Falconer Colin Harem tom 1 i 2

Colin Falconer Harem TOM I

Wiele zdarzeń stanowiących tło powieści można znaleźć w historii Ottomanów z tego okresu. Jednakże nigdy nie będzie wiadomo, co zrodziło tak dużo przemocy i namiętności za nabijanymi żelaznymi ćwiekami wrotami Wysokiej Porty. Pod tym względem zatem jest to beletrystyka. Tylko dawno zmarli mogliby nam powiedzieć, ile jest w tym prawdy. Fragment wiersza na końcu książki pochodzi z faktycznego dzieła Sulejmana. Dla Anny Powell i Bila Masseya

PROLOG

Topkapi Saraya, Stambuł, 1990 Niegdyś obito by człowiekowi podeszwy stóp do żywego, jeśliby poważył się podnieść głos nad szept na tym dworze śród platanów i kasztanowców, w świętym przybytku Zastępcy Allacha na Ziemi, Pana Panów Tego Świata, Posiadacza Głów Poddanych, Króla Wierzących i Niewierzących, Cesarza Wschodu i Zachodu, Schronienia Wszystkich Ludzi na Całym Świecie, Cienia Wszechmogącego Rozdzielającego Spokój na Ziemi. Niegdyś tylko szept lokai i wezyrów niepokoił pasące się jelenie i paradujące pawie, podczas gdy o sprawach imperium obejmującego siedem cudów świata mówiono w posępnym tonie. Niegdyś była cisza. Teraz autobusy Mercedes turkoczą przez Wysoką Portę, mijają śpiący kościół Świętej Ireny i fontannę, w której bostandżi - baszi ((tur.) bostanci - basi - dosłownie: naczelny ogrodnik, tu: naczelny kat pałacowy (przyp. tłum.).) zmywał krew z miecza po każdej egzekucji. Teraz przewodnicy w okularach Rayban wiodą przez tłum w Ortakapi siwowłosych emerytowanych dyrektorów z Frankfurtu, Chicago i Osaki z aparatami Canon wiszącymi na szyjach oraz ich żony chichoczące niczym uczennice. Przewodnicy nawet nie wspominają o umieszczonych w ścianach wysoko nad głowami niszach, w których niegdyś spoczywały głowy wezyrów sułtana. Za Ortakapi, kilka metrów od gmachu Divanu ((tur.) Rada Państwa (przyp. tłum.).), na kamiennej ścianie widnieje napis: „Harem". Cztery starsze panie z Ohio pozują pod nim, podczas gdy jeden z ich mężów nastawia Minoltę. - Nie opieraj się o ścianę, Doris - cedzi - nie wiem, czy wytrzyma ten nacisk.

Wielkie czarne drzwi otwierają się i wycieczka zostaje wprowadzona do środka, do ciemnego, chłodnego, brukowanego wnętrza. Młody Turek w rozpiętej koszuli i nie wyprasowanych spodniach staje z boku i zwraca się do nich ponad szumem i trzaskiem aparatów, trochę tylko zniekształcając angielski swoim seplenieniem. - Harem znaczy „zakazany" - tłumaczy im - zakazany dla mężczyzn. Niegdyś sam sułtan był jedynym mężczyzną prawdziwym mężczyzną, który mógł przejść przez tę bramę, a każda kobieta, która tutaj weszła, mogła już nigdy nie wyjść. Niegdyś panowała tutaj cisza. Nie zakłócała jej wrzawa wojny i inwazji, lecz śmiech. Śmiech kobiety. Ale najpierw była cisza.

CZĘŚĆ PIERWSZA PAJĘCZYNA

1. W ciszy, zakłócanej tylko rytmem deszczu, wielbłądy i mężczyźni mozolnie maszerowali przez błoto. Nawet nozdrza zwierząt jucznych wykrzywiały się od zaduchu chorych ludzi i kiepskiej sanitacji, ale najbardziej od smrodu fosy. Fosa wokół fortecy miała sześćdziesiąt stóp głębokości i sto czterdzieści stóp szerokości. W niektórych miejscach była niemal wypełniona wzdętymi ciałami zabitych. Fetor rozkładających się trupów wnikał wszędzie - w ubrania, włosy i skórę. Smród był gryzący nawet w jedwabnym sanktuarium namiotu sułtana, pomimo płonących kadzideł i perfumowanych chusteczek, które zebrani tam dowódcy trzymali przy nosach. Młody człowiek siedzący okrakiem na tronie ze skorupy żółwia i macicy perłowej wyglądał jak pantera gotowa do skoku. Zaciskał ze złości zęby, słuchając mamrotanych hołdów drugiego wezyra. Jego smukłe palce artysty zwijały się i rozwijały jak szpony, a twarz pod jedwabnym turbanem była blada z wściekłości. - Ilu ludzi twojego sułtana straciłeś dzisiaj? - syknął, mówiąc o sobie jak gdyby był jakąś inną osobą. Zawsze tak robił w obecności osób trzecich. Twarz drugiego wezyra była czarna od zakrzepłej krwi wskutek cięcia miecza przez czoło. Zaschnięta i zeskorupiała krew pobłyskiwała w czarnej brodzie niczym tysiąc małych rubinów. Pół tuzina razy tego dnia prowadził natarcie do wyłomu w murach pod wieżami św. Michała i św. Jana, podczas gdy posiwiali starzy weterani Krzyża kładli jego „azabów" mieczami i strzałami z łuków. Kobiety i dzieci wyrywały kamienie brukowe z ulic i ciskały je z wałów obronnych na głowy atakujących. Widział nawet jednego z ich bladych księży, jak pomagał na murach przy wylewaniu wrzącej smoły z kadzi. Niektórzy z jego ludzi rzucili się do

ucieczki w chwili załamania. Mustafa ciął ich mieczem, po czym poderwał swych żołnierzy do ponownego wysiłku. Teraz, po raz pierwszy tego dnia, był wystraszony. - Ilu ludzi? - powtórzył młody człowiek na tronie. Mustafa odważył się podnieść nieco głowę, by spojrzeć w oczy sułtana. Och, wielki Boże! - Dwadzieścia tysięcy, panie - szepnął. - Dwadzieścia tysięcy! - sułtan zerwał się na nogi, a wszyscy obecni w pomieszczeniu, z wyjątkiem jednego, cofnęli się o krok. W długiej ciszy, która nastąpiła, kilku dowódców sądziło, że dosłyszeli, jak Mustafa próbuje przełknąć ślinę. Gdy sułtan Sulejman przemówił ponownie, jego głos był cichy i świszczący. Jak charkot w gardle umierającego, pomyślał Mustafa. - Ty popierałeś tę wyprawę. Przez trzy stulecia niewierni urągali Osmanom z tej fortecy. Nawet Fatih i mój ojciec Selim nie zdołali ich usunąć. Ale ty powiedziałeś swojemu sułtanowi, że tym razem będzie inaczej! Mustafa milczał. Wiedział, że nie może być usprawiedliwienia dla klęski. Poza tym nie był pewien, czy jego ludzie jeszcze raz pójdą za nim na mury. Jedwab szat Sulejmana migotał w świetle lamp olejnych, gdy jego ciało trzęsło się z wściekłości. Dłonie miał zaciśnięte w pięść przy bokach. W kącikach ust pojawiła mu się piana. - Następne dwadzieścia tysięcy ludzi twojego sułtana leży w błocie u stóp tej przeklętej skały, reszta cierpi na zarazę, a mury wciąż stoją! Nadchodzi zima, nawet teraz burze kipią na horyzoncie, gotowe rozbić flotę i zamrozić resztę armii twojego sułtana. Ale jeśli Sulejman zawróci teraz, to po to, by wlec flagę Osmanów, flagę islamu, po błocie! Ty przywiodłeś swego sułtana na Rodos. Co chcesz, by teraz uczynił? Mustafa milczał.

- Ty to doradziłeś! - wrzasnął sułtan i dźgnął drugiego wezyra palcem niczym żelaznym kolcem. Odwrócił się do ponurej i złowrogiej postaci bostandżiego, który czekał w cieniu. Zrobił szybki gest rękami, przywołujący głuchoniemego, i ryknął: - Ściąć go! Murzyn podszedł i rzucił Mustafę na kolana jednym mistrzowskim ruchem lewej nogi i ramienia. Mięśnie pleców napięły mu się, gdy uniósł swój killicz ((tur.) kilic zakrzywiony miecz turecki (przyp. tłum.).) do ciosu. Stary Piri Pasza, wielki wezyr, ruszył się pierwszy. Postąpił naprzód, unosząc obie ręce w błagalnym geście, chwilowo odwracając uwagę bostandżiego. Ostrze killicza błyszczało w świetle lamp olejnych. - Wielki panie, proszę! Oszczędź go! Może popełnił błąd, ale walczył jak lew pod murami! Widziałem... - Cisza! - wrzasnął Sulejman, i teraz ślinę miał już na brodzie. - Jeśli według ciebie jest taki godny, możesz dołączyć do niego w raju! Jak gdyby niewidzialna dłoń omiotła sierpem wnętrze namiotu. Piri Pasza! Starzec, wezyr, który przeżył Selima Srogiego i był nauczycielem Sulejmana w dzieciństwie. Ten sam Piri Pasza, który odradzał atak na Rodos. Generałowie i doradcy zebrani przed młodym sułtanem padli na twarz i każdy z nich jęczał o wyrozumiałość. Tylko Ibrahim, sokolnik, odważył się podejść do władcy. - Mój panie - szepnął, biorąc Sulejmana za rękę. Ukląkł i ucałował rubin na serdecznym palcu jego prawej dłoni. Sulejman właśnie zamierzał dać trzecie zlecenie bostandżiemu, gdy rozpoznał młodego człowieka u swoich stóp. - Ibrahim! - Wielki panie, jest inny sposób.

Zdawało się, że Sulejman zaraz uwolni się od młodzieńca, który wciąż trzymał rękę władcy w swoich dłoniach. Jednak powiedział tylko: - Mów zatem. - Historia uczy nas, że Grecy oblegali Troję przez czternaście lat z powodu kobiety. Czy zatem Turek, gnębiony piractwem i napaściami z tej skały przez ponad trzy wieki, nie wytrzyma jednej zimy oblężenia? Bostandżi poruszył się. Killicz zaczynał mu ciążyć. - Co radzisz, Ibrahimie? - Powiadają, że kiedy jeden z rzymskich cezarów najeżdżał wyspę, palił swą flotę na plaży. Wielki panie, może gdybyś zbudował pałac na tym wzgórzu, dobrze widoczną z zamku, obrońcy wiedzieliby, że nie ustąpimy, aż zdobędziemy fortecę. To zgniotłoby ich ducha. A jeśli nasi żołnierze również dowiedzieliby się o twoim przekonaniu, to dodałoby im serca. Sulejman westchnął i usiadł z powrotem na wielkim tronie. Palcem wskazującym wodził po jednym z turkusów umieszczonych w pobliżu poręczy. - A co z nimi? - zapytał, ruchem głowy wskazując dwóch mężczyzn wciąż klęczących, z głowami pochylonymi pod killiczem. Spojrzał na starego Piri Paszę i skrzywił się. Jak mógł pomyśleć o czymś takim? - Dzisiaj już za dużo przelano tureckiej krwi - powiedział Ibrahim. Ale z ciebie dyplomata! - pomyślał Sulejman. Niemal niedostrzegalny ruch głową i bostandżi zniknął z powrotem w cieniu. - W porządku - obwieścił Sulejman. - Sułtan pozostaje.

2. Eski Saraya (Stary Pałac), Stambuł Jastrząb szybował wysoko nad miastem, jego ząbkowane lotki reagowały na każdy prąd i zawirowanie. Wisiał dwieście stóp ponad wielkimi nadmorskimi murami Stambułu i jego nędznymi brukowanymi ulicami, gdzie beznodzy żebracy błagali o jałmużnę, a muchy unosiły się czarnymi chmurami nad skórkami melonów. Leciał nawet ponad strzelistymi kopułami i minaretami meczetów, które przybierały teraz, o zachodzie słońca, różowoszary odcień. Swym złotym, nieruchomym okiem obserwował młodą kobietę na tarasie Eski Saraya. Rzucała się w oczy, stojąc samotnie na murach pałacu. Nawet wśród trzystu kobiet w haremie wyróżniała się dwoma związanymi atłasową wstążką warkoczami, które sięgały jej do połowy pleców. Jej włosy były koloru ognia, błyszczącej żółci, złota i czerwieni migoczących w świetle słońca, jak gdyby miały zaraz zaiskrzyć się płomieniem. Te włosy zaskakująco kontrastowały z jej zielonymi oczami i bladą tatarską cerą. Była wysoka i szczupła, wciąż sprawiająca wrażenie bardzo młodej dziewczyny. Zwróciła twarz na północny wschód, poza odległe wzgórza Rumelii, ku miejscu daleko za fioletowym horyzontem. Widziała je, choć było poza zasięgiem wzroku. Było to miejsce, gdzie sucha trawa sięgała w lecie tak wysoko, że niemal dotykała popręgu jeźdźca, miejsce, gdzie słone bagna błyszczały w świetle księżyca, gdzie jeździec mógł jechać trzy dni i noce i nie spotkać drugiej żywej duszy. Kiedy myślała o tym, jej usta rozchyliły się nieco i wydała cichy okrzyk, który przestraszył słowika zamkniętego, tak jak ona, w wykwintnej klatce pod okapem tarasu. - Mogłabym spędzić całe życie zamknięta tutaj - szepnęła do ptaszka. - Trzymają mnie dla urody i pieśni, jednak

pewnego dnia moja młodość uschnie i przeminie, jak kwiat włożony między karty książki. Ale znajdę wyjście z tego miejsca. Oczywiście, istniało naprawdę tylko jedno wyjście. Tymczasem on był wciąż na Rodos, gdzie podobno budował nową willę na górze Filermus, z widokiem na fortecę. A ona należała do niego, jak jej powiedziano. Był jej właścicielem, ale nawet go nie widziała na oczy, choć była już w tym ciemnym, lecz ładnym więzieniu niemal dwa sezony. Powiedzieli, że on i tak nie patrzy na żadną z tych kobiet. Jego faworytą była Gulbehar, Czarnogórka, ta, którą nazywali Różą Wiosny. Ignorował inne konkubiny, chociaż posiadał trzysta najpiękniejszych kobiet z imperium rozciągającym się od Babilonu do Belgradu. Każda została wybrana specjalnie dla niego. Ale musiał być jakiś sposób. Nie zamierzała spędzać dni bezczynnie, marząc o cudzie, który by ją sprowadził do jego łoża. Obudzi samego diabła i rozpali wszystkie ognie piekielne pod tym pałacem, ale znajdzie jakiś sposób, by zająć miejsce Czarnogórki i wydostać się stąd. Pożałują, że kiedykolwiek wpuścili tę wiedźmę do swojej klatki z ptaszkami. Do tego czasu poczeka. Więc niech on przyjdzie. Ona poczeka. Był dzień zwany przez chrześcijan świętem Bożego Narodzenia, kiedy Sulejman wjechał do miasta wewnątrz zwalonych tu i ówdzie murów fortecy, która była wymarzonym łupem jego ojca, a nawet pradziadka Fatiha Zdobywcy. W wieku dwudziestu ośmiu lat osiągnął już to, o czym oni tylko marzyli. Usunął cierń z boku Imperium Osmanów, wyrwał Rodos z rąk rycerzy świętego Jana.

- Powiadają, że kiedyś stał tu Kolos. Teraz jest jeszcze jeden. Sulejman odwrócił się w siodle. To Ibrahim uśmiechał się szeroko, a jego arabski ogier stawał dęba i ciskał łbem, jak gdyby przesiąknął przez siodło zapalczywością swego właściciela. - To twoja mądra rada zwyciężyła - powiedział po prostu Sulejman. - Jest Boże Narodzenie! Czy myślisz, że będą świętowali na placu Świętego Piotra? Sulejman spojrzał na drugą stronę placu ku grupie brodatych rycerzy modlących się na kolanach przed swoją siedzibą. Nad drzwiami, wyryty w kamieniu, widniał ich herb. Wszyscy mieli blizny. Jeden miał świeżą różową szramę w poprzek twarzy i skórę rozmazaną jak błoto wokół miejsca, gdzie było jego oko. Inny miał przesiąknięty krwią bandaż na ręku bez dłoni. Mamrotali razem swe modlitwy, nie zwracając uwagi na brzęk zbroi i stali, na zapach koni, kiedy janczarowie i osobista ochrona sułtana - solacy ((tur.) solak - leworęczny (przyp. tłum.).) - przemaszerowali obok nich. Ignorowali działo strzelające na wiwat za bramą i powiewające dokoła zielono - białe sztandary. To nie oni się poddali. To mieszczanie Rodos poprosili pierwsi o rozejm. - Nie ma czego świętować - powiedział Sulejman. Ibrahim podjechał bliżej i ściszył głos do szeptu. - Mój panie, zdumiewasz mnie. Odniosłeś największe zwycięstwo dla Domu Osmanów od czasu, kiedy Fatih wziął Konstantynopol. Czy się nie radujesz? - Ci ludzie walczyli dzielnie, Ibrahimie. Nie ma we mnie żądzy krwi. Naszym obowiązkiem wobec islamu jest zdobywać. Nie musimy się tym rozkoszować. Ibrahim próbował nie okazywać zniecierpliwienia, ale Sulejman czytał w jego myślach, i pozwolił sobie na skąpy uśmieszek.

- Bawię cię, panie? - Zawsze mnie bawisz, Ibrahimie. Wiesz o tym. Ibrahim spojrzał na szeregi żołnierzy z długimi wąsami, w białych pióropuszach i z arkebuzami przewieszonymi przez ramiona. Przypominali mu wściekłe psy na smyczy. - Czy pozwolisz, by janczarowie mieli swój dzień? - Nie, Ibrahimie, dałem słowo. Nie tym razem. - Oni walczą tylko o łupy, które im dasz. Są jak psy żywiące się odpadkami. Wiesz, co się dzieje z głodnym psem. - Będą musieli się jeszcze trochę przegłodzić. Nie będzie tutaj żadnego rabowania. - Groziła nam tu sromotna klęska. Jesteś wyjątkowo litościwy, panie. Po tonie Ibrahima Sulejman poznał, że ten wcale tak nie myśli. Sądził, że władca zapomniał o ostatnich czterech miesiącach. Nie pozwoliłby żadnemu innemu człowiekowi ważyć się przemówić do niego w ten sposób. Ale Ibrahim, cóż... Poza tym Ibrahim się mylił. On nie zapomniał. Jak mógłby ktoś zapomnieć fetor krwi, lekko słodki, mdlący odór trupów gnijących w błocie czy wrzaski ludzi umierających w rowach, leżących w stosach niczym żywopłoty. Jak mógłby zapomnieć widok niegdyś dumnej armii umierającej powoli od zarazy w błocie i marznącym deszczu? Ale w końcu wola boska zwyciężyła. - Więc co teraz, panie? - zapytał Ibrahim. Sulejman pomyślał o Eski Saraya i swojej faworycie, Gulbehar. Tam znajdzie spokój. Tam kojący dotyk kobiety pomagał mężczyźnie zapomnieć o takich koszmarach. Być może pomogłaby mu zapomnieć również o tym straszliwym momencie, kiedy odkrył w sobie swego ojca. Gdyby nie Ibrahim, kazałby ściąć pierwszego i drugiego wezyra naraz. Nawet Selim nigdy tego nie zrobił.

Był wstrząśnięty tym odkryciem bestii we własnej duszy. Naznaczyło go to bardziej niż rzeź, która wywołała bestię z jego mrocznych głębi. Nigdy nie podejrzewał, że drzemie w nim taka furia, taki duch zacięcie nieprzejednany. Bez Ibrahima spuściłby go z wodzy. Bez Ibrahima bestia może go jeszcze zniszczyć. Zadrżał. - Jedźmy do domu - powiedział.

3. Eski Saraya Kiedy przywożono nową niewolnicę do haremu, natychmiast rozpoczynała naukę języka dworu Osmanów i Koranu. Przydzielano ją także jednej ze strażniczek haremu na szkolenie w określonych obowiązkach. Hurrem oddano kiai jedwabnej komnaty, mistrzyni szat, zgorzkniałej Czerkiesce o cerze przypominającej wyprawioną skórę, kobiecie, która żyła wciąż wspomnieniami jednej bezowocnej nocy z sułtanem Bajazytem, dziadkiem Sulejmana. Teraz spędzała resztę życia wśród sztuk brokatów, adamaszków i atłasów, taft i aksamitów, haftowanych szat, koszul i woalek w różnych stadiach wykończenia, poukładanych w stosy na stołach dokoła. Jej nastrój pogarszał się z każdym dniem. Hurrem nie narzekała na swoje położenie, a raczej postanowiła znaleźć w nim jak najwięcej korzyści. Miała zręczne palce i dobre oko. Jej chusteczki wywołały pomruk aprobaty u sułtan valide, matki sułtana, mającej wielką władzę w haremie. Toteż nuciła sobie pod nosem podczas pracy, haftując na kwadracie atłasu Diba - najlepszego atłasu na świecie, ze Stambułu, jak jej powiedziała kiaja - złotą i srebrną nitką misterny wzór liści i kwiatów. Pochłonięta pracą podśpiewywała cicho piosenkę, której nauczyła się od ojca, tatarską piosenkę o stepach i północnym wietrze. Nie usłyszała, jak kiaja weszła do pokoju, ale poczuła kłujące uderzenie w ucho. Podskoczyła w szoku i upuściła srebrną igłę na podłogę. Zerwała się na nogi, gotowa do oddania ciosu, lecz oczy kiai zabłysły złowrogo. - No, dalej! Uderz mnie, ty mała, bezczelna wydro! Każę kapi adze poddać cię bastonadzie!

Hurrem zaczerwieniła się z furii po korzonki włosów, ale opuściła rękę. - Tutaj się nie śpiewa, mała, bezczelna wydro. Mówiłam ci już przedtem. To jest harem. Tu jest zawsze cisza. - Ja lubię śpiewać. - Nieważne, co ty lubisz. Tego chce Wielki Pan. - Przecież nawet go tu nie ma. Mogłybyśmy odpalić armatę na korytarzu i nic by o tym nie wiedział. - Ty mała, zuchwała wydro! - kiaja uderzyła ją ponownie, ale tym razem Hurrem była na to przygotowana i nie krzyknęła. Przyjęła cios i potrząsnęła głową jak szczeniak otrząsający się z kropelek wody. Wykrzywiła usta w kpiącym uśmiechu, chociaż otwarta dłoń kiai pozostawiła na jej policzku różowy ślad. - Takie jest prawo! - krzyknęła na nią kiaja. Hurrem pochyliła się bliżej ku niej i szepnęła: - Nie drzyj się. Sułtan może usłyszeć! On nienawidzi hałasu! Kiaja odwróciła się od niej i podniosła chusteczkę, którą Hurrem haftowała. Obejrzała ją dokładnie krytycznym okiem, szukając uchybienia. Nie znalazłszy go, upuściła ją z powrotem na ławę z wyćwiczonym grymasem odrazy. - Bierz się dalej do roboty! Hurrem pracowała razem z żydowską dziewczyną o kruczych włosach, którą kupiono od handlarzy niewolników w Aleksandrii. Kiaja nazwała ją „mięsem targowym", a jej imię brzmiało Mejlissa. Miała ona długie nogi, cienkie przeguby i szybkie, nerwowe ruchy wróbla. Kątem oka Hurrem widziała ją pochyloną nad jedwabną poszewką poduszki, którą haftowała, próbując stać się niewidzialną. Ale stanowiła zbyt kuszący cel w obecnym nastroju kiai.

- Pokaż to - warknęła kiaja i wyrwała kawałek jedwabiu z rąk Mejlissy. Jej usta wykrzywiły się złością. - Popatrz na to! Najlepszy brokat z Bursy, a ty go zmarnowałaś! Zręcznie spoliczkowała młodszą dziewczynę z obu stron. - O czym ty myślisz? Popatrz na te szwy! Dziecko by to lepiej zrobiło! Mejlissa skłoniła głowę i milczała. Kiaja cisnęła materiał na podłogę i uderzyła dziewczynę jeszcze raz. - Spruj te wszystkie szwy i zacznij od nowa! Nie spodziewaj się kolacji, dopóki nie skończysz. Słyszałaś? Odwróciła się i wyszła z pokoju. - Gruby, stary wypierdek wielbłąda! - powiedziała Hurrem, odrzucając w tył grzywę płomiennych włosów. Usiadła na ławie i zaczęła śpiewać ponownie, głośniej niż przedtem. - Cisza jest prawem! Co za bzdura! Usłyszała cichy, stłumiony dźwięk za plecami i odwróciła się. Mejlissa chlipała z głową opartą na ramionach, a jej chude ciało wstrząsane było bezmiarem rozpaczy. - Mejlissa, co się stało? Mejlissa... nie przejmuj się nią! To wiedźma! Widziałam więcej inteligencji wydalanej z końskiego zadu. Ale Mejlissa tylko potrząsnęła głową i jej łkania stały się cięższe. Wpijała długie palce w szorstką ławę, szurając paznokciami po drewnie. - Mejlissa? Hurrem wstała, próbując pohamować niecierpliwość. Doprawdy! Czy ona nigdy nie dostała po twarzy? Usiadła na ławie obok Mejlissy i położyła jej dłoń na ramieniu, prostując ją. - Przestań! - To nie chodzi o nią... - Więc o co?... Mejlissa? Co się stało?

Nagle Hurrem zobaczyła to wyraźnie w wielkich brązowych oczach dziewczyny. Zrozumiała, że to nie wina kiai. To był strach: nagi, wielkooki i desperacki. Łaskawe nieba, co ona zrobiła? - Mejlissa? Mejlissa badawczo przyglądała się jej twarzy, przerażenie szło w zawody z gwałtowną potrzebą zwierzenia, zaufania. - W porządku - Hurrem usłyszała własne słowa - możesz mi powiedzieć. - Zabiją mnie - szepnęła Mejlissa. - Nikt nie chce cię zabić. Chyba że chcą nas zanudzić na śmierć szyciem... - Nie rozumiesz. - Oczywiście, że nie. Nic mi jeszcze nie powiedziałaś. Mejlissa chwyciła połę swego kaftana, gniotąc materiał w twardą brązową kulkę. - Jestem w ciąży - szepnęła. Z początku Hurrem sądziła, że się przesłyszała. - Co? - Jestem w ciąży. Wiem o tym. Nie miałam krwawienia. Hurrem chciała się roześmiać w głos. W ciąży! W tym damskim więzieniu! A myślała, że ta mała Żydówka jest głupia! Jak ona tego, u licha, dokonała? - Pomyliłaś się. Mejlissa przestała już płakać. - To nie pomyłka. - Jak? Mejlissa spojrzała przez ramię. Hurrem widziała jabłko Adama podskakujące w gardle śniadej dziewczyny. W mrocznym pokoju białka jej oczu świeciły jak wielkie perły. - Kapi aga. Kapi aga! Kapitan straży, naczelny biały eunuch! Hurrem otworzyła usta ze zdumienia. Chociaż kierował on strażą

haremu, nigdy nie powinien znajdować się sam z żadną z dziewcząt, jako że nie był rzezańcem - kompletnym eunuchem - jak Murzyni. Podobno większość białych eunuchów była tylko częściowo wykastrowana, ich jądra zostały podwiązane lub zgniecione, jak u młodych baranków. Czy to możliwe? ... On powinien być eunuchem. - Oczywiście, że jest eunuchem! Czy myślisz, że mogłabym pierdolić pełnego mężczyznę? Tutaj? Hurrem była zaszokowana. Nie tylko tym słowem pruderyjna mała Mejlissa! - ale tym, jak w umyśle Mejlissy ich role były odwrócone. Ona myślała, że to Hurrem jest głupia. No oczywiście, samotnik zawsze myśli, że jest sprytniejszy od reszty, pomyślała Hurrem. Jakże była naiwna! Podczas kiedy ona wciąż zmagała się z nowym językiem, sądząc, że jest lepsza ze swym wykształceniem i wychowaniem, te chłopskie córki już wykombinowały, jak przemycać ogórki i mieć stosunki. Przynajmniej nie jestem w ciąży, pomyślała Hurrem. - Ale jeśli jest eunuchem... - Powiadają, że czasami mężczyzna... może się zregenerować. Nawet czarnych eunuchów muszą sprawdzać co roku, żeby się upewnić, czy im nic nie odrasta. - Co za nonsens! Kiedy się wałaszy konia, to on pozostaje wałachem. - Ale biali eunuchowie, wiesz... oni nie są rzezańcami ich rzeczy nie są odcięte jak u czarnych. Przez chwilę siedziały cicho. Mejlissa była teraz spokojniejsza, rozmowa jej pomogła. Hurrem nadal wpatrywała się w nią przerażona. W ciąży! - Ale jak? Mejlissa spojrzała znowu w stronę drzwi i kontynuowała cichym szeptem.

- Przy północnym końcu pałacu jest dziedziniec, otoczony wysokimi murami i ocieniony platanami. W ścianie są drzwi, zawsze zamknięte i nigdy nie ma strażnika. - Co tam robiłaś? - Uczyłam się Koranu, tak jak kazali. Hurrem niemal się uśmiechnęła. Może to wola Boga! - Mów dalej. - Musiał mnie zobaczyć. Może z północnej wieży. Usłyszałam klucz w zamku. Miałam uciekać, ale... Hurrem przekrzywiła głowę, czekając na to „ale", jednak Mejlissa tylko wzruszyła ramionami. - Powiedział, że jestem najpiękniejszą kobietą w haremie. Obiecał, że pomoże mi zwrócić na siebie uwagę sułtana. - Ile razy to się zdarzyło? - Pięć, może sześć razy. - Sześć razy! Wiesz, co by z tobą zrobili, gdyby cię złapali? - Złapali mnie przecież - powiedziała Mejlissa - czyż nie? Hurrem milczała. Zastanawiała się, co by zrobiła, gdyby to ona siedziała w ocienionym ogrodzie, czytając Koran. Pewnie to samo. Wszystko, nawet śmiertelne niebezpieczeństwo, było lepsze niż dusząca nuda w tym mrocznym pałacu. A codzienne łaźnie parowe i masaże, które kazali brać, budziły coś w głębi niej. Całe to próżniactwo i rozpieszczanie działało jak afrodyzjak. Brakowało jednak mężczyzny, który by załagodził ból. - Jak było? - zapytała Hurrem. - Co za różnica, jak było? - syknęła Mejlissa. - Zabiją mnie. Czy wiesz, co robią z dziewczyną z haremu, która zajdzie w ciążę, nie śpiąc z sułtanem? Pakują do worka i wrzucają do Bosforu! - Pomogę ci - Hurrem usłyszała swój głos. - Jak możesz mi pomóc? Co mogłabyś zrobić?

- Zobaczysz. Pomogę ci. Przekonasz się!

4. Eski Saraya Komnata wyglądała tak, jak ją pamiętał. Po raz pierwszy od momentu, kiedy tryumfalnie wjechał do Stambułu trzy dni wcześniej, Sulejman poczuł, że wrócił do domu. Rzucił się na kanapę. Ciskając precz swój jedwabny turban odrzucił na bok swoje drugie ja, sułtana Osmanów, człowieka, który z dnia na dzień stawał mu się bardziej obcy. Powiódł dłonią po swej gładkiej, ogolonej głowie do pojedynczego kosmyka włosów na szczycie czaszki. Od kiedy odziedziczył tron po ojcu trzy lata temu, miał wrażenie, że obserwuje świat z zaciemnionego pokoju i ogląda siebie jak aktora w teatrze cieni. Nawet w dziennikach pisał o sobie w trzeciej osobie. Westchnął i zgarbił się. Mówiono, że wielki wezyr „dźwiga brzemię". Ale wielki wezyr był tylko żonglerem, mistrzem pochlebstwa, dyplomacji i dwulicowości. To sułtan naprawdę dźwigał brzemię, brzemię islamu i potrzeb sześciu milionów Turków. Ten ciężar pozostanie z nim teraz aż do śmierci. Ale tutaj, w ciszy haremu, było wytchnienie. Tutaj perfumowane drewno paliło się na wysokim miedzianym kominku, ogień migotał jak odbicie fontanny na ścianach wyłożonych płytkami. Tutaj tlące się srebrne kadzidła zwisały z sufitu, odganiając na jakiś czas obrzydliwy zapach krwi, który utkwił mu w pamięci z Rodos. Tutaj nie było wezyrów, generałów, protokołów ani odpowiedzialności. Tutaj była Gulbehar. Sulejman usłyszał szelest materiału, kiedy weszła przez zasłonę z różowego adamaszku w odległym końcu pokoju. Spojrzał na nią, odczuwając mieszaninę ulgi, przyjemności i pożądania. Jej długie, jasne włosy były zebrane w jeden warkocz na plecach i światło ognia rysowało kształt jej twarzy w odcieniach ochry i różu. Miała na sobie koszulę - gomlek - z

niemal przezroczystego jedwabiu w kolorze błękitnego nieba, a dwa diamentowe guziki błyszczały i tańczyły na jej ciele, kiedy szła. Jak słońce na tafli wody - pomyślał. Jej kamizelka była z grubego niebieskiego brokatu z Bursy, a długie pantalony opadały wodospadem białego jedwabiu do kostek. We włosach tkwiły perły. Gulbehar, Róża Wiosny - pomyślał. Jak dobrze cię nazwali. Upadła na kolana i dotknęła czołem dywanu. - Sela'am, Panie Mego Życia, Sułtanie Sułtanów, Panie Świata, Królu Królów. Skinął na nią niecierpliwie. Ile razy jej mówił, że nie ma potrzeby? Ale zawsze witała go w ten sposób, trzymając się formuły. W tej chwili nie chciał, żeby mu przypominano, kim jest. Był mężczyzną powracającym do domu, to wystarczy. - Chodź tutaj. Niemal przebiegła ostatnie kilka kroków i przytuliła twarz do jego szyi. Poczuł wilgoć jej łez i zapach suszonego jaśminu we włosach. - Kiedy minarety były białe i nadal nie wracałeś, myślałam, że może już nigdy nie przyjedziesz. Tak się boję bez ciebie. Jest tyle szeptów. Odsunęła się od niego i spojrzała mu w twarz po raz pierwszy. - Nic ci się nie stało? - Żadnych blizn, które będzie widać - powiedział Sulejman i z jakiegoś powodu pomyślał o Piri Paszy i o tym, jak rozkazał zgładzić swego nauczyciela z lat chłopięcych. Gdyby nie było tam Ibrahima? ... Może jednak był tyranem, jak jego ojciec. - Jak się ma Mustafa? - Śpi. Tęsknił za tobą - dodała. - Często mówi o tobie. Już mnie prawie nie pamięta - pomyślał Sulejman. - Pokaż mi go.

Gulbehar wzięła go za rękę i poprowadziła przez apartament do sypialni księcia. Świeca paliła się w długim złotym świeczniku w jednym rogu łoża, obsługiwana przez lokaja w turbanie. Drugi lokaj stał w cieniu w drugim rogu łoża. Jeśli chłopiec obróci się we śnie, jedna świeca zostanie zgaszona, a zapalona druga, tak by światło nigdy nie padało mu bezpośrednio na twarz. Sulejman pochylił się nad chłopcem. Mustafa miał jasne włosy jak matka i tę samą przystojną, pogodną twarz. Był wysoki jak na dziewięć lat i równie wprawnie rzucał oszczepem, jak uczył się Koranu i matematyki. Następny sułtan Osmanów, pomyślał Sulejman. Ciesz się młodością, póki możesz. Uderzyła go znowu ironia posiadania syna, który tak mało go przypominał, a jeszcze mniej Turka, choć zostanie tureckim władcą pewnego dnia. Ale żona każdego sułtana była niewolnicą i chrześcijanką, gdyż Koran stanowił, żaden muzułmanin nie mógł być sprzedany w niewolę. Wobec tego każdy sułtan był synem niewolnicy, synem chrześcijanki, jednak przez Boga wybranym Obrońcą Wielkiej Wiary. Boska pajęczyna była zaiste wielka. - Dobrze się czuje? - spytał Sulejman. - Rośnie z każdym dniem. Chce być taki jak ojciec. Sulejman uśmiechnął się w ciemności. Gulbehar, jak łatwo cię przejrzeć! Już zabiegasz o łaskę dla Mustafy. To straszne, jak wszyscy synowie Osmanów uczą się tak bardzo lękać swoich ojców. Jednak nie bez powodu. Dotknął czubkami palców czoła Mustafy. Chłopiec otworzył usta we śnie. Znów wyglądał jak małe dziecko. - Bądź błogosławiony, mój synu - szepnął Sulejman. Mustafa zamruczał przez sen i odwrócił się na drugi bok. Sulejman spojrzał na Gulbehar. Jej sylwetka rysowała się na tle płomienia świecy. Pożądanie było jak fizyczny ból,

głęboko w dołku. Chciał ją wziąć teraz, wlać w nią swoje nasienie, jak powódź, jak rzeka, a potem łkać na jej piersi jak niemowlę. Ale to nie byłoby właściwe. - Powinniśmy teraz zjeść - powiedział. Gulbehar osobiście przyniosła jedzenie, malutkie kwadraciki z jagnięcia gotowane w aromatycznych ziołach, kawałki kurczaka pieczone na wolnym ogniu, oberżyny faszerowane ryżem. Potem były figi w kwaśnej śmietanie i szerbet ((tur.) serbet - napój z rozcieńczonych, słodzonych soków owocowych (przyp. tłum.).) z zimnej złotej czary. Milczący lokaje napełniali ich puchary i miski. - Co się mówi w haremie? - zapytał Sulejman. Zawsze lubił słuchać plotek, które po części były barometrem jego siły jako sułtana. - Mówią o tobie jako o wielkim bohaterze - powiedziała Gulbehar, a on mógł zauważyć, że część glorii przyjęła na siebie. - Gdy nadeszła wieść o zdobyciu Rodos, powiedzieli, że historia zapamięta cię jako następnego Fatiha, wielkiego Zdobywcę, że twoim przeznaczeniem jest być największym ze wszystkich sułtanów. - Cena była wysoka. - Nasza armia wkrótce znów urośnie w siłę. Co ona wie o armiach? - pomyślał gorzko Sulejman. Spróbował jeszcze raz. - To była straszliwa bitwa. Gdyby to się nadawało dla uszu kobiety, mógłbym ci opowiedzieć takie rzeczy... Skończył jeść i zanurzył palce w srebrnej misie. Natychmiast u jego boku pojawił się lokaj, by je wytrzeć. - Nie powinieneś już więcej o tym myśleć. - W dzień to jest łatwe. Ale w nocy, w ciemności, trudno nie pamiętać. Czekał, ale Gulbehar nie zachęcała go dalej. Jak jej mogę powiedzieć? - myślał.

Muszę komuś opowiedzieć. A może to jest jeszcze jedno z tych brzemion, które muszę dźwigać sam. - Podniósł wzrok na Gulbehar i uśmiechnął się. - Taka śliczna. To wspaniałe, że Bóg stworzył coś takiego, jak niebieskie oczy. Pozwolił swemu spojrzeniu powędrować w dół, ku cieniowi jej piersi pod jedwabną koszulą Zdawało się że czuje ciepło jej ciała z drugiej strony stołu. Pod każdym innym względem był jednak tak daleki od niej. - Kiedy ciebie nie było - powiedziała Gulbehar wyciągałam twoje wiersze i czytałam. Wtedy czułam się bliżej ciebie. Po tak długim czasie obcowania tylko z twardymi przedmiotami, poręczą złotego tronu, rękojeścią miecza, skórzanymi wodzami konia, cudownie było znowu dotknąć czegoś miękkiego. Sulejman był tego spragniony. Jego dłonie wpijały się w ciało Gulbehar, gniotąc jej piersi, jak gdyby chciał je wziąć sobie jako prywatny skarb. Dopiero kiedy pisnęła z bólu, opamiętał się i cofnął rękę. Miękkość jej brzucha i ud! Rozłożył jej nogi, poczuł, jak obejmuje nimi jego biodra i zamknął oczy z rozkoszy. Chciał ją wypełnić, zatracić się w miękkości, w cieple. Odgonił obraz marznącego deszczu, ramienia w kolczudze sterczącego jak szpon z błota, wieży świętego Michała wynurzającej się z ciemnych chmur. Czy to zapach krwi, czy zapach porażki przyniósł ten strach, który nadal go przepełniał? Gulbehar szeptała mu do ucha swoje słodkie czary, a on wepchnął się w nią, i w tym długim, nagłym ruchu poczuł, jak jego ciało się pręży, ogarnia go gorąca, słodka rozkosz, a gorycz i strach wypływają się z niego. Jak powódź, jak rzeka. Kiedy skończył, wyobraził sobie, że muszą leżeć w kałuży jego nasienia. Obrazy przewalały się w jego mózgu, przeszłe i przyszłe. Gulbehar z następnym synem, śmierdząca fosa na

Rodos, miecz kata migoczący jak diament nad głową Piri Paszy, twarz śpiącego Mustafy nagle zmieniająca się w jego własną, a potem w twarz jego ojca, potwora z brodą we krwi, pożerającego własne dzieci. Jęknął głośno i upadł na bok, a Gulbehar szeptała mu kojące słowa do ucha. Jej noga i ramię objęły go i poczuł zachwycające lepkie ciepło na własnym udzie. Potem nic. Kiedy się znów obudził, była tylko cisza haremu, ciemność nocy i niewolnicy niemowy na stanowiskach u stóp łoża. Pojedyncza świeca płonęła w ciemnościach. Gulbehar leżała śpiąc obok niego, niemal bez ruchu, cicha we śnie jak zawsze. Otworzył oczy i rozejrzał się po pokoju. Jego wzrok padł na ciemne, zacienione nisze w ścianach, gdzie Gulbehar przechowywała rękopisy jego poezji. To jest mój harem - powiedział sobie - moje schronienie, zakazane dla wszystkich mężczyzn, z wyjątkiem mnie. Mam swoją ulubienicę, moją gozde, która śpi na moim ramieniu, a moje nasienie jest wciąż wilgotne wewnątrz niej. To są moje wiersze w tych ścianach dokoła, w każdym sekretna część mnie oprawiona w bogaty język perski, moje najbardziej osobiste myśli. Nawet jak na protokół haremu, utrzymywałem te komnaty niczym świątynię. Dlaczego więc czuję się nadal tak samotny?

5. Hurrem poczuła, że została uwiedziona, kiedy zaczęła wyczekiwać na hammam, poranną łaźnię. Na stepach kąpiel budziła niechęć, a nawet strach. Każdy wiedział, że mycie prowadziło do przeziębień, choroby i śmierci. Musieli się zmagać z zimą i wiatrem, niemożliwe były żadne luksusy i pobłażanie. Tutaj jednak upierano się, żeby dziewczęta kąpały się dwa razy dziennie i usuwały każdy włosek ze swych ciał. Z początku była przerażona, ale kiedy przekonała się, że nie choruje, pozostało jedynie zdegustowanie, nie tyle bezwstydnością, co próżniactwem. Nie pamiętała, kiedy zmieniła zdanie. Zdała sobie sprawę, że robi się miękka. Gdyby jej ojciec mógł ją teraz zobaczyć, niech piekło pochłonie jego barbarzyńską duszę! No, była nadal Tatarką. Przekonałyby się. W łaźni były trzy komnaty: kamekan to jest przebieralnia, sogukluk - ogrzewalnia oraz łaźnia parowa, czyli hararet. Hurrem szybko zdjęła ubranie i jedna z Murzynek - gediczli podała jej perfumowany ręcznik. Wsunęła na stopy palisandrowe naliny ((tur.) nalin - drewniaki (przyp. tłum.).) i weszła do sogukluku, czując ciepło pary na swej gęsiej skórce. Pośrodku pokoju znajdowała się ogromna marmurowa fontanna z wodą podgrzewaną w wielkim bojlerze pod spodem i szereg dziewcząt stało lub siedziało dokoła, nabierając wodę w wielkie miedziane misy i wylewając ją na swoje głowy. Hurrem dołączyła do nich. Rozglądała się wokoło, udając, że jest zajęta własną toaletą. Nigdy nie przestała się zdumiewać rozmaitością ciał. Zanim tutaj trafiła, nie zdawała sobie sprawy, że świat jest taki wielki i że istoty ludzkie mogą być tak różne. Włosy, sutki, cera, oczy. Takie bogactwo kształtów i kolorów. Były gediczli ze swoimi ciasno skręconymi czarnymi kędziorami i

mahoniowymi skórami, Greczynki o ciemnych oczach i włosach o tysiącu loków, złotowłose Czerkieski z niebieskimi oczami i różowymi pączkami sutek, Egipcjanki o długich, arystokratycznych profilach i sutkach koloru suszonej śliwki, dziewczęta perskie z włosami koloru nocy, a oczami ciemnymi i głębokimi jak studnie. I tyle kształtów! Zaczerpnęła kolejną misę wody i polewała się, udając, że nie patrzy, dyskretnie porównując się z innymi dziewczętami. Niektóre miały pełne, blade piersi z błękitnymi żyłkami, niczym karmiące matki - pomyślała Hurrem - tyle że ich brzuchy były szczupłe i płaskie. Były piersi w kształcie łez, niektóre ledwo rozwinięte. Wiele hurys haremu stanowiły młode dziewczęta, zaledwie dojrzałe, z twardymi, jędrnymi, okrągłymi piersiami, niemożliwie zwartymi i gładkimi. Hurrem spojrzała na swoje własne ciało, szczupłe i małe jak chłopca, i zastanawiała się, dlaczego wybrano ją do tego miejsca. " No, może nie jestem tak piękna jak niektóre z tych odalisek - powiedziała sobie, - ale mam złote włosy jak lis. I spryt do pary. Podniosła ręcznik i weszła do hararetu, stukając w marmur nalinami. To było jak scena z mlecznego piekła. Para paliła w płucach i czepiała się skóry niczym płonący welon. Hurrem czuła, jak pot wypływa jej na ciało tysiącem malutkich kropelek. Nagie sylwetki pojawiały się i niknęły we mgle niczym widma, a ciszę przerywało tylko stuknięcie drewnianego chodaka o marmur, brzęknięcie miedzianej miski lub plusk wody, kiedy dziewczyny wchodziły czy wychodziły z kąpieli. Światło przenikało w dół z okien w sklepionym suficie poprzez widmowe języki pary. Para i ściany z marmuru o

zielonych żyłkach zlewały się w jedno, jak gdyby wcale nie było ścian. Hurrem zsunęła się do jednego z ciepłych basenów i zamknęła oczy, ciesząc się dotykiem wody zmywającej pot i chlupiącej wokół jej ramion i piersi. Oparła głowę na marmurze, zaczerpnęła dłonią wody na twarz i przetarła oczy. Tak, to było wyborne uczucie, pomyślała. Zanim tu przybyłam, moje ciało było dostrojone tylko do przetrwania, do ruchów konia i siły potrzebnej przy pracy fizycznej. Teraz ci eunuchowie i kiaje obudzili we mnie coś więcej. Ale po co? Wszystkie te kobiety, z ich skórami zarumienionymi, miękkimi i szczypiącymi od pary i gorącej wody, z ciałami ugniatanymi i masowanymi do prężności przez gediczli, próżniacze i mruczące jak kociaki, wystrojone i kwitnące w jedwabiach i brokatach, nie mające mężczyzny, który by je docenił i zaspokoił. To wszystko była tajemnica. Drogocenna, mityczna, nieosiągalna pokusa. Hurrem poczuła poruszenie w wodzie i otworzyła oczy. Wysoka jasnowłosa kobieta siedziała na brzegu basenu tylko o krok od niej, a dwie odaliski polewały ją wodą i masowały mięśnie jej szyi i ramion. Dziewczyna opierała się na rękach, z głową odrzuconą do tyłu, jej długie jasne włosy niemal dotykały marmurowej posadzki. Była to poza bezczelnej pewności siebie i rozmarzonej dumy. Gulbehar! Hurrem poczuła, jak czerwienieją jej policzki. No, jeżeli jest jakaś tajemnica, to ona ją zna. Ogarnął ją mimowolny przypływ zazdrości i nienawiści, emocji wspólnych, jak sądziła, wszystkim innym kobietom w hammamie w tym momencie. Dlaczego ty? - pomyślała. Ze wszystkich tych kobiet, dlaczego tylko ty? Czy to ty jesteś taka czarująca? Czy to jego tak łatwo oczarować? Gulbehar poczuła jej wzrok i na moment uniosła głowę i otworzyła oczy. Zdawały się niemożliwie jasne w parnej mgle

hammamu, jak dwa szafiry oprawione w lód. Co to był za wyraz twarzy? Zakłopotanie? Ciekawość? Litość? Hurrem odwzajemniła jej spojrzenie przez chwilę, po czym odwróciła się i wyszła z basenu, wypinając swój tyłek chwilę dłużej, niż było to konieczne. Natychmiast pożałowała tego dziecinnego gestu. Ona nie potrzebuje się nade mną litować, pomyślała chwytając swój ręcznik. Prędzej bać się, ale nie litować. Zniknęła we mgle, rozbijając ciszę chodakami. Marmurowe kolumny i łuki prowadziły z hararetu do Teni kaplidża ((tur.) goni kaplica - dosł. nowe gorące źródło (przyp. tłum.). - drewniaki (przyp. tłum).), mniejszych bocznych pomieszczeń z podwyższonymi marmurowymi płytami, gdzie gediczli obsługiwały odaliski, masując ich ciała, dokładnie badając ich nogi i ramiona, łono, pochwę i odbytnicę, nawet nosy i uszy, by się upewnić, że nie pozostaje żaden ślad włosów. Hurrem dawno przestała się buntować przeciwko temu poniżeniu. Poddała się teraz badaniu bez szemrania. W końcu i tak by to zrobili. Czarna dziewczyna nazywała się Muomi. Była to posępna Murzynka z czarnymi, ciasno skręconymi włosami i wiecznie kwaśną miną. Inne dziewczęta mówiły o niej szeptem. Powiadały, że jest czarownicą i unikały jej, jak mogły. Miała duże kościste dłonie, którymi niemal odrywała ścięgna od stawów podczas masażu i wiele dziewcząt wychodziło po sesji z Muomi z twarzami mokrymi od łez. Hurrem lubiła jej masaże. Wytrącały ją z próżniactwa. Hurrem położyła się na brzuchu na chłodnym marmurze. - Spróbuj zrobić to porządnie - powiedziała. - Chcę, żeby tym razem bolało. - Bolało cię poprzednio. Myślałam, że się rozpłaczesz jak małe dziecko. - Dam ci dwa aspry, jeśli się rozpłaczę.

- Nie masz dwóch asprów. Muomi rozpoczęła masaż. Jej potężne dłonie gniotły mięśnie na szyi i ramionach Hurrem, aż ta myślała, że jej oczy wyjdą z orbit. Chciała sapnąć głośno, ale tylko westchnęła i czekała. - Mówią, że jesteś czarownicą. - Kto tak mówi? - Inne dziewczęta. - Inne dziewczęta! Przywożą je tutaj dla urody, a nie rozumu. - Czy jesteś czarownicą? Dłonie Muomi poruszały się wzdłuż kręgosłupa Hurrem. Zdawało się, że próbuje wcisnąć kostki pomiędzy każdą parę kości i rozdzielić je. Hurrem czuła, jak fontanny łez zalewają jej oczy i schowała twarz w ramionach, by je ukryć. - No więc jesteś? - powtórzyła pytanie. - Gdybym była czarownicą, już dawno bym się stąd wydostała. Muomi wcisnęła palce w pośladki Hurrem, jej kostki wyszukały staw biodrowy i Hurrem wpiła zęby w miękkie mięśnie swego przedramienia, żeby Muomi nie wiedziała, że ją boli. - Twoje mięśnie są twarde jak u chłopca - Muomi stwierdziła z niechęcią. - Trochę mocniej - powiedziała Hurrem. - Ledwo to czuję. Muomi zachichotała. - Tak? Hurrem załkała głośno. Kiedy weszła Mejlissa, zastała Hurrem leżącą na plecach, podczas gdy Muomi zabrała się do depilacji. Gediczli nałożyła pastę zrobioną z wapna i z wielką wprawą usuwała maleńkie włosy ostrym brzegiem muszli małża. Hurrem założyła ręce

pod głowę i przyglądała się jej. Piersi falowały jej drżąco w rytm oddychania. Policzki miała mokre. - Dobrze się czujesz? - Jestem winna tej wiedźmie dwa aspry - powiedziała Hurrem. - Za co? - Ona chce zostać bostandż - powiedziała Hurrem. - Od jutra będzie nowym naczelnym katem sułtana. Muomi rozchyliła jej nogi i skrupulatnie szukała włosów w jej kroczu. Mejlissa odwróciła się plecami do Murzynki. - Jaki to wszystko ma sens? - powiedziała. - Jedynie Muomi będzie się zawsze przejmować tym, czy się golimy czy nie. Sułtan nigdy! Hurrem uśmiechnęła się. - Musimy być gotowe. Nie możemy stracić jednej złotej szansy przez jeden złoty włos. Mejlissa przycupnęła na krawędzi marmurowej płyty i zniżyła głos do szeptu. Położyła dłoń na swoim szczupłym brązowym brzuchu. - Wkrótce będzie widać! Jak tylko to powiedziała, jej oczy wypełniły się łzami. Muomi raptownie podniosła głowę. - Co jej jest? - Przypomina sobie twój ostatni masaż pleców powiedziała Hurrem. Chwyciła Mejlissę za ramię, wpijając głęboko paznokcie w ciało, tak że dziewczyna skrzywiła się i spróbowała uwolnić. Hurrem jednak trzymała ją mocno. - Nie tutaj! - Co ja zrobię? - Nie martw się. Mam plan. - Co zamierzasz zrobić?

- Zobaczysz. Muomi też nam pomoże - powiedziała i uśmiechnęła się do nich obu. Dwie dziewczyny popatrzyły na nią zdumione, ale Hurrem zamknęła oczy i poddała się miękkiemu działaniu pary i muszli małża Muomi.

6. Przez dwa miesiące kapi aga zaznawał skrajnego przerażenia, przerywanego okresami pełnego napięcia oczekiwania i delirycznej rozkoszy. Obdarzony żywą wyobraźnią, był w stanie przewidzieć, co z nim zrobią, jeśli kiedykolwiek odkryją jego sekret. Ale teraz nie mógł się wycofać. Nawet gdyby wysłannik Boga wręczył mu gwarancję, podpisaną złotem przez Najwyższego, że zostanie złapany, wiedział, że i tak przyszedłby tu dzisiaj. Rozkosz seksualna - a była to piękna kobieta, w dodatku zakazana stanowiła tylko część sprawy. To było potwierdzenie męskości, którą uważał za utraconą, powtórne odkrycie potencji, niegdyś równocześnie nieodpartej i nieodwracalnej. Mógł znieść każdą śmierć, jeśli miał umierać jako mężczyzna. Przynajmniej tak sobie powiedział. W każdy czwartek po południu, na godzinę przed zmierzchem, ona przychodziła do ogrodu czytać Koran. Kapi aga przez cały tydzień oczekiwał w napięciu i niepewności na tę straszną, rozkoszną chwilę, kiedy mógł znowu przekręcić klucz w zardzewiałym zamku i wejść do ogrodu. Za każdym razem, gdy otwierał drzwi, nie był pewien, czy znajdzie ją, czy własnych żołnierzy z obnażonymi, ostrymi jak brzytwa killiczami. Ogród stał się treścią każdego jego snu... i każdego koszmaru. Nawet jako dowódca straży pałacowej i opiekun dziewcząt nie mógł odwołać swych własnych psów w razie wpadki. Drzwi w żelaznej ramie otworzyły się ze zgrzytem - Boże miłosierny, to zabrzmiało jak wystrzał armatni w ciszy haremu! - i przeszedł na drugą stronę, zamykając je ponownie na klucz. Spojrzał w górę na północną wieżę. Można ich było zobaczyć tylko z komnat na samym szczycie - właśnie stamtąd sam zobaczył Mejlissę po raz pierwszy - a przed chwilą osobiście zamknął na klucz drzwi do tych dwóch pokoi.

Mimo to miał wrażenie, jakby obserwowali go teraz wszyscy członkowie Divanu, a bostandżi - baszi ostrzył haki, które rozerwą go na kawałki. Ogród był ocieniony wysokimi kamiennymi murami, po obu stronach ścieżek ciągnęły się szeregi kolumn z białego marmuru z Paros, a z góry zwieszały się gałęzie platanów, cyprysów i wierzb. Tutaj zawsze był zmierzch, choć ponad drzewami widać było słońce błyszczące na minaretach meczetu w haremie, nadające im różowy blask w swej wędrówce w dół nieboskłonu ku zakurzonemu miastu. Kapi aga rozejrzał się w poszukiwaniu znajomej postaci Mejlissy, pochylonej nad Koranem na marmurowej ławeczce pod kolumnami lub siedzącej pod gałęziami wierzby, ale nie było jej ani śladu. Wypatrywał jakiegoś ruchu w cieniu. Jedynym dźwiękiem był smutny śpiew samotnego słowika w gałęziach nad jego głową. Kapi aga poczuł mieszaninę rozczarowania i paniki. Dlaczego jej tutaj nie ma? - Ona dzisiaj nie przyjdzie. Głos dobiegł go z tyłu. Odwrócił się gwałtownie z przerażeniem, instynktownie dobywając killicza ze skórzanej pochwy. Dziewczyna skrzyżowała ramiona i śmiała się z niego. Była to dziewczyna z haremu, oczywiście, ale jej nie rozpoznał. Dlaczego miałby ją poznać? Było ich tak wiele. Była wysoka i szczupła, z płomienistymi włosami i zielonymi oczami. Miała na sobie żółty bawełniany kaftan ze złotym bolerkiem z brokatu i małą zieloną czapeczkę na głowie. Przy chwościku czapeczki błyszczała pojedyncza perła. Po jej odzieniu ocenił, że nie była w haremie długo i nie awansowała wysoko. Trząsł się. Jego ręce, kolana, całe ciało drżało. O wielki Boże!

- Kim jesteś? - Mejlissa dzisiaj nie przyjdzie. - Gdzie ona jest? - Tutaj, w haremie. Tu, gdzie jest bezpieczna od atencji mężczyzn. - Z czego się śmiejesz? - Jesteś blady jak twój turban. Co się stało? Nie jestem jednym z janczarów sułtana. Nie mam też miecza. Czego się boisz? Jestem tylko szwaczką. Patrz, jestem bezbronna. Nie mam nawet swojej igły. Kapi aga spróbował wziąć się w garść. - Do kogo ty mówisz? Każę cię poddać bastonadzie... Zrobił krok do przodu i chwycił ją za ramię, przysuwając ostrze miecza blisko jej twarzy, by ją nastraszyć. Hurrem jednak uśmiechnęła się do niego. Westchnął, gwałtownie czując, jak jej ręka zamyka się na jego kroczu. - Mejlissa powiada, że one nadal działają. Jestem tylko niewinną szwaczką, ale sądziłam, że nie powinny. - O czym ty mówisz? - Mejlissa będzie miała dziecko. Kapi aga cofnął się o krok, jak gdyby właśnie mu powiedziała, że ma dżumę. Obserwowała, jak jego twarz zaskakująco się zmienia. Policzki przybrały brudnoszary kolor, jak u trupa. Miecz wysunął mu się z dłoni i z łoskotem upadł na marmur. Idiota! - pomyślała. Ściągnie tu straże. Czy nie umie panować nad sobą? Przez chwilę sądziła, że rzuci się do ucieczki. - To... niemożliwe - wyjąkał. - Tak myślała. Wyobrażam sobie, że i ty tak myślałeś. - Kim ty jesteś? Czego chcesz? - Jestem przyjaciółką Mejlissy. Spojrzała na killicz leżący na marmurze.

- Podnieś go - powiedziała tylko po to, by sprawdzić swoją przewagę. Schylił się, by wykonać polecenie. - Czego chcesz? - powtórzył. - Chcę ci pomóc. - Już sobie przypomniałem - powiedział. - Jesteś tą rosyjską dziewczyną. Kupiliśmy cię od Tatarów. Obserwowała go z rozbawieniem. Każde pytanie, każda kalkulacja byłyby czytelne na jego twarzy jak strona z Koranu. - Kto jeszcze wie? - zapytał w końcu. - Tak łatwo byłoby wrzucić nas obie do Bosforu w środku nocy i mieć sprawę z głowy. Tak sobie pomyślałeś, prawda? Dlatego powiedziałyśmy jeszcze jednej osobie. Komuś, czyjego imienia nigdy nie poznasz. Skrzywił się z niesmakiem, rozczarowany, że kolejna droga ucieczki zamknęła się przed nim. - Znam cię. To ciebie kiaja nazywa małą, bezczelną wydrą. - Nie bez powodu. - Widzę to. - Schował miecz z rezygnacją. - Więc chcesz mi pomóc? - Może nie potrzebujesz mojej pomocy. Może ożenisz się z nią i razem wychowacie dzieci. - Nie kpij ze mnie! - syknął. - Myślałam, że się ucieszysz, gdy ci powiem, że przynajmniej jedno z nich jest sprawne. Ruszył w jej stronę ze złością, lecz pohamował się. - Skąd mogę wiedzieć, że to prawda? - Nie możesz. Pewnie nie zdobędziesz pewności, aż będzie za późno. Pewnej nocy valide przyjdzie do ciebie z rozkazem wyprawienia Mejlissy na wody Bosforu i da ci dwa worki. Jeden dla niej, drugi dla ciebie. Kapi aga zmarszczył czoło.

- Czego chcesz? - Zlikwiduję ten problem dla ciebie. Całkowicie. - Zlikwidujesz? - Całkowicie. - Co masz na myśli? - Znam sposób pozbycia się tego problemu. W zamian za to ty zrobisz coś, co leży w twojej mocy, a czego ja zrobić nie mogę. - Lepsze stanowisko? W osobistej świcie valide? Stroje? Pieniądze? - Dziwię się, że tak nisko cenisz swoje życie. Kapi aga spojrzał niecierpliwie na okna północnej wieży, jak gdyby spodziewał się zobaczyć tam samego sułtana patrzącego w dół na niego. Słońce było teraz nisko na niebie i minarety przybrały kolor krwi. - Więc co? - Chcę, żebyś mnie wprowadził do łoża sułtana. - To niemożliwe! - Nie, to możliwe. Podobnie jak jest możliwe, że gdy sułtan dowie się, co zrobiłeś, każe cię powiesić na haku, aż sczerniejesz na słońcu. Znasz karę. Kapi aga zachwiał się, jak gdyby uderzyła go w twarz. Jego oczy były białe i szeroko otwarte ze zdumienia. - Sułtan sypia tylko z Gulbehar, wiesz o tym! To, o co prosisz, nie jest w mojej mocy! Po raz pierwszy leniwy, kpiący uśmieszek zniknął z ust Hurrem. - Życzę ci przyjemnej śmierci. Z pewnością bostandżi ma dość wyobraźni, by dać ci wiele czasu na delektowanie się nią - powiedziała odchodząc. Cienie pełzły po ogrodzie, a skamieniały ze strachu kapi aga stał obserwując, jak się zbliżają.

7. Harem wywodził się z czasów, kiedy Turcy osmańscy byli jedynie wędrownymi rabusiami żyjącymi na dzikich równinach Anatolii i Azerbejdżanu. Idea haremu została zapożyczona od Persów jako wygoda dla wojowników oddalonych od plemienia na dłuższy czas. Kiedy Osmanowie zarzucili wędrowny tryb życia, zakładając stolicę najpierw w Bursie, potem w Konstantynopolu - teraz zwanym Stambułem - harem stał się instytucją samą w sobie, ze sztywną hierarchią, własnym protokołem i zarządem. Harem zarządzany był nie przez sułtana, ale przez matkę sułtana - sultan valide - i jego prawa dotyczyły sułtana tak samo jak każdej z dziewcząt. Matka sułtana rządziła tą odizolowaną społecznością eunuchów i dziewic z pomocą kapi agi, naczelnego białego eunucha, który był jednocześnie kapitanem straży i pośrednikiem pomiędzy matką a samym sułtanem. Nowej dziewczynie przybywającej do haremu przydzielano obowiązki w którymś z licznych oddziałów, u mistrzyni szat, u naczelnego kucharza lub przy innych pracach. Mogła awansować w hierarchii na znaczącą pozycję w administracji haremu dzięki własnym zasługom, ale jedynym sposobem uzyskania prawdziwej władzy było stać się gozde - „w oku" - czyli wpaść w oko samemu sułtanowi. Jeżeli rzeczywiście wziął ją do swego łoża, stawała się ikbal i otrzymywała apartament oraz własne fundusze. Mogła spędzić tylko jedną noc z Panem Życia albo sto. To wszystko nie miało znaczenia, jeżeli nie urodziła mu syna - i nie stała się jedną z jego kadin. Mogły być co najwyżej cztery kadiny, które znajdowały się o włos od prawdziwej władzy, wiedząc, że pewnego dnia jedna z nich musi stać się matką następnego sułtana Osmanów.

Sulejman zerwał z tą tradycją. Blisko trzydziestoletni sułtan nadal miał tylko jedną kadin, Gulbehar, i tylko jednego syna. Tak znakomita dynastia jak Osmanowie wisiała zatem na cienkim włosku i matka Sulejmana nieustannie trapiła się tym niedopatrzeniem ze strony syna. Hafiza, matka sułtana, była Gruzinką z długimi, błyszczącymi, czarnymi włosami. Wyglądała imponująco i statecznie, siedząc dworsko w wielkim, rozbrzmiewającym echem podziemiu z błyszczącego onyksu i żyłkowanego marmuru, które stanowiło jej pokój audiencyjny. Mglisty żółty strumień światła wpadał z ukosa przez szklaną kopułę i odbijał się, błyszcząc w macicy perłowej i granacie, z których wykonany był motyw kwiatowy w jej włosach. Wyglądała majestatycznie, z wyjątkiem twarzy o miękkich rysach i łagodnych szarych oczach babci. Miała ten rodzaj twarzy myślał kapi aga - który kusił do zwierzeń. To było niebezpieczne. - Chciałeś się ze mną zobaczyć? - zapytała go. Kapi aga oblizał wargi, czując się nagle przezroczysty jak babie lato. Ćwiczył swą przemowę długo w nocy, ale teraz nie pamiętał ani słowa i ogarnęła go nagła, czarna panika. - Korono Zawoalowanych Głów... - wymamrotał, zwracając się do niej jej formalnym tytułem. - Co się stało? Źle się czujesz? - Lekkie przeziębienie... - Może odwiedzisz aptekę? - Zrobię, jak wasza wysokość radzi. Wielki Boże, niech to się skończy! - Coś cię martwi? Skinął głową. Martwi go! Spędził większą część ranka, rozważając poderżnięcie własnego gardła. - Słyszałem słowa niepokoju wśród niektórych dziewcząt. Valide zmarszczyła brwi.

- Och! A cóż jest powodem tego... niepokoju? - Niektóre dziewczęta... stają się nieco... zazdrosne. - Dziewczęta z haremu zawsze są o coś zazdrosne. - To się robi trochę bardziej poważne. Valide nie spuszczała z niego oczu i kapi aga miał nieprzyjemne uczucie, że próbuje dojrzeć coś za jego oczami, jak obcy zaglądający do ciemnego pokoju. - Mów dalej - powiedziała w końcu. - Chodzi o Gulbehar. Wszyscy ją oczywiście kochają... - Z wyjątkiem mnie - powiedziała sucho valide. Właśnie na to liczyłem, pomyślał kapi aga. - ... ale niektóre dziewczęta uważają, że to nie w porządku, iż sułtan ignoruje wszystkie pozostałe w ten sposób. Niektóre stają się niemal nieposłuszne. - To jest właśnie twoja praca. I kislara agasi, oczywiście. Trzymać je w ryzach. - Gdybym tylko mógł im coś powiedzieć... dla dodania otuchy. Valide uśmiechnęła się, pukając się przybranym klejnotami palcem wskazującym w policzek. - A co byś chciał im powiedzieć? - Że może sułtan skorzysta z nich pewnego dnia? - Kto to może wiedzieć? Uśmiech starszej damy zniknął. Kapi aga dotknął tutaj czułej struny i wiedział o tym. Jeśli ktoś był naprawdę nieszczęśliwy z powodu wyjątkowego przywiązania Sulejmana do Gulbehar, to właśnie jego matka. - Wszystkie żywią nadzieję służenia Panu Życia. - Oczywiście! Ona sama była niegdyś niewolnicą, zanim Selim rzucił jej na ramię swoją chustkę. To było dawno temu, ale ona nie zapomniała. - Czy któreś z nich mogą się mierzyć z Gulbehar?

- Wszystkie tak myślą - powiedział kapi aga ze sztywnym uśmiechem. Normalnie pozwoliłby sobie na wiele takich małych żartów podczas audiencji. Tego ranka trudno mu było się zrelaksować. Valide spojrzała w bok, przez otwarte okno, ku błyszczącym kopułom haremu. Stukała palcami lewej dłoni o kciuk, jak gdyby coś przeliczała w głowie. - Porozmawiam z Panem Życia - powiedziała. - Dziękuję, że zwróciłeś moją uwagę na tę sprawę. Kapi aga chciał krzyknąć: „Czekaj, nie powiedziałem jeszcze wszystkiego!", ale zamiast tego skłonił się i począł cofać w stronę drzwi. - Jeszcze jedno. - Tak, wasza wysokość? - Czy masz na myśli jakąś szczególną dziewczynę? Kapi aga uśmiechnął się. - Tak, wasza wysokość. Valide skinęła głową. - Jak jej na imię? - Hurrem. Na imię jej Hurrem.

8. Koran stanowił: „Cnota leży u stóp matki". Ilekroć Sulejman przybywał do Eski Saraya, wymogiem zwyczaju i Allacha było, aby odwiedził najpierw swoją matkę. Sulejman zawsze lubił towarzystwo matki, więc ten akurat obowiązek nie ciążył mu zbyt mocno. Tego ranka wiatr wiał z południa, pierwszy ciepły oddech wiosny. Hafiza siedziała na kanapie na tarasie, w kaftanie z brokatu haftowanym w kwiaty. Ozdoba z pereł i granatów w jej włosach mieniła się w słońcu. Sulejman uśmiechnął się. Zdawała się cieszyć tymi bezużytecznymi świecidełkami bardziej niż prawdziwymi klejnotami. Była to ujmująca próżność. - Mamo. Sulejman ucałował jej rękę i uniósł ją do swego czoła. Usiadł na kanapie obok niej, nadal trzymając jej dłoń w swoich. Jedna z pokojówek pobiegła po szerbet i wodę różaną. - Dobrze się czujesz? - Odczuwam chłody, bardziej niż kiedyś. W moim wieku wypatruje się wiosny. - Nie jesteś taka stara. - Jestem babcią - powiedziała. - A przynajmniej mam jednego wnuka. To chyba to samo. Sulejman odrzucił głowę do tyłu i zaśmiał się. - Mamo, tak łatwo cię przejrzeć. - Smutno mi, że tak lekko traktujesz obawy starej kobiety. - Nie jesteś starą kobietą. Daleko ci do tego. Hafiza uwolniła rękę i sięgnęła po figę do miski owoców stojącej przed nią. - A co ze zdobywcą Rodos? - zagadnęła, a w jej głosie brzmiała niewątpliwa duma. - Divan nalega, byś znów gdzieś uderzył?

- Nie usłyszysz werbli wojennych w tym roku. Wszyscy moi generałowie jeszcze leczą rany po Rodos. Trochę potrwa, zanim będą gotowi znowu wysunąć szpony. - A co z tobą? Co za sens udawać przed nią? - pomyślał Sulejman. - Myśl o następnej kampanii przyprawia mnie o mdłości. - Każdy sułtan, który nie będzie niósł sztandaru Mahometa do walki, może nie pozostać długo sułtanem. Zadbają o to janczarowie. - Jedna rzecz, o której nie musisz mi przypominać, to mój obowiązek. O tym nigdy bym nie zapomniał. Na razie jednak mam dość wojny. Hafiza wybrała starannie kolejną figę, równie delikatnie szukając w myślach właściwych słów. - Obowiązki sułtana nie ograniczają się tylko do pola walki. Sulejman westchnął. Jej pierwsze słowa tego ranka powinny były go ostrzec. Znowu będą rozmawiać o Gulbehar. - Osmanowie mają dziedzica - powiedział. - A jeśli on zachoruje? Sułtan powinien mieć wielu synów. - Żeby mogli się pomordować wzajemnie po mojej śmierci? Sulejman pomyślał o ojcu Selimie, zwanym Yavuz, Srogi. Usunął on z tronu swego ojca, Bajazyta II, z poparciem janczarów, a potem zamordował dwóch braci i ośmiu kuzynów, żeby jego sułtanat był bezsporny. Chodziły nawet słuchy, że kazał otruć Bajazyta w drodze na wygnanie, aby koło historii nie obróciło się przeciwko niemu. Sam Sulejman nie zaznał chwili spokoju, dopóki wycieńczone i obolałe ciało Selima w końcu nie uległo rakowi żołądka w drodze do Adrianopola. - Masz obowiązek.

- Mam wiele obowiązków. - I nie powinieneś zaniedbywać żadnego z nich. Sulejman wpatrywał się w nią. Miała oczywiście rację. Przez całe życie była jego sumieniem. To ona, a nie Selim, nauczyła go, że obowiązek jest ponad wszystkim. Selim kochał władzę i rozlew krwi dla nich samych. - Z Gulbehar jestem szczęśliwy. - To i dobrze, ale nie mówimy teraz o szczęściu. Mówimy o dziedzicach linii Osmana. Sulejman odwrócił się i patrzył na panoramę minaretów i kopuł sterczących ponad gmatwaniną drewnianych domów uczepionych stoku wzgórza nad Złotym Rogiem. Osmanowie zaszli daleko ze swoich targanych wichrem namiotów na równinach Anatolii. Z jakiegoś powodu pamiętał ostatnie słowa ojca, zanim został wysłany do Manisy jako gubernator: - Jeśli Turek zejdzie z konia, by usiąść na dywanie, staje się niczym, niczym. Ale jego ojciec był barbarzyńcą. - W tym momencie Dom Osmana ma tylko dwa bijące serca - powiedziała Hafiza. - To nie wystarczy. - Co byś chciała, żebym zrobił? - Nie chcę, żebyś rezygnował ze swojej Gulbehar. To naturalne, że masz ulubienicę, w haremie jest wiele dziewcząt. Niektóre są całkiem ładne. - Więc mam być buhajem dla Domu Osmana? - Niedelikatnie powiedziane, zwłaszcza wobec starej kobiety, ale tak, to właśnie powinieneś robić. Może byłoby inaczej, gdyby Gulbehar dała ci więcej synów. Jest twoją kadin już dziewięć lat... - Ona mnie zadowala. - A inna kobieta nie może? - Jest mi dobrze z Gulbehar. - To nie tego powinieneś szukać u innych dziewcząt. Tylko syna.

Sulejman nagle wstał. Zauważył, że Fatima, jedna z pokojówek matki, spogląda na niego nieśmiało spod uczernionych rzęs. Poczuł falę zniecierpliwienia do niej i do siebie. Co mu dolega? Dlaczego tak trudno zrobić to, o co matka prosi? Może to jest mój mały bunt przeciwko temu brzemieniu - pomyślał - jedyny sposób, w jaki mogę okazać, że jestem inny od bestii, które były przede mną. Te kokietujące, spragnione kobiety sprawiały, że czuł się nędzny i poniżony. Dziewczyna dostrzegła złość w jego oczach i pochyliła twarz, zmieszana i zarumieniona. - Zrobię, jak prosisz - powiedział i ucałował rękę matki. Pokryję je wszystkie, jedną po drugiej, jeśli tego chcesz pomyślał gorzko. Zapełnię pałac kołyskami, a potem może zostawisz mnie w spokoju z Gulbehar. Kiaja wyrwała poszewkę poduszki z rąk Mejlissy i cisnęła na podłogę. Skoczyła na nią nogami jak małe dziecko. - Co to jest? Specjalnie próbujesz mnie prowokować? Mejlissa łkając, pokręciła głową z przygnębieniem, niezdolna odpowiedzieć. - Popatrz na te szwy! Nie dałabym czegoś takiego chłopce, a co dopiero valide! - Przykro mi... - płakała Mejlissa. - Co się z tobą dzieje, dziewczyno? Od paru tygodni jesteś zupełnie niemożliwa! Żeby dodać emfazy swemu sądowi, kiaja zdzieliła mocno Mejlissę w ucho. Łkania dziewczyny zachęciły ją i zrobiła to jeszcze raz. Hurrem pogardzała uległością Mejlissy, ale była przynajmniej okazja do konfrontacji z kiają. Wstała ze swego miejsca i wyrwała jedwabną poszewkę spod stóp kiai. - Nie jest taka zła. Łatwo mogę ją poprawić. Kiaja odwróciła się gwałtownie.

- Ach, mała, ruda bezczelna wydra! Nie możesz usiedzieć spokojnie, kiedy fruwa pierze, prawda, moja słodka? - Zostaw ją w spokoju. Ona źle się czuje. - Może w takim razie powinnyśmy wysłać ją do infirmerii. A jeśli twoje szycie jest takie świetne, możesz wykonać i jej pracę, i swoją! Hurrem cisnęła jej w twarz ten kawałek materiału. - Sama to zrób, stara wiedźmo! Kiaja wymierzyła jej siarczysty policzek. Hurrem cofnęła się o krok, po czym jej ręka wystrzeliła do przodu jak wąż przebudzony ze snu. Po odgłosie uderzenia nastąpiła kompletna cisza. Jak gdyby ktoś odpalił arkebuz w malutkim pokoju. Kiaja zatoczyła się w tył, zaskoczona. Powoli jej twarz wykrzywiła się w leniwym, tryumfalnym uśmiechu. - Za to dostaniesz bastonadę - szepnęła. - Kapi aga każe zedrzeć ci ciało z podeszew batami. Teraz jest wiosna. Jak będziesz miała szczęście, może pierwsze kroki postawisz zimą. Ja cię nauczę, co znaczy mnie uderzyć! W drzwiach pojawili się dwaj czarni strażnicy. Kiaja uśmiechnęła się do Hurrem tryumfalnie. Zanim jednak zdążyła się odezwać, jeden z nich wszedł do pokoju i wziął Hurrem za ramię. - Masz iść ze mną - powiedział swoim dziwnym wysokim tremolo. - Weź szycie ze sobą. Hurrem zawahała się, zaskoczona tym, co zrobiła, i cudownym pojawieniem się strażników. Co się dzieje? Podniosła swoje igły, mały woreczek z nićmi i zielony kwadrat jedwabiu, który haftowała. Kiaja gapiła się na nich. - Gdzie ją zabieracie? - Kapi aga wydał nam rozkazy - powiedział strażnik i poprowadził Hurrem do drzwi.

- Ona ma dostać bastonadę! - wrzasnęła kiaja, ale w jej głosie nie było już przekonania, tylko zdziwienie. Hurrem pozwoliła strażnikom prowadzić się szybko korytarzem. Słowa „kapi aga" dodały jej pewności. Nie będzie bastonady. Wyczuła natychmiast, że zbliżają się najważniejsze minuty jej życia.

9. Dziedziniec, otoczony ponurymi, wysokimi murami pałacu, był wybrukowany kamieniami w kształcie migdałów. Centralne miejsce zajmowała ozdobna marmurowa fontanna. Ze wszystkich czterech stron na dziedziniec wychodziły okna i Hurrem miała wrażenie, że zewsząd obserwują ją oczy. Nagle zdała sobie sprawę z tego, gdzie jest. To był dziedziniec valide. To były jej apartamenty. Strażnicy pospiesznie poprowadzili ją na środek dziedzińca i puścili. - Kapi aga mówi, że masz tutaj czekać. I nie omieszkaj śpiewać - powiedział jeden. - Dlaczego? Co się dzieje? Ale tamci wykonali rozkazy i teraz szybko odwrócili się i odeszli, pobrzękując wiszącymi w pochwach u pasów jataganami o sierpowatym kształcie. Hurrem patrzyła, jak odchodzą. Co się dzieje? Stała, czekając przez dłuższy czas, ale nikt nie nadchodził. Woda szumiała w marmurowej fontannie hipnotyzująco, kojąco. Może - doszła w końcu do wniosku - kapi aga zaaranżował spotkanie z samą Hafizą. Ale jeśli tak, to dlaczego strażnicy pozostawili ją tutaj, na dziedzińcu i dlaczego nalegali, żeby zabrała swoją robótkę? I co jeszcze powiedzieli? „Kapi aga kazał ci tu czekać i śpiewać". Kapi aga kazał jej przerwać świętą ciszę haremu. Dlaczego? Wzruszyła ramionami, znalazła sobie chłodne miejsce w cieniu fontanny i usiadła, krzyżując nogi pod sobą w stylu osmańskim. Rozpostarła chustkę na kolanie. Wyciągnęła igłę i zajęła się haftowaniem. Serce waliło jej dziko w piersi i po raz pierwszy w życiu było jej trudno śpiewać. Zmusiła się do nucenia pieśni miłosnej, której nauczyła ją matka, o chłopcu,

którego koń przewrócił się w śnieg, przygniatając jeźdźca. Umierając powoli na zimowym stepie, opowiedział wiatrowi, jak bardzo kochał pewną dziewczynę i nigdy nie miał odwagi jej o tym powiedzieć. Prosił wiatr, by poniósł jego słowa przez równinę, żeby ukochana go pamiętała. To była głupia, sentymentalna piosenka, myślała Hurrem, ale zawsze lubiła tę melodię i po chwili przypomniała sobie słowa. Wkrótce tak się zatraciła, że zapomniała o swoim niepokoju i nawet nie zauważyła wysokiej, szczupłej postaci w białym turbanie, aż cień padł na jej kolana. - Pierwszym prawem haremu jest cisza. Podniosła głowę, zaskoczona, ale mężczyzna stał na tle słońca i musiała zasłonić oczy od blasku. Nie mówił jak eunuch i jego twarz nie była czarna. Tylko jeden mężczyzna mógł tutaj swobodnie chodzić. Była zła, że znalazł ją nie przygotowaną. - Może wobec tego należy wyciąć języki słowikom usłyszała własne słowa. - I pszczoły. Z nimi też trzeba coś zrobić. O tej porze roku ich nieustanne bzyczenie wystarczy, żeby doprowadzić każdego do szału. Wydawał się zaskoczony tą odpowiedzią. Przez chwilę patrzyli na siebie. Hurrem nagle przypomniała sobie, że jej pierwszą powinnością było pochylenie czoła do ziemi i oddanie hołdu. Odłożyła swój haft i przesunęła ciężar ciała na kolana. Dotknęła czołem gorącego kamienia, zdając sobie sprawę, że na to pewnie już za późno. Uświadomiła sobie, że powinna również błagać go o wybaczenie za przerwanie ciszy. Zdecydowała jednak, że nie ma to teraz sensu. On przemówił i ja odpowiedziałam. Nagle zauważyła kislara agasi - starego, naczelnego, czarnego eunucha - stojącego za Sulejmanem. Miał kropelki

potu na czole i wachlował się jedwabną chustką. Wyglądał, jakby miał zaraz zemdleć. - Czy wiesz, kim jestem? - spytał ją Sulejman. - Tak, panie. Choć nieco późno to pojęłam. Zerknęła w górę na niego i zobaczyła błysk białych zębów. Chyba się uśmiechał. - Co śpiewałaś? - To była piosenka, której nauczyłam się od mojej matki, panie. Piosenka miłosna. O głupim chłopcu, który pozwolił, by koń przewrócił się na niego. - On śpiewał do konia? Mój Boże, on sobie kpi ze mnie! - Nie sądzę. Podejrzewam, że koń stracił wówczas sporo ze swego uroku. Usłyszała, jak się śmieje. Nastąpiła cisza i poczuła jego wzrok na sobie. - Jak ci na imię? - Nazywają mnie Hurrem, panie. - Hurrem? Roześmiana? Kto ci dał to imię? - Ludzie, którzy mnie tu przywieźli. To dlatego, że nie mogli wymówić mojego imienia. Choć podejrzewam, że nie byli na tyle inteligentni, by wymówić również swoje własne imiona. Znowu się roześmiał. - Skąd jesteś, Hurrem? Zerkała w górę na niego. W chwili, na którą tak bardzo liczyła, mogła myśleć tylko o bólu w kolanach! Jak długo on jej każe klęczeć na tych kamieniach? - Jestem Tatarką - powiedziała mu. - Krymską. - Czy wy wszyscy, Tatarzy, macie włosy o takich zdumiewających barwach? - Nie, panie. Byłam jedyna w swoim plemieniu z takim brzemieniem. - Brzemieniem? Są całkiem ładne.

Poczuła, że bierze kosmyk jej włosów i przesuwa w palcach, jak gdyby badał jakość i wytrzymałość kawałka materiału. - Są jak polerowane złoto. Prawda, Ali? Kislar agasi mruknął twierdząco. Kłamca! - pomyślała Hurrem. Odezwałeś się do mnie tylko raz i wtedy nazwałeś mnie niedożywioną marchewką. - Wstań, Hurrem. Wykonała polecenie. Próbowała odwrócić oczy, tak jak ją uczono, ale pokonała ją ciekawość. Więc to był Pan Życia, Posiadacz Głów Poddanych, Pan Siedmiu Światów! Był przystojny, uznała, ale nie wyjątkowo. Na jego twarzy widniał cień zarostu, nadający pewien majestat długiemu zakrzywionemu nosowi. To mogła być twarz tyrana, ale w tej chwili usta i szare oczy były łagodnie rozbawione. Czuła, jak przygląda się jej dokładnie, tak samo jak robili to jego spahisi w dniu, kiedy ojciec ją sprzedał. Nie wyglądał na niezadowolonego z tego, co zobaczył i dlatego była przerażona sposobem, w jaki westchnął po zakończonej inspekcji. - Co tam haftujesz? - zapytał. - Chustkę, panie - odpowiedziała. A co on myślał? - Pokaż ją. Podniosła i podała mu. - Ładna robota. Masz zręczne ręce. Mogę ją dostać? - Jeszcze nie skończyłam... - Przygotuj ją dla mnie na dziś wieczór - powiedział i starannie położył chustkę na jej lewym ramieniu. Hurrem zobaczyła, jak oczy starego kislara agasi otwierają się szeroko ze zdumienia. Umieszczenie chustki na ramieniu dziewczyny oznaczało, że jest ona teraz gozde i że sułtan życzył sobie spać z nią. Żadna dziewczyna nie została obdarzona tą łaską od czasu, kiedy sułtan objął tron.

Sulejman odwrócił się i odszedł, bez jednego słowa więcej. Kislar agasi wyglądał, jakby miał pęknąć, potem opamiętał się i popędził za sułtanem do swoich obowiązków. Hurrem patrzyła, jak odchodzą, zbyt zaskoczona, by się poruszyć. Całe jej ciało dygotało z podniecenia i tryumfu. Gozde! Sulejman spieszył wzdłuż korytarza, odczuwając jednocześnie gniew i ulgę. Był zły, że znowu jego pozycja zmusiła go do zdrady własnego sumienia, ale ulgę przynosił fakt, że zadziałał tak szybko i zdecydowanie. Po wykładzie Hafizy postanowił, że wybierze pierwszą odaliskę, na którą się natknie, a której zachowanie i wygląd zbytnio mu nie będą przeszkadzać. Ta... Hurrem... była powabna w jakiś dziecinny sposób, a przynajmniej miała zabawną umysłowość. Dziewczęta z haremu były zwykle nieznośnie próżne i puste pod swoimi ładnymi, wypieszczonymi skórami. Ta przynajmniej może być inna. A jeśli zajdzie w ciążę, jego matka powinna być zadowolona na jakiś czas, on zaś mógłby wrócić do Gulbehar.

10. Topkapi Saraya Kogal księżyca zdawał się drżeć na nocnym niebie, choć Sulejman wiedział, że to tylko złudzenie. Zjedli właśnie dobrą kolację z homarem, jesiotrem i miecznikiem, wyłowionymi tego ranka z Bosforu, popijając szerbetem z fiołków i miodu. Zakończyli posiłek butelką cypryjskiego wina, mimo że zabraniał tego Koran. Było to małe wykroczenie, ale dające mu sporo satysfakcji, bowiem pod wszystkimi innymi względami każda godzina jego życia była uregulowana protokołem. Każdego ranka, po przebudzeniu, natychmiast obsługiwał go obcinacz paznokci, który dbał o jego manicure, oraz naczelny fryzjer, który go golił. Kiedy mistrz garderoby rozkładał jego ubrania na dany dzień, naczelny zawijacz turbanów układał metry białego płótna wokół jego fezu. Od soboty do wtorku wstawał rano, by brać udział w sesjach Divanu. Każdego piątku jechał na modły wzdłuż Divan Yolu do Aya Sofia, w orszaku ze swymi wielkimi wezyrami, astronomami, naczelnym łowczym, naczelnym opiekunem słowików, klucznikiem, mistrzem strzemienia, mistrzem turbanów i czterema tysiącami janczarów i Spahisów Porty, swojej regularnej kawalerii. Po południu powinien uciąć sobie tradycyjną krótką drzemkę, spoczywając na dwóch materacach, jednym ze srebrnego, a drugim ze złotego brokatu. Czuwało przy nim zawsze pięciu strażników, głuchoniemych eunuchów z zakrzywionymi jataganami. Nawet w czasie snu nie był sam. Całe jego życie było podporządkowane wymogom państwa, w ramach obowiązków. Te jego małe bunty miały dla niego wielkie znaczenie. Na przykład Ibrahim. Stali się nierozłączni. Podczas oblężenia Rodos spali w jednym pawilonie, nawet zamieniali

się ubraniami. Wiedział, że niedopuszczalne jest okazywać tyle łaski niewolnikowi, ale dla Sulejmana Ibrahim był o wiele więcej niż niewolnikiem. Był powiernikiem, spowiednikiem i doradcą. Jeśli ktokolwiek pomagał mu dźwigać brzemię, to nie Gulbehar, Hafiza czy nawet wielki wezyr, tylko Ibrahim. Tego wieczoru siedział po turecku pod oknem, brzdąkając na swej wioli. Mieli w zwyczaju niemal każdego wieczoru jeść razem w pałacu i często, gdy było późno i pofolgowali sobie trochę za bardzo z cypryjskim winem, lokaje Sulejmana rozkładali dwa materace z alkowy w ścianie i Ibrahim zostawał tam na noc. Ibrahim urodził się w Pardze, na zachodnim wybrzeżu Grecji, jako syn rybaka. Pewnego dnia tureccy najeźdźcy przybyli do jego wioski i zabrali młodego Ibrahima jako łup. Wzięli go na targi niewolników do Stambułu, gdzie kupiła go pewna wdowa z Manisy. Wychowała go jako muzułmanina, a kiedy odkryła, że chłopak miała smykałkę do muzyki i języków, zapewniła mu dobre wykształcenie. Nauczył się grać na wioli i płynnie mówił językami: perskim, tureckim, greckim i włoskim. Później wdowa sprzedała go z ładnym zyskiem do służby Sulejmana, kiedy ten przybył do Manisy jako gubernator prowincji Kaffa. Kompan - niewolnik wkrótce zajął trwałe miejsce u boku Sulejmana. Był w tym samym wieku co szehzade ((tur.) sehzade - książę, zwłaszcza syn sułtana (przyp. tłum.).) Sulejman, lecz niższego wzrostu i ciemniejszej karnacji. Był też mniej reflekcyjny. Zdawało się, że młodzieńca rozsadzi siła energii rozpierającej to szczupłe ciało. Kiedy Sulejman został sułtanem w 1520 roku, przywiózł Ibrahima ze sobą do Porty i zrobił go hasoda - baszi - głową królewskiego domostwa. Z czasem ulegał częściej Ibrahimowi niż Piri Paszy, swemu staremu wielkiemu wezyrowi, i po Rodos nagrodził Ibrahima za dobrą radę, podnosząc go do

godności wezyra. Był to symbol egalitarnej natury systemu ottomańskiego: chrześcijański niewolnik mógł wznieść się na wysokie stanowisko w największym imperium islamskim, jakie widział świat. Jak to powiedział Fatih? - zastanowił się Sulejman... „Nasze imperium jest domem islamu... z ojca na syna lampa naszego imperium płonie olejem z serc niewiernych." - Taki poważny, mój panie? - spytał Ibrahim. Sulejman westchnął. - Czy kiedykolwiek żałujesz, Ibrahimie? - Oczywiście, że nie. Czego miałbym żałować? - Czy czasem nie chciałbyś być kimś innym? Czy nigdy nie zastanawiasz się, co by się z tobą stało, gdyby ci piraci nie przybyli do twojej wioski tego dnia? - Wiem, co by się ze mną stało. Jadłbym ryby na śniadanie i kolację i wyciągał je z sieci między posiłkami. Zamiast tego śpię w pałacu, piję najlepsze cypryjskie wino i cieszę się łaską największego imperatora na ziemi. - Twoje życie byłoby prostsze. - Moje życie byłoby bezwartościowe. Sulejman dostrzegł znowu ten grymas irytacji na twarzy Ibrahima. On uważa, że ja za dużo myślę. Może ma rację. - Bawi cię to, prawda? Bawi cię wojna, bawi cię nie kończące się politykowanie w Divanie. Twarz Ibrahima ożywiła się. - Jesteśmy w pępku świata, mój panie. Piszemy tutaj historię. - Służymy islamowi. - Zaiste, panie. Czasami zapominam. - Ibrahim zwrócił swą uwagę z powrotem na wiolę. - Jesteśmy największymi sługami islamu.

Kłamca - pomyślał Sulejman. Ty robisz to wszystko, co cię pociąga. Może dlatego tak cię kocham i zazdroszczę ci. Chciałbym być bardziej podobny do ciebie. - Czasami myślę, że to ty powinieneś być sułtanem, a ja synem greckiego rybaka. W ten sposób moglibyśmy być szczęśliwsi. Wstał, przecierając twarz ze zmęczenia. - Pójdziemy teraz spać, panie? - spytał Ibrahim. - Ty możesz spać, Ibrahimie. Twoje życie nie jest tak skomplikowane, jak moje. Ja mam jeszcze jeden obowiązek do spełnienia. Hurrem wzięli najpierw do łaźni na kąpiel i masaż. Pomalowano jej paznokcie, wyperfumowano włosy jaśminem, wypomadowano skórę henną, żeby zapobiec poceniu, i uczerniono oczy proszkiem antymonowym. Potem zwrócono ją kiai od szat, która ubrała ją w różową koszulę, długi szkarłatny aksamitny kaftan i na wierzch szatę ze srebrnego i morelowego brokatu. Kiaja od klejnotów przyniosła diamentowy naszyjnik, ciężki jak żelazna obroża, srebrne pierścionki i bransoletki, sznury grubych pereł z Morza Arabskiego do wplecenia we włosy i ciężkie rubinowe kolczyki sięgające do ramion. Pouczyła ją też, by zwróciła to wszystko następnego ranka. Jedna z gediczli przytrzymała lustro, by Hurrem mogła obejrzeć swe odbicie. Przyglądała się sobie z niedowierzaniem. - Wyglądam absolutnie ohydnie. Kiaja od szat stała przed nią, trzymając się pod boki, lustrując swoje dzieło. - Tak trzeba - powiedziała. - Tak trzeba, żeby mężczyzna tarzał się po podłodze ze śmiechu.

- Ty niewdzięczna, mała, bezczelna wydro - warknęła kiaja. - Czy nie zdajesz sobie sprawy z wielkiego zaszczytu, który spadł na ciebie? Pamiętaj, mnie to się zdarzyło tylko raz, więc nie myśl, że jesteś wielka i potężna. Możesz skończyć jako mistrzyni szat pewnego dnia, nic więcej! - Jeśliś tak się dla niego ubrała, masz szczęście, że nie zrobił cię kiają od królewskiej ubikacji! Kiaja syknęła wściekle i odesłała dwie gediczli z pokoju. Odwróciła się do Hurrem. - Słuchaj no - syknęła - nie przeczę, że nigdy nie odnosiłaś się do mnie tak dobrze, jak mogłaś, ale nadal chcę ci pomóc. To jest jedyna w życiu szansa! Wiem, jak to jest. Byłam raz gozde, kiedy Bajazyt był sułtanem. Powiem ci, co powinnaś zrobić, żeby go zadowolić... - Nie potrzebuję rady od przegranej. Wiem, co robić! Muszę zajść w ciążę! I wybiegła z pokoju.

11. Dwaj strażnicy, ci sami, którzy prowadzili ją na dziedziniec wcześniej tego dnia, szli z nią teraz wzdłuż labiryntu mrocznych, zimnych korytarzy i w dół wąskimi schodami. Jej szata z brokatu i długie poły jedwabnego kaftana wciąż zaczepiały i rozdzierały się o zadry w drewnie. W końcu poczuła podmuch chłodnego powietrza na policzku i wypchnięto ją przez ciężkie żelazne drzwi do powozu. Doleciał ją zapach konia i butwiejącej skóry. Miękka, mięsista dłoń wciągnęła ją do środka. Powóz szarpnął i usłyszała stukot kopyt na bruku. Kiedy jej oczy przyzwyczaiły się do mroku, dostrzegła tęgą sylwetkę kislara agasi siedzącego naprzeciwko. - Dokąd jedziemy? - spytała Hurrem. - Do sułtana - powiedział kislar agasi. - Czeka na ciebie w Topkapi Saraya. Zasłony w powozie były zaciągnięte. Hurrem spróbowała je odsunąć, żeby wyjrzeć na zewnątrz, ale chwycił ją za rękę. - Czy to daleko? - Niedaleko - powiedział jej stary eunuch; czuła na sobie jego oczy, wielkie i białe w ciemności, jak u kota. - Kapi aga załatwił to dla ciebie. Było to stwierdzenie, nie pytanie. - Dlaczego by to zrobił? - To pytanie sam sobie zadaję. Nie mogła dojrzeć jego twarzy w ciemności powozu. Miała dziwne uczucie, że rozmawia z parą oczu. - I jaką dałeś sobie odpowiedź? - Żadną. Podobnie jak nie mam odpowiedzi, dlaczego wygląda tak blado. Jak człowiek oczekujący na egzekucję... Przerwał. - A może po prostu źle się czuje. - Może.

- Nie zrozum mnie źle. Gdyby kapi aga popadł w niełaskę, nie uroniłbym zbyt wielu łez. Pamiętaj o tym. - Będę pamiętać - powiedziała Hurrem. Wkrótce potem powóz zatrzymał się i otwarto drzwi. Wysiadając, Hurrem rozejrzała się szybko dokoła. Więc tak wygląda Topkapi! Wielka wieża Divanu sterczała nad nią w ciemności, a pochodnie rozmieszczone w ogrodzie migotały przez zwisające gałęzie platanów. Dwóch halabardników, z ciężkimi plecionymi pióropuszami na hełmach zasłaniającymi im oczy, prowadziło ją przez wielkie, nabijane żelaznymi ćwiekami drzwi i przez brukowany dziedziniec do serca Seraju, a kislar agasi sapał i świszczał, drepcząc z tyłu. Hurrem uderzył porządek i przestrzeń po ponurych i mrocznych wnętrzach Eski Saraya. Ściany były z kamienia, nie z drewna, a dziedzińce szerokie. Hurrem słyszała szum tysiąca drzew szepczących do nocnego wiatru. W końcu dotarli do dwojga wielkich drewnianych drzwi, wykładanych macicą perłową i skorupą żółwia, prowadzących do prywatnych komnat sułtana. Dwóch osobistych strażników sułtana, solaków, stało na warcie po obu stronach drzwi, z obnażonymi jataganami. Hurrem westchnęła głęboko. To był moment, który planowała i na który liczyła. No - powiedziała sobie - nie ma się co denerwować. Nie musisz go oczarować, tylko przyjąć jego nasienie, wziąć je z wdzięcznością i pozwolić mu zakwitnąć wolnością. Kislar agasi otworzył drzwi i wprowadził ją do środka. Hurrem rozejrzała się po pokoju. Ściany sypialni były udekorowane błękitnymi, pomarańczowymi i zielonkawymi fajansowymi płytkami z Iznik, ułożonymi w bogate wzory kwiatów i owoców. Sufit wznosił się wielką kopułą, pod którą migotały turkusami i rubinami kadzielnice zawieszone na długich złotych

łańcuchach. Na jednej ze ścian dominował kominek, jak wielka miedziana piramida. W niszach płonęły olejne lampy. Samo łoże znajdowało się na podwyższonej platformie w jednym z rogów pokoju, przykryte baldachimem ze złotego i zielonego brokatu z Bursy, podparte żłobionymi kolumnami ze srebra. Kołdry i poduszki zrobione były z purpurowego atłasu i wyszywane perłami. W każdym rogu płonęły knoty w platynowych świecznikach. Sulejman siedział na otomance z mieniącego się złotego atłasu. Miał na sobie szatę z brokatu w kolorze zielonego jabłka i turban z czysto białego jedwabiu, ze spinką z piór czapli i szmaragdu wielkości dziecięcej pięści tkwiącą w zwojach. Jedno ramię trzymał wyciągnięte leniwie wzdłuż oparcia otomanki. Wyglądał na lekko znudzonego. Hurrem usłyszała, jak drzwi zamykają się za nią, kiedy kislar agasi wyszedł z pokoju. Byli sami. Spoglądał na nią przez długi czas w ciszy. Niemal słyszała, jak myśli „co oni z tobą zrobili?". Próbowała zdusić w gardle westchnienie rozpaczy. Powinna była przede wszystkim zaufać swojej ocenie. Tymczasem pozwoliła kiai upokorzyć się jeszcze raz. Szybko rozwiązała brokatową szatę i zsunęła ją na podłogę, potem rozpięła diamentowe guziki kaftana i ściągnęła go przez głowę. Zerwała diamentowy naszyjnik i cisnęła go na szatę razem z kolczykami. Wreszcie uwolniła włosy od pereł i rozpuściła je. Kiedy skończyła, miała na sobie tylko koszulę i haremowe spodnie. Wskazała na stos fatałaszków u swoich stóp. - Mistrzyni szat sama wybierała moją garderobę powiedziała. - Ostatnio jest na pół ślepa. Nie poruszył się. Dlaczego on czegoś nie zrobi, nie powie? - pomyślała. Wtedy nagle zrozumiała. Jest tak samo zagubiony jak ja!

Musiała wyrwać go z tego odrętwienia. Znała tylko jeden sposób, żeby to zrobić. Upadła na kolana i skryła twarz w dłoniach. Zaczęła płakać. - Co się stało? - Panie mego życia, dlaczego wybrałeś mnie? Jest tyle pięknych dziewcząt w haremie. Nie jestem dość dobra dla ciebie. Nic nie wiem o miłości i mężczyznach. Usłyszała, jak wstaje z otomanki i podchodzi. Powstrzymała impuls, by spróbować zobaczyć wyraz jego twarzy. Poczuła, jak dotyka jej ramienia. - Proszę. Wstań. - Zbyt się wstydzę. Myślisz, że jestem okropna. - Myślę, że jesteś... urocza. Tylko kiedy weszłaś... masz rację, kiaja musi być na pół ślepa. Poszukała jego ręki i pozwoliła się podnieść. Spojrzała mu w oczy, szukając w twarzy Sulejmana jakiegoś odbicia jego myśli. - Ja tego nie chciałam - szepnęła. - Boję się. No, przynajmniej było w tym pół prawdy - pomyślała. Bała się. - Podejrzewam, że każda dziewczyna w haremie chętnie zamieniłaby się z tobą w tej chwili. Wydawał się ubawiony, nawet zaintrygowany. To dobrze. - Niech tak będzie. Wszystkie są o wiele piękniejsze ode mnie. - Chodź i usiądź. Zaprowadził ją do otomanki i posadził przy sobie. Nadal trzymał ją za rękę. - Myślę, że jesteś całkiem wyjątkowa - powiedział, bawiąc się kosmykiem jej włosów. Przechyliła lekko głowę, łapiąc jego dłoń pomiędzy swoim policzkiem i ramieniem. - Co powinnam robić? Zawahał się.

- Nie ma na to... protokołu. Pochylił się i wziął jej twarz w dłonie niemal nieśmiało. Przysunął ją do siebie bardzo powoli i pocałował. Poczuła gorzki aromat wina. Poznałam twój pierwszy sekret! pomyślała. Jego ręce spoczywały na jej ramionach. Przyciągnął ją do siebie z nagłą gwałtownością. Przycisnął jej twarz mocno do swojej i poczuła jego ostry zarost na ustach i policzku. To jest mój moment, pomyślała Hurrem. Jęknęła głośno i poczuła, jak jego palce zaciskają się mocniej na jej ramionach, siniacząc miękkie ciało. Tak, lubisz to, prawda? - pomyślała. Tak jak podejrzewała, Pan Panów Tego Świata chciał dowodów na to, że był naprawdę większy od innych mężczyzn. Oto jest cień Boga na ziemi. Dziś w nocy zrobię wszystko, co w mojej mocy, żeby go w tym utwierdzić. Położył ją na otomance. Poczuła jego palce szarpiące perłowe guziki koszuli. Poddała mu się, lekko rozchylając usta i przymykając oczy. Mruczała cicho, jak gdyby posiadanie kochanka mogło dać jej rozkosz. Była jeszcze noc, kiedy go obudziła. - Proszę, zrób to jeszcze raz - szepnęła. - To może mi się nigdy więcej nie przytrafić. Proszę, jeszcze jeden raz. To jest takie cudowne z tobą. Sulejman chciał tylko spać, ale to było nowe odkrycie. Kobieta, której sprawiało to taką samą przyjemność jak każdemu mężczyźnie! Był przekonany, że ona musi być ladacznicą z urodzenia, jeśli nie z zawodu, ale nic go to nie obchodziło. Z tą jedną sprawą nie uda się przed sąd ulemy. Dusza kobiety, jak orzekli sędziowie prawa, różni się od duszy mężczyzny, jest bardziej na poziomie psa lub kota. Jej dusza musi mimo to zostać zbawiona na czas. Chociaż nie teraz.

Jeszcze nie.

12. Eski Saraya Jako ikbal, Hurrem otrzymała fundusze w wysokości dwustu asprów i własny apartament wraz z organdyną, jedwabiem, taftą, brokatem i satyną w ilościach wystarczających, by mistrzyni szat mogła wyposażyć ją w kompletną garderobę. Miała nawet własną łaźnię, wyrzeźbioną w różowym marmurze, z kaskadami fontann pachnącej wody różanej. W cedrowych klatkach na tarasie ćwierkały słowiki. Przyznano jej również osobistą gediczli. Hurrem pomyślała o Muomi. Młoda Murzynka nie była zachwycona ani zaskoczona wezwaniem Hurrem. Stała ponuro na tarasie, przebierając dużymi, płaskimi stopami, a jej twarz była maską obojętności. Hurrem przyglądała się jej, siedząc na otomance z nogami podwiniętymi pod siebie. - Czy jesteś szczęśliwa, pracując codziennie w hammamie? - zapytała. Muomi wzruszyła ramionami w odpowiedzi. - Jako ikbal przysługuje mi prawo wyboru pokojówki. Praca będzie daleko łatwiejsza niż ta, do której przywykłaś. Muomi znowu wzruszyła ramionami. Hurrem wstała i powoli podeszła do niej, tak że ich twarze dzieliły tylko centymetry. - Chcę, żebyś mi pomogła. Powiedz, czego żądasz w zamian. Muomi pociągnęła nosem, jak gdyby poczuła jakiś brzydki zapach. - Kiedy miałam siedem lat, czarownik naszego plemienia przyszedł do mojej rodzinnej chaty z parzącą pokrzywą. Rozłożył mi nogi i wtarł pokrzywę w moją szparę. Po to, żeby spuchła. Następnego dnia wrócił i przemył mi między nogami masłem i miodem, po czym wyciął wszystko, co daje kobiecie

przyjemność i wypalił ranę rozżarzonym do czerwoności węglem. Matka udawała, że krzyczy z radości, by zagłuszyć moje wrzaski. Kiedy wyszłam za mąż, małżonek otworzył mnie nożem, żeby mnie wziąć. Potem kazał mnie znowu zaszyć, do następnego razu. Tak samo było, kiedy przyszło dziecko. Gdy zjawili się handlarze, wzięli mnie razem z dzieckiem, ale to był chłopiec, więc odebrali mi go. Nie wiem, czy on żyje, czy nie. Jeśli żyje, to wykastrują go, tak samo jak wykastrowali mnie. Obojętnie, co by się teraz stało, spędzę resztę mojego życia w tym miejscu jako niewolnica. Jeśli nie twoja, to kogoś innego. Więc powiedz - co ty byś mogła mi zaoferować? Hurrem patrzyła na nią przez długi czas. - Zemstę - powiedziała w końcu. Okmeydan, Miejsce Strzał, rozciągał się wśród alejek platanów i krzewów róży wielkości drzewek morelowych aż do ciemnych wód Złotego Rogu. Było prawie lato, pora roku, kiedy werbel wojenny bił na dziedzińcu janczarów, kiedy Grande Turke wyprawiała się znów ze Stambułu łupić Ziemie Wojny. Ale tego roku wojny miało nie być, i wkrótce Sulejman przeniesie dwór do Adrianopola (obecnie: Edirne (przyp. tłum.)) na polowanie. Wraz z Ibrahimem chodzili teraz regularnie na mejdan ((tur.) meydan - otwarta przestrzeń, publiczny plac, arena (przyp. tłum.).) ze strzałami i włóczniami ćwiczyć celowanie. Ibrahim poustawiał wzdłuż zboczy posągi zagrabione w Belgradzie. Pomysł użycia greckich bogów jako tarcz zdawał się go bawić. Teraz skakał po trawie jak mały chłopiec, biegając po strzały, które chybiły celu, piszcząc radośnie, kiedy dobrze trafiał i jego strzała rozłupywała się na marmurowej ofierze. Wreszcie spoczęli w szerokim cieniu figowca i lokaje przynieśli im oliwki, ser i szerbet.

- Gdyby tylko nasze marmurowe posągi były Karolem lub Fryderykiem, przebiłbym ich serca po tysiąckroć! - Celujesz' doskonale, Ibrahimie. Gdybym był dzikiem, już teraz zacząłbym uciekać do Rosji. - Twoje oko jest również dobre - skłamał Ibrahim. - Nie, nie. Dzisiaj myślę o innych sprawach. Ibrahim opróżnił swój srebrny kielich, po czym starannie wybrał oliwkę. Żuł ją powoli, ustawiając naczynie w odległości wyciągniętego ramienia. Potem wielce teatralnym gestem wypluł pestkę do pucharu. Zadzwoniła trafiwszy do celu i Ibrahim uśmiechnął się z satysfakcją. - Jesteś czasami jak dziecko. - Ale to cię bawi? Sulejman uśmiechnął się. - Ty zawsze mnie bawisz, Ibrahimie. - Więc co cię martwi, panie? Sulejman westchnął. Przy Ibrahimie mógł zawsze mówić czy pytać, o co chciał. - Kiedy przybyliśmy z Manisy, zdołałeś założyć własny harem? Ibrahim uśmiechnął się znowu. - Nie jest tak wielki jak twój, panie. - Ale masz faworytę? - Oczywiście. Zawsze, kiedy jestem z kobietą, ona jest moją faworytą. To nie była odpowiedź, na jaką liczył Sulejman. Jak mógł wytłumaczyć swój problem komuś takiemu jak Ibrahim? Od czasu, kiedy przespał się z Hurrem, nie mógł pozbyć się jej obrazu ze swych myśli. Następnej nocy wybrał inną z dziewcząt haremu - w końcu miał obowiązki wobec dynastii osmańskiej, a nie samego siebie. Dziewczyna wdzięczyła się i uśmiechała. Była to Gruzinka z najbardziej uderzającymi czarnymi oczami, które, sądząc po sensie jej wypowiedzi, mogły wypełniać całą jej głowę stwierdził Sulejman. Kiedy wziął ją do łoża, leżała tam

potulnie, raz tylko wydając okrzyk, kiedy w nią wchodził, i to okrzyk bólu, a nie rozkoszy. Była klasycznie, bezbłędnie piękna, ale to, jak stwierdził, nie wystarczało. Przynajmniej nie jemu. A co z Gulbehar, jego faworytą od prawie dziesięciu lat? Była drobną, nieśmiałą piętnastolatką, kiedy po raz pierwszy się z nią położył. Dla obojga był to pierwszy raz. Dopóki nie spotkał Hurrem, sądził, że zaspokaja wszystkie jego potrzeby. Ale teraz? Całe doświadczenie z Hurrem pozostawiło w nim uczucie wewnętrznej sprzeczności, jak gdyby jego dusza pękła na pół i obie części walczyły ze sobą. Jeden Sulejman chciał wezwać Hurrem jeszcze raz, zmyć jej pamięć i zapach ze swego umysłu przez powtórzenie. Ale druga jego część obawiała się. To niedobrze, jeżeli kobieta znajdowała w tym tyle samo przyjemności co mężczyzna. Jej dusza była splamiona grzechami Racheli. Jeśli zachęcał ją do rozpusty, czy on sam nie plamił się również? No i co z Gulbehar? Poczuł pierwsze gorzkie ukłucie emocji, których nigdy nie spodziewał się odczuwać w związku z kobietą. Poczucie winy. - Czy kobieta ma duszę, Ibrahimie? - Czy to ważne, panie? Sulejman nie odpowiedział. Po raz pierwszy stwierdził, że Ibrahim nie może mu pomóc. W polityce był dyplomatą i mężem stanu, w kwestii kobiet zaś barbarzyńcą, jak muzułmanie, których sekretnie nie cierpiał. Ibrahim pochylił się bliżej i na chwilę uśmiech znikł. - Czy to Gulbehar niepokoi cię, panie? - Nie, to inna. Ibrahim uniósł brew. - Mogę spytać o jej imię? - Nazywa się Hurrem - powiedział Sulejman. - Hurrem? - zdziwił się Ibrahim.

Inna kobieta w łożu Sulejmana? Oczywiście, Sulejman brał inne dziewczęta i przedtem. Zaiste, Ibrahim zachęcał go nieraz by, częściej zaglądał do swego haremu. Więc dlaczego nagle poczuł się nieswojo? To nic takiego. Sulejman często popadał w te dziwne nastroje bez powodu. Wycelował następną pestkę w stronę kielicha, ale tym razem wylądowała cicho w trawie, o krok od celu.

