Dwie Krolowe 03 - Philippa Gregory

Dla Anthony’ego

Jane Boleyn Blickling Hall, Norfolk, lipiec 1539 roku

Panuje upał, a wiatr przywiewa znad pól i moczarów odór zarazy. W dzień taki jak ten, gdyby mój małżonek nadal był ze mną, nie tkwilibyśmy w jednym miejscu, przyglądając się ołowianemu brzaskowi i krwistemu zachodowi słońca, tylko byśmy wraz z dworem królewskim przemierzali hrabstwa Hampshire i Sussex, najżyźniejsze i najurokliwsze ziemie w całej Anglii, pokonując wierzchem wijące się wśród pagórków trakty i wypatrując linii morza. Wyprawialibyśmy się na polowania każdego ranka, posilali pod baldachimem gęstych drzew w południe i ruszali w tany co wieczór, zatrzymawszy się w kolejnej wiejskiej rezydencji o wielkiej sali rzęsiście oświetlonej ciepłym blaskiem świec i pochodni. Za pan brat z najznaczniejszymi rodami Anglii, ulubieńcy króla, krewniacy królowej, my, Boleynowie: najurodziwsza, najbardziej szanowana rodzina na dworze miłościwie nam panującego Henryka VIII. Nikt, kto poznał Jerzego, nie umiał mu się oprzeć, nikt nie umiał się oprzeć Annie, każdy zabiegał o moje względy, liczą, że zaskarbi sobie łaskę tych dwojga. Jerzy olśniewał wszystkich: czarnooki, kruczowłosy i nieludzko przystojny, zawsze dosiadał najwspanialszych wierzchowców, zawsze towarzyszył miłościwej pani. Królowa Anna wręcz porażała urodą i intelektem, ponętna niczym przedni miód. A ja nie odstępowałam ich ani na krok. Zazwyczaj galopowali obok siebie, jak kochankowie, szli łeb w łeb, a mnie dobiegał ich głośny śmiech przebijający się ponad tętent koni, gdy śmigali mimo jak jedna rozmazana plama. Czasem kiedy widziałam ich razem, takich pełnych życia, takich młodych, takich urodziwych, nie potrafiłam rzec, które z nich darzę większym afektem. Cały dwór dał się uwieść tej dwójce, ich głębokim uwodzicielskim spojrzeniom, ich szerokiemu gestowi — lubili wysoko obstawiać i nie bali się ryzyka, z równą żarliwością sekundowali reformie Kościoła, nie sposób ich było zapędzić w kozi róg podczas dysputy, tacy byli oczytani i bystrzy, tacy śmiali w opiniach. Począwszy od króla, a na kuchcie skończywszy, nie znalazłby się człowiek, który nie byłby pełen podziwu dla tej pary. Nawet teraz, trzy lata później, nie mogę uwierzyć, że już nigdy żadnego z nich nie zobaczę. Przecież ludzie tak młodzi, wręcz promieniujący energią i chęcią do życia, nie mogą po prostu umrzeć? W głębi duszy, w głębi serca wciąż mam ich za młodych i pięknych, oczyma wyobraźni nadal widzę, jak galopują ramię przy ramieniu. Bo i dlaczego nie? Dlaczego nie tęsknić, nie pragnąć, aby to była prawda? Zaledwie trzy lata minęły od dnia,

gdy widziałam ich po raz ostatni, trzy lata, dwa miesiące i dziewięć dni temu jego palce musnęły mnie lekko, kiedy uśmiechając się, rzekł mi w tamtą majówkę: „Zegnaj, żono, muszę pędzić, tyle jest dziś do zrobienia...”, i zostawił mnie samą sobie w czas przygotowań do wielkiego turnieju. Wiedziałam, że razem z siostrą popadli w kłopoty, wszelako nie miałam pojęcia, jak dalece posunęły się sprawy. Codziennie w swym nowym życiu zachodzę aż na rozstaje wsi, gdzie spoczywa kamień milowy wskazujący trakt do Londynu. Wśród porostów, mchu i wrośniętego wiekowego brudu wije się niewyraźny napis: LONDYN, 120 MIL. Tak daleko, tak bardzo daleko. Co dzień pochylam się i dotykam głazu, jakby to był talizman, po czym wracam do domu swego ojca — domu, który po czasie spędzonym w królewskich pałacach wydaje mi się zwykłą chatą. Od trzech lat siedzę na garnuszku u brata, żyję dzięki wspaniałomyślności bratowej, której wcale nie obchodzę, skromną roczną rentę zawdzięczam zaś temu parweniuszowi Tomaszowi Cromwellowi, parającemu się lichwą nowemu przyjacielowi króla. Żyję niczym uboga krewna w cieniu domu, który kiedyś zwałam swoim, w cieniu Blickling Hall, jednej z wielu rezydencji Boleynów. Żyję po cichutku, za grosze, jak wdowa bez majątku, której nie chce żaden mężczyzna. Albowiem jestem wdową bez majątku, której nie chce żaden mężczyzna. Jestem kobietą blisko trzydziestoletnią, o twarzy pobrużdżonej rozczarowaniem, matką nieobecnego syna, wdową nie mającą szans na ponowne zamążpójście, jedyną, która ocalała z tej nieszczęsnej rodziny, dziedziczką skandalu. Moim marzeniem jest, by fortuna znów się do mnie uśmiechnęła. Bym ujrzała na tymże trakcie posłańca w liberii Howardów przynoszącego mi wiadomość: list od księcia Norfolk, w którym dostojny krewniak wzywałby mnie z powrotem na dwór królewski, gdzie wciąż miałabym co robić, służąc miłościwej pani, przekazując w tajemnicy nie swoje sekrety, knowając i wiodąc dwulicową egzystencję, czego się od niego, mistrza przecież w tej materii, pilnie uczyłam, gdy była po temu okazja. Marzy mi się, by świat fiknął koziołka, by nastała odmiana i byśmy znów się liczyli. Żebym ja wróciła do łask i majętności. Ocaliłam raz księcia, kiedy znalazł się w prawdziwych tarapatach, a on z wdzięczności uratował potem mnie. Naszym wspólnym smutkiem jest to, że nie zdołaliśmy ochronić od najgorszego tamtych dwojga, którzy teraz galopują, śmieją się i tańczą tylko w moich snach. Dotykam kamienia milowego raz jeszcze i wyobrażam sobie, że nazajutrz przybędzie wyczekiwany przeze mnie posłaniec. Wyciągnie przed siebie rękę z pergaminem zalakowanym pieczęcią Howardów, czerwoną, grubą i lśniącą. — Jane Boleyn, wicehrabina Rochford? — spyta, obrzucając spojrzeniem moją skromną suknię uwalaną błotem, dłonie pobrudzone od macania na szczęście kamienia milowego. — To ja — odpowiem dumnie. — Wicehrabina Rochford to ja. Już myślałam, że się nie doczekam... — Następnie zaś przyjmę odeń wiadomość. Moje dziedzictwo.

Anna Kliwijska Düren, księstwo Kliwii, lipiec 1539 roku

Ledwie się ważę oddychać. Pozostaję w bezruchu, z uśmiechem przyklejonym do twarzy, i szeroko otwartymi oczyma spoglądam na artystę, wydając się — taką mam przynajmniej nadzieję — godną zaufania, moje szczere spojrzenie powinno sugerować uczciwość, nie nieskromność. Klejnotów, którymi jestem obwieszona, napożyczała dla mnie pani matka, by przekonać powątpiewającego odbiorcę portretu, iż nie całkiem zbiednieliśmy, mimo że mój brat nie zaoferuje wraz ze mną posagu. Król będzie musiał docenić mą miłą powierzchowność oraz polityczne koneksje naszej familii. To wszystko, czym dysponuję. Mimo to musi mnie wybrać. Na niczym tak mi nie zależy jak na tym, aby wybrał właśnie mnie. Nie potrafię wprost wyrazić, ile dla mnie znaczy wyrwanie się stąd. Po przeciwnej stronie komnaty, starannie unikając spoglądania na mój portret formujący się pod biegłymi, zamaszystymi pociągnięciami pędzla mistrza, czeka na swą kolej moja siostra. Niech Bóg mi wybaczy, ale modlę się usilnie, by król jej nie wybrał zamiast mnie. Jest równie chętna jak ja, by opuścić Kliwię i zasiąść na tronie Anglii, co zaszczytem jest bodaj największym. Wszelako nie potrzebuje tego tak bardzo jak ja. Żadna księżniczka na całym świecie nie potrzebuje tego tak jak ja. Bynajmniej nie zamierzam rzec złego słowa na mojego brata, teraz ani w przyszłości. Nigdy nie powiem nic złego na jego temat. Jest ukochanym synem naszej matki i godnym następcą księcia Kliwii. Podczas ostatnich miesięcy życia mego drogiego papy, wtedy już szalonego jak marcowy zając, nie kto inny jak mój brat zamykał go w żelaznym uścisku ramion i prowadził do komnaty sypialnej, by potem publicznie ogłosić, że cierpi na uporczywą gorączkę. To mój brat zakazał pani matce sprowadzać medyków czy choćby duchownych, którzy by mieli przegnać demony zaludniające pobudzony umysł drogiego papy. Mój brat — ze sprytem charakterystycznym dla wołu, powolnym, acz skutecznym i rzadko przyjemnym dla otoczenia — zapowiedział nam wszystkim, iż prędzej uczynimy z drogiego papy ochlapusa, aniżeli pozwolimy, by na naszą familię padł cień szaleństwa, psując nam reputację. Nigdy byśmy nie urośli na tym świecie, gdyby zrodziły się wątpliwości co do jakości naszej krwi. Jednakowoż rzucone na papę oszczerstwa, nazwanie go opojem, odmówienie mu pomocy, której tak rozpaczliwie potrzebował, dawało nam nadzieję. Dawało nadzieję mnie — na zawarcie korzystnego mariażu. Dawało wreszcie nadzieję memu bratu na wżenienie się w porządny ród, by nasze nazwisko i krew przetrwały, pomimo że drogi papa samotnie

walczył z dręczącymi go demonami. Słysząc, jak papa skamle za zamkniętymi drzwiami swej komnaty sypialnej, obiecuje, że już będzie grzeczny, i prosi, byśmy go wypuścili, słysząc, jak mój brat odpowiada bez mrugnięcia powieką, że nie wolno mu wyjść ani teraz, ani nigdy, nieraz się zastanawiałam, czyśmy czegoś przypadkiem nie pokręcili, czy nie bardziej szalony od ojca jest mój brat, czy i nasza matka nie jest szalona, a jedyną osobą przy zdrowych zmysłach w tym domu nie jestem ja, gdyż tylko ja drętwiałam na myśl o tym, co robimy. Nikomu jednak nie zdradziłam się ze swymi myślami. Od najwcześniejszego dzieciństwa pozostawałam pod wpływem brata, który w swoim czasie miał objąć panowanie nad ziemiami położonymi w dolinie rzek Mozy i Renu. Księstewko nie jest może duże, lecz tak strategicznie umiejscowione, że każda licząca się siła w Europie szuka naszej przyjaźni: król Francji, Habsburgowie z Hiszpanii i z Austrii, cesarz niemiecki, Ojciec Święty we własnej osobie, a teraz także Henryk Angielski. Kliwia to klucz do serca Europy, który trzyma w ręku książę Kliwii. Nie dziwota, że mój brat wysoko się ceni, ma wszelkie prawo cenić się wysoko... aczkolwiek mnie z rzadka nachodzi taka myśl, że w rzeczywistości jest być może tylko drobnym książątkiem ciągnącym się w ogonie chrześcijaństwa. O tym wszakże również nikomu nie mówię, nawet mojej młodszej siostrze Amelii. Nie jestem bowiem osobą, która by łatwo zawierzyła drugiemu człowiekowi. Mój brat rozkazuje pani matce na mocy pozycji przysługującej mu z urodzenia, a ona jest jego szambelanem, jego majordomem, jego papieżem. Mając jej błogosławieństwo, dyryguje mną i Amelią, ponieważ jesteśmy zaledwie córkami i niewiastami, a przez to ciężarem dla familii, podczas gdy on jest synem i dziedzicem. To młody mężczyzna z licznymi możliwościami i przyszłością, my zaś jesteśmy dzierlatkami, które w najlepszym razie zostaną czyimiś żonami i matkami, a w najgorszym — skończą jako stare panny i pasożyty. Moja starsza siostra Sybilla już dała nogę z domu, uczyniła to przy pierwszej sposobności małżeństwa i teraz jest wolna od braterskiej opieki. Ja powinnam być następna. Muszę być następna. Łaknę wolności jak niczego innego. Z pewnością nie będą tak okrutni, by posłać za morze Amelię zamiast mnie? Ona ma jeszcze czas, jej szansa nadejdzie. A ja jestem następną córką w kolejce. Nie umiem się nawet domyślić, czemu w ogóle zaproponowano królowi nas obie, może wizja koronowanej przede mną Amelii ma mnie zmusić do większej uległości? Jeżeli tak, jestem gotowa na każde ustępstwo. Przeraża mnie myśl, że zostanę pominięta, że w oko królowi wpadnie młodsza z nas, że mój brat do tego dopuścił! Prawda jest taka, że występuje przeciwko sobie, byle tylko mi dokuczyć. Mój brat to książątko pod każdym względem. Kiedy umarł drogi papa, do końca swoich dni nie przestający szeptem błagać, abyśmy go wypuścili, jego syn wskoczył w buty po nim, mimo że do nich nie dorósł. Papa był światowym człowiekiem, obytym na dworach Francji i Hiszpanii, całej Europy. Jego spadkobierca, nie wychylający nosa z domu, jest przekonany, że świat nawet się nie umywa do księstewka, którym zawiaduje. Że najlepsza książka to Biblia, że najlepszy

kościół to taki o gołych ścianach, wreszcie że najlepszym przewodnikiem jest własne sumienie. Rządząc skromnym domostwem, nikomu nie folguje i karcącą ręką dosięga swych nielicznych sług. Odziedziczywszy niewiele, ma wielkie potrzeby, ja zaś — która nie mam nic — nader boleśnie odczuwam jego przerośniętą ambicję. Gdy się upije lub z czegoś ucieszy, nazywa mnie najbardziej krnąbrną ze swoich poddanych i pieści szorstko. Na trzeźwo lub w nerwach zarzuca mi, że nie znam swego miejsca, i grozi, że każe mnie zamknąć w komnacie i tam trzymać. To nie czcza pogróżka w dzisiejszej Kliwii. Mowa przecież o człowieku, który trzymał w zamknięciu własnego ojca. Sądzę, że mój brat jest zdolny i mnie wziąć pod klucz. Lecz czy ktoś by usłyszał moje krzyki za zatrzaśniętymi drzwiami i zechciał na nie zareagować? Mistrz Holbein kiwa zdawkowo głową, dając mi znak, że mogę ustąpić miejsca siostrze. Nie zezwala mi zerknąć na portret. Żadna z nas nie może popatrzeć na to, na czym spoczną oczy króla Anglii. Zadaniem przybyłego tu malarza nie jest połechtać naszą dumę ani nas upiększyć, tylko uchwycić podobieństwo na tyle, na ile pozwala jego geniusz, po to, by król Anglii mógł zdecydować, którą z nas woli, zupełnie jakbyśmy były flamandzkimi klaczkami wyczekiwanymi przez angielskiego ogiera. Podczas gdy Amelia przybiera pozę modelki, mistrz Holbein korzysta z chwili przerwy i zmienia płótno na sztalugach, sprawdza pędzle. Widział nas wszystkie: wszystkie kandydatki na królową Anglii. Krystynę Duńską księżnę Mediolanu, Ludwikę i Annę z Gwizjuszów oraz Marię hrabinę Vendôme. Zatem nie jestem pierwszą młodą niewiastą, której nos mierzy za pomocą pędzla trzymanego na wyciągnięcie ręki, mrużąc jedno oko. O ile mi wiadomo, moja siostra Amelia nie będzie też ostatnią. W drodze powrotnej do Anglii mistrz może się zatrzymać w Paryżu i tam marszczyć czoło, patrząc na jeszcze inną mizdrzącą się młódkę, by sprawiedliwie oddać zalety i wady jej powierzchowności. Oczywiście nie ma powodu, bym się czuła przez to poniżona, sprowadzona do przedmiotu czy kawałka materii wystawionej na sprzedaż i wdzięczącej się niepowtarzalnym wzorem. — Nie lubisz, kiedy cię portretują? Wstydzisz się? — spytał mnie gburowato, kiedy uśmiech spełzł mi z twarzy, jak tylko przyjrzał mi się niczym ochłapowi mięsa ociekającemu krwią na rzeźnickim bloku. Nie odpowiedziałam. Nieroztropnością byłoby się zwierzać szpiegowi. — Pragnę go poślubić — rzekłam po prostu, na co on uniósł jedną brew. — Ja tu tylko maluję — odparł. — O swoich uczuciach porozmawiaj lepiej z jego ambasadorami. Z Mikołajem Wottonem i Ryszardem Beardem. Nie widzę powodu, by o takich rzeczach opowiadać mnie. Nie odzywając się, siedzę na ławie w niszy okiennej, zgrzana w swej najbogatszej sukni, uwierana przez gorset, którego sznurówki tego ranka zaciągały aż dwie służki i z którego chyba trzeba będzie mnie wydobywać siłą, kiedy mistrz nareszcie skończy malować portret. Przyglądam się Amelii przechylającej głowę na jedną stronę, stroszącej piórka i uśmiechającej się zalotnie do mistrza Holbeina. Modlę się do Boga, żeby moja siostra nie

była w typie malarza. Żeby nie namalował jej takiej, jaka jest: pulchniejszej i ładniejszej ode mnie. Dla niej nie ma znaczenia, czy król ją wybierze czy nie. Och, naturalnie, że byłby to jej wielki tryumf, gdyby z kondycji najmłodszej siostry księcia małej Kliwii przeskoczyła od razu na tron Anglii! Taki skok wyniósłby ją i całą naszą familię. Niemniej ona nie potrzebuje stąd uciec tak bardzo jak ja. W jej wypadku to nie kwestia konieczności czy nawet desperacji jak w moim. Obiecałam, że nie będę patrzeć na szkice mistrza, więc nie patrzę na nie. Tyle dobrego można o mnie powiedzieć: jeśli dam słowo, dotrzymuję go, mimo że jestem tylko niewiastą. Jako że jednak muszę gdzieś patrzeć, wyglądam przez okno — na dziedziniec naszego pałacu. W otaczających lasach właśnie rozlegają się rogi myśliwskie, podnosi się ciężka kratownica i przez bramę wpadają na spienionych wierzchowcach łowczy z moim bratem na czele. Młody książę rzuca spojrzenie w górę i spostrzega mnie, zanim zdążę się uchylić. Natychmiast wiem, że wzbudziłam jego irytację. Jest zdania, że nie powinnam wysiadywać przy oknie, gdzie każdy przechodzący dziedzińcem pałacowym człek może mnie zobaczyć. Chociaż odskoczyłam od okna zbyt szybko, by mógł zarejestrować okiem jakiekolwiek szczegóły, z pewnością się domyśla, iż gorset mam mocno ściągnięty, a kwadratowy dekolt sukni opuszczony niżej niż zazwyczaj, i nieważne, że od piersi po brodę spowija mnie gruby muślin. Kulę się na wyobrażenie błyskawic, które miota w moją stronę. Skoro już wzbudziłam w nim niezadowolenie, nie przyzna tego łacno. Nie poskarży się na śmiałą suknię, którą przecież mogłabym wytłumaczyć, tylko uczepi się czegoś innego, czego konkretnie — tego jeszcze nie wiem. Wiem tylko, że dziś bądź najpóźniej jutro pani matka wezwie mnie do swojej komnaty, gdzie tuż za jej krzesłem albo odwrócony tyłem do drzwi, albo niby przypadkiem dopiero przekraczający próg będzie mój brat, pozornie nieuważny, pozornie obojętny, natomiast pani matka poświęci mi całą swoją uwagę, z dezaprobatą kręcąc głową i mówiąc: „Anno, doszły mnie słuchy, że...”, po czym wspomni coś, co miało miejsce wiele dni temu, coś, o czym dawno zapomniałam, lecz co on dobrze zapamiętał i zachował na taką właśnie godzinę, bym mogła zostać skarcona, a nawet ukarana, i oczywiście nie zająknie się słowem o tym, że wypatrzył mnie przy oknie, rozkwitłą w niewieściej urodzie, co w jego oczach jest moim prawdziwym wykroczeniem przeciwko niemu. Kiedy byłam małą dziewczynką, papa zwykł byt nazywać mnie Falke, swoją sokolicą, swoim cennym białozorem, obdarzając dziecko mianem drapieżnego ptaka z mroźnej Skandynawii. Ilekroć widział, jak pochylam się nad księgami, śmiał się i wołał: „Och, sokolico ty moja, znowu cię zamknęli w klatce. Chodź, uwolnię cię, żebyś się dłużej nie męczyła”. I wtedy nikt, pani matki nie wyłączając, nie był w stanie mnie powstrzymać przed porzuceniem nauki po to, by przebywać w towarzystwie papy. Żałuję, tak bardzo żałuję, że już nigdy mnie nie odwoła od moich zajęć. Zdaję sobie sprawę, że pani matka ma mnie za głupią, a mój brat myśli o mnie znacznie gorsze rzeczy,

jednakże gdybym została królową Anglii, mój małżonek mógłby mi w pełni zaufać: nigdy bym nie zdradziła swej nowej ojczyzny dla nowinek francuskiej mody czy italskich tańców. Okazałabym się godna zaufania, sam król Anglii mógłby zawierzyć mi swój honor. Rozumiem, jak ważny jest honor dla mężczyzny, i pragnę być tylko dobrym dziewczęciem, dobrą żoną i królową. Przypuszczam jednak, że nawet surowy Henryk Angielski nie zabraniałby mi siedzieć przy oknie własnego pałacu. Cokolwiek o nim mówią, wydaje mi, się, że miałby odwagę powiedzieć mi wprost, czym go uraziłam, i nie kazałby pani matce karać mnie za coś zupełnie innego.

Katarzyna Howard Norfolk House, Lambeth, lipiec 1539 roku

Popatrzmy, co też mam... Mam cienki złoty łańcuszek po mojej dawno zmarłej rodzicielce, który przechowuję w specjalnym puzderku na precjoza, niestety pustym, jeśli nie liczyć tego jedynego łańcuszka, ale czuję, że kiedyś znajdę w nim więcej kosztowności. Mam trzy suknie, z czego jedną całkiem nową. Mam kawałek francuskiej koronki przysłanej przez pana ojca z Calais. Mam półtuzin tasiemek, które są tylko moje. No i bardziej niż cokolwiek innego — mam siebie. Siebie, wspaniałą siebie! Dzisiaj kończę czternaście lat, wystawcie sobie! Równiutkie czternaście! Zatem mam czternaście lat, młodość, wysokie urodzenie, choć już nie majątek — smutne, ale prawdziwe, oraz co najważniejsze: mam miłość! Moja babka księżna da mi podarek z okazji urodzin, wiem, że to zrobi. Jestem jej ulubienicą, poza tym lubi, jak ładnie wyglądam. Może to będzie trochę jedwabiu na suknię albo ciężka moneta, za którą kupię sobie tyle koronki, ile tylko zapragnę! Moje przyjaciółki z komnaty panieńskiej wydadzą na moją cześć ucztę późną porą, kiedy wszystkie powinnyśmy smacznie spać, młodzi panowie wystukają na drzwiach tajemny sygnał, na co my im otworzymy, a ja zakrzyknę: „O, nie!” i złapię się za usta, jakbym naprawdę chciała, żebyśmy świętowały tylko w dziewczyńskim gronie, jakbym nie była zakochana, szaleńczo zakochana we Franciszku Derehamie. Jakbym nie spędziła całego dnia, marząc o tej chwili: chwili, w której znów go ujrzę. A ujrzę go już za pięć godzin! Nie, wróć... Właśnie zerknęłam na nieziemsko drogi francuski zegar mojej babki. To się stanie za cztery godziny i czterdzieści osiem minut. Czterdzieści siedem minut. Czterdzieści sześć. Samą mnie zdumiewa, jak wielkim afektem go darzę — pomyśleć tylko, że odliczam umykające minuty do czasu naszego ponownego spotkania! To z pewnością prawdziwa miłość, wielka miłość, a ja na pewno jestem dziewczęciem niesłychanej wrażliwości, skoro tak głęboko to przeżywam. Czterdzieści pięć... Tylko że takie bezczynne czekanie jest straszliwie nudne... Rzecz jasna, nie powiedziałam mu, co do niego czuję. Chyba bym umarła ze wstydu, gdybym mu miała to powiedzieć osobiście. Zresztą i tak pewnie umrę, umrę z samej miłości do niego. Na razie nie wyznałam swego uczucia nikomu poza Agnieszką Restwold, której najpierw kazałam przysiąc na własne życie, że mnie nie zdradzi. Zarzekała się, że prędzej da się zawlec na szafot, powiesić i poćwiartować, niż komuś powie, że go kocham. Mówi, że raczej straci głowę jak moja kuzynka królowa Anna, a

nikomu nie piśnie słówka. Twierdzi, że trzeba by ją poddać torturom, żeby puściła parę z ust. Szepnęłam też na ucho Małgorzacie Morton, która będzie milczała jak grób nawet w obliczu śmierci, nawet gdyby mieli ją wrzucić do klatki z dzikimi bestiami. Z ręką na sercu zapewniała mnie, że nic nie zmusi jej do mówienia, nawet stos. Cieszę się, że tak mówią, bo dzięki temu wiem, że jedna albo druga wygada się przed nim, zanim wejdzie do mojej komnaty dziś wieczorem, i nareszcie Franciszek się dowie, jak bardzo go lubię. Znam go od miesięcy, prawie całe swoje życie. Z początku tylko na siebie patrzyliśmy, ale niedawno zaczął się do mnie uśmiechać i witać mnie. Raz nawet zawołał do mnie po imieniu. Chadza z innymi młodzieńcami i składa nam wizyty w panieńskiej komnacie, myśląc, że darzy miłością Joannę Bulmer, która ma oczy wyłupiaste jak żaba i żaden mężczyzna nigdy by na nią nie spojrzał, gdyby tak nie szafowała swoimi wdziękami. Ale szafuje, i to naprawdę hojnie, przez co mój Franciszek ma zaprzątnięte myśli. To niesprawiedliwe. Och, jakże bardzo niesprawiedliwe. Joanna jest dobre dziesięć lat starsza ode mnie i w dodatku ma męża, więc wie, jak przyciągnąć do siebie mężczyznę, podczas gdy ja dopiero wszystkiego muszę się nauczyć. Dereham też jest już po dwudziestce. Wszyscy oni mają mnie za dzieciucha, ale żadne ze mnie dziecko, mogę to udowodnić. Mam już czternaście lat, dorosłam do miłości. Dorosłam do tego, żeby mieć kochanka. A Franciszka Derehama kocham tak, że aż mi się kręci od tego w głowie i chyba umrę, jeśli natychmiast go nie zobaczę. Cztery godziny i czterdzieści minut. Dzisiaj wszystko się zmieni, wszystko musi się zmienić. Kończę czternasty rok życia, a to nie przelewki. Wiem, co zrobię. Włożę swój nowy francuski czepek i powiem Franciszkowi, że jestem czternastoletnią panną, dzięki czemu wreszcie przejrzy na oczy i zobaczy we mnie niewiastę, niewiastę, której nie brak doświadczenia, niemal dorosłą. Przekonamy się jeszcze, jak długo się będzie trzymał tej żabolicej Joanny, skoro może ominąć jej drzwi, wejść do mojej komnaty i zlec ze mną w łożu. Nie jest moim pierwszym ukochanym, to prawda, ale przecież nigdy nie czułam czegoś podobnego do Henryka Manoxa, a jeśli on twierdzi, że tak było, to kłamie w żywe oczy. Nie miałam nic przeciwko Manoxowi, kiedym była dziewczęciem, dzieckiem właściwie, i dopiero uczyłam się pogrywać na wirginale, nie wiedząc nic o dotykaniu i całowaniu. Po prawdzie gdy pocałował mnie po raz pierwszy, wcale mi to nie przypadło do gustu i zaklinałam go, żeby nie robił tego więcej, a jak zaczął mi wkładać ręce pod spódnice, to tak mnie przeraził, że krzyczałam wniebogłosy i płakałam. Miałam wtedy zaledwie jedenaście lat, skąd mogłam wiedzieć o przyjemnościach, jakich łakną dojrzałe niewiasty? Ale teraz wiem już wszystko, co trzeba. Trzy lata spędzone we wspólnej komnacie panieńskiej nauczyły mnie wszelkich sztuczek i zabaw, o jakich powinnam wiedzieć. Zatem wiem, czego pragnie mężczyzna, wiem, jak go kusić, i nade wszystko wiem, kiedy przestać. Moim wianem jest moja czystość — babka, ta stara skwaszona kocica, pewnie by mi wytknęła, że poza nią w wianie nie wniosę niczego innego — i nikt nigdy nie powie, że

Katarzyna Howard nie orientuje się, jaka jest jej powinność wobec siebie i rodu. Teraz jestem niewiastą, nie dzieckiem, a Henryk Manox pragnął mnie, kiedym była głupiutką podfruwajką ze wsi, niemającą pojęcia o niczym, nieznającą nikogo — a przynajmniej nikogo znaczącego. Pewnie bym mu zresztą uległa, po tym jak mnie przekupił i przeraził, nagabując tygodniami, żebym wreszcie mu dała, co chciał, ale koniec końców to on się wycofał w ostatniej chwili ze strachu, że zostanie nakryty. Ludzie z pewnością by go nie pochwalili, był bowiem wtedy po dwudziestce, a ja — jako się rzekło — miałam dopiero jedenaście lat. Postanowiliśmy więc zaczekać z tym do czasu, aż skończę lat trzynaście. Tylko że teraz mieszkam nie na wsi w zabitym dechami Sussexie, a w Norfolk House w Lambeth, gdzie w każdej chwili może się pojawić miłościwy pan, gdzie arcybiskup jest naszym najbliższym sąsiadem, gdzie regularnie odwiedza nas mój wuj Tomasz Howard, który zawsze przybywa z wielką świtą, a raz nawet zwrócił się do mnie po imieniu. Dawno wyrosłam z Henryka Manoxa. Nie jestem jakąś wiejską dziewuchą, którą można całować po kątach i przymuszać, by dawała więcej wbrew własnej woli, nie po to się urodziłam. Wiem już, co zachodzi w alkowie między niewiastą i mężczyzną, w końcu noszę nazwisko Howard i czeka mnie wspaniała przyszłość. Tylko że — i to jest prawdziwa tragedia, której nie potrafię wprost znieść — chociaż jestem już w wieku, kiedy powinnam się udać na dwór królewski, gdzie jest moje miejsce jako jednej z Howardówien, i służyć miłościwej pani... w Anglii nie ma miłościwej pani! To prawdziwa katastrofa, przynajmniej dla mnie. Nie ma królowej, bo królowa Joanna zmarła po urodzeniu dziecka, co mnie osobiście wydaje się zwykłym lenistwem, a skoro nie ma królowej, nie ma też dworek. To istny pech, czasem nawet sobie myślę, że żadna młoda niewiasta nie zaznała od życia tyle pecha co ja: żeby obchodzić swoje czternaste urodziny w Londynie zaraz po tym, jak królowa wzięła i umarła, a cały dwór popadł w żałobę na długie lata. Bywa też, że mi się wydaje, iż wszystko sprzysięgło się przeciwko mnie, jak gdyby komuś zależało, abym przeżyła swoje życie w panieństwie i zeszła z tego świata jako stara zasuszona panna. Po co być pięknością, jeśli żaden wielmoża nie zwróci na mnie uwagi? Jak ktokolwiek ma się na mnie poznać, skoro nikt nigdy mnie nie pozna? Gdyby nie mój ukochany, mój najsłodszy, najprzystojniejszy pod słońcem Franciszek. Franciszek, Franciszek, Franciszek... byłabym popadła w czarną rozpacz i rzuciła się w wody Tamizy, nie przeżywszy ani jednego dnia więcej. Ale na szczęście jest Franciszek, na którego mogę czekać, i cały świat, na którym mogę się bawić. Przecież dobry Pan Bóg, wiedzący wszystko, uczynił mnie wyjątkową, ponieważ zaplanował dla mnie wspaniałą przyszłość. Urodziłam się do wielkich rzeczy, mam wszystko do wygrania. Czternastoletnia i doskonała? Komuś takiemu Najwyższy w swej mądrości nie pozwoli sczeznąć marnie tutaj, w Lambeth!

Jane Blickling Hall, Norfolk, listopad 1539 roku

Przychodzi wreszcie — właśnie wtedy, gdy dnie powoli stają się krótsze, a ja zaczynam drżeć na myśl o kolejnej zimie spędzonej na prowincji. Przychodzi list, na który jak mi się zdaje, wyczekiwałam całą wieczność. Odzyskuję swoje życie. Mogę powrócić do blasku niekopcących świec, do ciepła piecyków na węgle, do grona przyjaciół i rywali, do dobrej muzyki, smacznego jadła i tańców. Otrzymałam wezwanie na dwór, chwalić Boga! Wracam na dwór w Londynie, gdzie będę służyć nowej królowej. Książę, mój mentor i opiekun, wynalazł dla mnie miejsce na dworze miłościwej pani. Zostanę damą dworu nowej królowej Anglii. Zostanę dworką królowej Anny Angielskiej. To imię rozbrzmiewa mi w głowie złowieszczym echem: królowa Anna, królowa Anna Angielska — znowu! Wyobrażam sobie, że królewscy doradcy podsuwający tę kandydatkę najjaśniejszemu panu musieli również przeżyć moment grozy, kiedy usłyszeli własne słowa: królowa Anna... Przecież pamiętają, jak pechowa okazała się pierwsza królowa Anna dla nas wszystkich? Przyniosła wstyd miłościwemu panu, pohańbiła swą rodzinę, doprowadziła mnie do ruiny, do całkowitego upadku. Lecz nie, najwyraźniej wszyscy już zapomnieli zmarłą królową. Zanim nowa królowa Anna przybędzie do Anglii, tamta Anna, moja Anna, będąca mi siostrą i ukochaną przyjaciółką, i dręczycielką, stanie się niczym więcej jak wyblakłym wspomnieniem. Czasem mam wrażenie, że tylko ja o niej jeszcze pamiętam, że tylko ja, obarczona klątwą, widzę jasno i dziwię się. Często mi się śni. Na powrót jest młoda i uśmiechnięta, dbająca wyłącznie o własne zadowolenie, w modnym czepku ledwie przycupniętym na głowie, by odsłonić ciemne włosy, w sukni z powiewnymi rękawami i z ustami pełnymi słów brzmiących przesadnie z francuska. Wisiorek w kształcie litery „B” na jej szyi głosi, że ta królowa Anglii należy do Boleynów, jak ja. W moim śnie przebywamy w jakimś ogrodzie opromienionym słońcem, Jerzy tryska szczęściem, a ja splatam z nim ramiona, podczas gdy Anna uśmiecha się do nas obojga. Śnię, że będziemy jeszcze bogatsi, że będziemy mieli liczne ziemie, posiadłości i pałace. Runą klasztory, by zapewnić budulec na nasze domy, pokruszą się krucyfiksy, aby było z czego wykuć naszą biżuterię. Będziemy łowić ryby w niegdyś kościelnych stawach, nasze ogary będą się przedzierać przez lasy kiedyś należące do Kościoła. Opaci i przeorysze porzucą swoje sanktuaria, które odtąd będą naszym schronieniem. Kraj zmieni się wedle naszych życzeń, ku naszej radości i naszej chwale. Zawsze budzę się

w tym samym momencie, drżąca i przestraszona. Mimo że wizja jest wspaniała, ja kulę się z zimna i strachu. Ale dosyć o snach! Liczy się to, że znów będę na dworze, że znów będę najbliższą przyjaciółką królowej, jej nieustanną towarzyszką. Będę mieć oko na wszystko. Ponownie znajdę się w centrum wydarzeń jako lojalna dworka królowej Anny, tak jak wcześniej wiernie służyłam trzem poprzednim żonom Henryka. Skoro on umie podnieść głowę i ożenić się raz jeszcze, nie dbając o duchy przeszłości, czemu ja miałabym się nimi przejmować? W dodatku przysłużę się swojej krwi, swemu wujowi przez więzy małżeńskie, księciu Norfolk, samemu Tomaszowi Howardowi, najpotężniejszemu człowiekowi w Anglii ustępującemu tylko królowi Henrykowi. Żołnierzowi znanemu z szybkości działań i okrucieństwa ataków. Dworzaninowi, który nie poddaje się wiejącym wiatrom, lecz niezmiennie dba o *dobro najjaśniejszego pana, własnego rodu i swoje. Arystokracie, w którego żyłach płynie tyle błękitnej krwi, że jego prawo do tronu jest niemal równe prawu Tudorów. To mój krewniak, mentor i opiekun. Uratował mnie przed śmiercią zdrajczyni, mówiąc mi, co powinnam uczynić i jak. Gdy ogarnęły mnie wątpliwości, wyprowadził mnie z cienia Tower i powiódł ku bezpieczeństwu. Od tamtej pory jestem jego zaprzysięgłą sojuszniczką we wszystkich staraniach i on o tym dobrze wie. Teraz znów ma dla mnie zadanie do wykonania, a ja zamierzam spłacić swój dług.

Anna Kliwia, listopad 1539 roku

Udało się! Wygrałam! Będę królową Anglii. Wymknęłam się z więzów i niczym sokolica poszybuję wolno. Amelia przykłada do nosa chusteczkę, ponieważ jest przeziębiona, choć stara się wyglądać tak, jakby płakała z powodu rozstania ze mną. Kłamczucha. Wcale nie jest jej przykro, że wyjeżdżam. Kiedy zostanie jedyną księżniczką w Kliwii, jej życie zmieni się na lepsze, bo przestanie być najmłodszą, najmniej ważną siostrą księcia. A gdy już wyjdę za mąż i zostanę koronowana — pomyśleć tylko: ko-ro-no-wa-na! — jej szanse na dobrą partię wzrosną znacząco. Pani matka także nie wygląda na uszczęśliwioną, lecz jej niepokój jest przynajmniej nieudawany. Zamartwiała się od miesięcy. Chciałabym wierzyć, że martwi ją moje odejście, ale wiem, że jedyne co zaprząta jej głowę, to wydatki na podróż do Anglii i suknię ślubną, które poważnie uszczuplą skarbiec mego brata. Pani matka jest nie tylko jego szambelanem, ale i skarbnikiem. A mimo że Anglia odstąpiła od roszczeń do posagu, ten ślub będzie kosztował więcej, niż oni we dwójkę są gotowi zapłacić. — Nawet jeśli trębacze nie dostaną zapłaty, ktoś musi ich nakarmić — żali się pani matka, jakby trębacze byli jakimiś egzotycznymi i kosztownymi zwierzątkami, na których obecność się uparłam w swej próżności. Tymczasem zostali przysłani przez moją siostrę Sybillę, która z całą otwartością stwierdziła w liście, że nie umocni się jej pozycja w Saksonii, jeżeli ślubna wyprawa średniej siostry, wydawanej za najpotężniejszego króla Europy, ograniczona będzie do wozu i paru gwardzistów. Brat nie odzywa się prawie wcale. Moje małżeństwo to jego wielki tryumf i ogromna szansa dla jego księstwa. Należy do ligi protestanckich książąt, którzy mają nadzieję, że do sojuszu przyłączy się król Anglii. Gdyby wszyscy europejscy protestanci się sprzymierzyli, mogliby hurmem zaatakować Francję albo Habsburgów i dalej szerzyć reformację. Mogliby podnieść rękę na Rzym i ukrócić władzę papieża w Świętym Mieście. Kto wie, jakie jeszcze miłe Bogu uczynki są możliwe, jeśli tylko zdołam być dobrą żoną dla mężczyzny, którego dotąd nie zadowoliła żadna z jego królowych? — Spoczywa na tobie obowiązek wypełnienia misji od Boga — pompatycznie informuje mnie mój brat. Milczę, czekając, aż wyjaśni, co dokładnie ma na myśli. — Król Henryk przejmuje wiarę od swoich żon. Kiedy był żonaty z hiszpańską księżniczką, otrzymał z rąk papieża tytuł Obrońcy Wiary. Lady Anna Boleyn odwiodła go od zabobonu i skierowała ku światłu reformacji. Żyjąc z królową Joanną, na powrót stał się katolikiem i gdyby

nieszczęsna nie oddała ducha Bogu, z pewnością by się pogodził z papieżem. A tak, mimo że nie przyjaźni się z Rzymem, Anglia pod każdym względem jest katolickim krajem. Mało brakuje, by i on oficjalnie się nawrócił na katolicyzm. Jeśli jednak pokierujesz nim tak, jak jest twoim zadaniem, ogłosi się protestanckim królem i zwiąże z nami. — Zrobię co w mojej mocy — obiecuję niepewnie. — Lecz jestem zaledwie dwudziestoczteroletnią niewiastą, podczas gdy on jest czterdziestoośmioletnim mężczyzną zasiadającym na tronie od wczesnej młodości. Kto powiedział, że w ogóle zechce mnie słuchać? — Jestem pewien, że wywiążesz się ze swego obowiązku — podtrzymuje swoją wiarę słowami, widzę jednak, że w miarę jak zbliża się czas mego odjazdu, trapi go coraz więcej wątpliwości. — Chyba nie martwisz się o jej bezpieczeństwo? — zwraca się doń cicho pani matka, przerywając mu picie wina i gapienie się w ogień na kominku, jakby tam wypatrywał moich przyszłych losów. — Jeżeli Anna się nie zapomni, nic nie powinno jej się stać — odpowiada. — Chociaż Bóg świadkiem, że Henryk to król, który uważa, iż ma nieskończoną władzę na swojej ziemi. — Nad żonami także? — dopytuje pani matka szeptem. Jej syn wzrusza ramionami, kryjąc pomieszanie. — Anna w niczym mu nie uchybi... — Mimo to trzeba ją przestrzec. Małżonek będzie panem jej życia i śmierci. Będzie mógł z nią uczynić, co zechce. Ukryta w ciemnościach przeciwległego kąta komnaty, uśmiecham się na tę ostatnią uwagę mego brata. Teraz już rozumiem, co trapiło go ostatnimi czasy. Będzie mu mnie brakowało. Będzie mu mnie brakowało, tak jak właścicielowi krnąbrnego psa brakuje zwierzęcia po tym, jak już je utopi w przypływie niekontrolowanego gniewu. Tak przywykł do dręczenia mnie, do wytykania mi moich niedoskonałości, do zatruwania mi życia na tuzin sposobów dziennie, że aż nie może znieść myśli, iż odtąd inny mężczyzna będzie mną dyrygował. Gdyby kiedykolwiek mnie kochał, nazwałabym to uczucie zazdrością i znalazłabym dlań wytłumaczenie. Lecz to nie była miłość. Raczej ciągłe niezadowolenie, które tak weszło mu w krew, że teraz nawet moje zniknięcie niczym po wyrwaniu bolącego zęba nie przyniesie mu ulgi. — Przynajmniej w Anglii do czegoś nam się przyda — dodaje mściwie — bo tutaj była darmozjadem. Przywiedzie swego małżonka do zreformowanej religii. Nakłoni go, by ogłosił się luteraninem. Pod warunkiem oczywiście, że wszystkiego nie zepsuje. — Niby jak miałaby zepsuć? — prycha pani matka. — Musi mu tylko dać syna, a to nie wymaga specjalnych umiejętności. Jest zdrowa, krwawi regularnie i ma dwadzieścia cztery lata, co wydaje się doskonałym wiekiem na urodzenie dziecka. — Zastanawia się nad czymś przez chwilę. — Powinna rozbudzić w nim pożądanie — dodaje z surową szczerością. — Jest dobrze zbudowana i trzyma się prosto, już się o to postarałam. A on

zwykł folgować swym uczuciom i namiętnościom na zawołanie. Z początku pewnie będzie czerpał z niej przyjemność, choćby z tego względu, że jest dlań nowością, a w dodatku dziewicą... Mój brat zrywa się z krzesła. — Hańba! — krzyczy z płonącymi policzkami zaczerwienionymi nie tylko od ognia kominka. Na podniesiony dźwięk jego głosu wszyscy obecni w komnacie urywają w pół słowa rozmowy, po czym prędko uciekają wzrokiem, by nie oskarżono ich, że się gapią. Podnoszę się po cichutku i zaczynam wycofywać w stronę wyjścia. Kiedy mojego brata ogarnia gniew, lepiej zejść mu z oczu. — Synu, nie miałam nic złego na myśli — mówi pani matka w próbie uspokojenia go. — Chodziło mi o to, że wypełni swój małżeński obowiązek względem króla, zadowalając... — Nie potrafię znieść tego, że ona... — urywa. — Napawa mnie to wstrętem! Nie wolno jej mu nadskakiwać! — syczy. — Ktoś musi jej to wyraźnie powiedzieć. Zakaż jej robić cokolwiek nieprzystojnego. Nie może zachowywać się sprośnie. Ostrzeż ją, że zawsze musi być wpierw moją siostrą, twoją córką, a dopiero potem jego żoną. Musi być oziębła i dostojna. Nie pozwolę, by się łajdaczyła, by udawała jakąś nienasyconą bezwstydną... — Nie, nie — wpada mu w słowo pani matka — oczywiście, że nie. Ona wcale taka nie jest, Wilhelmie, mój książę, mój synu. Przecież sam wiesz, że została wychowana w bojaźni Bożej, w poszanowaniu lepszych od siebie. — Mimo to porozmawiaj z nią! — drze się Wilhelm. Nic go nie ukoi, koniecznie muszę się stąd zabierać. Mógłby nad sobą nie zapanować, gdyby się dowiedział, że widziałam go w takim stanie. Wyciągam rękę za siebie i z ulgą natrafiam na miękką tapiserię zawieszoną na tylnej ścianie. Krok po kroku zmierzam w stronę drzwi, licząc, że moja ciemna suknia nie odcina się w ciemnościach. — Widziałem ją podczas wizyty tego malarzyny — dodaje po chwili milczenia, głos ma ochrypły z przejęcia. — Prężyła się, wystawiała na pokaz. Opięta... opięta ciasno gorsetem. Wypinająca... pierś. Robiła, co mogła, by wydać się godną pożądania. Ona jest zdolna do grzechu, matko. Jest skłonna do... Jest skłonna do... Przepełnia ją... — To słowo nie może mu przejść przez gardło. — Nie, nie — zaprzecza łagodnie pani matka. — Anna po prostu chce się nam przysłużyć. — Pożądliwość. Rzucone znienacka słowo zdaje się oderwane od wcześniejszej wypowiedzi, upada wśród ciszy panującej w komnacie. Może opisywać każdego, nawet mojego brata. Już jestem przy drzwiach, jedną dłonią delikatnie przesuwam rygiel, palcami drugiej osłaniam zamek, by nie wydał głośniejszego dźwięku. Trzy damy dworu powstają dyskretnie, by zasłonić mnie własnymi ciałami, ukryć mą ucieczkę przed wzrokiem tamtych dwojga. Skrzydło otwiera się na rozcież, dobrze naoliwione zawiasy nawet nie skrzypną.

Zimny przeciąg pochyla płomień świecy stojącej na gzymsie kominka, lecz pani matka i mój brat spoglądają na siebie strwożeni brzmieniem i znaczeniem słowa, które właśnie padło, i są ślepi na wszystko inne. — Jesteś pewien? — słyszę, jak go pyta. Zamykam drzwi za sobą, zanim dobiegnie mnie jego odpowiedź, po czym kieruję swe kroki do komnaty, w której moja siostra i panny dworskie siedzą półkolem przy kominku i grają w karty. Strącają je ze stołu, kiedy wpadam do środka, lecz zaraz wybuchają głośnym śmiechem, że to tylko ja, że nie zostały przyłapane na hazardzie: rozrywce zakazanej niewiastom w księstwie mego brata. — Położę się spać. Boli mnie głowa, nie życzę sobie, by mi przeszkadzano — obwieszczam pośpiesznie. Amelia kiwa głową. — Powodzenia — mówi i pyta domyślnie: — Cóżeś tym razem przeskrobała? — Nic — odpowiadam. — Jak zwykłe nic. Prędko przechodzę do komnaty sypialnej, gdzie ściągam suknię i cisnąwszy ją byle jak do skrzyni stojącej w nogach łoża, w samym gieźle wskakuję pod baldachim, chowając się za opuszczonymi zasłonami, i okrywam po brodę pierzyną. Drżę od dotyku chłodnej pościeli, a może na świadomość polecenia, które zaraz się rozlegnie. W ciągu zaledwie paru chwil przez próg przestępuje Amelia. — Masz się udać do komnaty pani matki — oznajmia z tryumfem w głosie. — Powiedz, że jestem chora. Powinnaś była jej powiedzieć, że się położyłam... — Powiedziałam. A ona na to, że masz wstać, narzucić pelerynę i stawić się przed nią. Cóżeś tym razem przeskrobała? Krzywię się pod jej promiennym spojrzeniem. — Nic. — Niechętnie podnoszę się z posłania. — Nic. Jak zwykle niczego złego nie uczyniłam. — Zdejmuję pelerynę z haka na drzwiach i po chwili jestem już gotowa. — Pyskowałaś? — dopytuje Amelia. — Czemu wiecznie musisz się wykłócać? Wychodzę, nie zaszczyciwszy jej odpowiedzią, przecinam ścichłą nagle komnatę i schodami udaję się piętro niżej, gdzie w tej samej wieży pałacu mieszczą się apartamenty pani matki. Wpierw odnoszę wrażenie, że jest sama, ale zaraz odkrywam na wpół przymknięte drzwi do jej komnaty sypialnej. Nie muszę go widzieć, nie muszę go słyszeć, by mieć pewność, że czai się tam w ciemnościach i czeka. Pani matka stoi do mnie tyłem, lecz na odgłos moich kroków odwraca się i wtedy widzę, że w ręku trzyma brzozową rózgę. Minę ma marsową. — Niczego złego nie uczyniłam — bronię się odruchowo. Wzdycha zezłoszczona. — Dziecko, czy tak się wita rodzicielkę? Zwieszam głowę. — Pani matko... — odzywam się cicho. — Rozczarowałaś mnie. Podrywam wzrok.

— Przykro mi z tego powodu. Czym cię uraziłam? — Zostało ci powierzone święte zadanie. Masz przywieść swego małżonka do zreformowanego Kościoła. Potakuję skinieniem. — Spotkał cię wielki zaszczyt i honor, którym musisz sprostać, okazując, żeś była ich godna. Z tym nie mogę się spierać. Ponownie zwieszam głowę. — Z natury jesteś krnąbrna — kontynuuje. To prawda. — Brak ci niewieścich zalet: uległości, posłuszeństwa, umiłowania obowiązku. Znowu szczera prawda. — I obawiam się, że twoją duszę skaziła sprośność — dodaje prawie niesłyszalnie. — Pani matko, nie! — odpowiadam niewiele głośniej. — Z tym nie mogę się zgodzić. — Owszem, jesteś sprośna — powtarza donośniej. — A król Anglii nie będzie tolerował rozwiązłej żony. Królowa Anglii musi być bez skazy. Musi być poza wszelkim podejrzeniem. — Pani matko, ja... — Anno, zastanów się! — przerywa mi i chyba po raz pierwszy w życiu słyszę w jej głosie uczciwą żarliwość. — Tylko się zastanów... Henryk kazał ściąć Annę Boleyn za niewierność, za grzeszenie z połową jego dworu, w tym z własnym bratem. Najpierw usadził ją na tronie, a potem z niego strącił, bez procesu, bez dowodów, kierując się swoim widzimisię. Zarzucił jej kazirodztwo i czarostwo, najstraszliwsze z przewin. Henryk to mężczyzna bardzo czuły na punkcie swego honoru, niezwykle czuły, czuły do szaleństwa. Następna królowa Anglii musi być bez zarzutu. Nie będziemy mogli cię chronić, jeśli powstanie przeciwko tobie choćby jedna plotka. — Pani m... — Pocałuj rózgę — rozkazuje, zanim zdążę powiedzieć coś więcej. Przykładam wargi do brzozowego kija, który podtyka mi pod nos. Zza drzwi komnaty sypialnej dobiega ciche, niesłychanie ciche westchnienie. — Pochyl się nad krzesłem — wydaje kolejne polecenie. Posłusznie zginam się wpół i chwytam dłońmi siedzisko krzesła. Z wielką delikatnością, jak prawdziwa dama ujmująca chusteczkę, bierze w dwa palce skraj mojej peleryny i zarzuca mi ją na plecy, po czym to samo robi z nocnym giezłem pod spodem. Pośladki mam obnażone — i jeśli mój brat zechce zerknąć przez szparę w niedomkniętych drzwiach, zobaczy mnie wyeksponowaną niczym ladacznica w domu uciech. Świst rózgi przecina powietrze i niemal w tej samej chwili przenika mnie chlaszczący ból, który rozlewa się po udach. Krzyczę, lecz zaraz zagryzam wargi. Żałuję, że nie wiem, ile razów mnie dziś czeka. Zaciskam zęby i szykuję się na kolejne uderzenie. Ponownie rozlega się świst i ponownie szarpie mną ból, jak gdybym została ranna w niehonorowym pojedynku na rapiery. Dwa. Następny bat spada na mnie zbyt szybko, abym zdążyła się nań przygotować, toteż wykrzykuję głośno, czując, jak z oczu tryskają mi łzy, ciepłe i lepkie niczym krew.

— Wyprostuj się, Anno — rzecze ozięble pani matka, opuszczając do ziemi giezło i pelerynę. Łzy leją mi się po twarzy ciurkiem, moim ciałem wstrząsa szloch. — Teraz wracaj do swojej komnaty i weź do ręki Biblię — przykazuje. — Rozważ znaczenie swego powołania na królową, Anno. I nie zapominaj o losie Pompei, o której Cezar musiał powiedzieć: „Moja żona powinna być wolna nawet od cienia podejrzeń”. Trzeba mi przed nią dygnąć. Ten dziwaczny ruch wywołuje nową falę bólu, na co skamlę niczym wychłostane szczenię. Podchodzę do drzwi i otwieram je. Nagły przeciąg powoduje, że uchylone skrzydło za mną trzaska o ścianę. Odwracam się i widzę stojącego w mroku Wilhelma z twarzą ściągniętą bólem, jakby to on zebrał razy brzozowej rózgi. Wargi ma zaciśnięte, jak gdyby siłą powstrzymywał się przed krzykiem. Nasze spojrzenia krzyżują się na okamgnienie i w tej jednej okropnej chwili dostrzegam w jego wzroku rozpaczliwe pragnienie. Odwracam się, jakbym go nie zobaczyła, jakbym była na niego ślepa. Czegokolwiek ode mnie chce, ani myślę o tym słuchać. Niezdarnie przekraczam próg, czując, jak giezło przykleja się do pokrytych krwistymi pręgami pośladków. Rozpaczliwie pragnę znaleźć się jak najdalej od księcia Kliwii i księżnej wdowy.

Katarzyna Norfolk House, Lambeth, listopad 1539 roku

— Będę cię zwał swoją żoną. — A ja będę cię zwać moim małżonkiem. Jest tak ciemno, że nie mogę widzieć, jak się uśmiecha, czuję jednak łuk jego warg, kiedy znów mnie całuje. — Podaruję ci pierścionek, który będziesz mogła nosić na łańcuszku na szyi, ukryty w bezpiecznym miejscu. — A ja sprawię ci aksamitny beret wyszywany perłami. Śmieje się cicho. — Na miłość boską, uciszcie się już i dajcie spać! — syczy ktoś z odległego kąta komnaty panieńskiej. To pewnie Joanna Bulmer tęskniąca za tymi samymi pocałunkami, które czuję na swoich ustach, na powiekach, na muszlach uszu, na karku, na piersiach, na każdej części mego ciała. A niech sobie tęskni za kochankiem, który kiedyś był jej, a teraz jest mój! — Mam pójść i ucałować ją na dobranoc? — pyta mnie szeptem. — Cii... — ganię go i nie czekając na odpowiedź, zamykam mu usta pocałunkiem. Jesteśmy rozleniwieni aktem miłosnym, spowija nas skołtuniona pościel, nasze stroje i prześcieradła oplotły się wzajemnie, zewsząd unosi się zapach jego włosów, jego ciała, jego potu. Franciszek Dereham jest mój, tak jak sobie obiecałam. — Wiesz, że jeśli przyrzekniemy sobie, iż się pobierzemy, i weźmiemy Pana Boga na świadka, a ja dam ci pierścionek, będziemy właściwie po ślubie, zupełnie jakbyśmy przysięgli sobie wierność w kościele? — dopytuje podniecony. Zasypiałam już. Jego ręka pieści mnie łagodnie po brzuchu, na co poruszam się i z westchnieniem rozkładam uda, dopraszając się miękkiego dotyku. — Tak — mówię, mając na myśli: „Tak, dotknij mnie tam”. Rozumie mnie mylnie, jak to on — zawsze taki poważny i skoncentrowany na jednym. — Zatem zrobimy to? Pobierzemy się w sekrecie, byśmy zawsze mogli być razem, a kiedy już dorobię się fortuny, ogłosimy nasze małżeństwo i staniemy się oficjalnie mężem i żoną? — Tak, tak... — zaczynam jęczeć z rozkoszy, nie potrafię myśleć o niczym innym, tylko o ruchu jego zręcznych palców. — O tak... Rankiem musi złapać ubranie i dać dyla, zanim służka mojej babki z wielkim

ceremoniałem zacznie otwierać drzwi naszej komnaty. Franciszek znika na chwilę przed tym, zanim na schodach rozlega się jej ciężkie człapanie, wszelako Edward Waldgrave nie ma tyle szczęścia i musi ukryć się pod łóżkiem Marii w nadziei, że zasłonią go zwisające prześcieradła. — Wesolutkieście jak szczygiełki tego ranka — rzecze podejrzliwie stara pani Franks, a my staramy się powściągnąć szerokie uśmiechy. — Uśmiech to pół pocałunku... — gdera opiekunka. — To pogański przesąd — komentuje Maria Lascelles, pobożnisia. — A my nie mamy się z czego śmiać, jeśli zależy nam na zbawieniu duszy. Wszystkie przybieramy poważny wyraz twarzy i gęsiego schodzimy za nią na poranną mszę. Franciszek już jest w kaplicy, klęczy przed ołtarzem. Mnie zdaje się piękny niczym anioł. Kiedy na mnie zerka, serce fika mi koziołka w piersi. Czy to nie cudowne, że właśnie we mnie się zakochał? Kiedy nabożeństwo się kończy i wszyscy śpieszą na śniadanie, zatrzymuję się w ławce na dłużej, udając, że poprawiam tasiemki przy pantofelku, i kątem oka widzę, że mój ukochany wciąż klęczy, jakby był zatopiony w żarliwej modlitwie. Kapłan powoli zdmuchuje świece i zbiera swoje rzeczy, po czym wychodzi za pozostałymi, kolebiąc się nawą jak kaczka. Franciszek zbliża się do mnie, wyciągając rękę. To pysznie uroczysta chwila, całkiem jak w przedstawieniu. Żałuję, że nie mogę widzieć nas obojga, a zwłaszcza swojej poważnej twarzy. — Wyjdziesz za mnie, Katarzyno? — pyta. Czuję się taka dorosła. Wzięłam sprawy w swoje ręce, pokierowałam własnym życiem. Nie babka zaaranżowała to małżeństwo za mnie ani nie mój ojciec. Zresztą nigdy nikogo nie obchodziłam, wszyscy mnie porzucili, zostawili samą sobie w tym okropnym domu. Mimo to znalazłam sobie męża, kuję swoją przyszłość. Przypominam moją kuzynkę Marię Boleyn: w tajemnicy wyszła za mężczyznę, którego nikt nie znał, a na koniec zgarnęła całą spuściznę po Boleynach. — Tak — odpowiadam — wyjdę za ciebie, Franciszku. Przypominam moją drugą kuzynkę, Annę Boleyn, która sobie zamierzyła, że ustrzeli najcenniejszego ptaszka w całym królestwie, mimo iż nie dawał jej większych szans. — Tak — powtarzam z mocą. — Wezmę sobie ciebie na męża. Co Franciszek dokładnie ma na myśli, mówiąc o małżeństwie, nie mam pojęcia. Wydaje mi się, iż chodzi mu o to, że będę mogła nosić jego pierścionek na łańcuszku między piersiami — i pokazywać go tylko dziewczętom z komnaty panieńskiej — oraz że odtąd będziemy sobie przyrzeczeni. Tymczasem on ku memu zdziwieniu prowadzi mnie prosto do ołtarza. Przez moment się ociągam, nie domyślam się nawet, co chce uczynić, a nie przepadam za modłami. Poza tym spóźnimy się na śniadanie, jeśli się nie pośpieszymy, a ja najbardziej lubię ciepły chleb prosto z pieca. Naraz jednak widzę, że odgrywamy nasz ślub. Żałuję, że nie włożyłam rano swej najlepszej sukni, no ale teraz to próżne żale.

— Ja, Franciszek Dereham, biorę sobie ciebie, Katarzynę Howard, za żonę — rzecze zdecydowanie. Uśmiecham się do niego. Gdybym włożyła lepszy czepek, czułabym pełnię szczęścia. — Teraz twoja kolej — podpowiada. — Ja, Katarzyna Howard, biorę sobie ciebie, Franciszka Derehama, za męża — powtarzam za nim posłusznie. Nachyla się i całuje mnie. Kolana mi miękną, potrafię myśleć tylko o tym, by pocałunek nigdy się nie skończył. Zaczynam się też zastanawiać, czy gdybyśmy się wślizgnęli do otoczonej ściankami ławki mojej babki, moglibyśmy się posunąć nieco dalej. On jednak odrywa się ode mnie. — Rozumiesz, że jesteśmy teraz małżeństwem? — upewnia się. — To ma być nasz ślub? — Tak. Chichoczę. — Ale ja mam dopiero czternaście lat. — To bez znaczenia. Dałaś słowo w obliczu Pana Boga. — Nie tracąc nic z powagi, wkłada rękę za pazuchę i wyciąga mieszek. — Jest tam sto funtów — informuje uroczyście. — Przekazuję je tobie, byś miała nad nimi pieczę, podczas gdy ja po Nowym Roku udam się do Irlandii, by zdobyć dla nas fortunę i móc cię oficjalnie ogłosić moją żoną. Mieszek ciąży mi w dłoni, mnie się widzi, że Franciszek już zdobył dla nas fortunę. Ależ jestem podniecona... — Co mam z nim zrobić? — Przetrzymać bezpiecznie, jak dobra żona powinna. Jestem taka rozradowana, że potrząsam mieszkiem, wywołując brzęk monet. Będę je mogła przełożyć do mojego pustego skarbczyka. — Będę dla ciebie bardzo dobrą żoną! Zobaczysz! — Wiem. Jest tak, jak mówiłem. Poślubiliśmy się dzisiaj, biorąc Pana Boga na świadka. Odtąd jesteśmy mężem i żoną. — Och, tak. A kiedy już zdobędziesz prawdziwą fortunę, wyprawimy wesele, czy tak? Z suknią ślubną i w ogóle... Franciszek przelotnie marszczy czoło. — Na pewno rozumiesz? — pyta. — Wiem, że jesteś bardzo młoda, Katarzyno, ale to ważne. Jesteśmy po ślubie. Związani przysięgą. Nie możemy ponownie się poślubić. To już się stało. Zrobiliśmy to. Przyrzeczenie złożone w obliczu Pana Boga niczym się nie różni od podpisanego kontraktu małżeńskiego. Jesteś moją żoną, a ja jestem twoim mężem. W imię praw Boskich i ludzkich. Jeśli ktoś cię zapyta, musisz odpowiedzieć, że się z tobą ożeniłem. Rozumiesz? — Oczywista — odpowiadam pośpiesznie. Nie chcę wyjść na głupią. — Oczywista, że to rozumiem. Po prostu chciałabym dostać nową suknię, jak już obwieścimy światu, żeśmy się pobrali. Śmieje się, jakbym powiedziała coś bardzo zabawnego, po czym bierze mnie w ramiona,

całuje w dołek przy obojczyku i wtula twarz w moją szyję. — Kupię ci suknię z błękitnego jedwabiu, pani Dereham — mruczy. Przymykam powieki z błogości. — Z zielonego — poprawiam go. — Kup mi suknię barwy tudorowskiej zieleni. Miłościwy pan najbardziej ze wszystkich kolorów lubi zieleń.

Jane Pałac Greenwich, grudzień 1539 roku

Bogu niech będą dzięki, że znów jestem w Greenwich, w najpiękniejszym królewskim pałacu, w apartamentach miłościwej pani, gdzie przynależę. Za mojej ostatniej bytności tutaj doglądałam Joanny Seymour, która płonąc z gorączki, co rusz pytała o Henryka, a ten oczywiście nie przychodził. Od tamtej pory komnaty zostały odnowione, ja powróciłam do łask, a o świętej pamięci królowej wszyscy zapomnieli. Tylko ja przetrwałam. Byłam świadkiem upadku królowej Katarzyny, hańby królowej Anny i śmierci królowej Joanny. To cud boski, że żyję, ale oto jestem tutaj, na dworze króla Henryka, wciąż w jego łaskach — jako jedna z nielicznych. Odtąd będę służyć nowej królowej, tak jak służyłam jej poprzedniczkom, wiernie i z miłością, ani na chwilę nie zapominając o własnym interesie. Ponownie znajdę się w najlepszych komnatach najlepszych pałaców i będę je traktować jak swój dom. Trafiłam tam, gdzie moje miejsce. Czasem udaje mi się zapomnieć o wszystkim, co się wydarzyło. Czasem nie pamiętam, że jestem trzydziestoletnią wdową, która od dawna nie widziała swego syna. Wydaje mi się, że wciąż jestem młodą niewiastą, do szaleństwa zakochaną w mężu i mającą świetlane perspektywy. Albowiem znowu znalazłam się w swoim żywiole. Mogłabym nawet rzec: narodziłam się po raz drugi. Miłościwy pan zaplanował weselisko na czas świąt, dlatego dworki ściągają ze wszech stron, by zdążyć na uroczystość. Dzięki staraniom mego mentora jestem jedną z nich — przywrócona przyjaciółkom i rywalkom, które znam od dzieciństwa. Niektóre witają mnie wymuszonym uśmiechem i nieszczerym komplementem, inne otwarcie patrzą spode łba. Bynajmniej nie przepadały za Anną — nie one! — ale nie na żarty przeraził je upadek mojej szwagierki, przeraziło je też to, że przetrwałam burzę, zupełnie jakbym ocalała cudem, za sprawą czarów: ta myśl powoduje, że na mój widok czynią znak krzyża i przywołują szeptem stare plotki. Bessie Blount, dawna kochanica króla, obecnie szczęśliwa żona Edwarda Fiennesa de Clintona, który popełnił tym samym mezalians, wita mnie dość ciepło. Nie widziałyśmy się od czasów jeszcze sprzed śmierci jej syna, Henryka Fitzroya, którego miłościwy pan uczynił księciem Richmond tylko dlatego, że urodził się królewskim bastardem. Składam jej teraz wyrazy współczucia, będące niczym więcej jak pustymi grzecznościowymi formułkami, Bessie zaś nieoczekiwanie łapie mnie za rękę, zwracając twarz pobladłą i

zaciętą, jakby bezgłośnie chciała spytać, czy wiem, jak umarło jej dziecko. Czy coś mi wiadomo na ten temat? Uśmiecham się chłodno i uwalniam z uścisku jej palców. Nie mówię nic, ponieważ nic mi nie wiadomo, a zresztą nawet gdybym coś wiedziała, to bym jej i tak nie powiedziała. — Bardzo mi przykro z powodu twojej straty — powtarzam. Pewnie nigdy się nie dowie, jak umarł ani czemu. Podobnie jak tysiące innych. Tysiące matek patrzyły, jak ich synowie wyruszają, by bronić miejsc kultu, świątyń, przydrożnych kapliczek, klasztorów i katedr, i tysiące synów nigdy nie powróciło do domów. To król decyduje, co jest obowiązującą wiarą, a co herezją, ludzie nie mają nic do powiedzenia w tej sprawie. W tych nowych i niebezpiecznych czasach sam Kościół nie ma tutaj decydującego słowa. Król decyduje, kto będzie żył, a kto umrze, król ma władzę Boga. Jeśli Bessie naprawdę chce wiedzieć, kto zabił jej syna, powinna spytać o to miłościwego pana: jego ojca. Zbyt dobrze jednak zna Henryka, aby to zrobić. Pozostałe dworki zauważyły, że Bessie się ze mną wita, i także podchodzą: są wśród nich przedstawicielki Seymourów, Percych, Culpepperów, Neville’ów... Wszystkie liczące się rody Anglii skierowały swe córki na dwór królowej. Niektóre z nich są o mnie złego zdania, inne podejrzewają mnie o najgorsze. Nie zważam na to. Doświadczyłam straszniejszych rzeczy niż nieprzychylność zawistnych niewiast, poza tym z większością jestem spokrewniona i nie od dziś rywalizuję. Jeśli któraś chce mi robić wstręty, niech lepiej pamięta, że znajduję się pod ochroną jego książęcej mości, od którego potężniejszy jest tylko Tomasz Cromwell. Tą, której obawiam się najbardziej — i tak naprawdę wcale nie chcę oglądać na oczy — jest Katarzyna Carey, córka Marii Boleyn, podłej siostry mojej szwagierki. To jeszcze dziecko: dziewczę lat piętnastu, więc właściwie boję się nie jej, tylko jej matki, niewiasty o niezłomnym charakterze, w dodatku mi nieprzychylnej. Książę Norfolk wystarał się również o miejsce dla młodej Katarzyny na dworze, u źródła wszelkiego bogactwa, w krynicy władzy, a Maria, oporna Maria wyjątkowo go w tej materii usłuchała. Potrafię sobie wyobrazić, z jaką niechęcią sprawiała córce nowe suknie, fryzowała włosy i szkoliła ją w dygnięciach i krokach tańców. Maria na własne oczy widziała, jak Boleynowie szybują niebotycznie wysoko dzięki urodzie i mądrości jej rodzeństwa, po czym patrzyła, jak ciała obojga trafiają w kawałkach do zbitych z desek trumien. Po ścięciu Anny jej korpus trafił do trumny, a głowa do wiklinowego kosza. Natomiast Jerzy... mój Jerzy... Wprost nie mogę myśleć o tym, co się z nim stało. Cokolwiek mówić, Maria wini mnie za stratę i smutek, które ją dotknęły, obwinia mnie o odebranie jej brata i siostry i nawet przez chwilę nie pomyśli o własnym udziale w naszej wspólnej tragedii. Wini mnie, jak gdybym mogła zapobiec wydarzeniom, jak gdybym była w stanie ocalić oboje, jak gdybym nie próbowała każdego sposobu aż do samego końca, aż do dnia, kiedy powiedli ich na szafot i nikt już nie mógł niczego zrobić. Nie ma racji, rzucając na mnie oskarżenia. Maria Norris utraciła swego ojca Henry’ego

tego samego dnia z tej samej przyczyny, a mimo to nie ma do mnie pretensji, znajduje dla mnie uśmiech. Nie żywi urazy. Odebrała od swej matki naukę, że ogień królewskiego niezadowolenia może dosięgnąć każdego i nie ma sensu zrzucać winy na ocalałych, którym udało się uniknąć płomieni i umknąć na czas. Katarzyna Carey, jako piętnastoletnia młódka, będzie dzielić komnatę z innymi dziewczętami, z naszą wspólną kuzynką Katarzyną Howard, z Anną Bassett, z Marią Norris i z innymi dworkami, które zżera ambicja, mimo iż mają pusto w głowie. Moim zadaniem, Jako niewiasty służącej wcześniej królowym, będzie nimi pokierować i służyć im radą. Katarzyna Carey z pewnością nie opowie szeptem swoim przyjaciółkom o dniach spędzonych w Tower razem z ciotką Anną, o umowach zawieranych w obliczu śmierci, o obietnicach składanych w drodze na szafot, o ułaskawieniu, które miało nadejść, lecz nigdy nie nadeszło. Nie powie innym, że my wszyscy pozwoliliśmy Annie pomaszerować i dać głowę — i że jej święta matka jest tak samo winna jak my wszystkie. Może została wychowana, aby być jedną z Careyów, lecz w istocie jest Boleynówną, nieślubną córką króla i krewniaczką Tomasza Howarda, i dlatego wie, że najlepiej trzymać buzię na kłódkę. Pod nieobecność miłościwej pani same musimy się rozlokować w jej apartamentach. Musimy czekać. Aura nie dopisała i jej podróż z Kliwii do Calais się przeciąga. Krążą słuchy, że może nie zdążyć na własne wesele zaplanowane na Boże Narodzenie. Gdybym mogła jej doradzić, powiedziałabym, aby ruszyła w drogę, nie zważając na zagrożenie, aby podjęła ryzyko, nie zwlekając, nie oglądając się na nic. To długa podróż, wiem, a Kanał Angielski o tej porze roku bywa niebezpiecznym miejscem przeprawy, wszelako panna młoda nie powinna się spóźnić na własny ślub. Zwłaszcza kiedy pan młody — i król w jednej osobie — nie lubi czekać. Henryk VIII nie jest mężczyzną, który dobrze znosi odmowę. Tak naprawdę nie jest już tym samym mężczyzną, którym był dawniej. Gdy przybyłam na dwór po raz pierwszy, a on był młodym małżonkiem pięknej księżniczki, nazywano go złotym księciem chrześcijaństwa, najprzystojniejszym monarchą Europy, i wcale nie było w tym przesady. Kochała się w nim Maria Boleyn, kochała się Anna, kochałam się ja... Nie było w Anglii niewiasty — czy to na królewskim dworze, czy to na zapadłej prowincji — która umiałaby się mu oprzeć. Później Henryk zwrócił się przeciwko swojej żonie, królowej Katarzynie, przyzwoitej niewieście, i nauczył się od Anny, jak być okrutnikiem. To jej dworzanie, jej sprytni, bezlitośni, młodzi wiekiem dworacy skazali ukochaną przez lud, namaszczoną królową na poniewierkę i zachęcili miłościwego pana, by tańczył do granej przez nich heretyckiej melodii. Najpierw sprawiliśmy, iż uwierzył, że żona go okłamywała, a potem że Wolsey go zdradził. Lecz w końcu jego dociekliwy umysł, wiecznie węszący za spiskowcami niczym świnia za truflami, przestał nam ufać. Wątpiący król wymknął się spod naszej kontroli. Cromwell przekonał go, że Anna dopuściła się zdrady, Seymourowie podsunęli mu myśl, że my wszyscy maczaliśmy w tym palce. Efekt byt taki, że pan tej ziemi utracił znacznie

więcej niż żonę, więcej nawet niż dwie żony: wyzbył się wiary w ludzi. To my wzbudziliśmy w nim podejrzliwość, to przez nas przygasł jego młodzieńczy złocisty blask. Otoczony przez bojaźliwych ludzi, król zasmakował w rządach twardej ręki. Stanowi postrach wszystkich niczym rozwścieczony niedźwiedź. Rzekł swojej córce Marii, że pozbawi ją życia, jeśli mu się sprzeciwi, po czym ogłosił ją dzieckiem z nieprawego łoża i odebrał jej tytuł księżniczki krwi. Księżniczkę Elżbietę, naszą księżniczkę, moją siostrzenicę, także pozbawił godności, wypierając się z nią pokrewieństwa, i teraz od piastunki dziecka słyszymy, że cierpi ono na brak strojów. Wreszcie ta sprawa z Henrykiem Fitzroyem, rodzonym synem króla: jednego dnia został uznany za potomka i dziedzica i ogłoszony księciem Walii, a następnego zmarł na tajemniczą chorobę i zniknął pochowany nocą na rozkaz mego opiekuna? Jego portrety uległy zniszczeniu, zakazano wymieniać jego imienia? Jakim trzeba być człowiekiem, żeby przyglądać się bezczynnie śmierci syna i pozwolić go pochować bez jednego słowa żalu? Jaki ojciec zdobędzie się na poinformowanie własnych córek, że nie są już jego dziećmi? Kto posyła żonę i bliskich przyjaciół na szafot, a sam tańczy, kiedy przynoszą mu wieść o ich śmierci? W ręce jakiej istoty przekazaliśmy władzę nad naszymi duszami i naszym życiem? I może najgorsze ze wszystkiego: bogobojni księża dyndający u pował swoich kościółków, dobrzy ludzie płonący na stosach — z oczyma wbitymi w ziemię, z myślami krążącymi wysoko w niebiosach, powstania na północy i na wschodzie i król zapewniający, że rebelianci mogą liczyć na jego poparcie, że chętnie wysłucha ich żądań i rad, po czym dopuszczający się potwornej zdrady, w której wyniku tysiące nieszczęsnych naiwnych głupców zawisło na szubienicy jak kraj długi i szeroki, a mój opiekun i mentor, książę Norfolk, stał się rzeźnikiem własnych poddanych. Europa uznała, że król Anglii oszalał, i tylko czeka zrywu nas wszystkich. Tymczasem my, na podobieństwo psów sparaliżowanych strachem w niedźwiedziej jamie, możemy tylko patrzeć i obnażać kły. Na razie jest wesół, i to pomimo opóźnienia przyjazdu nowej królowej. Oficjalne powitanie na dworze wciąż jeszcze przede mną, ale zewsząd słyszę zapewnienia, że najjaśniejszy pan okaże łaskawość zarówno mnie, jak i pozostałym dworkom. Właśnie spożywa wieczerzę w wielkiej sali, kiedy zakradam się do jego apartamentów, żeby zobaczyć portret wyczekiwanej księżniczki przetrzymywany w komnacie audiencyjnej. Pomieszczenie jest puste, obraz spoczywa na sztalugach, z mroku wydobywa go blask kanciastych świec. Oblubienica wygląda prześlicznie, muszę to przyznać. Ma uczciwą twarz, szczere spojrzenie uroczych oczu. Natychmiast pojmuję, co go w niej ujęło. Brak jej powabu — zdaje się pozbawiona wszelkiej zmysłowości. Nie sprawia wrażenia kokietki ani grzesznicy, nie prezentuje żadnego zagrożenia. Nie ma nawet nadmiernej ogłady ani wyrafinowania. Nie widać po niej dwudziestu czterech lat życia, do których się przyznaje, w moich krytycznych oczach jawi się wręcz głuptaską. Z pewnością nie będzie taką królową, jaką była Anna. Nie uda jej się wywrócić dworu i całej Anglii do góry nogami,

nie zmusi nikogo, by tańczył, jak mu zagra. To nie jest niewiasta, dla której mężczyźni tracą głowy i która domaga się hołdów pisanych wierszem. Co niezwykle odpowiada Henrykowi, jako że nigdy więcej nie chce się zakochać w istocie podobnej do Anny. Anna obrzydziła mu wszelkie wyzwania, być może już na zawsze. Podłożyła ogień pod jego domenę, wskutek czego rozpętał się pożar. Henryk jest jak mężczyzna, któremu płomienie osmaliły brwi, a mnie pozostały tylko zgliszcza. Król nie zamierza poślubić ponętnej kochanicy. Ja ani myślę wąchać więcej dymu. On pragnie żony, która będzie stać u jego boku niczym wół u pługa. Jeżeli zatęskni do kusicielki, będzie musiał się zwrócić gdzie indziej. — Niebrzydki portret — słyszę zza pleców męski głos i odwróciwszy się, widzę ciemne włosy i ziemistą cerę mego wuja Tomasza Howarda, księcia Norfolk, najznaczniejszego człowieka w Anglii tuż po królu. Dygam przed nim głęboko. — To prawda, milordzie — odpowiadam. Kiwa głową, nie spuszczając spojrzenia z obrazu. — Sądzisz, że podobieństwo okaże się udatne? — Wkrótce się o tym przekonamy, milordzie. — To mnie zawdzięczasz miejsce na jej dworze — stwierdza obojętnie. — Ja ci je zapewniłem. Wystarałem się o nie osobiście. — Jestem ci bardzo wdzięczna, milordzie. W rzeczy samej zawdzięczam ci znacznie więcej: własne życie. Wiedz, że wystarczy twoje słowo, a uczynię wszystko. Potakuje skinieniem. Nigdy nie okazał w mojej obecności żywszego uczucia poza tym jednym razem, kiedy wyświadczył mi przeogromną przysługę i wyciągnął mnie z ognia strzelającego pod królewskim dworem. To oschły, gburowaty mężczyzna, który nie ma dla innych wielu słów. Mówi się, że ukochał tylko jedną niewiastę, a była nią Katarzyna Aragońska. Następnie przyglądał się kolejno jej upadkowi, ruinie i śmierci, czyniąc starania, by jego siostrzenica Anna zajęła miejsce na tronie. Chyba więc jego uczucia nie są wiele warte. — Będziesz mnie informować o wszystkim, co się dzieje w jej komnatach — powiada, wskazując brodą portret. — Tak jak zawsze. — Wyciąga ramię, zaszczycając mnie swym towarzystwem w drodze do wielkiej sali. Ponownie dygam, gdyż wiem, jak bardzo lubi oznaki szacunku, i dopiero potem delikatnie opieram czubki palców na jego przedramieniu. — Chcę wiedzieć, czy udaje się jej zadowolić króla i począć z nim potomka, chcę wiedzieć, kogo widuje i co robi, a także czy sprowadza luterańskich kapłanów. Tego rodzaju rzeczy. Sama wiesz... Wiem. Zmierzamy ku drzwiom. — Spodziewam się, że będzie chciała pokierować nim w sprawach religii — oświadcza. — Nie możemy na to pozwolić. Nie możemy pozwolić, żeby poszedł o krok dalej w stronę reformacji, Anglia tego nie zdzierży. Będziesz musiała przeglądać jej księgi i sprawdzać, czy nie czyta czegoś zakazanego. Oraz bacznie obserwować jej dworki, by stwierdzić, czy są szpiegami i czy posyłają relacje do Kliwii. Gdyby któraś otwarcie

przyznała się do herezji, chcę o tym wiedzieć bezzwłocznie. Zresztą dobrze wiesz, czego od ciebie oczekuję. Wiem. W całym naszym rodzie nie ma jednej osoby, która by nie była świadoma swojej roli i spoczywającego na niej zadania. Wszyscy działamy w imię dobra Howardów i stoimy za sobą murem. W miarę jak zbliżamy się do wielkiej sali, moich uszu dobiegają odgłosy ucztującego dworu, słudzy unoszący olbrzymie dzbany z winem i tace z mięsiwem maszerują gęsiego, by podawać do stołu setkom ludzi, którzy dzień w dzień wieczerzają z miłościwym panem. Na galerii powyżej stoją gapie przybyli, by zobaczyć na własne oczy tego potwora, który zwie się najwęższym kręgiem dworu królewskiego, śmietanką arystokracji, a tak naprawdę jest nienasyconą bestią o stu paszczach i tysiącu intryg, i dwu setkach oczu widzących w monarsze źródło swego bogactwa, potęgi i wszelkich zaszczytów. — Przekonasz się, że król bardzo się zmienił... — Książę szepcze mi prosto do ucha. — Trudno go zadowolić. Przypominam sobie zepsutego chłopca, którego myśli łatwo było zająć dowcipem, propozycją zakładu albo rzuconym wyzwaniem. — Zawsze był kapryśny — komentuję. — Teraz to coś więcej — przestrzega mnie w odpowiedzi. — Jego nastrój ulega zmianie bez powodu, a on sam ucieka się do rękoczynów: wali na oślep nawet Cromwella, bije gdzie popadnie, także w twarz. Jest zmienny niczym aura. Poddaje się wściekłości, która zalewa mu oczy, przesłania jasność widzenia. To co cieszyło go o poranku, nie jest mu już miłe w porze wieczerzy. Nie mów później, że cię nie ostrzegałem. Tym razem to ja kiwam głową. — Każe sobie usługiwać na kolanach — podejmuje, a ja rzeczywiście spostrzegam ten nowy obyczaj i chyba lekko się krzywię, bo mój mentor wybucha cichym śmiechem, nim dodaje: — I nazywać się „waszą wysokością”. To co było dobre dla Plantagenetów: „wasza miłość”, nie jest dość dobre dla tego króla, który ma się niemal za Boga. — I ludzie mu ulegają? — pytam. — Czynią mu ten niesłychany honor? — Sama mu go uczynisz — pada krótka odpowiedź. — Albowiem Henryk w istocie jest tutaj Bogiem, nie znajdzie się nikt, kto by mu się odważył sprzeciwić. — A wielmoże? — pytam ostrożnie, mając na myśli wielkich panów tego królestwa, którzy będąc równi ojcu naszego króla, z lojalności wynieśli go na tron. — Sama zobaczysz — rzecze z powagą Tomasz Howard. — Prawo tak się zmieniło, że teraz zdradą stanu jest zwykła myśl o sprzeciwie. Nikt nie śmie się burzyć, odkąd pukanie do drzwi rozlega się w środku nocy, po czym jest już tylko droga do Tower, przesłuchanie i marny koniec bez rzetelnego procesu. Spoglądam w stronę wysokiego stołu, za którym zasiada król: masywny zwał ciała zwieńczony koroną. Wpycha jedzenie do ust obiema dłońmi, nie przejmując się, że wszyscy to widzą. Jest najgrubszym człowiekiem, jakiego w życiu widziałam — kark ma niczym wół roboczy, bary szerokie jak dwóch chłopa, rysy kadziowej twarzy niewyraźne, oblicze

przypominające księżyc w pełni, palce niczym kaszanki. — Dobry Boże! Roztył się jak świnia! — wykrzykuję. — Co z nim? Zachorzał? Gdybym nie wiedziała, że to on, tobym go nie poznała. Bóg świadkiem, że bardzo się zmienił... — Jest niebezpieczny. — Głos księcia Norfolk jest cichszy od szeptu. — Dla siebie z powodu braku umiaru i dla innych z powodu niezrównoważonego temperamentu. Strzeż się. Jestem bardziej wstrząśnięta, niż to okazuję, kiedy zmierzam ku stołowi dla dworek królowej. Niewiasty robią mi miejsce, witając po imieniu, wiele z nich nazywa mnie swoją kuzynką. Nagle czuję świńskie oczka króla przewiercające mnie na wylot, toteż dygam przed nim do samej ziemi tuż przed tym, jak zasiądę do wieczerzy. Nikt poza mną zdaje się nie zauważać monstrualnej przemiany, która zaszła w naszym władcy, zupełnie jakbyśmy się znajdowali pod działaniem czarodziejskiego uroku nie pozwalającego nam przejrzeć na oczy i spostrzec ruiny człowieka nazywanego przez nas królem. Zasiadłszy na krześle, częstuję się ze wspólnego półmiska, pozwalam, by mój kielich wypełniło przednie wino. Jedząc, rozglądam się wokół. Nareszcie czuję się jak w domu. Znam większość obecnych, a co więcej: dzięki temu, że książę Norfolk postarał się korzystnie powydawać za mąż i pożenić swoje dzieci, ze znaczną częścią biesiadników jestem spokrewniona lub spowinowacona. Tak jak oni służyłam jednej królowej po drugiej. Tak jak ich żony naśladowałam miłościwą panią w kwestii mody, a więc nosiłam najpierw kanciasty kornet, potem okrągły francuski i wreszcie swojski, angielski. Tak jak wszyscy zmieniałam wiarę, kolejno z papistowskiej na zreformowaną i w końcu na anglikanizm. Dukałam po hiszpańsku i trajkotałam po francusku, a także siedziałam w milczeniu i szyłam koszule dla biednych. Jeśli chodzi o królowe Anglii, Wiem prawie wszystko, niemal wszystkiego byłam naocznym świadkiem. Wkrótce zaś zobaczę nową królową i dowiem się o niej tyle, ile się da: poznam jej sekrety, nadzieje i wady. Będę ją mieć na oku i sumiennie zdawać relacje memu opiekunowi. I być może nawet na tym dworze struchlałym ze strachu pod rządami króla, który pęczniejąc, zamienia się w tyrana, nawet bez mego drogiego męża, nawet bez Anny nauczę się znów znajdować radość i czuć szczęście.

Katarzyna Norfolk House, Lambeth, grudzień 1539 roku

Cóż dostanę z okazji świąt Bożego Narodzenia? Wiem, że moja przyjaciółka Agnieszka Restwold ma mi sprezentować wyszywany mieszek, a Maria Lascelles przepisaną ręcznie stronicę z modlitewnika (z zachwytu ledwie mogę oddychać...), natomiast moja babka podaruje mi dwie chustki do nosa. Doprawdy, co za nudziary. Wszelako mój ukochany Franciszek obdaruje mnie paroma łokciami najcieńszego haftowanego lnu, ja zaś uplotłam dlań — samiuteńka! a zabrało mi to wiele dni — opaskę na ramię w kolorach wyłącznie moich ulubionych. Pochlebia mi oczywista to, że mnie tak bardzo kocha, i ja naturalnie kocham go również, lecz jak dotąd nie kupił mi pierścionka, co przecież obiecywał, i wciąż upiera się przy swoim planie wyprawy do Irlandii, gdzie ma zdobyć fortunę, a przez to ja zostanę tutaj sama i co mi z tego przyjdzie? Dwór spędza święta w Greenwich, nie w Whitehallu, na co miałam nadzieję, gdyż wtedy przynajmniej mogłabym pójść i zobaczyć króla podczas wieczerzy. Mój wuj tam jest, ale nas do siebie nie wzywa i nawet babka była tylko z wizytą, rzecz jasna beze mnie. Czasem nachodzi mnie myśl, że tak już zostanie, że nic się nigdy nie wydarzy w moim życiu i dożyję swych dni jako stara panna na służbie u mej babki. Choć niebawem skończę piętnaście lat, nikt nie przejmuje się moją przyszłością. Czy kogoś w ogóle obchodzę? Moja matka nie żyje, a ojciec ledwie pamięta, jak się nazywam. To takie smutne. Maria Lumleigh ma wyjść za mąż w nadchodzącym roku już teraz przygotowują kontrakt małżeński, czym niesłychanie się chwali i przez co na każdym kroku się wywyższa, jak gdyby ktoś dbał o nią i jej pryszczatego narzeczonego! Nie chciałabym takiej partii, nawet gdyby w grę wchodził nieziemski majątek, co powiedziałam jej prosto w oczy, no i oczywista pokłóciłyśmy się, tak że koronkowy kołnierzyk, który miałam od niej dostać w Boże Narodzenie, trafi do kogo innego, ale to też nic a nic mnie nie obchodzi. Królowa już dawno powinna być w Londynie, ale że jest niesamowicie powolna, spóźnia się strasznie, przez co wszystkie moje nadzieje wzięły w łeb: wygląda na to, że nie zobaczę ani jej wspaniałego wjazdu do stolicy, ani nie będę się bawić na królewskim weselu. Zupełnie jakby wszystko sprzysięgło się przeciwko mnie. Jakbym była potępiona. A ja tylko chcę tańczyć! Każdy chyba przyzna, że dziewczę lat piętnastu — albo nawet takie, co skończy piętnaście lat dopiero za rok — ma prawo trochę potańczyć, zanim umrze?

Oczywista, że będziemy mieli tańce w czas świąt, ale przecież nie o coś takiego mi chodzi. Cóż to za radość tańczyć, skoro wszyscy, którzy patrzą, widzieli tańczącego dzień w dzień przez cały miniony rok? Cóż za przyjemność z uczty, kiedy każdy młodzieniec w zasięgu wzroku jest tak dobrze znajomy jak obrazy na ścianie? Cóż niezwykłego może być w przyciąganiu męskich spojrzeń, jeśli owi mężczyźni są równie bliscy jak ślubny małżonek i w rzeczy samej chętni wskoczyć do łoża bez względu na to, jak ładnie tańczę? Mimo to wypróbowuję specjalny obrót i dyg, które od dawna w skrytości ćwiczyłam, ale nawet to niczym dobrym się nie kończy. Nikt niczego nie zauważa — nikt z wyjątkiem mojej babki, której uwadze nic nigdy nie umyka i która przyzywa mnie do siebie, po czym podniósłszy mi brodę palcem, mówi: — Dziecko, nie ma potrzeby, byś nam tu migotała jak jakaś italska ladacznica. Nie zapominaj, że wszyscy mamy cię na oku... Ta reprymenda znaczy tyle, że mam przestać tańczyć jak dama, jak wytworna młoda dworka wiedząca co to szyk, i wbrew sobie powrócić do dziecięcego dreptania. Dygam przed nią i nic nie mówię. Nie ma sensu sprzeczać się z babką, której często puszczają nerwy i gotowa mnie odesłać z wielkiej sali, ledwie otworzę usta. W głębi ducha jednak uważam, że jestem traktowana z wyjątkowym okrucieństwem. — A ta sprawa między tobą i młodym Derehamem, o której doszły mnie słuchy? — pyta mnie nieoczekiwanie. — Wydawało mi się, że już raz cię przestrzegałam? — Nie mam pojęcia, co słyszałaś, babko — odpowiadam rezolutnie. Nazbyt rezolutnie jak dla niej, ponieważ karcąco uderza mnie po ręku wachlarzem. — Nie zapominaj, kim jesteś, Katarzyno — rzecze ostro. — Gdy twój wuj pośle po ciebie, abyś zaczęła służyć królowej, chyba nie chcesz stracić swojej szansy przez jakieś głupie zauroczenie, co? — Służyć królowej? — powtarzam, przechodząc od razu do tego, co mnie najbardziej interesuje. — Być może — mówi moja babka, doprowadzając mnie do wściekłości. — Być może królowa będzie potrzebowała dworki o dobrym urodzeniu, która nie straciła całkiem rozumu i cnoty. Brak mi słów z podniecenia. — Milady... — bąkam. — Ja... — Idź już — odprawia mnie machnięciem ręki, przyzwalając, bym wróciła do tańczących. Chwytam się kurczowo jej rękawa i błagam, by zechciała powiedzieć coś więcej, ona jednak tylko się śmieje i przykazuje mi dalej tańczyć. Czując na sobie jej spojrzenie, podryguję niczym marionetka, taka jestem porządna, można by pomyśleć, że sama noszę koronę. Tańczę jak zakonnica, jak dziewicza westalka, a kiedy podnoszę wzrok, by sprawdzić, czy ujęła ją moja skromność, widzę, że uśmiecha się do mnie. Dlatego kiedy tej nocy Franciszek przychodzi pod drzwi mojej komnaty, witam go w progu. — Nie możesz wejść — mówię prosto z mostu. — Babka wie o nas. Przebąkiwała coś o

mojej reputacji... Wygląda na przejętego. — Ale kochanie moje... — Nie mogę ryzykować — upieram się. — Ona wie znacznie więcej, niż sądziliśmy. Bóg raczy wiedzieć, co słyszała i od kogo. — Nie wyprzemy się siebie — rzecze twardo Franciszek. — Nie — zgadzam się z nim, nie czując wcale pewności. — Jeśli cię o to zapyta, musisz jej powiedzieć, że zaślubiliśmy się sobie przed ołtarzem. — Dobrze, ale... — A teraz przepuść mnie za próg, jak na dobrą żonę przystało. — Nie wolno mi tego zrobić. — Nikt i nic nie powstrzyma mnie przed udaniem się na dwór i służeniem królowej. Nawet moja nieprzebrzmiała miłość do Franciszka, który właśnie obejmuje mnie ramieniem i zaczyna skubać ustami delikatne miejsce na karku, tam gdzie kończą się włosy. — Za parę dni wyruszam do Irlandii — szepcze, dysząc. — Chyba nie chcesz, żebym się udał w taką podróż ze złamanym sercem. Waham się. Smutno by mi było złamać mu serce, ale przecież mam zostać dworką najjaśniejszej pani i to musi być dla mnie najważniejsze. — Nie chcę łamać ci serca — powiadam — lecz moim przeznaczeniem jest przenieść się na dwór królewski, gdzie wiele może się zdarzyć... Wypuszcza mnie z objęć raptownie. — A więc to tak? Wydaje ci się, że przyjmą cię na dwór, gdzie będziesz mogła do woli romansować z wielkimi panami? Z którymś ze swoich szlachetnie urodzonych kuzynów czy z kimś takim? Z Culpepperem, Mowbrayem, Neville’em czy z jeszcze kimś? — Nie wiem — oświadczam stanowczo. Kto by pomyślał, że potrafię się zachowywać z takim dostojeństwem, zupełnie jakbym była własną babką. — Na pewno nie powinnam omawiać swoich planów z kimś takim jak ty. — Kasiu! — woła w przypływie gniewu wymieszanego z jątrzącym go pożądaniem. — Kotku, jesteś moją żoną, obiecałaś mnie poślubić! Ciebie jedną kocham! — Jestem zmuszona poprosić cię o wycofanie danego słowa — odpowiadam na to z dostojnością, o jaką bym się nigdy nie podejrzewała, po czym zamykam mu drzwi przed nosem i w paru susach dopadam łóżka. — Co teraz? — pyta mnie Agnieszka. Na drugim końcu długiego pomieszczenia sypialnej ktoś zaciągnął kotary wokół łoża, w którym jakaś para uprawia miłość z tak wielkim zapamiętaniem, że nawet tutaj słyszę entuzjastyczne sapanie młodzieńca i westchnienia rozwiązłej pannicy. — Nie możecie tego robić ciszej? — krzyczę na cały głos. — To niebywałe. To obraza dla niewinnej dziewicy jak ja. To doprawdy szokujące. Coś takiego nigdy nie powinno mieć tutaj miejsca.

Anna Calais, grudzień 1539 roku

Podczas tej niesłychanie długiej podróży zaczynam się uczyć, jak być królową angielską. Damy dworu wysłane po mnie przez mego pana i króla nieustannie konwersują ze mną w swym ojczystym języku, a lord Southampton nie opuszcza mego boku, ilekroć wkraczamy do jakiegoś miasta czy miasteczka, i służy mi taktowną radą. Są niebywale dostojni i sztywni, ich zdaniem wszystko musi się odbywać wedle protokołu, toteż uczę się ukrywać swoje podniecenie na widok tłumów wylęgających, by mnie powitać, czemu zawsze towarzyszy muzyka i wiwaty. Nie chcę wyjść na prowincjonalną siostrę pomniejszego księcia, pragnę się zachowywać jak królowa, jak prawdziwa królowa Anglii. W każdej mieścinie witają mnie istne tłumy ludzi wykrzykujących moje imię i znoszących mi bukieciki i podarki. Większość miejscowości składa mi hołd i obdarza mnie mieszkiem złota bądź sztuką cennej biżuterii. Kiedy docieramy do pierwszego angielskiego miasta, portu Calais, dotychczasowe wspaniałości idą w niepamięć. Potężna angielska twierdza przyćmiewa wszystko. Zamek, otoczony wysokimi murami zdolnymi powstrzymać atak wrogich Francuzów, stoi tuż za dobrze strzeżonymi bramami. Wkraczamy za mury przez południową bramę, z której strażnicy roztacza się widok na trakt wiodący w głąb królestwa Francji, i zostajemy przywitani przez angielskiego wielmożę, lorda Lisie, w otoczeniu co najmniej tuzina innych arystokratów i szlachciców (ich wysokie urodzenie poznać po niezwykle eleganckich strojach) oraz małej armii ludzi przyobleczonych w czerwono-niebieskie liberie. Dziękuję Bogu, że w ten niełatwy dla mnie czas wyznaczył mi na opiekuna właśnie lorda Lisie, przyjaznego mężczyznę nieco mi przypominającego mego drogiego papę. Gdyby nie on, byłabym milczała jak głaz — zarówno z przerażenia, jak i z braku znajomości języka mojej nowej ojczyzny. Lord Lisie olśniewa bogatym strojem, tak że można go pomylić z samym królem, zresztą nawet liczni towarzyszący mu panowie prezentują się nadzwyczaj godnie, w efekcie człowiek ma przed oczyma ruchome morze aksamitu i futer. Tymczasem mój opiekun ujmuje mnie za rękę, zamykając mą drobną zmarzniętą dłoń w silnym i ciepłym uścisku swoich palców, i mówi cicho: — Odwagi. Nie rozumiem wypowiedzianego po angielsku słowa, póki nie spytam o jego znaczenie swego tłumacza, jednakże już z daleka umiem rozpoznać przyjazną duszę, toteż natychmiast znajduję dla mego gospodarza miły uśmiech, on zaś przenosi moją rękę na swoje przedramię i klepiąc mnie uspokajająco po grzbiecie dłoni, prowadzi szeroką ulicą

wiodącą od zatoki. Biją dzwony na moje powitanie, żony i dzieci kupców wylęgają na ulice, by mnie zobaczyć, a czeladnicy i służący zrywają czapki z głów i wyrzucając je wysoko w górę, wołają: „Niech żyje Anna Kliwijska, hurrra!”. W zatoce stoją na kotwicy dwa ogromne statki należące do króla, jeden nosi miano „Sweepstake”, co jak mi mówią, ma coś wspólnego z hazardem, drugi natomiast nazywa się po prostu „Lew”. Oba są pod żaglami i pod banderą króla Anglii, z obu dobiegają dźwięki trąbek, kiedy zbliżam się do nabrzeża. Zostały przysłane, aby powieźć mnie do mojego nowego domu, a towarzyszy im sporych rozmiarów flota mająca stanowić moją eskortę. Artylerzyści oddają salwy honorowe z armat, nad brzeg nadpływa fala dymu i hałasu, wszelako to wielki komplement dla mnie, więc staram się nie krzywić i nie przestaję się miło uśmiechać. Potem wiodą mnie do ratusza, tutaj nazywanego Staple Hall, gdzie urzęduje burmistrz z mistrzami cechów, i tamże wysłuchuję długich przemów powitalnych, i odbieram z rąk rajców dwa mieszki złota. Lady Lisie, która dołącza wreszcie do męża, przedstawia mi moje dworki. Następnie wszyscy przechodzimy do domu króla, z jakiegoś powodu zwanego Chequer House, gdzie muszę stać, podczas gdy różni ludzie jeden za drugim zatrzymują się przede mną i kolejno wymieniają swoje imiona, składają mi gratulacje i kłaniają się bądź dygają nisko. Czuję się tak zmęczona i przejęta wrażeniami tego dnia, że kolana zaczynają mi drżeć, wszelako sznur poddanych zdaje się nie mieć końca. Stojąca za mną lady Lisie powtarza trudniejsze miana prosto do mojego ucha, ale w ogólnym harmiderze ledwie co słyszę, a zresztą nowo poznanych osób jest zbyt wiele, abym mogła je wszystkie spamiętać. Przewalający się tłum przyprawia mnie o zawroty głowy i napawa lekkim strachem, chociaż wszyscy uśmiechają się przyjaźnie i kłaniają z szacunkiem. Wiem, że powinnam się raczej cieszyć z takiego zainteresowania, niż czuć się nim onieśmielona. Po tym jak już ostatnia dama, służka i paź zostali mi przedstawieni i nareszcie mogę się ruszyć, nie czyniąc nikomu afrontu, proszę, by mnie zaprowadzono do moich apartamentów, zanim rozpocznie się uczta, co tłumacz skrzętnie przekłada, jednakże okazuje się, iż to jeszcze nie koniec mej udręki. Nawet w komnacie prywatnej bowiem czekają na mnie obce twarze. Czuję się tak wymęczona tym ciągłym poznawaniem nowych ludzi, że nachodzi mnie chęć ukrycia się w komnacie sypialnej, gdzie o zgrozo, także nie zostaję całkiem sama. Próg przekracza za mną lady Lisie z innymi damami i paroma służkami, a wszystkie pragną się upewnić, że niczego mi nie brakuje. Z pół tuzina niewiast poprawia pościel, gmera przy zasłonach baldachimu i stoi wokół jak kołki, patrząc się na mnie. W przypływie desperacji obwieszczam, że muszę się pomodlić, po czym chowam się w ciasnym pokoiku za komnatą sypialną, zatrzaskując drzwi tuż przed ich pomocnymi nosami. Słyszę, że czekają, aż wyjdę, tak jak publiczność czeka, aż pojawi się błazen, by wyczyniać swoje sztuczki: nieco zdumione przerwą w przedstawieniu, ale nadal dobrze usposobione. Opieram się plecami o zamknięte drzwi i przykładam dłoń do czoła. Jestem zarazem lodowata i rozgrzana, zupełnie jakby zmogła mnie gorączka. Muszę przez to

przebrnąć. Wiem, że sobie poradzę, wiem, że będzie ze mnie dobra królowa Anglii, a przy tym po prostu dobra królowa. Nauczę się ich języka, nawet teraz zdaję się rozumieć sporą część tego, co się do mnie mówi, choć z największym trudem Powtarzam dziwnie brzmiące słowa. Zapamiętam wszystkie te nowe imiona, tytuły i jak należy się zwracać do poszczególnych osób, tak abym radziła sobie sama, a nie zachowywała się jak kukiełka, która potrzebuje kogoś, by nią sterował. Jak tylko dotrę do Anglii, każę sobie uszyć nowe stroje, na razie bowiem ja i moje wierne dworki wyglądamy jak niemieckie brzydkie kaczątka przy tych angielskich łabędzicach. One biegają na wpół nagie z maciupkimi czepkami na głowach, z lekkością uwijają się w przewiewnych sukniach, gdy my tymczasem sprawiamy wrażenie ciężkich paczek w swoich barchanach. Muszę się nauczyć elegancji, muszę być miła dla oka. Muszę się nauczyć być królową. Przede wszystkim jednak muszę być w stanie stawić czoło setce nieznanych osób i nie pocić się od tego. Dociera do mnie, że muszą uważać moje zachowanie za bardzo dziwne. Najpierw im mówię, że chcę się przebrać do wieczerzy, a potem wchodzę do pomieszczenia nie większego od kredensu i każę na siebie czekać. Pewnie mają mnie za straszną dewotkę albo co gorsza — za niezwykle nieśmiałą. Gdy to sobie uświadamiam, dosłownie zamieram. Ależ ze mnie prowincjuszka i głuptaska! Chyba nigdy się nie odważę wyjść na zewnątrz. Przykładam ucho do drzwi. Nic nie słyszę, może znudziło je czekanie i wszystkie sobie poszły. Z pewnością one także chciały się przebrać przed ucztą. Z wahaniem uchylam drzwi i wyglądam przez wąską szparę. W komnacie znajduje się tylko jedna niewiasta, spokojnie siedząca przy oknie i spoglądająca na dziedziniec w dole. Na zdradziecki dźwięk otwieranych drzwi odwraca głowę i spoziera na mnie życzliwie i z zainteresowaniem. — Lady Anno?... — odzywa się, wstając, żeby złożyć przede mną dyg. — Ja... — Nazywam się Jane Boleyn — przedstawia się, słusznie zgadując, że wszystkie usłyszane dziś imiona zlały się w moich myślach w jedno. — Jestem jedną z twoich nowych dworek. Jej nazwisko konfunduje mnie jeszcze bardziej. Musi być jakąś krewniaczką Anny Boleyn — ale co w takim razie robi u mnie w komnacie? Chyba nie będzie mi służyła? Przecież powinna być na wygnaniu albo przynajmniej pozostawać w niełasce?... Rozglądam się za kimś, kto mógłby przetłumaczyć moje i jej słowa, lecz ona widząc to, uśmiecha się i lekko potrząsa głową. Następnie przykłada dłoń do piersi i powtarza wolno i wyraźnie: — Jane Boleyn. Twoja nowa dworka. Zostaniemy przyjaciółkami. O dziwo, wszystko rozumiem. Jej uśmiech jest ciepły, a twarz uczciwa. Pojmuję, że oferuje mi swoją przyjaźń, i już sama myśl o tym, że mam przyjazną duszę w tym morzu obcych ludzi, wywołuje w mym gardle gulę wzruszenia. Trzepoczę powiekami, żeby

odegnać łzy, i wyciągam do niej rękę, jakbym była kumoszką na targu. — Boleyn? — jąkam się. — Tak — potwierdza, ujmując moją dłoń chłodną ręką. — Wiem wszystko o tym, jak ciężko być królową Anglii. Któż mógłby to wiedzieć lepiej? Będę ci przyjaciółką — zapewnia ponownie. — Możesz mi zaufać. Kiedy potrząsa moją dłonią, zaczynam jej wierzyć i obie się na to uśmiechamy.

Jane Calais, grudzień 1539 roku

Nigdy jej się nie uda go zadowolić, nigdy w życiu, choćby żyła nawet tysiąc lat. Zadziwia mnie, że jego wysłannicy go nie przestrzegli, no ale z pewnością ich myśli krążyły tylko wokół sojuszu przeciwko Francji i Hiszpanii, sojuszu protestanckich książąt przeciwko katolickim królom, i nie było w nich miejsca dla gustów Henryka. Co więcej, nie zdoła się zmienić w niewiastę, która umiałaby go zadowolić. Henryk ma upodobanie do bystrych, drobnych, uśmiechniętych niewiast, które otacza aura obietnicy. Nawet Joanna Seymour, mimo że taka cicha i posłuszna, promieniowała ciepłą uległością, która sugerowała cielesne przyjemności. Ta jednak wygląda jak dziecko, zachowuje się jak dziecko z tym swoim dziecięcym szczerym spojrzeniem i uśmiechem. Zdaje się podekscytowana, kiedy ktoś kłania jej się nisko, a na widok statków w zatoce miała chyba zamiar zaklaskać w dłonie. Z kolei gdy jest zmęczona lub czymś przejęta, robi się natychmiast blada jak śmierć i gotowa płakać. Kiedy ogarnia ją niepokój, koniuszek nosa jej czerwienieje niczym chłopce w ziąb. Gdyby to nie było takie tragiczne, stanowiłoby nie lada komedię: ta gamoniowata dziewucha ma zamiar zająć miejsce błyskotliwej Anny Boleyn! Co też sobie wyobrażali wszyscy ci, którzy uwierzyli, że podoła zadaniu? Ale właśnie ta jej niezdarność, to jej skrępowanie czynią sprawę łatwiejszą dla mnie. Będę jej przyjaciółką, powiernicą i sojuszniczką. Bo jest pewne, że będzie potrzebowała powiernicy i sojuszniczki, przyjaciółki, która zna kręte ścieżki naszego dworu królewskiego. Zapoznam ją ze wszystkim, o czym powinna wiedzieć, nauczę ją wszystkiego, co powinna umieć. Któż jak nie ja ma być jej przewodniczką? Znalazłam się w sercu najwspanialszego dworu, jaki Anglia kiedykolwiek miała, i byłam naocznym świadkiem, jak ów się spala. Któż nadaje się bardziej na opiekuna królowej niż ja, która przyglądałam się, jak poprzednia monarchini doprowadza się do ruiny i pociąga w dół całą swoją rodzinę? Obiecałam tej nowej królowej, że będę jej przyjaciółką, i stać mnie na dotrzymanie przyrzeczenia. Jest młoda, ma dopiero dwadzieścia cztery lata, kiedyś jednak dorośnie. Jest naiwna, ale jeszcze przejrzy na oczy. Brak jej doświadczenia, lecz życie ją wkrótce wiele nauczy. Tak, dużo mogę zrobić dla tej dziwnej młodej niewiasty, prawdziwą przyjemnością będzie nią kierować i opiekować się...

Katarzyna Norfolk House, Lambeth, grudzień 1539 roku

Mój wuj przyjeżdża w odwiedziny do babki, toteż muszę być gotowa na wypadek, gdyby zechciał posłać po mnie. Wszyscy wiemy, co ma się wydarzyć, a mimo to drżę z ekscytacji, jak gdybym wyczekiwała upragnionej niespodzianki. Od wielu dni ćwiczę kroki i ukłon, który przed nim złożę. Mam nawet przećwiczony wyraz zdumienia i uśmiech zachwytu na tę wspaniałą nowinę. Lubię być przygotowana, lubię mieć wszystko przećwiczone, a Agnieszka i Joanna na przemian odgrywały rolę mego wuja, tak że teraz jestem już pewna, że nie zrobię jednego fałszywego kroku, a mój uśmiech i cichy okrzyk zdumienia będą bardziej niż szczere. Cała panieńska komnata ma mnie serdecznie dosyć, wszystkie dziewczęta chodzą nadąsane, jakby bolały je brzuchy od zjedzenia zbyt wielu zielonych jabłek, ale ja im mówię, że to przecież oczywiste, że było nie było, jestem Howardówną, że to zrozumiałe, iż wzywa się mnie na dwór królewski, gdzie będę służyć miłościwej pani, podczas gdy one wszystkie zostaną tu, gdzie są — co za szkoda! One zaś ostrzegają mnie, że będę musiała się nauczyć niemieckiego i że nie będzie nawet mowy o tańcach. Jestem pewna, że to kłamstwo. Miłościwa pani będzie wiodła życie prawdziwej królowej, a nawet jeśli okaże się nudna, ja wypadnę w kontraście jeszcze korzystniej. Słyszę przestrogi, że królowa Anna będzie żyć w odosobnieniu i że Niderlandczycy jadają wyłącznie ser i masło, gardząc mięsem. To również musi być kłamstwo — czemu bowiem odnowiono królewskie apartamenty w Hampton Court, gdzie zazwyczaj urzędują i przyjmują gości królowe? Dowiaduję się, że wszystkie dworki zostały już wyznaczone i połowa z nich udała się do Calais powitać swoją nową panią. Że mój wuj przybywa, aby mnie poinformować, że moja szansa przepadła. To ostatnie wywołuje mój lekki niepokój. Jestem świadoma, że siostrzenice króla, lady Małgorzata Douglas i markiza Dorset, zgodziły się być jej głównymi dworkami, i zaczynam się obawiać, że faktycznie może być dla mnie za późno. — Nie — przekonuję tyleż Marię Lascalles, co samą siebie. — To niemożliwe, by wuj przyjeżdżał tu tylko po to, żeby kazać mi zostać. Nie wierzę, aby było za późno, aby nie znalazło się dla mnie miejsce... — Ale jeśli jednak, niech to będzie dla ciebie nauczka — odpowiada ostro Maria. — Niech to cię zmusi do zmiany zachowania. Nie zasługujesz, by być dworką królowej, po

tym jak lekce sobie poczynałaś z Franciszkiem Derehamem. Żadna prawdziwa dama nie chciałaby cię widzieć koło siebie, skoroś łajdaczyła się z takim typem. To co mówi, jest tak okropne, że aż wykrzykuję cicho i zaczynam płakać. — Tylko nie płacz, Katarzyno — przykazuje mi — bo będziesz miała czerwone oczy. Na tę uwagę natychmiast chwytam się palcami za nos, żeby powstrzymać łzy. — Jeżeli mi powie, że mam tu zostać, umrę z żałości — mówię głucho. — Za rok kończę piętnaście lat, potem osiemnaście, dziewiętnaście i nim się obejrzę, będę dwudziestoletnią starą panną, której nikt nie zechce. Dożyję swoich dni tutaj, służąc babce, i nie zobaczę ani kawałka świata. Nie zatańczę nawet na dworze królewskim... — Och, bzdura! — przerywa mi ze złością. — Czy ty naprawdę umiesz myśleć tylko o błahostkach i swojej próżności, Katarzyno? Poza tym niejeden by powiedział, że jak na dziewczę lat czternastu osiągnęłaś już całkiem sporo. — Wcale nie — zaprzeczam, nadal ściskając nos. Słysząc siebie, zwalniam uścisk palców i przykładam dłonie do policzków. — Nic nie osiągnęłam. — Pewnie jednak trafisz na dwór królowej — pociesza mnie pogardliwie. — Twój wuj nigdy by nie przepuścił takiej okazji. Wystara się o miejsce dla swojej krewniaczki bez względu na to, jak źle się prowadziłaś. — Ale one mówią... — Mówią, co im ślina na język przyniesie, głupia, bo ci zazdroszczą. Gdybyś jednak musiała z nami zostać, obsypałyby się udawanymi wyrazami współczucia. Nawet ja w swej naiwności nie mogę temu zaprzeczyć. — To prawda. — No, biegnij umyć twarz i przyjdź szybko do komnaty gościnnej. Twój wuj zjawi się tutaj lada moment. Biegnę najszybciej, jak umiem, a zatrzymuję się tylko po to, żeby powiedzieć Agnieszce, Joannie i Małgorzacie, że nie mam wątpliwości, iż trafię na dwór miłościwej pani, i że ani przez chwilę nie dawałam wiary ich ohydnym plotkom. Ledwie ochlapałam twarz wodą, słyszę ich krzyki: — Katarzyno! Katarzyno! Już tu jest! Natychmiast gnam na złamanie karku do komnaty babki, gdzie rzeczywiście zastaję wuja. Stoi przed kominkiem i grzeje sobie plecy. Ale potrzeba by naprawdę czegoś więcej niż zwykły ogień, żeby ten mężczyzna całkiem odtajał. Moja babka powiada, że wuj jest młotem króla: ilekroć jest jakaś trudna i brudna robota do wykonania, Tomasz Howard staje na czele angielskiej armii i wroga — kimkolwiek jest — przywołuje do porządku. Kiedy dwa lata temu Północ powstała w obronie starej religii (byłam wtedy jeszcze dzieckiem), mój wuj uciszył rebeliantów. Obiecał im łaskę, a potem podstępem powiódł na szafot. Tym sposobem król zachował tron i dobre samopoczucie, gdyż nie musiał sam tłumić powstania ani ruszać do boju. Od babki słyszałam, że wuj nie zna innych argumentów poza stryczkiem. Ponoć powiesił tysiące, z czego tylko część w myślach. Podpisuje wyroki

śmierci nawet na tych, z którymi w głębi ducha się zgadza — nie powstrzyma go wiara, nic go nie powstrzyma. Już po twarzy mu widać, że to twardy mężczyzna, ktoś, kogo niełatwo rozczulić. No ale jest tutaj, a ja muszę mu pokazać, jakiej bratanicy się dochował. Dygam przed nim głęboko, jak ćwiczyłam bez końca w komnacie panieńskiej, i nachylam się nieco do przodu, żeby mógł zobaczyć zachęcające wgłębienie pomiędzy moimi piersiami wypychanymi do góry przez ciasno zasznurowany gorset sukni. Wolno podnoszę powieki, by na niego spojrzeć, zanim powstanę, tak aby widział mnie przed sobą niemal na kolanach i miał chwilkę czasu, by pomyśleć, co też mogłabym tam robić z nosem na wysokości troczków jego pludrów. — Milordzie — szepczę, podnosząc się, głosem zarezerwowanym dla alkowy. — Życzę ci dobrego dnia, wuju. — Na Boga! — reaguje żywiołowo, na co moja babka wydaje z siebie krótkie i prześmiewcze „Ha!”. — Toż to... prawdziwa chluba dla ciebie, pani — zwraca się do niej, podczas gdy ja wdzięcznie się prostuję. Zaraz zakładam ręce z tyłu i splatam mocno dłonie, żeby jeszcze bardziej wyeksponować biust, równocześnie prężąc plecy i chwaląc się swą smukłą talią. Z oczyma skromnie spuszczonymi równie dobrze mogłabym być niewinną dziewicą, wszelako przeczy temu moje gibkie ciało i przewrotny uśmieszek. — Nie da się ukryć, że wywodzi się z Howardów — rzecze moja babka, która nie ma zbyt dobrego mniemania o Howardównach znanych ze swej urody i bezpośredniości. — Spodziewałem się raczej dziecka. — Wuj mówi to takim tonem, jakby niezwykle go ucieszyła moja dojrzałość. — Dobrze wyszkolonego dziecka. — Babka posyła mi ostre spojrzenie, przestrzegając, że nikt nie ma zamiaru słuchać, czego dokładnie tajniki zgłębiałam, znajdując się pod jej pieczą. Otwieram szerzej oczy, udając niepokalaną niewinność. Miałam siedem lat, kiedy po raz pierwszy widziałam służkę gżącą się z paziem. Jedenaście, gdy Henryk Manox położył na mnie swoje łapy. Na kogo jej zdaniem miałam wyrosnąć? — Nada się w sam raz — oświadcza mój wuj, jak już odzyskał równowagę. — Katarzyno, potrafisz tańczyć, śpiewać, grać na lutni i tak dalej? — Tak, milordzie. — Czytać i pisać po angielsku, francusku i łacinie? Posyłam babce strwożone spojrzenie. Jestem straszliwie głupia, wszyscy to wiedzą. Jestem głupia do tego stopnia, że nawet nie wiem, czy powinnam w tej sprawie skłamać czy nie. — A po co jej ta umiejętność? — pyta go babka. — Przecież królowa mówi wyłącznie po flamandzku, czyż nie? Wuj kiwa głową. — Po niemiecku. Król jednak ceni światłe niewiasty. Moja babka księżna uśmiecha się.

— Kiedyś może cenił. Ale już z Joanny Seymour nie był wielki filozof, prawda? Myślę, że najjaśniejszy pan stracił zainteresowanie konwersacją ze swoimi żonami. A ty? Cenisz u kobiety intelekt? Wuj parska w odpowiedzi. Cały świat wie, że on i żona pozostają w separacji od lat, tak się nienawidzą. — Tak czy siak, liczy się to, by zadowoliła królową i jej dwór — rozsądza po chwili namysłu. — Katarzyno, udasz się do Londynu i zostaniesz jedną z dworek nowej królowej. Uśmiecham się doń szeroko. — Cieszysz się? — pyta mnie. — Tak, milordzie. Bardzo jestem wdzięczna — nie zapominam dodać. — Trafisz tam, aby się przysłużyć swojej rodzinie — oświadcza uroczyście. — Twoja babka zapewnia mnie, że wiesz, jak się zachować. Nie spraw nam zawodu. Potakuję skinieniem. Nie śmiem nawet zerknąć na babkę, która wiedziała wszystko o mnie i Henryku Manoxie, a potem przydybała nas z Franciszkiem na zacisznej galeryjce, kiedym gmerała ręką w szparze jego pludrów, wciąż czując bolesne ugryzienie na szyi, i prosto w oczy nazwała mnie zdzirą i pomietłem i tak mi przyrżnęła w głowę, że jeszcze długo mi później w niej dźwięczało. I nie kto inny jak ona starała się mnie zniechęcić do Derehama tuż przed Bożym Narodzeniem. — Będą się koło ciebie kręcić młodzi mężczyźni okazujący ci zainteresowanie — uprzedza mnie wuj. Jakbym nigdy wcześniej nie miała do czynienia z zainteresowanymi mną młodymi mężczyznami! Rzucam spłoszone spojrzenie babce, ale ta stara czarownica szczerzy się wesoło i całkiem otwarcie. — Dlatego pamiętaj, że nic nie liczy się bardziej niż twoja reputacja. Twój honor musi być nieskazitelny. Jeżeli powstanie na twój temat najlżejsza choćby plotka i dojdzie moich uszu... a możesz mi wierzyć, że prędzej czy później dojdzie, bo jestem znany z tego, że wiem o wszystkim... wtedy bezzwłocznie usunę cię z dworu i odeślę nawet nie tutaj, tylko do wiejskiego domu twojej babki, w Horsham w Susseksie, gdzie dożyjesz swoich dni. Rozumiesz, co do ciebie mówię? — Tak, milordzie. — Odzywam się cicho jak przestraszona myszka. — Możesz na mnie polegać, wuju. — Będę cię widywał w pałacu niemal codziennie — kontynuuje, a ja prawie zaczynam żałować, że w ogóle gdzieś jadę. — Od czasu do czasu zawezwę cię do swoich komnat, byś mi opowiedziała, jak ci idzie z królową i tak dalej. Poza rozmowami ze mną będziesz trzymała język za zębami. Ale nieustannie będziesz mieć oczy szeroko otwarte. Znajdziesz się pod opieką swojej krewniaczki Jane Boleyn, również dworki nowej królowej. Zaprzyjaźnisz się z miłościwą panią, zostaniesz jej ulubienicą. Łasce książąt zawdzięczamy nasze bogactwo. Nigdy o tym nie zapominaj, Katarzyno. Dzięki temu możesz odnieść sukces. — Tak, milordzie. — Jeszcze jedna rzecz — rzuca ostrzegawczym tonem.

— Tak, wuju? — Skromność, Katarzyno. Skromność to największa zaleta niewiasty. Opadam w stronę podłogi w głębokim dygu, z pochyloną nisko głową, skromnie jak zakonnica. Szyderczy śmiech babki mówi mi, że przynajmniej jej nie nabrałam. Kiedy jednak podnoszę wzrok na wuja, widzę, że ten się uśmiecha. — Dość przekonujące — stwierdza. — Możesz odejść. Dygam ponownie i uciekam z komnaty, zanim powie coś jeszcze gorszego. Pragnęłam się udać na dwór króla Henryka, żeby móc tańczyć i obracać się w towarzystwie młodych mężczyzn, a tymczasem on przedstawił to tak, jakbym tam miała pracować. — Co powiedział? Co powiedział? — Dziewczęta wyległy do wielkiej sali złaknione nowin. — Jadę do Londynu! — pieję. — Dostanę nowe suknie i nowe czepki i mój wuj książę mówi, że będę najpiękniejszą dworką w całym pałacu i że co wieczór będą odbywać się tańce, i wszystko Wskazuje na to, że żadnej z was już nigdy nie zobaczę.

Anna Calais, grudzień 1539 roku

Kiedy mamy się przeprawiać przez Kanał Angielski, pogoda nareszcie zaczyna dopisywać, Bogu dzięki, i nie grozi nam dalsze opóźnienie. Miałam nadzieję, że otrzymam jakieś wieści z domu, zanim postawimy żagle, ale choć przygotowania do wyruszenia w drogę i zajęły trochę czasu, nie dotarł do mnie żaden list. Sądziłam, że pani matka napisze do mnie, nawet jeśli nie z tęsknoty, to by przekazać mi ostatnie rady. Myślałam, że Amelia, nie mogąc się doczekać wizyty w Anglii, pośle mi wyrazy siostrzanego wsparcia. Nieomal wybucham śmiechem w ten ostatni wieczór na kontynencie. Doprawdy musiałam całkiem stracić ducha, skoro oczekiwałam listu od Amelii. Wszelako wiadomości od brata byłam pewna. Nie wątpiłam, że pożegnają mnie jego słowa. Nigdyśmy się nie przeprosili przed moim wyjazdem, tak więc rozstaliśmy się w takim samym duchu, w jakim przeżyliśmy większość naszego życia: ja pełna żalu i strachu, a on przepełniony irytacją, której nawet nie umiał nazwać. Uważałam, że odezwie się choćby po to, by sprecyzować zadanie, które mi poruczy na angielskim dworze, powinnam przecież reprezentować nasze księstwo i nasze interesy za morzem. Tymczasem on wysłał paru kliwijskich wielmożów, żeby mi towarzyszyli w tej podróży, i to zapewne oni otrzymali od niego ustne lub pisemne instrukcje. Wygląda więc na to, iż uznał, że nie jestem godna działać w jego imieniu w mej nowej ojczyźnie. Łudziłam się nadzieją, że spisze i przekaże mi swoje polecenia co do mego prowadzenia się. W końcu spędził całe życie, dyrygując mną, tak że z trudem umiem sobie wyobrazić sytuację, w której zwalnia mnie z wszelkich obowiązków. Ale wszystko wskazuje, że nareszcie się od niego uwolniłam. Zamiast się z tego cieszyć, odczuwam niepokój. Wystarczająco dziwnie jest musieć nagle opuścić dom rodzinny i bliskich, w to, że nikt mi nawet nie życzył szerokiej drogi, aż trudno uwierzyć. Mamy wyruszyć z samego rana, żeby odbić od brzegu z odpływem. Tkwię w swoich komnatach w królewskiej siedzibie i czekam na lorda Lisie, który lada moment powinien się po mnie zjawić. Nagle w sąsiadującej komnacie gościnnej rozlega się coś jakby kłótnia. Szczęśliwym zbiegiem okoliczności moja tłumaczka, Lotte, jest tu ze mną i na moje nieme polecenie zbliża się do drzwi i nasłuchuje wyrzucanych w pośpiechu angielskich słów. Twarz ma napiętą, mars przecina jej czoło, na dźwięk czyichś kroków odskakuje od drzwi i wróciwszy w głąb pomieszczenia, zajmuje miejsce obok mnie.

Lord Lisie kłania się grzecznie, przestąpiwszy przez próg, wszelako twarz ma wzburzoną. Jakby dla uspokojenia nerwów wygładza dłońmi aksamitny dublet. — Proszę o wybaczenie, lady Anno — mówi. — Dom stoi na głowie z powodu pakowania. Przyjdę po ciebie za godzinę. Lotte szeptem tłumaczy jego słowa, a ja skłaniam lekko głowę i uśmiecham się. Lord Lisie rzuca szybkie spojrzenie za siebie. — Słyszała nas? — pyta moją tłumaczkę, a ona szuka ratunku u mnie. Na moje potakujące skinienie lord Lisie podchodzi bliżej. — Sekretarz Tomasz Cromwell jest tej samej wiary co ty, pani — ciągnie cicho. Lotte na wszelki wypadek szepcze mi do ucha, tak żebym mogła mieć pewność, iż dobrze rozumiem. — Niesłusznie ujął się za paroma setkami luteranów w mieście, które pozostaje w mojej gestii. Choć poszczególne słowa są znajome, umyka mi sens wypowiedzi. — To heretycy — dopowiada mój gość. — Odmawiają przyznania królowi władzy duchowej i odrzucają święty cud ofiary Jezusa Chrystusa, nie wierzą, że wino zamienia się w Jego krew. Tymczasem taka jest doktryna Kościoła Anglii. Zaprzeczanie jej to herezja karana śmiercią. Delikatnie dotykam ramienia Lotte. Zdaję sobie sprawę, że to niebezpieczny temat, i nie mam pojęcia, co powinnam odpowiedzieć. — Sekretarz Cromwell też zostałby oskarżony o herezję, gdyby król się dowiedział, iż pomógł znaleźć schronienie tym ludziom — dodaje lord Lisie. — Właśnie mówiłem jego synowi Grzegorzowi, że ci ludzie muszą zostać osądzeni bez względu na to, kto za nimi stoi. Przestrzegałem go, że nie będę przymykał oczu, że każdy dobry Anglik myśli jak ja, gdyż dobry Pan Bóg nie pozwoli się zwodzić. — Nic mi nie wiadomo o tych wewnętrznych angielskich sprawach — zaczynam z wielką ostrożnością. — Moim pragnieniem jest, aby pokierował mną mój małżonek król. — Przelotnie wspominam brata, który przykazał mi odciągnąć króla Anglii od papistowskich zabobonów i przywieść go do jedynej prawdziwej, zreformowanej wiary. Wygląda na to, że znów go zawiodłam. Lord Lisie kiwa głową, kłania się i odstępuje krok do tyłu. — Wybacz — mówi — nie powinienem był cię tym kłopotać. Po prostu chciałem dać jasno do zrozumienia, że nie podoba mi się to, co robi Tomasz Cromwell, i całym sercem jestem oddany królowi i jego Kościołowi. Potakuję skinieniem, bo cóż innego mogłabym zrobić albo powiedzieć? Lord Lisie wychodzi z komnaty, a ja zwracam się do Lotte. — To niezupełnie tak — informuje mnie w pośpiechu. — Owszem, oskarżył Tomasza Cromwella o ukrywanie luteranów, ale w odwecie ów syn, Grzegorz, zarzucił naszemu gospodarzowi sekretne wyznawanie katolicyzmu i powiedział, że będą mu patrzyli na ręce. Grozili sobie nawzajem. — Czego on się po mnie spodziewa? — pytam bezbarwnym głosem.

— Chyba nie sądzi, że będę wydawać opinie w takich sprawach? Lotte spogląda na mnie niepewnie. — Może chciałby, żebyś pomówiła o tym z królem? Wpłynęła nań jakoś? — Lord Lisie w gruncie rzeczy powiedział mi prosto w oczy, że sama jestem heretyczką. Nie wierzę, by wino zamieniało się w krew. Nikt przy zdrowych zmysłach w to nie wierzy. — Czy to prawda, że Anglicy karzą heretyków? — Lotte zdaje się przerażona. Widząc, że kiwam głową, dopytuje prędko: — Jak? — Palą ich na stosach. Chcę ją uspokoić, zapewnić, że król Anglii jest świadom mego wyznania i zamierza się sprzymierzyć z mym protestanckim bratem i innymi książętami Europy, jednakże właśnie w tej chwili za drzwiami rozlega się okrzyk wzywający na pokład. Nasze okręty są gotowe do wypłynięcia. — Chodźmy — mówię, czując niespodziewany przypływ odwagi graniczącej z brawurą. — Popłyńmy tam bez względu na ryzyko. Nigdzie nie będzie nam gorzej niż w Kliwii. Wypłynięcie z angielskiego portu na angielskim statku zakrawa na początek nowego życia. Większość moich towarzyszek podróżujących ze mną aż z Kliwii teraz musi mnie opuścić, przyszedł więc czas na kolejne pożegnania, po których dopiero wchodzę na pokład. Następnie barki holownicze ciągną nasze statki poza zatokę, gdzie marynarze stawiają żagle, te chwytają wiatr i przy ogólnym poskrzypywaniu masztów i desek zdają się unosić nas jak do lotu. W owej chwili po raz pierwszy czuję się jak królowa zmierzająca do swego królestwa, nieomal jak postać z opowieści. Udaję się na dziób i spoglądam przed siebie, na pieniącą się wodę, na szczyty białych fal przemykających po ciemnej powierzchni morza, i zastanawiam się, kiedy dojrzę zarysy mego nowego domu, mojego królestwa, mojej Anglii. Wszędzie dokoła pobłyskują światełka pozostałych statków naszej floty. Jest ich w sumie pięćdziesiąt: pięć dziesiątek wielkich okrętów, królewskich okrętów, co w końcu uświadamia mi bogactwo i potęgę mej nowej ojczyzny. Będziemy tak płynąć przez cały dzień, słyszę, że morze jest spokojne, choć w mych oczach fale zdają się wysokie i niebezpieczne. Co mniejsze jednostki wspinają się na niemal pionową ścianę wody, po czym szorując brzuchem, opadają w przepaść między falami. Zdarza się, że całkiem tracimy z oczu resztę floty. Ogromne połacie żagli trzeszczą i jęczą, jakby zaraz miały się podrzeć, a angielscy majtkowie napinają liny i z tupotem biegają po całym pokładzie niczym bluźnierczy szaleńcy. Obserwuję wschód słońca nad wodą: szara kula wyłania się z szarej wody na horyzoncie, a ja uprzytamniam sobie bezmiar wody dookoła mnie i nawet pode mną. W końcu znużona udaję się do swojej kajuty. Niektóre z dworek cierpią od morskiej choroby, ja jednak czuję się dobrze. Lady Lisie towarzyszy mi przez większość dnia wraz z paroma innymi, w tym z Jane Boleyn. Wciąż jeszcze nie pamiętam imion wszystkich. Czas mija wolno, z nudów znów wychodzę na pokład, ale jak okiem sięgnąć, widać tylko fale i statki mojej floty. Powinnam być dumna, że mam własną flotę, lecz w istocie ogarnia mnie uczucie dyskomfortu na myśl,

że jestem powodem takiego zamieszania. Ilekroć opuszczam kajutę, marynarze zdejmują czapki z głów i kłaniają mi się w pas, a dwie damy dworu nie odstępują mnie na krok, nawet jeśli udaję się tylko na rufę. Ogarnia mnie wrażenie, że jestem na cenzurowanym, co wzmaga mój niepokój, zatem chowam się w swej kajucie i postanawiam obserwować monotonne fale, to wznoszące się, to znów opadające, byle tylko nie przysparzać nikomu kłopotu. Pierwszy przebłysk Anglii to zaledwie majaczący cień na tle ciemniejącego nieba. Jest już późno, kiedy dobijamy do maleńkiego portu zwanego Deal, lecz pomimo gęstniejącego mroku i deszczu wychodzą mi na spotkanie znaczne osobistości, które zapraszają nas do zamku na odpoczynek i ucztę. Setki, bez przesady setki ludzi przewijają się przed moimi oczyma, całują moją dłoń i witają mnie na swojej ziemi. Otumaniona poznaję wielmożów i ich żony, biskupa, dowódcę twierdzy, jeszcze więcej dam dworu, które odtąd będą mi służyły, i służki, które postarają się spełnić moje życzenia. Najwyraźniej od tej pory nigdy nie będę już sama. Zaraz po uczcie zbieramy się do dalszej podróży, gdyż istnieje szczegółowy plan przewidujący kolejne miejsca postoju i musimy się go trzymać, aczkolwiek przyznaję, że ktoś pyta mnie, czy aby jestem gotowa do drogi. Zdążyłam się przekonać, że pytanie, choć grzeczne, wcale nie znaczy, czy mam ochotę ruszać. Oznacza tylko, że nadszedł czas wyruszyć i wszyscy czekają na mój znak. Dlatego — chociaż jest już prawie noc, a mnie dokucza tak wielkie zmęczenie, że oddałabym fortunę, byle móc przyłożyć głowę do poduszki — wdrapuję się do lektyki, na którą niechętnie wyłożył mój brat, otoczona przez panów i panie w siodłach, i w takiej formacji ruszamy przed siebie, mając w awangardzie i ariergardzie żołnierzy, jakbyśmy byli armią najeźdźców. Nieustannie przypominam sobie, że teraz jestem królową i skoro królowe tak podróżują, muszę do tego przywyknąć, zamiast tęsknić do ciepłego łóżka i posiłku, który mogłabym spożyć bez wpatrzonych we mnie obcych ludzi. W całkowitych ciemnościach zatrzymujemy się na nocleg w zamku w Dover. Nazajutrz rano jestem tak obolała, że ledwie mogę się ruszyć, jednakże tuż po otwarciu oczu widzę półtuzin służek, z których jedna trzyma moje giezło, druga suknię, trzecia czepek, czwarta grzebień, piąta i szósta sama już nie wiem co, a za nimi jeszcze stoją ich pomocnice, także z zajętymi czymś rękami, natomiast dalej, w ostatnim kręgu, bezczynnie przyglądają się ablucjom i szykowaniu moje nowe damy dworu. Nim jestem gotowa, nadchodzi wiadomość od księcia Suffolk, który zapytuje, czy zechcę się udać do Canterbury zaraz po porannej modlitwie i śniadaniu. Wnoszę z tego, iż śpieszno mu w dalszą drogę, toteż nie zwłóczę, tylko uwijam się zarówno ze słowem, jak i chlebem Bożym, po czym odpowiadam, że z radością zajmę swe miejsce w lektyce, gdyż nikomu tak nie zależy na tempie jak mnie. Co oczywiście jest łgarstwem, jako że przez całą noc padało, a teraz jeszcze wzmaga się wiatr i zaczyna zacinać gradem. Ale każdemu jest wygodniej wierzyć, iż nie mogę się doczekać spotkania z królem. Moje towarzyszki opatulają mnie jak najszczelniej, po czym kryjąc twarze w kapturach, wymykamy się na dziedziniec, gdzie wiatr chce nam pourywać głowy. Starożytnym traktem

zwanym Watling Street udajemy się do Canterbury. Arcybiskup we własnej osobie, Tomasz Cranmer, łagodny mężczyzna o miłym uśmiechu, wita mnie na rozstajach przed wjazdem do miasta i jadąc obok mojej lektyki, pokonuje ze mną ostatnie pół mili. Próbuję wzrokiem przebić ścianę deszczu, tą samą drogą co ja teraz zmierzali przed wiekami do Canterbury wierni pragnący oddać cześć szczątkom świętego Tomasza Becketa złożonym w tutejszej katedrze. Dostrzegam wieżyce kościoła na długo przed tym, zanim widzę mury miejskie — tak wysoka i cudowna jest ta budowla, która zdaje się wbrew panującej aurze przyciągać Boskie promienie odbijające się w dachówkach. Trakt jest tutaj brukowany, a ciągną się wzdłuż niego liczne zajazdy, w których szukali schronienia pielgrzymi ściągający z całej Europy, by modlić się w tym Pięknym przybytku. Canterbury było jednym z najświętszych miejsc chrześcijaństwa — jeszcze parę lat temu. Wszystko się jednak zmieniło. Zmieniło tak bardzo, jakby świątynia legła w gruzach. Pani matka przestrzegła mnie, bym pod żadnym pozorem nie komentowała tego, cośmy usłyszeli o wprowadzanych przez króla wielkich zmianach, ani tego, co zobaczę na własne oczy, jakkolwiek by było szokujące. A prawda jest taka, że ludzie króla weszli do katedry i zabrali to, co było jej największą świętością. Wkroczyli do katakumb i zbezcześcili trumnę kryjącą doczesne szczątki świętego. Krążą słuchy, iż wyjęli ciało męczennika i rzucili je na kupę gnoju za murami miasta, tak im zależało na tym, by odrzeć to miejsce z sacrum. Mój brat książę by powiedział: to dobrze, że Anglicy nareszcie się odwrócili od zabobonów i papistowskich praktyk, lecz mój brat książę nie widzi, że domy pielgrzymów otworzyły swe podwoje dla ladacznic i ochlapusów i że wszędzie tutaj roi się od żebraków, którzy nie mają dokąd pójść. Mój brat książę nie wie, że połowę budynków w Canterbury stanowiły szpitale dla ubogich i że Kościół płacił za pobyt chorych pielgrzymów i ich leczenie, a zakonnicy i siostry zakonne poświęcali swoje życie, służąc pokrzywdzonym. Eskortujący mnie żołnierze muszą się przepychać przez tłum nieszczęśników, którym przez lata obiecywano opiekę i ochronę w świętym przybytku, a którzy teraz nie mają się gdzie podziać. Trzymam język za zębami, kiedy nasza kawalkada zmierza ku wielkiej bramie i kiedy arcybiskup zszedłszy z siodła, wita mnie we wspaniałym budynku, który najwyraźniej był wcześniej opactwem, być może nawet zaledwie miesiące temu. Przyglądam się wystrojowi wielkiej sali, w której zakonnicy spożywali dary Boże i podejmowali swoich gości. Zdaję sobie sprawę, iż życzeniem mego brata księcia jest, abym powiodła ten kraj dalej na drodze ku reformacji i odżegnała go od papizmu i zabobonu, lecz jako się rzekło, tylko mnie będzie dane zobaczyć, jakich zniszczeń się tu dopuszczono w imię zreformowanej religii. Okna, niegdyś zrobione z kolorowego szkła i ukazujące różne biblijne historie, zostały tak bezmyślnie potraktowane kamieniami, że nawet mur wokół nich po dziś dzień nosi liczne rany, ukazując marne resztki finezyjnych ornamentów. Gdyby jakieś niedobre chłopaczysko wytłukło okna w czyimś domu, pewnikiem zostałoby wychłostane.

Wysoko pod sklepieniem żebrowym były, jak mi się zdaje, figury aniołów, a nieco niżej chyba także fryz ze świętymi, ale jedno i drugie obłupał jakiś barbarzyńca niemający szacunku dla niczego. To niemądre, użalać się nad ozdóbkami z kamienia, lecz ludzie, którzy zaprowadzali tu zmiany w religijnym szale, nie postępowali zgodnie z Bożymi przykazaniami. Co im szkodziło pozbyć się figur, pozostawiając resztę w spokoju? Lecz nie, oni musieli poodłupywać aniołkom głowy i zostawić bezbronne korpusy. Jak to ma się przysłużyć chwale Bożej, tego doprawdy nie wiem. Jestem nieodrodną córą Kliwii, która odwróciła się od papiestwa, i słusznie, ale nigdym w życiu nie widziała tyle zła i głupoty naraz. Nie rozumiem, czemu niektórzy ludzie sądzą, że świat będzie lepszym miejscem, jeśli zniszczy się coś pięknego i w miejsce tego czegoś zostawi ruinę. Z takimi myślami w głowie przechodzę za gospodarzami do przydzielonych mi komnat, które — wszystko na to wskazuje — wcześniej były komnatami opata. Wyraźnie też zostały niedawno odnowione: w powietrzu wciąż się unosi ostry zapach wapna. Tutaj zaczynam pojmować prawdziwe powody reformacji w Anglii. Ten piękny budynek, jak również ziemia, na której stoi, gospodarstwa, które opłacają dzierżawę, i stada owiec noszących na grzbiecie runo — wszystko to należało niegdyś do Kościoła i do papieża. Kościół rzymski był największym posiadaczem ziemskim w tym królestwie. Teraz te dobra przeszły na własność króla. Po raz pierwszy uświadamiam sobie, że wcale nie chodzi wyłącznie o kwestie wiary i sposoby oddawania czci Panu Bogu. Być może nawet wcale nie chodzi o Boga. Zbyt wiele ma do powiedzenia zwykła ludzka chciwość. A może również próżność. Albowiem święty Tomasz Becket sprzeciwił się tyranowi, który mienił się królem Anglii. Ciało męczennika spoczywało w krypcie najbogatszej katedry, zamknięte w trumnie ze złota i szlachetnych kamieni, i sam król Henryk który potem zarządził zniszczenie sanktuarium — zwykł był tutaj się modlić i prosić o pomoc. Teraz jednak król Henryk nie potrzebuje niczyjej pomocy, a buntownicy są bez pardonu wieszani na suchych gałęziach. Całe bogactwo i cała władza należą do monarchy. Mój brat książę z pewnością by zauważył, że tak jest dobrze, gdyż jedno królestwo nie może mieć dwóch panów. Ze znużeniem zdejmuję jedną suknię i wkładam drugą, przygotowując się do wieczerzy, kiedy ciszę rozrywa grzmot salw armatach, mimo iż jest ciemno choć oko wykol i dochodzi północ. Jane Boleyn zjawia się, by mnie poinformować, iż w wielkiej sali czekają setki gości chętnych mnie powitać w Canterbury. — Panowie szlachta? — pytam po angielsku niepewnie. Domyślając się, że drżę na myśl o kolejnych oficjalnych prezentacjach, uśmiecha się i odpowiada: — Chcą cię tylko zobaczyć. — Na wszelki wypadek wskazuje palcami oczy. — Będziesz musiała tylko do nich pomachać. — I znowu jej słowom towarzyszy gest dłoni. Chichoczę, widząc to przedstawienie, konieczne, jeśli mam się nauczyć dobrze języka. Ruchem brody pokazuję okno.

