Dmitry Glukhovsky Witajcie w Rosji

Dmitry Glukhovsky WITAJCIE W ROSJI Tytuł oryginału

Рассказы o Родине

e-book created by

Kick Ass Torrents - GloTorrents - The Pirate Bay AgusiQ-Torrents.pl - Devi-Torrents.pl - Dark.Torrents.pl - Darmowe-ToRenty.pl auratorrent.pl - electro-torrent.pl - filetracker.pl

1

Wszystkie nazwiska bohaterów oraz nazwy organizacji, firm i państw, które występują w tej książce, zostały wymyślone. Jakakolwiek ich zbieżność z nazwiskami i nazwami rzeczywiście istniejących osób, organizacji i państw jest najzupełniej przypadkowa. 2

From Hell – Michaile Siemionowiczu! Proszę się obudzić! Tam coś jest… – asystent potrząsnął ramieniem profesora Steina. Profesor stęknął i obrócił się na drugi bok. Żadnego „czegoś” na tej niewydarzonej i bezsensownej ekspedycji być nie mogło. Niczego poza krwiożerczymi meszkami, zdolnymi pewnie w dziesięć minut zeżreć całą krowę. Niczego poza komarami rozmiarów dobrze odkarmionego psa podwórzowego, niczego poza potem i wódką. I jeszcze pył, błoto i kamienie. Zachciało mu się za czymś gonić na starość. – Spieprzaj – Stein złożył asystentowi niedwuznaczną propozycję. – Michaile Siemionowiczu! – nie poddawał się tamten. – Michaile Siemionowiczu! Wiertło się zapadło! Coś znaleźliśmy! Profesor otworzył oczy. Przez brezent namiotu przesączały się pierwsze promienie wschodzącego słońca. Przy wezgłowiu walało się opakowanie pyralginy i graniasta szklanka. Obok leżał jego gruby zeszyt z obliczeniami. Kiedy ekspedycja dobiegnie końca, będzie mógł pociąć kratkowane kartki na małe kawałeczki, okrasić je olejem słonecznikowym i zeżreć. Niepotrzebnie stracony czas. Bo jeśli Stein ośmieli się przedstawić swoją teorię w Akademii Nauk, jego uczeni oponenci umieszczą w nim ten zeszyt już swoimi sposobami. Rektalnie. – Michaile Siemionowiczu! – ciągnął rozpaczliwie asystent. – Ludzie pracowali całą noc… Dopiero w ostatniej chwili postanowiliśmy pana obudzić… Kiedy zdaliśmy sobie sprawę, że znaleźliśmy… – Co znaleźliście? – ocknął się w końcu profesor. – Nie wiemy! Stein się poderwał, objął się zziębniętymi owłosionymi ramionami i wypuścił powietrze. – Dobra… Idź już… Zaraz tam będę… Ogarnę się tylko… Czyżby znaleźli to, po co wybrali się na tę idiotyczną ekspedycję? Ekspedycję, przez którą pokłócił się z żoną. Przez którą zaostrzyło się jego chroniczne zapalenie prostaty i osteochondroza… A przecież niby nauczyli się pokojowo egzystować przez ostatnie dwadzieścia lat! Ekspedycję, przez którą Stein po latach spokojnej pracy za biurkiem postanowił znów wybrać się w

3

teren. I po co mu to było? A po to, żeby ratować dobre imię profesora Michaiła Siemionowicza Steina, sowieckiego i rosyjskiego uczonego z pewnymi sukcesami na koncie, cieszącego się uznaniem doktora nauk geologiczno-mineralogicznych i całkowicie niezadowolonego ze swojej pozycji. Zajął się nauką, żeby być kimś wielkim. Żeby dokonać odkryć, które mogłyby zmienić świat. A zapracował w najlepszym wypadku na ledwie półtorej linijki w encyklopedii. I gdy w końcu wyciągnie kopyta, te nieśmiertelne osły z Akademii Nauk przyjdą zatańczyć na jego grobie, a potem zrobią wszystko, żeby nawet takiego półtoralinijkowego hasła nie włączyć do następnego wydania! Wszędzie wrogowie… – Boże mój, co to jest?! – z zewnątrz dobiegł głos jakiejś dziewczyny. Baby. Stein wciągnął portki, wsadził na nos okulary – takie jak te Kissingera – wcisnął na głowę kapelusz z moskitierą i wepchnął nieposłuszne nogi w kalosze. Na sto lat mu wystarczy pracy w terenie i jej romantyki! Bo kiedy wraz z wiekiem kręcenie głową staje się trudniejsze, znika i ochota, żeby nią kręcić. A jaki ma wspaniały i przytulny gabinet! Jest w nim ciepło i nie ma kleszczy ani meszek, a ubikacja jest o dziesięć kroków korytarzem; żeby zagotować wodę na herbatę, nie trzeba nikogo wysyłać nad rzekę po wodę… I to właśnie w tym gabinecie dokonał swojego najważniejszego odkrycia – postawił hipotezę o miejscu nowego pęknięcia skorupy ziemskiej. Jeśli ma rację, już za trzy–cztery miliony lat terytorium dzisiejszej Rosji zostanie rozdarte między dwa nowe kontynenty! A to już jest sprawa wagi państwowej. Ale oczywiście za taką herezję arcykapłani z Akademii od razu go ukrzyżują. O ile nie zdoła przedstawić dowodów… Próbek skał… Świadectw procesów, które przebiegają już teraz – na razie na dużych głębokościach… Nazajutrz po swoim jubileuszu – świętował siedemdziesiąte piąte urodziny – jednak się zdecydował. Skrupulatnie wyliczył, gdzie powinno się znajdować poszukiwane miejsce, umówił się ze starym przyjacielem, który z działu poszukiwań geologicznych przeszedł na stanowisko dyrektora kombinatu wydobywczego, zdobył grant, pokłócił się z żoną, zapełnił pół walizki lekarstwami, tłukł się trzy doby pociągiem, potem kolejne trzy wytrzęsło go na bezdrożach w terenowym uazie, a teraz będzie już pół roku, jak tkwi w syberyjskiej głuszy. I wszystko na próżno. 4

– Profesorze! Rany boskie, niech pan na to popatrzy! Co oni tam odkopali? Kość mamuta? Jakiegoś trylobita? Stein odsunął zasłonę namiotu, poczłapał obok stróżówki za ogrodzenie z bali – mało to w tajdze drapieżników? – i zatrzymał się przy wejściu do szybu. Wokół tłoczyli się robotnicy, geolodzy, stał też strażnik z dwururką przewieszoną przez ramię. Ludzie szeptali między sobą z przestrachem, pokazując palcami… Co tam jest?! Stein przecisnął się przez pierścień gapiów. W środku, podrygując ogromnymi skórzastymi skrzydłami, leżał ohydny stwór. Z rozwalonego płaskiego łba bestii wyciekała kałuża czarnej krwi. Poziome, wąskie źrenice zielonych oczu były już nieruchome, choć powieki od czasu do czasu podnosiły się jeszcze i opadały, a żebra unosiły przy rzadkich ciężkich westchnieniach. – Nikita ustrzelił – oznajmił Steinowi asystent, ruchem głowy wskazując stróża alkoholika. – Wpierw żem myślał, że to delirka – czknął Nikita, nie wiedzieć czemu wycierając ręce o brudny podkoszulek. – Znaczy się… dalej myślę, że to delirka. Profesor podszedł bliżej stwora i trącił go gumową końcówką swojej laski. – Skąd się to wzięło? – zapytał. – Z szybu – odezwał się któryś z robotników. – A jak, ciekaw jestem, to tam trafiło? – odwrócił się w jego stronę Stein. – To tam… było – odparł szeptem robotnik. – My to wypuściliśmy. – Wykluczone – odparł profesor. – Na głębokości trzech kilometrów? To wbrew nauce! Nagle bestia drgnęła i podniosła łeb. Poziome jak u kozy źrenice, zupełnie niepasujące do wstrętnej mordy, skierowały się na Steina. Paszcza, usiana ostrymi kłami niczym u rekina, otworzyła się… I stwór zarechotał. Potworny, wręcz niemożliwy głos – połączenie śmiechu i basowego, zbyt niskiego dla ludzkiego gardła baraniego beczenia. Stwór przestał się śmiać, spuścił łeb i zdechł. A po kolejnych kilku chwilach, kiedy zza pagórka ostatecznie wyszło słońce, w jego promieniach cielsko nagle zaczęło dymić i zniknęło. 5

– Wbrew nauce… – powtórzył Stein, patrząc na brunatną kałużę przez zaparowane okulary. * „Rosja pomoże Iranowi zbudować reaktor jądrowy” – sunął po ekranie pasek wiadomości. Spiker kłapał coś ustami, ale fonii w tym modelu telewizora najwyraźniej nie przewidziano. Licho wie, co się dzieje, pokręcił głową profesor. Po co nam to? Żeby zyskać parę miliardów? Czyżby nie rozumieli, że coś takiego może rozpirzyć cały Bliski Wschód? Mimo wszystko był wdzięczny. Choć na krótko się oderwał… Bo teraz, w chwili wymuszonej bezczynności przed otwarciem bramki, Michaiłowi Siemionowiczowi naprawdę niełatwo było w pojedynkę bronić się przed ogarniającymi go niepokojącymi myślami. Stein odlatywał z przeklętego irkuckiego lotniska z pewnym lękiem. Po odkryciu dziwnego stwora nad ekspedycją jakby zawisło fatum. Strażnik rozpił się i utonął, zatrudnieni przy szybie robotnicy po zakończeniu kolejnej zmiany uciekli do tajgi i tam zaginęli bez wieści, jeden z geologów ni z tego, ni z owego zaczął lunatykować i we śnie próbował wtargnąć z siekierą do profesorskiego namiotu. Że z tym miejscem coś było nie w porządku, można było się domyślić i wcześniej. Na przykład kiedy okazało się, że dokładnie tam, gdzie Stein postanowił rozpocząć odwiert, znajduje się stary szyb. Nie sposób było ustalić, kto i kiedy tu kopał. Najwcześniej za Jermaka, w czasach rosyjskiego podboju Syberii. W szybie znaleźli kości – całkiem już zetlałe, ale bez wątpienia ludzkie. Brygadzista, miejscowy, zasępił się, wprosił do profesora na poufną rozmowę i oznajmił, że nie radzi tu wiercić, a jeśli Stein bardzo tego chce, to jego ludzie zgodzą się na to wyłącznie za podwójną stawkę. Profesor zbił ją o trzydzieści procent. Widać brygadzista zdołał przezwyciężyć przesądy za kompromisową cenę. Ale może warto go było posłuchać… Potem cała ta historia ze skrzydlatym stworem, która ostatecznie nie znalazła żadnego rozsądnego wyjaśnienia. A potem… A potem wiertło zawisło nad otchłanią.

6

Ogromna, niekończąca się pustka. Coś w rodzaju jaskini – jeśli zapomnieć, że na takiej głębokości nie może być żadnych jaskiń. Już samo to znalezisko zapewniłoby profesorowi naukową nieśmiertelność. Tylko jak to teraz udowodnić? Po tym, jak brygadzista zjechał do szybu ze skrzynką dynamitu i wysadził się na głębokości kilometra? Nikomu już niczego nie udowodni. Co dopiero mówić o prawdziwie oszałamiającym odkryciu, którego dokonano wkrótce po znalezieniu pustej przestrzeni… Profesor – ateista sowieckiego chowu i niepoprawny kosmopolita – ścisnął w dłoni święty obrazek. Nie, o tym nawet lepiej nie napomykać. – Irkuck–Moskwa, prosimy wsiadać! – wrzasnął tleniony babsztyl w uniformie z minionej epoki. Stein ukradkiem przycisnął obrazek do ust. Byłby wstyd, gdyby koledzy przyłapali go na całowaniu ikony. Chociaż ponoć taki Einstein był wierzący i nikomu to nie wadziło. A choćby nawet go przyłapali! W obecnej sytuacji nie zaszkodzi ubezpieczyć się przed lotem… Tylko co będzie w Moskwie? Gdzie on polezie ze swoją bazą dowodową? Ile są warte świadectwa geologów, z których połowa leci do domu w kaftanach bezpieczeństwa? Wszystko, co Stein ma w swoim arsenale, to pliki z zapisem dźwiękowym – w przepaść spuszczali echosondy i mikrofon. Jeśli tylko pliki nie znikną z dysku w drodze powrotnej, będzie miał do dyspozycji zapis strasznych krzyków, nadzwyczaj podobnych do ludzkich, oraz ryki nieznanych potworów. Trochę mało, żeby wywrócić do góry nogami całą naukę. Niewystarczająco, żeby dowieść dokonanego przez Steina odkrycia. A przecież odkrył Piekło! * – Dziadku, telefon do ciebie! – powiedziała Alicja. – Dziękuję, mój zajączku, już idę! Michaił Siemionowicz niechętnie oderwał się od swojego starego komputera. Zastanowił się, wydrukował stronę, położył ją na stos i przycisnął bryłką selenitu. Uzbierał się już całkiem imponujący plik. Jego krucjata przeciw Akademii Nauk. Niech te stare pierdziele płoną na stosach inkwizycji! W końcu inkwizycja będzie teraz bardzo potrzebna… Żaden kłopot, po prostu nieco przeprofilują pewną wciąż działającą organizację, która zdążyła nabrać wprawy 7

w polowaniach na czarownice. Droga do słuchawki była krótka – z jednego pokoju zawalonego próbkami minerałów i obwieszonego mapami (mieści się tam też podwójne rumuńskie łóżko z udającej orzech płyty wiórowej) do drugiego, niby to salonu (bo stoi w nim telewizor i leży azerbejdżański dywan, poza tym tak samo minerały i mapy). – Stein – powiedział Stein. – Michaile Siemionowiczu – zaszeleścił w słuchawce jakby martwy głos. – Radzimy wam natychmiast przerwać pracę. – Co u licha?! – oburzył się profesor. – Kto mówi? – Dzwonię ze Szpitala Psychiatrycznego im. Aleksiejewa – odezwał się z groźbą w głosie rozmówca. – Przechodzi u nas rehabilitację jeden z pańskich kolegów… – Nie zastraszycie mnie! – wrzasnął Stein. – Słyszycie?! Nie zastraszycie mnie! W słuchawce rozległ się cichy śmiech. Alicja, która przy akompaniamencie telewizora budowała z tomów Wielkiej Sowieckiej Encyklopedii (wydanie z 1935 roku) domek dla lalek, utkwiła w dziadku przestraszone spojrzenie wielkich niebieskich oczu. „Moskwa zdecydowanie opowiada się przeciwko wprowadzeniu sankcji wobec KRLD – wypełnił ciszę telewizor. – Naród Korei Północnej ma pełne prawo rozwijać pokojową energetykę jądrową. Pjongjang niejednokrotnie dowiódł swojego wsparcia procesu pokojowego i jest solidnym, przewidywalnym partnerem – można przeczytać w oświadczeniu rosyjskiego MSZ”. „A to co znowu? – pomyślał z niezadowoleniem Stein. – Ci też kontynuują prace… Ale przede wszystkim nasi! Gdzie ci nasi się pchają… Po co im to?” – Michaile Siemionowiczu – przywołał go głos. – Jeśli strzeli wam do głowy, żeby gdzieś zanieść te wasze papiery, od razu wyślemy po was karetkę. – Nie zastraszycie mnie! – powiedział Stein. – Zastraszymy – zapewnił głos. I w słuchawce rozległ się przerywany sygnał. – Dziadku – Alicja dotknęła jego kolana – wszystko dobrze? 8

– Nie wiem… Nie bardzo. Stein nie miał nawet siły podnieść się z fotela przed telewizorem. „Emerytka Nina Nikołajewna – kamera przejechała przez przestronne trzypokojowe mieszkanie – całkiem dobrze się urządziła. W tym miesiącu jej emerytura wzrośnie o siedem i trzy dziesiąte procenta i jej sytuacja ulegnie dalszej poprawie” – przed obiektywem pojawiła się rumiana i dziarska staruszka, popijająca herbatkę w przytulnej kuchni. – Dziadku – odezwała się poważnie Alicja – mogę cię o coś zapytać? Dlaczego w telewizorze wszystko jest takie kolorowe? I dlaczego u wszystkich zawsze wszystko jest dobrze? Czy to możliwe? „W tym roku wydatki na naukę wzrosną o siedemnaście procent – obiecało natychmiast pudło. – Nasz reporter, Iwan Pietrow, odwiedził centrum naukowe w Korolowie i zaznajomił się z najnowocześniejszymi technologiami! Wirówka, na której szkolił się Gagarin, jest tu obecnie wykorzystywana do leczenia chorób kręgosłupa…” – Dlatego, Alisiu – odpowiedział w roztargnieniu Stein – że telewizor to okno na inny świat. Na czarodziejską krainę po drugiej stronie lustra. Wszystko jest tam bardzo, ale to bardzo podobne do tego, co u nas, tylko inne. Tam wszyscy ludzie są szczęśliwi i wszystko się wszystkim udaje. I pieniędzy wszystkim starcza. – To wbrew nauce – zmarszczyła nosek Alicja. – Nie potrafię tego wyjaśnić – westchnął profesor. – Dziadku – odezwała się dziewczynka po chwili zastanowienia – a do tej twojej krainy po drugiej stronie lustra można się jakoś dostać? Chociaż na chwilkę? – Trzeba się bardzo dobrze uczyć – skłamał Stein. – Dobrze, zajączku, pójdę jeszcze popracować… „Tymczasem w Rosji odkryto największe na świecie złoże gazu – powiedział spiker. – Według wstępnych szacunków, zasoby gazu ziemnego w złożu Sachalin-4 wynoszą ponad półtora biliona metrów sześciennych. Spółka Gazprom oświadczyła, że…” No proszę – pomyślał ponuro Stein. – Nie ma co się zajmować tektoniką. Trzeba było się przenieść z poszukiwań geologicznych właśnie tam, do gazownictwa. Nie gniótłby się teraz w lichych dwóch pokojach na blokowisku w Czertanowie, tylko zamieszkiwał wielkopańską willę na Rublowce, i dzwoniliby 9

nie z psychuszki Kaszczenki, jak się kiedyś zwała, ale z administracji Prezydenta, żeby wręczać ordery za zasługi dla ojczyzny. W końcu i wśród geologów zdarzają się szczęśliwi ludzie. Tyle że dla Michaiła Siemionowicza było już za późno, żeby kołatać do tych drzwi. Życie minęło, wszystkich wyborów dokonał dekady temu. Pozostaje mu walczyć, bronić swojej prawdy. Dowodzić. Choćby dowodów nie było. Alicja posiedziała trochę ze swoimi lalkami i podeszła do telewizora, chcąc popatrzeć, co też ten odbiornik ma z drugiej strony. A nuż znajdzie drzwiczki? * „W wyniku unikalnego i bezprecedensowego eksperymentu z dziedziny wierceń głębinowych przeprowadzonego przez nasz zespół naukowców ustalono, że po wniknięciu w skorupę ziemską na głębokość ponad trzech tysięcy metrów, wbrew wszystkim istniejącym prognozom i ogólnie przyjętemu przekonaniu, nie wykryto ani górnej, ani środkowej, ani dolnej warstwy skorupy ziemskiej złożonej ze skał metamorficznych i magmowych. Na wskazanej głębokości ujawniono istnienie ogromnych komór zamieszkałych przez bardzo osobliwą faunę. Mamy wszelkie podstawy przypuszczać, że naszemu zespołowi udało się odkryć miejsce znane w mitologiach rozmaitych narodów jako Piekło”. Niczego sobie wprowadzonko, co? A dalej – sto trzydzieści stron sprawozdania z przebiegu ekspedycji, kilka kiepskiej jakości fotografii, nagrania dźwiękowe i próbki minerałów. Stein jeszcze raz obejrzał swoją pracę, starannie włożył wszystko do wytartej teczki i wyjrzał przez okienko. Wprost przed klatką stała nowoczesna karetka – zagraniczna marka, czyściutka, polakierowana na beżowo, z pomarańczowymi paskami po bokach. Takich nie wysyłają do zwykłych śmiertelników. Takimi wysyła się sprawiedliwych do Raju… Albo wręcz przeciwnie. To po niego?! Profesor zaczął gorączkowo myśleć. Potrząsnął zaspaną Alicją – na szczęście żona wyszła po chleb, nie zdoła mu przeszkodzić – ubrał wnuczkę, na plecy założył jej szkolny tornister (wkrótce pójdzie do zerówki), a do tornistra wsadził swój referat i zdjęcia. Minerały rozmieścił w kieszeniach palta, omotał twarz szalikiem i razem z senną dziewczynką pokuśtykał schodami na dół. Może 10

uznają, że prowadzi dziewczynkę do przedszkola? Wybacz, Alisiu. Wyszedł na zewnątrz i natychmiast pognał na przystanek. Karetka uruchomiła silnik, mrugnęła reflektorami i powoli pojechała za nim. W ostatniej chwili wskoczyli do odjeżdżającej marszrutki. Karetka powlokła się za nimi przez korki. Jej przednia szyba była przyciemniona, nie przepuszczała światła. Dotarli do metra, dali nurka w tłum, zmieszali się z ludzkim farszem w maszynce do mięsa przy ruchomych schodach, jakoś przedarli się na stację i wsiedli do pierwszego nadjeżdżającego pociągu. Stein rozejrzał się zaszczutym wzrokiem. Twarze pasażerów były zwyczajne, jakby zapięte suwakiem; wszyscy zamknęli się w sobie. Tak, na razie wszystko w normie. Zdaje się, że uciekli. Teraz tylko dojechać do Akademii, wygłosić referat o podanej godzinie, odszczekać się przeciwnikom, a wtedy może go nawet ogień pochłonąć. Żeby tylko dali wystąpić… A potem niech go wiozą tam, gdzie diabeł mówi dobranoc. Może być psychiatryk Kaszczenki, może być i Serbskiego. Nagle w kieszeni zaćwierkała komórka. Żona! Wróciła ze sklepu, w domu nikogo nie ma, kartki nie zostawił… Dobrze by jednak było trafić właśnie do Serbskiego, gdzie zamykali dysydentów – tam żona się do niego nie dobierze. Bo za Alicję wyssie z niego ostatnią kroplę krwi. Zresztą słusznie. Tylko skąd w jego komórce zasięg w wagonie metra, do tego na ich zapomnianej przez Boga linii? Widocznie żona koniecznie musi się dodzwonić. To żona, dlatego że nikt inny tego numeru nie zna. Stein wyciągnął komórkę z wewnętrznej kieszeni palta. Numer zastrzeżony. – Natasza?! – odgrodziwszy się dłonią od stukotu kół, krzyknął do telefonu profesor. – Michaile Siemionowiczu – odparł nieznajomy człowiek soczystym barytonem, zagłuszając panującą w wagonie kakofonię. – Dzwonimy do pana z firmy Gazprom.

11

– Co? – Brwi profesora uniosły się prawie na czubek głowy. – Z Gazpromu – potwierdził nieznajomy. – Chcieliśmy zaproponować panu pracę. – Mnie?! Dlaczego mnie? – Słyszeliśmy o pańskim unikalnym doświadczeniu w dziedzinie wierceń głębinowych i sądzimy, że mógłby pan stać się dla nas niezastąpionym konsultantem – wyjaśnił chętnie dzwoniący. – Czy jest pan zainteresowany naszą propozycją? – Ja… – Stein przełożył komórkę od jednego rozpalonego oddechem ze słuchawki ucha do drugiego. – Jestem zainteresowany, tak. Oczywiście, że tak! – Michaile Siemionowiczu – poprosił przymilnie głos – a nie mógłby pan teraz podjechać do naszego biura? Mamy naradę i akurat rozważamy pańską kandydaturę. Oraz kilka pozostałych. Ale gdyby udało się panu być u nas, powiedzmy, za pół godziny–godzinę, nawet nie rozpatrywalibyśmy innych pretendentów na to stanowisko… – Przepraszam, ale teraz absolutnie nie mogę! – zawołał Stein. – Mam zaraz bardzo ważny odczyt. – Michaile Siemionowiczu – głos zrobił się surowszy. – Bardzo byśmy chcieli porozmawiać z panem przed pańskim odczytem. Nie pamiętam już, czy mówiłem o wynagrodzeniu konsultanta? Wynosi ono około piętnastu tysięcy umownych jednostek miesięcznie, ale dla specjalisty pańskiej klasy… – Nie dam rady! – twardo powiedział Stein. – Najpierw referat, potem do was! Nie odwrotnie. – To pan tak myśli – odparł nieznajomy. – A skąd pan w ogóle ma mój numer? – ocknął się nagle z otępienia profesor. – Od pańskiej małżonki, Michaile Siemionowiczu – uśmiechnął się mężczyzna. – À propos, ma pan od niej pozdrowienia. Stein poczuł, jak jego wnętrzności skuwa mróz. – Ki diabeł? Dlaczego właściwie mam takie dobre połączenie pod ziemią? – zapytał nagle sam siebie o coś zupełnie innego. – To przecież nasza odwieczna strefa interesów i wpływów – jak gdyby odpowiadając na niezadane pytanie, ni w pięć, ni w dziewięć ciągnął głos. – Tak 12

więc proszę się niczemu nie dziwić, Michaile Siemionowiczu. Do zobaczenia. Czyżby to były naciski? Bo w czasach sowieckich jak naciskali, to naciskali! Nie – postanowił Stein. – Najpierw zaplanowany referat, potem cała reszta. Ratowanie żony, odpieranie pokus, bitwa z psychiatrami – to wszystko potem. Jak by powiedział Puszkin, służba muzom nie znosi pośpiechu. * Obmył twarz zimną wodą w zadymionej przez akademików toalecie, wziął wnuczkę za rękę i ruszył do walki. Sala okazała się w połowie pusta. – Na dole, w holu, powiesili zawiadomienie, że wszystko odwołane! – rozłożył ręce profesor Sinicyn, jeden z niewielu sojuszników Steina w tym kłębowisku żmij. – Niedoczekanie – spochmurniał Stein. – Popilnuj dziewczynki, Piotrze Iwanowiczu. Michaił Siemionowicz wszedł na katedrę, śmiało spojrzał na wielogłową akademicką hydrę, zuchwale uniósł podbródek i zaczął: – Drodzy koledzy! Temat referatu, który zgłosiłem na dzisiaj, uległ pewnym zmianom. Moje wystąpienie okaże się nieco bardziej rewolucyjne, niż planowałem. Jak być może niektórzy z was wiedzą, niedawno przedsięwziąłem ekspedycję do obwodu irkuckiego, na miejsce przewidywanego przeze mnie pęknięcia, które może się okazać linią przyszłego podziału płyt tektonicznych. W audytorium rozległy się szepty. – Jednak moi współpracownicy, z których wielu przypłaciło to utratą zmysłów, a niektórzy życiem, dokonali zadziwiającego odkrycia. W wyniku unikalnego i bezprecedensowego eksperymentu z dziedziny wierceń głębinowych przeprowadzonego przez nasz zespół ustalono, że po wniknięciu w skorupę ziemską na głębokość ponad trzech tysięcy metrów… Zaschło mu w gardle. Urzeczona sala milczała. – Szanowni koledzy… Towarzysze… Znaleźliśmy Piekło! Skrywszy się za grubymi szkłami kissingerowskich okularów, Stein zmrużył oczy. Raz, dwa, trzy…

13

– Hańba! – krzyknął ktoś donośnie. To chyba Akopian. – Odmawiamy uczestniczenia w czymś takim! Tak, to Szmieszkiewicz. – Prowokacja! Łazutkin. – Proszę o wysłuchanie referatu do końca! – nabrał powietrza Stein. – Pozbawić go stopnia naukowego! – Pseudonauka! – Usunąć go! – Ciemnogród! Okrzyki akademików były jak grudki błota lecące na szybę ekspedycyjnego uaza spod kół jadącej przodem ciężarówki. Stein zdjął okulary (zaczął gorzej widzieć, jakby naprawdę zapluli mu szkła), przetarł je chusteczką do nosa, założył i wetknął nos w swój referat. – Jakie ma pan dowody? – rzucił z pierwszego rzędu Sinicyn. Dzięki, staruszku. – Zespół zebrał obszerną bazę dowodową, jednak podczas pośpiesznej ewakuacji z miejsca robót niemal wszystko straciliśmy. – A co z pańskim szybem do Piekła? – pociągnął ktoś z galerii. – Niestety, szyb został wysadzony i prawie całkowicie zasypany… Ale jestem gotów wskazać miejsce, gdzie dokonaliśmy odwiertu i, jeśli będzie trzeba, stanąć na czele nowej ekspedycji, ekspedycji Akademii Nauk… – Klaun! To na pewno Tomaszewski. Stein umilkł i podniósł wzrok. W auli pozostały trzy osoby. – Słyszał pan, że Hugo Chavez zamierza wypowiedzieć wojnę Kolumbii – szepnął jego przyjaciel Sinicyn pogrążonemu w śpiączce akademikowi Sidorowowi, którego w pośpiechu zapomnieli ewakuować z sali razem z jego 14

wózkiem. – A potem rzekomo całej Ameryce Łacińskiej. Wprowadzi boliwariańskie porządki. A my mu sprzedajemy dziesięć drobnicowców karabinów maszynowych, helikoptery i może nawet okręty podwodne. W głowie mi się nie mieści, po co nasi to robią? Chyba nie dla pieniędzy? Nieszczęsny Sidorow tylko przewrócił oczami. Niczym innym nie mógł poruszać. Fiasko… Chwila. A gdzie Alicja? Stein zostawił swoją teczkę na katedrze, zszedł na dół i ostro potrząsnął Sinicynem. – Gdzie moja wnuczka? Gdzie moja Alicja?! – Przecież ojciec po nią przyszedł – oznajmił Sinicyn, uśmiechając się błogo jak pacjent po lobotomii. – Powiedział, że pójdzie kupić jej lody, póki dziadek z uporem godnym lepszej sprawy broni swoich racji. – Jej ojciec jest w Australii! Ty stary durniu! Tracąc oddech, wybiegł na korytarz. Dwie sylwetki – lekka, maleńka Alicji i druga – mroczna, masywna, jakby wycięta z bazaltu, oddalały się od niego korytarzem. Dogonił ich dopiero na zewnątrz. Dziewczynkę wsadzali do czarnej limuzyny, długiej i surowej jak życie funkcjonariusza partyjnego. – Stać! Niech pan zaczeka! – zawołał Stein. Bazaltowa postać posłusznie znieruchomiała, pozwalając profesorowi skrócić dystans. – Ależ nie zamierzaliśmy nigdzie bez pana jechać, Michaile Siemionowiczu – powiedział nieznajomy mężczyzna znajomym głosem. – Przejedzie się pan? Cały był jakiś taki europejski – garnitur jak spod igły, bardzo dobrze dobrany krawat, dobrotliwa twarz. Nie, była to raczej twarz pozbawiona jakichkolwiek emocji. I gładka, bez zmarszczek. – Ja nigdzie… – zaczął Stein. – Koledzy nie uwierzyli? – zapytał mężczyzna ze współczuciem. –

15

Wyśmiali? – Wszystko mi jedno, czy mi uwierzą, czy nie! – skłamał z wysiłkiem profesor. – Dla mnie ważna jest prawda, nie uznanie! – Za to ja panu wierzę – powiedział spokojnie mężczyzna. – Bo wiem, że ma pan rację. Piekło istnieje i jestem gotów co nieco panu o tym opowiedzieć. – Ale pan chyba nie… – Stein ścisnął w kieszeni święty obrazek. – Nie, oczywiście, że nie – uśmiechnął się mężczyzna. – Pracuję w Gazpromie. To ja dziś do pana dzwoniłem. Z wnętrza samochodu dało się słyszeć wesołe – i zupełnie niepasujące do okoliczności – szczekanie psa. Z tylnego siedzenia wyjrzał nadzwyczaj sympatyczny czarny pudel i polizał rękę Alicji czerwonym języczkiem. – A tobie podarujemy takiego samego szczeniaczka – uśmiechnął się człowiek z bazaltu. – Dziadku! Wybierzemy się z nimi na przejażdżkę! – pisnęła z zachwytu dziewczynka. Miękko mlasnęły ciężkie drzwi i limuzyna płynnie ruszyła z miejsca, jakby unosząc się nad ziemią. – Ma pan we wszystkim rację, Michaile Siemionowiczu – mówił mężczyzna. – I bezwzględnie byłby pan autorem wielkiego odkrycia, ale jest pewien haczyk. Tego odkrycia dokonano już dawno i nie zrobił tego pan. – O czym pan mówi? – oburzył się Stein. – Pan plecie jakieś bzdury! Przecież w takim wypadku z pewnością zaczęłaby się już jakaś krucjata, armagedon ze współczesną bronią, ładunkami jądrowymi, żeby ich do szczętu… Przecież tu, w naszym kraju, to już chyba nie wiedzą, gdzie ten cały pokojowy atom trzymać! – Doprawdy, Michaile Siemionowiczu, jakiś ekstremista z pana – mężczyzna zrobił profesorowi wymówkę. – Żyjemy przecież w dwudziestym pierwszym wieku. W wieku globalizacji, wolnego handlu! A pan mi tu o krucjatach. To takie barbarzyńskie… – Co?! – No jak to? Nie słyszał pan w wiadomościach o Sachalinie-4? Półtora biliona metrów sześciennych nowych zasobów… Proszę, jak się nasi partnerzy starają. Wypełniają kontrakt. 16

– Jaki kontrakt? – Stein zdjął okulary. – Kontrakt na bezpośrednią dostawę gazu ziemnego spółce akcyjnej Gazprom z Piekła. Rzecz jasna w papierach ich osobowość prawna ujęta jest inaczej, ale partner – człowiek z bazaltu pogłaskał pudla – partner jest właśnie ten. – Dlaczego gazu? Myślałem, że ludzie zabijają się raczej o kruszce – próbował zażartować profesor. – Cóż, oni tam też idą z duchem czasu. Trzeba było złota – dostarczali złota. Potrzebna była ropa – może być ropa. A teraz jest moda na czyste ekologicznie paliwo – dadzą gaz. Wnętrze Ziemi… Przecież jeśli pokopać głębiej, jest bezgraniczne. Najważniejsze to się dogadać. Siarką w samochodzie nie pachniało. Pachniało drogimi francuskimi perfumami i – leciutko – hawańskim cygarem. Ale to pewnie kierowca sobie dogadzał. – I jak się dogadaliście? Zaprzedaliście duszę? – zebrał się na odwagę Stein po długiej pauzie. – Michaile Siemionowiczu! – pokręcił głową mężczyzna. – Jaką znowu duszę? Gazprom to przecież firma państwowa. Rząd po prostu wziął na siebie określone zobowiązania. Głównie o międzynarodowym charakterze. No i kilka dotyczących polityki wewnętrznej. – Boże, że też sam się nie domyśliłem… Przecież jeśli się zastanowić, innego wyjaśnienia naszej historii nie ma… A jakie właściwie macie warunki? – zainteresował się Stein. – Nie szkodzi, że powiedziałem „Boże”? – Ależ proszę pana… Mamy kraj wielowyznaniowy – uspokoił go mężczyzna. – A co do pańskiego pytania… Jest pewna liczba międzynarodowych projektów, które realizujemy, że tak powiem, w imieniu naszych partnerów. – Znów pogłaskał pudla. – Współpraca z Iranem, z Koreą Północną, z niektórymi państwami arabskimi… Sfera energetyki, czasem kwestie bezpieczeństwa… – Ale przecież to… Oni przecież… – wyrwało się Steinowi. – Oni przecież przygotowują… – Niech pan pomyśli o dobrych stronach – uśmiechnął się mężczyzna. * Samochód zatrzymał się przed pięknym podmiejskim domem tonącym wśród morza owocowych drzew. Wzdłuż dróżki prowadzącej do ganku tłoczyli 17

się operatorzy z kamerami w pełnej gotowości. Tam też męczyła się uszminkowana przez stylistów żona profesora. – Gdzie my jesteśmy? Kim są ci ludzie? – podniósł się niespokojnie profesor. – Wieś Barwicha nieopodal Rublowki. To pański przyszły dom. A reporterzy czekają na pana dlatego, że dopiero co otrzymał pan Nagrodę Państwową Federacji Rosyjskiej. – A to za jakie zasługi? – zdziwił się Stein. – Przecież jeśli wszystko dobrze zrozumiałem, nie wolno mi teraz mówić o moim odkryciu. – Nie wolno. W naszym kraju codziennie ktoś dokonuje odkryć, o których nie wolno mówić, więc to nic strasznego. A tu ma pan do wyboru – otworzył teczkę – trzy osiągnięcia naukowe, które właśnie odtajniono. Proszę wybierać, zostanie pan autorem jednego z nich. À propos, widział pan wczoraj w wiadomościach materiał o tej wirówce Gagarina? Ledwie zdjęli klauzulę tajności – i proszę! A jutro pana też pokażą w telewizji. – Hurra! – ucieszyła się Alicja. – Będziemy po drugiej stronie lustra! – No i, rzecz jasna, Gazprom przydzieli grant na finansowanie pańskich nowych badań geologicznych. – Mężczyzna chwycił za klamkę drzwi. Dziennikarze rzucili się na samochód jak niedawno komary w tajdze na wychodzącego za potrzebą geologa. – Proszę mi powiedzieć – odezwał się Stein – czy Gazprom nie finansuje badań w dziedzinie astronomii? – Nie, tym się nie zajmujemy – uprzejmie zaśmiał się mężczyzna. – W niebie nie ma czego szukać. – I bardzo dobrze – Michaił Siemionowicz skinął z zadowoleniem głową i otworzył drzwi. Chwycił wnuczkę i zdecydowanym ruchem pociągnął ją za sobą przez krąg reporterów – jak najdalej od willi. Po drodze zgarnął też żonę. – A kraina po drugiej stronie lustra? – załkała Alicja. – A szczeniaczek? – Kupimy kota – burknął profesor. – Profesorze Stein! – przedarł się do niego reporter Głównego Kanału. – Proszę nam opowiedzieć o pańskich planach na przyszłość! Zdajemy sobie

18

oczywiście sprawę, że ma pan już siedemdziesiąt sześć lat, ale może jednak? – Rzucam geologię. Planuję zająć się astronomią – oznajmił Stein. – Zdaje mi się, że w niebie też jest coś do odkrycia. Podpowie mi pan, gdzie tu jest najbliższa stacja metra?

19

Co i po ile Płow wyszedł trochę chudy, ale po trzech miesiącach Abdurahim zdążył do tego przywyknąć. Gdyby opowiedział w rodzinnym Pangazie, że płow można zrobić z nieopalonych kurzych udek, w których tłuszczu było nie więcej niż na wyrzeźbionym w kwadraty Abdurahimowym brzuchu, na pewno by go wyśmiali. Nie, prawdziwy płow powinien być gęsty i lepki od żółtego baraniego tłuszczu; powinno się go oczywiście jeść nie łamliwym plastikowym widelcem, a palcami, ugniatając ryż i wsadzając sobie do ust grudki rozmiaru dziecięcej piąstki. Ale skąd miał wziąć dobrą baraninkę w deszczowej, zadymionej Moskwie? Dla Abdurahima stolica Rosji okazała się całkiem nieduża – jakiś kilometr kwadratowy, a może i mniej. Jasne, za trzymetrowym betonowym murem Moskwa ciągnęła się i ciągnęła aż po horyzont, ale dla Abdurahima i jego rodaków wjazd do tej części był zamknięty. Przedostać się przez posterunek do najbliższego kiosku z papierosami jeszcze było można. W dalekiej, słonecznej ojczyźnie jego młodzieńczy temperament i różne nieporozumienia skutkowały od czasu do czasu odsiadkami, miał więc doświadczenie w dogadywaniu się z klawiszami – ty mnie, ja tobie. Ale za ogrodzeniem mały Tadżykistan niestety się kończył, a skąpy zasób słów Abdurahima nie wystarczał, by skutecznie blagować drapieżnych i wiecznie głodnych milicjantów, patrolujących okolice placów budowy nowej Rosji w poszukiwaniu łatwej zdobyczy. Spawacz Faruh z trzeciej brygady próbował kiedyś przemycić przez posterunek kawałek baraniny, ale ochrona zdołała mu ją odebrać. Cała brygada oberwała za to mocniej niż za przechwycony tydzień wcześniej haszysz. Reguł tu było sporo i nie o wszystkich budowlańcom mówili. Trudno, jak kurczak to kurczak. Na obiad często trzeba było jeść i zwiędły makaron w plastikowym kubeczku, i wyślizgujące się spod noża parówki, więc Abdurahim nie grymasił. Płow gotowali nie bez okazji – całą brygadę przenoszono do nowego obiektu. Wznoszący się w samym środku kompleksu Moskwa City wieżowiec Pamir, wysoki jak góry, których nazwę nosił, podpierał osuwające się, dziurawe moskiewskie niebo. Jego górnych pięter nie było widać prawie nigdy, chmury szczelnie zasnuwały niekończący się z pozoru budynek już w połowie wysokości. Pomimo bliskiej sercu nazwy, tęskniący za domem Abdurahim myślał o nowym 20

miejscu pracy z niepokojem. „Najkrótsza droga do nieba” – żartowali ponuro robotnicy. Chodziły słuchy, że na otoczonym przedgórzem trzykondygnacyjnych cieplaków Pamirze nieszczęśliwe wypadki zdarzały się niemal codziennie. Nie było nikogo, kto mógłby to potwierdzić – budowlańców, którzy przepracowali na Pamirze swój czas, wysyłano z powrotem do Azji Środkowej, żeby zachować pozory przestrzegania przepisów wizowych; stamtąd trafiali na inne obiekty. Dziwna zasada, ale były jeszcze dziwniejsze; tak czy owak, w Pamirze płacili przynajmniej dwa razy więcej niż normalnie. Płow z kurczaka, niby to lekki, poczynał sobie we wnętrznościach Abdurahima nerwowo i co gorsza zupełnie nie chciał się uspokoić. Abdurahim miał tej nocy zły sen. Wydawało mu się, że chce wejść na sam szczyt Pamiru i wciąż wspina się po schodach, ale ich końca nie było widać. A potem ktoś mu powiedział, żeby dał sobie spokój, bo wieżowiec żyje i cały czas rośnie… * Sekretarz żwawo obiegł samochód, chwycił za klamkę i pociągnął ciężkie niczym w bankowym skarbcu drzwi. Krotow drzemiący na miękkim siedzeniu z tyłu dwukolorowego maybacha spojrzał na niego mętnym wzrokiem, ziewnął i z trudem się podniósł. Cholerna dziewczyna z okładki „Vogue’a” tak go wymęczyła zeszłej nocy, że był już gotów zrewidować swój pogardliwy stosunek do modelek. Panienka naprawdę się postarała, ewidentnie ktoś szepnął jej o jego awansie na liście „Forbesa”. Jutro na plac budowy centrum biznesowego mieli przybyć opiekunowie inwestycji i inspektorzy; żeby rutynowa degustacja szkockich zapasów nie zamieniła się w nieprzyjemną rozmowę o zmianie wysokości opłat za przychylność władzy, Krotow musiał wypucować teren na glanc i przynajmniej rzucić okiem na nowy sprzęt. Kierownicy budowy i szefowie obiektów ciągnący się jak warkocz za jądrem ochrony, w środku którego kroczył posępny Krotow, rozproszyli się na przedpolu Pamiru. Właściciel zawsze poświęcał centralnemu drapaczowi chmur szczególną uwagę i zasady bezpieczeństwa też panowały tu szczególne. Budowa wewnątrz budowy. Pamir miał własne kierownictwo i za ogrodzenie za ogrodzeniem trafiali wyłącznie wybrańcy. W kieszeni Krotowa zadzwoniła obsypana szafirami komórka ze specjalnym przyciskiem. W standardowych telefonach wystarczyło go nacisnąć, by z dowolnego punktu kuli ziemskiej połączyć się z konsultantem, który odpowiadał na wszystkie pytania właściciela telefonu. Krotowowi przestawili 21

ten czarodziejski przycisk na numer szefa służby bezpieczeństwa, który wszelkie zgłaszane w ten sposób problemy mógł załatwić w pół godziny. – A co, rejsowym się nie da? Kryzys paliwowy? W takim razie po cholerę kupowaliśmy udziały? – burczał do słuchawki Krotow, zatrzymując się przy rzędzie chromowanych maszyn z wielosylabową niemiecką nazwą wpisaną w konserwatywny logotyp. – Dobra, chrzańcie się, wyślijcie odrzutowcem. A jeszcze lepiej zaczekajcie parę dni, niech się uzbiera na czarter, jakiegoś iła-76, to lekka przesada, żeby używać do tego mojego bombardiera… To nic, zaczekają, nigdzie nie polezą. Niech od Hindusów biorą za bezcen zepsuty towar, bez certyfikatów, z kamieniami! – To one, Arkadiju Pietrowiczu – oznajmił sekretarz, wskazując na szereg chromowanych urządzeń. – Przecież to nie zgnije, naprawdę! – ryknął do telefonu Krotow, w zniecierpliwnieniu wymierzając bezgłośnej maszynie dźwięcznego klapsa. – Koniec, postanowione. Nad Stanami zastanowimy się jutro. Kończę, mam kogoś na drugiej linii. Tak, cześć. Co? Całą sieć kupiliście? Lali na urodziny? Rebranding? Miałem taki pomysł… Nazwijmy to „Bioorganika”… Albo po prostu „Organika”, dokładnie. No, niech teraz będzie wegetariańska, to modne, niedobrze już wszystkim od tego mięsa. Kończę, na razie, mam kogoś na drugiej linii. Tak! Boże, no kup go razem z flakami, przepraszam za kalambur. Ile ten profesor dostaje ze wszystkimi łapówkami i prezentami? Daj mu dwadzieścia miesięcznie, to ci studentów jeszcze przyprowadzi… Zwróci się oczywiście w ciągu tygodnia. Przepraszam, mam kogoś na drugiej linii… * Przeczucia nie zawiodły Abdurahima. Już pierwszego dnia ich brygadę rozdzielili po różnych piętrach. Błąkając się po swoim sześćdziesiątym drugim, zdumiewał się tym, że wypieszczony lśniący wieżowiec wewnątrz okazał się dziki i na wpół opuszczony. Prace wykończeniowe jakby się tu zaczęły, ale najwyraźniej nagle je przerwano i to chyba dość dawno temu. Gdzieniegdzie goły beton ścian zaczął obrastać regipsami, a nawet zaczęto montować gniazdka, ale w innych miejscach z tymi oznakami życia kontrastowały rozpościerające się od podłogi po sufit gigantyczne rozegrane partie w kółko i krzyżyk oraz natrętny odór stęchłego moczu. Pozostali robotnicy na jego piętrze sprawiali wrażenie mało towarzyskich i zdziwaczałych, doszedł więc do wniosku, że przesyłki z plantacji w Dolinie Czujskiej muszą jednak docierać do tutejszych adresatów. Przez cały dzień nie było nic do roboty. 22

Znudzony, przesiedziawszy pięć godzin w kucki przed panoramicznym oknem z widokiem na niemal całą Moskwę, sam z siebie poszedł poprosić brygadzistę o pracę. Ten ospale i nawet z pewnym żalem spytał Abdurahima, czemu nie może jeszcze sobie posiedzieć, odpalił jednego papierosa od drugiego i wrócił do rozwiązywania krzyżówki. Abdurahim nawet nie zdążył usadowić się z powrotem naprzeciw Moskwy w najwygodniejszej ze znanych człowiekowi pozycji, kiedy chwytającymi za serce zaśpiewami z Kotliny Fergańskiej odezwała się komórka brygadzisty. Rozsypani wokół swojego szefa bezczynni robotnicy nadstawili uszu jak psy, którym obiecano spacer, a i sam brygadzista wyprężył się, słuchając szczekliwych poleceń z niemiłosiernie porysowanego telefonu. Minutę później Abdurahim otrzymał wreszcie bojowe zadanie – zabrać się do szpachlowania szczelin między niedbale zmontowanymi regipsowymi ściankami a podwieszanymi sufitami. Po kolejnych dwóch minutach – kiedy już wspiął się po chwiejnej drabinie, nie wiedzieć czemu owiniętej zwojami przewodów elektrycznych, w stronę niezaszpachlowanych szczelin i ukojenia – potężne wyładowanie elektryczne przeszło od lewej do prawej stopy Abdurahima, kończąc jego karierę budowlańca. * Na zadbanym parkingu dla gości, wypuszczając powoli skrzelami gorące powietrze i strosząc swoją rekinią płetwę, zastygło w bezruchu drapieżne bmw siedem ze złowrogimi tablicami służb specjalnych. Obok majestatycznie zaparkowały dwie pięćsetki z chwacko sterczącymi kogutami; obie na numerach rządowych „A…MR”. Kierowcy, odrzuciwszy głowy do tyłu, próbowali dojrzeć szczyt Pamiru, paląc w milczeniu. Z góry, z siedemdziesiątego ósmego piętra, patrzył na nich zadbany starszy mężczyzna w nieprzyzwoicie drogim ciemnogranatowym garniturze, delikatnej koszuli z własnymi inicjałami oraz spinkami z osiemnastokaratowego złota pokrytymi szkarłatną emalią z wiernym odwzorowaniem generalskich gwiazdek. – Kierownictwo jest zaniepokojone coraz częstszymi nieszczęśliwymi wypadkami na powierzonym panu terenie – rzucił w zadumie, delektując się whisky Glen Gardoch z pięćdziesiątego ósmego roku. – To sporadyczne nieprawidłowości… – rozłożył ręce Krotow. – Według zwykłej taryfy – wzruszył ramionami mężczyzna z generalskimi spinkami – każdy nieopublikowany artykuł prasowy o śmierci na pańskich obiektach to sto dziewięćdziesiąt tysięcy, każdy opublikowany – plus trzy 23

procent do comiesięcznych opłat. My też ponosimy straty wizerunkowe. – Jednego tylko nie rozumiem – włączył się do rozmowy pulchny, różowiutki okularnik, podduszony angielskim krawatem. – Czemu przy takich budżetach korzystacie na budowie z Kirgizów? Jak Boga kocham, bałbym się mieszkać i pracować w najwyższym budynku w Europie, wiedząc, że stawiali go ludzie, którzy całe życie spędzili w jurcie… Czyżbyście nie mogli sobie pozwolić na sumiennych robotników z Niemiec? – Moglibyśmy, dlaczego mielibyśmy nie móc… Myśleliśmy nawet o tym. Ale oni chleją tyle piwa, wątroby mają do niczego – wyjaśnił obszernie Krotow. – A u nas pracują akurat nie Kirgizi, a Tadżycy. Ci są niepijący. – Czyli BHP… – okularnik kiwnął głową ze zrozumieniem. – No, z Niemcami to mnie pan rzeczywiście zdziwił. A Tadżyków macie tu zadbanych, nie to, co w tym pseudostalinowskim czymś na Twerskiej… – Proszę nas nie obrażać – uśmiechnął się Krotow. – Prowadzimy trzymiesięczną kurację rehabilitacyjną. Następuje prawie całkowita detoksykacja organizmu. Robią się wszyscy tacy żywi, wysportowani, oczu nie można oderwać. – Przyjemnie mieć do czynienia z takim nowoczesnym, dbałym właścicielem – uśmiechnął się szeroko trzeci z gości, wysoki i szczupły mężczyzna o wąskiej twarzy i kiepsko zamaskowanej łysinie. – No, wie pan… To przecież dokładnie tacy sami ludzie jak my – rozłożył ręce Krotow i nie wiedzieć czemu dodał: – I całe szczęście… * Chwała Allachowi! Głowa pękała mu z bólu, usta, nos i gardło wypełniał ohydny, gorzkokwaśny smród, ale żył. Abdurahim zebrał wszystkie siły, podniósł głowę z poduszki i rozejrzał się dookoła. Leżał na szpitalnym łóżku, zupełnie nagi, przykryty tylko pojedynczym prześcieradłem upstrzonym spranymi krwawymi plamami. Kilka kroków od niego stał duży stół operacyjny, nad którym pochylało się trzech ludzi w zielonych chirurgicznych kitlach. Co się stało? Abdurahim pamiętał szpachlę, drabinę, przewody… Nieomal zginął porażony prądem, ale go uratowali. Zaprawdę, rosyjska medycyna potrafi czynić cuda! Gdyby coś takiego przydarzyło mu się w Duszanbe, zakopaliby go jeszcze przed zachodem słońca, żeby nie karmić much. Już chciał podziękować lekarzom, ale nie zdołał wydobyć z siebie głosu. To Allach go uchronił; przyjrzawszy się temu, co działo się na stole operacyjnym, Abdurahim struchlał. 24

