Widacki Jan - Detektywi na tropach zagadek historii

Jan Widacki, Detektywi na tropach zagadek historii. Skrypcik Zebrałem najważniejsze jak dla mnie kwestie z pozycji pana prof. Widackiego. Z góry przepraszam, w szczególności autora za ewentualne babole, ale nawet największym specjalistom się zdarza popełniać błędy. Miłej lektury i powodzenia  Zachęcam do lektury całej książki!!! 1. Największa zagadka polskiego średniowiecza (śmierć biskupa Stanisława 1079 r.) a. Czaszka św. Stanisława (przekaz Galla Anonima, Wincentego Kadłubka, Jana Długosza i Piotra Skargi)  Tradycja kultu wywodzi się od Kadłubka (Skałka, Kraków) b. Badania czaszki biskupa  Czacki – biskup zdrajcą  Wojciechowski – biskup złamał przysięgę wobec króla, spiskował z Czechami  Gębarowicz – opis śmierci – sąd biskupa, wyrok wykonał sam król  Lanckorońska – biskup obrządku słowiańskiego w konflikcie z królem, orędownikiem obrządku łacińskiego  Olbrycht i Kusiak – badania czaszki biskupa (1963 r.) – wiek ok. 40 lat, wgniecenie czaszki, próba rekonstrukcji zdarzeń – uderzenie w tył głowy mogło spowodować śmierć  Sawicki – choroby psychicznej króla Bolesława nie można wykluczyć c. Miejsce śmierci i pochówku króla Bolesława Śmiałego (teorie grobu):  Gall: zgładzili go Węgrzy  Kadłubek: po wizycie w Rzymie pokutował w klasztorze na pograniczu Węgier, Austrii i Koryntii  Maciej z Miechowa na podstawie kroniki Długosza – Osjak  W 1839 r. hrabina Goeos – otwarcie grobu (znalezione kosztowności)  Lanckorońska: badania grobu wykazały, że to zwłoki żony fundatora klasztoru  Teoria, że po śmierci króla, jego żona przeniosła jego zwłoki do Tyńca 2. Tajemnice płockiej katedry (Władysław Herman i Bolesław Krzywousty) a. Pochówek w Płocku Władysława Herman (1102 r.) – relacja Galla Anonima oraz Bolesława Krzywoustego (1138 r.) – z relacji Jana Długosza (teoria obroniona – pogrzeb fundatora w największej katedrze ówczesnych czasów)  1547-69 – biskup Noskowski polecił zebrać zwłoki książąt piastowskich do jednej trumny  1825 r. – nowa trumna dla szczątków  Lata ’70 XX wieku – znaleziono kryptę – szczątki 17 książąt piastowskich (metoda C14 potwierdziła okres) b. Czaszka Bolesława Krzywoustego  Asymetria – hipoplazja kłykcia stawowego żuchwy  Brak informacji o wyglądzie księcia u Galla  Wnioskowanie – rzadkie schorzenie, szczątki mężczyzny 50-55 lat