13. Twarz Mejlissy była mizerna, a oczy zapadnięte ze strachu. W mlecznej mgle hammamu jej głowa unosiła się na powierzchni wody niczym odcięta, jak jakiś straszny upiór gapiący się oskarżycielsko na Hurrem. Oczy dziewczyny śledziły ją po drodze do basenu. Hurrem zatrzymała się na krawędzi i pozwoliła Muomi zdjąć klejącą się do ciała koszulę z gazy. Naga opuściła się do wody. Głowa zbliżyła się do niej. - Wyglądasz na chorą - szepnęła Hurrem. - Choruję każdego ranka. Kiaja chce mnie wysłać do infirmerii. - Nie pozwól jej. - Czy myślisz, że jestem głupia? - Mejlissa podeszła bliżej. Hurrem niemal czuła desperację dziewczyny, gorzki, nieprzyjemny odór, jak pot. - Codziennie moja talia się pogrubia. Nie mogę w nieskończoność udawać, że to od ciastek. Powiedziałaś, że mi pomożesz! - A jak myślisz, po co tu przyszłam? Brązowe oczy Mejlissy zabłysły gniewnie. - Zapomniałam. Masz teraz własny hammam. Czy sułtan odwiedza cię każdej nocy? - Pomogę ci. Strach uczynił ją złośliwą. - Jak? Wstawisz się za mną do sułtana? Jesteś gozde, ale nie jesteś valide. Jeszcze nie, Hurrem. - Jest lepszy sposób. - Powiedz mi. - Muomi. Mejlissa przeniosła wzrok na czarną dziewczynę. W jej głosie brzmiało jednocześnie podejrzenie i nadzieja. - Twoja gediczli? - To czarownica - szepnęła Hurrem.

- Nonsens - powiedziała Mejlissa, ale Hurrem pomyślała, że zrobiła to bez przekonania. - Ona przygotuje ci specjalny napar. Na poronienie. Hurrem spostrzegła, że dolna warga Mejlissy zaczyna drżeć. Uświadomiła sobie, że ten bezustanny strach doprowadził dziewczynę na krawędź histerii. - Odwagi, Mejlisso szepnęła. - Jest za późno... Hurrem złapała ją za ramię, Mejlissa próbowała się uwolnić. - Nie bądź taką beksą! Jasne, że nie jest za późno! Czy myślisz, że dla mnie to jest łatwiejsze? A jeśli kislar agasi odkryje, co robię? Zabiją mnie również! Mejlissa skinęła głową. Cała złośliwość zniknęła już z jej twarzy. - Kiedy? - Przyślę Muomi do ciebie jutro. Ale nie możesz nikomu o tym powiedzieć! - Oczywiście, że nie. Hurrem puściła ją. - Wszystko będzie dobrze. Mejlissa odeszła przez mgliste opary. Hurrem usłyszała plusk, kiedy wychodziła z basenu i ujrzała jej sylwetkę na tle ściany. Wielkie nieba! Ona się robi gruba - pomyślała Hurrem. Wkrótce w ogóle nie będzie miała talii. Ale wcześniej nie będzie miała czym się martwić. Gulbehar leżała nago obok niego. Sulejman patrzył na nią, czując, jak rośnie jego podniecenie. Nie chodziło tylko o to, że była piękna, ale kochał to piękno, bo je dobrze znał. Może ten protokół, którego nienawidzę, ukształtował mnie w końcu na swoją modłę - pomyślał. Za bardzo lubię porządek i rutynę. Dotknął jej piersi niemal z nabożeństwem. Była biała i okrągła. Powiódł palcem po niebieskiej żyłce na białym ciele,

od sutka w górę, w stronę ramienia. Patrzył, jak sutek sztywnieje i ściąga się, kolejny mały cud ciała. Gulbehar spojrzała na niego i uśmiechnęła się zwyczajnie z radością. Poczuł kolejny przypływ wątpliwości. Ona to lubi, ponieważ sprawia to przyjemność mnie - pomyślał - i to jest właściwe. Z Hurrem to sprawia również przyjemność jej, co jest grzeszne. Dlaczego więc czuję się teraz taki pusty? Studiował resztę ciała Gulbehar, mięśnie jej brzucha i ud jak kość słoniowa, podniecający trójkąt cynobru, pomalowany henną, jak to było w modzie. Rozsunęła nogi gotowa go przyjąć. Sulejman położył się na niej i począł wciskać się w nią. Gulbehar przygryzła wargę i skrzywiła się z bólu, ale zaraz uśmiechnęła się znowu, by go uspokoić. Pchnął ponownie, obserwując uważnie jej twarz, szukając oznak tego, Co czuła. Jest tak chętna, by mnie zadowolić. Nigdy nie pragnęła niczego więcej niż zaspokojenia wszystkich moich żądz. Dlaczego kiedykolwiek miałoby być inaczej? Był teraz w niej i począł poruszać się gwałtowniej. Zamknął oczy i obraz twarzy Gulbehar zniknął, jak gdyby kamień upadł na taflę czystej wody. Pomyślał o Hurrem, jej głowie odrzuconej w tył na poduszce, jej ustach otwartych w niemym okrzyku, jej ciele wygiętym pod nim w łuk, jak gdyby była w objęciach jakiegoś wielkiego cierpienia, o rozrzuconej grzywie złotej czerwieni. Poczuł wtedy szybkie nadejście orgazmu, każdy mięsień jego ciała drżał, kiedy przeszywał go spazm. Jęknął głośno i siły go opuściły. Poczuł, jak obejmują go ramiona Gulbehar i ciągną w dół na nią. Otworzył oczy, wciąż dysząc ciężko, i spojrzał jej w twarz. Gulbehar nadal się uśmiechała. - Było dobrze, panie? - szepnęła. - Tak - skłamał - było dobrze.

Jego żądza zniknęła. Więc czego jeszcze mógł chcieć? Odpowiedź była prosta. Chciał Hurrem. Hurrem siedziała na tarasie, patrząc, jak świt wstaje nad miastem i srebrny płatek półksiężyca blednie w sączącym się błękicie poranka. Wołania muezzinów przerwały kryształową ciszę. Minęła kolejna noc bez niego. Kolejną noc spędził z Gulbehar. Kolejna noc odsunęła ją dalej na wygnanie. Minął już niemal tydzień i Sulejman nie wezwał jej ponownie. Jej chwila przemijała. Nie można było pozostać ikbal na zawsze. Jeżeli nie zajdzie w ciążę i sułtan nadal będzie ją ignorował, powróci do szwalni, do drwin i razów kiai od szat. Nigdy na to nie pozwoli. Nigdy.

14. Kapi aga umierał po tysiąckroć w ciągu tygodnia, jaki upłynął od czasu, kiedy po raz pierwszy rozmawiał z Hurrem. Każda chwila wypełniona była nieludzkim lękiem, oczekiwaniem na wezwanie przed oblicze sułtana, zwiastujące jego długą, powolną zemstę. Nie było chwili, żeby nie odczuwał tępego bólu skruchy, nie było nocy, żeby znalazł schronienie we śnie, nie było dnia, kiedy nie rozważałby jakiejś możliwości ucieczki. Ale gdzie mógłby się schować, żeby nie dosięgły go szpony sułtana w imperium rozciągającym się na trzy kontynenty? Był ciepły, pachnący wieczór, słowiki śpiewały pośród gęstego listowia gałęzi platanów. Było to kojące, a zarazem zdradliwe, brakowało tu bowiem bezpieczeństwa, nie było ciepła. Każdy kamień tego przeklętego miejsca był groźny. Przekręcił klucz w zamku starych drzwi i otworzył je powoli. Wolno wszedł do ogrodu. Była tu. - Zrobiłem, o co prosiłaś - powiedział. Hurrem klęczała na trawie obok marmurowej fontanny, na drewnianym stołku przed nią leżał oprawiony w zieleń i złoto otwarty Koran. Miała na głowie tarbusz z zielonej satyny, koszulę ze szmaragdowego adamaszku i białe jedwabne pantalony tak zwiewne, że widział kolor i kształt jej ciała pod spodem. Byłaby dlań pociągająca, gdyby tak bardzo się jej nie bał. Hurrem spojrzała na niego z cieniem uśmiechu na ustach. Przyjrzała mu się z ciekawością swoimi przenikliwymi zielonymi oczami, po czym wróciła z powrotem do Koranu. Nie wygląda źle - pomyślała. Oczy tępe i dzikie jak u zwierzęcia, ale można się tego spodziewać u Serba. Ubrali go dobrze: peleryna z zielonego atłasu, żółte ciżmy, biały turban jak głowa cukru. Efekt nie był zbyt niemiły.

- Powiedziałem, że zrobiłem, co chciałaś - powtórzył. - Wiem. - I teraz... - Teraz? - Musisz wypełnić swoją część umowy. Przewróciła stronę Koranu. Kapi aga starał się opanować ogarniającą go wściekłość. Jak przyjemnie byłoby - pomyślał ściąć jej głowę. Skończyć z tą małą bezczelną wydrą tu i teraz. Patrzeć, jak jej krew tryska na słowo Mahometa i w górę na szarą kamienną ścianę. Niemal słyszał, jak pulsując wylewa się z jej szyi. Gdyby tylko to mogło rozwiązać problem. - Kiedy sułtan wróci do Eski Saraya? - Nasz układ... - Kiedy? - Wyjeżdża jutro na łowy do Adrianopola. Wróci dopiero, jak opadną liście. Kapi aga zauważył z satysfakcją, że zbladła. No i to zgasiło jej uśmiech. Myślisz, że jak długo pozostaniesz gozde, mała wydro? - Mieliśmy układ - powiedział. - Jest jeszcze jeden warunek. Kapi aga zrobił krok naprzód z zaciśniętymi pięściami. - Zrobiłem, co chciałaś - syknął - nie możesz już niczego więcej ode mnie żądać! Hurrem nawet nie spojrzała na niego. - Kiedy dochowuję twojej tajemnicy, mogę robić, co mi się podoba. Patrzył na nią bezradnie. Tak, jeszcze raz jestem bezsilny. Wszystko przez tę małą wiedźmę. - Powiedziałaś, że mi pomożesz. Hurrem zamknęła księgę, ciężkie stronice trzasnęły z ostatecznością, aż huk rozniósł się echem po maleńkim dziedzińcu. Wstała i podeszła do niego. Ku jego zdumieniu

przejechała mu paznokciem wzdłuż ramienia i wzięła go za rękę. - Pomogę ci. Od dziś wieczór nie będziesz już miał problemu. Nie będziesz już musiał żyć w strachu. Usta nagle mu wyschły. Hurrem podeszła bliżej. Poczuł ciepło jej ciała i miękkość jej uda przy swojej pachwinie. Czuł jej oddech na swoim policzku. - Czego chcesz? - powiedział, ale jego głos brzmiał jakoś obco. - Chcę trochę twojego soku - szepnęła. Mejlissa haftowała kaftan koloru polerowanego złota dla młodego szehzade, Mustafy. Podeszła ze swoją robótką do okna, by jej się przyjrzeć w blednącym popołudniowym świetle. Usłyszała, że ktoś wchodzi do pokoju i całe jej ciało zesztywniało. Kiaja! - Przestraszyłam cię? - zapytała Muomi. - Och, to ty. Muomi patrzyła na nią, a Mejlissa wierciła się. Hipnotyczne, półotwarte oczy Muomi zawsze sprawiały, że czuła się nieswojo. - Czego chcesz? - Mam to, co chciałaś. Muomi wyciągnęła rękę i postawiła na ławie małą butelkę. Mejlissa chwyciła ją, wyjęła korek i powąchała. - Śmierdzi. - Wypij wszystko. Rozchorujesz się i stracisz dziecko. Mejlissa wetknęła korek z powrotem. Nagle jej ręce zaczęły się trząść. - Dziękuję ci. Muomi spojrzała na nią litościwie. - To nie ma nic wspólnego ze mną - powiedziała i wyszła szurając nogami.

15 Kislara agasi wyrwał ze snu przeraźliwy krzyk. Z początku myślał, że to tylko jedna z dziewcząt wrzeszczy przez sen - niektóre z nowych tak robiły i generalnie organizował im lanie na drugi dzień, żeby przywrócić im spokojny sen. Ale kiedy się rozbudził, uświadomił sobie, że to nie żaden koszmar młodej dziewczyny. Słyszał podobne wrzaski wcześniej, dochodzące z sali tortur. Poczuł, jak zimny, lepki pot występuje mu na całym ciele. Spuścił nogi z pryczy i drżącymi rękoma sięgnął po drewniane chodaki. Świeca nie wypaliła się za bardzo, więc zgadywał, że nie mógł przespać więcej niż godzinę. Wziął świecę i pospieszył na korytarz. Jego wielki brzuch trząsł się jak galareta pod nocną koszulą. Wrzaski dochodziły z dormitorium na piętrze powyżej. Wezwał dwóch ze swych strażników i popędził na górę po drewnianych schodach. Mejlissa turlała się nago po podłodze, drapiąc paznokciami gołe drewniane deski, jak gdyby desperacko szukała jakiejś fizycznej ucieczki od straszliwej agonii. Kolejny spazm targnął nią i podkuliła kolana do brzucha jak embrion, wymiotując krwią. Krew i ślina były rozmazane na jej ładnej, ciemnej twarzy i piersiach. Wyszczerzała zęby, jak pies schwytany w potrzask. Dziewczęta zebrały się wokół niej, gapiąc się z przerażeniem i fascynacją na jej męczarnie. Niektóre miały nogi opryskane krwią i kiedy Mejlissa szarpnęła się znowu, z krzykiem odskoczyły, jak gdyby mogła je również zarazić tą straszną rzeczą. Mejlissa patrzyła na nie poprzez wściekłą, czarną mgłę swego bólu i próbowała krzyczeć: „Nie jestem chora. To trucizna!". Ale okropne chrapliwe dźwięki dobywające się z

jej gardła nie przypominały ludzkiego głosu. Ból przeszył ją ponownie i przetoczyła się z krzykiem. Poczuła ramiona chwytające ją, próbujące ją przytrzymać, ale warknęła na nie i wierzgała szaleńczo, próbując się uwolnić od agonii rozdzierającej jej żołądek. Otworzyła na chwilę oczy. Popatrzyła na przestraszoną, gładką twarz kislara agasi i stojącą przy jego boku Hurrem. Spróbowała się opanować. Chciała wskazać na nią palcem w ostatecznym przekleństwie, ale eunuchowie trzymali ją za ramiona i nie mogła mówić, gdyż jej usta pełne były ciepłej krwi. Zaczęła się krztusić i ciemność zasłoniła jej oczy jak kurtyna. Rzeka Maritza, koło Adrianopola Kuropatwa przepłoszona przez psy myśliwskie z jej leża w bylicy wystrzeliła w powietrze, szaleńczo łomocząc krótkimi skrzydłami. Ibrahim zaśmiał się z podniecenia i podniósł lewą rękę z ciężką skórzaną rękawicą. Samica sokoła wędrownego drżała, wyczuwając bliskość ofiary. Ibrahim zdjął skórzany kaptur z ptaka, który zamrugał, spojrzawszy na pochmurne niebo swymi wielkimi złotymi oczami. Niemal natychmiast sokół wystartował w powietrze, jego wielkie skrzydła wyniosły go na ogromną wysokość w ciągu kilku sekund. Ibrahim i Sulejman popędzili konie i ruszyli w pościg. Sokół złożył skrzydła i zapikował. W jednej chwili szybował na prądach powietrznych, lekki jak samo powietrze, w następnej spadał z nieba jak kamień. Kuropatwa machała skrzydłami w panice, powolna, tłusta i ciężka, bez żadnej szansy ucieczki. Sokół uderzył ją z góry w eksplozji piór, długie szpony znalazły oparcie w kręgosłupie. Cios był tak gwałtowny, że ptak zginął w locie. Przez chwilę ofiara i drapieżca opadali razem ku ziemi. Potem sokół rozluźnił śmiertelny uchwyt i skręcił tryumfalnie, pozwalając martwej kuropatwie spaść na bagna.

Ibrahim wydał okrzyk radości i pogalopował ostro ku brzegowi czarnej wody, a psy rzuciły się z pluskiem przed kopytami, prześcigając się w pogoni za zdobyczą. Ibrahim spojrzał w górę i wyciągnął ramię z rękawicą dla sokoła, który wciąż krążył wysoko ponad jego głową. Dzik obserwował intruza ze swej kryjówki w krzakach dzikiej róży, a jego małe żółte ślepia błyszczały ze strachu i oszołomienia. Dyszał, cofając się między ciernie i kolce. Z jednej strony dobiegało ujadanie psów myśliwskich, z drugiej tętent kopyt i okrzyki łuczników. Dzik nie mógł już dalej cofać się na bagna. Miał tylko jedno wyjście. Chrząkając wściekle, ruszył do ataku z kolczastych krzaków. Sulejman zauważył go i krzyknął ostrzegawczo do Ibrahima. Zobaczył, jak zwierz uderza dosiadanego przez Ibrahima araba wysoko w bok, jeden pożółkły kieł przebija skórę ogiera, wyszarpując krwawą dziurę w jego brzuchu. Koń zarżał przeraźliwie w szoku i bólu i cofnął się, wlokąc za sobą trzewia wypadające z rany. Dzik zaatakował znowu i Ibrahim wyleciał z siodła na ziemię. Sulejman był jeszcze o pięćdziesiąt jardów od niego. Dał koniowi ostrogę i wyciągnął łuk ze skórzanej pochwy przy siodle, celując szybko. Jego pierwsza strzała trafiła dzika w kłąb, rzucając go na bok. Wstał niepewnie na nogi, kwicząc i zwracając się w stronę nowego prześladowcy. Sulejman ściągnął wodze, wydobył kolejną strzałę z ozdobionego klejnotami kołczanu wiszącego przy siodle i wymierzył starannie. Druga strzała trafiła dzika za łopatką, pod kątem w kierunku serca, wbijając się niemal po lotki. Dzik cofnął się, tylne nogi ugięły się pod jego ciężarem. Nagle, jak gdyby jakieś wielkie dłonie rozdzierały powietrze, strzała za strzałą wbijały się w szare ciało dzika. Upadł na ziemię, krwawiąc z dwóch tuzinów ran. Po chwili był martwy.

Łucznicy janczarscy podbiegli z okrzykami radości i niemal natychmiast koń Sulejmana został otoczony solakami. Sulejman zignorował przepraszający okrzyk kapitana i zeskoczył z konia. - Ibrahim? Arab Ibrahima był nadal na nogach, kręcąc się i rżąc, a psy myśliwskie ujadały wokół niego, zwabione zapachem krwi, liżąc i skacząc na trzewia wlokące się z jego boku. Kilku janczarów próbowało zaprowadzić porządek, jeden usiłował złapać wodze konia, a inni przeklinali i odganiali psy killiczami. Ranny ogier, tocząc pianę z pyska, z oczami wychodzącymi z orbit z bólu i strachu, zatoczył się w stronę sułtana. Sulejman cofnął się. Psy rzuciły się znowu na konia, który zawrócił, pogalopował między pigwami i zniknął. Sulejman rozejrzał się wokoło, oszołomiony. Gdzie jest Ibrahim? Czy zginął? Nagle go zobaczył. Stał po kolana w bagnie, a biały kaftan miał oblepiony paprociami i błotem. Przekrzywiony turban nadał wyraz szaleństwa szerokiemu, szelmowskiemu uśmiechowi na jego twarzy. W prawej ręce trzymał okrwawioną kuropatwę. - Mamy naszą zdobycz! - krzyknął do Sulejmana. - Myślałem, że nie żyjesz! - syknął Sulejman. - Kiedy mój sułtan mnie chroni, jak mógłbym umrzeć? Była w nim chłopięca beztroska, jak gdyby nie przyszło mu do głowy, że mógł zostać ranny. Wyglądał na tak zadowolonego z siebie i ze swego trofeum, że Sulejman odrzucił głowę w tył i zaśmiał się również. Siedzieli w pawilonie Sulejmana. Rechot żab z bagna niemal zagłuszał muzykę wioli Ibrahima. Światło świec migotało na łopoczących, szkarłatnych ścianach namiotu. Sulejman był wciąż podniecony emocjami polowania i nie mógł spać. Siedział po turecku na otomance, podczas gdy

Ibrahim kończył swoją melodię, ale nie myślał o muzyce. Podjął pewną decyzję, rozwiązując sprawę, która nie dawała mu spokoju od paru tygodni. Rozważał swój wybór w świetle wymogów tradycji i dworskiego protokołu, jego niezdecydowanie przedłużała jeszcze potrzeba usprawiedliwienia się przed własnym sumieniem. - Zdejmuję Achmeda Paszę ze stanowiska wielkiego wezyra - powiedział nagle, kiedy jeszcze ostatnie nuty melodii Ibrahima wisiały w powietrzu. - Zaniedbywał swoje obowiązki? - spytał Ibrahim. Nawet on wygląda na zaskoczonego - pomyślał Sulejman. - Nie, ale on się już nie nadaje. - Służył w Divanie przez wiele lat... - Tak, tak, ale on nie jest odpowiedni. Planuję zrobić go gubernatorem Egiptu. Nie zamierzam go upokorzyć. Sulejman zmarszczył czoło na obiekcje Ibrahima. Od kiedy to Ibrahim przejmuje się tym, co jest właściwe? - Kim go zastąpisz? Sulejman czuł się jak ojciec zamierzający dać cenny podarunek swojemu synowi. Odczuwał dreszcz zadowolenia. - Tobą, Ibrahimie. Ibrahim odwrócił wzrok. - Mną? - Tak. Ty będziesz moim nowym wielkim wezyrem. Sulejman czekał, ale spodziewany wybuch wdzięcznościami, znajomy chłopięcy uśmiech nie pojawiały się. Ibrahim tulił wiolę w ramionach i ponuro wpatrywał się w swoje dłonie. - O co chodzi? - spytał poirytowany Sulejman. - Niektórzy z Divanu będą pytać, dlaczego dałeś mi tę posadę w miejsce Achmeda Paszy. - Nie jest rzeczą Divanu kwestionować moje decyzje w jakiejkolwiek sprawie.

- Tylko to, co powiedzą prywatnie, mnie niepokoi. - To, co powiedzą prywatnie, nie może cię skrzywdzić! - Ale będzie wyglądało, że zostałem mianowany na miejsce Paszy ze względu na naszą przyjaźń. Sulejman gapił się na Ibrahima ze zdumieniem. Tego się zupełnie nie spodziewał. Ibrahim zawsze przyjmował dawane mu wcześniej stanowiska z upodobaniem, nawet tryumfem. Sulejman nie wierzył, Ibrahim w ogóle przejmował się opinią innych w Divanie albo protokołem Osmanów. - Chcesz, abym cofnął moją decyzję? Ibrahim milczał przez jakiś czas. Falowanie materiałem namiotu przez nocny wiatr było jak długie, głębokie westchnienie. Irytacja Boga? - zastanawiał się Sulejman. - Boję się - powiedział Ibrahim. - Ty? - Sulejman pomyślał o Ibrahimie wynurzającym się z bagna z kuropatwą, o grozie, którą odczuwał w tamtej chwili. Wydawało się, że wiara w siebie Ibrahima całkowicie stłumiła wszelki strach. - Najwyraźniej nie boisz się zostać przebity przez dzika ani stratowany przez własnego konia. Więc czego się boisz teraz? - Ciebie, panie. Sulejman popatrzył na niego ze zdumieniem. - Mnie? - Nad głową wielkiego wezyra zawsze wisi miecz, panie. Choć uważałbym to za największy honor, jaki człowiek może otrzymać, jednak wyznaję, iż nieco się boję. Sulejman nagle zrozumiał. Przypomniał sobie ojca, który pozbył się ośmiu swoich wezyrów w ciągu tyluż lat. Nawet krążyło wśród Turków popularne przekleństwo: Obyś został wezyrem Selima Srogiego! Przypomniał sobie, jak sam, oślepiony furią, niemal stracił biednego Piri Paszę.

- Nie masz się czego obawiać z mojej strony, przyjacielu. Ibrahim spojrzał na niego błagalnie swoimi żywymi, czarnymi oczami. - Zawsze myślałem, że tego chcę. Do tej chwili. Nie powinieneś wynosić mnie tak wysoko, bo gdy upadnę, to śmiertelnie. Sulejman wstał i podszedł do Ibrahima. Położył dłonie na jego ramionach. - Daję ci moje słowo. Dopóki żyję, dopilnuję, by nigdy nie stała ci się krzywda. Niech Bóg będzie moim sędzią. Ibrahim wziął Sulejmana za rękę i ucałował pierścień z rubinem. - Przyniosłeś mi sławę przekraczającą moje najśmielsze marzenia - szepnął. - Przysięgam służyć ci do dnia mojej śmierci.

16. Eski Saraya Gdzie ona jest? Kapi aga rozglądał się po ocienionym dziedzińcu, trwając w wewnętrznej rozterce pomiędzy panicznym pragnieniem ucieczki i gwałtowną potrzebą pozostania i znalezienia jej. Cienie drwiły sobie z niego. Nie ma jej tutaj. Zdradziła cię. Ciało jest prawdziwym zdrajcą, pomyślał. Rozpalone zmysły pchają cię do rozkoszy i bólu jak ćmę do płomienia. To samo ciało, które mogło dać mu ekstazę, mogło też zwabić go na wszystkie tortury, jakie szatan - lub naczelny bostandżi, co na jedno wychodziło - mógł obmyślić. Co on tutaj robi? Ona jest szatańskim nasieniem, teraz to wiedział, udowodniła mu to. Powinien znaleźć sposób, żeby się jej pozbyć, ryzykując istnienie jeszcze jednej utajemnionej osoby. Ach, ale wtedy straciłby również ciepło tego ciała, dotyk jej ciepłych piersi przyciśniętych do niego, głód jej ust, niemożliwą, zakazaną ekstazę, do jakiej go doprowadzała. Nie mógł. sobie nawet wyobrazić rozkoszy, która mogłaby się równać z tym, co znalazł na tym ocienionym dziedzińcu, z jego szemrzącą fontanną, marmurowymi ścieżkami i platanami o długich gałęziach. Tutaj już nie był eunuchem, a straszliwe, rozdzierające ostrze strachu doprowadzało go do takiego podniecenia, że bladła przy tym miłość do samego życia. A jeśli Hurrem również zajdzie w ciążę? Zdawało się nie być końca tego ciemnego tunelu spraw cielesnych i ich konsekwencji. W chwili ostatniego spazmu szczytowania ogarniało go znów czarne przerażenie, wypełniając mu wnętrzności zimną, okropną paniką. Pospiesznie opuszczał ten

ogród swych cierpień, przyrzekając sobie, że nigdy nie powróci, że znajdzie sposób, by się jej pozbyć. Był zniewolony przez swoje ciało. Nieraz całymi dniami nie mógł myśleć o niczym innym, jak o następnym razie. Obraz jej ciała - i jego własnego jako prawdziwego mężczyzny - przyćmiewał wszystko inne. Te kilka minut każdego tygodnia na tym cienistym dziedzińcu stało się jego życiem. Próbował udawać przed sobą, że nigdy ich nie złapią. Że to się nigdy nie skończy. Usłyszał szelest materiału za sobą i odwrócił się błyskawicznie. - Hurrem! - Przestraszyłam cię? Kapi aga czuł, że serce za chwilę wyrwie mu się z piersi. Waliło tak mocno, że niemal boleśnie. - Skąd przyszłaś? - Obserwowałam cię. Zza kolumny. Gapił się na nią. Miała na sobie pantalony z białego jedwabiu i gomlek z cienkiego szmaragdowego jedwabiu, rozpięty do pasa. Widoczne łagodne wzniesienia jej piersi falowały wraz z oddechem. Kapi aga nie mógł oderwać wzroku. Hurrem podeszła bliżej ku niemu. - Zróbmy to. Szybko. Miała welon z gazy, umocowany do małej zielonej czapeczki, którą nosiła na głowie. Zdjęła go szybkim, wprawnym ruchem prawej ręki. Kapi aga wpatrywał się w nią. Wyglądała na tak spokojną, tak opanowaną. Czy ona nigdy się nie boi? Spojrzał w górę na północną wieżę. Jej okna zdawały się patrzeć w dół na niego jak para potwornych, czarnych oczu.

Drzwi są zamknięte - powtórzył sobie, ale mimo to wciągnął Hurrem głębiej w cień pod ścianą. Hurrem podniosła jego szatę i namacała go. - Jakie to uczucie znowu być mężczyzną? Czy ona ze mnie kpi? - zapytał sam siebie. Zastanawiał się, tak jak tysiąc razy przedtem, dlaczego ona to robi. Czy to tylko pożądanie? Czy ona nic nie czuje do niego? - Zabiłaś ją - powiedział. - To była wina Muomi. Środek na poronienie był za silny. - Zrobiłaś to naumyślnie. - A jeśli tak, to co? Czy myślisz, że jestem gorsza od ciebie? Ty byś zabił nas obie, gdybyś wiedział, że to uratuje ci głowę. Pantalony leżały na marmurze. Rozpięła trzy diamentowe spinki gomleka. Spróbował oderwać oczy od jej jędrnego drobnego ciała i skoncentrować się na kłamstwach i prawdach, które mogła zdradzić jej twarz. - Była twoją przyjaciółką. - A wy byliście praktycznie obcy. Zrobiłeś jej dziecko, kiedy mijaliście się na korytarzu. Oparła się plecami o ścianę. Kapi aga poczuł, jak wysychają mu usta. Obserwowała go z tym leniwym, małym uśmieszkiem na twarzy, wiedząc, że on nie ma nad nią żadnej władzy. Jej sutki były twarde. Z pożądania czy z zimna? Sądził, że zna odpowiedź na to pytanie. To nie było zresztą ważne. Był tak nabrzmiały, że niemal pionowy. Ilu prawdziwych mężczyzn mogło pochwalić się czymś takim? Ujął szorstko jej nadgarstki i przycisnął do ściany. - Może pewnego dnia zapoznam cię z Bosforem. Prawą ręką wziął ją za gardło. To była szczupła szyja i z łatwością mógłby objąć ją dłonią. Przesunął rękę w dół na jej

ramię i dalej na pierś, ściskając ją z całej siły, próbując zmusić ją do krzyku, ale jej oczy patrzyły na niego twarde i zielone. - Mówią, że jest burzliwy o tej porze roku. Powinieneś uważać, żeby nie wpaść samemu. Podniosła jego szaty i objęła go swymi udami wokół bioder, kierując go ku sobie. Wsadziła mu w usta połę szaty, aby nie krzyknął, kiedy w nią wchodził. Fontanna nie mogła zagłuszyć takiego dźwięku. Kapi aga nie mógł oddychać. Intensywność odczuć obezwładniła go i zacisnął szczęki na jedwabiu, czując, jak opuszcza go wszelka kontrola. Wewnątrz kipiał nienawiścią, nienawiścią do niej za władzę, jaką miała nad nim, nienawiścią do wszystkich kobiet i nienawiścią do siebie za swoją słabość. Zaczął się trząść. Hurrem objęła go za szyję i poruszała biodrami tak, że swym jedwabistym wnętrzem obejmowała i pieściła całą długość jego wzwodu. - Daj mi swój sok - szepnęła mu do ucha. - Chcę wszystko. Poczuł, jak szczytowanie ogarnia go drżącą, oślepiającą rozkoszą. Przez kilka szkarłatnych sekund był wolny od niej, wolny od niewoli wobec kobiet, i poddał się temu. Nie chciał wracać. To było jak śmierć, i gdyby mógł, zatraciłby się w tym. Żeby ten orgazm mógł trwać wiecznie! Jednak kiedy się skończył, pozostały tylko zimny wieczór i strach. Życie było pułapką bez wyjścia. Człowiek szukał ucieczki i był prowadzony za nos na rzeź. Kapi aga nie usłyszał o swym sukcesie od samej Hurrem. Pewnego dnia obudził się, a cały pałac trząsł się od plotek: ikbal nosi dziecko! Ulga szybko zamieniła się w nowy strach. Co powinien teraz zrobić? Nie mógł więcej chodzić do ogrodu. Kochać się z kadin sułtana było zniewagą zbyt straszliwą do pomyślenia.

Jeśli jednak tego nie zrobi, co uczyni Hurrem? Czy go zdradzi? Ale jak mogłaby to zrobić, nie zdradzając siebie? Potem uderzyła go inna myśl. A jeśli dziecko jest jego? Zdał sobie sprawę, że nie ma możliwości czytania w jej myślach. Był pionkiem w grze, której już nie rozumiał. W momencie gdy po raz pierwszy otworzył drzwi do ogrodu, by uwieść jedną z odalisek sułtana, stracił kontrolę nad własnym życiem. Był bezradny. Mógł jedynie czekać.

17. Hafiza lustrowała nową ikbal syna wprawnym okiem kobiety, która spędziła niemal całe dorosłe życie w zdradzieckim świecie haremu. Od razu zauważyła, że ta była odmiennym typem niż Gulbehar. Sposób, w jaki się poruszała, w jaki się trzymała. Jej oczy były trochę za mądre, jej język tak przynajmniej słyszała - trochę za szybki. To może nie było takie złe. Ona sama nie przetrwałaby tak wielu lat w haremie Selima bez pewnego sprytu. Tak, i bez pewnej hardości. - Hurrem - powiedziała ciepło, wyciągając rękę. - Jestem zachwycona tą nowiną. Chodź i usiądź tu koło mnie. Hurrem uśmiechnęła się i zajęła miejsce na drugim końcu otomanki. Było ciepłe popołudnie i siedziały na tarasie nad ocienionym, wschodnim dziedzińcem pałacu. Zięby ćwierkały w ozdobnych cedrowych klatkach wiszących u okapu. Niski stolik przed kanapą zastawiony był szerbetem, melonami i rachatłukum. Za plecami kobiet miasto migotało w popołudniowej mgiełce, kopuły meczetów lśniły wśród kurzu jak diamenty. - Sulejman jest w Adrianopolu na polowaniu. Wysłałam dziś kuriera z wiadomością dla niego. Jestem pewna, że będzie równie uradowany tą wieścią jak ja. Hurrem położyła rękę na swoim brzuchu. - Będziemy musieli poczekać wiele miesięcy, by zmierzyć stopień jego radości. Dobra odpowiedź - pomyślała Hafiza. Jeśli to dziewczynka, wszystko zacznie się od początku. - Jeśli taka jest wola Boga - powiedziała Hafiza i sięgnęła po kosmyk włosów Hurrem, podnosząc go do światła. Oni wszyscy dotykają mnie w ten sposób - pomyślała Hurrem. Jak gdyby przypominali mi, że jestem własnością Osmanów.

- Masz piękne włosy - powiedziała Hafiza. - Nie rude, ale i nie złote. Skąd jesteś? - Mój ojciec był chanem Tatarów Krymskich, Korono Zawoalowanych Głów - powiedziała, próbując ukryć głębię dumy w swoim głosie. Nie powinna dać matce sułtana poznać, że czuje się wyższa. Hafiza była w końcu tylko córką gruzińskiego chłopa. - A jak przybyłaś do nas? - Mój ojciec dostrzegł szansę. Hafiza uśmiechnęła się. - Dla ciebie? Czy dla siebie? - Spahisi musieli go związać i siłą wcisnąć mu pieniądze do kieszeni. Szarpał się i krzyczał. To było straszne. Valide nie uśmiechnęła się. - Śmiejesz się, kiedy o tym mówisz, ale w twoich oczach nie ma śmiechu. Hurrem czuła badawczy wzrok Hafizy. Potrzebuję tego sojuszu - stwierdziła. Jednak nie powinna nie doceniać tej kobiety, chłopki czy nie chłopki. Ta krępa i miła mała kurka miała oczy jastrzębia. - Dlaczego miałabym płakać? On nadal mieszka w namiocie, a ja w pałacu. W końcu ja wyszłam lepiej na tej transakcji. - Więc jesteś tutaj szczęśliwa? - Będę szczęśliwsza, kiedy mój pan powróci. - Byłam z sułtanem Selimem przez wiele lat. Tygodnie, które spędziliśmy razem, mogę policzyć na palcach. To jest samotne życie, Hurrem. Hurrem skinęła głową. - Przyjmę więc twoją radę, wasza wysokość. Wrócę do ojca. Czy możesz załatwić mi konia? Hafiza zaśmiała się wbrew sobie. Dziewczyna pokpiwała sobie trochę, ale w tym, co mówiła, była prawda. Dlaczego rozpaczać nad rzeczami, których nie można zmienić?

- Obawiam się, że nawet ja nie mogę tego zrobić. Skoro nosisz teraz dziecko sułtana, ten harem będzie twoim domem przez resztę życia. - Więc będę musiała załatwić sobie większe pokoje. Hafiza uśmiechnęła się i wskazała na własny apartament. - Jak moje, być może. Hurrem uśmiechnęła się również. - Jeśli taka będzie wola Boga. - Nie zdziwiłabym się, jeśliby taki miał plan. Hafiza wybrała kawałek rachat łukum z dodatkiem orzeszków pistacjowych i ugryzła go. - Jeśli potrzebujesz czegokolwiek, musisz mi powiedzieć. W islamie matka jest święta, teraz bardziej niż kiedykolwiek. Wszystko zostanie zrobione, by zapewnić ci komfort. - Jest jedna rzecz, wasza wysokość. - Tak? - Chcę mieć ochronę. Hafiza spojrzała na nią ze zdumieniem. - Ochronę? Tutaj? - Boję się. - Czego? - Słyszałam pogłoski. Że nie dożyję narodzin mojego dziecka. - Kto ośmiela się grozić tobie... i dziecku sułtana? Hurrem odwróciła oczy. - Nie wiem. Może to tylko gadanie. Ona kłamie - pomyślała Hafiza. Wie, kto to jest, ale nie śmie powiedzieć. Jest tylko jedna osoba, która życzyłaby jej śmierci. Gulbehar! Potrząsnęła głową. Nie, to niemożliwe. Gulbehar nie była do tego zdolna. Ale dziewczyna wyglądała na przestraszoną. - Jeśli myślisz, że te pogłoski są prawdziwe, służąca powinna próbować wszystkich twoich posiłków, nawet

zakładać pierwsza wszystkie twoje nowe ubrania, na wypadek gdyby materiał był zatruty. Każę też kislarowi agasi przydzielić ci jednego z jego eunuchów. - Dziękuję, wasza wysokość. - Musimy zapewnić bezpieczeństwo synowi sułtana. Hurrem uśmiechnęła się ze zrozumieniem. Wszyscy są tacy pewni, że to chłopiec - pomyślała. Ale to jest jedyna rzecz, na którą nie mam wpływu. Kapi aga obserwował ogród z północnej wieży. Zobaczył, jak wyszła z długich cieni na dziedzińcu, usiadła na marmurowej ławie koło fontanny i otworzyła Koran na kolanach. Zacisnął pięść w męce niezdecydowania. Przyszła znowu. Dlaczego, dlaczego? Co ona chce zrobić? Wkrótce może być kadin Sulejmana, czego jeszcze chce? Nie mogli tego dalej ciągnąć, ryzyko było zbyt wielkie. Ale jeśli on nie pójdzie, co ona zrobi? Musiał z nią porozmawiać, musiał zakończyć te męczarnie. Nawet jego pożądanie zniknęło teraz, kiedy się dowiedział, że ona jest w ciąży. Zdawało się wyparować i próżnia w nim została szybko zastąpiona pragnieniem przeżycia. To musi się skończyć. - Czego ona chce? Co by zrobiła, gdyby nie poszedł na to spotkanie? Czy chciałaby - czy mogłaby - jakoś zdradzić go mimo śmierci Mejlissy? Zdecydował się i pospiesznie wyszedł z pokoju, zamykając drzwi na klucz. Zbiegł po drewnianych schodach prowadzących na dziedziniec. Długo wahał się przy żelaznej furtce, włożywszy do zamka duży metalowy klucz. Klucz i zamek - pomyślał. Mężczyźni i kobiety. Wkładasz klucz do zamka i otwierasz bramę do marzeń i koszmarów. Nie było niczego tak nieodpartego jak drzwi zamknięte na klucz. Musiał dowiedzieć się, czego ona chce.

Przekręcił klucz i wsunął się do środka. Hurrem podniosła wzrok i jej oczy otworzyły się szerzej ze zdziwienia. Potem upuściła Koran, wstała i krzyknęła. Kapi aga gapił się na nią. Wiedział, że zdumienie na jej twarzy było udawane - jego za to było prawdziwe. Co ona robi? Usłyszał czyjś jęk i poznał własny głos. Chciał uciekać, ale jego mięśnie nie reagowały. Wiedział już, co zrobiła. Spojrzał w prawo i zobaczył zaskoczoną twarz jednego ze swoich czarnych strażników. - Ty mała dziwko! - szepnął. Wydobył ozdobiony klejnotami sztylet ze swej płaszcze i zamachnął się na nią. Hurrem wrzasnęła ponownie i cofnęła się. Ostrze przecięło powietrze o centymetry od jej twarzy. Kapi aga nie zauważył, jak strażnik ruszył na niego. Uświadomił sobie nagły błysk ostrza i usłyszał jego śmiercionośny szept. Potem sztyletu już nie było i razem z nim jego prawej dłoni. Syknął i złapał się za nadgarstek. Nie było bólu, jeszcze nie, ale wrzasnął z przerażenia, patrząc na kikut i tryskającą jasną krew. Potem upadł na kolana i próbował wyłuskać sztylet z palców swej odciętej dłoni. Gdyby mógł ją teraz zabić, wszystko byłoby w porządku. Mogli zrobić z nim, co chcieli, byle ta mała wiedźma była martwa. Jednak strażnicy już wlekli go precz i wrzasnął znowu, tym razem z nagłego palącego do białości bólu w nadgarstku. Zobaczył ciemne plamy na kamieniach, ślad krwi prowadzący od małej ladacznicy w zielonej czapeczce. Próbował wykrzyczeć w jej stronę przekleństwa, ale jeden ze strażników zdzielił go ciężką rękojeścią jatagana i głowa opadła mu z jękiem do tyłu. Jastrząb szybował na ciepłym prądzie powietrza znad rozpalonego miejskiego bruku, potem skręcił i zanurkował w stronę Bosforu, zawisając nad murami Topkapi Saraya. Jego

złote oko dostrzegło bliźniacze wieże Bramy Szczęścia, gdzie głowa kapi agi czerniała i marszczyła się w swojej niszy wysoko w ścianie. Za murami jego ciało pozbawione głowy nadal wisiało na wielkim haku, gdzie torturowano go trzy dni. Stalowe ostrze przebijało żebra i udo, a lina, którą uwiązany był do szubienicy za nadgarstki, utrzymywała ciało w pionie. Będzie tam wisieć, aż kruki skończą swoją pracę, a ścięgna i mięśnie odgniją od kości. Jastrząb zakręcił znowu w stronę Złotego Rogu i starego drewnianego pałacu wysoko na wzgórzu, obok wielkiego meczetu Bajazyta. Na balkonie pomiędzy mosiężnymi kopułami stała kobieta z dłonią na brzuchu. Zwracała uwagę dwoma warkoczami, związanymi atłasową wstążką, sięgającymi do połowy pleców. Jej włosy miały kolor ognia, a na jej ustach gościł uśmiech. Miesiące miną szybko. Dotknęła swego brzucha. Więc niech przyjedzie. Niech przyjedzie. W dniu rozwiązania dachy haremu były białe. Do apartamentu Hurrem przyniesiono krzesło porodowe i powijaki, zapalono kadzidła, rozrzucono płatki róży na marmurowych posadzkach, porozwieszano amulety i niebieskie koraliki dla odstraszenia złego. Hurrem nigdy jeszcze nie doświadczyła takiego bólu. Kiedy dziecko nie wychodziło, akuszerka haremu, straszna Nubijka, ważąca pewnie tyle, co trzy odaliski, siadła jej na brzuchu, by wypchnąć dziecko z macicy. Hurrem wrzeszczała. Wetknięto jej między zęby kawał kości słoniowej, żeby ją uciszyć. - Zaciśnij na tym zęby! - syknęła akuszerka. - Zaciśnij zęby i milcz! Wreszcie nastąpiło rozwiązanie. Skulona na krześle, podtrzymywana z obu stron przez akuszerki, urodziła dziecko. Nubijka przyjęła je w lniane powijaki, recytując deklarację wiary.

„Allachu akbar"... „Bóg jest wielki"... Kislar agasi stał i obserwował, bacząc, by nie podmieniono cennego dziecka. Osobiście wziął noworodka do białej marmurowej fontanny i zwyczajowo obmył go trzy razy. W ustach dziecka umieszczono olej z cukrem, by zapewnić mu słodką, płynną wymowę, wokół oczu rozsmarowano proszek antymonowy, by zagwarantować głębię spojrzenia. Do czoła przytknięto mu Koran wysadzany diamentami. Hurrem chwyciła akuszerkę za ramiona, mrugając z powodu szczypania potu w oczach. - Co to jest? - błagała - powiedz mi tylko, co to jest! Odpowiedział jej kislar agasi. - Urodziłaś syna, pani. - Syna - powtórzyła Hurrem. Uśmiechnęła się do niego, po czym zemdlała.

CZĘŚĆ DRUGA CIEMNY ANIOŁ

18. Wenecja, 1528 Była zjawą w czarnym aksamicie, ciemnym aniołem z włosami czarnymi i błyszczącymi jak węgiel i oczami jak dwa turkusy. Miała wysokie patrycjuszowskie kości policzkowe i pełne usta, wilgotne i krwistoczerwone. Stanik i dekolt jej westury były modnie nisko wycięte, a skórę na ramionach i piersiach miała gładką jak kość słoniowa. Mały złoty krzyżyk na jej szyi - mógł sobie wyobrazić ciepły puls - zdawał się naigrawać z niego. Podwójnie zakazana. Plac był zatłoczony i hałaśliwy, rozbrzmiewał okrzykami straganiarzy, przekleństwami żeglarzy uprawiających hazard oraz śpiewających pod arkadami szorstką, nierówną mową Ormian i Dalmatyńczyków, a także harmonijnym, melodyjnym językiem Wenecjan. Jakiś Albańczyk przepchnął się obok w swych pumpiastych spodniach, żując ząbek czosnku niczym cukierek, jakiś togato ((wł.) - noszący togę (na znak dostojeństwa) (przyp. tłum.).) w purpurowych szatach senatora odpowiadał skinieniem ręki i „addio caro vecchio" na pełne szacunku pozdrowienia innych obywateli. Abbas nie widział nikogo oprócz niej. Patrzył, jak kobieta idzie po schodach do drzwi kościoła. Szła z niemal przesadną gracją, ze wzrokiem spuszczonym ku ziemi, ale tylko raz podniosła oczy i Abbas poczuł, jakby ktoś mocno uderzył go w piersi. Jej usta rozchyliły się nieznacznie, ale wystarczająco, by poznał, że go dostrzegła, że jego obecność wpłynęła na nią w jakiś sposób. Bóg jeden wiedział w jaki. Zaparło mu dech. Była najbardziej doskonałą kobietą, jaką w życiu widział. Chciał biec przed siebie i złapać ją za ramię, uciec z nią z tego placu.

Stara wiedźma, która jej towarzyszyła, obrzuciła go pogardliwym spojrzeniem, gdy wspinały się po stopniach kościoła Santa Maria dei Miracoli. Potem zniknęły w środku. - Widziałeś ją? - szepnął. - Oczywiście, że ją widziałem - odparł Ludovici. - To Julia Gonzaga. - Znasz ją? - Moja przyrodnia siostra ją zna. Jest jej kuzynką. - Jej kuzynką? Abbas chwycił saion Ludoviciego - modną szkarłatną bluzę sięgającą do pasa, którą miał na koszuli - i pociągnął go w stronę stopni. - Co ty robisz? - Chcę ją zobaczyć. - Tu sei pazzo - jesteś szalony! - Chodź! Ludovici chwycił przyjaciela za ramię. - Czy wiesz, kim jest jej ojciec? Antonio Gonzaga - on jest consigliatorem! - Nie dbam o to! - Nie dbasz o to? Ludovici był zaniepokojony, lecz nie zaskoczony. Abbas był jednym z najbardziej porywczych i upartych młodych ludzi, jakich kiedykolwiek znał. Lekkomyślny - mawiał o nim ojciec. Była to jego wada, a jednocześnie jego urok. Chyba ma to we krwi - stwierdził Ludovici. Maur jest Maurem. Ale tym razem nie pozwoli zrobić z siebie głupca. Poza tym, to było naprawdę niebezpieczne. - Chcę tylko popatrzeć. - Nie powinieneś patrzeć! To Gonzaga! - Więc zostań tutaj - powiedział Abbas, wyrwał się i popędził po schodach. Ludovici zawahał się. Do diabła z nim! Corpo di Dio! To był jego pogrzeb. Odwrócił się i zaczął

odchodzić, ale wtem zmienił zdanie i pobiegł za nim po schodach. Posępne, nieprzychylne twarze świętych spoglądały w dół z bogato złoconego sufitu. Popiersie Vergine delia Santa Clara marszczyło czoło w stronę ławek kościelnych ze swej balustrady na zimnych ścianach z szarego i koralowego marmuru. Putti i potwory morskie brykały na pilastrach kolumn pod łukami. W kościele było ciemno i zimno w porównaniu z ciepłym placem. Światło wpadało przez kolorowe szkło ponad absydą jak dwa wielkie palce, które zdawały się wskazywać na dwie postacie, klęczące przy modlitewniku przed ołtarzem. Abbas poczuł ukłucie lęku. Marmurowe podobizny Franciszka i Archanioła Gabriela patrzyły nań gniewnie i oskarżycielsko ze swych nisz. Zdawało się, że w każdej chwili mogą obudzić się do życia i zeskoczyć ze ścian, by stanąć przed tym intruzem. To tylko kawałki marmuru, powiedział sobie. Nie mają mocy. Jednak świętość tych podobizn wzmogła ostrzeżenie Ludoviciego. Wchodził teraz w inny świat, który nie w pełni rozumiał. Poczuł dłoń na prawym ramieniu i niemal krzyknął na głos. - Ludovici! - Myślałeś, że to Gonzaga? Abbas spojrzał na postać Archanioła na ścianie. - Ktoś nieco bardziej szanowny - powiedział i uśmiechnął się na widok niezrozumienia malującego się na twarzy przyjaciela. Odwrócił się do dwóch kobiet przy ołtarzu. - To najpiękniejsza istota, jaką w życiu widziałem. - Ona nie jest dla ciebie, Abbasie. - Być może. - Być może! Równie dobrze mógłbyś sięgać po księżyc!

Stara kobieta towarzysząca Julii usłyszała ich głosy i uniosła głowę. Abbas i Ludovici schowali się za kolumnę. Abbas przyłożył palec do ust. Czekali. Kiedy spojrzał znowu, kobiet już nie było. Odwrócił się w stronę nawy i zobaczył, jak staruszka prowadzi dziewczynę szybko między rzędami ławek. Dziewczyna odwróciła się i jej twarz na moment została oświetlona plamą żółtego światła wpadającego przez wielkie drzwi. Potem duenna pociągnęła ją dalej. - Tu sei pazzo! - syknął Ludovici. - Dorastałem jako Maur i muzułmanin, na pustyni. Jednak zmuszony jestem żyć tutaj, w chrześcijańskiej republice, na wodzie! - Abbas uśmiechnął się do niego. - Gdybyś był na moim miejscu, może też byś trochę zwariował! Mahmud stał na balkonie palazzo, opierając się obydwiema potężnymi dłońmi o balustradę. Obserwował zachód słońca poprzez różową mgiełkę ponad ośnieżonymi szczytami Cadore i zasłonę chmur nadciągającą od zachodu. Gondole, galery i odległe wyspy zbladły do ciemnych zarysów na tle perłowoszarej laguny. Był to widok, który zawsze go poruszał, port godny największej morskiej republiki na Morzu Śródziemnym. Czasami nawet zapominał, że to nie jest jego dziedzictwo, że był tylko płatnym najemnikiem. Taka jednak była rzeczywistość, tego musiał nauczyć się jego syn. - To jest całkiem niemożliwe! - warknął. - Muszę się z nią spotkać - powiedział Abbas. - Ile czasu żyjemy już wśród tych ludzi? Sześć lat? A ty nadal zdajesz się nie rozumieć najprostszych rzeczy, które ich dotyczą! - Możemy chronić ich życie, ale nie żenić się z ich córkami. Mahmud ruszył w stronę syna, prężąc się z wściekłości i Abbas czuł, jak jego stanowczość kruszeje. Niełatwo było

sprzeciwiać się ojcu. Generał kapitan republiki był potężny jak niedźwiedź, ramiona wypychały jedwabny materiał jego kubraka, wielka kędzierzawa broda przydawała mu jeszcze groźnego wyglądu. Kiedy był zły, tak jak teraz, jego oczy świeciły na ciemnej twarzy jak lampy. - Są powody naszej tutaj obecności - powiedział. Wszystko ma swój powód. Powód był oczywiście taki, że żaden doża nigdy nie powierzał dowództwa nad armią rodakom, każdy z nich bowiem słusznie się obawiał, że mogłaby być użyta przeciwko niemu. W istocie, generał kapitan rzadko był Włochem, a często, jak teraz, nie był nawet chrześcijaninem. Jeśli o mnie chodzi - myślał Mahmud - mam brata księcia w Barbarii, który spałby lepiej, gdybym ja nie żył. Tak, wszystko ma swój powód. - Traktują nas jak pył - powiedział Abbas. - Magnifici traktują wszystkich jak pył. To nic nie znaczy. Taki mają zwyczaj. - Ale my mamy królewską krew. - Jaką królewską krew? - Mahmud uderzył pięściami w orzechowy stół stojący pomiędzy nimi. - Królewski dom muzułmańskiego księcia? Co to dla nich znaczy? Powiem ci, czym jesteśmy... jesteśmy najemnikami. Nie udawaj sam przed sobą, że tu jest nasze miejsce. Możesz mieszkać w pałacu i ubierać się jak syn togati, ale nie jesteś jednym z nich. Pamiętaj o tym. - Więc co mam robić? Z kim mam się ożenić? Mahmud odwrócił się. - Rób jak inni młodzi ludzie i szukaj rozrywki na Ponte delie Tette - Moście Cycków! Abbas znał to miejsce. Nazwa pochodziła od kobiet, które stały w drzwiach rozebrane do pasa, śmiejąc się do młodych mężczyzn.

- W każdym razie - dodał Mahmud - jesteś za młody, żeby myśleć o żonie. Abbas westchnął głęboko. Nigdy przedtem nie sprzeciwiał się ojcu. - Chcę spotkać się z Julią Gonzaga. Mahmud westchnął. Nie był już zły. Jaki to miałoby sens? Zupełnie jakby małe dziecko uporczywie domagało się własnego zamku. Było to nieosiągalne i na tym koniec. Nawet gdyby Gonzaga był człowiekiem, któremu przez myśl mogło przejść, by jego córka miała poślubić czarnego - a Gonzaga absolutnie nie był takim człowiekiem - to istniał jeszcze w republice statut zezwalający weneckiemu szlachcicowi na zawarcie małżeństwa jedynie z osobą o równej pozycji społecznej. Magnifico Rady Dziesięciu nie mógł nawet rozmawiać prywatnie z cudzoziemcem, w tym z generałem kapitanem armii. Zwłaszcza z generałem kapitanem armii. - To tylko twoja młodość, Abbasie. Jutro już o tym wszystkim zapomnisz. - Źle mnie oceniasz - powiedział Abbas i wyszedł z pokoju. Z balkonu pałacu swego ojca, za witrażową zasłoną lodżii, Julia Gonzaga obserwowała teatr weneckiej nocy. Latarnie wiszące na rufach gondoli pozostawiały falujące ślady na powierzchni kanału. Słyszała szepty wzdłuż fondamenta ((wł.) fondamenta - w Wenecji: brukowana ulica wzdłuż kanału (przyp. tłum.)) i widziała, jak jakaś młoda para znika, trzymając się pod ramię, pod ciemnym sottoportico ((wł.) portyk, arkady (przyp. tłum.)). Julia odepchnęła ukłucie zazdrości. Pomyślała znowu o tym, co zdarzyło się tego popołudnia w kościele Santa Maria dei Miracoli. Dlaczego chłopak tak na nią patrzył? I kto to był? Był czarny, chyba Murzyn, jak niektórzy z gondolierów, jednak nie ubierał się jak oni. Miał

na głowie ozdobioną klejnotami baretę i jego lniana camicia była otwarta z przodu, a tak modnie nosili koszule młodzi szlachcice. Więc kim on był? Jeszcze jedna tajemnica do kolekcji. Żyła jakby w wielkim domu, gdzie wszystkie pokoje zostały przed nią zamknięte. Była tajemnica ojca, zasadniczej, posępnej osoby, która poruszała się w cieniach swego pałacu jak... jak - pomyślała czerwieniąc się - cień samego Boga. Była tajemnica matki, która umarła przy porodzie, nigdy nie znana, temat tabu. Jednak przede wszystkim była tajemnica mężczyzn. Ojciec napomknął jej, że pewnego dnia poślubi jednego z nich. Ta sprawa wywoływała w niej dwa uczucia: przerażenia i ulgi. Mężczyźni byli jacyś inni, wiedziała o tym, ale na czym to polegało, mogła tylko zgadywać. Według Biblii i jej duenny - guwernantki signory Cavalcanti - młodzi mężczyźni, będący dziełem szatana, zagrażali samej jej duszy. Jednak jakaś jej część zastanawiała się, czy potępienie nie byłoby lepsze od takiego życia. Była już wręcz pochowana żywcem. Co mogło być gorszego? Ostatnio zaczęła bez przerwy myśleć o mężczyznach. Wbrew swym zamiarom - była pewna - signora Cavalcanti obudziła w niej wielką fascynację, wywołując ten rodzaj nieodpartej ciekawości, jak zamknięte drzwi do piwnicy. Mimo lęku, Julia pragnęła dowiedzieć się, co tam było ukryte. Ale jak?

19. Dziewczyna cuchnęła winem i potem. Osunęła się ze śmiechem na kolana Ludoviciego. Wsunął jej rękę za dekolt, również ze śmiechem, i wyciągnął pierś, ważąc ją w dłoni, jak gdyby była to cenna waza, którą demonstruje gościowi. Była biała i ciężka, a sutek, jak zauważył, był umalowany różem. - Spójrz, Abbas! Czym ty się przejmujesz? Zobacz, one wszystkie mają to samo! Kobieta zapiszczała i wesoło szturchnęła Ludoviciego w kark. Podciągnęła stanik w fałszywym geście skromności. - Ona jest jak wieloryb wyciągnięty na plażę - powiedział Abbas z obrzydzeniem. - Brakuje tylko harpunów. Śmiech zamarł w gardle prostytutki. Patrzyła na Abbasa z wyrazem wściekłości i bólu. - Bastardo! - bluznęła na niego. - Poganin! Pewnie wolałby rżnąć wielbłąda! Żachnęła się i odeszła. Ludovici wciąż się śmiał. Wziął kielich stojący przed nim i wlał do gardła jeszcze trochę solidnego rosso, wylewając nieco na swą białą camicię, gdzie utworzyło krwawą plamę na piersi. Abbas rozejrzał się. Tawerna była pełna, głównie młodych synów togati i ich dziwek. Panowała tam orgia barw - w ściśle kontrolowanym społeczeństwie La Serenissima, jak zwali Wenecję jej mieszkańcy, tylko robotnicy i prostytutki mogli ubierać się dowolnie. Żony i córki patrycjuszy zawsze nosiły się na czarno, a młodzi szlachcice mieli włosy do ramion, koszule rozpięte szeroko z przodu i barety mieniące się klejnotami. Knajpa śmierdziała cierpkim winem i perfumami. Z tyłu zalatywał jeszcze mniej przyjemny aromat moczu. - Nie bierz życia tak poważnie - mówił Ludovici. Mężczyzna potrzebuje po prostu dziury, w której może się powiercić. Co za różnica, do kogo ona należy?

Abbas potrząsnął głową. Jego przyjaciel był pijany. - Jeśli to ma znaczenie dla Gonzagi, to ma i dla mnie. - Nigdy przedtem nie byłeś taki kapryśny - uśmiechnął się do niego Ludovici. Wyglądał śmiesznie młodo. A przecież jest starszy ode mnie, pomyślał Abbas. - Może teraz wiem lepiej - powiedział Abbas. To była prawda. Płacił tym ladacznicom za ich fawory i symulowane pieszczoty i to nigdy nie było jak miłość, o której śpiewali trubadurzy. Niektóre kazały mu płacić więcej, ponieważ był Maurem, inne brały mniej, bo były ciekawe. Wszystkie były bardzo pijane albo bardzo ordynarne, albo bardzo stare, niech mu Bóg wybaczy. - Człowiek potrzebuje tego - powiedział mu kiedyś Ludovici - jak dobrego wysrania się. Tyle że to dużo więcej kosztuje. Abbas wstał, zdegustowany wspomnieniami, zniecierpliwiony hałasem, smrodem i śmiechem Ludoviciego. Podniósł go na nogi. - Chodźmy! Ludovici protestował, kiedy Abbas wyciągał go na zewnątrz. Kielich z brzękiem upadł na drewnianą podłogę, gdy drzwi zamykały się za nimi. Abbas postawił przyjaciela pod ścianą tawerny, podtrzymując go za koszulę mokrą od wina. - Posłuchaj - szepnął - musisz mi pomóc. Ludovici spróbował zogniskować wzrok, zaskoczony naglącym tonem głosu przyjaciela. - Co się dzieje? - Julia. Czy możesz dostarczyć jej list? - Tu sei pazzo! - Może jestem. Zrobisz to? - Proszę, Abbas... - Zrobisz to?

- Gonzaga cię zabije! - Nie obchodzi mnie Gonzaga. Chcę się z nią spotkać. Tylko raz. - Na litość boską... - Mówiłeś, że ona jest kuzynką Lucii... - To niczego nie zmienia... - Ona może zanieść mój list. Ludovici pochylił się z rezygnacją. Nie było sensu dyskutować z Abbasem, kiedy ten się przy czymś uparł. - Poproszę ją. Abbas rozpromienił się i klepnął go w ramię. - To zadziała, Ludovici, zobaczysz! Ludovici nagle otrzeźwiał. Zadrżał. - To jest niebezpieczne, Abbasie. - Niebezpieczeństwo nadaje życiu znaczenie. - Może je także zakończyć. Nie rób tego. Jeśli spotkasz się z nią - a to jest niemożliwe, Abbas, bo ona nigdzie się nie rusza bez eskorty, narażasz się na wielkie niebezpieczeństwo. Nie można igrać z honorem takiego człowieka. Abbas odwrócił się ku niemu. Jego twarz była na poły w cieniu, światło księżyca nadawało jego oczom niesamowitą jasność. - Ja też mam swój honor, Ludovici! Mój ojciec może być szczęśliwy jako pies wojny doży, ale ja zamierzam żyć swoim życiem! O mój Boże - pomyślał Ludovici. Miłość i bunt. Nielicha mieszanka. Wystarczy, żeby zwyciężyć zdrowy rozsądek. - Nie rób tego - szepnął. - Napiszę list dziś wieczorem! Abbas objął Ludoviciego za ramiona i poprowadził w dół ulicy w stronę Piazza San Marco. Przez całą drogę Ludovici przeklinał się za to, że wspomniał o pokrewieństwie Lucii z Julią.

Nic dobrego z tego nie wyniknie. Wiedział to. Sznur z odzieżą tańczył przed szarą, otynkowaną ścianą. Po drugiej stronie kanału stara duenna wychyliła się z okna, by wciągnąć kosz z żywnością z gondoli przycumowanej przy brzegu. Słońce odbijające się w kanale rzucało pstrokate cienie na fasady pałaców, penetrując nawet mroki lodżii. Julia rozpostarła swoją koronkową robótkę na kolanach, ciesząc się ciepłem złocistego słońca na skórze. Siedziała z nią Lucia, szepcząc ploteczki zasłyszane od brata. Lucia odwiedzała ją często podczas lata - naturalnie w towarzystwie swej duenny - by plotkować i szyć. Była to dla nich obu miła ulga od klasztornej samotności codziennego życia. - Słyszę, że masz wyjść za mąż - powiedziała Lucia. Była to ciemna, grubokoścista dziewczyna z początkami nikłych wąsów na górnej wardze. Jej starszy brat, Ludovici, był blondynem i nawet nie miał jeszcze zarostu. Życie nie jest sprawiedliwe - pomyślała Julia. Julia spojrzała na signorę Cavalcanti, która rzuciła jej tryumfalne spojrzenie. - Tak - potwierdziła Julia. - Na jesieni. - Czy jest przystojny? - Słyszałam tylko, jak ojciec o nim mówił - Julia udawała, że przygląda się swej robótce. - Jest również członkiem Consiglio di Dieci. Jego żona umarła trzy lata temu. Kątem oka zauważyła rozczarowanie - czy może przerażenie? - na twarzy Lucii, która pochyliła się bliżej. - Ile on ma lat? - Nie ukończył sześćdziesięciu lat, ale może jeszcze być przystojny. Walczyła z drżeniem głosu. Co za partię ojciec znalazł dla niej! Usta drżały jej ze złości i żalu nad sobą. No, przynajmniej on zdawał się z tego zadowolony.

- Jak się nazywa? - Serena. Nie pytaj o imię, nie pamiętam. Signora Cavalcanti spojrzała ostro, słysząc rozdrażnienie w jej głosie. Julia spuściła wzrok. - Widziałam go - powiedziała Lucia. - On jest bardzo... bardzo ważny. On jest jak martwy liść - pomyślała Lucia. Dobrze się składa, że mają się pobrać jesienią. Jeśli on tak długo pożyje. Już wygląda, jak gdyby wyciśnięto z niego wszystkie soki. Stłumiła chichot. Biedna Julia! Zapadła cisza. Signora Cavalcanti odłożyła swój haft i przetarła oczy. - Chyba odpocznę - powiedziała i weszła do środka. Julia usłyszała, jak zaciąga zasłony w oknie swej sypialni na terrazza nad nimi. Lucia poczekała, aż jej duenna wyjdzie na chwilę, po czym sięgnęła za połę westury i wyciągnęła list zapieczętowany czerwonym woskiem. Niemal rzuciła go Julii na kolana, jakby ją parzył. Julia gapiła się na nią, zdumiona. - Co to jest? - List - szepnęła Lucia, spoglądając ku otwartym drzwiom balkonu - szybko, otwórz go! - Od kogo on jest? - Masz adoratora! Julia wyobrażała sobie, że tak by się czuła, gdyby wpadła do kanału. Kompletne zaskoczenie, zmieszanie, uczucie zimna. Podniosła kopertę. Było tam jedno słowo wypisane czarnym atramentem: Julia. Spróbowała przełknąć ślinę. - No, otwórz! Twarz Lucii zdradzała entuzjazm i ciekawość dziecka. Julia szybko rozerwała kopertę.

Kocham Cię. Jesteś najpiękniejszą kobietą, jaką w życiu widziałem. Muszę się z Tobą spotkać. Narażę się na każde niebezpieczeństwo. Powiedz tylko, co mam zrobić. Julia czytała te słowa raz po raz i bezwiednie zaczęły jej się trząść ręce. - Co tam jest? - szepnęła natarczywie Lucia. - Od kogo to jest? - spytała ją Julia. - Nie wiem. Od jakiegoś przyjaciela mojego brata. - Kogo? - Nie powiedział. Prosił tylko, żeby ci to dać. Pokaż mi! Lucia spróbowała przeczytać list, ale Julia chwyciła go gniewnie, złożyła i wsunęła za dekolt swej westury. Tu przynajmniej będzie bezpieczny od oczu signory Cavalcanti. Podarła kopertę na malutkie kawałki i wyrzuciła z balkonu do kanału. Opadały jak śnieg. - Dlaczego ten przyjaciel twojego brata przysyła mi list? Czy chce mnie zhańbić? - Ludovici powiedział, że to jedyny sposób. - Jedyny sposób na co? - Nie wiem. Chyba jedyny sposób, żebyście się spotkali. Chwyciła Julię za ramię. - Co to za sprawa? - zapytała ją, teraz już do głębi przejęta intrygą. Julia próbowała się uspokoić. Policzki ją paliły. Była jednocześnie przerażona i podniecona: przerażona konsekwencjami, gdyby ojciec kiedykolwiek się o tym dowiedział, podniecona nagłym i niespodziewanym pojawieniem się w jej życiu romansu. Była też zaskoczona własną reakcją i niemal natychmiast zaczęła układać plan. Jedna jej część krzyczała w środku: To szaleństwo! Na pewno cię nakryją! Zhańbisz rodzinne

nazwisko i twoja dusza będzie skazana na katusze! Inna część zastanawiała się, jaką karę jej ojciec uzna za gorszą. Ale to jest niemożliwe. Spotkać się z kimś całkiem obcym, bez przedstawienia, bez eskorty. Nie, spali list. Jak tylko Lucia wyjdzie, musi go natychmiast spalić. Gdyby autor listu był odpowiednim mężczyzną dla niej, wówczas zaaranżowałby spotkanie przez jej ojca. Jedno nie ulegało wątpliwości: nie był togati ani członkiem żadnej szlacheckiej rodziny o jakimkolwiek znaczeniu. A jednak. - Co zamierzasz zrobić? - zapytała Lucia. A jednak. - Moja duenna sypia każdego popołudnia pomiędzy godziną trzecią i piątą. Ja studiuję wówczas Biblię w swojej sypialni. Powiedz bratu... - zmusiła się do przełknięcia śliny - ...powiedz bratu, że jego przyjaciel powinien czekać w gondoli przy kanale o tej porze. Jeśli przybędzie wcześniej lub później, ja nie zejdę i niech mi więcej nie zawraca głowy. Lucia wpatrywała się w nią ze zgrozą i zaskoczeniem. - Spotkasz się z nim... bez duenny? Bez wiedzy ojca? - Tak - powiedziała Julia. - Nieważne, czy będę potępiona. - Pomyślała o swoim małżeństwie z sześćdziesięcioletnim consigliatorem. - I tak jestem skazana na potępienie... czyż nie?

20. Julia owinęła się ściślej długą peleryną mantello ((wł.) mantello - płaszcz (przyp. tłum.).) i naciągnęła kaptur nisko na czoło, skrywając twarz w cieniu. Nie jest jeszcze za późno, żeby zawrócić - powiedziała sobie. Spojrzała za siebie na schody. Było ciemno i chłodno. Słyszała, jak signora Cavalcanti chrapie w swojej sypialni. Świnia. Uchyliła ciężkie drewniane drzwi na parę centymetrów i spojrzała w dół szarych kamiennych stopni. Światło oślepiło ją i zmrużyła oczy. Mario, Matko Boska, wybacz mi wymamrotała. Jest! Gondola była przycumowana do żelaznego pachoła u stóp schodów. Gondolier był wysokim Murzynem w szkarłatnej atłasowej camicii z rozciętymi rękawami, jego kapelusz z szerokim rondem również wykończony był szkarłatem. Opierał się na swoim drągu z taką arogancką swobodą, jak gdyby drwił sobie z jej lęku. Zamknęła drzwi przed sobą i odetchnęła głęboko, zamykając oczy. Jeszcze nie jest za późno, żeby zawrócić. Zawrócić do czego? Wrócić do pokoju i otworzyć wielką czarną Biblię na sekretarzyku. Wziąć robótkę do okna, do światła, by ulżyć oczom. Obserwować gondolierów, jak się śmieją i kłaniają, spoglądać na zasłonięte baldachimy i zastanawiać się... Wrócić do pokoju i czekać na sześćdziesięcioletniego senatora o nazwisku Serena. Poprawiła ostatecznie kaptur i otworzyła drzwi. Zbiegła po schodach, odsunęła zasłony i wskoczyła do gondoli. Stłumiła westchnienie zaskoczenia - i przerażenia. On był czarny. Nie tak czarny jak gondolier, ale z pewnością Maur. Przypomniała go sobie natychmiast; to był ten chłopiec, który przyglądał jej się w kościele Santa Maria dei Miracoli. To

dlatego nie mógł rozmawiać z jej ojcem. Nie tylko nie był synem magnifica, ale nie był nawet Wenecjaninem! Kaptur nadal skrywał twarz Julii, ale on jak gdyby zdołał odczytać jej wyraz. - Mówią, że mam wszelkie atrybuty dobrego gondoliera powiedział uśmiechając się - ale mój ojciec się na to nie godzi. Uważa, że syn obrońcy republiki powinien mieć większe aspiracje. - Twój ojciec...? - Jest generałem kapitanem armii. Mahmud, ten Maur! Słyszała o nim. Teraz zaczynała rozumieć. - Jeśli mój wygląd zbyt cię szokuje, pani, możesz opuścić gondolę i nigdy już o mnie nie usłyszysz, ponieważ rzucę się do rzeki. Uśmiechnął się znowu i jej początkowa złość minęła. - Mogę wyjść tylko na kilka minut - powiedziała, ale jej głos brzmiał jakoś obco. Skinął na gondoliera i zaciągnął zasłony. Usłyszała brzęk żelaznego pachoła i potem łagodny plusk wody, kiedy gondolier kierował się ku środkowi kanału. - Dokąd płyniemy? - Donikąd. Gdzie możemy rozmawiać bardziej anonimowo niż tutaj? Ze wszystkich stron wisiały ciężkie, niebieskie, atłasowe zasłony, byli więc całkowicie niewidoczni w maleńkiej kabinie. Poczuła dość przyjemny zapach pleśni i drewna orzechowego. Na zewnątrz kabiny nie mogła dostrzec niczego, z wyjątkiem barwnych rajstop gondoliera stojącego na swym stanowisku na rufie. Julia skierowała uwagę na swego towarzysza. Był młody, stwierdziła, prawie tak młody jak ona. Miał skórę w kolorze orzecha i mocno kręcone włosy, choć nie takie, jak czarna wełna murzyńskiego gondoliera. Ze swymi gładkimi,

okrągłymi rysami przypominał posąg odlany z brązu. Ubrany był w białą płócienną camicię i kubrak z grubego niebieskiego jedwabiu. W jego lewym uchu błyszczał rubin. Był najbardziej egzotycznym stworzeniem, z jakim się w życiu zetknęła. - Jak masz na imię? - zapytała. - Abbas. - Abbas... - powtórzyła, jakby próbując ten dźwięk we własnych ustach. - To nie jest imię weneckie, ale, jak widzisz, sam nie jestem całkiem wenecki. Sięgnęła za poły peleryny. - Oto twój list. Wydawał się zmieszany. - Nie chcę go z powrotem... - Jest niebezpieczny. Jeśli chcesz, spalę go... - Nie chcę, żebyś go paliła. Wziął list od niej. - Napisałem prawdę. Poczuła, jak goreją jej policzki. Czego on od niej chce? - Znasz Ludoviciego Gambetto? - zapytała. - Jego ojciec jest generałem i doradcą mojego ojca. Zdaje się, że obaj jesteśmy renegatami. - Obaj? Wydawał się zaskoczony, że musi wyjaśniać. - Obaj jesteśmy obcy w pewien sposób. - Gambetti są jedną ze szlacheckich rodzin Wenecji. Abbas był zakłopotany. - Ty nie wiesz? - Nie wiem? - Ludovici jest spoza małżeństwa. Signor Gambetto miał kochankę. Kiedy umarła, Ludovici był jeszcze małym dzieckiem. Signor Gambetto przyjął odpowiedzialność za niego, ale... on mimo to jest obcy.

Julia patrzyła na niego. Kochanka? Co to jest? I jak dziecko może urodzić się poza małżeństwem? - Może nie powinienem ci mówić - powiedział Abbas. Sądziłem, że wiesz. Dlaczego miałaby wiedzieć? Nikt jej nigdy nic nie mówił. - Nigdy o tym nie wspominano. - Przepraszam za... - rozłożył ręce i popatrzył dookoła małej atłasowej kabiny pod baldachimem - za to. Chciałem, żeby mój ojciec rozmawiał w moim imieniu, ale powiedział, że to niemożliwe. Ja jednak musiałem z tobą porozmawiać, musiałem. Jesteś najpiękniejszą kobietą, jaką w życiu widziałem. Sięgnął, by odsunąć jej kaptur. Zamarła, sądząc, że zamierza jej dotknąć. Ale gdy kaptur opadł, on tylko patrzył na nią, studiując jej twarz z budzącą lęk intensywnością. - Jesteś wspaniała - szepnął. Przez chwilę chciała się zaśmiać. To była najwspanialsza rzecz, jaką kiedykolwiek usłyszała. Podejrzewała od dawna, że jest piękna, ale nagle wydało jej się, że warto było ryzykować tego popołudnia. Poczuła, jak krew uderza jej do głowy. Nie miała pojęcia, co powinna zrobić lub powiedzieć. Naciągnęła kaptur z powrotem na oczy. - Powinnam wracać. - Jeszcze nie. - Jeśli moja duenna to odkryje... - Jeszcze tylko kilka minut. Cień przemknął nad baldachimem, kiedy gondola przepływała pod mostem. Julia usłyszała krzyki uliczników bawiących się na bruku. - Czy mój widok jest zbyt niemiły? - Och nie - szepnęła - to nie to. - Muszę cię jeszcze zobaczyć. - Nie mogę.

- Musisz. Nigdy w życiu tak się nie czułem. Jakbym płonął. - Mam wyjść za mąż - wyjąkała Julia. Wydawał się bardziej zły niż zrozpaczony. - Kiedy? - W październiku. Mój przyszły mąż ma wrócić z Cypru... - Nie mogę do tego dopuścić. - Nie możesz tak mówić. Przerażasz mnie. Musimy wracać. Zniżył głos do szeptu. - Czy mogłabyś kochać Maura, tak jak ja kocham niewierną? - Odwieź mnie - powiedziała, ale jej głos załamał się i zdradził ją. Kilka minut później usłyszała brzęk żelaza, gdy gondola cumowała u stóp schodów pod pałacem. Julia wstała i gondola przechyliła się. Dziewczyna straciła równowagę, lecz Abbas złapał ją za ramię. - Pokaż mi jeszcze twarz. Odsunęła się od niego i powoli zdjęła kaptur. Patrzyła, jak jego usta układają się w uśmiechu radości. To zmieniało wyraz jego twarzy. Z jakiegoś powodu zobaczyła w myślach pączek róży, zamknięty przed mrozem jak pięść, rozkwitający z pierwszym ciepłym podmuchem wiosny. To on, zastanawiała się, czy ja? - Nie będę myślał o niczym innym, dopóki znowu cię nie zobaczę - powiedział. - Nie mogę cię więcej spotkać - skłamała. Wygramoliła się z gondoli i pobiegła po schodach na górę. Biegła, aż znalazła się w schronieniu własnego pokoju, gdzie uklękła przed drewnianym krucyfiksem i modliła się o wybaczenie, a potem o następną okazję do grzechu.

21. Antonio Gonzaga zauważył subtelną i niepokojącą zmianę w swojej córce. Martwił się różowymi kolorami na jej policzkach i stłumionym podnieceniem w jej zachowaniu. To nie pasowało do młodej damy, której myśli powinny być w pełni zajęte nauką religii i robótkami. Pokojówka postawiła przed nimi dwa talerze squazzetto, gęstego bulionu z ryżem i kurczakiem. Gonzaga patrzył, jak córka bierze łyżkę. - Wyprostuj ramiona. Julia wykonała polecenie. Gonzaga nie mógł ukryć grymasu irytacji. Im szybciej wyjdzie za mąż i będzie miał ją z głowy, tym lepiej. - Młoda, dobrze wychowana dama nie powinna garbić się przy stole. - Tak, ojcze. - Wkrótce zostaniesz żoną członka Consiglio di Dieci. Będzie od ciebie oczekiwał właściwych manier. - Tak, ojcze. Co się z nią może dziać? - myślał. Widział podobny wyraz twarzy u kobiety wcześniej: u swojej żony w wieczór ich wesela i u swojej kochanki, kiedy była w ciąży. A zdarzało się to z nader częstą regularnością. Wypił łyk dobrego czerwonego wina i bębnił palcami po stole, kontemplując tę zmianę. Z pewnością myśl o małżeństwie z Sereną nie wywołała tych rumieńców na jej policzkach. Jeśli tak, to srodze się myli w ocenie swego przyszłego męża. Nie to, w końcu, jest celem małżeństwa. Podejrzenie takich brudnych myśli u własnej córki wywołało u niego rumieniec gniewu. Odepchnął talerz i wstał. Julia spojrzała na niego zaniepokojona. - Ojcze? - Źle się czuję. Pójdę odpocząć. Musisz mi wybaczyć.

Wyszedł, zostawiając ją samą z kolacją. Gonzaga siedział przy biurku w swym gabinecie, patrząc ponuro w płomień świecy. Pokój był odpowiedni dla człowieka o jego powadze i wpływach. Dominował w nim obraz Carpaccia „Śmierć dziewicy", a dwa mniejsze obrazy Madonna z Dzieciątkiem pędzla Belliniego i własny portret Gonzagi, który zlecił pięć lat temu Palmie Vecchio, wisiały po obu stronach drzwi. Ściany ozdabiały perskie i syryjskie jedwabne dywany, a nad kominkiem stały dwie rzeźby z brązu dzieła Il Riccia. Dało się słyszeć nieśmiałe pukanie do drzwi. - Chi Xie? warknął. - Kto tam? - Signora Cavalcanti, ekscelencjo. - Wejść. Signora Cavalcanti weszła cicho i pochyliła się, by ucałować mankiet jego czarnej, atłasowej togi. - Ekscelencjo - szepnęła. - Życzył pan sobie mnie widzieć? - Jestem zmartwiony, signora Cavalcanti. - Żadne zaniedbanie z mojej strony, mam nadzieję, ekscelencjo. Gonzaga przyglądał się jej badawczo. - Nie wiem, signora. Duenna ściskała ręce. Bała się Gonzagi jak ognia. W swej długiej czarnej todze z okazałym atłasowym splotem alto e basso, w swej barecie i etoli, również z czarnego atłasu, ze srebrnymi klamrami i sprzączkami przy pasie oraz ponurymi szarymi oczami, patrzącymi na nią spod długich, czarnych brwi, wyglądał jak jej wyobrażenie Boga na. Sądzie Ostatecznym. - Zapewniam Waszą Ekscelencję, że byłam zawsze nadzwyczaj pilna w swoich obowiązkach. - W istocie? - Panna Julia! Ale co może być nie tak? - Sądzę, że Julia może coś przed panią ukrywać.

Signora Cavalcanti myślała intensywnie, próbując odnaleźć jakiś błąd w swoim postępowaniu. To był jego stary trik, nakłonić do pełnego przyznania się, jeśli miał choć najmniejsze podejrzenie. - Nie wydaje mi się, ekscelencjo. Cisza zawisła w powietrzu. W końcu Gonzaga powiedział: - Czy wiele mówiła z panią o radosnej okoliczności jej ślubu? - Bardzo mało, ekscelencjo. - Oczekiwanie nań sprawia jej radość? Gdyby była wdzięcznym dzieckiem, to może tak, myślała signora Cavalcanti. Ale nie ma w niej ani krzty wdzięczności. Nie mogła jednak podzielić się tą myślą z Gonzagą, więc powiedziała: - Jestem pewna, że nad wyraz się raduje. Palce Gonzagi wybijały rytm na poręczy krzesła. - Nigdy nie pozostaje bez opieki? Signora Cavalcanti z poczuciem winy pomyślała o sjeście, którą przyzwyczaiła się robić sobie każdego popołudnia. - Nie, ekscelencjo. Gonzaga westchnął i złagodniał. - Proszę mieć ją na oku bardzo skrupulatnie. Muszę myśleć o mojej pozycji. - Tak, ekscelencjo - powiedziała duenna i skierowała się z ulgą do drzwi. Tak, od tej pory będzie miała ją o wiele dokładniej na oku. Nie miała pojęcia, co mogło zaniepokoić jej pana, ale cokolwiek by to było, ona się dowie. I zaniesie mu swoje odkrycie w ofierze, a jego wdzięczność i odnowiona wiara w nią będą jej sprawiedliwą nagrodą. Siedziały na terrazza z robótkami na kolanach, a późne popołudniowe słońce chowało się już za dachami pałaców. W domu było cicho. Duenna zostawiła je, ale Julia jeszcze nie słyszała, jak zaciąga ciężkie zasłony w oknie powyżej.

Lucia pochyliła się w stronę Julii i szepnęła: - Spotkałaś się z nim? - Z kim? - zapytała Julia. Lucia popatrzyła na nią ze złością. - Wiesz, o czym mówię! Powiedz mi! Julia wzruszyła ramionami. - Być może. - No i? Julia uśmiechnęła się i nic nie powiedziała. Signora Cavalcanti nagle pojawiła się na terrazza. - O czym wy tam dziewczęta szepczecie? - O niczym, signora - odpowiedziała Julia. Duenna usiadła i wzięła swoją robótkę. Popatrzyła na Julię, potem na Lucię, a na jej twarzy malował się grymas podejrzenia. Reszta popołudnia minęła w milczeniu. Julia czuła dwie pary pytających oczu utkwione w niej, ale nie podniosła wzroku i nie powiedziała już ani słowa więcej.

22. Julia zsunęła kaptur peleryny, powoli i z premedytacją, ciesząc się dreszczem władzy, jaką to jej zawsze dawało. Była oczarowana emocjami, które jej wygląd zdawał się w nim wywoływać. To była próżność, wiedziała o tym. Diabelski występek. Mario, wybacz mi, myślała, ale kocham to. Nie miała zamiaru robić tego po raz drugi. Jednak każdego popołudnia, po ich pierwszym spotkaniu, gondola pojawiała się pod schodami palazzo i w końcu pokusa stała się zbyt wielka. Chciała po prostu jeszcze raz zobaczyć ten wyraz jego oczu, nawet poczuć ten sam dreszcz strachu. Chciała tylko poczuć się żywa. Drugi raz sprawił, że łatwiej było zrobić to ponownie. Ile razy spotkali się na takiej potajemnej schadzce? Pół tuzina, więcej? To był jej jedyny, drogocenny sekret. Po raz pierwszy w życiu miała władzę. Jej ojciec i signora Cavalcanti już nie kontrolowali jej całkowicie. Próżność, strach, władza. Może to były rzeczy, dla których warto żyć. Mario, wybacz mi! - Julia - szepnął Abbas. - Tylko na kilka minut - powiedziała. Wypowiadała te słowa za każdym razem, jak rytuał, jakby targowała się z losem. Kto mnie potępi za kilka minut? Przez pozostałe godziny dnia jestem bez grzechu. Wyciągnął ku niej rękę dłonią do góry. Na dwóch ostatnich spotkaniach pozwoliła mu się dotknąć. To był ich znak. Wyciągnęła rękę i pozwoliła mu ją ująć. Tulił ją w dłoni jak małego, zranionego ptaszka. - Kocham cię, Julio. - To niemożliwe... musimy przestać.

- Nie mogę teraz przestać. Gdyby skazali mnie na wszystkie ognie piekielne, nie cierpiałbym bardziej niż teraz. - Przestań - szepnęła, ale nie chciała, żeby przestał. Zastanawiała się, czy umiałaby teraz żyć bez namiętności Abbasa. Przy nim czuła się najpiękniejszą i najważniejszą kobietą na świecie. Jak mogła wrócić do oglądania świata przez swoje okno? - Przestanę, kiedy złożą mnie w ziemi. - Abbasie, mam wyjść za mąż... - Chodź ze mną. - Co? - Chodź ze mną. Mogę załatwić przejazd statkiem. Julia patrzyła na niego z przerażeniem i fascynacją jednocześnie. - Nie. - Możemy udać się do Hiszpanii. Tam będziemy bezpieczni od twojego ojca. Mój ojciec da nam pieniądze... - Nie... Ściskał jej rękę aż do bólu. - A co innego pozostaje? - Odwieź mnie. - Co innego pozostaje dla nas obojga? Miał rację. Jak łatwo było udawać przed sobą, że może bawić się tak wiecznie. Niestety z nadejściem jesieni zostanie skazana na inny palazzo, inne okno. Na starego człowieka, ponurego i siwego jak ojciec. Wzdrygnęła się na tę myśl. Ale żeby uciekać, porzucić Wenecję... jej chłodny, ciemny świat był w równym stopniu schronieniem co więzieniem. Zupełnie jakby jej zaproponował wspólne rzucenie się w otchłań. Umysł Julii pracował szybko, jedna myśl zderzała się z drugą i wiedziała, że nie może już sobie ufać. - Odwieź mnie.

- Proszę, Julio. Od chwili, kiedy zobaczyłem cię w kościele, wiedziałem, że się z tobą ożenię. Zrobię wszystko, wszystko. Raczej umrę, niż wyrzeknę się ciebie. On mówi poważnie - pomyślała Julia. Po raz pierwszy zdała sobie sprawę, że to nie zabawa. Abbas był równie niebezpieczny jak jej ojciec. Mówił poważnie. Teraz nie cofnie się przed niczym. Była przerażona, była podniecona. On mówi poważnie. - Proszę, odwieź mnie. Teraz już błagała. - Powiedz, że pójdziesz ze mną. - Nie mogę. - Musisz. Pochylił się ku niej. Pocałuje mnie - pomyślała i zaczęła drżeć. „Nie możesz tego zrobić! chciała krzyczeć na niego. Bóg nas za to pokarze! To się posuwa za daleko!". Jednak zamknęła tylko oczy i trwała w zupełnym bezruchu. Poczuła zapach innego ciała koło siebie, a także zapach jego ubrania. Jego wargi otarły się delikatnie o jej usta i odsunął się. - Chodź ze mną - powtórzył. Otworzyła oczy. Patrzył na nią w ten swój ciekawy, intensywny sposób. Jak gdyby jej odpowiedź była wypisana w miniaturze gdzieś na jej twarzy. A jeśli już nikt nigdy tak na mnie nie spojrzy? - pomyślała. Ta myśl była nie do zniesienia. - Muszę wracać. Kiedy dotarli do palazzo, wbiegła na schody jakby w transie. Nie widziała uśmiechniętej twarzy gondoliera ani nie słyszała zgrzytu zawiasów. Ciemność otwarła się przed nią, bardziej budząc grozę, niż dając poczucie bezpieczeństwa. - Ha, więc mnie oszukałaś. Mario, Matko Boska! Spojrzała w górę. Gdy jej oczy przyzwyczaiły się do półmroku, dojrzała dwoje błyszczących, złowrogich oczu, patrzących na nią ze szczytu schodów.

- Signora Cavalcanti! Strach niemal natychmiast ustąpił miejsca niespodziewanej fali gniewu. To nie było schronienie. Była więźniem. Równie dobrze mogliby przykuć ją do ściany. Oczy duenny świeciły tryumfem, gdy schodziła ze schodów. - Co ty robiłaś? Julia odwróciła się i otworzyła drzwi. Usłyszała wściekły krzyk signory Cavalcanti, ucięty nagle przez trzaśnięcie ciężkich, dębowych, okutych żelazem drzwi. Julia pobiegła z powrotem na nabrzeże, ale gondola odpływała już od schodów. Miała krzyknąć ostrzegawczo, ale usłyszała kroki duenny na kamiennych płytach za sobą. Zawołać jego imię znaczyło zdradzić go. Stara kobieta złapała ją za ramiona i ciągnęła z powrotem w stronę drzwi. Krzyknęła raz ze złości i przerażenia i zobaczyła poruszenie zasłon w gondoli, ale nie miała pewności, czy Abbas zauważył, co się wydarzyło. . Antonio Gonzaga miał na sobie szkarłatną togę, która wyróżniała go jako człowieka wysokiej rangi, consigliatora. Stał przy oknie, opierając się pięściami o okiennice, patrząc ponad dachami pałaców na dzwonnicę San Marco. Za nią znajdował się Pałac Dożów. Co powiedzą tam o nim, jeżeli kiedykolwiek przecieknie wieść o tym skandalu? Co się stanie z jego przymierzem z Sereną? Wściekłość ściskała go w brzuchu, coraz mocniej i mocniej... Jego córka! Postępująca jak zwykła prostytutka! Chciał poderżnąć jej gardło. - Kim jest ten chłopiec? warknął. Julia spuściła oczy i próbowała powstrzymać drżenie kolan. Nie mogłaby mu odpowiedzieć, nawet gdyby chciała. Nigdy i nigdzie jeszcze nie widziała takiej furii. Bała się, że utraci wszelką kontrolę nad swym pęcherzem i zhańbi się. Ale

jak mogę zhańbić się bardziej - pomyślała - przynajmniej w oczach mego ojca? - Pytałem, KIM JEST TEN CHŁOPIEC? - ryknął na nią. Julia czuła, że obserwuje ją signora Cavalcanti, z oczami błyszczącymi sadystycznym ubawieniem. Nie odezwała się. Nie zdradzi Abbasa. Tyle da się jeszcze z tego uratować. Cios całkowicie ją zaskoczył. Rzucił ją na podłogę i przez kilka chwil nic nie słyszała i nie widziała. Kiedy oprzytomniała, consigliatore stał nad nią na rozstawionych nogach, z zaciśniętymi pięściami. - Powiesz mi, kto to jest. - Nigdy - usłyszała swój głos. Ta niespodziewana hardość córki tylko rozwścieczyła go jeszcze bardziej. Ryknął głośno, chwycił ją za włosy i potrząsnął nią jak psem, po czym wlókł ją dokoła po marmurowych płytach. Miotał na nią przekleństwa, używając języka, jaki czasami słyszała na targu, ale nigdy nie spodziewała się usłyszeć od niego. Kiedy wreszcie ją puścił, długie kosmyki granatowoczarnych włosów sterczały spomiędzy palców jego pięści. Julia schowała głowę w ramionach, by chronić się przed dalszymi razami, i zwinęła się w kłębek na podłodze, łkając. Kiedy otworzyła oczy, zobaczyła, że nawet stara Cavalcanti wyglądała na zaszokowaną. - Powiesz mi jego imię. Julia nie mogła mu odpowiedzieć. Słowa oporu stanęły jej w gardle. Krzyknęła znowu, gdy Gonzaga poderwał ją na nogi, chwycił bufiaste rękawy jej westury i rozerwał je na strzępy. Okładał ją po głowie otwartą dłonią, a ona wiła się i skręcała, próbując uniknąć ciosów. Nagle puścił ją i upadła ciężko na podłogę. Tego wieczoru niczego z niej nie wydobędzie uświadomił sobie. - Zakryj się, dziwko - powiedział.

Rękaw westury był oderwany, co odsłaniało jej pierś. Julia próbowała wetknąć na miejsce strzępy materiału, ale ręce trzęsły jej się tak, że nie mogła tego zrobić. - Proszę ją zabrać do jej pokoju - powiedział Gonzaga do duenny - i potem wrócić tutaj. Chcę z panią porozmawiać. Signora Cavalcanti nigdy w życiu tak bardzo się nie bała. Zawsze czciła Jego Ekscelencję jako srogiego człowieka, ale scena, której właśnie była świadkiem, wstrząsnęła nią. Prawem ojca było by ferował słuszny wyrok, inaczej rzecz się miała, gdy brał w swoje ręce koło tortur. Kiedy wróciła do gabinetu, Gonzaga znowu się opanował. Siedział za biurkiem z rękami złożonymi na kolanach, z wyrazem surowego zdecydowania na twarzy. Tylko jego włosy, w nieładzie pod baretą, świadczyły o przemocy, która miała miejsce kilka minut wcześniej. - Moja córka jest skandalicznie uparta - powiedział. Signora Cavalcanti nie wiedziała, co powiedzieć. Patrzyła na smutną twarz dziewicy Carpaccia i wstydziła się. - Czy jest możliwe, że nie zdaje sobie sprawy z rozmiaru krzywdy, jaką mi wyrządziła? - spytał Gonzaga. - Nauczałam ją sumiennie o jej obowiązkach wobec republiki i Boga - szybko odpowiedziała duenna. - Być może. - Gonzaga pozwolił tym słowom zawisnąć w powietrzu jak groźba. - Ale jeśli to prawda, to dlaczego sprzeciwia mi się w ten sposób? Duenna zdała sobie sprawę, że jest na rozprawie. Co miała powiedzieć na swoją obronę? Może jednak należało zachować swoje odkrycie w tajemnicy. No, ale było już za późno. - Rodzi się wiele pytań - mówił. - Na przykład, jak organizowane były te schadzki? Signora Cavalcanti ugryzła się w język, zanim zdążyła powiedzieć "nie wiem". Równałoby się to przyznaniu do klęski. Powinna była to przemyśleć, - uświadomiła sobie teraz.

- Dowiem się - powiedziała. - Mam nadzieję, signora Cavalcanti. Co więcej, polegam na tym. Uśmiechnął się. Duenna nigdy nie lubiła, kiedy ekscelencja uśmiechał się do niej. Efekt nie był przyjemny.

23. Abbas śledził powóz od samego pałacu. Zgubił go na wąskich uliczkach, ale dogonił znowu w ciżbie mercato wokół Campo Santa Maria Nuova. Odepchnął sprzedawców owoców i kramarzy, którzy nie zdążyli zejść mu z drogi, przeskoczył ręczny wózek wyładowany sztukami jedwabiu. Kościół Santa Maria dei Miracoli dominował na placu. Był to jeden z najpiękniejszych kościołów w mieście, z fasadą skonstruowaną ze wspaniałego żółtego, szarego i białego antycznego marmuru. Powóz zatrzymano pod schodami frontowego portalu, w cieniu wielkiej kopuły. Abbas stanął po drugiej stronie placu i patrzył, jak dwie postacie wysiadają z powozu, jedna niska i krępa, druga wysoka, szczupła i pełna wdzięku. Kobiety weneckie mogłyby może wyglądać tak samo dla obojętnego przechodnia pomyślał - wszystkie w czerni, nosiły obszerne spódnice, bufiaste rękawy i ciemne woalki, ale jeśli ktoś znał tę jedną, mógł rozpoznać ją wśród tysiąca innych kobiet po samym sposobie jej poruszania się. - Julia! - To szaleństwo! - szepnął mu do ucha Ludovici. - Czy nigdy nie byłeś zakochany, Ludovici? - To nie jest miłość, to samobójstwo! Oprzytomniej, Abbasie! Ludovici położył mu rękę na ramieniu i próbował go odciągnąć. Abbas uwolnił się. - Nie mogę bez niej żyć. - Oddychasz, jesz, pijesz. To wszystko, co potrzeba do życia! Możesz sobie z tym poradzić bez kobiety, prawda? - To nie życie, Ludovici! Nie ma życia bez namiętności! - Oni już o tym wiedzą! Widziałeś duennę na kei! Jeśli Julia wyzna Gonzadze twoje imię, będą piekielne kłopoty! - Ona mu nie powie.

Abbas ruszył w stronę stopni kościoła. Ludovici pobiegł za nim. - Co ty robisz? - Muszę ją zobaczyć. - Nie możesz... - Nie zobaczą mnie! Muszę tylko... spojrzeć... Ludovici wzruszył ramionami z rezygnacją. Jaki to miało sens? On nie posłucha jego rady. W najlepszym razie Gonzaga zrujnuje Mahmuda i obaj z Abbasem zostaną usunięci z republiki - jeżeli nie wtrącą go wcześniej do więzienia. Patrzył, jak Abbas wbiega po stopniach Santa Maria dei Miracoli, ślepy na wszystko poza swymi pragnieniami. Jak dziecko - pomyślał Ludovici. Uparte, namiętne, samowolne dziecko. Kościół był pusty. Święty Franciszek zdawał się z zimną drwiną wskazywać swym długim, marmurowym palcem na Abbasa. Nadzy putti, tańczący i wierzgający na fryzie nad głównym łukiem, uśmiechali się do niego. Abbas zatrzymał się i rozejrzał dokoła, zmieszany. Przeszły obok niego szybko, cienie wśród cieni. Zanim zorientował się, co się stało, były już przy drzwiach i widział je tylko przez chwilę. Zdał sobie sprawę, że duenna czekała na jego przyjście. Ludovici miał rację. Był głupcem. To była pułapka. - Julio! Odwróciła się, potykając, pociągnięta dalej przez staruchę. Na chwilę odrzuciła woalkę i zobaczył boleść wypisaną na jej twarzy. „Corpo di Dio!" Zaczął biec za nimi, lecz zatrzymał się. Nie było sensu. Co mógł teraz zrobić? Stał na szczycie schodów. Ludovici patrzył na niego w górę z wyrazem irytacji i litości. Powóz odjechał via delie Botteghe, ze stukotem kopyt koni o bruk.

- Abbas Mahsouf? Syn tego Maura? Signora Cavalcanti skinęła głową skwapliwie, upajając się własną przebiegłością. Zwabiła młodzieńca tak łatwo. Była pewna, że Gonzaga pięknie ją za to wynagrodzi. Gonzaga wstał i dębowe krzesło runęło z łoskotem na marmurowe płyty. - Maur? - Widziałam go na własne oczy. Zawołał jej imię, kiedy wychodziłyśmy z kościoła Santa Maria dei Miracoli! Gonzaga uniósł jedną gęstą brew jak znak zapytania. - A skąd pani wiedziała, że on tam będzie? Signora Cavalcanti wzdrygnęła się. - Był tam raz przedtem. Przypomniałam sobie. - Raz przedtem? Nic mi pani o tym nie mówiła. - Sądziłam, że to błahostka. - Rozumiem - powiedział Gonzaga dobitnie. - Błahostka! Jak mogło dojść do tej błahostki? - Widziałam tam jeszcze kogoś. - Kogo? - Ludoviciego Gambetto. Patrzył na nią z przerażeniem. - Sądzi pani, że miała do czynienia z nimi obydwoma? Signora Cavalcanti potrząsnęła głową gwałtownie. Broń Boże! - On tylko się przyglądał. Widziałam jego twarz, kiedy opuszczałyśmy plac. Sądzę, że Maur przyjaźni się z nim. Gonzaga podszedł do okna i stał odwrócony do niej plecami, wyglądając na Wielki Kanał. Nie mogła dojrzeć wyrazu jego twarzy. - Bękart mojego szwagra! Duenna patrzyła w podłogę i czekała na swoją kolej, by przemówić. - Sądzi pani, że tą drogą krążyły wiadomości?

- Ona i Lucia często się odwiedzają. Gonzaga milczał długi czas. Wreszcie powiedział: - Gratuluję pani tych odkryć. Otrzyma pani swoją nagrodę, signora Cavalcanti. Teraz może pani odejść. Drzwi zamknęły się za nią cicho. Gonzaga uderzył dłonią w ścianę. Co ma zrobić? Jeśli wniesie sprawę przed sądy, stanie się pośmiewiskiem całej Wenecji. Jego córka i czarnuch! Niemal na pewno byłby zmuszony opuścić swe stanowisko w Consiglio di Dieci. Mógł przedłożyć sprawę ojcu Ludoviciego, ale nawet to niosło ze sobą niebezpieczeństwo. Jego żona od dawna nie żyła i teraz stary Gambetto manewrował na stanowisko następnego doży, rywalizując z samym Gonzaga. Mógłby wykorzystać taką okazję do wywołania skandalu. Nie, ta sprawa wymagała większej subtelności i cierpliwości. Ludovici mógł zostać ukarany później. Abbasem trzeba się zająć teraz. Co powiedziała signora Cavalcanti? „Ona i Lucia często się odwiedzają". Uśmiechnął się. To była odpowiedź! Lucia była łącznikiem. Jeśli woda mogła płynąć w jedną stronę, mogła płynąć też i w drugą. Tym razem jednak wykorzysta to do własnych celów. Kiedy Lucia przybyła tego popołudnia, jej duenna została odprawiona i zamiast do salonu z widokiem na Wielki Kanał, signora Cavalcanti wprowadziła ją do prywatnego gabinetu. Ze zdumieniem znalazła tam samego signore Gonzagę oczekującego na nią. Wstał, by ją powitać, a jego czarna toga zatrzepotała jak skrzydła jakiegoś wielkiego sępa. - Ach, Lucia. Jak miło cię znowu widzieć. - Ekscelencjo - powiedziała Lucia, nagle zaniepokojona. Uklękła na jedno kolano i pocałowała rąbek jego rękawa. - Chodź i usiądź tu ze mną.

Spojrzał na signore Cavalcanti, odprawiając ją wzrokiem. Drzwi zamknęły się za nią. Gonzaga usiadł znowu i przyglądał się dziewczynie w milczeniu. Jego twarz zastygła w parodii uśmiechu. Sekundy wydłużyły się w minutę i cisza stała się nie do zniesienia. Lucię poczęła ogarniać panika. On musi wiedzieć, musi. Dlaczego chciałby rozmawiać z nią - sam? Ile Julia już mu powiedziała? Jeśli przyłapię ją na kłamstwie, tym gorzej dla niej. Chyba nie zdradził nic ojcu? - No cóż, zdaje mi się, że masz mi coś do powiedzenia odezwał się w końcu. - Ja... ja nie zrobiłam nic złego - wyjąkała. - W porządku. Julia wszystko mi powiedziała. - Nie jest pan zły? - Na nią tak. Na ciebie... tak, jestem zły na ciebie również, moja droga. - Wbił w nią swoje oczy kata i wciąż uśmiechając się, powiedział: - Ale ty możesz jeszcze znaleźć wybaczenie w moich oczach. Byłaś w końcu tylko posłańcem. - Nie wiedziałam, co jest w tym liście. Mój brat prosił, bym dała go Julii. To wszystko. - Myślisz, że to cię rozgrzesza? - zapytał łagodnie. - Że nie ma nic złego w tym, co zrobiłaś, ponieważ nie znałaś treści listu? Lucia patrzyła na niego. Do czego on zmierza? Jakiej odpowiedzi od niej oczekuje? - Tak, ekscelencjo. Rozpromienił się, ale z jakiegoś powodu Lucia nie miała ochoty uśmiechać się z nim razem. - To dobrze - powiedział. - Ponieważ chcę, żebyś zagrała swoją rolę jeszcze raz. - Ekscelencjo? - Powiedz mi, czy kiedykolwiek dostarczałaś listy od Julii?

- Nie, ekscelencjo. Gonzaga uśmiechnął się. - Dobrze. Ponieważ teraz właśnie to zrobisz. Otworzył szufladę swego biurka i wydobył kopertę z ciężką woskową pieczęcią. Podał ją Lucii. - To jest dla Abbasa. Lucia patrzyła na nią. - Od kogo to jest, ekscelencjo? - Od Julii, oczywiście. - Uśmiechnął się ponownie. Kłamał. - Weź to. Lucia zawahała się. - Ekscelencjo... Gonzaga pochylił się nad stołem. Jego uśmiech nagle zniknął. - Zrozum mnie dobrze, dziecko. Dasz swemu bratu ten list dla Abbasa i nie powiesz nikomu - nikomu - o naszej rozmowie. Capisci? Jeśli mnie w tym zawiedziesz, poinformuję waszego ojca o roli, jaką ty i twój brat odegraliście w tym niesławnym epizodzie. Co więcej, rzucę na was takie kalumnie, że nie będziecie mogli już nigdy pokazać się w La Serenissim. Czy to jest dość jasne? Lucia skinęła głową i podniosła kopertę drżącymi palcami. Czuła się, jakby miała zemdleć. Gonzaga nie musiał dalej tłumaczyć swej groźby. Jako członek Consiglio di Dieci był potężniejszy od samego doży. - Czy mogę zobaczyć się teraz z Julią, ekscelencjo? - Ona źle się czuje i nie może przyjmować gości powiedział Gonzaga. Wstał i otworzył drzwi. - Signora Cavalcanti odprowadzi cię do wyjścia. Położył jej rękę na ramieniu, kiedy przechodziła obok. Jego palce były zimne jak lód. - Upewnij się, że Abbas otrzyma tę wiadomość. Będę wiedział, jeśli stanie się inaczej.

Lucia skinęła głową, ale nie mogła odnaleźć głosu. Kiedy drzwi zamknęły się za nią, zadrżała z ulgą. Chciała teraz tylko przekazać tę ostatnią wiadomość i skończyć z tą sprawą na zawsze.

24. Mój najdroższy Abbasie! Mam być wysłana do klasztoru w Brescii do czasu mojego ślubu. Czasu jest mało. Jeśli naprawdę mnie kochasz, tak jak mówisz, pokładam w Tobie moje zaufanie. Mogę się wydostać jeszcze tylko raz. Wielkie drzwi prowadzące do kanału są teraz na zawsze zamknięte, ale może być inne wyjście. Jeśli będziesz czekać na mnie jutro o północy na Ponte del' Vecchio, przyjdę tam do Ciebie. Pojadę wszędzie, dokąd zechcesz mnie zabrać. Moje życie jest teraz w Twoich rękach. Ostatni tydzień był męczarnią. Jak mam żyć bez Ciebie? Raczej bym umarła, niż straciła Twoją miłość. Niech godziny mijają szybko do jutrzejszej nocy! Tysiąc uścisków Julia Abbas przeczytał list jeszcze dwukrotnie. Wszelkie wątpliwości zostały rozwiane przez falę podniecenia, które go ogarnęło. Chciała z nim wyjechać! Ludovici obserwował go z rosnącą niecierpliwością. - Co ona pisze? - syknął. Abbas starannie przedarł pergamin na pół i przytrzymał kawałki nad świecą. Żółty płomień objął je i gęsty warkocz czarnego dymu uniósł się ku górze. Abbas nie odezwał się, dopóki płomienie nie polizały mu palców i pismo nie zmieniło się w kilka wiotkich czarnych listków na stole. - Nic - powiedział. Abbas został wprowadzony do pokoju narad ojca w Ministerstwie Wojny, Savio alla Scrittura. Ojciec podniósł wzrok znad rozłożonej na stole mapy i odesłał z pokoju dwóch provveditori generali degli armi ((wł.) - superintendenci generalni wojska (przyp. tłum.).). Dalej studiował mapę -

mapę półwyspu i otaczających terenów ottomańskich spojrzawszy tylko krótko spod gęstych krzaczastych brwi. - Co jest takiego pilnego, że przeszkadzasz mi tutaj? - Przepraszam, ojcze. - Więc? - Potrzebuję pieniędzy. - Czy twój żołd jako oficera mojej armii nie wystarczy? Abbas wziął głęboki oddech. Całe życie bał się ojca. Wyobrażał sobie, że prorok musiał być trochę do niego podobny, surowy, odważny i dumny, przerażający tak swą fizyczną, jak i umysłową obecnością. Nie pamiętał swej matki - była konkubiną w haremie Mahmuda przed przybyciem do Wenecji - i w ten sposób ojciec stał się dla niego wszystkim, ojcem i nauczycielem, mistrzem i mężem zaufania, mentorem i spowiednikiem. Teraz stawał w konfrontacji nie tylko z Mahmudem, ale z całym swoim wychowaniem. Po raz pierwszy postępował wbrew życzeniom ojca. - Muszę wyjechać. Mahmud odwrócił uwagę od mapy i skierował ją na syna. - A dlaczegóż to musiałbyś opuścić Wenecję? - Zamierzam ożenić się z Julią Gonzagą. Mahmud wyprostował się i wetknął kciuki za szeroki pas ze srebrną klamrą. Obszedł wielki dębowy stół w stronę Abbasa. Sposób, w jaki się poruszał, przypomniał Abbasowi wielkiego niedźwiedzia brunatnego, którego kiedyś widział w lasach koło Belluno: powolnego, potężnego i groźnego. Wtedy Abbas miał za plecami dziesięciu łuczników. Chciał, żeby znowu tam teraz byli. Mahmud przyglądał mu się. - Mówiłem ci już. To niemożliwe. - Nic nie jest niemożliwe. - Co chcesz przez to powiedzieć? - Spotykałem się z nią potajemnie. Planujemy zbiec.

Mahmud wyciągnął rękę, by oprzeć się o wielki stół. Wydmuchnął powietrze wydymając policzki w głębokim westchnieniu. - Ty mały głupcze - sapnął. - Kocham ją. - Co ma do tego miłość? Położyłeś obie nasze głowy pod topór! - Pojadę do Ferrary. Walczyłem już w dwóch kampaniach przeciwko Ottomanom i twoje nazwisko jest znane na całym półwyspie. Dostanę żołd oficerski w każdej armii. Gonzaga będzie musiał zaakceptować fakty dokonane. Rok, może dwa i wrócę do Wenecji. Mahmud potrząsnął głową. - Twoja zaradność daleko przekracza twoje zrozumienie. Nie wiem, jak ci się udało zwodzić Gonzagę tak długo, ale nie sądzę, żeby kiedykolwiek ci to wybaczył. Także mnie. - Kiedy się pobierzemy, co może zrobić? - Czy ktoś jeszcze wie o tym? Abbas potrząsnął głową. Nie, nawet Ludovici. Zwłaszcza Ludovici. Zrobił już tak wiele. Nie mógł dalej narażać przyjaciela. - Nikt. - Dobrze. Cios był tak nagły, tak niespodziewany, że Abbas uniósł się w powietrze. Nagle stwierdził, że leży na plecach, patrząc na sklepienie sufitu, z głową ciężką jak kamień. W uszach mu brzęczało tysiąc pszczół, a w ustach czuł smak krwi. Mahmud podniósł go z podłogi z łatwością i przycisnął do ściany. - Teraz mnie posłuchaj! Kocham cię i nie pozwolę ci zrujnować twojego życia - i mojego - przez jedną falę młodzieńczego pożądania! Weź sobie kochankę, jeżeli chcesz, ale zostaw Julię Gonzagę w spokoju! Rozumiesz?

Abbas opadł do przodu, opierając głowę na ramieniu ojca. Zamknął oczy pod wpływem fali mdłości, która niemal go ogarnęła. Kiedy skutki ciosu ustąpiły, poczuł, jak chwyt ojca rozluźnia się. - Do widzenia - szepnął i wyrwał się. Zanim Mahmud mógł go zatrzymać, wybiegł z pokoju i zniknął. Żaden magnifico nie miał prawa rozmawiać z generałem kapitanem armii sam na sam. Groźba konspiracji była nieustanna i Consiglio di Dieci czuwało, by żaden szlachcic nie próbował użyć armii do własnych celów, jak to zrobił Sforza w Mediolanie. Wobec tego Mahmudowi wszędzie towarzyszyło dwóch senatorów, provveditori generali degli armi. Byli i teraz z Mahmudem, kiedy ten wpadł do prywatnych apartamentów Antonia Gonzagi. Gonzaga siedział w odległym końcu pokoju, mając za plecami ołowiowe okna. Kopuła San Giovanni Grisostomo widniała za nim na tle fiołkoworóżowego nieba. - Najczcigodniejszy signore - wymamrotał Mahmud i skłonił się, by ucałować rękaw togi Gonzagi. - Powiedziano mi, że chcesz się ze mną widzieć w pilnej sprawie - powiedział Gonzaga, zerkając na dwóch provveditori. - Jak rozumiem, nie jest to sprawa wagi państwowej, lecz prywatna? Mahmud wyprostował się, ale nie mógł spojrzeć w oczy Gonzagi. Wiercił się nerwowo z zakłopotaniem. Wolałby rozmawiać o tym sam na sam z Gonzagą, ale to mogło być jeszcze bardziej niebezpieczne niż kłopot, w jakim teraz się znalazł. - Sprawa najwyższej delikatności, signore. - Czy dotyczy mojej córki? Ulga - jak również ślad strachu, z radością stwierdził Gonzaga - objawiły się na twarzy Maura.

