Z milosci do corki - Sarah Taylor

Redakcja stylistyczna Monika Kiersnowska Korekta Halina Lisińska Renata Kuk Projekt graficzny serii Małgorzata Cebo-Foniok Zdjęcie na okładce Ze zbiorów autorki Tytuł oryginału For the Love of Nadia Text Copyright © Sarah Taylor and Andrew Merriman 2013 All rights reserved. For the Polish edition Copyright © 2013 by Wydawnictwo Amber Sp. z o.o. ISBN 978-83-241-4718-2 Warszawa 2013. Wydanie I Wydawnictwo AMBER Sp. z o.o. 02-952 Warszawa, ul. Wiertnicza 63 tel. 620 40 13, 620 81 62 www.wydawnictwoamber.pl Publikację elektroniczną przygotował:

Mojej pięknej księżniczce, Nadii. Jest wspaniałą dziewczynką, a ja jestem dumna, że mogę nazywać ją swoją córką. Przeszła przez tak wiele, ale wyszła z tego z uśmiechem. Mam nadzieję, że gdy przeczyta tę książkę, w pełni zrozumie, czemu zrobiłam to, co zrobiłam. Nadia jest moim życiem i zrobię wszystko, by ją chronić. Kocham cię skarbie, na zawsze. Mama

Przedmowa Jest takie stare powiedzenie, że zwykli ludzie są zdolni do niezwykłych czynów. Historia Sarah Taylor nadaje tym wyświechtanym słowom zupełnie nowe znaczenie. Daje nadzieję wszystkim rodzicom, którzy walczą o swoje dzieci z najgorszymi przeciwnościami losu. Porzucenie pracy, domu i rodziny w Wigan, by wyjechać do Libii z ledwie kilkoma rzeczami w plecaku, wymaga wyjątkowej determinacji i odwagi. Sarah zawsze powtarza, że tak postąpiłby każdy rodzic na jej miejscu. Pewnie ma rację, ale prawda jest taka, że nie każdy rodzic miałby dość siły charakteru, by osiągnąć to, co udało się jej, i to w tak niesamowity sposób. Włączyłem się w tę sprawę w 2008 roku, gdy rodzice Sarah, Dot i Dave, odwiedzili mnie w moim biurze w Golborne, wraz z komisarzem Philem Owenem. Ich opowieść wyróżniała się wśród zgłoszeń o niewywożonych śmieciach i zbyt głośnych sąsiadach. Byłem zadziwiony, gdy Dot i Dave powiedzieli mi, jak ta młoda dziewczyna, Sarah, której wtedy jeszcze nie znałem, zdołała umówić się na spotkanie z Wodzem i namówić go do pomocy. Wtedy pomyślałem, że Sarah to siła, z którą trzeba się liczyć. Stanowiła rzadkie połączenie żywej inteligencji z autentycznym ciepłem i dobrocią — nigdy nie straciła tych cech, nawet w najgorszych chwilach i to właśnie wyjaśnia, czemu tak wiele ludzi chciało jej pomóc. Prawda jest taka, że nie zdołałaby tego osiągnąć samodzielnie i zawsze będę wdzięczny niesamowitemu profesjonalizmowi i współczuciu Phila Owena, ambasadora Vincenta Feana i jego ludziom. Oni reprezentują to, co najlepsze w naszej administracji państwowej. Podróż Sarah była podróżą osobistą, ale jedną z niezwykłych stron tej sprawy jest to, że to, co osobiste, zostało połączone z aspektem publicznym i politycznym. W tle całej tej historii mamy Libię i Bliski Wschód tuż przed wielkim wstrząsem. Wtedy jeszcze się tego nie czuło, ale kiedy patrzę na to teraz, to widzę, że fakt, iż historia Sarah rozegrała się właśnie w tym czasie, mógł być największym szczęściem, jakie ją spotkało. Współpraca brytyjskiego i libijskiego rządu w sprawie Nadii nie byłaby możliwa pięć lat wcześniej, przed odwilżą w kontaktach dyplomatycznych, która

nastąpiła w połowie dekady. Ale prawda jest też taka, że gdyby Nadii nie odnaleziono, nim Libia pogrążyła się w chaosie wojny domowej, istnieją duże wątpliwości, czy zdołalibyśmy ją odzyskać. Tuż przed świętami Bożego Narodzenia w 2011 roku zaproszono mnie na otwarcie nowej szkoły podstawowej. Dopiero gdy wszedłem do klasy, uświadomiłem sobie, że to szkoła Nadii. Widok jej uśmiechniętej buzi i jej odpowiedź z pięknym wigańskim akcentem zawsze pozostaną w mojej pamięci jako jedne moich z najcenniejszych wspomnień. Rt. Honourable Andy Burnham minister zdrowia w gabinecie cieni, luty 2013

Ogródek w Wigan To

zabawne, kiedy pomyślę, że pochodzę z całkiem przeciętnej rodziny z typowego miasteczka w Lancashire w Anglii, a moje życie nigdy nie było typowe. W gruncie rzeczy było całkiem na odwrót. Nawet moje narodziny, dziesiątego lipca 1976 roku, były spektakularne — mama męczyła się już trzydzieści sześć godzin, potrzebowała znieczulenia, tlenu i petydyny, i koniecznie chciała wreszcie urodzić, natomiast mnie wcale się nie spieszyło na świat. Lekarz musiał użyć kleszczy, żeby mnie wyciągnąć. Wygląda na to, że zawsze byłam niezależna i uparta, na moje szczęście. I na szczęście dla Nadii. Po kilku dniach spędzonych w szpitalu wróciłyśmy z mamą do domu przy ulicy Chatham 17 w Wigan. Był to czteropokojowy segment w szeregowcu, który moi rodzice podnajmowali od ojczyma mojej matki za pięć funtów tygodniowo. Domek był niewielki, ale przytulny, a sąsiedztwo klasy robotniczej niezmiernie przyjazne i pomocne. Wszyscy w okolicy się znali i odwiedzali wzajemnie. Mama poznała tatę w pubie w Wigan. Oboje mieli niewiele ponad dwadzieścia lat, gdy się pobrali. Mój tata, David, był spawaczem, ale mimo to nie mieliśmy zbyt wiele pieniędzy. Nie stać nas było na oddawanie samochodu do warsztatu, więc tata musiał sam go naprawiać. Później zaczął tak dorabiać. Mama, która pracowała jako krawcowa, także była zaradna. Kupiła maszynę do szycia za pieniądze odziedziczone po jakiejś dalekiej ciotce i szyła nam ubrania. Naprawdę kochała to zajęcie, ale robiła to głównie po to, żeby trochę zaoszczędzić. Gdy byłam mała, spędzaliśmy mnóstwo czasu z dziadkami ze strony ojca. Tata urodził się w Wigan, a jego rodzice mieszkali nieopodal. Pamiętam dnie spędzane z babcią, Betty Taylor, na pieczeniu jej słynnych ciast jagodowych. Dziadek Bill miał czerwonego vana typu Bedford, którym jeździł do pracy. Lubiłam stawać z tyłu i pukać w sufit samochodu, a dziadek zawsze mnie rozśmieszał, pytając, kto to się kręci po dachu jego auta. Mama, Dorothy Bibby, była jedną z siedmiorga rodzeństwa urodzonego w Singapurze. Jej ojciec, który pracował w RAF-ie, zmarł, gdy miała zaledwie piętnaście lat, więc nie miałam okazji go poznać. Mama miała ciężkie dzieciństwo, gdyż jej matka musiała sama utrzymać

całą rodzinę. Na trzy dni przed świętami Bożego Narodzenia w 1980 roku urodził się mój młodszy brat, Andrew. Tata zawiózł nas do szpitala naszym pomarańczowym samochodem reliant kitten. Pamiętam, że w bagażniku zobaczyłam lalkę zapakowaną w dużą torbę. Zdziwiłam się, że mama i tata kupili ją małemu chłopcu! Ogarnęła mnie zazdrość, ale w szpitalu tata wręczył mi lalkę i powiedział, że to prezent od Andrew. Bardzo się ucieszyłam i pomyślałam, że posiadanie młodszego brata może być jednak fajne. Rodzice umieścili Andrew w mojej sypialni, gdy miał jakieś osiem miesięcy. Bardzo się z tego ucieszyłam. Jako starsza siostra chciałam się nim opiekować, podobało mi się, że jestem tak „odpowiedzialna”. Obydwoje rodzice palili i kiedy trochę podrosłam, zaczęli mnie wysyłać do Pattersona, małego sklepiku po drugiej stronie ulicy, w którym kupowałam paczki player’s no. 6 — wydaje mi się, że były to jedne z najtańszych papierosów. Ulica nie była ruchliwa, a sklep znajdował się naprzeciwko naszego domu, więc rodzice nie bali się mnie tam posyłać. Pan Patterson był starszym człowiekiem i prowadził sklep wraz z żoną. Gdy rodzicom brakowało pieniędzy, państwo Pattersonowie sprzedawali nam „na zeszyt”, dopóki nie uregulowaliśmy rachunku — nie sądzę, aby teraz było wiele takich miejsc, gdzie można to robić. Za rogiem mieścił się drugi sklep U Agnes. Teoretycznie nie mogłam tam chodzić, bo był przy głównej ulicy. Problem w tym, że U Agnes mieli większy wybór cukierków niż u starego pana Pattersona, w tym moje ulubione — szczękołamacze i buteleczki coli. Na szczęście zwykle udawało mi się przekonać mamę, by pozwoliła mi tam pójść, o ile tylko taty nie było w domu, bo on by się na to nie zgodził. Zawsze biegłam w tę i z powrotem, by zdążyć do domu przed nim. I nigdy się o tym nie dowiedział — jak do tej pory. Przepraszam, Tato! Był też inny starszy pan — Arthur — który mieszkał po drugiej stronie ulicy i zawsze, gdy mnie widział, dawał mi garść czekoladek, między innymi batoniki Galaxy i Smarties. Teraz brzmi to trochę niepokojąco, ale było naprawdę niewinne i jedyne, o co mogę go oskarżyć, to o to, iż jestem teraz czekoladoholiczką! Jak się zastanowić, to aż dziwne, że wciąż mam jakieś zęby! Gdy dorastałam, nie mieliśmy dość pieniędzy, by jeździć na wakacje i

pamiętam tylko jedną wycieczkę zagraniczną. Gdy byłam jeszcze mała, mój wujek Harry z rodziną zaprosili nas na objazd Europy ich camperem. Pamiętam potworne upały — tata nabawił się nawet udaru słonecznego w Szwajcarii — ale mimo to bawiliśmy się świetnie. Kilka lat później tata kupił stary ambulans, przemalował na beżowo i przerobił na coś w rodzaju domu na kółkach. W środku były dwa łóżka, wstawił stoliki, zlew i szafkę. Pojechaliśmy na kemping do Flamingo Land w północnym Yorkshire, gdzie biegaliśmy z Andrew po lesie, odwiedziliśmy nawet niewielki park tematyczny, który w owym czasie nie był tak duży jak dziś. Jako dzieci dobrze się dogadywaliśmy. Grywaliśmy na ulicy w piłkę z naszymi kuzynami, Markiem i Michaelem, do późna. Jako najstarsza zawsze chciałam przewodzić, chociaż podejrzewam, że robiłabym tak bez względu na wiek. Zachowywałam się trochę apodyktycznie, ale poza tym byłam grzecznym i spokojnym dzieckiem, i raczej się nie buntowałam. Mama i tata byli wobec mnie stanowczy — wychowywali mnie odpowiednio i nauczyli, jak odróżniać dobro od zła. Chociaż zawsze byli kochający i opiekuńczy, nie chcieli, abym wyrosła na beksę. Nawet kiedy chorowałam, nigdy się nade mną nie rozczulali — poświęcali mi uwagę wtedy, gdy jej potrzebowałam, ale bez przesady. Jestem pewna, że to ich wpływ sprawił, że jestem teraz tym, kim jestem — pomogli mi być silną, pewną siebie i nauczyli odpowiednich wartości moralnych. Zawsze byli wobec mnie szczerzy i ja także staram się taka być wobec innych ludzi. Na początku 1983 roku rodzice uznali, że powinniśmy mieć z Andrew oddzielne pokoje, więc przeprowadziliśmy się do innej części Wigan. Dom przy Meadway 18 był znacznie większy, miał trzy sypialnie i ogród z przodu i z tyłu. Nasz poprzedni dom przy ulicy Chatham miał tylko malutki ogródek, więc ucieszyliśmy się z bratem, że mamy teraz tyle miejsca do zabawy. Byliśmy zachwyceni nową okolicą i podobał nam się duży dom. Niestety, ta radość nie trwała długo. Mieszkaliśmy przy Meadway dopiero kilka miesięcy, gdy źle się poczułam. Miałam wtedy siedem lat. Na rękach i nogach zauważyłam siniaki. Sprawa była poważna, bo nie były efektem upadków. Za każdym razem, gdy ktoś mnie dotknął, na mojej skórze pojawiał się kolejny sinoniebieski ślad. Na początku rodzice podejrzewali, że ktoś się znęca nade mną w szkole, ale przecież potrafiłam się obronić. Zaczęłam też

dużo sypiać. Kiedy wracałam ze szkoły, kładłam się na kanapie i zapadałam w głęboki sen. Siniaków robiło się coraz więcej i zaniepokojeni rodzice zabrali mnie do lekarza. Zostałam skierowana do miejscowego szpitala na badania krwi, wyniki nie wykazały niczego niepokojącego. Ale pewnego dnia tak bardzo rozbolał mnie brzuch, że nie mogłam się wyprostować i znów wylądowałam w szpitalu. Zrobiono mi kolejne badania krwi i nakłucie lędźwiowe. To ostatnie służy do pobrania płynu mózgowo-rdzeniowego. Jest to dość przykre doświadczenie dla dziecka. Pamiętam, jak leżałam na brzuchu, a wokół mnie kręciło się mnóstwo lekarzy i pielęgniarek. Jedna z nich chwyciła mnie za rękę i zapewniła, że mogę ją ściskać tak mocno, jak tylko chcę. Lekarka powiedziała mi, co zamierza zrobić, ale nie sądziłam, że igła będzie taka duża. Pamiętam, jak powiedziałam: „Myślałam, że będzie jak szpilka!” Obserwowało mnie tyle pielęgniarek i studentów medycyny, że chociaż próbowałam hamować łzy, wybuchnęłam płaczem. Wszyscy zebrani mówili, że jestem dzielna, a ja czułam się z siebie dumna, ale wciąż nie wiedziałam, co jest ze mną nie tak, podobnie jak moi rodzice. Następnego dnia pojechaliśmy do szpitala dla dzieci Pendlebury Children’s Hospital w Greater Manchester, teraz nazywanego Royal Manchester Children’s Hospital. Zabrano nas do sali, gdzie wskazano mi łóżko, kazano się rozebrać i położyć. W tym samym czasie rodzice zostali zaproszeni do gabinetu lekarskiego. Pielęgniarka chciała mi założyć wenflon, ale krzyknęłam do niej: — Nie dotykaj mnie, zaraz wracam do domu! — Nie pozwoliłam jej nic zrobić, dopóki nie przyszła do mnie mama. Wydaje mi się, że zawsze byłam uparta, ale wtedy byłam po prostu przerażona. Przestraszyłam się jeszcze bardziej, gdy pojawili się oboje rodzice. Wyglądali na wstrząśniętych, pobledli i płakali. — Co się stało? — zapytałam. — Wszystko w porządku, Sarah. — Mama próbowała mnie pocieszyć. — Jesteś trochę chora i będziesz musiała zostać na jakiś czas w szpitalu, ale niedługo wrócisz do domu. — Ale ja się czuję dobrze — odparłam. — Nic mi nie jest. — Proszę, Sarah, rób to, o co cię proszą, a niedługo wrócisz do domu. Ostatecznie zgodziłam się, by pielęgniarka się mną zajęła, ale wcale mi

się to nie podobało. Mama i tata siedzieli przy mnie do końca czasu odwiedzin, ale potem zostałam sama. Martwiłam się, że jestem w szpitalu, i do tego tak daleko od domu. Zabrano mnie od rodziny, ale najgorsze było to, że nie chciałam chorować. Tej nocy usnęłam ze łzami w oczach. Ósmego sierpnia 1983 roku, o pierwszej po południu — ten dzień mój tata zapamiętał już na zawsze — lekarze zdiagnozowali u mnie białaczkę. Później oznajmili mi, że mam raka. Pamiętam, jak zadałam tacie pytanie, którego na pewno się obawiał: „Czy ja umrę?” Tata nabrał głęboko powietrza, wziął mnie za rękę i spojrzał mi prosto w oczy. — Sarah, istnieje takie niebezpieczeństwo, ale jeśli będziesz brać lekarstwa i robić to, co powiedzą ci lekarze i pielęgniarki, to może nic ci nie będzie. Mógł skłamać, próbując mnie pocieszyć, ale to nie było w jego stylu. W naszym stylu. Później powiedział mi, że te słowa były dla niego niczym cios w serce. Od samego początku mojej choroby rodzice ustalili, że będą mi zawsze mówić prawdę, bez względu na to, jak bardzo będzie trudna. Uznali, że muszą być ze mną szczerzy tak jak mój lekarz, doktor Richard Stevens, był z nimi. To musiała być jedna z najtrudniejszych rzeczy, jakie kiedykolwiek zrobił mój tata, ale jego zachowanie i prawdomówność pomogły mi w oswojeniu choroby, i teraz, kiedy jestem dorosła, stosuję tę zasadę również wobec swojej córki. Zawsze jestem szczera wobec Nadii i odpowiadam jej zgodnie z prawdą na wszystko, o co mnie zapyta. Tak czy inaczej byłam w szpitalu, na początku intensywnej dwutygodniowej kuracji. W pewnym momencie miałam bardzo wysoką temperaturę, byłam w krytycznym stanie. Mama zamieszkała nieopodal w specjalnej kwaterze. A mnie zamknęli w izolatce, żeby nie dopadła mnie infekcja, i czułam się tam samotna i smutna. Chemioterapia ma wiele efektów ubocznych — wciąż wymiotowałam, nie jadłam, a mój organizm zasilano kroplówką. Pamiętam, jak któregoś dnia obudziłam się i zobaczyłam pęk włosów na poduszce. Mama i tata ostrzegli mnie, że stracę włosy, więc byłam na to przygotowana. Zresztą wszystkie dzieci na oddziale przechodziły przez to samo. Wstydziłam się

tego, że będę łysa i bałam się, co powiedzą moi koledzy w szkole — martwiłam się, że będą się ze mnie śmiać. Pierwszy raz w życiu ktoś się będzie ze mnie wyśmiewać. Miałam tylko nadzieję, że zanim wrócę do szkoły, włosy odrosną, ale oczywiście tak się nie stało i musiałam nosić na głowie chustkę. (Okazało się jednak, że gdy wróciłam do szkoły, jakieś osiem miesięcy po tym, jak zdiagnozowano u mnie chorobę, nikt się ze mnie nie śmiał, za to zdobyłam wielu nowych przyjaciół, których zaciekawił mój wygląd. Możliwe, że nauczyciele wszystkich uprzedzili). Pewnego dnia, po dwóch tygodniach leżenia w szpitalu, gdy mama szykowała w kuchni posiłek (nie chciałam jeść szpitalnego jedzenia, bo zawsze było zimne), a tata siedział obok mnie, podeszła do nas pielęgniarka. — Czy chciałabyś wrócić do domu, Sarah? — zapytała. Zanim zdążyłam odpowiedzieć, tata zawołał radośnie: — Czy chciałaby? Pewnie, że chcielibyśmy! Bardzo się ucieszyłam, że mogę wrócić do domu, ale szybko się okazało, że będę poddana radioterapii na oddziale pobytu dziennego w Christie’s Hospital (też w Manchesterze). Ponieważ nie mogłyśmy tak daleko dojeżdżać, zatrzymałyśmy się z mamą u rodziny, która miała syna w tym samym wieku co ja. Jonathan też chorował na białaczkę i był pacjentem na tym samym oddziale. W tym trudnym czasie nasze rodziny wspierały się wzajemnie i bardzo do siebie zbliżyły. Niestety, kilka lat później Jonathan miał nawrót białaczki i zmarł. Był taki młody — nie wiem, jak jego rodzice to przeżyli. Kiedy wypisano mnie z Christie’s, skierowano mnie znów do Pendlebury, ale tym razem już tylko na dzienne wizyty. Raz w tygodniu w pełnym znieczuleniu robiono mi badanie szpiku w poszukiwaniu chorych komórek. Po jakimś czasie testy robiono już tylko raz w miesiącu, potem raz na dwa miesiące, aż w końcu raz do roku. Pamiętam, jak lekarz powiedział mi, że jeśli sześć razy z rzędu w badaniu nie wyjdą żadne nieprawidłowości, to zostanie oficjalnie stwierdzona „remisja”. Dopiero dziesięć lat później, gdy miałam siedemnaście lat, orzeczono, że jestem zdrowa, ale do dziś raz do roku przechodzę badania szpiku. Po pięciu latach mojej remisji rodzice postanowili postarać się o jeszcze jedno dziecko i dwudziestego ósmego lipca 1989 roku urodziła się moja siostra, Stephanie. Tak się cieszyłam, że mama urodziła

dziewczynkę. Tym razem nie musieli mi dawać lalki — dostałam do zabawy żywą lalkę! Pomagałam przy jej ubieraniu i poświęcałam jej wiele czasu. Nie sądzę, żeby Andrew cieszył się z młodszej siostry, pewnie wolałby brata. Wszystko zaczęło iść ku lepszemu — nie miałam objawów choroby, Stephanie była zdrowa, moi rodzice szczęśliwi, a ja z przyjemnością uczęszczałam do nowej szkoły średniej, Rose Bridge High School. Odzyskiwałam poczucie bezpieczeństwa, zawierałam nowe przyjaźnie i szło mi w szkole całkiem nieźle. Gdy dorastałam, byłam bardzo pewna siebie — mówiłam to, co myślę, i zawsze broniłam swoich przekonań. Byłam lubiana i miałam grupkę przyjaciół, na których mogłam polegać — zawsze starałam się dogadywać z popularnymi dzieciakami. Swoją pierwszą miłość, Roberta, poznałam w ostatniej klasie. Miałam piętnaście lat, a on był ode mnie o dwa lata starszy. Mój brat Andrew grał w rugby, a tata Roberta był jego trenerem. A do tego nasi ojcowie pracowali w jednej firmie. Tata lubił Roberta i jego rodzinę, ale trudno mu było się pogodzić z myślą, że jego mała dziewczynka ma chłopaka. Nie chciał, żebym chodziła na randki, dopóki nie skończę szesnastu lat. Nalegał też, bym wracała przed dziesiątą wieczorem i ostrzegał, że w innym przypadku „będą problemy”. Tata zawsze chciał wiedzieć, dokąd idę, i chociaż mnie to frustrowało, robił to dla mojego dobra. Jestem pewna, że moja choroba wpłynęła na jego zachowanie i sprawiła, że był jeszcze bardziej opiekuńczy. Od samego początku naszego związku spędzaliśmy z Robertem mnóstwo czasu. Właściwie byliśmy nierozłączni. Jak się nad tym zastanowić, możliwe że byliśmy sobie zbyt oddani i odsuwaliśmy od siebie przyjaciół, którym pewnie trudno było przebywać z parą tak bardzo skupioną na sobie. W końcu tylko moja młodsza siostra Stephanie była w stanie wytrzymać nasze ciągłe obściskiwania i to tylko wtedy, gdy oznaczało to wycieczkę do Southport albo Blackpool! Skończyłam szkołę średnią z zaliczeniem z dziewięciu przedmiotów i zaczęłam pracować w Ormskirk & District General Hospital na kursie kształcącym zawodowo. Zarabiałam mniej więcej sześćdziesiąt funtów tygodniowo jako pomoc pielęgniarska. Opiekowałam się starszymi pacjentami na oddziale hospicyjnym i bardzo mi się ta praca podobała — spotkałam wielu miłych ludzi. Miałam sporo zadań — pomagałam przy

karmieniu, toalecie i kąpieli, ale te obowiązki mnie nie zniechęcały. Niektóre zadania nie były zbyt miłe, ale po prostu je wykonywałam. Pamiętam pewnego starszego mężczyznę, którego dopiero co przywieziono. Był w bardzo złym stanie. Wychudzony i wysoki, a także bardzo grzeczny. Już wcześniej leżał w szpitalu, ale tym razem był bardzo ciężko chory i kilka dni później zmarł na oddziale. Byłam przy jego boku, gdy odchodził. Pierwszy raz w życiu widziałam wtedy zwłoki, a do tego jeszcze byłam świadkiem jego śmierci. Zrobiłam wszystko, co trzeba — obmyłam go i ubrałam. A potem kazano mi otworzyć wszystkie okna, co wydało mi się trochę dziwne, ale powiedziano mi, że dzięki temu wypuścimy „złe duchy”! Millie Blake, starsza pielęgniarka, pilnowała, by zawsze tak robić po czyjejś śmierci, a ja nie chciałam się kłócić, chociaż nie wierzyłam w takie rzeczy. Pracowałam w szpitalu przez około półtora roku i chociaż pieniądze były niewielkie, bardzo mi się to podobało. Robert zarabiał więcej ode mnie w urzędzie skarbowym, w dziale zapomogowym, i zasugerował, że powinnam się tam przenieść. Prawdę mówiąc, wolałabym zostać szpitalu, ale tam oferowano lepsze warunki. Na szczęście przyjęto moją kandydaturę i w ciągu tygodnia zaczęłam pracę jako urzędniczka, obchodziłam osiemnaste urodziny i zdałam na prawo jazdy. Od kiedy zaczęłam lepiej zarabiać, mogliśmy sobie pozwolić z Robertem na cudowne egzotyczne wakacje — pojechaliśmy do RPA, na Dominikanę i do Kenii. Po pięciu latach chodzenia ze sobą, gdy skończyłam dwadzieścia jeden lat, postanowiliśmy kupić razem dom. Poszliśmy obejrzeć pokazowy budynek na nowo budowanym osiedlu i zakochaliśmy się w tym miejscu. Naszego domu jeszcze nie było, ale od razu złożyliśmy ofertę. Wprowadziliśmy się do niego kilka miesięcy później, a z dużą pomocą naszych rodzin kupiliśmy wszystko, co było nam potrzebne w naszym pierwszym własnym domu. Byłam zachwycona wizją mieszkania na swoim. Niestety, ledwie po roku wspólnego mieszkania coś zaczęło się psuć. Byliśmy ze sobą od siedmiu lat i choć żadne z nas nie poznało kogoś innego, w naszym związku zaczęło czegoś brakować. Nadal nie wiem do końca, czemu zerwaliśmy ze sobą. Nie było żadnych poważnych powodów, nie kłóciliśmy się, ale byliśmy parą od czasów szkolnych i

chyba po prostu się sobą znudziliśmy. Nie mieliśmy już żadnych tematów do rozmów i przestaliśmy uprawiać seks. Później Robert powiedział mi, że nie wyszło nam między innymi dlatego, że był za młody i brakowało mu przestrzeni dla siebie. Gdy teraz o tym myślę, dochodzę do wniosku, że żadne z nas nie czuło dość silnej potrzeby, by to naprawić, więc się rozstaliśmy. Robert się wyprowadził, a ja mieszkałam w naszym domu, dopóki go nie sprzedaliśmy, po czym wróciłam do rodziców. Chociaż nasze rozstanie było wspólną decyzją, mocno je przeżyłam i na jakiś czas straciłam pewność siebie. Na szczęście miałam rodzinę i przyjaciół, którzy mnie rozweselali. Często wychodziłyśmy do miasta z moją przyjaciółką, Lindą, która niedawno rozstała się z mężem. Doskonale się razem bawiłyśmy. Spotkałyśmy się nawet z kilkoma chłopakami, ale nic z tego nie wyszło. Dopiero co zakończyłam długoletni związek i chciałam się trochę zabawić i być niezależna. Chciałam nadrobić stracony czas. Oczywiście, i to nie po raz pierwszy, gdy wszystko zaczynało wyglądać dobrze, czekał mnie kolejny szok. Jakiś czas po powrocie do rodzinnego domu, niedługo po obchodach milenijnych wybraliśmy się na lunch, podczas którego potarłam szyję i poczułam tam jakąś gulkę. Wspomniałam o tym mamie, ale nie zamierzałam się tym martwić, natomiast ona uparła się, żebym poszła do lekarza. Zrobiłam badania krwi, które wyszły dobrze, a także testy głosu. Nie wykryto nic groźnego, ale w związku z moją historią choroby uznano, że powinnam zrobić biopsję i usunąć guzek. Przerażała mnie myśl o tym, że rak mógł powrócić i że znów czeka mnie leczenie. Niestety, moje najgorsze obawy się potwierdziły, wyniki badania wykazały raka tarczycy. Pamiętam, że lekarz stwierdził, iż gdyby miał wybierać pomiędzy różnymi rodzajami raka, to zdecydowałby się właśnie na tego, ponieważ wolno narasta i stosunkowo łatwo go usunąć. Trochę mi te słowa pomogły, ale wciąż nie mogłam uwierzyć, że znów zostałam zaatakowana. Czy już nigdy nie pozbędę się tej okropnej choroby? Zostałam przyjęta do szpitala Royal Manchester Infirmary i poddana operacji, podczas której usunięto mi tarczycę i oba węzły chłonne. Zastanawia mnie, czy ten rak był spowodowany radioterapią, podczas której nosiłam metalową kurtkę, która jednak nie chroniła mojej szyi.

Pewnie nigdy się tego nie dowiem, więc po co się zastanawiać? Po operacji wróciłam do pracy w urzędzie skarbowym i do „normalnego” życia. W czwartkowe wieczory wychodziłam z moją koleżanką Lyndsey, z którą kiedyś pracowałam. Byłyśmy wolne i jeździłyśmy do miasta, prowadząc na zmianę tak, żeby zawsze jedna mogła wypić kilka drinków. Zaczynałyśmy w knajpce Chicago Rock Cafe, bo był to pierwszy pub, na który trafiłyśmy. Było to popularne miejsce, bardzo żywe i grano tu muzykę z lat osiemdziesiątych, która nam odpowiadała. A co więcej, istniało duże prawdopodobieństwo, że kogoś tu spotkam. Nie zrozumcie mnie źle, nie byłam zdesperowana — ale jeśli będzie mi dane kogoś poznać, to dobrze, a jak nie, to trudno. Pewnego październikowego wieczoru w 2000 roku pojechałyśmy z Lyndsey do miasta. Tym razem ona prowadziła, więc nie musiałam się przejmować ograniczeniami, chociaż nigdy nie pijałam za dużo. Tego wieczoru w pubie było wyjątkowo tłoczno, ale udało mi się dopchać do baru i zamówić dwa piwa. Gdy się rozglądałam, zauważyłam patrzącego na mnie mężczyznę. Hm, niezły, pomyślałam. Światło w pubie było przyćmione, ale mimo to zauważyłam, że ten wysoki, ciemny nieznajomy był też starannie ogolony i bardzo przystojny. Taki facet nie mógł zwrócić na mnie uwagi. Wróciłam do naszego stolika. Opowiedziałam od razu Lyndsey, że ktoś się mną interesuje. Próbowałam się powstrzymać, ale nie wytrzymałam i się odwróciłam, by na niego spojrzeć. O nie, nie było go! Poszedł. Zawaliłam sprawę. Nagle ktoś popukał mnie w ramię. Spojrzałam w górę. To był on. Nie tak wysoki, jak mi się na początku wydawało, ale równie piękny. Odezwał się łamaną angielszczyzną, którą dość trudno było zrozumieć: — Skąd jesteś? Wyglądasz na Włoszkę. Jak masz na imię? — Na początek zabrzmiało to bardzo dobrze. — Prawdę mówiąc jestem stąd, z Wigan — odparłam, mając nadzieję, że moja odpowiedź go nie zniechęci. Zapytałam, skąd przyjechał, a on odpowiedział: — Urodziłem się w Libii. — Niewiele mi to mówiło, nigdy wcześniej nie słyszałam o Libii. — A gdzie to jest? — W północnej Afryce — odparł z uśmiechem. — Mam dwadzieścia

siedem lat i jestem geodetą, ale przyjechałem uczyć się angielskiego w Wigan College. Uroczy, przystojny i z dobrą pracą, nieźle się zapowiada, pomyślałam. Zaproponował mi drinka, a po krótkiej rozmowie zapytał, czy pomogłabym mu w nauce angielskiego. Odpowiedziałam, że nie jestem nauczycielką, ale mogę spróbować, jeśli tylko będę potrafiła. Wymieniliśmy się numerami telefonów. Mężczyna miał na imię Fawzi. Przyrzekł zadzwonić w najbliższych dniach. Pamiętam, że obiecałam sobie nie robić specjalnych nadziei. Może zostaniemy po prostu przyjaciółmi. Jeśli chce się ze mną spotkać, to zadzwoni. Jeśli zadzwoni, to dobrze, a jeśli nie, to też nic się nie stanie. Oczywiście, gdy w końcu zadzwonił, zareagowałam zupełnie inaczej. Ucieszyłam się dużo bardziej, niż mogłam się spodziewać — podniecała mnie myśl, że poznam tego obcego człowieka i dowiem się o nim więcej. Umówiliśmy się na sobotnie popołudnie, znów w Chicago Rock Cafe. Postanowiłam się z nim zobaczyć po południu, bo uznałam, że tak będzie bezpieczniej, gdyby okazał się zbyt nachalny. A poza tym o tej porze zawsze jest mniej ludzi i ciszej, więc miałam szansę go lepiej rozumieć. Gdy się pojawił, z przyjemnością stwierdziłam, że jest równie przystojny, jak zapamiętałam. Wydawał się wyluzowany, opowiadał o sobie i wspomniał, że jego rodzina mieszka w Libii, a firma budowlana, w której pracuje, przysłała go do Anglii na kurs. Dodał też, że jest muzułmaninem i zapytał, czy to dla mnie problem. — Żaden problem — odparłam. Powiedziałam mu, że mamy w rodzinie osobę, która wzięła ślub z muzułmaninem i wiem trochę o jego religii. Na tym etapie nie miało wielkiego znaczenia, jaką religię wyznaje, w końcu nie zamierzałam za niego wychodzić. Fawzi zapytał, czy chciałabym wyjść tego wieczoru do klubu i jeśli tak, to czy mógłby przyprowadzić przyjaciela. Zdziwiło mnie trochę, że chce zabrać na randkę kolegę — założyłam, że zaprasza mnie na randkę — ale się zgodziłam. Chociaż nie byłam zdenerwowana tą dziwną propozycją, oznajmiłam, że będę prowadzić. W ten sposób mogłam się szybko zwinąć, gdyby coś poszło nie tak. Spotkałam się z nimi w pubie Berkley Square w centrum Wigan.

Okazało się, że przyjaciel Fawziego to jego współlokator, Ibrahim, który w Anglii posługuje się imieniem Brian. Fawzi i Brian studiowali w Anglii od ośmiu miesięcy. Od razu polubiłam Briana i byłam zadowolona, że spotykam takich ciekawych i przystojnych mężczyzn. Potem we trójkę poszliśmy do klubu nocnego, gdzie Brian zajął się podrywaniem kobiet, a ja zostałam z Fawzim. Potańczyliśmy i wypiliśmy kilka drinków. Trochę mnie dziwiło, że Fawzi, żarliwy muzułmanin, pije tak dużo whisky. Uznałam jednak, że to nie moja sprawa i skupiłam się na dobrej zabawie. Wymieniliśmy nasz pierwszy pocałunek i muszę przyznać, że pociągały mnie te lśniące czarne oczy i regularne rysy Fawziego. Później zaproponowałam, że odwiozę ich do domu. Okazało się, że mają mieszkanie w segmencie nieopodal centrum. Zaprosili mnie do siebie i chociaż nie czułam się zagrożona — zachowywali się bardzo elegancko — odmówiłam. Nie jestem naiwna i wcale ich nie znałam. W drodze powrotnej ogarnęło mnie podniecenie, ale starałam się zachować spokój. Fawzi obiecał, że zadzwoni, więc jeśli mu się spodobałam, to tak właśnie zrobi. Nie zamierzałam się za nim uganiać — to nie w moim stylu. Minęło kilka dni i zaczęłam się już zastanawiać, czy jeszcze kiedyś usłyszę tego mężczyznę, gdy zadzwonił. Byłam zachwycona, ale starałam się brzmieć normalnie. Umówiliśmy się, że spotkamy się u niego w pracy. Dorabiałam sobie w sklepie z odzieżą Next w Trafford Centre w Manchesterze. Pracowałam dwa popołudnia w tygodniu i w każdą niedzielę. Fawzi pracował w pizzerii w Whiston, niedaleko Liverpoolu. Ustaliliśmy, że podjadę do niego po pracy. Jak się pewnie domyślacie, nie było to najbardziej romantyczne miejsce na spotkanie. Zjedliśmy razem pizzę i trochę pogadaliśmy. Rozmowa toczyła się wartko, ale tego dnia Fawzi pracował do późna, a ja nie chciałam tak długo siedzieć, więc wróciłam do domu, zanim skończył swoją zmianę. Spotkaliśmy się tak kilkakrotnie, po czym któregoś wieczoru pojechałam z nim do jego mieszkania. Na początku był tam Brian, ale szybko gdzieś się ulotnił. Wypiłam z Fawzim kilka drinków i poszliśmy do łóżka. To było podniecające i cudowne, a on był bardzo delikatny. Gdy wracałam tamtej nocy do domu, nie mogłam pohamować uczuć i chciałam opowiedzieć o nim całemu światu. Kompletnie mnie

zauroczył. Zaczęliśmy się częściej spotykać, a że mieszkałam wciąż z rodzicami, coraz częściej zostawałam u niego na noc. Szybko zorientowałam się, że się w nim zakochuję, ale nie byłam pewna, w co się wplątuję. Wiedziałam, że w pewnym momencie Fawzi będzie musiał wrócić do swojej pracy i rodziny w Libii. I co wtedy stanie się ze mną? No i czego ode mnie oczekiwał? Czy byłam dla niego tylko przygodą? Czułam się rozdarta, bo z jednej strony chciałam się chronić, a z drugiej, im dłużej z nim byłam, tym bardziej się angażowałam. Takie rzucanie się na głęboką wodę nie było w moim stylu, ale serce wzięło górę nad rozumem. Po kilku miesiącach Fawzi zaskoczył mnie, poruszając temat małżeństwa. Powiedział, że jego rodzina pragnęłaby, żeby się ożenił, zanim zacznie z kimś sypiać czy zamieszka. Trochę już na to za późno, pomyślałam. Niestety, szybko odkryłam, że nie mówił o ślubie ze mną. To nie były oświadczyny. Okazało się, że po prostu rozważa ideę małżeństwa, które było ważne w jego kulturze. Fawzi przyznał się, że jego rodzice nic o mnie nie wiedzą. Bardzo mnie to zmartwiło. Jeśli traktował mnie poważnie, to czemu o mnie nie wspomniał? Pewnie nawet nie wiedzieli, że istnieję. Uznałam, że jeśli myśli o mnie poważnie, to powinien przedstawić mnie swoim bliskim. Mógłby przynajmniej powiedzieć, że spotkał Angielkę, która mu się podoba. Byłam zdezorientowana i starałam się nie myśleć o tym, przed czym przestrzegali mnie przyjaciele. Według nich Fawzi wykorzystywał mnie, a wszelkie rozważania na temat stałego związku, czy choćby małżeństwa — zwłaszcza małżeństwa — były dla niego bardzo wygodne. Dzięki ślubowi ze mną mógł uzyskać brytyjski paszport. Tyle że ja lubiłam Fawziego i nie myślałam, że nasz związek może być dla niego tylko cynicznym sposobem na poprawienie swojej sytuacji. Uważałam, że to raczej wynika z jego kultury — muzułmańskiego wychowania i jego wiary. Ciążyło mi coś jeszcze. Miałam co prawda dopiero dwadzieścia cztery lata, ale wiedziałam, że mój zegar biologiczny tyka. Podejrzewam, że dwa starcia z rakiem sprawiły, że zastanawiałam się nad przyszłością. Trzeba żyć pełnią życia, bo nigdy nie wiadomo, co cię czeka za rogiem. Może dlatego szybciej się zdecydowałam na ten związek. Chemioterapia, którą przeszłam w dzieciństwie, mogła sprawić, że stałam się bezpłodna. Byłam wtedy za młoda, by można było zamrozić moje komórki jajowe, jak

to się zwykle w takich wypadkach robi. Ostrzegano mnie też, że wcześniej może pojawić się menopauza, nawet w wieku trzydziestu lat. A ja skończyłam dwadzieścia cztery i bardzo pragnęłam urodzić dzieci. Poza tym nie chciałam zbyt długo czekać i szukać odpowiedniego kandydata. Rozważałam zapłodnienie in vitro, a nawet adopcję. No i oczywiście zakochałam się w Fawzim. Opisałam mu moją historię choroby i uprzedziłam, że możliwe, iż nigdy nie będę mogła mieć dzieci. Wolałam nie czekać, aż będzie za późno i zerwie ze mną z powodu mojej bezpłodności. Uznałam, że to dobry moment na tę rozmowę i nie czułam się skrępowana, mówiąc mu o tym. W tym czasie Fawzi poznał moich rodziców. Był bardzo elegancki i szarmancki. Mama i tata ulegli jego urokowi tak szybko jak ja. Oczarował ich i pomagał na wszelkie sposoby. Przychodził do nas i gotował typowo libijskie posiłki. Zabrał nawet mamę na zakupy. Rodzicom nie przeszkadzało nawet to, że Fawzi był muzułmaninem. Pokochali go i stał się częścią rodziny. Stephanie i Andy też go polubili i nieźle się z nim dogadywali. Mieszkali pięć minut drogi od naszego rodzinnego domu i często się widywaliśmy. Wszyscy się lubili, co sprawiło, że moja pewność co do Fawziego tylko wzrosła. Wciąż mieszkałam z rodzicami, a Fawzi i Brian wynajmowali wspólnie małe mieszkanko, które było zbyt ciasne na trzy osoby. Uważaliśmy z Fawzim, że potrzebujemy dla siebie więcej prywatności, ale lubiłam Briana i nie chciałam go wykluczyć z naszej grupki, więc postanowiliśmy razem wynająć trzypokojowy dom. Coś najwyraźniej musiało mnie powstrzymać przed zamieszkaniem z Fawzim sam na sam, a przecież byłoby to bardziej kameralne rozwiązanie i na pewno mocniej cementowałoby związek. Ale przynajmniej nie miałam wrażenia ostateczności, czym byłby wspólny dom, co wciąż mnie zniechęcało, zwłaszcza po porażce z Robertem. Przez rok to rozwiązanie sprawdzało się idealnie i byliśmy naprawdę szczęśliwi. Niestety, wisiała nad nami wizja powrotu Fawziego do Libii, do pracy. Powiedział mi co prawda, że w przyszłości wolałby zamieszkać w Anglii, ale też, że musi czasem odwiedzać rodziców. Zgodziłam się z nim, że powinien podtrzymywać rodzinne kontakty. Krótko po tym, jak zamieszkaliśmy razem, Fawzi znów poruszył temat małżeństwa. Tym razem jednak nie była to dyskusja teoretyczna —

mówił o tym, że powinniśmy się pobrać. Wspomniał, że jego rodzina pragnie, żeby się ustatkował. Jednak wciąż nie powiedział im, że mieszkamy razem. Zdecydowałam się. Postawiłam Fawziemu jeden warunek, musiał poprosić tatę o moją rękę. Zgodził się, że to ładny gest i nalegał, bym była przy tym obecna. Tata zareagował bardzo pozytywnie: — To cudownie, będę szczęśliwy, gdy wejdziesz do naszej rodziny! Następnie Fawzi kupił mi pierścionek zaręczynowy — bardzo prosty z małym brylancikiem. Nie był to ósmy cud świata, ale nie mógł sobie na więcej pozwolić, ja zresztą byłam zachwycona. Chcieliśmy zrobić cichy ślub i postanowiliśmy, że na miesiąc miodowy polecimy do Singapuru. Niestety, wiosną 2001 roku nasze plany legły w gruzach, bo Fawzi dostał wiadomość, że jego ojciec nagle zmarł. W kulturze muzułmańskiej zmarły musi zostać pochowany w ciągu dwudziestu czterech godzin od zgonu, więc zanim Fawzi mógł polecieć do Trypolisu, było już po pogrzebie. Był bardzo poruszony i zmartwiony, że nie mógł wesprzeć matki w tak trudnym momencie. Po powrocie do Anglii Fawzi nalegał, żebyśmy przyspieszyli ślub i zrezygnowali z miesiąca miodowego. Powiedział, że nie godzi się, aby tak szybko po śmierci ojca mógł wybrać się na wakacje. I tak dziesiątego lipca 2001 roku w moje dwudzieste piąte urodziny ja i Fawzi Essid Abuarghub pobraliśmy się w urzędzie stanu cywilnego w Wigan. Na ceremonię przyszło kilkoro przyjaciół Fawziego, a świadkami byli jego dwaj kuzyni, obaj o imieniu Mohammed. Chciałam, aby świętowało z nami jak najwięcej osób z mojej rodziny, a żeby uczcić babcię od strony ojca, użyłam jej obrączki. Następnie udaliśmy się z przyjaciółmi na obiad do pubu w Hindley. Prawdę mówiąc, nie był to taki piękny i magiczny ślub, jak sobie wyobrażałam, będąc małą dziewczynką. Ale kochałam Fawziego i nie było nas stać na nic więcej. Mój mąż nie miał żadnych oszczędności, więc za wszystko zapłaciłam ja z rodziną. Nie dołożył się do niczego, ale wtedy nie miało to dla mnie znaczenia. Kilka tygodni później postanowiliśmy urządzić przyjęcie, by upamiętnić nasz ślub. Odbyło się w popularnej części doków. Przed rozpoczęciem imprezy zrobiliśmy sesję zdjęciową. Miałam na sobie suknię ślubną, a Fawzi był bardzo elegancki. Przyjęcie zapowiadało się na spore i wesołe,

zebrali się rodzina i koledzy. Były tańce, drinki i posiłek w formie bufetu. Byłam tak bardzo szczęśliwa. Fawzi też tak wyglądał. Wszystko było idealne, a ja widziałam oczami duszy długie i pogodne życie u boku tego wspaniałego mężczyzny.

Cudowne dziecko Bardzo

się cieszyłam z małżeństwa, zresztą obydwoje byliśmy zadowoleni, chociaż nie mieliśmy pieniędzy. Porzuciłam pracę w sklepie, ale wciąż pracowałam w urzędzie skarbowym. Mój mąż uczył się angielskiego w kilku szkołach, a wieczorami pracował w pizzeriach i miał trochę gotówki, ale tak naprawdę to ja nas utrzymywałam. Fawzi zobowiązał się, że będzie płacił podatek lokalny i dokładał się zawsze, gdy mógł — czasem robił zakupy albo zabierał nas do jakiejś knajpki, ale niezbyt często. Nie wiem, jak by się potoczyły nasze losy, gdybyśmy oboje mieli normalne posady i mogli prowadzić w miarę uporządkowany tryb dnia, ale po kilku miesiącach w naszym związku zaczęło się coś psuć. Ja wychodziłam co rano do biura w Preston, a Fawzi pracował przez większość wieczorów w Whiston, więc razem spędzaliśmy czas tylko w weekendy. Starałam się wtedy przekonać mojego męża, żebyśmy się gdzieś wybrali na cały dzień albo zrobili coś innego, ale ponieważ w ciągu tygodnia pracował do późna, nie miał ochoty na wycieczki. Rozumiałam to, więc w konsekwencji wychodziliśmy co drugi weekend do miasta na kilka drinków, a potem wracaliśmy z jedzeniem na wynos do domu, ale przez kolejne kilka miesięcy Fawzi zaczął się zmieniać. Stał się jakby nieobecny i coraz więcej czasu spędzał na spotkaniach ze swoimi przyjaciółmi. Coraz rzadziej bywał w domu, a nawet kiedy siedzieliśmy we dwójkę, nie mógł się zrelaksować, jakby był czymś zdenerwowany albo nie lubił ze mną przebywać. Był czymś zaabsorbowany, a ja nie wiedziałam, o co chodzi, więc uznałam, że to kwestia kulturowa. W końcu w jego kulturze mężczyźni spędzają czas razem, a kobiety siedzą w domu albo są z innymi kobietami. Może po prostu przyzwyczajał się do życia małżeńskiego i musiało minąć trochę czasu, zanim coś się zmieni. Postanowiłam więc, że na razie będę to znosić i że sytuacja poprawi się, gdy będziemy mieć dzieci. Omówiliśmy już kwestię dzieci i teraz, jako małżeństwo, mogliśmy się zabrać do pracy! Bardzo pragnęłam dziecka, a Fawzi zgodził się ze mną, że należy się z tym pospieszyć, na wypadek gdyby okazało się, że będę miała jakieś problemy z zajściem w ciążę. Starałam się o tym nie myśleć,

bo zdawałam sobie sprawę, że jeśli będę zestresowana, to nic z tego nie wyjdzie, ale oczywiście się niepokoiłam. Ponad wszystko pragnęłam dziecka i myśl o tym, że mogłabym go nie mieć, przerażała mnie. Gdy się teraz nad tym zastanawiam, dochodzę do wniosku, że już wtedy wiedziałam, że nasz związek miał problemy i wierzyłam, że posiadanie rodziny może nam pomóc. Sądziłam, że dziecko sprawi, że Fawzi się zmieni, że inaczej się będzie do mnie odnosić. Wiem, że to klasyczna reakcja i to dość naiwna, ale tak właśnie czułam — pragnęłam kochającej się rodziny i normalnego życia. Wyobrażałam sobie, jak wychodzimy we trójkę i spędzamy wspólnie czas, tak jak to robią bliskie sobie osoby. Tego właśnie pragnęłam i nie sądziłam, żeby było to zbyt wiele. Nim się pobraliśmy, od kilku lat brałam zastrzyki antykoncepcyjne Depo-Provera, ale gdy tylko wzięliśmy ślub, odstawiłam je. Mój lekarz uprzedził, że po stosowaniu tej metody może minąć trochę czasu, zanim będę w stanie zajść w ciążę i nie ma to związku z moją historią choroby. Przestałam miesiączkować, więc przepisał mi leki, by znów pojawił się okres. We wrześniu 2002 roku wyglądało na to, że stało się niemożliwe — mogłam być w ciąży. Nie byłam w stanie w to uwierzyć i uznałam, że na pewno się mylę, ale zrobiłam test ciążowy i wynik wyszedł pozytywny. Nie potrafię wyrazić radości, jaką czułam. Może moje marzenie miało się jednak spełnić. Powiedziałam Fawziemu, że możliwe, iż jestem w ciąży, ale ostrzegłam, że nie potwierdził tego jeszcze lekarz. Mój mąż w ogóle nie zareagował. Nigdy nie okazywał wiele entuzjazmu, ale zaskoczył mnie ten kompletny brak reakcji. Może nie zdawał sobie sprawy z tego, jak dokładne są te testy ciążowe. Gdy zapytałam, czy się cieszy, odparł tylko: „Tia”. Natychmiast poszłam do przychodni. Poinformowano mnie, że mam wrócić za kilka dni. Nie wiem, jak zdołałam przetrwać te siedemdziesiąt dwie godziny, które potwornie się ciągnęły, ale w końcu nadszedł moment, w którym mogłam zadzwonić do swojej lekarki i zapytać ją o wyniki. — Wynik pozytywny, bardzo się cieszę — odpowiedziała. Chciałam krzyczeć z radości, ale byłam w pracy, więc jakoś zdołałam się opanować. To był dopiero początkowy okres, więc nie chciałam o tym

rozpowiadać. — Od ilu tygodni jestem w ciąży? — Od czterech — odparła lekarka. Czułam się taka dumna. Mimo wszystkich obaw, że nie będę mogła mieć dziecka, byłam w ciąży. Udało mi się. Nam się udało! Natychmiast zadzwoniłam do Fawziego. — Fawzi, słuchaj. Dostałam wyniki testów ciążowych. Jestem w ciąży! Nastąpiła chwila ciszy, po czym odpowiedział: — Och, dobra. — Nie masz nic więcej do powiedzenia? Fawzi zawahał się. — Tak, to dobrze, bardzo dobrze. Naprawdę zdenerwowała mnie jego reakcja — byłam taka podekscytowana, a on zupełnie niezainteresowany. Spodziewałam się z jego strony czegoś więcej. No ale może dopiero się obudził. Albo był w złym nastroju. Może spotkał się z kimś znajomym i nie mógł rozmawiać. Może był to dla niego równie duży szok, jak dla mnie. Pewnie potrzebował trochę czasu, by dotarło do niego, że będzie tatą. Jak wrócę do domu, będzie zdecydowanie bardziej przejęty, pomyślałam. Wyobrażałam sobie, że Fawzi przywita mnie kwiatami, przytuli i upewni się, że dobrze się czuję. Tego wieczoru nie pracował, więc moglibyśmy się nawet wybrać na romantyczną kolację. Nie mogłam się bardziej mylić. Gdy weszłam do domu, dostałam buzi w policzek i zostałam lekko przytulona, po czym oznajmił, że wychodzi. Zaprotestowałam. — Jestem w ciąży! Nie masz nic do powiedzenia? Fawzi znieruchomiał, po czym stwierdził: — To świetnie. Muszę lecieć, spóźnię się do pracy. I z tymi słowami mój mąż zniknął za drzwiami. Byłam w szoku i było mi bardzo przykro. Jak mógł być tak okrutny? Przecież wiedział, ile to dla mnie znaczy. A potem się rozzłościłam. Nie zmuszę go, by pragnął tego dziecka równie mocno, jak ja. Jeśli naprawdę nie jest nim zainteresowany, to nic z tym nie zrobię, ale bez względu na to, co się stanie, urodzę je. Z nim czy bez niego. Nie mogłam się doczekać, kiedy powiem o dziecku rodzicom. Ich

reakcja była oczywiście zdecydowanie lepsza. Byli zachwyceni, zwłaszcza że myśleli, że nie mogę mieć dzieci i bardzo się ucieszyli. Nie musiałam im tłumaczyć, jak zareagował Fawzi. Znali go i nie zdziwił ich jego brak zainteresowania. Mimo moich wcześniejszych problemów ze zdrowiem, podczas ciąży czułam się naprawdę dobrze i od samego początku wręcz rozkwitałam. Nie miałam porannych mdłości. Tryskałam humorem i przez cały czas byłam podekscytowana. Jedno, co doskonale pamiętam z tego okresu, to że stale pragnęłam melonów i jogurtów. Pewnej nocy miałam na nie taką ochotę, że wysłałam Fawziego do całodobowego Tesco. A gdy wrócił, zjadłam całego melona i kilka jogurtów! Utkwiło mi w pamięci także to, że nie poszedł ze mną na pierwsze USG, co doprowadziło do kłótni między nami. Fawzi uważał, że to nieistotne i odmówił. Zamiast niego poszła moja mama, a gdy wróciłam do domu, Fawzi nawet nie zapytał, jak było, a tym bardziej nie chciał oglądać zdjęcia, które przyniosłam. Jak mógł tak traktować swoją ciężarną żonę? Powoli zaczynałam odkrywać, jak rozumował i jak się zachowywał. Jeśli mu się postawiłam i z tego powodu się pokłóciliśmy, musiał mnie ukarać — nawet jeśli to on się mylił — i po prostu mnie ignorował. Postanowiłam zostawić zdjęcie na stole, licząc, że kiedy Fawzi przestanie się na mnie gniewać, to je obejrzy. Może i wydruk USG był niewyraźny, ale miałam nadzieję, że obejrzy zdjęcie naszego dziecka. Swojego dziecka. Nie wiem, czy kiedykolwiek to zrobił. Wtedy nie chciałam go o to pytać, bo wiedziałam, że tylko doprowadzę do kolejnej sprzeczki. W tym czasie sporo się kłóciliśmy, a im więcej się kłóciliśmy, tym bardziej się od siebie oddalaliśmy. Po każdej ostrej wymianie zdań coraz trudniej było nam się pogodzić i znów zacząć ze sobą rozmawiać. Zabawne było to, że kiedy się w końcu pogodziliśmy, Fawzi miał poczucie winy, bo znów robił się kochający i zachowywał się tak jak kiedyś. W takich chwilach znowu zaczynałam go kochać. Ale wszystko to bardzo mnie dezorientowało. Fawzi odmówił też pójścia na drugie badanie USG, ale ostatecznie zgodził się wybrać na trzecie, na którym okazało się, że spodziewamy się dziewczynki. Byłam zachwycona i nawet brak entuzjazmu Fawziego nie mógł mi popsuć radości. Nie wiem, czy gdyby to był chłopiec,