1

 Typ rasowy armenoidalno-wyżynny  Ciężki poród Bolesława (opis Galla) c. Władysław Herman  Zrosty kręgów piersiowych i stawów krzyżowo-biodrowych oraz zmiany patologiczne stawu kolanowego (z opisu Galla: Herman był ociężały na starość i chorował na nogi)  Ślady pośmiertnych uszkodzeń – zbezczeszczenie zwłok przez pogańskich Pomorzan w 1126 r. d. Metoda Gierasimowa (opisana w 1949 r.)  Istnieją związki pomiędzy morfologią czaszki, a kształtem części miękkich  Oblepianie czaszki lub gipsowego odlewu plasteliną, a następnie rzeźbiarski retusz  Podobną metodą rekonstruował twarz Kazimierza Wielkiego (1869) Jan Matejko e. 1975 r. – pogrzeb książęcy (metropolici z Gniezna, Poznania, Szczecina i Krakowa – Wojtyła oraz prymas Wyszyński) 3. W cieniu uroczystości kazimierzowskich (Kazimierz Wielki) a. Historia  1867 r. – decyzja Krakowskiego Towarzystwa Naukowego o restauracji grobowca króla  1869 r. – otwarcie grobu – kości nad posadzką (podobnie chowano świętych beatyfikowanych)  Najpierw zamurowano z powrotem, później decyzja o ponownym pochówku  Za trzecim razem wyjęto kości i insygnia  Rada Miasta (Józef Dietl) i kapituła oficjalnie organizowali pogrzeb b. Badanie szczątków króla  Łepkowski – spisywał protokół – mało czasu na badania  Kazubowski pomierzył kości  Maier – czaszka mało uszkodzona, miał wszystkie zęby, złamał kość przedudzia i zmarł kilka dni później (potwierdza Janko z Czarnkowa) c. Szkielet Kazimierza Wielkiego  Wzrost 185 cm (przeliczniki Carusa i Liherzika), współcześni nam badacze 168-185 cm (Rolleta), 167-175 cm (Manouvier), 166-177 cm (Pearson)  był wielkoludem (175 cm), gdyż jemu współcześni byli niżsi od naszej populacji  Wybitnie długogłowa antropologia czaszki  Precedens – rysunki Jana Matejki i fotografia Walerego Rzewuskiego 4. Królowa Jadwiga a. Historia  Średniowieczne podanie nieznanego duchownego wychwalające jej piękno, łaskawość i miłosierdzie  Pochowana na Wawelu w 1399 r. 2

b.

c.

d.

e.

f.

g.

 1902 r. – przeniesiona do nowej trumny i miejsca (ambita katedry zygmuntowskiej)  Dwa wizerunki królowej – z sarkofagu Madeyskiego i Pocztu królów Polski Matejki Szczątki Jadwigi  1887 r. – pierwsze badanie (oprócz zwłok insygnia) – możliwe, że grób był otwierany wcześniej. Tylko prace konserwatorskie – m.in. Matejko odrysował kości, a Kopernicki opisał je.  1949 r. –pogrzeb w starym sarkofagu  1987 r. – przeniesiona pod ołtarz Chrystusa Ukrzyżowanego Badanie (1949 r.) – Olbrycht  Wzrost 175-180 cm – metoda Rolleta  Znaleziono informacje o otwarciu trumny z 1887 r.  Szkielet miał cechy męskie (wysoka i wąska miednica)  Wiek ok. 28 lat  Brak konkretnej przyczyny zgonu – spekulacja ciężkiego porodu Próby ustalenia wieku królowej  Długosz podawał, że urodziła się w 1371 r.  1976 r. – Bardach – w 1386 r. miała 12 lat (urodziła się w 1374 r.)  Tobiasz (urodziła się w 1371 r.) – zapis Długosza i ekspertyza Olbrachta Dyskusja na temat badań Olbrachta  Odrowąż-Szurkiewicz: badania metodą Manouviera (172 cm), Rolleta (175-182 cm), Pearsona (166 cm) – średnia 171 cm (smukła i strzelista budowa ciała). Wiek określiła na do 25 lat – niestarte zęby, skostnienie chrząstki nasadowej kości ramieniowej  Dzierżykraj-Rogalski – wzrost 175-177 cm (metoda Rotter-Glassera)  Marek (uczeń Olbrachta) – wiek ok. 28 lat, zaznaczył, że Olbracht mierzył z ułożenia kości, a nie przeliczników  Kopernicki (62 lata przed Olbrachtem) – czaszka osoby ok. 30 lat, blondynka, rosła i silnie zbudowana  Talko-Hryniewicz – młoda kobieta, wysoka, silna budowa, blondynka o wysokim czole, twarz podłużna – podobna do tej z obrazu Matejki Wnioski z badań:  Badania przyrodnicze nie są zawsze obiektywne  Brak ocen empirycznych – metody tylko średnią, nie da się dokładnie określić (np. wzrost – różnice populacyjne) Kult królowej Jadwigi  Beatyfikacja 1987 r.  Kanonizacja 1997 r.