- Tak, signore. Wie pan coś o tym, o czym mam zamiar panu powiedzieć? Gonzaga zdawał sobie sprawę, że najważniejsza jest teraz ostrożność. Musi strzec języka Maura i własnego. Dwaj provveditori niemal oblizywali się z apetytu na przewidywany skandal. - Wiem tylko, że Lucia Gambetto była na tyle lekkomyślna, żeby przekazywać listy pomiędzy moją córką i swoim przyrodnim bratem Ludovicim. Mahmud miał zamiar protestować, ale wyraz twarzy Gonzagi powstrzymał go. Zobaczył, jak niespokojnie zerka w stronę dwóch senatorów. - Dano mi do zrozumienia, że... jest planowane pewne... spotkanie - powiedział Mahmud. - Również o tym słyszałem - rzekł Gonzaga. Oczywiście, do takiej nieostrożność nigdy by nie dopuszczono. Przeklęty chłopak, pomyślał Gonzaga. Nie sądziłem, że zwierzy się ojcu. Teraz będę musiał znaleźć jakiś inny sposób. Chyba, że... - Jestem wielce uspokojony, znajdując pana poinformowanego - powiedział Mahmud. - Uważałem za swój obowiązek ostrzec pana. - Dziękuję, generale. Mogę spytać, skąd otrzymałeś tę informację? Czy może od syna? Mahmud zawahał się. Skoro był sposób na opanowanie tego skandalu, nie było potrzeby zdradzania Gonzadze - czy provveditori - że nie widział syna od zeszłego wieczoru. - Jego obowiązkiem jest służyć Wenecji. Tak jak i moim, signore. - Proszę przekazać zatem moje podziękowania, generale. Zapewniam, że nie dopuszczę do żadnej skazy na nazwisku Gonzaga.

Mahmud skłonił się i wyszedł. Po drodze z pałacu próbował uspokoić wątpliwości, które go naszły. Dlaczego czuł, że w jakiś sposób nim manipulowano? Cóż, wystarczy, że Gonzaga został ostrzeżony. Teraz przynajmniej życie jego syna - i jego własne - nie będzie zrujnowane przez coś, co można kupić za parę cekinów wszędzie w republice.

25. Cienie stały się sprzymierzeńcami Abbasa. Całą poprzednią noc i ten długi dzień ukrywał się, planując, przewidując. Za trochę pieniędzy, które miał, opłacił przejazd do Pescati galerą handlową wyruszającą z porannym przypływem. Nie miał pojęcia, jak dostaną się stamtąd do Neapolu, ale nie zajmował się przyszłością. Teraz ważne było tylko wydostanie się z Wenecji. Ludovici miał kochankę córkę biednego piekarza, który chętnie zamienił głodne usta na mieszek złotych cekinów - i Abbas ukrywał się cały dzień w mieszkaniu, które Ludovici trzymał dla niej w Guidecca. Kiedy Ludovici powrócił tego wieczoru, powiedział mu, że żołnierze Mahmuda szukali go przez cały dzień w mieście, przewracając do góry nogami wszystkie oberże i tawerny. - Co ty zrobiłeś? - spytał Ludovici z oczami wielkimi z przerażenia. - Nie mogę ci powiedzieć. Już za bardzo cię naraziłem. Ludovici potrząsnął głową. - Ta zabawa staje się śmiertelnie poważna, Abbasie. Ostrzegałem cię. - Zawsze byłem śmiertelnie poważny, Ludovici. Zbyt lekko interpretowałeś moje zamiary. Uśmiechnął się i skinął głową w stronę posępnej ciemnowłosej dziewczyny, która przyglądała się im z drugiego kąta pokoju. - Zdaje się, że biedna dziewczyna myślała, iż zamierzasz dzielić się nią ze mną. Nie martw się. Dziś wieczór odjeżdżam, zostawiając twój dom i kochankę nietkniętą. Ludovici nie uśmiechnął się. - Dokąd się udasz? - Nie mogę ci nawet tego powiedzieć. - Przestał się uśmiechać i objął go. - Dziękuję ci. Jesteś największym przyjacielem, jakiego można mieć.

Pomimo protestów Abbasa Ludovici wcisnął mu w rękę sakiewkę. Abbas nie protestował zbyt długo. Bez niej ledwo starczyłoby mu pieniędzy na kupno bochenka chleba, kiedy dotrą do Pescati. Usłyszał, jak wielki zegar na Piazza San Marco wybija dwunastą. Naciągnął mantello ciaśniej na ramiona dla ochrony przed nocnym chłodem i przeszukiwał wzrokiem cienie. Czy przyjdzie? Gondola była zacumowana do żelaznego pachoła pod mostem. Woda chlupała delikatnie o kadłub. Usłyszał kroki na bruku i zobaczył cień w płaszczu z kapturem wybiegający z ulicy po drugiej stronie mostu. Abbas poczuł, jak serce wali mu w piersi. - Julio! Wbiegł na most. Zobaczyła go również i zaczęła biec ku niemu. - Julio! - szepnął. Wyciągnął ramiona. Nagle uświadomił sobie inne dźwięki. Na moście za nim i na ulicy po drugiej stronie słychać było kroki. Milizia di notte! Nocna policja! - Julio, uważaj! Wyciągnął do niej ręce i wówczas kaptur się zsunął. W świetle księżyca zobaczył ironiczny uśmiech obcego brodacza. - Czy nie jestem tą pięknością, której oczekiwałeś? spytał człowiek. Abbas zobaczył błysk ostrza i poczuł jego czubek przytknięty mocno do żeber. - Mogę nie być twoją Julią, ale znam drogę do serca mężczyzny. Abbas nagle uderzył kolanem. Człowiek zakwiczał jak zarzynana świnia i skulił się padając w ciemność u jego stóp. Abbas sapnął. Upadając, człowiek pchnął sztyletem, raniąc go w bok. Abbas odskoczył i wyciągnął miecz, próbując odróżnić

nieszkodliwe cienie od swoich wrogów. Ilu ich było? Sądząc z odgłosu kroków, musi być jeszcze trzech, może czterech. Przerażony, uniósł miecz i ciął postać u swoich stóp, czując jak ostrze trafia na kość. Człowiek zawył, jego krzyk przerwał ciszę jak jęk banshee - zjawy zwiastującej śmierć. Cienie nagle ożyły. Abbas cofał się, aż poczuł solidną kamienną balustradę mostu za plecami. Usłyszał, jak gondolier - przekląć jego żółtą duszę - odpływa od mostu. W tym samym czasie jeszcze dwa cienie wbiegły na most i zmieniły się w postacie mężczyzn w świetle księżyca w trzeciej kwadrze. Ku swej rozpaczy stwierdził, że nie byli takimi amatorami jak ich kolega, który wciąż łkał, konając gdzieś w pobliżu jego stóp. Poruszali się razem, podchodząc do niego z lewej i prawej jednocześnie. Abbas zamachnął się mieczem na wysokości piersi, tak że nie mogli się uchylić, ale nie popełnili tego błędu i nie podeszli zbyt blisko. Ku swemu przerażeniu zauważył, że na coś czekają. Odwrócił się w lewo. Zobaczył inny ruch, tym razem powyżej swoich oczu, i jakiś cień pojawił się na księżycu. Coś ciężkiego spadło mu na głowę i ramiona. Instynktownie podniósł ramię, by się zasłonić. Sieć! Kiedy dwaj napastnicy podeszli, próbował się cofać. Potknął się o konającego, wplątując go również w siatkę. Poczuł coś ciepłego i lepkiego na wolnej ręce, usłyszał, jak człowiek pod nim miota się i krzyczy. Spróbował wstać, ale w panice tylko bardziej się omotał. Człowiek pod nim poruszył się znowu. Wciąż miał nóż! Abbas poczuł palący ból w policzku i nosie - odskoczył. Były teraz nowe krzyki. Tym razem jego własne. Nie wiedział, jak długo już nie śpi. W ładowni było kompletnie ciemno, więc nie mógł ustalić, kiedy ustąpiło

odrętwienie i ogień płonący w jego twarzy przywrócił mu pełną przytomność. Uświadamiał sobie tylko zaduch cieków na dnie statku, powolny chlupot fal i nerwowe czmyhanie szczurów. Było też coś jeszcze, co pamiętał aż nazbyt dobrze ze swych wczesnych doświadczeń na polu bitwy. Zapach trupów. Kimkolwiek byli napastnicy, zdawało się, że nie zamierzali go zabić. Dlaczego wpakowali go do tej śmierdzącej ładowni statku? Pamiętał sieć i ból od sztyletu rozcinającego mu twarz. Musieli go wtedy uderzyć pałką. Potem pamiętał już tylko piekielną, straszliwą ciemność. Spróbował się poruszyć, ale miał związane ręce i nogi. Jęknął głośno z powodu bólu w twarzy i zaczął analizować swoje położenie. Teraz wiedział, że Julia nie napisała żadnego listu. To była starannie przygotowana pułapka. Gonzaga! Usłyszał kroki i głosy na zewnątrz. Otwarto drzwi i światło pochodni zalało pomieszczenie. Odwrócił się od nagłego światła i stwierdził, że patrzy w twarz brodatego nieznajomego z mostu. Jego oczy spoglądały na niego zimno, jak martwa ryba. Obok leżało inne ciało, starej kobiety ubranej na czarno. Poderżnięto jej gardło i twarz była czarna od zakrzepłej posoki. Rozległ się męski śmiech. Abbas odwrócił się ku swoim prześladowcom. Byli to brodaci bosi żeglarze, jakich można było kupić codziennie na nabrzeżu Marghero za parę cekinów. Jeden z nich schylił się - Abbas natychmiast poczuł zapach taniego wina i wstrętny odór ciała - przysuwając mu płonącą pochodnię prawie do samej twarzy. - No, teraz nie wyglądasz już tak ładnie - skrzywił się w uśmiechu. - Bartolomeo dźgnął cię nożem, zanim umarł.

Odkroił ci pół twarzy. Ale to już nic będzie miało dla ciebie wielkiego znaczenia. Dwaj ludzie za nim zaśmiali się. Pochylił się bardziej. Abbas spróbował odsunąć się od niego, ogarnięty takim przerażeniem, że nie mógł myśleć ani mówić. Sądził, że zemdleje. - Widzisz to ciało obok Bartolomea? To była duenna Gonzagi. Stawiała niezły opór. Niewiele jej to pomogło. Widziałeś kiedy, jak się zarzyna świnię? Tak to właśnie było. - Uśmiechnął się z zadowoleniem na tę myśl. - Ale miała więcej szczęścia niż ty, to fakt. Będziesz jej zazdrościł, zanim noc się skończy. Abbas poczuł, jak jeden z nich ciągnie za jego pantalony u pasa, podczas gdy drugi rozciął mu więzy na kostkach. Złapali go za kolana i zaczęli rozkładać mu nogi. Wrzasnął w panice i próbował wierzgać, by się uwolnić. Ale byli za silni. Pierwszy z mężczyzn wyciągnął nóż. Abbas zawył. Świadomość odpłynęła w obrazy małych szczegółów, jak rozbite kawałki szkła... popsute zęby zbira... czyraki na jego piersi i plecach... siwe włosy martwej duenny w kałuży ścieków w kącie. Zawył znowu, każdy mięsień jego ciała wytężał się przeciw więzom na nadgarstkach i rękom trzymającym jego nogi. Wiedział, co teraz zrobią. Wiedział, dlaczego nie zabili go na Ponte del' Vecchio. - Więc chciałeś, żeby córka signore Gonzagi bawiła się tymi małymi zabawkami, co? No to może damy je signore Gonzadze, a on będzie mógł oddać je jej. - NIEEEEEEEEEEEEEEEE!!!!!!! Poczuł, że oddaje mocz, co rozbawiło mężczyzn. - Pożegnaj się z nimi, Maurze - szydził jeden.

Ostrze błysnęło w świetle pochodni, a świat zawirował i zapadł się w gorące, piekielne miejsc. Mleczny majestatyczny świt. Pogrzebowa procesja gondoli, udrapowanych w czarny atłas, ukazała się spod Ponte Molino, przepłynęła cicho przez Sacca delia Misericordia i przez lagunę w kierunku cmentarnej wyspy San Michele. Julia obserwowała je, aż zniknęły za kurtyną mgły. Jakby zabrały ze sobą jej duszę. Tego dnia mieli ją zabrać do klasztoru w Brescii, by tam czekała na przybycie Sereny i „radosny dzień swego ślubu", jak to określił jej ojciec. To było jak pogrzeb za życia. Abbas, Abbas. Gdzie on jest teraz?

CZĘŚĆ TRZECIA RÓŻA WIOSNY

26. Słodkie Wody Europy, koło Eyup Kępy słoneczników mieniły się w oczach, jaskrawe plamy złota na zboczu wzgórza. W oddali za szarymi murami miasto pulsowało barwami zakurzonego bursztynu. Cały harem wywieziono wzdłuż Bosforu w kaikach ((tur.) kayik - długa łódź turecka (przyp. tłum.).) osłoniętych baldachimami, co było mile widzianym wytchnieniem od męczącej monotonii Eski Saraya. Dziewczęta odpoczywały i plotkowały na błękitnych i szkarłatnych perskich dywanach w cieniu cyprysów, podczas gdy gediczli serwowały im brzoskwinie, winogrona i słodycze na srebrnych tacach. Murzyńscy muzycy zabawiali je grą na fletach i wiolach, a stosy jedwabnych poduszek chroniły ich rozpieszczone siedzenia przed twardym gruntem. Tańczące niedźwiedzie i małpy występowały obojętnie na trawie. Gulbehar siedziała oddzielnie. Jedna z jej gediczli przyniosła lusterko i przytrzymała je, by mogła się przejrzeć. Rączka wysadzona była szafirami - podarek od Sulejmana po narodzinach Mustafy. Przyjrzała się swemu odbiciu i ułożyła na miejsce zbłąkany włos. - A gdzie jest Hurrem? - szepnęła jedna z dziewcząt. - Kislar agasi mówi, że jest z Sulejmanem - powiedziała inna. - On teraz spędza z nią całe dnie, nie tylko noce. Sirhane, perska dziewczyna o kruczych włosach, wrzuciła sobie do ust winogrono. - Na bazarach mówią, że ona jest wiedźmą, że rzuciła urok na Pana Ziemi. Jakże inaczej mogłaby tak szybko zająć miejsce Róży Wiosny? - Spójrzcie na nią - szepnęła inna dziewczyna patrząc, jak gediczli Gulbehar czesze jej długie, jedwabiste włosy. - Jeśli Pan Życia już na nią nie patrzy, jaką szansę ma reszta z nas?

- Mówią, że nawet wielki wezyr jej się boi - powiedziała Sirhane. - Kislar agasi twierdzi, że Pan Życia omawia z nią nawet sprawy polityczne i ona doradza mu na temat kampanii wojskowych. - Kislar agasi ma bujną wyobraźnię. - Przysięga, że to prawda! - Wielki wezyr utopiłby ją w Bosforze! - Zapewne nie może - stwierdziła Sirhane i nagle wszystkie pozostałe dziewczęta spojrzały na nią z wyrazem zaintrygowania i niedowierzania na twarzach. Nikt nie był potężniejszy od wielkiego wezyra! Sirhane cieszyła ich uwaga. - W każdym razie przykro mi z powodu Gulbehar. Pan Życia zhańbił ją. - Gulbehar jest nadal pierwszą kadin - powiedziała inna dziewczyna - i pewnego dnia zostanie valide. Jej dzień nadejdzie. - Mówią, że Bóg karze Pana Życia za to, że zrobił czarownicę swoją kadin. To dlatego jego ostatni syn zmarł w kołysce. ..... Sirhane wzruszyła ramionami. - Ale Hurrem ma dwóch żyjących synów i teraz nosi jeszcze jedno dziecko. - Żaden z nich nigdy nie będzie rywalem Mustafy! - zawołała jedna z dziewcząt i na tym rozmowa się skończyła. Uwaga odalisek przeniosła się na tańczącego niedźwiedzia, a Sirhane nie śmiała powiedzieć, co jeszcze szepnął jej kislar agasi: że Hurrem spiskuje, by pozbyć się Mustafy. Poza tym, to tylko plotka, a takie plotki były niebezpieczne. Tutaj panowała cisza wśród altan i ozdobnych stawów. Jedynie westchnienia wiatru w platanach i orzechach i łagodny szmer wody w ozdobnych fontannach mogły przeszkadzać gazelom pasącym się wśród liści.

Sulejman lubił tutaj spacerować, rozmyślać i znajdować wytchnienie od nie kończących się żądań, próśb i błagań Divanu i haremu. Niegdyś przychodził tu wyłącznie sam, ale teraz przyprowadzał towarzyszkę, by dzielić się pełną refleksji ciszą. Przyprowadzał Hurrem. Ostatnie pięć lat było po wielekroć błogosławione pomyślał. Kiedy powrócił z polowania w Adrianopolu, niedługo po ich pierwszym złączeniu, znalazł ją już brzemienną nowym życiem. Na początku następnego roku powiła syna. Czyniąc zadość naleganiom valide, nazwali go Selim. Nie dzielił podniecenia swojej matki. Ona widziała konsolidację linii osmańskiej, on widział tylko konflikt. Kiedy ona radowała się liczebnością rodu, on ponuro przewidywał rozlew krwi kiedyś w przyszłości. Pamięć tego, co zrobił jego własny ojciec ze swymi krewnymi, żeby zapewnić sobie tron, nigdy go nie opuszczała. W efekcie Hurrem była teraz jego drugą kadin. Nie mógł jej ignorować i wcale nie chciał. Choć zawsze było mu dobrze z Gulbehar, nigdy nie mógł dzielić z nią brzemion swego stanowiska. Kiedy Achmed Pasza powstał przeciw niemu w Egipcie na jesieni po przyjściu na świat Selima, posłał Ibrahima, żeby go zgniótł. Podczas jego nieobecności Sulejman zanosił swoje problemy do Hurrem. Gdy, ku swemu zaskoczeniu, stwierdził, że miała przenikliwy umysł z naturalnym talentem do misternej polityki dworskiej, zaczął zwierzać się jej coraz częściej, nawet po powrocie Ibrahima. Jej ostrożność była przeciwwagą dla instynktownej agresji Ibrahima. Otworzyła przed Sulejmanem nowy świat. Podczas gdy Gulbehar była potulna i nieskomplikowana, Hurrem ustawicznie go zaskakiwała. Raz mogła być markotna i namiętna, innym razem wylewna i rozbawiona. Mogła koić go

śpiewem i grą na wioli lub podniecać tańcem. Mogła ubrać się jak szczupły chłopiec w wojskowy dolman lub jak tańcząca hurysa w zwiewną gazę. Nigdy nie wiedział, czego się po niej spodziewać, choć zdawała się mieć tajemniczą zdolność przewidywania jego nastrojów. Jej zachwyt miłością fizyczną był diabelski i Sulejman wiedział, że jej dusza jest stale zagrożona i że musi wysłać ją pewnego dnia na naukę do muftiego. Ale na razie jej niewierna dusza dostarczała mu ogromu przyjemności. Jej sapanie i okrzyki ekstazy dawały mu większe poczucie władzy niż wszystkie ceremonie Divanu i płaszczenie się ambasadorów z ich podarkami. Hurrem była jego rozkoszą. Wszystko inne stanowiło obowiązek. Był przekonany, że Bóg okaże jeszcze trochę cierpliwości. Jeśli mała rosyjska dziewczyna - nazywał ją nawet pieszczotliwie „małą russelaną" - wykazywała naturalny talent do polityki, miała dość okazji, by wykorzystać te umiejętności w Eski Saraya. Starannie pielęgnowała przyjaźń jego matki, valide. Natura pomogła jej scementować ich stosunki, obdarzając Hurrem kolejnym synem, Bajazytem. Zawiodła oczekiwania tylko raz, kiedy jedno z bliźniąt, które powiła, okazało się dziewczynką. Chłopiec, Abdullah, zmarł w zeszłym roku, ale Mihrmah miała teraz trzy lata. Hurrem nie była oddaną matką jak Gulbehar, ale to go nie martwiło. Chciał ją mieć dla siebie. Poza tym, to Gulbehar była matką szehzade, następnego sułtana. - Chciałem z tobą porozmawiać - powiedział podczas spaceru. - Tak, mój panie - odrzekła ochoczo. - Chodzi znowu o kwestię węgierską. Skinęła głową. Tutaj w ogrodzie nie miała zasłony na twarzy i wiatr swobodnie rozwiewał jej długie, rude jak

proporzec włosy. Sulejman czuł się z niej dumny. Czasami myślał o niej jak o własnym stworzeniu. - Fryderyk wysyła emisariusza, by się z nami układać. Nie wie, że wojewoda Zapolja również wysłał swego człowieka, który już spotkał się potajemnie z Ibrahimem. Wiedział, że Hurrem rozumie tę sytuację. Dwa lata wcześniej armia Sulejmana pod wodzą Ibrahima zniszczyła siły węgierskie na równinie Mohacs. Ich własny król zginął w tej masakrze, utopiwszy się w bagnie przygnieciony przez konia podczas ucieczki. Ponieważ Węgry były zbyt daleko od Stambułu, żeby je bez przerwy okupować zbrojnie, stały się teraz terenem walk między różnymi bandami, pożądanym przez magnatów jak Zapolja czy rodzina Habsburgów na czele z Fryderykiem, bratem świętego cesarza rzymskiego. - Co byś zrobił, mój panie? - Zabiliśmy króla Węgier. Konie Osmanów postawiły kopyta w Budzie, więc stała się dominium islamu. Nie ma innego króla Węgier oprócz mnie. - Więc każdego lata musisz wysyłać swoją armię, by odzyskać to, co zdobyła rok wcześniej. Sulejman zadumał się nad tym. - Psy są zawsze pod drzwiami, kiedy mogą dostać odpadki. - Musisz bronić każdego wejścia do domu. Jeśli zbytnio zajmiesz się jednym, prawdziwe zagrożenie może czyhać gdzie indziej. - Nie będę się układał z Fryderykiem, nawet jeśli będzie tego chciał. Zamieniłbym psa na wściekłego wilka. - A co z Zapolja? - Zapolja to parweniusz. To żaden król. - Co to jest król? To nie korona czyni króla, ale miecz. Zrób Zapolję swoim stróżem i pozwól mu na ten kawałek metalu na głowie. W zamian za to zażądaj od niego haraczu i

swobodnej drogi dla twych armii. Niech się nazywa królem, jeśli to mu sprawi radość. Dopóki nie broni przed tobą granicy, pozostajesz jego panem. - On nie powstrzyma armii Fryderyka. - Może pilnować granic, dopóki nie zbierze się prawdziwej armii godnej twej uwagi. Takiej, która może zwabić Fryderyka do sporu lub nawet Karola. Sulejman popatrzył w dół na czarne wody Bosforu. Wiatr niósł nad falami białą pianę. Po jednej stronie leżała Azja, po drugiej Europa. Tutaj, na Cyplu Pałacowym, przypominał sobie zawsze o ogromie swojego imperium. Nie można było zbyt długo pilnować jednej strony i zapominać o drugiej. Hurrem miała rację. - Zapolja zatem. - Jeśli mój pan uzna moją radę za mądrą. We wszystkich sprawach zdaję się na twoją większą mądrość. Sulejman skinął głową, zadowolony z jej dyplomacji. Ach, była naprawdę skarbem! Eski Saraya Jedli kebaby z baraniny z ziarnami sosnowymi na srebrnych szpikulcach, pili pachnącą wodę różaną z pucharów ze szkła z Iznik. Kiedy gediczli zabrały naczynia, siedzieli przez dłuższy czas w milczeniu. - Czy obraziłam cię, mój panie? - zapytała w końcu Gulbehar. - Nie - odpowiedział Sulejman. - Nie wzywałeś mnie przez wiele miesięcy. Kiedy tu przychodzisz, to tylko po to, żeby zobaczyć Mustafę. - Nie pozwalaj sobie przepytywać mnie. Gulbehar spuściła głowę. Sulejmanowi zrobiło się jej żal, była dobrą żoną. Wszystko, czego do tej pory chciała, to trochę weneckiego aksamitu, bagdadzkiego jedwabiu czy grzebień z żółwiej skorupy. I dała mu Mustafę. Nie zamierzał krzywdzić jej w ten sposób, ale bez przerwy porównywał ją z Hurrem i jego zniecierpliwienie rosło. Nie

mógł być z nią swobodny, litość i frustracja nieuchronnie zmieniały się w gniew. Podniósł się. Gulbehar spojrzała na niego zaskoczona. - Wychodzisz, mój panie? - Mam inne sprawy do załatwienia. Gulbehar była przygnębiona. - Hurrem... Było to niewybaczalne naruszenie protokołu, ale Sulejman postanowił je zignorować. - Moja pani - powiedział i opuścił ją. W Eski Saraya był zawsze zmierzch. Nawet w letnie południe słońce nie mogło wyprzeć cieni z nie kończących się mrocznych korytarzy, mrowiska maleńkich pokoi i ukrytych dziedzińców. Konkubiny z ciemnymi rubinami wplecionymi we włosy, z oczami uczernionymi proszkiem antymonowym pojawiały się przelotnie na ciemnych schodach jak duchy, nie zaspokojone i zapomniane. Świat zakurzonych lamp, ozdobnych luster i piękna pokrytego starym brudem. To wpływało na humor Hurrem. To jest moje dziedzictwo - pomyślała. Jestem o włos od śmierci za życia. To mój spadek po Sulejmanie, gdyby teraz umarł. Zaszła tak daleko. Dała mu synów i utkała wokół niego swą nić pajęczą, pomagając mu zapomnieć o tym zakurzonym przybytku piękna. To wszystko nie było łatwe. Wysiłek rodzenia wyczerpał ją, ale po każdym połogu poddawała się masażom Muomi, głodziła się i wypijała wiele fiolek obrzydliwych naparów Muomi, aby odzyskać figurę. Miała mamki dla dzieci, żeby nie wysysały jej piersi do sucha. Jednak to wszystko mogło nie zdać się na nic, wszystko mogło zostać jej odebrane w jednej chwili. Tylko jedna kobieta miała pełną władzę nad własnym życiem - nie żona sułtana, lecz matka. - Muomi! Muomi!

Gediczli pojawiła się natychmiast, czuwała na swym stanowisku tuż za drzwiami. - Pani? - Wejdź - powiedziała Hurrem, gestem wzywając ją do pokoju. Muomi opadła na kolana na dywan przy boku otomanki Hurrem. - Pani? - powtórzyła Muomi posępnie. Białka jej oczu świeciły w mroku pomieszczenia. - Chcę, żebyś coś zrobiła. - Jeszcze jeden napar, pani? Hurrem powoli skinęła głową. - Chcę, żebyś zabiła dla mnie Mustafę.

27. Eski Saraya Kuchnie z kamiennymi sklepieniami pod starym pałacem były ciasne i gorące, pełne wyziewów przypraw, potu i pary. Fale gorąca buchały z otwartych pieców. Brzęk garnków, krzyki kucharzy i bieganina zawoalowanych gediczli wśród zaduchu, gorąca i hałasu stanowiły codzienne tło tego miejsca. Nikt nie zwracał uwagi na wysoką czarną dziewczynę niosącą tacę pomarańcz wśród uwijających się kucharzy i służących. Nikt nie miał powodu zauważyć jej, kiedy wychodziła. Nawet gdyby zwrócono na nią uwagę, najbardziej spostrzegawczy szpieg nie zdałby sobie sprawy, że taca pomarańcz, którą wynosiła, była inna niż ta, którą przyniosła tu ze sobą. W wieku czternastu lat Mustafa wyrósł w zgodzie ze wszystkimi nadziejami Sulejmana. Jak każdy książę, szkolony był w Enderun, szkole pałacowej, wraz ze śmietanką chłopców rekrutowanych w dewszirme ((tur.) devsirme zbieranie, tu: pobór młodych niewolników do służby sułtańskiej (przyp. tłum.)). Był wyróżniającym się fechmistrzem i jeźdźcem, popularnym chłopcem bywającym tu i tam, i już ulubieńcem janczarów, którzy często przychodzili na hipodrom podziwiać go w czericie ((tur.) cerit, od ceri - wojsko (przyp. tłum.).) - konnej grze z użyciem drewnianych oszczepów. Dał się także poznać jako zdolny uczeń. Szybko i bardzo dobrze nauczył się Koranu, perskiego i matematyki, ale inne jego cechy - był naturalnym przywódcą o niemal szalonej odwadze i dużym uroku - przyćmiewały te osiągnięcia. Sulejman wiedział, że Osmanowie nie mogli mieć lepszego szehzade od niego. Tego dnia Mustafa miał siniak nad prawym okiem, które było niemal zupełnie zapuchnięte. Sulejman potrząsnął głową

z udawanym przerażeniem, kiedy syn ukląkł, by ucałować pierścień z rubinem na jego prawej dłoni. - Co ci się stało? - To się dzieje stale - powiedziała za jego plecami Gulbehar. - Uderzył go oszczep przy grze w czerit. Nie zwraca zupełnie uwagi na to, co do niego mówię. - Czy powinienem być ostrożniejszy, ojcze? - uśmiechnął się Mustafa. - Powinieneś uważać, żeby tak często nie obrywać. - Spędzałby całe dnie na koniu, gdyby mógł - powiedziała Gulbehar. - Nie ma w tym nic złego. Był czas, kiedy gazi ((tur.) bojownik za islam, weteran wojny, także honorowy tylu) władców muzułmańskich (przyp. tłum.).) nie mieli pięknych pałaców, w których mogliby przebywać, ani praw, które mogliby stanowić. To dobrze, że następny sułtan wie, co znaczy siedzieć na koniu. Mustafa uśmiechnął się w odpowiedzi na łagodną reprymendę Sulejmana. Wiedział, że ma tutaj sprzymierzeńca. - On ma tylko to w głowie. - Chłopiec może mieć za dużo szkoły - odpowiedział Sulejman. Przyglądał się synowi. Był już tylko o kilka palców niższy od niego samego, z szerokim, jasnym uśmiechem i pierwszymi śladami zarostu na brodzie. I te oczy! Promieniowały radością i energią młodości. Sulejman w jego wieku miał oczy zachmurzone wątpliwościami i strachem. Zastanawiał się, kiedy cień ojca padnie na jego twarz. Dzięki Bogu Mustafa nigdy nie będzie musiał doświadczać takiego horroru. Gulbehar siedziała na otomance, z rękami starannie złożonymi na kolanach, z wyrazem dezaprobaty na twarzy. - Zostaw nas teraz, Mustafo. Chcę porozmawiać z Panem Życia w cztery oczy.

Mustafa uśmiechnął się znowu i skłonił ojcu. Pocałował Gulbehar w policzek i wyszedł z pokoju, Sulejman usiadł obok niej na otomance. - Jesteś dla niego zbyt surowa - powiedział. Ciemne oczy Gulbehar zabłysły na chwilę. - On jest wszystkim, co mam. - Młody człowiek potrzebuje nacieszyć się przyjemnościami młodości, póki może. Bóg mi świadkiem, że bardzo niedługo spadnie nań odpowiedzialność. - Ale codziennie przynosi do domu z hipodromu jakieś świeże skaleczenie. W zeszłym tygodniu trzy razy wyleciał z siodła! Co będzie, jeśli umrze, Sulejmanie? Nie będę mieć syna ani pana. Moje życie się skończy. Sulejman patrzył na nią ze złością, że wygarnęła mu prawdę tak obcesowo. - Jak Bóg zechce - powiedział. Tylko jego cichy głos zdradzał furię. - Przychodzisz tutaj tylko po to, żeby zobaczyć się z Mustafą. - To jest moje prawo. - Czy ja już nie mam praw? Ach, to przynajmniej jest prawda - pomyślał. Ignorował nobet gedżedżi ((tur.) nobet - zmiana warty itp., gececi nocny stróż od gece - noc (przyp. tłum.).), prawo „nocnej kolejki", które przysługiwało każdej kadin. Zgodnie ze zwyczajem powinien spać z nią przynajmniej raz w tygodniu. Gulbehar nie śmiała wcześniej podnieść tej kwestii. Sulejman wstał, zły na nią, że poruszyła to nawet teraz. Nigdy wcześniej go nie przepytywała. Może w tym tkwił kłopot przez cały czas. Poczucie winy tylko wzmogło jego wściekłość.

- Możesz być pierwszą kadin, ale wciąż jesteś tylko jedną z moich kullar, mojej rodziny niewolników. Będziesz robić, jak każę i nie ośmielaj się mnie przepytywać. Gulbehar skuliła się przed jego gniewem. Spuściła głowę. - Ona cię zaczarowała. - Kto? - Hurrem! Ta mała, ruda wydra! Urzekła ciebie i teraz chce zapanować nad haremem - a nawet nad tobą! - A czego ty chcesz? Gulbehar popatrzyła na niego zbolała. - Tylko ci służyć. - Więc bądź cicho - powiedział Sulejman. - Służ mi, będąc cicho. Odwrócił się, a haftowany biały jedwab jego kaftana zatrzepotał mu u pięt. Jak wielki uciekający ptak - pomyślała Gulbehar. Uciekający na zawsze. Po chwili już go nie było. Niewzruszeni czarni głuchoniemi przy drzwiach gapili się przed siebie nieruchomo jak posągi, niczego nie rozumiejąc. Tej nocy po ostatnich modłach killerdżi - baszi ((tur.) kilerci - basi - szef służby domowej, kamerdyner (przyp. tłum.).) przyszedł do komnaty Mustafy i zapytał go, czy życzy sobie jeść. Milczący lokaje przynieśli mu posiłek na złotej tacy. Były tam maleńkie kawałki mięsa pieczone w ziołach, dynia faszerowana ryżem, figi w kwaśnej śmietanie i świeże, dorodne pomarańcze. Posiłek podano w maleńkich niebiesko - białych miseczkach z porcelany z Iznik, a każda z nich była ręcznie malowana w barwach kobaltu i oliwek pismem ozdobnym rumi - i - hatayi. Killerdżi - baszi spróbował każdego dania na wypadek, gdyby było zatrute, co czynił przy każdym posiłku, po czym skłonił się i wyszedł.

Mustafa usiadł po turecku na dywanie i jadł w milczeniu. Od czasu do czasu podnosił palec wskazujący prawej dłoni i jeden z lokajów podchodził, by napełnić puchar szerbetem. Kiedy Mustafa skończył, przyjrzał się pomarańczom. Wziął jedną, obrał skórkę z jednej strony i skosztował. Była sucha i lekko cierpka. Upuścił ją na tacę, którą odepchnął od siebie. Natychmiast inny lokaj podszedł z miską perfumowanej wody. Mustafa zanurzył w niej palce i nadstawił je do wytarcia. Wstał i udał się do sypialni. Było w zwyczaju, by lokaje brali sobie po nim resztki i kiedy wychodził z pokoju, widział, jak rzucili się na tacę niczym głodujące uliczne psy. Ten widok zawsze go brzydził. Lokaje rozwinęli już materac w jego sypialni, ale nie czuł się jeszcze zmęczony. Usiadł po turecku przy podpórce pod Koran i przeczytał dwie sury przy świetle świecy, kiedy pierwszy spazm chwycił jego żołądek. Kiedy przybyła Gulbehar, lokaje, którzy podali księciu posiłek, już nie żyli. Oczy wyszły im na wierzch w agonii, a ich ciała były powykręcane od konwulsji. Mustafa był blady i trząsł się, ale wciąż żył. Lekarz pałacowy zaaplikował mu środek wymiotny i Mustafa jęczał, kiedy jego pusty teraz żołądek zbuntował się znowu. Gulbehar upadła na kolana. Łkając i tuląc syna w ramionach, czuła, jak cały drży. - Kto to zrobił? - krzyknęła do przerażonych lokajów i strażników. - Kto to zrobił mojemu synowi? - Znajdziemy winnego - obiecał nowy kapi aga. Na świętą brodę proroka, gdyby Mustafa umarł, jego własna głowa znalazłaby drogę do Bramy Szczęścia... Ale Gulbehar nie słuchała go. Zaczęła kołysać chłopca w ramionach jak małe dziecko, chlipiąc z żalu, lęku i wściekłości. - Kto to zrobił?

Killerdżi - baszi, próbowacz jedzenia szehzade, został dostarczony bostandżi, który oczekiwał go pod Ba'ab - i Sa'adet ((tur.) - Brama Szczęścia (przyp. tłum.).), w swej komnacie tortur. Zbadano go dokładnie, a on obstawał przy swej niewinności pomiędzy okrzykami bólu. Mimo protestów, w końcu przynajmniej był w stanie dostarczyć informacji, które jedzenie zawierało truciznę. Siłą wmuszono w niego każdą odrobinę, jaka pozostała na tacy szehzade. - To były pomarańcze - zameldował ostatecznie bostandżi. - W jakiś sposób zatruli pomarańcze. Sulejman kazał zbadać również wszystkich, którzy mieli do czynienia z przygotowaniem posiłku księcia - dwóch kucharzy i lokaja, który przyniósł tacę z kuchni. Wszyscy umarli wrzeszcząc, przysięgając niewinność, błagając o łaskę, która nigdy nie przyszła.

28. Ciepła woda kapała ze złotych kurków do marmurowego basenu. Nagie ciała, alabastrowe, kawowe i hebanowe, pokryte paciorkami wody, wchodziły i wychodziły z oparów. Czarne gediczli w zwiewnych koszulach kąpielowych nabierały wodę w złocone miski i wylewały ją na głowy dziewcząt. Kroki bosych stóp na ciepłym marmurze odbijały się echem od wielkiej kopuły. Hurrem siedziała na krawędzi centralnego kamienia, wielkiej sześciobocznej bryły podgrzewanej od spodu przez niewidoczny piec. Pozwoliła Muomi namydlić sobie plecy gęstą pianą i polewać głowę i ramiona ciepłą wodą. Inne dziewczęta przechodziły obok, odwracając wzrok. Pewnie z zazdrości - pomyślała Hurrem albo raczej ze strachu. Hurrem poddała się twardym palcom Muomi masującej mięśnie jej grzbietu. Później każe jej pracować nad swym brzuchem i udami. Nie pozwoli sobie tutaj starzeć się i obrosnąć tłuszczem. Dziewczyna nie może dopuścić do utraty zębów jadowych w tej jaskini węży. Zamknęła oczy, próbując nie dumać nad tym, jak blisko była rozwiązania swych problemów. Pomarańcze to był jej pomysł. Wiedziała, że killerdżi - baszi nie będzie podejrzewał całych owoców. Ponakłuwała pomarańcze igłami i Muomi wlała swoją cykutę w maleńkie otworki. To czysty przypadek uratował szehzade. Mniejsza z tym. Znajdzie inny sposób. Wtedy zobaczyła ją. Zwiewna koszula kąpielowa przylgnęła do jej ciężkich piersi. Hurrem zauważyła z satysfakcją, że jej brzuch stał się bardziej wydatny. Powód był jasny, jedna z niewolnic spieszących za nią niosła srebrny półmisek kandyzowanych owoców. - Wkrótce będziesz potrzebowała całej procesji niewolników - szepnęła Hurrem, kiedy tamta przechodziła obok.

Gulbehar nie widziała jej, ale rozpoznała głos Hurrem natychmiast. Odwróciła się i dojrzała Hurrem poprzez opary. - Co powiedziałaś? Hurrem zauważyła z zadowoleniem, że oczy Gulbehar natychmiast zapłonęły gniewem. - Powiedziałam, że wkrótce będziesz potrzebować więcej niż dwóch niewolnic, albo twoje piersi będą wlec się po ziemi. Może dwóch niewolnic do niesienia każdej piersi na srebrnym półmisku. Jak te owoce. Gulbehar patrzyła na nią z furią. Ta mała wydra prowokowała ją. Naprawdę ją prowokowała! - Jak śmiesz mówić do mnie w ten sposób... - Gulbehar z trudem łapała oddech. - Wiem, że to ty! Ty próbowałaś zamordować mojego syna! - Starzejesz się. Twój umysł cię zawodzi. - To ty, mała wiedźmo! - Więc biegnij do twojego Sulejmana i powiedz mu o swoich podejrzeniach. Jeśli śmiesz! Gulbehar czuła, jak gorące łzy wzbierają jej w oczach. Hurrem była taka pewna swej władzy nad nim! Najgorsze było to, że miała rację. Sulejman nigdy jej nie uwierzy. - Jeśli skrzywdzisz mojego syna, zabiję cię! Hurrem uśmiechnęła się. - Nie sądzę, żeby mój Sulejman na to pozwolił. - Hurrem położyła obie ręce na brzuchu. - Jak myślisz, ilu jeszcze sułtanów mogę tutaj wyhodować? - Mustafa jest... - Mustafa jest wszystkim, co masz. Ja mam troje i mogę mieć wiele więcej, gdyż sułtan nie przychodzi już do twojego łoża. Dlaczego to nie możesz utrzymać go z dala ode mnie, Różo Wiosny? Dlatego, że jesteś głupia, czy dlatego, że jesteś nudna? - Zostaw mego syna w spokoju!

Hurrem zniżyła głos do szeptu. - Pożegnaj się ze swoim małym pączkiem, Różo Wiosny! Gulbehar zamachnęła się prawą ręką. Cios trafił Hurrem w policzek. Oddała, lecz w ostatniej chwili przyhamowała uderzenie, muskając tylko Gulbehar w bok głowy. Ta zaatakowała ponownie, tym razem paznokciami. Hurrem chwyciła ją za ramiona, przyciągnęła do siebie i razem runęły na podłogę. Gediczli odskoczyły z wrzaskiem. Srebrna taca upadła z brzękiem na marmur. Muomi pomogła Hurrem kuśtykać z powrotem do jej prywatnych apartamentów. Była zgięta wpół i sapała z powodu bólu w brzuchu. Ociekała wodą, ciasno owinięta w cienką koszulę kąpielową. Włosy zwisały mokrymi kołtunami wokół jej twarzy, a na czole i policzku miała smugi rozwodnionej krwi. Muomi posadziła ją na otomance i cofnęła się, patrząc ze zdumieniem. Była bardziej zdziwiona niż wystraszona. Wyczuwała, że Hurrem przewidziała tę sytuację, że było to częścią jakiegoś skomplikowanego planu. Jeśli to prawda, to była pod wrażeniem. - Czy mam wezwać lekarza? - zapytała Muomi. Hurrem zaśmiała się, pomimo bólu. Upadła ciężko, kiedy powaliła Gulbehar na podłogę. No, jeżeli straciła dziecko, to także było w zgodzie z jej planami. Dwóch synów wystarczy. - Jak lekarz mógłby mi pomóc? Co najwyżej mógłby zbadać jej dłoń, i to spoza trzech rzędów uzbrojonych eunuchów. - Jesteś poważnie ranna. - Przynieś mi lusterko. Muomi podała Hurrem wysadzane klejnotami zwierciadło. Hurrem przejrzała się. Miała trochę małych zadrapań na policzku, dwa głębsze na czole. Przeklęta suka. Nie umiała nawet porządnie się bić!

- Podrap mnie - powiedziała Hurrem. - Pani? - Podrap mnie! - Hurrem chwyciła nadgarstek Muomi i przejechała jej paznokciami po swoim policzku. - Mocniej! Muomi bardzo starannie przyłożyła paznokcie do twarzy Hurrem i poczęła żłobić jej głębokie rysy wzdłuż policzków. Zrobiła to znowu, i znowu, i znowu. Uśmiechnęła się nagle. To było takie miłe, tak miło nie być ofiarą. - Dosyć! - Jeszcze raz, pani. Hurrem wrzasnęła i oderwała dłonie Muomi od swojej twarzy. Sięgnęła po zwierciadło. Jej twarz była krwawą maską nie do poznania. - Czy jesteś zadowolona, pani? - spytała Muomi. Brakowało jej tchu, jak gdyby przed chwilą się kochała. - Tak, jestem zadowolona, Muomi. - Czy teraz twój sułtan będzie cię bardziej kochał, z takim wyglądem? - Nie, Muomi, ale będzie mniej kochał Gulbehar powiedziała Hurrem i łzy bólu zmieszały się z krwią ściekającą z policzków.

29. Eski Saraya drżał. Sulejman kroczył przez ciemne korytarze, a za nim sunął kislar agasi z twarzą ociekającą strużkami potu, mamrocząc ze strachu. Z ledwością dotrzymywał kroku Panu Życia. Jak wielki biały orzeł - pomyślał patrząc na wysoką postać maszerującą przed nim z łopoczącymi połami białego kaftana. Z obnażonymi szponami. Pan Życia usłyszał o strasznym incydencie w hammamie od swojej matki, valide. Wieści roznosiły się szybko w haremie. Tak niewiele było tematów do rozmowy oprócz plotek. Nawet najmniejsza rzecz, wyimaginowane lekceważące lub twarde spojrzenie, dotarłaby do Hafizy tego samego dnia. A ten straszliwy epizod w hammamie nie był drobnostką. Kislar agasi zobaczył, jak Pan Życia zatrzymał się przed drzwiami apartamentu Hurrem. Dwaj strażnicy eunuchowie zadrżeli na jego widok, ale dalej rezolutnie patrzyli przed siebie. Kislar agasi czekał, oddech boleśnie palił mu piersi. - Powiedz jej, że jestem tutaj - powiedział Sulejman. Stary eunuch skinął głową i wszedł do środka, ale to Muomi, a nie Hurrem, czekała za drzwiami, by go powitać. Pozdrowiła go i pozostała na kolanach. - Pan Życia życzy sobie zobaczyć się z twoją panią powiedział. Wysłał już wcześniej posłańca, aby uprzedził Hurrem, że ma być gotowa. - Ona nie może go przyjąć - powiedziała Muomi. Kislar agasi gapił się na nią zdumiony, jak gdyby odpowiedziała mu w obcym języku. - Co powiedziałaś?

- Moja pani jest niewymownie zrozpaczona, że nie może przyjąć zaszczytu, jaki jej czyni, odwiedzając ją tutaj. Nie może się jednak z nim zobaczyć. To nie przystoi, żeby Pan Życia patrzył na jej twarz, kiedy jest tak oszpecona. - Oszpecona? - Ona ma nadzieję, że czas zagoi jej rany i odzyska swoją poprzednią urodę. Ale nie może pozwolić Panu Życia patrzeć na nią w jej obecnym stanie. Kislar agasi stał bezradnie, a ból w jego piersiach nasilał się. Robił się już stary, za stary na utrapienia, które ta mała Rosjanka sprowadziła do haremu. Kiedyś to było takie proste, gdy była tylko Gulbehar. Jak naczelny czarny eunuch miał powiedzieć sułtanowi, że jego druga żona nie chce się z nim zobaczyć? Tego nie przewidziano w protokole. - Ona musi się z nim zobaczyć - powiedział. Muomi patrzyła na niego w milczeniu. Minął ją i pospieszył do prywatnego salonu. Hurrem była tam, siedziała na otomance z zielonego brokatu, z ciężką zasłoną na twarzy. Nie poruszyła się, kiedy wszedł. - Pani - powiedział. Nadal się nie odzywała. To jest po prostu nie do zniesienia - pomyślał, ocierając jedwabną chustką pot z twarzy. One igrają sobie z nim. Muomi i ta mała, ruda wiedźma. - Sułtan chce się z tobą widzieć - powiedział. Hurrem powoli zdjęła zasłonę z twarzy i stary eunuch westchnął. Okropne czerwone strupy były na jej nosie, policzkach, nawet koło oczu. Wyglądała, jakby zaatakował ją zdziczały kot. No, nie takie słyszał pogłoski. Plotkowano, że chociaż zajście było niebywałe, to żadna z kobiet poważnie nie ucierpiała. Wydał dźwięk jak kwilenie małego zwierzęcia i pospiesznie wyszedł z pokoju.

- Zbyt oszpecona, by się ze mną zobaczyć? - Sulejman powtórzył powoli. Gapił się na swojego naczelnego czarnego eunucha. Biedny staruszek wyglądał, jak gdyby miał zemdleć. - Tak ona mówi, panie. - Gulbehar! - szepnął Sulejman. - Panie? Gulbehar była poruszona. Posłaniec kislara agasi poinformował ją, że Pan Życia jest w Eski Saraya, tak jak się spodziewała. Była pewna, że przyjdzie teraz do niej po tym skandalu, jaki bezczelna Rosjanka wywołała w hammamie. Wąż nareszcie ukazał swoje oblicze. Sulejman w końcu zobaczy ją we właściwym świetle. Gulbehar powie mu, jak tamta próbowała zamordować jego ukochanego Mustafę. Pośle ją i czarną czarownicę do bostandżiego i prawda wyjdzie na jaw. Sulejman zaś wróci do niej i wszystko będzie dobrze. Osobiście nakryła do stołu, wystawiła słodycze, rachatłukum i szerbet i usiadła na otomance. Jej włosy były zaplecione i wyszczotkowane, ciało świeżo wykąpane i wyperfumowane. Miała perły wplecione we włosy i jaskrawoczerwony rubin u nasady szyi. Próbowała siedzieć i czekać cierpliwie na otomance, ale to było niemożliwe. Nie mogła się doczekać, by powiedzieć Sulejmanowi, co ta kobieta jej powiedziała, jak ją prowokowała, jak wyszeptała groźbę przeciwko Mustafie. On zrozumie. Wreszcie przejrzy na oczy. W końcu to ona jest pierwszą kadin, matką następnego sułtana. Podeszła do okna i wyjrzała przez siatkę na migoczącą toń Rogu i dalej, na czerwone dachy pałaców na zboczu Galaty. Jasny, błyszczący świat należący do jej syna. Tutaj jednak było ciemno i zimno. Już zbyt długo. Teraz to się zmieni. Drzwi otworzyły się gwałtownie.

Nie było spoconego starego Murzyna, by wprowadzić Pana Życia do jej komnaty. Nie było czasu na uspokojenie, na przygotowanie. Sulejman stał w drzwiach z twarzą wykrzywioną wściekłością. Zatrzasnął wielkie drzwi za sobą i ruszył na środek pokoju. Gulbehar upadła przed nim na kolana. - Sela'am, Panie Mego Życia, Sułtanie Sułt... Chwycił ją za ramiona i zmusił, by stanęła. Gulbehar załkała z bólu - jego palce wpiły się w miękkie ciało jej ramienia jak stalowe szczypce - i zaskoczenia. - Zdejmij woalkę. Gulbehar zadrżała. Co się z nim dzieje? Co go tak rozpaliło? Ściągnęła woalkę i ujrzała, jak jego twarz wykrzywia się grymasem pogardy. - Ani jednego zadrapania... - Nie rozumiem, panie... Cofnął rękę i uderzył ją mocno w twarz. Powtórzył to jeszcze dwa razy. Po czwartym uderzeniu upadła na podłogę. Leżała tam, płacząc. Co jest nie tak? Co się dzieje? Kiedy Sulejman przemówił ponownie, jego głos był tak cichy, że ledwo mogła odróżnić słowa. - Jeśli odbierzesz mi przyjemność patrzenia na jej twarz, przysięgam... że cię zabiję. - Proszę... panie mój... - Twoja zazdrość zatruwa cały harem! - Co się stało? Co ja zrobiłam? - Dosyć! Słyszysz? Jesteś matką Mustafy. Pewnego dnia będziesz valide. Bądź zadowolona z tego! - Co ta mała wydra ci powiedziała? To nie ja... Podniósł rękę ponownie i uderzył ją, chwycił ją za włosy i postawił na nogi, uderzył ją znowu i znowu, a ona krzyczała, by przestał. Wściekłość huczała mu w głowie i czyniła go

głuchym na jej krzyki. Przestał dopiero, kiedy zobaczył krew rozmazaną na jej białej koszuli. Pozwolił jej upaść, wiotkiej jak szmaciana lalka i wyciągnął przed siebie ręce, patrząc na plamy krwi. Przez długi czas leżała u jego stóp łkając. Stał nad nią, zdyszany, nagle przerażony tym, co zrobił. Kiedy w końcu podniosła głowę, jej wargi i oczy puchły, a krew wzbierała w ustach i nosie, jaskrawa na tle jej marmurowo białej cery. - Panie mój... - Cisza! - Oddech miał urywany i próbował go opanować. - Nigdy więcej nie próbuj wchodzić między nas. Jego złość już opadła, schylił się i wziął ją za ramię, by podnieść ją na nogi, ale wyrwała mu się. Sulejman poczuł wyrzuty sumienia. Mogłem ją zabić pomyślał. Byłem tak blisko krawędzi. Gdybym miał sztylet w dłoni, już by nie żyła. Była jego kadin przez tyle lat, od czasów chłopięcych, a w chwili gniewu mógł ją zabić. - Musisz stąd odejść - szepnął. - Tak będzie dla ciebie najlepiej. Wyszedł z pokoju, zostawiając ją z gorzkimi łzami.

30. Hipodrom Guzul była Żydówką. Raz na miesiąc wpuszczano ją do haremu, by sprzedawała klejnoty i błyskotki odaliskom. W rzeczywistości miała inną rolę. W zamkniętym świecie haremu Guzul była najrzadszym stworzeniem - pośrednikiem. Na przestrzeni lat stała się tubą, przez którą Gulbehar kontaktowała się ze światem zewnętrznym. Nie była już młoda. Jej pomarszczona skóra miała kolor tytoniu, a oczy świeciły jak szafiry w skórzanym mieszku. By zrekompensować więdnącą młodość, farbowała sobie włosy henną i przewiązywała jaskrawymi wstążkami, wspomnieniami próżności. Ibrahim uważał, że musiała być kiedyś bardzo piękna. Dla swej misji wybrała płaszcz z grubego szkarłatnego jedwabiu i na głowę małą, okrągłą, atłasową czapeczkę, również szkarłatną. Miała kurtkę ze złotego adamaszku i białe buty z koźlej skóry. Nosiła srebrne bransoletki na rękach i nogach oraz perły we włosach. Dłonie i stopy ubarwiła henną, a oczy grubo uczerniła proszkiem antymonowym. Wyglądała jak dama rozbójnika. O zachodzie słońca ściany pałacu Ibrahima przybierały kolor róży. Imponujące ściany i okna z drewnianymi okiennicami naśladowały splendor wielkiego Topkapi, który stał mniej niż o pół mili stąd, po drugiej stronie At Meydani ((tur.) - hipodrom w Stambule (przyp. tłum.).). Przypominało to wszystkim, od jeźdźców grających w czerit do wiernych maszerujących do Aya Sofia, od brukarzy i piekarzy w mieście do janczarów za Wysoką Portą Ba'ab - i - Humayun ((tur.) - Brama Imperium (przyp. tłum.).), że ten Grek jest największym, najbogatszym i najbardziej zaufanym wezyrem, jakiego kiedykolwiek znało Imperium Osmańskie.

Wielkość sali audiencyjnej uświadamiała Guzul jej własną nicość. Duży dywan, na którym klęczała, pełne dziesięć kroków na pięć, tron z kości słoniowej i skorupy żółwia, kadzielnice z miedzi i turkusu, srebrne świeczniki - to wszystko było godne sułtana. Sam Ibrahim, w wielkim białym turbanie i satynowych szatach, wyglądał, wyobrażała sobie, jak Pan Życia. Udało mu się stworzyć wrażenie, że jest znacznie wyższy niż w rzeczywistości - pomyślała Guzul. Pewnie przez ten turban, wysoki na dwadzieścia cali, z grubą złotą opaską u podstawy. Trudno było się oprzeć wrażeniu, tym bardziej że na palcu nosił rubin wielkości ptasiego jaja. Trudno nie być pod wrażeniem, trudno się nie bać. Życie ułożyło się pomyślnie dla Ibrahima. Po tym, jak Sulejman zrobił go wielkim wezyrem, zbudował mu pałac z funduszy publicznych po drugiej stronie hipodromu, dał mu nawet za żonę swoją siostrę, Hatizę. Wschodząca gwiazda uniosła ze sobą na orbicie innego satelitę. Siedział teraz po turecku, u stóp marmurowych stopni prowadzących do tronu Ibrahima, plecami do Guzul, tak że nie mogła widzieć jego twarzy. Ale wiedziała, kto to jest. Mówili, że Rustem defterdar ((tur.) - minister skarbu (przyp. tłum.).) urodził się jako Bułgar i wiele lat temu został przywieziony do Stambułu przez dewszirme. Wykształcenie otrzymał w Enderun, szkole pałacowej; wyróżniał się w matematyce. Szybko awansował w hierarchii urzędu skarbu dzięki, jak mówiono, poparciu Ibrahima. Można było zgadywać - myślała Guzul - jak użyteczny mógł być dla Ibrahima swój człowiek pociągający za sznurki od kabzy. Krążyły pogłoski o nadużyciach i łapówkach, choć nikt, oczywiście, nie śmiał wystąpić przeciwko Ibrahimowi. Chyba że chciałby zapoznać się bliżej ze szpikulcami na ścianach Ba'ab - i - Sa'adet.

Zastanawiała się, co Rustem tutaj robił. Może Ibrahim radzi się go teraz również w innych sprawach - pomyślała. Wielki człowiek patrzył na nią. Zobaczył, że zerka w stronę Rustema, ale zwrócił się do niej tak, jakby byli sami. - Guzul, powiedz mi, co cię sprowadza do mego skromnego seraju? - Moja pani, Róża Wiosny, przesyła swoje pozdrowienia. Niech w twoim domu zawsze przybywa zdrowia i dobrobytu. - Dziękuję jej za dobre życzenia. Niech Bóg ma ją zawsze w opiece i niech jej piękno nigdy nie zblaknie. - Inszallah ((tur.) insallah - jeśli Bóg zechce, mam nadzieję, oby (przyp. tłum.).). Jak Bóg da. - Słyszałem pogłoski, Guzul. - Jakie pogłoski, panie? - Że twoja pani gniewa się z panią Hurren w Eski Saraya. Można się tylko modlić, by konflikt został zażegnany ku zadowoleniu wszystkich. Guzul postanowiła porzucić dworski styl. - Ona ma zostać wydalona, panie. Ibrahim przerwał jej , ale nie dał niczego po sobie poznać. - Jeszcze jedna plotka, Guzul? - Moja pani błaga o twoje wstawiennictwo u Pana Życia, panie. - Nie mam takiej władzy, Guzul. Co innego opowiadają na bazarach - pomyślała Guzul. Mówią, że jesteś sułtanem we wszystkim poza imieniem. Ale tego nie śmiem powiedzieć, nawet tutaj. - Moja pani prosi tylko, abyś porozmawiał w jej imieniu z Panem Życia. - To jest sprawa haremu i nie dotyczy mnie wcale. Wiesz, że chciałbym pomóc twojej pani, jeślibym mógł, ale to nie leży zupełnie w zakresie moich skromnych możliwości. Powinna może przedłożyć swoją sprawę kislarowi agasi.

- Panie, moja pani prosi tylko, abyś rozważył konsekwencje jej odejścia. Ibrahim pochylił się do przodu, jedną ręką opierając się o tron. Jego twarz zdradzała zaniepokojenie. - Tak, Guzul? - Zawsze byłeś przyjacielem Mustafy. Pewnego dnia on zostanie sułtanem. Jego matka chciałaby dobrze cię wspominać. - Czy to jest groźba, Guzul? - Nie, panie. Ale moja pani chciałaby tylko, abyś wiedział, że nie zapomina o swoich przyjaciołach. - Jej wielkie cnoty są dobrze znane i bezmierne. - Moja pani chciałaby, abyś również pamiętał, że nigdy nie zamierzała rzucać wyzwania władzy wielkiego wezyra. Ibrahim zaśmiał się, zaskoczony. - Oczywiście, że nie. - Jednak Hurrem jest zapewne gotowa rzucić ci teraz wyzwanie. Słowa te odbiły się echem w ciszy jak dźwięk podkowy upuszczonej na marmurową posadzkę. Przez długi czas Ibrahim wpatrywał się w nią z pięścią zaciśniętą na poręczy tronu. Wreszcie powiedział: - Tak myślisz, Guzul? - Na bazarach mówią, że ona go zauroczyła, panie. - Imperium nie rządzą sprzedawcy dywanów. - Moja pani chce ci tylko przypomnieć, że on spędza z nią długie dni i noce, panie. Mówi z nią o polityce. - Haremowe gadanie! - Moja pani prosi tylko, abyś pomówił w jej sprawie z Panem Życia. Jesteś mądrym i wiernym doradcą. Ona pragnie tylko twego dobra, panie. - Objaśniłaś swoją sprawę, Guzul.

- Panie - Guzul zbliżyła się, ucałowała dywan u stóp tronu i opuściła komnatę. Ibrahim patrzył, jak wychodzi. Na jego twarzy malował się grymas niezdecydowania. Hurrem zagrożeniem! Niemożliwe! A jednak... Ibrahim spojrzał na człowieka wciąż klęczącego w milczeniu, cierpliwie, u stóp tronu. - No, defterdar, co o tym myślisz? - Zawsze mądrze jest nie robić sobie więcej wrogów, niż to absolutnie konieczne. - On pobłaża tej swojej małej Rosjance. Ale... próbować sił z urzędem wezyra? - Na to pytanie tylko ty możesz odpowiedzieć, panie powiedział Rustem. Ibrahim obserwował jego twarz. Czy wiesz, o czym myślę, defterdar? Jeśli rozpoznałeś mój prawdziwy problem tutaj - że harem jest jedyną częścią imperium, nad którą nie mam kontroli - to nie pozwoliłeś, by te wątpliwości ujawniły się na twojej twarzy. Ale ty nie okazujesz żadnych uczuć. Czasami zastanawiam się, czy ty w ogóle cokolwiek czujesz i dlatego wybrałem ciebie spośród innych. Ja czasami pozwalam, by nagła krew przesłoniła mi rozsądek. - Róża Wiosny jest matką szehzade - powiedział Ibrahim. - Pewnego dnia zostanie valide. Zrobię, co będę mógł, by jej pomóc. - To pozwoli ci również ocenić zasięg wpływów tej dziewczyny z haremu - powiedział Rustem. Ibrahim spojrzał na niego ostro. O tym nie pomyślał. Sulejman oczywiście pójdzie za jego radą. Czy kiedykolwiek wcześniej ją odrzucił? A więc?

31. Topkapi Saraya Tego wieczoru wiola Ibrahima wcale nie bawiła Sulejmana, który ponuro wpatrywał się w dłonie, podczas gdy lokaje wynosili ostatnie talerze rachatłukum - słodkiego pistacjowego „spoczynku dla gardła", którym kończył się każdy posiłek. Ibrahim skończył swoją balladę i odłożył instrument, przekrzywiając głowę na bok. - Coś cię martwi, panie? - Tak, Ibrahimie. - Martwi cię posłaniec, Haberdanski? Sulejman nachmurzył się. Haberdanski! Ambasador Habsburga. Fryderyk miał śmiałość wyprawić go na jego dwór bez żadnego haraczu i warunków poza roszczeniem, że Węgry są częścią imperium Fryderyka przez królewskie Brodzenie, i żądaniem ich zwrotu. Z wielką przyjemnością przychylił się do sugestii Ibrahima, żeby pokazać mu prawdziwą osmańską gościnność w lochach Yedikule. - Nie, to nie polityka mnie trapi, Ibrahimie. - Jednak coś, co trzeba rozwiązać. - Tak, tak. - Być może, panie, dasz swojemu wielkiemu wezyrowi znać, jaką podjąłeś decyzję. Sulejman uśmiechnął się wbrew sobie. W głosie Ibrahima nie było wyrzutu i kąciki jego ust uniesione były w autoironicznym uśmiechu. On ma rację pomyślał Sulejman. Przyszedł do mnie po ostateczną decyzję w tej sprawie wiele dni temu. Westchnął. - Co sądzisz o tym Zapolji? - Nie jest to żaden król, ale myślę, że będzie z niego dobry wasal. Sulejman skinął głową. Takie samo rozumowanie podsunęła mu Hurrem. - Doszedłem do podobnego wniosku - powiedział. Możemy zrobić z niego naszego stróża. Niech nosi koronę.

Dopóki daje haracz w złocie i niewolnikach dla devshirme, królestwo pozostaje nasze. - Więc to jest postanowione? - Tak - powiedział Sulejman. - Przekaż jego wysłannikowi tę decyzję. Ibrahim wziął wiolę jeszcze raz i łagodnie trącił struny. Sulejman poczuł ukłucie irytacji. Nie mógł znaleźć odpoczynku nawet tutaj. Mógł myśleć tylko o wojnie nerwów, która miała miejsce w jego własnym haremie. - Jest coś, co muszę z tobą przedyskutować - powiedział wreszcie. - Tak, panie? - Chodzi o Mustafę. - Panie? - Jest wielce obiecujący, zarówno jako przywódca, jak i wojownik. Ma teraz czternaście lat. Być może już czas dać mu gubernatorstwo, by sprawdzić jego predyspozycje do dźwigania wielkiego brzemienia, które pewnego dnia będzie musiał przyjąć. Ibrahim odłożył wiolę. Więc to prawda! Sulejman planował wygnać Gulbehar z haremu pod pozorem pierwszego gubernatorstwa Mustafy. - On jest jeszcze młody - powiedział. - Tylko rok młodszy ode mnie, kiedy mój ojciec wysłał mnie do Manisy. - Rok to bardzo długo dla kogoś tak młodego. - Mimo to uważam, że już czas. Ale przyjmuję, co mówisz. Powinna towarzyszyć mu matka, by być jego przewodnikiem. Są sobie bardzo bliscy. Czy się zgadzasz? - Odradzałbym to, panie. - Zdecydowałem się. Ibrahim zamrugał, zaskoczony. Sulejman nigdy wcześniej nie podejmował decyzji bez jego błogosławieństwa.

- To niebezpieczne, żeby zbyt wcześnie poznał zapach krwi. Winniśmy rozważyć to starannie. - Nie tym razem, Ibrahimie. Nie musimy już niczym więcej się kłopotać. - Doradzałbym cierpliwość, panie. Powinniśmy poczekać przynajmniej rok. - On jest moim synem. Znam go najlepiej. - Ale dawać mu gubernatorstwo tak wcześnie... - Daj mi spokój, Ibrahimie! Powiedziałem, że podjąłem już decyzję! Jesteś dobrym wezyrem, ale nie jesteś sułtanem! Ibrahim wpatrywał się w niego. Oczy Sulejmana płonęły nagłym ogniem. On jest jak suchy proch, gotów wybuchnąć pomyślał. Ktoś go do tego przygotował. Nie chce mnie słuchać, bo ktoś go przed tym ostrzegł. A któż to mógł zrobić? Ibrahim wiedział, że niebezpiecznie było prowokować go dalej. - Będzie tak jak mówisz, panie. Zdaję się na twoją większą mądrość. - Pójdę do łóżka, jestem zmęczony - powiedział Sulejman. Rozebrał się i wsunął pod przykrycie materacy rozłożonych na podłodze przez lokai. Podczas gdy oni stali na warcie przy dwóch świecach u stóp łoża, Ibrahim siedział dalej po turecku na dywanie, brzdąkając melancholijną melodię na wioli. Ibrahim grając zamknął oczy i ujrzał struny wioli rozciągające się poza szare mury pałacu, poza siedem gór Stambułu, poprzez Morze Czarne, Śródziemne i Egejskie, poprzez lotne piaski Egiptu i Algierii, góry Persji i Grecji, szerokie wody Eufratu i Dunaju, równiny Węgier i stepy Ukrainy, święte miasta Jerozolimy, Babilonu, Mekki i Medyny. Na końcach strun tańczyli książęta i pasze, szachowie i szejkowie, a on i Sulejman grali melodię. Teraz

jednak nowe, lepkie struny rozwijały się niczym macki i czuł, jak oplątują jego własne ciało i ukochanego padyszacha. Dłonie trzymające sieć były miękkie i kobiece, a paznokcie umalowane miały na purpurowo. Zadrżał od chłodu w komnacie i po raz pierwszy w życiu trochę się bał. Sulejman siedział na białym koniu na brukowanym dziedzińcu. Topaz przy jego turbanie wyglądał jak ciemne serce, a pióro czapli wyginało się od wiatru. Białe szaty łopotały na północnym wietrze. Jego twarz ściągnięta była w sztywną, surową maskę. Nie sposób było odczytać jej wyrazu, nawet jeśli lokaje i strażnicy stojący w pobliżu mieliby śmiałość spojrzeć na niego otwarcie. A żaden by tego nigdy nie zrobił. Widział, jak Mustafa z łatwością dosiada konia - chłopiec wyglądał bardziej swobodnie w siodle niż na własnych długich, wciąż rosnących kończynach - i czeka, patrząc z nadzieją w stronę cieni pod wschodnią wieżą. Sulejman nieznacznie poruszył kolanami i jego ogier ruszył stępa, nastawiając uszu na każdą, nawet najcichszą komendę swego jeźdźca. Sulejman podjechał do Mustafy. Położył dłoń na przedramieniu chłopca. - Niech Bóg błogosławi twoją podróż i ma cię w opiece. - Dziękuję, ojcze. Chłopiec miał rumieńce na policzkach, młodzieńczy entuzjazm skrępowany był godnością, którą sam sobie narzucił. - Spraw się dobrze. - Zrobię wszystko, by ci służyć. - To nie mnie służysz, Mustafo, lecz islamowi. Pamiętaj o tym. Nawet sułtanowie i ich książęta są tylko sługami. Islam jest naszym panem. Jedź w pokoju.

- Tak, ojcze. Sulejman poczuł wielki ciężar w piersi. Jak dziwnie będzie przychodzić do haremu i nie znajdować tu Mustafy! Usłyszał poruszenie za sobą i zobaczył trzy zawoalowane postacie spieszące przez dziedziniec w stronę czekającego powozu. Gulbehar i jej dwie służebne. Jedna z postaci czekała, patrząc na niego zza swej zasłony, licząc na jakiś znak, na to, że podejdzie i porozmawia z nią, ale Sulejman się odwrócił. Kiedy znowu spojrzał za siebie, już jej nie było. Czekał, aż maleńka procesja opuści dziedziniec i wielkie drzwi Eski Saraya zatrzasną się za nią. Poczuł wówczas dziwne uczucie uniesienia, jak gdyby wreszcie uwolnił się od części swego brzemienia.

CZĘŚĆ CZWARTA PATRON SZCZĘŚCIA

32. Morze Jońskie, 1532 Oszałamiająca sprzeczność wrażeń zmysłowych. Kolory i piękno niebios, mdły smród bestii. Galera wyglądała jak jakiś wielki wodny chrząszcz. Dwadzieścia siedem wioseł z każdej strony niczym długie cienkie nogi popychało ją po gładkiej powierzchni migoczącej lazurowej toni. Proporce i bandery poruszały się apatycznie na maszcie i rafie, złoty lew Wenecji drzemał w słońcu. Rufa, bogato rzeźbiona i złocona, zasłonięta była purpurowo - złotą markizą, pod którą oficerowie i wielmoże spoczywali na dywanach i niskich otomankach. Trzymali przy nosach perfumowane chustki, by odfiltrować przerażające zapachy, które unosiły się spod pokładu i spowijały wielki statek jak niewidoczne jadowite opary. Żagle były zwinięte wzdłuż dwóch wielkich wygiętych rei na fokmaszcie i grotmaszcie. Poza zasięgiem wzroku, w półmroku wnętrza galery, dwadzieścia siedem rzędów nagich niewolników popychało ją przez morze. Siedzieli przykuci łańcuchami do drewnianych ław, po kostki we własnym moczu i fekaliach. Wiosłowali już przez osiemnaście godzin bez przerwy. Jeden z podoficerów szedł wzdłuż rzędów ław z chlebem zamoczonym w winie i wtykał go w dyszące usta tych, którzy bliscy byli wyczerpania. Kilku ludzi zemdlało już w swych kajdanach. Chłosta sznurem zamoczonym w słonej wodzie przywróciła im przytomność. Dwóch, którzy nie doszli do siebie dość szybko, rozkuto i wyrzucono za burtę. Julia Gonzaga nie widziała tego wszystkiego ze swego miejsca pod purpurowo złotym baldachimem. Zasłony z brokatu chroniły pasażerów przed takimi wrażeniami. Mimo to, kilka razy podczas podróży zdołała dostrzec nieszczęśników przy wiosłach i widok ten wrył jej się w pamięć na trwałe. Nigdy nie widziała tak skrajnej rozpaczy i brudu i obraz ten prześladował ją w

każdej sekundzie tych dziesięciu dni, które spędzili już na morzu. Kapitan wyjaśnił jej, że to tylko poganie, pojmani żeglarze tureccy lub arabscy piraci, a więc nie lepsi od zwierząt. Nie potrafiła jednak usunąć tego głębokiego poczucia wstydu ze swej duszy. Zamknęła oczy przed jaskrawym blaskiem Morza Śródziemnego i wzięła w palce różaniec, próbując skupić myśli na bardziej chrześcijańskich uczuciach. Po raz pierwszy opuściła Wenecję, La Serenissimę, i była równocześnie zachwycona i wystraszona. Pietro, jej mąż, wizytował swoje majątki na Cyprze dwa miesiące temu, zapadł wtedy na zdrowiu. Z ostatnich wiadomości wynikało, że może to być długa choroba i domagał się teraz jej obecności przy sobie. Julia domyśliła się, że potrzebował jej jako pielęgniarki, a nie jako żony. Okazywał jej niewiele namiętności jako kobiecie i wszelkie sekrety, które mógłby jej wyjaśnić, pozostały tajemnicą. W noc poślubną pocałował ją w policzek przy drzwiach jej sypialni i poszedł do swego pokoju, od tej pory stale powtarzając ten rytuał. Do jego sypialni wchodziła tylko po to, by go pielęgnować w chorobie, co zdarzało się nader często w ciągu ostatnich dwóch lat. Kazał jej siedzieć u swego boku w dzień i w nocy i czytać Platona. Była to jedyna jej czynność, która zdawała się sprawiać mu przyjemność. Dawno stwierdziła, że był drażliwym i wybuchowym starcem, zbyt przejętym własną ważnością, i codziennie przeklinała ojca za to małżeństwo. Polityka. Tylko to go obchodziło. Powinna była cieszyć się podróżą, świeżym słonym powietrzem, połyskującym w słońcu morzem i jaskrawymi wiosennymi kwiatami na wyspach. Z radością rozstała się z klasztorną atmosferą pałacu, mrocznymi korytarzami, zapachem wilgotnej pleśni, monotonii swych robótek i codziennych godzinek. Byłoby cudownie, gdyby nie ten

smród. Odór unoszący się z ław niewolników przypominał jej tę obrzydliwość pod pokładem i obrzydliwość oczekującą ją u celu podróży. Zapach starego, chorującego męża. Bez żadnego powodu zaczęła się zastanawiać, co się stało z Abbasem. Abbas... żaden mężczyzna nie mówił do niej tak jak on, ani przedtem, ani potem. Abbas! Błyszczał w jej przeszłości jak święty obrazek. Przez kilka przepięknych dni czuła, że żyje. - Miłe myśli, pani? Julia podniosła głowę, zaskoczona. To kapitan Bellini, pulchny młody człowiek z rumianymi policzkami i ruchliwymi oczkami. - Proszę? - Czy zobaczył, jak się uśmiecha pod gęstą koronką mantyli? - Jest tyle czasu na refleksje podczas tych długich podróży. - Myślałam o mężu. - Ach. - Bellini odwrócił się i wskazał na horyzont. Jeszcze dziesięć dni i znów się połączycie. Może mniej, jeśli będzie dobry wiatr. Same wiosła to za mało. - Rzeczywiście. Bellini przyłożył na chwilę chustkę do nosa i odetchnął głęboko. - Jak długo nie widziała pani męża? - Prawie sześć miesięcy. - To długo. Musi pani za nim tęsknić. Julia rozpoznała w jego głosie łagodną drwinę i wbrew sobie poczuła falę złości. - Bardziej, niż pan może sobie wyobrazić - odpowiedziała i z zadowoleniem zauważyła rumieniec zakłopotania na twarzy młodego człowieka. Gdybym tylko sama mogła sobie wyobrazić - pomyślała gorzko. Bellini wycofał się na własne podwórko.

- Z dobrym wiatrem... - zaczął, ale słowa uwięzły mu w gardle. - Corpo di Dio! - zaklął i popędził przez pokład po swój teleskop. Ale okrzyk marynarzy zwijających żagle na fokrejach potwierdził obawy Belliniego. Trójkątne żagle galeoty pojawiły się nagle zza klifu wyspy, odległej o niecałą milę. Pióra wioseł zawisały i zanurzały się, zawisały i zanurzały się, kiedy się zbliżał. - Turcy! - zawołał Bellini w panice skrzekliwym głosem. Pobiegł w dół po schodach prowadzących z rufy na mostek nad pokładami niewolników. - Wiosłować! - Julia usłyszała jego wrzask. - Wiosłować! Rozległy się gwizdki i ciężkie uderzenia batów. Usłyszała krzyki mężczyzn protestujących przeciw tej nowej karze. Galera szarpnęła, kiedy sternik na platformie nad rufą oparł się na długim rumplu, zwracając galerę ostro na sterburtę, jak najdalej od zbliżającego się tureckiego pirata. Wydawał się już dwa razy większy na horyzoncie. Julia widziała wyraźnie jego wiosła: zanurzenie - pociągnięcie - wynurzenie, zanurzenie - pociągnięcie - wynurzenie. Nagle pokłady zaroiły się od ludzi schodzących z rej na stanowiska na rufie i dziobie, żołnierzy biegnących po arkebuzy i kusze. Strach objawił się na ich ciałach strużkami potu, patrzył im z oczu i sypał się z ust przekleństwami. Długi dziób tureckiej galeoty był teraz wyraźnie widoczny, pewnie nie więcej niż pól mili za ich rufą. Zanurzenie - pociągnięcie - wynurzenie. Julia chwyciła ramię Belliniego. - Co się stanie? Kapitan gapił się na nią, nie widząc jej, szeroko otwartymi oczami. - Nie sądzę, żebyśmy mogli im uciec. Corpo di Dio, gdzie jest nasza eskorta? Desperacko rozglądał się po horyzoncie, szukając okrętu wojennego, który stracił z oczu w swym samozadowoleniu.

- Czemu nie możemy im uciec? - Są lżejsi i szybsi. Poza tym, ich wioślarze to ludzie wolni i wypoczęci. Czekali na nas. - Co się stanie? - zapytała Julia i zimna pięść strachu poczęła ściskać jej wnętrzności. Bellini odepchnął ją na bok bez słowa i pobiegł na mostek nad pokładem niewolników. - Wiosłować! Wiosłować! - usłyszała jego wrzask, a krzyki, uderzenia bata i brzęk łańcuchów podwoiły się. Spojrzała ku rufie i westchnęła z przerażeniem. Galeota była o niecałe ćwierć mili od nich. Nieziemski, przejmujący śpiew dochodził z pokładu niewolników, ponad krzykami pilota, kapitana i żołnierzy, ponad rytmicznym „tram! tram!" werbla wojennego. Ludzie przy wiosłach buntowali się przeciwko oficerom, ich przekleństwom i batom, podnosząc głos w dziwnej, gardłowej pieśni: „La illaha ilallah Muhammadu rasul allah... La illaha ilallah Muhammadu rasul allah..." Bóg jest wielki i Mahomet jest jego prorokiem. Julia odwróciła się i obserwowała galeotę, z zieloną flagą islamu łopoczącą na maszcie, tylko dwieście jardów za rufą. Więc to byli poganie, o których tyle słyszała. To był ten diabelski islam. Ich nadzorca stał na rufie, nawołując ludzi przy wiosłach do jeszcze większego wysiłku, podczas gdy wielki Arab, łysy i z obnażoną piersią, wybijał rytm na tamburze. Pióra wioseł unosiły się i opadały w doskonałym zgraniu. Julia zobaczyła białe obłoczki na dziobie, kiedy kilku Turków otworzyło ogień z arkebuzów. Jeden z żołnierzy na mostku nad pokładem niewolników wrzasnął, chwytając się za twarz i zniknął za balustradą. Usłyszała stłumiony łoskot, kiedy jego ciało uderzyło o dolny pokład.

Kilku niewolników na galerze zaintonowało radośnie: „La illaha ilallah Muhammadu rasul allah..." Galeota najeżdżała na nich teraz od sterburty, bezpieczna od dziobowych dział Wenecjan. Julia usłyszała huk, kiedy Turcy odpalili swoje armaty. Woda przed nimi zakipiała pianą, po czym część takielunku grotmasztu runęła z trzaskiem pękającego drewna. Julia obserwowała sparaliżowana strachem. Usłyszała teraz inny dźwięk, chamade, okrzyk wydawany przez tureckich wioślarzy dla wystraszenia przeciwnika. „Allachu Akbar! Allaaaach!". Jeden z oficerów Belliniego zobaczył ją i zaczął popychać w stronę ładowni. - Na miłość boską - wrzasnął - zejdź na dół! Zejdź na dół! Pobiegła. Dotarła do drabiny i zatrzymała się. Stąd widziała wioślarzy zgarbionych na swoich ławach, z pręgami na plecach od razów nadzorców, wysilających się z musu przy wiosłach, z twarzami wykrzywionymi bólem i nadzieją. Widziała też żelazny dziób bojowy tureckiej galeoty, rambade, rozcinający wodę coraz bliżej nich. Na jej oczach taran począł łamać wiosła od sterburty jak gałązki i dźwięk pękającego drewna utonął w krzykach wioślarzy, kiedy rękojeści wioseł uderzały ich w piersi i twarze. Ściek zabarwił się na czerwono, a mężczyźni chwytali się za zmasakrowane resztki twarzy. Widziała, jak jeden próbował wepchnąć swoje trzewia z powrotem do rozprutego brzucha. Potem rambade przełamał sterburtę i statek przechylił się, a Julia upadła do przodu w ciemność. Kiedy otworzyła oczy, stwierdziła, że leży na plecach u stóp drabiny. Luk był pusty, ale mgiełka białego dymu unosiła się nad pokładem. Słyszała głosy, gniewne rozkazy, wrzaski

bólu i błagania o litość. Szczęk stali i detonacje arkebuzów szybko ucichły, ustępując miejsca straszliwemu wyciu i klekotaniu, jak tysiąc demonów. Powoli uświadomiła sobie, co to jest. To niewolnicy z galery błagali o wolność. Leżała nieruchomo. Nie było dokąd uciekać. Doczołgała się do parapetu i podciągnęła kolana do piersi w oczekiwaniu. Namacała różaniec i zaczęła szeptać modlitwy. „Święta Mario, łaski pełna...". Usłyszała kroki na pokładzie nad głową i trzy ciemne cienie zasłoniły światło słońca w luku. Wszyscy ci mężczyźni mieli turbany i zakrzywione miecze. Zatrzymali się w połowie drogi na drabinie i gapili się na nią. Potem jeden z nich zawołał coś, czego nie zrozumiała, a pozostali zaśmiali się. Później postawili ją na nogi i pociągnęli brutalnie z powrotem na pokład.

33. Algier Afryka nieoczekiwanie wyłoniła się zza horyzontu; mała osada Sidi Bou Said odcinała się biało od spieczonej czerwonej ziemi. Za nią wznosiła się stalowoszara sylwetka Dżebel Ressas. Kiedy galeota przepływała koło cypla, żagle wypełniły się bryzą, która mogła wcześniej uratować tę nędzną kupkę Wenecjan na dolnym pokładzie. Wychodzili pojedynczo z ciemnej ładowni, mrugając, oślepieni słońcem. Forteca Algieru wyrastała z morza. Białe budynki oblepiały zbocze poniżej jak oślepiające białe sześciany pod lufami armat osmańskich i łopoczącej zielonej bandery Mahometa. Port roił się od statków, a wszystkie pod banderą zielonego półksiężyca islamu. Kiedy galeota minęła skałę u wejścia do portu, więźniowie zamilkli, spuścili głowy i poddali się losowi. Julię, jako kobietę, trzymano osobno. Odważyła się spojrzeć na nich teraz spoza czarnej koronki swej mantyli i westchnęła z przerażenia. Zostali rozebrani do naga, z wyjątkiem cienkich pasków materiału wokół krocza, a ich ręce i stopy były skute łańcuchami. Wszyscy wpatrywali się w pokład, schyleni i upokorzeni. Żaden nie spojrzał ku niej, nawet Bellini. Ledwo go rozpoznała. Bez munduru wyglądał na znacznie mniejszego i znacznie grubszego, a jego brzuch był sinobiały jak gęsi tłuszcz. Julia poczuła gorące wypieki na policzkach i odwróciła wzrok. Wzięła w palce różaniec i skupiła się na modlitwach. Galeotę przycumowano przy kei pod portowym meczetem i sukiem. Wkrótce wzdłuż nabrzeża zebrał się tłum gapiów. Najpierw odprowadzono mężczyzn i tureccy piraci odpychali tłum brązowoskórych Arabów w burnusach i łopoczących togach. Chrząkali i pluli na Wenecjan, wrzeszcząc na nich w

dziwnym gardłowym języku, a ich twarze były niemal białe z nienawiści. Julia czuła, że całe jej ciało poczyna się trząść. Potem jeden z Turków - sądziła, ze to ich rais, kapitan - chwycił ją za ramię i poprowadził za nimi, popychając przed sobą przez tłum. Czuła upokorzenie, złość, strach i pogardę. Julia nie traciła jednak nadziei. Jej mąż i ojciec to w końcu magnifici, obaj byli prominentnymi członkami Consiglio di Dieci. Wenecja ma dobre stosunki z Osmanami, mąż Julii handlował z nimi, a nawet gościł członków dworu Sulejmana przy swoim stole. W najgorszym razie - powiedziała sobie - zostanę wykupiona. Ten koszmar nie może trwać. Spojrzała na plujące, przeklinające twarze w tłumie dokoła i przygryzła wargę ze złością. Poganie! Poganie! Rais ponaglił ją. Tłum szedł za nimi przez Kasbah, wzdłuż wąskich alejek zawalonych śmieciami. Szczury czmyhały wśród odpadków, kiedy nadchodzili. Zagłębili się w labirynt uliczek. Mężczyzn cały czas prowadzono gromadą przed Julią. Spuściła wzrok, zbyt zawstydzona, by patrzyć na nagich, powłóczących nogami ludzi. Wszyscy byli Wenecjanami, a teraz wyglądali nie lepiej od... od własnych niewolników na galerach... Znaleźli się przed pałacem beja. Wprowadzono ich przez wielką bramę obok zagród czarnych niewolników, gdzie karawany z Sahary przywoziły Nubijczyków, Sudańczyków i Gwinejczyków. Czarni mężczyźni, kobiety i dzieci stali stłoczeni razem w jedną ciżbę. Niektóre kobiety miały u piersi niemowlęta, które karmiły bezwstydnie, a mężczyźni byli całkiem nadzy... Corpo di Dio! Wprowadzono ich na dziedziniec, rozległą esplanadę białego piasku otoczoną ze wszystkich stron kolumnadą z łukami. Setki spoconych ciał wydzielały cuchnące wyziewy,

panował wielojęzyczny zgiełk. Niektórzy wykrzykiwali rozkazy, inni mamrotali ze strachu, jeszcze inni targowali się zawzięcie. Julia zawahała się, otępiała w tym zgiełku. Rais zaklął i popchnął ją przed sobą. Nagle zdała sobie sprawę, że straciła z oczu pozostałych i z jakiegoś powodu poczuła się opuszczona. Choć byli w rozpaczliwym, beznadziejnym położeniu, stanowili ostatnią więź ze światem, który znała. Przeszli na inny dziedziniec i zgiełk przycichł. Dziedziniec był pusty, choć na spłowiałym piachu widniały liczne ślady stóp. Julia podniosła wzrok. Gruby śniady człowiek siedział w cieniu na stosie poduszek. Mały Murzynek stal koło niego, chłodząc go wachlarzem ze strusich piór. Jego biały kaftan ozdobiony był złotą nitką, a w białym muślinowym turbanie miał wielki turkus. Rais mówił do niego szybko. Julia słyszała jedno słowo powtarzające się w kółko: giaur. Grubas gapił się na nią z lekkim uśmiechem na ustach. Podniósł rękę na znak, że zamierza wstać. Murzynek odłożył wachlarz i pomógł mu się podnieść. - Jak się nazywasz? - zapytał mężczyzna. - Mówi pan po włosku? Mężczyzna uśmiechnął się znowu. - Oczywiście. Za kogo mnie masz? Barbarzyńcę? Podszedł bliżej. - Mówisz po turecku? - Oczywiście, że nie. Znów się uśmiechnął i podniósł jej mantylę. Julia zamarła. Żaden wenecki dżentelmen nigdy by się nie odważył podnieść kobiecie woalki. Mógł to zrobić tylko jej mąż. Ona nie odważyła się z kolei chwycić go za rękę. Zrobiła to raisowi w dniu pojmania i dostała od niego po twarzy. Jeszcze czuła pieczenie policzka. Grubas spojrzał na raisa.

- On ma rację. Jesteś piękna. Jak się nazywasz? - Julia Gonzaga. Mój ojciec i mój mąż są członkami Consiglio. Wynagrodzą cię hojnie za zwrócenie mnie. Grubas uśmiechnął się ponownie. - Mój sułtan wynagrodzi mnie bardziej - powiedział. Pozwól, że się przedstawię. Nazywam się Mehmet Ali Osman. Jestem bejem Algieru w służbie sułtana Sulejmana, Króla Królów, Pana Panów, Cesarza Siedmiu Światów. Skłonił się ironicznie. - Jestem jego dożywotnim sługą. Tak jak teraz i ty. - Nie jestem niczyją sługą. - Jesteś zbyt dumna. Duma i piękno często idą w parze, ale to nie ma znaczenia. Obszedł ją dookoła i Julia czuła, że dokładnie bada ją oczami. Znosiła to nowe poniżenie, wpatrując się intensywnie w piasek. Stanął przed nią ponownie, wyciągnął jedną ze swych pulchnych dłoni i łagodnie ścisnął jej pierś, jakby badał jakiś owoc. Julia krzyknęła i cofnęła się, drżąc. Rais warknął na nią, ale bej potrząsnął głową, rycząc ze śmiechu. - Twoja skromność nie na wiele ci się teraz przyda, bellissima! Odwrócił się do raisa i przez pięć minut toczyła się wokół niej ognista kłótnia. Julia nie wiedziała, o co im chodzi, ale z wyrazu twarzy pirata i ze sposobu, w jaki mówił, wnosiła, że za chwilę dobędzie miecza i przygwoździ beja do ściany. Nigdy nikogo tak bardzo nie nienawidziła, jak tego małego grubasa, który ważył się zakwestionować jej skromność. Wtedy jednak bej sięgnął za połę swej szaty i wyciągnął skórzany mieszek. Otworzył go, wysypał na dłoń pewną ilość złotych monet i podał je raisowi, który zaśmiał się i klepnął go w plecy, jak gdyby byli odwiecznymi przyjaciółmi. Wrogość sprzed kilku chwil nagle zniknęła.

Potem odszedł, zostawiając ją z Mehmetem Ali Osmanem. - Julio, moja bellissima, jesteś teraz członkinią kullar, rodziny niewolników sułtana Sulejmana. Błogosław ten dzień! - Mój ojciec... - Twój ojciec już nie istnieje, podobnie jak i twój mąż. Kislar agasi zapłaci mi dobrze za taką piękność, jak ty! Będę miał z ciebie dziesięciokrotny zysk. - Klasnął w dłonie i dwóch żołnierzy w turbanach pojawiło się z cieni. - Weźcie ją do środka i pilnujcie dobrze. Niech dostanie coś do jedzenia i picia. Kto wie, pewnego dnia może zostać matką następnego sułtana! Kiedy ją odprowadzano, słyszała, jak Mehmet Ali Osman usadawia się z powrotem na swoich poduszkach, a jego śmiech odbija się echem na pustym dziedzińcu. Bezkresne, błyszczące lazurowe morze, które raziło oczy, nagłe, gwałtowne letnie burze, które wywoływały u niej chorobę morską, bez możliwości ucieczki od zjadliwego zaduchu ścieków i wymiocin. Tydzień po tygodniu żeglowali przez Imperium Osmańskie, co jakiś czas widząc odwrócone miraże wysp albo jakieś odległe wybrzeże. Julia czuła się niedobrze przez cały czas, miała chorobę morską, była samotna i przerażona. Turcy obserwowali ją, a oczy mieli błyszczące, głodne i twarde, lecz żaden nie poważył się obrazić jej lub dotknąć. Należała teraz do sułtana. Przynosili jej jedzenie, ledwo nadające się do spożycia, była to jednak ta sama mieszanina ryżu i suszonego mięsa, którą i oni jedli. Dali jej kabinę pod pokładem, pilnowaną każdej nocy przez członków załogi. Choć czuła na sobie ich wzrok za każdym razem, kiedy pojawiała się na pokładzie, żaden nie odzywał się ani nie próbował porozumiewać się z nią w żaden sposób.

Pewnego razu Julia stała zapatrzona w wodę i rozważała możliwość rzucenia się za burtę. W głębi duszy jednak miała nadzieję. Ojciec załatwi, że ją wypuszczą. Jeszcze nie należy do sułtana. Kiedy dotrze do Stambułu, ojciec już będzie wiedział o jej porwaniu i poselstwo od weneckiego ambasadora będzie czekać w porcie, by negocjować okup. Wschody i zachody słońca na bezkresnym lazurowym morzu. Pewnego ranka wyszła na pokład i zobaczyła przed sobą góry Anatolii, wznoszące się purpurą nad horyzontem, owiane mgłą. Kilka godzin później wpłynęli do Smyrny (Smyrna obecnie Izmir (przyp. tłum.).) i Julię przeszedł dreszcz przerażenia i zarazem ulgi. Wreszcie. Oczekiwanie prawie się skończyło. Kilka dni później, o zachodzie słońca, minęli Troję i przez wąskie gardło Dardaneli wpłynęli na mlecznobłękitne wody morza Marmara Deniz. Rzucili kotwicę, czekając na świt. Powierzchnia morza była gładka, błyszcząca i szara jak ostrze miecza. Stambuł wynurzył się ze świtu niczym dłoń z mgły, spiczaste minarety Aya Sofia sterczały w niebo jak palce. Słońce odbijało się w złotych kopułach meczetów wznoszących się na zboczach siedmiu wzgórz i przeganiało mgłę, która osiadła u stóp murów nadmorskich i sterczącego ramienia Cypla Pałacowego. Na wodach roiło się od greckich karamusali i szybkich kaików. Julia zobaczyła nawet złotego lwa Wenecji wciąganego na maszt jednej z galer, tylko o sto jardów od niej, i poczuła niemal fizyczny ból. Tak blisko. Potem minęli cypel i wpłynęli w wygięte ramię Złotego Rogu. Nie czekało tu jednak na nią żadne poselstwo z La Serenissimy, i palce Julii zacisnęły się mocniej na relingu. Zamknęła oczy, wiedząc, że wszystko, co przeżyła , pozostało bezpowrotnie za nią.

34. Manisa Gulbehar obserwowała jeźdźców z witrażowych okien pałacu. Końskie podkowy uderzały dźwięcznie o gładkie kamienie rzymskiej drogi, a ich brzęk niósł się echem wzdłuż ścian doliny. Ten dźwięk przypomniał jej dzwony, które biły co godzinę w Eski Saraya w Stambule. Inny świat pomyślała. Nie tęskniła za zakurzonymi korytarzami czy zimnymi pokojami, ale brakowało jej bliskości sułtana. Kiedy była kadin, czuła jego ciepło. Teraz, mimo wszelkiej swobody tego nowego życia, jej łoże było zawsze zimne. Bez Mustafy nie miałaby nic. Wieczorne słońce skryło się za wzgórzami i pola jęczmienia i pszenicy nabrały barwy ciemnobrunatnej. Bryza niosła ze sobą zapach dymu z płonącego drewna. Jeźdźcy zbliżali się. Widziała ich już wyraźnie. Było ich około tuzina. Jeden jechał na czele, a jego głos rozbrzmiewał donośnie w dolinie nawet z tej odległości. Był ciemny, miał rzadką brodę, nosił luźną szatę i turban. Jeleń z gardłem przebitym strzałą leżał przewieszony przez jego siodło. Krew płynąca z rany zaplamiła bok konia. Mustafa. - No tak. Na kolację będzie dziczyzna - mruknęła pod nosem Gulbehar. Syn wyglądał na zadowolonego z siebie. Bez wątpienia będzie ich raczył opowiadaniem o polowaniu przez cały wieczór. Jeździ jak prawdziwy szehzade - pomyślała, obserwując go. Jego młodość i brak doświadczenia nie onieśmielają go. Krzyknął coś, czego nie dosłyszała na wietrze, i spahisi wybuchnęli śmiechem. Co za syn! - pomyślała Gulbehar. Wspaniały jeździec i myśliwy, doskonały także w matematyce i językach oraz Koranie. Mówił już perskim i włoskim równie dobrze, jak po turecku. Cieszył się popularnością wśród

janczarów i spahisów, a w wieku osiemnastu lat był już czwarty rok gubernatorem w Manisie. Mówiono, że będzie z niego najwspanialszy ze wszystkich osmańskich sułtanów, większy nawet od swego ojca. Tyle talentów, tak mało wad. Ach - myślała Gulbehar - oni cię nie znają tak dobrze, jak ja. Masz wadę, której nie widzisz. Ona cię zabije, jeżeli ja cię nie uratuję. Jeźdźcy wjechali w wielką dębowo - żelazną bramę i zsiedli z koni na dziedzińcu. Mustafa zeskoczył z konia, spojrzał w górę na witrażowe okno i pomachał, wciąż się śmiejąc. Nie mógł jej widzieć, oczywiście. Ale wiedział, że tam jest i obserwuje. Taki wspaniały młody syn. Taki lew. Taki baranek. Lata wygnania zmieniły ją. Nie fizycznie, choć uważny obserwator zauważyłby maleńkie zmarszczki, które gorycz wyryła w oprawie oczu i kącikach ust, ale serce Róży Wiosny obrosło kolcami. Jej piękno uczyniło ją niegdyś bierną, dawało jej bowiem wszystko, tak że mogła nawet pogodzić się ze stratą Sulejmana. Ale nie pozwoli im zabrać Mustafy, nie pozwoli tej wiedźmie skrzywdzić swego małego. Jedli w milczeniu. Mustafa powrócił z polowania w świetnym humorze. Opowiedział o pogoni za jeleniem trzy razy, zanim wyczuł jej nastrój. Podniecony swoim sukcesem, odrzucał przygnębienie matki. - Dziczyzna jest wyborna, prawda? - powiedział uparcie, wybierając następny kawał pieczeni z półmiska. - Wspaniała - mruknęła Gulbehar. - Opowiedz mi jeszcze o polowaniu. - Wcale cię to nie interesuje, mamo. Nie oszukujmy się. Gulbehar podniosła na niego wzrok. Nawet siedząc na ziemi górował nad nią.

W wieku osiemnastu lat miał już dobrze ponad sześć stóp wzrostu, jedwabistą brązowozłotą brodę i budzącą respekt posturę. Błyszczące i ruchliwe oczy Mustafy odzwierciedlały jego temperament i niespożytą energię. Przypominał jej własnego ojca, czarnogórskiego górala bandytę. - O co chodzi? - zapytał w końcu. - Musimy pomyśleć o twojej przyszłości - powiedziała Gulbehar. - Mojej przyszłości? - zaśmiał się. - Mam najjaśniejszą przyszłość, jaką człowiek może mieć. Teraz jestem gubernatorem Kutahyi. Pewnego dnia zostanę sułtanem Osmanów. - Czy na pewno? Uśmiech zniknął. - Mamo, proszę. - Minęły już cztery lata. Twój ojciec coraz rzadziej chce widywać się z tobą. Tymczasem ta wiedźma panoszy się coraz bardziej na jego dworze... - On jest moim ojcem. To wystarczy. Nie jest moją sprawą, jak prowadzi swój harem. - Jesteś ślepy. - Wszędzie widzisz intrygi. - Ona próbowała cię otruć! - Nie ma na to dowodów. - Komu innemu zależałoby na twojej śmierci? - Osmanowie mają wielu wrogów. Gulbehar splotła dłonie na kolanach. Kostki miała białe. - To ona. Ty stoisz pomiędzy nią i tronem dla jej dzieci. - Mój ojciec nigdy by mnie nie zdradził. - On nawet nie wie, co się dzieje pod samym jego nosem. - Co miałbym zrobić? Gulbehar spuściła oczy.

- Masz wielu przyjaciół w Porcie. Może już czas, byś pomyślał o ich użyciu. - W jakim celu? - Twój dziadek by cię tego nauczył. Mustafa zbladł. - Nie podniosę ręki przeciwko mojemu ojcu. To jest grzech przed Bogiem. - Są większe grzechy. Popełniane są w tej chwili w pałacu w Stambule. Mustafa podniósł palec i jeden z głuchoniemych pospieszył z miską perfumowanej wody. Po umyciu podał palce do osuszenia. - Tron przyjdzie do mnie zgodnie z wolą Bożą. Nie podniosę ręki na własnego ojca. - Ujął ręce Gulbehar. Kocham cię, mamo, lecz ty wszędzie widzisz duchy. Uśmiechnął się nagle. - Jeśli Hurrem jest moim wrogiem, odpowie za to w swoim czasie, ale jego nie skrzywdzę. Kiedy wyszedł, Gulbehar klasnęła w dłonie i czekała, aż lokaje wyniosą naczynia z pokoju. Siedziała przez długi czas, dumając w ciszy. Potem posłała jedną z pokojowych po Guzul. Julia nie widziała niczego równie brzydkiego w swoim życiu. Kislar agasi był młody, może niewiele starszy od niej. Na sobie miał kaftan z kwiecistego jedwabiu, z szeroką szarfą u pasa, a na wierzchu szmaragdowozieloną pelisę podbitą gronostajem, której długie rękawy zamiatały podłogę. Na pulchnych małych palcach, bębniących niecierpliwie o krawędź tronu, lśniły wielkie rubiny. Biały kot drzemał mrucząc na jego kolanach. Żadne z tych ozdób nie mogły ukryć faktu, że był obrzydliwie gruby. Wielkie fałdy tłuszczu przewalały się pod połami stroju. Wreszcie jego twarz. Wyglądała jakby rzeźbiarz ulepił ją z kitu, po czym z obrzydzeniem odciął najbardziej wyraziste rysy, pozostawiając ją rozmazaną i zniekształconą.

Julia nauczyła się nieco tureckiego podczas długiego rejsu z Algieru i słyszała, jak mówi gwałtownie do jednego ze strażników, którzy ją przyprowadzili. Rozpoznała znajome słowa: „giaur", „bej Algieru", „kobieta". Wskazał na nią. - Zdejmijcie jej woalkę. Julia nauczyła się też podczas długiej morskiej podróży, że mogła uniknąć dalszego poniżenia, wykonując osobiście ich polecenia, zamiast pozwalać im dotykać się tymi wstrętnymi łapskami. Kiedy wymówił te słowa, podniosła czarną koronkę mantyli. Obserwowała, jak twarz kislara agasi przechodzi zdumiewającą transformację. Podskoczył na swoim tronie, jak gdyby ktoś ukłuł go w plecy sztyletem. Usta otworzył szeroko. Zerwał się na nogi, przewracając z łoskotem ciężki tron na marmur. Wskazał na nią i ryknął: - Zabrać ją z moich oczu! Strażnicy gapili się tylko, zdumieni jego reakcją. - ZABRAĆ MI JĄ Z OCZU! - wrzasnął znowu i wybiegł, trzaskając za sobą drzwiami. Strażnicy chwycili ją za ramiona i odprowadzili. Topkapi Saraya Kubbealti, gmach Divanu, był osią imperium, wokół której kręciło się wielkie koło władzy, sięgające po Algier, Grecję, Węgry, Krym, Persję i Egipt. Przez osiemdziesiąt lat, w małej komnacie pod strażnicą drugiego dziedzińca, sułtanowie osmańscy urzędowali przez cztery dni każdego tygodnia, od soboty do wtorku, przyjmując petycje, rozwiązując kwestie prawne, przyjmując zagranicznych emisariuszy, decydując o wszelkich sprawach polityki zagranicznej i stanu. Każda sprawa, od najzwyklejszej kłótni między kupcami po wypowiedzenie wojny, rozstrzygana była tutaj.

Rano w dzień Divanu długa kolejka ustawiała się w absolutnej ciszy w ogrodach drugiego dziedzińca, czekając na swoje prawo przedłożenia sprawy sułtanowi. Sulejman, w turbanie ze śnieżnobiałego muślinu i białym satynowym kaftanie, siedział na wyłożonym poduszkami podwyższeniu naprzeciwko drzwi. Po jego prawicy siedział wielki wezyr, a kazaskrowie ((tur.) kazasker - główny sędzia wojskowy (przyp. tłum.).) europejskich i azjatyckich prowincji imperium, Rumelii i Anatolii, siedzieli bezpośrednio za nim. Agowie, pasze i mufti zajmowali miejsca w odpowiednim porządku rangi z obu stron, sekretarze i notariusze zaś na ziemi, z piórami i pergaminami w pogotowiu, by zapisywać cesarskie dekrety i wyroki. Tylko sułtan miał prawo przemawiać. Inni mogli służyć swoimi opiniami jedynie na wezwanie lub w związku ze szczególnym punktem świeckiego lub religijnego prawa, w którym się specjalizowali. Dekret sułtana był ostateczny ale zdawało się, że Sulejmana zmęczyły nudne, przyziemne przejawy władzy. Delegował swe obowiązki na Ibrahima, który teraz przewodniczył obradom Divanu w jego miejsce i dwa razy w tygodniu przedkładał sułtanowi swe decyzje do ratyfikacji. Małe witrażowe okienko zostało wycięte w ścianie wysoko nad otomanką Ibrahima, aby Sulejman mógł obserwować obrady, kiedy zechce, ale Ibrahim wiedział, że rzadko tam bywa. Tymczasem Ibrahim gryzł się zmianami zachodzącymi w Sulejmanie, których był świadkiem. Może zaszli za daleko, zbyt szybko. Zdobyli Rodos i Belgrad, zdusili Węgrów i ich króla w Mohacsu. Sulejman osiągnął to, co nie udało się jego ojcu, a nawet legendarnemu Mehmetowi Fatihowi. Jego wielkość została ugruntowana. Od ich ostatniej wyprawy na Wiedeń jakby zamknął się w sobie i stracił zainteresowanie dla polityki.

To ta wiedźma - myślał Ibrahim. Tego szczególnego ranka petenci byli zmuszeni czekać, jako że sułtan debatował ze swymi generałami nad celem letniej kampanii na Ziemiach Wojny. Ibrahim pozwolił najpierw przemówić muftiemu. - Wcześniej czy później sułtan musi się rozprawić z szachem Persji, Tamaspem, który ośmiela się udzielać schronienia szyickim heretykom i napadać ze swymi jeźdźcami nasze własne granice. On obraża islam. Obowiązkiem sułtana jest zmusić go do posłuchu! Ibrahim skłonił głowę z szacunkiem dla islamskiego sędziego, choć osobiście wolałby nadziać łeb tego szarlatana na hak nad Bramą Szczęścia. Zwrócił się do generałów. - W istocie, zgadzam się z muftim. Szach jest zaprawdę obrazą dla Boga i sułtana. Ale czy mamy iść po armatę, żeby zgnieć komara? Choć szach Tamasp faktycznie obraził islam, największą zdobyczą, jaką można ofiarować Bogu, jest podbicie Zielonego Jabłka. Chodziło o Rzym. Każdy sułtan, przed objęciem tronu Osmanów, tradycyjnie zapytywany był przez agę janczarów: „Czy możesz ugryźć Zielone Jabłko?", co oznaczało „Czy możesz zaprowadzić nas do Rzymu?". Ibrahim przerwał, by jego słowa wywarły wrażenie. - Z pewnością naszym największym zagrożeniem musi być człowiek, który nazywa siebie świętym cesarzem rzymskim. Obecnie kłopoty na jego południowej flance sprawia mu Franciszek, chrześcijański heretyk Luter wznieca rebelię przeciwko papieżowi w Niemczech, magnateria Karola jest powaśniona między sobą. Czas na uderzenie jest wtedy, kiedy nasz wróg jest najsłabszy. Mury Wiednia gotowe są runąć i wówczas cały świat chrześcijański zadrży przed naszym nadejściem! Zwrócił się do agi janczarów.

- Co powiesz, Achmedzie? Aga rozważał odpowiedź starannie. Pamiętał Rodos. - Dopóki nasz garnek jest pełny, będziemy jeść. Moi ludzie z niecierpliwością czekają na kolejną szansę zakrwawienia swych mieczy. Ibrahim zwrócił się do pozostałych generałów. Mahmud, aga spahisów i Dżehangir, kazaskier Rumelii, opowiedzieli się za podbojem Wiednia. - Możemy się rozprawić z heretykiem Tamaspem w wolnej chwili - dodał Dżehangir. - Ale Fryderyk jest teraz najsłabszy. Uderzmy i rzućmy Wiedeń do stóp naszego padyszacha! Ibrahim uśmiechnął się. Minęło sześć lat od ich ostatniego wielkiego zwycięstwa. Żadne imperium nie może pozostawać bez ruchu. Gazi wiedzieli o tym. Jak tylko człowiek zsiadał z konia, jego mięśnie wiotczały. Może też, na długiej drodze do Wiednia, Sulejman odnajdzie znowu siebie i zapomni o tej dziewczynie z haremu, która czyniła go słabym. - Więc postanowione - powiedział Ibrahim - sułtan rusza do Wiednia.

35. Eski Saraya Kiedy przybyła tu pierwszy raz, przerażenie i wstyd niemal ją sparaliżowały. Nigdy nie mogłaby sobie nawet wyobrazić podobnego miejsca. Julia nie pamiętała, aby gdziekolwiek była nago poza własną wanną, a i wtedy czuła się grzesznie bez ubrania. Tutaj, w pałacu pogan, kobiety zdawały się tym upajać. Zabrali jej ubranie, zmusili do kąpieli - opiekun łaźni skrzywił się z obrzydzeniem na zapach jej ubrania - a potem została poddana najbardziej upokarzającej operacji, jaką w jej wyobrażeniu mogła przejść chrześcijańska kobieta. Ogolili ją całkowicie, pod pachami, w nozdrzach, w uszach, a potem... nawet teraz zamknęła oczy na samą myśl o tym. Nie było słów do opisania lego, co czuła. Znieważyli ją doszczętnie i wiedziała, że teraz już nigdy nie mogłaby wrócić. Nie mogłaby wrócić do La Serenissimy i spojrzeć w oczy swemu ojcu i mężowi. Oni by wiedzieli. Bóg by wiedział. Była zhańbiona i poniżona. Czuła kompletne odrętwienie. Nie mogła sobie wyobrazić, co gorszego mogliby jej zrobić. Rytuał kąpieli ponawiał męki. Codziennie zmuszano ją do przychodzenia tutaj, rozbierania się przed innymi kobietami, kąpania się i poddawania zabiegom czarnych gediczli. Próbowała unikać oczu innych kobiet, próbowała wyobrazić sobie, że jej tam nie ma i że nie rozumie szeptanych naigrawań za plecami, choć ku swemu zaskoczeniu stwierdziła, że rozumie je bardzo dobrze. W ciągu ostatnich kilku tygodni uczyła się ich języka bardzo szybko. Prędko zdjęła koszulę kąpielową i wsunęła się do wody. Przy skraju basenu dwie dziewczyny, jedna z orlim nosem i skórą koloru orzecha laskowego, druga biała jak alabaster z zaskakującymi granatowoczarnymi włosami, szukały nawzajem na swych ciałach śladów owłosienia. Poszukiwania

stały się bardziej intymne i Julia wiedziała, że powinna się odwrócić, ale straszna fascynacja zmusiła ją do patrzenia. Dziewczyna o orzechowej skórze rozłożyła tamtej nogi, tak od niechcenia, i powiodła palcami wokół jej krocza, potem do warg jej kouss, rozchylając je lekko. Julia usłyszała, jak druga dziewczyna wzdycha i szepcze coś czułego, czego nie zrozumiała. Egipcjanka przysunęła się bliżej i zaczęła poruszać środkowym palcem bardzo powoli i Julia uświadomiła sobie, że jej palec był teraz wewnątrz drugiej dziewczyny. Corpo di Dio! Następny skandal, następny obraz z piekła! Dwie dziewczyny usłyszały jej westchnienie i mała Egipcjanka odwróciła się i uśmiechnęła do niej ironicznie. Biała dziewczyna odrzuciła głowę w tył i jej długie splecione włosy zamiotły krawędź marmurowego basenu. Jęknęła i uniosła pośladki z marmuru, przysuwając krocze bliżej palców drugiej dziewczyny. Julia odwróciła się, zaszokowana, i spojrzała prosto w parę najczarniejszych, najgłębszych oczu, jakie kiedykolwiek widziała. - Ty jesteś tym giaurem - powiedziała kobieta. Julia skinęła głową. Nauczyła się, że słowo „giaur" oznaczało chrześcijanina. Poczuła, że jej policzki płoną i ochlapała je wodą. To było jak koszmar, powracający, straszny, nie kończący się koszmar. - Nie bój się - powiedziała dziewczyna. Uprzejmość w jej głosie uspokoiła Julię. - Co one robią? - szepnęła. Dziewczyna wzruszyła ramionami. - Rozładowują napięcie nudy. Czemu nie? Nie ma mężczyzny, który by to dla nich zrobił. Julia spojrzała na murzyńskich strażników i zdziwiła się, ale nic nie powiedziała. Czuła się już i tak głupia.

- Jak masz na imię? - spytała dziewczyna. - Julia. - Ja jestem Sirhane - powiedziała dziewczyna. - Pochodzę z Syrii. Mój ojciec sprzedał mnie w dewszirme. - Dewszirme? - To jest jak podatek. Ludzie sułtana przybywają co kilka lat i zabierają najlepszych chłopców i dziewczęta do królewskiej służby. - Przykro mi. Sirhane uśmiechnęła się. - Dlaczego? Chciałam przyjechać. Czy wiesz, co bym robiła teraz, gdybym nie leżała tutaj w tej łaźni? Zbierałabym bawełnę! Co byś wolała robić? Julia nie odpowiedziała. - Powiedz mi coś - rzekła. - Czy wszystkie te kobiety należą do sułtana? Wszystkie są jego żonami? Sirhane zaśmiała się radośnie. - Oczywiście, że nie! On ma tylko dwie kadin, przy czym jedna z nich jest daleko, w Manisie. Zostaje więc tyko Hurrem, a ona się starzeje, więc jest nadzieja dla pozostałych. - Nie rozumiem. Mów wolniej. Sirhane podeszła bliżej i ku przerażeniu Julii otoczyła ją ramieniem. - Będziesz potrzebowała kogoś, kto się tobą zaopiekuje. Czy ty nic nie wiesz, giaurze? - Chcę tylko do domu - wymamrotała Julia. - Masz męża? - Tak. - On jest dobrym kochankiem? Julia nie zrozumiała tego tureckiego słowa, a nawet gdyby je zrozumiała, nie wiedziałaby, co oznacza. Więc powiedziała: - On jest starym człowiekiem.

