaczynaj! Orville nie dawał jednak za wygraną. – Daj spokój, unikasz tego pytania od trzech lat jak polityk. A dzisiaj szczególnie. – Nie unikam. Ignoruję je – uśmiechnął się Harry. – Teraz, kiedy skończyłeś studia, musisz odpowiedzieć. – Dlaczego? Orville przewrócił oczami. – Wszyscy wiemy, co będzie robił Ben. Ale co ty będziesz robił? – Uśmiechnął się dobrotliwie i poklepał córkę po plecach. Zarumieniła się i syknęła, podobnie jak Irma. – Orville – szepnęła jego żona. – Daj spokój, wszystko w swoim czasie. – Tato! Harry, kochanie, nie zwracaj na niego uwagi. – Całkiem nieźle mi to wychodzi, moja droga. Wszyscy widzieli jednak, że Alice nie podoba się obojętność Harry’ego. Chciała, by o niczym innym nie mówił. – Panie, panowie, proszę – powiedział Harry, skłaniając się lekko w stronę Alice i jej

rodziców. – Czy możemy się zgodzić, tylko dzisiaj, na jedną uroczystość naraz? Goście przypomnieli sobie, że to jego dzień ukończenia studiów i zmienili temat. Znów zjawili się kelnerzy, nalewali wino, podawali sałatkę z krewetek i ziemniaków. Szczękały sztućce, wzniesiono jeszcze jeden toast, rozlegał się głośny śmiech, wiatr przyniósł strzępy politycznej rozmowy, która toczyła się przy sąsiednim stole. Jednak ojciec Alice, który wypił za dużo szampana, nie dał się zbyć. – Wiesz, synu, zawsze możesz pracować dla mnie – powiedział. – Tak, Harry, to wspaniały pomysł. – Ben uśmiechnął się szelmowsko. – Możesz umyć ręce, jeśli mogę to tak określić, produkując papier potrzebny do drukowania tych wszystkich książek, które czytasz. – No właśnie! – wykrzyknął Orville. – Choć ja nie do końca tym się zajmuję. Ale w przyszłości możemy rozwinąć działalność. Posłuchaj, rozumiem, że nie chcesz pracować dla swojego staruszka. Pracuj więc dla mnie. Alice nauczy cię biznesu. Prowadzę największą firmę dostarczającą drewno w Nowej Anglii. – Sir – odparł Harry. – Znam pana i pańską córkę od dawna. Wiem doskonale, że zbudował pan wspaniałą firmę. – Nadal nie odpowiedział na pytanie! Wszyscy siedzieli pod namiotem i czekali. – Nie martw się, Alice – odezwał się w końcu Harry. – Nie pojadę z Benem do Panamy, jeśli tego się obawiasz. – A kto powiedział, że Ben wyjeżdża do Panamy?! – wykrzyknęła Esther. Elmore spojrzał na nią dziwnie. – O niczym innym nie mówi – powiedział powoli. – Nie słuchałaś? – Wolałbym, żebyś pojechał do Panamy, Harry, niż nic nie robił – odparował przyjaźnie Orville. Alice się żachnęła. – Ależ tato! Nie słuchaj go, Harry. – Skąd przypuszczenie, że nic nie będę robił? – zapytał Harry nieco mniej radośnie. Herman, rozmawiający przy sąsiednim stole o polityce wyborczej musiał ich słyszeć. Najwyraźniej Orville rozdrażnił go, bo odsunął krzesło, odstawił kieliszek z szampanem, wstał i pochylił się między Harrym i Benem. – Nie musisz się już martwić o Harry’ego, staruszku – powiedział do przyjaciela. – Jest bardzo zajęty. Zajął się nieruchomościami. Idzie w ślady ojca. Zgadza się, synu? – Poklepał Harry’ego po plecach. Harry mruknął coś w odpowiedzi, odchylił się i podniósł palec do ust, by przypomnieć ojcu o obietnicy, którą złożył. Zupełnie jakby na podłogę w zwolnionym tempie spadał kryształ. Wyciągasz rękę, by go złapać, lecz spóźniasz się o ułamek sekundy. Harry dostrzegł niebezpieczny kierunek, w którym zmierzała rozmowa. Lecz Herman był odprężony, bo niecodziennie syn kończy Harvard jako drugi na roku i niecodziennie wygłasza mowę przed sześciuset absolwentami. Tego dnia Herman pozwolił sobie na dumę. I kiedy ktoś ją zranił, zapomniał, że obiecał synowi milczenie. Ciągnął więc: – Harry zaczął działać na małą skalę, ale z tego, co mówi mi mój kierownik, Gray Billingsworth, odniesie wielki sukces. A kiedy Billingsworth ekscytuje się jakimś przedsięwzięciem, wiadomo, że będzie to następny Standard Oil. – Billingsworth powiedział mi, ojcze, że nie będziemy inwestować w ropę – wtrącił Harry, na próżno starając się powstrzymać ojca. – Mówię w przenośni, synu – odparł niezrażony Herman. – Jakie to przedsięwzięcie? – zapytał Orville.

– Tak, jakie? – powtórzył Ben, nadal uśmiechając się niewinnie. – Harry nie wspomniał o tym ani słowem. – Zabrzmiało to jednak zbyt subtelnie, by powstrzymać Hermana. – Mój Harry zainwestował nie w jedną, ale w dwie restauracje w Lawrence! Harry czuł się tak, jakby wyciągnął rękę, by złapać spadający w otchłań cenny klejnot. Dla niego cisza trwała wystarczająco długo, by wszystkie jony, molekuły i atomy składające się na boski kształt, rozpadły się teraz chaotycznie na jego bezradnych oczach. – Wiem, wiem – powiedział Herman, gdy napotkał lodowate spojrzenie Bena. – Pomyślałem to samo. Lawrence! Szaleństwo, prawda? – Tak – odparł tępo Ben. – Absolutne. – Ale ugody związkowe zostały podpisane, miasto kwitnie, a ten Włoch, któremu pomogliśmy, wymyślił jakiś produkt z neapolitańskiego chleba i sera, który przynosi niesamowite zyski. Nazywają to pizza czy jakoś tak. Prawda, Harry? – Tak, ojcze. – Harry otulał dłonią kryształowy kieliszek. Z szampana uleciały wszystkie świąteczne bąbelki. – W weekendy kolejki stoją na ulicy. – Herman zaśmiał się z satysfakcją. – Billingsworth uważa, że jeśli uda im się utrzymać taki poziom, zwrócą nam pożyczkę pięć lat przed terminem. A to największy pesymista, jakiego znam. – Kochanie! – wykrzyknęła Alice, chwytając zimną dłoń Harry’ego. – To takie ekscytujące! Dlaczego trzymałeś to w tajemnicy? – Nie pozwoliła mu odpowiedzieć. – Ale czemu musiałeś jechać aż do Lawrence? Mogłeś otworzyć cztery restauracje w North End. Harry nie mógł już grać na zwłokę. – Nie otworzyłem ich, Alice – powiedział powoli. – Pożyczyłem tylko pieniądze. – Ale skąd znasz kogoś w Lawrence? – Opowiadaliśmy ci z Benem o włoskiej rodzinie, którą poznaliśmy w zeszłym roku. – Nic nie pamiętam. Jakiej włoskiej rodzinie? – Zmarszczyła zgrabny nosek. – Nie ufam Włochom. Poznałam kilku i wcale nie byli mili. – Ci sprawiają bardzo sympatyczne wrażenie, prawda Ben? Ben milczał znacząco, a Harry mówił dalej: – Bardzo chcieli otworzyć restaurację. I znaleźli dwa znakomite miejsca. Zaprezentowali swój pomysł Billingsworthowi i mnie. Wiesz, że nie mam pojęcia o interesach, Alice. Najmniejszego. – Harry mówił coraz szybciej, słowa wylatywały mu z ust jak seria z karabinu maszynowego. – Pojechaliśmy tam razem, żeby wybadać sytuację. To Billingsworth zdecydował, żeby zaryzykować. Nie mógłbym tego zrobić bez niego. Przewidział, że przedsięwzięcie może przynieść zysk. I mój ojciec ma rację – na razie idzie nieźle. Restauracje są otwarte dopiero od kilku tygodni. Ben, skoro teraz masz trochę wolnego czasu, możemy tam razem pojechać i wszystko obejrzeć. Ben milczał przez chwilę. Potem odezwał się ze wzrokiem wbitym w porcelanowy talerz i pusty kieliszek. – Jestem bardzo zajęty. Nie mam czasu na jeżdżenie pociągami. – Wytarł usta serwetką i wstał. Nie wiedział, gdzie podziać wzrok. – Harry – zaczęła Esther, marszcząc brwi. – To tam znikałeś przez ostatnie trzy miesiące? Prawie cię nie widywaliśmy! Dłonie Bena zaczęły drżeć. Harry o mało nie rzucił się przy gościach na siostrę. – Nie znikałem, Esther. Pamiętaj, że mieszkam w Beck, nie w domu. Bardzo ciężko pracowałem nad pracą dyplomową. Wygłaszałem mowę w imieniu mojego rocznika, to o czymś świadczy. Nie miałem dużo wolnego czasu. Billigsworth bardzo mi pomagał. To on przede wszystkim nadzorował remont. – Nieobecny Billingsworth nie mógł potwierdzić ani zaprzeczyć.

Harry siłą powstrzymywał się, by nie posłać ojcu wściekłego spojrzenia. Nie ośmielił się jednak zerknąć na spuszczoną głowę przyjaciela. Przy stole zapadła dziwna cisza. Przerwał ją Herman, który wyczuł, że coś jest nie tak. – Przepraszam, Harry. Mam nadzieję, że nie jesteś na mnie zły, bo tak się z tym wyrwałem. Wiem, że chcieliśmy to utrzymać w tajemnicy, ale tylko do czasu, gdy interes ruszy. A wygląda na to, że ruszył jak z kopyta. Nie chciałem, by mój przyjaciel Orville rzucał cień na twoje poczynania. – Przecież nie wiedziałem, że tak świetnie sobie radzi – zagrzmiał Orville. – Nie musisz się martwić o mojego chłopaka – powiedział Herman z pełnym zadowolenia uśmiechem. – Harry bardzo ostrożnie wchodzi w życie, które sobie wybrał. To jedna z jego najsilniejszych cech, brak impulsywności. – Uśmiechnął się czule do Alice. – Mój Harry jest jak kompas. Niewiele mówi, ale zawsze pokazuje właściwy kierunek. – W pełni się z panem zgadzam – zagruchała Alice. – Całym sercem. Harry, Ben i Esther nie patrzyli na siebie, kiedy Herman Barrington z takim przekonaniem wypowiadał się o talentach Harry’ego do żeglowania po nieznanych wodach. Z lekkim tylko skinieniem głowy Ben przeprosił towarzystwo, mówiąc, że zaraz wróci, i uciekł. Harry wstał i nachylił się nad siostrą. – Świetna robota – szepnął. – Znakomicie odegrane. – Nie wiem, o czym mówisz – odszepnęła z przyklejonym uśmiechem, jak brzuchomówca nie poruszając ustami. – Możesz winić tylko siebie. – Za co? Nic złego nie zrobiłem. – Harry nie był brzuchomówcą. – Naprawdę? – zapytała siostra, nadal nie poruszając ustami. – To dlaczego nic mu nie powiedziałeś? – A dlaczego ty powiedziałaś? Ja nie mówiłem, bo nie robiłem nic złego i nie chciałem go zdenerwować. Ale ty powiedziałaś mu, że nigdy nie było mnie w domu, co jest niezgodne z prawdą, bo uznałaś, że robię coś złego. Dlaczego chciałaś zdenerwować Bena, Esther? O mało nie rzuciła rękawiczek na wypielęgnowany trawnik. – Moje intencje są czyste jak łza – rzuciła przez zaciśnięte zęby. – A moje nie? – odparował Harry. – Nie powiedziałem mu, bo jego uczucia są ważniejsze niż jakaś głupia prawda. Myślałem, że są też ważniejsze dla ciebie. Najwyraźniej byłem w błędzie. Esther zamrugała powiekami, by powstrzymać łzy. Wpatrywała się w trawę i kremowe buty, wykrzywiając palce u rąk jak szpony. – Nie wiedziałam, że aż tak się zdenerwuje – szepnęła. – Dlaczego go nie zapytasz, czemu po roku zależy mu na kimś, kto nic do niego nie czuje? – Kto jak kto, ale ty, Esther, musisz znać odpowiedź na to pytanie – powiedział zimno Harry i pobiegł odszukać Bena. Dogonił go na ulicy, już dość daleko od domu. – Przepraszam, spieszę się – warknął Ben, nie zwalniając kroku i nie patrząc na Harry’ego. – Jutro mam prezentację struktur inżynieryjnych dla Korpusu Inżynieryjnego Armii Stanów Zjednoczonych i właśnie uświadomiłem sobie, że jestem do niej straszliwie nieprzygotowany. – Ben, daj spokój. Zostawiłeś tam swoją matkę, nie podziękowałeś mojemu ojcu, nie pożegnałeś się ani ze mną, ani z Esther. – Przeproś w moim imieniu swojego ojca i siostrę. Nie jestem sobą. – Ben.

Ciemnowłosy młody człowiek szedł dalej i nic nie mówił. Poluzował krawat, jakby się dusił, a potem zerwał go z szyi. – Przyjacielu, proszę, nie złość się na mnie. – Nie jestem zły. Harry wyciągnął rękę, by złapać go za ramię. Ben niechętnie zwolnił, a potem się zatrzymał. Stali naprzeciwko siebie na chodniku ubrani jak na ślub. – Benji, przepraszam, że ci nie powiedziałem. – Dlaczego? Harry zmusił się, by nie odwrócić wzroku. – Bo nie chciałem cię zdenerwować. To prawda. – Nie powiedziałeś mi, bo nie chciałeś mnie zdenerwować? – powtórzył Ben, powoli i z niedowierzaniem. – Dlaczego tak cię to dziwi? – Nie wiem. Może dlatego, że jest to najgłupsza rzecz, jaką w życiu słyszałem? – Ben, nie wściekaj się... – Nie wściekam się. Ale powinieneś był mi powiedzieć, co knujesz. Wiem, że obaj byliśmy zajęci, ale przecież widywaliśmy się. Dwa tygodnie temu jedliśmy lunch w Hasty Pudding. – Tak, z jedenastoma innymi kolegami. – To nie była odpowiednia pora na wyznania? – Nie mam czego wyznawać. To przecież nic takiego. – Jeśli tak, to dlaczego miałoby mnie zdenerwować? – To naprawdę nic takiego. Ale powiedz mi, dlaczego jesteś na mnie zły? – Zły? Nie. – Ben. – Harry wyciągnął rękę. – Wiesz, że oświadczę się Alice. – Wiem? – zapytał Ben wcale nie udobruchany. – To, o czym myślisz, nie jest właściwe. Ani możliwe. A co ważniejsze, to nieprawda. – To, co ja do niej czuję, jest prawdziwe. Harry na chwilę spuścił głowę. Nie wiedział, co powiedzieć. – Nie widziałeś jej od listopada – powiedział w końcu cicho. – Niedługo wybierasz się do Panamy. – I co z tego? O co ci chodzi? I wcale się nie wybieram. Mój wyjazd jest tak samo bliski jak twój ślub z Alice. – Czyli bardzo. Posłuchaj, chciałem tylko pomóc jej bratu... – Dlaczego miałbyś mu pomagać? – Na tym polegają interesy mojego ojca. Pomagamy imigrantom w North End. Tym razem znaleźli się trochę bardziej na północ. Ale zasada jest ta sama. To tylko interesy, Benji. – Skoro tak, to dlaczego mi nie powiedziałeś? – Nie chciałem cię denerwować bez powodu. Ben milczał. Harry uznał to za zachętę. – Jestem od niej siedem lat starszy. Nie widzisz, że to, co jest niemożliwe dla ciebie, dla mnie jest niemożliwe podwójnie? Szczerze? Nawet nie warto o tym gadać. – Niedługo skończy szesnaście lat – powiedział Ben. – Ale my będziemy mieć dwadzieścia trzy! Ben potarł oczy, twarz. – Cholera jasna! Szesnaście to strasznie mało – mruknął. – Tak. – Harry wziął płytki oddech, który zabolał go, jakby połknął rozbity kryształ.

– Och, Harry! – wykrzyknął Ben zupełnie jak dawny on, lecz z bólem w oczach i głosie. – Czemu po prostu mi nie powiedziałeś?! Dlaczego Harry zastanawiał się nad odpowiedzią? Bał się, że jego przyjaciel, pracując pilnie nad budową kanału, marzy codziennie, że pewnego dnia piękność z Belpasso stanie się na tyle dorosła, by nie opierać się dłużej jego płynącym z głębi serca awansom? – Bałem się konfrontacji – powiedział w końcu. – Wiesz, jak bardzo nie lubię scysji. I nie chciałem, by doszło do niej między nami. Nigdy się nie kłóciliśmy. – Nie. Uścisnęli sobie dłonie i na krótko objęli. – Przyjdziesz w przyszłą niedzielę na podwieczorek? Jutro nie przyjmujemy. A przez cały przyszły tydzień przenoszę rzeczy z powrotem do domu. Ale potem będziemy już tylko ty i my. Mój ojciec tęskni za tobą. Esther też. – I Elmore. – Ben przewrócił oczami. – Widziałeś, jak się palił do kłótni ze mną? Jest tak cudownie wrogo nastawiony. Też przyjdzie? – Zadbam o to, żeby go nie było. Unikniemy całej tej wrogości, obojętne, czy jest cudowna, czy nie. – Harry raz jeszcze uścisnął dłoń przyjaciela. – Benji, jesteśmy kwita? Ben prawie się uśmiechnął. – Jesteśmy – powiedział. 2 Ben przyszedł w następną niedzielę. Prawie normalnie przywitał się ze wszystkimi, nawet zażartował z Esther. – Gdzie jest Elmore? Och nie, pracuje! Co za szkoda. Także w niedzielę. Dla niegodziwców nie ma odpoczynku. Harry, odpoczywałeś dzisiaj? Wypili drinki na zewnątrz, gdyż pogoda znów była przepiękna, kanapki i ciasteczka zjedli w altanie. Wiał lekki wietrzyk, nie było much, a dżin z tonikiem przyniósł orzeźwienie. Herman, zachwycony, że znów widzi u siebie Bena, zasypał młodego absolwenta pytaniami. – Czy to prawda, co mówi mi Harry? – Nie wiem. A co mówi? – Że United Fruit zaproponowali ci pracę na pełny etat, a Korpus Inżynieryjny Armii Stanów Zjednoczonych zaoferował miejsce w komisji panamskiej. Próbujesz wybrać pomiędzy United Fruit i korpusem inżynieryjnym? – Tak – odparł Ben. – W przeciwieństwie do Harry’ego próbuję wybrać dalszą karierę. – To bardzo mądre z twojej strony – zgodził się Herman i lekko zdziwiony spojrzał na Harry’ego. – I ku czemu się skłaniasz? – Jeszcze nie wiem. Boję się podjąć złą decyzję. Herman wybuchnął śmiechem. – No, to powiedziałeś zupełnie jak Harry. Ben pokręcił głową. – Nie, sir. Wiem na pewno, że tak nie jest. Pański syn ma zupełnie inny problem. Harry odstawił dżin z tonikiem, który nagle przestał przynosić orzeźwienie. Wyczuł ukrytą wrogość. – Czyżby? – zapytała zaciekawiona Esther. – Jaki twoim zdaniem problem ma mój brat? – To głęboka i trwała awersja do pracy. Aha, wrogość nawet nie była ukryta. Harry zmarszczył brwi i nie powiedział nic na swoją obronę, odwracając wzrok od zakłopotanej siostry. – Co powiedziałeś, Ben? – dopytywał się Herman. – Nie słyszałem za dobrze. Zaczynam

lepiej rozumieć Louisa... – Nic. – Przez cztery lata siedziałem zagrzebany w książkach – powiedział powoli Harry. – Osiem, jeśli liczyć z Andover. – Ale to nie wszystko, o co chodzi Harry’emu – odparował Ben. Nikt nie wiedział, co na to odpowiedzieć, więc wszyscy milczeli. To było zupełnie niepodobne do Bena. Esther wpatrywała się w konfitury z jeżyn i bitą śmietanę. Herman przyglądał się na zmianę synowi i jego przyjacielowi. – Powiedziałbym, że większość wysiłków Harry’ego była dość chimeryczna – ciągnął Ben. – Z wyjątkiem oczywiście tego wyskoku w Lawrence. Ale o co tam chodzi? Mało wiem. – Zawiesił głos. – Może to nie tylko praca, ale i przyjemność? – Na pewno – zgodził się Herman, rozglądając się za Louisem. – Ale może Harry wreszcie odnalazł swoją drogę. – Wstał w końcu, by nalać sobie koktajlu. – Być może – odparł Ben zimno. – Albo... może, jak mówi Joseph Conrad, dla niektórych mężczyzn całe życie jest tylko godziną spędzaną po kolacji z cygarem. – Nie krytykuj cygar po kolacji, drogi chłopcze – powiedział jowialnie Herman. – To wspaniała i zasłużona przyjemność. – Łatwa – mruknął Ben. – Pusta. Herman wrócił do stołu z drinkiem. Usiedli bez słowa. Harry zastanawiał się, czy to wszystko minęłoby, gdyby udawali przez kilka tygodni, a potem zostałoby zapomniane i życie wróciłoby do normy. A zaczęło się w piękną niedzielę. Kiedy coś poszło nie tak? Przez głowę Harry’ego przemknęło pytanie, czy próbują skleić coś, co się na dobre rozbiło. Nie chciał w to wierzyć. Nic w życiu takie nie było. Prawie nic. Ale próbował tak układać swoje dni, by nie były już takie jak ten. Przygryzając wargę i dochodząc do wniosku, że trudne prawdy prowadzą do ogromnych nieprzyjemności, konflikty tylko do paskudnych scen, a ekstremalne emocje tylko do bólu, Harry przełknął gorzkie słowa Bena i próbował ożywić atmosferę przy stole autoironią. – Próbuję osiągnąć perfekcję głównie dzięki przemyśleniom i refleksji, Benjaminie. Czy to aż takie złe? – Ach, więc próbujesz osiągnąć perfekcję? – Czemu nie? – Bo nie jest to projekt godny nas, chrześcijan – odparł Ben. – To projekt dla ideologów i dyktatorów. – Nie mów. – Ideologów takich jak Marks. – Marks był ideologiem? No, to mnie też możesz uznać za ideologa. – Harry uniósł kryształową szklaneczkę wypełnioną nietkniętym dżinem z tonikiem. – Czy bycie marksistą pociąga za sobą perfekcję i wolność? – Czemu nie? – odparł Harry. – Nie wprowadzamy idei Marksa siłą. Ludzie zbierają się i w wyniku demokratycznych procesów podejmują decyzje, jak kształtować swój los. – Zawiesił głos. – Ja też do tego zmierzam. – Wstał. – Proszę mi wybaczyć, chyba za długo siedziałem na słońcu. Dziękuję bardzo za miłe popołudnie. Ben, Esther. Wybacz, ojcze. Ben dogonił go w korytarzu między jadalnią a gabinetem Hermana. – Teraz to ty odchodzisz? – zapytał.

– Chyba nie jestem dość szybki. Także w mowie. Czuję się otępiały. Czuję się jak... – Urwał. – Co się z tobą dzieje? – powiedział zimno. – Myślałem, że jesteśmy kwita. – Bo byliśmy – odparł równie zimno Ben. – W chwili, gdy się rozstaliśmy. Ale w drodze do domu przyszło mi do głowy, że zapomniałem ci zadać drobne, ale bardzo ważne pytanie. Harry nie chciał, by Ben pytał go o cokolwiek. – Nadal jeździsz do Lawrence codziennie i dwa razy w niedzielę? Harry stał ze zmartwiałą twarzą i nic nie odpowiedział. Ben odsunął się i rozłożył ręce. – I zastanawiasz się, dlaczego nie jesteśmy kwita? 3 Harry siedział bez ruchu w salonie. Poprosił Louisa, żeby rozpalił w kominku, choć wczesny wieczór był upalny. Z jakiegoś powodu było mu zimno. Czuł się okropnie przygnębiony. Wszystko już postanowione – wiedział, co musi zrobić. Nie miał wyboru. Nie miał nawet złudzenia wolności. Aby ocalić jedyne życie, jakie znał, musiał zrobić to, co należało. Dlaczego więc czuł się jak porzucony statek, z którego uciekli wszyscy marynarze i pozostawili go, by zatonął? Nie miał dość czasu, by siedzieć i użalać się nad sobą, bo ojciec wezwał go do gabinetu. Harry z ociąganiem podążał za Louisem. Żałował, że nie poszedł na górę, żeby nikt mu nie przeszkadzał. Może długi, głęboki sen odpędziłby zły nastrój. – Harry, usiądź. Niechętnie spełnił polecenie. – Elmore opowiadał o pielęgniarce, która pracuje w szpitalu Mass General – zaczął. – Powiedział Esther, że jest bardzo pracowita. Nazywa się Rosa czy jakoś tak. Chciałbyś, żebyśmy porozmawiali z nią z Esther w tym tygodniu, gdy jestem w domu? Nie zastąpi biednego głuchego Louisa, ale zawsze to dodatkowa para rąk. Herman nie zainteresował się tym tematem. – Porozmawiamy o Louisie później. Teraz opowiedz mi o Benie. – Co? – Nie bądź tępy. Co go opętało? – Nie wiem. Chyba jest w złym nastroju. – Dlaczego? Harry wzruszył ramionami. Herman splótł palce. – Wydawał się wyjątkowo niemiły w stosunku do ciebie. – Może na to zasługuję. – Ach tak. No, teraz już coś wiemy. Co takiego zrobiłeś? – Powiedziałem „może”, ojcze. Nie wiem. Herman strzepnął drobinę kurzu z blatu biurka, wygładził papiery w rogu, pobawił się kałamarzem stojącym obok pióra. – Usłyszałem fragment twojej rozmowy z Benem w holu. Harry złożył dłonie. Gdyby wstał, wsunąłby je do kieszeni, gestem, którego ojciec nie znosił. – Skoro wiesz, po co mnie pytasz? – Ale nic nie wiem. – Trudno to uznać za rozmowę. To były dwa zdania.

– Dlatego nadal nic nie wiem – odparł Herman. – Mam nadzieję, że mnie oświecisz. – Próbuję oświecić sam siebie. – To oświecenie nie było niczym przyjemnym. – Miałem też okazję porozmawiać z twoją siostrą. – Bardzo się cieszę, ojcze. Coś jeszcze? – O co ci chodzi? Dopiero zaczęliśmy. – Na pewno nie chcesz mnie poinformować, że rozmawiałeś z Esther. Robisz to bardzo często – powiedział Harry. – W końcu jesteście spokrewnieni. I mieszkacie pod jednym dachem. – Synu, nie złość się na siostrę. Ona chce dla ciebie jak najlepiej. Ja też. – Tak? Herman zmarszczył brwi. – Oczywiście. Bardzo bym chciał, żeby to przedsięwzięcie w Lawrence było oparte na solidnych podstawach, a nie okazało się tylko wybrykiem twojej zmiennej natury czy przelotnym kaprysem. Byłem bardzo podekscytowany, mogąc ci w tym pomóc. Jednak Esther zasugerowała... Ale nie. Muszę zapytać cię otwarcie i bądź ze mną szczery, nie próbuj się wykręcać. Czy to jest prawdziwe? Przez kilka minut Harry nie odpowiadał. Nie tak dawno przyniosła mu ufarbowany kawałek wełny, by otworzyć mu oczy na cuda, których nie rozumiał. Wyczesała wełnę, zaplotła, a potem zanurzyła w wodzie z octem zabarwionej sokiem z jagód. Kiedy pokazała mu rezultat, wełna była już sucha. Dotknął jej, jakby dotykał fioletowej larwy – koniuszkami palców. „Jak z tego można zrobić coś, czego da się używać?”, zapytał. Roześmiała się i odparła, że za pomocą magii. To jak elektryczność. Tydzień później przyniosła mu w prezencie szalik, miękki i szkarłatny jak krew. Jednak podczas tego tygodnia zarówno ona, jak i wełna zamieniły się w motyla. Ona pojawiła się we wtorek w różowej zwiewnej sukience, a wełna zamieniła się w delikatny szalik, który zabrał ze sobą do Beck Hall. Przy frędzlach wyhaftowała kremową nicią literę H. zapytał: „Jak Harvard?”. „Jak Harry”, odparła. – Nie – powiedział do ojca. – To nie jest prawdziwe. – Ogier radości zerwał się do biegu i pogalopował, pozostawiając serce zaciśnięte w pięść. Herman westchnął z dezaprobatą. – Rozczarowałeś mnie. Harry próbował odeprzeć frontalny atak, stosując zasady walki, których nie znał zbyt dobrze. – Jeszcze nie wiem, kim jestem. Nadal szukam. Nie jestem gotowy podejmować trudne decyzje, które mi się narzuca. Siłą. Rozważam możliwości. – Pokręcił głową. – Nie jestem gotowy. – W porządku – odparł Herman. – Ale dopóki nie podejmiesz decyzji w sprawie dalszej kariery, nie możesz poprosić Alice o rękę. – Naprawdę? Ale dobrze. A mam poprosić? – Nie zamierzasz tego zrobić? – Nie wiem – odparł bezbarwnie Harry. – Nie ma jednak sensu nadal upokarzać mnie dla zabawy, nie uważasz? To mi raczej nie pomaga. Herman rozsiadł się wygodnie w fotelu. – Może to zrobisz ze wstydu? – Ożenię się? To mało prawdopodobne. – Wybierzesz karierę. Harry zacisnął usta. – Ojcze, przez całe życie powtarzasz mi, że jestem uprzywilejowany przez los, a z tym

wiąże się wolność, której nie mają inni. – Także odpowiedzialność, której nie mają inni. – Wiem. Ale wolność jest ważniejsza? – Miałeś dwadzieścia trzy lata nieograniczonej wolności. – Miałem dwadzieścia trzy lata nauki, studiowania i czytania, uczenia się i myślenia. Nie miałem wolności. – I nie dość czasu? – Nie. – Ale czy możemy ustalić jakiś limit czasu na wahanie? Powiedzmy pół roku? – Nie – odparł Harry. – Nie zgadzam się. Nie podejmę najważniejszej decyzji w życiu, o roli, jaką mam w nim odegrać, według arbitralnych parametrów. Herman siedział cierpliwie. Wyglądał na znużonego. – Alice nie będzie czekać wiecznie, synu. Harry wpatrywał się w swoje dłonie. – Wiem. – A co zrobisz z Benem? – Ben znalazł się pod ogromną presją, ojcze. Chce być lojalny, ale nieco za późno uświadomił sobie, że nie może służyć dwóm panom – budowniczym kanału i hodowcom bananów. Nadeszła pora na podjęcie decyzji, a on nie chce tego robić. Andrew Preston był jego najbardziej lojalnym dobroczyńcą. Oprócz ciebie. Dokonanie wyboru pomiędzy dwoma równie ważnymi rzeczami jest trudne. Więc się miota. Miałeś próbkę przy obiedzie. Proszę, przyjmij przeprosiny w jego imieniu. – Bzdura – odparł Herman. – Nie to widziałem przy podwieczorku. I wiesz, że przepadam za ostrymi dyskusjami. A nieczęsto je prowadzimy. Większość rozmów jest bardzo niewinna. Dlatego uwielbiam, gdy Ellen przychodzi z wizytą, tak bardzo ożywia nasze obiady. Najwyraźniej syn odziedziczył po niej trochę tej iskry. Dzisiejszy podwieczorek dostarczył naprawdę przedniej rozrywki. Zupełnie jak walki byków, o których czytam. – Zawiesił głos. – Nie to mnie martwi. Po minucie wahania zdecydował się wylać swoje troski przed Harrym. – Martwi mnie – zaczął – że zdaniem twojej siostry za wrogością Bena i twoją przygodą w Lawrence kryje się coś bardziej osobistego. Z urywków twojej rozmowy z Benem obawiam się, że Esther może mieć rację. – Myli się. – Harry westchnął. – Nie zwracaj na nią uwagi. – Dlaczego nie powiedziałeś Benowi o przedsięwzięciu w Lawrence? – Nie powiedziałem nikomu. – Ale dlaczego nie jemu? – Z tego samego powodu. Herman uniósł rękę, by mu przerwać. – Nie mieszam się w twoje sprawy, synu. Ale sugeruję, żebyś jasno określił, co jest dla ciebie ważne. Masz jakieś wyższe motywy, jak sugeruje Esther? Harry otworzył usta, by powiedzieć ojcu o wyższych motywach Esther, lecz zaraz je zamknął. Nie chciał, by obecność Bena w ich domu stała się ciężarem. Czy było już na to za późno? Odsunął od siebie tę myśl. Siedząc przy kominku tego wieczoru, podjął decyzję – wszystko poukłada. Gdyby tylko ojciec się nie wtrącił, jak zawsze, i nie sprawił, że decyzja stała się jeszcze trudniejsza. – Esther nie chce, żeby Ben jechał do Panamy – powiedział. – Martwi się o niego. Wolałaby, żeby został w Bostonie i pracował z Prestonem w United Fruit.

– Dlaczego? Co mógł na to odpowiedzieć? Kiedyś siostra powiedziała coś o tulipanach. Było to wiosną kilka lat temu, gdy wędrujący wzrok Bena zatrzymał się na chwilę na córce właściciela kwiaciarni przy Main Street. Esther powiedziała: „Czasami wierzę głęboko, że nawet tulipany wiedzą, co to udręka”. Dopiero dzisiaj Harry poczuł, co miała na myśli. Siedzieli w milczeniu. – Sprawy sercowe są bardzo skomplikowane, Harry – powiedział cicho Herman. – Nie musisz mi tego mówić, ojcze. – Nie twierdzę, że jestem ekspertem. I nie będę udzielał rad dorosłym dzieciom. – Kto jak kto, ale ja jestem ci za to bardzo wdzięczny – odparł Harry. – Proszę, zastanów się poważnie nad miejscem, jakie chcesz zajmować w swoim własnym życiu. Harry wstał, zanim ojciec pozwolił mu odejść. – Ojcze, mówisz, jakbyś mnie wcale nie znał. Niczego innego nie robię. Herman powoli podniósł się z fotela. – Niestety, zaczynam dochodzić do wniosku, że znam cię zbyt dobrze. Harry się skłonił. – Mam nadzieję, że pewnego dnia albo cię zaskoczę, albo spełnię twoje oczekiwania. – Synu, o wiele bardziej wolałbym, żebyś mnie zaskoczył jak diabli. 4 Gina przeszła przez Broadway i szybkim krokiem skierowała się w stronę restauracji U Antonia przy stacji, gdy zobaczyła zatrzymujący się powóz. Ucieszyła się tak bardzo, że uniosła spódnicę i zaczęła biec. Nie widziała Harry’ego od ponad trzech tygodni i prawie wybierała się do Barrington, by go odwiedzić. Zdyszana i zarumieniona zwolniła, zbliżając się do czarnego powozu. Wysiadł z niego Billingsworth, po czym obszedł go dookoła i, przywitawszy Ginę lekkim skinieniem głowy, otworzył drzwi. Z powozu wysiadła kobieta w mocnych butach, jakby wybierała się na wycieczkę, eleganckim kapeluszu i tweedowym kostiumie. Wzięła torebkę i spokojnie ruszyła w stronę restauracji, na widok Giny mocniej zaciskając usta. Gina przestała się uśmiechać. – Witam. – Nie wiedziała, co jeszcze powiedzieć. – Och, witam – odparła chłodno Esther, jakby niepewna, czy już ją gdzieś widziała. – Jestem Gina Attaviano. Poznałyśmy się jesienią... – Czyżby? Przepraszam, zupełnie nie mam pamięci do twarzy. Jesteś siostrą Salvatorego? – Esther wskazała restaurację. Gina skinęła głową. Stała niepewnie, nie wiedząc, co robić. Billingsworth miotał się, biegając od powozu do wejścia. – Dzień dobry, proszę pana! – zawołała za nim. Prawie nie zwrócił na nią uwagi; celowo unikał jej wzroku. Gina odwróciła się do Esther. – Poznałyśmy się na zebraniu matki Bena. – Oczywiście, oczywiście. Jak się miewasz? A twoja przyjaciółka? Valerie, prawda? – Verity. – No właśnie. Przepraszam. Do imion też nie mam pamięci. Skończyłaś naukę? – Nie. Zostały mi jeszcze dwa lata. – Dlaczego Esther ją o to pyta?

– Chodziło mi o ten rok. – Tak. Dziękuję. Mamy letnie wakacje. – Bardzo dobrze. Przepraszam cię. Przyjechaliśmy z panem Billingsworthem na comiesięczne spotkanie z twoim bratem. Mam nadzieję, że pora jest odpowiednia. Wygląda, że macie duży ruch. – Tak – odparła Gina. – Ale brata tu nie ma. – Och. Myśleliśmy, że przyjdzie w porze lunchu. Harry powiedział nam, że jest U Antonia w porze lunchu, a U Alessandra w porze kolacji. Gina zmarszczyła brwi i serce podskoczyło jej w piersi. – Harry ma rację. Ale Dotty odeszła. Była naszą kierowniczką. Dopóki nie znajdziemy kogoś nowego, Salvo jest przez cały dzień U Alessandra. To przy Essex Street, niedaleko... – A kto zajmuje się Antoniem? – Ja. Esther przyjrzała się jej uważnie. – Jako kierowniczka? – Pilnuję, żeby wszyscy robili, co do nich należy. To nic trudnego. – Ale musisz mówić ludziom, co mają robić, młoda damo. Mężczyznom. – I robię to. – Słuchają? – Zazwyczaj. – Rozumiem. – Esther zaczęła coś pisać w dużym notesie. Wyglądała elegancko i poważnie, jak kobieta interesu. Gina uświadomiła sobie, że sama musi wyglądać komicznie w podniszczonej letniej sukience. Ukradkiem, by Esther nie widziała, wyjęła z włosów niebieskie kwiaty lotosu, upuściła je na ziemię i przydeptała, wbijając w kurz. – Wszystko w porządku? – zapytała. – Harry dobrze się czuje? – Oczywiście. Dlaczego miałby się źle czuć? Gina wzruszyła ramionami najbardziej nonszalancko jak potrafiła. – Zwykle to on przyjeżdża z panem Billingsworthem. – Już nie. Te dwie restauracje to inwestycja rodziny Barringtonów. Harry poprosił mnie, żebym przejęła nadzór. – Poprosił cię...? – Tak. Po studiach postanowił zająć się remontem domów przy Charter Street w North End. To bardzo duże i skomplikowane przedsięwzięcie dla firmy naszego ojca. Harry postanowił się skupić na najważniejszych celach. – Do Lawrence jest dość daleko – powiedziała Gina. – Och – wykrzyknęła Esther, jakby coś sobie przypomniała. – Czy miałaś okazję rzucić okiem na zeszłotygodniowy „Boston Register”? Gina nawet nie wiedziała, co to takiego. – W zeszłym tygodniu nie – odparła. – Jakieś nowiny? – W rzeczy samej. Harry i Alice Porter zaręczyli się. Harry poprosił pana Portera o jej rękę i został przyjęty. W gazecie wydrukowali artykuł na całą stronę. Dziwię się, że go nie zauważyłaś. Obiad zaręczynowy odbędzie się w lipcu. Chciałabyś, żebyśmy wysłali zaproszenie dla ciebie i Salva? I oczywiście dla Variety. To będzie najważniejsza impreza towarzyska tego lata. Alice jest jedną z najbardziej pożądanych partii... – Mam nadzieję, że już nie – wtrąciła Gina. Esther się roześmiała. – Bardzo przepraszam – powiedziała dziewczyna. Stała wyprostowana

z nieprzeniknionym wyrazem twarzy. – Jest pora lunchu i muszę się zająć ważnymi sprawami. – Interesy najwyraźniej idą świetnie. – Drzwi wejściowe praktycznie się nie zamykały. – To dzięki pizzy mojego brata. Musisz koniecznie spróbować. – Może innym razem – odparła Esther. – Harry mówił, że twój brat bardzo ciężko pracuje. A Billingsworth powiedział, że restauracje przekraczają szacowany dochód o osiemdziesiąt sześć procent. Co znaczy... – Że zarabiają prawie dwa razy więcej, niż planowaliśmy. – Gina się uśmiechnęła. – Do widzenia, Esther. – Do diabła z etykietą. Nie czekając na odpowiedź, zniknęła w hałaśliwym wnętrzu Antonia. 5 Przez całą niedzielę leżała na łóżku z twarzą ukrytą w poduszce. Dzień był piękny i Angela z Verity namawiały ją na przejażdżkę łódką po Merrimack. – Nie smuć się, głupia. Pocieszały ją przez cały dzień, przez następny i jeszcze jeden. Ale Gina mogła tylko pracować i leżeć bez ruchu na łóżku. – Masz piętnaście lat, na miłość boską! – wykrzyknęła w końcu Angela. – To dopiero początek. Masz przed sobą całe życie pełne chłopaków. Dlaczego tak to przeżywasz? Dopiero co zeszłaś ze statku i wyrosłaś z pieluszek. On jest absolwentem Harvardu. Jego ojciec jest właścicielem całego miasta i wielkiego kawałka drugiego. To nie jest chłopak dla ciebie. – Nie jest właścicielem. Pomógł je zbudować. – Jednak słuchasz. – Jeden z jego przodków ze strony matki zszedł z pokładu statku o nazwie „Mayflower”. Głęboko w sercu on też jest imigrantem szukającym nowego świata. – On już przestał szukać. Wszystko poplątałaś. Urodził się, wychował i umrze w świecie, którego ty szukasz. Ale trzeba przyznać – dodała Angela – że ty jesteś śliczna, a on tylko przystojny. – To nieprawda. Widziałaś jego oczy? Jest cudny. – Tylko ty tak myślisz. – Najwyraźniej nie tylko ja. – Gina zerwała się z łóżka jak zraniony ptak, poczłapała do toaletki, chwyciła ten przeklęty „Register” i otworzyła go na stronie z ogłoszeniami. – Spójrz na nią! Alice Porter z East Timber... ple, ple, jednej z pięciu największych w Nowej Anglii... ple, ple, och i uczęszczała do Radcliffe. – Zmarnowała czas – oświadczyła Angela. – Żaden mężczyzna nie chce mieć mądrej kobiety. – Harry chce! Verity spojrzała na gazetę. – Ładna. Blondynka. Gina cisnęła gazetę na podłogę i rzuciła się na łóżko. – Zobaczysz, to będzie twój szczęśliwy dzień – przekonywała Verity. – Nigdy tego nie zobaczę. – Verity ma rację – powiedziała Angela. – Nawet gdyby był choć trochę zainteresowany, Salvo i Mimoo nie pozwoliliby ci się z nim umawiać. – Przypomnij sobie, jak było z Benem. A naprawdę miał na ciebie ochotę – dodała Verity z lekkim żalem. – Tego właśnie nie rozumiem. Jeśli masz zamiar sięgnąć po coś nieosiągalnego, dlaczego nie decydujesz się na tego, któremu już zawróciłaś w głowie? – Verity – jęknęła Gina. – Może ja mam piętnaście lat, ale ty nie masz pojęcia o miłości.