5. Medyczno-sądowy konterfekt królowej (Elżbieta Rakuszanka) a. Zmarła w 1505 r. (Maciej z Miechowa opisał miejsce pochówku – płn.-zach. narożnik kaplicy świętokrzyskiej). Była matką królów (4) i jednego świętego. Urodziła 12 dzieci b. Prace nad poszukiwaniem grobu zaczęto w 1972 r.  W XVIII w. kryptę podzielono i przesunięto królową do mniejszej  Marek i Jägermann – znaleziona czaszka należała do kobiety ok. 70 roku życia (zgadzałoby się z podaniami historycznymi) 3

c. Badania czaszki i jej anomalii  Zęby wystawały spomiędzy warg  Asymetria czaszki – słabiej rozwinięta prawa strona  Skrzywienie kręgosłupa tłumaczyło asymetrię czaszki  Wysokie oczodoły, głowa długa, twarz wąska (cechy rasy nordyckiej z elementami armenoidalnymi)  Wzrost 160-165 cm  Pochowana z szczątkami dwóch córek d. Rekonstrukcja wyglądu  Królowa była zgarbiona, przekrzywiona na bok, z lekko zdeformowaną twarzą  Teorię potwierdza brak zapisów wyglądu w kronikach oraz opis spotkania króla Kazimierza Jagiellończyka przed zaślubinami (1454 r.) 6. Wawelski Tutanchamon (Kazimierz Jagiellończyk) a. Historia otwarcia grobu  Po spenetrowaniu krypty królowej Elżbiety Rakuszanki) rozpoczęto otwieranie grobu króla Kazimierza Jagiellończyka. 1973 r. – otwierano dwa razy. Za drugim ujrzano obraz podobny do tego co w grobowcu króla Kazimierza Wielkiego. Trumna rozsypała się.  Badania wskazywały, że zachował się cały szkielet (bez prawej rzepki). Król pochowany był nago, na niegaszonym wapnie.  Czaszka była symetryczna – typ armenoidalny  Król był mocnej budowy ciała, wzrost ok. 179 cm, wiek ok. 65 lat. Człowiek przystojny  W grobie znaleziono miecz i insygnia królewskie b. Klątwa króla Kazimierza Jagiellończyka  Pobrana z kości kolanowej próbka zawierała grzyba Aspergillus flavius, który wytwarzał substancje rakotwórcze  Przeprowadzono pełną dezynfekcję miejsca i wyjętych rzeczy  Śmierć kilku uczonych 7. Jan Kochanowski – o badaniu czaszki i pisma księcia poetów a. Historia wędrówki szczątków poety  Pogrzeb w Lublinie (1584 r.). Rok później żona przenosi zwłoki do Zwolenia (pochowany pod posadzką w kościele). Następnie przeniesiony do specjalnej kaplicy w tym samym kościele.  Badania Czackiego (1791 r.) i uprowadzenie czaszki poety do Porycka  W 1796 r. Czacki przekazuje czaszkę księżnie Czartoryskiej do Puław, później przez Paryż trafia do Krakowa  W 1830 r. szczątki (bez głowy) przeniesiono do mogiły przed kościołem, a w 1901 r. pod salkę katechetyczną. W 1984 r. znów do kaplicy w Zwoleńsku