— Dobra ziemia — mówię. Jane Boleyn potakuje skinieniem. — Klasztorna ziemia. Boża ziemia. — Teraz króla? Krzywi się. — Król jest teraz głową Kościoła, rozumiesz? Wszystko bogactwo... — waha się i poprawia: — Wszystko duchowe bogactwo Kościoła należy teraz do niego. — Lud zadowolony? — pytam, czując, że ogarnia mnie frustracja z powodu ograniczeń w wysławianiu się. — Że źli księdzowie iść precz? Zerka na drzwi, jakby chciała się upewnić, że nikt nas nie podsłucha. — Lud nie jest zadowolony — mówi. — Lud uwielbia sanktuaria i świętych, nie rozumie, czemu odbiera mu się świece. Nie ma pojęcia, dlaczego już nie wolno się modlić o wstawiennictwo. Ale nie powinnaś o tym rozmawiać z nikim z wyjątkiem mnie. Wolą króla jest, żeby Kościół upadł. Kiwam głową. — Król protestant? Krótki uśmiech sprawia, że oczy jej rozbłyskują. — Nie, skądże! — zaprzecza. — Król jest tym, kim akurat pragnie być. Zniszczył Kościół, żeby móc poślubić moją szwagierkę, ona wierzyła w zreformowany Kościół, a on wierzył w niego razem z nią. Potem zniszczył także ją. I przybliżył Kościół do Rzymu, msza znów jest prawie taka sama jak u katolików. Nigdy jednak nie zwróci zawłaszczonego majątku. Kto wie, co zrobi teraz? W co zechce uwierzyć? Rozumiem z jej przemowy tylko piąte przez dziesiąte, więc odwracam się i wyglądam przez okno na ciemność i deszcz na zewnątrz. Myśl o władcy, który nie tylko decyduje, jakie życie mają wieść jego poddani, ale również określa istotę Boga, w którego mają wierzyć, napawa mnie strachem. Mowa bowiem o królu, który poważył się zrujnować najświętsze sanktuarium chrześcijańskiej Europy, bez wahania odarł klasztory z krzyży i zamienił je w zwykle domy na prowincji. Mój brat książę srodze się pomylił, uważając, że zdołam do czegokolwiek nakłonić mego małżonka. Król Henryk Angielski robi to, na co przyjdzie mu ochota, i śmiem twierdzić, że nikt nie jest w stanie go powstrzymać. — Powinnyśmy już iść na wieczerzę — oznajmia Jane Boleyn. — Pamiętaj, nie rozmawiaj o tych sprawach z nikim innym. — Dobrze — mówię, po czym czując jej obecność za plecami, otwieram drzwi i staję oko w oko z tłumem oczekującym na mnie w komnacie gościnnej. Raz jeszcze mam przed sobą morze nieznanych mi twarzy. Jestem tak szczęśliwa, że umknęłam przed deszczem i ciemnością, że przyjmuję podany mi ogromny puchar z winem i jem z apetytem, co mi podadzą, mimo iż siedzę sama jedna pod królewskim baldachimem, a służący przyklękają przede mną na kolano. W wielkiej sali ucztują setki ludzi, drugie tyle wyziera z kątów, drzwi i galeryjek, byle tylko mnie zobaczyć, jakbym była dziwnym zwierzątkiem. Przywyknę do tego, wiem, że muszę, więc tak się stanie. Jaki sens być królową Anglii i wstydzić się własnych służących? To skradzione opactwo nie jest nawet pierwszym

pałacem, jaki tutaj widzę, a już jestem porażona jego przepychem kapiącym od złota, liczbą wiszących obrazów i tapiserii. Pytam arcybiskupa, czy to jego dom, a on odpowiada mi z uśmiechem, że mieszka niedaleko. Anglia to taki bogaty kraj, że wprost trudno to sobie wyobrazić. Nie kładę się spać do wczesnych godzin porannych, a później niemal od razu podrywają mnie z łóżka, gdyż czas udać się w dalszą drogę. Cóż z tego, że chcemy wyruszyć jak najszybciej, skoro przygotowania trwają w nieskończoność, ponieważ znów zrobiło się nas więcej. Teraz podróżuje z nami także arcybiskup ze swoją świtą, idącą w setki, a po drodze dołączają do nas jacyś wielmoże, którzy mają mnie odprowadzić aż do Rochesteru. Poddani wylęgają tłumie na ulice, więc gdziekolwiek się obrócę, widzę nowe twarze, do których muszę się uśmiechać. Ramię aż mnie boli od ciągłego machania. Bardzo bym chciała spamiętać imiona wszystkich przedstawianych mi osób, ale zdaje się to niemożliwością, gdyż wszędzie podchodzą do mnie nowi ludzie z pokłonami, podczas gdy lady Lisie albo lady Southampton szepczą mi do ucha nazwiska i tytuły, a ja uśmiecham się i podaję dłoń do ucałowania, usilnie starając się zatrzymać usłyszane informacje w pamięci. Na domiar złego wszyscy wyglądają podobnie: odziani w gruby aksamit, ze złotym łańcuchem zawieszonym na szyi i z perłami lub innymi klejnotami przyczepionymi do czapki. Są ich tuziny, całe kopy, chyba połowa Anglii chce mi się pokłonić, nim dojadę do Londynu, i już naprawdę nie odróżniam jednego człowieka od drugiego. Któregoś dnia spożywamy wieczerzę w wielkiej sali jakiegoś zamku czy dawnego klasztoru, kiedy lady Browne — mająca zawiadywać moim dworem — przedstawia mi kolejno wszystkie moje dworki. Z przyklejonym do twarzy uśmiechem patrzę na niekończący się korowód Katarzynek, Elżbietek, Marysieniek, Haneczek, a także dziewcząt imieniem Bessie i Madge, z których co jedna to ładniejsza pod maciupkim czepeczkiem odsłaniającym włosy (co mój brat książę uznałby za przejaw nieskromności), jedna w jedną zgrabniutka w gustownych pantofelkach. Wszystkie gapią się na mnie bez opamiętania, jakbym była białozorem, który wylądował w kurniku. Prym wśród nich wiedzie lady Browne, której spojrzenie wytrąca mnie z kontenansu do tego stopnia, że przywoławszy wierną Lotte, proszę ją, aby szepnęła przełożonej moich dworek, iż koniecznie — jak tylko dotrzemy do Londynu — będzie musiała mnie podszkolić w kwestiach angielskiej mody. Kiedy moja wiadomość dociera do adresatki, ta płoni się i odwraca, po czym już więcej na mnie nie patrzy, co z kolei wzbudza we mnie obawę, że faktycznie miała moją suknię za niemodną i w ogóle uważa, że jestem brzydka jak noc.

Jane Rochester, grudzień 1539 roku

— Ta jej suknia! — syczy do mnie lady Browne, jak gdyby to była moja wina, że nowa królowa Anglii wygląda dziwacznie. — Powiedz, Jane, czy nie powinna była zmienić stroju w Calais? — Któż miał jej to doradzić? — pytam rozsądnie. — Przecież wszystkie jej dworki ubierają się podobnie. — Choćby lord Lisie. Powinien był ją uprzedzić, że nie może się pokazać w Anglii podobna do braciszka zakonnego w habicie. Niby jak mam trzymać dworki w ryzach, skoro na jej widok zginają się wpół ze śmiechu? Nieomal musiałam trzepnąć w głowę Katarzynę Howard. To dziecko jest na służbie u królowej od tak niedługiego czasu, a już przedrzeźnia miłościwą panią i co gorsza, robi to nadzwyczaj udatnie. — Wszystkie dworki są takie. Dasz sobie z nimi radę. — Ale nie zdołam zamówić jej nowych sukien przed przybyciem do Londynu. Będzie musiała wkroczyć w tym, co ma na sobie, mimo że wygląda jak pakunek. Co porabia teraz? — Odpoczywa — odpowiadam ostrożnie. — Pomyślałam, że zostawię ją na trochę samą, żeby mogła zaznać spokoju. — Ona ma zostać koronowana na królową Anglii! — wybucha lady Browne. — To nie oznacza spokojnego życia. Nic na to nie mówię. — Mamy coś przekazać królowi? Mogłabym porozmawiać z moim małżonkiem... — proponuje lady Browne ściszonym głosem — A może powinnyśmy powiedzieć sekretarzowi Cromwellowi, że żywimy pewne... zastrzeżenia? Poruszysz ten temat podczas spotkania z jego książęcą mością? Zastanawiam się i szybko podejmuję decyzję. Ani myślę być pierwszą osobą, która rzuci w królową kamieniem. — Porozmawiaj z sir Antonim — doradzam. — W cztery oczy, jak żona z mężem. — Mogę napomknąć, że jesteśmy tego samego zdania? Z pewnością i lord Southampton uważa, iż nie nadaje się na królową. Nie ma za grosz powabu! I w dodatku sprawia wrażenie niemej jak ryba! — Ja nie mam żadnego zdania! — mówię prędko. Lady Browne wybucha śmiechem. — Och, Jane... Ty masz zdanie na każdy temat, nic nigdy ci nie umyka. — Być może. Jednakowoż skoro miłościwy pan wybrał ją ze względu na sojusz z

protestanckimi książętami, skoro sekretarz Cromwell mu ją podsunął, ponieważ uczyni nas bezpiecznymi przed Francją i Hiszpanią, to że jej czepiec jest wielkości chałupy, nie powinno mieć dla nich znaczenia. Poza tym czepiec łatwo zmienić. A ja za nic nie chciałabym poinformować króla, że niewiasta, z którą się uroczyście i bez żadnych wątpliwości zaręczył, nie jest godna być jego królową. To daje lady Browne do myślenia. — Sądzisz, że popełniam błąd, krytykując ją? Przypominam sobie bladolicą dziewczyninę, która spozierała przez szparę w drzwiach maleńkiej komnaty w Calais, nazbyt nieśmiałą lub strachliwą, by przebywać w jednym pomieszczeniu z resztą swego dworu, i stwierdzam, że pragnę jej bronić przed niezasłużoną wrogością. — Cóż, ja nie znajduję dla niej słów krytyki — mówię na głos. — Jestem jej dworką. Mogę jej podpowiedzieć, jakie suknie powinna nosić i jak powinna się czesać, jeżeli mnie o to poprosi. Ale na pewno nie powiem przeciwko niej złego słowa. — Przynajmniej na razie — rzecze chłodno lady Browne. — Dopóki nie dostrzeżesz, że to mogłoby ci przynieść korzyść. Puszczam to mimo uszu, zwłaszcza że zanim zdążę obmyślić ripostę, drzwi się otwierają i gwardzista oznajmia: — Katarzyna Carey, dworka najjaśniejszej pani. Oto ona. Moja siostrzenica. W końcu muszę stanąć z nią oko w oko. Przymuszam się do uśmiechu i wyciągam do niej ręce. — Katarzynko! — wykrzykuję. — Ależ wyrosłaś! Ujmuje moje dłonie, lecz nie wyciąga szyi, by pocałować mnie w policzek. Spogląda na mnie ze spokojem, jakby mnie oceniała. Kiedy widziałam ją ostatnim razem, stała za swoją ciotką królową Anną na szafocie i przytrzymywała jej pelerynę, gdy skazana kładła głowę na drewnianym klocu. Kiedy ona widziała mnie ostatnio, przekraczałam próg sali rozpraw, aby złożyć zeznania. Pamiętam, jak wtedy na mnie popatrzyła: z ciekawością. Z taką ciekawością, jakby nigdy wcześniej nie miała do czynienia z niewiastą taką jak ja. — Zmarzłaś? Jaką miałaś podróż? Napijesz się wina? — Pociągam ją ku kominkowi, a ona postępuje za mną, acz niezbyt chętnie. — Przedstawiam ci lady Browne... — ciągnę swój monolog. Dyga wdzięcznie, nie można jej nic zarzucić. Została dobrze wychowana. — Jak miewa się twoja matka? I twój ojczym? — Oboje na nic się nie skarżą — odpowiada czystym głosem, w którym tylko lekko przebija wiejski akcent. — Pani matka posyła ci list. Wyciąga zza siebie rękę i podaje mi złożoną kartkę. Przechodzę z nią do światła, które daje sporych rozmiarów kanciasta świeca, jakich używamy na dworze królewskim, i łamię pieczęć.

Jane... Tak zaczyna swój list Maria Boleyn, pomijając wszelkie tytuły, a nawet nazwisko, które nas łączy, zupełnie jakbym nie była lady Rochford, choć to ona mieszka teraz w Rochford Hall. Położyła rękę na moim domu i dziedzictwie, mnie oddając w zamian swoje, które nic nie znaczy. Jakiś czas temu przedłożyłam miłość swego męża ponad próżność i pułapki dwom królewskiego, teraz zaś myślę sobie, że wszyscy bylibyśmy szczęśliwsi, gdybyś Ty i moja własna siostra uczyniły podobnie — niech Pan czuwa nad jej duszą. Mimo że nie zamierzam ściągać do Londynu, życzę Tobie i nowej królowej Annie wszelkiej pomyślności i nareszcie uśmiechu losu, a także mam nadzieję, że zaspokojenie Twej ambicji przyniesie Ci szczęście, którego poszukujesz, nie zaś to, czego życzą Ci niektórzy ludzie. Mój wuj zarządził, aby Katarzynka służyła na dworze nowej królowej, toteż spełniając jego rozkaz, wysyłam ją, by dołączyła do Was jeszcze przed końcem roku. Poleciłam swej córce wyraźnie, aby dawała posłuch wyłącznie miłościwemu panu i wujowi oraz słuchała mnie i swojego czystego sumienia. Poinformowałam ją, że pod koniec nie byłaś przyjaciółką ani mej siostrze, ani memu bratu, i przykazałam, by traktowała Cię z szacunkiem, na jaki zasługujesz. Maria Stafford. Trzęsę się po przeczytaniu tej wiadomości i przebiegam ją wzrokiem po raz wtóry, jakbym mogła znaleźć inne znaczenie słów niż za pierwszym razem. „Szacunek, na jaki zasługujesz”... Szacunek, na jaki zasługuję?... Czyż nie kłamałam i nie zwodziłam do samego końca, by ich ocalić, a potem, kiedy przesądziło się nieuniknione, czyż nie ratowałam za wszelką cenę naszej rodziny od skutków katastrofy, którą ta dwójka na nas wszystkich sprowadziła? Cóż więcej mogłam zrobić? Jak inaczej postąpić? Wypełniałam wolę wuja, tak jak należało, czyniłam to, co mi kazał, i moje zasługi są następujące: jestem lojalną krewniaczką księcia Norfolk, którą szanuje się za pokrewieństwo z nim. Kimże jest ta niewiasta sugerująca między wierszami, że powinnam była być tylko dobrą żoną? Kochałam mego męża całą swoją istotą i byłabym dlań wszystkim, gdyby ona i jej siostra nie uplotły wspólnymi siłami sieci, z której on nie umiał się wyplątać i której ja nie umiałam przerwać. Czyż mój małżonek nie żyłby dzisiaj, gdyby nie poszedł na dno pociągnięty przez swoją siostrę? Czyż nie pozostawałby w dobrym zdrowiu i nie ojcował naszemu synowi, gdyby nie wymieniono go w akcie oskarżenia zaraz za Anną i razem z nią nie ścięto? I co Maria Boleyn zrobiła, aby go ochronić przed najgorszym? Co kiedykolwiek zrobiła poza dogadzaniem sobie? Chce mi się krzyczeć z czystej wściekłości i rozpaczy, że jej krótki list przywołał znów te myśli. Ze wątpi w moją miłość do Jerzego, że śmie mi stawiać zarzuty! Brakuje mi słów

w obliczu jej złośliwości, jej zawoalowanych oskarżeń! Co miałam zrobić? Chciałabym krzyknąć jej w twarz: byłaś tam i też nie ocaliłaś Anny ani Jerzego. Nikt z nas nie był w stanie ich ocalić. Lecz ona zawsze taka była, ona i jej siostra — przy nich dwu czułam, że wiedzą więcej, rozumieją więcej, robią więcej. Od dnia kiedy poślubiłam Jerzego, byłam świadoma, iż jego siostry przewyższają mnie pod każdym względem: jedna po drugiej kochanice króla. Druga koniec końców została żoną miłościwego pana i królową Anglii. Urodziły się do wielkich rzeczy! Siostry Boleynówny! A ja byłam tylko ubogą szwagierką. No dobrze, niech i tak będzie. Ale nie dotarłam do miejsca, w którym dzisiaj się znajduję, nie świadczyłam w sądzie i nie składałam przysiąg po to, by prawiła mi reprymendy niewiasta, która uciekła na pierwszy przejaw zagrożenia i poślubiła byle szlachetkę, aby się zaszyć z nim na głuchej prowincji i zanosić protestanckie modły o lepsze czasy. Katarzyna, jej córka, przygląda mi się z ciekawością. — Pokazała ci, co napisała? — pytam drżącym głosem. Lady Browne spogląda na mnie, nie kryjąc swego wścibstwa. — Nie — odpowiada Katarzyna. Wrzucam list do ognia, jakby to był dowód przeciwko mnie. We trzy się przyglądamy, jak papier zamienia się w szary popiół. — Odpiszę jej przy okazji — mówię. — To nic pilnego. Tymczasem sprawdzę, czy przygotowano dla ciebie pokój. To tylko wymówka, aby uciec od tych dwu niewiast i miałkiego popiołu na kominku. Wychodzę pośpiesznie, tuż za drzwiami rugam służki za wymyślone na poczekaniu zaniedbanie, po czym udaję się do swej komnaty, gdzie przykładam rozgrzane czoło do chłodnej grubej szyby okna. Puszczę w niepamięć to oszczerstwo, tę obelgę, ten przejaw wrogości. Bez względu na to, z czego wynika. Przebywam na dworze królewskim. Służę swemu królowi i swej rodzinie. W swoim czasie wszyscy zrozumieją, że to ja przewyższam resztę niewiast z tego rodu, że to ja jestem tą Boleynówną, która służyła swojemu królowi i swojej krwi do końca, nigdy się nie cofając, nigdy się nie wahając, nawet gdy król się roztyje bez umiaru i zamieni w potwora, a moi krewniacy wymrą.

Katarzyna Rochester, 31 grudnia 1539 roku

Popatrzmy, co też mam... Co mam teraz, jako nieomal dorosła dworka królowej? Mam trzy nowe suknie, z czego się cieszę, chociaż trudno to nazwać imponującą garderobą w wypadku niewiasty pragnącej być dostrzeżoną i wziętą na języki. Mam trzy nowe czepki, wszystkie bardzo ładne, tylko że żaden nie został ozdobiony czymś więcej niż koronką, a już zdążyłam spostrzec, że inne dworki mają czepki przystrojone perłami czy nawet szlachetnymi kamieniami. Mam parę porządnych rękawiczek i całkiem nową pelerynę, i mufkę, i kilka koronkowych kołnierzyków, mimo to nie mogę powiedzieć, że cierpię na nadmiar ubiorów. A jaki jest sens być na dworze królewskim, jeśli się nie ma wspaniałych rzeczy, które można na siebie włożyć? Wbrew moim nadziejom życie na dworze okazało się mniej wesołe, niż przypuszczałam. Popłynęliśmy łodzią z Gravesend w najgorszą pogodę, sieczący deszcz i potworny wiatr, tak że bez przerwy zwiewało mi czepek z głowy, a moje włosy wyglądały jak ptasie gniazdo, zaś aksamitna peleryna przemokła na wylot i z pewnością będzie nosiła ślady wody. Przyszła królowa powitała nas z miną równie obojętną, jaką ma ryba na talerzu. Mogą sobie mówić, że jest utrudzona, ale ja widzę, że ją wszystko przytłacza, zupełnie jak chłopkę, która po raz pierwszy zjawiła się w mieście: tak samo gapi się na wszystko, jakby widziała to po raz pierwszy w życiu. Kiedy ludzie wiwatują na jej cześć, uśmiecha się i macha ręką jak dziecko próbujące na siebie zwrócić uwagę trupy cyrkowej, ale gdy przychodzi do odebrania hołdu wielmożów, rozgląda się bezradnie za swymi towarzyszkami przywiezionymi z Kliwii i mamrocze coś do nich w swoim głupim języku, po czym wyciąga przed siebie rękę, jakby podawała udziec barani, i milczy jak głaz. Kiedy zostałam jej przedstawiona, ledwie na mnie spojrzała, w rzeczy samej popatrzyła na nas wszystkie, jakby nie wiedziała, co robimy w jej komnacie ani co ona powinna zrobić z nami. Łudziłam się, że przynajmniej poprosi o muzykę, gdyż mam na podorędziu idealną piosenkę, którą da się zaśpiewać prawie do każdej melodii, lecz ona głupkowato bąknęła, że musi się pomodlić, po czym zabrała się i poszła do przyległej ciasnej komnatki, zamykając za sobą drzwi. Moja kuzynka Jane Boleyn uważa, że robi tak, ilekroć chce być sama, i że jest to przejaw nie pobożności, tylko nieśmiałości, i napomina nas, byśmy były dla niej miłe i zawsze uśmiechnięte, to szybko nauczy się naszego języka i przestanie się zachowywać jak prostaczka. Jakoś w to nie wierzę. Pod suknią nosi giezło, które sięga jej niemal do brody, na głowie

czepiec, który waży chyba z cetnar. Jest szeroka w ramionach, choć trudno stwierdzić, jaką ma talię, bo ta jej suknia rozlewa się na niej niczym źle przyrządzony pudding. Lord Southampton zdaje się za nią przepadać, ale może po prostu cieszy się, że podróż niebawem dobiegnie końca i jego misja też się skończy. Angielscy ambasadorowie, którzy byli w Kliwii, konwersują z nią w jej języku, a ona rozpromienia się i odpowiada im, gdacząc podobnie. Lady Lisie również wydaje się ją lubić, a Jane Boleyn niemal nie odstępuje jej boku. Ja jednak się boję, że ten dwór okaże się nie dość wesoły dla mnie, a jaki jest sens być na dworze królewskim, na którym nie można tańczyć ani romansować? Co więcej, jaki jest sens być młodą królową, skoro nie chce się weselić, próżniaczyć i żartować?

Jane Rochester, 31 grudnia 1539 roku

Po wczesnej wieczerzy ma się odbyć szczucie byka i lady Anna zostaje podprowadzona do okna, skąd będzie miała najlepszy widok na dziedziniec poniżej. Jak tylko zajmuje swoje miejsce, z dołu podnoszą się głośne okrzyki aprobaty, mimo że słudzy już wyprowadzają psy, a mężczyźni rzadko w takich chwilach umieją się oderwać od robienia zakładów. Lady Anna uśmiecha się i macha zebranym. Jak dotąd najlepiej jej wychodzi bratanie się z prostymi ludźmi, którym to bardzo pochlebia. Wszędzie po drodze zawsze miała uśmiech dla osób, które wyszły na trakt, żeby ją zobaczyć, a małym dzieciom nawet posyłała całusy, kiedy obrzucały jej lektykę bukiecikami kwiatów. Wszystkich to bardzo dziwi. Od czasów Katarzyny Aragońskiej Anglia nie miała królowej, która tyle by się uśmiechała do ludu, również od wtedy Anglicy nie życzyli sobie na tronie obcej księżniczki. Można mieć nadzieję, że jak jej szlachetna poprzedniczka, i ta królowa z czasem pozyska serca dworzan. Staję po jej lewej stronie, podczas gdy jakiś Niemiec zajmuje miejsce u jej drugiego boku, by szeptem objaśniać, co się dzieje w dole. Jest też oczywiście lord Lisie i arcybiskup Cranmer. Ten ostatni dwoi się i troi, by zrobić dobre wrażenie. Anna może i jest kandydatką Cromwella i jako taka asem w rękawie jego rywala, wszelako on się najbardziej obawiał papistowskiej księżniczki, która by sprawiła, że reformowany biskup oglądałby powrót do starej wiary. Część dworzan stoi przy oknach, aby się przyglądać walce byka z psami, część oddaje się plotkowaniu z tyłu komnaty. Nie słyszę dokładnie wszystkich wypowiedzi, ale zaczynam pojmować, iż więcej osób myśli jak lady Browne: Anna Kliwijska nie nadaje się do wspanialej roli, do której została powołana. Padają pod jej adresem ostre słowa, słowa krytykujące jej nieśmiałość, jej małomówność. Dworki wyśmiewają jej stroje i drwią z tego, że nie potrafi tańczyć ani śpiewać, ani grać na lutni. Ten dwór nie ma litości, zwykł stroić sobie żarty, a ona jest niewiastą, która aż się prosi o to, aby się z niej natrząsać. Jeśli to się nie skończy, co będzie dalej? Ona i król właściwie są już małżeństwem. Nic nie jest w stanie zapobiec ich ślubowi. Nawet ktoś taki jak Henryk nie może odesłać jej do domu zhańbionej, prawda? Bo i pod jakim pretekstem miałby to zrobić? Za to, że nosi ciężki kornet? Nawet król nie może uczynić czegoś podobnego. Nawet ten król. To by zniszczyło traktat wypracowany przez Cromwella, to by zniszczyło samego Cromwella i pozostawiło Anglię samotną w obliczu wrogiej Hiszpanii i Francji, pozbawioną protestanckich sojuszników. Miłościwy pan nigdy

nie podejmie takiego ryzyka, jestem o tym przekonana. Mimo to wyobraźnia mnie zawodzi, kiedy myślę o przyszłości. Na dziedzińcu przygotowują się do wypuszczenia byka, jego dozorca odczepia sznur przepleciony przez kółko w nosie zwierzęcia, umyka mu z drogi, przeskakuje przez ogrodzenie, a w tym samym czasie mężczyźni, którzy dotąd siedzieli w miarę spokojnie na ławach, zrywają się na nogi i zaczynają wrzeszczeć. Byk jest ogromny: ma istny byczy kark i paskudny wielki łeb. Odwraca się to w tę, to w tamtą stronę, w pewnej chwili dostrzega psy jednym małym oczkiem i przekręca głowę, by popatrzeć na nie także drugim okiem. Żaden z psów nie rwie się do przodu, wszystkie się obawiają siły przeciwnika. Zaczyna mi brakować tchu. Nie przyglądałam się szczuciu byka od czasów, kiedy byłam poprzednio na dworze królewskim, i nieomal zapomniałam, jakie to dzikie uczucie obserwować ujadające kundle, gdy obskakują olbrzymią bestię, próbując powalić ją na ziemię. Nie pamiętam, żebym kiedykolwiek widziała byka tak dużego jak ten, z pyskiem całym poszramionym we wcześniejszych walkach, z rogami tylko lekko stępionymi. Psy wciąż trzymają się z dala i szczekają, ostro, uporczywie, z czającą się nutą strachu. Byk zwraca się to do jednego, to do drugiego, grożąc zamaszystym ruchem rogatego łba, a one formują wokół niego krąg. Wreszcie któryś rzuca się do przodu, a byk okręca się w miejscu — człowiek nigdy by nie pomyślał, że tak ogromne zwierzę umie poruszać się tak szybko — jego łeb zniża się w okamgnieniu i równocześnie rozlega się przenikliwy, niemal ludzki skowyt, kiedy rogi uderzają w psie cielsko, łamiąc wszystkie kości. Kundel leży bez ruchu, nie mogąc się nawet odczołgać, i skamle przeraźliwie jak krzywdzone dziecko, podczas gdy byk stoi nad nim z opuszczonym łbem i dopiero po pewnej chwili wraża mu w bok jeden róg, przyszpilając go do podłoża. Wyrywa mi się z piersi okrzyk, choć czy z powodu psa, czy z powodu byka, nie umiałabym stwierdzić na pewno. Na ziemię tryska krew, jednakże ów ukierunkowany atak spowodował, że byk stał się łatwym celem dla pozostałych kundli, z których kolejny doskakuje do bestii i gryzie ją w ucho. Kiedy byk potrząsa łbem, następny pies rzuca mu się do gardła i zawisa u szyi, obnażając zęby pobłyskujące w świetle pochodni, co wywołuje pierwszy ryk szczutego zwierzęcia. Wtóruje mu chóralny okrzyk wszystkich dworek, w tym mnie. Teraz już każdy przyciska nos do szyby, by zobaczyć, jak byk kręcąc się w kółko, zamiata łbem i próbuje poczynić spustoszenie wśród oprawców. Psy cofają się na bezpieczną odległość, a ich prowodyr wyje z wściekłości. Zaczynam drżeć na całym ciele, zachęcam psy do dalszej walki. No dalej, jazda! Chcę zobaczyć więcej, chcę zobaczyć wszystko, a lady Anna obok mnie śmieje się w glos, także jest podekscytowana, pokazuje na ucho byka roniące krople krwi, a ja mówię na to: — O, tak! To go zezłości! Jak nic je wszystkie teraz pozabija!... Wówczas nieoczekiwanie potężny mężczyzna, którego nie znam, jakiś nieznajomy śmierdzący potem, winem i końmi, przepycha się do nas, do okiennej ambrazury, w której stoimy, odtrąca mnie grubiańsko i powiada do lady Anny: — Przynoszę ci pozdrowienia od

króla Anglii! — a następnie całuje ją prosto w usta. Natychmiast chcę wołać straże. Napastnik jest mężczyzną lat około pięćdziesięciu, opasły i stary wygląda tak, że mógłby być jej ojcem. Zaatakowana z pewnością myśli, że jakiś pijany głupiec zakradł się do jej komnat. Powitała dziesiątki, setki wielmożów z uśmiechem i wyciągniętą ręką, a tutaj ten człowiek, noszący upstrzoną błotem pelerynę i kaptur naciągnięty na twarz, podchodzi, napiera na nią i przytyka swoje oślizgłe usta do jej warg. Zaraz jednak powstrzymuję krzyk rodzący mi się w gardle. Dostrzegam jego posturę, dostrzegam mężczyzn, którzy wmaszerowali do komnaty — mężczyzn odzianych w takie same peleryny — i tylko nieco poniewczasie rozpoznaję w nim króla. W jednej chwili przestaje mi się wydawać stary i gruby, i ohydny. Jak tylko dociera do mnie, że mam przed sobą króla, widzę tego księcia co zawsze: najprzystojniejszego księcia chrześcijaństwa, w którym i ja się podkochiwałam. Oto Henryk, król Anglii we własnej osobie, jeden z najpotężniejszych ludzi na świecie, doskonały tancerz, uzdolniony muzyk, gibki atleta, rycerski dworzanin i wreszcie niestrudzony kochanek. Ulubieniec całego dworu, nie ustępujący mocą bykowi, równie niebezpieczny jak raniony lew, tak samo groźny i chętny do rozprawienia się z wrogami. Nie dygam przed nim, albowiem jest w przebraniu. Od Katarzyny Aragońskiej nauczyłam się, że nigdy nie wolno go przejrzeć, kiedy udaje kogoś innego, uwielbia sam zdjąć maskę i pławić się w okrzykach zdumienia tych, którzy aż do tej pory „nie mieli pojęcia”, kim jest ów przystojny nieznajomy, i podziwiali go dla niego samego, nie zdając sobie sprawy, że to nasz cudowny młody król. Jako że nie jestem w stanie przestrzec lady Anny, z kim ma do czynienia, na moich oczach rozgrywa się scena godna rzymskiej areny. Lady Anna odpycha intruza oburącz, przyłożywszy obie dłonie na płask do jego piersi, a jej twarz — zazwyczaj taka nijaka i powściągliwa, tym razem płonie z oburzenia. Jest młodą nietkniętą niewiastą, obecnie wstrząśniętą tym, że ktoś, kogo nawet nie zna, poważył się ją tak straszliwie obrazić. Wierzchem dłoni ociera całą twarz, usiłując się pozbyć smaku jego ust. Potem zaś, o zgrozo, odwraca głowę i spluwa. Mówi coś po niemiecku, coś, co nawet nie wymaga tłumaczenia, gdyż jest to przekleństwo skierowane przeciwko temu plebejuszowi, który śmiał ją tknąć, chuchnąć jej przetrawionym winem prosto w twarz. Cofa się przed nią on, wielki król, nieomal kurczy się pod jej pogardliwym wzrokiem. Nigdy dotąd żadna kobieta go nie odepchnęła, nigdy w całym swoim życiu nie zobaczył w oczach niewiasty czegoś, co by nie było uwielbieniem i zaproszeniem. Jest zdumiony. W jej spłonionej twarzy i przenikliwym, urażonym spojrzeniu po raz pierwszy dostrzega szczerą opinię na swój temat. W chwili przeraźliwego olśnienia sam siebie postrzega jako starego mężczyznę, odrażającego mężczyznę, którym w istocie jest, mężczyznę, jakiego młoda niewiasta odpycha ze wstrętem, gdyż nie może znieść jego widoku, jego zapachu, jego dotyku. Zatacza się do tyłu, jakby otrzymał śmiertelny cios prosto w twarz, prosto w serce.

Nigdym wcześniej go takiego nie widziała. Nieomal jestem w stanie sobie wyobrazić myśli przebiegające mu w tej chwili po głowie, za tymi zdumionymi oczyma, za obwisłymi policzkami. Nagła świadomość, że nie jest godny pożądania, straszliwa świadomość, że jest stary i chory i pewnego dnia umrze. Zrozumienie, że już dawno przestał być najurodziwszym księciem chrześcijaństwa, że jest co najwyżej starym głupcem, który sądził, że może narzucić na plecy pelerynę, zakryć twarz kapturem i wyjechać na spotkanie dwudziestoczteroletniej oblubienicy, mając nadzieję, że powita go z otwartymi ramionami i z miejsca się w nim zakocha. Jest wstrząśnięty do szpiku, wygląda głupkowato jak staruszek, który nie wie, gdzie się znalazł. Natomiast lady Anna prezentuje się wybornie, wyprostowana na całą swoją wysokość, promienieje gniewem, emanuje godnością, kiedy posyła mu spojrzenie mówiące, że nie ma czego szukać na jej dworze człowiek, którego nikt nie chce znać. — Zostaw mnie w spokoju — powiada mu, ciężko akcentując słowa w nowo poznanym języku, po czym odwraca się doń bokiem, jakby chciała go staranować. Rozgląda się po komnacie w poszukiwaniu strażnika, który by skuł tego nachodźcę, i dopiero teraz się przekonuje, że nikt nie skoczył jej na ratunek, wszyscy stoją skonsternowani, pomieszani, nikt nie wie, co mógłby powiedzieć albo zrobić, żeby uratować sytuację, cofnąć czas, żeby lady Anna nie pałała gniewem, żeby król Henryk nie został upokorzony. Gdyż nagle prawda o zaawansowanym wieku króla i postępującym rozkładzie jego ciała spływa na każdego z bolesną wyrazistością. Lord Southampton postępuje krok do przodu, lecz nie znajduje słów, lady Lisie spogląda na mnie, ale w jej oczach widzę tylko odbicie własnego przerażenia. Jesteśmy tak niesłychanie zaambarasowani, że nawet najbardziej zaprawieni w dworskich intrygach, utalentowani kłamcy i fałszywi pochlebcy nie mają nic do powiedzenia. Świat, który z mozołem budowaliśmy od trzydziestu lat wokół naszego księcia, wiecznie młodego, wiecznie urodziwego, wiecznie pociągającego, legł w gruzach u naszych stóp, i to za sprawą niewiasty, której nikt z nas nie ma powodu szanować. Król odwraca się w milczeniu, niemalże potyka się, idąc, cuchnąca chroma noga zawodzi go przy każdym kroku, a Katarzyna Howard, ta sprytna, niebywale sprytna dziewczyna, jakby nigdy nic wciąga ze świstem powietrze, okazując zachwyt, i odzywa się w te słowa: — Och! Proszę o wybaczenie, wasza miłość! Ale jestem tutaj na dworze nowa, tak jak i ty. Czy wolno mi zapytać, kim jesteś? Jakie jest twoje miano?

Katarzyna Rochester, 31 grudnia 1539 roku

Tylko ja widzę, jak wchodzi. Nie przepadam za szczuciem byka ani niedźwiedzia, ani za walkami kogutów, ani za niczym w tym stylu, uważam to wszystko za absolutnie odrażające — toteż stoję nie przy oknie, tylko przy drzwiach. I rozglądam się, jeśli mam być szczera, szukam wzrokiem młodzika, którego już tu gdzieś wcześniej zoczyłam, takiego szalenie przystojnego młodego chłopca z uroczym zawadiackim uśmiechem, i kiedy tak wodzę wzrokiem, nagle spostrzegam, jak do komnaty wkracza sześciu mężczyzn, starszawych, wszyscy muszą już być co najmniej po trzydziestce, a na przedzie znajduje się zwalisty wiekowy król — każdy z nich ma na sobie pelerynę, zupełnie jakby brali udział w maskaradzie, stąd natychmiast się domyślam, że ten największy musi być królem i że pojawił się niczym błędny rycerz, stary biedny głupiec, i kiedy ją powita, ona uda, że go nie poznaje, a potem odbędą się nareszcie tańce. Doprawdy jestem uszczęśliwiona, że go widzę, gdyż to oznacza, że tańce odbędą się z całą pewnością, i już się zastanawiam, jak by tu sprawić, żeby ten młodzik znalazł się ze mną w parze. Ale kiedy składa na jej wargach pocałunek, wszystko bierze w łeb. Od razu widzę, że ona nie ma pojęcia, kto to — ktoś powinien był ją uprzedzić! Przypuszczam, że bierze go za zwykłego opijusa, który się tu wtoczył, żeby ją pocałować dla zakładu, nic więc dziwnego, że jest wzburzona, no i oczywista również zniesmaczona, albowiem prawda jest taka, iż król w byle jakiej pelerynie i pozbawiony wspaniałości swego dworu w niczym nie przypomina króla. W rzeczy samej, odziany w zwykły strój i z tylko półtuzinem towarzyszy, również nie wyróżniających się bogactwem ubioru, przypomina raczej jakiegoś kupca, kiedy tak kolebie się ze strony na stronę z tym swoim czerwonym nochalem, zupełnie jakby lubił sobie wypić, załatwiwszy interesy w kantorku, a czasem zajrzeć na dwór, by popodglądać lepszych od siebie. Słowem, wygląda jak człowiek, na którego mój wuj książę nie zwróciłby najmniejszej uwagi, gdyby ten zawołał doń na ulicy. Stary grubas, stary zbereźnik, pijany jak bela owczarz wytaczający się z targu. Twarz ma niesłychanie napuchniętą i trzęsącą się jak galareta, włosy przerzedzone i siwe, ciało też spuchnięte, a w nodze ranę, która uniemożliwia mu normalne chodzenie i upodabnia go do zataczającego się marynarza. Bez korony na głowie nie jest ani trochę przystojny i niczym się nie różni od tłustego dziadka pierwszej lepszej osoby. On się cofa, ona utrzymuje pole, podpierając się swoją godnością, wyciera zamaszyście

usta, żeby się pozbyć zapachu jego oddechu, a potem — to jest tak okropne, że właściwie powinnam krzyknąć z oburzenia — odwraca głowę i wypluwa ślinę na posadzkę. — Zostaw mnie w spokoju — rzecze i odwraca się odeń. Zapada całkowita, porażająca cisza, nikt nie mówi ani słowa, a ja nagle — całkiem jakby moja kuzynka Anna Boleyn stanęła obok mnie i powiedziała mi to na ucho — wiem już, co mam zrobić. Przestaję myśleć o tańcach i młodym mężczyźnie, który wpadł mi w oko, przestaję myśleć nawet o sobie, co mi się rzadko zdarza. Po prostu myślę, że jeżeli teraz udam, że go nie rozpoznaję, on będzie mógł wciąż udawać kogoś innego, kogoś, kim nie jest, i to żałosne przedstawienie, ta zaimprowizowana nieudana maskarada starego próżnego człowieka jakimś cudem się obroni, ratując jego honor. W gruncie rzeczy bowiem jest mi go żal. Uważam, że tyle mogę zrobić, mogę ochronić króla przed potwornym upokorzeniem po tym, jak przyskoczył do młodej niewiasty, a ta odtrąciła go, jakby był cuchnącym kundlem. Gdyby się odezwał ktokolwiek inny, pewnie trzymałabym język za zębami. Ale wszyscy milczą i cisza trwa i trwa, staje się nieznośna, on zaś potykając się o własne nogi, zmierza ku drzwiom, nieomal na mnie wpada, a ja widzę, że twarz ma ściągniętą i zawstydzoną, i robi mi się go tak bardzo żal, tak bardzo żałuję tego starego głupca, że wyrzucam z siebie ćwierkającym tonem: — Och! Proszę o wybaczenie, wasza miłość! Ale jestem tutaj na dworze nowa, tak jak i ty. Czy wolno mi zapytać: kim jesteś? Jakie jest twoje miano?

Jane Rochester, 31 grudnia 1539 roku

Lady Browne zagania dworki do łóżek takim rykiem, jakby była kapitanem gwardii królewskiej. Wszystkie są niesłychanie podniecone, a Katarzyna Howard najbardziej: cieszy ją zainteresowanie, w którego centrum się znalazła, zupełnie jakby zdobyła tytuł Królowej Majówki. Jak to przemówiła do jego wysokości, jak to zerknęła nań przez spuszczone rzęsy, jak to błagała go, żeby jako nowo przybyły na dwór poprosił lady Annę do tańca, wszystko zostaje skrzętnie odtworzone i powtórzone, aż wreszcie dworki zdają się pijane własnym śmiechem. Ich opiekunka, lady Browne, nawet się nie uśmiecha, tylko stoi z obliczem ponurym jak chmura gradowa, więc koniec końców to ja posykując, zmuszam dziewczęta, by się położyły, napominając je za płochość i zwracając uwagę, że więcej by zyskały, gdyby brały wzór ze swej pani, lady Anny, zachowując godność, zamiast naśladować swawolną i frywolną Katarzynę. Posłusznie wślizgują się do łóżek jedna za drugą, a kiedy leżą już parami jak aniołki, gasimy świece i zostawiwszy je w ciemnościach, zamykamy drzwi. Jeszcze nie zdążymy odejść, a one już poszeptują między sobą — żadna siła na ziemi nie jest w stanie sprawić, by młode dziewczęta zachowywały się z należytą powagą, nawet więc nie próbujemy ich opanować. — Martwi cię coś, lady Browne? — pytam taktownie. Waha się, lecz przecież aż rozpiera ją chęć, aby się z kimś podzielić troskami, a ja akurat jestem pod ręką, w dodatku znana z dyskrecji. — Wszystko poszło nie tak — oświadcza grobowym głosem. — Och, udało się uratować sytuację, były tańce i śpiewy, i nawet lady Anna zrozumiała swoją pomyłkę, kiedy jej wyjaśniłaś, co zaszło. Mimo to wszystko poszło nie tak... — Chodzi ci o króla? — podpowiadam. Kiwa głową i sznuruje usta, jakby nie chciała powiedzieć za dużo. — Jestem zmęczona — mówię. — Napijemy się grzanego piwa przed pójściem spać? Zdaje się, że sir Antoni będzie tym razem nocował tu gdzie my... — Bóg świadkiem, że nie zajrzy do mojej komnaty godzinami — odpowiada na to, opuszczając gardę. — Zresztą wątpię, żeby ktokolwiek z kompanii króla miał zmrużyć oko tej nocy. — Doprawdy? — Wiodę ją ku komnacie gościnnej. Większość starszych dam dworu już

śpi, ale przy kominku wciąż stoi dzban z piwem, a wokół niego ktoś umieścił czyste kielichy. Nalewam nam obu złocistego płynu. — Czyżby jakieś kłopoty? Siada na krześle i nachyliwszy się ku mnie, odpowiada szeptem: — Mój małżonek twierdzi, iż król się zarzeka, że nigdy jej nie poślubi! — Nie! — Tak. Tak. Złożył takie przyrzeczenie. Powiada, że nie umiałby jej polubić. — Pociąga solidny łyk, po czym patrzy na mnie znad brzegu kielicha. — Lady Browne... z pewnością się przesłyszałaś... — Usłyszałam to na własne uszy od własnego męża dzisiejszego wieczora. Miłościwy pan złapał go za kołnierz, nieomal za gardło, jak tylko opuściliśmy wielką salę, i rzekł mu, że jak tylko zobaczył lady Annę, poczuł konsternację, gdyż nie dostrzegł niczego, o czym tyle mu opowiadano. — Naprawdę tak powiedział? — W tych samych słowach. — Ale przecież wydawał się szczęśliwy, kiedyśmy się żegnali. — Był tak samo szczęśliwy jak Katarzyna Howard nieświadoma jego tożsamości. Taki sam z niego szczęśliwy oblubieniec jak z niej niewinne dziewczę. Wszyscyśmy aktorami na tym dworze, lecz król nie zamierza grać swojej roli dłużej. — Chyba będzie musiał. Są sobie zaręczeni, podpisano kontrakt małżeński. — Twierdzi, że nie czuje do niej afektu. „Nigdy jej nie polubię”, powiada i wini swoich doradców, którzy ugodzili to małżeństwo dla niego. Muszę przekazać tę informację Norfolkowi, muszę go ostrzec, zanim król wróci do Londynu. — Obwinia doradców, którzy zaaranżowali ten mariaż? — upewniam się. — Oraz tych, którzy przywiedli ją do niego. Pała gniewem. — Najwięcej oberwie się Cromwellowi — przewiduję. — W rzeczy samej. — Ale co z lady Anną? Przecież nie może jej zostawić na lodzie? — Przebąkuje się o jakowychś przeszkodach. Właśnie dlatego sir Antoni i reszta towarzyszy króla nie zazna dzisiejszej nocy wiele odpoczynku. Wielmoże z Kliwii winni byli przywieźć ze sobą kopię dokumentu poświadczającego, że dawniejsza obietnica małżeństwa nie doszła do skutku. Jako że tego nie uczynili, można się upierać, iż nie może dojść do ślubu, bo byłby nieważny. — Tylko nie to znowu! — Tym razem to ja się nie pilnuję wystarczająco. — Nie znowu ta sama przeszkoda, na której podstawie unieważnił swoje małżeństwo z Katarzyną Aragońską! Wyjdziemy wszyscy na ostatnich głupców. Lady Browne potakuje skinieniem. — A jednak lepiej dla niej będzie, jeśli przeszkoda wyjdzie na jaw teraz, kiedy może ją całą i zdrową odesłać do domu, niż po zawarciu związku małżeńskiego, z którego potem będzie się wyplątywać latami. Znasz króla nie gorzej niż ja: nigdy jej nie zapomni tego, że

starła z ust jego pocałunek. Nie odzywam się. Niebezpiecznie rozmawiać na takie tematy. — Jej brat musi być strasznym głupcem — oświadczam w końcu. — Przebyła taką długą drogę na darmo przez to, że nie wyposażył jej we wszelkie wymagane papiery. — Nie chciałabym być w jej skórze tego wieczora — wzdycha lady Browne. — Jak wiesz, nigdy nie wierzyłam, że zadowoli króla, i powiedziałam to wprost swemu małżonkowi. Ale on oczywiście wiedział lepiej, tłumaczył mi, że sojusz z Kliwią jest kluczowy dla naszego bezpieczeństwa, bo chroni nas przed Francją i Hiszpanią, że musimy się bronić przed władzą papieża. Są papiści skłonni wyruszyć przeciwko nam z najdalszych zakątków Europy, są w Anglii tacy, którzy chętnie pozbawiliby życia najjaśniejszego pana śpiącego smacznie we własnym łóżku. Trzeba wzmocnić naszą reformację. A jej brat jest przywódcą protestanckich książąt i z nim wiążemy swoje nadzieje na przyszłość. Odpowiedziałam mu: „Tak, mężu. Ale ona mimo wszystko się królowi nie spodoba. Zapamiętaj moje słowa: nie będzie jej chciał na żonę”. I wkrótce potem pokazał się król gotów do amorów, a ona go od siebie odepchnęła, jakby był pijanym czeladnikiem. — Nie wyglądał po królewsku w tamtej chwili. — Nie powiem nic bardziej obciążającego. — Nie wyglądał najlepiej — przyznaje równie ostrożnie jak ja. Żadna z nas nie powie na glos, że nasz urodziwy książę zamienił się w obleśnego starca, w starego brzydkiego mężczyznę, i że po raz pierwszy wszyscy przekonali się o tym na własne oczy. — Idę spać — oznajmia lady Browne, odstawiając kielich. Nie potrafi znieść myśli o rozkładzie toczącym naszego przystojnego księcia. — Ja też. Puszczam ją przodem i czekam, aż usłyszę trzaśnięcie drzwi jej komnaty, po czym zamiast do siebie udaję się do wielkiej sali, gdzie wciąż popijając, a właściwie niemal całkiem pijany siedzi mężczyzna w liberii Howardów. Kiwam na niego palcem, a on wstaje po cichu z ławy i oddala się od kompanów. — Pójdziesz do jego wysokości księcia Norfolk — rozkazuję mu szeptem. — Masz go znaleźć, zanim się uda do komnat króla. Kiwa głową, trzeźwiejąc w okamgnieniu. — Powiesz mu, i tylko jemu, że królowi nie podoba się lady Anna, że będzie się starał zaprzeczyć ważności kontraktu małżeńskiego i że obwinia każdego, kto maczał palce w aranżowaniu tego małżeństwa, jak również każdego, kto na nie nalega. Sługa ponownie kiwa głową, a ja się zastanawiam, czy czegoś nie pominęłam. — To wszystko — mówię w końcu. Nie ma potrzeby przypominać jednemu z najbystrzejszych w Anglii i najbardziej pozbawionych skrupułów ludzi, że architektem i inspiracją dla tego małżeństwa był Tomasz Cromwell. Że to wspaniała okazja, byśmy doprowadzili do jego upadku, tak jak wcześniej doprowadziliśmy do upadku Wolseya. Że jeżeli Cromwell utraci zaufanie króla, ów będzie

potrzebował nowego doradcy, a kto lepiej nadaje się do tej roli niż jego lord marszałek książę Norfolk? — Ruszaj natychmiast i znajdź jego książęcą mość, zanim spotka się z królem — powtarzam. — Nie wolno mu pójść na to spotkanie bez ostrzeżenia. Sługa kłania mi się i bezzwłocznie opuszcza wielką salę, nawet nie żegnając się z druhami. Sądząc po jego marszowym kroku, wnoszę, że piwo zdążyło mu całkowicie wywietrzeć z głowy. Przechodzę do swej komnaty. Moja towarzyszka tej nocy, jedna z dam dworu, śpi jak kamień, przerzuciwszy rękę na moją stronę łoża. Ujmuję ją delikatnie i przesuwam, a następnie wślizguję się pod ciepłe przykrycie. Nie zasypiam od razu. Leżę w ciszy, przysłuchując się miarowemu oddechowi. Rozmyślam o tej młodej nieszczęśnicy, lady Annie, o niewinności wymalowanej na jej twarzy i bezpośredniości jej spojrzenia. Zastanawiam się, czy to możliwe, żeby lady Browne miała rację, i czy tak naiwna młódka faktycznie znalazłaby się w niebezpieczeństwie, zostając żoną mężczyzny, który jej nie chce. Z pewnością nie. Lady Browne przesadza jak zwykle. Ta młoda niewiasta jest córką niemieckiego księcia, ma potężnego brata, który zrobi wszystko, aby ją chronić. Nasz król potrzebuje przymierza, które ona może zapewnić. Zaraz wszakże sobie przypominam, iż tenże brat pozwolił jej przybyć do Anglii bez najważniejszego dokumentu, i pytam się, czy aby na pewno przez przypadek wysłał ją nieprzygotowaną z domu wprost do niedźwiedziej jamy.

Anna Na trakcie do Dartford, 1 stycznia 1540 roku

Chyba nic nie mogłoby być gorsze od tego: wyszłam na kompletną ignorantkę. Jakże się cieszę, że znowu jesteśmy w drodze, że siedzę w niewygodnej telepiącej się lektyce, ale za to sama. Dzięki temu nie muszę stawiać czoła współczującym, skrycie drwiącym spojrzeniom tych, którzy nie uspokoili się jeszcze po katastrofie mojego pierwszego spotkania z królem. Lecz doprawdy, jak ktokolwiek może mnie winić? On ma mój portret, Hans Holbein we własnej osobie upokarzał mnie i wbijał w ziemię swym wzrokiem po to, by jego królewska mość mógł mnie zobaczyć, poddać drobiazgowej obserwacji i krytyce, dzięki czemu wyrobił sobie z pewnością zdanie o mnie. Ja wszakże nie dysponuję jego najmarniejszą podobizną, jeśli nie liczyć tej, którą noszą w głowie wszyscy: młodego mężczyzny, który wstąpił na tron, mając osiemnaście lat, jako urodziwy złoty książę, najprzystojniejszy książę świata. Oczywiście zdawałam sobie sprawę, że dobija już pięćdziesiątki. Byłam świadoma, że nie wychodzę za mąż za urodziwca, nawet nie za miłego dla oka księcia. Wiedziałam, że wydają mnie za króla, który najlepsze lata życia ma już za sobą, który zbliża się do starości. Tylko że nie miałam pojęcia, jaki on jest. Nikt mi nie pokazał jego portretu, nikt mi o nim nie opowiedział. Z całą pewnością nie spodziewałam się... czegoś takiego. Nie znaczy to, że bardzo z nim źle. Wciąż można się w nim dopatrzyć cech, które podziwiano u niego w przeszłości. Ma szerokie barki dodające splendoru mężczyźnie w każdym wieku. Nadal jeździ konno, jak mi mówią, nadal poluje, chyba że doskwiera mu stara rana w nodze, pozostaje aktywny. Sam włada swoim królestwem, nie przekazał władzy w ręce mających więcej wigoru doradców, nie stracił nic z bystrości umysłu, o ile pozory nie mylą. Niemniej ma świńskie oczka i małe usta rozpieszczonego dziecka — jedne i drugie nikną w placku jego księżycowatej twarzy obrastającej tłuszczem. Zęby musi mieć w kiepskim stanie, sądząc po zapachu dolatującym z bliska. Kiedy mnie złapał i pocałował, woń, która mnie ogarnęła, była trudna do zniesienia. A kiedym go odepchnęła i odskoczył, miał minę rozzłoszczonego chłopca na krawędzi płaczu. Wszelako, muszę to przyznać gwoli uczciwości, ta chwila była równie zła dla nas obojga. Odpychając go od siebie, ja również nie pokazałam się z najlepszej strony. Wielka szkoda, że Pan Bóg nie powstrzymał mojego splunięcia. Dobre złego początki, mawiają, lecz w naszym wypadku... Raczej bardzo złe, poniżej godności nas obojga.

Uważam, że nie powinien był tak mnie zaskakiwać. Ładnie z ich strony, że mi potem powiedzieli, jak uwielbia maskarady i przebieranki, tak by poddani mogli okazywać zdumienie i zachwyt, kiedy odrzuci maskę zwykłego człowieka. Ale to była niestety musztarda po obiedzie. Wcześniej karmiono mnie wyłącznie historyjkami o tym, jaki to angielski dwór jest sztywny, że wszystko na nim dzieje się wedle ustalonych zasad, że będę musiała bardzo uważać na starszeństwo dworzan, że nigdy nie wolno mi zawezwać do swego boku młodszego członka rodu przed starszym, że takie sprawy są dla Anglików ważniejsze niż samo życie. Co dzień przed opuszczeniem Kliwii pani matka wbijała mi do głowy, że królowa Anglii musi być nieskazitelna, pełna godności i oziębła, w żadnym razie swobodna i lubiąca się spoufalać. Każdego dnia słyszałam, że moje życie będzie zależeć od mojej reputacji. Ze skończę jak Anna Boleyn, jeśli okażę się nazbyt ciepła i kochliwa wzorem mojej imienniczki. Jak więc miałam zareagować na jakiegoś rozlazłego starego ochlapusa, któremu zachciało się mnie obściskiwać i całować? Skąd mogłam wiedzieć, że powinnam dać się obmacywać odrażającemu głupcowi, który rzucił się na mnie anonimowo, bez jednego słowa ostrzeżenia? Mimo to naprawdę żałuję, że Pan Bóg nie powstrzymał mnie przed otarciem ust i wypluciem zmieszanej śliny. Cóż, może nie wszystko stracone. Tego ranka przysłał mi podarek, futro z soboli, już na oko niezwykle kosztowne i doskonałej jakości. A młoda Katarzyna Howard, która w swej naiwności wzięła go za nieznajomego na dworze i miło powitała, otrzymała odeń złotą broszę. Sir Antoni Browne przyniósł oba prezenty dziś rano, wygłaszając także krótką przemowę, w której poinformował między innymi, że jego wysokość ruszył przodem, aby dopilnować przygotowań do naszego oficjalnego spotkania w miejscu zwanym Blackheath, niedaleko Londynu. Moje damy dworu zapewniają, że od tej chwili aż do przyjazdu do Blackheath nie będzie żadnych niespodzianek, więc nie muszę się mieć na baczności. Mówią mi też, że przebieranie się to ulubiona rozrywka miłościwego pana, tak więc po ślubie muszę być przygotowana na to, że będzie się znienacka pojawiał ze sztuczną brodą albo w za dużym kapeluszu i prosił mnie do tańca, podczas gdy wszyscy wokół będą udawali, iż nie mają pojęcia, kim jest. Uśmiecham się i odpowiadam: „Czyż to nie urocze?” — aczkolwiek w głębi ducha pytam się: „Czyż to nie dziwne?”. Żeby dorosły mężczyzna zachowywał się jak dziecko albo największy próżniak i w dodatku wierzył, że poddani pokochają go przebranego za zwykłego człowieka, kiedy wygląda tak, jak wygląda? Może kiedyś, gdy był młody i przystojny, ludzie wzdychali z zachwytu, jak im się ukazał w przebraniu, ale przecież od wielu lat, od naprawdę wielu lat wszyscy muszą tylko udawać, że są dlań pełni podziwu. Rzecz jasna nie wypowiadam tych myśli na głos. Najlepiej milczeć po tym, jak już raz popsułam zabawę.

Dziewczę, które uratowało wtedy sytuację, witając go grzecznie, owa Katarzyna Howard, jest jedną z moich dworek. Przyzywam ją tego ranka w rozgardiaszu towarzyszącym naszemu odjazdowi i na tyle wprawnie, na ile pozwala mi moja znajomość angielskiego, dziękuję jej za pomoc. Dyga przede mną płytko i zasypuje mnie masą angielskich słów. — Powiada, że jest zaszczycona ci służyć — tłumaczy Lotte. — I że będąc nowa na dworze królewskim, tak jak ty nie poznała najjaśniejszego pana. — Czemu więc przemówiła do nieznajomego, który pojawił się bez zaproszenia? — pytam zdumiona. — Chyba raczej powinna ignorować gbura, który się wepchał do naszych komnat? Lotte przekłada moje słowa na angielski, a ja widzę w spojrzeniu stojącej naprzeciwko mnie dziewczyny, że dzieli nas nie tylko język, zupełnie jakbyśmy pochodziły z dwóch różnych światów, jakbym ja pochodziła z krainy śniegu i fruwała na białych skrzydłach. — Was? — pytam po niemiecku. Wyciągam przed siebie dłonie, odwracam je wnętrzem do góry i unoszę brwi. — Tz-zo? Zbliża się, szepcze coś na ucho Lotte, nie odrywając ode mnie wzroku. Taka z niej ładna istotka, całkiem jak lalka, i taka szczera, że nie mogę się do niej nie uśmiechnąć. Kiedy Lotte zwraca się do mnie, omal nie pęka ze śmiechu. — Ona mówi, że oczywista wiedziała, iż to król. Któż inny zdołałby się przedrzeć do wewnętrznych komnat, mijając gwardzistów? Któż inny jest taki wysoki i taki gruby? Ale tradycja dworska chce, aby go nie poznawać, kiedy jest w przebraniu, i odzywać się doń tylko dlatego, że jest taki przystojny i interesujący. Mówi, że choć ma ledwie czternaście lat, a jej babka twierdzi, iż jest gąską, dobrze wie, że każdy mężczyzna w Anglii chce być podziwiany i że im starszy głupiec, tym próżniejszy, no i że to chyba niemożliwe, aby w Kliwii mężczyźni byli inni? Śmieję się razem z nią. Również z siebie. — Nie — odpowiadam. — Powiedz jej, że w rzeczy samej Kliwijczycy wcale nie różnią się od Anglików i że tylko jedna Anna Kliwijska jest naiwna jak nowo narodzone dziecię i odtąd zawsze będzie słuchać jej rad, mimo że jest zaledwie czternastolatką i mimo tego, co myśli o niej babka.

Katarzyna Dartford, 2 stycznia 1540 roku

Koszmar! O Boże! Najstraszniejszy koszmar, jaki mogłam sobie wyśnić! Umrę przez to, na pewno umrę. Mój wuj tu jest, przebył całą drogę z Greenwich po to, żeby mnie zobaczyć, i teraz mnie do siebie wezwał. Czego on, na miłość boską, może ode mnie chcieć? Boję się, że jego uszu doszła plotka o mojej rozmowie z królem, że myśli o mnie jak najgorzej i chce odesłać mnie do domu, do babki, za to nieprzystojne zachowanie. Umrę jak nic. Jeśli mnie odeśle do Lambeth, umrę ze wstydu. Ale jeżeli każe mi wracać do Horsham, przynajmniej zostanie mi oszczędzony wstyd i będę mogła umrzeć z nudów. Rzucę się w odmęty tej rzeczki, która tamtędy płynie... jakże się ona nazywa? Horsh? a może Sham?... rzucę się do stawu z kaczkami, jeśli będę musiała, i utopię się, a wtedy im wszystkim zrobi się przykro, że się mnie pozbyli na wieki wieków. Moja kuzynka Anna Boleyn musiała się czuć podobnie, kiedy już wiedziała, że stanie przed nim oskarżona o cudzołóstwo, i zrozumiała, że nie weźmie jej strony. Muszla być przerażona do szpiku, drżeć ze strachu, ale na pewno nie bardziej niż ja teraz. Czuję się tak, jakbym zaraz miała umrzeć z tego strachu. Może umrę i zostanie mi oszczędzone stawanie z nim oko w oko. Mam się zjawić w komnacie lady Rochford, najwyraźniej moja przewina jest tak wielka, że musi pozostać między nami, Howardami i kiedy wchodzę do środka, widzę, że Jane Boleyn siedzi w okiennej ambrazurze, więc natychmiast nachodzi mnie myśl, że to ona powiedziała mu o wszystkim. Gdy się do mnie uśmiecha, wykrzywiam twarz, pokazując jej, że wiem, kto tu roznosi wieści jak stary kocur pchły, i robię brzydką minę, aby wiedziała, że jej będę zawdzięczać swój straszny los. — Wuju, błagam, nie odsyłaj mnie do Horsham — mówię, ledwie przekroczywszy próg. Książę Norfolk spogląda na mnie z marsem na czole. — Tobie również życzę dobrego dnia, bratanico — rzecze lodowato. Dygam głęboko, mogłabym nawet paść przed nim na kolana. — Proszę, milordzie, nie odsyłaj mnie także do Lambeth — mówię prędko. — Błagam. Lady Anna nie jest ze mnie niezadowolona, śmiała się, kiedy jej powiedziałam... — urywam. Uświadamiam sobie, niestety trochę za późno, że opowiadać memu wujowi o tym, iż powiedziałam narzeczonej króla, że jej przyszły małżonek jest nie tylko stary i gruby, ale również próżny, nie jest najlepszym pomysłem. — Niczego jej nie mówiłam — poprawiam się natychmiast. — Ale ona i tak jest ze mnie

zadowolona, i powiada, że będzie się mnie radziła, mimo iż moja babka ma mnie za gąskę. Wybuch sardonicznego śmiechu, przypominającego szczekanie wściekłego psa, utwierdza mnie w przekonaniu, że wuj podziela zdanie mojej babki. — No, może niezupełnie mnie, milordzie, ale tak czy owak zdaje się ze mnie zadowolona, podobnie jak król, który podarował mi złotą broszę. Och, błagam, wuju, jeżeli pozwolisz mi zostać, już więcej się nie odezwę, nie będę nawet oddychać! Proszę, błagam!... Niczemu nie jestem winna! Książę Norfolk ponownie się śmieje. — Daję słowo, nie jestem! — brnę dalej w swoich zapewnieniach. — Proszę, wuju, nie odwracaj się ode mnie, pokładaj we mnie zaufanie. Będę grzeczna, sprawię, że poczujesz dumę, iż jestem twoją bratanicą. Postaram się być idealną... — Już dosyć. O nic cię nie obwiniam — przerywa mi. — Zrobię wszystko... — Powiedziałem, że o nic cię obwiniam. Jestem z ciebie zadowolony. Podnoszę nań wzrok. — Naprawdę? — Wygląda na to, że umiałaś się znaleźć w sytuacji. Król potem z tobą zatańczył? — Tak. — I rozmawiał z tobą? — Tak. — I zdawał się tobą zauroczony? Nad tym muszę się chwilę zastanowić. Ja bym nie użyła słowa „zauroczony”. Wcale nie był taki jak ci młodzieńcy, którzy rozmawiając ze mną, błądzą oczyma coraz niżej, aż w końcu zaglądają mi za dekolt sukni, ani też nie płonił się, kiedy się doń uśmiechnęłam. Poza tym niemal na mnie wpadł, kiedy lady Anna go odepchnęła. Był wzburzony. Pewnie byłby uciął sobie pogawędkę z kimkolwiek, byle ukryć zranienie i zażenowanie. — Rozmawiał ze mną — powtarzam niezbyt mądrze. — Jestem bardzo zadowolony, że zrobił ci ten zaszczyt i poświęcił nieco uwagi — rzecze wuj. Przemawia wolno, jakby był nauczycielem, a ja powinnam coś wywnioskować z jego słów. — Aha. — Bardzo zadowolony. Zerkam w stronę lady Rochford, żeby się przekonać, czy ona coś z tego rozumie. Widzę, że uśmiecha się do mnie i zachęca skinieniem głowy. — Podarował mi broszę — przypominam na wszelki wypadek. Wuj spogląda na mnie ostro. — Jest wartościowa? Robię smutną minę. — Niezbyt w porównaniu z sobolami lady Anny. — Tego się domyślam. Ale jest ze szczerego złota?

— Tak, i bardzo ładna. Wuj zwraca się do lady Rochford: — Istotnie? — Tak — potwierdza lady Rochford. Wymieniają uśmiechy, jakby się rozumieli prawie bez słów. — Gdyby miłościwy pan zechciał uczynić ci ten zaszczyt raz jeszcze i wdać się z tobą w konwersację, będziesz dlań wyjątkowo miła i uprzejma. — Oczywista, milordzie. — Nawet z takich małych łask płynie wielka fortuna — rzecze wuj sentencjonalnie, po czym dodaje nieoczekiwanie: — Król nie jest zadowolony z lady Anny. — Ale podarował jej sobole — wtrącam. — I to bardzo drogie. — Wiem. Nie o to chodzi. Moim zdaniem właśnie o to, ale nie jestem aż tak głupia, żeby poprawiać jego książęcą mość. Stoję więc i czekam, co będzie dalej. — Król będzie cię widywał co dnia — kontynuuje wuj — a ty będziesz co dnia sprawiać mu większą przyjemność. Wtedy może tobie też podaruje sobole. Rozumiesz, co mówię? Tę część o sobolach na pewno. Potakuję więc. — Oczywista, milordzie. — Zatem skoro marzą ci się bogate podarki i moja aprobata, będziesz się starała zadowolić najjaśniejszego pana. Lady Rochford posłuży ci radą. Jane Boleyn kiwa mi porozumiewawczo głową. — Lady Rochford to niesłychanie zdolna i mądra dama dworu — obwieszcza wuj z powagą. — Tylko nieliczni widywali króla częściej niż ona. Lady Rochford wszystko ci wyjaśni. Naszą nadzieją i intencją jest, aby król zaczął cię faworyzować... mówiąc wprost, aby zakochał się w tobie. — We mnie? Tym razem potakują zgodnie oboje. Czy oni poszaleli? Przecież król jest stary jak świat, z pewnością już wieki temu pogodził się z tym, że miłość nie jest dla niego. Ma córkę, księżniczkę Marię, która jest o wiele starsza ode mnie, prawie tak stara, że mogłaby być moją matką. Poza tym jest brzydki jak noc, ma zepsute zęby, a chroma noga sprawia, że kolebie się jak tłusta kaczka. Ktoś taki jak on nie może nawet marzyć o miłości. Niech sobie myśli o mnie jak o swojej wnuczce, ale w żaden inny sposób!... — Król żeni się z lady Anną — oponuję słabo. — Mimo to. — I jest za stary, żeby się zakochać. Wuj posyła mi takie spojrzenie, że aż piszczę ze strachu. — Głupia gęś. Waham się. Czy im naprawdę chodzi o to, żeby król i ja... żebyśmy zostali kochankami?

Czy powinnam teraz napomknąć coś o swoim dziewictwie, o swojej nieskalanej reputacji, która w Lambeth zdawała się mieć tak ogromne znaczenie? — A moja reputacja? — pytam szeptem. Książę Norfolk znów zbywa mnie śmiechem. — Nie liczy się. Spoglądam ku lady Rochford, która miała być moją przyzwoitką na dworze lubieżników, czuwać nade mną i chronić mój honor. — Wytłumaczę ci później — powiada. Z tego wnoszę, że nie powinnam mówić nic więcej. — Oczywista, milordzie — mówię słodko do wuja. — Ładna z ciebie dziewczyna — zaskakuje mnie ponownie. — Dałem lady Rochford trochę pieniędzy, żeby sprawiła ci nową suknię. — Och, dziękuję! Uśmiecha się na mój nieskrywany entuzjazm. Następnie zwraca się do lady Rochford: — Zostawię wam sługę. Może być też na posyłki. Wydaje mi się, że przyda wam się mężczyzna. Kto by pomyślał?... No nic, tak czy inaczej informuj mnie o wszystkim na bieżąco. Jane Boleyn powstaje ze swego miejsca i kłania się wujowi, który wychodzi, nie odezwawszy się więcej. Zostajemy tylko we dwie. — Czego on chce? — pytam kompletnie zagubiona. Patrzy na mnie tak, jakby brała miarę na tę nową suknię, omiata spojrzeniem z góry na dół. — Niech cię o to na razie głowa nie boli — odpowiada łagodnie. — Grunt, że niczym go nie rozgniewałaś.

Anna Blackheath, 3 stycznia 1540 roku

To najszczęśliwszy dzień mego życia, albowiem właśnie dziś się zakochałam. Zakochałam się, ale nie jak głupiutka młoda dziewczyna, na którą zerknął chłopiec albo której mężczyzna opowiedział niemądrą historię. Zakochałam się nie na krótką chwilę, lecz na zawsze. Zakochałam się w Anglii i uświadomienie sobie tego dzisiaj sprawiło, że czuję się tak szczęśliwa jak nigdy. Dzisiaj pojęłam, że zostanę królową tej ziemi, tej bogatej, pięknej ziemi. Podróżowałam niczym jakiś głupiec, z oczyma zamkniętymi, a czasem także w ciemnościach i w najgorszą aurę, wszelako dzisiejszy dzień wstał jasny i słoneczny, równie wspaniały i zimny jak białe wino. Dzisiejszego dnia czuję się jak białozór, którego imieniem nazywał mnie drogi papa, czuję się tak, jakbym szybowała wysoko, na mroźnych podmuchach wiatru, spoglądając w dół na tę najpiękniejszą z ziem, która będzie cała moja. Jedziemy z Dartford do Blackheath traktem powleczonym na całej długości lśniącym szronem. Kiedy docieramy na miejsce, wita mnie jeszcze więcej dworek, z których każda jest ślicznie odziana i ślicznie się uśmiecha. Mój dwór będzie liczył siedemdziesiąt dam dworu, pośród nich znajdą się siostrzenice i kuzynki miłościwego pana, i właśnie dzisiaj poznaję je wszystkie. Ja również mam na sobie swój najlepszy strój i wiem, że prezentuję się godnie, myślę, że nawet mój brat książę byłby ze mnie dumny. Wzniesiono istne miasteczko namiotów ze złotogłowiu, wszędzie powiewają barwne sztandary, a całości strzeże oddział gwardzistów jego królewskiej mości: mężczyźni tak wysocy i przystojni, że stanowią chlubę Anglii. Czekając na miłościwego pana, zachodzimy do środka na kielich wina i żeby się ogrzać przy płonących piecykach, palą w nich węglem, nie kopcącym torfem, gdyż należy mi się wszystko co najlepsze, jako że już niedługo zostanę członkiem rodziny królewskiej. Podłogi wyłożono puszystymi kobiercami, a na ścianach zawieszono tapiserie i jedwabie, aby zatrzymać ciepło wewnątrz. W pewnej chwili, kiedy słyszę, że nadszedł czas, a wszyscy się uśmiechają i poszeptują podnieceni niemal tak jak ja, dosiadam przyprowadzonego wierzchowca i wyjeżdżam oblubieńcowi na spotkanie. Udaję się w tę drogę pełna nadziei. Może w trakcie oficjalnego powitania zdołam go polubić, a on polubi mnie. Drzewa wokół rosną wysokie, ich gołe czarne zimowe gałęzie zdają się dotykać nieba, rozpościerając się niczym ciemne nitki na tle błękitu tapiserii. Park Blackheath ciągnie się na wiele mil we wszystkie strony, nawet o tej porze roku miejscami zielony i żywy,

pobłyskujący tu i ówdzie topniejącymi śniegami w świetle rażącego, tak bladego, że niemal białego słońca. Dookoła, powstrzymywani przez liny ustrojone kolorowymi chorągiewkami, stoją londyńczycy — uśmiechają się i machają do mnie, wykrzykując błogosławieństwa, a ja pierwszy raz w życiu nie jestem Anną, średnią córką księcia Kliwii, mniej urodziwą od Sybilli, mniej urokliwą od Amelii — dziś jestem Anną jedyną, wyjątkową. Poddani mnie pokochali. Ci dziwni zamożni, czarujący, nieco ekscentryczni ludzie witają mnie gorąco, jakby od dawna marzyli o dobrej królowej, uczciwej królowej, i wierzyli, że spełnię ich oczekiwania. Ja nie mam co do tego wątpliwości. Oczywiście zdaję sobie sprawę, że nie jestem jedną z nich jak świętej pamięci królowa Joanna — niech Bóg czuwa nad jej duszą. Zresztą poznawszy dworzan i przedstawicieli największych familii Anglii, myślę sobie, iż może to i dobrze, że nie jestem Angielką. Nawet ja dostrzegam, że Seymourowie są faworyzowani na każdym kroku, przez co łatwo mogą wzrosnąć w nadmierną siłę. Są dosłownie wszędzie, ci Seymourowie pełni uroku i pychy, i wiecznie powtarzają, że ich syn jest jedynym dziedzicem króla i następcą tronu. Na miejscu najjaśniejszego pana bardziej bym na nich uważała. Jeżeli pozwoli im się opiekować małym księciem, jeżeli nie ograniczy ich wpływu na niego, rychło się przekona, że równowaga na jego dworze uległa zaburzeniu — na korzyść Seymourów oczywiście. Zdążyłam się zorientować, że król niezbyt ostrożnie szafuje swoimi łaskami. Choć jestem odeń o połowę młodsza, dobrze wiem, iż władca winien poczynać sobie ostrożniej, gdy idzie o wybór faworytów. Całe swoje życie przeżyłam w cieniu faworyzowanego syna, toteż na własnej skórze się przekonałam, jak trujące są kaprysy panującego. Król Anglii jest znany ze swej zmienności, skłonności do folgowania zachciankom, mogę więc tylko mieć nadzieję, że uda mi się przypilnować równowagi na jego dworze i w jego królestwie i że jako macocha młodego następcy tronu zdołam trzymać odeń na dystans pochlebców, którzy chętnie by mu przewrócili w głowie, byle wkraść się w jego łaski. Wiem, że córki najjaśniejszego pana mieszkają z dala od dworu królewskiego. Nieszczęsne dziewczęta... Mam wielką nadzieję, że przydam się na coś malej Elżbiecie, która nigdy nie poznała swojej matki i od maleńkości pozostaje w cieniu jej hańby. Może uda mi się sprowadzić ją na dwór i spowodować, że ojciec się z nią pogodzi. Księżniczka Maria również musi się czuć bardzo samotna, straciwszy matkę i łaskę ojca. Mogłabym jej okazać trochę uczucia, stłumić w niej strach przed ojcem, zaprosić na dwór jako krewniaczkę, nie wymagałabym, aby zwracała się do mnie „pani matko”, wystarczyłoby, gdyby nazywała mnie „drogą siostrą”. Przynajmniej dla dzieci króla mogę się okazać błogosławieństwem, mogę zmienić ich życie na lepsze. A jeżeli nam się poszczęści, jeżeli poszczęści się mnie, wtedy być może wydam na świat własne dziecię, syna, w którym Anglia rozpozna swojego księcia — zesłanego przez Najwyższego męskiego potomka, dzięki któremu znikną wszelkie podziały. Przez towarzystwo przechodzi szmer podniecenia, głowy wszystkich odwracają się ode mnie na mgnienie oka, po czym znów czuję na sobie ciekawskie spojrzenia. Zbliża się do

nas król i nagle moje wcześniejsze obawy tracą rację bytu. Albowiem teraz nie udaje plebejusza, nie ukrywa swego majestatu za maską wulgarnego starego głupca. Dziś jest odziany jak na króla przystało: gronostajowa peleryna wyszywana brylantami spływa mu z ramion daleko za koński zad, spod niej wyziera bogato zdobiony dublet, na głowie ma aksamitny beret przystrojony wielkimi perłami i dosiada najwspanialszego rumaka, jakiego widziałam w życiu. Prezentuje się wspaniale, wygląda jak młody bóg skąpany jasnym zimowym blaskiem. Jego wierzchowiec, okryty dyftykiem ociekającym szlachetnymi kamieniami, idzie pod nim tańczącym krokiem, tak że król zdaje się płynąć w powietrzu. Otaczają go królewscy gwardziści wygrywający na trąbkach fanfary. Uśmiecha się, podjeżdżając do mnie, i witamy się wzajemnie, podczas gdy poddani wiwatują z radości, widząc nas razem. — Bądź pozdrowiona na angielskiej ziemi — rzecze król wolno, abym go zrozumiała, a ja odpowiadam starannie dobranymi słowy: — Panie mój, tak się cieszę, że cię widzę. Przyrzekam, że będę ci dobrą żoną. Wydaje mi się, że będę tu szczęśliwa, że to się może udać. Ten niefortunny błąd nas obojga puścimy w niepamięć i nie będziemy doń wracać. Pozostaniemy małżeństwem przez długie lata i będziemy ze sobą szczęśliwi. Dziesięć lat od teraz — któż będzie pamiętał takie błahe wydarzenie? Następnie zajeżdża mój powóz i udaję się nim na przełaj przez park do pałacu w Greenwich, który leży nad rzeką. Wszystkie barki i łodzie zostały przystrojone z tej okazji, wiatr szarpie proporcami, a londyńczycy wystają na obu brzegach odziani w swe niedzielne ubrania. Na łódkach pływają grajkowie, nad wodą rozbrzmiewa nowa piosenka zatytułowana „O wesołej Annie”, specjalnie dla mnie napisana, na pokładach barek wystawiane są żywe obrazy, wszyscy celebrują moje przybycie, uśmiechają się i machają do mnie, więc ja uśmiecham się także i macham ręką w odpowiedzi. Nasz orszak zbliża się do szerokiego podjazdu wiodącego do Greenwich, a ja znów się przekonuję, jak bardzo mój nowy, dom różni się od starego. Albowiem Greenwich to nie zamek, nie forteca umocniona ze strachu przed wrogiem, tylko pałac wybudowany w królestwie żyjącym w pokoju: wspaniały, ogromny piękny pałac, niczym nie ustępujący tym wzniesionym we Francji, stojący nieopodal wstęgi rzeki. To najcudowniejszy budynek z kamienia i szkła weneckiego, jaki kiedykolwiek widziałam. Król, dostrzegłszy zachwyt na mej twarzy, podjeżdża do powozu i nachyliwszy się, informuje mnie, iż to tylko jeden z jego wielu pałaców, aczkolwiek ulubiony, i zapewnia, że w przyszłości, gdy udamy się na objazd królestwa, zobaczę pozostałe, a on ma nadzieję, iż będę nimi równie zachwycona. Prowadzą mnie do apartamentów królowej, abym odpoczęła, lecz ja tym razem wcale nie chcę się chować w wewnętrznych komnatach, tylko cieszę się na myśl, iż będę siedziała razem ze swoimi damami dworu w komnacie gościnnej, wiedząc, że jeszcze więcej dworek czeka na mnie w przyległym, niebywałe bogatym pomieszczeniu służącym za komnatę audiencyjną monarchini. Przechodzę do komnaty sypialnej, by przebrać się w suknię z tafty, tę ozdobioną

sobolami, które miłościwy pan podarował mi z okazji Nowego Roku. Myślę sobie, że nigdy wcześniej nie spotkało mnie tyle radości. Schodzę ze swą świtą do wielkiej sali na wieczerzę, już czując się jak królowa, a w progu spotyka mnie kolejny zaszczyt: najjaśniejszy pan wyciąga do mnie rękę, by — nie wypuszczając mojej dłoni z uścisku — poprowadzić mnie między stołami na podwyższenie, jakbyśmy już byli mężem i żoną, gdy tymczasem dworzanie gną się w ukłonach, zaszczycani przez nas uśmiechami i skinieniami głowy. Zaczynam rozpoznawać twarze i pamiętam miana dworzan bez podpowiedzi, tak że nareszcie nie czuję się otoczona przez nieznajomy tłum. Dostrzegam lorda Southampton, który wygląda na zmęczonego i skłopotanego, czemu nie należy się dziwić, gdyż przywiódł mnie tutaj aż z kontynentu. Uśmiech ma wysilony, a co gorsza — wita mnie dość chłodno. Na króla stara się w ogóle nie patrzeć, jakby napytał sobie biedy. Wspomniawszy swoje postanowienie, że będę dobrą królową na tym dworze rządzonym przez fanaberie, obiecuję sobie odkryć, co trapi lorda Southampton, i pomóc mu w miarę możliwości. Królewski najpierwszy doradca, Tomasz Cromwell, kłania mi się nisko, a ja nie mogę w tej chwili nie pomyśleć o słowach pani matki: to człowiek, który najbardziej ze wszystkich dążył do sojuszu z nami i innymi protestanckimi książętami Niemiec. Spodziewam się z jego strony cieplejszego przyjęcia, skoro moje małżeństwo jest zwieńczeniem jego wieloletnich starań, lecz on zdaje się wyciszony i trzyma się jakby na uboczu, pozwalając, by król go minął, zamieniwszy z nim zaledwie słowo. Będzie z nami wieczerzał także arcybiskup Cranmer i lord Lisie z małżonką. Ten ostatni również sprawia wrażenie znużonego i mającego się na baczności, co przywodzi mi na myśl jego obawy wyrażone w Calais, a dotyczące podziałów w królestwie. Uśmiecham się doń miło. Jestem świadoma, iż czeka mnie tutaj wiele pracy. Jeżeli uda mi się ocalić chociaż jednego heretyka od stosu, okażę się dobrą królową, która będzie mogła mieć nadzieję na zaprowadzenie na tej ziemi trwałego pokoju. Nareszcie zaczynam czuć, że mam w Anglii przyjaciół, a kiedy spoglądam w dół, na wielką salę, i widzę swoje damy dworu: Jane Boleyn, łagodną lady Browne, królewską siostrzenicę lady Małgorzatę Douglas i młodziutką Katarzynę Howard, czuję, że zaiste tutaj jest mój dom i zaiste król jest moim małżonkiem, jego najbliżsi przyjaciele i dzieci staną się moją familią, a ja będę tu szczęśliwa po kres swoich dni.

Katarzyna Pałac w Greenwich, 3 stycznia 1540 roku

Tak jak to sobie zawsze wyobrażałam, po wieczerzy odbędą się tańce we wspaniałej sali pełnej najprzystojniejszych młodych mężczyzn na świecie. A co więcej — tutaj nawet moja wyobraźnia mnie zawiodła — mam na sobie nową cudną suknię, do której przypięłam (tak, żeby kłuła wszystkich w oczy) moją nową złotą broszę podarowaną mi przez króla Anglii. Dotykam jej przez cały czas, zupełnie jakbym pokazywała na nią i mówiła: „Co na to powiecie? Nieźle jak na pierwszy dzień na królewskim dworze, hę?”. Miłościwy pan zasiada na tronie, zdaje się dostojny i ojcowski, a lady Anna obok niego wygląda tak ładnie jak to możliwe w jej wypadku i biorąc pod uwagę tę okropną suknię. Równie dobrze mogła cisnąć swoje sobole do Tamizy, skoro postanowiła nimi obszyć ten taftowy namiot. Tak mnie smuci to zmarnotrawienie doskonałego futra, że przez moment odchodzi mnie cała przyjemność. Ale zaraz rozglądam się wokół siebie — w żaden tam nieprzystojny sposób, ot tak, jakbym popatrywała na wszystko i na nic jednocześnie — i dostrzegam pierwszego przystojnego młodziana, potem drugiego i wkrótce widzę co najmniej pół tuzina mężczyzn, z którymi chętnie bym się bliżej zapoznała. Część z nich siedzi razem przy stole przeznaczonym dla paziów, a każdy z nich wywodzi się z doskonałej rodziny i jest nieprzyzwoicie bogaty mimo młodego wieku, a także w łaskach swojego pana i mentora: tego czy innego wielmoży. Dereham, nieszczęsny Dereham byłby przy nich nikim, a Henryk Manox mógłby im czyścić buty. Już cieszę się na myśl, że będą uderzać do mnie w konkury. Ledwie potrafię oderwać od nich oczy... Przechwytuję jedno czy dwa spojrzenia rzucone w moim kierunku i czuję znajome ukłucie podniecenia i rozlewające się ciepło przyjemności, które mówią mi, że jestem obserwowana, że jestem pożądana, że będzie się tutaj o mnie mówić, że będzie się do mnie pisać, że cała ta radosna przygoda umizgów i uwodzenia rozpocznie się tu od nowa. Chłopiec spyta mnie o imię, pośle mi liścik. Zgodzę się na schadzkę, wymienimy parę nieśmiałych spojrzeń i głupiutkich słów, po czym będziemy się spotykać podczas posiłków, tańców i rozrywek na wolnym powietrzu. W którymś momencie zdarzy się pierwszy pocałunek, później następny i zacznie się gra, poznam dotyk innego mężczyzny, pozwolę się innemu obsypywać rozkosznymi pocałunkami i na koniec bez pamięci się zakocham. Wieczerza jest przepyszna, lecz ja tylko dziobię w talerzu, gdyż na dworze królewskim zawsze jest się pod baczną obserwacją, a ja nie chcę wyjść na łakomczuchę. Nasz stół

znalazł się naprzeciwko podwyższenia, więc oczywista podnoszę wzrok i zerkam na króla. Odzianego w sztywny złotogłów od stóp do głów można by go wziąć za tę postać zdobiącą witraż nad ołtarzem, znaczy się, mam na myśli Boga. Jest tak wspaniały, tak dostojny, tak postawny i tak błyskający świecidełkami, że przypomina legendarną górę skarbów. Nad jego głową rozpościera się królewski baldachim, także ze złotogłowiu, a po bokach spływają haftowane zasłony. Kiedy sługa przynosi mu kolejne danie, klęka przed nim i dopiero mu usługuje. Nawet ów dworzanin, który podstawia mu złotą misę z wodą do opłukania palców, czyni to, zginając przed nim kolano. Ktoś inny w podobny sposób wręcza len do wytarcia rąk. Wszyscy skłaniają głowy, jak gdyby bił od niego taki blask, że nie sposób patrzeć mu w twarz. Dlatego kiedy spogląda przed siebie i napotyka mój wzrok, nie mam pojęcia, czy powinnam spuścić oczy, zerwać się od stołu i dygnąć czy zrobić jeszcze coś innego. Jestem taka zmieszana, że posyłam mu niepewny uśmiech i na poły odwracam spojrzenie, a na poły się nań gapię, żeby się przekonać, czy i on wciąż na mnie patrzy. Patrzy. Poraża mnie myśl, że zrobiłam dokładnie to co w wypadku chłopca, którego uwagę chciałabym zwrócić, i oczywista rumienię się solidnie, i wbijam wzrok w talerz, i czuję się prawdziwą gęsią. Kiedy po jakiejś chwili odważam się podnieść spojrzenie, tak się składa, że przez opuszczone rzęsy, aby sprawdzić, czy może nadal na mnie patrzy, okazuje się, że spogląda w dół, na wielką salę, i chyba w ogóle mnie nie zauważył. Za to ciemne oczy wuja Howarda wwiercają się we mnie, na co ogarnia mnie obawa, że zaraz zaprezentuje mi swojego marsa na czole, chyba jednak powinnam była wstać i dygnąć, kiedy zdawało mi się, że król na mnie patrzy. Lecz o dziwo jego książęca mość kiwa głową z aprobatą i kontynuuje rozmowę z mężczyzną siedzącym po jego prawicy. Ten w ogóle mnie nie interesuje, bo ma co najmniej sto dziewięćdziesiąt dwa lata. Naprawdę mnie zdumiewa, jak stary jest ten dwór. Nawet król zdaje się przeżytkiem. Mnie zawsze się wydawało, że dwór królewski tryska młodością, energią i radością. Nigdy nie sądziłam, że zobaczę tutaj tylu starych ludzi. Mogę przysiąc, że nie ma dworzanina z bezpośredniego otoczenia króla, który by miał mniej niż czterdzieści lat. Najbliższy przyjaciel króla, Charles Brandon, o którym powiada się, iż jest wzorem bohaterstwa i splendoru, dosłownie się rozsypuje, zdziecinniały w wieku pięćdziesięciu łat. Moja babka opowiada o królu tak, jakby wciąż był tym młodym księciem, którego zapamiętała z dawnych lat, nie dziwota więc, że miałam złe wyobrażenie o dworze. Sama jest stara jak świat i nie zdaje sobie sprawy z upływu czasu. Pewnie jej się wydaje, że oboje są wciąż młodzi i piękni. Z kolei jak zaczyna mówić o królowej, wiadomo, że ma na myśli królową Katarzynę Aragońską, a nie królową Joannę ani nawet królową Annę Boleyn. Po prostu pomija milczeniem obie ostatnie królowe. Prawda jest taka, że upadek Anny Boleyn — jej ciotecznej wnuczki — tak ją przeraził, że od tamtej pory w ogóle nie wymienia jej imienia, chyba że po to, aby postraszyć takie niegrzeczne dziewczęta jak ja. Nie zawsze tak było. Choć ledwie odrosłam od ziemi, kiedy wysłano mnie do domu

babki Agnes w Horsham, pamiętam, że jej co drugie zdanie brzmiało: „A moja cioteczna wnuczka królowa... „ i że każdy list, który wysyłała do Londynu, zawierał prośbę o przysługę lub datek albo o miejsce dla wiernego sługi bądź uszczknięcie czegoś dla niej z rozwiązywanego klasztoru, w rzeczy samej proponowała, którego proboszcza by tu pozbawić prebendy, którym siostrzyczkom odebrać dach nad głową. Potem Anna wydała na świat dziewczynkę i wszystko sprowadzało się do: „A moja prawnuczka księżniczka Elżbieta... „ i nadziei, że następny będzie chłopiec. Wszyscy mi obiecywali, że niebawem pojadę na dwór, że będę służyć swej krewniaczce królowej Annie, ochali i achali, bo kto wie, gdzie mi przyjdzie szukać męża. Jedna z naszych kuzynek, Maria Howard, poślubiła królewskiego bastarda Henryka Fitzroya, a jeden z naszych kuzynów został przyrzeczony księżniczce Marii. Takeśmy się powżeniali w Tudorów, że nieomal sami staliśmy się rodziną królewską. Lecz później, niezauważalnie jak zakrada się zimowy chłód, coraz mniej się mówiło o królowej Annie Boleyn, coraz mniej chętnie bywało na jej dworze. Pewnego dnia babka wezwała nas wszystkich do wielkiej sali i obwieściła, że Anna Boleyn (właśnie tak: bez żadnego tytułu, a już szczególnie bez nawiązywania do pokrewieństwa) zhańbiła siebie i swój ród, zdradzając miłościwego pana, i odtąd jej imię oraz imię jej brata nigdy między nami nie padnie. Oczywista wszyscyśmy byli niezmiernie ciekawi, co zaszło, ale musieliśmy poczekać, aż służący przyniosą plotki. Dopiero kiedy wieści dotarły do nas z Londynu, dowiedziałam się, co moja kuzynka Anna uczyniła. Pokojówka rzekła mi (jej słowa do dzisiaj dźwięczą mi w uszach), że lady Annę oskarżono o straszliwe zbrodnie, cudzołóstwo z licznymi mężczyznami, wśród których znalazł się nawet jej brat, a także czarostwo, zdradę i rzucenie uroku na króla oraz inne przewiny i okropieństwa, z czego tylko jedno przemówiło do wyobraźni przerażonego dziecka, jakim wtedy byłam: mianowicie iż oskarżycielem był jej wuj, mój wuj, książę Norfolk. To on przewodniczył obradom sądu, to on ogłosił wyrok śmierci i to jego syn, a mój przystojny kuzyn, do którego wzdychałam, udał się do Tower, tak jak ktoś inny mógłby się wybrać na jarmark, odziany w swój najlepszy strój, aby być świadkiem ścięcia krewniaczki. Miałam swego wuja za przerażającego człowieka, który sprzymierzył się z samym diabłem, ale teraz oczywista śmieję się z tych dziecięcych strachów, skoro jestem jego ulubienicą, której okazuje przychylność na każdym kroku i której na opiekunkę wyznaczył Jane Boleyn lady Rochford, by ta za przekazane jej pieniądze kupiła mi nową suknię. To chyba jasne, że mnie faworyzuje, wyróżnia spośród wszystkich Howardówien, które umieścił na dworze, i jest zdania, że przysłużę się rodzinie przez korzystne zamążpójście bądź Przyjaźń z królową albo oczarowanie króla. Miałam go za człowieka Pozbawionego serca, a on tymczasem okazał się dla mnie kochającym wujem. Po wieczerzy odbywa się maskarada i bardzo zabawna klaunada w wykonaniu królewskiego błazna, po czym jeszcze śpiewanie, które przyprawia mnie o swędzenie zębów. Najwyraźniej król lubi muzykować i co wieczór będziemy musieli znosić tę czy inną piosenkę w wykonaniu najjaśniejszego pana. Tym razem w uszy rzuca mi się

najbardziej „Tralala!”, które powtarza się chyba tuzin razy, ale oczywista wszyscy słuchają z zachwytem, a na koniec biją głośno brawo. Lady Anna chyba podziela moje zdanie, tyle że ja nie popełniam tej gafy co ona i nie błądzę nieprzytomnie wzrokiem, jakbym życzyła sobie znaleźć się gdzie indziej. Spostrzegam, że miłościwy pan rzuca jej spojrzenie i odwraca się z niesmakiem, jakby urażony, że nie okazuje mu należytej uwagi. Ja mam dość rozsądku, żeby podeprzeć brodę złączonymi dłońmi i wpatrywać się w niego półprzymkniętymi oczyma, jak gdybym nie posiadała się z zachwytu. No i proszę! Tak się składa, że król patrzy w moim kierunku i z mojej miny wnioskuje, że jego utwór mnie porwał. Obdarza mnie szerokim, pełnym aprobaty uśmiechem, a ja uśmiecham się w odpowiedzi i spuszczam oczy, jakbym nie śmiała spoglądać nań dłużej. — Doskonale — chwali mnie lady Rochford. Posyłam jej tryumfujący uśmiech. Uwielbiam, uwielbiam, uwielbiam dworskie życie. Daję słowo, że całkiem zawróci mi w głowie!

Jane Pałac Greenwich, 3 stycznia 1540 roku

— Milordzie — mówię, kłaniając się nisko. Znajdujemy się w apartamentach Howardów w pałacu Greenwich, złożonych z szeregu komnat przechodzących jedna w drugą i niemal tak przestronnych i pięknych jak komnaty królowej. Pomieszkiwałam tu raz z Jerzym, tuż po tym jakeśmy się pobrali, i wciąż mam przed oczyma widok na rzekę i światło o poranku, kiedy się budziłam taka zakochana... Nieomal słyszę łopotanie skrzydeł łabędzi, których sznur przelatuje za oknami wzdłuż Tamizy... — A, lady Rochford! — Książę Norfolk przerywa te wspomnienia, przyglądając mi się z przyjazną miną. — Właśnie miałem po ciebie posłać. Zamieniam się w słuch. — Zaprzyjaźniłaś się z lady Anną? Udało ci się nawiązać z nią nić porozumienia? — Na tyle, na ile to możliwe — odpowiadam ostrożnie. — Wciąż niezbyt dobrze włada angielskim, wszelako staram się z nią rozmawiać i mogę powiedzieć, że chyba mnie polubiła. — A czyby się tobie zwierzyła? — Sądzę, że wpierw zwróciłaby się do swych towarzyszek z Kliwii. Ale czasem sama pyta mnie o różne rzeczy związane z Anglią. Ufa mi, tak myślę. Jego książęca mość odwraca się do okna i w zamyśleniu postukuje paznokciem kciuka w pożółkłe zęby. Na jego ziemistej twarzy pojawia się wyraz skupienia. — Jest pewien problem — zaczyna mówić. Milczę. Czekam. — Jak pewnie słyszałaś, przysłali ją tutaj bez pewnego istotnego dokumentu — ciągnie. — Jeszcze jako dziecko była zaręczona z Franciszkiem Lotaryńskim i król życzy sobie zobaczyć czarno na białym, że zaręczyny zostały oficjalnie zerwane, zanim posunie się o krok dalej. — Zatem nie jest w pełni wolna? — pytam zdumiona. — Mimo że spisano kontrakt małżeński, kazano jej tu przyjechać i najjaśniejszy pan powitał ją jako swą narzeczoną? Mimo że Anglicy powitali na swej ziemi swoją nową królową? — Nie można tego wykluczyć — odpowiada książę wymijająco. Coś takiego nie mieści się w głowie, jednakże nie mnie o tym informować wuja. — Kto twierdzi, że są przeszkody, by wstąpiła w związek małżeński?

— Król żywi obawy. Nie ma spokojnego sumienia. Zachowuję milczenie, ponieważ nie jestem w stanie myśleć wystarczająco szybko, by doszukać się w tym sensu. Mowa o mężczyźnie, który poślubił wdowę po własnym bracie, a potem ją odprawił, twierdząc, że wieloletnie małżeństwo nigdy nie było ważne. Mowa o królu, który skazał na ścięcie Annę Boleyn na podstawie własnego sądu wydanego w porozumieniu z Panem Bogiem. Czy kogoś takiego powstrzymałby przed poślubieniem wybranki brak stosownego dokumentu w ręku niemieckiego ambasadora? Zaraz jednak wraca mi na pamięć chwila, w której odepchnęła go od siebie, i wyraz jego twarzy, gdy opuszczał komnaty w Rochesterze. — A więc to prawda. Nie przypadła mu do gustu. Teraz szuka tylko sposobu, żeby wykręcić się od ślubu z nią. Powoła się na istniejącą obietnicę małżeństwa z Franciszkiem Lotaryńskim. — Wystarczy zerknąć na pociemniałą twarz jego książęcej mości, by się przekonać, że utrafiłam w sedno. Niemalże wybucham śmiechem na ten nieoczekiwany zwrot w sztuce, która zwie się komedią króla Henryka VIII. — Nie spodobała mu się i zamierza odesłać ją do domu. — Gdyby przyznała, że była przyrzeczona innemu mężczyźnie, mogłaby wrócić do domu, nie narażając na szwank swego honoru, a król byłby w prawie poszukać innej kandydatki — poświadcza cicho wuj. — Ale ona go lubi — oponuję. — W każdym razie lubi go wystarczająco. No i nie może ot tak wrócić do domu. Żadna oblubienica nie jest chętna wracać, skąd przyszła. Trudno sobie wyobrazić, żeby wróciła do Kliwii, przyznając, że przechodzony z niej towar, skoro obiecano jej, że zostanie królową Anglii. Nie sądzę, aby posłuchała takiej dobrej rady. Kto poprosi ją o rękę, jeśli zrezygnuje z niej król? Kto się z nią ożeni, jeżeli na prawo i lewo będzie się trąbić o jej umowie małżeńskiej sprzed lat? To by oznaczało dla niej koniec życia. — Przecież może się wyplątać z wcześniejszej umowy — argumentuje trzeźwo jego książęca mość. — A czy w ogóle jest jakaś umowa? Wuj wzrusza ramionami. — Prawie na pewno nie ma. Zastanawiam się przez chwilę. — No to jak ma się wyplątać z czegoś, co nigdy nie istniało? Książę uśmiecha się do mnie. — To już sprawa Niemców. A jeżeli nie zechce współpracować, może zostać zmuszona do opuszczenia Anglii. — Nawet najjaśniejszy pan nie może jej wyrzucić ze swego królestwa! — Gdyby tylko dało się ją pociągnąć za język... — Ton jego głosu nabrał jedwabistych tonów. — Gdyby z jej własnych ust padło zapewnienie, że była wcześniejsza umowa małżeńska... Kiwam głową. Już rozumiem, jakiego rodzaju przysługi książę Norfolk oczekuje ode mnie.

— Miłościwy pan byłby nader łaskaw dla każdego, kto by mu przyniósł wiadomość o takim zwierzeniu lady Anny. Każda niewiasta, której by się udało namówić lady, Annę do podobnego zwierzenia, cieszyłaby się jego względami. I moimi. — Jestem na twoje rozkazy — mówię i kontynuuję dla zyskania czasu: — Aczkolwiek nigdy nie zdołam przymusić jej do kłamstwa. Jeżeli ma pewność, iż jest wolna jak ptak i może wyjść za każdego, za kogo zechce, byłaby szalona, twierdząc coś odwrotnego. A jeżeli ja oświadczę, że powiedziała coś takiego, wystarczy, że ona zaprzeczy. Jej słowo przeciwko mojemu, czyli znajdziemy się znów w punkcie wyjścia... — Urywam, gdyż nagle nachodzi mnie obawa. — Milordzie, chyba nikt nie mówi o rzucaniu oskarżeń? — Jakiego rodzaju oskarżeń? — Oskarżeń o jakieś przestępstwo — odpowiadam nerwowo. — Chodzi ci o to, czy może zostać oskarżona o zdradę? Potakuję skinieniem. Słowo „zdrada” nie chce mi przejść przez gardło. Wiele bym dała, aby nigdy więcej go nie usłyszeć. Gdyż to jedno słowo wiedzie prosto do Tower, na dziedziniec porośnięty trawą, do katowskiego pieńka. To słowo odebrało mi miłość mego życia. Nieodwołalnie zakończyło szczęście, któregośmy wspólnie doświadczali. — Niby na jakiej podstawie? — pyta wuj, choć oboje doskonale wiemy, iż żyjemy w świecie, w którym zdradą może być dosłownie wszystko. — Prawo tak znacznie się zmieniło — odpowiadam — że już nawet niewinność nie chroni człowieka przed katem. Książę Norfolk gwałtownie potrząsa głową. — Jej przynajmniej nic nie grozi. Król Francji właśnie podejmuje w Paryżu cesarza świętego cesarstwa rzymskiego. Być może planują napaść na nas w chwili, kiedy rozmawiamy tu ze sobą. Anglii nie wolno uczynić nic, co by mogło rozjuszyć Kliwię. Musimy mieć za sobą protestanckich książąt, jeżeli nie chcemy stanąć osamotnieni naprzeciwko potęgi Francuzów i Hiszpanów, którzy się zjednoczyli. Jeśli angielscy papiści znów się zbuntują, jak już zrobili w przeszłości, będziemy skończeni. Lady Anna musi się przyznać do uprzednich zaręczyn i wrócić do domu po dobroci, byśmy stracili tylko oblubienicę, a nie sojusz i królestwo. Wystarczy, że ktoś nakłoni ją do zwierzeń. Z drugiej strony, jej upór i trwanie przy swoim spowoduje, że król zostanie przymuszony do małżeństwa. Za żadne skarby nie może obrazić jej brata. — Król zostanie przymuszony do małżeństwa? Mimo że mu ono nie w smak? — Mimo że wstrętem napawa go sama myśl, mimo że czuje wstręt do człowieka, który podsunął mu ten pomysł, mimo że czuje wstręt do niej. Rozważam coś w duchu, następnie mówię na głos: — Skoro jej nienawidzi, nawet jeśli ją poślubi, rychło znajdzie powód, aby się pozbyć małżonki narzuconej mu wbrew jego woli. Jego książęca mość milczy, przesłania powiekami ciemne oczy. — Och, któż z nas może wiedzieć, co wydarzy się w przyszłości? — Jej życie znajdzie się w niebezpieczeństwie — przewiduję. — Skoro król zechce się

jej pozbyć, uwierzy, że jego wola i wola Boga to jedno. — Pan Bóg na ogół manifestuje swą obecność poprzez działania możnych tego świata — przyznaje mój wuj z wilczym uśmiechem. — Król uzna ją winną jakiegoś przestępstwa — dodaję, myśląc głośno. Nie zamierzam wypowiadać słowa „zdrada”. — Jeżeli żywisz do niej jakieś cieplejsze uczucia, powinnaś ją przekonać, by zgodziła się opuścić Anglię, póki nie jest dla niej za późno — kończy szeptem książę Norfolk. Noga za nogą wracam do apartamentów królowej. Nie sądzę, aby posłuchała mojej rady, przedkładając ją nad rady swych ambasadorów, poza tym nie mogę jej powiedzieć, co naprawdę myślę. Ale gdybym była jej oddaną przyjaciółką, w zaufaniu bym jej powiedziała, że Henryk VIII nie jest mężczyzną, którego się poślubia, wiedząc, że jeszcze przed ślubem pała do oblubienicy nienawiścią. Jego uraza do niewiast, które w jakiś sposób ubodły jego dumę, zawsze jest fatalna w skutkach. Któż ma to wiedzieć lepiej niż ja?

Anna Pałac Greenwich, 3 stycznia 1540 roku

Dama mojego dworu, Jane Boleyn, wygląda na strapioną, toteż mówię jej, że może usiąść obok mnie, i pytam ją — po angielsku — czy dobrze się czuje. Przywołuje gestem tłumaczkę i zaprosiwszy ją, by do nas dołączyła, oznajmia, że kłopocze ją pewna sprawa bardzo delikatnej natury. Myślę, że to musi być coś wiążącego się z pierwszeństwem podczas królewskiego wesela, gdyż oni wszyscy są tacy przeczuleni na punkcie kolejności i tego, jakie komu wolno nosić klejnoty. Kiwam głową, jakbym się zgadzała, że podobne sprawy zasługują na wzmożoną uwagę, i pytam, czy mogę jej jakoś pomóc. — Wręcz przeciwnie — odpowiada, zwracając się do Lotte, która wszystko skrzętnie tłumaczy — to ja chciałabym pomóc tobie, milady. — Potakuję skinieniem, zachęcając ją, by mówiła dalej. — Doszły mnie słuchy, że twoi ambasadorowie zapomnieli zabrać dokument zwalniający cię z wcześniejszej umowy małżeńskiej. — Co takiego? — odzywam się tak ostrym tonem, że odgaduje znaczenie, mimo iż nie zna niemieckiego, i kiwa głową z obliczem równie zafrasowanym jak moje. — Zatem nikt ci nie powiedział? — Nie — zaprzeczam po angielsku. — Nikt nic nie mówi. — Tym bardziej się cieszę, że możemy porozmawiać, nim ktoś posłuży ci złą radą. — Pośpiesznie wyrzuca z siebie słowa, a ja czekam, aż Lotte je przetłumaczy. Jane nachyla się i ujmuje mnie za dłonie. Uścisk ma ciepły i pewny, twarz napiętą. — Kiedy cię zapytają o tę wcześniejszą umowę, musisz im odrzec, że została anulowana i że na własne oczy widziałaś stosowny dokument — radzi mi ze szczerością w głosie. — Jeśli padnie pytanie, czemu twój brat zaniechał przekazania go ambasadorom, powiedz po prostu, że nie wiesz, że nigdy nie zajmowałaś się dokumentami i że nie twoim obowiązkiem było tego dopilnować, co w rzeczy samej jest prawdą. Zaczyna brakować mi tchu, to jej napięcie sprawia, że ogarniają mnie obawy. W pierwszej chwili nie umiem wyjaśnić, dlaczego mój brat książę tak nieroztropnie sobie począł w sprawie mego małżeństwa, lecz zaraz przypomina mi się jego długotrwała niechęć do mnie. Wystawił na niebezpieczeństwo własny plan i uczynił to z czystej złośliwości, nie mogąc znieść myśli, że ucieknę od niego bezkarnie. — Widzę, że ta wiadomość tobą wstrząsnęła — zauważa moja dworka. — Najdroższa

lady Anno, usłuchaj mojej rady: nie pozwól im pomyśleć ani przez chwilę, że nie ma żadnego dokumentu, że dawna umowa wciąż obowiązuje. Musisz się zdobyć na silne, przekonujące kłamstwo. Musisz zapewnić, że widziałaś pisma w tej sprawie i że twoje zaręczyny z Franciszkiem Lotaryńskim uległy unieważnieniu. — Są nieważne — mówię powoli. Posługuję się angielskim, aby nie miała żadnych wątpliwości. — Widziałam papiery. To nie kłamstwo. Mogę wyjść za mąż. — Jesteś tego pewna? — pyta, przyglądając mi się z natężeniem. — Tego rodzaju sprawy są rozstrzygane bez wiedzy niewiast. Nikt nie miałby prawa cię winić, gdybyś się wahała w tej sprawie. Mnie możesz powiedzieć prawdę. Możesz mi zaufać. Jak więc było? — Zaręczyny zerwano — powtarzam. — Wiem to na pewno. Pomysł małżeństwa wyszedł od mojego papy, nie od brata. Kiedy papa zapadł na zdrowiu, a potem umarł, mój brat objął rządy w księstwie i zdecydował, że żadnego małżeństwa nie będzie. — W takim razie czemu nie ma na to dowodu? — Mój brat... — zaczynam i urywam. — Mój nieroztropny brat... Mojemu bratu na mnie nie zależy... — Lotte ledwie nadąża z tłumaczeniem. — Drogi papa umarł niedawno, pani matka pogrążyła się w głębokiej żałobie, a mój brat książę miał mnóstwo pracy. Dokument zrywający zaręczyny znajduje się w naszym rodzinnym archiwum, widziałam go tam, tylko że mój brat... najwyraźniej zapomniał go przesłać przez naszych ambasadorów. Tyle było innych spraw... — Pamiętaj, jeśli masz najmniejszą wątpliwość, musisz mi o niej powiedzieć — naciska Jane Boleyn. — Wtedy doradzę ci, jak wybrnąć z sytuacji. Chyba rozumiesz, że skoro tu przyszłam i rozmawiam z tobą o tym, jestem ci całkowicie oddana. Uwierz mi, jeżeli masz choćby cień wątpliwości, czy twój brat dysponuje tym dokumentem, musisz mi to wyjawić. Milady, powiedz prawdę przez wzgląd na własne bezpieczeństwo, a spróbujemy znaleźć sposób... Potrząsam głową. — Dziękuję za twoją troskliwość, lecz doprawdy nie mam nic więcej do powiedzenia. Widziałam ten dokument, podobnie jak moi ambasadorowie. Nie ma żadnych przeszkód. Mogę wyjść za króla Henryka. Patrzy na mnie, jakby czekała na ciąg dalszy. Kiedy nic więcej nie mówię, stwierdza: — To dobrze. — Poza tym chcę za niego wyjść — dodaję. — Gdybyś jednak chciała uniknąć małżeństwa, po tym jak go zobaczyłaś, dałoby się to jakoś załatwić — szepcze. — Masz szansę ucieczki. Jeśli ci się nie podoba, wciąż możesz wrócić bezpiecznie do domu, nikt nie powie ci złego słowa. Mogę ci w tym pomóc. Mogę przekazać komu trzeba, iż odsłoniłaś przede mną swe wątpliwości: że być może jesteś związana wcześniejszą umową małżeńską. Cofam dłonie z jej uścisku. — Nie mam zamiaru uciekać — oświadczam wprost. — To wielki zaszczyt dla mnie i

mojej ojczyzny, a także ogromna radość dla mnie. Jane Boleyn nie wydaje się przekonana. — Ależ tak — utrzymuję. — Pragnę być królową Anglii. Już kocham tę ziemię i chcę tutaj żyć. — Czyżby? — Przysięgam na swój honor. — Przez chwilę się waham, lecz w końcu postanawiam wyznać jej prawdziwy powód. — W domu nie byłam szczęśliwa. Nie szanowano mnie ani nie traktowano dobrze. Tutaj mogę zostać kimś, mogę uczynić coś dobrego dla innych. U siebie w domu byłabym tylko niechcianą siostrą. Kiwa na to głową. Wiele niewiast wie z doświadczenia, jak to jest być zawalidrogą przeszkadzającą mężczyznom zajmować się sprawami wielkiego świata. — To moja szansa — powiadam. — To moja szansa na to, by stać się osobą, jaką mogę być. Nie popychadłem brata, nie środkową, najmniej kochaną córką matki. Chcę tutaj zostać i dorosnąć do samej siebie. Jane Boleyn milczy, mnie samą zdumiewa siła targających mną uczuć. — Chcę być niewiastą, która ma coś do powiedzenia. — Królowa musi raczej słuchać — zauważa Jane Boleyn. — Mimo to ma lepiej niż nielubiana siostra księcia. — Cóż, skoro tak... — odzywa się cicho. — Podejrzewam, że król jest zły na moich ambasadorów za to, że zapomnieli tego dokumentu? — pytam. — Przypuszczam, że tak — odpowiada, uciekając spojrzeniem. — Lecz oni zawsze mogą zaświadczyć swoim słowem, jak przedstawia się sytuacja, a skoro stanie się jasne, że nie wiążą cię żadne inne obietnice, ślub będzie mógł się odbyć. — Ale chyba nie w późniejszym niż przewidziany terminie? — Zdumiewa mnie to, co czuję. Jestem przekonana, że przysłużę się Anglii, że okażę się dobrą królową. Chciałabym objąć swoje obowiązki jak najszybciej. — Ależ skąd — zapewnia mnie Jane Boleyn. — Ambasadorowie i rada królewska rozwiążą ten problem. Z pewnością. Coś mnie nagle zastanawia. — Czy król chce się ze mną ożenić? Jane Boleyn uśmiecha się do mnie i dotyka mego łokcia. — Oczywiście, że tak. Napotkał tylko niewielką przeszkodę. Lecz gdy ambasadorowie przedstawią mu niezbędny dokument, wszystko potoczy się swoim torem, jak zaplanowano. Pod warunkiem, że się nie mylisz, twierdząc, że ów dokument istnieje. — Istnieje — poświadczam z mocą, wiedząc, że mówię szczerą prawdę. — Przysięgam, że istnieje.

Katarzyna Pałac Greenwich, 6 stycznia 1540 roku

Mam pomagać królowej we wdziewaniu stroju ślubnego, więc czeka mnie wczesna pobudka, aby ze wszystkim zdążyć, wprawdzie nie uśmiecha mi się wstawać przed innymi, ale z drugiej strony miło być wyróżnioną spośród innych dworek, które są śpiochami i leniuchami. Doprawdy, to nie przystoi, żeby się wylegiwały do późna, kiedy niektórzy z nas są już na nogach i usługują lady Annie w dzień jej ślubu. Zdaje się, że nikt poza mną nie podchodzi do życia poważnie. Wyjmuję jej suknię, podczas gdy ona myje się w przyległej komnatce. Katarzyna Carey pomaga mi rozłożyć spódnice na zamkniętej skrzyni, a Maria Norris wyciąga klejnoty. Suknia jest ogromna, jej dół przypomina tłustego bąka i prędzej bym umarła, niż poszła do ołtarza w czymś takim, nie pomogłaby nawet największa uroda, każda ślicznotka wyglądałaby jak roztrzęsiony pudding dopraszający się zjedzenia, żeby wreszcie skończyć ze wstydem. Nie warto być królową, skoro trzeba chodzić w czymś takim, myślę sobie. Och, materia jest przednia — to czysty złotogłów — i aż kapie od pereł, a w dodatku do pary jest diadem na głowę. Maria właśnie położyła go przed zwierciadłem. Gdyby nie było tu nikogo innego, tobym go przymierzyła, ale mimo iż jest tak wcześnie, w komnacie aż roi się od dworek i służek, więc tylko poleruję go rękawem sukni i odkładam na miejsce. Zauważam, że ma delikatny splot, choć przywiozła go ze sobą z Kliwii, a lady Anna powiedziała nam wcześniej, że te sterczące gałązki to rozmaryn, który jej siostra miała wpleciony we włosy żywy, kiedy sama wychodziła za mąż. Odrzekłam, że wygląda to raczej jak korona cierniowa, na co jej lady tłumaczka spojrzała na mnie ostro i nie przetłumaczyła moich słów, choć należy to do jej obowiązków. Zresztą co za różnica. Lady Anna będzie miała rozpuszczone włosy. Jak tylko wychodzi z komnatki łaziebnej, siada na krześle przed lustrem z posrebrzanego szkła i pozwala Katarzynie czesać się długimi, monotonnymi pociągnięciami grzebienia, jak czesze się koński ogon. Włosy ma jasne, żeby oddać jej sprawiedliwość — lekko złociste i kiedy tak siedzi owinięta w pas lnu i promienieje po kąpieli, prezentuje się całkiem, całkiem. Jest nieco blada, lecz uśmiecha się do nas wszystkich i wydaje się dosyć szczęśliwa. Na jej miejscu skakałabym z radości, że zostanę królową Anglii. No ale ona chyba nie ma inklinacji do podskoków i

tańców. W końcu wyrusza na swój ślub, a my drobimy za nią w ustalonym ściśle porządku, co oznacza, że ja ląduję na szarym końcu i doprawdy sama nie wiem, czy w ogóle warto brać udział w uroczystości, i tak nikt mnie nie zauważy, mimo że mam na sobie swoją nową suknię przetykaną srebrną nicią, najdroższą sztukę garderoby, jaką kiedykolwiek włożyłam na grzbiet. Jest barwy sinoniebieskiej albo jak mówią niektórzy: gołąbkowej, co idealnie konweniuje z kolorem moich oczu. W rzeczy samej nigdy nie wyglądałam lepiej, tylko że to nie moje wesele, więc nikogo nie obchodzę. Ślubu udziela im arcybiskup Cranmer. „Bu, bu, bu” — bzyczy jak stary truteń. Pyta ich, czy coś stoi na przeszkodzie ich małżeństwu, a potem nas, wiernych, czy komukolwiek znany jest jakiś powód, dla którego nie mieliby wstąpić w związek małżeński, na co radośnie odpowiadamy chórem: „Nie!” i chyba tylko ja myślę głupio, co by było, gdyby ktoś wstał i powiedział: „Chwileczkę, przerwać ślub, ponieważ król miał już trzy żony i żadna nie zmarła śmiercią naturalną!”. Oczywista nikt tego nie robi. Gdyby miała odrobinę rozsądku, byłaby się zastanowiła lepiej. Trzy żony, które zeszły z tego świata przed osiągnięciem starości, to chyba dobry powód do zastanowienia? To najpotężniejszy człowiek w Anglii, nikt tego nie podważa, jak również tego, że jego wola równa się woli Boskiej, ale mimo wszystko... Cóż to za perspektywa dla następnej oblubienicy? Ale może tylko ja tak uważam, może jej takie myśli wcale nie zaprzątają. Pewnie nikt nie żywi podobnych obaw, na to trzeba być taką niemądrą gąską jak ja. Nareszcie jest już po wszystkim: są mężem i żoną i jako tacy przechodzą do prywatnej kaplicy króla, żeby wysłuchać mszy świętej, a my stoimy za zamkniętymi drzwiami, nic nie robiąc, co jak się zorientowałam, jest najczęstszym zajęciem na tym dworze. Na szczęście dostrzegam niejakiego Johna Beresby’ego, całkiem przystojnego młodziana, który wypatrzywszy mnie także, przedziera się przez ciżbę, żeby zająć miejsce u mojego boku. — Czuję się olśniony — rzecze mi prawie do ucha. — Doprawdy nie wiem czym — odpowiadam impertynencko. — Jest wcześnie rano, słońce jeszcze dobrze nie wstało. — Olśniewa mnie nie słońce, tylko jaśniejszy odeń blask twej urody. — A, to — mówię i posyłam mu lekki uśmiech. — Jesteś na dworze od niedawna? — Tak. A nazywam się Katarzyna Howard. — A ja jestem John Beresby. — Wiem. — Wiesz? Spytałaś kogoś o moje miano? — Gdzieżby tam. Oczywista kłamię. Wpadł mi w oko tamtego dnia w Rochesterze i zaraz spytałam lady Rochford, jak się nazywa. — Wypytywałaś się o mnie — stwierdza z ukontentowaniem.

— Tylko sobie nie pochlebiaj — podcinam mu skrzydła. — Powiedz mi chociaż, że będę mógł z tobą zatańczyć później, podczas wesela. — Może... — szepczę. — Potraktuję to jako obietnicę — odszeptuje. W tej samej chwili otwierają się drzwi kaplicy i pojawia się w nich król z łady Anną, a my wszyscy kłaniamy się nisko przed obojgiem, ponieważ od teraz jest jego żoną i królową, ja jednak nie potrafię się powstrzymać przed myślą, że choć jej się poszczęściło, o wiele korzystniej wyglądałaby w sukni z długim trenem.

Anna Pałac Greenwich 6 stycznia 1540 roku

Stało się: jestem królową Anglii. Jestem żoną. Zasiadam po prawicy mego małżonka króla podczas uczty weselnej i z uśmiechem spoglądam w dół wielkiej sali, tak aby wszyscy — moje damy dworu i wielmoże przy stołach, zwykli poddani na galeriach — żeby wszyscy oni przekonali się na własne oczy, że jestem szczęśliwa i że będę łagodna jako królowa oraz wesoła jako żona. Arcybiskup Cranmer udzielił nam ślubu w obrządku angielsko-katolickim, z którego to powodu lekko gryzie mnie sumienie. Jak dotąd w żaden sposób nie przybliżyłam swej nowej ojczyzny do zreformowanej religii, co przecież obiecałam memu bratu księciu i pani matce. Mój doradca, margrabia Oberstein, stoi u mego boku, toteż kiedy następuje przerwa w podawaniu dań, czynię w jego kierunku cichą uwagę, wyrażając nadzieję, iż ani on, ani reszta kliwijskich wielmożów nie mają mi za złe tego niepowodzenia. Odpowiada, że będzie mi wolno praktykować swoją wiarę w zaciszu własnych komnat, wszelako miłościwy pan nie zamierza sobie psuć dnia ślubu kwestiami teologicznymi. Dodaje, że król zamierzył trwać przy Kościele, który sam powołał, to jest katolickim, aczkolwiek odmawiającym nadrzędnej roli papieża. Henryk VIII jest przeciwny zarówno reformacji, jak i papizmowi. — Ale przecież można było znaleźć słowa, które zadowoliłyby nas oboje — wtrącam. — Mój brat książę dał mi jasno do zrozumienia, iż jego życzeniem jest, bym przyśpieszyła proces reformacji w Anglii. Margrabia się krzywi. — Reforma Kościoła w Anglii znacznie się różni od naszych wyobrażeń — stwierdza i zacina usta, z czego wnoszę, iż nie zamierza powiedzieć nic więcej. — Najwyraźniej przyniosła wiele dobrego — rzekę taktownie, mając na myśli wspaniałe domostwa, w których zatrzymywaliśmy się po drodze z wybrzeża, a które były przejętymi klasztorami czy też opactwami: ogródki z ziołami przekopano już i obsadzono kwiatami, a ziemie utrzymujące wcześniej ubogich zamieniono w parki łowieckie. — Będąc u siebie, myśleliśmy, że wszystko odbywa się po Bożemu — odpowiada mi margrabia. — Nikt z nas nie zdawał sobie sprawy, jakim kosztem jest to okupione. — Nigdy nie uwierzę, że odarcie ludu z miejsc kultu może przybliżyć kogokolwiek do Pana Boga — mówię. — Ani że ma sens zakazanie im palenia świec i przywoływania swoich zmarłych w modlitwach.

— Duchowa i ziemska korzyść — informuje mnie krótko margrabia. — Dziesięcina, która trafiała do Rzymu, nie została zniesiona, tylko teraz trafia do skarbca królewskiego. Nie nam jednak decydować, jak mają się modlić Anglicy. — Ale mój brat ksią... — Twój brat uczyniłby lepiej, pilnując własnego nosa i własnych dokumentów — odrzeka z nagłą irytacją. — Słucham? — Powinien był posłać z tobą list poświadczający zerwanie zaręczyn z synem księcia Lotaryngii. — Ale to przecież bez znaczenia, czyż nie? — niepokoję się. — Najjaśniejszy pan nawet o tym nie wspomniał. — Musieliśmy przysięgać, że widzieliśmy go na własne oczy i że zostanie dosłany w ciągu góra trzech miesięcy, i jakby tego było mało, zgodzić się, żeby w tym czasie mógł nas traktować jak zakładników. Jeżeli twój brat nie odnajdzie właściwego dokumentu, Bóg jeden wie, co się z nami stanie. Jestem wstrząśnięta. — Chyba nie mogą was winić za nieporządek w archiwum mego brata? I na jakiej podstawie uważają, że była jakaś istotna przeszkoda? Margrabia kręci głową. — Oni doskonale wiedzą, że mogłaś wyjść za mąż i że małżeństwo z królem jest ważne. Ale z jakichś powodów, znanych tylko im, zdecydowali się je podważać, gładko wykorzystując zaniedbanie twego brata. W czego wyniku wszyscy zostaliśmy upokorzeni. Spuszczam wzrok. Ten przejaw niechęci mego brata do mnie jest wbrew jego interesom, wbrew interesom naszego księstwa, nawet wbrew interesom naszej religii. Czuję, jak ponosi mnie temperament na myśl, że z czystej złośliwości i zawiści brat wystawia moje dobro na szwank. Ależ z niego głupiec, podły głupiec! — Zawsze był roztrzepany — mówię, ale nawet ja słyszę drżenie w moim głosie. — Przy kimś takim jak król Henryk trzeba mieć się na baczności — zauważa cierpko margrabia. Kiwam głową, świadoma obecności milczącego króla po mojej lewej stronie. Wprawdzie nie rozumie niemieckiego, ale ja chcę, by patrząc na mnie, widział wyłącznie zadowoloną żonę. — Jestem pewna, że spotka mnie tu wiele szczęścia — odpowiadam, uśmiechając się, na co margrabia kłania mi się i wraca na swoje miejsce. Kiedy uczta się kończy i arcybiskup Cranmer powstaje, a za nim podnosi się król Henryk, wiem, co mam robić — moi doradcy przygotowali mnie dobrze na tę chwilę. Zrywam się na nogi i w parze z małżonkiem kieruję się śladem jego dostojności Cranmera do apartamentów królewskich. Zatrzymujemy się w progu, podczas gdy arcybiskup obchodzi pomieszczenie dokoła, machając trybularzem, a kiedy w powietrzu jest już gęsto od kadzidła, spryskuje łoże wodą święconą. To doprawdy jakiś starożytny zabobon, dziw

nad dziwy, nie wiem, co by na to powiedziała pani matka, ale wiem, że bardzo by jej się to nie spodobało. Potem arcybiskup przymyka oczy i zaczyna się modlić. Stojący tuż za mną margrabia Oberstein szepcze mi do ucha czynione naprędce tłumaczenie: — Modli się za was oboje, abyście spali dobrze, nie dręczeni przez demony. — Robię, co mogę, by wyraz mojej twarzy świadczył o zainteresowaniu i pobożności, ale ledwie udaje mi się zachować powagę. Czy to naprawdę ten sam mężczyzna, który kazał zamykać świątynie i burzyć kapliczki, żeby ludzie nie mogli modlić się w nich o cuda? Czy jest aż tak dwulicowy, że w murach pałacu sam zanosi modły o to, by demony zostawiły w spokoju jego króla? Wątpię, żeby ktoś kiedyś zdołał zrozumieć Anglików. — Modli się, abyś nie okazała się jałowa, a król niemęski. Prosi, żeby szatan nie zdołał pokrzyżować wam szyków, odbierając siły witalne. — Amen — odpowiadam, kiedy trzeba, jakbym wierzyła w te nonsensy. Jakby ktokolwiek mógł w nie wierzyć. Następnie odwracam się do swoich dworek i pozwałam im się zaprowadzić do moich komnat, gdzie muszę się przebrać w nocny strój. Wróciwszy, widzę, że król i dworzanie wciąż otaczają wielkie łoże, a arcybiskup nadal się modli. Mój małżonek ma na sobie samą koszulę, jeśli nie liczyć wspaniałej peleryny bramowanej futrem zarzuconej na ramiona dla ochrony przed chłodem. Kiedy ściągnął pludry, w oczy rzuca się opatrunek na jego nodze, tam gdzie jątrzy się stara rana. Szarpie są świeże i czyste, chwalić Boga, mimo to odór sączy się z rany, mieszając się mdląco z zapachem kadzidła. Słowa modlitwy nie zamilkły chyba nawet wtedy, kiedy oboje się przebieraliśmy. Można by więc pomyśleć, że już jesteśmy bezpieczni od demonów i wszelkiej słabości ciała. Moje dworki zbliżają się do mnie, żeby zsunąć mi z ramion pelerynę. Stojąc w samym gieźle przed całym dworem, czuję się tak sparaliżowana, że chyba wołałabym być z powrotem w Kliwii. Lady Rochford pośpiesznie odchyla pierzynę, żebym mogła się schronić przed ciekawskimi spojrzeniami, a ja wykorzystuję to i wślizguję się w pościel, siadając sztywno oparta o poduszki. Po drugiej stronie łoża młodzik nazwiskiem Tomasz Culpepper, sprawujący zaszczytną funkcję określaną w moich stronach mianem kammerjunker, a w Anglii nie wiadomo czemu z francuska valet de chambre, klęka na jedno kolano, żeby król mógł się o niego wesprzeć, podczas gdy jakiś drugi mężczyzna trzyma króla pod łokieć, popychając go w górę. Najjaśniejszy pan sapie niczym koń pociągowy, ale w końcu udaje mu się wgramolić. Łoże zapada się pod jego ogromnym ciężarem, zmuszając mnie do niegodnego wijącego ruchu i złapania się za krawędź, w przeciwnym razie bowiem zsunęłabym się ku środkowi. Arcybiskup unosi wysoko dłoń, przymierzając się do ostatniego błogosławieństwa, a ja wbijam wzrok prosto przed siebie. Kątem oka widzę Katarzynę Howard, która trzyma złączone dłonie przy ustach, jakby się żarliwie modliła, choć wyraźnie widać, że usiłuje powstrzymać chichot. Udaję, że tego nie dostrzegam — z obawy, że mogłaby mnie rozśmieszyć — i z utęsknieniem wyczekuję ostatnich słów Cranmera, bym mogła odpowiedzieć: „Amen”.

Nareszcie wszyscy wychodzą, Bogu niech będą dzięki. Znikąd nie pada propozycja, żeby ktoś został i był świadkiem skonsumowania małżeństwa, wiem jednak, że nazajutrz będą chcieli obejrzeć prześcieradła, aby mieć pewność, iż to nastąpiło. Tak przedstawia się sprawa z królewskim mariażem. Nie licząc tego, że oblubienica wychodzi za mężczyznę w wieku jej ojca i wcale go nie zna.

Jane Pałac Greenwich, 6 stycznia 1540 roku

Wychodzę ostatnia i zamykam drzwi za jeszcze jednym małżeństwem króla, którego byłam świadkiem, począwszy od zalotów, a skończywszy na łożnicy. Niektórzy, jak ta głuptaska Katarzyna Howard, myślą, że na tym opowieść się kończy, że to zwieńczenie starań obu stron. Ja wszakże wiem lepiej. Dopiero teraz zaczyna się historia królowej. Przed nocą poślubną są kontrakty i obietnice, czasami nadzieje i marzenia, rzadko miłość. Po nocy poślubnej następuje rzeczywistość dwojga ludzi, którzy muszą wieść wspólne życie. W wypadku niektórych nie ma mowy o kompromisie, mój własny wuj jest żonaty z niewiastą, której nie może znieść, i dlatego mieszkają oddzielnie. Henryk Percy ożenił się z bogatą dziedziczką, lecz nigdy nie wyzbył się uczucia do Anny Boleyn. Tomasz Wyatt szczerze nienawidzi swojej żony, albowiem od najmłodszych lat kochał się w Annie i dotąd mu nie przeszło. Mój mąż... nie, nie będę teraz myśleć o moim mężu. Powiem tylko tyle, że go kochałam, że byłam skłonna oddać życie w imię tej miłości — i nie ma znaczenia, jakie on miał o mnie zdanie, kiedyśmy się znaleźli w małżeńskiej łożnicy po raz pierwszy. Nie ma znaczenia, wokół kogo krążyły jego myśli, gdy spełniał małżeński obowiązek. Niech Bóg mu przebaczy, że trzymając w ramionach mnie, rozmyślał o niej. Niech Bóg przebaczy mnie, że o tym wiedziałam i pozwoliłam się dręczyć. Wreszcie niech Bóg przebaczy grzesznicy, której rozum i serce tak się odmieniły, że największą przyjemność czerpała wtedy, gdy leżąc z nim, myślała o nim i o niej razem — zazdrość i pożądanie doprowadziły do tego, że rozkosz, przewrotną rozkosz czułam wyłącznie wówczas, gdy dotykał mnie, a ja wyobrażałam sobie, że pieści ją. Małżeństwo to nie tylko kwestia czterech gołych nóg w jednym łożu i aktu miłosnego. Królowa będzie musiała się nauczyć słuchać króla. Nie w wielkich sprawach — każda niewiasta potrafi udawać na pokaz. Raczej w tysiącu drobnych codziennych spraw. Po wielekroć zagryzać wargę, spuszczać wzrok i nie podejmować wyzwania na oczach świadków ani w zaciszu komnat prywatnych, ani nawet w najgłębszych zakamarkach umysłu. Ważne, by o tym pamiętać w wypadku każdego króla. W wypadku króla Henryka to kwestia życia i śmierci. Wszyscy łatwo zapominają, że Henryk jest bezlitosny. Sam Henryk im w tym pomaga. Kiedy nas czaruje albo stara się zadowolić, chętnie zapominamy, że mamy do czynienia z dzikim zwierzem. I że jego nie da się oswoić. To nie łagodnie usposobiony mężczyzna. To

nie mężczyzna, który by umiał panować nad swymi uczuciami i pozostawać stały. Widziałam, z jaką pasją kochał trzy kolejne niewiasty. Słyszałam, jak przyrzekał im dozgonną, wieczną wierność. Przyglądałam się, jak walczył z wyszytą na sztandarze dewizą: „Sir Lojalne Serce”. A także byłam świadkiem tego, jak dwie swoje żony skazał na śmierć i zapomnienie, a wiadomość o zgonie trzeciej przyjął z nadzwyczajnym spokojem ducha. Lepiej więc, by czwarta żona zaspokoiła go w łożu tej nocy i była mu posłuszna jutro, i w ciągu pierwszego roku małżeństwa dała mu syna, w przeciwnym razie ja, Jane Boleyn, nie postawię na nią złamanego szeląga.

Anna Pałac Greenwich, 6 stycznia 1540 roku

Dworzanie jeden za drugim wymykają się na zewnątrz, aż w końcu zostajemy całkiem sami, pogrążeni w blasku świec i niezręcznej ciszy. Milczę. Nie do mnie należy wykonanie pierwszego ruchu. Nazbyt dobrze pamiętam przestrogę pani matki: cokolwiek zastanę w Anglii, nigdy, przenigdy nie mogę dać królowi podstaw do myślenia, iż jestem rozwiązła. Wybrał mnie, albowiem ma wysokie mniemanie o niewiastach rodem z Kliwii. Zakontraktował sobie dobrze wychowaną, opanowaną, powściągliwą erazmiańską dziewicę — i mam być właśnie nią, ni mniej, ni więcej. Pani matka nie rzekła mi wprost, że jakiekolwiek uchybienie królowi może kosztować mnie życie, albowiem nikt słowem nie wspomniał o losie Anny Boleyn, odkąd podjęto decyzję o wydaniu mnie za mąż za człowieka, który skazał na śmierć własną żonę. Od dnia zaręczyn wszyscyśmy udawali, że królową Annę porwały do nieba anioły. Słyszałam przestrogi, że pod żadnym pozorem nie wolno mi się wykazać lekkością charakteru, jednakże nikt się nie zająknął, iż król może mi uczynić to samo co Annie Boleyn. Nikt nie przestrzegł mnie, że i ja mogę zostać zmuszona położyć głowę na katowskim pieńku za wyimaginowane przewiny. Król, mój mąż, spoczywa w łożu obok mnie, wzdycha ciężko, jak gdyby był niezwykle zmęczony, a ja przez moment myślę, że zaraz zaśnie i tym samym skończy się ten niemiłosiernie długi i trudny dzień, ja zaś obudzę się jutro mężatką i królową Anglii, zaczynając swoje nowe życie. Na moment ogarnia mnie nadzieja, że moje obowiązki tego dnia dobiegły końca. Leżę tak, jak życzyłby sobie mój brat książę: niczym szmaciana lalka. Mój brat książę czuł przed moim ciałem strach, strach i fascynację. Przykazał mi nosić wysoko zabudowane suknie, grube materie, wielkie czepce, niezgrabne pantofle, tak żeby widział — żeby wszyscy widzieli — wyłącznie moją ocienioną spoconą twarz i dłonie, a właściwie same palce. Gdyby był władny zamknąć mnie w haremie, jak jakiś ottomański sułtan swoją brankę, byłby to z pewnością uczynił. Nawet moje spojrzenie było dlań nie do zniesienia, dlatego wolał, abym nie patrzyła mu w oczy, przypuszczam, że gdyby było to wciąż w modzie, kazałby mi nosić welon. A mimo to nieustannie mnie szpiegował. Czy przebywałam w komnacie pani matki, szyjąc pod jej okiem, czy na dziedzińcu, oglądając konie, wystarczyło, że podniosłam wzrok, a natychmiast spostrzegałam, że się na mnie gapi z wyrazem irytacji i... sama nie wiem...

pożądania? Nie żądzy, nigdy nie czułam, aby pragnął mnie tak, jak mężczyzna pragnie niewiasty. Jednakże chciał mnie posiąść w inny sposób, całkowicie zdominować. Może nawet potknąć, żebym już nie przysparzała mu więcej zmartwienia. Kiedy byliśmy dziećmi, znęcał się nad nami trzema: Sybillą, Amelią i mną. Sybilla, trzy lata odeń starsza, biegała dość szybko, aby uciec w porę, Amelia łatwo się rozklejała, będąc najmłodszą z rodzeństwa, tylko ja stawiałam mu czoło. Nie oddawałam mu, kiedy mnie szczypał albo ciągnął za włosy. Nie młóciłam na oślep rękami zagoniona do ciemnego kąta. Zgrzytałam zębami i kiedy robił mi krzywdę, powstrzymywałam łzy. Nawet jeśli siniaczył mi dziewczyńskie nadgarstki, nawet gdy nabijał mi guza rzuconym kamieniem. Nigdy przy nim nie płakałam, nie prosiłam, żeby przestał. Nauczyłam się wykorzystywać milczenie i wytrwałość jako broń przeciwko niemu. Jego siła polegała na tym, że był w stanie mnie zranić. Moja siła tkwiła w tym, że miałam śmiałość zachowywać się tak, jakby nic nie mógł mi zrobić. Odkryłam, że umiem wytrzymać wszystko, co przyjdzie do głowy małemu chłopcu. Później się przekonałam, że umiem przeżyć wszystko, co wymyśli dorosły mężczyzna. W którymś momencie zrozumiałam, że z mojego brata jest tyran, mimo to wcale się go nie bałam. Poznałam sztukę przetrwania. Kiedy podrosłam i dostrzegłam jego łagodność względem Amelii i łatwość powodowania nią oraz pełen rewerencji stosunek do pani matki, uświadomiłam sobie, że to mój upór, moja nieustępliwość była powodem ciągłych niesnasek między nami. Wilhelm zdetronizował naszego papę już za życia, praktycznie uwięził go w komnacie sypialnej. Uczynił to z błogosławieństwem pani matki i w poczuciu własnej prawości. Zwarł szyki z mężem Sybilli, tworząc wspólny front dwóch nadmiernie ambitnych i dumnych książątek, tak że nawet po zamążpójściu siostry może zawiadywać jej życiem. Razem z panią matką stanowią zgrany zespół władający księstwem Jülich i Kliwią. I nadal komenderują Amelią, mnie jednak nigdy nie zdominują ani nie będą mną rządzić. Nie dam się ubezwłasnowolnić ani więzić. Wiem, że moja obecność w domu wiecznie uwierała Wilhelma. Gdybym przy nim płakała, gdybym go błagała o miłosierdzie jak młodsza siostra, gdybym się ugięła jak słaba niewiasta, byłby może mi przebaczył, byłby objął mnie swoją ochroną, byłby traktował jak rodzinę i nie pozwolił skrzywdzić. Stałabym się jego ulubienicą, jego drogą siostrzyczką, której strzegłby za wszelką cenę. Jednakże doszłam do tego za późno. On zdążył zapiec się w swej niechęci do mnie, a ja nauczyłam się czerpać coś w rodzaju radości z uporczywego przeciwstawiania mu się — i wygrywania wbrew wszelkim oczekiwaniom, podążania własną drogą. Usiłował uczynić ze mnie niewolnika, a tymczasem osiągnął tyle tylko, że rozbudził we mnie pragnienie wolności. Pożądałam wolności, jak inne dziewczęta pożądają zamążpójścia. Marzyłam o zdobyciu wolności, jak inne dziewczęta marzą o zdobyciu kochanka. Drogę do mojej wolności utorowało mi to małżeństwo. Jako królowa Anglii posiadam większy majątek niż on, władam krajem większym niż Kliwia, nieskończenie potężniejszym i ludniejszym.

Króla Francji zwę swym drogim bratem, jestem macochą wnuczki królowej Hiszpanii, moje imię wymienia się na wszystkich dworach Europy, jeżeli urodzę syna, będzie bratem przyszłego króla Anglii, a może nawet sam zostanie królem. To małżeństwo oznacza moją wolność i moje zwycięstwo. Wszelako kiedy Henryk poprawia się na łożu i wzdycha jak znużony starzec, a nie jak oblubieniec, uprzytamniam sobie to, co podejrzewałam już od dłuższego czasu: że jednego trudnego mężczyznę zamieniłam na drugiego. Pozostaje mi odkryć, jak unikać jego gniewu i jak sobie z nim radzić. — Jesteś zmęczona? — pyta mnie. Na szczęście rozumiem słowo „zmęczona”. Kiwam więc głową i rzekę: — Trrrochę. — Boże, poratuj mnie w tym nieszczęściu — odpowiada. — Ja nie rrrozumiem. Przeprrraszam? Wzrusza tylko ramionami, najwyraźniej wcale nie mówił do mnie. Być może mamrocze ot tak, dla samej przyjemności użalania się nad sobą, podobnie jak czynił papa, zanim szaleństwo wzięło nad nim górę i bełkotanie stało się jego nieodłączną cechą. Bluźnierczość tego porównania rozbawia mnie, lecz zaraz zagryzam wargę, żeby ukryć uśmiech. — No tak — rzecze kwaśno. — Jeszcze się ze mnie śmiej. — Zechcesz trrrochę wina? — proponuję. Potrząsa przecząco głową. Unosi pierzynę, wypuszczając falę obezwładniającego smrodu. Niczym człowiek, który dokonał zakupu na targu, ujmuje skraj nocnego giezła i zadziera je aż za moją talię, aż za piersi, odkładając wysoko, tak że materiał tworzy liczne zrolowane fałdy, zakrywając mi szyję. Obawiam się, że wyglądam dość głupio, jak jakaś mieszczka z chustką zawiązaną pod brodą. Lica mi czerwienieją ze wstydu, kiedy on po prostu patrzy na me odsłonięte nagie ciało. W ogóle nie zważa na moje uczucia. Niespodziewanie gniecie mi jedną pierś ręką, którą następnie przenosi niżej, na brzuch, i szczypie fałdkę tłuszczu. Leżę bez ruchu, by nie pomyślał, że jestem rozwiązła. Zresztą w sytuacji takiej jak ta nietrudno obrócić się w kamień. Bóg jeden raczy wiedzieć, czemu ktokolwiek potraktowany jak ja miałby poczuć chuć. Głaskałam konie z większą dozą uczucia niż to oziębłe gmeranie. Henryk podnosi się z wysiłkiem na kolana, po czym rozsuwa mi nogi ciężką ręką. Ulegam, nie wydając żadnego dźwięku. Musi widzieć, że jestem posłuszna, chociaż nie chętna. Nagle opada między moje uda. Podpiera się na łokciach umieszczonych po obu stronach mej głowy, lecz i tak jego ogromny sflaczały brzuch przytłacza mnie i niemal dusi. Zwiotczałe ciało na piersi przylega mi do twarzy, utrudniając zaczerpnięcie tchu. Mimo że nie należę do drobnych niewiast, pod nim czuję się nagle skarlała. Boję się, że jeżeli przyciśnie mnie choć odrobinę mocniej, nie będę mogła oddychać, i ta myśl wywołuje we mnie atak paniki. W nozdrza uderza mi odrażający zapach z jego ust, musi mieć wszystkie zęby popsute, trzymam szyję sztywno napiętą, żeby przypadkiem nie odwrócić głowy ze wstrętem. Bezwiednie wstrzymuję oddech.

Wpycha dłoń pomiędzy nasze ciała i łapie się za swój frędzel. Bywałam na końskich targach w Düren, więc wiem, o co chodzi w tych sprawach. Biorę płytki oddech i przygotowuję się na ukłucie bólu. Król sapie poirytowany, a ja czuję, że wciąż robi dłonią, bez efektu jednak. Raz po raz uderza mnie w udo, lecz poza tym nic się nie dzieje. Nadal leżę nieruchomo. Nie mam pojęcia, co zamierza dalej ani czego spodziewa się po mnie. Ogiery zazwyczaj prędko stawały dęba i dosiadały klaczy w przeciwieństwie do króla, który zdaje się wiotczeć jeszcze bardziej. — Panie mój?... — pytam szeptem. Stacza się ze mnie, mamrocząc słowo, którego nie rozumiem. Jego głowa niknie w puchowej poduszce, bogato haftowanej, leży twarzą w dół. Nie mam pojęcia, czy już skończył czy jeszcze nie zaczął. Po długiej chwili odwraca się w moją stronę. Oblicze ma zaczerwienione i zlane potem. — Anno... — zaczyna i urywa na dźwięk tego fatalnego imienia. Uświadamiam sobie, że wymówił jej imię, pierwszej Anny, którą kochał, że to o niej teraz myśli, o kochance, która doprowadzała go do szaleństwa i którą pozbawił życia w odruchu zazdrosnej urazy. — Ich bin... Ja jestem Anna Kliwijska — podpowiadam mu. — Wiem — warczy. — Błazen. Z rozmachem, ściągając ze mnie wszelkie przykrycie, odwraca się na bok i kładzie do mnie plecami. Podmuch wznieconego z łoża cuchnącego powietrza obezwładnia. To woń tej rany na nodze, gnijącego ciała, jego samego. Odtąd będzie mi towarzyszyła bezustannie, póki śmierć nas nie rozłączy. Im szybciej do niej przywyknę, tym lepiej. Nie śmiem nawet drgnąć. Kładąc mu dłoń na ramieniu, mogłabym się wydać rozpustna, nie robię więc nic, chociaż mi go żal: takiego utrudzonego i nawiedzanego przez myśli o tamtej Annie. Wiem, że muszę zapomnieć o przykrej woni i obawie przed uduszeniem, kiedy mnie przygniata. Wiem, że prędzej czy później muszę spełnić swój małżeński obowiązek. Leżę w ciemnościach, patrząc w górę na zdobiony baldachim. W mdłym blasku gasnących jedna po drugiej świec wychwytuję złote nitki i zarysy kształtów wymalowanych na jedwabiu. Mój małżonek jest nieszczęśliwym czterdziestoośmioletnim mężczyzną, a ten dzień był długi i ciężki dla nas obojga. Słyszę, jak jego głębokie westchnienia przechodzą w miarowe, gulgoczące pochrapywanie. Nabrawszy pewności, że zasnął, lekko dotykam jego ramienia. Pod palcami czuję wilgotne płótno jego koszuli i napuchnięte spocone ciało pod spodem. Żal mi, że zawiódł tej nocy, że tak szybko usnął, że nie mówimy tym samym językiem. Gdybyśmy mogli się porozumieć, rzekłabym mu, że choć nie połączyła nas namiętność, będę dlań dobrą żoną i dobrą królową dla Anglii. Że jestem świadoma jego wieku i stanu i że bez wątpienia — kiedy oboje wytchniemy — zdołamy począć dziecko, syna, na którym tak nam zależy. Nieszczęsny starzec... Wiele bym dała, aby móc mu powiedzieć, aby się nie martwił, że wszystko się ułoży, że wcale mi nie zależy na młodym przystojnym mężu, i że okażę mu prawdziwą dobroć.