Dziewczęta zaczęły się z niej śmiać. Broniła jednak zdecydowanie swoich pozycji, choć leżała na łóżku. – Myślisz, że wybiera się osobę, którą się pokocha? Jakie to byłoby proste. To miłość cię wybiera, Verity. Spływa z nieba, przeszywa ci serce i obezwładnia. Nie rozumiesz? – Czy to ja leżę na łóżku w upalne lato? – Verity ma rację – powiedziała Angela. – Gia, co powiesz na Tommy’ego, który przychodzi do misji zawsze, gdy tam jesteś, i przynosi zabawki i ubrania siostry? Nic jej już nie zostało! Rodzice będą musieli jej kupić wszystkie nowe rzeczy. Przychodzi tylko dlatego, że ty tam jesteś. Gra w tę nową grę, baseball, jest wysportowany i przystojny. Pewnego dnia zobaczył cię na moście O’Leary’ego i o mało nie spadł z konia. Zaproponował, że będzie ci nosić wełnę. Mam rację, Verity? Wszystkie pobożne dziewczęta z misji oddałyby palce, którymi przesuwają paciorki różańca, żeby spadł dla nich z konia. Dlaczego wzdychasz do jakiegoś starego faceta? Gina pokręciła głową. – On nie jest wcale stary. Jest mądry i inteligentny. – On nie jest sową. Jest starym mężczyzną. A z twojej strony to tylko przelotne zauroczenie. Gina raz jeszcze pokręciła głową. Angela się myliła. To było zauroczenie, ale na pewno nie przelotne. – Nawet nie wiesz, co chcesz robić w życiu. – Wiem. – Nie wiesz, kim jesteś. – Wiem. – Nie wiesz, kim zostaniesz. – Wiem. – Niedługo będziesz młodą damą. – Angela gładziła Ginę po plecach. – Zostaniesz królową piękności, a on starym kupcem drewna w tweedowej marynarce. – On nie jest starym kupcem. – Gina ma rację, Angie – powiedziała Verity. – Słyszałaś, jak rozmawia? Ta książka i tamta. Ta idea i tamta. To nudne, nawet dla mnie. – To wcale nie jest nudne – zaprotestowała Gina. – Jest fascynujące. – Nigdy go nie lubiłam – oświadczyła Angela. – Jeśli ma to jakieś znaczenie. – Niewielkie. – Ja też – zgodziła się Verity. – Bardziej podobał mi się Ben. – Naprawdę? Lepiej nie mów o tym matce Grace, bo wyrzuci cię z klasztoru. Verity oblała się pąsem. – Myślałam o tobie. – Jasne. – Jest lato! – Wiem doskonale, jaką mamy porę roku. – Więc przestań się zadręczać i chodź nad rzekę. Chłopcy i dziewczęta będą się ścigać. Tommy pozwoli ci wsiąść do swojej łodzi. Dla ciebie będzie wiosłował jak szalony. – Angela i Verity zachichotały. Gina odwróciła się do nich plecami i zwinęła w kłębek. – Same nigdy nie siedziałyście w łodzi. Nie macie pojęcia, o czym mówicie. – Wiedz, posępna dziewczyno – zaczęła Angela, szturchając ją między łopatki – że każdego lata pływałam na łodziach, a nie leżałam na łóżku z czerwonymi oczami, rycząc za chłopakiem, który nawet nie wie, jak mam na imię.

– Harry wie! Angela zniżyła głos. – Jeśli zaraz nie wyjdziesz ze mną i z Verity, powiem Salvowi, co wyprawiasz. – Idź. Pędź. Powiedz mu, że leżę na łóżku. – I ryczysz. – Nawet nie mrugnie okiem. – A Mimoo? – Tym bardziej. W poniedziałek Gina wstała. Nie ubrała się jednak jak na wycieczkę nad rzekę czy do szkoły. Miała na sobie ubranie, które nosiła do kościoła. Włożyła szarą spódnicę i prostą białą bluzkę zapiętą pod szyję. Włosy spięła tak mocno w kok, że wyglądała, jakby ich w ogóle nie miała. Do lunchu pracowała U Antonia, a kiedy natłok gości się zmniejszył i nikt nie patrzył, przeszła przez ulicę, dumnie ściskając małą brązową torebkę, którą „pożyczyła” od Angeli, i wsiadła do pociągu odjeżdżającego do Bostonu za piętnaście trzecia. Chodziło o jeden akapit z „Register”. Nie mogła przestać o nim myśleć. Nie spocznie, dopóki nie zobaczy Harry’ego, ostatni raz. Nie było sensu się mazać, wiedziała o tym. Najwyraźniej strzała Kupidyna, która przeleciała między nimi w kurzu przed kamieniołomem, była wymierzona tylko w jednym kierunku. Oszołomiona Gina źle odczytała jego intencje. Ale pomyślała, że to tchórzliwe z jego strony chować się za Esther, powierzać czarną robotę kobiecie, na dodatek własnej siostrze. Chciała mu to wytknąć. Stanąć z nim twarzą w twarz. Orville i Irma Porter z wielką radością ogłaszają oczekiwane zaręczyny swojej jedynej córki Alice Mary, 22, z Brookline z Haroldem Barringtonem, 23, z Barrington. Panna Porter, niezwykła młoda dama, ogromnie lubiana przez przyjaciół, jest jedną z najbardziej znanych postaci śmietanki towarzyskiej miasta. Pan Barrington, zdolny młody biznesmen, ukończył z wyróżnieniem Uniwersytet Harvarda, gdzie studiował ekonomię i filozofię. Panna Porter, która uczęszczała do Radcliffe, jest dziedziczką East Timer, największej spółki drzewnej w Nowej Anglii i jednej z największych w Stanach Zjednoczonych. Nie ustalono jeszcze daty ślubu, ale obiad zaręczynowy – wyłącznie za zaproszeniami – odbędzie się w domu państwa Porterów w Brookline 18 lipca o drugiej po południu. Niech przyszłemu szczęściu narzeczonych nadadzą smak wszystkie przyprawy życia. 6 Znalazła go na Charter Street, gdzie nadzorował wstawianie nowych okiennic do remontowanego budynku. Ben z drugiego piętra kierował ramię dźwigu we właściwe miejsce. Harry stał na ulicy i nie zauważył, jak do niego podeszła. Było późne czerwcowe popołudnie. Patrząc na Bena, osłaniali oczy przed słońcem. Kiedy Ben do nich pomachał, Harry odwrócił się i zobaczył ją. – Witaj – powiedział, zdejmując kapelusz. Trzymał go w lewej ręce. Jego szare oczy lekko pociemniały, a potem pojawił się w nich pusty wyraz. – Jak się masz? – Dobrze, dziękuję. A ty? Wymamrotał coś w odpowiedzi. – Co robisz w North End? – Przyjechałam zadać ci jedno pytanie – odparła, nie marnując czasu. Z wielkim zadowoleniem dostrzegła, że zmieszał się jak nigdy dotąd. Przestępował z nogi na nogę, wpatrywał się w lekko poluzowane sznurówki swoich butów, o mało co nie upuścił

kapelusza i na próżno szukał w pięciu kieszeniach nieobecnych okularów. Gina spokojnie obserwowała wszystkie te manewry. Ocalił go Ben, który zszedł na dół. – Witaj, Gino. – Początkowo zachowywał się chłodno, ale na jej widok nie mógł powstrzymać uśmiechu. – Minęło sporo czasu – dodał łagodnie, kłaniając się lekko, czego Harry nie zrobił. – Moja matka pytała o ciebie. W czwartkowe wieczory pojawia się tylu wspaniałych prelegentów. W zeszłym tygodniu przyszedł Frederick Heath. – Żałuję, że mnie to ominęło – odparła Gina. Nie miała pojęcia, kim jest Frederick Heath. – Chciałyśmy przyjechać z Verity do miasta na doroczny festyn nad rzeką Charles. – Koniecznie. To świetna zabawa. – Na pewno. Ale zaczyna się zbyt późno. Nie możemy być o ósmej wieczorem w Bostonie. – W soboty zaczyna się wcześniej – powiedział szybko Ben. – Chyba o drugiej. – Wiem. Ale w soboty pracuję. Rano jestem na targu, a potem w restauracjach jest strasznie tłoczno. – Tak. Harry mi opowiadał. – Miło mi to słyszeć. Harry milczał. – Gratulacje z okazji ukończenia studiów – powiedziała Gina. – Dziękuję. – A jak tam bananowy interes? – Wybuchowo. – Wybuchające banany! Zaśmiali się. – A co z kanałem? – Nadal trwają badania. – Ben zawiesił głos. – Przykro mi, jeśli w listopadzie miałaś kłopoty z powodu spóźnienia pociągu – powiedział w końcu. – Rzeczywiście miałam – odparła lekko. – Ale to było dawno temu. Już o wszystkim zapomniałam. – Urwała. – Oczywiście nie możemy już jeździć na zebrania, a to wielka szkoda. Ale poza tym o wszystkim zapomniałam. Verity w przyszłym tygodniu skończy dziewiętnaście lat. Też skończyła szkołę. – Gina uśmiechnęła się smutno. – Ona będzie mogła przyjeżdżać na zebrania. Jeśli znajdzie sobie kogoś do towarzystwa. – Nie ciebie? – zapytał Ben. – Nie. – Siłą powstrzymywała się, by nie przygarbić ramion pod wielkim ciężarem trudnej młodości. Udało jej się jednak zdobyć na uśmiech i stała sztywno jak kwiat na wysokiej łodydze. – Muszę pędzić, Ben. Nie mogę zostać. Przyjechałam tylko, żeby zapytać Harry’ego o kilka rzeczy potrzebnych w restauracjach. Ale miło było znów cię zobaczyć – dokończyła. – Mam nadzieję, że niebawem znów się spotkamy. Uśmiech zniknął z twarzy Bena. – Oczywiście – powiedział. – Mnie też było miło cię zobaczyć, Gino. Wybacz. – Odszedł, zanim zdążyli go zatrzymać. Na Charter Street unosił się kwaśny zapach ich niezręcznego milczenia. – Dlaczego Ben jest na mnie zły? – zapytała w końcu Gina. – Dlaczego miałby być zły? – Nie powinien. To dlaczego jest zły na ciebie? – Jest tylko zajęty – odparł Harry. – Zaprzyjaźnił się z geologiem, który codziennie zanudza go jakimiś głupotami. Chyba chodzi o podmyte skały.

– Ben na pewno żałuje, że w ogóle go poznał. Harry prawie się uśmiechnął. Gina miała na końcu języka: Jak ja żałuję, że poznałam ciebie. A jednak wcale tak nie myślała. Wierciła się wpatrzona w brzeg swojej przepisowo długiej spódnicy. Tym razem nie było widać butów ani spuchniętej kostki, nie było błękitnych atłasowych wstążek, gołych łokci, pachnącego powietrza. – Nie widziałam cię w Lawrence. – Nie. To twoje pytanie? Myślałem, że moja siostra wszystko wyjaśniła. Musiała przejąć ode mnie nadzór. Jestem ogromnie zajęty. – Widzę. – Patrzyła, jak stał z ręką w kieszeni. – Esther jest wspaniała. Na pewno się z nią dogadasz. I ma głowę do interesów. Jest o wiele lepsza ode mnie. – Naprawdę? Nieźle sobie radziłeś. Chcieliśmy cię z Salvem zapytać o otwarcie ogródka piwnego na tyłach Alessandra. W letnie wieczory przychodziłoby tam jeszcze więcej ludzi. Albo w sobotnie popołudnia. – To bardzo dobry pomysł. Świetny. – Na tyłach jest miejsce, ale trzeba by je wyłożyć kamieniem i kupić stoły i krzesła. – Zawiesiła głos. – Przydałaby się też jakaś dekoracja – dodała cicho. – Trochę kwiatów. – Czemu nie? Tulipany wiosną. – Zamrugał powiekami. – Oczywiście. Zostaw to mnie. Porozmawiam o tym jutro z Billingsworthem. Zwiększy Salvowi limit kredytowy, by pokryć wydatki. – Dziękuję. – Nie ma o czym mówić. To dobrze wpłynie na interesy. – Tak. – Nadal stali. – To wszystko, o co chciałam zapytać – powiedziała Gina. – Będę już wracać. Nie chcę się spóźnić na pociąg. Choć stąd nie jest daleko na dworzec. Znacznie bliżej niż z Old South. Dworzec jest przy Causeway. Po drodze minęłam mężczyzn łowiących ryby w Mill Creek – zawiesiła głos. – Nie pod lodem. Zwyczajnie. Delikatnie przestąpił z nogi na nogę w jej stronę. O parę centymetrów. Ale Gina zauważyła. – Och, przy okazji – rzuciła, jakby właśnie sobie coś przypomniała. – O mało nie zapomniałam. Gratulacje z okazji zaręczyn. – Jej głos brzmiał zbyt radośnie. – Zajęło ci to trzy lata? Powolne mrugnięcie było jedyną reakcją Harry’ego. Odsunął się o pół kroku. – Twoja narzeczona wydaje się wyjątkowa – ciągnęła Gina. – Esther uprzejmie zwróciła mi uwagę na ogłoszenie w „Boston Register”. Ta twoja Alice to prawdziwa ozdoba towarzystwa. Harry przyznał cicho, że Alice pochodzi z bardzo dobrej rodziny. – Oczywiście. I jest bardzo piękna. Zmrużył oczy, jakby chciał ją widzieć wyraźniej. – Dziękuję – powiedział. – Czy twój ojciec prowadzi interesy z jej ojcem? Kupuje u niego surowce? – Czasami. – Czy drewno użyte do remontu restauracji Salva pochodzi od ojca twojej narzeczonej? Harry’emu zabrakło słów. – Mój ojciec podpisał kontrakt z East Timber. Więc podejrzewam, że tak – wydusił w końcu. – Jest znakomitej jakości. – Gina, przepraszam cię z całego serca, jeśli źle zrozumiałaś coś, co mogłem zrobić albo

powiedzieć, i zasmuciło cię to albo przygnębiło. – Ależ skąd. Nie musisz przepraszać. – Jesteś bardzo... – Proszę, nic już nie mów. – ... odważną i zachwycającą młodą damą. – Dziękuję. – Bardzo się cieszę, że mogłem pomóc tobie i twojej rodzinie i życzę wam jak najlepiej. Jeśli mogę jeszcze na coś się przydać, proszę nie wahaj się... – Dziękuję. – Warga zadrżała jej lekko. Miała nadzieję, że nie zauważył. Ale zauważył. Bo zrobił krok w jej stronę i zniżył głos. – Pochodzimy z różnych światów, Gino! – powiedział prawie szeptem. – Oczywiście. Nie ma potrzeby... proszę... – Nie chciała i nie mogła podnieść wzroku. – I mam dwadzieścia trzy lata! A ty... – Prawie szesnaście. – Jesteś jeszcze dzieckiem. – Harry! Zdziwiło ją, że podniosła głos, bo czuła się tak słabo. Znalazła jednak siłę, by go uciszyć. Uniosła rękę i pokręciła głową, dwa razy odetchnęła głęboko, by powstrzymać łzy, i cofnęła się o dwa kroki, bo czasami trzeba odsunąć się od ludzi, którzy mogą zranić najbardziej. – Tak bardzo pomogłeś mojej rodzinie, mojemu bratu. Uratowałeś go. – Położyła dłoń na sercu. – Zawsze będę ci wdzięczna, że pozwoliłeś mu zrealizować marzenia. Nie chcę ci przysporzyć najmniejszych kłopotów. Z twoim ojcem, siostrą czy narzeczoną. Nie musisz już nic mówić. – Odetchnęła bardzo głęboko. – Nie trzeba. – Gino... – Między nami nic nie ma. Zanim zdążył wydusić choćby sylabę, odwróciła się i odeszła powoli ulicą. Pewnego dnia, jesienią ubiegłego roku, Harry niechętnie zgodził się z Benem, że jedyną rzeczą, która wydaje się w Ginie starsza od niej samej, jest jej sposób poruszania się – z godnością i ukrytym wdziękiem. Myślał o tym wyjątkowo intensywnie teraz, kiedy zranił jej dumę i uczucia, a potem patrzył, jak odchodzi niczym księżna. Nadal trzymał w dłoni kapelusz, zrobił pół kroku, by ruszyć za nią, z bijącym mocno sercem, a potem podniósł wzrok i w oknie na drugim piętrze zobaczył zbolałą twarz Bena. Uniósłszy kapelusz w krótkim pozdrowieniu, Harry włożył go na głowę i ruszył w stronę portu – byle dalej od Bena, Giny i wędkarzy nad Mill Creek. 7 – Gino – pocieszała przyjaciółkę Angela. – Myślisz, że nie byłaś dla niego dość mądra? Właśnie dlatego on ma rację: jesteś jeszcze dzieckiem. Najmądrzejsza kobieta to taka, przy której mężczyzna wydaje się mądry. Mężczyźni nie lubią mądrych kobiet. Nie lubią kobiet wykształconych. A już na pewno nie chcą się z nimi żenić. – On chce. – Dlaczego tak myślisz? – Bo kobieta, którą poprosił o rękę, chodziła do Radcliffe! – Też coś, Radcliffe – prychnęła pogardliwie Angela. – Mówisz to tak, jakby dostała dyplom. Harvard nazywa Radcliffe swoją „przybudówką”. Dają im świadectwa! To kość, którą rzucają im na pociechę, bo nie dają dyplomów. I co z tego? Chodziła do biblioteki. Przeczytała parę książek. Może ktoś o nich z nią porozmawiał.

– Angie, opisujesz proces edukacji. – Nie. Edukacja to mądrość zdobyta dzięki doświadczeniu. A ty nie masz ani jednego, ani drugiego. I z tego, co wiem, nie ma ich też ta księżniczka od drewna. – To dlaczego on chce się z nią żenić? Wiem, że czuł coś do mnie. Wiem na pewno. Angela westchnęła. – Gino, on jest absolwentem Harvardu, a ty nienawidzisz szkoły i odliczasz dni do jej ukończenia. On jest bogatym bostończykiem, potomkiem żołnierzy i ojców założycieli, a ty imigrantką w używanych ubraniach. Nosisz rzeczy, które wyrzuca jego kucharka! Pomyśl o tym przez sekundę. Poza tym on jest prawie starcem, a ty dopiero zaczynasz życie. Jego narzeczona jest debiutantką, która była na pięćdziesięciu balach i podróżowała do Paryża. A ty pewnie nie potrafisz nawet znaleźć Paryża na mapie, kochanie. – Podobno wykształcenie nie jest ważne? – Tu nie chodzi o wykształcenie. Chodzi o wszystko. To jak stacja w życiu. On jest Grand Central w Nowym Jorku. A ty Jericho w stanie Utah. – W Jericho mają stację kolejową? Angela spojrzała na nią czule. – No właśnie. – Położyła się na łóżku obok kuzynki i objęła ją ramieniem. – Czytaj książki, jak najbardziej. Oszczędzaj na nowy kapelusz. Ale, aniołku, jeśli on cię nie kocha, bo nie przeczytałaś Manifestu komunistycznego, nie będzie cię kochał, nawet jeśli go przeczytasz. – Mylisz się. – Czy spadnie z konia jak Tommy? – On nigdy nie spada z konia, za dobrze jeździ. – Więc nawet ty nie byłabyś w stanie sprawić, żeby spadł? – Jesteś niemożliwa. Słyszałaś, czego matka Grace uczy nas z Verity? – Na szczęście nie. – Stale cytuje Marka Aureliusza. – Bardzo z niej pomocna i historycznie uświadomiona matka przełożona. – Jest pokorną służebnicą Pana. Mówi nam: „Spiesz więc do końca i odrzuciwszy czcze nadzieje, pomóż samemu sobie. O ile w ogóle troszczysz się o siebie, dopóki można”[6]. – Widzisz? – odparła Angela. – Rozumiem, że pokorna służebnica Pana, która zna się na tych rzeczach, kazała wam dać sobie spokój ze złudnymi nadziejami. – A ja rozumiem – odparła rezolutnie Gina, wycierając twarz i wstając z łóżka – pomóż samemu sobie, dopóki można. None

CZĘŚĆ TRZECIA CAŁOPALENIE ZIEMSKIE

Ustroiła jego ruinę swoją miłością,W złotych kajdanach powiodła go na śmierć,I uczyniła zatracenie miłym: Zostawiła goZ jego własną pustką. John Dryden ROZDZIAŁ TRZYNASTY

PIEŚNI MINSTRELI – Nie pytamy dziś, czy istnieją antagonizmy klasowe. Bo wiemy, że są stare jak świat. Pytanie, które musimy zadać, brzmi: czym one się różnią od antagonizmów w starożytnym Rzymie czy Grecji? Czy są takie same? I dokąd nas zaprowadzą? Co możemy zrobić, by zniwelować klasowe różnice, podstawową niesprawiedliwość w dystrybucji dóbr w tym kraju i we wszystkich cywilizowanych narodach? Ktoś z tyłu sali krzyknął, przerywając tę wypowiedź: – Pozbyć się przemysłu? – Dziękuję, panie Smith. Następnym razem proszę podnieść rękę, ale doceniam pański wkład. Oczywiście możemy spróbować pozbyć się przemysłu. Czy chcemy wrócić do czasów rolniczych? Uprawiać ziemię za pomocą wołu i pługa? – To niezbyt sprawiedliwe dla wołu – wtrącił Edgar z któregoś z pierwszych rzędów. Studenci wybuchnęli śmiechem. – W tej sali aż kipi od antagonizmu – powiedział Murdock. – Co z tym zrobimy? Może powinniśmy zacząć od tego, a potem zająć się niszczeniem przemysłu? Harry, Edgar i pan Smith obrzucili Murdocka pełnym dezaprobaty spojrzeniem. Zawsze wyrywał się z prowokującymi komentarzami, by rozproszyć uwagę kolegów i zdenerwować wykładowcę. Harry westchnął. Pora kończyć? – Na czwartek proszę napisać pracę na dwa tysiące słów porównującą chłopa pańszczyźnianego ze współczesnym robotnikiem pracującym w fabryce: pięć podobieństw, pięć różnic. Proszę to zapisać. Nie chcę otrzymać od nikogo jednego akapitu opisującego jedną różnicę. Patrzył na nich ze znużeniem, gdy wychodzili, i spojrzał na plan zajęć z teorii ekonomii na popołudnie. Kiedy jest wiosenna przerwa? Chyba już niedługo. Nikt nie chciał teraz siedzieć w budynku i nawet on nie mógł się doczekać końca semestru i lata. W sierpniu i we wrześniu wybierali się do Europy. Ma jeszcze tyle do zrobienia. Egzamin doktorski odbędzie się za trzy tygodnie. Nie nacieszy się niespotykanie ciepłą pogodą; będzie siedział w Gore od świtu do zamknięcia. Na końcu korytarza zauważył dziekana wydziału historii i nauk politycznych, Thomasa Carvera. Trudno byłoby go nie zauważyć – wyglądał, jakby miał ponad dwa metry wzrostu. Wychował się na farmie w Iowa i dlatego z taką pasją uczył ekonomii rolnictwa; był członkiem osady wioślarskiej w Cornwell, dzięki czemu dorobił się pokaźnych bicepsów i mocnej postury. „Mogę przerzucać siano z najlepszymi”, mawiał często. Harry podejrzewał, że był to sposób na onieśmielanie asystentów takich jak on. – Profesorze Carver! – Podbiegł, by go dogonić. Czy Carver rzeczywiście przyspieszył kroku, gdy usłyszał jego wołanie? Harry od tygodni próbował się z nim umówić. Jesienią chciał prowadzić jeszcze jedne zajęcia – może zarys gospodarczej historii Europy Zachodniej w dziewiętnastym wieku. Trzy kursy złożyłyby się na pełne pensum i nie byłby już asystentem lecz adiunktem. I mógłby dostawać pensję, a nie stypendium. Pieniądze, które mu teraz wypłacali, nie wystarczały na kolację w klubie Colonial z jego przyjacielem Vanderveerem. – O co chodzi, Harry? Mam spotkanie i nie mogę się spóźnić. – Profesorze, tydzień temu zostawiłem panu list. – Harry prawie dyszał, tak szybko biegł, by dogonić Carvera. – Z kolejną prośbą o dodanie trzecich zajęć do mojego planu. Czy miał pan okazję się nad tym zastanowić? – Z trudem znalazłem czas, by przeczytać pański list, Harry.

– Ale przeczytał go pan? – Tak, ale... jestem już spóźniony na metody reform społecznych. Chciałby pan pójść ze mną? Omawiam dziś komunizm. – Dziękuję, sir, ale mam przerwę na lunch... – Oczywiście. Zaproponowałem panu prowadzenie tych zajęć ze mną w lutym i marcu. – Tak, sir. Ale kończyłem, nadal kończę, doktorat. – Pański kolega, pan Brown, nawiasem mówiąc też pracujący nad doktoratem, przez dwa miesiące wykładał moim studentom socjalizm, komunizm i pojedynczy podatek. Ja potrzebuję tylko miesiąca, by udowodnić, że się myli. – Carver uśmiechnął się lekko. – Wie pan, co się stało z panem Brownem? Nie widziałem go od początku kwietnia. – No cóż – Harry pokręcił głową. – Raczej nie chodzi o to, że on nie chce, by mu cokolwiek udowadniać, bo na pewno chce. Chodzi o to, że... zaczął się sezon baseballowy. Carver wybuchnął śmiechem. – Proszę nic więcej nie mówić. Mam nadzieję, że zobaczę go znów przed październikiem. – A co do mojego listu... – Usiądziemy razem w przyszłym miesiącu i... Proszę porozmawiać z moją sekretarką. Ustalić termin. Teraz już jestem spóźniony. – Przyspieszył kroku. – Sądzi pan, że to możliwe? – Porozmawiamy w przyszłym miesiącu! Carver popędził przed siebie. Czy Harry’emu się wydawało, czy profesor naprawdę unikał odpowiedzi? Czy obiecał zajęcia komuś innemu? Możliwe, że Edwardowi Gayowi – on zawsze atakował dziekana swoimi nowatorskimi ideami. Dwa lata temu zaczął na samym dole, nagle się ożenił, spłodził dwoje dzieci i pięć minut później został wykładowcą kontraktowym. Pewnie w przyszłym roku będzie chciał zostać profesorem. To było bardzo irytujące. Na wydziale wiele się pozmieniało, gdy w 1902 roku odszedł Cummins, by zostać pastorem kościoła unitariańskiego. Pomimo zapewnień Carvera, że chce uczynić z wydziału ekonomii najsilniejszy wydział w kraju, wszystko zaczęło się psuć. Carver zawsze próbował przekonywać „nieoświeconych”, jak ich nazywał. Harry podejrzewał, że zalicza do nich także i jego. Najbardziej lubił uczyć. Podobało mu się, że może czytać książki, które chciał przeczytać, a potem dzielić się najważniejszymi fragmentami z żądnymi wiedzy studentami Harvardu. Tylko to sprawiało mu przyjemność. Z drugiej strony cieszył się myślą, że nikt w jego rodzinie nigdy nie był profesorem, zwłaszcza na Harvardzie. Nie spodziewał się jednak apatii studentów połączonej ze zdumiewającą arogancją. Ich brak zrozumienia szedł w parze z obojętnością. Harry nie przewidział, że będą się z nim kłócili w sprawach ocen, ani nie był przygotowany na poprawianie semestr po semestrze nudnych, bezmyślnych, pisanych w ostatniej chwili prac. Uczył podstaw ekonomii, niezbędnych elementów administracji biznesowej, zarządzania, polityki, prawa, inżynierii – na Boga, prawie wszystkiego! A jednak wielu z jego studentów nie wiedziało, co to takiego zysk, statystyka, popyt, koszty operacyjne, nie potrafiło połączyć biznesu i ekonomii w zwartą całość. Początkowo myślał, że to jego wina. Nie był wystarczająco dobrym nauczycielem, więc jego studenci kiepsko sobie radzili. Zostawał do późna w pozbawionym okien gabinecie, próbując wymyślać błyskotliwe przykłady, by zrozumieli materializm nie tylko dialektyczny. Nic z tego nie wychodziło. Im dłużej tłumaczył, tym bardziej byli oporni. Zaczął więc wykonywać na zajęciach eksperymenty ekonomiczne. Zbudował w sali model fabryki, podzielił studentów na właścicieli, kierowników i robotników. Pokazał im, jak fabryka, którą kieruje garstka ludzi, a w której pracują setki, rozpada się w końcu na odrębne światy, niemogące znaleźć wspólnego języka. Na

próżno. Późnym popołudniem teoria ekonomii nie poszła lepiej niż poranny zarys ekonomii. Studenci pierwszego roku mieli dość siedzenia w sali. Nadeszła wiosna, na drzewach pojawiły się pąki, powietrze pachniało i – co niezwykłe dla Bostonu – było bardzo ciepło. Wszystko to się zmieni, jak zawsze, ale dopóki trwało, nikt nie miał ochoty siedzieć w ławkach i rozmawiać o rynkach, produkcji i milionerach. Harry wyszedł z budynku uniwersytetu o piątej po południu. Było jeszcze jasno. Wokół kręcili się ludzie. Spojrzał na Appleton i zatrzymał się na moment, gdy wyobraźnia podsunęła mu ulotny obraz Bena siedzącego na stopniach kaplicy. Rozejrzał się po dziedzińcu, po przecinających się ścieżkach, spojrzał na wiązy, na plamy słońca. Musiał iść do Gore Hall, by pracować, ale było tak ciepło i przyjemnie. Z Harvard Square dobiegły go rzewne tony gitary, którym towarzyszył donośny młody głos; już brzmiał jak lekko pijany, choć dopiero otwierano bary. Harry zrobił niepewny krok w stronę Mass Avenue, zastanawiając się, czy powinien wpaść do Vanderveera na partię bilardu w nowo wybudowanym Harvard Union. Lecz choć miał wielką ochotę porozmawiać z kimś o Carverze i jego tajemniczym wahaniu, nie chciał znaleźć się we wnętrzu, nawet w dobrym towarzystwie. Postanowił przejść się nad rzekę. Na kolację z Alice i jej matką w Brookline miał się stawić dopiero o ósmej, a tyle razy chciał pospacerować wzdłuż Charles, lecz nigdy nie miał okazji. Przeszedł przez dziedziniec w stronę bramy Johnstona. Przy wychodzącej na Peabody Street bramie panował tłok i zatrzymała go grupka młodych kobiet, które szły bardzo wolno, głośno rozmawiając. Podobnie jak młode wodne ptaki zbijają się w gromadę, także kobiety zamiast szybko przejść przez bramę i przepuścić podążających za nimi, zatrzymały się i z rosnącym podnieceniem zaczęły rozmawiać o jakichś błahostkach. Zirytowały Harry’ego, stając na drodze jego spontanicznego planu. Chciał iść dalej, lecz musiał się zatrzymać i, co gorsza, słuchać. Pomyślał, że jak zwykle rozmawiają o fryzurach, może o lodach na zeszłorocznej niezwykle udanej Wystawie Światowej, a może o letniej olimpiadzie, która właśnie się skończyła. Ale nie, rozmawiały o Eugenie Debsie! – Powiedział, że opowiada się za socjalizmem, bo popiera humanizm. Czyż to nie wspaniale? – Tak, jest rewelacyjny! Debs, przewodniczący nowo powstałej amerykańskiej partii socjalistycznej, niedawno przemawiał w Mass Hall. Harry był zaskoczony, że po tygodniu młode dziewczęta nadal o nim rozmawiają. Czy przez cały tydzień stały przy bramie? Nie można było wykluczyć takiej możliwości. – Słyszałaś, co się niedawno stało? – powiedziała wysoka dziewczyna. – Sąd Najwyższy zakazał stanowi Nowy Jork określać maksymalną liczbę godzin, jaką można pracować w piekarni. – To jest takie ważne? – zapytała niższa. – O tak! – odparła wysoka. – To wielki krok dla wolności. Możemy pracować, ile chcemy. Harry walczył z przemożnym pragnieniem, by zadrwić z jeszcze jednej anarchistki, która stanęła mu na drodze. – Oczywiście – ciągnęła brunetka – to nie wszystko, co chcemy osiągnąć. Chcemy wyższej stawki za godzinę, obojętne, czy będzie ich dużo, czy mało. Dziewczęta zachichotały. Tak, wyższa płaca jest o wiele lepsza. Ponieważ chciały się zabawić, a nie tylko pracować, chciały chodzić na tańce, do fryzjera. Jedna z nich zrobiła tuż przed nim kilka tanecznych kroków. Harry przygasł. Prawdziwa dyskusja trwała tylko przez

chwilę. – Przepraszam – powiedział do nich głośno, próbując przepchnąć się do bramy, nie dotykając żadnej z nich. Dziewczęta nie poruszyły się jednak ani nie zwróciły na niego uwagi. – Przepraszam – powtórzył z naciskiem i prawie potrącił wysoką brunetkę, która odsunęła się z wdziękiem, nie przestając mówić. Spojrzał na nią, najpierw ze złością, potem ze zdumieniem. – Gina? Odwróciła się gwałtownie. – Harry, to ty? Witaj. – Gina? – powtórzyła niższa dziewczyna. – Pan się pomylił. To nie jest Gina. – Owszem, Sophie – odparła brunetka. – Naprawdę mam na imię Gina. – Uśmiechnęła się uprzejmie do Harry’ego. – Jak się miewasz? Oniemiały zdjął kapelusz i trzymał go w drżącej dłoni. Teraz razem z dziewczętami blokowali całe przejście, wywołując pomruki niechęci ze strony studentów za nimi. Wreszcie przeszli przez żelazną bramę i zatrzymali się przy ogrodzeniu na Peabody Street. – Dobrze – powiedział Harry. – A ty? Minęło sporo czasu. – Otaczające go przyjaciółki Giny taksowały go spojrzeniami. – Tak? – Chyba pięć lat. – Pięć? – odparła. – Niemożliwe. Miał nadzieję, że nie dostrzegła jego rumieńca, nie usłyszała, że się zająknął. Nie mógł wydusić słowa. Czy to naprawdę Gina? Ogarnięty niemocą przygryzł wargę. – Jak się masz? – zapytał tylko. Była opanowana i oficjalna, dzięki czemu zaczął odzyskiwać równowagę. – Dobrze, dziękuję. – Co robisz w kampusie? I nie masz już na imię Gina? – Było zbyt włoskie – odparła. – Amerykański odpowiednik Giny to Jane. Spodobał mi się. Więc kiedy złożyłam papiery do college’u, podałam nazwisko Jane Attaviano. – Mówiła teraz prawie bez akcentu, tylko nieco zaokrąglone samogłoski sprawiały, że proste stwierdzenie „złożyłam papiery do college’u” zabrzmiało zmysłowo. Harry się uśmiechnął. – Z takim nazwiskiem nie możesz na dobre oderwać się od Włoch. – Wcale nie chcę. Noszę nazwisko ojca z wielką dumą. – Zapisałaś się na Harvard? – Znów się zająknął. – Nie. – Uśmiechnęła się blado. – Kobiety nie mają tu wstępu. – Jeszcze nie! – zapiszczała Sophie. Teraz Harry poczuł się jak głupiec. Żałował, że Sophie stoi tak blisko i przyciąga inne dziewczęta, by posłuchały. Chciał tylko... sam nie wiedział, czego chce. – Chodzisz do szkoły? – Tak. Do Simmons College przy Fenway. Znasz go? – Słabo. – Czyli w ogóle. – Otworzyli go dla kobiet w 1899 roku. Złożyłam tam papiery po skończeniu szkoły. – To dobrze. Ale musisz dojeżdżać z daleka. – Nie dojeżdżam. Mieszkam w akademiku. Sophie! Poczekaj na mnie. Zaraz idę. – Jak się miewa twoja matka? I brat? – Wszyscy mają się dobrze. A ty? Sophie zawróciła i pociągnęła ją za ramię.