4

b. Czaszka Kochanowskiego  Dzierżykray-Rogalski – wielokrotnie podważał jej autentyczność (nigdy jej nie widział na żywo – opierał się na pomiarach czaszki)  Talko-Hryncewicz i Wrzosek – mała czaszka, twierdzili, że należała do kobiety, później po znalezieniu świadectwa Czackiego, Wrzosek zmienił swoje zdanie  1982 r. – Marek i Widacki – potwierdzili, że mała czaszka z niskim czołem, ale nie determinuje to płci. Wiek – ok. 50 lat (po obserwacji szwów), nie więcej niż 60 (badanie zębów). Poeta zmarł w wieku 54 lat. c. Rękopis listu poety do księcia Albrechta  1983 r. prośba o ekspertyzę pisma  Dokonał jej Feluś – analiza wykazała defekt w sprawności motorycznej. Drżenie ręki, zmiany nacisku pióra (zmiany aparatu nerwowomięśniowego), wachlarzowaty układ wierszy (ciężka praca fizyczna lub alkoholizm), wachlarzowaty układ liter. Wniosek – Kochanowski był człowiekiem wątłego zdrowia i słabej kondycji fizycznej. d. Grafologia  Nauka dotycząca pisma (pismo różnych osób różni się – nie ma dwóch identycznych)  Ojcem nauki Baldi (1644 r.). Lavater – psychika ma wpływ na pismo. Michon (1878 r.) – twórca systemu grafologii  Badanie pisma pozwala określić wiek autora (bądź grupę wiekową), stopień wyrobienia pisma (czy pismo osoby wykształconej), charakterystykę autora (płeć, stan zdrowia) 8. Kopernik na jubileusz kapituły a. Spór o narodowość Mikołaja Kopernika  Pretensje Polaków i Niemców  Był lojalnym poddanym króla Polski – argument rozwiązujący spór b. Kwestia pochówku we Fromborku (1543 r.)  Był kanonikiem, więc pochowano go w podziemiach katedry  Brak zapisu odnośnie konkretnego miejsca. Tamtejsza katedra była największą z gotyckich w tej części Europy (wielokrotnie rozbudowywana i zmieniana posadzka). Podczas modernizacji przenoszono tablicę pamiątkową Kopernika c. Poszukiwania grobu  1802 r. – Czacki znalazł grób, podarował szczątki księżnej Czartoryskiej, ale brak dokumentacji i pewności  1807 r. – poszukiwania Francuzów (Gley) – bezowocne  1939 r. – Niemcy – wykopali trumny i zabrali je do badań do Królewca (brak informacji co ustalili)  2004 r. – Gąssowski – poszukiwania informacji, którym ołtarzem opiekował się Kopernik, gdyż po śmierci najprawdopodobniej tam został pochowany. W 2005 r. po kilku nie pasujących znaleziskach odkryto zwłoki należące do 60-70 latka (czaszka i luźne kości niekompletnego szkieletu). Przekazano do rekonstrukcji twarzy. Po niej Gąssowski stwierdził, że istnieje duże prawdopodobieństwo, że to może być czaszka Kopernika. Chciano przeprowadzić porównanie DNA 5