Katarzyna Pałac Greenwich, 7 stycznia 1540 roku

Króla już nie było w komnacie sypialnej, kiedy dwór przybył powitać go w ranek po nocy poślubnej, toteż ominął mnie widok monarchy w rozchełstanej koszuli, mimo że obiecywałam sobie, iż muszę to zobaczyć. Służki zdążyły już wejść do środka, rozpalić w kominku, podać cienkie piwo oblubienicy i przynieść jej wodę do mycia. My, dworki, musiałyśmy czekać, aby pomóc królowej się odziać. Siedziała w łożu prosto, w nieprzekrzywionym nocnym czepku na głowie i ze schludnie zaplecionym warkoczem spływającym po plecach. Nie wyglądała na niewiastę, która spędziła upojną noc z nowo poślubionym małżonkiem. W istocie wyglądała tak samo jak minionego dnia, kiedyśmy ją odprowadzili do małżeńskiej łożnicy — dostojnie i na swój krowi sposób ładnie — a przy tym była równie miła dla nas wszystkich, nie wyrażając żadnych specjalnych próśb ani też na nic się nie uskarżając. Znalazłszy się obok łoża, skorzystałam z okazji, że nikt na mnie nie patrzy, i szybko zadarłam pierzynę, by wyrobić sobie zdanie w najważniejszej kwestii. Nic nie rzuciło mi się w oczy. Nic a nic. Nawet jedna najmarniejsza plamka. Jako osoba, która nieraz musiała ściągać prześcieradło i prać je po kryjomu, a potem spała na mokrym lnie, dobrze wiem, jaki obraz przedstawia pościel, w której spali ze sobą mężczyzna i niewiasta. Mogłabym przysiąc na swój honor, że król jej nie posiadł, a ona nie broczyła krwią. Mogłabym się założyć o majątek Howardów, że przeleżeli noc tak, jakeśmy ich zostawili, jedno obok drugiego niczym para lalek. Prześcieradło nie było nawet pomięte, o plamach nie wspominając. Mogłabym się założyć o opactwo westminsterskie, że do niczego między nimi nie doszło. Natychmiast wiedziałam, kto by chciał o tym usłyszeć: lady Gumowe Ucho, oczywista. Dygnęłam i wybiegłam z komnaty, jakby mi polecono jakieś zadanie, po czym ją odnalazłam w chwili, gdy wychodziła od siebie. Dostrzegłszy wyraz mojej twarzy, schwyciła mnie za ręce i pociągnęła z powrotem za drzwi. — Założę się, o co chcesz, że jej nie posiadł! — mówię tryumfująco bez żadnych wstępów. Najbardziej bowiem podoba mi się w lady Rochford to, że pojmuje mnie w lot. — Pościel — dodaję. — Nie ma na niej ani śladu, wciąż jest gładka jak pupa niemowlęcia. — Może ktoś ją zdążył zmienić? Kręcę głową.

— Weszłam do środka tuż po służkach. Sięga do sakiewki, wyciąga z niej suwerena i podaje mi. — Doskonale — chwali mnie. — Ty i ja zawsze powinnyśmy wiedzieć o wszystkim pierwsze. Uśmiecham się w odpowiedzi, chociaż myślami już błądzę wokół tasiemek, które sobie kupię za tego suwerena, by obszyć swoje suknie, zastanawiam się, czy wystarczy też na nowe rękawiczki. — Nie mów nikomu innemu — przestrzega lady Rochford. — Jak to? — burzę się. — Nikomu — powtarza stanowczo. — Wiedza jest cenna, Katarzyno. Jeśli wiesz coś, czego nie wie nikt inny, jesteś w posiadaniu sekretu, a sekret to skarb. Jeśli wiesz to co wszyscy, nie jesteś od nich lepsza. — Nie mogłabym powiedzieć chociaż Annie Bassett? — Dam ci znać, kiedy już będziesz mogła jej powiedzieć — odpowiada. — Może jutro. No, wracaj teraz do królowej. Ja dołączę niedługo. Robię, jak mi każe, ale wychodząc, widzę jeszcze, że pisze liścik. Z pewnością do mego wuja, aby mu przekazać, że moim zdaniem król nie zległ z królową. To znaczy mam nadzieję, że nadmieni, iż to moja opinia, nie jej. Wtedy mogłabym liczyć na drugiego suwerena, który by pocieszył tego pierwszego. Chyba zaczynam rozumieć, co wuj miał na myśli, mówiąc, że łasce książąt zawdzięczamy nasze bogactwo. Jestem na służbie u królowej od zaledwie paru dni i już się wzbogaciłam o dwa suwereny. Dajcie mi miesiąc, a zdobędę fortunę.

Jane Pałac Whitehall, styczeń 1540 roku

Przenieśliśmy się do pałacu Whitehall, gdzie dla uczczenia królewskiego ślubu odbędzie się wielki turniej rycerski, po czym nasi goście z Kliwii wrócą do domu, a my rozpoczniemy nowe życie z Anną jako królową Anglii. Która najwyraźniej nigdy nie widziała czegoś równie wspaniałego i tuż przed rozpoczęciem turnieju pyta z rozczulającym podnieceniem: — Lady Jane, gdzie będę siedzieć?! I co... co mam robić?! Uśmiecham się do jej rozognionej ekscytacją twarzy. — Usiądziesz tutaj — pokazuję lożę królewską. — Rycerze będą się pojawiać w dole na arenie, a heroldowie będą ogłaszać ich imiona. Jedni opowiedzą jakąś historię, drudzy wyrecytują wiersz, inni znowuż rozwiodą się nad znaczeniem barw swego stroju. Następnie będą ze sobą walczyli, bądź to konno w szrankach, bądź wręcz na arenie... — Zwalniam dla zastanowienia. Nie mam pojęcia, ile rozumie. Muszę jej jednak oddać sprawiedliwość i przyznać, że uczy się nadzwyczaj szybko. — To będzie największy turniej od wielu lat. Potrwa równy tydzień. W niektóre dni będą miały miejsce inne uroczystości z pięknymi kostiumami, a londyńczycy przybędą tłumnie, aby podziwiać pojedynki i maskarady. Wszyscy dworzanie znajdą się w pierwszych rzędach, to zrozumiałe, ale za nimi zasiądzie szlachta i znaczniejsi mieszkańcy Londynu. Zwykli poddani ściągną tu tysiącami. Anglia ma co świętować. — Będę siedzieć tutaj? — pyta, pokazując na tron. Przyglądam się, jak na nim zasiada. Wydaje mi się, że w loży krążą duchy. Oczywiście teraz to jej miejsce, wszelako przed nią zajmowała je królowa Joanna, wcześniej — poprzednia królowa Anna, a w czasach kiedy byłam młodą niewiastą, jeszcze niezamężną, ot, ledwie dziewczęciem przepełnionym nadziejami i marzeniami, zakochanym do nieprzytomności, panowała nam królowa Katarzyna i też siedziała na tym tronie, pod własnym baldachimem, który na rozkaz miłościwego pana został wyhaftowany w złote inicjały „K” i „H”, jak Katarzyna i Henryk, i przyglądała się, jak jej małżonek bierze udział w turnieju pod mianem Sir Lojalne Serce. — Czy to nowe? — dopytuje dalej królowa, macając zasłony spływające wokół loży. — Nie — mówię zmuszona do szczerości przez wspomnienia. — Te zasłony są używane, odkąd pamiętam. Spójrz, widzisz?... Chwytam skraj materii, żeby się przekonała na własne oczy. Wypruto haftowane inicjały z prawej strony tkaniny, ale zostawiono je na lewej. Widać wyraźne liczne literki „K” i

„H” połączone wijącymi się zakrętasami zakochanych, które niezbyt udolnie poprzerabiano później na „A” i „H”, już na obu stronach. Wyciągając to na światło dzienne, czuję się tak, jakbym wywoływała duchy. Dotykam tych samych zasłon, które ocieniały jej głowę wtedy, podczas turnieju z okazji majowego święta, kiedy było tak upalnie, kiedy jak wszyscyśmy wiedzieli, najjaśniejszy pan się dąsał, kiedy był po uszy zakochany w Joannie Seymour, kiedy nikt z nas nie miał pojęcia, co będzie dalej. Pamiętam, jak Anna wychyliła się z loży i upuściła chusteczkę jednemu z uczestników turnieju, posyłając królowi spojrzenie z ukosa, żeby sprawdzić, czy jest zazdrosny. Pamiętam zimny wyraz jego twarzy i to, jak nagle Anna pobladła i usiadła sztywno. Już wtedy miał przyszykowany nakaz jej aresztowania, dokładnie w tamtej chwili, ale nic na ten temat nie powiedział. Zamierzał skazać ją na śmierć, przez cały dzień jednak siedział obok niej jakby nigdy nic. A ona śmiała się i paplała, i szafowała łaskami. Uśmiechała się do mego i próbowała go uwodzić, nie zdając sobie sprawy, że on już podjął decyzję i ma jej życie za nic. Jak mógł? Jak?... Jak mógł siedzieć obok niej spokojnie, ze swoją nową kochanicą za nimi obojgiem, wiedząc, że Anna będzie martwa w ciągu paru dni? Martwa tak jak i mój mąż: mój mąż oddający za nią życie, umierający przez miłość do niej. Boże, przebacz mi zazdrość. Boże, przebacz jej grzechy. Przebywając w tym samym miejscu co ona kiedyś, muskając palcem ciemne plamy jej inicjałów na spodniej stronie zasłon, wzdrygam się, jakby ktoś przejechał mi po karku lodowatą dłonią. Jeżeli jakiekolwiek miejsce na ziemi jest nawiedzone, to właśnie to. Zasłony tej loży musiały znosić haftowane kolejno inicjały trzech ślicznych, skazanych na śmierć młodych niewiast. Ciekawa jestem, czy dworskie hafciarki będą wypruwały nieszczęsne „A” za kilka lat? Czy w tej loży zamieszka następny duch? Czy po czwartej królowej przyjdzie piąta? — Co? — pyta mnie ta nowa królowa, która o niczym nie ma pojęcia. Wskazuję na stare hafty. — Litera „K” oznacza Katarzynę Aragońską — mówię wprost. — Natomiast „A” Annę Boleyn. „J” zaś Joannę Seymour. — Wywijam tkaninę zasłony na prawą stronę i wskazuję puszące się świeże inicjały. — Teraz twoja kolej, Anno Kliwijska. Patrzy na mnie pewnym wzrokiem, a ja po raz pierwszy myślę sobie, że być może nie doceniłam tej prowincjonalnej księżniczki. Być może wcale nie jest naiwna. Być może za tą nieurodziwą twarzą skrywa się bystra osóbka. Dlatego że nie zna dobrze mojego języka, zwracałam się do niej jak do dziecka i chyba niechcący uznałam, że nie jest mądrzejsza od małego dziecka. Tymczasem widzę, że jej nie straszą duchy przeszłości, nie nawiedzają tak jak mnie. Wzrusza ramionami. — Niegdysiejsze królowe — powiada wyraźnie. — Ale teraz ja, Anna Kliwijska. Właśnie wykazała się wielką odwagą albo stoicyzmem niewiele się różniącym od głupoty.

— Nie boisz się? — pytam szeptem. Rozumie mnie, wiem, że rozumie. Dostrzegam to po jej bezruchu i ledwie zauważalnym, pełnym atencji skręcie szyi. Spogląda mi w oczy. — Niczego — odpowiada, nie zniżając głosu. — Nigdy niczego. Przez moment korci mnie, żeby ją ostrzec. Nie jest pierwszą odważną niewiastą, która zasiadła w tej loży z koroną na głowie, a potem zakończyła życie odarta z godności i tytułu, stając oko w oko ze śmiercią samotnie. Katarzyna Aragońska miała odwagę krzyżowca, Anna Boleyn wytrzymałość ladacznicy. Król obydwie pozbawił wszystkiego. — Bądź ostrożna — mówię tylko. — Niczego się nie boję — powtarza. — Nigdy.

Anna Pałac Whitehall, styczeń 1540 roku

Olśniło mnie piękno pałacu w Greenwich, ale Whitehall dosłownie mnie onieśmielił. Raczej małe miasto niż pałac, składa się z tysiąca skrzydeł i kwater, dziedzińców i ogrodów, w których najwyraźniej tylko wysoko urodzeni umieją się odnaleźć. Jest siedzibą królów Anglii od niepamiętnych czasów i chyba każdy znaczący ród zdążył wznieść swój pałacyk na terenie półtuzina akrów, na których jest położona ta rozrastająca się w nieskończoność budowla. Każdy zdaje się znać sekretne przejścia, skróty, drzwi, które otwierają się wprost na ulicę, a także najszybszą trasę na nabrzeże, skąd można się udać dalej łodzią. Każdy, tylko nie ja i moi kliwijscy ambasadorowie, którzy gubią się w tym króliczym labiryncie setki razy na dzień, czując się coraz bardziej niczym ubodzy nierozgarnięci krewni z prowincji. Poza bramami pałacu rozciąga się Londyn w całej swojej okazałości — najbardziej zatłoczone, hałaśliwe, ludne miasto świata. Od świtu słychać wdzierające się przez okna okrzyki ulicznych przekupniów — nawet w komnatach ukrytych w sercu pałacu. Z każdą godziną harmider staje się większy, aż człowiek myśli, że już nigdy nie zazna spokoju i ciszy. Przez bramy przechodzi nieprzerwany strumień kupców i interesantów oraz — jak mi mówi lady Jane — petentów pragnących prosić o coś króla. Tutaj mieści się faktyczna siedziba jego tajnej rady, a zwoływany przezeń parlament obraduje zaledwie kawałek dalej, w pałacu westminsterskim. Twierdza londyńska, sławetna Tower, symbol władzy królewskiej, wyrasta nieopodal nad brzegiem rzeki. Skoro mam uczynić to królestwo swoim domem, muszę się rozeznać w skomplikowanym układzie pałacu, a potem nauczyć się poruszać po Londynie. Nic dobrego mi nie przyjdzie z ukrywania się w swoich komnatach, z uciekania od rozgwaru i aktywności, powinnam raczej jak najczęściej się pokazywać dworzanom i pozwalać ludziom — kłębiącym się od świtu do zmroku — patrzeć na mnie. Mój pasierb, książę Edward, przybył na dwór z wizytą i nazajutrz będzie się przyglądał zmaganiom w szrankach. Składa podobne wizyty tylko z rzadka i nigdy latem z obawy, że mógłby zachorzeć na jakąś pospolitą przypadłość czy nawet zarazę. Jego ojciec wprost za nim przepada, chcę wierzyć, że przez wzgląd na niego samego, ale też na pewno dlatego, że to jedyny chłopiec, jedyny dziedzic Tudorów. Jedyny syn to prawdziwy skarb. W tym wypadku wszystkie nadzieje tej nowej dynastii z nim się wiążą. Tyle dobrego, że chowa się zdrowo. Ma włoski barwy pszenicznego złota i

uśmiech, który sprawia, że chce się go poderwać na ręce i przytulić mocno. Wszelako jest niesłychanie samodzielny i z pewnością nie życzyłby sobie, abym obsypywała go pieszczotami. Dlatego ilekroć udaję się do komnaty dziecięcej, pilnuję się, by zająć miejsce gdzieś w jego pobliżu, i czekam, aż sam przyniesie swoje zabawki, jedną po drugiej wkładając mi w ręce z wielką powagą. „Bach!” — sepleni każdorazowo i informuje mnie, wskazując na siebie pulchną rączką: „Glik”. Nigdy go nie łapię i nie wyciskam całusa na wewnętrznej stronie dłoni, mimo że przygląda mi się oczkami okrąglutkimi i ciemnymi jak toffi i z równie słodkim uśmiechem. Żałuję, że nie mogę spędzać z nim całych dni. Nie przeszkadza mu, że nie mówię dobrze po angielsku ani po francusku, ani po łacinie. Wręcza mi miękką lalkę i mówi: „Pac... cynka”, ja powtarzam za nim: „Pacynka”, a on już biegnie, żeby przynieść mi coś innego. Nie potrzeba nam wielu słów, a tym bardziej mądrych, żebyśmy mogli miło spędzić czas ze sobą. Jeśli akurat wypada pora jego karmienia, pozwala mi się usadzić na specjalnym krzesełku i być obok, kiedy obsługują go z należnym ceremoniałem zarządzonym przez miłościwego pana. Słudzy podają do stołu, zginając kolano przed tym małym chłopcem, a on siedzi prosto i skubie po trochu z każdego z tuzina dań, jak gdyby sam był już królem. Na razie się nie odzywam, ponieważ dopiero się przyzwyczajam do roli macochy małego księcia, jednakże niedługo, może po mojej koronacji, która ma się odbyć w przyszłym miesiącu, spytam mego małżonka króla, czy chłopiec nie mógłby mieć nieco więcej swobody i czasu na zabawę, a także prostszej diety. Zasugeruję też, abyśmy go odwiedzali na jego dworze, skoro nie może się częściej pokazywać w Londynie. Albo przynajmniej żebym ja go odwiedzała. Myślę o tym biednym dziecku, sierocie bez matki, która by o niego dbała, i czuję, jak ogarnia mnie pragnienie, aby uczestniczyć w jego wychowaniu, być świadkiem, jak wyrasta na młodego mężczyznę, wystarczająco dobrego młodego mężczyznę, by mógł zostać królem Anglii. Natychmiast jednak karcę się za egoizm swoich pobudek. Och, oczywiście, że chcę być dlań dobrą macochą i królową, ale prawda jest taka, że nade wszystko pragnę mu matkować. Chciałabym, aby jego twarzyczka rozjaśniała się na mój widok nie tylko w te nieliczne dni, kiedy jest nam dane się widzieć, lecz każdego dnia. Chciałabym częściej słyszeć jego „Kanna” — tak tylko potrafi wymówić zbyt trudne dla niego: „Królowa Anna”. Chciałabym nauczyć go słów modlitw, alfabetu i dobrych manier. Chciałabym móc go wychować na swojego syna. Nie dlatego, że nie ma matki, raczej dlatego, że ja jestem bezdzietna i bardzo mi potrzebny ktoś, kogo mogłabym kochać. Rzecz jasna, mam więcej pasierbów. Wszelako lady Elżbiecie w ogóle nie wolno się pojawiać na dworze królewskim. Ma przykazane tkwić w pałacu Hatfield położonym w pewnej odległości od Londynu, a król uznaje ją co najwyżej za dziecko z nieprawego łoża poczęte z Anną Boleyn, są nawet tacy, którzy twierdzą, że to o wiele więcej, niż Elżbieta zasługuje, gdyż w istocie jest córką innego mężczyzny. Jane Rochford — która zdaje się

mieć pojęcie o wszystkim — pokazała mi portret lady Elżbiety, zwracając mi uwagę na włosy, czerwone jak węgle w rozgrzanym piecyku, i uśmiechnęła się konspiracyjnie, jakby chciała powiedzieć, że nie może być wątpliwości, kto ją spłodził. Mimo to król Henryk, przyznawszy sobie prawo do decydowania o tym, które z dzieci uzna, postanowił, że lady Elżbieta wychowa się z dala od dworu, a kiedy osiągnie odpowiedni wiek, zostanie wydana za pomniejszego wielmożę. Chyba że uda mi się z nim wcześniej rozmówić. Może po paru latach małżeństwa, jak już dam mu upragnionego syna, zechce być łagodniejszy dla tej małej dziewczynki, która tak bardzo potrzebuje dobroci. Z kolei księżniczce Marii wolno obecnie przebywać w Londynie i w pałacu, mimo iż przez lata z rzędu pozostawała w królewskiej niełasce po tym, jak woli najjaśniejszego pana sprzeciwiła się jej matka. Zdaniem lady Rochford właśnie to, że królowa Katarzyna nie zgodziła się zwolnić króla z przysięgi małżeńskiej, spowodowało, iż podważył ważność ich związku i wyparł się swej najstarszej córki. Staram się jak mogę, by nie myśleć o nim źle z tej przyczyny. To wszystko działo się tak dawno temu, a poza tym nie czuję się władna rozsądzać, po czyjej stronie leżała racja. Aczkolwiek obarczać dziecko winą za upór matki wydaje mi się okrucieństwem. Naturalnie księżniczka Maria przestała już być dzieckiem. Wyrosła na młodą niewiastę gotową do zamążpójścia. Obawiam się, że może być słabego zdrowia, jako że za mojej obecności nie pojawiła się na dworze ani razu, ale lady Rochford twierdzi, iż nic jej nie dolega i tylko unika oficjalnych okazji z tego względu, że ojciec znalazł dla niej nowego narzeczonego. Nie mogę za to winić biedactwa, gdyż z tego co wiem, pierwotnie miała być narzeczoną mojego brata Wilhelma, następnie zaś delfina Francji, a jeszcze później jednego z habsburskich książąt. To zrozumiałe, że kandydat na męża się zmienia w zależności od sytuacji politycznej. Dziwić może raczej niepewność co do jej pozycji. W końcu mowa o kimś bez solidnego rodowodu — ojciec już raz ją wydziedziczył, potem ponownie uczynił następczynią tronu, lecz któż wie, co postanowi w przyszłości, skoro jego zdanie to świętość równa wyrokom Boskim? Jak tylko zyskam nieco władzy i wpływ na mego małżonka króla, poproszę go, by raz na zawsze wyjaśnił położenie księżniczki. To doprawdy nie w porządku, żeby nie wiedziała, czy jest córką monarchy czy też właściwie nikim, zwłaszcza iż to w znaczący sposób waży na jej dalszych losach: przecież żaden wysoko urodzony mężczyzna nie będzie chciał ryzykować związania się z kimś o tak niepewnym rodowodzie. Sądzę, że najjaśniejszy pan nie spojrzał na sprawę od tej strony i nie znalazł się doradca skłonny wystąpić w roli adwokata Marii. Tymczasem mnie jako żonie jak najbardziej przystoi zaakcentować potrzeby pasierbic i zatroszczyć się o to, by przy okazji nie ucierpiał majestat ich ojca. Szkopuł w tym, że księżniczka Maria jest zdeklarowaną papistką, a ja się urodziłam i wychowałam w kraju, który odrzucił wypaczenia papizmu i dał światu prostszy, czystszy Kościół. Mam jednak nadzieję, iż mimo różnic dzielących nas w kwestii wiary, będziemy mogły żyć w przyjaźni. Nade wszystko bowiem pragnę być dobrą królową dla Anglii i dobrą przyjaciółką dla księżniczki, co ona z pewnością zrozumie i doceni, jako że ma już

swoje lata. Cokolwiek się słyszy o Katarzynie Aragońskiej, nie można zaprzeczyć, że była dobrą królową i dobrą matką. Moim zamiarem jest pójść w jej ślady, któż zatem lepiej pochwali moje intencje jak nie jej rodzona córka?

Katarzyna Pałac Whitehall, styczeń 1540 roku

Zostaję wezwana, by przećwiczyć maskaradę, coś w rodzaju żywego obrazu na otwarcie wielkiego turnieju. Miłościwy pan odegra rolę rycerza z głębin, a my będziemy falami, rybami czy czymś w tym rodzaju, i ciągnąc się w jego świcie, zatańczymy przed królową i całym dworem. Jego nadworny muzyk już skomponował melodię i z tego co wiem, będzie nas sześć. Zdaje się, że mamy reprezentować muzy, chociaż po prawdzie nie jestem tego pewna. Tak czy siak, liczę na to, że kostium okaże się uszyty z najprzedniejszego jedwabiu. Wśród tancerek znajdą się — oprócz mnie — także: Anna Bassett, Alison, Joanna, Maria i Katarzyna Carey. Anna jest chyba najładniejsza z nas wszystkich, ma bardzo jasne włosy i ogromne niebieskie oczy, i umie zrobić coś, czego ja dopiero muszę się nauczyć, mianowicie spuszcza wzrok i zaraz podnosi spojrzenie, jak gdyby usłyszała coś niebywale interesującego, a nawet zdrożnego. Starczy podać jej cenę zgrzebnego, płótna za jard, a ona spuści wzrok i zaraz podniesie spojrzenie, jak gdyby właśnie wyznało jej się miłość. Oczywista tylko gdy patrzy na nią ktoś jeszcze. Kiedy jesteśmy same, nie wysila się tak. Ale tuż po niej plasuję się ja. Anna jest córką lorda i lady Lisie i wielką ulubienicą króla, który dal się złapać na to jej trzepotanie powiekami i nawet przyobiecał jej w podarunku wierzchowca, co gdyby mnie ktoś pytał, wydaje się lekką przesadą, skoro mowa tylko o zamykaniu i otwieraniu oczu. Coraz częściej się przekonuję, że na dworze królewskim można zdobyć majątek, pod warunkiem że wie się jak. Wpadam do komnaty z lekką zadyszką, gdyż jestem spóźniona, a tam już stoi miłościwy pan we własnej osobie i w otoczeniu dwóch czy trzech najbliższych kompanów. Są tam: Charles Brandon, Tomasz Wyatt i młody Tomasz Culpepper — ten ostatni stoi przy muzykach, przeglądając nuty. Dygam w progu głęboko i kątem oka dostrzegam Annę Bassett na samym przedzie, oczywista robiącą tę swoją skromną minkę, a za nią resztę. Wszystkie cztery jedna przez drugą wyciągają szyje jak głodne łabędziątka, dopraszając się uwagi najjaśniejszego pana. Lecz on uśmiecha się do mnie. Słowo. Odwraca się w moją stronę i rzecze: — O! Moja mała przyjaciółka z Rochesteru. Znów opadam niemal do samej ziemi i podrywam się lekko pochylona, tak żeby wszyscy obecni mężczyźni mieli okazję się przyjrzeć niskiemu wycięciu sukni i temu, co się w nim kryje. Równocześnie sapię:

— Wasza wysokość!... — jakbym ledwie była w stanie mówić z przepełniającej mnie namiętności. Widzę, że bardzo im się wszystkim to podoba, a Tomasz Culpepper, mający zdumiewająco błękitne oczy, porozumiewawczo puszcza do mnie oko jak jeden Howard do drugiego. — Naprawdę mnie nie poznałaś wtedy w Rochesterze, moja droga? — pyta król. Przemierza komnatę i unosi mi palcem brodę, jakbym była małym dzieckiem, co niezbyt mi się podoba, mimo to stoję prosto i odpowiadam: — Naprawdę, wasza wysokość. Ale teraz już wszędzie cię poznam, najjaśniejszy panie. — Jakże to? Po czym? — pyta z wyrozumiałością w głosie niczym dobry ojciec w czas świąt Bożego Narodzenia. No to mnie ma, myślę. Nie chodziło mi o nic konkretnego, po prostu starałam się być uprzejma. Wiem, że muszę coś powiedzieć, tylko nie wiem co. Kierowana instynktem patrzę na niego tak, jakbym miała masę wyznań, ale nie śmiała żadnego poczynić, i ku swej wielkiej radości czuję ciepło na licach, i wiem już, że się rumienię. Oczywista czerwienię się z czystej próżności i przepełniającego mnie szczęścia, że sam miłościwy pan mnie zauważył w obecności tej wywłoki Anny Bassett, choć trochę także ze zmieszania, iż w głowie mam pustkę. On jednak bierze mój rumieniec za oznakę skromności i odruchowo ujmuje mnie za rękę, po czym odprowadza kawałek, poza zasięg uszu tamtych. Nie odrywam spojrzenia od posadzki, nawet nie odmruguję młodemu Culpepperowi. — No już, moja droga — rzecze z wielką łagodnością w głosie. — Moje drogie biedactwo, nie miałem zamiaru cię zmieszać. — Jesteś nazbyt łaskaw, miłościwy panie — mówię tylko. — A ja nazbyt nieśmiała. — Domyślam się, że Anna Bassett wodzi za nami spojrzeniem, gotowa zabić mnie na miejscu. — Moje drogie, kochane biedactwo — rzecze król jeszcze delikatniej. — Kiedy mnie zapytałeś... — Tak? Kiedy o co cię zapytałem? Biorę głębszy oddech. Gdyby nie był królem, wiedziałabym, jak to rozegrać. On wszakże bez wątpienia jest królem, co sprawia, że nieco się waham. W dodatku jest dość stary, by być moim dziadkiem, romansować z kimś takim to lekka nieprzyzwoitość. Potem jednak zerkam na jego twarz i dostrzegam dobrze mi znany wyraz. Tak wyglądają mężczyźni, którzy świata poza mną nie widzą. Jakby chcieli mnie całą połknąć, porwać, posiąść jednym ruchem. — Kiedy mnie zapytałeś, po czym cię poznam — odzywam się cienkim dziewczyńskim głosikiem. — Bo poznam cię, naprawdę. — Ale po czym? Nachyla się ku mnie, żeby lepiej słyszeć, a ja nagle w przypływie olśnienia wymieszanego z ekscytacją uświadamiam sobie, że nie ma żadnego znaczenia, iż on jest królem. Tak samo się do mnie klei jak zarządca mojej babki. Ma ten sam cielęcy wyraz

twarzy. Przysięgam, że go rozpoznaję. I nic dziwnego, w końcu widziałam go tyle razy. W taki sposób patrzą na mnie starsi mężczyźni, którzy aż się na mój widok ślinią. Oczywista nic w tym miłego. No ale tak spoglądają staruszkowie na niewiasty dość młode, by być ich córkami, wyobrażając sobie, że sami są w wieku swoich synów. Tak zerkają starcy pożądający młódki w wieku ich córki, zdający sobie sprawę, że to grzech. — Po tym, żeś taki przystojny — odpowiadam, patrząc mu prosto w oczy. Ryzykuję i czekam, co będzie. — Jesteś najprzystojniejszy na całym dworze, miłościwy panie. Zamiera bez ruchu, zupełnie jak człowiek, który niespodzianie usłyszał cudną muzykę. Jak człowiek, na którego padł czar. — Twoim zdaniem jestem najprzystojniejszy na dworze? — upewnia się, nie dowierzając własnym uszom. — Moja droga, mógłbym być twoim ojcem... Chyba raczej dziadkiem, poprawiam go w myślach. Nie spuszczam jednak wzroku i cieniutkim głosikiem dziwię się: — Naprawdę? — jak gdybym nie wiedziała, że zbliża się do pięćdziesiątki, podczas gdy ja nie mam nawet piętnastu lat. Po chwili dodaję: — Nie lubię się zadawać z chłopcami. Takie z nich głuptasy... — Narzucają ci się? — pyta czujnie. — Och, nie, skądże — zaprzeczam szybko. — W ogóle nie mam z nimi do czynienia. Marzy mi się chodzić pod ramię z mężczyzną, który wie coś o świecie. Który może mną pokierować. Któremu mogłabym w pełni zaufać. — Jeszcze tego popołudnia będziesz chodzić pod ramię ze mną — obiecuje. — Opowiesz mi o wszystkich swoich drobnych zmartwieniach. A jeżeli się okaże, że ktoś, jakkolwiek byłby znaczny, naprzykrzał ci się choć raz, odpowie za to przede mną. Dygając, kolanami niemal dotykam ziemi. Stoję tak blisko niego, że prawie ocieram się czołem o jego pludry. Jeżeli to nie zadziała, będę bardzo zdziwiona. Podnoszę nań spojrzenie i uśmiecham się, potrząsając lekko głową niby w największym zdumieniu. W duchu zaś myślę sobie, że spisałam się wybornie. — To wielki zaszczyt, wasza wysokość — szepczę.

Anna Pałac Whitehall, 11 stycznia 1540 roku

Co za wspaniały dzień, nareszcie czuję, że naprawdę jestem królową. Zasiadam w loży królewskiej — w loży królowej, mojej loży — w nowo wzniesionym skrzydle Whitehallu, a na arenie poniżej występuje kwiat rycerstwa Anglii z kilkoma wielmożami przybyłymi z Francji i Hiszpanii, by wykazać się odwagą w szrankach i ubiegać się o moje względy. Tak, o moje względy, bo choć w środku pozostałam Anną z Kliwii, niespecjalnie szanowaną ani też nie najładniejszą i nie najłagodniejszą z sióstr, od teraz dla wszystkich jestem królową Anglii i sama nie mogę uwierzyć, o ile wyższa i wspanialsza się sobie wydaję, odkąd noszę koronę. Nowa suknia również przyczynia się do mej pewności siebie. Została uszyta na angielską modłę i choć czuję się naga z powodu nisko wyciętego dekoltu i braku muślinu zasłaniającego mnie aż po brodę, wiem, że nareszcie się nie wyróżniam spomiędzy pozostałych dam i nie rzucam w oczy jako nowoprzybyła na dwór. Mam nawet francuski mały czepek, aczkolwiek naciągnęłam go mocno na czoło, by zakryć linię włosów. Niemal nic nie waży, toteż z trudem się powstrzymuję, aby nie potrząsać głową i nie śmiać się w głos z radości na tę ulgę. Za nic jednak nie chcę się wydać nadmiernie odmieniona, nazbyt swobodna w zachowaniu. Jestem świadoma, że pani matka nie pochwaliłaby mego wyglądu, i nie zamierzam zawieść ani jej, ani ojczyzny. Jak dotąd liczni panowie poprosili mnie o szarfę, aby mogli się pojedynkować w moim imieniu, a wszyscy nisko mi się kłaniali i uśmiechali się do mnie z wyjątkowym ciepłem w oczach. Szafuję honorowymi względami nadzwyczaj ostrożnie, ani na moment się nie zapominając i przyznając zaszczyt reprezentowania mnie w szrankach tylko tym, którzy jawnie noszą znak przychylności króla bądź zostali przezeń wyróżnieni postawieniem zakładu. Lady Rochford jest mi doskonałym doradcą i nie pozwoli, bym popełniła jakąś gafę i kogoś uraziła czy też, nie daj Boże, wywołała skandal, co byłoby całkiem nie do pomyślenia. Nawet na chwilę nie zapominam, że królowa Anglii musi być poza wszelkim podejrzeniem. Nie sposób nie pamiętać, iż w dzień podobny do tego paru młodych mężczyzn przyjęło od królowej rzuconą chusteczkę i nim zaszło słońce, zostali ujęci przez straże za cudzołóstwo, a ona skończyła na szafocie. Wszelako dworzanie zachowują się tak, jakby to się nigdy nie stało, mimo że świadkowie, którzy zeznawali podczas procesu i przyczynili się do wydania wyroków śmierci, są tu dzisiaj z nami, w jasnym słońcu tego pięknego dnia,

uśmiechają się i wykrzykują rozkazy, a ci nieliczni, którzy wtedy umknęli spod kosy — jak Tomasz Wyatt — promienieją i zerkają w górę na mnie, jakby za ich życia na moim miejscu nie siedziały trzy inne niewiasty. Arena została wydzielona pomalowanymi deskami i oznaczona słupami w tudorowskich kolorach, zieleni i bieli, proporce powiewają na nich wysoko. Na widowni znajdują się tysiące ludzi, wszyscy wystrojeni w co mieli najlepszego i wyczekujący rozrywki. Panuje nieopisany gwar: wszyscy wykrzykują swoje zakłady, kwiaciarki donośnie oznajmiają ceny wiązanek i bukiecików, monety brzęczą, przechodząc z rąk do rąk. Poddani wiwatują, ilekroć zwrócę się w ich stronę, a ich żony i córki machają do mnie i wołają: „Niech żyje dobra królowa Anna!”, jak tylko uniosę rękę, dając znak, że i je dostrzegam. Mężczyźni wyrzucają czapki wysoko w powietrze i ryczą na całe gardło moje imię, a wielmoże sznurem przesuwają się przez moją lożę, by pochylić się nad moją wyciągniętą ręką i przedstawić mi swoje małżonki, które przybyły do Londynu z okazji królewskiego ślubu i wielkiego turnieju. W powietrzu unosi się słodki zapach kwiatów i lekko mdlący świeżo zwilżonego piasku, wierzchowce wpadające cwałem na arenę i podrywające przednie nogi niczym w salucie wzbijają chmurę złocistego pyłu. Rycerze prezentują się olśniewająco w błyszczących zbrojach wypolerowanych tak, że lśnią jak żywe srebro, bogato zdobionych grawerunkami i metalami szlachetnymi. Ich chorążowie dzierżą proporce uszyte z połyskujących jedwabi haftowanych w rozmaite herby i motta. Wielu uczestników nie ujawnia swego prawdziwego imienia, kryjąc się za zasłonami hełmów i romantycznymi mianami wykrzykiwanymi przez heroldów, niektórym towarzyszą bardowie wyśpiewujący wierszem ich tragiczną historię, inni sami śpiewają pieśni przed rozpoczęciem turnieju. Żywiłam obawy, że czeka mnie dzień niekończących się walk i że nic nie będę rozumiała z tego, co się dzieje wokół, lecz uroczystość w pewnym sensie przypomina maskaradę, w której biorą udział wierzchowce pełnej krwi, przystojni mężczyźni u szczytu sławy i wiwatujące tłumy. Przed rozpoczęciem pojedynków prezentują się wszyscy uczestnicy, obchodząc powoli arenę, a następnie wystawiony jest żywy obraz. Najjaśniejszy pan znajduje się w centrum sceny, odziany jak krzyżowiec, za nim zaś podążają dworki z mojej świty, również przebrane i usadzone na wielkim wozie, który wjeżdża ciągniony przez konie przystrojone niebieskimi wstążkami. Pasy falującej materii mają przedstawiać morze, to zrozumiałe, ale kim są dworki, nie potrafię odgadnąć. Można przypuszczać, że szeroko uśmiechnięta młoda Katarzyna Howard, stojąca na samym przedzie i ocieniająca oczy ręką uniesioną do czoła, jest rusałką wypatrującą niebezpieczeństwa czy czymś w tym guście, może nawet syreną. Bez wątpienia spowija ją biały muślin mający symbolizować morską pianę i tak się składa, że lekko opadający jej z jednego ramienia, jak gdyby wynurzała się naga z odmętów. Kiedy tylko nieco lepiej poznam tutejszy język, porozmawiam z nią na temat skromności i ostrożnego obchodzenia się z własną reputacją. Biedaczka nie ma matki, która odumarła ją w dziecięctwie, za ojca zaś musi jej wystarczyć rozrzutnik żyjący aż w Calais.

Od Jane wiem, że wychowywała ją przyrodnia babka, i przypuszczam, że nikt nie zadał sobie trudu, by uprzedzić dziewczynę, iż król nie toleruje na swym dworze żadnych nieprzystojnych zachowań. Wyjątkowo dziś jej strój jest dopuszczalny, jako że mówimy o żywym obrazie, wszelako to odsłanianie połowy pleców z pewnością nie tylko mnie wydaje się przesadą. Dworki tańczą na arenie, po czym dygają przede mną i odprowadzają króla do mojej loży, gdzie zajmuje miejsce obok mnie. Uśmiecham się i podaję mu rękę, zupełnie jakbym grała ciąg dalszy żywego obrazu, a tłum widząc to, ryczy z zachwytu i gwiżdże głośno, kiedy miłościwy pan pochyla się i składa pocałunek na mej dłoni. Moją rolą jest uśmiechać się słodko, kłaniać mężowi i zawsze witać go miło. Pomagam mu zasiąść na wzmocnionym tronie, który znacznie góruje nad moim, a lady Rochford pilnuje, aby natychmiast podano mi kielich z winem i jakieś przysmaki, po czym skinieniem daje mi znak, iż powinnam przysiąść z powrotem. Tymczasem dworki rozpierzchają się w popłochu, kiedy pół tuzina rycerzy zakutych w ciemne zbóje i powiewających turkusowymi proporcami wjeżdża na arenę, przywodząc mi na myśl sztorm albo samego Neptuna. Czuję się wielką ignorantką, nie umiejąc się domyślić znaczenia wszystkich symboli, co chyba jednak uchodzi powszechnej uwagi, jako że rycerze tylko przejeżdżają wzdłuż kolorowych band, po czym heroldzi wykrzykują ich tytuły i miana, a widownia wrzeszczy ogłuszająco, nie mogąc się doczekać rozpoczęcia turnieju. Znaczniejsi widzowie zostali usadzeni na przypominających pokrojony tort trybunach, a biedacy tłoczą się w wąskich szczelinach. Ilekroć jakiś rycerz zatrzymuje się pod lożą, by zaprezentować swój herb, rozlega się pomruk aprobaty i wznoszą się okrzyki: „Anna! Anna Kliwijska!”. Powstaję, uśmiecham się i macham w podzięce w stronę tłumów. Nie mam pojęcia, cóżem uczyniła, by zasłużyć sobie na taką przychylność ludu, ale cieszy mnie bardzo, iż Anglicy zapałali do mnie sympatią równie szybko i naturalnie, jak ja ich pokochałam. Król także wstaje i ujmuje mnie za rękę na oczach wszystkich. — Doskonale — oznajmia krótko, po czym opuszcza lożę. Spoglądam na Jane Boleyn na wypadek, gdyby oczekiwał, żebym poszła za nim. Ona jednak kręci głową. — Król poszedł porozmawiać z rycerzami — informuje mnie. — No i oczywiście z dziewczętami. Ty zostajesz tutaj. Siadam i niemal od razu widzę, że najjaśniejszy pan zdążył się pojawić we własnej loży dokładnie naprzeciwko mojej. Macha do mnie ręką, odwzajemniam ten gest. Siada, ja zaś siadam parę uderzeń serca po nim. — Wszyscy już cię kochają — rzecze cicho lord Lisie, a ja choć rozumiem słowa, nie do końca pojmuję, co do mnie mówi. — Ale dlaczego? Uśmiecha się. — Dlatego, że jesteś młoda... — Czeka, aż kiwnę głową. — Wszyscy chcą, żebyś

urodziła syna. Lecz również z tego powodu, że jesteś ładna, wiele się uśmiechasz i wesoło machasz ręką. Poddani pragną młodej szczęśliwej królowej, która da Anglii kolejnego dziedzica. Wzruszam lekko ramionami na te zwykłe pragnienia skomplikowanych — jak mi się wydawało — ludzi. Skoro chcą mnie widzieć szczęśliwą, z łatwością jestem w stanie sprostać ich wymaganiom. Nigdy w życiu nie byłam bowiem taka szczęśliwa. Nigdy nie znalazłam się w bezpiecznej odległości od matczynych wymówek i braterskich złośliwostek. Nigdy nie byłam, tak jak teraz, niewiastą o własnej niepodważalnej pozycji, mającą swoje miejsce w świecie i swoich przyjaciół. Zostałam królową potężnego kraju, który z pewnością jeszcze wzrośnie w siłę i dostatek, nie cofając się przed niczym. Najjaśniejszy pan przewodzi humorzastemu dworowi, nawet ja to widzę, lecz coś mi mówi, że i tę sprawę mogę załagodzić. Być może uda mi się wprowadzić w Anglii jakże potrzebną równowagę, nakłonić króla do większej cierpliwości. Oczyma wyobraźni już widzę swoje przyszłe życie tutaj, wyobrażam sobie siebie jako dobrą królową. Wiem, że mi się powiedzie. Obdarzam uśmiechem lorda Lisie, który w minione dni trzymał się ode mnie na dystans, jakby utraciwszy swą zwykłą łagodność. — Dziękuję — odpowiadam. — Mam nadzieję, że tak się stanie... — Kiwa na to głową. — Dobrze się miewasz? — pytam niezdarnie. — Jesteś szczęśliwy? Spogląda na mnie zaskoczony. — Eee... tak, wasza królewska mość. Odszukuję słowo, którego mi zabrakło. — Na pewno nie masz kłopotów? Przez mgnienie oka widzę to, widzę, jak strach przemyka mu cieniem po twarzy, widzę jego chęć, by mi się zwierzyć. Jednakże już po chwili mam wrażenie, że tylko mi się przywidziało. — Nie, wasza królewska mość. Nie mam żadnych kłopotów. Zauważam, iż jego spojrzenie biegnie na przeciwległą stronę areny, do loży, w której zasiada król. Tomasz Cromwell nachyla się właśnie do królewskiego ucha i coś szepcze. Zdaję sobie sprawę, że na dworze zawsze są jakieś frakcje, że władca przyznaje i odbiera zaszczyty według tylko jemu znanego klucza. Niewykluczone, że lord Lisie uraził miłościwego pana i wypadł z łask. — Jesteś moim dobrym przyjacielem — zapewniam go. Potakuje skinieniem. — Niech Bóg czuwa nad waszą królewską mością, cokolwiek przyniesie przyszłość — mówi i odstępuje krok w tył, by stanąć pod ścianą loży. Przyglądam się, jak król wstaje i zbliża się do balustrady. Paź podtrzymuje go od strony chromej nogi. Henryk podnosi rękę, w której trzyma rycerską rękawicę, wysoko nad głowę. Zebrani cichną, wbijając wzrok w swego króla, w człowieka, który uczynił się władcą absolutnym i papieżem na swojej ziemi. Kiedy uwaga wszystkich jest skupiona na nim,

składa mi ukłon i czyni gest rękawicą. Tłum zaczyna skandować moje imię. To ja mam rozpocząć turniej. Powstaję z tronu pod królewskim baldachimem. Po obu stronach falują zasłony loży ubarwione na tudorowską zieleń i biel, wszędzie pobłyskują moje inicjały i mój herb. Inicjały poprzednich królowych kryją się w cieniu, nie śmią ukazać się światłu dnia. Dla każdego, kto by się dzisiaj pojawił w Anglii, byłoby jasne, że władała tu zawsze jedna królowa: ja, Anna Kliwijska. Dworzanie, poddani, nawet król zgodnie ignorują istnienie moich poprzedniczek, a ja ani myślę o nich pamiętać. Ten turniej odbywa się na moją cześć, jak gdybym była najpierwszą żoną Henryka VIII. Unoszę dłoń, na co okrzyki zamierają jak nożem uciął. Upuszczam swoją rękawiczkę i w tej samej chwili z przeciwnych stron areny podrywają się do galopu wierzchowce ukłute ostrogami. Dwaj jeźdźcy gnają ku sobie, ten po lewej, lord Richman, obniża kopię okamgnienie później niż jego rywal i mierzy celniej. Z ogłuszającym hukiem przypominającym uderzenie topora w pień drzewa jego nakierowana na wprost kopia trafia w sam środek napierśnika drugiego mężczyzny, który wydaje donośny ryk i nie utrzymawszy się w siodle, spada na plecy w pył areny. Lord Richman zmierza galopem za linię, gdzie giermek stara się złapać wierzchowca za wędzidło, podczas gdy jego pan podnosi przyłbicę, by spojrzeć na pokonanego przeciwnika. Wśród ogólnego poruszenia lady Lisie wydaje cichy okrzyk i zrywa się ze swego miejsca w loży. Spieszony zawodnik niepewnie podnosi się na nogi. — Jest ranny? — pytam cicho lady Rochford, która pożera go wzrokiem. — To możliwe — odpowiada z radością w głosie. — Pojedynkowanie się to nie przelewki. Każdy uczestnik turnieju wie, czym grozi. — Czemu jeszcze nie przyszedł... — nie mogę przypomnieć sobie, jak jest po angielsku lekarz. — Porusza się o własnych siłach — pokazuje palcem lady Rochford. — Nic mu nie jest. Spod ściąganego hełmu wyziera biała jak prześcieradło twarz. Nieszczęsny młodzieniec. Ciemnobrązowe kręcone włosy lepią mu się od potu i przyklejają do bladego oblicza. — Tomasz Culpepper — informuje mnie lady Rochford. — Mój daleki kuzyn. Ależ przystojny z niego chłopiec... — Posyła mi przebiegle spojrzenie. — Lady Lisie wręczyła mu swoją szarfę przed walką, ponoć nadzwyczaj śmiało poczyna sobie z damami dworu... Uśmiecham się doń, gdy chwiejnym krokiem zbliża się do mojej loży, by złożyć przede mną ukłon. Giermek podtrzymuje go za łokieć, pomagając mu się wyprostować. — Biedny chłopcze — wzdycham — biedny chłopcze... — Przegrana pod twoim okiem to dla mnie zaszczyt, wasza królewska mość. — Mówi niewyraźnie z powodu posiniaczonych przez metal ust. Rzeczywiście jest niesłychanie przystojny, nawet ja, wychowana przez najsurowszą z matek, czuję pragnienie, by go stąd zabrać i obmyć z kurzu i krwi. — Za twoim pozwoleniem, najjaśniejsza pani, wstąpię w szranki ponownie. Może już jutro, jeśli zdołam dosiąść rumaka. — Zgoda, ale musisz na siebie bardziej uważać.

Posyła mi najcudowniejszy słodko-gorzki uśmiech, kłania się i oddala na bok. Kuśtykając, schodzi z areny, podczas gdy jego oponent z uniesioną na sztorc kopią objeżdża szranki, odbierając donośne hołdy wykrzykiwane przez tych, którzy postawili na niego w zakładach. Odwracam się do swych dworek i widzę, że lady Lisie odprowadza spojrzeniem przegranego, jakby był jej ukochanym, i że Katarzyna Howard w pelerynie zarzuconej na nagie ramiona robi to samo. — Dość — mówię ostro. Muszę zacząć dyscyplinować swoje damy dworu. Powinny się zachowywać tak, jak życzyłaby sobie pani matka. Królowa Anglii i jej dworki muszą być bez zarzutu, a już na pewno nie powinny we trzy wlepiać oczu w choćby najprzystojniejszego młodzika. — Katarzyno, odziej się natychmiast w coś bardziej przyzwoitego. Lady Lisie, gdzie twój małżonek? Obie szarpią głowami, a Katarzyna Howard wymyka się cichcem do garderoby. Odchylam się na oparcie tronu, obserwując, jak następna para zawodników wjeżdża na arenę. Tym razem wiersz jest niebywale długi i cały po łacinie, tak że z nudów bezwiednie mnę w dłoniach list, który ze sobą przyniosłam. Napisała go Elżbieta, sześcioletnia córka króla. Przeczytałam go już tyle razy, że rozszyfrowałam każde słowo, a nawet niemal nauczyłam się treści na pamięć. Mała księżniczka zapewnia mnie, iż uznaje we mnie królową i macochę, i obiecuje mi posłuszeństwo. Pod powiekami czuję łzy, ilekroć pomyślę o tym niewinnym dziewczęciu obmyślającym gładkie frazy, a potem przelewającym słowa na papier dopóty, dopóki litery nie będą tak okrągłe i równe jak te, które by wyszły spod ręki królewskiego klerka. Najwyraźniej zależy jej na przenosinach do Londynu, a ja mam nadzieję, że uda mi się dla niej znaleźć miejsce na moim dworze. Służą mi młodziutkie dworki tylko nieznacznie od niej starsze, a poza tym jakże wielką radość sprawiłaby mi jej obecność tutaj! Teraz mieszka sama, pod opieką wyłącznie piastunki i guwernantki, i nawet miłościwy pan musi być zdania, że pieczę nad nią powinna sprawować jego żona i królowa. Rozlegają się fanfary, a kiedy znów spoglądam na arenę, jeźdźcy stoją rzędem po jednej stronie i salutują królowi, który utykając, zmierza ku mojej loży. Paziowie rzucają się otwierać drzwi, żeby mógł wkroczyć na górę po schodkach. Pomagają mu w tym dwaj młodzi mężczyźni podtrzymujący go z lewa i z prawa. Poznałam go już wystarczająco, aby wiedzieć, iż coś takiego — wszyscy dostali naoczny dowód jego słabości! — wprawi go w gniew. Skrępowany i upokorzony w pierwszym odruchu zechce upokorzyć kogoś innego. Wstaję i dygam przed nim, jak zwykle nie wiedząc, czy powinnam wyciągnąć rękę, na wypadek gdyby pragnął złożyć na niej pocałunek. Dzisiaj jednak, na oczach tłumów, przyciąga mnie bezceremonialnie do siebie i wyciska pocałunek na moich ustach, co wywołuje grzmiący aplauz. To mu wychodzi niezgorzej, w każdej sytuacji potrafi zdobyć przychylność poddanych. Zasiada na tronie, a ja staję przy nim. — Culpepper nieźle oberwał — stwierdza. Niezbyt dobrze go rozumiem, toteż milczę. Zapada niezręczne milczenie, z czego wnoszę,

że jednak powinna się odezwać. Myślę gorączkowo, co by tu powiedzieć i gdzie znaleźć potrzebne słowa. Nareszcie mam! — Lubisz turnieje? — pytam. Mina, którą robi, jest doprawdy przerażająca: ściąga brwi tak bardzo, że nieomal zasłaniają jego wściekłe małe oczka. Najwyraźniej powiedziałam nie to co trzeba i mocno go dotknęłam. Wciągam z przestrachem powietrze, nie wiedząc, czym dokładnie zawiniłam. — Proszę o wybaczenie... — jąkam się. — Czy lubię turnieje? — powtarza z goryczą. — O, tak... Bardzo bym je lubił, gdybym mógł brać w nich udział, zamiast siedzieć jak kaleka z powodu jątrzącej się rany, która ani myśli się zagoić, która przysparza mi cierpienia każdego dnia, która przyczyni się do mojej śmierci. Zapewne już niedługo. Która uniemożliwia mi chodzenie, stanie i siedzenie w siodle, ale oczywiście nikt się tym nie przejmuje. Lady Lisie występuje kroczek w przód. — Najjaśniejszy panie... jej wysokość królowa Anna chciała zapytać, czy najjaśniejszy pan lubi przyglądać się turniejom. Nie miała na myśli niczego złego, na pewno nie chciała cię urazić, miłościwy panie. Uczy się nowego języka nadspodziewanie szybko, wszelako zdarza się jej jeszcze popełniać drobne błędy... — Nic nie poradzi na to, że jest głupia jak but! — wrzeszczy na nią. Ślina z jego ściągniętych w ciup ust pryska jej na twarz, mimo to lady Lisie się nie cofa. Schyliwszy głowę, dyga głęboko i pozostaje w tej pozycji. Henryk patrzy zimno na czubek jej głowy. Pozostawia ją samą sobie i zwraca się do mnie. — Oczywiście tego nie wiesz, ale swego czasu byłem niezwyciężony w turniejach. Zawsze wygrywałem. Pobijałem każdego, kto odważył się stanąć ze mną w szranki. Pojedynkowałem się w przebraniu, żeby nikt nie dawał mi forów, ale nawet jeśli przeciwnik stosował wszystkie swoje sztuczki, biłem go na głowę. Byłem niepokonany. Nie było w Anglii waleczniejszego rycerza. Potrafiłem siedzieć w siodle cały dzień, łamałem kopie tuzinami. Pojmujesz, ty ciemniaczko? Nadal wstrząśnięta, potakuję skinieniem, mimo iż prawdę mówiąc, wyrzuca z siebie słowa tak szybko i z taką złością w głosie, że nie jestem w stanie za nim nadążyć i rozumiem tylko piąte przez dziesiąte. Usiłuję się uśmiechnąć, ale czuję, że wargi mi drżą. — Nikt mnie nie pobił — kontynuuje król. — Nigdy. Ani razu. Byłem najwaleczniejszym rycerzem w Anglii, a może nawet na świecie. Byłem niepokonany, mogłem się bić przez cały dzień i tańczyć przez całą noc, a nazajutrz wstać wcześnie i udać się na polowanie. A ty nie masz o niczym pojęcia. Zupełnie o niczym. Czy lubię turnieje? Na Boga, byłem kwiatem rycerstwa! Byłem ulubieńcem tłumów! Byłem zwycięzcą każdego turnieju! Nie znalazłby takiego drugiego! Mogłem się równać z rycerzami Okrągłego Stołu! Byłem legendą!... — Nie zapomniał o tym nikt, kto cię widział w szrankach, miłościwy panie — odzywa się lady Lisie, unosząc wreszcie głowę. — Wszem wobec wiadomo, iż jesteś najwaleczniejszym rycerzem, który kiedykolwiek postawił nogę na arenie. Po dziś dzień

nie znalazł się taki, co by cię przyćmił. Nikt nie może się z tobą równać. Żaden z obecnych rycerzy nie dorasta ci do pięt. — Hmmm — mruczy poirytowany i popada w zamyślenie. Niezręczne milczenie przeciąga się, jako że na arenie nic się nie dzieje, nic, co by mogło odwrócić naszą uwagę, i wszyscy w loży czekają, aż powiem coś miłego swemu mężowi, który z marsem na czole przygląda się herbom wymalowanym na deskach podłogi. — Och, wstańże wreszcie — burczy król do lady Lisie. — Twoje stare kolana się zastoją, jeśli będziesz je zginać jeszcze chwilę dłużej. — Dostałam list — obwieszczam, chcąc zmienić temat na mniej kontrowersyjny. Król się odwraca i spogląda na mnie, nawet stara się uśmiechnąć, lecz widzę, że jest wciąż poirytowany mną, moim ciężkim akcentem, tym, że co rusz się zacinam, szukając właściwych słów. — Dostałaś list — powtarza, okrutnie małpując moją wymowę. — Od księżniczki Elżbiety. — Lady — poprawia mnie. — Od lady Elżbiety. Waham się przez moment, nim stwierdzam za nim: — Od lady Elżbiety. — Wyciągam wiadomość i pokazuję mu. — Czy lady Elżbieta mogłaby tu przyjechać? Zamieszkać na moim dworze? Wyrywa mi kartkę z ręki, a ja ledwie się powstrzymuję, by jej nie bronić. Pragnę zachować ten list. To pierwsze słowa, jakie napisała do mnie moja mała pasierbica Elżbieta. Król na przemian wytrzeszcza i mruży oczy, aż w końcu pstryka palcami na pazia, który podaje mu monokl. Przykłada soczewkę do oka, lecz osłania twarz jedną ręką, aby poddani się nie dowiedzieli, że ich władca traci wzrok. Przebiega oczyma po treści listu, po czym oddaje zarówno monokl, jak i kartkę paziowi. — To mój list — mówię cicho. — Odpowiem za ciebie — rzecze. — Czy będzie jej wolno mnie odwiedzić? — chcę wiedzieć. — Nie. — Wasza wysokość, proszę... — Nie. Przez chwilę nic nie mówię, ale zaraz moja uparta natura, wyhodowana pod ciężką ręką brata, rozpieszczonego jak król, bierze górę i zmusza mnie do pociągnięcia tematu. — Dlaczego nie? — dopytuję. — Napisała do mnie, prosi mnie, a ja chcę ją widzieć. No więc dlaczego nie? Podnosi się z tronu i położywszy dłonie na oparciu, aby się do mnie nachylić, rzecze: — Miała matkę tak różną od ciebie pod każdym względem, że nie powinna łaknąć twego towarzystwa. Gdyby ją znała, nigdy nie chciałaby cię widzieć. I to właśnie jej powiem. Wyprostowawszy się ponownie, z tupotem schodzi ze stopni prowadzących na zewnątrz i przecinając arenę na przełaj, kieruje się do swojej loży.

Jane Pałac Whitehall, luty 1540 roku

Spodziewałam się tego wezwania od jego książęcej mości już w czasie trwania turnieju, wszelako on milczał. Być może tak jak ja dobrze pamięta tamten majowy turniej i powolne opadanie jej chusteczki na arenę, i śmiechy jej przyjaciół. Być może tak jak ja ilekroć słyszy dźwięki fanfar, przypomina sobie jej pobladłą twarz i rozpacz w oczach tamtego majowego dnia. Być może właśnie dlatego mój wuj czeka, aż bieżący turniej dobiegnie końca i życie w pałacu powróci w swoje koleiny, zanim każe mi się stawić w jego komnatach. Whitehall to idealnie miejsce do knowań. Korytarze wiją się i zakręcają, wielokrotnie się krzyżując, każdy dziedziniec ma pośrodku mały ogród, w którym można się przypadkiem spotkać, wszystkie komnaty mają co najmniej dwoje drzwi... Nawet ja nie znam wszystkich przejść wiodących z apartamentów do bramy wodnej. Nie poznała ich też Anna Boleyn, nie poznał mój mąż Jerzy, którzy przecież był mistrzem w znikaniu. Książę Norfolk przykazuje mi zjawić się po wieczerzy, toteż wymykam się z wielkiej sali i idąc okrężną drogą na wypadek, gdyby ktoś mnie śledził, docieram do jego komnat i wślizguję się do środka bez pukania. Tomasz Howard siedzi przy kominku. Z tego, że sługa właśnie sprząta ze stołu, wnoszę, że wuj wieczerzał w samotności i z pewnością jadł lepsze rzeczy niż my w wielkiej sali. W tym pałacu kuchnie są położone tak daleko od wielkiej sali, że jedzenie zdąży dwakroć wystygnąć, nim zostanie przyniesione i podane. Każdy kto, tak jak wuj, dysponuje w pełni funkcjonalnymi komnatami, każe przyrządzać potrawy w swojej kuchni. A wuj posiada tu najlepsze apartamenty po królewskich, tak jak zresztą wszędzie. Tylko jeden Cromwell może się poszczycić większymi wygodami. Howardowie zawsze byli najpierwszym rodem w królestwie i tak pozostało nawet po tym, jak Anna Boleyn przestała zasiadać na tronie. Nie zmieniło się też to, że ktoś musi wykonać brudną robotę, a my nadajemy się do tego jak nikt inny. Wuj odprawia służącego gestem i proponuje mi kielich wina. — Usiądź — mówi. Z tego honoru domyślam się, że zadanie, które zaraz mi zleci, będzie niełatwe, a może nawet niebezpieczne i bez wątpienia poufne. Siadam więc i upijam łyk wina. — Jak się mają sprawy na dworze królowej? — pyta mnie na początek. — Nie najgorzej — odpowiadam zgodnie z prawdą. — Królowa co dzień uczy się nowych słówek i powoli zaczyna rozumieć wszystko, co się do niej mówi. Niektórzy

jednak nadal jej nie doceniają pod tym względem. Powinno się ich przestrzec. — Przestroga trafiła do właściwych uszu — rzecze. — A co z jej nastrojem? — Nastrój też ma nie najgorszy — mówię. — Nie okazuje oznak tęsknoty za domem, wręcz przeciwnie, zdaje się zafascynowana i zainteresowana Anglią. Jest dobrą panią dla młodszych dworek, dogląda ich i liczy się z nimi, ale ma wysokie wymagania. Ogólnie sprawnie zarządza swoim dworem. Prywatnie jest religijna, choć bez przesady. — Modli się na protestancką modłę? — Nie, przyjęła angielski obrządek. I skrupulatnie go przestrzega. Książę Norfolk kiwa głową. — Nie przebąkuje o powrocie do Kliwii? — Nic mi o tym nie wiadomo. — Dziwne. Zapada cisza. Taki jest sposób wuja na wyciągnięcie dalszych informacji. Milczy i czeka, aż człowiek poczuje się w obowiązku dodać coś jeszcze. — Wydaje mi się, że pomiędzy nią i jej bratem nie układa się najlepiej — postanawiam go w końcu poinformować. — Królowa Anna była chyba ulubienicą ojca, który zmarł z pijaństwa. Później władzę w domu przejął jej brat. Wuj przygląda mi się z uwagą. — Zatem nie zanosi się na to, by miała ochotę zdjąć koronę i wrócić do domu? Potrząsam głową. — Nie — rzekę stanowczo. — Nigdy tego nie zrobi. Podoba jej się rola królowej i marzy wyłącznie o tym, by wydać na świat królewskie dzieci. Gdyby mogła, ściągnęłaby do swego boku księcia Edwarda i wielce ją rozczarowała odmowa króla w sprawie zaproszenia na dwór księżn... lady Elżbiety. Pragnie własnych dzieci, lecz nie ma nic przeciwko opiekowaniu się pasierbami. Już planuje tutaj swoją przyszłość, całe swoje życie. Nie zarzuci swych planów po dobroci, jeśli to ci chodziło po głowie, milordzie. Unosi obie dłonie. — Nic mi nie chodzi po głowie — kłamie. Milczę, czekając, aż mi powie, czego ode mnie chce. — A ta dziewczyna... — podejmuje. — Nasza mała Katarzyna... Król ją polubił, prawda? — Bardzo — zgadzam się z nim. — Ona zaś radzi sobie z nim jak dojrzała niewiasta. Jest niesłychanie zręczna. Zdaje się całkowicie niewinna i słodka, mimo że zachowuje się chwilami jak najgorsza ladacznica ze Smithfieldu. — Czarująca osóbka, naprawdę. Ambitna? — Nie, tylko chciwa. — Zdaje sobie sprawę, że król poślubił wcześniej dwie z dworek królowej? — Z prawie niczego nie zdaje sobie sprawy. Nie jest zbyt rozgarnięta — mówię prosto z mostu. — Umie romansować, bo to jej sprawia przyjemność, lecz rozumu ma tyle co piesek salonowy. To przyciąga jego uwagę.

— Doprawdy? — Nie zastanawia się nad przyszłością, nie sięga myślą dalej niż do najbliższej maskarady. Wysila się, żeby dostać drobne prezenty, ale nawet do głowy jej nie przyjdzie, że mogłaby sięgnąć po najwyższą nagrodę. — Ciekawe... — obnaża pożółkłe zęby w uśmiechu. — Zawsze przynosisz mi ciekawe wieści, Jane Boleyn. Ale wracając do króla i królowej. Co drugą noc odprowadzam go pod drzwi jej komnaty. Orientujesz się, czy stanął wreszcie na wysokości zadania? — Wszystkie jesteśmy zdania, że to mu się dotąd nie udało. — Zniżam głos, choć wiem, że w komnatach wuja można mówić śmiało. — Osobiście uważam, że utracił męską siłę. — Skąd to przekonanie? Wzruszam ramionami. — Był niemęski pod koniec życia Anny. Każdy to wie. Wybucha krótkim śmiechem. — Teraz już tak. To Jerzy, mój Jerzy ogłosił światu, że król jest impotentem, a uczynił to, kiedy go sądzono za zbrodnie, które wprost nie mieściły się w głowie. Chyba tylko on, nie mając nic do stracenia, był zdolny wypowiedzieć na głos niewypowiedziane, ogłosić to, co powinien był jednak zachować dla siebie. No ale mój Jerzy był odważny do samego końca. — Okazuje jej niezadowolenie? A ona? Czy burzy się na to, że nie może go zaspokoić? — Jest wobec niej szarmancki, aczkolwiek na ogół chłodny. Zupełnie jakby w ogóle nie kojarzył jej z przyjemnością. Jakby niczego nie kojarzył już z przyjemnością. — Twoim zdaniem ktoś inny by zdołał rozbudzić w nim namiętność? — Jest stary... — zaczynam, ale zaraz się wycofuję. Karcący wzrok jego książęcej mości przypomina mi, że i on nie jest już wyrostkiem. — To oczywiście żadna przeszkoda — dodaję szybko. — Wszelako doskwiera mu rana w nodze, ostatnimi czasy mocniej niż zazwyczaj. Sądząc po mocniejszym zapachu i utykaniu. — Tyle sam zauważyłem — rzecze cierpko. — I cierpi na zaparcia. — To także wszyscy dobrze wiemy — krzywi się. Nowiny na temat wypróżnień króla niesłychanie zaprzątają dworzan, tyleż przez wzgląd na niego, co na siebie. Kiedy król cierpi na wzdęcie trzewi, szybciej traci cierpliwość. — Ona nijak nie potrafi wzniecić w nim pasji... — Zniechęca go? — Chyba nie. Raczej zwyczajnie nie robi nic, aby mu pomóc. — Oszalała?! Skoro tak jej zależy, żeby być żoną i królową, musi mu dać syna! Nie wiem, czy powinnam się z nim podzielić swoimi przypuszczeniami, w końcu jednak decyduję się to zrobić. — W moim odczuciu przestrzeżono ją, aby nie okazywała się nazbyt chętna czy rozwiązła. — Nawet ja słyszę rodzący mi się w głębi gardła śmiech. — Jej matka i brat

zaliczają się do niezwykle pruderyjnych, ona sama odebrała surowe wychowanie. Zdaje się, że za punkt honoru postawiła sobie, by król jej nie oskarżył o gorącą krew. Książę Norfolk parska śmiechem. — Czy oni wszyscy poszaleli? Kto przysyła królowi takiemu jak Henryk bryłę lodu i jeszcze się spodziewa podziękowań?... — Poważnieje nagle. — Jak myślisz, niczego u niej nie wskórał? Wciąż jest dziewicą? — Tak, milordzie. Tak właśnie uważam. — Podejrzewam, że raczej nie trąbi o tym na prawo i lewo? Zwilżam winem gardło. — O ile mi wiadomo, nie zwierza się nikomu. Oczywiście nie wiem, o czym rozmawia ze swoimi krajankami, ale nie są w zbyt zażyłych stosunkach, nie szepczą po kątach. Może się wstydzi. Może tylko się stara być dyskretna. Stawiałabym na to, że dochowuje sekretu. — Nadzwyczaj godne pochwały zachowanie. I rzadkie u niewiasty — komentuje sucho książę Norfolk. — Ale, ale... Przed tobą by się otworzyła? — Być może. Co miałaby powiedzieć? Jego książęca mość rozmyśla nad czymś przez chwilę. — Sojusz z Kliwią przestał tak bardzo się liczyć. Przymierze między Francją i Hiszpanią słabnie, a kto wie, może nawet się rozpada, podczas gdy my sobie tutaj rozmawiamy. A skoro Francuzi i Hiszpanie już się nie lubią, nie jest nam do niczego potrzebne wsparcie niemieckich luteranów przeciwko zjednoczonym papistom. — Przerywa, by coś rozważyć. — Niebawem wybiorę się na dwór francuski wybadać, w jak zażyłych stosunkach pozostaje cesarz i król Francji. Jeżeli usłyszę od Franciszka, że nie pała nadmierną sympatią do Hiszpanów, że ma dosyć ich perfidii, zaistnieje szansa sojuszu między Anglią i Francją przeciwko Karolowi. W takiej sytuacji poparcie Kliwii zda się psu na buty, po co nam wtedy kliwijska królowa na tronie. — Ponownie urywa, tym razem dla wzmocnienia efektu ostatnich słów. — Byłoby znacznie lepiej, gdyby tron świecił pustkami i dało się ożenić Henryka z francuską księżniczką. Aż mi się w głowie kręci, co nawiasem mówiąc, często ma miejsce w trakcie moich rozmów z wujem. — Milordzie, czy próbujesz powiedzieć, że skoro król może się sprzymierzyć z Francją, niepotrzebna mu królowa Anna gwarantująca poparcie swojego brata? — Otóż to. Co więcej, przyjaźń Kliwii może nam przysporzyć problemów. Skoro Francuzi i Hiszpanie nie zbroją się wspólnie, Kliwia tylko psuje nam szyki. Na cóż nam układy z protestantami? Powinniśmy się raczej sprzymierzyć z jednym mocarstwem albo drugim, dołączyć znów do wielkiej gry toczącej się w Europie od wieków. Może nawet powinniśmy się pogodzić z papieżem. Jeśli będziemy mieli trochę szczęścia i Boga po swojej stronie, jego świątobliwość przebaczy Henrykowi, przyjmie go z powrotem na łono starego Kościoła i odda poddanym dawną religię. Wszystko bowiem jest możliwe, odkąd panuje król Henryk. W całej radzie królewskiej znalazł się zaledwie jeden człowiek uważający, iż książę Wilhelm na coś się przyda Anglii, i tenże człowiek stoi na krawędzi

przepaści. Zakrywam usta dłonią. — Tomasz Cromwell stoi na krawędzi przepaści? Mój wuj układa sobie coś w głowie. — Niezwykle delikatna misja zagraniczna zlecona przez króla, ta dotycząca wybadania nastrojów Franciszka, została powierzona mnie, nie Cromwellowi. Niezwykle drażliwe myśli rozważane przez króla, te dotyczące rozpanoszenia się reformacji, wymieniane są ze mną, nie z Cromwellem. Tomasz Cromwell doprowadził do zawarcia sojuszu z Kliwią. Wygląda jednak na to, że nie potrzebujemy niemieckich przyjaciół, a małżeństwo króla z Anną nie zostało skonsumowane. Wygląda na to, że miłościwemu panu nie przypadła do gustu kliwijska klaczka. Ergo... to po łacinie znaczy „zatem”, moja droga lady Rochford... ergo możemy za jednym zamachem pozbyć się niechcianej klaczki, niechcianego sojuszu i niechcianego doradcy. — A wtedy ty zostaniesz przewodniczącym rady królewskiej? — Jak Bóg da. — I będziesz dążył do przymierza z Francją? — Z Bożą pomocą. — Skoro mowa o Najwyższym, król powróci na łono Kościoła? — Na łono jedynego świętego powszechnego i apostolskiego Kościoła rzymskiego — poprawia mnie. — Tak. Co dzień proszę Stwórcę, żeby to się stało. Pragnę tego od dawna, podobnie jak połowa Anglików. — Więc to koniec luterańskiej królowej? — W rzeczy samej na to się zanosi. Jest mi tylko zawadą. — A masz już kandydatkę na jej miejsce? Uśmiecha się do mnie. — Może. A może najjaśniejszy pan osobiście dokonał wyboru. Może coś drgnęło mu w sercu i niżej i teraz tylko musi nabrać do tego przekonania. — Mówisz o naszej małej Katarzynie Howard! — wykrzykuję. On w odpowiedzi tylko się uśmiecha tajemniczo. Nagłe przypominam sobie, że poprzednia królowa wciąż żyje i ma się dobrze. — Ale co z nią? Co z królową Anną? Zapada długa chwila ciszy. — Skąd mam wiedzieć? Być może zgodzi się na rozwód, być może będzie musiała umrzeć. Wiem jedno: jest mi zawadą i zrobię wszystko, by ją usunąć. Odzywam się, ale mówię wolno, z wahaniem: — Jest tu sama jak palec, prawie wszyscy jej krajanie wrócili do Kliwii. Nie może zasięgnąć rady matki ani brata. Czy naprawdę grozi jej śmierć? Książę Norfolk zbywa to wzruszeniem ramion. — Śmierć czeka każdego, kto się dopuścił zdrady stanu. — Ale jaką zdradę ona popełniła? Nie zna dobrze angielskiego, obraca się wyłącznie wśród tych ludzi, których samiśmy jej przedstawili. Jak ktoś taki może spiskować

przeciwko królowi? — Jeszcze tego nie wiem. — Pokazuje żółtawe zęby w uśmiechu. — Ale może pewnego dnia cię o to zapytam. Być może staniesz przed trybunałem jako świadek i przedstawisz dowód jej winy. — Nie — mówię zmartwiałymi wargami. — Już raz to zrobiłaś — przypomina mi drwiąco. — Nie — powtarzam.

Katarzyna Pałac Whitehall, luty 1540 roku

Czeszę długie jasne włosy królowej usadowionej przed lustrem z posrebrzanego szklą. Przygląda się swemu odbiciu, lecz jej spojrzenie jest puste, całkiem jakby patrzyła, ale nie widziała. Pomyśleć tylko! Żeby mieć takie wspaniałe zwierciadło, które daje idealne odbicie, bez żadnych zniekształceń, i nie podziwiać się w nim! Mnie się wydaje, że połowę życia spędziłam, zaglądając w wypolerowane tace i ułomki szkła, a nawet nachylając się nad studnią w Horsham, a królowa posiada doskonałe lustro i nie umie z tego skorzystać. Doprawdy straszna z niej dziwaczka. Stojąc za nią, podziwiam rękaw swojej sukni pojawiający się w polu widzenia przy każdym ruchu, a po chwili nabrawszy śmiałości, garbię się lekko, żeby dojrzeć także swoją twarz. Obracam głowę to w jedną, to w drugą stronę, zachwycając się refleksem światła na skórze. Wypróbowuję kusicielski uśmiech, a następnie unoszę brwi jakby w oszołomieniu. Nagle zauważam, że królowa mnie obserwuje, więc chichoczę, a ona się uśmiecha. — Jesteś ładną niewiastą, Katarzyno Howard — rzecze. Trzepoczę rzęsami do jej odbicia w lustrze. — Dziękuję, wasza wysokość. — Ja nie. Jeszcze jedno jej dziwactwo: wciąż nie mówi dobrze po angielsku i wyrzuca z siebie te krótkie, nijakie zdania, a człowiek nie ma pojęcia, jak na nie zareagować. Oczywista, że nie jest taka ładna jak ja, no ale ma niebrzydkie włosy, gęste i lśniące, i dość miłą twarz, a także zadbaną gładką cerę i naprawdę śliczne oczy. Tak czy siak, powinna była dawno zauważyć, że żadna z dworek nie dorównuje mi urodą, i wtedy na pewno nie czyniłaby zarzutów pod swoim adresem. A nie ma za grosz uroku dlatego, że jest taka sztywna. Nie umie tańczyć, nie umie śpiewać, nie umie nawet rozmawiać. Uczymy ją gry w karty i całej reszty, to znaczy tańców i śpiewu, i gry na różnych instrumentach, ale to niewdzięczna praca, bo brakuje jej talentu do tych rzeczy. Na razie wciąż jest straszliwie nudna. A przecież trafiła na dwór, gdzie nudziarstwo i dobroć nie są wysoko cenione. Po prawdzie nie są cenione w ogóle. — Piękne włosy, miłościwa pani — mówię uprzejmie. Ona zaś wskazuje na czepek leżący przed nią na blacie, ten wielki i ciężki jak sto diabłów, i oznajmia: — Niedobry. — Nie — przyznaję jej rację. — Bardzo zły. Chciałabyś mój, miłościwa pani?

Najśmieszniejsze jest to, że kiedy człowiek z nią rozmawia, sam też zaczyna używać tylko paru słów. Naśladuję jej sposób mówienia, leżąc w ciemności panieńskiej komnaty sypialnej, czym rozbawiam swoje towarzyszki. „Wy spać teraz!” — wołam w ciemność i po chwili wszystkie pękamy ze śmiechu. Moja propozycja chyba jej przypadła do gustu, bo upewnia się: — Twój czepek? — i kiedy kiwam potakująco głową, odpowiada: — Tak. Wyciągam szpilki i zdejmuję ostrożnie czepek. Rzucam spojrzenie w lustro, żeby zobaczyć, jak odsłonięte włosy opadają falami na plecy. Ten widok przypomina mi drogiego Franciszka Derehama, który uwielbiał sam zdejmować mi czepek i wtulać się w moje rozpuszczone loki. Przyglądając się sobie w porządnym lustrze po raz pierwszy w życiu i nareszcie widząc siebie, a nie jakąś kaczawicę, pojmuję, jakie wrażenie na nim robiłam. Rozumiem już, iż to nie wina króla, że tak na mnie patrzy, ani Johna Beresby’ego, ani tego pazia służącego lordowi Seymourowi. A Tomasz Culpepper nie umiał oderwać ode mnie oczu przy ostatniej wieczerzy. Słowo daję, wyglądam przecudnie, odkąd się zjawiłam na dworze królewskim, i co dzień robię się ładniejsza. Podaję jej czepek, a kiedy już go trzyma pewnie w dłoniach, podnoszę jej wysoko włosy, by mogła go sobie włożyć na głowę. Co za odmiana! Nawet ona to dostrzega. Pozbawiona tego kanciastego niemieckiego ohydztwa, które przypomina okap dachu zacieniający jej czoło, natychmiast wydaje się krągłej sza i urodziwsza na twarzy. Tylko że ona naciąga go sobie nisko na oczy, tak jak uczyniła z nowym francuskim czepkiem, który włożyła w pierwszy dzień turnieju, i oczywista psuje cały efekt. Cmokam z dezaprobatą i pcham go daleko do tyłu, a potem jeszcze wydobywam spod spodu parę loków, żeby było widać, jakie są grube i lśniące. Ze smutkiem kręci głową i na powrót zsuwa czepek aż na brwi, utykając włosy pod materiałem. — Tak lepiej — informuje mnie. — Ale nie tak ładnie, nie tak ładnie! — wykrzykuję. — Trzeba nosić z tyłu. Z tyłu! — powtarzam głośniej. Uśmiecha się na moją ekscytację i podniesiony ton. — Za francusko — komentuje. Tym mnie uspokaja. Muszę przyznać jej rację. Królowa Anglii na pewno nie powinna wyglądać jak Francuzka. Francuzki mają decydujące słowo w sprawach mody, nieskromności i braku moralności, a ostatnia królowa, która ich słuchała, moja kuzynka Anna Boleyn, praktycznie wychowana we Francji i francuska do szpiku, nosiła okrągły czepek zsunięty daleko za ciemię i w końcu musiała go zdjąć, żeby kat jej odrąbał głowę. Następna po niej królowa Joanna nosiła już typowy angielski czepek i w ten sposób na dworze zatryumfowała skromność. Angielski czepek niewiele się różni od niemieckiego, jest może odrobinę lżejszy i nie tak kanciasty, ale wszystkie Angielki podchwyciły tę nową modę i na niczyjej głowie nie

uświadczy się innego. To znaczy na niczyjej z wyjątkiem mojej. Ja noszę francuski czepek, i to tak daleko przesunięty w tył, jak się da i jak mi pasuje. Moim zdaniem królowej Annie też byłoby w nim do twarzy. — Włożyłaś taki na turniej i jakoś nikt nie padł trupem — odzyskuję język w gębie. — W końcu jesteś królową. Możesz robić, co ci się podoba. Kiwa wolno głową. — Może — bąka po swojemu. — Król lubi to? — pokazuje na swoją głowę. No cóż, tak, król lubi ten konkretny francuski czepek, ale tylko dlatego, że widzi go na mojej głowie. Jest takim kochanym zaślepionym staruszkiem, że nie przeszkadzałoby mu, gdybym nosiła czapkę błazna i tańcowała w pstrokatym stroju, potrząsając świńskim pęcherzem. — Tak, dosyć lubi — odpowiadam wymijająco. — Królową Joannę też lubi? — Tak. To znaczy: lubił. Mimo że nosiła okropny czepek, bardzo podobny do twojego. — Przychodzi do jej łóżka? Matko Boska i wszyscy święci. Nie mam pojęcia, do czego ona zmierza, ale naprawdę bym wolała, żeby była tutaj lady Rochford. — Nie wiem, czy przychodził. Nie było mnie wtedy jeszcze na dworze — odpowiadam. — Mieszkałam z babką. Byłam dzieckiem. Możesz zapytać lady Rochford czy którąkolwiek inną starszą damę dworu. Ale najlepiej lady Rochford. — Całuje mnie na dobranoc — oznajmia niespodziewanie. — To miłe — mówię słabo. — Całuje mnie na dzień dobry. — Och. — I to wszystko. Rozglądam się po pustej komnacie sypialnej. Powinno tu być z pół tuzina dworek, nie mam pojęcia, gdzie się wszystkie podziały. Czasami po prostu się rozłażą, młode dziewczęta naprawdę potrafią być nieodpowiedzialne. Chyba zaczynam rozumieć, czemu wszyscy wiecznie się na mnie złoszczą. Tylko że teraz ja rozpaczliwie potrzebuję pomocy w obliczu tego jakże krępującego wyznania królowej i akurat nikogo przy mnie nie ma. — Och... — powtarzam jeszcze słabiej. — Tylko tyle: pocałunek, dobranoc, a potem pocałunek i dzień dobry. Kiwam głową. Gdzie jesteście, wy flądry? — Nic więcej — dodaje, jak gdybym była aż tak głupia i nie pojmowała tragedii w całej rozciągłości. Ponownie kiwam głową. Modlę się do Boga, żeby ktoś wreszcie tu wszedł. Ktokolwiek. Z radością powitałabym nawet Annę Bassett. — Nic więcej nie może — rzecze grubiańsko. Widzę ciemny rumieniec wypełzający jej na twarz, biedactwo czerwieni się z zażenowania. Natychmiast przestaję się czuć dziwnie i całą mnie ogarnia współczucie dla

niej, mówienie o tym musi być dla niej tak samo ciężkie jak dla mnie słuchanie. Albo nawet cięższe, w końcu informuje mnie, że mąż jej nie pragnie i że ona nie ma pojęcia, jak to naprawić. W dodatku jest bardzo nieśmiałą, bardzo skromną niewiastą, Bóg świadkiem, że mnie mało co gorszy. Oczy napełniają jej się łzami, w miarę jak rumieniec jeszcze ciemnieje. Biedactwo, żałuję jej w duchu. Biedne, biedne biedactwo. Nawet nie chcę sobie wyobrażać, jak to jest mieć starego męża, który już nie może... Czy coś takiego bardzo by mnie zniesmaczyło? Na szczęście sama sobie wybieram kochanków i Franciszek Dereham, mój drogi Franciszek, był młodziutki i gładkoskóry jak wąż po wylince i nie dawał mi zmrużyć oka przez całą noc, tak nieskończoną namiętność do mnie czuł. — Całujesz go? — pytam obcesowo. — Nie — odpowiada, nie wdając się w szczegóły. — A czy... — Prawą ręką wykonuję gładzący gest w okolicach łona, widzę po jej oczach, że dobrze wie, o czym mówię. — Nie! — wykrzykuje zszokowana. — Dobry Boże, nie. — No to chyba będziesz musiała — radzę jej szczerze. — Pozwól mu też na siebie patrzeć, nie gaś świec. Wyjdź z łoża i rozdziej się na stojąco. — Kolejnym gestem pokazuję jej, jak powinna zsuwać giezło z ramion, by powoli opadło na ziemię, odsłaniając kolejno dekolt, piersi, łono... Odwracam się i patrząc przez ramię z uśmieszkiem, wolniutko schylam się, ale ani na chwilę nie przestaję się uśmiechać. Żaden mężczyzna się temu nie oprze, wiem o tym. — Przestań — poleca. — To niedobre. — To bardzo dobre — zaprzeczam z pewnością w głosie. — Tak trzeba. Tak trzeba, żeby mieć dziecko. Kręci się w tę i we w tę jak jakieś złapane w pułapkę zwierzątko. — Trzeba, żeby mieć dziecko — powtarza bezradnie. Wykonuję dla niej pantomimę, udając, że wkładam dłoń pod giezło i przebiegam palcami od piersi do kuciapki. Zamykam oczy i wzdycham, jakbym umierała z rozkoszy. — Właśnie tak — instruuję. — Tak zrób. Pozwól mu na siebie patrzeć. Spogląda na mnie bardzo poważnie. — Nie mogę — rzecze cicho. — Katarzyno, nie mogę zrobić czegoś podobnego. — Dlaczego nie? Skoro to pomoże? Skoro pomoże królowi? — Za francuskie — odpowiada ze smutkiem. — Za francuskie.

Anna Hampton Court, marzec 1540 roku

Najwspanialszy ze dworów przenosi się z pałacu Whitehall do jeszcze jednej z królewskich siedzib, pałacu Hampton Court. Chociaż nikt nie uprzedził mnie, czego mam się spodziewać, wyobrażam sobie coś w rodzaju wiejskiej rezydencji. Prawdę mówiąc, mam nadzieję, że nareszcie zatrzymamy się w czymś skromniejszym, gdzie będziemy wiedli spokojniejsze życie. Whitehall to raczej osobne miasto w obrębie Londynu, na tyle rozległe, że byłabym się w nim gubiła dwakroć każdego dnia, gdyby nie czujność moich dworek. Wokół panuje ciągły harmider, ludzie kręcą się wszędzie, dobijając targów i kłócąc się, muzycy nieprzerwanie ćwiczą grę na instrumentach, kupcy oferują swoje towary, zaglądają nawet uliczni handlarze, by namówić służące do zakupu tego czy owego. Moim oczom jawi się jako miejscowość, której mieszkańcy nie mają do roboty nic poza plotkowaniem i rozpuszczaniem pogłosek, i szukaniem guza. Teraz cudowne tapiserie, kobierce, instrumenty, klejnoty, zastawy, kielichy, a nawet łoża zostają załadowane na wozy i miasteczko rusza w drogę. Wszystkie wierzchowce ze stajni osiodłano, sokoły umieszczono w specjalnej klatce na wozie, gdzie siedzą na swoich drążkach pooddzielane parawanami z wikliny i tylko kręcą w tę i we w tę łebkami zasłoniętymi karnalami, a piórka stroszące się na szczycie kapturków powiewają niczym pióropusze rycerzy biorących udział w turnieju. Przyglądając się im, myślę sobie, że jestem równie ślepa i bezradna jak one. Tak samo urodziłam się po to, aby być wolną, tymczasem zostałam schwytana w niewolę króla ku jego uciesze i muszę być na każde jego skinienie. Ogary zapędzone przez psiarczyków wpadają na dziedziniec z ujadaniem i plączą się wszystkim pod nogami. Poszczególne wielkie rody pakują swoje dobra, komenderują swoimi sługami, przygotowują swoje konie i zajmują swoje miejsce w orszaku, który formuje się w blasku poranka niczym mała armia, by zaraz opuścić Whitehall i brzegiem rzeki udać się do Hampton Court. Przynajmniej tym razem, Bogu niech będą dzięki, król jest w dobrym nastroju, a nawet wesół. Obiecuje, że będzie jechał razem ze mną i z moimi dworkami, by opowiadać nam po drodze o mijanych krajobrazach. Nikt mnie nie zmusza, żebym podróżowała lektyką, jak po przyjeździe do Anglii, wolno mi jechać konno i mam nawet stosowną nową suknię, której spódnice spływają falami po obu stronach siodła. Nie czuję się pewnie, dosiadając wierzchowca, gdyż nikt nigdy nie zadał sobie trudu, by

zapoznać mnie ze sztuką jeździecką. Mój brat książę zezwalał mnie i Amelii wyłącznie na przejażdżki na powolnych wałachach z jego niewielkiej stajni, a tutaj król był na tyle łaskaw, że podarował mi wierzchowca pełnej krwi, łagodną klaczkę o równym kroku. Jeśli dźgnę ją piętą, przyśpiesza do kłusa, ale ściągnięta wodzami wystraszoną ręką zaraz zwalnia do dostojnego stępa. Polubiłam ją za owo posłuszeństwo i za to, że pomaga mi ukrywać mój strach przed nieustraszonymi dworzanami. Albowiem jest to dwór, który przepada za jazdą konną, polowaniami i pościgami. Wyszłabym na największą niezdarę, gdyby nie mała Katarzyna Howard, która radzi sobie ze swoim wierzchowcem nie lepiej ode mnie. I właśnie ona dotrzymuje mi towarzystwa, gdy miłościwy pan jedzie pomiędzy nami i napomina raz jedną, raz drugą, by ściągnęła wodze czy wyprostowała się w siodle, a od czasu do czasu również chwali naszą odwagę i postępy. Jest taki miły i łagodny, że przestaję się bać, iż weźmie mnie za ostatniego tchórza, i zaczynam sobie poczynać śmielej, a nawet rozglądam się wokół, czerpiąc radość z tej wyprawy. Wyjeżdżamy z miasta krętymi uliczkami, tak wąskimi, że mieścimy się co najwyżej parami, a nad nami londyńczycy wychylają się z okien, odprowadzając wzrokiem nasz orszak, dzieci zaś biegną w ogonie, krzycząc i chwytając, co ktoś im rzuci. Na szerszych ulicach zajmujemy pobocza, zostawiając miejsce dla kupców pośrodku, którzy na nasz widok ściągają czapki i wykrzykują pozdrowienia. Wokół panuje rozgwar, kakofonia głosów ludzi zachwalających swoje towary i turkotu kół wozów na kocich łbach. W powietrzu unosi się ciężki, słodkawy odór gnoju wydalanego przez liczne zwierzęta trzymane w zaułkach, mdląca woń odpadków przy straganach z mięsem i z rybami, gryzący w oczy zapach garbowanej skóry i nie ustający ani na chwilę duszący dym z kominów. Tu i ówdzie wyrasta wspaniałe domostwo położone w morzu nędzy, obojętne na tłumy żebraków zgromadzonych pod bramami. Pałacyki są otoczone przez wysokie mury, toteż widzę tylko dachy i czubki drzew rosnących w ogrodach. Zamożni londyńczycy budują swoje domy obok ruder i puszczają w dzierżawę łuki bramne, gdzie rozkładają swoje kramy uliczni sprzedawcy i domokrążcy. Wszystko to jest tak przytłaczające, że aż kręci mi się w głowie, z ulgą więc witam widok bram miasta, przez które przejeżdżamy z klekotem podków na bruku. Najjaśniejszy pan pokazuje mi stare, zarośnięte fosy wykopane przed laty z myślą o obronie Londynu przed najeźdźcami. — Teraz nie ma najeźdźców? — pytam. — W dalszym ciągu nie można nikomu ufać — oświadcza ponuro. — Najechaliby nas z północy albo ze wschodu, gdyby nie poznali już siły mego gniewu, Szkoci także chętnie by nas zaatakowali, gdyby tylko mogli. Ale mój siostrzeniec król Jakub drży przede mną, i słusznie, a ta hałastra z Yorkshire odebrała lekcję, jakiej długo nie zapomni. Połowa opłakuje drugą połowę, która nie żyje. Nie odzywam się więcej, żeby nie stracił dobrego humoru, a kiedy wierzchowiec Katarzyny potyka się lekko, ona wydaje okrzyk przerażenia i chwyta się końskiej grzywy,

na co król śmieje się i nazywa ją trzęsiduszą. Ich dalsza rozmowa wybawia mnie od obowiązku podtrzymywania poważnej konwersacji i znów mogę się oddawać podziwianiu widoków. Za murami miasta stoją większe domy, oddalone nieco od traktu, tak że jest miejsce na spore ogródki, a pomiędzy nimi na gęsto obsiane pola. Chyba każdy tutaj hoduje co najmniej jedną świnię, a niektórzy także wypasają kozy i krowy, o tuczeniu kurcząt nie wspominając. Ziemia musi dawać dobre plony, widać to po błyszczących, zaokrąglonych twarzach ludzi, którzy uśmiechają się jak każdy, kto nie musi cierpieć głodu. Po kolejnej mili docieramy do bardziej otwartych terenów, porośniętych tylko przez uprawy i żywopłoty, między którymi przycupnęły gospodarstwa, a czasem nawet ich skupiska składające się na osady czy wsie. Na każdych rozstajach znajduje się kapliczka w ruinie, niekiedy także figura Matki Bożej z utrąconą głową, lecz mimo to z bukiecikiem świeżych kwiatów u stóp, jak widać nie wszystkich Anglików przekonały zmiany, które zaszły w prawie. Stojący w co którejś miejscowości mały klasztor został już zburzony albo zamieniony na czyjś dom. Aż trudno uwierzyć, jak bardzo Henryk odmienił swoje królestwo na przestrzeni zaledwie paru lat. Można to przyrównać do nagłego zakazu sadzenia dębów, co skończyłoby się też tym, że każde rozłożyste, dające schronienie wędrowcom drzewo zostałoby z dnia na dzień powalone i przerobione na meble lub opał. Można powiedzieć, że król wyrwał serce swojej ziemi, lecz jest jeszcze za wcześnie, by ocenić, jak jego lud będzie żył i oddychał pozbawiony świątyń i duchowego przewodnictwa, które wspierały go od wieków. Miłościwy pan przerywa rozmowę z Katarzyną i zwraca się do mnie: — Mam wspaniałe królestwo. Nie jestem na tyle nieostrożna, by zauważyć, że zniszczył bądź skradł jego najwspanialsze bogactwo. — Ładne pola — mówię — i... Nie kończę, ponieważ zabrakło mi słowa na zwierzęta. Pokazuję je więc palcem. — Owce — mówi za mnie. — Prawdziwe bogactwo mojej ziemi. Jesteśmy największymi dostawcami wełny na świecie. W całym chrześcijaństwie nie ma peleryny, która nie zostałaby utkana z angielskiej wełny. To niezupełnie prawda, albowiem w Kliwii hodujemy własne owce i pozyskujemy ich runo, a potem tkamy stroje, lecz nawet mnie wiadomo, iż Anglia jest potęgą, gdy idzie o wełnę, a poza tym nie zamierzam się sprzeciwiać swemu małżonkowi. — Moja babka wypasa wielkie stada w pobliżu Horsham w South Downs — wtrąca Katarzyna. — Ich mięso jest przepyszne, wasza królewska mość. Poproszę ją, żeby przysłała ci trochę. — Naprawdę zrobisz to, moja ładniutka? — pyta ją. — A przyrządzisz je dla mnie? Katarzyna śmieje się w głos. — Mogę spróbować, wasza wysokość.

— Pora na wyzwanie: nigdy nie dzieliłaś mięsa na sztuki ani nie robiłaś sosu. Prawdę powiedziawszy, wątpię, żebyś w ogóle zaglądała do kuchni. — Jeżeli wasza królewska mość życzy sobie, żebym dlań gotowała, nauczę się tej sztuki — mówi Katarzyna — aczkolwiek śmiem twierdzić, że smaczniejsze potrawy przyrządzą twoi kucharze, najjaśniejszy panie. — Też tak myślę — zgadza się z nią. — Poza tym taka ładniutka dziewczyna jak ty nie musi gotować. Z pewnością masz inne zalety, którymi olśnisz swego męża. Rozmawiają zbyt szybko, żebym ich rozumiała, ale cieszy mnie, że król jest wesół, a Katarzyna zdaje się mieć na niego sposób. Paple do niego, jakby była dzieckiem, a jego zdaje się to bawić tak, jak bawiłoby każdego dziadka przekomarzającego się z wnuczką. Przestaję ich słuchać i chłonę krajobraz. Trakt biegnie teraz tuż nad szeroką wartką rzeką, na której roi się od łódek, łodzi i barek wielmożów, tratw przewoźników uginających się od towarów, które trafią do Londynu, oraz od rybaków łowiących dobre rzeczne ryby. Mokradła, wciąż pod wodą po zimowych roztopach, pobłyskują w słońcu, zapowiadając bujną zieleń. Ogromna czapla zrywa się znad stawiku i uderzając wielkimi skrzydłami, zmierza na zachód tak jak my, schowawszy długie patykowate nogi. — Czy Hampton Court jest nieduży? — pytam. Król daje koniowi ostrogę, żeby do mnie podjechać i odpowiedzieć: — To olbrzymi pałac. Najpiękniejszy na świecie. Bardzo wątpię, żeby król Francji, który kazał wznieść Fontainebleau, albo Maurowie będący budowniczymi Alhambry zgodzili się z tym stwierdzeniem, ale że nie widziałam żadnego z tych pałaców, nie wypowiadam swojej opinii. — Czy to ty, najjaśniejszy panie, tak go uświetniłeś? — dopytuję. Ledwie skończyłam się mozolić z ostatnim słowem, zdaję sobie sprawę, iż po raz kolejny popełniłam gafę. Sądziłam, że zapytany będzie mógł się rozwieść nad planami przebudowy, tymczasem on, dotąd uśmiechający się, nagle mrocznieje. Niezawodna Katarzyna Howard śpieszy z odpowiedzią: — Pałac został wzniesiony dla króla. Przez doradcę, który okazał się fałszywym przyjacielem. Tyle dobrego, że miejsce jest godne monarchy. To znaczy przynajmniej tak słyszałam od swojej babki. Twarz mu się rozchmurza, nawet śmieje się w cały głos. — Dobrze prawisz, panienko Howard, aczkolwiek musiałaś być niemowlęciem, kiedy Wolsey dopuścił się zdrady. Tak jak mówisz, okazał się fałszywym przyjacielem, ale dom, który dla mnie zbudował, broni się pod każdym względem. — Do mnie zaś dodaje już nie tak ciepło: — I teraz jest mój. To wszystko, co musisz wiedzieć. Hampton Court jest najwspanialszym pałacem na świecie. Kiwam na to głową i wysforowuję się do przodu. Zastanawiam się, ile osób obraziło tego króla w latach jego panowania. On natomiast zwalnia nieco, by wymienić parę zdań ze swoim koniuszym, podążającym w tyle obok młodego Tomasza Culpeppera, z którym prowadzą żywą rozmowę.

W pewnej chwili jeźdźcy przed nami opuszczają główny trakt i kiedy idę w ich ślady, dostrzegam imponującą bramę wjazdową. Jej widok zapiera mi dech w piersiach. Pałac rzeczywiście jest przeogromny, wzniesiony z pięknej ciemnoczerwonej cegły, najdroższego budulca, z łukami i narożnikami z lśniącego białego kamienia. Do głowy mi nie przyszło, że Hampton Court będzie taki wspaniały. Przejeżdżamy przez wielką bramę zewnętrzną, potem szeroką aleją kierujemy się do bramy wewnętrznej, gdzie uderzanie podków o bruk niesie się głośnym echem, i wydostajemy się na obszerny dziedziniec. Wybiegają nań liczni słudzy, otwierając podwójne wierzeje na oścież, tak że widzę przestronny hall za nimi. Ustawiają się szpalerem niczym gwardia honorowa, wszyscy w liberiach Tudorów, pamiętając o porządku wedle rangi: mężczyźni i niewiasty od pokoleń w służbie rodu królewskiego. Rozumiem już, że Hampton Court to jeszcze jeden pałac na setki osób, zaanektowany na potrzeby dworu. Jestem pod wielkim wrażeniem, bogactwo mej nowej ojczyzny wręcz przechodzi moje pojęcie. — Co się stało z człowiekiem, który zbudował to miejsce? — pytam Katarzynę, kiedy zsiadamy na dziedzińcu pośród hałasu czynionego przez dworzan i służących, mewy żyjące nad rzeką i kruki gnieżdżące się w wieżach. — Co się stało z doradcą, który obraził króla? — Pytasz o kardynała Wolseya — rzecze cicho Katarzyna. — Udowodniono mu, że działał na niekorzyść miłościwego pana, i musiał umrzeć. — On także? — Nie znajduję w sobie odwagi, by dopytać, jaki cios powalił budowniczego tego iście królewskiego pałacu. — Tak, umarł w niełasce — potwierdza Katarzyna Howard. — Miłościwy pan się odeń odwrócił. Czasem to robi, wiesz.

Jane Hampton Court, marzec 1540 roku

Znów jestem w komnatach Hampton Court i nieraz wracając z ogrodów do apartamentów królowej, mam wrażenie, że czas stanął w miejscu: dopiero co wyszłam za mąż, Jerzy właśnie otrzymał tytuł lorda Rochford, moja szwagierka zasiada na tronie, spodziewając się pierwszego dziecka, i wszystko wskazuje na to, że mój siostrzeniec będzie następnym królem Anglii. Bywa, że zatrzymawszy się przy jednym z tych nowoczesnych dużych i gładkich okien, spoglądam w dół na ogrody rozciągające się aż do rzeki i nieomal widzę Annę i Jerzego spacerujących pod rękę żwirowanymi alejkami, nachylających się ku sobie w rozmowie. Wydaje mi się, że mogę ich szpiegować, tak jak nieustannie szpiegowałam ich w przeszłości, i ponownie wypatrzyć te drobne gesty czułości, którymi się wzajem obdarzali: jego przyłożenie dłoni do jej bolących krzyżów, jej wtulenie głowy w jego ramię. Ilekroć spodziewała się dziecka, szukała u niego oparcia, a on zawsze znajdował w sobie łagodność dla siostry, która mogła nosić pod sercem następcę tronu. Wszelako kiedy ja chodziłam brzemienna z naszym synem, a było to w ostatnie miesiące spędzone razem, nigdy nawet nie ujął mnie za rękę ani nie okazał współczucia dla mego zmęczenia. Nigdy nie przyłożył dłoni do mojego rosnącego brzucha, żeby poczuć kopiące dziecko, nigdy nie dotknął mojego ramienia i nie zachęcił, abym się oń wsparła. Zbyt wiele razem nie przeżyliśmy i teraz tego żałuję najbardziej. Chociaż gdybyśmy byli szczęśliwymi małżonkami, nie mogłabym bardziej rozpaczać po jego stracie. Tyle niedokończonych spraw pozostało, tyle niewypowiedzianych słów nie padło, już nic z tego nie zdołamy dokończyć ani wyrzec na głos. Po jego śmierci odesłałam naszego syna do zaufanych przyjaciół Howardów, którzy wychowają go jak swego i przekażą w służbę Kościołowi — ja nie wiążę z nim żadnych ambicji. Spuścizna Boleynów, którą dla niego gromadziłam, przepadła, zresztą samo nazwisko przyniosłoby mu więcej złego niż dobrego. W chwili kiedy utraciłam Annę i Jerzego, utraciłam wszystko. Książę Norfolk wróciwszy z misji we Francji, długie godziny spędza sam na sam z królem. Wszyscy widzą, że jest faworyzowany, że najpewniej przywiózł z Francji dobre wieści. Gdybym nie dostrzegała tryumfu naszego rodu w przychylności rosnącego w siłę arcybiskupa Gardinera, w puszeniu się krewniaków, w bogactwie zdobień różańców i krucyfiksów zawieszonych u pasów i na szyi, z pewnością zauważyłabym rychły upadek

ludzi będących po stronie reform: źle ukrywaną irytację Tomasza Cromwella, cichą zadumę arcybiskupa Cranmera, ich daremne dopraszanie się audiencji u króla. Jeśli tylko odczytuję znaki poprawnie, nasza strona, Howardów i papistów, jest zwycięska raz jeszcze. Odzyskaliśmy naszą wiarę, odzyskaliśmy naszą tradycję i znów dysponujemy dziewczęciem, które przykuło królewski wzrok. Tomasz Cromwell wydrenował Kościół do cna, nie ma już nic, co mógłby zaoferować miłościwemu panu, a jego kandydatka, obecna królowa, może ma talent do języków, ale na pewno nie do umizgów. Na miejscu każdego niezdecydowanego dworzanina postawiłabym na nas i poszukała przychylności jego książęcej mości Tomasza Howarda. Który w końcu wzywa mnie do siebie. Udaję się doń znajomymi korytarzami, wzniecając zapach lawendy i rozmarynu, którymi wysypano posadzki, zmierzając w stronę światła wpadającego przez ogromne okna z widokiem na rzekę, i ani na moment nie przestaję czuć obecności tych dwojga, zupełnie jakby ich duchy biegły przodem, niknąc w dole galerii, zupełnie jakby jej spódnica właśnie zafurkotała, chowając się za węgieł, zupełnie jakbym przed chwilą usłyszała dźwięczny śmiech mego męża unoszący się w świetlistym powietrzu. Gdybym tylko umiała iść szybciej, doścignęłabym ich — zatem nawet teraz jest tak, jak zawsze było. Zawsze bowiem miałam wrażenie, iż jeśli ich dogonię, nareszcie poznam sekrety, które przede mną ukrywają. Mimowolnie przyśpieszam kroku, jednakże wyszedłszy za róg, przekonuję się, iż wyłożony boazerią korytarz jest pusty, jeśli nie liczyć strażników pilnujących książęcych apartamentów, a ci na pewno nie widzieli żadnych duchów. Uciekli mi jak zwykle. Są dla mnie za szybcy nawet po śmierci. Nigdy na mnie nie czekali, nigdy nie chcieli mnie widzieć koło siebie. Tymczasem halabardzista stuka do drzwi i otwiera je, wpuszczając mnie do środka. — Jak się miewa królowa? — zaskakuje mnie pytaniem wuj siedzący za stołem, tak że chwilę mi zabiera, nim uświadomię sobie, że pyta o obecną królową, a nie o naszą drogą, doprowadzającą wszystkich do szewskiej pasji Annę Boleyn. — Cieszy się dobrym nastrojem i wyglądem — odpowiadam, myśląc w duchu, że urodą nigdy nie dorówna swej poprzedniczce, którąśmy usadzili na tronie. — Posiadł ją już? Grubiaństwem jest o to pytać w ten sposób, ale domyślam się, że wuj jest zmęczony podróżą i nie ma głowy do ceregieli. — Nie. O ile mogę to stwierdzić, nie jest w stanie. Następuje długa chwila ciszy, kiedy wuj wstaje od stołu i przechodzi do okna, by wyjrzeć na zewnątrz. Przypominają mi się czasy, gdy stałam w tym miejscu, w którym stoję teraz, i odpowiadałam na jego pytania o Annę i Jerzego, podczas gdy on wyglądając przez okno, patrzył na nich spacerujących nad rzeką. Ciekawi mnie, czy widuje ich czasem tak jak ja. Zapytał raz, czy jej zazdroszczę, czy umiałabym wystąpić przeciwko niej. Dodał, że mogłabym uratować męża, wystawiając ją na ryzyko. Zapytał, czy kocham Jerzego mocniej

niż ją. Zapytał, czybym się przejęła, gdyby umarła. Następne pytanie przerywa wspomnienia, które wolałabym wyrzucić z pamięci. — Czy twoim zdaniem ktoś mu źle życzy? Źle życzy? Ledwie własnym uszom wierzę. Czy książę Norfolk naprawdę sugeruje, iż miłościwy pan nie może skonsumować małżeństwa z nową żoną dlatego, że ktoś rzucił nań klątwę, urok czy coś podobnego? Faktem jest, że nawet w prawie zapisano, iż impotencja mężczyzny musi być wynikiem działania czarownicy, ale przecież wszyscy wiedzą, że choroba i podeszły wiek pozbawiają męskich sił, a król ma swoje lata, przez ranę w nodze jest prawie sparaliżowany, do tego opasły jak wieprzek i w ogóle chory zarówno na ciele, jak i na duszy. Rzucanie uroków?... Ostatnim razem, jak król twierdził, że padł ofiarą uroku, o czarostwo oskarżono moją szwagierkę i skrócono ją o głowę, za jedyny dowód mając to, że król utracił męskość, ona zaś używała sobie z innymi mężczyznami. — Milordzie, chyba nie uważasz, że królowa Anna... — urywam. — Nikt nie da wiary, że ta królowa... że kolejna królowa... — Sama sugestia jest tak niedorzeczna, tak nabrzmiała groźnymi konsekwencjami, że nawet nie mogę jej ubrać w słowa. — Poddani nie... nikt nie... nie znowu... — urywam ponownie. — On nie może znów tego zrobić. — Niczego nie uważam. Ale skoro brak mu męskiej siły, ktoś musi mu źle życzyć. Kto, jak nie żona? Milczę. Jeżeli mój wuj naprawdę zbiera argumenty za tym, że królowa źle życzy własnemu mężowi, jest już martwa. — Jak dotąd nie okazał jej swej namiętności — rzekę wolno, z namysłem. — Ale przecież nie ma w tym nic złego, prawda? Bywa, że namiętność przychodzi dopiero z czasem. Poza tym król nie jest młodym mężczyzną, nie jest tryskającym zdrowiem mężczyzną. — Książę kiwa głową, a ja próbuję się domyślić, co jeszcze chciałby usłyszeć. — Mimo to czuje pożądanie do innych — dorzucam. — Aha — podchwytuje zręcznie. — To tylko potwierdza moją teorię. Ktoś źle mu życzy wyłącznie w stosunkach z królową, aby nie mógł jej posiąść i dochować się syna i dziedzica. — Być może — zgadzam się niechętnie. Nie ma sensu się sprzeczać i mówić, że bardziej prawdopodobne, iż jako niemłody i schorowany mężczyzna jest o wiele mniej pożądliwy niż niegdyś i tylko taka wywłoka jak Katarzyna Howard ze swym urokiem i swymi sztuczkami potrafi obudzić w nim jurnego byka. — Pytanie, kto rzucił na niego urok — ciągnie wuj. Wzruszam ramionami. Kogokolwiek wymienię, może się zacząć żegnać z życiem, gdyż w sprawie o czarostwo, a zwłaszcza o urok rzucony na króla, wyrok może być tylko jeden: śmierć. Nie będzie próby niewinności ani obrońcy na procesie — przy nowym prawie obowiązującym w Anglii wystarczy jedna pochopna myśl, jeden niepewny zamiar, by zostać oskarżonym o zdradę równie poważną jak ta wprowadzona w życie. Król Henryk wprowadził prawo zakazujące ludziom mieć własne zdanie i teraz ludzie zawsze przyznają mu rację. — Nie wiem, kto byłby zdolny do podobnej podłości — odpowiadam bez mrugnięcia

okiem. — Nawet nie potrafię sobie wyobrazić. — Czy królowa podejmuje luteranów? — Nie, nigdy. To szczera prawda, królowa z nadzwyczajną starannością trzyma się wyznania anglikańskiego i uczestniczy w mszach odprawianych wedle zaleceń arcybiskupa Cranmera, całkiem jakby była drugą Joanną Seymour, urodzoną, aby być podnóżkiem. — Czy podejmuje papistów? To pytanie zbija mnie z pantałyku. Przecież mowa o niewieście rodem z Kliwii, która jest sercem reformacji. Dorastała w przekonaniu, że papiści to diabły wcielone. — Oczywiście, że nie! — zaprzeczam żywo. — Urodziła się i wychowała jako protestantka, weszła w związek małżeński jako protestantka, jakże mogłaby podejmować papistów? — Czy lady Lisie pozostaje z nią w wielkiej zażyłości? — Na mojej twarzy musi się malować najszczersze zdumienie, bo wuj dopowiada: — Musimy być gotowi, musimy baczyć na wszystko i na każdego. Nasi wrogowie czają się wszędzie — przestrzega. — Ale miłościwy pan osobiście wyznaczył lady Lisie na ochmistrzynię dworu królowej, a Anna Bassett, jej rodzona córka, jest jedną z ulubienic najjaśniejszej pani — oponuję. — Nie mogę powiedzieć nic złego na lady Lisie. — Ponieważ nic złego nie da się o niej powiedzieć, ani teraz, ani nigdy. — A o lady Southampton? — O lady Southampton? — powtarzam z niedowierzaniem. — Właśnie o niej. — O niej także nie. Nie ma przeciwko niej żadnych dowodów. Książę Norfolk uśmiecha się lekko. Oboje wiemy, że dowody — szczególnie w kwestiach takich jak czarostwo i złe życzenie — łatwo sprokurować. Najpierw pojawia się czyjś szept, potem oskarżenie, a po nim następuje ulewa pomówień i kłamstw, dalej zaś pokazowy proces i wreszcie zapada ustalony z góry wyrok. W ten sposób król pozbył się żony, której już nie chciał: niewiasty, którą mógł oddać w ręce kata, wiedząc, że nikt z krewnych nie kiwnie w jej sprawie palcem. Książę kiwa znacząco głową, jakby widział myśli przebiegające mi przez głowę, a ja zaczynam drżeć z obawy, że zmusi mnie do sformułowania zarzutów przeciwko niewinnej niewieście, i w przedłużającej się ciszy, która przyprawia mnie o ciarki, zastanawiam się, jaka będzie moja odpowiedź na jego żądanie. Łudzę się, że znajdę w sobie dość odwagi, by mu odmówić, i równocześnie wstydzę się, gdyż wiem, że tak się nie stanie. Wszelako kiedy wuj wciąż się nie odzywa, kłaniam mu się i ruszam do wyjścia, myśląc, że na razie już mnie nie potrzebuje. — Odkryje spisek — mówi, kiedy dotykam dłonią mosiężnej klamki u drzwi. — No wiesz, znajdzie dowody przeciwko niej. Momentalnie zamieram w bezruchu. — Boże, chroń królową — mamroczę.

— Ogłosi, że papiści bądź luteranie podstawili mu czarownicę, która pozbawiła go sił żywotnych... — Robię co mogę, by zachować kamienną twarz, ale to taka tragedia dla królowej, takie zagrożenie dla mnie, że nie jestem w stanie okiełznać paniki rodzącej się w głębi mnie na wypowiadane ze spokojem słowa wuja. — Byłoby lepiej dla nas, gdyby uznał, że zdrajcami są luteranie — przypomina mi. — A nie my. — Owszem — zgadzam się z nim. — Albo też zamiast skazać ją na śmierć, rozwiedzie się z nią na tej podstawie, że wcześniej była przyrzeczona innemu, lub jeśli to się nie uda, udzieli sobie rozwodu sam, ponieważ nigdy jej naprawdę nie chciał, więc nie mógł dać swojej zgody na ten ślub. — Powiedział: „Tak” przy świadkach — szepczę. — Wszyscyśmy to słyszeli. — W głębi duszy. Nie mógł dać swojej zgody w głębi duszy — poprawia mnie. — Och... A więc to teraz twierdzi? — Tak. Szkopuł jednak w tym, że jeśli królowa będzie się upierała, że poprzednia umowa małżeńska utraciła moc, najjaśniejszy pan może ogłosić, że został pozbawiony męskich sił za sprawą uroku rzuconego nań przez wrogów. — Tych papistów? — podpowiadam. — Papistów w rodzaju lorda Lisie. — Lord Lisie stanąłby przed trybunałem? — Możliwe. — A gdyby to byli luteranie? — pytam cichym głosem. — Luteranie w rodzaju Tomasza Cromwella? Na twarz wypełza mi wyraz najszczerszego zdziwienia. — Tomasz Cromwell jest teraz luteraninem? Książę Norfolk obdarza mnie uśmiechem. — Miłościwy pan wierzy we wszystko, co mu akurat odpowiada — rzecze jedwabiście. — Pozwala kierować sobą Najwyższemu w Jego mądrości. — Ale kto jego zdaniem rzucił nań urok? Kto jest według niego tą wiedźmą? — To pytanie najważniejsze ze wszystkich, zwłaszcza dla niewiasty. Która z nas zostanie okrzyknięta czarownicą? — Masz może kota? — pyta mnie, nie przestając się uśmiechać. Czuję, że lodowacieję z przerażenia, mój oddech zamienia się w śnieg. — J-ja? J-j-ja? Tomasz Howard wybucha śmiechem. — Och, nie rób takiej miny, lady Rochford. Nikt o nic cię nie oskarży, póki znajdujesz się pod moją ochroną. Poza tym nie masz kota, prawda? Ani żadnego innego milusiego zwierzątka, jak na przykład ropuchy czy nietoperza? W wolnym czasie nie przekłuwasz igłami woskowych laleczek ani nie latasz na sabaty? — Nawet tak nie żartuj, milordzie — protestuję słabo. — Z tych spraw nie wolno kpić. Jego książęca mość przybiera poważny wyraz twarzy. — Masz rację, nie wolno. Tym bardziej powinniśmy się dowiedzieć, jak się nazywa ta

czarownica. — Nie wiem. To żadna z dworek królowej. Żadna z nas. — Może więc sama królowa? — podsuwa. — Jej brat stanąłby w jej obronie — trajkoczę. — Nawet jeśli niepotrzebny ci już sojusz z nim, nawet jeśli przywiozłeś z Francji obietnicę przyjaźni, nie możesz dopuścić do tego, by zrobić sobie zeń wroga. Jest władny poderwać ligę protestanckich książąt przeciwko nam. Tym razem to on wzrusza ramionami. — Coś mi mówi, że mogłabyś się co do niego mocno rozczarować. Ale tak, masz rację, przywiozłem zapewnienie Franciszka o przyjaźni, cokolwiek przyniesie przyszłość. — Gratuluję sukcesu, milordzie. Wszelako królowa jest siostrą księcia Kliwii. Nie możesz jej ogłosić czarownicą i oddać wioskowemu kowalowi do uduszenia, a potem kazać zakopać na rozstajach z sercem przebitym kołkiem. Rozkłada ręce, jakby nie miał najmniejszego wpływu na to, jak się potoczą jej losy. — Nie mnie o tym decydować. Ja tylko wiernie służę jego królewskiej mości. Będziemy się musieli uzbroić w cierpliwość i zobaczyć, jak się rozwinie sytuacja. Zwłaszcza ty powinnaś mieć oczy szeroko otwarte. — Mam szukać dowodów, że para się czarostwem? — Nie udaje mi się zapanować nad głosem, w którym pobrzmiewa niedowierzanie i niechęć. — Masz szukać dowodów — koryguje mnie. — Albowiem król, pragnąc dowodów, zwraca się do nas, Howardów, a my musimy umieć mu je przedstawić. — Robi krótką pauzę. — Czyż nie tak, droga lady Rochford? Milczę. — Zrobiliśmy to poprzednio — upomina mnie, czekając na oznakę uległości. — Czyż nie tak, droga lady Rochford? — Tak, milordzie.

Katarzyna Hampton Court, marzec 1540 roku

Tomasz Culpepper, mój krewniak i dworzanin króla, który zaskarbił sobie łaski miłościwego pana za sprawą ładnej buzi i przepaścistych błękitnych oczu, okazał się szelmą i przeniewiercą, toteż nie zamierzam mieć z nim nic wspólnego. Po raz pierwszy ujrzałam go lata temu, kiedy przybył do Harsham złożyć wizytę mojej przyrodniej babce, a ona robiła wokół niego mnóstwo zamieszania i przepowiadała mu wspaniałą przyszłość. Śmiem teraz twierdzić, że nawet mnie wówczas nie zauważył, chociaż on się zarzeka, iż byłam najładniejsza ze wszystkich tamtejszych panien i od razu wpadłam mu w oko. On mnie wpadł na pewno. Oczywista byłam wtedy zakochana w Henryku Manoxie, który jest nikim, ale i tak nie mogłam nie dostrzec Tomasza Culpeppera. Sądzę, że nawet gdybym była zaręczona z księciem krwi, zwróciłabym na Tomasza Culpeppera uwagę. Jak każdy. Połowa dam dworu straciła dlań głowę. Ma ciemne kręcone włosy i niesamowicie błękitne oczy, a kiedy się śmieje, głos mu się tak słodko łamie, co od razu sprawia, że i mnie chce się śmiać — na sam ten dźwięk. Jest najurodziwszym mężczyzną na dworze królewskim, nie mam co do tego wątpliwości. Miłościwy pan za nim przepada, ponieważ jest bystry i wesoły, umie przy tym świetnie tańczyć i polować, a w turniejach odwagą nie ustępuje prawdziwym rycerzom. Król trzyma go przy sobie w dzień i w nocy i nazywa swoim ślicznym chłopaczątkiem i rycerzykiem. Tomasz pełni nieustającą służbę przy królu, a ręce ma tak delikatne, że król życzy sobie, by to on zmieniał opatrunki na nodze, a nie medyk ani aptekarz. Wszystkie dziewczęta widzą, jak bardzo go lubię, i zarzekają się, że powinniśmy się pobrać, skoro już jesteśmy kuzynami, ale on nie ma grosza przy duszy, ja też jestem bez posagu, więc co by nam z tego małżeństwa przyszło? Lecz gdybym miała wybrać jednego jedynego mężczyznę, z którym chciałabym wziąć ślub, mój wybór padłby właśnie na niego. Ma najbardziej ujmujący uśmiech, jaki w życiu widziałam, a kiedy na mnie patrzy, odnoszę wrażenie, że mnie rozbiera, potem zaś gładzi po całym ciele. Bogu niech będą dzięki, że teraz jestem damą dworu królowej, i to bardzo skromnej i surowej królowej, i o niczym z tych rzeczy nie może być nawet mowy, chociaż gdyby byt się pojawił w Lambeth, daję słowo, że wpuściłabym go do swego panieńskiego łóżka i zgotowała mu gorące powitanie. A przystojnego Franciszka oddałabym Joannie Bulmer,

gdybym tylko mogła położyć ręce na kimś takim jak Tomasz Culpepper. Niedawno wrócił na dwór królewski ze swego rodzinnego domu, gdzie kurował się z obrażeń odniesionych podczas turnieju. Chociaż został solidnie poturbowany, nie skarżył się i twierdził, że jest młody, a młode kości szybko się zrastają. To prawda, jest miody i tak pełny życia jak zając, który bez żadnego powodu skacze bez opamiętania na gołym wiosennym polu. Starczy na niego spojrzeć, żeby zobaczyć radość płynącą w jego żyłach. Przypomina mi żywe srebro, przypomina mi wiosenny wietrzyk. Cieszę się niezmiernie, iż jest znów z nami, gdyż wniósł odrobinę wesela w czas Wielkiego Postu. Tylko że dzisiejszego ranka kazał mi na siebie bardzo długo czekać w ogrodzie królowej, i to wtedy kiedy powinnam była być w jej komnatach, a jak już się pojawił, powiedział, że nie będzie mógł zostać, gdyż musi pędzić usługiwać miłościwemu panu. Nie tak chcę być traktowana i zamierzam dać mu to do zrozumienia. Drugi raz nie będę na niego czekać, ba, nie zgodzę się na spotkanie, jak mi je ponownie zaproponuje. Będzie mnie musiał przebłagać. Odpuszczę sobie zalotność w Wielki Post, to się przekona, jak to jest! Ha, może nawet się ustatkuję i spoważnieję, i już nigdy z nikim nie będę romansować. Lady Rochford dopytuje, co mnie ugryzło, kiedy udajemy się na wieczerzę, a ja w odpowiedzi zapewniam ją, że nic, że jestem szczęśliwa jak skowronek na wiosnę. — W takim razie częściej się uśmiechaj — mówi mi takim tonem, jakby nie uwierzyła w ani jedno moje słowo. — Jego książęca mość wrócił z Francji i z pewnością będzie się za tobą rozglądał. Zadzieram brodę i uśmiecham się do niej olśniewająco, jak gdyby powiedziała coś niesłychanie mądrego i zabawnego. A nawet zdobywam się na krótki śmiech: „Cha, cha!”, cichy i dystyngowany, który podpatrzyłam u innych dworek i który nazywam dworskim śmiechem. Lady Rochford kiwa głową z aprobatą. — Tak lepiej — chwali. — A co książę w ogóle porabiał we Francji? — pytam. — Od kiedy to interesujesz się sprawami wielkiego świata? — odpowiada pytaniem na pytanie. — Nie jestem kompletną głuptaską — boczę się. — Twój wuj to znacząca persona na dworze miłościwie nam panującego Henryka. Udał się do Francji z misją zjednania sobie przyjaźni króla Franciszka, tak żeby Anglia nie była pozostawiona sama sobie w ewentualnym starciu z ojc... z papieżem — poprawia się szybko — cesarzem i królem Francji sprzymierzonymi przeciwko nam. Uśmiecham się, kiedy Jane Boleyn nieomal wypowiada słowa: Ojciec Święty, których nie wolno już nam używać. — Och, to wiem — mówię lekceważąco. — Bo wtedy by chcieli usadzić na tronie kardynała Pole’a z czystej podstępności. Lady Rochford potrząsa ostrzegawczo głową. — O tym sza! — Ale to prawda — upieram się. — To przez to jego biedna stara matka i inni

Pole’owie tkwią w Tower. Kardynał mógłby wezwać angielskich papistów, żeby wystąpili przeciwko królowi tak jak uprzednio. — Nikt nie będzie występował przeciwko królowi — oznajmia sucho. — Ponieważ wszyscy angielscy papiści zmądrzeli? — Ponieważ większość z nich nie żyje — odpowiada rzeczowo. — Za sprawą twego wuja.

Anna Hampton Court, marzec 1540 roku

Powiedziano mi, że będziemy celebrować Wielki Post w atmosferze wielkiej podniosłości. Zapewniono mnie, że nie będziemy w ogóle jeść czerwonych mięs. Przygotowałam się więc na spożywanie ryb przez czterdzieści dni z rzędu, a tymczasem już podczas pierwszej wieczerzy przekonałam się, że angielskie sumienia łatwo uspokoić, król zaś jest czuły na punkcie swoich potrzeb. Mimo postu słudzy wnoszą do wielkiej sali niezliczone dania, które trzymają wysoko nad głowami i ustawiają najpierw na wysokim stole, byśmy uszczknęli nieco z każdego z miłościwym panem, po czym zgodnie ze zwyczajem odesłali niżej, swoim ulubieńcom i przyjaciołom. Pamiętam o tym, by wyróżnić największe damy królestwa i swoje dworki. Bardzo uważam na to, aby żadnego z przysmaków nie posłać mężczyźnie. Nie robię tego z czystej grzeczności, wiem, że najjaśniejszy pan pilnie mnie obserwuje. Baczy na każde moje słowo, na każdy mój ruch, jego błyszczące oczka niemal całkowicie ginące w fałdach tłuszczu wodzą za mną nieustannie, jak gdyby pragnął mnie na czymś przyłapać. Ku swemu zdumieniu odkrywam przed sobą kurczaka, pod postacią delikatesów lub jako składnik bardziej skomplikowanych dań, upieczonego w pachnących ziołach, już oddzielonego od kostek, i dowiaduję się, że w ten Wielki Post kurczak nie zalicza się do mięs, tylko do ryb, a to za sprawą miłościwego pana, który tak zarządził. Na stół wjeżdża także dzikie ptactwo (również nie uznawane za mięso przez Najwyższego i najjaśniejszego), cudnie podane, pieczone jedno w drugim dla dodania smaku i delikatności. Są też jajka (nie będące mięsem) i w rzeczy samej ryby: pstrągi, ryby rzeczne łowione w Tamizie, a nawet morskie — przywożone przez rybaków wyprawiających się daleko od brzegu, by wyżywić ten nienasycony dwór. Są również gotowane raki rzeczne i zapiekane w cieście szproty, które wystawiają małe głowy ponad zrumienioną skórkę. Są i rozmaite dania złożone z wiosennych jarzyn, rzadko serwowanych w Londynie, toteż z tym większą przyjemnością po nie sięgam. W trakcie wieczerzy konsumuję z umiarem, wiedząc, że wszystko to, co wyjątkowo mi posmakuje, zostanie przyniesione później do mych prywatnych komnat. Nigdy jeszcze nie jadałam tak smacznie ani tak obficie, toteż moja rodaczka sznurując mi gorset, musi to robić luźniej niż zazwyczaj, co oczywiście kończy się uwagami o tym, że kwitnę i pęcznieję, za którymi to słowami kryje się aluzja, iż jestem przy nadziei. Nie mogę niczemu zaprzeczyć, jeśli nie chcę, by prawda wyszła na jaw, a plotki doszły uszu króla, toteż pozwalam moim towarzyszkom drażnić się ze mną i

uśmiecham się, jakbym faktycznie była ukochaną żoną mogącą mieć nadzieję na dziecko, a nie dziewicą nietkniętą przez męża. Dopiero mała Katarzyna Howard rzekła im, żeby sobie dały spokój, ponieważ angielskie masło tak mi służy i od tłustej śmietanki nabieram ciała, i jeszcze się z nich ponatrząsała, że chyba muszą być ślepe, skoro same tego nie zauważyły. Byłam jej za to wdzięczna jak nie wiem. Głupiutka i frywolna z niej istota, ale wykazuje się bystrością prawdziwej gęsi, jako że będąc gęsią, przez cały czas myśli tylko o jednym, dzięki czemu staje się niezrównana przynajmniej w tej materii. A cóż to za materia? O czym wiecznie myśli mała Katarzyna Howard? Otóż wyłącznie o sobie! Rezygnujemy z przyjemności w czas Wielkiego Postu. Nie odbywają się żadne zwykłe dworskie rozrywki, aczkolwiek po wieczerzy słuchamy urywków Pisma Świętego i śpiewamy psalmy. Nie ma maskarad ani pantomim, ani rzecz jasna turniejów. To sprawia mi wielką ulgę, ponieważ zmalało ryzyko, że król się pojawi gdzieś w przebraniu. Wspomnienie naszego niefortunnego pierwszego spotkania wciąż zatruwa mi pamięć — i obawiam się, że jego też. Najbardziej uraziło go nie to, że go nie poznałam, tylko że już od pierwszego rzutu oka zapałałam do niego jawnym obrzydzeniem. Od tamtej pory w żaden sposób, ani słowem, ani uczynkiem, ani nawet krzywym spojrzeniem nie dałam mu do zrozumienia, iż znajduję go odrażającym, mimo że jego wiek, tusza i bijący odeń straszny zapach wywracają mi trzewia na nice. Niestety, jakkolwiek mocno wstrzymuję oddech i rozciągam wargi w uśmiechu, pierwszego wrażenia nie da się zmienić. Wyraz mojej twarzy w tamtej chwili, kiedy usiłował mnie pocałować, powiedział mu wszystko. To jak go odepchnęłam, to jak splunęłam, chcąc pozbyć się z ust jego ohydnego smaku (na samą myśl o tym robi mi się gorąco i spuszczam ze wstydu wzrok). Tamtej spontanicznej reakcji nie zatuszują późniejsze dobre maniery i pilnowanie się na każdym kroku. W jednej krótkiej chwili zrozumiał, jak go postrzegam, a co gorsza — ujrzał się moimi oczami i pojął, że jest odstręczającym grubym starcem. Boję się, iż jego próżność ucierpiała do tego stopnia, że nigdy nie przejdzie nad tym do porządku dziennego. Co więcej, wraz z urażoną dumą opuściła go męska siła. Jestem przekonana, że jego potencja zmarniała w chwili, kiedy moja plwocina dotknęła posadzki, i nijak nie mogę temu zaradzić, choćbym nie wiem jak się starała. Ale to także zarzuciliśmy na czas Wielkiego Postu. I chwalić Boga. Czuję, że to będzie moja ulubiona pora roku. W święta i przez czterdzieści poprzedzających je dni mój małżonek nie będzie przychodził do mej komnaty sypialnej, a ja nie będę musiała uśmiechać się z wysiłkiem i przybierać pozycji, która by mu ułatwiła zawiśnięcie nade mną mimo ogromnej tuszy, by następnie okazywać chęć, lecz nie pragnienie w łożu cuchnącym od ropiejącej rany, w półmroku, przed mężczyzną niebędącym w stanie spełnić obowiązku małżeńskiego. Brzemię tej upokarzającej procedury noc po nocy wyzuwa mnie z sił, poniża i ściera w proch. Co dzień rano budzę się z narastającym poczuciem rozpaczy, czuję się zgnębiona, mimo iż cała wina leży po jego stronie. Nocami leżę bezsennie i przysłuchując się jego

pierdnięciom i jękom bólu z powodu wzdętego brzucha, marzę, by znaleźć się gdzie indziej, gdziekolwiek, tylko nie we wspólnym łożu z tym mężczyzną. Jakże się cieszę na te czterdzieści dni w każdym roku, kiedy zostanie mi oszczędzona męka jego starań i klęsk oraz mojej bezsenności i wiedzy, iż kolejnej nocy spróbuje ponownie i znów nie będzie w stanie niczego dokonać, i za każdym razem będzie w nim wzbierać niechęć do mnie i przekonanie o mojej winie. Dobrze więc, że przynajmniej czeka nas te czterdzieści dni wytchnienia. Ja nie muszę się zamartwiać, jak by mu pomóc. On nie musi sapać nade mną jak zagoniony dzik. Nie grozi mi, że małżonek pojawi się w mojej komnacie, i mogę spać w pościeli pachnącej lawendą zamiast zgniłego mięsa. Niestety wiem, że ten czas ulgi dobiegnie końca. Nadejdzie Wielkanoc z jej uroczystościami, moja koronacja — pierwotnie zaplanowana na luty i przesunięta bliżej tryumfalnego powrotu do Londynu — odbędzie się w maju. Muszę wykorzystać tę wolność, aby odpocząć od mojego męża, ale również do tego, byśmy lepiej sobie poradzili, kiedy następnym razem przekroczy próg mojej komnaty sypialnej. Muszę znaleźć sposób, żeby chętniej przychodził do mego łoża i żeby nareszcie udało mu się zrobić, co ma do zrobienia. Tomasz Cromwell powinien być tym, który może mi pomóc. Rady Katarzyny Howard bowiem są takie, jakich można się było po niej spodziewać: nieprzystojne sztuczki niegrzecznego dziewczęcia. Co ona wyrabiała, zanim trafiła na mój dwór, nawet nie chcę myśleć. Kiedy już poczuję się pewniej, będę musiała o tym z nią porozmawiać. Młoda niewiasta — dziewczynka właściwie — nie powinna umieć uwodzicielsko opuszczać giezła i uśmiechać się przez ramię z wypiętą pupą. Wszystko wskazuje na to, że w ogóle jej nie pilnowano i nie zapewniono właściwego towarzystwa. A moje dworki winny być poza wszelką krytyką, jak ja sama. Powiem jej, że jakiekolwiek sztuczki poznała, musi o nich zapomnieć. A już na pewno nie wolno jej pokazywać ich mnie. Nie mogę sobie pozwolić, by padł na mnie choć cień podejrzenia. Jedna królowa już dała głowę za mniejsze przewiny. Czekam, aż wieczerza się skończy i król wstanie z miejsca, by przejść między stołami, pozdrawiając wielmożów i ich żony. Dzisiejszego wieczora jest przystępny, noga doskwiera mu mniej niż zwykle. Często w ogóle nie wiem, co mu dolega, gdyż trapi go wiele przypadłości, a jeśli zacznę wypytywać o niewłaściwą, jest to kolejny powód do obrazy. Odprowadzając go wzrokiem, napotykam spojrzenie Tomasza Cromwella. Przywołuję go zgiętym palcem, a on podchodzi skwapliwie. Wstaję, ujmuję go pod łokieć i pozwalam się podprowadzić do okna wyglądającego na rzekę, jakbyśmy mieli zamiar podziwiać widok i punkciki gwiazd migające w lodowatym powietrzu. — Potrzebuję pomocy, lordzie sekretarzu — odzywam się cicho. — Jestem do usług, wasza wysokość — zapewnia z uśmiechem, lecz twarz ma napiętą.

— Nie umiem zadowolić króla — wypowiadam słowa, które sobie przećwiczyłam w zaciszu komnaty. — Pomóż mi. Sprawia wrażenie zmieszanego. Rozgląda się wokół, jakby sam chciał wzywać pomocy. Bardzo mi wstyd poruszać ten temat w rozmowie z mężczyzną, ale potrzebna mi rada kogoś mądrego. Nie mogę zaufać swoim dworkom ani zwierzyć się doradcom przywiezionym z Kliwii, ani nawet wyżalić Lotte — to by zaalarmowało panią matkę i mego brata księcia, których sługami w pierwszej kolejności są wszyscy ci ludzie. Ale to nie jest prawdziwe małżeństwo, to nie małżeństwo myślą i uczynkiem, a skoro nie — zawiodłam króla, zawiodłam Anglię, zawiodłam siebie i swoje marzenia. Dlatego muszę uczynić co w ludzkiej mocy, aby uprawomocnić swój związek z Henrykiem. A jeżeli ten człowiek wie, jak mi pomóc, musi posłużyć mi radą. — To... prywatne sprawy — bąka z dłonią przyłożoną do ust, jakby chciał powstrzymać rodzące się słowa. Dwoma palcami skubie dolną wargę. — Nie. To król — mówię ostro. — To Anglia. To obowiązek, nie prywatne sprawy. — Powinnaś się poradzić jakiejś niewiasty — rzecze na to. — Zwrócić się z prośbą o pomoc do przełożonej dworek. — Ty zaaranżowałeś nasze małżeństwo — kontynuuję, szukając w pamięci trudniejszych słów. — Ty musisz mi pomóc uczynić je prawdziwym. — Nie jestem odpowiedzialny za... — Bądź mi przyjacielem. Zerka, jak by tu czmychnąć, lecz ja ani myślę go puścić tak prędko. — Upłynęło niewiele czasu... — zaczyna. Przerywam mu, kręcąc głową: — Pięćdziesiąt dwa dni. — Któż poza mną zliczał je skrupulatnie? — Czy wyjaśnił, dlaczego mu się nie podobasz? — pyta nagle. Jak dla mnie, mówi po angielsku za szybko, toteż nie łapię sensu wszystkich słów. — Wyjaśnił? — powtarzam, marszcząc czoło. Cromwell pochrząkuje z irytacją na moją głupotę i już chce przywołać kogoś z moich krajanów, żeby dla niego tłumaczył, zanim uprzytamnia sobie, że nasza rozmowa musi pozostać tylko między nami. — Co jest z tobą nie tak? — pyta bardzo powoli i bardzo cicho, przykładając usta do mojego ucha. Twarz zastyga mi w maskę zdumienia, więc szybko odwracam się do okna, żeby nikt z dworzan tego nie dostrzegł. — Ze mną? — dopytuję. — On twierdzi, że to ze mną jest coś nie tak? W jego niewielkich ciemnych oczach gości wyraz udręczenia. Nie jest zdolny mi odpowiedzieć, taki wstyd go przepełnia, i stąd wiem, że to prawda. Że król naprawdę obwinia mnie o wszystko. Nie chodzi o to, że jest stary, chory czy przemęczony. Po prostu mu się nie podobam. Nie pożąda mnie. Może nawet się mną brzydzi. A teraz, patrząc na Tomasza Cromwella i jego skurczoną, zmartwioną szczurzą twarz, domyślam się, że najjaśniejszy pan już zdążył przedyskutować powody swojej odrazy do mnie z tym

wstrętnym człowieczkiem. — Mówi ci, że mnie nienawidzi? — pytam, nim nawet pomyślę. Jego grymas wystarcza mi za odpowiedź. Tak, król Anglii powiedział temu człowiekowi, że nigdy nie zdoła się zmusić, by kochać mnie jak mąż żonę. Nie da się wykluczyć, że powiedział to też innym, może nawet wszystkim swoim przyjaciołom. Może przez cały czas, zakrywając usta białymi wydelikaconymi dłońmi, dworzanie śmiali się z biednej brzydkiej dziewczyny z Kliwii, która przyjechała, aby poślubić króla, lecz okazało się, że go odstręcza. Szok spowodowany tą rewelacją, upokorzenie się z nim wiążące sprawia, że wzdrygam się i odwracam od Cromwella, tak że nawet nie widzę, jak mi się kłania i pośpiesznie zmyka na swoje miejsce, chcąc jak najprędzej znaleźć się z dala od osoby, która może przynosić pecha. Resztę wieczoru spędzam w mgle nieszczęścia, nie umiem nawet ubrać w słowa swego wstydu. Gdybym nie przeszła takiej ciężkiej szkoły na dworze mego brata w księstwie Kliwii, byłabym chyba pobiegła do swojej komnaty i wypłakała sobie oczy. Lecz dawno temu nauczyłam się nie poddawać i być silna, stąd wiem, że już raz przetrwałam niechęć potężnego władcy i wyszłam z opresji obronną ręką. Mam się na baczności jak przebudzony nagle wystraszony białozór. Nie zwieszam głowy ani nie pozwalam uśmiechowi opuścić mojej twarzy. Kiedy nadchodzi pora spoczynku, dygam przed moim mężem królem, nawet drgnieniem powieki nie dając znać, iż wiem, że ma mnie za tak odpychającą, aż nie potrafi ze mną zrobić tego, co niejeden mężczyzna umie zrobić z kozą czy owcą. — Dobranoc, wasza wysokość — mówię. — Dobranoc, kochanie — odpowiada mi z taką łagodnością w głosie, że przez moment chcę doń przywrzeć, do mego jedynego przyjaciela na całym dworze, i podzielić się z nim swoim smutkiem i obawami. Ale on już patrzy za mnie, przeze mnie. Już odwraca ode mnie wzrok. Jego spojrzenie błądzi po moich dworkach, aż w końcu zatrzymuje się na Katarzynie Howard, która występuje krok do przodu i składa przed nim ukłon. Potem wyprowadzam je wszystkie z wielkiej sali. Nie odzywam się w trakcie ściągania ciężkiego złotego naszyjnika, bransolet, pierścieni, welonu, czepka, rękawów sukni, gorsetu, dwu spódnic, podszycia, sztywnych halek i giezła. Nie odzywam się, kiedy czyjeś ręce przekładają mi przez głowę nocny strój, kiedy siadam przed lustrem i pozwalam, by ręce kogoś innego rozczesały mi włosy, zaplotły je w warkocz i spięły go pod nocnym czepkiem. Nie odzywam się, kiedy w pobliżu zostaje tylko lady Rochford, pytając łagodnie, czy potrzebuję czegoś jeszcze, czy może mi się na coś przydać, czy jestem tego wieczora w dobrym nastroju. Wchodzi mój kapłan i wszystkie klękamy, by zmówić wieczorną modlitwę, myśli tłuką mi się po głowie do wtóru znajomych słów — nic nie umiem na to poradzić, że nawet modląc się, potrafię myśleć wyłącznie o tym, że mój mąż czuje do mnie wstręt od

pierwszego dnia naszej znajomości. A potem wszystko przypomina mi się jeszcze raz. Tamta pierwsza chwila w Rochesterze, gdy pojawił się cały nadęty z dumy i taki zwyczajny, wyjątkowy tylko w tym, że odważył się do mnie zbliżyć, jak mógłby uczynić pijany rzemieślnik na targu. Tylko że to nie był pijany podochocony mieszczanin, ale król Anglii grający rolę błędnego rycerza, a ja go sponiewierałam przed całym jego dworem i trudno, żebym mogła liczyć na przebaczenie. Jego niechęć do mnie ma korzenie w tamtej chwili, jestem tego pewna. Radzi sobie z jej wspomnieniem tak, jak poradziłoby sobie małe zranione dziecko: „Cóż, w takim razie ja też jej nie lubię!”. Rozpamiętuje, że go odepchnęłam i nie oddałam mu pocałunku, i sam mnie odpycha i nie całuje. Wpadł na pomysł, jak przywrócić zachwianą równowagę: przekonując się, że nie jestem godna jego pożądania. Albowiem król Anglii — a już zwłaszcza ten król Anglii — nie może sobie pozwolić, by ktokolwiek — a już zwłaszcza on sam — postrzegał go jako niegodnego miłości. Ksiądz kończy modły, wstaję więc i odprowadzam wzrokiem wysypujące się za próg komnaty dworki: wszystkie słodkie niczym aniołki w tych ich malusich czepkach. Pozwalam im odejść. Nie proszę żadnej, by ze mną została i czuwała tej nocy, gdyż wiem już, że nie zmrużę oka. Jestem obiektem niechęci, zupełnie jak przedtem w Kliwii. Jestem obiektem niechęci dla własnego męża i doprawdy nie wiem, jak to naprawić, jak począć z nim dziecko, skoro nie może się zmusić, by mnie tknąć choćby małym palcem. Jestem obiektem niechęci dla króla Anglii, który jest człowiekiem o nieskończonej władzy i skończonej cierpliwości. Nie szlocham z powodu urażonej miłości własnej, ponieważ mam o wiele większe zmartwienie. Skoro stałam się obiektem niechęci dla króla Anglii będącego człowiekiem o nieskończonej władzy i skończonej cierpliwości, co ze mną będzie? Mówimy o mężczyźnie, który jedną z żon — uwielbianą od dzieciństwa — zabił wystudiowanym okrucieństwem, drugą — adorowaną przez lata — kazał ściąć francuskim mieczem, a trzecią — matkę swego syna — pozostawił w rękach niedouczonych akuszerek. Co zaplanował dla mnie?