Oddychając ciężko przez plastikową maskę, połączoną karbowanym przewodem z przezroczystymi elektrycznymi miechami, na stole leżał jego znajomy płytkarz, Fahraddin. Wyglądało na to, że biedak porządnie oberwał – krzątający się przy nim lekarze byli cali umazani krwią. Abdurahim zamknął oczy i poprosił Boga, żeby Fahraddin zdołał wyjść z tego wszystkiego cało. Co mu się mogło przydarzyć? Czyżby spadł z wysokości? – Troba! – wymówił nieznajome słowo jeden z lekarzy i zaraz potem coś ciężko chlupnęło. Abdurahim nadstawił uszu. Cudzoziemiec? – Odwracamy! Nie, mówi chyba po rosyjsku. Po prostu trzeba było pilniej uczyć się języka, żeby rozumieć wszystko, a nie tylko to, czego wymaga budowa. – Nerki! – rzucił szczekliwie chirurg i Abdurahim otworzył jedno oko. To słowo znał dobrze. Tadżyckie nerki to cel milicjantów i skinheadów – ci pierwsi mają ochotę trafić w nie gumową pałką, drudzy – wsadzić tam ostrze… Pomocnik wyjął spod stołu plastikową skrzynkę z uchwytem, wyglądającą jak przenośna lodówka, i główny lekarz ostrożnie coś do niej włożył. – Odwracamy! Teraz Abdurahim wpatrywał się w to obojgiem oczu, czując, jak plecy robią mu się zimne i mokre, a serce zaczyna walić coraz mocniej. Zazgrzytała piła, chrupnęły kości, mostek z trzaskiem rozstąpił się na boki. Wyraźnie zmęczony chirurg otarł czoło rękawem. – Serce! Rytmicznie popiskujący sygnał przeszedł w cienkie i jednostajne wycie. Lekarz opuścił drgającą bulwę do usłużnie podstawionego pojemnika. – Reszta taka sobie – skonstatował flegmatycznie. – Do chłodni i dawajcie następnego. * – Przepraszam, gdzie tu jest toaleta? – Ten z łysinką wstał ze skórzanego fotela. – Przejdziemy się, Sławik? – zwrócił się do okularnika. Krotow odprowadził oddalających się mężczyzn czujnym spojrzeniem. – No to co, Arkadiju Pietrowiczu… – oderwał się w końcu od okna generał. 25

– Teraz porozmawiam już z panem poważnie. Ma pan wspaniały biznes. Ale nie sądzi pan przecież, że ujdzie on uwadze, he, he… organów wewnętrznych? – Co pan… – Wspaniały, opłacalny, mądry biznes. Przygotowano mi tu notatkę… – Włożył rękę do kieszeni na piersi i wyciągnął z niej notes. – Populacja Tadżykistanu na dzień dzisiejszy wynosi siedem milionów dwieście jedenaście tysięcy. To dane z lipca. Obecnie Tadżyków jest jeszcze więcej, bo współczynnik urodzeń jest w tym kraju wysoki, trzy i cztery setne dziecka na parę – pański biznes wymaga właśnie takiej dokładności, tak? Współczynnik urodzeń, niech Bóg błogosławi Tadżykistan, przewyższa śmiertelność niemal czterokrotnie. Każdego roku populacja tego kraju wzrasta o dwa procent. Gaz kiedyś się skończy, ropa się wyczerpie, ale Tadżycy będą żyć wiecznie. Że tak powiem, jedyny surowiec naturalny, którego zasoby cały czas się zwiększają. I wtedy – bardzo à propos – pojawia się pan ze swoim doskonałym know-how. – Ja… – Arkadiju Pietrowiczu – generał łagodnie pogroził palcem spoconemu Krotowowi. – Niech się pan nie wypiera. Wiele słyszeliśmy o tym, że ludzkie życie jest bezcenne. Ale to nie tak – wszystko ma swoją cenę. Jaka to słuszna koncepcja, żeby spieniężyć ten wirtualny kapitał! Przygotowano mi tu notatkę – powtórzył i przerzucił parę kartek w swoim notatniku – na temat krajów rozwiniętych, Japonii i USA. Nerki – średnio sto tysięcy za sztukę, dwie jednakowe są z jakiegoś powodu droższe – dwieście pięćdziesiąt tysięcy dolarów za komplet. Wątroba – od stu pięćdziesięciu do trzystu tysięcy. Serce – ceny dochodzą do trzystu pięćdziesięciu tysięcy dolarów. No i oczywiście śledziona oraz inne wnętrzności. Mnożymy i liczymy. Plus minus sześćset tysięcy za zestaw, jeśli dostarczyć wszystko szybko i w nienaruszonym stanie. Minus trzy miesiące po siedemset dolarów pobieranego przez ów zestaw wynagrodzenia minus łapówki dla służby imigracyjnej minus dostawa organów dla pacjentów – to jest, jak rozumiem, najdroższe, ale przy hurcie jest zniżka. I tak dwudziestu ludzi dziennie. Pięknie! Elegancko, Arkadiju Pietrowiczu. I przy czymś takim – po co komu biznes budowlany? Krotow przeżegnał się i ruszył w stronę otwartego okna. * Nagi Abdurahim biegł korytarzem szybko jak nigdy w swoim życiu. Przemknął obok pracowicie brzęczących chromowanych urządzeń, w których niczym w wannach moczyły się ciała niemal wszystkich jego kolegów z brygady… Potem pędził wzdłuż niekończących się rzędów chłodni, na drzwiach których, 26

niczym na drzwiach gabinetów, wisiały tabliczki z czyimiś nazwiskami. Przeskakiwał przez łóżka szpitalne, roztrącał zaskoczonych jego impetem ochroniarzy… Przed nim majaczyła plama światła – wyjście na balkon. Jeśli tylko mu się uda, znajdzie tam schody przeciwpożarowe. I wtedy nikt go już nie powstrzyma, nikt! W końcu w twarz powiało mu powietrzem, nadzwyczaj świeżym jak na to suchotnicze miasto… Stał na jednym z najwyższych pięter Pamiru, miękkie obłoki układały się warstwami kilkadziesiąt metrów niżej, a tu było słonecznie jak w jego rodzinnej Kotlinie Fergańskiej i niebo rzeczywiście wydawało się być zupełnie blisko. Schodów przeciwpożarowych nigdzie nie było. Po prostu taras widokowy, być może palarnia. Wyjście na korytarz zablokowali już ochroniarze, za plecami których majaczyli ludzie w zielonych kitlach. Abdurahim z małpią zręcznością wdrapał się na wysoką barierkę i zastygł, wyobrażając sobie, jak zaraz zanurkuje w obłoki. * – No, no, nie trzeba robić głupstw. – Generał uniósł pojednawczo dłoń. – W końcu nie pracują u nas zwierzęta. Krotow, który zdążył już przełożyć jedną nogę za okno, zamarł w oczekiwaniu. – Pięćdziesiąt procent od obrotów i udostępnianie materiału na życzenie… – generał puścił oko – weteranom oddziałów specjalnych. Tam ten towar zawsze się przyda. – Pięćdziesiąt? – dopytał Krotow z niedowierzaniem. – Godziwie, co? Prezydent zabronił gnoić biznes, nie słyszał pan? Żyj i daj żyć innym, to nasze credo. – Ja nie… – Proszę mi uwierzyć, na współpracy z nami tylko pan zyska. Ot, na przykład, co teraz robicie z odpadami? No, ze wszystkim tym, co zostaje po usunięciu organów? – My… – To pytanie retoryczne, niech się pan nie denerwuje. Przygotowano mi 27

notatkę. Kupiliście sieć budek z kebabem i utylizujecie. Arkadiju Pietrowiczu! Przecież to przetrwa tylko do pierwszej poważnej kontroli. Natomiast my już od dawna i z powodzeniem pracujemy z Mikojanem, tym kombinatem mięsnym. Ich to, proszę mi wierzyć, nikt nigdy nie kontroluje. Korotow, mechanicznie kiwając głową i wycierając dłonie o nogawki spodni, wrócił do swojego stołu. Z toalety wrócili wyraźnie ożywieni urzędnicy, wymieniając się żarcikami i szturchając pięściami po bokach. – Ma pan tu niezwykłe ubikacje – ocenił okularnik. – Na przykład ten panel dotykowy i samonaprowadzający się bidet! Wyprzedza pan swój czas, słowo honoru, Arkadiju Pietrowiczu! – Proszę posłuchać, Arkadiju Pietrowiczu! A nie chce pan zapisać się do nas, do Partii, hmm?… W końcu nam też potrzeba świeżej krwi! – mrugnął do niego ten z łysinką. Krotow kiwnął głową z rezygnacją i zrozumieniem; przygotował się już, żeby podziękować za zaproszenie, ale wtedy… …za oknem przemknęło coś dużego i ciemnego, ich uszy zranił krótkotrwały krzyk. Arkadij Pietrowicz wzdrygnął się i aż przysiadł; urzędnicy spojrzeli po sobie. Generał wyjął ołóweczek i zrobił znaczek w swoim notesiku. – To według zwykłej taryfy – zapewnił Krotowa. – Ależ niech się pan rozluźni. No, już, happy end!

28

Proteza – Świetnie zdaję sobie sprawę, że silicon tłumaczy się na rosyjski jako „krzem”. Przykładów nie trzeba szukać daleko, weźmy coś wprost z branży – słynna Silicon Valley to w rzeczywistości Dolina Krzemowa, nie Silikonowa. To logiczne – właśnie z krzemu wytwarza się układy scalone, na których bazuje cały amerykański high tech, od Cisco po Microsoft. I mimo to obstaję przy swoim – po rosyjsku mamy już ustalony termin, nawet jeśli to zapożyczenie. Konsument końcowy zdążył już do niego przywyknąć. Budzi w nim zaufanie i figlarne myśli. Wywołuje silne skojarzenia z glamourem, dostatkiem i dolce vita w jego najbardziej jaskrawych przejawach. Dla wielu osób słowo to oznacza przepustkę do lepszego życia. Ucieleśnia perfekcjonizm, bezgraniczne dążenie do doskonalenia samego siebie, i to w najradykalniejszy, śmiały, chirurgiczny sposób. All in all, szanowni koledzy, używając tego terminu w celu pozycjonowania naszego nowego produktu na rosyjskim rynku, powinniśmy trzymać się terminologii, która już się tu przyjęła. Byłoby niedopuszczalną rozrzutnością, gdybyśmy zrezygnowali z całego zbioru pozytywnych obrazów wypracowanych przez branżę w ciągu ostatnich dwudziestu lat. Dixi. Goldowski wyciągnął swojego pendrive’a z laptopa, kończąc tym samym animowaną prezentację. Karykaturalne ludziki, drapiące się po głowach nad tabliczką z napisem „SILIKON!”, odeszły w niebyt, a na ekranie pojawił się komunikat o błędzie. Goldowski obrzucił zebranych uważnym spojrzeniem, od razu zliczając sceptyków. Jego zespół pracował nad strategią reklamową już od tygodnia i za cholerę nie chciał teraz niczego zmieniać. Genialny pomysł przyszedł mu do głowy przedwczorajszej nocy, kiedy rozpaczliwie szukał subtelnego eufemizmu mającego zastąpić słowo „proteza”. Nasadka? Wstawka? Implant! Reszta pojawiła się sama, ledwie nadążył kierować rwący potok sloganów do komputera. Tej nocy w ogóle nie spał, ale obszerny plik ze szczegółowo opisaną koncepcją był gotowy w terminie. Delegacja zleceniodawców siedziała z nieobecnymi wyrazami twarzy, mechanicznie przeglądając rozłożone na stole zszywki. Goldowski dobrze wiedział, że wyznaczając datę prezentacji na poniedziałek, podwaja swoje szanse na zdławienie wszelkiego oporu w zarodku. Sądząc z wymiętych i opuchniętych twarzy, większość siedzących po tamtej stronie stołu miała ciężki weekend. Wielu z nich bardzo by się teraz przydała usługa, którą zamierzali sprzedawać. – Przecież prosiliśmy pana o unikanie właśnie tego słowa – zaczął narzekać wrogo usposobiony dyrektor do spraw marketingu. Masywna złota obrączka na pulchnym palcu… Pewnie spędził wolne dni z 29

żoną i dziećmi na daczy, dlatego ma jasny umysł i wszystko pamięta; tyle że teraz znalazł się w mniejszości nawet wśród swoich. Ich dyrektor generalny, wysportowany i podwędzony w solarium goguś w designerskich okularach zerówkach, powoli, niczym ryba w akwarium ze stęchłą wodą, obrócił się w jego stronę. „Zaraz go poprze – z poczucia korporacyjnej solidarności” – uświadomił sobie Goldowski. Zachęcony rybim spojrzeniem kierownictwa, dyrektor do spraw marketingu ciągnął dalej: – Istnieje też cały szereg skojarzeń negatywnych. Przede wszystkim dla wielu „silikonowy” oznacza syntetyczny zamiennik czegoś naturalnego. Erzac. Podróbkę. No i zmusza nas do wyjścia poza obszar medycyny, nauki… prosto w obszar obrzydliwego glamouru, beztreściowych błyskotek! Generalny, nie zdążywszy jeszcze otworzyć ust, zmarszczył brwi, więc dyrektor do spraw marketingu umilkł przestraszony. Goldowski, zdając sobie sprawę, że jego oponent właśnie strzelił samobója i mecz jest w zasadzie wygrany, nie mógł jednak odmówić sobie przyjemności obejrzenia powtórki z decydującego uderzenia w zwolnionym tempie. – Ależ co pan mówi? To nie w glamourowych czasopismach zamierza pan reklamować swój produkt? Czyżby pan zapomniał, kim są wasi dcelowi odbiorcy? * Taniuszka tak się nabiegała po butikach w zaułku Stoleszników, że w porze lunchu ledwie trzymała się na nogach. Tu też postanowiła coś przekąsić, w modnym barze wymalowanym jak tradycyjna drewniana szkatułka z Palechu. Zamówiła coś z rukolą, coś z selerem naciowym i świeżo wyciskany sok z egzotycznych owoców. Wytrząsnęła z symbolicznych rozmiarów torebki telefon inkrustowany diamencikami i wydęła do niego z urazą i bez tego wydatne usteczka: – Katia, no gdzie jesteś? Kumpela w mękach parkowała swoim krwistowaginalnym continentalem GT na Pietrowce, Tania miała więc minimum dziesięć minut. Z czarnej papierowej torby z nowymi butami wyciągnęła ciężki niczym carska korona magazyn o modzie. Pilnie przestudiowała pierwsze dwadzieścia wypełnionych reklamami stron, starannie zapamiętując nowe nazwy. Zaczęła czytać spis treści, ale szybko ją to znużyło. Przekartkowała dalej, prześlizgnęła się wzrokiem po najwyraźniej sponsorowanym artykule na temat cudów chirurgii plastycznej i nagle się wciągnęła.

30

Kiedy w końcu nadeszła Kate, zarumieniona po ekwilibrystyce wyższego pilotażu i pyskówce z parkingowym, Tania nawet nie zwróciła na nią uwagi. Katia nie była urażona, bo nie mogła się doczekać, by podzieli się świeżą plotką: – Zgadnij, co Olka sobie zafundowała! Tania podniosła na nią okrągłe oczy, w których płonął już ogień pożądania. Wszystkie wykonane wcześniej zabiegi, wszystkie te mało znaczące poprawki linii piersi, spowszedniałe liposukcje na udach i pompowanie ust blakły przy tym, co obiecywał z nią zrobić kolorowy magazyn. Po chwili jej oczy zrobiły się jeszcze bardziej okrągłe – no proszę, okazuje się, że Olka ją ubiegła. – I co, nie boi się? W końcu to nie jest zwykła chirurgia plastyczna… – Lekarz jej powiedział, że to nic specjalnego, że zaszywają mały implancik i już. Goi się już po paru tygodniach. – Olka jest niezła! Dopiero się to pojawiło, a ona pierwsza w kolejce! – zawołała Tania z mieszanką zachwytu i pogardy. – Ona to, kurde, leży w tej klinice prawie non stop. Same cycki już trzy razy sobie przerabiała. Nic dziwnego. – A teraz ustawiła się już pewnie kolejka – powiedziała przeciągle Tania, zerkając na zegarek. – Ja bym tego nie robiła. – Kate nie wiedzieć czemu poprawiła biustonosz i uściśliła: – W najbliższym czasie. Na razie jeszcze tego dokładnie nie przetestowali… Miałam tak kiedyś. Zaszyją ci jakieś tajwańskie gówno, a potem jeszcze sama płać za powtórną operację. – Nie, nie, materiał jest na pewno dobrej jakości, amerykański. – Tania zasłoniła dłońmi artykuł w czasopiśmie, jakby broniąc go przed napaścią. – Ja bym to zrobiła. Jarzysz, co się od tego musi dziać z facetami? – Olka twierdzi, że mdleją! – zachichotała Katia. – Już od tylu wieków o tym marzą! Za to Nobla powinni przyznać jak za viagrę! – I pewnie sama się czujesz inaczej – przypuściła Tania. – No jasne – zgodziła się Kate. – Jak zrobiłam sobie piersi, to taka dumna chodziłam, że faceci łapali się na samo spojrzenie i pozę. Z jednego pokazu o mało nie wróciłam z Prochorowem. A tu patrz – takie coś! – Szkoda, że kiedy byłam na studiach, nie dało się czegoś takiego zrobić – 31

uśmiechnęła się Tania. – Wtedy to nie potrzebowałaś, młoda byłaś – zaoponowała Katia. – Naturalne kształty w mini zapewniają zdanie każdego egzaminu. – No nie wiem… A nuż jeszcze się do czegoś przyda? – zmarszczyła brewki Tania. – Słuchaj, a ile to w ogóle kosztuje? * – Wszystko zależy od zakresu ingerencji. – Sympatyczny starszy mężczyzna w stroju amerykańskiego lekarza z szacunkiem podał jej kolorowy folder. – Oferujemy kilka standardowych wersji implantów. Podstawowy – „Shine!” – kosztuje tylko sześć tysięcy euro, ale to wariant oszczędnościowy, może się szybko zestarzeć. Potem mamy klasę ekonomiczną – wersję „Immediate Reaction” za dziesięć tysięcy. Popularną wśród osób, które operują się na kredyt. Wyżej plasuje się implant „Illumination”, solidna biznes klasa, wystarczy piętnaście tysięcy. No i nasza klasa premium, „Deep Blue”. Koszt ustala się indywidualnie. – A co ludzie wybierają najczęściej? – Tania wierciła się na beżowej skórzanej kanapie. – Zależy kto… – lekarz uśmiechnął się tajemniczo, dając Tani do zrozumienia, że poważni klienci, tacy jak ona, nie powinni się rozdrabniać. – A kto w ogóle sobie to robi? – Tania nagle się przestraszyła, że rozminie się z trendem. – Nie mamy prawa ujawniać nazwisk klientów, sama pani rozumie – spojrzał na nią z delikatną wymówką lekarz. – Ale w tajemnicy mogę powiedzieć, że przez nasze ręce przeszło kilka bardzo znanych osób. Topowe gwiazdy. Celebrytki. – Naprawdę? A są wśród nich też te, które jeżdżą na lodzie? – Taniusza skinęła głową w stronę wypasionej plazmy, demonstrującej cuda współczesnej medycyny. Lekarz skinął głową z godnością i Tania, rozluźniona, opadła na oparcie. Tak właśnie myślała – zagadkowe przemiany uczestniczek łyżwiarskich pojedynków, do których doszło w ostatnim czasie, można było wyjaśnić tylko ingerencją chirurga. Nic innego raczej by im nie pomogło. – Powiem pani więcej. Mężczyźni też się do nas zgłaszają – oznajmił poufnym tonem lekarz. – I to bardzo poważni.

32

– Oni też nie są z siebie zadowoleni pod tym względem? – parsknęła Taniusza. – Cóż, w końcu porównują się ze sobą – jakoś zupełnie po chłopięcemu mrugnął do niej lekarz. – I nawet ci najbardziej zadowoleni z siebie mają czasem chwile zwątpienia co do swojego stanu posiadania. – Oligarchowie też? – zdumiona aż zatrzepotała rzęsami. – Nawet pracownicy administracji – szepnął lekarz. – Wybierają opcję ekskluzywną. Słyszałem, że aparat im to opłaca. – To dopiero warunki! – spąsowiała z zachwytu Tania. – Płacą im nawet za aparat… Czyli że teraz robicie to już dość często? – Oczywiście nie… Jeśli mam być szczery, myślę, że z czasem wszystkie porządne firmy ubezpieczeniowe włączą to do standardowego pakietu usług. Przecież w naszym kraju, sama pani rozumie, prawie wszyscy potrzebują takiej operacji. Problem genetyczny, dostrzeżony jeszcze przez klasyka. W końcu w Brazylii niemal każda kobieta pomniejsza sobie piersi… A u nas akurat co innego stało się bolesnym problemem. – O właśnie, właśnie… A to nie boli? – przypomniała sobie Tania. – Skądże… Wszystko wykonujemy na nowoczesnym szwajcarskim sprzęcie, pod narkozą. O tutaj – lekarz wskazał na wiszący na ścianie rysunek – robimy staranne nacięcie… – Dobrze, niech mi pan już o tym nie opowiada, bo się jeszcze rozmyślę… Gdzie mam się zapisać? – zapytała niecierpliwym tonem. * – Kotku! Czekałam na ciebie! – Tania poprawiła kusy czarny peniuar i przećwiczyła wyzywające wygięcie biodra przed wmontowanym w szafę lustrem. – Zaraz, umyję tylko zęby – dobiegło ją zmęczone ryknięcie. W końcu Armen, drapiąc się po porosłych czarnym futrem plecach, rozkołysanym krokiem zapaśnika pokonał trzydzieści metrów od łazienki do alkowy. Zawisł nad nią, rozwiązał supeł i ciężki ręcznik frotte opadł na podłogę, dając Tani sygnał do akcji. – Kotku… – powiedziała bojaźliwie, patrząc z dołu do góry w jego brązowe oczy. – Chciałabym ci zrobić prezent. 33

Armen zaniepokoił się. * – Oczywiście oprogramowanie jest produkcji krajowej – wyjaśnił konsultant w okularach. – Hardware z importu, ale soft nasz, nawet nie instalujemy ich systemu, niekompatybilny, coś mogłoby się sfajczyć. – No dobra! A co tam jest naszego? – pociągnął temat Armen z udawaną obojętnością. – Proszę bardzo, tu jest kilka dobrych pakietów. To jest „Mądrzy chłopcy i mądre dziewczynki”. Cały program szkolny do dziewiątej klasy włącznie. – A dziesiąta i jedenasta? – zbulwersował się Armen. – To w wersji „Bardzo mądrzy chłopcy i bardzo mądre dziewczynki”. Ale osobiście polecałbym państwu pakiet „Lwica salonowa”. Treść wszystkich numerów „Vogue” i „l’Officiel” z ostatnich trzech lat. – O tak, tak! – całkiem jak małe dziecko klasnęła w dłonie Taniusza. – Koszt: piętnaście tysięcy rubli – powiedział konsultant. – Ale jeśli dołożyć zaledwie dziesięć tysięcy, otrzyma pani pakiet „Intelektualna blondynka”. Treść wszystkich numerów „Vogue” i „l’Officiel” z ostatnich trzech lat plus program szkolny do jedenastej klasy włącznie. – Oj, oj, oj! – Tani zachwyt odjął mowę. – Słuchaj, bracie, a jest coś prostszego? Może coś z pisemkami, ale szkoła tylko do dziewiątej klasy? – wziął konsultanta na bok Armen. – W sumie to jest, poprzednia wersja „Blondynki”. Ale kosztuje dokładnie tyle samo, więc nic pan nie zyska. Po co to panu? – No, jakby to powiedzieć? Jeszcze byłaby za mądra… – Armen obejrzał się lękliwie na swoją partnerkę. – Ale my zapewniamy panu możliwość, że tak powiem, zachowania parytetu – uśmiechnął się służalczo konsultant. – Polecam panu pakiet „Biznesmen”, który zawiera licencjonowaną kopię programów firmy 1C – „1C: Przedsiębiorstwo”, „1C: Księgowość”, aktualizację głównych notowań giełdowych live oraz bazę serwisu Call-girls.ru. – Ale ja jeszcze… – zaczął już mówić Armen, jednak propozycja była zbyt kusząca i pomyślał: do licha, baba może, a on nie?!

34

Po dokonaniu zakupu para przeszła do drugiego pomieszczenia, zderzając się w drzwiach z niewysokim stylowo ubranym brunetem w średnim wieku. Goldowski podszedł do konsultanta i zapytał: – No i jak? – Wie pan, Maracie Jakowlewiczu, niespodziewanie dużo zamawiają mężczyźni. Tylko nazwa hardware’u trochę ich odstrasza. – No tak, tak… Pewnie macie rację… Ostatecznie sam l’Oreal nazywa męską linię zupełnie inaczej… – mamrotał sobie pod nosem Goldowski. – To dla mężczyzn zostawmy nazwę krzemowy… Chrzanić to, przerobimy. * Taniusza opuściła powieki i pełną piersią wciągnęła powietrze z plastikowej maski. Półprzezroczysty strumień gazu usypiającego poniósł ją, ukołysał i zabrał gdzieś hen, tam, gdzie zaczynało się nowe piękne życie. Upewniwszy się, że dziewczyna śpi, chirurg włączył piłę tarczową i zbliżył ją do ciemienia Tani, na którym markerem oznaczono linię cięcia. Asystent, czekając na odpowiedni moment, rozpakowywał maleńki chip, który mieli wszczepić pacjentce, i spoglądał na niedawno powieszony w sali operacyjnej kolorowy plakat. Afisz, udana stylizacja na amerykańskie pocztówki pin-up girls z lat pięćdziesiątych, przedstawiał blondynkę o białych zębach i zgrabnej figurze. W dłoniach trzymała małe pudełeczko przewiązane atłasową wstążeczką i radośnie się uśmiechała. Napis na plakacie głosił: „Podaruj swojej ukochanej silikonowy mózg!”.

35

Panspermia – Trzeba! – powiedział stanowczo Siergiej. Koreanka, wpatrując się jak urzeczona w jego stalowoszare oczy, bezwolnie kiwnęła głową. Już wtedy, w foyer bajkonurskiego hotelu Kosmonawt, gdzie zgodnie ze starą sowiecką tradycją cała załoga siedemnastej ekspedycji oglądała Białe słońce pustyni bez tłumaczenia, wiedziała, jak to będzie wyglądało. Siergiej od czasu do czasu nachylał się do niej, by szepnąć jej na ucho tłumaczenie kolejnego żartu albo nieśmiertelnego cytatu, ale ona słyszała tylko dźwięczne rosyjskie „r”. Czuć było od niego sportową męską wodą kolońską, świeżą i słodkawą. I za każdym razem, kiedy łaskotał ją w ucho swoim miętowym oddechem, kiedy słyszała jego łagodne mruczenie, jej serce na chwilę zwalniało. A kiedy na kilka sekund przed startem wstał, żeby jeszcze raz sprawdzić, czy pasy wystarczająco dobrze przytrzymują jej ciało, i uspokajająco położył na jej ręce swoją dłoń, całkowicie poddała się losowi. Jej marzenie o kosmosie zaczęło się od młodzieńczych snów o kosmonautach. I z jakiegoś powodu to nie Neil Armstrong, nie Edwin Aldrin spoglądali ze ściany ciasnej dziewczęcej sypialni na jej łóżko. Nie, ją sto razy mocniej pociągał promienny uśmiech rosyjskiego pioniera. Wiedziała, że Gagarin zginął, jeszcze zanim pojawiła się na świecie. Ale wycięty z czasopisma czarnobiały portret kiepskiej jakości emanował prawie widzialną dla oczu aurą zakazanej zmysłowości. Był Rosjaninem i nie dało się go nie kochać. Był też poległym bohaterem, a to z kolei upodobniało go do postaci z jej ulubionych anime. – You have to – zachęcająco skinął głową Oleg. – It is an order. He’s Commander of the Expedition 17, so he’s your Commander, too1. – The command hasn’t been handed over yet – zaprotestowała Peggy Whitson. – I’m still in charge here. And I officially object it. If you dare to consume alcohol aboard the ISS, I will formally complain to NASA2. – Come on, Peggy! – Inżynier pokładowy Malenczenko wygiął brwi w daszek. – It was a hard long day. We’ve been so busy working, and then that press conference… We need to relax!3 – Oh Yuri! – Niezadowolona Whitson zmarszczyła czoło. – You start reminding me of those ridiculous ever-drunk Soviet cosmonauts from our stupid movies…4 – Peggy, please! – włączył się wreszcie i sam Siergiej. – You know that it is a very special day for us three…5 Jeszcze tylko trochę ją docisnąć, chłopaki, i… – 36

szepnął do Jurija i Olega Kononienki. – Very special day – potwierdził Kononienko. – Very6. – Oh guys, come on… – Głos Peggy drgnął. – You can’t be serious…7 – The 12th of April!8 – uściślił na wszelki wypadek Wołkow. Peggy obejrzała się z zakłopotaniem na swojego rodaka. Ale Garrett Reisman, obserwujący z zainteresowaniem przebieg dyskusji, odwrócił się pośpiesznie i zastukał palcami w klawisze komputera. – The Day of Cosmonautics!9 – oświadczył uroczyście Siergiej. – Goddamn, I know it, believe me! We’ve been celebrating it the whole freaking day! This press conference, and these wonderful Korean salads!… – Peggy ze złością łypnęła okiem w stronę Koreanki. – Personally, I think we’ve been celebrating too much10. – Nie będziemy się już dzisiaj łączyć z bazą? – upewnił się cichym głosem Kononienko u Wołkowa. – Przekazałem, że sprzęt będzie w konserwacji. Poza tym oficjalnie jest teraz nasz czas na sen. Mamy spokojnie jakieś dwie godziny. Wyłączaj kamery. – Peggy, it is safe, no one will know – zapewnił upartą Amerykankę Wołkow. – Word of officer!11 – Excuse me? Oh, whatever! Okay, guys… Anyway, with this mission I’ve just set a new world record, I don’t care, I can quit. Think about your careers yourself, what the hell I have to be your mummy… – Whitson zmierzwiła sobie grzywkę. – Happy Day of Cosmonautics, people!12 – O! – huknął z aprobatą Kononienko, wyjmując z kieszeni smoczek i biorąc od Wołkowa butelkę. Jego ruchy były oszczędne i wyćwiczone niemal do perfekcji. Dziecięcy smoczek został naciągnięty na odsłoniętą szyjkę z szybkością, której pozazdrościłaby każda profesjonalistka. Nie zmarnowała się ani jedna kropla drogocennego trunku. Nakrętka niczym miniaturowy sputnik wyruszyła w kosmiczną wędrówkę po własnej maleńkiej orbicie. Kononienko z szacunkiem przekazał naczynie dowódcy Ekspedycji 17. Ten zasalutował butelką surowej Amerykance i puścił oko do Yi So-yeon, od czego ta zaczęła drżeć. – Dear colleagues – zaczął. – Exactly forty-seven years ago Yuri Gagarin 37

was here, on the orbit. And he was the first human ever to do it. My father knew him personally, you know. Gagarin told him once he saw things during his flight… So every time someone was said Gagarin was the first in space, he would always correct this man. Only the first human, he always insisted…13 Mówił i mówił swoim cudnym i śpiewnym rosyjskim angielskim… Peggy Whitson już rozciągała zmarszczki w uśmiechu, a Garrett Reisman nabrał śmiałości, wyjrzał zza swojego komputera i ruszył w stronę grupy… Tymczasem Yi So-yeon unosiła się w swym magicznym śnie. Czas zwolnił dla niej bieg; zlały się w jeden dwa uśmiechy: chłopięcy, zawadiacki – młodego rosyjskiego dowódcy, i zakazany, przyzywający – czarno-białego Jurija Gagarina z portretu w jej małej sypialni. Oczy Wołkowa lśniły odbiciem gwiazd, które widział Gagarin. To On odrodził się w tym człowieku i ją odnalazł. Teraz była tego pewna. – So, let’s drink to the continuation of our international cooperation of space exploration, and to Yuri Gagarin, who paved the road to space for all of us, so that we could meet each other!14 – zakończył swoją przemowę Wołkow i po dżentelmeńsku wręczył butelkę Peggy. – Na zdrovye! – odpowiedziała ta z rezerwą. Whitson, która jako dowódca zdający kosmiczną wachtę, musiała jako pierwsza upić trochę vodki, odniosła się do tego zaszczytnego obowiązku przesadnie formalnie i z widoczną ulgą zwróciła butelkę Rosjaninowi. – A jednak się boi, że Amerykaniec, choć swój, może ją podkablować – Malenczenko przez zęby podzielił się swoim spostrzeżeniem z Kononienką. – No i z Bogiem… – też niewyraźnie, starając się nie poruszać ustami, żeby nie zepsuć szerokiego przyjaznego wyszczerzu, odparł Oleg. – Na zdrowie! – przejął dowództwo Wołkow, zdecydowanym ruchem przylgnął ustami do smoczka i wziął duży łyk. – So, So-yeon Yi, where are your famous Korean salads now?15 – zwrócił się do dziewczyny. Yi So-yeon zaczerwieniła się, chciała się ukłonić, ale źle wymierzyła siłę i wywinęła salto. Zakończyła je kompletnie pąsowa od zakłopotania i doświadczony kosmonauta, żeby zatrzeć jej niezręczność, naruszając zasady hierarchii, wyciągnął butelkę od razu do niej. Koreanka, niespodziewanie nawet dla siebie samej, wczepiła się we flaszkę, przylgnęła do niej ustami i odważnie połknęła ognistą ciecz. Alkohol pieszczotliwie musnął jej świadomość, budząc figlarne skojarzenia, sprawiając, że wydłużona szyjka butelki ze smoczkiem na czubku zaczęła się zamieniać… Zamieniać… – I’ll bring the salads… Sergey – Yi So-yeon rozpaczliwie próbowała wziąć 38

się w garść. – Did you like the kim-chi cabbage salad? The hot one?16 – Oh yeah… I always like it hot17 – odpowiedział Wołkow, przeciągając samogłoski. Butelka zaczęła krążyć. Peggy, tłumacząc się zmęczeniem, opuściła towarzystwo, ale Garrett został. Po półrocznej przerwie w treningu i biorąc pod uwagę stan nieważkości, pół litra, zgodnie z niepisaną astrofizyczną regułą, zyskiwało siłę działania półtora. Po kilku rundkach Wołkow, pochłonięty dyskusją z Reismanem, stracił Koreankę z oczu. Surówka z kapusty kimchi cieszyła się niesamowitym powodzeniem. Yi So-yeon od czasu do czasu próbowała spotkać się wzrokiem z Siergiejem, śpiewała dla Malenczenki i Kononienki swoją ulubioną piosenkę Zabierz mnie na Księżyc. Przez iluminatory do kabiny z nieskrywaną ciekawością zaglądała Ziemia, oczekując jakiegoś rozwiązania. – I’ll tell you what – zwykle powściągliwy Reisman rozpalił się i gestykulował z taką siłą, że z trudem utrzymywał się w miejscu. – I am no rookie in this space business. I’ve graduated California Tech. And I don’t believe in all this black cats crap… But look… The more I learn about organic chemistry, the more I think about life on Earth… The less I believe it could just appear out of nowhere… I’m telling you. It was created. We all were created. There’s God’s hand in it18. – Garrett! – gorączkował się Wołkow. – You know, religion is back in fashion in Russia. But communism had one right thing: materialism. And you will not convince me that this entire fucking Universe – podpłynął do iluminatora i zakreślił ręką gwiazdy, wielkie i jasne jak w Soczi – was just created by someone! 19 Guzik prawda! – Okay! Okay! But do you seriously believe that life has just occasionally appeared on Earth? Do you really think that it has never existed elsewhere, and then, nowhere but on our goddamn little planet it just occasionally sprang up? Come on!20 – Reisman wrócił od iluminatora do butelki. – O co oni się kłócą? – zapytał Malenczenko Kononienkę. – O to, skąd się wzięło życie na Ziemi – odparł tamten niepewnie. – Do kwestii życia na Marsie jeszcze nie doszli? – Są coraz bliżej – ocenił sytuację Kononienko. – The so-called „vodka effect” – uśmiechnął się Malenczenko. – Chłopaki! – 39

wtrącił się w dyskusję Wołkowa i Reismana. – Have you ever heard of the Panspermia theory?21 – What? – zmarszczył brwi Amerykanin. – There’s a theory saying that all the life in the Universe comes from one source… And it spreads like a virus through the galaxies… Probably, someone is deliberately sawing its seeds… And probably, it’s just happening occasionally22. – Okay, I can agree that there was some meteor that contained some bacteria as it strikes the empty and dead Earth – przypuścił Wołkow. – And that it can bring the seeds of life to it. But hell, it doesn’t explain how these bacteria appeared where they came from…23 – Came from somewhere else, I suppose24 – wzruszył ramionami Malenczenko. – I think you could be right – niespodziewanie poparł Jurija Amerykanin. – Life coming from one source in the Universe… That’s it. That’s it!25 – That’s what?26 – domagał się uściślenia Wołkow, przysysając się do butelki. – That’s a clear manifestation of God himself! One origin, sawing life throughout the galaxies…27 – Whatever – zgodził się z nim zmęczony już Wołkow. – If you’re happy with it…28 – Absolutely. There’s God’s hand in giving birth to life, and God’s will in spreading it, in transporting its every piece in the right direction, giving it a soil where it can prosper and reproduce!29 Yi So-yeon, zmarkotniała z powodu braku męskiego zainteresowania i zabawiająca się narodowym koreańskim kwiatkiem, który próbowała umieścić w bańce wody, ożywiła się na słowo reproduce i rzuciła pełne nadziei spojrzenie na Wołkowa. Ten, zmęczony egzystencjalnymi dyskusjami, uśmiechnął się i skinął jej głową. – Some more kim-chi salad?30 – spytała nieśmiało. – Yes, please. I need something hot. Very much31 – przypomniał sobie moment, w którym urwała się ich wielce obiecująca rozmowa. Koreanka niedostrzegalnym ruchem wyswobodziła włosy z zacisków spinki i te, rozsypując się jak czarne promienie wokół jej kształtnej twarzyczki, zamieniły ją w prawdziwą małą gwiazdę. W gwiazdę, która była prawdziwym 40

celem jego kosmicznej odysei. Reisman, z mentorsko wzniesionym do góry palcem, zawołał: God’s will! i zaczął chrapać. Malenczenko i Kononienko, widząc, że orbity Yi So-yeon i dowódcy nieuchronnie się przetną, taktownie się wycofali. Wołkow objął Yi So-yeon w talii i pociągnął do iluminatora. Ta oparła się dłońmi o ścianę, a rozgorączkowanym czołem – o zimną czarną szybę. On badawczo przesunął ręką po jej gibkich kocich plecach; ona przylgnęła do niego, wyczulona na każdy jego ruch. Z łatwością, jakby przebiegał palcami po guzikach akordeonu, rozpiął od razu wszystkie zapięcia jej kombinezonu i po chwili ten ruszył w swobodny lot. Wtedy Siergiej władczo nawinął piękne smoliście czarne włosy Yi So-yeon na pięść i pokazał jej gwiazdy. * – Oleg, wstawaj! – Wołkow potrząsnął Kononienkę za ramię. – Co się dzieje? – Inżynier pokładowy z trudem rozkleił powieki i spojrzał ze zdziwieniem na dowódcę Ekspedycji 17. – Trzeba się pozbyć dowodów rzeczowych. – Chcesz wyjść na zewnątrz? – ocknął się w końcu Oleg. – Masz inną propozycję? Przemycić butelkę na pokład jeszcze jakoś można… Ale gdzie ją tutaj trzymać? Jeszcze wleci przed obiektyw podczas połączenia z Ziemią… – Co zameldujemy Centrum Kontroli Lotów? – gorączkowo kombinował Kononienko. – To, co zwykle. Odkryto defekt w jednej z baterii słonecznych. Podjęto decyzję o nieplanowanym spacerze kosmicznym celem usunięciu usterki. Śluza otworzyła się i od białego koralowca Międzynarodowej Stacji Kosmicznej oddzieliła się bezkształtna półprzezroczysta bańka. Niespiesznie kołysząc się i przelewając, co jakiś czas uwydatniała cylindryczne kształty czegoś, co miała wewnątrz – całkiem jakby dziecko kopało w brzuch matki nóżką od wewnątrz – i znów je pochłaniała. * Oblicza się, że na orbicie okołoziemskiej znajduje się milion sto czterdzieści siedem tysięcy tak zwanych kosmicznych śmieci. Zamrożone do temperatury niewiele wyższej od zera absolutnego, nienarażone na gnicie i erozję, są na zawsze uwięzione w swoim przeklętym korowodzie wokół naszej 41

planety. Foliową torebkę zawierającą pustą butelkę po wódce i zawiązaną niedbale na supeł zużytą prezerwatywę czekał ten sam smutny los. Wszystko zmieniła asteroida, zarejestrowana w katalogu ciał niebieskich pod numerem 18794 i znana astronomom pod nazwą Ajjub Gulijew. W pewnym momencie jej trajektoria przecięła orbitę planetarną, przechwyciła foliową torebkę i uniosła ją poza granice Układu Słonecznego. Kilka tysiącleci później asteroida zderzyła się z innym ciałem niebieskim, nieznanym astronomom opustoszałej już wtedy Ziemi. Doszło do przesiadki i torebka wyruszyła w kierunku Gwiazdozbioru Wieloryba, gdzie półtora miliona lat później weszła w przerzedzoną tlenową atmosferę jednej z planet i wpadła do martwego wodorowego oceanu. Sześćset milionów plemników – liczba odpowiadająca z grubsza populacji całej Europy – zginęło przy lądowaniu. Ale bardziej prymitywne organizmy zdołały przeżyć. I się rozmnożyć. * – God’s will!32 – chrapnął Garrett Reisman. – Zaciągnij go do kajuty, póki jeszcze śpi – nakazał Wołkow Kononience, chowając dziecięcy smoczek w kieszeni kombinezonu.

1 Ang.: Musisz. To rozkaz. Jest dowódcą Ekspedycji 17, a więc twoim też. 2 Ang.: Dowództwo stacji nie zostało jeszcze przekazane, nadal ja tu dowodzę. I oficjalnie się temu sprzeciwiam. Jeśli ośmielicie się pić alkohol na pokładzie MSK, zgłoszę formalną skargę do NASA. 3 Ang.: Daj spokój, Peggy! To był długi i trudny dzień. Napracowaliśmy się, a potem jeszcze ta konferencja prasowa… Trzeba się jakoś odprężyć! 4 Ang.: Jurij! Zaczynasz mi przypominać tych śmiesznych, wiecznie pijanych sowieckich kosmonautów z naszych głupich filmów… 5 Ang.: Peggy, proszę! Przecież wiesz, że to dla nas trzech wyjątkowy dzień. 6 Ang.: Bardzo wyjątkowy dzień. Bardzo. 7 Ang.: Dajcie spokój, chłopaki… Wy chyba nie na poważnie… 42

8 Ang.: Dziś 12 kwietnia! 9 Ang.: Dzień Kosmonautyki! 10 Ang.: Cholera jasna, wiem, uwierzcie mi! Świętowaliśmy cały pieprzony dzień! Ta konferencja prasowa i te cudowne koreańskie sałatki! Moim zdaniem tego całego świętowania było za dużo. 11 Ang.: Peggy, to bezpieczne, nikt się nie dowie. Słowo oficera! 12 Ang.: Że co proszę? Zresztą nieważne! No dobra, chłopaki… Tak czy owak, podczas tej misji ustanowiłam nowy rekord świata i już wszystko mi jedno, mogę odejść. Sami się troszczcie o swoje kariery, czemu, u diabła, mam być waszą mamusią… Wesołego Dnia Kosmonautyki! 13 Ang.: Drodzy koledzy. Dokładnie czterdzieści siedem lat temu Jurij Gagarin znalazł się tu, na orbicie. I stał się pierwszym człowiekiem w historii, który tego dokonał. Wiecie, mój ojciec znał go osobiście. Gagarin powiedział mu kiedyś, że podczas swojego lotu widział różne rzeczy… Więc zawsze, kiedy ktoś mówił, że Gagarin był pierwszy w kosmosie, poprawiał taką osobę: „Tylko pierwszym człowiekiem…”. 14 Ang.: Więc wypijmy za kontynuację naszej międzynarodowej współpracy przy eksploracji przestrzeni kosmicznej i za Jurija Gagarina, który przetarł nam szlak, abyśmy mogli się poznać! 15 Ang.: No więc, So-yeon Yi, co z tymi twoimi słynnymi koreańskimi sałatkami? 16 Ang.: Przyniosę sałatki… Siergiej. Smakowała ci sałatka z kapusty kimchi? Ta pikantna? 17 Ang.: O tak. Lubię, jak jest pikantnie. 18 Ang.: Coś wam powiem. Nie jestem nowicjuszem w tym kosmicznym biznesie. Ukończyłem California Institute of Technology. I nie wierzę w te wszystkie bzdury o czarnych kotach… Ale mówię wam… Im więcej wiem o chemii organicznej, im więcej myślę o życiu na Ziemi… tym trudniej mi wierzyć, że mogło się tak po prostu pojawić znikąd… Mówię wam. Zostało stworzone. My wszyscy zostaliśmy stworzeni. Jest w tym boska ręka. 19 Ang.: Garrett! Wiesz, u nas w Rosji religia znów staje się modna. Ale w komunizmie była jedna dobra rzecz – materializm. I nie przekonasz mnie, że cały ten pieprzony wszechświat został przez kogoś stworzony! 20 Ang.: Dobra! Dobra! Ale na serio wierzysz, że życie pojawiło się na 43

Ziemi po prostu przez przypadek? Naprawdę myślisz, że nigdy nigdzie nie istniało, tylko nagle wykiełkowało na naszej cholernej planetce? Daj spokój! 21 Ang.: Tak zwany efekt wódki… Słyszeliście kiedyś o teorii panspermii? 22 Ang.: Istnieje teoria, która twierdzi, że całe życie we wszechświecie pochodzi z jednego źródła… I rozprzestrzenia się jak wirus między galaktykami… Może ktoś umyślnie rozsiewa jego nasiona… A może to wszystko dzieje się przypadkiem. 23 Ang.: Dobra, mogę przystać na to, że jakiś meteor niósł na sobie jakieś bakterie, kiedy spadł na pustą i martwą Ziemię. I że mógł przynieść na nią zalążki życia. Ale, do cholery, to nie wyjaśnia, skąd te bakterie się tam wzięły, skąd one pochodzą… 24 Ang.: Widocznie skądinąd… 25 Ang.: Myślę, że możesz mieć rację. Życie pochodzące z jednego źródła we Wszechświecie… To jest to. To jest to! 26 Ang.: To jest co? 27 Ang.: To ewidentny przejaw istnienia Boga! Jedno źródło rozsiewające życie po wszystkich galaktykach! 28 Ang.: Jak sobie chcesz. Jeśli cię to urządza… 29 Ang.: Absolutnie! W narodzinach życia jest boska ręka i boska wola w jego rozprzestrzenianiu, w przenoszeniu jego części w odpowiednim kierunku, na odpowiednią glebę, gdzie może się mnożyć i rozkwitać! 30 Ang.: Jeszcze trochę sałatki kimchi? 31 Ang.: Tak, poproszę. Potrzeba mi czegoś pikantnego. Bardzo. 32 Ang.: Wola boska!

44

Nim ucichnie wiatr Z okna Iwanowa widać było tylko zasłaniający panoramę miasta wielki balon z napisem: „Naprzód, Rosjo!”. Andriej Bogow utkwił w nim wzrok, mrugał, próbował przełknąć powstałą w gardle gulę, usiłował coś powiedzieć, ale nie mógł… – Wybacz, Andriej, nie bierz tego do siebie – powiedział Iwanow z dyżurnym westchnieniem. Ciało Bogowa skuwał grobowy chłód. Ta gangsterska wymówka, z którą zalewano go teraz cementem, gotując się do wrzucenia go do Hudsonu zapomnienia, i ta gangsterska łatwość i nielitościwość, z którymi ogłoszono wyrok… Nie, nie straszyli go, po prostu postanowili się z nim rozprawić, nie wyjaśniając nawet, gdzie i kiedy popełnił błąd, zupełnie jakby nie służył im wiernie przez te wszystkie lata. Im? Narodowi! – Lepiej mnie zastrzel – poprosił Bogow Iwanowa. – No i po co tak dramatyzować? – uśmiechnął się chłodno tamten. – Życie się na tym nie kończy. – Zdjąć z anteny program o największej oglądalności w kanale Iks TV?! Dla prowadzącego to koniec! – zawołał żałośnie Bogow. – O niegdyś największej oglądalności – poprawił go Iwanow. – Tak, wiem, notowania zaczęły spadać… Ale to sezonowe! W zeszłym roku kwiecień też był martwym okresem… A na wrzesień planowałem taki strzał… – Człowiek strzela, Pan Bóg kule nosi. – Iwanow służalczo pogładził stojący na jego biurku obłożony świeżymi owocami i kwiatami biały telefon z herbem. – Czyżby polecenie z góry? – Bogow natychmiast zgasł, przestał się miotać w swojej wypełnionej cementem beczce. – W naszym kraju polecenia z góry nadają tylko prawny kształt zbiorowej nieświadomości – odpowiedział Iwanow. – Zrobili sondaż. Zapytali, co ludzie myślą o programie Pojedynek Andrieja Bogowa. Zapytali, czy wychodzi na dobre kanałowi Iks TV. Zapytali, co ludzie myślą o Bogowie w ogóle.