– Janie, chodź. Musimy coś zjeść przed zebraniem. – Zebraniem? – Tak. W poniedziałki spotykają się Córki Rewolucji. – Aby omawiać...? – Dziś wieczór Matka Jones będzie mówić o niebezpieczeństwach grożących dzieciom pracującym w fabrykach włókienniczych i okaleczeniach wywoływanych przez maszyny – Matka Jones? – mruknął Harry. – Myślałem, że już nie żyje. – W wieku siedemdziesięciu pięciu lat jest niezmordowana – odparła Gina. – Chciałbyś z nami pójść, czy musisz gdzieś pędzić? Harry porzucił plan spaceru nad rzeką, a kolacja rozwiała się wraz z wiosennym wiatrem. Mruknął coś pod nosem i po chwili już szedł obok niej ulicą. Obok niej, Sophie i czterech innych dziewczyn. Bardzo chciał, by (na jakiś czas) zniknęły. – Urosłaś – powiedział, spoglądając na jej stopy, by sprawdzić, czy to nie dzięki wysokim obcasom jest o pół głowy wyższa od koleżanek. Prawie dorównywała mu wzrostem. Przyjrzał się eleganckim czarnym czółenkom, ale nie dostrzegł obcasów. Zbiła go z tropu jej dopasowana szara sukienka, rozszerzająca się lekko u dołu. Powędrował wzrokiem w górę. Włosy miała spięte w luźny kok, ciemnobrązowy i pofalowany. Nosiła delikatny makijaż, lecz jej twarz była bardzo wyrazista – długie, ciemne rzęsy, oczy koloru gęstego kakao, wyraźnie zarysowane łuki brwi, lśniące bielą zęby i usta – zmysłowo wykrojone zdradzały oszałamiającą imigrantkę z Sycylii na próżno kryjącą się za poważną Jane. Harry’emu lekko zakręciło się w głowie. Wysoka i smukła, idąc, lekko podskakiwała. Pięć lat temu Harry nie zauważył zwiastunów jej obecnego wzrostu. Zresztą wtedy nie przyglądał się jej zbyt dokładnie. Może zawsze miała długie kończyny. Jej twarz i szyja były gładkie i opalone, skóra z południa miała ciemniejszy odcień od karnacji jej bladych przyjaciółek z północy. Kiedy szli, szurał nogami i próbował liczyć kroki. Matematyka jednak szybko wyleciała mu z głowy. Ile ona teraz ma lat? Dwadzieścia? Ukradkiem spojrzał na zarys jej szczupłych bioder pod smukłą talią. Czyżby nadal nie nosiła gorsetu? Niemożliwe w dzisiejszych czasach. Wszystkie kobiety nosiły gorsety w kształcie litery S, jak wymagała moda edwardiańska. Nawet Esther niechętnie dała się do niego przekonać. Harry żartował bezlitośnie, że nie może w nim usiąść. Gina była jednak wyprostowana i szczupła, a krągłości wyglądały na naturalne. Zdezorientowany Harry odwrócił wzrok, by nie potknąć się i nie upaść. Wiedział, że restauracje świetnie prosperują; Billingsworth nie spuszczał z nich bankierskiego oka. Jakiś czas temu Harry zapytał go, czy Gina nadal pracuje U Antonia przy stacji kolejowej, lecz Billingsworth odparł, że nie widział jej od lat. Jeśli chcesz, możesz zapytać Salva, powiedział, lecz Harry zdecydowanie odmówił. A teraz kłopoty szły tuż obok niego, podążały kołyszącym się krokiem w eleganckich czółenkach, migotały w pierścionkach na palcach i klamerkach we włosach. Kłopoty pięknie też pachniały. A może pachniała tak jedna z jej przyjaciółek? Trudno było powiedzieć, bo szły blisko siebie, zwartą grupką. Harry niemal modlił się, by to nie jedna z dziewcząt pachniała brzoskwiniami, książkami i morzem. Kiedy zatrzymali się na światłach, wciągnął powietrze i natychmiast z ulgą i podnieceniem uświadomił sobie, że to jej zapach. – Nie wiem, czy zdołam się przyzwyczaić, by mówić do ciebie Jane – powiedział. – Ty równie dobrze możesz się do mnie zwracać Harold. Zgodziła się dzielnie. – Jeśli będziesz nazywał mnie Jane, ja będę do ciebie mówić Harold. Nie chciał, by to robiła. Zwracali się tak do niego tylko ludzie z towarzystwa i koledzy

z pracy. Jego przyjaciele i rodzina zawsze używali imienia Harry. I nie chciał mówić do niej Jane. Dla niego była Giną, choć Jane bardziej pasowała do tej nowej, wyższej, pewnej siebie osoby. Ale przecież zawsze poruszała się dumnie i z gracją, nawet gdy schodziła z pokładu statku. – Harry. – Przepraszam. Słucham? – Jej głos wyrwał go z zamyślenia. – Jak tam życie małżeńskie? Macie już dzieci? – Och, jesteś żonaty? – wykrzyknęła Sophie idąca po prawej stronie Giny. – Jeszcze nie – odparł i nie rozwinął tematu. – Pięć lat i nadal nie jesteś żonaty? – Gina zaśmiała się lekko. – Mówisz zupełnie jak mój ojciec. – Powiedział to jednak przyjaznym tonem, jakby porównanie do Hermana Barringtona było najlepszą rzeczą, jaka mogła się jej przydarzyć. – Jak się miewa Ben? – Dobrze. – Harry przewrócił oczami. – Kiedy mówię „dobrze”, to znaczy, że jeszcze żyje, czyli w porządku. – Dlaczego miałby nie żyć? – Jest w Panamie i walczy z malarią, stojąc przez cały dzień po pas w brudnej wodzie. Gina klasnęła w dłonie. – To nie brzmi zbyt pociągająco, ale jestem z niego taka dumna! Zawsze o nim myślę, gdy czytam w gazetach o planach wybudowania kanału. Wygląda na to, że są prawie gotowe. Wyjechał niedawno? – Jest tam już prawie pięć lat. – Pięć lat! A więc wyjechał, kiedy... – Tak, kilka miesięcy po... – Nie dokończył, ona też nie. Lepiej było wyrzucić to z pamięci i więcej o tym nie wspominać. Nad Charter Street nadal unosił się smutek. – Wszyscy jesteśmy z niego dumni. Ciężko tam pracuje, budując infrastrukturę w straszliwym błocie podczas pory monsunowej. To niewdzięczna praca. Nie sądził, że kiedykolwiek do tego dojdzie, cały projekt był w strasznej rozsypce. Ale Roosevelt może w końcu poważnie podejdzie do wykopania kanału. Ben jest zastępcą głównego inżyniera, ale chyba będzie miał nowego szefa, Johna Stevensa, którego mianował sam prezydent. Stevens jeszcze nie dotarł do Panamy. – Zdumiewające – powiedziała Gina. – Pozdrów Bena ode mnie, gdy będziesz do niego pisał. A co z tobą? Co... – Odwróciła się od Harry’ego, bo kilku młodych mężczyzn zawołało ją głośno z placu przed College House. Pomimo dudnienia saksofonów i rożków francuskich Harry słyszał, jak próbują zwrócić jej uwagę. Nie miał wątpliwości, że chodzi właśnie o jej uwagę. Pozostałe dziewczyny były tylko przystawką. Mężczyźni śpiewali po drugiej stronie ulicy, robiąc z siebie totalnych idiotów. – Hej, dziewczyno z Gibsona, spójrz na mnie! Hej, hej, dziewczyno z Gibsona, popatrz na mnie, proszę... Pomyślał z lekceważeniem, że żadna poważna młoda kobieta nie da się złapać na lep takich głupstw. Ale ona się śmiała – najwyraźniej uznała, że są zabawni! – Muszę już iść – powiedział przygnębiony. – Na pewno nie chcesz pójść z nami? Spojrzał na dziką bandę po drugiej stronie ulicy, która miauczała i wymachiwała rękami. Popatrzył na rzekę, przypomniał sobie o innych obowiązkach, które nie rysowały się już tak jasno. – A dokąd idziecie? – Najpierw na szybką kolację, a potem do Sever Hall. Po Matce Jones będzie przemawiał

Joe Ettor. – Ach tak. – Harry skinął głową z aprobatą. – Robotnicy Przemysłowi Świata. – Przygotowujemy się do konwencji w Chicago pod koniec czerwca. – Słyszałem, że jest dobrym mówcą. – Jest w porządku – odparła Gina. – Ale daleko mu do Emmy. – Emmy? Chodzi ci o Emmę Goldman? – A jest jakaś inna? Idziesz? Spojrzał kątem oka na jej przyjaciółki, a potem na nią, stojącą w przymglonym słońcu na Harvard Square. W tej chwili najbardziej pragnął zostać z nią sam na pięć minut, bez wykrzykujących chłopaków, bez przyjaciółek. – Może potem? – zapytał. Pójdzie do biblioteki, będzie udawał, że pracuje i poczeka. – Mam inne plany. Przepraszam. Może innym razem? – Może. – Odsunął się bardziej zdecydowanie. – Miło było znów cię zobaczyć. Pozdrów ode mnie brata. – Włożył kapelusz i zwalczył impuls, by nisko się skłonić. Skinął lekko głową. – A ty pozdrów siostrę. Wyszła za mąż? – Tak. W zeszłym roku poślubiła doktora. – Doktora? To wspaniale. Do widzenia, Harry! Przyjaciółki szybko ją odciągnęły. Ja też studiuję, by zostać doktorem, chciał za nią krzyknąć, zwrócić jej uwagę. Może nie medycyny, ale doktorem intelektualnym, myśli i słów. Chciałabyś się dowiedzieć, o czym będzie opowiadać moja praca doktorska, którą tak desperacko próbuję złożyć pierwszego maja? Chciałabyś, żebym ci ją odśpiewał? Granice racjonalności... w „Bóg i państwo” Bakunina... w porównaniu ze zmieniającym świadomość ekonomicznym determinizmem Marksa... jako podstawa całej cywilizacji przemysłowej! Czy to robi na tobie wrażenie? Harry patrzył, jak trzej studenci uniwersytetu dogonili dziewczęta na placu. Ich atletyczne niedialektyczne sylwetki zwrócone były w stronę Włoszki z Gibsona, która stała tak blisko nich. Ależ ona jest śliczna, pomyślał Harry. Odwrócił się i ruszył szybkim krokiem ku Cambridge Common, gdzie czekał na niego Clarence z samochodem. Nie pójdzie już nad rzekę. Musi pędzić do domu, żeby się przebrać, bo inaczej spóźni się na kolację. Następnego dnia Harry powiedział Clarence’owi, że sam pojedzie do Cambridge, i cały dzień siedział w Gore, gdzie wygospodarował kilka minut, by popracować nad doktoratem. Został do piątej, choć we wtorki kończył zajęcia przed lunchem, i wyszedł na plac, by jej poszukać. W biuletynie wydawanym na Harvardzie sprawdził listę mówców, którzy mieli przemawiać w najbliższym czasie. Spędził na placu dwie bezowocne godziny i w końcu wrócił do domu. W środę po lunchu wsiadł do samochodu i pojechał przez Charles do Simmons College na samym końcu Back Bay Fens. Niedaleko, przy Huntington Avenue, znajdował się stadion do baseballu. Może interesowała się baseballem? Sezon 1905 dopiero co się rozpoczął. Dwa lata temu były trener miotaczy z Harvardu Cy Young wygrał niemal wszystkie mecze rozegrane przez Americans z Bostonu, a w zeszłym roku jako miotacz rozegrał pierwszy w historii idealny mecz. Może talenty sportowe Younga robią wrażenie na dziewczynie z Włoch? Zastanawiał się nad tym, chodząc w kółko po niewielkim terenie łączącym główny budynek Simmons College z Beatley Library. Jak ją znajdzie? A jeśli ją znajdzie, jak wytłumaczy swoją obecność w żeńskim college’u? Czy będzie musiał udawać zainteresowanie bezmyślną Sophie? Z ociąganiem opuścił teren college’u. Nie tylko nie miał planu, ale również żadnego doświadczenia w tych sprawach.

Jednak następnego dnia, we czwartek, wrócił do Simmons. Nie chciał wchodzić do głównego budynku, bo pełno tam było kobiet. Zdecydował się przejść kilka przecznic do Brookline Avenue, gdzie znajdowała się stołówka i akademiki. Jednak w tej części kampusu było jeszcze więcej kobiet. W college’u przynajmniej wykładali mężczyźni. Przyjrzał się dziewczętom wydającym jedzenie w stołówce, lecz żadna nie była nią. Wrócił do kampusu i wszedł do głównego budynku. Zajrzał do galerii sztuki, przeszedł obok zamkniętego działu rekrutacji, sal konferencyjnych, bufetu. Nie było jej też w świetlicy. Ani w pokoju socjalnym. Doszedł do skrzydła z salami do muzyki. Może zaczęła grać na jakimś instrumencie? Już nic nie było w stanie go zdziwić. Kiedy nie znalazł jej przy pianinie, poszedł do księgarni. Od razu dostrzegł ją za ladą, zajętą sprzedażą. Dumny ze swoich detektywistycznych umiejętności schował się między półkami i oglądał książki. Kiedy miał już pełne ręce różnych pozycji, obojętnym krokiem ruszył do lady. – Harry. – Uśmiechnęła się. – Witaj ponownie. Co tutaj robisz? Położył książki na ladzie. – Kupowałem bilety na mecz Americans tu niedaleko na stadionie i przypomniałem sobie, że potrzebuję kilku książek do mojej pracy. A co ty tutaj robisz? – Pracuję. – Spojrzała na wybrane przez niego książki.. – W Crimson nie sprzedają Hobbesa i Burke’a? – Już nie jestem w Crimson. A ty nie pracujesz już z bratem? – Nie. – Zaczęła podliczać jego zakupy. – Czasami pomagam w weekendy. – To nieczęsto wracasz do Lawrence? Wzruszyła ramionami z poczuciem winy. – Mimoo stale mi przypomina, że nie dość często. – Pracujesz codziennie? – spieszył się z zadawaniem pytań, bo transakcja prawie dobiegła końca, a on miał ich jeszcze mnóstwo. Powiedziała, że pracuje we wtorki i czwartki. Nie spuszczał z niej wzroku. Tego wieczoru wyglądała bardziej zwyczajnie, przygaszona przez skromny strój – rudą bluzkę i ciemnozieloną spódnicę. Barwy Simmons? Ale musiałaby jeszcze nosić kaptur, by ukryć te włosy, usta... – Jak wypadł Joe Ettor? – Nie zostaliśmy, żeby go posłuchać – powiedziała. – Reszta chciała iść na spacer. – Przewróciła oczami, jakby nie mogła w to uwierzyć. – Po Matce Jones chłopcy mieli już dość przemówień. Odrzuciła ich od polityki na dobre. – Naprawdę? – Poszli na spacer! – Dziwię się, że nie odrzuciła ich od kobiet. Roześmiała się. – Tak, wbijała mężczyznom do głowy, że muszą ciężej pracować i więcej zarabiać, a my mamy siedzieć w domu i wychowywać ich dzieci. – Postępowym chłopcom z uniwersytetu nie bardzo się to spodobało? Gina wzięła pieniądze, poczekawszy, aż położył je na ladzie, by nie musiała dotknąć jego ręki. Dostrzegł od razu, że starała się zachowywać jak należy. – Na razie mają ochotę dobrze się bawić – powiedziała, podając mu resztę. – Kto ich może winić? – Wziął książki i zmienił temat. – Huntington Grounds są wyjątkowe. – Wiem – odparła lakonicznie. – Byłaś tam? Lubisz baseball? Wzruszyła ramionami. – Nie możemy sobie na to pozwolić. Kilka tygodni temu oglądałyśmy z Sophie mecz

otwarcia. Stałyśmy na ulicy i zaglądałyśmy przez ogrodzenie. I wiesz co? Przyszła policja, żeby nas przepędzić. Jakby nie wolno było stać na ulicy. To niedorzeczne. – Chyba nie chcieli, żebyście oglądały mecz za darmo. – Tak powiedzieli. Ale stałyśmy na ulicy! Kiedy ostatni raz sprawdzałam, wolno było chodzić po ulicach bez interwencji policji. Powiedzieli nam, że zachowujemy się podejrzanie, bo stoimy w jednym miejscu. I że nas zaaresztują, jeśli się nie ruszymy. Zapytałam: „Skoro nie chcą, żebyśmy oglądały mecz, dlaczego nie zbudowali wyższego ogrodzenia?”. – Wybuchnęła śmiechem. – Miejmy nadzieję, że Charles Taylor, właściciel Boston Americans, nie weźmie sobie twojej rady do serca. – Przysunął się do lady. – Może ty i Sophie albo inna z twoich przyjaciółek chciałybyście kiedyś obejrzeć mecz? – Może – odparła niezobowiązująco. – Ale najpierw musiałbyś wyjaśnić mi zasady. – Dobrze. Teraz? Uśmiechnęła się, jakby myślała o czymś innym. – O której kończysz pracę? – O szóstej. Spojrzał na zegarek. Była piąta trzydzieści. – Poczekam – powiedział, przesuwając się na koniec lady. Obsłużyła jeszcze kilku klientów, poprawiając guziki na rękawach. – Muszą ci dobrze płacić w tej księgarni – powiedział. – Nie za dobrze. Zarabiam tu na tygodniowe wydatki. Dlaczego tak sądzisz? – Masz na sobie piękne ubranie. Tamtego dnia również – wyjaśnił ostrożnie. Wspominanie o stroju kobiety jest takie niestosowne. Przez nią zapominał o manierach! Zapominał zresztą o wielu rzeczach. Może ocali go fakt, że nie zdawała sobie sprawy z niewłaściwości jego uwag. – Dziękuję. Ale nie, ubrania mam dzięki szyciu. Szyję sukienki dla dziewcząt z akademika, ich matek, ciotek i kuzynek, a one płacą mi jedwabiem, płótnem i bawełną. – Uśmiechnęła się. – Niezły układ, prawda? Przyjrzał się jej jeszcze dokładniej, jeśli to w ogóle było możliwe. Chciał dodać, że także aksamitem, gdyż dostrzegł miękką kremową lamówkę przy rękawach, dekolcie i w talii oraz wstążki we włosach. – Nikt tego nie potrafi w miejskim college’u. Trzeba umieć dobrze szyć. – Mam szczęście. Pippa mnie nauczyła. – Uśmiech znikł z jej warg. – Wróciła na Sycylię. Jej ojciec umarł, a ona podupadła na zdrowiu i chciała przestać pracować. Wyjechała trzy lata temu. – Przykro mi to słyszeć. Twojej matce brakuje na pewno jej towarzystwa. – Tak. A mnie jest jeszcze trudniej, gdy nie chcę jechać do domu. Harry był wdzięczny, że podszedł klient, by zapłacić. – Na pewno jesteś świetną krawcową. – Wrócił potem do tematu. – A wcześniej myślałem, że potrafisz tylko prząść. – Czuł ucisk w gardle, wspominając to tak obojętnie. – Potrafię trochę więcej. – Uśmiechnęła się. – Już nie przędę wełny. To dawne czasy. Dlaczego poczuł się tak głupio sentymentalny? – I już jej nie farbujesz? – Spojrzał na dłonie Giny, białe i gładkie, bez żadnych plam. – Nie. Już nie dotykam wełny. Teraz szyję. Stał w milczeniu, próbując uspokoić targające nim uczucia żalu i nostalgii. Była dorosła. Nie robiła szalików z ufarbowanej w jagodach wełny dla poważnych mężczyzn z teczkami dokumentów. Serce ścisnął mu ukryty w tym romantyzm, tajemnica, której nie potrafił pojąć. Nie

mógł jej tego powiedzieć. – Muszę jutro oddać esej o Edgarze Allanie Poe – odezwała się. – Wiem o nim sporo – odparł. – Był melancholikiem. Pomogę ci napisać esej. Odprowadzę cię do akademika, jeśli chcesz. Gdzie mieszkasz? – W Evansie. Ale nie idę tam. – Spojrzała na zegarek. – O siódmej przemawia Emma Goldman. – Gdzie? – Jak to gdzie? – Uśmiechnęła się szeroko, pokazując bieluteńkie zęby. – W Old South, oczywiście! – Oczywiście. Ale co z esejem o Annabel Lee, który musisz jutro oddać? – O Serce oskarżycielem. – Wzruszyła ramionami. – Goldman nie może czekać. Ale Poe nie żyje. On może. – Ach tak. – Chciałbyś pójść ze mną? – Posłuchać Emmy Goldman? – Jest niesamowita. Słyszałeś ją kiedyś? – Raczej nie – wyznał. – Ale celowo. Nie mam zbyt wysokiego mniemania o jej poglądach. – Nie chciał mówić Ginie o pogardzie, z jaką podchodził do anarchistów. Wydawała się nimi tak mocno zafascynowana. Z jakiegoś powodu kobiety uważały całe to gadanie o wolności za urzekające. – Och nie, jest wspaniała. – Gina wyjęła z szafy zielony płaszcz i pasującą do niego torebkę i pożegnała się z kierownikiem. – Czy to nie Emma Goldman nie chciała potępić Czolgosza za zabójstwo prezydenta McKinleya? – Harry podał jej płaszcz i niemal jej dotknął, gdy wsuwała ręce w rękawy. – Tak, i nieźle się jej za to dostało. Potępiła go, ale nie od razu. – Zapięła płaszcz i poprawiła kapelusz. – Muszę biec. – Płaszcz też sama uszyłaś? – Oczywiście. Harry cmoknął z podziwem. – Spotykasz się z przyjaciółmi? – Przychodzą często, ale nie zawsze. Teraz to on wzruszył ramionami. – Dobrze, chodźmy posłuchać tej Emmy Goldman. Jeśli istniało choćby najmniejsze prawdopodobieństwo, że jej przyjaciele nie przyjdą, pojechałby nawet na Islandię, by posłuchać kochanki uwięzionego Alexandra Berkmana. Wyszli na Fenway. – Będziemy musieli złapać tramwaj – powiedziała Gina, mrużąc oczy, by zobaczyć, czy nie nadjeżdża. – A może pojedziemy moim samochodem? – Och! – wykrzyknęła zachwycona, jakby poczuła ulgę. – Więc w końcu masz samochód. Gratuluję. Czy to benz, o którym marzyłeś? – Dobrze zapamiętałaś. Niestety, to tylko olds curved dash runabout. – Mimo wszystko to wygoda. – Tak. Nawet większa, gdy odwozi mnie Clarence i nie muszę się martwić, gdzie go zostawić. Ale ostatnio jest zajęty z ojcem. Samochód był w zasadzie podrasowanym powozem z silnikiem umocowanym pod jednym długim siedzeniem. Miał jednak płócienny daszek i boczne zasłonki, a z tyłu miejsce dla

teściowej. – Nie mam teściowej – wyjaśnił Harry. – Tak je tylko nazywają. – Wiem – odparła. – Jak szybko jeździ to cudo? Roześmiał się. – Do czterdziestu kilometrów na godzinę. Ma jeden cylinder i pięć koni mechanicznych. – Zobaczmy więc, na co go stać. W środku siedziała jednak sztywno, opierając ręce na książkach, które trzymała na kolanach. Próbował jej zaimponować, jadąc ponad trzydzieści kilometrów na godzinę. Pozostała obojętna. – Mama pozwala ci mieszkać samej w akademiku? – zapytał. Skręcili w Commonwealth. Zwolnił. Nie chciał zbyt szybko dojechać do centrum. – Nie mieszkam sama, lecz z trzema koleżankami. Poznałeś je. To Sophie, Julia i Miranda. – Mimo wszystko. – Nie była zachwycona, jeśli o to pytasz. – Tak myślę. Twój brat też nie. – Na szczęście dla mnie Salvo spotyka się z wieloma dziewczętami naraz i ma na głowie restauracje, więc nie ma czasu być przyzwoitką dla dwudziestoletniej siostry. Wiele się zmieniło w ciągu tych pięciu lat. Była taka pewna siebie, taka opanowana. – Harry? – Przepraszam. O co pytałaś? – Co teraz porabiasz? – Uczę ekonomii na Harvardzie i... – Miał zamiar opowiedzieć jej o swoim planowanym doktoracie. Była tak poruszona informacją o mężu Esther. – Ekonomii? Naprawdę? – powtórzyła. – Więc Emma powinna być dla ciebie fascynująca. – Powiedziałem ekonomii, nie polityki. Jesteś z nią po imieniu? Zachichotała. Harry był zupełnie skołowany. Teraz nie wiedział, jak wspomnieć o tym idiotycznym doktoracie. Wzięła z siedzenia jedną z jego książek. – Taki gorliwy marksista jak ty czyta Rozważania o rewolucji we Francji? Żartowała z niego? O mało nie zjechał z drogi. – Wcale nie gorliwy – zaprotestował, próbując się skupić na migającej przed nim czarnej przestrzeni. – I czytam Burke’a tylko dlatego, by móc go odrzucić. – Oczywiście. – A ty? – odwrócił się, by spojrzeć na jej książki, gdy zatrzymali się na światłach. – Michaił Bakunin? Naprawdę? – Przerzucił pozostałe. – Czernyszewski? Mary Wollstonecraft? Ją akurat aprobuję. – Czytałeś jej Wołanie o prawa kobiety? Naprawdę, jeśli nie przestanie, Harry rozbije się o jeden z budynków przy Commonwealth. – Przekartkowałem. Ale dlaczego rosyjscy anarchiści? – Mają tyle do powiedzenia. I Emma ich poleciła. – Rozumiem. – Czernyszewski jest niemal rozmyślnie abstrakcyjny, za to Bakunin prowokacyjny, choć nie zgadzam się z wieloma rzeczami, o których pisał i w które wierzył. – Mam nadzieję.

Pokręciła głową. – Popierał kolektywną anarchię, ale sądzę, że chciał w ten sposób wykorzystać zbiorowość jako autorytarną władzę, którą potępiał w rządach na świecie. Harry mruknął coś niezrozumiałego. – Sprzeciwiał się Karolowi Marksowi – ciągnęła – a jednak stworzył inny system ucisku. Gdybym miała więcej odwagi, zadałabym Emmie to pytanie. Prosi o pytania na końcu każdego wykładu, ale boję się odezwać. – Zatłoczone sale potrafią speszyć. – Poczekaj, aż zobaczysz, ile tam będzie ludzi! – W podnieceniu mocniej ścisnęła książki. – Bakunin był chłopem – powiedział Harry. – To mogło się sprawdzać w Rosji w minionym wieku. Ale reszta świata jest uprzemysłowiona. Chłopi pańszczyźniani dawno uzyskali wolność. – Jednak wiesz coś o Bakuninie. Idealna furtka. Nie mógł jednak teraz wspomnieć o doskonale pasującym do tej rozmowy temacie swojej rozprawy doktorskiej. Bo podle byłoby wymachiwać sztandarem studiów podyplomowych i wieloletnich badaniach nad Bakuninem i Marksem przed jej zarumienioną i podekscytowaną twarzą. Byłoby to niskie i mało rycerskie. – Czernyszewski jest lepszy, nie sądzisz? – ciągnęła, nie czekając na odpowiedź. – Jego filozofia jest głębsza. – Syn duchownego, który został radykalnym ateistą? Chyba tak. – Naprawdę znasz swoich anarchistów, Harry. – O wiele bardziej niezwykłe jest to, jak ty znasz swoich. Zdecydowanie zbyt szybko dojechali na miejsce. W zatłoczonej sali panował zgiełk. – Jest więcej osób niż na spotkaniach matki Bena – zauważyła wesoło Gina. Miał szczęście, że znalazł dwa miejsca obok siebie. – Nie byłem tutaj od wielu lat. – Zabawne, bo ja przychodzę co tydzień. Zawsze mają tu jakieś odczyty. Dzisiejszy odbywał się pod hasłem „Prawdziwe oblicze anarchizmu”. Harry zamknął program, żeby nie wyrwał mu się jakiś pełen pogardy komentarz. Najpierw przemawiało kilku mówców, a kiedy tuż przed ósmą weszła na scenę Goldman, powitała ją dziesięciominutowa owacja na stojąco. Nikt nie bił brawa głośniej niż towarzysząca Harry’emu młoda kobieta. Pełen uwielbienia uśmiech na twarzy Giny na zmianę bawił go i zachwycał. Uznał natomiast, że Emma Goldman jest brzydka. – Raczej nie wygra żadnego konkursu piękności – powiedział do Giny, gdy nadal stali i bili brawo. – Naprawdę? To dlaczego stale otacza ją wianuszek wielbicieli? – Nie mogę odpowiadać za gust innych mężczyzn – odparł. Goldman miała włosy w nieładzie, duże okulary, znoszone ubrania. Była niska i pulchna. Nie weszła nawet na dziesięć stopni, by zająć miejsce na mównicy, lecz stała na zaimprowizowanym podium dwadzieścia centymetrów nad podłogą. – I ma kochanka – przypomniał Harry Ginie. – Siedzi w więzieniu za morderstwo. – Trudno oczekiwać, że będzie na niego czekała. Jest sensualistką. – Emma Goldman jest sensualistką? – Harry nie wiedział, co go bardziej zdumiało: fakt, że można tak określić Emmę Goldman, czy to, że tak ją zdefiniowała siedząca obok niego Afrodyta z Sycylii. – Janie! Janie! – krzyknął ktoś za nimi. Okrzykom towarzyszył przenikliwy gwizd.

Odwrócili się oboje. Potężny mężczyzna wymachiwał rękami i bezskutecznie starał się do nich przecisnąć. Gina odmachała mu, a Harry natychmiast go znienawidził. Gwiżdże się na psy, nie na kobiety. Może gwizdał na Emmę Goldman. – Każ mu tam zostać – powiedział. – Tu nie ma dla niego miejsca. – Poczekaj, aż usłyszysz, jak ona przemawia – odparła, nachylając się do niego. Miał jeden oddech, by nasycić się zapachem jej kasztanowych włosów, bo zaraz potem Emma Goldman otworzyła usta. – Oto w co wierzę! – krzyknęła i w sali rozległ się histeryczny aplauz. – Anarchiści mają rację, zakładając, że brak rządu pozostawi więcej przestrzeni dla swobodnego rozwoju ludzkości i będzie kamieniem milowym prawdziwego społecznego rozwoju i harmonii! Publiczność klaskała po każdym zdaniu. Mowa miała trwać piętnaście minut, lecz Goldman stała na scenie przez ponad godzinę. – Dla wielkich nauczycieli i liderów duchowych anarchizm nie jest dogmatem, nie wysysa krwi z serca i nie czyni ludzi fanatykami, dyktatorami ani straszliwymi nudziarzami! Kiedy wreszcie wyszli z sali na Milk Street, było dobrze po dziewiątej. Harry’emu kręciło się w głowie. – I co myślisz? – zapytała Gina. – Jest przekonująca – przyznał. – I potrafi przemawiać. – Chcesz powiedzieć, że jest najlepszym mówcą w dzisiejszej Ameryce? – Chyba o to mi chodziło – powiedział, powstrzymując uśmiech. – Chcę być taka jak ona. Harry ugryzł się w język, żeby nie jęknąć: Błagam, tylko nie to! „Anarchizm to siła, która wyzwala, bo uczy ludzi, jak liczyć na własne możliwości, uczy ich wiary w wolność i inspiruje mężczyzn i kobiety, by walczyli o takie życie społeczne, w którym wszyscy będą się czuli wolni i bezpieczni”. – Uwielbiam to, co mówi o kobietach – wyznała Gina, gdy szli z Milk Street na Washington. Harry nie pamiętał, gdzie zaparkował samochód. Nigdy nie jeździł sam do tej części miasta i był zdezorientowany. Na dodatek przypomniał sobie za późno, że miał wspólne plany z Alice. Niechętnie spojrzał na zegarek. Było prawie wpół do dziesiątej! Naprawdę musiał się spieszyć. Ale przecież nie mógł jej zostawić na środku zatłoczonej ciemnej ulicy. Za rogiem znajdował się Faneuil Hall, a pijani marynarze włóczyli się gromadami niedaleko targu Quincy i portu. – Poczekaj tutaj – powiedział. – Znajdę samochód i odwiozę cię. – Pójdę z tobą. Idziesz w złą stronę. Zostawiłeś go przy Tremont Street. „W dzisiejszym świecie nie ma ani wolności, ani bezpieczeństwa. Obojętne, czy ktoś jest biedny czy bogaty, zajmuje wysoką pozycję w społeczeństwie czy niską, nikt nie może czuć się bezpiecznie, dopóki na świecie pozostanie choć jeden niewolnik”. – Janie! Jane! – Dwóch młodych byczków, innych niż ci na Harvard Square, podbiegło do nich, ciągnąc za sobą Mirandę i Sophie. – Próbowaliśmy się przedrzeć do ciebie – wysapał wyższy. – Nie zajęłaś nam miejsca, a obiecałaś. – Nie mogliśmy zająć jeszcze czterech miejsc – powiedziała Gina. – Straszny był dziś tłok. Sophie, Miranda, poznałyście już Harry’ego. Archer, Dyson, to Harold Barrington. – Miło mi was poznać. – Uścisnęli sobie dłonie bez krzty entuzjazmu. – Do jakiego college’u uczęszczacie? – zapytał Harry. – Do Wieczorowego Instytutu dla Młodych Mężczyzn – powiedział z dumą chudy Dyson. – Jesteśmy na ostatnim roku.

– Gratuluję – odparł Harry. – Czy instytut działa w YMCA? – Nie. – Archer obrzucił go lodowatym spojrzeniem. – Jest stowarzyszony z YMCA, ale ma swój własny kampus, dwie przecznice od Simmons. A ty? – Harvard, rocznik 1900. – I dobrze – powiedział Archer. – W zeszłym roku braliśmy udział w regatach. Pobiliśmy was z kretesem. – Roześmiał się. – Prawda, Dyson? Harry skinął głową. – O ile dobrze pamiętam, był to pokazowy wyścig na cele dobroczynne. Nie wyścig Yale–Harvard. Z nieco bledszym uśmiechem Archer wskazał w stronę Commons. – Chodź, Janie. Złapiemy dorożkę na Park Street. Niedługo zacznie się dyskusja przy okrągłym stole. Jesteśmy dziś gospodarzami. Pospieszmy się. Musimy się trochę zabawić, zanim będziesz musiała wracać. Znajdzie się coś gorącego do jedzenia. Pewnie umierasz z głodu. – Pomachał wielką łapą obok jej delikatnego ramienia. Odsunęła się od Harry’ego, beztroska i swobodna. – Harry, chcesz pójść z nami? Wyrównasz nasze siły. – Nie, nie. Choć bardzo lubię symetrię. Może innym razem. Muszę lecieć. Dasz sobie radę? – Nie martw się, przyjacielu, zaopiekujemy się nią – rzucił Archer. – Do widzenia! – krzyknęła Gina do Harry’ego, machając wesoło i już biegła z nimi na Park Street. Nie potrafił sobie nawet wyobrazić dokąd. Do obskurnej świetlicy, gdzie przy okrągłym stole z gorącym jedzeniem toczyły się dyskusje do północy... Tak to teraz nazywali? „Nikt nie jest bezpieczny, dopóki musi wypełniać rozkazy, kaprysy lub wolę tego, który ma władzę, by go ukarać, posłać do więzienia lub odebrać życie, dyktować warunki jego egzystencji, od kołyski po grób”. Po półgodzinnym błądzeniu znalazł samochód i wykorzystał wszystkie pięć koni mechanicznych, by jak najszybciej dojechać do Brookline. Zjawił się, gdy Alice i jej matce właśnie podawano deser. – Kochanie, zapomniałeś o nas? – zapytała płaczliwie Alice. – Jeszcze nigdy nie przyszedłeś tak późno. Irma zasznurowała usta. – Bardzo przepraszam, skarbie – powiedział Harry. – Pracowałem w Gore i tak mnie poniosło, że najpierw zupełnie straciłem poczucie czasu, a potem zasnąłem. Przy stole nad książkami. Wybacz mi, proszę. – Mój biedaku! – wykrzyknęła jego narzeczona, zrywając się z miejsca, by go objąć i czule pogładzić. – Zapracowujesz się na śmierć. Mamo, słyszałaś? – Tak. – Jesteś głodny? – Jak wilk. – Nie miał nawet czasu, żeby coś zjeść! – Alice zadzwoniła na Sheffielda. – To ty musisz mi wybaczyć – powiedziała, śmiejąc się z zażenowaniem. – Byłyśmy z mamą przekonane, że grasz w bilard i pijesz z panem Veerem. – To byłoby bardzo mało prawdopodobne – odparł Harry, czekając, by nalano mu kieliszek czerwonego wina. – Bo pierwsze nie znam pana Veera, choć przyjaźnię się z panem Custisem, a po drugie rektor Eliot nie zezwala na spożywanie napojów alkoholowych w kampusie. – Zgoda, ale czy salony bilardu nie znajdują się tuż przy Harvard Hall?

– To nadal teren uniwersytecki, pani Porter – wyjaśnił Harry z uprzejmym skinieniem głowy. – Harry, proszę, mów mi Irma. Po tylu latach niepotrzebne są takie formalności. – Dobrze, pani Porter. „Nie tylko z miłości do ludzi – także ze względu na własne dobro ludzie muszą nauczyć się rozumieć znaczenie i wagę anarchizmu. I niebawem docenią, jak ważna i piękna jest jego filozofia”. Minął piątek. Harry przeprowadził zajęcia, ocenił kilka prac, odbył konsultacje z sześcioma studentami, wziął udział w zebraniu wydziału, próbował pisać plan semestralny na następny rok, obgryzł kilka ołówków. O szóstej wieczorem zebrał się w sobie i poszedł do klubu Colonial. Był piątkowy wieczór i miał się tam spotkać z Vanderveerem i C. J. Bullockiem. Harry zwykle lubił spędzać kilka godzin w towarzystwie przyjaciół, mimo że Bullock, choć przyzwoity facet, szybko wspinał się po stopniach kariery. Absolwent rocznika 1904 otrzymał od Carvera we wrześniu minionego roku propozycję wspólnego prowadzenia zajęć, a w semestrze letnim miał już dwa własne kursy. Tymczasem Harry przez trzy lata zdobywał stopnie, a przez ostatnie dwa przygotowywał się do doktoratu. To przechodziło ludzkie pojęcie. Dziś wieczorem jednak wcale o to nie dbał. Dziś wieczorem wszystko było marnością. Vanderveer nie miał szans zaleźć mu za skórę, ponieważ był profesorem nadzwyczajnym na wydziale anglistyki i Harry’emu było obojętne, czy zostanie szefem katedry w wieku dwudziestu siedmiu lat, czy też będzie prowadził cztery kursy o Chaucerze i sześć seminariów o Szekspirze. – Harry? – Hmm? – Coś jest bardzo nie tak – powiedział C. J. – Siedzimy tu już od godziny, a ty nie powiedziałeś niczego, za co chciałbym ci przyłożyć. – Daj mu czas, C. J. – interweniował Vanderveer. – Wieczór jeszcze młody. Wysoki i chudy Vanderveer przypominał nordyckiego wojownika i miał najniższy głos, jaki Harry słyszał w życiu. Jego bas tak przerażał studentów, że żaden nie ośmielił się poruszyć podczas jego wykładów, choć Vanderveer regularnie przedłużał je o siedem, osiem minut, wychwalając dowcip Chaucera i sonety Szekspira. Był niemal całkiem apolityczny, nie miał pojęcia o baseballu, za to darzył ogromną choć nieodwzajemnioną miłością tenis. Przy nim Harry czuł, że zawsze ma rację, a inni pozostają w absolutnym błędzie. Holender znajdował się tuż za Benem w jego hierarchii przyjaciół. – Panie Veer, panie Bullock, panowie – powiedział teraz. – Nie przypominam sobie, byście powiedzieli coś tak dowcipnego lub cierpkiego, by sprowokować mnie do ostrej riposty. Czekam, aż powiecie coś spektakularnie głupiego. – Przestań mówić do mnie Veer. – Vander, nie odszczekuj się. Poproś kelnera o jeszcze jednego drinka. Ale nie po holendersku, bo nikt cię nie zrozumie. – Jestem Amerykaninem w czwartym pokoleniu, ty parszywy snobie – rzucił Vanderveer, przywołując kelnera. – Ach, więc jesteś imigrantem. – I nazywam się Vanderveer. – Straszna z ciebie zrzęda, Vander. I to tylko dlatego, że nie umiesz wygrać w tenisa. Spróbuj trzymać rakietę za rączkę i kieruj ją na piłkę. Vanderveer odwrócił się do Bullocka. – C. J., nie rozumiem, jak mogłeś napisać plany zajęć dla kursów, których Harvard

jeszcze nie oferuje. – Zamierzam porozmawiać z profesorem Carverem, żeby dodał je w następnym semestrze. „Anarchizm odrzuca wszelkie próby grupy ludzi lub jednostki, by organizować życie innym”. – Zostaw C. J. w spokoju, Vander – powiedział Harry. – Skup się raczej na swoim serwisie. Bo wiesz doskonale, że konkretne plany są oznaką każdego nieudacznika. C. J. zagwizdał. – Wedle tych słów powinien się pan obwiesić, panie Barrington – odparł Vanderveer z uśmiechem, unosząc kieliszek. „Anarchizm opiera się na wierze w ludzkość i jej potencjał, podczas gdy wszystkie inne filozofie społeczne takiej wiary nie mają. Inne filozofie utrzymują, że człowiek nie może rządzić się sam, że musi mieć nad sobą władzę”. Weekend minął w monotonnej mgle, do uczestniczenia w której Harry został zmuszony, jak wyrokiem sądu. Powtarzał w duchu, że nie do końca ją poznał, ale nie o to chodziło. Nie poznawał siebie. Nie wiedział, kim jest. Co do niej, z pewnością nie była dziewczyną, która pięć lat temu zostawiła go na Charter Street. Pozostały pewne cechy – miękka wymowa, zmysłowe usta. Gina. Jak delikatnie wypowiadał jej imię. Gia. G. Co się ze mną dzieje?, myślał. To nie ja, zupełnie nie przypominam człowieka, którym jestem, użalał się w duchu, siedząc w niedzielę na trawniku i czekając na przybycie Porterów. Ellen już przyszła, lecz na szczęście Herman pokazywał jej swoją kolekcję kubańskich cygar, a ona oskarżała go o kolonializm. W to piękne kwietniowe popołudnie jedli na zewnątrz późne drugie śniadanie. Harry zapomniał ją zapytać, co studiuje. Czy anarchizm jest głównym przedmiotem dla kobiet w Simmons College? I co dobrego wyniknie z tego, że kobiety zaczną go stosować? Czy pomoże im zostać żonami i matkami? Był to jeden z powodów, dla których Harry sprzeciwiał się nadawaniu oficjalnych stopni dziewczętom z Radcliffe. Rektor Eliot też nie krył swoich obiekcji w tej sprawie. „W dzisiejszych czasach większość ludzi wierzy, że im silniejszy będzie rząd, tym większy sukces odniesie społeczeństwo. To stara wiara w rządy żelaznej ręki. My jednak uwolniliśmy się od tej głupoty. Zrozumieliśmy, że edukacja nie sparaliżuje rozwoju młodych ludzi. Nauczyliśmy się, że wolność w rozwoju dziecka zapewnia lepsze rezultaty, zarówno dla niego samego, jak i dla społeczeństwa. Wolność w rozwoju kobiety zapewnia lepsze rezultaty zarówno dla niej samej, jak i dla społeczeństwa”. Zapomniał ją zapytać, co planuje robić po ukończeniu studiów. Czy to jej ostatni rok? Może powiedziała, ale nie pamiętał. Jak mu się uda przebrnąć przez dzisiejszy dzień, przez poniedziałek? Kiedy oszołomiony podniósł wzrok, zobaczył stojącego nad nim Hermana. – Synu, co robisz? – Zbieram owoce lenistwa, ojcze – odparł, odchylając głowę na oparcie ogrodowego fotela. – Wstań, proszę, i przywitaj się z gośćmi. Nie bądź nieuprzejmy. Porterowie już przyjechali. Orville koniecznie musi z tobą porozmawiać. – O czym? – O krajach, które powinniście odwiedzić latem. – Zaproponuję, żeby wybrał się do Europy z panią Porter. Będzie mógł pojechać, gdzie tylko zechce. Nigdy nie posunąłbym się do tego, żeby mówić dorosłemu mężczyźnie, dokąd ma