zareagowałby inaczej — jedyne co powiedział, to: „Chłopców jest łatwiej wychowywać”. Natychmiast ruszyłam na zakupy i kupiłam mnóstwo różowych sukieneczek, pewnie więcej niż potrzebowałam, ale byłam zbyt szczęśliwa, by się tym przejmować. Gdy rozmawialiśmy z Fawzim o dziecku, omawialiśmy nasze nadzieje i obawy, a nawet rozważaliśmy, do jakiej powinna iść szkoły. Fawzi chciał, aby dziecko było muzułmaninem. Zgodziłam się, ale zaznaczyłam, że gdy nasza córka osiągnie wiek, w którym będzie mogła świadomie decydować, sama wybierze, jaką ścieżką duchową podąży. W końcu to jej życie i nie powinniśmy nią kierować. Fawzi się z tym zgodził. Niestety, była to chyba jedyna rzecz, która Fawziemu odpowiadała, bo przez kolejne miesiące prawie go nie widywałam. Pracowaliśmy o różnych porach, a kiedy miał wolny wieczór, spotykał się z przyjaciółmi albo wymyślał jakiś inny powód, dla którego nie mogliśmy spędzić razem czasu. Napięcie między nami wzrastało, a jeśli zaczynałam na niego naciskać, wszystko kończyło się kłótnią. Fawzi był bardzo uparty i bez względu na wszystko uważał, że to on ma rację. To było takie frustrujące — nie chciał ze mną rozmawiać, a ja nie chciałam dać mu spokoju. Im więcej od niego żądałam, tym bardziej się opierał. W pewnym momencie doszło do tego, że oskarżył mnie, iż sypiam z innymi mężczyznami. Zazwyczaj obrażał mnie, nazywając dziwką albo zdzirą. Próbował nawet wymusić, żebym się przyznała, że dziecko nie jest jego. Nasze kłótnie stawały się coraz ostrzejsze. Pewnej nocy doszliśmy prawie do granic wytrzymałości. Wyszłam z przyjaciółmi do miasta, a jeden ze znajomych Fawziego zobaczył, jak rozmawiam z mężczyzną i poinformował o tym telefonicznie mojego męża. Fawzi oskarżył mnie, że uprawiałam z tym nieznajomym seks, a gdy zaprzeczyłam tym niedorzecznym oskarżeniom, złapał mnie za gardło i uderzył. Siedziałam na kanapie, a on wskoczył na mnie i krzyczał: — To nie moje dziecko, ty zdziro! — Uderzył mnie w brzuch, a ja tak się przestraszyłam, że mogę stracić dziecko, że kopnęłam go i mnie puścił. Uświadomiłam sobie, że nasz związek już nigdy nie będzie taki sam, ale mimo że brzmi to niewiarygodnie, wciąż go kochałam i miałam

nadzieję, że jakoś nam się ułoży. Próbowałam zwierzać się Brianowi, który znał Fawziego od przedszkola, a on, chociaż był lojalny wobec swojego przyjaciela, starał się zrozumieć sytuację i zgodził się, że zachowanie jego najlepszego przyjaciela jest nierozsądne. Prawdę mówiąc, w owym czasie często się sprzeczali i Brian był sfrustrowany zachowaniem Fawziego. W końcu przestał z nim rozmawiać. Pożyczył mu sporą sumę pieniędzy, której mój mąż nigdy nie oddał. A gdy skończył kurs angielskiego, wrócił do Libii i tak zostaliśmy z Fawzim we dwójkę. Tęskniłam za Brianem. Chciałam porozmawiać z rodzicami, którzy wiedzieli, że Fawzi spędza coraz więcej czasu z dala ode mnie, ale wolałam ich nie niepokoić jego agresywnym zachowaniem. Sądziłam, że sama sobie poradzę. Muszę przyznać, że rodzice zawsze byli wobec Fawziego dobrzy i nawet dali mu pieniądze, by kupił sobie samochód. Niestety, mojego męża nie było stać na opłacenie podatku od samochodu i ostatecznie auto odholowano. Pewnej nocy, gdy byłam w zaawansowanej ciąży, ktoś zapukał gwałtownie do naszych drzwi. Kiedy je otworzyłam, ujrzałam na progu dwóch mężczyzn. Wyglądali na Libijczyków, ale nigdy wcześniej ich nie widziałam. Jeden z nich zmierzył mnie wzrokiem i zapytał, czy jest mój mąż. Fawzi się ukrył, uznałam więc, że nie chciał z nimi rozmawiać. — W jakiej sprawie panowie przyszli? — zapytałam. — Musimy się zobaczyć z Fawzim — odezwał się jeden z nich. — Jest w domu? Zignorowałam pytanie. Widziałam, że są mocno poruszeni. — Wiesz, co zrobił twój mąż? — warknął drugi. — Musimy się z nim zobaczyć, wisi nam pieniądze! Natychmiast przyjęłam postawę obronną. — Nie wierzę w to! — Daliśmy mu pieniądze, które miał zawieźć naszym rodzinom w Libii. — Ile? — zapytałam. — Dwa tysiące funtów. — To musi być jakaś pomyłka. — Pomyłka? Jedyną pomyłką będzie, jeśli Fawzi nie odda nam pieniędzy. Wtedy będziemy musieli zabrać go na spacerek, jeśli wiesz, co mam na myśli. Kilka tygodni wcześniej Fawzi był w Libii, ale nie wspominał mi o

niczym takim. Nim zdążyłam powiedzieć coś więcej, podszedł do drzwi i kazał mi odejść, ale odmówiłam. — Chcę wiedzieć, co się dzieje. Fawzi się zdenerwował. — Zostaw to mnie! — Odepchnął mnie od drzwi i zaczął rozmawiać z mężczyznami po arabsku. Tym razem to ja stałam nieopodal, czekając, aż skończą wymianę zdań. W końcu sobie poszli, a ja zapytałam męża: — Co się dzieje? Musisz mi natychmiast to wyjaśnić. Ale Fawzi tylko wzruszył ramionami i zaprzeczył wszystkiemu. Powiedział, że tym facetom coś się ubzdurało i że to była pomyłka. Oznajmiłam mu, że takie zachowanie jest nie do przyjęcia i nie życzę sobie takich wizyt i gróźb. Dodałam, że z samego rana idziemy na policję. Ostatecznie się zgodził. Rano odmówił wyjścia z łóżka, więc postanowiłam iść sama. Nie chciałam, żeby taka sytuacja się powtórzyła i sądziłam, że policja zdoła mi pomóc, więc opowiedziałam o wszystkim posterunkowemu. Był bardzo wyrozumiały, ale stwierdził, że nie mogą przedsięwziąć żadnych kroków, dopóki nie będą mieć dowodów. Nie rozumiałam tego, skoro ci Libijczycy grozili mojemu mężowi, to dlaczego stróże prawa nic nie mogli zrobić w tej kwestii? Bałam się, że całe to zdenerwowanie może się odbić negatywnie na zdrowiu mojego dziecka, jednocześnie nie chciałam, żeby coś się stało Fawziemu. Opuściłam posterunek z zamiarem powrotu do domu, ale tak się przeraziłam, że ci mężczyźni wrócą i spełnią swoje obietnice, że poszłam od razu do mojej oszczędnościowej kasy mieszkaniowej i zwiększyłam kredyt o dwa tysiące funtów. Nie wiedziałam, czy Fawzi rzeczywiście ukradł tym ludziom pieniądze, ale skoro ani on, ani policja nie mieli zamiaru nic z tym zrobić, ja musiałam działać. Tego samego wieczoru Libijczycy wrócili. Otworzyłam im drzwi i wyjaśniłam, co zamierzam, by zdobyć pieniądze. Powiedziałam, że dostaną pieniądze, jak tylko je zdobędę i z jakichś przyczyn uwierzyli mi. W następnym tygodniu dałam im dwa tysiące funtów w gotówce i kazałam im trzymać się od nas z daleka. Natomiast Fawzi wcale nie był mi wdzięczny i zachowywał się tak, jakby moim obowiązkiem jako żony było wyciągnięcie go z kłopotów i nie zamierzał o tym więcej rozmawiać.

Przez następne tygodnie Fawzi stawał się coraz bardziej tajemniczy i niekomunikatywny. I pewnego dnia, zupełnie przypadkiem, odkryłam dlaczego. Zwykle wychodziłam z domu przed przyjściem listonosza, ale czasami pojawiał się wcześniej i mogłam przejrzeć pocztę. Przychodziły do nas listy zaadresowane do osób, których nie znałam. Było tam między innymi sporo przesyłek do braci Fawziego — Fwarda, Ezzideena i Hamdiego, którzy mieszkali w Libii. Akurat tamtego dnia byłam w domu, gdy przez klapkę na listy wpadł list zaadresowany do Fawziego i wyglądał na jakiś oficjalny druk. Otworzyłam go i z przerażeniem stwierdziłam, że Fawzi miał się stawić w sądzie, bo był podejrzany o dokonanie gwałtu. Fawzi w tym czasie spał i chociaż bardzo chciałam się dowiedzieć, co zaszło, zaczekałam, aż się obudził. Bardzo spokojnie zapytałam go, czy ma mi coś do powiedzenia. Odparł, że nie. Wtedy pokazałam mu list. — To nic takiego — odparł. — Nie mam z tym nic wspólnego. Ktoś próbuje mnie wrobić. Wyjaśnił, że pewnego wieczoru, gdy pracował w pizzerii w Chorley, jakiś facet zabrał na górę młodą dziewczynę, a ta kilka minut później zbiegła na dół z płaczem. Jak się później okazało, mężczyzna powiedział jej, że ma na imię Fawzi, a ona oskarżyła go, że ją zaatakował. I tak został w to wmieszany. Nie wiedziałam, czy mu wierzyć, biorąc pod uwagę, z jaką łatwością potrafił się wykręcić od różnych rzeczy. Denerwowało mnie, że wpakował się w takie kłopoty, ale nie wierzyłam, że byłby zdolny do podobnej zbrodni. Kiedy kilka tygodni później dostał wezwanie do sądu, uparłam się, że będę mu towarzyszyć, bo wiedziałam, że nie powie mi, co się wydarzyło. Był naprawdę zaskoczony, ale nie powstrzymywał mnie — sądzę, że uświadomił już sobie, że nie byłam typową kurą domową, która będzie mu oddana i posłuszna bez względu na wszystko. Nie zamierzałam też zostawiać nierozwiązanych spraw — walczyłam o swoje — o czym Fawzi przekonał się dużo później. Nie wspominałam rodzicom o rozprawie w sądzie, bo uznałam, że tylko by się zdenerwowali i martwili o moje bezpieczeństwo. Ostatecznie sprawę oddalono z braku dowodów. Zawsze uważałam, że człowiek jest niewinny, dopóki nie dowiedzie mu się winy, ale biorąc pod uwagę późniejsze wydarzenia, podejrzewam, że po prostu zapłacił

dziewczynie. To, że sprawa ot tak została oddalona, wydało mi się dziwne, ale wciąż nie wiedziałam, czy Fawzi rzeczywiście dopuścił się tego czynu. Zastanawiałam się wtedy, czy powinnam go zostawić, ale wiedziałam, jaki jest, i że jeśli go bardzo zdenerwuję, będzie chciał mnie ukarać i to na wiele różnych sposobów. Kilka tygodni przed planowanym rozwiązaniem Fawzi ogłosił, że musi wrócić do Libii, bo jego mama jest poważnie chora. Oczywiście współczułam mu i rozumiałam jego decyzję, ale prosiłam, żeby wrócił za dwa tygodnie, bo niedługo urodzę dziecko, a on ma obowiązki w Wigan, nie w Trypolisie. Od kiedy zaszłam w ciążę, Fawzi zdawał się zmagać z ideą obowiązków wobec rodziny. Oczywiście martwiłam się o jego matkę, ale odniosłam wrażenie, że on po prostu chce uciec w tak istotnym momencie. Może i zabrzmi to cynicznie, ale zauważyłam, że matka Fawziego była umierająca za każdym razem, gdy Fawzi czuł się zagrożony lub w potrzasku. I wiecie co? Za każdym razem w pełni wracała do zdrowia! Niestety, w czasie, gdy Fawziego nie było, zaczęłam mieć problemy z ciążą. Jeszcze na dwa tygodnie przed planowaną datą rozwiązania pracowałam i któregoś popołudnia udałam się na rutynową kontrolę do położnej. Jak zwykle zmierzyła mi ciśnienie i nagle zmienił jej się wyraz twarzy. Od razu wiedziałam, że coś jest nie tak. Wezwała drugą pielęgniarkę, by się upewnić, ale najwyraźniej doszły do tych samych wniosków. Okazało się, że mam stan przedrzucawkowy i bardzo wysokie ciśnienie. Mogłam w każdej chwili zemdleć. Kobiety natychmiast wezwały ambulans, mimo że powiedziałam im, że sama przyjechałam z Preston i spokojnie mogę pojechać samochodem do szpitala. Czułam się doskonale i nie chciałam się położyć na noszach ani usiąść na wózku. Dopiero w karetce zorientowałam się, jak poważny był mój stan — pielęgniarze monitorowali bicie serca mojego dziecka i nagle okropnie się przestraszyłam, że mogę je stracić. Moja przyjaciółka Lynette powiadomiła moich rodziców i spotkaliśmy się w szpitalu. Podano mi leki na obniżenie ciśnienia, ale te nie zadziałały, więc lekarze uznali, że muszą działać. I tak wieczorem dziewiątego maja 2003 roku poddano mnie cesarskiemu cięciu. Moja mama stała u mojego boku, a ja przez cały czas byłam przytomna.

Nadałam dziecku imię Nadia jeszcze przed jej urodzeniem. Widziałam film American Pie, w którym grała piękna aktorka Shannon Elizabeth, w filmie nazywała się Nadia, a do tego jej matka była Europejką, a ojciec — Arabem. Zawsze podobało mi się to imię, a do tego odkryłam, że ma pochodzenie arabskie. Powiedziałam lekarzom, jak chcę nazwać córkę i kiedy moje kochane dziecko miało się pokazać, lekarz zawołał: „Oto Nadia!” To było naprawdę wspaniałe przybycie. Moja cudowna córka miała mnóstwo ciemnych włosów i była malutka, ważyła tylko 2120 gramów. Polało się mnóstwo łez, a mama, która przez cały czas podtrzymywała mnie na duchu, była zachwycona. Natychmiast zadzwoniła do mojego taty, który bardzo się ucieszył. Marzyłam o dziecku, od kiedy byłam małą dziewczynką. To doświadczenie, którego pragnie prawie każda kobieta, a ja bałam się, że nigdy mnie ono nie spotka. Nadia była cudownym dzieckiem. Dokładnie taka, jak sobie wyobrażałam i od razu się w niej zakochałam. Wciąż tylko na nią patrzyłam i brałam w ramiona — była idealna i była moja! Byłam potwornie zmęczona, ale nie mogłam spać i jak najszybciej chciałam powiedzieć Fawziemu o jego pięknej córce, która urodziła się o dwa tygodnie za wcześnie. Pielęgniarki pozwoliły mi zadzwonić z sali. Wystukałam numer Fawziego, ale nie udało mi się z nim połączyć — nie było to dziwne, bo często występowały trudności przy łączeniu z Libią. Tyle że przez kolejne cztery dni wciąż nie mogłam się z nim skontaktować. Bez względu na to, ile razy dzwoniłam, nie słyszałam sygnału ani nie mogłam się połączyć z jego pocztą głosową, żeby zostawić mu wiadomość. W końcu dotarło do mnie, że po prostu wyłączył telefon. Pięć dni po porodzie czułam się już na tyle dobrze, by wrócić do domu. Wprowadziła się do mnie mama, żeby się nami zaopiekować. Na szczęście Nadia była cudownym dzieckiem i od razu zaczęła przesypiać całe noce, co bardzo ułatwiło mi życie. Mama została na kilka dni, po czym kazałam jej wrócić do domu — uświadomiłam sobie, że nie mogę wiecznie na niej polegać, a poza tym to było nie fair wobec mojego taty. No i chciałam być niezależna. Prawie tydzień po porodzie wreszcie udało mi się skontaktować z Fawzim. — Mam tu kogoś... to twoja córka.

Byłam bardzo przejęta i ze łzami radości w oczach opowiedziałam mu, jaką ma cudowną dziewczynkę, ale on zupełnie się tym nie przejął. Nie zapytał nawet, jak się czujemy, mimo że wspomniałam o cesarskim cięciu. Prosiłam go, żeby wrócił, bo potrzebuję jego pomocy. Odparł, że się postara. Zmartwiła mnie jego reakcja, nie potrafiłam zrozumieć, jak mógł być taki nieczuły. Następnego dnia zadzwonił i powiedział, że nie udało mu się zabukować lotu z Trypolisu i że nie zdoła dotrzeć do Anglii. Znów się zdenerwowałam, ale uwierzyłam mu. Byłam przekonana, że będzie robił wszystko, by dotrzeć z powrotem do domu. Przez kolejny tydzień wielokrotnie próbowałam do niego dzwonić, ale nie odbierał. W końcu zdołałam go złapać, ale oznajmił, że nadal nie ma biletu. Wiedziałam, że rodzice byli rozczarowani zachowaniem Fawziego, ale nie mówili tego głośno. Dopilnowali tylko, żebym wiedziała, że zawsze będą mnie wspierać. Fawzi wrócił w końcu do domu, gdy Nadia miała sześć tygodni. Któregoś wieczoru o północy pojawił się bez ostrzeżenia, nawet nie zadzwonił. Nadia spała. Chciał ją obudzić i potrzymać, ale byłam na niego tak wściekła, że mu nie pozwoliłam. Powiedziałam tylko, że podczas jego nieobecności Nadia wyrobiła sobie pewne nawyki i nie zamierzałam ich zmieniać — zwykle budziła się o piątej rano, więc będzie musiał trochę zaczekać. Nie zdenerwował się, ale też nie pytał za wiele o narodziny i o córkę. Przez pierwsze sześć miesięcy byłam na urlopie macierzyńskim i sama się opiekowałam dzieckiem. Fawzi nie wykazywał specjalnego zainteresowania i nie przypominam sobie, żeby choć raz zmienił jej pieluszkę. Nie sądzę, aby miało to wiele wspólnego z jego kulturą. Był po prostu zbyt leniwy albo go to nie interesowało. Prawie się z nią nie bawił. Spędzał z nią jakieś pięć minut, po czym nudził się, a jeśli Nadia zaczynała płakać, natychmiast mi ją oddawał. Okazywał jej trochę uczucia, ale wszystko to było powierzchowne i zupełnie nie odpowiadało temu, czego oczekiwałabym od kochającego ojca. Rozmawialiśmy ze sobą coraz mniej, a Fawzi zaczął wszczynać kłótnie tylko po to, by wyjść z domu. W ten sposób nie musiał ze mną przebywać. Nie przypominało to specjalnie związku. Wiem, że mężczyźni czują się często odrzuceni, gdy pojawia się małe dziecko i jestem przekonana, że

nie poświęcałam Fawziemu uwagi, ale on też okazywał mi jej bardzo mało. Kręciliśmy się w błędnym kole, które z każdą chwilą stawało się większe. Cała ta frustracja doprowadziła do kolejnej sprzeczki. Fawzi był wybuchowy i zawsze, gdy się kłóciliśmy, mówił okropne rzeczy, by mnie dotknąć. Znów oskarżył mnie o romans, ale tym razem odparłam: „Wiesz, że to bzdura, a poza tym to ciebie oskarżono o gwałt!” Trzymałam akurat Nadię, gdy pchnął mnie, prawie wytrącając mi ją z rąk. A ponieważ to nie była pierwsza taka sytuacja — poprzednio mnie uderzył — natychmiast wezwałam policję. Przyszło dwóch posterunkowych. Jeden zabrał Fawziego do jadalni, a drugi został ze mną. Nie wiem, o czym rozmawiali, ale gdy wrócili do pokoju, policjant oznajmił, że Fawzi się uspokoił i lepiej będzie, jak na jakiś czas wyjdzie. Policjant powiedział też, żebym w razie potrzeby znów ich wezwała. Bałam się, że Fawzi naprawdę zrobi mi krzywdę, a teraz musiałam też myśleć o Nadii. Gdy mężczyźni wyszli, powiedziałam Fawziemu, że zadzwonię po nich, jeśli kiedykolwiek będzie mi groził. To chyba zadziałało, bo chociaż sporo krzyczał, już nigdy nie podniósł na mnie ręki. Mówią, że miłość jest kwiatem, który w małżeństwie wydaje owoce. No cóż, moje owoce szybko się psuły. Spędzałam bezsenne noce, rozmyślając, co mam zrobić. Wielokrotnie zastanawiałam się nad zakończeniem naszego związku. Nie chciałam być ofiarą, ale bałam się, że Fawzi postanowi porwać Nadię. I to nie dlatego, że naczytałam się o podobnych sytuacjach, kiedy ojcowie porywali swoje dzieci, ale dlatego, że naprawdę dobrze znałam Fawziego. Mogłam mu się przeciwstawić w kłótni i równie mocno go skląć, ale on doskonale wiedział, że kocham Nadię znacznie mocniej niż jego i zdawał sobie sprawę, że nie otrząsnęłabym się, gdyby mi ją odebrał. Wciąż męczyła mnie ta myśl. Po sześciu miesiącach urlopu wróciłam do pracy, a Nadia poszła do żłobka. Fawzi pracował w pizzerii w Leigh, trochę bliżej domu, ale dość często jeździł do Libii i spędzał tam sporo czasu. Nigdy nie udało mu się dostać porządnej pracy ani zarobić tyle, by wesprzeć domowy budżet. Ja płaciłam praktycznie za wszystko. Wierzcie lub nie, ale trwaliśmy tak przez dwa lata. Kiedy teraz się nad tym zastanawiam, widzę, jak naiwna byłam, wierząc, że coś się poprawi. Zdarzały się dni, kiedy byliśmy

prawdziwą rodziną, wychodziliśmy gdzieś razem. Uwielbiałam te momenty i liczyłam, że Fawziemu też się one podobają i że dzięki temu zmieni swoje postępowanie. Rodzice wiedzieli, jak się czuję i jaka jestem nieszczęśliwa, ale nie mówiłam o tym nikomu więcej. Starałam się utrzymać ten związek tylko dlatego, że uważałam, iż Nadia potrzebuje ojca. W maju 2005 roku, kiedy Nadia miała prawie dwa latka, zbliżały się pięćdziesiąte urodziny mojej mamy. Chciała odwiedzić rodzinę w Singapurze, więc postanowiliśmy uczcić jej urodziny wyjazdem. Ku mojemu zaskoczeniu Fawziemu spodobał się ten pomysł i nawet zaproponował, że opłaci podróż całej naszej trójki. Zdziwiłam się, kiedy na lotnisku w Manchesterze pojawił się przyjaciel Fawziego, Khalid. Zapytałam mojego męża: — Co on tu robi? Ożeniłeś się z Khalidem czy ze mną? Nie wiedziałam, o co chodziło, a jeszcze bardziej zaskoczyło mnie to, że Fawzi dał mu kopertę z pieniędzmi, które były przeznaczone na opłaty jakichś rachunków podczas naszej nieobecności. Mimo pierwotnego zapału Fawzi od początku był dziwnie nieobecny. Wyraźnie coś go męczyło. Na każde moje pytanie odpowiadał, że nic się nie dzieje. Nie przyłączał się do rodzinnych zajęć, nie miał nawet ochoty na kąpiel w bardzo eleganckim basenie hotelowym. Siedział tylko na leżaku i samotnie popijał drinki. Nie chciał się do nas przyłączyć i nie zwracał uwagi ani na Nadię, ani na nikogo innego z rodziny. Po kilku dniach nie mogłam już tego wytrzymać. Miałam dość. Poza tym niepokoiło mnie coś innego — od kiedy przyjechaliśmy, Fawzi otrzymywał mnóstwo SMS-ów, a gdy zapytałam od kogo, odpowiedział, że to tylko Khalid. — Czego chce? — zapytałam. — Sprawdza, czy u mnie wszystko w porządku — odparł. — Oczywiście, że w porządku — prychnęłam. — Jesteś tu z żoną i rodziną! Co mogłoby być nie tak? — Wiem, wciąż mu to powtarzam. Ale wiedziałam, że chodzi o coś więcej. Po co Khalid miałby dzwonić i wysyłać tyle SMS-ów? Nie wierzyłam, że aż tak przejmuje się dobrem mojego męża. Coś tu nie grało. Na dzień przed wylotem powiedziałam Fawziemu, że nie czuję się dobrze i że nie zejdę z nimi na śniadanie.

Poprosiłam, aby wziął ze sobą Nadię i że dołączę do nich później. Gdy tylko wyszli, sprawdziłam jego telefon. Najpierw przejrzałam SMS-y, a jeden z nich sprawił, że aż przeszedł mnie dreszcz: „Zadzwoń szybko, albo powiem Sarah”. Byłam wściekła, że coś przede mną ukrywa. O co chodziło? Co takiego chciała mi powiedzieć ta osoba? Zapisałam sobie ten numer i inne, których nie znałam. Byłam wściekła i czułam się zraniona. Podejrzewałam, że wiadomość pochodziła od kobiety, więc uznałam, że nie będę robić scen, by nie psuć mamie wycieczki urodzinowej i zaczekam z rozmową z Fawzim, aż wrócimy z Singapuru. Gdy dojechaliśmy do domu, zaskoczona ujrzałam, że wszędzie palą się światła. A jeszcze bardziej zdumiał mnie widok Khalida na naszej kanapie oglądającego telewizję. Po prostu mnie zatkało. Fawzi powiedział, że Khalid zajrzał tylko sprawdzić, czy wszystko w porządku, ale było dla mnie oczywiste, że mieszkał tu, gdy nas nie było. Nie miałam nic przeciwko temu, aby zatrzymywali się u nas znajomi, ale czemu mi o tym nie powiedział? Przecież to był nasz dom. Ledwie weszliśmy, Fawzi oznajmił, że musi wyjść, i nim zdążyłam zareagować, zniknęli. Gdy tylko zamknęły się za nimi drzwi, wykręciłam tajemniczy numer, który znalazłam w telefonie Fawziego. Po kilku dzwonkach ktoś odebrał. Potwierdziły się moje najgorsze obawy — to była kobieta. — Z tego co wiem, masz mi coś do powiedzenia — rzuciłam. — Kto to? — Kobieta była zaniepokojona. — Tu Sarah, żona Fawziego — odparłam stanowczo. Rozłączyła się. Zadzwoniłam do Fawziego na komórkę i powiedziałam mu o moim odkryciu. Dziesięć minut później był już w domu. W tym momencie znów wykręciłam numer kobiety i włączyłam tryb głośnomówiący. Kobieta odebrała, a ja krzyknęłam: — Ktoś chciałby z tobą porozmawiać. — I oddałam telefon Fawziemu, który niechętnie go przyjął. Wyglądał, jakby chciał się zapaść pod ziemię, ale opanował się. — Cześć, nie mogę rozmawiać, włączyła głośnomówiący. Przeszedł do drugiego pokoju, ale ja poszłam za nim. Ale wyłączył głośnik i nie słyszałam, co mówiła kobieta. Nie miało to wielkiego znaczenia, bo bardzo szybko skończył rozmowę, obiecując, że zadzwoni

później. Spokojnie zapytałam go, co się dzieje. Odparł, że wyjaśni mi to później i wyszedł. Nie próbowałam go zatrzymywać ani atakować. Doskonale umiał się wykręcić z każdej sytuacji i wszystko wyjaśnić. Na pewno znalazłby jakieś sprytne wytłumaczenie. Uznałam, że nie ma sensu oskarżać go o romans, dopóki nie znajdę jakiegoś dowodu. Kilka dni później otworzyłam kolejny list wysłany do Fawziego z sądu w Wigan. Tym razem podejrzewano go o grożenie śmiercią koledze z pracy. Nie wiedziałam, co o tym myśleć — wyglądało na to, że ten facet potrafi się wpakować w każde kłopoty, ale nie wierzyłam, by mój mąż był zdolny do takiej zbrodni. Zadzwoniłam do mamy i pojechałyśmy razem do pizzerii w Leigh, w której pracował Fawzi. Nie było go, ale znałam Mohammeda — mężczyznę, któremu podobno groził mój mąż i zaczepiłam go: — Co jest grane? Okazało się, że Fawzi rozzłościł się na Mohammeda, bo zainwestował w pizzerię trzy tysiące funtów i nic na tym nie zyskał. Po pijaku zaczął grozić Mohammedowi. Ale Mohammed miał znacznie ciekawsze dla mnie informacje. Powiedział mi, że Fawzi ma romans z kobietą o imieniu Alison. Odparłam, że chyba wiem, o kogo chodzi. Po powrocie do domu postanowiłam poinformować o moim odkryciu Fawziego, ale odparł, że nie zna nikogo o imieniu Alison i oskarżył o romans Mohammeda. Bez względu na to, co mówiłam, Fawzi wciąż zaprzeczał i powtarzał, że nie spotyka się z inną kobietą. W końcu wybiegł z domu. Mogłam to rozwiązać tylko w jeden sposób — musiałam przechytrzyć Fawziego. W związku z tym zadzwoniłam do Mohammeda i podałam mu numer telefonu, który, jak podejrzewałam, należał do Alison. Poprosiłam, aby do niej zadzwonił i przekazał mi, co mówiła o Fawzim. Mohammed skontaktował się ze mną kilka dni później i potwierdził, że rozmawiał z Alison. Wyraźnie miała już dość kłamstw Fawziego. Powiedziała, że dostawała od mojego męża SMS-y, a nawet walentynki. A w rachunku telefonicznym miała wyszczególnione jego rozmowy. Zgodziła się to wszystko przekazać. Sądzę, że Alison była tak otwarta, bo też już nie mogła znieść wyskoków Fawziego. I zdaje się, że był jej winien pieniądze.

Teraz miałam dowody przeciw Fawziemu, ale gdy pokazałam mu kartki walentynkowe, zaprzeczył, jakoby były jego, a nawet stwierdził, że to nie jego charakter pisma. Zaprzeczył też, by do niej dzwonił, mówiąc, że pożyczył swoją kartę SIM Mohammedowi. Oczywiście wszystko to nie trzymało się kupy i wtedy uświadomiłam sobie, że jestem żoną notorycznego łgarza. Nie wiedziałam, co myśleć, nie mogłam jednak wierzyć swojemu mężowi. Bez względu na to, o cokolwiek bym go oskarżyła, i tak by zaprzeczył. Chwilami zdawało mi się, że zaczynam wariować. Podobnie jak z oskarżeniem o gwałt i tym razem oddalono zarzuty, dzięki czemu Fawzi mógł opuszczać kraj. Na krótko przed świętami Bożego Narodzenia w 2005 roku poinformował mnie, że jego matka jest znów chora i że musi jechać do Libii. Stwierdził, że chyba nie zdąży wrócić na święta. Prawdę mówiąc, nawet mnie to za bardzo nie zmartwiło. Powiedziałam o tym rodzicom, a oni także się nie przejęli. Dodałam, że nie chcę, aby ta sytuacja popsuła nam wspólne chwile — postanowiliśmy po prostu nie poruszać tego tematu. Naprawdę chciałam, aby to były wyjątkowe święta dla Nadii, która miała wtedy trzy lata. A mój mąż nie mógł ich zniszczyć. Wyglądało na to, że Nadia nawet za nim nie tęskni. Nie wspominała o nim, ale dopilnowałam, by wiedziała, że jej taty nie ma z nami, dlatego że opiekuje się własną mamą. Nie chciałam nastawiać jej źle wobec ojca. Postanowiłam, że w nadchodzącym roku zadecyduję co dalej. Rodzice zapewnili mnie, że będą mnie wspierać bez względu na to, co zrobię, ale było oczywiste, że liczą, iż zakończę ten związek — stracili cały szacunek dla mojego męża i chcieli po prostu, aby zniknął. Gdy Fawzi był w Trypolisie, w kieszeni jego płaszcza znalazłam list zaadresowany do kobiety imieniem Alison. Cóż za niespodzianka! Nie wiem, czy powinnam była go otwierać, ale oczywiście tak zrobiłam. Oba listy były wysłane z oszczędnościowej kasy mieszkaniowej w centrum Wigan. W pierwszym widniała informacja, iż: „W związku z zaistniałą sytuacją, została pani zawieszona do odwołania”. A w drugim informowano Alison, że sąd pracy wyznaczył posiedzenie i że powinna zatroszczyć się o prawnika. Nie rozumiałam, czemu Fawzi był w posiadaniu tych listów, chociaż zdawałam sobie sprawę z jego związków z tą kobietą.

Natychmiast poszłam na posterunek i poinformowałam policję, że podejrzewam, iż mój mąż ma romans z osobą, do której adresowane były te listy. Widać było, że Alison została zawieszona z powodu kradzieży pieniędzy z kasy mieszkaniowej. A biorąc pod uwagę listy, które przychodziły na nasz adres, podejrzewałam, że Fawzi używał fałszywych tożsamości, by wyłudzać pieniądze. Posterunkowy był wdzięczny za moją interwencję, ale powiedział, że powinnam raczej zwrócić się do banku, o którym mowa. A oni dopiero zawiadomią wydział przestępstw gospodarczych i wtedy włączy się policja. Następnego dnia poszłam do kasy mieszkaniowej i poprosiłam o rozmowę z dyrektorką. Zaskoczyło ją, że wiem tak wiele o Alison. Pokazałam jej listy, które znalazłam w płaszczu Fawziego, a także list z prośbą o kartę kredytową dla brata Fawziego, który nigdy w życiu nie wyjechał z Libii. Fawzi musiał się pod niego podszywać. Dyrektorka była jeszcze bardziej zszokowana i wzięła ode mnie kopie listów. Powiedziała, że nie może mi udzielić żadnych informacji o Alison, jako że sprawa była poufna i nie wiedziała, jak się skończy. Stwierdziłam, że nie mam nic przeciwko, o ile tylko dopadną tę dwójkę. Minęło dużo czasu i przeszłam wiele z tym mężczyzną, nim uświadomiłam sobie, że ten związek nie ma przyszłości i w styczniu 2006 roku złożyłam pozew o rozwód. Fawzi wciąż jeździł w tę i z powrotem do Libii i czasami znikał na całe tygodnie. Nie miałam pojęcia, kiedy znów się pojawi ani na jak długo. Potem zjawiał się nagle w środku nocy, bez ostrzeżenia czy wyjaśnień, po czym znów znikał. Kiedy przez dłuższy czas się nie odzywał, odwiedziłam prawnika. Fawziemu nie można było przekazać żadnych dokumentów, ponieważ nie wiedziałam, gdzie jest, więc poradzono mi, żebym rozeszła się z nim z powodu zdrady i porzucenia. Mój prawnik dodał, że gdyby Fawzi się ze mną skontaktował, mam go poinformować, że wniosłam pozew o rozwód, i nie wpuszczać do domu. W końcu kilka tygodni później zadzwonił Fawzi. — To koniec. Koniec z naszym małżeństwem. Skończyliśmy. Nie wrócisz już do tego domu — powiedziałam Błagał mnie, żebym zmieniła zdanie, ale ja podjęłam decyzję. Nie sądzę, by Fawzi uwierzył, że chcę wziąć rozwód, bo wciąż powtarzał, że omówimy to, kiedy wróci.

Kilka dni później pojawił się na progu z walizką w dłoni. — Proszę, wpuść mnie. — Nie. — Czemu? — Mam już dość twojego zachowania, dałam ci tyle szans, a ty wszystko zaprzepaściłeś. — Pozwól mi zobaczyć Nadię. — Nie! A teraz idź sobie. Fawzi stał tak ze skruszoną miną, ale ja byłam stanowcza, a gdy uświadomił sobie, że go nie wpuszczę, poszedł sobie. Nie wiedziałam dokąd i wtedy uświadomiłam sobie, że właściwie nic mnie to nie obchodzi. Tydzień później przeżyłam szok — zadzwoniła do mnie Alison i opowiedziała wszystko o romansie. Sama była zamężna. Spotykała się z Fawzim przez półtora roku — okazało się, że mój mąż spóźnił się na przyjęcie z okazji drugich urodzin Nadii, bo był z nią. Opisała mi dokładnie mój dom — najwyraźniej spędzała tu sporo czasu podczas mojej nieobecności. I potwierdziła, że Fawzi ją szantażował. Groził, że jeśli nie dostanie pieniędzy, powie o romansie jej mężowi, więc Alison kradła pieniądze od swoich pracodawców. Nakręcił też telefonem film, gdy uprawiali seks i groził, że pokaże go jej rodzinie. Alison dała Fawziemu piętnaście tysięcy funtów i powiedziała, że jest winna bankowi dwadzieścia tysięcy. Wyraźnie było widać, że żałuje, iż kiedykolwiek zetknęła się z takim człowiekiem. Groziło jej więzienie i za wszelką cenę chciała odzyskać pieniądze od Fawziego. Życzyłam jej szczęścia. Pewnie dlatego do mnie zadzwoniła — nie z poczucia winy. Co ciekawe, na początku wcale się na nią nie złościłam. Pomyślałam, że uległa urokowi Fawziego tak samo jak ja, ale gdy się nad tym zaczęłam zastanawiać, uznałam, że właściwie dostała to, na co zasługiwała — wiedziała, że Fawzi był żonaty. Sama była sobie winna. W 2008 roku Alison została skazana na rok więzienia za zdefraudowanie ponad osiemdziesięciu tysięcy funtów. Latem 2006 roku wreszcie rozwiodłam się z Fawzim. Czułam się, jakby olbrzymi kamień spadł mi z serca. Miałam serdecznie dość gierek mojego męża i pragnęłam zacząć nowy etap w życiu, bez niego. Miałam

ochotę świętować, nie płakać. Oczywiście w związku z rozwodem pojawiła się kwestia opieki nad Nadią. Zgodziłam się, by Fawzi odwiedzał córkę, ale chciałam, aby robił to w mojej obecności. Niestety, sąd odmówił i przyznał Fawziemu prawo do odwiedzin bez oficjalnego nadzoru. Zdradziłam, że Fawzi szantażował ludzi, ale śledztwo wciąż jeszcze było w toku i nie wniesiono oskarżenia, więc sąd musiał wziąć jego zdanie pod uwagę. Fawziemu nie przeszkadzało, że mieliśmy wspólnie sprawować opiekę nad dzieckiem, chciał po prostu mieć do niej dostęp. Ustalono, że może zabierać Nadię do swojego nowo wynajętego domu w Wigan na dwie godziny w każdą środę i w każdą sobotę na cały dzień, a co dwa tygodnie Nadia będzie zostawała u niego na noc. Stosowaliśmy się do tego przez prawie rok i muszę przyznać, że to rozwiązanie zdawało egzamin. W owym czasie dogadywaliśmy się lepiej niż kiedykolwiek wcześniej. Rozmawialiśmy rozsądnie i grzecznie, a Fawzi odpowiednio się zachowywał. W chwili rozwodu Nadia miała tylko trzy latka i nie bardzo wiedziała, co się dzieje. Powiedziałam jej, że mamusia i tatuś nie będą już razem mieszkać, ale wciąż kochają ją równie mocno. Nadia była zadowolona z czasu spędzanego z ojcem, aczkolwiek mnie nie bardzo się podobał jego wybór rozrywek — zabierał ją do McDonalda albo do kafejek z przyjaciółmi. Nigdy dla niej nie gotował ani nie zabierał w miejsca, które by ją interesowały — wyglądało na to, że zajmowanie się dzieckiem to dla niego ciężka praca. Na szczęście reszta rodziny dbała o rozwój i okazywała Nadii miłość. Moja córeczka kochała dziadków, którzy mieli na jej punkcie bzika i uwielbiała spędzać czas z moją siostrą Steph i jej chłopakiem Jayem, którego ubóstwiała. Nadia była pełna życia i w przedszkolu wszyscy ją uwielbiali. Była taka wesoła, że wybrano ją, by zagrała główną rolę w sztuce The Litter Muncher o małym robocie, który sprzątał miasto. Byłam z niej taka dumna. Wszyscy byliśmy — była naszym cudownym dzieckiem, którego przecież nigdy nie miało być. Była pewna siebie, ale nie przemądrzała, a także bardzo grzeczna. Nawet gdy wysyłałam ją do łóżka, bez protestów szła spać. Naprawdę nie mogłam na nią narzekać, była cudowna. Wszystko robiłyśmy razem i byłyśmy najlepszymi przyjaciółkami. Była

naprawdę wyjątkową córką.

Porwanie Chciałam,

żeby czwarte urodziny Nadii były wyjątkowe. Myślałam wtedy, że będą to pierwsze urodziny, które zapamięta i właśnie dla niej urządziliśmy przyjęcie. Prawdę mówiąc, zaczęłam świętować dzień wcześniej i wyszłam wieczorem z kolegami z pracy. Wśród nich był mój stary przyjaciel Mark. Nie romansowaliśmy ze sobą, po prostu przyjaźniliśmy się od kilku lat. Fawzi nie lubił, gdy miałam znajomych mężczyzn — zawsze oskarżał mnie o to, że z nimi sypiam — więc miło było wreszcie spędzić trochę czasu z przyjaciółmi, nie zastanawiając się nad tym, jakiej są płci. Później dołączyła do nas moja siostra Steph. Nie zamierzałam dużo pić, bo miałam przecież na głowie przyjęcie, ale nic z mojego postanowienia nie wyszło i następnego dnia byłam w marnym stanie. Na urodziny Nadii wypożyczyłam piętrowy autobus wyposażony w mnóstwo zjeżdżalni, drabinek i baseników z piłkami, by dzieci miały się czym zająć. Parkował przed domem. Po przyjęciu Nadia miała spać u ojca, więc poprosiłam Fawziego, by przyjechał po nią trochę później niż zwykle, bo zabawa mogła się przeciągnąć. Gdy tylko to powiedziałam, zorientowałam się, że popełniłam błąd. Należało siedzieć cicho — zwykle Fawzi spóźniał się po Nadię, ale skoro tylko dowiedział się, że ma się nie spieszyć, w jego oczach coś rozbłysło — postanowił przyjść punktualnie. Coś planował. I tak jak podejrzewałam, pojawił się wcześnie. Na szczęście autobus już odjechał, ale byli jeszcze goście i dobrze się bawili. Poprosiłam Fawziego, by poczekał, aż wszyscy się rozejdą, ale mój były mąż uparł się, że muszą już iść. Lubił pokazywać ludziom, że to on jest szefem. Obecność moich przyjaciół wcale go nie onieśmielała, wręcz przeciwnie, starał się wyglądać na stanowczego. Uparł się, by Nadia natychmiast z nim wyszła. Nie chciałam robić sceny przy gościach i psuć jej przyjęcia, więc zgodziłam się na to. A Nadia nie zdążyła jeszcze rozpakować wszystkich prezentów. Oczywiście córka się zdenerwowała. Nie chciała opuszczać przyjaciół, a poza tym bardzo jej się podobało, że wszyscy skupiają się na niej, gdy rozpakowywała prezenty. To było dla niej takie ekscytujące, ale wiedziałam, co muszę zrobić, aby utrzymać pokój. Ubrałam ją w

płaszczyk i pozwoliłam iść z Fawzim. Fawzi był spokojny, bo spełniłam jego żądania. Gdybym tego nie zrobiła, wszcząłby pewnie awanturę. Po jego wyjściu byłam wściekła, ale cieszyłam się, że otaczają mnie przyjaciele i rodzina. Rodzice nie byli zaskoczeni jego zachowaniem. Wiedzieli, jaki jest i że pragnie dominować. Wiedzieli też, że nie mogą się wtrącać, bo tylko pogorszyliby sytuację. Kilka tygodni po urodzinach, w środę, dwudziestego trzeciego maja 2007 roku Nadia miała spędzić kilka godzin z ojcem. Fawzi zapytał, czy możemy się z nim spotkać w centrum. Gdy się do niego zbliżałyśmy, przeliczał gruby plik banknotów. Obnosił się z tym, chcąc mi pokazać, że jest przy forsie. Ale to nie robiło na mnie wrażenia, a poza tym nie chciałam wiedzieć, jak wszedł w posiadanie tych pieniędzy. Nawet o nich nie wspomniałam, co go chyba rozzłościło. W każdym razie był bardzo pewny siebie i zapytał, czy Nadia może do niego przyjechać w niedzielę, a nie w sobotę, bo chce ją zabrać do Manchesteru na muzułmańskie święto. Nadia ucieszyła się na tę wycieczkę. A skoro ona chciała się tam wybrać, to oczywiście się zgodziłam. Czemu miałabym jej odmawiać miło spędzanego czasu z ojcem? Kilka dni później, rankiem dwudziestego siódmego maja, Nadia wstała wcześnie i włożyła najładniejsze markowe ubranka — sukienkę od Diesela i dżinsową kurteczkę Teda Bakera. Była gotowa na zabawę! Fawzi zjawił się o umówionej porze, co było do niego niepodobne, ale nie zwróciłam na to uwagi. Gdy otworzyłam drzwi, by go wpuścić, Nadia spojrzała na mnie i powiedziała: „Mamusiu, brzuszek mnie boli”. Te słowa prześladowały mnie przez kolejnych kilka lat i już pewnie zawsze będą. Nie wzięłam jej słów na poważnie i uspokoiłam, że to pewnie z wrażenia, że idzie na zabawę. Czyżby czuła, co ją czeka? Czy zachowanie Fawziego było na tyle nietypowe, że podświadomie zorientowała się, co się stanie? Tak czy inaczej, ja nic nie zauważyłam. A już na pewno nie sądziłam, że czeka mnie taki koszmar. Pamiętam, jak później myślałam o tym, że Fawzi wydawał się podenerwowany. Ale wtedy pomogłam tylko Nadii wsiąść do fotelika i zapięłam jej pas. Pocałowałam ją i życzyłam wspaniałej zabawy. Gdy samochód odjeżdżał, odwróciła się i pomachała.

Nie wiedziałam, że przez najbliższe kilka miesięcy jej nie zobaczę. Po ich odjeździe uznałam, że poświęcę cały dzień dla siebie. Wciąż byłam w piżamie, więc rozsiadłam się na kanapie i włączyłam film na DVD. Gdy skończyłam oglądać Pretty Woman, było wpół do trzeciej. Zawsze, gdy Nadia była z Fawzim, dzwoniłam do niej o drugiej, by usłyszeć jej głos i potwierdzić, że wszystko u niej w porządku. Od czasu rozwodu czułam, że któregoś dnia Fawzi zrobi coś nieprzewidywalnego. Gdy byliśmy jeszcze razem i się kłóciliśmy, Fawzi zawsze starał się mnie zranić. Przezywał mnie, zupełnie jakby chciał mnie ukarać. Jak już mówiłam, nie lubił, gdy rozmawiałam z mężczyznami. Na początku sądziłam, że to miłe, że jest opiekuńczy wobec żony, ale po jakimś czasie uświadomiłam sobie, że po prostu ogranicza moją wolność. W głębi duszy wiedziałam, że pewnego dnia postanowi się zemścić, a Nadia była jedynym sposobem, by naprawdę mnie skrzywdzić. W każdym razie zadzwoniłam do Fawziego na komórkę. Gdy odebrał, poprosiłam, by podał mi Nadię. Odparł, że się bawi. Na co stwierdziłam, że ma jej przerwać i podać jej telefon. Kazał zadzwonić mi za pięć minut. Zgodziłam się na to, ale po chwili uświadomiłam sobie, że nigdy tak nie robił — zawsze od razu podawał Nadii telefon. Natychmiast wystukałam ponownie numer. Fawzi od razu odebrał i oznajmił, że Nadia jest zbyt zajęta zabawą z jakąś kobietą. Nie miałam pojęcia, o kim może mówić. I co dziwne, nawet go o to nie zapytałam — coś było nie tak. — Jak czterolatka może być tak pochłonięta zabawą, że nie chce rozmawiać z matką? — warknęłam. A potem spytałam, czy słyszał o historii Madeleine McCann, którą ledwie kilka tygodni wcześniej porwano od rodziców podczas wakacji w Portugalii. Po obejrzeniu wiadomości o dziewczynce miałam wizje, że Fawzi nie pilnuje naszej córki, rozmawiając z przyjaciółmi, a Nadia znika. Powiedziałam mu, iż to on powinien się bawić z córką, a nie jakaś obca kobieta — przecież po to ją wziął, by spędziła z nim czas. A jeśli się nią nie zajmuje, to powinien odwieźć ją do domu. Fawzi odparł, że komórka mu się rozładowuje i że zadzwoni później. A potem się rozłączył. Ogarnęło mnie przerażenie. Nazwijcie to matczyną intuicją, ale właśnie w tamtym momencie uświadomiłam sobie, że straciłam Nadię. Miałam w komórce zapisanych kilka numerów kontaktowych do

Fawziego — nie wiedział nawet, że tyle mam! Szybko wybrałam jeden z nich. — Halo? — odezwał się kobiecy głos. — Kim pani jest? — zapytałam. — Jestem dziewczyną Fawziego. — A ja jego byłą żoną. Gdzie jest Fawzi? — niepokoiłam się. Kobieta była bardzo rzeczowa. — Och, pojechał z kolegą na lotnisko w Manchesterze, niedługo wróci. Proszę zadzwonić za jakieś pół godziny. Gdy się rozłączyłam, ogarnęła mnie rozpacz. Serce mi pękało. W tamtej chwili byłam już pewna, że Fawzi zabrał moje dziecko, zrobił jedyną rzecz, która mogła mnie zranić. Ogarnął mnie chłód. Nie potrafię tego wyjaśnić, ale uświadomiłam sobie, że uprowadził Nadię do Libii i może już nigdy jej nie zobaczę. Natychmiast zadzwoniłam pod numer 999 i wyjaśniłam, że moja córka została porwana i właśnie wywożą ją do Libii. Policjantka zapytała, skąd ta pewność. Odparłam, że po prostu to wiem i że trzeba zatrzymać samolot. Później, gdy zastanawiałam się nad tym, co powinnam była zrobić, by powstrzymać start samolotu, uświadomiłam sobie, że należało zadzwonić na policję albo na lotnisko i powiedzieć, że na pokładzie jest bomba. Wiem, że to byłby okropny czyn, ale gdy dzieje się coś takiego, nie warto kierować się rozsądkiem i robić wszystko, co w twojej mocy. Poinformowano mnie, że gdy tylko będą mogli, wyślą do mnie policjanta. A potem zapytano, od kiedy nie ma Nadii w domu, odparłam, że od dziesiątej rano, a potem krzyknęłam: „Czy to ma znaczenie? Moja córka jest na pokładzie samolotu do Libii i trzeba go zatrzymać!” Byłam przerażenia, spanikowana i sparaliżowana strachem. Odczuwałam cały wachlarz emocji. A do tego byłam sama. Rodzice pojechali z przyczepą kempingową do Lake District. Bezradna, płakałam nieustannie. Zadzwoniłam do mojej siostry, Steph. Była ze swoim partnerem Jayem w mieście na zakupach i myślała, że dzwonię, aby ich poprosić, by wzięli Nadię, bo często spędzali we trójkę część weekendu. Ja natomiast z trudem wykrztusiłam: — Steph, przyjedź, to ważne! — Oczywiście przeraziła się i natychmiast ruszyli do mnie.