Jane Hampton Court, marzec 1540 roku

To że nie jest szczęśliwa, jest jasne jak słońce, wszelako zachowuje dyskrecję, wykazując się mądrością znacznie starszej niewiasty, i nie daje namówić na zwierzenia. Okazuję jej dobroć i współczucie na tyle, na ile wypada, nie chcę bowiem, aby pomyślała, że wtykam nos w nie swoje sprawy, szukając własnej korzyści, ani też by poczuła się gorzej niż to konieczne w jej położeniu. Albowiem z pewnością czuje się nie najlepiej jako cudzoziemka pozbawiona prawdziwych przyjaciół na ziemi, której język dopiero poznaje i gdzie jej małżonek okazuje wielką ulgę, mogąc jej unikać, a przy tym jawnie interesuje się inną niewiastą. Aż pewnego razu sama przychodzi do mnie po porannej mszy, kiedy dworki stroją się przed śniadaniem. — Lady Rochford, kiedy księżniczki zjawią się na dworze? Waham się lekko. — Księżniczka Maria, ale tylko lady Elżbieta — przypominam jej. Wydaje z siebie potakujące sapnięcie. — Tak. A więc... Kiedy księżniczka Maria i lady Elżbieta zjawią się na dworze? — Zazwyczaj obie przyjeżdżają na Wielkanoc — odpowiadam w zgodzie z prawdą. — Tym razem odwiedzą nie tylko swego brata, ale i ciebie. Wszyscyśmy się dziwili, że nie powitały cię, kiedyś wkraczała do Londynu. — Urywam, widząc, że mówię dla niej za szybko: marszczy czoło, usiłując za mną nadążyć, i podejmuję już wolniej: — Obie powinny były cię powitać przed wjazdem do Londynu, powinny były poznać swoją macochę, powinny były cię odwiedzić. Ale że zazwyczaj i tak zjeżdżają tu na Wielkanoc... — Zatem mogę je do siebie zaprosić? Ponownie się waham. Oczywiście, że może, niemniej królowi się nie spodoba, jeśli zacznie się tak szarogęsić. Z drugiej strony książę Norfolk nie będzie miał nic przeciwko jeszcze jednej scysji pomiędzy tym dwojgiem, a do moich obowiązków nie należy ostrzeganie jej. — Możesz je zaprosić — potwierdzam. Kiwa na mnie głową. — Proszę, napisz. Podchodzę do stołu i sięgam po przybornik z materiałami piśmiennymi. Pióra czekają zaostrzone, kałamarz jest pełny, obok buteleczki z piaskiem leży drobne sitko, by można go było przesiać na mokry inkaust, jest nawet długa laska laku. Uwielbiam przepych dworu królewskiego, szelest dobrego papieru i dotyk chorągiewki starannie wyselekcjonowanego

pióra. Siadam przy stole i czekam na dalsze rozkazy królowej. — Napisz do księżniczki Marii, że pragnę zobaczyć się z nią w Wielkanoc i że będzie mile widzianym gościem na moim dworze — dyktuje i zaraz się upewnia: — Czy tak będzie dobrze? — Owszem — potakuję, pośpiesznie przelewając słowa na papier. — Napisz też do opiekunki lady Elżbiety, że i ją chętnie u siebie powitam. Serce zaczyna mi bić żywiej, zupełnie jak podczas szczucia niedźwiedzia. Królowa Anna wpadnie w tarapaty, jeżeli każe wysłać te listy. Nawet one bowiem są wyzwaniem rzuconym absolutnej władzy Henryka. Nikt poza nim nie ma prawa wystosowywać zaproszeń na dwór królewski. — Możesz je wysłać od razu? — pyta. Nieomal brakuje mi tchu. — Oczywiście — mówię. — Jeżeli tego właśnie sobie życzysz. Wyciąga rękę. — Lepiej mi je daj — decyduje. — Pokażę je najpierw królowi. — Och. Odwraca się, by ukryć uśmiech. — Lady Rochford, nigdy nie uczyniłabym nic wbrew woli miłościwego pana. — Masz prawo otaczać się wybranymi przez siebie damami dworu — oświadczam. — Tak jak każda królowa. Katarzyna Aragońska zawsze miała ostatnie słowo, jeśli chodzi o dobór najbliższego otoczenia. Anna Boleyn również. — Ale to jego córki — kontruje. — Muszę go zapytać o zdanie, zanim je zaproszę. Skłaniam głowę, uznawszy, że nie ma nic więcej do dodania. Zapędziła mnie w kozi róg. — Życzysz sobie czegoś jeszcze? — pytam. — Nie, dziękuję. Jesteś wolna — odpowiada miło. Wychodzę z komnaty świadoma, że podstępem zmusiła mnie do udzielenia jej złej rady. Na przyszłość będę pamiętać, że jest przebieglejsza, niż nam się wszystkim wydaje. Zaraz za drzwiami natykam się na pazia w liberii Howardów. Kiedy chłopak wręcza mi złożoną kartkę, biorę ją od niego bez namysłu i przechodzę do okiennej ambrazury. W położonym w dole ogrodzie kołyszą się żółte narcyzy, zwane z francuska jonquille, żonkilami, a w koronie kasztanowca obsypanego wzbierającymi pączkami śpiewa kos. Nareszcie zrobiła się wiosna — pierwsza wiosna w Anglii królowej Anny Kliwijskiej. Wkrótce dni zrobią się dłuższe i zaczną się pikniki, polowania i turnieje, a także bliższe i dalsze wyprawy lądem i wodą, spływy rzeką i letnie objazdy po najwspanialszych pałacach królestwa. Być może najjaśniejszy pan zdoła ją jednak tolerować, być może ona znajdzie sposób, by go zadowolić. Cokolwiek się stanie, będę tego świadkiem. Będę towarzyszyć królowej, tak jak powinnam. Opieram się o wyłożony drewnem mur ambrazury, żeby przeczytać liścik. Nie ma pod nim podpisu, jego książęca mość nie zwykł niczego podpisywać. Król zatrzyma królową tylko do czasu pierwszej kłótni Francji z Hiszpanią. To postanowione. Jej dni w Anglii są policzone. Miej na nią oko. Zbierz obciążające ją

dowody. Ten list zniszcz. Odszukuję wzrokiem pazia. Stoi, podpierając ścianę, i podrzuca monetę, ucząc się chwytać ją to tak, to owak. Przywołuję go do siebie. — Przekaż swemu panu, że życzy sobie, by księżniczki trafiły na dwór — mówię mu szeptem na ucho. — To cała wiadomość.

Katarzyna Hampton Court, marzec 1540 roku

Najjaśniejszy pan tryska gniewem podczas dzisiejszej wieczerzy. Domyślam się tego po tym, jak wprowadza królową i że nie patrzy w moją stronę, co ma w zwyczaju robić. Przykro mi z tego powodu, gdyż mam na sobie nową suknię (jeszcze jedną!), kremowożółtą, mocno ściągniętą szarfą pod biustem, tak że moje piersi nieomal chcą wyskoczyć w najbardziej zachwycający i nieprzystojny sposób. Ale jak się okazuje, pragnienie zadowolenia mężczyzny to czysta strata czasu. Kiedy akurat wyglądam ślicznie, on krąży myślami gdzie indziej, kiedy już umówi się na spotkanie, zaraz musi biec dokądś, i to posiłkując się najmarniejszą wymówką z możliwych. Dziś wieczór najjaśniejszy pan jest taki zły na królową, że nie zaszczyca mnie nawet jednym spojrzeniem, i moja cudna nowa suknia na nic się nie przydała. Chociaż... Przy stole Seymourów siedzi słodki młodzieniec, który najwyraźniej potrafi docenić zarówno strój, jak i jego zawartość. No ale ja nie mam już czasu na młodych mężczyzn, odkąd w ten Wielki Post przyrzekłam sobie wstrzemięźliwość i opanowanie. Widzę też Toma Culpeppera, jak na mnie popatruje, ale jego ignoruję całkowicie, gdyż nie zamierzam mu wybaczyć obiecanek-cacanek. Wszystko wskazuje na to, że umrę jako stara panna i będzie to jego winą. Dlaczego król się gniewa i cóż ona takiego uczyniła, nie wiem do czasu, aż pod koniec wieczerzy podchodzę do wysokiego stołu, by podać jej chusteczkę, którą wyhaftowała specjalnie dla miłościwego pana. To zupełnie nowy wzór, niesłychanie elegancki. Cokolwiek o niej mówić, ma dryg do haftu. Gdyby mężczyźni cenili swoje żony za to, że umieją szyć i haftować, ona byłaby żoną idealną. Ale jej nawet się nie udaje wręczyć mu dzieła swych rąk. W chwili gdy przed nimi staję, król właśnie mówi do niej: — Tej Wielkanocy dwór będzie się weselił jak nigdy. Powinna mu przytaknąć i nie ciągnąć tematu. Ona jednak odpowiada: — Cieszy mnie to. Bardzo bym chciała, żeby mogły nas odwiedzić księżniczka Maria i lady Elżbieta... Najjaśniejszy pan robi groźną minę, a ona chwyta dłońmi za krawędź stołu. — Tylko nie lady Elżbieta — burczy król. — Nie powinnaś się z nią widywać, tak jak ona nie ma potrzeby widywać się z tobą. Słowa padają zbyt szybko, żeby mogła zrozumieć ich sens, więc marszczy czoło, wysilając umysł, ale oczywista pojmuje, że król właśnie jej odmówił.

— Księżniczka Maria — rzecze ciszej. — To moja pasierbica. Wstrzymuję oddech z podziwu nad jej odwagą. Wyobraźcie sobie: dostać reprymendę od króla, a mimo to nie ustąpić pola! — Nie mam pojęcia, czemu ci tak zależy, żeby mieć na swym dworze zdeklarowaną papistkę — oświadcza lodowato najjaśniejszy pan. — Żadna z niej przyjaciółka twojej wiary. Królowa Anna czyta z jego tonu, jeśli nie z ruchu warg. — Ja jej macochą jestem — odrzeka po prostu. — Ja nią kieruję. Najjaśniejszy pan śmieje się szczekliwie, a ja w przeciwieństwie do niej kulę się ze strachu. — Księżniczka Maria jest prawie w twoim wieku — zauważa nietaktownie. — Nie sądzę, żeby pozwoliła sobie matkować. Urodziła ją największa księżniczka chrześcijaństwa, a kiedy później je rozdzieliłem, obie zniosły to z uniesionym czołem, zamiast się ugiąć i szukać u siebie nawzajem pocieszenia. Uważasz, że potrzebna jej teraz opiekunka rówieśnica? Żyjąc z dala od matki, wolała, by tę zabrała śmierć, niżby miała wyprzeć się ich wspólnej wiary. Naprawdę myślisz, że zechce macochę, która nawet nie zna angielskiego? Jest w stanie rozmawiać z tobą w łacinie lub w grece albo po hiszpańsku, francusku czy angielsku, lecz nie po niemiecku. A ty co? Posługujesz się tylko niemieckim! Wiem, że powinnam coś powiedzieć, wymyślić cokolwiek, byle odwrócić jego uwagę, ale król pała takim gniewem, jest tak pełen goryczy i nienawiści, że aż mnie przeraża. Nic więc nie mówię, stoję tam tylko i zastanawiam się, skąd królowa bierze odwagę i jakim cudem jeszcze nie zemdlała na swoim tronie. Jest czerwona od szyi po linię włosów ukrytą pod tym okropnym ciężkim kornetem, dostrzegam rumieniec nawet pod muślinową zasłoną na dekolcie, pod grubym łańcuchem ze złota i pod podwiką zawiązaną pod brodą. Z trudem przychodzi mi patrzeć na jej zażenowanie spowodowane wybuchem jego wściekłości i tylko czekam, aż wreszcie tryśnie łzami i zbiegnie z podwyższenia, by schronić się w swojej komnacie. Ona jednak nie zamierza ustąpić. — Uczę się angielskiego — ogłasza z godnością w głosie. — Przez cały czas. I ja jej macochą jestem. Najjaśniejszy pan zrywa się od stołu z taką gwałtownością, że jego zrobione ze złota krzesło z piskiem przesuwa się po posadzce i nieomal wywraca do tyłu. Król dla utrzymania równowagi musi oprzeć się o blat. Twarz ma pociemniałą, na skroni pulsuje mu żyła. Martwieję na sam jego widok, królowa natomiast wciąż siedzi jakby nigdy nic, splatając dłonie przed sobą. Na moje oko zachowuje się jak kloc drewna, sztywna ze strachu, ale nieruchoma, nie ustępująca o piędź. Mimo że miłościwy pan spogląda na nią groźnie z góry, nakazując milczenie, ona znów się odzywa: — Wypełnię swój obowiązek. Względem naszych dzieci i ciebie. Wybacz, jeśli czymś

cię urażam. — Zaproś ją — warczy i wypada przez drzwi umieszczone za tronem, a prowadzące do jego prywatnych komnat. Używa ich tak rzadko, że nie ma przy nich nikogo, kto mógłby je dla niego otworzyć, toteż musi szarpnąć za skrzydło sam, co robi naburmuszony, i po chwili znika, pozostawiając nas w osłupieniu. Królowa przenosi na mnie wzrok i dopiero teraz widzę, że jej bezruch rzeczywiście nie wynika ze spokoju, tylko z najczystszego przerażenia. Oszołomieni dworzanie niezgrabnie podnoszą się z miejsc, by poniewczasie złożyć ukłon plecom jego królewskiej mości. — Królowa ma prawo zapraszać na swój dwór, kogo zechce — oznajmia niepewnie. — Wygrałaś — mówię z niedowierzaniem. — Wypełnię swój obowiązek — powtarza swoje wcześniejsze słowa. Ja potrafię myśleć tylko o jednym. — Wygrałaś — mówię znów. — Król rzekł: „Zaproś ją”. — Tak trzeba — potakuje. — Wypełniam swój obowiązek. Względem Anglii. I względem niego.

Anna Hampton Court, marzec 1540 roku

Oczekuję w swych komnatach na nowego ambasadora Kliwii, który przybył na dwór minionego wieczora i dziś o poranku ma złożyć mi wizytę. Spodziewałam się, że król zobaczy go pierwszy, wszelako nic nie wskazuje na to, aby miało nastąpić oficjalne powitanie. — Czy tak powinno być? — pytam lady Rochford. Sprawia wrażenie niezdecydowanej. — Na ogół ambasadora przedstawia się całemu dworowi i radzie królewskiej — odpowiada. Rozkłada ręce, jakby chciała dodać, że nie ma pojęcia, czemu ambasador Kliwii został potraktowany inaczej. — Jest Wielki Post — napomyka. — Powinien był wstrzymać się z przybyciem do Wielkanocy. Odwracam się do okna, żeby nie zobaczyła grymasu irytacji na mojej twarzy. Ambasador powinien był raczej towarzyszyć mi podczas podróży do Anglii. Dzięki temu miałabym kogoś, kto by mnie reprezentował przed królem od pierwszego dnia i pozostał przy mnie. Margrabiowie Oberstein i Olisleger stanowili moją eskortę, lecz obaj wiedzieli, że raczej prędzej niż później wrócą do domu, a poza tym nie mieli doświadczenia zdobytego na zagranicznych dworach. W ich miejsce potrzebny był mi ambasador. Gdyby stał obok mnie wtedy w Rochesterze, kiedy nieświadomie obraziłam króla... Nie ma sensu tego rozpamiętywać. Być może uda mu się pomóc mi teraz, skoro już tu jest. Rozlega się pukanie do drzwi i dwaj gwardziści otwierają je szeroko. — Doktor Karl Harst — obwieszcza jeden ze strażników, mozoląc się z obcym mianem. Ambasador Kliwii wkracza do komnaty, rozgląda się za mną i składa mi głęboki ukłon. Wszystkie dworki dygają za mnie w odpowiedzi, nie spuszczając go z oka i dostrzegając to, co później skomentują cichymi szeptami: wyświecony kołnierz jego aksamitnego dubletu i starte czubki i pięty jeździeckich butów. Nawet piórko przy jego berecie sprawia wrażenie, jakby miało niełatwą podróż z Kliwii. Czerwienię się ze wstydu, że ktoś taki będzie reprezentował moją ojczyznę na najzamożniejszym i najbardziej wymagającym dworze królewskim Europy. Stanie się pośmiewiskiem, a ja razem z nim. — Doktorze Harst — mówię, podając mu dłoń do ucałowania. Spostrzegam, że jest wstrząśnięty moją szykowną suknią, angielskim czepeczkiem siedzącym zgrabnie na czubku głowy, bogatym pierścieniom na palcach rąk i grubym złotym łańcuchem, który przepasuje mnie w talii. Składa pocałunek na grzbiecie podanej dłoni i rzecze po niemiecku: — Wasza królewska mość, stawiam się przed twym obliczem z największą radością.

Będę twoim ambasadorem. Dobry Boże, myślę w duchu, wyglądasz raczej jak ubogi klerk. Na głos zaś pytam go: — Śniadałeś już? Robi zażenowaną minę. — Ja... e, tego... cóż... Nie umiałem za bardzo... — Zatem nie jadłeś jeszcze? — Nie znalazłem wielkiej sali, wasza wysokość. Proszę o wybaczenie. Pałac jest ogromny, a mnie przydzielono komnaty w pewnym oddaleniu od głównego budynku i nie było w pobliżu nikogo, kto by... Musieli go ulokować w połowie drogi do stajen! — Nie mogłeś kogoś spytać? Wszędzie kręcą się słudzy. — Nie mówię po angielsku. A to dopiero niespodzianka! — Nie mówisz po angielsku? Jak więc zamierzasz reprezentować nasz kraj? Tutaj nikt nie zna niemieckiego. — Twój brat książę myślał, że król i jego doradcy będą władali niemieckim. — Mój brat książę powinien wiedzieć lepiej. — Uznał, że z czasem nauczę się angielskiego. Posiadłem już znajomość łaciny — dodaje obronnie. Jestem tak rozczarowana, że chce mi się płakać. — Przede wszystkim musisz coś zjeść — odzywam się, robiąc co w mojej mocy, by nie okazać swoich uczuć. Zwracam się do Katarzyny Howard, która jak zwykle stoi najbliżej, nadstawiając ucha. Na razie jeszcze jej nie odprawiłam. Gdyby znała niemiecki, mogłaby posłużyć za tłumacza nieszczęsnemu ambasadorowi. — Katarzyno, bądź tak miła i poślij jedną ze służek po nieco chleba i sera dla ambasadora. Przyszedł tu bez śniadania. A, i nie zapomnij o piwie. — Gdy odchodzi, by wykonać polecenie, pytam mojego gościa: — Przywiozłeś mi listy z domu? — Tak — potwierdza. — Mam instrukcje od twego brata księcia, a twoja matka księżna wdowa przesyła ci wyrazy rodzicielskiej miłości i nadziei, że nie zawiodłaś swojej familii i nie zapomniałaś o jej pouczeniach. Kiwam głową. Wolałabym, żeby przystała mi kompetentnego ambasadora, który nie zawiódłby mnie, aniżeli to chłodne w wymowie pozdrowienie. Odbieram z jego rąk listy, zanim wniosą posiłek, i potem zasiadamy na przeciwległych krańcach stołu: on, żeby zjeść śniadanie, ja, żeby się zapoznać z wieściami z Kliwii. Na początek sięgam po list od Amelii. Otwiera go wykaz komplementów, którymi ją ostatnimi czasy obdarzono, później zaś znajduje się ciąg zapewnień, jaka jej szczęśliwa, zostawszy w pojedynkę na kliwijskim dworze. Cieszy się, że ma nasze komnaty do swojej wyłącznej dyspozycji. Opowiada mi o swych nowych sukniach i o strojach, które kiedyś były moje, ale zostały przerobione dla niej. Z myślą o jej wyprawie ślubnej, jako że wybiera się za mąż. Na tę wiadomość wydaję z siebie cichy okrzyk, a lady Rochford pyta

uprzejmie: — Chyba nie złe wieści, wasza królewska mość? — Moja młodsza siostra wychodzi za mąż. — Och, to wspaniale. Udana partia? Nie tak dobra jak moja, to zrozumiałe. Właściwie mogłabym zbyć śmiechem małą skalę tryumfu Amelii. A mimo to muszę najpierw przegonić łzy, by odpowiedzieć: — Poślubi dziewierza. Nasza najstarsza siostra, Sybilla, wyszła za elektora saskiego, który ma młodszego brata, i teraz zaprasza Amelię na ich dwór. — Tym samym zapoczątkowując niewielką szczęśliwą, żyjącą w tej samej okolicy rodzinę, dopowiadam gorzko w duchu. Wszyscy oni: moja matka, brat książę, dwie siostry i ich mężowie są wciąż razem i tylko mnie wysłano daleko za morze, gdzie z utęsknieniem wypatruję listów od bliskich, które wszakże nie przynoszą mi ukojenia, lecz wzmacniają poczucie wyobcowania i krzywdy wyrządzanej mi jeszcze w domu. — Zatem jej los nawet się nie umywa do twojego. — Niczyj los nie umywa się do mojego — odpowiadam. — Wiem jednak, że Amelii spodoba się życie na dworze szwagra, a Wilhelm będzie zadowolony, mając ją blisko siebie. — Ale nie dostanie soboli — zauważa Katarzyna Howard, na co się uśmiecham, nie umiejąc wyjść z podziwu, że potrafi myśleć tylko o błahostkach. — Masz rację, to się liczy najbardziej — mówię do niej. — Soboli nic nie przebije. Odkładam list Amelii na bok, nie umiejąc się zmusić, by czytać dalej o jej wyobrażeniach wspólnych świąt zimą i rodzinnych polowań latem, hucznych obchodów wszystkich urodzin i rocznic i wychowywania dzieci kupą: moich małych saksońskich siostrzenic i kliwijskich bratanic w jednej komnacie dziecinnej. Postanawiam otworzyć list od pani matki. I natychmiast tracę złudzenia, że mógłby mi przynieść otuchę. Rozmowa z margrabią Olislegerem wzbudziła w niej niepokój. Usłyszała odeń, że tańczę z obcymi mężczyznami, że noszę suknie pozbawione muślinowej zasłony od dekoltu po uszy, że zarzuciłam kliwijską modę na rzecz angielskich czepków. Przypomina mi więc, że król mnie poślubił, ponieważ pragnął protestanckiej wybranki o nieskazitelnej reputacji, a jest człowiekiem wielkiej zazdrości i nieposkromionego temperamentu. Zapytuje, czy zamierzam wkroczyć do piekła tanecznym krokiem, i napomina po raz tysięczny, że nie ma gorszego grzechu niż rozwiązłość młodej niewiasty. Odkładam i ten list i robię sobie przerwę, wyglądam na wspaniałe ogrody okalające Hampton Court, podziwiam urokliwe ścieżynki wijące się tuż przy pałacu i ścieżki prowadzące w dół ku rzece, gdzie na przystani kołyszą się na wodzie królewskie barki. Król przechadza się po alejkach w otoczeniu swoich dworzan, z których każdy odziany jest tak bogato, jakby wybierał się na turniej. Henryk, przewyższający o głowę każdego mężczyznę w swej świcie i potężny niczym byk, ma na sobie pelerynę ze złotogłowiu i aksamitny biret, który nawet z tak daleka pobłyskuje diamentami. Opiera się o ramię Tomasza Culpeppera odzianego w prześwietną ciemnozieloną pelerynę spiętą na piersi

brylantową broszą. Spoglądam na nich i Kliwia ze swymi barchanami i zgrzebną wełną zdaje się blednąc w mojej pamięci. Wiem, że nigdy nie zdołam wyjaśnić pani matce, że nie stroję się w angielskie pawie piórka z próżności, lecz po to, by przestać się wydawać godną pożałowania i pogardy. Jeżeli król mimo wszystko mnie odprawi, Bóg świadkiem, że nie uczyni tego z powodu zbyt śmiałych sukien, tylko dlatego, iż napawam go niesmakiem bez względu na to, czy mam na sobie kornet swojej prababki czy małej Katarzyny Howard. W niczym nie zadowalam króla — wszelako pani matka nie musi mi już przypominać, że moje życie zależy od tego, czy spełnię jego oczekiwania. Ja już to wiem. Wiem również, że to przekracza moje możliwości. Ambasador kończy śniadanie. Wracam do stołu i przykazując mu siedzieć dalej, zabieram się do ostatniego listu. Siostro, zaniepokoiły mnie raporty przywiezione przez margrabiów: Obersteina i Olislegera, a dotyczące Twego przyjęcia i radzenia sobie na dworze jego wysokości króla Henryka Angielskiego. Nasza matka udzieli Ci szczegółowych wskazówek dotyczących stroju i przyzwoitości, ja zaś mogę Cię tylko prosić, byś usłuchała jej i nie dała się postronnym zachęcić do zachowań, które ściągną na nas wstyd, a na Ciebie hańbę. Twoja skłonność do próżności i krnąbrność jest nam wszystkim dobrze znana, jednakowoż mieliśmy nadzieję, że pozostanie to rodzinnym sekretem. Błagamy, abyś się opamiętała — zwłaszcza teraz, kiedy skierowane są na Ciebie oczy całego świata. Omijam wzrokiem następne dwie strony, które nie zawierają niczego ponad wspomnienia wszystkich sytuacji, w których rozczarowałam mego brata księcia w przeszłości, oraz napomnienia, że jeden fałszywy krok na dworze króla Anglii może mieć dla mnie najcięższe konsekwencje. Kto miałby wiedzieć o tym lepiej niż ja? Pochwyciwszy wzrokiem nowy akapit, podejmuję lekturę. W swoim liście pragnę Ci też przedstawić doktora Karla Harsta, który będzie reprezentował nas na dworze Twego małżonka króla. Twoim obowiązkiem jest udzielić mu wszelkiej wymaganej pomocy. Oczekuję, że będziesz z nim blisko współpracować dla zacieśnienia sojuszu, który jak dotąd stanowi jedno wielkie rozczarowanie. Król Henryk zdaje się sądzić, iż uczynił z Kliwii swego wasala, i żywić nadzieje, iż wystąpimy wspólnie przeciw Cesarzowi, z którym nie mamy żadnej zwady i nie zamierzamy jej szukać, by zadowolić Ciebie czy Twego męża. Musisz mu to wyraźnie powiedzieć. Doniesiono mi, że pewien angielski notabl, książę Norfolk, odbył udaną wizytę na francuskim dworze, z czego wnoszę, iż Anglia zaczyna się skłaniać ku Francji.

Tymczasem Twoje pojawienie się w Anglii u boku Henryka miało temu zapobiec! Choć jesteś tam tak krótko, zdążyłaś zawieść swój kraj, swoją rodzicielkę i mnie, swego brata. Ambasador przypomni ci, jakie są Twoje cele, i pomoże nie zapominać o obowiązku pośród przyjemności ciała. Opłaciłem jego podróż do Anglii i przydzieliłem mu sługę, ale to Ty będziesz musiała łożyć na jego codzienne wydatki. Przypuszczam bowiem, z tego co słyszę o Twoich klejnotach, nowych strojach i innych bezbożnych ekstrawagancjach, niezmiernie kosztownych soboli nie wyłączając, że stać Cię na to. Naturalnie sprawiłabyś się o wiele lepiej, przekazując to świeże bogactwo dla dobra Twojej starej ojczyzny, zamiast trwonić je na marności i ozdóbki, co może być powodem wyłącznie pogardy. To że nieoczekiwanie wyniesiono Cię do wysokiej pozycji, nie oznacza, że powinnaś zaniedbywać swoje sumienie, tak jak czyniłaś w przeszłości. Szczerze i usilnie zachęcam Cię, byś zmieniła swoje postępowanie i swoje uczynki, Siostro. Jako głowa rodziny nakazuję Ci porzucić próżność i rozwiązłość. Tusząc, że mój list zastanie Cię w równie dobrym zdrowiu, w jakim wychodzi ode mnie, życzę Ci, abyś nade wszystko miała na względzie zdrowie duchowe. Zbytek nigdy nie zastąpi czystego sumienia, co sama zrozumiesz, jeśli Bóg pozwoli Ci dożyć sędziwego wieku. O co modli się Twój kochający brat, Wilhelm. Kładę list na blat i spoglądam na ambasadora. — Powiedz mi chociaż, że to nie jest twoja pierwsza misja, że bywałeś wcześniej na zagranicznych dworach. W głębi ducha żywię obawę, iż to jakiś luterański kaznodzieja, którego przygarnął pod swój dach mój brat książę. — Służyłem twemu ojcu na dworze w Toledo i Madrycie — odpowiada doktor Harst, prostując się z godnością. — Aczkolwiek nie na swój koszt. — W chwili obecnej jego książęca mość nie może ci płacić — oświadczam sucho. — Jednakże życie na tutejszym dworze nie będzie cię nic kosztowało. Kiwa głową i po chwili namysłu rzecze: — Twój brat książę wspomniał, że będziesz mi wypłacać pobory. — To niemożliwe — rozkładam ręce. — Miłościwy pan zapewnił mi stroje i damy dworu, i wszystko inne, ale jak dotąd nie otrzymałam od niego ani sztuki złota. Może tę sprawę powinieneś poruszyć w rozmowie z nim jako jedną z pierwszych. — Ale jako koronowana królowa Anglii... — Jestem żoną króla, lecz nie zostałam koronowana na królową — przerywam mu. — W lutym tylko mnie przywitano w stolicy, koronacji nie było. Spodziewam się, że formalnościom stanie się zadość po Wielkanocy. Tymczasem nie otrzymuję od króla

żadnych kwot. Nie mam złamanego pensa. Ambasador robi zafrasowaną minę. — To chyba nie oznacza jakichś przeszkód? Koronacja się odbędzie?... — Pod warunkiem że przywiozłeś ze sobą dokument, którego domaga się król. — Jaki dokument? Czuję, że tracę nad sobą panowanie. — Dokument poświadczający, że moje wcześniejsze zaręczyny zostały unieważnione. Król się o niego dopominał, a margrabiowie Oberstein i Olisleger przysięgli, że go dostarczą w późniejszym terminie. Przyrzekli to na własny honor. Musisz go gdzieś mieć. Ambasador jest blady jak duch. — Niczego takiego nie mam! Nikt mi nie przekazał, że powinienem zabrać jakiś dokument! Zaczynam się jąkać w ojczystym języku, taka jestem zdenerwowana. — Ale przecież od tego wszystko zależy! Ślub się odwlókł, bo powstały wątpliwości, czy nie wiąże mnie wcześniejsza umowa małżeńska. Wysłannicy z Kliwii zarzekali się, że doślą co trzeba, jak tylko wrócą do domu. Przez jakiś czas byli tutaj zakładnikami. Zastanów się, musieli o tym wspomnieć! Każdy ryzykował własną głową. — Nikt mi niczego nie przekazał — powtarza z uporem. — A jego książęca mość Wilhelm nalegał, bym opóźnił swoją podróż, aby się z nimi pierwej rozmówić. Czyż mogli zapomnieć o czymś takim? Kiedy pada imię mojego brata, cała para ze mnie uchodzi. — Nie — mówię ociężale. — Mój brat wyraził zgodę na to małżeństwo, lecz ani myśli ułatwiać mi życia. Nie martwi go położenie, w jakim się znalazłam, za nic ma moje zakłopotanie. Czasem mi się wydaje, że wysiał mnie tutaj tylko po to, żeby mnie upokorzyć... Doktor Harst wygląda na zdruzgotanego. — Ale czemu? Czemu miałby to robić? Zmuszam się do dyskrecji. — Och, kto to wie? W komnacie dziecięcej dochodzi do różnych wypadków, których nie sposób zapomnieć ani wybaczyć. Wracając do sedna... Musisz zaraz napisać do księcia Wilhelma i poinformować go, że potrzebuję pisemnego unieważnienia swoich wcześniejszych zaręczyn. Postaraj się go przekonać do wysłania dokumentu przez umyślnego. Dodaj, że bez tego nie mam na króla żadnego wpływu, jestem bezradna. Zaznacz, że brak stosownego dokumentu rzuca na nas cień podejrzenia. Król ma wszelkie prawo uważać, że go zwodzimy. Spytaj mego brata księcia, czy chce, by małżeństwo jego siostry z królem Anglii zostało podważone. Czy chce, żebym wróciła do domu zhańbiona? Czy chce, bym znów była panną, czy raczej woli, abym została koronowaną królową Anglii? Bo każdy dzień zwłoki rozbudza w Henryku nowe wątpliwości. — Król Henryk by nigdy... — zaczyna ambasador i urywa, by podjąć ponownie: —

Wszyscy przecież wiedzą, że... — Król Henryk postąpi, jak mu się podoba — rzekę zawzięcie. — To pierwsza lekcja, jaką odbierzesz na tym dworze. Henryk jest monarchą i głową Kościoła, jest tyranem, który nie musi odpowiadać przed nikim. Rządzi ludzkimi ciałami i ludzkimi duszami. Jest głosem Boga w tym królestwie. Uważa, iż zna wolę Najwyższego, iż Stwórca przezeń przemawia, iż jest równy Bogu na ziemi. Dlatego postąpi, jak zechce, rozsądzi, że tak jest właściwie, a nawet że taka była wola Boska. Przekaż więc mojemu bratu, że wystawi mnie na wielkie zagrożenie, jeśli zawiedzie w tej jednej drobnej sprawie. Albo będę mieć ten dokument przed Wielkanocą, albo moje życie znajdzie się w niebezpieczeństwie.

Katarzyna Hampton Court, marzec 1540 roku

Nadchodzi Niedziela Wielkanocna i mogę już złożyć sobie najlepsze życzenia świąteczne. Ależ ja nienawidzę Wielkiego Postu — za cóż mam odprawiać pokutę i żałować? Właściwie za nic. Tegoroczny Wielki Post był jeszcze gorszy niż zazwyczaj, bo zostałam pozbawiona dworskich rozrywek: tańców i muzyki (jeśli nie liczyć tych okropnych hymnów i psalmów), maskarad i przedstawień. Ale w Wielkanoc nareszcie będziemy się weselić. Na dwór ma zjechać księżniczka Maria i wszyscy są strasznie ciekawi, jak zareaguje na nową macochę. Już się cieszymy na tę konfrontację, gdyż królowa przymierza się do matkowania niewieście zaledwie o rok od siebie młodszej, z którą chce konwersować po niemiecku i którą pragnie przywieść do zreformowanej wiary. Ale się szykuje przedstawienie! Jak wiadomo, księżniczka Maria jest niesłychanie poważna, pobożna i smętna, natomiast królowa Anna ma pstro w głowie, czego mam dowody, będąc z nią na co dzień w jej komnatach, jest zaciekłą luteranką czy erazmianką, czy jak to się tam mówi, w każdym razie wyznaje zreformowaną religię. Dlatego wyciągamy szyje i stajemy na paluszkach, żeby wypatrzyć nadjeżdżającą księżniczkę Marię, a kiedy już widzimy, że zbliża się do pałacu, rozpierzchamy się jak stadko kurcząt i biegniemy do apartamentów królowej, zanim gość pojawi się na szczycie schodów. Rzucamy się na krzesła i staramy wyglądać, jakbyśmy od dłuższej chwili szyły albo słuchały kazania, na co królowa się uśmiecha i gani nas łagodnie: „Niegrzeczne dziewczęta, wy!”, ale zaraz przerywa jej pukanie do drzwi i po chwili próg przekracza córka króla, a właściwie — to ci dopiero niespodzianka! — obie królewskie córki, gdyż Maria prowadzi za rączkę lady Elżbietę. Podrywamy się z krzeseł i natychmiast opadamy, dygając — a robimy to bardzo uważnie, gdyż musimy się skłonić przed księżniczką Marią wystarczająco nisko, aby wiedziała, że poważamy jej królewską krew, i wystarczająco krótko, żeby idąca za nią lady Elżbieta nie pomyślała, że zginamy karki przed nią, która jest zaledwie bękarcicą króla, a najpewniej w ogóle nie jego dzieckiem. Mimo to obdarzam ją uśmiechem, a potem jeszcze pokazuję jej język, bo to przecież tylko mała biedna dziewczynka, ot, niespełna siedmioletni szkrab, a w dodatku moja kuzynka, chociaż ma na głowie najżałośniejsze włosy, jakie można sobie wyobrazić: marchewkowe! Chyba bym umarła, gdybym się urodziła z takimi włosami, no ale odziedziczyła je po ojcu i w jej wypadku to raczej atut, skoro powstało tyle plotek na

temat tego, kto ją spłodził. Królowa podnosi się ze swego miejsca i wita pasierbice, całując każdą w oba policzki, po czym prowadzi je do swej prywatnej komnaty i zamyka nam drzwi przed nosem, jakby chciała się nacieszyć nimi sama. Nie mając wyjścia, czekamy, co będzie dalej, bez umilającej czas muzyki, bez dobrego wina, bez żadnego zajęcia, a co najgorsze, nie wiedząc, co się dzieje za zamkniętymi drzwiami. Robię sobie spacerek po komnacie, ciążąc ku drzwiom komnaty sypialnej, ale lady Rochford przegania mnie groźną miną, na co unoszę w oburzeniu brwi, jakbym pytała: „No co?” i nie wiedziała, że próbuje mi uniemożliwić podsłuchiwanie. Tymczasem po paru chwilach wszystkie słyszymy głośny śmiech i paplaninę małej Elżbiety, a po jakichś dwóch kwadransach drzwi się otwierają i za próg wychodzi najpierw lady Elżbieta, trzymając za rękę królową, a później księżniczka Maria, która choć przybyła taka sroga i smętna, teraz uśmiecha się i wygląda zdrowo i całkiem ładnie. Najjaśniejsza pani przedstawia nas wszystkie po kolei, wymawiając wyraźnie nasze imiona, a księżniczka Maria uśmiecha się wspaniałomyślnie do każdej z nas, mimo iż zdaje sobie sprawę, że co najmniej połowa jest jej zaprzysiężonymi nieprzyjaciółkami, i nareszcie ktoś wpada na to, żeby wezwać sługi z czymś do picia i przekąskami, królowa zaś posyła pazia do miłościwego pana, by przekazać mu, że jego córki przybyły na dwór i znajdują się w jej komnatach. W końcu sprawy przybierają lepszy obrót, gdy znienacka pojawia się miłościwy pan we własnej osobie, a z nim jego dworzanie, tylko że kiedy dygam przed nim wdzięcznie, mija mnie, ledwie zaszczyciwszy spojrzeniem, tak mu śpieszno do córek. Darzy je wielkim uczuciem, przyniósł suszone śliwki dla małej lady Elżbiety, a z księżniczką Marią rozmawia grzecznie i łagodnie. Siada obok królowej, która nakrywa jego rękę swoją dłonią i mówi mu coś na ucho, tak że najwyraźniej stanowią szczęśliwą rodzinę, co byłoby bardzo słodkie, gdyby Henryk był wiekowym dziadkiem otoczonym przez trzy ładniutkie wnuczki, tak bowiem można by pomyśleć na pierwszy rzut oka. Humor mi się trochę psuje i zaczynam się już nawet denerwować, ponieważ nikt nie zwraca na mnie najmniejszej uwagi, ale wtedy podchodzi do mnie Tomasz Culpepper — któremu nie przebaczyłam ani na jedną chwilkę — i pochyliwszy się nad moją dłonią, składa na niej pocałunek, szepcząc: — Kuzynko... — O, Tomasz Culpepper! — wykrzykuję, jakbym była zdziwiona jego obecnością. — Ty tutaj? — Gdzież indziej miałbym być? Czyż jest urodziwsza panna w tej komnacie? — Skoro już o tym mowa — rzekę — księżniczka Maria jest niezwykle piękną młodą niewiastą. Krzywi się. — Ale mnie chodziło o pannę zdolną zawrócić mężczyźnie w głowie. — Nie wiem, czy dla ciebie taka się znajdzie, skoro jesteś bardzo zajętym mężczyzną,

który nie umie dotrzymać terminu spotkania — odpowiadam ostro. — Nie możesz wciąż się na mnie złościć! — protestuje, jakby coś takiego nie mieściło mu się w głowie. — Nie ty, która możesz mieć każdego dworzanina na jedno skinienie. Nie możesz się złościć na kogoś tak pozbawionego znaczenia jak ja, kiedy coś mnie od ciebie odrywa, mimo że serce aż mi się kraje na myśl o rozstaniu z tobą. Śmieję się, lecz zaraz zakrywam dłonią usta, ponieważ królowa rzuca spojrzenie w moją stronę. — Serce wcale ci się nie krajało — prostuję — ponieważ ty nie masz serca. — Ależ mam je. W chwili obecnej aż dwie połówki za twoją sprawą. Cóż jednak miałem począć? Musiałem posłuchać królewskiego wezwania, mimo że sercem jestem cały twój. Chociaż tylko czyniłem co do mnie należy, ty nie umiesz mi przebaczyć. — Nie umiem i nie przebaczę, bo nie wierzę w ani jedno twoje słowo — mówię mu radośnie. Zerkam na królową i przekonuję się, że obserwuje nas miłościwy pan. Dyskretnie odsuwam głowę od Tomasza Culpeppera i odstępuję odeń pół kroku. Nic dobrego mi nie przyjdzie z afiszowania się znajomością z nim. Opuszczam powieki i przez rzęsy popatruję na króla, który nie odrywa ode mnie wzroku, a w pewnej chwili unosi palec i przyzywa mnie do siebie. Natychmiast zapominam o Tomaszu Culpepperze i zbliżam się do pary królewskiej. — Tak, najjaśniejszy panie? — Powiedziałem właśnie, że powinniśmy urządzić tańce. Czy zatańczysz z księżniczką Marią? Moja żona królowa twierdzi, że jesteś najzdolniejszą tancerką wśród jej dworek. Ha, i kto tu migocze jak italska ladacznica? Oblewa mnie rumieniec zadowolenia i całą duszą żałuję, że moja babka nie może mnie w tej chwili widzieć, jak sam król prosi, bym zatańczyła, za rekomendacją królowej! — Oczywista, miłościwy panie. Dygam przed nim przepięknie i spuściwszy skromnie oczy, jako że wszyscy na mnie patrzą, wyciągam rękę do księżniczki Marii. No cóż, niezgraba nie skacze z radości, by ją ująć, tylko przechodzi na środek komnaty, by uformować pierwszą parę tańczących, jakby niezbyt jej odpowiadało, że będę dla niej parą. Potrząsam głową na tę jej ponurą minę i daję znak pozostałym dziewczętom, by ustawiły się za nami. Grajkowie uderzają w struny i zaczynamy tańczyć. Proszę, proszę, kto by pomyślał? Księżniczka Maria okazuje się niezłą tancerką. Porusza się nadzwyczaj wdzięcznie i trzyma wysoko głowę. Jej stopy tylko migoczą, kiedy stawia kroki — odebrała świetną szkołę. Kręcę lekko biodrami, żeby król i każdy mężczyzna znajdujący się w komnacie przeniósł na mnie wzrok, chociaż jestem pewna, że połowa nie potrafi oderwać oczu od księżniczki Marii, która nabiera kolorów, w miarę jak posuwamy się do przodu, i uśmiecha się szeroko, zanim skończymy pierwszą partię tańca, która polega na wężowym ruchu korowodu i przechodzeniu pod wysoko uniesionymi ramionami pozostałych par. Staram się przybrać zadowolony wyraz twarzy, jakby cieszył mnie sukces mojej partnerki, ale obawiam się, że wyglądam tak, jakbym ugryzła cytrynę. Nie potrafię

grać drugich fidel! Po prostu nie potrafię. Nie leży w mojej naturze ustępowanie komuś pierwszego miejsca. Na szczęście taniec się kończy, wszystkie kłaniamy się przed królem, a on zrywa się na nogi i woła: — Bravo! Bravo! — co po niemiecku albo w łacinie czy w jeszcze jakimś innym języku znaczy: „Hura!”. Uśmiecham się i próbuję się wydawać ukontentowana, kiedy podchodzi do nas, ujmuje księżniczkę za dłoń i składa na jej policzkach pocałunki, zapewniając, że jest z niej bardzo dumny. Stoję obok skromna niczym kwiatuszek, lecz bez wątpienia zielona z zazdrości jak źdźbło wiosennej trawy z powodu masy komplementów, którymi jest obsypywana ta nudna istota, ale oto nagle król schyla się i szepcze do mojego ucha: — A ty, moja śliczna, tańczysz jak prawdziwy anioł. Każdy kto byłby z tobą w parze, wydałby się świetnym tancerzem. Jak sądzisz, będziesz mogła kiedyś zatańczyć dla mnie? Tylko dla mnie, dla mojej przyjemności? Ja zaś, spoglądając w górę na jego twarz, trzepocząc rzęsami, jakbym była przezeń onieśmielona, odpowiadam: — Och, najjaśniejszy panie! Całkiem zapomniałabym kroków, gdybyś mnie poprosił, żebym zatańczyła dla ciebie. Musiałabym mieć przewodnika, który by mnie wiódł od początku do końca. Ty mógłbyś mnie zaprowadzić, dokąd tylko byś chciał... Na co on rzecze: — Moje śliczności... Już ja dobrze wiem, dokąd bym cię zaprowadził, gdybym mógł. Doprawdy? myślę sobie. Wstydziłbyś się, niegrzeczny starcze. Nie umiesz zasalutować przed własną żoną, a mimo to tak poszeptujesz? Lecz król już ode mnie odstępuje i wiedzie księżniczkę Marię z powrotem do królowej, grajkowie już przestrajają instrumenty i dobywają nową melodię, a młodzi dworzanie rzucają się szukać partnerek. Czuję, jak ktoś ujmuje mnie za rękę, i odwracam się ze spuszczonymi oczyma, jak gdybym się wstydziła. — Nie kłopocz się — rzecze Tomasz Howard zimno. — Chcę z tobą tylko porozmawiać. Oszołomiona, że to nie Tomasz Culpepper, pozwalam się odeskortować do najdalszego kąta, gdzie już jest lady Rochford, jakby tylko na to czekała (oczywista, że na to czekała! poprawiam się w duchu), i oto znajduję się między tymi dwojgiem, czując, jak serce mi maleje tak, że mogłoby się zmieścić do prunelki, i wiem, wiem na pewno, że zaraz mnie odeślą na wieś za to, że romansowałam z królem. — Co o tym myślisz? — zwraca się książę z pytaniem do lady Rochford ponad moją głową. — Wuju, nic złego nie zrobiłam — odzywam się, ale nikt się mną nie przejmuje. — Niewykluczone — odpowiada ona. — Moim zdaniem przesądzone — rzecze on. Oboje patrzą na mnie tak, jakbym była pieczonym łabędziem, którego trzeba rozporcjować. — Katarzyno, król zwrócił na ciebie uwagę — mówi do mnie książę Norfolk. — Ale ja niczego złego nie zrobiłam — bronię się piskliwie.

— Wuju... milordzie... klnę się, że jestem niewinna. — Sapię z wrażenia, kiedy słysząc własne słowa, mimowolnie myślę o Annie Boleyn, która powiedziała to samo i nie znalazła u niego litości. — Proszę... — szepczę. — Błagam... Przysięgam, że ja nic... — Ciszej — upomina mnie lady Rochford, rozglądając się niespokojnie, całkiem niepotrzebnie zresztą, ponieważ nikt nam nie przeszkadza, nikt ani myśli przybyć mi na ratunek. — Wzbudziłaś jego zainteresowanie, teraz musisz go w sobie rozkochać — ciągnie wuj, jakbym nic nie mówiła. — Dotąd wspaniale się spisywałaś, jednakże król ma swoje lata, niepotrzebna mu ladacznica na kolanie, on chce dreszczyku miłości, bardziej mu zależy na pogoni niż na zdobyczy. Pragnie wierzyć, że ubiega się o względy dziewczęcia o niepokalanej reputacji. — Taka jestem! Słowo! Niepokalana! — Musisz go uwodzić, potem zwodzić i bezustannie się krygować. Milczę, nie mając pojęcia, do czego zmierza. — W skrócie chodzi o to, że ma cię nie tylko pożądać, ale też darzyć uczuciem. — Ale dlaczego? — pytam. — Czy dlatego, że wtedy znajdzie mi dobrego męża? Wuj nachyla się i przykłada wargi do mojego ucha. — Posłuchaj, ty głupia gąsko! Dlatego, że wtedy uczyni cię swoją żoną, swoją małżonką i następną królową Anglii! Mój okrzyk zdumienia urywa się w połowie, kiedy lady Rochford boleśnie szczypie mnie w ramię. — Słuchaj wuja uważnie — poucza mnie. — I zachowuj się ciszej. — Ale przecież król już ma żonę — bąkam pod nosem. — Mimo to może się w tobie zakochać — stwierdza Tomasz Howard. — Świat widział dziwniejsze rzeczy. Najważniejsze, aby był pewien, że jesteś nienaruszoną dziewicą, pąkiem róży, dobrym dziewczęciem godnym nosić koronę Anglii. Zerkam na niewiastę, która choć jeszcze nie koronowana, jest już królową Anglii. Uśmiecha się właśnie do lady Elżbiety podskakującej w szalonym dziecinnym tańcu. Król podryguje zdrową nogą w takt muzyki, nawet księżniczka Maria zdaje się szczęśliwa. — Może nie tego roku ani nie następnego — kontynuuje wuj. — Musisz utrzymać zainteresowanie króla i sprawić, by pokochał cię gorącą miłością. Anna Boleyn zdołała go zachęcać i trzymać na dystans przez sześć długich lat, i to w czasach, kiedy darzył swoją żonę szczerym afektem. To nie zadanie na jeden dzień, to majstersztyk, to dzieło życia. Nie waż się mu podsunąć myśli, że mógłby cię uczynić swoją kochanicą. Musi cię szanować, Katarzyno, jakbyś była szlachetną panną na wydaniu. Podołasz? — Nie wiem — odpowiadam. — Chodzi o króla. Czyż on nie wie, o czym my wszyscy myślimy? Czy Bóg mu tego nie zdradza? — Boże, miej nas w swojej opiece, ta dziewczyna jest przygłupia! — wybucha książę Norfolk. — Katarzyno, posłuchaj... Król to mężczyzna jak każdy inny, tyle że teraz, w podeszłym wieku, bardziej podejrzliwy i mściwy niż większość ludzi. Zaznał łatwiejszego

życia niż my, najczęściej leniuchował. Gdziekolwiek się zwrócił, czekało go ciepłe słowo, nikt nie mówił mu „nie”, przynajmniej odkąd pozbył się Katarzyny Aragońskiej. Jest przyzwyczajony do stawiania na swoim. Jest rozpieszczony, nawykły do folgowania sobie i zaspokajania swoich zachcianek. Kogoś takiego trzeba umieć zachwycić. Otaczają go niewiasty udające, że mdleją na jego widok. Ty musisz więc sprawić, by pomyślał, że jesteś wyjątkowa. Musisz zachowywać się wyjątkowo. Musisz rozbudzać w nim namiętność i kazać mu trzymać ręce przy sobie. O to cię proszę. Dostaniesz nowe suknie i pomoc lady Rochford, ale reszta zależy od ciebie. Rozumiesz? — Chyba tak — odpowiadam z wahaniem. — Ale co się stanie potem? Kiedy już będzie zakochany, rozpłomieniony i pełen zaufania? Co wtedy? Przecież nie mogę mu powiedzieć, że chcę zostać królową Anglii, skoro służę na dworze jego królowej? — Zostaw to nam — uspokaja mnie. — Ty zajmij się swoją częścią, my zajmiemy się swoją. Ale pamiętaj, musisz się postarać. Bądź taka jak teraz, tylko nieco bardziej ciepła, nieco bardziej zachęcająca. Chcę, żeby zaczął za tobą szaleć. Zrobisz to? No nie wiem... Korci mnie, żeby powiedzieć „tak”. Marzą mi się nowe suknie i podarki, i uwaga, którą wszyscy mnie obdarzą, kiedy stanie się jasne, że najjaśniejszy pan interesuje się mną. Ale z drugiej strony Anna Boleyn, moja kuzynka, a siostrzenica nagabującego mnie księcia Norfolk, musiała myśleć tak samo. Być może Tomasz Howard udzielił jej tych samych rad co mnie, a nie trzeba wyjaśniać, dokąd ją one zaprowadziły. W gruncie rzeczy nie mam pojęcia, na ile jej pomógł wspiąć się najpierw na tron, a potem na szafot. Nie wiem, czy mnie przysłuży się lepiej. — Co będzie, jeśli jednak nie podołam? — dopytuję. — Co będzie, jeśli powinie mi się noga? Wuj uśmiecha się do mnie. — Chcesz mi powiedzieć, że nie wierzysz w swoje siły? Ze nie masz pewności, iż jesteś w stanie rozkochać w sobie każdego mężczyznę? Pragnę zachować powagę, ale próżność aż mnie rozpiera. Przegrywam nierówną walkę z samą sobą i odwzajemniam uśmiech. — Nie, skądże.

Jane Hampton Court, marzec 1540 roku

Zmierzamy do Londynu, do pałacu westminsterskiego na otwarcie parlamentu. Nasz powrót znacznie się różni od niedawnego wyjazdu. Czuję się niczym stary ogar, przewodnik stada, który unosi posiwiały łeb i wietrzy jakąś zmianę. Kiedyśmy opuszczali Londyn, król jechał pomiędzy królową i młodziutką Katarzyną Howard, sprawiedliwie obdarzając je swoją uwagą i uśmiechami. Teraz jednak w moim odczuciu — być może tylko w moim — scena ta przedstawia się inaczej. Chociaż król znowu jedzie między miłościwą panią i jej ulubienicą, głowę zwraca przez cały czas tylko w lewą stronę. Zupełnie jakby jego baniasta głowa przekręciła się na mięsistej szyi i tak już została. Katarzyna przyciąga jego uwagę, tak jak tańcząca nad wodą jętka przyciąga uwagę tłustego karpia z otwartym pyszczkiem. Najjaśniejszy pan gapi się na nią jak zaczarowany i ani królowa Anna jadąca po jego prawej stronie, ani nawet księżniczka Maria podążająca u jej boku nie są w stanie uczynić nic, by go przywołać do rzeczywistości, i stanowią tylko tarczę dla jego ewidentnego zauroczenia. Widywałam to już wcześniej — o Boże! — i to ile razy. Przebywam na dworze królewskim od czasów, kiedy byłam młodą panienką, a Henryk młodym paniczem, toteż go znam: zakochanego młodzika, zakochanego mężczyznę, zakochanego starego głupca. Patrzyłam, jak się ugania za Bessie Blount, za Marią Boleyn, za jej siostrą Anną, za Madge Shelton, za Joanną Seymour, za Anną Bassett, a teraz za nią: za tym uroczym dzieckiem. Doskonale wiem, jak wygląda ogłupiały z miłości Henryk — jak byczek, którego można pociągnąć w dowolną stronę za kółko w nosie. I wiem, że właśnie osiągnął ten etap. Jeżeli my, Howardowie, go chcemy, już jest nasz. Połknął haczyk. Królowa ściąga wodze i zostaje nieco w tyle, by ze mną porozmawiać, pozwalając Katarzynie Howard, Katarzynie Carey, księżniczce Marii i królowi podążać przodem w jednym rzędzie. Żadne z nich nawet nie odwraca głowy, by sprawdzić, gdzie się podziała. Zamieniła się w pionka, osobę pozbawioną znaczenia. — Król darzy sympatią małą Katarzynę — zauważa. — Oraz lady Annę Bassett — przyznaję. — Towarzystwo młodych osób poprawia mu humor. Tobie, zdaje się, dobrze zrobił kontakt z księżniczką Marią... — Nie — wpada mi w słowo, nie pozwalając odejść od tematu. — Król lubi Katarzynę Howard.

— Nie bardziej niż inne dworki — utrzymuję. — Ostatnio faworyzuje Marię Norris. — Lady Rochford, pytam cię o radę jak przyjaciółkę — zwraca się do mnie wprost, bez owijania w bawełnę. — Co mam począć? — Począć? Nie rozumiem, wasza królewska mość? — Jeśli weźmie sobie niewiastę... — urywa w poszukiwaniu właściwszego słowa. — Ladacznicę. — Kochanicę — poprawiam ją szybko. — Ladacznica to bardzo brzydkie określenie. Unosi jedną brew. — Och? No dobrze, zatem kochanicę. — Jeżeli król weźmie sobie kochanicę, musisz udać, że tego nie widzisz. Kiwa głową. — Tak postąpiła królowa Joanna? — W rzeczy samej, najjaśniejsza pani. Królowa Joanna udawała, że niczego nie widzi. Obecna królowa milczy przez parę chwil, po czym nagle pyta: — I nikt nie śmiał się z niej z tego powodu? — Wszyscy uważali, że zachowała się godnie i iście po królewsku — mówię. — Królowe nie skarżą się na swych małżonków królów. — Królowa Anna także? Waham się z odpowiedzią. — Nie. Królowa Anna się złościła, czyniła wiele hałasu. — Boże, chroń nas przed taką burzą, jaka się rozpętała tamtego dnia, kiedy Anna odkryła wdzięczącą się i chichoczącą Joannę Seymour na kolanach króla. — A to bardzo rozgniewało jego wysokość. Nieroztropnie jest... — Nieroztropnie? — Niemądrze jest denerwować króla. Nawet będąc królową. To ją na moment ucisza, przebywa tutaj dość długo, by zdawać sobie sprawę, że dwór królewski jest śmiertelną pułapką dla każdego, kto nie ma się na baczności. — Kto był podówczas królewską kochanicą? Wtedy gdy królowa Anna czyniła tyle hałasu? Niezręcznie mi rozmawiać o tym z nową żoną króla. — Zabiegał o wdzięki lady Jane Seymour, która została następną królową. Anna ponownie potakuje skinieniem. Zauważyłam już, że ilekroć zachowuje taką powściągliwość i przybiera tępy wyraz twarzy, rozmyśla intensywnie. — A królowa Katarzyna Aragońska? Ona też czyni wiele hałasu? Tutaj czuję się pewniej. — Królowa Katarzyna ani razu nie zaniosła skargi do króla. Nieodmiennie witała go z uśmiechem, bez względu na to jakie słuchy ją doszły, jakie obawy dręczyły. Zawsze była najuprzejmiejszą z żon i królowych. — Mimo to wziął sobie kochanicę? Chociaż miał taką dobrą żonę? Ją, księżniczkę, którą poślubił z miłości?

— Tak. — Czy tą kochanicą była Anna Boleyn? Potwierdzam lekkim skinieniem. — Dama dworu? Jej własna dworka? Potakuję raz jeszcze, ustępując pod jej bezlitosną, żelazną logiką. — Czyli dwie z jego żon były wcześniej dworkami królowych? Widywał je w żoninych komnatach? Spotykał się tam z nimi? — Owszem. — Spotyka się z nimi pod okiem królowej. Tańczy z nimi w jej komnatach. Umawia się na schadzkę później? Temu też nie mogę zaprzeczyć. — Cóż... tak. Patrzy przed siebie, wbijając wzrok w plecy Katarzyny Howard jadącej tuż obok króla. Miłościwy pan akurat pochyla się ku niej i kładzie jej rękę na dłoni, jakby chciał skorygować sposób, w jaki trzyma wodze. Katarzyna obraca głowę i spogląda na niego, jak gdyby jego dotyk był obezwładniającym zaszczytem. Ciąży nieznacznie ku niemu, wzdycha, nawet tutaj, z tyłu, słychać jej urywany chichot. — Zupełnie jak oni teraz — rzecze głucho królowa Anna. Nie znajduję odpowiedzi. — Rozumiem — oznajmia nieoczekiwanie. — I mądra królowa nic na to nie mówi? — Nic nie mówi. — Po chwili dodaję: — Nie można temu zapobiec, wasza wysokość. Temu i cokolwiek z tego wyniknie. Zwiesza głowę i ku swemu zaskoczeniu widzę, jak na łęk siodła opada pojedyncza łza. Ściera ją prędko palcem urękawiczonej dłoni. — To prawda. Nic nie mogę zrobić — szepcze. Jesteśmy w Westminsterze od zaledwie paru dni, kiedy otrzymuję wezwanie od mego krewniaka księcia Norfolk. Udaję się doń w południe i zastaję go przechadzającego się niespokojnie po komnacie, nie zaś jak zwykle wygodnie umoszczonego na krześle za stołem albo przy kominku. Ten widok wzbudza we mnie czujność i przygotowuję się na najgorsze. Nie postępuję w głąb komnaty, tylko zostaję tuż za progiem, jak gdybym otwarła niewłaściwe drzwi w Tower i znalazła się oko w oko z królewskimi lwami. Rękę wciąż trzymam na klamce drzwi. — Wzywałeś mnie, milordzie? — Słyszałaś już? Wiedziałaś, że Cromwell ma zostać hrabią? Przeklętym hrabią! — Naprawdę? — Głucha jesteś czy co? Przecież ci mówię. Ma zostać hrabią Essexu. Przeklętym hrabią Essexu! Co ty na to, milady? — Nic, milordzie. — Czy ich małżeństwo nareszcie nabrało mocy? — Nie!

— Przysięgasz, że nie? Jesteś absolutnie pewna? A może udało mu się w końcu postawić maszt i za to wynagradza swojego rajfura? Cromwell musiał sobie czymś zasłużyć na taki honor! — Jestem całkowicie pewna. Wiem, że wciąż nie są prawdziwym małżeństwem. W dodatku ona się martwi, bo wie, że jego pociąga nasza Katarzyna, i to sprawia, że jest jeszcze bardziej nieszczęśliwa. Rozmawiałyśmy o tym. — Ale on nagrodził doradcę, który wyswatał mu królową! To by świadczyło, że jest zadowolony z małżeństwa, a w każdym razie z czegoś zadowolony. Może o czymś się dowiedział, nie odwróciłby się od nas bez powodu. A bez dwóch zdań wyróżnia Cromwella, przeklętego Cromwella, który naraił mu Annę Kliwijską. — Przysięgam, milordzie, że niczego przed tobą nie zataiłam. Najjaśniejszy pan odwiedza jej łoże niemal każdej nocy, odkąd skończył się Wielki Post, ale z takim samym skutkiem jak poprzednio. Pościel jest czysta jak łza, jej włosy ułożone o poranku równie idealnie jak przed udaniem się na spoczynek, jej nocny czepek ani na jotę nie przekrzywiony. Za dnia, kiedy myśli, że nikt na nią nie patrzy, popłakuje z cicha. Z pewnością nie rozkochana z niej niewiasta, tylko dziewczę w poczuciu krzywdy i odrzucenia. Klnę się, że nadal jest dziewicą. Tomasz Howard napada na mnie z wściekłością. — W takim razie czemu nadaje Cromwellowi tytuł hrabiowski?! — Zapewne z jakiegoś innego powodu... — Z jakiego innego powodu?! Przecież to wielki tryumf Cromwella, ten sojusz pomiędzy protestanckimi książętami i naszym królem, to przymierze zawiązane przeciwko Francji i Hiszpanii, przypieczętowane małżeństwem z Kliwijką. Tymczasem ja w pocie czoła pracuję nad sojuszem z Francją. Natchnąłem króla wątpliwościami co do Cromwella. Lord Lisie poinformował go, że Cromwell sprzyja reformatorom, że ukrywa heretyków w Calais. Ulubiony kaznodzieja lorda sekretarza ma zostać spalony na stosie. Wszystko przemawia na jego niekorzyść, a on dostaje hrabiowski tytuł? Dlaczego? Przecież to nagroda. Król by go nie nagradzał, gdyby nie był zeń zadowolony. Wzruszam ramionami. — Skądże mnie to wiedzieć, milordzie? — Stąd — krzyczy na mnie — że zostałaś wezwana na ten dwór, masz tu zapewnione utrzymanie, dostajesz stroje i jedzenie po to, żebyś o wszystkim wiedziała i o wszystkim mi donosiła! Skoro nic nie wiesz, po co cię tu trzymać? Po co cię było ratować od stryczka? Czuję, jak mięśnie twarzy mi tężeją w obliczu jego nieposkromionego gniewu. — Wiem, co się dzieje w komnatach królowej — odpowiadam cicho. — Nie ma sposobu, abym się orientowała, o czym mówią na posiedzeniach rady królewskiej. — Śmiesz twierdzić, że ja powinien to wiedzieć? Że mnie coś umknęło? Bezgłośnie zaprzeczam potrząśnieniem głowy. Rozwścieczony książę Norfolk kontynuuje tyradę, nie zwracając na mnie najmniejszej uwagi. — Jakże mi wiedzieć, co myśli król, skoro nigdy nie wyjawia swoich zamiarów i

znienacka nagradza człowieka, którego publicznie postponował od trzech miesięcy? Jakże ktokolwiek ma mieć pojęcie, o co w tym wszystkim chodzi, kiedy Cromwell obwiniany o przyczynienie się do najgorszego z królewskich mariaży zostaje nagle wyniesiony do godności lordowskiej i odtąd będzie się szarogęsił jako przeklęty hrabia jeszcze bardziej przeklętego Essexu?! Bezwiednie się cofam, aż założonymi z tyłu rękami opieram się o ścianę obwieszoną jedwabnymi tapiseriami. Czuję, jak materiał wilgotnieje od moich spoconych dłoni. — Jakże mamy wiedzieć, co chodzi królowi po głowie, skoro na przemian zachowuje się sprytnie jak lis i głupio jak zając? Nadal kręcę głową w milczeniu. Nazwanie króla głupim jak zając stanowi wystarczającą podstawę do oskarżenia o zdradę. Ani myślę choćby powtórzyć czegoś takiego, nawet tu, w zaciszu komnat księcia Norfolk. — Tak czy inaczej, Katarzyna nadal mu się podoba? — pyta mnie głowa rodu Howardów. — Jak dwa a dwa jest cztery — odpowiadam. — Podoba mu się, i to bardzo. — No to jej przykaż, żeby go trzymała na odległość ramienia. Nic nie przyjdzie nam z tego, że zostanie jego kochanicą, a królową nadal będzie Kliwijką. — Nie może być wątpliwości, że... — Ja podaję w wątpliwość wszystko! — ryczy na mnie. — Jeżeli z nią zlegnie, a potem uczyni to samo z królową i spłodzi z nią syna, jeszcze szczodrzej podziękuje Cromwellowi, my zaś będziemy zgubieni! Razem z tą małą wywłoką. — Nie spełni małżeńskiego obowiązku z królową — powtarzam, czując się pewnie na jedynym znanym mi gruncie. — Co ty tam wiesz — burczy. — Masz pojęcie tylko o tym, co można podejrzeć przez dziurkę od klucza albo podsłuchać przez zamknięte drzwi komnaty prywatnej, co można wypatrzyć w wymiatanym popiele z kominka i śmieciach wynoszonych z komnat sypialnych. Znasz się wyłącznie na brudach życia, nawet nie otarłaś się o politykę. Mówię ci, że wyróżnił Cromwella zaszczytem ponad wszelkie wyobrażenie za to, iż ten naraił mu Kliwijkę, a nasze wspólne plany legły w gruzach. Ty zaś jesteś nieprzydatną gęsią. Nie mogę na to w żaden sposób zareagować, więc tylko czekam, aby pozwolił mi odejść, on jednak odwraca się do okna i popada w milczenie, wyglądając na zewnątrz i obgryzając kciuk. Po dłuższej chwili wchodzi paź z informacją, że książę jest proszony do Izby Lordów. Tomasz Howard opuszcza pomieszczenie, nie wypowiedziawszy ani słowa więcej. Dygam przed nim, lecz nie sądzę, by mnie w ogóle widział. Po jego odejściu również powinnam się oddalić, wszelako tego nie robię. Obchodzę jego komnatę dookoła. Kiedy zza drzwi przestają dochodzić jakiekolwiek dźwięki, odsuwam krzesło i zasiadam za wielkim rzeźbionym stołem ozdobionym herbem Howardów. Wysokie oparcie jest twarde i niewygodne, muszę trzymać głowę odgiętą w przód. Zastanawiam się, jak by to było, gdyby umarł nie Jerzy, lecz jego wuj, gdyby mój mąż

był najpierwszy w rodzie, a ja bym zasiadała u jego boku, ciesząc się powszechnym respektem. Moglibyśmy ustawić dwa takie same krzesła i siedząc tu, obmyślać własne plany, własne spiski. Moglibyśmy zbudować własny dom i wychowywać w nim gromadkę dzieci. Bylibyśmy powinowatymi królowej, nasi potomkowie byliby kuzynami następnego króla Anglii. Jerzy z pewnością zostałby księciem, ze mnie czyniąc księżną całą gębą. Żylibyśmy dostatnio, niczego by nam nie brakowało, skoro bylibyśmy najpierwszą rodziną w królestwie. Zestarzelibyśmy się razem, on by mnie cenił za moją wierność i rady, a ja bym go kochała za jego namiętność do mnie, za urodę i mądrość. Wróciłby do mnie, z pewnością by to uczynił. W końcu by się znużył Anną i jej ciągłymi humorami. Zrozumiałby, że spokojna miłość, stała miłość, żonina miłość jest najbardziej wartościowym ze wszystkich uczuć. Ale Jerzy umarł, Anna umarła — oboje odeszli, zanim się na mnie poznali. Z naszej trójki pozostałam przy życiu tylko ja, jedyna ocalała, pragnąca spuścizny Boleynów, przycupnięta na krześle Howardów, marząca, że oboje wciąż żyją i czeka nas wszystkich wspaniała przyszłość zamiast samotności, starości, knowań, hańby i śmierci.

Katarzyna Pałac westminsterski, kwiecień 1540 roku

Jestem w drodze do komnat królowej tuż przed wieczerzą, kiedy ktoś ciągnie mnie delikatnie za rękaw sukni. Myślę, że to John Beresby albo Tomasz Culpepper, toteż odwracam się ze śmiechem, aby powiedzieć jednemu czy drugiemu, żeby mnie puścił, wszelako kiedy stwierdzam, że to król, oniemiała dygam głęboko, on zaś mówi: — Zatem rozpoznałaś mnie! Dopiero teraz zauważam, że na głowie ma spiczasty kapelusz i jest owinięty obszerną peleryną, sądząc, iż to go zmieni nie do poznania. Nie odpowiadam mu więc: „Jesteś najgrubszym mężczyzną na dworze, trudno cię nie rozpoznać. Nikt poza tobą nie ma sześciu stóp wzrostu i ponad czterech obwodu w pasie. Nikt poza tobą nie śmierdzi jak kupa zjełczałego tłuszczu”. Odpowiadam za to: — Wasza królewska mość, ach, wasza królewska mość, rozpoznałabym cię wszędzie, o każdej porze! Występuje z cienia na środek korytarza i przekonuję się, że jest sam, bez swojej świty, co wydaje mi się dość niezwykłe. Zazwyczaj bowiem gdziekolwiek się ruszy, towarzyszy mu grupka co najmniej pół tuzina dworzan. — Po czym byś mnie rozpoznała? Obmyśliłam ostatnio małą sztuczkę, która polega na tym, że ilekroć najjaśniejszy pan rozmawia ze mną w podobny sposób, wyobrażam sobie, że to nie on, lecz Tomasz Culpepper, szalenie słodki Tomasz Culpepper, i odpowiadam tak, jakbym odpowiedziała jemu, chcąc go oczarować, uśmiecham się więc jak do Tomasza i mówię słowa, które mówiłabym do niego: — Och, wasza królewska mość, nie śmiem... — w duchu myśląc oczywista: „Och, Tomaszu, nie śmiem...”. Mimo to król nalega. — Powiedz, po czym? Ja w dalszym ciągu się kryguję. — Nie mogę. On naciska: — Powiedz, moja urocza Katarzyno. Moglibyśmy się tak przekomarzać przez cały dzień, więc zmieniam melodię. — Tak mi wstyd... — mówię. Na co od rzecze:

— Nie ma powodu do wstydu, najmilsza. Po prostu zdradź, po czym byś mnie rozpoznała zawsze i wszędzie. No to mu mówię, cały czas mając przed oczyma Tomasza Culpeppera: — Zapach, wasza królewska mość... Zapach niczym najsłodsza perfuma, cudowny zapach, który niezwykle mi się podoba... Kwiatu, takiego jak róża albo jaśmin, ale nie tylko... także konia zgrzanego cwałem po polowaniu... I ostra woń niegarbowanej skóry, i coś jakby aromat morza... — Ja tak pachnę? — dziwi się i natychmiast pojmuję, że zaraz przejrzy moją sztuczkę, gdyż w rzeczywistości cuchnie ropą z rany na nodze, nieszczęśnik, a także bąkami od tego, że wiecznie cierpi na obstrukcje, i ten ohydny smród ciągnie się za nim, gdziekolwiek się uda, przez co musi zawsze nosić w garści woreczek z aromatycznymi ziołami, żeby nie czuć własnego odoru, ale przecież na pewno zdaje sobie sprawę, że wszyscy marszczą nos w jego obecności. — Dla mnie tak — potwierdzam z powagą, przywołując w pamięci miłą woń czystych ciemnoblond kręconych włosów Toma Culpeppera. — Zdecydowanie mieszanina jaśminu, końskiego potu, skóry i morskiej soli. — Spuszczam wzrok i oblizuję wargi, lekuchno, nic nazbyt sprośnego. — Po niej zawsze cię rozpoznaję. Ujmuje mnie za rękę i przyciąga do siebie. — Słodkie dziewczę — dyszy. — Boże, co za słodkie dziewczę z ciebie... Wydaję cichy okrzyk, udając przestrach, ale zadzieram brodę jak do pocałunku. To co widzę, jest raczej żałosne. Król bardzo przypomina zarządcę mojej babki w Horsham — jest tak samo stary. Wystarczająco stary, aby być moim dziadkiem, w dodatku wargi mu drżą, a oczy łzawią. Mimo to mam dlań podziw, w końcu jest królem. Jest najpotężniejszym człowiekiem na świecie i kocham go jako swego władcę. Poza tym wuj napomknął coś o nowych sukniach dla mnie, jeśli uda mi się go dalej zwodzić. Jednakże niezbyt mi się podoba to, że obejmuje mnie ciasno w pasie i przytyka usta do mojej szyi, zostawiając ślady z zimnej śliny. — Słodkie dziewczę — powtarza i obdarza mnie najbardziej mokrym całusem, jaki kiedykolwiek z kimś wymieniłam. W gruncie rzeczy czuję się tak, jakby pocałowała mnie oślizgła ryba. — Wasza wysokość! — mówię bez tchu. — Proszę mnie puścić! — Nigdy cię nie puszczę! — Ale wasza wysokość, ja jestem dziewicą... No, zadziałało. Wypuszcza mnie z objęć i nareszcie mogę odeń odstąpić, chociaż wciąż trzyma mnie za ręce. Tyle dobrego, że już nie dyszy mi w ucho ani nie parska na mnie śliną. — Słodkie z ciebie dziewczę, Katarzyno — rzecze chyba po raz setny. — Jestem niewinną panienką, wasza wysokość — obruszam się. Chwyta mnie mocniej za dłonie i znów przyciąga do siebie. — Gdybym był wolnym mężczyzną, zostałabyś moją żoną? — pyta jakby nigdy nic.

To pytanie spada na mnie jak grom z jasnego nieba, nie umiem wydusić z siebie nawet jednego słowa. Wpatruję się weń cielęcym wzrokiem, jak jakaś mleczarka na łące niewiele bystrzejsza od dojonej krowy. — Twoją żoną? Żoną, wasza królewska mość? — Mojemu małżeństwu wiele brakuje — dodaje szybko, nie przestając mnie do siebie przyciskać, jego ręka znów obejmuje mnie w talii. Jestem przekonana, że słowa mają odwrócić moją uwagę, kiedy on będzie prowadził mnie do jakiegoś kąta, gdzie zadrze mi spódnice, dlatego cofam się krok za krokiem, podczas gdy on kontynuuje: — Moje małżeństwo jest nieważne. Z licznych powodów. Moja żona była obiecana innemu, toteż nie mogła wyjść za mnie. Sumienie mnie przestrzega przed dopełnieniem z nią sakramentu małżeństwa. Nie mogę narażać swojej duszy. W głębi serca bowiem Jestem pewien, iż należy do innego mężczyzny. — Naprawdę? — Chyba nie wierzy, że jestem na tyle głupia, by dać się omamić podobną bzdurą. — Jestem tego pewien — utrzymuje. — Sumienie mnie ostrzegło. Pan Bóg mnie ostrzegł. Najwyższy często do mnie przemawia. Zatem tak, naprawdę. — Och? Naprawdę? — Sama nie wiem, co bardziej mną wstrząsa: jego pewność czy to, że rozmawia z Bogiem. — Tak — potwierdza bez wahania. — Z tych powodów miałem wątpliwości w trakcie ceremonii zaślubin. Pan Bóg je znał. Ani razu z nią nie zległem jak mąż z żoną. Czyli nasze małżeństwo nie jest prawdziwym małżeństwem i już wkrótce będę wolny. Domyślam się, że jednak ma mnie za głupią, skoro omamił samego siebie do tego stopnia. Dobry Boże, do czego ci mężczyźni są zdolni, kiedy kogucik im stanie. To doprawdy zdumiewające. — Ale co z nią będzie? — pytam. — Słucham? — Jego dłoń, zakradająca się po gorsecie do mojej piersi, zatrzymuje się nagle. — Co będzie z królową? — pytam. — Wtedy jak już przestanie być królową? — Skąd mam wiedzieć? — odpowiada, jakby to nie była jego sprawa. — W ogóle nie powinna była tu przyjeżdżać, skoro obiecano ją komuś innemu. Jest wiarołomczynią. Może sobie wracać do domu. Nie wydaje mi się, żeby królowa chętnie wróciła do domu, do tego jej brata, a zresztą bardzo polubiła królewskie dzieci i Anglię. Nie mogę jednak o tym rozmyślać, bo jego dłoń uparcie naciska na moje plecy, zmuszając mnie, bym spojrzała mu prosto w twarz. — Katarzyno... — odzywa się król z tęsknotą w głosie. — Powiedz mi chociaż, że wolno mi o tobie marzyć. A może jest w twoim życiu jakiś młodzieniec? Jesteś śliczną młódką otoczoną przez lubieżników, czyhają na ciebie niezliczone zagrożenia na tym rozpustnym dworze, młodzi mężczyźni z pewnością cię osaczają z nieprzystojnymi propozycjami, zrozumiałbym, gdyby któryś wydał ci się godny uwagi. Gdyby na przykład zaoferował ci podarek w zamian za pocałunek...

— Mówiłam już, wasza wysokość. Nie lubię chłopców. Są tacy niemądrzy. — Nie lubisz chłopców? — Ani trochę. — A co lubisz? — pyta mnie. Głos mu pęcznieje od samozachwytu. Dobrze zna odpowiedź, która pada w tej piosence. — Nie śmiem tego wyznać... — Jego dłoń znów zakrada się w stronę dekoltu, jeszcze chwila i zacznie pieścić mi pierś. Och, Tomie Culpepperze, jaka szkoda, że to nie ty... — Powiedz — nalega. — Powiedz mi, o urocza Katarzyno, a ja dam ci podarek za szczerość. Chwytam łapczywie haust czystszego powietrza. — Lubię ciebie, miłościwy panie — rzekę z prostotą. Na to jedna jego dłoń, bach! zaciska się na mojej piersi, druga zaś zgniata mi kręgosłup i już jestem tuż przy nim, jego usta już sięgają do moich, mokre i zimne, a ja ledwie mogę to znieść, lecz myślami zaczynam błądzić wokół prezentu, o którym wspomniał, prezentu za szczerość, który od niego dostanę. Dostaję odeń posiadłości odebrane dwóm skazanym mordercom, to znaczy ich domy i sprzęty oraz nieco gotówki. Nie mogę w to uwierzyć! Mam własne domy, dokładnie dwa domy, i trochę ziemi, i swoje pieniądze! W życiu nie miałam tyle bogactwa, nigdy też nie otrzymałam prezentu właściwie za nic. Bo muszę to przyznać: nic właściwie nie zrobiłam. No, prawie nic. Nie ma nic miłego w zwodzeniu mężczyzny, który mógłby być moim dziadkiem, a przynajmniej ojcem. Nie ma nic miłego w tym, jak trze tłustą dłonią o moją pierś i obślinia mnie cuchnącymi ustami po całej twarzy. Nie wolno mi jednak zapominać, że jest królem, a w dodatku łagodnym staruszkiem, naprawdę słodkim, troskliwym staruszkiem, no i że w każdej chwili mogę zamknąć mocno oczy i udawać, że to ktoś inny. Nie jest też specjalnie miło otrzymać rzeczy po skazańcach, którzy nie żyją, ale kiedy wspominam o tym lady Rochford, ona wyjaśnia mi, że wszyscy mamy rzeczy po ludziach, którzy dawno umarli, że wszystko jest albo odziedziczone, albo ukradzione, i że niewiasta, która chce do czegoś dojść w życiu, nie może być nazbyt drobiazgowa.

Anna Pałac westminsterski, kwiecień 1540 roku

Sądziłam, że moja koronacja odbędzie się w ramach tegorocznych obchodów majowych, a tymczasem do początku maja został mniej niż miesiąc i nikt nawet się nie zająknął o zamawianiu sukien czy ustalaniu porządku uroczystości, więc zaczynam myśleć, że to się jednak nie stanie, a przynajmniej na pewno nie w tę majówkę. W braku innego doradcy wyczekuję, aż księżniczka Maria i ja wracamy tylko we dwie z kaplicy mariackiej do pałacu, i pytam ją o zdanie. Z czasem szczerze ją polubiłam i nabrałam do niej zaufania. Poza tym jako osoba urodzona na tym dworze i potem zeń wygnana wie lepiej od innych, co to znaczy żyć tutaj i równocześnie czuć się obco. Usłyszawszy słowo „koronacja”, obdarza mnie spojrzeniem tak pełnym troski, że nie jestem w stanie postawić następnego kroku. Przymurowana do miejsca wołam: — Och, co takiego słyszałaś? — Droga Anno, tylko nie płacz — napomina mnie prędko. — Proszę o wybaczenie, najjaśniejsza pani, królowo... — Nie płaczę — przerywam jej, ukazując wstrząśniętą twarz. — Wcale nie płaczę. Odruchowo rozglądamy się wokół, żeby sprawdzić, czy nikt nas nie obserwuje. Tak już jest na tym dworze: trzeba się nieustannie oglądać przez ramię w obawie przed szpiegami, a prawdę wyjawiać tylko ściszonym głosem. Kiedy Maria podchodzi do mnie, ujmuję ją za rękę i podejmuję spacer. — Nie może być mowy o tej majówce, bo wszystko byłoby już od dawna przygotowane, gdyby zamierzał cię koronować — mówi mi. — Pomyślałam o tym już w czas Wielkiego Postu. Ale to nic... to nic takiego. Królowa Joanna także nie była koronowana. Jakby przeżyła, włożyłby jej koronę na skronie po tym, jak dała mu syna i dziedzica. On z pewnością czeka, aż mu powiesz, że jesteś przy nadziei. Chce, żebyś najpierw urodziła dziecko, potem odbędą się chrzciny, a na koniec twoja koronacja. Rumienię się na jej supozycję, lecz milczę. Dostrzega moją reakcję, nie odzywa się jednak, idąc obok mnie w górę schodów, na przełaj przez komnatę audiencyjną, gościnną, prywatną, sypialną, aż wreszcie przechodzimy za drzwi mego ustronia, gdzie nikt nie waży się zaglądać bez mego zaproszenia. Odprowadzają nas zdumione spojrzenia dworek. — Jest jakaś trudność? — pyta taktownie.

— Nie z mojej strony. Kiwa głową i na tym rozmowa się urywa. Obie jesteśmy dziewicami po dwudziestce, zbyt starymi, aby wciąż być pannami, żadna z nas nie posiadła jeszcze tajemnicy męskiej namiętności, zarówno jedna, jak i druga drży przed królem i żyje na jego łasce, zaledwie tolerowana na dworze. — Wiesz co? Nienawidzę majówek — oznajmia Maria nieoczekiwanie. — Wydawało mi się, że to jedno z weselszych świąt w roku? — O tak, tylko że to prymitywne święto, pogańskie. Nie ma nic wspólnego z chrześcijaństwem. To jedno z papistowskich dziwactw księżniczki Marii i już mam się roześmiać na te jej słowa, kiedy uderza mnie wyjątkowa powaga na jej twarzy. — W ten sposób świętuje się nadejście wiosny — mówię tylko. — Nie ma w tym nic złego. — To czas zapominania o tym, co było, i wyczekiwania na to, co będzie — ogłasza. — Żegnania starego i witania nowego. Tak rzecze tradycja, której król hołduje z wyraźnym upodobaniem jak jakiś dzikus. W majówkę wystąpił w turnieju, niosąc na sztandarze miłosne przesłanie dla Anny Boleyn. W majówkę odprawił dla niej moją matkę. Pięć lat później nadeszła kolej lady Anny. W tamtą majówkę była królową turnieju, rankiem rycerze walczyli w jej imieniu pod lożą królewską, ale już po południu większość z nich została aresztowana, a najjaśniejszy pan opuścił lożę, nawet się nie żegnając, i taki był koniec lady Anny. Wtedy widziała go po raz ostatni. — Nie pożegnał się? — Z jakiegoś powodu to wydaje mi się najgorsze. Nikt dotąd mi o tym nie wspomniał. Księżniczka Maria potrząsa głową. — On nigdy się nie żegna. Kiedy kończy się jego łaska, zarazem następuje koniec. Z moją matką też się nie pożegnał, odjechał jakby nigdy nic, tak że musiała posyłać za nim sługi, by życzyć mu szczęśliwej drogi. Nie powiedział jej, że do niej nie wróci. Po prostu odjechał i nie powrócił. Tak samo postąpił z lady Anną. Opuścił arenę, na której rozgrywał się majowy turniej, i później przysłał swoich ludzi, żeby ją pojmali. Prawdę powiedziawszy, nie pożegnał się nawet z królową Joanną, która umarła, wydając na świat jego syna. Wiedział, że walczy o życie, lecz do niej nie poszedł. Pozwolił jej umrzeć w samotności. Ma serce z kamienia, ale nie kamienną twarz. Nie znosi niewieścich łez, nie znosi rozstań. Łatwiej przychodzi mu odwrócić od kogoś myśli i głowę, łatwiej zwyczajnie odejść. Wzdrygam się i podszedłszy do okna, sprawdzam, czy jest dobrze zamknięte. Siłą woli powstrzymuję się przed zatrzaśnięciem okiennic, które by nie wpuściły do środka rażącego światła. Znad rzeki wieje przenikliwy wiatr, nieomal go czuję, stojąc tutaj, w wewnętrznej komnacie. Nachodzi mnie potrzeba, by dołączyć do dworek za drzwiami, otoczyć się ich niemądrą paplaniną, melodią wygrywaną przez grajka, niewieścim śmiechem. Pragnę poszukać ukojenia w wygodach królewskich komnat, mimo iż wiem, że przede mną trzy niewiasty go szukały i nie znalazły, a teraz wszystkie trzy są martwe. — Jeżeli zwróci się przeciwko mnie, tak jak zwrócił się przeciwko lady Annie, spadnie

to na mnie bez ostrzeżenia — mówię cicho. — Nikt na tym dworze mi nie sprzyja, nikt nigdy mnie nie ostrzega, nawet gdy zbliża się niebezpieczeństwo... — Księżniczka Maria milczy, nie mając słów pocieszenia. — Być może to się stanie w słoneczny dzień podczas turnieju, uzbrojeni mężczyźni przyjdą po mnie i już nie będzie ucieczki? Moja towarzyszka ma bladą twarz, kiedy potakuje skinieniem. — Przysłał księcia Norfolk, by wymusić na mnie posłuszeństwo. Kto by pomyślał: stary dobry książę, który znał mnie od dzieciństwa i swego czasu wiernie, z prawdziwym oddaniem służył mojej matce, rzekł mi prosto w oczy, że na miejscu mego ojca złapałby mnie za stopy, wziął zamach i roztrzaskał mi głowę o mur — wyznaje. — Mężczyzna, który nosił mnie na rękach jako niemowlę, człowiek, który widział we mnie księżniczkę krwi, wierny sługa mojej matki królowej, przybył do mnie z poruczeniem od króla, by przywołać mnie do porządku lub zaprowadzić do Tower. Mimo że jestem jego córką, król nie zjawił się osobiście, tylko posłużył doradcą albo raczej katem, który miał wykonać jego rozkazy. Mnę w dłoni drogocenną tapiserię, jakby dotyk materiału mógł mnie uspokoić. — Ale ja jestem całkowicie bez winy — wtrącam. — Nie uczyniłam nic złego. — Ja też nie uczyniłam nic złego — odpowiada na to Maria. — Moja matka również była bez winy. Królowa Joanna także. Niewykluczone, że nawet lady Anna była niewinna. A mimo to wszystkie doświadczyłyśmy tego, jak miłość króla zmienia się w nienawiść. — Tylko że mnie nigdy nawet nie kochał — dopowiadam w ojczystym języku. — Skoro był w stanie opuścić żonę po szesnastu latach małżeństwa, niewiastę, którą darzył uczuciem, czy nie przyjdzie mu z większą łatwością pozbyć się mnie: osoby, której nigdy nawet nie lubił? Księżniczka Maria, widząc bladość mojej twarzy, pyta z troską: — Co z tobą będzie? — Nie mam pojęcia — odpowiadam bezradnie. — Nie mam najmniejszego pojęcia. Jeżeli sprzymierzy się z Francją i weźmie na kochanicę małą Katarzynę Howard, pewnie odeśle mnie do domu. — Jeśli nie w gorsze miejsce — zauważa księżniczka Maria cichym głosem. Uśmiecham się ponuro. — Doprawdy trudno o gorsze miejsce niż mój dom rodzinny. — Tower — rzuca krótko. — Tower z pewnością jest gorsza niż Kliwia. Tower, a po niej szafot. Cisza, która zapada po ostatnim słowie, zdaje się przeciągać w nieskończoność. Wreszcie odzyskuję zdolność ruchu, wstaję z krzesła i podchodzę do drzwi prowadzących do moich komnat, a księżniczka natychmiast zajmuje swoją pozycję o krok za mną. Pogrążone każda w swoich myślach, przecinamy kolejne komnaty, aż po otwarciu którychś drzwi znajdujemy się pośród gwaru i zamieszania. Służący biegają, mijając się na galerii, i w popłochu znoszą rozmaite przedmioty. Pośrodku komnaty gościnnej rozłożono już stół, który teraz zaczyna pokrywać złota i srebrna zastawa z królewskiego skarbca. — Co tu się dzieje? — pytam oszołomiona.

Lady Rochford przepycha się przez tłumek dworek i dygając, informuje mnie: — Najjaśniejszy pan zdecydował, że dzisiejszą wieczerzę spożyje w twoich komnatach, miłościwa pani. — Świetnie. — Staram się mówić tak, jakbym bardzo się cieszyła, lecz przepełnia mnie strach na myśl o królewskiej niechęci, o Tower i szafocie. — Będę zaszczycona, mogąc podjąć miłościwego pana na swoich komnatach. — W swoich komnatach — poprawia mnie dyskretnie księżniczka Maria. — W swoich komnatach — powtarzam za nią. — Zechcesz przebrać się do wieczerzy? — Tak. Widzę, że wszystkie moje dworki już są w swych najlepszych strojach, a Katarzyna Howard włożyła najmniejszy czepeczek, jaki znalazła, tak że właściwie mogła w ogóle nie zawracać nim sobie głowy, i w dodatku obwiesiła się złotymi łańcuchami przetykanymi perłami. W uszach pobłyskują jej diamenty, szyję oplata podwójny sznur pereł. Najwyraźniej bardzo się ostatnio wzbogaciła. Do tej pory nie widziałam na niej nic poza skromnym złotym łańcuszkiem. Dostrzegłszy, że na nią patrzę, kłania mi się, po czym okręca na pięcie, chcąc zaprezentować nową suknię uszytą z bladoróżowego jedwabiu, pod którą furkocze ciemnoróżowa spódnica. — Bardzo ładnie — chwalę. — Nowy nabytek? — Tak — potwierdza, po czym zaraz ucieka spojrzeniem jak dziecko, które przyłapano na kradzieży, stąd wiem, iż wszystkie te wspaniałości zawdzięcza królowi. — Czy mam pomóc się przebrać, miłościwa pani? — pyta niemal przepraszająco. Potakuję skinieniem, na co ona i dwie inne dworki przechodzą ze mną do komnaty prywatnej. Okazała suknia już leży przygotowana, więc Katarzyna podbiega do skrzyni, by wyjąć spodnie odzienie. — Jakie piękne... — zachwyca się, wygładzając biały len pokryty delikatnym białym haftem. Wsuwam giezło przez głowę i siadam przed lustrem, kiwając na nią, by rozczesała mi włosy. Robi to nadzwyczaj ostrożnie, starannie układając loki pod siateczką ze złotych nitek, a lekki dysonans następuje dopiero w chwili, gdy nakłada mi kornet nazbyt daleko. Poprawiam go, usadzając na czole jak należy, a ona śmieje się do mnie. Patrzę na odbicia naszych twarzy w lustrze i widzę, jak jej oczy, niewinne jak u dziecka, pozbawione śladu kłamliwości, odszukują moje. — Zostawcie nas — zwracam się do pozostałych dworek. Ze spojrzeń, które wymieniają, domyślam się, iż pochodzenie bogactw małej Katarzyny Howard jest tajemnicą poliszynela i wszyscy tylko czekają na burę, która spadnie na głowę zuchwalczyni. — Najjaśniejszy pan cię wyraźnie lubi — stwierdzam prosto z mostu. Uśmiech w jej oczach gaśnie. Przestępuje z jednej obutej w różowy pantofelek stopy na

drugą. — Miłościwa pani... — zaczyna. — A mnie nie lubi — dodaję. Wiem, że jestem dość obcesowa, ale brak mi słów, by wyrażać się oględniej, jak mają w zwyczaju oszukańcze Angielki. Rumieniec rodzący się za dekoltem oblewa jej lica. — Miłościwa pani... — próbuje ponownie. — Pożądasz go? — pytam. Nawet gdybym chciała owijać sedno w bawełnę, po paru zdaniach zabrakłoby mi konceptu, więc trzymam się prostszego sposobu. — Nie! — odpowiada bez namysłu, lecz natychmiast opuszcza głowę. — Ale on jest królem... a mój wuj powiada, tak naprawdę każe mi... — Nie masz wolnej woli? — dopytuję. Wpatruje się we mnie swymi ogromnymi szarymi oczyma. — Jestem młodą niewiastą — odpowiada. — Jestem tylko młodą niewiastą, oczywista, że nie mam wolnej woli. — Nie możesz odmówić ich prośbom? — Nie mogę. Popadamy w milczenie, kiedy równocześnie uświadamiamy sobie prostą prawdę zawartą w tych słowach. Żadna z nas nie ma żadnej władzy. Bierzemy udział w grze, nie mamy jednak wpływu na swoje poczynania. To mężczyźni decydują za nas, kierując się własnymi pragnieniami. My możemy wyłącznie starać się przeżyć bez względu na wszystko. — Co się ze mną stanie, jeśli król zapragnie się ożenić z tobą? — Już wypowiadając te słowa, uprzytamniam sobie, że dla mnie to zasadnicza kwestia, której nie mogę poruszyć z nikim innym. Katarzyna Howard wzrusza ramionami. — Nie wiem. Nie sądzę, żeby ktokolwiek wiedział. — Może kazać mnie zabić? — pytam szeptem. Ku memu przerażeniu nie odskakuje z przestrachem ani nie wykrzykuje zapalczywego zaprzeczenia. Spogląda na mnie ciężkim wzrokiem. — Nie wiem — powtarza. — Miłościwa pani, naprawdę nie wiem, co może chcieć uczynić. Nie znam się na prawie. Nie mam pojęcia, do czego jest zdolny. — Weźmie sobie ciebie — mówię zmartwiałymi wargami. — Tyle widzę sama. Weźmie cię na swoją żonę albo kochanicę. Ale czy wyśle mnie do Tower? Czy każe mnie zabić? — Nie wiem... — Wygląda jak przestraszone dziecko. — Naprawdę nie umiem powiedzieć. Nikt mi niczego nie mówi, każą mi tylko, żebym starała się go zadowolić. I to właśnie muszę zrobić.

Jane Pałac westminsterski, maj 1540 roku

Miłościwa pani zasiada w loży umieszczonej wysoko nad areną i choć jest blada z niepokoju, postawę ma iście królewską. Rozdaje uśmiechy setkom londyńczyków, którzy ściągnęli do pałacu, by zobaczyć parę monarszą i notabli, pozorowane bitwy, żywe obrazy i potyczki w szrankach. W turnieju weźmie udział sześciu wyzywających na pojedynek i tyluż obrońców — wszyscy oni teraz objeżdżają dokoła arenę wraz ze swymi giermkami dzierżącymi proporce i tarcze, pośród zgiełku czynionego przez trębaczy i tłum widzów wykrzykujących zakłady, wszystko to przypomina męczący sen z powodu gwaru, gorąca i blasku promieni słonecznych odbijających się w jasnym piasku areny. Stojąc z tyłu loży królewskiej i opuszczając powieki, dziś także dostrzegam duchy przeszłości. Widzę królową Katarzynę pochylającą się do przodu i machającą ręką swemu młodemu małżonkowi, który występuje pod przybranym mianem Sir Lojalne Serce. Sir Lojalne Serce!... Zaśmiałabym się gorzko, gdyby nie to, że niestałe serce króla Henryka przywiodło do śmierci nazbyt wiele osób. Zawsze pozostawał wierny tylko swoim pragnieniom i także w tę majówkę dokonał kolejnej wolty, zmieniając się niczym wiosenny wiatr. Kiedy przechodzę na boczną stronę loży, promień słońca wpadający przez szczelinę oślepia mnie na moment i wydaje mi się, że na przedzie siedzi moja Anna, Anna Boleyn, z głową odrzuconą do tyłu ze śmiechu, z gładką białą szyją beztrosko wyeksponowaną... Tamten maj, ostatni maj Anny, był równie upalny jak ten, toteż winiła słońce, ilekroć skóra jej się lepiła ze strachu. Zdawała sobie sprawę, że popadła w tarapaty, wszelako nie miała pojęcia, co jej grozi. Bo i skąd miała wiedzieć? Nikt z nas nie wiedział. Nikt z nas nawet się nie domyślał, że król rozkaże jej położyć tę długą gładką białą szyję na katowskim pieńku i wynajmie francuskiego mistrza małodobrego, aby odciął ją mieczem. Któż mógł przypuszczać, że mężczyzna jest zdolny zrobić coś takiego żonie, którą uwielbiał? Przecież zdeptał religię królestwa, aby ją posiąść. Dlaczego i ją później zniszczył? Gdybyśmy wiedzieli... Ale jaki sens ma roztrząsanie tego teraz? Gdybyśmy wiedzieli, być może byśmy uciekli. Ja i mój mąż Jerzy, i jego siostra Anna, i jej córka Elżbieta. Być może byśmy uciekli i uwolnili się od terroru i od ambicji, i od ciągłych pragnień życia wiedzionego na angielskim dworze. Ale nie uciekliśmy. Przycupnęliśmy jak króliki kryjące się w wysokiej trawie, kiedy słyszą zbliżające się ogary, w próżnej nadziei, że łowczy

pójdą w inną stronę. I przyszedł dzień, kiedy o mojego drogiego męża i moją ukochaną szwagierkę upomnieli się żołdacy. A ja, co ja zrobiłam? Siedziałam cicho i pozwoliłam im odejść, nie mówiąc jednego słowa w ich obronie. Tymczasem ta nowa królowa nie jest głupia. Myśmy się bali, wszyscy troje drżeliśmy ze strachu, lecz żadne z nas nawet nie przeczuwało, co się może stać. A Anna Kliwijska to wie. Rozmawiała ze swym ambasadorem i wie, że nie będzie żadnej koronacji. Rozmawiała ze swą pasierbicą i wie, że król jest władny zniszczyć kochającą żonę, odsyłając ją precz, do zamku, w którym powoli będzie ją zabijać chłód i wilgoć, jeśli nie trucizna. Rozmawiała nawet z małą Katarzyną Howard i wie już, że król się zakochał. Wie, że czeka ją hańba i rozwód w najlepszym razie, a egzekucja w najgorszym. Mimo to siedzi tu, w królewskiej loży, z głową wysoko uniesioną i upuszcza szarfę na znak, że pora rozpocząć szarżę, uśmiecha się ze zwykłą dla niej grzecznością do zwycięzcy, pochyla w przód, aby ustroić jego hełm wieńcem z liści laurowych i wręczyć mu sakiewkę ciężką od złota w charakterze nagrody. Przezroczysta pod swym skromnym niemodnym czepkiem, wypełnia swoje obowiązki jako królowa turnieju, tak jak starała się wypełniać obowiązki żony i królowej Anglii, odkąd postawiła stopę na tej ziemi. Z pewnością trzęsie się ze strachu, lecz dłonie złożone na podołku ma tylko lekko zaciśnięte i nie pobielałe. Kiedy najjaśniejszy pan salutuje jej z dołu, wstaje ze swego miejsca i kłania mu się z szacunkiem, kiedy ciżba ludzka woła jej imię, obraca głowę z uśmiechem i unosi dłoń w geście pozdrowienia, kiedy każda inna niewiasta krzyczałaby o ratunek, ona zachowuje nadzwyczajne opanowanie. — Wie? — Przy moim uchu rozlega się cichy głos księcia Norfolk. — Czy to możliwe, żeby wiedziała? — Wie o wszystkim z wyjątkiem tego, co się z nią stanie — odpowiadam. Przenosi na nią wzrok. — Niemożliwe, żeby wiedziała. Niemożliwe, żeby się choćby domyślała. Jest nazbyt głupia, by pojąć, co z nią będzie. — Właśnie że nie jest głupia — odważam się zaprzeczyć wujowi. — Jest niebywale odważna. Zdaje sobie sprawę ze swego położenia. I ma więcej odwagi, niż nam się wydaje. — Odwaga jej się przyda — stwierdza bez cienia współczucia. — Zabieram Katarzynę ze dworu. — Zabierasz ją od króla, milordzie? — Zgadza się. — Czy to rozsądne? Pozbawiać króla niewiasty, na którą padł jego wybór? Tomasz Howard kręci głową. Nie może się nie pochwalić swoim sukcesem. — Najjaśniejszy pan osobiście mnie poprosił, żebym ją usunął. Ożeni się z Katarzyną, gdy tylko pozbędzie się Anny. Życzy sobie, aby do tego czasu pozostawała z dala od niego. Pragnie, aby jej tu nie było, gdy dojdzie do upadku tej malowanej królowej. — Z trudem ukrywa uśmiech, oczy mu promienieją. — Nie chce, by jakieś plotki pokalały dobre imię

Katarzyny. — Malowanej królowej? — podchwytuję niezwyczajny tytuł. — Nie była wolną niewiastą, ślubując królowi. Małżeństwo od pierwszych chwil nie było ważne, nigdy też nie zostało skonsumowane. Pan Bóg pokierował królem, nie pozwalając mu dopełnić ślubów. Najwyższy interweniował w królewskiej łożnicy. Małżeństwo jest malowane, nie prawdziwe, więc i królowa jest malowana. Pozostaje otwartą kwestią, czy składanie fałszywych przyrzeczeń królowi jest zdradą czy nie. Mrugam powiekami. Naturalnie rozstrzygać w takich sprawach jest prawem monarchy, jako Boskiego przedstawiciela na ziemi — jednakże czasem my, śmiertelnicy, nie nadążamy za dziwacznymi kaprysami Stwórcy. — Zatem to jej koniec? — Gestem wskazuję siedzącą na przedzie loży młodą niewiastę, która właśnie wstaje, żeby odebrać hołd zwycięzcy, a potem unosi rękę i uśmiecha się do tłumów skandujących jej imię. — Jest skończona — potwierdza wuj. — Skończona? — Bez cienia wątpliwości. Kiwam głową. Podejrzewam, że to oznacza dla niej wyrok śmierci.

Anna Pałac westminsterski, czerwiec 1540 roku

Mój brat książę nareszcie dostarczył dokumenty potwierdzające, że nie byłam zamężna przed przyjazdem do Anglii, że król Henryk jest moim pierwszym mężem i że nasze małżeństwo jest wiążące, o czym oczywiście zawsze wiedziałam, o czym wszyscy zawsze wiedzieli. Papiery przywiózł specjalny wysłannik z Kliwii, jednakże mój ambasador nie jest w stanie ich przedstawić najjaśniejszemu panu, gdyż ten bierze udział w niemającym końca spotkaniu rady królewskiej. O czym tam dyskutują, Bóg raczy wiedzieć. Mimo iż wcześniej gwałtownie się domagali stosownych pisemnych zapewnień, teraz nie wykazują większego zainteresowania nimi. Co oznacza ta ich obojętność, wolę nawet nie myśleć. Jeden Bóg wie, co zamierzają. Obawiam się do nieprzytomności, że oskarżą mnie o coś hańbiącego i stracę życie na tej obcej ziemi, a pani matka da wiarę temu, że jej córka umarła jako ladacznica. Domyślam się, że szykują się straszne rzeczy, z tego, co się przytrafiło moim przyjaciołom. Lord Lisie, który przywitał mnie tak miło w Calais, został pojmany i nikt nie jest w stanie mi powiedzieć, co dokładnie mu się zarzuca. Jego żona zniknęła z mojej świty, nawet się nie pożegnawszy. Nie padła mi do kolan i nie poprosiła o wstawiennictwo za nim u króla. To musi znaczyć, że albo lord Lisie zostanie stracony bez procesu — dobry Boże, być może już dawno nie żyje! — albo lady Lisie uważa, iż nie mam żadnego wpływu na króla. Tak czy siak, to tragedia dla niego i dla mnie. Nikt nie zdradza się słowem, gdzie ukryła się lady Lisie, a ja po Prawdzie nie mam odwagi o to pytać. Jeżeli jej męża podejrzewa się o zdradę stanu, choćby napomknięcie o naszej przyjaźni wyświadczyłoby mi niedźwiedzią przysługę. Ich córka, Anna Bassett, wciąż służy na moim dworze, wszelako od pewnego czasu utrzymuje, że jest chora, i przebywa wyłącznie w swojej komnacie. Chciałam się z nią zobaczyć, ale lady Rochford zauważyła, że lepiej będzie dla dziewczyny, jeśli zostawi się ją w spokoju. Zatem drzwi jej komnaty pozostają zamknięte, a okiennice opuszczone. Nie śmiem pytać, czy stanowimy dla siebie nawzajem zagrożenie. Posłałam po Tomasza Cromwella, który na szczęście pozostaje w królewskich łaskach, czego widomym znakiem było niedawne wyniesienie go do godności hrabiego Essexu. Przynajmniej on powinien wziąć moją stronę, kiedy wszyscy na dworze poszeptują

ukradkiem i czekają mojego upadku. Jednakże nie dostaję odeń żadnej odpowiedzi. Na Boga, ktoś przecież musi mi powiedzieć, co się dzieje! Żałuję, że nie jesteśmy w Hampton Court. Panują upały, toteż czuję się przytłoczona jak białozór w ciasnej klatce, biały sokół prawie nie z tego świata: ptak tak czysty jak zimowe śniegi, narodzony do wolności w dzikim mroźnym krajobrazie. Nieomal tęsknię za Calais czy Dover z czasów, kiedy dopiero mnie czekała droga do Londynu i na tron Anglii, kiedy wciąż byłam pełna nadziei. Właściwie wolałabym być gdziekolwiek, byle nie tutaj: przy oknie złożonym z małych szybek połączonych ołowiem, spoglądając na jaskrawoniebieskie niebo i zastanawiając się, czy mój przyjaciel lord Lisie został wtrącony do Tower i dlaczego mój stronnik Tomasz Cromwell nie odpowiada na me pilne wezwanie. Chyba mógłby przyjść i wyjaśnić mi, czemu rada królewska obraduje dzień po dniu w sekrecie. Chyba nie kosztowałoby go znowu tak wiele pojawienie się tu i podanie powodów, dla których lady Lisie nieoczekiwanie zniknęła z moich komnat, a jej małżonek znalazł się pod strażą. Chyba niebawem tu zajdzie i wszystko wytłumaczy?... Drzwi otwierają się nagle, na co mimowolnie się ożywiam przekonana, że to nareszcie on, wszelako w progu staje nie Cromwell ani nawet któryś z jego ludzi, tylko Katarzyna Howard o wymizerowanej twarzy i smutnych oczach. Przez ramię ma przerzuconą podróżną pelerynę i jak tylko to dostrzegam, czuję, że zbiera mi się na mdłości ze strachu. Mała Katarzyna także została o coś oskarżona, zarzucono jej jakąś zbrodnię. Podbiegam do niej i ujmuję ją za ręce. — Katarzyno! Co się stało? Co ci grozi? — Nic mi nie jest — odpowiada z sapnięciem. — Nic mi nie będzie. Jestem bezpieczna. Po prostu muszę wrócić do domu, do babki, przynajmniej na jakiś czas... — Ale dlaczego? Co próbują ci zarzucić? Jej twarzyczkę wykrzywia grymas rozpaczy. — Nie mogę już być twoją dwórką. — Nie? — Nie. Dlatego przyszłam się pożegnać. — Ale coś zrobiła? — wykrzykuję w desperacji. Przecież to dziewczę, ta młódka, a właściwie wciąż jeszcze dziecko nie mogło popełnić żadnej zbrodni. Najgorsze, do czego jest zdolna Katarzyna Howard, to próżność i umizgi, lecz na tym dworze nie karze się za takie grzechy. — Nie pozwolę im ciebie zabrać! Wystąpię w twojej obronie. Wiem, że nie ma w tobie zła. Powiedz, co ci zarzucają? — Nic nie zrobiłam — mówi pośpiesznie. — Usłyszałam jednak, iż lepiej, bym trzymała się z dala od dworu, póki to się nie przewali. — Póki co się nie przewali? Och, Katarzyno, powiedz mi prędko, co wiesz? Gestem każe mi się nachylić, a ja posłusznie skłaniam głowę, żeby mogła mówić mi prosto do ucha.

— Anno... To jest, wasza wysokość, najdroższa królowo... Tomasz Cromwell został oskarżony o zdradę. — O zdradę? Cromwell? — Ciii. Tak. — Co takiego uczynił? — Z lordem Lisie i papistami uknuł spisek mający na celu rzucenie na króla uroku. W mojej głowie myśli gonią jedna drugą, tak że nie do końca pojmuję, co mówi do mnie Katarzyna. — Rzucenie na króla czego? Co to jest urok? — Tomasz Cromwell rzucił na króla czar. Widząc, że nadal nie rozumiem, delikatnie dotyka mojej twarzy przysunąwszy usta do mego ucha, szepcze: — Tomasz Cromwell wynajął czarownicę. — Jej głos brzmi pewnie, nie łamie się pomimo straszliwego znaczenia padających słów. — Tomasz Cromwell wynajął czarownicę, która miała zniszczyć jego królewską mość. Odchyla się, żeby zobaczyć, czy nareszcie do mnie dotarło, i wyraz mojej twarzy mówi jej, że tak. — To pewne? Kiwa potakująco głową. — Kim jest ta czarownica? — pytam. — I co zrobiła? — Sprawiła, że król utracił męskość — odpowiada cicho. — Przeklęła miłościwego pana, żeby nie mógł spłodzić z tobą syna. — Jak nazywa się ta czarownica? — pytam ponownie. — Jak nazywa się czarownica Tomasza Cromwella? Kto ważył się pozbawić króla męskości? Kim ona jest zdaniem rady? W oczach małej Katarzyny Howard pojawia się ból i strach. — Anno... wasza wysokość... najdroższa królowo... A jeśli uznają, że to ty? Niemal zupełnie się wycofuję z życia dworskiego, a opuszczam swoje komnaty tylko po to, by pokazać się na wieczerzy i przekonać poddanych, że zachowuję spokój, a nawet pogodę ducha — przymioty osoby bez winy. Tomasz Cromwell jest już poddawany przesłuchaniom, wciąż zatrzymywane są nowe osoby, coraz to nowi ludzie słyszą zarzut zdrady stanu, konszachtów z czarownicami, które się uwzięły na męskość króla. Na jaw wychodzi cała sieć spiskowców. O lordzie Lisie mówi się, iż był sercem knowań bezpiecznie ukryty w Calais, że stamtąd wspierał papistów i familię Pole’ów, którzy od dawna czynią starania, aby odebrać koronę Tudorom. Najbliższy współpracownik lorda Lisie, zastępca dowódcy twierdzy Calais, zbiegł do Rzymu, żeby służyć kardynałowi Pole’owi, co dobitnie świadczy o jego winie. Powiada się, że lord Lisie ze spiskowcami korzystał z usług czarownicy, byle tylko moje małżeństwo z królem nie wydało owocu, byle nie narodził się kolejny następca linii królewskiej, która zerwała z papiestwem i zwróciła się w stronę reformacji.

Równocześnie jednak krążą plotki, że Tomasz Cromwell wspierał luteranów, reformatorów, protestantów. Ze przywiódł mnie i wydał za króla, a potem za sprawą czarów zesłał na najjaśniejszego pana słabość, aby usadzić na tronie kogoś ze swoich. „Co to za czarownica?” — pyta cały dwór. — „Co za czarownica spiskowała z lordem Lisie i Tomaszem Cromwellem? Gdzie ona? Która niewiasta ma oba te grzechy na sumieniu? Kogo przywiódł do Anglii Tomasz Cromwell i kto przyjaźnił się z lordem Lisie?” Wszystko wskazuje na jedną osobę. Tylko jedną niewiastę zaprosił do Anglii Tomasz Cromwell, przywitał na angielskiej ziemi lord Lisie, bezskutecznie próbował posiąść w noc poślubną i wszystkie następne miłościwie nam panujący król Henryk. Jak dotąd nikt nie wymienił na głos imienia tej czarownicy, wszyscy skrzętnie gromadzą dowody przeciwko niej. Wyjazd księżniczki Marii zorganizowano w takim pośpiechu, że zostaje nam tylko parę chwil na dziedzińcu przed stajniami, kiedy czekamy, aż wyprowadzą konie. — Chyba wiesz, że jestem niewinna — mówię do niej w ogólnym rozgwarze, pośród pokrzykiwań służby i gwardzistów domagających się swoich wierzchowców. — Cokolwiek ci o mnie powiedzą w przyszłości, uwierz mnie: jestem niewinna. — Oczywiście — potwierdza spokojnie. Nie patrzy na mnie jednak. To córka Henryka VIII Angielskiego i Katarzyny Aragońskiej, przeszła długą szkołę, która ją nauczyła, by nie zdradzać się ze swymi uczuciami i myślami. — Co dzień będę się za ciebie modlić. Będę się modlić, żeby uwierzyli w twoją niewinność, tak jak ja w nią wierzę. — Jestem przekonana, że lord Lisie również jest bez winy — mówię. — Z pewnością — odzywa się w podobny sposób. — Czy mogę go zatem ocalić? Albo ty? — Nie. — Księżniczko Mario, na twoją wiarę, czy naprawdę niczego nie da się zrobić?! Nareszcie na mnie zerka. — Naprawdę, droga Anno. Obie możemy tylko milczeć i obserwować, i czekać na lepsze czasy. — Mogę cię o coś zapytać? Rozgląda się i spostrzega, że jej wierzchowca wciąż nie ma. Ujmuje mnie za ramię i spacerkiem pociąga ku stajniom, jak gdybyśmy miały zamiar sprawdzić, skąd ta zwłoka. — O co? — Kim są ci Pole’owie? I dlaczego najjaśniejszy pan obawia się papistów, skoro już dawno ich pokonał? — Pole’owie wywodzą się od Plantagenetów, a w linii prostej od Yorków. Zdaniem niektórych są jedynymi prawowitymi spadkobiercami królów Anglii — odpowiada. — Lady Margaret Pole była najszczerszą przyjaciółką mojej matki, była mi drugą matką i nadal jest ślepo wierna Koronie. Mimo to król ją wtrącił do Tower, ją i wszystkich jej

krewnych, jakich zdołał znaleźć. Oskarżył ich o zdradę, ale wszem wobec wiadomo, że nie popełnili żadnej przewiny, że pogrąża ich wyłącznie płynąca w ich żyłach krew Plantagenetów. Mój ojciec obawia się, by nie strącili go z tronu, i dlatego nie zamierza pozwolić im żyć. Dwaj wnukowie lady Margaret, dwaj mali chłopcy, także trafili do Tower, niech Bóg im pomoże. Moja najdroższa lady Margaret z pewnością da głowę. Co do jej krewnych zaś... przebywają na wygnaniu i nigdy nie będą mogli wrócić do Anglii. — To papiści? — Tak — potwierdza cicho. — Wszyscy są papistami. Jeden z nich, Reginald Pole, jest nawet kardynałem. Niektórzy uważają, że to prawdziwi królowie tej ziemi, królowie, którzy dochowali wierności prawdziwej religii. Jednakże nawet myślenie tak pachnie zdradą i toporem. — Ale dlaczego król się boi papistów? Sądziłam, że Anglia przyjęła zreformowaną religię. Ze zwolennicy Rzymu dawno zostali pokonani. Księżniczka Maria potrząsa przecząco głową. — Nie. W moim mniemaniu mniej niż połowa poddanych z chęcią powitała zmiany i spora część Anglików tęskni za dawnymi porządkami. Kiedy król odmówił ziemskiej władzy papieżowi i niszczył klasztory, na północy kraju wybuchła rebelia, lud chciał bronić Kościoła i świętych przybytków. Nazwano tę wojnę Pielgrzymką Łaski, a walczono pod sztandarem pięciu ran Jezusa Chrystusa. Mój ojciec wysłał przeciwko powstańcom całą armię, na której czele stanął najtwardszy dowódca w tym królestwie. Nie dość twardy jednak, by stawić im czoło w równej walce. Wolał pertraktować, obiecywać gruszki na wierzbie, królewską łaskę i własny parlament. — Kto był tym dowódcą? — pytam, mimo iż już to wiem. — Tomasz Howard książę Norfolk. — Zostali objęci łaską króla? — Jak tylko oddziały powstańcze się rozeszły, Norfolk kazał ściąć przywódców buntu i wywieszać zwolenników. — Maria opowiada o tych wydarzeniach z takim spokojem, jakby zwracała uwagę, że wóz z jej rzeczami nie został należycie załadowany. — Chociaż obiecywał północnym hrabstwom własny parlament i królewską łaskę. Chociaż dał słowo. Jakże mało ono znaczy!... — Czyli papiści już się nie podniosą? — Cóż — śmieje się gorzko Maria — Norfolk kazał powiesić ponad pięć tuzinów zakonników, korzystając z belek stropowych ich opactwa i sznurów wykonanych własnoręcznie przez braciszków. Ci na pewno już się nie podniosą. Mało kto w ogóle myśli o podnoszeniu ręki na króla. Wszelako ja wierzę, że prawdziwa wiara nigdy nie zostanie pokonana. Zawraca, tak że teraz idziemy znów w stronę dziedzińca. Uśmiecha się i kiwa głową do kogoś, kto woła do niej „Z Bogiem, księżniczko!”, ja jednak nie potrafię się zmusić do uśmiechu. — Król boi się swoich stronników — podejmuje księżniczka Maria. — Boi się

przeciwników. Boi się nawet mnie. Mimo iż jest moim ojcem, czasem wydaje mi się, że na wpół oszalał z braku zaufania i nieustającej podejrzliwości. Każdy jego strach, jakkolwiek byłby wydumany, jemu zdaje się prawdziwy. Jeśli choćby mu się przyśniło, że lord Lisie go zdradził, lord Lisie już jest martwy. Jeśli ktoś mu zasugerował, że jego kłopoty małżeńskie spotkały go za twoją sprawą, znalazłaś się w poważnym niebezpieczeństwie. Moja rada jest taka: jeżeli zobaczysz drogę ucieczki, uciekaj. On już nie potrafi odróżnić swoich chorych fantazji od rzeczywistości. Rządzi nim strach, a to zły doradca. — Jestem królową Anglii — bronię się. — Nie można mnie oskarżyć o czarostwo. Po raz pierwszy od początku tej rozmowy patrzy mi prosto w oczy. — Twój status cię nie ocali — stwierdza głucho — tak jak nie ocalił Anny Boleyn. Oskarżyli ją o uprawianie czarów, znaleźli dowody i dowiedli jej winy. A była królową jak ty. — Nagle wybucha śmiechem, jakbym powiedziała coś zabawnego, rozglądam się niepewnie wokół i widzę, że moje dworki wyszły na zewnątrz i obserwują nas. Również się śmieję, chociaż jestem pewna, że każdy wyczuje w mym śmiechu fałsz i obawę. Księżniczka Maria bierze mnie pod ramię. — Jeżeli ktokolwiek mnie zapyta, o czym rozmawiałyśmy, spacerując tam i z powrotem po dziedzińcu przed stajniami, odpowiem, że skarżyłam ci się na mitrężące sługi i bałam się długiej męczącej podróży. — Dobrze — podchwytuję, mimo iż ogarnęło mnie takie przerażenie, że drżę jak osika. — Ja powiem, że poszłyśmy do stajni sprawdzić, kiedy konie będą gotowe do drogi. Księżniczka Maria wzmacnia uścisk na moim ramieniu. — Mój ojciec pozmieniał angielskie prawa — informuje mnie szeptem. — Obecnie zdradą karaną śmiercią jest choćby źle mu życzyć. Nie trzeba nic powiedzieć ani zrobić. Zbrodnią są już nie dzielone z nikim innym myśli. — Jestem królową — powtarzam z uporem. — Posłuchaj mnie. — Nieoczekiwanie staje się obcesowa. — On zmienił nie tylko prawo, ale i sposób jego egzekwowania. Nie trzeba już stawiać oskarżonego przed sądem. Można go skazać na śmierć na mocy Aktu o Utracie Praw. Tak naprawdę to królewski rozkaz poparty przez parlament. A ten ostatnio nigdy mu nie odmawia. Królowa czy żebraczka, jeżeli król pragnie jej śmierci, dość, że wyda polecenie. Nie musi nawet podpisywać wyroku, wystarczy, że na dokumencie znajdzie się jego pieczęć. Nieświadomie zaciskam szczęki, żeby zapobiec klekotaniu zębów. — Co twoim zdaniem powinnam zrobić? — Uciekaj — radzi mi ponownie. — Uciekaj, zanim będzie za późno. Po jej odjeździe czuję się tak, jakbym utraciła ostatnią przyjazną duszę. Wracam do swoich apartamentów, gdzie dworki rozsiadają się przy stoliku do gry w karty. Pozwalam im na tę rozrywkę, sama zaś posyłam po ambasadora Kliwii, z którym potem chronię się w okiennej ambrazurze, by rozmowa odbyła się bez świadków. Chcę się dowiedzieć, czy ktoś rozpytywał o mnie. W odpowiedzi słyszę skargi, że nikt się do niego z niczym nie zwraca, że jest na każdym kroku ignorowany, traktowany jak morowe powietrze. Na moje pytanie, czy mógłby wynająć lub zakupić dwa wierzchowce i trzymać je poza murami zamku na

wypadek nagłej konieczności, powiada, że jest bez grosza, a poza tym królewskie straże pilnują moich komnat w dzień i w nocy. Okazuje się, że ludzie, których brałam za strażników mego bezpieczeństwa i odźwiernych, stali się mymi dozorcami więziennymi. Bardzo się boję. Próbuję się modlić, lecz przecież nawet słowa modlitwy mogą być pułapką. Nie wolno mi sprawiać wrażenia papistki na podobieństwo lorda Lisie ani też trwać przy religii mego brata księcia, gdyż luteranie są podejrzewani o współudział w spisku Cromwella. Ilekroć widzę króla, robię co w mej mocy, aby się w jego obecności zachowywać w sposób naturalny i zrównoważony. Nie śmiem rzucić mu wyzwania ani choćby wykrzyczeć swojej niewinności. Najbardziej przeraża mnie jego stosunek do mnie, teraz ciepły i przyjacielski, jak gdybyśmy byli parą znajomych mających się niebawem pożegnać po krótkiej podróży odbytej razem. Król zachowuje się tak, jakby nasz wspólny czas byt całkiem miłym interludium, które powoli dobiega końca. Tyle że on się nawet ze mną nie pożegna. Księżniczka Maria mnie o tym uprzedziła. Nie ma sensu wyczekiwać chwili, w której poinformuje mnie, że zostanie mi postawione oskarżenie. Wiem, że za którymś razem gdy będę wstawać od stołu po wieczerzy, dygać przed nim i podawać mu dłoń do ucałowania, on popatrzy na mnie po raz ostatni. Któregoś razu mogę opuścić wielką salę w otoczeniu swoich dworek, by znaleźć się w komnatach wypełnionych żołnierzami i zastać swoje rzeczy usunięte, a klejnoty odesłane z powrotem do skarbca królewskiego. Z pałacu westminsterskiego do Tower nie jest daleko, powiozą mnie tam łodzią, w ciemnościach. Przekroczę mury twierdzy londyńskiej bramą wodną i oddam życie na porośniętym wiosenną trawą dziedzińcu. Ambasador napisał już do Wilhelma, że boję się o swoje życie, ale ja nie spodziewam się odpowiedzi. Mój brat nie przejmie się tym, że jestem chora ze strachu, poza tym zanim dotrą doń wieści, jakie konkretnie zarzuty mi postawiono, będzie o wiele za późno na jakąkolwiek pomoc. Zresztą Wilhelm może wcale nie chcieć mi pomagać. W końcu on ściągnął na moją głowę to zagrożenie, prawdopodobnie nienawidzi mnie znacznie bardziej, niż przypuszczałam. Jeżeli w ogóle jest na świecie osoba zdolna mi pomóc, to jestem nią ja sama. Lecz jak niewiasta ma się bronić przed oskarżeniem o czary? Skoro Henryk opowiada na prawo i lewo, że stracił męskość za moją sprawą, jak mam temu zaprzeczyć? Jeżeli doda, że potrafi posiąść Katarzynę Howard, a mnie nie, dowiedzie tym swojej racji i moje protesty i argumenty zostaną uznane wyłącznie za przejaw diabelskiego sprytu. Żadna niewiasta nie jest w stanie udowodnić swojej niewinności, gdy oskarżenie rzuca mężczyzna. Wystarczy, że Henryk zapragnie, by mnie uduszono jako czarownicę, i mój los będzie przesądzony. Oskarżył o czarostwo Annę Boleyn i co się z nią potem stało? Z nią też nawet się nie pożegnał, a przecież wcześniej darzył ją głębokim, ognistym uczuciem. Po prostu pojmano ją i odprowadzono do lochu. Mogę tylko czekać, aż przyjdą po mnie wysłani przezeń oprawcy.

Jane Pałac westminsterski, czerwiec 1540 roku

Liścik, upuszczony na mój podołek przez służącego zabierającego ze stołu tacę z resztkami mięs, wzywa mnie natychmiast do jego książęcej mości, toteż zaraz po posiłku wypełniam polecenie. Ostatnimi czasy królowa kładzie się spać tuż po wieczerzy, więc nie ma niebezpieczeństwa, że dostrzeże moją nieobecność pośród przerzedzonych szeregów dworek. Katarzyna Howard powróciła do domu swojej przyrodniej babki w Lambeth. Lady Lisie znalazła się w areszcie domowym z powodu ciężkich przewin jej małżonka, krążą słuchy, że szaleje ze strachu i rozpaczy. Jest pewna, że poniesie śmierć. Lady Rutland jest cicha jak myszka i także wcześnie udaje się na spoczynek, jakby się czegoś bała, choć Bóg świadkiem, nie mam pojęcia, o co ją mogą oskarżyć. Anna Bassett oddaliła się ze dworu pod pretekstem choroby i zamieszkała u kuzynów na prowincji. Katarzynę Carey zawezwała do siebie jej matka, Maria. Prosi, by zezwolono Katarzynie na powrót do domu, jako że wymaga jej opieki. Cóż za śmieszna wymówka! Maria Boleyn jest znana z umiejętności chronienia siebie i swoich bliskich i trzymania się z dala od wszelkich kłopotów. Co za szkoda, że nie postarała się bardziej, kiedy pomocy potrzebował jej brat. Maria Norris nagle jest potrzebna w domu rodzinnym. Wdowa po Henryku Norrisie wciąż ma w pamięci szafot ustawiony przez króla dla jego poprzedniej żony. Z pewnością nie chce patrzeć, jak jej córka wspina się na stopnie, po których uprzednio kroczył jej mąż. Wszyscy mamy się na baczności i staramy się nie wychylać. Raz Jeszcze nastały na dworze króla Henryka złe czasy — wszyscy się boimy, wszyscy są na cenzurowanym. To jak śnienie najgorszego koszmaru: i mężczyźni, i niewiasty wiedzą, że każde wypowiedziane przez nich słowo, każdy uczyniony gest może zostać wykorzystany jako dowód przeciwko nim. Wróg jest w stanie rozdmuchać najlżejszą niedyskrecję w zbrodnię, przyjaciel zdradzić zawierzone mu w zaufaniu słowa w zamian za gwarancję bezpieczeństwa. Żyjemy na dworze tchórzy i łgarzy. Nikt już nie stąpa pewnie, wszyscy chodzimy na paluszkach, wszyscy wstrzymujemy oddech. Najjaśniejszy pan podejrzewa nawet najbliższych przyjaciół i doradców, nikt nie zna dnia ani godziny. Zakradam się do komnat księcia Norfolk mrocznymi korytarzami i wślizguję za drzwi w ciszy. Tomasz Howard stoi przy oknie, okiennice są wypchnięte na zewnątrz, do środka wpada cieple nocne powietrze, poruszając płomykami świec ustawionych na stole. Książę

odwraca głowę na dźwięk moich kroków i uśmiecha się do mnie, jak gdybym była jego ulubienicą. — A, to ty, Jane. Królowa ma się przenieść do Richmondu w bardzo okrojonym towarzystwie. Moim życzeniem jest, abyś pojechała tam razem z nią. — Do Richmondu? — Słyszę, że głos mi drży, więc staram się uspokoić oddech. Zesłanie do Richmondu oznacza nałożony na nią areszt domowy, podczas gdy w Londynie będzie rozpatrywana jej wina. Tylko dlaczego i ja mam tam jechać? Czy i mnie będą sądzić? — Tak. Zostaniesz przy niej i będziesz mieć baczenie na każdego, kto ją odwiedzi, na wszystko, co ona powie. Szczególną uwagę zwrócisz na ambasadora Harsta. Naszym zdaniem jest całkowicie nieszkodliwy, niemniej nie zaszkodzi się upewnić, że nie szykuje jakichś planów ucieczki, nie przesyła tajnych wiadomości. — Proszę, wuju... — przerywam, zdawszy sobie sprawę, że w mym głosie pobrzmiewa słabość. Wiem, że w ten sposób nic u niego nie wskóram. — O co mnie prosisz? — Wciąż się uśmiecha, lecz jego bystre oczy ciemnieją. — Nie zdołam zapobiec jej ucieczce. Jestem tylko niewiastą, i to działającą w pojedynkę. Potrząsa niecierpliwie głową. — Począwszy od dzisiejszego wieczora porty będą zamknięte. Jej ambasador już się przekonał, że w całej Anglii nie ma nikogo, kto by mu sprzedał czy pożyczył konia. Nawet jej własne stajnie na nic się nie przydadzą. Odtąd będzie trzymana pod strażą. Nie zdoła opuścić swych komnat ani wezwać pomocy. Każdy kto jej służy, równocześnie jest jej dozorcą. Twoim zadaniem jest mieć ją na oku, nic więcej. — Proszę, odeślij mnie do Katarzyny. — Cudem odnajduję dość powietrza w płucach, aby to wyrazić na głos. — Będzie potrzebowała mojej rady, jeśli ma zostać królową. Książę Norfolk zastanawia się nad tym przez chwilę. — To prawda — przyznaje niechętnie. — Głupia koza z niej. Ale w domu babki nie zdoła napytać sobie biedy... — Nieprzekonany własnymi słowami postukuje paznokciem kciuka w przednie zęby. — Musi się jeszcze wiele nauczyć, skoro ma być królową — dodaję. Tomasz Howard nadal się waha. Oboje znaliśmy prawdziwe królowe Anglii. Mała Katarzyna nie jest godna dotykać butów po nich, nie wspominając o noszeniu ich, nawet długie lata nauki nie uczynią z niej monarchini. — Nie — decyduje w końcu. — Henryk nie potrzebuje u swego boku prawdziwej królowej. Chce młódki do sadzania sobie na kolanach, chce źrebicy, klaczy rozpłodowej na swoje nasienie. Katarzyna musi się nauczyć jedynie posłuszeństwa. — W takim razie powiem prawdę. Nie chcę jechać do Richmondu z królową Anną. Nie chcę świadczyć przeciwko tej królowej. Podrywa na mnie spojrzenie swych ciemnych, przenikliwych oczu. — Świadczyć przeciwko niej?

Czuję się nazbyt zmęczona, by uprawiać szermierkę słowną. — Nie chcę dopatrywać się tego, co twoim zdaniem powinnam zobaczyć. Nie chcę mówić tego, co zdaniem króla powinnam powiedzieć. Nie chcę zeznawać przeciwko niej na procesie. — Dlaczego? — pyta, jakby nie znał odpowiedzi. — Mam dosyć uczestniczenia w procesach — wyrywa mi się z głębi duszy. — Przerażają mnie pragnienia króla. Sama już nie wiem, czego on chce. Jak daleko może się posunąć. Już nigdy więcej nie chcę zeznawać na procesie toczącym się przeciwko królowej. — Przykro mi — stwierdza bez cienia żalu — gdyż tak się składa, że potrzebujemy kogoś, kto zezna pod przysięgą, iż w rozmowie królowa całkiem jasno dała do zrozumienia, że jest nietkniętą dziewicą, absolutnie nietkniętą — podkreśla — a przy tym nie ma pojęcia, co się dzieje między mężem i żoną. — Leżała z nim noc po nocy — przypominam. — Wszyscyśmy byli świadkami, jak kładą się razem do łoża w noc poślubną. Byłeś tam ty, milordzie, był arcybiskup Canterbury. Ona przyszła na świat i została wychowana po to, aby począć i urodzić dziedzica, wydano ją za mąż, mając tylko ten jeden cel na uwadze. Mało prawdopodobne, żeby nie wiedziała, co powinno zajść między mężem i żoną. Chyba żadna niewiasta na świecie nie doświadczyła większej liczby nieudanych prób... — Z tego względu potrzebujemy damy o nieskazitelnej opinii — wtrąca gładko książę. — Wydumane kłamstwo wymaga wiarygodnego świadka, w tym wypadku ciebie. — Każdy się nada do tej roli protestuję. — Skoro taka rozmowa nigdy nie miała miejsca, skoro jest z gruntu niemożliwa, nie może mieć większego znaczenia, kto ją zrelacjonuje pod przysięgą. — Wolałbym, żeby na liście świadków znalazł się ktoś noszący nasze nazwisko — rzecze książę Norfolk prosto z mostu. — Król doceniłby nasz udział w sprawie. Coś takiego wyszłoby nam na dobre. — Udowodnienie, że królowa jest czarownicą? — wybucham. Jestem nazbyt znużona ciągłymi wymaganiami, nazbyt zniesmaczona sama sobą, abym dzisiejszego wieczora miała uważać na słowa w obecności jego książęcej mości. — Udowodnienie, że jest czarownicą, i przyczynienie się do jej śmierci? To ma nam wyjść na dobre? Wyprostowuje się na całą swoją wysokość i spogląda na mnie z góry znad swego haczykowatego nosa. — Nie jesteśmy w stanie przewidzieć, do czego dojdą śledczy króla — napomina mnie. — Dowody zostaną przesiane przez gęste sito i na ich podstawie zapadnie wyrok. Ty tylko dostarczysz zeznanie pod przysięgą. — Nie chcę mieć jej śmierci na swoim sumieniu! — w moim głosie pobrzmiewa nieskrywana desperacja. — Proszę... Niech kto inny przysięga przed sądem. Nie chcę jechać z nią do Richmondu, a potem zeznawać kłamstw przeciwko niej. Nie chcę być przy niej, kiedy będą ją zabierać do Tower. Nie chcę, żeby umarła przeze mnie. Byłam jej

przyjaciółką, nie zamierzam stać się jej morderczynią! Wuj czeka w milczeniu, aż fala moich zaprzeczeń się przewali, po czym zagląda mi prosto w oczy, nadal się uśmiechając, tyle że teraz w jego spojrzeniu, w wyrazie jego twarzy nie ma uncji ciepła. — Ależ oczywiście — rzecze. — Po prostu zeznasz pod przysięgą to, co ci każemy, a lepsi od ciebie zadecydują, jaki los spotka królową. Tymczasem będziesz mi donosić, z kim się widuje i co porabia, przez tego samego sługę co zawsze. Będziesz jej pilnować. W żadnym razie nie może nam czmychnąć. A potem, kiedy to wszystko się skończy, zostaniesz damą dworu Katarzyny, dostaniesz to, na czym ci zależy najbardziej: znajdziesz się w najbliższym otoczeniu nowej królowej Anglii. Taka będzie twoja nagroda. Otrzymasz najzaszczytniejsze miejsce na jej dworze. Obiecuję ci to. Będziesz przełożoną jej dworek. Sądzi, że mnie przekupił tą propozycją, ale ja mam dosyć takiego życia. — Nie mogę tak dalej — oznajmiam. Przed oczyma mam Annę Boleyn i mojego męża, oboje w Tower z powodu obciążających ich dowodów, z których żaden nie był prawdziwy. Oboje idących na szafot ze świadomością, że krewni zeznawali przeciwko nim, a wuj wydał wyrok śmierci. Do końca mających nadzieję, wierzących we mnie, ufających, że wystąpię w ich obronie, pewnych mojej miłości, ani przez chwilę nie wątpiących, że ich uratuję. — Nie mogę... — Ależ oczywiście — zgadza się z zadęciem. — Prośmy Boga, żeby to się wreszcie skończyło. Na szczęście w mej bratanicy Katarzynie miłościwy pan odnajdzie szczere uczucie i wierną żonę. To róża bez kolców. — Co takiego? — Róża bez kolców — powtarza jego książęca mość ze śmiertelnie poważną miną. — Tak mamy ja nazywać. Tego życzy sobie najjaśniejszy pan.

Katarzyna Norfolk House, Lambeth, czerwiec 1540 roku

Popatrzmy, co też mam... Mam posiadłości po mordercach podarowane mi przez króla. Mam klejnoty zarobione dzięki obściskiwaniu się na galeryjce. Mam pół tuzina sukni sprawionych przez wuja, z czego większość jest nieużywana, i pasujące do nich czepki. Mam własną komnatę sypialną w domu babki, a nawet własną komnatę gościnną i kilka służek, chociaż ani jednej dwórki. Niemal codziennie zamawiam nowe suknie, kupcy przepływają rzekę, aby rozwijać przede mną bele jedwabiu, jak gdybym była rozchwytywaną szwaczką. Wspólnie ze służkami drapują na mnie materie i z igłami w ustach zapewniają, że jestem najpiękniejszą, najbardziej wyjątkową młodą niewiastą, którą ktokolwiek kiedykolwiek ubierał. Zginają się wpół, żeby podłożyć kraj spódnic, i mówią, że nigdy nie widzieli takiej urodziwej niewiasty, istnej królowej wśród dziewcząt. Uwielbiam to. Gdybym była bardziej uczuciowa albo poważniejsza z natury, martwiłabym się losami mojej biednej pani, królowej, oraz nieprzyjemną myślą, że niebawem poślubię mężczyznę, który pochował trzy żony i wkrótce może pochować czwartą, a przy tym jest wystarczająco stary, aby być moim dziadkiem, i do tego nieładnie pachnie... jednakowoż nic z tego nie zaprząta mi głowy. Poprzednie żony postąpiły tak, jak postąpiły, i ich życie skończyło się z woli Boga i króla, to doprawdy nie ma nic wspólnego ze mną. Ani myślę przejmować się nimi. Nie zamierzam się przejmować nawet moją kuzynką Anną Boleyn ani tym, że to nasz wuj wepchnął ja najpierw na tron, a potem na szafot. Ona też miała swoje suknie i swoje klejnoty, i swój dwór. Była najpierwszą niewiastą w królestwie, ulubienicą rodu i dumą nas wszystkich. Teraz nadeszła moja kolej. Nie przegapię okazji. Będę się weselić. Tak samo jak Anna Boleyn łaknę bogatych strojów i szlachetnych kamieni, barwnego życia i bogactwa, diamentów i zabawy, koni i tańców. Chcę żyć pełną piersią, chcę dostać wszystko co najlepsze. Tak się składa, że za sprawą uśmiechu losu i zachcianki króla (którego niech Bóg chroni) otrzymam to, co sobie zamarzyłam. Pierwotnie miałam nadzieję, że dostrzeże mnie jeden z wielmożów i zapragnąwszy uczynić swoją krewniaczką, wyda za syna czy bratanka, który także zabłyśnie na dworze królewskim. Tak naprawdę był to szczyt moich marzeń. Tymczasem wszystko potoczyło się inaczej. Znacznie lepiej. Dostrzegł mnie miłościwy pan, król Anglii, człowiek, który ma na ziemi władzę Boga, który jest ojcem swego ludu, który stanowi prawo i wydaje wyroki — tenże mężczyzna

mnie wypatrzył i zaczął pożądać. Zostałam wybrana przez Bożego przedstawiciela na tym padole. Nikt nie śmie mu się sprzeciwić ani stawać okoniem. Nie zwykły człowiek mnie dostrzegł i zapragnął, nie śmiertelnik, tylko półbóg. A skoro mnie pragnie, moim honorem i obowiązkiem — tak twierdzi mój wuj książę — jest mu ulec i przyjąć propozycję małżeństwa. Dlatego zostanę królową Anglii! Zostanę królową Anglii!!! I dopiero wtedy zobaczymy, co ja, mała Katarzyna Howard, mogę policzyć za swoje. Po prawdzie jeśli mam być całkowicie szczera, na myśl o tym, że mam zostać jego małżonką i królową, targają mną sprzeczne uczucia zachwytu i przerażenia. Oczywista, że czuję dreszczyk zarozumiałości, że jego wybór padł akurat na mnie, i staram się o tym myśleć najwięcej, ignorując z kolei poczucie zawodu, że choć jest niemal Bogiem, to zarazem mężczyzną jak każdy inny, do tego starym mężczyzną, i to takim, co podejmuje bezskuteczne próby zarówno w łożu, jak i w wygódce, i że muszę obchodzić się z nim tak, jak bym się obeszła z każdym innym starcem zaślepionym przez próżność i pożądanie. Tak więc jeżeli spełni moje zachcianki, dostanie to, czego pragnie — chyba nie da się tego wyrazić prościej. Aż chce mi się śmiać, że to ja będę dysponować swoimi wdziękami, mimo iż w grę wchodzi najpotężniejszy człowiek w królestwie. Skoro mnie chce i skoro jest gotów słono zapłacić — jestem na sprzedaż. Moja babka księżna nie może się mnie nachwalić, powtarza, że jestem jej bystrą, bardzo bystrą dziewczynką i że przyniosę rodowi wielkie bogactwo i zaszczyty. Zostać królową to tryumf nieomal poza wszelkim wyobrażeniem, ale jest przecież coś jeszcze. Jeżeli pocznę i urodzę syna, wówczas nasz ród stanie się równy rodowi Seymourów. W dodatku jeżeli chłopiec Seymourów by umarł (Boże broń, oczywista!), ale gdyby tak się stało, wtedy mój syn objąłby panowanie w Anglii, a my, Howardowie, stalibyśmy się krewniakami króla! A to znaczy, że bylibyśmy rodziną królewską czy czymś w tym stylu, w każdym razie zdecydowanie najpierwszą rodziną w królestwie, a wszyscy zawdzięczaliby swoje szczęście mnie. Wuj Norfolk zginałby przede mną kolano i prosił o poparcie. Na samą myśl o tym zaczynam chichotać i sny na jawie się urywają, taka radość mnie przepełnia. Żal mi z całego serca królowej Anny. Chciałabym być w dalszym ciągu jej dworką i widzieć ją szczęśliwą. Ale co się nie ma stać, to się nie stanie i głupotą byłoby się użalać nad swoim dobrym losem. Powinnam o niej myśleć jak o tych nieszczęśnikach, którzy musieli dać głowy, abym mogła otrzymać ich ziemie i domy, albo o mnichach i mniszkach wyrzuconych na bruk, byśmy wszyscy mogli być bogatsi. Pewni ludzie muszą ucierpieć, aby nam przybyło. Wiem już, że tak bywa na świecie. I to naprawdę nie moja wina, że świat jest takim okrutnym miejscem dla niektórych. Mam tylko nadzieję, że królową Annę spotka szczęście tak jak mnie. Może wróci do swego brata do domu, gdziekolwiek to jest. Biedactwo. Może wyjdzie za mąż za człowieka, któremu była obiecana. Mój wuj książę uważa, że popełniła wielki błąd, przyjeżdżając do Anglii, mimo iż wiedziała, że jest obiecana komuś innemu. To doprawdy oburzające postępowanie i jestem

nim wielce zdumiona. Zawsze sprawiała wrażenie dobrze wychowanej młodej niewiasty, tak że z trudem przychodzi mi uwierzyć, iż dopuściła się czegoś tak okropnego. Oczywista ilekroć wuj wspomina przy mnie o jej pierwszym narzeczonym, myślami krążę przy mym drogim Franciszku Derehamie. Nikomu nie wspomniałam słowem o przyrzeczeniach, które sobie złożyliśmy, a teraz myślę, że lepiej się stanie, jeśli całkiem o nich zapomnę. Niełatwo być niewiastą na tym świecie pełnym pułapek i pokuszeń, toteż nie winię królowej Anny za to, że najpierw dała słowo innemu, a potem wzięła ślub z królem Henrykiem. Ja oczywista nigdy nie uczyniłabym czegoś podobnego, ale że Franciszek i ja nawet przez moment nie byliśmy małżeństwem ani nawet porządnym narzeczeństwem, nie zamierzam zaśmiecać sobie tym głowy. Nie miałam na sobie sukni jak należy, więc ślub też nie był jak należy i przysięga również. Połączyły nas raptem marzenia naiwnych dzieci i parę pocałunków. Nic więcej, doprawdy. Dlatego wiem, że królowa nie skończy najgorzej, wracając do domu i wychodząc za swego pierwszego narzeczonego. Ja na przykład zawsze myślę o Franciszku Derehamie z uczuciem. Pierwsza miłość to coś wyjątkowego, słodkiego, z pewnością słodszego niż małżeństwo ze starcem. Jak już będę królową, uczynię coś miłego dla biednego Franciszka.