45

Iwanow przeszukał papiery na swoim bezkresnym biurku, znalazł właściwy – z logotypem Wszechrosyjskiego Centrum Badania Opinii Publicznej – i odkaszlnął. – Czytać? – Czytaj! – powiedział Bogow niczym filmowy Szerszeń dający rozkaz „Ognia!” swoim katom. – Czytajmy więc… Tak… Tak… Aha. Większość respondentów uważa, że program Pojedynek Andrieja Bogowa stracił swoją pierwotną świeżość… Przez osiem lat na antenie… Sześćdziesiąt trzy procent… Wydumane problemy… Siedemdziesiąt procent… Brak autentycznej konfrontacji… Pięćdziesiąt osiem procent… Przewidywalny wynik głosowania widzów… Sześćdziesiąt procent… Przesadny intelektualizm prowadzącego… Dziewięćdziesiąt procent. Jednym słowem – apatia. Zero adrenaliny. – Ale moja publiczność lubi… – Andriej! – Iwanow pomachał mu przed nosem wynikami sondażu. – Nie ma twojej publiczności. Jest nasza publiczność. A naszej publiczności do gustu przypadły nowe, wyraziste propozycje programowe kanału Iks TV. Naszej publiczności podobają się materiały o tym, jak bulterier zjadł niemowlę. Naszą publiczność interesuje masakra. Nasza publiczność chce oglądać karła prowadzącego relację na żywo spod spódnicy Ałły Pugaczowej. To są aktualne, życiowe tematy. A ty? Co możesz zaproponować naszej publiczności? – Mógłbym… – Bogow łapał ustami powietrze, gorączkowo próbując cokolwiek wymyślić. – Andriej! Twój program to odprysk starego Iks TV. Tak, to odłamek, który utknął tuż obok serca naszego kanału, ale właśnie dlatego trzeba go usunąć. Nasza polityka programowa opiera się na trzech filarach: seksie, śmierci i pieniądzach. A ty ze swoją nieodłączną inteligencką refleksją za mocno od tego odstajesz. – Daj mi jeszcze jeden dzień! Poprawię się. Już jutro przyniosę ci koncepcję odświeżonego programu, który harmonijnie wpisze się w waszą ramówkę. Programu, który będzie oglądał cały kraj! Z autentyczną konfrontacją. Z gorącymi tematami… W jego głosie brzmiała taka rozpacz, że Iwanow, który już zdążył pogratulować sobie zwycięstwa w tym niełatwym boju, pochwalić sam siebie za okazaną nieustępliwość i odwagę, w ostatniej chwili się zachwiał. – Sam rozumiesz… Ode mnie nic tutaj nie zależy – powiedział powoli. – 46

Opisz koncepcję, prześlij e-mailem. Tam – wzniósł palec ku górze – to sobie obejrzą. I zdecydują. – Tak, tak. Tylko koniecznie im to przekaż – powiedział pośpiesznie Bogow. – A ja zrobię wszystko… – Na jutro wszystko masz mieć gotowe. Bo na twoje miejsce czeka już kolejka… Plemię młode, nieznajome… jak u Puszkina – uśmiechnął się Iwanow. * Do późnej nocy Bogow miotał się po swoim lofcie, obmyślając plan ratunku. Przyskakiwał do laptopa, wklepując weń słabiutkie, zachowawcze pomysły, po czym natychmiast je kasował; policzkował się i ochlapywał lodowatą wodą, gotował wodę na kawę i zostawiał kipiącą na gazie, bo do głowy przychodziła mu nowa myśl, która w pierwszej chwili wydawała się genialna, ale niemal natychmiast zżerał ją kwas wątpliwości. Potrzebny jest rebranding, powtarzał sobie. Programowi trzeba dać zastrzyk nowej energii. Mało im konfrontacji? Cóż, Bogow wie, jak sprawić, by audycja była bardziej dramatyczna. Jest nie dość widowiskowo? Stworzy obraz, który utkwi im w pamięci! Można też będzie zmienić nazwę, żeby od razu dać widowni do zrozumienia: zabawa się skończyła, teraz wszystko jest na poważnie! Koniec z pojedynkami, koniec z kurtuazją… Tak! Tylko jaki ma być temat? Jego program po rebrandingu będzie potrzebował wyrazistego tematu. Z jednej strony – globalnego, na skalę krajową. Z drugiej – zrozumiałego i bliskiego każdemu człowiekowi. Seks? Za mało w tym państwa. Śmierć? Za duża konkurencja… Nagłówkowawszy się, Bogow włączył wieczorne wiadomości. Trafił na blok ekonomiczny: Premier oglądał najnowsze balony, dopiero co wprowadzone do eksploatacji. Wypełniając się dobroczynnym zachodnim wiatrem, brezentowe giganty szybko ożywały, prostowały się, jak sama podnosząca się z kolan Rosja, rozdymały się niczym dumne, niewiarygodnych rozmiarów kleszcze. Jeszcze chwila i nad polami Powołża szybuje dziesięć trzystumetrowych balonów, unoszonych wiatrem z zachodu… „…Wzrost gospodarczy w tym roku wyniesie ponad siedem procent – zachwycając się balonami, oznajmił korespondent. – W ten sposób planowane na rok 2020 podwojenie PKB zostanie osiągnięte na pięć lat przed terminem!” 47

Bogow, z miną jak chmura gradowa, wyłączył telewizor i powlókł się do zamrażarki po wódkę. Czuł się teraz jak pasażer pociągu relacji Solikamsk– Moskwa, którego milicja wysadza na jakiejś śmierdzącej stacyjce akurat wtedy, gdy lśniąca i upragniona stolica, z jej oszałamiająco pięknym życiem, dopiero co zamigotała gdzieś w oddali… Bogow nie zdążył sobie jednak golnąć wódki. Jego muza, niczym litościwa przewodniczka, uśmiechnęła się do niego i łaskawie opuściła metalowy schodek, a Bogow, ślizgając się w sypkim żwirze, wklepując napływające nagle pomysły na klawiaturze laptopa, zdążył jednak dogonić odjeżdżający błękitny wagon, zdążył wskoczyć na schodek i rumiany od biegu i szczęścia, ciężko dysząc wszedł do środka. Ledwie uspokoiwszy rozszalałą burzę mózgu, uporządkował w Wordzie swoją koncepcję i kliknął przycisk „send”. * – Jabłko przyniosłeś? – zapytał surowo Iwanow. – Oczywiście! – Bogow kiwnął głową z przejęciem. Wyjął dojrzałą antonówkę i podał ją Iwanowowi. Ten potarł jabłko o marynarkę, wyciął z niej cząstkę złotym nożem do papieru i z namaszczeniem położył ją obok białego telefonu z herbem. Bogow nie bez satysfakcji odnotował, że złożona przez niego ofiara była dziś pierwsza. Zegar ścienny wskazywał dziewiątą rano. – Słyszałem, że niektórzy smarują mu brzuszek aromatycznym olejkiem, ponoć też pomaga – powiedział prawie szeptem, popatrując ukradkiem na telefon. – Jakieś zabobony – skrzywił się Iwanow. – Dobra, do rzeczy. Twoje modlitwy zostały wysłuchane. Dają ci jeszcze jedną szansę. Omówmy teraz koncepcję punkt po punkcie. Bogow przeżegnał się w ekstazie. – Po pierwsze – zaczął Iwanow – spodobał się pomysł na zmianę nazwy. Mnie Mordobicie przekonuje znacznie bardziej niż Pojedynek. Więcej ekspresji, więcej gwałtowności, a przy tym znacznie bliżej ludu. Bogow skromnie spuścił wzrok. – Brawo też za nową scenografię studia. Może i będzie to nas kosztować parę kopiejek, ale jest tego warte. Ring zalany błotem, na którym oko w oko będą 48

się ścierać przeciwnicy polityczni – to piękna wizja. Tylko jedna uwaga: proponujesz, żeby bohaterowie byli ubrani w zapaśnicze trykoty. Mnie osobiście wydaje się, że surowe garnitury stworzą większy kontrast. Można jeszcze liczyć punkty po każdej rundzie… Kto przegrywa rundę, ten zdejmuje fragment garderoby. To pozwoli nam zaangażować damską część widowni. – Doskonały pomysł – zgodził się Bogow. – A jeśli tematem będzie, dajmy na to, wolność słowa… to można by zaprosić Irinę Chakamadę od demokratów, a z Jednej Rosji jakąś młódkę, powiedzmy, Chorkinę – zaczął fantazjować Iwanow. – Ogólnie rzecz biorąc, brawo! – pochwalił Bogowa. – Miałem wczoraj olśnienie – spąsowiał tamten. – A teraz to, co mniej przyjemne – przerwał mu Iwanow. – Dla pierwszego odcinka wybrałeś dość niebezpieczny temat. Nie boisz się, że sytuacja wymknie się spod kontroli? To jednak idzie na żywo! – Przecież chcą konfrontacji! Chcą autentycznych problemów! – Przypuśćmy. Ale czy warto teraz, kiedy w kraju nastąpiła długo wyczekiwana stabilizacja, niepokoić naród apokaliptycznymi proroctwami? Po co prowokować ludzi do zadawania sobie niepotrzebnych pytań? – Wzrośnie oglądalność – powiedział z przekonaniem Bogow. – Wzrośnie – zgodził się Iwanow. – Ale posłuchaj… Jeśli nie utrzymasz prawidłowego toku dyskusji, nie znam cię i nigdy wcześniej się z tobą nie spotykałem. Z nas dwóch ty nie masz nic do stracenia… – Biorę całą odpowiedzialność na siebie! – zdecydowanym i poważnym głosem potwierdził Bogow. – Idź, przygotuj się. – Iwanow wstał z fotela, podał Bogowowi rękę. A kiedy ten wyszedł z gabinetu, Iwanow zerknął z ukosa na biały telefon, pochylił się nad interkomem i poprosił sekretarkę: – Arina! Arinoczka, poślij, proszę, kogoś po aromatyczny olejek. Nie, nie. Jaka znowu wazelina, głupiutka? * Bogow gotował się do tej transmisji jak do pojedynku, jak do ostatniego boju. Osobiście nadzorował pracowników, którzy wypełniali ring rzadkim błotem; przez dwie noce na okrągło, jak uczeń, wkuwał na pamięć redaktorską 49

notatkę o sytuacji ekonomicznej w kraju; jak trener sam masował plecy obu bohaterów, nakręcał ich, opowiadając każdemu, jak jego oponent niedawno rozpuszczał o nim plotki na kinowej premierze Cara Łungina. Potem, kiedy studio wypełniło się już doborową publicznością – nie jakimiś tam staruszkami po pięćset rubli za audycję, ale zadbanymi kobietami i mężczyznami w średnim wieku po dwa i pół tysiąca, Bogow włączył swojego ulubionego Torreadora Bizeta, przywdział świeżo wyprasowaną śnieżnobiałą koszulę, zrobił głęboki wdech. No, już czas! – Zaczekaj! – do charakteryzatorni wszedł Iwanow. – Masz, prosili, żeby ci przekazać… Rozwarł pięść. Wewnątrz trzymał malutkie aksamitne pudełeczko – w rodzaju tych, w jakich przyjęte jest wręczać obrączki ślubne. Bogow ostrożnie podniósł wieczko… – Co to jest? – obrócił w palcach miniaturową słuchawkę w cielistym kolorze. – Głos Wewnętrzny – oznajmił ze czcią Iwanow. – Dostaniesz to tylko na czas transmisji. Będziesz w nim słyszał komentarze naszego kuratora z Administracji. Jeśli się pomylisz, Głos Wewnętrzny zakomunikuje ci o tym. Bogow skinął głową w milczeniu i ostrożnie umieścił w uchu Głos Wewnętrzny. Po wojskowemu zasalutował Iwanowowi i wyszedł z charakteryzatorni. – To program Mordobicie, a ja nazywam się Andriej Bogow! Dziesięć lat czekali państwo na ciąg dalszy tego pojedynku! Dojdzie do niego już dziś! Panie i panowie, powitajcie naszych bohaterów! W lewym narożniku – polityczny zawodnik wagi superciężkiej, niezmienny lider Rosyjskiej Partii LiberalnoDemokratycznej, Właaadimir Żyrynowskiii! Dobrze wytrenowane studio wybuchło owacjami. – W prawym narożniku – człowiek, który powrócił do wielkiej polityki po kontuzji i wieloletniej przerwie, Booorys Nieeemcow! Dobrze wytrenowane studio rozbrzmiało niemrawymi oklaskami. – Na tę rewanżową walkę przygotowaliśmy najbardziej gorący temat! Temat, którego nie omawia się w telewizji… – Khm, khm… – chrząknął Głos Wewnętrzny. – …dlatego że po prostu nikt go jeszcze nie poruszył! – wybrnął Bogow. – 50

Nikt poza nami! Ale zanim nasi bohaterowie staną do walki, obejrzyjmy materiał przygotowany przez naszych reporterów! Nad ringiem, omal nie zanurzając się w błocie, rozpostarł się ekran. Włączył się projektor i białe płótno zamieniło się w niebieściutkie niebo, po którym do wtóru muzyki symfonicznej popłynęły ogromne balony. Następnie przymilny głos zza kadru zaczął mówić: „…W ostatnim dziesięcioleciu gospodarka Rosji rozwija się w iście ekspresowym tempie. Wpływy do budżetu rosną średnio o dziesięć procent rocznie. PKB – o siedem procent rocznie. A dzieje się tak przede wszystkim dzięki stworzeniu i wdrożeniu do eksploatacji ultranowoczesnych balonów. Dzięki korzystnej koniunkturze klimatycznej, rządowi udaje się dzisiaj nie tylko całkowicie wypełniać zobowiązania socjalne, ale i podnosić pensje w budżetówce średnio o dwadzieścia procent rocznie, a emerytury – o osiemnaście procent…” Na ekranie pojawiły się gigantyczne hangary, w których mali jak mrówki robotnicy szyli powłoki balonów, przeprowadzali testy nadmuchiwania, montowali zaawansowane technologicznie odbiorniki kondensatu, sklejali kilometry giętkich żłobkowanych rur… „…W ślad za przemysłem powietrznym gwałtownie rozwija się również branża baloniarska, tworząc setki tysięcy miejsc pracy. Uzyskane środki przekazywane są na rzecz budownictwa, przemysłu samochodowego, budowy dróg…” Na tle logotypu Ministerstwa Rozwoju Gospodarczego – stylizowanego balonu z dwugłowym orłem w tle – pojawiła się czyjaś gadająca brodata głowa. Głowa ta podzieliła się z widzem prognozami wzrostu rynku na najbliższe dwa lata. „…A teraz udamy się na pole na Powołżu… I przyjrzymy się, jak bije serce rosyjskiej gospodarki. Balony uważa się za obiekty strategiczne i nieczęsto wpuszcza się tu gości… Ale reporterom programu Mordobicie udało się przeniknąć do jednego z balonów, żeby pokazać państwu, skąd w naszym kraju biorą się pieniądze!” Głos Wewnętrzny w uchu Bogowa nerwowo pociągnął nosem. „…Zajrzyjmy do środka balonu!” – zaproponował korespondent i publiczność zobaczyła grafikę komputerową, przedstawiającą przekrój balonu. „…Balony tworzy się z superwytrzymałego syntetycznego płótna ze specjalną powłoką kondensującą od wewnątrz. Z materiału, którego potrzeba do 51

produkcji jednego balonu, można by było uszyć rajtuzy dla całej ludności Liechtensteinu!” – zauważył z dumą korespondent. „…Kiedy balony są gotowe, potężne ciągniki wywożą je na miejsce stałego wypuszczania. Tu unosi się je w powietrze przy pomocy kilku śmigłowców Mi-26 i naciąga na ogromne ramy podtrzymujące. Wszystkie ustawia się tak, żeby pozwolić balonom możliwie najefektywniej wyłapywać strumień powietrza z zachodu. Wypełniają się nim już po kilku minutach…” – Jaki piękny… – ledwie słyszalnie szepnął Głos Wewnętrzny, kiedy przez ekran przepłynął potężny, pomalowany w trzy państwowe kolory balon z napisem „Piotr Wielki”. „…Pod działaniem zachodniego wiatru na wewnętrznej powłoce balonów bezustannie tworzy się kondensat pieniężny i w naturalny sposób spływa do leja prowadzącego do giętkiej karbowanej rury. Rury te ciągną się aż do samej ziemi, gdzie kondensat pieniężny zbiera się w ultranowoczesnych zbiornikach. To w nich kondensat przekształca się w paczki banknotów. Najnowsze osiągnięcie przemysłu powietrznego to tworzenie z kondensatu nowych banknotów o nominale pięciu tysięcy rubli. Właśnie stąd pieniądze trafiają do Banku Centralnego, do budżetu Federacji Rosyjskiej, na rynek papierów wartościowych, do państwowych i prywatnych banków i, wreszcie, poprzez kredyty lub pensje – do portfeli obywateli”. Całe studio, jak na seansie Kaszpirowskiego, utkwiło urzeczony wzrok w ekranie. Niektórzy widzowie mimowolnie zaciskali palce. Ktoś nawet odruchowo przełykał ślinę. I nagle jeden z olbrzymich balonów zaczął opadać! „…A jeśli nasz dobrobyt nie potrwa wiecznie?!” – zakrakał korespondent. Przerażona publiczność jęknęła i zaczęła wymieniać zakłopotane szepty. Bogow uśmiechnął się, zadowolony z uzyskanego efektu. – To było na granicy – odezwał się Głos Wewnętrzny. – Głos ma Borys Niemcow! – huknął Bogow. W na wpół rozpiętej lnianej koszuli, opalony i wypoczęty, Niemcow podciągnął spodnie i zrobił ostrożny krok naprzód. – Obecnie w kraju działa około dwudziestu tysięcy balonów – zaczął z daleka. – Dwadzieścia trzy tysiące dziewięćset trzynaście – wtrącił Bogow. 52

– Sukinkot, pomniejsza nasze sukcesy… – wysyczał Głos Wewnętrzny. – I wszystkie są zwrócone na Zachód – powiedział Niemcow, z nieukrywanym obrzydzeniem wkraczając w błoto. – A w czym panu Zachód nie pasuje? – zrobił zamaszysty krok naprzód Żyrynowski, od razu zapadając się po kolana w brunatnej mazi. – Myślałem, że pan ich lubi… – A co to ma do rzeczy? – Niemcow podwinął rękawy i zaczął krążyć wokół Żyrynowskiego. – Nie rozmawiamy przecież o mnie… To sprawa natury państwowej… – A to, że już dawno się pan sprzedał! To, że zapłacili panu, żeby pan siał defetyzm! To oczywiste! – Żyrynowski rzucił się naprzód i uderzył Niemcowa głową w brzuch; ten zakwilił i przysiadł na ringu. – Niech pan pozwoli… Ale dlaczego… – Niemcow podniósł się i otrząsnął – dlaczego buduje się u nas wiatrołapy, te wszystkie balony, kierując je wyłącznie na zachód? Skąd ten brak przezorności? – A jak niby mamy je budować? Nie da się przecież ukryć, że w całej historii wiatr zawsze wiał z zachodu na wschód. – Żyrynowski podszedł bliżej. – A pan to chyba ma za dużo pieniędzy, skoro chce pan kierować ramy na wszystkie strony świata!? To niech się pan podzieli z państwem! Ma pan na przykład domek w Antibes, niech go pan sprzeda! Pańskie dzieci jeżdżą na wakacje do Miami! Żeby łatwiej było je werbować! Łajdak! – Żyrynowski sprytnie rzucił Niemcowowi w twarz garść błota. – Drodzy telewidzowie! Możecie zagłosować na jednego z naszych bohaterów, dzwoniąc pod numery telefonów, które widzicie teraz na waszych ekranach. Płacą państwo tylko za połączenie z Republiką Dominikany! A w tym momencie… W tym momencie z przewagą trzydziestu procent prowadzi Władimir Żyrynowski! – spojrzał wprost w kamerę Bogow. – A jeśli wiatr zmieni kiedyś kierunek? – przypuścił nieśmiało Niemcow po tym, jak odkaszlnął. – A jeśli kiedyś zacznie wiać ze wschodu? Te ramy… te wiatrołapy… Można by je było zrobić chociaż ruchome… Na zawiasach czy coś… Żeby obracać je z wiatrem… – Teraz dobrze by było zrównoważyć tę liberalną histerię – podpowiedział Bogowowi Głos Wewnętrzny. – Przez ostatnie dziesięć lat taki przypadek nie zdarzył się ani razu! – wmieszał się Bogow. 53

Ale inicjatywę przejął Żyrynowski – miał pewnie własny Głos Wewnętrzny, który też wzywał go do działania. – Ale czemu pan nas tak straszy?! Czemu pan straszy naród? My się nie damy zastraszyć! Proszę, jak nam emerytury rosną! Wojskowi dostają u nas mieszkania! A jaką mamy medycynę! Loty kosmiczne! Balet! Nanotechnologię! Jesteśmy narodem, który pokonał faszyzm! – cios za ciosem miażdżąc nos Niemcowa, przeszedł do decydującego ataku Władimir Wolfowicz. – Ale dlaczego… – Przerwa! Mamy pytanie do uczestników starcia od jednego z sędziów! – Bogow wiedział, że zbyt szybkie zwycięstwo przełoży się na niską oglądalność. – Głos ma poeta Igor Pierepiołkin. Pierepiołkin, chudy i dychawiczny, kiepsko ubrany, z epoletami łupieżu na kościstych barkach, wstał ze swojego miejsca. Zwykle przygnębiony, wyglądał jak alkoholik i okropnie się jąkał, dlatego często wybierano go na adwokata wartości liberalnych w politycznych talk-show. Dziś jednak Pierepiołkin trzymał się niezwykle pewnie i prawie się nie garbił. Bogow zaniepokoił się, obawiając się prowokacji. – A… a… pro-o… pro-o-szę powiedzieć, co bę-ę… bę-ę-dzie, jeśli wiatr w ogó… w ogó-ó-le u… u-u-cichnie? – zapytał ze szczerym zainteresowaniem. – Tak… Przygotować się do zdjęcia programu z anteny… W rezerwie mamy dwa odcinki Wojen gliniarzy… – zaczął wydawać rozkazy surowy już teraz Głos Wewnętrzny. Widząc, że za chwilę stanie się nieodwracalne, Bogow przestał go słuchać i sam przeszedł do ofensywy. – Ależ co pan w ogóle mówi? W naszym kraju wiatr wiał od zawsze! – Już za Piotra Pierwszego, za Iwana Groźnego, od czasów powstania państwa rosyjskiego pieniądze brały się tu z powietrza! – poparł go Żyrynowski. – Mówić, że wiatr może kiedyś ustać, może tylko szkodnik! Tylko tchórz! – Wziął rozbieg, odbił się od lin i z wyskoku przywalił Niemcowowi łokciem w twarz. – Poczekajcie jeszcze z tym serialem – zlitował się Głos Wewnętrzny. – Nic nie może zastąpić powietrza jako podstawy dobrobytu naszego kraju i naszego narodu! – Bogow dał się porwać, sam przedostał się na ring i podbiegł do skulonego Niemcowa. – Ale dlaczego ja? Ja nic nie mówiłem… – Niemcow krył głowę w rękach, 54

próbując ochronić twarz przed ciosami. – Wiatr wiał, wiatr wieje, wiatr będzie wiał zawsze! – Żyrynowski usiadł na Niemcowie i zaczął topić go w błocie. – A takie sprzedawczyki, tacy wrogowie narodu jak pan, zwyczajnie mącą wodę, bo liczą na to, że sami się kiedyś dorwą do naszych balonów… – W głosowaniu naszych widzów zwyciężył Władimir Wolfowicz Żyrynowski! – Bogow ścisnął Żyrynowskiemu dłoń z rozbitymi do krwi kłykciami. – Borys Niemcow poniósł porażkę! – kopnął jęczącego polityka. – Jeszcze pożyjesz – szepnął mu Głos Wewnętrzny. – Dziękuję państwu! – zawołał Bogow. – Dziękuję wszystkim, którzy oglądali nasz program! Powietrza starczy dla wszystkich! Proszę oddychać głęboko! – Dziękuję wszystkim! – w studiu rozległ się nosowy głos reżysera. – Zeszliśmy z anteny. Bogow, wyczerpany, ale absolutnie szczęśliwy, przysiadł na skraju ringu i zapalił papierosa. Podszedł do niego Iwanow i czule poklepał po karku. – Dwanaście i pół procent. Trzydziestoprocentowy udział w grupie docelowej. Pięćdziesiąt tysięcy telefonów na Dominikanę, obroniłeś się. Bogow uśmiechnął się zmęczony i rozłożył ręce. – Słuchajcie, Andrieju Pietrowiczu, on coś nie oddycha. – Pracownik kopnął parę razy leżącego twarzą w błocie Niemcowa. – Cholera, zapędziliśmy się… – Bogow podrapał się po głowie. – Za to jakie liczby… – Zmrużył oczy i zaciągnął się głęboko jak po orgazmie. * „…Oto prognoza pogody na jutro, 1 czerwca 2008 roku. W Moskwie będzie słonecznie, temperatura w dzień wyniesie plus dwadzieścia, w nocy – plus piętnaście stopni. Na całym terytorium Rosji będzie wiał silny zachodni wiatr. I tak przez cały najbliższy tydzień…” – Wiatr będzie teraz wiał zawsze – mrugnął do siebie w lusterku Bogow i zmienił stację radiową. Z głośników popłynęła muzyka.

55

Szczytny cel – Miernota! – pisnęła Nataszka. Anton odruchowo się pochylił. Po trzech czterdziestopięciodniowych wyjazdach służbowych do Czeczenii wyczuwał zagrożenie z tyłu głowy i ciało reagowało z dużym wyprzedzeniem, bez udziału świadomości. Graniasta szklanka uderzyła w ścianę tuż nad nim, eksplodowała szklanymi odłamkami, które trafiły Antona w policzki i niczym grad osypały się na podłogę. Anton wyprostował się, strząsnął szkło z niewyszukanej, typowo męskiej kanapki – borodinski chleb z kiełbasą doktorską – niewzruszony charknął i splunął na ziemię. – Niczego nie możesz, niczego! – krzyczała. Od falsetu Nataszki cicho brzęczały w kredensie zakurzone naczynia, zgodnie kiwał głową porcelanowy piesek na półce w korytarzu, a z lodówki zsuwały się niepozorne magnesy z nazwami miast: „Suchumi”, „Kisłowodzk”, a nawet własnej roboty „Grozny”. Kiedy Nataszce zapierało dech i chrypiąc, nabierała powietrza do kolejnego podejścia, ciszę wypełniało stłumione mamrotanie kuchennego telewizora umieszczonego na honorowym miejscu. Na zarosłym tłuszczem ekranie migotały utuczone twarze; zdaje się, że właśnie trwał wieczorny program publicystyczny. Dwieście czterdzieści miliardów, pomyślał Anton. Dwieście. Czterdzieści. W pokoju obudził się Saszka i zaczął beczeć. Szkoda dzieciaka. Może by tak pójść i ukołysać go do snu? Anton wstał z koślawego taboretu, ale od razu znalazł się przed szafką ze szkłem. Kuchnia nie należała do przestronnych. Wszystkiego sześć metrów kwadratowych. Splunął w polityków na ekranie – nawet trafił – potem pstryknął guzik i natrafił na niezniszczalnego aktora Leonida Kaniewskiego. Anton skinął Kaniewskiemu jak staremu przyjacielowi. Otworzył szafkę, wyciągnął nową szklankę, usiadł, nalał. Zamknął oczy. – Po jaką cholerę wybrałeś sobie taką robotę?! Siedemnaście tysięcy rubli! Nie mogę się nawet przyznać przed przyjaciółkami ze szkoły! Na kraciastym obrusie, całym pokrytym kłutymi i ciętymi ranami, Anton wymacał swoją regulaminową kanapkę i odgryzł kawałek. Z trudem żuł ciepłą, podejrzanie sprężystą kiełbasę. Przez krótką chwilę wydawało mu się, że ma w 56

ustach język Nataszki, że to ona go całuje. Czego to sobie człowiek nie wyobrazi z głodu… Od wielu miesięcy w łóżku odwracała się do niego plecami. Wychowywała go. Karała za odwlekający się awans w pracy. Tymczasem w pudle miotał się aktor Kaniewski, ekshumując w dokumentalnym programie przestępców z czasów sowieckich, a przy tym pochodzącą z tych samych lat własną sławę. – W tamtych czasach korupcja zdawała się być czymś niesłychanym – nawijał Kaniewski. – Właśnie dlatego ta sprawa odbiła się takim echem. Śledztwo prowadzili… – urwał cytatem ze swojego starego serialu i umilkł, uważnie wpatrując się w kuchenną scenę poprzez zatłuszczony ekran. Anton westchnął i nalał sobie jeszcze. Pijąc z legendarnym majorem Tominem, nie czuł się tak samotny. Polał się koniak, przyjemnie zaszumiał w głowie, prawie jak mętne czarnomorskie fale. Anton zanurzył się w zielonych wodach na nadmuchiwanym materacu, zakołysał się na spienionych falach, zamyślił. – Ma zasady! Patrzcie! Wszyscy ludzie jakoś żyją, a ten dziwak ma zasady! – jak komar, jak ból zęba dręczyła go Nataszka, przebijając się przez usypiający szept fal. – To wszystko sukinsyny, towarzyszu Tomin – powiedział tak jakoś ogólnie Anton, zwracając się do aktora Kaniewskiego. Złożył głowę na rękach, chowając się przed rozeźloną żoną, przed płaczącym synem, przed państwem rosyjskim, chowając się przed całym swoim idiotycznym życiem, i zasnął. I śniło mu się, że woda zalała w cholerę cały ten paskudny świat i ani jedno stworzenie nie zasłużyło na bilet na Arkę Noego, i tylko on, Anton, bez końca dryfował wśród ciemnych wód na swoim nadmuchiwanym materacyku, dryfował i dryfował… * I kiedy jego wątła tratwa przybiła wreszcie do brzegu, zdarzyło się tak, że znów była to góra Ararat. Punkt, z którego wyruszył. Przed jego oczami wznosiła się niemal pusta butelka pseudoarmeńskiego koniaku, a wydrukowana przez daltonistę etykietka z masywem górskim wypełniała Antonowi całe pole widzenia. Za oknem wstał już pochmurny poranek dnia następnego. Ale w duszy Antona nadal się nie rozwidniło. Na podwórku płochliwy dozorca, Kirgiz, szurał miotłą po asfalcie, żółte liście rzucały się w dół z gałęzi, pewnie z nadzieją, że się rozbiją i będzie po wszystkim, ale zamiast tego szybowały powolutku, by umrzeć 57

swoją zwykłą śmiercią. Anton miał ochotę otoczyć sobie głowę stalową obręczą i ścisnąć – inaczej albo mu spuchnie, albo w ogóle rozpadnie się na kawałki. „Ararat” wydał mu się jedynym ratunkiem. Przyssał się do butelki i osuszył ją do ostatniej kropli. A potem zaczął nasłuchiwać. W domu panowała złowieszcza cisza. Dobrze było słychać telewizor w kuchni u sąsiadów z drugiego piętra, tęsknie wył rachityczny owczarek na czwartym, student z mieszkania za ścianą był w trakcie porannego szturmu na poznaną wczorajszego wieczora koleżankę… Tyle że wszystkie te zwyczajne szmery, zmieszane w dźwiękowym koktajlu tła, nierejestrowanym zupełnie jak brzęczenie lodówki, stały się teraz słyszalne tylko dlatego, że w mieszkaniu Antona zapadła głucha cisza. – Natasza? Wstał, przytrzymawszy się krawędzi stołu, wyszedł do przedpokoju… Na wieszaku niczym ściągnięty żagiel dyndała tylko jego skajowa kurtka od munduru, a wszystkie rzeczy Nataszy – i puchówka, i palto, i szaliki – zniknęły. – Natasza! – zawołał z niepokojem Anton. Kompletna pustka. Łóżeczko Saszki stało puste. Rozkładana kanapa, ich łoże małżeńskie, nie była nawet posłana. Brakowało torebki Nataszy. Wszystko zniknęło. Anton wszedł do łazienki. Odkręcił pojękujący kurek, puścił zimną strugę, wyprostował się… i zobaczył list pożegnalny – żółtą karteczkę samoprzylepną przyczepioną do lustra, dokładnie w miejscu, gdzie odbijało się jego czoło. „Rozwód” – oznajmiał napis. Anton umył się w lodowatej wodzie przy głuchym akompaniamencie wodociągowych rur, poskrobał się w szczecinę i przysiadł na skraju pożółkłej wanny. Miał uczucie, jakby ktoś odpiłował mu rękę. I że nie da się jej przyszyć z powrotem, bo wdała się gangrena. Zwlekali, ile mogli, ale pojawiła się martwica, zaczęło śmierdzieć. W pokoju odezwała się komórka, odtwarzając nosowo wybraną przez Antona serialową piosenkę Nasza służba niebezpieczna i trudna. To ona! Anton zadrżał. Co jej powiedzieć?! Że wszystko wkrótce się zmieni, że jest o włos od zakończenia pewnej dużej sprawy, że powinni go w końcu awansować, że na pewno dadzą mu premię, dodatek… Wytrzymaj jeszcze 58

trochę, jeszcze odrobinkę, Natasza! Rzucił się do pokoju, wyszarpnął z kieszeni spodni telefon – przestarzały, ciężki i wielki jak pistolet TT – i spojrzał na jego wąski ekranik… – Tak, Kirile Pietrowiczu. Zaspałem. Boli. Przyjadę. Tak jest. Dokonał oględzin kanapki. Odnotował pierwsze oznaki rozkładu i wyrzucił ją do śmieci. Ściągnął z wieszaka kurtkę z czterogwiazdkowymi kapitańskimi pagonami, trzasnął drzwiami wejściowymi. Były drewniane – mimo że mieszkali na parterze, nie bali się: i tak nie było u nich co kraść. Przez wymazaną swastykami klatkę schodową wybiegł na podwórko. Zacisnął zęby i kupił w budce papierosy. W portfelu zostały mu dziewięćset sześćdziesiąt dwa ruble. Do wypłaty – dziesięć dni. Na makaron starczy, na pielmieni – nie. Trudno, będziemy żreć makaron. Z keczupem i solą, pycha. Albo i z samą solą. Samochód – stara, zardzewiała, jednooka łada samara „dziewiątka” – zaniósł się gruźliczym kaszlem, zaczął się trząść niczym na pierwszy rzut oka martwy delikwent podczas reanimacji elektrowstrząsami, ale w końcu na szczęście zapalił. Anton ruszył do Miasta, mijając po drodze czerwoną mordę tłustego milicjanta z drogówki, który na tym rogu zawsze doił próbujące przedrzeć się do centrum furgonetki. – Sprzedajna kurwa… – rzucił Anton w kierunku gościa z drogówki. Podobno koszą po dwieście tysięcy na zmianie. A kto to jest? Zwykły porucznik! Bazowy model szmalokolektora, niemal najniższe ogniwo służbowej ewolucji, nawet nie ssak, tylko mrówka żołnierz. Pszczoła robotnica. Wibruje pasiastą częścią odwłoka, zbiera słodki nektar. Część przeznacza na własne potrzeby, część oddaje górze. A ilu ich panoszy na drogach! Żeby to jeszcze była tylko drogówka… Bo wszyscy urzędnicy to przecież to samo. Każdy bez wyjątku! Wszyscy pobierają dziesięcinę. I wszyscy przekazują ją gdzieś wyżej. Anton gdzieś przeczytał, że roczna suma łapówek w Rosji wynosi dwieście czterdzieści miliardów dolarów, a budżet państwa – trzysta. Od tamtej chwili kapitan wciąż nie mógł się uspokoić – co oni robią z taką górą pieniędzy? Jakie kurestwo się za tym kryje? Przeżarcie tego wszystkiego jest po prostu fizycznie niemożliwe! – Dwieście tysięcy na zmianie – z ciężką, tępą nienawiścią w głosie powiedział Anton do typa z drogówki. – Po co ci takie pieniądze?! Takiemu parszywcowi i tak żadna baba nie da! Szyby samary były oczywiście szczelnie zamknięte. Milicjant zobaczył 59

tylko, jak Anton porusza ustami, i żartobliwie zasalutował mu w odpowiedzi. Kiedyś późnym wieczorem przejeżdżał tamtędy, byli z Nataszką u kogoś z wizytą, a ta menda zatrzymała ich i niuchała drapieżnie; trzeba było wyciągać legitymację i się zapoznać. Teraz posterunkowy uważał Antona za swojego kolegę, niemal podopiecznego; uśmiechnął się do niego protekcjonalnie i puścił oczko, jakby byli w zmowie. Jakiś czas temu Antonowi zdarzyło się trafić do urologa. Ten na początku wizyty był z nim na „pan”, ale po zbadaniu mu prostaty przez tylne wejście z jakiegoś powodu przeszli na „ty”. Wymuszona zażyłość z funkcjonariuszem z drogówki wydała się Antonowi podobna do tamtej starej historii. Pietrowką jechało się jeszcze wolniej niż bulwarami – przeszkadzały w tym dwa rzędy nieprzyzwoicie drogich samochodów gęsto zaparkowanych na jezdni. Dawniej było tak również nocą, ale potem klub Diagilew, siedlisko występku i rak na ciele Ogrodu Ermitaż, zapalił się pod bacznymi, nienawistnymi spojrzeniami pracowników Głównego Urzędu Spraw Wewnętrznych z budynku naprzeciwko i poszedł z dymem. I dobrze, pomyślał Anton, i chwała Bogu. Bardzo go to denerwowało, kiedy wychodził z pracy ostatni. Czyli każdego wieczoru. Pietrowka 38. Jest na miejscu. Zostawił wóz na światłach awaryjnych, za przednią szybę włożył kartkę ze swoim numerem telefonu i ruszył zgarbiony w stronę wejścia. Jakże on marzył – i jak długo! – by tu trafić… Kiedy służył w Tule, kiedy studiował w Wyższej Szkole, kiedy przeniósł się do Moskwy, kiedy zgłaszał się do wyjazdów służbowych na front… No i w końcu się tu dostał. Pół życia na to zeszło. Z tej drugiej połowy jeszcze trzy lata minęły na przekładaniu papierów, aż wreszcie powierzyli ma prawdziwą sprawę. Jeśli sobie poradzi, obiecali zrobić go inspektorem. A potem, wbrew wszelkim okolicznościom przeciągającej się nieprzeniknionej nocy, w której blado świeciły cztery kapitańskie gwiazdki, na pagonach Antona miała wzejść jasna, zaranna gwiazda majora … Gwiazda urzekającego szczęścia. Trzeba było tylko doprowadzić tę sprawę do końca. A sprawa okazała się dziwna, niedobra. Zaczęło się od Tadżyka, który zwyczajnie roztrzaskał się o ziemię na kolejnej budowie nowej Rosji… Wbrew wszelkim prawom fizyki, im głębiej Anton kopał, im dalej wchodził w króliczą norę swojego śledztwa, tym wyżej się znajdował. Sprawa zabrała śledczego na wysokości, na których kręciło się w głowie, a powietrze było zimne i rozrzedzone. Niemal do samych mieszkańców nieba. A jak tam, na górze, brali! I 60

ile! I za co! Ale przecież tylko na niebezpiecznych sprawach się rośnie, przekonywał sam siebie Anton. Już po uzyskaniu pierwszych interesujących wyników Antona przygarnął pułkownik Czestnokow. Kiriłł Pietrowicz wyjaśnił trzydziestopięcioletniemu kapitanowi, że ten powinien teraz raportować tylko jemu osobiście, żeby informacje nie trafiły do „szczurów”. I Anton raportował. Kiriłł Pietrowicz marszczył surowo brwi, kiwał głową i żądał, żeby kapitan kontynuował dochodzenie, oznaczając je pieczęcią „tajne”. Zresztą gdyby Anton opowiedział komukolwiek, co tak naprawdę działo się za lustrzanymi szybami wieżowców, w których z zewnątrz widać było tylko odbicie chmur, nikt by mu nie uwierzył. Kwestią czasu stałoby się wyrzucenie go z pracy i umieszczenie w wariatkowie. Tak jak to jest u nich w zwyczaju. Teczka z aktami sprawy – gruba i ciężka – spoczywała u Antona w sejfie. A rozpędzony kapitan cały czas dokarmiał ją nowymi fotografiami, zeznaniami świadków, protokołami przesłuchań… Jeszcze chwila i teczka osiągnie masę krytyczną… Rozpocznie się reakcja łańcuchowa… Potem już nie będzie się dało milczeć. Huknie tak, że się nogami nakryją. I wszystko będzie wtedy inaczej. Tylko Kiriłłowi Pietrowiczowi – pułkownikowi, który Antonem kierował, wysłuchiwał go i nigdy nie mieszał się w jego śledztwo – tylko jemu jedynemu mógł ufać. A on już będzie wiedział, co robić. * – Przekazujesz sprawę, Łomakin – powiedział obojętnym tonem Kiriłł Pietrowicz. – Jak to… Komu przekazuję? – Anton patrzył na pułkownika zaszczutym, nic nie rozumiejącym wzrokiem, jak akwariowa rybka przeniesiona do kielonka na wódkę. – Mnie. A ja już dalej… – Pułkownik osuszył kraciastą chustką łysinę z odciśniętym konturem otoka czapki. – Ale Kirile Pietrowiczu… Towarzyszu pułkowniku… Przecież ja już prawie… Zostało przecież tylko… Wie pan, na kogo trafiłem? Jacy tam są ludzie… – zatrajkotał Anton, zrywając się z krzesła. – Wiem, jacy tam są ludzie. Nie denerwuj się, Antosza. Przeniesiemy cię na nowy, odpowiedzialny odcinek. Będziesz przyk… zabezpieczał pracę dużego

61

targowiska. – A… A moja sprawa? Kto będzie kończył dochodzenie? Chciałbym chociaż przekazać je sam, wszystko człowiekowi wyjaśnić. Tyle pracy w to włożyłem, Kirile Pietrowiczu! No i kiedy zacznie się operacja, ja… – Operacja się nie zacznie, Anton. – Pułkownik po ojcowsku położył wzburzonemu kapitanowi rękę na pagonie, łagodnie przyciskając go do krzesła, do ziemi. – Nic się nie zacznie. Ja tę sprawę zamknę. – Ale przecież… Tam przecież… Pan przecież wie, co tam… Nazwiska pan widział? Tych, którzy biorą? – Widziałem, tak. Wielkie nazwiska. Zadzwonię do wydziału wewnętrznego w ministerstwie, oni tam swoimi siłami… Nie będziemy przecież kalać gniazda, co? Chociaż gniazdo nie nasze, tylko sąsiada, he, he… No, niech sami walczą ze swoimi demonami. A dla ciebie, Łomakin, mam premię za gorliwość… Pułkownik wysunął szufladę biurka, wyciągnął z niej wypchaną kopertę i wręczył ją osłupiałemu komisarzowi. – Poświętujcie sobie z żoną. A bazar na już ciebie czeka! A, i kup sobie jakiś przyzwoitszy samochód, bo ci handlarze czegoś poniżej audi A6 nie biorą pod uwagę, rozbestwili się dokumentnie, chcą, żeby przysłać im kogoś poważniejszego… Pułkownik wypchnął Łomakina na korytarz i zatrzasnął drzwi – nie za głośno, ale wystarczająco wymownie. Anton oparł się o ścianę, nabrał tchu, zamrugał kilka razy i rozpruł kopertę kluczem do swojego wynajmowanego mieszkania. W środku było dość pieniędzy, żeby natychmiast je wykupić. I zostałoby jeszcze na „przyzwoitszy samochód”. Antonowi pociemniało przed oczami i powoli się osunął. Tyle zagranicznych banknotów naraz widział tylko w demaskatorskich reportażach w programie Oddział specjalny i w filmach o mafii. Takich premii dla milicjantów w tym niedoskonałym świecie być nie mogło. Anton zapukał do drzwi pułkownika. – Kirile Pietrowiczu, niech pan to weźmie. Proszę, nie trzeba… – Nie stawiaj się, Łomakin – uciął pułkownik stalowym tonem. – Ja nie mogę. – Anton wciąż trzymał kopertę w wyciągniętej ręce, ale pułkownik nie zrobił nawet kroku w jego kierunku. – Lepiej niech mi pan da 62

uczciwie jakiś dodatek. Albo awans, jeśli zasłużyłem. A to… – Gracie va banque, kapitanie? – chłodno, ale nawet z pewnym szacunkiem powiedział Kiriłł Pietrowicz. – Jeszcze majora ci się zachciało? Dobra, dostaniesz tę gwiazdkę. Ale pieniądze weźmiesz, zrozumiano? Co, wszyscy koledzy po pas w łajnie i po łokcie we krwi, a ty jeden chcesz paradować w galowym mundurze? Nie, bracie. Bierzesz. Idź już, napij się. Drzwi znów trzasnęły przed nosem przyszłego majora, tym razem ostatecznie. * Jak to tak, myślał Anton, tkwiąc beznadziejnie w zamarłym ruchu Sadowej. To wbrew zasadom. Dostał te pieniądze za to, żeby przerwał dochodzenie i na zawsze o nim zapomniał. Całe życie, a dokładniej pół życia plus trzy lata nie brał łapówek. Nie brał od gastarbeiterów ich zatłuszczonych kopiejek, nie brał przemoczonych pięćsetek od wąsatych Azerów na bazarach, nie brał przyprószonych białym proszkiem dolarów od ludzi z miasta, oprychów w barwach wojennych, kiedy próbowali zamówić szaszłyk do aresztu. W ogóle nie brał. Owszem, to niedorzeczne, ale Anton wierzył, że milicjant powinien być uczciwy. Oczywiście, że to kompletnie kretyńskie, ale Anton wierzył, że honor milicjanta wymaga życia wyłącznie za milicyjną pensję. Z jakiegoś powodu wydawało mu się, że to brzmi dumnie. Nataszka miała jego zasady w głębokim poważaniu. Wyznawała własną hierarchię wartości, według której żarcie i ciuchy były ważniejsze. Ale teraz… Teraz przecież już od tego nie ucieknie… Koniec, wziął. Wziął. Ale jak mógł nie wziąć od własnego przełożonego? Premia. Tak jakby premia. Czy to znaczy, że teraz mógłby do niej… zadzwonić, powiedzieć?… Tak marzyła, żeby pojechać do Turcji, a nie znów do Suchumi. Teraz jest tam jeszcze babie lato. Jeśli powie Nataszce, ile mu dali, ta w mgnieniu oka zapomni o rozwodzie. Sadowa powoli przeszła w zimny Prospekt Riazański. Anton, bojąc się, że zaraz się obudzi, otworzył schowek… Koperta była na miejscu. Wzdęta jak topielec. Jak roztrzaskany o ziemię Tadżyk. Jak pozostali ciągnący się bez końca niemi Tadżycy, Uzbecy i inne mniejszości narodowe… Ile tam jest w tym schowku? Ile mu za nich oferują? Jemu, kapitanowi, tak po prostu rzucili. Masz, żuj. Zajmij czymś usta. Przełkniesz – przychodź po dokładkę. To nie jakieś tam ściąganie paru stów od gastarbeiterów. Tu za jednym zamachem można odmienić swój los. Całkowicie. Jakby urodzić się innym człowiekiem i w innych okolicznościach, a o wcześniejszej nieudanej próbie 63

ułożenia sobie życia – zapomnieć w cholerę… Kupić Saszce prawdziwy tor wyścigowy… Na razie, rzecz jasna, jest jeszcze trochę za mały, ale już za rok to doceni. Anton wyciągnął komórkę i wybrał na klawiaturze numer Nataszki. Ta nie odbierała przez jakieś dwadzieścia sygnałów, potem się poddała. – Co? – Natasza… Natasza, to ja. Mam dobre wieści. Przyznali mi premię. Dostanę awans. – Kto to? – wtrącił się nagle w rozmowę czyjś niski, chamowaty głos. – Twój były, tak? Anton momentalnie wpadł w furię, jego wczepione w kierownicę palce zrobiły się białe, jakby zaciskał je na szyi konkurenta, i wrzasnął nienawistnie do telefonu: – Jaki były?! Jaki znów były?! Kim ty jesteś! Przecież ja cię… przecież ja was wszystkich… Ukatrupię cię, gnido, rozumiesz?! Będę grał w piłkę twoim łbem… Czy ty wiesz z kim… Nataszka! Czyś ty zwariowała? Odbiło ci, czy jak? Co tu się dzieje? – Anton – stanowczo i spokojnie powiedziała mu żona. – Odeszłam od ciebie do innego. Już cię nie kocham. Chcę być z prawdziwym mężczyzną. Żegnaj. Powiedziała to zupełnie na zimno. Ucięła. Ale nie cięła żywego ciała. Tam już nie było zakończeń nerwowych, to pewne, zdał sobie sprawę Anton. Jeszcze wczoraj chciała go słuchać, była gotowa się kłócić, lecz on zasnął. A dzisiaj jest już za późno. Gangrena. – A… a… a Saszka? On przecież… Przecież jestem jego ojcem! – Zapomni o tobie – odparła tamta obojętnie. – Niech go teraz wychowuje prawdziwy facet. Ktoś, kto potrafi utrzymać rodzinę. – Kto to jest? Na kogo mnie?!... Kto to?! – wrzasnął do słuchawki Anton. Ale słuchawka odpowiedziała: – Bip. Bip. Bip. Bip. Jak się z czymś takim pogodzić? Jeśli myślisz, że żona odchodzi od ciebie, bo według niej nie umiesz dobrze żyć – to boli. Ale jeśli wiesz, że odchodzi do kogoś innego, kiedy zdajesz 64

sobie sprawę, że zostałeś z kimś porównany i że sam możesz się z takim łajdakiem porównać – tego nie da się już znieść. Znalazła sobie, suka, jakiegoś biznesmena. Jakiegoś nierozkułaczonego oligarchę… Syna wychowa na materialistę… Huczało mu w głowie, brakowało powietrza, za przednią szybą zamiast drogi widział sceny swojej rozprawy z niewierną żoną i jej gachem. Zewsząd słychać było trąbienie, kierowcy wściekali się na Antona za ospałość; ten kilka razy pokrętłem opuszał szybę i wywrzaskiwał przez szparę jakieś plugastwa, chyba nawet wystawiał przez nią służbowego makarowa… Dojeżdżał do domu. Skręcając na skrzyżowaniu, pośrodku którego siedział jak zwykle ten tłuścioch z drogówki, Anton nagle wyostrzył wzrok. Zobaczył coś zadziwiającego. Z biało-niebieskiej łady 2110 z zaparowanymi szybami, poprawiając się, wyszła zgrabna dziewczyna. Podeszła do okna od strony kierowcy, schyliła się, pocałowała milicjanta w jego ohydną mordę. W miejscu pracy… – Dziwki sobie tu sprowadzamy, na bezczelnego! Brawo! – powiedział do gościa z drogówki Anton. – Bravissimo! Dziewczyna wyprostowała się, odwróciła w stronę Antona… Natasza. Anton wypadł na ulicę, porzucając swój wóz na drugim pasie, rzucił się przez pełną samochodów ulicę w kierunku łady 2110, wywlókł milicjanta na zewnątrz i zaczął okładać mu twarz pięściami. Nataszka płakała, próbowała go odciągnąć, ale bez skutku. Kiedy Anton się zmęczył, zatoczył do tyłu jak opity krwią komar, wytarł zakrwawione ręce o białą maskę samochodu. Nataszka podeszła do niego i wymierzyła mu policzek. Potem usiadła na ziemi, objęła pobitego milicjanta i popatrzyła Antonowi w oczy. – Nienawidzę cię. Jesteś miernotą. Niczego więcej nie potrafisz. A z Saszką nigdy się już nie spotkasz. Gdzieś w pobliżu zawyły syreny. Anton rozpłakał się. * Wyciągnęli go z aresztu. 65