- Więc po co wylewać łzy, giaurze? Być może, jeśli kismet okaże się dla ciebie łaskawy, znajdziesz sobie najlepszego męża na świecie. Samego sułtana Sulejmana! - Jestem już mężatką. Sirhane zaśmiała się znowu. - Och, giaurze, tyle musisz się jeszcze nauczyć! Julia instynktownie czuła, że znalazła przyjaciółkę i jej ciało zaczęło trząść się niekontrolowanie. Chciała tylko, żeby znowu ktoś się nią zaopiekował, wytłumaczył, co się dzieje, pomógł jej, pocieszył. Oparła głowę na ramieniu Sirhane. Sirhane objęła ją i Julia czuła ciepło i miękkość jej ciała poprzez wodę i jej zapach przypomniał jej matkę, dawną, tajemniczą woń. Objęła szyję Sirhane i płakała, ale potrafiła myśleć tylko o swoim spowiedniku w Campo Santa Maria dei Miracoli i wiedziała, że coraz dalej odsuwa się od Wenecji i od Boga. Kislar agasi stał przy witrażowym oknie wychodzącym na hammam i płakał. Lepiej by mnie połamali kołem - pomyślał. Lepiej by mnie przebili gorącym żelazem, wychłostali biczami o żelaznych końcach, niż zrobili mi coś takiego. Gdybym miał odwagę, zakończyłbym życie już dawno. Który diabeł ze wszystkich piekieł mógłby wymyślić torturę tak wyrafinowaną, by pozbawić mężczyznę wszelkich możliwości kochania kobiety, ale pozostawić mu jednak pożądanie, tak samo silne i nieznośne, jak było w młodości? Światło sączyło się w dół przez setki małych okrągłych okienek w wysoko sklepionej kopule. W hararecie unosiła się mgła rozproszonego żółtego światła słonecznego, pary i oddechów setek kobiet. Wyciągały się na podgrzewanych marmurowych sofach albo na krawędziach basenów, zaplatając sobie nawzajem włosy, nagie, z wyjątkiem zwiewnych koszul kąpielowych, lub też wsuwały się nago do basenów, by polać wodą swoje piersi, leżeć leniwie w ciepłej, przejrzystej wodzie śmiejąc się, plotkując lub śpiewając.

Zobaczył, jak mleczna sylwetka Julii zsuwa się do wody poprzez unoszące się kłęby pary, jak inna dziewczyna podchodzi do niej w wodzie i obejmuje ją. Jego palce zacisnęły się mocno na stalowej kratce okienka. Wolałby nie żyć. A teraz jeszcze ta Wenecjanka. Teraz jeszcze to. Sulejman oglądał dziecko w migotliwym blasku świecy. Takie chude, takie blade. Niepewnie wyciągnął rękę i dotknął jego pleców. Poczuł garb na grzbiecie i powiódł palcem wzdłuż nóg dziecka, cienkich jak lufa arkebuza. Hurrem obserwowała go, zaskoczona. Nigdy nie zwracał najmniejszej uwagi na jej pozostałe dzieci w niemowlęctwie. Tymczasem często przychodził poświęcać uwagę groteskowemu i zdeformowanemu synowi, jakiego teraz mu powiła. - Czy on je? - zapytał ją. - Mamki mówią, że ma słaby apetyt, nie będzie się dobrze chował. Nie sądzą, żeby przeżył. Sulejman skinął głową i odwrócił się z powrotem do małego Dżehangira. - Musisz codziennie brać go na ręce i nucić mu. To pomoże. Hurrem gapiła się na niego. - Tak, panie. Nie chciała mieć nic do czynienia z tym małym potworem. Poród o mało jej nie wykończył. Myślała, że nigdy nie zapomni tego potwornego bólu. Sulejman wyprostował się i sięgnął do kieszeni po garść złotych monet. Dał je mamce. - Opiekuj się dobrze moim synem - powiedział i wyprowadził Hurrem z pokoju.

Kiedy byli sami, Hurrem pomogła mu zdjąć turban i przyciągnęła jego głowę do swej piersi. Wcisnął w nią twarz pożądliwie i począł szarpać perłowe guziki jej koszuli. Pozwoliła mu się wziąć i wyczerpać się w niej. Potem leżeli na otomance, a ona wciąż obejmowała go udami i trzymała jego głowę pomiędzy piersiami. - Kochasz się jak lew - szepnęła. - Co bym zrobił bez twoich kłamstw, mała russelano? - Mój pan się martwi? - Sprawy Divanu - powiedział. - Chcesz porozmawiać? Zawsze było w ten sposób. Najpierw fizyczne ukojenie jej ciałem, potem rozładowywał także swój umysł. Z początku bawiło ją koncentrowanie się na zagadnieniach polityki i władzy, z którymi do niej przychodził. Przyjemnie było ćwiczyć umysł na czym innym niż plotki haremu i drobne problemy wynikające z codziennej rutyny hammamu i depilacji. Sulejman zawsze zdawał się zachwycony odpowiedziami, które mu dawała, i z czasem stwierdziła, że jej umysł jest bystrzejszy od jego - którą to myśl, rzecz jasna, zachowała dla siebie. Teraz ta gra stała się czymś innym, instrumentem władzy. Ponieważ Sulejman przychodził do niej ze swymi troskami w zaufaniu, dawało jej to władzę nad nim i również nad Ibrahimem. Sulejman westchnął. - Jest wiosna. Każdej wiosny jest to samo. Moi agowie naciskają na kolejną kampanię. Chcą znowu jechać na północ, do Wiednia. - A co na to Ibrahim, panie? - Ibrahim wrzeszczy głośniej od pozostałych. - On pragnie chwały. Dla islamu, oczywiście. Sulejman uśmiechnął się. - Tak, mała russelano, oczywiście. - Jednak zastanawiam się, czy to jest mądre. - Powiedz mi, co myślisz.

- Do Wiednia jest daleka droga. Może zbyt daleka, żeby zabrać tam armię, nawet armię Osmanów. Jeśli przechodzisz przez drzwi, musisz wiedzieć, jak z powrotem wyjść. - Prawdziwą zdobyczą jest Fryderyk, a nawet sam cesarz. - Karol nie przyjdzie! Dlaczego ryzykować wszystko w bitwie przeciwko najpotężniejszej armii na świecie? Znajdzie wymówkę, żeby się spóźnić. Nie znajdziesz go w Wiedniu. Kiedy wycofasz się na zimę, Fryderyk przybędzie i odbierze miasto z powrotem, i wszystko będzie jak przedtem. Nie czeka cię nic, poza długim marszem przez błota. - Nie mogę powstrzymać głodu janczarów przez kolejne lato. - Mówiłeś mi, że Persowie najeżdżają wschodnie granice i mordują naszych muftich. Wyślij ich więc do Azji. Może służymy Bogu lepiej zachowując jego sędziów. - Persowie! To tylko muchy szczypiące zad lwa. Wystarczy machnąć ogonem, żeby je przegonić. - Może Bóg chce, abyśmy byli jego muchołapem, choć, oczywiście, nie ma w tym wiele chwały. Sulejman roześmiał się na głos. - Czego bym nie dał, żeby posadzić cię do dyskusji z Ibrahimem! Hurrem trzymała jego głowę w dłoniach, czując nikły puls krwi na policzku. To wszystko, co mam - pomyślała. Kiedy ten puls zaniknie, życie skończy się także i dla mnie. Dopóki nie znajdę jakiegoś sposobu na pozbycie się przeklętego Mustafy, muszę chronić cię od złego. - Nie jedź, panie. - Nie jechać? - Niech Ibrahim dźwiga brzemię. Niech on ściga Fryderyka po austriackich błotach! - To niemożliwe! Jeśli moja armia idzie do walki, ja muszę być na czele. Tak trzeba. Tego oczekują janczarowie.

- Tak trzeba! Jeśli tobie tego nie trzeba, co to ma za znaczenie? - Nie mogę. - Tak bardzo kochasz wojnę? - Wiesz, że nie. - Więc dlaczego? - To jest mój obowiązek, Hurrem. - Obowiązek zrobił z Króla Królów niewolnika! Sulejman wyszarpnął głowę, jego twarz nagle zaczerwieniła się od gniewu. - Dosyć! Hurrem tuliła jego policzki w dłoniach i przygryzła wargę, skruszona. Przeklinała się w duchu. Nie powinna być taka głupia, żeby go rozgniewać. Osę łapie się na miód, a nie ocet. - Panie, nie chciałam cię urazić. - Miejsce sułtana Osmanów zawsze było przy jego armii. - Po prostu tak bardzo cię kocham, panie. Lata są niemożliwie długie bez ciebie. Tak się boję, że którejś zimy nie powrócisz... nie złość się na mnie. Sulejman przesunął rękę z jej talii na pierś. - Dość polityki - szepnął. - Pomyślę nad nią w wolnej chwili. Teraz chcę ciebie. Objęła go za szyję i uśmiechnęła się. - Jesteś prawdziwym lwem - szepnęła. Poczuł, jak obejmują go w pasie jej ciepłe uda, wciągając go do środka. Szczęśliwy syn Selima! - pomyślał. Znaleźć tak wiele tylko w jednej kobiecie! Może jutro zdecyduje, gdzie musi teraz uderzyć. Dziś wieczorem jego broń znajdzie bardziej przyjazny cel. Tak, lew, O szczęśliwy synu Selima! Dziewczęta z haremu mieszkały w długim dormitorium obok kamiennego dziedzińca. Materace przechowywano w ściennych szafach w ciągu dnia i rozwijano na

podwyższonych platformach do spania. Tylko ikbal miały swoje własne apartamenty. Julia leżała na materacu w ciemności i próbowała odsunąć od siebie wspomnienia dnia, ale sen nie nadchodził. Gdyby dormitorium było na najwyższym piętrze, z radością rzuciłaby się z okna. Te zwierzęta bez reszty ją upokorzyły. Była dla nich tylko bydlęciem. Nie chodziło o to, że zniewolili ją dla jednego człowieka. Spodziewała się, że to będzie zrobione prywatnie, że nawet jeśli zostanie jedną z wielu żon, nie będzie paradować nago przed innymi mężczyznami. Podkuliła kolana do piersi, udręczona swoimi myślami. Nigdy sobie nie wyobrażała, że harem może tak wyglądać, tysiąc koszmarów nie mogłoby temu dorównać. Leżała nie śpiąc przez całą noc, zbyt zła, żeby płakać, zbyt skrzywdzona, żeby spać. Na tym koniec z jej kapłanem i jego chrześcijańskim Bogiem. Nie byli w tym miejscu dla niej żadną pomocą.

36. Pera (obecnie: Beyoglu (przyp. tłum.).) Dzielnica, w której wenecki ambasador - bailo - i reszta weneckich kupców pobudowała swoje pałace, górowała nad Rogiem, patrząc prosto na południe w stronę miasta i Topkapi Saraya. Przedmieście to było znane, z typowo wenecką skromnością, jako Comunita Magnifica. Ludovici zbudował tam niewielki pałac z marmurowym tarasem wychodzącym przyjemnie nad wodę. Stąd mógł obserwować własne statki żeglujące obok Cypla Pałacowego i na morzu Marmara, wyładowane tureckim zbożem, nubijskimi niewolnikami, arabskimi końmi i orientalnymi przyprawami, na które był popyt w Wenecji i na których zbudował swoją fortunę po opuszczeniu La Serenissimy. Jako bastard nie miał wstępu na wenecki dwór. Kiedy jego koledzy wciągnęli czarne szaty togatich, on udał się do Pery, cudzoziemskiej kolonii w Stambule, i zanstalował się tu jako kupiec. Nie czując specjalnej więzi ani z gospodarzami, ani z ziomkami, szybko nauczył się manipulować jednymi i drugimi dla własnych korzyści. Jego ojciec pomógł mu, oczywiście. Senator Gambetto docenił decyzję Ludoviciego niepozostawania w Wenecji, gdzie jego obecność mogła być dlań kłopotliwa. Interes powstał dzięki cekinom Gambetta, a bystrość Ludoviciego go rozwinęła. Z początku było trudno. Handel pieprzem i przyprawami został zdominowany przez wielkie kupieckie rodziny Wenecji i Genui. Ludovici wkrótce pojął, że największe zyski można osiągnąć z przemytu pszenicy. Sulejman nałożył ograniczenia na wywóz tureckiej pszenicy przez rygorystyczną politykę ustalania cen, ale Ludovici szybko odkrył, że przedsiębiorczy człowiek mógł obejść te ograniczenia, jeśli miał nieco odwagi i wyobraźni.

Wynajął flotę greckich karamusali, by ładować zboże w portach Morza Czarnego i przewozić je do weneckich kolonii na Krecie i Korfu. Unikanie tureckich patroli portowych w Bosforze było po prostu kwestią smarowania odpowiedniej ręki w pałacu Topkapi. Reszta Comunita Magnifica nadal prywatnie traktowała go z pogardą, ale tutaj nie miało to znaczenia. Mógł prowadzić tu interesy bez ich patronatu i dobre małżeństwo nie było mu potrzebne do sukcesu. Wszedł nawet w posiadanie niewielkiego haremu. Kiedy siedział na terrazza i sączył cypryjskie wino, czuł się zadowolony ze swego życia. Miał pieniądze, miał piękny pałac, i co więcej, miał możliwość demonstrowania swej pogardy reszcie Comunita Magnifica. Brakowało mu tylko przyjaciela. Jeden z jego eunuchów (biedny nieszczęśnik został wykastrowany w obozie niewolniczym nad Nilem; było niemal niemożliwe znalezienie młodego czarnucha, który by nie był wyrzezany) pojawił się na terrazza. Nazywali go Hiacynt - wszyscy ci eunuchowie przybierali imiona kwiatów - i był typowy: otyły, bez zarostu, z wysokim głosem. - Ktoś chce się z panem zobaczyć, ekscelencjo. - Kto taki? - Powiedział, że jest pana starym przyjacielem - odrzekł Hiacynt, ale jego twarz i ton głosu zdradzały zmieszanie. - Nie podał swego imienia? Hiacynt potrząsnął głową przecząco. Ludovici był zaintrygowany. Stary przyjaciel, może dopiero co przybyły z Wenecji? Znowu trzeba będzie znosić protekcjonalność. - Wprowadź go - westchnął Ludovici. Ludovici spodziewał się wszystkiego, tylko nie widoku, który go czekał w chwilę później. Mężczyzna miał na sobie czarną jedwabną pelerynę ferijde, której kaptur zakrywał mu

twarz. Ludovici zauważył, że pod ferijde nosi jedwabny kaftan i miękkie skórzane buty. Z pewnością nie był Wenecjaninem. Ludovici wstał, zaniepokojony. - Kim jesteś? Mężczyzna zdjął kaptur. Ludovici gapił się na niego. Trudno było powiedzieć, czy był Maurem, czy Nubijczykiem, jego twarz była tak zniekształcona blizną biegnącą przez prawe oko i nos, że nie mógł wyraźnie odróżnić rysów jego twarzy. Był także okropnie gruby, jak Hiacynt. Głowę miał ogoloną pod turban. Ludovici domyślił się od razu, że jest eunuchem. Ale starym przyjacielem? - Witaj, Ludovici - powiedział mężczyzna. - Czy ja cię znam? - Początkowy niepokój Ludoviciego zastąpiła ciekawość i oburzenie. Ten człowiek jest najwyraźniej niewolnikiem. Jak się tu dostał? Skąd znał jego imię? - Kim jesteś? - powtórzył Ludovici. - Jestem kislarem agasi sułtana Sulejmana. Kislar agasi! Patron szczęścia - kapitan dziewcząt! Jedno z najpotężniejszych stworzeń w haremie sułtana! Ludovici gapił się na niego, zbyt zaskoczony, by przemówić. - Nie poznajesz mnie? Ludovici wpatrywał się weń przez długi czas. Kiedy sobie uświadomił, opadł w tył na otomankę, nie mogąc wydobyć głosu. Poczuł, jak w gardle tworzy mu się gula, jak gdyby połknął spory kamień. - Abbas - powiedział cicho. Camlica Sulejman ściągnął wodze swego araba i obserwował jastrzębia gołębiarza szybującego wysoko na niebie, czekającego na swoją zdobycz. Przez chwilę zazdrościł jastrzębiowi tej wolności. Potem przypomniał sobie, że ptak

był i zmuszony tresurą i przez naturę powrócić na rękawicę, do skórzanego kaptura i klatki pod koniec każdego dnia polowania. Teraz jastrząb jest wolny, tak jak on sam, kiedy był tutaj, na polowaniu, czy z Hurrem. Czuć wiatr, unosić się wraz z nim ponad ziemią... Ibrahim jechał na ogierze powoli przez wysoką trawę, by wypłoszyć zwierzynę. Sulejman obserwował, jak jastrząb ściągnął skrzydła, zanurkował i znowu wyrównał. Potem jego złote oko wyraźnie dostrzegło ofiarę, czmyhającą spod ciężkich uderzeń kopyt konia Ibrahima sto stóp poniżej, i złożył skrzydła do nurkowania. Sulejman patrzył, jak leci, spada niczym miecz kata na grzbiet zająca, chwyta go w ostre jak brzytwa szpony. Zając szarpał się, wierzgając przez chwilę, po czym znieruchomiał. Ptak załopotał wielkimi skrzydłami i usiadł na swej ofierze. Sulejman dostrzegł rozkwit szkarłatu na białym futerku pomiędzy szponami. Lokaje popędzili naprzód zebrać zwierzynę. Sulejman sądził, że to dziwne, iż to samice jastrzębi są lepsze w tej śmiercionośnej grze, większe i silniejsze od samców. Jego sokolnicy zawsze woleli je do swojej pracy. Jakże inaczej niż w świecie ludzi. Ibrahim wrócił z uśmiechem, zakapturzony już jastrząb siedział mu na rękawicy. Zanim lokaje dźwigali dzisiejszą zdobycz: tuzin zajęcy i królików uwieszonych na kijach oraz jednego bażanta. - Niezłe polowanie - krzyknął Ibrahim. - Słońce jest nisko - powiedział Sulejman. - Powinniśmy wracać na kaik. Ibrahim dał ostrogę swemu białemu ogierowi i podjechał obok sułtana. - Długo nie polowaliśmy razem, panie. - Zbyt długo, Ibrahimie. Tego lata powinno być wiele takich dni jak ten. Ibrahim nie odpowiedział mu bezpośrednio.

- Chciałbym, żebyśmy mogli oczekiwać takiego lata powiedział w końcu. - Divan zaleca następną kampanię przeciwko królowi Hiszpanii. Król Hiszpanii - pomyślał Sulejman z uśmiechem. Był to osobisty i uwłaczający termin Ibrahima dla świętego cesarza rzymskiego, Karola, brata Fryderyka. - Dwa lata temu oblegaliśmy Wiedeń. Fryderyk wówczas nie przybył ani jego brat. Co nam da nowa wyprawa na północ? - Wtedy zatrzymały nas tylko niespotykane deszcze. Gdybyśmy mieli wówczas nasze armaty pod murami... - Jeśli weźmiemy Wiedeń, jak go utrzymamy? Zanim przejdziesz przez drzwi, musisz wiedzieć, jak z powrotem wyjść. Ibrahim skinął głową. Nie tak odzywał się Sulejman. To była mowa, którą wcześniej przećwiczył. Sulejman nigdy nie myślał o taktyce, on tylko rozważał obowiązek. - Musimy wyjść na Ziemie Wojny. To nasz obowiązek wobec islamu. Sulejman uśmiechnął się. - Ach tak. Zapomniałem, jaki dobry z ciebie muzułmanin, Ibrahimie. Ibrahim żachnął się na tę drwinę, choć wiedział, że Sulejman chciał mu tylko przygadać. - Nie możemy pozostawić janczarów w mieście przez jeszcze jedno lato, panie - powiedział, starając się, by w jego głosie nie zabrzmiała irytacja. - Coraz bardziej palą się do bitwy. - Może powinniśmy spojrzeć w innym kierunku. - Szach Tamasp? - Safawidzi próbują zarazić kalifat Abbasydów swoją szyicką herezją. Są raporty, że zabito część naszych muftich. Tamasp popiera i udziela schronienia rebeliantom. Musi dostać nauczkę.

- On nie zasługuje na większą uwagę. Możemy go zmiażdżyć w wolnej chwili. Sulejman popatrzył na przyjaciela poważnie. - Tak bardzo marzysz o chwale, Ibrahimie, że zapominasz, iż naszym obowiązkiem jest czasem tylko gniecenie szkodników. Ibrahim przyjął reprymendę, ale w środku czuł narastającą wściekłość. Był zły, że pozwolił mozolnemu intelektowi Sulejmana zdobyć punkty przeciwko swojemu, Ktoś go trenował. - Karol jest cesarzem rzymskim, przysięgłym wrogiem naszej wiary. Teraz właśnie kłóci się z Rzymem, kłóci się z Lutrem, bije się z Franciszkiem. To najlepszy moment, żeby go zaatakować. - Jeśli weźmiemy Wiedeń, a Karola tam nie będzie, cóż zyskamy? Odległy przyczółek, który może odebrać, jak tylko się wycofamy. Tamasp jest bardziej bezpośrednim zagrożeniem. Jastrząb gołębiarz na jego ręku był niespokojny. Zatrzepotał skrzydłami i Ibrahim zagruchał cicho, by go uspokoić. Wiedział oczywiście, co się dzieje. To Hurrem. Ona znowu się wtrącała, szepcząc swoje idiotyzmy do ucha Sulejmana. Rosła między nimi bariera. Łagodne strofowanie Sulejmana zostało ostatnio zastąpione czymś innym. - Jeśli weźmiemy Wiedeń, Zielone Jabłko będzie na naszej łasce. W końcu wykurzymy Karola. Sulejman zamilkł. Zapach sosen ciążył w powietrzu. Igły stworzyły miękki koc pod kopytami koni, tłumiąc dźwięk. Pomiędzy drzewami Ibrahim widział różowiejące srebro Bosforu i ciemniejącą sylwetkę królewskiej barki. - Możesz zdecydować sam, Ibrahimie. To ty ich poprowadzisz. - Jako twój seraskier, oczywiście. Ale jako sułtan...

- Nie, Ibrahimie. Nie będzie mnie z tobą tym razem. Ty poprowadzisz moje armie w tym roku. Jest wiele do zrobienia w Stambule. Pozostanę tutaj. Ibrahim ściągnął wodze zaszokowany. Sulejman go zignorował. - Panie! - Ibrahim znów popędził konia. - Panie! Łagodne, brązowe oczy Sulejmana były opuszczone. On wie, że to jest nie w porządku - myślał Ibrahim. Chce mojego błogosławieństwa, ale wie, że to nie w porządku. - Nie możesz, panie! - Czyż nie jestem sułtanem? Król Królów nie może zrobić tak, jak chce? - Twoje miejsce jest na czele twoich armii! - Moje miejsce jest wszędzie tam, gdzie zechcę być. - Janczarowie czerpią z ciebie inspirację! Jeśli nie będziesz z nimi, prowadząc ich... - To moi żołnierze. Muszą wykonywać moje rozkazy. - Żaden sułtan nigdy... - Sułtan ustanawia tradycję. Nie naśladuje jej jak niewolnik. - Stracisz ich wiarę! Sulejman sięgnął po wodze perskiego ogiera Ibrahima. Przyciągnął go blisko do siebie i wychylił się w siodle, tak że jego twarz znalazła się o centymetry od wezyra, i Ibrahim poczuł gorący oddech na swojej twarzy. - Ibrahimie, jesteś moim przyjacielem i moim wezyrem. Mam już dość wojny. Zdejmij ze mnie to brzemię. Weź moje armie. Popuść im cugli. Oni chcą tylko krwi. Niech się w niej pławią. Ja mam dosyć. - Nie możesz tego zrobić - szepnął Ibrahim. - Zdecydowałem się - Sulejman wyprostował się w siodle. Położył dłoń na ramieniu Ibrahima. - Ufam ci jak nikomu

innemu. Jesteś moim bratem. Zrób to dla mnie - powiedział i pojechał naprzód, między drzewami, w stronę wody. Och, wielki Boże - myślał Ibrahim, obserwując go. On naprawdę mówi poważnie. Pera Nawet jego głos się zmienił - myślał Ludovici. Nie zostało nic z młodzieńca, którego znał, także kolor skóry miał inny. Była bledsza, bardziej szara, wyglądała chorowicie. Witalność i namiętność, które pamiętał, zastąpił letarg otyłości, gładkie rysy zostały rozmazane blizną, światło niegdyś płonące w jego oczach niemal całkiem zgasło. To był Abbas, a jednak nie. Abbas nie spojrzał mu w oczy. Patrzył na lśniące wody Rogu, a jego głos stał się szorstki, gdy mówił: - Powinienem był cię posłuchać, Ludovici. Próbowałeś mnie ostrzec. - Nie wiedziałem, co się z tobą stało. Nikt nie wiedział. - A co z moim ojcem? Teraz Ludovici odwrócił wzrok. - Został zhańbiony. Gonzaga wniósł przeciwko niemu zarzut pijaństwa przed Consiglio. Usunięto go ze stanowiska generała kapitana. Zdaje mi się, że służy teraz w Neapolu. Ludovici potrząsnął głową, niezdolny do ogarnięcia tego wszystkiego na raz. - Abbas, ja nie wiedziałem. Nikt nie wiedział, gdzie się podziałeś. Myślałem, że po prostu uciekłeś... - Nie mogłeś nic zrobić. - To Gonzaga, prawda? Oczy Abbasa zamgliły się na wspomnienie horroru. - Wyrżnęli mnie, Ludovici. Wtedy, w ładowni galeoty. Sądzili, że umrę, ale nie dbali o to. Przeżyłem, choć od tamtej pory każdego dnia tego żałuję. Bóg nie dał mi tej łaski. Pozwolił, żeby mnie sprzedano na rynku w Stambule. Wzięto mnie do sułtańskiego haremu jako lokaja. Stary kislar agasi

polubił mnie i przygotował do objęcia bardziej odpowiedzialnego stanowiska, choć mogę twierdzić, że to nie przypadek. Byłem przecież wykształcony i umiałem mówić po turecku i arabsku, czego nie potrafią wszyscy ci Nubijczycy. Zamknął oczy. - Choć dusza może tęsknić za śmiercią, ciało wspaniale potrafi się ratować, Ludovici. Nauczyłem się dobrze swoich zadań i kiedy umarł stary kislar agasi, valide wyznaczyła mnie na jego miejsce. Przerwał i przez chwilę trzymał twarz w dłoniach. Ludovici chciał dotknąć go, ale stwierdził z goryczą, że nie może tego zrobić. Po chwili Abbas wziął się w garść i podniósł głowę z kolan. - Zrobili ze mnie ducha, Ludovici. Ducha, który chodzi, mówi i oddycha, ale Abbasa tu nie ma. Tego Abbasa, którego ty czy ja pamiętamy. Ludovici chciał coś powiedzieć, by go pocieszyć, ale nie znalazł słów. Zapytał tylko: - Dlaczego nie przyszedłeś wcześniej? Abbas zaśmiał się sztucznie. - Obaj znamy odpowiedź na to pytanie. - Więc dlaczego przyszedłeś dzisiaj? - Ponieważ potrzebuję twojej pomocy. - Mów. Zrobię wszystko. Abbas potrząsnął głową. - Nie spiesz się tak z przysługami dla obcego, Ludovici. - Nie jesteś obcy. - Oczywiście, że jestem. Jak mógłbym być tym samym człowiekiem po tym, co mi zrobili? Ludovici pochylił się. - Abbas, byłeś kiedyś moim przyjacielem. Nigdy się ciebie nie wyprę.

Abbas odwrócił się i palce jego lewej dłoni powędrowały do policzka, gdzie sztylet okaleczył go cztery lata temu - czy to tylko cztery lata? - To nie przechodzi, wiesz, Ludovici. Nadal chce się kobiet. Dlaczego to nie ustąpi? Ludovici chwycił go za ramię. Widzisz, ile trzeba było do tego odwagi? - zapytał sam siebie. On nie jest trędowaty. - Powiedz tylko, co chcesz, abym uczynił. Abbas otrząsnął się, jak gdyby budził się z transu. - Czy pamiętasz Julię Gonzagę? - Oczywiście, że ją pamiętam. - Ona jest tutaj. - Tutaj w Stambule? - Niemożliwe. Gdyby przybyła do Comunita Magnifica, usłyszałby o tym. - Gdzie? - W haremie. - Co? - Pojmali ją korsarze. Widziałem ją, Ludovici. Widziałem ją na własne oczy i jest piękniejsza niż kiedykolwiek. I pragnę jej bardziej niż kiedykolwiek... - Abbasie, proszę... - ... ale nie mogę jej mieć. Więc chcę ją wydostać... - ... to niemożliwe!... - ... Wiem, wiem. Jednak musi być jakiś sposób i nie mogę tego zrobić sam! Ludovici siedział nieruchomo przez dłuższy czas. - Zgoda - powiedział w końcu.

37. Hipodrom Ibrahim stał na murach wielkiego pałacu, z furią zaciskając dłonie na kamieniach. Przez długi czas nie mówił nic, wpatrując się przez gęstniejący mrok w różowe ściany Aya Sofia i kopuły pałacu, nad którymi dominowała wieża Divanu. - Ufam, że Róża Wiosny czuje się dobrze - powiedział. Guzul przyglądała mu się w mroku. Wyglądał na zmęczonego, ramiona miał przygarbione. Wyniosłość, która go cechowała w takim samym stopniu, co ten dumny grecki nos, przepadła. Coś nim wstrząsnęło. Co? - Na ciele jest zdrowa, panie. Ale choruje na duszy. Dlatego przysłała mnie tutaj, by błagać o pomoc mego pana. - Jestem jej sługą, jak zawsze - powiedział Ibrahim ostrożnie. Guzul milczała przez chwilę. To była sprawa najwyższej delikatności. Gulbehar dobitnie dala jej do zrozumienia, że nic z tego, co powiedziała, nie może być zapisane na papierze ani powierzone żadnym innym uszom niż samego wielkiego wezyra. - Ona słyszy szepty, panie. - Szepty są wszędzie. - Na temat pani Hurrem. - Jakie szepty słyszy? - Że ona rzuciła urok na Pana Życia. - Sprawy haremu nie są naszymi, Guzul. Ani twej pani, Róży Wiosny. Przynajmniej nie teraz. - Ona obawia się o swojego syna, panie. Wie, że ta wiedźma spiskuje przeciwko niemu. Chłodny wiatr towarzyszył zmierzchowi. Ibrahim zadrżał. - Ma dowody? - Nie, panie.

Ibrahim wzruszył ramionami. Gdyby tylko były dowody! - Więc czego twoja pani oczekuje ode mnie, Guzul? - Prosiła mnie o przekazanie ci tylko jednej wiadomości. Że jeśli ty sam poczujesz się zagrożony, wtedy Mustafa będzie gotowy przybyć ci z pomocą. Och, Gulbehar, jak daleko się posunęłaś! - pomyślał Ibrahim. Teraz aktywnie spiskujesz, jak reszta tej jaskini żmij! Spodziewał się tego, ale szok wciąż mroził go do szpiku kości. Można było znaleźć swoją głowę na Bramie Szczęścia za sam udział w takiej rozmowie. Wiedział, jaką wiadomość Gulbehar powierzyła Żydówce: zdradę. Jaka jest bystra, skoro sobie uświadomiła, że on również jest teraz zagrożony. Jeśli Hurrem naprawdę rozważa usunięcie Mustafy i chce zdobyć dla siebie władzę, z pewnością zdaje sobie sprawę, że jako przyjaciel i doradca Sulejmana musi ją powstrzymać. Ale żeby zdradzić! - To jest od samego Mustafy? - spytał Ibrahim. - Od Gulbehar, panie. Nawet w mroku Ibrahim wyczuwał, że stara kobieta się trzęsie. Ona również zdawała sobie sprawę ze znaczenia tego, o co ją poproszono. Ta Hurrem musi rzeczywiście być niezwykłą i piękną kobietą - pomyślał. Żeby podporządkować sobie sułtana i zmusić matkę księcia do podjęcia takich desperackich kroków! - Możesz przekazać Róży Wiosny wiadomość powiedział Ibrahim. - Powiedz jej, że zrobię wszystko, co w mojej mocy, by jej pomóc. Jestem tak samo zaniepokojony, jak ona. Ale powiedz jej, że ja nigdy, nigdy nie zrobię niczego, by skrzywdzić Pana Życia. Prędzej bym umarł. - Przekażę twoje słowa dokładnie, panie.

- Jeszcze jedna rzecz. Czy widziałaś tę dziewczynę, tę Hurrem? - Widziałam ją wiele razy, panie. - Opisz mi ją. Guzul przyjrzała się badawczo twarzy Ibrahima, próbując domyślić się, co chciałby usłyszeć. - Jest ładna, panie. Może nie nazwałoby się jej piękną bez wahania, jednak ma w sobie coś takiego, co większość mężczyzn lubi... - Jakiego koloru ma włosy? - Złote i rude, panie. Jak pszenica i rdza. - A jej twarz? - Ma delikatne kości. Jej usta są nieco za wąskie, a nos trochę mały. Jest nieszczególna, z wyjątkiem oczu. - Oczu? - Są bardzo zielone i bardzo błyszczące, panie. Niemal przenikające w swej intensywności. Ibrahim spróbował sobie ją wyobrazić, ale kawałki mozaiki nie chciały się stopić w całość. Dla niego była tylko oparem, chorobą, która wkradła się w duszę człowieka, który dominował nad całym jego życiem. Odwrócił się i oparł na parapecie, patrząc w stronę wieży Divanu, której sylwetka szarzała na tle ciemniejącego nieba. - Dziękuję, Guzul. Możesz odejść. Guzul dotknęła czołem kamieni, po czym podniosła się z wdzięcznością i odeszła. Kiedy został sam, pogrążył się w rozmyślaniach. Wieża z piasku - myślał, pieszcząc stygnący kamień. Jego pałac był wzorowany na Topkapi Saraya sułtana. Miał swoją prywatną barkę, ośmiu honorowych strażników, pensję dwa razy wyższą od poprzedniego wielkiego wezyra. Stał się najpotężniejszym człowiekiem w imperium. Jednak to wszystko zależało od przyjaźni jednego człowieka.

Pod każdym względem on jest teraz sułtanem. On rządzi Divanem i teraz on dowodzi armią. Jednak nie chciał tego wszystkiego. Był zadowolony będąc w cieniu Sulejmana, w istocie dawało mu to pewnego rodzaju wolność. Ale Sulejman prosił go, by brał na siebie brzemiona i on robił to ochoczo, wiedząc po prawdzie, że lepiej nadaje się do tego niż sam Pan Życia. Zdradliwa, waląca się wieża z piasku. Sulejman przekazał mu swoje brzemię i teraz zostawił go z wątpliwościami i samotnością. Czy naprawdę grozi mu niebezpieczeństwo, jak sugerowała Gulbehar? Nie, Sulejman dał mu swoje słowo. Cokolwiek by ta wiedźma mu szeptała w tajemniczym świecie haremu, Sulejman nigdy go nie zdradzi. Cokolwiek innego Sulejman by zrobił, tego nigdy nie zrobi.

38. Eski Saraya Kiedy Julię pojmali korsarze, jedynym uczuciem, jakie pamiętała, był strach. Początkowo była przekonana, że czekają ją męczarnie i śmierć. Bała się ciemnoskórych mężczyzn o jastrzębich twarzach i przemocy w ich oczach, przekonana, że użyją przeciw niej tajemnicy, by sprawić jej ból. Potem, kiedy okazało się, że nie zamierzają jej skrzywdzić - że jest dla nich w jakiś sposób cenna - strach zastąpiła samotność, okropny, męczący ból, kiedy próbowała przyzwyczaić się do obcych twarzy, obcego otoczenia, obcego jedzenia. W dniu, kiedy usłyszała, jak zatrzaskują się za nią drzwi haremu, uświadomiła sobie, że już nigdy nie będzie mogła wrócić do życia, jakie kiedyś wiodła. La Serenissima przepadła na zawsze. Poddała się swemu nowemu życiu i temu, co ono może jeszcze przynieść. Wraz z przyjaźnią Sirhane nawet jej samotność zmalała. Zastąpiło ją inne uczucie, równie gwałtowne, jak niespodziewane. Radość. Nigdy naprawdę nie zastanawiała się nad nędzą swego poprzedniego życia, ponieważ nie miała z czym go porównać. Teraz, chociaż pod wieloma względami zamieniła tylko jedną klatkę na drugą, stwierdziła, że dano jej więcej wolności, niż kiedykolwiek jej się marzyło. Tutaj była wolna od starego i chorego męża, którego nie cierpiała, wolna od duszącego klasztoru swego domu, gdzie jedynym towarzystwem była służba, wolna, przede wszystkim, od całkowitej pogardy spraw cielesnych. W haremie łaźnie, masaże i nagość były codziennym zdarzeniem. Powoli zmysły jej ciała zaczęły się budzić i to odkrycie ją zaskoczyło. Pozwoliła Sirhane masować się w łaźniach i czekała na ich codzienne spotkania w hammamie z

cudowną rozkoszą, której nigdy przedtem nie doświadczyła. Może raz. Z Abbasem. Podobnie jak wtedy, cień spowiednika mącił jej radość. Bóg ją ukarze, oczywiście. Ale potem zapytała sama siebie - jeśli chciał, by pozostała wierna, dlaczego pozwolił korsarzom schwytać ich galerę? A może tylko ją sprawdzał? No, jeżeli to był egzamin, to nie zdała. Tylko gdzie tkwił grzech? Nie popełniła cudzołóstwa i nadal codziennie odmawiała różaniec. Zaczęła przekonywać siebie, że jest bez winy i z każdym dniem cień spowiednika bladł. Leżała na brzuchu na podgrzanym marmurze i pozwalała Sirhane masować swe plecy ciepłą oliwą. Od gorąca pot spływał jej swobodnie z czoła na oczy. Dłonie Sirhane były kojące, hipnotyczne. To jest jedyna rzecz, której nie mogła już się wyrzec, czy to dla ojca, dla doży czy nawet dla Błogosławionej Marii. Dotyk drugiej ludzkiej istoty. Spojrzała na Murzynów trzymających w milczeniu straż u drzwi hammamu. Pomyślała o Abbasie. - Dlaczego oni nigdy nie próbują z nami rozmawiać? Dlaczego nigdy nas nie... dotykają? - Niektórzy tak... - powiedziała Sirhane szeptem. - Dlaczego sułtan na to pozwala? - Ponieważ oni nie są już mężczyznami. Julia wiedziała, że Sirhane uzna ją za głupią, ale kogo mogła zapytać? - Dlaczego nie? - Ty nie wiesz? - spytała Sirhane, ale w jej głosie było zdziwienie, nie drwina. - Zostali wykastrowani - powiedziała, a potem, uwiadomiwszy sobie, że Julia nadal nie rozumie, dodała: - Ich męskość została odcięta. Nie mogą kochać się z kobietą.

Julia zamknęła oczy, kiedy Sirhane ścisnęła mięśnie jej karku, gniotąc je, aż łzy wezbrały jej w oczach. - Czy ty kiedyś kochałaś się z mężczyzną? - Oczywiście. - Jak to było? Sirhane przerwała masaż. - Myślałam, że byłaś zamężna. - On był starcem. Sirhane zaczęła znowu, wciskając kostki głęboko w mięśnie wzdłuż kręgosłupa Julii. - Kochałam się tylko dwa razy. Gdyby mój ojciec wiedział, zabiłby go. - Co się wtedy dzieje? - Chłopiec ma tę rzecz pomiędzy nogami. Jest długa i sztywna i wchodzi w ciebie. - Gdzie? - W twój kouss, oczywiście. - Czy to boli? - Tak, to boli. Najlepsze jest to, jak cię kochają. Hanif był delikatny. Lubiłam sposób, w jaki mnie całował. Całował też moje piersi. To lubiłam najbardziej. Julia zamknęła oczy i spróbowała wyobrazić sobie Serenę całującego jej piersi. Od tej myśli zrobiło jej się niedobrze. - Czy to właśnie będzie robił sułtan? - Jeśli będziesz miała szczęście. - Jeśli będę miała szczęście? - Nie chcesz zostać wybraną przez sułtana? Sirhane wodziła dłońmi wzdłuż mięśni jej grzbietu do łopatek. Julia jęknęła. - Jeśli sułtan cię wybierze, będziesz mieć wszelkie bogactwo i komfort, jakie tylko można chcieć. Popatrz na Hurrem. Ona jest praktycznie królową.

Julia otworzyła oczy i spojrzała na eunuchów przy drzwiach. Jak posągi, pomyślała. Kiedyś czułam się upokorzona, będąc nago w ich obecności. Teraz jakby nie istnieli. - Znałam kiedyś chłopca. Czy myślisz, że chciał się ze mną kochać? - Oczywiście. Przewróć się. Julia przekręciła się na plecy z przymkniętymi oczami, jej ciało było sennie zrelaksowane. Sirhane gapiła się na nią, a w jej oczach był wyraz, jakiego nie widziała wcześniej. - Jesteś bardzo piękna, Julio - szepnęła. Nagle ją pocałowała. Julia zamarła. Długie, mokre, czarne włosy Sirhane opadły jej na twarz i poczuła jej dłoń przesuwającą się po brzuchu i pomiędzy nogami. Jej palec był wewnątrz niej! Julia odwróciła głowę na bok i odepchnęła Sirhane. Pobiegła przez opary, a jej umysł był w panice, nie wiedząc, co myśleć, co czuć. Topkapi Saraya Sulejman i Ibrahim jedli przy srebrnym stole z naczyń z zielonej i niebieskiej chińskiej porcelany, prezentu od jakiegoś zapomnianego ambasadora, który Sulejman znalazł zakurzony w swoim skarbcu. Każde danie stanowiło potwierdzenie potęgi imperium, które Osmanowie zbudowali przez ostatnie trzy wieki. Był miód z Wołoszczyzny, masło, które przywieziono w wielkich wolich skórach przez Morze Czarne z Mołdawii, szerbet chłodzony najczystszym śniegiem dostarczonym w filcowych workach z góry Olimp nad Morze Czarne i przechowywanym w pałacowych kuchniach w specjalnych dołach, na koniec były daktyle i śliwki z Egiptu. Każdemu daniu towarzyszyło cypryjskie wino pite z pucharów wyrzeźbionych z jednego kawałka turkusu. Jedli w milczeniu. W końcu, kiedy zostali sami, Sulejman wskazał na wiolę.

- Zagrasz dla mnie, Ibrahimie? Ibrahim odetchnął głęboko. - Panie, mam nadzieję, że mi wybaczysz, ale dziś wieczorem jestem zbyt zmartwiony, by grać. Sulejman uśmiechnął się z łagodnym wyrzutem. - A co cię martwi, Ibrahimie? Nadal chcesz, bym zaatakował mury Wiednia i pomógł wypełnić fosy dla twej kawalerii? Ale Ibrahim nie uśmiechnął się. - Jest to sprawa daleko większej wagi, panie. Sulejman westchnął. Ibrahim się zmienił. Rzadko już się śmiał. Kiedy się teraz spotykali, jego twarz była wiecznie ściągnięta i zachmurzona. Co teraz uraziło delikatność uczuć jego wielkiego wezyra? - Coś z Divanu? Ibrahim potrząsnął głową. - To dotyczy sprawy, którą normalnie bałbym się poruszyć, panie. Sulejman spędził dzień z Hurrem i miał dobry nastrój. - Kopulowałeś ze swoim koniem? - spytał ze śmiechem. Ibrahim naciskał uparcie. - Krążą pogłoski wśród janczarów i na bazarach. - Plotki! Chcesz zawracać mi głowę plotkami! - Plotki są walutą imperiów, panie. - Myślałem, że miecze. - To jest jak dżuma. Kilkuset przypadków rocznie można się spodziewać. Kiedy jest epidemia, trzeba zwrócić na to uwagę. - Epidemia? - One stają się niebezpieczne. Szepty wypełniają bazary, bedesten, a nawet rozchodzą się po korytarzach seraju. - Jakie plotki? - O Hurrem.

Zobaczył, że Sulejman sztywnieje. Po raz pierwszy wypowiedział jej imię i zdumiała go fizyczna reakcja, którą to wywołało. Twarz Sulejmana zachmurzyła się gniewnie. - O kadin? - warknął. - Na bazarze mówią o niej po imieniu, panie. - Co mówią? - Powtarzam tylko to, co słyszę, panie. - Niech usłyszę. - Mówią... - Ibrahim zerknął na Sulejmana i zobaczył, że jego twarz jest biała jak alabaster - ... mówią, że ona jest wiedźmą. Mówią, że rzuciła na ciebie urok i przyćmiła twój rozsądek. Sulejman zerwał się jak uderzony batem i krążył po pokoju w poszukiwaniu jakiegoś niewidocznego napastnika. - Wiedźma! WIEDŹMA!! Ibrahim z rezolutną miną siedział dalej, choć słyszał, jak Sulejman chodzi w tę i z powrotem za jego plecami, dysząc z gniewu. - Tak powiadają, panie. - Przyprowadź mi każdego, kto ośmieli się choćby tak szepnąć! Każę ich posłać do kata! - Rozumiesz, panie, że nie słyszałem takich rzeczy osobiście. To tylko powtórzyli mi moi szpiedzy. Sulejman chwycił najbliższy przedmiot w zasięgu ręki wiolę Ibrahima - i roztrzaskał ją o kamienną ścianę. - Wytnę im języki i każę zjeść! - Panie, gdybyś tylko powrócił do Divanu, gdybyś tylko spędzał więcej czasu poza haremem, to by rozproszyło te złośliwe plotki i... - Zostaw mnie! - Panie? - ZOSTAW MNIE!

Ibrahim wstał, nagle wystraszony. To się nigdy przedtem nie zdarzyło. Sulejman nigdy go nie odprawił. Może ta mała wydra naprawdę go opętała. - Panie, pozwól mi posiedzieć z tobą chwilę i... Sulejman nagle schylił się i rozerwał swoją szatę. Czarny lokaj stał niemo w kącie komnaty. Sulejman chwycił go i rzucił na podłogę. Człowiek skulił się, łkając. Wejman wymierzył mu kopniaka w tyłek, posyłając go na czworakach w stronę drzwi. Chwycił wysadzany klejnotami sztylet zza pasa i zamachnął się na niego. Ostrze przebiło ubranie, pozostawiając krwawe cięcie na jego pośladku. Niemowa wydal dźwięk jak stłumione kichnięcie i uciekł. Sulejman stał dysząc na środku pokoju, z zakrwawionym sztyletem w dłoni. Gdy spojrzał na Ibrahima, oczy miał dziwnie rozbiegane, jak gdyby widział go tam po raz pierwszy. - WYNOŚ SIĘ! Ibrahim odwrócił się i wyszedł z komnaty. Było już dla niego jasne, że musi imać władzę Hurrem nad Panem Życia, zanim narobi ona prawdziwych szkód.

39. Eski Saraya Jak na ironię - pomyślał Abbas - dali ją do mistrzyni szat. Udowodniła swą zręczność ładnymi szwami i kiaja była z niej bardzo zadowolona. Znalazł ją pochyloną nad satynową szatą dla młodego Bajazyta. Wyszywała wzór na materiale cienką złotą nitką. Zaskoczona poderwała się na nogi, kiedy go rozpoznała. Zamierzała oddać mu sela'am, ale ją powstrzymał. - Usiądź - powiedział Abbas. Julia wykonała polecenie. - Popatrz na mnie - szepnął. Podniosła twarz i zobaczył, jak mimowolnie się krzywi. Ta blizna nie jest ładna - pomyślał. Lepiej, żeby sztylet zabrał oko zupełnie, niż zostawił białko wytrzeszczone na świat w ten sposób. Czekał na jakiś znak rozpoznania na doskonałej, owalnej twarzy, ale nie było żadnego. Zupełnie żadnego. - Czy wiesz, kim jestem? - Jesteś kislarem agasi. - Tak. Kislarem agasi. Dopóki pozostajesz w haremie, ja odpowiadam za twoją pomyślność. Rozumiesz? Julia skinęła głową. - Czy dbają tu o ciebie? - Kiaja jest bardzo uprzejma dla mnie. Abbas skinął głową. Lepsza od poprzedniej pod każdym względem. Stary aga powiedział mu, że Hurrem kazała amputować jej stopę i potem wysłać ją do Diyarbakir. - Widzę, że już nauczyłaś się trochę tureckiego. - Odkryłam, że wpada mi w ucho. - Jesteś więc zarówno mądra, jak i piękna. - Zawsze o tym wiedziałem - pomyślał Abbas. Ciekawe, co byś teraz zrobiła, gdybym przemówił do ciebie w twoim języku? Czy wtedy byś mnie sobie przypomniała? - Jesteś giaurem, chrześcijanką?

- Tak. - To ci tutaj nie pomoże. Nikt nie będzie cię zmuszał do porzucenia twojej religii, ale będziesz awansować szybciej, jeżeli nauczysz się Koranu. Dali ci Koran? - Nie mogę go zrozumieć. Jest po arabsku. - Więc musisz nauczyć się czytać po arabsku. - Ściszył głos i powiedział bardziej uprzejmie: - Musisz zapomnieć o Wenecji. Ten świat przepadł już dla ciebie na zawsze. - Wiem. Gapił się na nią, zastanawiając się, co jeszcze mógłby powiedzieć. Zrozumiał nagle, jak musi się czuć duch, widząc fizyczny świat, ale nie mogąc być jego częścią. Ona mnie nie poznaje - myślał. - Co by to jednak zmieniło, gdyby mogła poznać? Nie chcę jej litości, nie mógłbym tego znieść. Jakie inne uczucie mogłaby mieć po tak długim czasie? - Jeśli będziesz czegoś potrzebować, daj mi znać. Skłoniła głowę. Zawahał się. Taka piękna. Nawet widziałem cię nagą - pomyślał. Wysoko w moim witrażowym oknie w hammamie widziałem cię i płonąłem dla ciebie tak samo, jak wtedy, kiedy byłem mężczyzną. Wstydzę się, że podglądałem cię, ale nie było urazy, bowiem tylko sobie sprawiłem ból. Podziwiałem cię, jak mężczyzna może podziwiać wielkie dzieło sztuki, bo wszystko, co mi teraz zostało, to mój umysł. Nawet tam jesteś nadal najpiękniejszą rzeczą, jaką w życiu widziałem. Żaden rzeźbiarz nie mógłby nigdy wyciosać tak doskonałego ciała, twarzy tak anielskiej, jak twoja. Ból w jego piersiach stał się nagle obezwładniający i nie mógł oddychać. Och słodki Boże, miej litość. Nie mogę tak żyć. Proszę, zakończ to teraz. - Panie? Uświadomił sobie, że wpatruje się w nią. - Czy coś się stało?

- Nic takiego. Nie pozostało nic do powiedzenia, więc odwrócił się i wyszedł z pokoju. Powoli szedł mrocznymi korytarzami haremu do maleńkiej celi, która była jego domem. Tam usiadł na łóżku, spuścił głowę i płakał. Hafiza patrzyła ponad kaskadami kopuł i półkopuł na wody Marmara, płaskie jak różowe szkło w popołudniowym słońcu. Szare garby wysp rozłamywały powierzchnię, jak tryskające wodą wieloryby. Pod oknem, w ogrodzie, platany stawały się zielone i owoce uginały gałęzie czereśni. Odwróciła się z powrotem do pokoju w stronę trzech małych chłopców w czapkach i pumpiastych spodniach, którzy próbowali jej się nie przyglądać. Stali z rękami założonymi na tunikach, szurając miękkimi ciżmami po marmurowej podłodze z desperacką niecierpliwością. - Powiedzcie mi, chłopcy, czy pracowaliście ciężko nad swoją nauką? Bajazyt i Mehmet spojrzeli na starszego brata i czekali, by przemówił za nich, ale on pociągnął nosem i nadal wpatrywał się w podłogę. Bajazyt zebrał się na odwagę i powiedział w ich imieniu. - Tak, babciu. Hafiza przyglądała się im. Bajazyt i Mehmet są ładnymi chłopcami - pomyślała. Mają długie kończyny po ojcu i są szczupli, ale nie jestem pewna co do Selima. Kiedy zdążył się tak utuczyć? I dlaczego pozwala Bajazytowi mówić za siebie? Ma osiem lat. Czas, by miał już własne zdanie. - Uczysz się Koranu, Selimie? - Nasz nauczyciel nas bije - wymamrotał. - Dlaczego cię bije? Jesteś leniwy? - Nie wiem - powiedział Selim nie podnosząc oczu. Hafiza przyjrzała się srebrnej tacy na stoliku przed nią, zastawionej jej ulubionym przysmakiem, rachatłukum,

„relaksem dla gardła". Cukiernicy przygotowywali dla niej codziennie świeże, używając pulpy z białych winogron z kaszą manną, mąką, wodą różaną, pestkami moreli i miodem dzikich pszczół. Wybrała kawałek, szeleszcząc po marmurze szerokim rękawem swego stroju, i wrzuciła do ust. - Macie ochotę, dzieci? - spytała. Chłopcy podeszli ochoczo, nadal ze spuszczonymi głowami. Bajazyt i Mehmet - zauważyła wzięli po kawałku, a Selim wziął trzy. Obserwowała ich, zastanawiając się, czy któryś z nich zostanie kiedy szehzade. Żaden z nich - myślała - nie będzie tak wspaniałym księciem jak Mustafa, ale gdyby coś mu się stało... Bajazyt i Mehmet mają możliwości. Ale są wciąż jeszcze tacy młodzi. Czas pokaże. Selim? Dzięki Bogu, że ma dwóch silnych, zdrowych braci! - Powiedzcie mi, czego nauczyliście się w Enderun? zapytała Hafiza. - Ja umiem rzucać oszczepem z konia! - Bajazyt niemal krzyknął. Hafiza spojrzała na niego zaskoczona. - Ale masz tylko sześć lat - powiedziała. - I trafiać strzałą do tarczy! - A co z twoim Koranem? Bajazyt znowu spuścił wzrok. Szturchnął Mehmeta, który, nie podnosząc wzroku, wyrecytował dziesięć wersów pierwszej sury Koranu. Hafiza klasnęła w dłonie z uznaniem i Mehmet poczerwieniał po korzonki włosów. - A ty, Selimie? Czego nauczyłeś się z Koranu? Selim wzruszył ramionami i milczał. - No, dalej, Selimie. Jesteś trzy lata starszy od Mehmeta. Wyrecytuj mi pierwszą surę. Musisz już to umieć. Selim wymamrotał pięć pierwszych wersów i przerwał. - No? - Nie pamiętam więcej, babciu.

Hafiza zmarszczyła brwi, miała zamiar spróbować zachęcić go, by mówił dalej, ale zmieniła zdanie. Głupi chłopiec! Nic dziwnego, że nauczyciel cię bije! W twoim wieku Mustafa umiał recytować pierwszy rozdział niemal jednym tchem! Zacisnęła usta w cienką białą kreskę. - Jestem zmęczona - powiedziała. - Pocałujcie babcię, chłopcy, i idźcie sobie. Bajazyt i Mehmet sumiennie ucałowali ją w policzek. Selim podszedł ostatni, ledwo muskając ustami jej twarz. Kiedy wychodził, zobaczyła, jak bierze garść rachatłukum i chowa w ubraniu. Już miała wezwać go z powrotem, aby udzielić mu nagany, ale zmieniła zdanie. Jaki to ma sens? Jest grubym, głupim małym chłopcem i zawsze takim pozostanie. Obserwowała, jak bawią się na dziedzińcu pod jej oknem. Selim wyciągnął rękę ze słodyczami, żeby młodsi bracia je zobaczyli, a kiedy próbowali po nie sięgnąć, nagle cofnął rękę i wsadził słodycze do ust. Schylił się, żeby widzieli, jak żuje i śmiał się z ich protestów. Hafiza odwróciła się od okna z niesmakiem. Tak, gruby i głupi. I okrutny. Dzięki Bogu za Mustafę. W pałacach królewskich jest w obiegu waluta cenniejsza niż złoto. Pieniądz jest zabawką, symbolem, nagrodą. Pieniądz jako taki nie ma wartości. Jedyna rzecz, za którą można kupić władzę i życie, to informacja. To informacja sprowadzała Abbasa do małej komnaty w urzędzie skarbu każdego popołudnia w ostatni dzień Divanu, zajmowanej przez defterdara, Rustema. Tutaj pił herbatę defterdara i jadł jego chałwę, chłonąc życiową posokę imperium płynącą z ust wybrańca Ibrahima. - Jakie wieści z haremu, kislarze agasi? - spytał Rustem. - Nałożnica Hurrem uprzykrza życie służącym i innym hurysom, jak zawsze.

- A valide? - Choruje. Lekarz wysyła jej lecznicze napary, ale nie pomagają. Rustem skinął głową, ale jego twarz niczego nie zdradziła. Musi się zastanawiać, jak długo przetrwam, kiedy nie będzie valide. Sam się nad tym zastanawiałem. - Mam dla ciebie okruch do dziobania - powiedział Rustem. Abbas skinął głową i czekał. Okruch! Ten arogancki, ponury, mały człowiek! Zawsze traktuje mnie protekcjonalnie. Dlaczego? Dlatego, że Ibrahim jest jego panem, czy dlatego, że ma jaja? Ani jedno, ani drugie nie jest tak wiele warte tutaj. Powinien się już tego nauczyć. Oczywiście dawał mu tylko te informacje, które Ibrahim chciał mu przekazać, ale to nie było istotne. Nieważne, któremu panu się tutaj służyło, dopóki człowiek był wynagradzany i żył. Czegóż jeszcze można było teraz chcieć od życia? - Słyszałeś bicie werbla wojennego? - I kowali w odlewniach Galaty pracujących dzień i noc? Znowu idziemy na wojnę z Fryderykiem? - Ale ta kampania będzie inna. - W jakim sensie? - Tym razem wielki wezyr poprowadzi armię. Abbas zmarszczył brwi, próbując odgadnąć, co ma na myśli. - Któż inny mógłby być seraskierem? - W istocie, nikt nie mógłby go zastąpić, dzięki niech będą Bogu. Zwłaszcza, kiedy sam sułtan decyduje się pozostać tutaj w pałacu. Abbas wpatrywał się w niego. - To prawda? - Jeszcze jeden okruch dla ciebie, kislarze agasi. To pani Hurrem nakłoniła go, by porzucił swe obowiązki na Ziemiach Wojny. Zamierza zająć go bardziej pokojowymi celami,

podczas gdy janczarowie będą walczyć z ludźmi Fryderyka pod bramami Wiednia. - On musiał oszaleć! - Albo został opętany. - Sułtan nigdy nie porzuciłby swojej armii. Rustem ziewnął. - Wkrótce cały pałac będzie o tym wiedział. Hafiza nie zapomni, jeśli powiesz jej o tym pierwszej. I może valide w końcu wykona ruch przeciwko tej trującej, małej wiedźmie Hurrem - pomyślał Abbas. Niech Bóg da, aby tak było, bo żaden z nas nie przetrwa długo, kiedy zabraknie valide. I podejrzewam, że to również dotyczy twego pana.

40. Eski Saraya Szara mgła zasłaniała wstęgę Bosforu. Gałąź wiciokrzewu szurała o kratkę okna, nietypowy o tej porze roku zimny północny wiatr marszczył wody Rogu, nadając im ponurą szarą barwę. Niemal dziesięć lat jestem w tym więzieniu myślała Hurrem. Za murami wiatr wygina długą trawę w zielone proporce, rozwiewa grzywy koni, szumi w namiotach koczowników jak w żaglach. Dziesięć lat i nadal jestem więźniem. Więźniem Sulejmana. Siedziała na otomance w swoim pokoju audiencyjnym, obserwując słowika śpiewającego w maleńkiej lakierowanej klatce. Bębniła niecierpliwie palcami o udo. W nagłym impulsie zdjęła klatkę, wyniosła ją na zewnątrz na krawędź tarasu. Otworzyła drzwiczki. Ptak zawahał się, przekrzywiając główkę najpierw ku niej, potem ku drzwiczkom. Moczył na podłogę klatki, potem z powrotem na żerdkę, zaskoczony i niepewny. - Za długo siedziałeś w klatce - powiedziała Hurrem. Nie wiedziałbyś teraz, jak przeżyć na zewnątrz. To jedyny świat jaki znasz, prawda? Odwiesiła klatkę z powrotem na hak, weszła do środka i rzuciła się na otomankę. Wkrótce oszaleje. Znowu spojrzała na taras i góry leżące dalej. Stepy. Wiatr. Falująca trawa. Daleko poza jej zasięgiem teraz. Równie dobrze mogły być na księżycu. Przekląć ich. Przekląć wszystkich mężczyzn. Julia stała się obojętna na próżniactwo hammamu. Widok tak wielu kobiet razem, bez ograniczeń, które gdzie indziej nakładało na nie społeczeństwo i bliskość mężczyzn, przestał ją szokować. Tutaj dwie dziewczyny kąpały się razem, mydląc wzajemnie swe ciała i pieszcząc się bez skrępowania, tutaj

dwie inne dziewczyny, siedząc na skraju marmurowej sofy, starannie szukały na sobie włosów. Inne siedziały samotnie, nago lub tylko w zwiewnych koszulach kąpielowych, patrząc obojętnie przez okna, czyszcząc zęby pumeksem, dłubiąc w nosach lub drapiąc się bez skrępowania po kroczach. Z hararetu wychodziło się do małych pomieszczeń, gdzie dziewczęta mogły kłaść się na podgrzewanych marmurowych płytach i pozwalać gediczli masować ciała ciepłymi, wonnymi olejkami, golić ramiona, nogi i łona. Julia znalazła tam Sirhane, leżącą na brzuchu na marmurze, a jej długie, szczupłe ciało lśniło od potu i pary. Julia spojrzeniem odprawiła masażystkę. Wylała trochę ciepłego olejku na swoje dłonie i przeniosła je na ramiona Sirhane, rozprowadzając go łagodnie po jej skórze. Sirhane poczuła różnicę w dotyku i otworzyła oczy, zaskoczona. - Julia? - Przyszłam cię przeprosić - szepnęła. Sirhane usiadła i przetoczyła się na bok. Jej skóra jest o tyle ciemniejsza od mojej - pomyślała Julia, jak gdyby zauważyła to po raz pierwszy. Ciemna, jak pestka oliwki. Duże, ciężkie piersi, jak u matki. - Kocham cię, Julio. - Sirhane wplątała palce we włosy Julii i ułożyła je na jej ramieniu. Przyciągnęła jej głowę do siebie. Otworzyła usta, jej wargi były wilgotne. Smakowały słodko, jak szerbet i owoce. Jej skóra była śliska i gorąca. Julia odsunęła się. - Co chcesz, żebym zrobiła? Sirhane wzięła jej rękę i pociągnęła wzdłuż środka swego ciała aż do kroku, przyciskając jej dłoń do gładkiej skóry. Zamknęła oczy w pragnieniu i uldze. - Przyłóż tam usta - szepnęła Sirhane.

Julia niemal sapnęła na głos. Moje usta? Nie! Ten pomysł szokował i mdlił ją. Sirhane jednak odpychała jej głowę, a w oczach miała takie błaganie. Jeśli tego nie zrobię, porzuci mnie na zawsze. Ona jest moją jedyną przyjaciółką, a ja tak bardzo chcę jej dotyku. Pocałowała jej brzuch i fałdę pachwiny. Sirhane wydała cichutkie westchnienie rozkoszy i jej ciało zadrżało, każdy najmniejszy mięsień w jej udach i brzuchu doznawał spazmów. Sirhane pchała jej głowę w kierunku warg jej kouss. Nie mogę tego zrobić - myślała Julia. Wyobraziła sobie spowiednika stojącego u wezgłowia marmuru, a u jego boku swego ojca czerwonej todze Consiglio. Ksiądz był odziany w swój długi strój pokutny, w prawym ręku ściskał Biblię. Sirhane opuściła głowę poza krawędź marmuru. Rozłożyła nogi szerzej, jej pięty ślizgały się na ciepłych płytach. Wargi jej kouss były różowe jak płatki róży. „Będziesz potępiona w piekle przez całą wieczność mówił ksiądz - będziesz biczowana metalowymi prętami i wrząca smoła będzie wlewana w twoje rany. Demony będą cię piekły na wolnym ogniu i nie znajdziesz ucieczki od cierpienia. Będziesz płonąć wiecznie..." „Jesteś gorsza od zwierzęcia - mówił jej ojciec - i zbyt odrażająca, by to wyrazić słowami. Twoje imię będzie synonimem wstydu w całym imperium La Serenissima..." Proszę - szepnęła Sirhane. Miauczała jak kociak i dyszała tak ciężko, że Julia widziała zarys jej żeber pod skórą. - Proszę. Rozłożyła nogi jeszcze szerzej, wygięła plecy w łuk, jej palce wplątane we włosy Julii ciągnęły ją w dół. Julia skrzywiła się z bólu. Poddała się, zamykając oczy na swego ojca i spowiednika, głucha na ich wycie oburzenia. Dotknęła jej kouss ustami, niepewnie musnęła go wargami, czekając, że coś się stanie, może trzask bicza chlastającego ją przez plecy, ryk głosów pełnych oburzenia,

tupot kroków żołnierzy. Ale tylko Sirhane jęczała, wierciła się i dyszała, przyciskając jej twarz mocniej i mocniej do siebie. Julia stwierdziła z zaskoczeniem, że nie czuła smaku, tylko ciepły aromat i jedwabistość. Sirhane westchnęła głośno i Julia otworzyła oczy, zaskoczona. Czy to naprawdę mogło dać tyle rozkoszy? Czy to naprawdę jest tak niesamowite? Użyj języka - szepnęła Sirhane. Przysuwała się do niej aż jej nogi zwisły poza krawędź marmuru. Zarzuciła ręce za głowę i znowu wygięła grzbiet w pozycji zupełnego poddania. Ona poddaje mi się całkowicie - pomyślała Julia. To nie jest tylko lubieżnoć. To jest również zaufanie. Ona wierzy, że ja nie zrobię jej krzywdy, że tylko zamierzam dać jej rozkosz. Znowu opuściła głowę, wysuwając różowy koniuszek języka, i pogrążyła twarz pomiędzy nogami Sirhane. Z początku była nieśmiała, ale potem poddała się również, wpijając paznokcie w uda Sirhane, gniotąc i masując jej ciało. Pragnienie rozbudzone po długim głodzie, podniecenie jej długiego skazania sprawiało, że upajała się każdą chwilą do pełna.

41. Tokapi Saraya Nietypowe wiatry szybko się skończyły. Dni ociepliły się i nad Bosforem zakwitło lato. Pora wojny. Altana lśniła jak klejnot na długim atłasowym palcu Cypla Pałacowego. Jej posrebrzana kopuła była udekorowana arabeskami z motywami kwiatowymi w kolorach niebieskim i białym. Drewno wyłożone było kością słoniową, okna wykonane z kawałków barwionego szkła koloru bordo i pawiego. W środku pod ścianami stały rzeźbione złote sofy, a w jednym miejscu wielki stożkowy kominek z brązu. Był to schronienie Sulejmana w ciepłe noce, z dala od gorąca kamiennego pałacu, tam, gdzie bryzy z morza Marmara szemrały wśród cyprysów i platanów. Hurrem leżała obok niego na długiej otomance, słuchając fletów i wioli muzyków, którzy grali niewidoczni gdzieś w ogrodach. Hurrem puszczała palcami cienie na ścianę. - Zobacz szepnęła. - Wielbłąd! - zaśmiał się Sulejman. - A teraz to. - Owca? - To jest koń! - Wygląda jak owca. - Widziałeś kiedyś owcę z takim długim pyskiem? Chyba owcę turecką - zaśmiała się - zwaną Ibrahim. - Jedyny Ibrahim, jakiego znam, nie jest barankiem! Pokaż mi coś jeszcze. Hurrem zmarszczyła brwi w skupieniu, manipulując palcami. Sulejman obserwował ją z uśmiechem. Czasami jest jak dziecko. - A to? - Kot kislara agasi. Zobacz... nie ma nic między nogami! Zmarszczył brwi. - Nie powinnaś sobie tak żartować.

- Dlaczego? - Obrażasz islam. - Jesteś takim hipokrytą. Sulejman potrząsnął głową, nie mogąc znaleźć odpowiedzi. Jak ona śmie mówić takie rzeczy? Czy nie ma żadnego poczucia swego miejsca? Zadając sobie to pytanie, stwierdził, że nie - nie ma. Może to właśnie najbardziej w niej kochał. Nikomu innemu nie pozwoliłby mówić do siebie w ten sposób. Może Ibrahimowi. Sulejman patrzył na ogród. Żółwie ze świecami przymocowanymi do grzbietów maszerowały wśród róż i goździków, a pełny księżyc rzucał długie cienie poprzez liście. Tutaj jest spokój - pomyślał. Mógłbym tu zostać na zawsze. Ale Bóg domaga się wojny. Tej cichej nocy mógł słyszeć kowali w arsenale w Galacie, odlewających nowe działa dla zbliżającej się kampanii na Ziemiach Wojny na północy. Nadeszło lato i był to czas wymarszu na nową wojnę, czas, by synowie gazich znowu ponieśli flagę Mahometa przeciw niewiernym. Lecz tym razem ja ich nie poprowadzę - pomyślał Sulejman. Tym razem pozostanę tutaj. Z Hurrem. Eski Saraya Hafiza starzała się. Jej niegdyś gęste czarne włosy były teraz farbowane henną, by ukryć siwiznę, a proszek antymonowy i pudry nie mogły zamaskować worków pod oczami i pod brodą. Jej kończyny drżały, nawet kiedy siedziała. Sala audiencyjna miała sklepiony sufit, udekorowany plecionką z kory cedrowej. Płytki z Iznik, które zdobiły ściany, były również oprawione w cedr i przymocowane srebrnymi gwoździami.

Siedziała z nogami podwiniętymi pod siebie na otomance z jedwabnego brokatu z frędzlami. Satynowe poduszki haftowane były złotą nitką. Abbas przyłożył czoło do grubego jedwabnego dywanu, składając hołd, zanim zwrócił się do niej. - Korono Zawoalowanych Głów. - Abbas. - Valide zdawało się brakować tchu, jak gdyby właśnie przybiegła z ogrodu, żeby go przyjąć, co oczywiście było absurdem. Wiedział, że odpoczywała tutaj przynajmniej przez godzinę. - Chciałeś ze mną mówić? - W istocie, Korono Zawoalowanych Głów. W sprawie, która, jak mam nadzieję, okaże się bez znaczenia. - Daj spokój, Abbasie. Za dobrze cię znam. Jeśli przyszedłeś do mnie z tym problemem, to musi być ważny. - To tylko plotka, która dotarła do mnie przez... moje różne źródła. Słabość valide zdawała się pryskać. Nagle skoncentrowała się, wbijając w niego wzrok. - Dotycząca kogo? - Dotycząca pani Hurrem. Twarz starej kobiety zmarszczyła się w grymasie dezaprobaty. - Tej! - To tylko plotka. - Czasem zwracam większą uwagę na twoje plotki niż na oświadczenia Divanu. Powiedz mi, co słyszałeś, Abbasie. - Wkrótce armia pomaszeruje przeciwko Fryderykowi na Wiedeń. Hafiza pozwoliła sobie na mały uśmieszek. - Całe miasto o tym wie. Nawet Fryderyk to wie. - Słyszałem, że Pan Życia może nie być na czele armii. - Co?

- Powiedziano mi, że pani Hurrem przekonała sułtana, by pozostał tutaj. Jej reakcja zaniepokoiła Abbasa. Przez chwilę myślał, że się udusi. Jej policzki i pokryty się różowymi cętkami. Abbas milczał. - Myślisz, że to... że to jest prawda? - zapytała w końcu. - Przekazuję tylko to, co słyszałem, Korono Zawoalowanych Głów. Czułem, że moim obowiązkiem jest o tym zameldować. Hafiza skinęła głową, wciąż nie mogąc poradzić sobie z emocjami. Uderzyła prawą dłonią w poręcz otomanki. - Ona za dużo sobie pozwala! - Mam nadzieję, że nie spowodowałem urazy - powiedział Abbas. - Wyrządziłeś mi wielką przysługę, Abbasie. Wielką przysługę. Podniosła poduszkę leżącą obok i z zaskakującą siłą cisnęła ją przez pokój. Abbas i dwie pokojówki spojrzeli na kruchą staruszkę, potem na siebie nawzajem. - Bezczelna mała suka! Robi z niego eunucha! - Potem, opamiętując się, zwróciła się znów do Abbasa. - Dziękuję, Abbasie. Zajmę się tym zaraz.

42. Sulejman przeraził się, kiedy zobaczył matkę. Za każdym razem, kiedy tu przychodził, zdawała się trochę starsza, trochę bardziej krucha. Zawsze wyobrażał sobie, że jest niezniszczalna. Wiek nie stępił jej umysłu ani języka. - Widziałeś swoich synów? - zapytała go, kiedy już siedział koło niej na otomance. - Widziałem ich. Mały Dżehangir jest nadal chorowity, ale z innymi wszystko w porządku. Ich nauczyciele są chyba zadowoleni. Hafiza zachmurzyła się. - Nie lubię tego Selima. On jest ponurym dzieckiem. Nie ufam mu. Tuczy się ciastkami i marudzi jak kobieta. Zauważyłam też, że jest okrutny dla Mehmeta i Bajazyta. Oczywiście, pod innymi względami jest wzorowym księciem. - Jego nauczyciele nic mi nie powiedzieli. - Oczywiście, że nie. To jest wina jego matki. Ona prawie wcale nie spędza z nimi czasu. To cud, że Bajazyt i Mehmet są tacy mili. - Ach! Czyżbym słyszał dobre słowo? - ironizował. Hafiza nie była w nastroju do żartów. - Możesz się śmiać, Sulejmanie, ale to szczęście, że masz takiego syna jak Mustafa. Byłabym zrozpaczona, gdyby Selim miał być szehzade. - Popatrzyła na niego markotnie. Wyjeżdżasz wkrótce? - Armia wychodzi w ciągu tygodnia - powiedział unikając jej wzroku. A wiec to prawda! - pomyślała Hafiza. Ty głupcze! Co ona z tobą zrobiła? - Szukać Fryderyka? - Fryderyka? - uśmiechnął się Sulejman. - On jest tylko małym człowiekiem z Wiednia, jak nazywa go Ibrahim. Karol jest wielkim trofeum. Ale nie spodziewam się, żeby Ibrahim

go wykurzył. Będzie się czaił w swoich zamkach w Niemczech. Hafiza skinęła głową. - Przygotowania idą dobrze? - Ibrahim będzie miał trzydzieści dział oblężniczych do bombardowania murów. O ile nie pochłonie ich znowu błoto w drodze na północ. Hafiza obserwowała jego twarz. Nie miał zamiaru jej powiedzieć! Wstydzi się. Wie, że zdradził swój obowiązek: wobec Osmanów, wobec Boga. Hafiza położyła rękę na dłoni syna. - Będziesz największym ze wszystkich sułtanów, mój synu. Jasnowidze przepowiedzieli to, kiedy się urodziłeś. - Robiłem, co mogłem - powiedział Sulejman. Gdy odwzajemnił uścisk dłoni, zaszokowała go jej kruchość. Była lekka i wyschnięta jak suchy liść. Nie zdawał sobie sprawy, jak jest chora. Nagle się przestraszył. Nie mógł sobie wyobrazić, że przybędzie do haremu i nie znajdzie jej tutaj. Pochyliła się bliżej. - Jednak słyszałam pogłoski - mruknęła. - Pogłoski? - Że zamierzasz pozostawić swoje armie bez dowódcy. Sulejman próbował uwolnić dłoń, ale wysuszony liść stał się nagle silny i pewny jak ręka mężczyzny. Sulejman odwrócił się, próbując nie okazać gniewu własnej matce. - Nie potrzebują mnie. Ibrahim jest seraskierem. - Więc to prawda? - Oczywiście, że nie. Za dużo słuchasz gadaniny służących. Plotki gnieżdżą się w tych murach jak jadowite węże. Hafiza skinęła głową z uśmiechem.

- Twoje oczy zawsze zdradzają cię przede mną, Sulejmanie. Kiedy zamierzałeś mi powiedzieć? Po ich odjeździe? Jak długo spodziewałeś się ukrywać to przede mną? Sulejman uwolnił dłoń i zerwał się na nogi. - Ja decyduję! - Są pewne rzeczy, o których żaden sułtan, jakkolwiek wielki, nie może decydować. Jesteś przede wszystkim muzułmaninem i musisz poddać się woli Boga! - Mam dosyć smrodu wojny! - Masz swoje obowiązki! - Które zawsze stawiałem na pierwszym miejscu. - Do teraz! - Oczy starej kobiety stały się nagle twarde. To ona, prawda? Ona ci to zrobiła. Sulejman nie odpowiedział. Odwrócił się i patrzył przez okno wychodzące na taras, ponad dachami bazarów i malowanymi drewnianymi domami, ciągnącymi się w dół zbocza do błękitnych wód Rogu. Nagle widok jego miasta przestał być ładny. Odgłosy kucia ze zbrojowni i odlewni w Galacie stały się natarczywe. Tyle żądań. Wojny, władzy. Obowiązki wobec jego Boga, wobec jego rodziny, jego kullar. Czy nigdzie nie ma spokoju? Hafiza stanęła za nim. - Tam w dole w Kapala Czarszasza mówią, że ona cię opętała. - Gdybym znalazł człowieka, który tak powiedział, kazałbym bostandżiemu wyciąć mu język i zmusić go, żeby go zjadł. - To pół miasta zostałoby niemowami. Sulejman zacisnął pięści przy boku. - Zapewniam im chleb i mięso do jedzenia. Żyją pod moją opieką, bezpieczni od plądrujących armii, które zniewalają pół Europy. Dałem im Rodos, Belgrad i Węgry. Czego jeszcze

chcą ode mnie? Wywiązałem się z obowiązku wobec nich i Mahometa. - Abdykowałeś z Divanu na rzecz Ibrahima i teraz oddajesz mu swoją armię! Tymczasem ty spędzasz całe dnie na niczym zamknięty z tą Hurrem! - Są inne rzeczy poza drobnymi sprzeczkami w Divanie i zapachem krwi w rowach! Tak, będę największym ze wszystkich osmańskich sułtanów, ponieważ jestem inny! Dam tym ludziom prawa i dam im miasta! Chcę budować, a nie niszczyć! - Oddałeś swą władzę Ibrahimowi i swoją męskość kobiecie! Twarz Sulejmana pobladła. - To ona nakładła ci do głowy tych demonów, prawda? szepnęła Hafiza. Wzięła znowu jego dłoń, ale tym razem nie oponował. - Posłuchaj mnie. Nie chcę cię unieszczęśliwiać. Ty wiesz, co zaszło między wami, to twoja decyzja, ale musisz pamiętać, że jesteś gazi. Nie możesz za bardzo przywiązywać się do życia w haremie. Harem został przeniesiony tutaj z pustyni. Harem uczynił nas silnymi. Jego celem było płodzenie synów, nie beztroska wygoda. - To prawo czyni nas silnymi. Kanun i Szeri. Sulejmanie... co bym miała, gdybym nie miała ciebie? Całe moje życie było dla ciebie, dla twojego sułtanatu. Byłam z ciebie taka dumna. Nie jesteś okrutny jak twój ojciec, i to była twoja siła. Ale to może też być twoja słabość. Widziałam to z Gulbehar, z Ibrahimem i teraz z Hurrem. Musisz się nauczyć stać o własnych siłach. - Więc nigdzie nie ma dla mnie schronienia? - Znajdź schronienie w islamie. W twoich obowiązkach. - Nie. - Sulejmanie...

- Wywiążę się z moich obowiązków. Położę fundamenty mego imperium w kanunach, pisanym prawie. Wyślę moje armie na mury chrześcijaństwa i obalę je, nakarmię i ubiorę moje imperium. Ale musi coś zostać dla Sulejmana! - Odbierz swoją władzę, Sulejmanie. Zanim zostanie odebrana tobie! - Ibrahim nigdy nie obróci się przeciwko mnie... - A co z Hurrem? - To tylko kobieta! Hafiza zignorowała gorycz jego uwagi. - Tak, tylko kobieta, a ty jej pozwoliłeś opętać się! Masz setki kobiet do wyboru. Dlaczego jedna? - Ponieważ jestem sobą, kiedy jesteśmy razem. Nie sułtanem... nie posiadaczem Głów Poddanych... po prostu sobą. - A ona? Czy ona tylko chce być Hurrem... czy następną valide? - Inszallah! Proszę - szepnął Sulejman. - Daj mi spokój. Kocham ją. Niech tak będzie. Skłonił się i ucałował jej dłoń, a Hafizie zrobiło się go nagle żal. Jest słaby - uświadomiła sobie. Nie jest tchórzem, dla islamu uderzyłby na wrota piekieł i nie ma słabości, jak niektórzy, do wina, kobiet czy wygody. Jest słaby, bo chce być jak inni mężczyźni, a to jest luksus, na który nie może sobie pozwolić.

43. Bazar - bedesten - pod murami Eski Saraya był tam od czasów Mehmeta Fatiha. Wzdłuż wielkich schodów i kamiennych alejek kupcy oferowali złoto i srebro, brokaty i jedwabie, purpurowe materiały z Damaszku i jedwabne dywany z Bagdadu w kolorze pawio - niebieskim. Poza bazarem straganiarze piekli kolby kukurydzy na węglu drzewnym, wachlując płomienie skrzydłami indyków i bezskutecznie odganiając małe, natrętne, czarne muszki. Inni sprzedawali flaki przyprawione czosnkiem albo ciepłą migdałową śmietanę posypaną cynamonem. Ulice kipiały zgiełkiem, kolorami i zapachami. Upłynęły długie minuty, zanim Sulejman doszedł do siebie po szoku, jakiego doznał, zobaczywszy z bliska życie własnego miasta. Nawet wśród tego chaosu Sulejman rozpoznał ślady porządku zaprowadzonego przez jego ojców. Ta masa kolorów miała swój cel. Byli tutaj Turcy, jak on sam, w białych turbanach, byli Grecy w niebieskich turbanach i czarnych butach, Żydzi noszący żółte turbany, podobnie jak Ormianie, choć ich buty były szkarłatne, a Żydów jasnoniebieskie. Zatrzymał się, by popatrzyć wraz z innymi na kupca korzennego, przybitego do drzwi swego sklepu za uszy. Tabliczka wisząca na jego szyi informowała, że został skazany za oszukiwanie na wadze. Ktoś z tłumu splunął mu pod nogi i Sulejman zrobił to samo. Nie czuł litości, to było sprawiedliwe prawo. To był kanun. Dziwne, że czuję się tutaj tak obco pomyślał. Może za długo mieszkałem w pałacach. Zgiełk rani moje uszy, a ten zapach brudu i odpadków nie przenika do moich serajów. To są moi ludzie. Widzę ich często, kiedy przychodzą ze swoimi suplikami do Divanu, ale zapominam, jak oni żyją. Noc zapadała szybko, otulając zatłoczone uliczki, a rogal księżyca wzniósł się ponad dachy bedestenu. Sulejman czuł

się tutaj bezpieczny. Kto by go rozpoznał w tych nędznych łachmanach, zwłaszcza że wszyscy zwykli ludzie całe życie uczyli się odwracać wzrok, kiedy zbliżał się sułtan. Nie było tu niebezpieczeństwa, bowiem janczarowie patrolowali ulice każdej nocy, a akty przemocy interpretowano jako zniewagę wobec samego sułtana. Jaki mógł być lepszy sposób, aby sułtan mógł się przekonać, czy to, co mu powiedzieli o plotkach na bazarach, to prawda? Przechadzał się pomiędzy długimi kamiennymi kolumnadami, pod łukami i podporami bazaru. Zatrzymał się przy sklepie kupca korzennego, obok worków króliczego tłuszczu, ziaren sezamu, aloesu, szafranu, oślego mleka i korzenia lukrecji. Kupiec był pogrążony w gorączkowej kłótni z jednym ze swoich klientów. Sulejman dosłyszał imię „Hurrem" i zatrzymał się, by posłuchać, udając, że bada worki zielonej henny i pomarańczowego cynamonu. - ...mówią, że od narodzin Selima on nawet nie spojrzał na inną kobietę! Kupiec był człowiekiem o jastrzębim nosie, zepsutych zębach i rzadkiej brodzie. Miał niebieski turban - Grek! Machał dziko rękami i spluwał obficie na bruk, raz niemal trafiając w rękaw Sulejmana. - Niemożliwe - mówił klient. Był Turkiem, jak zauważył Sulejman. - On ma harem z trzystoma najpiękniejszymi kobietami w imperium! Żaden człowiek nie powstrzymałby się od skosztowania takiego skarbu przez siedem lat! - Chyba że byłby zauroczony! - krzyknął Grek i splunął ponownie na ulicę. Widocznie nie był w stanie mówić cicho. - Bzdura. - Mówią, że ona wcale nie jest kobietą. Jest złym duchem, dżinnem z lasów Wołoszczyzny! - Chrząknięcie, splunięcie.

- No i proszę - powiedział Turek. - Każdy wie, że ona nie jest z Wołoszczyzny, tylko jest Rosjanką. A jeśli jest złym duchem, jak mówisz, to dlaczego Sulejman jest największym sułtanem, jakiego kiedykolwiek mieliśmy? Spójrz na jego podboje - Belgrad, Rodos, Buda - Peszt! A dwa lata temu dotarł nawet pod bramy samego Wiednia! Kupiec uniósł ręce z obrzydzeniem. - Otóż to! Dlaczego nie wzięliśmy Wiednia? Mówią, że wiedźma wywołała deszcze przez całe lato, tak że nasze działa ugrzęzły bezużytecznie w błocie na polach. - Odchrząknął i splunął na podłogę swego sklepu z taką gwałtownością, że nawet jego klient cofnął się o krok. Sulejman pomyślał o powiedzeniu, którego nauczył go Ibrahim: „Potrzeba dziesięciu Turków, żeby przegadać jednego Żyda i dziesięciu Żydów, żeby przegadać jednego Greka". - Nie - upierał się kupiec - ona go zauroczyła. Mówią, że on nie może nawet się odlać bez jej pozwolenia. - Jeśli ktoś ma go w swej władzy, to Ibrahim. - Ibrahim to wielki żołnierz. - Chrząknięcie. Potrzebujemy silnego wezyra. - Splunięcie. Znowu splunięcie. - Zwłaszcza kiedy nasz sułtan ma cielęce oczy dla jednej ze swych niewolnic! Mówię, że nic dobrego z tego nie będzie! Kiedy sułtan ignoruje wszystkie pozostałe kobiety, to znaczy, że ona go trzyma za grubego członka i będzie go prowadzać dokoła jak osła w uprzęży! - Odwrócił się do Sulejmana. Czegóż to chcesz? Chcę wziąć miecz i odciąć twoją ohydną głowę - pomyślał Sulejman. Potem powiesiłbym ją na bramach Wysokiej Porty i poprosił, by splunęła jeszcze raz. Ale powiedział tylko: - Niczego tu nie chcę. Na twoim cynamonie jest ślina. Z przyjemnością usłyszał, jak Turek śmieje się gdzieś wewnątrz sklepu. Zasłyszane obelgi odbijały się echem w jego

myślach, kiedy szedł ślepo przez labirynt bazaru. To, co mówili Ibrahim i matka, było prawdą. Zauroczony. Czy nie mógł mieć prywatności? Czy nie było dnia ani godziny, miesiąca czy sezonu, kiedy pozwolono by mu na sanktuarium jego własnego życia? Jak zaczęły się te plotki? I dlaczego on zawsze musiał udowadniać swoją władzę i swoją wierność tronowi i Bogu? Dobrze więc, wróci do haremu. Pokaże znowu, że jest panem w swoim domu. To ze jeden obowiązek, który musi wykonać, a potem może znajdzie jakąś ulgę od żądań swoich ludzi, swego Divanu, swej matki... tak, i od Boga. Cóż innego mógł zrobić?

44. Wybór dziewczyny przez sułtana odbywał się według obowiązującego protokołu, tak jak wszystko w haremie. Kiedy wielkie nabijane żelazem wrota stanęły otworem, Sulejman wjechał na koniu i naprzeciw wyszedł mu kislar agasi w ceremonialnej pelisie z długimi rękawami i białym turbanie jak głowa cukru. Setka dziewcząt z włosami ozdobionymi perłami i klejnotami, z ciałami pachnącymi jaśminem i oranżem, w migoczących jedwabiach i satynach czekała w rzędzie w ocienionej części dziedzińca. Były niespokojne i nerwowe w tym najważniejszym dniu swego życia. Każdy mężczyzna zadrżałby z rozkoszy na ten widok - pomyślał Sulejman. Więc dlaczego ja czuję tylko ten zimny strach? Dlaczego mój harem jest miejscem, w którym jest mi najtrudniej przebywać? Wielkie wrota zatrzasnęły się za nim. Sulejman zsiadł z konia. Jak dawno temu po raz ostatni wykonywał ten rytuał? Z pewnością przed tym, jak został sułtanem, przed Gulbehar. Czuł sto par oczu obserwujących go z ciekawością, błagalnie, choć żadna z nich nie miała spojrzeć na niego wprost. Wybór, którego dokona za kilka minut, zmieni życie jednej z tych dziewcząt na zawsze i nieodwołalnie. A przynajmniej one były o tym przekonane. Kislar agasi dotknął czołem kamienia. - Wielki panie. - Należą ci się wyrazy uznania - powiedział mu Sulejman, trzymając się protokołu - wszystkie są całkiem śliczne. - Dziękuję, panie. Kislar agasi wpadł w krok za nim, kiedy szedł wzdłuż szpaleru dziewcząt. Migały przed nim obrazy twarzy z oczami kokieteryjnie spuszczonymi, policzkami zaróżowionymi, zalecające się do niego. Kłaniał się i witał z każdą, a kislar agasi szeptał mu jej imię.

Dlaczegóż to nie piję z tej fontanny, aż pęknę? - pomyślał Sulejman. Inni mężczyźni tak by robili. Powiadają, że Ibrahim ma harem niemal tak wielki jak mój i jego apetyt jest nie do zaspokojenia. Szedł dalej wzdłuż szeregu kobiet, zastanawiając się, którą w końcu wybierze. Wszystkie są tak piękne, że piękno samo w sobie staje się bez znaczenia pomyślał. Na przykład ta. Jest jak porcelanowa lalka. Mogłaby pęknąć, gdyby obchodzić się z nią zbyt niedelikatnie. Mogła być wyrzeźbiona przez mistrza artystę z jednego kawałka alabastru. Taka perfekcja budziła respekt. - Jak masz na imię? - zapytał. Dziewczyna szepnęła coś, ale tak cicho, że nie mógł usłyszeć. Zwrócił się do kislara agasi. - Co ona powiedziała? Kislar agasi zdawał się wahać. - Julia - wymamrotał w końcu. - Julia - powtórzył Sulejman. Skierował uwagę z powrotem na dziewczynę. Zaiste doskonałość. Wziął zieloną chustkę z rękawa swego stroju i udrapował ją na jej ramieniu na znak, że dokonał wyboru. Była to chustka, którą Hurrem osobiście wyhaftowała dla niego. Wiedział, że ona patrzy, i że dał co trzeba do zrozumienia. - Pospaceruję teraz w ogrodach - powiedział do kislara agasi, który wpatrywał się w dziewczynę z wyrazem twarzy, którego nie mógł rozszyfrować. Ci eunuchowie to dziwne stworzenia. Wyszedł z dziedzińca, by pospacerować wśród pawi i strusi oraz powąchać aromat jaśminu i pomarańczy. Hurrem odwróciła się od okna i jej palce zacisnęły się na długim srebrnym lichtarzu, stojącym na niskim stoliku obok otomanki. Cisnęła go przez pokój, roztrzaskując fajans niebieskiej płytki z Iznik, którymi wyłożone były ściany. Muomi uchyliła się poza jej zasięg.

Twarz Hurrem pobladła z wściekłości. Przez długi czas stała jak wryta na środku pokoju. Jedynym ruchem było rozdymanie się nozdrzy i praca mięśni w jej szczęce. Gdyby Sulejman cię teraz widział - pomyślała Muomi mógłby pomyśleć, że nie jesteś taka ładna. - Muszę to zatrzymać. - On jest sułtanem - Muomi powiedziała ostrożnie. - Jak możesz go powstrzymać? Koło otomanki stała srebrna taca z ciastkami. Hurrem podniosła ją i cisnęła przez pokój. - Kim jest ta mała kouss? - Nie znam jej imienia. Przywieziono ją tutaj z Algieru. Mówią, że została pojmana z weneckiej galery przez korsarzy. - Jak mam to zatrzymać? Po raz pierwszy, od kiedy z nią była, Muomi się bała. - Pani... Hurrem chwyciła wielki złoty kolczyk wiszący u prawego ucha Muomi i pociągnęła mocno. Muomi krzyknęła i upadła na kolana. - Jak mogę to zatrzymać...? - ...boli... - ...Chcę, żebyś poszła do apteki... jeden z twoich naparów... - ...puść...! Hurrem puściła ją i zacisnęła pięści przy bokach, drżąc. Nie mogę stracić i panowania, nie teraz - pomyślała. Stracisz panowanie i stracisz wszystko. j Muomi dyszała, trzymając się oburącz za ucho. - Jeśli ją zabijesz, on tylko wybierze inną. A kislar agasi będzie wiedział, coś zrobiła. - Więc co? Muomi spojrzała na nią, jej twarz była ponura, a oczy błyszczały nienawiść. - Nigdy więcej nie sprawiaj mi bólu.

- Powiedz mi, co robić, Muomi. Czarna dziewczyna wzruszyła ramionami. - Jest sposób. - Jaki? Powiedz mi... - Czy możesz zjeść z nim kolację dziś wieczorem? - Z Sulejmanem? On teraz nie przyjdzie do mnie. - Więc wymyśl jakiś sposób. - To będzie trudne. - Dla ciebie? - Co mogę zrobić? - Jest taka mikstura... ona może odebrać mężczyźnie namiętność. Możesz być ma, że on się w niej nie zakocha. Napięcie ustąpiło z ciała Hurrem. Pozwoliła sobie na uśmiech. - Zdobędziesz, co trzeba? - Każda apteka w mieście będzie miała te zioła. - Więc wyślę lokaja, żeby ci je przyniósł. - Hurrem usadowiła się z powrotem na otomance. - Teraz wyślij wiadomość do kislara agasi. Powiedz, że muszę z nim pilnie porozmawiać. Śmiem twierdzić, że on się tego spodziewa. Julię zabrano wpierw do łaźni, gdzie starannie ją ogolono, a następnie wykąpano w wodzie pachnącej jaśminem i oranżem oraz wymyto jej włosy henną. Potem położyła się na podgrzewanej marmurowej płycie, a czarne gediczli masowały jej ramiona, plecy, uda i łydki mieszaniną ciepłej mąki ryżowej i oliwy. Podgrzewana woda parowała w naczyniach obok, aby utrzymywać papkę ciepłą i podatną. Kiedy kislar agasi wszedł do łaźni, zastał ją siedzącą nago na krawędzi marmuru, podczas gdy gediczli uwijały się koło niej, każda w milczeniu zajęta jakąś małą jej częścią. Jedynym dźwiękiem był szelest ich lnianych koszul. Zacisnął mocno szczęki, by stłumić jęk bólu pęczniejący mu w gardle. Julia patrzyła w dal, jak gdyby nieobecna duchem , jej oczy były puste i mętne. Przy każdej jej kończynie pracowała

jedna gediczli, malując paznokcie rąk i nóg, inna wsunęła aloes pod jej język, by osłodzić oddech, po czym wzięła się do czernienia jej powiek proszkiem antymonowym. Jeszcze inna uklękła, by zabarwić łono dziewczyny henną, jak to było w zwyczaju. Julia nie współpracowała ani się nie opierała. Pozwalała im manipulować swoim ciałem, jak gdyby jej tam nie było, jak gdyby to w ogóle jej nie dotyczyło. Ciekawe, o czym ona myśli? - zastanawiał się Abbas. Czy jest z powrotem w Wenecji, ze swoją robótką, obserwując gondolierów na Wielkim Kanale? Czy jest ze mną w gondoli pod baldachimem, czy tylko moja próżność tego sobie życzy? Gdzieś za jego plecami mistrzyni szat kłóciła się z drugą kobietą o właściwy dobór garderoby. Ile bezsennych nocy spędziłem marząc o tym? - pomyślał Abbas. Ile razy wyobrażałem sobie, jak to by było z tobą, całkiem nagą? W żadnych moich wyobrażeniach nigdy tak nie siedziałaś, patrząc wprost przeze mnie, całkiem niedotykalna i nietknięta. Mnie tu nie ma ani tych wszystkich innych nie ma tu dla ciebie. Jesteś sama, tak samo nieosiągalna jak zawsze i równie piękna. Chociaż pomalowali ci włosy henną, uczernili oczy i umalowali usta, jak jednej z tych prostytutek, które tak lubił Ludovici, nie mogą zamalować twej godności i gracji. Twoje ciało jest tak doskonałe, jak wiedziałem, że będzie. Wypukłości i wklęsłości, drgania i cienie, wszystkie tak doskonałe w proporcji, jak gdyby były ulepione przez mistrza rzeźby. Sutki masz jak małe pączki róży, a każdy mięsień w twoich udach, ramionach i brzuchu rysuje się wyraźnie pod skórą, jak wyciosany z marmuru. Jak ja mogę się tak czuć? - zastanawiał się Abbas. Jak mogę pragnąć tego, czego nie mogę mieć? Dlaczego nadal torturujesz mnie, kiedy niczego mi już nie możesz dać? Może to jest najczystsza forma pożądania, ale i najczystsza forma agonii.

Kiedy tak patrzył i rozmyślał, inna z dziewcząt zaczęła rozcierać jedwabisty pył złotego proszku na ramionach, plecach i piersiach Julii. Jej skóra zaczęła lśnić jak kute złoto, światło świecy odbijało się od niej jak od tysięcy miniaturowych okruchów diamentu. Julia... Odwrócił się niechętnie. Hurrem chciała się z nim zobaczyć. No, oczywiście. Tak sobie wyobrażał. Hurrem siedziała skulona na otomance, ściskając jedwabną chustkę i obracając ją nieustannie w palcach ze zdenerwowania. Jej oczy były czerwone od płaczu. Abbasowi prawie było jej żal. Wykonał temennah, prawą ręką dotykając serca, ust i czoła. - Pani. Chciałaś się ze mną widzieć? Hurrem pociągnęła nosem, przecierając oczy chustką. - Co ja mam zrobić, Abbasie? - Pani? - Słyszę, że Pan Życia zdecydował się spędzić tę noc z jedną z hurys. - To jego prawo, pani. Nie powinnaś się niepokoić. Jesteś nadal drugą kadin. Nic nie może tego zmienić. Hurrem znowu przetarła oczy. - Jak jej na imię? Abbas zawahał się, nagle zaniepokojony. Uświadomił sobie, że tu może tkwić niebezpieczeństwo. - Julia - powiedział ostrożnie. - Ona jest Wenecjanką. - Wychowana dama dworu. - Jak mówisz. Hurrem zdawała się zastanawiać. - Chcę zobaczyć się z Panem Życia... dziś wieczorem. On jest nadal w seraju, z wizytą u valide. Czyż nie tak? - Jak mówisz, pani...

- Poproś go, by zjadł ze mną kolację. Powiedz mu, że jestem skruszona i chcę zawrzeć pokój. - To może nie być możliwe... - Abbasie, czy pamiętasz, co się stało z ostatnią kiają od szat? Może wtedy nie było cię jeszcze w haremie? Abbas poczuł suchość w ustach. Wydra nie straciła jeszcze zębów. - Nie jestem pewien, czy cię rozumiem, pani. Hurrem wstała i podeszła do niego. Stała tak blisko, że czuł zapach jej perfum. Spojrzała na niego z uśmiechem. - Tak, rozumiesz, Abbasie. Wszyscy tutaj wiedzą, co się stało z ostatnią kiają, a ona nie ważyła się obrazić mnie tak, jak ty to robisz teraz. - Nie chciałem cię urazić, pani. Tylko... - Nie chcę słyszeć twojej skruchy, Abbasie. Dziś wieczorem sułtan może spać z inną kobietą, ale czy wiesz, w czyim łożu może leżeć jutrzejszej nocy? Kiedy kobieta ma mężczyznę między nogami, Abbasie, skupia na sobie jego niepodzielną uwagę. Więc jeśli nie jesteś pewien, co się zdarzy jutro, pamiętaj o kiai - i zrób, o co proszę. - Tak, pani. Abbas wyszedł z pokoju, nienawidząc się za słabość. Dlaczego życie było dla niego takie ważne, że zrobiłby wszystko, aby je zachować? Ten instynkt przetrwania znów go zdradził. W porządku, będzie jej kukiełką. Jeśli jednak skrzywdzi Julię, baranek zmieni się w wilka.

45. Sama przygotowałam posiłek - powiedziała Hurrem. Były liście winorośli faszerowane młodziutkim barankiem, małe kawałki kurczaka z rożna, szisz ketabi, ciastka revani, chałwa i szerbet. Sulejman usiadł i przyglądał się jej ostrożnie. Czuł się z nią teraz nieswój. Jak gdyby jakoś ją zdradził. W milczeniu patrzyła, jak je. - Nie jesteś głodna? - spytał Sulejman. Potrząsnęła głową. Wziął kolejny kęs. - Dobre - mruknął. - Użyłaś nowych przypraw? - Muomi ma tysiąc przepisów, panie. Zjadł następną porcję. Obserwował jej twarz. Płakała, był tego pewien, choć nie dawała tego wyraźnie poznać. Ale oczy miała różowe i powieki spuchnięte. - Czy mam zrobić teatr cieni? - spytała. Ona jest czasem jak małe dziecko - pomyślał. Zawsze taka chętna, by sprawić mi przyjemność. - Nie teraz - powiedział. Zamilkła, obserwując go z półuśmiechem, który zdawał się tak kruchy, jak cienie. - Czy mam przynieść moją wiolę? Potrząsnął głową. Jedzenie było dobre, ale nie miał na nie apetytu. Odsunął talerz. - Proszę, jedz, panie. - Nie jestem głodny. - Czy obraziłam cię, mój sułtanie? - szepnęła. - Nie, nie ma obrazy. - Ale czasami za dużo sobie pozwalałam w twojej obecności. W mojej namiętności do ciebie zapominałam, gdzie jest moje miejsce. Jeśli jesteś zły, wiem, że to moja wina. Hurrem wyglądała na bardzo przygnębioną. Sulejman chciał ją pocieszyć, ale to nie byłoby w porządku. Nie mógł

pozwolić, by zobaczyła, że cierpi tak samo jak ona. Musiała zrozumieć, że choć bardzo ją kocha, ma obowiązek wobec islamu i Osmanów, a ona ma obowiązek wobec niego. Obowiązek był trudną lekcją, Bóg świadkiem, i lepiej, żeby nauczyła się jej teraz. - Jesteś moim sanktuarium, moja mała russelano, ale nadal jestem seniorem. Musisz o tym pamiętać. - Tak, panie. Wstał. Hurrem nie podniosła oczu. Nagle pochyliła się i ucałowała jego stopy. Sulejman był zaszokowany. Nigdy nie chciał jej tak upokorzyć. - Hurrem - szepnął łagodnie - jesteśmy skrępowani obowiązkami. Nie mogę być jak inni mężczyźni. Muszę iść - pomyślał - zanim moje zdecydowanie osłabnie. Biedna Hurrem. Nie rozumiała. Tak, to prawda, zauroczyła go. Ale nie jest żadną wiedźmą. Zachwyciła go swoją niewinnością i oddaniem. Kiedy wyszedł, do pokoju weszła Muomi i uklękła przy na pół opróżnionych talerzach - On ledwo tknął jedzenie - powiedziała Hurrem. - Czy to wystarczy? - Tak - szepnęła Muomi. - To wystarczy. Abbas ledwo ją poznał. Ubrali ją w różową jedwabną koszulę i niebieskie haremowe pantalony, dhumę - ciężki kaftan z perłowymi guzikami i obszywanymi złotą nitką dziurkami od guzików oraz ozdobę głowy mieniącą się szmaragdami, diamentami i opalami. Jej oczy były obrysowane proszkiem antymonowym, a reszta twarzy zakryta obszytym koralikami jaszmakiem. Na nadgarstkach i kostkach miała srebrne łańcuszki, cienkie jak nitki, a na szyi gruby złoty naszyjnik z perłą. Inny złoty amulet zwisał z ozdoby głowy.

Kiedy wstała, jedna z gediczli pomogła jej założyć ciężką brokatową pelerynę ferijde. Szeroki kaptur i długie rękawy zakrywały ją tak, że nawet palca nie było widać. Moja Julia. Zaprowadził ją przez ciemne korytarze pałacu do czekającego powozu. Kiedy wyruszyli, patrzył na nieruchomą postać w pelerynie naprzeciwko siebie i zastanawiał się, co by powiedziała, gdyby zdawała sobie sprawę, że ten gruby eunuch z blizną kiedyś zalecał się do niej na kanałach Wenecji. - Boisz się? - zapytał. - Tak. - Nie musisz się bać. Sułtan jest delikatnym mężczyzną. Nie chce cię skrzywdzić. Po długim czasie usłyszał jej słowa: - Co muszę robić? - Jej głos drżał. Uświadomił sobie, że jest na krawędzi paniki. - Czy leżałaś już kiedyś z mężczyzną? - Nie, nigdy. - Nigdy? - Corpo di Dio! Nigdy! Bóg nie istnieje! Jeśli istnieje, jest sadystą i tyranem! Jakże inaczej mógł los zetknąć dziewicę i eunucha, który ją kochał, jeśli nie dla zabawy? Co mógł jej powiedzieć? Jak mógł jej teraz pomóc? - Musisz po prostu robić, co powie. On ci pokaże. - Dlaczego wybrał mnie? - Bo jesteś najpiękniejszą kobietą na świecie - usłyszał swój głos i potem zamilkł, wiedząc, że inaczej się wyda. Zaprowadzę cię do łoża mego pana - pomyślał. Niech bogowie mają swoją drwinę. Nic nie mogę teraz na to poradzić. Skończmy z tym, bo zgłębiłem już ludzką rozpacz do samego dna. Jeśli będziesz miała szczęście, twój los będzie lepszy niż mój. Topkapi Saraya

Kiedy Abbas wszedł do sypialni, Sulejman czekał. Leżał na łożu w prostej białej szacie obszytej gronostajem, do jego turbana przymocowane było pióro białej czapli z pękiem białych diamentów i rubinów. Komnata pachniała aromatem mosiężnych kadzielnic zwisających z wysoko sklepionego sufitu. Abbas trzy razy dotknął czołem dywanu. - Wielki panie. Sulejman obserwował go, przypominając sobie o protokole. - Kislarze agasi, zagubiłem moją chustkę. Czy wiesz, kto ją ma? - Tak, panie. Każę ci ją przynieść. Abbas podniósł swe wielkie ciało z podłogi. Sulejman patrzył na niego. Coś jest nie tak z Abbasem - stwierdził. Ostatnio wyglądał na chorego. Dziś wieczorem twarz miał zlaną potem - a nie była to gorąca noc - w jego oczach dostrzegł ten straszny wyraz, znany mu dobrze z pola bitwy. Miał nadzieję, że nie jest chory. Abbas podszedł do wielkich drzwi i wprowadził małą postać w pelerynie. Zdjął z niej ferijde i szepnął coś do niej, popychając ją naprzód. Zatrzymał się w drzwiach dłużej, niż powinien. - Idź - powiedział Sulejman. Drzwi zamknęły się cicho i zostali sami. Dziewczyna drżała. Wyjęła zieloną chustkę, którą położył jej na ramieniu tego ranka, upadła na kolana i zbliżyła się na czworakach do łoża. Podniosła narzutę, dotknęła nią czoła i warg i wczołgała się do łoża. Sulejman czekał, całą duszą pragnąc być z Hurrem. Sulejman wstał nago z łoża i spojrzał oskarżycielsko na dziewczynę skuloną na materacu. Światło świec rzucało długie cienie na wzgórza i doliny jej ciała i nadawało jej oczom blask namiętności, której tam nie było.

Zarzucił jedwabny szlafrok i podszedł do otwartego okna. Księżyc w pełni wisiał nisko nad azjatyckim wybrzeżem w uskudar, rzucając fosforowy blask na czarne góry chmur. Księżyc w pełni, księżyc czarodziejski. Może to jest powód pomyślał. Może ona naprawdę mnie zaczarowała. Ta wenecka dziewczyna jest piękna. Jej ciało jest jak jedwab, raj dla oczu i dotyku. Jednak nie mógł wzbudzić w sobie pożądania dla niej. Nie miał wcale apetytu. Równie dobrze mógłby być... Abbasem! Coś... ktoś... zrobił ze mnie eunucha! Sułtan Osmanów impotentem, jak jego własny kislar agasi! Strach, wściekłość i zdziwienie mieszały się w nim. Czuł, jak policzki płoną mu z upokorzenia. Dziewczyna obserwowała go z łoża zajęczymi oczami, wystraszona, nic nie mówiąc. Nie powiedziała ani słowa, odkąd Abbas ją tu przyprowadził, przeklęta. Ale czy jej milczenie będzie trwać, kiedy wróci do haremu? Ta dziewczyna nie była taka jak jego Hurrem. Nie znała nowych sztuczek, by go podniecać, ani cichych jęków, by budzić w nim ogiera. Po prostu leżała tam i oferowała swe piękno, słabą walutę w haremie. Może po prostu to. Może nie było w tym żadnych czarów. Może żadna kobieta nie mogła już go podniecić, odkąd kochał się z Hurrem. W haremie tego nie zrozumieją. Na ulicach i bazarach plotki się podwoją i znowu będą krzyczeć, że jest zauroczony, że nie jest już prawdziwym mężczyzną, prawdziwym królem. Odwrócił się i spojrzał na nią. Podciągnęła kolana do piersi i obserwowała go; jedynym jej ruchem było powolne mruganie powiek. Podszedł szybko do drzwi i otworzył je gwałtownie. - Abbasie!

Halabardnicy na warcie przy drzwiach podskoczyli ze strachu. - Gdzie jest Abbas? Jeden z nich pobiegł poszukać kislara agasi. Sulejman zatrzasnął drzwi i podszedł do łoża. Podniósł ubranie dziewczyny cisnął nim w nią. - Ubierz się! Kilka chwil później Abbas pojawił się w drzwiach, ściskając w dłoni świecę. Jego oczy były szeroko otwarte ze strachu. - Panie? Sulejman wskazał na dziewczynę. - Zabierz ją stąd! - Nie cieszy cię, panie? - Zabierz ją! - Chwycił Julię za ramię - miała na sobie tylko haremowe spodnie i jedwabną koszulę - i wypchnął na korytarz, gdzie zostawił ją łkającą na dywanie. Wyciągnął jatagan zza pasa jednego z halabardników i wrócił do sypialni, zatrzaskując za sobą drzwi. Przyłożył czubek ostrza do brody kislara agasi. Cienka strużka krwi popłynęła mu po szyi i zaplamiła kołnierz jego pelisy. Abbas sapnął i niemal upuścił świecę. - Nie wolno jej dziś wieczorem z nikim rozmawiać. Jeśli będzie żyła jutro rano, twoja głowa stanie się pokarmem dla kruków na Bramie Szczęścia, zanim zapadnie zmierzch. Rozumiesz? - Tak, panie... - Wynoś się! Abbas spieszył brukowanym korytarzem Topkapi Saraya ściskając w ręku zapieczętowany pergamin. Zmierzał do pokoju agi posłańców. Musiał przekazać wiadomość na drugą stronę Bosforu, do Ludoviciego. Teraz. Dziś w nocy.

Julia była zamknięta w celi pod Ortakapi. Zbliżała się północ, co znaczyło, że kiedy Ludovici otrzyma wiadomość, będzie miał pewnie niecałe pięć godzin na przygotowania. - Julio - zamruczał biegnąc - Julio, coś ty zrobiła?

46. Świt Abbas prowadził Julię przez wielką bramę w murach pałacu od strony Bosforu i dalej ku wodzie. Zatrzymał się na chwilę, by spojrzeć na błękitne niebo i zobaczył krążące nad nimi ptaki, które mieszkańcy Stambułu nazywali przeklętymi duszami. Stado białych dzikich ptaków nigdy nie wydawało żadnego dźwięku, nawet uderzenia ich skrzydeł były bezgłośne. Nikt nie widział, by jadły lub odpoczywały, zdawały się bez końca dryfować nad czarnymi sodami Bosforu, obserwując. Mówiono, że to dusze hurys, które w nim utopiono. To był tradycyjny sposób sułtana na pozbycie się żon brata, kiedy obejmował tron, albo ukaranie dziewczyny, która w jakiś sposób zaszła w ciążę z którymś z białych eunuchów. Mówiono, że muł na dnie Bosforu był przysypany bielejącymi kośćmi byłych konkubin. Teraz ty, Julio. Abbas zadrżał, kiedy na nią spojrzał. Płakała. Proszek antymonowy poplamił jej policzki, a włosy zwisały gęstwiną wokół twarzy. Miała na sobie tylko różową koszulę i niebieski salwar. Zobaczył, jak dwaj bostandżi studiują jej ciało poprzez cienki jedwab. - Co się dzieje? - zamruczała. Abbas zobaczył, że oprawcy przyglądają mu się. Nie da im powodu do spekulacji. - Nie masz wracać do Eski Saraya powiedział. Wziął ją pod ramię i poprowadził wzdłuż nabrzeża do czekającego kaiku. - Dokąd jedziemy? - Rób, co ci się każe - powiedział Abbas. - Proszę, powiedz mi, co się dzieje. - Silenzio! - syknął na nią i na dźwięk ojczystego języka umilkła, zaskoczona.

Na dnie łódki leżał rozciągnięty wielki worek. Kiedy dotarli na brzeg, Abbas odwrócił się i przeniósł ją z łatwością na kaik, stawiając na worku. Wyciągnął srebrny sznurek z fałd swej pelisy, chwycił jej dłonie i związał je z tyłu. - Co robisz? Abbas nie odpowiedział. Na rufie kaiku leżał stos dużych gładkich kamieni, które teraz pojedynczo poukładał w worku. Potem podniósł boki worka wokół niej i związał go sznurem nad jej głową. - Pamiętaj, że cię kocham - szepnął po włosku i popchnął ją na pokład. Potem wysiadł z kaiku i dołączył do dwóch bostandżi w drugiej łódce. Świeża bryza marszczyła powierzchnię Bosforu. Wołania muezzinów wzywających wiernych na modlitwę niosły się echem po wodzie z europejskiej i azjatyckiej części miasta. Wieża Divanu wynurzała się z mgły, a słońce odbijało się od iglicy. Piękny poranek na śmierć - pomyślał Abbas. Wiosłowali obok Cypla Pałacowego i ponurych murów pałacu, holując drugi kaik do punktu w połowie drogi między półwyspem i azjatycką stroną. Abbas stał na dziobie i rozglądał się. Dostrzegł grecką łódź rybacką, karamusali, która pojawiła się na moment na wodzie, po czym zniknęła znowu za zasłoną mgły. Rozkazał bostandżiemu odłożyć wiosła i przez chwilę dryfowali w ciszy. Abbas spojrzał ku rufie, na maleńką łódkę dryfującą z tyłu na linie. Bezkształtny pakunek wciąż rzucał się w worku, kołysząc nią lekko. - Weźcie liny - krzyknął Abbas trochę głośniej, niż było trzeba. Bostandżi złapali liny uwiązane do rufy kaiku i poczęli je ciągnąć, tak że druga łódka zaczęła się kiwać i nabierać wody.