Gdy dotarli, wołałam: — Zabrał ją! Steph, on ją zabrał! Fawzi zabrał moją córeczkę! Steph zaczęła płakać. Wiedziałam, że nie wyobraża sobie życia bez Nadii, którą uwielbiała, z wzajemnością. Gdy tylko Nadia zobaczyła swoją ciocię, rzucała jej się w ramiona i uśmiechała słodko. Po chwili Steph się opanowała i próbowała mnie uspokoić, ale ja nie byłam w stanie rozmawiać. Zdołałam tylko zadzwonić do mojej przyjaciółki, Lindy, która natychmiast przyjechała. Nie czułam się na siłach, by poinformować rodziców, więc poprosiłam Lindę, by to ona do nich zadzwoniła i wyjaśniła, co się stało. Byli przerażeni, ale zachowanie Fawziego ich nie zaskoczyło. Zapakowali wszystko do przyczepy i przekraczając wszystkie ograniczenia prędkości, przyjechali do mnie. Dobrze, że po drodze nie natknęli się na policję, bo tata straciłby prawo jazdy za rozbijanie się przyczepą z prędkością ponad stu dwudziestu kilometrów na godzinę! Mama powiedziała mi później, że przez całą drogę właściwie ze sobą nie rozmawiali, tak się bali, że porwanie Nadii mogło być prawdą. Policja przybyła kilka godzin później, a ja zgłosiłam zaginięcie Nadii. Po raz kolejny wszystko im wyjaśniłam, ale nie byli przekonani, że naprawdę ją porwano. Pewnie pomyśleli, że to dość typowa sytuacja — ojciec wziął dziecko i stracił poczucie czasu. Ale ja doskonale wiedziałam, co zrobił Fawzi. Znałam go jak zły szeląg. Zrobiłam wszystko, co w mojej mocy, by mu przeszkodzić, by nie dopuścić do tego, by zabrał Nadię, ale on mnie przechytrzył. Zawiodłam siebie i swoją rodzinę, ale głównie zawiodłam Nadię. Podałam policji dokładny opis Nadii, jej znaki szczególne, a także opisałam, w co była ubrana. Podczas gdy odpowiadałam na kolejne pytania, ogarnęły mnie zupełnie irracjonalne myśli — czemu policja nie daje mi spokoju? Powiedziałam im, co się stało, a oni wciąż pytają o coraz dokładniejsze dane. Co za bzdura. Czyżby wiedzieli już o porwaniu Nadii? — myślałam. Na pewno takie pytania zadają tylko rodzicom, których dziecko zostało zamordowane... Zaczynałam tracić zmysły. Chciałam wiedzieć, jakie mam szanse na odzyskanie Nadii. I czy mogą poinformować załogę samolotu, że Fawzi wywozi nielegalnie moją córkę z kraju. Czy mogą go nie wpuścić do Libii, jeśli władze będą wiedziały, co zrobił? Policjanci albo nie znali odpowiedzi na moje coraz rozpaczliwsze

pytania, albo nie chcieli mi powiedzieć. Wciąż powtarzałam im, żeby byli ze mną szczerzy w stu procentach i aby mówili, nawet jeśli mają jakieś złe wieści. Jednak nie otrzymałam żadnych wyjaśnień. Nie miałam wyboru — musiałam czekać i zachować spokój. W tym czasie rodzice dotarli do domu. Gdy tylko ich zobaczyłam, załamałam się całkowicie. Rzuciłam się im w ramiona. Łkałam i powtarzałam: „Chcę tylko, żeby moje dziecko wróciło! Chcę tylko, żeby moje dziecko wróciło!” Mama i tata starali się zachować spokój, ale byłam pewna, że gdy w końcu dotrze do nich, co się stało, też będą płakać. Musieliśmy zaczekać na potwierdzenie, że Nadia dotarła do Libii, bo wciąż nie było pewności, że Fawzi ją tam zabrał — ale ja byłam o tym przekonana. Mijały godziny, ale telefon wciąż milczał. Wpadłam na pomysł, żeby zadzwonić do przyjaciela Fawziego, Briana i zapytać, czy o tym wie: — Brian, czy Fawzi jest z tobą? Zabrał Nadię do Libii! Brian tylko odparł, że mój były mąż pojechał z Nadią do Singapuru. Nazwałam go kłamcą i się rozłączyłam — wiedziałam, że to bzdura. Fawzi nie znał nikogo w Singapurze, a poza tym potrzebowałby wizy. Kiedy kilka lat wcześniej wybieraliśmy się do Singapuru, całe tygodnie czekałam na wizę dla Fawziego, a mój wujek, który tam mieszkał, musiał się zobowiązać, że pokryje jego koszty utrzymania. Rozmowa z Brianem potwierdziła moje najgorsze obawy. Byłam pewna, że Fawzi to zaplanował, a Nadia trafiła do Libii. Wciąż powtarzałam, że moja córka będzie przerażona, nie będzie rozumiała, co mówią do niej Libijczycy. Nie zna arabskiego. Będzie zadawała mnóstwo pytań, a mnie nie będzie przy niej, by jej odpowiadać. Co ona o mnie pomyśli? Za każdym razem, gdy pomyślałam o tym, jak przestraszona i samotna musiała się czuć, zaczynałam płakać i bez względu na to, jak bardzo starano się mnie pocieszyć, wciąż byłam przerażona. Chciałam tylko wziąć Nadię w ramiona i powiedzieć jej, że wszystko będzie dobrze. To właśnie powinny robić mamusie, a ja nie mogłam. Policjantka spędziła ze mną mnóstwo czasu, aż wreszcie pojawił się detektyw i potwierdził, że nazwiska Nadia Fawzi i Abuarghub Fawzi były na liście pasażerów lotu o drugiej dwadzieścia po południu libijskich linii lotniczych do Trypolisu. A zatem byli na pokładzie. Ogarnęła mnie nadzieja, że Fawzi zabrał inną dziewczynkę, ponieważ imię Nadii było

napisane z błędem, ale w głębi serca domyślałam się prawdy. O północy poinformowano mnie, że policja przejrzała nagrania z lotniska i potwierdziła, że Nadia i jej ojciec wsiedli do samolotu do Trypolisu. Gdy kilka tygodni później pokazano mi ten materiał filmowy, było mi jeszcze trudniej to znieść. Widziałam, że Nadia była zaskoczona, a w pewnym momencie próbowała nawet wrócić przez bramkę do wykrywania metali. Nie sądziłam, że zostały mi jeszcze jakieś łzy, ale na ten widok wszyscy płakaliśmy jak bobry. Steph rozpaczała — była wspaniałą ciocią i nie mogła uwierzyć w to, co się stało. W końcu się uspokoiliśmy i przez chwilę siedzieliśmy w milczeniu, po czym zaczęliśmy się zastanawiać. Steph, która miała całkiem niezły kontakt z Fawzim, wciąż pytała: „Ale czemu, dlaczego? Jak mógł zrobić coś tak okropnego? Jak mógł to zrobić naszej rodzinie?” Dzień przed porwaniem mój brat Andy i jego narzeczona Kirsty kupili Nadii sukienkę. Moja córka miała być druhną na ich ślubie dwudziestego dziewiątego czerwca. Kiedy mój brat się dowiedział o porwaniu, od razu chciał jechać na lotnisko, by odnaleźć tam Fawziego i Nadię, i powstrzymać ich odlot. Nie miał żadnych szans, ale do tej pory żałuje, że tego nie zrobił. (Od samego początku Andy i Kirsty byli niezmiernie pomocni i nawet za część pieniędzy przeznaczonych na wesele kupili mi komputer i odpowiedni sprzęt, bo uznali, że to może mi pomóc w komunikacji z Fawzim.) Tamtego wieczoru mama i Linda zostały ze mną na noc, chociaż tak naprawdę chciałam być sama. Nie mogłam iść do łóżka, wiedziałam, że nie zmrużę oka. Siedziałam przy oknie z nadzieją, że może jednak policja popełniła błąd i Nadia nie została porwana. Może w nocy ktoś zapuka do drzwi, a moje kochanie wróci do domu, do mnie, tam gdzie jej miejsce. Ale tak się nie stało. Spełniły się najgorsze obawy matki i nie przydarzyło się to komuś, o kim czytałam czy kogo znałam — to spotkało mnie. Moja córka, którą ubóstwiałam i kochałam nad życie, została porwana. Jeszcze przez wiele nocy czuwałam, licząc, że jednak wróci. Następnego ranka musiałam zadzwonić do przedszkola i poinformować, że Nadia nie przyjdzie. Zwykle rodzice dzwonili, by powiedzieć, że ich dziecko się rozchorowało, przeziębiło czy po prostu było przemęczone, ale ja musiałam przekazać zupełnie inną wiadomość. Moje dziecko zostało porwane. Ledwie zdołałam wydusić z siebie te

słowa i po raz kolejny się rozpłakałam. Łykając łzy, oznajmiłam pracownicy przedszkola, że będę ich na bieżąco informować. Nadia miała grać główną rolę w sztuce The Litter Muncher, za kilka tygodni. Prawdę mówiąc, to ona miała być zjadaczem śmieci i była z tego niezmiernie dumna. Modliłam się, by zdążyła wrócić i liczyłam, że Fawzi zabrał ją do Libii tylko na wakacje. Myślałam, że jeśli zdołam w to uwierzyć, to może jakoś przetrwam te kilka tygodni rozłąki. Oczywiście nieustannie dzwoniłam na komórkę Fawziego i w końcu po dwunastu godzinach odebrał ją. Byłam taka wściekła, chciałam zrobić mu awanturę, ale bałam się, że już nigdy nie zobaczę mojej córeczki. Teraz on miał wszystkie asy w rękawie i musiałam grać według jego zasad. Musiałam nad sobą panować i nie dać mu pretekstu do kłótni. Podczas tamtej rozmowy nie wyjaśnił mi swojego zachowania, nie zrobił tego też później. Chciałam rozmawiać z Nadią — jakże pragnęłam usłyszeć jej głos, upewnić się, że nic jej nie jest i zapewnić, że niedługo znów się zobaczymy. Ale Fawzi nie dał jej telefonu. Powiedział, że śpi i nie będzie jej budził. Musiałam na to przystać, bo wiedziałam, że jeśli będę naciskać, przerwie rozmowę. Poza tym mógł kupić nową kartę SIM, a wtedy nie miałabym żadnego sposobu, by się skontaktować z córką. Później ustaliłam, że nie zmienił numeru telefonu, bo chciał znać moje plany. W końcu zapytałam, dokąd ją zabrał, a on odparł, że niedługo wrócą i się rozłączył. Jego słowa nie uspokoiły mnie, bo przestałam mu wierzyć, w końcu tyle razy mnie okłamywał. Dzień po tym, jak odebrano mi córkę, zjawiła się znów policja. Poradzili mi, żebym porozmawiała z prawnikiem i ustaliła, jakie mam prawa i co mogę zrobić. Mniej więcej w tym samym czasie skontaktowała się ze mną kobieta z organizacji Re-Unite zajmującej się uprowadzeniami dzieci. Wyjaśniła mi, że każdego roku znika ponad pięćset dzieci, a organizacja pomaga rodzicom połączyć się z nimi. Organizacja Re-Unite zapewniała pomoc i wsparcie, a także pozwalała się wypłakać. — Ile dzieci wywiezionych z Anglii do Libii wróciło do swoich matek? — zapytałam. Odpowiedź pracownicy organizacji mnie zmroziła:

— Żadne. Wyjaśniła, że prawie zawsze to libijscy ojcowie porywali swoje dzieci. Można było doprowadzić do spotkania matki z dzieckiem w Libii, ale nie mogła ona wywieźć go do Wielkiej Brytanii. Nie chciałam o tym słuchać. Nie byłam na to gotowa. Nadia wróci do domu! Jeśli ta kobieta próbowała mnie pocieszyć, to marnie jej szło, ale gdy teraz o tym myślę, to sądzę, że po prostu starała się być szczera, a przecież właśnie tego żądałam od policji. Byłam coraz bardziej wzburzona. Zamierzałam walczyć o córkę, nawet jeśli byłaby to ostatnia rzecz, którą zrobię w życiu. Wiedziałam, że to będzie droga przez mękę, ale szok i smutek, jaki na początku mnie ogarnął, zastąpiły złość i postanowienie, że sprowadzę Nadię do domu. Kobieta z Re-Unite dała mi numer telefonu do prawnika, który specjalizował się w sprawach dotyczących porwań dzieci i pracował w Sheffield. Powiedziała mi też, że jeśli tylko będę chciała porozmawiać z Re-Unite, to bez względu na porę dnia i nocy mogę do nich dzwonić, ale nigdy tego nie zrobiłam. Skontaktowałam się natomiast z prawniczką i powiedziałam jej, jak bardzo jestem zdesperowana. Zgodziła się ze mną spotkać następnego dnia. Moja kuzynka Becky zabrała mnie i mamę do Yorkshire. Kobieta poradziła mi, żebym nadała Nadii status osoby pod opieką sądu, ale ponieważ zrobiło się późno, musiałam z tym poczekać. Kilka dni później tata zorganizował kolejne spotkanie i Nadia została oficjalnie wzięta pod opiekę sądu. Wszystko to mogło mi pomóc w przyszłości, ale nie miało związku ze sprowadzeniem Nadii z powrotem. Policja poprosiła o wszelkie informacje, które pomogą w śledztwie. Co prawda Fawzi nie mieszkał już ze mną od jakiegoś czasu, ale przejrzałam dom, szukając jakichś dokumentów, które mogłyby pomóc w ustaleniu jego planów. Znalazłam ksero paszportów dziesięciu różnych osób, w tym jego dwóch braci. Co prawda, podejrzewałam już wcześniej, że Fawzi wyłudza pieniądze, ale teraz miałam pewność, że „pożycza” pieniądze z banku, podając się za kogoś innego. Ustaliliśmy, że zadłużył się na prawie pięćdziesiąt tysięcy funtów. Przeszukałam z rodzicami moją komórkę w ogrodzie i znalazłam różne numery telefonów zapisane charakterem pisma Fawziego, które na wszelki wypadek zachowałam. Niestety, policja poinformowała mnie, że co prawda Fawzi jest

odpowiedzialny za porwanie Nadii, ale oni nie są w stanie nic zrobić. Moja jedyna nadzieja leżała w próbach skontaktowania się z nim i przekonania go do oddania Nadii. Oczywiście robiłam to cały czas. Fawzi odbierał telefon, ale odmawiał podania go Nadii. Zawsze miał jakieś wytłumaczenie — nie było jej, spała albo z jakichś innych przyczyn nie mogła podejść do telefonu. Byłam u kresu wytrzymałości, ale nie krzyczałam i starałam się panować nad emocjami. Uznałam, że najlepiej będzie, jeśli zachowam spokój i sprawię, że Fawzi pozwoli mi wreszcie porozmawiać z córką. Może i z mojej strony było to wyrachowane, ale wiedziałam, jak powinnam postąpić, żeby osiągnąć to, czego pragnęłam. Nie wiem, jak mi się to udało. W końcu, po jakichś sześciu tygodniach ciągłego wydzwaniania i frustrujących rozmów z Fawzim, pozwolił mi porozmawiać z Nadią. Chociaż wcześniej byłam silna i opanowana, zaczęłam się trząść. Musiałam być dzielna dla mojej córeczki. — Cześć skarbie — powiedziałam. — Jak się miewasz? W końcu usłyszałam jej słodki głosik, ale jej słowa sprawiły, że serce mi krwawiło. — Cześć, mamusiu. Jestem w Libii, chcę do domu. Mamusiu! Zdołałam opanować łzy i zapewniłam ją, że wiem, iż chce wrócić do domu, ale musi być silna dla mamusi. Obiecałam, że niedługo się zobaczymy. Nim zdołałam dodać coś więcej, Fawzi zabrał telefon Nadii i się rozłączył. Wtedy pozwoliłam sobie na płacz, szlochałam rozpaczliwie przez kolejne godziny. Moje dziecko marzyło, żeby się ze mną zobaczyć, a ja nic nie mogłam zrobić. Chciałam tylko do niej pojechać, przytulić i powiedzieć, że wszystko będzie dobrze, ale najbardziej pragnęłam ją uratować. Byłam bezradna, a moja rodzina, policja, a nawet wymiar sprawiedliwości nie mogli nic zdziałać. Steph pocieszała mnie, ale później się przyznała, że czuła się tak, jakby ktoś jej wyrwał serce. Za wszelką cenę chciała mnie chronić. Oczywiście utrata Nadii wpłynęła na całe moje życie i zdominowała wszystko inne. Nie byłam w stanie o niczym innym myśleć. Wzięłam urlop, a moi pracodawcy byli bardzo wyrozumiali, gdy powiedziałam im, że nie wiem, kiedy wrócę. Chciałam poświęcić całą energię na sprowadzenie Nadii z powrotem do domu i każdą wolną chwilę

poświęcałam rozmyślaniom nad tym, jak to uczynić. Prawie nie wychodziłam z domu, bo chciałam być blisko jej ubrań i zabawek. Mama wzięła trzy tygodnie wolnego, by ze mną posiedzieć, ale tata musiał pracować. Rodzice bardzo mnie wspierali i czasami całymi godzinami siedzieliśmy i debatowaliśmy, jakie kroki podjąć. Steph przez kilka tygodni nie wracała na studia, bo nie mogła się skupić na niczym i chciała być blisko mnie. Tata próbował rozmawiać z Fawzim. Obaj panowie nieźle się dogadywali i w przeszłości mój mąż odnosił się do taty z dużym respektem — uznałam, że to kwestia kultury. Fawzi miał staroświeckie patriarchalne poglądy i uważał, że mężczyzna jest głową rodziny. Tata przechodził samego siebie, starając się dogadać z moim byłym mężem, i chociaż Fawzi go słuchał, nigdy niczego nie obiecał. Ale nie powiedział też nigdy, że nie wróci do Wielkiej Brytanii, dlatego miałam nadzieję. W owym czasie byłam kompletnie rozbita. Spędzałam całe godziny przy oknie na dużym pufie, na którym uwielbiała siadać ze mną Nadia, tuląc do siebie jej kocyk i płacząc. Na odgłos kroków podrywałam się, by zobaczyć, kto to — na wypadek gdyby Fawzi jednak zmienił zdanie i przywiózł Nadię z powrotem. Wiem, że to szalone, ale tylko na tyle mogłam wtedy liczyć. Nie poszłam do lekarza, bo nie chciałam brać proszków. Pod wpływem stresów zamykam się w sobie i dużo śpię. Myślę, że w ten sposób odcinam się od wszystkich nieszczęść. Chociaż przesypiałam noce, to dni potwornie mnie wyczerpywały, funkcjonowałam chyba tylko wyłącznie dzięki adrenalinie, która cały czas mnie trzymała. Prasa dowiedziała się już o wydarzeniach i zadzwonili do mnie z gazety „Wigan Evening Post” z pytaniem, czy mogliby napisać artykuł o Nadii. W pierwszej chwili nie wiedziałam, co odpowiedzieć, bo nie miałam jeszcze planu działania. Czy powinnam była trzymać wszystko w tajemnicy, czy też upublicznić sprawę, by wszyscy wiedzieli, co się stało? Może to zmusiłoby Fawziego do przywiezienia Nadii z powrotem? Postanowiłam opowiedzieć moją wersję wydarzeń w lokalnej prasie i kilka godzin później pojawił się dziennikarz, żeby zrobić ze mną wywiad. Po raz kolejny musiałam wrócić do tamtego dnia. Na szczęście mężczyzna był pełen współczucia, a ja wyjątkowo spokojna. Sądzę, że chciałam, aby cały świat się dowiedział o mojej sytuacji. Wydawało mi się wtedy, że im

więcej ludzi się dowie, co mi się przydarzyło, tym większe będą szanse, że odzyskam moją córkę. Przez kolejne tygodnie wciąż powtarzałam tę historię i im dłużej słuchałam, jak opowiadam o porwaniu Nadii, tym bardziej utwierdzałam się w tym, że ją odzyskam. W rozmowie z dziennikarzem dzieliłam się szczegółami, ale Fawzi nie był tak skory do zwierzeń. Powiedział jednak coś, co bardzo mnie zaniepokoiło i potwierdziło moje obawy — Fawzi przyznał, że zapisał Nadię do miejscowej szkoły. Wiadomość oznaczała, że mój były mąż nie zamierza w najbliższym czasie wracać do kraju. A tym samym Nadia nie pojawi się szybko w domu. Od porwania rozmawiałam z Nadią średnio raz na trzy-cztery tygodnie. Po każdym telefonie do Libii zalewałam się łzami, a serce mi pękało. Chciałam tylko przytulić moje dziecko i powiedzieć, że wszystko będzie dobrze. Zawsze, gdy pytałam Fawziego, czy przywiezie Nadię do domu, odpowiadał, że nie wie. Chciałam na niego nawrzeszczeć i oznajmić, że jest podły i go nienawidzę, ale nie mogłam — dla Nadii musiałam zachować spokój. Policja skontaktowała mnie z międzynarodową organizacją International Social Services (ISS) zajmującą się między innymi kwestiami dobra dziecka w przypadku rozwodów w rodzinach, w których rodzice będą mieszkać w różnych krajach. Sądziłam, że będę mogła po prostu polecieć do Libii i przywieźć Nadię z powrotem do domu, ale podczas pierwszej rozmowy z ISS dowiedziałam się, że Libia nie podpisała konwencji haskiej ani europejskiej, które chronią prawa rodziców i pozwalają, by rodzic żądał zwrotu dziecka. To oznaczało, że jedyne, co mogłam zrobić, to przeprowadzić się do Libii i złożyć prośbę o zwrot Nadii albo spróbować mediacji i starać się przekonać Fawziego, by pozwolił mi spotykać się z córką. W czerwcu 2007 roku, kilka tygodni po porwaniu Nadii, zadzwonił do mnie Marek, który pracował w International Social Services. Powiedział, że ISS organizuje co roku wyjazd dla matek porwanych dzieci, by mogły spędzić z nimi dwa tygodnie i że mogłabym spotkać się z Nadią. To takie dwutygodniowe wakacje — wyjaśnił. Wszystko to brzmiało bardzo zachęcająco, ale gdy zapytałam, co się dzieje później, odparł, że trzeba się pożegnać z dzieckiem aż do następnego roku. Natychmiast pomyślałam, że na pewno nie zgodzę się na coś takiego,

ale mogłam to wykorzystać na rozmowy z Fawzim i przekonanie go, że powinniśmy popracować nad naszym małżeństwem i dać sobie jeszcze jedną szansę, chociaż tak naprawdę nie mogło być o tym mowy. Ale aby odzyskać Nadię, byłam skłonna spróbować wszystkiego. Powiedziałam Markowi, że nie mam pieniędzy na wyjazd do Libii, ale on poinformował mnie, że wszelkie wydatki pokrywa ISS, więc natychmiast zgodziłam się na jego propozycję. Rodzina była zachwycona tym, że wreszcie coś się zaczyna dziać. Wyjazd zaplanowano na lipiec, więc miałam jeszcze miesiąc przed sobą. Zaczęłam odliczać dni. Wciąż jeszcze dzwoniła do mnie policja, by dowiedzieć się, jak sobie radzę. Z radością powiedziałam im, że jadę do Trypolisu i że zrobię wszystko, co w mojej mocy, by przekonać męża, by przywiózł Nadię z powrotem do domu. W tym czasie odwiedził mnie Bill, jeden z rodziców dzieci chodzących do przedszkola Nadii. Moja córka była bardzo popularna w przedszkolu — wszyscy ją lubili i często mówili o niej jak o „ich gwiazdeczce”. Bill był zszokowany i powiedział, że wszyscy w przedszkolu tęsknią za Nadią i mają nadzieję, że już niedługo wróci do swojej rodziny i przyjaciół, gdzie jej miejsce. Nikt inny z rodziców się ze mną nie kontaktował — nie dlatego, że im nie zależało, ale pewnie po prostu nie wiedzieli, co powiedzieć. Bill zapewnił mnie, że wszyscy rodzice o mnie myślą i żebym dała im znać, jeśli czegoś bym potrzebowała. Mniej więcej w tym samym czasie odwiedziła mnie także kierowniczka przedszkola. Powiedziała, że w teczce Nadii mają kopie jej prac i jeśli będę czuła się na siłach, to mogę ją odebrać albo może mi ją przywieźć. Zgodziłam się pójść, bo uznałam, że to ważne, by pokazać się ludziom i osobiście opowiedzieć, co się wydarzyło. W teczce Nadii były wszystkie jej rysunki, zapisy — kiedy pierwszy raz próbowała napisać swoje imię, kiedy skorzystała bez pomocy z toalety, jej pierwszy odcisk dłoni i stopy. Każdy kamień milowy i istotne osiągnięcie na jej drodze życia, które nastąpiły w przedszkolu, były tam opisane. Tak szybko rosła... kiedy zaczęłam przeglądać papiery, zalałam się łzami. Tylko tyle mi po niej zostało, pomyślałam. Bill cały czas szukał dla mnie informacji, czytał o jakiejś kobiecie, która była w podobnej sytuacji, jej dzieci zostały uprowadzone przez męża i zabrane do Iraku. Poleciała za nimi i porwała swoje dzieci.

Napisała też książkę, w której opisywała, jak ratowała dzieci z całego świata. Chciałam się dowiedzieć więcej, więc Bill poszperał w Internecie. Kilka dni później dał mi jej numer telefonu. Zaczęłam się denerwować, bo wcześniej nie myślałam o takiej opcji. Czyżbym podążała w niebezpiecznym kierunku? A co, jeśli to się nie powiedzie? Stracę Nadię na zawsze. Tak czy inaczej postanowiłam zadzwonić do tej kobiety. Nazywała się Donya Al-Nahi. Przegadałyśmy całe godziny. Wreszcie rozmawiałam z kimś, kto doskonale wiedział, przez co przeszłam i jak się czułam. Opowiadając o wszystkim, zalewałam się łzami — mówiąc o mojej stracie, o tym, jaka czułam się pusta bez mojej najlepszej przyjaciółki, mojej córki, tej radosnej istotki. Powiedziałam Donyi, że serce mi pęka na myśl o Nadii i nie wiem, co zrobić, aby ją odzyskać. Donya zgodziła się ze mną spotkać, ale musiałam pojechać do niej do Londynu. Mój brat Andrew zaoferował się, że mnie zawiezie, ale były potworne korki i po drodze się zgubiliśmy. Byliśmy coraz bardziej spóźnieni, a ja bałam się, że nie uda mi się spotkać z Donyą w wyznaczonym przez nią miejscu — kafejce na West Endzie. Andrew stwierdził, że byłoby szybciej, gdybym wsiadła w Milton Keynes w pociąg i dojechała tak do stolicy, a on dołączy. Kiedy dotarłam do Londynu, byłam już mocno podenerwowana. Gdy tylko spotkałam Donyę, rozpłakałam się z ulgi. Tak dobrze mnie rozumiała. Donya opowiedziała mi dokładnie, jak odzyskała swoje dzieci. Ta kobieta ma jaja, pomyślałam, gdy tłumaczyła, jak wszystko sama przygotowała. Powiedziała też, że zna kogoś w Libii, kto ma kontakty i mógłby pomóc. Słuchałam uważnie, spijając jej z warg każde słowo. Mówiła też o wszystkich innych dzieciach, które pomogła odzyskać. Stwierdziła, że ma kontakt z ludźmi, którzy odnajdą Nadię i zrobią jej zdjęcia. Musiałam tylko dostarczyć jej adres albo przynajmniej określić mniej więcej, gdzie mieszka Fawzi. Dała mi nadzieję, a ja zaczęłam wierzyć, że z jej pomocą zdołam odzyskać dziecko. Szybko dowiedziałam się jednak, że potrzebuje czegoś więcej — a dokładnie tysiąca pięciuset funtów. Wyglądało na to, że całe to wsparcie i pomoc miały swoją cenę. Tłumaczyła, że ludzie, którzy będą mi pomagać, będą narażali swoje życie i dlatego potrzeba było tylu pieniędzy. Gdy kilka lat później trafiłam do Libii i przeżyłam tam dwa i pół roku,

uświadomiłam sobie, że są też inne metody, ale wtedy o tym nie wiedziałam. Tak czy inaczej nie mogłam się od razu zdecydować, ale ona wydawała się taką cudowną osobą, która przeszła przez to co ja. Doskonale wiedziała, jak się czuję i jak dotąd zdawała się najlepszym rozwiązaniem. Kilka dni później, kiedy już wszystko przemyślałam, znów skontaktowałam się z Donyą. Wskazałam jej okolicę w Trypolisie, gdzie, jak podejrzewałam, mogła być Nadia i przelałam na jej konto półtora tysiąca funtów. Przez kolejne sześć tygodni rozmawiałam z Donyą prawie codziennie i chociaż pocieszała mnie nieustannie, nie miała żadnych konkretnych informacji. Jej znajomi krążyli wokół domów podejrzanych, udając, że pracują, i robili zdjęcia porwanym dzieciom. W takich sprawach nie można się spieszyć. Byłam pewna, że niedługo coś się pojawi. Skontaktowała się ze mną też telewizja śniadaniowa GMTV z pytaniem, czy nie wystąpiłabym w porannym programie, bo chcieli opowiedzieć o historii Nadii. Zgodziłam się, zapłacili nawet za hotel, w którym zatrzymałam się z rodzicami. Wywiad mieli przeprowadzać Kate Garraway i John Stapleton. Zaproszono też Marka z ISS. Rodzice pytali mnie, czy się denerwuję, ale byłam spokojna. Biorąc pod uwagę wszystko, co się wydarzyło, wystąpienie w telewizji było drobiazgiem, a rozgłos mógł mi pomóc. Musiałam po prostu zrobić to, co do mnie należało. Pamiętam, że podczas rozmowy wyświetlono dostarczony przeze mnie filmik przedstawiający bawiącą się Nadię. Widok jej pięknej, niewinnej twarzyczki znów przywołał smutek i z trudem się opanowałam, by nie wybuchnąć płaczem przed kamerami. Pamiętam też, że Kate Garraway zadała Markowi to samo pytanie, co ja kilka tygodni wcześniej — Ile dzieci udało się sprowadzić z powrotem do kraju? Odpowiedź Marka brzmiała mniej więcej tak: — Prawdę mówiąc, bardzo trudno odzyskać takie dziecko. Właśnie dlatego International Social Services organizują co roku wyjazdy, by zapewnić rodzicom kontakt z dziećmi. Przez całą rozmowę kręciłam głową, myśląc: To nie w porządku, ale w telewizji nie pokazano, że się zdenerwowałam. Myślałam też, że nie pozwolę, aby Nadia tam została. Pokażę im! Powiedziałam nawet Kate

Garraway, że następnym razem usiądę na tej sofie w towarzystwie mojej córki, Nadii. Zobaczycie! Mój brat wziął z Kirsty ślub dwudziestego dziewiątego czerwca 2007 roku. Była to przepełniona emocjami chwila, ale niekoniecznie z samych dobrych powodów. Oczywiście nie takiego ślubu pragnęła młoda para — tak bardzo chcieli uczcić swoje szczęście, ale trudno im było w pełni się cieszyć, nie mając u boku malutkiej druhny. Nadia wyglądałaby tamtego dnia jak księżniczka. Stałaby dumnie w pięknej sukience, którą kupili jej Andy i Kirsty, ściskając w dłoniach bukiet. Wszyscy tak to sobie wyobrażaliśmy, ale Nadii z nami nie było. Tamtego dnia kilka razy się rozpłakałam — naprawdę nie chciałam nikomu psuć nastroju w dniu ślubu, ale byłam zbyt smutna. W końcu nadszedł lipiec i dzień, na który czekałam. Wielkimi krokami zbliżał się momement, w którym polecę do Libii zobaczyć Nadię. Nie chciałam jechać sama, a mama zgodziła się polecieć ze mną. Wiedziałam, że rodzinie będzie ciężko, gdy wyjedziemy, ale miałam nadzieję, że będą się wspierać. Ustaliliśmy, że podczas wyjazdu będziemy w kontakcie. Steph dała mi zdjęcie jej i Jaya, żebym przekazała je Nadii, a z tyłu napisała: „Kochamy cię, Nadio, nie zapominaj o nas. Tęsknimy za tobą i modlimy się, żebyśmy się któregoś dnia znów zobaczyli”. Postanowiłam zabrać do Libii wszystkie moje dokumenty, w tym nakazy sądowe Fawziego i dowody na to, jakich dopuścił się przestępstw w Wielkiej Brytanii. Wszystko, co uznałam za odpowiedni dowód dla tamtejszych prawników na to, że nie jest dobrym człowiekiem i wszystko, czego mogłam przeciwko niemu użyć w sądzie. Wzięłam też zdjęcia, na których widać było, jak Fawzi pije alkohol, bo uznałam, to za dobry dowód (muzułmanie mają zakaz picia alkoholu) — to miało dowieść, jak złą jest osobą. Teraz wiem, że było to dość naiwne, ale wtedy jeszcze niewiele o tym kraju wiedziałam. Ze łzami w oczach pożegnałyśmy się z tatą i resztą rodziny, po czym udałyśmy się do Londynu. Postanowiłyśmy zatrzymać się na noc u Donyi, by uniknąć jazdy wczesnym pociągiem i nie płacić za drogi hotel. Wyczekiwałam spotkania z Donyą i jej rodziną. Zrobiła dla nas wspaniały obiad, a potem większość nocy rozmawiałyśmy o Nadii i rozważałyśmy, jak odniesie się do mnie Fawzi. Byłam taka podekscytowana, tak bardzo pragnęłam zobaczyć Nadię.

Koniecznie chciałam też coś ustalić z Fawzim, który zgodził się na dwa tygodnie nadzorowanych spotkań, ale odmówił podania adresu Nadii. W końcu poszłam spać, ale nim zamknęłam oczy, postanowiłam, że porwę moją córkę! Jak mogłam się dobrze bawić podczas tych dwóch tygodni z moją dziewczynką, wiedząc, że nie będziemy mogły spędzić ze sobą więcej czasu? A co z pozostałymi pięćdziesięcioma tygodniami w roku, kiedy jej potrzebuję? Nie mogłam się zgodzić na dwa tygodnie. Musiałam zabrać Nadię — postanowiłam pojechać do Libii, udając, że chodzi o krótką wizytę, ale gdy już tam będę, odzyskam moją ukochaną córkę.

Dwa tygodnie w Trypolisie Następnego

ranka Donya odwiozła nas na lotnisko. Życzyła nam szczęścia, a ja podziękowałam jej za wsparcie. Zmęczone i przejęte przeszłyśmy ruchomymi drzwiami na terminal, a chwilę później zadzwonił do mnie Marek z ISS, informując, gdzie się mamy spotkać. Po pięciu minutach stałyśmy w kolejce do odprawy paszportowej z innymi matkami, które jeździły na te dwutygodniowe wizyty już od kilku lat. Wyglądały na szczęśliwe, że zobaczą swoje dzieci, ale w ich oczach widziałam smutek. Andrea była z Francji, Trace z Londynu, a Patricia mieszkała zaledwie osiem kilometrów ode mnie. Nie mogłam uwierzyć w taki przypadek i naprawdę ucieszyłam się, słysząc, że Fawzi nie jest ojcem również jej dziecka. Kolejnej kobiecie, Anicie, porwano aż piątkę dzieci. Nie wiedziałam, jak to możliwe, że jej były mąż zdołał wywieźć z kraju całą piątkę i nie został złapany. Wiedziałam, jakie to uczucie, gdy traci się jedno dziecko, ale nie mogłam pojąć, przez co musi przechodzić Anita. Przerażające. W końcu nadeszła pora, by wejść do samolotu. Przeszłyśmy przez kontrolę bezpieczeństwa i dotarłyśmy na pokład. Mama zawsze była dla mnie wsparciem i naprawdę cieszyłam się, że ze mną leci. Byłam zdenerwowana, przerażona i podekscytowana, że oto dwudziestego siódmego lipca 2007 roku, dokładnie dwa miesiące po tym, jak porwano Nadię, byłam w samolocie lecącym do Trypolisu, stolicy Libii. Pierwsze, co mnie uderzyło, po opuszczeniu samolotu, to upał. Nigdy wcześniej nie czułam takiego żaru, zapierał dech w piersiach. Nie mogłam oddychać, ale może dlatego, że wciąż myślałam o moim dziecku. Jak sobie radziła? Byłam tak blisko niej, a zarazem tak daleko. Przez moment myślałam, że może Fawzi wyjdzie z Nadią na powitanie na lotnisko, ale szybko się otrząsnęłam. Oczywiście, że go tam nie będzie. Nie ma mowy. Będzie mnie teraz gnębił, pomyślałam. Jestem w jego kraju, a on sprawi, że będę cierpieć. Natychmiast zauważyłam, że prawie wszyscy ludzie, których widziałam, byli mężczyznami. Zdarzały się kobiety, ale wszystkie sklepy na lotnisku prowadzili mężczyźni. Od pierwszych chwil w Libii było dla mnie oczywiste, że dominuje tu męska płeć. Czeka mnie trudna

przeprawa. Ale byłam na nią gotowa! Wsiedliśmy wszyscy do minibusu i zawieziono nas do kompleksu hotelowego, wioski turystycznej Janzour. Miejsce to przypominało brytyjskie ośrodki wypoczynkowe, tylko nie było tu za wiele do roboty. Były dwa baseny, gry wideo i kręgle, a także kilka sklepów sprzedających pamiątki. Cały kompleks znajdował się nad morzem, więc okolica była ładna, ale nie to mnie interesowało. Chciałam tylko zobaczyć Nadię. Przyjechaliśmy około trzeciej po południu. Kazano nam oddać paszporty, po czym dostałyśmy klucz do naszego pokoju. Zwykle, gdy wyjeżdżam na wakacje za granicę, bardzo chcę zobaczyć swój pokój, w którym spędzę najbliższe dni. Zazwyczaj pierwsza biegnę wszystko obejrzeć, ale tym razem czułam się jak otumaniona. Miałam tylko dwa tygodnie i sądziłam, że większość tego czasu spędzę, przekonując Fawziego, by pozwolił mi zobaczyć Nadię. Kiedy położyłyśmy walizki na łóżkach, przyszedł Marek i powiedział, że później spróbujemy się skontaktować z Fawzim. Natychmiast się zdenerwowałam. — Później? Jakie później?! — zawołałam. — Czemu nie teraz? — Bo teraz Fawzi śpi, jest sjesta. Nie obchodziło mnie, czy Fawzi straci kilka godzin snu — dość już straciłam snu przez te dwa miesiące. — Nic mnie to nie obchodzi. Obudź go! Marek obiecał, że zrobi, co w jego mocy, więc postanowiłyśmy iść coś zjeść w jednej z restauracyjek w kompleksie. Zamówiłam kurczaka z ryżem. Smakował naprawdę nieźle. Wydaje mi się, że przez całe dwa tygodnie jadłam to samo i naprawdę polubiłam tę potrawę. To zabawne, ale wciąż za nią tęsknię. Wzięłam też owoc na deser. Prawdę mówiąc, zawsze włączałam owoce do mojej diety — nie jadłam wiele i starałam się wybierać proste posiłki, bo byłam zbyt zdenerwowana, ale wiedziałam, że muszę się dobrze odżywiać, żeby mieć energię do działania. Wybrałyśmy się z mamą na spotkanie z innymi matkami, ale postanowiłyśmy trzymać się na uboczu — trudno mi było rozmawiać z obcymi i byłam bardzo zdenerwowana. Przyjechałam tu zobaczyć Nadię i nie chciałam, aby ktokolwiek mieszał mi w głowie i tłumaczył, że nie zdołam jej odzyskać. Nie chciałam słyszeć niczego negatywnego —

przyjechałam tam, by zabrać moją córkę do domu i już. Po obiedzie przeszłyśmy się na spacer, ale było tak gorąco, że postanowiłyśmy wrócić do hotelu. A potem znów spotkałam się z Markiem. Zostawił Fawziemu wiadomość, ale ten się nie odezwał. Poprosiłam Marka, aby znalazł mi prawnika — chciałam uzyskać poradę prawną. Obiecał zorganizować spotkanie. Poradził, żebym zachowała spokój i dodał, że będzie jeszcze dzwonił do Fawziego. W końcu około dziesiątej trzydzieści wieczorem Marek oznajmił, że za pół godziny Fawzi spotka się z nami w recepcji hotelowej. Natychmiast poszłam tam z mamą. Siedziałyśmy jak na szpilkach. Fawzi pojawił się z bratem, Hamdim, ale nigdzie nie było Nadii. Zapytałam go, gdzie jest, a on odparł: — W domu. Chciałam go uderzyć i krzyknąć, że Nadia nie jest w domu, bo dom to Anglia. Ale nie zrobiłam tego. Rozmawialiśmy chwilę, a ja próbowałam przekonać go, by przywiózł do mnie Nadię, żebym mogła się z nią zobaczyć, ale bez powodzenia. Udało nam się zdobyć pomoc Libijczyka Muftaha El Fagiego, którego Marek przedstawił nam zaraz po przyjeździe. Muftah pracował dla Watasimo, organizacji charytatywnej prowadzonej przez Ayeshę, córkę nieżyjącego pułkownika Kaddafiego. Organizacja ta zapewnia pomoc finansową w przygotowaniu wyjazdów do Libii dla brytyjskich kobiet, których dzieci są w Libii. Muftah mówił po angielsku, a jego zadaniem były negocjacje z libijskimi ojcami dotyczące prawa do odwiedzania dzieci. We dwójkę przez jakieś dwie godziny próbowaliśmy przekonać Fawziego. Błagałam mojego byłego męża, by pozwolił mi zobaczyć córkę i widziałam, jak cieszy go ta wyższość nade mną. Zrobiłabym wszystko, dosłownie wszystko, byle tylko znów przytulić Nadię. Całowałabym go po stopach, gdyby sobie tego zażyczył. W końcu Fawzi uległ moim prośbom i kolejny z jego braci pojechał po Nadię. Mieszkał jakieś czterdzieści pięć minut drogi od hotelu, więc znów musiałam czekać. Wciąż myślałam o tym, że Nadia będzie bardzo zmęczona, przecież dochodziła już północ. W Libii ludzie mieli zupełnie inny rozkład dnia. Często nie kładli się przez całą noc, dopiero nad ranem, ale przecież tak nie można było wychowywać dziecka. Jakieś

półtorej godziny później Fawzi poszedł sprawdzić, czy przyjechali. Siedziałam z mamą przy recepcji, gdy usłyszałam, że Fawzi z kimś rozmawia. Nie rozumiałam, co mówi, ale wiedziałam, że to była Nadia! Przyprowadził ją. Gdy tylko ujrzałam moje dziecko, wybuchnęłam płaczem. Nadia wyglądała na zaskoczoną, a ja byłam tak przejęta. A potem uśmiechnęła się szeroko, a ja podbiegłam do niej i złapałam w ramiona. Byłam w siódmym niebie. Wciąż łkałam, gdy podeszła do nas mama i mocno nas uściskała. Tak się starałam nie robić scen, by nie przestraszyć Nadii, ale nie mogłam się opanować. Później mama powiedziała mi, że Fawzi nie mógł znieść naszego widoku i się odwrócił, a jego brat tylko pokręcił głową. Jaką ulgę i radość sprawił mi widok mojego dziecka po dwóch miesiącach rozłąki. Była tu, naprawdę tu była! Miała na sobie czarne legginsy, czarną koszulkę bez rękawów i sandałki. Miała pomalowane henną paznokcie i przebite uszy. Było oczywiste, że Fawzi starał się mi pokazać, kto tu teraz rządzi. Wiedział, że nie lubię, jak małe dzieci ubiera się na czarno — uważam, że dużo weselej wyglądają w kolorowych ubrankach. Wielokrotnie mówiłam mu także, że dzieci powinny być na tyle duże, by same mogły zdecydować, czy chcą nosić kolczyki itp. Fawzi kazał przekłuć uszy Nadii ledwie kilka dni przed moim przyjazdem i dziecko powiedziało mi, że wciąż ją bolą. To była walka o władzę, a Fawzi używał Nadii, by mnie zdenerwować. Nadia była podenerwowana, ale Fawzi wyjaśnił, że dopiero się obudziła i była zmęczona. To, że została porwana, zabrana do obcego kraju i pozbawiona kontaktu z matką aż do dziś, nie miało z tym nic wspólnego, oczywiście, że nie! Ale by nie zaogniać jeszcze bardziej sytuacji, nie zaprzeczyłam. Fawzi zorganizował spotkanie swojej rodziny dla mnie i Nadii w kafejce nieopodal. Nie mogłam uwierzyć, że oczekuje ode mnie czegoś takiego po tym wszystkim, przez co przeszłam. Ostatecznie zgodziłyśmy się pójść i poinformowałyśmy Marka i Muftaha, gdzie będziemy, i że wrócimy za godzinę. Siedziałyśmy z mamą na tylnym siedzeniu i ściskałyśmy Nadię, kiedy Fawzi wiózł nas do kawiarni. Córeczka położyła głowę na mojej piersi i płakała cicho. Nie mogła opanować łez. Pytałam ją, o co chodzi, ale nie chciała mi pokazać twarzy. Fawzi słyszał, co się dzieje i nakrzyczał na nią

po arabsku, by się zamknęła. Powtórzył, że jest zmęczona. Ledwo mogłam powstrzymać wściekłość — wyglądało na to, że Nadii nie wolno się było denerwować z powodu mamusi. Może bała się płakać. Było mi jej tak szkoda — chciałam go zabić. Jak śmie robić coś takiego własnej córce? Co też ona musiała sobie myśleć? Była zdecydowanie za mała, by się z czymś takim mierzyć. Przecież skończyła dopiero cztery lata, na Boga, to tylko dziecko, które potrzebuje matki! Dotarliśmy do kafejki, w której w kręgu siedziała jego rodzina. Wszyscy się uśmiechali, jakby nie zrobili nic złego. Fawzi krążył wokół. Później uświadomiłam sobie, że w Libii mężczyźni są ważniejsi od kobiet — kobiety robią to, co im się każe. Nawet matka Fawziego robiła to, czego sobie zażyczył. Zastanawiałam się często, czy jego siostry i matka zgadzały się z tym, czego się dopuścił. Czyżby tak jak Fawzi były bez serca? Ale gdyby nawet potępiały jego czyn, nigdy by się z tym nie zdradziły. Ciekawe, co o mnie wiedzieli. W Wielkiej Brytanii Fawzi wpakował się w mnóstwo kłopotów, ale jestem pewna, że o niczym nie mieli pojęcia. Nie wspomniał też, że jest zadłużony na dwieście tysięcy funtów. Pewnie powiedział rodzinie, że to ja jestem zadłużona i to ja romansowałam, byle tylko nastawić ich przeciw mnie. Nie rozmawialiśmy wiele, bo nikt z jego rodziny nie mówił po angielsku. Tylko mi się przyglądali. Jego siostra i matka wołały Nadię i kazały się obściskiwać. Nienawidziłam ich. Nie widziałam córki od dwóch miesięcy i teraz musiałam na nie patrzeć, podczas gdy jedyne, czego pragnęłam, to złapać Nadię za rękę i uciec! Biedna mama widziała na mojej twarzy nienawiść, a im częściej wołały Nadię i mówiły do niej po arabsku, tym gorzej się czułam. Po dwóch godzinach tego piekła wróciliśmy do Janzour. Był środek nocy, więc Fawzi zgodził się, by Nadia została ze mną na noc, ale zajął pokój naprzeciwko naszego. Gdy tylko wróciłyśmy do pokoju, zadzwoniłyśmy do taty, który porozmawiał z Nadią słodko i nazywał ją swoim kurczaczkiem. Wiedziałam, że gdy tylko się rozłączy, zacznie płakać — tak bardzo za nią tęsknił. Tamtej nocy tuliłam ją do siebie i przez łzy patrzyłam, jak śpi. Od tej pierwszej nocy z Nadią przez cały pobyt w Libii prowadziłam pamiętnik. Postanowiłam pokazać moje zapiski, aby ludzie zrozumieli, przez jakie piekło przechodziłam i jak stresujące chwile zgotował nam

Fawzi. 29 lipca 2007 Nie spałam dużo, ale miałam przy sobie córkę, więc było okej. Naprawdę niepokoję się o Nadię, bo przez cały dzień nie zjadła porządnego posiłku. Dziobie tylko jedzenie i jest wycofana. Fawzi wynajął pokój w hotelu, by mieć na nas oko. Spotkał innego ojca, który porwał swoje dzieci ponad siedem lat temu i mam wrażenie, że ma zły wpływ na Fawziego i mówi mu, co robić. Rozmawiałam o moich zmartwieniach z Markiem. Powiedział, że za kilka dni posiedzi trochę z Nadią i postara się ją lepiej poznać. Mama jest silna za nas obie. Marek sugerował, że Nadia powinna spotkać się z psychologiem dziecięcym. Wiem, że Fawzi ma na nią duży wpływ, bo biedne dziecko robi wszystko, byle go tylko zadowolić. To za wiele jak na tak małą osóbkę. To musi być dla niej trudne, bo chce, żeby jej rodzice byli szczęśliwi. Nie mogę uwierzyć, że musi przez to przechodzić. Mam tylko nadzieję, że Fawzi widzi, jak dobrze jest Nadii ze mną i w końcu zrozumie. Czuję się taka winna. Moim zadaniem jest ochrona córki i to ja wiem, co jest dla niej najlepsze, nikt inny. Serce mi pęka, jak patrzę na nią w tym stanie. Chcę jej powiedzieć, że wszystko będzie dobrze, ale nie mogę. Nie mogę jej nic obiecać. Chcę ją tylko zabrać do domu. Fawzi wszędzie dziś za nami chodził i nie spuszczał nas z oka. 30 lipca 2007 Wstałam późno. Gdy otworzyłam drzwi, żeby wyjść z pokoju, zobaczyłam tam Fawziego. Wyglądał, jakby spędził tam całą noc, pilnując, żebyśmy nie uciekły. Mama wyszła wcześniej na spacer, koło ósmej trzydzieści, i mówiła, że wtedy też tam był. Jak mam się cieszyć z czasu spędzanego z córką, skoro on obserwuje mnie dwadzieścia cztery godziny na dobę? Pilnuje każdego naszego ruchu. Fawzi zabrał nas do miejsca, które Nadia nazywała Wacky Warehouse, przypominało wesoło miasteczko. Był to duży, umieszczony pod dachem plac zabaw, z mnóstwem zjeżdżalni, drabinek itp. Zapytałam Fawziego, czy przeszkadza mu to, że przyjechałyśmy do Trypolisu. Zaprzeczył, ale dodał, że to nieodpowiedni czas na rozmowę. I że chce, żebym się czuła jak na wakacjach. Obiecał, że porozmawiamy przed moim wyjazdem — nie jestem pewna, czy wytrwam tak długo. 31 lipca 2007

Rozmawiałam z Theresą, jedną z matek, która przyjeżdża do Libii od siedemnastu lat, żeby spotkać się z synem i córką. Wyjaśniła, że aby wyjechać z kraju, Nadia będzie potrzebowała libijskiego paszportu. Mimo że Nadia urodziła się w Wielkiej Brytanii, okazuje się, że każde dziecko, które ma libijskiego ojca i przyjedzie do Libii, automatycznie dostaje tutejsze obywatelstwo. Ani Muftah, ani Marek nie powiedzieli mi o tym, ale obaj wiedzą, że Fawzi podejmie decyzję przed moim wyjazdem, czy zgadza się, abym zabrała ze sobą do domu Nadię. Mam wrażenie, że Marek i Muftah myślą tylko o swojej organizacji, a nie o tym, jak sprowadzić moją córkę do domu. Theresa powiedziała mi też, że jeśli zostanę w Libii, to Fawzi będzie musiał nas obie utrzymywać. Poszliśmy dziś do muzeum archeologicznego, a z nami ekipa filmowa. Filmują dla organizacji, nie dla telewizji. Mam wrażenie, że jestem obserwowana. Oznajmiłam Muftahowi, że jeśli mój były mąż nie pozwoli Nadii wrócić do domu, to tu zostanę. Jeśli Fawzi zgodzi się, żebyśmy zabrały ją do domu na dwa dni przed wyjazdem, to nie starczy nam czasu, by dostać wizę. Marek przyszedł do mnie po mojej rozmowie z Muftahem. Prawdopodobnie robią wszystko, by mi pomóc. Moja sprawa poszła do „szefostwa” i może za jakieś dwa, trzy dni kierownictwo organizacji i Ayesha Kaddafi przyjadą ze mną porozmawiać. Kiedy wróciliśmy z wesołego miasteczka, zauważyłam, że Fawzi rozmawia z jakąś muzułmanką, która nie odrywa ode mnie wzroku, a mój mąż dał jej jakieś pieniądze. Ona odmówiła, ale on nalegał. Odprowadził ją do głównego wyjścia i za bramę, a potem, jakieś dziesięć minut później, wrócił i powiedział mi, że kobieta była z gazety dla dzieci. Nie wiedziałam, o czym mówi, ale nie chciał nic wyjaśnić. Tego wieczoru Fawzi zaprosił nas do swojego domu. Mama uznała, że to podejrzane, więc zadzwoniłam do Donyi, a ona stwierdziła, że powinnam pójść. Rodzina Fawziego przyjęła nas bardzo ciepło, a jego mama wyglądała na zadowoloną, że mnie widzi. Wciąż mnie ściskała i całowała — może bała się, że zabiorę jej wnuczkę z powrotem do Anglii. Chyba naprawdę starali się mi dowieść, że dobrze opiekują się moją córką. Wiedziałam, że Nadia nie chciała tam przebywać, wciąż się do mnie tuliła i była zdenerwowana, chociaż po chwili się uspokoiła. Zauważyłam, że gdy skupiano się na którymś z innych dzieci, Nadia

natychmiast robiła się zazdrosna. To mi uświadomiło, że wszyscy tutaj starali się, by Nadia poczuła się jak u siebie w domu. Wygląda na to, że ją przekupują i dają jej wszystko, o co poprosi. 1 sierpnia 2007 Nic ciekawego się dziś nie działo. Znów wstałam późno — to chyba ten upał sprawia, że jesteśmy takie śpiące. Poszłyśmy popływać. Fawzi wciąż kręcił się obok. Po jakimś czasie zabrałam Nadię pod prysznic, a mama została z Fawzim. Później poszliśmy na lunch. Fawzi wciąż odnosi się do mnie bardzo grzecznie, ale niepokoję się, bo nie wiem, jak się zachowa pod koniec tygodnia. Czy to jego kolejna gierka? Czy rozerwie mi serce na strzępy? Wciąż nie odzyskałyśmy paszportów z recepcji. Tego wieczoru zadzwoniłam do Steph i dałam jej do słuchawki Nadię. Wiedziałam, że głos Nadii poruszył moją siostrę, ale starała się zachować spokój i siłę. Na pewno bardzo pragnęła przytulić swoją siostrzenicę. 2 sierpnia 2007 Dziś było spokojnie. Zostałyśmy w kompleksie. Przeszłyśmy się do głównego wejścia, żeby sprawdzić, czy łatwo stąd uciec. Tak było. Wróciłyśmy drugim wejściem. Strażnicy kazali nam pokazać dokumenty i zapytali, czy mieszkamy w hotelu, uświadomiłam sobie, że nie wiedzą, kim jesteśmy. Nasz plan porwania Nadii był do zrealizowania, jeśli tylko miałybyśmy paszporty. Zabrałam Nadię na basen. Fawzi wciąż był obok. Kiedy jadłyśmy, Fawzi pojawił się w połowie posiłku, usiadł przy stoliku z jakimiś facetami, którzy tam pracują, i wciąż wołał do Nadii, żeby się nią pochwalić. Spotkałyśmy się z nim znowu o ósmej wieczorem, a po półtorej godzinie powiedział, że zabierze nas do Trypolisu. Nadia zapytała go ni z tego, ni z owego: „Mogę pojechać do Angli, baba?” (Baba to po arabsku „tata”). — Nie — odpowiedział. Chciałam wiedzieć dlaczego. — Już nigdy nie pojedzie do Anglii — odparł. Czułam się, jakby przeszył mi serce mieczem. — Jak możesz żyć ze świadomością, że zabrałeś matce dziecko? Tylko wzruszył ramionami. Mówiłam dalej: — Czy twoja rodzina wie, co zrobiłeś? Powiedział, że tak, ale wiedziałam, że kłamie, bo się zmieszał i widać było, że coś ukrywa.

Oznajmiłam mu, że będę z nim walczyć o Nadię. Powtórzył tylko, że moja córka nie wróci do Anglii. Powiedziałam mu, żeby nas zostawił same i sobie poszłam. Może nie powinnam tak robić, ale bałam się, że powiem coś, czego potem będę żałować. Przez cały czas byłam wobec niego rozsądna, bo nie chciałam denerwować Nadii ani dać mu pretekstu, by zabrał ją do swojego domu, gdzie nie mogłabym się z nią widzieć. Nienawidzę go bardziej niż kiedykolwiek! Zwierzyłam się Markowi, co się stało. Współczuł mi i obiecał, że jutro porozmawiamy. Ale od sześciu dni nie zrobiono nic w kwestiach prawnych. Nie uzyskałam żadnej porady. Zaznaczyłam, że mogę tu zostać tak długo, jak będzie trzeba, by wszystko wyjaśnić i że tata przyśle mi pieniądze, żebym mogła opłacić dalszy pobyt. Dodałam też, że chcę odzyskać paszport. Nadia mówiła mi już kilka razy, że chce wrócić do Anglii i pytała, czemu tatuś się sprzeciwia. Marek widział, że Nadia się denerwuje. Znów się rozpłakała. Nie chce tu być, a ja nie mogę nic zrobić, żeby jej pomóc. Jestem bezsilna. Nienawidzę tego miejsca. Nienawidzę Fawziego. 3 sierpnia 2007 Fawzi był dziś rano pełen rezerwy. Przeprosiłam go za to, co powiedziałam wczoraj, chociaż naprawdę tak myślałam. Starałam się zachowywać normalnie i zapytałam, czy odwiedzimy dziś jego rodzinę. Stwierdził, że później mi powie. Fawzi wciąż zadaje się z jednym z ojców. Jego była żona, Anita, powiedziała, że jest podejrzany o sympatyzowanie z al Kaidą i jest poszukiwany przez Interpol za porwanie. Nie wierzę, że może tu bezkarnie przebywać, a do tego nie pozwala wychodzić swoim dzieciom z ich własną matką. Boję się, że będzie miał zły wpływ na decyzje Fawziego. Przyjechała rodzina Fawziego, a on natychmiast się zmienił. Zupełnie jakby znów był inną osobą. Jestem pewna, że o niczym nie wiedzą. Podejrzewam, że powiedział im, że zgodziłam się na to, żeby zabrał Nadię do Libii albo że jestem jakąś narkomanką czy kimś takim. Wciąż nie zdołałam porozmawiać z Markiem. Może jutro się uda. 4 sierpnia 2007 Dzisiaj zaplanowano wycieczkę do kolejnego muzeum o dziesiątej rano. Zjadłyśmy śniadanie i byłyśmy w autobusie o dziewiątej trzydzieści.