Anna Pałac westminsterski, 10 czerwca 1540 roku

Dobry Boże, ocal mnie, dobry Boże, ocal mnie, wszyscy moi przyjaciele i stronnicy znaleźli się w Tower, tak że nie mam wątpliwości, iż niebawem i ja tam trafię. Tomasz Cromwell, człowiek doceniony za to, że mnie sprowadził do Anglii, został pojmany, postawiono mu zarzut zdrady. Zdrady! Jemu, który był królewskim doradcą wiernym jak pies! Cromwell jest zdolny do zdrady tak samo jak jeden z ogarów króla. To oczywiste, że nie zdradził. To oczywiste, że spotkała go kara za ułożenie małżeństwa ze mną. Jeżeli to oskarżenie doprowadzi go do katowskiego pieńka, jeżeli lord sekretarz da głowę, nie będzie dla mnie nadziei. Człowiek, który powitał mnie w Calais, najdroższy lord Lisie, usłyszał zarzut zdrady i sekretnego wyznawania papizmu, maczania palców w papistowskim spisku. Niektórzy twierdzą, że popierał moją kandydaturę jako królowej, gdyż wiedział, iż uniemożliwię królowi spłodzenie potomka płci męskiej. Tkwi teraz w lochu oskarżony o knowanie ze mną. Dla nikogo nie ma znaczenia, że jest całkowicie niewinny. Nikogo nie obchodzi, że sam spisek zakrawa na absurd. W trzewiach Tower znajdują się pomieszczenia, gdzie podli ludzie parają się okrutnym zajęciem. Torturowany przez nich człowiek wyzna wszystko. Ludzkie ciało nie jest w stanie znieść bólu, który oni potrafią zadać. Król zezwala na rozrywanie więźniów, rozczłonkowywanie za życia, odejmowanie nóg od korpusu, rąk od barków. Podobne barbarzyństwa są nowością w Anglii, wszelako mają miejsce, odkąd najjaśniejszy pan zmienił się w potwora. Lord Lisie jest szlachetnie urodzony, spokojny z natury, ktoś taki nie umie sobie radzić z fizycznym cierpieniem, na pewno więc powie, co jego oprawcy chcą usłyszeć, powie wszystko, byle uniknąć bólu. A potem trafi pod katowski topór jako zajadły zdrajca, jako zdrajca, który wyznał swoje winy, pytanie, co za taką zachętą wyzna na mój temat?... Sieć zaciska się wokół mnie, widzę już jej pojedyncze oka. Jeśli lord Lisie rzeknie, iż to ja pozbawiłam króla męskiej siły, mogę pożegnać się z życiem. Jeśli Tomasz Cromwell rzeknie, że byłam zaręczona, a mimo to wyszłam za króla, mogę pożegnać się z życiem. Mają już mego przyjaciela lorda Lisie, mają mego stronnika Tomasza Cromwella. Będą ich katować dopóty, dopóki obaj nie obciążą mnie zarzutami, dopóki trybunat nie posiądzie dowodów przeciwko mnie, a wtedy przyjdą i po mnie. W całej Anglii pozostanie tylko jeden człowiek, który może mi pomóc. Nie wiążę z nim zbyt wielkich nadziei, ale wiem, że

poza nim nikt nie jest mi przyjazną duszą na tej ziemi. Nie mając wyjścia, posyłam po swego ambasadora Karla Harsta. W taki ciepły dzień jak ten wszystkie okna stoją otworem, by wpuszczać świeże powietrze z ogrodów. Z zewnątrz dochodzą też odgłosy dworu przepływającego rzeką. Rozlegają się dźwięki lutni, śpiewów i śmiechu. Nawet z tak znacznej odległości wychwytuję jednak nutę fałszu w ogólnej wesołości. W pomieszczeniu panuje miły chłód, słońce nie sięga do komnat swymi promieniami, a mimo to oboje się pocimy. — Udało mi się znaleźć konie — informuje mnie w naszym ojczystym języku przytłumionym szeptem. — Obszedłem w tym celu całe miasto i w końcu dobiłem targu z hanzeatyckimi kupcami. Zapożyczyłem się też na naszą podróż. Powinniśmy wyruszyć niezwłocznie. To znaczy, jak tylko zdołam przekupić straże... — Niezwłocznie — podchwytuję. — Musimy wyruszyć niezwłocznie. Jakie wieści na temat Cromwella? — To barbarzyńcy! Dzikusy! Cromwell wszedł do komnaty rady królewskiej, nie mając pojęcia, co go czeka. A tymczasem jego przyjaciele i parowie odarli go z oznak godności, nawet z Orderu Podwiązki. Szarpali go, jak kruki szarpią nieżywego królika. A potem oddali w ręce gwardzistom jak zwykłego przestępcę. Nie będzie miał procesu, nie będzie świadków w jego sprawie, nie trzeba mu niczego udowadniać. Zostanie skrócony o głowę na mocy Aktu o Utracie Praw, potrzebny jest tylko rozkaz króla. — Czy król może go nie wydać? Czy może skorzystać z prawa łaski? Przecież zaledwie parę tygodni temu uczynił go hrabią, okazując mu jawne względy. — To była szopka, nic więcej jak szopka. Król Henryk obdarzył go takim zaszczytem, by tym mocniej zabolał Cromwella upadek. Skazany będzie błagał o litość, pewien, że przebaczenie nadejdzie, lecz wszystko nadaremno. Klamka zapadła: umrze śmiercią zdrajcy. — Czy król chociaż się z nim pożegnał? — pytam jakby od niechcenia. — Nie — odpowiada ambasador. — To spadło na nieszczęśnika jak grom z jasnego nieba. Rozstali się jak każdego innego dnia, nie padły między nimi żadne wyjątkowe słowa. Nazajutrz Cromwell zjawił się na spotkaniu rady królewskiej, jakby wszystko było tak jak zawsze. Sądził, że pokieruje obradami jako lord sekretarz, w pełnej glorii i chwale swego urzędu, a tymczasem w ciągu paru chwil został skuty i napiętnowany. Jego dawni przyjaciele śmiali mu się prosto w twarz. — Nie pożegnał się... — powtarzam zmartwiała ze zgrozy. — Zatem jest tak, jak mówią. Król nigdy się nie żegna.

Jane Pałac westminsterski, 24 czerwca 1540 roku

Siedzimy w komnatach królowej w milczeniu, szyjąc koszule dla ubogich. Katarzyny Howard nie ma na swoim miejscu, odkąd w początkach tygodnia wróciła do Norfolk House w Lambeth, siedziby swojej babki. Najjaśniejszy pan odwiedza je niemal każdego dnia, jada z nimi wieczerzę, jakby był zwykłym mężczyzną, a nie królem Anglii. Przewożą go na drugi brzeg rzeki w królewskiej barce, jeździ tam całkiem otwarcie, nie kryjąc się pod przebraniem. Cały Londyn huczy od plotek, że pół roku po ślubie miłościwy pan wziął sobie na kochanicę jedną z Howardówien. Niezorientowani w sytuacji na dworze utrzymują, że skoro król ma kochankę, królowa musi być brzemienna i wszystko jest w najlepszym porządku na tym najlepszym ze światów: kolejny Tudor i następca tronu w łonie królowej, a uszczęśliwiony król swoim zwyczajem na schadzce z wybranką, szukając miłosnych wrażeń. Ci z nas, którzy wiedzą lepiej, nawet nie zadają sobie trudu, by wyprowadzić z błędu gorzej poinformowanych. A wiadomo nam, że Katarzyny Howard pilnuje się teraz jak dziewiczej westalki przed wątpliwymi zalotami niedomagającego w tych sprawach króla. Wiadomo, że królowa nadal pozostaje nietknięta. Nikt nie wie jednak, nikt nawet się nie domyśla, co będzie dalej. Pod nieobecność króla dworzanie stają się niesforni, gdy królowa Anna w otoczeniu nas, dworek, udaje się na wieczerzę, zastaje pusty tron za wysokim stołem i wielką salę rozbrzęczaną od plotek i pogłosek. Każdy chciałby się znaleźć po stronie wygranych, Wszelako nikt nie wie, która strona wygra. Przy stołach zieją gdzieniegdzie puste wyrwy — wszędzie tam, gdzie wielmoże z rodzinami postanowili opuścić dwór czy to ze strachu, czy z niesmaku na zaprowadzony tu terror. Ktokolwiek sympatyzował z papistami, ulotnił się profilaktycznie, nagle poczuwszy potrzebę doglądania swojego majątku na prowincji. Ci, którzy stoją murem za reformami Kościoła, drżą, że król odwrócił się od reformacji w chwili, gdy zwrócił się ku Katarzynie Howard, biskup Gardiner zanosi modły ani na jotę nie różniące się od tych narzuconych przez Rzym, a arcybiskup Cranmer nagle wypada z mody. Na dworze pozostają oportuniści i ludzie nierozważni. Całkiem jakby świat popadał w ruinę wraz z burzeniem porządku. Anna bawi się jedzeniem, przesuwając czubkiem złotego widelca kawałki potraw z głową nisko opuszczoną, by uniknąć palących ciekawskich spojrzeń poddanych, którzy przybyli specjalnie po to, by napatrzeć się na monarchinię porzuconą na tronie, opuszczoną

w swoim pałacu, królową w ostatnią noc na dworze, może nawet w ostatni dzień na ziemi. Wracamy do jej apartamentów zaraz po uprzątnięciu ze stołów, jako że nie odbywają się żadne rozrywki z myślą o królu, którego tu przecież nie ma. Można by pomyśleć, że w ogóle nie ma króla, że pod jego nieobecność nie ma także królowej, że nie ma ich dworu. Wszystko albo już uległo zmianie, albo strachliwie skłania się ku niej. Nikt nie wie, co będzie dalej, ale każdy wypatruje oznak zagrożenia. Nieustannie słyszy się o nowych aresztowaniach. Dziś na przykład się dowiedziałam, że do Tower trafił lord Hungerford, kiedy przedstawiono mi listę zbrodni, które popełnił, poczułam się tak, jakbym weszła z rozsłonecznionego ogrodu do mroźnej piwnicy. Tak jak mojemu mężowi zarzucono mu między innymi nieczystość i zachowania sprzeczne z Boskim prawem — czyli ni mniej, ni więcej, tylko sodomię z drugim mężczyzną — oraz tak jak mojego męża oskarżano o utrzymywanie stosunków z siostrą Anną, jego oskarża się o kazirodztwo z córką. Mówi się też, że dopuścił się zdrady, przepowiadając rychłą śmierć króla — również jak Jerzy i Anna razem wzięci. Podejrzewam, że jego żona będzie świadczyć przeciwko niemu, i na samą tę myśl ciarki przebiegają mi po plecach. Z najwyższym trudem zmuszam się do cichutkiego siedzenia w komnatach królowej i stawiania równych ściegów przy obrębianiu brzegu płótna. W uszach mi tętni, jakby grały werble, policzki mi płoną, jakbym miała gorączkę. To znów się dzieje: król Henryk raz jeszcze obrócił się przeciwko swoim przyjaciołom. Takie pogrążanie wyssanymi z palca zarzutami tych, których król chce się pozbyć, przypomina upuszczanie krwi choremu. Poprzednio Henryk łaknął zemsty, długotrwała gotująca się w nim nienawiść odebrała mi brata, czterech innych mężczyzn, których znałam, i królową Anglii. Czyż można wątpić, że i teraz nastąpi czystka? Czyż można przewidzieć, kogo dotknie? Jedyny dźwięk słyszalny w komnacie królowej to darcie tuzinem igieł grubego płótna i szelest przemykającej przez nie nici. Cała radość, cała muzyka, cała zabawa, która niegdyś wypełniała to sklepione łukowo pomieszczenie, ucichła. Żadna z nas nie waży się nawet rozmawiać. Królowa Anna od początku nie była gadatliwa, uważała na słowa. Obecnie, w ten straszny czas, stała się bardziej niż dyskretna, zamieniła się w niemowę spętaną przerażeniem. Widziałam już raz królową spętaną strachem o własne życie. Wiem dobrze, co to znaczy przebywać na dworze, na którym wszyscy wstrzymują oddech i czekają na rozwój wypadków. Znam te ukradkowe spojrzenia dworek zdających sobie w głębi ducha sprawę, że ich pani zostanie wkrótce zabrana, lecz nie mających pojęcia, kto jeszcze ucierpi. W komnacie stoi kilka pustych krzeseł. Nie ma Katarzyny Howard, bez której to miejsce zrobiło się cichsze i nudniejsze. Spłakana jak bóbr lady Lisie na poły się ukrywa, na poły szuka osób, które chciałyby się do niej przyznać. Lady Southampton, posiłkując się jakąś wymówką, oddaliła się ze dworu na dłużej. Moim zdaniem bała się tego, że jej mąż

zostanie złapany w pułapkę zastawioną na królową. Lord Southampton bowiem był drugim z serdecznych przyjaciół królowej Anny tuż po jej przybyciu do Anglii. Anna Bassett nie wyzdrowiała od dnia, w którym pojmano jej ojca, i znajduje się Pod opieką krewnych. Katarzyna Carey została zabrana z dworu niemalże bez uprzedzenia przez swoją matkę, która wie o upadku królowych aż nadto. Marię Norris odwołała jej matka, także pomna podobnych wydarzeń. Wszystkie te niewiasty, które przysięgały nowej królowej swą nieskończoną, wieczną przyjaźń, żyją teraz w ciągłym strachu, że przypomni im o przysiędze i że pójdą na dno razem z nią. Wszystkie damy dworu drżą, że złapią się w potrzask zmajstrowany z myślą o ich pani. Wszystkie damy dworu z wyjątkiem tych, które wiedzą, że nie będą ofiarą, tylko potrzaskiem. Królewscy szpiedzy na dworze królowej to lady Rutland, Katarzyna Edgecombe i ja. Kiedy dojdzie do pojmania Anny Kliwijskiej, my trzy będziemy zeznawać przeciwko niej. Pozostając bezpieczne. Przynajmniej my trzy... Nie powiedziano mi jeszcze, jakie dowody przedstawię, na razie wiem tylko tyle, że będę musiała pod przysięgą powtórzyć spisane dla mnie fakty. Wszystko mi jedno. Pytałam wuja, czy może mi to zostać oszczędzone, ale w odpowiedzi usłyszałam, że wręcz przeciwnie — powinnam się czuć zaszczycona tym, iż najjaśniejszy pan ponownie pokłada we mnie zaufanie. Czasem wydaje mi się, że już nic więcej nie jestem w stanie zrobić ani powiedzieć. Po prostu daję się unosić prądowi, podskakuję jak kawałek drewna na fali zachcianek króla. Postaram się trzymać głowę nad wodą i żałować tych, którzy potopią się wokół mnie. Nie mogę wykluczyć, że jedynym sposobem utrzymania się na powierzchni będzie wepchnięcie pod wodę kogoś innego, że aby mieć czym oddychać, będę musiała odebrać komuś powietrze. Kiedy statek tonie, każdy myśli tylko o sobie. Nagle rozlega się łomotanie do drzwi i dziewczęcy pisk. Wszystkie podrywamy się na nogi pewne, że w korytarzu czeka zgraja żołdaków, tylko czekamy, aż padnie rozkaz aresztowania nas. Rzucam spojrzenie na królową: jest biała, bielsza od soli, jeszcze nigdy nie widziałam, żeby niewiasta tak pobladła za życia. Wargi ma sine ze strachu. Drzwi się otwierają. W progu staje mój wuj, książę Norfolk, dość przerażający z tym swoim haczykowatym nosem i chudą twarzą, całości obrazu dopełnia czarna szata przypominająca strój sędziego. — Wasza wysokość... — odzywa się i podchodzi, by złożyć przed nią ukłon. Anna słania się na boki jak brzoza. Zbliżam się do niej i ujmuję ją za ramię, żeby się nie przewróciła. Czuję, że wzdryga się pod moim dotykiem, i uświadamiam sobie, że ma mnie za straż pilnującą jej w czasie, gdy wuj będzie ogłaszał wyrok. — Wszystko będzie dobrze — szepczę do niej, choć naturalnie nie mam pojęcia, jak to się skończy. Równie dobrze za drzwiami może się czaić gromada gwardzistów. Anna trzyma głowę wysoko, prostuje się jeszcze, by zdać się wyższa.

— Dobrego wieczora — mówi śmiesznie, jak to ona — mości książę. — Przychodzę prosto z komnaty rady królewskiej — obwieszcza jego książęca mość głosem gładkim jak kir. — Z przykrością przynoszę ci wieści, że w mieście wybuchła zaraza. Anna marszczy czoło, usiłując za nim nadążyć, nie te słowa spodziewała się usłyszeć. Pośród dworek wszczyna się poruszenie, wszystkie wiemy, że nie ma żadnej zarazy. — Najjaśniejszy pan w obawie o twoje zdrowie — kontynuuje Tomasz Howard wolniej — polecił, abyś się przeniosła do pałacu w Richmondzie. Królowa znowu się lekko zatacza. — Czy mój mąż król także tam się udaje? — Nie. To oczywiste, że ją odsyła, teraz wszyscy się o tym dowiedzą. Gdyby w Londynie faktycznie wybuchła zaraza, król Henryk nigdy by nie pływał barką po Tamizie ani nie zdzierał sobie gardła, wyśpiewując nową pieśń miłosną, którą ułożył do akompaniamentu lutni w drodze do przystani w Lambeth. Gdyby zaraza rzeczywiście się unosiła wraz z rzeczną mgłą, Henryk już dawno przebywałby w New Forest albo Essexie, albowiem jest przeczulony na punkcie swego zdrowia i panicznie boi się zarażenia, a następca tronu byłby w drodze do Walii. Zatem każdy kto zna króla Henryka, wie, że ta informacja o zarazie jest kłamstwem, a prawda jest taka, że zaczęła się ciężka przeprawa królowej. Najpierw areszt domowy, kiedy trwa śledztwo w jej sprawie, później oskarżenie, następnie przesłuchanie przed trybunałem, wreszcie wyrok i najpewniej śmierć. Tak to się odbyło w wypadku królowej Katarzyny i w wypadku królowej Anny Boleyn, czemu miałoby być inaczej w wypadku Anny Kliwijskiej? — Zobaczę go przed odjazdem? — pyta biedactwo głosem drżącym z przejęcia. — Najjaśniejszy pan rozkazał, abyś wyruszyła jutro z samego rana. Niewątpliwie odwiedzi cię już na miejscu, w Richmondzie. Nogi się pod nią uginają, tak że gdybym jej nie trzymała, upadłaby na ziemię. Wuj kiwa do mnie głową w pochwale, po czym cofa się z ukłonem i wypada z komnaty, jak gdyby nie był samą Śmiercią i nie przybył po swą ofiarę. Pomagam królowej usiąść i posyłam jedną ze służek po zimną wodę, a drugą po dzban z wypalanką. Gdy wracają, podaję jej kielich po kielichu, tyle że w odwrotnej kolejności. Przełknąwszy ostatni łyk, podnosi głowę i patrzy mi prosto w oczy. — Muszę się rozmówić ze swoim ambasadorem. Potakuję skinieniem, może go zobaczyć, skoro chce, aczkolwiek nic jej to nie da. Wysyłam pazia z zadaniem odszukania doktora Harsta. Z pewnością znajdzie go w wielkiej sali, gdzie ambasador Kliwii posila się przy jednym z tylnych stołów. Jego mocodawca, brat Anny, nie płaci mu wystarczająco, aby mógł prowadzić własny dom jak na wysłannika księstwa przystało — nieszczęsny mężczyzna musi się zadowalać resztkami niczym dworska mysz.

Przybywa na jej wezwanie biegiem i staje jak wryty, widząc ją usadzoną na krześle i zgiętą wpół, jakby właśnie odebrała cios nożem prosto w serce. — Zostawcie nas — poleca królowa Anna. Podpływam do przeciwległego krańca pomieszczenia, jednakże nie wychodzę na zewnątrz, trwam przy drzwiach, jakbym pilnowała, aby nikt nie przestąpił progu. Nie śmiem zostawić jej samej, nawet jeśli nie mam szans zrozumieć, o czym rozmawiają. Nie wolno mi dopuścić do tego, by przekazała mu swoje klejnoty i by potem oboje wymknęli się prywatnym wyjściem do ogrodu, na ścieżkę prowadzącą do przystani. I nie ma znaczenia, że wszystkich drzwi pilnują straże, a na przystani są nasi zaufani ludzie. Słyszę, jak poszeptują w swoim języku, i widzę, że ambasador raz po raz potrząsa głową. Ona płacze, próbuje mu coś powiedzieć, na co on poklepuje ją po ręku, po łokciu, jeszcze chwila, a dotknie jej głowy, całkiem jak psiarczyk, który za wszelką cenę chce uspokoić podenerwowaną sukę. Opieram się o skrzydło drzwi. Doktor Harst nie zagraża naszym planom, to pewne. Ktoś taki nie zdoła jej uratować ani pokrzyżować nam szyków. Nie mamy się czego obawiać. Będzie wciąż rozmyślał, jak by jej pomóc, kiedy ona zacznie się wspinać na szafot. Jeżeli królowa Anna naprawdę w niego wierzy, już jest martwa.

Anna Pałac w Richmondzie, lipiec 1540 roku

Moim zdaniem czekanie jest najgorsze, a teraz nie robię nic poza czekaniem. Czekam, jakie oskarżenie na mnie rzucą, czekam, kiedy po mnie przyjdą. I nieustannie przetrząsam umysł w poszukiwaniu linii obrony. Jesteśmy zgodni z doktorem Harstem, iż powinnam jak najszybciej opuścić Anglię, nawet jeżeli utracę prawa do korony, nawet jeżeli złamię ustalenia kontraktu małżeńskiego i wystawię na szwank sojusz kliwijsko-angielski. Nawet jeżeli w efekcie mojej ucieczki Anglia sprzymierzy się z Francją przeciwko Hiszpanii. Przerażeniem napawa mnie myśl, że moja porażka przyczyni się do wybuchu wojny, że będą ginąć Anglicy. Sądziłam, że przyniosę temu królestwu ład i pokój, tymczasem moje prywatne problemy małżeńskie przełożą się na problemy poddanych i nic nie mogę zrobić, żeby temu zapobiec. Doktor Harst jest zdania, że mój przyjaciel lord Lisie i mój sprzymierzeniec Tomasz Cromwell dadzą głowy i że ja pójdę w ich ślady. Nie mogę już ocalić Anglii przed tyranią. Jedyne co mogę zrobić, to ratować własną skórę. Nie ma sensu przewidywać, jakie zarzuty padną, ani obmyślać linii obrony, nie będzie formalnego oskarżenia, nie będzie sądu ani sędziów. Nie będę miała przed kim się bronić. Lord Lisie i lord sekretarz Cromwell zostaną skazani na mocy Aktu o Utracie Praw — na podstawie królewskiego rozkazu. Król bowiem, wierząc, że kieruje nim Bóg, w rzeczy samej stal się bogiem na ziemi, panem życia i śmierci. Nie mogę mieć wątpliwości, iż zaplanował również moją śmierć. Waham się jeszcze, od kilku dni mitrężę, czekając jak ostatni głupiec, łudząc się, że sprawy nie przedstawiają się tak źle, jak wyglądają. Ze król wysłucha rad osób kierujących się zdrowym rozsądkiem. Modlę się, by Pan Bóg przemówił mu do rozumu, a nie utwierdził w przekonaniu, że jego pragnienia są nadrzędne. Mam nadzieję, że przyjdzie list od pani matki z radą, jak powinnam postąpić. W głębi ducha wyczekuję nawet listu od mego brata księcia, który by mnie zapewnił, że nie dopuści do procesu, do egzekucji, że już wysłał ludzi, by przywiedli mnie bezpiecznie do domu. W dniu kiedy doktor Harst miał się zjawić z sześcioma końmi, w istocie się pojawia, lecz sam i tylko po to, by z chmurną miną oświadczyć mi, że wszystkie angielskie porty są zamknięte i obstawione. Król zabronił kogokolwiek wpuszczać i wypuszczać z Anglii. Zamarł wszelki ruch pod żaglami. Zatem nawet gdybyśmy zdołali dotrzeć na wybrzeże — chociaż sama ucieczka byłaby

przyznaniem się do winy — donikąd byśmy nie pożeglowali. Stałam się więźniem w mojej nowej ojczyźnie. Nie ma sposobu na powrót do domu. Niemądrze sądziłam, że największym problemem będzie obejście straży przy drzwiach, zdobycie rączych wierzchowców, oddalenie się od pałacu niepostrzeżenie, zanim ktoś zdąży wszcząć alarm i puścić się za nami w pościg. Tymczasem okazało się, że król od początku wyprzedzał nas o krok, niemalże jak Bóg, za którego się uważa. Ucieczka z pałacu byłaby wystarczająco trudna, cóż jednak po niej, skoro nie możemy wsiąść na statek, który by nas powiózł na kontynent? Zostałam odcięta od świata, pojmana w niewolę przez mego małżonka króla. Zdaniem doktora Harsta powinnam się spodziewać rychłego aresztowania. Henryk postawił wysokie mury wokół swego królestwa, by mnie za nimi oskarżyć, osądzić, skazać i ściąć, zanim moi krewni się dowiedzą, iż znalazłam się w niebezpieczeństwie. Nikt w Europie nie ma szansy choćby zaprotestować i wyrazić swego oburzenia. Nikt w Europie o niczym się nie dowie, aż będzie za późno na jakąkolwiek pomoc, gdyż ja będę od dawna martwa. Przychylam się do zdania ambasadora. Wszystko się rozstrzygnie w ciągu najbliższych kilku dni, być może nawet już jutro. Nie mogę spać. Spędzam noc, siedząc przy oknie i wyczekując pierwszego blasku świtu. Boję się, że to moja ostatnia noc na tym padole, i żałuję, że tak zmarnotrawiłam swoje życie. Najpierw traciłam czas, okazując posłuszeństwo ojcu, a po nim bratu, ostatnie miesiące zaś roztrwoniłam, próbując zadowolić króla Henryka. Nie ceniłam jak należy tej niepowtarzalnej iskry, która jest mną — zamiast tego naginałam swoją wolę i myśli do woli mężczyzn, którzy mną komenderowali. Gdybym była białozorem, łatałabym wysoko, szybowałabym w powietrzu i przysiadała w niedostępnych zimnych miejscach. Tymczasem jestem ptakiem w klatce, spętanym i coraz częściej zakapturzonym. Biorę Boga na świadka, że jeśli uda mi się przeżyć tę noc i najbliższy tydzień, jeśli wyjdę z tego cało, w przyszłości pozostanę wierna wyłącznie sobie. Jeżeli dobry Pan Bóg mnie zachowa przy życiu, odwdzięczę się Mu, będąc zawsze sobą — nie córką ani siostrą, ani żoną. Obietnica ta przychodzi mi bez większego trudu, jako że niespecjalnie wierzę, bym miała jej dotrzymać. Nie wydaje mi się, żeby Pan Bóg miał mnie ocalić, żeby Henryk miał mnie ocalić. Nie sądzę, żebym miała pożyć dłużej niż kilka dni. Mimo że robi się jasno, a potem złociście od ciepłego letniego porannego słońca, zostaję na swoim miejscu przy oknie, gdzie przynoszą mi kielich cienkiego piwa i kromkę chleba z masłem, i ani na chwilę nie przestaję przepatrywać rzeki, szukając wzrokiem trzepotu królewskich proporców i miarowego ruchu wioseł barki zmierzającej tu, by odtransportować mnie do Tower. Nasłuchuję bicia w bębny zmuszającego wioślarzy do wytężonej pracy, lecz w uszach mam tylko jednostajny szum własnej krwi, gdy się wzmaga, tętniąc, myślę już, że to oni, że moja godzina nadeszła. Tym dziwniejsze więc, że kiedy w końcu przybywają po mnie, nie wcześniej niż w południe, nie mam do czynienia z oddziałem gwardii, tylko z jednym człowiekiem:

Ryszardem Beardem. Przypływa niewielką łódką, gdy ja akurat spaceruję po ogrodach, stawiając drobne niepewne kroki i zaciskając spocone ze strachu dłonie. Odnajduje mnie w wewnętrznym ogrodzie, gdzie przechadzam się pomiędzy różami, nachylając się nad rabatami i próbując poczuć woń świeżo rozkwitłych pąków, które wszelako dla mnie nie mają zapachu. Z dala pewnie wydaję mu się szczęśliwa: młoda niewiasta, młoda królowa pośród swoich róż. Dopiero jak podchodzi bliżej, dostrzega niezwyczajną bladość mojej skurczonej strachem twarzy. — Wasza wysokość — wita się, kłaniając nisko, jak królowej. — Odpowiadam skinieniem, nie umiejąc dobyć głosu ze ściśniętego gardła. — Przynoszę ci wiadomość od najjaśniejszego pana. — Wręcza mi list. Odbieram go, lecz nie łamię pieczęci. — Co w nim napisano? — pytam. Ani przez chwilę nie udaje, że wiadomość była przeznaczona tylko dla mnie. — Najjaśniejszy pan informuje cię, że po miesiącach pełnych wątpliwości postanowił rozpatrzyć sprawę swojego małżeństwa z tobą. Dręczy go obawa, że małżeństwo nigdy nie było ważne z tej przyczyny, iż wiązała cię wcześniejsza umowa. Ma się odbyć dochodzenie w tej sprawie. — Król twierdzi, że nie jesteśmy małżeństwem? — Najjaśniejszy pan obawia się, że ty nie byłaś jego żoną — poprawia mnie delikatnie. Potrząsam głową. — Nie rozumiem — mówię bezradnie. — Nie rozumiem... Następnie przybywa cała reszta — co najmniej połowa rady królewskiej ze swoimi świtami i sługami — by przekonać mnie, że powinnam wyrazić zgodę na dochodzenie. Nie zgadzam się. Nie mogę się zgodzić. Moi dręczyciele zostają na noc w pałacu w Richmondzie, ja jednak nie zamierzam ich podejmować ani jeść z nimi wieczerzy, za nic nie pozwolę im się przekonać. Nigdy nie dam swojej zgody. Rano się dowiaduję, że trzy z moich dworek mają zostać przesłuchane. Nikt mi nie mówi, o co będą je pytać, nie wiem nawet, które z nich staną przed trybunałem, żeby świadczyć przeciwko mnie. Kiedy się domagam dokumentów stanowiących dowody, słyszę, że niczego nie zobaczę. Doktor Harst protestuje przeciw takiemu traktowaniu i natychmiast pisze do mego brata księcia, wszakże oboje wiemy, że list nie trafi do adresata na czas — porty Anglii nadal stoją zamknięte i żadna korespondencja nie opuszcza wyspy. Jesteśmy zdani na siebie, ja jestem zdana na siebie. Ambasador wspomina coś o tym, że zanim odbył się proces Anny Boleyn, również prowadzono podobne dochodzenie, poddawano badaniu jej zachowanie. Teraz inspekcji ma zostać poddane moje zachowanie. Moje damy dworu zostaną przepytane na temat tego, co mówiłam i robiłam, tak jak kiedyś dworki Anny Boleyn. Materiał zebrany w trakcie przesłuchań posłużył za dowody na procesie. Zapadł wyrok i król poślubił Joannę Seymour, dworkę swojej żony, w ciągu zaledwie miesiąca. W moim

wypadku może nawet nie być procesu, wszystko się odbędzie na rozkaz króla. Czy naprawdę muszę umrzeć po to, by król Anglii mógł poślubić małą Katarzynę Howard? Czy to możliwe, żebym musiała umrzeć, aby ten stary mężczyzna posiadł młódkę, którą mógłby mieć za równowartość sukni?

Jane Pałac westminsterski, 7 lipca 1540 roku

Zostajemy zabrane do Londynu królewską barką, w podróży niczego nam nie brakuje, zatem miłościwy pan musiał zadbać o to, byśmy nie ucierpiały od niewygód. Jesteśmy we trzy: lady Rutland, Katarzyna Edgecombe i ja — trzej Judasze przybyli czynić swoją powinność. Eskortuje nas lord Southampton, który najwyraźniej uznał, iż powinien się przypodobać miłościwemu panu po tym, jak powitał Annę Kliwijską w Anglii i stwierdził, że jest nadzwyczaj urodziwa, ma pogodne usposobienie i roztacza królewską aurę. Towarzyszą mu lord Audley i książę Suffolk, chętni odegrać swoje role i zwrócić na siebie uwagę monarchy. Wszyscy trzej będą zeznawać przeciwko królowej, kiedy my już to zrobimy. Katarzyna Edgecombe jest podenerwowana, twierdzi, że nie pamięta, co ma mówić, boi się krzyżowego ognia pytań hierarchów Kościoła i tego, że przypadkiem wymsknie jej się nie to co trzeba, Chryste! może nawet prawda, czego nie da się wykluczyć, jeśli będą ją zbytnio nagabywać — a to przecież byłoby dopiero okropne! Ja z kolei jestem spokojna niczym pogodzona z życiem, zgorzkniała stara żona rybaka oprawiająca makrele na brzegu rzeki. — Nie będzie żadnych księży — tłumaczę jej. — Nikt nie będzie cię brał w krzyżowy ogień pytań. Któż miałby chcieć przyłapać cię na kłamstwie? Nikomu tam nie będzie zależało na prawdzie, nie będzie nawet obrońcy. Sądzę, że w ogóle nie będziemy musiały się odzywać. Wszystko zostanie za nas spisane, a my tylko złożymy podpisy. — A jeśli tam będzie napisane... jeśli nazwą ją... — urywa i spogląda w nurt rzeki. Nazbyt się boi, by powiedzieć na głos „czarownica”. — Więc nie czytaj niczego — radzę jej. — Co za różnica, co będzie napisane ponad twoim podpisem? Zgodziłaś się złożyć podpis, nie czytać. — Ale ja nie chcę, żeby ją skazali na podstawie moich oskarżeń — rzecze płaczliwie, głuptaska. Unoszę oczy ku niebu, lecz milczę. Nie ma potrzeby mówić tego głośno. Wszystkie wiemy, że płyniemy na królewskiej barce z Richmondu do Londynu w ten uroczy letni poranek, żeby zniszczyć młodą niewiastę, która nie uczyniła nic złego. — Też tylko coś podpisałaś? Wtedy, gdy... — stara się mnie wypytać delikatnie. — Nie — odpowiadam. W ustach czuję słoną gulę, chciałabym przechylić się przez burtę i splunąć w zielonkawe odmęty. — Nie. W wypadku Anny i mojego męża nie

wszystko odbyło się tak sprawnie. Widzisz, czynimy postęp w tych sprawach. Wtedy musiałam stanąć przed trybunałem, przysięgać na Biblię i obciążyć ich dowodami. Musiałam, patrząc sędziemu prosto w oczy, wyrzec wyraźnie to, co miałam do powiedzenia przeciwko swojemu mężowi i jego siostrze. Musiałam to zrobić w jego obecności. Katarzyna Edgecombe wzdryga się mimo ciepłego powietrza. — To pewnie było dla ciebie okropne. — Owszem — potwierdzam krótko. — Pewnie spodziewałaś się najgorszego. — Wiedziałam, że zostanę przy życiu — mówię, nie patyczkując się — I sądzę, że właśnie dlatego my trzy jesteśmy dzisiaj tu, gdzie jesteśmy. Jeżeli Anna Kliwijska zostanie uznana za winną i skazana na śmierć, przynajmniej nie umrzemy razem z nią. — Ale co oni chcą jej zarzucić? — naciska Katarzyna. — Och, to my przedstawimy zarzuty... — śmieję się nieprzyjemnie. — To my będziemy ją oskarżać. To my pod przysięgą opowiemy, co zrobiła. Oni tylko stwierdzą, że skoro tak, musi ponieść karę. Nie martw się, już niedługo się dowiemy, na czym polega jej wina. Dzięki Bogu, dzięki Bogu... nie muszę podpisywać niczego, co by wskazywało, że król utracił męską siłę za jej sprawą. Nie muszę zeznawać, że go zauroczyła czy rzuciła na niego przekleństwo ani że zległa z tuzinem innych mężczyzn, ani że po kryjomu wydała na świat potwora. Przynajmniej tym razem nie muszę niczego takiego robić. Podpisujemy we trzy jednako brzmiące oświadczenie, które stwierdza tylko tyle, że w rozmowie z nami wyznała, iż co noc kładła się z królem do łoża jako dziewica i co rano wstawała dziewicą, i że ze sposobu, w jaki to zrobiła, było dla nas jasne, iż w swej głupocie sądziła, że to normalne. Rzekomo próbowałyśmy jej wyjaśnić, że bycie żoną to coś więcej niż pocałunek na dobranoc i błogosławieństwo o poranku, wszelako ona rzekomo oznajmiła, iż to jej w zupełności wystarcza i nie pragnie niczego więcej. Całe to szczebiotanie na niewieście tematy odbyło się jakoby w zaciszu jej komnaty, kiedy towarzyszyłyśmy jej we trzy, i toczyło się w swobodnej angielszczyźnie, bez jednej chwili wahania ani pomocy tłumacza. Przed powrotem do Richmondu z własnej inicjatywy odszukuję księcia Norfolk. — Zdają sobie sprawę, że ona nie mówi płynnie po angielsku? — pytam. — Że rozmowa, która jak przysięgłyśmy, miała miejsce, w rzeczywistości nie mogła się odbyć? Przecież każdy, kto odwiedził apartamenty królowej, od razu się zorientuje, że to kłamstwo grubymi nićmi szyte. Tak naprawdę bowiem posługujemy się paroma słowami, które ona zna, i często powtarzamy je po wielekroć, upewniając się, że nas rozumie. Ktokolwiek miał z nią do czynienia, wie też, że nigdy by się nie zdobyła na poruszenie takiego tematu w obecności więcej niż jednej zaufanej osoby. Jest na to za skromna. — Wszystko to nie ma znaczenia. — Wuj wspaniałomyślnie rozwiewa moje wątpliwości. — Potrzebne było oświadczenie, że nadal jest dziewicą. Nic poza tym. Po raz pierwszy od tygodni świta mi myśl, że Anna Kliwijska może pozostać przy życiu.

— Zatem król chce ją tylko odprawić? — pytam. Ledwie śmiem o tym marzyć. — Nie oskarży jej o rzucenie nań uroku? — Pozbędzie się jej — przyznaje. — Wasze dzisiejsze zeznanie posłuży za dowód, iż Anna jest najprzebieglejszą i najpodstępniejszą czarownicą. Wciągam ze świstem powietrze. — Jakże moje słowa mogą oskarżać ją o czarostwo? — Stwierdziłaś, że zdawała sobie sprawę z jego braku męskich sił i że nawet w prywatnej komnacie, pomiędzy swymi zaufanymi dworkami, utrzymywała, że nie ma pojęcia o tym, co zachodzi między mężczyzną i niewiastą. Jak sama mówisz, kto da czemuś takiemu wiarę? Jaka osoba mówi w ten sposób? Jaka niewiasta przeznaczona na żonę króla ma tak małe pojęcie o sprawach alkowy? Jaka w ogóle niewiasta jest tak naiwna? Z tego wynika, że łże w żywe oczy, aby ukryć swój spisek. Ergo, jest czarownicą. — Ale... ale... myślałam, że nasze oświadczenie ma ją ukazać jako n-niewinną — jąkam się. — J-jako dziewicę niemającą o niczym pojęcia. — Zgadza się — potwierdza Tomasz Howard i odsłania zęby w drapieżnym uśmiechu. — Na tym zasadza się całe piękno. Trzy poważane damy dworu królowej złożyły zeznania, które wskazują, że królowa jest bądź niewinna jak Maryja Panna, bądź podstępna jak Hekate. Wasze oświadczenie będzie można wykorzystać wedle woli najjaśniejszego Pana. Świetnie się znów spisałaś, Jane Boleyn. Jestem z ciebie bardzo zadowolony. Nic na to nie mówię, nie mam mu nic więcej do powiedzenia. Wracając na barkę, wspominam tamten przypadek, to jak wuj pokierował mną poprzednio, i nie po raz pierwszy zastanawiam się, czy nie powinnam była jednak posłuchać swego męża zamiast księcia Norfolk. Gdyby Jerzy był tutaj ze mną, być może poradziłby mi w zaufaniu, bym udała się prosto do królowej i nakłoniła ją do ucieczki. Być może by powiedział, że miłość i lojalność znaczą więcej niż wspinaczka po stopniach dworskiej kariery. Być może wytłumaczyłby mi, że dochowanie wiary tym, których kochamy, jest ważniejsze od spełniania zachcianek króla. Lecz Jerzego tutaj nie ma. Już nigdy mi nie powie, że wierzy w miłość. Muszę żyć dalej bez mego, do końca swoich dni muszę żyć bez niego... Wracamy do Richmondu. Fala nam sprzyja, choć ja bym wolała, aby woda niosła nas w wolniejszym tempie, zamiast gnać w stronę Pałacu, gdzie królowa wypatruje sobie oczy za barką na rzece, blada z niepewności. Cóżeśmy uczyniły? — pyta smętnie Katarzyna Edgecombe. Patrzy na piękne wieżyczki pałacu w Richmondzie, wiedząc, że gdy się znajdziemy na miejscu, będziemy musiały stanąć oko w oko z Anną, że szczere spojrzenie królowej będzie przemykać między nami i w końcu nasza pani się domyśli, że wybrałyśmy się na wycieczkę do Londynu, aby złożyć obciążające ją zeznania. — Zrobiłyśmy to, cośmy musiały. Być może ocaliłyśmy jej tym życie — upieram się. — Tak jak ty ocaliłaś życie swojej zełwy? Jak ocaliłaś własnego męża? — pyta mnie ostro, napastliwie. Odwracam od niej głowę.

— O tym nigdy nie mówię — odpowiadam. — Nigdy o tym nawet nie myślę.

Anna Pałac w Richmondzie, 8 lipca 1540 roku

Trwa drugi dzień dochodzenia w sprawie, czy moje małżeństwo z królem było ważne czy nie. Gdyby nie to, że tak bardzo podupadłam na duchu, mogłabym się śmiać z tego poważnego zgromadzenia mężczyzn deliberujących nad dowodami, które sami spreparowali. Nietrudno przewidzieć wynik. Najjaśniejszy pan nie włączył do składu sędziowskiego duchownych, których opłaca i którzy służą w powołanym przezeń Kościele, odkąd większość wiernych zawisła na stryczkach szubienic ustawionych na murach Yorku, gdyż nie chce przed nimi przyznać, że kieruje nim żądza do ładnej młódki, ani od nich usłyszeć, że powinien na kolanach błagać o odpuszczenie grzechów i uznać małżeństwo ze mną. Ci, którzy zasiadają na ławach trybunału, usłuchają swego suzerena i wydadzą werdykt, iż zaiste byłam pierwej przyrzeczona innemu mężczyźnie, a zatem nie mogłam oddać swej ręki Henrykowi, co będzie równoznaczne z unieważnieniem naszego małżeństwa. Gdyby najjaśniejszy pan zechciał mnie oskarżyć o złe prowadzenie się, i wtedy wynaleźliby dowody przeciwko mnie i wydali stosowny wyrok. Dostrzegam nie oznakowaną barkę podpływającą do głównej przystani i widzę, że wysłannik króla, Ryszard Beard, zeskakuje z pokładu na ląd, zanim nawet rzucą cumy. Lekkim krokiem zmierza w stronę pałacu, rozglądając się, aż mnie zoczy. Unosi rękę w geście powitania i raźno przecina trawnik, kierując się w moją stronę. Jest bardzo zajętym człowiekiem, musi się śpieszyć. Mnie do niczego nie jest spieszno. Wolno wychodzę mu na spotkanie. Wiem już, że moje nadzieje — aby być dobrą królową dla Anglii, dobrą macochą dla pasierba i pasierbic, dobrą żoną dla złego męża — spełzły na niczym. Bez słowa wyciągam rękę po list, który mi przywiózł. Bez słowa wkłada go w moją dłoń. Oto nadszedł kres moich marzeń. Oto nadszedł kres mojej niewinności. Oto nadszedł kres moich ambicji. Oto nadszedł kres mojego krótkiego panowania. Być może nadszedł też kres mojego życia.

Jane Pałac w Richmondzie, 8 lipca 1540 roku

Kto mógł przypuszczać, że zniesie to aż tak źle? Płacze niczym skrzywdzona mała dziewczynka, niczym młódka, której złamano serce, a jej bezużyteczny ambasador bezradnie klepie ją po ręku i gdacze coś po niemiecku jak stara czarnopióra kura, ten głuptak Ryszard Beard trzyma się sztywno i z dostojeństwem, choć i tak wygląda jak zażenowany chłopiec. Przedstawienie zaczyna się na tarasie, gdzie królowa odbiera list z rąk posłańca, później przenosi się do komnat, kiedy wprowadzają ją do środka po tym, jak nogi prawie odmówiły jej posłuszeństwa, na koniec zostaję wezwana ja, gdy płacz przechodzi w szloch i krzyki. Obmywam jej twarz wodą różaną i podaję kielich wypalanki, która powinna pomóc jej się uspokoić. Rzeczywiście, moja pani na chwilę odzyskuje zmysły i patrzy na mnie przytomniej oczyma czerwonymi jak u królika albinosa. — Zaprzecza, jakoby kiedykolwiek był ze mną żonaty — oznajmia łamiącym się głosem. — Och, Jane... wypiera się mnie. Choć sam kazał mnie namalować mistrzowi Holbeinowi, sam mnie wybrał, sam poprosił, żebym doń przyjechała, wysłał po mnie swoich doradców, kazał przywieść na swój dwór... machnął ręką na posag, ożenił się ze mną i sypiał ze mną, a teraz się mnie wypiera! — Co ci poleca? — pytam z napięciem. Chcę już mieć to za sobą, chcę wiedzieć, czy śladem Ryszarda Bearda płyną żołnierze mający rozkaz zabrać ją stąd jeszcze dziś. — Chce, żebym się pogodziła z werdyktem — odpowiada. Proponuje mi... — Ponownie wybucha płaczem, zanim nawet zacznie wymawiać słowo „ugoda”. To musi być niełatwe dla młodej żony. — Proponuje mi uczciwe warunki, o ile nie będę sprawiać kłopotów. Spoglądam na ambasadora, który nastroszył się jak wojowniczy kogut na tę zniewagę, a potem przenoszę wzrok na Ryszarda Bearda, który mnie pyta: — Co doradzasz jej królewskiej mości? Nie jest takim głuptakiem, na jakiego wygląda, wie, kto mi płaci. I wie, że będę śpiewać do melodii granej przez Henryka, nawet na cztery głosy, jeśli będzie trzeba. — Miłościwa pani — odzywam się do niej cicho. — Nie masz wyjścia, musisz zaakceptować wolę króla i wyrok wydany przez jego radę. Królowa spogląda na mnie z ufnością. — Jakżebym mogła to zrobić? On chce, żebym przyznała, że byłam uprzednio zamężna, że nasz ślub nigdy nie miał wiążącej mocy. Tymczasem to wszystko kłamstwa.

— Miłościwa pani... — nachylam się do jej ucha i szepczę, żeby tylko ona mnie słyszała. — Sprawa przeciwko Annie Boleyn także się zaczęła od dochodzenia takiego jak to, później był sąd i szafot. Sprawa przeciwko Katarzynie Aragońskiej zaczęła się od takiego samego dochodzenia i ciągnęła się przez sześć lat, po czym największa księżniczka chrześcijaństwa została bez grosza i bez przyjaznej duszy i zmarła na wygnaniu, z dala od przyjaciół i rodzonej córki. Król Henryk jest twardym przeciwnikiem. Skoro proponuje ci warunki, jakiekolwiek warunki, powinnaś je przyjąć. — Ale... — Jeżeli go nie uwolnisz, pozbędzie się ciebie w inny sposób. — Jak? — pyta, patrząc mi prosto w oczy. Odwzajemniam spojrzenie. — Wiesz jak. Koniecznie chce, abym powiedziała to na głos, dopytuje bowiem: — Co może mi zrobić? — Odebrać ci życie — mówię z prostotą. Ryszard Beard odsuwa się o krok, aby móc później zaprzeczać, że był świadkiem naszej rozmowy. Ambasador gapi się na mnie z baranią miną. — Wiesz, że to prawda — naciskam. Królowa w milczeniu kiwa głową. — Kto jest twoim największym przyjacielem w Anglii? Kto wystąpi w twojej obronie? Widzę, jak powietrze z niej uchodzi. — Nie mam tu przyjaciół. — Zdołasz przesłać wiadomość do swego brata? Ruszy ci z pomocą? — Oczywiście wiem, że tego nie zrobi. — Jestem niewinna — utrzymuje. — Wszyscy jesteśmy niewinni.

Katarzyna Norfolk House, Lambeth, 9 lipca 1540 roku

Nie umiem, wprost nie umiem w to uwierzyć, ale taka jest szczera prawda. Moja babka właśnie mi, powiedziała, a wcześniej usłyszała to od księcia Norfolk, mego wuja, który tam był, więc wic najlepiej. Zrobili to! Rozpatrzyli wszystkie dowody i ogłosili, że małżeństwo króla i Anny Kliwijskiej nigdy nie było wiążące i że teraz oboje mogą poślubić, kogo zechcą, jakby nigdy w ogóle nie wymienili przyrzeczeń. Jestem zdumiona. Wystawne wesele, suknia ślubna, piękne klejnoty i podarki, dworki niosące tren, weselna uczta i na koniec arcybiskup... nic z tego naprawdę nie miało miejsca! Jak to możliwe? A sobole? Najwyraźniej też były bez znaczenia. Na tym chyba polega bycie królem. Król budzi się rano i postanawia, że się ożeni. A potem budzi się następnego dnia i stwierdza, że żona mu się nie podoba, i voilà co po francusku mniej więcej znaczy: na Boga, spójrzcie tylko!, voilà! i już nie jest żonaty. Małżeństwa nigdy nie było i odtąd król i królowa będą dla siebie jak brat i siostra. Brat i siostra! Tylko król jest zdolny do czegoś podobnego. Gdyby o to samo pokusił się zwykły człowiek, okrzyknięto by go szaleńcem. Ale że król jest królem, nikt mu nie zarzuci szaleństwa, nawet królowa (czy czymkolwiek tam ona teraz jest) nie śmie powiedzieć na głos, że miłościwy pan zwariował. Wszyscy mówimy: „Ależ oczywista, wasza królewska mość!”, a dzisiejszego wieczora król zje wieczerzę z moją babką i ze mną i kiedy poprosi o moją rękę, ja też powiem: „Ależ oczywista, wasza królewska mość! Dziękuję bardzo!” i nigdy, przenigdy nawet nie bąknę, że to czyste szaleństwo, że to dzieło szalonego umysłu, że cały świat zwariował, skoro na to pozwala. Ja nie jestem szalona. Być może jestem niemądra, a nawet nierozgarnięta (chociaż uczę się francuskiego, voilà, ale przynajmniej nie uważam, że jak się stanie przed arcybiskupem i powie „Tak”, można temu zaprzeczyć już pół roku później, jakby nigdy się nie stało przed kapłanem i nie przysięgało. Wszelako widzę, że żyję na świecie rządzonym przez szaleńca, przez jego szalone zachcianki. No ale Henryk jest królem i głową Kościoła, Pan Bóg zwraca się doń bezpośrednio, więc skoro coś twierdzi, kto by się ważył mu sprzeciwiać? Ja na pewno nie. Mogę myśleć różne rzeczy (jakkolwiek głupie by były), mogę więc myśleć różne głupie rzeczy w — jakże to ona ujęła? — „w głowie, która jest w stanie pomieścić naraz tylko jedną głupią myśl”, ale przynajmniej wiem, że król jest szalony, że cały świat jest szalony. Królowa ma odtąd być jego siostrą, ja zaś mam zostać jego żoną i

nową królową. Będę królową Anglii. Ja, Katarzyna Howard, wyjdę za króla Anglii i zostanę koronowana na królową. Doprawdy, voilà! Nie mogę uwierzyć, że to prawda. Zwłaszcza że — czy ktoś o tym w ogóle pomyślał? — nie widzę, co mi z tego przyjdzie. Bo dużo o tym ostatnio myślę. I tak się zastanawiam, co go może powstrzymać przed otwarciem oczu któregoś ranka i stwierdzeniem, że ja też byłam przyobiecana innemu mężczyźnie, więc moje królewskie małżeństwo od samego początku nie jest ważne! Albo że byłam mu niewierna, więc trzeba mnie skrócić o głowę! Co go może powstrzymać przed zakochaniem się w jakiejś głupiej ślicznotce z mojej świty i odprawieniem mnie, by ją uczynić następną królową? No więc właśnie! Teraz jestem już niemal pewna, że nikt inny o tym nie pomyślał. No właśnie. Gdyż odpowiedź jest taka, że nikt i nic nie może go powstrzymać. Ludzie tacy jak moja babka, którym łatwo przychodzi rozdawać obelgi i kuksańce, łatwo przychodzi zapewniać, że to wielki honor i ogromny krok w przód dla takiej gąski jak ja, nie poświęcili jednej myśli temu, że głupca nietrudno podrzucić w górę, ale i nietrudno upuścić, a kto wtedy mnie złapie?

Anna Pałac w Richmondzie, 12 lipca 1540 roku

Napisałam, co mi kazano: że zgadzam się z wnioskami wyciągniętymi podczas dochodzenia, na oczach ich wszystkich, na oczach wielmożów, którzy jeden po drugim przychodzili się ze mną wykłócać, na oczach dworek, które nazywałam swymi przyjaciółkami, kiedy jeszcze byłam królową Anglii, i które jedna przez drugą chciały służyć na mym dworze. Przyznałam, że byłam zaręczona i związana umową małżeńską, a zatem nie miałam prawa poślubić króla Henryka, nawet za to przeprosiłam. To najczarniejsza noc ze wszystkich, jakie spędziłam w Anglii. Najczarniejsza noc ze wszystkich w moim życiu. Nie będę królową. Mogę pozostać w Anglii, zdając się na łaskę Henryka, który poślubi młódkę będącą niedawno moją dworką, bądź mogę wrócić do domu odarta z majętności i zdać się na łaskę i niełaskę mego brata, którego nienawiść i zaniedbanie ściągnęły na mnie to nieszczęście. Nigdy przedtem nie czułam się tak samotna jak tej nocy. Pałac w Richmondzie, położony nad rzeką i otoczony przez ogromny park, jest najpiękniejszym ze wszystkich królewskich pałaców. Został wzniesiony w urokliwym zakątku królestwa na rozkaz ojca Henryka, chcącego się pochwalić swoim bogactwem i smakiem. Mój były mąż oferuje mi to miejsce w ramach ugody, byle tylko się mnie pozbyć. Mam też otrzymać spuściznę Boleynów, ich dom rodzinny: uroczy zameczek w Hever. Chyba tylko mnie to bawi: że Henryk usiłuje mnie przekupić za pomocą domu rodzinnego poprzedniej królowej Anny, w którego posiadanie wszedł dzięki temu, że kazał ją ściąć. W dodatku mogę liczyć na sowitą rentę. I na zatrzymanie miejsca pierwszej damy królestwa, ustępującej tylko nowej królowej. I na miano siostry króla. Wszyscy pozostaniemy przyjaciółmi. I ależ będziemy szczęśliwi... Nie potrafię sobie wyobrazić swego życia tutaj. Prawdę mówiąc, w ogóle nie potrafię sobie wyobrazić swojej przyszłości, począwszy od dnia, który nastąpi po tej najczarniejszej z nocy. Nie mogę wrócić do domu do brata, czułabym się jak zbity pies, gdybym miała tam pojechać i przyznać się, że król Anglii mnie oddalił, korzystając z pomocy swoich arcybiskupów, ponieważ zapałał większym afektem do mojej dworki. Nie, nie mogę wrócić do domu i tego powiedzieć. Nie mogę wrócić do domu i dać się pohańbić jeszcze bardziej. Co by mi mówili, jak by mnie traktowali na dworze mego brata — tego także nie umiem sobie wyobrazić. Zatem to niemożliwe. Muszę zostać w Anglii. Nigdzie indziej nie znajdę schronienia. Nie mogę się ukryć we

Francji ani w Hiszpanii, ani nawet we własnym domu gdzieś w Niemczech. Nie mam pieniędzy, żeby sprawić sobie dom, a opuszczając Anglię, pozbędę się zarazem sowitej renty i opłat z dzierżaw. Moje ziemie trafią do kogoś innego. Zresztą król nalega, żebym żyła na jego koszt w jego królestwie. A ja nie liczę na to, że znajdzie się mężczyzna chętny mnie poślubić. Jaki mężczyzna by mnie chciał, wiedząc, że noc po nocy leżałam pod królem, a ten nie mógł się zabrać do rzeczy? Żaden człowiek nie uzna mnie za godną pożądania, świadom, że męskość króla kurczyła się na mój widok. Najjaśniejszy pan poinformował swoich przyjaciół, że odrzucało go ode mnie na widok tłustego brzucha, obwisłych piersi i woni. Jest mi nieziemsko wstyd. W dodatku każdy ksiądz w Anglii zaświadczy, że byłam obiecana synowi księcia Lotaryngii, co stanowi wystarczającą przeszkodę w zawarciu związku małżeńskiego z kimkolwiek innym. Przyjdzie mi przeżyć swoje życie w pojedynkę, bez kochanka, bez męża, bez towarzysza. Przyjdzie mi przeżyć swoje dni w samotności, bez rodziny. Nigdy nie urodzę dziecka. Nigdy nie będę mieć syna, który by mnie bronił, nigdy nie będę mieć córki, którą bym mogła kochać. Będę musiała żyć jak zakonnica bez zakonu, wdowa bez wspomnień po mężu, półroczna żona, która na wieki pozostała dziewicą. Będę musiała żyć na wygnaniu. Już nigdy nie zobaczę rodzinnej Kliwii. Już nie zobaczę pani matki. To ciężki wyrok. Jestem młodą niewiastą, liczącą zaledwie dwadzieścia cztery wiosny z okładem. Nie uczyniłam nic złego. A mimo to do końca życia będę sama: niechciana, samotna i z dala od domu. Zaprawdę, kiedy król staje się bogiem i folguje wyłącznie własnym pragnieniom, cierpienie dotyka wszystkich dokoła.

Katarzyna Norfolk House, Lambeth, 12 lipca 1540 roku

Stało się. Wystarczyło raptem sześć dni. Sześć dni. Król pozbył się królowej, poślubionej mu przy ołtarzu żony, żeby móc się ożenić ze mną. Babka mówi mi, że powinnam się szykować do objęcia najznaczniejszej pozycji w królestwie i już zastanawiać, które damy zaproszę na swój dwór i kogo obdarzę synekurami i majętnościami, jakie znajdą się w moim rozporządzeniu. Oczywista Howardowie są pierwsi w kolejce. Wuj mówi mi, że muszę go słuchać i radzić się we wszystkim, zamiast zachowywać się jak ta głupia latawica kuzynka Anna. I że nie wolno mi zapominać, co się z nią na koniec stało! Jak gdybym mogła o tym zapomnieć. Popatrywałam na króla spod rzęs, uśmiechałam się doń i dygałam przed nim głęboko, pochylając się do przodu, żeby mógł widzieć moje piersi, i zsuwałam czepek daleko na tył głowy, by odsłonić twarz. A teraz wszystko nabrało tempa, dzieje się szybciej, niżbym mogła sobie wyobrazić, szybciej, niżbym sobie życzyła. Dzieje się samo, czy tego chcę czy nie. Mam zostać żoną króla Henryka Angielskiego. Królowa Anna już została odprawiona. Nic jej nie może uratować, nic nie może powstrzymać najjaśniejszego pana, nic nie może ocalić mnie — och, chyba nie powinnam tak mówić. Powinnam raczej powiedzieć: nic nie zdoła przeszkodzić memu szczęściu. Oczywista to właśnie miałam na myśli. Nic nie zdoła przeszkodzić memu szczęściu. Król nazywa mnie swoją różyczką. Nazywa mnie swoją różyczką bez kolców. Ilekroć to słyszę, myślę sobie, że takie pieszczotliwe przezwisko ojciec mógłby nadać córce. To nie jest czułe słówko używane Przez kochanka. W żadnym razie to nie jest czułe słówko.

Anna Pałac w Richmondzie, 13 lipca 1540 roku

Zatem to koniec. Wprost nie do wiary, że to koniec. Złożyłam podpis pod porozumieniem, które stanowi, iż byłam zaręczona z Franciszkiem Lotaryńskim i nie mogłam rozporządzać dowolnie swoją osobą. Zgodziłam się, by unieważniono moje małżeństwo z królem, i oto zostało unieważnione. Anulowane. Już nie jestem mężatką. Ot, tak. To właśnie znaczy dla niewiasty powiedzieć „Tak” głosowi Boga, gdy Ów przemawia przeciwko niej. To Pan Bóg przestrzegł Henryka, że przyrzeczono mnie komuś innemu. Henryk poinformował o tym swoją radę. I przysięga małżeńska utraciła swoją ważność, mimo że ślubowaliśmy sobie miłość i wierność, i że się nie opuścimy do grobowej deski, mimo że kładliśmy się razem spać i Henryk starał się — Boże jedyny, jak bardzo się starał! — skonsumować ten związek. Tymczasem teraz wiadomo, że Najwyższy osobiście interweniował (a zatem nie może być mowy o czarostwie!), aby nie doszło do wypełnienia małżeńskich obietnic, a skoro tak, Henryk nie życzy sobie mieć ze mną nic do czynienia. Na polecenie miłościwego pana piszę do mego brata księcia list, w którym informuję go, że przestałam być mężatką i że ta zmiana stanu cywilnego nastąpiła za moją zgodą. Tylko że królowi coś się nie podoba w liście i muszę napisać go od nowa. Skoro taka jego wola, mogę przepisać tę nieszczęsną wiadomość choćby tuzin razy. Gdyby mój brat o mnie dbał, jak powinien, gdyby o mnie dbał, jak życzyłby sobie tego drogi papa, nigdy by do czegoś podobnego nie doszło. Wszelako mój brat jest zawistnikiem, jest złym człowiekiem, złym opiekunem i złym bratem i przez niego byłam pozbawiona należytej ochrony od śmierci naszego ojca. Ambicje Wilhelma sprawiły, że mnie wykorzystał, jego nienawiść do mnie była przyczyną mego upadku. Gdybym była klaczą, nigdy by mnie nie sprzedał kupcowi takiemu jak Henryk, nigdy by nie pozwolił tak mnie złamać. Król zażądał również zwrotu ślubnego pierścienia, który mi podarował. Usłuchałam go tak jak w każdej innej sprawie. Przy okazji napisałam doń list. Napisałam, że oto zwracam mu podarowany pierścień, mając nadzieję, że każe go pociąć na fragmenty, ponieważ ów krążek złota nie ma żadnej wartości ani mocy. Naturalnie ze słów przelanych na papier nie wyczyta mego gniewu ani rozczarowania, gdyż ani mnie nie zna, ani nawet się nade mną nie zastanawia. Lecz prawda jest taka, że czuję zarówno gniew, jak i rozczarowanie, i że nie zależy mi ani na pierścieniu, ani na jego ślubnych obietnicach, ani na dziecinnej wierze, że

Pan Bóg przemawia przez niego, albowiem wszystko to jest częścią tego samego: urojenia, rzeczy całkowicie pozbawionej wartości i mocy. Zatem to koniec. A zarazem początek dla małej Katarzyny Howard. Życzę jej, by znalazła z nim radość. Życzę jemu, by znalazł radość z nią. Trudno sobie wyobrazić gorzej dobrane, straszniej rozpoczęte, bardziej przeklęte małżeństwo. Nie czuję zazdrości. W głębi serca nawet dzisiejszej nocy, kiedy na tak wiele mogę się skarżyć, kiedy o tak wiele mogę ją obwiniać, nawet dziś nie czuję cienia zazdrości. Zamiast jej zazdrościć, boję się o nią, boję się o to biedne, nieszczęsne, niemądre dziecko. Być może znalazłam się sama, bez jednej przyjaznej duszy w obliczu obojętności króla, lecz Bóg świadkiem, że i ona będzie sama. Byłam uboga i skromna, kiedy królewski wzrok skierował się w moją stronę, i to samo jest prawdą w jej wypadku. Zaliczałam się do jednej z frakcji na dworze (aczkolwiek nieświadomie), ona zaś jest wręcz ośrodkiem takiego ugrupowania. Gdy w Londynie Pojawi się nowa ładna twarz i przyciągnie spojrzenie króla, jak Katarzyna utrzyma go przy sobie? (A że w Londynie pojawi się Wiele nowych ładnych twarzy, jest więcej niż pewne). Gdy siły zaczną zawodzić króla na co dzień i nie będzie mowy o męskim potomku, czy przyzna, będąc z nią sam na sam, że to jego wina, jego słabość, i poprosi ją o wybaczenie? Ależ nie. A gdy wreszcie rzuci na nią oskarżenie, któż stanie w jej obronie? Gdy lady Rochford spyta ją: „Kto jest twoim największym przyjacielem w Anglii?”, jakiej odpowiedzi udzieli? Kto będzie przyjacielem i obrońcą Katarzyny Howard, kiedy król zwróci się przeciwko niej?

Królowa Katarzyna Pałac w Oatlands, 28 lipca 1540 roku

No więc przyznaję, że bycie mężatką nie jest najgorsze, chociaż ślub nie był nawet w połowie taki wspaniały jak jej. Nie odbyło się wielkie przyjęcie w Greenwich, nie dosiadałam pięknego wierzchowca i nie zostałam powitana przez króla w otoczeniu wszystkich angielskich wielmożów. Nie było też spływu barkami w dół rzeki na oczach szalejących z radości londyńczyków. Zatem ci, którzy uważają, iż wesele królewskie to zawsze wesołe i huczne wydarzenie, powinni zapamiętać mój ślub, raczej byle jaki i prawie potajemny. No! Wyrzuciłam to z siebie, a każdy kto jest innego zdania, najwyraźniej nie został nań zaproszony. Co w gruncie rzeczy nie mija się z prawdą, jako że gości było tyle co kot napłakał. Dzień wcześniej powiedziałam do lady Rochford: — Dowiedz się od szambelana albo od majordomusa, albo od kogo tam, co mam właściwie robić. Gdzie stanąć, co powiedzieć i jak się zachowywać w trakcie uroczystości. Chciałam to sobie przećwiczyć. Lubię mieć wszystko przećwiczone w sytuacji, gdy mam wystąpić przed większą liczbą osób i wiem, że będę w centrum uwagi. Odpowiedź lady Rochford powinna była dać mi do myślenia. — Nie ma tego wiele — powiedziała oschle. — Wystarczy, że Pan młody ma wszystko co trzeba w małym palcu. Tobie pozostanie tylko powtórzenie słów przysięgi. Nie obawiaj się, nie będziesz na cenzurowanym. No i nie pomyliła się! Ślubu udzielał biskup Londynu (ślicznie dziękuję! nie zasłużyłam sobie, jak widać, na arcybiskupa), a poza tym był oczywista obecny król, który nie włożył nawet nowego stroju, tylko wystąpił w starym — czyż to nie potwarz? — i byłam ja w najwspanialszej sukni, jaką zdołałam dla siebie zamówić w czasie krótszym niż dwa tygodnie, ale bez diademu na głowie. W prezencie ślubnym pan młody (ha!) podarował mi trochę klejnotów, natychmiast posłałam po złotnika, żeby określił ich wartość, i okazało się, że niektóre zaiste są bardzo cenne, choć z drugiej strony nawet ja w znacznej części rozpoznałam dawną własność Katarzyny Aragońskiej, a trudno, by ucieszyły mnie kosztowności po przyjaciółce babki! Nie wątpię, że dostanę też sobole, co najmniej tak samo ładne jak te królowej Anny, toteż już zamówiłam u szwaczek suknie, które będzie można nimi ozdobić, nie wątpię również, że później rozwiąże się worek z darami z całego świata, jak tylko wszyscy się dowiedzą,

jak tylko usłyszą nowinę. Trudno jednak zaprzeczyć, że ślub nie był tak wystawny, jak się spodziewałam, i że nie umywał się do ślubu królowej Anny. Sądziłam, że przygotowania będą się ciągnęły miesiącami, że wjadę do Londynu w orszaku, a pierwszą noc spędzę w Tower, skąd przeniosę się do opactwa westminsterskiego, a całe miasto będzie spowite złotogłowiem, lud zaś będzie śpiewał o mnie: „Piękna Katarzyna, Róża Anglii”. Tak to sobie wyobrażałam. Ale nie, zamiast tego wszystkiego muszę się zadowolić zwykłym biskupem. Jest król, jestem ja w urzekającej sukni z szarozielonego jedwabiu, który mieni się w oczach przy każdym moim ruchu, w nowym czepku i nareszcie z porządnymi perłami na szyi, jest mój wuj i moja przyrodnia babka oraz paru dworzan króla, szast-prast! i udajemy się na wieczerzę, gdzie... To wprost nie do wiary! Wszyscy mówią wyłącznie o pozbawieniu głowy Tomasza Cromwella! Na uczcie weselnej! Jaka oblubienica chciałaby słuchać o egzekucji w dzień swojego ślubu? Nie ma toastów, nie ma przemów na moją cześć, w gruncie rzeczy to uczta jak każda inna, w żaden sposób bardziej wykwintna ani uroczystsza. Nikt mnie nie komplementuje, nikt nie tańczy, jest smętnie i nudno. I wszyscy bez przerwy rozprawiają o Tomaszu Cromwellu, który został dzisiaj ścięty. Dzisiaj, w dzień mojego ślubu! Czy król tak świętuje wstąpienie w związek małżeński? Zabijając swego głównego doradcę i najlepszego przyjaciela? Marny to prezent dla panny młodej, czyż nie? Zwłaszcza takiej, co jak ja w niczym nie przypomina tej... jakże jej było na imię? ach, nieważne... tej tam niewiasty z Biblii, która wyraźnie sobie zażyczyła czyjejś głowy w prezencie ślubnym. Ja tak naprawdę chciałam tylko soboli, wcale mi nie zależało na wiadomości, że królewski doradca oddał życie, do ostatnich chwil dopraszając się łaski i miłosierdzia. No tak, ale ci wszyscy starzy ludzie mówią tylko o tym, w ogóle nie przejmując się moimi uczuciami, co więcej, zdają się zachwyceni i podekscytowani tym faktem, tak że gadają nad moją głową, jak gdybym była dzieckiem, a nie nową królową Anglii, i przekrzykują się, że trzeba zawrzeć przymierze z Francją, która na pewno pomoże nam się obronić przed papieżem. Oczywista nikt nie raczy spytać mnie o opinię. Król ściska mi rękę pod stołem i nachyliwszy się ku mnie, szepcze: — Nie mogę się doczekać nocy, moja różyczko, mój najcenniejszy klejnocie... Niezbyt to budujące, zważywszy, że Tomasz Culpepper musiał mu pomagać przy zasiadaniu do stołu i z pewnością nie obejdzie się bez takiej samej pomocy przy wchodzeniu do mojego łoża. Mówiąc krótko, jestem najszczęśliwszą niewiastą na świecie, chwalić Boga. Tylko że dziś nie do końca ukontentowaną. W dodatku wszystko jest na opak. Kiedy służyłam królowej, o tej porze zwykle dopiero się przygotowywałyśmy do wieczerzy, obrzucałyśmy się uważnym wzrokiem i komentowałyśmy mniej lub bardziej złośliwie, że ta czy tamta odziała się wyjątkowo wyzywająco albo upięła inaczej włosy. Któraś z dworek zazwyczaj zwracała na mnie uwagę i oskarżycielsko sugerowała, że

pragnę przyciągnąć spojrzenie tego czy tamtego chłopca, na co ja płoniłam się i zaprzeczałam żywo: „Ależ nie, skądże znowu!”, jak gdyby podobna myśl była mi wstrętna. Wreszcie najjaśniejsza pani wchodziła pomiędzy nas, śmiejąc się z naszych przekomarzanek, po czym prowadziła wszystkie do wielkiej sali, gdzie zaczynała się zabawa. Raczej częściej niż rzadziej znajdował się jakiś młodzik, który wypatrywał sobie za mną oczy, w minionych tygodniach był to na ogół Tomasz Culpepper, wodzący za mną wzrokiem jak pies i cały w uśmiechach, co nie umykało uwadze dziewcząt. Jedna przez drugą rozdawały mi kuksańce i ostrzegały, bym pilnowała swojej czci. Oczywista, teraz Tomasz Culpepper nawet na mnie nie spojrzy, jak gdyby królowej nie należała się odrobina rozrywki, jak gdybym była już równie stara jak mój mąż. Zawsze było bardziej niż wesoło: było gwarno, tłoczno, radośnie i przede wszystkim młodo. Wszystkieśmy zawsze były w kupie, szczęśliwe i z ostrymi języczkami, a jeśli nawet któraś mi zbytnio dopiekła, z zazdrości czy czystej złośliwości, mogłam poszukać sojuszniczki i poskarżyć się jej na ucho, sformować małą fakcję i rozpętać awanturę. Podobało mi się życie z innymi dziewczętami, mieszkanie w komnacie panieńskiej. Podobało mi się też bycie dworką królowej, to, że wszystko robiłyśmy wspólnie. Nie narzekam, że zostałam królową Anglii, ale nagle straciłam przyjaciół. Jestem tylko ja i ci starcy: moja przyrodnia babka, mój wuj, no i miłościwy pan ze swoimi zgrzybiałymi dworzanami. Ci młodsi, których trzyma przy sobie, nawet na mnie nie patrzą, jak gdybym im się nie podobała. Tomasz Culpepper zwiesza głowę i unika mojego spojrzenia, ilekroć jest w pobliżu. A starzy ludzie swoim zwyczajem rozmawiają tylko o tym, co ich interesuje, a więc o aurze, o upadku Tomasza Cromwella, o pozostawionym przezeń majątku i pieniądzach po nim, o sytuacji Kościoła, o zagrożeniu ze strony papistów i heretyków, o niebezpieczeństwie czającym się na północy, gdzie ludzie wciąż mają chętkę na kościelne dobra. A ja siedzę pomiędzy nimi jak dobrze wychowana córka, w gruncie rzeczy jak dobrze wychowana wnuczka, i robię co w mojej mocy, żeby nie ziewać zbyt szeroko. Kręcę głową to w jedną stronę, żeby sprawiać wrażenie, iż słucham księcia Norfolk, to w drugą — że niby chłonę słowa króla — ale w gruncie rzeczy nie słyszę żadnego z nich. Wszystko co mówią, zlewa się w jednostajny szum. Nie ma muzyki, nie ma tańców, nie ma nic, co mogłoby mnie zabawić, jeśli nie liczyć ponurej rozmowy toczącej się przy stole, ale jakiej oblubienicy by to wystarczyło? W końcu Henryk mówi, cicho i słodko, że możemy się zbierać, i na szczęście jest przy mnie lady Rochford, która odprowadza mnie do moich komnat, gdzie już ma przygotowane dla mnie cudne nocne giezło z pasującym czepeczkiem trzymającym się tylko czubka głowy. Przebieram się w prywatnej komnacie królowej, ponieważ teraz to ja jestem królową. — Niech Bóg cię chroni, najjaśniejsza pani — rzecze lady Rochford. — Wyżej już nie możesz zajść. — To prawda, lady Rochford — odpowiadam jej niemal z całkowitą powagą. — Zatrzymam cię przy swoim boku, jeśli tylko w przyszłości będziesz służyć mi równie dobrą

radą jak dotychczas. — Taki właśnie otrzymałam rozkaz od twego wuja — powiada na to. — Będę przełożoną twoich dworek. — Sama zamierzam wyznaczyć swoje dworki — oznajmiam butnie. — Wcale nie — temperuje mnie, nie przestając się uśmiechać. — Twój wuj już o to zadbał. Sprawdzam, że drzwi są dobrze zamknięte. — Jak miewa się królowa? — pytam. — Przybyłaś do Londynu prosto z Richmondu, czyż nie? — Nie nazywaj jej królową — poprawia mnie ostro. — Teraz ty jesteś królową. Cmokam na swoją głupotę. — Ciągle o tym zapominam. No więc jak ona się miewa? — Była bardzo smutna, kiedy ją opuszczałam — opowiada. — Nie z powodu straty męża, nie wydaje mi się, żeby tak było. Raczej z powodu straty nas wszystkich. Przypadła jej do gustu rola królowej Anglii, spodobały jej się komnaty, w których mieszkała, polubiła nas, swoje dworki, i wszystko co się wiązało z dworskim życiem. — To zupełnie jak ja — rzekę z zadumą. — Mnie również tęskno do tego wszystkiego. Lady Rochford, jak myślisz... czy ona mnie wini za to, co ją spotkało? Mówiła coś na mój temat? Lady Rochford zawiązuje mi pod szyją troczki nocnego giezła. Nawet do nich przyszyto maleńkie perełki, tak więc strój, który mam na sobie, jest balsamem na moje serce, dodaje mi otuchy myśl, ze w noc poślubną będę ubrana w giezełko warte małą fortunę. — O nic cię nie wini — zapewnia mnie. — Nie bądź głuptaską. Wszem wobec wiadomo, że to nie twoja wina. Jesteś młoda i ładna, ale to jeszcze nie powód, żeby cię obwiniać. Nawet ona to rozumie. Zdaje sobie sprawę, że nie życzyłaś jej upadku ani nieszczęścia, tak jak nie życzyłaś śmierci Tomaszowi Cromwellowi. Wszyscy wiemy, że nie miałaś na te sprawy żadnego wpływu. Jestem królową! — przypominam jej dotknięta do żywego. Wydaje mi się, że powinnam mieć wpływ na wszystko! — Jesteś piątą królową — stwierdza lady Rochford wcale nieporuszona moim wybuchem. — W dodatku, nie licząc pierwszej, żadna z jej następczyń nie zasługiwała w pełni na to miano. — Cóż, jestem królową — upieram się — i chyba tylko to się liczy. — Królową dnia — rzecze cicho, obchodząc mnie dokoła i układając równo tren giezła, także wyszyty perełkami. To naprawdę najcudniejszy nocny strój, jaki kiedykolwiek miałam na sobie. — Królową jętką... Niech Bóg chroni waszą małą wysokość.

Jane Pałac w Oatlands, 30 lipca 1540 roku

Król zdobył swoją różę bez kolców i ani myśli spuszczać jej z oka. Połowa dworu pozostawiona w Westminsterze, z dala od najnowszych wydarzeń, nie wie nawet, że doszło do ślubu. W pałacu w Oatlands przebywają tylko najbliżsi królowi ludzie: jego nowa żona, jej krewni i najzaufańsi przyjaciele i doradcy Henryka, ja pomiędzy nimi. Raz jeszcze udowodniłam swą lojalność, raz jeszcze stałam się zausznikiem, który widzi wszystko i wszystko skrzętnie przekazuje. Raz jeszcze zostałam umieszczona w komnatach królowej, w sercu dworu najjaśniejszej pani, gdzie mogę się przyczaić, a w odpowiedniej chwili uderzyć niczym żmija i zdradzić. Byłam już zaufaną przyjaciółką królowej Katarzyny Aragońskiej, królowej Anny Boleyn, królowej Joanny Seymour, królowej Anny Kliwijskiej i świadkiem ich upadku bądź śmierci. Gdybym była przesądna, mogłabym się uważać za zarazę, która nadchodzi wraz z ciepłym wiatrem, z ciepłym oddechem, za niewiastę, która przyciąga nieszczęście, ściąga plagę, chuchając z uczuciem w twarz tym, którzy jej ufają. Ale ja nie jestem przesądna i nie zaprzątam sobie głowy myślami o roli, którą odegrałam w tylu śmierciach, hańbach i kompromitacjach. Po prostu służę królowi i swojemu rodowi. Służyłam mi nawet wtedy, gdy cena była niebotycznie wysoka: mój własny honor i miłość mego życia. Tak, mój drogi mąż... nie, nie wolno mi myśleć o Jerzym tej nocy. Zresztą pewnie byłby zadowolony: oto na tronie Anglii zasiadła jeszcze jedna Howardówna, a Boleyn to wciąż nazwisko znajdujące się w łaskach króla. Jerzy był najambitniejszy z nas wszystkich. Pierwszy by powiedział, że do zaszczytów na dworze, do zaufania króla warto dojść choćby po trupach, a kłamstwo to najsubtelniejszy ze środków. Pierwszy by zrozumiał, że prawda to luksus, na jaki żaden dworzanin nie może sobie pozwolić. Sądzę jednak, że byłby zdumiony tym, jak daleko zaszedł najjaśniejszy pan, z jaką łatwością przeszedł od władzy do wielkiej władzy, do władzy absolutnej. Jerzy nie był głupcem jak inni, myślę, że gdyby żył, przestrzegałby nas teraz, że król o nieokiełznanej woli nie jest wielkim władcą (o czym my wszyscy go zapewniamy), tylko potworem, tyranem. Zresztą może już umierając, Jerzy przeczuwał, że Henryk zbliżył się niebezpiecznie do granicy terroru i jest gotów ją przekroczyć. Tradycją królewskich ślubów są towarzyszące im egzekucje. Król wyrównuje rachunki ze starymi wrogami oraz z tymi, którzy sprzyjali jego poprzedniej małżonce. Śmierć lorda

Hungerforda i jego lekkomyślnego wróża położyła, zdaje się, kres poszeptywaniom o siłach nieczystych. Został oskarżony o nekromancję i wszelakiego rodzaju przeniewierstwa natury seksualnej. Kilkoro papistów, w tym nauczyciel księżniczki Marii, ma zginąć za współudział w spisku lorda Lisie. To z pewnością zasmuci księżniczkę, ale i posłuży jej za ostrzeżenie. Przyjaźń z Anną Kliwijską nie wyszła jej na dobre, nie zapewniła ochrony na dłuższą metę, księżniczka Maria znów jest zdana na siebie, znów jest w niebezpieczeństwie. Po prawdzie w niebezpieczeństwie znaleźli się wszyscy papiści i sympatycy Rzymu. Była najwyższa pora, żeby Marią wstrząsnąć. Do władzy ponownie dorwali się Howardowie wspierający króla w jego czystkach, które mają uświetnić nowy związek z jedną z nich. Henryk wydaje wyrok również na kilkoro luteranów — to z kolei ostrzeżenie dla Anny Kliwijskiej, przestroga, że król Anglii nie da sobą kierować ani pociągnąć się w stronę reformacji. Klękając dziś do wieczornej modlitwy w Richmondzie, Anna powinna podziękować za ocalenie, gdyż uniknęła śmierci tylko o włos. I resztę życia spędzi w ciągłym strachu. Katarzyna, jak widzę, klęka do modlitwy, lecz nie zamyka oczu, dałabym głowę, że odmawia co najwyżej zdrowaśkę. Splata długie białe palce, wstrzymuje oddech, ale w jej myślach raczej nie ma miejsca dla Boga. Moim zdaniem nie ma tam miejsca na nic. Jeśli w ogóle się o coś modli, to o sobole po królowej Annie, te, które Kliwijka dostała z okazji zaręczyn. To zrozumiałe, że jest zbyt młoda na królową. Jest zbyt młoda, by być czymkolwiek więcej niż głupią dzierlatką. Nie ma pojęcia o dobroczynności, o obowiązkach wiążących się z jej pozycją, nawet o prowadzeniu dworu, nie wspominając o współrządzeniu królestwem. Chce mi się śmiać na wspomnienie poprzedniej królowej Katarzyny, która była regentką i poprowadziła armię przeciwko wrogowi, gdyż coś takiego w wypadku obecnej monarchini wprost nie mieści się w głowie. To dziecko nie umiałoby zapanować nad oswojonym gołąbkiem. Tyle dobrego, że wciąż jest miła dla króla i ulega mu pod każdym względem. Jej wuj książę wyszkolił ją bez zarzutu, jeśli chodzi o uprzejmość i posłuszeństwo, a o resztę zadbałam ja. Mała Katarzyna tańczy wdzięcznie dla swego małżonka króla i siedzi dostojnie i bez ruchu, gdy ów prowadzi rozmowy z panami radą, dość wiekowymi, aby być jej dziadkami. Uśmiecha się, ilekroć coś do niej powie, i bez jednego grymasu pozwala mu się szczypać w policzek albo obejmować w pasie. Zaledwie wczoraj podczas wieczerzy nie zdołał się opanować i gmerał przy jej piersiach, a ona tylko się zaczerwieniła ze wstydu, ale godnie zniosła obmacywanki na oczach całej jego kompanii. Przeszła dobrą szkołę, księżna wdowa znana jest z ciężkiej ręki w stosunku do swych podopiecznych. Poza tym książę Norfolk z pewnością zagroził jej katowskim toporem, jeśli nie będzie posłuszna królowi myślą, słowem i uczynkiem. Żeby nie być dla niej niesprawiedliwą, muszę przyznać, że słodkie z niej biedactwo, cieszy się z podarków

otrzymywanych od króla i cieszy się, że jest królową. Cóż, łatwo jej go zadowalać teraz, gdy nie prosi o wiele. Nie chce bowiem żony o wysokiej inteligencji i wysokim morale oraz z poczuciem misji jak Katarzyna Aragońska. Ani takiej o umyśle ostrym jak brzytwa — jak Anna Boleyn. Chce po prostu czerpać przyjemność z jej młodego zgrabnego ciała i spłodzić z nią dziecko. Bardzo dobrze, że nie ma tu z nami reszty dworzan. Krewni Katarzyny i ci wszyscy, którzy odnieśli korzyść przy okazji tego małżeństwa, są w stanie odwracać wzrok, kiedy król targa nią na wszystkie strony, trzymając jej drobną dłoń w swojej wielkiej łapie, kiedy ona patrzy prosto przed siebie, by nie widzieć, jak utyka obok niej, kiedy na jej lica wypływa krwistoczerwony rumieniec wstydu na to, że jego ręka zakradła się pod stołem do jej krocza. Każdy, komu to źle dobrane małżeństwo nie przyniosło korzyści, czułby niesmak, widząc młode dziewczę napastowane przez starca. Każdy, kto znalazłby w sobie odrobinę uczciwości, nazwałby je gwałtem. Zatem naprawdę dobrze się stało, że w pałacu Oatlands nie ma nikogo uczciwego.

Anna Pałac w Richmondzie, 6 sierpnia 1540 roku

Ma mi złożyć wizytę podczas wieczerzy. Z jakiego powodu, wolę nie myśleć. Jego szambelan zjawił się wczoraj u mego majordomusa z wiadomością, że najjaśniejszy pan zaszczyci mnie swoją obecnością. Wypytałam te dwórki, które ze mną pozostały, czy doszły je jakieś słuchy ze dworu, i dowiedziałam się od jednej tyle, że król przebywa w pałacu Oatlands, całkiem sam, by na polowaniach zapomnieć o straszliwej zdradzie Tomasza Cromwella. Inna dworka spytała półgłosem, czy moim zdaniem król przybędzie, by prosić mnie o wybaczenie i powrót do jego boku. — Coś takiego jest możliwe? — odpowiadam pytaniem na pytanie. — Gdyby zaszła pomyłka... Gdyby sędziowie się pomylili... No bo z jakiego innego powodu miałby tu przyjeżdżać, żeby się z tobą zobaczyć, skoro wasze małżeństwo dopiero co dobiegło końca? Jeżeli mu zależy na unieważnieniu przysięgi małżeńskiej, po cóż chciałby jeść z tobą wieczerzę? Bez słowa wychodzę na zewnątrz, spaceruję alejkami pięknego ogrodu, czując, jak głowę mi rozsadzają galopujące myśli. Ja również nie uważam za prawdopodobne, aby chciał mego powrotu, wszelako nie ma wątpliwości, że gdyby jednak zmienił zdanie i zapragnął tego, mógłby mnie mieć tak samo łatwo, jak przedtem odprawił. Rozważam, czy odważyłabym się mu odmówić. Naturalnie chciałabym powrócić na dwór i odzyskać utraconą pozycję, ale zarazem dostrzegam zalety bycia samotną niewiastą. Nigdy dotąd nie byłam po prostu Anną Kliwijską — nie córką, nie siostrą, nie żoną, lecz po prostu Anną robiącą to, co mi się podoba. Przyrzekłam sobie, że jeśli tylko uniknę śmierci, przeżyję swoje życie w pełni, będę się nim cieszyć, zamiast dawać sobą powodować wbrew woli. Teraz mogę zamawiać suknie w kolorach, które w moim mniemaniu mi pasują, nie muszę się stosować do surowych braterskich zaleceń w kwestii skromności ani kierować się dworską modą. Mogę zarządzać wieczerzę o odpowiadającej mi porze i prosić o dania, które lubię, nie muszę siedzieć przed dwiema setkami ludzi wpatrzonych we mnie, obserwujących każdy mój ruch. Kiedy przychodzi mi ochota na przejażdżkę, wolno mi udać się tak daleko i tak szybko, jak zapragnę, nie muszę się przejmować obawami brata ani duchem rywalizacji króla. Jeśli poproszę o muzykę, rozlegają się moje ulubione melodie, a ja tańczę ze swymi

dworkami bądź przysłuchuję się, jak mi śpiewają, i nie muszę dbać o gusta najjaśniejszego pana. Nie muszę udawać, że zachwycam się jego kompozycjami. Mogę się modlić do mojego Boga w słowach takich, jakie wybiorę. Mogę być sobą. Sądziłam, iż serce fiknie mi koziołka w piersi na wiadomość, że znów mogłabym być królową. Że jednak będzie mi dane wywiązać się z obietnicy złożonej temu królestwu i jego ludowi, z przyrzeczeń składanych pasierbom, których zamierzałam kochać jak własne dzieci. Że może nawet zdołam zyskać pochwałę pani matki i zrealizować plany mego brata księcia. Tymczasem ku swemu rozbawieniu przekonuję się, poddając inspekcji własne uczucia — a nareszcie mam dość prywatności i spokoju, by móc to robić — otóż więc przekonuję się, że chyba lepiej być samotną niewiastą mającą stałe przychody i mieszkać w najwspanialszym pałacu Anglii, niż być którąś z kolei żoną Henryka i bać się własnego cienia. Pierwsi przybywają gwardziści, po nich jego druhowie — przystojni i wystrojeni jak zwykłe, dopiero na końcu z pewnym skrępowaniem pojawia się on, kulejąc na chorą nogę. Dygam głęboko, a kiedy wstaję, w nozdrza uderza mnie jakże dobrze mi znany smród niegojącej się rany. Nigdy więcej nie poczuję go na swojej pościeli, myślę, podchodząc doń i pozwalając mu się pocałować w czoło. Obrzuca mnie spojrzeniem z góry na dół, otwarcie, jakbym była koniem wystawionym na sprzedaż, a on kupcem. Przypominam sobie, jak powiedział dworzanom, że nieładnie pachnę i mam obwisłe piersi, i na twarz występuje mi rumieniec. — Dobrze wyglądasz — stwierdza niechętnie. W jego komplemencie chowa się uraza. Z pewnością łudził się, że uschnę z tęsknoty za nim i z żalu po nieodwzajemnionej miłości. — Czuję się dobrze — odpowiadam ze spokojem. — Miło cię widzieć, najjaśniejszy panie. Uśmiecha się na moje słowa. — Chyba nawet przez moment nie sądziłaś, że mógłbym cię potraktować niesprawiedliwie — oświadcza zadowolony na myśl o własnej wspaniałomyślności. — Jeśli będziesz mi dobrą siostrą, przekonasz się, że nie spotka cię krzywda. Kiwam głową i ponownie dygam. — Coś się w tobie zmieniło... — Zajmuje moje krzesło i gestem poleca, bym zasiadła przy nim na niższym, mniej okazałym. Robię, jak każe, po czym wygładzam na kolanach haftowaną spódnicę sukni w kolorze chabrów. — No mów. Umiem przejrzeć niewiastę, tylko na nią spojrzawszy, toteż wiem, że coś się w tobie zmieniło. Co takiego? — Czepek? — podsuwam. Potakuje skinieniem. — Do twarzy ci w nim. Bardzo do twarzy. Nie odpowiadam. Czepek jest skrojony na modłę francuską. Teraz kiedy na tronie zasiada Howardówna, król będzie musiał się przyzwyczaić do częstych zmian w dworskiej modzie. Pomijając to, odkąd nie noszę na głowie korony, wolno mi nosić, co mi się żywnie podoba. Zabawne — uśmiechnęłabym się, gdybym była w nastroju do śmiechu — że

bardziej się podobam królowi ubrana wedle swego gustu, niż kiedy starałam się zadowolić jego. Lecz to co mu odpowiada w niewieście, niekoniecznie musi odpowiadać w żonie. Katarzyna Howard może się o tym wkrótce przekonać. — Mam pewne wieści... — Król rozgląda się po okrojonym składzie mego dworu i swoich dworzanach stojących w pobliżu. — Zostawcie nas samych. Opuszczają komnatę powoli, tak wolno, jak się odważą. Wszyscy chcieliby wiedzieć, jaki jest cel królewskiej wizyty. Ja mam pewność, że nie poprosi mnie, bym wróciła na dwór. Jestem tego pewna, a zarazem brak mi tchu z ciekawości. — Pewne wieści, które mogą cię zdenerwować... — podejmuje, chcąc mnie przygotować na to, co usłyszę. Moja pierwsza myśl jest taka, że zmarła pani matka, z dala ode mnie, nie dowiedziawszy się, czy i jak ją zawiodłam. Dostrzegłszy moją minę, dodaje szybko: — Nie ma powodu do płaczu. Zakrywam usta grzbietem dłoni i gryzę się w kostki. — Nie płaczę — odpowiadam, opanowawszy się. — To dobrze — oddycha z ulgą. — Zresztą bez wątpienia spodziewałaś się takiego rozwoju wypadków. — Nie spodziewałam się — rzekę naiwnie. — Nie spodziewałam się tego tak prędko... — Czy nie powinni byli po mnie posłać, kiedy tylko stało się jasne, że jej stan jest poważny? — Cóż, to był mój obowiązek. — Twój obowiązek, najjaśniejszy panie? — Tak bardzo chcę się dowiedzieć, czy pani matka wspominała moje imię pod koniec życia, że ledwie zwracam uwagę na to, co mówi król. — Ożeniłem się — obwieszcza. — Ożeniłem. Pomyślałem, że powinienem ci o tym powiedzieć osobiście, zanim dojdą cię jakieś plotki. — Ale... ja myślałam, że chodzi o moją matkę. — O twoją matkę? Nie. Czemu miałoby chodzić o twoją matkę? Czemu miałbym zadać sobie tyle trudu, gdyby chodziło o twoją matkę? Chodzi o mnie. — Uprzedziłeś mnie, że to będą złe wiadomości... — Cóż mogłoby być dla ciebie gorszego niż świadomość, że poślubiłem inną niewiastę? Och, tysiąc rzeczy, tysiąc różnych rzeczy, odpowiadam w duchu, lecz milczę. Ogarnia mnie tak wielka ulga, iż pani matce nic nie jest, że muszę mocno złapać rękoma za poręcze krzesła i zacisnąć palce aż do bólu, by przybrać minę zafrasowaną i zasmuconą, czyli taką, jaką chciałby widzieć w tej chwili na mojej twarzy. — Ożeniłeś się — powtarzam głucho. — Tak — potwierdza. — Przykro mi z powodu twojej straty. Zatem to naprawdę koniec. Nie może już do mnie wrócić. Nigdy nie będę królową Anglii. Nie zdołam się zaopiekować małą Elżbietą, nie będzie mi dane pokochać księcia Edwarda, nie przyniosę dumy pani matce. To naprawdę koniec. Zawiodłam pokładane we mnie nadzieje i jest mi przykro z tego powodu. Lecz przynajmniej — na Boga! —

uwolniłam się od niego, nigdy więcej nie będę musiała z nim spać. To naprawdę, niezaprzeczalnie koniec. Muszę trzymać głowę opuszczoną i wbijać wzrok w posadzkę, żeby król przypadkiem nie dojrzał na mej twarzy promiennej radości. Nareszcie jestem wolna. — Ożeniłem się z damą wysokiego stanu — kontynuuje — z bardzo dobrego domu. Spokrewnioną z księciem Norfolk. — Z Katarzyną Howard? — pytam, zanim jego chwalipięctwo sprawi, że wyda mi się jeszcze żałośniejszy niż dotąd. — Owszem — przytakuje. — Życzę ci wiele szczęścia, najjaśniejszy panie — odzywam się ze spokojem w głosie. — Ona jest... — Akurat w tym momencie odchodzi mnie znajomość angielskiego i nie umiem znaleźć właściwego słowa. Chcę powiedzieć „czarująca”, ale za nic nie mogę sobie przypomnieć, jak się to mówi. — Jest młoda — kończę więc kulawo. Posyła mi szybkie twarde spojrzenie. — To dla mnie żadna przeszkoda. — Oczywiście, że nie — zgadzam się pośpiesznie. — Ona jest... czarująca, to miałam na myśli. Łagodnieje. — Owszem, jest urocza — podchwytuje z uśmiechem. — Wiem, że darzyłaś ją sympatią, kiedy ci służyła. — Tak. Zawsze była miłą towarzyszką. To bardzo urocze... stworzenie. — Omal nie powiedziałam „dziecko”, ale pohamowałam się w ostatniej chwili. Król zgadza się ze mną. — To moja różyczka — mówi. Ku memu przerażeniu oczy napełniają mu się łzami. Co za sentymentalny starzec! — Moja róża bez kolców — dodaje zmienionym głosem. — Czuję, że nareszcie ją znalazłem, nareszcie znalazłem niewiastę, na którą czekałem przez całe swoje życie. Siedzę w milczeniu. Pomysł jest tak osobliwy, że nie znajduję słów — ani angielskich, ani niemieckich — by zareagować. Czekał Przez cale swoje życie? Cóż, chyba czekał nie dość cierpliwie. Podczas długotrwałego czekania zdążył bowiem pożegnać trzy, nie, cztery żony, w tym mnie. I kto jak kto, ale Katarzyna Howard z pewnością nie jest różą bez kolców. Jest, jeżeli koniecznie trzeba się trzymać porównań z kwiatami, malutką stokrotką: uroczą, słodką, lecz zupełnie zwyczajną. Najzwyklejszą ze zwykłych niewiast, kwintesencją plebejuszki wyniesionej ponad stan, zajmującej miejsce lepszych od siebie. — Życzę ci wiele szczęścia, najjaśniejszy panie — powtarzam słabo. Nachyla się ku mnie. — Chyba będziemy mieli dziecko — szepcze — ale sza! Za wcześnie o tym mówić. Choć jest bardzo młoda, wywodzi się z niezwykle płodnego szczepu. I jest tego samego zdania... Kiwam głową. Ta pyszałkowatość, zwierzanie się mnie — zakupionej i umieszczonej w

jego łożu, gdzie bez skutku się trudził, napierając na moje ciało, szczypiąc mnie po łonie i miętosząc mi piersi — wzbudza we mnie taki wstręt, że nie umiem się zdobyć choćby na zdawkowe gratulacje, iż udało mu się przeprowadzić z tą młódką to, czego nie zdołał zrobić ze mną. — Jedzmy! — woła nagle, uwalniając mnie od zażenowania, nad którym nie umiałam zapanować, po czym wstaje i podaje mi rękę, jak gdybyśmy wciąż byli małżeństwem. Razem przechodzimy do wielkiej sali pałacu w Richmondzie, niegdyś ulubionej siedziby jego ojca, obecnie zaś mojej własności. Król zajmuje miejsce za wysokim stołem, ja zaś zostaję usadzona nie obok niego — jak wówczas gdy byłam jego królową — lecz w dole sali i w pewnej odległości, jakby dla przypomnienia, że wszystko się zmieniło i już nigdy nie znajdę się u jego boku jako królowa. Doprawdy nie trzeba mi o tym przypominać. Mam to nieustannie na uwadze.

Katarzyna Hampton Court, sierpień 1540 roku

Popatrzmy, co też mam... Mam osiem nowiuteńkich sukien i kolejne czterdzieści (czterdzieści! sama nie umiem uwierzyć, że aż tyle!) w trakcie szycia, a chociaż są już na ukończeniu, jestem bardzo niezadowolona ze szwaczek, które ociągają się z robotą, gdyż moim zamiarem jest wkładać inną suknię do wieczerzy każdego dnia, począwszy od teraz aż do mojej śmierci, i przebierać się co dzień trzykrotnie. To oznacza trzy suknie na dzień, co daje setki sukien rocznie, a że mogę dożyć pięćdziesiątych urodzin, razem to będzie... eee... z pewnością bardzo dużo. Tysiące. Mam też naszyjnik z diamentów ze złoto-diamentowymi bransoletkami do pary i dobranymi do nich kolczykami. Mam sobole, tak jak ona tuż po przyjeździe do Anglii, tylko że moją są jeszcze ładniejsze, mniej wyleniałe i bardziej błyszczące. Pytałam lady Rochford i usłyszałam od niej, że moje są zdecydowanie lepsze od tamtych, Anny. No to jeden problem z głowy. Mam barkę do własnej dyspozycji (pomyślcie tylko!), własną barkę z własnym mottem. Tak, mam nawet własne motto! A brzmi ono: „Non autre volonté que la sienne”, co w normalnym języku znaczy mniej więcej: „Wszystko z myślą o nim”. Wymyślił je mój wuj, a babka stwierdziła, że za bardzo bije po oczach, ale królowi i tak się podoba, powiedział nawet, że sam nie ująłby tego lepiej. Początku nie rozumiałam tych słów jak należy, ale teraz już wiem, ze wszystko co robię, mam robić z myślą o nim, czyli o królu. Teraz już więc wiem, czemu Henryk byt taki zachwycony, każdy mężczyzna byłby zachwycony, pod warunkiem oczywista, że jest dość naiwny, by uwierzyć, że druga osoba może mu się oddać całkowicie ciałem i duszą. Mam jeszcze własne komnaty w Hampton Court, prawdziwe królewskie komnaty! Nie do wiary! Te same pomieszczenia, w których służyłam jako dworka, teraz należą do mnie, bo to ja jestem królową i inni ludzie służą mnie. To samo łoże, do którego odprowadzałam wieczorem Annę i w którym ją co rano budziłam, teraz jest moje. A kiedy odbywa się turniej, te same zasłonki, które odgradzały ją w jej loży królewskiej, teraz odgradzają mnie, tylko że w miejsce złączonych liter H jak Henryk i A jak Anna widnieją wymyślnie splecione inicjały H i K jak Katarzyna. Ale i tak zamówiłam nowe, bo czułam się całkiem, jakbym musiała chodzić w pantofelkach po zmarłej, a nie widzę powodu, żeby tak było. Henryk mówi, że jestem

rozrzutnicą, bo te same zasłonki służyły wszystkim jego żonom, począwszy od pierwszej, lecz ja mu na to powiedziałam, że właśnie dlatego nie zamierzam na nie więcej patrzeć. I voilà! będę mieć też nowe zasłonki. Mam damy dworu, które sama sobie wybrałam, no, przynajmniej część z nich wybrałam. Tak czy siak, otaczają mnie dworki wywodzące się głównie z mojej rodziny. Największą damą na moim dworze jest lady Małgorzata Douglas, właściwie księżniczka — i proszę, teraz jej przyszło służyć mnie! Chociaż nie stara się zbytnio. Ktoś mógłby pomyśleć, że wcale nie jestem królową, sądząc po tym, jak zadziera nosa i patrzy na mnie z góry. Oprócz niej moimi dworkami jest jeszcze parę księżnych, moja przyrodnia babka i dwie starsze siostry, a także co najmniej tuzin innych Howardówien, o których nawet nie słyszałam, a które skądcić wynalazł mój wuj. Pierwsze słyszę, żebym miała aż tyle kuzynek. Reszta to moje dawne towarzyszki z czasów Norfolk House, które powyskakiwały jak króliki z kapelusza, żeby się dobrać do porcji szczęścia, jaka mi przypadła w udziale, i muszą się teraz ze mną liczyć, chociaż wtedy traktowały mnie całkiem inaczej. Mimo to mówię im, że nadal są moimi przyjaciółkami, tylko muszą pamiętać, że to ja jestem królową i że nie wolno mi schodzić poniżej pewnego poziomu. Mam dwa pieski salonowe, które nazwałam — w ramach żarciku — Henrykiem i Franciszkiem na wspomnienie moich kochanków z dawnych salonowych czasów: Henryka Manoxa i Franciszka Derehama. Kiedy usłyszały, jak wołam swoje pieski, Agnieszka i Joanna wybuchnęły głośnym śmiechem, bo przecież mieszkały ze mną w Norfolk House i dobrze wiedziały, o kim myślałam, nadając zwierzątkom imiona. Nawet teraz, ilekroć przywołuję do nogi futrzastego Henryka i Franciszka, śmiejemy się we trzy, bo pomyśleć tylko, że ci dwaj mężczyźni uganiali się za mną, a teraz, proszę, zostałam królową Anglii. Ciekawe, co też im chodzi po głowach, jak sobie przypomną chwile, kiedy trzymali mi ręce pod spódnicą czy gorsetem. Coś takiego jest zbyt wstrząsające, by w ogóle odważyć się o tym pamiętać, ale przez wzgląd na nich mam nadzieję, że umierają ze śmiechu, ja w każdym razie to robię. Mam stajnię pełną wierzchowców, pomiędzy nimi Bessy, ulubioną klaczkę. Bessy jest bardzo słodka i grzeczna, toteż zajmuje się nią najmilszy stajenny, który zabiera ją regularnie na przejażdżki, żeby nie obrosła tłuszczem ani się nie znarowiła. Ten stajenny ma na imię Johnny i spieka raka, ilekroć mnie widzi, co wykorzystuję i kiedy pomaga mi zsiąść z siodła, za każdym razem opieram mu obie ręce na ramionach i spoglądam na jego twarz czerwoną jak maki. Gdybym była zarozumiałą gąską (którą na szczęście nie jestem, mimo że tak utrzymuje mój wuj książę Norfolk), pochlebstwa dworzan już dawno przewróciłyby mi w głowie, jako że słyszę je z lewa i z prawa, od Johnny’ego ze stajni poczynając, a na arcybiskupie Gardinerze kończąc. Wszyscy mnie zapewniają, że jestem najlepszą żoną, jaką król kiedykolwiek miał — co, dziw nad dziwy, chyba jest prawdą. Wszyscy mnie zapewniają, że jestem najpiękniejszą królową na świecie — i to chyba też

jest prawdą, aczkolwiek niezbyt wielką zasługą, gdy się rozejrzeć po chrześcijańskich dworach. Wszyscy mnie zapewniają, że król jeszcze nigdy nikogo nie kochał tak bardzo jak mnie — i to też musi być prawdą, skoro sam mi to bez przerwy powtarza. Wszyscy mnie zapewniają, że cały dwór za mną przepada — i to na pewno jest prawdą, bo gdziekolwiek się ruszę, natykam się na wyznania miłosne, prośby i obietnice. Młodzi wielmoże, których spojrzenia ściągałam, będąc jeszcze dworką, w nadziei na umizgi i schadzkę, teraz stanowią trzon mego dworu, choć mogą mnie podziwiać tylko z daleka, ale i to jest bardzo miłe. Tomasz Culpepper zjawia się co rano i wieczór na wyraźne polecenie wuja, który w ten sposób pragnie mnie pozdrowić i życzyć mi dobrej nocy, a ja wiem, po prostu to czuję, że uroczy Tomasz Culpepper jest we mnie zakochany na zabój. Droczę się z nim i śmieję z niego, a on wodzi za mną wzrokiem, co strasznie mi się podoba. Dokądkolwiek się udam, mam na swoje zawołanie najwspanialszych panów tego królestwa, urządzają pojedynki, aby mnie rozerwać, stroją się, aby mi się przypodobać, tańczą ze mną i spacerują, uczą mnie polować i wożą po rzece, pojedynkują się w szrankach i rywalizują ze sobą w ćwiczeniach fizycznych, by zdobyć moje uznanie, robią dosłownie wszystko, z wyjątkiem może słupka, byle zasłużyć na moje względy. A król, niech Bóg go błogosławi, powiada do mnie: „Leć, moja duszko, leć i tańcz!”, a potem rozsiada się wygodnie i przygląda, jak jeden po drugim przystojny — och, jak przystojny! — dworzanin porywa mnie do tańca, i uśmiecha się, uśmiecha się jak dobry wujek, a kiedy wracam i siadam obok niego, nachyla się i szepcze mi do ucha: „Śliczności, najpiękniejsza istoto na moim dworze, oni wszyscy cię pragną, ale ty jesteś tylko moja... „. Czuję się jak we śnie. Nigdy nie byłam taka szczęśliwa w całym swoim życiu. Nawet nie wiedziałam, że tak wielkie szczęście jest możliwe. Odzyskałam dzieciństwo, którego tak naprawdę nie miałam: skore do zabawy przyjaciółki z Lambeth, młodzieńców pragnących mojej uwagi, mnóstwo pieniędzy do wydania i dobrotliwego starszego mężczyznę, który niczym kochający ojciec ma na mnie baczenie i nie pozwala nikomu powiedzieć przeciwko mnie jednego złego słowa, który obmyśla rozrywki z myślą o mnie i co dzień obdarowuje mnie prezentami. Jestem najszczęśliwszą młodą niewiastą w Anglii. Mówię to królowi, a on się uśmiecha i pogładziwszy mnie po twarzy, oświadcza, że zasługuję na to wszystko, gdyż niewątpliwie jestem najlepszą ze wszystkich niewiast. I to też jest prawda, gdyż zarabiam na swoje przyjemności, nie jestem bezczynna, mam swoje obowiązki i staram się z nich wywiązać najlepiej jak umiem. Oczywista wszystkie sprawy komnaty audiencyjnej pozostawiam mojemu szambelanowi, który musi się w moim zastępstwie uporać z petycjami, prośbami o pomoc i sprawiedliwość — ani myślę zawracać sobie głowy takimi rzeczami, a poza tym nigdy bym nie wiedziała, co zrobić z tymi wszystkimi biedakami i bezdomnymi siostrami zakonnymi, i pogrążonymi w rozpaczy kapłanami. Lady Rochford z kolei zajmuje się moim dworem i dopilnowuje, by sprawy toczyły się równie sprawnie jak za czasów królowej Anny.

Ja muszę tylko zadowolić najjaśniejszego pana. Jest już stary i choć apetyt w komnacie sypialnej przejawia jak młody mężczyzna, z trudem potrafi go zaspokoić z powodu zarówno zaawansowanego wieku, jak i ogromnej tuszy. Muszę więc uciekać się do wszystkich swoich małych sztuczek, żeby mu pomóc, drogiemu nieszczęśnikowi. Pozwalam mu patrzeć, jak zdejmuję odzienie, i nigdy nie gaszę przedwcześnie świec. Jęczę mu do ucha, jakbym traciła przytomność z pożądania, w co wszyscy mężczyźni lubią wierzyć, będąc w łożu z niewiastą. Mruczę doń, że żaden młody dworzanin do niego się nie umywa, że pogardzam ich młodymi gładkimi twarzami i płochymi pragnieniami, że potrzebny mi mężczyzna, prawdziwy mężczyzna. Jeśli akurat wypił za dużo albo z innej przyczyny zdaje się nazbyt zmęczony, by nade mną zawisnąć, stosuję sztuczkę, której nauczył mnie mój drogi Franciszek — siadam na nim okrakiem. On to uwielbia, dotąd coś takiego robiły dlań tylko ladacznice, gdyż to zakazana przyjemność, Bóg jeden wie dlaczego. Tym bardziej go więc podnieca, że młoda ładna żona z włosami rozpuszczonymi na ramionach dosiada go i dręczy niczym jawnogrzesznica ze Smithfieldu. A ja się nie uskarżam, bo w gruncie rzeczy wolę go ujeżdżać, niż dawać mu się gnieść, zmuszona wdychać ohydny zapach z jego ust i odór gnijącej rany na nodze, by tłumiąc mdłości, udawać rozkosz. Nie jest mi łatwo. Bycie żoną króla to nie tylko tańce i pikniki w ogrodzie różanym. Pracuję równie ciężko jak pierwsza lepsza dojarka, tyle że przynajmniej robię to w nocy i nikt nie musi wiedzieć, jakim kosztem. Nikt nie musi być świadom, że jestem tym zniesmaczona do wyrzygania ani że łamie mi serce myśl, że rzeczy, których się uczyłam z miłości i dla miłości, teraz wykorzystuję, by podniecić mężczyznę, co to lepiej by zmówił paciorek i poszedł prosto spać. Tak, nikt nie wie, jak ciężko pracuję, by zarobić na swoje sobole i perły. I nikt się nie dowie. Nie wolno mi pisnąć na ten temat choćby słówkiem. To tajemnica, pilnie strzeżona tajemnica. Co najdziwniejsze, właśnie wtedy gdy on wreszcie skończy i zacznie głośno chrapać, mnie ogarnia niezadowolenie i niechęć na to moje wielkie szczęście. Bywa, że wstaję i kręcę się niespokojnie po komnacie, nie mogąc zaznać wytchnienia. Czy już każdą noc będę spędzać na uwodzeniu mężczyzny, który mógłby być moim ojcem, a nawet dziadkiem? Mam dopiero piętnaście lat, czy już nigdy nie zaznam słodkiego pocałunku czystych ust ani nie poczuję gładkości młodej skóry lub sprężystej piersi napierającej na mój biust? Czy do końca swoich dni mam podskakiwać na czymś zmizerniałym i zwiotczałym i krzyczeć z udawanej rozkoszy, kiedy wreszcie drgnie i na moment powróci do życia? Gdy pod pierzyną się rozlegają królewskie fanfary, dokładając jeszcze smrodu do wydobywających się stamtąd miazmatów, całkiem tracę opanowanie i uciekam do swojej komnaty. A tam zawsze na mnie czeka lady Rochford, mój anioł stróż. Ona wie, jak to jest, wie, co muszę robić, i wie też, że w niektóre noce moje wysiłki pozostawiają mnie poirytowaną i przeczuloną. Ma na podorędziu dzban z pitnym miodem i jakieś słodkości, usadza mnie przy kominku i wkłada mi do ręki pełen kielich, a potem gładzi mnie po włosach, długo i

delikatnie, aż wreszcie mój gniew mija i znów jestem odprężona. — Wszystko to minie, jak mu urodzisz syna — szepcze tak cicho, że ledwie ją słyszę. — Jak tylko stwierdzisz, że jesteś brzemienna, zostawi cię w spokoju. Tylko żadnych więcej fałszywych alarmów. Musisz mieć absolutną pewność, zanim powiesz mu tym razem. Potem przez prawie rok będziesz go miała z głowy. A gdy przyjdzie na świat wasz drugi syn, twoja pozycja umocni się na tyle, że będziesz mogła poszukać przyjemności gdzie indziej. Nie będzie chciał o tym wiedzieć, nie będzie o to dbał. — Już nigdy nie zaznam przyjemności — oznajmiam płaczliwie. — Moje życie się skończyło, zanim na dobre się zaczęło. Mam tylko piętnaście lat, a już czuję się zmęczona jak staruszka. Jej dłonie masują mi ramiona. — Och, zaznasz — mówi z niezachwianą pewnością w głosie. — Życie jest długie, a niewiasta, jeśli tylko przeżyje, może szukać zaspokojenia na różne sposoby.

Jane Zamek w Windsorze, październik 1540 roku

Przewodzenie dwórkom tej królowej to żadna synekura, wiem, co mówię. Mam pod sobą dziewczęta, które w każdym porządnym miasteczku wychłostano by na rynku pod pręgierzem w najlepszym razie, a w najgorszym napiętnowano jako lafiryndy. Wybrane przez Katarzynę pannice z Lambeth to najbardziej rozhukana gromada, jaka kiedykolwiek mieszkała pod dachem statecznej szlachcianki. Wielka szkoda, że księżna nie poświęcała im więcej czasu. Katarzyna się upierała, żeby je przyjąć na swój dwór, a ja nie mogłam jej przecież odmówić, zwłaszcza że pozostałe damy to dla niej żadne towarzystwo — większość jest w wieku jej matki i została narzucona przez księcia Norfolk. Potrzeba jej przyjaciółek zbliżonych wiekiem, tylko że tych nie sposób określić mianem dziewcząt z dobrego domu, to niewiasty, rozwiązłe niewiasty, te same, które kiedyś sprowadziły Katarzynę na złą drogę i dawały jej zły przykład, a teraz są gotowe robić to samo, nawet na królewskim dworze. Coś podobnego byłoby niepodobieństwem na dworze królowej Anny i niebawem wszyscy przejrzą na oczy. Doprawdy nie wiem, co myśli sobie książę Norfolk, bo że najjaśniejszy pan folguje każdej zachciance swej młodej żony, nie podlega dyskusji. Wszelako apartamenty królowej winny być najczystszym pod każdym względem, najelegantszym miejscem całego królestwa, a nie wylęgarnią dziewuch, które posługują się językiem, od jakiego uszy puchną. Jestem jeszcze w stanie zrozumieć, że młoda królowa pała sympatią do Katarzyny Tilney i Małgorzaty Morton, chociaż są tak samo głośne i wygadane jak reszta. Agnieszka Restwold to jej zaufana powiernica z dziecinnych lat, więc też ujdzie w tłoku. Ale Joanna Bulmer? Nigdy nie uwierzę, że Katarzyna zaprosiła ją na swój dwór. Ani razu nawet o niej nie wspomniała. A tu proszę, Joanna Bulmer pisze w tajemnicy list, opuszcza męża i wkręca się do komnat nowej królowej, ta zaś ma nazbyt dobre serce bądź też nazbyt wiele do stracenia — w obawie przed sekretami, jakie mogłyby wyjść na światło dzienne — że w żaden sposób nie protestuje. Ale co to może znaczyć? To, że do apartamentów królowej, do najlepszego, najbardziej pożądanego miejsca na dworze i w całym królestwie wkręca się osoba znająca sekrety Katarzyny z czasów dzieciństwa? Co takiego się wydarzyło w przeszłości, w latach dziecięcych królowej, by nie mogła sobie pozwolić na odkrycie rąbka tajemnicy? I czy aby

na pewno można ufać Joannie Bulmer, że będzie trzymać język za zębami? Na dworze? Na dworze takim jak ten? Gdzie wszyscy wiecznie strzępią sobie języki i plotkują o najjaśniejszej pani? Jaką mam władzę nad dworkami królowej, skoro jedna z nich jest w posiadaniu sekretu tak potężnego, że może szantażować moją mocodawczynię groźbą, iż go ujawni? Takie są przyjaciółki i najbliższe towarzyszki Katarzyny i choćbym stanęła na głowie, nie naprawię ich, ale miałam nadzieję, że przynajmniej starsze damy dworu wprowadzą nieco porządku i godności w ten chaos, który nowej królowej najwyraźniej odpowiada. Najszlachetniejsza ze wszystkich Małgorzata Douglas, siostrzenica króla, wprawdzie tylko dwudziestoletnia, mogłaby coś zmienić, lecz co z tego, skoro jej nigdy nie ma. Zwyczajnie znika z komnat królowej na długie godziny z rzędu, a jej największa przyjaciółka, Maria księżna Richmond, która krótko była zamężna z Henrykiem Fitzroyem, idzie w jej ślady. Bóg jeden raczy wiedzieć, gdzie się obie podziewają. Obydwie są pono utalentowanymi poetkami i wielbicielkami ksiąg, co im się bardzo chwali. Jednakże wolałabym wiedzieć, z kim czytają i rymują po całych dniach. A także czemu nigdy nie mogę ich znaleźć. Pozostałe dworki to w głównej mierze krewniaczki królowej: jej starsza siostra, ciotka, synowa jej przyrodniej babki, sieć Howardówien i Boleynówien, nie wyłączając Katarzyny Carey, która zdążyła wrócić na czas, by odnieść korzyść na kolejnym wywyższeniu jednej ze swojego rodu. Wszystkie one dbają wyłącznie o siebie, są tutaj, by zaspokoić własne ambicje, i nie robią nic, by mi pomóc w zapanowaniu nad tym hulaszczym dworem, żeby wreszcie zaczął wyglądać jak należy. Nic nie jest tak, jak być powinno. Jestem przekonana, że lady Małgorzata spotyka się z kimś potajemnie, to głuptaska, w dodatku gorącokrwista głuptaska. Została już raz surowo upomniana przez swego królewskiego wuja, który wymierzył jej karę za samowolne przyrzeczenie małżeństwa, nie najgorszego zresztą. Obiecała poślubić Tomasza Howarda, jednego z naszego rodu. Nieszczęsny umarł w Tower, gdzie trafił za próbę uwiedzenia Tudorówny, ona zaś została zesłana do klasztoru brygidek w Londynie, później przemianowanego na Syon House po zawłaszczeniu przez króla, i przebywała tam do czasu, aż uzyskała przebaczenie Henryka w zamian za obietnicę, że poślubi wyłącznie wskazanego przezeń kandydata. Tymczasem teraz znów wymyka się ukradkiem zaraz po śniadaniu i wraca na ostatnią chwilę przed wieczerzą, po drodze poprawiając czepek i chichocząc do siebie. Powtarzam Katarzynie, że powinna lepiej pilnować swoich dworek i trzymać je pewną ręką, aby nie przynosiły jej wstydu, lecz ona sama większość czasu spędza na polowaniach, tańcach lub zalecankach z młodymi dworzanami, toteż jej zachowanie pozostawia tyle samo do życzenia co zachowanie niesfornych dworek, a może nawet więcej. Być może przesadzam. Być może król naprawdę wszystko jej przebaczy, tego lata sprawia bowiem wrażenie młodego mężczyzny zakochanego bez pamięci. W czasie letniego objazdu królestwa zabrał ją do wszystkich swoich ulubionych zamków i pałacyków, dotrzymywał jej kroku, wstając skoro świt na polowanie, jadając w rozpiętych

w lesie pawilonach, popołudniami urządzając specjalnie dla niej spływy rzeką lub rozgrywki łucznicze bądź turnieje jeu de paume albo quintaine, wieczorami zaś długie uczty i ciągnące się w noc muzykowanie i tańce. Potem oczywiście brał ją do łoża, a nazajutrz znów był na nogach o wschodzie słońca. Wodził za nią rozanielonym wzrokiem i nie przestawał się uśmiechać, gdy wirowała w ramionach najprzystojniejszych dworzan, śmiejąc się i śmiało z nimi obejmując. Kuśtykał wszędzie za nią, nieodmiennie zachwycony, nie zważał na ból w nodze i obżerał się jak za młodu, dziś ma go nie być na wieczerzy w wielkiej sali, powiadają, że opadła go lekka gorączka. Moim zdaniem jest na skraju wyczerpania od tej ciągłej aktywności. Minione trzy miesiące przeżył tak, jakby był młodym oblubieńcem, gdy tymczasem jest już w wieku dziadka. Katarzyna nie przejmując się nim, idzie na wieczerzę sama, pod rękę z Agnieszką, lady Margaret jak zwykle zjawia się na ostatnią chwilę i zajmuje miejsce tuż za nią. Zauważam, że nigdzie nie ma księcia Norfolk. Musi być przy królu. Przynajmniej on troszczy się o zdrowie najjaśniejszego pana. Źle na tym wyjdziemy, jeśli król zachorzeje, nie pozostawiając Katarzyny przy nadziei.

Katarzyna Hampton Court, październik 1540 roku

Król nie chce mnie widzieć, całkiem jakby się na mnie obraził, co jest niesłychaną niesprawiedliwością, gdyż byłam absolutnie czarującą żoną przez miesiące z rzędu, a co najmniej przez dwa miesiące, i ani razu nie usłyszał ode mnie złego słowa, choć Bóg świadkiem, że powód by się znalazł, i to niejeden. Wiem, że musi do mnie przychodzić co noc i przecież dzierżę to w milczeniu, a nawet z uśmiechem, jakbym naprawdę go pragnęła, ale czy naprawdę musi zostawać w moim łożu? Na całą noc? I czy naprawdę musi tak okropnie pachnieć? Nie chodzi tylko o jątrzącą się ranę, ale również o fanfary, jakby był heroldem podczas turnieju, bo choć w pierwszej chwili zawsze chce mi się śmiać, to oczywista uważam to za obrzydliwe. Rankiem muszę otwierać okna na rozcież, żeby się pozbyć nieprzyjemnej woni z komnaty sypialnej, ale ona uparcie się trzyma pościeli i kobierców. Znoszę to z coraz większym trudem. Czasami myślę, doprawdy ogarniają mnie takie myśli, że nie dam rady wytrzymać ani jednego dnia dłużej. Wszelako nigdy się nie poskarżyłam, więc on też nie ma powodu, żeby się na mnie żalić. No to w takim razie dlaczego nie chce mnie widzieć? Ktoś powiedział, że dostał gorączki i nie życzy sobie, bym go widziała w takim stanie, pozbawionego sił. Ja mimo to boję się, że się mną znużył. A skoro się mną znużył, zaraz stwierdzi, że wcześniej zaręczyłam się z kimś innym i nasze małżeństwo było od początku nieważne. Bardzo mnie to niepokoi, toteż mimo że Agnieszka i Małgorzata zapewniają mnie, że król nigdy się mną nie znuży, że to niemożliwe, gdyż wprost za mną przepada i każdy to widzi, ja wiem swoje, bo ich tu nie było, kiedy postanowił odprawić królową Annę i wszystko potoczyło się po jego myśli, sprawnie i gładko do tego stopnia, że ledwieśmy się zorientowali, co się w ogóle dzieje. Oczywista ona nie miała o niczym pojęcia do samego końca. Nikt nie wie lepiej niż ja, z jaką łatwością przychodzi królowi pozbyć się niechcianej żony. Posyłam mu wiadomość co rano i zawsze dostaję odpowiedź z zapewnieniem, że najjaśniejszemu panu się polepsza, mimo to ogarnia mnie strach, że on umiera, co nie byłoby niczym dziwnym, biorąc pod uwagę jego podeszły wiek. Ale jeżeli król umrze, co będzie ze mną? Czy zatrzymam suknie i klejnoty? I czy nadal będę królową, chociaż on będzie martwy?

W końcu nie wytrzymuję i z trudem doczekawszy do końca wieczerzy, przywołuję gestem Tomasza Culpeppera, który natychmiast podchodzi do wysokiego stołu i staje przy mnie, taki pełen szacunku i uległości, że mówię doń wspaniałomyślnie: — Możesz usiąść. — Kiedy już siedzi, pytam go: — Powiedz szczerze, jak się czuje miłościwy pan? Spogląda na mnie uczciwymi błękitnymi oczyma — jest nieziemsko przystojny, trzeba to powiedzieć — i odpowiada: — Miłościwy pan zapadł na gorączkę, wasza wysokość, ale z utrudzenia, nie od rany na nodze. Nie niepokój się. Byłby wielce zasmucony, gdyby dostarczył ci powodu do niepokoju. Jest przemęczony i zgrzany, to wszystko. Czuję taką ulgę, że popadam w sentymentalne tony. — Martwiłam się — przyznaję. — Bardzo się o niego martwiłam... — Nie ma potrzeby, żebyś martwiła się dalej — zapewnia mnie cicho. — Powiedziałbym ci, gdyby coś było nie tak. Będzie zdrów jak ryba w ciągu kilku dni. Masz moje słowo. — Ale moja pozycja... — Twoja pozycja jest nie do pozazdroszczenia! — wykrzykuje, lecz zaraz ścisza głos. — Powinnaś odbierać zaloty od swego ukochanego, a nie panować na dworze i naginać swoje życie do pragnień mężczyzny, który mógłby być twoim dziadkiem! Te słowa są tak nieoczekiwane ze strony Tomasza Culpeppera, dworzanina doskonałego, że popychają mnie do nieostrożności i wyznania mu prawdy, tak jak on przed chwilą uczynił. — Prawdę mówiąc, mogę o to winić tylko siebie. Sama chciałam być królową. — Zanim się dowiedziałaś, co to znaczy. — Tak. Popadamy w milczenie. Nagle zdaję sobie sprawę, że znajdujemy się przed całym dworem i że wszyscy na nas patrzą. — Nie mogę z tobą tutaj rozmawiać — bąkam. — Ludzie się na nas gapią. — Będę ci służył w każdy sposób, w jaki umiem — odpowiada szeptem. — Teraz największą przysługą, jaką mogę ci wyświadczyć, jest odejście od tego stołu, więc to właśnie zrobię. Nie chcę dać nikomu zaczynu dla plotek. — Jutro o dziesiątej będę się przechadzać w ogrodach — informuję. — Mógłbyś też tam przyjść. Miałam na myśli mój ogród różany. — O dziesiątej — powtarza z niskim ukłonem i wraca do swego stołu, ja zaś kieruję uwagę na lady Małgorzatę, jakby nic wyjątkowego nie miało miejsca. Uśmiecha się do mnie lekko. — To urodziwy młody mężczyzna — zauważa. — Wszelako nie dorasta do pięt twemu bratu Karolowi. Odszukuję wzrokiem Karola, który spożywa wieczerzę w towarzystwie swoich kompanów. Nigdy mi nawet nie przyszło do głowy, że jest przystojny, no ale z drugiej

strony prawie wcale go nie widywałam, dopóki nie znalazłam się na dworze. Został odesłany z domu na nauki, kiedy był małym chłopcem, a potem ja trafiłam do siedziby naszej babki księżnej. — Co za dziwna uwaga — stwierdzam. — Chyba nie zapałałaś afektem do Karola, co? — Dobry Boże, skądże! — wykrzykuje i płoni się jak róża. — Każdy człowiek wie, że mnie nawet nie wolno pomyśleć o mężczyźnie. Spytaj, kogo chcesz. Król mi zabronił. — A więc jednak! — klaszczę w ręce. — Lady Małgorzato, ty spryciaro! Zakochałaś się w moim bracie! Ukrywa twarz w dłoniach i zerka na mnie spomiędzy palców. — Tylko nie mów nikomu... — błaga mnie. — No dobrze, skoro ładnie prosisz. Ale powiedz, obiecał, że się z tobą ożeni? Potakuje wstydliwie. — Tak bardzo się kochamy! Mogłabyś się za nami wstawić u króla? Jest taki surowy! Ale my po prostu nie możemy żyć bez siebie... Uśmiecham się do mego brata. — Jakże się cieszę! — mówię pogodnie. Bardzo mi się podoba, że mogę wyświadczyć przysługę siostrzenicy króla. — Ależ wam wyprawimy wspaniałe weselisko!

Anna Pałac w Richmondzie, październik 1540 roku

Otrzymałam list od mego brata księcia, zupełnie niemożliwy list, który tyleż mnie pogrążył w rozpaczy, co rozgniewał. Wilhelm nie przebierając w słowach, uskarża się na najjaśniejszego pana i nakazuje mi bądź wracać do domu, bądź upierać się przy moim małżeństwie, bądź w przeciwnym razie już nigdy nie nazywać się jego siostrą. Przy czym nie oferuje mi żadnej rady, w jaki sposób powinnam się upierać przy małżeństwie, najwyraźniej nie mając pojęcia, że król zdążył się ponownie ożenić, ani też pomocy, gdybym faktycznie zechciała wrócić do domu. Wnoszę więc z tego — co zapewne było jego intencją, gdy pisał do mnie, dając mi do wyboru same niemożliwości — że pozostaje mi ostatnie rozwiązanie: już nigdy nie nazwać się jego siostrą. Niewielka to strata! Gdy mnie tu wysyłał, gdy przydzielał mi żebrzącego ambasadora, gdy „zapomniał” dostarczyć pisemny dowód rozwiązania zaręczyn z Franciszkiem Lotaryńskim, nie zachował się wobec mnie jak brat. Teraz także nie zachowuje się jak brat. Zwłaszcza że książę Norfolk z połową członków królewskiej rady wpadają do Richmondu wściekli, jako iż oczywiście zdołali przejąć list Wilhelma, ledwie opuścił jego ręce, skopiowali go, przetłumaczyli i zapoznali się z treścią na długo przed tym, zanim trafił do mnie, i teraz domagają się odpowiedzi, czy moim zdaniem mój brat książę nakłoni cesarza do wojny przeciwko Henrykowi i Anglii w ramach obrony mej czci. Z całym spokojem, na jaki mnie stać, wyjaśniam im, że cesarz raczej nie rozpęta wojny za poduszczeniem mego brata księcia i że — przede wszystkim — ja nie mam z tym nic wspólnego, gdyż wcale nie oczekuję zbrojnego występowania w mojej obronie. — Wszelako uprzedzam jego królewską mość — dodaję, mówiąc wolno i wyraźnie i zwracając się prosto do księcia Norfolk — że Wilhelm postąpi wedle własnego uznania. Nigdy nie słuchał moich rad. Kiedy Tomasz Howard wydaje się nieprzekonany, odwracam się do Ryszarda Bearda i mówię doń po niemiecku: — Spróbuj wytłumaczyć jego książęcej mości, że gdybym miała jakikolwiek wpływ na swojego brata, byłabym się postarała, aby dostarczył dokument zaświadczający o zerwaniu zaręczyn z Franciszkiem Lotaryńskim. Ryszard Beard przekłada moje słowa na angielski, co powoduje, że ciemne oczy księcia Norfolk ciemnieją jeszcze bardziej, a ja uprzytamniam sobie swój błąd. — Tylko że one nie zostały zerwane. Kiwam głową.

— Faktycznie, zapomniałam o tym. Howard obdarza mnie chłodnym uśmiechem. — Wiem, że nie masz władzy nad swoim bratem — przyznaje łaskawie. Ponownie kieruję swoje słowa do Ryszarda Bearda. — Spróbuj jeszcze zwrócić uwagę jego książęcej mości na to, iż tenże list od mego brata w istocie zaświadcza o mojej niewinności i całkowitej uległości względem woli najjaśniejszego pana, jasno pokazując, że Wilhelm nie wiąże ze mną żadnych nadziei, a wręcz grozi mi wykluczeniem z familii. — Ryszard Beard tłumaczy to, co powiedziałam, i chłodny uśmiech księcia Norfolk poszerza się nieznacznie. Konkluduję zatem: — Cokolwiek myśli i robi mój brat, czymkolwiek mi grozi i jakkolwiek się burzy, wszystko to nie ma ze mną nic wspólnego. Bogu niech będą dzięki, że choć należą do rady królewskiej, nie podzielają paranoi najjaśniejszego pana i nie dopatrują się spisków tam, gdzie ich nie ma — chyba że akurat im to odpowiada. Wyłącznie gdy odpowiada im pozbyć się przeciwnika takiego jak Tomasz Cromwell albo rywala takiego jak nieszczęsny lord Lisie, wyolbrzymiają strachy króla i utwierdzają go w przekonaniu, że zagrożenie jest rzeczywiste. Henryk bowiem żyje w ciągłej obawie przed tym czy innym wrogiem, a jego rada zręcznie pogrywa na jego wewnętrznym niepokoju, tak jak muzyk uderzający we właściwą strunę kiedy trzeba. Jeśli tylko nie uznają, że stanowię zagrożenie dla nich, nie rozbudzą królewskich obaw co do mojej osoby. Tylko dlatego kruchy rozejm pomiędzy miłościwym panem a mną nie zostaje zerwany za sprawą niewyparzonego języka mego brata księcia. Zastanawia mnie, czy Wilhelm choćby przez chwilę pomyślał, że jego list może mnie wystawić na niebezpieczeństwo. Albo co gorsza: czy zdawał sobie z tego sprawę i wybrał takie, a nie inne słowa z premedytacją, świadom konsekwencji, jakie mogą na mnie spaść. — Czy twoim zdaniem Wilhelm przyczyni nam kłopotów? — pyta mnie prosto z mostu Tomasz Howard. Odpowiadam mu po niemiecku, chcąc wyrazić się precyzyjnie. — Jeśli nawet, nie zrobi tego dla mnie, wasza książęca mość. Nigdy nie robi niczego dla mnie. Nie wyświadczył mi ani jednej przysługi poza tą, że mnie od siebie uwolnił. Być może wykorzysta mnie jako pretekst, lecz na pewno nie będzie walczył o mnie. Poza tym szczerze wątpię, żeby cesarz zechciał się udać na wojnę z królem Anglii w obronie jego czwartej żony, skoro najjaśniejszy pan już sobie przygruchał piątą. Richard Beard sumiennie przekłada moją odpowiedź na angielski i widzę, że obaj z Norfolkiem ledwie hamują śmiech. — Zatem mam twoje słowo, milady? — upewnia się książę. Potakuję skinieniem. — Masz je, milordzie. Co istotne, ja nigdy nie łamię danego słowa. Nie zamierzam przyczynić najjaśniejszemu panu żadnych kłopotów. Chcę po prostu żyć tutaj w samotności i w spokoju. Książę rozgląda się okiem konesera pięknych budowli. Wybudował dla siebie wspaniałą siedzibę, hojnie posiłkując się elementami z rozgrabionych klasztorów.

— Jesteś tu szczęśliwa? — Jestem — poświadczam i uświadamiam sobie, że to szczera prawda. — Jestem tu bardzo szczęśliwa.

Jane Hampton Court, październik 1540 roku

Powinnam była przestrzec lady Małgorzatę Douglas, żeby się nie wdawała w konszachty z mężczyzną, który może ją wpakować w kłopoty, lecz tak mnie zaabsorbowało trzymanie w ryzach Katarzyny w pierwszym okresie jej małżeństwa, że nie pilnowałam dam dworu jak trzeba. Poza tym lady Małgorzata to siostrzenica króla, córka jego starszej siostry. Kto mógł przypuszczać, że najjaśniejszy pan będzie za nią wodził podejrzliwym okiem w początkach nowego małżeństwa? Kiedy jak mówi nam wszystkim, po raz pierwszy w życiu znalazł prawdziwe szczęście? Jak mogłam się spodziewać, że w trakcie słodkich miesięcy poślubnych będzie planował pojmanie własnej siostrzenicy? Oto bowiem cały Henryk. Przebywam na jego dworze wystarczająco długo, by wiedzieć, iż sprawy, które mogą mu umykać, gdy się ugania za wybranką serca, pojawiają się w polu jego zainteresowania z chwilą, gdy już ją dopadnie. Nic bowiem nie jest w stanie odciągnąć uwagi króla na dłużej. Nic nie jest w stanie ukoić jego obaw co do urojonych bądź rzeczywistych spisków. Jak tylko gorączka zelżała i podniósł się z łoża boleści, natychmiast zaczął się rozglądać po dworze, by stwierdzić, kto źle się prowadził pod jego nieobecność. A mnie tak pochłonęły starania, by choć cień podejrzenia nie padł na królową i jej towarzyszki, że całkiem wyleciały mi z głowy starsze damy dworu. Zresztą przypuszczam, że lady Małgorzata Douglas i tak nie posłuchałaby mojej rady i wszelkie próby przemówienia jej do rozsądku jak zwykle spełzłyby na niczym — Albowiem jak każdy z rodu Tudorów kieruje się sercem, dopiero po fakcie próbując znaleźć rację dla swego postępowania. Lady Małgorzata Douglas niczym się pod tym względem nie różni od swej matki, Małgorzaty królowej Szkotów, która swego czasu zakochała się bez pamięci w niewłaściwym mężczyźnie. Zaledwie przed paroma laty jej córka poślubiła w sekrecie Tomasza Howarda, mego krewniaka, i miała możliwość cieszenia się nim przez kilka dni, zanim najjaśniejszy pan się dowiedział o tym małżeństwie i wtrącił do Tower impertynenckiego młodzika. Tomasz wyzionął ducha za niecałe pół roku, a ją okryła hańba. No tak! No tak! Nic w tym dziwnego. Głąb, kto uważa, że królewska siostrzenica może wyjść za mąż, za kogo chce, zwłaszcza jeśli wybrankiem jest jeden z Howardów. Pierwszym naiwnym okaże się ten, kto stwierdzi, że najznaczniejszy ród w królestwie, któremu przysługują zadawnione prawa do tronu, może się zbliżyć do korony jeszcze

bardziej tylko dlatego, że jakaś dziewczyna straciła głowę dla męskich ciemnych oczu, wesołego uśmiechu i beztroskiego podejścia do życia. Miłościwy pan zarzekał się, że da jej nauczkę, przypominając o obowiązkach wiążących się z zajmowaną przez nią pozycją, i faktycznie przez jakiś czas żyła we wdowieństwie i ze złamanym sercem. Ale czas leczy wszystkie rany. Już wcześniej się domyślałam, że coś jest na rzeczy, a wystarczyło parę tygodni, by zaczęli się domyślać wszyscy. Kiedy króla złożyła gorączka, para młodych zupełnie zarzuciła próby tajenia swojego romansu i każdy kto miał oczy, mógł zobaczyć, że królewska siostrzenica zabujała się w bracie królowej, Karolu. Kolejny Howard, oczywiście, i mężczyzna o już wyrobionej pozycji na dworze: członek królewskiej rady i nieostatni w rodzie. Co też miał nadzieję zyskać na podobnym mariażu? Howardowie owszem, są chorobliwie ambitni, ale Karol musiał zdawać sobie sprawę, że to jednak za wysokie jak dla niego progi. Na Boga, czy mu się wydawało, że obejmie panowanie w Szkocji dzięki tej dziewczynie?! Już się widział w roli królewskiego małżonka?! A ona? Czy nic jej przed nim nie ostrzegało? I co w ogóle jest w tych Howardach, że stanowią magnes dla Tudorów? Można by pomyśleć, że w grę wchodzi tajemna sztuka alchemii wzmacniająca wzajemne przyciąganie, jak miód w wypadku much. Mimo wszystko powinnam była ją ostrzec, że ta sprawa wyjdzie na jaw. To było jasne jak słońce. Żyjemy przecież w pałacu ze szkła, jak gdyby weneccy rzemieślnicy z Murano obmyślili nową technikę, specjalnie dla nas. Na tym dworze nie uchowa się żadna tajemnica, żadna zasłona nie jest dość szczelna, żadna ściana dość gruba. Prędzej czy później wszystko wychodzi na jaw. Prędzej czy później każdy wie o wszystkim. A gdy już wiedza się staje tajemnicą poliszynela, rozbija się na miriady kaleczących odłamków. Zatem udaję się do księcia Norfolk i tylko cudem złapawszy go na przystani przed wypłynięciem barką, pytam: — Możemy porozmawiać, milordzie? — Czy to coś ważnego? Zaraz będzie odpływ. — Chodzi o lady Małgorzatę Douglas — informuję krótko. — Zakochała się w Karolu Howardzie. — Wiem. Są już po ślubie? Jestem wstrząśnięta taką supozycją. — Gdyby byli, mógłby się uważać za martwego. Myśl o bracie królowej, krewniaku księcia, skazanym i straconym za zdradę, nie wywołuje w nim żywszych uczuć. To też aż nazbyt znajoma myśl, więc odpędzam ją pośpiesznie. — Chyba że król, na fali uniesienia spowodowanego swoim szczęśliwym małżeństwem, przebaczyłby młodym. — To możliwe — przyznaję. — Katarzyna mogłaby się za nimi wstawić. — Zgoda, jak dotąd niczego jej nie odmówił. Tylko że prosiła go wyłącznie o klejnoty i

tasiemki — powiadam. — Czy to dobry pomysł, by zwracała się doń w sprawie małżeństwa swego brata z jego siostrzenicą? Czy najjaśniejszy pan nie zacznie czegoś podejrzewać? — Nie zacznie podejrzewać czego konkretnie? Rozglądam się dookoła. Wioślarze są zbyt daleko, by nas słyszeć, wszyscy słudzy noszą liberię Howardów. Mimo to podchodzę o krok bliżej. — Najjaśniejszy pan może zacząć podejrzewać, że planujemy przejęcie tronu. Co się przydarzyło Henrykowi Fitzroyowi, kiedy poślubił naszą Marię? Co się stało z młodym Tomaszem Howardem, kiedy się ożenił z lady Małgorzatą? Ilekroć ma miejsce ślub Howarda i Tudora, ktoś umiera. — Jednakże gdyby król był we wspaniałomyślnym nastroju.— ponownie zaczyna swoje książę Norfolk. — To twój spisek! — Nareszcie przeglądam na oczy. Książę uśmiecha się skromnie. — Skądże. Ale umiem dostrzec naszą korzyść, gdyby doszło co do czego. Panujemy na tak znacznym kawałku północy Anglii, że miło by było ujrzeć na tronie Szkocji Howarda. Syn Howardów noszący koronę Szkocji, wnuk Howardów władający Anglią. Gra jest warta świeczki, nie uważasz? Warto zaryzykować i przekonać się, czy nasza dziewczyna podoła zadaniu. Tracę na chwilę głos w obliczu jego obezwładniającej ambicji. — Król przejrzy spisek — mówię niechętnie, powodowana strachem. — Być może jest zakochany, ale nie ogłupiały z miłości. I przede wszystkim jest śmiertelnie niebezpiecznym przeciwnikiem, milordzie. Wiesz o tym dobrze. Staje się bezwzględny, gdy ma choćby cień podejrzenia, że zagrożone jest jego dziedzictwo. Książę Norfolk potakuje skinieniem. — Na szczęście mamy mnóstwo młodych Howardów, gdyby drogiemu Karolowi powinęła się noga. A głupiutka lady Małgorzata może spędzić kolejny rok czy dwa u brygidek, nikt nie będzie za nią tęsknił. Nawet w najgorszym razie nic na tym nie stracimy. — Czy Katarzyna ma próbować ich ocalić? — pytam, drżąc. — Tak — odpowiada niedbale. — To wielka gra i toczy się o wysoką stawkę. Ryzyko też musi być duże. Z tymi słowy stawia stopę na trapie i wkracza na pokład czekającej przy brzegu barki. Przyglądam się, jak pachołkowie odwiązują cumy i barkę porywa nurt rzeki. Wioślarze trzymają wiosła pionowo niczym lance i na głośną komendę równocześnie opuszczają je do zielonkawej wody. Na dziobie proporzec z herbem Howardów rozwija się i trzepocze, podczas gdy barka sunie z prądem wspomagana przez silne pchnięcia wioseł. Mija parę chwil i książę Norfolk znika mi z oczu.

Katarzyna Hampton Court, październik 1540 roku

Jak jakaś głupia sterczę w ogrodzie różanym już o wpół do dziesiątej. Nie mogę nikomu powierzyć swego sekretu, że spotykam się potajemnie z Tomaszem Culpepperem, więc jak tylko dzwony na wieży wybijają godzinę dziesiątą, posyłam swoje dworki przodem do komnat, sama zaś zwłóczę. Ledwie zdążyły zniknąć za zakrętem, w murze otwiera się furtka i wchodzi przez nią Tom. Idzie jak młody mężczyzna. Nie ciągnie tłustej chromej nogi jak król. Stąpa na palcach niczym tancerz albo jakby w każdej chwili był gotów rzucić się do ucieczki czy walki. Czuję, że się uśmiecham, i nic nie mówię, a on zbliża się do mnie i zagląda mi w twarz, również milcząc. Patrzymy na siebie przez długą, bardzo długą chwilę i po raz pierwszy od dawna nie zastanawiam się, co powinnam powiedzieć ani nawet czy dobrze się prezentuję. Po prostu chłonę jego widok. — Tomaszu... — sapię, a że jego imię samo w sobie ocieka słodyczą, mój głos wydaje się rozmarzony. — Wasza wysokość... — odpowiada. Delikatnie ujmuje moją dłoń i unosi ją do ust, by złożyć na niej pocałunek. W ostatniej chwili przed tym, zanim muśnie skórę wargami, trzepocze powiekami i zerka na mnie tymi swoimi błękitnymi oczętami, a ja czuję, że miękną mi kolana — tylko na to spojrzenie i na ten dotyk. — Dobrze się czujesz? — pyta. — Tak — mówię. — O, tak... A ty? Kiwa na to głową. Stoimy bez ruchu, jakby właśnie ucichła taneczna muzyka, wprost naprzeciwko siebie, zaglądając sobie wzajemnie oczy. — A król? — dodaję. Omal o nim nie zapomniałam. — Ma się znacznie lepiej tego ranka — zapewnia mnie. — Medyk zadał mu ziół na przeczyszczenie wczorajszego wieczora i choć przez parę godzin trudził się usilnie, w końcu udało mu się wydalić ogromny stolec, co poprawiło jego samopoczucie. Odwracam głowę na samą myśl o tym, a Tomasz śmieje się cicho. — Wybacz. Jestem do tego przyzwyczajony. Wszyscy w królewskiej komnacie mamy z takimi rzeczami do czynienia na co dzień i przywykliśmy roztrząsać kwestie zdrowotne jego królewskiej mości w najdrobniejszych szczegółach. Nie chciałem wszakże...