W końcu przechyliła się na prawą burtę i wywróciła. Rozległo się ciche chlupnięcie, kiedy worek wpadł do wody. Przez chwilę pojawiły się na powierzchni bąbelki i potem zniknęły. Abbas znowu poszukał we mgle karamusali, ale nie zobaczył nic. Wskazał bostandżiemu, że powinni przeciąć liny i potem siedział zgarbiony na dziobie, kiedy oni wiosłowali z powrotem w stronę cypla. Julia sapnęła, kiedy wpadła do wody i poczuła, że kamienie ciągną ją pionowo do dna. Jak tylko kislar agasi związał jej ręce, wiedziała, co się stanie, i wiedziała, że nie ma sensu się szarpać. Postanowiła od razu wciągnąć wodę, żeby szybko z tym skończyć, ale jakiś pierwotny instynkt przetrwania osłabił jej postanowienie i kiedy kaik przewrócił się, nabrała w płuca pełno powietrza i próbowała je przytrzymać, walcząc z więzami na plecach, starając się uwolnić ręce. Ku jej zdumieniu więzy opadły. Kiedy opadała w wodzie, czuła, jak gdyby ktoś przekłuwał jej uszy gorącymi igłami. Próbowała nie krzyczeć z bólu i nie stracić swej ostatniej krztyny powietrza. Szaleńczo szarpała worek, który nagle się rozwiązał. Kislar agasi! - pomyślała. On chciał, żebym się uwolniła! Worek zsunął się i rozpaczliwie poczęła młócić mętnozieloną toń. Zobaczyła srebrzystą powierzchnię daleko, daleko w górze i czuła własne płuca konwulsyjnie domagające się następnego oddechu. Tak daleko. Desperacko wiosłowała ramionami. Nagle i nieoczekiwanie wypłynęła na powierzchnię, spróbowała wciągnąć powietrze, ale tylko napiła się jeszcze wody i zaczęła się dusić. Walczyła z wodą rękami i nogami, lecz jej usta wypełniły się wodą i ogarnęła ją czerwona panika. Wiedziała, że umrze.

Coś dotknęło jej ramienia i szaleńczo próbowała się tego złapać. Potem nic. Abbas spojrzał za siebie raz i zobaczył karamusali płynący cicho pomiędzy i kaikiem a azjatyckim brzegiem. Dojrzał, jak dwie postacie na łodzi usiłują wciągnąć coś na pokład. Odwrócił się szybko na wypadek, gdyby bostandżi popatrzyli za jego wzrokiem, ale mgła otoczyła ich znowu i poranek zatrzymał swe sekrety. Śnieg leżał na wielkiej bramie Ba'ab - i - Humayun, kiedy Sulejman wrócił z Ziem Wojny. Siedział ponury na wielkim arabskim ogierze, głuchy na pozdrowienia janczarów i tłumów wypełniających Divan Yolu, by go powitać. Tym razem nawet nie dotarli do Wiednia. Ibrahim został zatrzymany na ponad miesiąc przez mały garnizon w Guns i kampania spaliła na panewce, zmieniając się w szereg wypadów jeźdźców akindżi ((tur.) akinci - najeźdźca, łupieżca, tu: dawna lekka kawaleria w armii osmańskiej (przyp. tłum.).) i kłótni generałów, w którą stronę uderzyć. Powrócił w żałobie. Hafiza, jego matka, nie żyła. Choć opłakiwał ją, jednocześnie czuł się dziwnie wyzwolony. Odmawiał za nią swe modlitwy i czuł, że brzemię podnosi się z jego ramion. Każdego dnia głos, który bezustannie przypominał mu o obowiązkach, obowiązkach, obowiązkach, zacierał się w jego pamięci. Kampania europejska była bezowocna. Interludium z wenecką dziewczyną okazało się katastrofą. Było dla niego teraz dostatecznie jasne, kto jest jego najlepszym doradcą, zarówno na polu walki, jak i w łożu. Za długo go nie było. Hurrem, urzeknij mnie znowu.

CZĘŚĆ PIĄTA OPADANIE KURZU

47. Eski Saraya, 1535 Gediczli wprowadziła ją do apartamentu. Guzul była pod wrażeniem, mimo woli. Hurrem miała własny ogród z marmurową fontanną i ptaszarnią ze słowikami, kanarkami i jakimiś ptaszkami, których nigdy wcześniej nie widziała, wielkimi stworami z zakrzywionymi dziobami i piórami czerwonymi, zielonymi i niebieskimi. Szeptano w bedesten, że otrzymała nawet łoże z Amoy w Chinach, zrobione z kości słoniowej i wyłożone aloesem, drzewem sandałowym i wielkimi kawałkami różowego koralu. Podobno kosztowało ponad dziewięćdziesiąt tysięcy skudi, co samo w sobie stanowiło fortunę. Hurrem leżała na brzuchu na płycie marmurowej podgrzewanej od spodu przez pałacowe bojlery, podczas gdy Muomi masowała jej szyję i ramiona. Jej prywatny hammam, zauważyła Guzul, jest równie wielki, jak sala audiencyjna Ibrahima. Wykonała ceremonialny sela'am na podłodze, czekając na kolanach, aż Hurrem zauważy jej obecność. Hurrem otworzyła jedno oko i lekki uśmiech rozjaśnił jej twarz. - Ach, Guzul. - Czy moja pani zrobi mi ten zaszczyt, by obejrzeć mój nędzny towar? Lekkim ruchem głowy Hurrem wyraziła zgodę. Guzul schyliła się i rozwiązała zieloną jedwabną chustkę, którą miała w ramionach, i rozłożyła na niej moc wstążek, koronek i świecidełek, układając każde tak, by słońce je najlepiej oświetlało. Muomi kontynuowała pracę swych długich, silnych palców nad mięśniami ramion Hurrem. Ona wciąż zachowuje szczupłe ciało - pomyślała Guzul. Przypomina kota, szczupłego i zadowolonego, wyciągniętego na ulubionej otomance.

Oczy miała półprzymknięte w sennym rozmarzeniu, kończyny wyciągnięte w leniwej, wygodnej pozie. Nikt by nie powiedział, że urodziła pięcioro dzieci - pomyślała. Jednak, jakkolwiek by patrzeć, miała mamkę dla każdego z nich i nie zwracała na nie wiele uwagi po odcięciu pępowiny. Jej potomstwo będzie musiało samo dbać o siebie, jeśli chce rosnąć. Wilgotne, grube kosmyki rudozłotych włosów kleiły jej się do twarzy. Zielone oczy obserwowały ją jakby przez długie źdźbła suchej trawy, niczym przyczajony drapieżnik. Guzul zadrżała. - Jak się miewa twoja pani? - spytała nagle Hurrem. Guzul poczuła, jak krew odpływa jej z twarzy. - Kto taki, pani? - Róża Wiosny. Guzul zaparło dech w piersiach. Nie śmiała spojrzeć w te straszne zielone oczy. Skoncentrowała się na błyskotkach na dywanie przed sobą. - Moja pani się myli. - Twoja pani się nigdy nie myli - powiedziała Hurrem i ziewnęła. - Jesteś człowiekiem Gulbehar. Przybywasz do Stambułu z wiadomościami od niej i szpiegujesz w haremie. Guzul nie powiedziała nic. Czekała. - Nie bój się. Chcę tylko trochę informacji od ciebie. To jedyny twój towar, który mnie interesuje. Hurrem podrapała powoli łydkę prawej nogi palcami drugiej stopy. Guzul patrzyła, jak napinają się mięśnie jej pośladków. Były wciąż małe i twarde jak u chłopca, pomyślała Guzul. Podczas gdy Gulbehar rozleniwia się i tuczy na słodyczach w Manisie, Hurrem głodzi się i pije z jakiegoś tajemnego źródła wiecznej młodości. Może to napary, które ta Muomi jej serwuje. Wiedźma.

- Jestem tylko posłańcem, pani. - Otóż to. Ale któż to jest, zastanawiam się, kto przyjmuje cię tutaj w Stambule. Kto jest przyjacielem pani Gulbehar na dworze? Guzul milczała. Czuła, jak kolana zaczynają pod nią drżeć i nie mogła powstrzymać tego drżenia. Jej ciało zdradzało ją. - Masz rację, że się boisz, Guzul. To prawda, że służysz kobiecie, która może pewnego dnia stać się matką następnego sułtana. To będzie jutro, a tego możesz nie dożyć. Dzisiaj to ja szepczę do sułtana w cichych chwilach i jeśli zechcę, mogę szepnąć mu, że pewna żydowska handlarka nazwała jego ulubioną kadin wiedźmą prosto w oczy i obraziła ją niewyobrażalnie. Guzul wyciągnęła rękę, by się podeprzeć. - Pani. - Wybór należy do ciebie. Pomyśl o tym przez chwilę. Hurrem znowu zamknęła oczy i poddała się zabiegom Muomi. Guzul było słabo. Wiedziała, że gra w niebezpieczną grę, ale to nigdy nie wydawało się realne. Teraz patrzyła w oczy pewnej śmierci i robiło się jej niedobrze. - Ibrahim... pani - w końcu wykrztusiła. Hurrem otworzyła oczy. - Ibrahim - mruknęła. Jej rysy zdawały się wypoczęte po masażu, ale oczy stały się nagle zimne i puste. - No tak. Nie jestem zaskoczona. On jest jak zazdrosny kochanek, prawda, Guzul? Guzul nie mogła wydobyć głosu. - Masz wybór, stara kobieto. Nie możesz służyć dwóm paniom. Jednak masz tylko jedno życie. Los jest okrutny, prawda? - Pani, zrobię wszystko...

- Nie znasz jeszcze ceny, Guzul. Tam na stoliku jest mała zakorkowana butelka. W środku jest trochę płynu. Chcę, żebyś ją wzięła ze sobą do Manisy i żebyś znalazła sposób, by wlać jej zawartość do napoju Mustafy. Czy myślisz, że możesz to zrobić, Guzul? Guzul jęknęła głośno. - Trudny wybór, rozumiem, ale zanim wstaniesz z kolan, będzie dokonany. Ty czy Mustafa? Które z was umrze? - To niemożliwe, pani. Próbowacze kosztują wszystkiego... - Może myślisz, że Ibrahim cię uratuje. To prawda, że on ma ucho sułtana. Ale są inne części, bardziej pożądane do posiadania. I daleko bardziej przekonywające. Więc co postanawiasz, Guzul? - Pani, proszę. Wszystko inne... - Co postanawiasz? Ona mówi poważnie - pomyślała Guzul. Jeśli się nie zgodzę, każe mnie zabić bez ustanowienia. Boże, pomóż mi w mej rozpaczy! - Zrobię, co będę mogła - powiedziała. - Jeśli zawiedziesz, nie licz na moją litość. - Ale, pani... - To jest prosta transakcja, Guzul. Nie ma nagród za niepowodzenie. Guzul gapiła się na nią z oczami pustymi od strachu. - Dziękuję, że pokazałaś mi te świecidełka - powiedziała Hurrem - ale jestem dostatecznie zaopatrzona. Guzul pozbierała swą biżuterię drżącymi palcami i zawinęła ją w wielką chustę, starannie wiążąc rogi. Podczołgała się na kolanach do marmurowego stołu i podniosła ładną białoniebieską butelkę z Iznik, jak gdyby była jej własnym wyrokiem śmierci. Hurrem pomyślała, że jeszcze

może się nim okazać. Guzul wypełzła z pokoju znacznie starsza, niż kiedy tu weszła. Po jej odejściu Hurrem zamknęła oczy i jęknęła, gdy Muomi pracowała nad mięśniami jej pośladków, niemal jakby chciała rozłączyć jej stawy biodrowe. Będę musiała się z tobą policzyć, Ibrahimie - pomyślała. To nieuchronne, choć próbowałam tego uniknąć. Chciałeś mieć Sulejmana. Nic z tego on jest mój. Divan był długim prostokątnym pomieszczeniem z niskimi sofami pod ścianami dokoła. Okno z wyplatanymi kratkami tkwiło w krańcowej ścianie, zasłonięte czarną taftą. Dworzanie nazywali je Niebezpiecznym Oknem, bo tam właśnie w każdej chwili mógł stanąć Sulejman, by przysłuchiwać się obradom Divanu. Znaczyło to, że kiedy pasze przychodzili składać mu sprawozdania na końcu dnia, nie mogli niczego zataić, nie wiedzieli bowiem, czy był tego dnia w niebezpiecznym oknie, czy nie. Tego dnia był tam. Obserwował, jak Ibrahim słucha uważnie długiej skargi ormiańskiego kupca w sprawie jakiejś drobnej lichwy ze strony żydowskiego handlarza. Zdumiewał się niewyczerpaną cierpliwością swego wezyra do szczegółów, jego niezmordowaną miłością do manipulowania choćby najmniejszymi instrumentami władzy. Sulejman powrócił na krótko do Divanu po przybyciu z Wiednia, ale wkrótce przekazał jeszcze raz ten nieprzyjemny obowiązek Ibrahimowi. Dzięki Bogu za takich ludzi - pomyślał. Doświadczył ciepłego uczucia dumy. Był to ten sam ojcowski przypływ uczucia, jaki czasami miał dla Mustafy. Jak daleko zaszli gazi od czasów, kiedy walczyli i napadali na wielkich równinach Anatolii, kiedy mieszkali i tworzyli swą kulturę w czarnych namiotach z koźlej skóry pomyślał. Teraz synowie Osmana mieszkają w wielkich pałacach, modlą się w wielkiej chrześcijańskiej katedrze Aya

Sofia, arcydziele bizantyńskiego cesarza Justyniana. Teraz on, Sulejman, administruje przebudową tego wielkiego miasta, które stało jak brama między Europą i Azją, i pozwala byłym chrześcijanom brać udział w rządzeniu tym wielkim imperium, podczas gdy on formułuje kanuny, które ustanowią wielką muzułmańską cywilizację na przyszłe stulecia. Był przekonany, że takie właśnie zadanie wyznaczył mu Bóg. Panował już jako sułtan piętnaście lat i był zmęczony. Zmęczony dżihadem i nie kończącymi się kampaniami, których domagali się jego agowie i janczarowie, zmęczony zapachem krwi i ciał zwalonych w pryzmy jak snopki w fosach wielkich fortec, które znowu wpadały w ręce niewiernych, jak tylko wycofywał swe armie na zimę. Skończył się już czas niszczenia. Niech Ibrahim strzeże imperium. On da tym gazim i ich chrześcijańskim niewolnikom cywilizację, która przetrwa tysiąc lat. Przebuduje miasto ku chwale całego islamu, da im kanuny, które zagwarantują pokój i porządek i sprowadzą tych ruchliwych nomadów do domu. Westchnął. Od tej pory musi budować, nie niszczyć. - Harem.

48. Topkapi Saraya Kolacja z Sulejmanem w jego prywatnych apartamentach była przywilejem. Ten zaszczyt spotykał jedynie Ibrahima, ale on nie oczekiwał już tego jak niegdyś. Bywał przedtem regularnym gościem seraju Sulejmana, teraz zaproszenia na kolację były coraz rzadsze. Kiedy przychodził, stwierdzał, że Sulejman stał się męczącym kompanem przy posiłkach, dumającym o sprawach administracyjnych lub opowiadającym bez końca o planach jakiegoś nowego kompleksu meczetów, jakie poczynił z budowniczym, Sinanem. Ibrahimowi zdawało się, że Sulejman zapomniał o życiodajnej krwi imperium, każdego imperium. Popełnił, według Ibrahima, kardynalny błąd. Zmęczył się zdobywaniem. Kiedy killerdżi - baszi wyniósł naczynia, Ibrahim napełnił dwa kryształowe puchary cypryjskim winem i zaczął czytać głośno o historycznym marszu Aleksandra na Persję, pokonaniu perskiego cesarza Dariusza pod Guagamelą i zdobyciu Babilonu. Ibrahim przerwał czytanie i spojrzał na Sulejmana. - My też musimy tam pójść, panie. Sulejman skinął głową. Otrzymali wiadomości w Divanie tego dnia. Perski szach Tamasp odbił Babilon. Jako obrońca wiary Sulejman nie mógł zignorować takiego strasznego wyzwania dla swojej władzy. Nie można było tego puścić płazem. Szach hołubił heretyckich mułłów, pozwalając im szerzyć swą herezję Mezopotamii, a nawet w Azerbejdżanie i Armenii. Byli złośliwym wrzodem, który należało odciąć od ciała islamu. Ośmielali się głosić nieomylność swoich imamów, śmiertelnych istot ludzkich, a nawet mistyczną interpretację Koranu. Obrażali go tak, jak żaden giaur, którego grzech polegał w końcu tylko na ignorancji, nie byłby w stanie.

Nie można było ścierpieć ich nauczania zła w świętym mieście Bagdadzie. - Tak, Ibrahimie - zgodził się Sulejman - nie możemy już dłużej przymykać oczu na Safawidów. - Dlaczegoś taki poważny, panie? Sulejman westchnął. - Czy musimy zawsze biec do bram, Ibrahimie? Ledwie odeprzemy jeden atak, a już słychać dźwięk trąb z innych murów. - Tak już jest. Jesteś cesarzem. Do tego się urodziłeś. Jak to jest - Ibrahim pytał sam siebie - że ja rozumiem to o wiele lepiej niż on sam? - Imperium to coś więcej niż wojny, Ibrahimie. Musimy również budować. Musimy tworzyć coś, co pozostanie, kiedy kurz armii opadnie za horyzontem. - Zawsze będą armie, panie. Zawsze. Dzięki Bogu. Czym był mężczyzna, jeśli nie miał pod sobą siodła, a zapachu skóry i kurzu w nozdrzach? Sulejman stawał się za miękki, zbyt lubił swój harem. Nie, zbyt lubił Hurrem. - Jestem tym zmęczony, Ibrahimie. - Mój panie, nie można być sułtanem i żyć bez konfliktów. On musi podporządkowywać sobie innych albo sam zostanie podporządkowany. Nie może być inaczej. - Więc nie jesteśmy lepsi od psów na ulicy. - To Mahomet posłał nas na dżihad, panie. Kiedy idziemy na Ziemie Wojny, niesiemy ze sobą zielony sztandar islamu. Twarz Sulejmana wykrzywiła się w uśmiechu po raz pierwszy. - Mahomet! Co ciebie obchodzi islam? - To jest moja religia, panie. - Twoją religią jest to, co ci sprawia przyjemność. Czy myślisz, że o tym nie wiem, stary przyjacielu?

Religia jest dla hipokrytów i przesądnych starych bab myślał Ibrahim. Ale jeśli wiesz to o mnie, dlaczego tyle mi powierzasz? - Jestem wiernym żołnierzem islamu - powiedział Ibrahim. - Jesteś dobrym żołnierzem i wiernym wezyrem. To mi wystarczy. - Kpisz ze mnie, panie. - Ty kpisz z nas wszystkich. Nie - pomyślał Ibrahim. Nie kpię z ciebie. Ciebie kocham jak brata. Może dlatego, że jesteśmy tacy inni. Kocham cię za twoją łagodność i twoją słabość. Kocham cię pewnie dlatego, że mnie potrzebujesz. Kocham cię, ponieważ złożyłem moje marzenia u twoich stóp, a ty pozwoliłeś mi je przeżyć. - Za kilka dni pojedziemy razem pod zielonym sztandarem, panie. Chłodny wiatr rozwieje te wszystkie obawy. - Nie, Ibrahimie, nie tym razem. Nie chciałem jechać do Wiednia trzy lata temu, i dałem się przekonać. Czas pokazał, że miałem rację. Przez pięć miesięcy patrzyłem, jak nasze działa zapadają się w błoto pod murami fortecy, której nazwy nawet teraz już nie pamiętam. Fryderyk nie przyszedł i Karol nie przyszedł, tak jak powiedziałem. Tym razem nie dam się nakłonić. Sam weźmiesz moją armię do Persji. Ibrahim patrzył w podłogę w kamiennym milczeniu. - Czy takie straszne brzemię złożyłem na twoje barki, Ibrahimie? Inni płakaliby z radości dostępując takiego zaszczytu. - Miejsce sułtana jest przy jego armii. - Nie pouczaj mnie o moich obowiązkach! - warknął Sulejman i dodał łagodniej: - Czy możesz zgnieść tego szacha Tamaspa i uwolnić mnie od wścibskiego komara? - Oczywiście, panie.

- Więc zrób to, Ibrahimie. Od tej pory będziesz strażnikiem mojej bramy. - Wolałbym, żebyś tego nie robił, panie. - Zdecydowałem. Ibrahim milczał przez długi czas. Nadeszła pora stwierdził. Trzeba to powiedzieć. - Panie, jest sprawa, która bardzo mnie niepokoi. - Mów śmiało, Ibrahimie. - Przyszedł do mnie dziś posłaniec z Manisy. Miał miejsce zamach na życie twego syna, Mustafy. Nagle wciągnięcie powietrza. Usta Sulejmana zacisnęły się w ponurą linię. - Kto ci przyniósł tę wiadomość? - Jeden z osobistych posłańców Gulbehar, panie. Nie ma mowy o pomyłce. - Co się stało? - Usiadł do obiadu z kapitanem swej osobistej ochrony. Człowiek ten wypił trochę wina i nagle się rozchorował. Zmarł w bólach godzinę później. - A Mustafa? - Jeszcze nie pił ze swego pucharu, Bogu niech będą dzięki. Sulejman uderzył pięścią w podłogę. - Kto to zrobił? - Nie ma dowodów - powiedział Ibrahim, ale w taki sposób, aby dać do rozumienia, że wie. Sulejman wyczuł ten niuans i spojrzał ostro. - Kto, Ibrahimie? - Mój panie, nie ma dowodów, ale musimy wziąć pod uwagę tę możliwość. - Kto? Ibrahim nie odpowiedział. Unikał wzroku Sulejmana. Zobaczmy, czy jest tak ślepy, że nie widzi tego, co nam

wszystkim jasno stoi przed oczami. Sulejman nagle złapał Ibrahima za nadgarstek. Ibrahim skrzywił się. Zapomniał, jaki on jest silny. - Mylisz się - syknął Sulejman. - Mój panie, któż inny? - To jeszcze jedna z fantazji Gulbehar! Przynieś mi dowód, Ibrahimie, przynieś mi najmniejszy dowód! - Panie, dałeś jej za dużo władzy! Ona rządzi tobą w dzień i w nocy! Jak często cię teraz widuję? Już nie polujemy, rzadko tylko razem jemy, nigdy nie posyłasz po mnie, żebym dla ciebie grał! Ona zajmuje ci każdą minutę! - Rozumiem - szepnął cicho Sulejman - więc jesteś zazdrosny. - Boję się. Boję się tego, co się z tobą dzieje. Sulejman, którego znałem, nie puściłby swej armii do walki bez niego. - Sulejman, którego znałeś, był chłopcem, który po prostu robił to samo, co jego ojciec. Teraz jestem niezależny. Ibrahim wiedział, że już posunął się za daleko, ale teraz już nie mógł utrzymać języka za zębami. Czuł, jak krew pulsuje mu w uszach. - Ona chce zabić Mustafę, żeby jeden z jej synów mógł zostać sułtanem! Sulejman patrzył długo na Ibrahima, zanim się odezwał. Kiedy przemówił, w jego głosie nie było żadnych emocji. Jak gdyby jego część oddaliła się od Ibrahima. - Byłeś moim przyjacielem długi czas, Ibrahimie. Nie zmuszaj mnie, żebym cię znienawidził. - Mój panie... - ...Idź teraz. Muszę pomyśleć. Ibrahim wstał i wyszedł z pokoju. Przeklęta mała wiedźma. Może jest już za późno. Teraz, kiedy nie ma Hafizy, kto mógł sprowadzić Sulejmana z powrotem z krawędzi?

Timariot słyszał, jak go nazywali. Człowiekiem, Który Nigdy Się Nie Uśmiecha. Spodziewał się odczuwać jakiś strach w jego obecności. Ale Rustema defterdara nie otaczała aura zła, a jego twarz nie miała blizn ani zewnętrznych oznak złowrogości. Był jak każdy spośród setki skrybów w wielkim pałacu. Nic w jego twarzy nie wskazywało, że może dla niego istnieć coś innego poza pergaminem, który leżał przed nim. Nie podniósł wzroku, kiedy timariot wszedł do pokoju. Dalej wpatrywał się w dokument leżący na stole między nimi. - Ty jesteś Muhammad Durgun? - Tak, to ja - odpowiedział timariot. - Jesteś z Kirklareli? - Tak. Nadal nie podnosił wzroku. - Twój ojciec służył pod Mohacs i w oblężeniu Buda Pesztu? - Tak. - Timariot zawahał się, nie wiedząc, co powiedzieć lub zrobić dalej. Co będzie, jeżeli opowieści, które słyszał o Człowieku, Który Nigdy Się Nie uśmiecha, nie były prawdą? On zmarł w zeszłym roku. Na dżumę. - Jeśli to prawda, to według prawa ziemie wracają do sułtana. - Rustem defterdar wziął pióro z biurka i zrobił jakąś adnotację na dokumencie przed sobą. - Czy jest... - timariot zawahał się, zastanawiając się, jak to powiedzieć. Jechał tutaj dwa dni, pędzony strachem przed utratą ziemi, którą Selim Srogi dał jego ojcu po oblężeniu Buda - Pesztu. - Czy nie ma jakiegoś sposobu? Rustem defterdar zawahał się. - Twój ojciec nazywał się Hakim Durgun? - Tak. - Według moich dokumentów ty się mylisz. On nadal żyje. Powinien wpłacać do skarbu równowartość jednego aspra na jedną owcę rocznie. Czy masz jakieś pytania?

- Nie, defterdarze. - Więc to wszystko. Timariot wyszedł od defterdara, zaskoczony prostotą tego, co ten przed chwilą zrobił. Kanuny Fatiha kategorycznie zabraniały, by jakiekolwiek lenna przechodziły z ojca na syna. Jednak w kilku prostych słowach stał się właścicielem ziemi swego - za pewną cenę. Ojciec płacił jednego aspra za dwie głowy owiec. Za przywilej zezwolenia na zatrzymanie ziemi Rustem po prostu podwoił podatek. Mógł sobie wyobrazić, gdzie pójdzie reszta pieniędzy. Mimo wszystko było warto. Chciałby tylko się dowiedzieć, jakiego koloru oczy miał Człowiek, Który Nigdy Się Nie Uśmiechał.

49. Sześcioboczna altana za Bramą Szczęścia górowała nad ogrodami selamliku. Marmur lśnił oślepiająco, a kolorowe okna ozdobione były zlotem. Usadowiona była wśród lasku czarnych cyprysów, ściany wyłożone miała fajansowymi płytkami w kolorach turkusowym i niebieskim, ułożonymi we wzory przedstawiające czarowny las pierzastych liści, zamieszkany przez straszne postaci, z oczyma wysadzanymi rubinami i majoliką. Wzory te powtarzały się na grubych dywanach w kolorach rubinu i kości słoniowej. Kufickie napisy w błękicie i bieli przeplatały się z cedrową boazerią nad drzwiami. Podłoga została tak starannie wykonana przez rzemieślników Sulejmana, że zdawała się zrobiona tylko z jednego kawałka skalnego kryształu. Był to raj w raju, błyszczące sanktuarium z marmuru. Sulejman odpoczywał na haftowanym złotem materacu, podczas gdy Hurrem siedziała u jego stóp, grając na wioli cichą, powtarzającą się melodię, a jej głos opadał i wznosił się do rytmu. Leżał na boku, obserwując światło słońca tańczące na ozdobnej latarni wiszącej nad nim pod kopułą. Koral i kryształ migotały jak klejnoty. Teraz znowu chcieli oderwać go od jego ciszy i szczęścia do samotnych gór Azji. Obowiązek, słyszał szept matki. Obowiązek. Ale gdzie jest teraz jego obowiązek? Rzucić więcej surowego mięsa janczarom czy budować podwaliny przyszłości dla swych osmańskich synów? Żyć zapachem krwi, jak jego ojciec, na Ziemiach Wojny, czy zapewnić pokój na pergaminie i w kamieniu? Odwrócił się i spojrzał przez witrażowe okno, przez girlandę wiciokrzewu opadającą z kratek, wzdłuż ścieżki kolorowych kamieni wijącej się przez cętkowane cienie platanów. Dlaczego rezygnować z tego, z tych godzin z Hurrem, z okazji spędzania czasu z synami,

Selimem, Mehmetem, Bajazytem i Dżehangirem? Tak mało czasu poświęcił swym chłopcom. Prawie ich nie znał. A kto mógł przewidzieć przyszłość? Pewnego dnia któryś z nich mógł zostać szehzade. Szehzade. Ostatecznie, jak się zdaje, znaczenie ma tylko szehzade. Nawet już od momentu, kiedy objął tron, wszystkie oczy zwróciły się na Mustafę, by ocenić, czy się nadaje. Od chwili, kiedy zostajesz sułtanem, przygotowani są na twoją śmierć. Hurrem skończyła piosenkę i odłożyła wiolę. Wyciągnęła rękę i pogładziła go po policzku. - Marszczysz się. O czym myślisz? - szepnęła. - O Mustafie - powiedział. Uśmiech zamigotał, jak gdyby wiatr poruszył płomieniem. - O co chodzi, panie? - Ibrahim przyniósł mi niepokojące wieści, mała russelano. Ktoś próbował otruć mego syna. Patrzył na nią. Wytrzymała spojrzenie szeroko otwartymi, szczerymi oczami. - Nic mu się nie stało? - Dzięki Bogu nic. - Kto to zrobił? - Nie wiemy. - Obserwował ją, szukając jakiegoś śladu. Ibrahim oskarża ciebie. Hurrem usiadła z pobladłą twarzą. - Mój panie... ale dlaczego? - On myśli, że chcesz, by jeden z twoich synów został sułtanem. Przyglądała mu się badawczo, próbując odkryć, co myśli. - Mój panie, oczywiście, że chcę. Czy myślisz, że Gulbehar będzie dla mnie dobra, kiedy jej syn zostanie sułtanem? Czy myślisz, że chcę, by wszyscy moi synowie zostali pomordowani zwyczajem osmańskim? Oczywiście, że nie. Modlę się, by Bóg oszczędził mnie i moich synów, ale Ibrahim pochlebia mi, myśląc, że mam tyle władzy, tutaj w

twoim haremie, żeby skrzywdzić wielkiego księcia o pięć dni drogi od Stambułu i że mogłabym skrzywdzić Mustafę. On jest twoim synem i nie mogłabym sprawić ci takiego bólu. Prędzej bym umarła. Sulejman patrzył na nią i nic nie powiedział. Hurrem pochyliła się gwałtownie naprzód i chwyciła ceremonialny kindżał z pochwy przy jego pasie. Zanim mógł zareagować, trzymała go w prawej dłoni, przyciskając ostrze do miękkiego ciała swego nadgarstka. Rubiny i szafiry w rękojeści i gardzie migotały w żółtym popołudniowym słońcu. - Jeśli w to wierzysz, każ mi otworzyć żyły, a zrobię to. Raczej umrę, niż miałbyś mnie o to podejrzewać. Jeśli masz choć cień wątpliwości, powiedz słowo, a zaoszczędzę bostandżiemu tępienia miecza. Sulejman obserwował ją. Chciał jej wierzyć każdą komórką swego ciała. Chciał wierzyć. Nagle Hurrem cięła kindżałem i karmazynowa krew chlapnęła na czystą biel jej koszuli i popłynęła jak szkarłatna rzeka po ramieniu. Sulejman skoczył naprzód, wyrwał jej sztylet i cisnął go na podłogę. - Hurrem! - Nie - nie chcę teraz żyć! Pozwól mi to zrobić! Uścisnął ranę dłonią, rozerwał gruby brokat swego stroju, by ją przewiązać. Hurrem szarpała się, płacząc histerycznie. Wziął ją w ramiona i kołysał, przerażony, że ją utraci. Noc. Przy migotliwym blasku świecy Muomi ostrożnie rozwiązała brokat, który wciąż krępował nadgarstek Hurrem, i zbadała ranę. Hurrem obserwowała ją. Jej twarz lśniła od potu. - Czy jest źle? - szepnęła Hurrem. - Ostrze chybiło głównej żyły, pani - szepnęła. - Gdybyś ją przecięła, krwotok mógłby nie ustać. - Zaczęła robić okład z

ziół i świeżego lnianego bandaża. - Musiałaś ciąć bardzo ostrożnie. - Och, i owszem - powiedziała Hurrem i uśmiechnęła się słabo. - Byłam szybka, ale bardzo, bardzo ostrożna.

50. Hurrem uśmiechała się, kiedy kislar agasi został wprowadzony przed jej oblicze. Abbas wiedział, że to może być rzecz dobra albo zła. Fakt, że się uśmiecha, może oznaczać wszystko. Wyobrażał sobie, że byłaby pewnie w doskonałym nastroju w dniu, w którym kazałaby go stracić. Od śmierci Hafizy Hurrem zajęła pozycję valide. Oznaczało to, że Abbas był tylko jej głównym służącym, narażonym na tysiąc kaprysów i całkiem bezsilnym. Ona miała wpływ na sułtana, podczas gdy on był kapitanem trzystu coraz bardziej krnąbrnych odalisek, haremu tylko z nazwy. Niektóre z dziewcząt narzekały, że między nogami rosną im pajęczyny. Wykonał trzy ceremonialne sela'am, które były wymagane, i pozwolił dwóm służącym pomóc sobie wstać. Hurrem obserwowała scenę z rozbawieniem. - Mój Abbas - zamruczała. - Twój sługa, Korono Zawoalowanych Głów. Hurrem odprawiła lokajów nieznacznym skinieniem głowy. Fontanny tryskające ze złotych kurków na czterech ścianach pokoju uniemożliwią podsłuchanie ich rozmowy. Abbas poczuł dreszcz lęku. Nigdy nie bawiły go sekrety Hurrem. - Czy jesteś zadowolony ze swego stanowiska, Abbasie? - Tak, pani. - Trzęsiesz się. Czy coś się stało? Igrała sobie z nim. Ziadi! Wiedźma! - Jestem tylko przytłoczony obecnością twego piękna. Hurrem odrzuciła głowę w tył i zaśmiała się głośno. - Abbas, stajesz się patetyczny. A cóż innego mam robić? - pomyślał Abbas - skoro już nie jestem mężczyzną, a z jakiegoś powodu nie chcę umierać. - Tak, pani.

- Podejrzewasz, że pałacowy kat może stać za tobą ze swoim sznurem? Abbas poczuł, jak pot występuje mu na czoło. Nie ważył się odwrócić, jednak jej sugestia zmusiła go do wyobrażenia sobie sznura wpijającego się w jego ciało pod brodą, silnych ramion zaciskających węzeł... - Biedny Abbas. Nie ma nikogo. Sam zobacz. Abbas nadal patrzył na nią. - No dalej! Zobacz! Wykonał polecenie. Komnata była pusta, a woda szemrząca w fontannach kpiła sobie z niego. Odwrócił się z powrotem do Hurrem, nienawidząc jej tak intensywnie, że poczuł ostry ból w piersiach. Ona mnie zabija, ta wiedźma pomyślał. Chce, żebym już nigdy nie miał spokoju. - Informacja, której mi udzieliłeś o Guzul, była prawdziwa. Gratuluję ci. - Pani. Pochyliła się do przodu, podpierając brodę na dłoni, przyglądając mu się, jak gdyby widziała go po raz pierwszy. - Kiedy Pan Życia zdaje się nie bardzo lubić swój harem, ty jesteś raczej zbędny, prawda? - Jak mówisz, pani - powiedział Abbas. Do czego to zmierza? - Od czasu śmierci Hafizy, niech ją Bóg błogosławi i zachowa w raju, jesteś szefem mojej służby. Nasze losy są związane ze sobą. - Mam wielkie szczęście. Zielone oczy przyglądały mu się uważnie. - Tak, Abbasie, ale czy ja mam szczęście mieć posłusznego sługę? - Korono Zawoalowanych Głów, żyję, by ci służyć.

- Być może. - Obserwowała go przez dłuższy czas i Abbas czuł, jak lęk osiada mu w piersi niczym zimny ołów. Czy pamiętasz Julię Gonzagę? Abbas zachwiał się lekko. - Jedna z dziewcząt haremu, być może? Hurrem zaśmiała się znowu. - Być może. - ...Ach, pamiętam ją teraz. Nie zadowoliła Pana Życia. Śpi w Bosforze. - Śpi w Perze, z giaurami. Jakby napięta struna pękła mu w środku. Więc ona wie pomyślał. Jestem teraz na jej łasce. Przeklęta, mała, ruda wiedźma. Przeklęta, przeklęta. - Dlaczego to zrobiłeś, Abbasie? Myślisz, że ci to powiem, żebyś mogła kpić z jedynej godnej rzeczy, jakiej jeszcze się trzymam? - Zapłaciła mi. - Sprzeniewierzyłeś się sułtanowi za pieniądze? Abbas zebrał się na odwagę. - Ty byś tego nie zrobiła? Hurrem klasnęła w dłonie z uciechy. - Ach, bardzo lubię, kiedy jesteś ze mną szczery, Abbasie. Żmija udająca owieczkę. Czuję się znacznie lepiej, kiedy pokazujesz mi swoje zęby jadowe. - Czy mam umrzeć? - Czy chcesz umrzeć, Abbasie? - Część mnie chce umrzeć. - Nie próbowałabym cię powstrzymać. Oczywiście znasz karę za takie nieposłuszeństwo wobec sułtana. Powieszą cię na haku i zostawią, aż umrzesz na słońcu. Mówią, że to może trwać trzy dni, czasami dłużej... - Pani, proszę...

- Nie oczekuję od ciebie błagań, Abbasie. Nie po to cię tutaj wezwałam. - Czego sobie życzysz? - Twego posłuszeństwa. To wszystko. Twego posłuszeństwa aż do dnia mojej śmierci. Abbas wpatrywał się we wzorzysty dywan u swoich stóp. - Jestem już niewolnikiem. Nie ma znaczenia, kto jest panem. - Więc znajdziesz dla mnie kogoś, kto może mi przynieść głowę Ibrahima? Sama myśl odebrała mu oddech. - ...Ibrahim? - Myślisz, że pozwoliłabym ci uniknąć błyszczącego, zaostrzonego haka sułtana za nic, Abbasie? Nie sprzedam twoich trzech dni śmiertelnej agonii tanio, mój eunuchu. Abbas podniósł wzrok i spojrzał jej w oczy. Och, chciałbym zetrzeć ten uśmiech triumfu z twoich oczu. Och, chciałbym wziąć bat, mała ziadi, i chłostać cię, aż leżałabyś płacząc i czołgając się u moich stóp. Och, chciałbym cię zgwałcić, trzymać bezradną pod moimi udami. To wszystko jednak nie jest w mojej mocy. - Pomogę ci - powiedział. Abbas siedział na materacu rozwiniętym na noc z niszy w ścianie, trzymając na kolanach białego kota. Głaskał go łagodnie. Teraz wierzył, jak nauczał Mahomet, że koty mają dusze jak mężczyźni, i przemówił do niego, jak do mężczyzny. - Co mogę zrobić małej ziadi? Ona mnie przejrzała. Pokazała mi moją słabość. Kiedyś myślałem, że jestem odważny, ale czym innym jest odwaga, gdy w grę wchodzi ryzyko śmierci, a czym innym jest paść jej w objęcia. Nawet po tym, co mi zrobili, mógłbym nadal być mężczyzną, gdybym się zdecydował przerwać swe poddaństwo własnym sztyletem. Jednak nie mogę, nie mogę! Więc co mi zostało?

Kot mruczał cicho, rytmicznie i duże zielone oczy mrugały powoli w półmroku. - Jeśli ona chce zniszczyć Ibrahima, to ja jej pokażę drogę. Co mi teraz zależy? Dam Roześmianej doskonały kontrast. Człowieka, Który Nigdy Się Nie Uśmiecha.

51. Ciepła noc, pierwsza noc wiosny. Leżeli na otomance w świetle świec, półksiężyc wiszący nisko nad minaretami widniał w otwartym oknie. - Zostań tu na zawsze - szepnęła Hurrem. Sulejman uśmiechnął się. - A co się stanie z Osmanami, jeśli tak zrobię? - Imperium runęłoby w pył. Nie dbam o to. - Czasami... - Nie skończył zdania. - Nigdy nie było dosyć czasu, Hurrem. - Czy aga znów uderzy w werbel wojenny tego lata, panie? - Szach Persji zrobił się zbyt bezczelny. Czas zatłuc komara. Hurrem zmarszczyła się niesfornie. Czasami - myślał czule - jest jak małe dziecko. Wziął jej rękę i patrzył na lniany bandaż na jej nadgarstku. Zadrżał na wspomnienie z tym związane. - A ty? - szepnęła. Sulejman uśmiechnął się. - Taki kawał drogi do Persji dla jednego kłopotliwego owada? Zostawię to Ibrahimowi. Hurrem objęła go za szyję i przytuliła. Poczuł wilgoć jej łez na szyi. - Tym razem mówisz poważnie? - Mam dosyć wojny, mała russelano. - A co z cesarzem rzymskim, Karolem? - Papież domaga się koalicji przeciwko nam. Chce przy pomocy Neapolu i Wenecji zdobyć panowanie na Morzu Śródziemnym. Ibrahim mówi, że to się nie powiedzie. - Ibrahim... - powiedziała, przedrzeźniając go. - Ufam jego opinii. - Czy on daje ci gwarancje?

- Nikt nie może przewidzieć, co zrobi giaur. Pięć lat temu armie Karola splądrowały Rzym. Tacy ludzie nie mają honoru. Kto może wiedzieć, co zrobią tacy barbarzyńcy? Hurrem odwróciła się. - Panie, wybacz moją śmiałość, ale ostatniej nocy miałam sen. Śniło mi się, że układałeś się z królem Neapolu i dożą Wenecji o pokój. Oferowałeś im traktat. Uważałeś, że jeśli się zgodzą, będziesz miał morze zabezpieczone przed Karolem. Jeśli odmówią, to da twoim admirałom pretekst, żeby napadali na ich wybrzeża przez całe lato. To chyba niezły sen? Sulejman patrzył na nią, a potem odrzucił głowę do tyłu i śmiał się. Taki wyrachowany umysł marnuje się u kobiety! pomyślał. Byłby z niej dobry wezyr. Wciąż zdumiewał go jej talent do polityki. Może jednak się nie marnuje, przynajmniej dopóki mówi tylko ze mną. - Pewnego dnia zrobię cię moim wielkim wezyrem zaśmiał się. - Pewnego dnia pewnie powinieneś - roześmiała się. Ibrahima zrobię swoim pisarzem. - Ibrahim prędzej by umarł. - Spoważniał. - Nie kpij z niego. Bez Ibrahima nie mielibyśmy tyle czasu dla siebie. To Ibrahim pomaga mi dźwigać brzemię. Hurrem gładziła go po brodzie, a on obserwował wyraz jej twarzy. Zaczęła przygryzać dolną wargę, co było pewnym znakiem, że ma coś na myśli. - O co chodzi, mała russelano? - Nic takiego. - Powiedz mi. Spojrzała mu w oczy. - To Ibrahim. Czasami... no, czasami... nie martwisz się, że mógłby... nadużyć... swojej władzy? - Ibrahim? Oczywiście, że nie. - Tylko że zawsze jest tyle plotek w haremie. Ponieważ nigdy nie znam prawdy, martwię się o ciebie.

Sulejman usiadł zaniepokojony. - Jakie plotki? Hurrem zawahała się. - Nie chcę mówić przeciwko Ibrahimowi. Nie mam takiego zamiaru... Nie życzę mu źle... - Jakie plotki? - Że on kpi sobie z islamu i zadaje się z giaurami. Że spotykając się z ambasadorami, nazywa siebie sułtanem. Sulejman patrzył na nią przez długi czas, zaskoczony. Potem odrzucił w tył głowę i zaśmiał się. - Kobiece wymysły! Hurrem zwiesiła głowę. - Przepraszam. Nie powinnam powtarzać historyjek, które słyszę. To prawie zawsze jadowite bzdury. Kiedy jednak długo cię nie widzę, nie wiem, w co mam wierzyć. - Ibrahim jest zuchwały i chełpliwy, ale nigdy by mnie nie zdradził. - Czy mi wybaczysz? - Co jest do wybaczenia? Hurrem uśmiechnęła się jak dziecko, któremu powiedziano, że nie dostanie lania. Powoli wstała. Jej włosy, dłonie i stopy były umalowane henną, a wokół oczu miała grube obwódki proszku antymonowego. Jak się zdawało, tego dnia jej rolą było wyglądać jak każda z dziesiątek hurys w haremie. Niespodziewanie wykonała trzy ceremonialne sela'am, których oczekiwałby od dziewczyny z haremu po raz pierwszy przyprowadzonej do jego łoża. Patrzył zafascynowany, jak się podniosła i zaczęła rozpinać perłowe guziki jedwabnego gomleka. Sutki miała pomalowane haszyszem. To był ulubiony trik dziewcząt haremu. Ssąc jej piersi, zjadał niewielką ilość narkotyku, co później wzmagało jego orgazm. Naga do pasa upadła na kolana i podeszła do otomanki jak zwykła niewolnica. Biały jedwab jej pantalonów był niemal

przezroczysty i krągłość jej bioder i białe ciało ud i pośladków było wyraźnie widoczne przez cieniutki materiał. Oddech zamarł mu w gardle. Kiedy już myślał, że zna wszystkie jej sztuczki, ona ubierała się lub zachowywała w jakiś nieoczekiwany sposób. Zdawała się mieć niewyczerpaną wyobraźnię, zawsze wprowadzała jakąś nową zabawę, żeby go oczarować. Ona jest moim haremem - pomyślał. Jest jak tysiąc kobiet. Dotarła do otomanki, pocałowała jego stopy w tradycyjnym akcie pokory i poczęła pełznąć ku niemu. Hurrem wprowadziła jednak nowość do rytuału i poczuł jej usta przy swojej pachwinie. Jęknął, kiedy jej palce poczęły rozluźniać mu szaty dla ułatwienia pieszczot. Czarni głuchoniemi pilnujący drzwi nie mogli usłyszeć jego jęków. Paw szeleszczący wśród tulipanów pod oknem podniósł łebek zaskoczony, po czym wrócił do żerowania. Westchnienia sułtana zmieszały się ze szmerem wody z fontann, aż księżyc zsunął się pod gałęzie platanów i płomienie świec zgasły, zatopione. Miasto stanowiło wielką mozaikę kolorów pod wysokimi wieżami minaretów i błyszczącymi kopułami meczetów. Kanun Fatiha zalecał, żeby wszystkie domy były malowane według religii mieszkańców. Były skupiska szarych domów, gdzie mieszkali Ormianie, żółte getta dla Żydów, ciemnoszare domy w dzielnicy greckiej. Tureckie domy malowano na żółto albo czerwono, ale członkowie dworu musieli malować swe domy na czarno. Dzięki temu łatwiej było znaleźć dom defterdara. Abbas zapuścił się w zatłoczone alejki Stambułu, zapewniając sobie anonimowość czarną peleryną ferijde. Dom Rustema był zaskakująco duży, zbudowany z czerwonego kamienia, z własnym dziedzińcem od tyłu. Lokaj wprowadził

go do środka. Rustem siedział w altanie z tyłu dziedzińca. Marmurowa fontanna szemrała w pobliżu. Rustem wykonał krótki temennah i wskazał, że Abbas ma usiąść naprzeciw niego na szkarłatnym damasceńskim dywanie. Czarny lokaj przyniósł im szerbet i postawił między nimi srebrną tacę ciastek. - Z jakiego powodu zostałem zaszczycony obecnością kislara agasi? - spytał Rustem. - Przybyłem na prośbę pani Hurrem. Ani śladu zainteresowania na jego twarzy, zauważył Abbas. Ten człowiek ma twarz jak posąg. - Więc? - powiedział w końcu Rustem. - Zdaje się, że macie wspólny interes. - Co by to mogło być? - Wy sami. Ach, reakcja - pomyślał Abbas z zadowoleniem. Niewiele, tylko lekkie drżenie policzka, podniesienie wzroku na moment. To wystarczy. - Jestem pewien, że zamierzasz to wytłumaczyć, Abbasie. Abbas wiedział o korupcji Rustema od jakiegoś czasu, ale milczał. Szybko się nauczył, że w haremie nie wydawało się beztrosko tak wartościowej waluty, jak informacja. W każdej chwili mogła być użyta do wykupienia zastawu za własną głowę, takiego właśnie, jaki miała na niego Hurrem. Jako defterdar, Rustem był odpowiedzialny za zbieranie podatków od timariotów, feudalnych jeźdźców, którym nadano małe lenna w zamian za służbę w walce. Spahisi potem zbierali podatki w naturze od miejscowych chłopów, zamieniali je na gotówkę, potrącali koszty utrzymania siebie i koni, a resztę przekazywali rządowi. Ziemia jednak pozostawała własnością sułtana i z chwilą ich śmierci powinna wrócić do państwa. Była to jedna z

podstawowych zasad systemu osmańskiego. Tylko sułtan mógł gromadzić dziedziczne bogactwo. Abbas pochylił się naprzód. - Korona Zawoalowanych Głów prosiła mnie, żebym ci powiedział o człowieku nazwiskiem Hakim Durgun. Zdaje się, że w zeszłym roku zmarł na dżumę. Jednak nadal uprawia swój timar koło Adrianopola. Nadzwyczajnie pracowity duch, nie sądzisz, Rustemie? - Nadzwyczajny. Zajmę się tym. - Są inne opowieści. Jest timariot w Rumelii, który zmarł cztery lata temu. Mniej więcej wtedy, kiedy ty zostałeś skarbnikiem. Od tamtej pory nałożył na chłopów podatek w wysokości ośmiu asprów od owcy. Ty jednak nie zrobiłeś nic z tym zmarłym człowiekiem. Czy dlatego, że boisz się duchów, czy dlatego, że sam dostajesz dwa aspry od owcy? Rustem nie próbował się wypierać i Abbas wcale tego nie oczekiwał. To nie leżało w naturze tego człowieka. - Jak się o tym dowiedziałeś? - Gdziekolwiek jest czarny człowiek, ja mam parę uszu, Rustemie. Mogę opowiedzieć wiele innych historii. - Rozumiem. - Rustem wziął ciastko i żuł powoli. - Czego chcesz? Pieniędzy? - Nie przyszedłem tutaj dla siebie. Pani Hurrem mnie przysłała. - Ona nie potrzebuje pieniędzy. - Oczywiście. - Więc przysługę? - Znacznie więcej niż to, Rustemie. Znacznie więcej. - Powiedz mi. - Ona chce przymierza. Po raz pierwszy Rustem podniósł wzrok i spojrzał bezpośrednio na Abbasa. To były szare oczy, zauważył Abbas. Listopadowe oczy. Nie zimne. Po prostu szare i puste.

- To by było interesujące. Czy ona zdaje sobie sprawę, że Ibrahim jest moim patronem? - Oczywiście. Sądzisz, że zataiłbym to przed nią? - Sądzę, że powiesz jej tyle, ile musisz jej powiedzieć, nie więcej. Abbas zignorował przycinek. - Rozumiem, że masz towarzyszyć wezyrowi w kampanii na wschód? - A co, wojskowa wyprawa do Persji interesuje drugą kadin? - Nie. Interesuje ją tylko Ibrahim. Rustem zmarszczył brwi, jak gdyby rozważał jakiś matematyczny problem. - On jest najpotężniejszym człowiekiem w imperium, z wyjątkiem samego sułtana. - Jednak to jest jego największa słabość. Gdyby stał się zbyt pewny swojej potęgi, może pewnego dnia stracić głowę. Jego przechwałki są już głośne na dworze i bazarach. - To jest oczywiste. Co pani Hurrem by chciała, żebym z tym zrobił? - Chciałaby, żebyś przyspieszył nadejście tego dnia, Rustemie. Chce dowodów jego zdrady. - On rozkoszuje się władzą, którą mu dano. To nie jest zdrada. - Rozkoszuje się za bardzo. - Można by to tak przedstawić - Rustem wziął następne ciastko. - A jeśli nie zdołam znaleźć sposobu? - To pewnej nocy, kiedy sułtan będzie w objęciach ud Hurrem, ona szepnie mu o tym, jak przywłaszczyłeś sobie podatki od timariotów i sfałszowałeś lenna. Abbas przyglądał się twarzy Rustema, ale nie było na niej strachu, tylko ponure przyznanie się do porażki, jak gdyby przegrał w szachy. Rozumiał arytmetykę władzy. Ona ma władzę nad nim, więc musi się poddać.

- A jakiej mogę spodziewać się nagrody, jeśli okażę się potężnym sprzymierzeńcem? Abbas był zaskoczony tym pytaniem. - Twoje życie. - Chcę więcej niż to, Abbasie. Powiedz jej, że mogę się okazać bezcennym sługą, ale chcę dużo więcej niż to. - Powiem jej - rzekł Abbas. Później, kiedy Abbas wracał ulicami, przechodził obok martwego konia, którego porzucono, by zdechł w rynsztoku. Psy już go napoczęły i wnętrzności miał wywleczone przez dziurę wyszarpaną w brzuchu. Abbasowi zdawało się, że jego smród był przyjemniejszy od wszystkich różanych perfum Hurrem i słodko - cierpkiego zapachu defterdara Ibrahima.

52. Galata Galata leżała zaraz po drugiej stronie Rogu od Cypla Pałacowego, zdominowana przez Galata Kulesi, wysoką okrągłą wieżę, zbudowaną przez Genueńczyków jako najwyższy punkt miejskich fortyfikacji. U stóp wzgórza, koło portu, tkwiły skupiska maleńkich domków i sklepów, domostwa żydowskich i genueńskich agentów handlowych. Mieszkali tam też Berberowie z Afryki i Arabowie znad Morza Czerwonego, a ich magazyny pełne były importowanych przypraw, kości słoniowej, jedwabi, szkła i pereł. Znajdowały się tam nawet małe sklepy, gdzie podawano wino i arak. Zapach ryb i soli z Bosforu nakładał się na wilgotny miejski smród. Pałace Pery spoglądały na miasto ze wzgórza, jak gdyby bogaci kupcy chcieli wznieść się ponad wulgarne skupisko handlu, od którego wszyscy zależeli. Ludovici utrzymywał dom w tej dzielnicy, choć nikt nigdy w nim nie mieszkał. Stanowić miał neutralne miejsce, gdzie mógł przyjmować informacje i płacić bakszysz urzędnikom pałacowym. Częste wizyty rządowych paszów w jego pałacu sprowokowałyby dochodzenie. Dom pomalowany z zewnątrz na żółto, w kolorze Żydów, w środku był skromnie umeblowany. Znajdował się tam cedrowy stół, trochę poduszek i dywaników porozrzucanych na podłodze. Gruby perski jedwab zadawał kłam skromnemu otoczeniu. Abbas siedział po turecku przy stole. Trzeba było czterech lokajów, żeby posadzić jego potężne cielsko na podłodze. Teraz skoncentrował uwagę na ciastkach piętrzących się na srebrnym talerzu przed nim. Kiedy już ich nie było, wykwintnie zanurzył palce w srebrnej misce podsuniętej przez innego sługę Ludoviciego. Czknął grzecznie w jedwabną chusteczkę, którą wyciągnął ze pół swojej obszernej szaty. Przychodził raz w miesiącu na spotkania z Ludovicim,

przebrany w swoją ciężką, czarną ferijde. Dla Ludoviciego stał się bezcennym kluczem do wewnętrznego świata Topkapi, zawsze chętny do wymiany informacji czy przekazania bakszyszu. Ludovici najpierw próbował rozmawiać z nim jak z przyjacielem, ale Abbas, którego znał, przepadł. Zamknął się w sobie, albo zbyt zawstydzony, albo zbyt zgorzkniały, żeby ujawnić którąś ze swych dawnych namiętności. Zdawał się nie mieć żadnej przyjemności z tych wizyt i Ludovici zastanawiał się, dlaczego jeszcze przychodził. Może dlatego, że Ludovici był jego ostatnim łącznikiem z Julią. - Jak się miewa Julia? - zapytał Abbas, przerywając ciszę. To było zawsze jego pierwsze pytanie. - Dobrze, Abbasie. Ona czuje się dobrze. Abbas skinął głową i przez chwilę miał na twarzy wyraz gorzkiej wymówki. Nigdy nie zapytał o stosunki Ludoviciego z Julią. - Interesy idą dobrze? - Dzięki twojej pomocy. Abbas wzruszył ramionami. To wszystko go nie interesowało. Szybko się nudził rozmawiając o handlu. - Ona nie może już pozostać w Stambule - powiedział Abbas nagle. - Abbas? - Musisz wywieźć ją z miasta. Tutaj już nie jest dla niej bezpiecznie. Nawet w Comunita Magnifica. - Co się stało? - Tylko polityka, Ludovici. Wierz mi, znam rozmiary niebezpieczeństwa. Ludovici potrząsnął głową, zwlekając. - Nie mogę tego zrobić, Abbasie. To nie będzie łatwe. Gdzie może pojechać?

- To nieważne. Proszę, Ludovici. Zrobiłem, co mogłem, by ją chronić. Jeśli chcesz jej pomóc - jeśli chcesz mnie pomóc - wywieź ją ze Stambułu jak najszybciej. - Zrobię, co będę mógł. Abbas pochylił się ku niemu, chwycił jego nadgarstek w swą wielką pięść. - Nie, Ludovici, tak czy inaczej musisz ją wywieźć! - W porządku - powiedział Ludovici. Abbas skinął głową, zadowolony. - Dobrze - powiedział. - Pomówmy więc o interesach. Hipodrom Sulejman siedział na czysto białym kapadockim koniu, obserwując armię maszerującą przez At Meydani, w drodze na promy w Uskudar. Za jego plecami, wiedział to, zakwefiona na zakratowanej platformie, patrzyła też Hurrem. Świadomość jej obecności pomagała uspokoić dręczące go wątpliwości. Hipodrom trząsł się od łoskotu wozów aprowizacyjnych i maszyn oblężniczych, tętentu kopyt szwadronów kawalerii, podkutych żelazem butów janczarów oraz cymbałków, fletów i bębnów orkiestr. Duszące chmury kurzu unosiły się nad placem jak ogon jakiegoś straszliwego zwierza, wypuszczonego, by hasał po równinach. Powinienem ich prowadzić - pomyślał Sulejman. Tam jest moje miejsce. To jest w końcu mój obowiązek. Zobaczył łopot białej peleryny wśród kurzu. Ibrahim galopował w jego stronę. Ponury wyraz jego twarzy nie pomagał Sulejmanowi uspokoić wyrzutów sumienia. - Twoje błogosławieństwo naszego trudu, panie. Obyś był z nami! - Musisz obronić Bagdad - odkrzyknął Sulejman. - Zgniotę szacha, jak mi kazałeś! - Ściągnął wodze, by oglądać procesję u boku Sulejmana.

Najpierw szli azabowie, nieregularna piechota, kryminaliści i łotrzy, którzy przyszli walczyć za łupy lub zginąć w walce i pójść prosto do raju. Nie mieli nic do stracenia i byli posyłani w głównym natarciu każdej bitwy. „Wypełniacze fos", mawiał o nich Ibrahim. Regularna kawaleria, spahisi Porty, przejechała obok z łoskotem. Ich konie miały kapy ze srebrnego i złotego materiału, siodła wysadzane były klejnotami, a stożkowe hełmy i polerowana stal kolczug błyszczały w słońcu. Sami stanowili imponujący widok, w szatach purpurowych, niebieskich i szkarłatnych, jedwabie, satyny i atłasy haftowane złotem, zależnie od rangi czy oddziału. Każdy jeździec miał dwa futerały, jeden na łuk, drugi wypełniony strzałami, każdy w prawej ręce trzymał włócznię. Z siodeł zwisały wysadzane klejnotami bułaty i stalowe pałki. Łopotał nad nimi ich szkarłatny proporzec. Następnie szli janczarowie. Ich wielkie pióra rajskich ptaków powiewały na metrze jak ruchomy las, poły ciemnoniebieskich płaszczy falowały w rytm marszu, arkebuzy wisiały na ramionach. Wszyscy mieli długie czapki derwiszki, a ku pamięci spływających białych rękawów Hadżi Bektasza, ich założyciela, każdy rękaw przebity był miedzianą łyżeczką. Wielkie miedziane kotły, znajdujące się na czele każdego regimentu, towarzyszyły im w marszu. Ponad nimi łopotał biały proporzec przedstawiający płonący miecz Mahometa, z haftowanym złotą nicią tekstem Koranu. Na czele maszerował aga, niosąc swój sztandar z trzech ogonów końskich. Każda z wąsatych twarzy była europejska. Nasza siła pomyślał Sulejman. Nasza budząca największą grozę broń, elita janczarów, wywodzi się z chrześcijańskich dzieci. Tak, jak kazał Fatih.

Potem szli derwisze, nadzy z wyjątkiem zielonych fartuchów obszytych koralikami z hebanu, w swych wysokich kapeluszach z wielbłądziej sierści, śpiewając teksty z Koranu lub grając swoją poważną, żałobną muzykę na rogach i fletach. Wzdłuż szeregów jeździli szaleńcy, długie włosy powiewały spod ich czapek z lamparciej skóry, przez ramiona przewieszone mieli dolmany ze skóry lwa lub niedźwiedzia, ich konie przystrojone były futrem i piórami. To byli szaleni zwiadowcy, fanatycy religijni, wykonujący samobójcze rajdy, których nikt inny by się nie podjął. Z tyłu podążali członkowie Divanu, sędziowie w swoich zielonych turbanach dygnitarzy i szatach obszytych futrem, wezyrowie wraz ze swymi końmi migoczący od klejnotów. Z nimi szły wielbłądy niosące Koran i święty fragment kamienia Ka'aba, maszerujące pod jaskrawozielonym sztandarem islamu. Metalowy Koran flagowy, miniaturowy Koran wyryty w brązie, wisiał u szczytu sztandaru. Na końcu procesji szły ciężkie wozy aprowizacyjne, wyładowane ziarnem, a wielbłądy uginały się pod ciężarem prochu, ołowiu i turkoczących dział oblężniczych z ich wielkimi lufami z brązu. Powinienem być na ich czele - pomyślał znowu Sulejman. To nie jest w porządku. Powinienem być z nimi. - Przywiozę ci głowę szacha - zawołał Ibrahim. Sulejman poczuł dreszcz niepewności. Co powiedziała Hurrem? „Czy nie martwisz się, że może nadużyć swej władzy?". Chwycił cugle konia Ibrahima i przysunął się blisko. - Musimy odzyskać Bagdad - powiedział. - Jako Obrońca Wiary jestem zaprzysiężony jej bronić. - Obdarzyłeś mnie zaufaniem, panie. Zrobię wszystko, by ci służyć.

Sulejman zerknął na platformę i z powrotem na Ibrahima. Tak, pokładam w tobie całą moją wiarę - pomyślał. Bóg da, że nie zaufałem ci za bardzo. Pera Julia siedziała na terrazza na słońcu. Ludovici zatrzymał się na marmurowych stopniach prowadzących z ogrodu i obserwował ją. Jest piękna - myślał - tak boleśnie piękna. Gdybym tylko mógł sprawić, by czuła do mnie to samo, co kiedyś musiała czuć do Abbasa. Jest teraz moja, ale przecież nie ma wyboru. Jest praktycznie więźniem. Nie może opuścić opiekuna ze strachu o swe życie. Gdyby zaś powróciła do Wenecji, będąc już raz konkubiną, jej ojciec wyparłby się jej, a stary Serena, jej mąż, pewnie odesłałby ją gdzieś do klasztoru. Uważano by ją za niewiele więcej niż prostytutkę. Ze swym chrześcijańskim miłosierdziem są niewiele lepsi od muzułmanów, których nie cierpią tak bardzo - cnota kobiety jest wszystkim. Podniosła wzrok i zobaczyła, że się jej przygląda. Wbiegł po schodach, by przyłączyć się do niej na terrazza. Nosił rdzawy, jedwabny kaftan, który szeleścił, gdy szedł. Bawiła go rola renegata wśród Comunita. Osmańskie ubranie i zwyczaje, które przyjął, podkreślały jego pogardę dla Wenecji. - Przyjemnie jest w słońcu - powiedział. Spojrzała znad książki, ale nie uśmiechnęła się. Tak odległa - pomyślał. Anioł wyrzeźbiony przez artystę z lodu. Wiem, że drzemie w niej wielka namiętność, jednak przede mną pozostaje ukryta. Tamtego ranka osobiście wyciągnął ją z Bosforu. Ten obraz wciąż go prześladował. Była pół naga i zatkało go na jej widok. Kiedy wyciągnął po nią ręce i dotknął jej, była sina z zimna i braku tchu. Od tamtej pory pozostała dla niego odległa jak marmurowy posąg, piękna, zimna, martwa.

Przez wiele tygodni potem chorowała. Później, kiedy dostatecznie się wykurowała, powiedział jej prawdę, że to nie opatrzność, ale Abbas ją uratował. Prawdopodobnie już to podejrzewała, bo przyjęła wiadomość spokojnie, a przynajmniej tak się zdawało. Zapadła jednak w depresję na wiele miesięcy. Ubierała się i zachowywała jak wdowa. Ludovici uświadomił sobie, że nadal go kocha. Jednak równie dobrze mógłby dla niej nie żyć. Więc co miał z nią zrobić? Od spotkania z Abbasem tego ranka nie myślał o niczym innym i nagle zdał sobie sprawę, że on sam również trzymał się od niej z daleka. Była dla niego tylko aniołem, którego nieświadomie zachował tutaj wśród ogrodów i tarasów swego pałacu, tęsknotą zbyt świętą, by jej dotknąć. Wiedział, jak bardzo Abbas ją kochał. Wziąć ją dla siebie byłoby zdradą. Teraz Abbas żądał, żeby ją odesłał. Musi to zrobić albo spojrzeć w oczy prawdzie, że chce ją dla siebie. Abbas nie miał już do niej praw. Ludovici nienawidził tego okrucieństwa, które mu wyrządzono, ale nie mógł już dłużej mu przeczyć. Usiadł. - Musimy porozmawiać. Julia odłożyła książkę i spojrzała na niego swymi lodowatymi niebieskimi oczami. Zjawa, kiedyś powiedział o niej Abbas. Zimna, kiedy wyciągał ją z wody. Tak - pomyślał - jak gdyby nie była wcale realna. - Julio, jesteś tutaj, pod moją opieką, ponad dwa lata. - Wiesz, że zawsze będę ci wdzięczna za to, co zrobiłeś powiedziała. - Czy jesteś tutaj szczęśliwa? - Nie, Ludovici. Oczywiście, że nie. - Dlaczego? Zdawała się zaskoczona pytaniem. - Jestem samotna.

Ludovici rozłożył ręce. - Co mogę zrobić? Jeśli stąd odejdziesz, będziesz w niebezpieczeństwie. A Wenecja... - wzruszył bezradnie ramionami. Nic nie powiedziała. Bez męskiej opieki była bezradna. Co mogę zrobić? - myślał Ludovici. Ona jest mężatką. Serena nadal żyje na Cyprze. Nie mogę jej tam wysłać. Jednak muszę utrzymywać jej obecność tutaj w tajemnicy, nawet przed resztą Comunita Magnifica. Corpo di Dio! O czym ja myślę? Chcę ją! Do diabła z Abbasem. Moje poczucie winy nie przywróci mu jaj! Może czytała w jego myślach. - Powiedz mi - spytała nagle - czy widujesz go czasem? - Tak. Czasami. - Czy kiedykolwiek pyta o mnie? - Nie - skłamał Ludovici. Jej oczy zalśniły. - Biedny Abbas - szepnęła. Wyciągnął rękę i ujął jej dłoń. Była ciepła. - Spróbuję ci pomóc, żebyś nie była samotna powiedział. Nie, Abbasie, nie odeślę jej stąd. Ona zostanie tutaj. Ze mną.

53. Drzwi były lekko uchylone i migotliwe żółte światło świec tańczyło w mrocznym holu. Ludovici zatrzymał się w cieniu, ogłuszony waleniem własnego serca. Usta miał suche. Popchnął drzwi. Julia siedziała przy swojej toaletce, rozczesując włosy. Jedwab jej nocnej koszuli migotał w świetle, kiedy się poruszała. Zobaczyła go w zwierciadle i znieruchomiała, zaskoczona. Ludovici zobaczył swoje odbicie, złotą brodę i niezdecydowany wyraz zamglonych oczu. Julia odłożyła szczotkę. - Ludovici? Stanął za nią, kładąc dłonie na jej ramionach i obserwował jej odbicie z lustrze. Nie wydawała się wystraszona ani nawet zaskoczona. - Wstań i odwróć się - szepnął, a jego głos był chrapliwy. Powiódł dłońmi po zarysie jej ramion. Nie, nie marmur pomyślał. Była miękka, okrągła, pełna i ciepła. Była samotna. Nocna koszula przylegała do jej kształtów. Czuł silne napięcie. Mały złoty krzyżyk błyszczał między jej piersiami. Koniec z lojalnym chrześcijańskim dżentelmenem pomyślał. Chwycił przód jej koszuli w pięści, rozerwał na całej długości i zsunął z jej ramion. - Jesteś doskonała - szepnął. Pocałował jej szyję, ramiona, piersi. Zerknął na odbicie w lustrze. Nie poruszyła się. Podniósł ją i położył na brzegu łoża, odrzucił resztki nocnej koszuli. Tak długo czekał na ten moment. Obserwowała, jak zdejmuje swoje ubranie. Nadal się nie poruszała ani nie odzywała. Opuścił się na nią, jęcząc od bolesnego naprężenia w kroku. Pocałował miękki łuk jej szyi, wciągnął łagodny

zapach włosów i począł wpychać się w nią. Julia leżała bez ruchu pod nim i patrzyła, jak się wyczerpuje. Potem leżał na niej, nie mogąc mówić ani spojrzeć jej w oczy. Chwytał swą zdobycz, ale jej nie było. Skosztował doskonałości, ale smak w jego ustach był znajomy i rozpoznał tę gorycz. Rozczarowanie. Azerbejdżan Rustem już przekalkulował, że jeśli nie zaangażuje się zbyt wcześnie, może odnieść korzyści z rewelacji kislara agasi niezależnie od tego, jak się sprawy potoczą. Najwyraźniej miała nastąpić konfrontacja między haremem i Divanem, mądrze więc było nie znaleźć się w żadnym z obozów podczas konfliktu, albo raczej być w obu. Wobec tego postara się utwierdzać Ibrahima w jego ambicji. Jeśli mu się uda, będzie przy jego boku. Jeśli nie, poszuka nagrody u tej ziadi, Hurrem. To był długotrwały marsz przez samotne stepy Anatolii. Wielka armia maszerowała ciężko przez równinę, ciągnąc za sobą tumany kurzu wznoszące się na sto stóp w powietrze. Szakale umykały im z drogi, a chłopi, pasący długowłose angory i beczące owce o tłustych pyskach, stali na polach i patrzyli. Długa kolumna wiła się dalej i dalej w pustkowie. Mila za milą, od akindżi buszujących na przedniej szpicy po sznury wielbłądów i ciężkie armaty turkoczące po zakurzonych koleinach daleko z tyłu, kolumna rozciągała się w poprzek horyzontu stepów. Lato minęło, podczas gdy przedostawali się na wschód, w końcu docierając do stóp wielkich gór Azji, gdzie ujrzeli własne brodate i zakurzone odbicia w chłodnych, nieruchomych wodach jeziora Wan. Poszli dalej w góry, zatrzymując się przed niebieskimi kopułami Tabrizu. Ibrahim spieszył za szachem Tamaspem,

ale ten nie chciał walczyć, ryzykując swą kawalerię przeciw artylerii janczarów i wymykał się w góry Sułtanii. A żołnierze poczuli pierwszy chłód jesieni w powietrzu, zadrżeli i spojrzeli na niebo ze strachem. Sztandar Ibrahima z sześcioma końskimi ogonami - tylko sułtan miał więcej - został wbity w twardą, jałową ziemię. Namiot trzepotał na wietrze. Równina otoczona była górami o ostrych grzbietach, szarymi i złowrogimi na tle cętkowanego nieba. Ibrahim siedział zadumany wewnątrz pawilonu na przenośnym tronie z kości słoniowej, hebanu i macicy perłowej. Z powodu zimna rozpalono wewnątrz miedziane piecyki. A to było lato! Rustem zadrżał na myśl, co by było, gdyby przyszło spędzić tutaj całą zimę. Rustem dotknął czołem grubego dywanu w pokłonie. - Rustem! Czy nie powinieneś strzec wielbłądów i jedwabi? Rustem zauważył nerwowe brzmienie głosu Ibrahima. Był w niebezpiecznym nastroju. Frustracje minionego tygodnia dawały znać o sobie. Szybkie, decydujące zwycięstwo, którego się spodziewał, nie nadeszło. - Myślałem, że może się przydam, panie. - Żeby pomóc mi liczyć moje pieniądze? Mogę to zupełnie dobrze zrobić sam. - Chodzi o sprawę szacha, panie. Twarz Ibrahima szybko zaczerwieniła się od gniewu. Rustem nigdy nie widział go w takim stanie. On za bardzo chce tego zwycięstwa - pomyślał Rustem. To źle wpłynie na jego rozsądek. - Szach! Szach nie jest lepszy od szakala! Ucieka przed nami, potem idzie naszym śladem, by szarpać naszą zdobycz... Twoja retoryka jest w porządku - myślał Rustem. Ale to nie rozwiąże problemu.

- Nasi skauci nadal nie odnaleźli jego armii? - Nadal ukrywa się gdzieś w górach. - Może byłby sposób, żeby go wywabić. Oczy Ibrahima zabłysły desperackim pragnieniem. - Jak, Rustem? - Jeśli zaproponujesz mu traktat... - Nigdy! Zobowiązałem się go zgnieść! - Nie układasz się z wielkim europejskim królem, panie. Szach jest niczym więcej, jak szakalem, co sam powiedziałeś. Szkodnikiem, którego trzeba zniszczyć. Nie byłoby dyshonoru w posłużeniu się ofertą traktatu tylko po to, żeby wywabić go z leża. Ibrahim nagle wstał i zaczął chodzić po pokoju. - Jak go znajdziemy? - Możesz być pewien, że Safawidzi nas obserwują. Każdy samotny posłaniec wyruszający z obozu zostanie przechwycony. - Tak, i jego uszy oraz nos odcięte i odesłane do nas w skórzanym woreczku! - Może szach nie chce spędzać każdego lata, ukrywając się w górach. Nie może prowadzić z nami wojny w nieskończoność. Jak wszyscy heretycy, skorzysta z pierwszej szansy bezpiecznego schronienia, gdzie mógłby hodować swoje kłamstwa. Ibrahim podszedł do wyjścia z namiotu i popatrzył na dzikie góry. Niebo stawało się ołowianoszare późnym popołudniem, ciemny cień chmur deszczowych zbliżał się ku nim z szybkością nacierającej kawalerii. - Muszę wyciągnąć go na otwarte pole - mruknął. Rustem wziął głęboki oddech. Nadeszła ta chwila. Ale ocenił ryzyko i wiedział, że stawka warta była tego hazardu. Jeden akt odwagi teraz zapewni mu władzę i fortunę. Nie może być urzędnikiem wezyra na zawsze.

- Pozwól mi zanieść wiadomość dla niego. Ibrahim odwrócił się z zupełnie innym wyrazem twarzy. - Ty, Rustemie? - Odrzucił głowę w tył i zaśmiał się. - Mogę nakłonić szakala do wyjścia z nory, panie. Jestem pewien. - Od kiedy to defterdar zostaje ambasadorem? - Nie mogę pozostać defterdarem na zawsze. Ibrahim zdawał się rozpoznać taką samą ambicję, jak jego własna, i skinął głową ze zrozumieniem. Nagle znowu spoważniał. - Jaki masz plan? - Zapieczętowana wiadomość od ciebie, panie, z propozycją oddania mu Tabrizu i Azerbejdżanu w zamian za święte miasto Bagdad. Uznajemy jego granice na wschodzie. - On nigdy w to nie uwierzy. - Mogę go przekonać. Masz duplikat tugry Sulejmana, jego osobistej pieczęci. Jeśli zostanie dołączona do oferty, będzie musiał uwierzyć, że jest prawdziwa. - A jeśli przekonasz go do układu? - Wyciągamy go z wojskiem na równinę. I masakrujemy ich. Ibrahim potrząsnął głową. Burza była teraz nad nimi. Wybuchła jak ogień artylerii, grzmiąc w twardą ziemię i siekąc jak tysiąc strzał w ściany namiotów. Płomienie w piecyku rozbłysły w nagłym przeciągu. - On nigdy w to nie uwierzy - powtórzył Ibrahim. - Pozwól mi spróbować. Obiecał Sulejmanowi głowę szacha. Po Wiedniu nie mógł sobie pozwolić na następną porażkę. Nie w sytuacji, kiedy ta wiedźma Hurrem szepcze przeciwko niemu. Potrzebował tego zwycięstwa. Ibrahim położył dłoń na ramieniu Rustema.

- Chcę go, Rustemie. - Zamknął pięść. - Jeśli zdołasz przyprowadzić go do mnie, nagroda przejdzie twoje najśmielsze marzenia! Rustem skłonił się, przyjmując do wiadomości ofertę, ale jego twarz nie zdradzała ani zadowolenia, ani wdzięczności. On już skalkulował ryzyko. Wiedział, ile jest warte. Dla Ibrahima. Także dla Hurrem.

54. Szach Tamasp spoglądał na nędzną kreaturę przed sobą. Człowiek ten został przywieziony do obozu z zawiązanymi oczami i w łańcuchach przez dwóch jego zwiadowców. Leżał na brzuchu na kamieniach i ziemi przed wejściem do namiotu, z dwoma bułatami przyciśniętymi do karku, podczas gdy szach czytał treść przyniesionego przez niego poselstwa. Szach pokazał list mułłowi i generałom siedzącym po obu jego stronach. Potrząsnęli głowami w poważnej ciszy. Co za sztuczki wymyślił teraz wielki wezyr sułtana? Kiedy wszyscy zobaczyli list, szach przeczytał go jeszcze dwukrotnie. Był młodym człowiekiem, o cienkich okrutnych ustach i ciemnej, starannie przystrzyżonej brodzie. Miał długie szczupłe palce, które pieściły pergamin, kiedy czytał list, a nadgarstki wystające z rękawów szaty były cienkie i brązowe jak orzech włoski. Kiedy przemówił, jego głos był dziewczęco wysoki i syczący. - Jak się nazywasz, posłańcu? Nędznik podniósł głowę kilka cali od ziemi i przemówił w kierunku głosu. - Rustem, panie. Jego stalowoszara broda była umorusana i zakrwawiona. Krew pochodziła z warg, gdyż strażnicy nieco zbyt gorliwie pilnowali, aby jego głowa pozostawała pokornie przyciśnięta do ziemi. - Jaką masz rangę, Rustemie? - Defterdar, panie. - Skarbnik? Od kiedy to Osmanowie wysyłają skarbników jako posłańców? - Wielki wezyr ufa mi, panie. Szach przyjrzał mu się dokładniej. Był blady z wyczerpania, ale nie zdawał się bać.

Z tego, co mógł dojrzeć za opaską na oczach, nie był to jakiś szczególny człowiek. - Więc Ibrahim zdecydował się wystąpić o pokój. Czy jego sułtan też chce pokoju? - Ibrahim cieszy się zaufaniem Pana Dwóch Światów. Ma jego tugrę. - Tak, widzę to. - On podtrzyma wszelkie układy, jakie zawrze mój pan, Ibrahim. - Posłańcu Rustemie, czy możesz mi powiedzieć, dlaczego twój Pan Dwóch Światów nie prowadzi swej armii przeciw nam osobiście, jak to robił jego ojciec? - On ma dosyć wojny, panie. Chce tylko pokoju. Szach wzruszył ramionami. Może. Może. Oferta była rozsądna. Zbyt rozsądna? - zastanawiał się. Jeśli jednak była prawdziwa, mógł ofiarować swym mułłom wielkie polityczne zwycięstwo. Z pewnością nie mogli mieć nadziei na utrzymanie Bagdadu przeciwko armiom osmańskim. Kiedy Ibrahim w końcu zmęczyłby się ściganiem go po górach i wróciłby do Stambułu, on mógłby wziąć z powrotem Tabriz i święte miasto, ale musiałby oddać je znowu następnego lata, kiedy Ibrahim by powrócił. W końcu musiałby zawrzeć traktat, a tak otrzymywał pokój teraz i trochę cennej ziemi. A jednak. - Taki układ byłby możliwy, posłańcu Rustemie, ale musimy się spotkać w miejscu, które ja wybiorę, w obecności tylko naszej własnej ochrony. - Wątpisz w honor Ibrahima? Szach uśmiechnął się. - Wątpię w jego zdolność oparcia się takiej pokusie. Skinął na dwóch strażników, którzy podnieśli Rustema na nogi. - Jeśli zgodzi się na moje warunki, powiedz mu, że przyjmuję jego ofertę. Idź w pokoju, posłańcu Rustemie.

Strażnicy wywlekli go na zewnątrz. Szach patrzył, jak wsadzają go na konia, wciąż skutego i z zawiązanymi oczami, i prowadzą między rzędami namiotów na południe. Rozmyślał nadal o Sulejmanie. Osman, który chciał pokoju? Było to albo kłamstwo, albo pierwsza oznaka słabości. Jak Bóg chce zdecydował. Wkrótce zobaczymy. Mimo chłodnego wiatru do zimy było jeszcze daleko. Zmęczył się już jednak ukrywaniem w górach. - Jeśli pójdziesz za tą odnogą, doprowadzi cię do doliny, gdzie obozują twoi przyjaciele - powiedział Pers i zerwał Rustemowi opaskę z oczu. Drugi jeździec otworzył łańcuchy i ściągnął mu je z nadgarstków. Rustem zamrugał na słońcu. Jeden z Persów, brodaty zbój w poobijanym stożkowym hełmie, pociągnął go za brodę. - Następnym razem może szach pozwoli mi zanurzyć miecz w twojej wątrobie - powiedział z uśmiechem. Rustem zignorował go i szarpnął za wodze konia. Miał rację, ryzyko okazało się w końcu niewielkie. Teraz już będzie łatwo dokończyć sprawę. Biedny Ibrahim. Za bardzo lubił bohaterskie wyczyny, żeby być naprawdę dobrym wezyrem. Prawdziwa wielkość wymagała staranniejszego myślenia. Kogoś, kto umiałby dostrzec szansę w kryzysie. Kogoś takiego jak on. Dwaj Persowie odjechali i pozostał sam na wysokim stepie. Teraz, kiedy był sam, pozwolił sobie na mały, chłodny uśmiech. Potem zjechał wzdłuż odnogi do wielkiego obozu.

55. Ibrahim był zaciekawiony. Jego rysy zdradzały zarówno ubawienie, jak i zastanowienie. Jeden palec stukał o poręcz tronu, w rytmie łopotania jedwabnego namiotu, kiedy zimny wieczorny wiatr szturchał go i wzdychał. - Znalazłeś szacha? - zapytał w końcu. - Tak, panie. - Z pewnością wzięli cię tam z zawiązanymi oczami. - Tak, panie. - Traktowali cię dobrze? - Znośnie, panie. Ibrahim przyglądał mu się. Szaty Rustema były podarte i brudne. Brudna była także jego broda. Czy to doświadczenie w górach wpłynęło na niego? Blade, szare oczy nie zdradzały niczego. - Masz przeciętą wargę. - To drobiazg. Ibrahim zaśmiał się nieoczekiwanie. - Myślałem, że może cię już nigdy nie zobaczymy. Co to by była za strata dla świata poezji i konwersacji! - Nie sądzę, panie - powiedział Rustem. Zdawał się nie zauważać ironii. Cóż, mogłem się tego spodziewać - pomyślał Ibrahim. Czasami wyobrażał sobie, że ścina mieczem szczyt czaszki Rustema, jakby otwierał jajko. Kiedy zaglądał do środka, nie było mózgu. Tylko abak. - Co szach powiedział na naszą propozycję układu? - Odmówił, panie. Twarz Ibrahima pociemniała, ale uśmiech pozostał wytrwale na miejscu. - On nam nie ufa, Rustemie? - Nie ufał autorytetowi listu. - Autorytetowi?... - Powiedział, że nie może układać się z tobą.

Uśmiech zniknął. - Dlaczego nie? - Ponieważ jesteś tylko żołnierzem. Powiedział, że mógłby przyjąć taką ofertę, jeśli byłaby podpisana przez sułtana, a nie jego urzędnika. Ibrahim wstał. Zacisnął pięści, aby powstrzymać drżenie dłoni, ale jego ciało opanowała jakaś straszna siła, nad którą nie miał kontroli. Złapał Rustema za ramiona i rzucił go na ziemię. Rustem nie opierał się. Leżał u stóp Ibrahima, nie sprawiając wrażenia ani zaskoczonego, ani złego. Ibrahim odwrócił się i wyciągnął killicz z wysadzanej klejnotami pochwy u pasa i podniósł go oburącz nad głowę. Ciął z całej siły, rozłupując tron. Kawałki kości słoniowej i mahoniu rozprysły się po namiocie. - Urzędnik sułtana! Czy to urzędnik sułtana siedzi codziennie w Divanie i administruje imperium? Czy to urzędnik sułtana prowadzi jego armie do walki, podczas gdy sułtan zabawia się w swoim haremie? Sułtan? JA JESTEM SUŁTANEM! - On mówił w niewiedzy, panie. - Czy on myśli, że sułtan wysyła teraz do walki swoich urzędników? Co, Rustemie? - Panie, powtarzam tylko to, co mi powiedział. Mówił, że nie może układać się z nikim poza sułtanem Osmanów. - Sułtanem! Jak długo muszę to znosić? Sułtan powierzył mi swoją władzę, swoje królestwa, swoje bogactwa, wszystko! Wypowiedzenie wojny czy zawarcie pokoju są w moim ręku. Czy szach wie, że to ja spowodowałem wysłanie armii tutaj? To ja - nie sułtan! Ja wziąłem na siebie brzemię i teraz mam być nazywany urzędnikiem sułtana! - Ale panie...

Ibrahim trzymał killicz przed oczami Rustema, obracając go powoli, tak że światło migotało na ostrzu. - Kiedy go weźmiemy, weźmiemy go żywcem - warknął. - Najpierw musimy go wywabić, panie. Gdyby sułtan był tutaj, moglibyśmy go wyciągnąć i w końcu położyć kres jego bezczelności. Gdybyśmy mogli przekazać Panu Życia wiadomość... - Nie! Przysięgałem, że przywiozę mu głowę szacha! Czy teraz mam lecieć do niego z prośbą o pomoc? - ... Więc może jest inny sposób. - Inny sposób, Rustemie? - Całe imperium wie, jak bardzo sułtan cię uhonorował i zaufał ci. Może musisz to również dać do zrozumienia szachowi. Musisz mu udowodnić, że jesteś władny zawrzeć taki układ. - Jak? Rustem zamrugał powoli. - Musisz złożyć tę ofertę ponownie, panie. Tylko tym razem musisz podpisać jako sułtan. Ibrahim wytrzeszczył na niego oczy. Czy ten lunatyk wie, co mówi? Ale Rustem nie był lunatykiem. Był abakiem. To jest logiczne rozwiązanie problemu. - To jest niemożliwe. - To jest potrzebne dla naszej sprawy. Co innego możemy zrobić, panie? Najwyżej ścigać go po górach przez resztę lata, po czym odejść do domu z niczym, nie licząc paru perskich dywanów. - Mogę zrobić wiele rzeczy, Rustemie, ale nie mogę przybrać tytułu sułtana. - Kto się dowie, kiedy wywabimy go z gór? Możesz pochować dokument razem z szachem. Może on ma rację - myślał Ibrahim. Czego mogę się obawiać? Sulejman powierzył mi swój Divan i swoje armie. Jestem sułtanem we wszystkim poza tytułem. Gdyby

Sulejman nie życzył sobie, abym powoływał się na jego władzę, to dlaczego powierzałby mi tak wiele? - Nie mogę - powiedział. - Nie ma innego sposobu, żeby go wywabić, panie. Powiedział mi, że jeśli sułtan nie przyjdzie, to zobaczymy się na wiosnę w Tabrizie. Ibrahim zamknął oczy. Co będzie mógł powiedzieć Sulejmanowi, jeżeli powróci kolejny raz bez zwycięstwa? Austriacy upokorzyli go w Guns, teraz szach naigrawał się z niego w górach. Nie mógł go zgnieść, tak jak się zobowiązał, a dopóki granica azjatycka nie była zabezpieczona, nie mogli wziąć armii na wielką wojnę z cesarzem Karolem w Europie. Jego przeznaczenie było w Wiedniu, nie tutaj. To Wiedeń w końcu wyryje jego imię obok Aleksandra w annałach historii. Spojrzał na Rustema, który obserwował go, jak się zdawało, z niemal niedbałą ciekawością. - Przynieś pióro i pergamin - powiedział. Do szacha Persji Tamaspa, obyście byli zdrowi i niech dobrobyt i chwała znaczą Wasze dni. Z różnych ustnych przekazów wiemy o Waszym pragnieniu pokoju, z laski najwyższego, którego imię niech będzie na zawsze sławione! My sami nie pragniemy wojny z naszymi braćmi w islamie, zatem ogłaszamy, że jeśli oddacie święte miasto Bagdad i wszystkie terytoria, które zagarnęliście siłą oręża, my oddamy Wam Tabriz i ziemie znane jako Azerbejdżan, o ile będziecie płacić haracz każdego roku w wysokości jednego tysiąca złotych dukatów. Dniem i nocą nasze konie czekają osiodłane, by jechać i spotkać się z Wami i zawrzeć nasz pokój. Napisano w roku Hidżry 941. Ibrahim. Seraskier sułtan

56. Seraskier sułtan! Rustem ściągnął wodze konia na grani nad obozem Osmanów. Dym z porannych ognisk unosił się jeszcze w górę, przysłaniając odległą panoramę gór. Ze swego miejsca Rustem widział olbrzymi szkarłatny namiot wielkiego wezyra. Sztandar z sześcioma końskimi ogonami wisiał nieruchomo na lekkim wietrzyku. Seraskier sułtan! Rustem skręcił i odjechał na południe. Popędził konia poza pierwszy grzbiet, po czym zatoczył łuk i skierował się na zachód. Kiedy nie wróci, Ibrahim przyjmie, że ludzie szacha zamordowali go. Jak już Ibrahim z całą pewnością uzna go za zaginionego, on będzie w Stambule. Ibrahim, ty głupcze... Seraskier sułtan! Topkapi Saraya Sulejman zgniótł list w dłoni z twarzą wykrzywioną grymasem goryczy. Pasze, mufti i generałowie otaczający go w Divanie milczeli. Każdy z nich odczuwał triumf w mniejszym lub większym stopniu, choć żaden nie dałby tego poznać po sobie. Ibrahim w końcu posunął się za daleko! Próżny, chełpliwy Grek napisał na siebie wyrok śmierci! Rustem pasza stał w środku wielkiej sali i czekał na swoją kolej, by przemówić. Ten nieskazitelny, anonimowy Rustem - myślał Sulejman. Nie czuć go było teraz perfumami. Śmierdział koniem, a zmarszczki na jego skórze wypełnione były brudem. Twierdził, że jechał trzy tygodnie znad granic Azerbejdżanu, by przywieźć swą wiadomość. Wolałbym, żeby koń upadł i skręcił ci kark - pomyślał Sulejman.

- Napisałeś to na jego polecenie? - zapytał w końcu Sulejman. - Tak, wielki panie. Polecił mi zanieść to szachowi Tamaspowi. Sulejman mocno przełknął ślinę, by odzyskać panowanie nad sobą. Ibrahim, mogłem wybaczyć ci wszystko, ale nie to! Gdyby Rustem przybył do mnie prywatnie, pewnie znalazłbym jakiś sposób, by ci to darować. Ale przyszedł tutaj w środku obrad Divanu i przedstawił mi zdradę, której nie mogę tolerować publicznie. Coś ty zrobił? - Czy cię widziano, defterdarze Rustemie? - Nie, panie. Ibrahim sądzi, że jadę sam na ziemie szacha. Ponieważ znam swój obowiązek, nie mogłem pozwolić, by taka zdrada uszła bezkarnie. Ty patetyczna, mała glisto - pomyślał Sulejman. Jak śmiesz mówić mi o zdradzie! Ibrahim służył mi wiernie przez ponad ćwierć wieku jako przyjaciel, jako seraskier mojej armii i jako mój wezyr. Skąd wiesz, co skłoniło go do tego kroku? Jak możesz być taki pewny? - Sułtan jest twoim wielkim dłużnikiem, defterdarze Rustemie - zmusił się do powiedzenia. Spojrzał znowu na zgnieciony pergamin w swej dłoni. - Jak idzie kampania przeciw szachowi? - Źle, panie. Od zdobycia Tabrizu Ibrahim pasza tropi ludzi szacha przez góry, ale jedynie widujemy ogony ich koni, kiedy uciekają z drobnych potyczek. Generałowie nalegają, by uderzył na Bagdad, ale on ignoruje ich rady. Mówi, że jest jedynym człowiekiem zdolnym do osiągnięcia zwycięstwa i że zawsze tak było. W wielkiej sali rozległo się ledwo słyszalne westchnienie. Jak Rustem śmie powtarzać takie rzeczy? - zastanawiał się Sulejman. Powtarza takie kalumnie, jak gdyby cytował cyfry z bilansu. Co Ibrahim powie następnym razem? Czy przypisze sobie chwałę Rodos, Buda - Pesztu i Mohacs?

- A co z morale armii? - Jest słabe, panie. Wszyscy proszą o twoją obecność na czele. Janczarowie domagają się, byś poprowadził ich do zwycięstwa. Obawiają się, że Ibrahim wprowadzi ich tylko głębiej w góry, ku klęsce. Sulejman spojrzał w górę, na kurz opadający przez strumienie żółtego światła słonecznego, padające z wysokich okien. Opadanie kurzu. Upadek wszelkich autorytetów. Za jego plecami, wiedział, było wielkie witrażowe okno, okno strachu, które spoglądało w dół na Divan. Tego ranka nikt nie stal za zasłoną z czarnej tafty, by przyglądać się temu, ale Sulejman pragnął z całego serca znajdować się tam teraz, patrzeć, jak kto inny podejmuje straszliwą decyzję, która musi w końcu być podjęta.

57. Eski Saraya Świece migotały na wyłożonych płytkami ścianach i mosiężnych kadzielnicach zwisających ze sklepionych pował. Sulejman zdjął turban i powiódł dłonią po gładkiej skórze aż do pojedynczego kosmyka z tyłu głowy, dziedzictwa swych przodków - gazich. Zamknął oczy. Odczuwał ciężar brzemienia bardziej tego dnia niż kiedykolwiek w ciągu tych piętnastu lat, od kiedy przyjął berło Osmana. Osunął się na otomankę i czekał. - Panie. Weszła cicho przez atłasową zasłonę i uklękła u jego stóp. Tym razem nie było uśmiechu na powitanie. Skłoniła głowę, by ucałować dłoń i przytuliła ją do swego policzka. - Wiedziałaś? - Tak, panie. - Skąd? - Szepty, panie. - Zawsze są szepty. - Kiedy wyszłam zza zasłony i zobaczyłam twoją twarz, wiedziałam, że tym razem szepty są prawdziwe. Pogładził jej włosy i wyraz jego twarzy złagodniał. - Co ja mam zrobić? - Czy mogę zobaczyć list, panie? - szepnęła. Wyciągnął lewą rękę i otworzył dłoń. List pozostawał tam, zgnieciony w jego pięści, od momentu pojawienia się Rustema w Divanie wcześniej tego dnia. Hurrem rozłożyła go. Był już ledwo czytelny z powodu zgniecenia, no i pot z dłoni Sulejmana zamazał atrament. Mogła się jednak zorientować, że był to traktat pokojowy. I mogła nadal odczytać podpis. „Seraskier sułtan".

Och, Rustemie! - pomyślała Hurrem. Abbas dobrze cię wybrał. Masz rzadki talent do intryg! - On występuje o pokój - powiedziała. - To szaleństwo - szepnął Sulejman chrapliwie. - Co mogło go opętać, żeby zrobił co takiego? - Czy temu defterdarowi Rustemowi można ufać? - Jak mógłby odnieść korzyść z takiego kłamstwa? Poza tym, kłamstwa nie ma. To jest napisane czarno na białym, pod moją własną pieczęcią: „Seraskier sułtan". Sułtan! Nie ma żadnej okoliczności, żadnej sytuacji, w której ktoś inny mógłby nazwać się sułtanem! To jest bunt. On wie o tym. - On jest twoim przyjacielem, Sulejmanie. Tak często mówiłeś mi o nim... - Tak, on jest moim przyjacielem. Znacznie więcej niż przyjacielem! To tylko czyni jego zachowanie bardziej niewybaczalnym! - Nie działaj tak pochopnie, panie. - Hurrem... możesz być jedyną, która wstawia się za nim dzisiaj. Nagle ma wrogów, o których mi się nie śniło. Wypełzli z każdego zakamarka pałacu, by go zadenuncjować! Tak, będę wstawiać się za nim - pomyślała Hurrem. A kiedy jego głowa znajdzie się na Bramie Szczęścia, ty będziesz pamiętał, że ja byłam jego przyjacielem. Gdybym przyczyniła się do jego śmierci, znienawidziłbyś mnie także. Czas działa teraz przeciwko Ibrahimowi. - Musisz pojechać do niego - szepnęła. Skinął głową powoli. - Im dłużej zwlekam, tym bardziej jestem zagrożony. Nie mogę trwać bezczynnie. Jednak nie mogę zdobyć się na to, by go skrzywdzić, mała russelano. To będzie jak wycięcie kawałka mojego własnego serca.

- Może to nie będzie konieczne. Mój panie, jeśli on jest naprawdę twoim przyjacielem, musi być jakiś sposób przebaczenia mu. Wyrwał list z jej dłoni. - Nie ma sposobu! Jaka może być wymówka? Zerwał się i podszedł do świecy płonącej na srebrnym lichtarzu przy drzwiach. Przytrzymał list nad płomieniem, obracając go w palcach, patrząc, jak płonie. - Czy nie pokażesz mu listu? - zapytała. - Żeby się go wyparł? Powie mi sam o liście, kiedy przybędę. Jeśli jest naprawdę moim przyjacielem, nie będzie próbował ukryć tego przede mną. - Pozwolił, by płonący pergamin wysunął się z jego palców na podłogę. Zgniótł płomienie i popiół podeszwą skórzanego buta. Rzucił się na otomankę. - Ibrahim!... Hurrem wstała i usiadła obok niego. Przyciągnęła jego głowę do piersi i poczuła, jak płacze cicho w jej ramionach. - Hurrem - szepnął - co ja bym zrobił bez ciebie? - Szszsz - szepnęła i pogładziła jego skroń palcami, gardząc jego słabością bardziej niż kiedykolwiek.

58. Były ostatnie z gorących dni sierpnia, kiedy tylko biedni zostawali smażyć się w piecu miasta. Sulejman dopiero niedawno wrócił z Adrianopola ze swym Divanem i haremem, gdzie odpoczywał na polowaniach, unikając gorącego oddechu sirocco. Nie pora teraz zaczynać kampanię, tak niebezpiecznie blisko zimy - pomyślał. Perspektywa długiej, wyczerpującej jazdy przez Anatolię przygnębiała go, ale nie było wyboru. Musiał połączyć się z armią i to szybko. Przeprawił się przez Bosfor z trzema setkami solaków i szwadronem spahisów i pojechał do Uskudar, po czym skierował się na wschód przez wielkie, spieczone równiny Anatolii w stronę gór Azji. Wiedział, że upłynie pełny cykl księżyca, zanim dotrze do celu, miesiąc duszącego pyłu, bolących mięśni i jazdy, jazdy, jazdy. Sułtan seraskier! Jechał śladami Aleksandra, przez sady fig i oliwek, pola bawełny i pszenicy. Przejechali przez Konia, gdzie zamieszkiwali niegdyś jego przodkowie, Seldżucy, i gdzie zatrzymał się, by oddać cześć Mevlana Turbesi, mogile Jallala Addin Rumiego, założyciela zakonu derwiszów. Z Konia pojechali dalej przez wysuszone, faliste stepy, piekąc się w pustynnym słońcu. Jedynymi ich towarzyszami na wyżynie były samotne, czarne, łopoczące namioty nomadów i kamienne ściany karawanserajów oferujących schronienie karawanom wielbłądów z Samarkandy i Mediny. Przejechali przez Edessę, miejsce narodzin Abrahama, gdzie starzy ludzie siedzieli w cieniu fortecy i rzucali groszek włoski do stawu świętych karpi. Stamtąd ruszyli w rozległe i jałowe góry, gdzie gorące pustynne wiatry nie miały wstępu. Powietrze nagle stało się chłodniejsze i brązowy step ustąpił miejsca gołej skale i strumieniom tak zimnym, że zdawały się

ciąć gołą skórę jak brzytwa. Pogoda zmieniała się nagle i szybko, dzika burza pojawiała się z błękitnego nieba w ciągu kilku minut, a wiatr chłostał ludzi i konie niczym bat. Było to miejsce, gdzie tylko kozy, owce i Kurdowie mogli przetrwać. I szach - pomyślał Sulejman. Jechali dwanaście godzin dziennie, zatrzymując się tylko, gdy konie były zbyt zmęczone i toczyły pianę z nozdrzy i boków, a ich oczy były różowe i szeroko otwarte z wyczerpania i pragnienia. Mimo to dopiero w końcu sierpnia dotarli wreszcie do Azerbejdżanu. Zwiadowcy pojechali naprzód odnaleźć obozowisko i uprzedzić Ibrahima, by przygotował się na powitanie swego sułtana. Tydzień później dotarli do szczytu grani i zobaczyli dymy wijące się nad doliną. Przed ich oczami rozciągała się panorama obozowiska Osmanów. Sulejman chciał tylko rzucić się na ziemię i płakać z ulgi. Zmęczenie osiadło mu w kościach, było teraz niemal jego częścią, jak brud, który przylgnął mu do skóry. Nie mógł jednak okazać zmęczenia swoim porucznikom, a już w szczególności janczarom. Wyprostował się w siodle i popędził konia w dół zbocza. Zgodnie ze zwyczajem, namioty ustawiono w długich szeregach, stosownie do dywizji i pułku. W regularnych odstępach wykopano doły na odchody. Konie były w zagrodach, a maszyny oblężnicze, wozy aprowizacyjne i działa ustawione w ścisłym porządku. Obóz był cichy, nie tolerowano bowiem nigdy żadnych bójek, hazardu i pijaństwa. Kiedy jednak askarysi ((arab.) askar - żołnierz (przyp. tłum.).) rozpoznali sztandar sułtana z siedmioma końskimi ogonami i zobaczyli wysoką, brodatą postać na białym koniu, w zielonych szatach i śnieżnobiałym turbanie, poczęli wiwatować.

Wieść rozeszła się szybko. Sulejman przybywał, by ich znowu prowadzić! Wyprowadzi ich z gór do zwycięstwa! Ściągnął wodze konia przed szkarłatnym jedwabnym namiotem ze sztandarem z sześcioma końskimi ogonami. Ibrahim wyszedł i szybko wykonał ceremonialny sela'am na ziemi przed nim. - Panie - powiedział. Gdzie jest teraz chłopięcy uśmiech? - zastanawiał się Sulejman. Gdzie ten młody człowiek, który pędził go objąć, kiedy tylko spotykali się po okresie rozstania? Patrzcie na ten grymas rozdrażnienia. - Czy masz głowę szacha? - spytał Sulejman. Ibrahim długo nie odpowiadał. - Jeszcze nie, panie. - Więc udamy się do Bagdadu. Sułtan poprowadzi teraz swą armię.

59. - Dobrze, że jesteś tutaj, panie. - Czyżby, Ibrahimie? - Tylko powód, dla którego przybyłeś, martwi mnie. Czy już mi nie ufasz jako seraskierowi? - Miejsce sułtana jest na czele jego armii, czego nigdy nie przestałeś mi przypominać. - Czy to jedyny powód, panie? Siedzieli po turecku na grubych dywanach w pawilonie Sulejmana. Węgle w miedzianym piecyku zapłonęły podsycone nagłym podmuchem wiatru. W pobliżu jakiś koń uderzył kopytem w ziemię i parsknął, przestraszony jękiem wiatru i nagłym zimnem. Sulejman był zmęczony. Podróż wyczerpała go. W oczach czuł drapanie od braku snu, z ledwością mógł zmusić się do myślenia. I było mu zimno. Dawno nie doświadczył takiego zimna. Naciągnął podbity futrem gronostajowym płaszcz mocniej na ramiona. - Jako Obrońca Wiary jestem zobowiązany bronić Bagdadu, a nie pozwalać mej armii ścigać duchy przez pustkowie. - Kiedy pokonamy szacha, Bagdad i tak będzie nasz. Sulejman szukał prawdy w twarzy Ibrahima. Lada chwila pomyślał - lada chwila przyzna mi się do tego, co zrobił, wyjaśni, dlaczego zrobił coś takiego. Nie może być tajemnic między nami, nigdy na to nie pozwolę. Dam mu szansę. - Może powinniśmy zawrzeć z nim traktat - powiedział. Błysk strachu pojawił się w oczach Ibrahima. Był tam na pewno. - Co byśmy mu zaoferowali? - A co myślisz, że powinniśmy mu zaoferować, Ibrahimie? - Nic. Chyba że sznur na szyję. Sulejman potrząsnął głową.

- On jest tak nieuchwytny jak cesarz rzymski. Może nigdy nie zwabimy żadnego z nich do bitwy, Ibrahimie. Ważniejsze jest, byśmy wywiązali się z naszego obowiązku. My bronimy wiary. - Wiara! Widział, że Ibrahim pożałował bluźnierstwa, jak tylko je wypowiedział. - To jest cel mojej armii, Ibrahimie. Nie ma innego. Dżihad jest dla Boga. To nasz obowiązek. Konie stawały się coraz bardziej niespokojne. Słyszał, poprzez gwizd wiatru, jak tupią. - Jutro szykujemy się na Bagdad. Odbierzemy święte miasto i w razie potrzeby tam przezimujemy. Góry nie są miejscem dla tak wielkiej armii. Sulejman wyczuwał upokorzenie Ibrahima. Wezyr wpatrywał się w żarzące się węgle, a usta miał zaciśnięte w wąską linię furii. - Dlaczego mi to zrobiłeś? - szepnął. Sulejman czuł, jak pięści zaciskają mu się na kolanach. Po twojej zdradzie śmiesz kwestionować moje czyny? pomyślał. - Jestem zmęczony. Muszę iść spać - powiedział. Zostaw mnie teraz. Tradycyjnie spali w jednym pawilonie podczas kampanii, ale teraz Sulejman nie życzył sobie jego obecności i Ibrahim nie protestował przeciw temu wygnaniu. Wstał, wykonał sela'am i wyszedł. Podczas nocy nad ich głowami rozszalała się burza. Sulejman obudził się na dźwięk rżenia koni i ryku wielbłądów wśród żywiołu. Ludzie wrzeszczeli w ciemnościach i wtem kolejny podmuch zatrząsł pawilonem tak gwałtownie, że musiał chyba wyrwać wielką dziurę w złotym jedwabiu. Zarzucił futrzany płaszcz i popędził do wyjścia.

Zamieć marznącego deszczu i śniegu zasłaniała wszystko. Zakrył twarz dla ochrony przed siekącym lodem. Słyszał piski zwierząt i wrzaski ludzi, ale nic nie widział za białym welonem zamieci. Pochodnie zapłonęły na chwilę, a potem zgasił je wiatr. Lokaje trzęśli się z przerażenia. Nawet jeden z jego własnych solaków upadł na kolana. - Niech nas Bóg chroni - mruczał. - To perscy magicy! - To tylko burza! - ryknął Sulejman, wysilając się, żeby być słyszanym. - Wstawaj, człowieku! Własnymi rękami podniósł żołnierza na nogi. Przeklęty Ibrahim - pomyślał. Przeklęty za swoją zdradę i głupotę! Przeklęty! Ibrahim szedł, potykając się, przez zaspy, zdumiony widokiem, który odsłonił mu świt. Dolina była przykryta bielą. Namioty uginały się pod ciężarem śniegu. Zamarznięta noga wielbłąda wystawała jak długa gałąź z jednej z zasp. - Boże, pomóż mi w moim smutku - mruknął. Niesamowite, szare światło próbowało przebić się przez grube, czarne warstwy chmur. Straszna cisza zapadła nad doliną. Całe pułki znalazły się pod zaspami, namioty zostały zerwane siłą wiatru. Kawałki płótna łopotały na połamanych tyczkach, jak postrzępione proporce pokonanej armii. Ibrahim usłyszał coś, co wziął za jęk wiatru, ale wiatru teraz nie było. Uświadomił sobie, że to jęki ludzi zasypanych śniegiem, zmieszane w wyciem zdychających wielbłądów i koni. Nigdy wcześniej nie patrzył na porażkę, ale rozpoznał ją teraz. Zamiast krwi był śnieg. To nie wróg go pokonał, lecz góry. Ludzie stąpali niepewnie, oszołomieni i oślepieni śniegiem, poprzez krajobraz nieznany z poprzedniego wieczoru. Niektórzy desperacko grzebali w śniegu, aby

uwolnić towarzysza, albo szarpali za wodze konia na pół pogrzebanego pod zaspą. Większość zwracała oczy ku gardzieli przełęczy, obawiając się ujrzeć tam sylwetki perskich jeźdźców na tle świtu. Byli bezradni. Kompletnie bezradni. Gdyby teraz nadjechali... - Ibrahim! Odwrócił się gwałtownie. Sulejman stał ponad nim na zboczu z wysadzanym klejnotami killiczem przypiętym do pasa. Rozpoznał na jego twarzy tę samą dziką furię, którą widział tylko raz wcześniej, na Rodos, kiedy wezwał bostandżich, by pozbyć się swego seraskiera i wielkiego wezyra. - Coś ty zrobił? Ibrahim rozłożył ręce bezradnie. Kto mógł przewidzieć taką burzę we wrześniu? - Jeśli teraz przyjadą Persowie, wszyscy tutaj zginiemy! ryknął Sulejman. Ibrahim patrzył na niego. Co można było powiedzieć? Sulejman podszedł bliżej, żeby otaczający ich lokaje i solacy nie mogli usłyszeć jego następnych słów. - Czasami zastanawiałem się, czy ty i ja nie urodziliśmy się w nieodpowiednich rodzinach - szepnął - ale zdaje się, że nie. Sulejman odwrócił się i ruszył przez sięgający po uda śnieg w stronę ruin obozu janczarów. Muszą szybko się zreorganizować, uświadomił sobie Ibrahim, i wycofać. To już nie była jego sprawa. Sułtan znowu objął dowodzenie i on wyda dzienne rozkazy.

60. Galata Światło woskowej świecy migotało na powierzchni pojedynczego rzędu niebieskich płytek. Za każdym razem, kiedy Abbas się poruszał, jedwab kaftana szeleścił jak suche liście przed wielką wichurą. Westchnął i spojrzał na Ludoviciego. - To niebezpieczne dni - powiedział. - Każdy dzień jest niebezpieczny, Abbasie. - Upewniłeś się, że nic jej nie grozi? Wyjechała ze Stambułu? - Tak - odpowiedział Ludovici i spojrzał w oczy Abbasa. Nie ma jej. Abbas chrząknął z zadowoleniem. - Czy nadal ją kochasz, Abbasie? - Kocham? - Szelest jedwabiu. - Nie wiem, Ludovici. Jak mogę nadal ją kochać w takim stanie? Ludovici nie wiedział, co mu powiedzieć. - Czy nadal masz eunuchów w swoim domu, Ludovici? - Mam własny harem - odpowiedział, jak gdyby to wszystko wyjaśniało. Abbas nic nie powiedział, ale w jego milczeniu był wyrzut. - Czy myślisz czasem o dawnych czasach, Abbasie? W Wenecji? - Wydaje się, jakby to było sto lat temu. Moje wspomnienia są jak przeglądanie cudzego dziennika. - Szkoda, że wtedy mnie nie posłuchałeś. Namiastka uśmiechu, ponura i smutna. - Tak, ostrzegałeś mnie, pamiętam. Czas dowiódł, że miałeś rację. - Nie dało mi to satysfakcji. - Wiem o tym, Ludovici, ale los człowieka wypisany jest na jego czole przez Boga w momencie narodzin, i ten był mój. Nie mogłem postąpić inaczej, jak chmura nie może

zdecydować, w którą stronę popłynie po niebie. Kieruje nią wiatr Boga, tak jak i moim życiem. - W takim razie w dniu Sądu Ostatecznego Bóg nie będzie miał prawa osądzać twoich grzechów. To On powinien prosić cię o wybaczenie. - To bluźnierstwo, Ludovici, i nie będę tego słuchał. Klasnął w dłonie na swoje niemowy. Wstał, by wyjść. - Jedno, ostatnie pytanie - powiedział. - Czy kiedykolwiek wziąłeś Julię do swego haremu? Pytanie zaskoczyło Ludoviciego. - Przecież ona nie jest żadną konkubiną. Jest chrześcijańską kobietą wysokiego rodu. - Tak, ale czy to zrobiłeś? Czy zrobiłeś ją swoją hurysą? - Nie - skłamał - nie zrobiłem. - Dobrze. Wierzę ci - powiedział Abbas, ale coś w jego twarzy mówiło Ludoviciemu, że on także skłamał. Kiedy Ludovici powrócił do swego domu w Perze, poszedł do gabinetu i stanął przy oknie, spoglądając na Róg, rozmyślając. Krzyknął polecenia Hiacyntowi, a ten pomknął korytarzem. Ludovici usiadł za wielkim dębowym biurkiem przy oknie i czekał. Julia weszła cicho, zapowiedziana przez cichy szelest jej długich sukni na czarno - białym marmurze. - Chciałeś się ze mną zobaczyć? - spytała. Ludovici wstał i zaoferował jej krzesło. - Proszę. Usiądź. Usiadła, a on przysunął krzesło obok niej. - Czy coś się stało, Ludovici? Potrząsnął głową. - Czy ty mnie nienawidzisz, Julio? - Dlaczego miałabym cię nienawidzić? Nie odpowiedział.