Były mąż Anity, Ezzideen, też tam był i pilnował, aby żadne z jego dzieci nie wsiadło do środka. Kilka minut później pojawił się Fawzi. Ezzideen na pewno po niego zadzwonił, więc przyszedł sprawdzić, co się z nami dzieje. Ci ojcowie strasznie nam utrudniają tę wizytę. Jak mamy się cieszyć z czasu spędzonego z naszymi dziećmi, jeśli non stop nas obserwują? Gdziekolwiek idziemy, Fawzi jest tuż za nami. Nie mogę odetchnąć, by go nie zobaczyć. Nadia zaczyna dochodzić do siebie, więcej je, ale widzę, że bardzo się zmieniła, od kiedy tu przyjechała. Obraża się za każdym razem, gdy się z nią nie zgodzę. Fawzi ciągle ją przekupuje. Obiecuje różne rzeczy, na przykład, że pozwoli jej ze mną spać, jeśli da mu buziaka. Tak nie można wychowywać dziecka — nie pozwolę na to. Nienawidzę tego drania, im dłużej go widzę, tym bardziej nim gardzę. Muszę być dla niego miła, a najchętniej bym go walnęła. Bardzo współczuję Anicie — ma piątkę dzieci i co roku przyjeżdża do tej dziury z wizytą. Jej mąż nie pozwala jej jeździć na żadne wycieczki ani nawet wychodzić z kompleksu hotelowego. Anita przechodzi przez to co roku — nie wiem, jak daje sobie z tym radę — nie ma tu za wiele do roboty, w końcu to nie Ritz. Zdołałam porozmawiać z Markiem — opowiedziałam mu wszystko, również to, że Fawzi nie interesuje się wcale Nadią. Marek mnie wysłuchał. Stwierdził, że jutro idzie do głównego biura organizacji i skontaktuje się ze mną później. Jesteśmy tu już od tygodnia i nic nie zrobiono, by pomóc mi w odzyskaniu dziecka i zabraniu go do rodzinnego kraju. Nikt mi nie pomaga, nawet rząd. Nie mogę uwierzyć, że ci ludzie pozwalają na coś takiego, gdy co roku ginie tyle dzieci — zupełnie jakby akceptowali to, pozwalając tym draniom na bezkarne działania. Ja nigdy nie odpuszczę. Kocham Nadię tak bardzo, że to aż boli. Jeśli nie liczyć poranka, to nie widziałyśmy Fawziego prawie wcale i trzymałyśmy się od niego z dala. Pewnie myśli, że coś knuję. Mama koniecznie chce porozmawiać z tatą, ale telefony nie działają. Chce się dowiedzieć, jak tata sobie radzi i co słychać u Steph, Andrew i Kirsty. Wiem, że jest rozdarta pomiędzy poczuciem obowiązku wobec taty i mnie, ale naprawdę jej tu potrzebuję. Jest moją opoką. 5 sierpnia 2007

Poszłam na śniadanie i spotkałam drugą matkę. Ma na imię Sharon. Jej dziecko porwano do Bengazi. Musiała opłacić swój pobyt w hotelu i lot do Bengazi. To nie fair. Nasze loty i zakwaterowanie pokryło ISS. Sądziłam, że organizacja płaci za wszystkie mamy, które tu przyjechały. Dlaczego Sharon jest na innych prawach? Gdy zobaczyłam Marka i Muftaha, zrobiłam im awanturę, mówiąc, że jesteśmy tu od tygodnia, a ja nie uzyskałam żadnych odpowiedzi. Chcę wiedzieć, jakie mam tutaj prawa. Muftah wcisnął mi jakiś kit o tym, że trzeba poczekać kilka dni. Już mi to mówili, kiedy tu przyjechałam, a jeśli chciałabym zostać dłużej, to muszę przedłużyć wizę. Powiedziałam im, że ani w Anglii, ani tutaj nikt nie potrafi mi pomóc. Później Marek przyszedł do mojego pokoju i powiedział, że jutro spotka się z prawnikiem. Oznajmiłam, że pójdę z nim, ale stwierdził, że najpierw chce porozmawiać sam. To pewnie znaczy, że znów nic z tego nie wyjdzie. Postanowiłyśmy z innymi matkami zorganizować jutro spotkanie z Markiem i Muftahem i ustalić dokładnie, co się dzieje. Powinnam była spotkać się z prawnikiem zaraz po przyjeździe, a nie po tygodniu. 6 sierpnia 2007 Zły dzień. Na spotkaniu z Markiem i Muftahem wszystkie matki pytały ich, na czym polega ich praca i jak mają nam pomóc. Żaden z nich nie potrafił odpowiedzieć na nasze pytania, więc bardzo się zdenerwowałyśmy. Marek zauważył, że nie mamy dość czasu, by zorganizować prawnika. Zapytałam go, kiedy będziemy mieli czas i czemu nie powiedział mi tego wczoraj. Mam wrażenie, że jestem zbywana, a chroni się Fawziego. Pod koniec spotkania pojawił się Fawzi z bratem i chciał się widzieć z Nadią. Marek powiedział mu, że to spotkanie prywatne i że powinni wyjść. Wyglądali na zdenerwowanych, ale sobie poszli. Później próbowałam odzyskać paszport. Zaczynałam wariować, a poza tym potrzebuję paszportu, aby wymienić pieniądze. Godzinę później podszedł do mnie Fawzi i zapytał, po co mi paszport. To niedorzeczne — wygląda na to, że wszyscy nas tu śledzą. Dziś wieczorem Fawzi zażądał, aby Nadia została z nim na noc, w pokoju naprzeciwko naszego. Zabrał ją, a ja nie mogłam nic zrobić. Nadia znów płakała cichutko, bo nie wolno jej normalnie płakać przy ojcu. Nie chciała z nim iść, wolała zostać ze mną. Doskonale rozumie, co

on wyprawia, bo jest mądrą dziewczynką. Fawzi karze ją, a nie tylko mnie, a to tak boli. 7 sierpnia 2007 Nie spałam dobrze. Wciąż rozmyślałam o tym, kiedy będę się musiała pożegnać z Nadią. Jest mi ciągle niedobrze. Nie mogę się cieszyć wyjazdem, a moja córeczka będzie równie nieszczęśliwa, gdy dowie się, że muszę wyjechać. Znów nie jem. Chcę tylko wrócić do domu, z Nadią. On nie rozumie, jak bardzo to na nią wpływa. Czy ISS nie widzi, że go chronią? Mamie udało się w końcu porozmawiać z tatą. Powiedziała, że był przybity, tęskni za nami i się martwi. 8 sierpnia 2007 Wstałam dziś, nie wiedząc, czego się spodziewać po Fawzim. Mama z nim rozmawiała i podziękowała mu, że pozwolił nam tu przyjechać i spędzić czas z Nadią. Miała wrażenie, że wysłuchał ją i przyjął do wiadomości to, co mówiła. Wyjaśniła mu, że wspierali go z tatą w przeszłości i chętnie pomogą mu znowu, w Anglii. Skinął głową. Mama dużo mówiła mu o Anglii i o tym, co razem robiliśmy. Powiedział, że powinnam bardziej słuchać rodziców niż przyjaciół. Nie wiem, co miał na myśli. Mama zaczęła płakać i zapytała, czemu Fawzi nie wraca do domu. Powiedział, że za kilka dni ze mną porozmawia. Chyba jest jeszcze jakaś nadzieja. Później poszłyśmy popływać, a Fawzi się do nas przyłączył. Udawał, że wrzuca mnie do wody i objął mnie ramionami, jakby chciał mnie przytulić. Może to dobry znak? Na pewno nie przyjmę go z powrotem, ale jeśli mam udawać oddaną żonę, by wrócił do domu, to trudno. Zrobię wszystko. Ustaliliśmy, że wieczorem pojedziemy na zakupy, a gdy jedliśmy w Trypolisie obiad i jakiś młody chłopak coś do mnie powiedział, Fawzi zareagował gniewnie i nakrzyczał na niego po arabsku. 9 sierpnia 2007 Wstałam dziś przygnębiona. Jestem zmęczona i zestresowana — to dziś Fawzi chce ze mną porozmawiać. Najpierw pojechaliśmy do Trypolisu i kupiliśmy kilka bransoletek i kolczyków. Przypomniałam mu, że mieliśmy dziś porozmawiać, a on odparł, że to zrobimy, jak wrócimy do kompleksu, jak już coś zje i weźmie prysznic. Kręci, gra na moich

uczuciach. Tak się denerwuję, jest mi niedobrze ze strachu. Fawzi zadzwonił do mnie i umówiliśmy się w kafejce. Ja zaczęłam rozmowę i zaproponowałam, że jeśli wróci do Anglii, to jakoś wszystko uporządkujemy. Odparł, że jeśli to zrobi, będzie miał problemy z policją z powodu porwania. Obiecałam, że dopilnuję, żeby oddalono zarzuty. Nie wspomniałam mu o tym, że jeśli przyjedzie do Anglii, to zostanie aresztowany za oszustwa. Fawzi stwierdził, że potrzebuje dowodu, że wszystkie zarzuty zostaną oddalone, inaczej nie pozwoli wrócić Nadii do domu. Nie wierzyłam w ani jedno jego słowo. W głębi serca wiedziałam, że nigdy się na to nie zgodzi i że zwlekał tyle czasu z decyzją, żebym nie zdążyła załatwić sobie przedłużenia pobytu. Drań! Obiecał nawet Nadii, że jak wróci z nim do domu, to dostanie mnóstwo prezentów. Jak można tak traktować własną czteroletnią córkę? Miałam dziś spotkanie z Markiem i brytyjskim ambasadorem, Vincentem Feanem, który był bardzo miły i współczujący, ale nie potrafił zaoferować żadnej konkretnej pomocy. Jestem zbyt zdenerwowana, by jasno myśleć, spać czy jeść. Na wieczór zaplanowano wspólny posiłek i grę w kręgle dla matek z dziećmi. W połowie obiadu pojawili się ojcowie i usiedli przy stoliku naprzeciwko nas. Anita była wściekła. Wrzeszczała na całe gardło. Jej były podszedł do stołu i nakazał jej przesiąść się do stolika Marka i Muftahy — dwóch mężczyzn! Czy on oszalał? To wszystko jest nienormalne. Chcemy tylko spędzić trochę czasu z naszymi dziećmi. Nienawidzę tego miejsca i nienawidzę byłego Anity. Jestem pewna, że wpływa na Fawziego. Fawzi wspomniał dziś o posiłku u jego matki, zanim wyjedziemy. Żartuje? Nie zamierzam nigdzie jechać. To by oznaczało, że się z nim zgadzam. Nie będę się dalej bawić w udawanie szczęśliwej rodziny. Mam jeszcze tylko półtora dnia, nim będę musiała powiedzieć Nadii: „Do zobaczenia wkrótce”, bo zobaczymy się wkrótce! Nie powiem jej: „Żegnaj”, bo to brzmi tak ostatecznie, jakbym miała się z nią więcej nie zobaczyć. Jak mam wyjaśnić czterolatce, że jej mama wyjeżdża do domu, ale nie zabierze jej ze sobą? 10 sierpnia 2007 Wstałyśmy dziś późno, a moja córeczka usłyszała, jak mama mówi sprzątaczce, że jutro wracamy. Nadia bardzo się zdenerwowała i

powiedziała, że nie chce pojechać do domu, chyba że ze mną. Fawzi zatelefonował z pytaniem, co robimy. Może zaczyna się niepokoić. Jeśli nie widzi nas na terenie kompleksu, dzwoni, by nas sprawdzić. Oznajmiłam, że idziemy pływać. Pięć minut później pojawił się jeden z jego braci, żeby nas pilnować. Zadzwonił do Fawziego i wkrótce przyszedł mój były mąż. Przez chwilę bawił się z Nadią, aż zebrał się na odwagę, podszedł do mnie i zapytał, czy pojedziemy dziś do jego matki. Odparłam, że w tych okolicznościach nie jadę, bo chcę spędzić czas z Nadią. Gdy tylko to powiedziałam, odszedł, nie zwracając uwagi na córkę. Poszłyśmy z mamą i Nadią na kawę. I znowu Fawzi kręcił się w pobliżu. Poinformował nas, że jego matka przyjedzie wieczorem z wizytą. Po obiedzie pojawił się z matką i jeszcze z sześcioma członkami rodziny. Uściskałam i ucałowałam ich wszystkich, ale tylko ze względu na Nadię. Podejrzewałam, że jeśli będę niegrzeczna, to zerwie z nami kontakt. Nienawidziłam ich za to, że dopuścili do tej sytuacji, ale starałam się nad sobą panować. Rozpłakałam się. Ciekawiło mnie, co sobie myślą. Wiem, że to nie ojciec będzie się Nadią opiekował, tylko przekaże ją swojej matce albo siostrze, a może nawet jeszcze komuś innemu. Fawzi powtórzył, że gdy tylko przyślę mu dokumenty informujące o tym, że oddalono wobec niego zarzuty, wróci do domu z Nadią. Czuję się zagubiona, nie wiem, co robić. Może wciąż jest nadzieja... 11 sierpnia 2007 Dziś bardzo emocjonujący dzień. Obudziłam Nadię i powiedziałam jej, że mama dziś wyjeżdża. To najtrudniejsze słowa, jakie kiedykolwiek musiałam wypowiedzieć i odsuwałam to na jak najpóźniej. Patrzyła na mnie ze łzami w oczach, prosząc, bym nie odjeżdżała. Błagała, żebym nie jechała. Serce mi krwawiło — jak on mógł nam to robić? Wszyscy są spięci i podenerwowani — nikt nie wie, co mamy sobie powiedzieć. Przez ostatnie dwa tygodnie mama była moją opoką, nie dałabym sobie bez niej rady. To tylko pokazuje, jak bardzo córka potrzebuje matki. Wszystkie matki obiecały się wspierać i utrzymywać kontakt. Wyjaśniłam Nadii, że pojedzie do Anglii za jakiś czas i że jej tata to obiecał, ale niewiele to pomogło. Spakowałyśmy jej rzeczy, a także stare zabawki, które ze sobą przywiozłyśmy, a potem poszłyśmy do pokoju

Fawziego. Nadia ściskała nas obie za ręce, a ja obiecałam jej, że niedługo się zobaczymy, bez względu na wszystko. Byłyśmy bezradne. Posadziłam Nadię i oznajmiłam, że muszę jechać, ale niedługo do niej wrócę. Czułam się taka bezradna i próbowałam wstrzymywać łzy, ale nie mogłam. Nadia krzyczała: „Tatusiu, tatusiu, chcę do mamusi!” Obie z mamą też zaczęłyśmy krzyczeć: „Proszę, proszę, Fawzi, pozwól jej wrócić do domu!” Ale nie chciał nas słuchać. Wstałam, żeby wyjść, a Nadia wciąż wołała. Poprosiłam jeszcze Fawziego, by nie pozwolił Nadii patrzeć, jak odjeżdżam autokarem. Ostatnie, co powiedziałam mojej córeczce, to żeby była dzielna. Jak ten podły drań mógł nas skazać na coś takiego? Siedział i patrzył na nasze nieszczęście i nie okazał żadnych emocji. Jemu nie zależy na Nadii, teraz to widzę. Gdy zamykałam drzwi, Nadia płakała, ale obiecała, że będzie dzielna. To było jak nóż prosto w serce, chciałam ją złapać w ramiona i uciec. Mama też przez cały czas płakała. Chociaż jakoś się trzymała, a ja zupełnie się rozsypałam. Podróż na lotnisko upłynęła w milczeniu. To nie powinno tak wyglądać. Wszystkie matki płakały. Nie wiedziałyśmy, co sobie wzajemnie powiedzieć. Co musi o mnie myśleć Nadia? Nie mogę nic zrobić, by jej pomóc. Musiałam ją oddać. Szlochała, a mnie serce pękało, że muszę ją oddać Fawziemu. Nie mogłam znieść myśli, że wrócę do domu bez niej, ale byłam bezradna. Nic nie mogłam zrobić.

Naprawić krzywdy Czterogodzinny

lot powrotny z Trypolisu był naprawdę okropny. Większość matek płakała, a w samolocie panowała ponura atmosfera. Było trochę innych pasażerów — głównie Libijczyków — nienależących do naszej grupy, którzy byli zupełnie nieświadomi, co się z nami dzieje. Jedna ze stewardes zapytała, czemu jesteśmy takie smutne, a gdy jej powiedziałam, przyniosła nam wszystkim szampana. To był piękny gest dobrej woli, który sprawił, że pomyślałam, iż na świecie są jeszcze jacyś dobrzy ludzie. Później, kiedy zaczęłam się zastanawiać nad sytuacją, miałam mniej pesymistyczne spostrzeżenia. To na pewno ten szampan! Gdy opuszczałam Fawziego, jasno dał mi do zrozumienia, że jeśli oddalę zarzuty o porwanie, to przywiezie Nadię do domu. I na tym powinnam się była skupić. Musiałam tylko zdecydować, jak to rozegrać — czy upublicznić sprawę, żeby wszyscy się dowiedzieli, co planuję, czy raczej zrobić wszystko po swojemu i po cichu? Myślałam, że jeśli wykorzystam media, to Fawzi uświadomi sobie, jak bardzo poważnie myślę o odzyskaniu Nadii, ale z drugiej strony może też się przestraszyć i ukryć. Mama była wyjątkowo silna i starała się mnie wspierać, ale ja byłam załamana i zastanawiałam się, kiedy znów zobaczę córkę. Wiedziałam, że z jednej strony cieszy się z tych dwóch tygodni spędzonych z Nadią, ale z drugiej smuciła się, że wracamy do domu bez jej wnuczki. Obie czekałyśmy na spotkanie z tatą, który na pewno się zmartwi, że Nadia z nami nie przyleciała. Tata wypatrywał nas na lotnisku Heathrow. Gdy tylko go zobaczyłam, pobiegłam do niego i wtuliłam się w jego ramiona, jakbym znów była małą dziewczynką. Łkając, wyksztusiłam: „Próbowałam, tak bardzo próbowałam, tato, ale on nie pozwolił jej ze mną wrócić! Próbowałam, tato, robiłam, co mogłam...” Ojciec przytulił mnie i starał się pocieszyć. Kiedy trochę się opanowałam, powiedziałam mu: „Jedyne, co teraz mogę zrobić, to wycofać oskarżenie i mieć nadzieję, że Fawzi dotrzyma słowa i przywiezie Nadię do domu”. Na lotnisku czekali na nas także Donya i jej mąż. Pojechaliśmy na kawę nieopodal ich domu i zapytałam ją, co powinnam zrobić. Opowiedziałam dokładnie, jak Fawzi się zachowywał. Byłam ciekawa jej

zdania. Przez ostatnie dwa tygodnie myślałam o tym nieustannie, co kompletnie mnie wyczerpało. Ale Donya zareagowała pozytywnie i kazała mi sprawdzić, czy Fawzi dotrzyma słowa. Pierwsze, co musiałam zrobić, to dopilnować, aby oskarżenie zostało wycofane, a potem zastanowić się nad dalszymi działaniami. Na stacji w Wigan czekali na nas Steph i Andrew. Razem wróciliśmy do domu. Mieli nadzieję, że Nadia przyjedzie z nami i byli załamani, gdy się zorientowali, że jesteśmy same. Spędziliśmy wspólnie wieczór, opowiadając reszcie rodziny o naszym wyjeździe. Zrobiłyśmy Nadii mnóstwo zdjęć, na które wszyscy od razu się rzucili. Po powrocie odkryłam, że czeka na mnie mnóstwo kartek z życzeniami. Nie sądziłam, że tyle osób mnie wspiera i to jeszcze bardziej mnie utwierdziło w pragnieniu odzyskania Nadii, bez względu na cenę. Oznajmiłam, że musimy myśleć pozytywnie i mieć nadzieję. Nie można było jej tracić. Muszę jednak przyznać, że pierwsza pobudka w Wigan, kiedy nie znalazłam w moich ramionach Nadii, była rozdzierająca. Zdążyłam się już przyzwyczajać do jej ciepłego ciałka w nocy, odbudowałyśmy też więź, która została zerwana długą rozłąką. A teraz ponownie odebrano mi moją córeczkę. Musiałam być silna, musiałam być skupiona. Jeśli tylko będę działać, będzie dobrze. Zaraz po obudzeniu zadzwoniłam do Fawziego i poprosiłam go o rozmowę z Nadią. Bez słowa podał jej telefon, a ona zapytała: — Mamusiu, czy jutro pojadę do Anglii? — Za kilka dni, kochanie — odparłam. — Jak wrócę z przedszkola, to pojadę do Anglii — powiedziała Nadia. A potem nas rozłączyło. Cudownie było znów słyszeć jej głos i co dziwne, ta krótka rozmowa dała mi nadzieję. Fawzi musiał jej mówić, że do nas wróci i może tak się stanie. Łudziłam się, że dotrzyma słowa. Natychmiast wybrałam numer policji w Wigan. Rozmawiałam z policjantką z wydziału dochodzeniowo-śledczego. Nazywała się Lynne. Wyjaśniłam jej całą sytuację. Była wyraźnie zaskoczona i dość niepewna — podejrzewam, że sytuacja nie należała do typowych i pewnie niewielu policjantów trafiało na podobne sprawy porwań dzieci przez ojców. W każdym razie zgodziła się spotkać ze mną w domu. Nie wiedziałam natomiast, że człowiek, który okazał mi bezcenną

pomoc w następnych latach, był w owym czasie w tym samym pokoju i usłyszał naszą rozmowę. Główny inspektor Phil Owen z Manchesteru. Gdy Lynne się rozłączyła, zapytał ją, o czym była rozmowa. Zdała mu relację, a gdy zrozumiał powagę sytuacji, zaproponował, że będzie jej towarzyszył. Sam miał dwie córki i poczuł, że ta sprawa dotyczy go osobiście. Przyjechał razem z Lynne. Od początku czułam, że mogę mu ufać. Był spokojny i pewny siebie, i natychmiast zorientował się w sytuacji. Opowiedziałam im całą historię od początku. Phil bardzo mi współczuł, ale przyznał, że ta sprawa jest bardzo trudna. Doceniłam jego otwartość. Nie chciałam rozbudzania złudnych nadziei, chciałam wiedzieć, na czym stoję. Przekonałam Phila, że mój były mąż nie będzie chciał przyjechać do Anglii, jeśli nie wycofam oskarżenia i że musi coś z tym zrobić, bo inaczej nie mam szans na odzyskanie córki. Phil obiecał natychmiast zająć się wszystkim. W tym czasie codziennie dzwoniłam do Nadii i uznałam, że najlepiej będzie się ciepło odnosić do Fawziego. Mój spokój musiał go zaskoczyć. Pewnie uznał, że coś knuję, a ja pilnowałam, by przy każdej rozmowie informować go o poczynaniach sądu i mówiłam, że spodziewam się, iż zaraz wycofają oskarżenie. Słuchałam też uważnie każdego jego słowa, próbując wychwycić jakieś wskazówki co do tego, co naprawdę myśli i planuje. Dopiero później dowiedziałam się od Phila, jak bardzo mnie w owym czasie chronił. Gdy tylko zaczął sprawdzać, jak wyglądają procedury dotyczące naszej sprawy, uświadomił sobie, jak skomplikowane jest to zadanie. Naprawdę trudno było wycofać oskarżenie o porwanie, a ponadto zwykle nie stosowano tego typu metod do przypadków takich jak mój. Takie działania podejmowano wobec świadków koronnych, którzy zgadzali się zeznawać w zamian za zwolnienie z zarzutów. Phil jednak uparł się i traktował to nie tylko jako zawodowe, ale też osobiste wyzwanie. Później przyznał: „Dostrzegłem, jaką jesteś osobą i wiedziałem, że nigdy sobie nie odpuścisz”. Szybko się zorientował, że uparłam się, aby oddalono te zarzuty i miał rację! Plan polegał na uzyskaniu certyfikatu nietykalności, który wystawiał główny oskarżyciel publiczny, więc Phil zaczął negocjacje z miejscowym oskarżycielem w Manchesterze, a potem zaczął debatę z biurem w

Londynie. Na początku nie miał nawet pojęcia, w jaki sposób mogą wydać taki certyfikat dla Fawziego. Poprzez Ministerstwo Spraw Zagranicznych skontaktował się z Child Abduction Centre, instytucją zajmującą się sprawami porwanych dzieci, która była niezmiernie pomocna. Zaś od ISS uzyskał list z wyrazami poparcia, w którym napisano, że Nadia potrzebuje obojga rodziców i jeśli Fawzi postanowi wrócić z nią do Anglii i pogodzi się ze mną, to dla dobra córki jej ojciec nie powinien trafić do więzienia. Phil powiedział mi, co osiągnął i ustaliliśmy, że musimy wyznaczyć Fawziemu jakiś termin, żeby nie przeciągał sprawy w nieskończoność. Trochę się tego bałam, bo wiedziałam, że Fawzi nie lubi, gdy mówi mu się, co ma robić albo stawia ultimatum. Ale inaczej czekalibyśmy na jego decyzję do końca świata. Phil był wspaniały i dzwonił prawie codziennie, aby omówić ze mną sytuację. Zawsze mnie pocieszał, chociaż nigdy nie wciskał kitu ani nie dawał płonnej nadziei. Mogłam na nim w pełni polegać. Dodawał mi otuchy zarówno jako policjant, jak i współczujący człowiek, i rozumiał, przez co przechodzę. Kiedy Fawzi był w Wigan, miał z tatą całkiem niezły kontakt, pewnie dlatego że pochodził z patriarchalnego społeczeństwa i uważał, że szacunek należy się „głowie rodziny”. Ale teraz mój ojciec nie potrafił się z nim dogadać. Znów zwróciliśmy się o pomoc do Phila. Był szkolony do negocjacji z porywaczami i zaproponował, że porozmawia z Fawzim i spróbuje ustalić, co tamten myśli. Zgodziłam się na to, bo uznałam, że taka rozmowa nie wywoła żadnej szkody, a Phil wiedział, co robić (już wcześniej zajmował się sprawami porwań dzieci). Omówił strategię z kolegami po fachu, po czym zadzwonił do Fawziego i próbował mu wytłumaczyć, że jego zachowanie jest krzywdzące wobec Nadii i że tak małe dziecko potrzebuje kontaktu z matką. Powiedział również, że jeśli Fawzi zdecyduje się wrócić, to będzie miał taki sam dostęp do Nadii, jak ja. Ale Fawzi nie dał się przekonać. Zaproponowałam nawet, oczywiście nieszczerze, że dam jeszcze jedną szansę naszemu małżeństwo, ale Fawzi i na to nie wyraził zgody. Phil szybko się zorientował, że kilka ciepłych słów nie skłoni Fawziego do powrotu. Zastosował inną strategię, mówiąc mu, że jeśli wróci do Anglii, to nie zostanie aresztowany. Fawzi chciał dowodów. Phil

zagwarantował mu, chociaż w owym czasie nie miał do tego prawnych środków, że Fawzi nie zostanie pociągnięty do odpowiedzialności za żaden ze swoich czynów. Niestety, mój były jak zwykle nie chciał zdradzić tego, co myśli. Odparł tylko, że się nad tym zastanowi. Kilka tygodni później, dzięki wytrwałości i ciężkiej pracy, Phil zdołał przekonać władze, by nie ścigały Fawziego. Dopełniono formalności i uzyskaliśmy certyfikat nietykalności. Certyfikat został wystawiony na dwa tygodnie — policja nie chciała się zgodzić na otwarty termin, żeby nie dawać Fawziemu szansy na opóźnianie decyzji. Pracownicy ambasady brytyjskiej zgodzili się przekazać mojemu byłemu mężowi odpowiednie dokumenty i zapewnić, że cały proces był legalny. Phil ustalił także, że władze nie mogą aresztować Fawziego pod innymi zarzutami, bo nie mają wystarczających dowodów. Chociaż wszystko to zajęło znacznie więcej czasu, niż sądziłam, byłam oczywiście uradowana. Zadzwoniłam do Fawziego i powiedziałam mu, że oddalono zarzuty o porwanie. Był zadowolony, a nawet pełen optymizmu, co mnie ucieszyło, ale oznajmił, że najpierw musi przeczytać certyfikat. Zrobiłam wszystko, o co Fawzi mnie prosił. Kilka dni później dokument dotarł do Libii i powiedziano mi, że Arvinder Vohra, wicekonsul brytyjskiej ambasady, przekaże papiery podczas spotkania za cztery dni. Nie mogłam uwierzyć, że nie zrobią tego natychmiast, ale znów musiałam się uzbroić w cierpliwość. W dniu, w którym Arvinder miał się spotkać z Fawzim, wstałam bardzo wcześnie i prawie cały dzień spędziłam przy telefonie. Wyobrażałam sobie, że po otrzymaniu certyfikatu Fawzi odezwie się do mnie z informacją, że przylecą z Nadią najbliższym samolotem. Wielokrotnie wyobrażałam sobie, jak spotykam ich na lotnisku, a moja córka rzuca mi się w ramiona. Zapytałam nawet Phila, czy zabrałby mnie na lotnisko helikopterem, trochę to było z mojej strony bezczelne, wiem. W końcu zadzwoniono do mnie z informacją, że Arvinder przekazał dokumenty Faziemu, ale ja chciałam usłyszeć więcej. Chciałam wiedzieć, jak to dokładnie wyglądało — gdzie się odbyło (w jakiejś obskurnej kafejce w Trypolisie), co powiedziano i jak zareagował Fawzi. Czy okazał ulgę, zadowolenie? Wiedziałam przynajmniej, że się pojawił i odebrał papiery. Tego wieczoru zadzwoniłam do Fawziego. Przyznał, że otrzymał

certyfikat, ale ponieważ jest po angielsku, będzie go musiał sobie przetłumaczyć. Starając się nad sobą panować, zapytałam go, jak długo to potrwa. Odparł, że niedługo. Minął tydzień, a on się nie odezwał. Naciskałam Phila, żeby jakoś to przyspieszył. Zaczynałam się denerwować. Niestety, następne, co usłyszałam od Fawziego, to że nie jest zadowolony z limitu czasowego i części określeń użytych w certyfikacie. Byłam załamana, ale się opanowałam. Musiałam być skupiona i spokojna. Ponownie zadzwoniłam do mojego byłego męża i ustawiłam rozmowę na tryb głośnomówiący, by Phil mógł się przysłuchiwać. Stwierdził, że Fawzi stara się zyskać na czasie. Zbliżał się ramadan, a wiedziałam, że w tym czasie nic nie zdołamy zdziałać, mimo że podczas tego miesiąca postu wszyscy muzułmanie powinni czynić dobro w imię Boga i poprawiać stosunki z rodziną i przyjaciółmi. Cały ten proces wymagał mnóstwa pracy, rozmów i czasu, a teraz wszystko trzeba było zacząć od początku, żeby zawrzeć w dokumencie słowa, które będą odpowiadały Fawziemu. Kiedy to usłyszałam, byłam załamana, a Philowi Owenowi też nie uśmiechało się zaczynanie wszystkiego od początku. Ale zgodził się jeszcze raz porozmawiać z Fawzim i spróbować wyciągnąć z niego więcej informacji. Fawzi potwierdził, że nie chce, by mu zawracano głowę podczas ramadanu i że podejmie decyzję po zakończeniu postu podczas święta Eid Al Fitr. Nic nie mogłam zrobić. Musiałam czekać kolejny miesiąc, aż ten drań się na coś zdecyduje. Postanowiłam wrócić na czas ramadanu do pracy. Potrzebowałam czegoś, co zaprzątnie moje myśli — byłam tak skupiona na walce z Fawzim, że zaniedbałam wszystko inne. Nie spotykałam się z przyjaciółmi, moja rodzina, chociaż wspierała mnie cały czas, też musiała mieć już czasem dość moich nieustannych przemówień na jeden temat. Wszyscy potrzebowaliśmy odmiany, a ja uświadomiłam sobie, że nie mogę tak dłużej ciągnąć. Gdy wróciłam do pracy, moi współpracownicy okazali się wspaniali. Pozwolili mi pracować w moim tempie, robić tyle, ile byłam w stanie. Dla niektórych z nich to także musiało być trudne, bo nie wiedzieli, co powiedzieć. Byłam dość otwarta i powiedziałam jasno, że wolę, aby mnie pytali wprost, niż obgadywali za plecami. Ale mimo wszystko nie mogłam

się całkowicie od tego odciąć. Każdego dnia w pracy robiłam sobie pięciominutową przerwę, podczas której próbowałam skontaktować się z Fawzim. Zazwyczaj spał i nie odbierał telefonu. Wyglądało na to, że podczas ramadanu przesypiał większość dnia, a funkcjonował w nocy. Znałam Fawziego i na własne oczy widziałam, jak się zachowywał podczas postu. W owym czasie rezygnował też z papierosów i przez to robił się strasznie zrzędliwy. Musiałam uważać. Nie chciałam go zdenerwować, więc znów, wbrew swoim pragnieniom, powstrzymywałam się. Zaczęłam dzwonić wieczorami i nawet kilka razy udało mi się go złapać. Podczas rozmów starałam się być pozytywna i wciąż mu powtarzałam, że powinien przywieźć Nadię do domu. Prawdę mówiąc, starałam się wykorzystać fakt, że podczas ramadanu muzułmanie powinni czynić dobro w imię Allaha. Co drugi, trzeci dzień rozmawiałam też z Nadią. Zbliżał się koniec ramadanu, a ja przygotowywałam się na ostateczną odpowiedź. Certyfikat został poprawiony tak, jak życzył sobie tego Fawzi. Nie mógł się już wykręcić. Miałam już tego serdecznie dość i byłam na skraju załamania, więc zadzwoniłam do niego i zapytałam wprost: „Kiedy przywieziesz Nadię do domu?” A on beznamiętnie odpowiedział: „Nie zamierzam wracać do Anglii”. Stało się dla mnie oczywiste, że przez cały ten czas mój były mąż pogrywał sobie ze mną. Myślę, że w głębi serca, od początku wiedziałam, że tak odpowie, ale musiałam mieć jakąś nadzieję. Odpowiedziałam tylko: „Okej”. Chyba zaskoczyła go moja reakcja. Jestem pewna, że spodziewał się, że wybuchnę gniewem, ale ja byłam zbyt zrozpaczona, by powiedzieć coś więcej. Rozłączyłam się. Należało wziąć sprawy w swoje ręce. Nie miałam nic do stracenia — nie obchodziło mnie, czy jeszcze kiedyś zobaczę Fawziego — chciałam tylko odzyskać dziecko. I jeszcze raz przez chwilę miałam płonne nadzieje. W pewnym momencie Philowi wydawało się, że zdołaliśmy przekonać Fawiego, by przywiózł Nadię do kraju. Asystent ambasadora, Robert Brown, opuszczał placówkę w Libii i zaproponował, że będzie towarzyszył Fawziemu i Nadii do Anglii, przejdzie wraz z nimi przez kontrolę paszportową i dopilnuje, by mojego byłego męża nie aresztowano. Phil

twierdził, że Fawzi się na to zgodził, ale tuż przed wyjazdem Browna przeniesiono na inne stanowisko. Fawzi zmienił zdanie i poinformował Ambasadę Brytyjską w Libii, że nie wraca, nawet jeśli nie grozi mu aresztowanie. Phil osobiście mi to przekazał — myślę, że bał się mojej reakcji. Oczywiście byłam bardzo zawiedziona i uświadomiłam sobie, że to moja ostatnia szansa. Wiedziałam już, że Fawzi nie wróci do Wielkiej Brytanii i musiałam działać. Natychmiast zadzwoniłam do Donyi. Zaproponowała, żebym przyjechała do niej na trochę, przemyślała wszystko i odpoczęła. Uznałam, że to niezły pomysł i kilka dni później pojechałam pociągiem do Londynu. Donya natychmiast stwierdziła, że powinnam jechać do Libii. Odparłam, że nie mam pieniędzy — że musiałabym sprzedać wszystko, co mam — ale jeśli to właśnie trzeba było zrobić, to oczywiście byłam na to gotowa. Donya poinformowała mnie, że aby wjechać do Libii, potrzebuję wizy, ale nie powinnam się niepokoić, bo ma kontakty i mi ją zorganizuje, aczkolwiek będę musiała za to zapłacić. Powiedziała, że gdybym poszła po prostu po wizę w Londynie, to mogliby mi odmówić wjazdu, bo libijskie władze mogą się domyślić, że jadę tam odzyskać Nadię. To miało sens, więc wzięliśmy z mamą i tatą pożyczkę i zapłaciliśmy Donyi trzy tysiące funtów. To miało także pokryć koszty podróży Donyi do Libii, bo stwierdziła, że jeśli nie uzyskamy prawa opieki nad Nadią, to po prostu pomoże mi ją wykraść. Nalegała, bym nie rozpowiadała o znajomości z nią, w związku z jej reputacją. Gdyby dowiedziano się, że współpracujemy, na pewno odmówiono by mi zgody na wjazd do Libii. Im dłużej rozmawiałyśmy o porwaniu Nadii, tym bardziej byłam przekonana, że nam się uda. Wtedy nie wiedziałam jeszcze, jak restrykcyjne prawo panuje w Libii, ale byłam pewna, że muszę uważać. Donya orientowała się, o czym mówi, ponieważ przeszła przez to wszystko ze swoimi dziećmi, więc nie miałam powodu, by jej nie wierzyć. Samo słuchanie tej kobiety dawało mi wiarę i sprawiało, że nie czułam się już tak samotna. Obiecała, że przyjedzie do mnie po miesiącu. Powiedziała mi również, że moje nazwisko będzie znane celnikom na wszystkich libijskich granicach i lotniskach, przez co będzie mi trudniej uciec z Nadią z kraju. Ale uspokoiła mnie zapewnieniem, że wie, jak to

załatwić, i będzie mnie to kosztowało kolejne trzy tysiące funtów. Zgodziłam się zapłacić. Myślałam tylko o odzyskaniu córki, a to warte było każdej ceny. Domyślałam się, że Fawzi będzie mi to utrudniał na wszelkie sposoby, a Libia była jednak zupełnie innym krajem niż nasz. Wszystko, co mogło pomóc, było warte zainwestowania pieniędzy. Więc znajomość z Donyą, która pomagała kobietom i która przeszła przez to samo co ja, była doskonała. Musiałam jej zaufać. Donya powiedziała, że zorganizuje mi ochronę na lotnisku w Trypolisie, która pomoże mi przejść przez kontrolę paszportową. Muszę jeszcze coś dodawać? Mogła mi to załatwić za kolejne dwa tysiące funtów. To miało sens — musiałam mieć pewność, że wszystko pójdzie sprawnie. Nie chciałam żadnych kłopotów. Donya znała w Libii rodzinę, u której mogłam się zatrzymać i która pomoże mi w tłumaczeniach i podczas wizyt u prawnika. Cudownie — nie wiedziałam, gdzie indziej mogłabym się zatrzymać. To było niesamowicie miłe z ich strony, że na to przystali. Wróciłam z Londynu, usiadłam z całą rodziną i powiedziałam im, co postanowiłam zrobić. Zdecydowałam, że zwolnię się z pracy, sprzedam samochód i dobytek, wezmę pożyczkę i zbiorę pieniądze na wyjazd do Libii. Byłam pewna, że nie spędzę tam dużo czasu i przed świętami Bożego Narodzenia będę z powrotem. Donya miała przyjechać do Libii miesiąc później, a po kilku dniach miałyśmy wrócić z Nadią do kraju. Mama i Steph zaczęły płakać, a Andy i tata uściskali mnie mocno. Oczywiście wszyscy się o mnie martwili, ale nie próbowali mnie do tego pomysłu zniechęcać. Miałam ich wsparcie. Wiedzieli, że nie będę w stanie żyć, jeśli nie spróbuję wszystkiego, by odzyskać córkę. Obiecałam im, że przywiozę Nadię i poprosiłam, aby trzymali za mnie kciuki. Mój brat założył stronę internetową, by zbierać fundusze na opłacenie prawnika, na której umieścił linki do stron organizacji charytatywnych i takich, które zajmują się kwestiami porwanych dzieci. Żona Andy’ego, Kirsty, a także kolega taty z pracy skakali ze spadochronem, by zebrać pieniądze dla organizacji. Musiałam zdecydować, czy chcę załatwić tę sprawę sama, czy włączyć w to media. Prasa mogła zdenerwować libijskie władze, ale po dłuższym zastanowieniu stwierdziłam, że medialne nagłośnienie pomoże mi dotrzeć z informacją o mojej sytuacji do jak największej grupy ludzi. Poza

tym mogło się zdarzyć, że jacyś dziennikarze i tak wywęszą sprawę. Występowałam już w lokalnej prasie po powrocie z dwutygodniowego pobytu w Libii. Ponownie skontaktowałam się z gazetą „Wigan Echo”. Wystąpiłam również w radiu BBC i Granada, a także w telewizji Sky, by poinformować wszystkich o tym, że w Wielkiej Brytanii zrobiłam już wszystko, co możliwe, i aby odzyskać Nadię, nie pozostało mi nic innego, jak pojechać do Libii. Przez stronę internetową mojego brata otrzymałam też e-mail od kobiety o imieniu Fiona. Napisała, że mieszka w Trypolisie i wie, gdzie przebywa Nadia. Twierdziła, że widziała moja córkę i uważa, że ma się dobrze. Dodała też: „Że dobrze się nią opiekują i mała jest zadowolona”. Dodała także, że syn jej przyjaciółki uczęszcza do tej samej szkoły co Nadia. Ulżyło mi trochę, ale nie byłam pewna, czy mogę wierzyć w tę wiadomość. Czyżby ktoś próbował w imieniu Fawziego wyciągnąć ode mnie informacje? Może chciał ustalić, jakie mam zamiary? Pewnie popadałam w paranoję, ale biorąc pod uwagę okoliczności, trudno się temu dziwić. Czego chcieli ci wszyscy ludzie grający na moich emocjach? Nie poprawiało mi to samopoczucia. Fiona podała swój numer telefonu i powiedziała, że jeśli chcę, mogę się z nią skontaktować. Miałam poważne wątpliwości, ale jednak do niej zadzwoniłam. Pilnowałam się tylko, by niczego jej nie zdradzić. Podziękowałam jej za informacje i poprosiłam o więcej szczegółów. Nie mówiłam, że zamierzam przeprowadzić się do Libii i wystąpić o opiekę nad Nadią w obawie, że mogłaby przekazać te informacje Fawziemu. Fiona przestrzegała, że życie w Libii dla samotnej kobiety jest bardzo trudne, ponieważ jest to społeczeństwo patriarchalne i jest to „męski świat”. Wątpiła też, że zdołam odzyskać córkę. Nie znała moich planów, a ja nie zamierzałam ich jej zdradzać. Kilka dni później skontaktowała się ze mną przyjaciółka Fiony, Sally Awzi. To natychmiast wzbudziło moje podejrzenia — nawet nazwisko miała podobne do Fawziego! Tym razem też uważałam. Sally napisała, że codziennie widuje Nadię, bo jej syn jest z nią w tej samej grupie w przedszkolu. Informowała, że Nadia jest ładnie ubrana i zadbana. Ucieszyłam się z tej garstki dobrych wiadomości, tym bardziej że pisała to osoba, która naprawdę widziała Nadię. Ponadto te dane mogły mi pomóc ją wytropić, jeśli zaszłaby taka potrzeba, ale w głębi duszy

byłam zła — to ja powinnam się opiekować córką, a nie jakaś odległa krewna z Trypolisu. Próbowałam to wszystko poskładać w całość. Fawzi zabrał Nadię do Libii, ale teraz opiekowały się nią jego matka i siostra. Wyraźnie grał rolę ojca tylko wtedy, kiedy musiał, tak samo postępował, kiedy byliśmy razem. Wiedziałam, że siostra Fawziego, Mufeda, niezamężna i bezdzietna, była przed czterdziestką, a w tym wieku szanse na znalezienie męża w Libii miała niewielkie, dlatego dostała do opieki Nadię. Dopiero kilka dni później zadzwoniłam do Fawziego. Najpierw zatelefonowałam do Briana do Libii i poprosiłam, by porozmawiał z moim byłym mężem. Powiedziałam mu o moich planach i dodałam, że jeśli przyjadę do Libii, to nie będę niczego ukrywać. Miałam dowody na to, że w Wielkiej Brytanii pili z Fawzim alkohol i że wszystko to przedstawię w sądzie. Nie wiedziałam, czy zrobi to na nim jakieś wrażenie, ale uznałam, że warto spróbować. Brian odparł, że pokłócił się z Fawzim, ale może porozmawiać ze starszym bratem Fawziego, Fwardem. Przeglądając Internet, ustaliłam, że kiedy dziecko Libijczyka wjeżdża do tego kraju, automatycznie otrzymuje narodowość libijską. Dowiedziałam się też, że jako matce libijskiego dziecka ojciec musi zapewnić utrzymanie i odpowiednie mieszkanie. Co więcej, według prawa szariatu, kodeksu moralnego i religijnego prawa islamu, dziecko zostaje zwykle przy matce. Wyglądało na to, że jeśli pojadę do Libii i wystąpię o opiekę nad Nadią, to bardzo prawdopodobne, że ją otrzymam. To oznaczało, że będę musiała opuścić Anglię, zamieszkać w Trypolisie i wystąpić o opiekę nad córką do sądu szariatu. Niech i tak będzie, skoro muszę to zrobić. Nagle wymyśliłam rozwiązanie, co prawda dość drastyczne. Byłam na zwycięskiej pozycji i im więcej o tym czytałam, tym bardziej utwierdzałam się w przeświadczeniu, że prawo jest po mojej stronie. Postanowiłam natychmiast powiadomić Fawziego o moich planach. Kilka dni później znów zadzwoniłam do Briana. Nie miał mi wiele do powiedzenia poza tym, że rozmawiał z bratem Fawziego, Fwardem, który przyznał, że mój były mąż źle uczynił. Było jednak jasne, że ani on, ani reszta rodziny nie przeciwstawią się Fawziemu, by mi pomóc. Znów zadzwoniłam do Fawziego. Znał już moje plany, bo Fward

przekazał mu wszystko. Była to trudna rozmowa. Fawzi po prostu nie sądził, że posunę się tak daleko. Pewnie uznał, że już się poddałam — jakże głupio z jego strony. Dyskusja się zaostrzyła, ale ja byłam zdecydowanie pewniejsza siebie. Powiedziałam mu, jakie prawa są mi należne w Libii, co wyraźnie go zszokowało. Zaczęłam mu tłumaczyć, że gdy przyjadę do Trypolisu, będzie musiał łożyć na moje utrzymanie. Dodałam też, że miał już dość czasu, by odwieźć Nadię do domu i nie zamierzam dłużej czekać. Rozłączył się, ale nie rozzłościło mnie to, tylko utwierdziło w działaniu. To było moje małe zwycięstwo. Wyraźnie trafiłam w jego słaby punkt i teraz on musiał się bronić. Następnego dnia rozmawiałam z Nadią. Fawzi odebrał telefon i przekazał jej słuchawkę. Obiecałam jej, że niedługo się zobaczymy i że nie mogę się doczekać, kiedy ją uściskam. Nim zdążyła odpowiedzieć, Fawzi zabrał jej telefon i zaczął mnie wypytywać: — Jak zdobędziesz wizę? Gdzie będziesz mieszkać? Kiedy przyjeżdżasz? Groził, że nie dostanę się do Libii i że już nigdy nie zobaczę Nadii. Gdy to usłyszałam, wcale się nie przestraszyłam, tylko upewniłam w swoim postanowieniu. Odparłam spokojnie: — Fawzi, dupku, nie pogrywaj sobie ze mną, bo pogrywasz z niewłaściwą osobą! Po czym się rozłączyłam. Zwykle nie zachowuję się w ten sposób, ale to go zszokowało. Kiedy odezwałam się kilka dni później, żeby go poinformować, że przed wyjazdem mam jeszcze kilka spraw do załatwienia, był spokojny. Nie zdradziłam mu dnia przylotu, ale dodałam, że spotkamy się w sądzie. Teraz ja dyktowałam warunki, nie on. Poczułam się dobrze, optymistycznie. Moja siostra Steph cudownie mnie wspierała, ale była coraz bardziej zdenerwowana brakiem kontaktu z Nadią i uporem Fawziego. Myślę, że miała mieszane uczucia, gdy jej powiedziałam, że jadę do Libii. Będzie tęskniła, ale też podziwiała moją siłę i determinację. Wiedziała także, że gdybym nie podjęła tej decyzji, nie miałabym szans na odzyskanie jej siostrzenicy. Steph obiecała, że wszystko będzie dobrze i jeśli tylko będę czegoś potrzebowała, mam zadzwonić, a ona zrobi, co w jej mocy, żeby pomóc.

Z wielkim smutkiem sprzedałam moje suzuki grand vitarę. Miało tylko pół roku i uwielbiałyśmy z Nadią wybierać się nim na wycieczki. Mogłyśmy jeździć godzinami, w ciemnych okularach, niczym Thelma i Louise! Ale teraz to było nieważne. Samochód kupiłam nieużywany, a gdy pojechałam do dilera spytać, czy mogę go im odsprzedać, menedżer był zaskoczony. Nie mógł zrozumieć, czemu chcę się pozbyć nowego samochodu. Wyjaśniłam mu, co się stało. Był zszokowany. Zapytał, kiedy zamierzam lecieć do Libii. Odparłam, że jeszcze nie wiem, bo mam sporo przygotowań. W każdym razie był bardzo taktowny i ustaliliśmy cenę. Zgodził się zapłacić mi siedem tysięcy funtów i byłam tym rozwiązaniem zachwycona. Dodał też, że kiedy oddam wóz, pożyczy mi samochód zastępczy na czas, jaki mi jeszcze zostanie do wyjazdu. Uważam, że był to z jego strony piękny gest i po drodze do domu trochę się popłakałam. Przedszkole Nadii urządziło dla mnie marsz ze zbiórką pieniędzy. Spora grupka, w tym dzieci z przedszkola i ulubione przyjaciółki Nadii, Kara i Jessica (Jessica Wabbit, jak zwykła ją nazywać Nadia), zrobiła trzykilometrowy spacer wokół okolic Hindley, zaglądając do pubów, sklepów i innych miejsc, w których nas znali. W pracy taty także zbierano pieniądze, a firma mamy bardzo nas wsparła, organizując kiermasz na rzecz Nadii. Było to wspaniałe wydarzenie — ludzie dawali prezenty na loterię fantową. Robili ciasta i przynosili zabawki na sprzedaż. Był nawet mecz piłki nożnej w eleganckich strojach. Wszędzie rozwieszono zdjęcia Nadii. Moja mała księżniczka stała się gwiazdą, a całe wsparcie, które nam okazano, tylko utwierdziło mnie w słuszności mojej decyzji. Miałam odlecieć z Heathrow, więc Donya zaproponowała mi nocleg, żebyśmy mogły jeszcze raz wszystko omówić. Musiałam też odebrać wizę z Ambasady Libijskiej w Londynie. Przez ostatnie kilka miesięcy często kontaktowałam się z ambasadą, zorganizowano mi tam nawet prawnika w Trypolisie. Nazywał się Mohammed i chociaż tylko trochę mówił po angielsku, zapewnił mnie, że optymistycznie zapatruje się na kwestię uzyskania przeze mnie opieki nad Nadią. Dodał też, że wszystko skończy się po miesiącu. Mohammed był bardzo pewny siebie i uznałam to za dobry znak. Zmieniłyśmy plany — po przybyciu do Trypolisu miałam się najpierw zatrzymać w hotelu. Donya wciąż utrzymywała, że przyjedzie do mnie później i pomoże mi porwać Nadię, jeśli nie uda się

załatwić sprawy zgodnie z prawem. Mama pomogła mi spakować walizkę. Szlochałyśmy przez cały czas. Wciąż tylko rozglądałam się po domu, zaglądałam do pokoju Nadii, tuliłam jej ubrania i wdychałam jej zapach. — Mamusia niedługo po ciebie przyjedzie, kochanie. Już niedługo — powtarzałam. Spakowałam mnóstwo rzeczy, w tym jej ulubioną lalkę Josie Jump, z programu telewizyjnego Balamory. Uwielbiała tę lalkę, a ja kupiłam jej nawet żółty dres, dokładnie taki, jak ma Josie. W końcu nadszedł dzień, w którym rodzice odprowadzili mnie na pociąg. Kupiłam dla mamy dwie kartki i na jednej napisałam: „Wszystko będzie dobrze, trochę cierpliwości. Jesteś cudowną osobą i dlatego myślę, że wkrótce zakończą się nasze troski. Chciałabym Ci dodać jak najwięcej otuchy. Uwierz w siebie, bo jesteś naprawdę cudowna, i nie zapominaj, że nawet jeśli czasem cel zasłaniają chmury, to słońce świeci dla Ciebie i wszystko będzie dobrze”. Na drugiej napisałam: „Tyle moich myśli poświęcam Tobie. Każdego wieczoru, gdy wszystko cichnie, w mojej głowie odżywają te wszystkie chwile, które razem przeżyłyśmy i Twój uśmiech. Każdego dnia, gdy zajmuję się zwykłymi sprawami, wsuwasz się cicho w moje myśli i sprawiasz, że się uśmiecham. Chociaż nie możemy być teraz razem, jesteśmy razem w naszych myślach i wspomnieniach”. Zostawiłam te dwie kartki w kopercie na tylnym siedzeniu samochodu, by znaleźli je, gdy już się rozstaniemy. Nie miałam siły, by dać im je osobiście. Cały czas powtarzałam sobie, że wyjeżdżam tylko na miesiąc i niedługo wrócę z ich cudowną wnuczką. Na kopercie napisałam: „Proszę, wierzcie we mnie. Będę o Was wszystkich myśleć cały czas. Przyrzekam, że niedługo wrócę z Nadią”. Oczywiście mama zachowała te kartki i zawsze, gdy je czytam, łza kręci mi się w oku, bo każde z tych słów jest prawdziwe. Wiem, że wszyscy uważają, że mają najwspanialszych rodziców na świecie, ale ja mogę szczerze powiedzieć, że moi właśnie tacy są. Wspierali mnie przez cały czas i nigdy im się za to nie odwdzięczę. Bez ich bezwarunkowej miłości i wsparcia nie byłabym dość silna. Wsiadłam do pociągu, znalazłam swoje miejsce, a walizkę wrzuciłam

na górę. Wyjrzałam przez okno i pomachałam rodzicom. Widziałam, że płaczą i ja też zaczęłam. Wszyscy szlochaliśmy. Ale nie miałam wyboru. Musiałam odzyskać dla nas Nadię.

Początek wyprawy Jeśli słońce kieruje się na zachód, znajdź cieniste drzewo przysłowie libijskie

Po raz kolejny przeszukałam torbę. Na pewno gdzieś muszą być! To niemożliwe, nie teraz, nie po tym wszystkim, przez co przeszłam. Gdzie one są? Nie sądziłam, że jestem w stanie przeżyć jeszcze jedno nieszczęście, ale oto stało się — moje pieniądze zniknęły. Po sprzedaniu samochodu i wypłaceniu pozostałych oszczędności udało mi się zebrać na wyjazd 4800 funtów (ze sprzedaży samochodu musiałam opłacić pewne rachunki i Donyę) — a teraz cała gotówka zniknęła. Rankiem szesnastego listopada 2007 roku Donya zabrała mnie na lotnisko Heathrow. Miałam duży bagaż — walizkę pełną zabawek i słodyczy dla Nadii, i torebkę na pieniądze, i ważne dokumenty. Zamierzałam wziąć torbę na ramię i w niej trzymać pieniądze, ale Donya przekonała mnie, bym wzięła jedną z jej torebek. Wtedy nie wiedziałam, czemu mi to proponuje — torba na ramię była pewniejsza — ale zrobiłam, jak prosiła. Odprawiłam się i przeszłam przez kontrolę paszportową, ale podczas kontroli bezpieczeństwa poinformowano mnie, że nie mogę wziąć dwóch sztuk bagażu podręcznego na pokład samolotu. Celnik nie chciał mnie przepuścić, więc wyjęłam wszystko z torebki i włożyłam do dużej torby. Szukałam pieniędzy, które włożyłam do dużej białej koperty, ale nigdzie ich nie było. Czyżbym zostawiła je na stole? Nie wiedziałam. Byłam przerażona. Poza niewielką gotówką, która miałam w portmonetce, wszystkie moje oszczędności zniknęły. Wszystkie pieniądze, których potrzebowałam, by się utrzymać i uratować Nadię, zostały skradzione. Zmroziło mnie, jeszcze raz sprawdziłam torbę, ale pieniędzy nie było. Gdy tylko zorientowałam się, że nie mam gotówki, zadzwoniłam do Donyi. Bardzo się zdenerwowała i powiedziała, że zawróci na lotnisko. Pracownicy lotniska pozwolili mi się z nią zobaczyć, chociaż przeszłam już przez kontrolę paszportową, i Donya dała mi sto czterdzieści funtów, które wyciągnęła z bankomatu. Powiedziała, żebym wsiadała do samolotu i że dośle mi więcej pieniędzy do Trypolisu. Nigdy tego nie zrobiła.