— Nic się nie stało — wpadam mu w słowo. — Też powinnam wiedzieć o tych sprawach. — Przypuszczam, że to normalne, gdy człowiek osiągnie pewien wiek... — Moja babka jest w tym samym wieku co król, a mimo to nie rozprawia na okrągło o ziółkach na przeczyszczenie ani nie roztacza wokół siebie woni wychodka. Tomasz ponownie wybucha śmiechem. — Cóż, obiecuję, że jak dożyję czterdziestki, pójdę się utopić. Nie umiałbym sobie radzić ze starością ani permanentnymi wzdęciami. Teraz i ja się śmieję, tak zabawna wydaje mi się myśl o tym młodzieńcu wykoślawionym przez podeszły wiek i cierpiącym na wzdęcia. — A właśnie że dożyjesz wieku króla — przewiduję. — Zrobisz się równie gruby jak on i będzie cię otaczał wianuszek kochających prawnuków oraz stara żona. — Och, nie sądzę, żebym kiedykolwiek się ożenił. — Nie? — Nawet o tym nie myślę. — Czemuż to? Przygląda mi się z natężeniem. — Jestem zakochany po uszy. Jestem zakochany na amen. Potrafię myśleć tylko o jednej niewieście, ale ona nie jest już wolna... Brakuje mi tchu. — Naprawdę? Czy ona wie? Uśmiecha się do mnie. — Nie mam pojęcia. Twoim zdaniem powinienem jej powiedzieć? Furtka w murze za moimi plecami otwiera się ponownie i w ogrodzie pojawia się lady Rochford. — Miłościwa pani?... — Tomasz Culpepper przyszedł mnie powiadomić, że jego królewska mość wziął na przeczyszczenie i odtąd czuje się lepiej — informuję ją radośnie, głosem wysokim, a nawet piskliwym. Odwracam się do Tomasza, lecz nie potrafię spojrzeć mu w oczy. — Spytasz najjaśniejszego pana, czy wolno mi będzie dziś go odwiedzić? Kłania mi się, również nie szukając mego spojrzenia. — Spytam niezwłocznie, wasza wysokość — odpowiada i szybko opuszcza ogród. Po jego odejściu lady Rochford domaga się odpowiedzi na pytanie: — Co ci wiadomo o lady Małgorzacie Douglas i twym bracie Karolu? — Nic — kłamię odruchowo. — Czy lady Małgorzata prosiła cię, byś wstawiła się za nią u króla? — Tak. — Masz zamiar to uczynić? — Tak. Tuszę, że ucieszy go ta nowina.

Lady Rochford potrząsa głową. — Bądź ostrożna — udziela mi rady. — Miłościwy pan może się nie ucieszyć. — Czemuż miałby się nie ucieszyć? Ja uważam, że to wspaniałe. Ona jest taka ładna, a w dodatku to Tudorówna! Lepszej partii dla mojego brata nie mogłabym sobie wymarzyć. Lady Rochford spogląda na mnie ostro. — Najjaśniejszy pan również może być zdania, że to doskonała partia dla twojego brata — mówi wolno. — Może nawet uznać, że nazbyt dobra. Niewykluczone, że będziesz musiała użyć całego swojego uroku i wszystkich swoich umiejętności, żeby go nakłonić do zaaprobowania tego małżeństwa. Jeżeli chcesz ocalić brata i przyczynić się do wzrostu potęgi swojego rodu, musisz sobie poradzić z królem jeszcze lepiej niż zazwyczaj. Starannie wybierz czas na rozmowę i bądź niezwykle przekonująca. Twój wuj życzyłby sobie, żeby ci się udało. Chciałabym pokazać jej język, ale tylko krzywię usta. — Uda mi się — mówię z wielką pewnością siebie. — Powiem królowi, że moim marzeniem jest, aby Małgorzata i Karol byli szczęśliwi, a on uhonoruje moje pragnienie. Voilà! — Być może voilà — odpowiada kwaśno, stara małpa. Tylko że się nie udaje. Postanawiam rozmówić się z królem jeszcze tej nocy, a lady Małgorzata decyduje się mi towarzyszyć, aby osobiście prosić jego królewską mość o wybaczenie. Prawdę powiedziawszy, obie jesteśmy niesłychanie podekscytowane i przekonane, że wszystko pójdzie po naszej myśli. Ja będę się za nią wstawiać, a ona będzie ronić łzy skruchy. Tymczasem nadchodzi Tomasz Culpepper z informacją, że najjaśniejszy pan zobaczy się ze mną dopiero jutro. Przyjmuję to do wiadomości i idę na wieczerzę — czym niby miałabym się przejmować? Miłościwy pan tyle razy nie zjadł ze mną wieczerzy, że jeszcze jeden taki przypadek nie może mieć większego znaczenia. Komu jak komu, ale jemu na pewno nie grozi zniknięcie z powodu jednego niezjedzonego posiłku. Tylko że...! Okazuje się, że to nie jest przypadek jak każdy inny, ponieważ kiedy ja jem, a właściwie bawię się i tańczę, ktoś sączy truciznę do ucha króla, nastawia go przeciwko siostrzenicy, a nawet przeciwko mnie i przełożonej moich dworek nie radzącej sobie z utrzymaniem porządku na mym dworze, no i voilà! zaiste!

Jane Hampton Court, październik 1540 roku

Król wparowuje do jej prywatnych komnat i skręciwszy głowę ku nam, jej trzem damom dworu, warczy: — Won! — jakbyśmy były psami gończymi, które może tak traktować. Wysypujemy się za próg niczym skarcone kundle, lecz nie oddalamy się zbytnio od na wpół otwartych drzwi, aby nic nie uronić z toczącej się wewnątrz królewskiej awantury. Okazuje się, że król — choć na nogach pierwszy dzień — wie już o wszystkim i jest nadzwyczaj niezadowolony. Lady Małgorzata najwyraźniej miała nadzieję, że Katarzyna wstawi się za nią i za jej ukochanym, zanim zostaną przyłapani, oraz że królowa wykaże się darem przekonywania. Oboje kochankowie najwyraźniej wierzyli, że król podniósłszy się z łoża boleści, by wrócić do małżeńskich igraszek, wykaże się wspaniałomyślnością w stosunku do innych zakochanych, do innych zakochanych z rodu Howardów. Cóż, w takim razie srodze się zawiedli. Miłościwy pan wyraża się jasno i dosadnie, po czym wymaszerowuje z komnaty. Katarzyna wybiega za nim, blada jak własny czepek i zalana łzami, i mówi mi, że król wietrzy spiski i nieprzystojne zachowania wszędzie na dworze, zwłaszcza na jej dworze, i o wszystko oskarża ją. — Co mam robić? — pyta. — Król twierdzi, że nie potrafię zapanować nad własnymi dworkami. Skąd mam wiedzieć, jak nad nimi zapanować? Jak miałabym zapanować nad jego siostrzenicą? To córka królowej Szkocji, w dodatku sześć lat ode mnie starsza. Czy w ogóle by mnie posłuchała? Co mam robić? — powtarza. — Powiedział mi, że go rozczarowałam, że ukarze ją, że oboje poczują jego wielki gniew. Co mam robić?! — Nic — odpowiadam jej. — Nie możesz uczynić nic, co by im pomogło. Coś takiego powinna zrozumieć nawet ona. — Nie mogę pozwolić, by mój brat trafił do Tower! Mówi to bezmyślnie do mnie, niewiasty, która była świadkiem wtrącenia do Tower własnego męża. — Gorsze rzeczy się zdarzają — rzekę sucho. — Och, kiedyś na pewno! — Macha lekceważąco ręką i dwadzieścia diamentów chwyta światło i je odbija, przeganiając duchy Anny i Jerzego skazanych na Tower bez jednego słowa w ich obronie. — Ale co mnie obchodzi, co było kiedyś! Liczy się teraz! Chodzi o lady Małgorzatę, moją przyjaciółkę, i Karola, mojego brata. Mają prawo oczekiwać, że ich

ocalę. — Jeżeli choćby napomkniesz, że byłaś świadoma, iż się ze sobą zadają, możesz trafić do Tower razem z nimi — przestrzegam ją. — Skoro król zwrócił się przeciwko nim, powinnaś raczej udawać, że nie miałaś o niczym pojęcia. Czy to takie trudne do zrozumienia? Czy lady Małgorzata naprawdę nie mogła siedzieć na tyłku? Siostrzenica króla nie może szafować swymi wdziękami wedle własnego upodobania. A królewska żona nie może wpychać swojego brata do łożnicy księżniczki. To są sprawy wiadome każdemu. Zagrano wysoko, wysoko i bezwzględnie, ale nadaremno. Lady Małgorzata chyba zwariowała, jeśli była gotowa ryzykować życie. Ty byłabyś szalona, gdybyś tolerowała podobne zachowania pod swoim nosem. — Ale jeśli oni się kochają? — Czy warto umierać za miłość? To nareszcie daje jej do myślenia, wyrywa ją z romantycznej ballady, w której jak sądziła, dotąd przebywała. Wzdryga się na moje słowa. — Nie, nigdy. Oczywista, że nie. Ale król przecież nie może skazać jej na śmierć za to, że się zakochała w mężczyźnie wysokiego stanu i wyszła za niego za mąż? — Nie — potwierdzam bez zmrużenia oka. — Zamiast niej skaże na śmierć jej kochanka. Dlatego lepiej czym prędzej pożegnaj się z bratem i już nigdy więcej o nim nie mów, chyba że chcesz, by najjaśniejszy pan uznał, iż maczałaś palce w spisku mającym na celu strącić go z tronu i zastąpić Howardem. Katarzyna blednie jak płótno na moje słowa. — Nigdy by mnie nie zesłał do Tower — szepcze. — Ty o niczym innym nie potrafisz myśleć... Wiecznie tylko o tym ględzisz. Ale to się przytrafiło tylko raz jednej z żon. I nigdy się nie powtórzy. Król mnie miłuje. — Król miłuje też swoją siostrzenicę, a mimo to ześle ją do Syon House i skaże na złamane serce, tak jak jej niedoszłego męża ześle do Tower i skaże na śmierć — wieszczę. — Henryk może cię i kocha, ale przede wszystkim kocha siebie i nie znosi, kiedy inni forsują swoją wolę. Henryk cię kocha, ale chce, żebyś poza jego łożnicą była z kamienia. Jeśli na twoim dworze dopatrzy się najdrobniejszej nieczystości, oskarży cię o nią i ukarze. Może cię kochać, lecz chętniej zobaczy cię martwą u swoich stóp, niż zgodzi się na założenie konkurencyjnej dynastii. Przypomnij sobie Pole’ów, większość życia spędzili w Tower. Przypomnij sobie Małgorzatę Pole, która niknęła tam rok po roku, niewinna niczym święta i stara jak twoja babka, a mimo to trzymana pod kluczem. Chciałabyś, żeby taki los spotkał Howardów? — To jakiś koszmar! — wybucha. Nieszczęsna dziewczynka, cała w diamentach. — Mówimy o moim bracie! Jestem królową, znajdę sposób, by go ocalić. Przecież on tylko się zakochał, nie uczynił nic złego. Mój wuj musi się o wszystkim dowiedzieć. On na pewno będzie w stanie uratować Karola. — Twój wuj oddalił się ze dworu — informuję ją sucho. — Niespodziewanie udał się do Kenninghall. Nie zdążysz się z nim skontaktować na

czas. — Ile z tego już wie? — Nic — odpowiadam. — Gdy wróci, sama się przekonasz. Zapytany przez króla, będzie wstrząśnięty do głębi. Po prostu pogódź się, że straciłaś brata. Nie możesz go ocalić. Skoro król się odeń odwrócił, Karol już nie żyje. Wiem, co mówię. Nikt nie wie tego lepiej niż ja. — Ty nie pozwoliłaś swojemu mężowi pójść na śmierć bez jednego słowa w jego obronie! Nie pozwoliłaś królowi wydać nań wyroku śmierci, nie wstawiając się za nim i nie błagając o litość! — krzyczy, nie mając pojęcia, jak naprawdę było, nie mając pojęcia zupełnie o niczym. Nie odpowiadam jej: „Och, tak właśnie postąpiłam. Ze strachu. Ze strachu o siebie”. Nie odpowiadam: „Och, tak właśnie postąpiłam. I to z powodów znacznie mroczniejszych, niż byłabyś w stanie kiedykolwiek sobie wyobrazić”. Zamiast tego odpowiadam: — Nieważne, co zrobiłam czy czego nie zrobiłam. Tobie pozostaje pożegnać się z bratem i mieć ufność, że coś odciągnie uwagę króla, który zapomni wydać nań wyrok śmierci, jeśli zaś nie zapomni, będziesz o nim wspominać tylko w swoich modlitwach. — Co komu z nich przyjdzie?! — krzyczy jak jakaś heretyczka. — Co z nich przyjdzie, skoro Pan Bóg jest zawsze po stronie króla? Skoro wola króla jest wolą Boga? Jaki sens ma modlenie się do Boga, skoro król stał się w Anglii bogiem? — Sza! — upominam ją natychmiast. — Nauczysz się żyć bez brata, tak jak ja nauczyłam się wieść życie bez mojej szwagierki, bez mego męża. Król odwrócił się od nich i oboje trafili do Tower, gdzie stracili głowy. A ja musiałam to znieść i żyć dalej. Tak jak teraz ty. — Tak nie może być! — woła buntowniczo. Chwytam ją za nadgarstki i trzymam mocno jak służkę, którą bym chciała obić za lenistwo czy głupotę. — Zrozum wreszcie — syczę jej prosto w twarz. — Taka jest wola króla. I nie ma na tej ziemi człowieka potężnego na tyle, by jej się sprzeciwić. Ani twój wuj, ani arcybiskup, ani sam papież... żaden z nich nigdy nie wystąpi przeciwko Henrykowi. Martw się o to, by król nigdy nie odwrócił się od ciebie, od nas...

Anna Pałac w Richmondzie, listopad 1540 roku

A więc: mam się udać na dwór na ucztę bożonarodzeniową. Król dotrzymuje danego słowa, że będę drugą damą w królestwie, ustępującą tylko małej Katarzynie Howard (muszę się nauczyć mówić: królowa Katarzyna, zanim pojadę do Londynu). Dziś otrzymałam list od lorda szambelana, w którym wzywa mnie do stawiennictwa i informuje, iż zostanę zakwaterowana w komnatach królowej. Domyślam się, że przypadnie mi w udziale jedna z najlepszych komnat sypialnych, być może sąsiadująca z komnatą księżniczki Marii, i że mała Katarzyna Howard (ehm, królowa Katarzyna) nadal będzie spała w moim łożu, przebierała się w mojej komnacie prywatnej i przyjmowała gości na moim krześle. Skoro już muszę to znosić, powinnam to uczynić z wdziękiem. Ale na pewno nie mam wyjścia. Przypuszczam, że mała Katarzyna Howard odegra swoją rolę. Niewykluczone, że już ją ćwiczy. Zawsze lubiła ćwiczyć swoje ruchy i uśmiechy. Wyobrażam sobie, że powita mnie, łaskawie się uśmiechając, a ja będę musiała odpowiedzieć tym samym. Jest jeszcze kwestia podarków. Król uwielbia dostawać prezenty, a mała Katarzyna Howard (ehm, ehm, królowa Katarzyna) to istna sroka złodziejka. Im wspanialsze dary zabiorę, tym pewniej będę się czuła, a najbardziej mi potrzeba właśnie pewności siebie. Byłam już księżniczką, królową Anglii, a teraz chyba jestem diuszesą czy kimś takim. Muszę znaleźć w sobie odwagę, by stawiać czoło światu jako Anna Kliwijska po prostu i jako Anna Kliwijska zjawić się na dworze, akceptując swą obecną pozycję. Zbliżają się święta Bożego Narodzenia. Moje pierwsze Boże Narodzenie w Anglii. Pusty śmiech mnie ogarnia na myśl, że w Wielkanoc miałam nadzieję, iż w Boże Narodzenie będę się weselić na swoim wesołym dworze podczas wydanej przez siebie uczty świątecznej. Sądziłam, że będę królową i gospodynią, a tymczasem będę tylko honorowym gościem. Tak to już bywa. Tak to już bywa, kiedy jest się kobietą. Choć niczym nie zawiniłam, utraciłam pozycję, do której zostałam powołana. Choć niczym nie zawiniłam, doprowadzono do mego upadku. Muszę się postarać, by w miejsce dobrej królowej Anglii, którą tak bardzo chciałam być, stać się dobrą diuszesą, siostrą króla.

Jane Hampton Court, Boże Narodzenie 1540 roku

Król zwrócił się przeciwko rodzinie swojej żony, przeciwko własnej siostrzenicy, toteż wszyscy przycupnęli, trzymają głowy nisko spuszczone, mając nadzieję, że królewska nieprzychylność ich nie dotknie. Karol Howard, ostrzeżony przez kogoś odważniejszego od większości z nas, uciekł rybacką łodzią w dół rzeki, wyżebrał miejsce na statku i czmychnął do Francji. Dołączy tam do rosnącej gromady wygnańców, którzy z różnych powodów nie mogą żyć w Anglii pod panowaniem Henryka: do papistów, protestantów, mężczyzn i niewiast złapanych w potrzask nowo zaprowadzonego prawa redefiniującego pojęcie zdrady bądź wręcz ludzi, których jedyną przewiną jest pokrewieństwo z kimś, kogo najjaśniejszy pan okrzyknął zdrajcą. A im gęstsze ich szeregi, tym bardziej podejrzliwy i strachliwy robi się Henryk. Jego ojciec odebrał Anglię królowi Ryszardowi, mając do dyspozycji grupkę mężczyzn niezadowolonych z rządów uzurpatora, król musi więc wiedzieć jak nikt inny, że tyranów nikt nie kocha i że wystarczająca liczba wygnańców czyni armię zdolną zrzucić z tronu pomazańca. Zatem Karol znalazł schronienie we Francji, gdzie będzie wyczekiwał śmierci miłościwego pana. W pewnym sensie mamy mu czego zazdrościć. Wprawdzie znalazł się daleko od rodzinnego domu i krewniaków, lecz przynajmniej jest wolny, my zostaliśmy na miejscu, ale ledwie mamy odwagę oddychać. Lady Małgorzata trafiła do swego dawnego więzienia w klasztorze brygidek. Wypłakiwała sobie oczy, biedactwo, dowiedziawszy się, że król znów ją skazał na odosobnienie. Mówiła, że jej świat ograniczy się do trzech komnat i małego okienka z widokiem na rzekę. Mówiła, że choć ma dopiero dwadzieścia jeden lat, nie chce jej się żyć. Mówiła, że skóra jej cierpnie na myśl o wolno upływających dniach i nocach, które zdają się trwać całą wieczność. Mówiła, że najbardziej ze wszystkiego pragnie pokochać przyzwoitego mężczyznę, wyjść za niego za mąż i zaznać z nim szczęścia. Wszyscy wiemy, że król nigdy na to nie pozwoli. Tej zimy szczęście stało się najrzadszym z dóbr w królestwie. Wygląda na to, że nikt nie jest szczęśliwy oprócz miłościwego pana.

Katarzyna Hampton Court, Boże Narodzenie 1540 roku

Popatrzmy, co też mam teraz... Mam spuściznę po Seymourach, i to calutką, tak. Wszystkie zamki, ziemie i majątki, które trafiły w ręce Joanny Seymour, są teraz moją własnością. Ależ Seymourowie muszą być wściekli! Jednego dnia są największymi posiadaczami ziemskimi w całej Anglii, a nazajutrz wyskakuję ja i wszystko, co należało do Joanny, jest moje. Mam także większość spuścizny po Tomaszu Cromwellu straconym za zdradę — krzyżyk na drogę łobuzowi, jak powiada mój wuj. Twierdzi też, że chociaż Cromwell był plebejuszem, umiał dbać o ziemię, toteż nie powinnam narzekać na wpływy z majątków. Pomyśleć tylko! Będę mieć wpływy z własnych majątków ziemskich! Ja, która nigdy nie widziałam pługa! I nie tylko wpływy, również dzierżawców, no, no! Mam jeszcze dostać ziemie po lordzie Hungerfordzie, którego skazano na śmierć za paranie się magią i uprawianie sodomii z drugim mężczyzną, oraz ziemie po lordzie Hughu, opacie klasztoru w Reading. Nie po raz pierwszy jestem postawiona przez króla w tej niemiłej sytuacji i otrzymuję rzeczy po zmarłych, a nawet po osobach, które oddały życie z mojego powodu. No ale jak powiedziała lady Rochford (zapamiętałam jej słowa wbrew powszechnej opinii, że co usłyszę jednym uchem, wypada mi zaraz drugim): koniec końców wszystko co mamy, znajdowało się kiedyś w rękach nieżyjących już ludzi, i nie ma sensu kręcić na to nosem. To niewątpliwie prawda, i tak jednak nie mogę się powstrzymać od myśli, że kto jak kto, ale Jane Boleyn nie kręci nosem na dobra odziedziczone po zmarłych. Cieszy się z tytułu idącego z nazwiskiem i tylko jej żal, że nie ma domu po mężu i teściach. Jestem przekonana, że będąc wdową, smuciłabym się znacznie bardziej niż ona, która właściwie nawet nie wspomina Jerzego. Ja w każdym razie nigdy nie słyszałam, żeby to robiła. Jeśli zdarzy mi się do niej powiedzieć na przykład: „Czy to nie dziwne, że teraz służysz mnie w tych samych komnatach, w których kiedyś służyłaś swojej szwagierce?”, mierzy mnie surowym wzrokiem i mówi tylko: „Sza!”, jak gdybym miała zamiar biegać po całym pałacu i informować każdego napotkanego człowieka, że jestem drugą Howardówną, która nosi koronę Anglii. Tymczasem ani mi to w głowie. Mimo wszystko można by się spodziewać bardziej uczuciowej reakcji po niewieście, która straciła najbliższą osobę, zwłaszcza gdy ktoś zwraca się do niej z równym współczuciem jak ja.

Oczywista nikt nie oczekuje szczególnego smutku po mnie, w razie gdybym straciła małżonka, albowiem moja sytuacja jest diametralnie odmienna. Jako że Henryk jest już w podeszłym wieku, umrze na długo przede mną, umożliwiając mi ułożenie sobie życia po raz wtóry. Nie mówię tego na głos, rozumie się, gdyż coś takiego byłoby impertynencją, a zresztą przebywając na dworze królewskim, już dawno się zorientowałam, iż najjaśniejszy pan wcale nie chce się przeglądać w oczach dworzan i poddanych, aczkolwiek ubóstwia szczere do bólu portrety innych, jak choćby biednej królowej Anny. On sam nie cierpi, kiedy mu się przypomina, że jest stary, albo informuje go, że wygląda na zmęczonego bądź że zaczął bardziej utykać, a rana na jego nodze roztacza niemiłą woń. Jednym z moich zadań jako żony jest utrzymywanie miłościwego pana w przekonaniu, iż niewiele różnimy się wiekiem, a on nie tańczy i nie skacze wyłącznie dlatego, że woli siedzieć i patrzeć, jak ja to robię. Nigdy, przenigdy mową ani uczynkiem nie daję mu do zrozumienia, iż mógłby być moim ojcem, w dodatku ojcem starym, grubym, słabym, kulejącym i cierpiącym na zaparcia. Nic nie mogę poradzić na to, że jego córka jest ode mnie starsza i poważniejsza, i lepiej wykształcona. Pojawiła się na świętującym dworze niczym jakiś duch, żeby przypomnieć nam wszystkim o swej matce. Nie skarżę się na nią, bo nie muszę tego robić. Sama obecność księżniczki Marii obok mnie — takiej dorosłej, mądrej i prędzej mogącej matkować mnie niż ja jej — doprowadza króla do irytacji. Mam przyjemność obserwować, jak się na niej wyżywa. Doprawdy koń by się uśmiał, gdyby był tego świadkiem. Nie musiałam kiwnąć w tej sprawie nawet palcem. Przy księżniczce Henryk czuje się stary, a przy mnie młody, dlatego jej nie cierpi, a mnie uwielbia. I choć to niemal pewne, że niedługo umrze, byłoby mi go niezwykle żal, gdyby zszedł z tego świata wkrótce, powiedzmy jeszcze w tym roku. Ale gdy to w końcu nastąpi, dajmy na to za rok, zostanę królową wdową i regentką oraz opiekunką mego pasierba, księcia Edwarda. Ależ będzie zabawa! Moim zdaniem jeśli zostanę królową wdową i regentką, będzie to najlepsze, co mi się przytrafi w całym życiu. Gdyż wówczas będę mogła się cieszyć bogactwem i wolnością monarchini, nie musząc się przejmować starym królem. Tak naprawdę wszyscy by wtedy musieli koło mnie skakać i nawet za pięćdziesiąt lat mogłabym jak on udawać, że wcale nie jestem stara i znużona życiem, tylko wciąż młoda i piękna jak dziś. Oczywista nigdy się nie przyznaję do myśli o jego śmierci, nawet w modlitwach i podczas spowiedzi, gdyż już sama sugestia, że król może umrzeć, podpada pod zdradę. Czy to nie śmieszne? Karać śmiercią za powiedzenie oczywistej prawdy? Tak czy owak, ze zdradą nie ma żartów, więc nigdy nie życzę Henrykowi śmierci ani nie modlę się o nią. Ale czasami, kiedy tańczę z Tomaszem Culpepperem i czuję na talii jego dłoń, a na szyi ciepły oddech, myślę sobie, że gdyby król jednak miał umrzeć tu i teraz, mogłabym sobie wziąć drugiego małżonka, mogłabym znów zaznać pieszczot młodego mężczyzny, w łożu wdychać zapach zdrowego potu i cieszyć się twardością młodego męskiego ciała,

oddawać pocałunki czystych ust... Ilekroć tak zaczynam myśleć, szepczę Tomaszowi, że jestem zmęczona, i odwracam się, ignorując czubki jego palców muskające mi talię, po czym idę usiąść obok króla. Lady Małgorzata Douglas siedzi zamknięta w Syon House za to, że zakochała się wbrew woli króla. Nie ma więc najmniejszego sensu, żebym się oddawała podobnym myślom. To żadna zabawa.

Jane Hampton Court, Boże Narodzenie 1540 roku

To ma być Boże Narodzenie Katarzyny, najszczęśliwsze Boże Narodzenie w jej życiu. Wszystko się kręci wokół niej, usługują jej najwyżej urodzone damy tego królestwa, zabawiają ją przyjaciółki o najniższych gustach jeszcze z dawnej komnaty panieńskiej. Dysponuje własnym majątkiem, liczba jej dzierżawców idzie w tysiące, nosi klejnoty, na jakie połasiliby się Maurowie, i teraz przyszedł czas najszczęśliwszego Bożego Narodzenia w całym jej życiu, o co my wszyscy mamy się postarać. Król jest wypoczęty i pełen życia, podekscytowany myślą o oszałamiających uroczystościach świątecznych mających udowodnić światu, że spisuje się jako namiętny małżonek młodej i wymagającej żony. Przelotny skandal wzbudzony przez niefortunną aferę miłosną jego siostrzenicy poszedł w zapomnienie, lady Małgorzata kiśnie w murach klasztoru, a jej wybranek dał nogę za granicę. Mała Katarzyna Howard zdołała odwrócić kota ogonem i zrzucić winę za rozwiązłość swoich dworek na innych, wybielając siebie. Panuje atmosfera ogólnego wybaczenia i nic już nie zakłóci pierwszych świąt nowożeńców. Tylko że na samym początku pojawia się łyżka dziegciu w beczce miodu i naburmuszona mina na ładnej buzi. Księżniczka Maria przybywa na dwór na królewskie wezwanie i skłania się przed nową macochą, bez uśmiechu jednak. Księżniczce najwyraźniej nie imponuje ta dziewczynina o dziewięć lat młodsza od niej, nie udaje jej się wybąkać „matko” do głupiutkiej i próżnej dzierlatki, której miejsce poprzednio zajmowała najwspanialsza królowa w Europie. Księżniczka Maria, od dzieciństwa nad wiek poważna i akademicko usposobiona, wierna córa Kościoła i Hiszpanii, nie potrafi znieść podfruwajki przycupniętej na tronie swojej matki niczym kukułka i zrywającej się na nogi na najlżejszą propozycję tańca, z czyjejkolwiek strony pada. Księżniczka Maria poznała małą Katarzynę Howard minionej wiosny i zapamiętała ją jako najbardziej zarozumiałą i najmniej mądrą dworkę poprzedniej żony króla. Jakże ma uwierzyć, że ten skrzat jest teraz królową? Gdyby to była bożonarodzeniowa fete des fous, księżniczka Maria by się śmiała, ale trudno utrzymać uśmiech na twarzy, gdy ta oszukańcza królowa zasiada na tronie na co dzień. Właśnie dlatego Maria zachowuje chmurny wyraz twarzy. Dwór się weseli, jak mówią jedni, lub też szaleje, jak chcą drudzy. Moja opinia jest taka, że gdy pozwoli się głupcowi rządzić na dworze i na każdym kroku zaspokajać własne zachcianki, rychło ma się do

czynienia z rozamorowanymi, cudzołożącymi, źle się prowadzącymi, pijącymi na umór i rozwiązłymi do szpiku dworzanami. I tak jest w istocie. Księżniczka Maria zdaje się wśród nas jedyną sprawiedliwą kroczącą pośród hałastry. Na cokolwiek spojrzy, ogarnia ją wstręt. Naburmuszona mina informuje króla o tym, że jego młodziutka żona się boczy, toteż zmartwiony bierze na bok swoją córkę i każe jej uważać i „zachowywać się”, jeśli zależy jej na miejscu na dworze. Księżniczka Maria, która doświadczyła o wiele gorszych rzeczy, nabiera wody w usta i czeka. Nie mówi nic przeciwko królowej dziecku i tylko się przygląda jej tak, jak roztropna niewiasta przyglądałaby się brudnemu strumieniowi grożącemu powalaniem pantofelków. Jest coś w jej ciemnym spojrzeniu, co czyni Katarzynę tak nieistotną jak widmo, bladą jak duch. Mała Katarzyna Howard w żaden sposób nie zyskała dzięki swojej pozycji. Rzecz jasna nikt — z wyjątkiem jej zakochanego męża — nigdy nie miał na to większych nadziei. Książę Norfolk bacznie pilnuje jej prowadzenia się na oczach dworu, mnie pozostawiając sprawy dziejące się w komnatach prywatnych. Już kilka razy wzywał ją do siebie, by udzielić jej surowej reprymendy i wskazówek na temat tego, co przystoi, a co nie przystoi królowej Anglii. Za każdym razem tryskała łzami skruchy, co przychodzi jej z niezwykłą łatwością. On zaś zadowolony, że w przeciwieństwie do Anny nie pokazuje pazurków i nie sprzecza się, nie wytyka mu jego własnych zachowań i nie powołuje się na maniery obowiązujące na dworze francuskim ani nie śmieje mu się prosto w twarz, sądzi, że jest górą. Do czasu aż w następnym tygodniu w apartamentach królowej znów wybucha jakiś skandal, kiedy na przykład dworzanie uganiają się za dworkami, także po komnacie sypialnej Katarzyny, ciskając poduszkami w uciekające rozpiszczane młode niewiasty, podczas gdy najjaśniejsza pani skacze w górę i w dół na środku łoża i wykrzykuje wyniki tego turnieju na poduszki. Cóż więc począć? Żadna siła na tej ziemi nie uczyni z Katarzyny Howard statecznej niewiasty, ponieważ nie ma dość materiału, na którym można by popracować, a przecież nawet najzdolniejszy rzeźbiarz potrzebuje kawałka porządnej gliny. Tymczasem naszej obecnej królowej brak obycia, wiedzy, a nawet zdrowego rozsądku. Bóg raczy wiedzieć, jak babka Katarzyny wyobrażała sobie wychowanie młodych ludzi pod swym dachem. Owszem, posyłała wnuczkę na lekcje muzyki — na których uczennica była napastowana przez nauczyciela — ale już nie pomyślała o nauce czytania, pisania i rachunków. Dziewczyna nie mówi w żadnym obcym języku, nie umie grać z nut (pomimo wysiłków Henryka Manoxa), śpiewa tylko cienkim głosikiem, tańczy jak ladacznica i dopiero uczy się jeździć konno. Co jeszcze umie? Nic poza tym. Ma dość oleju w głowie, by zaspokoić mężczyznę, gdy widzi w tym swą korzyść, w dodatku długie noce spędzane w Norfolk House wyposażyły ją w garść przydatnych umiejętności, jakich nie powstydziłaby się kurtyzana. Bogu należy dziękować, że wciąż

chce zaspokajać króla i że wychodzi jej to nadspodziewanie dobrze. Zresztą Henryk wbił sobie do głowy, że Katarzyna jest niewiastą doskonałą. Widzi w niej idealną córkę, dziewiczą kochankę, godną zaufania małżonkę. Jak na mężczyznę, który dochował się dwu córek i miał cztery żony, zdaje się żywić wiele niespełnionych marzeń. Spodziewa się, że Katarzyna go uszczęśliwi, i wmawia sobie jak może, że dokonał właściwego wyboru. Książę Norfolk wzywa mnie do siebie co najmniej raz w tygodniu, albowiem nie chce zostawiać niczego opatrzności w wypadku tej Howardówny, po tym jak utracił kontrolę nad jej kuzynostwem. — Zachowuje się jak należy? — pyta ostro. Kiwam twierdząco głową. — Szaleje z młodszymi dworkami w swoich komnatach, lecz publicznie nie mówi ani nie robi nic, co mogłoby wzbudzić nasze obiekcje. Tomasz Howard parska. — Mniejsza o moje obiekcje. Czy aby na pewno nie robi nic, co mogłoby wzbudzić obiekcje króla? Nie odpowiadam na to od razu. Któż może wiedzieć, jakimi ścieżkami chadzają myśli miłościwego pana i co obecnie wzbudza jego obiekcje? — Nie uczyniła nic, co by znieważyło ją albo jej wysoką pozycję — rzekę ostrożnie. Rzuca mi spojrzenie spod nastroszonych brwi. — Nie przerzucaj się ze mną słówkami — ostrzega. — Nie płacę ci za opowiadanie mi zagadek. Czy Katarzyna na pewno nie przysporzy mi problemów? — Wpadł jej w oko jeden z dworzan króla — mówię z ociąganiem. — Do niczego między nimi nie doszło, jeśli nie liczyć robienia do siebie maślanych oczu. Książę Norfolk marszczy czoło. — Król to widział? — Nie. Chodzi o Tomasza Culpeppera, ulubieńca najjaśniejszego pana. Jest tak zauroczony obojgiem, że wręcz każe im ze sobą tańczyć, twierdzi, że stanowią dobraną parę. — Wiem, widziałem. — Książę kiwa głową. — To było nieuniknione. Miej na nią baczenie. Nie wolno im nigdy zostać sam na sam. Piętnastolatka ma miłość we krwi i tylko z rzadka jest to miłość do czterdziestodziewięcioletniego męża. Będziemy musieli jej pilnować całymi latami. Co jeszcze dla mnie masz? Ponownie waham się z odpowiedzią. Po chwili informuję otwarcie: — Jest chciwa. Ilekroć widzi króla na wieczerzy, prosi go o coś. On tego nie lubi, wszyscy o tym wiedzą. Na razie nie przeszkadzają mu te jej prośby, lecz kto wie, jak długo będzie znosił ciągłe żądania, by znalazło się miejsce dla tego czy innego kuzyna albo przyjaciela rodziny? Bądź domaganie się coraz to nowych prezentów? Jego książęca mość stawia mały znaczek na papierze przed sobą. — Zgadzam się z tobą — oświadcza, podnosząc głowę. — Załatwi jeszcze Wilhelmowi

ambasadorowanie we Francji i to będzie koniec. Zabronię jej prosić o więcej. Coś jeszcze? — Dworki, które do siebie ściągnęła — podejmuję wyliczankę ostrożnie. — Dziewczęta z Norfolk House i Horsham... — Tak? — Psocą wspólnie z nią. Nie potrafię ich opanować — uczciwie przyznaję się do porażki. — To trzpiotki, któraś zawsze romansuje z jakimś młodzieńcem, bez ustanku się wymykają albo kombinują, jak przemycić mężczyznę do swoich komnat. — Przemycić mężczyznę do swoich komnat? — powtarza zdumiony książę. — Owszem — potwierdzam. — Reputacja królowej nie może od tego ucierpieć, póki najjaśniejszy pan spędza noce w jej łożu, wszelako co będzie, gdy ze słabości bądź choroby opuści jedną noc, a nasi nieprzyjaciele odkryją, że jakiś młodzik zakrada się tylnymi schodami do apartamentów miłościwej pani? Kto zaświadczy, że miał zamiar uwieść Agnieszkę Restwold, a nie królową? — Katarzyna ma wielu nieprzyjaciół — przyznaje książę Norfolk, myśląc głośno. — Każdy protestant, każdy luteranin chętnie by powitał jej upadek. Już się rozlegają poszeptywania przeciwko niej... — Z pewnością orientujesz się w tych sprawach lepiej ode mnie, milordzie. — Nie możemy także zapominać o naszych wrogach — kontynuuje Tomasz Howard, nie zwracając na mnie najmniejszej uwagi. — Każdy ród w Anglii rad by doprowadzić do jej zhańbienia, rad by zobaczyć, jak idziemy na dno razem z nią. Zawsze tak było. Sam bym swego czasu zapłacił fortunę, byle być świadkiem skandalu, w który by była zamieszana Joanna Seymour. Najjaśniejszy pan otacza się krewniakami swojej żony i teraz to my jesteśmy znów w jego łaskach, ale nasi przeciwnicy nie śpią... — Może gdybyśmy się nie upierali, żeby zebrać wszystkie zaszczyty... — wtrącam. — Zamierzam zostać namiestnikiem północy, czy to się komu podoba, czy nie! — warczy poirytowany książę Norfolk. — Dobrze, ale później... — Czy ty naprawdę niczego nie rozumiesz?! — wybucha nagle, wyładowując na mnie złość. — Henryk to nieskomplikowany mężczyzna. Gdy jest żonaty z Hiszpanką, wypowiada wojnę Francji. Kiedy ma za żonę Boleynównę, rozwiązuje klasztory i wypowiada posłuszeństwo papieżowi. Jeśli jego żoną jest Seymourówna, my, Howardowie, musimy chodzić na paluszkach i zadowalać się okruchami rzucanymi pod stół. Jak żeni się z Kliwijką, musimy uginać kark przed Cromwellem, który doprowadził do tego małżeństwa. A teraz nastał znowu nasz czas. Na tronie Anglii zasiada jedna z nas, powinniśmy więc zabrać tyle, ile zdołamy unieść, i ukryć bezpiecznie. — Ale co będzie, jeżeli zrobimy sobie wrogów ze wszystkich? — wysuwam obawę. — Jeżeli przez naszą chciwość będziemy mieć samych nieprzyjaciół? Wuj mego męża odsłania żółte zęby w drapieżnym uśmiechu. — Zawsze mieliśmy samych nieprzyjaciół — odpowiada. — Liczy się to, że teraz my

jesteśmy górą.

Anna Hampton Court, Boże Narodzenie 1540 roku

„Skoro już muszę to znosić, powinnam to uczynić z wdziękiem”. Takie przyjęłam motto, więc kiedy płynę barką z Richmondu w górę rzeki, na której roi się od rybackich łódek i ludzi śpieszących w swoich sprawach na pokładzie wszelakich mniejszych i większych jednostek, a mężczyźni na mój widok ściągają czapki i wykrzykują „Niech Bóg błogosławi królowej Annie!” oraz nierzadko coś nie tak miłego i uprzejmego, jak na przykład „Ja tam bym cię przy sobie zatrzymał, serduszko!” bądź też „Weź sobie jednego z nas, złotko, przekonasz się, że warto!” i jeszcze gorsze rzeczy, ja tylko się uśmiecham i macham do nich wszystkich ręką, powtarzając w duchu: „Skoro już muszę to znosić, powinnam to uczynić z wdziękiem”. Król nie umie się zachowywać z wdziękiem, jego zadufanie w sobie i ekstrawagancja biorą nad nim górę. Ambasadorom Hiszpanii i Francji pewnie było do śmiechu, póki się nie pochorowali od nadmiaru królewskiej pyszałkowatości. Od małej Katarzyny Howard (muszę, przypominam sobie, nazywać ją królową Katarzyną) trudno w ogóle wymagać wdzięku. Równie dobrze mogłabym oczekiwać tego samego od niesfornego niezgrabnego szczeniaczka. O ile Henryk nie odsunie jej w pierwszym roku małżeństwa, o ile ona nie zemrze w połogu, ma szanse się nauczyć, co to wdzięk prawdziwej monarchini... być może. Teraz jednak z pewnością jej go brakuje. Po prawdzie nie sprawdzała się nawet w roli pomniejszej dworki. Jej maniery pozostawiały wiele do życzenia w królewskich komnatach, jak więc mają wystarczyć na tronie? Zatem to ja muszę się wykazać wdziękiem, jeśli nie chcę, by cała nasza trójka stała się pośmiewiskiem poddanych. Muszę wkroczyć do swego dawnego pałacu jako gość, muszę skłonić głowę przed młódką, która nosi moją koronę, muszę zwracać się do niej per „najjaśniejsza pani”, ani śmiejąc się, ani płacząc. Muszę być tym, czym król pozwolił mi być: jego siostrą i przyjaciółką. To że w każdej chwili mogę zostać pojmana i postawiona w stan oskarżenia, gdy taka przyjdzie królowi ochota, jest jasne zarówno dla mnie, jak i dla wszystkich innych. Henryk uwięził własną siostrzenicę, skazując ją na przymusowy pobyt w klasztorze. Widać więc wyraźnie, że nawet pokrewieństwo z nim nie jest w stanie uchronić przed strachem, przyjaźń tym bardziej nie zapewnia bezpieczeństwa, o czym mógłby zaświadczyć dawny gospodarz tego pałacu, kardynał Tomasz Wolsey. Lecz ja, zmierzająca w górę rzeki dzięki silnym wymachom ramion wioślarzy

napędzających moją barkę, odziana w najwykwintniejszy strój, jaki posiadam, stokroć szczęśliwsza od dnia, gdy rozwiązano moje małżeństwo, powinnam przetrwać te ciężkie czasy, zdzierżyć zagrożenia wynikające ze zbyt wielkiej bliskości z królewskim majestatem i zdołać prowadzić życie samotnej niewiasty w Henrykowej domenie, w której nie utrzymałam ani ślubnego pierścienia, ani korony. Dziwnie jest podróżować po Tamizie na własnej barce, nad którą powiewa proporzec Kliwii. Ta samotna podróż, bez dworzan w ogonie i wspaniałego przyjęcia oczekującego mnie na brzegu, przypomina mi aż nadto dobitnie, że król zaiste przeprowadził to, co sobie zamierzył — mimo iż mnie wciąż wydaje się to niemożliwością. Byłam mu żoną, teraz jestem mu siostrą. Czy w całym chrześcijaństwie znajdzie się drugi król, który by umiał dokonać takiej sztuczki przemienienia? Byłam królową Anglii, a teraz na tronie zasiada inna królowa, która uprzednio służyła mi jako dworka, role się odwróciły i obecnie to ja muszę usługiwać jej. To coś zupełnie jak kamień filozoficzny zmieniający metal w złoto w mgnieniu oka. Henrykowi udało się to, czego nie są w stanie dokonać setki alchemików: zmienił zwykły metal w cenny kruszec. Zmienił najzwyklejszą z panien dworskich w złotą królową. Dobijamy do brzegu. Wioślarze dobywają wiosła z wody i jednym wyćwiczonym ruchem opierają je o ramiona, tak że ustawione na sztorc drzewce tworzą coś w rodzaju szpaleru, którym przechodzę okutana w grube lśniące futra, podniósłszy się niechętnie ze swego zagrzanego miejsca, zdążając ku trapowi, gdzie uwijają się paziowie i słudzy. Na brzegu czeka na mnie niespodzianka. Honor uczynił mi książę Norfolk we własnej osobie, a wraz z nim kilku członków rady królewskiej, z których — jak widzę — większość należy do fakcji sprzyjającej Howardom. To wielki zaszczyt, choć w kącikach ust moich i Tomasza Howarda igra słaby uśmiech z powodu ironii tego faktu. Tak jak przewidziałam, Howardowie są wszędzie, przed latem zostanie zachwiana równowaga sił w tym królestwie. Jego książęca mość nie należy do osób, które pozwalają okazji przejść koło nosa — spożytkuje ją na swoją korzyść jak każdy zaprawiony w boju weteran. Na razie zajął przyczółki, wkrótce wygra batalię. Rychło się przekonamy, ile cierpliwości mają rody Seymourów, Percych, Parrów, Culpepperów i Neville’ów, także biorących udział w tej kampanii, jak również zgrupowani wokół Cranmera protestanccy duchowni, do niedawna cieszący się względami i władzą i ani myślący dać się odsunąć na długo. Ktoś pomaga mi zejść na ląd, gdzie książę Norfolk kłania mi się i mówi: — Witaj w Hampton Court, wasza miłość — zupełnie jakbym nadal była królową. — Dziękuję — odpowiadam. — Cieszę się, że mogę tu być. Oboje wiemy, że to szczera prawda, albowiem Bóg świadkiem, był taki dzień, taki czas, gdy myślałam, iż nigdy już nie postawię tu stopy. Za bramą Tower, dokąd nocą przywożą zdrajców — tak. Ale w Hampton Court, i to w czas Bożego Narodzenia? Nie. — Pewnie zmarzłaś podczas podróży — zauważa. Podaje mi ramię i idąc obok siebie, zmierzamy szeroką aleją ku frontowi pałacu, jak

gdybyśmy byli zażyłymi przyjaciółmi. — Zimno mi nie przeszkadza — stwierdzam. — Królowa Katarzyna oczekuje cię w swoich komnatach. — Jej wysokość jest niezwykle łaskawa — powiadam. No, udało się: właśnie nazwałam najmniej mądrą ze swoich dawnych dworek „jej wysokością”, jak gdyby była istotą boską, i to mówiąc do kogo, do jej wuja! — Królowa bardzo chce znów cię zobaczyć — oznajmia. Wszyscyśmy tutaj za tobą tęsknili, wasza miłość. Uśmiecham się i spuszczam wzrok. Nie ze skromności, raczej po to, by nie wybuchnąć śmiechem. Tenże mężczyzna tęsknił za mną do tego stopnia, że zaczął zbierać przeciwko mnie dowody mające zaświadczyć, iż pozbawiłam króla męskich sił za pomocą czarostwa, co zaprowadziłoby mnie prosto na szafot, nim ktokolwiek zdążyłby powiedzieć głośno „czarownica”. Podnoszę spojrzenie. — Jestem bardzo wdzięczna za okazywaną mi przyjaźń — rzekę sucho. Wchodzimy do środka przez drzwi od strony ogrodu i oto przekonuję się, że w hallu czeka około tuzina paziów i młodych wielmożów, którzy zwykli się kręcić przed mymi komnatami, by mnie witać i czekać na moje rozkazy. Jestem bardziej poruszona, niż odważam się to okazać, lecz kiedy jeden z paziów podbiega, klęka przede mną i całuje mnie w dłoń, z trudem hamuję łzy i utrzymuję głowę wysoko podniesioną. Byłam im panią przez tak krótki czas, zaledwie przez pół roku, że wydaje mi się niezwykle wzruszające, iż nadal o mnie pamiętają, choć moje komnaty zajęła już inna niewiasta i to jej teraz służą. Książę Norfolk krzywi się lekko, lecz milczy. Ja jestem nazbyt ostrożna, by odezwać się choćby słowem, toteż oboje zachowujemy się tak, jakby obecność tych wszystkich ludzi w hallu i na schodach oraz szmer szeptanych przez nich błogosławieństw były całkowicie naturalne. Prowadzi mnie do komnat królowej, gdzie gwardziści stojący przy wysokich podwójnych odrzwiach na jego niemy rozkaz rozwierają skrzydła, obwieszczając: — Jej miłość księżna Kliwii. Tron jest pusty. Zdumiewa mnie to i w pierwszej, szalonej chwili myślę, że to wszystko było żartem, jednym z tych słynnych angielskich dowcipów, i że zaraz książę Norfolk odwróci się do mnie i powie: „Ależ oczywiście, że to ty jesteś nadal królową, proszę, zajmij swoje miejsce!”, na co wszyscy się roześmiejemy i wszystko znów będzie, jak było. Mgnienie oka później dostrzegam jednak, że tron jest pusty, ponieważ królowa klęczy na ziemi, bawiąc się motkiem wełny z kociątkiem, jej damy dworu zaś powstają ze swoich miejsc i składają przede mną ukłon, niezwykle wyważony, oddający honor memu królewskiemu tytułowi, aczkolwiek drugiemu w kolejności, co wyraźnie poznać po głębokości ukłonu, i dopiero wtedy mała Katarzyna Howard odrywa się od zabawy, podnosi wzrok i na mój widok woła: — Wasza miłość! — i już pędzi w moją stronę. Jedno spojrzenie jego książęcej mości mówi mi, że jakakolwiek oznaka poufałości nie

jest wskazana i nie byłaby dobrze odebrana, toteż tylko dygam przed Katarzyną głęboko, tak jak bym uczyniła w obecności króla. — Wasza królewska mość — rzekę pewnym głosem. Mój ton studzi jej zapał, a ukłon przypomina, że musimy odgrywać swoje role na użytek licznych szpiegów, zatrzymuje się w pół kroku i odwzajemnia lekko ukłon, odpowiadając sztywno: — Księżno... W końcu się prostuję. Tak bardzo chcę jej powiedzieć, że nic się nie stało, nic się nie zmieniło, że wszystko może być jak dawniej, że możemy znów być na poły siostrami, na poły przyjaciółkami, tylko że trzeba z tym zaczekać, aż zostaniemy same. To będzie nasz sekret. — Czuję się zaszczycona zaproszeniem na twój dwór, najjaśniejsza pani — dodaję uroczyście. — Jestem niezwykle szczęśliwa, mogąc spędzić te święta razem z tobą i twoim małżonkiem królem, niech Bóg go chroni. Wybucha krótkim, niepewnym śmiechem, ale kiedy patrzę na nią wyczekująco i z zachętą w oczach, rzuca spojrzenie na swego wuja i odpowiada mi: — My zaś cieszymy się, mogąc cię gościć na naszym dworze. Mój królewski małżonek przyjmuje cię jako swą siostrę, a ja idę w jego ślady. Następnie podchodzi do mnie i tak jak jej najwyraźniej przykazano — aczkolwiek wyleciało jej to z głowy, kiedy mnie tak nieoczekiwanie zobaczyła — podstawia swój królewski policzek do ucałowania. Książę Norfolk usatysfakcjonowany przedstawieniem ogłasza: — Jego wysokość król Henryk poinformował mnie, iż zje wieczerzę tutaj, z wami obiema. — W takim razie musimy wszystko przygotować, żeby się poczuł jak u siebie — rzecze Katarzyna i do lady Rochford dodaje: — Księżna i ja będziemy w mojej komnacie, podczas gdy tutaj będą się toczyć przygotowania do wieczerzy. Same. — Powiedziawszy to, kieruje się w stronę mojej dawnej komnaty prywatnej, jakby robiła to od dziecka, a ja spostrzegam, że drepczę za nią. Jak tylko drzwi się za nami zamykają, obraca się do mnie i mówi z uśmiechem: — Chyba dobrze wyszło, nie sądzisz? Twój ukłon był wspaniały, bardzo dziękuję. Odwzajemniam uśmiech. — Tak, moim zdaniem wszystko poszło dobrze. — Siadaj, siadaj — nalega. — Jeśli chcesz, możesz usiąść na swoim krześle, mnie to nie przeszkadza. Waham się. — Nie — odpowiadam po chwili namysłu. — Ty usiądź na krześle, ja przysiądę obok ciebie. Na wypadek gdyby ktoś wszedł. — Nawet gdyby tak się stało, co z tego? — pyta buńczucznie. — Ty i ja zawsze będziemy na cenzurowanym — odpowiadam, ostrożnie dobierając

słowa. — Ty zwłaszcza będziesz zawsze na cenzurowanym. Musisz uważać. Nieustannie. Potrząsa głową. — Nie masz pojęcia, jak on mnie traktuje — mówi uspokajająco. — Niegdyś go takim nie widziała. Mogę poprosić, o co zechcę, a wszystko dostanę. Mogłabym poprosić o gwiazdkę z nieba i też by mi ją podarował. Pozwala mi na wszystko, wybacza wszystko... — To dobrze — odpowiadam, uśmiechając się. Jej twarz jednak nie jest już tak radosna jak wtedy, gdy bawiła się z kociątkiem. — Wiem, że to dobrze... — zaczyna z wahaniem. — Wiem, że powinnam być najszczęśliwszą niewiastą na świecie. Jak Joanna Seymour, no wiesz... Jej motto brzmiało: „Najszczęśliwsza ze szczęśliwych”. — Musisz przywyknąć do roli żony i królowej Anglii — mówię jej. Doprawdy wolałabym nie wysłuchiwać zwierzeń i narzekań Katarzyny Howard. — Przywyknę — zapewnia mnie ze szczerością w głosie. Straszne z niej dziecko, próbuje zadowolić każdego, z kim akurat ma do czynienia i kto mógłby ją zbesztać. — Już powoli przywykam, wasza m... to znaczy Anno.

Jane Hampton Court, Nowy Rok 1541

Mamy na dworze dwie królowe — czegoś takiego świat nie widział. Ci, którzy wcześniej służyli królowej Annie, obecnie księżnej, ucieszyli się, mogąc znów być na jej rozkazy. Ciepłe przywitanie, jakie zgotowali jej dworzanie i służący, wprawiło w zdumienie wszystkich, także mnie. No ale rzeczywiście roztaczała zawsze miłą atmosferę i każdy był chętny spełniać jej prośby i zachcianki, zwłaszcza że nie zapominała nigdy podziękować, a nawet rozdawała z wdzięczności drobne upominki. W przeciwieństwie do niej królowa Katarzyna rzuca polecenia ostro i wiecznie się skarży, a poza tym ma niekończącą się litanię żądań. Mówiąc krótko, pozwoliliśmy dziecku zarządzać komnatą dziecinną i toż dziecko robi sobie z towarzyszy zabaw wrogów prędzej, niż zyskuje przyjaciół za sprawą rozdawanych podarków i zaszczytów. Dwór z radością powitał królową Annę na jej dawnym miejscu i wstrzymał oddech z fascynacji i niesmaku na widok dwu monarchiń radośnie tańczących razem, przechadzających się pod ramię, wyprawiających wspólnie na polowania i spożywających wieczerzę w obecności ich króla i małżonka. Henryk obdarzał je na każdym kroku uśmiechem, jakby były jego ukochanymi córkami, wyraźnie czerpał wielką przyjemność z obecności obu i nie miał nic przeciwko podobnemu układowi. Księżna, która niegdyś była królową, nie przybyła do Londynu nieprzygotowana, przywiodła wspaniałe dary dla nowej pary małżeńskiej: piękne, podobne do siebie jak dwie krople wody wierzchowce przybrane w purpurowy aksamit, iście królewski podarunek. Anna Kliwijska daje dowody, co wychodzi na jaw dopiero teraz, wyjątkowych manier, manier prawdziwie królewskich. Pomimo niezręcznego położenia — jakkolwiek na to patrzeć, jest byłą żoną świętującą Boże Narodzenie na dworze nowej żony — wykazuje się niesłychanym taktem i elegancją. Chyba nie znalazłaby się na świecie niewiasta, która umiałaby się lepiej znaleźć w jej sytuacji. W dodatku Annie należą się tym większe brawa, że jest pierwszą w historii niewiastą, która musi znosić coś podobnego. Och, prawda, były w przeszłości żony, które ustępowały z własnej bądź przymuszonej woli — jak choćby pierwsza królowa na tym dworze — lecz żadna dotąd nie usunęła się w cień z takim wdziękiem, by po krótkim czasie powrócić w innej roli, jak gdyby to nie było życie, tylko starannie zaplanowana maskarada. Niejeden człowiek uważa, że gdyby tylko król nie dostał bzika na punkcie tej przedwcześnie dojrzałej pannicy, byłby srodze żałował tego, że pozbył się mądrej i

szlachetnej królowej, by zastąpić ją głupiutką podfruwajką. Wielu sądzi też, że nim minie rok, dawna królowa wyjdzie korzystnie za mąż po raz drugi, gdyż mężczyźni będą się wręcz bili o niewiastę, która umie się zachować z taką godnością i wdziękiem, również utraciwszy na znaczeniu. Ja nie podzielam tej ostatniej opinii, ponieważ kieruję się rozumem, a nie uczuciami. Anna podpisała dokument poświadczający, iż wcześniej była obiecana innemu mężczyźnie. Skoro jej małżeństwo z królem było z tego powodu nieważne, nie może zawrzeć następnego legalnego związku małżeńskiego. Henryk uczynił z niej pannę co najmniej do czasu śmierci Franciszka Lotaryńskiego. Skazał ją na staropanieństwo i uniemożliwił jej wydanie na świat dzieci, zapewne nie poświęcając temu ani jednej myśli. Cokolwiek mówić o Annie, nie brak jej własnego rozumu. Z pewnością to przewidziała i najwyraźniej uznała, że skórka jednak staje za wyprawkę. W takim razie jest najdziwniejszą niewiastą, jaką widział ten dwór. Urocza i pełna wdzięku, w wieku zaledwie dwudziestu pięciu lat i w posiadaniu niemałej fortuny, o niesplamionej reputacji i z pewnością zdolna począć potomka, a mimo to zdecydowana przeżyć życie w staropanieństwie. Jakąż dziwną królową okazała się Anna Kliwijska! Prezentuje się doskonale. Teraz widać, że ciągła bladość jej cery i szarość na twarzy były spowodowane niepokojem, który musiała żywić jako czwarta żona niepewna swojej przyszłości. Teraz kiedy jej miejsce zajęła następczyni, piąta z kolei królowa Anglii, Anna rozkwitła, uwolniwszy się od zagrożeń wiążących się z tym nie lada przywilejem. Czas spędzony z dala od dworu spożytkowała z korzyścią dla siebie. Całkiem sprawnie posługuje się już językiem angielskim, a jej głos — kiedy nie musi walczyć z trudnymi nowymi słówkami — stał się aksamitny i miły dla ucha. Zdaje się weselsza, odkąd rozumie żarty i potrafi uczynić błyskotliwą uwagę, a także odkąd jest jej lżej na duszy. Nauczyła się nawet tańczyć i grać w karty. Wyrosła z przywiezionej z domu luterańskiej surowości, zarówno gdy idzie o zachowanie, jak i o wygląd. Jej stroje są nie do poznania! Jak sobie przypomnę tę niemiecką wieśniaczkę zakutaną w warstwy siermiężnego odzienia, z głową uginającą się od ciężkiego kornetu i ciałem na pozór grubym jak beczka, i porównam ją z tą modną pięknością, w jaką się przemieniła, myślę sobie, że coś takiego jest możliwe wyłącznie w wypadku niewiasty, która cieszy się odzyskaną wolnością. Ze swobodą udaje się na przejażdżki z miłościwym panem, zabawiając go błyskotliwą rozmową na temat europejskich dworów i przyszłości Anglii, ale także chichocze jak młoda pannica z królową Katarzyną. Grywa w karty z dworzanami i tańczy w parze z królową. Jest jedyną prawdziwą przyjaciółką księżniczki Marii i spędza z nią godzinę każdego dnia na czytaniu i modlitwie. Jest wyłącznym adwokatem księżniczki Elżbiety, pisuje do niej wzruszające listy i nawet ma obiecaną funkcję opiekunki i ciotki swej dawnej ulubionej pasierbicy. Regularnie odwiedza komnatę dziecinną, gdzie twarzyczka księcia Edwarda rozjaśnia się zawsze na jej widok. Podsumowując, Anna Kliwijska zachowuje

się tak, jak powinna się zachowywać piękna, szanowana i darzona uczuciem królewska siostra, i wszyscy bez wyjątku muszą to przyznać. Większość ludzi potwierdza, że jest predestynowana do roli królowej, co jednak można traktować wyłącznie jako próżne żale. Najważniejsze, żeśmy jej swymi obciążającymi zeznaniami nie posłali na szafot, choć każdy kto teraz ją chwali, tak jak ja chętnie by się podpisał pod zarzutami rzuconymi przez króla przeciwko niej, gdyby tylko zaszła taka potrzeba. Książę Norfolk wzywa mnie do swoich komnat w wigilię Nowego Roku, jakbyśmy mieli we dwoje wznieść toast za przeszłość i poczynić plany na przyszłość. Rozpoczyna rozmowę od uwagi na temat królowej Anny: jaka to jest miła i z jaką ogładą krąży po dworze. Potem pyta, jak radzi sobie w komnatach kuzynki moja siostrzenica Katarzyna Carey, córka Marii Boleyn. — Spisuje się należycie — odpowiadam rzeczowo. — Jej matka dobrze ją wyszkoliła. W istocie nie mam z nią wiele do czynienia. Tomasz Howard uśmiecha się pod nosem. — Nigdyście się nie lubiły z Marią... — Znamy się wystarczająco dobrze — mówię, zgrzytając zębami na myśl o szacownej szwagierce. — Tak, cóż... jej przypadła w udziale spuścizna Boleynów — rzecze wuj. — Nie udało nam się uratować wszystkiego. Potakuję skinieniem. Rochford Hall, mój dom, trafił do rodziców Jerzego w dniu jego śmierci, a potem do Marii Boleyn. Powinni byli przepisać go mnie, on powinien był przepisać go mnie, ale tak się nie stało. Stawiłam czoło niebezpieczeństwu i koszmarowi tego, co trzeba było uczynić, a mimo to pozostałam tylko z pustym tytułem i niewielką rentą. — Wracając do Katarzyny... Czy to kolejna mała królowa? — pyta książę chyba tylko po to, aby mnie zdenerwować. — Może powinniśmy zacząć ją przyuczać, aby umiała zadowolić księcia Edwarda, kiedy przyjdzie pora?... Sądzisz, że dałaby się umieścić w łożu króla? — Sądzę, że przekonamy się, iż matka zabroniła jej zadawać się z wysoko urodzonymi — odpowiadam lodowatym tonem. — Pragnie dla niej przyzwoitej partii i spokojnego życia. Odebrała swoją lekcję na dworze. Książę Norfolk wybucha śmiechem i nie ciągnie już tego tematu. — W takim razie skupmy się na naszej przepustce do wielkiego świata: na naszej królowej, Katarzynie Howard. — Wydaje się zadowolona. — Nic mnie nie obchodzi, czy jest zadowolona czy nie. Chcę wiedzieć, czy okazuje oznaki brzemienności. — Nie, żadnych — mówię zgodnie z prawdą. — Po co narobiła nam nadziei w pierwszym miesiącu małżeństwa? I jak do tego w ogóle doszło?

— Katarzyna ledwie umie liczyć — informuję. — Poza tym nie rozumie, jak ważna to sprawa. Od tamtej pory mam baczenie na jej miesięczną przypadłość, toteż o drugiej pomyłce nie może być mowy. Książę Norfolk unosi jedną brew. — Czy zatem król staje na wysokości zadania? — pyta, zniżając głos. Nawet nie zerkam w stronę drzwi, wiem, że są dobrze zamknięte, w przeciwnym razie nigdy by nie poruszył tak niebezpiecznego tematu. — Doprowadza rzecz do końca, aczkolwiek musi się wielce natrudzić i czuje się potem wyczerpany do cna. — A więc to jej wina? — Niewieścia przypadłość nachodzi ją regularnie, a Katarzyna jest zdrowa i silna. — Jeśli nie da mu szybko dziecka, król zacznie się doszukiwać powodów — ostrzega mnie, jak gdybym miała jakikolwiek wpływ na wyroki Boskie i królewski temperament. — Musi być brzemienna do Wielkanocy. Wzruszam ramionami. — Czasem trzeba poczekać dłużej. — Ostatnia żona, która się nie śpieszyła z urodzeniem syna, skończyła na szafocie — przypomina mi. Odbieram jego słowa jak atak. — Pamiętam o tym! Pamiętam wszystko! Pamiętam, co zrobiła i co próbowała zrobić, i pamiętam cenę, jaką jej przyszło zapłacić! Mój wybuch go zdumiewa. Zdumiewa nawet mnie samą. Przecież obiecałam sobie, że nie będę się nigdy żalić. Starałam się. Oni również, w pewnym sensie, się postarali. — Chodziło mi o to, że za wszelką cenę musimy zapobiec zrodzeniu się wątpliwości w jego głowie — uspokaja mnie Tomasz Howard. — Oczywiście najlepiej, by było, Jane, najlepiej dla nas, Howardów, gdyby Katarzyna jednak poczęła dziecko, zanim król zacznie coś podejrzewać. Zanim podejrzenie choćby zrodzi się w jego myślach. Tak byłoby najbezpieczniej dla nas wszystkich. — To wołanie o cud — wzruszam ramionami. Wciąż czuję irytację. — Jeżeli król nie jest w stanie spłodzić z nią potomka, nic na to nie poradzimy. Henryk jest stary, schorowany. Nigdy nie był tak płodny jak inni mężczyźni, a teraz wszystkie swoje siły zużywa na walkę z raną w nodze i wypróżnianie się. Jak mamy to zmienić? — Możemy służyć mu pomocą — podsuwa. — Co więcej możemy zrobić? — pytam ze znużeniem. — Nasza dziewczyna ucieka się do każdej sztuczki znanej ladacznicom ze Smithfieldu. Uwija się przy nim, jakby byt pijanym szyprem w londyńskim lupanarze. Czyni wszystko co w niewieściej mocy, a on tylko leży na wznak i pojękuje: „Och, Katarzyno, och, moja różyczko...”. Nie ma uncji wigoru. Wcale mnie nie dziwi, że z jego lędźwi nie rodzi się syn. Niby jak mielibyśmy temu zaradzić? — Możemy się postarać o wigor — mówi książę chytrze, jak każdy stręczyciel.

— Słucham? — Możemy się postarać o wigor — powtarza. — To znaczy? — To znaczy, że gdyby się znalazł zaufany młody człowiek, ktoś, kto by się nie zdradził, kto byłby wdzięczny za krótki romansik, moglibyśmy mu pozwolić się z nią spotkać, a ją zachęcilibyśmy do spojrzenia nań łaskawym okiem, w efekcie oni daliby sobie odrobinę przyjemności, a my zyskalibyśmy dziecko, które można by umieścić w kołysce Tudorów, i wszyscy byliby zadowoleni. Ogarnia mnie przerażenie. — Nie zrobiłbyś tego ponownie, milordzie — rzekę głucho. Patrzy na mnie zimnym wzrokiem. — Nigdy wcześniej tego robiłem — poprawia mnie, wymawiając wyraźnie poszczególne zgłoski. — Nie ja. — To by oznaczało jej śmierć. — Wcale nie, pod warunkiem że wszystko przeprowadzi się uważnie. — Nie znałaby dnia ani godziny. — Skądże. Zapewnilibyśmy jej przyzwoitkę, staranną ochronę. Gdybyś nie odstępowała jej na krok, gdybyś była gotowa przysiąc, że nie splamiła swego honoru, któż śmiałby nie dać wiary twoim słowom, skoro już tyle razy świadczyłaś w królewskich sprawach i najjaśniejszy pan zawsze ci wierzył? — W tym rzecz. Świadczyłam w królewskich sprawach — podchwytuję, czując suchość w gardle. — Składałam obciążające zeznania, dając katowi miecz do rąk. Zawsze byłam po właściwej stronie. Nie zeznawałam dotąd w niczyjej obronie. — Zeznawałaś z myślą o naszej korzyści — poprawia mnie. — Tym razem także byłabyś po stronie zwycięzców. Bezpieczna. W dodatku mogłabyś się nazywać krewną króla Anglii. Zostałabyś ciotką chłopca zrodzonego z Tudorów i Howardów. — Ale ten miody człowiek?... — nieomal dyszę ze strachu. — Żadnemu nie ufamy do tego stopnia... Książę Norfolk kiwa głową. — A, tak... Młody człowiek. Też jestem zdania, że powinniśmy się go pozbyć, jak już zrobi swoje. Może zdarzy mu się jakiś wypadek, może przegra w pojedynku?... Może zginie w zasadzce zastawionej przez rabusiów? Z całą pewnością będzie musiał zniknąć. Nie możemy ryzykować kolejnego... — książę przez chwilę szuka słowa — skandalu. Drżę na samo wspomnienie poprzedniego... skandalu. Przymykam oczy, jednakże nawet pod zamkniętymi powiekami widzę swego męża, jego spojrzenie wwiercające się we mnie, gdy wchodziłam na salę sądową, jego zdumiony wyraz twarzy, gdy zajmowałam miejsce naprzeciwko sędziów, błysk nadziei, kiedy pomyślał, że przyszłam przemówić w jego obronie, i narastające przerażenie, kiedy uświadomił sobie, co jestem gotowa wyznać. Potrząsam głową. — To są straszne myśli — mówię na głos. — Jeszcze straszniejsze jest to, że się z nimi

ze mną podzieliłeś, milordzie. My, którzyśmy już widzieli takie rzeczy, którzyśmy takie rzeczy robili... — urywam. Nie jestem w stanie kontynuować z obawy, co zaraz usłyszę. Z obawy, co każe mi uczynić Tomasz Howard. — Właśnie dlatego, że potrafiłaś śmiało stawić czoło najgorszemu koszmarowi, mówię z tobą teraz otwarcie — zapewnia książę, a mnie po raz pierwszy w trakcie tej rozmowy wydaje się, że w jego głosie pobrzmiewają cieplejsze nuty, nieomal uczucie. — Komu jak nie tobie miałbym powierzyć ambicje naszego rodu? To twoja odwaga i twoje umiejętności doprowadziły nas do miejsca, w którym obecnie się znajdujemy. Nie wątpię, że dzięki tobie posuniemy się jeszcze dalej, jeszcze wyżej. Z pewnością masz na oku jakiegoś młodego człowieka, który rad by skorzystać z łask królowej? Młodego człowieka, który bez trudu mógłby się z nią spotkać i którego byśmy się później pozbyli bez większej straty? Na przykład jednego z tych dworzan, którym najjaśniejszy pan pozwala się koło niej kręcić? Omal nie dławię się ze strachu. — Nie rozumiesz, milordzie — jąkam się. — Nie rozumiesz. Proszę, wysłuchaj mnie... To co wtedy uczyniłam... wyrzuciłam to z pamięci... nigdy o tym nie mówię, nigdy nawet nie myślę. Jeśli ktoś sprawi, że będę musiała o tym pamiętać, postradam zmysły. Kochałam Jerzego... Dlatego nie możesz mnie zmuszać, bym o tym znów myślała, bym to sobie przypominała... Książę Norfolk podnosi się na nogi. Obchodzi stół dookoła i zbliżywszy się do mnie, kładzie mi dłonie na ramionach. Można by to wziąć za czuły gest, gdyby jego ręce nie przyciskały mnie do krzesła, nie zmuszały do pozostania na miejscu. — Sama zdecydujesz, droga lady Rochford. Pomyślisz o wszystkim, co ci powiedziałem, i powiesz mi, do jakich doszłaś wniosków. Ufam ci bezgranicznie. Jestem pewien, że pragniesz działać dla dobra rodziny. Nie mam cienia wątpliwości, że zawsze postępujesz w imię własnego dobra.

Anna Pałac w Richmondzie, luty 1541 roku

Jestem już w domu i czuję z tego powodu taką ulgę, że mogłabym sama siebie wyśmiać za te staropanieńskie nawyki i uciekanie od towarzystwa. Nie chodzi jednak wyłącznie o powrót do znajomych komnat, do znajomego widoku za oknem, do znajomego jedzenia — chodzi o radość spowodowaną ucieczką ze dworu, dworu ciemności. Dobry Boże, cóż za trujące miejsce sobie gotują, aż dziw, że ktokolwiek chce tam przebywać! Nastroje króla są jeszcze bardziej wahliwe niż kiedyś. W jednej chwili potrafi pałać namiętnością do małej Katarzyny Howard, obściskując ją jak jakiś lubieżnik na oczach wszystkich, tak że dziewczę aż się płoni ze wstydu, a on rży na jej zmieszanie, w drugiej zaś, ledwie kwadrans później, już ryczy na któregoś ze swych doradców albo ciska czapkę na ziemię bądź batoży pazia czy też zamyka się w sobie i siedzi milkliwy, pełen tłumionej nienawiści i cichej podejrzliwości, strzela oczyma na wszystkie strony, szukając, kogo by tu obwinie o swoje nieszczęścia. Jego temperament, któremu dotychczas folgowano, stał się prawdziwym utrapieniem, a nawet zagrożeniem. Król przestał się kontrolować, nie panuje nad swymi uczuciami i myślami. Dopatruje się spisków na każdym kroku i płatnych zabójców za każdym węgłem. Ze strachu przed nagłymi zmianami humoru miłościwie nam panującego Henryka i jego popadaniem w czarnowidztwo dworzanie stali się mistrzami w odciąganiu jego uwagi od spraw nieprzyjemnych i dręczących go obaw. Katarzyna przybiega doń, ilekroć król życzy sobie jej obecności, i ucieka, jak tylko humor mu się pogarsza, całkiem jakby była jednym z jego psów gończych, prędzej czy później to nieustanne napięcie odbije się na jej urodzie i zdrowiu. Na domiar złego otacza się najgłupszymi i najordynarniejszymi dziewczętami, jakie kiedykolwiek wpuszczono do domu szlachcica. Wszystkie odziewają się nader frywolnie, odsłaniając tyle gołego ciała, ile to możliwe, i obwieszając się klejnotami, aż grzechoczą szlachetne kamienie, ich maniery nie są wiele lepsze od stroju. Zachowują się w miarę przyzwoicie, kiedy król jest obecny: przy nim paradują i wdzięczą się, jakby był bożkiem, lecz z chwilą gdy się oddala, zaczynają się ich szaleństwa. Królowa nie robi nic, by je okiełznać, co więcej, za zamkniętymi drzwiami swojej komnaty to ona wiedzie prym. Młodzi dworzanie i paziowie co rusz przekraczają progi jej apartamentów, muzyka ciągle gra, odbywa się hazard i picie, trwają zalecanki i umizgi.

Będąc właściwie dzieckiem, Katarzyna z radością oddaje się bitwom na poduszki i wodę w swojej najlepszej sukni, po czym przebiera się w inną. Wszelako otaczający ją ludzie są od niej starsi i mniej niewinni niż ona, można rzec, że prowadzą się nazbyt swobodnie. Oczywiście wszczyna się straszne zamieszanie, gdy ktoś przybiegnie i rzuci, że zbliża się król, Katarzyna piszczy wtedy z uciechy, czemu nie można się dziwić, gdyż ma naturę psotnicy, ale faktem pozostaje, że na jej dworze zapanował chaos, a nawet rozluźnienie obyczajów. Trudno przewidzieć, co będzie dalej. W pierwszym miesiącu małżeństwa królowa ogłosiła, że jest przy nadziei, lecz okazało się to pomyłką, najwyraźniej nie zdawała sobie sprawy, jakie mogą być konsekwencje podobnego błędu. Od tamtej pory na wszelki wypadek już nie ogłasza żadnych rewelacji. Gdy opuszczałam dwór, rana na nodze zaczęła bardzo doskwierać najjaśniejszemu panu, który zamknął się w swej komnacie sypialnej i nikogo nie chciał widzieć. Katarzyna szepnęła mi, że jej zdaniem król nie da jej dziecka, że jest niezdolny spłodzić z nią potomka, tak jak wcześniej nie udało mu się to ze mną. Rzekła mi też, że stara się jak może, by dostarczyć mu nieco przyjemności, dzięki czemu może go zapewniać, że jest męski i mocarny, choć rzeczywistość przedstawia się tak, że sam ledwie jest zdolny do aktu miłosnego. — No więc udajemy — dodała żałośnie. — Ja wzdycham i jęczę, i zapewniam go, jak mi dobrze, a on próbuje mnie brać, choć po prawdzie ledwie się rusza, więc wychodzi z tego tylko rozpaczliwa pantomima, miłość na niby. Odpowiedziałam jej, że nie powinna ze mną rozmawiać na te tematy. Na co ona spytała mnie, kogo w takim razie ma się poradzić. Potrząsnęłam głową. — Nie wolno ci nikomu ufać — przestrzegłam ją. — Już dawno zadyndałabym na stryczku jako czarownica, gdybym wyznała choćby połowę tego co ty mnie. Mówienie o tym, że królowi brak męskiej siły albo że rychło umrze, jest zdradą, Katarzyno. A karą za zdradę jest śmierć. Nie wolno ci z nikim rozmawiać o tych sprawach. Obiecuję, że jeśli ktoś mnie zapyta, czy mówiłaś o tym ze mną, skłamię dla ciebie i powiem, że nie, nigdy. Twarz jej na to zbladła. — Ale co ja mam zrobić? — zapytała płaczliwie. — Skoro nie wiem tego sama i nie wolno mi nikogo pytać o radę? Jeśli zbrodnią jest choćby powiedzieć komuś, w czym leży problem? Co mam zrobić? Do kogo mam się zwrócić? Nie udzieliłam jej odpowiedzi, gdyż ich nie znam. Będąc w takiej samej sytuacji jak ona teraz, także nie znalazłam nikogo, kto mógłby mi pomóc. Biedne dziecko... Być może książę Norfolk ma jakieś plany co do niej, być może lady Rochford wie lepiej ode mnie, co można zrobić. Jednakże kiedy król się nią znudzi — a że się nią znudzi, to pewne, bo cóż takiego ma w sobie Katarzyna, żeby zasłużyć na dozgonną miłość? — zatem kiedy się nią znudzi, a ona do tej pory nie da mu dziecka, jaki będzie miał powód, aby zatrzymać ją przy sobie? A gdy już postanowi jej się pozbyć, czy znajdzie w sobie dość wspaniałomyślności, żeby zaoferować jej warunki podobne do tych, jakie zaproponował mnie?

Nie zapominajmy, że ja byłam księżniczką, za którą ktoś stał, ona zaś jest tylko głupiutką młódką, na której nikomu nie zależy. Czy więc raczej Henryk nie ucieknie się do łatwiejszego, szybszego i tańszego sposobu, żeby mieć ją z głowy?

Katarzyna Hampton Court, marzec 1541 roku

Popatrzmy, co też mam... Mam wszystkie zimowe suknie już uszyte i kilka wiosennych wciąż w szyciu, chociaż nie na wiele się zdadzą, bo rozpoczyna się Wielki Post, więc i tak nie będę mogła ich włożyć. Mam bożonarodzeniowe i noworoczne podarki, to znaczy oprócz tych, które już zdążyłam zapomnieć albo rozdać swoim dworkom, są między innymi: dwa naszyjniki zrobione z dwudziestu sześciu diamentów o szlifie brylantowym i dwudziestu siedmiu zwykłych diamentów, ciężkie tak, że z trudem podnoszę głowę, gdy je noszę, sznur dwustu pereł, z których każda jest wielkości poziomki, cudowny wierzchowiec od drogiej Anny. Bo mówię do niej po imieniu, kiedy jesteśmy same, a ona zwraca się do mnie zdrobniale tak jak kiedyś. Tak czy siak, klejnoty też się nie liczą, bo trzeba ich sobie odmawiać w czas postu. Mam chór nowych śpiewaków i grajków, którzy wszakże nie mogą wygrywać wesołych melodii do tańca również z powodu Wielkiego Postu. Poza tym jak zwykle nie będzie mi wolno jeść nic godnego uwagi aż do Wielkanocy. Nie wolno jeszcze polować i grać w karty, nie wolno tańczyć i urządzać zabaw, a na to, żeby pójść nad rzekę, jest zwyczajnie za zimno, choć gdyby nie było za zimno, i tak nie można by tego robić, bo nadchodzi Wielki Post. Nie mogę nawet płatać psikusów moim dworkom ani ganiać się z nimi po komnatach, ani grać w piłkę czy kule, czy w creag, do którego potrzebna jest i piłka, i kij, i słupki, gdyż wszystkiego zabrania okropny, okropny post. W dodatku najjaśniejszy pan przyśpiesza nadejście Wielkiego Postu w tym roku. Chyba tylko z czystej złośliwości spowodowanej złym humorem skrył się w swych komnatach już w lutym i od tamtej pory nie pokazuje się nawet podczas wieczerzy, nie pokazuje się nawet w mojej komnacie sypialnej, nie jest dla mnie miły, nie dał mi ani jednej rzeczy i nie nazwał swoją śliczną różyczką, począwszy od Epifanii. Powiadają, że choruje, no ale on przecież zawsze kuleje i ma kłopoty z wypróżnianiem, a rana na jego nodze wiecznie gnije, toteż doprawdy nie widzę, na czym polega różnica. Właściwie bez ustanku tylko burczy na wszystkich i trudno go zadowolić. Jego zniknięcie sprawiło, że wszelkie życie zamarło na dworze, a my chodzimy na paluszkach, bojąc się głębiej odetchnąć. Po prawdzie większość wielkich rodów zabrała się i porozjeżdżała z Londynu do domów, skoro nigdzie nie widać króla i nie można niczego załatwić z panami radą. Odkąd najjaśniejszy pan nikogo nie przyjmuje, na dworze nie został żaden

interesujący młody mężczyzna i można zapomnieć o zabawie. — Tęskni za królową Anną — oznajmia Agnieszka Restwold, ponieważ jest z natury wstrętna i zawistna jak stara kocica. — Nieprawda — zaprzeczam bez entuzjazmu. — Niby czemu miałby za nią tęsknić? Przecież sam ją odprawił. — Właśnie że prawda — upiera się. — Naprawdę nic nie zauważyłaś? Jak tylko opuściła Londyn, posmutniał, poczuł się gorzej i przestał pokazywać na dworze, żeby w zaciszu swoich komnat rozmyślać, jak mógłby ją odzyskać. — To kłamstwo — mówię. W głębi ducha martwię się jednak, że Agnieszka Restwold może mieć rację. Ależ z niej okrutnica, żeby mnie mówić coś takiego! Kto wie lepiej niż ja, że jednego dnia mężna kochać kogoś całym sercem, a nazajutrz obudzić się i wcale o nim nie myśleć? Dotąd sądziłam, że coś takiego przydarza się tylko mnie i memu płytkiemu sercu, w którym nie ma wiele miejsca dla innych, jak twierdzi moja przyrodnia babka. Ale co będzie, jeśli serce króla także jest płytkie? Co będzie, jeśli Henryk uznał — tak jak ja, w gruncie rzeczy tak jak wszyscy — że Anna nigdy nie prezentowała się korzystniej? Wszystko to co wydawało się obce i głupie, wygładziło się i znikło, a ona nagle stała się... czy ja wiem?... wdzięczna, tak, to chyba jest dobre słowo. To ona wydawała się prawdziwą królową, podczas gdy ja byłam — jak zwykle — najładniejszą niewiastą w okolicy. Albowiem zawsze jestem najładniejszą niewiastą w okolicy. I tylko tym, niczym więcej. Co będzie, jeśli król zapragnął nagle niewiasty z wdziękiem? — Agnieszko, to nieładnie denerwować jej wysokość po tylu latach znajomości i przyjaźni — upomina moją dworkę lady Rochford. Strasznie mi się podoba, kiedy tak mówi do moich dworek. Słowa spływają z jej ust, jakby były wyćwiczone, a ton ma taki, że aż się wydaje, iż lutowa szaruga spływa człowiekowi za kołnierz. — To ohydne plotki, których nie należy rozsiewać, kiedy najjaśniejszy pan leży złożony chorobą i wszyscy powinniśmy się modlić za jego zdrowie. — Ja się modlę — zapewniam szybko, gdyż są tacy, co twierdzą, że chodzę do kaplicy tylko po to, żeby wykręcając sobie szyję, wyglądać z królewskiej ławki i wlepiać oczy w Tomasza Culpeppera, który co rusz podnosi na mnie spojrzenie i uśmiecha się ukradkiem. Ten jego uśmiech to najlepsze z całej mszy, rozświetla kaplicę jak jakiś cud. — Modlę się — powtarzam i dodaję po namyśle: — A w Wielki Post nie będę robić nic innego, tylko się modlić. Lady Rochford potakuje skinieniem. — W rzeczy samej, wszyscy będziemy żarliwie się modlić o wyzdrowienie miłościwego pana. — Ale dlaczego? Czyżby naprawdę poważnie zachorzał? — pytam ją szeptem, tak żeby Agnieszka Rostwold i reszta dworek nie usłyszały. Czasami żałuję, że je w ogóle zaprosiłam na swój dwór. Ich miejsce jest raczej w komnacie panieńskiej w Lambeth. Bywa, że nawet ja widzę, iż nie sprawują się tak, jak by należało. Jestem pewna, że

królowa Anna nie miała tylu problemów ze swoimi damami dworu. Jej dworki zachowywały się o niebo lepiej. Żadna z nas nie odważyła się odezwać do niej tak, jak niektóre z tych awanturnic zwracają się teraz do mnie. — Sklęsła mu się rana na nodze — informuje mnie lady Rochford. — Chyba słyszałaś, jak wyjaśniał to królewski medyk? — Nie zrozumiałam wszystkiego — rzekę prędko. — Zaczęłam słuchać, ale się zgubiłam w połowie. Po prostu nie dosłyszałam wszystkich słów. Lady Rochford marszczy czoło. — Lata temu najjaśniejszy pan ranił się poważnie w nogę. Rana nigdy się nie wyleczyła do końca. Tyle z pewnością wiesz? — Tak — potwierdzam nadąsana. — Tyle każdy wie. — Rana się jątrzy i musi być osuszana. Co dzień trzeba odsączać z niej ropę... — Wiem — przerywam jej. — Proszę, oszczędź mi szczegółów. — No więc teraz rana się sklęsła. — To chyba dobrze, prawda? Zaleczyła się? A on wyzdrowiał? — Kiedy rana klęśnie, zabliźnia się z wierzchu, ale wciąż jątrzy wewnątrz — tłumaczy mi. — Złe humory nie mogą opuścić ciała i przenoszą się do brzucha i serca. — Niemożliwe! — wykrzykuję szczerze wstrząśnięta. — Ostatnim razem, kiedy tak się stało, już się baliśmy, że król umrze — mówi z całkowitą powagą lady Rochford. — Twarz mu sczerniała jak u kogoś otrutego, leżał niczym trup, dopóki nie otwarto rany i nie odsączono trucizny. — Jak się otwiera ranę? — pytam z fascynacją. — Tylko bacz na słowa, bo to wszystko jest takie ohydne. — Trzeba ją rozciąć i rozchylić — opowiada. — Brzegi rany przytrzymuje się malutkimi kawałeczkami złota, które należy wbić w żywe ciało, w przeciwnym razie brzegi znów by się zeszły i zrosły. Król musi znosić nieludzki ból otwartej rany, mając świadomość, że kiedy się sklęśnie, wszystko się powtórzy. Cięcie, rozchylanie, przytrzymywanie i znowu cięcie... — Ale w końcu mu się poprawi? — wpadam jej w słowo radośnie, naprawdę chciałabym, żeby już przestała mówić o tych okropnych rzeczach. — Nie — odpowiada krótko. — Nigdy mu się nie poprawi. Wciąż będzie kulał i cierpiał ból, i chodził struty. To wszystko wzmaga jego gniew i sprawia, że czuje się stary i znużony życiem. Przez kalectwo nie jest już tym mężczyzną co kiedyś. Dzięki tobie odzyskał na trochę młodość, lecz teraz sklęśnięta rana znów mu przypomniała, że jest stary i chory. — Chyba nie mówisz poważnie, że miał się za młodego mężczyznę? Nie mógł uważać, że jest młody i przystojny. Nawet jemu nie mogło się tak wydawać. Lady Rochford przygląda mi się z powagą wymalowaną na twarzy. — Och, Katarzyno... Jak najbardziej myślał, że jest młody i zakochany. Co ważniejsze, musisz sprawić, by znowu tak pomyślał i tak się poczuł.

— Jak mam to zrobić? — pytam, czując, że usta wyginają mi się w podkówkę. — Nie potrafię wpływać na jego myśli. Poza tym nie odwiedza mnie w alkowie, odkąd jest chory. — To ty musisz do niego pójść — znajduje na to radę. — Idź do niego i uczyń coś, dzięki czemu ponownie poczuje się zdrów, pełen życia, młody i zakochany. Postaraj się, żeby zapłonął z namiętności. Ściągam brwi w skupieniu. — Ale jak? — Zastanów się, co byś zrobiła, gdyby był młodym mężczyzną. — Mogłabym mu powiedzieć, że jakiś dworzanin się we mnie podkochuje — myślę na glos. — Mogłabym wzbudzić w nim zazdrość. Nawet teraz na dworze wciąż jest paru młodych mężczyzn — przed oczyma staje mi Tomasz Culpepper — których uczucie umiałabym odwzajemnić... — Nie! — przerywa mi ostro. — Ani się waż tego robić! Nie masz pojęcia, czym to grozi. — No tak, ale przecież pytałaś... — Czy naprawdę nie masz sposobu, by w nim rozbudzić namiętność do siebie, nie narażając się na katowski topór? — nie skrywa oburzenia lady Rochford. — No wiesz! — wykrzykuję. — Przecież ja tylko... — Dość! — wpada mi w słowo bezceremonialnie. — Zastanów się jeszcze raz. Milczę. Nie zastanawiam się. Nie odzywam się słowem, żeby zrozumiała, że była wobec mnie niegrzeczna i nie mam zamiaru tego tolerować. — Powiedz mu, że się obawiasz, iż myśli o przywróceniu do łask księżnej Kliwii — podpowiada mi. Jej propozycja tak mnie zaskakuje, że zapominam, iż miałam się dąsać, i spoglądam na nią ze zdumieniem. — Kiedy Agnieszka Restwold mówiła to samo, zwróciłaś jej uwagę, żeby mnie nie denerwowała. — Zgadza się — przyznaje mi rację. — To właśnie czyni kłamstwo wiarygodnym. Połowa dworu o tym szepcze za twoimi plecami, jedna Agnieszka miała odwagę rzec ci to prosto w twarz. Gdybyś choć odrobinę myśli poświęciła czemuś innemu niż swój wygląd i klejnoty, z pewnością sama bez niczyjej pomocy poczułabyś niepokój i zdenerwowanie. Ale ja nie o tym... Najlepsze jest to, że kiedy pójdziesz doń podenerwowana i zaniepokojona, król poczuje, że jest rozchwytywany, że dwie niewiasty o niego walczą, i to napełni go taką pewnością siebie, że uwierzy znów w swój urok i możliwości. Jeśli się naprawdę postarasz, być może uda ci się go zwabić do łoża jeszcze przed Wielkim Postem. To zmusza mnie do myślenia. — Oczywista, że chcę, aby miłościwy pan był zadowolony — mówię wolno — lecz jeśli nie złoży mi wizyty w komnacie sypialnej przed Wielkanocą, nic takiego się nie stanie. — Właśnie że się stanie. Nie chodzi bowiem o przyjemność twoją czy jego — tłumaczy

mi cierpliwie lady Rochford. — Chodzi o to, by spłodził z tobą syna. Zdajesz się zapominać, że bycie królową nie sprowadza się do tańców, muzyki, klejnotów ani nawet własnych majątków ziemskich. Nie zapewnisz sobie tytułu królowej, będąc niewiastą, za którą król przepada, za to umocnisz się na tronie, dając mu syna. Nie sądzę, by w ogóle chciał cię koronować przed tym, zanim wydasz na świat jego dziedzica. — Ależ ja muszę być koronowana! — protestuję. — W takim razie postaraj się, żeby z tobą zległ i spłodził dziecko — instruuje mnie lady Rochford. — O wszystkim innym zapomnij, to zbyt niebezpieczne. — Pójdę do niego. — Wydaję przeciągłe westchnienie, żeby widziała, jak niesprawiedliwie mnie traktuje i że wcale nie boję się jej gróźb, wręcz przeciwnie: zamierzam spełnić swój obowiązek bez względu na wszystko. Tak się szczęśliwie składa, że gdy docieram na miejsce, komnata gościnna króla jest niemal całkiem pusta, jak wspomniałam, prawie wszyscy wrócili do domu. Tylko Tomasz Culpepper siedzi w okiennej ambrazurze i gra ze sobą w kości: lewa ręka przeciwko prawej. — Kto wygrywa? — pytam, starając się nadać tonowi lekkie brzmienie. Na dźwięk mego głosu zrywa się z ławy i kłania nisko przede mną. — Jak zawsze ja, najjaśniejsza pani — odpowiada. Jego uśmiech sprawia, że serce na moment mi zamiera, po czym zaczyna bić szybciej. Naprawdę tak się dzieje, naprawdę, ilekroć w ten sposób odrzuca włosy do tyłu i pokazuje w uśmiechu białe zęby, moje serce zaczyna bić żwawiej i mocniej: łup, łup! — To żadna sztuka, kiedy grasz sam ze sobą — mówię na głos, w duchu zaś dodaję, że gra przeciwko sobie nie jest najmądrzejsza. — Zawsze wygrywam w kości, zawsze wygrywam w karty, ale nie mam szczęścia w miłości — szepcze. Oglądam się za siebie. Katarzyna Tilney zatrzymała się, żeby zamienić słowo z jakimś powinowatym hrabiego Hertfordu, i chociaż raz nie podsłuchuje, a Katarzyna Carey przystanęła w dyskretnej odległości i wygląda przez okno. — Zakochałeś się? — pytam. — Ty powinnaś wiedzieć o tym najlepiej — odpowiada szeptem. Ledwie się ważę to pomyśleć. Z pewnością mówi o mnie, jest gotów wyznać mi miłość tu i teraz. Chociaż jest też możliwe, że chodzi mu o kogoś zupełnie innego, ale wtedy — przysięgam! — umrę na miejscu. Nie zniosę myśli, że pragnie innej niewiasty. Mimo to utrzymuję lekki ton. — Czemu właśnie ja? — pytam go. — Powinnaś wiedzieć, kogo kocham — mówi nie mniej enigmatycznie niż wcześniej. — Ty jedna na całym świecie. Ta rozmowa jest taka pyszna, że czuję, jak paluszki u nóg podwijają mi się w nowiutkich prunelkach. Jest mi gorąco i chyba się rumienię, co Tomasz na pewno zaraz zauważy. — Doprawdy?

— Najjaśniejszy pan teraz cię przyjmie — obwieszcza donośnie ten idiota doktor Butts, a ja podskakuję i odsuwam się raptownie od Tomasza, ponieważ dopiero teraz sobie przypomniałam, iż przyszłam tu po to, żeby zobaczyć się z królem i sprawić, by znów zapałał do mnie miłością. — Nie zejdzie mi długo — szepczę przez ramię. Tomasz Culpepper parska śmiechem, na co muszę zakryć dłonią usta, aby nikt nie zobaczył, że ja również chichoczę. — Idź już — ponagla mnie. — Nie zmuszaj miłościwego pana, żeby czekał. Donikąd się nie wybieram. Będę tu, kiedy wyjdziesz. — Oczywista, że idę natychmiast — powiadam na cały głos, przypomniawszy sobie, że mam sprawiać wrażenie zaniepokojonej brakiem zainteresowania ze strony króla, po czym odwracam się od Tomasza Culpeppera i śpieszę do otwartych drzwi prywatnej komnaty Henryka. Król leży na łóżku niczym ogromny statek w suchym doku, z nogą uniesioną do góry i podpartą haftowanymi poduszkami, z twarzą ziemistą i żałosną miną, ja zaś zbliżam się doń powoli, robiąc co w mojej mocy, by sprawiać wrażenie pełnej niepokoju i łaknącej jego miłości.

Jane Hampton Court, marzec 1541 roku

Król popada w melancholię, nalega, by mu nie przeszkadzać, i chowa się przed ludźmi jak umierający stary śmierdzący kundel, natomiast starania Katarzyny, by wzbudzić w nim na nowo chęć do życia i zainteresowanie nią, są z góry skazane na niepowodzenie, jako że ta dziewczyna potrafi się przejmować tylko sobą. Wprawdzie udała się doń z ponowną wizytą, lecz tym razem nawet jej nie przyjął, a ona zamiast okazać troskę i niepokój, potrząsnęła śliczną główką i oznajmiła, że skoro nie chce jej widzieć, ona nie będzie więcej przychodzić. A jednak pozostała w komnacie gościnnej wystarczająco długo, by zdążył się pojawić Tomasz Culpepper, który następnie zabrał ją na przechadzkę po ogrodach. Posłałam ich śladem Katarzynę Carey z szalem dla królowej oraz jeszcze jedną dobrze ułożoną dworkę, by zachować pozory przyzwoitości, wszelako już po tym, jak Howardówna trzymała młodzika za ramię, paplała i śmiała się wesoło, każdy mógł się zorientować, że była w jego towarzystwie szczęśliwa i całkiem zapomniała o królewskim małżonku cierpiącym w pustej ciemnej komnacie. Książę Norfolk posyła mi długie ciężkie spojrzenie przy wieczerzy, z czego wnoszę, iż w dalszym ciągu się spodziewa, że suczka zostanie obsłużona i wkrótce będzie chodziła z brzuchem. Syn z pewnością wydobyłby najjaśniejszego pana z melancholii, a przy okazji zapewniłby koronę Howardom na wieki wieków, amen. Tym razem musi nam się udać. Musimy doprowadzić rzecz do końca. Żaden inny ród na świecie nie dostał dwukrotnie szansy na główną nagrodę. Grzechem byłoby zawieść po raz drugi. Obrażona na cały świat Katarzyna wzywa muzyków i urządza w swoich apartamentach tańce z innymi dworkami i służkami. Zabawa nie jest przednia, więc dwie najbardziej rozzuchwalone niewiasty, Joanna i Agnieszka, zbiegają do wielkiej sali, by zaprosić na górę kilku dworzan. Kiedy to robią, ja cichcem posyłam pazia do Tomasza Culpeppera, niepewna, czy okaże się na tyle nieroztropny, żeby również przyjść. Spełnia moje nadzieje. Widzę, jak zmienia się twarz królowej na jego widok, jak prędko występuje na jej lica rumieniec, a także to, że zaraz odwraca się do swojej kuzynki Katarzyny Carey i coś jej szepcze na ucho. Najwyraźniej zakochała się w nim bez pamięci, myślę, i na mgnienie oka przypominam sobie, że nie jest tylko pionkiem w naszej grze, ale także dziewczyną, młodą dziewczyną, która po raz pierwszy w życiu przeżywa rodzącą się miłość. Patrzeć, jak mała Katarzyna Howard zapomina języka w gębie, jąka się, szukając słów, rumieni na każdym

kroku i ma na uwadze kogoś innego, a nie tylko siebie, to tyle co być świadkiem jej dojrzewania, przeistaczania się młódki w dorosłą niewiastę. Byłoby to rozczulające, gdyby nie zasiadała na tronie Anglii i nie miała zadania do wykonania, zadania, od którego zależy przyszłość wszystkich nas, Howardów. Tomasz Culpepper dołącza do tańczących i ustawia się tak, by zostać partnerem królowej, gdy przyjdzie do dzielenia par. Ona wbija spojrzenie w ziemię, aby ukryć uśmiech zadowolenia i stworzyć pozory skromności, lecz gdy kroki tańca zbliżają ich do siebie i on ujmuje ją za dłoń, natychmiast podnosi wzrok na niego, po czym oboje spoglądają na siebie z nieukrywanym pożądaniem. Rozglądam się dookoła, ale nikt poza mną tego nie zauważa — większość dworek także jest zajęta robieniem maślanych oczu do zaproszonych dworzan. Rzucam spojrzenie lady Rutland i daję jej znak uniesieniem brwi, na co ona podchodzi do królowej i szepcze jej coś do ucha. Katarzyna krzywi się jak rozczarowane dziecko, ale posłusznie zwraca się do muzyków ze słowami: — Ostatni taniec. — Minę ma jednak naburmuszoną. Nie czekając, odwraca się i niemal bez udziału woli łapie za rękę Tomasza Culpeppera.

Katarzyna Hampton Court, marzec 1541 roku

Widuję go codziennie i co dzień poczynamy sobie nieco śmielej. Najjaśniejszy pan wciąż nie opuszcza swoich komnat, a krąg jego medyków, pigularzy i staruszków, którzy mu doradzają, nie ma czego szukać w moich apartamentach, toteż wygląda na to, że jesteśmy tylko my — młodzi. Dwór spowiła cisza, nie urządza się tańców ani żadnych innych rozrywek z powodu Wielkiego Postu. Nie mogę nawet potańczyć w swych prywatnych komnatach. Nie wolno polować, nie wolno się wyprawiać na przejażdżki łodzią, nie wolno grać w gry, nie wolno robić nic, co sprawia radość. Można jedynie spacerować po ogrodach albo nad rzeką, pod warunkiem że wysłuchało się mszy. Kiedy tak się przechadzam, mając u boku Tomasza Culpeppera, jestem szczęśliwsza, niż gdybym tańczyła z najcudniejszym księciem. — Zimno ci? — pyta. Skądże znowu, trudno, żeby było mi zimno, skoro po czubek nosa opatulają mnie moje sobole, mimo to podnoszę nań wzrok i odpowiadam: — Troszkę... — Pozwól, że ogrzeję ci dłoń — mówi i utyka moją rękę pod swoje ramię, tak że czuję ciepło bijące od jego ciała. Natychmiast nachodzi mnie chętka, by rozpiąć mu dublet i wsunąć obie dłonie pod poły. Myślę, że brzuch ma gładki i twardy. Pierś chyba pokrywają mu jasne włoski. Nie wiem tego na pewno i niezwykle mnie ta niewiedza podnieca. Za to znam jego zapach. Pachnie ciepło i słodkawo, jak porządna świeca. Cała aż jestem rozpalona od myślenia o tym. — Teraz lepiej? — dopytuje, przyciskając moją dłoń do swego boku. — Znacznie lepiej — odpowiadam. Wędrujemy brzegiem rzeki i w pewnej chwili słyszymy, jak płynący łódką człowiek coś do nas krzyczy. Z zaledwie paroma dworkami i dworzanami postępującymi z przodu i z tyłu nie wyglądam na królową, to pewne. — Szkoda, że nie jesteśmy parą zwykłych ludzi zażywających spaceru. — Nie chcesz być królową? — Och, nie to miałam na myśli. Lubię być królową... i oczywista miłuję jego wysokość całym sercem... ale gdybyśmy byli zwykłymi ludźmi, moglibyśmy się udać prosto do karczmy, zjeść tam posiłek i zatańczyć ze sobą. To też by mi się podobało. — Gdybyśmy byli zwykłymi ludźmi, zabrałbym cię w specjalne miejsce, które znam —

powiada Tomasz. — Naprawdę? A czemuż to?... — słyszę radość i wzbierający śmiech w swoim głosie, lecz nie dbam o to. — W tym domu, o którym mówię, jest osobna sala jadalna i wyśmienity kucharz. Podjąłbym cię tam wystawną wieczerzą, a potem bym cię adorował. Wydaję z siebie sapnięcie udawanego oburzenia. — Tomaszu Culpepperze! — Nie przerwałbym, dopóki bym nie zdobył całusa — ciągnie nieprzyzwoicie — ani nawet potem. — Moja babka natarłaby ci uszu, gdyby się o tym dowiedziała! — ostrzegam go. — Mimo to byłoby warto. — Uśmiecha się do mnie, a mnie znów serce zaczyna bić szybciej: łup łup! Chce mi się śmiać na cały głos z czystej radości, że Tomasz jest przy mnie. — Może bym oddała twój pocałunek... — szepczę. — Ha, jestem tego pewien — powiada i ignorując moje zachwycone westchnienie, kontynuuje: — Jeszcze nie znalazła się niewiasta, która by nie oddawała moich pocałunków. Dlatego nie wątpię, że byś mnie pocałowała, a nawet jęknęła: „Och, Tomaszu...”. — Wygląda na to, żeś bardzo pewny swego, mości Culpepper! — Mów do mnie po imieniu, pani. — Nie mogę. — Tylko wtedy, gdy jesteśmy sam na sam. — Och, Tomaszu... — Widzisz? Już to powiedziałaś, choć nawet cię nie pocałowałem. — Nie wolno ci rozmawiać ze mną o całowaniu, kiedy w pobliżu są inni ludzie. — Wiem. Nigdy nie narażę cię na niebezpieczeństwo. Będę cię bronił jak własnego życia. — Król wie o wszystkim — przestrzegam go. — Zna nasze uczynki, słowa, może nawet myśli. Wszędzie ma swoich szpiegów i orientuje się, co komu w duszy gra. — Moje uczucie jest ukryte bardzo głęboko — uspokaja mnie. — Twoje uczucie? — powtarzam zachwycona, czując, że brak mi tchu. — Moje uczucie — potakuje. U mojego boku wyrasta lady Rochford. — Musimy wracać. Zanosi się na deszcz. Tomasz Culpepper bezzwłocznie odwraca się na pięcie i prowadzi mnie w stronę pałacu. — Nie chcę wracać — marudzę. — Zrób, jak mówi lady Rochford — instruuje mnie szeptem — po czym powiedz, że musisz zmienić suknię, i wymknij się prywatnym wyjściem z komnaty sypialnej, zbiegnij tylnymi schodami i czekaj na mnie przy furtce do ogrodów.

— Ostatnim razem nie stawiłeś się na spotkanie. Tomasz śmieje się cicho. — Jeszcze mi tego nie wybaczyłaś? To było miesiące temu... Tym razem stawię się bez ochyby. Chcę zrobić coś wyjątkowego. — Co takiego? — Chcę sprawić, byś znów powiedziała: „Och, Tomaszu...”.

Anna Pałac w Richmondzie, marzec 1541 roku

Mój ambasador pofatygował się z wizytą, by przekazać mi najświeższe wieści ze dworu. Wcześniej umieścił w komnatach króla młodego człowieka w roli służącego, który właśnie mu doniósł, iż medycy Henryka co dzień opatrują ranę na nodze i walczą o to, by utrzymać ją rozwartą i odprowadzać zbierającą się truciznę. W tym celu wtykają do środka grudki złota i odciągają brzegi za pomocą nici, znęcając się nad żywym ciałem, jakby chcieli z niego zrobić pudding. — Musi bardzo cierpieć — stwierdzam. Doktor Harst potakuje skinieniem. — W dodatku popadł w rozpacz — informuje. — Nabrał przekonania, że już nigdy nie wyzdrowieje, że przyszedł jego czas, i szaleje z obawy, że będzie musiał zostawić księcia Edwarda samego, bez odpowiedzialnego opiekuna. Królewscy doradcy uważają, że trzeba będzie ustanowić radę regencyjną. — Komu najjaśniejszy pan powierzy opiekę nad małoletnim księciem? — Król Henryk nie ufa nikomu, ą krewni księcia, Seymourowie, są zaprzysiężonymi wrogami Howardów, rodziny, z której wywodzi się królowa. Wszystko wskazuje na to, że zaczną wydzierać sobie z rąk koronę, a przy tym doprowadzą królestwo do ruiny. Pokój zapewniony przez Tudorów skończy się w podobnych okolicznościach, w jakich się zaczął: pośród wojny wszczętej przez największe rody Anglii. Najjaśniejszy pan dodatkowo martwi się o sprawy religii. Howardowie optują za dawnym wyznaniem i zrobią co w ich mocy, by przywieść Anglików z powrotem do Rzymu. Cranmer z kolei ma za sobą duchownych i zamierza walczyć o reformację. Obgryzam paznokieć, namyślając się. — Czy zdaniem króla istnieje spisek mający strącić go z tronu? — Do Londynu doszły słuchy, że na północy wzniecono powstanie w obronie dawnej religii. Henryk boi się, że lud wystąpi przeciwko niemu, że bunt rozniesie się jak zaraza, wierzy bowiem, że papiści czają się wszędzie i tylko czekają, by wywołać rebelię. — Nic z tego nie zagraża mnie osobiście? — dopytuję. — Król nie odwróci się ode mnie? Znużona twarz ambasadora kurczy się w grymasie. — Nie można tego wykluczyć. Obawia się również luteranów. — Ale przecież ja jestem praktykującą wyznawczynią założonego przezeń Kościoła! — wykrzykuję. — Gotową w każdej chwili pokazać, że całkowicie się poddaję woli króla!

— Zostałaś wychowana na protestantkę — gasi mnie ambasador. — Mężczyzna, który zaaranżował twoje małżeństwo z królem, dał głowę. Nigdy dość czujności. — Co powinniśmy zrobić? — Będę obserwował jego królewską mość — rzecze doktor Harst. — Dopóki zwraca się przeciwko papistom, dopóty pozostajemy we względnym bezpieczeństwie, ale kiedy jego gniew skrupi się na protestantach, powinniśmy pomyśleć o powrocie do domu. Wzdrygam się na myśl o szalonej tyranii mego brata księcia w zamian za szaloną tyranię króla Anglii. — Kliwia nie jest już moim domem. — Być może Anglia również nie jest już twoim domem. — Miłościwy pan obiecał mi tytuł królewskiej siostry i ochronę — przypominam. — Obiecał ci też koronę — odpowiada sucho ambasador. — A kto ją teraz nosi? Przed oczyma staje mi Katarzyna i jej mąż rozpamiętujący złe uczynki, przykuty do łoża z powodu ropiejącej rany, zliczający swoich wrogów i obwiniający przyjaciół o zdradę, podczas gdy jego gorączka się wzmaga, a szalone poczucie niesprawiedliwości wymyka mu się jeszcze bardziej spod kontroli. — Nie mam jej czego zazdrościć — oświadczam. — Sądzę, że żadna niewiasta przy zdrowych zmysłach by jej nie zazdrościła — zgadza się ze mną doktor Harst.

Jane Hampton Court, kwiecień 1541 roku

— Co właściwie przytrafiło się Annie Boleyn? Królowa dziewczynka wprawia mnie tym pytaniem w popłoch i przerażenie, gdy któregoś kwietniowego ranka wracamy z mszy. Król — jak zwykle ostatnio — był nieobecny, a ona — po raz pierwszy od dawna — nie kręciła się w swojej ławce i nie rozglądała za Tomaszem Culpepperem, tylko nawet przymknęła oczy w trakcie modlitwy i wydawała się skupiona i poważna. A teraz jeszcze to. — Została oskarżona o zdradę — odpowiadam treściwie. — Tyle chyba słyszałaś? — Owszem — potwierdza. — Chciałabym się dowiedzieć, dlaczego została oskarżona. I o co dokładnie. Co właściwie się wydarzyło? — Powinnaś spytać raczej swoją babkę albo wuja. — A ciebie przy tym nie było? Czy mnie przy tym nie było? Czy mnie przy tym nie było przez cały ten straszny czas? — Byłam wtedy na dworze królewskim. — Zatem nie pamiętasz szczegółów? Pamiętam je tak dobrze, jakby zostały wyryte nożem na moim ciele. — Och, pamiętam — mówię na głos. — Tylko nie lubię do tego wracać. Po co grzebać w przeszłości? Przeszłość to przeszłość, zamknięta księga. — Ale to chyba żaden sekret, prawda? — drąży Katarzyna. — Ani nic wstydliwego? Przełykam ciężko. Gardło mam nagłe wyschnięte na wiór. — Nie, skądże. Po prostu straciłam wówczas szwagierkę i męża, a także swoją spuściznę. — Czemu zginął twój mąż? — Został oskarżony o zdradę razem z nią i paroma innymi mężczyznami. — Wydawało mi się, że ci inni mężczyźni byli oskarżeni o cudzołóstwo? — To jedno i to samo — odpowiadam chłodno. — Kiedy królowa bierze sobie kochanka, zdradza swego męża i króla. Rozumiesz już? Możemy nareszcie zmienić temat? — No dobrze, ale czemu zginął jej brat, a twój mąż? Zgrzytam zębami. — Ponieważ byli oskarżeni o utrzymywanie intymnych stosunków cielesnych — informuję ją z ponurą miną. — Dotarło wreszcie do ciebie, dlaczego nie lubię o tym

rozmawiać? Dlaczego nikt nie lubi?... Zechcesz w końcu zmienić temat? Nie zwraca uwagi na ton mego głosu, taka jest wstrząśnięta. — Oskarżono ją o to, że wzięła sobie na kochanka własnego brata? — pyta z niedowierzaniem. — Jak ktokolwiek mógł w to uwierzyć? Jak ktokolwiek mógł jej to zarzucić, na podstawie jakich dowodów?... — Nie zapominaj, że są kłamcy i szpiedzy — mówię z goryczą. — Potraktuj to jako ostrzeżenie. Nie ufaj ani jednej z tych trzpiotek, które wokół siebie zgromadziłaś. — Ale kto ich oskarżył? — dopytuje się, nie kryjąc zdumienia. — Kto poważył się przedstawić dowody? — Nie wiem — odpowiadam zdesperowana. Chcę się od niej uwolnić, od niej i od tego uporczywego dochodzenia do starych prawd. — To działo się bardzo dawno i pamięć mnie zawodzi, a zresztą nawet gdybym pamiętała, nie chciałabym o tym rozmawiać. Oddalam się zamaszystymi krokami, nie zwracając uwagi na dworski protokół, nie jestem w stanie znieść wyrazu podejrzenia w jej oczach. — Kto mógł wiedzieć? Kto mógł zrobić coś takiego? — pyta, ale mnie już przy niej nie ma.

Katarzyna Hampton Court, kwiecień 1541 roku

Bardzo mnie uspokaja to, czego się dowiaduję, i nawet zaczynam żałować, że nie wypytałam o te sprawy wcześniej. Do tej pory sądziłam, że moja kuzynka królowa Anna została przyłapana z kochankiem i za to stracona. Tymczasem okazuje się, że wszystko było o wiele bardziej skomplikowane, że w grę wchodził jakiś zdradziecki spisek, w którego centrum się znajdowała, spisek nazbyt zadawniony, żebym mogła się w nim połapać. Niepotrzebnie się martwiłam na zapas, że podążam tą samą drogą co ona i że przywiedzie mnie to do tego samego smutnego końca co ją, i jeszcze że odziedziczyłam jej niegodziwość. Anna Boleyn była zamieszana w spisek, w którym jakąś rolę odegrali też Jerzy Boleyn i jego żona lady Rochford. Przypuszczam, że wszystko było jakoś powiązane ze sprawami wiary, gdyż Anna, jak wiadomo, była zaciekłą sakramentarianką (tak to się chyba nazywa), no ale teraz każdy, kto ma odrobinę oleju w głowie, wrócił do starego obrządku. Dlatego myślę sobie, że jeśli tylko zachowam dyskrecję i wykażę się sprytem, będę mogła przynajmniej się przyjaźnić z Tomaszem Culpepperem i widywać go tak często, jak mi przyjdzie ochota, Tomasz będzie moim towarzyszem i powiernikiem i nikomu nic do tego. Zwłaszcza że jeśli on pozostanie wiernym sługą króla, a ja dobrą żoną, nikt na tym nie straci. Przywołuję więc swą kuzynkę Katarzynę Carey i proszę ją, żeby posortowała jedwabie do haftowania wedle kolorów, jakbym miała zamiar zająć się robótkami. Gdyby znajdowała się na dworze od dłuższego czasu, doskonale by wiedziała, że to tylko zmyłka z mojej strony, gdyż ani razu nie miałam w ręku igły, odkąd zostałam królową. Ona jednak posłusznie przystawia zydel i zajmuje miejsce u moich stóp, po czym kładzie jeden różowy jedwab na drugim, żebym mogła napawać nim oczy. — Czy twoja matka opowiadała ci, co spotkało jej siostrę królową Annę? — pytam szeptem. Podnosi na mnie wzrok. Jej oczy są orzechowe, nie tak ciemne jak oczy wszystkich Boleynów, których znam. — Och, byłam przy tym osobiście — mówi zwyczajnie. — Byłaś przy tym! — wykrzykuję. — A ja nic nie wiedziałam! Uśmiecha się. — Jesteśmy mniej więcej w tym samym wieku. Ty mieszkałaś wtedy na wsi, prawda? Ja zaś przebywałam na dworze. Moja matka była damą dworu swojej siostry Anny Boleyn, a

ja jej dworką. — Zatem co się wydarzyło? — Z ciekawości nieomal mnie zatyka. — Lady Rochford nie chce puścić pary z ust. W dodatku strasznie się gniewa, kiedy ją pytam o te sprawy. — Ponieważ to stare dzieje, a historia jest nieprzyjemna, niewarta opowiadania. — No nie! — oburzam się. — Chyba nie zamierzasz mi odmówić. Ja muszę wiedzieć, Katarzyno. To była też moja ciotka, jak wiesz. Mam prawo usłyszeć prawdę. — Cóż, skoro tak tego pragniesz, opowiem ci. Ale wspomnisz moje słowa, historia nie jest przyjemna. Królowa Anna została oskarżona o cudzołóstwo z własnym bratem, a moim wujem Jerzym — zaczyna spokojnie, jakby to były najzwyklejsze rzeczy pod słońcem. — A także z innymi mężczyznami. Ją uznano za winną, jego uznano za winnego, pozostałych mężczyzn także uznano za winnych. Królowa i jej brat Jerzy zostali skazani na śmierć. Byłam z nią w Tower. Służyłam jej tam jako dworka. Byłam przy niej, kiedy po nią przyszli i poprowadzili ją na szafot. Przyglądam się tej dziewczynie, mojej kuzynce i rówieśnicy, własnej krewniaczce. — Byłaś w Tower? — szepczę zmartwiała. Katarzyna Carey potakuje skinieniem. — Jak tylko było po wszystkim, zjawił się mój ojczym i zabrał mnie stamtąd. Moja matka się zaklinała, że nigdy nie wrócimy na dwór. — Uśmiecha się, następnie wzrusza ramionami. — Ale oto znów jestem tutaj — dodaje wesoło. — Jak powiada mój ojczym: dokąd miałaby się udać dobrze urodzona panna? — Byłaś w Tower? — powtarzam, nie mogąc przepędzić tego faktu z myśli. — Słyszałam, jak budowali dla niej szafot — opowiada dalej, poważniejąc. — Modliłam się razem z nią. Widziałam, jak wychodzi po raz ostatni. To było straszne. Naprawdę straszne. Nie lubię tych wspomnień, nawet teraz. — Odwraca głowę i na moment przymyka oczy. — Straszne — powtarza. — Śmierć przez ścięcie jest straszna. — Dowiedziono jej zdradę — przypominam. — Powołany przez króla sąd dowiódł, że zdradziła — poprawia mnie, lecz ja nie widzę większej różnicy. — Tak czy inaczej była winna — powiadam. Teraz to ona mi się przygląda. — Tak czy inaczej, to było dawno temu i czy była winna czy nie, została ścięta na rozkaz króla i teraz już nie żyje. — Zatem musiała być winna popełnionej zdrady. Najjaśniejszy pan nigdy by nie skazał niewinnej niewiasty. Katarzyna Carey zwiesza głowę, aby ukryć twarz. — Jest jak mówisz, najjaśniejszy pan nigdy się nie myli. — Twoim zdaniem była niewinna? — pytam ją szeptem. — Wiem, że nie była czarownicą, wiem, że nie dopuściła się zdrady, wiem, że nie cudzołożyła z tymi wszystkimi mężczyznami — rzecze z przekonaniem. — Ale nie zamierzam podważać wyroków miłościwego pana. Król zawsze wie najlepiej. — Czy bardzo się bała? — Mój głos ledwie słychać. — Owszem.

Nie zostało nic więcej do powiedzenia. W tej samej chwili do komnaty wkracza lady Rochford, która na widok nas obu głowa przy głowie pyta ostro: — Co robisz, Katarzyno? Katarzyna Carey podnosi na nią spojrzenie. — Sortuję jedwabie z jej wysokością. Lady Rochford posyła mi długie, ciężkie spojrzenie. Doskonale wie, że ani mi w głowie zacząć wyszywać, kiedy nie ma licznej widowni. — Odłóż je ostrożnie do pudełka, jak już skończysz — mówi tylko i wychodzi. — Jej nie oskarżono — podejmuję szeptem, brodą wskazując zamykające się drzwi. — Ani twojej matki. Tylko Jerzego. — Moja matka dopiero co pojawiła się na dworze. — Katarzyna zaczyna zbierać jedwabie. — Poza tym cieszyła się względami króla. Lady Rochford nie oskarżono, gdyż zgodziła się zeznawać przeciwko swojemu mężowi i królowej. Potrzebowali jej jako głównego świadka, nie jako oskarżonej. — Co takiego?! — wykrzykuję zdumiona jej słowami, na co popatruje w stronę drzwi jakby w obawie, że ktoś nas może usłyszeć. — Wydała własnego męża i własną szwagierkę? Katarzyna Carey potakuje skinieniem. — To stare dzieje — przypomina mi. — Moja matka twierdzi, że nie ma co rozpamiętywać przeszłości i starych grzechów. — Ale jak ona m-mogła? — jąkam się ze zdumienia. — Jak m-mogła uczynić coś tak potwornego? Posłać własnego męża na pewną śmierć? Oskarżyć go o... o to okropieństwo... Jakim cudem książę Norfolk nadal jej ufa? Skoro ma na sumieniu zdradę małżonka i królowej?... Moja kuzynka Katarzyna Carey wstaje z zydla i odkłada posortowane jedwabie do pudełka, jak jej kazano. — Moja matka przykazała mi nikomu nie ufać na dworze — zauważa obojętnie. — A szczególnie uważać na lady Rochford. Tak powiedziała. Po tej rozmowie mam o czym rozmyślać. Nie umiem sobie wyobrazić, jak to było — wtedy, dawno temu. Nie umiem sobie wyobrazić, jakim człowiekiem był król jako młody mężczyzna, zdrowy i silny młody mężczyzna, być może tak samo przystojny i godny pożądania jak Tomasz Culpepper teraz. Nie umiem sobie wyobrazić, co przeżywała królowa Anna, uwielbiana przez wszystkich jak ja obecnie, otoczona przez licznych dworzan, zupełnie jak ja, i tak jak ja zwierzająca swoje troski Jane Boleyn. Nie rozumiem, co to znaczy. Nie rozumiem, co to znaczy dla mnie. Katarzyna Carey powiedziała, że to stare dzieje, że teraz wszystko jest inaczej. Nie mogę pozwolić, żeby prześladowały mnie te dawne smutne historie. Anna Boleyn jest wstydliwym sekretem naszej rodziny od tak dawna, że właściwie nie ma już znaczenia, czy była winna czy niewinna, skoro koniec końców poniosła śmierć zdrajcy. Z całą pewnością historia jej życia nie ma znaczenia dla mnie.

Przecież nie muszę podążyć w jej ślady, nie jestem jej dziedziczką ani niczym w tym rodzaju, nie przekazała mi w spuściźnie katowskiego pieńka. Nic z tego, co kiedyś się wydarzyło, nie ma wpływu na moje życie. Nie muszę wyciągać z tego nauki. Jestem królową i powinnam przeżyć swoje życie tak, jak mi się podoba. Będę musiała poradzić sobie najlepiej jak umiem z Henrykiem, którego trudno nazwać moim mężem. Od miesiąca nie wyściubił nosa ze swojej komnaty i nie przyjął mnie ani razu, mimo że przychodziłam pod jego drzwi z wizytą. Konsekwencją tego, że się w ogóle nie widujemy, jest brak podarków dla mnie, ostatnimi czasy nie otrzymałam odeń nawet jednej marnej drobnostki. To niesłychane grubiaństwo z jego strony, grubiaństwo i sobkostwo, toteż moim zdaniem dostałby nauczkę, gdybym się zakochała w innym. Oczywista ani mi to w głowie, zakochiwanie się czy branie sobie kochanka. Wszelako wina leżałaby niewątpliwie po jego stronie, gdyby jednak to nastąpiło. Henryk jest dla mnie złym małżonkiem, cóż więc z tego, że wszyscy pytają o moje zdrowie i czy przypadkiem nie zanosi się na potomka, skoro król nawet nie wpuszcza mnie do swoich komnat — jak niby mam z nim począć dziecko? Postanawiam, że dzisiejszego wieczora będę dobrą żoną, i posyłam do króla swojego pazia z pytaniem, czy najjaśniejszy pan zechce spożyć ze mną wieczerzę w swych komnatach. Tomasz Culpepper przybywa z odpowiedzią, że miłościwy pan poczuł się lepiej i odzyskał humor. Ponoć nawet wstał z łoża, żeby posiedzieć przy oknie i posłuchać śpiewu ptaków w ogrodzie. Wyglądając na zewnątrz, zobaczył, jak bawię się na trawie z moim małym pieskiem, i na ten widok się uśmiechnął. — Naprawdę to zrobił? — cieszę się. Miałam wtedy na sobie jedną ze swoich nowych sukien, bladoróżową, by uczcić zbliżający się koniec Wielkiego Postu, a na szyi zawiesiłam bożonarodzeniowe perły. Jeśli mam być szczera, na pewno przedstawiałam się czarująco, dokazując w ogrodzie. Gdybym tylko wiedziała, że na mnie patrzy! — A ty? Też mnie widziałeś? Tomasz Culpepper odwraca głowę, jakby nie śmiał wyznać prawdy. — Na miejscu króla zbiegłbym po schodach na łeb na szyję, nie zwracając uwagi na najdokuczliwszy ból — zapewnia mnie. — Na miejscu twego męża ani na moment nie spuszczałbym cię z oczu. Dwie z moich dworek akurat weszły i teraz zerkają na nas ciekawie. Zdaję sobie sprawę, że stoimy naprzeciwko siebie, jakbyśmy mieli się pocałować. — Przekaż jego królewskiej mości, że z przyjemnością spożyję z nim dzisiejszą wieczerzę, jeśli mi zezwala, a także uczynię co w mojej mocy, aby natchnąć go dobrym humorem — oświadczam sztywno, a Tomasz Culpepper skłania się przede mną i wychodzi. — Natchniesz go dobrym humorem? — powtarza Agnieszka Restwold. — Niby jak? Robiąc mu lewatywę? Wybuchają gromkim śmiechem, jakby to w ogóle było zabawne. — Wprawię go w dobry humor, pod warunkiem że nie zaparł się, by akurat się nad sobą użalać — oznajmiam wyniośle. — A wy dwie uważajcie na swoje maniery.

Nikt nie powie, że nie spełniam żoninych obowiązków, nawet kiedy król nie jest w nastroju. No i przynajmniej znów zobaczę Tomasza Culpeppera, który będzie stanowił moją eskortę w drodze do komnat króla i z powrotem, tak że skradniemy parę chwil tylko we dwoje. Jeśli uda nam się zaszyć w jakimś kąciku, gdzie nikt nas nie zobaczy, Tomasz mnie pocałuje, wiem to na pewno, i już na samą myśl roztapiam się jak głowa cukru w saganie postawionym na ogniu.

Jane Hampton Court, kwiecień 1541

— Doskonale — zaciera ręce książę Norfolk. — Rana na nodze wciąż doskwiera królowi, ale przynajmniej poprawiły się jego stosunki z Katarzyną. Zlegli razem? — Minionej nocy. Znowu musieli się zamienić rolami: on na dole, ona na górze, okrakiem, wijąc się i miotając, czego zbytnio nie lubi. — To nie ma znaczenia. Dopóty, dopóki koniec końców odnosi sukces. Henryk nie ma nic przeciwko temu, jak mniemam? — Skądże — potwierdzam. — Który mężczyzna by miał? Tomasz Howard potakuje z ponurym uśmiechem. — A co z resztą? Czy naszej Katarzynie udało się przekonać króla, że ilekroć znika ze dworu, łamie jej serce i napawa obawą, że pragnie wrócić do Kliwijki? — Wydaje mi się, że tak. Wuj wybucha serdecznym śmiechem. — Jane, och, Jane, wspaniały byłby z ciebie książę, wiesz? Powinnaś być głową rodu, marnujesz się jako niewiasta. Twoje zdolności niezbyt ucierpiały, gdy przykrawano je do niewieściej powłoki. Byłabyś wielkim strategiem, gdyby dać ci księstwo albo jeszcze lepiej królestwo do obrony. Nie umiem powstrzymać uśmiechu zadowolenia, słysząc te pochwały. Zaiste przebyłam długą drogę od chwili hańby do obecnych czasów, gdy Tomasz Howard informuje mnie, iż byłabym nie gorszym księciem od niego. — Chciałabym o coś prosić, milordzie — mówię, korzystając z okazji. — Tak? Spełnię prawie każde twoje życzenie. — Wiem, że nie możesz dać mi księstwa — zaczynam. — Nosisz tytuł lady Rochford — przypomina mi. — Nasza batalia zakończyła się sukcesem, przynajmniej gdy idzie o tę część spuścizny Boleynów. Nie komentuję, że sam tytuł to niewiele, odkąd w Rochford Hall, czyli w idącym z nim w parze majątku, zamiast mnie panoszy się siostra mojego męża i jej bękarty. Mówię tylko: — Pomyślałam, że mogłabym się rozejrzeć za innym tytułem... — Jakim? — Po mężu — oznajmiam wprost. — Pragnę wyjść za mąż nie po to, by odejść od rodziny, lecz by zapewnić nam przymierze z innym wielkim rodem. Byśmy wzrośli w siłę, umocnili się i wzbogacili, zyskali przywileje. — Przerywam na moment. — My, milordzie.

My wszyscy. Twoim ulubionym zajęciem jest swatać krewniaczki ku wspólnej korzyści, a moim zamiarem stało się ponowne zamążpójście. Książę Norfolk odwraca się do okna, abym nie mogła dojrzeć wyrazu jego twarzy. Stoi tyłem przez dłuższą chwilę, a kiedy zwraca się znów ku mnie, nie potrafię niczego wyczytać z jego oblicza: jest niczym portret, nieruchome i nijakie. — Masz kogoś szczególnego na myśli? — pyta mnie. — Jakiegoś wybranka? Potrząsam głową. — Nigdy bym sobie na to nie pozwoliła — odpowiadam rezolutnie. — Podniosłam ten temat, ponieważ zdaję sobie sprawę, że ty, milordzie, wiesz, co jest najlepsze dla nas, Howardów. — O jakim tytule myślałaś? — pyta ponownie jedwabistym głosem. — Chciałabym zostać księżną — mówię szczerze. — Chciałabym móc nosić gronostaje. Chciałabym, by zwracano się do mnie per „wasza miłość”. Chciałabym również posiadać własne ziemie, a nie tylko wspólne z małżonkiem, którymi on by zarządzał. — A dlaczego mielibyśmy wydać cię tak korzystnie za mąż? — zadaje to pytanie takim tonem, jakby już znał odpowiedź. — Dlatego, że w przyszłości będę krewniaczką króla Anglii — szepczę. — Mimo wszystko? — upewnia się, myśląc o słabującym królu leżącym na wznak i o naszej drobnej Howardównie uwijającej się nad nim w pocie czoła. — Mimo wszystko — potwierdzam, myśląc o młodym Culpepperze, który powoli zmierza ku komnacie sypialnej królowej w przekonaniu, że podąża za głosem serca, choć w rzeczywistości to myśmy go tam wysłali. — Zastanowię się nad tym — stwierdza Tomasz Howard. — Chcę znowu być żoną — mówię twardo. — Chcę znowu spać w jednym łożu z mężczyzną. — Targa tobą namiętność? — dziwi się, jakby uznał, że jestem jednym z tych zimnokrwistych stworzeń. — Jak każdą niewiastą — wzruszam ramionami. — Pragnę mieć męża i kolejne dziecko. — W przeciwieństwie do większości niewiast — zauważa mój wuj z uśmieszkiem — pragniesz męża, który będzie księciem, do tego bogatym. Uśmiecham się w odpowiedzi. — To prawda, milordzie. Ani myślę postąpić niemądrze, jak niektórzy z tych, co znamy, i wziąć ślub z miłości.

Anna Pałac w Richmondzie, kwiecień 1541 roku

Wyrachowanie i gwoli szczerości również odrobina próżności ściągnęły mnie na dwór w minione Boże Narodzenie, ale moim zdaniem dobrze się stało, iż przypomniałam królowi, że ma we mnie nową siostrę, chociaż zaraz nienazwana obawa tak samo szybko skierowała mnie z powrotem do domu, do Richmondu. Długo po tym jak przeminęły uroczystości i spowszedniały świąteczne prezenty, mój strach się utrzymuje. Najjaśniejszy pan weselił się w Boże Narodzenie, lecz spochmurniał na czas Wielkiego Postu, toteż cieszyłam się, mogąc się zaszyć tutaj, z dala od dworu. Postanowiłam, że Wielkanoc spędzę u siebie, a i na letni objazd królestwa nigdzie się nie ruszę. Henryk mnie przeraża: dostrzegam w nim zarówno zaczątki tyranii mego brata księcia, jak i szaleństwo drogiego papy. Patrząc na jego małe rozbiegane oczka, w których czai się podejrzliwość, w głębi ducha wiem, że już to wcześniej widziałam. To nie mężczyzna, przy jakim można się czuć bezpiecznie, i sądzę, że dworzanie również niebawem zrozumieją, że ich złoty chłopiec zamienił się w dorosłego mężczyznę, który powoli wymyka się spod kontroli. Kiedy król Henryk wypowiada się przeciwko reformatorom, na równi protestantom i luteranom, instynkt samozachowawczy i sumienie radzą mi stosować się do starego obrządku. Niezachwiana wiara księżniczki Marii jest mi drogowskazem, choć i bez niej zginałabym kolano przed Najświętszym Sakramentem i wierzyła, że wino to krew, a opłatek — ciało. Nazbyt niebezpiecznie jest uważać inaczej w Henrykowej Anglii, gdzie nawet myśl może człowieka zdradzić. Z trudem przychodzi mi się pogodzić z tym, że ktoś, kto folgował swoim zachciankom, naginając prawo i sumienie, byle tylko zyskać na władzy i majętnościach, niczym wściekły zwierz rozgląda się za ludźmi, których mógłby zastraszyć i pogrążyć. Gdyby nie był monarchą, wszyscy już dawno by uznali, że oszalał. Jak inaczej wytłumaczyć fakt, że bierze sobie na żonę młódkę w wieku własnej córki i w parę miesięcy po ślubie urządza polowanie na czarownice, posyłając na stos setki, jeśli nie tysiące poddanych? Jak inaczej wytłumaczyć, że w dzień własnego wesela skazuje na śmierć swego najbliższego kompana i doradcę? Tak, Henryk z pewnością jest groźny i szalony, tylko że jeszcze nie wszyscy to widzą. Ubrdał sobie, że istnieje spisek zawiązany przez protestantów, a mający na celu strącenie go z tronu. Książę Norfolk i biskup Gardiner uparli się, żeby ocalić Kościół w

takiej formie, w jakiej się znalazł, to znaczy odarty z bogactw, lecz właściwie rzymski. Obaj pragną, żeby reformy nie posunęły się ani o krok dalej. Mała Katarzyna Howard milczy i nie przeciwstawia im się, ponieważ jest głuptaską i chyba nawet nie wie, jakie modlitwy widnieją w jej modlitewniku. Kierując się wskazówkami Norfolka i Gardinera, król zażądał od biskupów, a nawet od zwykłych proboszczów, żeby ścigali mężczyzn i niewiasty, którzy nie okazują szacunku unoszonej hostii, oskarżali ich o herezję i palili na stosach. Rzeźniczy targ w Smithfieldzie przestał być miejscem kaźni tylko dla zwierząt, odkąd cierpią na nim także ludzie. Pali się tam męczenników, a wiązki chrustu i szczapy drewna leżą wiecznie na podorędziu, na wypadek gdyby królewscy duchowni pojmali następnych nieszczęśników. Nikt nie mówi o tym procederze „inkwizycja”, ale to jest inkwizycja. Młodzi ludzie, prości ludzie, ludzie niespełna rozumu oraz garstka tych, którzy mają silne przekonania, są poddawani przesłuchaniom, brani w krzyżowy ogień pytań i zasypywani zawiłościami teologii, aż w końcu się gubią i zaprzeczają sobie ze strachu i zmieszania, po czym ogłasza się ich winnymi, a król — który ma być dobrym ojcem swoich poddanych — odwraca się od nich i pozwala im spłonąć na popiół. Wciąż krążą plotki o Robercie Barnesie, który już przywiązywany do słupa pytał oprawcę i zgromadzony tłum, za co poniesie śmierć. Ani kat, ani zgromadzeni ludzie nie umieli dać mu odpowiedzi. Zatem Barnes nie wiedział, jaką popełnił zbrodnię, nawet w chwili gdy podpalono stos u jego stóp. Nie złamał prawa, jednym słowem nie skrytykował Kościoła. Był niewinny. Jak coś takiego jest możliwe? Jak to możliwe, że król — będący niegdyś najurodziwszym księciem chrześcijaństwa i obrońcą wiary, nadzieją tego królestwa — zamienił się (czy starczy mi odwagi, by nazwać rzecz po imieniu?) w potwora? Wzdrygam się, jakby mi było zimno, nawet tu, w zacisznych komnatach pałacu Richmond. Skąd w szczęśliwym królu tyle nienawiści? Skąd tyle okrucieństwa? Czemu jest tak zmienny w swych nastrojach? Jakim cudem ktokolwiek ma odwagę przebywać na jego dworze?

Jane Hampton Court, kwiecień 1541 roku

Mieliśmy swojego kandydata do względów królowej, ale tak naprawdę nie musiałam niczego robić, by ich do siebie zbliżyć. Z czystego dziewczyńskiego zauroczenia Katarzyna zakochała się bez pamięci w Tomaszu Culpepperze, a on — w niej. Wprawdzie rana na nodze przestała dawać się tak bardzo we znaki królowi, który wyszedł z odosobnienia tuż po Wielkanocy, sprawiając, że życie na dworze wróciło do normalności, lecz młodzi i tak mają mnóstwo okazji, by się widywać, a poza tym sam miłościwy pan ich do tego zachęca: a to prosi Culpeppera, żeby zatańczył z królową, a to doradza Katarzynie, jak obstawiać, kiedy dworzanin toczy jakąś grę. Henryk przepada za Tomaszem Culpepperem i faworyzuje go jako dworzanina ze swego najbliższego otoczenia, zabierając wszędzie ze sobą, taki jest zachwycony chłopięcym urokiem i bystrością umysłu młodzika. Ilekroć odwiedza komnaty Katarzyny, ma go w swojej świcie i wręcz nalega, by młodzi spędzali ze sobą wiele czasu. Gdyby nie był tak zaślepiony własną próżnością, z pewnością by zrozumiał, że tym samym pcha jedno w ramiona drugiego. On tymczasem uważa, że stanowią dobrane trio, i na każdym kroku powtarza, że Culpepper przypomina jego samego z czasów młodości. Królowa dziewczynka i dworzanin chłopiec właśnie grają w karty, król zaś zagląda obojgu przez ramię, sprawdzając, któremu się bardziej poszczęściło, i zachowuje się zupełnie jak ojciec dwojga uroczych dzieci, podczas gdy książę Norfolk statecznym krokiem obchodzi komnatę, by uciąć sobie ze mną pogawędkę. — Odwiedza ją znowu? Oddaje mu się, jak powinna? — Tak — potwierdzam, ledwie poruszając wargami i nie spuszczając wzroku z pary młodych i ich troskliwego mentora. — Lecz na razie nie wiadomo, z jakim skutkiem. Kiwa głową, przyjąwszy to do wiadomości. — A Culpepper jest chętny, by ją obsłużyć? Uśmiecham się i rzucam mu ukradkowe spojrzenie. — Jak sam widzisz, milordzie, jest nagrzana jak suczka, a on wręcz wychodzi z siebie, aby ją mieć. Książę ponownie kiwa głową. — Tak też myślałem. Dobrze, że Culpepper jest ulubieńcem króla. Henryk lubi, gdy jego ulubieńcy obtańcowują królową. To działa na naszą korzyść. Culpepper jest także draniem bez sumienia, co na pewno nie zaszkodzi naszej sprawie. Pytanie, czy jest wystarczająco

nieostrożny, by to zrobić. Przez moment podziwiam w duchu talent księcia Norfolk polegający na tym, że snuje swoje knowania, nie odrywając oczu od ofiary, a wszyscy myślą, że rozmawia o czymś tak nudnym jak pogoda. — Moim zdaniem jest w niej wystarczająco zakochany, żeby zaryzykować dla niej życie. — To słodkie — rzecze kwaśno wuj. — Musimy go mieć na oku. Niezły z niego gagatek. Brał udział w pewnym incydencie, dobrze mówię? Zdaje się, że zgwałcił żonę jakiegoś gajowego... Kręcę głową i odwracam się. — Nic mi o tym nie wiadomo. Książę Norfolk podaje mi ramię i oddalamy się wzdłuż galerii. — Zgwałcił niewiastę i pozbawił życia jej męża, który próbował ją chronić. Najjaśniejszy pan ułaskawił go w obu wypadkach. Mam już tyle lat, że byle co mnie nie szokuje. — Musi bardzo go lubić — stwierdzam sucho. — Ciekawe, co jeszcze król mu wybaczył? — Mnie raczej interesuje, co Katarzyna w nim w ogóle widzi. Nie ma żadnych zalet poza młodością, urodą i butą. Wybucham śmiechem. — To chyba dość dla dziewczyny, której mąż mógłby być jej dziadkiem. — Cóż, może go mieć, jeśli chce. Podsunę jej też innego kandydata... Śledziłem losy dawnego ukochanego Katarzyny, który właśnie wrócił z Irlandii i z tego co wiem, nadal pała do niej gorącym uczuciem. Twoim zadaniem byłoby ich do siebie zbliżyć, na przykład w trakcie letniego objazdu królestwa. Wtedy atmosfera będzie rozluźniona, a gdyby poczęła jeszcze tego lata, mogłaby być koronowana przed Bożym Narodzeniem. Czułbym się pewniej, gdyby nosiła koronę na głowie, a w brzuchu potomka, zwłaszcza jeśli król miałby się od nowa pochorować. Od jego medyka wiem, że trzewia znowu zawiązały mu się w supeł. — Mogę ułatwić im schadzkę — mówię. — Trudno, żebym pomagała im bardziej. Książę Norfolk się uśmiecha. — Culpepper jest takim łajdakiem, że doprawdy nie sądzę, byś musiała się przemęczać, droga lady Rochford. Jest wobec mnie tak pełen ciepła i tak otwarty, że odważam się położyć mu dłoń na ramieniu, gdy zbiera się do odejścia, by dołączyć do wewnętrznego kręgu dworzan. — A moje sprawy, milordzie? Uśmiech nie znika z jego twarzy, kiedy mówi: — A, twoje małżeństwo. Mam coś na oku. Powiem ci przy następnej okazji. — Kto to? — pytam. Wiem, że to niemądre, ale aż wstrzymuję oddech jak panna na wydaniu. Gdybym wyszła za mąż w najbliższym czasie, mogłabym urodzić drugie dziecko. Gdybym wyszła za mąż

korzystnie, mogłabym założyć nowy wspaniały ród, zbudować siedzibę, zgromadzić fortunę, którą w stosownym czasie przekazałabym swoim dziedzicom. Mogłabym wyjść na tym lepiej niż pazerni Boleynowie. Mogłabym się przyczynić do wzrostu potęgi swojej rodziny. Wstyd i hańba wiążące się z moim pierwszym małżeństwem zostałyby zapomniane i przyćmione przez wspaniałość drugiej koligacji. — Cierpliwości — napomina mnie wuj. — Najpierw uporajmy się ze sprawami naszej Katarzyny.

Katarzyna Hampton Court, kwiecień 1541 roku

Jest wiosna. Chyba nigdy wcześniej aż tak bardzo nie zwracałam uwagi na zmieniające się pory roku. Tym razem jednak słońce zdaje się tak jasne, a śpiew ptaków tak głośny, że budzę się skoro świt i leżę bezsennie, czując aksamitność każdego skrawka skóry, wilgoć na wargach i serce tłukące się w piersi z pożądania. Chce mi się śmiać bez powodu, chcę obdarowywać swoje dworki drobnymi prezentami, aby wywołać ich radość. Pragnę tańczyć, zbiegać po stopniach do ogrodu, wirować na samym dole i paść na trawę, by wdychać woń kwitnących prymulek i narcyzów. Pragnę jeździć konno całymi dniami i oddawać się tańcom w nocy, i przepuścić całą fortunę jego królewskiej mości. Mam niesłychany apetyt, kosztuję wszystkich dań, które wnoszą na wysoki stół, a potem odsyłam najlepsze do tego czy innego stołu, lecz nigdy do tego, przy którym siedzi on. Mam sekret, mam sekret tak wielki i palący, że w niektóre dnie wydaje mi się, że przepali mi język na wylot. Kiedy indziej znowu łaskocze mnie lekko i zmusza do wesołego śmiechu. Czuję go co dzień i co noc, jest nieodłącznym ciepłym, natarczywym pulsowaniem pożądania. Zna go jedna osoba, tylko jedna. Zerka na mnie podczas mszy, gdy wyglądam z królewskiej ławki i patrzę na dół, tam gdzie stoi. Wolno, wolniutko odwraca się, jakby poczuł na sobie moje spojrzenie, zadziera głowę i obdarza mnie uśmiechem — tym, który zaczyna się w błękitnych oczach, a potem przenosi niżej, na usta, które nadają się wyłącznie do całowania — i na moment tak krótki, że nie jestem pewna, czy się nie mylę, mruży lekko powiekę. Ponieważ to on zna mój sekret. Ilekroć wybieramy się na polowanie, prowadzi swego wierzchowca tuż obok mojego i jego goła dłoń muska moją w rękawiczce, a ja czuję się tak, jakby jego dotyk mnie parzył. Nie śmiem wtedy podnieść nań spojrzenia, mimo że nie robi nic więcej ponad to lekuchne muśnięcie, którym daje mi znać, że zna mój sekret. A kiedy tańczymy i kroki tańca zbliżają nas do siebie, i trzymamy się za ręce, tak jak trzeba, i w zgodzie z zasadami powinniśmy patrzeć sobie prosto w twarz, oboje równocześnie spuszczamy wzrok albo uciekamy spojrzeniami na boki, albo patrzymy obojętnie w górę, ponieważ nie śmiemy być tak blisko siebie. Nie śmiem spoglądać mu w oczy, nie śmiem przybliżać swojej twarzy do jego, nie śmiem wodzić wzrokiem po jego wargach, po tym kuszącym uśmiechu. Gdy na pożegnanie całuje moją dłoń, nie dotyka mi palców ustami, tylko chucha na nie.