- Zrobiłeś mi tylko to, co sułtan robi wszystkim swoim konkubinom i ty robisz swoim. Tylko przynajmniej ty nie próbowałeś wsadzić mnie potem do worka i utopić w Bosforze. - Jestem zawstydzony. - Kiedyś ja też bym się wstydziła. Ale Turcy zrobili ze mnie kurwę i nie mam już wstydu. - Nie jesteś kurwą! - Wstał nagle, przewracając swoje krzesło na marmurowe płyty. Odwrócił się do niej plecami i patrzył na zmierzch zapadający nad Rogiem. - Jestem wdzięczna, Ludovici. Uratowałeś mi życie. Dałeś mi tutaj schronienie. Myślę, że wolę być konkubiną niż pielęgniarką. Choć może jedyną różnicą są wieczorne rozrywki. Odwrócił się. Czy ona kpi sobie z niego? Założył ręce i oparł się o kamienną ścianę bez ruchu. - Serena nie żyje - powiedział. Wzięła głęboki oddech. - Kiedy? - Trzy tygodnie temu, na Cyprze. Dowiedziałem się dzisiaj. Wzruszyła ramionami. - To niczego dla mnie nie zmienia. - Może jednak. - Ludovici odwrócił się od okna. - Wyjdź za mnie. Julia patrzyła na niego zaskoczona. - Dlaczego? - Ponieważ cię kocham. - Wystarczy mi pozostać konkubiną, panie. Wyjście za ciebie nic dla mnie nie zmieni. - Powiedziałem Hiacyntowi, żeby sprzedał mój harem. Chcę tylko ciebie, Julio. Julia wstała i przeszła po pokoju. - Chcesz, żebym cię kochała, a ja nie mogę.

- Możesz spróbować - powiedział Ludovici. Julia potrząsnęła głową. - Kocham Wenecję i kilka skradzionych popołudni na kanałach. - I Sirhane? - pomyślała. - Chcę ciebie. - Już mnie posiadasz. - Więc powiedzmy, że robię to ze wstydu. Wyjdź za mnie w każdym razie. Pochyliła się i pocałowała go łagodnie w policzek. Wyciągnął ręce i przytulił Julię mocno do siebie, ale kiedy ją pocałował, nie było odzewu i wiedział, że to, czego naprawdę chciał od niej, było tak samo nieosiągalne dla niego, jak dla Abbasa. Mezopotamia Bagdad zbudowano z tej samej cegły i kamienia, co starożytne miasto Babilon. Rozciągał się nad Tygrysem i Eufratem, miasto kalifa Haruna Al - Raszyda. Palmy okalały kopuły i minarety, obiecujące jedwabie, złoto, klejnoty i kobiety. Sulejman siedział bez ruchu na swoim białym arabskim ogierze, obserwując maszyny oblężnicze i działa turkoczące na stanowiskach i szeptał modlitwę dziękczynną. Kryzys minął. Persowie nie przybyli tego ranka po burzy. Sama jego obecność zelektryzowała armię i do wieczora byli zreorganizowani i rozpoczęli długi, powolny odwrót z gór, które mogły ich pogrzebać. Imperium Mahometa, armia islamu zostałyby zniszczone dzięki mojemu seraskierowi sułtanowi! - myślał gorzko. Prawdziwy wierny, czy nie, miał obowiązek wobec mnie. Jego ambicja zaślepiła go jednak.

Ibrahim podjechał do niego, rubiny i szmaragdy osadzone w jego siodle i broni migotały w ciepłym porannym słońcu. Uśmiechał się, jak gdyby horror ostatniego tygodnia był tylko złym snem, który można odrzucić o świcie. - Czemuś taki poważny, panie? - Powinieneś stanąć u tych bram dwa miesiące temu. Ibrahim wzruszył ramionami, jak gdyby było to drobne przewinienie. - Aga janczarów był spragniony długiej kampanii uśmiechnął się. - Daliśmy mu ją! Stary niedźwiedź jeszcze topi śnieg w swoich butach! - To był nasz cel, Ibrahimie. Nie zadowolić agę, nie odnaleźć szacha. Przybyliśmy tu przepędzić psy. Ibrahim zmarkotniał. - Mówiłeś, że chcesz głowy psa. - Nie. To ty. - Sulejman ścisnął boki swego konia kolanami i ruszył naprzód, zostawiając Ibrahima samego na równinie.

61. Eski Saraya, 1535 Była wczesna wiosna, ale śnieg nadal trzymał się dachów altan w Topkapi Saraya, spadał małymi lawinami z kopuły Aya Sofia i skuwał fontanny na dziedzińcach Eski Saraya. Tylko Hurrem i kislar agasi mogli nosić podbite futrem kaftany znamionujące wysoką rangę. Pozostałe odaliski i służący marzli w swych cienkich kaftanach po drodze przez zmrożone dziedzińce i upiornie zimne korytarze. Wewnątrz pałacu, przy wszystkich okiennicach i drzwiach szczelnie zamkniętych przed zimnem, stęchłe aromaty kadzideł, węgla drzewnego i haszyszu mieszały się ze sobą, tworząc istny zaduch. Hurrem kazała służącym ozdabiać swój apartament kwiatem pomarańczowym i zraszać wodą różaną, żeby się go pozbyć. - Do pałacu przybył kurier, pani. Sulejman wróci do Stambułu za kilka dni. - Z Ibrahimem? - Tak, pani - powiedział Abbas. Zachowanie Ibrahima w stosunku do sułtana oraz przyjęcie tytułu „seraskier sułtan" wywołało skandal na całe miasto. Tajemnica miała nie wyjść poza Divan, ale Rustem postarał się, żeby w ciągu kilku dni całe miasto wiedziało o zdradzie. Defterdar w istocie okazał się rewelacyjny. Upadek Bagdadu i długie zimowe miesiące nie tylko nie uspokoiły plotek, ale wręcz przeciwnie. Wieści nadchodziły rzadko, kurierzy jechali dzień i noc po dwadzieścia, nawet trzydzieści dni, aby dostarczyć wiadomości. Cały Stambuł czekał, żeby zobaczyć, co sułtan zrobi, jak sobie pocznie ze swoim „seraskierem sułtanem". Kupcy nadal pluli i przeklinali Greka na wszystkich bazarach. Posągi przed jego pałacem na At Meydani jednej nocy zostały pozbawione twarzy. Cały Stambuł nienawidził

go, nie cierpiał jego władzy nad sułtanem, sposobu, w jaki obnosił się przed nimi ze swoim bogactwem. Zdawało się, że tylko jeden człowiek toleruje jeszcze jego ekscesy. Wiele razy Hurrem zastanawiała się, czy Ibrahim już nie żyje, uduszony w namiocie przez bostandżich, czy powieszony na szubienicy na placu w Bagdadzie. Wiedziała, że mógł leżeć w grobie od tygodni, zanim kurier dotarł z wieściami. Powiedziała sobie, kiedy Sulejman opuszczał Stambuł pod koniec poprzedniego lata, że już nigdy nie zobaczy Ibrahima żywego, ale zdawało się, że niczym jakiś straszny ciemny duch nie może umrzeć. Hurrem przygryzła dolną wargę. Po raz pierwszy Abbas zastanawiał się, czy nie przeliczyła się co do temperamentu Sulejmana. Jak dalece Ibrahim mógł prowokować sułtana, zanim ten podejmie działania przeciwko niemu? - Są jeszcze inne wieści - dodał Abbas. - Powiedz mi. - Szach zaatakował ariergardę armii podczas powrotu przez Azerbejdżan. Zginęło czterech sandżak ((tur.) sancak okręg administracyjny, pod podział wilajetu. (przyp. tłum.).) bejów, ośmiuset janczarów poddało się. - Kto był seraskierem? - Ibrahim. Sułtan jechał z przodu z solakami. Hurrem odprężyła się. Jej twarz złagodniała w szerokim uśmiechu. - Zdaje się, że stracił swoje nadzwyczajne zdolności, Abbasie. - Tak, pani. Abbas nie odczuwał radości z triumfu intrygi, w którą był zamieszany. Okoliczności zmusiły go do odegrania swojej roli. Jedyną prawdziwą rozkoszą, jaką mógł sobie wyobrazić, było zawiązać Hurrem w dobrze obciążony worek i wywieźć na środek Bosforu.

Może pewnego dnia... - Dobrze się sprawiłeś, Abbasie. - Dziękuję, pani. - Rustem także. On wykazuje wielki talent. Jestem pewna, że znajdziemy znowu dla niego zastosowanie w bliskiej przyszłości. Możesz przekazać mu moje podziękowanie i zapewnić go o szczodrej nagrodzie. - Powiem mu. Abbas wykonał temennah, chcąc wyjść. Nie chodziło tylko o obezwładniające gorąco z koksowników i natrętny zapach perfum - w pokoju było tak ciepło, że Hurrem miała na sobie tylko atłasowy kaftan i jedwabne reformy - ale ostatnio sama jej obecność wytrącała go z równowagi. Sulejman dał jej za dużo swobody, za dużo władzy. Stawała się potworem. - Przy okazji, czy widziałeś Julię? - spytała go Hurrem, kiedy miał właśnie wychodzić. - Nie, pani. - Jestem tylko ciekawa, to wszystko. Zastanawiałam się nad tym, co mi powiedziałeś. Ile mogła ci zapłacić prosta niewolnica, żebyś ryzykował swoją szyję? Ona wie. - Było mi jej też żal, pani. - Mój dobry, odważny Abbas. - Jak mówisz, pani. - Jest żoną Ludovici Gambetto, jednego z weneckich kupców w Periego. Wiedziałeś? Pokój zaczął wirować. Abbas miał nadzieję, że jego zmieszanie nie było widoczne. - Tak, pani - skłamał. - Mam nadzieję, że zadowala go bardziej niż sułtana. - Też mam taką nadzieję, pani. - Dziękuję, Abbasie.

Powrócił do swojej celi z ogniem płonącym w sercu. Ludovici, coś ty zrobił? Okłamałeś mnie, okłamałeś, okłamałeś! Biedna Julia. Mam nadzieję, że jesteś szczęśliwa. Zrobiłem wszystko, co mogłem.

62. Sulejman nagle się postarzał. Jednak nie była to fizyczna zmiana. Nie przybyło siwych włosów w jego brodzie, plecy miał nadal proste, nie kulał, nie miał blizn. Może to jego skóra - myślała Hurrem. Była wysuszona przez długą zimę na pustyni i w górach, co podkreślało zmarszczki na twarzy. A może to tylko jego zachowanie, jak gdyby perska pustynia wyssała zeń wszystkie soki. Nie miał już w sobie ognia, nie miał ducha. Wyglądał na pokonanego. Siedział przed niskim stolikiem, wpatrując się w jakąś własną wizję, z pięściami zaciśniętymi na kolanach. Hurrem postawiła przed nim tacę z jedzeniem i uklękła u jego boku. - Co się stało, panie? - Ibrahim!... - szepnął Sulejman. - Panie?... - Co mogę zrobić, mała russelano? - Spytałeś go o list? - Czekałem na jego przyznanie, ale na próżno. Co powinienem teraz zrobić? Skonfrontować go z Rustemem? - Czy może w ten sposób znaleźć przebaczenie? Sulejman potrząsnął głową. - Chciałem tylko, żeby się przyznał. Nie mogę znieść jego kłamstw. List podpisany był pod duplikatem mojej pieczęci. Co mógłby teraz powiedzieć, co by go usprawiedliwiło? - A jednak? - A jednak kocham go, Hurrem. Nie tak jak ciebie, ale kocham go. Co mogę zrobić? Musisz nakazać egzekucję - pomyślała Hurrem - bo inaczej wszyscy będziemy w niebezpieczeństwie. Jak możesz tak długo się wahać? - Mógłbyś go wygnać, tak jak Achmeda Paszę.

- Achmed Pasza użył swego miejsca wygnania jako bazy do rewolty. Czy ważę się podjąć takie ryzyko z Ibrahimem, który jest o wiele potężniejszy niż Achmed był kiedykolwiek? Oczywiście, że nie - pomyślała Hurrem. - On był twoim przyjacielem tak długo, panie. Wiem, że kochasz go jak brata. Nie proś mnie o radę w tej sprawie. - Jednak komu innemu mogę zaufać? Gładziła jego policzek, czując, jak przytula się do jej dłoni. - Był twoim największym wezyrem. - Tak, mała russelano, ale teraz jego ambicja i chciwość wyprzedziły go. Podczas powrotu z Bagdadu pozwolił sandżak bejom Kairu i Syrii obozować nieostrożnie w dolinie, bez drogi ucieczki. Jako seraskier powinien był chronić nasze tyły przed atakiem. Jednak on był bardziej zajęty zapewnieniem bezpieczeństwa belom jedwabiu, które zagrabił w Persji. Pozwolił kawalerii szacha zadać największą porażkę, jakiej kiedykolwiek doznała moja armia. Zamiast celebrowania zwycięstwa w Bagdadzie, powróciliśmy do Stambułu, liżąc własne rany. Wszystko dzięki „seraskierowi sułtanowi"! Hurrem trzymała jego dłonie w swoich. - On konspirował przeciwko tronowi Osmanów czynnie, jeśli nie świadomie. Jest, według twoich własnych słów, winny zaniedbania obowiązków. Panie, czuję twój ból, ale co innego możesz zrobić? Za oknem zachodzące słońce zaróżowiło ośnieżone dachy starego pałacu. - Przychodzi dziś wieczorem zjeść ze mną kolację w Topkapi Saraya. Hurrem położyła mu głowę na ramieniu. Nie do wiary! Trzeba być kompletnym głupcem - jak Ibrahim - żeby stracić twoją lojalność. - Co mu powiesz, panie?

- Nigdy nie myślałem, że nadejdzie ten dzień. - Nikt z nas nie podejrzewa swojej prawdziwej przyszłości. Wyobrażamy sobie tylko to, o czym marzymy. - Nie mogę zakończyć jego życia, Hurrem. Nie mogę. Dałem słowo. - Panie? - Zobowiązałem się, kiedy zrobiłem go swoim wezyrem przysiągłem to wobec Boga! - że póki żyję, nie musi się mnie obawiać. Ma na to moje słowo. Siedzieli przez jakiś czas w ciszy. Długie cienie pełzły w poprzek dywanów. Lokaje weszli cicho do pokoju zapalić świece i lampy olejne. - Czy on musi umrzeć? - szepnęła Hurrem. - Prawo mówi, że musi. - Więc jest sposób, choć, panie, waham się nawet go wyszeptać. Lecz jeśli to przerwie twą mękę... - Powiedz mi. - Przysiągłeś, że nie skażesz go na śmierć, dopóki żyjesz. Więc niech wykonają rozkaz, kiedy będziesz spał. Mufti powiadają, że kiedy człowiek śpi, to nie żyje naprawdę. To jest jak mała śmierć. W ten sposób możesz wypełnić prawo, twój obowiązek wobec tronu i islamu, nie pogwałcając swojej przysięgi. Sulejman nie odpowiadał przez długi czas. - Niech tak będzie - powiedział w końcu.

63. Topkapi Saraya Migotliwe światło lamp odbijało się w rubinach, którymi wysadzane były kadzielnice. Przypominały one Ibrahimowi ogniska w obozie w dolinie Sułtanii w noc poprzedzającą burzę. Wspomnienie było jak fizyczny ból w dołku i spróbował je odepchnąć. Przejechał palcem wokół brzegu swego jadeitowego pucharu, spojrzał w ciemne cypryjskie wino. Sulejman był ponury, oczy miał spuszczone. Ibrahim wiedział, że to nie były te jego zwykłe posępne dumania. To było coś zupełnie innego. - Spuściłeś baty perskim psom - powiedział. - Będą lizać rany przez długi czas. - Być może, ale kampania nie była dobrze prowadzona. Nieomal wciągnięto nas w pułapkę. Ostatnią bitwę wygrał szach. On teraz świętuje, pomimo naszych zwycięstw w Tabrizie i Bagdadzie. - Będą inne lata. - Ale nie bierze się armaty, żeby zabić komara, Ibrahimie. Złość Ibrahima była nagła. - Mamy imperium, które może iść w zawody z tym Aleksandra Wielkiego. Dlaczego mamy siedzieć przygnębieni, jak gdybyśmy zostali pokonani? My mamy Bagdad, Safawidzi mają śnieg i skały! - Straciliśmy wielu z naszych utalentowanych młodych ludzi. Na przykład defterdara Rustema. Ibrahim czuł, jak krew odpływa mu z twarzy i zimny, lepki pot oblał go niemal natychmiast. Jego szpiedzy szepnęli mu, że Rustem nadal żyje, widziano go koło Manisy. Rustem! Próbował ogarnąć rozmiar tej zdrady. Jego instynkt odgadł prawdę, zanim umysł dojrzał ją i pojął. Taki sprytny. W

innych okolicznościach mógłby przyklasnąć takiej przebiegłości. Czy do tego pije teraz Sulejman? - Co wiesz o Rustemie? - spytał Ibrahim nie podnosząc wzroku. - Tylko to, że zamordował go szach. Czy zgłosił się na ochotnika do tej misji, czy też kazałeś mu iść? - Zgłosił się sam. Był bardzo chętny. - Jaka była jego misja? - Próbowałem wywabić szacha z gór. To było moim jedynym celem. Brzmi, jakbym błagał - myślał Ibrahim. Cóż, może i tak jest. On musi wiedzieć, że nie miałem zamiaru go skrzywdzić. - Zdaje się, że ci się nie powiodło. Ibrahim próbował odczytać coś z oczu Sulejmana. Boże, pomóż mi w moim smutku! - pomyślał. On mi nie wierzy. - Musisz uwierzyć, że próbowałem wszystkiego, żeby wyciągnąć szacha z kryjówki. Jeśli posunąłem się za daleko, to tylko z gorącego pragnienia zwycięstwa. No. Teraz zostało powiedziane. Była to prośba o wybaczenie, bez przyznawania się do jakiegoś grzechu. A jeśli Sulejman tylko podejrzewa? Jeśli Rustem jednak nie żyje? Chyba że Hurrem maczała w tym jakoś palce - pomyślał i poczuł pierwszy zimny dreszcz strachu. - Cóż, stało się. - Będą inne zwycięstwa, panie. Jak Rodos i Mohacs. Czy pamiętasz, jak staliśmy nad przepaścią na Rodos? Jeśli możemy znieść czarne chwile, Bóg z pewnością w końcu nas wynagrodzi. - Wtedy twoja rada zwyciężyła, Ibrahimie. - Chciałem tylko służyć tobie. - I służyłeś mi dobrze wiele razy, ale zwycięstwo samo w sobie nie znaczy nic, jeżeli nie służy islamowi. - Każde zwycięstwo wzmacnia islam.

- Musisz znać myśli Mahometa, zanim możesz mówić za niego. Ibrahim przełknął złość. Nawet w panice nie mógł ścierpieć pouczeń Sulejmana. Czy on naprawdę myśli, że wygrałby na Rodos i w Mohacs bez niego? Może naprawdę tak sądzi. A jeśli Hurrem szeptała przeciwko niemu? - Nie urodziłem się mahometaninem - powiedział ostrożnie. - Muszę się jeszcze wiele nauczyć. - Na to jest za późno - powiedział Sulejman. - Nie sądzę, żeby ktokolwiek mógł cię teraz czegoś nauczyć. Gdyby się uśmiechnął mówiąc te słowa, Ibrahim poczułby ulgę, ale uśmiechu nie było. Ibrahim nie chciał wierzyć, że Sulejman mógłby... - Czy pojedziemy znowu na polowanie do Adrianopola tego lata? - zapytał. - Tylko Bóg zna przyszłość. - Mógłbym znowu puszczać ci sokoły. Jak za dawnych czasów. Sulejman nie odpowiedział. - Czy pamiętasz, jak dzik rzucił się na mojego konia z gęstwiny, nad rzeką Marantzą? Uratowałeś mi wtedy życie. - Stałeś i patrzyłeś na niego, choć byłeś bez broni. Wyglądałeś wtedy, jakbyś nie obawiał się niczego. Dzik miał tylko ostre kły - myślał Ibrahim - nie pałac pełen niemów z cięciwami. - Nie bałem się, bo byłem pod twoją opieką. - Nie mogę zawsze być na miejscu. Wszyscy musimy kiedyś sami spojrzeć w twarz śmierci. Nie! Nie! On nie może mówić poważnie! Jestem twoim wielkim wezyrem, twoim seraskierem, twoim przyjacielem! Jadłem przy twoim stole, spałem w twoich namiotach w trakcie nie kończących się kampanii. Nie, Sulejmanie, nie możesz rozważać tego...

- Boję się tylko sposobu, w jaki śmierć nadejdzie. Przysiągłeś mi kiedyś, że nigdy mnie nie skażesz. Nie mógłbym znieść dyshonoru takiej śmierci. - Pamiętam swoją przysięgę. Nigdy jej nie złamię. Ibrahim wytrzeszczył na niego oczy skonfundowany. Więc co? Co on takiego planuje? Dlaczego te zawoalowane groźby, te szeptane dwuznaczności? - Mój panie, jestem tylko człowiekiem, popełniłem wiele błędów. Jest coś, co muszę wyznać... Sulejman wyciągnął rękę, by go uciszyć. Kiedy Ibrahim podniósł wzrok, zobaczył dziwny wyraz na twarzy Sulejmana. Zdał sobie sprawę, zaszokowany, że to była litość. I obrzydzenie. - Nie musisz mnie błagać, Ibrahimie. - Panie... - Nie ma potrzeby mówić więcej. Jestem zmęczony. Porozmawiamy jutro. Sulejman wstał, głowę miał niemal zbyt ciężką, by ją prosto trzymać. Zdawało się, że wino z narkotykami podziałało na niego bardziej niż na Ibrahima. Ale też pragnął snu bardziej niż czegokolwiek. Chciał, żeby było już rano, żeby ta straszna próba się już skończyła. - Lokaje przygotują twoje łoże. Śpij dobrze, przyjacielu. Ibrahim wstał. Był przekonany, że koniec nie nadszedłby w ten sposób. Nie ze zwykłym „dobranoc". - Śpij dobrze, panie. Sulejman objął go nagle. Potem odepchnął go i zniknął w swym prywatnym pokoju, zamykając za sobą drzwi. Twarz Sulejmana była chorobliwie szara. Hurrem wstała z łoża i pospieszyła do niego. Była naga, z wyjątkiem różowych adamaszkowych spodni. Migotały w świetle świec, kiedy szła. W talii umocowaną miała perłę, a włosy przewiązane zieloną jedwabną wstążką.

Nie mogę pozwolić mu dumać nad tym, co się dzieje przypomniała sobie. Upiję go winem i sobą, a kiedy nastąpi przesyt jednym i drugim, zaśnie. Gdy się obudzi, będzie po wszystkim i za późno na odroczenie wyroku. - Panie... - szepnęła. - Niemal błagał mnie o życie. Położyła mu głowę na piersi. Musi być jakiś sposób, żeby zagłuszyć jego wątpliwości - pomyślała. - Wstrzymaj to teraz - szepnęła. - Zapomnij o prawie. Zapomnij raz o swoim obowiązku. - Jeśli zapomnę o swoim obowiązku, nie będę mógł już nazywać się sułtanem. - Czy nic nie mogę zrobić? - Obejmij mnie, Hurrem. Poprowadziła go do łoża. - Wypij to - szepnęła i podsunęła mu puchar z winem. - To pomoże mi zasnąć? Skinęła głową i wypił wszystko jednym haustem. Pozwolił jej rozebrać się, czego nigdy wcześniej nie robił. Siedział ze spuszczoną głową, a kiedy skończyła, położyła go na łożu. Następnie położyła się na nim, wsuwając swoje uda między jego. Uniosła się na ramionach, tak że jej małe piersi ocierały się o jego pierś. Zaczęła całować jego policzki i oczy, ocierając się o niego biodrami. Nie reagował. Powiodła ustami wzdłuż gładkiego, wygolonego ciała do jego kroku... Nagle odwrócił się od niej i usiadł. Ruszył do drzwi. - Panie! Odwrócił się, a jego twarz wykrzywiał straszny żal. - Nie mogę... Opadł w kucki, trzymając się za brzuch, jak gdyby odczuwał jakiś straszny ból. Hurrem ponownie napełniła puchar winem z kryształowego dzbana i przyniosła mu go.

Przytknęła naczynie do jego ust, a on wypił z desperacją umierającego. - To pomoże ci zasnąć, panie - szepnęła. - Niech to się nie stanie, póki nie śpię... - Panie... - Nie pozwól mi złamać przysięgi! To się nie może stać, kiedy nie śpię! Tuliła jego głowę między piersiami, nucąc mu, jak gdyby był niemowlęciem. - Śpij, panie. Śpij... Po chwili poczuła, jak jego głowa zaczyna robić się ciężka, jak staje się bezwładny. Leżała na podłodze obok niego i trzymała go, podczas gdy on wiercił się i rzucał przez sen. Gładziła go po głowie i czekała, by bostandżi wykonali swoją robotę.

64. Ibrahim chodził po pokoju, ignorując łoże, które lokaje przygotowali dla niego, walcząc z ociężałością swoich kończyn i odrętwiającym zmęczeniem, które zdawało się opanowywać jego mózg. Nagle zderzył się ze ścianą. Syknął i wyprostował się. Wino! Sulejman podał mu narkotyki! Nie! Nie! Nigdy by tego nie zrobił! Nigdy! Musi pozostać przytomny! Nie pozwoli im znaleźć go śpiącego i zdmuchnąć jak świecę. On jest Ibrahimem, najpotężniejszym człowiekiem w imperium, wezyrem Wspaniałego. Nie mógł umrzeć z ręki sułtana. Miał jego słowo, jego przysięgę wobec Boga. Więc dlaczego lokaje zamknęli za sobą drzwi na klucz? Chodził po pokoju w świetle świec jak ślepiec, walcząc z mdłościami i skutkami narkotyzowanego wina. To są wytwory mojej wyobraźni - powiedział sobie. To się nie dzieje naprawdę. Usłyszał szuranie na korytarzu i odgłos, który brzmiał jak szczeknięcie psa. Głuchoniemi! Bostandżi! Klucz zazgrzytał w zamku i klamka zaczęła się obracać. Boże, pomóż mi w moim smutku! Drzwi otworzyły się. Było ich pięciu, sami Nubijczycy. Zabójcy bostandżi byli eunuchami, przygotowanymi do swoich unikalnych pałacowych zleceń przez dalsze okaleczenia. Ich bębenki uszne przebite były igłami, a ich języki wycięte. W ten sposób nie mogli ulegać błaganiom swych ofiar ani zdradzić swych rozkazów przed czasem. Ibrahim wydobył sztylet zza pasa i podszedł do drewnianych drzwi, oddzielających jego pokój od komnaty Sulejmana. Walił w nie pięściami.

- Mój panie! Rozejrzał się. Bostandżi zbliżali się ku niemu. - Mój panie! Proszę! Sulejmanie! Przerwij to! Sulejman obudził się nagle. - Co to było? Ktoś walił pięściami do drzwi. - Mój panie! Proszę! Ibrahim! Ibrahim umiera. Hurrem zakryła mu uszy dłońmi i tuliła jego głowę do piersi. Zaczęła śpiewać, żeby zagłuszyć krzyki z pokoju obok. Ibrahim umiera, kiedy ja jeszcze żyję... - myślał Sulejman. Nie ma małej śmierci snu. Znowu walenie. Usłyszał czyjś krzyk. To musi być Ibrahim. Złamałem swoje słowo. Zamordowałem najlepszego przyjaciela. Ale wypełniłem prawo. Każdy z bostandżich miał jedwabną cięciwę, rytualne narzędzie egzekucji dla osób wysoko postawionych lub urodzonych. To jedwabna cięciwa rozprawiła się z wujami, kuzynami i bratankami Sulejmana. Ibrahim trzymał sztylet przed sobą i patrzył na nich. Pierwszy bostandżi uśmiechnął się do niego i ruszył naprzód, jak gdyby nawet nie zauważył noża. Może po prostu jest taki pewny, że potrafi go uniknąć - pomyślał Ibrahim. Tamten rzucił się na niego, ale Ibrahim był przygotowany i uchylił się łatwo, uderzając nożem w górę i na zewnątrz. Bostandżi zatrzymał się na środku pokoju, otwierając szeroko oczy ze zdumienia. Upuścił cięciwę. Krew tryskała z jego szyi na ścianę. Chwycił się rękoma za gardło w daremnym wysiłku powstrzymania krwotoku i powoli upadł na kolana. Ibrahim cofnął się pod drugą ścianę, a pozostali bostandżi rozstawili się na środku pokoju, już ostrożniejsi. Ich kolega upadł na twarz wierzgając nogami, a krew wciąż tryskała z rany w gardle.

Zobaczył, jak dają sobie znaki zwinnymi, niemal niedostrzegalnymi ruchami dłoni, w języku głuchoniemych bostandżi. Sprężył się, gotów do obrony. Ruszyli szybko i jednocześnie. Ibrahim zamachnął się szerokim łukiem przed sobą i odskoczyli w tył. Jeden z nich jęknął głębokim, żałosnym westchnieniem z głębi piersi. Krew lała się z rany na jego ramieniu. Ibrahim zdał sobie sprawę z mdlącego odoru kału. Pierwszy bostandżi spaskudził się umierając. Zabójcy ruszyli ponownie, tym razem szybciej. Ibrahim ciął ponownie i jeden z nich padł, ale okrzyk protestu Ibrahima został odcięty przez cięciwę zaciskającą się na jego gardle. Dwaj pozostali bostandżi ruszyli na niego, lecz Ibrahim ciął desperacko i zobaczył, jak jeden z nich cofa się, trzymając się za twarz. Ale drugi trzymał go za ramię i odwrócił się, wykręcając je. Cięciwa zaciskała się na jego gardle. Nie, nie!! Nie mogę umrzeć!! Jestem Ibrahim... Kopnął w panice pomiędzy nogi tamtego i natychmiast jego podświadomość zarejestrowała błąd. Kopnął ponownie, tym razem trafiając piętą w nerki i ucisk zelżał akurat na tyle, by mógł wyrwać ramię ze sztyletem, tnąc po drodze dłonie i ramiona napastnika. Odwrócił nóż w dłoni i pchnął za siebie. Poczuł strumień ciepła na plecach i pętla na szyi rozluźniła się. Ibrahim cofnął się, ciężko oddychając. Nagle sztylet został wyrwany z jego dłoni. Rękojeść nadal wystawała spomiędzy żeber bostandżiego. Ibrahim schylił się i szarpnął. Nóż nie chciał wyjść. Następna cięciwa zacisnęła się na jego gardle. Napastnik był już ranny, czuł krew spływającą z jego ramienia na swoją szyję. Kopnął znowu, ale zabójca szarpnął pętlę, wytrącając go z równowagi.

Sięgnął rękami do gardła, próbując wsunąć palce pod cięciwę, ale była ciasno napięta, wpijając się głęboko w ciało. Nie mógł oddychać. Jego pierś drgała spazmatycznie, a ramiona i nogi poruszały się mimowolnie w agonii i bólu. Wierzgał panicznie, nie mogąc już myśleć. Jasne błyski światła eksplodowały mu przed oczami. Próbował krzyczeć imię Sulejmana, ale nie wydobył żadnego dźwięku. Walczył, nie mógł jednak kontrolować swych kończyn. Czarne cienie zamknęły się ze wszystkich stron. Nagle wszelka myśl zgasła. Hipodrom Guzul śpieszyła wzdłuż At Meydani pod imponującymi czerwonymi murami pałacu Ibrahima. Posłaniec przyniósł pilne wezwanie do jej domu w żydowskiej dzielnicy kilka minut wcześniej. Ibrahim chciał się z nią zobaczyć. Teraz. Strażnicy wpuścili ją za bramę. Pospieszyła przez dziedziniec do wielkich schodów prowadzących do sali audiencyjnej paszy. Biegnąc patrzyła pod nogi i trzymała poły swej ferijde, by nie pośliznąć się na cienkiej warstewce lodu pokrywającej kamień. Była w połowie drogi na górę, kiedy zauważyła, że jakaś postać obserwuje ją ze szczytu schodów. Miał na sobie podbitą futrem zieloną pelisę i wielki biały turban jak głowa cukru. Kislar agasi! Patrzyła na niego z zaskoczeniem i zmieszaniem. - Ibrahim nie żyje - powiedział Abbas. W jego głosie nie było triumfu. Jeżeli już, to smutek. Albo wahanie. Guzul odwróciła się i spojrzała za siebie. Dwóch bostandżich stało u dołu schodów z dobytymi killiczami.

- To rozkazy pani Hurrem - powiedział Abbas gwoli wyjaśnienia i odwrócił się, nie mając ochoty patrzeć, jak bostandżi wykonują swoją pracę. Topkapi Saraya Sulejman obserwował z okna wysoko ponad trzecim dziedzińcem, jak ciało ładowano na konia. Koń miał na grzbiecie narzutę z czarnego aksamitu i specjalny olejek w oczach, żeby leciały mu łzy. Jeden z bostandżich odprowadził go. Sulejman kazał zabrać ciało do Galaty i pochować w nie oznakowanym grobie. Dwóch martwych bostandżich wyciągnięto z pokoju. Z pozostałych, powiedziano Sulejmanowi, jeden stracił oko, drugi nos. Na ścianie były ciemne plamy. - Walczył zaciekle - rzekł Sulejman. - Proszę, panie - powiedziała Hurrem. - Nie dręcz się. Twoje rozkazy były sprawiedliwe. Nie mogłeś zrobić nic innego. Widziała, że poczucie winy już zaczęło wgryzać się w jego serce. Był blady na twarzy. Drżał. - Mała russelana... - szepnął i przytulił się do niej. W końcu, pomyślała z ulgą, nie ma nikogo innego. Już nie ma.

Colin Falconer Harem TOM II

CZĘŚĆ SZÓSTA TA KOBIETA HURREM

65. Camlica, 1541 Sulejman patrzył, jak Mustafa popędza swego araba na szczyt wzgórza. Długi, jedwabisty ogon wierzchowca stał prosto jak przystało na konia pełnej krwi. Wiatr biczował czerwony chwost na jego łbie i białe szaty Mustafy. Wyrósł na przystojnego młodzieńca - pomyślał Sulejman. Wspaniały książę. Ma już czterech własnych synów ze swego haremu. I już dwadzieścia sześć lat. Tyle ile ja, kiedy jechałem z Manisy objąć tron. Puścił konia na wzniesienie, by dołączyć do syna. Przyglądał się łucznikom i ich psom przeczesującym moczary poniżej. Za nimi zobaczył na koniu niezgrabną, zgarbioną postać Dżehangira, z zakapturzonym sokołem wędrownym na wyciągniętym ramieniu. Sulejman był zaskoczony i uradowany przyjaźnią, jaka zadzierzgnęła się pomiędzy Mustafą i Dżehangirem w ciągu ostatnich dwóch tygodni. Współczująca natura Mustafy dostrzegła zalety drzemiące pod skrzywionym, zdeformowanym korpusem chłopca. Wziął go pod swoje skrzydła, pokazywał, jak tresować i polować z sokołami, spędzał z nim długie godziny na Miejscu Strzał albo jeździł po wzgórzach za miastem. Sulejman był uradowany tym najmniej prawdopodobnym zainteresowaniem, jakie młody książę wykazywał dla przyrodniego brata. Odzwierciedlało to własne uczucia Sulejmana do chłopca. Ze swej strony Dżehangir był pod wrażeniem Mustafy i przejęty uwagą, jaką ten mu poświęcał. Podczas wizyty Mustafy w stolicy chodził za nim po seraju jak szczeniak i spędzał wiele godzin, obserwując jazdę Mustafy przy czerit. - To dobry chłopiec - powiedział Sulejman. - Chętnie się uczy i stara się uczynić zadość woli Boga. Mustafa odwrócił się w siodle.

- Gazi potrzebują uczonych tak samo, jak wojowników. Sulejman patrzył, jak sokół wędrowny wzlatuje w powietrze za jakąś zdobyczą, wciąż dlań niewidoczną. - Obiecaj mi, że nigdy go nie skrzywdzisz - powiedział. - Dlaczego miałbym go skrzywdzić, panie? - Kiedy tron będzie twój. Mustafa zdawał się rozdrażniony tą sugestią. - Nie jestem moim dziadkiem. - Masz takie prawo, jeśli chcesz. - Daję ci moje słowo, nie skrzywdzę go. Czy myślisz, że byłbym zdolny jako książę zamordować ułomnego brata? - Chcę tylko twego słowa. - Masz je. Patrzyli na siebie. Chciałbym móc ci wierzyć - myślał Sulejman. Ale pamiętam, jak łatwe to było dla mojego ojca. Jego krew jest w moich żyłach i w twoich. - Co zrobisz, kiedy ja pójdę do raju, to sprawa między tobą i Bogiem. Ale oszczędź Dżehangira. - Żaden z moich braci nie musi się mnie obawiać, panie. Ten krwawy zwyczaj zakończył się na moim dziadku. - Z czasem możesz myśleć inaczej. - Jeśli nie podniosą ręki na mnie, nie skrzywdzę ich. - Selim i Bajazyt są już prawie dorośli. - Decyzja należy do nich. Jeśli uzbroją się przeciwko mnie, wtedy będę działać. Taka jest droga książąt. Tron będzie mój, z czasem, i zamierzam go objąć. Ale możesz im powiedzieć, panie, że jeśli nie dobędą swoich mieczy, będą żyć w pokoju. Nie chcę krwi na moim tronie. Ładne słowa - pomyślał Sulejman. Ale jak możesz być pewien, co zrobisz, kiedy zaczną się plotki. Pomyślał o Ibrahimie.

- Obiecaj mi tylko, że nie skrzywdzisz mojego Dżehangira - powiedział. Sokół wędrowny spadł na swą ofiarę i psy ujadając skoczyły naprzód, a łucznicy janczarscy wydali okrzyk triumfu. Kolejne życie zakończyło się pięknego wiosennego poranka. Eski Saraya Cienie cofały się przez Azję w stronę zimnej, ciemnej Europy. Światło słońca pełzło przez korytarze i ciemne ogrody, rozpuszczając języki białej mgły, snującej się wśród dachów. Pająk trzymający się swej perlistej sieci odcinał się od cytrynowego nieba. Sowa wybijała poranny kurant wśród cyprysów. Hurrem stała otulona futrzaną pelisą, z włosami rozpuszczonymi swobodnie wokół ramion, nie uczesanymi i nie zaplecionymi. Zadrżała opierając się o kratki, patrząc poprzez budzące się miasto na wieżę Kubbealti i minarety Aya Sofia, błyskające jak ostrza lanc, kiedy przebijały się przez poranną mgiełkę. W całym mieście muezzini zaczęli wzywać wiernych na modły. „Allachu akbar! La ilacha illa' llah... Stąd mogła widzieć starożytną Spaloną Kolumnę Aleksandra, górującą nad targiem, gdzie ją sprzedano. Niewolnica wtedy i, mimo całej swej władzy i bogactwa, niewolnica teraz. I o włos od zapomnienia. Jeśli Mustafa będzie żył pomyślała - moi synowie zostaną zamordowani albo wtrąceni do więzienia, a ja znajdę się na wygnaniu w jakimś samotnym pałacu w Anatolii, tylko z szakalami i kozami do towarzystwa. Niewolnica wtedy, niewolnica teraz. Wezwała Muomi, by przyszła i zrobiła jej toaletę. Siedziała przed lustrem i patrząc, jak czesze jej włosy, gapiła

się na swoje odbicie. Tego ranka czuła, że gdyby patrzy przez krawędź klifu. Poza nią była tylko czerń. - Przestań! - rozkazała. Pochyliła się bliżej lustra. Wyciągnęła rękę spod płaszcza i przejechała palcami przez złote kosmyki swych włosów. Zobaczyła potwierdzenie strasznej prawdy. Siwy włos. Starzejesz się, powiedziało lustro. Nie możesz już mi dłużej zaprzeczać. Maleńkie zmarszczki w kącikach oczu pogłębią się i nie będziesz mogła dłużej ukrywać ich proszkiem antymonowym, a za pierwszym siwym włosem pójdą następne, aż nie będziesz mogła sobie powiedzieć, że to tylko gra światła. Jesteś bezradna patrząc, jak twoja uroda kruszeje i przemija na twych oczach. Co się wtedy stanie? Czy Pan Życia będzie nadal na twe skinienie, dla wszystkich twoich uroków? Czy nadal będzie zapominał, że ma moc chętnych, ambitnych małych hurys, skłonnych użyć swego przemijającego piękna, by zastąpić ciebie w jego łożu? Czy następna Julia szykuje swe prężne ciało w hammamie? Co gorsza, czy jest następna Hurrem spiskująca, by wygnać ciebie, tak jak ty wygnałaś Gulbehar? Hurrem chwyciła szczotkę z rączką z kości słoniowej z rąk Muomi i trzasnęła nią w lustro, rozbijając swe odbicie na kawałki. - Sprowadź Abbasa - wrzasnęła - dawaj go teraz! - Jak się miewa Julia? Abbas poczuł się znowu, jak gdyby spadał w czarną otchłań. Ta wiedźma nigdy nie da mu żyć. Będzie dręczyć go tym aż do śmierci. Przeklęty Ludovici. Zdał go na jej łaskę. Czego ona teraz od niego chce? - Ufam, że dobrze - powiedział. Byli sami w pokoju przyjęć Hurrem. Ich głosy gubiły się w echach sklepionych sufitów i tonęły w szmerach marmurowych fontann pod ścianami. Do takiego pokoju

można być wezwanym, by zdać rachunek przed Bogiem pomyślał Abbas. Potem spojrzał w zimne, zielone oczy Hurrem i pomyślał: Nie, nie Bogiem. Diabłem. Siedziała na otomance z nogami podwiniętymi pod siebie, wtulona w futro długiego zielonego płaszcza. Uśmiechała się. - Och, Abbasie, nie powinieneś się mnie bać. Jestem twoim przyjacielem. Gdybym zamierzała cię wydać Panu Życia, zrobiłabym to już dawno. - Żyję tylko po to, by służyć memu sułtanowi i Koronie Zawoalowanych Głów. Jestem wdzięczny za twoje ułaskawienie, choć z pewnością odpowiem za wszystkie moje grzechy przed Bogiem. Hurrem klasnęła w dłonie z uciechy. - Co za wspaniała mowa! Stałeś się doskonałym dyplomatą, Abbasie. Jesteś chlubą wszystkich eunuchów! Jakże chciałabym wyrwać twój zły język i trzymać go w słoiku! - A ty jesteś chlubą wszystkich kobiet, pani. Hurrem przekrzywiła głowę na bok i oblizała górną wargę. Wstała powoli, pozwalając pelisie opaść z jej ramion. Była całkiem naga. Abbas zacisnął zęby i spuścił wzrok na podłogę. - Co się stało, Abbasie? Czy jestem zbyt brzydka, żeby na mnie patrzeć? - Nie, pani, jestem oślepiony twoją urodą - powiedział Abbas, próbując panować nad swoim głosem. Prawie dwadzieścia lat w haremie zrobiło ci niewiele krzywdy pomyślał. Wiesz, że twoje ciało może jeszcze poruszyć mężczyznę, nawet takiego jak ja. Uważałaś, by nigdy nie karmić piersią żadnego z twoich dzieci i nie objadasz się słodyczami, jak niektóre inne tłuste krowy. Ale dlaczego mi to robisz? Ponieważ bawi cię patrzenie, jak cierpię, bez wątpienia.

- Mówią mi, że wykastrowano cię, jak już dojrzałeś. Ile miałeś lat, Abbasie? - Siedemnaście, pani. - Czy miałeś przedtem jakąś wiedzę o kobietach? - Pewną, pani. - Niewielu przeżywa taką operację w tym wieku, prawda? Miałeś szczęście. - Nie nazwałbym tego szczęściem - powiedział, zanim zdążył ugryźć się w język. Wyciągnęła rękę i pogładziła go po policzku. Czuł zapach jej perfum. - Biedny Abbas. Czy zatem wciąż jeszcze odczuwasz czasami pożądanie? Opuścił wzrok na jej ciało. O wielki Boże, pomóż mi w moim cierpieniu! Ona zna odpowiedź na to pytanie, oczywiście. Nawet w swej nienawiści chciał pieścić miękki zarys jej piersi, delikatnie, jak kochanek. Wiedział, że wyraz jego oczu już go zdradził. - Nie, pani. - Nawet do Julii? - spytała najsłodszym głosem. Poczuł, że się dusi. - Nie, pani. - Więc mogę mieć twoją obiektywną opinię. Czy sądzisz, że jestem jeszcze równie piękna, jak inne dziewczęta w haremie mego pana? Obróciła się wkoło powoli na palcach. - W istocie jesteś - powiedział Abbas. Uśmiechnęła się, a jej oczy błyszczały jak szmaragdy. - Czy to nie dziwne. Naga kobieta jest bezsilna wobec prawdziwego mężczyzny. Jednak z tobą jestem całkiem bezpieczna. To stwarza więź między nami, prawda, Abbasie? Do śmierci - pomyślał Abbas. Mojej albo twojej. - Jesteśmy związani służbą.

- Otóż to. A ty musisz służyć mnie, prawda? Z powodu Julii. Powiedz mi tylko, czego chcesz. Przestań mnie dręczyć. Powiedz, czego chcesz i zostaw mnie w spokoju. - Chcę, żebyś coś dla mnie zrobił - powiedziała Hurrem. - Musisz tylko wypowiedzieć swe pragnienie. - Moje pragnienie? - Obserwowała jego reakcję. - Moim pragnieniem jest, żebyś spalił harem. Chcę, żeby to miejsce zostało kompletnie zniszczone. Możesz to dla mnie zrobić, prawda, Abbasie? Tak?

66. Sirocco pochodzi z Sahary. Jego gorący, suchy oddech parzy północnoafrykańskie wybrzeże, zanim przesunie się na północ przez Morze Śródziemne. Kiedy dosięga przeciwległych brzegów, jest już ciężki od wilgoci. Chmury burzowe piętrzą się za nim aż do gwiazd. Wszystko usycha. Tego wieczoru sirocco mknęło przez wąskie uliczki Stambułu, wyginając gałęzie cyprysów i platanów w pałacowych ogrodach, szarpiąc szaleńczo czerwone i zielone flagi pałacu, piętrząc pianę na drugim brzegu Bosforu. Powietrze stało się wilgotne i uciążliwe, ale deszcze jeszcze nie nadeszły. Doskonała pogoda - pomyślał Abbas. Zwlekał cztery noce, zanim wybrał porę na wykonanie ostatniego kaprysu Hurrem. Pałac pogrążony był w ciemnościach, kiedy wyruszył z dwoma bostandżi przez mało używaną bramę w południowym murze. Trzech eunuchów nie było przez niecałą godzinę, a gdy wrócili, dziwna pomarańczoworóżowa plama wspinała się już nad horyzont i nad dachy ciasnych, drewnianych domów. Fałszywy świt. Kiedy znaleźli się z powrotem w seraju, Abbas odszukał bostandżi - baszi i wsunął mu w rękę szmaragdowy pierścień. Użył języka migowego bostandżi, by oznajmić, że dwaj ludzie, którzy towarzyszyli mu na wyprawie, nie powinni dożyć ranka. Potem udał się do swojej celi i czekał, zastanawiając się, jakie jeszcze inne grzechy popełni w imię przetrwania. Bicie w drewniane tambury niosło się echem przez ciemne ulice. Pałac obudziły wołania „Yanghwar! Pożar!". Abbas wybiegł ze swojej celi. Korytarze były nadal puste, ale słyszał krzyki kobiet - z jednego z dormitoriów na górze. Na dziedzińcu dwaj strażnicy dobyli jataganów, nie wiedząc,

co się dzieje - idioci, pomyślał Abbas niecierpliwie - ale pozostali na swoich miejscach, chodząc w kółko ogłupiali. Abbas wyczuł gryzący zapach dymu. Nie wahał się, w końcu miał kilka dni na przećwiczenie każdego ruchu, a Hurrem dała wyraźnie do zrozumienia, jaki powinien być jego pierwszy obowiązek. Wyciągnął z łóżek dwóch ze swych lokajów i wyrecytował listę rozkazów, których nauczył się na pamięć. Przygotować powozy. Sprowadzić wszystkie kobiety na dół na dziedziniec. Wysłać sześciu innych lokajów do garderobianej i zabrać wszystkie rzeczy pani Hurrem na dół w bezpieczne miejsce. Oczywiście - pomyślał - nie mogłaby zostawić nic ze swoich rzeczy. Nawet gdyby całe miasto się spaliło. Potem począł gramolić się po schodach do jej pokojów. Zdumiał się jej widokiem. Przygotowywała się całą noc pomyślał. Miała na sobie olśniewający szmaragdowozielony kaftan w półksiężyce i gwiazdy, a pod nim białą koszulę haftowaną złotą nitką w ślimacznice rumi. W jej włosy wplecione były maleńkie szmaragdy i perły i jej jaszmak był na swoim miejscu. Muomi stała obok niej, trzymając ferijde z fioletowego jedwabiu. Używała perfum o zapachu jaśminu i pomarańcz. Oczywiście - pomyślał. Przecież nie pokaże się Sulejmanowi, świeżo uratowana z pożaru, jeśli będzie śmierdzieć dymem. - Co cię zatrzymało, mój ago? - syknęła Hurrem. Chciałeś, żebym się ugotowała w łóżku? - Właśnie uderzyli na alarm, pani - sapnął Abbas. Dyszał z wysiłku po wejściu na dwie kondygnacje schodów. - Dlaczego miałbyś czekać na alarm? Wiedziałeś już, że miasto się pali! Abbas rzucił się do witrażowego okna i jęknął głośno. Boże, pomóż mi w moim smutku - pomyślał. Nie chciałem,

żeby pożar pochłonął pół miasta! Wiatr rozdmuchał płomienie, które momentalnie obejmowały drewniane budynki na wzgórzu. Ogień toczył się ku nim jak fala. Dom po domu trzaskał i pękał niczym padające drzewo i zawalał się, posyłając snopy iskier wysoko w nocne niebo. W alejkach na dole ludzie uciekali, dźwigając na plecach swój skromny dobytek, w panice potykając się jedni o drugich. Masa przerażonych ludzi wyglądała jak rzeka płynąca przez otchłań, porywisty nurt pochodni, koszy, wołów z wytrzeszczonymi oczami, wierzgających koni z opaskami na oczach i kobiet bez zasłon na twarzach. Boże, wybacz mi - pomyślał Abbas. Nie wyobrażałem sobie czegoś takiego. Rozżarzony do czerwoności kawałek drewna nadleciał z wiatrem i trafił go w policzek. Zawył i odskoczył w tył. - Musimy się spieszyć! - zawołał. - Jestem gotowa od wielu godzin - powiedziała Hurrem, jak gdyby miała się spóźnić na oficjalny program rozrywkowy na hipodromie. Muomi pomogła Hurrem założyć pelerynę, zaciągając zasłonę na jej twarzy, zapewniając tym samym jej anonimowość, a zarazem i godność. Muomi założyła swoją czarną ferijde i Abbas wyprowadził je z apartamentu w dół po schodach. Czuł, jak serce wali mu w piersiach. Strach, wyczerpanie i podniecenie pulsowały w nim. Zakładał, że będą mieli więcej czasu. W prawdziwej sytuacji awaryjnej - myślał - nie dałbym rady. Nie byłoby czasu na przygotowanie wszystkiego. Nawet teraz mogę się spóźnić. Powozy już czekały. - Wsiadajcie! - zawołał Abbas, ciężko łapiąc oddech. Dwie małe zakutane postacie przepchnęły się obok niego do pierwszego powozu. Jedna z nich - wiedział, że to musi być

Hurrem - odsłoniła zasłonę z tafty i jej ręka wysunęła się z ferijde i złapała go. Zakapturzona głowa wychyliła się ku niemu i przez jedną chwilę myślał, że szepnie mu podziękowanie. - Zostaw tam coś z moich rzeczy - syknęła niewidoczna za fioletową gazą woalki - cokolwiek, a poleci twoja głowa! Topkapi Saraya Abbas osunął się na kolana, by wykonać wymagany sela'am u stóp Pana Życia. Przytrzymał czoło na dywanie nieco dłużej, niż to było konieczne, i niemal nie zdołał wstać z powrotem na nogi. Jego pelisa śmierdziała dymem, a twarz i turban były wybrudzone. Sulejman patrzył na niego z wyrazem boleści na twarzy. - Po tysiąckroć przepraszam, panie - sapnął Abbas. - Czy mój sługa potrzebuje lekarza? - spytał Sulejman. - Jestem tyko zmęczony, panie. - Chwiał się lekko na nogach. - Był pożar w Eski Saraya? - Sulejman czekał niecierpliwie, by kislar agasi opowiedział swoją historię i poszedł. - Gdzie jest Hurrem? - Pałac był w płomieniach, kiedy odchodziłem. Jednakże wszystkie kobiety są bezpieczne. - Hurrem? - Oczekuje za drzwiami, panie. Chroniłem jej życie jak twój... - znowu zachwiał się i odzyskał równowagę ...najcenniejszy skarb. - Jesteśmy twoimi dłużnikami - powiedział Sulejman. Idź i daj mi zobaczyć się z Hurrem - pomyślał. Zdawał sobie sprawę, że nie wyglądał zbyt dostojnie. Obudzono go ze snu i ledwo zdążył coś narzucić. Miał na sobie tylko biały jedwabny kaftan i fez. Był ubrany na spotkanie ze swoją małą russelaną, nie na formalną audiencję. - Nie było zupełnie żadnych obrażeń?

- Obawiam się, że część lokajów i strażników spaliła się w pożarze... kiedy próbowali odzyskać ubrania i klejnoty mojej pani z jej apartamentu. - Pałac jest zniszczony? - Kiedy go ostatni raz widziałem... był całkowicie ogarnięty płomieniami. - Pochwalam cię, Abbasie, za twoje wysiłki. Przyślij tu panią Hurrem i potem odpocznij. Porozmawiamy znowu rano. - Panie - powiedział Abbas i osunął się znowu na ziemię, by wykonać końcowy sela'am. Przez chwilę Sulejman obawiał się, że zemdleje, ale ostatecznym wysiłkiem podniósł swoją wielką tuszę z podłogi i wyszedł niepewnie z pokoju. Chwilę później ukazała się postać spowita w jedwab i niemal natychmiast osunęła się na ziemię. Sulejman skoczył z otomanki i rzucił się przez pokój. - Hurrem? Nic ci nie jest? Odrzucił woalkę. Twarz Hurrem była blada i zimna jak marmur, jej oczy czerwone i spuchnięte od płaczu. - Moja mała russelana... czy coś ci się stało? Potrząsnęła głową i poczuł, jak drży w jego ramionach niczym mały ptaszek. - Nie powinni byli wracać w płomienie - szepnęła. - Kto? - Ci biedni słudzy... tam było tylko kilka błyskotek, trochę jedwabi... niewarte życia... Przytulił ją do siebie, poczuł bicie jej serca u swego boku i dziękował za to Bogu. - Kiedy posłaniec powiedział mi o pożarze i zobaczyłem łunę nad serajem... wiedziałem, że jeśli coś ci się stało, nie mógłbym żyć dalej. Dzięki Bogu, że zostałaś uratowana. - To było straszne, panie. To zapach dymu mnie obudził... myślałam, że umrę... Odrzucił kaptur i rozerwał ferijde.

- Czy jesteś ranna? - Nie jestem ranna, panie. Dziękuję za to Bogu. Ukrył twarz w jej szyi, tuląc ją z ulgą, zapach dymu mieszał się z jej zapachem jaśminu i pomarańczy. Radość szybko zmieniła się w pożądanie. Wsunął dwa palce za dekolt jej koszuli i szarpnął w dół, rozrywając jedwab, rozdzierając gomlek i kaftan jednocześnie na całej długości. - Dopóki nie nadjechały powozy, bałem się, że odeszłaś szepnął nagląco. - To był kismet - odszepnęła. Jego dłonie badały miękkie, uległe ciało, jak gdyby chciał się przekonać, że była cała i żywa, że była tam naprawdę. - Moja mała russelana - powiedział i głos uwiązł mu w gardle. Uniósł szlafrok i wtoczył się między jej nogi, niemal łkając z ulgi. Jego mała russelana. Gdzie byłby bez niej? Sulejman nie wygląda na dobrze nastawionego do łask Wielkiego Boga tego ranka - myślał Abbas. Wygląda, być może, nawet nieco zgorzkniale. - Musisz zakwaterować Hurrem i inne kobiety tutaj w pałacu, dopóki nie można będzie zaaranżować czegoś innego powiedział Sulejman. - Przedstawia to pewien problem, panie - powiedział Abbas ostrożnie. - Nie chcę słyszeć o problemach. - Panie, nie zawracałbym ci głowy takimi drobiazgami, ale wymaga to twojego specjalnego pozwolenia. - Żeby wydzielić jeden kąt pałacu jako mój haremik? Jak trudne może być znalezienie pokoi dla paru kobiet i ich służących? Wbrew sobie, Abbas poczuł pewną przyjemność. Czy to możliwe, żeby Pan Życia naprawdę do tego stopnia nie zdawał

sobie sprawy z prawdziwej wielkości swego haremu - i, w szczególności, prywatnych ustaleń Hurrem? - Panie, sama świta pani Hurrem jest wielka, jak przystało na ulubioną kadin Pana Życia. Sulejman z irytacją poprawił się na tronie. - Jak wielka? - Ma trzydziestu lokajów i niewolników... - Trzydziestu! - ...i sto trzy damy dworu... - Co? - ...i oczywiście dostawcę i krawcową. Oznacza to w sumie sto trzydzieści siedem osób, łącznie ze mną i, oczywiście, panią Hurrem. - Abbasie! - Dodaj do tego, panie, sto dziewięć dziewcząt, które nadal pozostają w haremie mojego pana, plus pewnie taką samą liczbę czarnych lokajów i pokojówek... Sulejman pociągnął za wiotki zarost na swojej brodzie, drugą ręką bębniąc po poręczy tronu. - Moje prywatne pokoje zostaną całkowicie zdominowane przez harem! - Dopóki nie będzie można zaaranżować czegoś innego, panie - powiedział Abbas, usiłując ukryć nutę satysfakcji w głosie. Tak, to jest mała wiedźma, prawda, Sulejmanie? Sulejman westchnął. - W porządku. - Panie? - Nic nie da się zrobić. Harem musi być gdzieś zakwaterowany. Weź wszelkie pokoje, których potrzebujesz, zezwalam na to. Ja tymczasem wezwę architekta, Sinana. Będziemy musieli natychmiast wziąć się do pracy nad nowym serajem dla haremu.

67. Ma zmarszczki wokół oczu - pomyślał Selim. Nigdy wcześniej ich nie zauważyłem. No tak, ale jak często ją widywałem w ciągu ostatnich dwunastu miesięcy? Pocałował ją w rękę i Bajazyt zrobił to samo. Potem cofnęli się i skrzyżowali ramiona na piersi, jak ich nauczono w Enderun. Hurrem przyjrzała się obydwu krytycznie. Muomi stała za nią po prawej stronie. Selim nienawidził jej. Czarna, posępna i złowroga. To ona jest wiedźmą - myślał - nie matka. Matka jest tylko zła. - Wyrosłeś na świetnego chłopca, Bajazycie. Twoi nauczyciele mówią mi, że jesteś dobrym jeźdźcem i sportowcem. - Dziękuję, mamo. - Musisz jednak więcej się uczyć. Nawet kiedy opuścisz Enderun, nigdy nie powinieneś przerywać nauki. Jeśli kiedykolwiek masz zostać sułtanem, będziesz potrzebował więcej niż tylko konia i oszczepu, żeby osiągnąć sukces. - Zrobię, co będę mógł, mamo. On cię zignoruje zupełnie - pomyślał Selim. Przystojna głowa mojego brata jest pusta jak bęben. - A ty, Selimie... - Hurrem westchnęła i na jej twarzy odmalowała się niechęć. - Mówią, że zbyt lubisz słodycze. - Uczę się pilnie - powiedział. - Twoi nauczyciele muszą wbijać ci każdą lekcję do głowy pięściami. Tak, i ja nigdy, nigdy tego nie zapomnę. - Zrobię, co będę mógł, mamo - powiedział Selim, próbując linii obrony użytej przez Bajazyta. - To, co możesz, nie wystarczy. Jesteś moim pierworodnym. Z tobą będą związane nadzieje Osmanów, jeśli coś kiedykolwiek stałoby się Mustafie.

Wiedział ze sposobu, w jaki patrzyła na Bajazyta, że jej nadzieje spoczywają gdzie indziej. Nigdy nie było tajemnicą, kto jest jej faworytem. Nie była osamotniona, oczywiście. On był faworytem wszystkich. Nauczyciele go kochali. Wszyscy go kochali, z wyjątkiem Sulejmana. On świata nie widział poza tym drugim idiotą, Dżehangirem, teraz kiedy Mehmet nie żył. Takie niepodobne do niego, żeby zachorował. Do tego czasu był taki zdrowy. Selim próbował ukryć swoje podniecenie. Wreszcie miał szansę wydostać się z pałacu, daleko od cienia Bajazyta. Kiedy on obejmie gubernatorstwo w Konia, Bajazyt będzie po drugiej stronie anatolskiej równiny, w Amasyi. Może pewnego dnia spadnie z konia, grając w swój ukochany czerit. Zawsze można mieć nadzieję, że wielki Bóg sprawi taki cud. - Musisz pisać do mnie często - powiedziała Hurrem. - Będziemy, mamo - Bajazyt powiedział za nich obu. Będę cię przeklinał każdego ranka i wieczora w moich modlitwach - myślał Selim. Zawsze mnie nienawidziłaś. - Pokładam w was moje nadzieje - powiedziała Hurrem. Potem zwróciła się do Selima ze sztucznym uśmiechem. Och, Selim! Wyglądasz jak arbuz! Jak arbuz. Selim często się zastanawiał, kogo bardziej nienawidził: siebie, bo nie był bardziej podobny do Sulejmana, czy Bajazyta, bo on był. Podczas kiedy on jest oliwkowy i gruby, Bajazyt jest szczupły, wysoki i przystojny. To był jeden z okrutnych żartów życia. Dwóch braci, urodzonych pod tym samym dachem, jeden z osobowością, siłą i talentem, drugi kompletnie bez talentów. Wyobrażał sobie, że Bóg musi mieć takie samo poczucie humoru jak jego matka. Jedynym pocieszeniem Selima był Dżehangir.

Dżehangir był o siedem lat młodszy i urodził się garbusem i kaleką. Jeśli Bóg był okrutny dla Selima, to ział nienawiścią wobec Dżehangira. Kiedy Selim był młodszy, jego pocieszeniem stało się naigrawanie z nieszczęścia brata. Zdobył tym sobie nieco uwagi i nawet trochę skąpego śmiechu. Dżehangir został wysłany do Enderun, kiedy miał osiem lat. Selim chodził za nim przez dziedziniec każdego ranka, ciągnąc za sobą sztywno jedną nogę, garbiąc się i pochylając głowę, naśladując dziwny skrzywiony chód młodszego brata. Był to łatwy sposób na rozśmieszenie innych. Odkrył już także, że znalezienie innego celu kpin było najlepszym sposobem odwrócenia uwagi od samego siebie. Poza tym Dżehangir nigdy się nie skarżył. Jak mógł? Wiedział już, że jest kłopotliwy. Nie śmiał przyciągać jeszcze większej uwagi do swojej osoby. Pewnego dnia znalazł się w pobliżu Bajazyt. Selim nawet go nie zauważył. Małpował Dżehangira, idąc za nim przez brukowany dziedziniec, pławiąc się w stłumionych echach śmiechu swojej publiczności, kiedy nagle wszelki śmiech umilkł. Coś zaczepiło o jego nogi i znalazł się na plecach na ziemi. Bajazyt stał nad nim. Schylił się i wymierzył mu dwa ostre policzki. - On jest naszym bratem! - krzyknął na niego Bajazyt. Co ty wyprawiasz? Selim przetoczył się na bok i podniósł na nogi, świadom, że wszystkie oczy skierowane są na niego. Policzki płonęły mu z upokorzenia. Bajazyt był dwa lata młodszy. Nie mógł pozwolić mu wygrać. Rzucił się na niego. Bajazyt z łatwością usunął się w bok i podstawił mu nogę, rzucając go w przód na twarde kamienie. Selim sapnął, kiedy

ból przeszył mu kolano i łokieć. Był przekonany, że złamał jakąś kość i leżał nieruchomo, łkając. - Jeśli znowu zobaczę, jak drwisz sobie z naszego brata, rozwalę ci łeb! - syknął na niego Bajazyt. Inni chłopcy oddalili się, szepcząc. Kilku z nich zaśmiało się głośno. Po chwili ból zmniejszył się i Selim usiadł. Krew sączyła mu się z głowy i z ledwością mógł wyprostować nogę. Jęknął głośno i wytarł z oczu gorzkie łzy. Dziedziniec był teraz niemal pusty. Pozostał tylko Dżehangir. Podkuśtykał i zaoferował Selimowi rękę. Selim nie mógł jednak znieść wyrazu prawdziwej boleści w jego oczach, więc zignorował go i podniósł się na nogi bez pomocy. Odwrócił się i odszedł utykając. Enderun był wewnętrzną szkołą pałacu, gdzie książęta byli przygotowywani do przywództwa wraz z synami dostojników dewszirme. Oprócz książąt, których krew i tak była rozcieńczona przez pokolenia konkubin, żaden z innych chłopców nie był Turkiem. Młodych chrześcijańskich niewolników uczono, że nie mają już żadnej rodziny, żadnego kraju, żadnej przyszłości poza sułtanem. Uczyli się Koranu po turecku, arabsku i persku, ćwiczono ich w rzucaniu lancą, a także w muzyce, hafcie i tresowaniu ptaków i psów. Uczono ich dobrych manier i uczciwości, sokolnictwa, kaletnictwa i wyrobu broni, a także manikiuru, fryzjerstwa i układania turbanów. Ich życie było ściśle uregulowane. Codziennie brali kąpiel, a manikiur i pedikiur robili co tydzień. Otrzymywali świeżą chusteczkę każdego dnia, a co miesiąc strzyżono im włosy. Dyscyplina była ostra i uwzględniała częste bicie, a nawet bastonadę przez białych eunuchów, którym powierzono ich edukację, mężczyzn, którzy wyglądali dla Selima jak zmumifikowane stare baby.

Wychowankowie Enderun uczyli się nie tylko żołnierki, ale również zasad dyplomacji i dworskiego zachowania. Przez sześć lat nie opuszczali pałacu, przechodząc nieustanny proces selekcji. Najlepsi zostaną wciągnięci do systemu pałacowego jako urzędnicy skarbu albo mistrzowie garderoby i mogą z czasem być paszami lub gubernatorami. Inni mieli szanse zostać oficerami spahisów Porty, cesarskiej kawalerii. Tylko Selim, Bajazyt i Dżehangir uczęszczali do Enderun na zasadzie dziedzicznego prawa, a nie dzięki zaletom. To rozróżnienie było bezbolesne tylko dla Bajazyta, którego biegłość w sztuce jeździeckiej i osobisty urok szybko zapewniły mu uznanie kolegów i nauczycieli. Dla Selima każdy dzień był koszmarem i tęsknił do chwili, kiedy władza przysłoni jego braki. Jeden z jego nauczycieli, Hakim Even, bił go, kiedy nie umiał recytować Koranu, choć nigdy nie uderzył Bajazyta. Raz nawet dał Selimowi bastonadę. Było to proste urządzenie - stopy unieruchamiane były klockami i podeszwy bito długimi kijami. Nawet po pięciu latach Selim wciąż pamiętał ten ból. Po każdym razie darł się jak małe dziecko, a Hakim skończył dopiero, kiedy błagał go przez łzy, żeby przestał. Przez tydzień nie mógł chodzić, a blizny zagoiły się dopiero po miesiącu. Jak tylko mógł znowu chodzić, spróbował zabić Bajazyta. Pod murami drugiego dziedzińca było boisko, gdzie chłopcy z Enderun ćwiczyli czerit. Nauczyciele nazywali to grą, choć była to raczej pozorna bitwa. Używali koni o krótkich szyjach i mocnych ciałach, hodowanych dla ich szybkości i zdolności manewrowych. Jeźdźcy, uzbrojeni w oszczepy długości trzy i pół stopy, manewrowali w dwóch zespołach po dwunastu na otwartym polu i ciskali bronią wzajemnie w swe głowy. Strona z większą ilością trafień pod koniec „gry" ogłaszana była zwycięzcą.

Często zdarzały się zranienia, bywało, że chłopcy ginęli. Selim bał się tego, ale Bajazyt rzucał się do gry z typową dla siebie brawurą i był doskonały. Chociaż byli w przeciwnych zespołach - Bajazyt jechał z Niebieskimi, ulubioną drużyną sułtana (oczywiście), a Selim z Zielonymi - wiedział, że wszelka próba zranienia Bajazyta osobiście była skazana na niepowodzenie, ponieważ był on zbyt dobrym jeźdźcem. Najwyżej Selim naraziłby się na ryzyko. Jego zwykłą taktyką było trzymać się z tyłu i próbować ocalić własną skórę. Łatwo było natomiast odnaleźć konia Bajazyta i nadciąć nożem popręg do połowy przed rozpoczęciem gry. Dokoła pola rozstawiono namioty, tłumy janczarów tłoczyły się wokół, by obserwować sportowe zmagania, jak to często robili, kiedy nie byli na wyprawie. Selim wiedział, że sułtan prawdopodobnie także patrzy z murów górujących nad polem. No, dziś nie będą mogli wiwatować na cześć swego młodego bohatera - myślał Selim. Chciałbym zobaczyć twarz Hakima, kiedy Bajazyt będzie tratowany kopytami. Dwie drużyny jeźdźców krążyły wokół siebie, tętent kopyt odbijał się echem od ścian pałacu. Chmury kurzu unosiły się nad polem. Wiodący jeździec Niebieskich - dumny zakrzywiony nos Bajazyta sterczał pod turbanem - nawrócił konia i zaatakował. Dwaj jeźdźcy z drużyny Selima odłączyli się od grupy i ruszyli ku niemu w pełnym wychyleniu. Selim pociągnął wodze, podjeżdżając do flanki, żeby mieć lepszy widok na to, co się zaraz stanie. Kiedy jeźdźcy się zbliżyli, usłyszał krzyk i zobaczył upadające ciało. Konie przewaliły się z łoskotem nad postacią w bieli, leżącą na brzuchu nieruchomo w kurzu. Dwaj inni jeźdźcy natychmiast upuścili swoje oszczepy i zeskoczyli z koni.

- To Bajazyt! - ktoś krzyknął. - Jest ranny! Selim podjechał stępa poprzez opadające chmury kurzu wśród kręcących się koni. Bajazyt nie poruszał się. Na jego turbanie widniała zadowalająca plama krwi. Selim próbował wyglądać na przejętego; - Czy on nie żyje? - zapytał z nadzieją. Bajazyt jednak nie umarł. Na czole miał imponującego guza, kulał bardzo przez wiele tygodni i nie mógł jeździć w czerit, ale nie umarł. Kiedy odkryto, że winę ponosił popręg siodła, sam Hakim otrzymał bastonadę i został wygnany do Bitlis. Była to jakaś rekompensata za przeżycie Bajazyta. Teraz, żegnając się z matką, zdał sobie sprawę z kruchości swego położenia. Kiedy umrze ojciec... jutro, za trzydzieści lat, pewnego dnia... zacznie się walka o sukcesję. Zacznie się od Mustafy i zgadywał, że nawet jego szlachetna dusza nie zawaha się wykończyć wszystkich potomków Hurrem, by chronić swój tron. Jeśli jakimś cudownym zrządzeniem losu Mustafa już by nie żył, tron byłby Selima. Ani przez chwilę nie wyobrażał sobie, że Bajazyt pozwoliłby na to. Jeden z nich musiałby umrzeć. Prawo Fatiha pozwalało sułtanowi zabić wszystkich braci i ich dzieci, aby chronić swoją sukcesję i stabilność imperium. Wiedział, że to była jego własna przyszłość. Pewnego dnia zostanie sułtanem albo zginie. - Idźcie w pokoju - powiedziała Hurrem do Bajazyta i Selima. Hurrem siedziała z nie widzącymi oczami wbitymi w sklepieni sufitu długo po ich wyjściu. Nasienie pomysłu zakiełkowało w jej umyśle. Dokuczało jej jak komar w ciemnym pokoju. Było natarczywe i groźne, ale nie mogła go ogarnąć i uchwycić. Selim.

Tak wyraźnie nie był synem Sulejmana, jednak kiedy podrósł, urodził się Dżehangir, rzucając cień wątpliwości na wszystko. Kto by uwierzył, że Pan Życia mógłby spłodzić garbatego kalekę? Więc czemu nie grubego, gburowatego chłopca o ziemistej cerze, bez żadnego talentu, z wyjątkiem chowania uraz? Jednak nie był też wcale bardzo podobny do kapi agi myślała Hurrem. Tamte niebezpieczne dni w Eski Saraya zdawały się tak odległe, ale w Selimie trwały nadal. Przez długi czas po urodzeniu nie była pewna, czy ojcem był Sulejman, czy naczelny biały eunuch. Nadal miała wątpliwości. Jednak z pewnością nie zachowywał się jak Osman. Słyszała, co mówiła o nim valide, i niechętnie zgadzała się z tą oceną. Żaden z niego gazi i żaden sułtan. W każdym razie, czy to ma znaczenie? Tylko jedno życie stało pomiędzy nią a staniem się matką następnego sułtana. Było dla niej całkiem oczywiste, który z chłopców wygrałby wszelką walkę o tron i który wobec tego winien cieszyć się jej błogosławieństwem i zachętą. Bajazyt byłby dobrym sułtanem, wspaniałym, prawie tak dobrym jak Mustafa. Wtedy pomysł nabrał wyraźnych kształtów w jednym panoramicznym i wspaniałym obrazie i zaśmiała się głośno.

68. Bosfor, na wysokości Camlici Uciekali przed upałem gorącej nocy sierpniowej, szukając schronienia na gładkich wodach Bosforu. Czarnozłoty kaik był zawsze w pogotowiu na brzegu przy Cyplu Pałacowym i Sulejman odpoczywał tam z Hurrem. Towarzyszyło im tylko trzech głuchoniemych bostandżich, przy sterze i wiosłach. Pochodnie płonące na dziobie i rufie rzucały długie cienie na ciemne wody. Siedział koło niej w kabinie na rufie. Anonimowość zapewniały im ciężkie, czarne, atłasowe zasłony. Hurrem wyjrzała raz i zobaczyła ciemne, zarośnięte cedrami cmentarze w Camlice, przesuwające się w ciemności. On jest milczący, zamyślony - stwierdziła Hurrem. Zmienił się od czasu śmierci Ibrahima. Z początku sądziła, że upływ czasu ukoi jego sumienie, a tymczasem ostrze winy wbiło się głęboko w jego duszę. Rzadko się już w ogóle śmiał. Zwolnił wszystkich śpiewaków z seraju i kazał spalić ich instrumenty. Rzadko ją prosił, by dla niego grała. Mówił, że muzyka wioli za bardzo przypomina mu Ibrahima. Stał się niemal ascetyczny i nauczył się odmawiać sobie drobnych rzeczy. Swoją ulubioną, wspaniałą zieloną i białą chińską porcelanę kazał odesłać z powrotem do skarbca w Yedikule, a sam jadał wyłącznie z naczyń glinianych. Zapuścił wiotką brodę i nie wypił jednej kropli wina od śmierci Ibrahima. - Konsultowałem się z Sinanem - powiedział. - Narysował pewne projekty, które chciałbym ci pokazać. - Zamierzasz wybudować wielki meczet na moją cześć, panie? - To bluźnierstwo żartować w ten sposób. - Myślałam, że lubisz, jak jestem trochę grzeszna czasami.

- Prosiłem go, żeby zaprojektował nowy pałac na ruinach starego Eski Saraya. Sądzę, że tym razem przeszedł samego siebie. - On zawsze przechodzi samego siebie - powiedziała Hurrem. Ma obsesję na punkcie przebudowy Stambułu - pomyślała. Jak gdyby jeszcze jeden meczet, jeszcze jedna szkoła mogły jakoś zmyć krew Ibrahima z pałacowych ścian. - Chciałbym, żebyś przyjrzała się jego planom i zaaprobowała je. Hurrem odęła wargi i założyła ręce na piersiach. - Czy to takie okropne mieć mnie w pałacu? Czy nie możesz znieść mojej obecności ani chwili dłużej? - Wiesz, że nie o to chodzi, prostu nie ma miejsca na harem w Pałacu Królewskim. To jest niemożliwe. - Oczywiście, że jest możliwe. Można galopować cały dzień przez czwarty dziedziniec i jeszcze nie dojechać do Cypla Pałacowego. - To wielka przesada, mała russelano. - Jest aż nadto miejsca, żeby tam budować. - Są inne racje. - Podaj mi jakieś. - Racje stanu. - To brzmi tak pompatycznie, panie. - Harem po prostu nie może być częścią Pałacu Królewskiego - powiedział ze złością Sulejman. - Zawsze tak było od czasów Fatiha. - To jest wciąż wielki harem, panie. Czy wciąż pożądasz innych dziewcząt? - Oczywiście, że nie. - Więc może, skoro już ich nie potrzebujesz, mógłbyś kazać kislarowi agasi znaleźć im mężów. Wtedy byłabym tylko ja i mój dom.

- To, o co prosisz, jest nie do pomyślenia. Sinan został zaangażowany. Na tym koniec. Hurrem uświadomiła sobie, że chyba posunęła się za daleko. Przysunęła się bliżej do niego i położyła mu głowę na piersi. Nie oczekiwała, że się zgodzi. Był jeszcze inny sposób... - Przepraszam, panie, jeśli cię uraziłam. Ale tak nie cierpię rozłąki z tobą. - Hurrem, czasami się zapominasz - szepnął, a jego głos brzmiał szorstko. Ułożyła się bliżej niego. - Czy kochasz mnie, mój sułtanie? Uśmiechnął się. - Kocham cię nad własne życie. - Bardziej niż Gulbehar? Gulbehar! Nie myślał o niej od miesięcy. - Wiesz, że tak. - Jednak ona jest pierwszą kadin. - Takie jest prawo. - Ale mnie kochasz bardziej? Czego ona chce ode mnie? - myślał Sulejman. Odesłałem Gulbehar. Nie odwiedzam swego haremu, chyba żeby zobaczyć się z nią. Czego jeszcze może chcieć? - Kocham cię bardziej, niż kochałem dotychczas jakąkolwiek kobietę. - I zrobisz mnie kiedyś swoją królową? Sulejman milczał przez długi czas, oszołomiony bezczelnością tej sugestii. Potem zaczął się śmiać. - Z czego się śmiejesz? - Nie złość się tak, mała russelano. - Dlaczego śmiejesz się ze mnie? - To niemożliwe. - Niemożliwe myśleć o mnie jak o czymś innym niż niewolnicy?

Cóż, czego się po niej spodziewałeś? - spytał sam siebie. Gdyby była małą myszką, jak Gulbehar, byłbyś jej nie wybrał. Oczywiście, że zawsze będzie chciała więcej. - Sułtan nie może się ożenić. - Takie jest prawo? To jest część Szer'iatu? - Nie ma nic na piśmie. - Więc czemu nie? Sulejman wyciągnął rękę, żeby odsunąć zabłąkany włos z jej twarzy, ale odwróciła się. - Żaden sułtan nie ożenił się od czasu Bajazyta Pierwszego. - Ty jesteś większy niż Bajazyt. Jesteś większy od wszystkich dotychczasowych sułtanów. - Nie, Hurrem. Nie jestem większy. Z pewnością nie większy od mego ojca, Selima, ani pradziadka, Fatiha. - Umarli ustanawiają dla ciebie zasady? Ty jesteś Kanuni, prawodawcą. Ty jesteś sułtanem. Nie duchy z przeszłości. Westchnął. - Opowiem ci historię o naszej przeszłości i pierwszym Bajazycie z Osmanów. On był sułtanem na długo przedtem, nim przyszliśmy tutaj do Stambułu, kiedy byliśmy jeszcze praktycznie nomadami. Ożenił się z serbską księżniczką, piękną kobietą imieniem Despina. W owym czasie walczyliśmy z Mongołami o panowanie nad Anatolią. Bajazyt spotkał się z Tamerlanem w bitwie pod Angorą i został pokonany. Była to straszna porażka. Bajazyt został pojmany i Despina również. Tamerlan chciał nas upokorzyć, więc zmusił Despinę, by nago podawała do stołu jemu i jego generałom. To był najczarniejszy moment naszej historii. Ten wstyd wciąż płonie w każdym gazi. Naszą słabością, widzisz, są nasze kobiety. Od tamtej pory żaden sułtan nigdy się nie ożenił. Nigdy więcej nie możemy być słabi w ten sposób.

- To było dawno temu. Twoi ludzie byli wtedy nomadami. Teraz jesteś panem największego imperium na świecie. Kto mnie kiedykolwiek pojmie, panie? Sulejman westchnął. Zdawało się, że nie zrozumiała znaczenia opowieści. - To, o co prosisz, jest niemożliwe. - Nie ma już więcej Tamerlanów. Cały świat drży u twoich stóp... - Nie mówmy o tym więcej. - Ale pa... - Nie rozmawiajmy o tym więcej! Osunęła się na kolana na pokład barki i pocałowała jego dłoń. - Wybacz mi, panie. Moja namiętność dla ciebie czasem zagłusza mój rozsądek. Poczuła, jak podnosi ją z podłogi i sadza na kolanach. Jego szerokie dłonie były na jej ramionach, a na twarzy miał wyraz zmęczenia i wyrozumiałości, jak gdyby strofował małe dziecko. - Chcę twojej opinii o planach Sinana. Na tym niech będzie koniec. Masz szczęście, że tak bardzo ci pobłażam, Hurrem. - Tak, panie - szepnęła i spuściła wzrok. Pozwoliła, by ją położył na otomance obok siebie. Trzymała ręce nad głową, poddając mu się, kiedy powoli rozpinał perłowe guziki jej koszuli. Noc była ciepła. Jęki rozkoszy sułtana dryfowały po nieruchomych czarnych wodach, ale głuchoniemi byli nieświadomi wszelkich dźwięków i tylko sowy na cmentarzu w Camlica miały jeszcze udział w symfonii nocy.

69. Stambuł Aya Sofia była kiedyś największym kościołem w całym chrześcijańskim świecie, do czasu, kiedy Fatih zdobył Konstantynopol i zrobił z niej swój meczet. Każda część wielkiego kościoła, z wyjątkiem drewnianych i okutych cesarskich drzwi, pokryta była milionami szafirowobłękitnych i złotych płytek, błyszczących mozaikami Królowej Niebios i Chrystusa Pantokratora. Olbrzymia kopuła wznosiła się u góry, jak gdyby nie podparta, jak zgięta dłoń Boga. Mówiono, że kiedy Justynian po raz pierwszy wszedł do świątyni będącej jego wielkim dziełem, prawie tysiąc łat wcześniej, zawołał: „Chwała Bogu, że zostałem uznany godnym takiego dzieła. Och, Salomonie! Zaćmiłem ciebie!". Był zmierzch, godzina zapalania lamp, ale ich migotliwe światło nie mogło przebić mroku wielkiego meczetu. Daleko w dole Lektor był oświetlony brunatnym strumieniem światła z okna ponad nim, ostatnim światłem dnia. Stał na modlitewniku, w jednym ręku trzymając miecz, w drugim Koran, a jego głos rozbrzmiewał wokół, odbijając się echem od wielkiej niebieskiej kopuły. Hurrem była schowana za kratkowaną zasłoną, klęcząc na swoim dywaniku modlitewnym z wytartego ze starości jedwabiu w kolorze rubinowej czerwieni i kości słoniowej. Poniżej tysiące głów w turbanach poruszało się jednocześnie, a szepty suplikacji niosły się szmerem wokół ścian, jak jakiś odległy grzmot. Ten rytuał, choć nadal nic dla niej nie znaczył, zawsze robił na niej wrażenie swoją potęgą. Jaki to wielki zbiornik energii! To było źródło imperium osmańskiego. Być może - pomyślała - to wilk w owczej skórze, którego przeoczyłam w swojej pogardzie.

Monotonny baryton muftiego i powtarzający się ruch doskonale skupiły jej umysł. Osiągnęła tak wiele, stwierdziła, ale wciąż jeszcze nie zbliżyła się do tego tajemniczego wiru. Była w dalszym ciągu na łasce kaprysu Sulejmana. Nie miała żadnej kontroli nad własnym losem ani nad losem swoich synów. Zdawało się, że Sulejman obstawał przy zbudowaniu nowego pałacu dla haremu na miejscu starego. Jednak teraz, z Eski Saraya w popiele, była chyba najlepsza okazja do przekonania go, by z tego zrezygnował. Gdyby zrobił ją swoją królową, byłaby bezpieczna od następnej Julii, następnej Roześmianej. Zawsze, kiedy myślała o tej niesprawiedliwości, rozpalała się w niej na nowo furia. To było nie do zniesienia. Niewolnice, które przybyły do haremu w tym samym czasie co ona, dawno zostały wydane za jakiegoś paszę czy oficera spahisów i miały teraz własny majątek i status jako żony. Ona, faworyta Pana Życia, nadal pozostawała niewolnicą. Była stałą towarzyszką i kochanką Sulejmana, ale syn innej kobiety odziedziczy tron po śmierci sułtana. Dotknęła czołem dywanu, szepcząc swoje modły, świadoma mroku gęstniejącego w wielkim kościele. Tysiąc lamp świeciło coraz jaśniej wokół ścian. Odpowiedź rozjaśniła się w jej głowie tak samo, powoli i nieubłaganie. Tak, był sposób na przekonanie Sulejmana, by uczynił ją swą królową. Znajdował się tutaj, w islamie. Użyje woli Boga, by nagiąć sułtana do woli jego kobiety. Manisa Ogrody haremliku Mustafy mieniły się setkami tulipanów. Gulbehar siedziała sama w altanie pod wieżyczkami murów fortecy, spoglądając na nie, słuchając muzyki pszczół. Nie usłyszała nadejścia syna. - Witaj, mamo.

- Mustafa! - Dobrze się czujesz? Uśmiechnęła się z radością, zaskoczona, i wyciągnęła rękę. Podniósł ją do ust i usiadł obok niej. - Lepiej, bo wiem, że wróciłeś! - odpowiedziała mu. Chwyciła jego dłoń w swoje i nie puszczała. - Tęskniłam za tobą! Jak było w Stambule? - Pełno plotek, jak zwykle. Każdy, od najmarniejszego straganiarza do mieszacza sułtańskich kordiałów, widzi siebie na miejscu seraskiera i planuje następną kampanię przeciwko Świętemu Cesarstwu Rzymskiemu. - Jestem pewna, że zostawią ci jakąś część do zdobycia, kiedy będziesz sułtanem. Uśmiechnął się. - Jeśli Bóg będzie łaskawy. Popatrzyła mu badawczo w oczy. - Widziałeś się z ojcem? - Widziałem. - Czy pytał o mnie? - Przesyła swoje życzenia trwałego dobrego zdrowia. Jej uśmiech znikł. - Zawsze myślę, że pewnego dnia wezwie mnie znowu. Ale co mu po starej kobiecie? Nadal zadaje się ze ziadi? - Mamo... ona nie jest wiedźmą. Jest tylko kobietą. - Za bardzo go kochasz, Mustafo. Nie jest taki święty, jak myślisz. Mustafa ścisnął jej dłoń. - Nie godzę się z tym, co zrobił tobie, ale jest moim ojcem i moim sułtanem. Nigdy nie proś, bym mówił przeciw niemu. Gulbehar odęła wargi. Gorycz odebrała ci urodę pomyślał Mustafa z prawdziwym smutkiem. Opuściła kąciki twoich ust i nadmiernie przyprószyła włosy siwizną. Gulbehar zdawała się wyczuwać jego myśli i odwróciła twarz. Obiecała sobie, że kiedy wróci, będzie wesoła i

rozsądna i nie będzie mówiła o Sulejmanie. Jednak gdy tylko zobaczyła syna, poczuła chęć dowiedzenia się wszystkiego. Po prawdzie, nie myślała o niczym innym, kiedy go nie było. Sulejman, Sulejman... mój pan, moje życie. Zmusiła się do uśmiechu. - A jakie inne wieści z miasta? - Były wielkie dramaty, kiedy tam byłem. Był pożar w Eski Saraya. Stary pałac spalił się na popiół i większość otaczającej dzielnicy... - Hurrem? - Nic jej się nie stało. Śpi teraz w seraju... - W seraju! - Cóż innego mógłby Sulejman z nią zrobić? - Ona śpi w pałacu! Mustafa wzruszył ramionami, zdziwiony poruszeniem matki. - Sinan ma zbudować nowy harem na miejscu starego. - To się nigdy nie zdarzy. Ona jest teraz w pałacu... - Mamo! - Ona knuje, plecie swoje pajęczyny. Bądź ostrożny, Mustafo, bądź ostrożny. - Ja jestem szehzade, ona tego nie może zmienić. Za dużo jej przypisujesz. - Jeszcze raz podniósł do ust dłoń Gulbehar. Kocha ją bardziej niż ciebie. Chciałbym, żeby tak nie było. Tylko tyle. Spróbuj zapomnieć. Zapomnieć! Rozmawiali potem o jego rodzinie, pytał wpierw o synów i miał nadzieję, że kadiny nie sprawiały jej kłopotu. Gulbehar rządziła haremem jak niegdyś jego babcia, Hafiza. Wiedziała o wszystkim, psuła jego synów i tylko ledwo tolerowała jego kadiny. Gulbehar uważała, żeby nie wspominać więcej Sulejmana, ale jej umysł był zaprzątnięty i przyjemność widzenia się z synem zakłócona ponownie przez stare duchy i nowe strachy.

Kiedy odszedł, Gulbehar zacisnęła pięści na kolanach. On nie widział niebezpieczeństwa, zupełnie go nie widział. Nic dziwnego. Przecież był tylko mężczyzną. Topkapi Saraya Istniały dwa kodeksy praw w islamskim Imperium Osmanów. Był kanun - prawa formułowane przez samego sułtana - oraz szeri'at, święte i niezmienne prawa islamu. Choć sułtan rządził sam i miał absolutną władzę nad swymi poddanymi, nawet on podlegał świętemu prawu muzułmańskiemu, które było pisanym słowem Boga. Szeri'at interpretowany był przez ulemę, radę religijnych sędziów, którzy jedynie byli władni wydawać fetwy albo opinie w każdej sprawie, zgodnie z prawem islamskim. Jednakże ich władza była ograniczona w ten sposób, że nie mogli wydać fetwy nie proszeni o to i nie mogli mówić, o ile nie proszono ich o opinię. Każdy gubernator, każdy bej, każdy sandżak, każdy bejlerbej miał swego własnego mufti, który doradzał mu w sprawach prawa religijnego. Najwyższy sędzia, szejch ul islam, przydzielony był dla duchowego przewodnictwa samego sułtana. Tylko on mógł uznać wojnę za świętą i zatem usprawiedliwioną. Jako Obrońca Wiary sułtan miał zaprzysiężony obowiązek podtrzymywać szeri'at, w rezultacie więc szejch ul - islam był jednym z najpotężniejszych ludzi w imperium ottomańskim. Nazywał się Abu Sa'ad. Tego ranka Abu Sa'ad miał przyjąć ważnego i nieoczekiwanego gościa - i był ciekaw. Pani Hurrem ostatnio okazywała zachęcające i namiętne oddanie islamowi i wyasygnowała znaczną część osobistego majątku, aby zbudować szpital i meczet. Teraz poprosiła o audiencję i szejch ul - islam zastanawiał się dlaczego. Prosta komnata, którą zajmował, wychodziła na ogrody drugiego dziedzińca. Trzymał w niej mało mebli, jak przystało

na człowieka o ascetycznych upodobaniach, trochę jedwabnych perskich dywanów ułożonych w stos na podłodze, niski orzechowy stół i dwa wysokie srebrne świeczniki. Z sufitu zwisała mosiężna kadzielnica, wysadzana turkusami. W pokoju dominowała podstawka pod Koran z kości słoniowej i skorupy żółwia. Leżał na niej otwarty Koran, o stronach zapisanych złotym i niebieskim pismem. Pani Hurrem poprzedzana była przez kislara agasi. Dwóch lokajów pomogło mu opuścić jego wielką tuszę na podłogę. Potem weszła Hurrem, całkowicie ukryta pod czadrą, ferijde z fioletowego jedwabiu, która zakrywała jej ciało. Szejch ul islam klasnął w dłonie dwa razy, by dać znak lokajom, że powinni przynieść szerbet dla gości, choć wiedział, że tylko Abbas będzie pił. Hurrem nie tknie kubka, w przeciwnym razie odsłoniłaby swą dłoń i twarz wobec szejch ul - islama i zhańbiła ich oboje. - Jestem zaszczycony twoją obecnością, pani - powiedział Abu Sa'ad. - Bóg raduje się wielką gorliwością, z jaką porzuciłaś pogańskich bogów swej młodości i przyjęłaś jedyną prawdziwą wiarę. - Muszę się jeszcze wiele nauczyć - powiedziała Hurrem. - Wszyscy musimy się wiele nauczyć - szejch ul - islam odpowiedział łaskawie. Zerknął na Abbasa, szukając jakiejś wskazówki co do celu tej wizyty, ale kislar agasi patrzył przez okno, nie zdradzając zainteresowania tym, co się dzieje obok. Lokaje przynieśli im szerbet z lodem i wycofali się z komnaty. Abu Sa'ad czekał, aż Hurrem przemówi. - Jak wiesz, jestem bardzo uhonorowana przez Pana Życia - powiedziała Hurrem. - Jak mówisz - odpowiedział Abu Sa'ad, skłaniając głowę w uznaniu dla hojności sułtana i nieszczerości Hurrem. - Sprawiło mi wielką przyjemność przekazanie części mojego wielkiego bogactwa ku chwale islamu.

- Ufundowanie meczetu jest największą glorią, jaką możemy okazać Bogu. - W rzeczy samej. Ale jest sprawa, która mnie niepokoi. Czy ten dar ma znaczenie również dla dawcy? Abu Sa'ad zamrugał. Więc dlatego przyszła! - Jest to w istocie pobożny czyn - odpowiedział ostrożnie. - I liczy się dla zbawienia duszy? Abu Sa'ad zawahał się. Odpowiedź, oczywiście, była całkiem jasna, ale był ostrożny w jej formułowaniu. - Jest chwalebny, tak, pani. Ale skoro jesteś... kobietą niewolną... może nie być zapisany pod twoim własnym imieniem w raju. Raczej zwiększa świętość twojego sułtana, niech Bóg go zachowa i mu błogosławi. - Więc moje dobre uczynki są daremne? - Przeciwnie. Służą one chwale Boga i sułtana. - Dla mnie nie będzie więc miejsca w raju? Abu Sa'ad sądził, że usłyszał, jak małe zatkanie uwięzło jej w gardle, ale nie widząc twarzy tej kobiety, nie można było stwierdzić, jak głęboko jego słowa ją zraniły. Zachował milczenie. - Dziękuję za przyjęcie mnie - powiedziała Hurrem. Abbasa podniesiono na nogi. On z kolei pomógł jej wstać. Kiedy wychodziła, poruszała się wolno, ramiona miała zgarbione. Abu Sa'ad odczuwał niemal współczucie dla niej, ale zaraz sobie przypomniał, że była przecież tylko kobietą i nie odczuwała bólu duszy tak ostro, jak mężczyzna.

70. Kosk ((tur.) - kiosk, pawilon, altana (przyp. tłum.)) Czinilli zbudowany był przez samego Fatiha. Znajdował się na stromym zboczu, wychodząc przez Bramę Chłodnej Fontanny na wody Rogu i pałace wenecjan i genueńczyków w" Perze. Miał kształt greckiego krzyża, całkowicie pokrytego tureckimi fajansami - migotliwe schronienie ze szmaragdowej i turkusowej ceramiki. Wersety z Koranu wypisane były na ścianach pismem arabskim, żółte na ciemnoniebieskim tle. Sulejman, Pan Życia, Posiadacz Głów Poddanych, leżał na otomance wyłożonej poduszkami z zielonego jedwabiu i obserwował z konsternacją, jak Hurrem w roztargnieniu szarpie struny swej wioli. Co się z nią dzieje? - zastanawiał się. Czy jest chora? Czy tęskni za czymś? Czy może dzieje się to - pomyślał ze złością - w ramach jej planu zdyskredytowania projektów Sinana nowego pałacu dla haremu? Trapi się już w ten sposób przez dwa księżyce. Roześmiana rzadko już się uśmiechała. Zdawała się ogarnięta jakimś wielkim smutkiem, a on zaczynał tracić do niej cierpliwość. - Hurrem, chodź i usiądź koło mnie. Hurrem odłożyła na bok wiolę i podeszła, siadając potulnie obok niego na otomance. Oparła głowę na jego ramieniu. - Co się stało, mała russelano? - Panie, to nic takiego. Przejdzie. - Ostatnim razem powiedziałaś mi, że to twój czas miesiąca. Przedtem powiedziałaś, że to tylko przejściowa melancholia. Nie pamiętam, kiedy ostatni raz widziałem cię uśmiechniętą. - Panie, wybacz mi, jeśli cię urażam. Może powinieneś mnie odesłać.

- Może powinienem - warknął Sulejman. Zerwał się na nogi. Nagły ten ruch przestraszył dwóch czarnych strażników stojących przy drzwiach. Hurrem podkurczyła kolana do piersi i unikała jego wzroku. Podparł się pod boki i spoglądał na nią gniewnie. - Musisz mi powiedzieć, o co chodzi! - Panie, nie mogę. - Nie możesz? Jestem twoim sułtanem, twoim panem. Czy zapomniałaś? - Jak mogłabym zapomnieć? Kocham cię bardziej niż samo życie. - Więc powiedz mi, dlaczego jesteś przygnębiona. Nie mogę tolerować takiego marnego nastroju ani chwili dłużej! Hurrem zakryła twarz dłońmi. - Och, panie... - Przestańże, proszę, biadolić i powiedz mi! Odsunął jej dłonie, ale widok jej zbolałej twarzy zmiękczył go. Usiadł obok niej i oplótł jej ramiona wokół swojej szyi. - Powiedz mi! Proszę! - Panie, obawiam się o swoją duszę. To nagłe wyznanie zaskoczyło go zupełnie. Nieomal roześmiał się z ulgą. - Wszyscy obawiamy się o nasze dusze. - Ale ty możesz znaleźć przebaczenie w dobrych uczynkach, panie. - Nie rozumiem. - Jeśli obawiasz się o swoją duszę, panie, dlaczego sądzisz, że ja nie obawiam się o swoją? Sulejman patrzył jej w oczy i uświadomił sobie, że mówi całkiem poważnie. Nigdy o tym nie myślał i był zaskoczony, że jej to przyszło do głowy. W końcu była kobietą, a kobiety jak nauczał go szejch ul - islam - nie miały dusz jak mężczyźni. Były raczej były na poziomie psów i kotów. Poza

tym, Hurrem przyjęła islam z konieczności, nigdy się więc nie łudził, że traktowała to z jakąkolwiek gorliwością. - Czego się obawiasz, mała russelano? - Panie, wybłagałam audiencję u szejch ul - islam. Powiedział mi, że pomimo moich licznych darów dla meczetów i szpitali Bóg nie poczytuje mi tego za zasługi. Będę zignorowana nawet w raju! - Nie wyobrażam sobie, żeby nawet wielki Bóg mógł kiedykolwiek całkowicie cię zignorować, mała russelano. Łzy gniewu wypełniły jej oczy. - Nie kpij ze mnie, panie. Jestem w pułapce na tym świecie i na tamtym! Żyję w śmiertelnym strachu o moją duszę! Co mam zrobić? Jej przejęcie zaskoczyło go. Zdał sobie sprawę, że ona mówi poważnie. - Nie wiedziałem, że tak głęboko myślisz o tych rzeczach. - To takie niesprawiedliwe! Inne kobiety z haremu zostały wydane za paszów i gubernatorów i mają własne majątki, z których mogą czynić darowizny i zasłużyć się Bogu. Ja zaś, kochanka najwyżej postawionego człowieka na ziemi i Obrońcy Islamu, będę poniżej ich wszystkich w raju! Sulejman czule odgarnął zbłąkany kosmyk włosów z jej twarzy. - Co dokładnie powiedział ci Abu Sa'ad? - Powiedział mi, że żadna kobieta niewolna nie może zasłużyć się w raju, i dopóki pozostanę niewolnicą, będę tylko pyłkiem w niebie. - Spojrzała mu prosto w oczy i zacisnęła dłonie w pięści. - Tak bardzo chcę mieć duszę, panie. Tak bardzo chcę być zbawiona! - Mała russelana - szepnął. Nigdy nie czuł takiego przypływu uczucia dla niej, jak w tej chwili. Miała rację, oczywiście. Wobec Boga cóż innego można było zrobić?

- Więc uczynię cię wolną - powiedział. - Od dzisiaj nie jesteś już niewolnicą. I Bóg, i wszyscy prorocy będą się cieszyć, że jeszcze jedna dusza odnalazła prawdziwą ścieżkę. Następnego dnia Abu Sa'ad znowu udzielił audiencji pani Hurrem, by doradzić jej w sprawach duchowych. Jej pytanie odebrało mu mowę, w końcu jednak dał jej swą fetwę, i dał ją szczerze, tak jak był zobowiązany uczynić, zgodnie z dyktatami islamu i nauczaniem Koranu.

71. Osobiste pokoje sułtana i pomieszczenia audiencyjne selamlik - oddzielone były od jego haremliku pojedynczymi drzwiami. Prowadziły one z jego sypialni na korytarz i potem do labiryntu dziedzińców i dormitoriów, które niegdyś należały do lokajów i eunuchów jego własnej świty. Przejście to wkrótce ochrzczono w pałacu mianem Złotej Drogi i tym właśnie korytarzem spieszył teraz Abbas do apartamentów wielkiej kadin, Hurrem. Jego szczególny, kaczkowaty chód sprawiał komiczne wrażenie, rękawy i tren jego pelisy wlokły się po kamieniach z tyłu. Wydymał policzki z wysiłku przemieszczania swej wielkiej tuszy z taką szybkością. Zatrzymał się przed schodami na pierwsze piętro, przygotowując się do tego wyczynu. Kiedy Hurrem wreszcie go przyjęła, musiał odczekać, by złapać oddech, jedwabną chusteczką ocierając pot z czoła. - No? - powiedziała Hurrem, obserwując to przedstawienie ze swej otomanki z ledwo skrywaną niecierpliwością. - Pan Życia rozkazuje, byś stawiła się w jego sypialni powiedział Abbas. - Nie mogę przyjść - powiedziała Hurrem tak naturalnie, że znaczenie tych słów dotarło do kislara agasi dopiero po kilku sekundach. - Pani? - Powiedz Panu Życia, że nie jestem w stanie mu towarzyszyć - powiedziała Hurrem i Abbas wybałuszył na nią oczy, pewien, że władza całkiem odebrała jej rozum. Obawiał się bardzo takiego momentu, bowiem jego los był teraz nierozerwalnie związany z Hurrem. Jęknął głośno. Głupia mała wydra.

Sulejman leżał wyciągnięty na otomance, najwyraźniej na luzie. Jedynie szparki oczu i okrutnie zaciśnięte usta zdradzały jego furię. - Odmawia mi? - warknął. Abbas chciałby w tej chwili znajdować się gdziekolwiek, byle nie w tym pokoju. Ledwo mógł oddychać. Czuł, jak lepki i zimny pot spływa wzdłuż jego krzyża i zdawał sobie sprawę, że kolana naprawdę mu się trzęsą. Jedwabna szata łopotała wokół jego nóg, jak gdyby stał na silnym wietrze. Usta miał tak suche, że mówienie sprawiało mu trudność. - Powiedziała, panie, że jej życie jest na twoje rozkazy, ale nie może teraz przyjść, nie obrażając Boga i jego świętych praw. Tak, powiedziała to - pomyślał Abbas. Powiedziała to z uśmiechem absolutnego triumfu, którego nie będę próbował naśladować. - Ona śmie pouczać mnie o szeri'at? - Ja tylko powtarzam to, co ona powiedziała, panie. Sulejman nie poruszał się przez długie minuty, tak że kiedy w końcu zerwał się na nogi, Abbas był całkiem nie przygotowany i mimowolnie cofnął się o krok. Sulejman gniewnie tupiąc podszedł do łoża, chwycił jedwabną narzutę i z wściekłością rozerwał ją na pół. - Ona nie może mi się przeciwstawiać! - Ona mówi, że nie szuka zwady - powiedział Abbas wiedząc, że błaga teraz zarówno o własne życie, jak i Hurrem. - Mówi, że słyszała o tym z ust szejch ul - islama. On powiedział, że będąc wolna, nie może teraz ulegać ci w tym, co jako niewolnica mogła dawać bez obrażania Boga. - Abu Sa'ad jej to powiedział? - Tak, panie - rzekł Abbas z nutą satysfakcji. Niech ten pompatyczny i obłudny stary głupiec poczuje dla odmiany raz pochodnię na swojej skórze. Wiedział, że jeśli Sulejman

zwróci się do niego po fetwę, będą bezpieczni. Nie odważy się zlekceważyć szeri'atu. Sulejman wyciągnął swój killicz z pochwy przy łożu. Rubiny w rękojeści migotały jak rozżarzone węgle w mrocznym pokoju. Sulejman popatrzył na miecz i na Abbasa, twarz miał wykrzywioną gniewem. Boże, pomóż mi w mej rozpaczy - Abbas bezgłośnie poruszył wargami. On mnie rąbnie. Abbas poczuł, że traci panowanie nad pęcherzem. Ostatnio moczył się jak stara baba. Wiedział, że to w wyniku kastracji już dawno uszkodzono mu cewkę moczową. Było to ostateczne poniżenie w życiu obfitującym w upokorzenia. Zaczął nosić bawełnianą pieluchę, jak niemowlę. Sulejman podniósł miecz i wbił go w materac. - Abu Sa'ad - powiedział. - To jego fetwa - odrzekł Abbas. - Musimy więc skonsultować się z nim, on bowiem zna myśli Boga lepiej ode mnie. Sulejman wypadł z komnaty jak burza. Abbas wyszeptał cichą modlitwę do Proroka o wstawiennictwo i ruszył jego śladem. Każdy inny człowiek byłby przerażony, gdyby wyciągnięto go z łoża przed oblicze Pana Życia, Króla Królów, Posiadacza Głów Poddanych i kazano patrzeć w te zimne, dumne oczy i przyjąć na siebie impet jego gniewu. Ale szejch ul - islam obawiał się tylko Boga i znał, z niezachwianym przekonaniem, serce i umysł Nieskończonego. Wykonał ceremonialny sela'am, należny Sulejmanowi jako sułtanowi, po czym spojrzał mu spokojnie w oczy, całkowicie pozbawiony strachu. W wielkiej komnacie audiencyjnej były tylko trzy postacie: Sulejman, Abbas i Abu Sa'ad. Strażnicy, którzy

przyprowadzili szejch ul - islama na wezwanie, czekali teraz za drzwiami z dobytymi jataganami. Sulejman patrzył wściekle ze swego tronu, jego usta zaciśnięte były w wąską kreskę gorzkiego gniewu. - Potrzebuję fetwy - powiedział. Abu Sa'ad pochylił głowę i milczał. - Chodzi o Haseki ((tur.) haseki - ulubiona kobieta sułtana (przyp. tłum.)) Hurrem - Faworytę Roześmianą. Wiesz, że zwolniłem ją z mego kullar, mojej rodziny niewolników? Jest teraz wolną kobietą. - Jak mówisz - odpowiedział Abu Sa'ad. - Czy jako wolna kobieta może ona nadal leżeć ze mną bez obrazy boskiej? Abu Sa'ad był przygotowany na to pytanie ze strony Sulejmana od chwili, kiedy zadała je Hurrem. Odpowiedź jednakże pozostawała niezmienna, nawet dla Pana Życia. - Nawet jeśli leżałeś z nią tysiąc razy jako niewolnicą, teraz, kiedy jest wolna, byłby to grzech wobec Boga. Naraziłaby swą duszę na śmiertelne niebezpieczeństwo. - Jak można rozwiązać ten problem? - Mogłaby tylko leżeć z tobą bez skazy, jeśli byłaby twoją żoną. Sulejman ścisnął poręcze tronu, ale nic nie powiedział. Abbas miał wrażenie, że znalazł coś niesmacznego w ustach i zastanawiał się, czy to wypluć. Co się teraz z nami stanie? - pomyślał. Skoro Hurrem odmawiała pójścia do jego łoża, a Sulejman nie mógł zawrzeć małżeństwa, zdawało się nie być na to rady. Hurrem zostanie wygnana. Co się wtedy stanie z nim? - Idźcie. Obaj - powiedział Sulejman. Sulejman pozostał sam w wielkiej komnacie długo po ich odejściu. Ogromna sklepiona kopuła nad jego głową, obfitość fajansów na ścianach, bogate purpury i błękity jedwabnych

dywanów na podłodze, szmer marmurowych fontann i tępy blask turkusów osadzonych w kadzielnicach i lampach, samotność wielkiej, znakomitej komnaty - wszystko zmówiło się, żeby z niego drwić. Król Królów czuł rozpacz tak ostro, jak najuboższy nędznik w swej ruderze. Sprowadzało się to do jednego prostego wyboru. Wziąć ją za żonę albo zrezygnować z niej. Nie miał innego wyjścia. W całym jego królestwie nie było nikogo, kto mógłby mu teraz pomóc. Nawet Hurrem. Siedział zgarbiony na tronie długo w noc, obserwując cienie przesuwające się wzdłuż ścian do odległych rogów pokoju. Siedział tam, aż świt zabarwił okna i mleczne światło zaczęło sączyć się z wysokich sufitów. Nadal się nie poruszał. Tradycja, obowiązek i strach towarzyszyły mu w tym czuwaniu, ale nigdy w życiu nie czuł się tak straszliwie samotny.

72. Czwarty Dziedziniec Topkapi Saraya był właściwie miniaturowym lasem starych sosen i powykręcanych cyprysów porastających zbocza Cypla Pałacowego, otoczonym starożytnymi nadmorskimi murami miasta. Z jednej strony wychodził na boiska treningowe czerit, z drugiej na skrzący się błękitny przesmyk wody, który Turcy nazywali Złotym Rogiem. Tutaj sułtan mógł szukać samotności, by modlić się i medytować. Sulejman spacerował ze spuszczoną głową, głuchy na wszystko, z wyjątkiem mętliku we własnej głowie. Ożenić się z nią lub zrezygnować z niej. Ożenić się z nią lub zrezygnować z niej. Jak mógł z niej zrezygnować? Było tak, jak gdyby szła teraz obok niego, a jej splecione, czerwono - złote włosy poruszał wiatr. Słyszał jej śmiech i kiedy to sobie wyobrażał, poczuł ukojenie jej prostej mądrości: Ty jesteś Kanuni, Prawodawca. Nie jesteś związany historią, tylko ograniczeniami, jakie sam na siebie nakładasz. Podlegasz tylko szeri'atowi. Panie, nie bądź taki poważny! Czy to takie straszne, że zrobisz w majestacie prawa to, co już zrobiłeś w swoim sercu? - Jednak ma to swoje uzasadnienie - powiedział na głos, jak gdyby do niej. - Nie mogę łatwo zerwać z tradycją. To tradycja łączy nas z naszymi przodkami i naszym dziedzictwem. Od czasów Tamerlana... „Czy naprawdę obawiasz się takiego losu dla mnie? Usłyszał śmiech Hurrem. - Czy któryś z twoich wrogów kiedykolwiek zobaczy mury Stambułu? Kto może pokonać cię w bitwie?" Sulejman wdrapał się na Ścieżkę Wielbłądziego Krzyku, do najwyższego punktu dziedzińca. Stąd mógł spojrzeć na południe, poprzez fioletową mgiełkę ku wyspom morza

Marmara. Dalej leżało Morze Śródziemne i jego kolonie w Egipcie, Barbarii i Algierii. Po drugiej stronie pobielonego przez wiatr Bosforu widniały cyprysy Camlici i za nimi Azja i szlaki karawan prowadzące na wschód do Syrii, Azerbejdżanu i Armenii. Wszystko to należało do niego. Port na północy był otoczony masztami zacumowanych galer Draguta, który zdobył Morze Śródziemne i zamienił je w tureckie jezioro. Za nimi znajdowały się magazyny i pałace Wenecjan, Genueńczyków i Greków. Wszystkie te wielkie republiki płaciły mu haracz. Za Galata Kulesi leżała Rumelia, Bośnia, Wołoszczyzna, Transylwania - lenna Osmanów. „Popatrz - słyszał głos Hurrem - który król mógłby pokonać ciebie i zmusić mnie, bym usługiwała mu do stołu? Twoje imperium obejmuje Europę, Azję i Afrykę. Nawet wielki cesarz Karol nie śmie stawić ci czoła w bitwie. Kogo się obawiasz? Fryderyka? Szacha Tamaspa?" - Oni są pyłem u moich stóp - powiedział głośno Sulejman. „Więc czego się obawiasz, panie? Który to król sprawia, że drżysz, iż może cię zmusić do rezygnacji ze mnie... która tak cię kocham?" Oczy Hurrem wypełniły się łzami. Obraz był tak realistyczny, że Sulejman wyciągnął rękę, by ją pocieszyć, ale nikogo nie było. Tylko wiatr i ból w jego własnym umyśle. Jeśli z niej zrezygnuje, to tylko tyle zostanie mu na zawsze. Znowu będzie sam, ze straszną odpowiedzialnością za imperium i ciężkimi brzemionami Boga. Ona była teraz dla niego wszystkim: jego sumieniem, pocieszeniem, doradcą, wsparciem, przyjacielem. Była wezyrem, jakiego nigdy nie mógł mieć, bowiem wezyr, którego kochałby zbyt mocno, zdradziłby go jak Ibrahim. Była też jego haremem, tysiącem kobiet w jednej, kobietą, która potrafiła ukoić jego duszę, a nie tylko jego ciało.