To było niewyobrażalne. Nie mogło być już gorzej. Wciąż męczyła mnie myśl: Nie jestem złą osobą, co takiego złego zrobiłam, że los mnie tak doświadcza? Nie mogłam już nic zrobić. Wsiadłam do samolotu i przepłakałam całą drogą do Trypolisu. Na lotnisku czekał na mnie Mohammed, zatrudniony przez Donyę prawnik i jego przyjaciel, Ali. Angielski Mohammeda pozostawiał wiele do życzenia, ale zdołaliśmy się dogadać. Jeśli miałabym opisać Mohammeda, to powiedziałabym, że przypominał szalonego profesora! Był bardzo duży i strasznie się pocił. Natychmiast go polubiłam — wydawał się bardzo szczery i czułam, że naprawdę chce mi pomóc. Panowie zabrali mnie do hotelu, gdzie mogłam wymienić trochę funtów, które na szczęście miałam w portmonetce, na libijskie dinary. A potem zawieźli mnie do hotelu, w którym miałam się zatrzymać. Wyglądał porządnie. Może nie miał pięciu gwiazdek, ale spełniał swoje zadanie. Był w nieciekawej okolicy, ale niedaleko morza, i jak później odkryłam, nieopodal brytyjskiej ambasady, co było pocieszające. Weszłam do środka i się zameldowałam, oddając paszport mężczyznom, którzy siedzieli za kontuarem. Upał był nieziemski, a Mohammed został w samochodzie. Ali, który wcale nie mówił po angielsku, wyjął moje bagaże z samochodu i zaniósł do recepcji. Był tam spory kącik wypoczynkowy i mnóstwo mężczyzn. Wszyscy palili. Nie dostrzegłam ani jednej kobiety. Przyglądali mi się, co mnie trochę zmieszało. Uznałam, że nie będę nosić chusty na głowie, bo to nie w moim stylu, ale miałam nadzieję, że ich nie obrażam. Mój pokój był na drugim piętrze, więc wcisnęliśmy się z Alim do maluteńkiej windy. Czułam się przy nim niekomfortowo, bo wciąż się na mnie patrzył i uśmiechał. Ale postanowiłam dać mu szansę i uznać, że jest po prostu miły, więc także się uśmiechnęłam. Zaniósł moje rzeczy do pokoju i pokazał, że wróci o siódmej wieczorem z jedzeniem. Byłam mu za to bardzo wdzięczna, bo nie chciałam już nigdzie tego dnia wychodzić. Obejrzałam mój pokój. Był bardzo mały, wyposażony w podstawowe rzeczy, a łóżko wyglądało na niewygodne. Telewizor się rozpadał, a zasłony wyglądały tak, jakby od lat nikt ich nie prał. Nie było dywanu, tylko malutki dywanik przed łóżkiem. Drzwi były trochę wypaczone i trudno mi je było domknąć. Czułam się dość niepewnie, więc zamknęłam je na zasuwę. Zawsze pilnowałam, aby były starannie zamknięte, a na

noc dla pewności barykadowałam je jeszcze walizką. Jedno, co było dobre, to fakt, że miałam własną łazienkę z prysznicem. O siódmej zjawił się Ali z pizzą i frytkami, a także libijską kartą SIM do telefonu. Podziękowałam mu i wskazałam drzwi, ale on zamiast wyjść, pogłaskał mnie po włosach i zapytał, czy może mnie pocałować. Odepchnęłam go i kazałam się wynosić. Ciągle powtarzał: Mohammed, no kiss. Chyba starał się powiedzieć, że mam nie wspominać o tym zajściu Mohammedowi. Wyszedł z zaniepokojoną miną. Usiadłam na łóżku. Było mi niedobrze. Co to za miejsce? Byłam tu zaledwie kilka godzin, a już jakiś facet mnie napastował, uznając, że skoro jestem z Zachodu, to jestem łatwa. Pomyślałam, że im szybciej zabiorę stąd Nadię, tym lepiej. Mohammed poinformował mnie wcześniej, że odzyskam Nadię po tygodniu. Naprawdę na to liczyłam. Zadzwoniłam do domu i powiedziałam rodzicom, że mnie okradziono. Okazało się, że już wiedzą — Donya zatelefonowała do mojej mamy do pracy. Mama się rozpłakała, bo nie wiedziała, jak sobie poradzę w Libii z tak małą kwotą pieniędzy. Wiedziałam, że chcą mi powiedzieć, abym wracała do domu i jeszcze raz wszystko przemyślała, ale zdawali sobie sprawę, że nie mogę inaczej postąpić. Rodzice obiecali, że natychmiast przyślą mi dwieście funtów. I robili to przez cały mój pobyt. Jestem im za to bardzo wdzięczna! Następnego ranka obudziłam się bardzo przybita. Nie mogłam uwierzyć, że ktoś tak po prostu zabrał mi pieniądze. Nie miałam pojęcia, jak sobie poradzę. Mohammed mówił, że jego siostra słyszała o jakiejś pracy w szkole. Musiałam powiadomić wszystkich w Anglii, że dotarłam bezpiecznie, więc wzięłam taksówkę i pojechałam do centrum, do kafejki internetowej i wysłałam e-maile do całej rodziny. Nie mogłam się doczekać, kiedy rozpocznę moją walkę o Nadię, więc ruszyłam taksówką do Souk al Juma, na przedmieścia, gdzie mieszkał Fawzi, żeby zobaczyć, czy zdołam odnaleźć dom, który odwiedziłyśmy latem. Podczas mojej pierwszej wizyty w Libii nakręciłam całą drogę kamerą, na wypadek gdybym nie mogła zapamiętać trasy. Od tamtego wyjazdu wielokrotnie obejrzałam to nagranie, więc miałam pewne pojęcie, czego szukam. Pamiętałam też, że dom Fawziego znajdował się nieopodal pomnika, którego wizerunek był na pięciodinarowym banknocie. Poprosiłam kierowcę, by odnalazł ten

pomnik. A kiedy dotarliśmy na miejsce, zapłaciłam i wysiadłam z samochodu. Na głównym skrzyżowaniu skręciłam i przebiegłam przez podwójną ruchliwą jezdnię. Przeszłam już ponad kilometr wzdłuż głównej drogi, by upewnić się, że wszystko wygląda znajomo. Droga nazywała się Arada. Wszyscy się na mnie gapili, a mężczyźni w samochodach trąbili. Ale nic mnie to nie obchodziło. Musiałam tylko znaleźć dom, w którym była Nadia. Ta okolica była raczej biedna i zaniedbana. Nie czułam się tu bezpiecznie. Po jakimś czasie trafiłam na ulicę, która wyglądała znajomo. Nie było tam asfaltowej nawierzchni, tylko droga gruntowa, a dom stał na końcu, był ósmy w rzędzie. Po drugiej stronie ulicy rosły palmy. Nie było latarni, więc w nocy musiało tu być bardzo ciemno. Poinformowano mnie, że budynki w Trypolisie nie mają porządnych adresów, więc jeśli chce się kogoś znaleźć, najlepiej zapytać sąsiada. Wszystko załatwiano ustnie, ale i tak przyjrzałam się uważnie budynkowi, który uznałam za dom Fawziego. Próbowałam dostrzec coś jeszcze, jakieś ubrania suszące się na sznurze należące do Nadii, ale nie zdołałam nic zobaczyć. To była trzypiętrowa willa, ogrodzona, z dużą metalową bramą. Nie byłam jednak na sto procent pewna, że to właśnie to miejsce, a nie chciałam wywołać zamieszania. Byłam też bardzo zdenerwowana. Dopiero przyjechałam do tego kraju i istniało niebezpieczeństwo, że Fawzi każe mnie aresztować albo nawet zamknie w swoim domu. Kiedy przyszło mi to do głowy, postanowiłam wrócić do centrum. Później odkryłam, że miałam rację, to był dom Fawziego. Znalazłam go, ale jak się nad tym zastanowić, to nawet lepiej, że nie weszłam tam bez zaproszenia. Nie wiadomo, co by się mogło stać. Tego popołudnia umówiłam się z Mohammedem na spotkanie. Na początku nie podobało mi się jego biuro. Było malutkie, prawie wcale nie miało mebli — tylko kilka krzeseł i niewielki drewniany stolik. Pamiętam, że pomyślałam wtedy, iż moje biuro w porównaniu z tym wydawało się luksusem. W drugim pokoju całą ścianę zajmowały szafy na dokumenty, zapchane pomarańczowymi teczkami, które poniewierały się też na podłodze. Widać było, że ten system wymaga pewnych zmian. Ale cały ten bałagan sugerował, że mam jednak do czynienia z prawdziwym prawnikiem.

Dałam Mohammedowi dokumenty, o które prosił. Był zachwycony wszelkimi dostarczonymi przeze mnie informacjami i zadziwiony tym, co Fawzi nawyczyniał w Anglii. Powiedziałam mu, że sądzę, iż znalazłam dom Fawziego, co go ucieszyło, bo dzięki temu można było wysyłać do niego dokumenty z sądu. Nie przyznałam się natomiast, że straciłam wszystkie oszczędności. Wyjaśniłam tylko, że mam przy sobie bardzo mało gotówki i że teraz nie mogę mu więcej zapłacić. Mohammed odparł, że to nie problem, bo zapłaciłyśmy mu już za część pracy z góry, przez Donyę. Zalecił, żebym nie próbowała spotykać się z Nadią, na wypadek gdyby miało to zakłócić działania sądu. Nie powiedziałam mu, jak niewiele brakowało, a złamałabym jego nakaz! Mohammed dodał jeszcze, że od razu wystąpi do sądu o zgodę na wizyty, a później skupimy się na przejęciu opieki. Zdawał się pozytywnie nastawiony do tej sprawy, chociaż nie wiedział, ile czasu potrwa ustalanie opieki. Niestety, nie wiedział, jak okropny charakter ma Fawzi. Ostrzegł mnie też, że nawet jeśli dostanę sądową zgodę na opiekę nad Nadią, to będę musiała pozostać w Libii. W tamtym momencie mnie to nie interesowało — uznałam, że w razie czego znajdziemy jakieś rozwiązanie — chciałam po prostu odzyskać córkę. Będąc tam, poznałam także siostrę Mohammeda, która prowadziła kancelarię. Niektóre bardziej liberalne rodziny libijskie pozwalają swoim kobietom pracować, a ona miała szczęście i należała do tej grupy. Zapewniła mnie, że z ich pomocą wygramy bitwę o opiekę nad Nadią. Myśl, że Nadia jest obiektem sporu, była straszna, ale Fawzi to zaczął i jeśli chciał walczyć, to zamierzałam zetrzeć go na proch. Nastawiona znacznie pozytywniej wróciłam do hotelu. Jak na pierwszy dzień udało mi się osiągnąć naprawdę dużo. Pierwszy tydzień był jednak trudny. W mojej okolicy nie było żadnych sklepów ani targu, a ja musiałam uważać, by nie wydawać dużo pieniędzy, więc postanowiłam ograniczać się do jednego posiłku dziennie. Prawie nie opuszczałam pokoju — zastanawiałam się, czy któryś z sąsiadów nie poinformował Fawziego o tym, że jestem w Libii. Zaczęłam podejrzewać, że może mnie szukać. Pewnie popadałam w paranoję, ale trudno się temu dziwić w zaistniałej sytuacji. Mój optymizm zniknął, gdy zaczęłam zbyt dużo czasu spędzać w samotności, wciąż rozmyślałam nad tym, co mnie tutaj przygnało.

Chociaż przez pierwszy miesiąc rozmawiałyśmy prawie codziennie, wbrew obietnicom Donya nie odwiedziła mnie w Libii. Jak wyjaśniła, nie miała jak przyjechać, bo anulowano jej paszport i nie mogła opuszczać kraju. Powiedziała też, że gdyby libijskie władze dowiedziały się o moim planie, zostałaby aresztowana. Nie wiem, ile w tym było prawdy, może po prostu chciała się wycofać i wcale nie zamierzała przyjechać. Pewnego dnia postanowiłam skontaktować się z ambasadą brytyjską. Jedna z pracownic, Linda, powiedziała, że mogę wpadać zawsze, gdy poczuję się samotna. Byłam jej wdzięczna za propozycję, ale potrzebowałam czegoś więcej niż tylko „pogawędki”. Czułam się przybita. Byłam tak blisko Nadii, a zarazem tak daleko. W każdym razie umówiłam się na wizytę z wicekonsulem ambasady brytyjskiej. Wtedy to poznałam Arvindera Vohrę, który przez następne lata stał się dla mnie bardzo ważną osobą. Na początku sądziłam, że jest Libijczykiem — był ciemnoskóry, wysoki i przystojny, ale okazało się, że był Brytyjczykiem indyjskiego pochodzenia. Powiedział, że konsulat nie może się włączyć w prawne zabiegi dotyczące odzyskania Nadii, ale zadbają o moje bezpieczeństwo i pomagą mi na inne sposoby. Zaczęłam płakać i błagać go o pomoc. Był bardzo wyrozumiały, ale nic nie mógł zrobić. Poszłam do knajpki i pozwoliłam sobie na kurczaka z ryżem — na poprawę nastroju — ale niewiele to dało. Wbiegłam w boczną uliczkę, usiadłam na chodniku i płakałam, i płakałam. To był dopiero pierwszy tydzień, a już miałam takie problemy. Zadzwoniłam do Fiony — jedynej osoby, którą znałam w Libii, a która pisała do mnie, gdy byłam jeszcze w Anglii. Potrzebowałam kogoś na miejscu, by porozmawiać — chyba nigdy nie czułam się tak samotna. Fiona zareagowała cudownie. Była bardzo optymistycznie nastawiona i obiecała, że jeszcze tego wieczoru się ze mną spotka. Odebrała mnie z hotelu i zabrała do siebie na obiad. Była czarująca i niezmiernie miła, a że trochę się denerwowałam na to spotkanie, natychmiast mnie uspokoiła. Potrzebowałam kogoś, z kim mogłabym porozmawiać we własnym języku, a ona była tak uprzejma. Mimo wszystko uważałam na to, co mówię, bo wciąż trudno było mi komukolwiek zaufać. Poznałam jej męża, Libijczyka, który okazał się bardzo miły. Żadne z nich nie mogło uwierzyć w to, co zrobił Fawzi, a tym bardziej że uszło mu to na sucho. Odparłam, że właśnie po to tu jestem,

by do tego nie dopuścić. Kiedy byłam u nich, Fiona zadzwoniła do swojej przyjaciółki, Sally, której syn chodził do tego samego przedszkola co Nadia, i umówiłyśmy się na spotkanie następnego dnia. Podobnie jak Fiona, Sally także odebrała mnie z hotelu i zabrała do siebie. Dobrze się dogadywałyśmy i opowiedziała mi o swoim pierwszym spotkaniu z Nadią. Kilka tygodni wcześniej Sally była z synem Husajnem w lunaparku, o którym wspominała mi Nadia, i tam usłyszała, jak jakaś dziewczynka mówi do swojego ojca po angielsku, z akcentem z Lancashire! Jeszcze bardziej zdziwił ją fakt, że nigdzie nie było widać matki dziewczynki. Zapytała ojca, gdzie jego żona, a on odparł, że jest w Londynie, gdzie opiekuje się chorym ojcem i niedługo wróci do Libii. Sally wydało się to podejrzane i zaatakowała Fawziego, oskarżając go o porwanie dziecka. Było to bardzo odważne z jej strony — stawiać się obcemu mężczyźnie i oskarżać go o takie przestępstwo, ale właśnie tak zrobiła! Oczywiście Fawzi wszystkiemu zaprzeczył, ale nim wyszedł z lunaparku, ku zaskoczeniu Sally przyznał jej się, że porwał Nadię i nawet dał jej swoją wizytówkę. Zawsze skory do łowów, bez względu na okoliczności! Tamtego wieczoru po powrocie do domu Sally zaczęła szukać informacji w Internecie i dowiedziała się wszystkiego o porwaniu Nadii. W związku z tym postanowiły z Fioną napisać do mnie list, zwłaszcza że odkryły, iż syn Sally, Husajn, chodzi z Nadią do tej samej grupy w przedszkolu. Sally widziała ją w przedszkolu i stwierdziła, że Nadia jest zadbana, ale zdaje się trochę wycofana. Ucieszyłam się na wieść, że moja córka jest zdrowa i dobrze się nią opiekują, ale zmartwiło mnie to, że straciła tę niesamowitą radość życia. Przynajmniej wiedziałam, gdzie Nadia mieszka i gdzie chodzi do przedszkola. Byłam bliżej, ale nadal nie mogłam zrobić nic, by ją odzyskać. Zaczęłam się zastanawiać, czy jej nie porwać, ale Mohammed ostrzegł mnie, że jeśli spróbuję czegoś głupiego, to skończę w więzieniu, albo gorzej — w Anglii, i to bez Nadii. Spotkanie z Sally naprawdę poprawiło mi nastrój. Jej angielskość sprawiła, że nie czułam się już tutaj tak obco — była naprawdę cudowna. Poznałam jej męża Abiego i jej trójkę dzieci — byli wspaniałą rodziną. To był początek wspaniałej przyjaźni. Następnego ranka Sally złożyła mi propozycję nie do odrzucenia.

Chciała, żebym przeprowadziła się do niej na tak długo, jak będzie trzeba, aż wszystko sobie poukładam. Byłam jej niezwykle wdzięczna, ale jestem bardzo niezależną osobą i nie lubię polegać na innych, zwłaszcza jeśli ich nie znam — zawsze tak było. Ale to był piękny gest i aż trudno było mi uwierzyć, że są tak mili, więc z wdzięcznością przyjęłam propozycję i z ulgą wyprowadziłam się z hotelu. Fiona z mężem zabrali mnie na kolejne spotkanie z Mohammedem. Złożył podanie do sądu z prośbą o wizyty i czekał teraz na wyrok. Dostałam z domu trochę pieniędzy i zapłaciłam mu jeszcze pięćset dinarów (około 250 funtów). Od tej pory prawie codziennie się z nim kontaktowałam i nie pozwalałam mu wytchnąć. Kilka tygodni później ciężka praca Mohammeda i moje ciągłe wizyty u niego opłaciły się — przyznano mi prawo do spotkań z Nadią w każdą sobotę, w domu Fawziego. Ale tylko na dwie godziny. W pierwszej chwili poczułam ulgę, że wreszcie udało nam się coś osiągnąć, ale potem się rozzłościłam. Wiedziałam, że Mohammed robił, co mógł, ale wkurzyłam się, gdy przemyślałam wyrok. Dwie godziny tygodniowo to nic! Niesprawiedliwie karano mnie za coś, czego nie uczyniłam. Co gorsza, pierwszą wizytę wyznaczono dopiero na ósmego grudnia, czyli prawie za dwa tygodnie. Czekanie było nie do zniesienia. Sally, Fiona i ich rodziny niesamowicie mnie wspierali. Sally zapoznała mnie ze swoją przyjaciółką — Anne Otman, która pracowała jako sekretarka w ambasadzie brytyjskiej. Anne nie mogła uwierzyć, że ambasada nie wysłała pracownika, by mi towarzyszył, i obawiała się, że coś może mi się stać, jeśli pójdę na wizytę sama, więc zaproponowała, że zabierze mnie do domu Fawziego, by wszystko wyglądało bardziej oficjalnie. Anne miała identyfikator ambasady, więc sprawimy wrażenie, że do sprawy włączyli się urzędnicy. Gdy wreszcie nadszedł wyczekiwany dzień, byłam niesamowicie zdenerwowana. Ustalono, że wizyta ma mieć miejsce pomiędzy czwartą a szóstą po południu. Zgodnie z planem Sally zabrała mnie do domu Anne. Wzięłam ze sobą mnóstwo prezentów i gier, bo liczyłam, że Nadia będzie je pamiętać. Nie wolno mi było wyprowadzić jej z domu Fawziego i byłam pewna, że będą mnie nieustannie obserwować, co oczywiście było nieprzyjemne, ale nic mnie to nie obchodziło. Ważne, że będę z córką. Zrobiłabym wszystko. To dziwne, ale nikt nie podał mi oficjalnie

adresu — tylko dzięki wcześniejszym poszukiwaniom wiedziałam, jak mam pokierować Anne. Przyjechałyśmy punktualnie o czwartej po południu. Otworzył nam Fawzi. Był zaskoczony, gdy zobaczył Anne. Natychmiast zapytał, kim ona jest, a Annie odparła stanowczo: — Jestem z ambasady brytyjskiej, przywiozłam Sarah na spotkanie z Nadią. Zabiorę ją o szóstej wieczorem. To było świetne rozwiązanie — Fawzi nie miał pojęcia, że wszystko było nieoficjalne, a Anne była tam tylko z dobroci serca. Niechętnie wprowadził mnie do domu. A potem usłyszałam krzyk: „Mamusia! Mamusia!” Nadia stała u szczytu schodów i wołała mnie uszczęśliwiona. Po wszystkich tych miesiącach aż dech mi zaparło na widok mojej córeczki. Wciąż nachodziły mnie ponure myśli o tym, jak to mnie nie rozpoznaje, więc jej słowa były jak balsam na moją duszę. Złapała mnie za rękę i zaprowadziła na górę. Poprosiła, żebym zdjęła buty. Tak też zrobiłam. Weszłyśmy do dużego pokoju, pełnego mendar (dużych puchatych poduch), porozkładanych na podłodze zamiast krzeseł. Miały kolorowe poszewki. Później dowiedziałam się, że jakość mendar mówiła, jak bogata jest dana rodzina. Te nie były bardzo wykwintne. Nadia była w piżamie, a włosy miała spięte w koński ogon. Zawsze się zastanawiałam, kto ją czesał, gdy mnie nie było. Siedziałam i rozmawiałam z córką, aż w pewnym momencie do pokoju weszli wszyscy jej kuzyni i zaczęli się na mnie patrzyć. Przyniosłam Nadii trochę cukierków i pozwoliłam wybrać ulubione. W pokoju pojawili się brat Fawziego, jego matka i siostra — wszyscy pilnowali, żebym czegoś nie zbroiła. Jasne było, że nie zostawią mnie samej z Nadią, ale na razie nie przejmowałam się tym. Najważniejsze, że byłam przy niej. Dostałam szklankę soku, ale na początku jej nie tknęłam, bojąc się, że coś do niej dosypali. Ale że przyniesiono dwie szklanki, a wątpiłam, aby próbowali otruć Nadię — nie wiedzieli przecież, po którą sięgnie — uznałam, że mogę się jednak napić. A potem w pokoju pojawił się Fawzi i zaczął mnie wypytywać, gdzie mieszkam i kiedy wyjeżdżam do domu. Chciał się też dowiedzieć, kiedy kończy mi się wiza, ale odparłam, że to nie jego sprawa i że będę w Libii tak długo, jak mi się będzie podobało, a także, że przyszłam tu na spotkanie z Nadią, więc niech zostawi mnie w

spokoju, bo mamy dla siebie tylko dwie godziny w tygodniu. Nie chciałam się kłócić przy Nadii, a gdy Fawzi uświadomił sobie, że nic ze mnie nie wyciągnie, wycofał się do innego pokoju, z którego dalej mógł mnie obserwować. Nie chciałam, aby widział, że się zdenerwowałam i dalej spokojnie bawiłam się z córką. Po upływie dwóch godzin powiedziałam Nadii, że bardzo ją kocham i że wrócę za tydzień, a na koniec dodałam: „Zawsze będziesz w sercu mamusi”. Wskazałam jej serce, a ona odpowiedziała: „Też cię kocham, mamusiu”. A potem pomachałam jej na pożegnanie, uściskałyśmy się, potem jeszcze raz, zupełnie jakby nie chciała, żebym odchodziła. Starając się zachować zimną krew, prosiłam ją, żeby była grzeczną dziewczynką i że niedługo znów się zobaczymy. Weszła do środka, a Fawzi i jego brat, Fward, odprowadzili mnie na zewnątrz. Starali się mnie nastraszyć i zachowywali tak, jakby byli jakimiś gangsterami, ale ja nie zwracałam na to uwagi. Na zewnątrz czekała na mnie Anne, ale gdy już wsiadałam do samochodu, wybiegł z krzykiem Fawzi. — Co dałaś Nadii? Otrułaś ją? — wrzasnął. Natychmiast wbiegłam do domu i zobaczyłam, że Nadia płacze i nachyla się nad sedesem, a matka i siostra Fawziego się przyglądają. Zapytałam, co się stało, a Fawzi oskarżył mnie o otrucie własnej córki. Nadia natychmiast przybiegła do mnie z płaczem. Powiedziałam Fawziemu, że to jego wina, bo ją denerwuje: — To dlatego choruje, nie chce, żebym wychodziła! Fawzi kazał Nadii siedzieć cicho. W tamtej chwili nienawidziłam go bardziej niż kiedykolwiek. Gdy zapłakana wsiadałam do samochodu, ledwie nad sobą panując, Anne powiedziała mi, że rozmawiała z bratem Fawziego, który oznajmił jej, że chciałby rozwiązać tę sprawę. Wyglądało na to, że przynajmniej jedna osoba w tej rodzinie miała trochę rozumu. Ustaliłyśmy z Sally i Anne, że po odebraniu mnie od Fawziego nie pojedziemy prosto do Sally, ale wybierzemy się gdzieś indziej, na wypadek gdyby Fawzi kazał nas śledzić. Anne zabrała mnie do swojej znajomej na przedmieściu. Mary mieszkała w bloku, więc nawet jeśli ktoś widział, dokąd wchodzę, nie mógł odgadnąć, do którego mieszkania. Mary była naprawdę miła i miała córeczkę. Nie mogła uwierzyć, przez

co przechodzę i jak wszyscy, których dotąd spotkałam, bardzo mnie wspierała. Anne odjechała, a po pewnym czasie przyjechała po mnie Sally. Kobiety ubrały mnie w hidżab i szal, tak że widać było tylko moje oczy, więc mogłam wyjść z budynku i wsiąść do samochodu Sally, nie wzbudzając podejrzeń, zwłaszcza że Sally miała osiemnastoletnią córkę, za którą mogłam uchodzić. Bezpiecznie dojechałyśmy z powrotem do domu. Uznałyśmy, że będziemy tę metodę stosować przy każdej wizycie. Nie wolno mi było widywać się z Nadią w innym czasie niż ten wyznaczony przez sąd, ale kiedy czekałam na następną wizytę, Sally przedstawiła mnie nauczycielce Nadii, Patricii. Była to cudowna kobieta ze Szkocji, która wyszła za Libijczyka i przeszła na islam, w związku z czym chodziła w hidżabie. Patricia powiedziała, że Nadia ma się dobrze i dobrze się uczy. Dodała też, że niedawno rozmawiali o świętach Bożego Narodzenia i Nadia trochę się zdenerwowała, mówiąc kolegom, że musiała zostawić w Anglii wszystkie swoje zabawki. Patricia czuła się trochę niezręcznie, że w ogóle poruszyła ten temat, ale ostatecznie Nadia się uspokoiła. Nauczycielka nie miała pojęcia o tym, co naprawdę przydarzyło się mojej córce. Poprosiłam Patricię, by powiedziała Nadii, że jest w sercu mamusi i by wskazała na swoje serce. Chciałam, aby Nadia wiedziała, że chociaż nie możemy być blisko, to wciąż o niej myślę. Często wykonywałyśmy ten gest i powtarzałam to Nadii. Patricia zgodziła się to dla mnie zrobić. Nikomu o tym nie wspomniałam, ale teraz, gdy wiedziałam, gdzie Nadia chodzi do przedszkola, zaczęłam się zastanawiać, czy udałoby mi się zakraść do budynku i ją porwać. Mogłabym wziąć taksówkę i pojechać do granicy z Tunezją. Im dłużej o tym myślałam, tym bardziej byłam podekscytowana. Czy to się może udać? A co, jeśli coś pójdzie nie tak? Następnej soboty znów pojechałam na spotkanie z Nadią. Tym razem odwiozła mnie córka Anne, Hanna. Nadia mnie przywitała, ale wydawała się jakaś przygaszona. Może nie pozwolono jej się do mnie zbliżać? Nie była równie wylewna, jak ostatnio, nie dostałam ani jednego buziaka. Nie chciała się też do mnie przytulić. Po jakiejś pół godzinie pojawił się Fawzi i znów zaczął mi zadawać pytania. Próbowałam go ignorować. Kazał Nadii powiedzieć, że teraz mieszka z tatusiem i lubi Libię. Oczywiste było, że czterolatka nie mogła tego powiedzieć sama z siebie. To tylko

utwierdziło mnie w przekonaniu, że Fawzi robił wszystko, by się na mnie zemścić i kompletnie nie przejmował się potrzebami dziecka. Tym razem zrobiłam Nadii trochę zdjęć, co go zdenerwowało, ale nie próbował mnie powstrzymywać. Poprosiłam, by pozwolił Nadii porozmawiać z dziadkami w Anglii, ale odmówił stanowczo. Zapytałam dlaczego, ale zanim zdążył odpowiedzieć, jego mama i siostra (które dołączyły do nas wcześniej) zaczęły coś szybko mu tłumaczyć po arabsku. Po ostrej wymianie zdań zdołały go przekonać, że rozmowa z dziadkami nie zaszkodzi, więc zgodził się pod warunkiem, że włączymy opcję głośnomówiącą. Na szczęście moi rodzice byli w domu. Widać było, że cieszą się z tej rozmowy i naprawdę uradowało mnie, że Nadia rozpoznała ich głosy. Te dwie godziny minęły niesamowicie szybko i nadeszła pora na pożegnanie. Wychodząc, obiecałam Nadii, że znów się zobaczymy. Tym razem nie była już tak zdenerwowana — nie płakała i chociaż cieszyłam się, że nie jest tak nieszczęśliwa, jak ostatnio, zaczęłam się zastanawiać, czy Fawzi nie zakazał jej płakać. W tym tygodniu więcej czasu poświęciłam na rozważania o tym, jak by tu porwać Nadię i spróbować wywieźć ją z Libii. Nie mogłam znieść tego, jak jej ojciec ją traktuje i jak wykorzystuje, by się na mnie mścić. Wiedziałam, że byłaby szczęśliwsza w Anglii z moją rodziną. Nadia chodziła regularnie do przedszkola, musiałam tylko wybrać odpowiednią datę. Stwierdziłam, że czwartek będzie najlepszy, ponieważ był to ostatni pracujący dzień tygodnia — wyglądało na to, że tego dnia niewiele się dzieje, wszyscy są bardziej rozluźnieni i pomyślałam, że może udałoby mi się łatwiej wywieźć ją do Tunezji. Postanowiłam, że w czwartek, dwudziestego grudnia 2007 roku spróbuję zrealizować mój plan. Przez cały tydzień byłam bardzo zdenerwowana i nie byłam w stanie jasno myśleć. Zwierzyłam się Sally, która była przerażona moim pomysłem i przekonana, że to złe rozwiązanie. Wciąż mi powtarzała, żebym nie robiła żadnych głupot. W owym czasie wydawało mi się, że łatwo jej tak mówić — nie wiedziała, co czuję. Byłam nieszczęśliwa i chciałam wyjechać z Nadią z Libii, ale bałam się też, że jeśli mi się nie uda, wyląduję w więzieniu i może już nigdy więcej nie ujrzę córki. Przez te kilka dni w głowie aż mi huczało od różnych wizji. W nocy ze środy na czwartek nie zmrużyłam oka. Nie mogłam jasno

myśleć, nie mogłam jeść. Trzęsłam się ze strachu. Sally i jej mąż Abi wciąż besztali mnie za to, że w ogóle rozważam taki plan i mówili, że nic z tego nie wyjdzie. Stwierdzili, że na pewno zostanę aresztowana, wydalona z kraju i już nigdy nie będę mogła wrócić. Nie wiedziałam, co robić, w którą stronę się zwrócić. Nie byłam w stanie trzeźwo myśleć. Nie mogłam oddychać. Byłam załamana, miałam wrażenie, że się duszę. Pragnęłam tylko stamtąd uciec. Ostatecznie tego nie zrobiłam. Dzień minął, a ja nawet nie pamiętałam, co się działo. Następnego dnia, dwudziestego pierwszego grudnia 2007 roku, wciąż czułam się zdezorientowana, a następnego dnia przypadała moja kolejna wizyta u Nadii. Tym razem to Sue, którą poznałam przez Sally, zabrała mnie do domu Fawziego. Ledwie weszłam do domu i przywitałam się z Nadią, Fawzi zasypał mnie pytaniami: jak długo zamierzam zostać? Gdzie mieszkam? Kiedy skończy mi się wiza? Czemu robię to jego rodzinie? Odparłam, że nie przyszłam odpowiadać na pytania — miałam tylko dwie godziny dla Nadii i zamierzałam je odpowiednio wykorzystać. Zaciągnął Nadię do innego pokoju, a ja ruszyłam za nimi. Fawzi powiedział, że nie pozwoli mi spędzić czasu z córką. Rozzłoszczony kazał swojej siostrze, Mufedzie, zabrać Nadię i ją ubrać. Mufeda zaczęła na niego krzyczeć. Błagałam Fawziego, by pozwolił mi spędzić z dzieckiem przynajmniej pięć minut. W tym momencie Fawzi złapał mnie za gardło i pchnął na ścianę — nie wiem, co by mi zrobił, gdyby nie Mufeda, która zaczęła wrzeszczeć i odciągnęła go na bok. A on znów złapał Nadię i gdzieś zabrał. Chciałam za nimi pójść, ale bałam się jego reakcji, no i wolałam, żeby Nadia nie była świadkiem takich scen. Zadzwoniłam do Mohammeda, który kazał mi iść na policję i to zgłosić. Następnie zadzwoniłam do Sue. Gdy przyjechała, opowiedziałam jej o tym, co się wydarzyło. Pojechałyśmy na policję, ale po krótkim oczekiwaniu zostałyśmy poinformowane, że jesteśmy w nieodpowiednim miejscu i powiedziano nam, jak mamy się dostać na drugi komisariat. Gdy tam dojechałyśmy, zadziwiona ujrzałam, jak Fawzi i jego brat Fward rozmawiają z policjantem. Fawzi powiedział mu, że próbowałam porwać Nadię, a Fward potwierdził jego zeznania, chociaż wcale go tam nie było! Sue zaczęła mówić po arabsku i próbowałyśmy wyjaśnić, że to mój były mąż mnie zaatakował, ale wyglądało na to, że policja trzyma jego stronę. Sue zadzwoniła do swojej córki, Camilli, która znała kogoś w

policji i interweniowała w naszej sprawie. Poinformowano nas, że jeśli dalej będziemy się upierać przy naszych zeznaniach, to oboje, Fawzi i ja, zostaniemy wysłani do więzienia, by można nas było przesłuchać. Uznałam, że to nikomu nie pomoże, więc wycofałyśmy oskarżenie, a Fawzi zrobił to samo. Następnego dnia zorganizowano spotkanie, by rozwiązać tę sytuację. Pracownik Watasimo, organizacji charytatywnej Ayeshy Kaddafi, występował jako neutralny obserwator, a ze mną byli Mohammed i Farouk, pracownik ambasady Wielkiej Brytanii, który miał też tłumaczyć. Fawziemu towarzyszył jego prawnik, a także kilkoro przyjaciół i członków rodziny — spora grupa, która miała mnie pewnie przestraszyć. Farouk starał się, jak mógł, ale trudno mi było nadążyć za wydarzeniami, bo rozmowa była bardzo wartka. Fawzi przyznał się do swojego czynu i obiecał, że to się nie powtórzy, a także zgodził się, że w każdą sobotę mogę odwiedzać Nadię zgodnie z postanowieniem sądu. Ja natomiast odparłam, że boję się tam wracać, bo nie mogę ufać Fawziemu i nie czuję się tam bezpieczna. Zażądałam, aby spotkania były organizowane na neutralnym gruncie, gdzie mogłybyśmy razem spędzać czas, nie obawiając się ataku. Mohammed miał to omówić z prawnikiem Fawziego już po spotkaniu, a na razie musieliśmy się trzymać postanowień sądu. Kilka dni później Mohammed zadzwonił i poinformował mnie, że nie udało mu się nic ustalić, więc jeśli chcemy coś załatwić, to tylko przez sąd. Byłam załamana. Widziałam się z Nadią jedynie dwa razy, bo trzecia wizyta była porażką. Znów wróciliśmy do punktu wyjścia. Święta minęły mi dość ponuro, mimo prób rozweselenia mnie przez Sally i jej rodzinę. Nie wiedziałam, kiedy ten koszmar się wreszcie skończy. Codziennie dzwoniłam do Mohammeda i byłam w stałym kontakcie z ambasadą, ale przez cały styczeń nie odbyła się żadna rozprawa. Miałam wrażenie, że się cofam, a przecież w pierwszych tygodniach udało mi się tak wiele uzyskać. A potem nagle dostałam wspaniałe wieści. W lutym 2008 roku zadzwonił do mnie Mohammed. Nie odbyło się posiedzenie sądu, ale wygrałam sprawę i przyznano mi opiekę nad Nadią! Wreszcie miałam odzyskać córkę! Na koniec Mohammed dodał, niestety, że nie jest to decyzja ostateczna i Fawzi ma prawo do apelacji. W tym czasie Nadia miała pozostać przy rodzinie Fawziego. Co gorsza, mój były mąż

sprzeciwił się odwiedzinom, więc na razie nie wolno mi było spotykać się z córką. Co tydzień chodziłam do sądu, ale nic nie przybliżało mnie do spotkania z córką. Mój prawnik nie potrafił nic osiągnąć i wyglądało na to, że Fawzi znów jest górą. Czułam się gorzej niż kiedykolwiek, a Fawzi na wszelkie sposoby opóźniał sprawę. Oskarżał mnie o pijaństwo i o to, że nie nadaję się na matkę. Powiedział, że umieram na białaczkę, więc musiałam prosić rodziców, aby przysłali dokumenty od mojego lekarza, że Fawzi kłamie. Wszystko to zabierało cenny czas, a ja nie miałam kontaktu z Nadią. Wychodziłam z siebie z niepokoju i strasznie za nią tęskniłam. Patrząc wstecz, uświadamiam sobie, że prawie cały czas spędziłam na rozważaniach, jak odzyskać Nadię. Musiałam doprowadzać wszystkich do szaleństwa i to niesamowite, że Sally, jej rodzina i przyjaciele tak długo ze mną wytrzymali. Ostatecznie mieszkałam u niej dziewięć miesięcy! To się nazywa: „Człowiek, który przyszedł na obiad!” Starałam się nie wchodzić im w drogę i dostosowywać się do ich rozkładu dnia, ale zarazem byłam bardzo ostrożna, żeby nikt nie odkrył, gdzie mieszkam. Wyglądało na to, że w Trypolisie wszyscy wszystko o sobie wiedzą. W Libii nie ma wielu rozrywek dla kobiet, ale robiłyśmy, co w naszej mocy. Większość poranków spędzałyśmy na zakupach albo odwiedzinach u przyjaciół Sally. Część z nich stała się też moimi przyjaciółmi. W poniedziałkowe wieczory Sally zapraszała „dziewczyny” — Brytyjki, które wyszły za Libijczyków i mieszkały w Trypolisie. Sally szykowała pizze, burek (paszteciki) i jakieś ciastka na deser. Wszystkie moje rozmowy oczywiście schodziły na temat ostatnich posiedzeń sądu i wiadomości o Nadii. Lubiłam przebywać z Sarah i Husajnem, najmłodszymi dziećmi Sally — gotowaliśmy razem, albo bawiliśmy w chowanego. Myślę, że to dzięki nim nie zwariowałam. Były takie serdeczne. Ciągle mi mówiły, że mnie kochają i że są pewne, że Nadia też mnie kocha. To wiele dla mnie znaczyło. W weekendy jeździliśmy czasem nad morze, na prywatną plażę dla cudzoziemców, na którą nie wolno było wchodzić Libijczykom, więc nie musiałyśmy zakrywać ciał. Było to bardzo przyjemne miejsce i spędziłam tam mnóstwo czasu, myśląc głównie o Nadii. Jeśli nie byłyśmy na plaży, Anne zapraszała nas do klubu w ambasadzie. Był tam wspaniały basen i leżaki, na których można się było wylegiwać. Atmosfera tego miejsca była taka, że miałam wrażenie,

jakbym wcale nie była w Libii — po prostu oaza. W czwartki, ostatni dzień pracy w tygodniu, jeździłyśmy do małego supermarketu Morjan na kawę. Sprzedawali tam też najlepsze kakao i czekoladowe cinnabon, czyli coś, co przypominało pączki z gorącą czekoladą w środku. Do tej pory czuję ich smak! Spotykałyśmy się tam wszystkie — te same dziewczyny co w poniedziałkowe wieczory — i naprawiałyśmy świat. Nieopodal był nieduży supermarket, a także kilka innych sklepów, w tym drogi jubiler i niewielki sklep z zabawkami. Chodziliśmy tam za każdym razem z Sarah i Husajnem, i zawsze sobie wyobrażałam, jak przychodzę tam z Nadią i kupuję wszystko, na co mamy ochotę. Nie było tam żadnych pubów ani klubów, a w kafejkach zazwyczaj siedzieli sami mężczyźni. Jeśli do takiej kafejki wchodziła samotna kobieta, wszyscy się na nią gapili i gwizdali, więc nie miało to sensu. Jak się pewnie domyślacie, jeśli ktoś mnie zaczepiał, to nie potrafiłam utrzymać buzi na kłódkę i zawsze mówiłam, żeby zostawił mnie w spokoju. A na wypadek gdyby to nie pomagało, nauczyłam się kilku porządnych arabskich przekleństw! Pamiętam, że gdy pewnego dnia wysiadałam z taksówki, kierowca mnie dotknął. Przeklęłam po arabsku, ale on się tylko zaśmiał, jakby to było coś zupełnie normalnego. Nie był to odosobniony przypadek. Arabowie uważali, że kobiety z Zachodu są łatwe. Gdy wychodziłam gdzieś z Sally, mężczyźni często wrzucali nam do samochodu kawałki papieru ze swoimi numerami telefonów. Zupełnie jakby jeździli z pokaźnym zestawem karteczek, by w razie czego móc je wrzucić do auta! Innym razem szłam z koleżanką, gdy jakiś mężczyzna zaczął za nami jechać. W końcu zatrzymałam się i zapytałam, czego od nas chce. On odparł, że to ja chcę czegoś od niego. Ta! Wyciągnęłam telefon, zrobiłam facetowi zdjęcie i zagroziłam, że go zgłoszę na policję. Odjechał i nigdy więcej go nie widziałam. Wszystko to było bardzo denerwujące. Wiem, że w Anglii kobiety także są molestowane, ale w Libii każdego dnia jakiś mężczyzna rzucał komentarz o zabarwieniu seksualnym. W końcu nauczyłam się to ignorować. Nie, żeby to było takie proste! Mieszkałam przez jakiś czas u Anne Otman. Sally co roku wracała do Wielkiej Brytanii, żeby spotkać się z rodziną, i uznałyśmy, że bezpieczniej będzie, jeśli przeniosę się na ten czas do Anne, która miała niedaleko

mieszkanie. Zaczynałam już nieźle orientować się w okolicy. Anne robiła doskonałą zapiekankę z ziemniakami, która przypominała mi potrawę mojej babci i nawet naczynia miała podobne. Dzięki temu miałam wrażenie, że jestem bliżej domu — wierzyłam, że babcia opiekuje się mną tutaj. Uświadomiłam sobie, że moja rodzina w kraju przechodzi bardzo trudny okres. Z informacji, jakie do mnie docierały, wiedziałam, że za mną tęsknią i niepokoją się o moje bezpieczeństwo. Mama bez powodu się denerwowała, a tata wpadał w złość. Ich związek przeszedł w owym czasie trudną próbę. Jedynie mój brat Andy zachował zimną krew i starał się wszystkich uspokajać. Wiedziałam, że było mu trudno, zwłaszcza że zdawał sobie sprawę z tego, przez co przechodzę, i jak ta sytuacja wpływa na rodzinę. Po tym jak uzyskałam prawo opieki nad Nadią, chodziłam do sądu regularnie — czasami co tydzień, czasami co dwa — a sprawa była wielokrotnie odraczana, bo Fawzi grał na zwłokę. I wreszcie w czerwcu dostałam wyrok sądu pozwalający mi zabrać Nadię z domu Fawziego. Minęło potwornie dużo czasu od momentu, gdy uzyskałam prawo opieki, ale wreszcie miałam odzyskać córkę. Fawziego nie poinformowano o wyroku, więc postanowiłam udać się na posterunek i pójść do niego wraz z policjantami, na wypadek gdyby znów stał się agresywny, a można się było tego spodziewać. Camilla towarzyszyła mi jako tłumacz. Wraz z kilkoma policjantami wsiadłyśmy do policyjnego vana i podjechaliśmy do domu Fawziego. Policja zastukała do potężnych stalowych wrót. Otworzyła nam jego matka, Mona. Wpuściła nas do domu. Policjanci spytali, gdzie jest Nadia, a ona odparła, że Fawzi i Nadia już tu nie mieszkają. Uparłam się, aby policja przeszukała dom — sama chciałam to zrobić, ale nie wpuścili mnie do środka. Gdy policjanci wyszli, powiedzieli Camilli, że nigdzie nie ma śladu po Nadii — nie było ubrań, zabawek, dosłownie nic, co by do niej należało. Matka Fawziego także wyszła na zewnątrz i spojrzała na mnie z uśmiechem. Powiedziałam jej po arabsku, że Allah na nią patrzy i pewnego dnia zostanie ukarana. Nie mogłam zrozumieć, czemu Nadii tam nie ma ani jakim cudem rodzina Fawziego wiedziała, że akurat tego dnia przyjedziemy. Jeśli nie liczyć moich przyjaciół, tylko policja znała mój plan. Było jasne, że Fawzi

został uprzedzony, że przyjedziemy. Fawzi ukrył Nadię i wyglądało na to, że pomógł mu ktoś z mojego otoczenia. Przyznano mi prawo do opieki nad dzieckiem, ale już od pół roku nie widziałam córki i nie miałam pojęcia, gdzie jest. Zaczęły mi przychodzić do głowy straszne myśli — najbardziej bałam się tego, że Fawzi ją skrzywdził i że stała się ofiarą „honorowego zabójstwa”. Fawzi nie mógłby nawet rozważać zabójstwa własnej córki, prawda? Ale przecież przynosiłam ujmę jego rodzinie, a żeby rozwiązać ten problem, najłatwiej byłoby właśnie popełnić taką zbrodnię. Musiałam sobie powtarzać, że nie zrobiłby czegoś takiego, ale te upiorne wizje tylko utwierdziły mnie w pragnieniu odnalezienia Nadii.

Za Wodzem Sir Vincenta Feana, ambasadora Wielkiej Brytanii, poznałam podczas mojej pierwszej wizyty w Libii, kiedy to zaprosił mnie i inne mamy z wyjazdu ISS do ambasady. Był bardzo miły, ale zaznaczył, że nie może użyć kanałów dyplomatycznych, by pomóc mi w odzyskaniu Nadii, bo jest to libijskie dziecko. Od kiedy zamieszkałam w Trypolisie, spotykałam się z Vincentem albo jego zastępcą co najmniej raz w miesiącu i zwykle raz w tygodniu dzwoniłam do niego albo Arvindera Vohry, wicekonsula. Zawsze mieli dla mnie czas i bardzo mnie wspierali, podobnie jak inni pracownicy ambasady. Dziewiątego lipca 2008 roku zostałyśmy z Sally zaproszone do ambasady na garden party wydawane przez żonę Vincenta, Anne. Anne była wspaniałą kobietą — bardzo wysoką i szczupłą, a także praktyczną — od razu ją polubiłam. Anne Fean przedstawiła nas dwóm kobietom. Jedna z nich nie mówiła po angielsku, ale druga, Sana, całkiem gadatliwa, mówiła płynnie w moim języku. Sana powiedziała mi, że ona i jej koleżanka są osobistymi asystentkami pułkownika Muammara Kaddafiego, niesławnego prezydenta Libii. Okazało się nawet, że kobieta, która nie znała angielskiego, była kuzynką Kaddafiego. Nie mogłam w to uwierzyć. Jeśli ktoś był mi w stanie pomóc, to właśnie prezydent Kaddafi, Wódz. Co miałam robić? Usiadłyśmy razem i opowiedziałam im całą moją historię od samego początku, włącznie z tym, że w lutym uzyskałam prawo do opieki nad Nadią, ale nadal nie odzyskałam córki. Poprosiłam rodziców, by wyszukali wycinki z lokalnych gazet z informacjami o zarzutach, jakie spoczywały na Fawzim w Wigan, żebym w razie czego miała w Libii dowody. Zawsze nosiłam to wszystko ze sobą, gdybym musiała komuś pokazać, jaki jest Fawzi. Przedstawiłam je Sanie. Była zszokowana. Zapytała, czy mam kopię wyroku sądu, którą też trzymałam przy sobie. Poszłam skserować papiery, których potrzebowała i przekazałam je. Stwierdziła, że zrobi wszystko, żebym została przyjęta na spotkanie z Wodzem. Zatkało mnie. To było wspaniałe — po raz pierwszy, od kiedy przyjechałam do Libii, poszczęściło mi się! Dałam Sanie mój numer, a ona powiedziała, że oddzwoni. Istniała nawet szansa, że spotkam pułkownika

już następnego dnia. Sana zadzwoniła po północy. Spotkanie miało się odbyć następnego dnia. Powiedziała, że zadzwoni jeszcze, żeby wszystko potwierdzić, i że mam być gotowa do wyjścia. Wierzcie lub nie, ale miałam wątpliwości co do tej wizyty. Powiedziano mi, że jeśli raz coś postanowiono, nie można było tego odwołać. Nagle dotarło do mnie, że to przecież najpotężniejszy człowiek w całej Libii i jeśli uzna, że nie mam prawa do Nadii, która jako obywatelka Libii nie powinna mieć kontaktu z Brytyjką, to nakaże tak sądowi. Nikt mu się nie przeciwstawi. Może należało po prostu czekać, aż uda mi się wszystko załatwić legalnie. Ale z drugiej strony, w ten sposób nie byłam w stanie nic zdziałać. Uświadomiłam sobie, że muszę się spotkać z Kaddafim i zawierzyć instynktowi. Podczas całego mojego pobytu w Libii podejmowałam takie decyzje i zawsze rozważałam, co będzie dobre i pomoże Nadii. Następnego dnia, dziesiątego lipca — w moje urodziny — nie miałam ochoty świętować, mimo że wyraźnie coś się zaczynało dziać. Bez Nadii wszystkie święta i urodziny jakby nie istniały. I wtedy, około południa, zadzwoniła do mnie Sana i powiedziała, że spotkanie z Kaddafim zostało przełożone. Kolejny zawód, ale krótki, bo spotkanie miało się odbyć kilka dni później. Ustalono, że pojedzie dziesięć kobiet, których nazwiska przedstawiła ambasada brytyjska. Poinformowano mnie, że takie spotkania odbywają się regularnie i są organizowane dla Brytyjek, które były prześladowane albo niesprawiedliwie potraktowane podczas pobytu w Libii. Przed spotkaniem zadzwonił do mnie Vincent Fean i zasugerował, co jego zdaniem powinnam powiedzieć. To ładnie z jego strony, ale ja doskonale wiedziałam, co chcę powiedzieć. Ustaliliśmy, że spotkamy się w ambasadzie brytyjskiej, ale ostrzeżono mnie, że pułkownik Kaddafi często każe ludziom czekać całymi godzinami, więc nie miałam pojęcia, kiedy tak naprawdę to nastąpi. Ale już pół godziny później podjechały dwie duże limuzyny i wsiadłam do jednej z nich. Zabrano nas do jakiejś tajnej bazy, która wyglądała na wojskowe baraki. Nakazano nam zostawić torby i telefony w samochodach, po czym przeszłyśmy przez wykrywacze metalu, takie jak na lotniskach. Poprowadzono nas w dół jakimiś schodami, do niewielkiego podziemnego

pokoju wyłożonego wygodnymi mendarami. Kiedy usiadłyśmy, do pokoju wszedł mężczyzna w białym garniturze. Przedstawił się jako Nuri AlMismari, dyrektor protokołu dyplomatycznego, i powiedział, że Wódz jest w drodze, ale najpierw chciałby usłyszeć moją historię. Wszystko mu wyjaśniłam. Był zadziwiony i obiecał, że wszystko przekaże pułkownikowi Kaddafiemu. Następnie podano nam napoje, cukierki i ciastka. Poczęstowałam się jednym, a kiedy odwróciłam się, aby wrócić na swoje miejsce, stanęłam twarzą w twarz z Wodzem! Wyglądało to tak, jakby pojawił się znikąd! Zapatrzyłam się na niego — nie mogłam uwierzyć, że jestem tak blisko tego niesławnego człowieka. Był niższy, niż sądziłam. Miał na sobie koszulę w kwiatowe wzory i beżowe spodnie. Włosy miał potargane i wyglądał, jakby dopiero wstał z łóżka. Uścisnął nam dłonie i przywitał się. Nur Al-Mismari zwrócił się do niego po arabsku, a Kaddafi wskazał w odpowiedzi telefon znajdujący się po drugiej stronie pokoju. Natychmiast w tamtą stronę rzuciło się z sześciu służących. Kaddafi zadzwonił gdzieś — do dziś nie wiem do kogo — i wciąż powtarzał po arabsku: „Już”. Mogłam się tylko modlić, że każe natychmiast odnaleźć Nadię. Byłam w euforii — wiedziałam, jak potężny jest libijski prezydent. Nikt nie mógł przeciwstawić się jego rozkazom. I chociaż wszyscy twierdzili, że całkiem nieźle mówi po angielsku, to rozmawiał z nami tylko po arabsku. Poprzez dyrektora protokołu poinformował mnie, że Nadia będzie spać u mojego boku, nim wybije północ. Potem zwróciłam się wprost do Wodza i powiedziałam, że dla swojej córki zrobię wszystko — jeśli będzie trzeba, to nawet zamieszkam na środku pustyni! Chciałam ją tylko odzyskać. Kaddafi tylko skinął głową. Pożegnaliśmy się, a potem Nuri zabrał nas do swojego biura i wydał policji rozkaz, by odnaleźli i aresztowali Fawziego, który wciąż nie chciał zdradzić, gdzie jest Nadia, ale ponieważ zlekceważył wyrok sądu, mógł zostać zatrzymany i przesłuchany. Za każdym razem, gdy dzwonił telefon, natychmiast pytałam Nuriego, kto dzwoni. Ten facet był jednym z najważniejszych urzędników w Libii, a ja kazałam mu się spowiadać z tego, kto do niego telefonuje! Nuri pozwolił mi zadzwonić do mamy i opowiedzieć jej o spotkaniu z Kaddafim i o tym, że do północy powinnam odzyskać córkę. Oczywiście mama była zachwycona.