jechać. – Nic takiego nie powiesz. – Herman popchnął opierającego się syna w stronę domu. – Wiesz doskonale, że on tylko nadmiernie się tym podnieca. Zawsze przechyla się w jedną stronę bądź w drugą. – Dlaczego nie może pozostawać w równowadze, jak my? Herman i Harry ruszyli w stronę wyjścia na taras, machając do Porterów. – Może przyda nam się lekkie zachwianie. Gdzie jest twoja siostra? Orville, witaj! Zdyszany Orville uścisnął dłoń Hermana. Był grubszy i bardziej łysy niż przed pięcioma laty. „Anarchizm nie jest tylko słuszną teorią. To żywy duch, który przenika wszystkie aspekty życia. Dlatego nie zwracam się do poszczególnych części społeczeństwa, nie zwracam się wyłącznie do robotników. Zwracam się również do klas wyższych, bo one potrzebują oświecenia nawet bardziej niż robotnicy”. – Ellen, kiedy wraca Ben? – zapytała Esther. Harry zamrugał oczami. Musiały minąć całe godziny. Podano drugie śniadanie i sprzątnięto ze stołu, kawa w jego filiżance wystygła, cytrynowy sorbet zupełnie się roztopił. – Kiedy pisał ostatni raz, wspominał, że wróci w maju. Prawda, Harry? Harry wpatrywał się w siostrę. Małżeństwo jej nie służyło. Schudła i pobladła. Zmarszczki od uśmiechu zniknęły z jej twarzy. Nosiła prostsze spódnice, a przy bluzkach brakowało koronek. Prawie się nie malowała. – Skoro tak mówisz. Gdzie jest Elmore? – Ma dziś dyżur w szpitalu. Pracuje jedną niedzielę w miesiącu. Myślisz, że Ben wróci wcześniej? – Nie wiem – odparł Harry. – W ostatnim liście na dziewięciu stronach rozpisywał się o detonacjach w ziemi i o tym, że w końcu dostał pozwolenie od Roosevelta, by zbudować kanał ze śluzami, a nie na poziomie morza, jak wcześniej proponowano. Dochodził też do siebie po żółtej febrze. Nic więcej nie wiem. – Czy napisał, że spróbuje? Albo jak długo zostanie? – Pewnie szybko tam wróci, Esther – powiedziała Ellen. – Jest tam potrzebny. Chyba nie może na długo wyjechać. „Życie samo uczy masy i jest wymagającym i skutecznym nauczycielem. Niestety, nie uczy tych, którzy uważają się za wybranych, lepiej wykształconych, lepszych od innych. Zawsze uważałam, że każda forma informacji i nauczania, która pomaga poszerzyć mentalne horyzonty mężczyzn i kobiet, jest najbardziej użyteczna i powinna znaleźć zastosowanie”. – Panie Barrington, chciałam zwrócić panu na coś uwagę – odezwała się Alice. – Czy na to, że nie mówisz do mnie Herman? Bo ja zwracam na to uwagę tobie. – Tak, proszę pana. Ale to dotyczy pańskiego syna. – Co on takiego narobił? – Za ciężko pracuje. – Chyba rozmawiamy o jakimś innym Harrym. – Mówię poważnie, proszę pana. – Nie będę o tym rozmawiać, dopóki nie zaczniesz zwracać się do mnie po imieniu. – Dobrze, proszę... Hermanie. Ale on nic nie je ani nie dba o siebie. Chudnie. Proszę tylko na niego spojrzeć. – Wszyscy zwrócili wzrok na Harry’ego, który siedział na patio jak duch. – Zamartwia się ostatecznym terminem doktoratu i zaczynam podejrzewać, że może się załamać psychicznie. Nie będzie mógł podróżować... a mamy tak bogate plany na lato. – A tak, kochanie – wtrącił się Orville – skoro już o tym wspomniałaś. Harry przypomnij

mi, proszę, jakie kraje i w jakim porządku zamierzacie odwiedzić. – Tato, proszę, później. Rozmawiam z panem Barr... z Hermanem o moich niepokojach. Potem możesz porozmawiać z Harrym o swoich. Ale ja pierwsza, dobrze, tato? Harry wyrwał się z transu. – Orville, czym się tak martwisz? Obiecałem ci, że pojedziemy Orient Expressem. A wcześniej zwiedzimy Włochy i Grecję. – We Włoszech dochodzi do rozruchów. – Nie żartuj. – Naprawdę jest bardzo niespokojnie. – Czyżby? – W całym kraju panuje napięcie. Martwię się, że Włochy nie będą dobre dla Alice. – Nic mi się nie stanie, tato – wtrąciła Alice. – Mówisz o dziewczynie, która stała w złym miejscu, gdy ścięto mierzącą czterdzieści pięć metrów sosnę, a mimo to udało jej się uciec. – Wiedziałaś, co robisz, księżniczko. – Miałam dziewięć lat, tato. – Poklepała go po ręce. – We Włoszech nie może być aż tak źle. Poza tym Harry bardzo chce je zobaczyć. – Naprawdę, Harry? Tak bardzo chcesz je zobaczyć? – Co? Hm... tak, czemu nie? – Tam jest niespokojnie – powtórzył Orville. – Czytałem, że ogłoszono strajk generalny. Harry próbował się skupić. – W zeszłym roku, Orville. Trwał cztery dni. – W południowych Włoszech nie było trzęsienia ziemi od dwunastu lat – powiedziała nagle Irma. – A to oznacza, że na pewno się wydarzy. Mają tam też za dużo wulkanów, Harry. Jeden z nich ma wybuchnąć lada chwila. Jak Wezuwiusz. Boję się, że Orville ma w tej sprawie rację. – Etna jest dwa razy większa – powiedział Harry. – I dziesięć razy bardziej aktywna. To najbardziej aktywny wulkan na świecie. – O dziwo, zachichotał, ale natychmiast ucichł. – A wiecie dlaczego? – Wyprostował się. – Bo Zeus po straszliwej walce z Tyfonem, potworem nad potwory z setką ziejących ogniem paszcz, podniósł Etnę i pogrzebał go pod nią. – Uśmiechnął się, jakby na wspomnienie tego wydarzenia. – Dlatego nazywają ją górą ognia. – Urwał i spojrzał na otaczające go zdumione twarze. – Tyfon został tam uwięziony na wieczność – wyjaśnił zdumiony, że są zdumieni. – Dlatego Etna jest niemal stale aktywna. Ale nie martwcie się, nie wybieramy się na Sycylię. – Starał się, by nie zabrzmiało to smutno. – Nic nam nie będzie. Prawda, Alice? Irmo, za bardzo się przejmujesz. – Tak – odparła Alice. Była poirytowana. – Cały czas mówimy nie o tym, co trzeba, mamo. – Odwróciła się do Hermana. – Chciałam prosić cię o radę. Harry nie chce o tym słyszeć, ale co myślisz o przełożeniu... – Przełożeniu?! – wykrzyknął Harry. – Tak, kochanie. Terminu oddania pracy. Wyjaśnij profesorowi Carverowi, jakie to dla ciebie trudne i że po prostu musisz mieć więcej czasu, żeby dokończyć rozprawę. – Tak dużo ci jeszcze zostało, synu? – zapytał Herman. – Myślałem, że już kończysz. – Cały czas siedzi w bibliotece – powiedziała Alice. – Wcale go nie widuję. Nie zdoła skończyć w trzy tygodnie. – Dam sobie radę – powiedział Harry. – Mogę poprosić o przedłużenie terminu do czerwca, jeśli poczuję, że na pewno nie zdążę. Ale się nie martwię. – Myślisz też o wyjeździe do Rosji. – Orville nie zamierzał odpuścić. – A to mnie martwi, nawet bardziej niż niespokojne Włochy. W Rosji naprawdę wrze.

– W Etnie też – powiedział cicho Harry. – W Rosji była rewolucja! Teraz Rosja toczy osłabiającą ją wojnę z Japonią, której nie może wygrać, a jakiegoś wielkiego księcia rozerwała bomba z gwoździami... „To, panie i panowie, jest anarchizm. Im większe możliwości będzie miała każda część społeczeństwa, tym lepiej poradzi sobie jednostka i społeczeństwo, tym bardziej twórcze i konstruktywne będzie życie kolektywu. To, podsumowując, jest ideał, któremu poświęciłam moje życie. Czy stanie się ideałem, któremu wy poświęcicie swoje?”. – Nie jestem wujem cara – powiedział Harry. – I od lutego trochę się tam uspokoiło. – Ale nadal jest niebezpiecznie. Polecam wam Orient Express. Paryż, Wiedeń, Bukareszt, Konstantynopol. To dopiero podróż. – Brzmi cudownie, prawda Harry? – Alice wzięła go za rękę. – Tak. – Kochanie, myślisz, że będziemy mieć dość czasu na Włochy, Rosję, Francję i na Orient Express? – I jeszcze Grecję. Oczywiście. Wyjeżdżamy na dwa miesiące. – Co za przygoda! – Alice ma jednak rację. Co z twoim doktoratem? – zapytał Herman. – Będę go musiał skończyć. – Ale czy skończysz? – Tak. – Powstrzymał westchnienie i odwrócił się do matki Bena. – Ellen, jak się czuje Josephine? – W zeszłym roku zdiagnozowano u niej raka. – Dziękuję, że pytasz, Harry. Nie jest z nią dobrze. – Tak mi przykro. Myślałem, że czuje się lepiej. Ellen pokręciła głową. – To tylko nasze pobożne życzenie. – To straszne. Gdzie jest teraz? – U mnie, w Back Bay. – Ellen potrząsnęła głową. – Nie wiem, jak długo zdołamy to wytrzymać. Pielęgniarka strasznie się z nią męczy. – A macie jakiś inny wybór? Ellen wzruszyła ramionami. – Nie. Dom albo... – Nie dokończyła. – Może zatrudnicie inną pielęgniarkę? – Twoja siostra jest wspaniałą kobietą – powiedział Herman. – Zawsze była dla nas wzorem. Powiedz jej to. – Ona wie, Hermanie. Wie, co czujecie. – Ellen spuściła głowę, jakby chciała pokazać, że wymienianie zasług Effie nie jest w tej chwili tym, czego ona najbardziej potrzebuje. Nikt jednak nie wiedział, czego potrzeba Effie. Nikt nie wiedział, co zaproponować. Rozmowa utknęła w martwym punkcie. „Bo w ostatecznym rozrachunku wolność – prawdziwa inspiracja wszystkich idealistów, poetów i artystów – jest jedyną ludzką przygodą, dla której warto walczyć i dla której warto żyć”. Harry wstał i rozejrzał się. Jego rodzina siedziała przy stole na patio, poważna, pogrążona w rozmyślaniach, atrakcyjna, towarzyska, uprzejma, znajoma. Wszyscy zastanawiali się, co powiedzieć Ellen o śmiertelnej chorobie jej starszej siostry – wszyscy z wyjątkiem Harry’ego, który przyglądał się ślicznej, zatroskanej twarzy Alice. – Ona potrzebuje, by posiedział z nią ktoś miły – szepnęła Alice, gładząc Ellen po dłoni. – Pragnie tylko odrobiny współczucia. Ellen skinęła głową i wyraz jej twarzy złagodniał.

– Masz rację – powiedziała, ściskając dłoń Alice. – To chyba wszystko. Ale jestem taka zajęta. A pielęgniarka się do tego nie nadaje. Harry popatrzył zdziwiony na Ellen, która tym ostatnim stwierdzeniem raz jeszcze ucięła rozmowę. Czy prosiła, by ktoś przyszedł i posiedział z Effie? Czy zakładała, że inni, w tym także zebrani tutaj, są mniej zajęci od niej? Jak można było na to zareagować? Wrócił spojrzeniem do Alice siedzącej obok niego. Była taką wspaniałą dziewczyną. Wyciągnął rękę, ujął jej dłoń i uścisnął. Chciałby powiedzieć, że zrobił to, bo opadły mu łuski z oczu. Ale to nie do końca była prawda. Nie widział tutaj nic nowego. Za to jeszcze wyraźniej dostrzegał stary porządek. Co on sobie wyobrażał? Jak mógł pozwolić, by wpaść w taki irracjonalny stan? Przygotowania do aktywnego lata, plan podróży, rozprawa doktorska – na pięć pełnych uniesienia minut oślepł i przerwał wątek, który tak pracowicie snuł. To było szaleństwo. Zaśmiał się z siebie, nalał Alice białego wina i wrócił do przyjemnej rozmowy z nią, Esther i ojcem. Tym razem robił to z pełnym zaangażowaniem, przysięgając sobie, że zapomni, a potem naprawdę zapomniał o wielkim buncie, który unosił się nad wypielęgnowanym trawnikiem. None ROZDZIAŁ CZTERNASTY WIELKA KAPŁANKA ANARCHII 1 – Harry, słyszałeś? Emma Goldman będzie wydawać własne czasopismo! – A co, ma już dość groźby aresztowania za czytanie „Lucifer the Lightbearer”? – Możesz się śmiać, jeśli chcesz. – Chcę. – Mówiłam ci, że jest genialna. Chce nazwać nową gazetę „Matka Jones”. Co o tym myślisz? – Nie mam zdania. Mężczyźni na pewno nie będą jej czytać. – I tutaj się mylisz, Harry. Wszyscy będą ją czytać. – Mężczyźni nie. Pomyślą, że to czasopismo dla matek. – Mężczyźni nie rozumieją metafor? Chyba nie myślą, że „Atlantic Monthly” to czasopismo o pływach oceanu? – Wydaje mi się, że tak. – Proszę bardzo, nabijaj się. – Będę się nabijał. – Objeżdża teraz cały kraj. Tutaj wróci dopiero w maju. – To okropne. – Harry! – Nie ma żadnego anarchisty, którego moglibyśmy posłuchać? Może jacyś twoi rodacy? Cafiero? Malatesta? – Skąd tyle wiesz o Włoszech? Malatesta sprzedaje lody w Neapolu, a Cafiero zmarł w szpitalu dla obłąkanych. – Myślisz, że to anarchia doprowadziła go do utraty zmysłów? Zaniosła się śmiechem. – Nie. Grupa chłopów jedzących czarny chleb. – Na pewno anarchia. Bakunin też oszalał. – Z powodu ogromnego smutku.

– Nie. Moim zdaniem przez anarchię. – Harry – powiedział Herman – Billingsworth poinformował mnie, że kupujesz zdumiewającą ilość książek w księgarni Simmons College. – Mają ogromny wybór – odparł bez zająknienia. – W Crimson nie mają? – Tam jest za duży tłok, nie mogę poszperać. Co za różnica? – Żadna. Czy w Simmons nie uczą się wyłącznie kobiety? – Dlatego mają taki wybór książek. Kobiety nie czytają. Esther stłumiła śmiech nad tostem z dżemem, ale przyjrzała się bratu uważnie. – Nie studiuj mnie tak, Esther. Nie jestem podręcznikiem. Wiesz, że pracuję pełną parą nad doktoratem. Przedłużyli mi termin. Mam go złożyć w czerwcu i nie mogę tracić czasu i czekać, aż książki będą dostępne w Gore Hall. – Nie odezwałam się ani słowem – zauważyła Esther. Obok niej siedział Elmore i czytając w ten niedzielny poranek gazetę, nie zwracał uwagi na zwyczajowe utarczki rodzeństwa. – Tylko się przyglądam. – Tak trzymaj – powiedział Harry, wycierając usta serwetką i wstając od stołu. – Ja będę doktorem filozofii, a ty dostaniesz dyplom z przyglądania się. – Dlaczego Clarence już cię nie wozi? – Nie dawał za wygraną Herman. – Byłoby ci łatwiej, zwłaszcza gdy wracasz tak późno. Nie musiałbyś się martwić o samochód. – Nie martwię się, ojcze. Spędzam tyle godzin w bibliotece, że nie chciałbym, żeby biedny Clarence tak długo na mnie czekał. A jeśli naprawdę jestem zmęczony, mogę się przespać u Vanderveera. Zawsze jest mi gotów użyczyć kawałka podłogi. – Dlaczego nie pracujesz w domu? – Nie mogę się tu skoncentrować. – Miałeś okazję porozmawiać z Carverem o zajęciach w przyszłym roku? – Herman uśmiechnął się lekko. – Kiedy tylko złożysz doktorat, na pewno zaraz zrobią cię wykładowcą kontraktowym. – Miejmy nadzieję – powiedział Harry, przysuwając krzesło. – Najwyższa pora. Przez pięć lat harowałem jako asystent. Umówiłem się z nim wreszcie w przyszłym tygodniu. A teraz wybaczcie mi. Jadę do Cambridge trochę popracować. Spotykali się w Cambridge Common, a potem szli razem do biblioteki. Musiała oddać esej na temat odrzucenia konwenansów i walki klas pomiędzy Jude’em Fawleyem i Sue Bridehead w powieści Thomasa Hardy’ego i obiecał jej pomóc. – W niedzielę? – zdumiała się Esther. – Gore jest otwarty siedem dni w tygodniu – wyjaśnił Harry. – Jak szpital. Zgadza się, Elmore? Elmore odłożył gazetę i z roztargnieniem pocałował Esther w czubek głowy. – Dobrze, że mi przypomniałeś. Sam też muszę się zbierać. Mam dyżur do poniedziałku po południu. Harry, podrzucisz mnie do Mass General? Harry skrzywił się lekko. – Jasne. Ale pospiesz się. Biblioteka nie jest otwarta przez cały dzień. 2 – Harry, jest pan bardzo zdolnym młodym człowiekiem – powiedział Carver. – Lubiłem pana bardzo, gdy uczęszczał pan na moje metody badań ekonomicznych. – Dał mi pan szóstkę.

Harry siedział naprzeciwko Carvera w wyłożonym ciemną boazerią gabinecie i starał się nie spoglądać na zegarek. Rozmawiali już od ponad dwudziestu minut i dopiero zbliżali się do celu tego spotkania. Dochodziła czwarta. Harry lubił się zjawiać w księgarni o tej godzinie, by móc krążyć koło Giny do szóstej, kiedy kończyła pracę. Ale spotkanie, które miało się odbyć rankiem, zostało przełożone na wpół do czwartej i teraz Carver był spóźniony, a Harry się spieszył. – Był pan znakomitym studentem. – Carver zakaszlał. Kaszlał często przez ostatnie dwadzieścia minut. – Choć lubił się pan spierać. – To nieprawda, sir. – Harry się uśmiechnął. – Proszę mi podać jeden przykład. – Czy mogę się ograniczyć tylko do jednego? Och, to żart. Rozumiem. Bardzo dobrze. Ale i tak podam. Faktem jest, że ograniczenie imigracji z pewnością wpłynie na zwiększenie produktu marginalnego, a tym samym płac, a pan, choć opowiada się za zwiększeniem płac, nadal twierdzi, że ograniczenie imigracji nie będzie miało na to wpływu. Harry powstrzymał uśmiech. – Proszę o następny przykład, sir. Carver się roześmiał. – Jak mówiłem, był pan dobrym studentem. – Na jego twarzy pojawił się wyraz powagi. – Ale siedzieć na zajęciach to jedno, a prowadzić je to zupełnie inna sprawa. – Proszę mi o tym opowiedzieć. – Mam nadzieję, że wie pan, iż każdy dobry nauczyciel, zwłaszcza przedmiotu tak złożonego jak ekonomia, powinien sprawić, by studenci zrozumieli podstawy przedmiotu. – W pełni się zgadzam. – I na tym polega problem. – Kolejny atak kaszlu. Ten wymagał najpierw użycia chusteczki, a potem wyprawy do łazienki. – Harry, pańscy studenci przychodzą do mnie z alarmującą częstotliwością i skarżą się, że nie rozumieją, czego ich pan uczy. Ich stopnie są na to najlepszym dowodem. – Spora ich część nie ma ochoty się uczyć. Carver otworzył leżącą na biurku teczkę. – Zobaczmy. Bullock uczy ekonomii drugą grupę i jego siedemdziesięciu studentów dostało dwanaście szóstek, trzydzieści siedem czwórek i dziewiętnaście trójek. Czterech niestety oblało. Ale jest to normalna średnia dla grupy początkującej. Mogę pokazać panu opracowaną jeszcze przede mną krzywą ocen otrzymywanych przez studentów pierwszego roku. Harry siedział nieruchomo. – Nie bardzo nadążam. Carver otworzył drugą teczkę. – Oto pańska grupa. Przyjrzyjmy się semestrowi, który kończy się w przyszłym miesiącu. Ma pan sześćdziesięciu ośmiu studentów. Dał pan dwie szóstki, jedenaście czwórek, czterdzieści cztery trójki, osiemnaście dwójek i oblał dziesięciu. Harry był w kropce. – To nie ja ich oblałem, profesorze. Sami nie zdali. – W porządku. Ale rozumie pan, do czego zmierzam? – Zupełnie nie. – Jak wytłumaczy pan rażącą różnicę w ocenianiu pomiędzy sobą i wszystkimi innymi wykładowcami na wydziale? – Nie wspominał pan o wszystkich. Tylko o jednym. – Harry wzruszył ramionami. – Jestem bardziej surowy od Bullocka. On chce, żeby go lubili. A ja chcę, żeby studenci się uczyli. – Godne podziwu. Ale pańscy studenci przesiadują u mnie w gabinecie, skarżąc się na

pański system oceniania, na stopnie, prace zaliczeniowe, eseje. Skarżą się na pytania w testach, na tematy prac. Skarżą się na pańskie komentarze. Na pana wrogą postawę podczas zajęć. Zdaniem wielu ma pan ustaloną hierarchię. Kilkanaście razy podczas tego semestru słyszałem, że mniej interesuje pana uczenie ekonomii, a bardziej narzucanie swoich przekonań. Wielu studentów mówiło, że prezentuje pan dane w wypaczony, pełen uprzedzeń sposób. Kiedy zadają panu pytania, nie odpowiada im pan lub odpowiada pobieżnie. Odpowiada pan za to na pytania, których nie zadali, albo atakuje ich, by zawstydzeni następnym razem się nie odzywali. Harry siedział oniemiały. – Profesorze, dlaczego wcześniej pan o tym nie wspomniał? – Ależ wspominałem. Siedzieliśmy razem w sierpniu zeszłego roku przed rozpoczęciem nowego roku i prosiłem pana, by zastanowił się nad swoimi metodami nauczania. Pamięta pan? – Słabo. – Rok wcześniej też. Tuż po egzaminie magisterskim, kiedy był pan jeszcze zielony. Przypisywałem te problemy brakowi doświadczenia. Ale minęły już trzy lata. Coś mi mówi, że tak będzie nadal. Harry się zadumał. – Może powinienem poprawić krzywą ocen. Carver pokręcił głową. – Nie o to chodzi. Widzę, że nie zaprzecza pan temu, co mówią studenci. – Nie będę się bronił przed opiniami kilku niezadowolonych pierwszoroczniaków. Carver zajrzał do teczki Harry’ego. – Tylko w tym semestrze dostałem na pana pięćdziesiąt siedem skarg. Z dwojga zajęć, które pan prowadzi. Pięćdziesiąt siedem. A wie pan, ile dostał Bullock? Trzy. Przez cały rok. – Powiedziałem panu, że on się podlizuje tym dzieciakom. Na co się tu skarżyć? Daje im wszystkim szóstki! Ja też bym się nie skarżył. – Pańscy szóstkowi studenci też się skarżą. Harry przycichł. Zaczął rozumieć, dlaczego Carver stale go unikał, dlaczego odpowiadał milczeniem na jego prośby o dodatkowe zajęcia, rozumiał jego zmieszanie, gdy Harry podchodził do niego w pokoju wykładowców. – Musimy to rozwiązać, zanim jesienią rozpocznie pan kolejne zajęcia – powiedział Carver. – I podejść do tego w inny sposób. – Jaki? – Zastanawiał się pan nad angielskim? Profesor Kittredge jest świetnym szefem i moim dobrym przyjacielem. Mogę z nim porozmawiać i zapytać, czy ma jakieś zajęcia dla adiunktów. – Z angielskiego? – Tak. Studenci czytają książkę. Pan o niej opowiada. Robi im pan test. Może prosi o napisanie eseju. Proszę o tym porozmawiać ze swoim przyjacielem panem Custisem. Jest świetnym nauczycielem angielskiego. – Myśli pan, że tam poradzę sobie lepiej? – Harry pokręcił głową. – Profesorze, niedługo przedstawię rozprawę doktorską z ekonomii. Dlaczego doktor ekonomii miałby nagle zacząć uczyć angielskiego? – Może poczuje się pan pewniej. Myślę, że albo nie rozumie pan czegoś, co dotyczy ekonomii, albo czegoś, co dotyczy nauczania. Mam szczerą nadzieję, że chodzi o to pierwsze. – Rozumiem jedno i drugie doskonale. – W porządku. Ale obawiam się, że pańskie metody wywołują na moim wydziale niepotrzebne konflikty. Harry poprawił się na krześle.

– Czy mogę dostać troje zajęć z angielskiego, by mieć pełny wymiar godzin i otrzymywać pensję? Carver spojrzał na niego zdziwiony. – Harry, muszę przekonać Kittredge’a, żeby pozwolił panu prowadzić choć jedne. Będzie musiał mu pan pokazać, że się nadaje i że spełnia pan wymagania jego wydziału. – Uczę tutaj od pięciu lat! C. J... profesor Bullock ma pełny wymiar godzin w pierwszym roku pracy. A nie ma nawet doktoratu. Ile czasu musi minąć, zanim dostanę pełny etat? – Obawiam się, że nie tędy droga. – Potrzebuję pracy, profesorze – powiedział Harry. – I sensownych dochodów. Nie mogę przychodzić na pańskie zajęcia i odpierać pańskich zarzutów wobec komunizmu. Carver uśmiechnął się znacząco. – No, Haroldzie Barrington. Proszę sobie znaleźć inne pole do popisu. Bo na tym nie bardzo pan sobie radzi. Harry wstał. – I tu się pan myli, profesorze. To jest moje pole. Moje pole i moje życie. – Od dwóch lat proszę pana, by uczył pan według programu spełniającego wymagania wydziału, a pan odmawia. Wygląda więc na to, że nie jest pan zainteresowany etatem. – Trzymałem się w stu procentach przygotowanego planu. – Czyżby? Uczył pan studentów o cenach i rynkach? O roli zysku i straty, o wielkim biznesie i rządzie, efektywności i płacy, kontrolowanych rynkach pracy? Uczył pan ich o czasie i ryzyku, inwestowaniu i spekulacji, dochodzie narodowym, systemie bankowym, finansach rządowych, międzynarodowym transferze dóbr? Wydaje mi się, że jedyną rzeczą, jakiej ich pan uczył, są mity na temat rynków i wartości sprzeczne z ekonomią. Harry cofnął się o krok. – Nie jestem tresowaną małpą – rzucił. Była czwarta trzydzieści. Carver wstał. – Ma pan być nauczycielem ekonomii. Słyszałem ostatnio, jak wychwalał pan w pokoju wykładowców przemówienia Emmy Goldman. Osobiście zastanawiam się, czy ta szalona anarchistka o potoczystej wymowie przypadkiem pana nie uwiodła, nie walnęła pana w głowę. W tym momencie Harry wyszedł. Carver miał rację. Ale to nie była Emma Goldman. 3 Aby poznać głębię swojego upadku, w maju wybrał się z nią na jedną z dyskusji przy okrągłym stole, o których tyle słyszał, a podczas których grupa włóczęgów nazywanych przez nią przyjaciółmi, w większości mężczyzn, siedziała w małej świetlicy, rzeczywiście wokół okrągłego stołu, paliła, piła i próbowała przemawiać jak Eugene Debs. Do talentów tego wspaniałego mówcy tym mętom było jednak daleko. Gina upięła luźno włosy, włożyła czerwoną jedwabną bluzkę i cudownie obcisłą spódnicę w wielbłądzim kolorze. Przysiadła na brzeżku krzesła obok niego, założyła nogę na nogę, paliła papierosa i, choć na wpół odwrócona, słuchała uważnie anarchistycznych głupot wygadywanych przez przyjaciół. Kiedy się śmiała, złote koła kołysały się w jej uszach, a kolejne pasma włosów wymykały się z luźnego koka. Harry nie chciał tam iść. Ale co jego pragnienia miały z tym wspólnego? „Nie je, nie pije, nie śpi, do niczego się nie nadaje. Weź wszystko, świat nie jest godzien mej uwagi”. Jej przyjaciółki – Sophie, Miranda, Julia – były jak szkice ołówkiem. Ona – jak obraz olejny, rzeźba Michała Anioła. One zaledwie rysunkami w anonimowym szkicowniku. – To tylko sympatyczne gadanie o robieniu tego, co się chce – powiedział Harry do

Dysona, najniższego i najbardziej nieznośnego z jej przyjaciół, gdy wypili za dużo piwa. Nie mieli wina dla Harry’ego ani whisky, więc był trzeźwy i pozbawiony humoru. Nie chciał pić piwa z pospólstwem. – Ale co się stanie, jeśli wszyscy zostaniemy anarchistami? – Świat jest wolnym, fantastycznym miejscem. – Dyson klepnął swojego najlepszego przyjaciela w plecy, jakby właśnie zdobył punkt. Archer, w prostym garniturze i krawacie, siedział po drugiej stronie Giny i koniecznie próbował znaleźć się na linii jej wzroku. Harry się mylił. To Archer był najbardziej nieznośnym z jej przyjaciół. – Wszyscy będą robić, co chcą? Brać, co chcą? – Ludzie będą sami się pilnować. Ale będą mogli to robić. – A jeśli nie będą się pilnować? – To zostaną odrzuceni. – Odrzuceni? – Poddani ostracyzmowi. – Dziękuję. Wiem, co znaczy „odrzucony”. Tak więc każda mała wspólnota anarchistów będzie się pilnować? – Właśnie tak, przyjacielu. Harry chciał powiedzieć temu durniowi, żeby nie mówił do niego „przyjacielu”. Tylko jednej osobie było wolno zwracać się do niego „dobry przyjacielu”, a ta nadal była w Panamie, ku zgryzocie Esther. – Czyli mniej więcej tak jak teraz lokalny rząd? – Nie rząd. Lokalna wspólnota. – Zgoda. Lokalna wspólnota. A co się stanie, jeśli twój lokalny anarchista pojedzie trzydzieści kilometrów na południe i obrabuje stragan z owocami w Danbury? Kto go będzie pilnował? – Wszystko się ułoży – wtrącił Archer, który lubił gwizdać na kobiety. – Nikt nie będzie nikogo obrabowywał. – Wszystko układa się tylko w marzeniach – powiedział Harry. – I na kartkach Rousseau i Hobbesa. W zadymionych salach, gdzie leje się piwo. W tym kraju mamy siedemdziesiąt pięć milionów ludzi. Ta ogromna rzesza ma robić, co zechce? – Wszyscy będą wolni i szczęśliwi – oznajmił Archer, biorąc kolejne piwo i nalewając trochę do szklanki Giny, co jeszcze bardziej rozwścieczyło Harry’ego. – Mówisz o ruchu politycznym! – rzucił Harry. – A nie o przechadzce w parku. – Jak w niedziele, które spędzał z nią w Cambridge Common, nie myśląc o Thomasie Hardym i jego represjach. – Bakunin ma rację – wycedził Archer. – A ty się mylisz. – Nie powiedziałem ci jeszcze, co myślę – odparł Harry. – Skąd możesz wiedzieć, że się mylę? Wstawiony Dyson podjął wątek. – Bakunin powiedział Marksowi prosto i otwarcie, że jego plan uczyni niewolników z ludzi, których chce wyzwolić. Harry z bólem go zignorował. Dobrze znał nierozwiązany konflikt pomiędzy Marksem i Bakuninem, nierozwiązany, bo jeszcze nigdzie nie zastosowano planu żadnego z nich. – Anarchia oznacza, że żyje się bez żadnych zasad – ciągnął, bardzo żałując, że dawno temu wybrał to na temat swojej rozprawy doktorskiej. Nie chciał się zniżać do przedstawiania złożonego problemu w historycznych salach Harvardu i jednocześnie wdawać się w kłótnię z takimi durniami.

– Zgadza się. Wszyscy są wolni. – Czy sto milionów ludzi może żyć bez żadnych praw? – zapytał Harry. – Czy państwo może robić z ludzi dzieci, a potem oczekiwać, że przyczynią się do rozwoju społeczeństwa? – Odpowiedz mi. – To ty mi odpowiedz. – Dla podkreślenia swoich słów Dyson uderzył szklanką piwa o blat. – Nie możesz stworzyć cywilizowanego społeczeństwa... – A kto tu mówi o społeczeństwie? Nie chcemy, żebyś deptał po naszym nieograniczonym rozwoju. – Ktoś kiedyś będzie musiał podeptać czyjś rozwój. – Tak, ale to zakłada tyranię – wtrącił Archer. – Musisz wbudować w swój porządek społeczny dominację jednej grupy mężczyzn nad drugą. – I kobiet – dorzuciła Gina. Archer i Dyson zbyli ją machnięciem ręki. Mogli to zrobić, bo nie była Emmą Goldman ani Matką Jones. Harry jednak jej nie zbywał i nie kłócił się z nią. Jeśli zadeklarowałaby dziś wieczór, że popiera prawo wszystkich ludzi do pięknych i wzniosłych rzeczy, zgodziłby się z nią całym sercem. – Znasz różnicę pomiędzy tym co prawdziwe, a tym co udawane? – zapytał Harry, a nie uzyskawszy odpowiedzi, ciągnął: – Czy przyjmujesz do wiadomości, że może dojść do konfliktu pomiędzy żądaniem wolności a żądaniem porządku? – Nie – odparował Archer. Gina uśmiechnęła się jak kot. – Ach, Harry, czyżbyś skłaniał się ku teoriom Burke’a? Prawie odjęło mu mowę. Gina nie tylko wiedziała, kim jest Edmund Burke, ale z niego żartowała! – Minimalnie. Przedstawiam tylko różnice, by dotrzeć do prawdy. Wolni ludzie akceptują naturalne ograniczenia wynikające z niektórych praw, by zorganizować rząd dla dobra ludzi. By reprezentować wolę ludu. Mężczyzn i kobiet. – Prawie się do niej uśmiechnął, ale nie chciał, by nikczemny Archer dostrzegł tę intymną grę. – Ja nie – rzucił Archer. – Ja tego nie akceptuję. – Ja też nie – dodał Dyson, bekając. – Widzisz, na tym polega różnica między nami – powiedział Archer i z głośnym siorbnięciem napił się piwa. – W tym miejscu ty i ja różnimy się dialektycznie. Ty stale mówisz o społeczeństwie, a my o jednostkach. – Tak, waszym planem jest zniesienie wszelkich rządów. – A twój plan to przymus! Dobry, zły, kogo to obchodzi, ale popierasz przymus! – Posłuchaj – zaczął Harry. – Wierzę, że powinniśmy mieć inny rząd niż ten. Ponad wszelką wątpliwość można go poprawić. A jaki jest twój wielki plan? – Każda narzucona zasada osłabia mężczyznę, bo pozbawia go wyboru. – I kobietę – dodała Gina. – Wiem, do czego zmierzasz – powiedział Archer do Harry’ego. – Wyśmiewasz wszystko, co zagraża twojej filozofii. – Pochlebiasz sobie, Archer. Ty nie masz filozofii, lecz rzewną piosenkę niosącą się nad rozległym polem. – Janie! Słyszysz, jak on się z ciebie śmieje? – wykrzyknął Archer. – Nasza filozofia, także mojej przyjaciółki Jane, zakłada, że każda próba sprawowania rządów przez jednego

człowieka nad drugim jest zła. – Tak. – Harry skinął głową. – Tak w skrócie wygląda wasza absurdalna filozofia. – Według nas jesteśmy wolni i szczęśliwi. Ty czynisz ludzi niewolnikami. Twoje marksistowskie credo zakuje ludzi w łańcuchy, i według ciebie to ja jestem absurdalny! – Nie tylko absurdalny, ale w totalnym błędzie! Nie słuchałeś? Ludzie rozpaczliwie pragną się zorganizować w nowy porządek! – Ja nie. Janie też nie. Harry odetchnął głęboko. – Dlaczego nie potrafisz zrozumieć, że wolność jednostki nie jest możliwa, dopóki najpierw nie uwolni się mas? Ale jak możesz być wolny, skoro musisz odbijać kartę zegarową w fabryce? Pracujesz przez wyznaczoną przez nich liczbę godzin, odbierasz pensję, którą oni ci dają. Jakie masz prawa? Gdzie jest ta wolność, o której tak krzyczysz? Archer wzruszył ramionami. – Dobra, więc w twoim wymarzonym kraju fabryka będzie własnością państwa. A cała reszta pozostanie taka sama. – Taka sama, czyli lepsza. – Jezu, ale jesteś naiwny! Będzie tysiąc razy gorzej. Przynajmniej teraz ten dupek, który płaci mi w cukrowni, nie udaje, że płaci mi grosze dla mojego własnego dobra. – Socjaliści nie będą płacić groszy. Będą wypłacać przyzwoite pensje. – Śnij dalej. – Dlaczego anarchiści uważają, że praca jest tak okropna? – Wierzymy – zaczął z wielkim przejęciem Archer – że cztery, pięć godzin pracy dziennie to dużo. Więcej niż trzeba. Nie interesują nas lewicowi proletariusze, którzy twierdzą, że jest inaczej. Prawda, Janie? Gina dyplomatycznie milczała. – Chcesz, żeby wszyscy byli wolni od ucisku, czy tylko ty? – zapytał Harry. – Zaczniemy ode mnie. Reszta mnie nie obchodzi. – Tak też myślałem. Ale żeby wprowadzić zmiany, potrzebne jest działanie. To najgłośniejsze wsparcie dla twoich szlachetnych zasad. – Brak działania również jest działaniem! Harry roześmiał się z niedowierzaniem. – Zapomnij o socjalistach. Nie przetrwasz ani pięciu minut w kapitalistycznym świecie. – No właśnie. Bo chcesz mnie zmusić, żebym robił, co ty chcesz. Pod rządami twoimi i tobie podobnych dyktatura proletariatu szybko stanie się dyktaturą uciskającą proletariat, prawda? – Archer śmiał się teraz z Harry’ego. – Jesteś głupi – powiedział Harry, wstając i wkładając elegancki wełniany płaszcz. – Wiesz w ogóle, co znaczy słowo „proletariat”? Robotnik. Twój anarchistyczny bohater Bakunin pisze o ludziach pracujących. Nie o takich głupkach jak ty. Ty nie wierzysz w rewolucję, lecz w ewolucję. – Nieźle ci poszło – powiedziała Gina, gdy zaparkowali samochód i szli wolno w stronę jej akademika. – W pięć minut zraziłeś do siebie wszystkich moich przyjaciół, nazywając ich idiotami. – Zajęło mi to pół godziny. – To nie są idioci, Harry. To moi przyjaciele. Powstrzymał prychnięcie. – A co się stało z Verity? Była miła.

– Wyszła za mąż i mieszka w Bostonie. Nie chodzi już na zebrania. – Rozsądna dziewczyna. – Dlatego, że wyszła za mąż, czy dlatego, że nie miesza się w politykę? Spojrzał na nią kątem oka. – Jedno i drugie. Myślałem, że chce zostać zakonnicą? – Wstąpiła do Sodalicji Najświętszego Serca Jezusowego, ale potem zakochała się podczas rejsu po Merrimack. Chciał ją poprosić, by popływała z nim łódką po Charles. Latem w niedzielę na przystani przy Harvardzie można było wynająć łódkę i potem cała flotylla pływała po dużym porcie. Przygryzł wargę, by nie zapytać. – Wielka szkoda – powiedział. – Miała takie słuszne poglądy. – Nigdy nie traktowała tego poważnie. – Zabawne. Matka Bena, Ellen, uważała, że Verity jest bardziej zaangażowana politycznie niż ty. – Co jest dowodem na to, że nigdy nie należy sądzić kobiety po pozorach – odparła Gina. – Verity oczekuje drugiego dziecka. To bardzo burżuazyjne? – Straszliwie. – Harry się uśmiechnął. – A co, Emma Goldman nie wierzy w dzieci? – Jasne, że nie. Mówi, że dzieci to antyteza wolności. – No cóż, tutaj akurat się z nią zgadzam. Lepiej, żeby się nie rozmnażała. – Harry! Przez kilka chwil szli w milczeniu. Chciał zaproponować jej ramię, ale nie padał deszcz ani śnieg, nie było też ślisko. Za to było niebezpiecznie. – Chyba nie będziesz już mógł przychodzić na spotkania z moimi przyjaciółmi – powiedziała Gina. – Archer naprawdę jest twoim przyjacielem? – Nie potrafił ukryć wrogości w stosunku do tego potężnego brutala. – Nie jest taki zły – odparła, szturchając go lekko. – Nie? – wzruszył ramionami. – No cóż, nie moja sprawa. – Myślisz, że mu się podobam? – Uśmiechnęła się. – Żadna młoda kobieta nie będzie nienawidzić mężczyzny za to, że jest w niej trochę zadurzony. – Nawet kiedy okazuje to tak otwarcie? Łamiąc zasady stosownego zachowania, bez zaproszenia z jego strony i bez pytania, ujęła go pod ramię. – Zwłaszcza wtedy. Było już ciemno. Nie mógł iść wolniej. – Masz mi do opowiedzenia jakąś historię? – Jaką? Mądrą? Czy zabawną? – Może jedno i drugie. – Ścisnęła go za ramię. – Uczący gościnnie wykładowca pojawił się w gabinecie rektora w sprawie objęcia posady na Wydziale Ekonomii. Był chyba bardzo znanym i szanowanym profesorem w Wisconsin, nie pamiętam. Rektor mówi do niego: „Profesorze taki i taki, jesteśmy pod wrażeniem pańskiej pracy. Jednak krążą opowieści o pana licznych związkach z kobietami i muszę pana ostrzec, że na tym uniwersytecie nie tolerujemy takiego zachowania”. Profesor odpowiada: „Panie rektorze, poznałem żony pracowników wydziału ekonomii i mogę pana zapewnić, że nie ma pan powodów do obaw”. Zaśmiała się gardłowo, a jej zachwyt odbił się echem od liści wiązów.