z kości. Dokonano go z włosami z książek astronoma ze zbiorów szwedzkich. Okazało się, że możliwe by należały do tej samej osoby.  Wątpliwości: rekonstrukcja z czaszki bez żuchwy, brak portretów malowanych za życia Kopernika. Metoda Gerasimowa obciążona jest dużym błędem, bo tylko uśrednia grubość tkanki miękkiej. Kozłowski i Sołtysiak – dowolna interpretacja wieku (małe widełki), zęby starte jak u 50 latka (jednak zawodne stwierdzenie, bo metoda dostosowana do naszej populacji). Włosy mogły należeć do kogoś kto czytał książkę (książki były wtedy rzadkością). Mógł być spokrewniony z Kopernikiem  Konferencja w Krakowie nie rozwiała wątpliwości! 9. Badanie szczątków Piotra Skargi a. Historia  Kult Piotra Skargi w krakowskim kościele św. Piotra i Pawła  1612 r. – król Zygmunt III Waza zwolnił go z funkcji kaznodziei narodowego (był nim prawie ćwierć wieku – wziął udział w 18 sejmach)  Pisał dużo o cnotach  Zmarł we wrześniu 1612 r. – pochowano go w trumnie w kościele św. Piotra i Pawła (zwykle mnichów chowano bez trumien)  Po kilkudziesięciu latach wymiana – pielgrzymi modlili się przy jego trumnie. Przełożono go do metalowej trumny.  1814 r. – opieka Arcybractwa Miłosierdzia (które założył), fundacja kamiennego postumentu i trumny na szczątki ubrań (sic!) b. Badania szczątków  1912 r. – wydobyto kompletny szkielet  1918 r. – badania antropologiczne przeprowadzili Talko-Hryniewicz oraz Wrzosek – zauważyli, że zabrano część czaszki jako talizman. Wzrost 165 cm, średnia budowa ciała  1936 r. – przełożone do trumienki miedzianej. Badania Wacholza. Mierzył wzrost przelicznikami Langera i Roleta (169 cm) - sam nie mierzył kości.  Tazbir (1983 r.) w książce o Skardze pisał, że umarł w letargu  Wygląd podobny do tego z obrazku Matejki  Mason szukał informacji o letargu Skargi. 1662 r. – Pruszcz opisał, że po śmierci dwa palce były całe. c. Letarg – śmierć pozorna. Jest to stan, w którym większość procesów życiowych przebiega na tak niskim poziomie, że można powierzchownym badaniem stwierdzić śmierć. Łączy się z oziębienie i bladością ciała  Przykładowo w 1919 r. Haberda opisał przypadek pielęgniarki, która otruła się, leżała zimna, a następnego dnia przebudziła się w swojej trumnie.  W ’70 XX w. wystawiono akt zgonu osobie w letargu.

6

10. Śledztwo w sprawie tajemniczej śmierci księcia Jeremiego Wiśniowieckiego a. Losy księcia po obronie Zbaraża (1649 r.)  Przeniósł się do posiadłości Zamoyskiego w Krzeszowie (bankructwo Wiśniowieckiego)  Dowodził skrzydłem wojska polskiego pod Beresteczkiem (1651 r.)  W trakcie kampanii przed oblężeniem Chwastowa, rozchorował się i zmarł w Pawołoczy  Grzebany w Sokalu, na Świętym Krzyżu (1653 r.) – nie było oficjalnego pogrzebu. Pożar kościoła b. Śledztwo Widackiego i Marka  Ze źródeł wynika, że gorączka i biegunka. Objawy 6-dniowa choroba podobne do zatrucia arsenem.  Wersje śmierci księcia Wiśniowieckiego: 1 – cholera (była epidemia, mógł się zarazić), 2 – zatrucie pokarmowe (błąd dietetyczny – ogórki przepite miodem), 3 – otrucie arsenem (hetman Potocki lub Kalinowski – arszeniku sekcja zwłok nie była w stanie wykazać) c. Identyfikacja zwłok  Wzory linii papilarnych (jeśli był daktyloskopowany), uzębienie, znamiona skóry, tatuaże. Pomocne bywają zdjęcia rentgenowskie (raczej nie do badań historycznych)  Superprojekcja: fotomontaż zdjęć czaszki i zdjęcia twarzy (w przypadku Wiśniowieckiego nie udało się, bo brak portretu) d. Śledztwo w krypcia na Świętym Krzyżu (1980 r.)  Rozważania nad Janem Oleśnickim, który mógłby być rzekomym Jaremą – ale nie!  Badania Widackiego, Marka i Koniecznego. Rentgen głowy  Pomiar ciała – ok. 162-163 cm (książę był niski)  Na kończynach górnych smoła (Konieczny)  Brak śladów sekcji (Marek)  Inny kolor żupana  Wiek po stanie zębów ok. 50 lat (Bielewicz, Marek, Nasiłowski, Romanowski)  C14 też wyklucza 11. Sensacyjne odkrycie szkieletów przy murach Wawelu (ok. 1913 r.) a. Podczas robót ziemnych natknięto się na szkielety. Płytko na zewnątrz murów obronnych. Grzbietem do ziemi b. Badania Wacholza  Kości częściowo uszkodzone, spoczywały w ziemi więcej niż 50 lat  Badany szkielet należał do mężczyzny, powyżej 180 cm, min. 18-25 lat (zeby). Szkielety z czasów Konfederacji Barskiej c. Historia z tamtego czasu  Konfederaci starali się dostać, jak kiedyś Grecy do Troi, na Wawel. Chcieli wejść przez stary kanał. Udało się wejść i zdobyć zamek