To najbardziej niezwykłe uczucie, niesłychanie podniecające. Czuję wyłącznie ciepło jego oddechu. Trzymając mnie w luźnym uścisku, nie może nie zauważyć, że pod jego dotykiem drżę niczym łąka pod bryzą. A cóż to za sekret, który budzi mnie o świcie i każe drżeć niczym zającowi aż do wieczora, kiedy jego oddech owieje mi znów czubki palców? To sekret, którego nie śmiem wyrazić nawet w myślach. To sekret, prawdziwy sekret. Tulę go do siebie, gdy król Henryk już twardo śpi, a mnie udało się znaleźć skrawek łoża nie zajęty przez jego postać ani nie przesiąknięty jego odorem, i dopiero wtedy odważam się sformułować tę prawdę, choć już nie szepnąć do siebie: „Mam sekret!”. Przyciągam bliżej poduszkę, odsuwam kosmyk włosów opadający mi na twarz, przykładam policzek do pościeli i gotując się do snu, zamykam oczy z myślą: „Mam sekret!”.

Anna Pałac w Richmondzie, maj 1541 roku

Mój ambasador, doktor Harst, przynosi mi najbardziej wstrząsającą, najbardziej godną pożałowania wiadomość, jaką kiedykolwiek usłyszałam i jaką kiedykolwiek usłyszę. Już kiedy z jego ust padają pierwsze słowa, zaczynam drżeć na całym ciele. Jak król może zrobić coś takiego? Jak człowiek może coś takiego zrobić? Najjaśniejszy pan skazał na śmierć Margaret Pole, hrabinę Salisbury. Bez żadnego powodu poświęcił życie niewinnej, niemal siedemdziesięcioletniej niewiasty. A jeśli nawet był jakiś powód, wynikał on z tego samego, co kieruje większością królewskich działań ostatnimi czasy — z pełnej szaleństwa nienawiści do całego świata. Dobry Boże, naprawdę stał się potworem! Na swoim skromnym dworze tutaj, w Richmondzie, owijam się ciaśniej peleryną, mówię dworkom, że są wolne, i udaję się z doktorem Harstem na przechadzkę po ogrodach. Nie chcę, by ktokolwiek oprócz niego widział strach w moich oczach. Dopiero teraz dociera do mnie, ile szczęścia miałam, wywijając się tak łatwo i z takim dobrym skutkiem. Bogu niech będą dzięki za Jego łaskę, że mnie oszczędził. Miałam wszelkie prawo drżeć z obawy przed szaleństwem króla. Ale choć słusznie się bałam, a ten i ów mnie dodatkowo przestrzegał, nie uświadamiałam sobie w pełni podłości Henryka. Ta zawziętość, to niemające uzasadnienia okrucieństwo w stosunku do niewiasty będącej w wieku jego matki, a w swej młodości pozostającej pod opieką jego babki i swego czasu przyjaźniącej się z jego żoną, co więcej: do matki chrzestnej jego własnej córki, osoby niemal świętej i bez żadnej winy, to, co jej uczynił, stanowi ostatnią kroplę, niepodważalny dowód, że król Anglii zaiste jest najniebezpieczniejszym z ludzi. Żeby kazać wyciągnąć bez mała siedemdziesięcioletnią niewiastę z łoża i ściąć ją bez dania racji, nie mieści się wprost w głowie! Żeby zrobić coś takiego tylko po to, aby zranić jej syna, jej krewnych i tych wszystkich, którzy ją kochali! Tak, król Anglii stał się potworem i niech nikogo nie zmyli jego słodki uśmiech do młodziutkiej żony ani jego łagodność i wspaniałomyślność wobec mnie. Nie wolno dać mu się zwieść, nie wolno zapomnieć, że jest tyranem i zagraża nam wszystkim. Nie może być mowy o bezpieczeństwie w królestwie, dopóki na tronie zasiada ktoś taki. Albowiem trzeba być szaleńcem, by tak sobie poczynać. Nie ma innego wytłumaczenia. Henryk jest szalony, a ja żyję w królestwie rządzonym przez szaleńca i tyrana i jestem całkowicie od niego zależna. Doktor Harst musi podbiegać co parę kroków, żeby wyrównać tempo naszego marszu —

tak szybko przebieram nogami, jakbym chciała opuścić Anglię na piechotę. — Jesteś zdenerwowana — zauważa. — Kto by nie był zdenerwowany na moim miejscu? — Rozglądam się, ale jesteśmy sami, mój paź został daleko w tyle, poza tym rozmawiamy po niemiecku, więc i tak nikt by nas nie zrozumiał. — Czemu król kazał ściąć lady Pole właśnie teraz? Przecież trzymał ją w Tower od lat. Chyba nie podejrzewał, że stamtąd spiskuje przeciwko niemu? Niby jak miałaby to robić? Nie widywała nikogo oprócz swoich dozorców, zresztą połowa jej rodziny już nie żyje z woli Henryka, a niedobitki również znalazły się w lochu. — Wcale nie podejrzewał jej o spiskowanie — ściszonym głosem wyjaśnia mój ambasador. — Poszło o powstanie na północy mające na celu przywrócenie dawnej religii. Buntownicy wzywali Pole’ów do objęcia władzy w królestwie. Pole’owie pozostali wierni Rzymowi i nigdy nie przestali być ulubieńcami ludu. Wywodzą się z północy i w prostej linii od Yorków, a co za tym idzie: od Plantagenetów. Są katolikami. Henryk nie zamierzał dłużej tolerować rywali. Choćby tak niegroźnych jak przetrzebieni Pole’owie. Przebiega mnie dreszcz. — W takim razie dlaczego nie wystąpił przeciwko północy? — oburzam się. — Czemu nie poprowadził armii, która by stłumiła rebelię, zamiast mordować staruszkę w Londynie? — Powiadają, że nienawidził jej od dnia, kiedy stanęła po stronie Katarzyny Aragońskiej. W młodości szanował ją i podziwiał, gdyż była księżniczką krwi, potomkinią Plantagenetów, w istocie mającą większe niż on prawa do tronu. Ale kiedy postanowił odprawić pierwszą królową, lady Pole opowiedziała się po jej stronie... — To było lata temu — wpadam ambasadorowi w słowo. — Henryk ma pamięć jak słoń, zwłaszcza gdy idzie o wrogów. — Dlaczego jednak nie zwrócił się przeciwko buntownikom tak jak kiedyś? Doktor Harst jeszcze bardziej zniża głos. — Powiadają, że się boi, zresztą tak samo jak kiedyś. Wtedy również nie poprowadził armii, tylko wysłał na jej czele księcia, Tomasza Howarda. Teraz też ani myśli się wyprawiać na wojnę. Wydłużam krok, a ambasador drobi, żeby nie zostać w tyle. Pazia już ledwo widać. — Nigdy nie zaznam bezpieczeństwa — mówię, myśląc głośno. — Nigdy, dopóki on żyje. Doktor Harst potakuje skinieniem. — Nie można mu ufać — rzecze krótko. — Pewne jest tylko to, że chowa urazę i nigdy niczego nie zapomina. — Sądzisz, że to wszystko — gestem wskazuję piękny park, rzekę, mój ukochany pałac — jest wyłącznie mydleniem oczu? Po to, żebym siedziała cicho, żeby mój brat książę siedział cicho, podczas gdy król usiłuje spłodzić syna z Katarzyną? A potem, kiedy już na świat przyjdzie kolejny następca tronu, a Katarzyna będzie nosić koronę, oskarży mnie o zdradę albo herezję bądź jakąś inną przewinę, którą sobie ubrda, i skaże na śmierć?

Ambasador Kliwii szarzeje ze strachu na moją sugestię. — Bóg jeden wie, co będzie. Mam nadzieję, że nigdy do czegoś podobnego nie dojdzie. Z początku byłem zdania, że zależy mu na trwałej ugodzie, na przyjaźni z tobą, ale teraz widzę, że niczego nie możemy być pewni. Przy królu takim jak Henryk nikt nie zna dnia ani godziny. Być może w przeszłości szczerze pragnął twojej przyjaźni, lecz już jutro zwróci się przeciwko tobie. Takie krążą o nim słuchy. Że jest strachliwy i zmienny, że nigdy nie wiadomo, w kim upatrzy kolejnego wroga. Nie możemy mu ufać. — Jest utrapieniem! — wybucham w podenerwowaniu. — Robi, co mu się żywnie podoba, może przeprowadzić, co tylko zechce. Jest zagrożeniem! Jest koszmarem! Zawsze trzeźwo myślący ambasador nawet nie próbuje mnie mitygować. Ku memu przerażeniu przytakuje moim słowom. — To prawda, jest koszmarem. Jest koszmarem dla swoich poddanych. Łaska boska, że się od niego uwolniłaś. Prośmy Boga, by miał w opiece jego młodą żonę.

Jane Hampton Court, czerwiec 1541 roku

Król, wyglądający na starszego i bardziej steranego, przynajmniej powrócił na dwór i znów wiedzie życie monarchy, a nie słabującego pacjenta. Jego wybuchy gniewu są przekleństwem dla służących i wstrząsają nierzadko całym pałacem. Trucizna z rany i trzewi przesiąkła do jego serca. Panowie rada chodzą wokół Henryka na paluszkach, bojąc się go obrazić, zwłaszcza że o poranku potrafi twierdzić jedno, a wieczorem coś zupełnie przeciwnego. Zachowuje się tak, jakby nie pamiętał własnych sądów i opinii, i oczywiście nikt nie śmie mu ich przypominać. Ktokolwiek bowiem ma inne zdanie, jest uznany za nielojalnego, tak że widmo zdrady nieustannie wisi w powietrzu, mieszając się z odorem ropiejącej rany. Na tym dworze wszyscyśmy zawsze przypominali koguciki na dachu, ale nigdy wcześniej nie wypieraliśmy się swoich poglądów w takim tempie i tak często. Król co dzień myśli co innego, a dworzanie mu bezmyślnie przytakują. Egzekucja hrabiny Salisbury wstrząsnęła nami wszystkimi, nawet tymi, którzy mają najbardziej zatwardziałe serca. Znaliśmy ją dobrze i byliśmy dumni z jej przyjaźni w czasach, gdy będąc ostatnią z rodu Yorków, pozostawała w zażyłości z pierwszą królową Katarzyną. Z łatwością o niej zapomnieliśmy, kiedy wypadła z łask i opuściwszy dwór królewski, zamieszkała na prowincji. Nieco trudniej było ignorować jej milczącą obecność w Tower, gdzie mieszkała w złych warunkach, w zimnie, wilgoci, a także tylko o chlebie i wodzie jak zwykły więzień, i oddawała się żałobie po innych członkach rodziny, w tym po małych wnukach, którym nie oszczędzono jej losu. Nie do zniesienia jest myśl, że król wystąpił otwarcie przeciwko niej, kazał swoim katom wywlec ją z łoża bez uprzedzenia i zamordować. Słyszy się, że uciekała przed ostrzem topora, że nie wygłosiła godnej mowy pożegnalnej ani nie dała głowy po dobroci. Do samego końca nie przyznała się do zarzucanych jej zbrodni i utrzymywała, że jest niewinna. Potknęła się na szafocie i zaczęła odpełzać na czworakach od pieńka, tak że kat musiał za nią gonić i wymierzać ciosy w ruchu, usiłując trafić ją w szyję. Ciarki przebiegają mi po krzyżu, kiedy o tym myślę. Lady Pole oddała życie przy tym samym katowskim pieńku, na którym złożyła głowę Anna. Ile jeszcze niewiast czeka ten sam los? I która będzie następna? Katarzyna radzi sobie z przewrażliwionym królem nadspodziewanie dobrze. Nie interesują jej kwestie wiary ani władzy, toteż Henryk nie rozmawia z nią o polityce, dzięki czemu ona nie wie, że kilkakrotnie w ciągu jednego dnia król potrafi zmienić zdanie na

ważkie tematy. Nie mając o niczym pojęcia, nie sprzecza się z nim o nic, a on traktuje ją jak ulubione zwierzątko, jak pieska salonowego, którego gładzi się z potrzeby serca, a potem odsyła precz. Katarzyna znosi to dobrze i ma dość oleju w głowie, by ukrywać swoje uczucia do Culpeppera pod płaszczykiem żoninej troski. Zresztą nawet gdyby tego nie robiła — który pan pyta swojego pieska, czy nie chciałby mieć lepszego opiekuna? Miłościwy pan poczyna z nią sobie nadzwyczaj śmiało na oczach wszystkich, nie czując wstydu. Podczas wieczerzy, nie przejmując się obecnością wielmożów i dworzan, wyciąga rękę i szczypie ją w pierś, po czym napawa się widokiem jej zarumienionej twarzy. Prosi ją o całusa, a kiedy nadstawia mu policzek do pocałowania, wpija się ustami w jej usta, równocześnie klepiąc ją po pupie. Katarzyna nigdy się odeń nie odsuwa ze wstrętem, nigdy się nie wzdraga przed jego karesami. Przyglądając się im uważnie, widzę, że sztywnieje pod dotykiem króla, mimo to nie robi nic, co by mogło go rozwścieczyć. Jak na piętnastolatkę radzi sobie bardzo dobrze. Jak na młodą niewiastę, zakochaną bez pamięci w innym mężczyźnie, radzi sobie wybornie. Bez względu na to, ile krótkich chwil zdoła skraść dla siebie i Culpeppera pomiędzy wieczerzą a tańcami, przed nastaniem północy zawsze znajduje się w swoim łożu — troczki delikatnego nocnego giezła niezawiązane zwisają luźno, biel czepka sprawia, że jej oczy wydają się większe i bardziej błyszczące, a ona sama przypomina anielską istotę. Jeśli król się spóźnia, zasypia, a śpi słodko jak małe dziecko i ma rozczulający zwyczaj przykładania policzka do poduszki i wzdychania przez sen. Henryk przychodzi w samej koszuli i narzuconej na szerokie ramiona pelerynie, z chromą nogą obandażowaną grubo, choć i tak ropa się przesącza przez śnieżnobiały opatrunek. Najczęściej towarzyszy mu Tomasz Culpepper, na którego ramieniu spoczywa ciężko królewska dłoń. Przyprowadzając do niej starego męża, Culpepper unika wzrokiem Katarzyny. Patrzy na wezgłowie łoża za nią, gdzie wygrawerowano splecione inicjały „H” i „K”, a ona wbija wzrok w haftowaną pościel. Culpepper odbiera od króla pelerynę, podczas gdy inny dworzanin zajmuje się pierzyną, odchylając ją po właściwej stronie łoża. Aż dwaj paziowie muszą podpierać króla, kiedy się gramoli, stojąc pewnie tylko na jednej nodze i z trudem utrzymując równowagę. Przy każdym ruchu Henryka po komnacie rozchodzi się odór gnijącego ciała, lecz Katarzyna nawet się nie krzywi. Uśmiecha się stale i zachęcająco i nie zmieniają tego nawet jęki króla sadowiącego się wygodniej, kiedy ma już nogi przykryte. Zostawiamy ich samych, cofając się z szacunkiem z pochylonymi głowami, i dopiero gdy drzwi do komnaty sypialnej zamykają się przed naszymi twarzami, spoglądam na młodego Culpeppera, w którego oczach czai się ból. — Pragniesz jej — mówię doń cicho. Rzuca mi szybkie spojrzenie z protestem rodzącym się na ustach, lecz koniec końców tylko wzrusza ramionami. — Ona ciebie też pragnie — dodaję. Chwyta mnie mocno za łokieć i ciągnie ku okiennej ambrazurze odciętej od reszty pomieszczenia grubą zasłoną.

— Powiedziała ci to? Powiedziała ci to wyraźnie? — Tak. — Kiedy? Jakich dokładnie słów użyła? — W większość nocy, po tym jak już król zaśnie, wychodzi z komnaty, a ja zdejmuję jej czepek i rozczesuję włosy... Często jest bliska płaczu. — Sprawia jej ból? — pyta wstrząśnięty. — Nie — odpowiadam. — Cierpi z powodu niezaspokojenia. Noc po nocy trudzi się nad nim, stara się mu dać przyjemność, a sama tylko napręża się bardziej, niczym struna gotowa w każdej chwili pęknąć. Mina Culpeppera jest tak zabawna, że gdybym nie wykonywała zadania zleconego przez księcia Norfolk, roześmiałabym się w głos. — Cierpi z powodu niezaspokojenia? — Jest na skraju wytrzymałości — potwierdzam. — Czasem podaję jej grzane wino z korzeniami, czasem specjalny proszek na sen, mimo to zdarza się, że nie może zasnąć godzinami. Przemierza komnatę w tę i we w tę, szarpiąc troczki nocnego stroju i powtarzając, że płonie od środka. — Wychodzi stamtąd co noc? — Gdybyś tu wrócił za jakąś godzinę, powinna już być na zewnątrz — szepczę. Zastanawia się przez chwilę. — Nie śmiem. — Moglibyście się zobaczyć sam na sam — kuszę. — Wtedy, gdy ona dopiero co opuści łoże króla niezaspokojona i będzie tęskniła do ciebie. Na jego twarzy maluje się głód. — Pragnie cię — powtarzam. — Ilekroć czeszę jej włosy, odrzuca głowę do tyłu i szepcze: „Och, Tomaszu...”. — Naprawdę? — Szaleje za tobą. — Gdyby nas razem przyłapano, straciłaby życie. Ja też bym zginął marnie. — Mógłbyś z nią po prostu porozmawiać — podsuwam. — Uspokoić ją. Król z pewnością byłby ci za to wdzięczny. No bo jak długo jeszcze ona może to znosić? Ciągłe macanki króla, to jak ją rozdziewa, przebiega po niej oczyma, a potem rękoma, dotyka każdego skrawka ciała, ani razu nie dając jej wytchnienia? Jest napięta do granic, naprężona jak struna lutni. Grdyka mu skacze, kiedy przełyka podniecony tą myślą. — No, skoro mógłbym z nią tylko porozmawiać... — Wróć za godzinę, to cię wpuszczę — oznajmiam. Nieomal brakuje mi tchu, jestem podniecona swoimi słowami prawie tak samo jak on. — Porozmawiasz z nią w komnacie prywatnej, podczas gdy król będzie twardo spał. Mogę przy tym być. Któż odważy się poskarżyć, jeśli przez cały czas będę z wami? Straszny dziwak z niego. Zamiast skorzystać z propozycji i cieszyć się moją przyjaźnią,

odskakuje nagle i obrzuca mnie podejrzliwym spojrzeniem. — Czemu chcesz to dla mnie zrobić? — pyta. — Co ci z tego przyjdzie? — Służę królowej — zapewniam go prędko. — Po prostu służę królowej... A ona pragnie twojej obecności, rozmowy z tobą. Ja tylko staram się ułatwić wasze spotkanie, uczynić je bezpiecznym... Musi być w dodatku szalony albo okrutnie zakochany, skoro daje wiarę moim słowom. Jak gdyby ktokolwiek był w stanie zapewnić mu bezpieczeństwo... — Zatem do zobaczenia za godzinę — mówi, odchodząc. Czekam przy dogasającym ogniu kominka. Wypełniam polecenia księcia Norfolk i nieustannie błądzę myślami wokół Jerzego i Anny. On też miał w zwyczaju czekać po nocach, aż jego siostra wróci z królewskiego łoża, tak jak ja czekam teraz na Katarzynę, jak czeka na nią młody Tomasz Culpepper. Potrząsam głową, obiecałam sobie przecież, że nie będę o nich więcej myśleć, przyrzekłam, że nie będę ich wspominać. Już raz nieomal doprowadziłam się do szaleństwa, rozpamiętując to, co robią, więc teraz, gdy ich dawno nie ma, nie powinnam się znów dręczyć. Po jakimś czasie drzwi komnaty sypialnej się uchylają i za próg wychodzi Katarzyna. Pod oczyma ma ciemne kręgi, twarz bladą jak prześcieradło. — Lady Rochford... — szepcze na mój widok. — Przygotowałaś dla mnie trochę wina? Natychmiast wracam do rzeczywistości. — Wszystko jest gotowe — mówię i pośpiesznie usadzam ją na krześle przy kominku. Kładzie bose stopy na wciąż ciepłych kamieniach i wzdryga się. — Napawa mnie niesmakiem — mówi bez związku. — Dobry Boże, sama siebie napawam niesmakiem. — To twoja powinność. — Nie mogę tego więcej robić — stwierdza. Przymyka oczy i potrząsa głową. Łza wymyka jej się spod powieki i spływa w dół bladego policzka. — Nawet za najpiękniejsze klejnoty. Nie mogę więcej... Milczę przez chwilę, po czym informuję szeptem: — Będziesz miała gościa tej nocy. W okamgnieniu siada prosto. — Kogo? — Kogoś, kogo chętnie powitasz — zapewniam. — Kogoś, do kogo tęskniłaś od miesięcy, może nawet od lat. Sama pomyśl, kogo byś najchętniej zobaczyła? Rumieniec zabarwia jej lica. — Chyba nie mówisz o... — urywa. — Kto tutaj przyjdzie? — Tomasz Culpepper. Sapie na dźwięk jego imienia i zaraz zaczyna się krzątać. — Muszę się odziać. Będziesz musiała zapleść mi włosy... — Nie. Lepiej zamknijmy drzwi komnaty sypialnej na klucz. — Mamy zamknąć w środku króla?

— A co, wolisz, żeby się obudził i przeszkodził wam? Na zamknięte drzwi zawsze się znajdzie wymówka. — Muszę się uperfumować! — Zapomnij o tym. — Nie mogę mu się pokazać tak, jak jestem. — Zatem mam go odesłać? — Nie! Rozlega się ciche pukanie do drzwi. Tak ciche, że gdybym nie miała czułego słuchu szpiega, nic bym nie usłyszała. — Już tu jest. — Nie wpuszczaj go! — Kładzie mi dłoń na ramieniu. — To zbyt niebezpieczne. Na Boga, nie wolno mi go narażać... — Będziecie tylko rozmawiać — uspokajam ją. — Nikomu nie stanie się krzywda... — Delikatnie otwieram drzwi. — Wszystko w porządku — zwracam się do gwardzisty. — Najjaśniejszy pan wzywał Tomasza. Dogasający na czerwono ogień kominka rozświetla stojącą w pobliżu Katarzynę, dodając koloru jej cerze i strojowi. Włosy, wciąż wzburzone po przepychankach z królem, okalają jej twarz, pobłyskując lekko, wargi drżą lekko, gdy układa je, by wymówić jego imię. Nagle nie jest już wcale blada. Tasiemki nocnego giezła u szyi poruszają się w rytmie jej pulsu. Culpepper podchodzi do niej jak lunatyk. Wyciąga rękę, a ona natychmiast ją ujmuje i przykłada sobie do policzka. Chwyta garść jej włosów, drugą ręką bezwiednie sięgając do talii, dopasowują się do siebie, jakby od miesięcy nie marzyli o niczym innym. W rzeczy samej, tak właśnie było. Ona obejmuje go za ramiona, on przyciąga ją bliżej, nie pada między nimi ani jedno słowo, a kiedy Katarzyna podaje mu usta, Culpepper sięga do nich łapczywie swoimi wargami. Przekręcam również klucz w drzwiach wyjściowych, żeby gwardzista nie mógł tutaj zajrzeć. Następnie podchodzę do drzwi komnaty sypialnej, staję tuż przy nich, nieomal dotykając skrzydła plecami, i nadstawiam uszu, próbując wychwycić dźwięki, jakie wydaje król. Słyszę miarowy chrapliwy, świszczący oddech i sporadyczne gulgoczące beknięcia. W świetle żaru przede mną Tomasz Culpepper wsuwa dłoń za dekolt giezła Katarzyny, a ona pozwala mu się pieścić, nawet odchyla głowę, aby miał lepszy dostęp do piersi, i sama nie przestaje gładzić go po kręconych ciemnoblond włosach, coraz przybliżając jego twarz do swojej odsłoniętej szyi. Nie umiem oderwać od nich oczu. Tak właśnie zawsze ich sobie wyobrażałam: Jerzego i jego kochanicę. Rozkosz ostrą niczym nóż, pragnienie nie różniące się od cierpienia. Culpepper siada na krześle z wysokim oparciem i pociąga Katarzynę za sobą. W mroczniejącym pomieszczeniu ledwie widzę mebel i dwie ludzkie sylwetki, które zdają się ciemnymi cieniami. Wygląda to jak taniec namiętności, kiedy Tomasz kładzie jej ręce na

biodrach i sadza ją sobie na kolanach okrakiem. Dostrzegam, że Katarzyna manipuluje przy troczkach jego pludrów, gdy on zsuwa jej giezło z ramion. Zrobią to, mimo że na nich patrzę. Są bezwstydni: nie zwracają na mnie uwagi, nie przejmują się jej mężem za zamkniętymi drzwiami. Są tak rozwiąźli i tak bezradni wobec siły pożądania, że zrobią, co mają zrobić, tu i teraz, na moich oczach. Ledwie pamiętam o tym, żeby oddychać. Muszę wszystko dokładnie widzieć. Sapanie śpiącego króla kontrapunktuje ich ciche westchnienia, już się poruszają zgodnym rytmem, nagle spostrzegam błysk białego uda, gdy Katarzyna bezwstydnie zadziera giezło, i po przeciągłym jęku Tomasza wiem, że go dosiadła i wzięła do środka. Rozlega się głośniejsze namiętne sapnięcie, lecz to ja je wydaję, podniecona ukradkową miłością. Krzesło cicho poskrzypuje, kiedy Katarzyna, chwyciwszy obiema dłońmi za oparcie, kołysze się w przód i w tył, oddychając coraz szybciej. Słyszę, jak zaczyna pojękiwać z wzbierającej rozkoszy, i przez krótki moment zastanawiam się, co będzie, jeśli król się obudzi, równocześnie jednak wiem, że już nic ich nie powstrzyma, że nie przestaliby, nawet gdyby Henryk wszedł tu i zaczął ryczeć, są tak pochłonięci sobą, tak zatopieni w dawanej sobie wzajemnie rozkoszy, że za nic w świecie nie pozwoliliby się rozdzielić. Czuję, że nogi pode mną miękną, w miarę jak narasta podniecenie Katarzyny, i opadam na posadzkę na kolana, przyglądając się królowej i Culpepperowi, lecz mając przed oczyma Jerzego, jego wykrzywioną namiętnością twarz, i ujeżdżającą go okrakiem kochanicę, aż wreszcie Katarzyna dyszy głośniej i nagle opada na pierś Tomasza, a on w tej samej chwili wydaje potężny jęk i zaciska palce na jej talii, po czym oboje zamierają. Upływa cała wieczność, zanim rozlega się jakiś szmer i Katarzyna porusza się ledwie zauważalnie. Culpepper puszcza ją, a ona pozwala giezłu opaść do podłogi i z szerokim uśmiechem na twarzy przechodzi bliżej kominka, podczas gdy on wałczy z troczkami pludrów, po czym zachodzi ją od tyłu, obejmuje ciasno i wtula twarz w zagłębienie szyi. Jak każde młode dziewczę owładnięte miłością po raz pierwszy w życiu, Katarzyna obraca się w jego objęciach i podaje mu usta do pocałowania, a potem długo oddaje pocałunek, jakby szczerze go kochała, jakby ich uczucie mogło przetrwać. Rankiem udaję się na poszukiwanie księcia Norfolk. Dwór akurat wybiera się na polowanie i któryś z dworzan króla podsadza Katarzynę na siodło. Henryk siedzi już na swoim hunterze i zdaje się w całkiem dobrym humorze, stroi sobie żarty z nowej uprzęży Culpeppera, całej zrobionej z czerwonej skóry, i pogwizduje na ulubione ogary. Tomasz Howard nie wybiera się na łowy, stoi w drzwiach pałacu i z daleka przygląda się koniom i psom puszczającym kłęby pary w rześkim chłodzie poranka. Przystaję przy nim na chwilę, zanim podejdę do swego wierzchowca. — Stało się — mówię. — Minionej nocy. Kiwa głową, jakbym podała mu informację o cenie podkucia konia. — Culpepper? — pyta zwięźle. — Tak. — Będzie powtórka?

— I to niejedna. Zwariowała na jego punkcie. — Postaraj się, żeby trzymała język za zębami — przykazuje. — I poinformuj mnie natychmiast, jak będzie przy nadziei. Potakuję skinieniem. — A co do mojej sprawy... — Co do twojej sprawy? — powtarza, udając, że zapomniał. — Co do mojego zamążpójścia — nie daję się zbić z pantałyku. — Muszę... muszę wyjść za mąż jak najszybciej. Książę Norfolk unosi jedną brew. — Lepiej mieć męża, niż spłonąć, hę, lady Rochford? — szydzi. — A jednak twoje małżeństwo z Jerzym nie rozpaliło cię jak należy. — To nie była moja wina — bronię się — tylko jej. Uśmiecha się, nie musi dopytywać, czyj cień padł na moje stadło z Jerzym ani kto podłożył ogień pod nas wszystkich. — Jakie kroki poczyniłeś w sprawie mojego drugiego małżeństwa, milordzie? — nie odpuszczam. — Na razie wymieniam korespondencję — rzecze. — Z chwilą gdy powiesz mi, że królowa spodziewa się dziecka, podam ci więcej szczegółów. — A ten wielmoża? — naciskam. — Kto to taki? — Może jakiś monsieur le comtel — droczy się ze mną. — Cierpliwości, lady Rochford. Możesz mi wierzyć, że jest zamożny, młody, urodziwy i... niech pomyślę... znajduje się tylko trzy albo cztery kroki od tronu Francji. Czy taki kandydat ci odpowiada? — Zdecydowanie tak. — Brak mi tchu, taka jestem podekscytowana. — Nie zawiodę cię, milordzie.

Anna Pałac w Richmondzie, czerwiec 1541 roku

Otrzymuję list od królewskiego szambelana z zaproszeniem, abym się przyłączyła do najjaśniejszego pana podczas dorocznego objazdu królestwa. Tego lata król wybiera się na swe północne ziemie, gdzie jeszcze niedawno toczyła się rewolta w obronie starej religii. Będzie tam dzielił i rządził, karał i nagradzał i jak słychać, już posłał przodem swego kata, by podążyć za nim w bezpiecznej odległości. Przeczytawszy wiadomość, długo siedzę bez ruchu, nie wypuszczając listu z rąk. Usiłuję rozważyć wszystkie za i przeciw. Jeśli znajdę się na dworze królewskim i Henryk będzie zadowolony z mojego towarzystwa, powrócę do jego łask, zapewniając sobie być może następny rok spokojnego życia. Z drugiej jednak strony dworzanie, zobaczywszy, że król mnie faworyzuje, staną na głowie, aby się mnie pozbyć. Księciu Norfolk zależy, by jego siostrzenica była perłą dworu, toteż wszelkie porównania między nią a mną nie są mu na rękę. Może być w posiadaniu dokumentów świadczących, że brałam udział w papistowskim spisku przeciwko Henrykowi. Może mieć też dowody czegoś znacznie gorszego: cudzołóstwa albo czarostwa, herezji bądź zdrady. Któż przewidzi, jakie złożone pod przysięgą zeznania wyciągnął ze świadków, kiedy plan przewidywał nie tylko odsunięcie umie, ale i zabicie? Z pewnością się ich nie pozbył, gdy król wspaniałomyślnie rozwiódł się ze mną, darując mi życie. Z pewnością je zatrzymał. Z pewnością nigdy ich nie wyrzuci, na wypadek gdyby jednak musiał mnie zniszczyć. Z jeszcze innej strony, jeżeli nie pojadę, nie będzie mnie na miejscu i nie będę mogła się bronić przed ewentualnymi zarzutami. Jeśli ktoś powie na mój temat złe słowo, jeśli w jakiś sposób powiąże mnie z północną rebelią lub z nieszczęsną hrabiną Salisbury czy z pohańbionym Tomaszem Cromwellem albo też z czymś, co mój brat książę powiedział bądź zrobił, nikt nie przemówi w mojej obronie. Odkładam w końcu list i podchodzę do okna, z którego rozciąga się widok na ogrody i położone za nimi sady. Gałęzie drzew w oddali gną się na silnym wietrze. Podoba mi się tutaj, podoba mi się, że sama sobie jestem panią. Podoba mi się, że sama decyduję o swojej przyszłości. Niemiła jest mi myśl o powrocie do tej klatki z dzikimi bestiami, którą zwą angielskim dworem, o znalezieniu się znów twarzą w twarz z tym starym potworem, którego zwą królem Anglii. Postanawiam, że chyba jednak tu zostanę, nawet jeśli oznacza to ryzyko, że gdzieś odezwą się głosy przeciwko mnie. Lepsze to, niż wyprawić się na letni objazd

królestwa, wzbudzić ogólną zawiść i narazić się na bezpośrednie ataki. Po prawdzie wszystko jest lepsze od wspólnego podróżowania i znoszenia dociekliwych spojrzeń jego świńskich oczek, które gotowe się dopatrzyć w jakimś moim uczynku — dalibóg, niewinnym — największej zbrodni, która by wywołała wrogość króla i postawiła mnie w prawdziwym niebezpieczeństwie. Król Henryk stanowi zagrożenie, niebagatelne zagrożenie dla każdego, z kim ma styczność. Dlatego zostanę w Richmondzie i będę się modlić, by zagrożenie w postaci króla Anglii mnie ominęło, pozwalając mi żyć w ciszy i spokoju. Będę się trzymać z daleka od tej przerażonej trzódki, którą nazywa swoim dworem, będę żyć samotnie jak białozór, kołujący wysoko na niebie i niedosiężny. Mam powody, by się bać, lecz nie dam się zastraszyć. Postawię wszystko na jedną kartę i to lato spędzę sama.

Jane Hampton Court, lipiec 1541 roku

Książę przybywa z wizytą do swej siostrzenicy tuż przed wyruszeniem na letni objazd królestwa i przekonuje się, że nie mógł wybrać gorszej pory. Komnaty królowej pogrążone są w chaosie. Nawet najbardziej doświadczone służące, nawet siostra królowej i jej macocha nie są w stanie doszukać się ziarna sensu w sprzecznych poleceniach Katarzyny, która zarzeka się, że nigdzie nie pojedzie bez swoich najnowszych sukien, a po chwili przypomina sobie, że już je kazała spakować i posłać przodem na wozach, domaga się przejrzenia szkatułki z precjozami, po czym napada na służkę, że ta ukradła jej srebrny pierścionek, mimo iż ten tkwi na swoim miejscu, zalewa się łzami w rozterce, czy zabierać sobole do Yorku czy nie, na koniec zaś rzuca się na łoże i krzyczy, że zostaje, bo król i tak nie zwraca na nią najmniejszej uwagi, a w Yorku z pewnością nie czekają na nią żadne przyjemności, skoro jej życie jest takie mdłe i bez żadnej wartości. — Co tu się u diabła dzieje? — syczy mi do ucha wuj, jakby wszystko to było moją winą. — Zachowuje się tak od rana — rzekę ze znużeniem — a wczoraj było jeszcze gorzej. — Czemu słudzy się wszystkim nie zajmą? — Ponieważ im nie pozwala, wydaje co rusz inne rozkazy. Już dwukrotnie pakowałyśmy skrzynię z jej sukniami, która miała trafić na wóz zamknięta i zabezpieczona sznurem. Szatna jest bez winy, to Katarzyna narobiła tego bałaganu, oznajmiając, że zgubiły się jej ulubione rękawiczki. — To niesłychane, żeby w komnatach królowej panował taki nieporządek! — wykrzykuje załamany książę Norfolk. Chyba pierwszy raz w życiu widzę go szczerze zmartwionym. — To są komnaty królowej — powtarza. — Powinna w nich panować atmosfera dostojeństwa. Królowa powinna zachowywać się dostojnie i godnie. Królowa Katarzyna Aragońska nigdy by... — Katarzyna Aragońska urodziła się na królową, a Katarzyna jest tylko dzieckiem — przerywam mu. — W dodatku rozpuszczonym, upartym dzieckiem. Dlatego nie zachowuje się jak królowa, tylko jak młoda niewiasta, której nikt nigdy nie wychował. Jeśli zechce przewrócić apartamenty do góry nogami w poszukiwaniu wstążki, zrobi to i nie zdołamy temu zaradzić. — Powinnaś przywołać ją do porządku.

Wznoszę oczy do nieba. — Milordzie, ona jest królową. Ty osobiście uczyniłeś z tego dziecka królową Anglii. Nie odebrała należytego wychowania w domu rodzinnym, a sprawę tylko pogorszyła pobłażliwość najjaśniejszego pana. Wolę zaczekać, aż zgłodnieje i pójdzie coś zjeść, niż się z nią teraz wykłócać. Wkrótce będę mieć tutaj wszystko pod kontrolą, ten incydent zostanie puszczony w niepamięć, a królowa tak jak należy uda się na letni objazd, mając wszystko spakowane. Jeśli czegoś zapomnimy zabrać, kupimy jej na miejscu. Książę Norfolk wzrusza ramionami i zbiera się do odejścia. — Właściwie chciałem rozmawiać z tobą — mówi przez ramię. — Wyjdźmy na zewnątrz. Głowa mi pęka od tego niewieściego trajkotania. Podaje mi ramię i razem opuszczamy komnatę. Drzwi pilnuje tylko jeden gwardzista, toteż udajemy się w przeciwną stronę, aby nie mógł słyszeć, o czym rozmawiamy. — Na szczęście nie obnosi się z Culpepperem — oświadcza prosto z mostu wuj. — Nikt się niczego nie domyśla. Ile razy ją posiadł? — Pół tuzina — odpowiadam, mając wszystkie schadzki skrzętnie zanotowane w pamięci. — Cieszy mnie, że nie powstały żadne plotki na dworze. Lecz w jej komnatach co najmniej dwie dworki zdają sobie sprawę, że kocha się w Tomaszu Culpepperze. Wiecznie się za nim rozgląda, a gdy go widzi, twarz aż jej się rozjaśnia ze szczęścia. Minionego tygodnia zniknęła mi z oczu tylko na krótki czas. Król odwiedzają w komnacie sypialnej co noc, a w ciągu dnia zawsze ktoś przy niej jest. Nawet gdyby jakiś podlec się uparł, nie zdoła im niczego zarzucić. — Musisz zadbać, aby widywali się także w czasie letniego objazdu — instruuje mnie Tomasz Howard. — Taka podróż powinna stworzyć mnóstwo okazji do schadzek. Nic nam nie przyjdzie z tego, że będą się widywali sporadycznie. Potrzebny nam syn Katarzyny, musi być przezeń obsługiwana dopóty, dopóki nie będzie brzemienna. Unoszę brwi z dezaprobaty na to jego grubiaństwo, lecz równocześnie solennie potakuję. — Zadbam o wszystko, milordzie. Katarzyna ma tyle rozumu co nowo narodzone kocię. — Jeśli o mnie chodzi, może mieć tyle rozumu co goniąca się suka. Pod warunkiem że Culpepper będzie ją brał tak często, jak się da. — A moja sprawa? — pytam, zmieniając temat. — Ostatnio wspomniałeś o kandydacie na męża dla mnie. Wuj się uśmiecha. — Napisałem już do jednego francuskiego hrabiego. Co powiesz na to, by zostać hrabiną? — Och — sapię z wrażenia. — Czy dostałeś już odpowiedź? — Hrabia wyraził zainteresowanie. Trzeba będzie pomyśleć o posagu dla ciebie i kontrakcie zapewniającym tytuły twoim dzieciom. Przede wszystkim jednak mogę ci obiecać, że jeśli się postarasz, żeby nasza dziewczyna nosiła w brzuchu dziecko przed końcem lata, to zanim nastanie zima, będę się do ciebie zwracał per „hrabino”. Zaczynam szybciej oddychać na tę perspektywę.

— Ale na pewno jest młody? — Mniej więcej w twoim wieku, do tego dobrze uposażony. Nie będzie nalegał, abyś mieszkała z nim we Francji. Nie ma nic przeciwko temu, byś pozostała w służbie królowej, i jedyne o co prosi, to byś dzieliła swój czas między Anglię i Francję. — Mieszka w zamku? — Właściwie w pałacu. — Spotkałam go kiedyś? Znam go? Och, proszę, milordzie, zdradź jego imię. Klepie mnie po ręku. — Cierpliwości, moja ty najbardziej przydatna ze wszystkich Boleynówien. Wykonaj zadanie, a nie ominie cię nagroda. Przecież się umawialiśmy, czyż nie? — Tak — potwierdzam. — Umawialiśmy się. Ja zamierzam dotrzymać swojej części umowy... — Spoglądam nań wyczekująco. — A ja oczywista dotrzymam swojej.

Katarzyna Zamek w Lincolnie, sierpień 1541 roku

Spodziewałam się, że straszliwie nudno będzie jeździć po całym królestwie i pozwalać się oglądać ludziom, którzy chcą nam składać hołdy na każdym ryneczku, towarzyszyć królowi zasiadającemu w pełnej chwale po miejskich ratuszach i z rozpaczy zgrzytać zębami, żeby powstrzymać ziewanie, kiedy wystrojeni rajcy zwracają się doń po łacinie — to znaczy, tak myślę, że to łacina, choć wesołkowaty Tomasz twierdzi, że to etiopski, bośmy się dawno zgubili i znaleźli aż w Afryce — ale tak naprawdę jest to niesłychanie przyjemne. Jak już się skończą niezrozumiałe przemowy, po łacinie czy po etiopsku, zaczynają się tańce albo maskarady, albo jakieś inne rozrywki lub przynajmniej piknik czy coś w tym stylu, i okazuje się, że o wiele zabawniej jest być królową podczas letniego objazdu aniżeli królową w Londynie, ponieważ co parę dni przenosimy się do nowego zamku czy dworku i po prostu brak czasu na nudę. Przed wjazdem do Lincolnu najjaśniejszy pan zażyczył sobie, żebym ze wszystkimi dworkami przywdziała zielone stroje, i odbyło się coś w rodzaju maskarady. Król także wystąpił w zgnitej zieleni, kojarzonej z banitą Robinem Locksleyem z lasu Sherwood, i nawet przerzucił przez ramię łuk i kołczan ze strzałami, a na głowę włożył przekrzywioną na bakier czapkę z piórkiem. — To ma być Robin Hood czy ptaszek z lasu Sherwood? — spytał mnie szeptem Tomasz Culpepper, a ja musiałam zakryć dłonią usta, żeby nie wybuchnąć śmiechem. Gdziekolwiek się ruszymy, wszędzie jest z nami Tomasz Culpepper, przechwytujący moje spojrzenia i rozśmieszający mnie na każdym kroku, tak że nawet najnudniejsze hołdy są do zniesienia, jeśli tylko czuję na sobie jego wzrok. W dodatku królowi poprawiło się zarówno zdrowie, jak i humor, co stanowi wielką ulgę dla nas wszystkich. Niezwykle go zirytował ten bunt na północy, lecz zdaje się, że już jest po wszystkim, poza tym jeszcze pozbawił głowy biedną hrabinę Salisbury, co z kolei wyprowadziło z równowagi mnie, no ale wszystko dobre, co się dobrze kończy — teraz źli ludzie są albo pokonani, albo martwi i nareszcie możemy spać spokojnie, o czym zapewnia mnie osobiście mój małżonek. Henryk zawiązał sojusz z cesarzem przeciwko królowi Francji, co ochroni nas przed zakusami Francuzów, jak mi powiada — bo teraz to oni są naszymi wrogami, voilà — i to też jest dobre. Nie powinnam tracić czasu na wylewanie tez po hrabinie, bo była już naprawdę stara, prawie tak samo stara jak moja przyrodnia babka. Najlepsze zaś dopiero przed nami, gdyż

w Yorku spotkamy się z przedstawicielami dworu Szkotów, w tym z królewskim siostrzeńcem, królem Jakubem Szkockim. Najjaśniejszy pan nie może się tego doczekać, i ja także, gdyż oznacza to spotkanie dwóch wielkich dworów oraz turnieje i pojedynki, w których z pewnością zwyciężą Anglicy, będący najwspanialszymi rycerzami na świecie. Tomasz Culpepper włoży swoją nową zbroję, a ja zostanę królową turnieju i będę przyjmować hołdy, siedząc w swojej loży z nowymi zasłonkami, czego nie mogę się doczekać najbardziej. Wszystko sobie przećwiczyłam. Ćwiczyłam, jak wchodzić po stopniach do loży i jak się rozglądać z uśmiechem. Ćwiczyłam siedzenie prosto w loży i mój królewski wyraz twarzy, ten, który przybieram, kiedy patrzy na mnie lud, wiwatując na moją cześć. Ćwiczyłam też wychylanie się z loży i rozdawanie nagród zwycięzcom. — Zapomniałaś poćwiczyć oddychanie — uszczypliwie komentuje Joanna Bulmer. — Lubię mieć wszystko przećwiczone — oświadczam. — Poddani będą na mnie patrzeć. Chcę dobrze wypaść. W turnieju weźmie udział ponad setka angielskich rycerzy i o ile się orientuję, każdy z nich poprosił o przywilej występowania w moim imieniu. A Tomasz Culpepper nawet wykorzystał sytuację i zjawił się w mojej komnacie gościnnej na zamku w Lincolnie, gdzie uklęknąwszy na jedno kolano, spytał, czy zechcę dać mu swoją szarfę. — Czy przychodzisz do mnie na prośbę miłościwego pana? — pytam, doskonale wiedząc, że król nic o tym nie wie. Ma na tyle przyzwoitości, by spuścić wzrok — niby to z zażenowania. — Nie. Przychodzę z gorącej potrzeby serca — odpowiada. — Nie zawsze jesteś taki uniżony — mówię, mając w pamięci mocny pocałunek i jego dłoń ściskającą mi pośladki, jak gdyby chciał mnie podnieść i na siebie nadziać bez zbędnej zwłoki, w Hampton Court tuż przed wyjazdem z Londynu. Obdarza mnie przeciągłym spojrzeniem, a ja od razu wiem, że i on myśli o tym samym. — Bywa, że śmiem żywić nadzieję — rzecze. — Bez wątpienia zachowujesz się jak człowiek pełen nadziei. Chichocze na to i ponownie opuszcza głowę. Muszę przyłożyć dłoń do ust i schwycić zębami rękawiczkę, żeby nie roześmiać się na cały głos. — Wiem, kto jest moją panią i królową — oświadcza Tomasz z powagą. — Starczy, że przejdzie obok mnie, a serce zaczyna mi bić szybciej. — Och, Tomaszu... — szepczę. Tak mi się to podoba, że nie chcę przestawać. Niestety, jedna z dworek zmierza w naszą stronę i już się boję, że zaraz nam przerwie, ale lady Rochford zatrzymuje ją i odciąga jej uwagę, tak że wciąż jesteśmy jakby tylko we dwoje. — Zawsze muszę przechodzić obok, nie wolno mi przystanąć na tak długo, jak bym chciała. — Wiem — kiwa głową, a ja słyszę prawdziwy żal pod wierzchnim dworskim tonem. Jestem pewna, że tam jest. — Wiem. Ale dzisiejszego wieczora muszę cię zobaczyć, muszę

cię dotknąć... Nie mam śmiałości na to odpowiedzieć, jego słowa są zbyt intymne, zbyt namiętne. Mimo że w komnacie jest pełno dworek, czuję, jak moja twarz zaczyna płonąć podnieceniem. — Porozmawiaj z lady Rochford — szepczę. — Ona znajdzie sposób. — Na głos zaś mówię: — Tak czy owak, nie mogę ci dać swojej szarfy. Wpierw muszę spytać najjaśniejszego pana, kogo jego zdaniem powinnam faworyzować podczas turnieju. — Niepotrzebna mi szarfa, pod warunkiem że obdarzysz mnie uśmiechem, kiedy będę stawał w szranki — powiada na to. — Mówi się, że Szkoci to wielcy wojownicy, potężni mężczyźni na ogromnych rumakach. Obiecaj, że będziesz wodzić za mną wzrokiem i modlić się, żebym nie padł pod szkocką kopią. Jego słowa są tak przejmujące, że mogłabym się na miejscu rozpłakać. — Dobrze wiesz, że zawsze wodzę za tobą wzrokiem. Zawsze trzymałam twoją stronę w trakcie turniejów i zawsze będę się modlić o twoje bezpieczeństwo. — A ja za tobą — odzywa się tak cicho, że ledwie go słyszę. — Nie mogę się na ciebie napatrzyć, Katarzyno, umiłowana... Spostrzegam, że oczy wszystkich skierowane są na mnie. Wstaję, lekko się chwiejąc, a on podnosi się z przyklęku. — Możesz mi towarzyszyć jutro podczas porannej przejażdżki — mówię obojętnym tonem. — Urządzamy krótkie polowanie przed jutrznią. Odstępuje ode mnie z ukłonem, a w chwili kiedy się odwraca do wyjścia, wydaję z siebie cichy okrzyk zdumienia, albowiem w drzwiach niczym duch — przez moment myślę, że to naprawdę duch — pojawia się Franciszek Dereham. Mój Franciszek, mój najpierwszy ukochany, zjawił się na mym progu odziany w kosztowny dublet i porządną czapkę z klejnotem, jak gdyby powodziło mu się całkiem dobrze, i tak samo przystojny jak w dawnych czasach, kiedyśmy się bawili w męża i żonę w moim panieńskim łóżku w Lambeth. — Sir Franciszek — witam go głośno i wyraźnie, żeby od razu zrozumiał, iż dawno przestaliśmy mówić sobie po imieniu. Chyba wiedział to sam z siebie, gdyż zanim kończę powitanie, on już opada na kolano. — Wasza królewska mość... — zaczyna. W ręku trzyma list, który teraz mi podaje. — Jej wysokość księżna twoja babka przykazała mi cię odszukać i przekazać tę wiadomość. Kiwam na pazia, by pokazać Franciszkowi, że obecnie nie zniżam się od odbierania własnych listów, nawet jeśli oznacza to przejście tylko trzech kroków. Młodzik odbiera złożony i zalakowany kawałek papieru z rąk Franciszka i podaje go mnie, nazbyt teraz ważnej, by choćby się schylić po list od babki księżnej. Kątem oka widzę, że Tomasz Culpepper stoi pod ścianą sztywno jak czapla, chłonąc tę scenę i gapiąc się na Franciszka. Własnoręcznie otwieram list od księżnej. Moim oczom ukazuje się straszliwa bazgranina, ponieważ babka ledwo umie pisać. Jako że ja ledwo umiem czytać, kiepskie z

nas korespondentki. Rozglądam się za lady Rochford, która w okamgnieniu podpływa mi na pomoc. — Co pisze księżna? — pytam. Przebiega wzrokiem tekst wiadomości, a że ja przyglądam się jej twarzy, nie zaś zapisanej kartce, dostrzegam przelotny błysk w jej oku. Zupełnie jakby grając w karty, dostała dobre rozdanie. Wydaje się nieomal rozbawiona. — Twoja babka księżna pisze, że poleca twej uwadze tego oto posłańca, który służył pod jej dachem za czasów twojej tam bytności, najjaśniejsza pani. Podziwiam jej opanowanie i maskę, w którą ubrała oblicze, zważywszy, że doskonale wie, kim był dla mnie Franciszek i kim byłam ja dla niego, skoro sama jej o wszystkim opowiedziałam, będąc nieledwie pomniejszą dworką królowej Anny, gdy ona służyła jej jako dostojna dama dworu. Ta myśl sprawia, iż uświadamiam sobie, że w gruncie rzeczy wszystkie moje obecne dworki, a dawniejsze towarzyszki komnaty panieńskiej w Lambeth, także mają pojęcie, co Franciszek i ja, w tym momencie spoglądający na siebie uprzejmie, wyprawialiśmy nago po nocach, jeśli tylko udało mu się zakraść pod moją pierzynę. Agnieszka Restwold pierwsza zaczyna chichotać, tak że muszę jej posłać surowe spojrzenie przykazujące, by lepiej trzymała tę głupią buzię na kłódkę. Za to Joanna Bulmer, która używała sobie z nim przede mną, stoi jak kukła. — Ach tak — odzywam się, podejmując grę zapoczątkowaną przez lady Rochford, i uśmiecham się do Franciszka, jakbyśmy byli dawnymi znajomymi, którzy nie mieli ze sobą wiele wspólnego. Przez cały czas czuję, jak spojrzenie Tomasza Culpeppera przeskakuje to na mnie, to na Derehama, to na różne dworki. Chyba będę musiała później wszystko Tomaszowi wyjaśnić i już przeczuwam, że raczej nie spodoba mu się to, co ode mnie usłyszy. — Księżna poleca ci Franciszka Derehama z całym przekonaniem i radzi, abyś uczyniła go swym sekretarzem. — Tak — mówię, nie wiedząc, co myśleć o tym pomyśle. — Oczywista... — Zwracam się do Franciszka. — Moja babka cię poleca — powtarzam głucho słowa lady Rochford. Nie mam pojęcia, dlaczego księżna widzi go na moim dworze. Tym bardziej nie rozumiem, czemu chce, aby zajmował stanowisko sekretarza, wiążące się z częstym i bliskim kontaktem, skoro nie tak dawno nacierała mi uszu i wyzywała mnie od rozwiązłych lafirynd, dowiedziawszy się, że go przyjmuję w swej komnacie sypialnej. — Powinieneś być jej bardzo wdzięczny. — Jestem — przyznaje Franciszek. Pochylam się ku lady Rochford, która szepcze mi do ucha: — Mianuj go swoim sekretarzem. Księżna sobie tego życzy. — Na życzenie mej babki księżnej mianuję cię swoim osobistym sekretarzem i witam na swoim dworze — mówię posłusznie. Franciszek Dereham prostuje się. Nadal jest bardzo przystojny, doprawdy nie można mnie winić, że się w nim zakochałam jako młoda dziewczyna. Odwraca lekko głowę i

uśmiecha się nieśmiało, jakby się mnie wstydził. — Dziękuję, wasza królewska mość — odpowiada. — Będę wiernie ci służył. Sercem i duszą. Podaję mu dłoń do ucałowania, a kiedy się zbliża, dolatuje mnie jego zapach, podniecająca woń męskiej skóry i włosów, i odzienia, którą niegdyś tak dobrze znałam. To woń mego pierwszego prawdziwego kochanka, mężczyzny, który był dla mnie wszystkim. Nie widziałam poza nim świata do tego stopnia, że idąc spać, wkładałam pod poduszkę jego koszulę, aby w każdej chwili móc zagłębić w niej twarz, wciągnąć znajomy zapach w płuca i śnić o ukochanym. Tak, kiedyś szczerze przepadałam za Franciszkiem Derehamem, wolałabym jednak nie spotykać go teraz, kiedy jestem królową. Franciszek pochyla głowę i składa na moich palcach pocałunek, a jego wargi są tak samo miękkie i przyjemne jak kiedyś, gdy dotykał nimi moich ust. Nachylam się do niego i szepczę: — Będziesz musiał być niezwykle dyskretny, pozostając w mej służbie. Jestem królową i nie może być mowy o plotkach na mój temat, ani wiążących się z teraźniejszością, ani dotyczących dawnych czasów. — Jestem twój sercem i duszą — powtarza, a mnie ogarnia nielojalne, zdradliwe, nie dające się okiełznać pożądanie. On nadal mnie kocha, musi mnie kochać, skoro zdecydował się mi służyć. Mimo że nasze rozstanie nie należało do miłych, dobrze pamiętam jego absolutnie zachwycające i odbierające dech w piersi pocałunki, delikatność dotyku, jakim mnie obdarzał, gładkość skóry, gdyśmy znaleźli się razem w łożu po raz pierwszy, nieustępliwy napór kolana między moimi udami i wbijającą się we mnie męskość, której nigdy nie miałam siły odmówić. — Bacz na swoje słowa — przestrzegam go szeptem, a on uśmiecha się w odpowiedzi, jakby świetnie wiedział, o czym właśnie pomyślałam. — Bacz na swoje wspomnienia — odszeptuje.

Jane Zamek Pontefract, sierpień 1541 roku

Ci dwaj młodzi mężczyźni wraz z półtuzinem innych, z których każdy ma powód sądzić, że jest ulubieńcem królowej, tłoczą się co dzień wokół Katarzyny, a na dworze panuje atmosfera lupanaru tuż przed burdą. Miłościwa pani, zachwycona uwagą, którą jej wszyscy poświęcają na każdym kroku, na każdym polowaniu, na każdej maskaradzie, na każdej wieczerzy, zachowuje się jak niesforne dziecko: jest rozgorączkowana z ekscytacji. Z jednej strony ma Tomasza Culpeppera, który trzyma ją w pasie, gdy zsiada z wierzchowca, który partneruje jej w tańcu, szepcze do ucha podczas gry w karty, pierwszy życzy dobrego dnia i ostatni opuszcza jej komnaty nocą. Z drugiej — Franciszka Derehama, mianowanego osobistym sekretarzem i nie opuszczającego jej boku, mającego zawsze na podorędziu pulpit do pisania i gotowego na każde skinienie, jak gdyby naprawdę miała zamiar dyktować mu swoje listy, też nieustannie coś do niej szepczącego, śpieszącego z radami, wiecznie zawadzającego i narzucającego się ze swą obecnością. A poza nimi — ilu jeszcze? Sześciu? Tuzin? Dwie dziesiątki? Nawet Anna Boleyn nigdy się nie otaczała taką liczbą młodzieńców tłoczących się jak psy przy drzwiach jatki. Tylko że Anna, aczkolwiek była kokietką, nie zwykła rozdawać swoich wdzięków za uśmiech, za piosenkę, za wiersz, za słowo. Wszyscy z wolna zaczynają rozumieć, że radość królowej, która tak cieszy króla, nie jest radością niewinnego dziewczęcia nie widzącego świata poza swoim małżonkiem, w co ów lubi wierzyć, jeno radością nienasyconej młodej niewiasty pławiącej się w ciągłym zainteresowaniu licznych mężczyzn. Naturalnie zaczynają się kłopoty, wybucha niemal kłótnia. Jeden ze starszych dworzan zwraca Derehamowi uwagę, że powinien wstać od stołu i pójść sobie, jako że nie jest członkiem rady królowej, a tylko panowie rada mają przywilej wypicia z nią wina po wieczerzy. Na to Dereham o niewyparzonej gębie powiada, że doradzał najjaśniejszej pani na długo przed tym, zanim usłyszała o nich, i że będzie pozostawał z nią w zażyłości długo po tym, jak większość z nich o niej zapomni. Powoduje to ogólne wzburzenie. Z obawy, że wiadomość o tym incydencie albo podobnym może dotrzeć do uszu króla, Dereham zostaje wezwany do komnat królowej, gdzie Katarzyna przyjmuje go w mojej obecności. — Nie wolno ci wszczynać zwad na moim dworze — informuje go sucho. Skłania przed nią głowę, lecz w jego oczach błyszczy pewność siebie. — Nie jest moim zamiarem wszczynanie zwad — odpowiada. — Tak jak mówiłem,

jestem twój sercem i duszą, miłościwa pani. — Łatwo ci tak mówić — rzecze doń z irytacją — ale ja nie mogę pozwolić, żeby ludzie zaczęli się interesować, kim naprawdę byliśmy dla siebie w przeszłości. — Byliśmy w sobie zakochani — oznajmia Dereham stanowczo. — Tego nie należy rozgłaszać — interweniuję. — Katarzyna jest królową. Jej życie rozpoczęło się na nowo z chwilą wstąpienia na tron. Franciszek Dereham patrzy prosto na nią, mnie ignoruje kompletnie. — Nigdy nie wyprę się naszej miłości. — Co było, a nie jest, nie pisze się w rejestr — rzecze królowa z determinacją w głosie. Jestem z niej dumna. — Nie pozwolę, żeby zaczęły krążyć plotki o mojej przeszłości, Franciszku. Nie mogę na to pozwolić. Nie godzę się, by ludzie wzięli mnie na języki. Skoro nie umiesz zachować dyskrecji, będę cię musiała odesłać z dworu. Dereham milczy przez parę uderzeń serca. — Wzięliśmy ślub w obliczu Pana Boga — odzywa się w końcu cicho. — Chyba temu nie zaprzeczysz? Katarzyna wykonuje niemrawy gest dłonią. — Nie wiem... — szepcze bezradnie. — Nawet jeśli było, jak mówisz, teraz nie ma to żadnego znaczenia. Zostaniesz na dworze pod warunkiem, że dochowasz sekretu. Prawda, że wtedy będzie mógł zostać, lady Rochford? — Umiesz trzymać buzię na kłódkę? — pytam go. — Zapomnijmy o tym, czego się nigdy nie wyprzesz, i tak dalej. Możesz być dalej sekretarzem najjaśniejszej pani, pod warunkiem że będziesz milczał. Jeśli gaduła z ciebie, musisz odejść. Dereham spogląda na mnie zimno, nie ma między nami cienia sympatii. — Będę milczał.

Anna Pałac w Richmondzie, wrzesień 1541 roku

Lato było dla mnie udane — pierwsze moje lato w Anglii, odkąd się stałam wolną niewiastą. Ziemie otaczające pałac są żyzne, często wyjeżdżałam konno, by patrzeć, jak na polach dojrzewają złociste zboża, a w sadach drzewa pęcznieją od kolorowych owoców. Okolica obrodziła, postawiono wysokie stogi siana, żeby było czym karmić żywinę zimą, a w stodołach zgromadzono ziarno, które młynarz będzie mełł na mąkę. Gdyby Anglią władał człowiek, któremu zależy na pokoju i który jest gotów dzielić się swoim bogactwem z poddanymi, żyłoby się tutaj dostatnio i bezpiecznie. Tymczasem nienawiść króla zarówno do papistów, jak i do protestantów jest solą w oku nam wszystkim. Kiedy w Kościele unoszona jest hostia, nawet maleńkie dzieci muszą wodzić za nią wzrokiem, skłaniać głowy i czynić znak krzyża jak na zawołanie, gdyż od rodziców słyszą, że jak nie będą robiły, tak jak każe król, przyjdzie po nie kat i spali je na stosie. Wśród zwykłych ludzi nie ma zrozumienia dla świętości tego sakramentu, jest tylko świadomość, że król Henryk życzy sobie, aby poddani skłaniali głowy z szacunkiem i żegnali się znakiem krzyża, tak samo jak wcześniej musieli wysłuchiwać mszy w rodzimym języku zamiast po łacinie i mieli wystawioną w kościele Biblię, którą teraz oczywiście z powrotem im zabrano. Obecnie monarcha wysuwa roszczenia pod adresem Kościoła, podobnie jak zawsze rościł sobie prawo do pieniędzy swego ludu, nakładając nań coraz bardziej drakońskie podatki — tylko dlatego, że może to robić, dlatego, że nie ma nikogo, kto by go powstrzymał, dlatego, że w dzisiejszych czasach zdradą jest choćby mieć inne zdanie niż on. Tu i ówdzie dają się słyszeć pomruki, że rebelię na północy poprowadzili mężni ludzie, bohaterscy ludzie, którzy uznali, że warto bronić Boga przed ich królem. Starcy odpowiadają na to, że wszyscy bohaterowie dali głowę, a król tego lata, objeżdżając swoje dominium, wybrał północ po to, by zdeptać ich mogiły i naigrawać się z wdów po nich. Nie komentuję nic z tego, co słyszę, a jeśli słyszę coś, co w moim mniemaniu zakrawa na zdradę, szybko się oddalam i nie zapominam rzec jednej z dworek czy komukolwiek, kto akurat jest w pobliżu, że moja znajomość angielskiego wciąż pozostawia wiele do życzenia, gdyż znowu nie zrozumiałam ani słowa z tego, co zostało powiedziane w mojej obecności. Ukrywam się za swoją ignorancją, sądzę nawet, że to ona mnie ocali. Przybieram nijaki, bezrozumny wyraz twarzy i ufam, że reputacja brzydkiej głuptaski mnie uratuje. Na ogół

ludzie w ogóle nie dzielą się ze mną swymi opiniami, tylko traktują mnie z ostrożną łagodnością, jakbym przeszła ciężką chorobę i wyszła obronną ręką, uciekając śmierci spod kosy. W pewnym sensie tak właśnie było. Jestem pierwszą z żon króla Henryka, która wyszła cało z małżeństwa z nim. Coś takiego zasługuje na większe uznanie niż przeżycie plagi. Kiedy zaraza przechodzi przez miasteczko, w najgorszym razie zabiera może jedną na dziesięć niewiast w najbiedniejszej okolicy. A spośród czterech żon króla Henryka VIII tylko ja nie doznałam uszczerbku na życiu i zdrowiu. Szpieg doktora Harsta doniósł nam, że nastrój króla znacznie się poprawił w przededniu wyprawy na północ. Człowiek ten nie pojechał z całym dworem, tylko został w Hampton Court, by pomagać przy odnawianiu komnat królewskich. Z tego powodu nie mamy bieżących informacji na temat tego, jak przebiega letni objazd. Otrzymałam jeden krótki liścik od lady Rochford, w którym przekazała mi, że król pozostaje w dobrym zdrowiu oraz że para królewska się weseli. Obawiam się, że jeśli ta nieszczęsna dziewczyna nie pocznie rychło dziecka, jej radość skończy się przedwcześnie. Ja z kolei piszę do księżniczki Marii. Dowiaduję się, że ogarnęła ją wielka ulga na wieść, że pomysł jej małżeństwa z delfinem Francji został odłożony na bok z tego względu, iż szykuje się wojna hiszpańskofrancuska, w której król Henryk stanie po stronie Hiszpanii. Największym strachem napawa go myśl o inwazji z południa, toteż podatki wyciskane z poddanych są w dużej mierze przeznaczane na umocnienie zamków strzegących linii wybrzeża. Ale dla księżniczki Marii najbardziej liczy się to, że jej ojciec sprzymierzył się z Hiszpanią, a ona nie będzie musiała wychodzić za Francuza. Doprawdy jest tak nieodrodną córką swojej matki, że chyba wolałaby umrzeć jako dziewica, niż oddać się wrogowi. Dalej w liście Maria wyraża nadzieję, że uzyskam zgodę na odwiedzenie jej jesienią. Postanawiam, że gdy tylko król powróci do Londynu, napiszę doń z pytaniem, czy nie mogłabym zaprosić księżniczki Marii do siebie. Bardzo bym chciała spędzać z nią więcej czasu. W rozmowach ze mną żartuje, że obie dzielimy los królewskich starych panien, i gwoli szczerości nie myli się co do tego. Obydwie jesteśmy bezużyteczne jako niewiasty i członkinie monarszego rodu. Nikt nie umie powiedzieć, czy jestem księżną, królową czy w ogóle nikim. Nikt nie umie powiedzieć, czy ona jest księżniczką czy bękartem. Królewskie stare panny. Ciekawe, co z nami będzie?...

Katarzyna King’s Manor, York, wrzesień 1541 roku

No i huczne plany spełzły na niczym, czego właściwie powinnam była się spodziewać: król Szkocji Jakub nie pojawił się, toteż nie będzie turnieju ani rywalizacji pomiędzy dwoma dworami, a ja w dalszym ciągu jestem królową tylko jednego niewielkiego angielskiego dworu, na którym nie dzieje się nic specjalnego. Nie będę się przyglądać mojemu drogiemu Tomaszowi, jak się pojedynkuje, ani on nie zobaczy mnie usadzonej w loży królewskiej za nowymi zasłonkami. Król twierdzi, że Jakub zbytnio się boi pokazać tak daleko na południe od granic Szkocji — jeśli to prawda, najwyraźniej nie ufa zapewnieniom swego wuja w sprawie rozejmu ani danemu przezeń słowu honoru. W gruncie rzeczy, choć oczywista nikt nie odważy się tego powiedzieć na głos, słusznie zachowuje daleko posuniętą ostrożność. Albowiem Henryk obiecywał rozejm także przywódcom północnej rebelii, zapewniał ich o swojej przyjaźni i gotowości do wprowadzenia wszelakich zaproponowanych zmian, przyrzekał to na swój królewski honor, a potem — jak mu już zaufali — wziął i powywieszał ich. Rozkładające się głowy wciąż tkwią na murach otaczających York, co jeśli mam być szczera, jest bardzo przykrym widokiem. Kiedy napomykam, że być może Jakub obawia się, że też zawiśnie na szubienicy, najjaśniejszy pan śmieje się tubalnie i powiada, że jestem sprytna jak kocica i że jego siostrzeniec ma głowę na karku. Ja jednak nie sądzę, aby taki brak zaufania pomiędzy krewniakami mógł wyjść komuś na dobre. No bo gdyby Jakub umiał zawierzyć królowi, przyjechałby tutaj i wszyscy spędzalibyśmy czas wesoło. Poza tym zatrzymaliśmy się w pięknej siedzibie, odrestaurowanej specjalnie na nasz pobyt, ale nawet ja widzę, że budynek ten mieścił piękne opactwo, zanim przemianowano go na King’s Manor, i wydaje mi się, że mieszkańcy Yorku jako wielcy sympatycy dawnej religii (jeśli wręcz nie papiści) mogą czuć się urażeni tym, że weselimy się i tańczymy tam, gdzie kiedyś modlili się zakonnicy. Oczywista zatrzymuję te myśli dla siebie, nie jestem bowiem całkiem głupia. Ale potrafię sobie wyobrazić, jak ja bym się czuła, przyszedłszy tu po pomoc i żeby się pomodlić, i zastała wszystko odmienione, a pośrodku wielkiej sali grubego chciwego króla wołającego, by podać mu wieczerzę. Tak czy siak najważniejsze, że miłościwy pan jest w dobrym humorze, a ja aż tak bardzo się nie przejmuję tym, że nie będzie żadnego turnieju. Oczywista jest mi smutno, że nie przyjadą przystojni Szkoci i że znajduję się tak daleko od Londynu i tamtejszych zmyślnych złotników, ale w gruncie rzeczy nie zaprzątam sobie tym głowy. O dziwo, sprawy te nie

wydają mi się aż takie ważne. Albowiem jestem zakochana. Po raz pierwszy w życiu zakochałam się po uszy i aż sama nie mogę w to uwierzyć. Tomasz Culpepper jest moim kochankiem, moim ukochanym, jedynym mężczyzną, jakiego kiedykolwiek kochałam i będę kochała. Jest mój, a ja jestem jego ciałem i duszą. Wszystkie żale, które wylewałam z tego powodu, że muszę dzielić łoże z mężczyzną w wieku mego dziadka, poszły w niepamięć. Wypełniam swój obowiązek wobec króla, traktując to jak podatek, jak rodzaj grzywny, którą muszę uiścić, by zaraz po tym jak Henryk zaśnie, móc się wymknąć i spędzać czas z wybrankiem serca. Co więcej, króla tak męczą ciągłe uroczystości odbywające się w trakcie tego objazdu, że często w ogóle nie przychodzi do moich komnat. W takie noce czekam, aż dwór całkiem ucichnie, żeby posłać lady Rochford w dół po schodach albo do bocznych drzwi bądź na galeryjkę, którędy zakrada się mój Tomasz, byśmy mogli spędzić ze sobą wiele godzin do świtu. Oczywista musimy być ostrożni, bardzo ostrożni, tak ostrożni, jakby od tego zależało nasze życie. Ilekroć zjawiamy się w nowym miejscu, lady Rochford znajduje sposób na dyskretne dotarcie do moich komnat i daje znać Tomaszowi, który korzysta z jej rad i znów jesteśmy razem, ponieważ on kocha mnie, a ja kocham jego. Zamykamy się w mojej komnacie, pozwalając lady Rochford strzec drzwi, i godzinami leżymy w swoich objęciach, całując się i szeptem zapewniając o dozgonnej miłości. O świcie nasza strażniczka skrobie do drzwi, Tomasz słysząc to, wstaje, całuje mnie na do widzenia i wymyka się cichcem. Jest jak duch. Nikt go nigdy nie widzi. Te spotkania są naszą słodką tajemnicą. Oczywista moje dworki poszeptują, są niesforne do nieprzyzwoitości. Nie wydaje mi się, żeby miały odwagę rozpuszczać podobnie skandaliczne plotki, gdyby na tronie zasiadała wciąż królowa Anna. Ale że chodzi o mnie, a większość z nich jest ode mnie starsza i znamy się jeszcze z dawnych czasów w Lambeth, nie mają za grosz szacunku, wyśmiewają się i wytykają mi znajomość z Franciszkiem Derehamem, a niejedna pewnie się dziwi, że o tak wczesnej porze udaję się na spoczynek, oraz temu, że ostatnimi czasy towarzyszy mi wyłącznie lady Rochford i że drzwi do mojej komnaty sypialnej są zawsze zamknięte i nikt nie może tam wejść. — Nie mają o niczym pojęcia — uspokaja mnie lady Rochford. — A zresztą nawet gdyby miały, nikt by się o tym nie dowiedział. — W ogóle nie powinny o mnie plotkować — upieram się. — Nie możesz im przykazać, żeby trzymały język za zębami? — Niby jak, skoro sama żartowałaś sobie z Joanną Bulmer na temat Derehama? — Na temat Tomasza z nikim nie żartuję — odpowiadam. — Nie wymieniam nawet jego imienia. Nie mówię o nim w konfesjonale ani nawet do siebie samej w myślach. — Bardzo roztropnie — chwali lady Rochford. — To musi być sekret. Najpilniej strzeżony sekret... — Przestaje czesać mi włosy, milczy przez chwilę, wpatrując się w

moje odbicie w lustrze. — Kiedy ma wypaść twoja miesięczna przypadłość? — pyta znienacka. — Nie pamiętam. — Nigdy nie pilnuję dat krwawień. — Zdaje się, że miała wypaść w zeszłym tygodniu. No ale nie wypadła. Widzę, jak jej spojrzenie się wyostrza. — Nie wypadła? — powtarza. — Nie. Jane, przygładź włosy z tyłu, Tomasz lubi, kiedy są z tyłu przygładzone. Ręka z grzebieniem zaczyna się znów poruszać, lecz czuję, że lady Rochford nie wkłada już serca w czesanie. — Męczą cię mdłości? — dopytuje. — Piersi dają się we znaki? — Nie, nie — odpowiadam z roztargnieniem. Dopiero po chwili dociera do mnie, co też chodzi po głowie lady Rochford. — Ach, już rozumiem! Zmierzasz do tego, czy nie jestem przy nadziei? — Tak — potwierdza szeptem. — Prośmy Boga, aby tak było. — Ależ to najgorsze, co może mi się przytrafić! — wykrzykuję. — Nie pojmujesz? Czyżbyś straciła rozum? Przecież to dziecko nie byłoby pewnie króla... Lady Rochford odkłada grzebień i potrząsa głową. — Wola Boska — rzecze wolno, jakby chciała, abym to ja coś zrozumiała. — Skoro jako żona króla poczniesz dziecko, widocznie taka jest wola Boska. Wolą Boską jest, aby król miał dziecko. Zatem musisz pamiętać, że to jest dziecko króla bez względu na to, co zaszło między tobą i innym mężczyzną. Trochę mnie to zbija z pantałyku. — Ale gdyby to było dziecko Tomasza?... — Przed oczyma staje mi obrazek malutkiego syna Tomasza: błękitnookiego ciemnoblond urwisa, dużego silnego niemowlęcia po młodym ojcu. Lady Rochford przygląda mi się uważnie i chyba wie, o czym myślę, bo mówi: — Jesteś królową. Dziecko, które urodzisz, będzie dzieckiem króla, gdyż taka jest wola Boga. Ani przez chwilę nie wolno ci w to wątpić. — Ale... — Żadnego ale — przerywa mi. — Lepiej napomknij miłościwemu panu, że podejrzewasz, iż nosisz jego dziecko. — Nie za wcześnie na to? — Nigdy nie jest za wcześnie, by poprawić mu humor — zauważa. — Naprawdę nam nie trzeba, żeby, się snuł z nosem spuszczonym na kwintę. — Dobrze, powiem mu — ustępuję. — Obiecał, że przyjdzie do mnie dzisiejszego wieczora. Potem sprowadzisz Tomasza. Jemu też powiem... — Nie! — protestuje żywo. — O niczym mu nie będziesz mówić! — Ale ja chcę! — To by wszystko zepsuło — zarzuca mnie słowami, ton głosu ma przekonujący. — Kiedy Tomasz się dowie, że jesteś przy nadziei, przestanie cię pragnąć. Wydasz mu się

odrażająca. Jemu jest potrzebna kochanica, nie matka. Dlatego nie piśniesz słówkiem w jego obecności o dzieciach, za to dasz nadzieję na potomka królowi. Tak to należy załatwić. — Tomasz by się ucieszył... — Nie. — Lady Rochford kręci stanowczo głową. — Pewnie starałby się być dla ciebie miły, ale zacząłby szerokim łukiem omijać twoje łoże. Wziąłby sobie kochanicę. Widziałam, jak szeptał z Katarzyną Carey. Zadawałby się z inną do dnia narodzin dziecka. — Tego bym nie zniosła! — No więc nic mu nie mów. Królowi wspomnij, że jest nadzieja, a przy Tomaszu milcz jak głaz. — Dziękuję, lady Rochford — odzywam się skruszona. Gdyby nie jej rady, sama nie wiem, gdzie bym była. Gdy wieczorem król przychodzi do mojej komnaty sypialnej i jak zwykle paru młodych dworzan pomaga mu wgramolić się na łoże, stoję przy kominku, przyglądając się, jak opatulają go pościelą pod samą brodę, jakby był przerośniętym niemowlęciem. — Mężu... — zaczynam słodko, kiedy jesteśmy już sami. — Chodź do mnie, różyczko — prosi. — Henryk pragnie swojej różyczki. Zgrzytam zębami, słysząc, że znowu mówi o sobie per „Henryk”, całkiem jak mały chłopiec. — Mam ci coś do powiedzenia... — kontynuuję. — Coś dobrego... Z trudem podpiera się na łokciach, głową w przekrzywionym czepku nocnym kiwa w górę i w dół. — Tak, kochanie? — Moja miesięczna przypadłość... nie pojawiła się... — oznajmiam. — Chyba jestem przy nadziei. — Och, różyczko! Najdroższa różyczko! — Jest jeszcze wcześnie — asekuruję się zaraz. — Ale pomyślałam, że chciałbyś wiedzieć od razu, jak zacznę coś podejrzewać. — Ależ oczywiście! — wykrzykuje. — Serce moje, jak tylko potwierdzisz tę wspaniałą nowinę, każę cię koronować na królową. — Mimo to Edward nadal pozostanie następcą tronu — wysuwam obawę. — Tak, naturalnie, lecz jakąż ulgą byłaby świadomość, że Edward ma młodszego brata. Żaden ród nie jest bezpieczny, kiedy w komnacie dziecięcej śpi tylko jeden syn. Królewska dynastia tym bardziej potrzebuje większej liczby chłopców. Wystarczy niefortunny wypadek i wszystko się wali... Z dwoma synami sytuacja przedstawia się zgoła inaczej. — Urządzisz mi wspaniałą koronację — stwierdzam, już myśląc o koronie i klejnotach, i nowej sukni, i uroczystej uczcie, i tysiącach ludzi, którzy przybędą podziwiać nową królową Anglii. — Urządzę ci najwspanialszą koronację, jaką widziała Anglia, ponieważ jesteś najwspanialszą królową — obiecuje. — A jak tylko wrócimy do Londynu, wyznaczę jeden

dzień w roku na święto ku twojej czci. — Och? — Ten pomysł bardzo mi przypada do gustu: dzień, w którym będzie się świętować moje istnienie. Katarzyna Howard, voilà! — Święto specjalnie dla mnie? — Poddani będą się za ciebie modlić w kościołach i dziękować Panu Bogu, że mi cię zesłał... — A, więc jednak kościelne święto. Rozczarowana wyginam wargi w wymuszonym uśmiechu. Widząc to, król natychmiast dodaje: — A mistrz krotochwil przygotuje ogromną uroczystość i wielką ucztę na dworze. Wszyscy będą cię obsypywać podarkami. Rozpromieniam się. — Wybornie! — klaszczę w ręce usatysfakcjonowana. — Jesteś moją najdroższą różyczką — zapewnia mnie. — Różą bez kolców. A teraz chodź do mnie, Katarzyno. — Dobrze — odpowiadam posłusznie. Staram się nie myśleć o moim drogim Tomaszu, zbliżając się do napuchniętej postaci w łożu. Do twarzy, mam przyklejony szeroki radosny uśmiech, ale oczy trzymam zamknięte, żebym nie musiała patrzeć na króla. Nie mogę uniknąć jego zapachu ani dotyku, lecz mogę na niego nie patrzeć, robiąc to, co mam do zrobienia, a potem kładąc się ostrożnie obok, gdy zadowolone sapnięcia stopniowo przechodzą w świszczące pochrapywanie w miarę, jak król odpływa w sen.

Jane Ampthill, październik 1541 roku

Miesięczna przypadłość pojawiła się z około tygodniowym opóźnieniem, lecz to nic takiego. Już sama nadzieja na potomka sprawiła, że król zapałał jeszcze gorętszym uczuciem do Katarzyny, a ona nareszcie zrozumiała, że choć Tomasz Culpepper jest światłem jej życia, nie musi o niej wiedzieć wszystkiego ani mieć dostępu do każdej tajemnicy. Sprawowała się bardzo przyzwoicie podczas letniego objazdu, była miła dla napotkanych ludzi i zdołała przybierać pogodny i zainteresowany wyraz twarzy nawet wtedy, gdy piekielnie się nudziła, wreszcie przywykła do chodzenia o pół kroku za najjaśniejszym panem i udawania poważnej skromnisi w razie potrzeby. Nadal zajmuje się Henrykiem w łożu niczym pierwszorzędna ladacznica, a siedząc obok niego przy wieczerzy, nawet skrzywieniem nie daje po sobie poznać, że właśnie puścił bąka. Choć jest samolubną pustą dziewuchą, z czasem może się nauczyć zachowywać jak prawdziwa królowa. Jeżeli tylko pocznie i wyda na świat królewskiego syna, powinna pożyć dość długo, by stać się powszechnie uwielbianą monarchinią. Cokolwiek mówić, król za nią szaleje. Okazywana przezeń pobłażliwość znacznie ułatwia nam umieszczanie w jej łożu Tomasza Culpeppera. W zamku Pontefract przeżyliśmy chwilę grozy, gdy najjaśniejszy pan bez uprzedzenia wysłał do jej komnat sir Antoniego Denny’ego, a ona oczywiście była sam na sam z kochankiem. Denny próbował otworzyć drzwi, ale przekonawszy się, że są zamknięte na klucz, dał sobie spokój i oddalił się bez słowa. Innym znów razem król przebudził się w jej łożu, podczas gdy ona i Culpepper robili swoje za ścianą, wróciła zatem do Henryka cała zgrzana i zaśliniona namiętnymi pocałunkami. Gdyby nie to, że w powietrzu unosił się odór jego zaropiałej rany, z pewnością byłby wyczuł od niej woń miłości. W Grafton Regis kochankowie korzystali z wychodka — Culpepper zakradł się wąskimi schodkami do kamiennego wykusza zawieszonego nad fosą, a Katarzyna powiedziała swoim dworkom, że boli ją brzuch, i spędziła z nim tam całe popołudnie, gżąc się ile wlezie, podczas gdy my szykowałyśmy dla niej lecznicze wywary. Gdyby nie wiążące się z tym ryzyko, sytuacja byłaby raczej komiczna. Tak czy inaczej, mnie z mieszaniny strachu i podniecenia nieodmiennie przyśpiesza oddech, kiedy słyszę, jak są razem. Nigdy jednak się nie śmieję. Wystarczy, że pomyślę o moim mężu i jego siostrze, i śmiech zamiera mi w gardle. Przypominam sobie jego obietnicę, że przeprowadzi ją

bezpiecznie przez wszelkie kłopoty. Przypominam sobie jej rozpaczliwe pragnienie syna, którego król nie mógł spłodzić. Przypominam sobie zawarty przez nich dwoje bezbożny pakt. Niemal od razu, jęcząc głucho, myślę, że to tylko moja wyobraźnia, moja obawa, że w istocie nigdy do niczego nie doszło. To iż oboje nie żyją, przeszkadza mi tak bardzo właśnie dlatego, że nie mam możliwości poznać prawdy. Dotąd radziłam sobie z tym, co uczynili i co ja uczyniłam, oddalając podobne myśli od siebie. Nie myśleć na ten temat, nie mówić na ten temat, nie pozwalać, by inni poruszali ten temat w mojej obecności. Jak gdyby Jerzego i Anny nigdy nie było. Tylko w ten sposób jestem w stanie poradzić sobie z faktem, że ja żyję, a oni umarli — udając, że nie istnieli. — Czy kiedy królową Annę Boleyn oskarżono o zdradę, powodem naprawdę było cudzołóstwo? Pytanie Katarzyny, tak blisko powiązane z tokiem moich myśli, rani mnie do głębi. — O co znowu ci chodzi? Jedziemy konno z Collyweston do Ampthill w słoneczny chłodny poranek. Król galopuje na czele kolumny w otoczeniu młodych dworzan, wierząc, że wygrywa wyścig, a tymczasem jego kompani ściągają wodze i powstrzymują wierzchowce, między nimi Tomasz Culpepper. Katarzyna jedzie stępa na srokatej klaczy, a ja towarzyszę jej na jednym z hunterów Howardów. Orszak rozpadł się na szereg małych grupek zajętych plotkowaniem. Nie ma obok nikogo, kto by mnie ochronił przed jej ciekawością. — Powiedziałaś kiedyś, że ją i tamtych mężczyzn oskarżono o cudzołóstwo — naciska Katarzyna. — Ta rozmowa miała miejsce parę miesięcy temu. — Wiem. Ale od tamtej pory dużo myślałam... — Naprawdę? — wtrącam złośliwie. — Tak — poświadcza niezbita z tropu. — Myślałam o tym, że moją kuzynkę Annę Boleyn oskarżono o zdradę, gdyż była niewierna królowi, i na tej podstawie ścięto. — Rozgląda się czujnie wokół. — Myślałam też o tym, że ja znalazłam się w takiej samej sytuacji. Gdyby ktoś się dowiedział, rzekłby, że jestem niewierna. Może nawet oskarżyłby mnie o zdradę. Co by się wtedy ze mną stało? — Właśnie dlatego dochowujemy tajemnicy — odpowiadam. — Właśnie dlatego zachowujemy ostrożność i nie paplamy na prawo i lewo. Przypominasz sobie? Od samego początku cię uczulałam, żebyś była bardzo dyskretna. — Ale dlaczego pomagasz mi się spotykać z Tomaszem, wiedząc, czym to grozi? Po tym, jak twoja szwagierka straciła życie za to samo? Nie mam pojęcia, co powiedzieć. Nie spodziewałam się, że kiedykolwiek mnie o to zapyta. Jednakże jej prostolinijność sprawia, że Katarzyna czasem przechodzi od razu do sedna. Odwracam głowę, jakbym się przyglądała okolicznym łąkom, przez które płynie wezbrana po ostatnich deszczach rzeka, błyszcząca w słońcu niczym miecz. Francuski miecz.

— Pomagam ci, ponieważ poprosiłaś mnie o pomoc. Jestem twoją przyjaciółką. — Pomagałaś też Annie Boleyn? — Nie! — wykrzykuję. — Jej nigdy nie pomagałam! — Zatem nie byłyście przyjaciółkami? — Byłyśmy szwagierkami. — Nie lubiłyście się? — Wątpię, by zwracała na mnie większą uwagę. Dla niej mogłam w ogóle nie istnieć. To nie powstrzymuje jej przed dalszymi spekulacjami, na co miałam nadzieję — wręcz przeciwnie, wzmaga tylko ciekawość. Nieomal słyszę, jak wolno się obracają trybiki jej umysłu. — Nie lubiła cię? — myśli na głos. — Ona, jej siostra i twój mąż wszystko robili razem, ale ciebie nie dopuszczali do spółki? Próbuję się roześmiać, lecz nie wychodzi to zbyt naturalnie. — Mówisz o nas tak, jakbyśmy byli dziećmi bawiącymi się w dziecięcej komnacie. Potakuje skinieniem. — Dwór królewski to taka trochę większa komnata dziecięca — zauważa z niezwykłą dla niej bystrością. — Powiedz, darzyłaś ich niechęcią za to, że ci odtrącili? — Byłam Boleynówną — powiadam. — Tak samo jak każde z nich. Przybrałam nazwisko Boleyn po mężu. Ich wuj stał się moim wujem. Dobro ich rodziny równało się mojemu dobru. — W takim razie czemu zeznawałaś przeciwko nim? Tak mnie zdumiewa ten jej nagły atak na mnie, że wprost brak mi słów. Przyglądam się jej przez dłuższą chwilę. — Skąd u ciebie te myśli? Z kim ostatnio rozmawiałaś? — Katarzyna Carey wszystko mi powiedziała — oznajmia szczerze, jakby wypadało, aby dwie młódki, dzieci nieomal, zawierzały sobie tajemnice na temat zdrady, kazirodztwa i śmierci. — Twierdziła, że zeznawałaś przeciwko swemu mężowi i jego siostrze. Przedstawiłaś dowody, że byli kochankami i zdrajcami. — Nieprawda — szepczę. — Nieprawda... — Nie mogę znieść tego, że nazywa rzeczy po imieniu. Przecież miałam o tym nigdy nie myśleć, nigdy nie mówić. Na pewno nie zamierzam wracać do tego dzisiaj. — To nie tak... — Po krótkiej przerwie podejmuję: — Niczego nie rozumiesz, bo jesteś jeszcze dzieckiem. Byłaś mała, kiedy te wydarzenia miały miejsce. Starałam się ocalić Jerzego, starałam się ocalić Annę. Wszystko przemyślnie zaplanował twój wuj książę. Z jakiegoś powodu plany wzięty w łeb, choć nie powinny były. Sądziłam, że przedstawiając dowody, chronię ich, ale wyszło inaczej... — Czyżby? — To było straszne! — krzyczę zbolałym głosem. — Kochałam Jerzego, próbowałam go uratować, zrobiłabym co w mojej mocy, żeby... Na jej ładnej buzi pojawia się wyraz współczucia.

— Naprawdę chciałaś go uratować? Ocieram oczy dłonią, materiał rękawiczki spija łzy. — Oddałabym za niego życie — mówię. — Byłam pewna, że w ten sposób go uratuję. Zamierzałam go uratować. Gotowałam się na wszystko, byle go ocalić. — Co poszło nie tak? — pyta, ściszając głos. — Oboje z twoim wujem myśleliśmy, że jeśli przyznają się do winy, król rozwiedzie się z nią i ześle ją do klasztoru, a jego odrze z godności i tytułów i skaże na wygnanie. Pozostali mężczyźni, których oskarżono razem z nimi, byli niewinni, każdy ci to powie. Przyjaźnili się z Jerzym i służyli na dworze Anny, ale nie zrobili nic zdrożnego. Myśleliśmy, że król im przebaczy, tak jak przebaczył Wyattowi. — Tymczasem...? Opowiadanie o tym jest jak przeżywanie na jawie koszmaru, który często mi się śni, który powoduje, że się budzę w środku nocy i nie mogę zasnąć z powrotem, że wstaję i przemierzam swoją komnatę do bladego świtu, kiedy nareszcie moja męka dobiega końca. — Nie przyznali się do winy. Tego nie było w naszym planie. Zamiast się przyznać, zaprzeczyli wszystkiemu, jeśli nie liczyć słownej obrazy króla. Jerzy raz powiedział, że najjaśniejszemu panu brak męskiej siły. — Nawet w ten jasny październikowy poranek pięć lat po procesie mówię o tych sprawach szeptem i rozglądam się dookoła, aby mieć pewność, że nie słyszy mnie nikt niepowołany. — Odeszła ich odwaga, nie przyznali się do winy i nie poprosili o łaskę. Ja trzymałam się planu, jak kazał wuj. Ocaliłam swój tytuł, ocaliłam ziemie, ocaliłam spuściznę Boleynów, ich majątek... — Katarzyna patrzy na mnie wyczekująco. Nie rozumie, że to już koniec historii. Ze moim celem i największym tryumfem było ocalenie tytułu i majątku. Wygląda na skonsternowaną. — Zrobiłam co trzeba, by ocalić spuściznę Boleynów — powtarzam więc. — Mój teść, a ojciec Jerzego i Anny zgromadził fortunę w ciągu swego życia. Jerzy przyczynił się do jej powiększenia. Dołączyło do niej bogactwo Anny. Ja to wszystko ocaliłam. Uratowałam dla nas Rochford Hall, zatrzymałam tytuł. Przecież wciąż jestem lady Rochford. — Ocaliłaś spuściznę, której nie ma kto odziedziczyć — mówi Katarzyna, kręcąc z niedowierzaniem głową. — Umarł twój mąż, w ostatnich chwilach życia przekonany, że go zdradziłaś i świadczyłaś przeciwko niemu. Z pewnością uważał, że skoro on nie przyznał się do winy, ty go obciążyłaś. Byłaś świadkiem oskarżenia. — Powoli przechodzi do tego co najgorsze. — Być może doszedł do wniosku, że go pogrążyłaś, aby zatrzymać majątek po nim. Chcę wrzeszczeć, chcę zatkać uszy rękoma, chcę, żeby przestała ubierać w słowa mój koszmar. Ponownie ocieram dłonią oczy, czoło, jak gdybym mogła wygładzić permanentne zmarszczki. — Nie! To nie tak! Wcale nie tak! Nie mógł czegoś podobnego myśleć, umierając... — Głos mi się łamie. — Wiedział, że go kocham, że zrobię wszystko, aby go ocalić. Idąc na szafot, musiał wiedzieć, że w tej samej chwili klęczę przed królem, błagając o łaskę. Ona również musiała to wiedzieć. Prosiłam o łaskę dla nich obojga.

Katarzyna kiwa głową. — Cóż, pozostaje mi mieć nadzieję, że nigdy nie będziesz musiała świadczyć w mojej obronie — żartuje. Jest to tak nieudana próba rozładowania atmosfery, że nawet nie wyginam warg w próbie uśmiechu. — Moje życie się skończyło — dodaję głucho. — Nie tylko oni ponieśli śmierć, ja też wtedy umarłam. Przez jakiś czas jedziemy w milczeniu, aż parę dworek Katarzyny daje swoim wierzchowcom ostrogę, zbliżywszy się, zajmują ją rozmową o Ampthill i czekającym tam na nas powitaniu, a potem gładko przechodzą do tego, czy królowa jest już gotowa się rozstać ze swoją żółtą suknią i scedować ją na Katarzynę Tilney. W ciągu paru chwil wywiązuje się kłótnia: jak się okazało, najjaśniejsza pani obiecała żółtą suknię Joannie, ale Małgorzata uważa, że zasłużyła sobie na nią najbardziej... — Uspokójcie się wszystkie! — upominam je, wracając do rzeczywistości. — Królowa włożyła tę suknię raptem trzy razy i z pewnością nie rozstanie się z nią, zanim całkiem jej się nie znudzi. — Wszystko mi jedno — mamrocze Katarzyna. — W każdej chwili mogę zamówić sobie nową.

Anna Pałac w Richmondzie, listopad 1541 roku

Przekraczam próg kościoła, czynię znak krzyża, przyklękam przed ołtarzem i czym prędzej zajmuję miejsce w swojej ławce otoczonej wysokimi ściankami, Bogu niech będą dzięki, nikt mnie tu nie może zobaczyć. Drzwiczki zamykają się za mną i odtąd mam zagwarantowaną prywatność — choć ja wszystko widzę przez przednią ażurową ściankę, niczyje oczy nie mogą mnie śledzić. Tylko kapłan, stojąc wysoko na kazalnicy, jest w stanie zajrzeć do środka. Jeśli więc oderwę wzrok od hostii albo nie zdążę się przeżegnać w odpowiednim czasie, albo użyję do tego niewłaściwej ręki bądź zrobię to w złą stronę, nikt nie będzie mógł donieść o mojej herezji. W Anglii żyją tysiące ludzi, których położenie nie jest tak dobre jak moje i którzy muszą zważać na każdy swój ruch. Setki już zginęły dlatego, że popełniły jakiś błąd. Wstaję, skłaniam głowę, klękam i siadam, kiedy wymaga tego obrządek, lecz nie czerpię otuchy ze znajomej rutyny liturgii. Albowiem jest to obrządek narzucony przez króla, w każdej gładkiej frazie wypowiadanej przez księdza pobrzmiewa potęga Henryka, nie Boga. W przeszłości spotykałam Pana Boga w różnych miejscach: w małej luterańskiej kapliczce naszego domu, w okazałym strzelistym wnętrzu katedry Świętego Pawła w Londynie, w cichości królewskiej kaplicy w Hampton Court, gdzie pewnego razu klęczałam razem z księżniczką Marią, czując, jak na nas obie spływa niebiański spokój i łaska, teraz się jednak przekonuję, że najjaśniejszy pan zohydził święte miejsca mnie i wielu innym ludziom. Toteż obecnie odnajduję Najwyższego głównie w milczeniu: gdy spaceruję sama po ogrodach lub nad brzegiem rzeki, gdy natężając słuch, odróżniam śpiew kosa odzywającego się w południe, gdy widzę nad głową klucz przelatujących dzikich gęsi, gdy na moich oczach sokolnik uwalnia z pęt sokoła, który wzbija się na wznoszących prądach powietrza i zatacza kręgi coraz wyżej. Najwyższy nie przemawia już do mnie w miejscach i chwilach dozwolonych przez Henryka. Ukrywając się przed królem, stałam się głucha na jego Boga. Klęczymy, modląc się za zdrowie i bezpieczeństwo rodziny królewskiej, kiedy nieoczekiwanie do znanych słów zakrada się nowa modlitwa. Ku swemu zdumieniu słyszę, że kapłan bez cienia wstydu zachęca mnie i moje dworki, byśmy modliły się w podzięce za żonę króla, Katarzynę. — Zanosimy Ci dzięki, Panie, że po tylu dziwnych przypadkach,

jakie spotkały jego wysokość króla Henryka w małżeństwie, zechciałeś zesłać mu w Swej łaskawości żonę tak bardzo odpowiadającą jego pragnieniom jak obecna małżonka Katarzyna. Nie umiem się powstrzymać, podrywam głowę z nabożnego skłonu i krzyżuję spojrzenia z kapłanem pałacu Richmond, który stoi na ambonie. Odczytuje tekst modlitwy za Katarzynę z oficjalnie wyglądającego dokumentu, który przykazano mu przedstawić wiernym, jakby to było nowe prawo ogłoszone przez króla. Henryk, zwariowawszy do szczętu, zobowiązał każdego księdza w królestwie do złożenia Panu Bogu podziękowań za to, że „po tylu dziwnych przypadkach, jakie spotkały jego wysokość w małżeństwie, zechciał zesłać mu w Swej łaskawości żonę tak bardzo odpowiadającą jego pragnieniom”. Forma i treść tego przesłania tak mną wstrząsają, że w połowie tej słownej obelgi, tego bluźnierstwa na wpół podnoszę się z klęczek, żeby zaprotestować. Natychmiast jednak czyjaś silna dłoń łapie mnie za tren sukni i ciągnie z powrotem w dół, przez moment chwieję się lekko, lecz koniec końców bezpiecznie opadam na haftowaną poduszkę klęcznika. Lotte, moja wierna tłumaczka, posyła mi dyskretny uśmiech, po czym znów składa dłonie w geście pobożności i zamyka oczy. Jej postawa przywołuje mnie do opamiętania. Coś takiego to zaiste obelga i bluźnierstwo najgorsze z możliwych, lecz zareagować na nie protestem to wystawić się na niebezpieczeństwo. Jeżeli król Anglii zmusza mnie, bym na klęczkach zapewniała Stwórcę i poddanych, że moje małżeństwo było „jednym z dziwnych przypadków”, nie moim zadaniem jest wytykać mu, iż ślub ze mną nie był żadnym przypadkiem ani wypadkiem, lecz przemyślaną i starannie zaplanowaną umową, którą on postanowił złamać tylko z tego powodu, że zapałał namiętnością do innej niewiasty. Nie moim zadaniem jest wytykać mu, że skoro nasze małżeństwo było ważne i wiążące, on wskutek swojej decyzji stał się cudzołożnikiem bądź bigamistą żyjącym w grzechu z kolejną „żoną”. Nie moim zadaniem jest wytykać mu, że jeśli właśnie małą Katarzynę Howard — tę niefrasobliwą i niewychowaną młódkę — ma za małżonkę idealną, to albo ona jest najlepszą aktorką świata, albo on największym głupcem, który kiedykolwiek ożenił się z dziewczyną młodszą od swojej córki. Henryk pokazał, że jest stetryczały i szalony, zakochując się w tym dziecku, a teraz na dodatek zmusza nas wszystkich, byśmy chwalili Boga za to, że umożliwił mu ten kaprys. W angielskich świątyniach dobrzy ludzie będą zagryzali wargi, by nie parsknąć śmiechem, uczciwi ludzie będą przeklinać los, który sprawił, że Henrykowy Kościół jest górą i trzeba zawierać w modlitwach takie nonsensy. — Amen — mówię głośno ze wszystkimi i kiedy się prostuję, mogę już pokazać kapłanowi spokojną poważną twarz. Opuszczając kaplicę, myślę wyłącznie o tym, że biedna księżniczka Maria w Hunsdon zadławi się z upokorzenia na tę obelgę pod adresem swojej matki, na konieczność modlenia się za głupiutką Katarzynę Howard, na szaleństwo swego ojca. Dobry Boże, spraw, żeby miała dość rozsądku i zmilczała. Sprawy przedstawiają się tak, że

czegokolwiek chce od nas król, możemy tylko w milczeniu spełniać jego wolę. We wtorek jedna z moich dworek, wyglądając przez okno, krzyczy nagle: — Ścieżką znad przystani biegnie ambasador! Ciekawe, co tez mogło się stać? Wstaję. Doktor Harst jeszcze nigdy nie złożył mi wizyty bez uprzedniego zawiadomienia. Coś faktycznie musiało się stać na dworze królewskim. Pierwsze na myśl przychodzą mi księżniczka Maria i lady Elżbieta, boję się, że to im coś się przytrafiło. Oby tylko Maria nie rzuciła wyzwania swemu ojcu! — Zostańcie tutaj — polecam krótko swoim damom dworu, narzucam na ramiona pelerynę i schodzę na dół, by powitać ambasadora w pojedynkę. Właśnie wchodzi do hallu, gdy zbiegam z ostatnich stopni. Już po jego minie widzę, że stało się coś poważnego. — O co chodzi? — pytam go po niemiecku. W odpowiedzi potrząsa głową, dając znak, że musimy zaczekać, aż słudzy się pojawią i rozpierzchną do swoich zajęć, obsłużywszy go pierwej. Kiedy już trzyma w ręku kielich z winem, a drobna przekąska leży na tacy na stole, odprawiam sługi i ponawiam pytanie: — O co chodzi? — Przybyłem natychmiast, nie czekając, aż poznam wszystkie fakty, gdyż chciałem cię jak najszybciej ostrzec. — Ostrzec? Przed czym? Zatem nie chodzi o księżniczkę Marię? — Nie. Chodzi o królową. — Spodziewa się dziecka? Wzrusza ramionami. — Nie wiem nic na pewno. Ale wczoraj nie wolno jej było opuszczać swoich komnat. A król nie chciał się z nią widzieć. — Zachorzała? Henryk panicznie boi się zarazy... — Nie. Nie wezwano do niej medyków. — Chyba nie podejrzewa się jej o spiskowanie przeciwko królowi? — decyduję się pierwsza wypowiedzieć na głos niewypowiedziane. — Przekażę ci wszystko, co wiem, lecz musisz pamiętać, że to wieści w głównej mierze otrzymane od służących. Król i królowa wzięli udział w mszy świętej w niedzielę rano i jak wiesz, ksiądz zmówił modlitwę dziękczynną za najnowsze małżeństwo najjaśniejszego pana. — Tak, wiem. — W niedzielny wieczór Henryk był wyciszony i spożył posiłek w swoich komnatach, jak gdyby znów popadał w melancholię. Nocą nie udał się z wizytą do komnat królowej. Cały poniedziałek spędził w samotności, a Katarzynie nie było wolno opuszczać jej komnat. Dziś odwiedził ją arcybiskup Cranmer, który wyszedł ze spotkania przybity. Przyglądam się doktorowi Harstowi uważniej. — Katarzyna nie może opuszczać swoich komnat? A Henryk przesiaduje u siebie? — Mój ambasador potakuje w milczeniu. — Co to twoim zdaniem oznacza? — pytam go.

— Obawiam się, że na królową padło podejrzenie. Na razie nie wiemy, co się jej zarzuca. Powinniśmy się skupić na tym, czy to może w jakiś sposób zagrozić tobie. — Mnie? — Jeżeli zostanie oskarżona o maczanie palców w papistowskim spisku i sprowadzenie za pomocą czarów słabości ciała u króla, wszyscy sobie przypomną, że ty byłaś oskarżona o to samo. Ludzie z pewnością nie zapomnieli, żeście się przyjaźniły. Teraz przypomną sobie, że tańczyłyście w Boże Narodzenie, a nim skończył się Wielki Post, król był złożony chorobą. Niewykluczone, iż ktoś powie, że współdziałałyście na niekorzyść najjaśniejszego pana. Albo nawet że obie źle mu życzyłyście. Wyciągam przed siebie rękę, jakbym chciała powstrzymać ten potok strasznych słów. — Nie, nie... — Ja wiem, że to nieprawda. Jednakże musimy się przygotować na najgorsze. Musimy obmyślić linię obrony. Czy mam napisać do twojego brata? — Mój brat mi nie pomoże — odpowiadam posępnie. — Jestem zdana na siebie. — Tym bardziej więc musimy wszcząć przygotowania — rzecze raźno. — Masz w stajniach dobre konie? Kiwam głową. — Jeśli dasz mi trochę gotówki, postaram się, żeby stąd do Dover co pół tuzina staj czekały na nas świeże wytrzymałe wierzchowce — zaczyna planować. — Jeżeli tylko król zwróci się przeciwko tobie, będziesz mogła opuścić Anglię. — Zamknie porty — zgłaszam poprawkę. — Tak jak poprzednio. — Nie damy się znowu złapać w pułapkę. Wynajmę łódź rybacką tylko na nasze usługi. Tym razem wiemy, czego się spodziewać. Wiemy, do czego jest zdolny. Zdołamy uciec, zanim zdążą wydać nakaz aresztowania. Oglądam się na zamknięte drzwi. — Ktoś się domyśli, że przyjechałeś mnie ostrzec — mówię. — Tak jak my mamy swojego człowieka w jego komnatach, tak on ma swojego szpiega tutaj. Czuję, że nie spuszcza mnie z oka. — Wiem, kto to jest — uspokaja mnie doktor Harst, nie kryjąc zadowolenia. — Owszem, zaraportuje moją dzisiejszą wizytę, ale nie powie ani słowa więcej. Przekupiłem go. Teraz pracuje dla mnie. Myślę, że z tej strony nic nam nie grozi. — To samo mogłyby powiedzieć myszy kręcące się koło katowskiego pieńka — powiadam z goryczą. Doktor Harst nie zamierza zaprzeczać. — Nic nam nie grozi dopóty, dopóki topór spada na szyje innych. Wzdrygam się na jego słowa. — Kto w ogóle zasługuje na topór? Z pewnością nie ja, ale też nie mała Katarzyna Howard. — Moim zadaniem jest zapewnić ochronę tobie — stwierdza beznamiętnie. — Królowa musi się zwrócić o pomoc do swoich przyjaciół.

Katarzyna Hampton Court, listopad 1541 roku

Popatrzmy, co też mam teraz? Niespodzianka! Nie mam ani jednej przyjaznej duszy, mimo że niedawno miałam ich na pęczki. Nie mam też kochanka, choć zaledwie wczoraj nie mogłam się od niego opędzić, a oprócz niego innych adoratorów było bez liku. Nie mam nawet krewnych, jak się okazuje, wszyscy nagle wyparowali. Właściwie można powiedzieć, że nie mam również męża, gdyż nie chce mnie widzieć, ani spowiednika, ponieważ arcybiskup Cranmer nagle się zmienił w inkwizytora. Wszyscy naraz stali się dla mnie niemili, co jest tak niesprawiedliwe, że już sama nie wiem, co mam zrobić. Przyszli do mnie, kiedy tańczyłam ze swymi dworkami, i poinformowali, że nie wolno mi opuszczać moich komnat. Przez chwilę myślałam — ależ ze mnie głupia gąska, moja babka miała rację, mówiąc, że mam sieczkę w głowie — otóż myślałam, że to jakieś przedstawienie, że szykuje się maskarada czy coś w tym rodzaju, że ktoś zaraz się zjawi w przebraniu i porwie mnie, a ktoś inny, też w kostiumie, uratuje z rąk zbójców, a potem odbędzie się turniej albo udawana bitwa nad rzeką czy coś równie zabawnego. Przecież w minioną niedzielę cała Anglia na klęczkach dziękowała Panu Bogu za to, że jestem, miałam chyba prawo się spodziewać ciągu dalszego uroczystości, prawda? No więc siedziałam w swojej komnacie, za zamkniętymi na klucz drzwiami, i wypatrywałam błędnego rycerza, a nawet żywej wieży wyrastającej za moim oknem lub też pozorowanego oblężenia, całej armii wpadającej do ogrodów, i co rusz powiadałam do swoich dworek: „A to dopiero zabawa!”. Tylko że czekałyśmy tak przez cały dzień i choć w południe pobiegłam się przebrać w inną, ładniejszą suknię, nadal nikt się nie zjawiał, toteż w końcu kazałam wezwać grajków, żeby wreszcie zaczęło się coś dziać, ale wtedy przyszedł arcybiskup Cranmer i powiedział mi, że czas tańców się skończył. Och, jaki on potrafi być nieuprzejmy! W dodatku chodzi teraz z marsową miną, jakby stało się coś strasznego. A potem nagle wypytuje mnie o Franciszka Derehama! O Franciszka Derehama, którego przyjęłam do siebie na służbę na wyraźną prośbę mojej powszechnie poważanej przyrodniej babki księżnej. Jakby to w ogóle była moja wina, że przypałętał się na dwór! A wszystko dlatego, że jakaś gaduła o za długim języku napomknęła jego dostojności 0 tym, że kiedyś w Lambeth miały miejsce amory, jakby to teraz miało jakiekolwiek znaczenie! Może nie mam racji, tak mówiąc, ale gdybym była

arcybiskupem, starałabym się być dobrym człowiekiem, a nie takim, co nastawia uszu na durne plotki. Dlatego cały czas powtarzam, że nie ma w tym za grosz prawdy i jeśli tylko najjaśniejszy pan zechciałby mnie zobaczyć, przekonam go, że nie warto słuchać tego, co wygadują o mnie źli ludzie. Na to jego dostojność odpowiada coś, co naprawdę mnie przeraża, mówi bowiem — i to na dodatek takim strasznie ponurym głosem: — I właśnie dlatego najjaśniejsza pani nie spotka się z królem Henrykiem do czasu, aż oczyści się całkowicie z zarzutów. Przeprowadzimy drobiazgowe śledztwo, które pozwoli uciąć wszelkie plotki na temat najjaśniejszej pani. Pomijam tę ostatnią uwagę milczeniem, gdyż wiem, że nie da się tak zupełnie uciąć plotek na mój temat, no ale z drugiej strony to, co wydarzyło się w Lambeth, działo się pomiędzy dwojgiem młodych ludzi, a teraz ja jestem królową i nikt nie powinien sobie zawracać głowy takimi dawnymi dziejami, prawda? To było wieki temu, całe dwa lata temu! Jaką komu robi różnicę, co się wtedy działo? Może to tylko burza w szklance wody i rano będzie wszystko po staremu. Królowi zdarzają się takie napady złości, nieraz uwziął się na tego czy innego człowieka i kazał go ściąć, a po fakcie srodze tego żałował. Chociaż kiedy się uwziął na królową Annę Kliwijską, to dostał jej się pałac w Richmondzie i tytuł królewskiej siostry. Ta myśl napawa mnie otuchą, więc koniec końców kładę się spać w dobrym humorze i nawet pytam lady Rochford, co o tym wszystkim sądzi, na co ona robi dość dziwną minę i bąka niezobowiązująco, że powinnam wyjść z tego obronną ręką, pod warunkiem że nie dam się zastraszyć i będę wszystkiemu zaprzeczać. Też mi pocieszenie, i to z czyich ust: Jane Boleyn, której mąż wstąpił na szafot, krzycząc, że jest niewinny! Siedzę jednak cicho i nic nie mówię, żeby nie wyprowadzić jej z równowagi. W nocy dotrzymuje mi towarzystwa Katarzyna Tilney, która chichocze, wdrapując się na wielkie łoże, a potem ze śmiechem mówi, że na pewno żałuję, iż nie jest Tomaszem Culpepperem. Nie odzywam się do niej, bo w gruncie rzeczy ma rację: chciałabym, żeby na jej miejscu był Tomasz. Pragnę tego tak bardzo, że aż chce mi się płakać. Katarzyna zasypia i niebawem zaczyna pochrapywać, a ja długo jeszcze leżę bezsennie i zastanawiam się, jak by się ułożyło moje życie, gdyby w Lambeth pojawił się Tomasz i wyzwał na pojedynek Franciszka, i może nawet go zabił, po czym porwał mnie i ożenił się ze mną. Gdyby to wszystko uczynił, nigdy nie zostałabym żoną króla i nie miałabym soboli ani naszyjników z brylantami, za to każdej nocy spałabym w ramionach ukochanego mężczyzny, co w gruncie rzeczy chwilami wydaje mi się lepsze. A już na pewno dzisiejszej nocy. Śpię nie za dobrze i budzę się przed świtem, po czym leżę i obserwuję, jak szare światło za oknem staje się coraz jaśniejsze, i myślę sobie, że oddałabym wszystkie futra i klejnoty, byle teraz być z Tomaszem Culpepperem i słyszeć jego śmiech. Oddałabym cały swój majątek, byle móc się teraz do niego przytulić. Proszę Boga, by Tomasz się dowiedział, że wcale nie unikam jego towarzystwa, tylko jestem siłą przetrzymywana w swoich

komnatach. Straszne by było, gdybym po wyjściu stąd się przekonała, że bardzo sobie wziął do serca moją nieobecność i poczuł się zaniedbywany, i poszukał pocieszenia w ramionach innej. Chyba bym umarła, gdyby się zakochał w kim innym! Jestem pewna, że serce by mi pękło na miejscu. Chętnie bym mu posłała liścik, gdybym nie była taka przestraszona, ale i tak nikomu nie wolno opuszczać moich komnat, a sługom jakoś nie ufam w tych sprawach. Przynoszą mi śniadanie co rano, gdyż nie mogę się nawet pokazywać w wielkiej sali na posiłkach. Nie mogę też pójść do kaplicy i kapłan musi przychodzić do mnie, żeby się ze mną pomodlić, zanim zmieni go arcybiskup Cranmer ze swoimi głupimi pytaniami. Zaczynam się buntować przeciwko takiemu traktowaniu, to naprawdę nie w porządku i chyba powinnam się poskarżyć na głos. W końcu jestem królową, nikt nie ma prawa zamykać mnie w mojej komnacie jak niegrzecznej dziewczynki. Jestem dorosłą niewiastą, jestem damą, jestem Howardówną, jestem żoną króla, na litość boską. Co oni sobie wszyscy myślą? Ja, Katarzyna Howard, jestem królową Anglii. Zamierzam pomówić o tym z arcybiskupem i wyjaśnić mu, że tak się nie godzi traktować królowej. Myślę o tym tak długo, aż trzęsę się z oburzenia i postanawiam kategorycznie nakazać jego dostojności, żeby zaczął mnie traktować z należytym szacunkiem. Tylko że on jak na złość nie przychodzi. Spędzamy cały ranek, siedząc w kręgu i starając się wyszywać, żeby zrobić dobre wrażenie na jego dostojności, gdyby nagle stanął w drzwiach, lecz nadaremno! Dopiero późnym popołudniem, i to jakże ponurym popołudniem, drzwi nareszcie się otwierają i przez próg przestępuje arcybiskup Cranmer o obliczu ściągniętym śmiertelną powagą. Moje dworki się podrywają z trzepotem sukni, jakby wszystkie były niewinne niczym młode motyle uwięzione z obślizgłym ślimakiem. Ja się nie ruszam ze swojego miejsca, w końcu jestem królową. Szkoda tylko, że nie prezentuję się równie godnie jak królowa Anna, kiedy przyszli po nią. Ona naprawdę zdawała się niewinna, niesłusznie oskarżona. Żal mi teraz, że podpisałam tamten papier świadczący przeciwko niej. Rozumiem już, jak bardzo nieprzyjemnie jest człowiekowi, kiedy podaje się w wątpliwość jego wierność. No ale skąd miałam wiedzieć, że któregoś dnia znajdę się w podobnej sytuacji? Arcybiskup zbliża się do mnie z taką miną, jakby mu było strasznie przykro z jakiegoś powodu. Przybrał smutny wyraz twarzy mogący świadczyć o tym, że toczy ze sobą wewnętrzną walkę. Przez chwilę jestem niemal pewna, że przyszedł mnie przeprosić za to, że wczorajszego dnia tak źle mnie potraktował, błagać o wybaczenie i oczywista wypuścić stąd. — Najjaśniejsza pani... — zaczyna cicho. — Doszły mnie słuchy, że przyjęłaś do siebie na służbę niejakiego Franciszka Derehama... Tak mnie tym zaskakuje, że w pierwszej chwili nie wiem, co odpowiedzieć. Przecież o tym wie każdy. Dobry Boże, Franciszek przysporzył dość kłopotów nam wszystkim, trudno go było nie zauważyć. Nazwanie go dyskretnym byłoby sporą przesadą. Jakże arcybiskup miałby o nim nie wiedzieć? To tak jakby nie wiedział, że w Yorkshire płynie rzeka Hull.

— Cóż, to prawda — potakuję. I dodaję, nie umiejąc się powstrzymać: — Dobrze wszystkim znana. Jego dostojność znów spuszcza oczy, splata i rozplata palce na brzuchu okrytym sutanną. — Wiemy, że coś cię łączyło z owym Derehamem, kiedy jeszcze przebywałaś pod dachem swojej babki w Lambeth — rzecze. — Właśnie nam to wyznał. Aha. Co za głupiec. W takiej sytuacji na nic zaprzeczanie i wypieranie się. Ale dlaczego w ogóle to powiedział? Dlaczego okazał się takim kłapiącym jadaczką samochwałą? Czemu nie mógł ugryźć się w język? — Jaki wniosek mamy z tego wysnuć jak nie ten, że umieściłaś kochanka w swym bezpośrednim otoczeniu dla porubstwa? — kontynuuje arcybiskup. — Po to, byś mogła się z nim spotykać codziennie, także pod nieobecność swoich dam dworu? Po to, by on mógł pojawiać się w twych komnatach niezapowiedziany? — Wysnuwajcie sobie, co chcecie — odpowiadam impertynencko. — Franciszek Dereham nie jest moim kochankiem. Gdzie król? Pragnę go zobaczyć. — Był twoim kochankiem w Lambeth — ciągnie bezlitośnie arcybiskup Cranmer — nie mogłaś więc być dziewicą, wychodząc za króla. Oddawałaś mu się również po ślubie, co czyni z ciebie cudzołożnicę. — Nie! — zaprzeczam. Prawda jest tak wymieszana z kłamstwem, że nie sposób ustalić, ile oni naprawdę wiedzą. Gdybyż Franciszek urodził się mądrzejszy i nie kłapał jadaczką przy każdej okazji!... — Gdzie król? Koniecznie muszę się z nim widzieć — powtarzam. — Najjaśniejszy pan osobiście mi zlecił bliższe przyjrzenie się twemu prowadzeniu. Nie staniesz przed nim dopóty, dopóki nie wyjaśnimy sobie wszystkiego i twoja reputacja nie będzie bez zmazy. — A właśnie że tak! — zrywam się na nogi. — Nie zdołasz utrzymać mnie na dystans od mego męża. To z pewnością wbrew prawu. — Tak czy siak, nie ma go. — Nie ma go? — powtarzam osłupiała. Czuję się tak, jakby ziemia zakołysała mi się pod stopami, jak to czasem bywa, gdy tańczy się na płynącej po rzece barce. — Nie ma? Dokąd się udał? Nie mógł ot tak sobie wyjechać. Przecież mieliśmy tu zostać aż do świąt, które spędzimy w Whitehallu. Niby gdzie miałby być jak nie tutaj? — Najjaśniejszy pan przeniósł się do pałacu w Oatlands. — W Oatlands? — Przecież tam braliśmy ślub. Po cóż by tam jechał sam, beze mnie? — Łżesz! Nie wierzę ci!... — Z wielką przykrością musiałem go poinformować, że byłaś kochanicą Derehama i moim zdaniem nadal nią jesteś — oznajmia Cranmer. — Bóg świadkiem, że wolałbym mu oszczędzić podobnej rewelacji. Bałem się, że postrada zmysły z rozpaczy. Usłyszawszy prawdę, udał się do pałacu w Oatlands bezzwłocznie, zabierając ze sobą tylko najbliższą świtę. Nikogo odtąd nie przyjmuje. Złamałaś mu serce i zrujnowałaś swoją opinię. — Na Boga, nie... — protestuję słabo. — Na Boga, nie... — To bardzo zła wiadomość,

ale jeżeli król wziął ze sobą Tomasza, przynajmniej mój ukochany jest bezpieczny i nasze sekret także. — Na pewno czuje się beze mnie bardzo samotny — mówię, mając nadzieję, że arcybiskup wymieni imiona królewskich kompanów. — Jest na skraju szaleństwa — oświadcza jego dostojność sucho. — Ojej... — Co innego niby mam powiedzieć? Ze Henryk był szalony jak marcowy zając jeszcze przed tym wszystkim, zanim nawet mnie poznał, więc proszę w swojej łaskawości mnie o to nie oskarżać? — Naprawdę pojechał do Oatlands całkiem sam? — pytam przemyślnie, modląc się w duchu, by Tomasz był cały i zdrów. — Jest z nim jego valet de chambre. — Bogu niech będą dzięki! Mojemu Tomaszowi się upiekło! — Tobie pozostaje wyłącznie odbyć spowiedź. — Ale ja nie uczyniłam nic złego! — wykrzykuję. — Przyjęłaś na swój dwór Franciszka Derehama. — Tylko dlatego, że wstawiła się za nim moja babka — kontruję. — Nie został ze mną sam na sam ani razu i co najwyżej dotknął mej dłoni. — Nieoczekiwanie sił dodaje mi to, że wyjątkowo nie rozmijam się z prawdą. — Doprawdy, nie trzeba było niepokoić jego królewskiej mości taką błahą sprawą. Wszyscy wiemy, co w niego wstępuje, gdy czuje niepokój. — Musisz do wszystkiego się przyznać. To twoja jedyna nadzieja. Nieoczekiwanie staje mi przed oczyma jakaś nieszczęsna postać z wiązką chrustu na plecach wlokąca się na rynek w Smithfieldzie, gdzie zostanie spalona na stosie, toteż zamieram, czując ogarniające mnie przerażenie. — Doprawdy, wasza dostojność... Nie uczyniłam nic złego. Spowiadam się każdego dnia i nic nie obciąża mego sumienia — śmieję się nerwowo. — Wesoło ci? — pyta wstrząśnięty Cranmer. — Och, to tylko nerwy — zapewniam szybko. — Pozwól mi dołączyć do króla... Muszę się z nim zobaczyć i rozmówić. Twoim chrześcijańskim obowiązkiem jest mi to umożliwić. — Nie, dziecko. Twoim chrześcijańskim obowiązkiem jest wyspowiadać się do czysta — rzecze z powagą arcybiskup. — Powiesz mi o tym, co się działo w Lambeth i później. Wytłumaczysz się przede mną ze wszystkiego, co robiłaś, a wtedy ja być może zdołam cię ocalić od szafotu. — Od szafotu?! — wrzeszczę, jakbym pierwszy raz słyszała to słowo. — Jak to: od szafotu? — Jeżeli zdradziłaś króla, dopuściłaś się zdrady stanu — informuje mnie powoli i wyraźnie, jak gdyby mówił do dziecka. — Karą za zdradę stanu jest śmierć. Chyba zdajesz sobie z tego sprawę. — Ale ja go nie zdradziłam — trajkoczę — po co zaraz myśleć o szafocie... mogę przysiąc na Biblię, jeśli trzeba, mogę przysiąc na własne życie... nigdy nie dopuściłam się zdrady, nigdy niczego się nie dopuściłam... spytaj, kogo chcesz... jestem dobrą niewiastą, wiesz, że jestem dobrą niewiastą, najjaśniejszy pan nazywa mnie swoją różyczką, swoją

różą bez kolców... wszystko co robię, robię z myślą o nim... — W rzeczy samej będziesz musiała przysięgać na Biblię, więc lepiej się postaraj, żeby w twoich zeznaniach nie było słowa kłamstwa. No, a teraz opowiedz mi jak na spowiedzi, do czego doszło w Lambeth pomiędzy tobą i tym młodym człowiekiem... Pamiętaj, Bóg cię słucha, a poza tym Dereham wyznał nam wszystko co do joty, więc nie próbuj mnie zwodzić. — Co wyznał? — Niech cię o to głowa nie boli. No, dalej. Opowiadaj, coście robili. — Byłam wtedy bardzo młoda... — zaczynam. Zerkam na niego spod powiek, żeby się przekonać, czy już mi współczuje. Tak! Tak! Widzę, że w oczach ma łzy! To dobry znak, więc natychmiast czuję się pewniej. — Byłam wtedy bardzo młoda, a niewiastom w komnacie panieńskiej brakowało ogłady, jak sądzę. Nie zachowywały się jak dobre przyjaciółki... Arcybiskup kiwa głową ze zrozumieniem. — Pozwalały młodym mężczyznom wślizgiwać się za drzwi komnaty panieńskiej? — Owszem. No i Franciszek przyszedł do innej, ale zainteresował się mną... — urywam, po czym dodaję: — Ona nie była nawet w połowie tak ładna jak ja, mimo że nie nosiłam wówczas swoich pięknych strojów. Arcybiskup Cranmer wzdycha ciężko. — To grzech próżności. Ty masz spowiadać się z tego, coście wyczyniali z tym młodym człowiekiem. — Właśnie! Właśnie to robię! Jestem bardzo zdenerwowana. No więc on był niesłychanie natarczywy. I uparty. Twierdził, że mnie kocha, a ja mu uwierzyłam. Byłam wtedy bardzo młoda — powtarzam, na wypadek gdyby starszy duchowny miał krótką pamięć. — Obiecywał, że się ze mną ożeni. Mówił o małżeństwie, składał mi obietnice, a ja sądziłam, że to wystarczy, aby być mężem i żoną. No i on nie odpuszczał... — Przyszedł do twojego łóżka? Chcę zaprzeczyć, ale zaraz sobie uświadamiam, że jeśli ten głupiec Dereham wszystko im powiedział, niewiele mi to pomoże. Muszę się bardziej postarać. Muszę siebie przedstawić w lepszym świetle. — Tak. Ja go tam nie zapraszałam, przyszedł z własnej woli. Zmusił mnie. — Wziął cię siłą? — Tak, właściwie tak. — Nie wołałaś pomocy? Przecież w tej samej komnacie spało paręnaście innych niewiast. Któraś z pewnością by cię usłyszała. — Pozwoliłam mu zrobić, co chciał. Ale go nie zachęcałam. — Zatem zległ z tobą. — N-no... tak. Nigdy jednak nie był całkiem nagi. — Zrobił to w ubraniu? — Chodziło mi o to, że nie był całkiem nagi, dopóki nie spuścił pludrów. Wtedy był.

— Wtedy był co? — Nagi. Dopiero wtedy był nagi. — Nawet w moich uszach brzmi to mało przekonująco. — Odebrał ci dziewictwo? Nie widzę sposobu, żeby temu zaprzeczyć. — Eee... — Był twoim kochankiem. — Nie wydaje mi się, żeby... Arcybiskup podnosi się na nogi, jakby miał zamiar mnie opuścić. — To ci nie pomoże. Nie zdołam cię ocalić, jeśli będziesz kłamać. Myślę, że zaraz mnie zostawi samą, toteż biegnę za nim, łapię go za ramię i wołam: — Wasza dostojność, już wszystko mówię... Ale tak bardzo mi wstyd, tak bardzo mi przykro... — Szlocham otwarcie. Cranmer jest niezwykle surowy. Jeśli nie weźmie mojej strony, jakże się wytłumaczę królowi? Arcybiskupa się boję, lecz Henryk napawa mnie przerażeniem. — Zatem mów. Zległaś z nim, czy tak? Byliście dla siebie jak mąż i żona. — Tak — potwierdzam postawiona pod ścianą. — Tak... Strząsa moją dłoń z ramienia, jakbym cierpiała na jakąś zaraźliwą chorobę skóry, której wolałby nie złapać. Jakbym była trędowata. Ja, Katarzyna Howard, za którą zaledwie parę dni temu cała Anglia dziękowała Najwyższemu! To niemożliwe. Niemożliwe, że wszystko wzięło w łeb tak nieoczekiwanie, tak szybko... — Rozważę to, co od ciebie usłyszałem — rzecze. — Zaniosę twoje słowa Panu Bogu. I królowi. Zastanowimy się, jakie oskarżenie wysunąć. — A czy nie moglibyśmy po prostu zapomnieć, że coś takiego miało miejsce? — pytam szeptem, wykręcając sobie palce, po raz pierwszy w życiu kosztowne złote pierścienie strasznie mi ciążą. — To było tak dawno temu. Całe wieki temu. Nikt już o tym nawet nie pamięta. Król nie musi o niczym się dowiedzieć. Sam rzekłeś, że ma już złamane serce. Powiedz mu, że nic takiego się nie stało, i niech wszystko będzie jak dawniej, dobrze? Patrzy na mnie jak na głupią. — Najjaśniejsza pani — odzywa się cicho. — Zdradziłaś króla Anglii. Karą za to jest śmierć. Czy ty naprawdę nic nie rozumiesz? — Ale to się stało na długo przed tym, zanim wyszłam za króla! — skomlę. — Coś takiego nie może być zdradą! Wtedy go jeszcze nawet nie znałam. Miłościwy pan z pewnością okaże swoje miłosierdzie młódce i jej błędom... — Czuję, że w piersi znów rodzi mi się szloch, nad którym nie umiem zapanować. — Przecież nie będzie chciał mnie srodze ukarać za coś, co zrobiłam w dzieciństwie, pozbawiona mądrych opiekunów. — Przełykam ciężko. — Najjaśniejszy pan zawsze był dla mnie dobry. Kochał mnie, a ja czyniłam go szczęśliwym. Nawet dziękował za mnie Bogu, więc tamto... tamto nic nie znaczy. — Łzy płyną mi ciurkiem po twarzy, wcale nie udaję skruchy, naprawdę jest mi potwornie przykro, że muszę tu być, stać naprzeciw tego okropnego mężczyzny i wić się jak

piskorz pomiędzy prawdą i kłamstwem, byle tylko wypaść lepiej w jego oczach. — Proszę, wasza dostojność... Przebacz mi. Proszę, rzeknij królowi, że nie uczyniłam nic, co by miało większe znaczenie... Cranmer odrywa się ode mnie. — Uspokój się. Doprowadź do porządku... Na razie nie będziemy o tym więcej mówić. — Ale powiedz, że mi przebaczasz, powiedz, że miłościwy pan mi przebaczy. — Mam nadzieję, że to zrobi, że jest w stanie to zrobić. Mam nadzieję, że zostaniesz ocalona. Chwytam go ponownie, łkając bez opamiętania. — Nie wychodź, zanim nie zapewnisz mnie, że jestem bezpieczna. Zmierza ku drzwiom posuwistym krokiem, mimo że czepiam się go jak zapłakane dziecko. — Najjaśniejsza pani, musisz zachować spokój. — Jak mogę być spokojna, skoro mówisz mi, że miłościwy pan się na mnie gniewa? Że karą jest śmierć? Jak mam zachować spokój w obliczu czegoś takiego? Jak?!... Mam dopiero szesnaście lat, nie możecie mnie oskarżyć, nie możecie mnie... — Pozwól mi wyjść, najjaśniejsza pani. Takie zachowanie w niczym ci nie pomoże. — Musisz mnie pobłogosławić przed wyjściem. Odpycha mnie od siebie, po czym czyni pośpieszny znak krzyża nad moją głową. — Już. Już... In nomine... filii... Już... Teraz się uspokój. Rzucam się na posadzkę, szlochając, i choć słyszę, że drzwi się za nim zamknęły, choć wiem, że nie może mnie już widzieć, nie mogę przestać płakać. Płaczę nadal, gdy otwierają się tylne drzwi i do komnaty wchodzą moje dworki. Nawet kiedy się krzątają koło mnie, kucają i głaszczą mnie po głowie, nie wstaję i nie uśmiecham się do nich. Boję się, tak bardzo się boję...

Jane Hampton Court, listopad 1541 roku

Ten diabelski klecha przeraził Katarzynę na śmierć, tak że teraz dziewczynina nie wie, czy ma kłamać i wszystkiemu zaprzeczać czy raczej szczerze się wyspowiadać i wyznać prawdę. Książę Norfolk przychodzi razem z Cranmerem przy następnej okazji i gdy inne dworki pod okiem duchownego usiłują ściągnąć zawodzącą królową z łoża, on zatrzymuje się przy mnie i szeptem tak cichym, że ledwo go słyszę, pyta: — Do Culpeppera też się przyzna? — Jeśli arcybiskup jeszcze trochę nad nią popracuje, przyzna się do wszystkiego — odszeptuję, połykając końcówki. — Nie jestem w stanie jej uciszyć. Dręczy ją na przemian nadzieją i wiecznym potępieniem. Katarzyna to tylko niemądra młódka, a on się zaparł, żeby ją złamać. Doprowadzi ją do szaleństwa, jeśli to potrwa dłużej. Jego krótki śmiech przypomina właściwie jęk. — Powinna się modlić o szaleństwo, bo tylko ono może ją ocalić — mówi. — Dobry Boże, mieć dwie siostrzenice na tronie Anglii i obie zobaczyć na szafocie... — Jak ją uratować? — Szaleńców się nie ścina — odpowiada z nieobecną miną. — Szaleńców nawet się nie sądzi. Gdyby postradała zmysły, musieliby ją odesłać do klasztoru. Dobry Boże, to ona tak krzyczy? Upiorne wrzaski małej Katarzyny Howard, błagającej, aby ją oszczędzić, odbijają się echem po komnatach, kiedy dworki ciągną ją przed oblicze arcybiskupa Cranmera. — Co zamierzasz, milordzie? — pytam. — Trzeba coś z tym zrobić. — Zamierzam się trzymać z dala od tej sprawy — rzecze słabym głosem Tomasz Howard. — Sądziłem, że Katarzyna okaże dziś rozsądek. Chciałem jej nawet doradzić, żeby się przyznała do Derehama, nie puszczając pary z ust na temat Culpeppera. W końcu nie uczyniła nic strasznego, wyszła za mąż, zawarłszy wcześniej inną umowę małżeńską, podobnie jak Anna Kliwijska. Mogłoby jej się upiec. Król mógłby ją nawet przy sobie zatrzymać. Ale jeśli będzie się zachowywać tak jak teraz, sama skaże się na śmierć. — Trzymać się z dala? — powtarzam oszołomiona. — A co ze mną? Książę Norfolk zwraca ku mnie kamienną twarz. — Co z tobą? — Wyjdę za tego francuskiego hrabiego — mówię szybko. — Bez względu na warunki, wyjdę zań... Przeprowadzę się do Francji na parę lat, będę mieszkać, gdzie zechce mój

mąż, zniknę z oczu królowi do czasu, aż się otrząśnie, bo nie mogę, po prostu nie mogę trafić znów na zesłanie do Blickling. Nie zniosłabym tego. Nie dałabym rady przez to znów przejść. Co to, to nie. Wyjdę za francuskiego hrabiego, nawet niekorzystnie. Nawet jeśli jest stary i brzydki, nawet jeśli ma garb albo brakuje mu jednej nogi. Chcę za niego wyjść. Natychmiast. Niczym szczuty niedźwiedź wuj wydaje z siebie na poły ryk, na poły śmiech, parskając mi prosto w twarz. Kurczę się w sobie, jego wesołość zdaje się bowiem nieudawana. Książę rechocze w tej strasznej komnacie, w której niesie się echo krzyków dworek próbujących przywołać Katarzynę do porządku, jej potwornego piskliwego zawodzenia i monotonnego brzęczenia słów modlitwy wypowiadanej przez arcybiskupa Cranmera. — Francuski hrabia! — wyje książę Norfolk. — Francuski hrabia! Czyś ty do szczętu oszalała? Chcesz wyprzedzić w szaleństwie moją siostrzenicę? — Słucham? — pytam go skonfundowana. — Z czego się śmiejesz, milordzie? Sza! Nie mamy powodów do śmiechu... — Nie mamy powodów do śmiechu? — powtarza za mną, czemuś bardzo z siebie zadowolony. — Niewiasto, nigdy nie było żadnego francuskiego hrabiego. Nie mogło go być. Ani francuskiego comte, ani hiszpańskiego conde, ani włoskiego conte, ani duńskiego jarla, ani niemieckiego grafa, ani angielskiego barona. Żaden mężczyzna na świecie by cię nie chciał. Naprawdę jesteś aż tak głupia, by tego nie wiedzieć? — Ale mówiłeś... — Powiedziałbym wszystko, bylebyś dla mnie pracowała, tak jak ty powiesz wszystko dla własnego dobra. Nawet przez moment nie sądziłem, że wierzysz w moje słowa. Naprawdę nie wiesz, jakie zdanie mają o tobie ludzie? Czuję, że nogi zaczynają mi drżeć, jest zupełnie jak wtedy — gdy wiedziałam, że będę musiała ich zdradzić. Że będę musiała przybrać wyraz fałszywej szczerości. — Nie wiem — odpowiadam słabo. — Nie chcę wiedzieć... Nagle kładzie mi na ramionach dwie ciężkie dłonie i popycha mnie ku jednemu z drogocennych zwierciadeł królowej. W miękkim odbiciu otoczonym złotą ramką widzę siebie, swoje szeroko otwarte oczy, i jego twarz — twardą i zaciętą niczym twarz samej Śmierci. — Przyjrzyj się dobrze — poleca mi. — Przyjrzyj się sobie i zrozum wreszcie, kim jesteś: oszustką, wiarołomną żoną. Żaden mężczyzna na świecie nie ożeniłby się z tobą. Po całej Europie krążą o tobie legendy jako o tej, która posłała na szafot własnego męża i jego siostrę. Na wszystkich dworach kontynentu wiedzą, że jesteś dość podła, by skazać swego małżonka na powieszenie... — potrząsa mną lekko — na odcięcie ze stryczka, póki żyw, w mokrych od szczyn pludrach, na rozcięcie od krocza po szyję, na zobaczenie, jak wyjmują zeń żołądek i wątrobę, i inne trzewia, na wykrwawianie się, podczas gdy pomocnicy kata palą na jego oczach wyciągnięte wnętrzności — szarpie mną ponownie — i na koniec na poćwiartowanie ciała niczym zewłoku bestii na rzeźniczym pieńku. — Nie to mu uczynili — szepczę zmartwiałymi wargami.

— Nie, to prawda, ale nie dzięki tobie. I to właśnie zapamiętali ludzie. Że król, jego największy wróg, oszczędził mu tortur, na jakieś go skazała. Henryk polecił go ściąć, mimo że twoje zeznania skazywały go na wypatroszenie i poćwiartowanie. — Widząc, że moje oczy otwierają się jeszcze szerzej, dodaje: — Tak, mówiąc to, co powiedziałaś jako świadek, pod przysięgą zeznając, że Anna i Jerzy byli kochankami, że brał własną siostrę, że był sodomitą zadającym się z połową dworzan, przysięgając na własne życie, skazałaś go na śmierć, jakiej oszczędziłabyś psu. — To był twój plan. — W lustrze widzę, że oczy wychodzą mi z orbit, a twarz robi się zielonkawa od mdłości na myśl, że w końcu ktoś odważył się powiedzieć prawdę, i to na głos. — To był twój plan, nie mój. Nie pozwolę się obarczyć winą. Twierdziłeś, że w ten sposób ich ocalimy. Ze zostaną uniewinnieni, jeśli my złożymy zeznania, a oni przyznają się do wszystkiego. — Wiedziałaś, że to jedno wielkie kłamstwo. — Potrząsa mną, jak terier potrząsa upolowanym szczurem. — Świetnie o tym wiedziałaś. Nie zeznawałaś przeciw niemu, aby go ocalić. Świadczyłaś na procesie, aby ocalić siebie, swój tytuł i majątek, to co nazywałaś swoją spuścizną, spuścizną Boleynów. Wiedziałaś, że jeśli się zwrócisz przeciwko własnemu mężowi, król pozostawi ci tytuł i ziemie. Tylko na tym ci zależało. Tylko to miało dla ciebie wartość. Posłałaś tego młodego przystojnego mężczyznę i jego uroczą siostrę na szafot, żeby uratować swoją dziobatą cerę i zachować nędzny tytuł. Posłałaś ich oboje na okrutną śmierć za to, że byli piękni i weseli, i szczęśliwi w swoim towarzystwie, a ciebie z niego wykluczali. Jesteś uosobieniem zawiści, złośliwości i złej woli, jesteś personifikacją zazdrości i chorego, wypaczonego pożądania. Uważasz, że jakikolwiek mężczyzna zgodziłby się zostać twoim mężem, dać ci swój tytuł? Po tym, coś uczyniła? — Moim zamiarem było go uratować. — W zwierciadle błyskają moje obnażone zęby. — Obciążyłam go zeznaniami, dzięki czemu mógł się przyznać do wszystkiego, po czym miał zostać ułaskawiony. Zostałby ułaskawiony... Książę Norfolk nie daje mi skończyć. — Jesteś morderczynią gorszą nawet od Henryka. — Grubiańsko odpycha mnie na bok. Wpadam na ścianę i muszę się złapać tapiserii, by nie stracić równowagi. — Zeznawałaś przeciwko swojej szwagierce królowej i przeciwko swojemu mężowi, byłaś świadkiem śmierci Joanny Seymour, świadczyłaś na niekorzyść Anny Kliwijskiej, wiedząc, że może to na nią sprowadzić wyrok śmierci, teraz zaś poślesz na szafot kolejną krewniaczkę, gdyż... nie mam co do tego najmniejszych wątpliwości... obciążysz ją swymi kalumniami. — Kochałam go — mówię, obawiając się, że zaraz usłyszę jedno jedyne oskarżenie, którego nie będę w stanie znieść. — Nie możesz zaprzeczyć, że kochałam Jerzego. Kochałam go z całego serca. — W takim razie jesteś znacznie gorsza, niż myślałem — oświadcza książę zimno. — Wydałaś wyrok na ukochanego mężczyznę. Twoja miłość musi być bardziej niebezpieczna

niż nienawiść innych. Dziesiątki ludzi nienawidziły Jerzego Boleyna, lecz do jego śmierci doprowadziła kochająca żona. Wciąż nie widzisz, że jesteś zła na wskroś? — Gdyby był po mojej stronie, gdyby się mnie trzymał, uniósłby cało głowę! — krzyczę, dając ujście przepełniającemu mnie bólowi. — Gdyby mnie kochał tak jak ją, gdybym mu była równie droga, gdyby wiódł ze mną życie... — Jerzy nigdy by nie wziął twojej strony. — Z głosu księcia pogarda sączy się niczym jad. — Nigdy by cię nie pokochał. Twój ojciec kupił go dla ciebie za okrągłą fortunkę, lecz nikt i nic nie zdoła uczynić cię godną miłości. Jerzy tobą pogardzał, a Anna i Maria śmiały się z ciebie. Dlatego ich pogrążyłaś, w twoich wyssanych z palca szczytnych celach i zapewnieniach o własnym poświęceniu nie ma krztyny prawdy. Pogrążyłaś ich, ponieważ wolałaś ujrzeć swego męża trupem, aniżeli pozwolić, by darzył uczuciem siostrę. — To ona nas rozdzieliła! — protestuję. — Rozdzieliły was jego ogary, jego wierzchowce, jego sokoły. Więcej czasu spędzał w stajniach, w ptaszarni i na polowaniach niż w domu z tobą. Gdybyś mogła, z czystej zazdrości powybijałabyś mu psy, konie i ptaki. Jesteś zła na wskroś, Jane, a ja cię wykorzystałem, jak człowiek może wykorzystać brudną szmatę. Ale teraz już skończyłem z tą głupiutką Katarzyną i skończyłem też z tobą. Przekaż jej ode mnie, że powinna bronić się tak, jak uważa za stosowne. Ty zaś możesz świadczyć za nią lub przeciwko niej, jest mi to całkowicie obojętne. Obie jesteście mi obojętne. Odpycham się od ściany za plecami i postępuję krok do przodu, żeby rzucić mu prosto w twarz: — Nie pozwolę tak się traktować! Nie jestem brudną szmatą, jestem twoją sojuszniczką! Jeśli się ode mnie odwrócisz, srodze pożałujesz. Znam wszystkie sekrety. Dość, by posłać ją na szafot, dość, by posłać tam ciebie. Zniszczę was oboje. — Dyszę ciężko, owładnięta wściekłością. — Zaprowadzę na szafot ją i każdego Howarda w okolicy! Nawet za cenę własnego życia... Śmieje się ponownie, lecz ciszej, jego złość minęła. — Ona już jest stracona — rzecze. — Król o niej zapomniał. Ja o niej zapomniałem. Mnie nie stanie się krzywda, potrafię o siebie zadbać. Natomiast ty sczeźniesz razem z tą ladacznicą. Nie uda ci się drugi raz ta sama sztuczka. — Powiem arcybiskupowi o Culpepperze — grożę. — Powiem mu, że to ty popchnąłeś ich ku sobie. Ze kazałeś mi ją stręczyć... — A mów sobie, co chcesz — odpowiada lekceważąco. — Nie masz na nic dowodów. Wiadomo tylko o jednej osobie, która przenosiła liściki i wpuszczała go do jej komnat. O tobie. Cokolwiek na mnie doniesiesz, każde twoje słowo obróci się przeciwko tobie. Umrzesz przez to, a Bóg świadkiem, że mnie na tobie nie zależy. Zaczynam krzyczeć, krzyczę i padam do jego stóp, obejmuję go ciasno za kolana. — Nie mów tak, milordzie. Nie mów tak... Służyłam ci wiernie przez lata, miałeś we mnie zaufaną sługę, która nigdy się nie domagała nagrody. Pomóż mi. Ona niech sobie umiera razem z tym swoim Culpepperem, ale mnie pomóż. Znów wyjdziemy z opresji

obronną ręką... Książę Norfolk nachyla się wolnym ruchem i poczyna odczepiać moje ręce, jak gdybym była bluszczem, który przypadkiem omotał się wokół jego nóg. — Nie, nie — macha ręką, jakby nagle stracił zainteresowanie rozmową ze mną. — Nie. Jej nie da się ocalić, a w twojej obronie nie kiwnąłbym nawet małym palcem. Świat stanie się lepszym miejscem, kiedy odejdziesz, Jane Boleyn. Z pewnością nikt nie będzie za tobą tęsknił. — Jestem twoja! — wołam za nim, ale nie poważam się znów go chwytać za odzienie, toteż oddala się ode mnie i podchodzi do drzwi, żeby pukaniem dać znak gwardzistom, którzy zawsze dotąd utrzymywali wszystkich na zewnątrz, teraz zaś trzymają nas uwięzione wewnątrz. — Jestem twoja! — powtarzam. — Sercem i duszą, duszą i ciałem! Kocham cię, milordzie!... — Nie potrzebuję cię — stwierdza książę Norfolk. — Nikt cię nie potrzebuje, Jane. Zresztą ostatni mężczyzna, któremu ślubowałaś miłość, zginął przygnieciony twoimi zeznaniami. Jesteś paskudną istotą i jeśli o mnie chodzi, kat może dokończyć dzieła, które rozpoczął diabeł, powołując cię na ten padół. — Zamiera z ręką na klamce, jakby nagle go olśniło. — Myślę — dodaje — że zostaniesz stracona na dziedzińcu przed Tower, w tym samym miejscu, gdzie dała głowę Anna. Co za ironia... Przypuszczam, że ona i jej brat chichoczą w piekle, nie mogąc się ciebie doczekać.