– Wymyśliłeś to? – Dlaczego miałbym wymyślać? – Nie wiem. Czy żony profesorów ekonomii są atrakcyjne? – Nigdy ich nie zauważyłem, więc chyba nie. Zawsze cierpiał, gdy musiał ją zostawić przy bramie. Na małej werandzie akademika paliło się światło. Zwykle spieszyli się, by zdążyć przed zamknięciem. Dziś stali przy bramie może trzy minuty, gdy wścibska Gladys, kierowniczka akademika, wysunęła głowę przez drzwi. – Panno Attaviano, zamykamy – powiedziała protekcjonalnym tonem. Harry rozpaczliwie pragnął dotknąć Giny. Jak zawsze, im mocniej odczuwał nieuchronne rozstanie, tym bardziej się odsuwał. – Dobranoc – powiedział, trzymając kapelusz w dłoniach. – Dobranoc. Dziękuję, że mnie odprowadziłeś. – Nie ma o czym mówić. – Przygryzł wargę. – Gia? – W blasku latarni była taka piękna. Dobrze, że stał daleko. – Tak, Harry? – Ta twoja Emma Goldman za dwa tygodnie będzie przemawiać w Portsmouth. – Przybliżył się nieco. Drzwi akademika znów się otworzyły. – Panno Attaviano – rozległ się donośny głos. – Gladys, minutkę, proszę. – Milczeli, dopóki kierowniczka nie zamknęła drzwi. – Gdzie to jest? – W New Hampshire. Tuż przy granicy. – Daleko. – Możemy pojechać moim samochodem. Spędzić tam cały dzień. To sobota. Ona też przygryzła wargę i nie odpowiadała. Drzwi otworzyły się. – Panno Attaviano... – Minutkę, Gladys! Drzwi zatrzasnęły się z dezaprobatą. – Co ty na to? – zapytał. – Hmm. O czym będzie mówić? – O czym? – Tego się nie spodziewał. – O purytanizmie i wolnej miłości. Roześmiała się. – Dobrze, pojadę. O tym opowiada bardzo barwnie. – Chwała Bogu, że nie wspomniałem o stosunkach handlowych. – Och, Harry. Niósł ze sobą jej „Och, Harry” całą drogę do domu przez ciemną noc. Nie był już sternikiem swojego okrętu. Czego chciał? Nie wiedział. Nie pozwoli sobie myśleć dalej niż ta krótka radosna roziskrzona chwila, gdy jak Ikar leciał z nią zbyt blisko słońca. None ROZDZIAŁ PIĘTNASTY NA KOLANACH NAD MORZEM „Małżeństwo i miłość nie mają ze sobą nic wspólnego. Są tak odległe jak bieguny. Są do siebie wrogo nastawione. Możliwe, że niektóre małżeństwa opierają się na miłości. Istnieją takie przypadki, w których w małżeństwie pojawia się miłość, ale ja twierdzę, że miłość trwa pomimo małżeństwa, a nie dzięki niemu. Małżeństwo to porażka, której będą zaprzeczać tylko bardzo głupi”.

W sali były wyłącznie miejsca stojące. Harry pochylił się w stronę zafascynowanej Giny i szepnął: – Pomyśl tylko, niewiele brakowało, by nas to ominęło. – Ćśś. „Od najmłodszych lat przeciętnej dziewczynce powtarza się, że małżeństwo jest jej ostatecznym celem. Jest do niego przygotowywana jak zwierzę tuczone na rzeź”. – Gina, ona chyba właśnie nazwała cię zwierzęciem. – Ćśś! „To stworzenie wchodzi w trwający całe życie związek z mężczyzną i nagle odkrywa, że jest wstrząśnięte, pełne obrzydzenia i oburzone! Ocierająca się o kryminał ignorancja w sprawach seksu wychwalana jest jako wielka cnota! To godne ubolewania!”. Harry wpatrywał się w twarz Giny, która starała się zachować nieprzenikniony wyraz. – Harry – szepnęła. – Emma stoi z przodu i na środku, a nie z twojej prawej strony. – Nie mogę patrzeć, jak ta brzydka baba opowiada o miłości. – Ale możesz patrzeć, jak jej słucham? Nie odezwał się ani słowem. Gina zwróciła wzrok na scenę. – Nie wydaje mi się, by mówiła o miłości. A teraz ćśś. – Ty mówiłaś, a ja mam być ćśś? „Moralne nauki, którymi faszeruje się młodą dziewczynę, nie dotyczą tego, czy mężczyzna wzbudził jej miłość, lecz »Ile?«. Czy mężczyzna potrafi zarobić na życie? Czy może utrzymać żonę? Od samego początku dziewczyna nie marzy o blasku księżyca i pocałunkach, o śmiechu i łzach...”. – Marzy o łzach? – zapytał Harry. – Ćśś! „Zamiast tego marzy o wyprawach na zakupy i koszach z okazjami”. – Zaczynam żałować, że cię tu przywiozłem – mruknął Harry. – Nie, nie, jest cudowna. Słuchasz? – Nie mam wyboru – odparł. – Nie jestem Louisem. – Kim jest Louis? Ćśś! „Idea, że małżeństwo zapewnia kobiecie ochronę, jest oburzająca, odrażająca, stanowi obrazę życia! Przypomina mi o innym ojcowskim układzie – kapitalizmie. Kapitalizm okrada człowieka z jego prawa przysługującego mu z urodzenia, hamuje jego rozwój, utrzymuje go w biedzie i zależności. Oba te zjawiska są karykaturą ludzkiego charakteru!”. – Słuchając jej, mam ochotę bronić kapitalizmu – szepnął Harry. – Kiedy zacznie mówić o wolnej miłości? Nogi mnie bolą. „Miłość to najsilniejszy i najgłębszy element życia! To zwiastun nadziei, ekstazy, który sprzeciwia się wszelkim prawom i konwenansom. Człowiek podbił narody, ale jego armie nie potrafiły pobić miłości. Człowiek uciskał ciała, zdławił ducha, ale w obliczu miłości jest całkowicie bezbronny. Może siedzieć na tronie, ale pozostanie biedny i samotny, jeśli nie zazna miłości. Miłość, panie i panowie, ma w sobie moc, by żebraka uczynić królem”. – Nareszcie mówi rozsądnie – szepnął Harry, pochylając się bliżej Giny. Przez następną godzinę, a może trzy, Emma Goldman pomstowała na pierwsze feministki skute okowami purytanizmu. Była zabawna, zawzięta, głośna – niesamowita. Gdyby nie ta głupota z anarchizmem, Harry nosiłby jej przypinkę w klapie. Musiał przyznać, że zabawnie się słucha jej liberalnych wywodów. Mówiła o wolności wszystkich kobiet, wolności od małżeństwa i dzieci, o prawie do

kochania kogokolwiek i kiedykolwiek; krzyczała w proteście przeciwko tajnym aborcjom i zakazie używania środków antykoncepcyjnych; krzyczała o purytanach, którzy nazywają samotne kobiety zakonnicami lub dziwkami, jakby nie było nic pośrodku. W sali wypełnionej purytanami z Portsmouth, pozbawionymi poczucia humoru i wyobraźni, jej pełne pasji słowa padały na niezbyt urodzajny grunt. Harry’emu nie brakowało ani wyobraźni, ani poczucia humoru, poza tym doskonale zdawał sobie sprawę, jak żywo i radośnie reaguje młoda kobieta po jego prawej stronie. Pachniała tak pięknie, a jej twarz rozpromieniał blask rewolucji. Po zebraniu stali w zatłoczonej, zadymionej sali, a w pobliżu znajdowała się plaża, piasek, ocean, woda – prywatność! Och, anarchio! Harry niecierpliwie przestępował z nogi na nogę. Gina nie przestawała rozmawiać o polityce z poznanymi przed chwilą ludźmi – mówiła o bieżących wydarzeniach, finansach Bostonu, nowych przedsięwzięciach, możliwych wojnach. Kiedy stała się taka zawzięta? Znów wychwytuje jej zapach. Jej włosy wiją się w słonym powietrzu, a wraz z nimi jego serce. Chce, żeby było gorąco – dlaczego dzisiejszy dzień nie może być taki jak te ostatnie, pełne rozkosznego ciepła? Tymczasem teraz, gdy on marzy o słońcu, niebo zasnuwają chmury, a powietrze jest chłodne. Bryza znad oceanu wpada przez wreszcie otwarte drzwi, a Gina zapiera dech w piersiach Harry’ego jak otwarte palenisko. Wiatr rozwinął jego żagle. Gina nie chce wyjść z przyjęcia po wykładzie – podają wino, ser i kanapki. Ubrana jest lepiej niż wszyscy zebrani. Harry zauważył, że anarchiści nie dbają zbytnio o ubiór, lecz ona wyróżnia się w dopasowanym żakiecie z aksamitu i pachnie wetiwerią. Czy kręci mu się w głowie, bo nic nie jadł i wypił za dużo wina? Prosi ją, by poszła z nim na spacer na plażę. Gina wygląda na zewnątrz, gdzie nie płonie ogień i nie ma czerwonego wina i mówi, że jest zimno. On podaje jej swoją marynarkę i wreszcie wychodzą. Na plaży wiatr zrywa jej z głowy kapelusz, Harry biegnie za nim, a Gina się śmieje. Kiedy on biegnie za podskakującym kapeluszem, ona zdejmuje buty i zaczyna tańczyć na plaży. Wraca do niej. Wirując na piasku, Gina wyśpiewuje słowa Emmy Goldman. „Jeśli nie mogę tańczyć, nie chcę być w twojej rewolucji”. Harry podchodzi do niej. Chodź, Gina, mówi, bądź w mojej rewolucji. Stoi boso na piasku. Gdzie się podziały jej pończochy? Nie zdjęła ich, nie leżą nigdzie w pobliżu. Kiedy obejmuje ją dłonią w talii, nie wyczuwa gorsetu tylko aksamit, a pod nim pięknie zarysowaną talię i plecy. Nagle ma dwie lewe nogi i choć zwykle znakomicie tańczy, teraz nie może się ruszyć ani w tył, ani w przód. Ona kilka razy następuje mu na palce, śmieje się, potykają się i opadają na kolana na piasek. Co cię opętało, Harry, mówi Gina. Nie mam pojęcia, odpowiada, obrzucając rozognionym wzrokiem jej zarumienioną twarz. Obiema dłońmi obejmuje miejsce, gdzie zaczynają się jej biodra. Jest późne popołudnie na szerokiej plaży w Hampton; kiedy ją całuje, jest szaro i mgliście. Nigdy wcześniej nie całował sycylijskich warg, tylko bostońskie. A dzieli je przepaść. Dziewczęta z Bostonu urodziły się i wychowały na ziemi zamarzniętej od października do kwietnia i wdychały przez piękne usta chłodny wiatr i mgłę wzburzonego portu. Jego sycylijska królowa biegała po śródziemnomorskich łąkach, a jej pełne usta wdychały ogień z wulkanu Tyfona. Całuje ją, jakby byli sami w nocy – jakby już należała do niego. Obejmuje ją ramionami i mocno przytula. Czuje, jakby unosił się obok niej niczym zjawa w wilgotnym powietrzu. Nie pozwoli jej odejść, nie może. Harry, szepcze Gina prosto w jego usta. Chodźmy, odszeptuje on, teraz, zaraz, chodźmy.

Tak! Chodźmy popływać, mówi nadal w jego ramionach, odsuwając się lekko, by na niego spojrzeć. Nie kąpałam się w oceanie od... Harry, nigdy nie kąpałam się w oceanie. Nie chodzi o to, że nie chce jej dać oceanu – chce jej dać wszystko – chciałby być z nią, gdy pierwszy raz będzie pływać w Atlantyku, ale jak może taktownie jej wytłumaczyć, że to nie jest właściwa pora? Nie zabraliśmy kostiumów kąpielowych, mówi cicho, nie mogąc się oderwać od jej ust z Belpasso. Trzyma jej twarz w dłoniach. Jest jak piasek przesypujący się już przez jego palce. No co ty, jesteśmy sami na plaży, mówi ona, nadal klęcząc. Kto przy zdrowych zmysłach wyjdzie na takie zimno, żeby nas oglądać? Zimno? On w środku cały płonie – w każdej chwili może z niego wypłynąć lawa. Aby go zachęcić, jakby w ogóle potrzebował zachęty, uwodząc go, czarując, rozpina radykalną bluzkę, rewolucyjny stanik i odsłania przed nim swoje proletariackie ciało. Szyję, młode piersi, obietnicę nagiego brzucha – zrywa się i biegnie do wody jak naga modelka Modiglianiego. Harry biegnie za nią, wyciągając puste ramiona. Lodowate fale przewracają ją, pomaga jej wstać, lecz ona jest zachwycona, gdy może wpadać w toń, i piszczy z radości, w spienionej wodzie, obejmuje go za szyję, przyciska do niego nagie piersi, zimne ciemne sutki do jego nagiego torsu i całuje go jak szalona, słona i mokra. Harry, mówi, masz pojęcie, jak długo o tym marzyłam? Jest tak słaby, że boi się, że zemdleje. Nadciąga fala i przewracając ich, ratuje go przed tym upokorzeniem. Harry traci resztki zdrowego rozsądku, nadziei. Tak objawia się ruina i pożądanie, które depcze wszelki rozsądek. Zrób krok do przodu, jak na karuzeli na plaży Revere i wsiądź na tygrysa. Gina zostaje w wodzie dłużej niż trwa jego rozmarzenie. Nie ma planu, nie przemyślał tego, wie tylko, co musi się teraz wydarzyć, co jest absolutnym imperatywem. Nieważne, jak to zdobędzie. Nie pomogą im nawet wydmy oddzielające ich od odległej promenady. Harry, szepcze Gina, jesteśmy w miejscu publicznym... och, teraz, szepcze. Mówi to, bo w końcu uświadamia sobie, jakie grozi jej niebezpieczeństwo na piasku pod gołym niebem. Jednak Harry widzi tylko pustą plażę i nagą, lśniącą boginię pod jego rozgorączkowanymi dłońmi. Harry, Boże, poczekaj, Harry! Obnażasz się przede mną, a potem mówisz: Poczekaj, Harry? Harry nie może czekać. W mokrych ubraniach włożonych byle jak i z piaskiem trzeszczącym w butach i we włosach, odrywają się na moment od siebie i wchodzą na promenadę jak zwykła kulturalna para, która wyszła na przechadzkę przed kolacją. Jednak zamiast kolacji czy drinków Harry znajduje elegancki pensjonat. Gina mówi: Nie, jest za drogi, na co on odpowiada: Gdybym mógł, kupiłbym ci pałac Medyceuszy. Okna Seagate Mews wychodzą na plażę i wodę, nad którą ją pocałował. Dużo później wypatrują z balkonu miejsca, w którym leżeli. Właścicielka mówi im, że kolację podają punktualnie o siódmej. Harry pyta, czy mogą ją dostać do pokoju. Czy jest wino? Łazienka? Drewno do kominka? Prośba o kolację, choć niecodzienna, zostaje spełniona. Ach, jesteście nowożeńcami?, mówi do nich ponura kobieta, zapisując coś w księdze gości. Harry wzdryga się, blednie, nie odpowiada, podczas gdy Gina chichocze, rumieni się i odpowiada: Tak, jak pani to odgadła? Jest sobotni wieczór, nie zapadł jeszcze zmrok, nie przyniesiono kolacji ani wina, a ich ciała oblepia piasek. Opadają na dywan zakrywający drewnianą podłogę, bo Harry nie chce pobrudzić bielutkiej pościeli. Wybiega myślami do przodu. Klęczy, bo zamierza oddać jej cześć, lecz ona wcześniej musi się znaleźć na ołtarzu łóżka. Przynosi wodę i gąbkę i zmywa piasek z jej stóp i zgrabnych kostek. Chcesz, żebym dotknął twojej kostki, Gia?, szepcze, wspominając

odległy kamieniołom, ściskając dłońmi obie kostki. Wiem, że jest spuchnięta, złamana... Tak, dotknij mnie, Harry... Wcale nie jest złamana. Chcesz, żebym poczekał na ciebie, Gia? Nie, zanieś mnie, połóż na mnie dłonie, usta. On już jest nad nią, drżący jak ona, jak ona rozedrgany. Klęczy, a ona jest jego panną młodą na czystej białej pościeli. Chcesz coś powiedzieć?, szepcze on, czując, że brakuje mu słów. Nie może uwierzyć w to, co się stało, co się dzieje. Dlaczego tak długo? Tak długo? Przesuwa palcami po jej nagim ciele. Dopiero co się poznaliśmy. Przesuwa się nad nią i całuje miejsce pod piersiami. Bierze sutki do ust, by usłyszeć jej jęk, i zamyka oczy, przyciskając usta do jej serca. Poznaliśmy się sześć lat temu, szepcze ona. To się nie liczy. Nie. A liczy się? Podnosi wzrok, by na nią spojrzeć, lecz oczy zachodzą mu mgłą i czuje się niepewnie, jak człowiek, który dopiero co nauczył się chodzić, oddychać, widzieć – jak człowiek, który wybudził się ze śpiączki i jest słaby na całym ciele. Dlaczego wtedy do mnie nie przyszedłeś?, pyta ona niemal z płaczem. Nie wiedziałeś, jak bardzo cię pragnęłam? Powiedz, jak bardzo pragniesz mnie teraz. Milczy. Wspina się na niego i pokazuje. Nie przyszedłem do ciebie, mówi, gdy odzyskuje głos, bo nie chciałem stracić życia. Och, wiesz, że Salvo tylko gada. Nie o to mu chodzi, ale nie wyjaśnia. Bo nie potrafi. Poza tym wiesz, co czuł do ciebie mój przyjaciel Ben, co – o ile wiem – nadal czuje, choć nigdy o tym nie rozmawiamy. Nie mogłem nic zrobić. Ale chciałeś. Nie pozwalałem sobie nawet chcieć. Ujmuje jej dłonie, pieści je, całuje palce. Ale chciałeś. Do niczego się nie przyzna. Całuje jej dłonie. Te dłonie dawno temu zrobiły coś, co jest dla niego największym skarbem. Nie nosi go, bo się boi, że szkarłatna wełna się rozplącze. Trzyma go w bibułce, w pudełku w swoim pokoju, i wyjmuje tylko wtedy, gdy chce sobie przypomnieć to, o czym nie można pamiętać. Któregoś dnia może jej powie, jak uwielbiał te zniszczone dłonie, które potrafiły zrobić coś tak pięknego. Ona nie zrozumie, bo odrzuca to, co on ceni. Gdzie skarb twój, tam serce twoje, szepcze on, a ona bije mu brawo, że zacytował Jezusa. Nawet o tym nie wiedział. Dov’é il tuo tresoro, sarà anche il tuo cuore, szepcze ona po włosku. To afrodyzjak silniejszy nawet od anarchii. Nadal siedząc na nim okrakiem, pociera swoim słonym spoconym ciałem o jego ciało, pieści go sobą od stóp po otwarte, wygłodniałe usta. Nie mam siły, by cierpieć, szepcze do niej. Zaschło mi w gardle i nie mogę mówić. Nie mam siły, by myśleć. Księżyc jest nadal wysoko. Mamy czas. Nie mamy nic poza czasem. Mówi to, a potem słońce wschodzi nad oceanem. Tak po prostu – noc, która nie miała końca, kończy się. Ale gdyby nie chodziło o twojego przyjaciela albo o twoje życie, albo o mój wiek, co

wtedy? Chodzi ci o to, że wszystkie okoliczności byłyby zupełnie inne? Gdybyś nie była taka piękna, gdybyś nie była Włoszką, gdyby twoje piersi nie były tak pełne, a kołysanie twoich bioder nie wryło mi się w serce... Tam właśnie kołyszą się moje biodra? W twoim sercu? Paraliżuje go miłością. Chce ją zapytać, czy jest jej pierwszym, ale czuje się tak, jakby to ona była jego pierwszą. Nie może uwierzyć w obfitość błogosławieństw, którymi życie obdarzyło go podczas tej jednej krótkiej nocy. Jest bezradny. Nie wie, co robić. Ten chłopak, który się za tobą włóczy, Archer, co planujesz z nim zrobić? Nie jestem z Archerem. Jestem z tobą. Dzisiaj. A co będzie, gdy cię zostawię? Nie zostawiaj mnie. W końcu będę musiał odejść. Nie odchodź. Przytula twarz do jego szyi, ciemne włosy opadają mu na pierś. Uwolnione z eleganckich kajdan miękkie, splątane loki spływają falą na jej ramiona, na jego pierś, brzuch i twarz. Wsuwa w nie ręce. Jeszcze nigdy nie widział takich włosów, długich, pofalowanych, egzotycznych. Jeszcze nigdy nie widział czegoś takiego jak ona. W pokoju jest kominek. Harry wrzuca podpałkę, polana, podsyca ogień w zimny poranek. Ściąga na podłogę grubą kołdrę i kładzie ją na niej, przykrywając sobą, by nie zmarzła, a ona pali go swoim ciałem. Niedzielny poranek przechodzi w niedzielne południe. Jestem kością z twoich kości, szepcze ona. Ciałem z twojego ciała. W oddalonym o cały wszechświat domu jego rodzina zbiera się na niedzielny lunch. Porterowie przywiozą brata Orville’a, okaleczonego podczas wypadku z drewnem. Ellen powiedziała, że być może przywiezie swoją siostrę Effie, która czuje się trochę lepiej. Harry musi wracać do domu. To właśnie mówi Ginie, nadal nagiej, nadal leżącej w łóżku. Niedzielny lunch, podczas którego zbierają się wszyscy, jest świętością. Dziwi ją to. On nie może powiedzieć, że jeśli się nie zjawi, wszyscy będą wiedzieli, że coś jest nie tak. Nie będę mógł się wytłumaczyć. Jeszcze nigdy go nie opuściłem. Nie może powiedzieć Ginie o Porterach z Bostonu. Zwlekają zmęczone, niechętne ciała z łóżka. Dzień jest szary, fale oceanu rozbijają się z hukiem o plażę. Deszcz wisi w powietrzu. – Kiedy tylko dzieją się doniosłe rzeczy – mówi Gina – dzień zawsze jest pochmurny. Nigdy nie świeci słońce, a horyzont nie jest czysty i wyraźny. Kiedy przyjechałam do Ameryki, do portu w Bostonie, też tak było. I jest dzisiaj. – To tylko dwa niewielkie przykłady – odpowiada Harry, wiążąc krawat. Żałuje, że nie może mówić z nią bardziej otwarcie. Chciał porozmawiać w nocy, ale nie było to możliwe. Rozmowę się kontroluje. Rozmowa odbywa się na zielonym trawniku przy domu Barringtonów. Nie można jej toczyć, gdy okna są otwarte, świeci błękitny księżyc, a jej jęki tłumi jego szyja. Wyszli na nieduży balkon, cały biały, opatuleni wielkim wełnianym kocem, by odetchnąć świeżym powietrzem, bo płonęli i nie mogli oddychać. Chciał ją wtedy zapytać, chciał uzyskać konkretne odpowiedzi na swoje niejasne pytania, chciał usłyszeć potwierdzenie niezaprzeczalnego, lecz milczał, bo tylko to było możliwe. Chciał jej powiedzieć, że nie przeczytał wystarczająco dużo miłosnej poezji, by zrozumieć, co się z nim dzieje. Ale nie chodziło tylko o miłość. Chodziło o ruchome piaski pod jego stopami. O kruszący

się beton, na którym zbudował swoje życie. Musiał zatrzymać samochód gdzieś w okolicach Newburyport, gdzie miała ujście rzeka Merrimack. – Nie chcę wracać do domu – powiedział, chowając twarz w jej splecionych na kolanach dłoniach. – Wiem – odparła, gładząc go po głowie i pochylając się, by go pocałować. – Ja też nie. Moje miejsce jest przy tobie. – Tak myślisz? – Zawsze tak myślałam. – A co z tymi sępami, które cię otaczają? – Nie podoba mi się ta wizja. Wiem, że próbujesz obrazić ich, ale obrażasz także mnie. Co otaczają sępy? Padlinę. Zawstydziła go imigrantka, dla której angielski nie był ojczystym językiem. – Masz rację. Przepraszam. – Chciał ją zapytać, czy prawdą jest to, co on podejrzewa. Czy Gina pamięta swoje dziewczęce zauroczenie nim, gdy przyjechała do Bostonu? Bał się, chciał, by iluzja trwała. W nocy powiedziała mu coś – a może to był tylko sen, żarliwa modlitwa? Wydawało mu się, że usłyszał „Od początku byłeś ty. I tylko ty”. Nie zapytał. A jeśli się przesłyszał i byłaby zmuszona kłamać, by nie sprawić mu przykrości? Chciał ją zapytać, czy miała innych chłopaków. Wydawała się taka pewna siebie. Czy tym właśnie był – chłopakiem? Archer też? Choć płakała z nim zeszłej nocy, nie sądził, by robiła to z zakłopotania. Gdyby nie był mężczyzną, też by płakał. – Czy jest coś, co chcesz mi powiedzieć? – zapytał. – A czy jest coś, co ty chcesz powiedzieć mnie? Milczał i patrzył, jak przygląda mu się badawczo szeroko otwartymi czekoladowymi oczami, z lekko rozchylonymi ustami, niemal nie oddychając, próbując uchwycić jego następne słowa, jakby czekała, by powiedział coś, czego nie można powiedzieć, opowiedział jej o rzeczach, o których opowiedzieć nie można. Milczał. To wszystko by zniszczyło, a tylko on chciał zostać zniszczony. Uwielbiam, kiedy przyciskasz moją twarz między swoimi piersiami, szepnął tylko, radośnie zagubiony w innych niewypowiedzianych rzeczach. Uwielbiam twoje długie nogi. Pokazał jej dlaczego. Bo oplatała go nimi, jak prezent kokardą, przyciskając go do siebie. Jesteś mój, szeptały jej nogi, jedwabiście gładkie, opalone. Obwiązałabym cię wstążką w sobie, żebym tylko ja mogła cię rozpakować, szeptały jej nogi, a nie rozpakuję cię, dopóki nie powiem, że możesz odejść. Jeszcze nie. Nigdy. None ROZDZIAŁ SZESNASTY KATASTROFA W NADFIOLECIE 1 Czekał na nią przed Evansem z ogromnym bukietem róż od szóstej do wpół do ósmej, kiedy wreszcie pojawiła się wsparta na ramieniu Archera, śmiejąc się cicho z czegoś, co powiedział. Harry nie miał żadnego planu, jak poradzić sobie z Archerem. Wyrzut w stosunku do Giny przyjął formę rozsypanego u jej stóp oceanu kwiatów. To ona przyszła go odwiedzić w świetlicy wydziału ekonomii – nawet nie tego samego

dnia, lecz następnego, gdy od jego cierpienia i kwiatów minęła cała wieczność. – Nie złość się na mnie, Harry – powiedziała. – Nie znam twoich zamiarów. – Myślałem, że wyjawiłem je jasno w Portsmouth – odparł, prowadząc ją w dół po schodach i na zewnątrz. Stali zakłopotani na zielonym trawniku przed białym budynkiem w stylu kolonialnym, a ulicą przejeżdżały dorożki i tramwaje. – Naprawdę? – zapytała. Nie wiedział, o co jej chodzi, i nie chciał naciskać. – Czy Archer walczy o twoje uczucia? – Bał się spojrzeć jej w oczy, żeby nie ujrzeć swojego zniewolenia. – A czy ty to właśnie robisz: walczysz? – Ty mi powiedz. – Próbuję się asekurować – powiedziała. – Kiedy skończysz ze mną i ruszysz swoją drogą, nie chcę zostać jedynie z twoim bukietem w ręce. – Kto powiedział, że ruszę? – A nie? – Nie tej nocy. – Chyba że „swoją drogą” można było nazwać apartament ambasadorski w luksusowym hotelu Vendome. Archer nadal kręcił się wokół niej w księgarni, stał blisko lady, kasy. Nic nie kupował, tylko się szwendał. Obecność tego złowrogiego intruza działała Harry’emu na nerwy. Uczucie jawnej wrogości, która wiła się w nim jak jadowity robak, było mu całkowicie obce. Pragnął, by Archera dopadła malaria. Czy Ben mógłby przywieźć ze sobą w butelce żółtą febrę? – Musisz mi powiedzieć, czego chcesz – naciskał na nią. – A dlaczego ty mi nie powiesz, czego ty chcesz? – To chyba jasne. – Tylko tyle mógł zrobić: nie padać na kolana za każdym razem, gdy ją widział. – Czy to jest jasne dla mnie? – Nie wiem. Gdy przychodzisz się ze mną zobaczyć, wokół mnie nie krąży dyszący farmer. – Ty je lepiej ukrywasz. Nie wiedział, co na to powiedzieć, więc milczał. Dokąd mnie dzisiaj zabierzesz?, pytała, gdy nadszedł maj, a potem czerwiec, znacznie cieplejszy. Zdjęli płaszcze, a w jej włosach pojawiły się kwiaty i pióra. Jej sukienki stały się lżejsze, rękawy krótsze, a kiedy szli z Simmons przez Fenway nad rzekę Charles, gdzie spacerowali po zacisznej promenadzie jak kochankowie, mógł publicznie oglądać jej nadgarstki ozdobione srebrnymi bransoletkami. Chciał kupować jej złote bransoletki i pierścionki z brylantami i całować przyozdobione nimi dłonie, tak jak całował jej stopy i kostki. Przynosił jej prezenty w pudełeczkach z czerwonego aksamitu, a potem wyłapywał spojrzenia Archera podczas anarchosyndykalistycznego sympozjum; kiedy Gina biła brawo, podarowane przez Harry’ego bransoletki z osiemnastokaratowego złota dźwięczały na jej zgrabnych nadgarstkach, a Archer nie spuszczał z nich wzroku. Harry chciał go wyzwać na pojedynek i zabić. Chciał, by Gina zabroniła Archerowi zbliżać się do siebie. Zabrał ją samochodem do Revere, gdzie jedli w małej zacisznej jadalni pensjonatu, a potem poszli do pokoju na górze, który wynajmował na cały tydzień, choć mógł ją tu przywozić tylko w niektóre popołudnia i w sobotnie wieczory. Jego ojciec nic nie mówił, ale w sobotnie popołudnia Harry dostrzegał pewną powściągliwość Hermana, który nie miał ochoty mu dokuczać. Wydawało się niemal, że z im większym zapamiętaniem Harry oddawał się swojemu sekretnemu życiu, tym więcej rezerwy

odnajdował u ojca. Harry nie należał do osób wywołujących konflikty; był zadowolony tak długo, jak długo ojciec zachowywał milczenie. A Herman nic nie mówił. Harry wytrwale próbował znaleźć sposób, by – jeśli już nie mógł zabić Archera – to przynajmniej usunąć go na stałe z pola widzenia. – Co muszę zrobić, żeby więcej do ciebie nie przychodził? – zapytał Ginę pewnego późnego środowego popołudnia, gdy leżeli w łóżku. Niedługo będzie musiał iść; w innym świecie był jak zwykle umówiony na kolację z Irmą i Alice, lecz tutaj okna wychodziły na niewielki prywatny ogród, a powietrze pachniało pobliskim morzem. Harry czuł się jak uwięziony. Niedaleko leżała wyspa Plum. Mogliby na nią popłynąć promem. Gdyby zerwał się sztorm, nie dałoby się wrócić na stały ląd. Przez absurdalnie długi czas marzył o takim miejscu bez powrotu, bez drogi ucieczki, gdzie nikt nie mógłby ich znaleźć. Dlaczego to go tak pociągało? – Nie wiesz? – zapytała. – Naprawdę nie. – Dlaczego przyjeżdżamy aż do Revere? – To niedaleko. Myślałem, że lubisz jeździć samochodem. – Przyłożył końce palców do jej wilgotnych ust. Nie mógł przestać jej dotykać. – Wiesz co to takiego katastrofa w nadfiolecie? – Jego usta odnalazły jej obojczyki, dłonie obróciły ją, sunął ustami po jej karku, łopatkach, plecach. – Nie. Ale czasami myślę, że chciałabym zostać w Bostonie. – Ale nie teraz... – Nie. – Ciche, pełne smutku westchnienie. – Nie teraz. W następnym tygodniu wrócili do hotelu Vendome w Bostonie. Harry zameldował się pod pseudonimem, jakby był pisarzem, i zapłacił za noc gotówką, jak złodziej. Powiedział Billingsworthowi, że kupuje prezenty dla przyjaciół i musi mieć łatwy dostęp do dużej ilości pieniędzy. Tęsknił jednak za intymnością anonimowego białego pokoju w małym miasteczku z oknami od sufitu do podłogi i blaskiem oceanu, który go rozświetlał. – Muszę znów zostać tu z tobą na noc – szepnął. Był poniedziałek. – Ostatnim razem wpakowałam się w tarapaty. Został mi jeszcze rok szkoły. Nie chcę, żeby mnie wyrzucili. – Oczywiście. – Powiedz mi, co to takiego katastrofa w nadfiolecie – szepnęła. – Zabrzmiało przerażająco. – To w fizyce, gdy ciało idealnie czarne emituje ogromną ilość promieniowania. Jęknęła. Stopili się w jedno w tyglu czasu. Jeździli do Revere popołudniami, gdy ona nie pracowała, a on nie miał zajęć. Czasami, gdy chcieli powdychać trochę słonego powietrza, szli na krótki spacer na molo lub do sklepów z antykami przy Main Street. Podobało jej się tyle rzeczy; w zaraźliwy sposób wyrażała dziecięcy zachwyt z powodu najdrobniejszych przyjemności. Tych najbardziej skomplikowanych również. Chciał jej dać po jednej z każdego rodzaju. Powiedział jej o tym rozpalony pożądaniem, a ona się roześmiała. – Co na przykład? Dziecko? Odsunął się. – Chcesz, żebym był ojcem twojego dziecka? – Tylko żartuję.

Chciał jej kupić po jednej rzeczy ze wszystkiego. – Nie możesz mi kupić tego stołu, Harry. Nie mam go gdzie postawić. W Evansie nie wolno mieć własnych mebli. I tak go kupił. Zabrała do domu dla matki. – Moje dary namiętności wędrują do Mimoo? Kupił jej ławkę, na której usiadła na chwilę i powiedziała, że jest ładna. Kupował jej kapelusze i torebki, jedwabne rękawiczki i naszyjniki z brylantów. Jednak pomimo poniedziałkowych i środowych uniesień w Revere Archer meldował się w księgarni o szóstej, gdy Gina kończyła pracę. W jeden z czwartków poprosił ją, by poszła z nim posłuchać Eugene’a Debsa. – Z rozkoszą – odparła (po szalonym deszczowym środowym popołudniu, które ledwo razem przetrwali!) – ale biletów nie ma od tygodni. Archer z uśmiechem samozadowolenia pomachał jej biletami przed nosem. Klasnęła w dłonie, zadźwięczały bransoletki od Harry’ego. – Wspaniale! – wykrzyknęła i odwróciła się do Harry’ego. – Chcesz też pójść? Debs jest niesamowity. Zostanie kiedyś prezydentem Stanów Zjednoczonych, zobaczysz. – Jane, mam tylko dwa bilety – powiedział Archer. – Jeden dla ciebie, drugi dla mnie. – Nie ma sprawy – rzucił Harry. – I tak nie mógłbym pójść posłuchać, jak pięknie przemawia. Trzeba oddać Jane sprawiedliwość, że wyglądała na rozczarowaną. – Nie mogę iść – ciągnął Harry – bo ciotka Bena, Effie, jest bardzo chora. Pamiętasz ją, Gina? Josephine Shaw Lowell. Od kilku dni jest nieprzytomna. Boimy się, że koniec jest bliski. Zamierzam ją odwiedzić. Gina posmutniała. – Nie wiedziałam, że jest chora – powiedziała, wychodząc zza lady. – Pamiętam ją, oczywiście. Jest taka miła. Co się stało? Kiedy usłyszała, że Effie leży w Back Bay pod opieką beznadziejnych pielęgniarek, powiedziała: – Harry, znam kogoś, kto potrafi jej pomóc. Powinniśmy tam pojechać dziś wieczór. Zwłaszcza jeśli chcemy, by Rose odbyła wizytę domową. – Dokąd mamy jechać? I kim jest Rose? Czy naprawdę chcieli, by Rose odbyła wizytę domową? Gina powiedziała Archerowi, że nie pójdzie z nim posłuchać Debsa, ku jego wielkiej irytacji i ku zadowoleniu Harry’ego. Wykorzystał śmiertelnie chorą ciotkę Bena jako przynętę. Czy to okropnie niegodziwe, czy tylko trochę? A niby czemu nie? Ten przeklęty Archer próbował przecież wykorzystać wielkiego mówcę Eugene’a Debsa. * – Dokąd jedziemy? Szli do jego samochodu. – Do Concord. To jeszcze jedna rzecz, której nie miał ten atletyczny błazen. Samochód. A ojciec już zamówił dla Harry’ego amerykańskiego mercedesa, pierwszego benza, który miał być zrobiony w Stanach... – Moja przyjaciółka Rose – powiedziała Gina – pomaga takim osobom jak ciotka Bena. – A skąd znasz Rose z Concord? – Pracowałam dla niej przez trzy lata w wakacje w ramach Sodalicji Najświętszego Serca Jezusowego. Otworzyła kilka domów dla śmiertelnie chorych i dziewczęta z kościoła jeździły na zmianę, żeby jej pomagać. Nadal jeżdżę tam pociągiem, gdy mam trochę czasu. Ale nie dość

często. Stale brakuje jej personelu. – Och. – Zamilkł na chwilę. – Rose jest katoliczką? – Tak. Czy to ma jakieś znaczenie? – Nie wiem. Ciotka Bena nie jest. – Rose też kiedyś nie była. – A kim była? – Chyba unitarianką. Purytanką? – Uśmiechnęła się. – Nawróciła się przed kilkoma laty razem z mężem, a gdy zmarł, została zakonnicą. – Przez męża zraziła się do mężczyzn do końca życia? – Może był niezastąpiony? Harry’emu taka myśl nigdy nie przyszłaby do głowy. – Nie znam się na tym – wyznał. – Czym się przejmujesz? Josephine albo wierzy, albo nie wierzy. Reszta jest nieważna. – No właśnie o to mi chodziło. Wydaje mi się, że jest niewierząca. Prowadzili tę rozmowę, dojeżdżając do Concord. – Posłuchaj, Rose jest dominikanką i pomaga chorym – powiedziała Gina. – Pomaga im, bo wierzy. Kto twoim zdaniem pomaga chorym? Niewierzący? – Czasami tak. – W porządku. Effie albo będzie chciała jej pomocy, albo nie. Rose ją odwiedzi. Effie zdecyduje. Przez kilka minut jechali w milczeniu. Gina wpatrywała się w mapę. Nadal było dość jasno. Harry musiał się czegoś dowiedzieć. – Jak ta twoja Emma Goldman ma się do Jezusa? Gina podniosła wzrok znad mapy i spojrzała na niego nieufnie. – Nie zastanawiam się nad tym. Emma to Emma. A Jezus to Jezus. – Ale ją wielbisz. – Uważam, że jest niesamowita. Effie też. Ale poczekaj, aż poznasz Rose. Nie muszę się ze wszystkim zgadzać. Mogę wybierać. – Wybierać anarchię? – Czemu nie. – Odwróciła się. – Emma mówi tylko o życiu człowieka na ziemi, o tym, jak najlepiej może zrealizować swój potencjał. – Jest zagorzałą ateistką. Gina wzruszyła ramionami. – Ignoruję to. Oddaję Emmie, co Emmy. – Czy to jakiś cytat? – zapytał, a ona znów się do niego odwróciła. – Harry, z całą tą swoją elitarną edukacją naprawdę masz poważne luki w wiedzy. Nigdy nie czytałeś Nowego Testamentu? – A ty czytałaś? – Och, Harry. Co to znaczyło: „Och, Harry?”. W Concord, gdy zatrzymali się przed przejazdem kolejowym, ujął jej dłoń, pocałował. Odwrócił, pocałował wewnętrzną stronę nadgarstka, zamknął oczy, wdychał jej zapach. Jazda samochodem była jednocześnie za krótka i za długa. – Denerwujesz się z powodu Archera – powiedziała. – Skoro to wiesz, to dlaczego nadal mnie denerwujesz? – A co mam mu powiedzieć? Nic o nas nie wie. – To mu powiedz. – Co?