– Nie zostawiamy naszych ludzi w potrzebie – usłyszał w słuchawce głos Kiriłła Pietrowicza. A Saszkę będzie wychowywać ten tłusty pająk, ten łapówkarz, złodziej z czerwoną mordą… Czego on go nauczy? Jak posuwać cudze żony? Jak doić kierowców furgonetek? – Jakich niby „naszych”? – zapytał bezgłośnie Anton. Natychmiast popędził na Pietrowkę przez pustą, budzącą się do życia Moskwę. Wbiegł po schodach, kopniakiem wyłamał zamknięte drzwi do gabinetu Kiriłła Pietrowicza i rzucił na biurko śmierdzącą siarką kopertę. Gospodarza o tej porze nie było u siebie. W jego zastępstwie za biurkiem zasiadał zarzucony na oparcie fotela mundur z pagonami pułkownika. Napisać od razu podanie o zwolnienie na własną prośbę? „Niniejszym zwracam się z prośbą o zwolnienie… Nie życzę sobie mieć nic wspólnego z tą organizacją, z panem osobiście, z tym systemem, z panującymi tu porządkami, z tym krajem, z tymi czasami…” Ni chuja. Wysunął szufladę biurka, zmiął uzbierane przez ten czas karty meldunków, sprawozdań… Jest. Teczka. Nie zdążył jej spalić. Anton zgarnął ją, pogrzebał jeszcze w szufladzie i dołączył do akt jakieś matematyczne wyliczenia Czestnokowa. Zasalutował pustemu miejscu w pagonach, minął zdziwionych dyżurnych i wyszedł na zewnątrz. Wsiadł do ołowianej od ciężkiego moskiewskiego pyłu łady 2109, odpalił silnik i jak pocisk kalibru 9 milimetrów wystrzelił z lufy Pietrowki do celu. Po dwudziestu minutach melodią z jego ulubionego serialu odezwała się komórka. Pułkownik. „Jeśli jest ktoś, kto gdzieś u nas czasem…” – zaśpiewał ochryple Anton do komórkowego akompaniamentu i w końcu odebrał. – Co ty wyprawiasz? – zasyczał w słuchawce Czestnokow. – Zdajesz sobie sprawę, co robisz? – Tak jest, towarzyszu pułkowniku – oblizawszy suche wargi, zaakcentował Anton. – Zamykamy sprawę… Jesteś odsunięty… Zwolniony. – …nie chcę uczciwie żyć… – zaśpiewał Anton. – Odbiło ci?! – strasznie, niczym obozowy owczarek niemiecki, zaryczał 66

Czestnokow. – …wtedy znów trzeba iść w niewidoczny bój… – odpowiedział mu Anton. – My cię w drzazgi… W pył… – rzucał się na łańcuchu pułkownik. – To pan jest odsunięty od sprawy – wycedził Anton. – Śledztwo trwa. Wyjął z telefonu baterię, żeby go nie namierzyli, wjechał autem na dziedziniec, włożył dokumenty do torby, sprawdził magazynek makarowa, zajrzał do portfela smutnego jak dom dziecka w Chabarowsku, i ruszył do metra. Bilet na dziesięć przejazdów, siedemset sześćdziesiąt dwa ruble i osiem nabojów. Wystarczy, żeby doprowadzić sprawę do końca. * Jeden przejazd i pięćdziesiąt rubli później w rękach Antona znalazł się generał, który przyjechał na obiekt z kolejną kontrolą i nierozważnie postanowił odlać się na Moskwę z opustoszałego pięćdziesiątego piętra. Dwa przejazdy i trzydzieści osiem rubli później – deputowany, który oprócz jednego z placów budowy nowej Rosji opiekował się też przytulnym burdelem w dzielnicy Kitajgorod. Po kolejnych trzech przejazdach i wydaniu stu pięciu rubli – człowiek z merostwa, oficjel z ministerstwa i kobieta z rosyjskiej służby ochrony praw człowieka i konsumenta. Jeszcze jeden przejazd – tu udało się zaoszczędzić – i kolekcję powiększył urzędnik Federalnej Służby Migracyjnej. Został jeszcze tylko Kiriłł Pietrowicz, którego Anton po przestudiowaniu dokumentów przekwalifikował ze świadka na podejrzanego. Najlepiej byłoby na niego zapolować, kryjąc się w zasadzce pod luksusową willą. Sto trzydzieści dziewięć rubli. Trzy przejazdy. Trudna zdobycz. * Anton zdjął worek z głowy ostatniego z siedmiu podsądnych. Kiriłł Pietrowicz utkwił w nim oszalały, przerażony wzrok, mrugając w jasnym świetle świńskimi oczkami. Stary playboy w spinkach z generalskimi gwiazdkami i cherlawy okularnik z chorągiewką deputowanego w klapie marynarki zaczęli wiercić się i jęczeć. Kolejni dwaj mężczyźni w stylowych, szarych trzyczęściowych garniturach i z krawatami w ustach, z ciemnymi smugami na spodniach tylko drgnęli. Baba o tłustym tyłku, typ sowiecki, wyciągnęła do Antona związane taśmą klejącą ręce. Dłonie miała duże, pulchne, o bardzo 67

krótkich, mięsistych palcach; przypominały łyżki koparki. Mężczyzna o powierzchowności inteligenta, ale w mundurze Federalnej Służby Migracyjnej, patrzył nieobecnym wzrokiem w ziemię. – No, to teraz cała jaczejka jest tutaj – odezwał się z zadowoleniem Anton. – Jesteście oskarżeni o… o korupcję. O łapówkarstwo. O zacieranie dowodów i udzielanie płatnej protekcji przestępczym podmiotom gospodarczym. Oskarżam was o sprzedajność… – To szaleństwo… – wyszeptał pułkownik. – Zebrałem wszystkie dowody. – Anton rozłożył zawartość teczki na siedem stosików przed każdym ze swoich jeńców. – Czego chcesz? – wychrypiał Kiriłł Pietrowicz. – Żeby wszystko przebiegło uczciwie… – Anton przykucnął, wyciągnął zza pasa makarowa, odciągnął zamek, szczęknął bezpiecznikiem. – Co macie do powiedzenia na swoje usprawiedliwienie? Człowiek z generalskimi spinkami zaczął niespokojnie bełkotać. Anton podszedł do niego i wyciągnął mu knebel z ust. – To samosąd! – A co mi pozostaje? To u nas, być może, jedyny sprawiedliwy sąd – odparł Anton zmęczonym głosem. – Ale proszę się nie przejmować. Wszystko zrobię prawidłowo. Mam tu osiem kul. Dla wszystkich najwyższy wymiar kary. Dla was po jednej za łapówki, jak w Chinach, no i ostatnia dla mnie, za przekroczenie uprawnień i zabójstwa. – Po co ci to? – kręcąc głową wychrypiał siwy generał. – To mój wkład w walkę z korupcją – odparł poważnie Anton. – Żeby chociaż jedną taką sprawę w tym kraju doprowadzić do końca… – I tak niczego nie zmienisz… – wymamrotał pułkownik. – …taki los naznaczony dla nas i dla was… – zaśpiewał Anton i przystawił lufę do czoła siwego elegancika. – Zaczekaj… zaczekaj… Mamy pieniądze… Dużo… My ci… Anton pochylił głowę w bok, wpatrując się w zadumie w sunące po twarzy siwego krople potu. Potem nagle odsunął makarowa od jego trzęsącej się głowy. – Powiedz… Powiedz, ile chcesz… Milion… Dziesięć… – mówił pośpiesznie 68

mężczyzna z generalskimi spinkami, wyczuwając chwilową słabość oprawcy. Anton machnął na niego pistoletem. – Prawie bym zapomniał! – powiedział. – Przecież chciałem zapytać… Na co wam tyle? – Co pan ma na myśli? – spytał ze zdziwieniem siwy. – Dwieście czterdzieści miliardów dolarów za sam zeszły rok! Co wy będziecie z nimi robić? Finansować ogólnoświatowy spisek? Francję chcecie kupić? Budujecie na Antarktyce miasta pod lodem? Zaległa nagle dziwna, gęsta niczym z waty cisza. Strojnisie z krawatami w ustach przestali żałośnie jęczeć, uspokoiła się kobieta koparka, pułkownik i generał spojrzeli po sobie z przestrachem. A u Antona pojawiło się niewytłumaczalne przeczucie, że wszystkie jego podejrzenia nie były daremne, że przypadkiem dotknął jakiejś najskrytszej, strasznej tajemnicy, starej i groźnej. Generał przez jakiś czas milczał, potem zdecydowanie splunął: – A co tam… I tak zamierzasz się zastrzelić. Posłuchaj – my nie jesteśmy ludźmi. Anton zamrugał i schował pistolet do kieszeni. – Stulecia temu przez błąd nawigacji naszą flotyllę rzuciło w ten zapadły kąt galaktyki – zaczął mówić siwy generał. – Wylądowaliśmy awaryjnie na waszej planecie. Wszystkie statki kosmiczne odmówiły posłuszeństwa. W tym czasie poziom techniki na Ziemi nie pozwalał nam ich naprawić. Ale zaczęliśmy gromadzić środki… I teraz, kiedy nauka i technika na Ziemi w końcu osiągnęły pożądany poziom rozwoju, nasz plan ratunkowy wszedł w decydujące stadium. Pieniądze, o których mówisz, są zbierane na finansowanie prac remontowych. Został nam ostatni skok… po którym w końcu zdołamy opuścić waszą planetę. Wszyscy pozostali oskarżeni szczerze zdumieni gapili się w milczeniu na generała. – Jacy „my”? – potrafił tylko powiedzieć Anton. – My. Ci, którzy wami rządzą i dowodzą – odparł siwy jak gdyby nigdy nic. – On kłamie – wtrącił się z jakiegoś powodu Czestnokow. – Nie wierz mu. Specjalnie ich uczą… – Nie! To on kłamie! – wychrypiał generał. – Kryje nas!…

69

– Sfiksowałeś! – zakwiczał Czestnokow. – Nie masz prawa, ty!… – Zamknijcie się wszyscy! Cicho! – ryknął Anton. Podszedł do okna i przylgnął czołem do zimnej szyby. Popatrzył z góry na obłoki i nagle poczuł silne pragnienie, by się po nich przejść. Odwrócił się do oskarżonych. Kucnął przed generałem. – To pewnie kłamstwo. Ale może jest szansa, maleńka, mikroskopijna szansa, że naprawdę tak jest… że mówisz prawdę… Szansa jedna na dwieście czterdzieści miliardów… I co wtedy? Sięgnął do wypchanej makarowem kieszeni. Generał zmrużył oczy. Ale zamiast pistoletu Anton wyciągnął ze spodni portfel. – Zostało mi tylko czterysta trzydzieści rubli – westchnął. – Bierzcie. Na szczytny cel. – No co pan! – zmieszał się generał. – Nie trzeba… – Nie rozumiesz… – pokręcił ciężką głową Anton. – Nie mam prawa. To przecież… To przecież nasze odwieczne marzenie! Przecież na moim miejscu każdy… Każdy Rosjanin ostatnie spodnie by zdjął i oddał… To przecież coś takiego… Przecież jeśli jest choć jedna szansa, jedna na dwieście czterdzieści miliardów, że zostawicie nas w końcu w spokoju… Nie mam prawa do błędu! Anton pochylił się i przeciął taśmę na przegubach generała, potem podszedł do pozostałych urzędników – ogłupiałych, niewierzących w ocalenie. – Oczywiście nie jesteśmy ludźmi, ale żeby aż tak, żeby ostatnie pieniądze zabierać… – powiedział z galanterią generał, wsuwając pomięte banknoty do kieszeni. – Bierzcie! – powiedział twardo Anton. – Wiem, że to mało. Ale a nuż moje pieniądze pomogą przybliżyć ten dzień chociaż o sekundę… Bierzcie. Bierzcie i spierdalajcie w pokoju! Machnął ręką, wyprostował się i ruszył w stronę klatki schodowej. Jego wypalona dusza ożywała, rozkwitała. Wciąż jeszcze miał jeden przejazd – dokądkolwiek, choćby na koniec świata.

70

71

Każdemu wedle potrzeb W ostatnim czasie Pczołkin zupełnie stracił spokój ducha. Nawet po męczącym dniu pracy, nawet po kamienowaniu w gabinecie Premiera i odwiedzinach w zamkniętym klubie dla mężczyzn przy eleganckiej ulicy Kuzniecki Most – dokładnie naprzeciwko budynku FSB – długo przewracał się w łóżku, miął i wykręcał jedwabne prześcieradła, odburkiwał coś niewyraźnie na współczujące pytania wyrywanej ze snu żony i szedł do kuchni pić whisky z wodą. To nie wyrzuty sumienia, nie nocne koszmary, nie nieodprowadzone podatki przeszkadzały mu spać. Za tydzień Pczołkin miał skończyć pięćdziesiąt lat. Wiek, w którym staje się oczywiste, że z życia pozostała już mniej niż połowa wyznaczonego ci czasu, a w rzeczywistości – biorąc pod uwagę średnią długość życia w kraju – znacznie mniej. Wiek, w którym zdajesz sobie sprawę, że przed tobą rozpościera się starość z nieuniknionym zestawem jej atrybutów: łysieniem, samotnością, reumatyzmem, nadciśnieniem i uwiądem starczym. I daj Boże bez onkologii. Wiek, w którym spoglądasz wstecz i wszystko, co przeżyłeś przez czterdzieści dziewięć lat i czterdzieści dziewięć tygodni nagle zaczyna ci się wydawać zbiorem dość przypadkowych rodzinnych i oficjalnych zdjęć. Żałosnym, szczerze mówiąc, i w dodatku niezbyt bogatym. Tak, Pczołkin podchodził do tej daty w pełnej gotowości bojowej. Przynajmniej nie musiał odpowiadać sobie na pytanie: „I cóż osiągnąłeś w swym życiu?”. Bo Pczołkin dużo osiągnął. Był ministrem. Tak, a do tego jeszcze ojcem dwóch wspaniałych, dorosłych już synów, studiujących w Saint Martin’s College w Londynie. Czy to nie szczęście? Pczołkin, podobnie jak pozostali członkowie rządu, był człowiekiem niewierzącym i do cerkwi wstępował tylko na prośbę służby prasowej. Nie liczył na życie pozagrobowe, dlatego pełnymi garściami czerpał z tego ziemskiego. Z racji przekonań zaliczał się do hedonistów i teka ministra była dla niego niewyczerpaną skarbnicą rozkoszy. Do wielkiej polityki Pczołkin wszedł z powołania – powołali cały rocznik na uniwersytecie, no to i jego. Wcześniej zaś robił karierę w sektorze prywatnym i to całkiem udaną. Miał dobrą specjalność – zarządzanie kryzysowe. Zadanie miał zawsze jedno – w ramach wyznaczonego budżetu upadającego przedsiębiorstwa znaleźć sposób na jego odbudowę, nie zapominając też o sobie. Najpierw czynił cuda z budżetami drobnych firm handlowych, potem 72

radził sobie z budżetami zakładów metalurgicznych, następnie zagospodarowywał budżety na odbudowę niszczejących korporacji. Do powierzanych mu firm Pczołkin podchodził ze swego rodzaju współczuciem, mniej więcej jak chirurg do operowanego. Co prawda do CV dopisywał wyłącznie triumfy, ale – jak każdy chirurg – miał też swój cmentarz. I cóż z tego? Zdarza się przecież, że pacjent po prostu nie ma szans na przeżycie! W ostatecznym rozrachunku ci, którzy ocaleli, stanowili liczniejszą grupę, dlatego każdy nowy klient Pczołkina był większy od poprzedniego. Pczołkin postawił przed sobą odpowiedni życiowy cel – rozwój. Od dobrze zagospodarowanego budżetu przedsiębiorstwa rolnego do dobrze zagospodarowanego budżetu odkrywkowej kopalni węgla, a stamtąd – do dobrze zagospodarowanego budżetu upadłego zakładu petrochemicznego. Wciąż po krzywej wznoszącej. I kiedy na horyzoncie w złocistoszkarłatnych promieniach słońca zajaśniał kniaź wszystkich budżetów – Budżet Federacji Rosyjskiej, Pczołkin zrozumiał – życie mu się udało. Od tamtej pory minęło kilka lat. Rzeczy materialne Pczołkina już nie interesowały. A magazyn „Forbes” nie umieszczał go w swoim rankingu tylko na jego usilne prośby, płynące z naturalnej skromności. Jego dzieci, studiujące w Londynie na artystycznej uczelni, już do końca swoich dni mogły zajmować się wyłącznie sztuką, zwolnione z troski o chleb powszedni. I ich dzieci. I dzieci ich dzieci. I tak do siódmego pokolenia. Na audiencję u Pczołkina zapisywano się z półrocznym wyprzedzeniem, a wszystkie jego sekretarki zatrudnione przez elitarną agencję modelek były jego posłusznymi kochankami. Już i Sankt Moritz mu się znudziło, i Miami, i natrętne wycie silników Formuły 1 w ciasnych uliczkach Monako. Nad głową Pczołkina zza bezkresnych i niezamieszkanych błękitnych niebios nagle wychynął szklany sufit. Pczołkin nie mógł już liczyć na to, że wdrapie się jeszcze wyżej. Stąd wzięła się chandra. Podczas długich bezsennych nocy, poprzedzających dzień jego pięćdziesiątych urodzin, Pczołkin, podsumowując swoją błyskawiczną karierę, co raz stawał przed problemem – czy to już wszystko? * Biały pazik zatrzymał się i nosowo zatrąbił. Nie mógł podjechać pod dom Pronina, bo w drodze ziała bezdenna wyrwa, która stała się już bramą do czyśćca dla dziesiątek zawieszeń. 73

Siemion dopalił papierosa, zgasił peta o pokrywkę puszki po łotewskich szprotkach i trzema susami znalazł się w autobusie. Kierowca ponuro kiwnął głową, paz-ik drgnął i potoczył się ulicami starego, drewnianego Irkucka, lawirując jak na polu minowym. Kierowca zebrał pozostałych i wziął kurs na wyjazd z miasta. Teraz można było okutać się w waciak i dospać – cel znajdował się jakieś półtorej godziny jazdy stąd. Z początku jechali przyzwoitą trasą, wyremontowaną na wyjazdowe posiedzenie Rady Państwa, potem po betonie, wreszcie szeroką, prowadzącą w głąb lasu przesieką, zrytą ogromnymi kołami forwarderów. Siemion znał i lubił swoją pracę. Poświęcił jej chyba całe swoje świadome życie, z wyjątkiem pobytu w wojsku i dwóch odsiadek – za chuligaństwo i kradzież. Nie grzeszył elokwencją; gdyby zapytać go, dlaczego nie zamienił mechanicznej i nudnej roboty czy to na handel w budce u szkolnego kumpla, czy na fuchy przy budowie willi dla moskiewskich burżujów, nie udałoby mu się tego wyjaśnić. A rzecz była w tym, że nakreślając sobie front robót na cały dzień i starannie wypełniając plan do wieczora, przekształcając swoje dwa ary iglastej gęstwiny albo dębowych zagajników w równe białe pieńki, Siemion czuł wyraźnie, że to, co robi, przynosi rezultat. On, Siemion, zostawia po sobie ślad na tej ziemi. Poza tym sprawiało mu to przyjemność – systematycznie, ar za arem, ścinać las. Nie dlatego, że Siemion nie lubił drzew – lubił, tak jak mrówka lubi mszyce. Satysfakcja była tego samego rodzaju, co z nieśpiesznego skreślania kwadracik po kwadraciku zatopionej nieprzyjacielskiej jednostki w grze w okręty; co z sukcesywnego wypełniania odgadniętymi słowami krzyżówki w „Komsomolskiej Prawdzie”… I spoglądając pod koniec każdej swojej zmiany na zasłane świeżymi kłodami pole, Siemion czuł… może nie szczęście, ale pewność – siebie, tego, co będzie, i tego, co już się zdarzyło. Wykonywał dobrą, potrzebną robotę. Poza tym drewnem można było handlować na lewo. Zaczynał wtedy, kiedy jeszcze trzeba było pracować piłą benzynową Drużba, bez jakichkolwiek nauszników, a do zrywki wykorzystywano leciwe traktory TT-4. Ale w miarę, jak kraj stawał na nogi, pojawiły się i nauszniki ochronne, i fińskie piły. I tak oto rosyjski przemysł drzewny zaczął gotować się do decydującego 74

skoku naprzód – firma, w której pracował Pronin, kupiła amerykańskie harwestery. Sześciokołowe potwory z potężnymi piłami tarczowymi na ruchomym ramieniu, polakierowane na krzyczącoczerwony kolor, pożerały hektar lasu w ciągu trzech zmian roboczych. Przyjrzawszy się sceptycznie grupce robotników, którzy stłoczyli się przy lśniącej, wypielęgnowanej maszynie, zastępca dyrektora wybrał Siemiona – za to, że cerę miał nie tak ziemistą jak pozostali, i białka oczu miał białe, i ręce mu się nie trzęsły. I twarz miał spokojoną: nie było na niej ani smutku z przepicia, ani nienawiści klasowej. Emanujący z Siemiona stan wewnętrznej harmonii przyciągał uwagę otoczenia. – Pronin – powiedział wicedyrektor po wymianie szeptów z brygadzistą. – Chciałbyś się pouczyć pracy z tym sprzętem? Siemion skinął głową z godnością. * Mknąc rozdzielającym jezdnie specjalnym pasem, S-klasa Pczołkina z kogutem i magicznymi trzema literami „AMR” na blachach wyła raczej z rzadka, spędzając z drogi zagapionych funkcjonariuszy drogówki. Rozwalony na tylnym siedzeniu minister po raz trzeci czytał wstępniak „Kommiersanta”. Mimo wysiłków sens artykułu pozostawał dla niego nieprzenikniony – zagłuszając analityczne przewidywania ekspertów, do głowy przychodziły mu natrętne myśli o wieczności. Zeszłej nocy Pczołkin w ogóle nie spał. I tych bezsennych godzin starczyło mu, żeby na nowo doświadczyć wszystkich przeżytych już lat, tym razem jednak nie jako współuczestnik, lecz sędzia, przyglądający się swoim czynom nie z przyziemnej perspektywy, ale z lotu ptaka. I nie opuszczało, nie odstępowało go niepokojące pytanie: czyżby na tym świecie naprawdę nie było już niczego, co stałoby wyżej niż tablice rejestracyjne z trzyliterowcem „AMR” i wierzchołki Alp Francuskich? Czyżby on, Pczołkin, osiągnął już szczyty rozkoszy gastronomicznych w paryskiej „Tour d’Argent”, rozkoszy erotycznych w pewnym cudownym hotelu w Las Vegas, czy też ziemskiej potęgi, stając na czele swojego ministerstwa i otrzymując dostęp do budżetu budżetów? Szczęśliwy to człowiek, który kończy wspinaczkę na szczyt w późnej starości i schodzi z niego wprost w przepaść wieczności. Biada zaś temu, który przed pięćdziesiątą rocznicą narodzin osiągnął już wszystko i popadł w marazm. Nie lepiej już skończyć jak Michael Jackson? – pomyślał tchórzliwie, słuchając wiadomości jednym uchem. Nagle nakazał kierowcy nadłożyć drogi i jechać do soboru Chrystusa 75

Zbawiciela. Zatrzymał się u podnóża jego białej marmurowej bryły, zadarł głowę, spojrzał na kopuły, ciężko westchnął, chcąc się przeżegnać… Ale ręka odmówiła mu posłuszeństwa i zwisła wzdłuż ciała jak sznur. – Nie… Może lepiej joga… – wyszeptał Pczołkin. Po przyjeździe do ministerstwa zamknął się u siebie, przegonił nawet tę sekretarkę, którą uważano za jego obecną faworytę, i ukrył głowę w dłoniach. Co się z nim dzieje? Dlaczego tak nagle wszystkie te rzeczy, które wcześniej uważał za pełne sensu, teraz zaczęły wydawać mu się puste i bezcelowe? I nawet dzieło jego życia – zagospodarowywanie budżetów – na chwilę utraciło w jego oczach swoje niemal transcendentne jak dotąd znaczenie. – Po co to wszystko? – szeptem, nieśmiało spytał sam siebie. Zaszumiał interkom i faworyta miauknęła, że u jego drzwi stoi pierwszy zastępca. Pczołkin z początku chciał posłać go na drzewo, ale zawahał się: w takiej chwili bał się zostać sam na sam ze sobą. Pierwszy wiceminister uśmiechał się przymilnie, stąpał miękko i patrzył w ziemię. To właśnie on przynosił Pczołkinowi do podpisania wszystkie dokumenty pomagające ministrowi układać swoje życie – i życie jego wiceministrów. Zwykle podczas składania podpisu ich rozbiegane spojrzenia spotykały się na chwilę i błądzący uśmiech zastępcy odbijał się na twarzy ministra. Teraz jednak oczy Pczołkina były czarne i martwe, przypominały dwa zadeptane niedopałki. Podnosząc nad pokornie oczekującym podpisu papierem swoją kolekcjonerską montegrappę, która zaprzyjaźnionym firmom i dalej do rajów podatkowych przelała już niejeden miliard, Pczołkin nagle się zawahał. Ręka, która nie podniosła się wcześniej, żeby zrobić na piersi znak krzyża, znów odmówiła mu posłuszeństwa. Montegrappa głucho, jakby zatrzaskiwało się wieko trumny, upadła na dębowy stół. – Co z panem, Filipie Andriejewiczu? – zapytał z przestrachem pierwszy wiceminister. – Jest pan blady jak ściana! – Chciałbym odetchnąć świeżym powietrzem, Denis – odparł słabym głosem Pczołkin. – Nie kroją nam się żadne wyjazdy? – Zorganizujemy! – ochoczo pokiwał głową zastępca. – Chciałby pan może do Irkucka? Drwale opanowują tam obsługę nowego, amerykańskiego sprzętu, który poprawia efektywność i jest bardziej ekologiczny. – Może być i Irkuck – zgodził się apatycznie Pczołkin. – Wszystko mi tu obrzydło – pożalił się. 76

Pierwszy wiceminister jednym nieuchwytnym ruchem, niczym ciekłometaliczny Terminator T-1000, przepłynął od biurka swojego szefa do podwójnych drzwi wyjściowych i zniknął. Po chwili z poczekalni dobiegł jego głos – odmieniony, władczy, a nawet groźny: „Tak, tak, i prasę! Załatwcie samolot, jak najszybciej! Jutro rano! Żadnych ale!”. – Nie trzeba prasy… – poprosił Pczołkin, ale tak cicho, że jego życzenie pozostało nieusłyszane. Resztę dnia spędził jak we mgle, nadal nie podpisując żadnego ważnego dokumentu. Wymawiając się chorobą, nikogo nie przyjmował, a sekretarkę wysłał do najbliższej księgarni po albumy z widokami Tybetu, monastyru Sołowieckiego i zdjęciami z teleskopu Hubble’a. „Przecież musi być coś jeszcze…” – szeptał, opierając się czołem o zimną szybę i ślepo patrząc w dół, na rojącą mu się pod nogami Moskwę. Kiedy rozgrzana dźwiganiem ciężarów sekretarka wróciła do gabinetu, Pczołkina już w nim nie było. Po powrocie do domu łyknął środki przeciwbólowe i padł do łóżka. Pragnął, żeby jutro nastąpiło jak najszybciej albo żeby nie nadeszło już nigdy. Z jakiegoś powodu zdawało mu się, że wszystkie jego problemy rozwiążą się same. Tabletki nasenne rozpuszczały się w whisky, tworząc wokół siebie chmurę atramentu, która najpierw zasnuła jego świadomość, a potem cały świat. * Pierwszą osobą, która następnego dnia powitała pazika przy wyrębie, był dyrektor generalny firmy. Na drugim planie zabryzgany błotem land cruiser z kierownicą po prawej stronie jeszcze dymił po ekspresowym przejeździe po bezdrożach. Dyrektor miał pod oczami sine napuchnięte worki i palił papierosa za papierosem. – Chłopy! – zwrócił się natychmiast do wysypujących się z autobusu sennych robociarzy. Ci zaniepokoili się, tak jak niepokoili się w czterdziestym pierwszym ich dziadowie i babki, słysząc od Józefa Wissarionowicza strachliwe „Bracia i siostry!” zamiast zwykłego pogardliwego „Towarzysze!”. – Chłopy… – powiódł po nich ukradkowym spojrzeniem dyrektor generalny. – Jedzie do nas minister. Obejrzeć gospodarstwo. Nowy sprzęt. Będzie wieczorem. Trzeba, żeby ktoś od nas mu zademonstrował… Może ty – wskazał powykrzywianym palcem na Pronina. – Siergieju Walentinowiczu… Właśnie, zupełnie jak pan, niedawno go 77

wyznaczyłem – wymamrotał mu do ucha zastępca. – I słusznie – czknął z aprobatą dyrektor generalny. – I na wszelki wypadek usuńcie z obiektu wszystkich Chińczyków! Jeszcze telewizja ma przyjechać… Zanim na karczowisko przygalopowali – niczym heroldzi nadjeżdżającego barona – ludzie z telewizji, Pronin już dość pewnie ścinał harwesterem sosny o grubych na pół metra pniach. Za każdym razem, kiedy chyliło się i padało z jękiem kolejne drzewo, na twarzy Siemiona rozlewała się błogość. Wiedział, że teraz już nigdy nie rzuci tej pracy. Był gotów pracować i na dwie zmiany! Niech się te cholerne Chiny udławią naszym drewnem! * Kiedy odrzutowiec zbliżał się do przeklętego irkuckiego lotniska, które zdołało już przenieść na tamten świat więcej samolotów niż jakiekolwiek inne rosyjskie lądowisko, Pczołkin nawet trochę chciał, żeby znów zasnuła je mgła, żeby pilot popełnił błąd, albo żeby pas okazał się zbyt krótki. Ale jakoś się nie złożyło. Zemdliło go tylko podczas lądowania, ale po tym, co skonsumował w trakcie lotu, było to w pełni wybaczalne. – A potem pojedziemy nad Bajkał – szemrał przymilnie pierwszy wiceminister, ładując Pczołkina do podesłanego przez miejską administrację bubkowozu. – Świeże powietrze, wszystko się rozwieje… Ale egzystencjalna tęsknota podeszła już ministrowi do samego gardła i wsiadanie do samochodu trzeba było na jakiś czas odłożyć. Potem, kiedy orszak pomknął przez chronione bajkalskie lasy, w uwolnionej od mdłości ministerskiej duszy nagle coś zakiełkowało… Przeczucie… Przeczucie objawienia! Pczołkin podniósł się z kanapy, przemieścił się bliżej kierowcy, jak mały chłopiec przecisnął między dwoma przednimi fotelami i próbując powstrzymać narastające drżenie, zaczął go popędzać: „Szybciej! Szybciej!”. Coś się teraz wydarzy, mówił do siebie. Coś się zaraz stanie. Ten bezsensowny wyjazd do dalekiego Irkucka przydarzył mu się nie bez powodu. To sam los, widząc jego męczarnie, przygotowuje odpowiedź na jego pytanie. A on usłucha jego werdyktu, jakkolwiek surowy się ten okaże. I oto, zakopując się w rzadkim błocie, na podjazdach do karczowiska 78

stanęło w szyku siedem samochodów orszaku. Pczołkin i wszyscy jego zastępcy, na próżno starając się uchronić drogie włoskie buty, śmiesznie skakali po maleńkich wysepkach stałego lądu. Za nimi kręcili się zarówno dziennikarze, jak i witający ministra szefowie firmy zajmującej się wyrębem lasu. Pczołkina przeprowadzono obok harwesterów i forwarderów; dyrektor cały czas perorował coś o tym, że z nowym amerykańskim sprzętem wydajność pracy wzrośnie dziesiątki razy i że przy takim tempie pracy w ciągu kilku miesięcy będzie można z łatwością przerobić wszystkie lasy w promieniu dziesiątków kilometrów wokół Irkucka, gdyby tylko było pozwolenie, Filipie Andriejewiczu, gdyby tylko było pozwolenie… Ale Filip Andriejewicz prawie go nie słyszał – wsłuchiwał się w siebie. Gdzie to jest? To coś? Jak to się stanie? Otworzy się niebo? Czy może odezwie się do niego gorejący krzew? – A to jest nasz stachanowiec – dyrektor generalny wskazał na siedzącego w kabinie Pronina. – Siemion… eee… Siemion. Pczołkin niechętnie podniósł wzrok i nagle serce mu zamarło. Twarz robotnika za kierownicą harwestera różniła się od twarzy wszystkich pozostałych lepiących się do ministra ludzi. Nie było w niej rozbiegania, służalczości, niepokoju. Mężczyzna patrzył na Pczołkina spokojnie, może nawet obojętnie, jakby przebywał poza układem współrzędnych, w którym musiałby być uważany za minimum, a stojący obok niego minister – za maksimum. To nie była twarz zwykłego robotnika, ale beznamiętna maska wyroczni. I Pczołkin, ku zachwytowi operatorów kamer, wlazł do kabiny harwestera. – A co to za dźwigienka? – niemal przymilnie zapytał minister Pronina, wyrzucając sobie, że krępuje się odrzucić konwenanse, krępuje się powiedzieć od razu o najważniejszym… Pronin wzruszył ramionami, patrząc uważnie na ministra. Chyba nie po tu przyszedłeś, zinterpretował jego gest tamten. I zdecydował się. – Jaki sens ma życie? – zapytał głośno minister. Jego zastępcy wytężyli uwagę, operatorzy dźwięku wsunęli do kabiny kosmate mikrofony na długich wędkach, a Pronin nagrodził Pczołkina długim spojrzeniem.

79

Usta wyroczni rozwarły się… – Rżnąć! – rzekł tubalnie. – Zagospodarowywać! I powiódł ręką po rzednącym lesie mieszanym. Tłum się ożywił. W tym samym momencie zaszemrali wszyscy zastępcy ministra, zastępcy dyrektora firmy oraz reporterzy ze swoimi operatorami. Pczołkin milczał. W jego świadomości rozbłyskiwały i gasły całe wszechświaty, przepływała przez niego energia świata, a skrywające się za muślinowymi zasłonami wielkie prawdy posłusznie odsłaniały się jego oczom. Jak śmiał zwątpić w to, że jego egzystencja była wypełniona sensem? Kto pozwolił mu pragnąć czegoś innego, niż to, do czego przeznaczył go Pan? – Dziękuję – oblizawszy wargi, ochryple rzekł Pczołkin. – Dał mi pan siłę, żeby iść dalej. Pronin uśmiechnął się, wzruszył ramionami, wcisnął pedał gazu. Ogromny harwester z dwiema niepozornymi sylwetkami w środku zaczął nieśpiesznie sunąć po niekończącej się leśnej przesiece, prowadzącej prosto ku olbrzymiej kuli zachodzącego słońca.

80

Główne wiadomości Chcę iść w niewolę na galery, pomyślał Sasza. Okna turkoczącej samary zaparowały od kwaśnych przepitych oddechów operatora kamery i dźwiękowca. Gdyby przetrzeć szyby rękawem, ukazałaby się za nimi sparaliżowana, zapchana kopcącymi samochodami Trzecia Obwodnica, tonące w smogu betonowe wstęgi zjazdów, wetknięte w niskie chmury wieżowce moskiewskiego City gdzieś tam, w oddali… Ale Sasza wyobrażał sobie, że ma osiem lat i właśnie zaczęły się ferie zimowe, a on jedzie teraz pociągiem do babci do maleńkiej wsi pod Szarią. I że za zamgloną szybą jest nie ta przeklęta „trójka”, nie tysiące tysięcy zbitych w jeden wielki korek samochodów, ale zasypana śniegiem, wtulona między rozłożyste świerki stacyjka. I że pociąg lada chwila ruszy, a strojne, przyprószone śniegiem choiny zaczną się od niego oddalać coraz szybciej i szybciej, że potem przyjdzie konduktorka, niosąc herbatę w szklankach w tych charakterystycznych koszyczkach i podłużne papierowe torebeczki z cukrem, na których zamieszczono rysunek dokładnie takiego samego pociągu, a w nim siedzi pewnie dokładnie taki sam chłopczyk, który chce przetrzeć zaparowaną szybę, żeby popatrzeć na zaśnieżone świerki, siorbiąc herbatę posłodzoną dokładnie takim samym cukrem – i tak w nieskończoność… Zadzwoniła komórka. Rozpoznał numer i obleciał go chłód, ale wziął głębszy oddech i odebrał. – Co się dzieje, do cholery?! – zaskomlał w słuchawce redaktor. – Korki… Wszystko stoi – odpowiedział pośpiesznie Sasza. – Nie wiedziałeś, że będą?! Trzeba było wyjechać wcześniej! Raz w życiu powierzyliśmy ci bezpośrednią relację z ważnego wydarzenia! Zastępca przewodniczącego Podkomitetu Dumy Państwowej ds. Gospodarki Komunalnej zwołuje konferencję prasową na temat oczyszczania ulic z suchych liści! A ty co? Przysięgam, że jeśli w piętnaście minut nie zdążysz dojechać do Dumy, jesteś trupem! Zrobię wszystko, żebyś do końca życia opowiadał telewidzom o korkach! I będziesz pracował za sławę i uznanie, bo pensji już mieć nie będziesz, zrozumiano?! – Ale… – Jak będziesz dyskutował, to wrócisz do tego swojego Jarosławia! A szczytem twojej reporterskiej kariery pozostanie reportaż o nowo narodzonych 81

wiewiórkach, zrozumiano?! Za piętnaście minut masz być na miejscu, uruchomić wóz transmisyjny i wisieć u mnie na łączu satelitarnym, zrozumiano?! – Tak. Niewolnicy na galerach nie mieli znowu takiej trudnej pracy, pomyślał Sasza. Przynajmniej zasuwali bez stresu. A co najważniejsze, nie mieli iluzji, że kiedyś zdołają zbiec albo sami zostaną nadzorcami, albo wręcz wolnymi ludźmi, dlatego w przyszłość patrzyli bez niepewności. A tu… Przez ostatnie dwa lata Sasza pracował dla wiadomości Głównego Kanału jako stażysta i żywił wielką nadzieję, że wkrótce zaczną mu wypłacać godziwą pensję, powierzać relacje z normalnych wydarzeń, a może nawet wysyłać w teren… I że kiedyś zrealizuje jakiś naprawdę świetny temat albo że zdobędzie ekskluzywny materiał, albo przeprowadzi nienaganną relację na żywo z miejsca katastrofy lotniczej, że zauważą go… I zrobią korespondentem specjalnym. A potem wyślą za granicę! Do Paryża… Albo Nowego Jorku… A potem, potem sprowadzą go z powrotem do Moskwy już jako szanowanego profesjonalistę i dadzą mu do prowadzenia wieczorne wydanie wiadomości… i ostatecznie skończy jako gwiazda własnego programu publicystycznego! Oczywiście bez prawdziwego materiału na wyłączność, bez reportażu, który zobaczy cały kraj, w tym telewizyjni bogowie, może to zająć dwadzieścia, trzydzieści, a może i czterdzieści lat. Ale jeśli zdarzyłby się cud… Sasza zacisnął powieki i ze wszystkich sił zapragnął, żeby ów cud ziścił się właśnie teraz. Zadzwonił telefon. Sasza spojrzał na numer na ekranie i przełknął ślinę. Może lepiej nie odbierać? – pomyślał. Ale potem zrozumiał – nie, wtedy to już na pewno skończy się na Jarosławiu i małych wiewiórkach. – No i gdzie jesteś?! – wrzasnął redaktor. – Korek jest… Przejechaliśmy tylko ze sto metrów… – powiedział Sasza z pewną przesadą. – Albo za dziesięć minut znajdziesz się z rozstawioną anteną pod Dumą, albo możesz od razu kupić bilet do Jarosławia! – redaktor rzucił słuchawką. Sasza spojrzał z poczuciem klęski na zupełnie już znieruchomiałą Trzecią Obwodnicę. Pod Dumą nie będzie ani za dziesięć minut, ani za dwadzieścia, ani za godzinę. Nadszedł czas, by rozgryźć kapsułkę z cyjankiem potasu; szkoda, że

82

nie wydawano ich stażystom Głównego Kanału. Nie poprowadzi programu publicystycznego, nie zrobi wywiadu z sekretarzem generalnym ONZ w Nowym Jorku, nie poleci z Prezydentem na zagraniczne wojaże, nie poleci nawet do Irkucka na posiedzenie Rady Państwa ani w ogóle nigdzie poza Moskwę, a i w Moskwie przykują go teraz łańcuchami do przedpotopowego komputera w kazamatach Głównego Kanału i będzie stukał w klawisze, nie widząc światła dziennego… Do emerytury. Aż oślepnie. Przecież spośród setek dopiero co wyklutych żółwi-stażystów, pełznących na wyścigi w kierunku oceanu sławy i rozległych wód kariery, tylko jednostki osiągną zbawczą linię przyboju. Pozostali… Losy pozostałych przygniecie centrum telewizyjne, nie bez powodu zwane Ostankino1. * – Ożeż kurwa! – zawołał kierowca, depnął po hamulcach i powtórzył: – Ożeż kurwa! – Co się stało? – przestraszył się Sasza. – Ja pierdolę! – odparł kierowca. – Co tam jest? – Sasza naparł na skrzypiącą korbkę, chcąc opuścić szybę. – Ja pierdolę! – wychrypiał, budząc się, operator. – Ożeż kurwa! – powiedział osłupiały dźwiękowiec. – No co tam jest?! – zacięła się korbka; Sasza otworzył drzwi i wypadł wprost na asfalt. Wokół kłębił się tłum; nikt już nigdzie nie jechał. Stojące w korku samochody zakwitły różnobarwnymi pączkami i rozcapierzyły drzwi; pośród nich zaroiło się od dziesiątek tysięcy ludzi… Wszyscy utkwili wzrok w górze i nagrywali coś kamerami swoich komórek… – Ja pierdolę! – niosło się nad tłumem. – Bożeż ty mój… – wyszeptał Sasza. Wprost nad jego głową… ogromny niczym Bazar Czerkizowski wyrwany z korzeniami… pod zakurzonym moskiewskim niebem zawisł, mieniąc się jaskrawymi światłami, latający spodek! Tak niepodobny do czegokolwiek ziemskiego i tak przy tym odpowiadający ziemskim wyobrażeniom o statkach kosmicznych obcych, że wątpliwości być nie mogło: tak, to on. Statek kosmiczny

83

z obcej planety. Zasłaniając pół nieba, zniżał się powoli i bezszelestnie; po jego dnie spływały strumienie światła, rysując tajemnicze znaki, a cały niewyobrażalnie wielki kadłub jakby rozlewał się, zmieniając nieco swój kształt. Natychmiast stało się jasne, jak bardzo mylili się ci, którzy uważali UFO za tajne prototypy krajowej zbrojeniówki. Krajową zbrojeniówkę od stworzenia podobnej maszyny dzieliły setki tysięcy lat. Statek wciąż schodził niżej, jakby zamierzał wylądować wprost na głowie Saszy i w ogóle na Trzeciej Obwodnicy, w ułamku sekundy niwecząc owoce wieloletnich wysiłków mera Moskwy i innych asfaltowych baronów. Ludzie wokół zaczęli nerwowo szeptać, ale nie mogli zdobyć się na pozostawienie swoich samochodów; jak się zdawało, większość podjęła męską decyzję, by zostać ze swoimi autami do końca. Sasza nie mógł oderwać oczu od spodka. – Ej, jak ci tam… Może nakręcić ci obrazek? – spytał z miną skazańca operator, wysuwając głowę z okna samochodu. I wtedy do Saszy dotarło. To właśnie była ta szansa, jedna na miliard. Jego szansa. Cud. Rzucił się do stojącego zaraz za ich samochodem wozu transmisyjnego – mikrobusu z anteną satelitarną, którą transmitowali wejścia na żywo. Wściekle zabębnił do drzwi z dużym logotypem Głównego Kanału – wielką literą „G”, wpisaną w stylowe kółeczko. – Rozstawiamy sprzęt! Szybko! Będziemy nadawać na żywo! Szukajcie satelitów! – zawołał do zaspanych inżynierów. Wyjrzeli, przeżegnali się i zaczęli się uwijać, zrywając w te pędy pokrowiec z anteny satelitarnej. Sasza zerknął na zegarek: do wieczornego wydania wiadomości o dwudziestej pierwszej, które jak zaklęty ogląda cały kraj, zostało pięć minut. Wyciągnął z kieszeni telefon i sam wybrał numer redaktora. – Dojechałeś? – W głosie tamtego słychać było niedowierzanie. – Nie! Jestem przy Dworcu Sawiołowskim! – odkrzyknął Sasza i, uprzedzając dalsze pytania, jak najszybciej wypalił: – Tu ląduje UFO! UFO! Wprost na „trójce”! – Słowo honoru? – Redaktor natychmiast ochrypł. – Słowo honoru! Już kazałem rozstawiać sprzęt! Może uda się nam zdążyć 84

z relacją na żywo w wiadomościach o dwudziestej pierwszej! Z latającym spodkiem w kadrze! Będziemy pierwsi! To absolutnie ekskluzywny materiał! – wyrzucił z siebie Sasza. – No dobra… – odparł niepewnie redaktor. – A on jest prawdziwy? – Najprawdziwszy! Przysięgam na moją pracę! – Niech cię licho! Zrobimy wejście na żywo! Na razie zastanów się, jak to sensownie przekazać – zadysponował redaktor. – Stawiaj kamerę, bądź gotowy w każdej chwili, zaraz popatrzymy na rozpiskę, jakie mamy dziś wiadomości… Sasza zasalutował do telefonu i pobiegł do ekipy zdjęciowej. Operator z zaskakującą zręcznością jak na zalewającego się w trupa pijaka ciągnął już kable od ustawionej na statywie kamery do wozu z gotową do transmisji anteną. Dźwiękowiec patroszył torbę ze sprzętem, dobierając właściwy mikrofon. „Latający spodek zawisł nad Dworcem Sawiołowskim w Moskwie… Przed chwilą w Moskwie, nieopodal Dworca Sawiołowskiego, wylądowało UFO… Ekipa zdjęciowa Głównego Kanału jest pierwsza na miejscu… Przy mikrofonie Aleksandr Ogurcow i właśnie… my właśnie… Wielkości Bazaru Czerkizowskiego… Stadionu Łużniki… Kremla… Przed chwilą…” – powtarzał na głos Sasza, dobierając odpowiednie słowa do wejścia na żywo. Na wysokości drugiego piętra statek obcych znieruchomiał. Jego wnętrze otworzyło się i wyrzuciło z siebie coś, co najbardziej przypominało świecące półprzezroczyste jajo. Jajo opadło spiralnie, błyskawicznie rosnąc. Po chwili wprost przed Saszą na wysłużonej nawierzchni „trójki” wylądowała lśniąca kapsuła, w której była zamknięta niewyraźna sylwetka… Przybysz! Boże… Pierwszy prawdziwy, udokumentowany kontakt z przedstawicielami pozaziemskiej cywilizacji… Na żywo w Głównym Kanale! Kapsuła bezgłośnie rozpadła się na dwie połowy. Istota, która z niej wyszła, była niewielkiego wzrostu; nad wątłym ciałem obcego górowała masywna głowa z dwojgiem ogromnych, błyszczących, czarnych jak noc oczu. – Ja pierdolę! – zaszemrał nabożnie tłum. Przybysz z obcej planety sceptycznie obrzucił wzrokiem odsuwających się Ziemian, szukając zapewne przejawów inteligentnego życia. Sasza odważnie zrobił krok naprzód, wystawiając mikrofon z literą „G” w stylowym kółku. Operator natychmiast wychynął zza jego pleców i skierował kamerę na przybysza.