Anna Pałac w Richmondzie, listopad 1541 roku

Katarzynę Howard przeniesiono do dawnego klasztoru brygidek, gdzie jest przetrzymywana jak więzień z tylko kilkoma damami do towarzystwa. Pojmano też dwóch młodych mężczyzn spod dachu jej babki i z tego co mi wiadomo, najpierw będzie się ich torturować po to, by powiedzieli, co wiedzą, a później po to, by powiedzieli wszystko, co chcą usłyszeć oprawcy. Zaufane dworki królowej także trafiają do Tower na przesłuchania. Król Henryk powrócił z odosobnienia w pałacu w Oatlands i znów rezyduje w Hampton Court. Krążą słuchy, że ścichł i posmutniał, ale nie pała gniewem. Bogu niech będą dzięki, że nie pała gniewem. Jeśli tylko nie wpadnie w mściwy nastrój, jest szansa, że pogrąży się w żałości i skaże ją tylko na wygnanie. Rozwiedzie się z nią, za powód podając jej przebrzydłe zachowanie i ohydne prowadzenie się — dokładnie takich słów użył, zwracając się do parlamentu. Prośmy Boga, by parlament uznał, iż Katarzyna nie nadaje się na królową, i uwolnił ją, pozwalając też wrócić do domów jej przyjaciółkom. Mogłaby się udać do Francji, gdzie powitano by ją na dworze z otwartymi ramionami, zachwycając się jej urodą i próżnością. Albo mogłaby dać się namówić na to, by wieść życie na prowincji, tak jak ja, i nazywać się drogą siostrą jego królewskiej mości. Nie miałabym nic przeciwko temu, żeby zamieszkała ze mną — stałybyśmy się znów sobie bliskie, jak za dawnych czasów, kiedy to ja byłam królową, której Henryk nie chciał, ona zaś moją dworką, której pragnął lub też mogłaby zostać wysłana w tysiąc różnych miejsc, gdzie nie przyczyni najjaśniejszemu panu żadnej zgryzoty i będzie tylko rozweselać ludzi swoją głupotą, a nawet będzie miała szansę wyrosnąć na stateczną niewiastę. Cokolwiek z nią się stanie, nie może stracić życia, wszyscy się co do tego zgadzają. Jest zbyt młoda, by dać głowę. Katarzyna Howard to nie Anna Boleyn, która knuła i spiskowała, przez sześć lat kombinując, jak by tu zasiąść na tronie, a kiedy jej marzenie się spełniło, doprowadziła do własnego upadku, pozwalając, by przerośnięta ambicja wzięła nad nią górę. Katarzyna Howard to młódka nie mająca więcej rozumu niż jedno z jej kociąt. Chyba nikt nie znalazłby w sobie dość okrucieństwa, by posłać nierozgarnięte dziecko na szafot. Tak, Bogu niech będą dzięki, że król czuje smutek, a nie gniew. Tak, prośmy Boga, aby parlament zdołał go przekonać, iż małżeństwo można unieważnić, i aby arcybiskup Cranmer poprzestał na drążeniu dziecięcych grzechów królowej i nie wdał się

w jej sprawki już po zawarciu małżeństwa z Henrykiem. Nie mam pojęcia, co się działo na dworze ostatnimi czasy, ale kiedy widziałam ją w Boże Narodzenie, pomyślałam, że dojrzała do prawdziwej miłości i jest gotowa na to, by wziąć sobie kochanka. Co miało ją przed tym powstrzymać? W końcu to dziewczę wkraczające w wiek niewieści, przedwcześnie wydane za mężczyznę śmiało mogącego być jej ojcem, a nawet dziadkiem, za mężczyznę schorowanego, może wręcz szalonego. Nawet roztropna młoda niewiasta zwróciłaby się po przyjaźń do któregoś z otaczających ją ciasnym wianuszkiem dworzan. A Katarzyna ma naturę zalotnicy. Gdy z Londynu przybywa z wieściami doktor Harst, odsyłamy towarzyszące mi dworki, aby porozmawiać tylko w cztery oczy. Domyślam się, że przywozi ważne nowiny ze dworu. — Co wiadomo o królowej? — pytam, ledwie drzwi zamknęły się za moimi towarzyszkami, a my usiedliśmy jedno obok drugiego przy kominku niczym para konspiratorów. — Wciąż jest przesłuchiwana — relacjonuje mój ambasador. — Jeśli cokolwiek zataiła, teraz to z niej wyciągną. Jest przetrzymywana w komnatce przerobionej z klasztornej celi, nikt nie ma prawa się z nią widywać. Nie wolno jej nawet zażywać spacerów w klasztornych ogrodach. Wuj ją opuścił, podobnie jak wszyscy przyjaciele. Tylko cztery dworki dotrzymują jej towarzystwa, a i one najchętniej czmychnęłyby stamtąd przy pierwszej okazji. Powiernice królowej trafiły do Tower. Ponoć Katarzyna nieustannie płacze i prosi je o przebaczenie. Z rozpaczy nie je ani nie śpi. Prości ludzie mówią, że chce się zagłodzić na śmierć. — Niech Pan Bóg mają w swojej opiece — użalam się nad małą Katarzyną Howard, która zajęła moje miejsce u boku króla. — Niech Pan Bóg ma ją w swojej opiece... Chyba zgromadzili już dość dowodów, żeby przeprowadzić unieważnienie małżeństwa? Henryk może się z nią rozwieść i odprawić ją, czy tak? — Nie — odpowiada krótko doktor Harst. — Teraz zaczęli drążyć głębiej, doszukując się gorszych przewin. Oboje milkniemy. Dobrze wiemy, co to w konsekwencji oznacza, wiemy również, że w wypadku małej Katarzyny Howard nietrudno będzie się doszukać strasznych przewin. — Jestem tutaj, by poruszyć jeszcze poważniejszy temat — przerywa milczenie mój ambasador. — Na Boga, co może być poważniejszego niż to? — Doszły mnie słuchy, że Henryk się zastanawia, czyby cię nie przywrócić do roli żony. Przez chwilę czuję się tak oszołomiona jego słowami, że nie umiem wydobyć głosu. Zaciskam palce na podłokietnikach krzesła i przyglądam się bielejącym knykciom. — To nie może być prawda — szepczę. — To jest prawda. Król Franciszek chętnie by powitał wasz ponowny ślub, dzięki któremu byłoby możliwe przymierze angielsko-kliwijsko-francuskie przeciwko cesarzowi. — Henrykowi nagle się zamarzył sojusz z moim bratem?

— Zawiązany przeciwko Hiszpanii. — Mogą to zrobić beze mnie! Nie muszę być żoną króla, by przymierze miało moc! — Król Franciszek i twój brat książę Wilhelm radzi by cię widzieć znów w łaskach i w koronie, a Henryk pragnie jak najszybciej zatrzeć złe wspomnienia po Katarzynie. Wszystko byłoby jak dawniej. Jak gdyby Katarzyna Howard nigdy nie istniała. Jak gdybyś ty dopiero co przybyła do Anglii, tylko że tym razem wszystko poszłoby zgodnie z planem. — Mówimy o Henryku Angielskim — pozornie się zgadzam — lecz nawet on nie potrafi cofnąć czasu! — Zrywam się z krzesła i zaczynam przechadzać po komnacie. — Nie zgadzam się na to. Nie mogę do tego dopuścić. Nim przeminie rok, będę martwa. Henryk jest żonobójcą. Bierze sobie żonę i doprowadza ją do ruiny. Takie zachowanie weszło mu już w krew. Ponowne małżeństwo z Henrykiem skończy się moją śmiercią! — Gdyby się jednak zachowywał honorowo... — Wywinęłam mu się raz i jak dotąd jestem jedyną żoną, która nie straciła życia. Ani myślę doń wracać i kłaść szyi na katowskim pieńku! — Mam zapewnienia, że otrzymałabyś gwarancję bezpieczeństwa... — Mówimy o Henryku Angielskim! — przypominam mu. — O mężczyźnie, który pochował trzy żony i obecnie wznosi szafot dla czwartej. W jego wypadku żadne gwarancje nie wystarczą. To morderca. Jeśli zmusicie mnie, bym za niego wyszła, będziecie mieć moją krew na rękach. — Rozwiedzie się z królową Katarzyną, co do tego nie mam wątpliwości. Sprawa już została przedłożona parlamentowi. Wiadomo, że Katarzyna nie była dziewicą, wychodząc za króla. Informacje o jej skandalicznym prowadzeniu się zostały przekazane ambasadorom z poleceniem przesłania ich na europejskie dwory. Publicznie okrzyknięto ją ladacznicą. Henryk zamierza Katarzynę odprawić, nie zamordować. — Skąd ta pewność? — Najjaśniejszy pan nie ma powodów, żeby pozbawiać ją życia — tłumaczy mi łagodnie doktor Harst. — Jesteś wzburzona, nie myślisz jasno. Katarzyna wyszła zań pod fałszywym pretekstem, co jest grzechem i owocuje nieważnością małżeństwa. Skoro nigdy nie byli parą małżeńską, nie mogła przyprawić mu rogów. Z tego względu nie musi jej zabijać, może ją po prostu odesłać precz. — Skoro tak, po co szukają gorszych przewin? — pytam podchwytliwie. — Skoro mają dość dowodów, by okrzyknąć ją ladacznicą, skoro mają wszystko co trzeba, by ją publicznie upokorzyć i anulować małżeństwo króla? Po co Henrykowi dalsze śledztwo, kolejne dowody? — Po to, by przykładnie ukarać winnych mężczyzn. Mierzymy się wzrokiem, żadne z nas nie wie, w co wierzyć. — Boję się go — mówię cicho. — Bo powinnaś, Henryk to groźny monarcha — przyznaje doktor Harst. — Rozwiódł się z tobą, ale dotrzymał słowa. Zostawił cię w spokoju, zapewnił ci dostatek. Może więc i z nią się rozwiedzie, dotrzymując warunków umowy, może taki obrał sposób. Wtedy wystąpi

o twoją rękę. — Nie mogę tego zrobić — kręcę głową. — Nawet jeśli to wszystko prawda i Henryk nie uczyni Katarzynie krzywdy, nawet jeśli jej wybaczy i potraktuje ją wspaniałomyślnie, nie odważę się wyjść za niego ponownie. Nie zniosłabym tego. Po dziś dzień każdego ranka dziękuję Panu Bogu na klęczkach, że udało mi się uwolnić od Henryka. Jeśli więc spyta cię któryś z doradców króla albo mój brat czy też Franciszek Francuski, odpowiedz, że przywykłam do stanu panieńskiego, że uważam się za narzeczoną syna księcia Lotaryngii, tak jak mi wytknął najjaśniejszy pan. Jest tak, jak powiedział: nie mogę wziąć z nim ślubu, skoro byłam obiecana innemu mężczyźnie. Przekonaj ich, że to niemożliwe. Klnę się na wszystkie świętości, że nie mogę tego zrobić, nie mogę znów być jego żoną. Nie mogę z własnej woli przyłożyć głowy do katowskiego pieńka i czekać na mający opaść miecz.

Katarzyna Syon House, listopad 1541 roku

Popatrzmy, co też mam... Trzeba to powiedzieć jasno i wyraźnie: nie mam za wiele. Mam sześć francuskich czepków lamowanych złotem. Mam sześć spodnich giezł, sześć kompletów spódnic, sześć wierzchnich sukien z bufiastymi rękawami: czarną, ciemnozieloną, dwie ciemnoniebieskie, gołąbkową i prawie czarną. Nie mam żadnych klejnotów ani zabawek. Nie mam nawet swojego kociaczka. Wszystko, co kiedykolwiek dostałam od króla, zabrał z moich komnat sir Tomasz Seymour — Seymour! Seymour ogałacający apartamenty Howardów! Łatwo sobie wyobrazić, jak bardzo mi się to nie podobało! — po czym zwrócił najjaśniejszemu panu. Z tego wynika, że wszystko co wcześniej uważałam za swoje, nigdy moje naprawdę nie było. Wszystko pożyczki, a nie podarki, ot co! Mam trzy ciasne komnatki o bardzo ubogim wystroju. Jedną zajmują moje służki, drugą ja, a trzecią moja przyrodnia siostra Izabela, lady Baynton, i dwie inne dworki. Żadna z nich się do mnie nie odzywa za to, że przywiodłam je do tego miejsca swymi postępkami, żadna oprócz Izabeli, której kazano nakłonić mnie do wyjawienia wszystkich grzechów. Muszę przyznać, że to czyni z niej kiepską towarzyszkę niedoli. Mój spowiednik czeka w pogotowiu, na wypadek gdybym zechciała wbić ostatni gwóźdź do swojej trumny i zdradzić mu naraz to, czemu zaprzeczałam w rozmowach z wszystkimi innymi. Za to, że tego nie robię, Izabela beszta mnie co najmniej dwukrotnie każdego dnia, jakbym była jej służącą. Mam kilka modlitewników i Biblię. Mam trochę rzeczy do uszycia, głównie koszul dla biednych, chociaż wydawałoby się, że wszyscy powinni być już odziani od stóp do głów. Nie mam ani jednego pazia, błazna, grajka, śpiewaka czy dworzanina. Odebrano mi nawet pieski, które jak przypuszczam, usychają z tęsknoty za mną. Moi przyjaciele również zniknęli. Wuj rozwiał się jak poranna mgła, a z tego co mi mówią, wynika, że większość mych domowników, w tym lady Rochford i Franciszek Dereham, Katarzyna Tilney i Joanna Bulmer, Małgorzata Morton i Agnieszka Restwold, trafili do Tower, gdzie poddaje się ich przesłuchaniom. Najgorsze ze wszystkiego usłyszałam dzisiaj: zabrali do Tower mojego ukochanego Tomasza Culpeppera! Biednego pięknego Tomasza! Myśl o jego aresztowaniu, o tym, że szarpał go jakiś paskudny gwardzista, napawa mnie przerażeniem, ale kiedy pomyślę, że jest w lochu i wyciągają z niego zeznania, sprawia, że padam na łóżko i z twarzą

przyciśniętą do szorstkiej pościeli łkam bez końca. Szkoda, że nie uciekliśmy zaraz po tym, jak się zorientowaliśmy, iż jesteśmy w sobie zakochani. Szkoda, że Tomasz nie zjawił się w Lambeth, kiedy jeszcze byłam niewinną dziewczyną, zanim nawet wyjechałam na dwór królewski. Szkoda, że nie powiedziałam mu, że jestem jego, tylko jego i cała jego, kiedy zobaczyłam go po raz pierwszy w Londynie, zanim sprawy przybrały zły obrót. — Życzysz sobie spowiednika? — pyta lady Baynton zimno, odkrywając, że znów płaczę. Kazali jej dręczyć mnie w ten sposób, ponieważ bardzo by chcieli, żebym się załamała i wszystko wyznała. — Nie — odpowiadam prędko. — Nie mam z czego się spowiadać. Równie straszne jest to, że mieszkam w komnatach, które wcześniej zajmowała lady Małgorzata Douglas zesłana tutaj w ramach kary za pokochanie nie tego mężczyzny co trzeba. Pomyśleć tylko! Siostrzenica króla była tutaj, zupełnie jak ja, łaziła od jednej ciasnej komnatki do drugiej i z powrotem, w zamknięciu za to, że się zakochała, nie mając pojęcia, jakie oskarżenie usłyszy ani jaki będzie wyrok, ani z której strony padnie cios. Była tutaj całkiem sama przez ponad rok, dokładnie rok i miesiąc, i nie wiedząc, jaka przyszłość ją czeka, nieustannie miała nadzieję, że król jej jednak przebaczy. Zabrano ją stąd zaledwie przed paroma dniami — żeby zrobić miejsce dla mnie (wciąż nie mogę w to uwierzyć!). Przewieziono ją do Kenninghall, gdzie pozostanie w zamknięciu do czasu, aż król okaże jej łaskę — o ile oczywista kiedykolwiek to zrobi. Kiedy tak o niej rozmyślam — o tej młodej niewieście tylko trochę starszej ode mnie, odciętej od świata i samotnej jak ja teraz, uwięzionej za zbrodnię, jaką było pokochanie mężczyzny, który obdarzył ją uczuciem — żałuję, że nie padłam na klęczki przed jego królewską mością i nie wstawiłam się za nią. Skądże jednak miałam wiedzieć, że pewnego dnia znajdę się w jej położeniu? Ze będę zamknięta w tych samych komnatach? Oskarżona o to, że się zakochałam, całkiem jak ona? Powinnam była powiedzieć Henrykowi, że Małgorzata jest młoda i nierozsądna, że potrzebuje, by nią pokierować, a nie by ją więzić i karać. Ale nie odezwałam się słowem — ani w przypadku Małgorzaty Douglas, ani w przypadku hrabiny Salisbury, ani w przypadku nikogo z tych, którzy spłonęli w Smithfieldzie. Nie przemówiłam za rebeliantami z północy, nie wystąpiłam w obronie Tomasza Cromwella, tylko bez poczucia winy wzięłam ślub tego samego dnia, w którym on stracił życie. Nie brałam strony królewskiej córki, księżniczki Marii, wręcz przeciwnie: uskarżałam się na nią. Nie wzięłam nawet strony swojej pani i królowej, Anny Kliwijskiej, którą szczerze kochałam. Przyrzekałam jej lojalność i przyjaźń, a mimo to kiedy mnie poprosili, żebym podpisała dokument świadczący przeciwko niej, zrobiłam to bez mrugnięcia okiem, nawet go nie czytając. Dlatego obecnie nikt nie padnie na klęczki i nie wstawi się za mną. Oczywista nie wiem dokładnie, co się dzieje. Jeżeli oprócz Franciszka Derehama aresztowali też Henryka Manoxa, ten powie im wszystko, co tylko chcą usłyszeć. Nie

rozstaliśmy się w zgodzie, a poza tym nigdy nie darzył sympatią Franciszka. Z pewnością więc wyzna, że byliśmy kochankami i że potem go rzuciłam dla Franciszka Derehama. Moja reputacja legnie w gruzach, a babka osiwieje ze zgryzoty. Przypuszczam, że już wypytują wszystkie dziewczęta, które mieszkały ze mną w Lambeth. Agnieszka Restwold i Joanna Bulmer nigdy mnie nie lubiły w głębi serca. To znaczy lubiły, kiedy byłam królową i dawałam im prezenty, ale teraz nie będą mnie broniły ani kłamały w mojej sprawie. A jeżeli sędziowie dotrą do paru innych, wiodących swoje smętne życie gdzieś na prowincji, te pewnie też powiedzą, co im ślina na język przyniesie, byle zobaczyć Londyn. Jeśli chodzi o Joannę Bulmer, to zapytana o Franciszka powie wszystko jak na spowiedzi. Zresztą każda dziewczyna z komnaty panieńskiej w Lambeth słyszała, jak Franciszek nazywał mnie żoną, a ja reagowałam, kiedy tak do mnie mówił. Potem spał ze mną w jednym łóżku, jakbyśmy byli mężem i żoną, choć po prawdzie ja nie miałam pojęcia, jak sprawy faktycznie stoją. Nigdy się nad tym nie zastanawiałam. Katarzyna Tilney wyśpiewa im wszystko o Lambeth, pozostaje mi więc tylko mieć nadzieję, że nie wspomni słowem o Lincolnie, zamku Pontefract czy Hull. Bo jeżeli zacznie opowiadać o tych nocach, w które nigdzie nie można mnie było znaleźć, to ani chybi dotrą jak po nitce do Tomasza Culpeppera. Boże, mój Boże, po co ja w ogóle zwracałam na niego uwagę... Byłby teraz bezpieczny i mnie też nic by nie groziło. Jeżeli zaczną wypytywać Małgorzatę Morton, na pewno im powie, że nakrzyczałam na nią, kiedy raz spróbowała otworzyć drzwi mojej komnaty sypialnej bez pukania. Tomasz, mój ukochany Tomasz był ze mną wtedy w łożu, toteż musiałam przelecieć przez komnatę jak fryga i wrzasnąć na nią, żeby okazywała mi więcej szacunku, i przez cały czas mocno trzymać na wpół uchylone drzwi, żeby go nie zobaczyła. Roześmiała mi się wtedy w twarz, oczywista wiedziała, że ktoś jest w środku. Och, Boże, Boże, po co ja się z nimi tak często wykłócałam? Gdybym była dla nich miła i dawała im więcej podarków, teraz może by mnie kryły. Gdy tak sobie przypominam różne rzeczy, przychodzi mi na myśl, że Małgorzata była w komnacie gościnnej wtedy, kiedy Tomasz i ja spędzaliśmy czas tylko we dwoje w mojej komnacie prywatnej tamtego dnia w Hampton Court. Przesiedzieliśmy całe popołudnie przy kominku, całując się i macając, i zaśmiewając z dworzan wyczekujących za drzwiami. Wówczas bardzo mnie podniecała nasza odwaga, teraz zaś mogłabym się szczypać aż do bólu, aż cała będę zaczerwieniona i napuchnięta, za swoją głupotę. Mimo wszystko nie żałuję tego, cośmy zrobili. Nawet jeśli przyjdzie mi umrzeć za tamto popołudnie, nie zamierzam żałować dotyku jego ust na moich wargach i dotyku jego rąk na moim ciele. Dziękuję Bogu, że pozwolił nam przeżyć chociaż to. Nie będę się tego wypierać. Niedługo przyjdzie ktoś z posiłkiem na tacy. Nie tknę jedzenia. Nie chce mi się jeść, nie chce mi się spać, nie chce mi się robić nic poza chodzeniem w kółko po tych dwóch pomieszczeniach i myśleniem o Małgorzacie Douglas, która także tu tkwiła, usychając z tęsknoty za swoim ukochanym. Tylko że ona nie miała przeciwko sobie połowy świata. Jej

przyjaciele nie zdradzali jej sekretów wszem wobec. Wrogowie Howardów nie szeptali na ucho królowi i nie nastawiali go przeciwko niej. Lady Małgorzata Douglas jest najmniej fortunną niewiastą, o jakiej słyszałam, a mimo to jej sytuacja jest o niebo lepsza od mojej. Wiem, że przynajmniej lady Rochford mnie nie opuści, wiem to na pewno. Zdaje sobie sprawę, kim Tomasz Culpepper jest dla mnie i kim ja jestem dla niego. Będzie trzymała głowę wysoko podniesioną, w końcu nie raz bywała w niebezpieczeństwie, ma pojęcie, jak odpowiadać na trudne pytania. Jest starsza, doświadczona. Zanim się rozstałyśmy, powiedziała mi: „Zaprzeczaj wszystkiemu!” — i tak właśnie robię. Ona znajdzie sposób, by ochronić siebie i mnie przy okazji. Oczywista wie o wszystkim i to mi się najmniej podoba. Była świadkiem, jak zakochiwałam się w Tomaszu, pomagała nam spotykać się ukradkiem, wpuszczała go do moich komnat i przekazywała mu liściki. Ukrywała go za tapiseriami, a raz nawet w mroku klatki schodowej, kiedy zatrzymaliśmy się w Yorku. Znajdowała drogę do jego kwater w niezliczonych domach wielmożów w trakcie letniego objazdu królestwa. Na przykład na zamku Pontefract zajmował samodzielną komnatę, w której doszło do naszej schadzki jednego popołudnia po polowaniu. Lady Rochford zawsze miała pomysł na to, gdzie możemy się zobaczyć z Tomaszem, a którejś nocy nawet odesłała króla spod drzwi mojej komnaty sypialnej! Henryk zaczął naciskać klamkę, pomyślawszy, że sam zakradnie się do mojego łoża, a ona bez mrugnięcia okiem krzyknęła, że poczułam się źle i zasnęłam, sprawiając, że odszedł jak niepyszny. Naprawdę! Przepędziła króla Anglii i jej głos nawet nie zadrżał, taka jest odważna. Z pewnością nie wystraszy się teraz i nie zacznie płakać i wyznawać prawdę jak na spowiedzi. Śmiem twierdzić, że gdyby chcieli ją torturować, spojrzałaby na nich zimno i dalej milczała. Nie boję się więc, że mnie zdradzi. Ufam, że będzie wszystkiemu zaprzeczać. Wiem, że nie wyda mnie, co więcej: będzie bronić własną piersią. Tylko że jest jedno małe „ale”... Otóż coraz częściej się zastanawiam, czy na pewno nie mogła uratować swojego męża, kiedy został oskarżony. Nigdy o nim wiele nie mówi, co też daje do myślenia. Dotychczas uważałam, że to przez to, iż jego śmierć napawa ją takim smutkiem, lecz teraz zaczynam się bać, że może się kryć za tym coś gorszego. Katarzyna Carey nie miała wątpliwości, kiedy twierdziła, że lady Rochford zeznawała przeciwko nim. Jak to w ogóle możliwe? Katarzyna dodała też, że lady Rochford ocaliła swoją spuściznę, a nie ich. Nie rozumiem, jak mogła się ze wszystkiego wykręcić i wyjść bez szwanku, skoro oni dali głowy. Chyba tylko zawierając jakiś układ z królem. A skoro tak, skoro zdradziła jedną królową, i to w dodatku własną szwagierkę, a razem z nią swojego męża, niby czemu miałaby bronić mnie? Och, takie myśli przychodzą mi do głowy dlatego, że znalazłam się w podobnie paskudnej sytuacji. Na pewno dlatego. Nieszczęsna Małgorzata Douglas też musiała szaleć z niepokoju, kiedy tak chodziła od jednej komnatki do drugiej, nie wiedząc, jaka przyszłość ją czeka.

Aż trudno sobie wyobrazić, jak można spędzić w takim miejscu trzynaście miesięcy, drepcząc w tę i we w tę i nie mając pojęcia, czy kiedykolwiek jeszcze ujrzy się światło dnia. Mnie czekanie przychodzi z najwyższym trudem, no ale w przeciwieństwie do Małgorzaty Douglas wiem przynajmniej tyle, że niebawem mnie stąd wypuszczą. Tak, mam pewność, że wszystko skończy się dobrze, choć i tak się martwię, dosłownie zamartwiam się wszystkim. Jedną z tych rzeczy, które tak mnie martwią, jest tłukące mi się po głowie pytanie, jak to możliwe, że Annę Boleyn ścięto, Jerzego Boleyna ścięto, a Jane Boleyn ze wszystkiego wyszła cało? Jeszcze bardziej mnie dziwi, że nikt nic nie mówił na ten temat. No i ta spuścizna — jakim cudem lady Rochford zatrzymała majątek i tytuł, skoro jej zeznania nie uchroniły ani Anny, ani Jerzego? Muszę natychmiast przestać to roztrząsać, bo zaraz mi przyjdzie do głowy, że Jane Boleyn będzie zeznawać w mojej sprawie i wyśle mnie tam, gdzie wysłała królową i swojego męża, co jest doprawdy nie do pomyślenia, gdyż królowa Anna była cudzołożnicą i czarownicą winną zdrady stanu, a ja tylko posunęłam się nieco za daleko z Henrykiem Manoxem i Franciszkiem Derehamem, będąc panienką. Nikt nie ma pojęcia, co robiłam później, i tak już pozostanie, ponieważ na ten temat nie pisnę nawet słówkiem. Słodki Boże, jeśli zaczną przesłuchiwać Tomasza, skłamie dla mnie, ale jeżeli wezmą go na tortury... Nie, nie, nie, tak nie można! Sama myśl o Tomaszu na torturach sprawia, że z piersi wyrywa mi się ryk, jakbym była niedźwiedziem rzuconym psom na pożarcie. Cierpiący Tomasz! Płaczący Tomasz! Nie, nie wolno mi o tym nawet myśleć. To nigdy się nie wydarzy. Tomasz Culpepper jest ulubieńcem najjaśniejszego pana. Król tak właśnie zwraca się do niego: „ulubieńcze”. Miłościwy pan nie skrzywdziłby swego ulubieńca, tak jak nie skrzywdziłby mnie. Zresztą nie ma podstaw, by go podejrzewać. Śmiem twierdzić, że gdyby król się dowiedział, że połączyła nas szczera miłość, zrozumiałby to. Bo jak się kogoś kocha, rozumie się uczucia drugiej osoby. Może więc nawet by się roześmiał i powiedział, że jak już nasze małżeństwo dobiegnie końca, pozwoli mi wyjść za Tomasza. Pobłogosławi nam. Ma w zwyczaju wybaczać ludziom, zwłaszcza swoim ulubieńcom. Przecież nie jestem siostrzenicą Henryka, nie wyszłam za mąż wbrew jego woli. Nie sprzeciwiłam mu się w niczym. Tego nigdy bym nie uczyniła. Słodki Boże, ona musiała myśleć, że tu wyzionie ducha. Minęło dopiero kilka dni, a ja już czuję się tak, jakbym chciała wyryć swoje imię w murze. Okienko mojej celi wychodzi na wąskie długie ogrody, widzę wyraźnie promienie słońca kładące się cieniami na szarozielonej trawie. Kiedyś to był prawdziwy klasztor, a zakonnice, które tu mieszkały, były chlubą Anglii, jeśli idzie o surowość reguły i piękno chóralnych śpiewów. Tak w każdym razie twierdzi lady Baynton. Ale król parę lat temu wyrzucił stąd siostrzyczki i zajął budynki klasztorne dla siebie. Syon House nie różni się wiele od Syon Abbey, tak więc właściwie jestem zmuszona mieszkać w kościele. Klnę się, to miejsce jest przesiąknięte smutkiem i nawiedzane przez

duchy jego dawnych mieszkanek. Nie czuję się tu dobrze. Nie powinnam tu w ogóle być. W końcu jestem królową Anglii, a nawet jeśli już nie mogę się nazywać królową Anglii, to pozostałam Katarzyną Howard i nadal należę do najpotężniejszego rodu tego królestwa. Było nie było, Howardowie są zawsze górą. No cóż, popatrzmy... musi być jakiś sposób na poprawę mego humoru. Co też jeszcze mam?... Och, myślenie o tym wcale nie poprawia mi humoru. Wcale a wcale. Zaledwie sześć sukien, czyli tyle co kot napłakał, w dodatku wszystkie w ponurych kolorach, pasujących raczej mojej babce. Raptem trzy komnatki do mojego wyłącznego użytku i parę osób służby... Nie, nie, to do niczego nie prowadzi, muszę raczej poszukać w tym jakiejś dobrej strony. I tak znajduję się obecnie w lepszym położeniu niż jako młoda panienka w Lambeth. Mam bowiem mężczyznę, który mnie kocha i którego ja kocham z całego serca, a także mam szansę stąd wyjść i poślubić go, tak przynajmniej mi się zdaje. Mam wierną przyjaciółkę w lady Rochford, która wstawi się za mną, i mam Tomasza, który z pewnością oddałby życie, żeby mnie ocalić, więc moim obowiązkiem — kiedy arcybiskup znowu tu przyjdzie i zacznie wypytywać — jest przyznać się do Franciszka Derehama i Henryka Manoxa, słowem natomiast nie wspomnieć o Tomaszu Culpepperze. To mogę zrobić. Nawet taka głupiutka gąska jak ja tyle potrafi. Dzięki temu wkrótce wszystko będzie dobrze i gdy następnym razem zabiorę się do liczenia, okaże się, że znów mam pełno ładnych rzeczy. Jestem tego pewna. Jestem tego całkowicie pewna. Tylko że nawet kiedy o tym myślę, łzy leją mi się ciurkiem z oczu i nie umiem przestać szlochać. Nie przestaję płakać, mimo iż wiem, że moja sytuacja nie jest najgorsza. W gruncie rzeczy jest zupełnie dobra, zawsze bowiem dopisywało mi szczęście. Po prostu nie potrafię przestać płakać.

Jane Tower w Londynie, listopad 1541 roku

Jestem tak przerażona, że bliska obłędu. Wypytują mnie o Katarzynę i tego głupca Derehama, toteż właściwie powinnam wszystkiemu zaprzeczać. Nie było mnie przy nich w Lambeth, kiedy byli kochankami, a później, już na dworze, z pewnością nigdy nie zbliżyli się do siebie. Mogłabym więc odpowiadać szczerze i z czystym sumieniem, że nic ich nie łączyło. Tylko że kiedy usłyszałam za sobą huk zatrzaskiwanej bramy i padł na mnie zimny cień londyńskiej twierdzy, poczułam strach nie do opisania. Duchy, które prześladowały mnie od owego majowego dnia, teraz biorą mnie w posiadanie. Jestem tu, gdzie oni wtedy, czuję chłód tych samych murów, poznałam smak ich strachu, raz po raz odtwarzam w pamięci to, co się tutaj wydarzyło. Można powiedzieć, że żyję śmiercią. Dobry Boże, tego doświadczył Jerzy, mój ukochany Jerzy. Tak jak ja musiał usłyszeć huk zatrzaskiwanej bramy, musiał widzieć, jak kamienna bryła Tower przesłania słońce, musiał zdawać sobie sprawę, że jego przyjaciele i wrogowie znaleźli się za tymi murami i właśnie kłamią jak najęci, byle tylko ocalić głowy, a jego pogrążyć. Obecnie zaś ja doświadczam tego samego co on, idę po jego śladach, czując to, co czuł on, bojąc się tego, czego on się bał. Nawet jeśli Cranmer i jego inkwizytorzy nie będą się przyglądać dalszemu życiu Katarzyny, ograniczając się do czasów, kiedy była panienką w Lambeth, i tak mają dość dowodów, by ją zniszczyć, a przecież chyba tylko o to im chodzi? Jeżeli więc skupią się na Manoxie i Derehamie, ja na nic im się nie przydam. Nie znałam jej wtedy. To co robiła jako młódka, nie ma nic wspólnego ze mną. Nie mam więc powodów do obaw. Ale w takim razie — dlaczego się tutaj znalazłam? Pomieszczenie jest ciasne, z kamienną posadzką i wilgotnymi kamiennymi ścianami. Na murze roi się od wyrytych imion osób, które zamieszkiwały je przede mną. Ani myślę szukać napisu „Jerzy Boleyn”. Chyba bym oszalała, gdybym wypatrzyła tu jego imię. Usiądę sobie spokojnie przy oknie i będę wyglądać na dziedziniec poniżej. Ani myślę błądzić dłońmi po zimnym murze w poszukiwaniu znajomych inicjałów, ani myślę dotykać miejsc, których on dotykał. Przycupnę sobie i popatrzę na widok za oknem. Nie, nic z tego. Moje okno wychodzi wprost na dziedziniec twierdzy, ze swej celi mam doskonały widok na miejsce, gdzie stracono Annę. Nie umiem na nie spojrzeć, odstręcza mnie żywość zieleni — trawa w listopadzie nie powinna być tak soczyście zielona,

prawda? Czuję, że jeśli popatrzę dłużej na tę zieleń, stracę zmysły. Ona musiała czuć podobnie, siedząc tu i czekając, i wiedząc, że znam dość jej tajemnic, by posłać ją na szafot. Z pewnością się domyślała, że mając wybór, postanowię ją obciążyć. Zdawała sobie sprawę, że na każdym kroku mnie dręczyła, wykpiwała i wyśmiewała, aż chodziłam od tego nieprzytomna z zazdrości, i bez wątpienia pytała się w duchu, do jakiego stopnia dam się ponieść pragnieniu zemsty i wściekłości na nią, czy aż do tego, by przyczynić się do jej śmierci? Minęło trochę czasu i dostała odpowiedź na swoje pytania. Dowiedziała się, że zeznawałam przeciwko nim, że przemówiłam głośno i dobitnie, bez cienia żalu posyłając oboje na śmierć. Cóż, dzisiaj czuję żal, czuję wyrzuty sumienia, Boga biorę na świadka, że tak jest. Czuję się też tak, jakbym przez wszystkie te lata uciekała przed prawdą i dopiero ten okrutnik książę Norfolk mnie zatrzymał i obrócił, i postawił oko w oko z faktami, jakby dopiero te zimne, wilgotne mury sprawiły, że wspomnienia stały się rzeczywistością. Byłam zazdrosna o Annę, o jej uczucie do Jerzego, o jego przywiązanie do niej, i dlatego zeznawałam tak, aby uczynić im jak najwięcej krzywdy. Niech Pan Bóg mi przebaczy. Widziałam tylko czułość, troskę i uprzejmość w stosunku do siostry, ale przeinaczyłam to w coś mrocznego i brudnego, i złego, ponieważ nie potrafiłam znieść myśli, że wobec mnie nigdy nie był czuły, troskliwy ani uprzejmy. Doprowadziłam Jerzego do zguby, aby go ukarać za to, że mnie zaniedbywał. Tymczasem efekt jest taki jak w antycznej sztuce, gdzie bogowie okazują gniew śmiertelnikom: nadal jestem zaniedbywana. Nigdy nie czułam się bardziej samotna. Popełniłam najcięższy grzech, jaki może popełnić żona, i nic mi z tego nie przyszło. Książę Norfolk wyjechał z Londynu na prowincję i najpewniej ani ja, ani Katarzyna już nigdy go nie ujrzymy. Znam go wystarczająco dobrze, by wiedzieć, że jego jedynym zmartwieniem jest teraz to, jak wynieść całą skórę i zachować skrzętnie gromadzone bogactwo. Poza tym król Henryk potrzebuje Howarda, aby za niego prowadził armię, walczył i przeprowadzał egzekucje. Król może go nie lubić za podsunięcie drugiej cudzołożnicy, lecz nie pozwoli sobie na utratę zarówno żony, jak i cenionego doradcy i dowódcy. Życie może oddać przyrodnia babka Katarzyny, księżna Agnes. Jeżeli udowodnią jej, że miała świadomość, iż Katarzyna w Lambeth prowadziła się jak zwykła ladacznica, będą ją mogli oskarżyć o zdradę, gdyż zaniechała swego obowiązku i nie ostrzegła króla. Z pewnością księżna Agnes drze teraz listy i każe służącym przysięgać na wierność, a także robi czystkę zarówno w swoim domu, jak i na dzierżawionych ziemiach, pozbywając się każdego, kto mógłby za wiele pamiętać. Może nawet uda jej się zatrzeć ślady na tyle dobrze, że ujdzie z życiem. Ale co będzie ze mną? Mam jasny plan. Nie wspomnę słowem o Tomaszu Culpepperze, a co do Franciszka Derehama, powiem tylko tyle, że został mianowany sekretarzem królowej na prośbę jej babki i że pod moim czujnym okiem do niczego pomiędzy nimi nie doszło. Jeżeli jednak odkryją prawdę o Tomaszu Culpepperze (a nie trzeba wiele, żeby ją odkryć), przejrzą mnie

na wylot. Wówczas powiem, że Katarzyna zległa z nim w Hampton Court, kiedy najjaśniejszy pan podupadł na zdrowiu, i że gziła się dalej jak suka w trakcie letniego objazdu królestwa, także kiedy myślała, że jest brzemienna, i nie przestała aż do dnia, gdy cała Anglia padła w kościołach na kolanach, by podziękować za nią Panu Bogu. Powiem, że od samego początku miałam świadomość, że jest rozwiązła, ale nic nie mogłam z tym zrobić, nie mogłam postąpić, jak mi nakazywało sumienie, ponieważ otrzymałam wyraźne rozkazy od niej i od jego książęcej mości. To właśnie powiem. Skażę ją tym samym na śmierć, skażę na śmierć księcia Norfolk, sama jednak przeżyję. Wyłącznie to powinnam mieć na uwadze. Okno pomieszczenia, w którym mnie trzymają, wychodzi na wschód, co dzień rano wstaje za nim słońce, a ja razem z nim. Wieża Tower rzuca długi cień na soczyście zielony trawnik, na którym Anna dała głowę, a mnie się wydaje, że to jej długi ciemny palec ku mnie sięga. Kiedy myślę o niej, o jej urodzie i powabie, o jej bystrości i sprycie, mam wrażenie, że tracę zmysły. Ona też tu była, zeszła po stopniach na dół i przecięła trawnik (który tak dobrze widać z mojego okna, ja jednak staram się przez nie w ogóle nie wyglądać), by złożyć głowę na katowskim pieńku i śmiało oddać życie, wiedząc, że każdy, kto odniósł korzyść na jej wywyższeniu, koniec końców ją zdradził, wiedząc, że jej brat z przyjaciółmi, ludzie szczerze ją kochający, zeszli z tego świata dzień wcześniej, wiedząc, że to ja złożyłam obciążające ich zeznania, jej wuj wydał wyrok śmierci, a król go nie tylko aprobował, ale i uczcił. Nie, nie wolno mi o tym myśleć. Muszę zadbać o siebie, a nie przywoływać duchy przeszłości. Boże... ona wiedziała, że ją zdradziłam... on wiedział, że umiera śmiercią zdrajcy przeze mnie. W dodatku mógł nie rozumieć, jakie pobudki mną kierowały. Tak, najgorsze jest właśnie to, że nie zdawał sobie sprawy, iż powodowała mną miłość. Posłanie kogoś na śmierć jest takim strasznym uczynkiem, tak przepełnionym nienawiścią, że Jerzy pewnie nigdy się nie domyślił, iż kochałam go i nie umiałam znieść myśli o innej niewieście w jego życiu. Zwłaszcza o Annie. Nie mówiąc już o tym, ile dla siebie nawzajem znaczyli. Siedzę ze wzrokiem wbitym w posadzkę. Nie chcę patrzeć przez okno, nie chcę patrzeć na mury z wyrytymi inicjałami więźniów, żeby nie natknąć się przypadkiem na jego imię. Siedzę z dłońmi splecionymi na podołku. Kto by mnie teraz zobaczył, pomyślałby, że jestem opanowana, może nawet pogrążona w modlitwie. Albowiem jestem opanowana, jestem opanowana i niewinna jak — powiedzmy — lady Margaret Pole, którą także stracono na dziedzińcu pod moim oknem. Dobry Boże, jakim cudem potrafię zaczerpnąć tu głębiej tchu? Wtem słyszę stukanie wielu par nóg na schodach. Ilu ich zdaniem trzeba mężczyzn, żeby dać mi radę? Klucz obraca się w zamku, drzwi skrzypiąc, rozwierają się na oścież. Denerwuje mnie ta powolność. Czyżby myśleli, że mnie nastraszą podobnymi gestami? Wreszcie wchodzą. Dwaj wielmoże i gwardziści. Rozpoznaję sir Tomasza Wriothesleya, ale nie jego

pomocnika. Krzątają się we dwóch, rozstawiając stół, przysuwając doń krzesło dla mnie. Wstaję, chcąc wydać im się nieporuszona, dłonie trzymam nadal splecione. Nagle uświadamiam sobie, że wyłamuję sobie palce, i dużym wysiłkiem woli zmuszam się do bezruchu. — Pragniemy zadać ci kilka pytań na temat królowej z czasów, kiedy jeszcze mieszkała w Lambeth — oświadcza sir Tomasz Wriothesley i kiwa na klerka, żeby zabrał się do pisania. — Nic mi nie wiadomo o tamtych czasach — odpowiadam. — Jeśli zajrzycie do swoich zapisków, przekonacie się, że mieszkałam wtedy na prowincji, w Blickling Hall, a następnie przeniosłam się na dwór królowej Anny, której służyłam wiernie i godnie. Nie znałam Katarzyny Howard, zanim nie pojawiła się na dworze królowej Anny. Klerk stawia na papierze jakiś znaczek. Tylko jeden. Haczyk. Znaczy to, że przewidzieli, co powiem, i nie uważają tego za warte odnotowania. Dobrze się przygotowali do spotkania ze mną, nie powinnam ufać żadnemu ich słowu. Mają konkretne rzeczy do powiedzenia i chcieliby usłyszeć określone wyznania. Muszę wziąć się w garść. Muszę znaleźć na nich sposób. Szkoda, że nie umiem myśleć jasno, szkoda, że w głowie mam jeden wielki mętlik. Muszę się uspokoić, muszę skorzystać z pokładów swego sprytu. — Gdy królowa mianowała Franciszka Derehama swoim osobistym sekretarzem, wiedziałaś, że znają się z czasów Lambeth i że byli kochankami? — Nie. W ogóle nic nie wiedziałam o jej wcześniejszym życiu. Klerk ponownie stawia haczyk. Zatem tego również się spodziewali. — Czy kiedy królowa poprosiła cię, abyś sprowadziła do jej komnat Tomasza Culpeppera, byłaś świadoma, co zamierza? Zaskakują mnie. Czemu tak szybko przeszliśmy od Franciszka Derehama do Tomasza Culpeppera? Skąd w ogóle wiedzą o Tomaszu Culpepperze? I ile o nim wiedzą? Co on im wygadał? Czyżby wzięto go na tortury i wtedy rzygnął prawdą? — Nigdy mnie o to nie prosiła — odpowiadam. Klerk stawia poziomą kreskę. — Wiemy, że cię poprosiła, abyś go sprowadziła, i wiemy, że przyszedł. Czy teraz za cenę swojego życia opowiesz nam, co zaszło między Katarzyną Howard i Tomaszem Culpepperem? Ręka klerka zawisa nad rozłożonym na blacie papierem. W moich ustach wzbierają słowa. To koniec. Katarzyna jest zrujnowana, jej kochanek jest już martwy. Ja raz jeszcze znalazłam się na krawędzi zdrady.

Anna Pałac w Richmondzie, grudzień 1541 roku

Odbyło się przesłuchanie złożonej chorobą i przykutej do łoża księżnej wdowy, babki Katarzyny Howard, w sprawie prowadzenia się jej podopiecznej w Lambeth. Teraz już na pewno Agnes zostanie wytoczony proces o wyswatanie królowi nie dziewicy. Coś takiego w obecnych czasach podpada pod zdradę. Księżnej wdowie postawi się zarzut zdrady za to, że jej wnuczka wzięła sobie kochanka. Jeżeli zapadnie wyrok skazujący, jeszcze jedna staruszka da głowę na pieńku Henryka. Derehamowi i Culpepperowi zarzuca się domniemaną zdradę na tej podstawie, że obaj zlegli z królową. Dereham jest winny, mimo iż nie ma przeciwko niemu żadnych dowodów i powszechnie się uważa, że zadawał się z Katarzyną na długo przed tym, zanim zasiadła na tronie, zanim nawet ja zasiadłam na tronie. A jednak został oskarżony. Król publicznie nazwał Katarzynę Howard „jawnogrzesznicą” — och, Katarzyno, pomyśleć, że tak się teraz o tobie mówi! Obaj młodzi mężczyźni przyznali się do domniemanej zdrady w nadziei na ułaskawienie. Obaj zgodnie zaprzeczają temu, jakoby zlegli z królową. Ich sędzią — co zdaje się niewyobrażalne każdemu, kto nie zna Henryka — jest książę Norfolk, który wie o wszystkim najwięcej. Tomasz Howard powrócił z prowincji do stolicy, żeby wysłuchać dowodów zebranych przeciwko jego siostrzenicy — o tym, jak to obiecywała Derehamowi małżeństwo i wpuszczała go do swej komnaty i łoża. Wysłuchał też zeznań potwierdzających, że Dereham pełnił na dworze królowej funkcję sekretarza, i stwierdził, że to wystarczający dowód winy obojga. Albowiem zdaniem inkwizytorów Franciszek Dereham przybył na dwór królowej z jasnym zamiarem uwiedzenia jej ponownie. To że po prostu chciał skorzystać na jej wywyższeniu, jak wszyscy inni, nie wyłączając jego książęcej mości, jakoś nie przychodzi nikomu na myśl. Culpepper początkowo wszystkiego się wypierał, ale kiedy zeznania złożyły dworki królowej, w tym lady Rochford, zrozumiał, że nie ma wyjścia, i przyznał się do winy. Obaj młodzieńcy mają zostać podduszeni na stryczku, po czym odcięci ze sznura, wypatroszeni i poćwiartowani żywcem za to, że poważyli się pokochać ładną niewiastę będącą żoną króla. To przesądza los Katarzyny. Nie mam co do tego wątpliwości i dlatego co dzień długie

godziny spędzam na klęczkach. Skoro mężczyźni oskarżeni o darzenie jej miłością zostaną zabici w najokrutniejszy sposób, jaki wynaleziono w Anglii, szanse na to, że król jej przebaczy i puści ją wolno, są prawie żadne. Boję się, że może resztę życia spędzić w Tower. Słodki Boże, ona ma zaledwie szesnaście lat. Czy naprawdę nikt nie widzi, że dwa lata temu była za młoda, by okazać rozsądek? Czy książę Norfolk naprawdę nie wie, że młódka lat czternastu ulegnie każdej pokusie, zwłaszcza jeśli dotychczas wszyscy dokoła spełniali jej wszystkie zachcianki i nikt nie umiał powiedzieć: basta? Nawet nie próbuję prześledzić toku rozumowania Henryka, gdyż Henryk od dawna jest szalony. Ani przez chwilę nie myślał o niej, myślał wyłącznie o przyjemności, którą Katarzyna może mu dać, i o swoim przekonaniu, że jest w nim szczerze zakochana. Za to właściwie zapłaci mała Katarzyna Howard: zawiodła złudne nadzieje starego szaleńca. Za to samo ja zapłaciłam. Po tym jak odwróciłam się od niego w Rochesterze, znienawidził mnie i ukarał przy pierwszej nadarzającej się sposobności, nazywając brzydką i grubą, naigrawając się z mojego tłustego brzucha i obwisłych piersi, skarżąc się na przykrą woń, smród w istocie, i twierdząc, że daleko mi było do niewinnej dziewicy. Gdy Katarzyna woli przystojnego młodzika od jego napuchniętego, gnijącego ciała, nazywa ją siejącą zgorszenie jawnogrzesznicą. Mnie ukarał wstydem i wygnaniem ze dworu, po czym poprawił sobie humor własną wspaniałomyślnością, nie sądzę jednak, by podobnie postąpił w jej wypadku. Modlę się, kolanami wygniatając poduszkę klęcznika stojącego w mej komnacie prywatnej, gdy za moimi plecami otwierają się cicho drzwi. Ostatnimi czasy boję się nawet własnego cienia, więc okręcam się pośpiesznie, by zobaczyć, kto przyszedł. To tylko Lotte, moja dama do towarzystwa i tłumaczka w jednej osobie, od pewnego czasu pełniąca funkcję sekretarza. Jest cała biała na twarzy. — Co się stało?! — zrywam się na nogi. Piętą pantofelka przydeptuję skraj sukni i omal się nie przewracam, ale w ostatniej chwili odzyskuję równowagę, uczepiwszy się oparcia klęcznika. Stojący na pulpicie krzyż kołysze się niebezpiecznie i nie pochwycony w porę, spada na podłogę z trzaskiem. — Pojmali Frances, jedną z twoich dworek, i dworzanina Ryszarda Tavernera... Aż mnie zatyka ze strachu, długą chwilę mi zajmuje, nim odzyskuję oddech, a wierna Lotte bierze moje milczenie za niezrozumienie i powtarza po angielsku to, co właśnie powiedziała po niemiecku. — Pojmali Frances, jedną z twoich dworek, i dworzanina Ryszarda Tavernera... — Jakie postawiono im zarzuty? — pytam szeptem. — Nie wiadomo. Inkwizytorzy już tu są. Wszyscy mamy zostać przesłuchani. — Musieli coś powiedzieć... — Tylko tyle, że wszyscy będziemy przesłuchani. Ciebie nie wyłączając. Lodowacieję z przerażenia. — Szybko — mówię nagląco. — Idź do stajni i każ któremuś ze stajennych popłynąć

łodzią do Londynu, do doktora Harsta. Niech mu przekaże, że znalazłam się w wielkim niebezpieczeństwie. Ruszaj natychmiast. Zejdź schodami od ogrodu i niech nikt cię nie zobaczy... Lotte kiwa głową i dopada tylnych drzwi, ale w tym samym czasie otwierają się na oścież drzwi frontowe, przez które przechodzi pięciu mężczyzn. — Stój! — woła jeden z nich i Lotte zatrzymuje się w pół kroku, nie patrząc na mnie. — Szłam tylko do ogrodu — mówi po angielsku. — Muszę zaczerpnąć świeżego powietrza. Zrobiło mi się słabo. — Jesteś aresztowana — oznajmia ten sam mężczyzna. Występuję krok do przodu. — Na jakiej podstawie? Co jej się zarzuca? Najstarszy z przybyłych, równie mi obcy jak pozostali, zbliża się do mnie i z ukłonem mówi: — Lady Anno, po Londynie krążą słuchy, że pod twoim dachem dzieją się niestworzone rzeczy. Najjaśniejszy pan zlecił mi przeprowadzić dochodzenie w tej sprawie. Kto spróbuje zatajać przed nami prawdę albo w inny sposób hamować przebieg śledztwa, zostanie uznany za wroga miłościwie nam panującego króla Henryka i oskarżony o zdradę. — Wszyscy tutaj jesteśmy wiernymi poddanymi jego królewskiej mości — zapewniam prędko. Kiedy się odzywam, w moim głosie pobrzmiewa strach. Ten mężczyzna z pewnością to słyszy. — Pod moim dachem nie dzieje się nic zdrożnego, nie jestem winna niczemu złemu. Starszy mężczyzna kiwa głową. Katarzyna Howard z pewnością twierdziła to samo, podobnie jak Dereham i Culpepper. — Nadeszły ciężkie czasy, a naszym obowiązkiem jest wyplenić grzech — rzecze sucho w odpowiedzi na moje oświadczenie. — Lady Anno, zostań w tej komnacie ze swoją towarzyszką, jeśli takie jest twoje życzenie, i pozwól nam prowadzić śledztwo. Kiedy skończymy przesłuchiwać twoich domowników, porozmawiamy z tobą. — Mój ambasador powinien przy tym być — oświadczam hardo. — Nie możecie mnie traktować jak zwykłej niewiasty. Doktor Harst winien zostać powiadomiony o waszej wizycie tutaj. Starszy mężczyzna lekko się do mnie uśmiecha. — Doktor Harst w tej właśnie chwili jest poddawany przesłuchaniu w swojej londyńskiej siedzibie — powiada. — Czy też raczej, aby wyrazić się ściśle, w karczmie, w której wynajmuje lokum. Gdybym nie wiedział, że to ambasador wielkiego księcia, mógłbym pomyśleć, że mam do czynienia z kiepsko prosperującym kupcem. Nie utrzymuje imponującej świty, nieprawdaż? Rumienię się ze wstydu. To wszystko wina mojego brata. Nigdy nie wypłacał doktorowi Harstowi stosownego wynagrodzenia, nigdy nie zapewnił mu odpowiedniej pozycji na angielskim dworze. A teraz przyszło do tego, że obcy mężczyzna kpi ze mnie w żywe oczy, wytykając skąpstwo księcia Kliwii.

— Możesz przesłuchiwać, kogo zechcesz — oznajmiam z taką odwagą, na jaką mnie stać. — Nie mam niczego do ukrycia. Prowadzę żywot taki, jaki przeznaczył mi najjaśniejszy pan, gdyśmy się rozstawali za obopólną zgodą. Żyję samotnie, podejmuję tylko tylu gości, ilu wypada, odbieram od dzierżawców czynsz i płacę swoje rachunki. Z tego co mi wiadomo, moi służący sprawują się jak należy, pod moim dachem panuje dyscyplina, wszyscy uczęszczamy do kościoła i modlimy się tak, jak sobie życzy król Henryk. — W takim razie nie masz się czego obawiać — słyszę. Mężczyzna przygląda się mojej pobladłej twarzy i ponownie do mnie uśmiecha. — Ależ proszę... nie bój się. Tylko ci, którzy mają coś na sumieniu, powinni się bać. Rozłupuję twarz na pół nieszczerym uśmiechem, podchodzę do swojego krzesła i siadam. Starszy mężczyzna obrzuca komnatę spojrzeniem i dostrzega leżący na posadzce krucyfiks oraz ściągnięte do połowy sukno zakrywające klęcznik. Unosi brwi ze zgrozy. — Zrzuciłaś na ziemię Krzyż naszego Pana? — pyta wstrząśnięty, zniżając głos do złowieszczego szeptu. — To był wypadek. — Nawet w moim uszach brzmi to jak słaba wymówka. — Podnieś święty krzyż, Lotte. Kręcąc głową, staruszek wymienia spojrzenia z jednym z przybyłych, jakby dawał mu znak, że to dowód wart zapamiętania. Następnie opuszcza komnatę.

Katarzyna Syon House, Boże Narodzenie 1541 roku

Popatrzmy, co też mam... Wciąż mam te sześć sukien, i sześć czepków. Mam dwie komnaty z widokiem na ogrody ciągnące się aż do rzeki, w których teraz mogłabym spacerować, gdybym chciała, ale nie chcę, bo jest przeraźliwie zimno i nieustannie pada deszcz. Mam zgrabny kamienny kominek i pokaźny stosik drewna, który jest stale uzupełniany, gdyż w murach niemiłosiernie ciągnie, a kiedy na zewnątrz wiatr powieje ze wschodu, robi się też nieprzyjemnie wilgotno. Żal mi tych zakonnic, które spędzały tu całe swoje życie, i proszę Boga, żebym szybko opuściła to miejsce. Mam egzemplarz Biblii i modlitewnik. Mam krucyfiks (taki zwyczajny, niewysadzany klejnotami) i klęcznik. Mam pomoc w postaci dwu leniwych służek oraz towarzystwo lady Baynton i dwu innych dworek, które spędzają ze mną czas popołudniami. Żadna z tych niewiast nie jest zbyt wesoła. To już chyba wszystko, co mam obecnie. Szkoda, bo znów przyszły święta, a ja uwielbiam święta! Rok temu tańczyłam na dworze z królową Anną, miłościwy pan mi się przyglądał i uśmiechał się do mnie, ja zaś wiedziałam, że mam naszyjnik z dwudziestoma sześcioma brylantami i sznur pereł, a królowa Anna przywiozła mi z Richmondu wierzchowca z fiołkowymi ladrami. Co wieczór ruszałam w tany z Tomaszem, Henryk zaś powiadał, że stanowimy najpiękniejszą parę na świecie. Tomasz trzymał mnie za rękę o północy w wigilię Bożego Narodzenia, a kiedy się nachylił, żeby pocałować mnie w policzek, szepnął: „Jakaś ty piękna...”. Nadal go słyszę, nadal słyszę jego słowa: „Jakaś ty piękna...”. Mimo że już nie żyje, mimo że odrąbali mu głowę od ciała. A ja — choć może nadal jestem piękna — nie mam nawet jednego zwierciadła, żeby się o tym przekonać. Może to głupie, co powiem, ale najdziwniejsze ze wszystkiego wydaje mi się, że wszystko tak bardzo się zmieniło w tak krótkim czasie. Bożonarodzeniowa uczta, gdy wciąż byłam świeżo poślubioną żoną i najpiękniejszą królową na świecie, odbyła się zaledwie rok temu, równo dwanaście miesięcy temu, a teraz oto znalazłam się w najgorszym położeniu z możliwych. Chyba czerpię nauki ze swego cierpienia. Byłam bardzo niemądrą dziewczyną, lecz teraz już wyrosłam na niewiastę. I wydaje mi się, że mogłabym być stateczną niewiastą i dobrą królową, gdyby dano mi drugą szansę. Naprawdę uważam, że tym razem sprawdziłabym się w roli monarchini. Zwłaszcza że mój ukochany Tomasz nie żyje i nie miałabym innego wyjścia, jak tylko

być wierną królowi. Ilekroć myślę o Tomaszu umierającym z mojego powodu, robi mi się słabo. Ilekroć myślę, że go już nie ma między żywymi, że odszedł, nie pojmuję tego. Nigdy wcześniej nie zastanawiałam się nad śmiercią, nie zdawałam sobie sprawy, że jest tak bardzo, bardzo ostateczna i nieodwracalna. Naprawdę nie dociera do mnie, że nie zobaczę już Tomasza na tym świecie. Nawet zaczynam wierzyć w niebo i w to, że tam się znowu spotkamy i że znów będę zakochana, tylko że wtedy przynajmniej nie będę niczyją żoną. Jestem pewna, że jak mnie już stąd wypuszczą, wszyscy zrozumieją, iż stałam się lepszą osobą. Nie byłam przesłuchiwana, tak jak biedny Tomasz, ani torturowana tak jak on, ale poznałam co to cierpienie. Poznałam co to cierpienie na swój własny, może nie za mądry sposób. Albowiem cierpiałam, myśląc o moim ukochanym i o uczuciu, które nas połączyło i jego przywiodło do zguby. Cierpiałam, wyobrażając sobie, że stara się zachować nasz sekret w tajemnicy i martwi się o mnie. W dalszym ciągu cierpię, gdyż strasznie mi go brakuje. Nadal go kocham, mimo że zszedł z tego świata i nie może odwzajemnić mojej miłości. Chociaż Tomasz nie żyje, kocham go i tęsknię do niego jak każda młoda niewiasta w początkowych miesiącach romansu. Zaczynam myśleć o naszym następnym spotkaniu i nagle uprzytamniam sobie, że przecież już nigdy nie zobaczę Tomasza, bo go nie ma. To sprawia mi ból większy, niż można sobie wyobrazić. W gruncie rzeczy jedno mnie pociesza: to mianowicie, że skoro Franciszek i Tomasz nie żyją, nie ma nikogo, kto by mógł zeznawać przeciwko mnie. Wyłącznie oni mieli pojęcie, co się wydarzyło, a teraz nie są w stanie świadczyć na moją niekorzyść. To z pewnością oznacza, że król mnie uwolni. Może już w Nowy Rok mnie stąd wypuści i tylko każe mi zamieszkać w jakimś okropnym miejscu. Albo nawet przebaczy mi zupełnie, skoro Tomasz nie żyje, i poprosi, żebym została jego drogą siostrą, tak jak królowa Anna, co bardzo by mi odpowiadało, bo wtedy mogłabym bywać na dworze przynajmniej latem i w święta. Zatem niewykluczone, że w następne Boże Narodzenie znów będę się weselić. Dostanę mnóstwo prezentów i wracając pamięcią do tych żałosnych świąt, uśmieję się po pachy z tego, iż byłam taka głupiutka i sądziłam, że moje życie dobiegło kresu. Dnie niemiłosiernie się dłużą, mimo że słońce wstaje późno, a zachodzi wcześnie. Cieszę się, że cierpienie uszlachetnia, w przeciwnym razie byłaby to straszna strata czasu. Marnotrawię młodość w tym okropnym miejscu. W następny dzień urodzin skończę siedemnaście lat, będę praktycznie stara. To doprawdy oburzające, że muszę tu tkwić tydzień za tygodniem, podczas gdy moja młodość umyka. Zaczęłam stawiać na murze kreski za każdy kolejny dzień i ilekroć patrzę na wydrapane linie, wydaje mi się, że ich rządek nie ma początku ani końca, że ciągnie się w nieskończoność. W niektóre dnie zapomniałam postawić kreskę, więc i tak rządek jest krótszy, niż powinien być. Co z kolei sprawia, że liczenie zda się psu na budę, to prawdziwe utrapienie! Żeby być taką gapą, która nawet nie umie dobrze policzyć upływającego czasu. Z drugiej strony nie jestem wcale pewna, czy chciałabym wiedzieć, jak długo tu siedzę. Bo co będzie, jeśli król zostawi mnie tu na całe lata? Nie, to niemożliwe. Myślę, że Henryk jak

zwykle spędzi Boże Narodzenie w Whitehallu, a po Epifanii każe mnie uwolnić. Szkopuł w tym, że nie wiem, kiedy dokładnie wypada Boże Narodzenie i Epifania, bo pokręciłam stawianie tych nieszczęsnych kresek na murze. Czasami myślę sobie, że moja babka miała rację i rzeczywiście jestem straszną gąską, co bynajmniej nie wpływa na polepszenie mego samopoczucia. Choć obawiam się, że najjaśniejszy pan nadal się na mnie złości, mam nadzieję, że nie obwinia mnie o wszystko tak jak arcybiskup Cranmer. Jestem jednak pewna, że jak tylko mnie zobaczy, puści moje grzechy w niepamięć. Henryk przypomina mi starego zarządcę mojej babki księżnej, który zawsze krzyczał, że zostaniemy ukarani za skakanie po stogu siana i połamanie gałęzi jabłoni, ale potem bił paru chłopców, a gdy przychodziło do mnie, miękł na widok moich wezbranych łzami oczu, klepał mnie po policzku i mówił, żebym nie płakała, bo to wina starszych dzieci, nie moja. Dlatego myślę, że król zachowa się podobnie, kiedy już będzie mi dane go zobaczyć. No bo przecież skoro wie o wszystkim, o każdym najdrobniejszym uczynku i każdej najbłahszej myśli, musi też wiedzieć, że zawsze byłam głuptasem i łatwo dawałam się sprowadzić na złą drogę. No i na pewno zrozumie, że po prostu nie mogłam się oprzeć miłości, jak już się zakochałam. Ktoś tak stary jak on musi mieć świadomość, że jak człowiek się zakocha, traci rozeznanie, co jest dobre, a co złe. A jak się zakocha młoda dziewczyna, potrafi myśleć tylko o tym, kiedy znowu zobaczy swojego chłopca. Chyba więc spotkała mnie wystarczająca kara, skoro zabrano mi na zawsze Tomasza?

Jane Tower w Londynie, styczeń 1542 roku

Czekamy. Najjaśniejszy pan musi się skłaniać ku temu, by przebaczyć wiarołomnej żonie, gdyż zwleka tak długo. A jeżeli przebaczy jej, przebaczy też mnie i raz jeszcze umknę spod opadającego topora. Cha, cha! Co za ironia losu, że wylądowałam w Tower, gdzie był przetrzymywany mój mąż, oczekując, aż dopełni się jego los, mimo iż mogłam łatwo odejść z dworu i zrezygnować z dworskiego życia, zaszywając się w bezpiecznym hrabstwie Norfolk. Udało mi się wtedy uciec, zachowując tytuł i rentę. Po cóż pchałam się do Londynu z powrotem? Naprawdę myślałam, że go uratuję. Naprawdę myślałam, że jeśli wyznam wszystko za niego, zrozumieją wreszcie, że Anna była czarownicą, jak twierdzili niektórzy, i cudzołożnicą, jak też ją nazywano, i dostrzegą, że omotała Jerzego, uczyniła zeń swego niewolnika. Liczyłam, że oczyszczą mojego męża z zarzutów i uwolnią, abym mogła go zabrać ze sobą do domu, do Rochford Hall, gdzie wiedlibyśmy szczęśliwe życie otoczeni gromadką dzieci. Tak wyglądał mój plan, tak miało być. Byłam przekonana, że ona da głowę, ale on przeżyje. Sądziłam, że ujrzę, jak przecinają jej wiotką szyję na dwoje, i że nareszcie będę mieć męża znów w swoim łóżku. Wyobrażałam sobie, że będę go pocieszać po stracie siostry, aż przejrzy na oczy i pojmie, że nie warto po niej płakać. Niezupełnie tak... Nie, niezupełnie... Gdyż czasami miałam chyba nadzieję, że i ona zostanie stracona (dobrze jej tak, tej wiecznie coś knującej nierządnicy!), i on i że wszystko to będzie jej wina, a Jerzy zda sobie sprawę już na szafocie, że nie powinien był jej ufać, że powinien był ją zostawić i kochać mnie. Że byłam jego dobrą, wierną żoną, a ona była mu tylko złą siostrą. Chyba sądziłam, że warto mu pokazać, jaką Anna jest fałszywą żmiją, nawet jeśli to oznaczało, że Jerzy trafi na szafot. Ale tak naprawdę nigdy nie wierzyłam, że którekolwiek zginie i że już ich nie zobaczę. Nigdy nie wierzyłam, że ot, tak sobie znikną z mojego życia, z tego życia, pozostawiając mnie samą. No bo jak można coś takiego przewidzieć, jak można coś takiego założyć? Jak można sobie wyobrazić dzień, w którym nie przejdą przez próg ramię przy ramieniu, chichocząc z jakiegoś tylko dla nich zrozumiałego dowcipu, głowa przy głowie — jej czepek niewiele niżej niż jego czarne kręcone loki — równie pewni siebie,

równie urodziwi, równie królewscy w obejściu? Która niewiasta, będąc jego żoną i wiecznie musząc patrzyć na nią, nie życzyłaby obojgu śmierci, byle tylko przestali kroczyć z tą ich dumą jedno obok drugiego? O Boże, mam nadzieję, że wiosna w tym roku nadejdzie prędko, te ponure popołudnia spędzane w mrocznym pomieszczeniu są istnym koszmarem, który zdaje się nie mieć końca. Ciemności panują do ósmej rano, a potem zaczyna się zmierzchać już o trzeciej. Zdarza się, że strażnicy zapominają przynieść nowe świece, muszę zatem siedzieć i wytężać oczy w blasku kominka. W dodatku nieustannie marznę. Jeśli wreszcie zacznie się wiosna i zobaczę wczesnoporanne słońce kładące się złocistym promieniem na parapecie z zimnego kamienia, zyskam pewność, że przetrwałam noc swego życia i teraz czekają mnie już tylko następne dni. W mojej opinii jeżeli król — a któż go zna lepiej niż ja? — nie każe jej ściąć przed Wielkanocą, nigdy tego nie zrobi. Jeżeli nie każe jej ściąć przed Wielkanocą, i mnie się upiecze, no bo czemu miałby ją uwolnić, a mnie skazać, skoro zostałyśmy oskarżone razem? A Katarzyna ma szansę się wykręcić, pod warunkiem że będzie konsekwentnie wszystkiemu zaprzeczać. Mam nadzieję, że jakaś dobra dusza powiedziała jej, że jeśli tylko wyprze się Culpeppera, a przyzna do tego, że w oczach Boga była zamężna z Derehamem, przeżyje. Gdy się już ogłosi żoną Derehama, dla wszystkich stanie się jasne, że zdradziła nie króla, tylko Derehama, a ten — zdobiąc Most Londyński swoją odciętą głową — raczej nie powinien się na nią poskarżyć. Śmiechem napawa mnie prostota tego planu, lecz zaraz rodzący się na moich ustach uśmiech zamiera, ponieważ jeżeli nikt jej nie doradził takiej linii obrony, zginie marnie przez własną głupotę. Na Boga, czemuż ja, która nazywałam się siostrą Anny Boleyn, dałam się wciągnąć w spiski z tą głupią gęsią i rozpustnicą Katarzyną? Pomyliłam się, wiążąc swoje nadzieje z księciem Norfolk. Myślałam, że działamy razem, że w nagrodę za moje wysiłki znajdzie mi męża i że dzięki temu nareszcie odbiję się od dna. Teraz już wiem, że nie należało mu ufać. Powinnam była to zrozumieć znacznie wcześniej. Kazał mi najpierw zapanować nad swoją siostrzenicą, a potem postawić na jej drodze Culpeppera. Kiedy grunt zaczął mu się palić pod nogami, wyjechał na wieś, mimo że jego macocha oraz najstarszy przyrodni brat Wilhelm z żoną trafili do Tower, gdzie w każdej chwili grozi im śmierć za próbę usidlenia króla. Tomasz Howard nie kiwnie małym palcem, by uratować macochę, nie kiwnie małym palcem, by ocalić siostrzenicę. Bóg świadkiem, że nie zrobi nic, żeby wybawić mnie. Jeśli wyjdę z tego żywa, jeśli obejmie mnie królewska łaska, znajdę sposób, by donieść na księcia Norfolk i przyczynić się do oskarżenia go o zdradę. Doprowadzę do tego, że zostanie zamknięty w ciasnej komnacie, że będzie żył w ciągłym strachu, nasłuchując, czy pod jego oknem nie rozlegają się odgłosy budowy podwyższenia, na które wstąpi wraz z katem, wyczekując wizyty dowódcy Tower, który przychodzi do skazańca na dzień przed egzekucją, pytając, czy chce się wyspowiadać. Jeżeli wyjdę z tego żywa, sprawię, że zapłaci za swoje słowa, za to, jak mnie nazwał, za to, co mi zrobił. Będzie cierpiał w

ciasnocie, po ciemku i w zimnie, tak jak ja cierpię teraz. Kiedy zaczynam myśleć o tym, co jeszcze może mnie spotkać, włosy stają mi dęba na głowie i jestem bliska obłędu. W rzeczy samej moją jedyną nadzieją, moją jedyną szansą jest to, że oszaleję i nie będą mnie mogli ściąć. Szaleńców się nie ścina. Roześmiałabym się, gdyby nie przerażało mnie echo odbijające się od grubych murów. Tak, szaleńców się nie ścina, zatem koniec końców, nawet jeśli dojdzie do najgorszego, zdołam uniknąć topora, który pozbawi głowy Katarzynę, gdyż najzwyczajniej w świecie zacznę udawać szaloną, co poskutkuje tym, że odeślą mnie do Blickling z wyznaczonym opiekunem. Tam będę mogła powoli wrócić do równowagi. Czasem zachowuję się dziko i mówię od rzeczy, aby było świadectwo, że jestem na granicy obłędu. Wrzeszczę, kiedy zaczyna padać, i nie przestaję, dopóki ktoś nie przyjdzie i nie zobaczy, że wariuję na widok błyszczących od deszczu szybek w oknie. W co którąś noc budzę się z krzykiem i wołam, że księżyc zsyła mi dobre sny. Prawdę mówiąc, zaczynam przerażać samą siebie. W te dni, kiedy nie udaję szalonej, w duchu przyznaję, że mam nie po kolei w głowie, że zawsze miałam, że coś jest ze mną nie tak od wczesnego dzieciństwa. Musiało mi brakować piątej klepki, kiedy z własnej woli wychodziłam za Jerzego, wiedząc, że mnie nie kocha, kiedy czerpałam tak ogromną przyjemność z wyobrażania go sobie z kochanicą, kiedy zdecydowałam się zeznawać przeciwko niemu. Nade wszystko moje szaleństwo przejawiło się w mieszaninie miłości i zazdrości, przez które bez zmrużenia oka posłałam go na szafot... Dość. Dość. Nie wolno mi do tego wracać. Nie wolno mi o tym myśleć. Mam udawać szaloną, nie doprowadzać się do szaleństwa. Mam sprawiać wrażenie szalonej, a nie pozwolić szaleństwu sobą zawładnąć. Dlatego muszę pamiętać, że uczyniłam co w ludzkiej mocy, aby uratować Jerzego. Jeżeli ktoś twierdzi inaczej, łże. Byłam dobrą i wierną żoną i robiłam co mogłam, aby ocalić swego męża i jego siostrę. Katarzynę też próbowałam ratować. Trudno winić mnie o to, że cala trójka okazała się siebie warta. Raczej powinno mi się współczuć, że spotkało mnie w życiu tyle złego.

Anna Pałac w Richmondzie, luty 1542 roku

Siedzę na krześle w swojej komnacie gościnnej z dłońmi złączonymi na podołku, mając przed sobą trzech członków rady królewskiej o poważnych obliczach. Nareszcie wezwali doktora Harsta, więc pewnie nadszedł dzień sądu po tygodniach przesłuchań toczących się w mojej siedzibie, po drobiazgowym przejrzeniu ksiąg rachunkowych, nawet po wypytaniu stajennych, dokąd jeżdżę konno i z kim. Najwyraźniej usiłowali dowieść tego, że odbywam jakieś ukradkowe spotkania, ale z kim miałabym spiskować: z cesarzem, z Hiszpanią, z Francją czy z papieżem, nie wiem i nie mogę wiedzieć. Być może podejrzewają mnie o wzięcie sobie kochanka, a być może o to, że biorę udział w sabacie czarownic. Wypytali każdego, kto im się nawinął, dokąd chadzam i z kim rozmawiam. Ich uwaga skupia się na osobach, z którymi mam kontakt, lecz doprawdy nie umiem się domyślić, jakie zarzuty są przeciwko mnie wysuwane. Jako że jestem niewinna — nie knowałam, nie uprawiałam rozpusty ani czarów — powinnam trzymać głowę podniesioną i czerpać otuchę z mojego czystego sumienia, jednakże wiem, że młodsza ode mnie i naiwna do granic niewiasta od miesięcy walczy w Londynie o swoje życie, a każdego dnia w całym kraju Anglicy nieskażeni grzechem płoną na stosach tylko za to, że mają odmienne zdanie na temat adorowania hostii niż król. Niewinność w tych czasach nie jest jeszcze przepustką do szczęśliwego życia. Ale i tak przyjmuję nieproszonych gości z podniesionym czołem, gdyż nieraz się przekonałam, że kiedy zwraca się przeciwko mnie potężna siła — czy to pod postacią mego brata księcia powodowanego nieposkromionym okrucieństwem, czy to pod postacią króla Anglii pogrążonego w szaleństwie zabarwionym próżnością — należy się pokazywać z najlepszej strony i spodziewać najgorszego. Doktor Harst w przeciwieństwie do mnie poci się — z nerwów albo ze strachu, co rusz występują mu na twarz grube krople potu, które stara się otrzeć dyskretnie niechlujną chustką. — Doszły nas słuchy... — zaczyna Wriothesley pompatycznie. Spoglądam nań zimno. Nigdyśmy się nie lubili, ale przy tej okazji oficjalnie reprezentuje króla. Cokolwiek zamarzyło się Henrykowi, ten człowiek mu to dostarczy, i to polane lukrem prawomocności. Cóż, zaraz się dowiem, czego tym razem chce najjaśniejszy pan. — Uszu miłościwego pana doszły słuchy, że wydałaś na świat dziecko — powiada. — Powiedziano nam, że twój syn urodził się tego lata i został ukryty przez twych

sprzymierzeńców. Dolna szczęka doktora Harsta opada aż na pierś. — Że co? Ja nie zmieniam wyrazu twarzy. — To oszczerstwo — mówię. — Nie zaznałam mężczyzny, odkąd rozstaliśmy się z królem Henrykiem. Jak wiecie, gdyż sami tego dowiedliście, jego również nie zaznałam. Najjaśniejszy pan pod przysięgą zeznał, że byłam dziewicą, i nic się w tej materii nie zmieniło. Spytajcie moich dworek, powiedzą wam, że nie było żadnego dziecka. — Pytaliśmy je — powiada Wriothesley. Wyraźnie bawi go ta konwersacja. — Zapytaliśmy każdą po kolei i otrzymaliśmy rozbieżne odpowiedzi. Wygląda na to, że nie brak ci wrogów. — Przykro mi to słyszeć — mówię. — Bywa, że dworki kłamią. Można mi więc zarzucić, że nie trzymałam ich twardszą ręką, nic poza tym. — Usłyszeliśmy od nich jeszcze bardziej niepokojące rzeczy — ciągnie. Doktor Harst twarz ma całą czerwoną, przełyka gorączkowo, próbując zapanować nad sobą. Zastanawia się, tak jak ja, co może być bardziej niepokojącego od imputowanych mi potajemnych narodzin potomka. Jeśli to wszystko jest tylko przygrywką do pokazowego procesu o zdradę, zaiste dobrze się przygotowali. Wątpię, żebym zdołała się wybronić postawiona oko w oko z zaprzysiężonymi świadkami i czyimś niemowlęciem. — Jakie niepokojące rzeczy? — pytam. — Ponoć nie było żadnego dziecka, ponoć tylko udawałaś, że masz syna, i zapewniałaś swoich sprzymierzeńców, że chłopiec jest dzieckiem króla i następcą tronu Anglii. Ponoć spiskujesz z papistami i zamierzasz uczynić monarchą podmieńca. Knujesz przeciwko Tudorom. Co na to powiesz, milady? Gardło mam suche jak wiór, rozpaczliwie szukam słów, staram się sformułować przekonującą odpowiedź na zarzuty, lecz w głowie czuję kompletną pustkę. Gdyby chcieli mnie zamknąć w lochu, mogliby to uczynić na podstawie samych podejrzeń, na tyle są ciężkie. Gdyby dysponowali świadkiem, który by zeznał, że zainscenizowałam narodziny chłopca i twierdziłam, iż to dziecko króla, mogliby mnie oskarżyć o zdradę, odesłać do Syon House i skazać równocześnie z Katarzyną — dwie zhańbione królowe Anglii na jednym szafocie. — Powiem, że to nieprawda — odpowiadam w końcu. — Ktokolwiek udzielił wam tych informacji, jest kłamcą i krzywoprzysięzcą. Nic mi nie wiadomo o spisku przeciwko Tudorom, zresztą nigdy bym się nie poważyła wystąpić przeciwko królowi Henrykowi Angielskiemu. Jestem jego siostrą i wierną poddaną, tak jak mi przykazał. — Zaprzeczasz więc, że w stajniach trzymasz konie gotowe powieźć cię do Francji? — dopytuje pośpiesznie. — Zaprzeczam. — Ledwie to słowo opuszcza moje usta, wiem, że popełniłam błąd. Moi oskarżyciele musieli skądciś się dowiedzieć o szykowanych w Richmondzie wierzchowcach.

Sir Tomasz Wriothesley uśmiecha się zadowolony, że nareszcie mnie przyłapał. — Zatem zaprzeczasz? — upewnia się. — Konie są przeznaczone dla mnie — drżącym głosem odzywa się doktor Harst. — Mam długi, jak ci wiadomo, panie. Ze wstydem przyznaję, że mam liczne długi. Pomyślałem więc, że gdy wierzyciele zaczną mnie mocniej naciskać, wymknę się do Kliwii i zwrócę do mego księcia o zaległe pobory. Wystarałem się o rącze konie na wszelki wypadek. Spoglądam na niego ze szczerym zdziwieniem. Zdumiewa mnie bystrość jego umysłu, jak również to, że zdecydował się dla mnie skłamać. Wszelako Wriothesley nie może tego wiedzieć. — Proszę o wybaczenie, lady Anno — dodaje mój ambasador. — Powinienem był ci się zwierzyć ze swoich kłopotów. Zbytnio się jednak wstydziłem... Sir Tomasz obrzuca spojrzeniem dwóch pozostałych doradców, ci kiwają głowami. Przyjmują takie wyjaśnienie, mimo iż woleliby usłyszeć coś innego. — W takim razie — podejmuje Wriothesley — ci, którzy cię oczerniali, zostaną aresztowani i zabrani do Tower. Najjaśniejszy pan życzy sobie, aby twoja reputacja nie ucierpiała od podobnych oszczerstw. Ta nagła zmiana nieomal wyprowadza mnie z równowagi. Wygląda na to, że zostanę oczyszczona z zarzutów, co natychmiast wydaje mi się podejrzane. Czyżby zastawiali na mnie jakąś pułapkę? — Jestem niezwykle wdzięczna miłościwemu panu za jego braterską troskę — mówię ostrożnie. — Ani na chwilę nie przestałam być wierną poddaną króla Henryka. Wriothesley usatysfakcjonowany kiwa głową. — Doskonale. Wyruszymy niezwłocznie do Londynu. Pozostali członkowie rady muszą jak najprędzej usłyszeć, że oskarżenie zostało oddalone. — Wyruszycie niezwłocznie? — dziwię się. Spodziewałam się raczej, że zechcą mnie przyprzeć do muru, wykorzystać chwilę słabości spowodowaną nagłą ulgą. Chyba nie mają pojęcia, jak bardzo się boję. Przypuszczam, że nigdy nie będę świętować swego zwycięstwa, nie w pełni bowiem w nie wierzę. Jak we śnie wstaję z krzesła i wyprowadzam ich ze swojej komnaty gościnnej, schodzimy szeroką klatką schodową do drzwi frontowych, za którymi czeka eskorta — już w siodłach — zaopatrzona w sztandar króla. — Tuszę, że jego królewska mość miewa się dobrze? — pytam na odchodnym. — Ma złamane serce — odpowiada Wriothesley szczerze. — To przykra sprawa, naprawdę przykra sprawa. Ból w nodze mocno mu doskwiera, a prowadzenie się Katarzyny dodatkowo przysporzyło cierpienia. Na dworze od świąt panuje żałoba, jakby królowa już umarła. — Zostanie uwolniona? Posyła mi szybkie, uważne spojrzenie.

— Twoim zdaniem powinna zostać uwolniona? Potrząsam głową. Nie jestem na tyle naiwna, by mówić, co myślę, zwłaszcza wtedy, gdy mnie samej grozi proces. Gdybym miała zrzucić kamień z serca, rzekłabym, że moim zdaniem król od miesięcy popada w coraz większe szaleństwo i że w całej Anglii nie ma śmiałka, który by mu się sprzeciwił. Że równie dobrze Henryk może ją uwolnić i znów żyć z nią jak mąż z żoną albo odprawić i nazywać swoją siostrą, albo kazać stracić — w zależności od humoru. Mnie zaś może zmusić do ponownego małżeństwa bądź oskarżyć o zdradę stanu, nie sposób tego przewidzieć, albowiem do szczętu oszalał, choć wszyscy udają, że jest inaczej. — Stanie się, jak najjaśniejszy pan postanowi — oświadcza Wriothesley, potwierdzając moje niewypowiedziane przypuszczenia. — Jego wola jest wolą Boga.

Jane Tower w Londynie, luty 1542 roku

Chichoczę, kręcę się jak bąk, czasem wyglądam przez okno i gadam do przelatujących mew. Nie będzie żadnego procesu, żadnych przesłuchań, nie będzie szansy na to, bym oczyściła swoje imię, więc na co mi zdrowy rozsądek? Nie mają śmiałości postawić tej idiotki Katarzyny przed sądem — a może ona się nie zgodziła stanąć przed trybunałem, jedno z dwojga, nie mam pojęcia które i nic mnie to nie obchodzi. Wiem tylko tyle, ile mi powiedzą. A mówią do mnie głośno, jakbym była głucha albo stara, a nie szalona. Mówią, że parlament przegłosował utratę praw w wypadku Katarzyny i moim i że obie jesteśmy oskarżone o spiskowanie przeciwko królowi i zdradę. Zostałyśmy osądzone i uznane winnymi bez procesu, bez sędziego i bez prawnika, który by wystąpił w naszej obronie. Tak wygląda sprawiedliwość w Henrykowej Anglii. Kiedy do mnie mówią, przybieram pusty wyraz twarzy, śmieję się pod nosem i nucę coś, po czym pytam, kiedy wybierzemy się na polowanie. To nie potrwa już długo. Spodziewam się, że w ciągu paru dni przywiozą z Syon House Katarzynę i pozbawią ją tutaj głowy. Odwiedza mnie osobisty lekarz króla, doktor Butts. Przychodzi codziennie, siada na krześle ustawionym pośrodku pomieszczenia i przygląda mi się spod nastroszonych brwi, jakbym była dziką bestią. Chyba ma ocenić, czy naprawdę jestem szalona. Ta myśl sprawia, że chichoczę nieopanowanie, bynajmniej nie udając. Gdyby tenże medyk był w stanie ocenić czyjeś szaleństwo, kazałby zamknąć króla w lochu przed sześcioma laty, zanim z jego woli umarł mój mąż. Dygam przed doktorem Buttsem, tańczę wokół niego i śmieję się histerycznie, gdy mnie pyta, jak się nazywam i czy mam rodzinę. Wypadam bardzo przekonująco, widzę to w jego współczującym spojrzeniu. Bez dwóch zdań przekaże królowi, że postradałam zmysły, i będą musieli mnie stąd wypuścić. Ciii! Ciii! Słyszycie to co ja? Odgłosy pił i młotków? Podbiegam do okna i wyglądam przez nie, klaszcząc z radości w dłonie: cieśle już konstruują podwyższenie — szafot dla królowej Katarzyny. Skrócą ją o głowę tuż pod moim oknem. Jeśli będę chciała, jeśli starczy mi odwagi, zobaczę, jak to robią. Będę miała najlepszy widok. Po wszystkim, kiedy będzie już martwa, odeślą mnie do krewnych, najpewniej w Blickling, gdzie powolutku odzyskam zmysły. Ani myślę się z tym śpieszyć, nie zależy mi, żeby ktoś znów zaczął coś podejrzewać. Przez jakiś rok czy dwa będę nadal wirować, śpiewać piosenki i rozmawiać z chmurami, a na koniec — gdy na tronie zasiądzie nowy król, jego wysokość król Edward, i stare rachunki zostaną wymazane — wrócę na dwór i wstąpię na służbę u najjaśniejszej

pani, by jej pomagać ile sił. Och! Upadła jedna deska i młody pomocnik zebrał burę za nieuwagę! Zaraz sobie przyniosę poduszkę, wymoszczę nią twardy kamienny parapet i będę obserwować prace przez cały dzień, odmierzanie, piłowanie, przybijanie, gdyż to równie świetna rozrywka jak maskarada na dworze królewskim. Doprawdy, po co tyle wysiłku, żeby budować scenę, skoro przedstawienie potrwa tylko parę chwil! Gdy przynoszą mi posiłek, klaszczę w ręce i rozpromieniona wskazuję za okno, na co strażnicy tylko kręcą głową ze smutkiem, stawiają naczynia i po cichu wychodzą.

Katarzyna Syon House, luty 1542 roku

Jest ranek jak wszystkie inne: spokojny, cichy, bez ani jednej towarzyszki, bez żadnego zajęcia, bez wesołych rozrywek. Nudzę się tak okropnie, że kiedy na ścieżce za moim oknem rozlega się chrzęst żwiru pod czyimiś stopami, ożywia mnie i uszczęśliwia myśl, że nareszcie coś się dzieje — i wszystko mi jedno co. Niczym brzdąc podbiegam do małego okna, wspinam się na palce i wyglądam na zewnątrz. Od strony rzeki maszeruje parunastu mężczyzn w królewskich barwach. Musieli niedawno przybić do przystani, widzę, że wysoko na maszcie powiewa sztandar mego wuja, na pokładzie kręcą się ludzie w liberii Howardów i oto jest on, książę Norfolk we własnej osobie, ważny i poirytowany jak zwykle, kroczy na czele kilku członków rady królewskiej. Nareszcie! Nareszcie! Ogarnia mnie taka ulga, że mogłabym się rozpłakać z radości na ich widok. Wraca mój wuj! Przybywa mi powiedzieć, co mam zrobić. Nareszcie zostanę uwolniona. Nareszcie wrócił i zaraz mnie uwolni. Sądzę, że zabierze mnie do jednej ze swych siedzib na prowincji, co nie będzie zbyt miłe, no ale z drugiej strony każde miejsce na ziemi jest lepsze od tego. Zresztą może będę musiała wyjechać gdzieś daleko, aż za morze... może do Francji? O, Francja bardzo by mi odpowiadała, z tym że nie mówię po francusku ani słowa, jeśli nie liczyć voilà, ale w Paryżu muszą mówić po angielsku, a jeśli nawet jeszcze nie mówią, to się nauczą, prawda? Drzwi się otwierają i do komnaty wchodzi mój opiekun. Oczy ma pełne łez. — Milady... — zaczyna i urywa, żeby odchrząknąć. — Przyszli po ciebie. — Wiem! — odpowiadam radośnie. — Nie kłopocz się pakowaniem moich rzeczy, mam w nosie, czy kiedykolwiek jeszcze zobaczę te sześć sukien. Zamierzam od razu kazać sobie uszyć nowe. Dokąd pojadę? Drzwi otwierają się szerzej i próg przekracza Tomasz Howard z marsową miną, co jest zrozumiałe, ponieważ ta scena musi być poważna. — Wasza miłość! — witam go oficjalnie, z trudem powstrzymując się, by doń nie mrugnąć: „Zatem udało się, hę?”. Znowu się spotykamy. On spogląda na mnie z marsem na czole, a ja czekam, aż usłyszę nowe rozkazy. Z pewnością ma plan, jak zwrócić mi koronę i uzyskać królewskie przebaczenie w ciągu góra miesiąca. A już się bałam, że znalazłam się w prawdziwych tarapatach i że opuścili mnie wszyscy, nawet mój wuj, ale proszę, oto on, a gdziekolwiek uda się książę Norfolk, tam postępuje szczęście. Obrzucam go spojrzeniem, prostując się z głębokiego ukłonu, i widząc, że minę ma niesłychanie poważną, również

przybieram stosowny wyraz twarzy. Spuszczam oczy i sprawiam wrażenie skruszonej. Bardzo zbladłam przez to, że od miesięcy nie wychodzę na zewnątrz, toteż jestem pewna, że ze spuszczonym wzrokiem i wygiętymi w podkówkę ustami wyglądam niemal jak święta. — Wasza miłość — powtarzam cichym, żałobnym tonem. — Przynoszę ci wieści na temat twego wyroku — oświadcza książę Norfolk. Milczę. — Parlament rozpatrzył i przyjął w twojej sprawie akt o utracie praw. Gdybym miała pojęcie, co to znaczy, wiedziałabym, jak zareagować. Jednakże nie mam zielonego pojęcia, więc tylko w milczeniu rozszerzam lekko oczy. Przypuszczam, że ten cały akt o utracie spraw to swego rodzaju formalne wybaczenie. — Król dał swoją zgodę. — Tak, tak, ale na co? Co to dokładnie oznacza dla mnie? — Zostaniesz przewieziona do Tower i stracona bez świadków w najkrótszym możliwym terminie. Twoje ziemie i dobra przejdą na własność Korony. Wciąż nie mam pojęcia, o czym on mówi. Zwłaszcza że przez jego opieszałość już dawno pozbawiono mnie majątku, tak więc prawienie o ziemiach i dobrach to czysta kpina. Wciąż mam przed oczyma Tomasza Seymoura zabierającego mi klejnoty z taką pewnością siebie, jak gdyby należały do jego siostry. Książę Norfolk przygląda mi się z dziwną miną. — Rozumiesz, co powiedziałem? Nie odzywam się, starając się robić jak najlepsze wrażenie. — Katarzyno! Pytam, czy rozumiesz, co powiedziałem. — Nie wiem, co oznacza utrata spraw — wyznaję. Utrata pachnie brzydko, jak kawał mięsa, który przeleżał się za długo, lecz o jakich sprawach mowa? Patrzy na mnie, jakby wyrosła mi druga para rąk. — Praw — poprawia mnie. — Utrata praw, nie spraw. Wzruszam ramionami. Co za różnica, praw czy spraw? Czy to oznacza, że mogę już wrócić na dwór królewski? — To oznacza, że parlament skazał cię na śmierć, a najjaśniejszy pan dał swoją zgodę — wyjaśnia cicho książę Norfolk. — Nie będzie procesu, tylko od razu egzekucja. Umrzesz, Katarzyno. Zostaniesz ścięta na dziedzińcu Tower. — Umrę? — Tak. — Ja? — Tak. Zaglądam mu w oczy. Powinien mieć jakiś plan. — Co mam zrobić? — pytam szeptem. — Masz przyznać się do grzechów i prosić o wybaczenie — odpowiada sucho. Zalewa mnie fala ulgi. Oczywista, że, wszystko zostanie mi wybaczone, jeśli okażę skruchę.

— Co mam powiedzieć? — dopytuję. — Jakich dokładnie słów mam użyć? Podaje mi zrolowany pergamin. Tomasz Howard zawsze jest przygotowany na każdą ewentualność. Dzięki Bogu. Rozwijam pergamin i natychmiast zerkam na wuja. Wypisany tekst ciągnie się w nieskończoność. Wuj zachęca mnie skinieniem — najwyraźniej chce, żebym przeczytała wszystko do ostatniej linijki. No to zaczynam czytać. W pierwszym akapicie przyznaję się do popełnienia wielkiej zbrodni przeciwko królowi, przeciwko Najwyższemu Bogu i całej Anglii, co moim zdaniem jest lekką przesadą, bo zrobiłam tylko to, co robią setki młodych niewiast, zwłaszcza zamężnych ze starymi i nieprzyjemnymi mężczyznami, a trzeba pamiętać, że ze mną los obszedł się wyjątkowo okrutnie pod tym względem. Mimo to odczytuję słowa zapisane na pergaminie, a książę Norfolk przytakuje raz po raz skinieniem, panowie rada zaś go małpują i czynią to samo, więc najwyraźniej postępuję właściwie i wszyscy są ze mnie zadowoleni, co nigdy jeszcze nie zaszkodziło. Szkoda, że wuj nie dał mi tego tekstu wcześniej do przećwiczenia. Lubię dobrze wypaść w każdej roli, szczególnie kiedy świadkami są obcy ludzie. Rozwijam pergamin, przechodząc do następnego akapitu, w którym dopraszam się łaski jego królewskiej mości dla swojej rodziny — aby nie przypisywał moich win moim krewnym i powinowatym, tylko obdarzył ich swą nieskończoną dobrocią, tak żeby nie musieli cierpieć za moje grzechy. Rzucam wujowi nieprzychylne spojrzenie, gdyż nawet dla mnie jest jasne, iż w ten sposób chce się zabezpieczyć, dbając o własną skórę. W odpowiedzi patrzy na mnie obojętnie. Dalej proszę króla, aby rozdzielił moje suknie pomiędzy dworki i służki, gdyż nie mam niczego innego, co mogłabym im zostawić. To taki smutny kawałek, że siłą muszę powstrzymywać płacz. Pomyśleć tylko! Ja, która miałam wszystko, pozostałam z niczym! Ja, która nosiłam najwspanialsze stroje, muszę je rozdać, bo nigdy ich już nie włożę! Śmieszne, że w ogóle o tym pomyśleli, jakby mogło mi zależeć, co się stanie z tymi sześcioma nędznymi sukniami, sześcioma giezłami i sześcioma francuskimi czepkami bez jednego klejnociku, a do tego w najbardziej ponurych kolorach, jakie kiedykolwiek widziałam. Mogliby je sobie spalić w ognisku, tyle mi na nich zależy! Ale mimo że mam w nosie, co się stanie z moimi sukniami, mimo że wciąż jestem zła na wuja o to, iż za wszelką cenę chce ratować swoją skórę moim kosztem, zanim dochodzę do końca przemówienia, płaczę jak bóbr. Przybyli także mają smutne miny i cała scena jest tak przytłaczająca, że z pewnością dotrze do uszu króla, który — nie mam co do tego cienia wątpliwości — zlituje się nade mną, użali nad tym, że musiałam rozdysponować swój skromny dobytek pomiędzy dworki i służki i nawet w tej trudnej godzinie myślałam o dobru najbliższych. Mnie samą ogarnia czarna rozpacz, chociaż wiem, że to tylko przedstawienie. Gdyby to wszystko działo się naprawdę, chyba bym się załamała. Książę Norfolk kiwa głową po raz ostatni. Zrobiłam, co mi kazał, i teraz wszystko w jego rękach: musi przekonać najjaśniejszego pana, że jestem już całkiem skruszona i gotowa na śmierć. Mam nadzieję, że to już wszystko, trudno, żeby zażądali ode mnie więcej. I rzeczywiście, odwracają się i wychodzą gęsiego, a ja ponownie zajmuję miejsce

na jedynym krześle w komnacie, nadal ubrana w mdłą suknię, i szykuję się na dłuższe oczekiwanie do czasu, aż wrócą i powiedzą mi, że skoro żałuję za grzechy, wszystko jest mi przebaczone. Tym razem wypatruję przypłynięcia barki, jestem na nogach od bladego świtu i nie odrywam nosa od okiennej szybki. Zazwyczaj, nie mając nic w ogóle do roboty, staram się przesypiać dzień od śniadania do wieczerzy, ale dziś czuję wewnętrzną pewność, że panowie rada pojawią się z królewskim aktem łaski, i chcę dobrze się prezentować, jak już przyjdą. Gdy tylko zaczyna świtać, wołam służkę i każę jej rozłożyć wszystkie suknie. Hm, też mi wybór! Mam przed sobą czarną suknię, ciemnozieloną wpadającą w czerń, dwie ciemnoniebieskie, a właściwie atramentowe, gołąbkową i na wypadek gdyby jednej było mi za mało — drugą prawie czarną. Zatem co na siebie włożyć? Którą wybrać? Może tę prawie czarną, ale z ciemnozielonymi rękawami i z zielonym czepkiem, który będzie symbolizował moją naiwność, skruchę i umiłowanie dynastii Tudorów — przynajmniej w oczach ludzi zwracających uwagę na takie rzeczy? W dodatku ta zieleń wydobywa piękno moich oczu, co z pewnością nie może zaszkodzić. Nie mam pojęcia, jak to dokładnie będzie szło, mimo że do tej pory zawsze byłam dobrze przygotowana do wszystkich ceremonii. Szambelan dworu zwykł mi mówić, gdzie powinnam stanąć i jak wyglądać, a ja sobie wszystko ćwiczyłam. To dlatego, że zostałam królową w takim młodym wieku i nikt mnie do tej roli nie wychował. No ale po prawdzie dotąd żadnej królowej nie wybaczano cudzołóstwa i zdrady, i całej reszty, więc przypuszczam, że wszyscy będziemy musieli improwizować. Wierzę, że ten przebiegły lis mój wuj przeprowadzi mnie bezpiecznie od początku do końca. Jestem odziana i gotowa, nim dzwony wybiją dziewiątą, lecz nikt się po mnie nie zjawia. Wysłuchuję mszy i naburmuszona spożywam śniadanie, ale w dalszym ciągu nic się nie dzieje. Dopiero około południa dochodzi mnie znajomy chrzęst żwiru na ścieżce pod oknem, toteż dopadam parapetu i wyjrzawszy na zewnątrz, poznaję czarne kanciaste nakrycie głowy wuja, za którym postępują pozostali doradcy dzierżący laski swoich urzędów. Przed nimi wszystkimi dumnie powiewa królewski sztandar. Pędem wracam na swoje miejsce, złączam stopy, splatam palce i wbijam wzrok w posadzkę, zapewniając wszystkich o swej skrusze i pokorze. Strażnicy otwierają oba skrzydła drzwi i goście wsypują się rzędem, odziani w najlepsze aksamity. Powstaję i dygam głęboko przed księciem Norfolk, jak dobrze ułożona siostrzenica powinna, zwłaszcza odkąd został głową rodu, i z przykrością widzę, że nie odwzajemnia ukłonu, co powinien uczynić przed swą królową. Stoję więc jak słup i czekam, co będzie dalej. Trochę mnie dziwi, że na twarzy wuja nie gości wyraz ulgi spowodowanej tym, że wkrótce wszystko nareszcie się skończy. — Przyszliśmy zabrać cię do Tower — oświadcza. Kiwam głową. Wprawdzie miałam nadzieję, że udamy się do Kenninghall, ale może tak jest lepiej — Henryk często używa Tower jako swej londyńskiej siedziby, więc jest szansa,

że wreszcie go zobaczę. — Cokolwiek sobie życzysz, milordzie — odpowiadam słodkim głosem. Wydaje się zdziwiony moim spokojnym, wyważonym tonem. W gruncie rzeczy ledwie opanowuję chichot. — Katarzyno, czeka cię egzekucja — mówi mi. — Udajesz się do Tower jako skazaniec. — Skazaniec? — powtarzam. — Przecież powiedziałem ci poprzednio — wzdycha z niecierpliwością. — Został przegłosowany akt o utracie praw. Mówiłem ci, że nie będzie procesu, a ty przyjęłaś to do wiadomości. Przyznałaś się do winy. Twoja spowiedź została dopisana do oskarżenia. Teraz nadeszła pora wyroku. — Przyznałam się do winy, aby wszystko mogło mi zostać wybaczone — zauważam. Książę patrzy na mnie z rozpaczą w oczach. — Nie zostało ci wybaczone — rzecze. — Czekaliśmy tylko na potwierdzenie wyroku. — No i? — pytam niezbyt grzecznie. Bierze głęboki oddech, jakby chciał się uspokoić. — Najjaśniejszy pan dał zgodę na wykonanie wyroku śmierci. — Ale wybaczy mi w Tower? — podsuwam. Ku mojemu zmartwieniu wuj kręci przecząco głową. — Na miłość boską, dziewczyno! Nie udawaj głupiej! Nie ma nadziei na to, by najjaśniejszy pan ci wybaczył. Kiedy po raz pierwszy usłyszał, cóżeś uczyniła, dobył miecza i zapowiedział, że własnoręcznie cię ukatrupi. Nadszedł twój kres, Katarzyno. Gotuj się na śmierć. — To niemożliwe — protestuję. — Mam dopiero szesnaście lat. Nie można skazać na śmierć szesnastoletniej niewiasty. — Owszem, można — mówi ze znużeniem wuj. — Uwierz mi, że można. — Król na to nie pozwoli. — Król życzy ci śmierci. — W takim razie ty na to nie pozwolisz. Jego oczy są równie zimne jak oczy ryby na granitowej ladzie. — Ani mi to w głowie. — Cóż, ktoś musi coś uczynić!... Wuj z niesmakiem odwraca się ode mnie. — Brać ją — rzuca. Pół tuzina gwardzistów wkracza do komnaty — poznaję ich, to ci sami przystojni gwardziści, którzy niedawno maszerowali przede mną, prezentując broń. — Nigdzie nie idę — mówię na to. Zaczynam się bać. Prostuję się na całą swoją wysokość i spoglądam na nich chmurnie. — Nie idę. Nie zdołacie mnie zmusić. Zerkają z wahaniem na mego wuja. Książę Norfolk czyni dłonią szybki tnący ruch. — Brać ją — powtarza. Odwracam się na pięcie i pędzę do swojej komnaty prywatnej, zatrzaskując drzwi za

sobą, co jednak opóźnia ich tylko na mgnienie oka, chwytają bowiem skrzydło, nim się domknie, tacy są szybcy. Oplatam rękoma jeden ze słupków baldachimu. — Nigdzie nic idę! — krzyczę. — Nie zdołacie mnie zmusić. Nie wolno wam mnie tknąć. Jestem królową Anglii. Nikt nie ma prawa mnie tknąć! Jeden z gwardzistów chwyta mnie w talii. Drugi doskakuje do łoża i rozplata moje zaciśnięte palce, ale jak tylko mam wolne ręce, walę pierwszego na odlew z całych sił, tak że mnie puszcza, co z tego jednak, skoro trzeci zajmuje jego miejsce, a drugi tym razem trzyma mnie mocno za ręce, więc mimo iż się szarpię, rychło mam obie dłonie wykręcone do tyłu, a lewy rękaw rozdarty. — Puszczajcie mnie! — wyję. — Nie możecie mnie trzymać siłą. Jestem Katarzyna królowa Anglii. Nie wolno wam mnie tknąć, moja osoba jest święta. Puszczajcie!... W progu staje mój wuj. Twarz ma mroczną niczym sam diabeł. Kiwa na mężczyznę stojącego obok mnie, a ten schyla się i łapie mnie za nogi. Próbuję go kopnąć, ale on radzi sobie ze mną, jakbym była nowo narodzonym cielakiem, po czym we trzech wynoszą mnie z komnaty. Dworki szlochają, mój opiekun jest biały jak płótno. — Nie pozwól, żeby mnie zabrali! — krzyczę do niego. Bez słowa kręci głową. Widzę, że trzyma się futryny drzwi, inaczej by się przewrócił. — Pomóż mi! — wrzeszczę. Poślij po... — urywam, nie dokończywszy, bo nagle zdaję sobie sprawę, że nie mam nikogo, po kogo można by posłać. Mój wuj, dotychczasowy opiekun i mentor, stoi przecież tuż obok. To co się dzieje, dzieje się z jego rozkazu i za jego przyzwoleniem. Moja babka, siostry i macocha, wszystkie zostały pojmane, a reszta krewnych rozpaczliwie stara się udowodnić, że nigdy mnie nie znała. Nie ma nikogo, kto by zechciał mnie bronić, a jedynymi osobami, które kiedykolwiek mnie kochały, byli Franciszek Dereham i Tomasz Culpepper, obaj obecnie martwi. — Nie mogę iść do Tower! — łkam urywanym szlochem, podczas gdy silne męskie dłonie unoszą mnie z Syon House niczym worek. — Błagam, nie zabierajcie mnie do Tower. Zabierzcie mnie do króla, pozwólcie mi go błagać o łaskę. Proszę. Nalegam. Jeżeli najjaśniejszy pan nie zmieni zdania, wtedy pozwolę się zaprowadzić do Tower, umrę godną śmiercią, ale na razie nie jestem na to gotowa. Mam tylko szesnaście lat. Nie mogę jeszcze umrzeć. Gwardziści w milczeniu wstępują po trapie na pokład barki, a ja zaczynam się wić jak piskorz, myśląc, że gdy wpadnę im do wody, zdołam odpłynąć i uciec, ale niestety mają duże silne dłonie i nie wypuszczają mnie z uścisku. Ciskają mnie na podwyższenie z tyłu barki i z tego co widzę, najchętniej usiedliby mi na rękach i nogach, bylebym się nie ruszała, lecz tylko trzymają mocno, mimo że teraz już całkiem otwarcie płaczę i proszę ich, by mnie zabrali do króla. Oni jednak odwracają wzrok i patrzą na rzekę, jakby byli głusi. Książę Norfolk i panowie rada wchodzą na barkę z takimi minami, jakby się wybierali na własny pogrzeb. — Milordzie, wysłuchaj mnie! — drę się, na co on potrząsa głową i bez słowa przechodzi na dziób barki, gdzie nie będzie mnie ani widział, ani słyszał.

Tak się strasznie boję, że łkam i szlocham na przemian, bez ustanku, łzy płyną wartkim strumieniem po twarzy, z nosa mi cieknie, a że ten brutal ściska mi obie ręce, nie mogę się nawet wytrzeć. Na policzkach czuję nieprzyjemny chłód, w ustach mam ohydny smak smarków, a oni nie pozwalają mi nawet wydmuchać nosa. — Proszę... — jęczę — proszę... — Nikt jednak nie zwraca na mnie uwagi. Barka mknie w dół rzeki, wygląda na to, że nawet nurt im sprzyja albo wybrali właściwą porę na tę podróż, wioślarze muszą tylko lekko zanurzyć pióra wioseł, by bezpiecznie przepłynąć pod Mostem Londyńskim. Zerkam w górę i zaraz żałuję, że to uczyniłam, gdyż na moście wiszą dwie nowe głowy, dwie świeżo odcięte głowy, głowy Franciszka Derehama i Tomasza Culpeppera wyglądające jak sflaczałe gargulce, z szeroko otwartymi oczyma i obnażonymi zębami, a jakaś bezczelna mewa właśnie usiłuje stanąć pewniej na czarnych lokach Franciszka. Oprawcy umieścili głowy moich ukochanych obok wielu innych okropnych, na wpół zgniłych kształtów, wystawiając je na żer ptactwa które wydziobie im oczy i języki i wrazi długie ostre dzioby do uszu, żeby pożreć mózgi. — Proszę... — szepczę. Sama już nie wiem, o co właściwie chcę prosić. Po prostu mam nadzieję, że ten koszmar się skończy. Po prostu chcę, żeby się skończył, żeby to przestało się dziać. — Proszę, dobrzy panowie... proszę... Wpływamy na teren Tower przez bramę wodną, krata unosi się z cichym zgrzytem, natychmiast jak dostrzegają nas straże, a wioślarze ostrożnie kierują barkę ku przystani spowitej cieniem londyńskiej twierdzy. Dowódca Tower, sir Edmund Walsingham, zszedł po stopniach, by mnie przywitać, jak gdybym przybyła zająć królewskie apartamenty, jak gdybym nadal była królową, i to piękną królową. Za naszymi plecami opuszczana na łańcuchach krata pluszcze, dotykając powierzchni wody, a gwardziści w tym samym czasie chwytają mnie za oba ramiona i bez wysiłku wysadzają na brzeg, gdzie od razu uginają się pode mną nogi. — Witaj, lady Katarzyno — odzywa się sir Edmund tonem uprzejmym jak zawsze. Nie odpowiadam mu, ponieważ w dalszym ciągu płaczę i zachłystuję się powietrzem, wydając świszczące dźwięki przy każdej próbie zaczerpnięcia głębszego oddechu. Kiedy odwracam się przez ramię, widzę, że wuj stoi i odprowadza mnie wzrokiem, chcąc się upewnić, iż zniknę w trzewiach Tower. W okamgnieniu, a przynajmniej najszybciej jak pozwoli prąd rzeki i siła mięśni wioślarzy, znajdzie się z powrotem za bramą wodną, tylko się upewniwszy, że wykonał swoje zadanie. Odpłynie stąd, by cień Tower nie padał nań dłużej. Uda się do króla z wiadomością, że ród Howardów poświęcił jeszcze jedną Howardównę. Mnie przyjdzie zapłacić cenę za wybujałą ambicję Howardów, nie jemu. Wrzeszczę doń: — Wuju!! — lecz on tylko czyni gest ręką, jakby mówił: „Zabrać ją”, a oni go słuchają i ciągną mnie dalej. Ciągną mnie po schodach, obok Białej Wieży, na przełaj przez dziedziniec. Robotnicy wznoszą podwyższenie na środku trawnika, niewielką drewnianą scenę wysoką na jakieś trzy stopy, na którą prowadzą szerokie stopnie. Inni ludzie odgradzają trawnik od alejek. Gwardziści trzymający mnie z obu stron pod ramię

przyśpieszają kroku i odwracają głowy, co upewnia mnie w przekonaniu, że mam przed sobą szafot, a ogrodzenie będzie musiało powstrzymać tłum, który jednak pojawi się na mojej egzekucji. — Ile przyjdzie osób? — pytam, mimo że szloch przerodził się w drapiący kaszel i trudno mi formułować słowa. — Kilka setek — odpowiada sir Edmund. — To nie będzie publiczna egzekucja, świadkami mogą być tylko dworzanie. Najjaśniejszy pan wydał takie rozkazy przez wzgląd na ciebie i twoją pozycję. Kiwam lekko głową, chociaż w duchu myślę, że w nosie mam takie względy. Tymczasem przed nami otwarły się drzwi prowadzące do wieży i po chwili wdrapujemy się wąską i ciasną kamienną klatką schodową — jeden gwardzista idzie przodem i wciąga mnie na górę, a drugi idzie za mną i pcha od tyłu. — Mogę iść sama — burczę, na co obaj równocześnie mnie puszczają, choć wciąż pozostają w pobliżu. Komnata, do której mnie prowadzą, znajduje się na pierwszym piętrze i ma przeszklone jedną taflą okno wychodzące na dziedziniec. Na prostym kominku płonie ogień, niedaleko stoi krzesło, dalej stół z Biblią na blacie i surowe łóżko. Gwardziści przepuszczają mnie przodem i obejmują wartę przy drzwiach. Sir Edmund Walsingham i ja patrzymy na siebie. — Życzysz sobie czegoś? — pyta. Śmieję się głośno na to zabawne pytanie. — Na przykład czego? Dowódca Tower wzrusza ramionami. — Na przykład jakiegoś specjału albo opieki duchowej? Potrząsam przecząco głową. Sama już nie wiem, czy Bóg w ogóle istnieje, bo skoro Henryk jest taki wyjątkowy i zna zamiary Pana, to by oznaczało, że Pan Bóg pragnie mojej śmierci, która ma mnie spotkać w obecności tylko paru setek osób przez wzgląd na moją pozycję. — Albo nie... Chciałabym dostać pieniek — mówię nagle. — Pieniek, milady? — Tak, katowski pieniek. Czy mogłabym go dostać tutaj, do tej komnaty? — Jeśli naprawdę tego chcesz... Ale... w jakim celu? — Żeby poćwiczyć — odpowiadam niecierpliwie. Podchodzę do okna i spoglądam w dół. Dziedziniec wypełni się ludźmi, którzy z dumą nazywali się mymi dworzanami, starali się o moją przychylność i przyjaźń. Teraz mają być świadkami mojej śmierci. Skoro już tak ma być, powinnam to zrobić jak należy. Sir Edmund Walsingham przełyka ślinę. Oczywista, że nie rozumie, o co mi chodzi. Jest stary, umrze w otoczeniu bliskich przyglądających się, jak oddaje ducha Bogu. Na mnie w ostatniej chwili życia spoczną setki par oczu. Powinnam odejść z wdziękiem, skoro już muszę to zrobić. — Rozkażę, by dostarczyli go niezwłocznie — odpowiada bez zmrużenia powieki. — Mam też przysłać spowiednika?

Potakuję skinieniem. Aczkolwiek jeśli Bóg w swej wszechwiedzy postanowił, iż jestem na tyle zła, że powinnam umrzeć przed siedemnastymi urodzinami, doprawdy nie widzę wiele sensu w ostatniej spowiedzi. Dowódca Tower kłania się i wychodzi z komnaty. Gwardziści także mi się kłaniają i zamykają drzwi od zewnątrz. Klucz obraca się w zamku z głośnym zgrzytem. Ponownie zbliżam się do okna, żeby popatrzeć na krzątających się w dole robotników. Wygląda na to, że uporają się z zadaniem do wieczora, najpóźniej do jutra. Aż dwaj mężczyźni przynoszą pieniek, z wielkim stękaniem i sapaniem, jakby był szczególnie ciężki, i stawiają go pośrodku komnaty, popatrując na mnie z ukosa, jakby ich dziwiło, że chcę poćwiczyć. Doprawdy, gdyby któryś z nich został królową Anglii w takim młodym wieku jak ja, dobrze by rozumiał, ile otuchy można czerpać ze świadomości, że niczego się nie pokręci podczas ważnej ceremonii. Nie ma nic gorszego na świecie, niż nie wiedzieć, czego od ciebie oczekują, i wyjść na głupca. Klękam przed kawałem drewna i przykładam doń głowę. Nie powiem, żeby mi było wygodnie w tej pozycji. Dlatego próbuję najpierw odwrócić się w lewo, a potem w prawo. Hm, nie ma żadnej poprawy, jeśli chodzi o komfort. Jeśli zaś chodzi o widok, jest to absolutnie bez znaczenia, gdyż i tak będę miała oczy przewiązane czarną opaską, a pod spodem powieki mocno zaciśnięte, zupełnie jak dziecko, które myśli, że jak czegoś nie widzi, to tego nie ma. Próbuję przećwiczyć tę część z zamkniętymi oczami i nagle czuję gładkość drewna chłodzącego mi rozgrzany policzek. Cóż, przypuszczam, że tak właśnie się to odbędzie. Odchylam się na pięty i patrzę na ten przeklęty pieniek. W gruncie rzeczy mogłabym wybuchnąć śmiechem, gdyby to nie było takie straszne. Przez cały czas sądziłam, że otrzymałam w spuściźnie po Boleynównie jej wdzięk, urodę i czar, a tu proszę: okazuje się, że odziedziczyłam po niej także katowski pieniek. Oto moja spuścizna Boleynów. Katowski pieniek, voilà!

Jane Tower w Londynie, 13 lutego 1542 roku

Jej egzekucja odbędzie się dziś, tłum już zaczyna się gromadzić na dziedzińcu. Wyglądając przez okno, dostrzegam wiele znajomych twarzy. To przyjaciele i wrogowie towarzyszący mi przez długie lata, dorastaliśmy razem, kiedy na tronie zasiadał jeszcze Henryk VII, byliśmy dworzanami w czasach, gdy koronę nosiła Katarzyna Aragońska. Macham do nich wesoło, a ci, którzy to widzą, pokazują mnie palcem innym i wszyscy gapią się pustym wzrokiem. A oto i katowski pieniek. Gdzieś go wcześniej schowali, a teraz dwóch robotników się biedzi, żeby go wnieść po stopniach na podwyższenie, i obsypuje dokoła trocinami. Trociny są po to, żeby krew miała w co wsiąknąć. W dole stoi kosz wyłożony słomą. Do niego trafi odcięta głowa. Wiem to wszystko, gdyż nieraz byłam świadkiem straceń. Henryk VIII często korzystał z usług kata. Przyglądałam się egzekucji Anny Boleyn, widziałam, jak moja szwagierka wchodzi po stopniach na szafot, jak spogląda na tłum gapiów, słyszałam, jak wyznaje grzechy i modli się za swoją duszę. Pamiętam, że spojrzała ponad naszymi głowami w stronę bramy, jak gdyby się spodziewała ułaskawienia w ostatniej chwili. Posłaniec nie zjawił się jednak, musiała więc uklęknąć i złożyć głowę na pieńku, i rozpostrzeć ramiona na boki — na znak, że jest gotowa na przyjęcie miecza. Czasami się zastanawiałam, jakie to uczucie: rozpostrzeć szeroko ramiona, jakby przymierzając się do lotu, a uderzenie serca później usłyszeć świst opadającego miecza i poczuć powiew na skórze, a potem... No cóż, Katarzyna niedługo się dowie, jakie to uczucie... Moje rozmyślania przerywa skrzypnięcie drzwi i pojawienie się duchownego. Ksiądz wygląda niesłychanie poważnie w swoich liturgicznych szatach, trzymając przyciśniętą do piersi Biblię i modlitewnik w drugim ręku. — Moje dziecko — odzywa się — czy jesteś gotowa na śmierć? Śmieję się na cały głos i moim zdaniem wypada to tak przekonująco, tak bardzo szalenie, że zanim przebrzmi echo pierwszego śmiechu, śmieję się ponownie. Nie mogę powiedzieć księdzu, że zaszła pomyłka, że nie mogę zostać stracona, ponieważ popadłam w obłęd, więc zamiast tego pokazuję nań i wołam donośnie: — Witam! Witam! Witam! Ksiądz wzdycha i klęka na posadzce obok mnie, splata dłonie i zamyka powieki. Wirując, oddalam się od niego w przeciwległy kąt pomieszczenia, skąd wołam raz jeszcze:

— Witam! Tymczasem on już się pogrążył w modlitwie skruchy i wcale nie zwraca na mnie uwagi. Jakiś głupiec pewnie mu kazał mnie przygotować na śmierć, a skoro tak, nie mam wyjścia i muszę tańczyć, jak mi zagra, przecież nie będę się kłócić z duchownym. W swoim czasie nadejdzie wiadomość, że karę śmierci zamieniono na więzienie. — Witam! — wołam więc tylko na wszelki wypadek i obróciwszy się tyłem, opieram łokcie o wysoki parapet. W tłumie zapanowało poruszenie, każdy człowiek wykręcając sobie szyję, usiłuje dojrzeć drzwi w dole wieży. Wspinam się na palce, przykładam nos do szyby i patrzę tam gdzie wszyscy. Widzę małą Katarzynę Howard wyprowadzaną w ostatnią drogę. Nogi odmówiły jej posłuszeństwa, jest na wpół niesiona, na wpół wleczona przez gwardzistę i jedną z dworek, kiedy dochodzą do stopni wiodących na podwyższenie, mięknie jak szmaciana lalka i oboje dosłownie muszą ją wciągnąć na szafot. Wybucham śmiechem na nieprzystojność tego zachowania, po czym przyłapuję się na strasznej myśli, że właśnie wyśmiewam się z dziewczęcia, dziecka nieomal, które zaraz zostanie stracone. Jednakże dźwięk, który z siebie wydałam, brzmi znów tak szalenie, że po prostu nie mogę z tego nie skorzystać i raz jeszcze rżę jak obłąkana, tym razem na wyłączny użytek księdza modlącego się za moją duszę w głębi pomieszczenia. Zdaje się, że Katarzyna zemdlała, bo teraz klepią ją po twarzy i szczypią w policzki, nieszczęsną. Przywrócona do przytomności podchodzi — potykając się — do skraju podwyższenia, opiera się rękoma o barierkę i otwiera usta, żeby coś powiedzieć. Nie słyszę, co mówi, wątpię, by ktokolwiek to słyszał. Widzę jednak, jak jej wargi się poruszają i układają w słowo przypominające „proszę”... Wtem zatacza się do tylu, ale łapią ją w porę i zmuszają, by uklękła przed pieńkiem, a ona, biedactwo, chwyta się go tak, jakby to mogło ocalić jej życie. Nawet stąd widzę, że zanosi się płaczem. I nieoczekiwanie gestem spokojnym, jakby kładła się spać, odsuwa z twarzy luźny lok, po czym przykłada głowę do gładkiego kloca. Obraca się lekko, żeby ułożyć na nim jeden policzek. Ostrożnie — jakby naprawdę wcale nie chciała tego zrobić — wyciąga na bok drżące ramiona, a kat, którego coś chyba nagli, błyskawicznie opuszcza topór. Ostrze spada w oślepiającym błysku metalu. Wrzeszczę na widok fontanny krwi i jej głowy, która odbija się od desek podwyższenia. Ksiądz milknie za moimi plecami, a ja przypominam sobie wtedy, że nie wolno mi wypadać z roli, i wołam: — Katarzyno, to ty? Czy to ty, Katarzyno? To jakaś nowa zabawa? — Nieszczęsna niewiasta — mamrocze duchowny, podnosząc się z klęczek. — Daj mi jakiś znak, żeś wyznała swoje grzechy i umierasz w jedynej prawdziwej wierze, żałosna bezrozumna istoto. Odskakuję od okna na dźwięk klucza przekręcanego w zamku. Spieszno mi do domu, dokąd z pewnością zaraz mnie zabiorą. Wyjdziemy tylnymi drzwiami, opuścimy Tower przez bramę wodną na nieoznakowanej barce, po czym jak przypuszczam, popłyniemy do

Greenwich, gdzie przesiądziemy się na łódź do Norwich. — Już czas — obwieszczam radośnie. — Niech Pan Bóg jej wybaczy i błogosławi ją — mówi ksiądz, po czym podaje mi Biblię do ucałowania. — Już czas — powtarzam. Całuję okładki Biblii, skoro nalega, i śmieję mu się prosto w zasmuconą twarz. Gwardziści już są po obu moich stronach i kierują mnie do wyjścia. Jednakże tuż za progiem, zamiast skręcić i udać się na tyły Tower, maszerują prosto przed siebie, do głównej klatki schodowej prowadzącej do głównych drzwi, na dziedziniec. Staję jak wryta. Bynajmniej nie mam zamiaru oglądać ciała Katarzyny Howard pakowanego do worka jak kupa szmat. Wszelako zaraz sobie przypominam, że muszę udawać szaloną do samego końca, do chwili, gdy wsadzą mnie na barkę, aby każdy widział, że jestem niespełna rozumu i nie można mnie stracić. — Szybko, szybko! — krzyczę. — Wista, wio! Na to gwardziści biorą mnie pod ramiona i tak wychodzimy na zewnątrz. Tłum jeszcze się nie rozszedł, zupełnie jakby miało się odbyć drugie przedstawienie na skrwawionych deskach sceny. Nie podoba mi się, że przechodzę na ich oczach — na oczach dawnych przyjaciół, których spotkał zaszczyt zadawania się ze mną. W pierwszym rzędzie zasiada mój krewniak, hrabia Surrey, sprawiający wrażenie lekko zemdlonego widokiem krwi swojej kuzynki, ale robiący dobrą minę do złej gry i śmiejący się głośno. Ja też się śmieję i spoglądając od jednego gwardzisty do drugiego, ponaglam: — Wio! Wio! — Proszę, lady Rochford — mówi gwardzista po mojej prawej. — Powinnaś teraz wejść na te stopnie. — Nie! — protestuję. Zapieram się piętami, ale dwaj gwardziści razem wzięci są dla mnie za silni. Wyrywają mnie jak drzewo z korzeniami i wleką ku schodom. — Tak, właśnie tak... Grzeczna dziewczynka... — posapują na przemian. — Nie możecie mnie stracić — mówię z godnością. — Jestem szalona. Nie możecie stracić szalonej niewiasty. — Możemy — zapewnia mnie jeden z nich. Wiję się w ich uścisku, kiedy mnie ciągną ku tym stopniom, i nawet udaje mi się zaczepić nogą o pierwszy schodek, lecz oni znów wygrywają i gramolą się razem ze mną na kolejny, choć nie bez trudu. — Właśnie że nie możecie — upieram się. — Bo widzicie, jestem szalona. Nawet lekarz tak twierdzi. Król przysyłał do mnie swojego osobistego lekarza i ten lekarz uznał, że mam nie po kolei w gło... — Zmieniło się prawo, no nie? — sapie któryś z gwardzistów, nie widzę który. W czasie kiedy usiłowałam ich przekonać o swoim szaleństwie, dołączył do nas jeszcze jeden członek gwardii królewskiej i teraz pcha mnie od tylu. Jego dłonie przyłożone do moich

pleców sprawiają, że znajduję się na samej górze podwyższenia znacznie szybciej, niżbym chciała. Dopiero znoszą owinięte ciało Katarzyny, jej głowa spoczywa wciąż w koszu, piękne złotobrązowe loki opadły na jedną stronę twarzy. — Ja nie! — obstaję przy swoim. — Ja jestem szalona! — Zmieniło się prawo! — wrzeszczy mi do ucha gwardzista, przekrzykując śmiechy dochodzące od strony tłumu, który nieustannie dopinguje żołnierzy walczących, by mnie zaciągnąć na szafot. — Tak że teraz można stracić każdego, kto został oskarżony o zdradę, bez względu na to, czy jest szalony czy nie. — Ale lekarz, osobisty lekarz króla uznał, że jestem szalona... — To bez znaczenia. I tak umrzesz. Stawiają mnie przy barierce. Widzę roześmiane podekscytowane twarze. Nikt mnie nie darzył sympatią na dworze królewskim, nikt nie uroni po mnie choćby łzy. Nikt nie oburzy się na tę jawną niesprawiedliwość. — Nie jestem szalona! — zmieniam front. — Jestem całkowicie niewinna! Dobrzy ludzie, błagam was, proście króla o miłosierdzie w moim imieniu. Nie uczyniłam nic złego, nic z wyjątkiem jednej rzeczy, jednej strasznej rzeczy. I zostałam za to ukarana, wiecie, że tak się stało. Nikt mnie za to nie winił, ale to najstraszniejsza rzecz, jaką może uczynić żona... Kochałam go... — Rozlegają się werble, zagłuszając wszystko poza moim krzykiem. — Żałuję, tak bardzo żałuję, że to zrobiłam... Odciągają mnie od barierki i zmuszają, bym uklękła w splamionych krwią trocinach. Siłą kładą moje ręce na pieńku lepkim od krwi. Patrzę na swoje dłonie i widzę, że są tak czerwone jak u morderczyni. Umrę z krwią niewinnej osoby na rękach... — Jestem niewinna! — wrzeszczę. Mocują się, żeby założyć mi opaskę na oczy. — Jestem całkowicie niewinna! Zawsze byłam niewinna! Jedyny zły uczynek, który mam na sumieniu, jedyny grzech, jaki kiedykolwiek popełniłam, to że zwróciłam się przeciwko Jerzemu, ale zrobiłam to z miłości, z miłości do niego... do mojego ukochanego męża... Niech Bóg mi przebaczy... Pragnę się wyspowiadać... — Na trzy! — przerywa mi gwardzista. — Raz, dwa, trzy!...

Pięć lat później Anna Kliwijska Zamek w Hever, styczeń 1547 roku

Zatem wreszcie nie żyje — mąż, który mnie odrzucił, mężczyzna, który nie spełnił obietnic młodości, król, który stał się tyranem, uczony, który postradał zmysły, złoty chłopiec, który zamienił się w potwora. I chyba tylko dzięki temu ocalała Katarzyna Parr, która już, już miała zostać pojmana i oskarżona o zdradę i herezję. Śmierć, która była sojuszniczką Henryka, jego długoletnią partnerką i ukochaną, w końcu przyszła i po niego. Ilu zamordował Henryk VIII Tudor? Możemy zacząć liczyć, teraz gdy śmierć położyła kres jego morderczym zapędom. Tysiące. Nikt nie zna dokładnej liczby. Jak Anglia długa i szeroka płonęły stosy na rynkach miasteczek, stawały szubienice, ginęli tak zwani zdrajcy i heretycy. Tysiące, jeśli nie dziesiątki tysięcy oddały życie, mimo że ich jedyną zbrodnią było niezgadzanie się z monarchą. Papiści, którzy trwali przy wierze ojców, reformatorzy, którzy pragnęli zmian. Jest między nimi i mała Katarzyna Howard, której wyłączną przewiną było to, że pokochała rówieśnika, a nie mężczyznę posuniętego w latach dość, by być jej ojcem, i pokiereszowanego tak, że można powiedzieć, iż gnił od pasa w dół. Zarazem tenże Henryk VIII Tudor nazywany jest wielkim władcą, najwspanialszym władcą, jakiego miała Anglia w całej swojej historii. Czy to nie lekcja, byśmy nie chcieli królów? Że lud powinien być wolny? Że tyran pozostanie tyranem, nawet jeśli pod koroną pokazuje urodziwą twarz? Wiele rozmyślam o spuściźnie Boleynów, która znaczyła wszystko dla lady Rochford. Tak, Jane Boleyn w końcu została dziedziczką. Odziedziczyła w spadku po szwagierce, po mężu ich śmierć. Jej spuścizną, podobnie jak spuścizną małej Katarzyny Howard, była śmierć na szafocie, pierwej doświadczona przez nich. Mnie też przypadła w udziale część spuścizny Boleynów — ten zameczek w hrabstwie Kent, obecnie moja ulubiona siedziba. Zatem to koniec. Przywdzieję żałobną czerń po królu, a potem wezmę udział w koronacji młodego księcia, chłopca, którego niegdyś pokochałam i który teraz ma rozpocząć panowanie w Anglii. Jestem tym, kim sobie obiecałam być, tym, kim chciałam się stać przy założeniu, że uda mi się uniknąć Henrykowego topora. Przyrzekłam sobie, że przeżyję życie po swojemu, kierując się własnymi zasadami, że odegram w świecie rolę jako samoistna niewiasta — i ni mniej, ni więcej to uczyniłam. Wszakże dopiero teraz stałam się w pełni wolna — od niego i od ciągłego strachu.

Jeżeli kiedyś nocą rozlegnie się pukanie do moich drzwi, nie zerwę się w popłochu z sercem walącym jak młot, z myślą, że szczęście mnie opuściło i że jednak wysłał po mnie swych ludzi. Jeżeli pod mój dach zawita nieznajomy, nie pomyślę, że to szpieg. Jeżeli ktoś zapyta mnie o wieści z dworu królewskiego, nie zacznę podejrzewać pułapki. Wezmę sobie kota, nie obawiając się, że okrzykną mnie czarownicą i że przyjdzie mi za to słono zapłacić. Będę tańczyć do upadłego, nie obawiając się, że nazwą mnie rozpustnicą i zaczną wytykać palcami. Będę się udawać na konne przejażdżki i jeździć tam, gdzie chcę. Będę wolna jak ptak, jak białozór. Będę żyć swoim życiem i czerpać z tego radość. Będę wolną niewiastą. To niemała rzecz dla niewiasty: być wolną.

Od autorki Anna Kliwijska i Katarzyna Howard to dwie żony Henryka VIII, o których wiemy najmniej, choć jak często bywa w takich wypadkach, wydaje nam się, że dobrze je znamy. W niniejszej beletryzowanej wersji ich życia starałam się pójść na przekór utrwalonej przez kronikarzy opinii, że pierwsza była brzydka jak noc, a druga głupia jak but, i pochylić się nad egzystencją i charakterem tych dwu młodych kobiet, przez krótki czas pierwszych dam Anglii i kolejnych żon mężczyzny znajdującego się na skraju szaleństwa. Kluczowe fakty dotyczące obu postaci przedstawiają się tak jak w mojej powieści. Nie udało mi się dotrzeć do wielu źródeł traktujących o dzieciństwie Anny Kliwijskiej, ale uznałam, że niedyspozycja jej ojca i dominacja brata dają do myślenia w świetle jej późniejszej decyzji o pozostaniu w Anglii. Jej uroda i urok były swego czasu powszechnie znane, zresztą uchwycił je na portrecie mistrz Holbein. W moim przekonaniu właśnie niefortunne spotkanie w Rochesterze sprawiło, że Henryk ją odtrącił wskutek dogłębnie zranionej męskiej próżności. Spisek mający na celu dowiedzenie jej zdrady bądź ewentualnie parania się magią jest dobrze udokumentowany w piśmiennictwie, szczególnie w pracach historyczki Rethy Warnicke, i ma tyle wspólnego z prawdą co inne dowody wiążące się z jej małżeństwem poddane dochodzeniu w epoce. Lata dziecinne Katarzyny Howard są lepiej opisane, aczkolwiek głównie w materiałach dowodowych spreparowanych przeciwko niej w późniejszym okresie jej życia. W swojej powieści postanowiłam się przyjrzeć znanym faktom w świetle postawionej hipotezy, że Katarzyna w bardzo młodym wieku znalazła się na dworze królewskim zaludnionym przez osoby znacznie od niej starsze i mądrzejsze. Ocalały list do Tomasza Culpeppera wskazuje, moim zdaniem, na niezwykle silne uczucie młodziutkiej dziewczyny. Postać Jane Boleyn przedstawiona na tych kartach ma najwięcej wspólnego z rzeczywistością — mało który historyk i pisarz zdecydowałby się na powołanie do życia takiego potwora w ludzkiej skórze. Lady Rochford naprawdę złożyła zeznania obciążające jej męża i szwagierkę, co doprowadziło do śmierci obojga i czego nie można wytłumaczyć inaczej niż chorobliwą zazdrością i pragnieniem zachowania swego dziedzictwa. Faktycznie była przy łożu śmierci Joanny Seymour i zeznawała na niekorzyść Anny Kliwijskiej, tak jak to opisuję. Zarówno zebrane przeciwko niej dowody, jak i jej własna spowiedź jasno wskazują, że zachęcała Katarzynę Howard do cudzołóstwa, doskonale zdając sobie sprawę z konsekwencji grożących młodej królowej. Jednakże sugestia, że czyniła to, by królowa zaszła w ciążę, jest już moim wymysłem. Również tylko sugeruję, że

Jane Boleyn pozorowała szaleństwo, by uniknąć śmierci na szafocie, albowiem i w niniejszej powieści, i we wcześniejszej pt. „Kochanice króla” pokazałam (mam nadzieję, że skutecznie), iż nigdy nie była w pełni zdrowa psychicznie. Na mojej stronie internetowej philippagregory.com można znaleźć drzewo genealogiczne wraz z dodatkowymi informacjami na temat procesu powstawania tej książki. Poniższe prace okazały się niezwykle przydatne podczas moich badań: Baldwin Smith Lacey, A Tudor Tragedy, The Life and Times of Catherine Howard, Jonathan Cape, 1961. Bindoff S. T., Pélican, History of England: Tudor England, Penguin, 1993. Bruce Marie Louise, Anne Boleyn, Collins, 1972. Cressy David, Birth, Marriage and Death: Ritual religions and the Life-cycle in Tudor and Stuart England, OUP, 1977. Darby H. C, A New Historical Geography of England before 1600, CUP, 1976. Denny Joanna, Katherine Howard, A Tudor Conspiracy, Portrait, 2005. Elton G. R., England under the Tudors, Methuen, 1955. Fletcher Anthony, Tudor Rebellions, Longman, 1968. Guy John, Tudor England, OUP, 1988. Haynes Alan, Sex in Elizabethan England, Sutton, 1997. Hutchinson Robert, The Last Days of Henry VIII, Weidenfeld and Nicolson, 2005 (wyd. pol.: Ostatnie lata Henryka VIII: spiski i zdrady na dworze tyrana, przeł. Jan Hensel, Wydawnictwo Amber, 2005). Lindsey Karen, Divorced, Beheaded, Survived, A Feminist Reinterpretation of the Wives of Henry VIII, Perseus Publishing, 1995. Loades David, The Tudor Court, Batsford, 1986. Loades David, Henry VIII and His Queens, Sutton, 2000. Mackie J. D., Oxford History of England, The Earlier Tudors, OUP, 1952. Mumby Frank Arthur, The Youth of Henry VIII, Constable and Co., 1913. Plowden Alison, The House of Tudor, Weidenfeld and Nicolson, 1976. Plowden Alison, Tudor Women: Queens and Commoners, Sutton, 1998. Randell Keith, Henry VIII and the Reformation in England, Hodder, 1993. Robinson John Martin, The Dukes of Norfolk, OUP, 1982. Routh C. R. N., Who’s Who in Tudor’s England, Shepheard-Walwyn, 1990. Scarisbrick J. J., Yale English Monarchs: Henry VIII, YUP, 1997. Starkey David, Henry VIII: A European Court in England, Collins and Brown, 1991. Starkey David, The Reign of Henry VIII: Personalities and Politics, G. Philip, 1985. Starkey David, Six Wives: The Queens of Henry VIII, Vintage, 2003 (wyd. pol.: Królowe: sześć żon Henryka VIII, przel. J. Szczepański, Rebis, 2004). Tillyard E. M. W., The Elizabethan World Picture, Pimlico, 1943.

Turner Robert, Elizabethan Magic, Element, 1989. Warnicke Retha M., The Marrying of Anne of Cleves, CUP, 2000. Warnicke Retha M., The Rise and Fall of Anne Boleyn, CUP, 1991. Weir Alison, Henry VIII, King and Court, Pimlico, 2002. Weir Alison, The Six Wives of Henry VIII, Pimlico, 1997. Youings Joyce, Penguin Social History of Britain, Penguin, 1991.

Spis treści Jane Boleyn Blickling Hall, Norfolk, lipiec 1539 roku Anna Kliwijska Düren, księstwo Kliwii, lipiec 1539 roku Katarzyna Howard Norfolk House, Lambeth, lipiec 1539 roku Jane Blickling Hall, Norfolk, listopad 1539 roku Anna Kliwia, listopad 1539 roku Katarzyna Norfolk House, Lambeth, listopad 1539 roku Jane Pałac Greenwich, grudzień 1539 roku Katarzyna Norfolk House, Lambeth, grudzień 1539 roku Anna Calais, grudzień 1539 roku Jane Calais, grudzień 1539 roku Katarzyna Norfolk House, Lambeth, grudzień 1539 roku Anna Calais, grudzień 1539 roku Jane Rochester, grudzień 1539 roku Katarzyna Rochester, 31 grudnia 1539 roku Jane Rochester, 31 grudnia 1539 roku Katarzyna Rochester, 31 grudnia 1539 roku Jane Rochester, 31 grudnia 1539 roku Anna Na trakcie do Dartford, 1 stycznia 1540 roku Katarzyna Dartford, 2 stycznia 1540 roku

Anna Blackheath, 3 stycznia 1540 roku Katarzyna Pałac w Greenwich, 3 stycznia 1540 roku Jane Pałac Greenwich, 3 stycznia 1540 roku Anna Pałac Greenwich, 3 stycznia 1540 roku Katarzyna Pałac Greenwich, 6 stycznia 1540 roku Anna Pałac Greenwich 6 stycznia 1540 roku Jane Pałac Greenwich, 6 stycznia 1540 roku Anna Pałac Greenwich, 6 stycznia 1540 roku Katarzyna Pałac Greenwich, 7 stycznia 1540 roku Jane Pałac Whitehall, styczeń 1540 roku Anna Pałac Whitehall, styczeń 1540 roku Katarzyna Pałac Whitehall, styczeń 1540 roku Anna Pałac Whitehall, 11 stycznia 1540 roku Jane Pałac Whitehall, luty 1540 roku Katarzyna Pałac Whitehall, luty 1540 roku Anna Hampton Court, marzec 1540 roku Jane Hampton Court, marzec 1540 roku Katarzyna Hampton Court, marzec 1540 roku Anna Hampton Court, marzec 1540 roku Jane Hampton Court, marzec 1540 roku Katarzyna

Hampton Court, marzec 1540 roku Anna Hampton Court, marzec 1540 roku Katarzyna Hampton Court, marzec 1540 roku Jane Hampton Court, marzec 1540 roku Katarzyna Pałac westminsterski, kwiecień 1540 roku Anna Pałac westminsterski, kwiecień 1540 roku Jane Pałac westminsterski, maj 1540 roku Anna Pałac westminsterski, czerwiec 1540 roku Jane Pałac westminsterski, czerwiec 1540 roku Katarzyna Norfolk House, Lambeth, czerwiec 1540 roku Anna Pałac westminsterski, 10 czerwca 1540 roku Jane Pałac westminsterski, 24 czerwca 1540 roku Anna Pałac w Richmondzie, lipiec 1540 roku Jane Pałac westminsterski, 7 lipca 1540 roku Anna Pałac w Richmondzie, 8 lipca 1540 roku Jane Pałac w Richmondzie, 8 lipca 1540 roku Katarzyna Norfolk House, Lambeth, 9 lipca 1540 roku Anna Pałac w Richmondzie, 12 lipca 1540 roku Katarzyna Norfolk House, Lambeth, 12 lipca 1540 roku Anna Pałac w Richmondzie, 13 lipca 1540 roku Królowa Katarzyna Pałac w Oatlands, 28 lipca 1540 roku

Jane Pałac w Oatlands, 30 lipca 1540 roku Anna Pałac w Richmondzie, 6 sierpnia 1540 roku Katarzyna Hampton Court, sierpień 1540 roku Jane Zamek w Windsorze, październik 1540 roku Katarzyna Hampton Court, październik 1540 roku Anna Pałac w Richmondzie, październik 1540 roku Jane Hampton Court, październik 1540 roku Katarzyna Hampton Court, październik 1540 roku Jane Hampton Court, październik 1540 roku Anna Pałac w Richmondzie, listopad 1540 roku Jane Hampton Court, Boże Narodzenie 1540 roku Katarzyna Hampton Court, Boże Narodzenie 1540 roku Jane Hampton Court, Boże Narodzenie 1540 roku Anna Hampton Court, Boże Narodzenie 1540 roku Jane Hampton Court, Nowy Rok 1541 Anna Pałac w Richmondzie, luty 1541 roku Katarzyna Hampton Court, marzec 1541 roku Jane Hampton Court, marzec 1541 roku Katarzyna Hampton Court, marzec 1541 roku Anna Pałac w Richmondzie, marzec 1541 roku Jane

Hampton Court, kwiecień 1541 roku Katarzyna Hampton Court, kwiecień 1541 roku Jane Hampton Court, kwiecień 1541 Anna Pałac w Richmondzie, kwiecień 1541 roku Jane Hampton Court, kwiecień 1541 roku Katarzyna Hampton Court, kwiecień 1541 roku Anna Pałac w Richmondzie, maj 1541 roku Jane Hampton Court, czerwiec 1541 roku Anna Pałac w Richmondzie, czerwiec 1541 roku Jane Hampton Court, lipiec 1541 roku Katarzyna Zamek w Lincolnie, sierpień 1541 roku Jane Zamek Pontefract, sierpień 1541 roku Anna Pałac w Richmondzie, wrzesień 1541 roku Katarzyna King’s Manor, York, wrzesień 1541 roku Jane Ampthill, październik 1541 roku Anna Pałac w Richmondzie, listopad 1541 roku Katarzyna Hampton Court, listopad 1541 roku Jane Hampton Court, listopad 1541 roku Anna Pałac w Richmondzie, listopad 1541 roku Katarzyna Syon House, listopad 1541 roku Jane Tower w Londynie, listopad 1541 roku

Anna Pałac w Richmondzie, grudzień 1541 roku Katarzyna Syon House, Boże Narodzenie 1541 roku Jane Tower w Londynie, styczeń 1542 roku Anna Pałac w Richmondzie, luty 1542 roku Jane Tower w Londynie, luty 1542 roku Katarzyna Syon House, luty 1542 roku Jane Tower w Londynie, 13 lutego 1542 roku Pięć lat później Anna Kliwijska Zamek w Hever, styczeń 1547 roku Od autorki