Następnie Nuri poinformował nas, że zostałyśmy zaproszone przez Kaddafiego na obiad. Wodza nie miało być z nami, ale Nuri będzie go reprezentować. Zostałyśmy zabrane do dość nietypowego miejsca, bo do miejscowego zoo, gdzie znajdowała się willa dla VIP-ów zaopatrywana dla Kaddafiego i jego najbliższych współpracowników. Zostałyśmy tam poczęstowane wódką z prywatnych zasobów Nuriego i zaserwowano nam pięciodaniowy obiad z winem. Podczas uczty zadzwonił telefon Nuriego. Czyżby to był telefon, na który czekam? Nie. Okazało się, że poinformowano Nuriego o aresztowaniu mojego byłego męża. Nie było z nim Nadii, a Fawzi odmówił podania jakichkolwiek informacji. Rozpłakałam się — byłam przekonana, że odzyskam Nadię, tak jak obiecał Kaddafi. Po obiedzie wróciłam do domu, ale nie mogłam się uspokoić. Wciąż patrzyłam na zegarek. Nastała północ. A potem minęła. Jednak nie przytulę dziś Nadii. Nawet przerażający dyktator nie zdołał jej odzyskać. Kilka tygodni po spotkaniu z Kaddafim zostałam wezwana do prokuratora. Był to przystojny mężczyzna, bardzo wysoki i miły. Towarzyszył mi Arvinder Vohra, który uprzedził mnie, że w drodze do sądu będziemy mijać klatkę, w której trzymają więźniów, a pośród nich może być Fawzi. Dodał, że w takim przypadku powinnam zupełnie zignorować byłego męża i go po prostu minąć. Gdy dotarłam na szczyt schodów, ujrzałam wpatrzonego we mnie Fawziego. Był tam. Kojec miał jakieś trzy metry długości i podobną szerokość — nie był duży, a w środku siedziało dziesięciu mężczyzn. Było bardzo gorąco i nie chcę sobie nawet wyobrażać, jak oni się musieli czuć, ale wcale im nie współczułam — byli kryminalistami. Arvinder i kierowca, Mohammed, zostali na zewnątrz, a ja poszłam na spotkanie z prokuratorem. Fawzi odmawiał podania jakichkolwiek informacji, więc to ja musiałam wymienić wszystkich, którzy mogli ukrywać Nadię i podać ich adresy. Ale zrobiło się późno, prokurator poprosił, żebym przyszła jutro. Następnego dnia Fawzi dalej siedział w klatce i wyglądał jeszcze gorzej. Gdy go mijałam, rzucił kilka arabskich słów, nazwał mnie między innymi prostytutką. Strażnik kazał mu się zamknąć i zagroził, że go uderzy. Zostałam przesłuchana przez prokuratora z pomocą tłumacza. Był też urzędnik, który wszystko ręcznie zapisywał. Nie widziałam żadnych komputerów.

Po około dwudziestu minutach przyjrzałam się notującemu — było w nim coś znajomego i sprawiał, że czułam się niepewnie. Nagle uświadomiłam sobie, że to przyjaciel Fawziego i że był wśród osób towarzyszących na spotkaniu po tym, jak Fawzi mnie zaatakował. Powiedziałam o tym tłumaczowi, a on przekazał prokuratorowi, który uderzył aż pięścią w biurko. Urzędnika zatkało, ale w końcu przyznał, że zna Fawziego. Kazano mu wstać i oddać dokumenty. Prokurator wyrwał już zapisane kartki i kazał mu wyjść. Podejrzewam, że mógł go zwolnić, bo mężczyzna powinien poinformować go, że zna Fawziego, i nie brać udziału w przesłuchaniu. Jak to dobrze, że go rozpoznałam, bo inaczej wszystkie informacje przekazałby Fawziemu. Przesłuchiwano mnie przez trzy godziny, po czym wezwano Fawziego. Usiadł, ale nakazano mu wstać. Zrobił to z niechęcią i stanął zgarbiony, z rękami w kieszeniach. Prokurator kazał mu się wyprostować. A następnie współpracować i powiedzieć, gdzie jest Nadia. Fawzi odmówił. Później dowiedziałam się, że powiedział: „Możecie nawet wezwać Wodza i przyłożyć mi pistolet do głowy, ale nie powiem wam, gdzie jest Nadia”. Władze mogły trzymać Fawziego w więzieniu przez trzy miesiące, a potem musieli go wypuścić, nawet gdyby nie zdradził miejsca pobytu Nadii. W każdym razie nie uczęszczała już do przedszkola. Vincent i pracownicy z ambasady brytyjskiej poprosili policję, by śledziła Fawziego — mógł ich przecież doprowadzić do Nadii — bez skutku. Przez następne kilka miesięcy było parę rozpraw w związku z roszczeniami i apelacjami Fawziego. Mój były mąż twierdził teraz, że jestem prostytutką, pijaczką i narkomanką, która nie może zapewnić dziecku bezpiecznego domu, ale ani razu nie straciłam panowania nad sobą i zawsze byłam spokojna. Wciąż powtarzałam, że Fawzi zachował się nierozsądnie i mówiłam o przestępstwach, które popełnił. Dwudziestego ósmego września Vincent Fean spotkał się z Nurim AlMismarim, żeby dowiedzieć się, jak wygląda sytuacja. Ustalił, że po wypuszczeniu Fawziego aresztowano jego matkę i siostrę, które przesłuchano, a następnie wypuszczono, nie uzyskawszy żadnych nowych informacji. Nuri zgodził się ponownie porozmawiać z Wodzem i prosić o pomoc. Zgodził się też osobiście zadzwonić do Fawziego i nakazać mu zwrot dziecka, a zarazem zapewnić go, że Nadia nie będzie mogła opuścić kraju, więc nie zostaną na stałe rozdzieleni. Aż mnie ścisnęło w

dołku na te słowa. Wiedziałam już, że nie mogę na stałe zostać w Libii, nawet jeśli zdołam odzyskać Nadię, ale na razie wolałam się trzymać planu. Miałam tylko nadzieję, że kiedy Nuri zadzwoni do Fawziego, przekona się, jaki mój były mąż jest arogancki i nie nadaje się do współpracy. Nie miałam okazji ponownie spotkać się z Kaddafim. Zdawało mi się, że z jakichś powodów Sana, która na początku była tak pomocna, nagle stała się niechętna i nie przekazywała wiadomości. Podejrzewałam, że powodem może być fakt, iż rozkazy Wodza nie zostały spełnione i ktoś mógł uznać, że to jej wina, więc wraz ze swoją koleżanką starały się zatrzeć ślady. Zadzwoniłam do Marka Matthewsa, nowego asystenta ambasadora, żeby się dowiedzieć, czy są jakieś wieści od Nuriego. Odparł, że muszę się uzbroić w cierpliwość, bo Nuri jest bardzo zajęty, ale na pewno się tym zajmie. Miałam już serdecznie dość słuchania wciąż tego samego. Może należało do tego podejść z innej strony, może wziąć prawo w swoje ręce i jednak rozważyć porwanie Nadii. W owym czasie wiele o tym myślałam. Mogłam włożyć burkę, strój, w którym widać tylko oczy. Myślałam nawet o tym, by wsunąć sobie pod nią poduszkę, żeby myślano, że jestem w ciąży, przejść się obok domu Fawziego i porwać Nadię. Dwunastego września rodzice odbyli spotkanie z Andym Burnhamem, naszym deputowanym Partii Pracy dla Leigh i ministrem. Andy jakiś czas temu dowiedział się o mojej historii z lokalnej prasy i zaproponował pomoc, ale w owym czasie robienie z tego sprawy politycznej mogło tylko zaszkodzić. Teraz nie mieliśmy już wyjścia i potrzebowaliśmy każdego wsparcia. Rodzice opowiedzieli mu o wszystkim, a jego bardzo poruszyła ta historia. Zadziwiło go, że zdołałam już dotrzeć do pułkownika Kaddafiego, więc wiedział, że traktuję sprawę poważnie! Andy identyfikował się ze mną, bo sam miał córki. Ponadto poruszyło go bardzo zniknięcie trzyletniej Madelaine McCann podczas wakacji w Portugalii ledwie trzy tygodnie przed porwaniem Nadii. Andy powiedział, że zrobi wszystko, co w jego mocy, by mi pomóc i zacznie od poinformowania o sprawie ministra spraw zagranicznych, Davida Milibanda, i ówczesnego premiera, Gordona Browna. Mama natychmiast zadzwoniła, by mi o tym opowiedzieć. Reakcja Andy’ego wzruszyła ją do łez. To mi się bardziej podobało! Andy Burnham znał

odpowiednich ludzi na odpowiednich stanowiskach, i oto przywódcy światowi mieli zostać włączeni w ratowanie Nadii. Minister natychmiast zaczął działać — skontaktował się z komisarzem Philem Owenem i utrzymywał z nim kontakt przez cały mój pobyt w Libii. Napisał też do Davida Milibanda, który był bardzo zainteresowany i pomocny, ale odpowiedział, że sprawa jest już w toku i Vincent Fean, ambasador, robi wszystko, co może. David Miliband skontaktował się również z libijskim ministrem spraw zagranicznych, Abdulem Rahmanem Shalgamem, dwudziestego dziewiątego września, a Bill Rammell, sekretarz stanu, poruszył tę sprawę z libijskim ministrem do spraw Europy, Abdulem Ati al-Obeidim, gdy spotkali się w Londynie dziewiątego października. Andy Burnham spotkał się też z szefem misji dyplomatycznej Libii w Londynie, Omarem Jelbanem. Powiedział mi później, że pan Jelban był zawsze bardzo pomocny i pełen współczucia, a także był przekonany, że odzyskam Nadię, ale dopiero wtedy, gdy zgodzą się na to władze libijskie. Bez względu na siłę dyplomatycznego nacisku wszystko mogło się udać tylko wtedy, gdy zdecydują Libijczycy. Nie jestem pewna, czy chciałabym o tym wiedzieć, ale ostatecznie wstawiennictwo Andy’ego bardzo mi pomogło. Jak już mówiłam, Andy był w stałym kontakcie z Philem Owenem. Phil był niesamowity. Chociaż po moim wyjeździe do Libii przeniesiono go do Manchesteru, poprosił o zgodę na to, by dalej mógł się zajmować moją sprawą. Zawsze, gdy czułam się opuszczona albo przestraszona, dzwoniłam do niego. Podczas mojego pobytu w Trypolisie rozmawialiśmy raz albo dwa razy w tygodniu i nigdy mnie nie zawiódł ani nie unikał kontaktu. Kiedyś nawet zadzwoniłam do niego, gdy był na wakacjach i płynął Nilem. Zawsze cierpliwie wysłuchiwał moich narzekań i spełniał moje prośby. On zaś otrzymywał wsparcie i pomoc z sekcji zajmującej się porwaniami dzieci przy Ministerstwie Spraw Zagranicznych. Byłam już w Libii dziesięć miesięcy, gdy dowiedziałam się, że w szkole dla dorosłych potrzebują nauczyciela języka angielskiego. Nie były to wielkie pieniądze, bo pracy było tylko na osiem godzin tygodniowo (120 dinarów, czyli 60 funtów na tydzień), ale oznaczało, że miałam trochę pieniędzy dla siebie, na taksówki i do sądu. Nie pytali o to, czy mam doświadczenie w tym zawodzie i natychmiast zaczęłam uczyć. Wiek

uczniów oscylował między szesnastką a trzydziestką, wszyscy byli bardzo mili i chętni do nauki. Podobało mi się tam, ale latem Patricia, była nauczycielka Nadii, skontaktowała się ze mną i powiedziała, że potrzebują nauczycielki. Dziwnie byłoby pracować w miejscu, gdzie kiedyś przebywała Nadia, ale postanowiłam pójść i porozmawiać z dyrektorką, Nają. Szkoła była prywatna i przyjmowała zarówno brytyjskie, jak i libijskie dzieci. Naja zapytała, czy mam CV. Bez mrugnięcia okiem odparłam, że tak, ale jest w Wielkiej Brytanii — czyste kłamstwo. Następnie stwierdziłam, że mam całkiem niezłe doświadczenie w nauce, co było kompletną fikcją, bo nie miałam żadnego! W każdym razie udało się, bo zaproponowali mi pracę, którą miałam zacząć za dwa tygodnie, wraz z początkiem jesiennego semestru. Naja oznajmiła mi, że szkoła zatrudnia kierowców, którzy przywożą i odwożą nauczycieli, więc nie będę musiała płacić za taksówki. Praca w szkole zaczynała się o ósmej rano i kończyła o drugiej po południu, więc w razie potrzeby mogłam też odwiedzać ambasadę. Na dzień przed rozpoczęciem zajęć udałam się do szkoły, żeby zobaczyć, jak powinnam przygotować się do zajęć. Miałam uczyć siedmio- i ośmioletnie dzieci, odrobinę tylko starsze od Nadii, która miała już pięć lat. Jakże pragnęłam, aby Fawzi znów zapisał Nadię do tej szkoły. Cudownie byłoby zobaczyć jego minę, gdyby mnie tam zastał! Niestety, tak się nie stało. Szkoła była na uboczu i żeby się do niej dostać, musiałam przejść drogą gruntową podobną do tej, przy której stał dom Fawziego, tylko znacznie dłuższą. Później odkryłam, że podczas deszczu drogę zalewało i trudno się nią było przedostać. Klasy były naprawdę ponure — puste ściany, a do tego nie było żadnych pomocy naukowych ani nawet zabawek. Zastanawiałam się, jak dzieci mają się uczyć, skoro nie było nic, co mogłoby im ten proces umilić. Natychmiast postanowiłam zrobić coś od siebie i przerobiłam klasę, starając się, by była jak najbardziej kolorowa, przyjemna i stymulująca. Koniecznie chciałam udekorować ściany rysunkami i malunkami. Moja klasa była na piętrze i wydawała mi się raczej mała jak na trzydzieścioro pięcioro uczniów. Całkiem sporo dzieci, jak się nad tym zastanowić, zwłaszcza dla kogoś równie zielonego w tym zawodzie, jak ja! Zauważyłam też, że nie ma klimatyzacji, a tylko elektryczny wiatrak pod

sufitem. Gdy w klasie były dzieci, robiło się strasznie gorąco. Pierwszego dnia mocno się denerwowałam, a poza tym nie byłam przyzwyczajona do wstawania o szóstej rano. Szybko jednak ustaliłam, że uczniowie, w porównaniu z tymi w Anglii, byli o rok do tyłu. Dzieci, które uczyłam, były wspaniałe, ale część libijskich maluchów była dość niegrzeczna, więc od samego początku musiałam wyznaczyć pewne zasady i dopilnować, by wiedziały, kto tu jest szefem. Ta praca bardzo mi się podobała i dawała mi wiele satysfakcji. Dzieci były z dobrze sytuowanych rodzin i wszystkie mówiły po angielsku. Jako że była jeszcze druga klasa z tego samego rocznika, często pracowaliśmy razem. Na szczęście moja koleżanka była wykwalifikowaną nauczycielką! Wiele się od niej nauczyłam. Natychmiast zwróciła moją uwagę jedna dziewczynka, śliczne maleństwo, które niesamowicie przypominało mi Nadię. Chciałam się dowiedzieć o niej czegoś więcej, więc zapytałam, gdzie mieszka i jak się nazywają jej rodzice. Nie chodzi o to, że myślałam, że jest Nadią, ale spotkanie z nią sprawiło, iż czułam się bliżej mojej córki. W tych mrocznych czasach moja wyobraźnia płatała mi różne sztuczki, ale bardzo się starałam nie łączyć tych dwóch dziewczynek. Nikt w szkole nie znał mojej historii i nie wspominałam o niej, dopóki nie poznałam bliżej moich współpracowników. Patricia nie mówiła nikomu o mojej sytuacji. Często, gdy miałam okienko, szłam do niej i z nią rozmawiałam. Jej mąż był Libijczykiem, a jej dzieci także zawarły małżeństwa z Libijczykami. Wciąż pamiętam, jaka była dla mnie dobra w owym czasie. Poza nią rozmawiałam jeszcze tylko z dwójką nauczycieli — Joliette i jej mężem Henrym, nauczycielem angielskiego. Byli cudowną parą z Afryki Południowej. Henry był bardzo wyrozumiały i udzielał mi zgody na wyjścia do sądu. Postanowiłam z nim porozmawiać i zapytać, czy mają jeszcze dokumenty Nadii. Mieli, więc pokazał mi jej teczkę — nie było tam wiele ponad to, co już widziałam, ale było zdjęcie paszportowe Nadii, które zatrzymałam. Zrobiłam mnóstwo kopii i zabrałam je do ambasady, by mieli jej aktualną fotografię. Ucząc w szkole, zakolegowałam się z częścią rodzin. Podczas zebrania powiedzieli mi, że ich dzieciom podoba się, jak je uczę i chętnie opowiadają o tym, że dobrze bawiły się w szkole. Rodzice zachwycali się,

jak bardzo ich dzieci się rozwijają i jak poprawił się ich angielski, co prawda żadne z nich nie nauczyło się wigańskiego! Biorąc pod uwagę, że nigdy wcześniej nie pracowałam jako nauczycielka, byłam z siebie dumna. Okazało się, że matka jednego z chłopców z mojej klasy, Hanan, jest prawniczką. Mówiła bardzo dobrze po angielsku i zawsze zamieniała ze mną kilka zdań, gdy odbierała dziecko ze szkoły. Mniej więcej w tym samym czasie nic nie działo się w kwestiach prawnych i zauważyłam, że Mohammed zaczyna się wycofywać. Zaniepokoił się, gdy sprawą zajął się pułkownik Kaddafi. Hanan było zdecydowanie łatwiej wszystko wytłumaczyć — dużo lepiej mówiła po angielsku, a do tego jako kobieta była bardziej empatyczna, więc lepiej mi się z nią rozmawiało. Co więcej, była też matką. Zapytałam ją, czy mogę z nią porozmawiać w zaufaniu. Zaprosiła mnie do siebie do domu, a ja opowiedziałam jej o Nadii. Polubiłam ją i czułam się dobrze w jej obecności, a co najważniejsze, ufałam jej. Zgodziła się przejąć moją sprawę, a ja byłam zachwycona. Hanan skontaktowała się z Mohammedem, który przyjął to chyba z ulgą, i przekazał jej wszystkie dokumenty. Otrzymałam z domu wspaniałe wieści. W październiku 2008 roku zostałam ciocią. Urodziła się Frankie, córka Andy’ego i Kirsty. Wiedziałam o ciąży Kirsty prawie od początku i bardzo się cieszyłam. Co ciekawe, nie czułam zazdrości na myśl o tym, że Andy miał swoją córeczkę, a ja swoją straciłam — było mi tylko żal, że nie mogę być z nimi. Andy powiedział mi później, że chociaż były to najcudowniejsze dni jego życia, wciąż czuł olbrzymie poczucie winy. Wyjaśnił mi, że trudno mu było związać się ze swoją córką, podczas gdy ja, jego siostra, wciąż walczyłam o dziecko. Bał się też, czy rodzice pokochają nową wnuczkę tak jak poprzednią. Ostatnio przyznał mi się, że czasem pragnął mieszkać gdzieś daleko od Wigan, by rodzina nie uznała, że Frankie to zastępstwo dla Nadii. To była bardzo trudna sytuacja dla Andy’ego i Kirsty, ale doskonale rozumiem, przez co musieli przechodzić. Teraz mój brat wie, że Frankie nie zajmie miejsca Nadii i że wszyscy kochają Frankie. Rodzice odwiedzili mnie kilka miesięcy później, na święta Bożego

Narodzenia, i przywieźli zdjęcia mojej siostrzenicy. Były to pierwsze święta, których Andy z nimi nie spędził, ale oczywiście rozumiał, że musieli do mnie przyjechać. Napisałam do mojej siostrzenicy. Frankie wciąż ma ten list w skrzyneczce z pamiątkami, a Andy i Kirsty czytają go czasem, by przypomnieć sobie, przez co przeszła nasza rodzina. Podczas wizyty rodzice wyszli ze mną kilka razy do miasta i byli ze mną w sądzie. Nie mieliśmy żadnych wielkich planów — po prostu chcieliśmy być razem. Teraz Hanan reprezentowała mnie w sądzie, a przesłuchania odbywały się zwykle raz albo dwa razy w miesiącu. Dzwoniłam także albo zaglądałam do ambasady brytyjskiej, by sprawdzić, czy są jakieś nowe wiadomości. W pewnym momencie Arvinder zasugerował, że powinnam wrócić na jakiś tydzień do domu i podładować baterie. Zaproponował nawet, że kupi mi bilet za własne pieniądze. Ale ja nie mogłam wyjechać. Co by było, gdyby nie wpuścili mnie z powrotem? Albo gdyby odnaleźli Nadię, a mnie by tu nie było? Czułaby się, jakbym ją porzuciła. Możliwe też, że Arvinder miał już po prostu dość mojego marudzenia i chciał ode mnie odpocząć. W kraju Andy Burnham, którego niepokoił brak postępów, wysłał w lutym 2009 roku kolejny list do Davida Milibanda z informacją, że Phil Owen chciałby pojechać do Libii, by wspomóc libijskie władze w poszukiwaniach Nadii. Zapłacić za to miała policja z Manchesteru. Takie rozwiązania są często stosowane w krajach Unii Europejskiej, natomiast tutaj pojawiały się jakieś problemy protokolarne, ale mieliśmy nadzieję, że Libijczycy się jednak zgodzą. Bill Rammell kilkakrotnie poruszał tę sprawę z libijskim ministrem do spraw Europy, panem alObeidim. Niestety, libijskie władze uznały to za wtrącanie się w ich prywatne sprawy i jasno dały do zrozumienia, że nie poprą starań Phila o wizę. Uznano, że dalsze naciski mogą doprowadzić do politycznego skandalu, a to nam tylko zaszkodzi. To był poważny cios — Phil ze swoim silnym charakterem mógł pchnąć wszystko naprzód, a poza tym liczyłam, trochę samolubnie, że jego obecność poprawi mi samopoczucie. Fawzi spędził w więzieniu miesiąc, po czym został zwolniony bez podania przyczyn. W toku sprawy był aresztowany kilkakrotnie, ale nigdy nie zdradził, gdzie ukrywa Nadię. Słyszałam, że został w więzieniu pobity, ale potem kolejny raz wyszedł na wolność — można go było

aresztować tylko na trzy miesiące. W maju odbyło się kilka posiedzeń sądu, które także nie dały żadnych rezultatów. Poinformowano mnie, że dom Fawziego jest pod stałą obserwacją policji, ale ani razu nie widziano tam Nadii. Musieli gdzieś ją przenieść. Dowiedziałam się, że przeszukano część domów należących do rodziny Fawziego, ale także bez efektów. Fawzi był zawsze o krok przed policją. Wyglądało na to, że moje podejrzenia dotyczące wtyczki w policji były prorocze — straciłam wiarę w tę instytucję i nie wiedziałam, czy komukolwiek mogę ufać. Dwudziestego ósmego czerwca 2009 roku Andy Burnham dotrzymał obietnicy, jaką złożył mojej rodzinie, i przyjechał mnie odwiedzić. Poprosiłam mamę, żeby dała mu jeszcze trochę wycinków z gazet o Fawzim, by mógł je pokazać podczas oficjalnych spotkań. Oczywiście łatwo było mi mówić. Tata przypomniał mi, że będzie musiał przeszukać ponad trzydzieści pudeł, by to odnaleźć! Nigdy nie zapomnę Andy’emu, że tak się dla nas poświęcił i nawet sam zapłacił za ten dwudziestoczterogodzinny wyjazd. Dziwnie było myśleć, że utrzymywał tak bliski kontakt z moimi rodzicami i wiedział o mnie wszystko, a nigdy się jeszcze nie spotkaliśmy. Poznałam go w ambasadzie, gdzie zatrzymał się na noc, i natychmiast go polubiłam — był ciepły i przyjacielski. Czułam, że naprawdę się mną przejmuje. Był pozytywnie nastawiony i wierzył, że razem zdołamy coś osiągnąć. Dobrze dogadywał się z Vincentem i to, że wszyscy pochodziliśmy z Lancastershire, sprawiło, iż poczuliśmy pewną więź, mimo że Vincent kibicował klubowi Burnley, a Andy Evertonowi! Andy powiedział, że zwykle posłowie nie zajmują się takimi problemami obywateli z ich okręgu wyborczego, ale dla nas chciał zrobić wyjątek. Zrezygnował nawet z obejrzenia pierwszego meczu krykieta swojego syna! Fakt, iż podpisano z Libią międzynarodową umowę dotyczącą opieki zdrowotnej i że prowadzono rozmowy pomiędzy naszym i libijskim Ministerstwem Zdrowia, działał na naszą korzyść. Andy podejrzewał, że jako zwykły poseł nie zdołałby się umówić na spotkanie w sprawie Nadii, ale jako ministrowi zdrowia należał mu się większy szacunek, a także możliwość rozmowy ze swoim libijskim odpowiednikiem. Nasza sytuacja nie miała co prawda nic wspólnego z kwestiami zdrowia, ale Andy sądził, że zdoła jakoś włączyć ten temat do rozmowy.

Przedyskutowaliśmy wszystko dokładnie, po czym udaliśmy się na obiad z Arvinderem, Faroukiem i ochroniarzem z ambasady. Podtrzymywałam rozmowę przez cały posiłek, aby Andy był dobrze przygotowany na spotkanie, które miało się odbyć następnego dnia rano. Ustaliliśmy, że Arvinder, Farouk i ja spotkamy się około południa, a gdy Andy wróci, opowie nam, co udało mu się ustalić. Zgodnie z planem zjawiłam się w porze lunchu. W głębi serca miałam nadzieję, że Andy przyjdzie do nas z Nadią, ale oczywiście tak się nie stało. Wiem, że to były mrzonki, ale musiałam jakoś podtrzymywać się na duchu. Andy spotkał się z libijskim ministrem zdrowia i po dłuższej rozmowie na temat umowy międzynarodowej poruszył nagle temat porwania Nadii. Wszyscy byli trochę zaskoczeni, ale wysłuchali, co miał im do powiedzenia. Potem przyszła kolej na Abdula Ati al-Obeidiego, byłego prezydenta Libii, który zajmował stanowisko w służbach bezpieczeństwa. Atmosfera była dość napięta, a Andy miał wrażenie, że al-Obeidi i jego ludzie nie zwracają na niego szczególnej uwagi, dopóki nie wyjął wycinków prasowych o Fawzim i nie pokazał im, że chronią złoczyńcę. Andy zagroził, że złoży podanie o ekstradycję mojego męża, jeśli nie zrobią czegoś, by odzyskać Nadię. Zaskoczył ich tym i wyglądało na to, że wzięli sobie jego groźbę do serca. Andy oznajmił też al-Obeidiemu, że w najbliższym czasie na szczycie G8 pułkownik Kaddafi spotka się z premierem Gordonem Brownem, który poruszy sprawę Nadii. Przypomniał również, że mimo interwencji Wodza niczego nie osiągnięto. Andy stwierdził, że to musiało zrobić na nich wrażenie, bo al-Obeidi obiecał, że w najbliższych dniach się tym zajmie. Doceniałam starania Andy’ego, ale nie sądziłam, aby ta rozmowa wiele dała. Już tyle razy się łudziłam. Andy poinformował mnie, że wciąż był w stałym kontakcie z Omarem Jelbanem w Londynie, który nakazał cierpliwość. „Powoli, powoli” — słyszałam to tyle razy, że zaczynałam nienawidzić tych słów. Sprawy biegły wystarczająco zbyt wolno! Zjedliśmy lunch z Vincentem, a gdy nadszedł czas odjazdu, Andy przytulił mnie mocno i powiedział, że nie odpuści. Był bardzo zaangażowany i zamierzał zrobić wszystko, co w jego mocy. Ale chociaż na początku tryskał optymizmem, Trypolis opuszczał dość przygnębiony.

Ja też nie wierzyłam w powodzenie akcji. Kilka tygodni później Vincent zadzwonił i poinformował mnie, że dostał wiadomość, jakoby libijska policja widziała Nadię w sukience z brytyjską flagą. Uznałam, że to kompletnie idiotyczne — niemożliwe, żeby Fawzi ubrał Nadię w coś takiego — to jakby ogłaszał wszem wobec, gdzie ona jest. Podobno tajna policja Libya External Security Organisation (ESO) śledziła ją aż do sklepu, a tam ją zgubili. Nie mogłam w to uwierzyć i zaczęłam się zastanawiać, czy przypadkiem nie stworzyli tej historii tylko po to, żebym miała wrażenie, że coś robią. Od kiedy Andy Burnham zaczął naciskać, musieli się czymś wykazywać. Od tamtego momentu straciłam wszelką wiarę w ich działalność. Co gorsza, po raz pierwszy zaczęłam się niepokoić o bezpieczeństwo Nadii. Nie widziano jej już od ponad roku i nie było żadnych dowodów na to, że żyje. Już wcześniej się zastanawiałam, czy Fawzi albo ktoś z jego rodziny nie skrzywdził jej dla ratowania honoru. Nadia była przecież zupełnie niewinna i nie mogłam uwierzyć, by stało jej się coś złego, ale im dłużej nie miałam o niej wieści, tym bardziej się bałam. Próbowałam o tym nie myśleć — musiałam wierzyć, że bez względu na to, w jakiej jest sytuacji, ktoś się nią opiekuje i pewnego dnia znów będziemy razem. Kolejne posiedzenie sądu miało miejsce dziewiątego lipca 2009 roku. Byłam na nim z Arvinderem, Faroukiem i moją prawniczką, Hanan. Tym razem Fawzi, ubrany w dżinsy i zieloną płócienną koszulę, przyszedł bez prawnika. Dołączył do niego jakiś mężczyzna, którego nigdy wcześniej nie widziałam, a który miał wystąpić jako świadek. Fawzi pokazywał mu zdjęcia Nadii z telefonu. Dopilnował, żebym wiedziała, co robi. Chciał mnie zdenerwować i zobaczyć, jak zareaguję. Jakże podły może być człowiek. Kiedy nas wezwano, przedstawiłam wycinki z gazet i policyjne dowody na przestępstwa byłego męża. Fawzi był w szoku. Przedstawiłam też mój paszport, bo Fawzi twierdził, że jestem w kraju nielegalnie. Próbował też wmówić sędziemu, że mój paszport jest podrobiony, a wiza nieważna, ale nic mu z tego nie wyszło. Zaczął się tak jąkać, że sędzia zarządził przerwę. Po wznowieniu rozprawy Fawzi był wściekły i wykrzyczał, że dzwoniono do niego z informacją, iż policja wkroczyła do jego domu, by odnaleźć Nadię. Dodał, że kazał rodzinie dać policjantom trochę pieniędzy, więc sobie poszli. Przesłuchanie odbywało się po arabsku, na

szczęście Hanan mi wszystko tłumaczyła. Chociaż Fawzi przyznał się do przekupywania policji, sędzia nie zwrócił na to uwagi. Zdawało się, że Fawzi gada od rzeczy, z czystej brawury, by dowieść, że wszystko ujdzie mu na sucho. Bardzo mnie to wszystko poruszyło i pewnie dlatego mój były mąż wymyślił tę opowieść. Podczas całej rozprawy ani razu na mnie nie spojrzał. Sprawę po raz kolejny odroczono, gdyż nie pojawił się adwokat Fawziego — podobno był chory. Zniknął też tajemniczy znajomy i wyraźnie nie zamierzał wracać. Następnego dnia przypadały moje urodziny — we Włoszech odbywał się szczyt G8, na którym miano poruszyć moją sprawę. Politycy zatrzymali się w koszarach gwardii dostosowanych do ich potrzeb. Tylko pułkownik Kaddafi zamieszkał w rozbitym na ich terenie namiocie, otoczony strażą przyboczną złożoną z samych kobiet ubranych w złotoniebieskie mundury. Podczas obrad Kaddafi i premier Gordon Brown odbyli czterdziestopięciominutowe spotkanie, podczas którego omawiali kwestię libijskiego żądania zwrotu terrorysty z Lockerbie (Abdelbaseta Ali Mohmed al-Megrahiego) i sprawę posterunkowej Yvonne Fletcher, śmiertelnie postrzelonej przed Ambasadą Libijską w Londynie w 1984. Rozmawiali też o Nadii, a później rzecznik premiera powiedział, że pułkownik Kaddafi obiecał rozważyć prośbę premiera Browna o powrót Nadii do Wielkiej Brytanii. Mama zadzwoniła do mnie i powiedziała, że słyszała o mnie w wiadomościach radiowych, a także w wiadomościach wieczornych w telewizji. Dzwonił też Phil Owen i oznajmił, że o spotkaniu napisały wszystkie gazety. Skontaktował się ze mną Andy Burnham i potwierdził, że premier poruszył na spotkaniu kwestię Nadii i że Kaddafi obiecał zrobić wszystko, co w jego mocy, by jak najszybciej rozwiązać tę sprawę. Andy był przekonany, że to spotkanie zaowocuje czymś pozytywnym, a ja wreszcie poczułam się podbudowana — jeśli potrzebowałam wsparcia osób wysoko postawionych, to na pewno byli nimi Kaddafi i Brown! Dziennikarze nachodzili moją rodzinę, ale poprosiłam bliskich, żeby nic nie mówili. Nie chciałam, by w sprawę włączyła się prasa, bo to mogło zniechęcić władze libijskie i zakłócić negocjacje na wysokim szczeblu. Phil zadzwonił i zapytał mnie, czy chciałabym porozmawiać o Nadii z

psychologiem dziecięcym. Uważał, że to mogłoby mi pomóc w oswojeniu Nadii z kolejną wielką zmianą w życiu, kiedy znów się spotkamy. Zgodziłam się, bo uznałam, że to doskonały początek przygotowań na wielki dzień, chociaż nie wiedziałam jeszcze, kiedy nastąpi. Wkrótce skontaktowała się ze mną Lynn Clark. Długo rozmawiałyśmy. Psycholog była niezmiernie miła i wspierająca. Okazało się, że zabranie starych zabawek Nadii było dobrym pomysłem, podobnie jak zdjęć rodziny i rzeczy, które mogły jej przypomnieć o domu. Lynn wyjaśniła też, że nie powinnam na początku za wiele od niej wymagać i mam uważać, aby jej sobą nie przytłoczyć. Zwracać uwagę na jej nastroje i odpowiednio na nie reagować. To były cenne rady. Ponadto Lynn odmówiła przyjęcia zapłaty — kolejny piękny gest. Trzy tygodnie później zadzwonił do mnie ponownie Andy Burnham. Narzekałam, że jestem zawiedziona brakiem efektów rozmów pomiędzy premierem i Kaddafim. Poprosiłam Andy’ego, by zrobił dla mnie kilka rzeczy — skontaktował się z Gordonem Brownem i poprosił, by ten wykonał grzecznościowy telefon do Kaddafiego. A także zgłosił Nadię jako „zaginioną”, bo było jasne, że władze libijskie nie mają pojęcia, gdzie ona jest. Obiecał zrobić, co w jego mocy. Teraz, gdy się nad tym zastanawiam, wydaje mi się ciekawe, że nawet wtedy, jeszcze przed rewolucją, która ostatecznie zniszczyła pułkownika Kaddafiego, nie miał on w swoim kraju pełnej władzy — gdyby nie to, na pewno sprowadziłby mi Nadię. Wyraźnie już wtedy działały przeciw niemu jakieś frakcje. W sierpniu 2009 roku przeprowadziłam się do własnego mieszkania. Było raczej marne i znajdowało się w niewielkim bloku. Uznałam, że już dość długo wykorzystywałam uprzejmość Sally i jej rodziny. Przyznaję, że trochę bałam się zamieszkać sama — znałam po arabsku tylko kilka słów. Czułam się opuszczona i przestraszona, ale moja obsesja na punkcie odzyskania Nadii utrzymywała mnie przy życiu. Już dwa razy obchodziłam urodziny i święta Bożego Narodzenia bez niej. Na każdą okazję, którą miałyśmy spędzić razem, kupowałam jej kartki z życzeniami i prezenty, z nadzieją że pewnego dnia będę mogła je wręczyć. Tak się bałam, że Nadia zapomni, kim jestem. Torturą była niemożność jej zobaczenia. Krótko po tym, jak przeniosłam się do wynajętego mieszkania w Trypolisie, bank przejął mój dom w Wigan. Po opuszczeniu Anglii jeszcze

przez kilka miesięcy dostawałam wypłatę i mogłam opłacać kredyt, ale wraz z upływem czasu straciłam środki na kolejne raty. Mama próbowała sprzedać dom i już miała podpisywać umowę, gdy dostała zaskakującą ofertę od Donyi, która zaproponowała, że kupi dom, a potem będzie mi go wynajmować, gdy wrócę z Libii. Rodzice złożyli się na opłaty skarbowe, ale po kilku tygodniach negocjacji z prawnikiem Donyi ta wycofała się z układu. Nigdy nie ustaliliśmy czemu. Dom został przejęty przez bank, a ja poprosiłam rodziców, aby sprzedali pozostałe meble i przesłali mi pieniądze. Przykro mi było, że straciłam miejsce, które dzieliłam z Nadią, ale w końcu to tylko cegły i zaprawa. To, co naprawdę było ważne, to moja rodzina i odzyskanie córki. W szkole pracowałam prawie cały rok, ale latem 2009 odeszłam. W owym czasie bardzo potrzebowałam pieniędzy — było więcej rozpraw, za które musiałam płacić. Jedna z przyjaciółek Sally pomogła mi znaleźć pracę na cały etat w Samsungu. Miałam być sekretarką. Na początku nowego roku szkolnego poszłam do szkoły zabrać swoje rzeczy i kupiłam dla dzieci wielką paczkę cukierków. Gdy uczniowie mnie zobaczyli, natychmiast rzucili się, żeby mnie przywitać i uściskać. Byłam bardzo wzruszona. Cieszyłam się, że miałam okazję z nimi pracować. To było zupełnie jak scena z Gliniarza w przedszkolu, kiedy to pan Kimble wraca zobaczyć się z dziećmi — tyle że ja nie miałam złamanej nogi i raczej nie przypominam Arnolda Schwarzeneggera, no chyba że mówimy o oczekiwaniu na „Dzień Sądu”!

Mylne tropy, wideo i jaszmak Od

sierpnia do grudnia 2009 roku prowadziłam pamiętnik, który zaczęłam pisać podczas kolejnej wizyty rodziców. 20 sierpnia 2009 Wreszcie przyjechali rodzice. Mieli dużo problemów z wizami. Ostatecznie to Andy Burnham pomógł im rozwiązać problem z władzami libijskimi. To cudownie, że wreszcie tu są. Tak mnie wspierają. Opowiedzieli mi historię, która mnie bardzo ucieszyła. Kiedy jechali na lotnisko w Manchesterze, taksówkarz zapytał ich, gdzie się wybierają, a gdy opowiedzieli, że jadą do Libii, przypomniał sobie naszą historię i odmówił przyjęcia zapłaty. Powiedział tacie, aby wpłacił je na fundusz Nadii. To właśnie taka szczodrość i dobroć towarzyszy mi przez cały ten upiorny czas. 27 sierpnia 2009 Dziś do sądu. Cieszę się, że rodzice są tutaj i zobaczą, jak to teraz wygląda i przez co przechodzę prawie co tydzień. Mam nadzieję, że ich obecność wpłynie też na Fawziego. Kilka dni temu powiedziano mi, że dzisiejsza rozprawa może dać jakieś konkretne wyniki, ale wolę nie cieszyć się na zapas. Farouk i Arvinder też przyjdą. Dostaliśmy wiadomość, że przesłuchanie odbędzie się o dziesiątej, a nie jak zwykle o dziewiątej rano, więc postanowiliśmy pójść najpierw do ambasady. Gdy dotarliśmy do sądu, ujrzeliśmy, jak Hanan i Fawzi opuszczają budynek. Aż mnie zatkało. Hanan powiedziała, że ostatecznie rozprawa rozpoczęła się jednak o dziewiątej. Po raz pierwszy od prawie dwóch lat nie dotarłam do sądu na rozprawę. Przysięgam, że to także ostatni raz — czuję się, jakbym wszystkich zawiodła, a zwłaszcza Nadię. Farouk zadzwonił w kilka miejsc i oznajmił, że Fawziego znów aresztowano. Zdziwiło mnie to. Nie widziałam nigdzie aż tyle policji. Farouk obiecał, że dowie się, o co chodzi. Miałam co do tego mieszane uczucia. Bez względu na to, jak długo Fawzi siedzi w więzieniu, i tak nie miał zamiaru zdradzić, gdzie jest Nadia. Kiedy jest wolny, można go było przynajmniej obserwować. Przez cały weekend męczyłam Arvindera i Farouka o to, co wydarzyło się w sądzie, ale wygląda na to, że nikt nic nie wie. Sprawa została po raz chyba setny odroczona, bo Fawzi ma świadka, który będzie zeznawał przeciwko mnie.

2 września 2009 Rodzice wspaniale się bawili. Żałuję tylko, że nie mogli zobaczyć się podczas tych dwóch tygodni z Nadią, ale nie chcę im okazywać, jak bardzo się denerwuję, by ich nie martwić. Pożegnaliśmy się ze łzami w oczach i z lotniska od razu pojechałam do ambasady. Na szczęście był tam Farouk, Anne i Walid, kierowca Vincenta. Znów zapytałam, co się wydarzyło tydzień temu w sądzie, ale Farouk nie wiedział. Zdenerwowałam się i zaczęłam wyrzucać im, że dopiero co odprowadziłam na lotnisko rodziców i że wszyscy płakaliśmy, bo nie udało się niczego ustalić. I że nikt nie potrafi mi powiedzieć, co się dzieje. Farouk znów gdzieś zadzwonił i oznajmił, że Fawzi został zabrany do pana al-Obeidiego, jednego z szefów policji. Nie wiem, co się tam wydarzyło, a nawet czy spotkanie rzeczywiście się odbyło. Wczoraj była czterdziesta rocznica zamachu stanu przeprowadzonego przez Kaddafiego i jestem pewna, że al-Obeidi był zajęty obchodami. Cudownie było mieć tu rodziców, ale to okropne, że musiałam ich pożegnać i nie wiem, kiedy się znów zobaczymy. Czuję się bardzo marnie. Potrzebuję trochę samotności. 10 września 2009 W tym tygodniu nie spędzałam wiele czasu z dziewczynami. Potrzebowałam trochę ciszy i spokoju. Dziś znów była rozprawa, a Fawzi wyglądał niczym szejk arabski. Zapuścił brodę. Miał na sobie długą białą szatę i czarną taqiyah (okrągłą czapeczkę noszoną przez pobożnych muzułmanów). Co on wyprawia? Jest żałosny, udając porządnego ojca rodziny. Wszyscy widzą, co kombinuje. Ku mojemu zaskoczeniu pojawił się również Brian. Wcześniej powiedział mi, że się pokłócili i że uważa, że Fawzi zachował się źle, więc co tutaj robił? Co za lizus. Jeśli to on ma być świadkiem, to nie ma problemu, znam go dobrze. Nic złego nie może na mnie powiedzieć. A jeśli będzie próbował kłamać, to go ośmieszę. Czekaliśmy w poczekalni na sędziego. Nagle do środka weszło pięciu policjantów, a jeden z nich uścisnął rękę Faroukowi i zapytał, który to Fawzi. Kilka minut później policja wyprowadziła mojego byłego męża na zewnątrz. W końcu pozwolono nam wejść na salę sądową. Prawnik Fawziego, Brian i jego brat zajęli miejsca. My również weszliśmy do pomieszczenia. Fawzi pojawił się po chwili pod eskortą policji. Obserwowali go niczym orły. Mój były mąż wrzasnął do mnie coś

obraźliwego i wciąż krzywo na mnie patrzył. Wyciągnął telefon i zaczął robić zdjęcia mnie i Arvinderowi. Powiedzieliśmy o tym Hanan, która zwróciła się do adwokata Fawziego, a ten został zmuszony do wykasowania zdjęć. Poproszono Briana o złożenie zeznań. Podszedł do sędziego z jakimś obcym człowiekiem. Nigdy wcześniej go nie widziałam, a gdy nakazano mu przedstawić dowód tożsamości, okazało się, że nie ma nic przy sobie i musiał opuścić sąd. Brian zaczął mówić: „Słyszałem, że Sarah jest pijaczką i że jest puszczalska”. Ale wszystko to były pogłoski, nie mieli żadnych dowodów. Fawzi dodał też, że zmieniłam wyznanie — co oczywiście było bzdurą — próbował po prostu wszystko opóźnić. I udało mu się, bo sprawę odroczono na dwa tygodnie. Fawziego zabrała policja. Znów go aresztowali za to, że nie zdradził sądowi, gdzie jest Nadia. 11 września 2009 Wieści z domu. Moja przyjaciółka ze szkoły, Kelly, i jej mąż Dave zorganizowali aukcję i przyjęcie w klubie rugby na rzecz Nadii. Mój kuzyn Simon zdołał zdobyć na aukcję parę rękawic bokserskich Amira Khana i podpisaną przez Ryana Giggsa koszulkę Manchester United. A miejscowy bokser i mistrz Wielkiej Brytanii Michael Jennings podarował swoje rękawice i bilety na następny występ. Napisałam dla nich przemówienie z podziękowaniem za wsparcie. Mają je przeczytać podczas przyjęcia. Zaczęłam tak: Chcę wszystkim podziękować za przybycie i żałuję, że nie mogę być tam z wami. Wciąż jestem tutaj i walczę o moją córeczkę Nadię. Nie zamierzam się poddać. Ona jest całym moim życiem i muszę ją odzyskać. Wciąż nie mogę uwierzyć, jak wielkie wsparcie mi okazujecie. Takie przedsięwzięcia, jak to dzisiejsze, sprawiają, że wciąż mam siłę działać, dzięki temu wiem, że moja rodzina i przyjaciele bardzo mnie kochają. Jestem wzruszona. Okazało się, że Dave próbował przeczytać moje przemówienie, ale zaczął płakać i musiał przerwać. Następnie chłopak Steph, Jay, przejął od niego kartkę, ale też nie zdołał opanować łez. Potem spróbował mój tata i także się rozpłakał. Trzech dużych chłopaków — i wszyscy zapłakani! W końcu każdy z nich przeczytał kawałek. 24 września 2009

Znów sąd. Fawzi się nie pojawił. Wciąż jest w więzieniu, ale przyszli jego wszyscy czterej bracia (Hakem, Hamdi, Fward, Ezzideeen), by mnie onieśmielić. Też mi coś! Sprawę odroczono o kolejny tydzień, ale sędzia zrugał adwokata Fawziego i powiedział mu, że jeśli w przyszłym tygodniu nie będzie nowych dowodów, to zakończy sprawę. Trudno mi nadążyć, bo rozprawa jest po arabsku, więc dowiaduję się wszystkiego z drugiej ręki, co czasem mocno mnie denerwuje. Najczęściej dopiero po wyjściu z sali. Nie mogę się bronić. Może zresztą to nie takie złe, bo gdybym zrozumiała dokładnie, co mówi o mnie Fawzi, to mogłabym wybuchnąć. To już trzeci raz, jak słyszę, że sprawa zostanie oddalona, a wciąż nic się nie dzieje. 25 września 2009 Zadzwoniłam do Andy’ego Burnhama i nagrałam mu się na sekretarkę. Wysłałam też Vincentowi SMS, pytając, czy zdoła mi pomóc. Zaczynam naprawdę się denerwować, bo Fawzi odwołał się do Sądu Najwyższego. Mam się stawić za dziesięć dni. Mówi teraz, że pobraliśmy się w meczecie i że przeszłam na islam, i że nie mamy rozwodu, a to znaczy, że wciąż jestem jego żoną. To by wpłynęło na wyrok o opiece nad dzieckiem. To wszystko kłamstwa. Wychodzi na to, że on może zmyślać do woli i nie przedstawiać żadnych dowodów. Wszystko spada na mnie i muszę dowodzić, że kłamie. Poprosiłam rodziców, by udali się do miejscowego meczetu i poprosili o jakieś zaświadczenie, że nie braliśmy tam ślubu. To niewyobrażalne. Fawzi posuwa się do ostateczności, ale boję się, że im dłużej to potrwa, tym więcej kłamstw wymyśli. To bardzo skorumpowany kraj. Jeśli czegoś chcesz i masz pieniądze, możesz dostać dowolne dokumenty. Policja musi naprawdę przycisnąć Fawziego i zmusić do mówienia. Andy oddzwonił. Powiedział, że w kraju są poważne naciski polityczne, ale stara się o mnie nie wspominać, bo prasa próbuje wiązać mnie z Abdelbasetem al-Megrahim, terrorystą z Lockerbie. Andy jasno zaznaczył, że nie życzy sobie łączenia tych dwóch spraw i układania się z Libią, jeśli rząd brytyjski uwolni Megrahiego. Andy powiedział, że zadzwoni do Jelbana i zobaczy, czy zdoła jeszcze coś ustalić. Zatelefonował Vincent. W przyszłym tygodniu ma spotkanie z alObeidim. Nie wiem już, czego się spodziewać. Jestem tak zdesperowana i taka zmęczona. Jestem psychicznym wrakiem, kompletnie wykończona.

Nie wiem, jak długo jeszcze zdołam znosić to chamstwo Fawziego, boję się, że zrobię coś, czego potem będę żałować. Któregoś dnia rozważałam nawet, czy nie porwać innego dziecka z jego rodziny, żeby zobaczyli, jak to jest. 20 września 2009 Nie zdawałam sobie sprawy z tego, że po cichu prowadzone są szeroko zakrojone negocjacje polityczne. Vincent spotkał się dziś z ministrem sprawiedliwości, Mustafą Mohammadem Abdulem Jalilem, który podkreślił, że Libijczycy starają się wprowadzić w życie wyrok sądu i połączyć mnie z Nadią. Powiedział Vincentowi, że mi współczuje i postara się zapewnić pomoc ministerstwa. Dodał też, że Fawzi zostanie skazany za „trwanie w zbrodni” i utrudnianie śledztwa. Ze pogranicznicy zostali ostrzeżeni, na wypadek gdyby mój były mąż próbował wywieźć Nadię z kraju. Dodał też, że dziecko nie może opuścić Libii bez zgody ojca albo sądu. Na koniec podsumował, że ESO (tajna policja libijska) przypuszczalnie najlepiej nadaje się do odnalezienia Nadii. (Co ciekawe, Abdul Jalil zrezygnował ze stanowiska ministra sprawiedliwości po tym, jak był świadkiem ostrzeliwania pokojowych demonstracji podczas powstania przeciwko pułkownikowi Kaddafiemu. Później został przewodniczącym tymczasowej rady narodowej). 1 października 2009 Znów sąd. Fawzi stawił się w towarzystwie dwóch policjantów. Zaczął ściemniać, że jestem chora. Przedstawił list ze szpitala o tym, że nastąpił nawrót białaczki, ale ja już wcześniej pokazałam sądowi dowody, że jestem zdrowa. Znów zabrali go do więzienia. Sprawę odroczono o następne trzy tygodnie, ale powiedziano, że na najbliższym posiedzeniu na pewno wydadzą wyrok. To oznacza, że Fawzi nie może już wymyślać kolejnych kłamstw, by wszystko opóźniać. Farouk powiedział mi, że Fawzi zostanie w więzieniu, dopóki nie odda Nadii. Władze zagroziły, że aresztują też jego braci. ESO wytypowało trzy miejsca, w których może być Nadia — dom rodzinny w Trypolisie i dwa inne miejsca w Gharyanie, miasteczku w górach, jakieś sto kilometrów od Trypolisu. Obserwują wszystkie trzy miejsca. Nie wiem, co o tym sądzić. Czy mówią mi to tylko po to, żebym siedziała cicho? Dlaczego po prostu tam nie wejdą? 3 października 2009 Niespodziewane posiedzenie sądu. Fawzi złożył kolejną apelację, tym razem do Sądu Najwyższego. Nie wiedziałam, że

może tak zrobić. Nie mogę w to uwierzyć, zwłaszcza po tym, co zostało powiedziane ledwie dwa dni temu. Ma teraz innego prawnika — wygląda na to, że szefa kancelarii. Moja przyjaciółka i prawniczka Hanan powiedziała, że jest uważany za jednego z najlepszych prawników w Trypolisie. Fawzi twierdzi, że na wyroku o przyznanie mi praw do dziecka nie ma jego pełnego nazwiska, więc jest nieważny. Mamy wrócić za dwa tygodnie. Farouk i Hanan mówią, żebym się nie denerwowała. Gdzie ja to już słyszałam? 4 października 2009 Farouk rozmawiał z brygadierem Gargoumem (dyrektorem generalnym policji sądowej), który powiedział, że nie było żadnych „ruchów” w obserwowanych punktach, ale „niedługo coś się wydarzy” i mam jeszcze „trochę poczekać”. Łapię się ostatnio każdego słowa i staram się myśleć pozytywnie, ale z drugiej strony cały ten koszmar się po prostu niemiłosiernie ciągnie. Muszę się nauczyć, żeby nie robić sobie płonnych nadziei. Po prostu czekać, jak zwykle. 17 października 2009 Przyszłam do Sądu Najwyższego. Nigdzie nie widzę Fawziego ani jego prawnika. Może Fawziemu skończyły się pieniądze na opłaty. Przez ostatnie dwa lata miał przecież kilku adwokatów. Pewnie ich zatrudnia, a potem odkrywają, że nie może im zapłacić. Hanan też uważa, że Fawzi nie ma już pieniędzy. W Sądzie Najwyższym do sprawy oddelegowanych jest aż trzech sędziów i będziemy musieli ich przekonać o mojej racji. Hanan zrobiła wspaniałą robotę i na pewno zna się na rzeczy. Sędziowie orzekli, że Fawzi nie może już więcej się odwoływać i przedstawili odpowiednie dokumenty. Hanan opowiadała później, że wszyscy trzej byli bardzo życzliwi i pochwalili ją, że jest wspaniałym prawnikiem i doskonale mnie reprezentuje. Sąd Najwyższy w Libii mieści się w obskurnym budynku, a trzej sędziowie — oczywiście mężczyźni — byli w zwykłych ubraniach i mnóstwo czasu spędzali na paleniu i piciu herbaty. 21 października 2009 Zostałam umówiona z al-Obeidim i przygotowałam sobie listę spraw, które chcę z nim omówić. Po pierwsze chcę mu powiedzieć, że jestem niezmiernie wdzięczna za to, że poświęca mi swój czas. Teraz chodzi mi tylko o dobro Nadii.