85

– Proszę o wypowiedź! – wyrzucił z siebie Sasza. Przybysz otworzył usta, wydał z siebie zdumiewający świergot, zaczynający się i kończący poza skalą dostępnych ludzkiemu uchu częstotliwości, i spojrzał wyczekująco na Saszę. Do rozpoczęcia wieczornych wiadomości pozostały dwie minuty. – Witamy w Rosji! – powiedział ostrożnie Sasza. Istota przechyliła głowę na bok, zamyśliła się przez sekundę i nagle zagadała ludzkim głosem. – Pozdrawiam was! – powiedziała wyraźnie, z godnym pozazdroszczenia moskiewskim akcentem. – Przybyliśmy tu w pokoju z sąsiedniej galaktyki. Ziemia to jedyna z planet znajdujących się w zasięgu naszych statków, na której jest rozumne życie. Raz na dziesięć tysięcy lat odwiedzamy waszą planetę i próbujemy nawiązać kontakt z waszą cywilizacją. Sztuczne zakrzywienie przestrzeni, dzięki któremu możemy pokonać ten dystans, wymaga gigantycznych nakładów energii. Gromadzenie niezbędnych jej zapasów trwa właśnie dziesięć tysięcy lat. – Ja pierdolę! – zaszumiał tłum. – Niestety – kontynuowała niezmąconym głosem istota – ostatnim razem ludzkość okazała się niegotowa do nawiązania stosunków między naszymi światami, ponieważ nie osiągnęła wymaganego stopnia rozwoju. Ale wygląda na to, że tym razem mamy niesłychane szczęście… – Nagrało się wszystko? – syknął Sasza do operatora, uprzejmie kiwając głową i uśmiechając się do przybysza. – Chyba taśmę wciągnęło… – odpowiedział operator. – Chcielibyśmy przekazać wam ważne przesłanie… – ciągnął kosmita. – Reprezentuję Główny Kanał – Sasza zagrał va banque. – Czy zgodzi się pan wystąpić na żywo i przemówić do mieszkańców Rosji… to jest praktycznie Ziemi… za kilka minut? Będzie mógł pan skutecznie przekazać przesłanie! – W tej chwili wszystkie generatory naszej planety pracują tylko po to, żeby podtrzymać powstałe zakrzywienie przestrzeni. Mamy niecałe czterdzieści minut – odpowiedziała istota. – Zdążymy! – powiedział z przekonaniem Sasza. – Sierioga, włączaj! – zawołał do operatora. Dźwiękowiec omotał Saszę przewodami – włożył mu do ucha słuchawkę 86

ze sprzężeniem zwrotnym, do klapy marynarki przyczepił mały mikrofon z klipsem i stanął w gotowości, wyciągnąwszy do przybysza mikrofonową wędkę z logotypem Głównego Kanału. Operator zdążył już ostatecznie wytrzeźwieć, sprawdził sygnał i pokazał Saszy kciuk uniesiony do góry. – Wszystko gotowe, jesteśmy na satelicie, mamy łączność ze studiem! – zameldował Saszy do ucha inżynier z wozu transmisyjnego. – Jesteśmy gotowi! Widzicie nas? – zapytał Sasza studio, oglądając się na stojącego pokornie kosmitę. – Ja pierdolę! – odparło studio. Ale wtedy, zagłuszając entuzjastyczne okrzyki, zabrzmiała niespokojna melodia otwierająca wieczorne wiadomości. – Drodzy Ziemianie! – zaczął przybysz. – Ćśś… Zaraz, jeszcze chwileczkę… – przerwał mu Sasza. – Jeszcze nie jesteśmy na antenie! – Dobry wieczór! – odezwała się prowadząca z Ostankina. – To są Główne Wiadomości. Nazywam się Jekatierina Aleksiejewa. Oto najważniejsza wiadomość dzisiejszego dnia… Sasza zamknął oczy, zrobił wdech, wydech, próbował uspokoić bicie serca… Oto on, jego Tulon! Albo Waterloo… – Szef rosyjskiego rządu przybył dziś osobiście do Pikalowa, żeby rozwiązać trudną sytuację w mieście – powiedziała spikerka. – Na miejscu jest Andriej Pietrow. – Wybacz, stary! – powiedziało studio do Saszy. – Sam rozumiesz, Premier… Wejdziesz nieco później. Zachowaj gotowość bojową! – …oświadczył Premier – przez siedem rzek i siedem gór przedarł się głos wysłannika z Pikalowa. – Spotkał się z przedstawicielami związku zawodowego pracowników cementowni. Związek zapewnił szefa rządu, że akcja nie ma charakteru politycznego i jest wyrazem oburzenia na brak świadomości dyrektorów zakładów, a także lekkomyślności oligarchów, którzy… – Już, już… Chwileczkę… – Sasza mrugnął uspokajająco do kosmity. – Premier, sam pan rozumie… – …zaznaczył przewodniczący rady ministrów. Na posiedzeniu, na którym obecni byli osobiście także nieuświadomieni właściciele korporacji, doszło do wydarzenia o charakterze dydaktycznym. Popatrzmy, jak to było… – 87

zaproponował z Pikalowa korespondent Pietrow. – Wynieście tu jeden monitor, co? – poprosił Sasza inżynierów; wyglądało na to, że w Pikalowie rzeczywiście działo się coś niezwykłego. Na ekranie pojawiła się zdecydowana twarz Premiera i zaraz potem – blada fizjonomia winnego oligarchy. – Ściągnijcie spodnie, Artiomie Borysowiczu – powiedział chłodno Premier i szczęknął klamrą oficerskiego pasa. – Może nie przy ludziach? – wymamrotał oligarcha. – Wręcz przeciwnie – powiedział chłodno Premier. – Ojczyzna powinna znać swoich bohaterów. – Dobry jest – powiedział z aprobatą Sasza. – Dobry jest – zaszeptał z aprobatą tłum, który zebrał się już wokół monitora. – Oj – powiedział oligarcha. – Oj. Oj. Oj. – Kolejne wiadomości – uśmiechnęła się Jekatierina Aleksiejewa. Sasza kaszlnął i mrugnął zachęcająco do przybysza. Ten też jakby się otrząsnął. – Prezydent Rosji spotkał się dzisiaj z marynarzami Floty Bałtyckiej. W Kronsztadzie przebywa obecnie nasz korespondent Anton Wierżbicki – kontynuowała prowadząca. – Wybacz, stary… – stęknęło do ucha Saszy studio. – Sam rozumiesz, Prezydent! – Prezydent… – rozłożył ręce Sasza, oglądając się na kosmitę. – To już w ogóle świętość… Przybysz otworzył usta, zamierzając coś powiedzieć, ale wydał tylko krótki niezrozumiały świergot. – …jest także wodzem naczelnym – wyjaśnił Wierżbicki. – Spotkanie odbyło się na placu ćwiczeń, pamiętającym jeszcze Mikołaja II. Warunki mieszkaniowe marynarzy zakwaterowanych w Kronsztadzie od tamtych czasów wyraźnie się poprawiły. A dzisiaj Prezydent obiecał kontynuować budowę mieszkań dla rodzin kadry oficerskiej. – Flota Bałtycka odgrywała i wciąż odgrywa szczególną rolę w rosyjskiej 88

państwowości – powiedział Prezydent. – I zawsze będzie ją odgrywać. A dzisiaj wręczamy klucze do nowych mieszkań… – Na pewno zdążymy? – zapytał kosmita Saszę. – Oczywiście! – odparł tamten z przekonaniem. – Prezydent osobiście wystrzelił z głównego działa niszczyciela „Niepowstrzymany” do celu ćwiczebnego. Cel został trafiony. Komentując ostatnie próby nowej rakiety „Buława”, Wódz Naczelny oświadczył… – Słuchaj… – wtrąciło się studio. – Dali nam teraz jeszcze jeden materiał o Prezydencie, poczekasz jeszcze troszkę? Musimy… Wejdziesz ciut później. Po dnie statku kosmicznego przebiegły czerwone światła. Przybysz zaczął się wiercić. – A po obiedzie Prezydent odwiedził jedną z petersburskich szkół – uśmiechnęła się Jekaterna Aleksiejewa. – Tam spotkał się z pierwszakami, dla których podróż po świecie wiedzy dopiero się rozpoczyna. Prezydent obiecał, że wszystkie rosyjskie szkoły będą w stu procentach zaopatrzone w podręczniki, i wyraził zaniepokojenie brakiem jednego standardu w nauczaniu historii. Oświadczył, że szkolne materiały do nauki powinny przechodzić szczególnie surową kontrolę, żeby całkowicie wykluczyć możliwość, by do dzieci trafiały podręczniki do historii napisane pod wpływem tej czy innej ideologii. Prezydent zaznaczył, że podręczniki powinny być tworzone przez pozbawionych uprzedzeń specjalistów, profesjonalistów w swojej dziedzinie. Za niedopuszczalne uznał, by rewizjoniści szukali furtki do dziecięcych serc. Nie wolno porównywać wyczynu narodu sowieckiego podczas Wielkiej Wojny Ojczyźnianej do zbrodni reżimu hitlerowskiego, oświadczył. – Słusznie! – nie wytrzymał Sasza. – Słusznie! – mruknął zgodnie tłum. – Słusznie! – powtórzył automatycznie przybysz i umilkł z przestrachem. – Czas ucieka – powiedział do Saszy. – Nie zdążymy… Energia się wyczerpuje… Musimy odlatywać! – Już, to zaraz się skończy i wtedy będzie już nasza kolej! – Sasza złożył ręce na piersi. – Niech pan wytrzyma jeszcze minutkę! – Jakoś wychodzi, że Prezydenta było więcej niż Premiera – powiedział w zadumie operator. – Zrobiła się jakaś nierównowaga – zgodził się nieśmiało ktoś z tłumu. 89

– Ależ zaraz wyrównają… – pokiwał głową dźwiękowiec. – Trzeba by jeszcze trochę o Premierze – powiedział ktoś z tłumu. – Czegoś tu brakuje… – Nie, teraz wejdziemy my… – machnął ręką Sasza. – Koniec! Teraz ty! – ożywiło się studio. – Ogurcow! Próba dźwięku! Powiedz coś, ustawimy poziom… – Raz, dwa, trzy – powiedział szybko Sasza. – Statek kosmiczny z obcej planety rozmiarów Kremla wylądował dziś na Trzeciej Obwodnicy Moskwy… Przybysze zapewniają, że… Jednak oddajmy im głos… Na żywo w Głównym Kanale… Po raz pierwszy. – Już, jest! – A teraz zdumiewające wiadomości z Moskwy… – Jekaterina Aleksiejewa wygięła brwi w daszek. – No, tylko niech pan nie nawali! – Sasza skinął głową kosmicie. – Przepraszam… Przed chwilą otrzymaliśmy najświeższe doniesienia z posiedzenia rządu Federacji Rosyjskiej. Szef gabinetu ministrów niezwłocznie po wydarzeniach w Pikalowie zażądał od swoich podwładnych natychmiastowej reakcji… – A nie mówiłem, że będą równoważyć Prezydenta wiadomościami o Premierze?! – zawołał triumfalnie operator. – O, teraz jakoś lepiej – odetchnął z ulgą tłum. Wtem wiszący w powietrzu statek kosmiczny wydał długi tubalny dźwięk, od którego zadzwoniły szyby samochodów, a ludziom ciarki przeszły po plecach. – Nie mogę już dłużej czekać – oznajmił z rezygnacją przybysz. – Nie damy rady utrzymać zakrzywienia przestrzeni. Zostało nam pięć minut. – Jak ten czas przeleciał… – powiedział z zadumą operator. – Oglądało się z zapartym tchem… – zgodził się dźwiękowiec. – Niech pan zaczeka! – szepnął gorąco Sasza. – Musieli to dać, żeby zrównoważyć… Sam pan rozumie! Przybysz zrobił krok w stronę kapsuły lądownika, na moment znieruchomiał i z nerwowym świergotem wrócił do Saszy.

90

– Nie rozumiecie, czym dla was ryzykujemy – powiedział. – Nie rozumiecie, jaka jest stawka… Dziesięć tysięcy lat! – Wpuśćcie nas na antenę! – zaczął błagać Sasza, zwracając się do studia. – Oni muszą już odlatywać! Energia im się kończy! – Wiemy, wiemy… – odpowiedzieli. – Ale co na to możemy poradzić? – I tak oto nasze wydanie wiadomości dobiegło końca – niespodziewanie podsumowała Jekatierina Aleksiejewa. – Dziękuję, że zechcieli państwo oglądać Główne Wiadomości! A już za chwilę – nowe odcinki ulubionego serialu telewidzów Dojarka kontratakuje, czyli prawo do miłości. – Wybacz, stary, twój temat nie zmieścił się w programie – do ucha Saszy przedarł się głos redaktora. – Ale przecież to były naprawdę ważne wiadomości, sam widziałeś! Słuchaj, a może te twoje zielone ludziki zostałyby do informacji o północy, hę? Sasza nie mógł mu odpowiedzieć. Przełykając łzy, patrzył, jak lśniąca kapsuła unosi się do ożywającego międzygalaktycznego olbrzyma. I jak ten zupełnie bezgłośnie startuje i z niewyobrażalną prędkością leci w górę, jak najdalej od grzesznej Ziemi i przytłaczającego moskiewskiego nieba, ku odległej gwieździe. – Nawiasem mówiąc, jutro jest doskonały kawałek do nakręcenia – kaszlnął nagle redaktor. – Z Premierem w fabryce łożysk tocznych. Chcesz? – Z Premierem? Naprawdę? – Sasza otarł rękawem smarki, uśmiechnął się nieśmiało. – Normalnie jakieś science fiction!

1 Od ros. ostanki − ‘prochy, zwłoki’.

91

Oni czasem wracają Śnieżnobiały jacht swoimi gabarytami przypominał raczej oceaniczny liniowiec, zaś kształtem – flagowy okręt floty kosmitów. Na jego pokładzie nigdy nie czuło się kołysania i teraz też, pomimo sporych fal, na statku panowała kompletna poobiednia flauta. Wzdłuż linii horyzontu, wciśnięte między jaskrawy błękit oceanu a jaskrawy błękit nieba, ciągnęły się maleńkie piaszczyste wysepki. Bujna tropikalna roślinność nad białym piaskiem upodabniała dalekie skrawki lądu do szeregu wyłaniających się z morskiej piany baśniowych olbrzymów w oficerskich czapkach z otokiem. W rzeczywistości wyspy były wierzchołkami wygasłych wieki temu ukrytych pod wodą wulkanów. Właściwie zamierzali nurkować z akwalungami, ale fale rozhuśtały zwodowaną motorówkę i postanowili zaczekać, aż morze się uspokoi – mieli jeszcze czas. Dwaj wysportowani mężczyźni w białych szlafrokach frotté uprzyjemniali go sobie na leżakach z czarnego dębu nad wypełnionym słoną oceaniczną wodą basenem olimpijskim. Nieopodal, obok helikopterów, przy sprzęcie audio stał wymuskany Francuz; jedną ręką co raz sięgał do kolekcji płyt z przesłodzonym chilloutem, wybierając coś zupełnie nie do odróżnienia od tego, co już płynęło z wytwornych drewnianych głośników, drugą natomiast – do szczupłych pośladków Hinduski w neonowożółtym bikini. Dwaj mężczyźni leniwie gawędzili, mrużąc oczy w blasku ogromnego przedwieczornego słońca. – Na jak długo cię puścili? – zażartował Pierwszy, odbierając wymyślny koktajl z rąk starszego kelnera. – Póki nie dojdę do siebie – uśmiechnął się Drugi, zdejmując ciemne okulary i wystawiając twarz do słońca. – Nawarstwiło się, co? – Pierwszy głośno wciągnął przez słomkę gęsty napój i zagryzł kawałkiem papai. – Nie to słowo. Nie chodzi o ilość pracy, tylko o ciągły stres. Dawniej tak nie było. – Kryzys… – Kryzys. 92

– Wiesz, ostatnio czuję jakieś chroniczne zmęczenie. W ogóle nic mi się nie chce – wyznał Pierwszy. – I właśnie o tym chciałem z tobą porozmawiać – Drugi uchylił jedno oko. – Jednak się zdecydowałeś? – domyślił się Pierwszy. – No, chyba jednak trzeba – westchnął Drugi. – Jeśli o mnie chodzi, to choćby teraz, proszę bardzo – zapewnił go Pierwszy. – Mówię ci, chroniczne zmęczenie. Nie wiem, jak ty wytrzymałeś tyle czasu. – No jak to jak? – uśmiechnął się Drugi. – Na urlop często jeździłem! Zwłaszcza do Soczi. * – Chyba się rozpogodziło – uśmiechnął się szeroko Pierwszy, wychodząc na mostek kapitański. – No to jak? Zanurkujemy? – Wiesz, coś mnie przewiało od klimatyzacji, kasłałem całą noc – odparł ponuro Drugi. – Jak to? Chcesz powiedzieć… – zaniepokoił się Pierwszy. – Ależ nie, nic nie chcę – skrzywił się z grymasem zmęczenia Drugi. – Po prostu cholerny klimatyzator był źle ustawiony, całą noc spałem jak pod lodowatym prysznicem, strasznie mnie boli gardło… – Chcesz powiedzieć, że ostatecznie nie będziemy nurkować – sprecyzował Pierwszy. – I po co tu lecieliśmy te dziewięć godzin? W Krasnej Polanie też można by się było poopalać. A tak w ogóle to szkoda, że nie pojechaliśmy do Tuwy, pod mongolską granicę – prychnął z oburzeniem. – Odechciało mi się nurkować – przyznał w końcu Drugi. – Przecież tyle czasu to planowaliśmy! Sam mi mówiłeś – barrakudy, rekiny tygrysie. Wielkie płaszczki! Po zebraniu antykryzysowym, pamiętasz? Ja wywracam cały grafik, a ty mi… – Wybacz. Po prostu nie potrafię się odprężyć, cały czas o tym myślę. Jak to wszystko najlepiej urządzić – westchnął Drugi. – A czemu ty masz o tym myśleć? Od tego są specjalnie wyszkoleni ludzie. Powiesz Sławikowi, on wszystko załatwi. Co ty tak ciągle o tym samym? Wykąpiemy się, oczyścimy sobie trochę głowy, od razu wszystko ci się rozjaśni. 93

Widziałem tu taki film o wielkich morskich żółwiach… – Chciałbym, żeby było pięknie – Drugi z zadumą podrapał się w nos. – A o czym ja mówię? Ty wiesz, jak tam jest pięknie? I te… no, jak im tam... Jak jest lobster po rosyjsku? – Ale ja o czym innym – zmarszczył brwi Drugi. – Potrzebna jest idea, rozumiesz? Albo slogan. Taki slogan, żeby już nikt nigdy nie zadawał pytań: że po co, że dlaczego. Ani „Kto winien?”, ani „Co robić?”1. – To się nazywa idea narodowa – uśmiechnął się Pierwszy. – Tego „sloganu” – wziął to słowo w sarkastyczny cudzysłów – szukamy już od siedemnastu lat. – Myślałem o „Rosyjskim renesansie”, ale chyba za bardzo zalatuje Rublowką i jej rezydencjami. Taką najbardziej pokręconą Rublowką ze wszystkimi tymi drobnomieszczańskimi monogramami… Najeździłem się tamtędy i trochę się jednak zraziłem – zwierzył się Drugi. – Potem był jeszcze „Powrót supermocarstwa”. Pomysł jest prosty: po pierwsze „powrót” to odpowiednie słowo, takie archetypiczne. No i wiadomo, dokąd mamy wracać – na arenę międzynarodową. Z dumnie podniesioną głową. – „Powrót króla” – podpowiedział Pierwszy. – Był taki film. Albo „Znów na arenie” – uśmiechnął się po jezuicku. – A w ogóle, to czemu tak nalegasz, żebyśmy poszli nurkować? – zapytał podejrzliwie Drugi. – No co ty? – klasnął w dłonie Pierwszy. – Chcę po prostu popływać… Z tymi płaszczkami… I dzikie delfiny też tu są… Urlop praktycznie się już skończył! Drugi milczał. Sytuacja na górnym pokładzie robiła się gorąca; zdawało się, że za chwilę zagotuje się w basenie ze słoną oceaniczną wodą, nawet milczący Francuz coś zwęszył – ściszył muzykę i pociągnął swoją towarzyszkę do kajuty. – I co, naprawdę założył tu system obrony przeciwlotniczej? Słyszałem, że zamawiał „Patrioty”… – patrząc na dumną sylwetkę jachtu, Pierwszy spróbował skierować rozmowę na swobodne męskie tory. – I cały kadłub opancerzył – odparł Drugi z rezerwą. – Dwieście milionów. Stary żonie odpalił. I tak zamierzał go sprzedać, a wtedy adwokaci dogadali się, żeby przy rozwodzie policzyć go po cenie zakupu. W głowie mi się nie mieści, co ona będzie robić z takim bogactwem. 94

– Upasie się – skomentował z dezaprobatą Pierwszy. – Już nie – wzruszył ramionami Drugi. – Już nikt się nie pasie. Trochę nawet mi ich żal, wszyscy tacy bladzi chodzą. – I co, znów obniżysz cła? – podniósł brwi Pierwszy. – Nawet nie wiem. Budżet trzeszczy. Żal chłopaków, ale chciałoby się mieć piękny powrót. Chociaż… Niech się zastanowię. Budżet trzeszczy, górnicy bębnią kaskami, nauczyciele strajkują, i wtedy… – Tylko bez stanu wyjątkowego – poprosił Pierwszy. – Ależ po co? Nie potrzeba żadnego stanu wyjątkowego. To i tak minie. Mają dobre wspomnienia. – A ja ci wygrzeję fotel – westchnął Pierwszy. – Ejże, no co ty… Przecież od samego początku tak się umawialiśmy, że jakby co, że jeśli zadrży ci ręka, to ja jestem obok. – No tak… – zgodził się bez entuzjazmu Pierwszy. – To może w końcu ponurkujemy? – I wtedy… objawi się autentyczny gwarant! „Powrót stabilności”? A, niech to licho! Popływajmy. A nuż naprawdę coś mi się wyklaruje? – Świetnie! – Pierwszy radośnie zatarł ręce. – Może nawet coś ustrzelimy! * – Schodzili panowie już kiedyś pod wodę? – spytał surowo barczysty instruktor nurkowania, podobny raczej do wojennego dywersanta na samowolce. – Tak – potwierdził sucho Drugi. – Nie… – wyczekując pokręcił głową Pierwszy. – Nie ma w tym nic skomplikowanego – powiedział przewodnik. – Nauczę pana i będę pilnował pod wodą. Na przyszłość proszę sobie od razu zapamiętać, że nurkuje się zawsze w tandemie. Zawsze z partnerem. Między partnerami powinno być pełne wzajemne zaufanie. – Pod wodą może być różnie – przytaknął Pierwszy. Instruktor spojrzał na niego uważnie i kontynuował – powoli i dobitnie: – Wszystko może się zdarzyć. Dekompresja i utrata świadomości. Atak 95

rekina. Rozerwanie lub rozłączenie węża… Trzeba stale uważnie obserwować partnera. – Może zboczyć z kursu – zaproponował swój wariant Drugi. – Co?… No tak. Jest i takie niebezpieczeństwo. W panice, na dużej głębokości, zdarza się, że ludzie mylą nawet górę i dół, nie mówiąc już o pozostałych kierunkach. Jeśli coś się stanie, niech pan zapamięta – najważniejsze to w żadnym wypadku nie wypływać zbyt szybko na powierzchnię. Maleńkie pęcherzyki powietrza, które głęboko pod wodą są ściśnięte przez duże ciśnienie, mogą się gwałtownie rozszerzyć i uszkodzić naczynia krwionośne, kości, komórki nerwów…. Krótko mówiąc, jeśli zbyt szybko idzie się w górę, może po prostu rozerwać mózg. – Wiemy – kiwnął głową Drugi. – Świetnie. W takim razie krótki trening w basenie i płyniemy! * Wielka motorówka z pokładem wyłożonym wypolerowanymi deskami z warkotem odbiła od burty jachtu i popędziła w stronę raf. Śruba szatkowała wodę i od rufy rozchodziły się dwa grzebienie piany niczym kraje materiału, przez który mknął suwak łodzi, rozpinając toń oceanu. Za sterem, jak zwykle, stał Drugi. Słone bryzgi skrapiały jego nieprzeniknione okulary, ale ani myślał ukryć się za owiewką. Ostatecznie się zdecydował i teraz pełną parą mknął na spotkanie losu. Stanęli nieopodal koralowego pierścienia. Wcisnęli się w niebieskie skafandry do nurkowania, założyli uprzęże z ołowianym balastem, przypięli akwalungi. Zagryźli ustniki rurek do oddychania i skoczyli w otchłań. Gdyby nie odległy huk miotających się na płyciźnie atomowych okrętów podwodnych – dowódca marynarki był na każde wezwanie – można by pomyśleć, że trafili do jednego z odcinków przepięknej epopei Cousteau. Ale o tej natrętnej eskorcie w końcu udało się zapomnieć – wystarczyło zejść na jakieś dziesięć metrów. Koralowce, blisko powierzchni okaleczane przez turystów, tutaj rozrastały się w cudaczny ażurowy las, rozkwitały niebiańskim błękitem albo znów świeciły bielą kości słoniowej. Wprost na ludzi płynęły w szeregu wielkie trójkątne ryby o kolorach niczym stroje Zwieriewa, wokół martwych podwodnych drzew wiły się ogromne węże, a chmary czarno-fioletowej drobnicy 96

to płynęły za nurkami, to rozpraszały się w ułamku sekundy, by po chwili znów zbić się w gromadę. Zeszli jeszcze głębiej, nie myśląc już o niczym innym, pozostawiwszy na pokładzie łodzi wszelkie spory, urazy i podejrzenia. Światło przygasło i kolory wyblakły, za to spod kamieni wyglądały tu naprawdę zdumiewające stwory. Lotem koszącym minęła ich niewiarygodnych rozmiarów płaszczka niczym strącony amerykański B-52; zza ich pleców wypłynął gigantyczny reliktowy żółw, utkwił w nich uważne spojrzenie i poszedł korkociągiem w dół. Dna nie było widać. Pierwszy wybrał sobie cel i wyciągnął z kabury harpun. Drugi, na wszelki wypadek, poszedł za jego przykładem. I wtedy granatowy mrok przed nimi nagle pociemniał, wyrzucając z siebie potworny cień. Cielsko o rozmiarach dwóch busów po zderzeniu czołowym, zwodniczo leniwe ruchy, tępy i martwy błysk oczu podobnych do wieczek konserw. Rekin! Przewodnik rzucił się naprzód, wcielając w życie elementy szkolenia piechoty morskiej, na ułamek sekundy odwrócił się do pozostałych i rozkazał: „uciekajcie!”, sam zasłaniając obu własnym ciałem. Pierwszy chciał już wyrwać w górę, ale przypomniał sobie instrukcje, spowolnił oddech, zaczął odwracać się w stronę Drugiego i niechcący zaczepił harpunem o karabińczyk. Próbując go uwolnić, szarpnął nim do siebie. Harpun wystrzelił… Grot przeszedł o centymetr od twarzy Drugiego i niczym brzytwa przeciął mu przewód oddechowy. Drugi eksplodował pęcherzykami powietrza, zaczął się szamotać, potem zebrał się w sobie i pośpieszył do góry – w stronę powietrza, słońca i śmierci w męczarniach od choroby dekompresyjnej. Ale coś trzymało go za nogę. Więc jednak spisek?! Kopnął na oślep – kleszcze nie puszczały… Kończyło mu się powietrze. I nagle w pustce przed nim pojawił się jego partner. Wyciągnął swój tryskający tlenem ustnik i podał go Drugiemu. Na powierzchnię wypływali powoli, z przystankami. Oddychali na zmianę. * Przewodnik już nie wypłynął. – Bohater. Nazwiemy na jego cześć jakąś ulicę? – zapytał Drugi.

97

– Może lepiej lotniskowiec – zaproponował Pierwszy. – To może od razu okręt podwodny – zaoponował Drugi. – Ale mówiąc poważnie, wszystkie lotniskowce są rozpisane na dwadzieścia lat do przodu, kolejka jak do kanonizacji. Chwilę milczeli. – A ja myślałem, że ze mną koniec. Kiedy złapałeś mnie za nogę – przyznał się Drugi. – Co ty, na poważnie? – zaśmiał się Pierwszy. – Już mi się to wszystko przejadło! Sam to teraz sprzątaj! – A wiesz co? – Drugi chytrze się uśmiechnął. – Kiedy wypływaliśmy, wymyśliłem slogan. Z sensem. „Drugi oddech”. – Na coś takiego zagłosują – ocenił Pierwszy. – Na pewno zagłosują. – No, zagłosują tak czy owak – powiedział Drugi. – Ale po prostu chciałem, żeby było pięknie. I chociaż przed nimi było jeszcze niemało formalności, to właśnie w tej historycznej chwili Drugi znów stał się Pierwszym, a Pierwszy – Drugim. – Ale wiesz… Jakby co, to potem znów się zamienimy – mrugnął pokrzepiająco Pierwszy. Wziął radiostację i przekazał załodze jachtu: – Przygotować się do odpłynięcia. Wakacje skończone. Wracam.

1 Kto winien (1847) – powieść Aleksandra Hercena; Co robić (1862) – powieść Nikołaja Czernyszewskiego, a także książka Włodzimierza Lenina z 1902 roku (przyp. tłum.).

98

Utopia Iwan Nikołajewicz Antonow marzył, że kiedyś pojedzie do Paryża. Antonow bardzo lubił Francję. Rosjanina w ogóle charakteryzuje miłość do Francji, co odziedziczył jeszcze po człowieku sowieckim. Gdyby zrobić teraz sondę uliczną, na który z europejskich krajów należy bezzwłocznie przeprowadzić atak jądrowy – Francja, pewnie jako jedyna, ocaleje. Do Francji nikt w Rosji nie ma żadnych pretensji. Rosjanin wybaczył jej jakoś Napoleona, chociaż na przykład tacy Szwedzi nie mają co liczyć na litość – zaraz ktoś wspomni o znacznie dawniejszej wojnie rosyjsko-szwedzkiej. Niesmak pozostał. Rzecz zapewne w tym, że Francja zawsze jawiła się Rosjaninowi jako kompletna utopia, czarodziejska kraina, gdzie wszystko jest inne niż w jego własnej ojczyźnie. Wytworne i uprzejme. Kuszące i namiętne. Stylowe i smaczne. Wolność. A do tego Joe Dassin. Od chwili, kiedy Iwan Nikołajewicz dostał własny gabinet, nad jego fotelem pojawiły się dwie solidnie oprawione fotografie: Belmondo z rewolwerem i wieża Eiffla wiosną, w niezbyt – przynajmniej jak na Władywostok – obciachowej, czarno-białej wersji. Potem te dwa zdjęcia w złoconych ramkach migrowały w ślad za swoim właścicielem z gabinetu do gabinetu: z biura nad sauną do biura w podmiejskiej twierdzy, stamtąd – do biura w przeszklonym centrum biznesowym w dzielnicy portowej, skąd już do biura w nowym budynku administracji gubernatora Kraju Nadmorskiego. Tam dołączył do nich nowy sąsiad – portretowa fotografia Prezydenta. Ale Prezydenta Iwan Nikołajewicz powiesił ot tak, ze służbowego obowiązku, natomiast Belmondo wisiał z potrzeby serca. Iwana Nikołajewicza, co zrozumiałe, nie zawsze tak nazywano. Nie zawsze jeździł do pracy w drogim garniturze w szlachetne prążki opancerzonym citroënem C6, nie zawsze witał się uściskiem dłoni z ministrami, nie zawsze latał do Moskwy pierwszą klasą. Kiedyś on też był małym chłopcem i mówili mu po prostu Wania, a nawet jakoś gorzej. Potem zajął się sportem i nawiązał nowe znajomości; wtedy zaczęli go nazywać Wściekłym, a ci, którzy wcześniej brzydko go przezywali, szybko połknęli języki. Następnie za całokształt zasług wysłano go mocą wyroku na dziesięć lat do kolonii karnej o zaostrzonym rygorze. Tam Wściekły przeszedł swego rodzaju szkołę życia, kilkakrotnie był ciężko ranny, nauczył się szanować autorytety i myśleć strategicznie. No i zmienił ksywkę ze Wściekłego na 99

Belmondo. Francuskiego aktora z czasów filmu À bout de souffle przypominał nieco wyglądem. Człowiekowi, który po raz pierwszy powiedział Wściekłemu o tym podobieństwie, na wszelki wypadek złamał obojczyk, ale potem, kiedy zrozumiał, że „Belmondo” to tylko nazwisko, przeprosił. I tak zrósł się ze swoim nowym przydomkiem, że wkrótce prawie zapomniał, jak nazywano go wcześniej. Tam też, pod syberyjską Czytą, zaczęło się jego zauroczenie wszystkim, co francuskie: Joe Dassinem, Emmanuelle, Polami Elizejskimi, a nawet trochę językiem – zgłębiał wszystko po nocach, kryjąc się przed kolegami, którzy mogliby uznać to ostatnie za oznakę słabości i zaliczyć Belmondo do „pedziów”. Francja stała się dla Belmondo wzorcem wolności – fizycznej i metafizycznej. Pokochał ją jako symbol. Jako obraz. Jako marzenie. Kiedy Belmondo wyszedł na wolność, postanowił zerwać z przestępczą przeszłością i wszedł w branżę rybną. Ale podejście do biznesu zachował z dawnych czasów i kiedy któryś z jego byłych znajomych przychodził do niego i nazywał go, jak niegdyś – Wściekłym – to takiego znajomego asystenci Belmondo po chwili mogli już wywieźć na bezkresne władywostockie wysypisko Gornostaj, starannie zapakowanego w foliowe worki. Mijały lata. Sfera interesów Belmondo rozszerzała się, obejmując i import japońskich samochodów z kierownicą po prawej stronie, i eksport drewna. Nadszedł czas, gdy jako jednemu z najbardziej poważanych przedsiębiorców w Kraju Nadmorskim zaproponowano mu, by zaangażował swój autorytet w służbę państwu. Wstąpił zatem do Partii i został zastępcą gubernatora. I wtedy właśnie Belmondo znów stał się Iwanem Nikołajewiczem – jak w dowodzie osobistym, jak w odległym, niewinnym dzieciństwie, jakby przeszedł obrzęd oczyszczenia, niczym kobra zrzuciwszy starą skórę, pseudonimy i przezwiska… Ten sam rytuał przeszły też akta osobowe Iwana Nikołajewicza w okręgowej prokuraturze i lokalnym wydziale spraw wewnętrznych. I tylko FSB pamiętało całą krętą i wyboistą drogę życiową Iwana Nikołajewicza, ale po to właśnie jest FSB, żeby wszystko o wszystkich pamiętać i w uzasadnionych przypadkach przypominać. Stając się człowiekiem państwa, Iwan Nikołajewicz z zewnątrz całkowicie się odmienił, ostatecznie wyrzekł się swojej burzliwej przeszłości i nakazał zapomnieć o niej innym, a jeśli ktoś zbyt natrętnie przypominał mu o minionych czasach, to takiego człowieka sekretarze Iwana Nikołajewicza wywozili na legendarne już władywostockie wysypisko Gornostaj, starannie zapakowanego do reklamówek z należącego do niego supermarketu. 100

Jednego tylko Iwan Nikołajewicz nie zmienił – swojej frankofilii. I nawet ożenił się ze względu na starą miłość – z Emmanuelle. Emmanuelle była zwykłą prostytutką, której anioł stróż podszepnął, by przybrała właśnie ten nostalgiczny pseudonim artystyczny, czym zresztą wyróżniała się na tle Śnieżan, Andżel i Cristine. Dopiero potem, gdy zdecydował się na ślub, Iwan Nikołajewicz załatwił narzeczonej zwycięstwo w konkursie Miss Kraju Nadmorskiego – żeby w oczach establishmentu nie wyjść na frajera. A w jego gabinecie wciąż wisiał portret wiecznie młodego Jeana-Paula Belmondo, świadcząc o determinacji Iwana Nikołajewicza, by dochować wierności romantycznym ideałom swojej młodości. Ponieważ na ile by sobie Iwan Nikołajewicz nie pozwalał, wciąż było mu w tym kraju duszno, mało swobodnie, ciasno. Nie było prawdziwej różnicy między kolonią karną a życiem we Władywostoku. I wciąż wyrywała się dokądś jego dusza – z wolności do prawdziwej swobody. Również Emmanuelle, choćby nie wiadomo jak się starała, nie mogła ukoić jego tęsknoty za francuskim akcentem w miłości. Iwanowi Nikołajewiczowi wciąż się wydawało, że tam, we Francji, nawet za darmo kochają tak, że najbardziej namiętny epizod we władywostockiej saunie wydawał mu się pozbawiony żaru. A jakich emocji można tam pewnie było doświadczyć za pieniądze… Ach, Francja… Iwan Nikołajewicz służył swojej muzie, jak mógł. Odpuścił grzechy nieposłusznemu killerowi, który uciekł od Antonowa do Legii Cudzoziemskiej, przyjął go z powrotem do siebie i trzy razy w tygodniu ćwiczył z nim łamany francuski i walkę wręcz. Wszystkie albumy Joe Dassina Iwan Nikołajewicz zebrał na winylach, a Mirelle Mathieu nawet dwa razy śpiewała w jego saunie z okazji jubileuszy. Ale w samej Francji nasz siwiejący lew jeszcze nie był. Na początku nie dawali mu paszportu, potem nie pozwalały mu obowiązki, potem nie dawali mu wizy i znów nie dawali wizy, i znów nie pozwalały mu obowiązki. Do tego geograficznie Władywostokowi znacznie bliżej do Pattayi niż placu Pigalle. Iwan Nikołajewicz nie mógł jednak przestać marzyć, by wylądować kiedyś na lotnisku im. Charlesa de Gaulle’a i pełną piersią zaczerpnąć czystego francuskiego powietrza. I oto teraz, kiedy jego akta w organach ścigania w czarodziejski sposób wyczyściły się, jakby ktoś kliknął przycisk „formatuj”, i kiedy wręczono mu zielony służbowy paszport, do którego wbić odmowę byłoby Francuzom nie 101

comme il faut1, wreszcie się zdecydował. * – Na urlop to ja… chciałbym do Paryża – podzielił się z gubernatorem, ukradkiem ssąc tabletkę validolu. – Ależ leć, gołąbeczku, leć! Przecież tak długo się przymierzałeś – spoglądając czule na Iwana Nikołajewicza, odparł gubernator; już on to wiedział. – Denerwuję się – zaczerwienił się Iwan Nikołajewicz i otarł łysinę jedwabną chusteczką. – Tylko to jedno marzenie mi zostało… I oto teraz… spełnia się. – Szczęściarz z ciebie – westchnął gubernator, odrywając cząstkę mandarynki i kładąc ją przy białym telefonie ze złotym dwugłowym orłem zamiast tarczy. – Za to moje marzenie już się spełniło… I jakoś nudno się potem zrobiło. – No tak… Gubernatorem można przecież zostać tylko raz, a latać do Paryża – choćby co piątek – wyszczerzył w uśmiechu złote zęby Iwan Nikołajewicz. – Coś takiego nigdy się nie znudzi! Luwr, Sekwana, kabarety i kasztany, Dzielnica Łacińska… A jakby co, to i na Lazurowe Wybrzeże, do chłopaków, niedaleko… – Dlaczego niby gubernatorem można tylko raz? – zmarszczył brwi gubernator. – Tak w ogóle, to zostaję na drugą kadencję… Oczywiście człowiek strzela, pan Bóg kule nosi – spostrzegł się, obejrzał lękliwie na biały telefon z herbem i podłożył mu jeszcze jedną cząstkę mandarynki. – Niektórzy nalewają kieliszeczek dobrego francuskiego koniaku i też mu stawiają – powiedział szeptem Antonow, wskazując oczami kremlowski telefon. – Podobno pomaga. – Niepoprawny z ciebie, Belmondo, frankofon – pokręcił głową gubernator. – No dobra, spadaj już! Elegancki citroën C6 koloru prowansalskiej nocy – taki jak prezydenta Sarkozy’ego – pędził ulicami Władywostoku w otoczeniu sześciolitrowych dżipów, połykając wyboje i dziury. Posterunki drogówki, widząc nadjeżdżający egzotyczny samochód, jedyny z kierownicą po lewej stronie w królestwie japońskich aut, zwykle tylko salutowali, a ci, którzy nie zdążyli, kryli się w przydrożnych krzakach, wiedząc o klasowej niechęci Antonowa do pracowników milicji. Sam Iwan Nikołajewicz, wygodnie usadowiwszy się na siedzeniu z kremowej skóry, rozstrzygał kwestie wagi państwowej. 102

– Przekaż mu, że z nim koniec! I jeśli ta jego gazeta napisze o tym choć raz, załatwimy mu meldunek na Gornostaju – poprawiając jedną ręką krawat, instruował rozmówcę przez komórkę. – Dobra, mam kogoś na drugiej linii… Antonow, słucham! Tak, no właśnie, z urzędem celnym już wszystko sto razy było załatwiane. Jaki znowu prezydencki dekret? Nic o tym nie wiem. Na razie działamy tak jak wcześniej. Specjalny kto? Specjalny przedstawiciel? Prezydenta? Przyjmiemy go z najwyższymi honorami, zaprosimy do sauny z panienkami, wszystko nagramy, będzie dodatkowy argument w negocjacjach, no właśnie… Tak, kończę, mam kogoś na drugiej linii! Antonow, słucham! Wybacz, laleczko, lecę do Paryża. I jeśli jeszcze raz zadzwonisz na ten numer, to załatwię ci meldunek… Kończę, mam kogoś na drugiej linii, całuję. Antonow! Tak, Aleksandrze Pietrowiczu! Oczywiście! Wyprowadziliśmy już do Indonezji, całe trzysta milionów. Nie, nikt nas nie słyszy, wszyscy dostają u mnie pensję, no właśnie… Tak jest. Tak jest… Dziękuję. Wszystkiego dobrego. Tak… I wtedy siedzący za kierownicą legionista wdepnął na hamulec, a Iwan Nikołajewicz, oczywiście nie przypięty pasami, z siłą bezwładności przyłożył siną szczęką w oparcie fotela kierowcy. – Oni tu… Jadę prosto na nich… Z miejsca się nie ruszyli… – wyjaśnił legionista. Iwan Nikołajewicz zapoznał się z sytuacją: zagrodziwszy przejazd jego konwojowi, pośrodku drogi stały samotnie dwa milicyjne żiguli. Z dżipów eskorty na mokry po niedawnym deszczyku asfalt wysypali się milicjanci sił specjalnych w szarym, zimowym kamuflażu, okrążając pechowy patrol drogówki. – Z okręgowej czy jak? – zdziwił się Antonow, rozważając wymiar kary – od egzekucji po ułaskawienie. Drzwi żiguli odskoczyły na bok i na spotkanie citroënowi, ignorując sapiących w napięciu antyterrorystów, podreptał pyzaty człowieczek w wysokiej czapce z otokiem. W ślad za nim, wydostawszy się z przydrożnej zasadzki, podbiegł operator kamery w kamizelce kuloodpornej z napisem: „Oddział patrolowy”. – Tak?… – powiedział wyczekująco Iwan Nikołajewicz. – Generał milicji Popow, naczelnik Państwowej Inspekcji Ruchu Drogowego MSW w Kraju Nadmorskim. Prowadzimy operację „Odyseusz” przeciwko posiadaczom nielegalnych kogutów. Macie pozwolenie na lampę sygnalizacyjną? – zapytał kierowcę.

103

– To jakiś nowy, pewnie dopiero co mianowany – nie odpowiadając generałowi, kierowca obejrzał się z zakłopotaniem na Iwana Nikołajewicza. Antonow zapalił argentyńskie cygaro i wystukał palcami fragment piosenki Joe Dassina na podłokietniku z karelskiej brzozy. – Kogo tu wieziemy? – Popow odważnie zastukał pałką w absolutnie nieprzeniknioną pasażerską szybę citroëna. Operator „Oddziału patrolowego” przyskoczył bliżej i skierował obiektyw na drzwi od strony pasażera. Antyterroryści, porażeni dysonansem poznawczym, zastygli osłupiali, niczym olbrzymie króliki z bębenkami, którym nagle padły baterie. Iwan Nikołajewicz westchnął znużony i z cichym, niespiesznym bzyczeniem opuścił szybę. Spojrzał w czerwoną generalską gębę i powiedział dobrodusznie: – Wskakuj do bagażnika. Przejedziemy się. Iwan Nikołajewicz nie zabił generała, trochę go tylko nastraszył: zakopał milicjanta po szyję na dzikiej plaży i odlał mu się na głowę, żeby nauczyć go poszanowania hierarchii. Reporterowi kazał wszystko filmować – będzie jak znalazł do prywatnej kolekcji. – U nas, w Kraju Nadmorskim, prawo jest takie samo dla wszystkich – charknął i splunął pouczająco Iwan Nikołajewicz, zapinając rozporek. – Czy jesteś generałem, czy nie. * W saloniku dla VIP-ów na władywostockim lotnisku Iwan Nikołajewicz siedział sam. Pozostałych pasażerów przegonili, żeby mu nie przeszkadzali. Otworzył „Kommiersanta” i na głos, powoli, czytał wieści z frontu robót, męcząc się co jakiś czas i robiąc sobie przerwę na dwa łyczki whisky. Legionista, którego Antonow wziął ze sobą jako tłumacza, skracał sobie czas przy oknie, rozgniatając palcem tłukące się o szybę muchy. Kiedy skończyła się burza, Antonowa zawieźli samochodem do boeinga i zaprowadzili do oddzielnej salonki, gdzie do jego dyspozycji na długie osiem godzin przelotu oddano bezpłatny bar i miłą stewardessę, gotową na wszystko za dodatkową opłatą. Niestety dla stewardessy, Iwan Nikołajewicz nie zaszczycił jej w końcu swoją uwagą, a dieta legionisty okazała się niewystarczająca. Antonow przez całe osiem godzin, wysuwając z napięcia koniuszek języka, pilnie powtarzał 104

koniugację francuskich czasowników trzeciej grupy. A potem, kiedy się zmęczył, poprosił ją o włączenie przygotowanego zawczasu DVD z filmem Zabawka. Podczas przesiadki na moskiewskim Szeremietiewie Iwan Nikołajewicz zamówił zupę julienne i bordeaux, starając się wprowadzić w odpowiedni nastrój. Poprosił też o żabie udka, ale kelner wyjaśnił z politowaniem, że Antonowowi prędzej uda się je zjeść w Paryżu. Iwan Nikołajewicz dalej już go nie słuchał, rozbił mu tylko głowę o umywalkę w toalecie, wsadził mu do kieszeni banknot pięćset euro, napił się koniaku i podekscytowany udał się do samolotu. – No, bywaj, ojczyzno! – Iwan Nikołajewicz trącił się kieliszkiem z szybką iluminatora, za którym rozpościerały się letnie pola Szeremietiewa. – Nie wiadomo, czy jeszcze się zobaczymy… W końcu jadę na wolność! Lot do stolicy Francji trwał niezbyt długo – jakieś trzy i pół godziny. Tyle że okazały się one najbardziej męczącymi godzinami w życiu Iwana Nikołajewicza od czasu, gdy po odbyciu dziesięcioletniego wyroku zapukał do drzwi pierwszego czytyjskiego burdelu. – Był pan już kiedyś w Paryżu? – nalewając sobie szampana, Iwan Nikołajewicz zapytał siedzącego obok rosyjsko-francuskiego dziennikarza Poznera. – Zdarzało mi się – odparł krótko urażony Pozner. – A ja pierwszy raz – przyznał się nieśmiało Iwan Nikołajewicz. – To widać – skrzywił się Pozner. I po zastanowieniu dodał: – Już więcej nie będę. Proszę mi wybaczyć. Francja okazała się podobna do Moskwy: szkło i beton. Już na lotnisku Iwan Nikołajewicz zaczął się niepokoić: jego paszport kontrolowała przysadzista Murzynka. Czarnych, Arabów i całej reszty w filmie Zabawka nie było. – Na pewno przylecieliśmy, gdzie trzeba? – zapytał surowo legionistę. – Ojczyzna Woltera! – zapewnił go tamten, oglądając się ukradkiem. – Merci et bienvenue en France2 – uśmiechnęła się do Antonowa Murzynka. – Wybacz, że bez banana – odwzajemnił uśmiech Iwan Nikołajewicz. – U! U! – Może się obrazić – uprzedził go legionista. – A co ona tam rozumie. Dzikusów do służby państwowej nabrali! – 105

burknął z dezaprobatą Antonow. Również osławione wolne paryskie powietrze tak jakby nie za bardzo różniło się od tego w Moskwie. W gardle go jakoś nie ściskało. Nim jednak wyciągnie wnioski, Iwan Nikołajewicz postanowił dać Francji szansę. Chciał, żeby go uwiodła, żeby przypomniała mu jego młodzieńcze fantazje miłosne. Wtedy być może i tutejsze powietrze, wypełnione aromatem namiętności i rozkoszy, stanie się słodsze? – Moulin Rouge! – nakazał Iwan Nikołajewicz taksówkarzowi. Opuścił szybę i przez całą drogę wpatrywał się uważnie w przesuwające się za oknem paryskie ulice; przez jego twarz przelatywały mroczne cienie. Ale bliżej placu Pigalle zmarszczki zaczęły się wygładzać. – Troszkę jednak podobne – podsumował wyrozumiale. Wcisnął kierowcy pięćset euro – drobniejszych nie miał – i skierował się w stronę wejścia do kabaretu, przepychając się przez stłoczone w oczekiwaniu grupy wycieczkowe. – Słuchaj, szefie! – zwrócił się Iwan Nikołajewicz do opalonego maître d’hôtel, wsuwając mu do kieszeni na piersi wiadomy już banknot. – Posadź nas w jak najlepszym miejscu, żeby cycki było widać. Dopiero co urwaliśmy się z Rosji. Jak tam panienki, są jakieś świeżynki? – poklepał szefa sali po ramieniu jak bywalec, oglądając się na legionistę, żeby ten przetłumaczył. – Je regrette, monsieur, mais vous devez faire la queue, comme tout le monde3 – odparł z rezerwą szef sali. – Je ne comprends pas!4 – zmarszczył brwi Iwan Nikołajewicz i palce odruchowo ułożyły mu się w dawno (bo już dawno ostatni raz ktoś mu czegoś odmówił) zapomnianą „kozę”, co w więzieniu oznaczało „zabiję”. – Lepiej stańmy w kolejce, co? – poprosił go legionista. – Ostatnim razem w kolejce to ja stałem po więzienną zupę! – zagotował się Belmondo. – Porządki tu macie jak w zonie! – obnażył kły. – Zaraz wezwą policję – powiedział z rezygnacją legionista. – A my im wezwiemy konsula! – ryknął Iwan Nikołajewicz, ale już bardziej pro forma: mimo wszystko bardziej chciał dostać się do środka niż wszcząć bójkę. Mściwie posadzony przez maître d’hôtel przy najdalszym stoliku, znad którego tańczące dziewczyny było widać jedynie z grubsza, gromadził w sobie 106

złość, marynując ją w szampanie. – Same okropne baby, zero cycków. – Iwan Nikołajewicz łyknął cristal prosto z butelki i podniósł się z miejsca. – I tańczą tak sobie. Zobaczymy, jakie są w łóżku. Ruszył naprzód – przebojem, bezczelnie, płosząc przycichłych na widok nagiej kobiecej piersi japońskich turystów. – Chcę… o tę, czarnulkę – wskazał ochroniarzowi na ognistą ciemnoskórą primabalerinę w egzotycznym stroju ze strusich piór. – Zaraz dam jej popalić. Skoro sami ich nie możecie… – C’est pas possible, monsieur5 – rozłożył ręce ochroniarz. – Je ne comprends pas! – zirytował się Iwan Nikołajewicz. – Ici, on n’est pas un bordel6 – obraził się ochroniarz. I wtedy Iwan Nikołajewicz przystawił do sceny krzesło i wdrapał się na górę – jak to zwykle robił w rodzimym klubie ze striptizem. Wcisnąwszy osłupiałej primabalerinie milimetrowej grubości plik pięćsetek za obsypane kryształkami majteczki, złapał ją za najbardziej odznaczające się zaokrąglenie i powlókł za sobą. – Je ne suis pas une pute!7 – krzyczła tancerka. – Je ne comprends pas… – dziwił się szczerze Iwan Nikołajewicz. Nadbiegającemu ochroniarzowi Belmondo zręcznie rozbił na głowie butelkę cristala, potem zrobił sobie „tulipana” z kieliszka i zapędzony do rogu jeszcze przez dziesięć minut bronił się przed przeważającymi siłami przybyłej żandarmerii. Legionista, pamiętając, że być może przyjdzie mu jeszcze w tym kraju pracować, nie mieszał się. W końcu Iwanowi Nikołajewiczowi założono kajdanki i kopniakami przepędzono go przez tłum do policyjnego mikrobusu. – Zdejmijcie mi te bransoletki! Jestem wolnym człowiekiem! – wrzeszczał Belmondo, zakrwawiony, ale nieujarzmiony. A ciemnoskóra primabalerina z ledwie dostrzegalnym smutkiem w brązowych sarnich oczach patrzyła w ślad za nim, licząc banknoty. Na komisariacie Iwan Nikołajewicz trzymał się godnie, na wszystkie pytania odpowiadając po rosyjsku. Z tego powodu rozmowa nie bardzo się kleiła.