- Nie mogę z niej zrezygnować - powiedział i decyzja zapadła. Zrobi rzecz nie do pomyślenia, gdyż jedyna alternatywa była nie do zniesienia. Kiedy Abbas został wezwany przed oblicze drugiej kadin, przygotowany był na każdą ewentualność, tylko nie tę, która go spotkała. Zauważył z ulgą, że Hurrem była tego ranka w dobrym nastroju. Nie traciła czasu na swe zwykłe żarty. - Jak by ci się podobało pozbyć się swoich dziewcząt, Abbasie? - zapytała go. - Pani? - Sułtan nie potrzebuje już swego haremu. Dziewczęta mają być wydane za mąż za jego spahisów i ministrów. Masz podjąć przygotowania natychmiast. Abbas skinął głową, próbując zamaskować swe zdumienie. Sułtan bez haremu! Jak ona tego dokonała? - Gratuluję jego pomysłu. - Gratulujesz mojego - zaśmiała się Hurrem. - Zacznę działać niezwłocznie, jak każesz, pani. - Czy nie chcesz wiedzieć dlaczego, mój Abbasie? - Nie moją jest rzeczą kwestionować decyzje możnych powiedział Abbas, zadowolony, że udało mu się ukryć pogardę w głosie. Ale Hurrem wyczuła ją i zaśmiała się radośnie. - Abbasie, ty naprawdę jesteś skarbem! Powiem ci w każdym razie, bowiem i tak byś się wkrótce dowiedział. Pan Życia nie potrzebuje już swego haremu, ponieważ weźmie sobie królową. Abbas zamrugał oczami. - Królową, pani? - Patrzysz na przyszłą żonę sułtana Osmanów, Abbasie. Zaśmiała się znowu. - Czyż nie jesteś do głębi przejęty splendorem takiego widoku?

- Jak mówisz, pani - zgodził się Abbas. Niemożliwe - pomyślał. Niemożliwe! Sulejman nigdy tego nie zrobi! Z okazji ślubu Sulejmana z Haseki Hurrem - Faworytą Roześmianą, jak ją nazywano na dworze - Stambuł był świadkiem największej celebracji, jaką kiedykolwiek widziano. Chleb i oliwki rozdawano biednym, ser, owoce i dżem z liści róży klasom średnim. Główne ulice przybrano kwiatami i proporcami - szkarłatnymi flagami imperium Osmanów, zielonymi sztandarami islamu. Odbyła się publiczna procesja ślubnych prezentów, setki wielbłądów wyładowanych dywanami, meblami, złotymi i srebrnymi wazami oraz stu sześćdziesięciu dalszych eunuchów do służby pani Hurrem. Zapaśnicy, łucznicy, żonglerzy i akrobaci występowali w hipodromie dniem i nocą. Okrzyki zdumienia wśród tłumów wywoływały dzikie zwierzęta paradujące wzdłuż At Meydani - lwy, pantery i lamparty, słonie podrzucające piłki trąbami oraz żyrafy ze swymi niemożliwie długimi szyjami. W innym pochodzie olbrzymi bochen chleba, wielkości komnaty, ciągnięty był na platformie przez dziesięć wołów, podczas gdy miejscy piekarze ciskali w tłum małe gorące bochenki, posypane sezamem i koprem. Tysiące ludzi otaczało arenę, wspinało się na drzewa, by dojrzeć sułtana lub otrzymać podarek z pieniędzy, jedwabiu czy owoców, które niewolnicy sułtana rozdawali wśród tłumu. Tymczasem w seraju Hurrem stała się królową w prostej ceremonii, której świadkami byli tylko ona sama, Sulejman i Abu Sa'ad. Sulejman dotknął zasłoniętej dłoni Hurrem i szepnął: - Tę kobietę Hurrem czynię moją żoną. Wszystko, co należy do niej, będzie jej własnością.

Tylko jeden człowiek rzucił cień na tę ceremonię. Prześladował ją przez cały ten dzień, tak jak prześladował ją przez ostatnie siedemnaście lat. Mustafa. Teraz miał dwadzieścia sześć lat i oczekiwał na swój moment w Manisie. Był popularny wśród paszów i janczarów, był wybrańcem, następnym sułtanem. Tak, jestem królową myślała Hurrem. Nie zagraża mi żadna z kobiet. Teraz muszę się obawiać tylko jednego mężczyzny. Lecz w swoim czasie usunę i to niebezpieczeństwo. Na hipodromie wybudowano podwyższoną platformę i stąd Sulejman obserwował pokazy na tronie z lapis lazuli. Synowie siedzieli po obu jego stronach. Za nim, w ferijde z fioletowego jedwabiu i szczelnie zasłonięta, zza złoconych kratek oglądała je również Hurrem. Selim wiercił się, siedząc po turecku na grubych dywanach u stóp ojca. Był głodny. W pałacu przygotowano ucztę: dziczyzna, kuropatwy, imam biyalti, zupa owocowa z prawdziwym lodem, szerbet z soku cytrynowego i śniegu zaprawiony miodem i piżmaczkiem. Burczało mu w brzuchu. Pod nimi, na arenie, lwica wyszarpywała wnętrzności z dzika swobodnymi ruchami przednich łap, podczas gdy jej partner ziewał i patrzył bez zainteresowania. Selim uśmiechnął się, bawiąc się przedstawieniem, śmiejąc się z wierzgania i pisków dzika, który leżał teraz na grzbiecie, wijąc się w kurzu, smarując go na różowo. Lwica krążyła, uważając na kły, znowu siekając pazurami i wyciągając wnętrzności zwierza. Coś spowodowało, że Selim odwrócił się. Poprzez zasłonę za tronem Sulejmana zobaczył parę obserwujących go zielonych oczu, jak maleńkie szmaragdy świecące w ciemności. Matka - pomyślał.

Odwrócił się szybko, ale nadal czuł jej wzrok na sobie. Jak ona to wszystko zrobiła? - zastanawiał się znowu. Jak ona skłoniła Sulejmana, żeby się z nią ożenił? Mieć taką potężną matkę było jednocześnie pocieszające i przerażające. Jeżeli była w stanie nagiąć Sulejmana do swej woli, mogła zrobić wszystko. Więc czego ona chce ode mnie? - zastanawiał się. Jakie ma wobec mnie plany? Lwica skończyła bawić się z dzikiem. Drżał, leżąc na boku, wciąż żywy, kiedy lwica schyliła łeb, by oderwać pierwszy kawał mięsa. Normalnie takie rzeczy wzmagały apetyt Selima, ale nagle odkrył, że nie jest już głodny. Zmusił się, żeby jeszcze raz spojrzeć do tyłu, ale oczy już zniknęły.

CZĘŚĆ SIÓDMA RAJ NA ZIEMI

73. Pera Julia obserwowała czarny powóz, który zatrzymał się z turkotem na brukowanym dziedzińcu pod jej oknem. Jeden czarny eunuch zeskoczył z powozu, żeby przytrzymać konie, a drugi otworzył drzwi. Okna zasłonięte były czarną taftą, więc nie mogła dojrzeć gościa. Julia nie była bardzo zainteresowana. Ludovici często przyjmował goci w ciągu dnia. Zwykle byli to inni kupcy z Comunita Magnifica. Zobaczyła jakąś postać wysiadającą z powozu. Głowa i twarz były niewidoczne pod kapturem peleryny i czarną woalką. Zmarszczyła brwi. Nie było widać nawet czubka palca, ale po pospiesznych krokach zgadywała, że była to kobieta. Kilka chwil później Hiacynt zapukał delikatnie do jej drzwi, by zapowiedzieć gościa. Ze zdumieniem patrzyła, jak postać zdejmuje kaptur ferijde i uśmiecha się do niej. - Sirhane! Sirhane prawie się nie zmieniła. Była może trochę szczuplejsza i miała ledwo rysujące się zmarszczki w kącikach ust i oczu, ale poza tym wyglądała tak, jakby ostatnie sześć lat nie minęło. Znowu były w seraju, widocznym złowrogim klasztorze za wodą, rysującym się ciemnym konturem na liliowym niebie. Sirhane miała na sobie żakiet z zielonego brokatu z Bursy, szeroko otwarty z przodu i zapięty w pasie trzema perłowymi guzikami. Długie rękawy przerzucone były przez krawędź otomanki i sięgały prawie do ziemi. Jej koszula była z grubego śnieżnobiałego jedwabiu, obszyta koronką i wypuszczona swobodnie na biały wełniany salwar, który opadał fałdami do jej kostek. Rubiny błyszczały na palcach i świeciły jak iskry w

jej czarnych jak węgiel włosach. Na szyi i w talii miała perły, a na nadgarstkach i kostkach małe złote łańcuszki. Julia czuła się przy niej bezbarwna i pozbawiona życia w swej ponurej, czarnej weneckiej westurze. Patrzyła na błyszczącą skórę ramion Sirhane i poczuła w sobie nawrót pożądania. Chwyciła jej dłoń jak uczennica. - Powiedz - rzekła ze śmiechem - powiedz mi wszystko! - Patrzysz na szacowną i cnotliwą mężatkę! - powiedziała Sirhane. - Jak wydostałaś się z haremu? - Sulejman pozbywa się wszystkich swoich dziewcząt... - Niemożliwe! - Mówią, że Hurrem przekonała go, że nie potrzebuje już swego haremu! Kislar agasi zaaranżował mój ślub z jednym agą Spahisów Porty. Nazywa się Abdul Sahine Pasza. To wielki brodaty brutal, a jego członek jest gruby jak mój nadgarstek! Julia uniosła dłoń do twarzy. - Och, Sirhane! Sirhane wzruszyła ramionami. - Traktuje mnie dosyć dobrze. Myślę, że woli chłopców. Nie wiem. Nie jest taki zły. Może mogłabym go kochać, gdyby nie był mężczyzną. Oparła głowę na ramieniu Julii. - Tak za tobą tęskniłam. Może to grzeszne, ale póki tam byłaś, ja byłam szczęśliwa w haremie. - Ja też - powiedziała Julia. - Jak mnie znalazłaś? Sirhane pociągnęła nosem i odsunęła się. Oczy miała mokre. - To było tego ranka, kiedy miałam opuścić harem. Kislar agasi przyszedł do mnie i powiedział mi, że ty żyjesz, z weneckim kupcem - renegatem Ludovicim. - Abbas!

- Myślałam, że nie żyjesz - powiedziała jej Sirhane. Przez sześć lat cię opłakiwałam. Nadal nie mogę w to uwierzyć! Zarzuciła ręce na szyję Julii i pocałowała ją. Julia w kółko szeptała imię Sirhane i czuła, jak ta ściąga jej westurę. Poddała się delikatnym, podniecającym pieszczotom swej kochanki. Biedny Ludovici - pomyślała. Gdybym tylko mogła go tak kochać. Słońce zaszło za siedem wzgórz, słodkie głosy muezzinów uniosły się nad mrocznym, zakurzonym miastem, wzywając wiernych na modły. Światło rozlewało się jak płynne złoto na wodach Rogu i zarysy platanów i cyprysów rozpuściły się w chłodnych cieniach pod murami seraju. Siedziały na mroczniejącym terrazza, rozmawiając szeptem. - Więc powiedz mi, co się działo - prosiła Julia. - Czy Sulejman naprawdę powydawał za mąż cały swój harem? - Nie ma już miodu w słoiku - powiedziała Sirhane. Została tylko Hurrem i jej domostwo. Roześmiana ma teraz stu niewolników na posługi. Chadza, gdzie jej się podoba, a w ślad za nią trzydziestu eunuchów ze straży. - Jeśli żmija może przeżyć tak wiele lat wśród tak wielu innych węży, zasługuje na długi ogon. - Kislar agasi powiedział mi, że to przez nią sułtan kazał cię utopić. Abbas, Abbas... - myślała Julia. Do tej pory nie chciała myśleć o tym, co mu zrobili. Corpo di Dio, jak on może żyć? - Żyję, Sirhane. To nie ma teraz znaczenia. Sirhane wyglądała na rozczarowaną. - Powinnaś czuć więcej nienawiści. Nie przystoi kobiecie nie być zawziętą. Julia zaśmiała się. - To, co robi Hurrem, nie może mnie teraz dotknąć. Sirhane kontynuowała mimo wszystko.

- Zagraniczni ambasadorzy przywożą teraz również upominki dla niej, nie tylko dla sułtana. Nawet pisują do niej listy, próbując wpłynąć na jej opinię. Wezyrowie, mufti i agowie składają jej hołd przez kislara agasi. Nawet mój mąż to robi. Mówi, że ona jest potężniejsza, niż Ibrahim kiedykolwiek był. Julia uśmiechnęła się. - Biedny Sulejman. Sirhane podwinęła nogi pod siebie, wtulając się w otomankę jak smukły, wypieszczony kociak. - Jaki on był? Julia nie miała ochoty rozmawiać. - Powiedz mi! - namawiała ją Sirhane. - Prawie się nie odzywał. Zdjął moje ubranie i potem położył się na mnie... - I nie jest duży? - Nie. - Mówią, że jest naprawdę wielki. - Sirhane... - Julia rozłożyła ręce bezradnie, zdumiona, jak zawsze, faktem, że dyskutuje o takich sprawach tak bezwstydnie. - On położył się na mnie i wydawał trochę dźwięków. Potem stoczył się z powrotem. Nic się nie zdarzyło. Przypomniała sobie, jak Ludovici kochał się z nią po raz pierwszy. Do tego czasu nie rozumiała, dlaczego Sulejman był taki wściekły. - Więc on jest impotentem! Sułtan jest impotentem! Julia chwyciła ją za rękę, zaniepokojona. - Jeśli powiesz komukolwiek, wszyscy zginiemy! - Najlepsza plotka, jaką kiedykolwiek znałam, i nie mogę nikomu powiedzieć - Sirhane wydęła wargi z rozbawieniem. - To by kosztowało nas wszystkich życie!

- Dobrze - powiedziała Sirhane i odsunęła się. - Jak jest z Ludovicim? Julia spuściła wzrok. - Nie tak jak z tobą. Sirhane wydawała się zadowolona z tej odpowiedzi. Popatrzyła na drugą stronę Rogu, na lampy migoczące na wzgórzach starego miasta. Wołania muezzinów zamarły, echa rozpłynęły się w zapadającym fioletowym mroku. Nad miastem zapanowała cisza. - Muszę iść. Julia sięgnęła po jej dłoń. - Nie chcę, żebyś szła. - Muszę. Kilka minut później Julia patrzyła ze swego okna, jak zakapturzona postać wdrapuje się z powrotem do anonimowego czarnego powozu na dziedzińcu. Nie uciekłam od haremu - pomyślała. Przyniosłam go tutaj ze sobą. To była moja niewola i moje wyzwolenie. Rzucił mnie w objęcia śmiertelnego grzechu. Teraz, kiedy Sirhane wróciła, wpakowałam się w to znowu. Zdała sobie sprawę, że to nie jest tylko namiętność seksualna, choć na nowo rozbudzone pożądanie było całkiem prawdziwe. To było coś więcej - tęsknota za intymnością, jakiej nie mogła dzielić z żadną inną osobą, fizyczny komfort bez komplikacji. Cudzołóstwo bez konsekwencji, być może. Ale nie bez grzechu - pomyślała. Jednak jest to grzech, bez którego nie mogę żyć. Boże, pomóż mi. Potem Sirhane zniknęła za czarnymi zasłonami w powozie i chwilę później konie ze stukotem pociągnęły go za bramę. Julia poczuła się znowu samotna.

74. Los był łaskawy dla Ludoviciego Gambetto. Prawie. Przyniósł mu potężnego i wpływowego przyjaciela w Wysokiej Porcie. W rezultacie jego interes prosperował lepiej, niż mógł sobie wyobrazić. Fortuna dała mu też piękną żonę ze szlachetnej weneckiej rodziny. Jednak w obydwu tych lśniących podarkach tkwiły malutkie srebrne szkatułki bólu. Jego dobry los zasadzał się na dramacie Abbasa, Julia zaś należała do niego tylko dlatego, że nie mogła należeć do nikogo innego. Nawet po ośmiu latach nie przyzwyczaił się jeszcze do myśli, że przyjaciel z czasu młodości mieszkał teraz w pałacu sułtana jako eunuch i niewolnik. Spotykając się z Abbasem, niezmiennie czuł rozgoryczenie i wzburzenie wzbierające mu w gardle. No i jeszcze Julia. Była teraz bezwartościowa dla wszystkich, z wyjątkiem niego. Okłamał Abbasa i zatrzymał ją w Stambule dla siebie. Choć Abbas nie powiedział jednego słowa wyrzutu, widział to w jego oczach za każdym razem, kiedy się spotykali. Jakoś się dowiedział i poczucie winy za tę obłudę wciąż gnębiło. Gdyby tylko było warto, gdyby tylko ona mogła kochać go choć trochę. Część jego - ta część, która pozostała nadal wenecka mówiła, że to nie ma znaczenia. Była jego żoną, była piękna. Czego jeszcze mógł pragnąć? Ale inna część - bez wątpienia renegat w jego duszy chciała, by ona czuła do niego to samo, co on czuł do niej. Chciał jej oddania. To była jedyna rzecz, której nie miał. Zbudował nowy palazzo na wzgórzach Pery, z widokiem na Złoty Róg. Ubrał Julię w najlepsze aksamity i koronki z Wenecji, na jej palcach błyszczały rubiny i diamenty. Miał

bogactwo, swobodę i wpływy, wszystko to, czego nie mógł mieć we własnym kraju. Jednak najbardziej ze wszystkiego pragnął Julii, pewnego wyrazu jej oczu i namiętności w jej objęciach, które powiedziałyby mu, że ona kocha go również. A tego nie mógł mieć. Corpo di Dio! Dlaczego to jest takie ważne? Stał na terrazza i obserwował Julię czytającą w ogrodzie. Letnie kwiaty zakwitły w pełni, powietrze było ciężkie od zapachu cyprysów i parasolowych sosen. Zszedł po marmurowych stopniach do ogrodu. Zobaczyła go i odłożyła książkę. - Wyglądasz na zadowolonego z siebie - powiedziała. - Nie z siebie. Nie mogę przypisać sobie zasługi. - Usiadł obok niej na marmurowej ławie. Tutaj było chłodno w cieniu cyprysa. Poprzez liście obserwował kaiki sunące po jasnych wodach Rogu, widział fioletowe sylwetki kopuł i minaretów seraju na przeciwległym brzegu. - Co się stało? - Słyszałem szepty z Porty. Mówią, że Rustem Pasza ma się ożenić z córką sułtana. - Mihrmah? - Taką słyszałem plotkę. - Więc niemal na pewno zostanie wezyrem. - Tak. - To cię cieszy? - Gdybym był po stronie aniołów, to by mnie nie cieszyło. Ale jestem tylko skromnym kupcem i nie mogę sobie na to pozwolić. - Posłała jej sardoniczny uśmiech. - Nie byłem po stronie aniołów od czasu, kiedy opuściłem Wenecję. A może nawet i tam nie. Może dlatego mam to wszystko. - Wskazał na palazzo i ogrody. - Nadal nie rozumiem.

- Wezyr Sulejmana, Lufti Pasza, jest za trudnym orzechem do zgryzienia. Jest zbyt uczciwy. - Fatalna wada u wezyra. Uśmiechnął się. - Właśnie. Rustem, z kolei, sprzedałby własną matkę za dziesięć procent prowizji. - Więc on będzie doskonały. - Jestem pewien, że odniesie wielki sukces. - A ty będziesz w stanie wysłać więcej karamusali przez Dardanele bez inspekcji. Ale co skłoniło Sulejmana do wybrania Rustema na tak wysokie stanowisko? Jego urok i uroda? - Wtem Julia zrozumiała. - Hurrem! - Tak właśnie mówią na bazarach. Czas pokaże. Choć to, co on zrobił, żeby zasłużyć na jej protekcję, mogę sobie tylko wyobrażać. Przyjrzał się Julii. Wyglądała dziś inaczej. Miała rumieńce na policzkach, których wcześniej nie widział. - Miałaś wczoraj gościa - powiedział. Unikała jego wzroku. - Czy to źle? - Kto to był? - Dziewczyna. Przyjaciółka z moich dni w seraju. - Skąd wiedziała? - Abbas. - On jej powiedział? - Ona jest przyjacielem. To bezpieczne. - Nic nie jest nigdy bezpieczne. Lekkość jej nastroju nagle wyparowała. - Przypinasz mnie do ściany jak motyla, można mnie oglądać, lecz nigdy dotknąć. Czasami wolałabym umrzeć! Ludovici nie odpowiedział. Po chwili Julia zdawała się żałować swego wybuchu.

- Przepraszam - szepnęła. - Wiem, że ty też naraziłeś się na niebezpieczeństwo, kiedy popłynąłeś... wyłowić mnie... na swej łodzi. Ludovici zwiesił głowę. - Nie. Masz rację. Nie mam prawa. Naraziłem cię na niepotrzebne niebezpieczeństwo, zatrzymując cię tutaj. Chciałem cię tylko dla siebie. - Wziął głęboki oddech. - Mam winnicę na Cyprze. Mogłabyś udać się tam. Byłabyś bezpieczna. Twoje istnienie nie musiałoby być już tajemnicą. Będziesz wśród innych Wenecjan jak my... - Nie jestem już Wenecjanką. Ty też nie. - Nie będziesz już musiała żyć jak więzień. Mogę cię tam odwiedzać. Julia uśmiechnęła się do siebie. Może wczoraj błagałaby go o wyjazd. Ale teraz... - Zostanę - powiedziała. Spojrzał na nią zaskoczony. - Mogę zagwarantować twoje bezpieczeństwo. - Nie chcę opuszczać Stambułu. Uśmiechnął się, źle rozumiejąc jej powody. - Modliłem się, żebyś nie chciała. Odwróciła wzrok. Ludovici był zdezorientowany. Czego ona chce? Czy nadal Abbasa? Niemożliwe. Dlaczego chce pozostać tutaj w Stambule? Siedzieli przez chwilę w milczeniu, podczas gdy Ludovici rozważał najlepszy sposób przekazania jej swej następnej wiadomości. - Wkrótce przybywa poselstwo z Wenecji - powiedział wreszcie. - Chcą zobaczyć się z sułtanem, wystąpić o pokój. Od czasu bitwy pod Prevezo dwa lata wcześniej, kiedy turecki admirał Dragut zdziesiątkował Wenecjan, między Turkami i La Serenissimą istniało niepewne zawieszenie broni. Osmanowie zdobyli panowanie na Morzu Śródziemnym i dławili życiodajny krwiobieg republiki - jej handel. Nawet

wojna nie wpłynęła na życie Comunita Magnifica w Perze jedynie zwiększyła cenę nielegalnie przewożonego zboża przez Ludoviciego. Julia spojrzała na niego marszcząc brwi, zastanawiając się, dlaczego jej to oznajmia. - Twój ojciec ma przewodniczyć delegacji - powiedział. Jej twarz pobladła. Zacisnęła dłonie na kolanach aż kostki pobielały. - Czy on tutaj przyjdzie? - spytała w końcu. - Nie, jeśli go nie zaproszę. Nie widzę żadnego powodu, żeby to robić. Julia próbowała się uśmiechnąć. - Nie wyobrażałeś sobie, że chciałabym się z nim zobaczyć? - Nie. Nie sądziłem. Zamknęła oczy. - A co z Abbasem? Wpatrywał się w nią. - Właśnie, Abbas. Dlatego musiałem z tobą porozmawiać. Zamierzam mu powiedzieć. - Dobrze. - Mówisz poważnie? - Tak. Był zaskoczony, że tak szybko odpowiedziała. - Abbas stał się potężną figurą tutaj w Stambule. Ambasadorzy w Wysokiej Porcie byli już wcześniej wtrącani do lochów w Yedikule. Albo gorzej. Czy na pewno chcesz, żeby wiedział? Oczy Julii migotały jadem. - Po tym, co mój ojciec mu zrobił? - Westchnęła głęboko, jej nozdrza falowały. - Tak, Abbas powinien wiedzieć. Właściwie - dodała - chciałabym powiedzieć mu osobiście.

Ludovici nie spodziewał się tego, ale tak, to musiało się w końcu stać. Byłby głupcem, gdyby próbował ją powstrzymać. - Zaaranżuję to - powiedział.

75. Galata Powóz był podłużnym pudłem na kołach, pomalowanym w kwiaty i owoce, nie różniącym się od setki innych w mieście. Turkotał przez brudną alejkę i zatrzymał się przy anonimowym drewnianym dwupiętrowym domu, pomalowanym na żółto, kolor Żydów, jak wiele domów w tej dzielnicy. Lokaj otworzył drzwi i Julia wysiadła. Nikt by jej nie poznał. Wiedzieliby tylko, że jest kobietą. Miała na sobie ferijde, pelerynę z długimi rękawami noszoną przez wszystkie tureckie kobiety na ulicy. Peleryna była z czarnego jedwabiu, co świadczyło o statusie. Biedne kobiety miały peleryny z czarnej alpaki, kobiety z Haremu Królewskiego zaś nosiły peleryny z liliowego lub różowego jedwabiu. Miała dwie zasłony - koronkowy jaszmak zakrywał jej twarz, a nos i usta niewidoczne były pod czarną kazetą sięgającą od głowy do pasa, jedynie z kwadratowym wycięciem na oczy. Nie była w ogóle widoczna, nawet jej dłonie czy stopy. Jedyną wskazówką płci był zapach piżma i jaśminu, który jej towarzyszył, słodka oaza wśród fetorów miasta. Szata zniewalała turecką kobietę, ale również ją wyzwalała. Z ferijde i kazetą nawet najwyżej urodzona kobieta mogła zapuścić się na ulice, bez obawy, że zostanie rozpoznana. Czarna postać pospieszyła przez ulicę do drzwi domu, pozostawiając czarnych lokajów przy powozie. Abbas zobaczył ją i rozdziawił usta. Na przestrzeni lat zrobił się jeszcze bardziej otyły zauważyła Julia. Poprzez gruby kwiecisty jedwab kaftana widziała, że zwały tłuszczu oblepiają jego ciało i wiszą mu poduszkami pod brodą. Pocił się, choć było jeszcze wcześnie

rano i niezbyt ciepło. Pot świecił się na jego twarzy i plamił brzegi wielkiego białego turbanu. Usiłowała przypomnieć sobie, jaki był kiedyś, po czym spróbowała przenieść ten obraz chłopca o twarzy z gładkiego, polerowanego brązu, zapamiętany z gondoli, na tę koszmarną kreaturę z jednym białym, wytrzeszczonym okiem i rozdętą, mięsistą twarzą. To było niemożliwe. Pamiętała go tylko jako kislara agasi, brzydkiego eunucha mówiącego falsetem, który skrzywił się z wściekłością przy ich pierwszym spotkaniu i szeptał te dziwne czułe słówka, kiedy pewnego ranka czekała na śmierć w Bosforze. Więc taki był teraz Abbas. Spróbował się podnieść. Klasnął w dłonie, by lokaje mu pomogli. - Kim jesteś? - chrząknął, ale widziała wyraźnie po jego twarzy, że już wie. Czekała nie poruszając się w obawie, że ci dwaj pałacowi lokaje, których przyprowadził ze sobą, ją rozpoznają. Ale on odgadł jej myśli i kiedy mu już pomogli, odesłał ich na zewnątrz. - Julia? - zapytał. Podniosła ciężką kazetę, pozwoliła jej opaść z tyłu jak pelerynie, niemal do ziemi. Potem zdjęła jaszmak, odpinając go ostrożnie, żeby mógł zobaczyć jej twarz. - Witaj, Abbasie. Zasłonił twarz dłońmi i odwrócił się do niej plecami. - Co się stało? Nie powinnaś była przychodzić - jęknął. - Musiałam cię zobaczyć. Tylko raz. - Mówiłem Ludoviciemu, że nie chcę cię nigdy więcej widzieć. Dlaczego chcesz torturować mnie w ten sposób? - Proszę, Abbasie... - Gdybyś znała ból, jaki mi sprawiasz, nie robiłabyś tego!

Julia nie wiedziała, co robić. Nagle poczuła się jak idiotka. Nadal się nie odwracał. - Abbasie? - Dlaczego tu przyszłaś? Co cię opętało? Dlaczego Ludovici pozwolił na to? - Odwróć się... - Żebyś mogła popatrzeć na moje piękno? - Ludovici jest przystojnym mężczyzną, ale ja go nie kocham. Zawsze kochałam ciebie. - Przestań! - Odwróć się... Kiedy Abbas odwrócił się do niej znowu, jego twarz była naznaczona furią, a jedno nie uszkodzone oko patrzyło na nią z bólem i oburzeniem. - Odejdź! Co dobrego może przyjść z tego teraz? Moja miłość do ciebie kosztowała mnie wszystko! Pozwól mi cię zapomnieć, miej litość! Idź już! Julia wyciągnęła do niego ręce, potem pozwoliła im opaść z powrotem do boków. - Abbasie... nigdy nie miałam okazji... ocaliłeś mi życie... - Bo cię kochałem. Czy odwzajemnisz moją miłość? Jak? Pocałunkami? Zabierzesz mnie ze sobą do swego łoża? Zostaniemy kochankami? Wściekłość na jego twarzy ustąpiła. Julia zrobiła krok w jego stronę, by go pocieszyć, ale wyciągnął rękę, powstrzymując ją. - Nie... - powiedział. - Czy możesz wyobrazić sobie, jak ja muszę się czuć, Julio? Odczuwać pożądanie do kobiety i wiedzieć, że nie ma sposobu, by je kiedykolwiek zaspokoić? Nadal mieć w sobie tę namiętność i żadnego sposobu ulżenia? Mężczyzna nie może odczuwać miłości do kobiety i nie potrzebować skonsumować jej swoim ciałem. Więc co ja mam zrobić? Nie ma dla mnie rozładowania, nigdy. Nigdy. Cierpię

i płonę każdego dnia, otoczony kobietami. Odcięli mi moją męskość, ale ona wciąż jest. Codziennie czuję się, jakbym był zamknięty w klatce, w której nie mogę usiąść prosto czy wyciągnąć ramion i nóg. Wszystkie naturalne ruchy są mi niedostępne, fizycznie i emocjonalnie. Chcę kochać i być kochanym. Ale jak mogę? Jak mógłbym kiedykolwiek skonsumować miłość z kobietą? Pozbawili mnie wszelkich powodów do życia! Nie ma piekła po śmierci, Julio. Jest tutaj, teraz. I ja je zamieszkuję! Złość mu przeszła, ramiona opadły i oparł się bezwładnie o ścianę, oddychając nierówno. Julia trzymała się z tyłu. Co można było powiedzieć? - Proszę, odejdź - szepnął. - Dobrze. Ale najpierw muszę ci coś powiedzieć. Nie przyszłam tutaj cię torturować, jak sugerujesz. - Więc powiedz mi i idź. - Chodzi o mojego ojca. Z początku znaczenie jej słów zdawało się do niego nie docierać. - Gonzaga? - zapytał w końcu. - Przybywa do Stambułu. - Jesteś pewna? - Bailo powiedział wczoraj Ludoviciemu. La Serenissima wysyła poselstwo pokojowe do Porty. Mój ojciec będzie ambasadorem. Abbas osunął się po ścianie i przykucnął na dywanie. Oparł głowę na kolanach. - Więc diabeł zbliża się do raju - szepnął. Nie było nic więcej do powiedzenia. Julia wiedziała, że już powinna iść, ale desperacko pragnęła go pocieszyć. Uklękła obok niego. Nie protestował, więc pochyliła się i delikatnie pocałowała go w czoło.

Nie odsunął się od niej, więc zdjęła mu turban i położyła obok siebie na dywanie. Nadal nie podnosił wzroku. Powiodła dłońmi po gładkiej, wygolonej czaszce. Jego łysina jednocześnie wzburzała i fascynowała ją. Widziała poszczególne kości zarysowane pod błyszczącym skalpem. Ujęła jego twarz w dłonie i uniosła ją ku sobie. - Abbasie... Jedyne oko patrzyło na nią puste, błagające. Sięgnęła w dół i uniosła jego kaftan. Serce jej waliło, kiedy przesuwała ręką wzdłuż wygolonego uda, starając się, nie okazać przerażenia. Dotarła do jego krocza, ale niczego tam nie było. Jak Sirhane, pomyślała, tyle że bez zapraszającej wilgoci i warg jak płatki róży. Jedynie woskowata w dotyku blizna, dziwna miękka cewka moczowa Usłyszała, jak wzdycha. Z bólu, szoku, przerażenia? Nie dał jej żadnej wskazówki. Słyszała opowieści w haremie - głównie od Sirhane, która była niewyczerpanym źródłem tak nonsensów, jak i faktów że niektóre kobiety wywoływały orgazm u eunuchów za pomocą kombinacji silnych afrodyzjaków i masażu cewki moczowej. A może to wszystko były bzdury? Klęcząc między jego nogami sięgnęła w dół i podniosła ferijde nad głowę. Pod płaszczem była całkiem naga. - Na moich sutkach jest haszysz - szepnęła. Abbas był teraz potulny jak dziecko. Powoli przytknął usta do jej piersi i zaczął ją ssać. Julia znowu zaczęła swoje posługi, tuląc jego głowę jedną ręką, drugą masując jego krocze. Usłyszała, jak znowu jęczy, z rozkoszy, jego oddech stał się szybszy i cięższy. Odwróciła twarz, by ukryć wzburzenie dotykiem okaleczonego ciała między palcami. - Julia - jęknął.

Masowała go dalej i po długich minutach zaczął poruszać się z nią, dysząc i nadal pieszcząc jej pierś ustami. To działa, pomyślała. Udało mi się. Sirhane miała rację. Zaczął się wić, napierając na nią kroczem. Pieściła go coraz szybciej i szybciej, nie zwracając uwagi na drętwiejące ręce. Odchylił głowę do tyłu i zaczął łkać; takie same ciche dźwięki, czasami wydawała Sirhane. Wtem nagle, bez ostrzeżenia, zatrząsł się długim, drżącym spazmem, który przeszył całe ciało. Jego ramiona zgniotły ją w duszącym uścisku. Potem ją puścił i opadł na ścianę z zamkniętymi oczami i otwartymi ustami, wciągając łapczywie powietrze. Oparła się o niego wycieńczona, czując pot spływający między piersiami, mieszający się z jego potem. Przez długi czas żadne z nich nie poruszało się. - Abbasie - szepnęła w końcu. - Zostaw mnie teraz. Sięgnęła po ferijde i powoli wstała. - Poczekaj - szepnął. - Niech ci się przyjrzę jeszcze raz. Gapił się na nią przez długi czas, a kiedy się w końcu odwrócił, wiedziała, że to dla niej sygnał. Wsunęła płaszcz przez głowę, założyła z powrotem woalkę i kazetę. Znowu jestem anonimowa - pomyślała. Worek. Abbas wciąż kulił się pod ścianą, spuchnięty, jedno ślepe oko wciąż na pół otwarte, kaftan przekręcony wokół kolan. Wiedziała, że każdy znalazłby taki widok odrażającym, ale ona poczuła ogarniającą ją falę czułości. - Kocham cię - szepnęła i wyszła. Przez prawie godzinę Abbas się nie poruszał. Słyszał turkot powozu odjeżdżającego aleją, potem obserwował cienie układające się ukośnie w pokoju. Słońce wznosiło się ponad dachy i zaglądało przez listewki w oknach.

To nie fizyczne doznanie go sparaliżowało. To wszystko była symulacja, kawałek przedstawienia, które wymyślił, kiedy uświadomił sobie, że jej wysiłki były całkiem bezcelowe. Równie dobrze mogła próbować wywołać orgazm z jego dłoni. Ponieważ nie chciał jej upokorzyć, więc udał swą rozkosz. Wzruszyło go jej współczucie dla niego. Wiedział, że jego twarz i ciało odpychały innych, brzydziły nawet jego samego. Jednak ona okazała mu coś, co już zapomniał. Dała mu czułość i miłość. Podkulił kolana do piersi i zwinął się na podłodze. Po chwili zaczął płakać. Najpierw z żalu, nad sobą i nad nią, a potem z wściekłości. Pera Było brudnoniebieskie popołudnie. Antonio Gonzaga patrzył na drugą stronę Rogu na pałac na Cyplu Pałacowym. Wieża Kubbealti wznosiła się jak miniaturowa kampanila nad linią horyzontu. Cyprysy i parasolowe sosny skupiały się w czarnych cieniach pod murami obronnymi niczym szpiedzy. - Więc to jest dom Il Signore Turco. - Musimy układać się z nim ostrożnie - powiedział bailo. Gonzaga nie próbował maskować wyrazu pogardy, który natychmiast pojawił się na jego twarzy. Nie chodziło o to, że miał za złe bailo jego zaabsorbowanie handlem - to w końcu handel sprawił, że Lew San Marco jest tym, czym jest - ale o gnębiące podejrzenie, które miał od samego przybycia tutaj, że lojalność bailo wobec La Serenissimy została skompromitowana. Byli bogaci, zbyt bogaci na zwykłych kupców. Mieszkali w wielkich pałacach, niektórzy ubierali się w stylu tureckim, nosząc powiewające kaftany zamiast poważnych tóg. Jednak najbardziej niepokojące było to, że mówili o sułtanie i

Divanie, jak gdyby byli ważniejsi od doży i Consiglio di Dieci. Sulejman Magnifico, nazywali go. Sulejman Wspaniały. - My zwyciężymy - powiedział Gonzaga. - Oczywiście, ekscelencjo. Ale do tego czasu nie możemy go prowokować. Morze Śródziemne jest w końcu tureckim jeziorem. Była to prawda i dlatego Gonzaga czuł się rozwścieczony. Lew San Marco pożre kiedyś ich wszystkich. - Nie martw się, bailo. Pewnego dnia Lew Wenecji pochłonie wszystkich swoich wrogów. Do tego czasu będę grał baranka.

76. Ambasador Znakomitej Signorii Wenecji odbył krótką podróż przez Złoty Róg w królewskim kaiku. Kiedy dotarł do Cypla Pałacowego, dwóch paszów i czterdziestu heroldów oczekiwało, by eskortować konno jego delegację. Jechali statecznie do Ba'ab - i - Humayun, Bramy Majestatycznego. Gonzaga próbował nie wyglądać na przejętego wielkim łukiem z białego marmuru ani zawartością jego nisz. Odcięte głowy zajmujące każdą niszę dojrzewały w słońcu, a stosy dalszych głów, ułożonych jak kule armatnie, leżały obok głównej bramy. Bawiła się nimi grupa uliczników. Ambasador Znakomitej Signorii Wenecji przyłożył do nosa perfumowaną chusteczkę. Masywny łuk miał pełne piętnaście kroków długości. Stamtąd weszli na pierwszy dziedziniec pałacu Topkapi, dziedziniec janczarów. Gonzagę natychmiast uderzyła absolutna cisza, kiedy jechał przez Portę, a także na placu. Mimo że dziedziniec był pełen ludzi - służący nieśli tacę gorących bułek, jakiegoś lokaja na noszach niesiono do infirmerii, słudzy uwijali się w stożkowych filcowych czapkach, oddział janczarów w niebieskich płaszczach maszerował w stronę Ortakapi, pióropusze weteranów opadały kaskadami piór rajskich ptaków niemal do ich kolan - nikt nie mówił głośniej niż szeptem. Jedynym dźwiękiem oprócz tego był stukot końskich kopyt na bruku. Po obu stronach Ortakapi - bramy wiodącej na drugi dziedziniec - stały ośmioboczne wieże ze stożkowymi szczytami. Były tam wielkie, podwójne, żelazne drzwi, nad którymi tugra Sulejmana - jego osobista pieczęć - wisiała na mosiężnej tarczy. Na ścianie powyżej czerniały na hakach kolejne głowy.

Do tego punktu Gonzaga był w miarę zadowolony z szacunku, jaki mu okazywano. Ale teraz kazano mu zsiąść z konia. - Musimy dalej iść pieszo - wydukał tłumacz. Ambasador Znakomitej Signorii Wenecji podporządkował się niechętnie. Poczekalnia znajdowała się w ciemnym przejściu prowadzącym od wartowni. Podczas gdy Gonzaga oczekiwał w skromnie umeblowanej sali, tłumacz wyjaśnił mu, że pomieszczenia kata znajdowały się po drugiej stronie wartowni, jak również pieniek do ścinania głów i cysterna do topienia. Bostandżi mógł przerobić do pięćdziesięciu głów dziennie i umocować je na ścianach wartowni - wyjaśniał z dumą. Gonzaga podziękował mu za informacje i usiadł, by poczekać. Trzy godziny później został wprowadzony przez bramę na drugi dziedziniec. Gonzaga był wściekły, tak wściekły, że ledwo spoglądał na długie aleje wielkich cyprysów, które przecinały cały dziedziniec, fontanny i żywopłoty znajdujące się wzdłuż ścieżek, gazele pasące się na trawnikach. Pobladły ze złości maszerował tupiąc pomiędzy honorową gwardią janczarów, stojących przy ścieżce do Divanu, nieruchomych jak posągi. Jego świta spieszyła za nim. Szczegół, który robił na nim wrażenie, to kompletna cisza. Nikt się nie odzywał. Słychać było jedynie westchnienie wiatru w drzewach. Wprowadzono go do Divanu. Gonzaga nigdy nie widział takiej orgii barw. Kiedy wszedł, rzędy dworaków skłoniły się i mimo woli Gonzaga patrzył z podziwem na jaskrawość i rozmaitość kostiumów przed sobą, na jedwabie i atłasy, brokaty i satyny. Był tam

wielki wezyr w szatach jasnozielonych, mufti religijni w ciemnoniebieskich, wielcy ulemowie w fioletowych, szambelani dworscy w szkarłatnych. Pióra strusie falowały jak las, klejnoty błyskały w turbanach i bułatach i odbijały się w błyszczących hełmach straży cesarskiej. Sto dań wystawiono na długich srebrnych stołach, półmiski pieczonej baraniny, przepiórki, gołębie, gęsi, baranki i kurczaki. Ambasador Znakomitej Signorii Wenecji zmuszony był ukucnąć na dywanie z resztą towarzystwa, by zjeść swój obiad. - Kiedy mogę zobaczyć się z sułtanem? - syknął do swego tłumacza, niewesoło wyglądającego człowieka, który zdawał się pocić obficie, pomimo względnie chłodnej aury. - Bardzo niedługo - odszepnął tamten. - Ale musimy zachować ciszę w czasie posiłku! Tak jak zasugerował tłumacz, posiłek spożywano w całkowitej ciszy. Kiedy jedli, czarni lokaje z irytującą dokładnością nalewali im do pucharów wodę różaną z kozich skór wiszących na plecach. Obsługiwali ich służący w czerwonych jedwabnych szatach, poruszający się bezszelestnie w długich rzędach do kuchni i z powrotem lub stojący w oczekiwaniu na podniesienie palca, jak malowane figurki. Ciastka, figi, daktyle, arbuzy i rachatłukum podano na deser. Nikt nie powiedział ani słowa. Powaga chwili nie została zakłócona, dopóki posiłek nie był zakończony i zebrani dygnitarze nie wstali od stołu. W tym momencie czarni niewolnicy rzucili się na talerze po resztki jedzenia. To tylko potwierdzało przypuszczenia, jakie ambasador Znakomitej Signorii Wenecji żywił zawsze na temat tych pogan.

Ba'ab - i - Sa'adet, Brama Szczęścia, strzegła selamliku, prywatnych apartamentów sułtana. Wielkie podwójne wrota zwieńczone były bogato zdobionym baldachimem otoczonym szesnastoma kolumnami z porfiru i strzeżone, jak ocenił Gonzaga, przynajmniej przez trzydziestu eunuchów. Nosili kamizelki ze złotego brokatu i każdy miał w ręku zakrzywiony jatagan. Ostre jak brzytwa klingi błyszczały w słońcu. Gonzaga otrzymał złotą narzutę do założenia na swoje ubranie, aby wyglądał stosownie na prezentację u sułtana. Wtedy przyszedł szef protokołu, by odebrać jego podarki. Cztery sery parmezan. Tłumacz nie skomentował tej hojności czy też jej braku. Czekali za bramą, podczas gdy dary prezentowano Panu Życia. Nagle dwóch szambelanów chwyciło ambasadora Znakomitej Signorii Wenecji za szyję i ramiona, unieruchamiając go. Zmusili go, by ukląkł i ucałował portal Ba'ab - i - Sa'adet i powlekli przez mroczny dziedziniec pomiędzy kolejnym szpalerem strażników do sali audiencyjnej, Arzodasi. Arzodasi była właściwie ogromnym pawilonem, którego dach podparty był marmurową kolumnadą otaczającą cały budynek. W środku Gonzagę popędzono przez sień wyłożoną płachtami czystego złota i srebra do właściwej sali audiencyjnej. Choć prawie nie mógł mówić z wściekłości i upokorzenia, zauważył, że komnata, w której się znalazł, była jedną z najbardziej ekstrawagancko umeblowanych, jaką kiedykolwiek widział. Na ścianach znajdowała się piękna ceramika, ozdobiona arabskim i weneckim brokatem, ciężkim rosyjskim aksamitem lub cienkim jak babie lato chińskim muślinem. Podłogi grubo wyłożone jedwabnymi dywanami: perskimi, syryjskimi,

mameluckimi. Chińskie wazy, większe od człowieka, stały we wszystkich rogach pokoju. Gonzadze zafundowano nawet przelotne spojrzenie na własną czcigodną postać na kolanach, trzymaną przez dwóch czarnych niewolników, w złoconym weneckim lustrze. Tron stał w jednym z rogów sali jak niskie łoże z baldachimem, otoczony dywanem z zielonej satyny, haftowanym srebrem i perłami. Płachty czystego jedwabiu formowały falujący baldachim pod kopułą z pięknie rzeźbionego cedru. Z jednej strony znajdował się ozdobny kominek z brązu, z drugiej tryskająca marmurowa fontanna. Sam tron wymodelowany był z kutego złota, wysadzany perydotytem z Morza Czerwonego. Perły i rubiny wisiały u jedwabnych chwostów przy baldachimie. Tron był tak wielki, że stopy sułtana nie sięgały ziemi. Przez jedną absurdalną chwilę Gonzaga miał wrażenie, że zwróci się do dziecka. Jego spojrzenie na Pana Życia było przelotne. Brodata twarz pod białym turbanem, ozdobionym wielkim piórem białej czapli, trzema diamentowymi tiarami i rubinem wielkości orzecha włoskiego. Strój z białej satyny płonący rubinami i szafirami. Wielki wezyr stał u prawego boku sułtana. Gonzaga zaczął protestować do swego tłumacza, ale ten go nie słuchał. Lufti Pasza, wezyr, zwracał się do niego. Chyba szczęśliwie się składało dla poczucia godności ambasadora, że nie mógł zrozumieć tego, co mówiono. - Czy pies został nakarmiony i ubrany? - zapytał wezyr. - Niewierny jest nakarmiony i ubrany i teraz pragnie pozwolenia, by polizać kurz pod tronem jego wysokości odpowiedział tłumacz. - Więc dajcie go tu.

Gonzaga został zmuszony przez szambelanów do wykonania sela'am. Następnie zawleczono go na środek pokoju, gdzie znowu przyłożono mu głowę do podłogi. Gdyby podszedł do tronu, przyciśnięto mu czoło do grubego dywanu po raz trzeci. - Czy pies przywiózł haracz? - wezyr spytał tłumacza. - Cztery sery, wielki panie. - Przechować je w skarbcu wraz z innymi podarkami rozkazał. Ambasador Znakomitej Signorii Wenecji został wywleczony w stronę drzwi. Znowu pochylono go w czołobitnym pokłonie, po czym wyprowadzono z Arzodasi na dziedziniec, gdzie szambelani puścili go. Gonzaga trząsł się z wściekłości. Ledwo mógł mówić. - Co... co to znaczy... tak mnie upokarzacie... nie zwróciłem się do sułtana! - Ale nie możesz zwracać się do sułtana bezpośrednio odpowiedział tłumacz, wyraźnie zmieszany. - Teraz idziemy do Divanu. Możesz przedłożyć swój traktat wielkiemu wezyrowi i Radzie. Gonzaga popatrzył na niego, jak gdyby zwariował. Potem odwrócił się na pięcie i odszedł.

77. Pera To jest poniżenie! Przybywamy tutaj w pokoju, a oni plują na nas! Jak śmią tak nas traktować! Minęły dwa dni od czasu, kiedy ambasadora Znakomitej Signorii Wenecji zaszczycono audiencją u sułtana Osmanów i był nadal wstrząśnięty. Ludovici nalał mu wina z kryształowej karafki, by go ułagodzić. - Wszystkich ambasadorów traktuje się tak samo. Od czasu, kiedy serbski szlachcic zamordował Murada Pierwszego. - Nie miałem nawet możliwości rozmawiać z nim osobiście! Co on sobie wyobraża? Jestem członkiem Consiglio di Dieci! - On jest Panem Życia, Cesarzem Dwóch Światów, Sprawcą Królów i Posiadaczem Głów Poddanych - tak sobie wyobraża, ekscelencjo - powiedział Ludovici, próbując ukryć swe zadowolenie z poniżenia Gonzagi. - Poza tym, wszystkie decyzje dotyczące polityki zagranicznej podejmuje wielki wezyr. Sulejman ratyfikuje je lub nie, według swego uznania. On nigdy nie negocjuje bezpośrednio. Byłoby to zbyt poniżające. - Poniżające! Znajdowali się w salonie palazzo Ludoviciego. Był odpowiednio imponujący - myślał Ludovici. Na tyle imponujący, że gospodarz mógł rozmawiać z Gonzagą mniej więcej jak równy z równym. Na umeblowanie salonu składał się długi stół z polerowanego orzecha i rzeźbione krzesła obite szkarłatnym adamaszkiem. Złocone weneckie lustra wisiały na trzech ścianach, pozwalając Ludoviciemu studiować porażkę swego gościa pod różnymi kątami. Ty nie znasz prawdziwego znaczenia poniżenia - myślał Ludovici. Czy możesz choćby zgadnąć, co wycierpiał Abbas?

- Nie można zrozumieć Turków, osądzając ich z naszego punktu widzenia - powiedział Ludovici. - Ich cały system oparty jest na ścisłej hierarchii. W ich pojęciu sułtan nie ma sobie równych na całym świecie. Nawet nie cesarz rzymski... czy doża. Gonzaga parsknął drwiąco i napił się wina. - Sułtan jest jedynym człowiekiem, który osiąga swoją pozycję z racji urodzenia - ciągnął Ludovici. - Wszyscy inni awansują na podstawie własnych zdolności. Nie muszą nawet urodzić się muzułmanami. Ostatni wielki wezyr, Ibrahim, był synem greckiego rybaka. Mają system zwany dewszirme. Biorą mężczyzn i kobiety z rodzin niemuzułmańskich i szkolą ich jako część kullar - rodziny niewolników sułtana. Wśród mężczyzn ci z prawdziwymi zdolnościami mogą awansować w hierarchii i stać się wielkimi paszami. Bardziej silni niż błyskotliwi zapisywani są do janczarów. Ci elitarni żołnierze, których tak się boimy i którzy zdobyli dla Turków pół Europy, wszyscy urodzili się jako chrześcijanie! Co do kobiet, matka sułtana może zacząć życie jako córka czerkieskiego chłopa. Ten system jest wybitnie sprawiedliwy. - Rozumiem, o co ci chodzi - burknął Gonzaga. - Ale może twój podziw bierze się z osobistej goryczy. Ludovici skłonił się przyznając to. - Jednakże, musisz przyznać, ekscelencjo, że choć Turek zwalcza niewiernych jak nas nazywa - wszystkimi dostępnymi środkami, nigdzie indziej na świecie człowiek nie może tak swobodnie praktykować swej religii, jak w Imperium Osmańskim. Nawet kiedy wypowiedzieli wojnę wam... nam... my tu w Perze mogliśmy praktykować katolicyzm w spokoju. Tam w Galacie znajdziesz żydów, muzułmanów, chrześcijan, wszystkich pracujących obok siebie, podczas gdy w Rzymie nadal chcą palić luteranów na stosie.

- Czy dlatego mnie tutaj zaprosiłeś, Ludovici, żeby wyliczać zalety sułtana? Może sam zamierzasz przejść na islam? - Pozostaję lojalnym poddanym La Serenissimy. Tyle że mieszkam tutaj już długi czas, ekscelencjo, i rozumiem trochę ich zwyczaje. - Dziękuję za wykład - powiedział Gonzaga drwiąco. Był nader pouczający. - To nie był cel zaproszenia cię tutaj. - Och? - Gonzaga skończył swoje wino i nalał sobie znowu. - Rozumiem, że twoje negocjacje z Lufti Paszą nie poszły dobrze. Gonzaga znowu się zaczerwienił. - Ten bezczelny mały człowieczek chce, żebyśmy płacili haracz i zrzekli się Cypru! Niedługo zechce używać San Marco jako swego letniego pałacu! - Czy możemy odmówić ich żądaniom? Gonzaga patrzył na niego z twarzą ściągniętą jadem. - Od czasów Prevezo Turek panuje na Morzu Śródziemnym, jak dobrze wiesz. Bez swobodnych szlaków morskich nasza republika zginie. Dzięki twojemu oświeconemu Turkowi! - Może być inny sposób załatwienia tego, ekscelencjo. - Słucham. - Jak zapewne wiesz, moja działalność nie zawsze jest ściśle legalna... przynajmniej z punktu widzenia prawa osmańskiego. - Podejrzewaliśmy to. - Doprowadziło mnie to do zawarcia pewnych niezwykłych i wpływowych sojuszy. Te sojusze mogą teraz być użyteczne dla La Serenissimy. - Jak?

- To prawda, podziwiam Turków, ale bardziej kocham mój kraj. Może jeślibyś porzucił swe negocjacje z sułtanem, mógłbym zaaranżować ci spotkanie z tureckim admirałem, Dragutem. - Dragut! - On jest tylko piratem, jak wiesz. Jest na sprzedaż dla najwyżej oferującego. Ecco, jeśli Wenecja musi płacić haracz za korzystanie ze szlaków morskich, jestem pewien, że Dragut nie byłby tak nierozsądny w swych żądaniach, jak wielki wezyr. Gonzaga opróżnił szklankę i przyglądał się Ludoviciemu z namysłem. - No, mój kupcu renegacie, chyba masz rację. Możesz w końcu przydać się republice. - Cieszę się, że tak uważasz - powiedział Ludovici. Julia obserwowała rozmowę, stojąc w cieniu u szczytu schodów. Jej ojciec! Było tak, jakby patrzyła na kogoś całkiem obcego. Wyglądał na bardziej siwego i mniejszego, niż go pamiętała. Może to wiek. Nie widziała go prawie dwanaście lat. Jego twarz wydawała się szczuplejsza i zmarszczki wokół ust pogłębiły się, tak że kąciki zdawały się stale opuszczone w pogardliwym uśmiechu. Ale jego głos nadal mroził ją do głębi. Przypominał zimne, marmurowe korytarze, ciche, ponure posiłki w jego obecności, czarne, zakurzone Biblie, dezaprobatę, ograniczenia. Poczuła się jak skazaniec spotykający byłego strażnika więziennego na ulicy. Szukała w duchu jakiegoś śladu uczucia, ale nie znalazła nic oprócz mrocznego horroru swego dawnego życia. Poczuła nagły przypływ wdzięczności dla Ludoviciego za to, co jej dał. I przypomniała sobie Abbasa.

Abbas!

78. Stambuł Okna pałacu Abdula Sahine Paszy wychodziły na wielką kopułę Aya Sofii i Firuz Aga Camii. W ładne letnie dni widać było delfiny baraszkujące w morzu Marmara. Sirhane miała teraz własny hammam, którego marmurowe ściany wyłożone były fryzem z ceramiki z Iznik, ozdobionym wersetem z Koranu w niebiesko - białym piśmie sulu wokół całego obwodu pokoju. Światło ze sklepionego sufitu rozpraszało się w unoszącej się parze. Julia siedziała nago na krawędzi basenu, podczas gdy Sirhane trzymała mały kamienny słoik perfumowanej oliwy. Wylała trochę płynu na swoje dłonie i zaczęła wcierać w szyję i ramiona Julii. - Jesteś spięta. Co się stało? Julia podniosła głowę. - Czy pamiętasz swego ojca? - Oczywiście, że go pamiętam. - Ile miałaś lat, kiedy wzięli cię dewszirme? - Piętnaście. - Płakałaś? - Przez tydzień. Dlaczego? - Opowiedz mi. - Byliśmy chłopami. Mój ojciec miał owce i parę kóz. Hodowaliśmy też słoneczniki i trochę zboża. Był dobrym człowiekiem, ale bardzo starym, kiedy odchodziłam. Pewnie już nie żyje. Matka też. Miałam dziesięcioro rodzeństwa. Tęsknię za nimi wszystkimi, lecz co mi przyjdzie z rozmyślania o tym? Gdybym była nadal z nimi, pracowałabym w polu, chodząc za pługiem albo zbierając słoneczniki, a nie mieszkała w pięknym pałacu z własną służbą. - Ale czy go kochałaś? - Mojego ojca? - Julia odwróciła się. Sirhane zdawała się zakłopotana pytaniem. - Oczywiście - zacisnęła palce mocniej

na mięśniach szyi Julii, jak gdyby mogła wycisnąć z niej napięcie fizyczną siłą. - Proszę, Julio, co się stało? - Sirhane, Sirhane. Boję się o moją duszę. - Co? - Jest we mnie coś złego. Czuję to. Sirhane zaśmiała się, po czym stwierdziła, że Julia mówi poważnie. Objęła ją za ramiona i przytuliła. - Co to za szaleństwo? Najpierw pytasz mnie o mego ojca, potem mówisz, że jesteś zła... - Tak wiele w sobie nie rozumiem. Dlaczego nie mogę kochać mężczyzny? Dlaczego wolę twoje towarzystwo niż mojego męża? Sirhane odwróciła Julię twarzą do siebie. - To nic złego. - Oczywiście, że tak. - Nikogo nie krzywdzimy. Kobieta nie może zgwałcić drugiej kobiety. - Więc to o to chodzi? Miłość jest tylko sprawą nasienia? - Julio... - Wiem, że on mnie kocha. Wiem, że chce, abym go kochała. Zdradzam go za każdym razem, kiedy spotykam się z tobą. - Dajemy sobie komfort. To nie to samo co kochać się z mężczyzną. - Ponieważ nie możemy posiadać się nawzajem? - Julio, o co chodzi? Julia westchnęła i oparła głowę na ramieniu drugiej kobiety. Czuła na policzku szorstką gazę, w którą tamta była zawinięta. Pozwoliła kołysać się Sirhane. - Gdybyś wiedziała, że coś strasznego się komuś stanie i nic nie zrobiła, żeby temu zapobiec... czy to źle? Poczuła, jak ciało Sirhane sztywnieje. - Musisz mi powiedzieć, co się dzieje, Julio.

- Odpowiedz na moje pytanie. - ...To zależy - Sirhane odpowiedziała ostrożnie. - Czy ta osoba zrobiła coś złego? - Tak... och, tak. - A czy jego kara jest usankcjonowana prawem? Julia nie odpowiedziała i Sirhane nie naciskała jej więcej. Zamiast tego zapytała: - Co się stanie, jeśli zachowasz milczenie? - Ktoś umrze. - A jeśli zrobisz inaczej? - Winny ujdzie bezkarnie. Sirhane przytuliła ją mocniej. - Czy kochasz tę osobę? Kto to jest? - zastanawiała się Sirhane. Czy to Ludovici?... Czy to ja? - Powinnam go kochać. Ale nie mogę. Jest we mnie coś złego. - Nie, Julio - szepnęła Sirhane. - Nie ma nic złego. Jesteś uprzejma i łagodna. Żaden prawdziwy raj nie zamknąłby swych wrót przed tobą. Nie - pomyślała Julia. Nie jestem uprzejma, nie jestem dobra. Zhańbiłam się z inną kobietą i z castrato. Wyparłam się własnego ojca. Mój spowiednik uczył mnie, że prawdziwymi cnotami chrześcijańskimi są czystość i przebaczenie. Zanurzyłam się w grzechach ciała i zemsty i już nawet nie próbuję z tym walczyć. Mój ojciec. Abbas! Do diabła z Antonio Gonzagą. Zobaczy się z nim w piekle. Położyła głowę na kolanach Sirhane i założyła ręce za głowę, wyginając ciało ulegle.

- Kochaj mnie, Sirhane. Powiedz mi, że wszystko jest w porządku. Musisz mi powiedzieć, że wszystko będzie dobrze. Pera Gonzadze wydawało się naturalne, że jak najmniej osób powinno wiedzieć o jego spotkaniu z Dragutem, więc uprzedził o swych zamiarach tylko bailo, pomijając rolę Ludoviciego w przygotowaniach. Kupiec miał najwięcej do stracenia, gdyby negocjacje się nie powiodły, i Gonzaga zamierzał go chronić - dopóki mógł być jeszcze użyteczny. Tego popołudnia wysłano posłańca do rezydencji bailo z zapieczętowaną wiadomością dla Gonzagi. Informowała go, że Dragut będzie na galeocie „Barbarossa", zacumowanej obecnie w porcie w Galata. Gonzaga miał się z nim tam spotkać krótko po północy i miał przybyć sam. Tej nocy opuścił rezydencję bailo w Perze w drewnianym powozie. Z turkotem wyjechał z dziedzińca i ruszył w dół zbocza ku mrocznym wnętrznościom Galaty. Bailo życzył mu szczęścia i pomachał na do widzenia.

79. Galata Różowa poświata z kuźni rozjaśniała niebo i rzucała blask na opuszczone doki. Nagle jakiś powóz z turkotem zjechał z jednej z yokusz, bardzo stromych alejek kończących się na samym nabrzeżu. Abbas obserwował z ukrycia, jak jakiś mężczyzna wysiada. Woźnica podał mu płonącą lampę i mężczyzna - Abbas rozpoznał szaty i baretę togato - odszedł w stronę nabrzeża. Przeszedł w odległości nie mniejszej niż pięć jardów od stojącego w drzwiach Abbasa, który całkiem wyraźnie widział rysy jego twarzy w świetle lampy. Czas cofnął się w jego pamięci i był znowu w ładowni śmierdzącej galeoty i miał w nozdrzach mdlący smród własnej krwi. Nie mógł powstrzymać obrazów, które odrzucał tak długo. Było ich trzech, nożownik i dwóch pomocników. Abbas pamiętał wyraźnie ich twarze, ich głosy, każdy najmniejszy szczegół, nawet po dwunastu latach. Pamiętał wielkie znamię na skroni nożownika, na linii włosów. Wyglądało w świetle lampy jak wielka rodzynka. Pamiętał też człowieka, który trzymał go za ramiona, ze zlepkiem wągrów na nosie. Ten, który trzymał mu nogi, miał rzednące włosy, a sklepienie jego czaszki świeciło w świetle lampy jak lustro. W gorączce i panice wyobrażał sobie, że go oślepi. Ten z nożem miał niezwykle wysoki głos, jak chłopak z chóru. Śmiał się cały czas. Jak gdyby to był żart. Zawiązali mu biały bandaż wokół podbrzusza i ud, aby powstrzymać krwotok. Trwało to długo, ponieważ wierzgał i walczył. Nożownik przeklinał go, ale nie uderzył i Abbas zrozumiał później, że chciał, by się wyczerpał. Następnie skąpali jego penisa i jądra gorącą wodą z pieprzem. Wrzeszczał z piekącego bólu i nożownik zaśmiał się znowu i

powiedział, że jak tylko będą odcięte, włoży je do zimnej wody i ochłodzi. Abbas szamotał się, wił i walczył ze wszystkich sił. Błagał i płakał. Pamiętał z upokorzeniem, nawet teraz, jak łkał niczym małe dziecko i błagał, by podali swą cenę. Nożownik zaśmiał się mocniej niż kiedykolwiek i wyciągnął zza pasa zakrzywiony nóż. Niemożliwe było przypomnieć sobie ten ból, faktyczny fizyczny efekt, ale mógł w każdej chwili przywołać te same uczucia rozpaczy, strachu i bezradności. To wspomnienie napełniało go takim straszliwym bólem, że czasami nie śpiąc w nocy jęczał głośno i rzucał się na łożu. Pamiętał, że krzyczał tak głośno, aż stracił głos i nie mógł potem mówić przez całe tygodnie. Podczas kauteryzowania rany wrzącą smołą zwymiotował i zemdlał. Kiedy odzyskał przytomność, oni jeszcze opatrywali ranę za pomocą papieru nasączonego zimną wodą. Umieścili zatyczkę w otworze w bandażach, by ograniczyć wypływ moczu i krwi. Pamiętał, że fizycznie nie był w stanie przestać krzyczeć, ale wrzaski zdawały się dochodzić gdzieś spoza niego. Jakiś inny głos w nim był całkiem spokojny i powiedział mu, że wkrótce wykrwawi się na śmierć i będzie po wszystkim. Pomocnicy nożownika podnieśli go na nogi i zaczęli prowadzać wokół ładowni. Jedna runda po pomieszczeniu obejmowała siną, bezwładną głowę signory Cavalcanti, wytrzeszczone oczy Bartolomea, kałużę chlupiącego krwawego ścieku, zwój smołowanej liny, jakieś worki i uszkodzony kołowrót. Potem zaczynało się od początku. Sina, bezwładna głowa signory Cavalcanti... wytrzeszczone oczy Bartolomea... różowa kałuża ścieków... Chodzili po pokoju zapewne przez kilka godzin, choć jemu zdawało się, że trwało to całe dnie. Naprawdę przerażał go sposób, w jaki dwaj mężczyźni mówili do niego,

zachęcając go, przypominając sobie inne operacje, które widzieli, i jak wszystko było dobrze, i nie musi rozpaczać. Było tak, jakby byli jego przyjaciółmi, jego lekarzami. Zdawali się całkiem nie pamiętać tego, co niedawno zrobili. Co gorsza, stwierdził, że jego nienawiść do nich przemija. Łkał i dziękował im, kiedy w końcu pozwolili mu osunąć się na podłogę, na pół oszalałemu z bólu i tylko na pół przytomnemu. Nie miał pojęcia, jak długo tam leżał. Ktoś rozpalił ogień w jego ciele i zaczął płonąć gorączką. Nie pozwalali mu jednak pić i spuchnięty język niemal go zadławił, usta mu popękały tak, że nie mógł mówić. Czas nie miał już znaczenia. Bez wysiłku osuwał się z przytomności w ciemność, jak gdyby drzemał w swoim łożu przed wstaniem, a koszmarna rzeczywistość i sen stapiały się w jedno. Za każdym razem, kiedy się budził, modlił się, by ciemność ogarnęła go znowu. Pewnego dnia dwaj mężczyźni wrócili do ładowni i nachylili się, by zbadać ranę. Zdjęli bandaże i pokiwali głowami z zadowoleniem. Kiedy wyjęli zatyczkę, strumień moczu trysnął przez pomieszczenie jak fontanna. - Dobra robota - jeden z nich uśmiechnął się do niego i poklepał go po ramieniu. - Wszystko będzie dobrze. Dobrze? - pomyślał potem. Dobrze? Co to znaczy „dobrze"? Kilka tygodni później sprzedali go na rynku w Algierze. Stamtąd przywieziono go do seraju, by cierpiał w chlubnym splendorze, by żył przez resztę swych dni jako potwór, dręczony przez kalectwo. Nie było pociechy w świadomości, że otaczały go inne potwory. Większość pozostałych eunuchów przynajmniej nigdy nie zaznała seksualnej dojrzałości. W pewien sposób zazdrościł im. Zaiste, niewiele było dni, kiedy by wszystkim nie zazdrościł. I ani jednego dnia, kiedy by nie przeklinał imienia Antonia Gonzagi.

Wspomnienie tamtych dni minęło w kilka sekund, a Gonzaga znikł w ciemnościach. Jedyną rzeczą widoczną na opuszczonym nabrzeżu był blask jego lampy, kiedy szedł w stronę „Barbarossy". Galeota rysowała się ogniście w blasku arsenału w Top Hane. Różne cienie poruszały się w innych bramach. Ich kroki zagłuszał łomot młotów i łoskot odlewni. Abbas wyszedł z bramy i poszedł za kołyszącą się lampą. Zbyt długo czekał na tę chwilę. Pera Julia uklękła w swej prywatnej kaplicy i patrzyła na drewniany krucyfiks wiszący nad ołtarzem. Przyszła tutaj prosić o wybaczenie, modlić się o rozgrzeszenie i siłę do walki ze swoją słabością. Zamiast tego czuła tylko złość. Co za Bóg mógł pozwolić na taką niedolę? Co za Bóg mógł pozwolić Abbasowi cierpieć i Gonzadze prosperować w taki sposób? Bóg jej ojca. Mściwy, ponury, męski Bóg jej ojca. Wstała z klęczek. Znajdzie pocieszenie gdzie indziej.

80. Galata Gonzaga wyczuł ruch za plecami, zanim usłyszał kroki. Nie spodziewając się niebezpieczeństwa, nie czuł niepokoju. Odwrócił się i spojrzał w ciemności. - Che Xie? Żadnej odpowiedzi. Ale ktoś tam był z pewnością. Jeśli byłby to któryś z ludzi Draguta, na pewno by się pokazał. Odwrócił się i pospieszył w stronę trapu „Barbarossy". Galeota była pusta. Lampy płonące na fokmaszcie i grotmaszcie rzucały długie cienie na pusty pokład. Nie było nocnej wachty, żadnego dźwięku spod pokładu. Gonzaga poczuł pierwsze ukłucie strachu. Usłyszał następny dźwięk z ciemnego nabrzeża i odwrócił się gwałtownie. - Kto tam jest? Wyciągnął miecz, przeklinając się teraz za to, że zgodził się przyjść sam. Tak, tam z pewnością ktoś był. Zaczął biec. Nagle cztery kształty zmaterializowały się z cieni, blokując mu drogę. Odwrócił się i zaczął biec w drugą stronę. Następne cztery sylwetki pojawiły się z cieni magazynów. Corpo di Dio! Kim są? Czego chcą? Spróbował opanować się. To muszą być ludzie Draguta. Przecież go oczekują. Nie ma się czego obawiać. - Który z was jest Dragutem? - jego głos brzmiał piskliwie, nawet dla niego samego. - Draguta tu nie ma - odpowiedział jakiś głos falsetem w bezbłędnym dialekcie weneckim. Na Lwa San Marco, co się dzieje? - Więc gdzie on jest? Chcę się z nim widzieć!

- Upija się w Uskudar, jak mi się zdaje - powiedział znowu głos. - Teraz rzuć miecz, bo będziemy zmuszeni ci go odebrać. Gonzaga usłyszał chrzęst stali, towarzyszący wyciąganiu mieczy z pochew. Westchnął ciężko i upuścił swoją broń z brzękiem pod nogi. Upuścił też lampę olejną i rzucił się do ucieczki. Natychmiast dwa cienie pojawiły się znikąd i chwyciły go za ręce. Wierzgał i krzyczał w panice. Jeden z mężczyzn zaśmiał się. - Zwiążcie go - powiedział falset. Było ich co najmniej z pół tuzina. Szorstkie dłonie wepchnęły go w śmierdzące błoto, unieruchamiając mu ręce za plecami, wiążąc je grubym konopnym sznurem. Zaczął wołać o pomoc, ale wepchnięto mu w usta brudną szmatę, ucinając jego protesty. Jeden z mężczyzn zamachnął się nogą, odwracając go na grzbiet. Ktoś podniósł porzuconą lampę olejną i przyszedł, by stanąć nad nim. Gonzaga stwierdził, że patrzy na jednego z najbrzydszych ludzi, jakich kiedykolwiek widział, grubego Maura z jednym okiem i połową twarzy okaleczoną przez jakąś dawną ranę. W półświetle lampy wyglądał jak diabeł z piekła rodem. - Antonio Gonzaga - powiedział człowiek. Więc to był falset! - Nie pamiętasz mnie? Pamiętać go? Umysł Gonzagi wirował. Co on ma na myśli? Zerknął w górę na zjawisko w mroku, próbując przyjrzeć się lepiej swemu prześladowcy. Tak, z pewnością był to Maur, ale nie żaden portowy śmieć, jak pozostali. Nosił płaszcz podbity sobolami, haftowany perłami i srebrem i żółte skórzane buty. W prawym uchu miał wielką okrągłą perłę. Kto to jest? Czego chce?

Człowiek przykucnął obok niego, przysuwając lampę bliżej swej strasznie zniekształconej twarzy. Wyjął uwalaną szmatę z ust Gonzagi. - Naprawdę nie pamiętasz, prawda? - Oczywiście, że cię nie pamiętam! Nigdy cię nie spotkałem! - Nie, nigdy się nie spotkaliśmy. Masz rację. Ale znałeś mnie. A ja znałem twoją córkę. - Moja córka nie żyje! Zamordowali ją piraci! - Być może. - Kim jesteś? Corpo di Dio, powiedz mi, czego chcesz! - Czego ja chcę? Chcę, żebyś sobie przypomniał. Chcę, żebyś sobie przypomniał swoją córkę, najpiękniejszą istotę, jaką kiedykolwiek widziałem, jaką kiedykolwiek zobaczę. Chcę, żeby cofnął się pamięcią dwanaście lat, do syna generała kapitana żołnierzy... Oczy Gonzagi otworzyły się szeroko w nagłym rozpoznaniu - imienia, jeśli nie twarzy - i jęknął z otwartymi ustami. - Ach, widzę, że teraz pamiętasz. Bowiem ja nigdy nie zapomniałem. Jak mógłbym? Po tym, co kazałeś swoim oprawcom zrobić ze mną! - Wstał. - Weźcie go na pokład! Gonzaga wrzasnął, ale jeden z mężczyzn szybko wcisnął mu szmatę z powrotem w usta. Podnieśli go z łatwością - za nadgarstki i stopy, jak zarżniętą świnię - i wnieśli na pokład „Barbarossy", do jednej z ładowni. Doskonała sprawiedliwość - pomyślał Abbas. Tak to się zaczęło dla mnie.

81. Abbas powiesił lampę na haku umocowanym do jednej z belek i oparł się o burtę, podczas gdy mężczyźni złożyli swój jęczący ładunek w chlupoczącej kałuży smoły i morskiej wody u jego stóp. Zdawał się próbować błagać ich, ale knebel tłumił wszelkie dźwięki. Jego oczy były olbrzymie, niemal wychodziły z orbit z przerażenia. Abbas poczekał, aż zostaną sami. Potem powiedział: - Wyjmę knebel. Ale jeśli będziesz krzyczał, włożę go z powrotem. Czy to jest jasne? Gonzaga skinął głową desperacko. - Dobra. Wyrwał szmatę z ust Gonzagi i słowa popłynęły jak strumień, jak gdyby wyciągnął szpunt z beczki wina. - Nie wiem, co ci zrobili, przysięgam, kazałem tylko, żeby cię pobili, zniechęcili, to wszystko. Jeśli cię skrzywdziłem, przysięgam, że mogę to naprawić. Jestem bogatym człowiekiem, mam ci wiele do zaoferowania, jestem consig... Abbas wetknął knebel z powrotem w jego usta. Chrapliwe dźwięki, które wydawał próbując błagać o życie, nie ustały. Jak pies wymiotujący swoje śniadanie - myślał Abbas. Sam też tak kiedyś błagałem. - Wiedziałem - powiedział - że mogę się spodziewać po tobie tylko kłamstwa i próżności. Co ty możesz mi zaoferować, consigliatore? Pieniądze? Mam więcej, niż kiedykolwiek będę potrzebował. Sułtan i jego dama pokrywają wszystkie moje wydatki. Mam piękne ubrania i więcej diamentów, niż mógłbym wetknąć nawet do twoich głębokich kieszeni. Nie, to, czego pragnę ponad wszystko, dane jest każdemu mężczyźnie z chwilą urodzenia. A ty to zabrałeś. Nie możesz tego oddać.

Abbas wydobył krótki killicz zza szarfy u pasa. Przytrzymał go blisko twarzy Gonzagi, obracając w garści tak, że ostrze odbijało światło lampy. - Spójrz na to, wasza ekscelencjo. Proste narzędzie. Można tym kroić chleb lub zrujnować życie mężczyzny. To zależy od intencji. Jaka jest moja intencja, wasza ekscelencjo? Czy możesz zgadnąć? Z zaskakującą szybkością podciągnął szatę Gonzagi, obnażając jego uda i podbrzusze. Chwycił jądra Gonzagi i trzymał je w pięści, ściskając. Gonzaga zesztywniał i cienki pisk jakoś wymknął się z za knebla. Krew uderzyła mu do twarzy, żyłki na w jego policzkach i nosie odcinały się żywo od śmiertelnie bladej skóry. - Czy możesz wyobrazić sobie, jak to jest, wasza ekscelencjo? Czy możesz przez chwilę wyobrazić sobie, jak by to było? Gonzaga łkał z zaciśniętymi oczami, potrząsając głową gwałtownie, jak gdyby chciał ją uwolnić z pętli. Abbas obserwował go, wspominając. Nagle wstał i oparł się ciężko o parapet. Wsunął nóż z powrotem za pas. - Nie, consigliatore, nie życzyłbym takiego horroru nawet najgorszemu wrogowi. Nawet tobie, consigliatore. Nawet tobie. Nigdy nie mógłbym splamić swej duszy takim grzechem. Wszystkie siły zdawały się opuścić ciało Gonzagi. Przetoczył się na bok, podkurczając kolana do piersi. Zaczął płakać. - Okażę ci łaskę, wasza ekscelencjo. Dam ci nawet życie, takie, jakiego jesteś wart. Każda sekunda, jaka ci pozostaje, jest twoja, byś mógł się nią rozkoszować. Rano Dragut żegluje tym statkiem do Algieru. Poinstruowałem go, żeby sprzedał cię na targu jako niewolnika na galery. Masz przed sobą wiele lat, consigliatore. Wiele szczęśliwych lat, przykuty

łańcuchami do ławy, skąpany we własnym brudzie, harując osiemnaście godzin na dobę przy wiosłach. Niektórzy przeżywają pięć, nawet dziesięć lat takiej udręki, zanim ich siły się wyczerpią. Abbas otworzył drzwi do ładowni. - Gdybyś okazał mi chociaż tyle względów - uznałbym to za największą uprzejmość, w porównaniu z przyszłością, jaką wybrałeś dla mnie! A teraz idź z Bogiem! Spojrzał po raz ostatni na ambasadora Znakomitej Signorii Wenecji, po czym wziął lampę z haka i zostawił Antonio Gonzagę ciemnościom i jego snom. Pera Księżyc opadł już za siedem wzgórz, kiedy Ludovici powrócił. Julia jeszcze nie spała. Siedziała przy oknie, patrząc przez Róg w stronę miasta. Stanął za nią, kładąc jej rękę na ramieniu. - Zrobione - szepnął. Poczuł w odpowiedzi uścisk jej palców na swej dłoni, ale nie odezwała się. Po chwili zostawił ją tam i poszedł do łóżka, wiedząc, że nie będzie spać. Eski Saraya Abbas wybrał własny klucz spośród setki na wielkim kółku wetkniętym za jego pas. Ostatni kapi aga był ostatnim białym eunuchem, któremu powierzono odpowiedzialność za klucze. Przynajmniej, jak sądził, sułtan mógł być pewien, że rzezańcowi można całkowicie zaufać w tej mierze. Opadł na swoją maleńką pryczę. Kot wskoczył mu na kolana mrucząc. Głaskał go z roztargnieniem, skupiony na jakimś przedstawieniu teatru cieni głęboko w swoim umyśle. Zdjął turban i ukrył głowę w dłoniach. Zemsta nie była słodka - pomyślał. Jedynie zastępowała jedno uczucie drugim, nienawiść goryczą, złość tęsknotą. Nie

mógł już trzymać się marzenia o zemście, pozostał tylko ból wspomnienia. Rachunki zostały wyrównane, musiał przeżyć resztę swych dni, szamocząc się z ceną, jaką przyszło mu zapłacić. Nic nie mogło zmienić tego, co się dokonało. Nic. Półksiężyc migotał na kopułach i minaretach haremu jak szron, nadając aurę niesamowitości platanom i cyprysom stojącym na warcie na dziedzińcach. Eunuchowie pilnujący nabijanych żelazem drzwi stali jak posągi wyrzeźbione z mahoniu. Wysoko nad nimi dwie pary oczu obserwowały ich z okien nad ciasnymi i ponurymi ulicami miasta. Jedna patrzyła przez nieprzeniknione czarne horyzonty w stronę falujących traw gruzińskich stepów, druga była zwrócona w stronę nakrapianych słońcem kanałów La Serenissimy. Obie przywoływały braci lub kochanków, gondole lub dzikie białe konie - dramaty, które nadal rozdzierały duszę jak rozpalone żelazo i odganiały sen. Abbas i Hurrem, zniewoleni przez okaleczenie i piękno, spacerowali w nocy, ich dusze były wyżarte goryczą i frustracją, każde z nich było maleńkim przyczółkiem piekła w raju na ziemi jednego człowieka.

CZĘŚĆ ÓSMA NIEBEZPIECZNE OKNO

82. Topkapi Saraya, 1553 Przez ponad dekadę miecz kata wisiał nad jego dziećmi. Nie było nic, co nawet Król Królów mógł zrobić, by chronić własne dzieci po swojej śmierci, ponieważ jego pradziadek, Fatih, zdobywca Stambułu, wprowadził ten krwawy kanun: Ulema uznali za dopuszczalne, że ktokolwiek spośród moich znakomitych dzieci i wnuków obejmie tron, powinien, dla zapewnienia pokoju w świecie, rozkazać egzekucję swoich braci. Niech od tej pory stosują się do tego. Kiedy lata jego panowania wydłużały się i Sulejman poczuł pierwsze niepokoje schyłku życia, konsekwencje jego śmiertelności prześladowały go coraz bardziej. To jest nasza słabość - zdecydował. Nigdy nie będziemy wielkim ludem, jeśli nie odrzucimy takiego rozlewu krwi wśród braci i synów. Zaczęło się to wiele lat temu. Pewnej nocy Hurrem postawiła problem przed nim, po raz pierwszy mówiąc o tym niepokoju. - Obawiam się - szepnęła do Sulejmana, leżąc w jego ramionach. - Obawiasz? Czego, mała russelano? - Nie o siebie. O moich synów. - Nie masz się czego bać. Położyła głowę na jego nagiej, gładkiej piersi. - Panie, kiedy umrzesz - oby ten dzień nigdy nie nadszedł! - moje życie nie będzie już nic warte, więc nie obawiam się niczego. Jednak gdy Mustafa obejmie tron, zgodnie z kanunem Fatiha może pozbyć się wszystkich braci dla zabezpieczenia swego tronu... - Jesteśmy już poza takim barbarzyństwem. To się nigdy więcej nie zdarzy.

- Ach, panie, to nie Mustafy się obawiam. On ma dobre serce i okazał tylko dobrą wolę wobec wszystkich moich synów, nawet biednego Dżehangira. - Więc? - Panie, obawiam się tych, którzy mogą go otaczać na początku jego panowania, zanim odkryje własny autorytet. Wiemy, że Mustafa będzie sułtanem, ale kto zostanie jego wezyrem? Czy jakiś zasuszony eunuch, jak Achmed Pasza, okaże współczucie biednemu Dżehangirowi? Czy nawet astrologowie z Domu Czasu mogą przewidzieć, jakie plany wysnuje aga janczarów przeciw Selimowi, ponieważ on nie umie jeździć konno? Jakie pułapki może zazdrosny pasza zastawić na Bajazyta, ponieważ jest taki zdolny? Już janczarowie i Divan słuchają każdego słowa Mustafy i wpatrują się w każdy jego czyn jak psy spragnione ochłapów. Boję się tego. Sulejman przytulił ją mocniej. Biedna Hurrem. Miała rację. Po śmierci nie mógł zrobić nic dla ochrony jej czy jej synów. Selim i Bajazyt, oczywiście, będą musieli sami ryzykować, tak jak on kiedyś. Ale co z biednym kaleką, Dżehangirem? Mustafa dał Sulejmanowi słowo, a jednak... Mimo całej swej władzy teraz, był bezradny zza grobu. Musi polegać na szlachetności Mustafy. Ten chłopiec nie był rzeźnikiem, jak Selim Srogi. Sulejman obserwował jego rozwój od niemowlęctwa. Był równie lojalny jak odważny i był sprawiedliwy. Nie było w nim intryganctwa i złośliwości. To dobra, sprawiedliwa ręka do przejęcia sztandaru Mahometa. - On jest sprawiedliwym człowiekiem, mała russelano. - Jego matka nadal żyje i nienawidzi mnie. Tak, Gulbehar! Miała dziesięć lat w Manisie na rozmyślania o swoich urazach. Kiedy on umrze, ona zostanie

valide. Czy będzie nakłaniać Mustafę do przywołania prawa Fatiha? - Co miałbym zrobić? - Nigdy nie umierać. Uśmiechnął się w ciemności na pochlebstwo jej odpowiedzi. Ach, mała russelana! - Wszyscy umieramy. To jest ścieżka Boga dla nas. - Więc będę się modlić o głos w Divanie, który mnie ochroni. Może Rustem... Sulejman uśmiechnął się z zadowolenia. Rustem Pasza, jego zięć! Tak, on z pewnością będzie chronić żonę i jej braci. Był jeszcze młody i udowodnił swoją lojalność w sprawie Ibrahima. - Mustafa cię nie skrzywdzi, mała russelano. Osmanowie nie będą już się mordować wzajemnie. Masz na to moje słowo. Jednak kiedy wielki wezyr Sulejmana, Achmed Pasza, zmarł na dżumę, Sulejman zignorował prawa sukcesji i ogłosił własnego zięcia nowym wezyrem. Człowiek, Który Nigdy Się Nie Uśmiecha, został drugą najpotężniejszą osobą w Imperium Osmańskim. Abbas wprowadzony przed oblicze wezyra wykonał temennah i pozwolił lokajom opuścić swą wielką tuszę na dywan. Rustem przypomniał sobie, że ten groteskowy eunuch nie jest jego panem, on tylko przytacza słowa tej, która jest. Szkarłatny jedwab jego szat jest jak królewski namiot pomyślał. Kiedy się porusza, to jak gdyby szwadron janczarów oddawał się sodomii pod kocem. Nie pozwolił, by rozbawienie objawiło się na jego twarzy. Abbas nie miał znaczenia, był tylko instrumentem, jego kanałem do głosu, uszu i serca selamliku Sulejmana. - Niech mi wolno będzie pogratulować ci wielkiego szczęścia - powitał go Abbas. - Bóg naprawdę uśmiecha się do

ciebie. Być wezyrem największego ze wszystkich osmańskich sułtanów to błogosławieństwo niemal zbyt wielkie do pojęcia. Nieskończony nie maczał w tym palców - myślał Rustem. Po prostu jestem bardziej przebiegły od tych innych głupców w Divanie. Ale powiedział: - Chwała mu i wszelkie dzięki. - Zaiste. Jednakże moja pani prosi mnie, by ci przypomnieć, że choć Bóg jest wielki, są czasy, kiedy jego szczodrość - jak i jego mściwość - mogą wymagać ponaglenia przez bardziej ziemskie czynniki. Ale masz ładny język - pomyślał Rustem. - Przekaż swojej pani, że ja nie zapomnę. - Zaiste - powiedział Abbas - dlatego tu jestem, żeby omówić odpowiednie sposoby okazania tej pamięci. Rustem klasnął w dłonie i jego czarni lokaje rozpierzchli się po szerbet i chałwę, podczas gdy oni zasiedli do swojej dyskusji. - Słyszałeś szepty na bazarach, paszo? - spytał Abbas. - Straganiarze nie tylko szepczą, jak wiesz, Abbasie. Oni krzyczą do siebie w swoich bedestenach o tym, jak nasz sułtan stracił ochotę do wojny. - Takie gadanie jest niebezpieczne. - Zaiste. Ale co można zrobić, Abbasie? On znajduje teraz chwałę tylko w wielkim zadaniu przebudowy miasta. Spędza więcej czasu ze swoim architektem Sinanem niż z generałami. - On ignoruje swój obowiązek wobec Boga. Jako Obrońca Wiary powinien nieść sztandar Mahometa na Ziemie Wojny. Ciekawe, do czego zmierza ta rozmowa - myślał Rustem. Ty i twoja pani tyle dbacie o sztandar Mahometa, co o cenę melonów na targu. To Mustafa was niepokoi, oczywiście. Wszyscy musimy być ostrożni, kiedy czeka taki szehzade jak on, z koniem gotowym do jazdy. - Słyszałeś te inne plotki, z baraków? - spytał.

- Słyszeli je wszyscy w całym Stambule. Tyle szeptów, że razem są jak łoskot odległej armii nocą. - Wszyscy zdajemy sobie sprawę z ryzyka. Nie wolno jednak działać pochopnie - myślał Rustem. Szanse muszą być starannie wyważone, zanim podejmie się jakąś decyzję. Mam nadzieję, że twoja pani zdaje sobie z tego sprawę. Kłopoty zaczęły się, jak zwykle, w Persji. Szach Tamasp znowu najeżdżał ich wschodnie granice, torturując i zabijając muftich, szerząc swe safawidzkie herezje. Stawał się coraz bardziej śmiały, podczas gdy Sulejman pisał wiersze, dyktował prawa i planował meczety w swych letnich rezydencjach w Adrianopolu i Camlice. Tymczasem jego janczarowie czekali za murami pałacu, spragnieni działania, coraz bardziej zniecierpliwieni dawnym zdobywcą Rodos. Coraz otwarciej mówili o swym ukochanym Mustafie, charyzmatycznym dziedzicu czekającym na swoją szansę z pierwszymi siwymi włosami na brodzie. On by się nie wahał poprowadzić ich przeciwko perskim heretykom, mówili. Dałby im posmakować nowych zwycięstw. Dałby im krew i łupy, wyprawy, których pragnęli. Ale jego świt oznajmiłby zmierzch życia innych - myślał Rustem. Na przykład Hurrem. I mojego. Gdzieś pośród ogrodów z kolumnami dzwon wybił godzinę. - Co pani Hurrem chce, abym zrobił? - zapytał. - Pamiętaj tylko, wobec kogo masz być lojalny. Pamiętam, pomyślał Rustem. Wobec siebie. - Rozumiem - powiedział.

83. Sulejman żył już prawie pięćdziesiąt dziewięć lat i nagle poczuł, że wiek zaczyna mu doskwierać. Uświadomił sobie swoją śmiertelność i zaczął spędzać coraz więcej czasu na konsultacjach z szejch ul - islamem i czytaniu Koranu. Dostał podagry i jego stawy od czasu do czasu puchły i bolały. Te ataki trwały czasami aż tydzień. Zapadł również na edemę. Twarz mu spuchła i zaczął używać różu, by zamaskować chorobliwą bladość skóry. Jadał teraz mało, zwykle trochę młodej koźliny, popijanej szerbetem z lodem. Hurrem patrzyła na niego z lękiem. Te zewnętrzne objawy śmiertelności Sulejmana przypominały, że jej własne życie wisi na cienkim włosku. Szczególnie, jeżeli Mustafa pożyje dużo dłużej. Tak długo była cierpliwa, czekając na właściwy moment. Teraz obawiała się, że czas nie jest już jej sprzymierzeńcem. Stała w oknach seraju, patrząc na czarne wody Rogu w nocy i wiedziała, że musi znaleźć sposób, by usunąć to zagrożenie i musi to zrobić szybko. Sulejman leżał z głową na jej kolanach i z zamkniętymi oczami. Owady bzyczały w ogrodzie, ale w haremie panował chłód, niemal zimno. Chociaż było prawie południe, słońce nie przebiło się przez platany i wysokie mury i tylko trochę słabego, żółtego światła sączyło się przez okratowane okna. - Wyglądasz na zmęczonego, panie - powiedziała Hurrem. - Jest tyle do zrobienia, mała russelano, tyle do zrobienia, zanim skończę. - Nie możesz pracować tak ciężko. Ale to mój obowiązek - pomyślał Sulejman. Już scedowałem odpowiedzialność za codzienne rządzenie imperium na Rustema i jego Divan, żebym mógł poświęcić się odbudowie miasta. Stambuł będzie daleko wartościowszym

świadectwem mego panowania niż Rodos, Mohacs czy Buda Peszt. Kiedy mój dziadek zdobył miasto, dawne Bizancjum Justyniana, znaczna jego część była już porzucona i zrujnowana. Zanim umrę, miasto przewyższy swoją dawną chwałę. Będę mógł zawołać: „Justynianie, prześcignąłem cię!". Odbudowa skupiała się wokół cesarskich meczetów, ponieważ każdy z nich zawierał także kulliye, skupisko publicznych instytucji, jak szpital, szkoła religijna, łaźnie, cmentarz, biblioteka, czasami nawet przytułek i kuchnia wydająca zupy. Wokół nich szybko wyrastały nowe dzielnice z nowymi mieszkańcami. Ukończone były już Szehzade Camii, mieszczący grobowiec Mehmeta, oraz Selimiye Camii w Fener, ku czci jego ojca. Teraz zlecił Sinanowi pracę nad Suleymaniye, na miejscu Eski Saraya. To miało być jego arcydzieło, wielkie kamienne kopuły i minarety miały dominować nad Rogiem i Miastem Siedmiu Wzgórz przez tysiąc lat. Wziął również na siebie herkulesowe zadanie nakreślenia kompletnego systemu prawa, który byłby fundamentem wszelkich przyszłych rządów. Tysiące kanunów, które opracowywał, miały regulować osądy i dekrety Divanu, dając Osmanom po raz pierwszy kompletny kodeks praw. Dorobił się dzięki temu przydomka „El Kanuni" - prawodawca. Wiedział, że dorobił się też pogardy janczarów. Pewnego dnia, marzył, oni też nie będą potrzebni. Ale to już dzieło dla innego. Wpatrywał się w cienie na suficie i zakurzoną złoconą latarnię nad głową. Zdawało mu się, że słyszy, jak czas ucieka. Modlił się do Boga o siłę i godziny na skończenie pracy, której się podjął. Hurrem pogładziła go po policzku. - Taki zamyślony, panie?

- Myślałem, jak szybko mija czas. - Może więc nie powinieneś spędzać go tyle ze swoimi skrybami. - Nie mogę spocząć, póki praca nie będzie zakończona. Nie ważę się zostawić jej Mustafie. On jest wielkim żołnierzem i gubernatorem, ale nie może zabrać się za studiowanie zagadnień prawa. Poza tym, mam inne pilne sprawy. Muszę udać się do Persji tego lata. Nie mogę już dłużej ignorować szacha. Hurrem zmarszczyła brwi, wydymając wargi jak zepsuta hurysa. Uśmiechnął się. - O co chodzi, mała russelano? - Po co wysyłać wielkiego profesora, żeby dać klapsa niesfornemu dziecku? Czy Tamasp jest tak wielkim królem, że powinien absorbować twoją osobistą uwagę? - Staje się zbyt śmiały. Nie mam innego wyboru, jak ruszyć przeciw niemu. - Wyślij Mustafę. Janczarowie go uwielbiają, pójdą za nim wszędzie, nawet na pustynie i w góry Persji. Jakiś nerw w policzku Sulejmana drgnął bez jego woli. Spojrzał na nią. - Dlaczego to powiedziałaś? - Czy cię obraziłam, panie? - Jakie szepty słyszałaś na temat Mustafy? - Nic złowrogiego, panie. Owszem, słyszę tylko dobre wieści. Mówią, że jest sprawiedliwym, dobrym człowiekiem, tak jak zawsze twierdziłeś. Wielki jeździec, wielki wódz. - Może zbyt wielki - szepnął Sulejman. - Czy człowiek może być zbyt wielki? - Czy wciąż się go obawiasz? - Mój pan zapewnił mnie, że nie mam czego się bać ze strony jego syna. - Być może - powiedział Sulejman.

- Panie? - Nie obawiam się go jako sułtana po mojej śmierci. Jednak czasem obawiam się go jeszcze za życia. Obawiam się janczarów. - Nigdy nie będą kochać go tak, jak kochają ciebie zapewniła go Hurrem. - Ty dałeś im Belgrad, ty dałeś im Rodos, ty dałeś im Buda - Peszt. - Ich pamięć jest krótka. Wielu z nowych rekrutów nie było nawet wtedy na świecie. - Ale ty jesteś ich sułtanem. - Tak samo był nim mój dziadek. - Sam mi powiedziałeś, panie, że Mustafa jest sprawiedliwym, dobrym człowiekiem. Czy myślisz, że spiskowałby przeciwko tobie? Sulejman usiadł, w oczach miał udrękę lęku i wątpliwości. Tak długo nie widział Mustafy, już nie pamiętał tego żywego, jasnookiego chłopca. Jego umysł wyczarowywał tylko obraz zgorzkniałej Gulbehar i ambitnego, zdolnego młodzieńca, który stawał się coraz starszy i coraz bardziej niecierpliwy. Jednak cień ojca i kanun Fatiha wciąż go prześladowały. Istniała bowiem antyteza do jego wizji cywilizacji, zawarta w nazwie „janczarowie". Oni stanowili fundament, na którym zbudowano imperium, oni byli teraz największym dlań zagrożeniem. Janczarowie stanowili elitę armii osmańskiej. Byli zawodowymi żołnierzami w czasach, kiedy większość armii składała się z grup szlachciców, którzy brali ze sobą swych poddanych chłopów jako piechotę. Janczarowie winni byli wierność tylko jednemu człowiekowi. To sułtan karmił ich każdego dnia i żywność stała się ich najważniejszym symbolem. Ich aga zwany był czorbadżi baszi - naczelnym rozlewaczem zupy ((tur.) corbosi. od corba - zupa (przyp.

tłum).), a jego zastępcę nazywano aszczi baszi, czyli naczelnym kucharzem ((tur.) asci - kucharz (przyp. tłum.)). Każdy żołnierz miał łyżkę w mosiężnym uchwycie wszytym z przodu czapki. Ich symbolem bojowym był kazan, czyli imbryk do zupy, widniejący na wszystkich ich sztandarach. Każdy pułk wiózł ze sobą własny kocioł na każdą kampanię i kotły te ułożone były w stos przed namiotem agi, kiedy obozowali. Utrata pułkowego kotła na rzecz wroga w bitwie była największą wyobrażalną hańbą. Janczarowie uzupełniali swe szeregi z dewszirme, młodych chrześcijańskich brańców wyróżniających się siłą, a nie intelektem. Wzmacniali swą siłę ręczną pracą w pałacowych ogrodach, w stoczniach lub na budowach. Potem przechodzili ćwiczenia wojskowe i uczono ich bezwarunkowego posłuszeństwa wobec agów. Wiedli surowe życie w celibacie w spartańskich barakach na marnym żołdzie, a jedyną ich nadzieją na napełnienie kieszeni były łupy, jakie grabili po bitwie. Dlatego tak kochali ojca Sulejmana. Nigdy nie brakło im zdobyczy za Selima Srogiego. To janczarowie zmusili dziadka Sulejmana, Bajazyta II, do abdykacji i Sulejman nigdy nie zapomniał, że raz, na początku jego własnego panowania, przewrócili swoje imbryki pod wielkim platanem przed swymi barakami na pierwszym dziedzińcu jako symbol rewolty. Chociaż bunt został zdławiony, musiał zwiększyć im żołd. Nawet dwadzieścia lat później spoglądał z obawą na imbryki za każdym razem, kiedy jechał przez pierwszy dziedziniec do meczetu. Teoretycznie byli jego niewolnikami, ale z ich ciągłym domaganiem się wojny i łupów, ciągłym zagrożeniem, jakie stanowili dla bezpieczeństwa tronu, czasem się zastanawiał, czy to nie on był u nich w niewoli. - Nie może być więcej rozlewu krwi na drodze do tronu powiedział, jak gdyby to przypominając sobie samemu.

- Nie martw się tak, panie - powiedziała Hurrem i objęła go. - Rozumiesz wiele rzeczy, mała russelano, ale nie rozumiesz janczarów. Były czasy, kiedy oni rządzili moimi czynami. Jechałem na Ziemie Wojny tylko dlatego, żeby zaspokoić ich żądzę bitwy, chociaż chciałem zrobić inaczej. Jeśli mogą rządzić mną, pewnie mogą i nim. - Jak daleko jest Manisa od Stambułu? - Kiedy mój ojciec zmarł, jechałem tutaj pięć dni, by przejąć tron. Tylko pięć dni... - Więc jeśli naprawdę obawiasz się go, panie, daj Bajazytowi prowincję Saroukhan. Wyślij Mustafę na wschód do Amasyi lub Karamanii. - Manisa jest tradycyjnym miejscem dla szehzade, wybranego. Pomyśli, że porzuciłem go na korzyść twoich synów. - On wie, że nie możesz dać mu gwarancji. - Nie mogę mu tego zrobić. - Więc nie mówmy o tym więcej. Jeśli Mustafa jest dobrym i sprawiedliwym człowiekiem, czego masz się obawiać? Tak - pomyślał Sulejman. Czego mam się obawiać? Obawiam się, że stracę wszystko, co tak długo i mozolnie budowałem. Zawsze chciał dać swemu imperium przyszłość inną niż namioty i wojna. Potomkowie nomadów ze stepów Anatolii, będących jego przodkami, odziedziczą wkrótce stolicę, która będzie mogła się pochwalić arcydziełami architektury Orientu, i formalny system rządów. Kwitła literatura, muzyka i malarstwo. Zostawili za sobą barbarzyństwo, które naznaczyło akces jego ojca. Jego własna śmierć i pokojowa sukcesja Mustafy będą tego dowodem. Przynajmniej o to się modlił.

Następnego dnia jednak Sulejman rozmawiał z Rustemem na prywatnej audiencji. Później przyłożył swą pieczęć na liście rozkazującym Mustafie opuścić Manisę i zabrać swą rodzinę i dwór do Amasyi, dwadzieścia sześć dni jazdy od Stambułu. Pera Ludovici Gambetto zapukał cicho i wszedł do sypialni żony. Czekała na niego, biały jedwab jej nocnej koszuli migotał w świetle świec. Usiadł na brzegu łoża i ujął jej dłoń. Wzięła w palce kosmyk jego włosów. - Siwy włos! Odsunął się gwałtownie. - Nonsens! Śmiała się. - Nareszcie! Myślałam, że nigdy się nie zestarzejesz! - Byłem w kuchni. Kucharz posypał mnie mąką. - To jest siwy włos. Musi być ich więcej. Mam poszukać? - To tylko gra światła. - Ja też mam, popatrz! - Ułożyła na dłoni długi splot swych włosów i wskazała palcem drugiej ręki. - Przy moich czarnych włosach nie można się pomylić. - Nadal jesteś dla mnie piękna - szepnął. Wziął jej twarz w dłonie i pocałował ją. - Chcę ciebie - szepnął. Wyciągnęła do niego ramiona i uśmiechnęła się, ale on pragnął zobaczyć w jej oczach potrzebę, a nie tylko uległość. Potem leżał obok niej w ciemności, gdy spała, obserwując łagodne unoszenie się i opadanie jej piersi w świetle świec. Powiódł palcami po jej policzku. Może ma trochę siwych włosów, ale dla niego jest nadal piękna, nadal piękna i nadal tak samo niedostępna jak w pałacu swego ojca. Wiedział, że stać ją na wielkie uczucia. Jej przyjaźń z Sirhane była tego dowodem. Dwa lata temu Sirhane wyjechała do Amasyi z mężem, którego wyznaczono do ochrony szehzade Mustafy. Smutek niemal zniszczył Julię. Nie chciała jeść ani wychodzić ze swego pokoju. Jej drzwi zamknęły się

przed nim po raz pierwszy i jeszcze przez długi czas potem mu odmawiała. Próbował zrozumieć, że Sirhane była jej jedyną prawdziwą przyjaciółką. Jednak strapienie Julii zdawało się przekraczać wszelkie granice. Mimo wszystko nie próbował się narzucać. Wyczuł, że gdyby tak zrobił, jej nastrój mógłby nigdy nie przejść. Po paru miesiącach zostawiła znowu otwarte drzwi i wpuściła go z powrotem do swego łoża. Próbował nie przejmować się tym, że nigdy naprawdę nie reagowała na niego. Rozumiał, że nie mogła zmusić się, żeby go pokochać. Jednak zazdrość dręczyła go. Najpierw Abbas, potem Sirhane. Dlaczego mogła dać mu swoje towarzystwo, a rezerwowała swe namiętności dla innych? Dlaczego mogła im dać tak wiele, a dla niego, który poświęcił jej tak wiele swego życia, nie było nic? Sultanahmet, Stambuł - On musi umrzeć - powiedział Rustem. Mihrmah zbladła i spuściła wzrok, jak gdyby patrzyła na coś zbyt wstydliwego dla oczu kobiety. - Ale Mustafa jest szehzade... - Tak, Mihrmah. A jeśli kiedykolwiek zostanie sułtanem, jak myślisz, co się stanie z nami? Powiem ci. Pierwszym czynem Mustafy będzie umieszczenie mojej głowy na Ba'ab i - Sa'adet i wygnanie ciebie. Czy sądzisz, że okaże większą łaskę twoim braciom? - Jego głos był spokojny, niemal ospały. Nigdy nie znała nikogo, kto mówiłby o śmierci z taką obojętnością jak jej mąż. Mihrmah odwróciła głowę. Zbyt ładny dzień na dyskusję o morderstwie. Pałac wychodził na labirynt ogrodów i był tak zaprojektowany, żeby łapać bryzę z Bosforu i morza Marmara. Była wiosna i ciepły wiatr wiał z południa. W

ptaszarni zaczął śpiewać słowik, jego słodki głos kłócił się z krwawymi wizjami snutymi tutaj na zacienionym tarasie. - Czy to nie jest niebezpieczne? - Skalkulowałem ryzyko. Bardziej niebezpieczna jest bezczynność. - Co mówi mój ojciec? Czy wie, co planujesz? - Twój ojciec powie to, co mu się zasugeruje. Gdyby cię pytał, powiesz, że żyjesz w śmiertelnym strachu przed szehzade. Wymyśl jakąś historyjkę, żeby brzmiało to bardziej prawdopodobnie. Pod warunkiem, że będzie wiarygodna, oczywiście. Mihrmah patrzyła, jak jej mąż je. Mechanicznie, zdawało jej się, i bez smaku, jak gdyby kalkulował koszt każdego kęsa. - Czyj to był pomysł, mój mężu? Twój - czy wyszedł od Haseki Hurrem? Uśmiechnął się do niej i efekt był mrożący. Wiedziała, jak nazywali go w Divanie Człowiek, Który Nigdy Się Nie Uśmiecha. To nie była prawda, oczywiście. Widziała jego uśmiech i znała również jego sekret. Dwa kły miał większe od pozostałych zębów i kiedy się uśmiechał, stawały się widoczne, nadając mu wygląd wilka. - Czy w Stambule dzieje się cokolwiek, czego królowa Sulejmana nie wywołuje czy to swym pragnieniem, czy działaniem? - A jeśli nam się nie uda? - Wtedy nic nie tracimy, bowiem Mustafa już jest naszym wrogiem. Jeśli odniesiemy sukces, będziemy mieć władzę nad tym sułtanem i pewnie nad następnym!

84. Apartamenty sułtana, podobnie jak reszta pałacu, spełniały dwie zasadnicze funkcje. Świadczyły o bogactwie Osmanów i strzegły ich tajemnic. Tak miała się rzecz również z sypialnią sułtana. Przepych był aż nadto widoczny. Ściany lśniły ceramiką, wersety z Koranu w piśmie sulu biegły dokoła pokoju, białe na niebieskim tle, a okna z barwionego szkła stanowiły arcydzieła lazuru, szmaragdu i szkarłatu. Na każdej ścianie wisiały złocone lustra, a samo łoże umieszczone było na platformie z baldachimem, zarzucone kapami ze złotego brokatu i poduszkami ze szkarłatnego aksamitu. Z boku łoża stał złoty dzban do mycia rąk, wysadzany turkusami i rubinami. Była to daremna prezentacja bogactwa, nikt bowiem nie oglądał sypialni sułtana oprócz służących eunuchów i Hurrem, jego ulubionej kadin. Potrzeba dyskrecji uwidaczniała się w fontannach umieszczonych w ścianach, gdzie perfumowana woda szemrała ze złotych kurków do marmurowych urn, oraz w sacnissi, małych wykuszach wystających ze ścian, w których sułtan mógł przesiadywać i obserwować ogrody, sam nie będąc widoczny. Wkrótce po tym, jak Hurrem została królową, zrobiono dalsze udoskonalenie. Za jednym ze złoconych luster wycięto w kamieniu ukryte drzwi i schody prowadzące z sypialni prosto do jej apartamentów, tak że mogła wchodzić i wychodzić, nie będąc widziana. W tych to właśnie drzwiach pojawiła się teraz Hurrem. Zobaczyła, że Sulejman nie odpoczywa na łożu, lecz chodzi po pokoju jak bestia po klatce, choć jego prawe kolano było wciąż spuchnięte po kolejnym ataku podagry, wywołując na twarzy grymas bólu.

- Panie - szepnęła Hurrem i wykonała ceremonialny sela'am, którego nawet ona nie ważyła się nigdy zignorować. Sulejman ledwo ją zauważył. Trzymał w prawej ręce jakiś dokument i teraz machnął nim w jej kierunku. - Co ja mam zrobić? Co o tym sądzisz? - Nie mogę stwierdzić, panie, z tej odległości. Powiedziałabym, że to kawałek pergaminu. Oprzytomniał wtedy i westchnął z autoironią. - Przepraszam, zapominam się. - Podszedł do niej kulejąc i pomógł jej wstać. - Z trudem wierzę własnym oczom. - Panie, nic z tego nie rozumiem. Jestem tylko biedną, niewykształconą tatarską dziewczyną. - Nie jesteś niczym takim - mruknął i podał jej pergamin. - Przeczytaj to. Hurrem przeczytała szybko. Pismo adresowane było do szacha Tamaspa, perskiego heretyka. Po długim kwiecistym wstępie następowała oferta małżeństwa dotycząca jednej z jego córek. Dalej nakreślone były korzyści, jakie obie strony odniosą z takiego związku. Podpisane było pod tugrą szehzade Mustafy. - To jest fałszerstwo - powiedziała Hurrem, ale przyznała w duchu, że bardzo dobre. Rustemowi należały się wyrazy uznania. - Musi być. - Tak myślisz? - Jak może być inaczej? Sulejman opadł z desperacją na otomankę. - Dlaczego ktoś by to zrobił? Dlaczego? - Wrogowie imperium są wszędzie. Karol skorzystałby na tym, gdybyś miał walczyć z własnym synem. Sam szach mógłby nawet zaaranżować takie fałszerstwo. - Obyś miała rację! - syknął i złapał się za kolano. Podagra zaostrzała jego zdenerwowanie.

Hurrem usiadła obok niego na otomance i gładziła go po policzku swymi długimi palcami, aż jego pięści otworzyły się i podbródek opadł na pierś. - Co ja mam zrobić? W co mam wierzyć? - Dlaczego Mustafa miałby zrobić coś takiego? To by mu nic nie dało. Szach jest zaprzysiężonym wrogiem Osmanów. - Jest takie powiedzenie, Hurrem: „Wróg mojego wroga jest moim przyjacielem". Jeśli Mustafa widzi we mnie wroga, może sojusz z Tamaspem dobrze by mu służył. - Nie mogę w to uwierzyć! Sulejman potrząsnął głową. - Jednak to mnie przeraża. - Skąd to dostałeś? - Jeden ze szpiegów Rustema w Amasyi. Rustem ma szpiegów wszędzie. - Łatwo byłoby nabrać jednego ze szpiegów Rustema. - Być może. - Sulejman spojrzał na nią i usta wygięły mu się w smutnym uśmiechu. - Jesteś dla mnie taką pociechą. Żyję wśród węży i żmij. Jesteś jedynym głosem rozsądku i umiarkowania. - Skrzywił się znowu. - Czy mam przysłać lekarza, żeby obejrzał twoje kolano? - Nie, przynieś wiolę. To lepsze lekarstwo od wszelkich naparów, jakie może dać mi lekarz. Hurrem usiadła i grała dla niego. Gdy po pewnym czasie zamknął oczy, myślała, że zasnął. Gdy jednak odłożyła instrument, otworzył je i powiedział: - Muszę znowu jechać na wschód z moją armią. - Panie, jesteś chory. Nie możesz! - Musimy skończyć z szachem i jego herezjami. Nie może być pokoju, dopóki on spiskuje przeciwko nam w Azji. Janczarowie, agowie, nawet ulema domaga się ode mnie działania. Jako Obrońca Wiary nie mam wyboru. - Poślij Rustema w swoje miejsce. - Armia oczekuje mnie. Hurrem spuściła oczy.

- Proszę, mój panie. Boję się. Ja sama nie wątpię w lojalność Mustafy, ale wątpliwości są. Jeśli się mylę, ja i moi synowie, nawet Dżehangir i Mihrmah, jesteśmy w strasznym niebezpieczeństwie. Ty jesteś chory, a góry wschodu są zimne nawet latem. Sam mi mówiłeś, że tydzień w Azerbejdżanie jest jak miesiąc w błocie Węgier. Błagam cię, nie narażaj się, zanim ta kwestia nie będzie rozwiązana. - Muszę jechać. Hurrem patrzyła na niego drżąc. Ty naprawdę mógłbyś tam umrzeć - pomyślała. Nie odwracaj się plecami do tej prawdy, kiedy uwierzyłeś w tak wiele moich kłamstw! - Wiem, że nie obawiasz się żadnego niebezpieczeństwa i żadnego trudu, panie - powiedziała z przymusem - ale wybierając inną drogę, możesz osiągnąć tutaj podwójny cel, panie. Uśmiechnął się powoli. - Ach, moja mądra mała russelana. Wiedziałem, że musi być jakiś plan w tej ładnej małej główce. - Nie jestem już ładna, panie. - Nadal mnie zachwycasz. Powiedz mi, co masz na myśli. - Niech Rustem rusza na Persję przez Amasyę. Podpisz rozkazy, aby Mustafa towarzyszył Rustemowi w tej kampanii ze swymi żołnierzami. W ten sposób Rustem będzie mógł wkrótce upewnić się o lojalności Mustafy. Jestem pewna, że te wszystkie plotki i fałszerstwa okażą się bezpodstawne. - To jest największym pragnieniem mego serca. Ale równie dobrze mogę sam stwierdzić lojalność Mustafy. - Zastanów się, panie. Jeśli Mustafa planuje zdradę, czy chcesz ryzykować odkrycie jego prawdziwych ambicji w obecności janczarów? Sulejman patrzył na nią przez długą chwilę. - Czy naprawdę myślisz, że dojdzie do tego?

- Tylko doradzam ostrożność, panie. Sulejman myślał przez długi czas. - Może masz rację - mruknął w końcu. Hurrem uklękła u jego stóp. - Kocham cię całym moim życiem, panie. Chciałabym móc jakoś oszczędzić ci tego bólu. - Tylko moi synowie mogą to zrobić, Hurrem. Choć nie mam pojęcia dlaczego tak się palą, żeby zasiąść na moim tronie. Gdybym tylko mógł się go zrzec i nadal wypełniać swój obowiązek wobec Boga, chętnie zamieniłbym się miejscem z każdym kowalem w tym mieście. Oprócz ciebie sułtanat przyniósł mi tylko niewyobrażalne troski. Oparła głowę na jego łonie. Pozwolił pismu wysunąć się z palców na podłogę.