Przez cały czas robiłam wszystko zgodnie z prawem. Fawzi ciągle je łamie i uchodzi mu to na sucho. Czemu? Chciałam na piśmie oświadczyć, że zgadzam się, aby Nadię wychowano na muzułmankę, ale Fawzi odmówił. Wciąż jestem chętna podpisać taki dokument. Czy dokonali przeszukań? Czy widzieli Nadię? Arvinder powiadomił mnie dziś, że jakiś mężczyzna dzwonił do ambasady i o mnie pytał. Rozmawiał z Joyce, kobietą, która pracuje z Arvinderem w sekcji konsularnej, ale nie zostawił nazwiska i powiedział, że oddzwoni. 22 października 2009 Sąd Najwyższy wydał dziś wyrok — na moją korzyść. To koniec. Fawzi nie może już się odwoływać. Wreszcie skończone... chyba... 24 października 2009 Spotkanie z Abdulem Ati al-Obeidim. Towarzyszyli mi Vincent i Arvinder. Wysoko postawiony oficer był przygotowany na moją wizytę, ale nie powiedział mi nic ponad to, co już wiem. Rozzłościłam się i zaczęłam krzyczeć: — Gdzie moja córka? Czemu nie możecie jej znaleźć? Czemu nic nie robicie? Przyznał, że nie wie. Zapytałam go, co robili przez ostatnie pół roku. Al-Obeidi potwierdził, że Fawzi jest przestępcą i że jego wydziałowi także zależy na dobru Nadii. Te słowa sprawiły, że poczułam się jeszcze gorzej, bo po raz pierwszy władze poinformowały, że niepokoją się o Nadię. Al-Obeidi widział, że jestem wzburzona, więc zadzwonił do mężczyzny o imieniu Ajah, by przedyskutować dalsze działania. Kolejny telefon od Arvindera. Znów kontaktował się z nimi ten mężczyzna. Poprosił o mój numer telefonu, ale Joyce odmówiła. Wtedy poprosił o numer Joyce, ale też odmówiła. Chciał się umówić ze mną na spotkanie. Kobieta odparła, by zadzwonił jutro, a ona dopilnuje, żebym była w tym czasie w ambasadzie. Nie wspomniał, o czym chce rozmawiać. Był Libijczykiem i nie mówił po angielsku. Zdziwiło mnie, że chce mój numer, skoro nie mówi po angielsku. 25 października 2009 Poszłam do ambasady na drugą, bo mężczyzna obiecał, że wtedy

zadzwoni. Zrobił to kwadrans po drugiej. Rozmawiał z Joyce i powiedział, że wie, gdzie jest Nadia. Przenoszą ją na zmianę z domu do domu. To miało sens, bo tak samo myślał jeden z libijskich policjantów. Joyce zapytała go, kim jest. Odparł, że chce pozostać anonimowy. Joyce zapewniła go, że wszystko, co powie pracownikom ambasady i mnie, pozostanie poufne. Oznajmił, że zadzwoni za piętnaście minut, żeby Joyce miała czas wszystko mi przekazać. Nie mam pojęcia, czy wie, gdzie jest Nadia, i czy w ogóle mówi prawdę. Z drugiej strony zna miejsce mojego pobytu, więc bałam się, że może czekać na zewnątrz i śledzić mnie do domu. Mężczyzna zadzwonił znów za pięć trzecia i zapytał Joyce, czy ze mną rozmawiała. Joyce zapytała go, gdzie są te domy i co jeszcze wie. Odmówił podania szczegółów. Przyznał, że znalazł informacje o mnie w Internecie i zapytał, czy zamierzam wypłacić nagrodę za odzyskanie Nadii. Odparłam, że nie wyznaczałam żadnej nagrody, a on stwierdził, że chce 1500 dinarów, czyli około 750 funtów. Dodał, że odzyskam Nadię, jeśli zgodzę się z nim spotkać i przekażę pieniądze. Odrzekłam, przez Joyce, że potrzebuję czasu, by zebrać taką sumę i żeby zadzwonił jutro. Teraz, kiedy wspomniał o pieniądzach, uważam, że to bardzo podejrzane. Wszystkie wiadomości w Internecie dotyczące Nadii są po angielsku, a ten mężczyzna nie mówi ani słowa w tym języku. Co mam o tym sądzić? Jestem strasznie zagubiona. Może ten człowiek coś wie, a ja nie mogę pozwolić na to, by taka okazja mi uciekła. A może kryje się za tym Fawzi? Czy to pułapka? Omówiłam to z pracownikami ambasady. Byli bardzo zaniepokojeni. Po pierwsze obawiali się o moje bezpieczeństwo. Po drugie można to było uznać za przekupstwo. Gdyby ktoś zrobił mi zdjęcie, jak przekazuję pieniądze, uznają, że próbuję obejść system sprawiedliwości. Mogliby mnie aresztować i wylądowałabym w więzieniu razem z Fawzim. Naprawdę nie wiem, co robić. Zdenerwowana zadzwoniłam do Andy’ego Burnhama i płacząc w słuchawkę, poprosiłam go o radę. Był bardzo wyrozumiały, ale nie potrafił powiedzieć mi jednoznacznie, co mam począć. Rozumiał, jak bardzo mnie kusi, by zapłacić temu obcemu, ale z drugiej strony obawiał się, że to może być pułapka. Zadzwoniłam też do Phila Owena, a on stwierdził, że cała sprawa wygląda podejrzanie. Długo się nad tym zastanawiałam i zaczynam podejrzewać, że to jeden z

braci Fawziego próbuje mnie jeszcze raz wpakować w kłopoty. Ostatecznie, po nieprzespanej nocy i ciągłych rozważaniach za i przeciw, postanowiłam dalej współpracować z libijską policją i skupić się na kanałach dyplomatycznych. Miałam tylko nadzieję, że podjęłam słuszną decyzję i nie straciłam okazji, by odzyskać córkę. 19 listopada 2009 Zadzwoniono do mnie wczoraj z informacją, że al-Obeidi chce, abym przyszła na spotkanie i przyniosła zdjęcie Nadii. Boję się, bo nie wiem, o co może chodzić. Pojawiłam się u niego razem z Arvinderem i Markiem (asystentem ambasadora). Dopiero na miejscu Arvinder powiedział mi, że mają zdjęcia dziewczynki, która może być Nadią i chcieliby, żebym ją zidentyfikowała. Prawie zemdlałam. Pierwsze, o czym pomyślałam, to że moja córka nie żyje. — Proszę powiedz, że to prawda! Powiedz, że to ona! Proszę! Arvinder nie mógł potwierdzić, że to ona. Poinformowano go, iż mają wideo ukazujące dziewczynkę, która, jak sądzą, jest Nadią. Przybyliśmy do budynku, w którym pracował al-Obeidi. Czekali tam na mnie ludzie z ESO. Potwierdzili, że mają zdjęcia dziewczynki, która może być Nadią. Natychmiast podeszłam do komputera i przygotowałam się na wszystko. Obejrzałam zdjęcia, ale bardzo mnie zawiodły. Były zbyt niewyraźne, by można było stwierdzić, czy to Nadia. Puścili film. Przypatrywałam się uważnie, ale nie byłam w stanie powiedzieć, czy to ona. Miałam wrażenie, że nie, ale nie byłam pewna. Dziewczynka została sfilmowana w drodze ze szkoły, więc zaproponowałam, że pójdę tam i zobaczę, czy to ona. Żeby nikt mnie nie rozpoznał, przebiorę się w tradycyjny islamski hidżab albo jaszmak. Policjanci i al-Obeidi przedyskutowali mój pomysł i w końcu się zgodzili. Powiedzieli, że dziewczynka wychodzi ze szkoły o wpół do drugiej po południu, a ja mam się spotkać z Faroukiem w restauracji nieopodal mojego mieszkania o pierwszej. Wróciłam do domu bardzo podekscytowana. Nie byłam pewna, czy to Nadia, ale to mogła być ona i wreszcie podjęto jakieś działania. Przebrałam się w długą czarną suknię i włożyłam do torby jaszmak, którym zamierzałam zasłonić twarz. Nie chciałam, aby ktoś zobaczył, jak wychodzę w tym stroju z mieszkania, bo to mogło wydać się zbyt

podejrzane i skupić na mnie uwagę. Mogłam być obserwowana przez właściciela sklepu z warzywami, który mieszka pod moim mieszkaniem. Jest zbyt mocno zainteresowany wszelkimi moimi wyjściami i powrotami. Kwadrans po pierwszej zadzwonił Farouk i powiedział, że jest przed restauracją. Natychmiast tam poszłam i wezwaliśmy taksówkę. Dwie minuty później zatrzymaliśmy się na rondzie, gdzie się przesiadłam na tylne siedzenie nieoznakowanego samochodu policyjnego, w którym była policjantka po cywilnemu i jeden z agentów ESO, Ajah, którego poznałam już w biurze al-Obeidiego. Podjechaliśmy do szkoły, Ajah wysiadł, a ja z policjantką przesiadłyśmy się do przodu. Zauważyłam, że Ajah przeszedł na drugą stronę ruchliwej ulicy i wsiadł do zaparkowanej tam taksówki. Dopiero później dowiedziałam się, że to nie była taksówka, tylko drugi nieoznakowany radiowóz, a siedzący w środku policjanci obserwowali szkołę. Policjantka nie mówiła za dobrze po angielsku, ale próbowała mi wyjaśnić, że dziewczynka zawsze wraca do domu szkolnym autobusem. Zwykle autobus parkował przed szkołą, ale dziś wjechał na jej teren. Mogło nam to utrudnić całą akcję, bo trzeba było pojechać za autobusem. Policjantka kilkakrotnie rozmawiała przez telefon z Ajahem, który widział ze swojego miejsca parking i miał nam powiedzieć, kiedy mamy się przygotować. Po kilku minutach szkolny autobus wyjechał za bramę, a my zgodnie z planem za nim. Z pewnym zdziwieniem stwierdziłam, że autobus jedzie w stronę domu Fawziego. Może Nadia jednak w nim była! Niewiele dało się dostrzec przez okna. W środku było z dziesięcioro dzieci, a jeśli miałam ją zidentyfikować, musiałam się spieszyć. Autobus się zatrzymał i wysiadło z niego dziecko. To nie była Nadia. Minęłyśmy go, a ja próbowałam zajrzeć do środka. Gdy tak się przyglądałam, nagle oślepiło mnie słońce. Nic nie widziałam. Straciłam taką okazję. Zjechałyśmy na bok i przepuściłyśmy autobus. Ten nagle zawrócił, a my nie zdążyłyśmy zareagować. Nie wiadomo skąd pojawiła się taksówka, a kierowca skinął, bym wsiadła do środka. Pognaliśmy za autobusem. Chociaż z zewnątrz samochód wyglądał jak taksówka, w środku było mnóstwo nadajników, anten i innych urządzeń do komunikacji. Autobus zdecydowanie zmierzał w stronę domu Fawziego. Zaczęłam się denerwować. Po kilku minutach zatrzymał się na ulicy obok jego

domu. Wysiadła z niego dziewczynka. To nie była Nadia. A przynajmniej tak mi się wydawało. Kierowca spojrzał na mnie wyczekująco, a gdy pokręciłam głową, przyspieszył. Wtedy zaczęłam się zastanawiać. A może to jednak była ona? Może zmieniła się tak bardzo, że jej nie poznałam? Może to była Nadia? Mogłam właśnie zaprzepaścić jedyną okazję, by odzyskać córkę. Czy to możliwe, że byłam tak blisko niej, a zarazem tak daleko? Załamałam się. Nie potrafię już nawet poznać własnej córki. Znów ją zawiodłam. O Boże, już nie wiem, co robić. Zabrano mnie do ambasady, gdzie ze wstydem poinformowałam Farouka i Arvindera o tym, co się stało. Byłam kompletnie załamana i zagubiona. Próbowali mnie pocieszyć, że trudno by mi było poznać Nadię po tak długim czasie. Te słowa podsunęły mi pewien pomysł — zaczęłam się zastanawiać, czy ktoś mógłby zrobić komputerowy wizerunek Nadii w jej obecnym wieku, tak jak zrobili to z Maddie McCann. Twarz Nadii na pewno się zmieniła i aktualny wizerunek bardzo by pomógł. Muszę działać szybko, skoro policja wreszcie wzięła się do roboty. Muszę dopilnować, by nie mieli powodów, aby się wycofać! Oczywiście zadzwoniłam do Phila Owena. Natychmiast podchwycił mój pomysł. Wiedziałam, że mogę na nim polegać, a on od razu zabrał się do pracy. Poprosił, żebym przesłała mu e-mailem więcej zdjęć Nadii, a także Fawziego, a nawet moich z dzieciństwa. Zadzwoniłam do mamy, a ona powiedziała, że się tym zajmie. Wcześniej byłam okropnie rozczarowana, ale teraz jestem optymistycznie nastawiona. Zawsze czuję się lepiej, gdy mam plan. 24 listopada 2009 BBC skontaktowało się z rodzicami, bo producenci Inside Out, wiadomości regionalnych, chcą zrobić materiał o Nadii. Rozmawiali o tym z Philem Owenem, który na początku nie był pewien, czy to dobry pomysł (mogliby przecież próbować robić z tego sensację). Zgodził się jednak spotkać z producentką, Sally Williams. Phil był pod wrażeniem jej zrozumienia i entuzjazmu, i uznał, że ten program mógłby nam jednak pomóc. Rozmawiałam z Sally, która zaproponowała, żebym prowadziła wideopamiętnik. Myślę, że to całkiem niezły pomysł. Nagranie moich odczuć pozwoli mi się lepiej skupić. Zaczęłam nagrywać moje myśli i opisywać, co się dzieje. Oczywiście nie wspomniałam o działaniach libijskiej policji — to musi pozostać

tajemnicą. Ciężko było mi nie poruszać tego tematu, ale skupiłam się na opisywaniu zeznań, które składałam w sądzie. Filmowałam się na tle ściany, która jest oblepiona zdjęciami Nadii, starymi urodzinowymi i świątecznymi kartkami oraz listami z domu. Nagrałam wszystkie zabawki i rzeczy, które kupiłam dla Nadii. A także różne miejsca, w których byłam, od kiedy przyjechałam do Trypolisu. Niektórzy z moich znajomych zgodzili się wystąpić i mówili, co sądzą o całej tej sytuacji. Myślę, że miejscowe wsparcie i świadectwa tylu ludzi pokażą Libijczykom, jakim jestem człowiekiem. 28 listopada 2009 Skończyłam mój wideopamiętnik. Mam tylko nadzieję, że właśnie o to im chodziło. Nigdy wcześniej nic takiego nie robiłam i starałam się, aby był jak najbardziej osobisty. Jasno zaznaczyłam, że nigdy nie przestanę walczyć o Nadię. Zrobiłam to najlepiej, jak umiałam. Musiałam przeszukać cały Trypolis, nim znalazłam FedEx, żeby to wysłać. Dobrze, że pomógł mi mój przyjaciel Mohmed (właściciel pobliskiego sklepu), który ustalił, gdzie mam jechać i poinstruował taksówkarza. Kiedy już wysłałam film, poszłam ze znajomą i jej córką do centrum handlowego. Jest jak miniatura Trafford Centre w Manchesterze. Jest tam też supermarket, który nazywamy Tesco — sprzedają tam niezłe jedzenie, chociaż nie jest tak dobrze zaopatrzony, jak jego brytyjski odpowiednik. Są też sklepy z ubraniami, w tym Naf Naf i H&M, kilka sklepów z elektroniką, a na piętrze — restauracyjki. Często jadamy tam lunch. Jest znacznie taniej niż w Anglii! Za cztery dinary (dwa funty) można kupić dużą kanapkę z kurczakiem na gorąco, z frytkami i napojem. Biorąc pod uwagę wszystko, co się dzieje, miło czasem zrobić coś normalnego i dziewczyńskiego. 3 grudnia 2009 Phil Owen skontaktował mnie z kobietą o imieniu Teri, która zrobi komputerowy wizerunek starszej Nadii. Wyjaśniła, że zamierza włączyć moje zdjęcie, gdy miałam sześć lat, do zdjęcia Nadii, gdy miała cztery. Teri obiecała, że prześle mi jutro pierwsze próbki. 4 grudnia 2009 Zgodnie z obietnicą Teri przesłała mi pierwsze zdjęcie. W pierwszej chwili byłam w szoku, bo Nadia nie zmieniła się aż tak bardzo.

Wiedziałam, że to nie jest jej prawdziwe zdjęcie, ale i tak się wzruszyłam. Na tym obrazku Nadia bardzo przypominała moją mamę — coś, co wszyscy zawsze mówili. Poczułam też ulgę — Nadia wciąż wyglądała jak Nadia, nie zmieniła się. Napisałam do Teri i zapytałam, czy jest pewna, że właśnie tak wygląda teraz moja córka. Oczywiście wiedziałam, że pytanie jest trochę głupie, skoro to komputer wygenerował to zdjęcie, ale bałam się, że jeśli to nie był wierny wizerunek, to Nadia mogła się zmienić i nie zdołam jej rozpoznać. Podobnie jak wszystko inne i to było strasznie zagmatwane. Teri odpisała, że to mało prawdopodobne, aby Nadia bardzo się zmieniła i że na pewno zdołam ją rozpoznać. To mnie pocieszyło. Jestem już pewna, że dziewczynka, którą widziałam kilka tygodni temu, nie była Nadią. Teri przysłała ostateczną wersję zdjęcia, a ja znów zalałam się łzami. A to dlatego że ogarnęła mnie niesamowita ulga, Nadia wciąż wyglądała tak jak kiedyś. 5 grudnia 2009 Spotkałam się z Arvinderem i dałam mu zdjęcia. Nie był przekonany, czy tak wygląda typowa sześciolatka. Nie przejęłam się tym specjalnie, bo dla mnie najważniejsze było, że Nadia wciąż jest do siebie podobna. Później odkryłam, że te wygenerowane komputerowo obrazy nie oddają w pełni zmian, jakie zaszły u mojej córki. Nadia przez prawie dwa lata żyła w zupełnie innej kulturze niż ta, do której przywykła. Najwyraźniej zmiana klimatu, jedzenia i sposobu życia też powinna być brana pod uwagę, gdy tworzy się taki portret. Phil chciał, aby te zdjęcia umieścić na plakatach i porozwieszać w Trypolisie, a także zamieścić w magazynach linii lotniczych, z hasłem: „Widziałeś tę dziewczynkę?” Ale nic z tego nie wyszło — głównie dlatego, że Philowi odmówiono wizy do Libii. 7 grudnia 2009 Dziś w Anglii puszczono program Inside Out. Podobno odniósł duży sukces i wszyscy, którzy go widzieli, uważali, że wyszedł dobrze i na pewno pomoże mi w odnalezieniu Nadii. Sally Williams przysłała mi kopię. To było dziwne, jakbym oglądała kogoś obcego, a nie siebie. Rodzice wyszli doskonale. Tata bardzo się przejął i mówiąc o swoich uczuciach z ostatnich lat, stwierdził: „To tak, jakby wyrwano mi serce, a Fawzi się po nim przeszedł”. Phil Owen, teraz już nadinspektor, został

pokazany przed komputerowym zdjęciem Nadii. Okazał cały swój spokój i profesjonalizm, na którym tak polegałam. Andy Burnham opisał negocjacje dyplomatyczne i dodał, że cieszy się, że nie próbowałam wziąć spraw w swoje ręce, bo to mogłoby zmienić mój wizerunek w oczach Libijczyków. Bardzo mnie wzruszył, gdy powiedział, że czuje olbrzymie uznanie i podziw dla tej kobiety. Tak się cieszę, że wszyscy się w to włączyli. Phil obejrzał program z rodzicami u nas w domu. Podobno wszyscy byli we łzach, słuchając moich zwierzeń. I chociaż obraz był z nimi w salonie, to ja byłam taki kawał świata dalej, nie wiedząc, kiedy wreszcie wrócę. Rodzice udzielili też wywiadu w paśmie śniadaniowym BBC. 15 grudnia 2009 Zadzwonił Andy Burnham i powiedział, że rozmawiał z Tonym Blairem, który jest teraz specjalnym wysłannikiem na Środkowy Wschód, by ponownie poruszyć naszą sprawę. Andy świetnie pilnuje naszej sprawy. 18 grudnia 2009 Pracownicy ambasady znów spotkali się z al-Obeidim, który co prawda był życzliwie nastawiony, ale powiedział Vincentowi, że muszą działać ostrożnie, bo Fawzi jest nieprzewidywalny, a oni martwią się o bezpieczeństwo Nadii. Od tak dawna nikt jej nie widział. A może ja się oszukuję i już nigdy jej nie zobaczę?

Czy możemy rzucać śnieżkami w dziadka? Wieczorem 20 grudnia 2009 roku zadzwonił do mnie Vincent Fean i poprosił, żebym przyszła do ambasady następnego dnia o dziesiątej rano. Potem mieliśmy razem iść do al-Obeidiego, który chciał się z nami natychmiast spotkać. To brzmiało poważnie. Czyżby miał jakieś wieści? I czy były dobre, czy oznaczały więcej bólu? Tamtej nocy nie spałam dobrze, cały czas o tym rozmyślając. Zawsze przychodziłam na spotkania punktualnie, a na posiedzenia sądu zjawiałam się nawet dużo przed wyznaczonym czasem. Tylko raz je przegapiłam, nie z mojej winy, a zwykle byłam jakieś dwadzieścia minut wcześniej. Ja, Vincent i Yousef, który był tłumaczem, udaliśmy się do biura alObeidiego znajdującego się niemal tuż za rogiem. Gdy weszliśmy do biura, pracownicy uśmiechnęli się do mnie i pokiwali głowami. Wyglądało na to, że już mnie znają — oczywiście pracowali tam sami mężczyźni, jak w sądach. Już mnie nie peszyli. Poczekaliśmy chwilę, po czym pojawił się Ajah ze współpracownikiem. Poprzez Yousefa powiedzieli, że mają nagranie dziewczynki, która może być Nadią i chcieli, abym je obejrzała. Na biurku przede mną stał laptop, a jeden z mężczyzn zaczął ściągać plik. Wydawało się, że minęła cała wieczność, zanim na ekranie pojawiły się zdjęcia, ale w końcu ujrzałam małą dziewczynkę w hidżabie. Wychodziła ze szkoły z siostrą Fawziego, Mufedą. Śmiała się i wydawała szczęśliwa. Przysięgam, że przez moment serce przestało mi bić. To była ona! To na pewno była moja droga Nadia, której nie widziałam od ponad dwóch lat. Wyglądała dokładnie tak samo, chociaż doroślej. Zaczęłam płakać, a wszyscy wokół uśmiechali się, bo z mojej reakcji domyślili się, że to ona. Myślę, że byli równie szczęśliwi, jak ja. Wpadłam w euforię, ale wciąż byłam daleko od mojego dziecka i bałam się, że coś pójdzie nie tak. Uspokoiłam się i poprosiłam tłumacza, by powiedział strażnikom, że musimy działać szybko, bo wiedziałam, że brat Fawziego ma przyjaciela, który pracował w policji i ostrzegał mojego byłego męża o naszych ruchach. Nadia znów zostanie ukryta i może już nigdy jej nie znajdziemy. Poinformowano mnie, że władze doskonale zdają sobie sprawę z tego, że trzeba działać szybko i zapewniono mnie, że już niedługo odzyskam

córkę. Już to wszystko kiedyś słyszałam, więc nie byłam przekonana. Nie przebierając w słowach, powiedziałam Yousefowi o moich obawach. Yousef przekazał Ajahowi, że Fawzi jest bardzo przebiegły i potwierdził, że ma informatora w policji. Już dwa razy widziano Nadię, ale Fawzi, gdy tylko orientował się, że ESO na niego czyha, przenosił Nadię albo zmieniał jej drogę do szkoły. Vincent zapytał, kiedy odzyskam córkę. Odpowiedzieli, że w ciągu dwudziestu czterech godzin. Pomyślałam, że dwadzieścia cztery godziny to za długo, zwłaszcza jeśli Fawzi miał wtyki w policji. Vincent ogłosił, że chcemy odzyskać Nadię jeszcze tego samego dnia. Ajah odparł, że teraz, kiedy potwierdziłam, że to Nadia, muszą uzyskać pozwolenie od swoich przełożonych, a gdy tylko je dostaną, mogą działać. Ajah zaczął gdzieś dzwonić, ale nie powiedziano mi już nic więcej. Vincent zapewnił mnie, że tym razem sprawy wyglądają inaczej i jest pewny, że libijska policja ich nie spartaczy. Poradził mi iść do domu i spakować trochę rzeczy. Po odzyskaniu Nadii miałyśmy zostać umieszczone w jakimś bezpiecznym miejscu, do czasu ustalenia dalszych działań. Vincent obiecał, że zadzwoni, gdy tylko uzyska jakieś informacje. Chciałam zostać i obserwować rozwój sytuacji, ale uświadomiłam sobie, że Vincent ma rację. Musiałam się przygotować na spotkanie z Nadią. Podrzucono mnie do mieszkania i pobiegłam na górę. Serce waliło mi jak młotem, gdy pakowałam swoje rzeczy i większość prezentów i ubrań dla Nadii. To był bardzo dziwny czas. Spojrzałam na moje mieszkanie w zupełnie inny sposób — to było zupełnie tak, jak te opowieści o wyjściu poza ciało i obserwowaniu wszystkiego z góry. Nadia chodziła do szkoły na pierwszą po południu i obliczyłam, że jeśli ESO natychmiast ruszy do akcji, tak jak obiecali, to niedługo zadzwoni telefon. Ale jeśli nikt nie skontaktuje się ze mną do drugiej, to pewnie przepadnie kolejna okazja. Miałam coraz mniej szans na odzyskanie córki. O wpół do drugiej zadzwonił telefon, a ja prawie podskoczyłam z wrażenia! To był Vincent. Powiedział, że jedzie po mnie kierowca z ambasady. Ledwie zdołałam wykrztusić pytanie, które zadawałam już od dwóch lat: „Czy znaleźli Nadię?” — Tak, nie dość, że ją znaleźli, to jeszcze czeka na ciebie na

komisariacie — odpowiedział spokojnie Vincent. Aż krzyknęłam z radości — nie mogłam uwierzyć, że wreszcie się zobaczymy! Przez prawie trzy lata czekałam na ten dzień. A później pomyślałam o moim byłym mężu. Fawzi będzie wściekły. Miałam też krótki atak paniki, gdy pomyślałam, że mogłam się pomylić i to jednak nie Nadia. Może to jakaś inna dziewczynka. Nie, byłam pewna, że to moja córka. Czy będzie mnie pamiętać? A jeśli nie? Co się stanie? Jak ja się będę czuła? Jak ona się będzie czuła? Nie chciałam jej denerwować — to wszystko musi być dla niej bardzo trudne. Wszystkie te pytania i myśli kłębiły się w mojej głowie. Nie potrafiłam jasno myśleć. A potem naszła mnie jedna myśl — przypomniałam sobie, w co byłam ubrana w dniu, w którym porwano Nadię i właśnie te rzeczy włożyłam — by przypomnieć jej mamusię. Pomyślałam, że będę musiała przeprosić Vincenta za mój dziwny strój — wyjątkowo nieelegancki — czerwoną bluzę z kapturem i stare czarne spodnie do biegania wsunięte w buty typu Ugg. Zwykle starałam się porządnie ubierać na spotkania z ważnymi ludźmi, ale tym razem nie dbałam o to. Tym razem byłam mamusią Nadii. Przyjechał po mnie samochód i podjechaliśmy do ambasady, by zabrać Vincenta. Jak już wcześniej mówiłam, byłam przekonana, że sklepikarz z mojego bloku mnie śledził i donosił Fawziemu. Nie chciałam, aby widział, że opuszczam dom z bagażem, który mógł mnie zdradzić, więc położyłam się na podłodze z tyłu, żeby nie było mnie widać. Nie było to zbyt wygodne, ale moje obawy potwierdziły się, gdy po drodze na komisariat do kierowcy zatelefonowano z pytaniem, czy jesteśmy w bezpiecznym wozie, bo otrzymali informację, że Fawzi z bratem jeżdżą po okolicy. Kierowca zaprzeczył. Nakazano mu ostrożność. Siedziałam z tyłu z Vincentem. W pewnym momencie ujęłam głowę w dłonie i musiałam wyglądać na zmartwioną. Vincent zauważył to i przytulił mnie, mówiąc: „Brawo, udało ci się!” Jeszcze nie, pomyślałam. Jeszcze nie. Gdy wjechaliśmy na parking przed komisariatem, zamknięto za nami potężną stalową bramę. Poczułam się bezpieczniej. Zaprowadzono nas do biura, w którym już kiedyś byłam. Tyle że tym razem czekało na mnie ze trzydziestu policjantów! Poczułam się bardzo ważna, ale ledwie weszłam do sali, zapytałam, gdzie jest Nadia. Jeden z policjantów odparł,

żebym była cierpliwa. Niemożliwe! Co za żart — od lat jestem cierpliwa! Poprosiłam Vincenta, by ustalił, czy Nadia wie, co się dzieje i czy wie, że się ze mną spotka. Vincent poprosił Yousefa, by poszedł do mojej córki i upewnił się, że wszystko z nią w porządku. Wrócił pięć minut później i odparł, że wszystko jest okej. Zaczynałam wpadać w panikę — nie rozumiałam, czemu wciąż nie mogę się z nią zobaczyć. Już miałam wszcząć awanturę — dokładnie pamiętam, że była druga trzydzieści po południu, dwudziestego pierwszego grudnia 2009 roku, prawie trzy lata od dnia, kiedy po raz ostatni widziałam Nadię — gdy ta weszła do sali w towarzystwie policjantki po cywilnemu. To naprawdę była ona. Już nie taka malutka. Urosła na ładną dziewczynkę, ale wciąż była moim dzieciątkiem. Stała przede mną, a ja nie byłam pewna, co robić. Nie chciałam jej przestraszyć i próbowałam sobie przypomnieć, co mi mówiła dziecięca psycholog o tym, by nie szaleć. Chciałam porwać Nadię w ramiona i nigdy nie puszczać, ale uklękłam przed nią i powiedziałam jej, że to ja, mamusia. Skinęła nieśmiało głową. Nie mogłam dłużej powstrzymywać emocji i zaczęłam łkać. W końcu byłyśmy razem! Nadia była trochę zaskoczona i powtarzała wciąż po arabsku, że musi wrócić do szkoły. Zostawiła tam tornister i bała się, że go nie odzyska. Denerwowała się, że jeśli nie wróci do szkoły, to nauczyciel ją zbije. Jakże mnie to rozzłościło. Zapewniłam ją, że wszystko będzie dobrze i nikt jej nie będzie karał. Później odkryłam, że Nadię często bito w szkole — kiedy się spóźniła, opuściła lekcję albo coś poszło nie tak. Była policzkowana albo bita po ręku gumową rurką. Nadia chciała zobaczyć Fawziego, a ja odparłam tylko, że policjanci powiedzieli, że lepiej będzie, jeśli zostanie ze mną. Wszystko jej przetłumaczono, bo nie chciałam, aby czuła się zagubiona. Widać było, że od dawna nie mówi po angielsku — spodziewałam się tego i byłam na to przygotowana — nie chciałam, żeby myślała, że coś przed nią ukrywam. Jeden z policjantów zapytał, czy to moja córka. Naprawdę myśleli, że będę się zalewać łzami i tulić jakąś obcą dziewczynkę? Potwierdziłam, że to Nadia. Inny policjant zapytał Nadię, kim jestem, a ona odpowiedziała: „Mama Sarah”. Czekałam na te słowa całą wieczność. Niektórzy z tych twardych libijskich agentów mieli łzy w oczach i zaczęli nam robić zdjęcia. Poprosiłam, aby przestali. Ostatnie,

czego chciałam w tak przejmującym momencie, to aby jacyś obcy ludzie strzelali nam fotki. Spełnili moją prośbę. Potem poproszono mnie, żebym podpisała jakieś papiery. Yousef tłumaczył je dla mnie, a ja musiałam złożyć odcisk kciuka na dokumencie potwierdzającym, że przejmuję opiekę nad Nadią. Na tym formalności się skończyły i nadszedł czas powrotu do ambasady brytyjskiej. Wokół stało mnóstwo policjantów — może ze dwie kobiety, ale większość mężczyzn. Niektórzy wyglądali groźnie. Zaczęłam się niepokoić. Co gorsza, poinformowano mnie, że Fawzi i jego bracia patrolują dwoma samochodami okolicę. Powiedziano nam, że musimy być ostrożni, chociaż nie wiem do końca, co mieli na myśli. Byłam coraz bardziej zdenerwowana, bo wiedziałam, że Fawzi i jego rodzina są zdolni do wszystkiego. Zapewniono nam trzy nieoznakowane pojazdy — w pierwszym jechała policja i ochroniarze. Ja siedziałam z Nadią i policjantką na tylnym siedzeniu drugiego, obok kierowcy siedział policjant. W trzecim, za nami, był Vincent i jeszcze dwóch agentów. Cała ta ochrona powinna mnie uspokoić, ale jakoś się nie udało. Nagle otwarto stalową bramę i nasz mały konwój opuścił parking. Gdy tylko wyjechaliśmy z bezpiecznej przystani, zaczęłam się nerwowo rozglądać za Fawzim i śledzącymi nas samochodami. Wyglądało jednak na to, że nic nam nie grozi i zaczęłam się rozluźniać — mój błąd. Byliśmy jakieś pięć minut drogi od ambasady, gdy rozległ się pisk opon i z bocznej uliczki wyskoczył na nas samochód. Nasz kierowca skręcił gwałtownie, gdy tamten próbował nas staranować. Krzyknęłam. Na szczęście kierowca z samochodu za nami zorientował się, co się dzieje, i zajechał nam drogę, by odgrodzić nas od atakujących. Ale to ich nie powstrzymało. Zauważyłam, że za kierownicą siedział Fward, a gdy samochód się zatrzymał, młodszy brat Fawziego wysiadł, a w ręku miał długi żelazny pręt. Podbiegł do naszego samochodu i zamachnął się, by zbić szybę. Pchnęłam Nadię na podłogę i osłoniłam własnym ciałem. Na szczęście szyba wytrzymała, ale brat Fawziego sięgnął do tylnych drzwi. Chciał zabrać Nadię. Nasz kierowca doszedł nagle do siebie i zamknął samochód na centralny zamek, po czym wrzucił wsteczny, wykręcił i pognaliśmy w drugą stronę. Bracia Fawziego wskoczyli z powrotem do wozu i odjechali, nim nasi ochroniarze zdołali cokolwiek

zrobić. Tłumaczyłam naszemu kierowcy, jak ma dojechać do ambasady, bo zdawał się kompletnie tracić głowę i wtedy zorientowałam się, że śledzi nas jakieś auto — to nie był nikt od nas. Krzyknęłam, że musimy przyspieszyć. Nadia płakała, ale nie zdawała sobie sprawy z tego, w jak wielkim jesteśmy niebezpieczeństwie. Czułam się jak w filmie akcji, gdy tak pędziliśmy po ulicach Trypolisu. Nie wiedziałam, co się stało z naszymi pozostałymi pojazdami. Wyglądało na to, że zostaliśmy sami. Nasz samochód gnał na sygnale. Przejechaliśmy kilka czerwonych świateł i znaków stopu, w ogóle nie przejmując się zasadami ruchu drogowego. Ten jeden raz popierałam takie podejście. Na szczęście nie byliśmy daleko od ambasady, a mężczyzna na siedzeniu pasażera — jestem przekonana, że był uzbrojony — zadzwonił, by otwarto nam bramę ambasady. W tym momencie bracia Fawziego zrezygnowali z pościgu i odjechali. Niewiele później dojechał też samochód Vincenta i bramy zostały zamknięte. Byliśmy bezpieczni! Wysiedliśmy z samochodu i sprawdziliśmy, czy wszyscy są cali. Nadia była zdenerwowana, ale nic jej się nie stało. Weszliśmy do środka odpocząć po tym wszystkim. Anne Otman i Joyce przyłączyły się do nas, by pomóc mi w rozmowie z córką. Nadia zdawała się bardziej przejęta opuszczeniem zajęć niż całym tym pościgiem. Powiedziała, że chce się zobaczyć z babą — ojcem. Anne wyjaśniła jej, że policja i ważni ludzie uważają, że teraz będzie jej lepiej, jak pomieszka trochę z mamą. Powiedziała Nadii, że mama bardzo ją kocha i była w Libii ponad dwa lata i jej szukała. Nadia musiała zrozumieć, że nie zabieram jej od ojca na zawsze i już niedługo się z nim zobaczy. Wyjaśniono też Nadii, że nie musi się martwić szkołą, bo od następnego tygodnia zaczynają się ferie. Nadia uśmiechnęła się i zaczęła uspokajać. A potem bawiłyśmy się w berka i chowanego wokół basenu ambasadora. Nadia się śmiała — cóż to była za ulga — widzieć ją szczęśliwą. Nadia nie mogła uwierzyć, że ma tyle miejsca do biegania, a gdy zaproponowałam, że wejdziemy do środka, odmówiła. Chciała zostać na zewnątrz! Zapytała też Joyce, z kim będzie tej nocy spała. Joyce wyjaśniła, że będzie obok mnie, na co Nadia odparła: „To dobrze!” Byłam taka szczęśliwa. Byłyśmy ze sobą zaledwie kilka godzin, a ona już chciała

być ze mną. Szybko nawiązywałyśmy na nowo więź — to było cudowne uczucie. Nie mogłam się doczekać, kiedy zadzwonię do domu. Odebrała mama. — Mamo — odezwałam się dumnie. — Mam tu twoją wnuczkę! Mama nie mogła w to uwierzyć i się rozpłakała. Powiedziałam jej, że na razie jesteśmy w ambasadzie, ale niedługo zostaniemy przeniesione w jakieś inne bezpieczne miejsce. Wtedy właśnie Vincent oznajmił, że pół godziny po naszym przyjeździe przed ambasadą zebrał się tłum, na którego czele stoi Fawzi. Było tam ze czterdzieści osób — jego znajomi i rodzina — krzyczeli i walili w bramę, żądając, by ich wpuścić. Słyszałam, jak wywrzaskują imię Nadii. To było dość przerażające. Vincent uznał, że najbezpieczniej będzie, jeśli zostaniemy w środku. Zapewnił, że jesteśmy bezpieczne — na terenie ambasady było mnóstwo ochroniarzy i nikt nieproszony nie mógł do nas dotrzeć. A gdy powiedział mi, że ochroniarzy jest dwa razy więcej niż zebranych pod bramą, poczułam się jeszcze spokojniej. Kalifa, szef ochrony, wyszedł z częścią ludzi do tłumu. Fawzi stanął przed nim z groźną miną, ale Kalifa zachował spokój i nakazał mu rozpędzić tłum. Fawzi odparł, że Kalifa jako Libijczyk powinien być po jego stronie, a nie współpracować z Brytyjczykami. Kobiety krzyczały coś na mnie i Nadię. Później ochroniarz powiedział mi, że niektóre z tych rzeczy były okropne i żadna kobieta nie powinna wypowiadać takich słów o innej kobiecie. Nigdy nie wyznał mi, co dokładnie mówiły, ale nie sądzę, żeby było to coś innego niż to, co już słyszałam od libijskich kobiet i mężczyzn, gdy widzieli na ulicy samotną kobietę z Zachodu. Fawzi i jego poplecznicy spędzili przed ambasadą jakieś pięć godzin, aż wreszcie zabrano go i jego brata. Reszcie powiedziano, że jeśli natychmiast się nie rozejdą, to też zostaną aresztowani. Po dziesięciu minutach nie było już nikogo. Vincent i pozostali pracownicy ambasady uznali, że jesteśmy teraz w dużym niebezpieczeństwie i zdecydowano, że powinnyśmy zamieszkać w rezydencji ambasadora, domu Vincenta, w głównym budynku ambasady. Nadia była trochę niespokojna i przed pójściem spać powiedziała, że chce zobaczyć tatusia. Nie mogła zrozumieć, co do niej mówię po angielsku, gdy próbowałam jej wyjaśnić, że to niemożliwe. Starałam się

jej wytłumaczyć, że już niedługo zobaczy tatę i nie wiem, czy mnie zrozumiała, ale w końcu przestała płakać. Zrobiłam jej kąpiel. Jakże miło było znów wykonywać z córką codzienne czynności. Nadii kąpiel się spodobała. Była coraz bardziej rozmowna, a ja rozumiałam trochę, o co jej chodzi, ale musiało ją denerwować, że nie potrafię jej odpowiedzieć po arabsku. Natomiast gdy wydawałam jej instrukcje, zdawała się rozumieć, co mówię. Była niesamowita! Zupełnie jakby wszystkie angielskie słowa miała schowane w jakimś pudełeczku w głowie i teraz znów je sobie przypominała. Następnego ranka obudziłam się z Nadią u boku. To było cudowne. Nadia spała spokojnie, ale ja, mimo radości, byłam zdenerwowana po demonstracji. Wiedziałam, że jesteśmy w niebezpieczeństwie — nawet w kryjówce, do której miałyśmy się przenieść. Nie będę mogła pracować, a Nadia chodzić do szkoły. Nie miałyśmy tu szans na normalne życie. Ale na razie nie mogłam się tym martwić. A tamten dzień był naprawdę wspaniały. Nadia była zadowolona i wyjątkowo spokojna. Pozwolono jej zwiedzać ogród, dzięki czemu czuła się swobodniej. Przekazała mi przez Anne, że lubi być ze mną, bo pozwalam jej bawić się na zewnątrz. Znów zadzwoniłam do domu i tym razem to Nadia porozmawiała z moimi rodzicami. Chcieli przylecieć, by się z nami zobaczyć, ale nie byli pewni, czy im się uda, bo nie mieli za dużo pieniędzy, a w święta loty były droższe. Tego dnia chciałam wykonać jeszcze jeden telefon. To były urodziny mojego brata, Andy’ego i bardzo pragnęłam, aby Nadia z nim porozmawiała. Trudno im się było porozumieć, ale to nie miało znaczenia. Andy nie rozmawiał z Nadią od ponad dwóch lat i bardzo się wzruszył. Przyznał, że rodzina jeszcze nie w pełni wierzy w to, co się stało, ale wszyscy świętują jak szaleni: „Wciąż nie możemy w to uwierzyć. Historia została napisana na nowo!” Później Andy powiedział mi, że gdy jechał autostradą przez Lancashire, łzy spływały mu po policzkach. To były najcudowniejsze urodziny jego życia. Chciałam, aby Nadia mogła ze mną rozmawiać o wszystkim, zwłaszcza że odniosłam wrażenie, iż nie wolno jej było nawet o mnie wspomnieć, gdy mieszkała z rodziną Fawziego. Później Nadia wyznała mi, że gdy zapytała o mnie Fawziego, jego mamę i siostrę, odparli, że jestem w

Anglii. Najwyraźniej nie chcieli, żeby wiedziała, że jestem tak blisko, i liczyli na to, że z czasem o mnie zapomni. Kilka dni po tym, jak odzyskałam Nadię, miałam okazję podziękować wszystkim, którzy mi pomogli. W „Guardianie” opublikowano artykuł, w którym opisałam Andy’ego Burnhama jako oazę siły i spokoju i podziękowałam premierowi, Davidowi Milibandowi i jego współpracownikom z Ministerstwa Spraw Zagranicznych, a także Ambasadzie Brytyjskiej w Trypolisie prowadzonej przez Vincenta Feana i Arvindera Vohrę za wszystko, co zrobili i robią, by pomóc Nadii i mnie. Zacytowano słowa Andy’ego Burnhama: „Długo czekaliśmy na ten moment. Dla Sarah był to bardzo trudny okres. Okazała niezwykłą odwagę, godność i cierpliwość, przechodząc przez jeden z najgorszych rodzicielskich koszmarów, który wreszcie się skończył. Podziwiam ją za to, jak walczyła o swoją sprawę w najgorszych możliwych warunkach”. Dodał też: „Wielu ludzi pomogło w osiągnięciu tego rezultatu i chciałbym podziękować wszystkim, którzy niestrudzenie pracowali, by to się stało, zwłaszcza ambasadorowi Wielkiej Brytanii i jego pracownikom. Mam nadzieję, że teraz Sarah i Nadia będą miały zapewniony spokój i czas, by znów się poznać po tak długiej rozłące”. Phil Owen stwierdził, że to były „okrutne” dwa lata niepokoju, bólu i zamieszania dla mnie i mojej rodziny. „Teraz mogą się skupić na tym, by znów stać się prawdziwą rodziną”. Nie mieliśmy dużo czasu na przygotowanie świąt, ale bardzo się staraliśmy. Ku mojej radości odkryłam, że Andy Burnham pomógł moim rodzicom w uzyskaniu wiz niezbędnych do przylotu do Libii. Zwykle zajmowało to trochę czasu, zwłaszcza w okresie świąt, ale dzięki Andy’emu wszystko udało się szybko załatwić i mieli przylecieć już następnego dnia, w wigilię Bożego Narodzenia, o ósmej wieczór. Przez ostatnie kilka lat nie obchodziłam świąt, ale teraz, gdy Nadia była ze mną, zamierzałam szaleć. W domu ustawiono duże drzewko i rozwieszono mnóstwo dekoracji. Nadię ciekawiły i zastanawiały te wszystkie przygotowania, bo oczywiście nie pamiętała Bożego Narodzenia, które spędziła w Anglii. Musieliśmy jej też wyjaśnić, kim jest Święty Mikołaj! Owej nocy wyjęłam wszystkie prezenty, które dla niej kupowałam na święta i urodziny, i położyłam pod choinką — nie byłam pewna, czy Nadia rozumie do końca,

co się działo, ale i tak chciałam ją porozpieszczać. Przez te kilka dni doskonale się dogadywałyśmy, a ja bardzo starałam się być tą mamusią, którą pamiętała sprzed porwania. Miałam wrażenie, że zaczyna przypominać sobie niektóre rzeczy z czasów naszego życia w Wigan — musiałyśmy tylko spędzić ze sobą więcej czasu i bardziej się poznać. Jednak jedna rzecz wciąż mnie niepokoiła. Groźne zachowanie Fawziego i jego rodziny dowodziło, że będziemy z Nadią w niebezpieczeństwie, jeśli zostaniemy w Libii. Nie mogłyśmy mieszkać w tym kraju i musiałyśmy jak najszybciej stąd wyjechać. Niestety, Nadia wciąż podlegała prawu szariatu i chociaż uzyskałam prawo do opieki nad nią, to nie wolno jej było opuszczać kraju. Rozmawiałam o tym z Vincentem, a on zgodził się, że nie można nam zagwarantować bezpieczeństwa, bez względu na to, gdzie w Libii zamieszkamy. Fawzi nie zamierzał się poddać i na pewno nie był zadowolony z tego, co zrobiłam. Uświadomiliśmy sobie, że musimy wykonać bardzo ważny krok — nie mogliśmy zniechęcić do siebie władz libijskich, ale też musieliśmy być stanowczy w naszych żądaniach. Chcieliśmy uzyskać specjalną dyspensę wobec prawa, by Nadia mogła ze mną opuścić Libię. Vincent miał się spotkać z panem al-Obeidim. Zamierzał wybadać grunt, ustalić, co tamten sądzi o zaistniałej sytuacji i zapytać, czy poprze prośbę o zgodę na powrót Nadii do Wielkiej Brytanii. Nadszedł moment przełomowy — nasza przyszłość spoczywała w rękach libijskich władz. Jeśli odmówią zgody na nasz wyjazd, to będziemy musiały uciekać, a to mogło być bardzo niebezpieczne. Do tego musiałybyśmy długo czekać, by sprawa ucichła. Znów musiałam uzbroić się w cierpliwość, ale Vincent skontaktował się ze mną, gdy tylko skończył spotkanie i powiedział, że al-Obeidi też uważa, że najlepiej będzie, jeśli wrócimy z Nadią do Wielkiej Brytanii. Były to wspaniałe wieści i krok naprzód, ale Vincent ostrzegł, że chociaż al-Obeidi ma spore wpływy, to nie on podejmuje ostateczne decyzje. Powiedział Vincentowi, że mam napisać list, w którym jasno przedstawię, czemu boję się dalej mieszkać w Libii, a także wyrażę obawę, że Nadia znów może zostać porwana, jeśli zostanie w Trypolisie. Al-Obeidi ogłosił, że uznaje Fawziego za przestępcę i że poprze mój list, który należało wysłać do pułkownika Kaddafiego. Powiedziałam też Vincentowi, że

rodzice także są gotowi spotkać się z Wodzem i osobiście podziękować mu za pomoc. Dzień Bożego Narodzenia w 2009 roku był cudowny! Spędzałam go razem z moją córką, a rodzice byli w drodze do Libii. Obudziłam Nadię dość wcześnie i powiedziałam, że przyszedł do niej Święty Mikołaj. Próbowałam jej wyjaśnić, o co chodzi, bo zawsze uważałam, że powinna znać obie strony swojego dziedzictwa — chrześcijańską i muzułmańską kulturę. Nadia nie rozbudziła się jeszcze, gdy zeszłyśmy na dół. W domu nie było prawie nikogo, bo wszyscy poszli do kościoła. To właśnie chciałam zrobić — wybrać się na mszę w Boże Narodzenie albo pasterkę w Wigilię, ale nie wolno nam było opuszczać terenu ambasady. A biorąc pod uwagę zaistniałą sytuację, nie zamierzałam ryzykować. Wiedziałam, że Fawzi gdzieś tam jest i może nas śledzić. Jeśli mam być szczera, to bałam się wtedy i liczyłam tylko, że nie każą nam się wyprowadzić, bo tu czułam się bezpieczna. Nadia otworzyła swoje prezenty i trochę ją zatkało. Chyba nie zdawała sobie sprawy z tego, że wszystkie są dla niej i chciała się nimi wszystkimi naraz bawić. Ambasada miała własnego kucharza, więc dostarczono nam śniadanie. Objadałyśmy się łososiem i truskawkami. Wypiłam nawet kieliszek szampana! Jeszcze nigdy nie jadłam tak pysznego śniadania. Rodzice mieli przyjechać wieczorem, więc zaczęłyśmy się szykować. Kilka miesięcy wcześniej kupiłam Nadii piękny różowy strój i teraz ją weń ubrałam. Cieszyłam się, że Nadia wciąż lubi sukienki i strojenie się. Była zachwycona nowym ubraniem. Nie mówiła wiele o Fawzim i jego rodzinie. Nie chciałam, aby sądziła, że nie wolno jej poruszać ich tematu, ale nie wspominałam o nim i starałam się robić wszystko w jej tempie. Na bożonarodzeniowym obiedzie było jedenaście osób. Nadia cieszyła się ze skupianej na niej uwagi. Większość moich znajomych i przyjaciół z Libii spędzała święta w domu, ale Anne Otman została z nami. Była bardzo pomocna i przetłumaczyła dla mnie trochę dokumentów. Rodzice przyjechali późnym wieczorem, bo mieli opóźniony lot. Vincent odebrał ich z lotniska i przywiózł do ambasady. Nie mogłam się doczekać spotkania i byłam ciekawa, czy Nadia ich rozpozna — byłoby cudownie. Nie musiałam się martwić. Gdy tylko wysiedli z samochodu, wybiegłyśmy im na spotkanie i po krótkiej chwili zastanowienia Nadia uśmiechnęła się od ucha do ucha.