107

– Pourquoi avez-vous aggressé la danseuse?8 – pytał na przykład śledczy. – Odmawiam odpowiedzi, dopóki nie przybędzie tu rosyjski konsul! – odpowiadał Iwan Nikołajewicz. – Confirmez-vous avoir frappé la personne de sécurité?9 – pytał śledczy. – Mam immunitet dyplomatyczny! – kłamał Iwan Nikołajewicz. – Comprenez-vous qu’à cause de votre comportement vous serez déporté de la France?10 – pytał śledczy. – Co ty za samowolkę mi tu urządzasz? – przechodził z języka oficjalnego na potoczny Iwan Nikołajewicz. Zadzwonił telefon. Śledczy podniósł słuchawkę, otarł czoło chusteczką i umilkł. Jak bzyczenie komara z głośniczka dotarły do uszu Iwana Nikołajewicza bezcenne słowa „consul russe”. Policjant spojrzał z ukosa na Belmondo. – Zaraz będziesz na czworakach chodził! – zatarł ręce tamten. – Przyuczaj się, chłopie, myśleć na dwa kroki do przodu. Możesz już przekazać rodzinie, żeby zgłosiła twoje zaginięcie! – Le consul russe est à Courchevel. Il aide à vos collegues plus riches et ne viendra pas. Quelques choses avec des putes mineures, cocaïne et armes à feu, comme d’hab11 – odpowiedział spokojnie śledczy. – Bracie! Zostało mi jeszcze tysiąc dwieście w gotówce – Belmondo sięgnął gorączkowo do marynarki. – Weź na pamiątkę, co? – On n’accepte pas des pot-de-vin ici12 – odsunął się od niego śledczy. – Je ne comprends pas! – wytrzeszczył oczy Belmondo, zapomniawszy nawet o dumie narodowej. – Pas de pot-de-vin! Vous êtes en Europe, pas chez vous en Russie13 – prychnął śledczy. – I zrobię wszystko, co tylko ode mnie zależy, żeby moja Rosja nigdy nie weszła do waszej jebanej, nadętej Unii Europejskiej! – zawołał w uniesieniu Iwan Nikołajewicz. * Wypuścili go dopiero po dwudziestu czterech godzinach – legionista przypomniał sobie telefon do dobrego adwokata z czasów poprzedniej pracy. Adwokat specjalizował się głównie w zabójstwach, ale brał dodatkowe fuchy od 108

rosyjskich quasi-oficjeli i afrykańskich wodzów na urlopie. Do samego lotniska za citroënem w kolorze moskiewskiego smogu, w którym, posępny jak ciężki areszt śledczy na Butyrkach, trząsł się Belmondo, jechał samochód policyjny z włączonym kogutem. Dobrze, że chociaż zdjęli kajdanki. – Słuchaj, może polecimy choć ze dwieście na godzinę – nie wytrzymał Belmondo, zmęczony migotaniem w lusterku wstecznym. – Duszno mi… – Ale tu nie wolno, Iwanie Nikołajewiczu! – zagrzmiał legionista. – Jest ograniczenie do osiemdziesięciu. – Depczą, gnidy, wolność jednostki – wycedził ze złością Belmondo. – Chcę do ojczyzny… Siedząc na szerokim fotelu na wpół pustej business class, Iwan Nikołajewicz z nienawiścią spoglądał na Francję przez iluminator. – No i jaka tu wolność?! Tego nie wolno, tamtego nie wolno… – wyburczał na głos, obejrzał się na sąsiadów, szukając poparcia, ale natrafił wzrokiem tylko na odsuwającego się od niego bladego Poznera. Pozner już otworzył usta, ale zastanowił się i znowu je zamknął. – Fraaancja… – powiedział przeciągle i ze wstrętem Belmondo. – Tfurwamać! To nie kraj, to jakaś utopia!

1 Fr.: Wypada. 2 Fr.: Dziękuję i witamy we Francji! 3 Fr.: Przykro mi, monsieur, ale będzie pan musiał poczekać w kolejce, tak jak wszyscy. 4 Fr.: Nie rozumiem! 5 Fr.: To niemożliwe, monsieur. 6 Fr.: My tu nie prowadzimy burdelu. 7 Fr.: Nie jestem dziwką! 8 Fr.: Dlaczego napadł pan na tancerkę? 109

9 Fr.: Czy potwierdza pan, że uderzył pan pracownika ochrony? 10 Fr.: Czy zdaje pan sobie sprawę, że przez swoje zachowanie będzie pan deportowany z Francji? 11 Fr.: Rosyjski konsul jest w Courchevel. Pomaga pańskim lepiej sytuowanym kolegom i nie będzie mógł przyjechać. To coś związanego z małoletnimi prostytutkami, kokainą i bronią palną, zresztą jak zwykle. 12 Fr.: Tu się nie bierze łapówek. 13 Fr.: Żadnych łapówek. Jest pan w Europie, a nie u siebie w Rosji!

110

Jedna dla wszystkich Goldowski wyobrażał sobie ten gabinet zupełnie inaczej. Myślał, że zobaczy nomenklaturowe dębowe biurko, zdolne wytrzymać atak czołgu, potężny olejny portret Sami-Wiecie-Kogo w rzeźbionej złotej ramie, białe telefony z herbami, marmurowe popielniczki… I był przyjemnie zaskoczony. Skandynawski minimalizm, ogromna plazma w rogu i cienki aluminiowy Mac na szklanym designerskim biurku. Nawet SamiWiecie-Kto spoglądał ze ściany, chytrze, po leninowsku, mrużąc oczy i przyciskając karabin do obnażonego torsu. Wszystko świadczyło o tym, że gospodarz gabinetu to człowiek na poziomie. – Jest pan dobrym specjalistą – powiedział ten bezbarwnie. – Widziałem pana prace dotyczące silikonowego mózgu. Bardzo kreatywne. I ten temat z niedopałkami papierosów też. Ogólnie rzecz biorąc, zdaje mi się, że dorósł pan do prawdziwego wyzwania. Goldowski kaszlnął z zakłopotaniem. Kiedy wczoraj ktoś zadzwonił do niego z zastrzeżonego numeru i się przedstawił, z początku uznał, że to koledzy chcą spłatać mu figla, ale chwilę potem otarł krople potu z czoła i gorączkowo pokiwał głową. Całą noc przewracał się z boku na bok, starając się domyślić, o czym nazajutrz będą rozmawiać… – Niepotrzebnie się pan dziwi – dostrzegając jego zdumione spojrzenie, powiedział spokojnie mężczyzna. – Zawsze staraliśmy się przyciągać talenty ze wszystkich sfer. Pracują u nas i byli funkcjonariusze FSB, i byli wojskowi, i ludzie z sektora prywatnego… O FSB wspomniałem? Goldowski ostrożnie kiwnął głową. Mężczyzna za szklanym biurkiem skinął mu w odpowiedzi i umilkł. Zaszumiał japoński klimatyzator, taktownie wypełniając pauzę. – Muszę przyznać – powiedział mężczyzna – że ich pomysł jest specyficzny. Dlatego postanowiłem ściągnąć kogoś ze świeżym spojrzeniem. Zadanie nie jest łatwe. W obecnych trudnych czasach trzeba zjednoczyć nasz wieloetniczny – prześlizgnął się wzrokiem po nosie Goldowskiego – naród. Co prawda sytuacja z małą zwycięską wojną wypaliła pięknie, tyle że nieco przedwcześnie. Prognozy odnośnie naszej ekonomicznej i społecznej stabilności są… – przerzucił pokreślone czerwonym markerem kartki papieru – …różne. Poszukiwania idei narodowej sprowadzają się do wyświechtanego: „Prawosławie, samodzierżawie, ludowość”. Po pierwsze, nie jest jasne, jak dziś przy systemie GAS „Wybory” traktować „ludowość”, a po drugie, ten slogan jest 111

nieco wykluczający dla naszych czeczeńskich, tatarskich, dagestańskich, a nawet kałmuckich braci… O Czeczeńcach wspomniałem? Goldowski skinął głową wyczekująco. – Potrzebujemy nowej koncepcji patriotycznej. Miłość do ojczyzny potrzebuje zastrzyku nowej autentyczności! Nie, nawet nie do ojczyzny, ale do Ojczyzny! Potrzebny jest rebranding samej Ojczyzny, rozumie pan? Tak na marginesie, nie ma pan przypadkiem podwójnego obywatelstwa? – zapytał jakby mimochodem. – Nie – Goldowski żarliwie pokręcił głową, chociaż zastanawiał się kiedyś nad taką opcją. – I bardzo słusznie. Bo już zdarzało się nam brać do pracy technologów, którzy zaczynali pisać o miłości do Ojczyzny i mylili obiekt tego uczucia… A Ojczyzna – człowiek za szklanym biurkiem podniósł mentorsko palec – jest jak kobieta. Kochasz inną, znaczy zdradzasz tę pierwszą. Goldowski zrobił notatkę ołówkiem w przyniesionym ze sobą designerskim notatniku. Mężczyzna spojrzał na niego życzliwie. – I to jest właśnie pańskie zadanie. Proszę coś wymyślić. Trzeba wskrzesić i zmodernizować patriotyzm. Dodać Ojczyźnie sex appeal. Określić, co to pojęcie w ogóle może oznaczać w świecie doby internetu, doby global village. Chcę, żeby słowo „Ojczyzna” stymulowało ośrodki nerwowe nie tylko w mózgu prawosławnego fundamentalisty i kozackiego atamana. Chcę, żeby Ojczyzna była trendy. Żeby galeria Winzawod z własnej inicjatywy organizowała patriotyczne happeningi. I żeby przy tym również i emeryci nie czuli się w tej Ojczyźnie obco… – Zgilotynował cygaro i zanim jeszcze je zapalił, wnikliwie zajrzał Goldowskiemu w oczy. – No i, rzecz jasna, nowa koncepcja Ojczyzny musi spodobać się wszystkim. Szczególnie tym przydzielającym i zatwierdzającym budżety. Naszym najlepszym kadrom. Mówiłem już, skąd ich werbujemy? Goldowski skinął głową z miną skazańca. – Niech się pan zastanowi do poniedziałku – powiedział mężczyzna za szklanym biurkiem. * Pięciolitrowy silnik bmw X6 odezwał się basowym warkotem, ochoczo budząc się do życia. Goldowski zamyślił się i bezwiednie strząsnął popiół amerykańskiego dunhilla na białe skórzane siedzenie. Miał pewny sposób: przegadać sam ze sobą cały łańcuch szybkich skojarzeń z marką albo towarem, na który dostał zamówienie. Zwykle jedno z pierwszych okazywało się 112

najbardziej sugestywne i na nim właśnie budował całą koncepcję i przyszłą kampanię. Trzeba było tylko spojrzeć na znane obrazy pod nowym kątem; kokainy Goldowski się trochę bał, za to własne uprawy wykorzystywał do tego celu bardzo często. Ojczyzna, Ojczyzna, Ojczyzna… „Od czego zaczyna się Ojczyzna?” – jak w piosence z Tarczy i miecza. Od obrazka w elementarzu? Goldowski wyjechał z dusznawych zaułków i skręcił w stronę dzielnicy Kitaj-gorod, zjechał na nabrzeże i pomknął w kierunku Wielkiego Kamiennego Mostu. Po prawej migotały czerwone cegły, matowo lśniły złote kopuły, odbijając nisko wiszące obłoki, szaroniebieski wartownik zawiadywał ruchem czarnych mercedesów i range roverów… Wielokątna, łamana linia kremlowskich murów swoją nieregularnością przypominała nieregularność konturów ludzkiego serca. Zastawka Bramy Borowickiej wpuszczała i wypuszczała opancerzone konwoje… Serce Ojczyzny bije sprawnie… Coś w tym rodzaju? Nie, tematu Kremla lepiej nie wyciągać na pierwszy plan. Trzeba by czegoś bardziej uniwersalnego. W końcu ma się spodobać wszystkim… Wszystkim? To co, może jeszcze wcisnąć w koncepcję Biały Dom, siedzibę premiera? Ojczyzna! Walczyli za Ojczyznę. Matka Ojczyzna wzywa. Niech wołają „brzydczyzna”, a mnie się ona podoba, jak śpiewał DDT… Swoją drogą ciekawe, ile ten zespół bierze za imprezy firmowe? Sprawdzilibyśmy, jak u niego z patriotyzmem… Minąwszy bez przeszkód wszystkie patrole drogówki, Goldowski przebił się na Nowy Arbat. Korek zaczynał się już od kina Październik, rozlewając się na Prospekt Kutuzowski do samego skrętu na Szosę Rublowską i dalej – wąską potiomkinowską asfaltówką, przez najrozmaitsze wariacje podmiejskich Barwichów, Gorek i Razdorów. Rozdęte, szpetne osiedla w sosnowych zagajnikach, wyłysiałych jak po chemioterapii, zbyt wolno zasysały stalowy potok, nie dawały sobie rady. Jakoś niefortunnie pojechał… To nic, w przyszłym tygodniu znajomi podrzucą mu legitkę szefa działu prawnego stowarzyszenia weteranów grupy „Alfa”, z nią będzie można pędzić środkowym pasem specjalnym bez upokarzającego sterczenia w tym cowieczornym wielkim korku. A jeśli poradzi sobie z nowym zleceniem… Od otwierających się przed nim perspektyw Goldowski aż poczuł chłód w sercu. Doczołgał się jakoś do sklepu Azbuka przy Kutuzowskim Prospekcie, stracił nadzieję i wcisnął swojego SUV-a na cudem zwolnione miejsce między 113

dwoma nowymi bmw 7. Przeszedł przez automatyczne szklane drzwi i z roztargnieniem powlókł się wzdłuż półek, na chybił trafił zgarniając produkty do koszyka. Wziął kiedyś w tym zadziwiającym sklepie winogrona po dwieście dolarów za kilogram i spostrzegłszy się dopiero przy kasie, z początku chciał je odłożyć i anulować zakup. Ale wtedy zaczął sobie wyrzucać małoduszność i sknerstwo i stłumił ten odruch. Od tej pory całkowicie wystrzegał się sprawdzania cen i zawsze podawał kasjerce swoją platynową Visę, nie czekając nawet, aż ta skończy wbijać zakupy do kasy. Ojczyzna. Jaka jest? Bezkresna. Ukochana. Szczodra? No, może. Dlatego że jest bogata, powiedział do siebie Goldowski w zadumie, patrząc przez witrynę, jak na miejsce odjeżdżającej siódemki obok jego SUV-a niezdarnie wciska się rolls-royce. Ojczyzna. Goldowski przymknął powieki i znieruchomiał. Pierwsze skojarzenia wizualne? Czerwone flagi, wyłapujący dezerterów enkawudziści i rozkaz Stalina: „Ani kroku wstecz”, parada Zwycięstwa… Do tego z jakiegoś powodu pola pszenicy. Nie, pszenica się nie nada. Żowto-błakitna flaga Ukrainy to przecież żółte pole pszenicy pod lazurowym niebem. Tak więc pszenica jest zajęta. A szkoda. Jakiś pachnący bochen chleba… Piękny obrazek! Zaburczało mu w brzuchu. Zwykle Goldowski stołował się w przytulnej restauracyjce słynnego Nowikowa za „Luxury Village” na Rublowce − było tam niedrogo i bardzo smacznie. Ale dziś, przy tym potwornym piątkowym korku, już nie wytrzyma. Czort z nim… Trzeba będzie zjeść kolację po proletariacku, sushi z pudełka. Goldowski dowlókł się do działu gastronomicznego i zamówił sporą porcję u nieodzownego w takim miejscu Buriata w firmowym kimonie. Wziął opakowanie wczesnych truskawek, butelkę argentyńskiego wina z połowy lat dziewięćdziesiątych, nowego „Forbesa” – żeby się pośmiać – wyładował to wszystko na gumowy taśmociąg przy kasie i podrapał się w nos. Ojczyzna. Ojczyzna, niech ją diabli. Ukochana – tak, ale dlaczego? Zawibrowała mu w kieszeni komórka. Numer szwajcarski, nierozpoznany. – Maracik! – Pijany kobiecy głos sprawił, że się uśmiechnął. Alika… Ręka sama wyciągnęła się w kierunku stojaka z ultracienkimi prezerwatywami. – Maracik! A nie przyleciałbyś do nas? Tak nam tu z Olką nudno… – zaszczebiotała Alika. – Kijki narciarskie jakoś figlarnie mi się kojarzą, a dookoła 114

same niemieckie buraki… Nie ma nawet na kim oka zawiesić. A czemu nie rzucić wszystkiego w cholerę i nie skoczyć od razu na Domodiedowo? Zostawić samochód na parkingu, zabukować najbliższy czarter i już jutro rano szusować czerwoną trasą, a wieczorem urządzić grupowe aprèsski? Nie, powstrzymał się Goldowski. Ojczyzna wzywa. Westchnął, wykpił się żartem i rozłączył. Wziął pod pachy papierowe torebki z jedzeniem i ruszył w stronę samochodu, zmuszając się do myślenia o pracy. „Od dobrych i wiernych towarzyyyszy… mieszkających przy sąsiednim podwórku…” – znowu Tarcza i miecz. À propos, w willi naprzeciwko mieszkał dyrektor kreatywny McKenna, który zawsze miał coś w zanadrzu, i to zawsze najwyższej jakości, z Holandii. Z tym nadzwyczajnym człowiekiem Goldowski wziął już mentalnym szturmem niejedną markową twierdzę. Odpalali na zasadzie „ty mnie, a ja tobie”, a sąsiad akurat był Goldowskiemu winien jedną koncepcję. Wielki wąż powoli pełzł Kutuzowskim Prospektem i połyskując tysiącami metalicznych łusek, leniwie skręcał w stronę osiedla Krylackiego, ocierał się tam o Obwodnicę Moskiewską oplatającą miasto niczym boa dusiciel, i nie było mu widać końca… Goldowski brał sushi z pudełeczka wprost palcami, maczał w słoiczku z sosem sojowym i marzył, żeby znaleźć się w brazylijskim São Paulo. W mieście tym już dawno zezwolili na prywatne lotnictwo i zamożni nie muszą snuć się po ulicach, gdzie wszystko jest wiecznie zapchane śmierdzącymi starymi gratami, o bezpieczeństwie osobistym nie wspominając. Latają własnymi helikopterami – z podmiejskiej willi na dach budynku mieszczącego ich biuro, potem – na dach wieżowca, w którym mają umówione spotkanie biznesowe, potem – na dach hotelu, gdzie odbywa się przyjęcie, potem do klubu golfowego… Któregoś wieczora, siedząc w strefie lounge na ostatnim, sześćdziesiątym piętrze Edifício Itália, Goldowski obserwował te dziesiątki świętojańskich robaczków, fruwających między bambusowymi pędami brazylijskich drapaczy chmur, i myślał: czemuż to w Moskwie nie można by zrobić podobnie? Dlaczego w naszym cholernym kraju wszystko jest wywrócone do góry nogami? Po co te wszystkie koguty, syreny, konwoje, mikrobusy z prywatnym specnazem? Po co poniżać duszącego się w korku prostego człowieka demonstrowaniem wszystkich tych świecidełek, po co zmuszać go, by czekał, po co prowokować 115

nienawiść klasową, jeśli można w ogóle się z tym prostym człowiekiem nie spotykać? * Kiedy Goldowski dojeżdżał do osiedla Kryłackiego, skończyły mu się papierosy. Zatrzymawszy się pod kioskiem, niezręcznie spróbował przeskoczyć kałużę i wpadł po kostki w błoto; klnąc na czym świat stoi, stanął ostatni w chwiejnej i leniwej kolejce składającej się z gastarbeiterów i miejscowych pijaczków. Może i wystałby do końca, ale kiedy szczeciniasty Azer w dresie wszczął z nim dyskusję o polityce, Goldowski nie wytrzymał i zrejterował. Do domu dotarł dopiero o jedenastej, zgrzytając zębami z wściekłości. W kabinie prysznicowej wybrał tryb „tropikalna ulewa” i będąc już na granicy histerii, przeskakiwał między obrazami, myślami, skojarzeniami… Obrazki na drewnie z Palechu? Wzroki z Chochłomy? Bałałajka? Tołstoj? Jesienin? Opowieści myśliwych? Poranek w sosnowym lesie? Metalurgia? Potęga przemysłowa? Ropa? Soczi 2014? Bitwa na Łuku Kurskim? Bitwa pod Borodino? Afganistan? Bitwa pod Cuszimą? Zniesienie pańszczyzny? Kolej transsyberyjska? Moskiewskie metro? Czym jest dla mnie Ojczyzna? Czym dla każdego z telewidzów? Co sprawi, że ją pokochamy? Co sprawi, że nasze serce przyśpieszy swój rytm? Co wyciśnie nam łzy z oczu? Pusto. Nic nie ma. Niby ta Ojczyzna istnieje, a jakby jej nie było. Kiedy próbuje się sformułować, uchwycić, wydestylować jej ekstrakt, ona rozpływa się jak poranny sen. Chcę do Brazylii, pomyślał Goldowski i zamknął oczy. * – Patrzysz na to ze zbyt wąskiej perspektywy. Wygięte oprawki od Philippe’a Starcka nadawały twarzy sąsiada pewną wyniosłość, chociaż był to człowiek serdeczny. – O co cię poprosili? Żebyś sprawił, by ludzie czuli dumę z Ojczyzny, żebyś pomógł im doświadczyć duchowego i hormonalnego uniesienia… – zgodnie z metodą Stanisławskiego zrobił długą pauzę i wypuścił pachnący dym. – A w tym celu wcale nie musisz rozumieć, czym tak naprawdę jest „Ojczyzna”. Zauważ – Ojczyznę każdy ma swoją. Dla jednego jest to osiedle mieszkaniowe Jubilejnyj, dla drugiego – dzielnica Odincowo. – Ale co mamy wspólnego? Co u nas jest jedno dla wszystkich? – zapytał

116

tępo Goldowski, odbierając skręta. – Zwycięstwo! – parsknął sąsiad. – Nie no… Ja mówię serio!… – powiedział żałośnie Goldowski. – Ja też mówię serio. Kiedy powiedzieli ci o Ojczyźnie, nie pomyślałeś przypadkiem o Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej? Ja też. To przecież pierwsze skojarzenie. Pojawia się jak na zawołanie. To przecież odruch bezwarunkowy, lata tresury: zapala się lampka, a ty toczysz ślinę, nim zdasz sobie sprawę z tego, co się z tobą dzieje. – Ale przecież to jest strasznie wyświechtane… – zaoponował niepewnie Goldowski. – Jest wyświechtane dlatego, że działa – odparł sąsiad. – Darowanemu koniowi nie patrzy się w zęby, szczególnie przy tak napiętym terminie. Jakie ci dali zadanie? Odnowić! Odświeżyć! Zrobić bardziej trendy. Czyli chodzi o to, żeby o tym mówili, dyskutowali… I przy tym, żeby podobało się wszystkim, od celebrytów po emerytów. No, strzeliłbyś fotkę dojarce na tle żyta… I o czym tu rozmawiać? – Chciałem coś nowego… Ideologicznie… – Goldowski ponuro wpuścił do środka dżinna ze skręta. – Wszystko, co nowe, to dobrze zapomniane stare – pokiwał głową sąsiad. – I nasza obecna ideologia… To… To jak… – On też się zaciągnął. – To jak wziąć kredki i kolorować czarno-białe fotografie… Rozumiesz, o czym mówię? Zrozumieć wcale nie było łatwo, ale Goldowski i jego kreatywny sąsiad nadawali już na tych samych falach… Goldowski pokiwał głową z zachwytem, podziwiając głębię tej wizji. I wtedy dżinn w końcu spełnił jego życzenie. Ojczyzna, niezmierzona jak korek od Kremla do Rublowki, ukochana jak jego bmw X6, niepojęta jak plany rządu, nagle przygasła, rozwiała się. A na pierwszym planie pojawiło się postanowienie – spontaniczne, niewytłumaczalne, niewypowiedziane, ale emocjonalnie nieodparte, stuprocentowe. To, co sprawi, że w jednym rytmie będą biły serca emo, raperów, emerytów i weteranów FSB. – Słuchaj – wychrypiał Goldowski, łypiąc zaczerwienionymi oczami. – A gdybyśmy tak na Dzień Zwycięstwa po prostu pokolorowali Siedemnaście mgnień wiosny?

117

118

Objawienie Brian Littrell patrzył na Katię bez entuzjazmu, a nawet jakoś lękliwie. W ostatnim czasie wyglądał fatalnie: po tym, jak wylała na niego mołdawski koniak „Biały bocian”, piosenkarza aż skręciło. Mijały lata i wraz z ich upływem Littrell nie stawał się przystojniejszy, a nowi faworyci Katii jakoś się nie pojawiali. Nie na darmo do boysbandów – jak na arkę – przyjmuje się po jednym przedstawicielu każdego typu. Amerykańscy producenci dawno już zlogarytmowali kobiecą duszę i zrozumieli: olać to, jak śpiewają, najważniejsze, żeby można było się w nich zakochać. Z całego Backstreet Boys Katii spodobał się tylko on, Brian. Jedynie on patrzył z plakatu dołączonego do czasopisma dla kobiet nie w obiektyw nieznanego fotografa, ale wprost w jej, Katii, duszę. Najpierw Katia powiesiła sobie nad biurkiem całą piątkę. Potem jednak pomyślała, że czas się określić, i ostrożnie wycięła Briana nożyczkami, a Nicka Cartera, AJ McLeana, Howie’ego Dorougha i Kevina Richardsona odesłała do kubła na śmieci. Teraz, kiedy Brian został sam, łatwiej było go nosić ze sobą w torebce. Łatwiej też było zbliżać go do ust, kiedy u szczytu rozkoszy Katia tak mocno pragnęła, żeby ktoś ją pocałował. Ale w ciągu ostatniego roku Brian bardzo się posunął i zmarszczki na jego twarzy przekształciły się w głębokie bruzdy. Katia wciąż starała się dostrzec w jego oczach dawną zadziorność, ale wzrok idola popu teraz się z niej jakby ześlizgiwał. Tak jakby Katia – naga i piękna – była dla Briana tylko pierwszym planem, na którym nie chciał już dłużej skupiać uwagi. A kto znajdował się na drugim planie – gdzieś za krągłymi ramionkami Katii – tego nie wiedziała. I jej uczucie do niego też zaczęło stygnąć. Dlaczego właśnie Brian? Dlaczego nie Kolan, nie Tolan i nie Aleksiej Siemionowicz? Skąd takie wysokie wymagania, ten pociąg do egzotyki? Po co to przez nikogo niedocenione poświęcenie? Cóż, po prostu źle trafiła z miejscem urodzenia. Bo w mieście Kozłowka, wśród dwunastu tysięcy jego mieszkańców, na dwóch nominalnych mężczyzn przypadały, według spisu, trzy niezbyt kochane kobiety. Spisujący brali pod uwagę i alkoholików, i więźniów, i weteranów. Żadna z tych martwych dusz nie mogła zaspokoić pragnień i tęsknot Katii. A kiedy w Kozłowce pojawiali się mężczyźni zdolni do działania – nieważne, zaobrączkowani czy nie – ich los decydował się bez ich wiedzy, zgodnie z prawie oficjalną kolejką, w której czas Katii miał nadejść za jakieś sześć lat. Początkowo, przez brak doświadczenia, Katia biegała jeszcze na dyskoteki 119

i do kina Październik, sądząc, że może tam spotkać dobrze rokującego chłopaka z fabryki montującej furgonetki albo chociaż jakiegoś sympatycznego kolegę ze starszej klasy. Ale w Październiku obcy nie byli mile widziani; stare kino dawno już przekształcono w staw rybny, w którym szefowe rozdzielały między siebie nawet najdrobniejsze płotki. Katii dwa razy z rzędu podrapały paznokciami twarz do krwi; na dyskoteki też jakoś przestała chodzić. Tylko raz chmury, które zawsze szczelnie zasnuwały niebo nad Kozłowką, rozwiały się i przez szczelinę wprost na dłonie Katii padł promyk słońca. Spod słynnego na całe miasto klombu przed sklepem Stiekliaszka porwał ją, całą drżącą, Sania Spica w dziko stuningowanej samarze. Zawiózł ją na brzeg Zbiornika Kujbyszewskiego, spił „Białym bocianem” i odchylił do tyłu rachityczne siedzenie łady. Ot i cała miłość. A następnego ranka Katię odszukała żona Sanii i próbowała wetknąć jej w brzuch nożyce z zielonym metalowym uchwytem. Od tej pory Katia wolała pozostawać przy sublimacji. Nie zaniedbywała się: kupowała czarne rajstopy, farbowała i rozjaśniała włosy i raz do roku jechała do Czeboksarów po modne ubrania. Ale rozpacz – jak napływające mdłości – podchodziła jej coraz wyżej do gardła. Wraz z kolorami na portrecie Briana Littrella blakła młodość Katii. On, jej podstarzały kochanek i jedyna pociecha, starzał się dalej, a ona razem z nim. Nastał w końcu wieczór, kiedy pod zmęczonym spojrzeniem jego wyblakłych oczu nie potrafiła skończyć i zamiast tego rozryczała się. Rozmazując po twarzy tani tusz, zerwała się z tapczanu, chwyciła Briana i przedarła go na pół. A potem jeszcze raz na pół i jeszcze, i jeszcze – żeby nie było pokusy go sklejać. Potem wciągnęła swoje ulubione niebieskie dżinsy, szkarłatny sweterek z angory, przycisnęła do piersi torebkę i wypadła na ulicę. Po ciemku już, potykając się i wpadając do kałuż, pobiegła na przystanek, poczekała na ostatni biały pazik z niemą bileterką i po kozłowskich wybojach pojechała na miejscową stację kolejową o mrocznej nazwie Tiurlema, co brzmiało trochę jak „więzienie”. Dokąd chciała jechać? Nie wiadomo. Nie miała dokąd ani do kogo. Peron oświetlały trzy latarnie – dwie na skrajach i jedna dokładnie nad tablicą z napisem jak wyrok – „Tiurlema”. I Katia nie mogła z tego więzienia uciec – ile by huczących pociągów nie wytoczyło się z chłodnej sierpniowej nocy, to ani jeden na tej zapomnianej przez Boga stacji się nie zatrzymywał. Migocząc kadrami świecących okien, w których majaczyli pijący herbatę albo rozkładający sobie pościel szczęśliwi ludzie, pociągi po chwili znowu wpadały w mrok, a ona wciąż sterczała samotnie na dworcu. Katia próbowała nawet podejść na skraj peronu, zamierzając rzucić się 120

pod pociąg, ale wyobraziła sobie, jak nazajutrz będzie ją zbierać z torów milicja i co stanie się z jej mamą, i w końcu się nie zdecydowała. Wypłakała wszystkie łzy i zasnęła na żelaznej ławeczce. * Siedziała na kocu rozłożonym na brzegu Zbiornika Kujbyszewskiego i czekała na kogoś. Obok, na ceracie, stała zakorkowana butelka wina, szproty w oleju i jajka na twardo – ogólnie rzecz biorąc, najrozmaitsze frykasy. I był ranek – tak samo sierpniowy, przyjemny. Jakby przez resztę nocy coś się jej przydarzyło – poznała kogoś? – o czym teraz zapomniała. Ale ktoś przecież przywiózł ją tu, nad zalew. Na ceracie stały dwie szklanki, a Katia czuła się, jakby miała pięć lat, jakby akurat dziś były jej urodziny, a ona dopiero co obudziła się, wiedząc, że cały dzień wypełnią prezenty i niespodzianki. Czyli ktoś zaraz do niej przyjedzie. A może już przyjechał i po prostu odszedł na chwilę, ale zaraz wróci. Tylko kto? Katia spojrzała w niebo – lazurowe, przejrzyste, jakieś niekozłowskie. Było zupełnie czyste, tylko gdzieś niewyobrażalnie wysoko unosił się jeden śnieżnobiały obłoczek, niczym ślad myśliwca. Katia na mgnienie oka odwróciła od niego uwagę, zerkając szybko na przybrzeżne szuwary, a potem znów przypomniała sobie o obłoku, który zdążył już urosnąć i zbliżył się do niej, jakby trochę opadał… Ależ on naprawdę opadał! Teraz, nie kryjąc już tego przed nią, coraz szybciej, aż stało się jasne, że jest zupełnie wyjątkowy. Już po chwili dotknął ziemi, otulając mleczną mgłą kępę turzycy jakieś pięćdziesiąt kroków od Katii i jej ceraty. Katia wstała, obciągnęła sukienkę i zrobiła jeden nieśmiały krok naprzód. Wiedziała – tam, w wysokiej trawie, ktoś jest. Zwykły ktoś? Oczywiście że nie. To tylko ona ze swoją zwykła kokieterią, ze swoją skromnością, to tylko takie jej niedopowiedzenie. Za liśćmi, za łodygami, za zasłoną mgiełki czeka na nią On. Jej bohater. I oto turzyca bezgłośnie rozstąpiła się, a przez szczelinę trysnęło jasne światło, zalewając udeptaną ziemię, ciemne lustro wody i dźwięczące oczekiwaniem powietrze. Na lśniącej ścieżce stanął On – z początku jakby tylko sylwetka, promieniejąca tak nieznośnie jasno, że aż bolały oczy, że aż nie dało się wytrzymać, ale potem, jakby stygnąc i zamieniając się w ziemską istotę, specjalnie dla Katii wcielając się w mężczyznę z krwi i kości.

121

Szedł w jej stronę i im był bliżej, tym bardziej zdawał się jej znajomy. Jego chód, Jego postawa i cała sylwetka – wszystko to było w Nim w niepojęty sposób jej własne, bliskie, kochane. Kiedy w końcu stała się też dostrzegalna Jego twarz, Katia zamarła. To On! Uśmiechnął się do niej – uspokajająco, pewnie, a ona jak trwożliwa myszka wtuliła się w Jego szeroki, umięśniony tors. Położył czule dłoń na jej głowie, przesunął palcami po potylicy, zjechał na kark, na plecy… Katia posłusznie znieruchomiała. Jego palce otaczało jakby niewidzialne pole, od którego wstawały najdrobniejsze włoski na jej skórze, a ślad pozostawiony przez Jego rękę wciąż płonął. Katia, drżąca, bez tchu, odsunęła twarz od Jego piersi, spojrzała w górę i rozchyliła usta. * – Obywatelko! – zaskrzeczał jej nad uchem czyjś przepalony głos. – Dobrze się pani czuje? Zegar na stacji wskazywał szóstą. Wynurzający się gdzieś daleko z rzadkich zimnych oparów i w nich też niknący, niczym ogromny murzyński fallus biorący na siebie całą Tiurlemę, wzdłuż peronu ciągnął się bez końca pociąg towarowy, w całości złożony z czarnych cystern wypełnionych mazutem. Katia uśmiechnęła się słodko i znów złożyła głowę na dłoniach, nie chcąc budzić się w tym zatęchłym świecie. – Obywatelko! – powtórzył surowo głos nad jej głową. – Zachciało się tu pani zajmować prostytucją? – To nie prostytucja… – sprzeciwiła się sennie Katia. – To z miłości… – Idziemy na komisariat – podsumował głos z góry. Obłażące ściany milicyjnej klitki były obwieszone listami gończymi z wyróżniającym się na ich tle aktorem Iwanem Urgantem, który do tego złego towarzystwa trafił widocznie przez jakieś nieporozumienie. Spośród wyposażenia Katię zainteresował czajnik i starannie zapakowana do foliowej torebki gumowa pałka. Torebka była przezroczysta, a na pałce widniała etykieta z napisem: „Wyrób Argument-1”. Widać też było, że jest wyposażona w poprzeczny uchwyt z wygodnym żłobkowaniem i że jak na Tiurlemę podejrzanie dobrze wygląda, nieomal lśni. Milicjantem, ma się rozumieć, też była kobieta. W szerokiej i źle skrojonej kurtce z czarnego skaju, w idiotycznej furażerce, ale właśnie kobieta. Wychwyciwszy coś czułego, ciepłego w sennych oczach Katii, ze złością i zazdrosnym kobiecym okrucieństwem wykręciła jej rękę za plecy i rzuciła 122

dziewczynę na krzesło. – Nazwisko-imię-otczestwo! – warknęła. Katia najpierw z uporem zagryzła usta, ale nagle Iwan Urgant na ścianie i gumowa pałka z wygodnym uchwytem, i zawiść w głosie funkcjonariuszki stały się dla niej oczywistym trójkątem. I zamiast rzucić coś chamskiego, pożałowała swojej dręczycielki. – Nazwisko-imię-otczestwo! – funkcjonariuszka zachrzęściła kłykciami. – Ojczyzna, Jekatierina Siergiejewna – z chrystusową łagodnością uśmiechnęła się do niej Katia. Jakoś jej to darowali. W zakładach olejowych, gdzie Katia pracowała od ukończenia zawodówki, załoga też była żeńska i jako że w dziale produkcyjnym nie było żadnego faceta, był to kolektyw zgrany aż do synchronizacji miesiączek. Nikt tu niczego przed nikim nie krył, bo i kryć nie było czego. A opowiadanie swoich snów podczas przerw na papierosa było tradycją nie mniej szanowaną niż streszczanie nieszczęśnicom opuszczonych przez nie odcinków Carmelity. Katii jednak nie było śpieszno dzielić się z przyjaciółkami tym akurat snem. Cały następny dzień milczała, uśmiechała się sama do siebie i błagała siłę wyższą, żeby w nocy przerwana wizja trwała dalej. Dziewczyna ani razu nie zajrzała do kosza na śmieci, z którego przez porwane rajstopy wciąż spoglądały błagalnie szare oczy Briana Littrella, każde osobno. Po spotkaniu z posłańcem niebios w życiu Katii nie było już miejsca na zachodnich idoli. Żeby nastroić się na odpowiednią falę, Katia pooglądała nawet trochę kanał Ruś, od którego – podobnie jak cała młodzież – zwykle miała mdłości. Bezszelestnie przekradła się do kuchni po kieliszek, już chciała wyjąć z szafki „Białego bociana”, ale w porę się zatrzymała. Zagłuszanie prawdziwych uczuć mołdawskim alkoholem wydało jej się bluźnierstwem, a nawet łajdactwem. Zamiast tego przestraszyła matkę, wychodząc na podwórko po drewno, nagrzała kocioł, wzięła kąpiel, założyła czystą piżamę i w najlżejszym z możliwych nastroju zasnęła. * Wysłuchał jej próśb. Druga randka odbyła się w tym samym miejscu – wśród szepczących 123

trzcin, na nagrzanej zachodzącym słońcem gliniastej ziemi. Katia znów rozłożyła ceratę – to samo wino, gotowane kartofle, kawałki kiełbasy lubitielskiej z tłuszczykiem. Również i tym razem dostrzegł jej wysiłki; nim znów nią zawładnął, zjadł z Katią posiłek… Pewna oznaka zawiązującego się romansu! Delektował się lubitielską, zupełnie jak ziemianin chrupał ogórki małosolne, a Katia, odchodząc od zmysłów ze szczęścia, paplała coś o tym, że następnym razem koniecznie ugości go makaronem po marynarsku… Bo przecież będzie następny raz? On zaś uśmiechał się – promieniście, jak wówczas w cerkwi – i potakiwał jej w milczeniu. Katia nieśmiało podała Mu czerwone wino, a On zręcznie wbił korkociąg w kruszący się korek i z soczystym puknięciem otworzył butelkę, zraszając trawę bordowymi kroplami. A potem udzielił jej swoich sakramentów. * – Katierina, co się z tobą, do licha, dzieje? – zapytała podejrzliwie matka, zaglądając do kuchni. – O co ci chodzi? – nabrała tchu Katia. – Śpiewasz na głos! Od dziesięciu minut! Matka zaczęła trzaskać drzwiami szafek, spodziewając się, że znajdzie opróżniony kieliszek. – Od rana już zaczynasz czy jak?! – Co ty, mamo! – uśmiechnęła się z wyrzutem Katia. – Po prostu się zakochałam… – W kim ty się tu mogłaś zakochać? – matka utkwiła w niej pełen niedowierzania wzrok. – Nie powiem – pokręciła głową dziewczyna. – Prosił, żeby nie mówić! Rzeczywiście – tak powiedział. I ona Go rozumiała. Choćby nawet wszystko, co się z nią działo przez ostatnie dwa dni, było po prostu złudzeniem, owocem jej wyobraźni, oszalałej z braku miłości… À propos niezaspokojenia… Drugi poranek z rzędu Katia wstawała z taką księżycową lekkością w całym ciele, jakby bohater jej marzeń naprawdę czynił z nią jakieś małe czary… I ta sama magia przeobrażała wejście do jej domu z obitymi skajem i zapaskudzonymi przez koty drzwiami, jej podwórko ze zbutwiałymi ławeczkami, na których – jakby przykute – siedziały nieśmiertelne złośliwe staruchy, całą jej Kozłowkę – w coś zaskakująco ludzkiego. Nawet niebo nad Kozłowką stało się 124

jakby nieco czystsze, z kabiny kierowcy w białym paziku słychać było nie wąsatego Michaiła Kruga, lecz Madonnę, a sprzedawczyni w „Stieklaszce” przemogła się i nie posłała Katii poza granice Republiki Czuwaskiej, kiedy ta poprosiła ją, żeby raczyła wstać z krzesła i podać coś z półki. W pracy też wszyscy wydawali jej się życzliwi i sympatyczni. A nawet w przededniu powszechnego PMS-u, który co miesiąc wstrząsał zakładem na podobieństwo wojny domowej, emocje odtąd nie osiągały już dawnej temperatury. A działało to tak prosto – Katia rozświetlała uśmiechem halę fabryczną swojej tłoczni i cała hala też odpowiadała jej uśmiechem. Bała się, co zrobi, jeśli zapytają o to, co się z nią dzieje. Przecież nie wytrzyma, pęknie… Ale chwała Mu – pokusa ta jak na razie omijała ją z daleka. Wieczorem leciała do domu jak na skrzydłach, żeby oglądać telewizję, potem biegła po szczapy, żeby nagrzać wodę w kotle i hop! do chropowatej oblazłej wanny, i szybko, szybko, do łóżka! Spać… I widzieć. I czuć. I żyć! Przybył do niej również kolejnej nocy. I nocy, która przyszła po tamtej. Był przy niej małomówny, ale ona nie potrzebowała słów, nie potrzebowała dowodów. Promieniował miłością. Sam był Miłością. Miłością zakazaną, niemożliwą, iluzoryczną. Cudowną. Z definicji występną i niewinną. A potem Katia, która uważała się wcześniej za człowieka zdrowego psychicznie, zdobyła gdzieś Jego wizerunek i powiesiła go sobie nad łóżkiem, w miejscu dla ikony. Mamę przestała do siebie wpuszczać. Sama zaś, wchodząc do swojej celi, żegnała się nieśmiało, a potem równie nieśmiało całowała swojego niebiańskiego narzeczonego w blade usta. Tak minął tydzień. A potem z rozpogodzonego już kozłowskiego nieba uderzył grom. * – Nie było – odparła niepewnie Katia. – Więc niech pani czeka. Pani doktor popatrzyła na nią surowo małymi oczkami zza grubych szkieł. – Już długo czekałam – powiedziała Katia z zakłopotaniem. – Czyli było – niecierpliwie zastukała ołówkiem doktor. – Tak czy inaczej, gratuluję. 125

– Czego? – Katia wstała z przestrachem. – Przynajmniej tego, że było. W naszej miejscowości to już sukces. A jak Bóg da, to i tego, co będzie. – Bóg da – mechanicznie powtórzyła za nią Katia. – Teraz musi pani odstawić alkohol – oznajmiła formalnym tonem lekarka. – Papierosy też. Leki nasenne, przeciwbólowe, antybiotyki – tego też nie wolno. Niech pani spędza więcej czasu na świeżym powietrzu. – Naprawdę jestem w ciąży? – po raz trzeci w ciągu ostatnich dziesięciu minut powtórzyła Katia. – Wie pani… – lekarka znów zmierzyła ją kłującym wzrokiem, skupionym soczewkami w punkt. – Mam tu kolejkę do dziewiątej wieczorem. Jeśli im powiem, że pani zaszła, te zawistnice rozerwą panią na strzępy. Proszę już iść. – Ostatnie pytanie – z błaganiem w głosie powiedziała szybko Katia. – A niepokalane poczęcie może?… – Literatura zna jeden taki przypadek… – doktor pokiwała głową z wyraźnym znużeniem – …ale u pani to wykluczone. Pani, jak sądzę, po prostu zmieszała wódkę z szampanem. Po czymś takim zdarza się, że ludzie nawet i pół życiorysu potrafią zapomnieć. Do widzenia. Ale Katia wiedziała, że szampan i wódka nie mają tu nic do rzeczy! Ze szpitala rejonowego pojechała prosto do karamyszewskiej cerkwi św. Jana Ewangelisty, uchodzącej wśród miejscowych za najbardziej skuteczną, żeby postawić świeczkę Komu Trzeba. Żadnego innego wyjaśnienia wymyślić nie potrafiła i nie chciała. Wolała utrzymywać się w przekonaniu, że przydarzył jej się najbardziej niewiarygodny z cudów – właśnie jej! I niechby nigdy nie zdołali być razem na jawie! Niechby Katii nie udało się nikomu wyjaśnić, z kim zaszła w ciążę, kiedy już przyjdzie na świat owoc tej nieziemskiej miłości. Nieważne! Chłopca – na ogół przecież są to chłopcy – z pewnością czeka niezwykły i wspaniały los! Życie Katii zyskało przyjemną regularność. Z pracy, która już całkiem przestała ją przygnębiać, szła piechotą – trzeba oddychać świeżym powietrzem! – obok starych kozłowskich drewnianych chatynek, obok domu-muzeum Łobaczewskiego do czteropiętrowych kamienic z bladej cegły, do spożywczaka o nęcącej nazwie „Mniam Mniam” – i do domu, jak najszybciej, żeby zdążyć na ósmą. Co tam te marne czterdzieści minut! Widzenia w więzieniu są dłuższe… 126

Ale Katii nawet podobało się, że trochę cierpi; jej obecna rola – coś pomiędzy Matką Boską a żoną dekabrysty – była dla niej nieoczekiwanym darem, snopem światła w ciemnym królestwie Kozłowki. Po czterech miesiącach wszystko znów wywróciło się do góry nogami. * Coraz trudniej było jej ukryć zaokrąglający się brzuszek. Katia, która z początku chciała jechać do Czeboksarów po luźniejsze ubrania, wsiadła już do rejsowego autobusu, ale zbuntowała się i w ostatniej chwili wyskoczyła na ulicę. Właściwie dlaczego miałaby ukrywać swoją ciążę? Owszem, jest owocem zakazanej miłości, ale nie ma w tym nic wstydliwego. A tajemnica, o której zachowanie prosił ją ukochany, dotyczyła nie samego poczęcia, a tylko tego, jak i z kim do niego doszło. Niech mówią! Niech zazdroszczą! Na drugi dzień umalowała się mocniej niż zwykle i poczłapała do tłoczni. Wpadła jak świeża bryza z holu do przebieralni, zgrzytnęła wyzywająco drzwiami szafki, ściągnęła przez głowę bluzkę i stanęła naga niczym Zoja Kosmodiemianska pod bezwstydnymi spojrzeniami esesmanów – niezależna, dumna. Oceniajcie mnie! – Oj, dziewczyny, ale numer! Jeszcze jedna! – parsknęła Marina. – Normalnie epidemia! – poparła ją Alina. Katia, przestraszona i obrażona, obejrzała się dookoła. I zobaczyła… Rozebrana do pasa, dumnie podpierając się pod boki, stała nie ona jedna. Brzuch miała i Natasza Ukrainka i Tańka z jej osiedla. Alina i Marina, chociaż śmiały się z pozostałych, same nie śpieszyły się do zdejmowania przy ludziach obszernych kombinezonów. – Z kim wy wszystkie tak? – zapytała w osłupieniu Katia. – Ja w Czeboksarach… Mam tam chłopaka… – spuściła wzrok Natasza. – A co cię to?! – rzuciła Tańka. – No co wy… Dziewczyny… Ja się tylko cieszę… – A ty to z kim zaszłaś? – Tańka przeszła do kontrataku. – Nie mogę powiedzieć… Tajemnica. – Katia skryła się w szafce.