Milczał. – Tak właśnie myślałam. – Wyrwała rękę z jego uścisku. – Pociąg przejechał – rzuciła, odwracając głowę. Prowadziła go na Lexington Road. Minęli pensjonat Ridge House, który Harry na wszelki wypadek zanotował w pamięci, i zatrzymali się przed pomalowanym na żółto domem w stylu wiktoriańskim z oknami w dachu, trzema różowymi kominami, zadaszoną werandą i zniszczonym płotem otaczającym zarośniętą chwastami posesję. Na tabliczce zawieszonej przy bramie zamiast numeru widniał napis „The Wayside”. Harry zaparkował samochód i przez chwilę wpatrywał się w tabliczkę. – The Wayside? – Odwrócił się do Giny. – Dom sióstr Alcott? Wskazała na pobliski brązowy dom. – Mieszkają teraz tam. – A kto mieszka tutaj? – Rose. – A nie mieszkał tu przypadkiem Nathaniel Hawthorne? – Niedługo. Mieszka tu teraz Harriett Stone. Znana jest jako Margaret Sidney, autorka książek dla dzieci. – Mówiłaś, że mieszka tu Rose? – Harriett pozwala się jej tu zatrzymywać, gdy Rose jest w okolicach Bostonu. Spędza mnóstwo czasu w Nowym Jorku. – Poczekaj, czy to... – Harry zawiesił głos. – Czy to Rose Hawthorne? Gina skinęła głową. – Córka Nathaniela Hawthorne’a? Znów skinęła. – Najmłodsza. – Jest dominikanką? – Tak. Wybuchł wielki skandal, kiedy nawróciła się publicznie razem z mężem. – Na miłość boską, Gina! W samochodzie Harry był skołowany, ale teraz zupełnie odebrało mu mowę, gdy wprowadzono ich do małego, słabo oświetlonego domu, a uśmiechnięta kobieta z rozjaśnioną twarzą i w czarnym habicie wyszła do holu i uściskała Ginę, jakby ta była córką marnotrawną. – Rose, to jest Harry – powiedziała Gina, pociągając go do przodu. Mruknął, jak bardzo podobają mu się wczesne dzieła jej ojca, których tytułów nie mógł sobie oczywiście w tym kluczowym momencie przypomnieć. Pomyślał, że oczy Rose są zbyt przenikliwe, zbyt mądre, by była zakonnicą. Zdawała się rozumieć za dużo spraw świeckiego świata. – Dziękuję – powiedziała, patrząc na niego i przesuwając palcami paciorki różańca. – A więc ty jesteś Harry. Patrzył na Ginę, która odwróciła się do niego tyłem i wyszeptała kilka słów wyjaśnienia. Szkarłatna litera, to jedna. The Blithedale Romance i Dom o siedmiu szczytach to dwie następne... Do diabła z tą pamięcią. Co ona miała na myśli, gdy powiedziała: „A więc ty jesteś Harry?”. Kiedy drobna Rose wysłuchała opowieści jego wysmukłej ukochanej, cały czas poklepując ją po ramieniu, podniosła wzrok i podeszła do Harry’ego. Nadal stali w holu. – Mój ojciec napisał wiele cudownych rzeczy – powiedziała. – Żałuję, że już go nie ma i nie może napisać więcej. Miałam trzynaście lat, gdy zmarł. – Ja straciłem matkę, gdy miałem trzynaście lat – odparł Harry.

Przyglądała mu się intensywnie, jakby łączyła ich bardzo ważna więź. – Utrata matki to straszliwy ciężar dla chłopca. – Tak. Uczyniła nad nim znak krzyża. – Pojedziemy odwiedzić drogą Josephine, która przez całe życie służyła Bogu i ludziom? – Włożyła pelerynę i czepek i wzięła niedużą Biblię leżącą na półce pod lustrem. – Ale proszę, nie jedź zbyt szybko. Nie przywykłam do tych powozów bez koni. Wszyscy powtarzają, że są przyszłością. Ale ja wolę rower. – Wydaje mi się, że jazda rowerem z Waysdide na Water Street w Nowym Jorku zajmuje kilka godzin – powiedział Harry. Rose się zaśmiała. – Jest zabawny, Gina – skonstatowała. – Bardzo dobrze. Jakby to dzięki Ginie był zabawny! W samochodzie Rose zajęła miejsce pasażera, a Gina próbowała usadowić się na miejscu teściowej, które bardziej przypominało małe siodło. Musiała skulić długie nogi i bardziej kucała niż siedziała. Harry spojrzał na nią i podał jej rękę. – Chodź – powiedział. – Możesz się wcisnąć między mnie i Rose z przodu. Próbował być rycerski, czy tylko bał się siedzieć sam z córką Nathaniela Hawthorne’a? A jeśli jej bystre oko dostrzeże w nim pustkę? Concord leżało trzydzieści kilometrów od Bostonu. Po drodze Rose opowiadała historie o niestrudzonej pracy Josephine na rzecz kobiet w Nowym Jorku przez ostatnie dwadzieścia lat. Jej Narodowa Liga Konsumentów wywalczyła o wiele bezpieczniejsze miejsca pracy dla kobiet i mężczyzn. – To głównie dzięki niej w Nowym Jorku nie wyzyskuje się już ludzi – powiedziała. – Kobiety żyją dłużej, pracują przez mniej godzin i dostają wyższe stawki za godzinę. Stworzyła też Azyl dla Kobiet, w którym młode dziewczęta, które zeszły na złą drogę, mogą się nauczyć zawodu i nie wracać na ulicę. Harry chciałby zobaczyć Bena i krzyknąć do niego: Benjaminie, słyszysz, córka Nathaniela uwielbia twoją ciotkę Effie. Zapytał ją, skąd tyle wie o Josephine. – Przez większość roku mieszkam w Nowym Jorku – powiedziała. – A nie można mieszkać w Nowym Jorku i nie wiedzieć nic o Josephine Lowell. Ale opowiedz mi coś o sobie, Harry. Gina mówiła, że jesteś profesorem ekonomii? Kiedy jej to powiedziała – zdziwił się, spoglądając na siedzącą między nimi opanowaną Ginę. – Wykładowcą kontraktowym – poprawił ją. Nie chciał okłamywać zakonnicy. – Kończysz w tym roku doktorat? – Powoli, ale kończę – wyznał jak w konfesjonale. Miał nadzieję, że szybko dojadą do Back Bay. Wolał nie myśleć o tym, co jeszcze będzie musiał ujawnić zakonnicy, jeśli zapyta. – Gina mówi, że masz dość postępowe poglądy polityczne. Co to miało oznaczać? – Chyba tak – wydusił. – Ale tylko jeśli może to wyjść na dobre. Rose zaśmiała się cicho. – W tej materii podzielam przekonania mojego ojca – powiedziała. – Wierzył, że bez względu na wzniosłe cele, prawdziwa poprawa powinna się zaczynać i kończyć w ludzkim sercu. Bez rozwoju sumienia wszystkie inne projekty są skazane na porażkę. – Zgadzam się z panią całym sercem.

– Naprawdę? – Tak. W mojej rozprawie rozwodzę się obszernie nad tym zagadnieniem. – Wziął głęboki oddech i ujął mocno kierownicę, by nie potrącić łokciem świętej siostry. – Forma idzie za funkcją. Treść idzie za formą. Ale forma nie zawsze nadąża za treścią. Najpierw więc muszą się zmienić warunki zewnętrzne. I dopiero wtedy nasze idee, nawyki, zwyczaje i przekonania ulegną stosownej zmianie. Rose patrzyła na niego zdeprymowana. – Hmm. To dokładne przeciwieństwo tego, o co chodziło mojemu ojcu – szepnęła. Harry zmarszczył brwi i zacisnął dłonie na kierownicy. Nie zamierzał spierać się z zakonnicą, ale był przekonany, że mówią o tym samym. – Moim zdaniem – zaczęła Rose – ktoś, kto z pasją chce naprawiać ludzkość za pomocą fałszywych środków, jakimi są warunki zewnętrzne, często niszczy dusze. – Och, proszę spojrzeć – powiedział Harry. – Jesteśmy na miejscu. Clarendon Street. Może zostawię was na Commonwealth i poszukam miejsca do parkowania? Czekały na niego na zimnej, ciemnej ulicy. Kiedy znaleźli się w domu, Harry chciał, żeby Gina poczekała w holu, ale nie wiedział, jak jej to powiedzieć. – Pozwólmy Rose iść tam samej – zaproponował w końcu. – Zaczekamy tutaj. – Nie bądź niemądry, chłopcze – odparła zakonnica, kiwając na nich oboje. – Chodźcie. Spełnijcie dobry uczynek i posiedźcie przy chorej. Na pierwszym piętrze wąskiego domu Ellen Josephine leżała w bawialni na prowizorycznym łóżku szpitalnym. Nie było już mowy o Lidze Antyimperialistycznej czy Nowojorskiej Lidze Konsumentów. W swoim własnym azylu dla kobiet Josephine, która wydawała się o połowę mniejsza, wyglądała, jakby spała. Rose podeszła do niej, szeptała, modliła się, powiedziała „Josephine...” i chora otworzyła oczy. Była zbyt słaba, by usiąść i powitać szacownego gościa, którego natychmiast rozpoznała; Rose wcale tego zresztą nie pragnęła. Josephine obiegła wzrokiem pokój. Harry wysunął się lekko przed Ginę, jakby chciał ją zasłonić. Spojrzenie Josephine zatrzymało się na nim, przesunęło na elegancką Włoszkę stojącą obok niego i pociemniało. – Harry, czy to ty? – zapytała, bezskutecznie próbując usiąść. – Ty niedobry chłopcze. Nie odwiedziłeś mnie przez ponad miesiąc, a teraz zjawiasz się bez zapowiedzi i przyprowadzasz gości? I to Rose Hawthorne? Jak się miewasz, siostro Alphonso? Bardzo się cieszę i jednocześnie jest mi ogromnie przykro, gdy widzę cię tutaj. Rose ujęła dłonie Josephine w swoje. Stojąca obok pielęgniarka żachnęła się i wskazała – w swoim mniemaniu ukradkiem – na gumowe rękawiczki, które zakrywały jej ręce do łokci. Rose, ze stężałą twarzą, gładziła ręce Josephine gołymi dłońmi. – Może nam pani zaparzyć herbaty? – zwróciła się do pielęgniarki. – Z miodem i cytryną. I powinna pani wiedzieć, że chorzy na raka nie zarażają. W najmniejszym stopniu. Może pani spokojnie zdjąć rękawiczki. Josephine patrzyła na Rose z pełnym szacunku rozbawieniem. – Skąd ta pewność? – Mam osiem lat doświadczenia. – Zaraz powiesz, że trędowaci też nie zarażają. – Wręcz przeciwnie – odparła spokojnie Rose. – Ale ich też pielęgnujemy bez rękawiczek. Przysiadła na brzegu łóżka, nie puszczając dłoni chorej. Harry i Gina stali nadal w nogach

łóżka. Josephine przyglądała się Ginie, a Rose pedantycznej pielęgniarce. W spojrzeniu chorej pojawił się chłód, krytyka. Zauważyli to Harry i Gina oraz Rose, która trzymając różaniec w ręce, otworzyła Biblię i powiedziała: – Jestem tu dzięki Ginie. To ona poprosiła mnie, żebym przyjechała i pomodliła z tobą. Pomodlimy się? Josephine zamknęła oczy. Przez dziesięć, piętnaście minut wargi Rose poruszały się bezgłośnie w absolutnej ciszy. Nikt nie odezwał się ani słowem. Josephine leżała, nie reagując. – Effie – powiedziała Rose – ile masz lat, moja droga? – Sześćdziesiąt jeden. – Jesteś taka młoda. Ja mam pięćdziesiąt cztery. Myślałam, że mieszkasz w Nowym Jorku. Dlaczego jesteś tutaj? Josephine otworzyła oczy i spojrzała oskarżycielsko najpierw na Harry’ego, potem na Rose. – Dlaczego wy tutaj jesteście? – Aby ci pomóc. – Ale ja nie jestem biedna. – Nie. Spójrz tylko, ile masz wokół siebie miłości. Spójrz na Harry’ego, który zna cię od piętnastu lat. Spójrz na Ginę Attaviano, która widziała cię tylko raz, a jednak przyjechała późnym wieczorem do Concord, żeby mnie tu przywieźć. Powinnaś wrócić do domu, Josephine. Wracaj do Nowego Jorku. Twoja matka czeka na ciebie. I twoje kochające siostry. Przetransportujemy cię. Musisz mieć teraz przy sobie resztę rodziny. Oni też cię potrzebują. Josephine pokręciła głową. – Wiem, że nie chcesz być dla nich ciężarem. Ale musisz wrócić do domu, do córki. Carlotta wie, że jesteś dobrą kobietą. A teraz pokaż jej, że nadal jesteś silna. – Nie czuję się silna. Ani szczególnie dobra. – Jesteś i dobra, i silna. Mogę załatwić transport. – Nie mogę się ruszyć z łóżka. – Możesz – powiedziała Rose. – Widziałam mnóstwo chorych. Twój czas jeszcze nie nadszedł. Josephine patrzyła na cichą, miłą Rose, słuchała jej pełnego powagi głosu i w jej oczach błysnęła nie tylko nadzieja. – Wiesz, że mojej córki nie ma w Nowym Jorku – powiedziała, kiwając głową w stronę Harry’ego. – Jest tutaj, w Bostonie. Tak jak moja siostra Ellen. Niebawem zjawi się tu też jej syn, Ben, który jest właśnie w drodze z Panamy. Wszyscy przyjechali na zbliżający się ślub tego chłopca. Harry poczuł, jak opada mu żołądek i bał się, że sam zaraz upadnie. Wstrzymał oddech i milczał, nie patrząc na nikogo. Rose obrzuciła spokojnym spojrzeniem jego i stojącą przy nim nieruchomo Ginę, która ściskała słupek łóżka. – Ślub odbędzie się dopiero w lipcu – powiedziała, odwracając się z powrotem do Josephine. – Twoja choroba narzuciła ci ograniczenia, z którymi walczysz. Jedna pielęgniarka nie wystarczy, widzę, jak jest zmęczona. Ostatnią rzeczą, jakiej teraz potrzebujesz, są konflikty. Powinnaś być teraz z siostrami, które będą się tobą opiekować dwadzieścia cztery godziny na dobę. A może przyjedziesz do naszego domu w Concord? Carlotta mogłaby cię tam zabrać. – Myślałam, że prowadzisz Dom Rose Hawthorne dla Biednych Kobiet? – Nazywa się Dom Rose – poprawiła ją Rose. – Dla najbardziej chorych

i najbiedniejszych. – Wstała z łóżka. – Chcesz, by cię kochano? To musisz tam pojechać. Jazda powrotna odbywała się w milczeniu. – Josephine jest niezwykłą kobietą – powiedziała w końcu Rose do Harry’ego. – Musisz jej wybaczyć. – Nie ma czego wybaczać – odparł. Chciał powiedzieć, że gdyby był nieuleczalnie chorą kobietą, chciałby pojechać do Domu Rose, gdzie by go kochano. W tej chwili nie czuł w samochodzie ani grama miłości. Gina nie odezwała się słowem – Harry – zaczęła Rose, gdy dojeżdżali do Wayside – miałeś okazję przeczytać coś mojego ojca? Całopalenie ziemskie albo Marmurowego fauna? – Obawiam się, że nie. – W Marmurowym faunie ojciec pisze, że grzech, ze wszystkimi swoimi konsekwencjami, może wiele nauczyć. Bo nie tylko pali, ale może też być przebudzeniem. – Jesteśmy na miejscu – powiedział Harry. Zatrzymał się przed bramą i zaciągnął hamulec. Zastanawiał się przez chwilę i wyłączył silnik. – Odprowadzę panią do środka. – Można udawać, że grzech jest teologiczną bzdurą – dokończyła Rose – ale tylko na własne ryzyko. Dobranoc, Harry. Gina mnie odprowadzi. Chodź, Gina. Harry wysiadł z samochodu i pomógł wysiąść paniom, choć jedna z nich, zimna jak lód, nie przyjęła jego wyciągniętej ręki. Ostrożnie zamknął za nimi bramę, starając się nie trzasnąć, usiadł za kierownicą i czekał. Przez sekundę, a może przez dziesięć, zastanawiał się, czy nie odjechać. Do tej chwili będzie powracać przez wiele lat. 2 Gina wsiadła do auta i niemal słyszał, jak się zastanawia, czy powinna usiąść na zimnym siedzeniu z tyłu, żeby nie siedzieć obok niego. Ale została na miejscu. – Jedziesz czy nie? – zapytała. – Mam jutro wcześnie zajęcia, a jest już wpół do jedenastej. Westchnął. – Tylko tyle masz mi do powiedzenia? – A jest coś więcej? Włączył silnik, ruszył, lecz nie ujechał daleko, gdy znów się odezwała. – Zamierzałeś mi powiedzieć? Powiedział prawdę: – Nie. – Miałeś tak po prostu się ożenić i nic nie powiedzieć? – Nie wiedziałem co. – Więc planowałeś milczeć? Milczał. – Rose ma rację, grzech pali, a jednak jest przebudzeniem. Jak nisko musiałeś upaść, Haroldzie Barrington, żeby tak żyć, a zarazem bezwstydnie dopytywać się codziennie, dlaczego Archer, mój dobry i wierny przyjaciel, mnie odwiedza. Harry udał, że obojętnie wzrusza ramionami. – Czuję, co czuję. Nie mam na to wpływu. – Wiesz, na co masz wpływ? – rzuciła. – Na swoje zachowanie. Działanie. Na to, co pokazujesz światu. – Nie wiedziałem, co robić. To mnie zaskoczyło. Ty mnie zaskoczyłaś.

– Co cię zaskoczyło, Harry? – Przykro mi, że musiałaś się o tym dowiedzieć w ten sposób. Roześmiała się sztucznie. – Jest ci przykro z tego powodu? Harry – zaczęła i mógł się tylko domyślać wyrazu jej oczu, bo nie mógł w nie spojrzeć. – Wiesz, byłeś jedyną osobą, którą zaskoczył dzisiejszy wieczór. Ja wiedziałam od dawna. Pokręcił głową z niedowierzaniem. – Tak. Wiedziałam, jeszcze zanim wpadłeś na mnie na Harvardzie. O twoim zbliżającym się ślubie czytałam w gazecie w marcu zeszłego roku. Wiedziałam o wszystkim. Sophie też. I Miranda, i Julia. Rose – tak, nawet ona. Wiedziała moja matka. I Angela. Salvo też. Nie chcesz wiedzieć, co powiedział na wieść, z kim się żenisz. Wszyscy wiedzieli, Harry. Jedyną osobą, która zdawała się o niczym nie wiedzieć, byłeś ty. Zaskoczyło cię, że się żenisz? Spadło to na ciebie jak grom z jasnego nieba? Pochylił się, by wziąć ją za rękę, ale odsunęła się tak gwałtownie, że o mało nie wypadła z samochodu. Chwycił ją za ramię, przysunął do siebie, przytrzymał. – Nie mam życia – powiedział. – Nie odwracaj się ode mnie. Nie odsuwaj. Wiesz, że jesteś każdym moim oddechem. – Nie próbuj mnie teraz czarować. Po co? – Nie igraj ze mną, Gino. Wbiłaś mi się w serce, wlałaś we mnie jak lawa, nie udawaj, że to, co mówię, jest nieprawdą. Wiesz, że moja pierwsza i ostatnia myśl i każda pomiędzy nimi jest o tobie. – Prosiłam, żebyś przestał. To nie pomaga. – Masz rację, będziesz moją klęską. – Nie chcę, żebyś... – Nic nie mów. – Harry, ty się żenisz! – wykrzyknęła drżącym głosem. Trzęsły się jej dłonie, wargi. Machnęła gwałtownie rękami. – Za trzy tygodnie ożenisz się z inną kobietą! Z Alice! – Ukryła twarz w dłoniach i wybuchnęła płaczem. – Gino – szepnął do niej na ciemnej ulicy, pod wypalonymi latarniami, w wielkiej ciszy. – Nie mogę ożenić się z Alice. – A jednak... – Nie mogę ożenić się z Alice. – Jęknął i skulił się nad kierownicą. Ona też jęknęła. Siedzieli daleko od siebie, niemi w swoim nieszczęściu. Zaczął coś mówić, lecz ona gwałtownie pokręciła głową, by mu przerwać. – Chcę tylko jednego dnia siły – powiedział. – Żebym wiedział, co robić. – Kto ci go da, Harry? – Ty. – Mylisz się. Nie możesz prosić kochanki, by była twoim sędzią. To nie ja dam ci siłę. Ty mi jej nie dajesz. Osłabiasz mnie. Nie modliłeś się ani jednego dnia w życiu, prawda? – Modliłem się ostatnio, gdy umarła moja matka. – O co się modliłeś? – Żeby to się nie stało. – To może teraz przyda ci się odrobina tego modlitewnego zapału. Bo to się stało. – Gia, proszę. – Chcesz, żebym ci dała siłę? Dobrze – powiedziała, splatając ręce na sercu. – Bardzo proszę. Odwieź mnie do domu. Wysadź mnie przy Fenway, pożegnaj się i wracaj do Barrington.

Nie oglądaj się. Nawet nie myśl. Poślij mi całusa na pożegnanie. To wszystko. – Wiesz, że to niemożliwe. Wyraziła swoje wątpliwości w pełnym bólu krzyku: – Jesteś Haroldem Barringtonem! To cała prawda o tobie. A ja jestem Giną Attaviano z Belpasso. To prawda o mnie. Mój ojciec fryzjer krzyczał na mnie, żebym pamiętała, skąd pochodzę. Więc przekażę ci odrobinę jego mądrości. Pamiętaj, skąd pochodzisz, Haroldzie. – Nie słyszałaś, kiedy ci powiedziałem, że bez ciebie jestem niczym? – Boisz się mnie – powiedziała nagle. – Masz poślubić inną kobietę, niebawem staniesz z nią przed ołtarzem, a za bardzo się boisz, żeby mi o tym powiedzieć! Boisz się swojego ojca. Harry, bałeś się przez całe życie. Niech Bóg ci pomoże. Nie wybieraj, nawet o tym nie myśl. Mówię ci, co masz zrobić. Idź i rób to, do czego się urodziłeś. Idź i rób to, co masz zrobić. – Nie mówisz poważnie. – Jak najbardziej. Nie rozdzielaj się dla mnie. Nie jesteś rtęcią. – Nie zadała sobie trudu, by wytrzeć twarz. – Twoje podzielone ja nie złączy się znów w całość. – Płakała jednak rozpaczliwie. – Chcesz, żebym ożenił się z inną?! – krzyknął. – Tak! – Mówisz poważnie? – Tak! – Szlochała w rękaw. Jej ramiona falowały. – Bo moja miłość jest większa niż mój egoizm. Nie można cię podzielić. Musisz pozostać cały. Takie jest moje przykazanie. To radziła ci Rose Hawthorne. – A czego ty chcesz? – Żebyś ożenił się z Alice – powiedziała, nie patrząc na niego. – Nie możesz jej upokorzyć trzy tygodnie przed ślubem. Nie zasługuje na to. – Oszalałaś. Myślisz, że to jest grzechem? A co z życiem w oszustwie od rana do wieczora? Czy to nie jest grzech śmiertelny? Zepsucie, oszustwo, udawanie, hipokryzja? Czym to jest dla ciebie? – To coś lepszego niż to, nad czym się zastanawiasz – odparła. – Zaglądam na drugą stronę lustra. – Nie kochasz mnie – oświadczył Harry. – Żadna kobieta, która kocha mężczyznę, nie mogłaby tego powiedzieć. – Masz rację – powiedziała, cała drżąca. – Io non ti amo. Oniemiały siedział i patrzył, jak Gina odwraca się od niego z zakrytą twarzą. Chwycił ją mocno za ramiona, potrząsnął, ujął jej mokrą twarz w dłonie. – Za późno na wyrzuty sumienia – powiedział, przyciskając ją do siebie. – Wiedziałaś, co robisz. Wbiłaś mi się w serce jak pocisk, wiedziałaś o tym, gdy tańczyłaś naga w mojej rewolucji. Tak właśnie wygląda rewolucja, Gino. Jest gwałtowna. Niszczy wszystko na swojej drodze. Zjada swoje własne dzieci. Popełnia takie same błędy jak wcześniejsze pokolenie. Marnuje i rozdziera na części rzeczy, które były całością. Tym jest rewolucja. Wzięłaś całe moje serce i nie możesz teraz powiedzieć, że go nie chcesz. Nie możesz cofnąć zburzenia Bastylii. Ani przekroczenia Rubikonu. Nie możesz rozbroić kolonialistów. Ja jestem twoją ścieżką do wolności. Wstań i zacznij nią iść. – Nie – szepnęła ledwo słyszalnie. – Idź nią – powiedział, przyciskając końce palców do jej pleców – albo rzuć się z jakiegoś cholernego mostu. – Nie udowodnię, że cię kocham, dokonując fałszywych wyborów lub czyniąc fałszywe cuda – szepnęła.

– Powiedziałaś mi przed chwilą, że mnie nie kochasz. Powiedziałaś mi, że chcesz, żebym ożenił się z inną. Puścił ją. – Czy to miałeś na myśli, gdy mówiłeś o fioletowej katastrofie? Siedział bez słowa. – Nie tak ją nazwałem – powiedział w końcu. Ale to była katastrofa. – Jestem cała twoja – szepnęła ledwo dosłyszalnie przez opuchnięte z płaczu usta. – Zawsze byłam. Nigdy mnie nie pytałeś, bo nie chciałeś wiedzieć, ale wiedz teraz. Wszystko w moim amerykańskim życiu robiłam dla ciebie. Wszystko. Gdybyś tylko znał cząstkę prawdy. Skuliła się i odwróciła do niego plecami. Odwiózł ją do domu, a kiedy zatrzymali się przed bramą prowadzącą do akademików tuż przed zamknięciem o północy, wysiadła bez słowa i chwiejnym krokiem ruszyła przed siebie. Patrząc za nią, dotknął ronda kapelusza, posłał jej całusa i pomyślał o wysokim moście dla siebie, by natychmiast ogarnęła go nicość. None ROZDZIAŁ SIEDEMNASTY MARMUROWY FAUN 1 – Kochanie, wybrałam dwa hymny, ale pomyślałam, że ty też możesz kilka zasugerować i potem wybierzemy mój i twój ulubiony. – Jakie hymny? Stali przed salą balową w klubie Algonquin, sprawdzając ustawienie stolików. Tak naprawdę robiła to Alice, bo Harry był tam tylko ciałem. – Nie wiem, jakie są twoje ulubione. Udawał, że się zastanawia. – Może Obmyła was krew? Udała przerażenie. – Harry! Żartujesz, prawda? – Dlaczego? – zapytał z powagą na twarzy. – Na nasz ślub? – Och. – Zamyślił się. – To może Póki nie minie burza? Rzuciła mu niepewne spojrzenie. – W godzinie próby? – Jeśli nie zamierzasz traktować tego poważnie... – Podałem ci trzy możliwości, a tobie żadna się nie podoba. – Wybrałam Głos, który rozlegał się nad rajem i O, idealna miłości. – Wzięła go za rękę. Zmusił się do uśmiechu. – Widzisz, jak łatwo poszło? Zdecydujemy się na twoje. Rozpromieniona Alice przeszła do listy gości. – Prokurator okręgowy, pan Pritchard, powinien siedzieć przy stole blisko nas, na środku. Zgadzasz się? – Kto? Och. Chyba tak. – Powiedziałeś, że może uda ci się znaleźć dwóch dodatkowych drużbów? – Tak powiedziałem?

– Tak. Pamiętasz, mówiłam ci, że mam dwanaście druhen, a ty tylko dziesięciu drużbów? Próbował sobie przypomnieć. – Powiedziałem, że musisz zrezygnować z dwóch druhen. Dziesięć to góra, Alice. Więcej nie zmieści się w kościele. – Będą stały za nami. – Zaśmiała się. – Głuptasie, zmieści się i pięćdziesiąt. – Niech nas ręka boska broni. – Nie mogę zrezygnować z dwóch przyjaciółek. Okropnie to przeżyją. – A ja nie mogę zaprosić dwóch kolegów na wesele w ostatniej chwili. Wszyscy dostali zaproszenia półtora roku temu. – Spuścił głowę zawstydzony. Westchnęła. – Wiem, kochanie. Planujemy to od dawna. Już prawie koniec. – Powiedz dwóm, które najmniej lubisz, że w ramach rekompensaty kupisz im nowe sukienki. I nadal będą zaproszone na wesele. – Nie wiem. Zobaczę. – Przygryzła wargę. – Pamiętałeś o zamówieniu prezentów dla drużbów? Teraz to on musiał przygryźć wargę. – Nie. – Harry! Masz mało czasu. Wiesz, co im podarujesz? – Nie. – Boże święty! – Co? Podejrzewam, że ty już masz prezenty dla druhen? – Na próbę i na wesele. Oczywiście. Kupiłam je już dawno. Mój świadek, Belinda, dostanie broszkę z perłami. Może humidor? – Dla Belindy? – Dla twoich drużbów, głuptasie. – A co to takiego humidor[7]? – Harry! Co kupisz Benowi? – Moskitierę? Stali jakby w impasie na środku wielkiej sali z oknami do podłogi. – Pomyślałam, że możemy siedzieć pod kaskadą białych i szkarłatnych róż – powiedziała Alice, wskazując miejsce. – Czyż to nie będzie urocze? Nad naszym stołem? – Jeśli chcesz. Ścisnęła go za rękę. – Czy kupiłeś mi coś pięknego? – Czy kupiłem ci coś pięknego? – powtórzył. – Co na przykład? Syknęła. – Ależ z ciebie żartowniś. Może powinieneś poszukać pracy w wesołym miasteczku zamiast w college’u. Zdecydowałeś już, gdzie Ben i pan Veer zabiorą cię na wieczór kawalerski? – Ben zdecyduje, gdy przyjedzie. Albo miejsce wybierze Holender, ale Benowi to się nie spodoba. – Harry, tym razem naprawdę mam nadzieję, że żartujesz. Wiesz, że trzeba było zarezerwować miejsce dawno temu. Ben nie mógł zrobić tego z Panamy. Żartujesz, prawda? – Oczywiście, kochanie. Jak we mgle chodził między stolikami. – O północy pojawi się bufet z deserami – zagruchała Alice. – Szef kuchni zrobi na miejscu flambirowane banany. Ben będzie zadowolony. – A co Ben ma z tym wspólnego?

– Banany! – Och. – Harry, co się z tobą dzisiaj dzieje? – Dzisiaj? Nic. – Wykrzywił usta w grymasie. – Mam tyle na głowie. Dlaczego bufet z deserami? Nie mamy tortu weselnego wysokiego na trzy metry? – Bo elegancko jest podać o północy bufet z deserami przy muzyce kwartetu smyczkowego. – Uszczypnęła go lekko w policzek. – Nie martw się, kochanie – szepnęła. – Och, a co do kwiatów... Pomyślałam, że będziemy mieć w kościele nie tylko paprocie i palmy, ale także japońskie klony i jeżyny z Himalajów przewiązane atłasowymi wstążkami w kolorze kości słoniowej, a dekoracje zwieńczą lilie! Będą symbolizować naszą pokorę – wyjaśniła. – I biały groszek pachnący. Sarah powiedziała, że groszek ma niesamowity zapach. Księga Życia zaczęła się od mężczyzny i kobiety w ogrodzie pełnym kwiatów... – A skończyła na Apokalipsie – powiedział ponuro Harry. – Co? – Alice zmarszczyła brwi. – Och, zanim zapomnę, pamiętaj, proszę, zaprosić George’a Lymana na wieczór kawalerski. Bo moja przyjaciółka Clara ma nadzieję, że George zrozumie aluzję i zaraz się oświadczy. Kochanie, nie wiem, czym jestem bardziej podekscytowana, ślubem czy naszą dwumiesięczną podróżą poślubną po Europie. – Zniżyła głos i rozejrzała się. – A może tylko nocą poślubną? Harry, który dotykał białych obrusów, patrzył na nią ponuro. – Poczekaj chwilę z nocą poślubną – powiedział, również zniżając głos. – Organizujemy wesele dla pięciuset gości, w tym dla gubernatora stanu Massachusetts, a ty mówisz o pokorze? Może nie zrozumiałaś, co mówią lilie, Alice. Krew odpłynęła jej z policzków, gdy patrzyła na jego zimną twarz. – Ślubu udzieli nam arcybiskup Bostonu – powiedziała drżącym głosem. – Myślisz, że to przesada? 2 Harry spieszył się bardzo, był już spóźniony na spotkanie, po którym miał złapać pociąg do Chicago, gdy do drzwi jego pokoju zapukał Louis. – Teraz nie mogę. Cokolwiek to jest, musi poczekać. Nadal nie miał krawata ani paska. Brał ze sobą torbę i nie chciał, by Louis ją zauważył. Przesunął ją stopą za siebie i zrobił krok w stronę otwartych drzwi. – Dobrze, proszę pana. Ale ma pan na dole gościa. – Nie mam czasu na gości, Louis. Mówiłem ci. Jestem okropnie spóźniony. Kto to jest? Oczy Louisa lśniły. Harry przecisnął się obok kamerdynera i zbiegł po trzy stopnie na dół. W holu czekał Ben. Jego widok musiał wstrząsnąć Harrym, bo kiedy ściskali się na powitanie, Ben wybuchnął śmiechem. – Harry, dlaczego patrzysz na mnie, jakbyś zobaczył ducha? To ja, Ben. Benjamin Shaw. Pamiętasz? Twój najlepszy przyjaciel. – Jak mógłbym zapomnieć? – I twój świadek. To też pamiętasz? – To także trudno zapomnieć. – Harry powtarzał najważniejsze dźwięki, by udawać, że w jego słowach kryje się logika, i w ten sposób ukryć straszliwe zmieszanie. – Dlaczego wyglądasz, jakby krew odpłynęła ci z ciała? Gdzie twoja siostra? Cieszy się, że wróciłem? – Bardziej niż powinna.

– Musimy iść razem na lunch. Umieram z głodu. – Ben... tak mi przykro. Mamy tyle do nadrobienia... – No właśnie. Ben był szczuplejszy i bardzo opalony. Jego mizerną twarz okalała teraz elegancka broda. Wyglądał na szczęśliwego, lecz także starszego i twardszego, jakby zdobył nie tylko doświadczenie, ale i życiową mądrość. – Nie widać po tobie, że chorowałeś na malarię. – Nie widziałeś mnie, kiedy byłem chory. Choć muszę przyznać, że wtedy wyglądałem lepiej niż ty teraz. – Jak się czujesz? – Nie zarażam, jeśli o to ci chodzi. Esther! – zawołał Ben wesoło w górę schodów. – Nie ma jej tu. Musiała... – Harry rozejrzał się zdesperowany. Siostra mogłaby go uratować. – Esther! – Nie ma jej, proszę pana – powiedział Louis. – Pojechała do miasta kupić nową torebkę na ślub. – Esther potrzebuje torebki na ślub? – zapytał Ben. – To dość osobliwe. – Dzieje się tu wiele osobliwych rzeczy. – Harry w napięciu wyłamywał palce. – Ben, mam teraz spotkanie, na którym muszę się stawić. Nie umówiłbym się, gdybym wiedział, że przyjeżdżasz. – Stary druhu, o co ci chodzi? Przecież wiedziałeś, że przyjeżdżam. Przysłałem ci telegram z wiadomością, że przyjadę dwudziestego piątego czerwca. Czyli dzisiaj. A ty odpowiedziałeś, że będziesz czekał we Freedom Docks. Harry nie pamiętał. Nie mógł wyznać Benowi, że po otrzymaniu telegramu szybko wysłał Clarence’a, żeby nań odpowiedział. Clarence spełnił polecenie, ale w efekcie Harry nie miał pojęcia, na co się zgodził. Teraz boleśnie uświadomił sobie, jaki dziś dzień. I że pociąg do Chicago odjeżdża za dwie godziny. – Czy kiedykolwiek zwracałem uwagę na daty albo godziny? – Harry się uśmiechnął, chodząc jak niespokojny ogier, który czeka, by go wypuścić na łąkę. – Zjedz, proszę, lunch z moją siostrą. Będzie zachwycona. Nie mogła się doczekać. – Mogła. – Ben się roześmiał. – Dlaczego zawsze wymyślasz jakieś historie? – Wrócę niedługo i wtedy się nagadamy jak należy. Zatrzymałeś się u matki? – Moja matka mieszka z mężczyzną. – To nie jest odpowiedź na moje pytanie, ale rzeczywiście mieszka z Tobiasem. Poznałem go parę tygodni temu. Dość apodyktyczny typ. – To znaczy, że jest nie do zniesienia. – Mniej więcej. – Mieszka z nim na górze, a cały dół zajęła moja biedna ciotka Effie. Harry spochmurniał. Ben niczego nie zauważył i ciągnął: – Nie ma tam dla mnie miejsca. Matka mówi, że mogę spać na podłodze w ich pokoju, ale powiedziałem, że chorowałem na żółtą febrę i nadal zarażam. Miałem nadzieję, że pozwolisz mi zostać tutaj. Czy Louis może mi pomóc? – Przyjmiemy cię z radością. Esther będzie zachwycona. Louis wszystko załatwi, porozmawiaj z nim. Ale głośno. Teraz muszę już pędzić. Wybaczysz mi? – Jasne. Jak tam nauczanie? – Wspaniale! – A jak się miewa Alice?

– Świetnie. – A Esther? Nadal jest żoną tego medyka idioty? – Szefa oddziału chirurgii ginekologicznej, który wkłada na górze skarpetki i słyszy każde twoje słowo? Tak. – Jego tytuł i obecność niewiele mnie obchodzą. – Ben uśmiechnął się szeroko. – Choć wolałbym, żeby go tu nie było. Nie chcę, żeby zanudzał mnie opowieściami o Panamie i polowaniach na komary. – Nie przejmuj się, nigdy nie ma go w domu. W tej chwili do holu weszła Esther z pięcioma dużymi torbami. Harry jęknął sfrustrowany. – Ben! – Esther rzuciła wszystkie torby na podłogę. – Esther! – Ben rozłożył ramiona. Objęli się jak starzy przyjaciele. Esther delikatnie poklepała Bena po plecach i przytuliła się do niego na długą chwilę. Pocałowali się w policzki i stali, uśmiechając się do siebie. Harry przeszedł obok nich na palcach w stronę schodów. – Bardzo schudłaś – powiedział Ben. – Przestałaś jeść banany? – Chyba tak. A ty jesteś bardzo opalony. Ledwo cię poznałam. – Nie miałem wyboru, przez cały dzień stałem w błocie na słońcu. Nadal trzymała go za ręce. – Tak się cieszę, że wróciłeś. Jesteś głodny? – Nie jadłem jak należy od wyjazdu. – Uśmiechnął się, by dać jej do zrozumienia, że to tylko po części prawda. Odpowiedziała mu uśmiechem na znak, że wie. Problemy z jedzeniem dotykające pracowników przy Kanale Panamskim były legendarne. – Chodź ze mną. Poproszę Bernarda, żeby przygotował nam lunch. Harry w kapeluszu i z torbą w ręce przeciskał się obok nich w holu. – Esther, wyglądasz pięknie – mówił Ben. – Jak arystokratka. Małżeństwo ci służy. – Naprawdę? Ale ty jesteś taki chudy. Tam musi być strasznie. Dlaczego upierasz się... – Esther, on umiera z głodu – zawołał Harry od drzwi. – Przestań gadać i go nakarm. Esther spojrzała z roztargnieniem na brata. – A ty dokąd się znów wybierasz? – Umówiłem się z jednym człowiekiem w sprawie konia. – Dotknął ronda kapelusza. – Do zobaczenia później. – Twój przyjaciel przejechał osiem tysięcy kilometrów! – Esther odwróciła się do Bena. – Nigdy nie ma go w domu. Naprawdę nigdy. – Harry! – zawołał za nim Ben. – Wrócisz na kolację? Mamy mnóstwo do omówienia. Harry nie odpowiedział. Bał się, że w Chicago będzie padało, więc wcześniej zniósł na dół płaszcz przeciwdeszczowy i rzucił go na stojak do parasoli. Nie wiedział, co powiedzieć. Wybiegł z domu w najlepszym garniturze i wypastowanych do połysku butach. – Dlaczego bierzesz płaszcz? – zawołała Esther. – Jest pięknie. – Wszędzie? – odkrzyknął Harry i zbiegł po schodach na ulicę. 3 Esther chciała usiąść w jadalni, lecz Ben nalegał na pokój śniadaniowy, którego okna wychodziły na ogród. Louis podał zimną sałatkę z krewetek, szparagi pod beszamelem, kurczę w sosie musztardowym, białe wino, chleb, masło, a na deser tartę ze śliwkami. Przez pierwsze dziesięć minut Ben prawie się nie odzywał, tylko jadł łapczywie, a Esther nie spuszczała z niego wzroku.