Byłam wzruszona. Nadia ściskała mamę, a ja byłam tak szczęśliwa, że się rozpłakałam. Widziałam, że rodzice też czują ulgę. Spędzili z nami pół godziny, zrobili kilka zdjęć, po czym zgodnie z ustaleniami pojechali do Anne — zawiózł ich Hatem, jeden ze strażników. Rodzice przyjechali do ambasady następnego ranka. Nadia bawiła się z nimi przez większość dnia, a ja tylko napawałam się atmosferą — moja rodzina była znowu w komplecie. Nadia uparła się, żeby popływać, chociaż było zdecydowanie za zimno. Kiedy zapytała mojego tatę, ten był niczym wosk w jej rękach. No i tak po raz pierwszy w życiu (i pewnie ostatni!) wszyscy pływaliśmy w drugi dzień świąt. Przez następnych kilka tygodni rodzice przyjeżdżali codziennie. Nie mogliśmy za wiele zrobić, bo nie wolno nam było opuszczać terenu ambasady, ale nie miało to dla nas wielkiego znaczenia. Najważniejsze, że byliśmy razem. Graliśmy w gry planszowe, a Nadia bawiła się w ogrodzie. Była zachwycona wolnością i tym, że może biegać, gdzie tylko chce, i rozmawiać z tyloma ludźmi — i to zarówno po angielsku, jak i arabsku. Uwielbiała skupiać na sobie uwagę i zaprzyjaźniła się z wieloma ludźmi. Hatem został jej najlepszym przyjacielem i spędzała z nim mnóstwo czasu. Nadia bardzo szybko okręciła sobie wszystkich wokół palca i doskonale zdawała sobie z tego sprawę! Sylwester był wspaniały. Vincent bardzo się starał, aby umilić pobyt moim rodzicom i zapytał, jak zwykle spędzają Nowy Rok w Wigan. Tata powiedział, że o północy jeden z członków rodziny wychodzi tylnymi drzwiami, a następnie podchodzi do frontowych, a gdy zostanie wpuszczony do środka, dostaje drinka, by wznieść toast. Vincent postanowił, że tak właśnie zrobimy, i oto nasza tradycja została podtrzymana, mimo że byliśmy ponad 3000 kilometrów od domu! Rodzice byli naprawdę wzruszeni. Cały czas zastanawiałam się, czy zdołamy wrócić razem do kraju. Dzień po tym, jak odzyskałam Nadię, oddałam jej stary paszport i w ciągu czterech godzin dostałam nowy. To było niesamowite i sprawiło, że naprawdę uwierzyłam, iż już niedługo zdołamy opuścić Libię. Vincent poinformował mnie, że Fawzi skontaktował się z panem alObeidim z prośbą o zgodę na to, by on i różni członkowie jego rodziny mogli się widywać z Nadią. Oczywiście na samą myśl o tym zrobiło mi się

niedobrze i zaczęłam się zastanawiać, co on knuje, ale że Arvinder wrócił już z Anglii, omówiliśmy to wspólnie. Wypuszczanie Nadii z terenu ambasady było zdecydowanie zbyt niebezpieczne. Vincent i Arvinder stwierdzili, że powinnam się zgodzić, by Fawzi odwiedzał córkę, bo to będzie dobrze wyglądało i dowiodę, że nie chcę jej odsunąć od ojca. Poza tym uważałam, że pomimo tego wszystkiego, co się wydarzyło, nie mogłam odmówić Nadii kontaktu z tatą. Zgoda na widzenie była dla jej dobra, nie dla Fawziego. Tak więc niechętnie przystałam na spotkanie, które zostało wyznaczone w ambasadzie na szóstego stycznia 2010 roku. Nalegałam, aby wizyta odbyła się na moich warunkach, których nie zamierzałam negocjować. Teraz to Fawzi miał się dostosować do moich zasad. Zażyczyłam sobie, by wokół było wielu ochroniarzy i żadnych rozmów telefonicznych, a do tego miał być obecny tłumacz, który będzie mi tłumaczył wszystko, co Fawzi powie mojej córce. Jeśli będzie mówił o mnie coś złego, to wizyta zostanie przerwana. Wszystko to miało zostać spisane po arabsku i przedstawione Fawziemu do podpisu. Jeśli podpisze tę umowę, będzie mógł się spotkać z Nadią. Krótka piłka. Fawzi ostatecznie zgodził się na te warunki i spotkanie miało się odbyć zgodnie z planem. W dniu wizyty rodzice byli jeszcze w Libii, ale następnego dnia mieli wracać do domu. Miałam co do tego mieszane uczucia. Co prawda zawsze mogłam liczyć na ich bezwarunkową miłość i wsparcie, ale czasem łatwiej mi było rozwiązywać różne sprawy samej. Doskonale wiedziałam, co chcę zrobić, ale czułam presję, gdy musiałam to wszystko w kółko omawiać. Doskonale rozumiałam, że rodzice pragną dla Nadii i mnie jak najlepiej, ale ich niepokój tylko zwiększał mój. Dlatego ustaliliśmy, że podczas spotkania rodzice zaczekają w innym pokoju z Arvinderem, gdzie będą mieli ulubioną zabawkę Nadii (Josie Jump) i kilka gier, by po spotkaniu móc odwrócić szybko jej uwagę za pomocą rzeczy, które lubi. Wciąż czułam żal o to, że ja zdołałam zobaczyć się z córką dopiero po prawie trzech latach, podczas gdy Fawzi ledwie sobie tego zażyczył, a ja już musiałam się na to zgodzić. Ale zdawałam sobie sprawę, że na dłuższą metę jest to rozsądne rozwiązanie, no i musiałam myśleć o Nadii. Musiałam dowieść Libijczykom, że jestem lepszym człowiekiem i rodzicem niż Fawzi. Jeśli będę spokojna i opanowana, to będzie bardziej

prawdopodobne, że to on się zdenerwuje. Uznałam, że każdy jego wybuch będzie pogarszał jego prawną sytuację. Zapewniono mnie, że zachowano wszystkie środki bezpieczeństwa, włącznie z tym, że zrewidują torbę Fawziego, a on zostanie obszukany i będzie musiał przejść przez detektor metalu. W pokoju miało być dwóch ochroniarzy, a kolejni dwaj zajęli miejsca przed drzwiami. Joyce miała usiąść obok mnie, a Yousef obok Fawziego i Nadii, i przysłuchiwać się rozmowie. Jeśli nastąpi cokolwiek niezgodnego z moimi ustaleniami, to wizyta zostanie zakończona. Nim jeszcze zaczęliśmy, Fawzi zażyczył sobie, by pozwolono jego matce porozmawiać z Nadią przez telefon. Typowe — już zaczynał naginać naszą umowę! Jeśli ustąpię choć o milimetr, to następnym razem mój były mąż będzie chciał dużo więcej, może nawet przyprowadzi całą rodzinę. Powiedziałam Arvinderowi, że Fawzi zawsze stara się być górą. Ale nie wiedziałam, czy Nadia jest blisko związana z babcią, a nie mogłam przecież stawać im na drodze. Zgodziłam się na krótką rozmowę telefoniczną. Ustaliliśmy, że wizyta potrwa pół godziny, ale Fawzi zażyczył sobie, żeby przedłużyć ją do czterdziestu pięciu minut. Odparłam, że to zależy od przebiegu spotkania. Arvinder został z rodzicami, a Nadia poszła ze mną do sali konferencyjnej, gdzie czekał już Fawzi i człowiek z biura al-Obeidiego. Fawzi ubrał się bardzo elegancko, w wytworny garnitur, a na czoło nałożył ciemne okulary. Miał też jakiś nowoczesny telefon komórkowy — jak zawsze się popisywał. Szepnęłam do Nadii, że jeśli chce, to może uściskać tatę. Tak zrobiła i trochę się popłakała. Fawziemu też oczy zaszły łzami, zdawał się naprawdę wzruszony. To głupie, ale ogarnęło mnie poczucie winy. Nie zrobiłam nic złego, ale widok ich łez sprawił, że i mnie zrobiło się przykro. Próbowałam nie okazywać emocji. Fawzi dał Nadii lalkę (później się okazało, że popsutą) i kilka tanich cukierków. Joyce powtarzała mi wszystko, co mówił. Fawzi zaczął obiecywać córce niestworzone rzeczy. Powiedział jej, że zabierze ją do parku i że niedługo wróci do szkoły. Nie powinien mówić takich rzeczy sześciolatce, jeśli nie wiedział, co się wydarzy. Nadia bardzo się ucieszyła. Chciałam interweniować, ale się powstrzymałam. Lepiej, żeby wszyscy usłyszeli, co Fawzi opowiada. Po kwadransie Fawzi spytał, czy może zadzwonić do matki. Wyjaśniono mu, że rozmowa ma być krótka i

tylko jego matka ma prawo porozmawiać z Nadią, nikt inny. Nadia wzięła telefon, ale nie potrzebowałam tłumacza, by zrozumieć, że rozmawia z różnymi ludźmi, nie tylko z matką Fawziego. Nie spodobało mi się to — od początku wiedziałam, że Fawzi będzie kręcił. Spojrzałam na człowieka al-Obeidiego i powiedziałam mu po angielsku, by zakończył rozmowę, bo nie wiem, kto i co mówi do Nadii. Rozmowę zakończono, a przedstawiciel ministra przeprosił — doskonale zdawał sobie sprawę z tego, dlaczego się rozzłościłam. Na koniec wizyty Fawziego wyprowadzono. Nadia trochę się zdenerwowała. Weszli rodzice z Arvinderem i żeby zabawić Nadię, zagraliśmy z nią w grę planszową „Łaciate pieski”. Opowiedziałam Arvinderowi, że Fawzi oszukiwał i nie stosował się do naszych ustaleń. Arvinder zapewnił mnie, że jego zachowanie i próby naciągania zasad zostały zauważone i że na pewno będzie to na moją korzyść. Nie byłam tego taka pewna. Zaraz po spotkaniu zrobiło mi się smutno. Miałam poczucie winy za to, co robię Nadii. Nie chciałam jej utrudniać kontaktu z ojcem, ale nie można mu było ufać. Pragnęłam go nienawidzić, ale nie mogłam. Ponad wszystko mu współczułam. Wciąż miał nade mną władzę i właśnie to mnie przerażało. Chciałam, żeby to uczucie zniknęło, a on razem z nim! Rodzice wylatywali do kraju następnego ranka, a ja nie miałam ochoty się z nimi żegnać. Nigdy nie mówię: „Żegnaj”, bo to zupełnie jakbym myślała, że już nigdy się nie zobaczymy. Nigdy nie lubiłam się żegnać i do tej pory nie używam tego słowa! Resztę dnia spędziliśmy, bawiąc się na zewnątrz, skupiając na Nadii i ciesząc się ze spędzanego razem czasu. Wyglądało na to, że nie mamy szans wrócić razem. Tamtego wieczoru zapewniłam rodziców, że już niedługo się zobaczymy. Obiecałam, że jakoś sprowadzę nas obie do kraju. Tata się zdenerwował, kiedy wyjeżdżali z ambasady. Gdy patrzyłam, jak odjeżdżają, uroniłam kilka łez. Wróciłyśmy do budynku i zgodnie z naszym zwyczajem zasłoniłyśmy wszystkie żaluzje w domu, po czym poszłyśmy spać. Następnego dnia rodzice zadzwonili z lotniska w Manchesterze poinformować, że dotarli bez problemu. Ledwie się rozłączyłam, Vincent powiadomił mnie, że pułkownik Kaddafi zgodził się spotkać z moimi rodzicami. Cóż za pech! Zmartwiłam się, a gdy zadzwoniłam do rodziców,

oni też posmutnieli. Bałam się, że straciliśmy taką okazję, ale z drugiej strony przecież Wódz doskonale zdawał sobie sprawę z naszej sytuacji i nic dla nas nie zrobił. Przez następne dwa tygodnie Vincent, Arvinder i reszta dyplomatów ciężko pracowali nad tym, by wysłać nas do domu, ale nie mieli wielkich sukcesów. Byłyśmy co prawda z Nadią bezpieczne, ale Fawzi dalej walczył w sądach. Odbyło się kilka przesłuchań i chociaż to ja wciąż miałam prawo do opieki nad Nadią, to Fawzi uzyskał prawo odwiedzin. Byłam w szoku, gdy dowiedziałam się, że poprosił o prawo do zostawania na noc i spędzania z dzieckiem całych piątków. Moja prawniczka, Hanan, zdołała odroczyć sprawę, bo musiałyśmy dopilnować, żeby mój były mąż miał prawo do odwiedzin tylko pod nadzorem. Bardzo denerwowały mnie te spotkania z Fawzim, ale chciałam, aby Nadia spotykała się z ojcem. Bałam się tylko, że jeśli dostanie zgodę na spotkania z Nadią bez oficjalnego nadzoru, to zabierze ją i już nigdy więcej jej nie zobaczę. Do sądu przybyłam w towarzystwie Arvindera (Hanan powiedziała mi, że Fawzi będzie z tłumaczem, a sędzia będzie zadawał pytania bezpośrednio mnie). I znów Arvinder okazał się nieoceniony, uspokajał mnie i pomagał opanować sytuację. Sędzia zapytał mnie przez tłumacza, czy możliwe jest, żebym pogodziła się z Fawzim i dała naszemu małżeństwu jeszcze jedną szansę. Odparłam, że to niemożliwe, ponieważ nie mogłam ufać Fawziemu — skrzywdził mnie i swoją córkę, więc nie mogłam do niego wrócić. Dodałam też, że Fawzi związał się już z kimś innym — rozmyślnie o tym wspomniałam, bo chciałam, aby Fawzi i jego prawnicy wiedzieli, że ja też mam kontakty i doskonale wiem, co się dzieje. Sędzia odpowiedział, że został poinformowany, jakoby Fawzi i ta kobieta się rozstali. Zaprzeczyłam i powtórzyłam, że nie ma szans na zgodę między nami. (Odkryłam, że w Trypolisie wszyscy wszystko o sobie wiedzieli, krążyło mnóstwo plotek, a te informacje miałam od przyjaciółki Sally.) Sędzia kazał mi potem podpisać dokument potwierdzający prawdziwość moich zeznań i stwierdził, że wyda wyrok pod koniec dnia. Wróciliśmy do domu i czekaliśmy na wieści. Arvinder posiedział z nami trochę. Nadia go uwielbiała — był świetnym towarzyszem i pięknie się z nią bawił. Czasami Arvinder zabierał też nas na zewnątrz — wspaniale było się gdzieś przejść, nawet jeśli był to tylko dom jednego z

pracowników, za to z malutkim placem zabaw i basenem. Czułam się tam bezpiecznie, bo wszędzie byli ochroniarze. Około pierwszej po południu Hanan zadzwoniła i powiedziała, że sędzia podjął decyzję — przyznał Fawziemu prawo do spotkań z Nadią w piątki od dziesiątej rano. Ustalono, że będzie odbierał Nadię z posterunku i odprowadzał ją tam na piątą po południu. Jeśliby się spóźnił, natychmiast tracił wszystkie prawa do spotkań. Wyrok wchodził w życie niezwłocznie, ale miałyśmy prawo do apelacji, co pozwalało nam uzyskać trochę czasu. Byłam zrozpaczona — jeśli Fawzi będzie miał prawo spędzić cały dzień z Nadią, to na pewno znów ją porwie i dopilnuje, bym już nigdy więcej jej nie zobaczyła. Po tym wszystkim, co przeżyłam, nie mogłam uwierzyć, że coś takiego może mieć miejsce. Musiałyśmy wynosić się z tego kraju i to szybko! Nie zamierzałam spuścić Nadii z oczu — musieliby mnie chyba wtrącić do więzienia. Towarzysząca mi niepewność sprawiła, że następne kilka dni były upiorne, ale ostatecznie nie musiałam ryzykować więzienia. Farouk zadzwonił do mnie i powiedział, że mam się spodziewać telefonu od alObeidiego. A potem dostałam SMS: „Pani Sarah, proszę o szybką odpowiedź”. Oddzwoniłam na ten numer i uzyskałam połączenie z alObeidim. Zapytał, jak się czuję, po czym zażyczył sobie kopii naszych paszportów, ponieważ postanowili zabukować nam miejsca w samolocie. Nie mogłam uwierzyć w jego słowa. — Przepraszam. Powiedział pan miejsca? Dla nas obu? Nadii też? Lot do domu? Al-Obeidi roześmiał się i odparł, że tak, dla nas obu. I że szybko potrzebuje paszportów. Odparłam, że dostarczę mu je jak najszybciej i zapytałam jeszcze, kiedy będziemy lecieć. — Za kilka dni — odparł i się rozłączył. Czy ja dobrze słyszałam? Czy to naprawdę się dzieje? Po tym wszystkim, przez co przeszłyśmy, wreszcie usłyszałam to, o czym marzyłam — Nadia i ja miałyśmy wrócić do domu! Natychmiast zadzwoniłam do Vincenta i powiedziałam mu o wszystkim. Kazał mi nikomu nie mówić, poza tymi, którzy już i tak wiedzą. Gdy Arvinder wrócił do domu, uściskałam go mocno za całą tę ciężką pracę. Miał

paszporty i dał je Faroukowi, by ten zabrał je do biura al-Obeidiego. Vincent przybył wreszcie po całym dniu nieobecności, a ja przywitałam go niczym bohatera. Był z kimś, kogo zaskoczyło moje zachowanie — okazało się, że to szef Vincenta! Wypiłam z Arvinderem drinka, podczas gdy żona Vincenta, Anne, uczyła Nadię (Anne dawała Nadii lekcje angielskiego, a moja córka robiła duże postępy). Wspominaliśmy wszystko, co się wydarzyło. Zdołaliśmy nawet przypomnieć sobie kilka zabawnych chwil, i to wśród komplikacji. Nie mogłam uwierzyć, że to wszystko wreszcie dobiega końca. Już zaczynałam patrzeć inaczej na Libię — to już nie był mój dom. Jako że nie wiedziałam, kiedy będziemy wyjeżdżać, postanowiłam nie mówić nic Nadii. Wciąż musiałam ukrywać tę wiadomość przed Fawzim, bo nie chciałam, aby zaczął coś knuć. Ale bez względu na to, co miało się wydarzyć, nie miałam zamiaru całkiem odgradzać go od córki. Powiedziałam Vincentowi, że zgodzę się na wizyty Fawziego, jeśli ten kiedykolwiek zostanie wpuszczony do Anglii, i dopóki Nadia sama nie zdecyduje, którą religię chce wybrać, będę ją uczyć o islamie tyle, ile tylko zdołam. A jeśli będzie to możliwe, to raz do roku będziemy przyjeżdżać do Libii. Fawzi znów zażyczył sobie spotkania z Nadią, a ja zgodziłam się, ale tym razem zastrzegłam, że bez żadnych rozmów telefonicznych. Zasady pozostały takie same jak poprzednio, włącznie z ochroną. Tym razem zgodziłam się, by spotkanie trwało godzinę i miałam trochę poczucia winy, bo wiedziałam, że to będzie ostatnie spotkanie Nadii z ojcem w najbliższym czasie. I tym razem Fawziemu towarzyszył ochroniarz od al-Obeidiego i był równie miły jak poprzednio — uśmiechnął się, uścisnął mi dłoń i zapytał, jak się miewam. Fawzi nigdy nie lubił Arvindera i posłał mu lodowate spojrzenie. Nadia przybiegła do ojca i z uśmiechem zawołała do niego: „Cześć, tatusiu!” po angielsku. Joyce miała tłumaczyć i zaczęła się śmiać, że Nadia rozmawia z ojcem po angielsku — mnie też się to podobało! Po upływie pół godziny od rozpoczęcia wizyty zadzwonił telefon Fawziego. Ochroniarz pokręcił głową, wyraźnie nie wierząc, że Fawzi tak naciska. Ale Fawzi odebrał — dzwoniła jego mama i chciała rozmawiać z Nadią. Fawzi zapytał, czy Nadia może odebrać. Człowiek al-Obeidiego wzruszył ramionami i spojrzał na Arvindera, a ten na mnie. Skinęłam głową, ale

dodałam: „Tylko krótko!” Nadia rozmawiała dobrą chwilę, a Arvinder widział, że nie jestem z tego powodu zadowolona. Ochroniarz zdawał sobie sprawę z tego, że Fawzi przesadził i nakazał mu zakończyć rozmowę. Zrobił to, ale niechętnie. Tuż przed upływem godziny spotkania do sali wszedł Vincent i nakazał zakończyć wizytę. Fawzi pożegnał się z Nadią. Tym razem nikt nie płakał. Nadia dobrze to zniosła. Na zewnątrz Vincent przedstawił Fawziemu dokument, który głosił, że Fawzi wyraża zgodę, by Nadia opuściła pod moją opieką Libię. Fawzi rzucił tylko okiem na pierwszą linijkę tekstu i odmówił przeczytania go. A co dopiero podpisania! Wyszedł wściekły. Następnego dnia, jedenastego lutego, zapytałam Arvindera, czy mógłby mnie zabrać na zakupy. Chciałam kupić Nadii ubranie na powrót. Nadia miała zostać w ambasadzie z Joyce. Arvinder się zgodził. Pojechaliśmy do British Home Stores, Marksa & Spencera, i Next — wszystkie miały swoje oddziały w Trypolisie. Ale nim dotarliśmy na miejsce, Arvinder zaprosił mnie na drinka do hotelu Radisson, bo chciał mnie poinformować o najnowszych osiągnięciach. Zaczęłam się niepokoić i zastanawiać, czy nastąpiły jakieś zmiany w planach. Może pracownicy ambasady bali mi się o nich wspomnieć? Czemu nie powiedział nic wcześniej? Mój niepokój pogłębiło jeszcze zachowanie Arvindera — był bardzo cichy, prawie ze mną nie rozmawiał, ale powiedział, że kiedy dojedziemy do hotelu, wszystko mi wyjaśni. Usiedliśmy w kawiarni, a Arvinder zapytał mnie, jakie mam plany po powrocie do domu i czy chcę dużego rozgłosu. Prawdę mówiąc, nie myślałam o tym i zdziwiłam się, że mnie o to pyta. Przeczytał jakiś e-mail i wtedy zauważyłam, że trzyma coś, co wygląda jak bilety. — Co to za... bilety? — Głos mi drżał. — Jadę w ten weekend do Tunisu. — Mówiłeś, że jedziesz, ale wydawało mi się, że samochodem. Arvinder podał mi bilety i rzekł: — No to sama zobacz. Otworzyłam kopertę i wyciągnęłam bilet. Widniało na nim moje nazwisko, ale miejscem docelowym nie był Tunis. To był bilet lotniczy z Trypolisu do Londynu, a dalej do Manchesteru. Serce podskoczyło mi w piersi. Arvinder jechał z nami, będzie nas eskortował do domu! Nie mogłam o niczym więcej marzyć. Arvinder zapytał, czy chcę sprawdzić

datę, ale nic mnie to nie obchodziło — natychmiast go uściskałam. Miałyśmy zabukowane bilety! Naprawdę wracałyśmy do domu. Arvinder powiedział, że wyruszamy za dwa dni, w sobotę trzynastego lutego. On jeszcze nie miał biletów — Saif al-Islam, jeden z synów Kaddafiego, zajmował się tym. Al-Obeidi i Vincent przedstawili mu tę sprawę, a on zgodził się ją szybko załatwić. W głowie mi szumiało. Poszliśmy na zakupy i jestem pewna, że byłam niemożliwa, tak bardzo się cieszyłam — jestem przekonana, że Arvinder był szczęśliwy, gdy wreszcie się mnie pozbył. W każdym razie nabyłam dla Nadii trochę ubrań, a Arvinder kupił jej koszulkę z małpką Cheeky Monkey, bo tak ją przezywał. Gdy tylko wróciłam do domu, zadzwoniłam do rodziców i przekazałam im najnowsze wieści. Byli przeszczęśliwi, ale prosiłam, że nie mogą ani słowem wspomnieć o tym nikomu poza Steph i Andym. Uzgodniliśmy, że powiem o tym Nadii następnego dnia, i chciałam, aby Arvinder, Vincent, Anne i Hatem byli przy tym obecni. Chciałam, żeby Nadia cieszyła się, że jedzie do Anglii i sądziłam, że lepiej będzie, jeśli będą ją otaczali ludzie, których lubi. Następnego wieczoru, dwunastego lutego, postanowiłam przekazać Nadii tę informację. Wszyscy chcieli przy tym być. Wcześniej zdradziłam tajemnicę Hatemowi. W ciągu ostatnich tygodni bardzo zaprzyjaźnił się z Nadią, więc uznałam, że należy go poinformować, że wyjeżdżamy. Był zaskoczony i łza zakręciła mu się w oku. Oczywiście cieszył się, że nam się udało, ale smutno mu było, że go opuszczamy. Poprosiłam, żeby nie mówił nic Nadii, a on dotrzymał słowa. Usiadłam z Nadią i powiedziałam, że mam dla niej niespodziankę i że musi słuchać uważnie. — Dobrze, mamusiu — odparła. Oznajmiłam, że jedziemy do Anglii bez tatusia, ale że będzie nas mógł odwiedzić, kiedy już się urządzimy. Nadia skinęła głową i powtórzyła: — Dobrze, mamusiu. — A potem zapytała: — Czy możemy rzucać śnieżkami w dziadka? Nie sądziłam, że przyjmie to tak dojrzale — poszło nam świetnie. Przez cały wieczór mówiła o Anglii i śniegu. Powiedziałam jej, że Arvinder pojedzie z nami, a ona chciała wiedzieć, czy Vincent, Anne i Hatem też jadą. Wyglądało na to, że bardziej się martwi, że opuszcza ich

niż ojca. A potem odprowadziłam Hatema do drzwi i po raz ostatni uściskałam. Oboje się rozpłakaliśmy i Hatem poprosił, abym dbała o Nadię. I że spróbuje odwiedzić nas w Anglii. Arvinder został na obiad, a ja wzniosłam toast za niego i wszystkich, którzy nam pomogli. Gdy wyszedł, tradycyjnie zaciągnęłyśmy wszystkie żaluzje. Nadia wykąpała się, a ja spytałam, czy ma jakieś pytania, nim zaśnie. — Nie, mamusiu — rzekła. — Nie mam. Mieliśmy wylecieć o pierwszej po południu, ale bardzo przejęte obudziłyśmy się wcześnie. Rano musiałam iść do sądu, aby podpisać jakiś dokument. Nie wiedziałam co prawda, o co dokładnie chodzi, ale kazano mi to zrobić. Nie obchodziło mnie, co to jest, o ile tylko wylecimy do Anglii. Poszliśmy z Vincentem i Faroukiem do sądu, w którym nigdy wcześniej nie byłam. Farouk wszedł do środka, by ustalić, czy sędzia może mnie już przyjąć. Zniknął na jakieś dwadzieścia minut, a gdy wrócił, powiedział, że sędzia odmawia wydania jakichkolwiek dokumentów — okazało się, że życzy sobie podpisu Fawziego na dokumencie pozwalającym Nadii opuścić Libię. Farouk próbował mu wyjaśnić, że nie było to potrzebne w związku z tym, że sprawą zajmuje się Saif Kaddafi, ale sędzia nie chciał go słuchać. Jedyną osobą, która mogła zmienić decyzję sędziego, był Mohammed, osobisty asystent Saifa, który zajmował się biletami i wszystkimi dokumentami. Tyle że on był akurat w samolocie lecącym z Londynu i miał wylądować już po naszym odlocie! Nie mogłam uwierzyć, że w dniu, kiedy wszystko miało się skończyć, rzucono nam kolejne kłody pod nogi. Mimo protestów Vincenta i Arvidera sędzia odmówił zmiany decyzji i nie mogliśmy tamtego dnia wylecieć. Pracownicy ambasady skontaktowali się z Mohammedem natychmiast po jego powrocie, a on zatelefonował do sędziego i wyjaśnił mu sytuację. Zgoda Fawziego była niepotrzebna. Zarezerwowano kolejny lot, następnego dnia o dziesiątej. Co prawda kolejny plan ucieczki został zorganizowany w niecałą dobę, ale ja zaczęłam mieć poważne wątpliwości, czy kiedykolwiek zdołam uciec z Nadią z Libii. Fawzi nie wiedział o naszych działaniach, ale bałam się, że dodatkowy dzień może wystarczyć, by odkrył, co się dzieje i jakoś nas powstrzymać. Wychodziłam z siebie z niepokoju, ale musiałam nad sobą panować ze względu na Nadię. Powiedziałam jej, żeby się nie martwiła opóźnieniami

— już niedługo będziemy w domu. Następnego ranka wstałyśmy jeszcze wcześniej. To musiał być ten dzień! Ale czas ciągnął się okropnie, a kiedy na pół godziny przed odlotem, o dziewiątej trzydzieści, wciąż jeszcze byłyśmy w ambasadzie, zaczęłam panikować. Arvinder powtarzał, że mam się nie denerwować i że chcą trzymać nas w bezpiecznym miejscu jak najdłużej. O dziewiątej czterdzieści pięć dostaliśmy zielone światło. Na zewnątrz czekał na nas cały konwój samochodów policyjnych. Nie wolno mi było nikomu powiedzieć o wyjeździe, by Fawzi nic nie odkrył, ale udało mi się pożegnać z Anne Otman. To był bardzo wzruszający moment, obie się rozpłakałyśmy i uściskałyśmy mocno. Spotkałam w Libii wspaniałych ludzi, a wsparcie Anne odzwierciedlało właśnie to, jacy byli. Vincent z żoną towarzyszyli nam na lotnisko, a tam odbyły się kolejne pożegnania. Obydwoje byli dla mnie cudowni, a Vincent, pomagając mi, zrobił znacznie więcej, niż wymagało to jego stanowisko ambasadora — nigdy mu tego nie zapomnę. Zostałyśmy poprowadzone z Nadią pustym pasem startowym i wsiadłyśmy do samolotu tuż po wyznaczonej godzinie startu. Wstyd mi było, że przez nas opóźniono lot. Zawsze mnie denerwowali ludzie, którzy czekają z wsiadaniem do ostatniej chwili i opóźniają wylot — a teraz to ja i Nadia byłyśmy takimi nieuprzejmymi pasażerami! Byłam też trochę zmieszana, bo zabrano nas do klasy biznes, w której nigdy wcześniej nie byłam. Inni pasażerowie na pewno się denerwowali i pewnie się zastanawiali, kim jesteśmy? Nawet po wystartowaniu czułam ogromny niepokój. Przez prawie trzy lata żyłam na krawędzi, nie wiedząc, co przyniesie kolejny dzień i wciąż obawiając się jakiegoś nieszczęścia. Pamiętam, jak siedziałam w samolocie i tuż po starcie patrzyłam w dół i mówiłam po arabsku: „Żegnaj, Libio, żegnaj!” Nigdy się nie żegnam, bo uważam, że to takie ostateczne i oznacza, że już nigdy się z tym kimś nie spotkam. Ale tym razem cieszyłam się, żegnając Libię.

Pomyśl życzenie Nie chodzi o to, kto mi pozwoli, tylko kto mnie zatrzyma Ayn Rand, pisarz i filozof

Wracałyśmy do domu, ale ja wciąż nie mogłam uwierzyć, że to koniec tej katorgi. Na każdym kroku mojej batalii pojawiały się nieustannie jakieś problemy, opóźnienia i katastrofy, i teraz bałam się, że ktoś zdoła zawrócić samolot! Na szczęście były to niczym nieuzasadnione obawy, ale wciąż trudno mi się było odprężyć. Natomiast Nadia świetnie się bawiła i wciąż zadawała pytania: — Kiedy dolecimy? Ile jeszcze czasu? Czy już jesteśmy w Londynie? Czy już jesteśmy w Anglii? Arvinder świetnie sobie z nią radził i był bardzo wyrozumiały przez cały lot. Nikt w samolocie nie znał naszej historii, i jeśli nie liczyć tego, że byliśmy w klasie biznes, to traktowano nas normalnie. Wylądowaliśmy na Heathrow w walentynki 2010 roku. Pamiętam, jak Arvinder powiedział: „I oto jesteśmy na brytyjskiej ziemi!” Czułam ulgę, ale pomyślałam, że nie będę się czuła jak w domu, dopóki nie będę z moimi rodzicami, bratem, siostrą i całą rodziną. Nadia nie mogła zrozumieć, dlaczego, skoro wylądowaliśmy, nie jesteśmy jeszcze w Manchesterze i że musimy polecieć jeszcze raz, ale szybko przestała się tym przejmować, bo ujrzała śnieg. Przeszliśmy do poczekalni biznesowej, gdzie wypiłam kieliszek wina (albo trzy), co trochę mnie uspokoiło! Denerwowałam się nieco, chociaż cieszyłam się, że czeka na mnie rodzina. Wyobrażałam sobie, jak tata godzinami wyczekuje na lotnisku. Byłam zaskoczona, że nie biwakował pod lotniskiem! (Okazało się, że czekał na nas już na kilka godzin przed naszym przylotem.) Arvinder zapytał, czy może wziąć Nadię do sklepu i kupić jej trochę słodyczy. Chyba musiałam zrobić zaniepokojoną minę, bo spojrzał na mnie spokojnie i powiedział: — Bez obaw, będę się nią opiekował, będzie ze mną bezpieczna. Pamiętam, że zaczęłam się śmiać. Wszak był jedną z najbardziej zaufanych osób. Oczywiście że Nadia będzie z nim bezpieczna. Więc rozsiadłam się wygodnie i dalej sączyłam białe wino.

Arvinder zadzwonił do Vincenta i oznajmił, że dotarliśmy bezpiecznie do Londynu i czekamy na lot do Manchesteru. Później poinformowano mnie, że po tym telefonie Farouk zadzwonił do Fawziego i powiedział mu, że jestem z Nadią w Wielkiej Brytanii. Fawzi był oczywiście wściekły. Zaczął grozić Faroukowi, że zabije dziesięciu Libijczyków i dziesięciu Anglików odpowiedzialnych za nasz powrót do Wielkiej Brytanii. Nie zdziwiła mnie jego reakcja ani groźby. Zawsze bałam się jego wybuchowego temperamentu i często się zastanawiałam, do czego byłby zdolny, gdyby się naprawdę zdenerwował. Lot z Heathrow do Manchesteru miał być o pierwszej trzydzieści po południu, a przynajmniej tak mi się wydawało. Sięgnęłam akurat po kolejną lampkę wina, gdy Arvinder poprosił, żebym sprawdziła godzinę na bilecie. Zerknęłam i prawie zemdlałam. Lot był o pierwszej, a była już dwunasta czterdzieści pięć! Nie przestawiliśmy zegarków na czas lokalny i straciliśmy poczucie czasu. Przebiegliśmy przez całe lotnisko do naszego terminalu. Akurat wsiadali ostatni pasażerowie. Wtedy Nadia stwierdziła, że musi do toalety. Wyjaśniłam to obsłudze lotniska. Na szczęście byli bardzo wyrozumiali i poczekali, aż wróciła z łazienki. Po tym wszystkim moglibyśmy nie dotrzeć na „uroczystość”. Już sobie wyobrażałam te nagłówki... W każdym razie niewiele później przypięłyśmy się pasami i ruszyłyśmy w ostatnią część naszej podróży. Nadia wciąż była bardzo podekscytowana, co chwila pytała, czy babcia i dziadek będą na nas czekać. Zupełnie się nie denerwowała. Myślę, że to dzięki temu, że od początku byłam z nią szczera, więc wiedziała zawsze, co się dzieje i czego ma się spodziewać. Arvinder, jej „totumfacki”, wciąż ją zagadywał i ładnych kilka razy zagrali w „Łaciate psy”. Nadia uwielbiała towarzystwo Arvindera. Jego obecność bardzo nam pomogła. Przez całą tę mękę w Libii był dla mnie ogromnym wsparciem. Nie mogłam się skupić — i to wcale nie z powodu wina — im bliżej byliśmy domu, tym bardziej byłam podekscytowana i zdenerwowana. Wylądowaliśmy w Manchesterze i kiedy kołowaliśmy po pasie, ujrzałam dwa policyjne range rovery. Jako że podróżowaliśmy klasą biznes, wysiedliśmy jako pierwsi. Arvinder powiedział, żebyśmy poszły przodem. Pierwszymi osobami, które zobaczyłam, był „mój” policjant Phil Owen i „mój” deputowany, Andy Burnham — dwaj mężczyźni, którzy nie

ustawali w swoich działaniach, by wspierać Taylorów i pomagać im przez ostatnie kilka lat. Rzuciłam im się w ramiona i wybuchnęłam płaczem. Dwóch policjantów skierowało nas do samochodów. Andy powiedział, że cała moja rodzina czeka na nas w hotelu Radisson, zaledwie dwie minuty od pasa startowego. Ostrzegł też, że jest tam prasa. Phil Owen opowiadał mi później, że nasz przyjazd do Manchesteru był jednym z najwspanialszych momentów w jego karierze. Cała ta ciężka praca i oddanie opłaciły się, i kiedy stał obok Andy’ego Burnhama na płycie lotniska i nasz samolot wylądował, Phil odwrócił się do Andy’ego i powiedział tylko: „Udało się nam!” Gdy zatrzymaliśmy się przed hotelem, ujrzałam zbiegającego po schodach tatę, a za nim ze cztery ekipy telewizyjne. Mama była w toalecie, a on nie mógł już dłużej czekać! Podrzucił Nadię w powietrze i zapytał, czy pamięta jego i babcię. Powiedział jej, jak bardzo za nią tęsknił, a potem wykrzyknął na całe gardło: — Udało ci się, Sarah! Udało ci się, kochanie! — Był najdumniejszym ojcem na świecie. Chwilę później zjawili się też mój brat Andy z żoną Kirsty. Andy uściskał nas i wycałował. Nie widział Nadii już prawie trzy lata, a my po raz pierwszy zobaczyłyśmy jego córkę, Frankie. Szybko przyłączyła się do nas mama, Steph i Jay, a potem wszyscy zaczęli szlochać z radości i ulgi. Poszliśmy do sali konferencyjnej, którą wynajął Phil Owen. Gdy weszłam do środka, cała dumna, ujrzałam resztę mojej rodziny i przyjaciół. Siedzieli przy stole przystrojonym balonikami i chorągiewkami, a na nim leżały zabawki Nadii. Wszyscy się cieszyli. Tata wniósł wnuczkę, a na jej widok zaczęli wiwatować. Wszystko to filmowało BBC, a teraz, gdy oglądam ten materiał filmowy, widzę, że Nadia była w sporym szoku i nie bardzo wiedziała, co się dzieje. Jak się nad tym zastanowić, to pewnie ze względu na nią należało trochę ograniczyć te obchody, ale cała moja rodzina i przyjaciele byli dla mnie takim wsparciem i tak się przejmowali, że chcieliśmy uczcić nasz przyjazd. Następnie była krótka rozmowa z prasą i kilka wywiadów dla telewizji, podczas których dziękowałam wszystkim za pomoc. Nadia siedziała mi na kolanach i uśmiechała się, próbując, z pewnym trudem, puścić oko do

kamery! Mama powiedziała: — To cudowne uczucie! Tak się cieszymy i teraz chcemy po prostu spędzić razem trochę czasu. Andy Burnham też został poproszony o komentarz: — Sarah podróżowała samotnie drogą najtrudniejszą dla każdej matki, ale teraz jest już w domu i jej koszmar się skończył. Widok Sarah i Nadii na schodach samolotu w Manchesterze był bardzo wzruszający i nigdy go nie zapomnę. Minęły prawie trzy lata, od kiedy Nadia została nielegalnie zabrana z tego samego lotniska, ale teraz wróciła tam, gdzie jej miejsce, otoczona kochającą rodziną i silną społecznością. Kiedy nadeszła pora wyjścia z hotelu, tata wciąż nie spuszczał nas z oczu i uparł się, że nas odwiezie, mimo że policjanci zaproponowali nam eskortę. Kiedy w końcu dojechaliśmy do domu, okazało się, że został specjalnie ozdobiony na nasz przyjazd. Na frontowym oknie wisiało wielkie prześcieradło z napisem: „Sarah i Nadio! Witajcie w domu”. A przy bramie wisiały baloniki. Było cudownie. Gdy weszłam do środka, uderzyło mnie, że wszystko jest takie małe, ponieważ w Libii domy mają bardzo wysokie sufity i duże pokoje. Dom rodziców wydawał się malutki, ale to był dom, nasz dom i nic innego się nie liczyło! Pierwsze, co tata kazał mi posprzątać, z błyskiem w oku, to mnóstwo pudełek, które przenieśli z mojego starego domu — było ich ze trzydzieści i zastawiały cały pokój gościnny! Chciałam je natychmiast przejrzeć, znów zobaczyć moje rzeczy. Usiedliśmy i zaczęliśmy rozmawiać. Przyszło kilkoro moich kuzynów i wznieśliśmy toasty za nasz powrót. Opowiedziałam wszystkie moje przygody — najkrócej, jak mogłam — opisując najważniejsze wydarzenia, ale byłyśmy tak zmęczone, że dość szybko poszłyśmy spać. Jakże cudownie było wtulić się w nową pościel, którą kupiła dla nas mama! Porozmawiałyśmy chwilę i spytałam Nadię, czy coś ją martwi i czy chciałaby o czymś porozmawiać. — Nie, mamusiu, jest dobrze — odparła i prawie natychmiast zasnęła. Wtuliłam się w moją księżniczkę, wciąż nie mogąc uwierzyć, że jest obok mnie, i wpatrywałam się w jej spokojną twarz. Byłam w domu z Nadią, w naszym łóżku, w Anglii, w Wigan!

Następnego ranka Nadia obudziła się w doskonałym nastroju. Powiedziałam jej jeszcze raz, że teraz będziemy mieszkać w Anglii, z jej dziadkami — chociaż mówiłam jej to już kilkakrotnie w Libii. Bardzo jej się to podobało. A za jakiś czas zaprosimy jej ojca. Rozmawiałyśmy i nadal rozmawiamy o Libii. To był nasz dom przez trzy lata i przez pierwsze dni w naszym domu wspominałyśmy wielokrotnie pobyt w Afryce. Nadia uwielbiała, gdy skupiano na niej uwagę i chętnie odpowiadała na pytania o Trypolis i czas, jaki tam spędziła. Zapytała mnie: — Czy tata znów po mnie przyjedzie i zabierze do Libii i znów będziesz musiała po mnie pojechać i mnie zabrać? Próbowałam ją pocieszyć, że to się już nie powtórzy. Od teraz to tutaj był jej dom. Następnego dnia zaczęli do mnie wydzwaniać dziennikarze z radia, telewizji i gazet i udzieliłyśmy sporo wywiadów — w części z nich uczestniczyła też Nadia. Muszę przyznać, że podobało jej się bycie w centrum uwagi i lubiła się oglądać w telewizji. Często mnie pytała: — Mamusiu, czy teraz jesteśmy sławne? A ja odpowiadałam. — Tak mi się wydaje, skarbie! Kiedy szłyśmy przez miasto, dumnie ogłaszała: — Ludzie wciąż na mnie patrzą, to dlatego, że jesteśmy sławne! Zdarzało się, że podchodzili do nas obcy i gratulowali mi tego, co zdołałam osiągnąć i życzyli szczęścia. Nie rozumiałam i nadal nie rozumiem, o co im chodzi — przecież zrobiłam po prostu to, co każda matka zrobiłaby na moim miejscu. W jakiś tydzień po naszym powrocie rodzice zorganizowali małe przyjęcie, by uczcić nasz powrót. Przybył Andy Burnham z córkami, Rosie i Annie, i Phil Owen ze swoją córką Elleną. Naprawdę cieszyli się z naszego szczęścia i bardzo było mi miło, że znów ich widzę. Kiedy byłam w Libii, Andy zadzwonił do mnie i powiedział, że pewien agent telewizyjny był zainteresowany moją historią i że powinnam się nad tym zastanowić. Znów rozmawiał z tym agentem i okazuje się, że wciąż chcą zrobić film o tym, jak starałam się odzyskać Nadię. Miałam olbrzymie poczucie sukcesu. Chociaż nigdy nie myślałam o

sobie jak o kimś, kto zrobił coś niesamowicie odważnego — czułam po prostu, że postępuję tak, bo muszę. Nie miałam innego wyjścia. Ale im więcej o tym rozmawiałam, tym dumniejsza się czułam. Czasami wciąż jeszcze wspominam tamte dni i ponownie doceniam to, że jestem z Nadią w domu. Krótko po naszym powrocie skontaktowała się ze mną Donya Al-Nahi. Powiedziała, że bardzo się cieszy, że mi się udało, ale prawdę mówiąc, ja nie byłam zachwycona tym, że się do mnie odezwała. W końcu zrobiła dla mnie bardzo niewiele, gdy byłam w Libii, i chociaż obiecała, że znów do mnie zadzwoni, już nigdy się nie odezwała. Od momentu, gdy Nadia została porwana, zapłaciłam Donyi dwadzieścia jeden tysięcy funtów. Suma ta zawierała opłaty za prawnika, a także fundusze dla ludzi, którzy mieli mi pomóc na miejscu i w ucieczce z Libii. Jeśli nie liczyć zatrudnienia mojego pierwszego prawnika, Mohammeda, tak naprawdę w niczym więcej mi nie pomogła. A podczas mojego pobytu w Libii ani Donya, ani jej znajomi nie informowali mnie o tym, co się dzieje z moją córką. Teraz, gdy się nad tym zastanawiam, to mam wrażenie, że Donya, która twierdziła, że tak doskonale się na wszystkim zna, tak naprawdę wykorzystała moją sytuację — byłam zrozpaczona i bezradna, a ona wiedziała, że zrobię wszystko i zapłacę każde pieniądze, by zapewnić Nadii bezpieczny powrót do domu. Nigdy nie próbowałam odzyskać tych pieniędzy — może i powinnam, ale dla mnie najważniejsze było, że znów mam Nadię. Tyle osób okazało mi wsparcie i miłość, i pomogło mi, zarówno w Anglii, jak i w Libii — tylko Donya mnie zawiodła. Pod koniec marca uczciliśmy porządnie nasz powrót do domu. Andy Burnham wynajął salę w Monaco Ballroom w Hindley, gdzie zjedliśmy obiad i urządziliśmy dyskotekę. Wysłaliśmy zaproszenia do wszystkich naszych przyjaciół w kraju i w Libii, którzy nam pomogli. Przyszło ponad dwieście osób, w tym Sally i jej mąż Abi. Wysłałam nawet zaproszenie do pułkownika Kaddafiego, a chociaż nie przybył, to przesłał mi przeprosiny. To zabawne, jeśli wziąć pod uwagę te wszystkie okropne rzeczy, które zrobił, a za które nie przepraszał! Cudownie było znów zobaczyć wszystkich moich przyjaciół i rodzinę. Moja przyjaciółka Leona zrobiła dla Nadii niesamowity tort — potężny disnejowski zamek, na który składały się prawie trzy kilogramy mąki, masło, cukier, pięćdziesiąt jaj i

ponad piętnaście kilo lukru. To był najpiękniejszy tort, jaki w życiu widziałam! Wygłosiłam bardzo przejmujące przemówienie, dziękując wszystkim za wsparcie, a większość osób miała łzy w oczach. Widać było, że wszyscy się cieszą, że znów jesteśmy tu, gdzie trzeba. Nadia szybko się zadomowiła w kraju. Uważałam, że to ważne, by jak najszybciej wprowadzić porządek w jej życie, więc zapisałam ją do miejscowej szkoły podstawowej. Dyrektorka oprowadziła nas po szkole i ku mojemu zaskoczeniu odkryłyśmy, że Jay, przyjaciółka Nadii z przedszkola, będzie w tej samej klasie i może się Nadią zaopiekować. To było cudowne. Wyjaśniłam dyrektorce, jak wygląda sytuacja i zaznaczyłam, że Nadia musi być odbierana ze szkoły przeze mnie, moją mamą lub tatę i nigdy nie można jej po szkole oddawać nikomu innemu. Nauczyciele doskonale to rozumieli i zrobili tak, jak ich prosiłam. Jeśli Nadia pójdzie kiedyś na uniwersytet, to pewnie też ją będę odwozić, a wykładowcom wydam takie same instrukcje! Prawdę mówiąc, przez pierwsze dwanaście miesięcy po powrocie cały czas mieliśmy się na baczności i bardzo niechętnie zostawiałam gdzieś Nadię samą. Często rozglądałam się uważnie po okolicy. Przez trzy lata żyłam w nieustannym stresie i trudno było mi się nagle przestawić i po prostu zrelaksować. Mieszkając z rodzicami, czułam się znacznie bezpieczniej. Policja zasugerowała nam, żebyśmy zamontowali w oknach alarmy antywłamaniowe, a patrole zaglądały do nas czasem, by sprawdzić, czy wszystko jest w porządku. Obawiałam się trochę, że przyjaciele Fawziego, którzy mieszkali w Anglii, mogą próbować coś zrobić, ale pocieszałam się, że pewnie wiedzą, w jakie kłopoty wpakował się Fawzi i nie będą się chcieli w to mieszać. Musiałam po prostu być czujna i nie spuszczać Nadii z oka. Od mojego powrotu regularnie kontaktował się z nami Phil Owen, a tata napisał list do komisarza policji, dziękując za jego ciężką pracę i olbrzymią pomoc. Utrzymywałam też kontakt z Andym Burnhamem — chętnie wspierałam go w jego kampanii na przewodniczącego Partii Pracy w 2010 roku, a w zeszłym roku Andy przyjechał na otwarcie nowego budynku szkoły, do której uczęszczała Nadia. Wszedł do jednej z sal i powiedział: — Wydaje mi się, że kogoś tu znam. — Nadia natychmiast podniosła

rękę i posłała Andy’emu wielki uśmiech! Andy włączył się ponownie do sprawy, gdy w listopadzie 2010 roku otrzymał list od libijskiego ambasadora, Omara Jelbana, wspominającego ich spotkanie sprzed dwóch lat. Pan Jelban pisał, że: „To szczęśliwe zakończenie nie mogłoby nastąpić, gdyby nie współpraca i założenie, że Sarah Taylor nie spali mostów i dziecko będzie przyjeżdżać do Libii przynajmniej dwa razy do roku, by spotkać się ze swoim ojcem i rodziną”. Pisał dalej, że odmowa wyjazdu do Trypolisu to złamanie umowy, za to całkowicie pominął fakt, iż Fawzi mi groził i że władze libijskie nie zapewniły mi należytego bezpieczeństwa. Pisał też, że jego zdaniem: „Coroczne wizyty wpłyną pozytywnie na rozwój psychiczny i społeczny Nadii, a także pomogą zagoić stare rany”. Na początku 2011 roku Andy odpisał Jelbanowi, że wielokrotnie proponowałam Fawziemu przyjazd do Wielkiej Brytanii, ale ani razu się nie zgodził. Andy rozsądnie nie wspomniał o tym, że mogłybyśmy wrócić z Nadią do Libii. Nie było o tym mowy, bez względu na to, ilu Libijczyków by nas chroniło. Oczywiście kilka miesięcy później sytuacja w Libii zmieniła się diametralnie w związku z rewolucją przeciw pułkownikowi Kaddafiemu. W maju 2011 roku Omar Jelban został wydalony z Wielkiej Brytanii po tym, jak zaatakowano Ambasadę Brytyjską w Trypolisie. Była to odpowiedź na ataki NATO na stolicę. Byłam przerażona, gdy usłyszałam, że budynek został kompletnie zniszczony, ale na szczęście wszyscy moi znajomi i przyjaciele zostali wcześniej ewakuowani. Vincent Fean został później konsulem generalnym w Jerozolimie, a Arvinder wrócił do Londynu. Nuri Al-Mismari uciekł do Francji. Abdul Ati al-Obeidi został zatrzymany na zachód od Trypolisu przez rebeliantów i przebywa obecnie w więzieniu. Syn Kaddafiego, Saif al-Islam, który zapłacił za nasze bilety do Londynu, próbował uciec z kraju przebrany za Beduina i w momencie, gdy piszę te słowa, jest przetrzymywany w mieście Zintan w górach i pewnie zostanie postawiony przed sądem za zbrodnie przeciw ludzkości. Myślę, że wszyscy wiemy, co się stało z pułkownikiem Muammarem Kaddafim. Aż ciarki mnie przechodzą, gdy pomyślę, co by się stało, gdyby te

wszystkie starania o odzyskanie Nadii w 2010 roku się nie powiodły. Okrutna prawda jest taka, że podczas powstania i wojny domowej byłaby zagrożona, gdybym została w Libii. A odnalezienie Nadii i sprowadzenie jej do domu bez pomocy władz brytyjskich i libijskich byłoby na pewno niemożliwe. Niestety, moje doświadczenia z porwaniem dziecka i wywiezieniem za granicę nie są tak odosobnione, jak mogłoby się wydawać. Tylko w 2008 roku (to najświeższe dane, jakimi dysponuję) porwano około pięciuset dzieci. Zwykle wypadki takie mają miejsce po tym, jak rozpada się małżeństwo, a jeden z rodziców, któremu odmówiono opieki nad dzieckiem, porywa dziecko. Rząd w czterdziestu procentach przypadków nie może wiele zrobić, bo dzieci są zabierane do krajów, które nie podpisały konwencji haskiej z 1980 roku ani międzynarodowego układu nakazującego zwracanie dzieci bezprawnie porwanych do innego kraju. Libia jest jednym z tych krajów. A biorąc pod uwagę, że jest coraz więcej międzykulturowych małżeństw, liczba takich spraw wzrośnie. Poinformowano mnie, a eksperci to potwierdzają, że odzyskanie przez matkę dziecka wywiezionego do islamskiego kraju, w którym obowiązują prawa szariatu, jest prawie niemożliwe. Jestem pierwszą matką, której udało się legalnie odzyskać i wywieźć z Libii dziecko. Smutna prawda jest taka, że należę do nielicznego grona. Wielu rodzicom nie udało się odzyskać dzieci. Ale niech nie tracą nadziei. To naprawdę możliwe! Patriarchalna kultura wciąż kwitnie. Wygląda na to, że mężczyźni tacy jak Fawzi uważają, że mogą prowadzić dekadenckie, zachodnie życie i uprawiać seks z Europejkami, ale nie zgadzają się na to, by tak samo zachowywały się ich dzieci i chcą, aby ich potomstwo (a zwłaszcza córki) było wychowywane w wierze muzułmańskiej. Nie przeszkadza mi, że moja córka może zostać muzułmanką i uważam, że sama powinna wybrać swoją religię. Jeśli postanowi zostać muzułmanką, to na pewno uszanuję jej decyzję. Ma chustę na głowę, a w domu jest Koran. Jeśli będzie chciała, w przyszłości będę ją posyłać na zajęcia nauczające islamu. Zawsze starałam się być z Nadią szczera i nie narzucać swojego zdania, gdy rozmawiałyśmy o jej ojcu. Oczywiście będę szczęśliwa, jeśli nigdy więcej nie ujrzę Fawziego na oczy, ale muszę myśleć o Nadii. To w końcu nadal jej ojciec, bez względu na to, co zrobił, a wiem, że ja nie mogłabym przeżyć bez mojego taty. Kilka razy zaproponowałam

Fawziemu, by nas odwiedził, ale ani razu nie wystąpił o wizę. Okazuje się, że zażyczył sobie ochroniarzy i prywatnego odrzutowca, który zabrałby go do Wielkiej Brytanii, a gdy mu odmówiono, stwierdził, że to moja wina. Jeszcze kilka miesięcy temu chętnie bym go zaprosiła (bez odrzutowca), ale sytuacja się zmieniła. W momencie, kiedy to piszę, Fawzi znów zaczął grozić ludziom w Libii, a zwłaszcza mojej prawniczce. Teraz muszę brać pod uwagę to, co jest najlepsze dla mojej córki, i nie mogę jej narażać na więcej niebezpieczeństw. Nadia jest bardzo dojrzała jak na swój wiek i zdaje się rozumieć sytuację. Może z czasem, gdy dorośnie, postanowi odwiedzić swoją libijską rodzinę, a ja oczywiście będę ją wspierać, chociaż jestem pewna, że przez cały czas jej pobytu w Libii będę się denerwować. Nadia przeszła bardzo dużo i uważam, że muszę jej mówić prawdę bez względu na to, co się dzieje. Moi rodzice zawsze byli wobec mnie szczerzy i otwarci, gdy byłam chora — chcę, aby Nadia tak samo czuła się ze mną i nie chcę, aby bała się do mnie podejść i o czymś mi powiedzieć. Jestem jej matką i zrobię wszystko, by nie spotkała jej krzywda. Wciąż rozmawiamy o Fawzim, a ona wciąż mnie pyta, czemu to zrobił. A ja mogę tylko odpowiedzieć, że nie wiem. Nie znam wszystkich odpowiedzi. W każdym razie kazałam jej spisywać te pytania, a może pewnego dnia sama będzie je mogła zadać ojcu. Czasami mówi, że tęskni za tatą, a wtedy siadamy i o nim rozmawiamy. Zapewniam, że jej tata wciąż ją kocha i nigdy nie mówię przy niej źle o Fawzim, choć często mam na to ochotę. Mamy też nasze „pudełko smutków” — ładnie ozdobione stare pudełko po butach. Jeśli któraś z nas martwi się czymś lub denerwuje, zapisujemy wszystko na karteczkach i wrzucamy do pudełka, a gdy uznamy za stosowne, wyciągamy je i o tym rozmawiamy. Z radością donoszę, że nie używamy go już tak często, jak na początku. Nadii nie wolno było o mnie mówić, gdy mieszkała w Trypolisie, ale jej ojciec i jego rodzina nie mogli jej zabronić myślenia o mnie. Zawsze pamiętała nasz gest, kiedy wskazywałyśmy razem na jej głowę i serce, i powtarzałyśmy: „Mamusia jest zawsze w twoim sercu i w twojej głowie”. Ale jest coś jeszcze, co łączyło nas z Nadią, gdy byłyśmy tak daleko od siebie. Mój tata zwykł wychodzić do swojego ogródka w Wigan i przyglądać się ze smutkiem niebu. Skupiał się na najbliższej gwieździe i wypowiadał

życzenie, żeby Nadia wróciła bezpiecznie do domu. A ponad 3000 kilometrów dalej, pod afrykańskim niebem, Nadia co wieczór patrzyła na najjaśniejszą gwiazdę na niebie i powtarzała: „Proszę, proszę gwiazdo, powiedz księżycowi, żeby powiedział mamusi, gdzie tata mnie ukrywa, żeby po mnie przyszła i mnie znalazła”. I tak właśnie zrobiłam.

Podziękowania Jest tyle osób, które mi pomogły, wierzyły we mnie, wspierały po drodze i zachęcały, bym się nie poddawała. Starałam się wymienić wszystkie, ale mam nadzieję, że mi wybaczycie, jeśli kogoś pominęłam. Po pierwsze chcę podziękować moim cudownym rodzicom, Davidowi i Dorothy Taylorom, którzy cały czas mnie wspierali, nigdy we mnie nie zwątpili i sprawili, że jestem teraz tym, kim jestem. Naprawdę są najwspanialszymi rodzicami i dziadkami, jakich można sobie wymarzyć. Mam nadzieję, że jestem równie dobrym rodzicem dla Nadii, jak wy byliście dla mnie. Nie mówię wam tego dość często, ale bardzo was oboje kocham. Dziękuję też mojemu bratu Andrew, jego żonie Kirsty, mojej siostrze Steph i jej partnerowi Jamiemu za miłość i wsparcie. Dziękuję wam wszystkim. Dziękuję deputowanemu z mojego okręgu, Andy’emu Burnhamowi za jego nieustające wsparcie i za to, że nie dawał spokoju rządom Libii i Wielkiej Brytanii. Dziękuję nadinspektorowi Philowi Owenowi za bycie moją „podporą” i za to, że zawsze odbierał telefon, gdy potrzebowałam wsparcia, a także wszystkim z policji w Manchesterze, którzy uczestniczyli w historii Nadii. Gdy byłam w Libii, ambasador Wielkiej Brytanii Vincent Fean i jego żona Anne zawsze robili dla mnie tak wiele. Jesteście cudowną parą i zawsze będę o was pamiętać. Dziękuję. Arvinder Vohra, wicekonsul w Trypolisie. Cóż mogę powiedzieć? Dziękuję, że pozwalałeś mi się wypłakać na twoim ramieniu i za twoje pocieszające słowa i szczerość. A zastępcy ambasadora Markowi Matthewsowi i jego współpracownikowi Faroukowi za ich ciężką pracę i profesjonalizm. Wszystkim innym pracownikom z Ambasady Brytyjskiej w Libii dziękuję za to, że pomogli mi sprowadzić Nadię do domu. Jestem bardzo wdzięczna Sally, Abiemu, Sophie, Sammy, Sarah i Husajnowi za to, że mnie przyjęli w ich domu w trudnej chwili. Dziękuję wam za to i za wasze wsparcie przez cały mój pobyt w Libii. Kocham was. Dziękuję Anne Otman, Osamie i Hadile, za bycie mi drugą matką,

przyjęcie pod wasze skrzydła i traktowanie mnie jak swojej. A także Hannah za to, że chodziła ze mną do sądu i w razie potrzeby tłumaczyła. Fionie Ratib, Sue Bouhulia, Elaine Musie, Angeli i Pauli za przyjaźń, wsparcie i zrozumienie, a także za tak potrzebną odskocznię w trudnych chwilach! Moim przyjaciołom i kolegom z pracy w urzędzie skarbowym dziękuję za ich nieustające wsparcie. A szczególnie Lindzie Clarkson za to, że była przy mnie tego okropnego dnia, gdy porwano Nadię. Moim kuzynom Lee i Simonowi Schofieldom, a także bratowej Kirsty za uczestnictwo w charytatywnym skoku ze spadochronem dla Nadii. Dave’owi i Kelly Woodheadom za zorganizowanie aukcji. Firmie mojej mamy, Electrium, za zorganizowanie pikniku. Firmie taty, Rainford Solutions, za zbiórkę pieniędzy. Przedszkolu Brooklyns za kwestę. Catherine i Paulowi z CP Mini Travel za ich wsparcie finansowe. Dziękuję Andy’emu Merrimanowi za pomoc w pisaniu tej książki i mojej redaktorce Sarze Cywiński z wydawnictwa John Blake Publishing za pomoc i wskazówki.