7

 Walki z Rosjanami (Suworow) – wytrzymali do Wielkanocy, bez kapitulacji. d. W czasie zaborów stacjonowali tu Austriacy. W 1905 r. przenieśli się i wtedy natrafiono na zwłoki  Moskale byli prawosławni, więc nie chowano ich z Katolikami  Zwłoki żołnierzy poległych w 1772 r. 12. Chopin, Delfina i eksperci – czyli anatomia kompromitacji a. Delfina Potocka  Wielka miłość Zygmunta Krasińskiego  Jej mężem był Mieczysław Potocki. Po opuszczeniu męża mieszkała w Paryżu  Artystycznie wszechstronnie uzdolniona, piękna kobieta, skandalizowała swym stylem życia b. Spotkanie z Chopinem (1832 r.)  Chopin był nauczycielem i przyjacielem Potockiej  W 1849 r. na dwa dni przed śmiercią chciał się z nią zobaczyć  Dedykował jej dwa utwory. Ponoć on ją kochał, ona go nie c. Kwestie romansu  Hoesik (przed I wojną światową) wspomina o listach, nie twierdzi, że je widział  Ponoć były w zbiorach w Rogalinie, później wywiezione i znów przywiezione do Polski, ale spłonęły  Czernicka w radiu mówi o nich (odpisy listów)  Iwaszkiewicz publikuje, listy są rozpowszechniane, a nawet tłumaczone na inne języki  Rozpoczął się spór o autentyczność – głośna polemika Hedliga (przeciw) i Glińskiego (za) w 1960 r.  W 1961 r. na kongresie orzeczono falsyfikację  1964 r. – Harasowski ogłasza, że ma kserokopię listów – nie zgodził się na badania  1973 r. – publikacja zdjęć w Music and Musicans  Fajer badał autentyczność – zakwestionował ją. Następnie Czeczot i Zacharias stwierdzili, że nie są falsyfikatami. Później długa polemika pomiędzy autorami, którą rozstrzygnął Soszalski. Poparł Fajera. Analizował pod względem fałszerstwa (m.in. zespoły literowe identycznych rozmiarów). Stwierdził fotomontaż d. Grafologia – problemy w związku z błędem Czeczota i Zachariasa.  W międzywojniu brak uniwersyteckiej placówki kryminalistycznej (jedynie KCSŚ – Sobolewski, Sawczyn). Po wojnie ich wychowankowie nie mogli pracować (m.in. Fajer)  Problemy fajera w PRLu. Znaczne utrudnienia z napisaniem pracy doktorskiej, którą ostatecznie obronił w 1981 r. (na trzy lata przed śmiercią).  Bada się nie tylko pod kątem grafizmu, ale i językowym  Opinie z badań filologicznych potwierdziły falsyfikat. W listach użyto słów nieznanych ówczesnej polszczyźnie