– Bardzo mi przykro, że nie byłem na twoim ślubie – powiedział, gdy przełknął. Uśmiechnął się. – Może gdybyś poprosiła mnie na świadka, przyjechałbym, jak teraz. – Nie wiem, co sobie myślałam. – Esther skinieniem ręki odprawiła Louisa i sama nalała Benowi wina i nałożyła kolejną porcję sałatki. – Było bardzo miło. Nasz ślub nie przypominał tego pełnego pompy wydarzenia, którego niedługo będziesz świadkiem. – Pojechaliście w podróż poślubną? – Tak, ale tylko do New Hampshire. Elmore musiał wracać do pracy. Mieliśmy dwa tygodnie. Ben pokręcił głową. – Twój brat jak zwykle nie mógł wybrać gorszego terminu, żeby dać się zaobrączkować. Cała nasza operacja w Panamie wisi na włosku, a ja właśnie się dowiedziałem, że mój szef i najwierniejszy sojusznik, główny inżynier John Wallace, wręczył Rooseveltowi rezygnację, kiedy byłem w drodze. Co za koszmar. – Rezygnację! O nie. Dlaczego? – Pisałem ci dlaczego. Całe to przedsięwzięcie to jeden wielki bałagan. Wszyscy są stale chorzy, nie mamy dobrego jedzenia, warunki sanitarne urągają wszystkiemu, a pociągi jeżdżą po zniszczonych szynach. – Ben miał sceptyczny wyraz twarzy. – I mówię to ja, największy orędownik eksperymentu w Panamie. Esther, w Ameryce dojdzie z tego powodu do wojny domowej i to jeszcze gorszej niż ostatnia. Dobrze, że nie ma Elmore’a. – Opowiedz mi. – Wiem, że strasznie od niego za to oberwę. – Ale Ben, przecież nie miałeś złudzeń? Przed wyjazdem opracowałeś tylko studium dla komisji. Wiedziałeś, że teren nie sprzyja takim pracom. – Czy wiedziałem o górach i jeziorach? Czy wiedziałem o rzece, którą trzeba przekroczyć czternaście razy, jeśli chcemy zbudować kanał bez śluz? Chyba dlatego mój przyjaciel miał dość. Roosevelt domagał się rezultatów, niech pył unosi się w powietrzu i tak dalej. – Prychnął. – Pył rzeczywiście się unosi. Kopiemy i kopiemy, i wiemy, że linia kolejowa jest za stara, by przewieźć tony wydobytej ziemi, rzeki wylewają, a góry osuwają się do rowów, które właśnie wykopaliśmy. Wallace w końcu się poddał. – A ty? – zapytała cicho Esther. – Co? – Zamrugał oczami. – Jeszcze nie. Ale tylko dlatego, że jestem uparty jak osioł. Mam to po matce. Nie zamierzam stracić pracy. Zobaczysz. Ukryła podniecenie. – Mieliby cię wyrzucić, bo przyjechałeś tu dla Harry’ego? – Nie. Bo jestem jednym z niewielu, który mówi prezydentowi, że nie możemy wybudować kanału na poziomie morza. – Jak to? – Esther siedziała zdumiona. – A jaki inny może być? Latający? – Zabawna jesteś. – Tylko ty tak uważasz. – Dlatego sprowadzają Johna Stevensa. Jest cywilem, nie należy do korpusu inżynieryjnego, ale zjadł zęby na Great Northern Railroad i wie, co robi. On też twierdzi, że nie możemy wybudować kanału na poziomie morza. – Ben przewrócił oczami i zaśmiał się cicho. – Biedny Stevens jeszcze nie przyjechał, a już stoczył pierwszą telegraficzną walkę z Kongresem, z korpusem inżynieryjnym i z samym prezydentem, jak najlepiej zbudować kanał. Pan prezydent woli detonacje w łupkach. To przynosi widoczne, lecz nietrwałe efekty. – Kiedy się dowiesz, że straciłeś pracę? – Ale Stevens zapytał go – ciągnął Ben – „Chce pan zbudować kanał w dziesięć czy

pięćdziesiąt lat? Bo o to toczy się gra. Chce pan wydać dwieście milionów dolarów czy cztery miliardy? Bo to też leży na szali”. – Wzruszył ramionami. – Daję biednemu Stevensowi rok, może dwa. – Ben, o czym ty mówisz? Jak można zbudować kanał nie na poziomie morza? – Masz absolutną rację. – Ben położył dłonie na stole rozsunięte prawie na szerokość metra. – Ale co można zrobić, kiedy lewa strona – uniósł lewą dłoń dwadzieścia centymetrów nad stołem – jest o tyle wyższa od prawej? – Poziom morza nie jest równy? – No właśnie. Pacyfik ma więcej soli, więc jest mniej gęsty. I ma silniejsze prądy. Poziom wody z tej strony jest więc wyższy niż po stronie Atlantyku. Kanał trzeba by zbudować o wiele szerszy, niż planujemy, by uwzględnić zmiany w przepływie wody. Ale na drodze stoją nam góry i jezioro. – Ben, odmalowujesz to wszystko w czarnych barwach. Jestem pewna, że korpus inżynieryjny cię odwoła. Tyle masz do zrobienia tutaj. Czułym gestem poklepał ją po zaciśniętej pięści. – Esther, ty też chcesz, żebym odszedł? Stevens zostanie bez pomocy. Ja byłem na miejscu od samego początku. Nie mogę teraz odejść. Nie, kiedy klęska jest tak bliska. Kogo będą obwiniać, gdy wszystko się zawali? – Ścisnął jej pięść. – Opowiedz mi o Harrym. Jak się miewa? – Dobrze. Ale... Posłuchaj, trudno jest osądzać człowieka przez pryzmat dwóch ostatnich miesięcy przed ślubem. Znasz Harry’ego. Zanim się do czegoś zabierze, musi się przez pięć lat zastanawiać. Jest jak ta twoja Panama. – Myśli, że to wszystko dzieje się za szybko? Pod wpływem impulsu? – Nie wiem, co myśli. Pewnie wolałby najpierw skończyć doktorat. – Myślałem, że już skończył! Miał termin w maju, prawda? – Nie zdążył. I poprosił o przedłużenie do czerwca. A teraz wisi to nad nim jak zmora. Pracuje za ciężko i wydaje się taki... rozkojarzony. Cóż więcej mogę powiedzieć? – Dokąd popędził? – Bóg raczy wiedzieć. Często to robi. Kupuje prezenty? Załatwia ostatnie drobiazgi? – Harry nigdy niczego nie kupował – powiedział Ben. – Zawsze robił to Louis. – Louis nie kupował. Skończyli jeść i siedzieli przy stole. Rozmowa się nie kleiła. Ben powiedział, że czuje się coraz bardziej zmęczony, i zapytał, czy Louis mógłby mu przygotować łóżko, bo zdrzemnąłby się przed powrotem Harry’ego. Esther zadzwoniła na kamerdynera. – Tak się cieszę, że cię widzę, Ben – powiedziała. – Harry bardzo za tobą tęsknił. – Tak bardzo, że wypadł z domu w dzień mojego przyjazdu i, co gorsza, zaprzyjaźnił się z Holendrem. – No tak. – Esther zasznurowała usta. – Vanderveera Custisa trzeba polubić. Mam nadzieję, że ci się uda. – Jak Elmore’a? – zapytał Ben, zniżając głos. – Nie musisz szeptać. Elmore jest w szpitalu. – To dobrze. – Wybuchnęli śmiechem. – Ile lat jesteś już mężatką? Dwa? – Prawie. – Planujecie powiększyć rodzinę? – Uśmiechnął się. – Chciałbym zostać wujkiem Benem dla małej Esther. – A dla małego Elmore’a? – To byłoby nie do zniesienia.

Esther najpierw się uśmiechnęła, a potem lekko wzruszyła ramionami. Nie zwróciłby na to uwagi, gdyby nie jej słowa. – Wszystko w rękach Boga – powiedziała. – Nie pobłogosławił nas jeszcze dziećmi. Ale zawrzyjmy pakt: kiedy zostaniesz wujkiem Benem, wrócisz tu na stałe. Ujął jej dłoń. – Umowa stoi. Na pewno wyleją mnie dużo wcześniej. Kiedy przedstawię prezydentowi mój raport dotyczący rozwiązania problemu kanału, przyjedzie do Panamy i osobiście wysadzi mnie w powietrze. Esther nie mogła ukryć zachwytu. – A jakie jest twoje rozwiązanie? Wyłożyć kanał bananami? – Ciepło. Chcę zbudować trzy betonowe śluzy, dzięki którym będzie można podnosić i opuszczać statki. – Jak na rzece? Ben, to szaleństwo. Nie uda się. – Jeszcze zobaczymy. Do pokoju wszedł Louis, odebrał instrukcje i wyszedł, by przygotować pokój dla Bena. – Czy twój ojciec pozwoli mi zaprosić dziś na kolację pana Vanderveera Custisa? – zapytał Ben. – Powinniśmy omówić plany wieczoru kawalerskiego. Harry nie będzie miał nic przeciwko temu, jeśli będziemy rozmawiać przy nim? – To go tylko rozbawi. Sprawdzę, czy możemy się skontaktować z panem Custisem przez wydział anglistyki. Idź odpocząć, proszę. Harry wróci za jakąś godzinę lub dwie. 4 – Nie przestaje mnie zachwycać piękno tej świątyni – powiedziała Irma, gdy stały w wejściu do ogromnego kościoła episkopalnego pod wezwaniem świętego Pawła w Brookline i podziwiały ołtarz i ławki. – Te okna, witrażowe stacje drogi krzyżowej. Niezwykłe. – Spojrzała czule na spiętą i nieobecną córkę. – Ty w białym jedwabiu, z tiulowym welonem i kokardą z białej tafty trzymasz bukiet czerwonych róż. To będzie wyglądać jak wspaniały obraz! – Mamo, możesz nie zmieniać tematu? Mówiłam ci, że mamy poważny problem. – Alice zastukała obcasami, cmokając ze zniecierpliwieniem. Szła główną nawą, licząc ławki. – Harry musi to zobaczyć. Muszę go tu natychmiast sprowadzić. – Nic nie możemy zrobić – odparła Irma, wyciągając rękę, by pogładzić córkę pocieszająco. – Nie martw się. Usadzimy wszystkich, jak tylko się da... – Nie mam pojęcia, jak to zrobimy! – przerwała jej Alice. – Mamy miejsca dla pięciuset gości, a przyjdzie siedmiuset! – Alice, kochanie, robisz burzę w szklance wody. Poczekają w przedsionku. Otworzymy drzwi. – Mamo! – A co proponujesz? Nie możemy teraz zmienić kościoła. Wszyscy przyjdą tutaj. Alice splotła ręce na piersi i chodziła wzdłuż nawy. – Może usuniemy trochę paproci, tu i tam, i wyniesiemy te gigantyczne bukiety lilii – powiedziała. – Harry miał rację. Są zupełnie niepotrzebne. – Ludzie zapamiętają kwiaty. – To trzeba było zaprosić tylko kwiaty – odparowała Alice. – Bo cały kościół zamieni się w kwiaciarnię i ludzie nie będą mieli gdzie usiąść. – Pięćset osób usiądzie. – Jeśli wyrzucimy piętnaście rzędów kwiatów, zmieścimy kolejną setkę. – Nie możemy wyrzucić kwiatów, dziecko!

– Możemy. Wstawimy kwiaty do Algonquin. I do nas do domu. Na ślubne śniadanie przyjdzie siedemdziesiąt pięć osób. Możemy je oszołomić zapachem kwiatów. I rozdawać bukiety jako prezenty. – Kochanie... kościół musi być udekorowany kwiatami! – wykrzyknęła Irma. – Ślub nie może odbyć się bez kwiatów. To twój rajski ogród, kochanie. – Będę miała bukiet, mamo – powiedziała Alice tonem nieznoszącym sprzeciwu. – I moje druhny też. Dajmy Harry’emu dodatkowe kwiaty do butonierki z tych, które zajmują cenne miejsce w kościele. Porozmawiajmy o tym z księdzem. Och! – jęknęła żałośnie. – Szkoda, że Harry nie może mi pomóc. On wiedziałby, co zrobić. Matka i córka przeszły do zakrystii. – Nie widziałam go cały tydzień – powiedziała Irma. – Gdzie on się podziewa? Nie przyszedł na środową kolację. – Wiem – odparła Alice. – Szczerze mówiąc, też go nie widziałam. Ani nie miałam od niego żadnych wiadomości. Chyba próbuje skończyć doktorat przed podróżą poślubną. – Myślałam, że miał go złożyć kilka tygodni temu? – Tak, ale nie zdążył. Powiedział, że z powodu ślubu ma za dużo na głowie. Nie może się zajmować doktoratem, gdy niedługo płyniemy do Europy. – Na tę myśl pokraśniała. – Żałuję, że tak szybko musimy wracać. Dwa miesiące to za mało, nie sądzisz? Z trudem uda nam się spędzić dwa tygodnie we Włoszech. – I tak będzie pięknie. Im mniej czasu we Włoszech, tym lepiej. – Och, mamo. – Czekając na księdza, Alice wzięła matkę za rękę. Nagle coś sobie przypomniała i westchnęła. – Dyrygent kwartetu smyczkowego zapytał, czy chcemy ich zatrzymać do północy, by grali przy deserach. Ale mamy już orkiestrę. Choć nie wiem, czy o tej porze kwartet nie byłby lepszy. – Zapytaj Harry’ego. Nie podejmuj sama tej decyzji. – Próbowałam, mamo! Wczoraj późnym popołudniem odwiedziłyśmy go z Belindą, Alyssą i Clarą. – I? – Nie było go w domu! Byli za to Esther i Ben, i Esther powiedziała, że Harry wyszedł. Ale jakoś dziwnie to zabrzmiało. Zapytałam, czy mamy poczekać. Zastanawiała się długo i powiedziała „Nie sądzę”. Nie powiedziała „Nie”, tylko „Nie sądzę”. – I co zrobiłyście? – Chwilę poczekałyśmy. Byli bardzo gościnni i zabawni. Kiedy wrócił pan Barrington, spędziliśmy uroczy wieczór. To taki miły człowiek. – Tak. – Twarz Irmy była pozbawiona wyrazu. – Przy kolacji Ben zabawiał moje przyjaciółki i Esther, i rozśmieszył nas do łez. A potem wdał się w zażartą dyskusję z Elmore’em na temat Panamy. Wszyscy byli zachwyceni, szczególnie pan Barrington. Elmore nazwał Bena kopaczem rowów. A Ben Elmore’a łowcą komarów! Wyszłyśmy dopiero o dziewiątej. – I Harry przez cały czas się nie pokazał? – Nie – odparła Alice po dłuższej chwili. – I nikt tego nie skomentował? – Ani słowem! Jakby nie mieszkał w tym domu. Nikt nawet o nim nie wspomniał. – O czym rozmawialiście przy kolacji? Poza Panamą. – O ślubie oczywiście! Od dwóch lat nie rozmawiamy o niczym innym. – O ślubie, nie wspominając o Harrym? Prawdziwy wyczyn. – Wspominaliśmy o nim jako o panu młodym. Na przykład: która część smokingu

i porannego żakietu pana młodego powinna być biała? Czy ma też mieć białą kamizelkę? Czy Ben może zadbać, by dzień wcześniej wypolerowano lakierki pana młodego? Czy odebrał już jedwabny cylinder? I co pan młody sądzi o marszu weselnym z opery Lohengrin zamiast tradycyjnego Mendelssohna? – Nie padło przy tym imię Harry’ego? – Nie! I nikt nawet nie spojrzał na zegarek i nie zdziwił się, że go jeszcze nie ma. Pan Barrington opowiadał nam o gościach, którzy przyjadą ze wszystkich zakątków kraju, by uczestniczyć w ślubie jego syna. Pułkownik McKenzie, bliski przyjaciel pana Barringtona, przyjedzie aż z Kalifornii. Gościem honorowym będzie sędzia Blackhouse, który nigdy nie zjawia się przy takich okazjach. A także sędzia Sądu Najwyższego Wendell Holmes. Pan Barrington poprosił potem, żebym zagrała coś na pianinie. Powiedział, że Esther od dawna nie grała. Ich Kimball był trochę rozstrojony, ale zagrałam Consolations i tylko raz nieznacznie się pomyliłam. Kiedy skończyłam i odwróciłam się, Esther miała łzy w oczach. Nawet pan Barrington wyglądał na wzruszonego. – Wyprostowała się. – Zresztą dlaczego nie? To piękny utwór, mamo. Umilił nam trochę czas. W pewnej chwili Rosa musiała po coś wyjść, a kiedy wróciła przez drzwi frontowe, Esther i Ben podskoczyli niemal do sufitu. Kiedy zobaczyli, że to tylko służąca, opadli ciężko na krzesła. Irma się zamyśliła. – Czekali na Harry’ego? – Nie wiem. Trochę mnie to zdenerwowało. I jak widzisz, bez niego trudno odpowiedzieć na wiele pytań. – Oczywiście. Będziesz musiała sama podjąć decyzję. – Tak – odparła przytłoczona tym wszystkim Alice. – Ale powiedział mi w zeszłym tygodniu, że jego zdaniem polędwica wieprzowa i homary to za dużo i nie pasują do siebie. Ale nie zaproponował nic innego. Wiesz, co zasugerował, kiedy go o to poprosiłam? Lasagne! Matka i córka żachnęły się zgodnie. – On nigdy nie przestaje żartować – powiedziała Irma. – Nawet w takiej chwili. – Wiem, mamo, wiem. Tydzień wcześniej omawialiśmy kolory kwiatów i zapytał, dlaczego róże muszą być szkarłatne. Powiedziałam: „Harry, z powodu Harvardu, pamiętasz?”. Odparł, że tak, ale tonem, który dał mi do myślenia, że wcale nie pamiętał. Zażartowałam i zapytałam, czy wolałby różowe i żółte kwiaty z organdyny. Odparł: „Czemu nie?”. Irma przyglądała się zaniepokojonej córce. – Nie martw się, kochanie. Dobrze, że pozwala ci decydować. Uwierz mi, przyda ci się to w małżeństwie. Będziesz chciała, żeby był uległy i bez sprzeciwu przyjmował twoje sugestie. Alice przytaknęła bez entuzjazmu. – Przynajmniej w końcu kupił mi prezent ślubny. Boże, myślałam, że nigdy tego nie załatwi. – Cudownie! Skąd wiesz? – Nie mogłam już wytrzymać. Wiesz, że nie znoszę niespodzianek. I mówiąc szczerze – dodała z zażenowaniem – trochę się bałam, że zapomniał. Zapytałam więc Billingswortha. Błagałam go, żeby poszperał. I powiedział mi, że Harry kupił piękny złoty zegarek wysadzany brylantami i brylantowy naszyjnik! Matce na moment z podniecenia odebrało mowę. – Więc ten wielki krok zrobi w wielkim stylu – powiedziała w końcu. – Tak, mamo! Och, tak bardzo bym chciała, żeby mi pomógł zadecydować, co z tymi kwiatami. Irma wzięła córkę za rękę i wprowadziła z powrotem do kościoła.

– Powiemy księdzu, że chcemy wstawić więcej ławek, kochanie, i usuniemy kwiaty, jak sugerowałaś. Im więcej ludzi będzie świadkami twojego triumfu, tym lepiej. – W pełni się z tobą zgadzam. – Wdzięczna Alice ucałowała matkę. – Och! Cóż to będzie za spektakl! 5 W Chicago zatrzymali się w Palmer House przy Monroe Street. Konwencja odbywała się w środku tygodnia i trwała trzy dni, a oni kupili bilety dużo wcześniej. Dwustu anarchistów, socjalistów, radykalnych działaczy związkowych, przeciwników Amerykańskiej Federacji Pracy oraz Harry i Gina zebrało się w Chicago, by uczestniczyć w jednym z pierwszych takich wydarzeń w historii ruchu związkowego – powołaniu do życia związku zawodowego Robotnicy Przemysłowi Świata. Przy czym Harry i Gina nie opuszczali hotelu i prawie nie wychodzili z łóżka. Palmer House, zniszczony w wielkim pożarze Chicago kilka dni po otwarciu w 1871 roku, został przywrócony do pierwotnej świetności. Wszystko w tym hotelu, począwszy od holu, odbudowano z wielką pieczołowitością i rozmachem. Harry powiedział Ginie, że romantyczny hotel ma być ich narzędziem w walce z szarością dnia codziennego. – Byśmy mogli choć na chwilę zapomnieć o naszym życiu i cieszyć pobytem tutaj, jakby nie istniało nic innego. – Ale Harry – odparła Gina leżąca w jego ramionach. – Nic innego nie istnieje. – Rzeczywiście, niewiele – powiedział i zamknął się wewnątrz siebie jak w komorze, która z dnia na dzień malała. Wyszukiwał coraz większe hotele, by ich przestronne lobby równoważyły ciasną, pozbawioną powietrza pustkę w jego wnętrzu, która przypominała pomieszczenia trzeciej klasy na tonącym statku. Pensjonaty już nie wystarczały. W Chicago przez trzy dni padał deszcz, anarchiści, zwolennicy kolektywizmu, ścierali się z rewolucyjnymi, a anarchokomuniści pojedynkowali z anarchosyndykalistami. Popierający „bezpośrednie działanie” Big Bill Haywood zawarł niełatwy sojusz z popierającym „głosowanie” Eugene’em Debsem, a radykalna Lucy Parsons ostro i publicznie walczyła z rewolucjonistą Tomem Haggertonem. Tymczasem Harry i Gina spędzali deszczowe dni w łóżkowym sojuszu i pogrążeni w rewolucyjnym zapale podchodzili do drzwi tylko po to, by wziąć dostarczane przez obsługę jedzenie i gazety, w których mogli o wszystkim przeczytać. Włochy, Półwysep Iberyjski, Innsbruck były kropkami na mapie ich ciał, które ogarnięte pożądaniem stale się szukały. – Gia, ważne jest dla ciebie, czy jestem bogaty, czy biedny? – Obojętne. – Ale skoro wszystko ma być po równo... – Chciałabym chodzić w białym kapeluszu i mieszkać w domu z dwoma klatkami schodowymi. – Więc jednak jest ważne. Ale jeśli nie będę miał niczego? – Masz wszystko. To ja nie mam niczego. Z wyjątkiem ciebie. – A jeśli zostanę tylko ja? – Niczego więcej nie chcę. Zawsze chciałam mieć tylko ciebie.Udawała, że odpowiada na jego pytania. Dawała mu to, czego jej zdaniem potrzebował. – Twój ojciec był biedny? – Tak. Ale zawsze mieliśmy wszystkiego w sam raz. Nie za mało i nie za dużo. – A skrzypce? – Robił je tylko ze względu na Amerykę. Nigdy nie ruszaliśmy tych pieniędzy. – Aż zapłaciliście za pogrzeb...

– Ale za to jaki! Nieśliśmy go przez ulice Belpasso, a trzysta osób w kondukcie płakało. Dzwony biły dla niego w dziesięciu kościołach. – Sądząc tylko po tym, musiał być niezwykłym człowiekiem. – Tak. I bardzo rozsądnie obchodził się z pieniędzmi. – Pocałowała go w szyję. – Mój ojciec przez całe życie twierdził, że wystarczy mieć tylko po jednej potrzebnej rzeczy. Nie chciał mieć dwóch grzebieni, pasków, chusteczek do nosa, jeśli jedna mu wystarczyła. Przez dwadzieścia lat miał jedną parę nożyczek. – Nigdy nie spotkałem podobnego człowieka. Żałuję, że go nie znałem. – Ja też. Ale dużo się od niego nauczyłam, kochanie. Będę się ostrożnie obchodziła z naszymi pieniędzmi. Zobaczysz. – Nie chcę mieć dzieci, Gina. – Boże, jasne, że nie. Dzieci? To nie dla mnie. Postępowe kobiety nie mają dziś dzieci. Tego się nie robi. Wiesz, co mówi Emma? Dzieci niszczą duszę. – Mówię poważnie. – Ja jeszcze bardziej. – Dzieci innych są prawie nie do zniesienia. – To po co powiększać ich liczbę? – Masz rację. Ale znam też kobiety, których całe życie koncentruje się nagle na nowym życiu, które w nich rośnie. – To nie dla mnie, kochanie. Ja chcę zmieniać świat. – Dzieci nie mogą być jedynym sensem życia! – W pełni się z tobą zgadzam. – Ani nie powinny. – Harry, wyjąłeś mi to z ust. W tej chwili zobaczył ją naprawdę: szczerą włoską twarz, lśniące brązowoczarne oczy, uśmiech. – Ale powiedziałaś, że mnie kochasz. – Najbardziej na świecie. – Gdyby nie chodziło o mnie, chciałabyś mieć dzieci? – Nigdy – odparła zapalczywie. – Nie przyjechałam do Ameryki, żeby uwiązać się przy dzieciach. Jestem córką mojego ojca. Mam dużo do udowodnienia. – Uśmiechnęła się. – Jesteśmy za młodzi. Nigdy już nie będziemy tak młodzi jak teraz. Chcę, żebyśmy mieli siebie, Harry. Chcę dostać dyplom, pracować, podróżować. Wiesz, że nie byłam nigdzie poza Lawrence i Bostonem? – Zachichotała. – No i oczywiście Włochami. Jeszcze tyle nie widziałam. Tyle nie zrobiłam. Chcę mieć wszystko. – Wzięła go za rękę i leżała szczęśliwa w jego ramionach. – Z tobą. Zamyślił się. – Ale, Gia – zaczął skonsternowany. – A gdybym chciał mieć dzieci? – Powiedziałeś, że nie chcesz. – Ale gdybym ci powiedział, że chcę? Długimi palcami rysowała kółka na jego piersi. – Chcę tego co ty – powiedziała w końcu. – Taka jest prawda. Gdyby chodziło tylko o mnie, nie miałabym dzieci. Ale jeśli tobie by na tym zależało, chciałabym cię uszczęśliwić. Perché ti amo. – Wpatrywała się w niego w wielkim łóżku w Chicago, podczas gdy na ulicy anarchosyndykaliści wykrzykiwali swoje postulaty, wygłaszali mowy, porywali tłumy. – Il mio cuore – powiedziała – Czyż tym właśnie nie jest miłość? Próbą uszczęśliwienia tych, których

kochamy? – Nie wiem – odparł. – Podejrzewam, że niedługo się przekonamy. None ROZDZIAŁ OSIEMNASTY CAŁOPALENIE ZIEMSKIE 1 Pociąg przyjechał do Bostonu późnym wieczorem w piątek. Harry odprowadził Ginę do Evansa, a potem wziął dorożkę i ukradkiem jak złodziej przyjechał do domu w Barrington. Spali już wszyscy z wyjątkiem Louisa, który w salonie drzemał w fotelu przy wygasłym kominku. – Louis, co ty robisz? Dlaczego nie śpisz? – Spałem – odparł Louis, wstając powoli – dopóki mnie pan nie obudził. Jest pan głodny? Mam zrobić coś do jedzenia? Harry umierał z głodu. Louis doskonale o tym wiedział. Poszli razem do sutereny, gdzie mieściła się kuchnia. Harry usiadł przy drewnianym stole, a Louis wyjął nakrycia i przyniósł talerz z jedzeniem, które trzymał gotowe pod przykryciem. Harry rzucił się na zimne mięso, sałatkę ziemniaczaną i chleb. – Są wściekli? – Nie wiem, o co panu chodzi. Dlaczego mieliby być wściekli? – Są na mnie źli? – Dlaczego? – Igrasz ze mną? – Nie, sir. Zjadłszy, Harry wstawił talerz do zlewu i skierował się do drzwi. – Czy mogę tylko wspomnieć, sir, że nie ma pan na sobie tego samego garnituru, w którym pan wyszedł pięć dni temu? Harry spojrzał na pognieciony garnitur podróżny. – Jesteś bystry, Louis. – Znam pana ubrania. I wiem, które jest najlepsze. Harry nie miał muszki, wykrochmalonej białej koszuli ze złotymi spinkami ani lakierków. – Tak, to zdecydowanie nie jest ten garnitur. Dobranoc. – Dobranoc, paniczu Harry. Następnego ranka obudziły go krzyki na dole. – Louis, sprowadź go tu natychmiast! O której wrócił? Kazałam ci nas obudzić, kiedy tylko stanie w drzwiach, dlaczego tego nie zrobiłeś? Powiedział, gdzie był? Co to znaczy, że nie pytałeś? Idź go obudzić, natychmiast! Harry oszczędził Louisa i sam zszedł na dół. – Esther – powiedział zaspanym głosem. – Dlaczego krzyczysz? – Harry! – Esther była czerwona na twarzy. – Gdzie ty się podziewałeś? Wybiegłeś w poniedziałek, mówiąc, że niedługo wrócisz. Nawet się nie ubrała ani nie uczesała. To było zupełnie do niej niepodobne. Wyglądała bardzo niechlujnie. – Już wróciłem – odparł spokojnie. – Pięć dni, Harry! To nie jest niedługo! To zniknięcie! Ojciec Harry’ego siedział w pokoju śniadaniowym na swoim zwykłym miejscu przy

dużym oknie i w milczeniu popijał herbatę. – Dokąd pojechałeś? Odchodziliśmy tu od zmysłów. – Do Chicago. Dlaczego się martwiliście? Jestem dorosły. – Pojechałeś do Chicago – powtórzyła tępo Esther. – Po co? – Na konwencję Robotników Przemysłowych Świata. – Na co?! Herman odstawił pustą filiżankę i wstał od stołu. – Esther, wystarczy. Harry, może przejdziesz do mojego gabinetu? Ubierz się, moja droga. Ben lada chwila zejdzie na dół. Nie chcesz chyba, żeby oglądał cię w szlafroku. W gabinecie ojciec i syn siedzieli naprzeciwko siebie przedzieleni ogromnym biurkiem. Milczeli. Harry trzymał ręce na kolanach, Herman na biurku. Nie patrząc na syna, przeglądał jakieś papiery, włożywszy wcześniej okulary. Potem je zdjął i w końcu spojrzał na Harry’ego. – Billingsworth poinformował mnie o kilku niezwykłych wydatkach – powiedział. – W ciągu ostatnich paru miesięcy wydałeś spore sumy tu i tam. – Wzruszył ramionami. – Jak powiedziałeś do siostry, jesteś dorosły i to nie moja sprawa. Pomyślałem, że już niebawem będziesz się musiał tłumaczyć przed kimś innym. Nie chciałem cię dręczyć bezsensownymi przesłuchaniami. – Aż do teraz? – Ale ta ostatnia sprawa – ciągnął spokojnie Herman – dotyczy także mnie. Zechcesz mi powiedzieć, co się dzieje? – Raczej nie. – Po co pojechałeś do Chicago? – Nie wiem, czy czytałeś o tym w gazetach... – Proszę, nie mów, że pojechałeś do Chicago na konferencję socjalistów. – Dokładniej Robotników Przemysłowych Świata... Tak. – Dlatego też jeździłeś do Portsmouth? I Newburyport? Do Revere? Dlatego dostaję rachunki z hotelu Vendome? Dziwi mnie, że w ogóle o nim słyszałeś. Harry i Herman siedzieli nieruchomo. W gabinecie na długą chwilę zapadła cisza. Przez zamknięte okna nie wpadały żadne odgłosy z zewnątrz – biły tylko dwa serca rozdzielone przez biurko, życie, przeszłość. – Przepraszam, ojcze. – Harry wziął głęboki oddech. – Nie wiem, jak to powiedzieć. Ale... – Zawiesił głos, opanował się. Potem wypuścił powietrze i podniósł wzrok. – Nie chcę się żenić z Alice. Herman ani drgnął. – Czy tym było Chicago? Aktem tchórzostwa? Nie sądzisz, że już za późno? – Czyżby? – zapytał cicho Harry. – Ślub ma się odbyć za tydzień. Harry siedział bez ruchu. – Synu, miałeś osiem lat, by się zastanawiać. – Herman uważnie dobierał słowa. – Boisz się. To zrozumiałe. Ja też byłem przerażony, zanim poślubiłem twoją matkę. – Obaj spuścili wzrok. Nigdy nie rozmawiali o tym, jak się to skończyło. – Nie boję się, tato. – To o co chodzi? Harry wykrzywił usta. – Po prostu nie chcę się z nią żenić. Herman skinął głową. – Boisz się.

– Nie. Ja tylko... Nie mogę ożenić się z kimś, kogo nie kocham. – Bzdura. Jasne, że możesz. I jak mogłeś przestać ją kochać przed ślubem? – O co ci chodzi? – Harry zmarszczył brwi. – Lepiej przed niż po. Tak naprawdę nigdy jej nie kochałem. Herman pokręcił głową. – Nie wierzę ci. – Nie wiem, jak inaczej to powiedzieć. – To dlaczego zgodziłeś się na ślub? Dlaczego? Bo było to właściwe? Bo byliśmy dobraną parą? Bo wszyscy tego ode mnie oczekiwali? Bo nasi ojcowie prowadzą razem interesy od piętnastu lat? Harry nic takiego nie powiedział. Podejrzewał, że ojciec zna większość powodów. Herman próbował go uspokoić kojącym, ojcowskim gestem. – Synu, może tak jest lepiej. Kochałem twoją matkę, kiedy się pobieraliśmy, i spójrz. – Nie patrzyli na siebie, gdy Herman wypowiadał te słowa. – Myślisz, że twoja siostra kocha tego głupka, za którego wyszła? – Głupka, którego jej narzuciłeś? Herman machnął ręką. – Są dobrą parą. Harry nie chciał powiedzieć ojcu, że gdyby Ben nie uciekł do Panamy, pozostawiając pogrążoną w smutku Esther, nigdy nie zgodziłaby się wyjść za Doktora Dobra Para. – Powinieneś o tym pomyśleć. – Nie myślę o tym. Pytasz mnie, więc odpowiadam. Herman zadumał się, a potem filozoficznie wzruszył ramionami. – No cóż, teraz nic nie można z tym zrobić. Harry wstał. – Jedno można – powiedział. – Musimy to naprawić... – Nic nie można naprawić. – W porządku, ale w przyszłą sobotę nie mogę stanąć przed ołtarzem obok Alice. Muszę więc coś wymyślić. – To dlaczego wstałeś, jakbyś chciał wyjść? Harry usiadł. – Haroldzie – zaczął Herman spokojnym, lecz nieznoszącym sprzeciwu tonem. – Wiem, że przechodzisz kryzys i nie chcę... – wyjął z kieszeni zegarek i spojrzał na niego, potem wyjrzał przez okno i wreszcie zwrócił wzrok na syna – lekceważyć twoich rozterek. Z pewnością nie muszę ci przypominać, że z całego kraju przyjedzie siedemset osób, by uczestniczyć w twoim ślubie. – Nie musisz. – Wiele z nich już tutaj jest. – Jak mógłbym tego nie wiedzieć? – mruknął Harry. – Co? A, tak. Rzeczywiście wiesz – powiedział z naciskiem Herman. – Josephine, choć o krok od śmierci, jest zaskakująco przytomna. – Skąd... skąd wiesz? – Pojechałem ją odwiedzić. – K-kiedy? – Dwa dni temu. – Dlaczego? – Pojechałem ją odwiedzić – powtórzył Herman – bo jest chora i potrzebuje towarzystwa.

Martwiliśmy się również o ciebie, tego też nie muszę ci mówić. Wiedziałeś z pewnością, jak twoje dziecinne zniknięcie wpłynie na rodzinę, Alice, Bena. Pojechałem się z nią zobaczyć, bo pomyślałem, że może wiedzieć, gdzie jesteś. – Ale nie wiedziała. – Nie. Tego nie wiedziała. Ojciec i syn milczeli. Harry czuł na sobie wzrok Hermana, ale za nic nie chciał spojrzeć mu w oczy. – Twój ślub, który planujemy od dwóch lat, jest wydarzeniem tego lata, tego roku, do diabła, całej dekady – powiedział Herman, nie wspominając już o Josephine, choć w powietrzu zawisły niewypowiedziane słowa. – Suknia ślubna uszyta ręcznie w Paryżu, wielka sala balowa w Algonquin, gdzie pobierają się książęta i diukowie, całe pole egzotycznych kwiatów, najlepsze pokoje wynajęte dla gości, wśród których, na wypadek gdybyś zapomniał, znajdą się burmistrz Bostonu, rektor Harvardu, gubernator Massachusetts, sędzia Sądu Najwyższego Stanów Zjednoczonych, paru znanych pisarzy, kilku poważnie chorych przyjaciół naszej rodziny i sekretarz obrony! – Nie zapomniałem – powiedział cicho Harry. – Wiem doskonale. Jestem bardzo... – Zadbaliśmy o wszystkie szczegóły – przerwał mu Herman. – Została tylko jedna rzecz. Musisz przejść przez kościół i poczekać przy ołtarzu na pannę młodą. – Podniósł głos. – Wiesz, że nie możemy tego odwołać. To nie jest jakiś żałosny skandal, Harry, to twoje życie. – Zaczął składać papiery na biurku, jakby rozmowa dobiegła końca. Ale Harry wiedział, że do końca jeszcze daleko. – Bardzo mi przykro, ojcze. – Splatał i rozplatał palce. – Naprawdę. – Z jakiego powodu? – Ojcze, nie mogę... – Harry, okazałem ci mnóstwo cierpliwości, więcej niż można by oczekiwać. Ale zaraz przestanę nad sobą panować. Nie wezwałem cię tutaj, żeby jak zwykle się z tobą spierać, lecz żeby przemówić ci do rozsądku. – Obawiam się, że już za późno. Przeszywali się wzrokiem. Po długiej chwili na twarzy Hermana poruszył się jeden mięsień. – Kim ona jest? Harry nie odpowiedział. – Co? Odebrało ci mowę? Powiedz mi. Wykrzycz to. Jeśli to miłość, nie trzymaj jej w tajemnicy. Kim jest ta dziewczyna? – Nie znasz jej. – Mam nadzieję, że nie. Kim jest dziewczyna, która przywiozła Rose Hawthorne do Effie? Też zakonnicą? – Ojcze, proszę. – Ach tak. Nie powinno mi to przyjść do głowy. Harry, chyba musimy zakończyć tę rozmowę. Potrzebujesz czasu, żeby wszystko przemyśleć, a ja, mówiąc szczerze, żeby się uspokoić. – Wyglądał jednak na niezwykle opanowanego. Harry pokręcił głową. – Nie robiłem nic innego, tylko myślałem. – Nie, robiłeś inne rzeczy. – Herman uniósł dłoń. – Harry, wybacz, że powiem coś tak oczywistego, ale jeśli zdecydujesz się podjąć taką decyzję, upokorzysz nie tylko mnie, Esther i siebie. Co z Alice? Może jej nie kochasz, ale dlaczego nią gardzisz? Była dla ciebie bardzo dobra. Jej rodzice traktowali cię niezwykle miło, jak członka rodziny. Nie masz za grosz

szacunku dla swojego przyjaciela Bena, który musiał uzyskać specjalne pozwolenie, żeby wyjechać na miesiąc, kiedy trwają kluczowe prace przy kanale i dochodzi do wielu przetasowań wśród pracowników? Jego praca jest zagrożona, ponieważ wyjechał, by stanąć u twojego boku. Jego czas, wysiłki, zmarnowane lata Alice nie mogą być dla ciebie tylko żartem. Nie chcę wierzyć, że możesz być aż tak wyrachowany. – Dogadam się z Benem. – Harry musiał wydusić te słowa. Nie wiedział, jak tego dokona. – A jak dogadasz się z Alice? Harry pokręcił głową. – A ze mną? Harry pokręcił głową. – To wpłynie nie tylko na twoje życie. – Właśnie o to chodzi, ojcze. Dla wszystkich innych stanie się to tylko chwilowym tematem plotek. – Dostrzegł wyraz twarzy ojca. – W porządku, może dłużej nic chwilowym. Herman wstał. – Nie poniżaj mnie, twierdząc, że moja reputacja, na którą pracowałem latami, stanie się tylko tematem plotek. Obrażasz mnie. Prosiłem cię, żebyś poszedł i wszystko przemyślał. Nie chcesz zrobić nawet tego? Harry tylko pokręcił głową. – To jest nie do przyjęcia – powiedział Herman. – To nie jest mały bunt czy niewielkie zamieszanie. Jeśli się nie cofniesz, okryjesz wstydem całą naszą rodzinę, mojego brata i jego dzieci, siostrę i jej męża, nazwisko zostanie trwale splamione. Dotknie to wszystkich, którzy byli związani z tobą bądź ze mną. To zniszczy moją relację z Orville’em. Wiesz, że tego nie będzie można naprawić. – Ojcze, to minie. Zobaczysz. Herman stał nadal, patrząc na syna z wyrazem twarzy, który najlepiej można było określić jako obrzydzenie. – Robisz to celowo. Nie chcę tego inaczej interpretować. To złośliwe z twojej strony, bo wiesz, ile osób skrzywdzisz, ile zniszczysz relacji osobistych, biznesowych i przyjaźni. To akt straszliwej nielojalności w stosunku do rodziny. Harry milczał. W niskim głosie Hermana zadźwięczał chłód. – Są pewne rzeczy, których najwyraźniej nie rozumiesz. Ale skoro upierasz się, że jesteś dorosły, nie będę cię obrażał, traktując jak dziecko i tłumacząc proste rzeczy, o których wiedziałby każdy dorosły, gdyby znalazł się w takiej sytuacji. Nalegam za to, żebyś wyszedł z mojego gabinetu i zrobił bilans swojego życia, przyszłości, czekających cię obowiązków. Wróć do mnie jutro rano. – Ojcze, wiesz, co robią dorośli? – zapytał Harry, podnosząc głowę. – Podejmują własne decyzje. – Nic nie rozumiesz. Kto ci to powiedział? Dorośli robią dwie rzeczy: pracują i stawiają czoło swoim zobowiązaniom. To wszystko. Ale ty uosabiasz powszechne przekleństwo ludzkości – ignorancję i głupotę. – Nie jestem ani ignorantem, ani głupcem. – Ależ tak. – To małżeństwo nie ma nic wspólnego z moimi uczuciami do Alice. Nigdy nie miało. Wiedziałem o tym. I akceptowałem to. Ale wcześniej mi na tym nie zależało. – I zaczęło ci zależeć tydzień przed ślubem? – Tak.