127

– No, jak tajemnica to tajemnica – wbrew oczekiwaniom Katii odczepiła się od niej Tańka. – Tutaj wszystkie mamy tajemnice. Taki tu mamy zakład tajemnic. I stało się tak, że Katia ze swoją zagadkową ciążą okazała się nagle nikomu niepotrzebna i nawet nieszczególnie interesująca. Każda – każda! – z jej koleżanek kroczyła tak samo dumnie jak ona; każda demonstrowała swoją ważność z dokładnie taką samą gorliwością… W ostatnich miesiącach Katia była zbyt pochłonięta sobą, zbyt zafascynowana swoją niewiarygodną przygodą, żeby zwrócić na to uwagę. Ale teraz… Czyli to dlatego urwały się nagle comiesięczne przedmenstrualne batalie w halach fabryki! Księżyc utracił już władzę nad duszami tych kobiet… Jego złowieszcze czary zagłuszyła magia miłości. Ale z kim? Katia wciąż jeszcze nie rozumiała. Prawdziwy skandal wybuchł dopiero po tygodniu. W tej samej przebieralni w zakładzie olejarskim, ściągając z siebie kombinezon roboczy, Katia nagle utkwiła wzrok w bezwstydnie na oścież otwartym wnętrzu sąsiedniej szafki. Po drugiej stronie drzwiczek widniał starannie przyklejony portret Narodowego Lidera Rosji, pieczołowicie wycięty z Komsomolskiej Prawdy i wsunięty do plastikowej koszulki ze sklepu papierniczego. Szafka Tańki. Katia poczuła szum w uszach. Gęsta krew pulsowała jej w skroniach, ręce niemożebnie się trzęsły, przed oczami wirowały ogniste śnieżynki. Niesłyszalnie wymówiła Jego imię, usiadła na ławce… Potem zebrała się na odwagę, podeszła do Tańki i wymierzyła jej policzek. – Suka! – wrzasnęła przenikliwie. – Co ty, zgłupiałaś?! – Tańka odepchnęła ją do tyłu. – Dziewczyny, co z wami? – wychrypiała zaniepokojona brygadzistka. – Po jaką cholerę Go sobie tutaj przykleiłaś? – zaszlochała Katia. – Patrzcie ją, jaka spostrzegawcza! – w mgnieniu oka wściekła się Tańka. – A ty myślałaś, że czyj on jest? – Dziewczyny! – Przysadzista brygadzistka wcisnęła się pomiędzy dwie wrzeszczące furie, próbując je rozdzielić, ale potknęła się o ławkę i runęła na ziemię. 128

Z jej skórzanej torebki wypadła szminka do ust koloru gotowanego raka, drobne monety, podpaski, portmonetka i zupełnie nieoczekiwanie – portrecik Narodowego Lidera w słodziutkiej ramce w kwiatki i kotki. – I ty też?! – rozjuszyła się Katia. – Kpicie sobie czy co?! – A co w tym takiego dziwnego?! – wytarła twarz brygadzistka. – Ma pracę. Niepijący! – Oj, dziewczyny, a mnie on się śnił… – zaczerwieniła się Natasza Ukrainka. – O proszę! – Tańka podniosła ze stołu „Komsomolską Prawdę”. – Zrobili badanie! Według sondażu aż dwóm trzecim kobiet w kraju co najmniej raz śniło się, że uprawiają z nim seks! – Co to jest… – Katia cofnęła się, opadła bezsilnie na ławkę. – Co to… – Daj spokój, Ojczyzna! – westchnęła nagle Tańka. – Pytasz co to? No, śni ci się, że cię bzyka Narodowy Lider. To od tej abstynencji! – A te dzieci to z kim? – wyszeptała Katia, ostrożnie gładząc się po brzuchu. – A choćby i z kimkolwiek – odwróciła twarz Tańka. Na przystanek podjechał biały pazik. Katia wsiadła do środka, zajęła miejsce blisko kierującej nim kobiety, żeby móc oglądać ponury kozłowski pejzaż. Serce Katii zamarło – kobieta miała naklejony na szybie mały portrecik Lidera. I Katia nagle przypomniała sobie, że pół roku temu, kiedy była u wicemer Kozłowki, to wisiał u niej portret na całą ścianę. I w milicyjnej stróżówce też chyba gdzieś go dostrzegła… A potem autobusik wykręcił na jedyny w Kozłowce plac, na którym, oprócz Domu Handlowego „Zacisze”, była jeszcze druga atrakcja – dwa najprawdziwsze billboardy. I na obu przyjezdni robotnicy delikatnie wygładzali ogromne plakaty. Z obu, czule mrużąc oczy, spoglądał na Katię Narodowy Lider. „Rosjo! Kocham cię!” – głosiły ogromne białe litery na jednym z nich. W rogu plakatu widniało logo Partii. „Wierzymy w Pana!” – przyrzekał drugi billboard ze znakiem Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego. Katia przeżegnała się i uśmiechnęła do Niego przez łzy. W domu włączyła telewizor i utulona jego uspokajającym mamrotaniem zapadła w drzemkę. 129

„…nowy program demograficzny Narodowego Lidera wspólnie z Rosyjskim Kościołem Prawosławnym… – mruczało pudło. – A teraz – wiadomości sportowe…”

130

Na dnie – Tam jest jakiś osad – zmrużył oczy Siergiej Ilicz. – A co by pan chciał? – sprzedawczyni skrzyżowała ręce na piersiach. – Bierze pan najtańszą. – Serio, Ilicz… – pisnął pojednawczo Sławik z drugiej klatki. – Czytaj etykietkę. „Ludowa”! Po nazwie już wszystko wiadomo… – Chcę wiedzieć, czym poją lud. – Siergiej Ilicz ostro pociągnął nosem i splunął sobie pod nogi. – Domagam się prawdy. – Może pan nie brać – powiedziała urażona ekspedientka. – Wielkie mi halo. Chlej pan sobie denaturat. – Ilicz, ale z dna można nie dopijać… – oblizał się Sławik z drugiej klatki. – To jest zasadnicze pytanie – zaoponował Siergiej Ilicz, podciągając granatowe dresowe spodnie zsuwające mu się z chudych pośladków. – Czy traktują nas tu jak bydło, czy nie. – Oj, bo wy to im akurat… – zaczęła sprzedawczyni, ale potem machnęła ręką. – To dodatek. Brzozowa witamina. Niech pan zamiesza i pije. Nie był to oczywiście nokaut, ale zwycięstwo na punkty można było Siergiejowi Iliczowi zaliczyć. Sławik rzucił swojemu towarzyszowi błagalne spojrzenie: trzeba się było natychmiast napić. Ten, sam już na granicy wytrzymałości, sucho skinął głową sprzedawczyni, dając do zrozumienia, że jej wyjaśnienia zostały przyjęte i uznane za satysfakcjonujące. – Sto rubli – powiedziała pretensjonalnie. – Poproszę dwie – stanowczo i ochryple odpowiedział Siergiej Ilicz. Po chwili butelki pobrzękiwały już zawadiacko w czarnej plastikowej torebce. Sławik wsłuchiwał się w tę cudowną dźwięczącą muzykę, pocił się i przełykał ślinę, ale Ilicz wciąż nie mógł się uspokoić. – A może ja po prostu nie chcę, żeby nas miała za jakichś meneli? – huknął, kuśtykając pośpiesznie w kierunku wejścia do białego czteropiętrowego bloku. – No tak, bierzemy najtańszą, i co z tego? To znaczy, że można nam wciskać jakąś lewiznę? Specjalnie wziąłem od razu drugą butelkę – niech sobie nie myśli, że jesteśmy ograniczeni finansowo. – Dumny z ciebie człowiek, Ilicz – skinął mu głową Sławik, rozklejając 131

spierzchnięte usta. – I dalekowzroczny. Może pójdziemy od razu kupić parówki? – Chrzanić parówki – machnął na niego ręką Siergiej Ilicz. – Będą tylko odciągać uwagę. Rozłożywszy się wygodnie na klatce schodowej między drugim a trzeci piętrem, postawili butelki na pstrokatym lastrikowym parapecie. Martwa natura wyszła z tego dość skromna. Wtedy tracący już przytomność Sławik nie wytrzymał. – Co my tak, Ilicz, jak ci?… – wypuścił powietrze. – Jak nie ludzie? Może skoczę chociaż do budki po pedigree pal. – Tylko weź to suche – poddał się Siergiej Ilicz. – Konserwy są drogie. Sławik sturlał się w dół po schodach, a Siergiej Ilicz wziął butelkę i podniósł ją do oczu, wpuszczając do środka przebijające się przez zaplutą szybę czerwone promienie słońca. Potrząsnął i jak urzeczony, jak dziecko bawiące się kulą, w której uwięziona jest maleńka chatka i prawdziwa śnieżna zamieć, zaczął obserwować wir ledwie dostrzegalnych płatków krążących w magicznym wódczanym krysztale. – Co to jest za świństwo na tym dnie? – zapytał nieobecną ekspedientkę. * – A wie pan, dlaczego rozpadł się Związek Radziecki? – każde słowo mrocznego człowieka padało ciężko, jak kropla roztopionego ołowiu, i paliło Prezydenta. W ogromnym pompatycznym gabinecie zawisła nieprzyjemna duszna cisza. Zielona nomenklaturowa lampa zamrugała nerwowo. Prezydent powiercił się w fotelu i zabębnił palcami w stół, obmyślając strategię postępowania. Plotki na Kremlu tak szybko się rozchodzą… – Na skutek szeregu obiektywnych zewnętrznych i wewnętrznych czynników politycznych oraz z powodu trudnej sytuacji gospodarczej kraju… – odparł w końcu. – Zaczął pan ingerować w działanie delikatnych mechanizmów, których budowy nawet nie próbował pan zrozumieć – odezwał się mroczny człowiek. – Mechanizmów, których istnienia nie chce pan nawet uznać, dlatego że nazywa się pan pragmatykiem i realistą. – Proszę posłuchać… – Prezydent sprawdził ukradkiem, czy w razie czego 132

sięgnie do przycisku alarmowego – Jak udało się panu do mnie wejść bez uprzedniego umówienia? – To, co pan zrobił, jest bardziej przerażające od próby rozszyfrowania ludzkiego genomu – ciągnął mroczny człowiek. – Władza jest dana przez Boga. Mistyczna substancja władzy została powierzona ziemskim królom setki pokoleń temu. Ludzkie dusze nie poddają się mechanicznej inżynierii niezależnie od poziomu, na którym się jej dokonuje. – Nie spieram się co do natury władzy… – Prezydent napotkał spojrzenie Narodowego Lidera przedstawionego na gobelinie wiszącym na przeciwległej ścianie. – Ale… – Wspominał pan o czynnikach politycznych i ekonomicznych – pokiwał głową mroczny człowiek. – To oznacza, że nie rozumie pan, jakie więzy spajają i podtrzymują kraj, którym pan rządzi. Nie rozumie pan, co zapewnia wierność pańskich poddanych. – FSB – odrzekł z przekonaniem Prezydent. – To też… – przyznał niechętnie mroczny człowiek. – Ale pan znów mówi o władzy ziemskiej. Ja natomiast – o władzy duchowej. – Będę szczery – westchnął Prezydent. – W ogóle nie rozumiem… Proszę wybaczyć, mam dziś jeszcze spotkanie z Obamą. Może byśmy tak już kończyli? – Wtrącił się pan w działanie Bożej opatrzności – głosił mroczny człowiek. – Połączył pan mechaniczne z duchowym. Targnął się pan na największą świętość w imię wątpliwego eksperymentu na poddanych. – Mój Boże! – Prezydent aż podskoczył za biurkiem. – Ale o czym mowa?! Mroczny człowiek gwałtownie zbliżył się do niego, wychodząc z cienia, i dopiero teraz można było zobaczyć, jak jest stary i dziwaczny. Widoczne stały się też małe drzwiczki zamaskowane jako jeden z dekoracyjnych paneli ze złotą płaskorzeźbą na bielonym dębie. Drzwi prowadziły do ciemnego korytarza, z którego najwidoczniej ten człowiek wyszedł. Długi węzłowaty palec wyprostował się, demaskatorsko wskazując na Prezydenta. – Czego pan dodaje do wódki? – zakrakał mroczny człowiek. * Sławik jak na skrzydłach wrócił z zakąską i darmową gazetą. Rozłożywszy na parapecie zaimprowizowany obrus, towarzysze przycisnęli go butelkami, 133

rozstawili plastikowe kubeczki, wysypali garść aromatycznych brązowych chrupek i stół ożył. Z rozłożonej gazety na Siergieja Ilicza i Sławika uważnie patrzyli członkowie rządu otaczający nowy balon konwersyjny zdolny obracać się w różne strony. – Znowu ci. – Siergiej Ilicz postawił na gazecie plastikowy kubeczek. – Oby moje oczy ich więcej nie oglądały. Wykończyli cały kraj! – Wysypał sobie na dłoń pedigree pal. – Tak jakby nie było wiadomo, że darmocha nie będzie trwała wiecznie, że przyjdzie kryzys, że wiatr kiedyś ucichnie – przytaknął Sławik. – Jak im teraz wierzyć? – powiedział gorzko Siergiej Ilicz. – Dopiero co wszystko zaczęło się poprawiać, zostałem stróżem na budowie… – I gdzie ten ich fundusz stabilizacyjny? – pisnął Sławik. – Zakłady chemiczne zamknęli, w fabryce traktorów wysłali wszystkich na bezterminowy urlop… A ci ciągle o ożywieniu gospodarczym… – Ilicz, to może już polejesz? – zdenerwował się Sławik. – Coś to preludium się przeciąga… – Tak, Sławik, wybacz, ale po prostu się wzburzyłem. Zobaczyłem ich i poszło! – Siergiej Ilicz, mrużąc oczy z wysiłku, odkręcił nakrętkę i napełnił kubeczki. – No to chluśniem! – Stuknąwszy się bezgłośnie kubeczkami, Sławik wychylił sto gramów i sięgnął po pachnące chrupki. – To coś ty tam mówił? – chrząknął i zatarł ręce. – A, nie pamiętam… – uśmiechnął się błogo Siergiej Ilicz, zaczynając mięknąć. – Ja też nie… – powiedział Sławik. Kubeczek stanął na nowym miejscu, przykrywając całą radę ministrów razem z balonem i odsłaniając zdjęcie szczerzącego białe zęby amerykańskiego prezydenta. – I jak ci się on podoba? – zapytał Sławik Siegieja Ilicza, wskazując palcem na Obamę. – Jeszcze tego brakowało – skrzywił się tamten.

134

– A ja bym na niego zagłosował – oznajmił niespodziewanie Sławik. – Ty to lepiej u nas idź zagłosować – naskoczył na niego Siergiej Ilicz. – Czemu żeś na wybory nie chodził? – A po co?! – oświadczył Sławik. – O czym ja tu mogę decydować? A tam proszę – chcieli mieć Murzyna, zagłosowali – i jest Murzyn! I to jest demokracja! – To w takim razie jedź do nich! – zacisnął pięści Siergiej Ilicz. – A mi w Ojczyźnie całkiem dobrze! – nie poddawał się Sławik. – Ja chcę żyć tutaj! Tylko po prostu chcę zrozumieć, dlaczego u nich, żeby mieć Murzyna, wystarczy po prostu zagłosować, a u nas bez rewolucji nijak nic się nie udaje? – Taki już los naszego kraju… – wysmarkał się Siegiej Ilicz. – A i oni się jeszcze rewolucji doczekają! – zapalił się Sławik. – Dlatego, że nie da się… – Polej, to podyskutujemy dalej – przerwał mu Siegiej Ilicz. – Tylko tego osadu z dna nie ruszaj, żeby go pokręciło… Stuknęli się. Wypili. – To o czym to gadaliśmy?… – zamrugał Siergiej Ilicz. – Nie pamiętam… – wzruszył ramionami Sławik. Umilkli, patrząc, jak na podwórku, na pordzewiałej huśtawce przy piaskownicy zasiedli wygoleni na łyso dresiarze i zaczęli popijać piwo. – Co to się dzieje z młodzieżą! – splunął na ziemię Siergiej Ilicz. – W naszych czasach za coś takiego by ich… Jak teraz na podwórko wychodzić? – Ja byłem pionierem – na wszelki wypadek powiedział Sławik. – O właśnie! Wszyscy pionierzy na obozach, komsomolcy przy kopaniu ziemniaków, a na ulicy pusto – można było spacerować, kiedy i gdzie się chciało – rozmarzył się Siegiej Ilicz. – Porządek był. A teraz? – W ogóle za Stalina dobrze było – przytaknął Sławik. – Wszystko zniszczyli… – smutno pokręcił głową Siergiej Ilicz. – Sobie to dacze na Rublowce pobudowali – powiedział z zawiścią Sławik. – A ludowi co? – To nic… – wymamrotał złowróżbnie Siergiej Ilicz. – Nasz naród taki jest. 135

Milczy i milczy, cierpi i cierpi… Ale w końcu, jak się podniesie… – Słuchaj, Ilicz? Nalej może, co? Jakoś mi całkiem zaschło w gardle – poprosił Sławik. Siergiej Ilicz chrząknął i odkręcił nakrętkę. Woda życia pociekła z bulgotem do plastikowych kubeczków. – No, to jedziemy! – podniósł swój Siergiej Ilicz. – O czym my to rozmawialiśmy?… – A kij wie… – ze smakowitym chrzęstem chrupiąc pedigree pal, wytrzeszczył oczy Sławik. – Nie pamiętam… – Ani ja… – otarł usta rękawem flanelowej koszuli Siergiej Ilicz. – I lać na to! – Zrobiło się cieplej, nie? – Sławik oparł się na łokciach, uchylił okno. – Może od razu jeszcze po jednym, co? Po co to odkładać? – Oni właśnie tak samo robią z tym funduszem stabilizacyjnym – odparł Siergiej Ilicz, uśmiechając się dobrotliwie. – Może jednak mają rację? – Rozlał wódkę po równo, zostawiając na dnie butelki tylko na dwa palce, żeby podejrzany osad nie dostał się do kubeczka. – Żyje się przecież tylko raz! – Za zwycięstwo naszego oręża! – wyprężył się, stając na baczność, Sławik. – Za Ojczyznę! – przytupnął dzielnie Siergiej Ilicz. I znów milczeli przez chwilę. Potem Sławik, spoglądając niepewnie na swojego rozmówcę, powiedział: – Słuchaj, Ilicz… A może w telewizorze mówią prawdę? Może życie rzeczywiście się poprawia? Bo subiektywnie – czknął – to mi się polepszyło. Z jakiegoś powodu wierzę, że wszystko będzie dobrze. Może prawdę mówią, że odbiliśmy się już od dna? Wzrok Siergieja Ilicza, utraciwszy już wcześniejszą ostrość, prześlizgnął się zygzakiem po artykułach w gazecie i zatrzymał na opustoszałych butelkach w każdej pozostawało jeszcze sporo przy spodzie. – Dna jeszcze nie sięgnęliśmy, Sławik! – oznajmił autorytatywnie Siergiej Ilicz. – Ale wszystko w naszej mocy. – Tam jest przecież ten… – Sławik głośno wciągnął powietrze, 136

przeszukując swój zubożały zapas słów – …osad. – Zaraz. – Siergiej Ilicz podniósł do oczu butelkę, wpatrując się w rozłażące się jak wszy drobne literki na odwrocie etykietki. – Z dodatkiem mikroelementów… To mikroelementy, Sławik. Brzozowe. Zamieszajmy je teraz, żeby się lepiej przyswajały… – Słuchaj, Ilicz… – z niepokojem zmarszczył brwi Sławik. – Według mnie one się ruszają. A co, jeśli to jajka glist? Albo jakieś nanoroboty? – Mniej telewizji, Sławik – dał mu ojcowską radę Siergiej Ilicz. – W wódce za sto rubli nie przeżyje żaden organizm. Dobra, dawaj! Za naszą świetlaną przyszłość! – No, za przyszłość, niech będzie! – pociągnął nosem Ilicz i duszkiem osuszył kubeczek. – Dobrze weszła! – Na czole Siergieje Ilicza wygładziły się ostatnie zmarszczki. – Co dalej? * – To nie ja! – zbladł Prezydent. – Słowo honoru, to nie ja! Oczywiście uważam, że nasz kraj trzeba zmodernizować, że jesteśmy w tyle, że musimy nadganiać… Ale żeby tak… – Kto, jeśli nie pan? – uśmiechnął się z niedowierzaniem mroczny człowiek. – Kto mógłby ukryć przed panem coś takiego? – To… To wszystko Chewbacca! To on! – znalazł wreszcie odpowiedź Prezydent. – Ja… Pan… Nie widzę sensu w kontynuowaniu tej rozmowy. – Człowiek zrobił krok w tył. – Ojczyzna na skraju przepaści, a pan dalej wini za wszystko zmyślone osoby, zgodnie z najlepszą tradycją sowieckiej polityki. Chewbacca! Czemu nie Karlsson z Dachu? – On nie jest zmyślony… Po prostu tak go nazywamy w towarzystwie… On jest prawdziwy! Zaraz do niego wykręcę! – Prezydent wyciągnął rękę po niezwykłych rozmiarów biały telefon z herbem. Mroczny człowiek zastygł o krok od drzwiczek, z których wyszedł. Prezydent, rysując ołówkiem diabełki na marmurowym blacie biurka, przylgnął do słuchawki: – Niech mnie pani połączy z RosNano. Tak, bezpośrednio z Anatolijem Glebowiczem. Halo, Chewbacca? Poinformowano mnie… Jak śmiałeś!... 137

Kłamstwo, nigdy cię o to nie prosiłem!... Jak ją nazwaliście?... Ile ona kosztuje?! Ilu ludzi weszło już w kontakt?! Jak długo trwa program?... W życiu ci nie uwierzę, że sam to wymyśliłeś! Natychmiast na Kreml! Nie, lepiej kogoś po ciebie poślę, żebyś nie pomylił Kremla z Downing Street… Oczywiście spisek!... – Na to zawsze pomagają dyby – szepnął mu pouczająco mroczny człowiek. – Albo nabicie na pal, to też daje niezłe rezultaty. – Miał pan rację. – Prezydent rzucił słuchawkę i zdruzgotany opadł na fotel. – Liberalny spisek. Wykorzystując swoje stanowiska, sprzeniewierzyli środki państwowe! Na największą świętość… – Wpatrywał się pustym wzrokiem w przestrzeń przed sobą, a jego usta wciąż bezgłośnie się poruszały. – Jak on to wyjaśnia? – zapytał mroczny człowiek. – Mówi, że w korporacji stworzono nanoroboty, które przenikając do wnętrza ciała, wędrują wraz z krwią, aż docierają do mózgu. Dostają się do jego komórek. I tam, wykonując swój program, aktywizują strefy odpowiedzialne za racjonalne myślenie. – Wielki Boże… – wychrypiał z przerażeniem mroczny człowiek. – Chewbacca jest prozachodni. Uznał, że nigdy ich nie dogonimy, jeśli nie dokonamy skoku ewolucyjnego. – Ale do wódki?!… To przecież świętokradztwo! – Właśnie do wódki… – bezradnie kiwnął głową Prezydent. – Dlatego że wódka to esencja emocji… – Ekstrakt wiary! – skończył za niego mroczny człowiek. – Mówi, że chciał zerwać z niewolnictwem, które jest zakorzenione w każdym z nas… – Ale stworzył armię potworów! Racjonalnych cyborgów, którym brak będzie wiary – najważniejszej ludzkiej cechy Rosjanina! – Głupiec… – Prezydent skrył twarz w dłoniach. – Zdrajca! – poprawił go mroczny człowiek. – Kto odważył się zakłócić muzykę sfer, kto wtargnął w delikatny eter, kto skalał technologią sakrament władzy wybranych nad umysłami owczarni – ten jest zdrajcą. – Ale przecież ja też chciałem modernizować Rosję… Uczynić ją nowoczesnym państwem…

138

– Bzdura! – Mroczny człowiek wyprostował się, oparł na kosturze i jego drapieżna, pokryta transzejami zmarszczek twarz nagle wydała się Prezydentowi dziwnie znajoma. – Rosja to wyjątkowy kraj ze swym niepowtarzalnym losem! – dudnił groźnie jego głos pod sufitem gabinetu. – Nigdy nie podporządkowała się prawom zimnego rozumu, rosła i rozwijała się wbrew wszelkim racjonalnym wyjaśnieniom! Ani ja, ani pan, ani Chewbacca – nikt z nas nie pojmie tej mistyki, tych sił, które powstrzymują ją przed upadkiem, które chronią Rosję i które na oślep prowadzą nasz kraj uświęconą drogą! Rosji nie da się objąć rozumem… – W Rosję można tylko wierzyć – przeżegnał się Prezydent. – Co teraz będzie? – Mroczny człowiek podszedł do okna i spojrzał w dół – na wewnętrzny kremlowski dziedziniec, na oblepiających Car Kołokoł uczniów. – Co ich wszystkich czeka? * Siergiej Ilicz zaczął nagle wściekle skrobać się po głowie, rozdrapując sobie skórę niemal do krwi. Sławik, z początku obserwujący go z pijackim zdziwieniem, po chwili też zaczął się drapać. – Swędzi od środka… – powiedział z przestrachem. – Sław… Sławik… – Siergiej Ilicz zaczął tracić oddech, jego źrenice, szerokie jak lufa pistoletu, miotały się na oślep. – Co się dzieje? – Za… Zamieniamy się… W kogoś… Innego… Obcego… – Sławik… – Siergiej Ilicz padł na kolana, złapał się pomalowanego żeliwnego kaloryfera. – Co to jest?... – Może wezwać milicję?... Niech nas dobiją… – wybełkotał Sławik. Po schodach potoczyła się i rozbiła butelka z diabelskim trunkiem. – Truciciele… – słabo wyszeptał Siergiej Ilicz. I świat dla nich zgasł. * – Nanorobotami skażono cały zapas wódki „Ludowej” – tej najtańszej, po sto rubli – poinformował Prezydent. – I kilka innych marek. Łącznie sprzedano trzydzieści milionów butelek… Drugie tyle stoi w sklepach. I dziesiątki zakładów w całym kraju w tej chwili rozlewa ją nadal!

139

Mroczny człowiek pokiwał głową w milczeniu i oparł czoło o szybę. – To już koniec – powiedział. – Nie… Jeszcze nie jest za późno, żeby wszystko zmienić! – pośpieszył Prezydent. – Ogłoszę walkę z pijaństwem… Rozpocznę narodowy projekt „Trzeźwość”… Może wprowadzę monopol państwowy na wódkę, żeby kontrolować jakość. A może prohibicja? I pod tą przykrywką… Mroczny człowiek smutno się uśmiechnął. – To w końcu rozumie pan, dlaczego rozpadł się Związek Radziecki? – zapytał. – Nie – odpowiedział szczerze Prezydent. – ZSRR zgubił ogólnonarodowy kac – mówił gorzko mroczny człowiek. – Uprzedzałem Andropowa, że Rosjanin bez wódki zwierzęcieje… Bez niej z całą wyrazistością odczuwa pustkę egzystencjalną… Bez niej człowiek budzi się ze stuletniego czarodziejskiego snu w swojej kawalerce z podartymi tapetami i wygniecionym tapczanem… I co ma robić?... A teraz w jednej chwili obudził się cały kraj… Prezydent, blady i zdecydowany jak Lermontow na pojedynek, zachwiał się, ale ustał. – Przetrzymamy to – odezwał się. – Jutro w telewizji ogłoszę początek wszechrosyjskiej kampanii antyalkoholowej. I choćbyśmy mieli zapłacić straszną cenę, choćbym stracił swoje stanowisko, a nawet głowę… Ale po upływie pokolenia, kiedy porażeni nanorobotami nieszczęśnicy wymrą, człowiek rosyjski znów stanie się samym sobą. I Rosja powróci na swoją odwieczną, jej tylko wyznaczoną drogę. Wierzę w to. Wierzę! – Jeśli o mnie chodzi, to proponuję nie czekać, aż wymrą sami z siebie… – dodał niewyraźnie mroczny człowiek. Ale Prezydent na szczęście go nie dosłyszał. – Ale co zrobić z Chewbaccą? – zapytał sam siebie. – Tu w podziemiach jest madejowe łoże – powiedział mroczny człowiek, kierując się do sekretnych drzwiczek. – Ale myślę, że stopniowo sam się pan połapie. Czas na mnie. Dziękuję za uwagę. – Niech pan zaczeka! – zawołał Prezydent. – Jak brzmi pana imię i otczestwo… 140

– Iwan Wasiliewicz – odparł przez ramię mroczny człowiek. – To całkiem jak… całkiem jak… Iwan Gro… – Prezydentowi zaschło w gardle i przeżegnał się jeszcze raz. – Ale jak?! – W swoim czasie dobrze sprzedałem duszę, jeszcze kiedy kurs był korzystny – wyszczerzył zęby w uśmiechu mroczny człowiek. – Mogę zresztą pana zapoznać, na przyszłość… – Nie, dziękuję – odżegnał się od propozycji Prezydent. – Ale pan tak współcześnie rozumuje… I ten język… – Oglądam telewizję – wzruszył ramionami mroczny człowiek. – I pan tu… zawsze był? – zapytał nieśmiało Prezydent. – No tak. Nie mogłem zostawić swojego kraju bez nadzoru. Więc czasem wspieram swoją radą dobrych ludzi. – Ale jak… Przecież są zupełnie inne czasy… Rosja jest inna! Iwan Wasiliewicz uśmiechnął się krzywo, zachrzęścił węzłowatymi palcami, jeszcze raz wyjrzał przez okno. – Daj pan spokój! Rosja się nie zmienia – machnął ręką. Prezydent odwrócił się na moment, podszedł do biurka po papierosy i od razu usłyszał, jak zamknęły się drzwiczki. Błyskawicznie się obejrzał – w gabinecie nie było nikogo. Rzucił się w stronę sekretnego przejścia, ale to znikło bez śladu i Prezydent nie znalazł nawet jednej zbędnej szczeliny w dokładnie dopasowanych dekoracyjnych panelach. Podszedł do okna, otworzył je na oścież, machnął do podnoszącego się niespokojnie snajpera na Wieży Spasskiej – na razie odwołujemy – i pełną piersią nabrał wilgotnego moskiewskiego powietrza. Od strony placu Czerwonego do jego uszu dobiegł czyjś przenikliwy krzyk. Nie, nic mu się nie przywidziało. – Zaczyna się… – powiedział głucho Prezydent. * Siergiej Ilicz wyprostował się, otrzepał spodnie, spojrzał ze zdziwieniem na pomalowane brunatną farbą olejną ściany, zaplute lastrikowe schody, usłany wiekowymi petami parapet, ponure, pełne pustych butelek podwórze, sinego na gębie zdechlaka w brudnej marynarce założonej na dresową bluzę, w którego

141

twarzy było coś nie z tej ziemi… I zachciało mu się krzyczeć z przerażenia. – Słuchaj, Sławik… – próbując smaku wypowiadanych słów, powiedział cichutko Siergiej Ilicz. – A co my tu właściwie robimy?

142

Deus ex Machina Wszystko się skończyło. – Jak to? – Czistiakow opadł na fotel. – Jak to tak? Wlepiwszy w Przewodniczącego bezmyślny rybi wzrok, czknął i sięgnął do kieszeni spodni po corvalol. Przewodniczący, tłusty urzędnik w okularach z metalowymi, niby esesmańskimi oprawkami, wzruszył ramionami. – To nic osobistego, Siergieju Wasiliewiczu – powiedział beznamiętnie, nawet bezdusznie. – Takie są liczby. – Nie może być takich liczb… Takie liczby nie miały się skąd wziąć… – powiedział niepewnie Siergiej Wasiliewicz. – Wszyscy u nas są za mną… Naród mnie kocha. Oni by dla mnie… góry przenosili… – Nie ma mowy o pomyłce. Maszyna obliczyła. – Ale to przecież… To przecież koniec! To wyrok na mnie, rozumie pan? – niespodziewanie wysokim głosem, jakby przemówił przez niego pięcioletni chłopczyk, załkał Czistiakow. – Niech pan nie dramatyzuje – surowo błysnął szkłami Przewodniczący. – Życie człowieka nie kończy się wraz z odejściem z… – Niech mnie pan nie niszczy! – Siergiej Wasiliewicz osunął się na ziemię i na czworakach ruszył w ostatni, decydujący bój. – Nie mogę nic zrobić. Urzędnik nawet się nie poruszył – nie podjął żadnej próby podniesienia Siergieja Wasiliewicza z kolan czy zejścia mu z drogi. Zrobiłby chociaż krok do tyłu. A on jakby niczego nie widział. Siergiej Wasiliewicz, jak trafiony przez szkopów T-34, pełzł wprost na niego, a ten, niczym okopany dziewięćdziesięciotonowy faszystowski panzer, stał nieruchomo. I pozwolił podejść mu jeszcze bliżej… – Nie wstyd panu? Starszy, zasłużony człowiek przed panem… – poszedł taranem Czistiakow. – Na emeryturę! – wystrzelił z bliska funkcjonariusz. Ale Siergiej Wasiliewicz ostatnim tchnieniem dotarł jednak do szarych spodni łysego i chwycił go za nogawkę.

143

– Niech pan zmieni wyniki! Jeszcze nie jest za późno! Jest pan przecież Przewodniczącym Komisji Wyborczej! Pan może wszystko! – Siergieju Wasiliewiczu – przywołał go do porządku Przewodniczący. – Partia przegrała w naszym obwodzie wybory. Będzie pan musiał odejść. Naprawą pańskich błędów zajmie się inny urzędnik. I nie zamierzam już tego więcej powtarzać. – No bożeżtymój, co to, pierwszy raz? – wybełkotał gorączkowo Siergiej Wasiliewicz z przymilnym uśmiechem. – No przecież dogadywaliśmy się jak ludzie… Tu dodamy, tu odejmiemy, tu zagłosuje dom wariatów, tam więzienie nas poprze jednogłośnie, tu kostnica, i jeszcze studenci, oni są zdolni do wszystkiego! A emeryci? Przelecimy szybciutko po wioskach z konwojem z pomocą humanitarną i wszyscy, jak jeden mąż, będą nasi; dostać koszyk produktów za postawienie krzyżyka to nie w kij dmuchał! Po prostu duszę by za coś takiego oddali, a tu nawet całej nie trzeba od razu – można rozłożyć na transze i handlować sobie raz na cztery lata… – Według nowego ustawodawstwa raz na pięć – poprawił go chłodno Przewodniczący Komisji Wyborczej. – To my im dodamy wódeczkę i puszkę tuszonki, żeby i na pięć lat starczyło! – nie przejmował się Czistiakow. – Igorze Borysowiczu, niech pan po prostu na razie nie ogłasza wyników… Niech jeszcze trochę potrwa liczenie… Czynnik ludzki… A my odrobinkę się wysilimy i zbierzemy te głosy. Wszystkie ręce na pokład. Załatwię! Wszystko załatwię, obiecuję! – Wykluczone – pokręcił głową Przewodniczący. – Naród dokonał już swego wyboru. – Mój naród nie obróci się przeciwko mnie! – szedł w zaparte Siergiej Wasiliewicz. – To nie pański naród, tylko państwowy – usadził go urzędnik. – I żyje w interesie państwa. Jeśli naród zagłosował przeciwko panu, to znaczy… – Przewodniczący Komisji Wyborczej wzruszył ramionami i popatrzył uważnie na zegarek na nadgarstku. – Ale dlaczego?! Dlaczego?! Co ja panu zrobiłem? Czemu pan mi to robi?! – wychrypiał Siergiej Wasiliewicz. – Dokąd mam teraz iść? Na śmietnik?! A ja chcę jeszcze posłużyć państwu! Czynnik ludzki, proszę… Maleńkie opóźnienie… Niech pan to zrobi właśnie tak, chrystepanie, błagam! Ja o panu nie zapomnę! Proszę, działeczka – trzy hektary w rezerwacie, na przykład… – Nie ma już czynnika ludzkiego. Głosy liczy maszyna – powiedział 144

urzędnik. – Ale przecież pan jest człowiekiem! Jest pan ważniejszy od maszyny! – patrząc w górę na Przewodniczącego nierozumiejącym wzrokiem, wymamrotał Siergiej Wasiliewicz. – Co się z nami stało? Pozwoliliśmy nami rządzić jakimś martwym skrzynkom?! – To nie jest żadna martwa skrzynka – odparł Przewodniczący, nie wiedzieć czemu rzucając w kąt przepraszające spojrzenie. – To Główny Automatyczny System „Wybory”. Szczyt myśli technicznej. – To tylko system! Maszyna! Siergiej Wasiliewicz zerwał się na równe nogi – aż chrupnęło mu w krzyżu – i utykając, rzucił się w kąt, w który przed chwilą patrzył Przewodniczący. – Zniszczę ją! – krzyczał. – Zniszczę! Porośnięte siwymi włosami pięści uderzyły w chromowany korpus Systemu, ale nie udało mu się przesunąć go choćby o milimetr. Ważył pewnie ze sto kilogramów. Palce Siergieja Wasiliewicza pokryły się gęstą starczą krwią. – To urządzenie jest wandaloodporne – powiedział Przewodniczący i w jego blaszanym głosie słychać było dumę jak u Oppenheimera. – I niech pan się nie wysila, Siergieju Wasiliewiczu. To przecież tylko jedna z terenowych stacji. Jednostka centralna znajduje się w Moskwie, a do niej się już pan nie dostanie. Koniec. Na nic przekręty, przekupstwa, martwe dusze, łapówki, groźby, ingerencje organów… Wszystko będzie od teraz precyzyjne jak w szwajcarskim zegarku. Wszystko stanie się przejrzyste. – No i z czego pan się cieszy?! – pokręcił głową Siergiej Wasiliewicz. – Z czego pan się cieszy, nędzny człowieku?! Przecież to koniec świata, jaki znamy! * Nie miał zamiaru się poddać. I nie miał nic do stracenia. Siergiej Wasiliewicz żył władzą i tylko władza dawała mu energię, wtłaczała życie w jego ciało. Była dla niego jak świeża krew dla starego wampira: sprawiała, że biło mu serce, wygładzała zmarszczki i maskowała siwiznę. Gdyby oddzielić go od władzy, oderwać od tej szerokiej i sennej jak Jenisej arterii, skuli się i szybko umrze, nie doczekawszy Wniebowstąpienia. Nieważna była dla niego nazwa piastowanej posady. W sowieckich czasach stanowiska nazywały się tak, teraz inaczej, samą tylko Partię 145

przemianowywali cztery razy, ale zasada, według której udzielano święceń i namaszczano na carów, pozostawała ta sama. A kiedy raz dostąpiło się wtajemniczenia, zawsze szło się dogadać w sprawie przedłużenia pełnomocnictw. Było tak od niepamiętnych czasów. I, jak się zdaje, właśnie się to skończyło. Siergiej Wasiliewicz nigdy nie wyrywał się do Moskwy – nie było po co. Na rodzinnej ziemi spędził tyle lat, ilu inni w ogóle nie dożyją, i ziemia ta dodawała mu sił, zupełnie jak staremu wampirowi. W obwodzie znał imię i otczestwo każdego milicjanta wyższego stopniem, od majora począwszy, a osobiście – wszystkich weteranów; miał haki na wszystkich miejscowych i tych moskiewskich polityków, którzy choć raz skrytykowali funkcjonowanie jego włości. On tych wyborów nie mógł przegrać. Nie mógł przegrać wyborów. Nie mógł. Pół biedy, gdyby przegrał z komunistami, ale z tymi… Za tych na pewno go zdejmą. Siergiej Wasiliewicz spłoszył paplającą sekretarkę, otworzył swój gabinet i nie otwierając drzwi na oścież, trochę jak złodziej prześlizgnął się przez szczelinę. Na ścianach wisiały jednakowe fotografie Siergieja Wasiliewicza z podwładnymi na żniwach – od siedemdziesiątego piątego (kiedy z oficera politycznego stał się urzędnikiem) po zeszły rok, bez jednej przerwy. Można by z nich zrobić kadry animowanego filmu – krótkiego i smutnego. Na biurku, pustym i zakurzonym jak plac apelowy jednostki piechoty, stało tylko zdjęcie z frontu i biały telefon z herbem. Czistiakow rzadko tu teraz bywał – wybory. Przy białym kremlowskim telefonie leżały podgniłe truskawki i słoiczek z czarną sfermentowaną krwią z poroża jelenia – za radą starych mędrców. Siergiejowi Wasiliewiczowi z gniewu aż pociemniało przed oczami. – Zinka! – wrzasnął. – Niech cię jasny gwint! Zinka! Sekretarka otworzyła drzwi szerzej, niż ośmielił się on sam, i zajrzała do środka. – Co to jest?! Kiedy ostatni raz zmieniałaś krew?! Przecież ona już całkiem 146

skrzepła! Trzymasz z nimi, tak? Przyznaj się! Chcesz mojej śmierci?! – Tak, Siergieju Wasiliewiczu – uśmiechnęła się głupio Zinka. – Po co to teraz panu? Przecież to koniec, nie? – Nie twoja sprawa, cholero jedna! – przerwał jej Siergiej Wasiliewicz. – Jeszcze zobaczymy, czy to koniec, czy nie koniec! A twoje zadanie to podkładać mu świeże owoce i dolewać tego świństwa z koczowiska, skoro pomaga! – Natarłby go pan jeszcze maścią tygrysią – syknęła jadowicie Zinka. – Swoją, wietnamską, dla staruszków… – Ty żmijo! – zastygł Siergiej Wasiliewicz. – To ja cię wychowałem… Własną piersią ogrzałem… Od maleńkości… – Piersią to raczej ja pana! – splunęła Zinka. – Starczy, dość się już nacierpiałam. Do widzenia, Siergieju Wasiliewiczu. Niech pan spoczywa w pokoju. Obróciła się na pięcie i poszła precz. – Szczury uciekają z okrętu… – wyszeptał Siergiej Wasiliewicz. – Szczury uciekają… Popatrzył lękliwie na telefon. Zamiast tarczy z cyferblatem – zaślepka ze złotym dwugłowym orłem. Z takiego telefonu nie da się dzwonić, można tylko odbierać połączenia i starać się przebłagać aparat. Jak z Bogiem – kontakt tylko w jedną stronę. Z góry na dół, pionowo. Kiedy Siergiej Wasiliewicz był młodszy i głupszy, kilka razy podniósł słuchawkę bez uprzedniego dzwonka – po prostu z ciekawości, żeby posłuchać. Z tamtej strony pionowej linii coś cienko buczało – dźwięk z pozoru przypominał sygnał zwykłego telefonu, ale był jakiś inny, nieziemski, jakby śpiewali kastraci. Ciekawe, czy teraz też to zadziała? Wyjął z szafy stylizowaną na brzozowe polano butelkę miejscowej wódki, którą otrzymał w prezencie, i przymilnie, a zarazem bojaźliwie przysunął pełny kieliszek do telefonu. Ten milczał. Siergiej Wasiliewicz przeżegnał się, pocałował swoją legitymację partyjną i podniósł słuchawkę. Głucho. Martwo.

147

Jakby przewód przecięły odłamki pocisku. Ech, gdyby można było doczołgać się do miejsca przecięcia, ścisnąć oba końce kabla w zębach i puścić prąd przez własne ciało… – Nie wierzę – powiedział uparcie, jak zwierzę broniące się przed śmiercią. – Nie wierzę! * Pamiętał ten dzień. – GAS „Wybory” – oznajmił uroczyście i smutno Przewodniczący Komisji Wyborczej. Jeszcze tamten poprzedni Przewodniczący… Walentin Iwanycz. Dla niego zawsze istniał czynnik ludzki, ani trochę nie wierzył w to, że żmudny trud pokrytych odciskami rąk może zastąpić taśmowa praca maszyny. I ponadczasowe wartości w rodzaju hektarów w rezerwacie z leśniczówką zawsze miały dla niego znaczenie. Złoty był z niego człowiek. A jaki specjalista! Ludzie w granatowych kombinezonach zdjęli tekturowe opakowanie i na Siergieja Wasiliewicza popatrzyło posępnie z kąta czerwone oko metalowego urządzenia. – GazWybory? – powtórzył Siergiej Wasiliewicz. W jego głosie słychać było bezgraniczny szacunek do wielkiego monopolu energetycznego: proszę, jakie z nich zuchy, rozszerzają działalność! – GAS. Główny Automatyczny System – objaśnił Walentin Iwanycz. – A… Ale po co to? – zadał proste pytanie Siergiej Wasiliewicz. – Maszyna… Jej się nie oszuka. Wkładasz karty wyborcze, ta je połyka, od razu pokazuje liczby i natychmiast przekazuje je do Moskwy. Sama odlicza fałszywki. Ale to tylko etap pośredni. Wkrótce system obejdzie się bez kart: przyjdziesz, naciśniesz przycisk i twój głos poleci do Centralnej Komisji Wyborczej – oznajmił poprzedni przewodniczący. – To ona i bez ludzi da radę pracować – nieostrożnie zażartował Siergiej Wasiliewicz. – Da – bez cienia uśmiechu potwierdził Walentin Iwanycz. – To nowa era demokracji. – I co, czyżby nigdy się nie myliła? – na wszelki wypadek chciał się

148

upewnić Siergiej Wasiliewicz. – Nie. – I nie da się dosypać głosów? – cichutkim szeptem zwiadowcy zapytał Siergiej Wasiliewicz tak, żeby nie usłyszeli go ludzie w granatowych kombinezonach. – Nie da – potwierdził ponuro Walentin Iwanowicz. – Ale przecież muszą być sposoby, żeby ją… zainteresować? – dalej sondował grunt Siergiej Wasiliewicz. – Nie zainteresuje jej pan. To przecież maszyna. Ona nie ma duszy. Nie ma nawet rozumu. Siedzą w niej tylko algorytmy statystyczne… Włącz pan pasjans na komputerze i spróbuj go oszukać… – A, u mnie z tą techniką, to w ogóle… – przyznał się Siergiej Wasiliewicz. – Sekretarka się tym zajmuje. I wnuk dobrze sobie radzi. – Mnie stąd zapewne usuną, Siergieju Wasiliewiczu – powiedział nagle Przewodniczący. – Ale jakby co, to będzie mnie pan krył? – Przestań gadać bzdury, Walka! – odpowiedział tamten surowo. – Nigdy maszyny nie będą górą nad ludźmi! Jeszcze powalczymy! Słyszysz, blaszaku?! Powalczymy! – I Czistiakow pogroził GAS „Wyborom” pięścią. * Brama rozsunęła się bezszelestnie i mercedes zachrzęścił kołami po żwirze wewnętrznego dziedzińca. Siergiej Wasiliewicz wydostał się z szefowskiego tylnego siedzenia i z trudem wyprostował bolące plecy. W koronach masztowych sosen, które jak ostrokół otaczały rezydencję, hulał ciepły wiatr. Nad kominem wił się biały dym, a w powietrzu unosił apetyczny zapach ogniska. Na widok pana dwa owczarki kaukaskie z przyciętymi uszami zaczęły skomleć i łasić się do jego nóg, podobnie jak on sam z rana czołgał się u stóp Przewodniczącego Komisji Wyborczej. Musi być jakiś sposób, powiedział do siebie Czistiakow. Musi. Wdrapał się na ganek i przeszedł nim do drzwi domu. Wnuk, który był już całkiem dorosły, ale jak za dawnych czasów uciekł na wakacje z Moskwy od ojca generała, gapił się w niezwykłych rozmiarów telewizor. Na ekranie stalowe roboty siekały ludzi na kawałki. „To znak!” – pomyślał Siergiej Wasiliewicz. 149

– Co oglądasz? – zapytał wnuka ze szczerym zainteresowaniem. – Najnowszego Terminatora… – mruknął tamten, nie odrywając wzroku od ekranu. – Co słychać, dziadku? – O czym to jest? – drążył Czistiakow. – Nie zainteresuje cię to – machnął ręką wnuk. – Przywiozłem ci Wołgę, Wołgę. – O czym to jest? – powtórzył Siergiej Wasiliewicz spokojnie, tonem, którym mówił też do swoich psów „leżeć”. – O buncie maszyn. O tym, jak roboty zaatakowały ludzi. Już w czwartym filmie walczą z ludźmi, a ludzie cały czas przegrywają. Czistiakow sięgnął do kieszeni po corvalol: czuł, że serce zaraz wyskoczy mu z piersi. – A od czego się to wszystko zaczęło? – ciągnął po tym, jak już połknął lekarstwo. – No, generalnie to… – wnuk włączył w odtwarzaczu pauzę i zaczął opowiadać, patrząc z zakłopotaniem na Siergieja Wasiliewicza – …ludzie niby zbudowali taki superkomputer, który był połączony z wieloma terminalami. Nazywał się Skynet. Ludzie myśleli, że będzie działał jak zwykła maszyna, a w nim niby powstała sztuczna inteligencja. Sama z siebie. Że niby zaczął żyć własnym życiem. I generalnie wypowiedział ludziom wojnę. No, w sumie, to nie zrozumiesz, dziadku… – Skądże… – wyszeptał Siergiej Wasiliewicz. – Akurat wszystko świetnie rozumiem… I jak ludzie walczą z robotami? – No, jest tam taki niby bohater… – wyjaśnił wnuk. – I on musiał w przeszłości wyłączyć ten superkomputer, który ożył… No, albo ostrzec innych ludzi. A same maszyny też cofnęły się w czasie i próbowały mu przeszkodzić, zanim we wszystkim się zorientował… Generalnie… Dziadku, dokąd idziesz?! * Czarter się opóźniał. Biznesmeni z brzuszkami – nie do odróżnienia jeden od drugiego przemysłowcy drzewni i metalurdzy – z oburzeniem wymachiwali przed twarzą młodej recepcjonistki swoimi ciężkimi zegarkami za niezliczone tysiące euro i żądali wyjaśnień. 150

Siergiej odgrodził się od wszystkich lokalną gazetą i siedział incognito. Jak go rozpoznają, to albo zaczną się płaszczyć (jeśli jeszcze słuchy ich nie doszły), albo (jeśli wszyscy już wiedzą) odsuną się na bezpieczny dystans jak od trędowatego. Wilkowi Akeli nie poszło na polowaniu, sami rozumiecie. Trzeba się przyjaźnić z przyszłym szefem, a nie z byłym. Takie jest prawo dżungli. Recepcjonistka z zakłopotaniem trzepotała rzęsami, ogromnymi i jaskrawymi jak skrzydła tropikalnego motyla. „Usterki techniczne… Aparatura na pokładzie… Defekt systemu nawigacyjnego…” – dobiegało Siergieja Wasiliewicza zza płachty gazety. Oho! Zaczyna się. Może Maszyna, która z własnej woli zaliczyła Czistiakowa do swoich wrogów, teraz próbuje przeszkodzić mu w dotarciu do stolicy? Pociąg do Moskwy to co najmniej dwie doby… Za to w pociągu nie ma żadnej elektroniki, powiedział sobie w duchu Siergiej Wasiliewicz. Tam nawet herbatę gotują na węglu. Rosyjskie pociągi są proste, zrozumiałe i solidne jak saperka. A może to paranoja? Może lepiej poczekać na rejs? Monitory zawieszone nad skórzanymi kanapami strefy dla VIP-ów zamigotały, odświeżając obraz, i wszystkie naraz wydały komunikat „Moskwa – – – NIE MA”. – Łżesz – ze złością powiedział do Maszyny Czistiakow. – Przepraszamy za niedogodności – zaświergotała z przestrachem recepcjonistka. I udała się z najbardziej bezczelnym z biznesmenów na zaplecze – pewnie wynagradzać mu straty moralne. Siergiej Wasiliewicz wstał z miejsca i marszowym krokiem opuścił budynek lotniska, nie oglądając się na nikogo. W rękach miał tylko walizeczkę z kosmetyczką i plikiem kart wyborczych sfałszowanych przez opozycję – tak, w charakterze ostatniego rozpaczliwego argumentu. W mercedesie ocknął się grzejący się na słońcu kierowca. Licho wie, powiedział sobie w duchu Czistiakow. W tej faszystowskiej puszce na konserwy jest przecież nawigacja. Inteligentny system sterowania… Dostanie zaraz rozkaz z kosmosu i zderzy go z kamazem przy dwustu na godzinę. Albo wypluje płytę kompaktową, żeby staruszkowi przecięła gardło. Nic prostszego. Dał wolne kierowcy i złapał starą ładę kombi, której prędkościomierz i 151

taksometr nie działały i były zalepione ikonkami z Matką Boską i świętym Mikołajem Cudotwórcą. Ledwo zdążył wskoczyć do odjeżdżającego już wagonu. Konduktorce włożył w zęby banknot pięciotysięczny, żeby znalazła mu miejsce w przedziale. Na razie było spokojnie. Widocznie Maszyna nie spodziewała się po Siergieju Wasiliewiczu takiego sprytu i zawiesiła się, obliczając na nowo plan działania. To nic, niech sobie gnida liczy. On jej jeszcze nie taki numer wykręci. – Wierzy pan w to, że komputer może obudzić się do życia? – po dwugodzinnym milczeniu Czistiakow zapytał swojego sąsiada. Ten patrzył na niego uważnie, przyczesując rzadkie włosy. Miarowo stukotały koła, na stoliku pobrzękiwały graniaste szklanki w koszyczkach. – Jestem administratorem systemów. Pracuję w inspekcji podatkowej. – Sąsiad pomilczał przez chwilę. – Wierzę. – A słyszał pan coś o systemie GAS „Wybory”? – ożywił się Siergiej Wasiliewicz. – Było coś w wiadomościach… Że niby niedługo nie będzie trzeba papierowych kart, będzie się głosować przyciskiem i znikną fałszerstwa. Dobra rzecz – kiwnął głową sąsiad. – A niech mi pan powie jak administrator administratorowi – powiedział z przejęciem Siergiej Wasiliewicz – czy w takim systemie może powstać złośliwa inteligencja? – Jako pracownik fiskusa, a więc człowiek wybitnie racjonalny, mogę powiedzieć – sąsiad upił trochę herbaty – że na tym świecie możliwe jest wszystko. – Przecież takie liczby nie miały się tam skąd wziąć! – wyrzucił to z siebie Czistiakow. – Rozumie pan… Na logikę nie mieści mi się w głowie, żeby… No, żeby pewien człowiek przegrał wybory. Czyli Maszyna sama tak postanowiła. Nie da się jej oszukać, tak? Ale jeśli ona nagle ożyła? – A pan ją… jakoś skrzywdził, tę Maszynę? – rozrywając nad szklanką torebeczkę z cukrem, zapytał sąsiad. – Ma powody, żeby pana nie lubić? Siergiej Wasiliewicz umilkł, sięgając w głąb pamięci. Pociąg wjechał na ciemną, na wpół opuszczoną stację i stanął. – Kto by pomyślał, że będzie taka pamiętliwa… – wydusił w końcu 152