8

13. Ostatnia droga legionowa biskupa (Władysław Bandurski) a. Historia biskupa  Wyróżniał się postawą patriotyczną i dużym zaangażowanie w życie społeczne  1889 r. – doktorat z filozofii i świętej teologii w Rzymie  Podczas epidemii tyfusu pomagał materialnie swoim parafianom  Sekretarz biskupa Puzyna  1906 r. – biskup pomocniczy Archidiecezji Lwowskiej, konflikt z arcybiskupem Wilczewskim (lojalnym wobec Wiednia)  1914 r. – pogrzeb Janowskiego (ostatni członek Rządu Tymczasowego z 1863 r.). Pierwsze spotkanie z Józefem Piłsudskim (wielki autorytet dla biskupa)  Kapelan I Kompanii Kadrowej. Po buncie Żeligowskiego został biskupem polowym Litwy Środkowej. Chciał być biskupem polowym Wojska Polskiego (poparcie Piłsudskiego), ale sprzeciw episkopatu i Stolicy Apostolskiej  W Wilnie głosił kazania  Stopień generała dywizji, kawaler Orderu Virtuti Militari  Zmarł w 1932 r. Spoczął w kaplicy św. Piotra i Pawła w Wilnie b. Katedra  Ufundował ją Władysław Jagiełło, odnowił po pożarze książę Witold. Koronowano w niej Zygmunta II Augusta  Pełniła funkcje funeralne – Wielki Książę Witold, król Aleksander Jagiellończyk i Władysław IV Waza  Wielokrotne pożary i podtopienia  1953-1989 – pełniła funkcję galerii sztuki c. Poszukiwania grobu Bandurskiego  Inicjatywa biskupa Głódzia  Dzięki Widackiemu i notce ze Słowa znaleziono grób. Ciało nie było rozłożone do końca. Głowa oddzielona od korpusu, podobnie jak żuchwa  Uroczysto pożegnano w Wilnie zwłoki biskupa. Przewieziono do Katedry Polowej Wojska Polskiego w Warszawie 14. Generał Władysław Sikorski ofiarą komunistycznej zbrodni? a. Historia gibraltarska  1943 r. – śmierć na Gibraltarze (plotki o zamachu na generała)  Hipotezy Roboga-Malinowskiego – zamach Rosjan, Anglików lub ich wspólna inicjatywa. Wandycz nazywa tajemniczą śmiercią  Sikorski był niewygodny. Był autorytetem, chciał dla Polski granicy sprzed wojny  Istniała teoria, że zgładzili go Polacy po układzie Sikorski-Majski (1941 r.)  Po wyłowieniu z morza najpierw spoczął w katedrze gibraltarskiej. Według relacji Lechonia doszło u niego do gigantyzmu gnilnego Caspra 9

 Przywieziony do Anglii i pochowany pod Londynem  W latach ’60 i 70 XX w. władze PRL rozmawiały z żoną Sikorskiego o przeniesieniu do Polski (Wawel, Warszawa oraz Hyżne). Bez konkretnych uzgodnień  1981 r. – rozmowy władz z Solidarnością nad pochówkiem na Wawelu. Protesty polonii i brak pozwolenia od Brytyjczyków  1993 r. – pogrzeb na Wawelu. Brak badań b. Badania (2008 r.)  Identyfikacja – nie możliwe było okazanie (gdy destrukcja zwłok lub znaczny rozkład ciała), daktyloskopia, badania stomatologiczne. Ze szkieletu da się jedynie uprawdopodobnić – m.in. płeć (kształt miednicy, wielkość czaszki), wzrost (mierzenie szkieletu w ułożeniu anatomicznym lub za pomocą przeliczników). Metoda Gierasimowa (odtwarza wygląd)  Badanie DNA wykazało, że to zwłoki generała (99,92%)  Prawdopodobnie miał niebieskie oczy. Wzrost ~171 cm (szkielet 167 cm). Badania antropologiczne wykazały, że był znakomitym piechurem i miał dobrą kondycję. Badanie wykluczyło uduszenie, potwierdzono śmierć w katastrofie. Generał nie został otruty, najprawdopodobniej też nie zginął od utopienia. Był martwy gdy samolot spadł do wody 15. Czy kamienie mówią prawdę o dziejach najnowszych (Muzeum Ziemi PAN) a. Plamy krwi na posadzce widoczne od 40 lat b. Badania mikrospetroskopowe (wykryły obecność hemochromogenu – pochodna hemoglobiny) oraz metodą elektroimmunoprecypitacji (nie udało się ustalić grupy krwi) c. Rekonstrukcja zdarzeń – obfite krwawienie, kałuże krwi, małe – rozpryski, odbita dłoń nieletniego lub małoletniego d. Krew wsiąkła w marmur i nie da się jej zetrzeć

10