– Nie wydaje ci się to przewrotne? – Nie można wybierać, w kim się człowiek zakocha, ojcze – powiedział Harry. – Ani kiedy. Herman nie dawał się przekonać. – Ale możesz wybierać, co z tym zrobić. Harry milczał. Herman spróbował jeszcze raz. – Mówisz, że się zakochałeś, ale nie chcesz mi powiedzieć w kim. Nie miałeś też dość czasu, by zabrać tę dziewczynę na spacer nad Charles, nie wspominając już o właściwym staraniu się o jej rękę. Co na to jej rodzice? – Nie wiem. – Wspaniale. Z jej rodziną też o tym nie rozmawiałeś. Ten romans jest tak poważny, że w pięć minut zdążyłeś ją zaciągnąć do Seaside Cottage i pozbawić czci, nie zważając na jej reputację, bo ona tylko być może o tym wie, ty zaś wiesz na pewno, że żadna szanująca się kobieta, bez względu na pochodzenie, nie oddaje się tak łatwo mężczyźnie. Świetna robota, Haroldzie Barrington. Świetna robota, synu! – Nie mów tak o niej. – Jaka rodzina pozwoliłaby zabierać swoją córkę do hoteli i pensjonatów w całej Nowej Anglii? Gdzie jest jej przyzwoitka, jej własne poczucie przyzwoitości! – Ojcze! – Czy oni nie pilnują własnej córki? – Nie będę tego dłużej słuchał. – Tylko własnego głosu, co? Żar wewnętrznego monologu Harry’ego odbijał się chłodem na jego twarzy. – Nie chcę rozmawiać z tobą o moim życiu osobistym – powiedział. – Nie mam zamiaru przedstawiać ci jej referencji. – A są bogate? Harry zamrugał oczami. – To nie jest budowa w North End. – Nie? Harry się zatrząsł. – Nie. Nie masz najmniejszego pojęcia, co do niej czuję. – Oczywiście! Skąd miałbym mieć? Jakim cudem? – Rozgoryczony Herman podniósł głos. – Przed tobą nikt nigdy nie był zakochany! To słowo stworzono specjalnie dla ciebie i twojej kochanki! – Ojcze! – Nie mogłeś odczuwać tej głębokiej i trwałej miłości długo, Harry. Pierwszy rachunek z pensjonatu, bo mam nadzieję, że to był pensjonat, pojawił się na moim biurku pod koniec maja. – Och, jakże mógłbym zapomnieć. Tatuś nadal płaci rachunki dorosłego syna. – A jak tatuś nauczył syna, by brał na siebie odpowiedzialność i starał się płacić własne rachunki? – Wiem, co to odpowiedzialność. – Porzucenie narzeczonej tydzień przed ślubem po ośmioletnim okresie narzeczeństwa należy do surowego kodeksu moralnego, który sobie narzuciłeś? – Ojcze, nie będę o tym rozmawiał... – Będziesz o tym rozmawiał, dopóki nie przejrzysz na oczy. – To niemożliwe.

– Ach! Zamilkli przytłoczeni ciężarem tego, co chcieli powiedzieć, i czego powiedzieć nie mogli. – Posłuchaj – zaczął Harry, zniżając głos, by zabrzmiało to łagodniej. – Przepraszam. Mogę tylko prosić o wybaczenie. – Bzdura. To nie wszystko, co możesz zrobić. – Wynagrodzę ci to, ojcze. Obiecuję. Ja... – Haroldzie, jeśli zrobisz to, co planujesz – odparł Herman – nie będziesz mógł mi tego w żaden sposób wynagrodzić. Żaden. Nie podniosę się po twojej zdradzie, po twoim akcie zemsty, po ataku na mnie. Uwierz mi. Wiesz, że to prawda. Harry tylko patrzył na ojca. Herman zacisnął dłonie. – Synu! Pomyśl, co zamierzasz. Mamy tydzień do ślubu! – Wiem. Mogę tylko... – Prosiłem, żebyś się nad tym zastanowił. – Zastanowiłem się. – Co, w ciągu pięciu minut? – Nie mogę się ożenić z Alice, ojcze. Reszta jest nieistotna. Nad czym się jeszcze zastanawiać? – Dlaczego nie porozmawiałeś o tym z Benem? Harry’emu zabrakło słów. Nie mógł porozmawiać o tym z Benem i nie mógł wyjaśnić ojcu dlaczego. – Tu nie chodzi o Bena. – Nie o Bena, nie o mnie. Więc o co? – Boże! Jak długo musimy jeszcze to ciągnąć? – Dopóki nie przejrzysz na oczy. – Przejrzałem. W samą porę. – Harry, jeśli tak uparcie obstajesz przy swoim, muszę ci powiedzieć... Harry wstał. – Zanim powiesz kolejne słowo, ojcze, pozwól, że cię powstrzymam, żebyś nie musiał tracić czasu na przekonywanie mnie wszelkimi dostępnymi ci środkami, żebym zrobił coś, co jest niemożliwe. – Jak to niemożliwe?! – wrzasnął Herman. Naprawdę wrzasnął. – Nie było niemożliwe dwa tygodnie temu, to nie jest niemożliwe teraz! Pamiętaj o mojej zasadzie: zrób coś, a będziesz miał władzę. Nie ma władzy ten, kto nic nie robi. – Znam twoją zasadę doskonale – odparł Harry. – I masz w połowie rację, ojcze. To nie było niemożliwe dwa tygodnie temu. Ale teraz jest. – Nic nie jest niemożliwe. – Och, to naprawdę jest. – Harry stał zimny i opanowany. – I mówię to w pełnym, holmesowskim znaczeniu tego słowa. Niemożliwe, czyli nie może się wydarzyć zgodnie z planem, bez względu na to, co powiemy w tym pokoju. – To melodramatyczne i absurdalne... – A powodem jest to – ciągnął spokojnie Harry – że w poniedziałek przed wyjazdem do Chicago poślubiłem Jane Attaviano. W pokoju rozległo się tylko sapnięcie, gdy Herman Barrington opadł na krzesło. Duży stojący zegar tykał za Harrym. Poza tym panowała złowieszcza cisza – nie słychać było żadnych odgłosów, nikt nie wykręcał rąk, nie zgrzytał zębami. Byli przecież mężczyznami. Barringtonami. A kiedy stawali w obliczu szokujących wiadomości, zamieniali się w kamień

i milczeli. Ciszę w pokoju przerywał tylko szelest papieru pod palcami Hermana. – Tę siostrę Salvatorego? – zapytał Herman. – Tę imigrantkę? – Powiedział „imigrantkę”, ale mógł równie dobrze powiedzieć „małpę”, tak pogardliwie zabrzmiał jego głos. Harry milczał. Herman wstał w końcu, a jego wysoka postać rysowała się dumnie za szesnastowiecznym biurkiem z orzecha. – Ogromnie mnie rozczarowałeś – powiedział. – Rzeczywiście nie zostało nic więcej do powiedzenia. Chociaż... Warto było podjąć tę straszną, rujnującą życie decyzję? – Stworzy nowe życie – odparł Harry. – Było warto. Co ci to mówi ojcze? Wyłożyłeś przede mną wszystkie argumenty niczym kraty więzienia, a ja nadal wybieram ją. – Wiem tylko, że jesteś głupim, niedorozwiniętym człowiekiem. To niegodne ciebie. A jednak w dziwny sposób czujesz się wywyższony swoim upadkiem. Zawsze walczyłeś ze swoimi obowiązkami Barringtona w ósmym pokoleniu, spadkobiercy pielgrzymów z „Mayflower”. Wbrew pozorom zawsze byłeś impulsywny i robiłeś najróżniejsze głupstwa, by zadowolić to, co postrzegasz jako swoje prawdziwe pragnienie. Nie jesteś praktyczny. Jesteś obrzydliwym egoistą. Nie obchodzą cię ludzie, którzy cię kochają i których ty powinieneś kochać. Nie dbasz o przyjaciół, nic nie obchodzi cię rodzina. Czy wie o tym twoja zwycięska panna młoda? – Masz rację. I przestań ją obrażać. – Och, już o to zadbałeś. Dlaczego ożeniłeś się w takim pośpiechu? Czy poniżyłeś ją jeszcze bardziej, jeśli to w ogóle możliwe, i zrobiłeś jej dziecko? – Nie – odparł Harry. – Ożeniłem się z nią, by odebrać ci moc kuszenia mnie pieniędzmi. – Stał wyprostowany. – By odebrać ci moc przekonywania mnie siłą obowiązków wobec twojej korony. By nie okazać słabości w obliczu gróźb. Nie chciałem, żebyś się poniżał, nakłaniając mnie szantażem do małżeństwa bez miłości dla dobra wszystkich, i na pewno nie chciałem stracić szacunku dla siebie, gdybym uległ twoim argumentom z bostońskich wyższych sfer. Nie chciałem ci mówić, że ją kocham i chcę się z nią ożenić. Nie uwierzyłbyś mi. Musiałem zapytać samego siebie, czy jestem gotów zrezygnować ze wszystkiego: z mojej pozycji i majątku. Aby przekonać cię o szczerości moich uczuć, jestem gotów ze wszystkiego zrezygnować. Nie chciałem słuchać twoich kontrargumentów, które miały mi uzmysłowić wszystko, co bym stracił. Nie chciałem, by o tym, co jest dobre dla mnie, decydowały pociągane za ciebie sznurki, nie tylko finansowe. Żeniąc się z nią, odebrałem ci zdolność do kontrolowania mnie i pozbyłem się pokusy, by nie tracić tego, czego pragnę najbardziej. – Z satysfakcją splótł ramiona na piersi. – Nasza dyskusja może więc teraz dotyczyć wyłącznie przyszłości. Herman wyszedł zza biurka, minął syna i otworzył drzwi. – Twoim przekleństwem jest głupota i ignorancja połączona z dumą. Nigdy nie było to bardziej widoczne niż dziś rano. – Był zimny jak lód. – Niczego nie rozumiesz? Nie będzie żadnej dyskusji. Bo nie ma przyszłości. Wyjdź z mojego gabinetu, Harry. – Dlaczego? Bo jeśli nie grozisz mi ubóstwem, nie możesz ze mną rozmawiać o rzeczach najważniejszych? – Nie masz bladego pojęcia, co jest najważniejsze. – Herman nie patrzył już na syna. – Opuść mój dom – powtórzył. – I niech twoja noga już nigdy w nim nie postanie. 2 Po rozmowie z Harrym Herman potrzebował całych dziesięciu minut, by opanować się i wyjść do Esther i Bena, którzy czekali zaniepokojeni. Słyszeli oczywiście urywki prowadzonej podniesionymi głosami rozmowy.

W końcu nieskazitelnie ubrany wszedł do jadalni i stanął przed córką i Benem. – Jadę do banku – powiedział bezbarwnym głosem. – Mam kilka spraw do załatwienia. Esther, mogę cię prosić, byś skontaktowała się z Alice? I to jak najszybciej. Ta biedna dziewczyna będzie załamana, nie pogrążajmy jej jeszcze bardziej, nie informując o oszustwie, którego stała się celem. – O czym ty mówisz, ojcze? – Nie słyszałaś? Mówiliśmy dość głośno. Ślub się nie odbędzie – powiedział Herman swoim miarowym barytonem. Stał wyprostowany, z nieprzeniknionym wyrazem szarych oczu, nie zdradzając żadnych emocji. – Twój brat doszedł do wniosku, że woli nie żenić się z Alice. – Herman powiedział to spokojnie, lecz ostro, a jego córkę i Bena zastanowił bardziej dobór słów niż ich treść. – O mój Boże – powiedział Ben. – Jak to? – zapytała skonsternowana Esther. – Harry musi przed piątą odebrać ślubny garnitur. – Będziesz musiała zadzwonić do Stana i to odwołać. Zapłać mu, oczywiście. I przeproś za kłopot. – Spojrzał na Bena. – Benjaminie – dodał. – Przykro mi, że musiałeś przyjechać z tak daleka, ale wiesz, że twoja ciotka Josephine jest w kiepskim stanie. Widziałem ją parę dni temu i ledwo mnie poznała. Jestem też pewny, że matka, która nie widziała cię od kilku lat, z radością spędzi z tobą trochę czasu. Jeśli chcesz, mogę napisać w twoim imieniu list do Johna Stevensa. Znam go z czasów, gdy pracowaliśmy z Flaglerem przy budowie kolei. Proszę więc, nie uznaj tego za stratę czasu. Pomyśl o korzyści, jaką przyniesie to tobie i rodzinie. Zabierz Esther na wyścigi konne. Elmore stale przesiaduje w szpitalu. Będzie wdzięczna za towarzystwo. Prawda, kochanie? – Ojcze... – Esther, im mniej będziemy o tym mówić, tym lepiej. Wolałbym wcale o tym nie rozmawiać. Niedługo, gdy ucichnie cała wrzawa, będę na to nalegał. – Co to znaczy, że Harry się nie żeni? – Nie – odparł Herman. – Nie tak to ująłem. Przypomnij sobie moje słowa. Ben i Esther patrzyli na siebie w osłupieniu. – Powiedziałem, że nie żeni się z Alice. – Chodzi ci... Chce się ożenić z kimś innym? – Dzieci, najlepiej będzie, jeśli przestaniecie drążyć temat – powiedział Herman. – Zapewniam, że oszczędzi wam to bólu. Zostawcie to. – Ojcze, poczekaj, proszę! – Esther zerwała się z miejsca, lecz szybko się opanowała. – W takiej chwili nie ma sensu zachowywać się jak dama – powiedział Herman. – Wydarzyło się coś okropnego. To czas, kiedy można sobie trochę pofolgować, Esther... Oczywiście tego nie zrobimy. Bo to nie w naszym stylu. Dodam jeszcze tylko jedno, na wypadek, gdyby to nie było jasne: twój brat nie ma wstępu do tego domu. Nie wolno mu przekroczyć naszego progu. Mnie nigdy dla niego nie ma, ty nie przyjmujesz, kuchnia jest zamknięta, Louis, Clarence, Bernard i Rosa są zajęci. Od tej pory, Esther, będziemy się zachowywać tak, jakbym ja nie miał syna, a ty brata. Odwrócił się do nas plecami. Niechętnie, acz zdecydowanie zrobimy to samo. Odpłacimy mu tą samą monetą. – Ojcze... – Proszę, pojedź po południu do Alice. Obiecujesz? Jedź z Benem. Będzie potrzebować was obojga. A ty, Ben, odwiedź jak najszybciej ciotkę Effie. – Herman uniósł lekko brwi. – Dopóki jest jeszcze względnie przytomna. Być może będzie w stanie podzielić się z tobą kilkoma informacjami.

Po tych słowach Herman włożył cylinder, skłonił się lekko i wyszedł z jadalni. Przed wyjściem z domu zamienił jeszcze w holu kilka słów z Louisem i Clarence’em. Zdumiony Ben odwrócił się do osłupiałej Esther. – Wiesz, dlaczego nie możemy zbudować kanału na poziomie morza? – powiedział. – Bo trzeba wykopać miliard jardów sześciennych ziemi, żeby dostać się do poziomu morza i działu kontynentalnego. Jednak nawet jeśli to zrobimy, w ciągu trwającej sześć miesięcy pory monsunowej rzeka Chagres staje się błotnistą rwącą masą wody i niszczy nasze plany. Mimo to – dodał – wydaje się, że to bułka z masłem w porównaniu z tym, co się dzieje tutaj. Następnym razem będę mądrzejszy i przestanę narzekać. – Tylko tyle masz do powiedzenia? – Deszczem padaj, o miły Dzeusie – powiedział Ben, unosząc dłonie do sufitu – na zaorane pola Ateńczyków i na ich łąki[8]. 3 Herman siedział nadal w swoim biurze przy Kenmore Avenue, znajdującym się tuż obok Main Street, kościoła z białą wieżą i eleganckiej restauracji. Rozmawiał z Billingsworthem i trzema innymi prawnikami, kiedy do gabinetu wpadł Orville, domagając się rozmowy. Dyszał ciężko przez całą drogę z Brookline i teraz z trudem łapał oddech. Herman niespiesznie odprawił Billingswortha i prawników. – Dlaczego pozwoliłeś na to wszystko?! – zagrzmiał Orville, zanim drzwi za prawnikami na dobre się zamknęły. – Dziękuję, panowie – zawołał za nimi Herman. – Dokończymy jutro rano. Powiedzmy o ósmej trzydzieści? – Przeniósł wzrok na Orville’a, przysadzistego, pocącego się w lipcowym upale z gniewu i wysiłku. – Nie pozwoliłem na to, przyjacielu. Nie mam z tym nic wspólnego. – To twoja sprawka! – wrzasnął Orville. – I twój syn! Jak daleko pada jabłko od jabłoni? – Wiem, że jesteś zdenerwowany, ale nie mów do mnie tym tonem. – Spodziewasz się, że w takiej chwili będę uprzejmy? – Proszę, uspokój się. Jeszcze dostaniesz wylewu. – Chciałbym paść trupem! Masz pojęcie, przez co przechodzi moja córka... – Nie był w stanie dokończyć. Herman wstał i wyszedł zza biurka, by podejść do Orville’a, ten jednak cofnął się, kipiąc z nienawiści. – Pozwalałeś mu robić wszystko, na co miał ochotę – podjął, wysapawszy się. – Dałeś mu wybór, swobodę, powiedziałeś, że jego wolność do podejmowania właściwych decyzji jest dla ciebie najważniejsza! – Nigdy tak nie mówiłem i nigdy go tego nie uczyłem – zaprotestował Herman. – Wiesz, że całe życie walczyłem z nim, by nauczyć go czegoś dokładnie przeciwnego. Godnego balansowania pomiędzy tym, czego się od niego oczekuje i absolutnie wymaga, a tym, czego on chce. Wiesz lepiej niż ktokolwiek, bo rozmawialiśmy o tym wiele razy, że próbowałem go przekonać, że wszystko w życiu ma swoje miejsce i czas. – I świetnie sobie z tym poradziłeś – wycedził Orville. – Pamiętasz, co ci powiedziałem, gdy tylko wzruszyłeś ramionami na wieść, że będzie uczył za darmo? Powiedziałem, że wyrządzasz mu krzywdę. Bo pomyśli, że obojętne, co zrobi, ty nie będziesz miał z tym problemu. – Chciałem, żeby wyzbył się buntu – powiedział Herman. – Żeby żeniąc się z twoją córką, czuł się dumny. – Jak już mówiłem – ciągnął Orville, zacinając się – to twoje decyzje doprowadziły do tej katastrofy. Pomyślałeś o mojej córce? Choć przez sekundę? Czekała na twojego niewdzięcznika

osiem lat! I co ma teraz zrobić? – Alice to urocza dziewczyna – powiedział Herman. – Będzie o niej mówić całe miasto. – Tak, ale z jakiego powodu! Który mężczyzna ją zechce, wiedząc, że porzucono ją kilka dni przed ślubem? Herman się zasępił. – Wiesz co? – powiedział w końcu. – Wyślij zawiadomienia o odwołaniu ślubu. Napisz, że to Alice zadecydowała o zerwaniu. Orville zniżył nieco głos, lecz jego gniew nie minął. – Zapłacisz za wszystko. – Nie mam wątpliwości, że będzie mnie to kosztować fortunę – powiedział Herman. – Ale przecież nie chodzi o pieniądze, prawda? – Dlaczego on to zrobił? Straszny tchórz z tego twojego synalka. Nie ma za grosz odwagi. Nie zdobył się nawet na to, by powiedzieć o wszystkim Alice osobiście. Wysłał siostrę! – Nie. Tak. Zgadzam się. – Herman rozłożył ręce. – Żal mi cię – powiedział Orville. – Zawsze ci zazdrościłem, że masz syna i córkę. Żałowałem, że nie mieliśmy z Irmą więcej dzieci. Ale teraz widzę, że lepiej zrobić to raz jak należy niż mieć ich dużo i wychować tak, jak ty wychowałeś swoje. Herman miał już dość obelg jak na jeden dzień. – Tak, mój stary i niebawem były przyjacielu, ale możesz sobie zadać pytanie, jak udało ci się wychować córkę, której nie chciał nawet tak okropny syn jak mój. Orville poczerwieniał na twarzy i zaklął. – To koniec naszej współpracy. – Tym większa strata dla ciebie – powiedział Herman. – W Nowej Anglii rośnie mnóstwo drzew. – Odwrócił się do okna na znak, że spotkanie, kłótnia, współpraca, wszystko dobiegło końca. – Zawsze mawiałeś, nie oczekuj niczego, a nie będziesz rozczarowany – powiedział Orville przed wyjściem. – I co z tego wyszło? – Nie wiem – odparł Herman, wpatrując się w derenie i klony. – To była rada dla innych, nie dla mnie. Ja oczekiwałem wszystkiego i spójrz, co mam. Nadal nic. 4 Czekała na niego w Simmons. Wyszli na Fenway i trzymając się za ręce, spacerowali jak zakochani, całując się pod wiązami. Pytała o szczegóły i nie dawała mu spokoju, dopóki nie zrelacjonował jej wszystkiego, sylaba po sylabie. – Chodźmy razem do twojego ojca – zaproponowała. – Wszystko naprawię. Wytłumaczę mu. Powiem, że się kochamy. – Oszalałaś. – Nie możemy pozwolić, żeby tak się martwił. Chodźmy z nim porozmawiać. Znam rodziców. Złoszczą się trochę, dzień czy dwa. Ale potem... – Dajmy mu dzień czy dwa – powiedział Harry. – A nawet tydzień. Gina nie wiedziała, co zrobić z Alice. Radziła mu, żeby poszedł z nią porozmawiać, choć rozumiała, jak bardzo to będzie trudne. Wierzyła jednak, że jest jej winien przynajmniej tyle. – I co jeszcze? – Odmówił, mimo że błagała go pełna wyrzutów sumienia. – Gino, wiem, co próbujesz osiągnąć. Chcesz jej aprobaty dla tego, co zrobiliśmy. Ale nigdy jej nie uzyskamy. – Mylisz się. – Nigdy. Sądzisz, że twoja rodzina pogodzi się z nami?

Spojrzała na niego, jakby mówili innymi językami. – Oczywiście. Nie mają wyboru. To moja rodzina. – Hmm. Prosiła go, żeby się nie martwił, i podchodziła do całej sprawy bardzo optymistycznie. Tłumaczyła, że rodziny czasami na początku reagują ostro. Czasem nawet zbyt ostro. Harry był sceptyczny. – Zaakceptują cię, Harry, pokochają. Jesteś teraz członkiem rodziny. To silniejsze od wszystkiego. – Jesteś pewna? Nie pojechaliśmy do nich. Nie powiedzieliśmy twojej matce, że pobraliśmy się przed sędzią pokoju, a nie w kościele. Nie będzie miała z tym problemu? Gina wzruszyła ramionami i przytuliła się do niego. Zostawili już za sobą Fenway i wyszli nad rzekę Charles, niespiesznie spacerując po bulwarach. – Pogodzi się z tym. – Zawiesiła głos. – W końcu. – A kiedy im powiemy, że nie zamierzamy mieć dzieci? – Tak wyglądają nowoczesne małżeństwa – odparła. – Wszystko im wytłumaczę. Chcieli, żebym była amerykańską damą? No to jestem. Harry nie do końca dał się przekonać. Gina była pewna, że kiedy Salvo i Mimoo dowiedzą się, że wyszła za Harry’ego i jako żona wykładowcy Harvardu będzie mieszkać w Cambridge, że on zostanie doktorem i będzie uczył ekonomii, a ona skończy studia, poczują, że marzenia Alessandra dotyczące dwójki dzieci wreszcie się spełniły. Jedno zostało właścicielem restauracji, drugie wykształconą żoną wykładowcy. – To takie miłe. – Gina była zachwycona i radosna. Świeciło słońce, ona była świeżo upieczoną mężatką i jej duszę przepełniała radość. – Jedyną skazą na naszym szczęściu jest Alice. Ale nawet wyrzuty sumienia nie były w stanie zasmucić jej na długo. Nie mogła się doczekać, kiedy wreszcie pojedzie do domu i przekaże radosną wiadomość matce, bratu, Angeli, Verity, matce Grace, wszystkim przyjaciółkom w misji. Chciała świętować ze swoją rodziną, a potem, kiedy nadejdzie „odpowiednia” pora – z jego. Powiedziała mu, że wyrosła w długiej tradycji wielkich wesel, które ciągnęły się całymi dniami przy jedzeniu, które mogło nasycić połowę kraju, i odpowiedniej ilości alkoholu. Harry zmęczony wydarzeniami dnia, spojrzał na nią z ukosa, gdy mówiła o tańcach i zabawie. – Nie mamy takiej tradycji – powiedział. – Wiem, że to nieprawda. Czytałam o twoim ślubie w „Observerze”.Pięciuset gości, Harry? – Siedmiuset. Nie potrafił jej tego wytłumaczyć. I chciał się mylić, bo przekonał się, że jej zaraźliwa radość jest urocza i bardziej pociągająca niż jego pesymizm. Powiedział, że poczekają i zobaczą. Uśmiechnął się, by mogła wierzyć, że to ona ma rację, nie on. – Ale tymczasem musimy coś jeść i gdzieś spać – powiedział. – Dokąd teraz, ukochana żono? Nie spodziewali się tak surowej reakcji jego ojca i nie mieli żadnego planu awaryjnego. Powiedziała, żeby poszli do hotelu Vendome. „Tak bardzo nam się tam podobało”. Ale Harry’emu niewiele zostało z gotówki, którą wziął na wyjazd do Chicago. Nie chciał wydawać reszty pieniędzy na elegancki hotel. Na to jeszcze przyjdzie pora.

– A nie możemy się zatrzymać u twojego przyjaciela Vanderveera? – zapytała Gina. – Nie mogę się doczekać, kiedy go poznam. Wydaje się fantastyczny. Harry nie zaprzeczył, że Vanderveer ma wiele wspaniałych przymiotów, ale nie sądził, by obsługa Beck Hall patrzyła łaskawym okiem na nowożeńców mieszkających w apartamencie Holendra. Było już ciemno, gdy pieszo dotarli do dworca przy North Street. Ponieważ nie mieli się gdzie podziać, byli zmęczeni i głodni, udali się w jedyne miejsce, o którym wiedzieli, że tam na pewno zostaną przyjęci. Pojechali do Lawrence. Minął tydzień. Potem dwa. Miesiąc. W sierpniu zaczęły przychodzić listy. Do Harry’ego Barringtona Drogi Harry! Ojciec prosił, bym napisała do Ciebie ponownie i powiadomiła Cię, że skoro nie zjawiłeś się po swoje rzeczy osobiste, Louis spakował je i umieścił w skrzyniach. Czekam na Twoje instrukcje, co z nimi zrobić. To wszystko z mojej strony. Dodam jeszcze, że pomimo Twoich wysiłków Ben nie stracił pracy. Nawet to Ci się nie udało. Z poważaniem, Esther Do Harry’ego Barringtona Drogi Harry! Człowiek ma tylko jedną rzecz, której nie można mu odebrać – dobre imię. Byłeś moim przyjacielem i darzyłem Cię ogromnym szacunkiem. Wiem, że przychodziłeś do mnie, i piszę, by dać Ci jasno do zrozumienia, co czuję. Kiedy dowiedziałem się, co zrobiłeś, wszystko się we mnie zagotowało i chciałem uciec, gdzie oczy poniosą. Nie przypuszczałem, że jesteś taką dwulicową żmiją. Pasterze kóz mają więcej honoru niż Ty. Człowiek może być mądry, a jednak zachowywać się jak dureń w relacjach z innymi. To cały Ty. Nie potrafisz żyć z ludźmi; z tego powodu Twoje życie będzie zawsze pełne konfliktów, a jeśli osiągniesz sukces, zapłacisz zań wysoką cenę. Proszę, przestań do mnie przychodzić. Nie mam ochoty widywać się z Tobą ani poznać Twojej żony. C. J. Bullock również podpisuje się pod tym listem. Z poważaniem, Profesor Vanderveer Custis IV Do Harolda Barringtona Drogi Harry, dziękuję, że odwiedził mnie Pan parę tygodni temu i mogliśmy odbyć rozmowę również z dziekanem Wydziału Anglistyki, profesorem Kittredge’em. Przeanalizowaliśmy Pańskie dokonania i po długim zastanowieniu z żalem informujemy, że nie możemy Panu powierzyć stanowiska wykładowcy na żadnym z dwóch wydziałów. Troską napełnił nas fakt, że z powodów, których Pan nie wyjaśnił, postanowił Pan porzucić świetnie rokującą pracę doktorską. Z radością przedłużyłbym termin, był Pan tak blisko jej ukończenia. To wielka, niewytłumaczalna szkoda. Jednak w świetle tego, o czym rozmawialiśmy w kwietniu, i w obliczu problemów, jakie

stwarzały Pańskie metody nauczania, wydaje się słusznym rozwiązaniem, by poszukał Pan innej pracy. Profesor Kittredge i ja nie mamy wątpliwości, że odniesie Pan sukces w wybranej dziedzinie, i życzymy Panu dużo szczęścia i powodzenia w przyszłości. Z poważaniem, Thomas Carver, dziekan Wydziału Nauk Politycznych Do Salvatora Attaviano Szanowny Panie Attaviano! Niniejszym informuję, że nie uregulował Pan należności wynikającej z umowy o pożyczkę z dnia 15 marca 1900 roku, w której wyraźnie zaznaczono, że opóźnienia w płatnościach nie mogą przekraczać trzydziestu dni. Po dokładnym przejrzeniu dokumentów pracownicy banku zwrócili uwagę, że w grudniu 1902 roku spóźnił się Pan o sześćdziesiąt dni, o trzydzieści dni w grudniu 1904 roku i kolejne sześćdziesiąt dni w czerwcu tego roku, 1905. Nie zwrócił Pan też bankowi odsetek i kar wynikających z zaległości. Ponieważ obecnie również zalega Pan z płatnościami, ma Pan trzydzieści dni na ich uregulowanie i zwrócenie się o kredyt w innym banku. Oczywiście w każdej chwili może Pan spłacić zaciągniętą u nas pożyczkę w całości. Proszę poświęcić tej sprawie należytą uwagę, gdyż za dziewięćdziesiąt dni zostanie wobec Pana wszczęte postępowanie w celu odzyskania długu. Ponieważ jesteśmy właścicielami hipoteki Pańskich dwóch restauracji, informujemy, że wykorzystamy wartość tych nieruchomości na spłacenie długu, po czym przekażemy resztę zobowiązań innemu wierzycielowi. Z poważaniem, Gordon Billingsworth Do Harolda Barringtona Drogi Haroldzie! Miałem nadzieję, że staroświecka duma powstrzyma Cię przed zrobieniem takiej sceny, jakiej mimowolnym świadkiem byłem wczoraj po południu. Wygląda jednak na to, że nigdy nie udaje Ci się sprostać moim oczekiwaniom, choćby najskromniejszym. Być może od Włochów uczysz się, jak zachowywać się publicznie. Najwyraźniej nie uczestniczyłeś dość uważnie w naszej ostatniej rozmowie w lipcu, pozwól więc, że przypomnę Ci najważniejsze jej elementy, żebyśmy mogli uniknąć podobnych przykrych sytuacji w przyszłości. Nalegam, byś wziął sobie to ostatnie stwierdzenie do serca. Jestem nieco – choć nie do końca – zdziwiony, że przestałeś pracować nad doktoratem, kiedy byłeś już tak bliski końca. Znów postawiłeś mnie w niezręcznej sytuacji, gdy musiałem tłumaczyć Twoje postępowanie dziekanowi do spraw studentów i szefowi wydziału. Powołałem się na czasowy brak poczytalności; ten powód wydał mi się dość sensowny. Co do twojego szwagra, którego trudna sytuacja najwyraźniej sprowadziła Cię do mojego domu w stanie takiego wzburzenia: pięć lat temu udzieliłem mu preferencyjnych warunków z Twojego powodu. Pożyczyłem mu ogromną sumę pieniędzy, by pomóc Tobie, bo o nim nie miałem i nie mam wysokiego mniemania. Nie zamierzam łożyć na utrzymanie ani Twoje, ani Twojej nowej rodziny. Nie mam też zamiaru utrzymywać żadnych relacji biznesowych ani z nim, ani z Tobą. Tak jak Ty skorzystałeś ze swoich praw, tak ja skorzystałem z moich. Powiedziałeś, że nie obchodzą Cię rzeczy drugorzędne. Pozwolisz, że będę trzymał Cię za słowo. Słyszałem, jak wykrzykiwałeś coś o zaufaniu. Nie wiem, o co Ci chodzi. Połowa mojego interesu należała do Ciebie i Twojej siostry, tak jak pieniądze rodziny. Zaufanie było zbędne – miałeś dostęp do wszystkiego o każdej porze. To było Twoje życie.

Teraz nie masz dostępu do niczego, nigdy. To także jest Twoje życie. Twoja głęboka pogarda w stosunku do owoców mojej ciężkiej pracy pokazała mi, że według Ciebie bycie moim synem nie pociąga za sobą żadnych zobowiązań. Jak mówi Twój mentor Eugene Debs: „Każdy kapitalista jest twoim wrogiem”. Tym właśnie jestem dla Ciebie. Żądania zawsze osłabiają, Haroldzie, bo wymagają reakcji drugiej strony. Poszukaj w sobie siły, Haroldzie. Jeśli Ty lub Twoi bracia potrzebujecie pożyczki, zwróćcie się o nią do banku jak wszyscy. Chcesz pieniędzy? Poszukaj pracy jak wszyscy. Moje drzwi pozostają dla Ciebie zamknięte. Na zawsze. Z poważaniem, Herman Barrigton 5 Harry patrzy, jak Gina wkłada do wazonów świeże kwiaty. Ustawia je w pokojach, a kilka nawet na werandzie, by witały gości. Na Summer Street świeci słońce, a on siedzi przy małym stole, zastanawiając się, co zrobić z całym dniem. Wszyscy inni pracują, on i Gina są w domu sami. On chce iść do biblioteki, lecz ona ma ochotę pojeździć konno, a potem wynająć łódkę i popływać po południu po Merrimack. Chce też pojechać na północ, zanim zrobi się za zimno, może do Maine; słyszała, że u wybrzeży jest kilka pięknych wysepek, gdzie mogliby wynająć pokój, łowić homary i zbierać jagody, może zastałaby ich tam burza i nie mogliby wrócić. Chichocze, snując takie rozważania po angielsku i po włosku, i przekrzywia głowę, by lepiej przyjrzeć się wazonom. Mruży oczy, uśmiecha się. Teraz, kiedy są małżeństwem, nosi rozpuszczone włosy, gdy są sami, i chodzi po domu w przejrzystej podomce, która nie pozostawia niczego wyobraźni i bardzo go rozprasza. Patrzeć na nią to wierzyć we wszystkie cuda wszechświata. Dotykać jej to wierzyć w Boga. Ona niczym się nie martwi. Gdyby wiedziała o niebezpieczeństwie grożącym interesom Salva, o liście, który Harry natychmiast przechwycił i ukrył, głowiąc się, co zrobić, gdyby wiedziała o liście z Harvardu i – co najważniejsze – o liście od ojca, w którym napisano, że pomimo uroku młodej żony, nie będzie żadnych wypraw na odległe wysepki, bo nie ma więcej pieniędzy... Być może, gdyby wiedziała o tym wszystkim, też siedziałaby jak czarna chmura przy stole, ukrywając listy w zaciśniętych dłoniach, może nawet przestałaby układać kwiaty. W Paradiso, mówi, zawsze są świeże kwiaty, bo uosabiają całe piękno życia – cudowne, lecz ulotne. Czy jesteśmy w raju? Kiedy nie przystraja bram Edenu kwiatami, pakuje się na wyjazd do Cambridge przed rozpoczęciem nowego semestru. Wyrzuceni z jednego miejsca, z drugiego. Co im zostało? Uwielbia na nią patrzeć, nawet kiedy myśli kłębią mu się w głowie jak teraz. Ona rozprawia radośnie o rzeczach, których on nie potrafi wyjaśnić, i w swojej zwiewnej sukience, z lśniącą skórą i kawowymi lokami wygląda jak uosobienie nadziei i radości – uczuć, których jemu brakuje. Nie wiedział, że odczuwa ich brak, dopóki jej nie poznał. Nie wie, jak jej o tym powiedzieć. Nie chce jej zdenerwować ani na chwilę. Nuci tak słodko o przywilejach młodości. Gina dostrzega wreszcie jego baczne spojrzenie. Podchodzi do niego i klęka na podłodze między jego nogami, by być bliżej. – Czym się tak bardzo martwisz, mężu? – pyta, podnosząc wzrok. – Dlaczego nie możesz uwierzyć jak ja, że wszystko się ułoży? Jak może być inaczej? Byliśmy sobie przeznaczeni, Harry, wiesz o tym. Związał nas los. – Ty jesteś losem – mówi on, pochylając się, by pocałować jej słodkie usta. Zawsze pachnie wanilią i miętą. Pachnie i smakuje jak nikt inny. – Jesteś mojrą, która przędzie nić

mojego życia. Pieszcząc jej twarz, zamyśla się na chwilę. Nie chce przyznać, że wejście do świata Rose Hawthorne i słowa, które usłyszał od zakonnicy, wzbudziły w nim niepokój. – A jeśli ta twoja Rose ma rację? – pyta, kładąc jej ręce na ramionach. – Wybuchł pożar, Gia. Wiele rzeczy spłonęło, jak pisał jej ojciec. Rzeczy, których tak bardzo pragnęłaś. Gina kręci głową. – Mam jedyną rzecz, której pragnę. Siedzi przy moim stole smutny i ponury. – Wrzuciłem wszystko do ognia – mówi Harry. – Wszystkie butelki, skrzynie, książki. Zatrzymałem jedną, którą mi kiedyś dałaś, szkarłatną, i liścik od mojej matki, także szkarłatny. Ale to wszystko. – Czy przyjaciół i śmierć też trawi ogień? Drzewa, ocean i poranki? Harry potakuje. – Wszystko. Gina potrząsa głową. – Nie zrozumiałeś Rose i nie czytałeś opowieści jej ojca. Nie o to chodzi. W Całopaleniu ziemskim chodzi o coś dokładnie przeciwnego. – Może powinienem przeczytać, zanim zacznę porównywać. – Jeśli spalisz ziemię na popiół – mówi Gina – to i tak nie ma znaczenia, bo nie spaliłeś jedynej ważnej rzeczy. – Jakiej? – Swojego serca – mówi Gina, całując jego dłonie. – A wiesz, co jest w moim? Wie. Ale ona i tak mówi. – Kiedy umrę i je otworzą – szepcze – znajdą w moim sercu Harry’ego. Harry nie powiedział jej jednak prawdy. Przeczytał to bulwersujące opowiadanie. I to ona źle je zrozumiała, nie on. Bo ludzkie serce nie spłonęło w Apokalipsie, a Hawthorne napisał: „Wyłonią się z niego na nowo wszystkie postacie zła i nieszczęść”[9]. – Będą z tobą przez dni i lata takie jak to! – wykrzykuje Gina. – Jesteśmy błogosławieni. I będzie tylko lepiej. Harry kiwa głową, uśmiecha się, lecz się nie odzywa. Och, wierzcie mi na słowo, powróci jeszcze stary świat!

Przypisy [1] Henry Wardsworth Longfellow, Objazd Paula Revere’a, w: Opowieści z Przydrożnej Gospody. Wybór poezji, przeł. Juliusz Żuławski PIW, Warszawa 1975 (przyp. tłum). [2] Święto Dziękczynienia obchodzone jest w Stanach Zjednoczonych w czwarty czwartek listopada (przyp. tłum.). [3] Billing to po angielsku fakturowanie, a worth – wartość (przyp. tłum.). [4] Pierwszy list do Koryntian, Biblia Tysiąclecia, wydanie trzecie poprawione (przy. tłum.). [5] Pomyłka Giny była możliwa dzięki podobnej wymowie słów whores (dziwki) i hordes (hordy) – (przyp. tłum.). [6] Marek Aureliusz, Rozmyślania (do siebie samego), przeł. Krzysztof Łapiński, Wydawnictwo Czarna Owca, Warszawa 2013 (przyp. tłum). [7] Humidor – szkatułka na cygara (przyp. red.). [8] Marek Aureliusz, Rozmyślania, przeł. Krzysztof Łapiński, Wydawnictwo Czarna Owca, Warszawa 2013 (przyp. tłum). [9] Nathaniel Hawthorne, Całopalenie ziemskie w: Diabeł w rękopisie przeł. Maria Skroczyńska, Czytelnik, Warszawa 1975 (przyp. tłum).