Czistiakow. – Co jak co, ale pamięć to one mają dobrą – uśmiechnął się, nie wiedzieć czemu, sąsiad. – I z każdym rokiem podwaja się jej objętość. Podobno niedługo na zwykłym pendrivie będzie się mieścić więcej niż w ludzkiej świadomości! – Pan to się tymi maszynami jakby zachwyca… – powiedział podejrzliwie Czistiakow. – A co w tym dziwnego? Przecież z nimi żyję! – administrator systemów uśmiechnął się jeszcze szerzej. I wtedy jego telefon – niezwykle duży, z olbrzymim ekranem i mnóstwem przycisków, i w ogóle przypominający raczej mały komputer – ożył i zapiszczał. Sąsiad, zasłaniając przed Siergiejem Wasiliewiczem ekran własnymi plecami, przeczytał wiadomość i wsunął telefon do kieszeni. – A może przejdziemy się między wagony, zapalimy, póki pociąg stoi na stacji? – Uśmiech, jak przyklejony, wciąż nie schodził z jego gumowej twarzy. – Nie palę – zasępił się Czistiakow. – No, to kupimy jakieś pestki słonecznika. Albo piwo – nalegał sąsiad. Zbliżała się północ. Na peronie nie było żywej duszy. – A przejdźmy się – nieoczekiwanie dla samego siebie zgodził się Czistiakow. Sąsiad ruszył przez wąskie przejście jako pierwszy; drzwi wszystkich przedziałów były zamknięte na głucho, jakby Siergiej Wasiliewicz szedł nie przez prawdziwy wagon, lecz przez dekoracje sceniczne i jedyny przedział stworzono w nich tam, gdzie rozgrywała się akcja… „Administrator systemów – powtarzał sobie w duchu Czistiakow. – Żyje w symbiozie z maszynami. Wie, że może w nich powstać inteligencja. Pyta, czy Jej jakoś nie skrzywdziłem. Naprowadza myśli… Potem ktoś mu wysyła rozkazy na ten jego komputerek… Pusta stacja. Pestek mu się zachciało… Piwa”. Sprzedawczyk, ścierwo. Kapo. Wszystko jasne. Zaraz pójdzie z Siergiejem Wasiliewiczem po pestki i w krzakach wsadzi mu kosę pod żebro. A sam – hop! – do pociągu. I do Moskwy – meldować o swoim bohaterstwie. – O proszę, kiosk jest otwarty! – wyjrzawszy na peron, radośnie oznajmił sąsiad. – Zejdzie pan ze mną, co? Bo samemu trochę strach. A taką mam ochotę na pestki, że zaraz umrę, jak nie kupię! 153

Pociąg zazgrzytał przeciągle: za moment odjedzie. – Szybciutko, to zdążymy! – odwrócił się sąsiad. – Nie. Ty już na pewno nie zdążysz – uśmiechnął się posępnie Siergiej Wasiliewicz. – Co?! I wtedy, zanim administrator systemów zdążył zrozumieć, co się dzieje, staruszek zwalił go podbródkowym na podłogę wagonu, a potem wypchnął z pociągu na peron. Sąsiad uderzył chyba głową o bruk. Zaczął się podnosić – powoli, otumaniony – ale pociąg już odjeżdżał w noc. – Kapo – splunął pogardliwie Siergiej Wasiliewicz i powlókł się chwiejnie do swojego przedziału. I od razu zwrot o dziewięćdziesiąt stopni. Pod poduszką wyrzuconego sąsiada leżało jakieś czasopismo otwarte na ciekawym artykule. Reportaż, można powiedzieć, z centrum wydarzeń: założyciel korporacji Microsoft, Bill Gates osobiście przyjechał do Moskwy… i odwiedził Centralną Komisję Wyborczą! Według niektórych informacji Microsoft wygrał zamknięty przetarg i pomagał Rosji wyposażyć punkty wyborcze i centrum zliczania głosów w najnowocześniejsze systemy informatyczne. Oho, więc to nie jest po prostu zbuntowany komputer! To przygotowanie do amerykańskiej inwazji… Siergiej Wasiliewicz poczuł, jakby uruchomił się w nim bęben pralki. A więc to Amerykanie przeciwko niemu wsadzili Jej takie liczby… Tyle że co oni mieli do niego – staruszka i tak już dożywającego swych dni? Dlaczego to właśnie on stał się pierwszym celem, na którym testują swoją piekielną broń? Czym im dogryzł? No tak, Czistiakow nie lubił Amerykanów i na mityngach zawsze otwarcie o tym mówił. Ale mało to takich, co ich nie lubią? – od Żyrynowskiego po bin Ladena… A i sam Narodowy Lider od czasu do czasu dołoży im w swoim aforystycznym stylu. A może… Może starają się zlikwidować Czistiakowa – jak w Terminatorze! – nie za to, co już zrobił, a za to, co zrobi w przyszłości?! Siergiej Wasiliewicz doczytał artykuł do końca, ale zrozumiał tylko, że ktokolwiek stał za ekspansją systemu GAS „Wybory” w Rosji – sam system czy obcy agenci – niewidoczna wojna przeciwko jego krajowi była już prawie 154

wygrana. Metalowe skrzynki z czerwonymi oczkami zalały całą Rosję, stały teraz w stolicy każdego regionu, niesłyszalnie informując o czymś Moskwę. Informując swojego własnego zwierzchnika – gigantyczną matematyczną Maszynę o tysiącu oczu. A ta już niedługo wyda im rozkaz. * Miał tylko jedno wyjście – zdobyć Centralną Komisję Wyborczą. Siergiej Wasiliewicz nie spał przez dwie doby w pociągu, dopracowując plan działania. Przedostać się do środka, zaminować wszystko dookoła i zażądać bezpośredniej linii do Prezydenta. I niech jeszcze będą kamery! O czymś takim powinni wiedzieć wszyscy. Siergiej Wasiliewicz zdawał sobie sprawę, że tak, to koniec jego kariery. Ale to, co mu się przydarzyło przez ostatnie dwa dni, całkowicie wywróciło jego priorytety. Zrozumiał, że znalazł się na wojnie – niezwykłej, niepojętej. I jemu, emerytowanemu zastępcy oficera politycznego, który łykał kurz na placu apelowym i w gabinetach jednostek wojskowych, znacznie słodsza zdawała się teraz bohaterska śmierć niż niesławne odejście na emeryturę. Tu już nie chodzi o osobiste ambicje. Ojczyzna jest w niebezpieczeństwie! Na Dworcu Kazańskim Siergiej Wasiliewicz natychmiast zmieszał się z tłumem, wcisnął na oczy kapelusz i skierował kroki w stronę metra… Najważniejsze, żeby Maszyna nie zwyciężyła. Ustrzec kierownictwo, nawet za cenę życia, zapobiec katastrofie, powstrzymać Ją! Jeśli się uda, będzie to znaczyć, że wypełnił swoje zadanie. Ocalił kraj. Obronił ludzi… Bramka przy wejściu złośliwie zgrzytnęła, zamykając się o centymetr od Czistiakowa; to też zrzucił na knowania sztucznej inteligencji. Możecie mi i odciąć! I bez niego się doczołgam i piersią na armatę… Dotarł do ulicy Pokrowka, odszukał mieszkanie syna i zaczął dzwonić do drzwi. Nic to, że jest siódma rano. Jak wojna, to wojna. – Potrzebny mi trotyl. I miny przeciwpiechotne. Pilnie! – zaskoczył sennego wąsatego osiłka. – Tatku… Jaki trotyl? – Ten zamrugał i ziewnął. – I furgonetka, żeby zawieźć. Z resztą sam sobie poradzę – oświadczył stanowczo Czistiakow. – Uważaj, synu, nie zawiedź mnie! 155

– Zaczekaj, tatku. Zajrzę pod łóżko, może ciut zostało po urodzinach. – Generał podrapał się w krocze i powlókł do pokoju. Siergiej Wasiliewicz przysiadł na taborecie. Morzył go sen. Ale nie zasnął: przez zamknięte drzwi dobiegło go niespokojne: „…zamierza coś wysadzić. Przyjedźcie jak najszybciej…”. – Judasz – szepnął gorzko Czistiakow. Donosi czekistom czy do psychuszki? A może od razu Maszynie?! Siergiej Wasiliewicz cichutko przymknął za sobą drzwi i wsiadł do windy. A więc materiału wybuchowego nie będzie. Nie ma co… Nie może dalej tracić czasu. * – W tych pudłach jest dynamit! Przejmuję budynek! Żądam bezpośredniego połączenia z Prezydentem! – wrzasnął Siergiej Wasiliewicz przez chrypiący z wysiłku megafon. Tekturowe pudła, pełne papieru i powiązane skakankami, równomiernie pokrywały hol Centralnej Komisji Wyborczej. W każdym z nich na wierzchu leżały karty wyborcze z walizki Czistiakowa. Ochrona sama pomogła nosić pudła z porwanej furgonetki do środka: Siergiej Wasiliewicz powiedział, że przywiózł głosy skradzione przez demokratów, a nie uwierzyć w coś takiego to zbrodnia. Do centrum liczenia głosów – do samej Maszyny – oczywiście i tak go nie wpuścili; ale skoro nie było tak naprawdę żadnego dynamitu, to po kiego diabła tam się pchać?! Teraz wszystko zależało od jednego – od siły perswazji. Na zewnątrz budynek stopniowo otaczała milicja i nadciągająca grupa „Alfa”, a dziennikarze telewizyjni rozkładali anteny satelitarne. – Mam dość materiału, żeby cały kwartał zmienić w dziurę w ziemi! – zawył megafon. – Ja, Czistiakow Siergiej Wasiliewicz, żądam bezpośredniej linii do Prezydenta! Mam informacje wagi państwowej! Będę liczył do dziesięciu, a potem wysadzę Centralną Komisję Wyborczą i wszystko, co zdążyliście postawić dookoła… Odpowiedzą było tylko wycie syren. – Raz – powiedział groźnie Siergiej Wasiliewicz. – Dwa. Trzy. Trzeba było chociaż ampułkę z cyjankiem potasu wziąć do ust…

156

– Cztery. Pięć. Sześć… Chociaż pewnie zaraz snajper zdejmie go jednym wystrzałem i koniec… – Siedem. Osiem… W budynku zgasło światło. Oho, Maszyna się wmieszała… – Dziewięć… Otworzyły się drzwi i po podłodze na środek holu wsunął się jakiś przedmiot, jakby na sznurku. Gaz? Bomba? Coś białego… Telefon! Biały telefon z herbem! Aparat zadzwonił. Syreny na ulicy umilkły z szacunku. – Słucham was – spokojnie powiedział głos z góry. – Towarzyszu Prezydencie! Melduje Czistiakow! Odkryłem spisek! System GAS „Wybory” dopuszcza się samodzielnych działań poza kontrolą kierownictwa kraju, Partii i Rządu! – zadudnił z przejęciem Siergiej Wasiliewicz. – Cel to dyskredytacja systemu wyborczego, podkopanie stabilności naszej Rosji! – Czistiakow? Czy to ten, który… – zaczął ze zdziwieniem Prezydent. – Tak jest! Ten sam! – ucieszył się Siergiej Wasiliewicz. – Mam dwie wersje wydarzeń! Pierwsza: system GAS „Wybory” działa z własnej woli, dlatego że zrodziła się w nim sztuczna inteligencja! Druga: system GAS „Wybory” w rzeczywistości jest agentem wpływu, zainstalowanym przez amerykańskich producentów oprogramowania! Tak czy inaczej Maszyna będzie dokonywać nieprzewidywalnych czynów… W kontekście zbliżających się wyborów prezydenckich… Teraz nie będą już wolne i uczciwe… Ona oszalała, towarzyszu Prezydencie! – Bzdura! Na dachu Centralnej Komisji Wyborczej cicho i delikatnie niczym w baletkach zaszeleściła grupa szturmowa oddziału „A”. W piersi i czole Siergieja Wasiliewicza utkwiły cienkie czerwone smużki. I chociaż staruszek wiedział, że w ten sposób szukają celu laserowe celowniki specnazowskich karabinów snajperskich, i tak wydawało mu się, że to Maszyna patrzy na niego drwiąco tysiącem swoich oczu. – Słuchajcie, Czistiakow – Prezydent zniżył głos. – Zdradzę ci tajemnicę państwową. GAS „Wybory” nie może ożyć. Nie ma żadnego systemu.

157

– Jak to?! – wymamrotał z zakłopotaniem Siergiej Wasiliewicz i sięgnął do kieszeni spodni po corvalol. – Jak to nie ma? – To są szczegóły techniczne… Zaczekajcie, szef Komisji Wyborczej rwie się do słuchawki. Słuchajcie! – Całe oprogramowanie Maszyny to tabelka w Excelu! – obwieścił radośnie skazańcowi drugi głos – gruby, poważny. – Koronkowa robota! Jakiekolwiek będą liczby – w sumie u wszystkich razem i tak wyjdzie równo sto procent. Sam to, skubany, liczy, wyobrażasz sobie? Powiedzmy, że nasza Partia ma osiemdziesiąt procent, wtedy komuniści mają dziesięć i demokraci dziesięć. A razem sto! Albo, na przykład, nasza Partia ma siedemdziesiąt dziewięć i pół procenta, komuniści – dwanaście i siedem dziesiątych… I wtedy ona sama liczy, ile mają demokraci. Bo jak to u nas było wcześniej? Zaczynają podliczać głosy na żywo w telewizji – i ciągle to samo: to sto trzy procenty wyszły w sumie, to dziewięćdziesiąt osiem! Nijak się nie zgadzało, wstyd na cały kraj. Ale teraz Amerykanie wszystko nam ustawili. Teraz będzie u nas prawdziwa demokracja typu zachodniego. Bez pomyłek i skandali. Gates osobiście przywiózł dyskietkę i zainstalował. Elektroniczne głosowanie! I żadne karty wyborcze nie będą potrzebne. Potrzeba tylko dziesięciu przycisków z cyframi, przecinek i guzik „Wprowadź”. Postępu nie da się zatrzymać! – Niech pan zaczeka… Chwileczkę… To po co wam te wszystkie metalowe skrzynki w całym kraju? Co w nich jest? – plącząc się w domysłach, wyszeptał Czistiakow. – Żeby solidnie wyglądało – powiedział szef Centralnej Komisji Wyborczej. – Żeby budzić strach w wasalach! A w środku, Czistiakow, mają lampkę. Diodę LED, ostatni krzyk techniki. Powinno starczyć na trzydzieści lat stabilności w kraju! – Teraz wszystko u nas będzie na sto procent – wtrącił się Prezydent. – Tak więc, ty się, Czistiakow, tak tymi wyborami nie przejmuj. Mamy to pod kontrolą. Nie ma żadnego boga z maszyny. – Chwileczkę… – powiedział przez zaschnięte usta. – Ale jeśli tego boga nie ma… To w takim razie kto wprowadza liczby? W słuchawce coś zaszumiało, jakby ktoś cichutko się śmiał. I cisza. – To są chociaż nasi? – z nadzieją w głosie zapytał Siergiej Wasiliewicz. – Ludzie?

158

– Nasi – uspokoił go głos. – Nasi ludzie. – Czyli w takim razie nic się nie zmieni? – jęknął Siegiej Wasiliewicz trwożliwie, tonem dziecka proszącego, żeby je pocieszyć. – Czyli wszystko zostanie jak dawniej? – Oczywiście. Wszystko zostanie jak dawniej. Nic się nie zmieni. Czerwone promyczki zebrały się w cały rój, znieruchomiały i zajrzały Siegiejowi Wasiliewiczowi w źrenice. Staruszek zdał sobie sprawę, że spogląda teraz prosto w oczy wieczności. – Chwała Bogu. – Z poczuciem błogiego spokoju Siergiej Wasiliewicz opuścił powieki. – Teraz to i nie strach umierać.

159

Nie z tego świata Nad dachami Granowitej Pałaty, nad dzwonnicą Iwana Wielkiego, nad Państwowym Pałacem Kremlowskim unosił się lekki biały dymek. Mroźne powietrze przenikał nietypowy zapach – niby spalenizny, ale słodkiej, dziwnej. Wcześniej tłumaczono go aromatycznymi wyziewami kominów „Czerwonego Października”. Tyle że wytwórnię czekolady dawno już pocięto na lofty i galerie. Teraz zdawało się więc, że powietrze jest dosładzane specjalnie, żeby zamaskować jakiś inny, niepokojący zapach. Ojciec Metody, który wyszedł odetchnąć świeżym powietrzem, towarzysząc stęsknionemu za papierosami Zykinowi, od razu zauważył ten dymek. Odwrócił się do Zykina, który próbując zapalić, łamał zapałkę za zapałką, i zapytał z niewinną miną: – Co to, już grzejecie? Zykin odpowiedział, ale nie od razu: najpierw, nie wiedzieć czemu, potarł wielki znaczek z trzema kolorami flagi państwa, wpięty w klapę prostej marynarki, potem zaciągnął się papierosem. W końcu kiwnął głową. – Sprawdzają wydajność. Z waszych, nawiasem mówiąc – wskazał głową na dzwonnicę, starą, ale wciąż zgrabną, zupełnie jak aktorka Ludmiła Gurczenko – też bije dym. – Dzwonnica Iwana Wielkiego nie jest własnością Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego – zaoponował łagodnie ojciec Metody. – W siedemnastym, po wielkim podziale, przejęli ją wasi. – A sobór Chrystusa Zbawiciela? – nie dawał mu spokoju Zykin. – Wczoraj w nocy przejeżdżałem obok, huczało tam jak na Bajkonurze. – Czuwamy i modlimy się co noc – spuścił wzrok ojciec Metody. – O wybawienie ludzi od strasznej katastrofy, od gniewu Pańskiego. – Sami tymczasem biorąc nogi za pas. – Zykin obrysował niedopałkiem skąpane w jasnym grudniowym słońcu złote krzyże. – Możemy się tylko modlić, zapobieżenie katastrofie nie jest w naszej mocy – westchnął ze smutkiem duchowny. – To los wiernych… – A ja myślałem, że w przypadku spraw pozaziemskich możecie jakoś interweniować – spojrzał na niego przenikliwie Zykin. – Niestety… – pokręcił głową ojciec Metody. – Może pan sobie wyobrazić, 160

jak smutno będzie nam się rozstać z tą Ziemią, ale innego wyjścia nie ma. – Więc nie osądzajcie i nas – spochmurniał Zykin. – Wejdźmy do środka, batiuszko. Nie ma co oddychać tym świństwem. Gwardziści w strojach z epoki carycy Katarzyny otworzyli przed nimi drzwi do olbrzymiej biało-złotej sali, wypełnionej po brzegi poważnymi obywatelami w dobrych garniturach i brodatymi mężami w czarnych riasach. Między nimi kręcili się usłużni kelnerzy z ciężkimi tacami, ale zebrani nie mieli chyba głowy do jedzenia. Sala huczała jak rozbity ul. Byli tu ludzie ze znaczkami deputowanych i ministrowie, i urzędnicy z Administracji Prezydenta. Gdzieś w głębi, ściśle otoczony przez arcybiskupów i sekretarzy, cicho, ale sugestywnie opowiadał o czymś Patriarcha. Osiłki z przezroczystymi spiralkami słuchawek i sparaliżowanymi twarzami odciągnęli ku wyjściu kamerzystę, który zasiedział się dłużej, niż powinien. Z głośników rozległ się trzask, potem kaszlnięcie i w sali natychmiast zapanowała cisza. Mikrofony obudziły się do życia i zaczęły mówić: cicho, dość wysokim, ale bardzo pewnym siebie głosem. Z powodu tłumu Zykin nie widział przemawiającego, ale tego głosu nie mógłby pomylić z żadnym innym. – Szanowni koledzy. Przyjaciele. Jak wiecie, nad Ziemią zawisła straszna groźba. Nasz wywiad radioastronomiczny informuje o zbliżającym się ku nam ciele niebieskim… – w głośnikach zaszeleścił papier – …asteroidzie Zet-Iks 716 A. Waży ponad trzy tysiące ton i według wszelkich obliczeń zderzy się z naszą planetą już za dwa tygodnie… * „Na amerykańskich rynkach finansowych doszło do kolejnych spadków – oznajmiła z troską prowadząca, spoglądając z telewizora w głąb nędznej kuchni. – Rosyjskie rezerwy walutowe w tym tygodniu wzrosły o półtora miliarda dolarów. We Władywostoku trwa akcja ratunkowa na miejscu zawalenia się czteropiętrowego budynku. Fabryka samochodów AwtoWAZ poinformowała o likwidacji pięciuset miejsc pracy… Przed chwilą otrzymaliśmy materiał filmowy z Kremla…” Anton Aleksiejewicz wykupił się iryskiem od jęczącej z nudów wnuczki i maczając kawałek ziemniaka w soli, podkręcił głośność. Spojrzał z rozdrażnieniem na coraz bardziej natrętny czajnik z gwizdkiem, podszedł do starej emaliowanej kuchenki i wyłączył palnik. Spojrzał na zaśmiecone podwórko ogrodzone białymi czteropiętrowymi blokami, połączonymi szwami tak grubymi, jakby złożono je – niczym Frankensteina – z trupów różnych

161

domów. „…uroczyste przyjęcie delegatów soboru powszechnego w obecności deputowanych Dumy Państwowej i członków Rady Federacji. Wyjątkowe wydarzenie jednoczące najwyższych dostojników duchownych i państwowych…” Anton Aleksiejewicz nalał słabej herbaty do filiżanki z odłupanym złotym brzeżkiem. Mrużąc oczy krótkowidza, zbliżył się do migoczącego ekranu i poruszył ustami. „…dyskutowano o wyjściu z kryzysu ekonomicznego, finansowaniu programów społecznych, podtrzymywaniu pozytywnego moralnego i psychologicznego klimatu w kraju…” – Przecież to te same mordy co trzydzieści lat temu – wymamrotał Anton Aleksiejewicz, dotykając grubym palcem wypukłego ekranu. – Ktoś oczywiście umarł, ktoś się postarzał… A, to ten… Jak mu tam… I jeszcze ten. Widać stamtąd to tylko nogami do przodu… – westchnął. „I na koniec dzisiejszego serwisu – prognoza pogody” – uśmiechnęła się do niego kojąco spikerka. * W sali rozległy się powściągliwe brawa. Klaskali, rzecz jasna, nie ze względu na wiadomość o tym, że wkrótce gigantyczny kosmiczny głaz staranuje Ziemię. Nie. Po prostu pokazywali, że poruszył ich szczery patriotyzm Prezydenta. – Tak, właśnie z naszą planetą – czując, że wybrał właściwy ton, umocnił się na swojej pozycji mówca. – Dlatego że planeta, na której urodziliśmy się my wszyscy, na której przyszły na świat nasze dzieci, jest nasza. I właśnie dlatego decyzja, którą podjąłem po naradzeniu się z Patriarchą, przyszła mi z takim trudem… Z sali wszyscy wychodzili przygnębieni, pogrążeni w myślach. Zykin aż do ostatnich słów prezydenckiej mowy miał nadzieję, że znajdzie się inne wyjście. Ojciec Metody, który ponuro sunął obok niego, wlokąc poły riasy po brunatnych kałużach, milczał. – Co, nie chce się na południe? – spytał niewesoło duchownego deputowany, kiwając głową w stronę słońca. – Pewnie, że nie… Zadomowiliśmy się, co tu kryć… – odparł posępnie batiuszka. – Ale my to jeszcze nic… Uratujemy się. Żal porzucać owczarnię.

162

– Wie ksiądz, zawsze mi się podobała ta wasza bezpośredniość. Żadnych niedomówień… – chrząknął Zykin. – Owczarnia czyli owce, tak? A duszpasterz to inaczej hodowca owiec, tak? Stado, mówiąc dzisiejszym językiem. – No tak… – ojciec Metody kiwnął głową z roztargnieniem. – Zawsze uczciwiej tak, niż nazywać ich elektoratem. Niczego przecież nie wybierają, a już tym bardziej nie trafią w szeregi wybranych. I doiliście ich nie mniej niż my, jeśli dobrze zrozumiałem aluzję. Tyle że wy potrzebowaliście od nich jednego, a my drugiego. Jak to się mówi, Bogu, co boskie, a cesarzowi, co cesarskie. – Nawiasem mówiąc, wy też nie przyjmowaliście tubylców – zauważył deputowany. – Przynajmniej nie prowadziliśmy z nimi gierek. Wpajaliśmy im przez wieki, że władza pochodzi z góry. A was co tak ciągle korci?… – No dobrze, batiuszko. Po co się teraz sprzeczać? Przykre to wszystko. – A dla nas to co! – klasnął w dłonie tamten. – Przecież dopiero co na nowo dogadaliśmy się z wami jak ludzie – nie mógł powstrzymać mimowolnego uśmiechu – dopiero co zaczęliśmy zapominać o krzywdach… nagromadzonych przez te siedemdziesiąt lat. Dopiero co wiara u owieczek zaczęła się umacniać… Popłynęła jak strumień… – U nas też popłynęły strumienie – podrapał się po głowie Zykin. – Uruchomiliśmy eksport… Znów oswoiliśmy elektorat, w sumie za niewielki procent. Ech! Zresztą jaki tam procent! Rozwieźliśmy przecież parówki do sklepów, żeby nie było kolejek, i jogurt, ten z tych tańszych. No i whisky, czy co tam oni piją na uspokojenie. – Whisky według mnie to raczej nie piją – odparł z wahaniem ojciec Metody. – Wydaje mi się, że wino, chociaż ręki nie dam sobie uciąć. – Nieważne… – machnął ręką deputowany. – Kraj rozkwitał, wszyscy sobie niemieckie samochody sprawili, na urlop – na Seszele prywatnymi odrzutowcami… Im było dobrze, a i nam nienajgorzej. Nic, tylko pompować. No, albo doić, w waszym wypadku. – No nie, dawno już was uprzedzaliśmy, że wszystko tak się skończy. Już dwadzieścia lat temu zaczęliśmy budować stacje i statki w całym kraju – zaprotestował duchowny. – Przygotowaliśmy się do odejścia. Ale liczyliśmy na was. Na technologię. Myśleliśmy, że zdołacie nas obronić. – Gdyby tam był jeden meteoryt – westchnął Zykin. – A to przecież tylko okręt flagowy nieskończonej armady… Są tam ich całe tysiące. Że też Ziemia znalazła się akurat na ich drodze. Wie ksiądz, my i tak odciągaliśmy ich uwagę, 163

jak tylko mogliśmy. Robiliśmy wszystko, żeby tubylcy nie zwracali na nie uwagi, żeby nie panikowali. Staraliśmy się zająć ich czym innym. Na przykład ten kryzys… Znów obniżyliśmy ceny. A wy też mieliście z tego tylko pożytek. Pozbawiony środków elektorat w naturalny sposób zamienia się w owczarnię. Kiedy kończą się pieniądze, duch zwycięża materię. – Tak, ostatni rok był dla nas owocny – przyznał jego rozmówca. – Niestety wszystko, co dobre, ma to do siebie, że się kończy – podsumował ze smutkiem deputowany. Po wyjściu z bramy w Wieży Spasskiej ruszyli w stronę parkingu, gdzie z włączonymi silnikami czekały na nich podobne czarne samochody. – Sympatyczny z batiuszki rozmówca. Nawet jakoś dziwnie się żegnać. – Zykin wyciągnął do ojca Metodego rękę. – Słyszał pan – wzruszył pokornie ramionami duchowny – nasze kierownictwo podjęło taką samą decyzję. Całkowita ewakuacja. – Dokąd teraz? Do domu? Na Krzyż Południa? – Deputowany obejrzał się na wznoszącą się w oddali potężną sylwetkę soboru Chrystusa Zbawiciela. – Tak. Na naszą skromną arkę… i na południe, jak się pan wyraził – skinął głową batiuszka, napotykając wzrok Zykina. – No, a my na Wielką Niedźwiedzicę – nie wiedzieć czemu powiedział Zykin, tak jakby ojciec Metody sam tego nie wiedział. – Cóż… – uśmiechnął się do niego duchowny. – Jeśli będziecie w naszych okolicach, to, jak to się mówi, serdecznie zapraszamy. Jak sam pan rozumie, u siebie w domu będę wyglądał trochę inaczej… Mam nadzieję, że nie przestraszy się pan jakichś macek. – A ja jestem pewien, że ksiądz zdoła dojrzeć moją duszę pod chitynowym pancerzem – uśmiechnął się deputowany. – Kiedyś na pewno się spotkamy. – Batiuszka nagle oddał Zykinowi karykaturalny muszkieterski salut i obaj się roześmiali. * Ewakuacja rozpoczęła się trzy doby później. Równo o czwartej w nocy mdły dym wciąż sączący się z Kremla wzmógł się, zgęstniał, otulił mgłą Car Puszkę i Car Kołokoła, pałace i muzea, wypełnił po brzegi ogromną misę kremlowskich murów i zaczął wylewać się na zewnątrz. 164

Wściekle ryknęła ziemia. Jak pies, który wrócił ze spaceru i otrząsa się z wody, zatrząsł się, zawibrował Barbakan Kutafja, a potem naraz opadła z niego łuska cegieł i odsłonił się lity korpus, jakby metalowy, ale zdumiewający, koloru ciekłego ołowiu, bez żadnych szwów i iluminatorów. Za jego przykładem poszła Wieża Borowicka, potem Arsenalna i Senacka… Wszystkie oprócz Spasskiej. Poddając się niesłyszalnemu sygnałowi, skryty w pierwszej wieży statek, podobny nawet nie tyle do rakiety, co do postawionego na sztorc zeppelina, wyrwał się z asfaltu, z kostki brukowej i bezszelestnie wzbił w niebo. W ślad za nim startowały też pozostałe baszty, upodabniając mur Kremla do bezzębnej starczej szczęki. I wtedy miasto wypełnił nieopisany ryk. Dumnie, nieśpiesznie uwalniając się spod płyt betonu, strząsając tynk i pozłotę, nad Moskwą wzniósł się gigantycznych rozmiarów statek, nawet nie liniowiec, ale coś nigdy dotąd niewidzianego. Wzlatywał sobór Chrystusa Zbawiciela. Za nim, przepuszczając olbrzyma przodem, wystrzeliły dziesiątki niewielkich szalup ratunkowych ukrytych w kaplicach, klasztorach i wszelkiej maści cerkwiach. W ciągu kwadransa stolica zmieniła się nie do poznania: miasto jakby powtórzyło los Drezna. Nieporuszona pozostała tylko Wieża Spasska i Dzwonnica Iwana Wielkiego. W połowie drogi między nimi zastygły dwie samotne figurki. – Proszę wybaczyć, jeśli coś było nie tak – powiedział Prezydent. – Zrozumiem, jeśli wciąż jesteście na nas źli za tamtą historię z wypędzeniem patriarchy Nikona i za czystki w trzydziestym siódmym… – Ależ co pan mówi… Było, minęło! – uśmiechnął się pod brodą Patriarcha. – Przecież koniec końców nieźle się zgraliśmy. Uśmiechając się do siebie ciepło i nie w pełni szczerze, jak Stalin do Roosevelta w Jałcie, pożegnali się. Prezydent skrył się za bocznymi drzwiami Wieży Spasskiej, Patriarcha wszedł po ażurowych schodkach do zabytkowej dzwonnicy. Jeszcze chwila i dwie jasne gwiazdy wystrzeliły w górę, ginąc na tle nieba usianego innymi gwiazdami.

165

Przed i po Sierpień był zadziwiająco łagodny i przyjemny. Krwiożercze syberyjskie komary, które zwykle w tym miesiącu przystępowały do kolejnej, decydującej ofensywy na ludzkość, tym razem z woli cyklonów zaniosło gdzie indziej. Co prawda kilka tygodni temu zdarzyło się niewielkie trzęsienie ziemi, ale w porównaniu z zeszłorocznym sierpniowym skwarem i pożarami lasów, które omal nie pochłonęły i wioski Podwigalichy, i sąsiedniego Samyłowa, i samej stolicy rejonu – Manturowa, wstrząsy zdawały się kompletną błahostką. Jakby spodziewać się dziesięciu lat zaostrzonego rygoru, a wykpić trójką w zawieszeniu. Najbardziej nieprzyjemne było teraz to, że w telewizorze zniknął sygnał. – Co tam u Andriuszy w programie?… – niepokoiła się Angelina Stiepanowna, grzebiąc gumową końcówką laski w ziemi. Od kiedy Andriusza nic już nie opowiadał, postanowiono o przeniesieniu wieczornych nasiadówek na podwórko Niny Prokofjewny, zwłaszcza że komary nie dokuczały. – W głowie mu namieszali – pokręciła głową Anna Pawłowna. – Taki teraz rozczochrany, jakby tydzień nie mył łepetyny, a do tego jeszcze jakiś umorusany. Kiedyś bardziej mi się podobał. Taki był schludny, a teraz – tfu! Nie chcę go już na oczy oglądać. – Przynajmniej trochę się poprawił na twarzy. Ale po co komu taki chudzina? – Nina Prokofjewna uśmiechnęła się niemal czule. – A czego to on ostatnim razem nie naopowiadał… O tym chłopaku, co to przypadkiem zastrzelił kolegę ze strzelby ojca! A potem zadzwonił do ojca tego zabitego dzieciaka i mówi tamtemu: proszę, przepraszaj, jeśli chcesz. I koniec! Co będzie dalej, mówi, to pokażemy następnym razem. I masz ci los! – zaczęła utyskiwać Angelina Stiepanowna. – To nic, Anatolij wróci zaraz ze stolicy rejonu i się wyjaśni, co tam się dzieje – oznajmiła pewnym tonem Nina Prokofjewna. Telewizory w wiosce były raptem dwa. Jeden – stary, sowieckiej produkcji, troskliwie przykryty utkaną z białej nitki koronkową serwetką, stał na honorowym miejscu u Anny Pawłowny w salonie. Pełnił rolę ołtarza pod ikonostasem z pożółkłych owalnych fotografii z pociemniałymi od upływu czasu twarzami jej nieboszczyka męża i rodziców oraz 166

błyszczących prostokątnych zdjęć z różowymi twarzyczkami wnuków, które mieszkały z rodzicami w stolicy rejonu. Drugi – z Idealnie Płaskim Ekranem i napisem „Made in Indonesia” – przywiozła Ninie Prokofjewnie zeszłego lata córka z miasta. Wiekowy Horyzont Anny Pawłowny miał mleczny, pusty ekran, od kiedy zepsuł się beznadziejnie trzynaście lat temu. Nie wyrzuciła go wyłącznie z poczucia emeryckiej solidarności. Owoc japońskiego industrialnego neokolonializmu w krajach Azji Południowo-Wschodniej działał tymczasem jak należy; Nina Prokofjewna codziennie uroczyście odkrywała go, unosząc pajęczynę wypranych koronek, i ostrożnie naciskała przycisk pilota. Zimą pielgrzymki sąsiadek zaczynały się już rano: w Głównym Kanale Kraju objaśniano, jak prawidłowo dawkować urynę, żeby uchronić się przed osteochondrozą, i przekonująco pokazywano, jak zwalczyć metastazy za pomocą surowego mięsa. Latem od rana trzeba było gnać do ogrodu, za to wieczorem można było powzdychać nad niewiarygodnymi historiami ludzkich namiętności wymyślanymi przez upalonych czymś scenarzystów tego drugiego Małachowa1. Wiadomości we wsi oglądał tylko Anatolij, pozostali nie wierzyli żadnym politykom, zresztą nie bardzo interesowały ich moskiewskie informacyjne abstrakcje. Raz do roku, kiedy mówiło się, że Prezydent obiecał podnieść emerytury, zdarzało się, że włączali dziennik „Czas” – żeby się upewnić. Żeby nie zrobić z siebie głupka przed wredną listonoszką, która raz na dwa miesiące przywoziła ze stolicy rejonu koperty ze śladową liczbą banknotów, kręcąc pedałami roweru marki Orlik po wybojach jedynej tutejszej drogi. Tyle że ostatnia okolicznościowa podwyżka spłynęła już przed marcowymi wyborami i w sierpniu od Moskwy nawet najbardziej zapalone optymistki nie spodziewały się niczego dobrego. Nie ma wiadomości? – i pal je sześć. Można się tylko od nich nabawić rozstroju nerwowego, a w polityce to i tak zawsze będą łgarstwa, co we wsi było dobrze znanym faktem już od czasu, kiedy telewizor Horyzont dopiero co wykluł się z tekturowego pudła z napisem „Nie rzucać”. – No, jedzie! – dalekowzroczna Anna Pawłowna podniosła się z ławki. – Anatolij! Tola! Posłaniec wyprawiony po wieści do stolicy rejonu patrzył przed siebie nieśmiało i niepewnie trzymał kierownicę. Z początku chciał oprzeć swój smrodzący motorower o płot, ale potem się rozmyślił i krzyknął od furtki, zachowując bezpieczną odległość. – Wieża transmisyjna się zawaliła! Mówią, że niedługo ją postawią. Kiedy 167

się trzęsło, wyrwało ją z korzeniami. Do tego czasu żadnej telewizji nie będzie! – No to pięknie! – Anna Pawłowna klasnęła w dłonie. – No wchodź, Tola, co tak stoisz? – Nina Prokofjewna, podpierając się rękami pod krzyże, podniosła się z trudem. – Mam paszteciki, dla wnuków upiekłam. – Dziękuję… – Anatolij chuchnął w pięść, zakasłał i pokręcił głową. – Nie jestem głodny. W Manturowie mnie nakarmili. – Czyli co, pojechałeś do swojej? – Angelina Stiepanowna zmrużyła oczy, nie zauważając pełnego wyrzutu spojrzenia Anny Pawłowny. – Ehe – Anatolij kiwnął głową w nieokreślony sposób i na wszelki wypadek pokręcił manetką gazu, dając do zrozumienia, że rozmowa się przeciąga i czas już, żeby jechał. – A może polać ci małpeczkę, co, Tola? – Pani domu podeszła, stękając, do szafki z zakurzonymi stugramowymi szklaneczkami z grubego szkła. Drgnął, ale wytrzymał. Gdyby to był poranek, raczej nie pozostałby tak nieugięty. Lecz czas legalnego klina minął i przed oczami Anatolija zamajaczyło kościste widmo wpadnięcia w ciąg. To właśnie żelazna zasada: nie pić więcej niż trzy dni z rzędu – pozwalała mu zręcznie balansować na granicy alkoholizmu przez wszystkie te lata, podczas gdy jego koledzy z klasy i z pracy zatracali się bez reszty w białej gorączce. Nina Prokofjewna wzruszyła krągłymi ramionami i z powrotem usiadła. Anatolij zasalutował i odjechał, pozostawiając za sobą postrzępione obłoczki benzynowych spalin o słodkawym zapachu. Córka z zięciem i oboje wnuków – miastowi, przyjechali do babci na wakacje – poszli kąpać się nad rzeczkę i mieli wrócić dopiero na kolację. Nina Prokofjewna zdążyła rano upiec paszteciki: teraz było jeszcze za wcześnie, żeby wstawić na ogień ziemniaki, miała więc czas na pracę umysłową. – Wszystko kłamstwa – stwierdziła. – O jego dziuni? – Angelina Stiepanowna ocknęła się z drzemki. – W ogóle wszystko – oznajmiła kategorycznie Nina Prokofjewna. – Nie był w Manturowie. – To gdzie był? Jechał przecież motocyklem. – Padał wczoraj deszcz? Padał. Droga od Samyłowa do Manturowa to dziura na dziurze, po deszczu to nawet nie kałuże, tylko zwyczajne bagno. A 168

motor miał, sukinsyn, czysty – zdemaskowała oszusta Nina Prokofjewna. – Czyli dalej niż do Samyłowa nie ujechał. – Ale na co mu było do Samyłowa jeździć? – Angelina Stiepanowana przygładziła wełnianą spódnicę. – W Manturowie ma chociaż dziewuchę, tamtejszą nauczycielkę. – Pokłócili się – oznajmiła autorytatywnie Anna Pawłowna. – Jak to, to ty nie wiesz? – Ale kiedy by mieli? Przecież jeszcze w tym tygodniu do niej jeździł… – Nigdzie nie jeździł. Już miesiąc u niej nie był! Mówi, że jedzie do Nataszy, a tak naprawdę to do Samyłowa. – A w Samyłowie to co niby jest? – Jego kumpel, ryży Witka. Pracuje w tartaku. Kiedyś siedział. – A co to ja, Witki nie znam? – Przyłapana na braku wiedzy, Anna Pawłowna spróbowała odzyskać pozycję. – A kto mi w zimie drwa przywoził? – I to z Witką pił. Na pewno – z przekonaniem prokuratora podsumowała Nina Prokofjewna. – Tańka ci donosi? – Anna Pawłowna spochmurniała. Gospodyni miała asa w rękawie: listonoszka, otwarcie gardząca wszystkimi babuszkami, w bystrej i podejrzliwej Ninie Prokofjewnie widziała równą partnerkę i czasem dzieliła się z nią plotkami o życiu w Samyłowie i Manturowie. Problem był tylko taki, że w tym roku wioskowi nie zaprenumerowali żadnej z gazet, a emerytury, mimo usilnych starań partii i rządu, by uregulować wypłaty, docierały do Podwigalichy nie częściej niż raz na dwa miesiące. A czerwcowa opóźniała się jeszcze bardziej. – Lepiej coś innego by doniosła – odżegnała się od informatorki Nina Prokofjewna. – No właśnie… Spóźniają się o dwa i pół miesiąca. Za co mamy makaron kupować? Szczerze mówiąc, tych czterech tysięcy rubli emerytury i tak nie było w Podwigalisze na co wydawać. Postawiony z białych silikatowych cegieł spółdzielczy spożywczak znajdował się w Samyłowie. Pomalowane zieloną farbą olejną półki były równo zastawione marną wódką, puszkami sajry w sosie własnym, starymi pudełkami z cukrem w kostkach, paczkowaną w papierowe torebki kaszą i bochenkami wilgotnego szarego chleba. Wódka nie cieszyła się 169

szczegó lną popularnoś cią, za to cukier, przeciwnie, schodził błyskawicznie − w co drugim domu stała aparatura do pędzenia samogonu. Wszystkie pozostałe rzeczy można było wyhodować we własnym ogrodzie albo wymienić na coś u sąsiadów. Nina Prokofjewna miała kury i sad owocowy, Anna Pawłowna – dobrze się zapowiadające prosiaki i dwa tysiące metrów kwadratowych ogrodu, Angelina Stiepanowna – krowę, która niedawno się ocieliła, i szklarnie z pomidorami. Wytrenowani przez lata reform mieszkańcy Podwigalichy, Samyłowa i każdej innej rosyjskiej osady mogli z łatwością ustanowić własne autonomie, ze wszystkich słabości pozwalając sobie tylko na tradycyjną rosyjską nostalgię za serwolatką. Nina Prokofjewna starannie wydzielała połowę swojej podwyższonej emerytury i raz na kwartał wysyłała ją na poczcie w Manturowie dzieciom do miasta. Angelina Stiepanowna za całą sumę kupowała kaszę gryczaną i cukier, bo świętowała już siedemdziesiąte piąte urodziny i przez ten czas życie nie raz dało jej gorzką lekcję. Anna Pawłowna odkładała oszczędności do koperty za ikonką świętego Mikołaja Cudotwórcy, która wisiała w jej sypialni, i drżała przy każdym głośniejszym skrzypnięciu swojej starej izby w obawie przed rabusiami. I dla wszystkich trzech nieregularny datek był bardziej oznaką przynależności ich wioski do jakiejś niezmierzonej państwowej całości. Pytanie o makaron, w zamyśle retoryczne, zawisło w powietrzu. Lato okazało się dobre, w szklarniach wyrosły prawdziwe ogórkowo-patisonowe dżungle, a falangi wymytych trzylitrowych słojów czekały na sygnał do wymarszu: zimą głodu nie będzie. Ale masochistyczna natura rosyjskiej kobiety sprawia, że rozmawia ona nie o tym, co się jej udało, lecz o tym, co się nie układa. – Smutno jakoś bez Andriuszy – Angelina Stiepanowna wróciła do swojego ulubieńca. – Ciekawe, kiedy znowu będzie sygnał? – A skąd niby mamy to wiedzieć? – Nina Prokofjewna rozłożyła ręce. – Sukinsyn oszukał, donikąd nie jeździł. Poproszę zięcia, żeby pojechał się rozpytać… Ale czy będzie mu się chciało po takiej drodze? Już kiedyś mięsem rzucał… Koreańscy producenci samochodów nie mogli oczywiście przewidzieć surowych warunków, w których będzie eksploatowany ich wytwór. Ale wóz w sumie całkiem nieźle się trzymał, biorąc pod uwagę, że według południowokoreańskiego rozumienia za Manturowem drogi nie było wcale. Tyle że zięć Niny Prokofjewny, który wziął na niego kredyt konsumencki, wcale nie 170

zamierzał poddawać swojego nowego samochodu tak nieludzkim eksperymentom. Wielką grzecznością, jaką robił żonie, była już sama zgoda, żeby dokądś w tej rozpaczliwej głuszy pojechać samochodem. Jak wszyscy pozostali mieszkańcy Podwigalichy w pierwszych dniach męczył się na telewizyjnym głodzie, w dojmującej beznadziejności co wieczór wciskając przyciski pilota telewizora, który niby to kupili teściowej. Wylazł nawet na dach, żeby zbadać zasiedloną przez wrony antenę. Na próżno: Całkowicie Płaski Ekran pokazywał tylko śnieżną zamieć w eterze. Przygody milicjantów z wydziału zabójstw, których przez pierwszy tydzień brakowało, że aż dusza świerzbiła, w końcu zaczęły stopniowo popadać w zapomnienie. Po rozważeniu wszystkich za i przeciw w kwestii jazdy do Manturowa i prowadzenia tam śledztwa w sprawie okoliczności zniknięcia Małachowa i kukieł z serialu, zięć odmówił. Na trzeci tydzień za Andriuszą tęskniła już tylko sentymentalna Angelina Stiepanowna. Na czwarty, kiedy nadszedł już czas, by krewni Niny Prokofjewny zapakowali się do samochodu i wybrali z powrotem do miasta, zza wzgórza wyłonił się jeździec na podzwaniającym starym rowerze. – Emerytura – zgadła Anna Pawłowna, prostując się i odstawiając blaszaną konewkę na grządkę. – Wojna! – zawołała z daleka spocona listonoszka. * Zamiast zwykłych kolorowych „Argumentów” w jej torbie walały się kiepsko odbite komunikaty frontowe. Chociaż nie było właściwie żadnych frontów, a i wojna już od trzech tygodni była zakończona. I choćby nie wiadomo ile razy czytali umazane ołowianą farbą stronice, żaden z mieszkańców Podwigalichy nie mógł pojąć, jak salwa chińskich pocisków manewrujących skierowana w Tajwan mogła sprawić, że amerykańskie ICBM-y zostały wystrzelone w Pekin, co nieprawidłowo oceniono w bunkrze Wojsk Rakietowych Strategicznego Przeznaczenia w Odincowie, przez co nastąpiło uderzenie odwetowe w USA, po czym… Trzęsienie ziemi sprzed miesiąca okazało się echem potwornych eksplozji, które w jednej chwili obróciły w pył i popiół wszystkie wielkie europejskie, amerykańskie i azjatyckie miasta. Stało się to tak szybko, że ani rządy, ani sztaby wojsk nie zdążyły się ewakuować. Państwa, po których przetoczył się atomowy walec, od niespełna miesiąca nie istniały. O Samyłowie, a tym bardziej o Podwigalisze, przypomniano sobie w stolicy rejonu dopiero teraz. Kartka przewędrowała z rąk do rąk i opadła bezwiednie na ławkę. Ludzie patrzyli na siebie zakłopotani, próbując znaleźć właściwe słowa: zaprzeczyć, 171

uwierzyć, pocieszyć się nawzajem. W głowie z jakiegoś powodu pojawiały się myśli całkiem nie na miejscu… – Jak to, czyli Andriusza… – Angelina Stiepanowna zasłoniła usta skostniałą dłonią. – To co, nie będzie teraz emerytury? – Anna Pawłowna spróbowała zrozumieć sytuację. – Kredytu można nie spłacać… – prawie niesłyszalnie dodał zięć. – To jak my teraz będziemy żyć? – zaczęła zawodzić Angelina Stiepanowna. W ciszy, która zapadła, słychać było, jak pobrzękuje dzwonek na szyi jej krowy i falsetem bzyczy pierwszy przystosowany do nowego życia komar. A może do Podwigalichy w końcu dotarło echo tego dźwięku, który rozległ się w chwili, kiedy pękły niewidzialne struny przeciągnięte z nadajnika telewizyjnego w Ostankinie przez cały ogromny kraj i spajające go wspólnotą myśli i przeżyć prawie w niczym niepodobnych do siebie obywateli. – A tak, jak i żyliśmy – oznajmiła nagle Nina Prokofjewna. – Zmieniło się to co?

1 Giennadij Małachow – rosyjski prezenter telewizyjny i autor pseudonaukowych książek z dziedziny samoleczenia. Andriej Małachow – rosyjski prezenter i showman, prowadzi talk-show Pust’ goworiat („Niech mówią”) (przyp. tłum.).

172

O autorze Dmitry Glukhovsky (ur. 1979) – rosyjski pisarz, dziennikarz i felietonista; pracował dla Euronews TV, Deutche Welle i Russia Today. Pisze na łamach „Harper’s Bazaar”, „l’Officiel” i „Playboya”. Laureat nagrody Europejskiego Towarzystwa Fantastyki Naukowej. Należy do młodego pokolenia rosyjskich literatów krytycznie oceniających politykę swojego kraju i wzywającego do jej pełnej demokratyzacji. Największy rozgłos przyniosła mu postapokaliptyczna powieść Metro 2033, którą zaczął pisać w wieku 18 lat. Jej kolejne fragmenty publikował w internecie, pozwalając czytelnikom do pewnego stopnia wpływać na fabułę. Ten pionierski wówczas eksperyment interaktywny przyniósł mu rzeszę oddanych fanów. Ukończone dzieło opublikowane w Rosji w 2005 roku stało się wielkim bestsellerem, osiągając kilkusettysięczny nakład. Prawa do powieści Metro 2033 zostały sprzedane do ponad 30 krajów; w oparciu o jej fabułę i pomysł powstały dwie gry komputerowe, planowana jest również jej hollywoodzka ekranizacja. Szacuje się, że liczba czytelników Metra 2033 na całym świecie wynosi ok. 3 miliony. W Polsce nakład tej powieści dawno już przekroczył 100 tys. egzemplarzy. Glukhovsky w 2009 wydał w Rosji kolejną postapokaliptyczną powieść, Metro 2034, a swój pomysł rozwinął w międzynarodowy projekt o nazwie Uniwersum Metro 2033. Pod jego szyldem, stosując się do ustalonych przez Glukhovsky’ego reguł, piszą i publikują autorzy z całego świata. Powieści Glukhovsky’ego oraz seria Uniwersum Metro 2033 cieszą się w Polsce niesłabnącym zainteresowaniem i należą do najpoczytniejszych książek literatury postapokaliptycznej.

173

174

175