85. Ludovici spotykał się z Abbasem co miesiąc w żółtym domu w dzielnicy żydowskiej. Nigdy nie bawiły go te spotkania. Na mocy cichej, nie wypowiedzianej umowy nigdy nie rozmawiali o przeszłości, a widok wielkiego i okaleczonego ciała starego przyjaciela przygnębiał go. Otyłość powodowała, że Abbas się pocił. Pot spływał z niego obficie nawet zimą, a latem kapał miarowo z jego palców jak deszcz z dachu. Teraz, gdy siedzieli za zamkniętymi okiennicami, Abbas zapytał: - Jak się ma Julia? To były zawsze jego pierwsze słowa: „Jak się ma Julia?". I zawsze Ludovici odpowiadał tak jak teraz: - Dobrze, stary przyjacielu. Prosi o twoje modlitwy i ma nadzieję, że ty również masz się dobrze. Abbas nie komentował. Opuścił głowę i skoncentrował się na bieżących interesach: czarnorynkowej pszenicy. Czarny rynek na pszenicę był najgorzej strzeżonym sekretem w Imperium Osmańskim. Każdy turecki szlachcic z uprawną ziemią brał w tym aktywny udział. Osiemnaście miesięcy temu nawet sam Rustem pożeglował na własnych statkach do Wenecji przez Aleksandrię i zainkasował wielki zysk na jednej tylko dostawie. Od lata 1548 roku Turcja cieszyła się pięcioma doskonałymi zbiorami pszenicy, podczas gdy Wenecji brakowało zboża. Zyski dla czarnorynkowych handlarzy pszenicą wzrosły odpowiednio. Ludovici miał największe sukcesy, jego karamusali płynęły regularnie przez Bosfor do Rodosto na Morzu Czarnym, rzekomo by ładować skóry lub wełnę. Po drodze potajemnie zawijały do portu w Volos po czarnorynkowe ziarno. W drodze powrotnej przez Bosfor i Dardanele były ignorowane przez tureckie galeoty, które

miały wymuszać tureckie zarządzenia handlowe. Ten przywilej był jednak kosztowny. - Rustem Pasza chce jeszcze tysiąc dukatów miesięcznie powiedział Abbas. - Nie stać mnie na to! Abbas wzruszył ramionami. - Przykro mi, stary przyjacielu. Ale jest tyle bakszyszy do płacenia. Gdyby to był tylko Rustem... - Gdyby to był tylko Rustem, podejrzewam, że cena nadal wynosiłaby tysiąc. Czy nie ma granicy jego chciwości? - Zdaje się, że nie. - Powiedz mu, że odmawiam. - Nie bądź taki pochopny, Ludovici. Nawet po tym ekstra bakszyszu będziesz miał podwójny zysk z każdego kilograma ziarna wyładowanego w lagunie w La Serenissimie. Ile płacisz tutaj? Dwanaście asprów za kilogram? Rustem wie, że dostajesz trzydzieści pięć w Wenecji. - Muszę mieć zysk. - Takie były też i jego słowa. Ludovici westchnął. Nic nie można było poradzić. Jeśli chcesz robić interesy w imperium, musisz płacić tyle, ile żąda wielki wezyr. Wszyscy o tym wiedzieli. Kontynuowali swoje ustalenia, uzgadniając trasy jego statków, opłaty dla pomniejszych urzędników w prowincjach, licząc srebrne dukaty, które Ludovici przynosił ze sobą na spotkania w skórzanym mieszku. W końcu wszystko było załatwione i Abbas rozluźnił się. Nalał sobie trochę perfumowanej wody - nigdy nie pił wina - i jak zwykle zaczął plotkować o wydarzeniach w haremliku, niczym stara baba na bazarze. Abbas był dla Ludoviciego głównym źródłem informacji o nastrojach i polityce wewnętrznej Wysokiej Porty. Kiedy skończył swoją regularną tyradę przeciw niegodziwościom

ziadi, jak nazywał panią Hurrem, i rozmiarom korupcji zaprowadzonej przez Rustema Paszę - której był teraz integralną częścią - zniżył głos i szepnął: - Mówi się, że szehzade planuje rewoltę. - Mustafa? - Ludovici nagle nadstawił uszu. Tyrada Abbasa przeciwko dworowi była regularnym punktem ich spotkań, a to było coś nowego. - Mówi się, że zaaranżował małżeństwo z jedną z córek szacha Tamaspa. Szuka jego poparcia w rebelii przeciwko Sulejmanowi. - To prawda, Abbasie? Jesteś tego pewien? - Wy, Wenecjanie, powinniście wysłać delegację, żeby się z nim ułożyć. Jeśli obejmie tron, może nie być tak przychylnie nastawiony do waszych czarnorynkowych operacji, jak ministrowie Sulejmana. - Myślisz, że może mu się udać? Abbas wzruszył ramionami i jego wielkie podbródki zadrżały. - On ma poparcie janczarów. Ludovici był zaskoczony. Popularność Mustafy wśród żołnierzy nigdy nie była tajemnicą, ale do tej pory nie słyszał ani słowa o buncie. Ale w końcu - upomniał się - każda rebelia musi mieć swój początek. Spróbował ocenić, jak taka gwałtowna zmiana wiatru może wpłynąć na jego własne życie. Sulejman był na tronie od początku jego pobytu w Stambule. Abbas miał rację. Jaki byłby stosunek Mustafy do kupców, którzy pomogli wypchać kieszenie Rustema? Wrogość między tymi dwoma ludźmi była dobrze znana. - A co z tobą, Abbasie? - zapytał, myśląc na głos. - Co ty zrobisz? - Przyjmę wolę Boga - powiedział Abbas, jak gdyby to było oczywiste.

- Sądzisz, że Mustafa naprawdę będzie nadskakiwał Safawidom? Myślisz, że ten bunt jest nieuchronny? - Tylko wynik jest niepewny - powiedział Abbas. - Sulejman wie o tym? Abbas wyglądał na zdumionego. - Sądzisz, że ty i ja moglibyśmy wiedzieć coś, co byłoby ukryte przed Panem Życia? - Klasnął w dłonie - to ruch jego dłoni był sygnałem, nie dźwięk - i dwaj towarzyszący mu głuchoniemi pospieszyli, by pomóc mu wstać. Nie było to łatwe. W końcu Abbas był gotów do odejścia. - Z Bogiem - powiedział. - Z Bogiem - powtórzył Ludovici i obserwował, jak Abbas gramoli się do anonimowego czarnego powozu czekającego za drzwiami. Mustafa! - pomyślał. To musi być prawda. Abbas nigdy przedtem nie chlapał językiem po próżnicy. Jeśli teraz miał rację, trzeba stawiać na obie karty, króla i waleta. Topkapi Saraya - Zrobione? - zapytała Hurrem. Abbas skłonił głowę. - Zrobiłem, o co prosiłaś. - Dobrze. Jesteś wiernym sługą. - Uśmiechnęła się wymownym uśmiechem profesjonalnej kurtyzany. - Jak się ma Julia? - Julia ma się dobrze - powiedział Abbas, nie biorąc przynęty. - Prosi o moje modły. - Jestem pewna, że zaniesiesz je do nieba. Możesz odejść, Abbasie. Abbas wyszedł, czując obrzydzenie do niej i do życia. Czując obrzydzenie do samego siebie. Przykro mi, Ludovici, że użyłem cię w ten sposób, ale to ci nie zaszkodzi, obiecuję ci. To tylko jeszcze jedna sztuczka. Nie zaszkodzi tobie ani mojej ukochanej Julii. Inaczej nie dałbym się przekonać tej wydrze do tego.

Biedny Dżehangir - myślał Sulejman. Nigdy nie mógł patrzeć na tego chłopca, nie odczuwając fizycznego bólu w piersiach. Ułomność Dżehangira uniemożliwiała mu wyprostowanie się. Zawsze wyglądał, jakby miał na ramionach niewidoczny, przytłaczający ciężar. Nie mógł jechać na koniu szybciej niż stępa, nie mógł celować z łuku, nie mógł podnieść miecza. Wspaniały syn dla gazi. Jednak miał dla niego współczucie. Ze wszystkich synów Hurrem Sulejman kochał go najbardziej. - Widziałeś Mustafę? - zapytał go. Dżehangir nie podniósł wzroku. On nigdy tego nie robi - pomyślał Sulejman, Drży przede mną jak najpokorniejszy raja. - On ma się dobrze, panie - powiedział Dżehangir. Przesyła pozdrowienia. - Jego matka również dobrze się czuje? - Zaiste, panie. Och, Dżehangir - pomyślał Sulejman. Wyglądasz, jakbyś się obawiał, że zaraz i każę wezwać kata. - Wyglądasz na zmęczonego - powiedział. - To wyczerpująca podróż, panie. - Polowanie było udane? - Polowaliśmy codziennie. Sulejman zmarszczył brwi. - Mustafa okazuje ci wiele przyjaźni. - Dlaczego? - zapytał sam siebie. Bo cię kocha? Czy może używa cię do szpiegowania mnie? Co za towarzystwo taki człowiek mógłby znaleźć w kalece? - Sądzę, że on mi współczuje - powiedział Dżehangir, jak gdyby znał jego myśli. Sulejman był zaskoczony tym szczerym wyznaniem. Dżehangir okazywał się zawsze bystrzejszy, niż on czasami przypuszczał.

- Jestem pewien, że nie o to chodzi - powiedział Sulejman, ale zastanowił się przez chwilę nad tą możliwością, po czym zapytał: - Czy mówił o mnie? - Wiele razy pytał o twoje zdrowie. Ponieważ mnie kocha, czy ponieważ chce mojej śmierci? myślał Sulejman i natychmiast zdał sobie sprawę, jak bardzo zatruł go Divan. Kiedy to się stało? Kiedy ten rak znalazł drogę do mojej krwi? - Jestem szczęśliwy, że bezpiecznie wróciłeś - powiedział. Dżehangir zdawał się palić do odejścia. Sulejman uświadomił sobie, że jego najmłodszy syn bał się go tak, jak on sam bał się swego ojca. Zdawało się, że to właśnie, a nie imperium, było prawdziwym dziedzictwem Osmanów: niszczyć własne dzieci. Jeśli one pierwej nie zniszczyły się same.

86. Stambuł Kiedy słońce wschodziło nad miastem, para poczęła wznosić się z wilgotnych brukowców i boków osłów i koni, które dreptały w szeregach przez wąskie, kręte uliczki i alejki wokół bazaru z owocami. Był sezon na melony i straganiarze poukładali produkty w warstwy i piramidy na swych ladach i na ziemi. Była tego masa odmian, kolorów i wzorów, cętkowane i w paski, zielone, żółte i złote. Zapachy atakowały zmysły, dojrzałe i ciężkie od aromatu owoców, nakładając się na bardziej powszednie wonie moczu, wilgoci i dymu z płonącego drewna. Sulejman forsował swe obolałe stawy na stromej, brukowanej ulicy. Szedł za jednym z hamali, tragarzy bazarowych, zgiętym wpół, z rękami niemal przy kostkach, ze stosem skrzynek fig przywiązanych do grzbietu. Czuję, że moje brzemię jest prawie równie wielkie - pomyślał. Było wciąż chłodno i wilgotno, poranne słońce nie mogło tutaj dotrzeć z powodu starych drewnianych domów górujących nad ulicą. Zatrzymał się przy jednym ze straganów i udawał, że ogląda gruszki, podczas gdy przysłuchiwał się rozmowie straganiarza z sąsiadem. - Powiadają, że sułtan znowu pojedzie na wschód, przeciw szachowi - mówił ten człowiek. - Powinien był pojechać wiele lat temu - powiedział drugi. - Ten Pers już dość długo kpi sobie z nas. Mamy największą armię na świecie, a on pozwala im się starzeć w barakach! - Mustafa nie pozwoliłby szachowi tak nas prowokować powiedział Sulejman. Kupcy popatrzyli na Sulejmana podejrzliwie, ale straganiarz nie mógł się oprzeć, by nie dać wyrazu swej frustracji.

- Mustafa jest wielkim wojownikiem. Już dawno zawiesiłby głowę szacha na Ba'ab - i - Humayun. - Może już czas, żeby Mustafa był naszym padyszachem powiedział Sulejman. Tamci spojrzeli na niego, jak gdyby oszalał. - Mów ciszej! - syknął kupiec. - Sułtan wszędzie ma szpiegów! - Nie boję się sułtana - powiedział szczerze Sulejman. - On tylko mówi to, co wszyscy już wiedzą - powiedział sąsiad kupca. - Sulejman jest starym człowiekiem. Ja jeszcze piłem mleko matki, kiedy on odniósł ostatnie wielkie zwycięstwo. - Mimo to zrobił dużo wielkich rzeczy - powiedział kupiec. - Zbudował wiele wspaniałych meczetów ku chwale Boga, dał nam nasze prawa i jego flota panuje na Morzu Śródziemnym. - Janczarowie chcą mięsa - powiedział Sulejman. - To tylko kwestia czasu, zanim Mustafa poderwie ich i zmiecie Sulejmana z tronu - powiedział drugi. - Wszyscy o tym wiedzą! - Bądź cicho! - upomniał go kupiec i zwrócił się do Sulejmana. Jego oczy były wrogie. Wyraźnie podejrzewał, że Sulejman jest szpiegiem. - Jeśli chcesz kupić gruszki, pokaż mi swoje pieniądze. A jak nie, idź precz i narażaj inne głowy swoim gadaniem! Sulejman szedł za osłem, dźwigającym wiklinowe kosze pełne wiśni, wzdłuż alejki i poza targ. Słowa mężczyzny wciąż dzwoniły mu w uszach: „To tylko kwestia czasu, zanim Mustafa poderwie janczarów i zmiecie Sulejmana z tronu - i wszyscy o tym wiedzą!". Więc wszyscy o tym wiedzieli. Zagubiony w myślach nie zauważył, że osioł podniósł ogon, żeby załatwić się na bruk. Nagle sułtan Osmanów, Król

Królów, Pan Życia wdepnął w gówno. No, może to najwyższy czas - pomyślał.

87. Amasya Miesiąc później Rustem przybył pod skały na rzece Zielonej ze szwadronem spahisów Porty i odą janczarów. Rozbił obóz pod ponurymi murami cytadeli i starożytnymi pontyckimi grobowcami, zatknął przed namiotem swój sztandar z czterema końskimi ogonami i czekał. Rustem wiedział, że Mustafa nadjeżdża na długo przedtem, nim usłyszał tętent kopyt jego konia. W odróżnieniu od obozów armii chrześcijańskich, Turcy utrzymywali porządek i kamienną ciszę. Nie było picia i hazardu, a modlitwy, z wyjątkiem czasu bitew, miały miejsce pięć razy każdego dnia. Więc to przerwanie ciszy ostrzegło Rustema. Nadeszło jak fala, odległe szmery, dudniący grzmot towarzyszący jego nadejściu. Jak gdyby potyczka kawalerii przerwała się przez ich linie wraz z krzykami i alarmami. Rustem zerwał się na nogi i pospieszył przez wielki pawilon, by go spotkać. Było nie więcej niż dwa tuziny jeźdźców, wszyscy, z wyjątkiem jednego, mieli szkarłatne jedwabne kurtki kawalerii spahi. Tylko dowódca ubrany był na biało i miał pióra czapli w turbanie. Diamentowa spinka błyszczała w słońcu, tak że Rustem musiał podnieść dłoń, by zasłonić oczy. Janczarowie szli za jeźdźcami, tłocząc się wokół koni, ich niebieskie płaszcze powiewały, gdy biegli, szczęśliwi wdychając kurz wzniesiony spod kopyt konia Wybranego. Wiwatowali biegnąc, wielka armia gardeł wywołała mrożące wycie, które odbijało się echem od stromych skał, aż hałas zdawał się otaczać ich ze wszystkich stron. Mustafa nie odpowiadał na ich okrzyki, nie odwracał się ani w prawo, ani w lewo. Wzrok miał przykuty do królewskiego namiotu.

Rustem czekał z osobistą ochroną solaków z obu stron. Boże, pomóż mi w moim smutku! - myślał Rustem. Jest niebezpiecznym człowiekiem! Mustafa ściągnął wodze przed Rustemem, kurz spowił czekającą grupę pomarańczową chmurą. Rustem poczuł pył w ustach. Ciesz się swoją chwałą - pomyślał. Wkrótce będziesz miał swój własny smak pyłu. Przez całą wieczność. Mustafa zsiadł z konia jednym płynnym ruchem i wiwaty janczarów przycichły. Czekali, wielka, dzika, powłócząca nogami masa. Mustafa wykonał szybki temennah. - Gdzie jest mój ojciec? - Źle się czuje. Ja jestem seraskierem w tej kampanii. Rustem widział grę emocji na twarzy Mustafy. Najpierw rozczarowanie, potem podniecenie. Czy jego dzień nadchodził? - Jak bardzo jest chory? - Jego lekarze mówią, że to nie jest śmiertelne, ale nie mógł znieść trudów długiej kampanii. - Rustem spojrzał za plecy Mustafy na tłum twarzy otaczających teraz małą grupkę koni. Tysiąc janczarów - myślał - i każdy z nich stoi teraz niecałe sto jardów od nas. - Nigdy nie słyszałem takich głośnych wiwatów. Nawet dla samego sułtana. - Wiwatują dla mnie, bo jestem jego synem - powiedział Mustafa ostrożnie. - Być może - powiedział Rustem. - Wejdźmy do środka. Kurz wysuszył mi gardło. Rustem poprowadził do wnętrza wielkiego jedwabnego pawilonu. Lokaje przynieśli chałwę i wodę różaną. Rustem wyciągnął list zza poły swej szaty i bez komentarza podał go Mustafie. Był to list oferujący małżeństwo z córką szacha, pod tugrą Mustafy.

- To jest potworne - szepnął Mustafa. Rustem wbił wzrok w dywan między nimi. - Zaprzeczasz temu? - Czy zaprzeczam, że oferowałbym sojusz jednemu z przysięgłych wrogów naszego imperium? Oczywiście, że zaprzeczam! - Jest tam twoja pieczęć. - To fałszerstwo! Czy mój ojciec to widział? - Oczywiście. - I co mówi? - Nie jestem wtajemniczony w jego przemyślenia. Oczekuje twojej odpowiedzi. - Czuję w tym twój smród! - powiedział Mustafa i cisnął list na kolana Rustema. Wezyr podniósł swoje szare oczy po raz pierwszy. - Nie jestem twoim wrogiem, Mustafo. Ci janczarowie na zewnątrz są twoimi wrogami. Za głośno wiwatują. - Nigdy nie powiem ani nie zrobię niczego przeciwko mojemu ojcu. Przysięgałem to. On musi to wiedzieć! - On oczekuje na twoją odpowiedź - powtórzył Rustem. - Otrzymają. - Najpierw mam rozkazy dla ciebie od samego sułtana. Masz zebrać swoich żołnierzy i towarzyszyć mi w kampanii przeciwko perskim heretykom. Pod moją komendą, oczywiście. - Wypełnię jego rozkazy - powiedział Mustafa z odrazą i wstał. Wyszedł bez słowa więcej. Rustem słuchał uderzeń kopyt grzmiących na równinie, po czym posłał po agę janczarów. Był to jasnowłosy, żylasty człowiek, Słowianin ze szczęką zdeformowaną z lewej strony, gdzie zranił go kartacz podczas oblężenia Rodos. Wielkie pióra rajskiego ptaka trzęsły się i szeleściły, kiedy wykonywał sela'am. Wstał, by przyjąć rozkazy.

- Powinieneś przygotować szwadron swych najlepszych ludzi - powiedział Rustem. - Mustafa ma być dziś w nocy zabrany z pawilonu i odwieziony do Stambułu w łańcuchach. Aga zawahał się. Dla żołnierza szkolonego od wieku ośmiu lat do nie kwestionowanego posłuszeństwa była to wymowna reakcja. - Jak każesz - powiedział. - Ludzie powinni być gotowi o świcie. To wszystko. - Jak każesz - powtórzył aga, ale jego oczy zapłonęły nagłym jadem. Tak łatwo cię przejrzeć - pomyślał Rustem. Twoje emocje są wypisane na twarzy. To było takie proste. Tak, jak mówiła Hurrem. Topkapi Saraya Złota Droga prowadziła z haremowego meczetu przez apartamenty sułtana i haremlik do Divanu i małej, ciemnej wieży Niebezpiecznego Okna. Ciemne schody wiodły do witrażowego, zasłoniętego okna, z którego sułtan mógł przysłuchiwać się deliberacjom swoich paszów i wezyrów w Divanie. Możliwość, która była teraz dostępna również dla Hurrem. Złota Droga była błyszczącym gościńcem władzy, migoczącym najlepszą glazurą w kolorach: królewskim niebieskim, złotym i pomidorowym. Gdy Hurrem spieszyła tędy, z szelestem kaftana na kamieniach, zdawała sobie sprawę z jej świętości i potęgi. Znała teraz serce Divanu, lecz Divan nie znał jej. Kiedy dotarła do szczytu zaciemnionych schodów, jej serce waliło tak mocno, że z bólu chwyciła się za piersi. Przysunęła się bliżej zasłony z tafty i obserwowała. Złoty baldachim Divanu spoczywał na dziesięciu marmurowych kolumnach, Ekran z tafty na oknie zmieniał lustrzane powierzchnie marmuru i złota oraz jaskrawe

jedwabne i brokatowe kostiumy w teatr cieni czerni i szarości. Nie mogła widzieć splendoru Divanu, ale to głosy były ważne, słowa zaś odróżniała z kryształową wyrazistością. - ... jesteś tego pewien? - usłyszała męski głos. To był Sulejman. Powrócił do swoich obowiązków w Divanie pod nieobecność Rustema. - Moje informacje są bardzo pewne. - Nie rozpoznała tego drugiego głosu, Z pewnością był to ktoś z armii urzędników Rustema. - Nie ma możliwości, że twój szpieg się myśli? Usłyszała, jak tamten kaszle z zakłopotaniem. Słowo „szpieg" było najwyraźniej dla niego odrażające. - Zebrałem informacje z kilku źródeł, panie. Wszystkie potwierdzają, że Wenecjanie są przekonani o zawarciu przez Mustafę sojuszu z szachem Tamaspem. Sam bailo wysłał potajemnie poselstwo do Amasyi z listem. Zawartości listu nie znamy, Co za satysfakcja - myślała Hurrem - słyszeć własną plotkę powtarzaną w sali Divanu! Abbas dobrze się sprawił. Przez lata dawał Ludoviciemu małe kąski prawdy, którymi zapewnił sobie wiarygodność. Teraz cudzoziemcy w Galacie połknęli wielkie kłamstwo w całości. Wspaniałe było również to, że ani jedno złe słowo, które bez przerwy przewalały się na bazarach o Hurrem i Rustemie, nigdy nie dotarło do uszu Pana Życia. Prawdziwa władza wymagała kontroli nad szeptami. Kiedy nawet szpiedzy bali się ciebie, nikt nie śmiał powtórzyć słowa przeciwko tobie na dworze, nawet tylko z drugiej ręki. Sulejman nadal nie ogłosił wyroku, ale Hurrem mogła sobie wyobrazić jego minę. Z pewnością wyglądał, jak gdyby usiłował puścić bąka. Niemal zachichotała na głos i przyłożyła kostki do ust, by się powstrzymać. - Nadal nie mogę w to uwierzyć - usłyszała jego głos.

- Panie, moje inform... - Dosyć! Nie chcę więcej słuchać! - krzyknął Sulejman i usłyszała, jak wychodzi z sali. Hurrem natychmiast pospieszyła z powrotem. Jej sułtan z pewnością wkrótce ją wezwie dla pocieszenia po tym ostatnim ciosie. Nie byłoby dobrze, gdyby odkrył, że już zna powód jego rozpaczy.

88. Amasya Gniewny pomruk przerwał ciszę nocy, jak brzęczenie pszczół zaniepokojonych buszowaniem niedźwiedzia. Dwaj solacy stojący na warcie przed namiotem Rustema nerwowo przestępowali z nogi na nogę na swych stanowiskach. Już drugi raz tej doby ciszę obozu zakłóciły krzyki janczarów. Gdyby mieli się zbuntować... Detonacja arkebuza zabrzmiała jak wystrzał armatni i echo wciąż jeszcze rozbrzmiewało od stromych skał, kiedy jeden z solaków upadł z krzykiem, trzymając się za pierś. Drugi wyciągnął miecz w beznadziejnej próbie obrony. Z prawej strony pojawiły się następne błyski, niczym błyskawice, i rozbrzmiały dwa kolejne strzały. Nie zobaczył człowieka, który go zabił. Kula weszła przez lewe oko i zmieliła mu mózg, zanim zdążył krzyknąć. Ciemne postacie wybiegły z cieni w krąg światła rzucanego przez pochodnie, pochodnie, które tak doskonale oświetliły cele dla arkebuzów. Błysnęły miecze, kiedy dwie z postaci przystanęły, by zadać ostateczne ciosy dwóm solakom leżącym na ziemi. Potem pospieszyli do wnętrza namiotu. W świetle pochodni Rustem rozpoznał tylko jednego z mężczyzn, agę janczarów, choć długie szare czapki wskazywały, że to wszystko jego ludzie. Usadowił się na koniu i zwrócił do jednego ze spahisów obok siebie. - Zdaje się, że mamy do czynienia z buntem. - Dobrze odczytujesz nastroje żołnierzy, panie odpowiedział tamten. - Tak. To szczęście, że nie jestem w swoim namiocie. Śmiem twierdzić, że ci rzeźnicy jeszcze teraz strzelają z arkebuzów do mojego materaca.

Spahis skinął głową, wciąż zdumiony tym, co widział. - Musimy jechać do Stambułu i zameldować sułtanowi o tym, co się stało. Obawiam się, że Mustafa stracił cierpliwość do czekania na tron. Zawrócił konia precz od skał i odjechał w ciemność ze swoją eskortą. Objechali obozowisko i skierowali się na zachód. Było późno. Gulbehar obudzono ze snu wiadomościami o rebelii w obozie Rustema. Siedziała teraz w gronostajowym płaszczu, ogrzewając się przy żarzących się węglach piecyka. Ale zimno przerażenia nie opuszczało jej. Weszła Sirhane i wykonała przed nią sela'am. Wyglądała na rozespaną i jej włosy nie były rozczesane. Kaftan, zarzucony w pośpiechu, był wymięty. Była blada i drżała. Jej mąż był koniuszym Mustafy. Ona sądzi, że jest wdową pomyślała Gulbehar - i dlatego ją wezwałam. - Twój mąż jest bezpieczny - powiedziała. Ramiona Sirhane opadły z ulgą. - Pani... - Ale jest niebezpieczeństwo. Dla nas wszystkich. Sirhane spojrzała na nią, nie rozumiejąc. - Musimy opuścić Amasyę? - Nie ma dokąd uciekać. - Pani? Gulbehar naciągnęła płaszcz ciaśniej na ramiona. - Dziś w nocy doszło do buntu w królewskim obozie. Janczarowie próbowali zamordować Rustema Paszę. - Czy mój pan...? - Mustafa ich nie podżegał. Gdyby tak było, nie byłoby niebezpieczeństwa. Kiedy Sulejman dowie się o tym, z pewnością obwini mego syna. Potrzebuję twojej pomocy, Sirhane. - Mojej pomocy, pani? Gulbehar wpatrywała się w nią.

- Jeśli Sulejman zwróci się przeciwko mojemu synowi, to również przeciwko całemu jego domostwu. Twój mąż zostanie stracony, jego dobra skonfiskowane, a ty zostaniesz wygnana. Skończysz jako żebraczka. Czy chcesz tego, Sirhane? Sirhane spuściła wzrok. - Nie, pani. - Tak też myślałam. Ja też nie chcę, by życie mojego syna zostało zmarnowane przez ślepotę jednego człowieka! Pamiętasz kislara agasi, prawda? - Tak, pani. - Chcę, żebyś udała się do Stambułu i znalazła go. Zaoferuj mu wszystko, co zechce. Co tylko zechce! Pochyliła się do przodu. - Chcę śmierci Hurrem. Jeśli on może to dla mnie zrobić, mój syn zostanie sułtanem i Abbas może mieć wszystko, czego zapragnie. Przekonaj go, Sirhane. Dla mnie - i dla siebie!

89. Topkapi Saraya Sulejman siedział zgarbiony na tronie, jak gdyby jego klatka piersiowa zapadła się i ramiona oraz podbródek nie miały na czym się trzymać. Usta miał ściągnięte w kącikach w półksiężyc dezaprobaty i obrzydzenia. Spoglądał na Rustema co chwila spod gęstych, siwych, zmarszczonych brwi. Poruszały się jedynie jego nozdrza, kiedy oddychał. Rustem wykonał sela'am i czekał na zaproszenie do mówienia. - No? - warknął Sulejman. On musiał już o tym słyszeć - myślał Rustem. Plotki ogarniają korytarze, jeszcze zanim przybyłem, szepty niosły się po pałacu jak pożar suchej trawy. - Przynoszę wieści, które napełniają moje serce smutkiem - powiedział Rustem. - Do rzeczy. Dlaczego opuściłeś moją armię, żeby przybyć tutaj? - Panie, jechałem tutaj w obawie o życie. Jednak to nie o moje życie tak drżałem, lecz o twoje. Cichy pomruk wymknął się z ust Sulejmana. Zdawał się dochodzić gdzieś z głębi niego i zawisł w komnacie na długie sekundy, jak rumor trzęsienia ziemi. - Mustafa? - Nie wiem, panie. Janczarowie przyszli w środku nocy, zabili moich strażników i weszli do mojego namiotu. Zostałem uprzedzony i mogłem uciec. - Ilu? - Zbyt wielu, żeby policzyć, panie. Prowadził ich aga. - A Mustafa? - Kiedy wjechał do obozu, janczarowie wiwatowali na jego cześć, aż ochrypli. Krzyczeli otwarcie, że on mógł prędzej poprowadzić ich sztandary na wojnę niż sułtan.

Krzyczeli, że ty jesteś za stary, by ich prowadzić, a ja jestem defterdarem bez pojęcia o walce. - Pokazałeś mu list? - Powiedział, że nie odpowiada przed nikim, z wyjątkiem sułtana. A ponieważ ja nie jestem sułtanem, nie miał mi nic do powiedzenia. Powiedział też... że powinienem napisać pożegnalne listy do rodziny, bo kiedy tylko obejmie tron, powiesi moją głowę na Ba'ab - i - Sa'adet... Powiedział mi też, żebym dał znać krukom, iż nie będą musiały długo czekać na swoją kolację. - To były jego słowa? - Na moją głowę, panie - powiedział Rustem. Jak gładko kłamstwa gnieździły się obok prawdy! Okrzyk boleści zaskoczył Rustema bardziej niż jakikolwiek akt przemocy. Sułtan odrzucił głowę w tył i płakał. Machnął ręką, odsyłając swego wezyra. Rustem chętnie posłuchał. Wykona! sela'am i wycofał się za drzwi, zdumiony i zachwycony, że jego kłamstwo było tak przekonujące i osiągnęło cel. Światło słoneczne odbijało się od złoconych kadzideł. Powietrze w letnim ogrodzie było ciężkie od aromatu ziół, owoców i róż, cykady rozbrzmiewały hipnotycznym rytmem. Tak dobrze było leżeć tutaj w ramionach Hurrem i zapomnieć, że w jego rękach spoczywał klucz do tajemnic przyszłości. Polegał na Mustafie. Każdy kanun, jaki podpisał, każdy kamień węgielny, jaki położył, wszystko opierało się na pewności, że któregoś dnia Mustafa przejmie ster z jego ręki, umocni wszelki postęp, jakiego on dokonał. Bunt zrujnowałby wszystko. Osmanowie powróciliby do regularnych krwawych łaźni i barbarzyństwa, które zaćmiewały wstąpienie na tron jego ojca, jego dziadka i samego Fatiha.

Może janczarowie mieli rację, jest już za stary. Zgodnie z prawem Osmanów i szeri'at brzemię było jego aż do śmierci. Pozwolić Mustafie na uzurpację oznaczałoby otwarcie tamy dla krwi Osmanów na przyszłe stulecia. - Nie słuchaj ich - szepnęła Hurrem. - Bądź dumny, że masz syna, który cieszy się takim podziwem i miłością janczarów. Jesteś jego ojcem. Jego poczucie obowiązku wobec ciebie powstrzyma go przed niewłaściwym użyciem tej ogromnej władzy, którą ma. - Myślałem, że się go obawiasz - powiedział Sulejman. - Obawiam się kanunu Fatiha, ale nie boję się, kiedy u mego boku jest Sulejman, największy ze wszystkich naszych sułtanów. Nikt nie może zastąpić ciebie narodowi. - To nie naród wrzeszczy przeciwko mnie. To janczarowie. Usłyszeli głośne westchnienie nad sobą i spojrzeli w górę przez otwarte okiennice altany. Każdej wiosny bociany budowały swoje gniazda z gałązek na płaskim kamieniu na skraju kopuł meczetów i medres ((tur.) medrese - medresa, muzułmańska szkoła teologiczna (przyp. tłum.).). Tego gorącego sierpniowego dnia tysiące ich wzleciały w powietrze nad Stambułem, lecąc na południe na pierwszy rekonesans przed zimową migracją. Nawet w skwierczącym upale lata było to przypomnienie, że niedługo nadejdzie zima. - Muszę jechać na wschód do armii, bo inaczej stracę tron - powiedział Sulejman. - Co zrobisz? - szepnęła Hurrem. - Nie wiem. Kto może mi w tym doradzić? - Może Abu Sa'ad? Sulejman rozważał to przez długą chwilę. - Może - powiedział. Abu Sa'ad siedział w milczeniu i obserwował, jak kislar agasi pożera niemal całą tacę chałwy, którą postawili przed

nim jego lokaje. Był to delikatny proces. Umieszczał każdy kawałek w ustach, trzymając go koniuszkami palca wskazującego i kciuka, konsumował go, po czym wybierał następny. Miał na twarzy wyraz ekstazy, jaki szejch ul - islam widział wcześniej jedynie na twarzach derwiszów, gdy wpadali w trans. W końcu jedzenie może być przeżyciem religijnym dla niektórych - skonstatował. Zwłaszcza dla tych z niepohamowanymi żądzami i bez środków ich wyrażenia. Wreszcie Abbas miał dosyć i popił słodycze szerbetem z lodem. - Mam wiadomość od pani Hurrem - powiedział w końcu. - Niech Bóg ma ją w swojej opiece - mruknął Abu Sa'ad. - Zaiste. Zdaje się, że znalazła wielkie pocieszenie w naszej wierze. - W istocie, jest nadzwyczaj pilna w studiowaniu Koranu. - Jak mówisz - odpowiedział Abbas. - Wydaje się teraz, że chciałaby przysporzyć Bogu chwały w jakiś sposób, który przetrwa naszą śmiertelną glinę i zachowa wiarę przez wieki. - Bóg uśmiechnie się do niej. - W istocie, zamierza wkrótce przekazać wielką część swej osobistej fortuny w postaci waqf - to znaczy założy fundusz powierniczy, aby można było zbudować i utrzymać więcej meczetów w mieście. Abu Sa'ad skłonił głowę, przyjmując to do wiadomości. - Jej hojność jest godna takiej wielkiej damy. - Ona prosi mnie, aby ci przekazać, że to twoja wielka inspiracja przekonała ją do tego. Jest nadzwyczaj ukontentowana usługami, jakie jej wyświadczyłeś, prowadząc ją do jedynej prawdziwej wiary, a także do sułtana w jego godzinach niepokoju. Prosi tylko, abyś nadal pilnie wykonywał swoją pracę. Minęło kilka chwil, zanim mułła zrozumiał, czego się od niego oczekuje. Pogładził brodę w zadumie.

- Kłopoty na wschodzie bardzo ciążą obecnie Panu Życia - powiedział. - Oby jego kłopoty zostały rozwiązane! - powiedział Abbas. - Pani Hurrem powiada, że modli się nocą i dniem do Boga, by pomógł mu w jego zmartwieniach. Dałaby wszystko, aby zdjąć te brzemiona z jej pana. - Dam mu wszelką poradę, jaką będę mógł - powiedział Abu Sa'ad. - Jak mówisz - odrzekł Abbas. Kiedy wyszedł, szejch ul - islam wydobył swoje koraliki tespi ((tur.) tespih, tesbih - różaniec (przyp. tłum.).) i szeptał modlitwy dziękczynienia i suplikacji. Bóg jest dobry, Bóg jest wielki. Chcąc jednak dotrzeć z jego nauczaniem do ludzi i zbudować wielkie meczety ku Jego większej chwale, trzeba czasem nagiąć trochę swoją duszę do wiatru czasów.

90. Stambuł Abbas odrzucił do tyłu kaptur ferijde i spoglądał na Sirhane jedynym, zimnym, podejrzliwym okiem. - Otrzymałem twoją wiadomość - powiedział. - Czego chcesz ode mnie? - Potrzebuję twojej pomocy - powiedziała Sirhane. Abbas westchnął. Tego się obawiał. - Wydaje się, że jestem użyteczny dla wszystkich, z wyjątkiem samego siebie. - Przysłała mnie Gulbehar. - Spodziewałem się tego - powiedział Abbas. Rozejrzał się po pokoju. Złocone sufity, kwiecista glazura na ścianach, różowy cień Aya Sofia kładący się na nie przez drewniane kratki zasłaniające okna. - Więc to jest pałac Abdula Sahine Paszy. - Jest teraz koniuszym szehzade. - Tak słyszałem. Rośnie w bogactwo i dobry los. - Czy to dobry los należeć do domu człowieka skazanego, Abbasie? Abbas potrząsnął głową. - Nic nie mogę zrobić. - Gulbehar powiedziała, że mogę zaoferować ci wszystko - wszystko. - Jest hojna. W takim razie, czy może zwrócić mi moją męskość? - Abbasie... - Moja pani ubiera mnie w najlepsze ubrania, karmi mnie i opłaca wszystkie moje wydatki. Dzięki mojej władzy i wpływom zgromadziłem bogactwo, o jakim nawet nie marzy większość ludzi. I jest to dla mnie bezużyteczne. Jeśli chce mnie skusić i narazić na śmiertelne niebezpieczeństwo, niech spowoduje zwrot mojej męskości na jedną tylko noc, abym mógł jeszcze raz poczuć naprawdę dotyk kobiety!

Sirhane spuściła wzrok. Miała nadzieję, że uniknie tego, ale postanowiła już, co zrobi, jeżeli Abbas jej odmówi. Wiedziała, że Gulbehar ma rację. Jeśli jej mąż umrze wraz z Mustafą, ona nie może liczyć na łaskę. Skończy życie w łachmanach, głodna i wygnana, jak parias. Wiedziała, że jest jeszcze jedna rzecz, której Abbas chciał. - A czy Sulejman wie o Julii? - spytała nagle. Nie podniosła wzroku, ale usłyszała nagłe westchnienie Abbasa. Jego nienawiść fizycznie zaistniała w pokoju. - Ty mała dziwko - syknął. On musi uwierzyć, że Gulbehar wie o tym również, bo inaczej zabije mnie teraz - myślała Sirhane. Nie mogła spojrzeć mu w twarz. - Wkrótce umrze jedna z kobiet. Może Hurrem, może Julia. Sam zdecyduj. - Mówiłaś, że ją kochasz... - Wszyscy siebie bardziej kochamy, Abbasie. - Odcięli moją męskość, ale nie wycięli mojego serca. Po raz pierwszy od wielu lat jest ktoś, kogo mi żal. Chce mi się rzygać na twój widok. Sirhane wzięła się w garść. Spojrzała w zimne, nieruchome oko. - Zrób to albo ona umrze, Abbasie. Oszczędź mi swojej mowy. Abbas uderzył ją mocno w twarz. Dał znak swoim lokajom, by pomogli mu się podnieść. Wypadł z pokoju jak burza. Sirhane delikatnie dotknęła swego policzka, nienawidząc się w tym momencie jak nigdy nikogo. Topkapi Saraya - Mam problem, z którym nie mogę sobie sam poradzić. Postawiono przede mną w Divanie pewną sprawę, która wielce mnie zakłopotała. Zdecydowałem przyjść do ciebie po werdykt według świętych praw Koranu. - Sulejman przerwał,

zbierając myśli. - Pewien zamożny kupiec chorował przez krótki czas - kontynuował. - W tym czasie przekazał prowadzenie swych spraw służącemu, któremu zawsze ufał, dając dobrą pensję i stanowisko. Jednakże ledwo zdążył położyć się do łóżka, kiedy służący przywłaszczył sobie majątek kupca i spiskował przeciwko jego rodzinie, a nawet planował zabić swego pana. Powróciwszy do zdrowia, kupiec odkrył te wszystkie rzeczy ponad wszelką wątpliwość. Co powinien zrobić kupiec i jaki wyrok powinien być prawnie wydany w świetle szeri'at? Abu Sa'ad nie mrugnął. - Koran jest całkiem klarowny w takich sprawach. Służący musi umrzeć. Ramiona Sulejmana zgarbiły się pod kaftanem. Po chwili opamiętał się i znowu wyprostował. Spojrzał prosto w oczy szejch ul - islama. - A jeśli ten służący nazywałby się Mustafa, szehzade? - Śmierć - powiedział Abu Sa'ad. Dwa dni później Sulejman dosiadł konia po raz kolejny przy fontannie na trzecim dziedzińcu i opuścił pałac, udając się ze swymi domowymi pułkami na wschód. Wysłano już rozkazy agom w Amasyi, by sprowadzili swych żołnierzy na południe do marszu na Erzerum. Konny posłaniec udał się z rozkazami dla Bajazyta, aby ten przybył z Manisy i objął rządy w Topkapi. Sulejman wiedział, że musi się spieszyć, by przywrócić swój autorytet wśród agów. Najpierw jednak musi porozmawiać z Selimem. Ona wygląda kwitnąco - pomyślał Abbas. Nigdy nie wygląda tak młodo i pięknie jak wtedy, kiedy planuje egzekucję. To ją odmładza. Miała na sobie kaftan z pistacjowego aksamitu obszyty gronostajem, a zielona aksamitna czapeczka tkwiła wesoło

pod kątem na jej głowie. Bawiła się długimi pasmami swych złotych włosów, patrząc na niego. Więc to jest dzień mojej śmierci - pomyślał Abbas. No, dość już z tym zwlekałem. Teraz, kiedy to jest postanowione, czuję się jakoś dziwnie wolny, nawet lekki na duchu. To wspaniale, że ty też jesteś w radosnym nastroju. Nie chciałbym wyciąć twojego małego czarnego serca, kiedy miałabyś tak dość świata jak ja. - Czy zrobiłeś tak, jak prosiłam? - spytała go Hurrem. - Rozmawiałem z muftim, jak kazałaś. Zrozumiał, czego się od niego oczekuje. - Mój dobry, wierny Abbas. - Jak mówisz, pani. - A co będzie twoją nagrodą? Och, więc będziesz próbować mnie dręczyć! - myślał Abbas. Miałem nadzieję, że tak zrobisz. Dwadzieścia pięć lat byłem impotentem. Teraz będę miał władzę nad tobą. - Jaką nagrodą chciałabyś mnie uhonorować, pani? - Może wybierzesz sobie coś z haremu? Abbas uśmiechnął się na jej zjadliwy żart. Skłonił się. - Moja pani jest zbyt łaskawa. Chyba zauważyła wtedy odmienność w jego zachowaniu, bo jej oczy nagle stały się twarde. - Wyglądasz na zadowolonego z siebie, Abbasie. Może chciałbyś podzielić się tym żartem z twoją panią? Abbas dał krok w jej stronę i jego dłoń powędrowała do wysadzanego klejnotami sztyletu za pasem. Jego palce spoczęły na rękojeści z kości słoniowej. Hurrem spuściła wzrok i zdał sobie sprawę, że natychmiast zrozumiała, co zamierza. Czarni strażnicy rozstawieni dokoła komnaty byli zbyt daleko, byli zbyt ospali na tej rutynowej audiencji, by go powstrzymać. Uśmiechnął się do niej. Jak tylko krzyknie zdecydował - zrobię to.

Ale Hurrem nie krzyknęła. - Ach, mój Abbasie. Więc w końcu stałeś się mężczyzną powiedziała. Zdawała się być niemal... podniecona. - Tak długo na to czekałem - szepnął. - Co cię powstrzymywało? Abbas gapił się na nią. Co mnie powstrzymywało? Odpowiedź jest prosta - pomyślał. Boję się umrzeć. Nie boję się bólu - Bóg wie, że poznałem go dosyć - i nie kocham życia, bo nie ma nic w tym życiu, na czym mi zależy. Boję się tylko tego, co jest potem. Nie mogłem zrobić tego wcześniej. Ale zrobię to teraz, dla Julii. Strażnicy nie zauważyli niczego. Abbas wciąż stał z jedną ręką u pasa. Hurrem odprężyła się, niemal półleżąc na otomance. - Czy się nie boisz? - szepnęła. - Tym razem to mnie nie powstrzyma. - Nie o siebie, drogi Abbasie. Czy nie boisz się o Julię? Abbas poczuł, jak jego pięść zaciska się na ciepłej kości słoniowej. Zrób to teraz! - coś wrzasnęło mu w środku. Zrób to teraz! Zanim wiedźma znajdzie jakiś sposób. by osłabić twe postanowienie! - Julia? - usłyszał własne słowa. - Umieściłam w bezpiecznym miejscu list, który po mojej śmierci zostanie doręczony sułtanowi. On będzie nadzwyczaj zmartwiony, że ona wciąż żyje w Perze i zapewne jest nadal źródłem wielu plotek o jego niemocy w swoim haremie. Abbas poczuł, jak pałac wali mu się na ramiona. Był zmrożony. Absolutnie nic nie mógł zrobić. Nie mógł jej zabić, nie mógł się wycofać. Był martwy. Czekał, by przywołała bostandżich, żeby go wywlekli. Powinienem zabić się teraz - pomyślał. Oszczędź sobie śmierci wybranej przez tę pełną wyobraźni wiedźmę. Hurrem zaśmiała się.

- Mogłabym niemal przysiąc, że twoja czarna twarz całkiem pobladła! Abbas zachwiał się na nogach. Lepki pot wystąpił mu na ciele. Użyj sztyletu n sobie! - zawołał jakiś głos. Zrób to teraz! - Myślisz, że zamierzam cię ukarać - powiedziała Hurrem. Spojrzał jej w twarz. Jej oczy błyszczały z zadowolenia. - Wcześniej zabiję się sam - powiedział. - Mój drogi Abbasie, dlaczego miałbyś to zrobić? - Ostatni raz mnie dręczysz. Przysunęła się bliżej. - Zabierz rękę od tego surowego narzędzia. Czy myślisz, że chciałabym się zemścić, ponieważ zamyślałeś mnie zamordować? Pół Stambułu chce mojej śmierci! Tymczasem właśnie mi udowodniłeś, że mimo całej swej nienawiści nigdy nie mógłbyś mnie skrzywdzić. To czyni z ciebie najbardziej zaufanego i posłusznego sługę, jakiego kiedykolwiek mogłabym mieć. Nigdy nie ufałam lojalności dla niej samej. Jest zbyt niepewna! Zrób to w każdym razie! - głos wewnątrz Abbasa wrzeszczał. Zrób to! Abbas osunął się na kolana. - Jestem słaby - wymamrotał. - Tak - powiedziała Hurrem ze śmiechem. - Ale bardzo użyteczny!

91. Konia Miasto stało samotnie w wielkiej, zakurzonej pszenicznej dolinie na anatolijskim stepie - mekka Osmanów, siedziba klasztoru mieszczącego kości Cel'Allaha Din Rumi, założyciela zakonu derwiszów. Była to także siedziba gubernatora Karamanii, gdzie Selim odbywał staż jako drugi książę w sukcesji do tronu. Tutaj przybył Sulejman, szukając nadziei przed swoją konfrontacją z błądzącym szehzade. Słyszał plotki szeptane w korytarzach Topkapi i na bedestenie miasta. Najstarszy syn Hurrem był pijakiem. Selim Opój, nazywali go. Niski, niezgrabny młody człowiek, zawsze w cieniu młodszego brata przy czerit i na strzelnicy z łuku, teraz stał się bufonem, śmieszną postacią. On nie był z pewnością zagrożeniem dla tronu, jak Mustafa, ale nie był też przyszłością, jaką Sulejman wyobrażał sobie dla Osmanów. Teraz, gdy patrzył w twarz swego syna, płonącą skutkami nadmiaru wina, na popękane żyłki na jego policzkach i nosie, wyglądające jak jakaś szkarłatna pajęczyna, zamknął oczy z obrzydzeniem i pomyślał: Czy mogę to zrobić? Uwaga Selima była już zaprzątnięta jego osobistą diatrybą. - Oczywiście Mustafa mnie nienawidzi. Gdyby objął tron, bez wątpienia jego pierwszą czynnością byłoby wysłać bostandżich, żeby mnie zamordowali. Czy możesz sobie wyobrazić, co to znaczy tak żyć? Nie mam w całym świecie żadnego przyjaciela oprócz ciebie, bez ciebie nikt by mnie nie chronił. Jęczysz jak baba - myślał Sulejman. Siedzimy tutaj w twoim pięknym pałacu, podczas gdy ty pociągasz szerbet, i udajesz, że to nektar, i myślisz, że nie widzę, jak ręka ci się trzęsie, kiedy podnosisz swój kielich. - Słyszałeś kalumnie przeciwko Mustafie?

- Nie wątpię w ani jedno słowo. Oczywiście, że nie - pomyślał Sulejman. Ale twój punkt widzenia trudno uznać za obiektywny. - Załatwimy to w Aktepe. Gdybym miał przekazać Mustafę bostandżim, ty byłbyś następny w kolejności do jarzma Osmanów. Czy myślisz, że mógłbyś udźwignąć takie ciężkie brzemię, mój Selimie? Selim unikał jego wzroku, ale Sulejman wyczuł iskierkę nadziei w swoim synu. - Jestem twoim synem. Urodziłem się do tego. Ale jeśli będę następcą, dlaczego dałeś Saroukhan Bajazytowi? - Wskazane było tak zrobić. - Jeśli ja mam być szehzade, powinienem być w Manisie. Sulejman westchnął. On jest jak krnąbrne dziecko. - Sprawa nie jest jeszcze załatwiona. Mówimy o życiu Mustafy, mój Selimie. To nie jest kwestia, którą można załatwić pochopnie. Pytam tylko, czy sądzisz, że możesz dźwigać moje brzemię. Nie obiecałem ci go. Selim spochmurniał. - Tak, ojcze. Sulejman ledwo mógł uwierzyć, że to jego własny syn, który otrzymał imię po wojowniczym dziadku. Tak stwierdził - wszystkie plotki były prawdziwe. Sam widział degradację ciała i ducha, jaką nadmiar alkoholu spowodował u Selima. Jego natura była aż nazbyt wyraźna. Jednak dlaczego miałby się dziwić? On sam nie był takim rzeźnikiem, jak jego ojciec, więc dlaczego miałby oczekiwać, że Selim będzie podobny do niego? Może to była jego wina, że ignorował młodszych synów? Złożył przyszłość w ręce Mustafy i zapomniał, że również Selim może pewnego dnia sięgnąć po berło. Teraz było za późno. Selim wyrósł bez nadzoru i był dla niego stracony.

Wszystkie swoje nadzieje pokładał w Mustafie i one runęły. - Co zrobisz z Mustafą? - zapytał go Selim. - Nie wiem - odpowiedział mu Sulejman. - Nie wiem. Pera Julia z trudem hamowała swoją niecierpliwość. Obserwowała z okna, jak powóz zatrzymuje się na bruku i postać w purpurowej ferijde wysiada i spieszy do środka. Zbyt długo jej nie widziała. O wiele za długo. Dłonie jej drżały jak dziewczynce. Hiacynt wprowadził Sirhane do komnaty i wyszedł kłaniając się. Kiedy tylko zostały same, Julia zarzuciła jej ramiona na szyję i ściskała ją, aż Sirhane zaprotestowała i odsunęła się, by złapać oddech. Julia zerwała jej kazetę z twarzy. - Zdejmij to. Muszę cię widzieć - powiedziała. Sirhane zdjęła ferijde. Miała na sobie kaftan z różowego jedwabiu z szarfą z jasnoniebieskiego perkalu w talii. Julia wzięła ją za rękę i zaprowadziła do otomanki. - Tęskniłam za tobą - szepnęła. - Ty nadal przeczysz upływowi lat, Julio - szepnęła Sirhane. Julia spojrzała na nią. Gdybym tylko mogła powiedzieć ci to samo - pomyślała. Wyglądasz mizernie i jesteś zmęczona. Masz ciemne obwódki pod oczami i cienie za nimi. Coś jest nie tak. - Czy dobrze się czujesz? - spytała. - Trochę zmęczona po podróży, to wszystko - powiedziała Sirhane i położyła głowę na ramieniu Julii, żeby nie dostrzegła kłamstwa wypisanego na jej twarzy. - Minęło tyle czasu. Kiedy przybył twój posłaniec, nie mogłam uwierzyć, że naprawdę jesteś w Stambule.

Sirhane wydawała się nerwowa. Nie była tą pewną siebie, wyrafinowaną kobietą, którą Julia pamiętała. Wcale nie. - Powiedz mi nowiny - powiedziała Julia. - Co cię tu sprowadza? - Abdul mnie odesłał. Są kłopoty. - Kłopoty? - Julia ścisnęła jej dłoń. - Abdul jest zdrów i cały? - Tak, ale... on uważa, że jest niebezpiecznie. - Sirhane nie patrzyła jej w oczy. - Czy jest naprawdę aż tak źle? - Nie słyszałaś? - Tylko plotki. Mówią, że Mustafa chce zawrzeć sojusz z szachem Tamaspem. - To robota Rustema. Ale jest dużo gorzej. Janczarowie chcieli zamordować wezyra, kiedy obozował nad Zieloną Rzeką. On oskarża Mustafę. - Czy to prawda? - Oczywiście, że nie... ale co możemy zrobić? Mój mąż jest lojalny wobec szehzade. Gdyby miała być wojna... Julia próbowała ją pocieszyć, lecz Sirhane odsunęła się. - Nic mi nie jest. Nie powinnam panikować z tego powodu. - Wojna? - Julia patrzyła na nią. - Czy nic nie możemy zrobić? Ludovici ma wpływy w Porcie, może gdyby on... - Nie, nic nie możesz zrobić - powiedziała Sirhane zbyt szybko. - Jeśli musisz się ukryć... - Ukryć się przed sułtanem? Kiedy on jest królem połowy świata? - Sirhane podniosła wzrok i nagle zarzuciła Julii ramiona na szyję i zapłakała. - Przykro mi. - Przykro. Z jakiego powodu?

Sirhane płakała i nie odpowiadała jej. Julia czuła drżenie jej ciała i wilgoć łez przez gazę swej koszuli. Jej płacz zdawał się trwać godziny. Wreszcie Sirhane odsunęła się. - Nigdy bym cię nie skrzywdziła - powiedziała. - Nie rozumiem... co ty mówisz? Sirhane pieściła policzek Julii. - Pamiętaj tylko, że nigdy bym cię nie skrzywdziła. - Wiem o tym. Ale nadal nie rozumiem. Jest coś jeszcze. O co chodzi? Co się dzieje? Sirhane potrząsnęła głową. - Przytul mnie tylko - powiedziała. - Powiem ci później. Nie teraz. Sirhane jednak nie powiedziała jej, o co chodziło. Poszły razem do hammamu i wykąpały się. Julia masowała jej ramiona, czuła napięcie mięśni jak cięciwy łuku i nie mogła go ukoić. - Jesteś taka spięta - szepnęła. - Oczywiście, że jestem spięta. Dziwisz się? Julia nie odpowiedziała, zaskoczona nagłością odpowiedzi. Wylała trochę więcej olejku sandałowego na swe dłonie i wcierała go w mięśnie karku Sirhane. - Jak się ma Ludovici? - spytała Sirhane. - Prosperuje. - Czy jest troskliwym mężem? - Tak. Tak, chyba tak. Czy Abdul nadal dobrze cię traktuje? - Ma teraz inną żonę. Ormiankę. Ona ma osiemnaście lat i jest bardzo piękna. Była wybrana w ostatnim devszhirme. Julia nie wiedziała, co powiedzieć. - On wciąż jeszcze przychodzi do mnie raz w tygodniu, ale oczywiście spędza większość nocy z nią. Tęsknię za nim wtedy. Czy kiedykolwiek tęsknisz za Ludovicim, kiedy go nie ma? - Tęsknię za tobą - powiedziała Julia.

- Może powinnaś nauczyć się kochać go bardziej Sirhane obróciła się. - Masz rację, jestem zbyt spięta. Daj, zajmę się tobą. Julia pragnęła fizycznego dotyku Sirhane, ale kiedy ta ją nacierała oliwą, robiła to z rezerwą gediczli. W końcu Julia wzięła jej dłoń i położyła na swej piersi, ale Sirhane odepchnęła ją i szepnęła: - Jeszcze nie. Pławiła się w wodzie i paplała, plotkowała jak każda głupia konkubina w hararecie, o życiu w cytadeli w Amasyi, wspominała dawne dni w haremie. Ich dawna intymność prysnęła. Nagle stały się obce i Julia nie miała pojęcia, jaka przeszkoda została umieszczona pomiędzy nimi ani dlaczego. W końcu po prostu wyczerpały tematy do rozmowy i Sirhane powiedziała, że musi iść. Kiedy wychodziła, Julia wzięła ją za ramię. - Nadal nie powiedziałaś mi, jaki był prawdziwy powód twego przybycia do Stambułu - rzekła. - Następnym razem - powiedziała Sirhane. Odsunęła się i założyła swą ferijde. - To będzie następny raz, Sirhane? - Wyślę wiadomość. - Pocałowała ją lekko w usta i założyła kazetę, by ukryć twarz. - Żegnaj, Julio - powiedziała, a w jej głosie zabrzmiała przerażająca ostateczność. Anatolia Sulejman dołączył do armii na równinach Aktepe. Janczarowie milczeli, gdy jechał wśród nich, ich twarze były albo odwrócone, albo wyrażały posępny szacunek. Wystawił sztandar z siedmioma końskimi ogonami przed królewskim namiotem i wezwał swego posłańca. Wysłał go do Amasyi z dokumentem opatrzonym królewską tugrą, wzywającym Mustafę pilnie przed swoje oblicze. Potem czekał.

92. Amasya Na litość boską, nie możesz jechać! Mustafa pogładził dłoń matki. Cofnęła ją, zła na jego protekcjonalność, ale on tylko się uśmiechnął. - Sułtan to nakazuje. Jeśli odmówię, będę oskarżony o nielojalność. - A jeśli pojedziesz, może oskarżyć cię i tak. Kto wówczas będzie cię chronił? - Już szepczą przeciwko mnie w pałacu. To jest moja szansa, by odpowiedzieć na te kłamstwa. - Jeśli chciał twoich odpowiedzi, dlaczego nie przyjechał tutaj? Dlaczego pojechał do Konia? - Może obawia się przyjechać tutaj. Gulbehar wstała i odwróciła się, by ukryć łzy udręki, które wezbrały w jej oczach. - Niech cię oskarżają o co chcą! Niczego nie mogą udowodnić! Mustafa zastanawiał się, czy powiedzieć jej o liście i swojej rozmowie z Rustemem. Postanowił tego nie robić. - Janczarowie już okrzykują mnie przywódcą. Gdzie mogę być bezpieczniejszy niż między nimi? - Tutaj! Tu będziesz bezpieczniejszy, w twojej fortecy, z daleka od Sulejmana i Rustema! - Przede wszystkim muszę słuchać się ojca. On mnie wezwał. Pojadę. - A jeśli bostandżi czekają? - On dał mi życie. On też ma prawo je odebrać. Gulbehar odwróciła się, w jej oczach błyszczała nienawiść i strach. - Nie! On nie ma prawa! Ja również dałam ci życie! Ja karmiłam cię piersią i wychowałam od dziecka! On nie ma prawa odbierać mi ciebie!

Nagle Gulbehar poczuła, jak gdyby otrzymała cios w żołądek. Zgięła się wpół, łkając i z trudem łapiąc oddech. Mustafa wyciągnął ręce, wziął ją w ramiona i zaprowadził do otomanki. Trzymał ją długi czas. W końcu szepnął: - Muszę jechać. - Weź tron. Czekałeś już dość długo. Musisz tylko powiedzieć słowo i janczarowie powstaną z tobą. Nie ma potrzeby rozlewu krwi. Twój własny dziadek usunął z tronu Bajazyta i wygnał go. To nie jest sprzeczne z prawem. - To jest sprzeczne z prawem niebios. Ojciec nauczył mnie tego. - Oczywiście, że tak! - Nie mogę tego zrobić. To jest niemożliwe. Raczej bym umarł, niż zhańbił swoje imię wobec innych książąt świata i splamił swą duszę wobec Boga. - Mustafa... Nic go nie poruszy, wiedziała. Wydra wygrała. Widziała teraz jej obraz, rozciągniętej na otomance, z głową odrzuconą do tyłu, roześmianej. Życie było takie proste, jeśli nie wierzyło się w nic oprócz zachowania samego siebie. - Mój honor wart jest więcej niż jakiekolwiek imperium, jakie ten świat może mi dać. Jakim będę królem, jeśli wyrzeknę się swej duszy, by zdobyć tron? Będę rządził bez hańby albo nie będę rządził wcale. - Jesteś głupcem - wymamrotała Gulbehar. - Wiesz, że wcale tak nie uważasz - uśmiechnął się Mustafa. - Gdybym miał się ugiąć, byłabyś zawstydzona i ja także. - Dajesz jej wygrać tak łatwo - mruknęła Gulbehar, ale Mustafa nie usłyszał.

- W każdym razie - dodał - jeżeli nie pojadę, to będzie przyznanie się do winy. On mnie nie skrzywdzi, mamo. Dał swoje słowo. Jest człowiekiem honoru, jak ja. Nie - pomyślała Gulbehar. On jest człowiekiem obowiązku. Tobie może się zdawać, że to to samo, ale to ostrogi z całkiem innego metalu. - Wyruszę o świcie - powiedział. - Jedź z Bogiem - szepnęła Gulbehar i pozwoliła mu pocałować swoją dłoń i odejść. Kiedy odszedł, nie było już łez do wylewania. Siedziała przy oknie, obserwując gwiazdy wędrujące po nieboskłonie, ogarnięta rozpaczą, bezradna w swoim więzieniu. Aktepe Dym z wilgotnego drewna świerkowego wisiał w powietrzu. Obóz był pogrążony w ciszy. Wozy z wodą turkotały pomiędzy rzędami namiotów, owce pędzono w duszących tumanach kurzu do namiotów rzeźników. Grupa janczarów w niebieskich kurtkach grała w kości obok żarzącego się piecyka na węgiel drzewny, skulona wokół niego dla ochrony przed chłodem wieczoru. Kiedy zobaczyli Mustafę, zerwali się na nogi i skupili wokół jego konia, jak to zrobili w Amasyi. Słowo szybko rozeszło się po obozie - szehzade przybył poprowadzić ich przeciwko Persom! Kilku nawet nazwało go padyszachem i ich okrzyki niosły się przez obóz do miejsca, gdzie Sulejman siedział na tronie i naradzał z Rustemem. Umilkli, słuchając tych głosów, i Rustem zobaczył, jak rysy starego człowieka twardnieją postanowieniem. Padyszach! Cesarz! - Oto nadchodzi duch mego ojca - mruknął Sulejman. Wiwaty trwały przez długi czas, po tym, jak Mustafa wzniósł swój pawilon obok

Sulejmana, czekając na wezwanie do stawiennictwa i przemowy przeciw swym oskarżycielom. Ale tej nocy oskarżyciele przemówili zamiast niego. Duch Selima ukazał się u stóp łoża Sulejmana. Wyciągnął ręce do syna, a trzymał w nich głowę swego ojca. - Dziadku - Sulejman mruknął przez sen - powinieneś był go zabić. Byłeś za słaby. Pomyślał o Dżehangirze i swojej Mihrmah i wiedział, co musi zrobić.

93. Świt Przez całe poprzednie popołudnie i wieczór Mustafa przyjmował honory od wezyrów i agów w swym namiocie, ale teraz obóz znowu pogrążony był w ciszy. Muezzin wezwał armię na modły, tysiące turbanów ustawiło się w rzędy, falując jak jedwabne żywopłoty na tle fiołkoworóżowego nieba. Kiedy Mustafa skończył swe suplikacje do Boga ubrał się cały na biało, na znak niewinności i wsunął listy pożegnalne za poły szat w pobliżu serca, jak było w zwyczaju każdego Turka w obliczu niebezpieczeństwa. Wsiadł na swego arabskiego ogiera i przygotował się do przejechania tych kilku kroków dzielących jego namiot od pawilonu ojca, jak tego wymagała tradycja. Jego aga i Sahine, koniuszy, wsiedli na konie obok niego. Mustafa czuł, że wszystkie oczy na tej wielkiej równinie zwracają się ku niemu z oczekiwaniem. Każdy wiedział, co ma się wydarzyć tego ranka, dlaczego Mustafa został wezwany. Czy się pogodzą, czy też Mustafa rzuci wyzwanie swemu starzejącemu się ojcu? Janczarowie zajęli się swoimi obowiązkami, ale ani jeden nie miał do tego głowy. Niektórzy szykowali się do witania nowego sułtana, zanim słońce przejdzie na drugą stronę nieba. Przy wejściu do pawilonu sułtana Mustafa zsunął się z konia, wyjął sztylet zza pasa i podał go Abdulowi Sahine. Poszedł bez broni spotkać się z ojcem. Mustafa zasalutował strażnikom solakom stojącym na zewnątrz i dał znak swemu adze i koniuszemu, by pozostali tam, gdzie są. Wejście namiotu zamknęło się za nim z furkotem. Abdul Sahine trzymał wodze koni i zerkał niepewnie na agę. Usłyszał kroki za sobą i zobaczył szwadron solaków

wchodzący między nich i resztę obozu. Bez wahania wyciągnęli killicze i ruszyli ku nim. Pawilon był wielki, podzielony na części przez wielkie ściany łopoczącego złotego jedwabiu. U wejścia leżały grube rubinowoczerwone i pawioniebieskie dywany, a pod każdą ścianą stały otomanki z brokatu. Na środku znajdował się mały stolik ze srebrnym blatem. - Ojcze? Mustafa przeszedł przez hol wejściowy do komnaty audiencyjnej. Namiot załopotał na wietrze, wydając dźwięk jak wystrzał z pistoletu i Mustafa odwrócił się gwałtownie. Czarny bostandżi wyszedł z cieni w rogu. I jeszcze jeden. Odwrócił się. Trzech następnych wyszło zza kurtyny przed nim. Jeden trzymał jedwabną cięciwę. Zobaczył cień poruszający się za jedwabiem. - Ojcze? Bostandżi cicho ruszyli ku niemu, na wielkich stopach, trzymając ramiona swobodnie u boków. Mustafa uświadomił sobie, że spodziewał się tego. Nie czuł jednak strachu, tylko złość. Wyszedł na środek pokoju. - Ojcze, wysłuchaj mnie najpierw! Pozwól mi odpowiedzieć moim oskarżycielom! To nie jest sprawiedliwe! To nie tak uczył go ojciec, w tym nie było honoru. Usłyszał chrzęst stali, potem krzyki i jęk rannego człowieka. Zrozumiał, że jego aga i Abdul Sahine zostali zaatakowani. Gdyby mógł przedrzeć się przez bostandżich na otwarte pole, solacy nie zrobiliby mu krzywdy. Księcia można było uśmiercić tylko cięciwą. Gdyby dotarł do janczarów, byłby bezpieczny. Ale nie chciał tego. Chciał mówić z ojcem. - Ojcze, wysłuchaj mnie! Jeden z bostandżich spróbował zarzucić mu pętlę na szyję, ale Mustafa odczytał jego zamiar i uchylił się. Staranował

pierwszego Murzyna i cisnął go na ziemię, z łatwością. Następny rzucił się na niego, ale wykonał unik i tamten runął przez srebrny stolik, tracąc oddech. - Ojcze! Nigdy cię nie zdradziłem! Dlaczego ty zdradzasz mnie teraz? Wyjdź i przemów do mnie! - Czy nigdy nie uśmiercicie człowieka, którego kazałem wam zabić? - usłyszał jęk Sulejmana. Jego głos był przytłumiony przez jedwabną kurtynę. - Czy nigdy nie skończycie z tym zdrajcą, który nie dawał mi spokoju przez ani jedną noc od dziesięciu lat? Ale głuchoniemi nie mogli go słyszeć. Mustafa był jego jedynym słuchaczem. - Odwołaj swych głupich zabójców! Jestem niewinny! Plamisz swój honor bardziej niż mój! - Skończcie z tym! - usłyszał jęk Sulejmana. - Ojcze, proszę! Sulejman zakrył uszy rękami i zamknął oczy, pragnąc, żeby to się skończyło. Nie, nie, nie! Nie mogło być usprawiedliwienia dla zdrady! Dowody przeciwko Mustafie były jasne. Może próbować hipnotyzować go swymi pięknymi słówkami, ale widział i słyszał dość argumentów. Gdyby pozwolił Mustafie mówić, ten zachwiałby jego postanowieniem. Obnażyłoby jego słabość i janczarowie usunęliby go, tak jak usunęli jego dziadka. Och Mustafo, wszystkie moje nadzieje pokładałem w tobie. Byłeś moim pierwszym synem. Byłeś nadziejami mej młodości. Pomyślał o swoich pozostałych synach. Dżehangir, uczony kaleka. Selim Opój. To będzie musiał być Bajazyt. Teraz został tylko Bajazyt. Och Boże, pomóż mi w moim smutku!

Nigdy nie sądził, że to będzie takie bolesne. Nigdy mu się nie śniło, że ból tak wedrze się w niego, jak nóż rozrywający jego brzuch, sprawiając taki fizyczny ból. Nie, nie, nie! Odrzucił zasłonę. - NIE! Za późno. Mustafa leżał u jego stóp na dywanie z wytrzeszczonymi oczami, cięciwa wryta głęboko w szyję. Krew wezbrała wokół cienkiego cynobrowego naszyjnika. Sulejman dał znak niemowom: - Zawińcie go w dywan i wyrzućcie na zewnątrz. Opadł na tron z macicy perłowej i skorupy żółwia i czekał. Cichy jęk jak westchnienie wiatru rozszedł się po obozie. Przeszedł w lament rozpaczy, gdy janczarowie podeszli do namiotu opłakiwać swego ulubieńca. Odgłosy żalu przekonały Sulejmana, że miał rację. Dzięki Bogu, bo niemal się załamał! Teraz było po wszystkim. Ukrócił władzę janczarów i uratował Osmanów od tyrana. Chciał opłakiwać Mustafę, ale stwierdził, że nie może. Właściwie odkrył, że nic już nie czuje.

94. Daj nam głowę Rustema albo przyjdziemy po nią! Dziwne, jak nawet w takiej chwili nie okazuje żadnego strachu - myślał Sulejman. Ten człowiek ma lód w żyłach. Nawet teraz kalkuluje szanse i jest przekonany, że go uratuję. Janczarowie roją się wokół mojego namiotu, wołając o jego krew jak stado wygłodniałych wilków, a on wygląda, jak gdyby dzieliły go od nich kamienne ściany grube na trzy stopy, a nie tylko kilka skrawków złotego i purpurowego jedwabiu. - Oni obwiniają ciebie, Rustemie - powiedział Sulejman. - Panie, Mustafa sam był sobie winien. Tumult przed namiotem nasilał się. Były ich tysiące, pod wodzą agi, kręcili się przed wejściem z dobytymi killiczami, wołając o tę jedną ofiarę, która by ich ułagodziła: Rustema. Powstrzymywało ich tylko dwóch solaków i świętość Osmanów. Żaden nie ważył się przekroczyć progu królewskiego namiotu bez wezwania. Jednak wystarczyłoby, żeby jeden człowiek rzucił wyzwanie autorytetowi królewskiej krwi i reszta poszłaby za nim. Pawilon zostałby pochłonięty, jak kupka piasku pod rozszalałą falą. Mimo tej świadomości również Sulejman był spokojny, jak gdyby wszelki naturalny strach opuścił go. - Janczarowie domagają się kozła ofiarnego - powiedział Rustemowi. - Ponieważ nie śmią tknąć Osmana, postawili na ciebie. Po raz pierwszy Sulejman dostrzegł niepewność w szarych oczach Rustema. Mógłbym to zrobić - myślał Sulejman - i dziwił się własnym myślom. Zrobiłem najgorszą rzecz, jaką mogę sobie wyobrazić. Teraz mógłbym zrobić wszystko. - Czy wysłałeś gońca do Amasyi, panie? Sulejman był pod wrażeniem. Nawet teraz, w obliczu śmierci, umysł Rustema powrócił do spraw praktycznych.

- Tak, jego żona i synowie nie pozostawią go długo samego w raju. - Więc nie mamy się już czego obawiać z jego strony. - Nie ze strony Mustafy - Sulejman już krzyczał teraz, aby być słyszanym ponad wrzaskami żołnierzy na zewnątrz. - Czy nie boisz się janczarów, Rustemie? - Zrobią, co im każesz. - Byli gotowi posadzić Mustafę na tronie godzinę temu. - On nie żyje. Janczarowie są jak psy. Potrzebują pana. - Potrzebują też surowego mięsa. Sulejman podniósł się powoli z tronu i wyobraził sobie, że jedwabna kurtyna jest jeszcze ciepła od dotyku Mustafy. Przeszedł przez przedsionek, szarpnął zasłonę wejściową i spojrzał na morze oczu i szczęk broni ludzi miotających się z krzykiem dokoła pawilonu. Od razu umilkli. Sulejman patrzył na nich i widział nienawiść zionącą z ich twarzy, czuł ostry, jadowity ból we własnym sercu. Gdyby mógł, zawiesiłby wszystkie ich głowy na Ba'ab - i - Humayun. Ci ludzie byli powodem śmierci Mustafy. Oni zbudowali imperium, a teraz, bez kontroli, zniszczyliby je. Aga przerwał dzwoniącą ciszę. - Chcemy Rustema. - Rustem będzie zastąpiony. Złota pieczęć wielkiego wezyra przejdzie na Achmeda, drugiego wezyra. Ale Rustemowi nie stanie się krzywda. - On zabrał nam naszego Mustafę! - Ja zabrałem wam waszego Mustafę. Aga wpatrywał się w niego z oczami błyszczącymi nienawiścią, ale nie odpowiedział. Każda odpowiedź kosztowałaby go głowę.

- Ruszamy na Safawidów - powiedział Sulejman przeciwko heretykowi Tamaspowi. Będą łupy i kobiety. Jeśli twoi ludzie chcą krwi, niech to będzie perska. - Chcemy Rustema - powiedział Aga uparcie. - Jeśli go chcecie, musicie najpierw zabić mnie powiedział Sulejman i wyciągnął wysadzany klejnotami killicz z pochwy u pasa. Patrzył, jak jeden po drugim janczarowie odwracali się i szli do obozu. Trwało to długie minuty, bo były ich tysiące, ale Sulejman nie poruszył się i w końcu został sam z agą. Stary generał wreszcie odwrócił się i odszedł. Więc zrobione pomyślał Sulejman. Przyszłość należy teraz do Bajazyta. Amasya Posłanie napisane było białym atramentem na czarnym papierze. Gulbehar nie musiała go czytać, by poznać jego treść. Wiedziała już, kiedy zobaczyła gońca sułtana zsiadającego z konia na dziedzińcu. Nie, wiedziała już wcześniej. Los Mustafy był przypieczętowany w momencie, kiedy wyjechał za bramę. Odmówiła przyjęcia listu. Napluła posłańcowi w twarz, przeklinając go oraz jego synów na wieczne czasy, i próbowała podrapać mu twarz paznokciami. Jej kislar agasi i pokojówki powstrzymali ją, a posłaniec uciekł z pobladłą twarzą i trzęsącymi się rękami. Jęki żalu kadin dzwoniły mu w uszach. Stambuł Wiedziała, że Mustafa i jej mąż nie żyją, jak tylko go zobaczyła. Był ciężkim Murzynem z Sudanu o twarzy bez wyrazu, kastratem i głuchoniemym. Nie mógł mówić, nie mógł słyszeć. Nic nie mogła zrobić, żeby z nim się porozumieć. Wszelkie sentymenty zostały wypalone w nim przez ból i okaleczenie i surową dyscyplinę.

Jego usta pozbawione języka wydały dziwny dźwięk, kiedy podchodził do niej, ciężko oddychając. Trzymał cięciwę przed sobą, wpatrując się w nią intensywnie. Wiedziała, kim jest: posłańcem kislara agasi. Sirhane cofała się przed nim instynktownie, choć wiedziała, że nie ma ucieczki. On odejdzie dopiero wtedy, gdy ona będzie martwa, odejdzie z jej głową w skórzanym worku, który wisiał u jego pasa specjalnie w tym celu. - Teraz, kiedy Mustafa nie żyje, Abbas może bezpiecznie działać - powiedziała do niego. - On myśli, że jestem nadal zagrożeniem dla Julii. - Poczuła łzy płynące jej po twarzy. Nigdy bym, tego nie zrobiła. Nigdy bym jej nie zdradziła szeptała do głuchego człowieka. - To była tylko pusta groźba. Nigdy bym jej nie skrzywdziła. Nigdy. Ale teraz ona nigdy się o tym nie dowie. Mogę umrzeć, ale nie chcę, żeby mnie nienawidziła. - Zamknęła oczy i opuściła ręce. Nie będzie z nim walczyć. Nie może uciec. - Julio, ja bym nigdy... Bostandżi założył jej pętlę na szyję, odcinając jej słowa. Podniósł ją z podłogi bez wysiłku, żylaste mięśnie jego ramion napięły się i szybko ją udusił.

95. Pera Julia zamknęła swoje drzwi na klucz i nie wychodziła z sypialni przez trzy dni. Czasami wieczorem Ludovici słyszał, jak płacze za drzwiami. Pukał i krzyczał do niej, ale nie odpowiadała. Jadł samotnie w wielkiej sali, ciche echo srebrnych sztućców na porcelanie niosło się w sklepionej jadalni. Patrzył na jej puste krzesło i odpychał ciemny cień podejrzenia ze swego umysłu, nie chcąc mu się przyjrzeć. Czwartego ranka, kiedy Julia w końcu się pokazała, jej twarz miała kolor lnianego całunu, a pod oczami widniały ciemne obwódki. Jej twarz była bez wyrazu. Wstał i patrzył, jak opadła na mahoniowe krzesło z wysokim oparciem na końcu stołu. - Czy dobrze się czujesz? Nie odpowiedziała od razu. W końcu szepnęła: - Czy kochasz mnie, Ludovici? - Wiesz, że tak. - Więc dowiedz się, kto wydał ten rozkaz. - Co to da? - Po prostu dowiedz się. - To jest niemożliwe. - Abbas się dowie. On będzie wiedział. - A jeśli to sułtan? - Tylko dowiedz się dla mnie. Proszę. Był zły i bezradny. Czy ona będzie chciała się zemścić wewnątrz samej Porty? Niemożliwe. Co ona ma nadzieję uzyskać? W imperium egzekucja to coś naturalnego. Przybycie posłańca śmierci jest jak los, nie można tego przewidzieć ani temu zapobiec. Przyjmuje się to jak każde naturalne nieszczęście, jak piorun czy trzęsienie ziemi. Westchnął.

- Dowiem się - powiedział w końcu. Tak, zapyta Abbasa. A potem zdecyduje, co powie Julii. W końcu Sirhane była tylko przyjaciółką. Julia już i tak opłakiwała ją dłużej, niż należało. Zachowywała się, jak gdyby straciła męża. Śmieszne - pomyślał - i szybko odrzucił tę myśl. Galata Abbas potrząsnął głową. - Ona nic nie może zrobić, Ludovici. - Muszę wiedzieć, Abbasie. Dałem słowo. Abbas wybrał następny kawałek chałwy z talerza i żuł go z namysłem. - Dałeś już słowo przedtem i złamałeś je. Dlaczego nie zrobić tego jeszcze raz? Oczy Ludoviciego zabłysły nagłym, gorzkim gniewem winnego. Ale nic nie powiedział. Co można było powiedzieć? - Kiedyś obiecałeś mi, że odeślesz ją z dala od Osmanów. - Kocham ją - powiedział cicho Ludovici. - Więc jesteś głupcem, nie tylko kłamcą. Ludovici zerwał się na nogi. Stanął nad Abbasem z pięściami zaciśniętymi przy bokach. - Gdyby kto inny tak mi powiedział... - Naraziłeś moje życie na niebezpieczeństwo niezliczoną ilość razy na przestrzeni lat przez to, co zrobiłeś. A teraz jesteś zły, bo powiedziałem ci to w oczy. Czy myślałeś, że to drobiazg, Ludovici? Czy myślałeś, że kiedykolwiek ci to zapomnę? - Wybrał następny kawałek chałwy. - Miłość już raz zrobiła z ciebie głupca. - Nie, zrobiła ze mnie eunucha. Ale nie zrobiła ze mnie kłamcy. - Spojrzał na Ludoviciego. - Jeśli zamierzasz odejść lub rzucić się na mnie, zrób to. W przeciwnym razie siadaj. Znamy się zbyt długo na takie komedie. - Nie zrzeknę się jej - syknął Ludovici.

- Nie masz niczego, czego mógłbyś się zrzec! - O czym ty mówisz? - Siadaj. Ludovici usiadł, cały był napięty jak cięciwa. Jakiś inny zmysł mówił mu, że nie powinien zostać. Abbas stał się potworem. Jaką puszkę Pandory otworzy teraz? - Jak ona teraz wygląda? - zapytał Abbas cicho. - Starzeje się z gracją - odpowiedział Ludovici. - Jest nadal piękna? - Ona nie ma już szesnastu lat, Abbasie. Ma trochę srebra we włosach. Ale jest nadal tak szczupła jak wtedy, kiedy zobaczyłeś ją w Wenecji. Tak, nadal jest piękna. - To ja zerwałem owoc. A ty go skosztowałeś. Czy wiesz, jak bardzo nienawidziłem cię za to? - Zawsze to podejrzewałem. Abbas zwiesił głowę i przez chwilę Ludovici poczuł znajome ukłucie żalu, ale kiedy podniósł głowę znowu, odrzucił swój ból. Jego twarz była twarda. - Pytasz mnie, czy mogę się dowiedzieć, kto wysłał bostandżi do Sirhane. To nie jest potrzebne. Ja już wiem. - Czy to sułtan, czy jego wiedźma? - To nie Wielki Senior ani jego Dama. To ja. Ludovici tylko patrzył na niego. - Ona miała zamiar zdradzić Julię przed Panem Życia i oskarżyć ją o wzniecanie wielu plotek w bailo. Sulejman nie jest człowiekiem, który łatwo wybacza i zapomina, jak wiesz. Zrobiłem, jak i ty byś zrobił, żeby ją chronić. Ludovici zgarbił się. - Och, Abbasie. - Możesz jej to powiedzieć albo ukryć to przed nią, jak uważasz. - Sirhane była jedyną prawdziwą przyjaciółką, jaką miała. To będzie dla niej ciężkie, Abbasie.

- Ona była czymś więcej niż przyjaciółką, Ludovici. Czy nigdy nie podejrzewałeś? - Podejrzewałem? - One były kochankami, Ludovici. Były kochankami. Już w haremie i zawsze od tamtej pory. Ludovici zamknął oczy. No, oczywiście. Oczywiście. Przez te wszystkie lata sądził, że to Abbas stoi między nimi. Co to miało za znaczenie? Dawno zgodził się na ten kompromis. Trochę było zawsze lepsze niż nic. Ona nigdy nie udawała, że go kocha. To tylko twoja duma cię teraz boli napomniał się. Tylko twoja duma. - Czy nie wiedziałeś? - spytał Abbas. - Tak, wiedziałem - skłamał Ludovici. Ale w głębi serca chciał ją zabić. Pod Tabriz Posłaniec ściągnął wodze swego konia przed jedwabnym namiotem ze sztandarem o siedmiu końskich ogonach, pawilonem sułtana. Jechał dniami i nocami ze Stambułu. Zeskoczył z konia i rzucił wodze koniuszemu sułtana. Solacy wprowadzili go przed oblicze Pana Życia i rozciągnął się na ziemi. Poselstwo, które niósł, zostało wręczone Rustemowi Paszy, który odczytał je na głos Panu Życia. Dżehangir został znaleziony martwy w Topkapi Saraya. Powiesił się. Sulejman odrzucił głowę w tył i wydał okrzyk boleści, który mógł być słyszany w całym obozie i odbił się echem od okalających gór, przeszywając dreszczem krzyże najbardziej doświadczonych janczarów, okrzyk bólu i żalu nad przyszłością Osmanów. Pera Siedzieli razem w gęstniejącym mroku, renegat w jedwabnej szacie, niewolnica w czarnej westurze. Obserwowali słońce, aż zniknęło za widnokręgiem i świat

poszarzał. Światła zapaliły się wokół portu, maszty tureckich galeotów i greckich karamusali rysowały się na tle perłowych wód Rogu jak kości wystające z błota. Oni nadal się nie poruszali. - Nie wierzę w ani jedno słowo - powiedziała w końcu Julia. - On tylko próbuje mnie chronić. - Mówię ci tylko to, co powiedział - odrzekł Ludovici. Julia potrząsnęła głową. - Sirhane nie naraziłaby mnie na niebezpieczeństwo. Ludovici milczał. - Nie wierzę w ani jedno słowo - powtórzyła Julia. - Ani jedno słowo. - Musiałaś ją bardzo kochać - powiedział Ludovici. Julia odwróciła się do niego, próbując odczytać wyraz jego twarzy w ciemności. Czy on wie? Tak, musi wiedzieć. Ból był wyryty w jego rysach. Nigdy nie chciała sprawić mu przykrości w ten sposób. Co powiedziała jej Sirhane? „Może powinnaś nauczyć się kochać go bardziej". Teraz nic nie można było zrobić. Za bardzo cierpiała. Po prostu za bardzo cierpiała. - Abbas kłamał - powiedziała. Ale w głębi serca wiedziała, że to prawda, i krwawiła.

CZĘŚĆ DZIEWIĄTA ŚMIERĆ SŁOWIKA

96. Topkapi Saraya, 1558 Na łaskę Najwyższego, którego moc niech na zawsze będzie sławiona! Na święte cuda Mahometa, niech będzie błogosławiony przez Boga! Do Ciebie, który jesteś Sułtanem Sułtanów, Suwerenem Suwerenów, Cieniem Boga Na Ziemi, Panem Morza Białego i Morza Czarnego, Rumelii i Anatolii, Karamanii, Ziemi Rum, Diabekiru, Kurdystanu, Azerbejdżanu, Persji, Damaszku, Aleppo, Kairu, Mekki, Medyny, Jerozolimy, całej Arabii, Jemenu i wielu innych ziem, które moi szlachetni przodkowie (niech Bóg świeci nad ich grobowcami!) zdobyli siłą oręża, a które Twój wspaniały majestat uczynił podległymi płonącemu mieczowi i zwycięskiemu ostrzu, sułtanowi Sulejmanowi Khanowi, synowi sułtana Selima Khana. Ojcze. W rozmaitych ustnych i pisemnych kontaktach występowałem do mojego Pana o wstawiennictwo przeciw tym, którzy pragnęli rozgłaszać kalumnie przeciwko mnie. Bóg wie, że nigdy nie szukałem względów dla siebie, w odróżnieniu od innych, którzy nadskakują ulemie i żołnierzom, by podnieść swą estymę i rywalizować z naszym własnym błogosławionym ojcem. Jestem bezsilny wobec ich konspiracji, ja, który nigdy nie pragnąłem niczego innego, jak służyć Tobie. Wszystko co mam to Twoją miłość i mojej łaskawej matki. Mój los jest całkowicie w Twoich rękach. Ponieważ ja nie próbuję buntować janczarów i pysznić się na moim koniu, jestem na łasce tych, którzy spiskują przeciwko mnie. Wiem, że nigdy nie mógłbym przyćmić tego wielkiego światła, które Ty rzuciłeś na świat. Martwię się wielce o Twoje bezpieczeństwo, Panie. Raporty docierają do mnie codziennie, że mój własny brat widywany jest w Porcie, w starannym przebraniu, jak rozmawia z janczarami w ich barakach i rozsiewa bunt i

rewoltę. Modlę się, by te raporty okazały się nieprawdziwe, bowiem nie mam spokoju wiedząc, że mój wielki Pan jest w niebezpieczeństwie... Sulejman odrzucił list na bok i jęknął z rozpaczy. Wyglądał szaro, skurczony na tronie z kutego złota, skulony między dwoma złotymi lwami, niemal jak gdyby byt ich ofiarą, a nie panem. Rustem czekał w milczeniu, z twarzą bez wyrazu. - On mnie błaga jak kobieta! - powiedział Sulejman. - Obawia się Bajazyta. - I słusznie. Bajazyt to lew. Prawdziwy gazi. - Jak mówisz, panie. - A co twoi szpiedzy mówią o Selimie? Nadal pije za dużo wina? - Spędza cały czas przy stole albo na łowach. Sulejman wykonał niecierpliwy gest rękami. - I on chce, żebym go chronił przed Bajazytem! - Kiedy czas przyjdzie, panie, Bajazyt odbierze mu tron. - Gdy będę martwy, niech Bóg będzie sędzią. Sulejman zamknął oczy. Miał nadzieję, że uda mu się skończyć z rozlewem krwi towarzyszącym sukcesji linii osmańskiej, ale przez egzekucję Mustafy tylko uczynił go bardziej nieuchronnym. Było stare powiedzenie gazich: „co było, to będzie". Jego ojciec zamordował dla tronu. Zdawało się, że synowie zrobią to samo, mimo wszystkich jego wysiłków. Nie rozumiał, dlaczego ci młodzi ludzie tak palili się do władzy. On sam nigdy jej nie pragnął. Najbardziej żałował, że jego ojciec nie żył dłużej. Przez ostatnie lata płaszcz gazich spoczywał na jego ramionach jak płonące jarzmo. Tron nie tylko kosztował go Mustafę. Kilka tygodni później powiesił się Dżehangir. Dlaczego? Żal po przyrodnim bracie? Czy strach przed własnym ojcem?

Spróbował odsunąć tę myśl. Rustem obserwował go cierpliwie. Sulejman wskazał na list leżący na dywanie między nimi. - Czy jest prawda w tym, co twierdzi Selim? Czy Bajazyt był w Stambule? - Moi szpiedzy nic mi o tym nie mówili - powiedział Rustem. Sulejman skinął głową z powagą. Jeśli Rustem o tym nie wiedział, to się nie zdarzyło. Jednak było ziarnko prawdy w tym, co pisał Selim. Bajazyt, gdy zabrakło Mustafy, stał się ulubieńcem janczarów. Oczywiście, tak powinno być. Sułtan nie mógł objąć tronu bez ich poparcia. Mimo to tkwiło w tym niebezpieczeństwo, jeśli Bajazyt stanie się niecierpliwy. - Kto to powinien być, Rustemie? Selim jest najstarszy. Tron powinien być jego. On jest szehzade. - Bajazyt jest jedynym wyborem, panie - powiedział Rustem. Sulejman skinął głową. W naturze Rustema leżała taka sama beznamiętność w takich sprawach, jak w kwestiach finansów i przepisów. Puchlina wodna dotknęła go okrutnie ostatnimi laty i jego kończyny i twarz spuchły od edemy, ale oczy były te same, chłodne i szare. Nie pozwalał sentymentom wpływać na swoje decyzje. - Bajazyt nie przepada za tobą, Rustem. - Nie będzie mnie tutaj, żeby się go bać, panie. Typowe dla niego, mówić o własnej śmierci z tym samym brakiem emocji. - Gdyby było inaczej, Rustemie, powierzam ci ostatnią misję. Kiedy umrę, musisz wysłać gońca na szybkim koniu do Manisy, żeby poinformować szehzade Selima i powiedzieć mu, by spieszył do miasta. - Przerwał, krzywiąc się z bólu wywołanego podagrą w kolanie. - Potem masz wysłać innego gońca do Bajazyta, na jeszcze szybszym koniu, i powiedzieć

mu, że tron należy do lepszego. W zamian za to Bajazyt z pewnością oszczędzi ci swej niełaski, kiedy będzie padyszachem. - Będzie zrobione, jak każesz, panie. Więc jest zdecydowane - myślał Sulejman. Niech Bóg wybiera. Zrobił wszystko, co mógł. Napisał prawa, które staną na straży przyszłego imperium. Może imperium zdoła przetrwać jeszcze jednego wojownika albo nawet opoja, gdyby miało dojść do tego. Jednak to będzie jego prawdziwe dziedzictwo uświadomił sobie - jego dwaj synowie kłócący się o imperium jak sępy dziobiące oczy jeszcze nie całkiem martwego ciała. Może zawsze tak będzie. Boże, pomóż mi w rozpaczy!

97. Pera Siedział sam w wielkiej sali, wpatrując się w drwa płonące na kominku. Julia stanęła za nim i oparła dłoń na jego ramieniu. - Wyglądasz na zmartwionego. - Myślałem... myślałem, co się stanie, kiedy Sulejman nie będzie już sułtanem. - Słyszałeś plotki? - On jest stary i chory. Rządził w Wysokiej Porcie przez trzydzieści osiem lat. Nikt nie żyje wiecznie. Nawet Cień Boga Na Ziemi musi umrzeć. Julia uśmiechnęła się. - Pewnie będzie ci go brak. Ludovici uśmiechnął się również. - Jestem tylko skromnym kupcem. Dla mnie mogliby zrobić sułtanem wielbłąda, ale zmiana i niepewność denerwują mnie. Zawsze lubię wiedzieć, kogo przekupić i za ile. - Kto będzie jego następcą, Ludovici? - Wyobrażam sobie, że pani Hurrem będzie miała coś do powiedzenia w tej sprawie. - Może sama obwoła się sułtanem. Ludovici uśmiechnął się. - Wątpię, by nawet ona mogła tego dokonać. Nie, to musi być Bajazyt. Jak mógłby to być Selim? Ten człowiek jest rozpustnikiem. Byłby doskonałym bejem Algieru - ale sułtanem? Nawet ja nie życzyłbym tego Turkom. - Jakieś polano pękło i przewróciło się na kominku. - Życzyłbym tego może Wenecjanom, ale nie Turkom. - A Rustem Pasza? - Bajazyt raczej utopiłby się we wrzącej smole, niż miałby go za swego wezyra. Poza tym, on też się starzeje. Wkrótce

wszystko się zmieni. Nowy sułtan, nowy wezyr. Przez jakiś czas mogą nawet egzekwować prawo i mój interes będzie poważnie zakłócony. Wiatr zawył i zatrząsł oknami, przeciąg rozjarzył węgle na kominku. - Jestem przekonana, że będziesz nadal prosperował, Ludovici. - Może, ale mdli mnie od tej niepewności. Nigdy nie można być pewnym, co zrobią ci Osmanowie. Divan jest gniazdem węży i nigdy nie wiadomo, który gad urośnie w siłę. Topkapi Saraya Warstewka lodu błyszczała na kopułach i półkopułach pałacu. Słońce świeciło na czystym, niebieskim niebie, nie dając ciepła. Hurrem powąchała północny wiatr, szukając zapachu stepu, ale był zimny jak czarne wody Bosforu. Zadrżała i zawinęła się ciaśniej w gronostajowy płaszcz, lecz ostatnio nic nie rozgrzewało jej kości. Starzała się. Wsunęła stopy głębiej pod tandir, płytę płonących węgli drzewnych tkwiącą pod kwadratowym stołem z cynowym blatem przed nią, ale jak gdyby przestała odczuwać ciepło. Wszystko było takie zimne. Gapiła się przez witrażowe okno, znowu patrząc na północ, poza Morze Czarne w stronę stepów, ukrytych gdzieś za fioletowym horyzontem. Zamknęła oczy i jej dusza odleciała od starej kobiety drzemiącej przy oknie, przeleciała swobodnie nad wodą i nad karawanserajem w Uskudar. Uskudar! Tak, pamiętała to. Kamienny rynek z centralną fontanną, gdzie przybyła trzydzieści pięć lat temu. Zobaczyła siebie, dziewczynę o miedzianych włosach z jadem na języku i błyskiem buntu w oczach. Roześmiała się. Popatrz na nią! Powinna robić za przynętę na ryby w Bosforze! Jak taka samowolna wydra mogła kiedykolwiek zostać kadin?

Dziewczyna została teraz daleko z tyłu, zagubiona na horyzoncie. Jej dusza nadal unosiła się, a pod nią było Kara Deniz, Morze Czarne, o powierzchni jak stalowe ostrze, nakrapiane maleńkimi plamkami karamusali. A potem leciała znowu nad lądem, jak ptak padlinożerca i pod sobą widziała plemię Krymskich Tatarów. Skóry ich kibitek, namiotów na wozach, czerniły się na trawie, kobiety doiły owce i kozy, mężczyźni galopowali w ich stronę ze stepu. Pomachała ręką i jej matka podniosła wzrok od kozy, którą doiła, i pomachała do niej w odpowiedzi. Hurrem zaczęła biec w jej stronę ze śmiechem. Jej ojciec zaśmiał się również. Podniósł ją lekko na siodło swego turkmeńskiego konia i pojechali przez zarośnięte trzciną wyspy Ojca Dniepru. Zobaczyła przed sobą wielkie miasto namiotów i koni i usłyszała cygańskie flety... - Pani! Hurrem obudziła się nagle, jej ciało poderwało się, jak gdyby przypalone rozpalonym do białości nożem. Serce jej waliło, na twarzy miała lepki pot. Muomi patrzyła na nią, szarpiąc ją za rękę. - O co chodzi? - spytała Hurrem. - Krzyczałaś, pani. Czy wszystko w porządku? - ...Krzyczałam? - Spałaś? - Spałam - powtórzyła Hurrem i rozczarowanie sprawiło, że poczuła się, jak gdyby miała się udusić. - Czy dobrze się czujesz, pani? - spytała Muomi bez troski. - Odejdź. Muomi oddała sela'am i wyszła z pokoju. Hurrem pozwoliła swoim ramionom opaść z rezygnacją i zaczęła płakać, z początku cicho. Nie chciała wracać. Była

szczęśliwa - uświadomiła sobie - po raz pierwszy naprawdę szczęśliwa od kiedy tu przybyła. I było jej ciepło. To nic jej nie dało, ta walka o panowanie nad innymi kobietami. Och, była ulga, kiedy Sulejman wybrał ją po raz pierwszy i pewna zimna satysfakcja, kiedy przechytrzyła Gulbehar - choć to było małym osiągnięciem. Bóg świadkiem, że nie znalazła prawdziwego szczęścia. Może dlatego, że kobiety nie były jej prawdziwym wrogiem. To mężczyźni. Sulejman. Nienawidziła go teraz tak samo, jak wtedy, kiedy ją wybrał trzydzieści pięć lat temu. Nie, jeszcze wcześniej. Nienawidziła go od pierwszego dnia swej niewoli w dewszirme, kiedy odprowadzono ją z wioski z łańcuchem na nadgarstku. Ta nienawiść nie została złagodzona przez władzę ani jego uczucie. Wciąż tam tkwiła, głęboko w jej duszy, jak gorzka zielona trucizna, której moc nie zmalała z upływem czasu. Ale to nie zimno ani jej wspomnienia wprowadziły ją w ten ponury nastrój. To słowik. Był prezentem od Sulejmana. Dał go jej w dniu ślubu, w klatce wykonanej z cedru i wykładanej onyksem i macicą perłową. Śpiewał dla niej codziennie od tamtej pory. Znalazła go tego ranka leżącego na dnie klatki, sztywnego i zimnego. Wyjęła go delikatnie, trzymając w obu dłoniach i spojrzała w nieruchome oko. Jej pierwszą reakcją nie był żal, lecz panika. Kiedy tak patrzyła na niego, ptaszek zaśpiewał jej po raz ostatni. Moje życie jest twoje - śpiewał. Przeżyłaś swoje dni tak jak ja, w tej pięknej klatce z onyksu i perły, a sułtan podziwiał cię, cieszył się tobą i zachwycał twoim śpiewem i twoją urodą. Ale pewnego dnia, wkrótce, tak jak ja, spojrzysz na świt zimnym okiem i nie poczujesz jego ciepła. Będzie po wszystkim. Twoje życie minie. Drzwi klatki nigdy się nie otworzą. Twoja pieśń się skończy i zostaniesz zapomniana.

Myślała, że pewnego dnia zostanie valide, matką sułtana, i że będzie miała prawdziwą władzę. Selim byłby łatwy do manipulowania. Po zniszczeniu Mustafy ani przez chwilę nie przypuszczała, że może nie dożyć czasu, kiedy jeden z jej synów zasiądzie na tronie. Aż do dziś. Teraz. Teraz to już nie miało dla niej znaczenia. Cała władza, którą zdobyła dla siebie, rozsypała się w jej palcach jak glina. Była w końcu tylko niewolnicą. Niewolnicą Sulejmana. Jednak miała jeszcze czas, by rzucić klątwę na Dom Osmanów i ich aroganckie męskie nasienie. Jeszcze dokona zemsty, słodkiej sprawiedliwości, którą będzie mogła się cieszyć zza grobu przez dziesiątki lat, a może i wieki. Tak, tak. Oczywiście. Oni chcą Bajazyta. Bajazyt z pewnością pokonałby biednego, małego, grubego Selima w wyścigu o tron, rozgrywanym między nimi samymi. On był tym silnym, przywódcą, gazim. Selim, o ile wiedziała, był synem białego eunucha. Więc ona da im Selima. Muomi wbiegła do komnaty i widząc Hurrem obudzoną, niechętnie opadła na kolana. - Pani, zdawało mi się, że słyszałam znowu twój krzyk. - Śmiałam się, Muomi. - Śmiałaś się, pani? - Tak, śmiałam się, mała Muomi. Nagle znowu jest mi ciepło. Weź tandir i postaw go przy drzwiach. Myślę, że w powietrzu jest wiosna. Kopuły i iglice meczetu Suleymaniye wznosiły się nad miastem jak fontanna szarego marmuru, modlitwa jednego człowieka o łaskę Bożą, wykuta z kamienia. Inne budynki tłoczyły się wokół jego stóp - kuchnie dla ubogich, szpitale, łaźnie publiczne, karawanseraj, biblioteka, medresa, szkoły i

ogrody. Były też cztery uniwersytety, z najlepszymi profesorami teologii i prawa w całym imperium. Kosztował siedemset tysięcy dukatów, królewski okup, i rozgrzeszył sułtana za zamordowanie syna. Być może. Sulejman spoglądał na niego z witrażowego okna apartamentu Hurrem, trzymając dłonie na jej ramionach. - Jest wspaniały, panie. Za tysiąc lat ludzie będą patrzeć na niego i żałować, że nie urodzili się w takich czasach, jak nasze. - Być może, mała russelano - mruknął Sulejman. Objął ją mocniej. Zdawała się taka krucha. Czuł kształt jej kości przez jedwabny brokat i przestraszył się. Wiedział, że chorowała, ale próbował ignorować objawy. Świadomość, że mogła być naprawdę chora, nagle sprowadziła go na krawędź czarnej otchłani przerażenia. Przyjrzał jej się bliżej. Miała małą zieloną czapeczkę, zupełnie jak wtedy, kiedy po raz pierwszy ją zobaczył, ale było to kpiące echo jej młodości. Pod proszkiem antymonowym, henną i pudrem jej skóra była jak pergamin, cienka i sucha. Zdawało się, że może popękać i rozsypać się w pył w jego palcach, gdyby dotknął ją zbyt mocno. Jej policzki zapadły się i zarys czaszki był wyraźnie widoczny w przenikliwej jasności porannego słońca. Jej włosy straciły wiele ze swego złota, były mlecznobiałe u nasady, jak zimowe niebo tego ranka, tylko te zielone oczy pozostały wciąż tak samo żywe, tak samo intensywne. Przytulił ją do siebie, jak gdyby mógł ją ochronić przed śmiercią swoją wolą i fizyczną siłą. Uświadomił sobie, że kocha ją teraz bardziej niż kiedykolwiek. Fizyczna namiętność została zastąpiona w tych późniejszych latach przez duchowy komfort, uczucie swobody i intymności, których nie dzielił z

nikim innym. Jak mógłby żyć bez niej teraz? Sama ta myśl była nie do zniesienia. - To wielkie osiągnięcie, panie - szepnęła Hurrem. Nie odgadła jego myśli. Jej uwaga była wciąż skupiona na Suleymaniye. - Pewnego dnia nasze kości spoczną tam obok siebie powiedział Sulejman i pomyślał: Oby ten dzień nie nadszedł przez wiele lat! - Więc nigdy nie ucieknę z Eski Saraya? Pewnego dnia powrócę na wzgórze nad targiem niewolników, gdzie mnie kupiłeś? - Gdzie los cię sprowadził do mnie - powiedział. Był zaniepokojony dziwną nutą goryczy w jej głosie. - Dobrze się czujesz, mała russelano? - zapytał. - Straciłam trochę apetyt. - Czy mój lekarz ma przysłać ci eliksir? - Muomi zajmuje się mną, panie. Wkrótce dojdę do siebie, kiedy przyjdzie wiosna. Północny wiatr, tramontana, wył jak dżinn wśród kamiennych ścian i Sulejman zadrżał w swej podbitej sobolami szacie. - Musisz bardziej dbać o siebie. - Nie martw się, panie. Trochę bóli trzeba się spodziewać, kiedy się starzejemy. Sulejman nie mógł dłużej myśleć o jej śmiertelności. - Rozmawiałem z Rustemem - powiedział nagle. - O sukcesji. - Co zdecydowałeś, panie? - Kiedy nadejdzie ten dzień, obaj zostaną poinformowani. Niech Bóg zdecyduje. - Jeśli obaj zostaną poinformowani, Bóg nie będzie miał o czym decydować. Bajazyt obejmie tron. - Odwróciła się od

okna i złapała go za ramiona. - Czy pomożesz mi przejść do otomanki, panie? Sulejman odprawił gestem gediczli i pomógł jej przejść przez pokój, zaszokowany jej lekkością na swoim ramieniu, jak gdyby była pusta w środku i pozostała tylko powłoka. Jak długo już tak jest? - zastanawiał się. Jak długo jej nie widział? Nie dłużej niż tydzień. Jak mogła rozchorować się tak szybko? Pomógł jej włożyć stopy pod tandir, podpierając jej plecy delikatnie poduszkami. - Dziękuję, panie. - Powinienem posłać po lekarza. - To nic takiego. Tylko lekko zmarzłam. - Jedna z gediczli zarzuciła jej kołdrę na kolana. Kiedy Hurrem się rozsiadła, powiedziała: - Panie, chciałabym porozmawiać z tobą jeszcze o tej sprawie. To moi synowie, znam ich serca. Sulejman usiadł obok niej na otomance i wziął ją za rękę. - Mała russelano, Selim to kochający syn, ale on nigdy nie mógłby być wielkim sułtanem. To Bajazyt jest gazi. - Więc on jest wojownikiem. Przynajmniej będzie popularny wśród janczarów. - Bez janczarów sułtan nie może rządzić. - Janczarowie! Dla których masz tylko pogardę. - Są czasy, kiedy sułtan musi użyć swego miecza, nawet jeżeli nie cierpi wojny. - Bajazyt nie zna się na niczym innym. Spędziłby całe życie w siodle, gdyby mógł. Panie, mówię to, nie żeby go zdyskredytować, ale tylko żebyś się zastanowił. Selim jest szehzade. Może nie jest wojownikiem, jak jego brat, ale może być prawdziwym rycerzem w Divanie. Sam mówiłeś, że to prawo zapewni Osmanom przyszłość, nie miecz. - Mała russelano, musimy spojrzeć prawdzie w oczy. Selim jest rozpustnikiem i pijakiem. Rzadko bywa we

własnym Divanie w Manisie. Czy mamy mieć nadzieję, że to się zmieni, jeśli zostanie padyszachem? - Jeśli Bajazyt weźmie tron, Selim umrze. - Niech Bóg zdecyduje. Rustem ma moje rozkazy. Kiedy przyjdzie czas, posłańcy wyruszą do nich obu. W tym nie zmienisz mojego postanowienia. Hurrem skłoniła głowę i ścisnęła jego dłoń w odpowiedzi. - Jak mówisz, panie. Nie sprzeczam się z twoją mądrością. Będę się modlić za obu moich synów. Objął ją, czując okropny, tępy ból w piersi. Proszę, nie opuszczaj mnie, mała russelano. Nie mogę żyć bez ciebie teraz! To jedyna rzecz, która dała mojemu życiu jaki sens. Zamordowałem najlepszego przyjaciela i straciłem syna dla ratowania sułtanatu Osmanów. Jednak nigdy nie zdradziłem mojej miłości do ciebie. To jedyna rzecz w moim sercu, o której wiem, że była prawdziwa i dobra. Pozwól mi zachować to jeszcze trochę. Nie mogę spocząć bez tego. Nie opuszczaj mnie, mała russelano. Nie opuszczaj mnie.

98. Topkapi Saraya Muomi była przy niej, kiedy upadła. Hurrem wybrała się na balkon swego apartamentu, by słuchać słowików i spoglądać na drugą stronę Bosforu, jak czyniła każdego ranka. Nagle krzyknęła i Muomi złapała ją w ramiona. Pokojówki Hurrem rzuciły się na pomoc, ale kiedy położyły ją na otomance, była już nieprzytomna, a oddech miała urywany i płytki.

99. Abdullah Ali Osman, prywatny lekarz Sulejmana, był człowiekiem nieszczęśliwym. Sulejman obserwował go z otomanki z twarzą wykrzywioną dziką desperacją. - Musisz jej coś przepisać. Jeśli umrze, ty za to odpowiesz. Będziesz się cieszył nieprzerwanym widokiem następnego wschodu słońca z niszy w ścianie Ba'ab - i Humayun. Ali Osman dotknął czołem jedwabnego dywanu. - Jak mówisz, panie. - Boże, pomóż mi w mej niedoli! Straż złożona z eunuchów z dobytymi jataganami eskortowała go przez wielkie drzwi z dębu i żelaza do cichego sanktuarium haremu. Minęli dziedziniec i wdrapali się po wąskich kamiennych schodach do apartamentu Haseki Hurrem. Kiedy przechodzili przez olbrzymi zwieńczony kopułą pokój audiencyjny, nawet nie spojrzał na wielkie niebiesko białe wazy Ming, złocone lustra czy wysadzane klejnotami kadzidła zwisające spod kopuły jak owoce. Strach skierował jego oczy do środka. Żeby Bóg zachował go do życia w innych czasach, kiedy sułtan nie kochał tak swoich kobiet! Podwójny rząd eunuchów wytyczał drogę do sypialni, tak że nic nie mógł zobaczyć, ale wiedział, że ona tam jest. Jej obecność, cisza, która ją otaczała, wypełniała pokój. Strażnicy towarzyszący mu z sali audiencyjnej zatrzymali się nagle, pozwalając mu pójść naprzód. Nikt nic nie mówił i lekarz zastanawiał się, co powinien zrobić. Nagle jakaś dłoń pojawiła się pomiędzy podwójnym rzędem eunuchów, blada i bezwładna, trzymana w nadgarstku przez pulchne hebanowe palce czarnego eunucha. Pewnie kislara agasi - stwierdził. Jej dłoń, wiedział, była wszystkim, co wolno mu będzie zbadać. Ali Osman podszedł.

Wziął oferowaną dłoń niemal z nabożeństwem, wiedział bowiem, że jest jedynym kompletnym mężczyzną oprócz sułtana, który kiedykolwiek mógł jej dotknąć od, kiedy przekroczyła progi haremu. Była to teraz dłoń starej kobiety, oczywiście, z plamami koloru rozlanej kawy na skórze, już sflaczała. Wyczuł puls i ocenił temperaturę ciała, która powie mu o ciepłocie organów wewnętrznych. Delikatnie nacisnął paznokieć, sprawdzając krążenie krwi. Serce bije bardzo powoli - powiedział do siebie. Jej ciało stygnie, gotując się na śmierć. Musi się spieszyć. Musi przygotować eliksir, który ożywi jej organy i przyspieszy krążenie. Nie chciał oglądać wschodu słońca z Ba'ab - i - Humayun, niezależnie od wspaniałości tego widoku. - Czy... stary głupiec... poszedł? - Tak - powiedział Abbas. Strażnicy opuścili pokój. Byli sami. Dziwne, jak jej nienawidził - myślał Abbas - a jednak teraz podziwiał odwagę, z jaką patrzyła w oczy śmierci. Gdyby tylko miał taką samą siłę. - Tak, poszedł już. - Nie dałabym mu... nawet obciąć paznokci u nóg. - Nie, pani. Białka jej oczu nie były już białe, lecz pożółkłe i głęboko zapadnięte. Żaden eliksir czy napar na świecie jej nie uratuje stwierdził Abbas. Czuć było od niej śmiercią. Wykrzywiła usta w uśmiechu. - Więc jednak... zobaczysz mnie ...martwą... w końcu, mój... Abbasie. To... musi ci... sprawiać przyjemność. - Tak, pani - powiedział Abbas. - Twoja szczerość... jest tak odświeżająca... oni wszyscy... mówią mi... że będę żyć. - Powiedziałbym, że wielce się mylą, pani - szepnął Abbas. Hurrem skierowała wzrok w jego stronę, powoli, boleśnie.

- Mam... jeszcze jedno... zadanie... dla ciebie. - Nie sądzę, abyś mogła jeszcze wydawać mi polecenia, pani. - Chcesz... ten... list? Abbas zapanował nad sobą z trudnością. - Zawrzyj pokój z Bogiem, pani. Sprawy tego świata wkrótce przestaną cię dotyczyć! W jakiś sposób zaśmiała się. Śmiech przeszedł w atak kaszlu, który osłabił ją na kilka minut. W końcu, kiedy doszła do siebie, szepnęła: - Masz rację... mój Abbasie. Muomi ma... list. Ma moje... polecenie... oddać go... tobie. - Więc naprawdę był taki list? - Oczywiście. Ja nigdy nie rzucam ... próżnych pogróżek. Ale... nie jestem... mściwą kobietą. Idź... w pokoju... mój Abbasie. Gnij w piekle, pomyślał Abbas. Wstał, by ją zostawić. Tej nocy, był pewien, wiedźma umrze. A o świcie on będzie na karamusali, płynąc przez morze, wreszcie, wreszcie wolny. Kiedy wstawał, usłyszał jej szept: - Czy ty ich... nie nienawidzisz... tych Turków? Czy ona to naprawdę powiedziała? Abbas pochylił się bliżej nad nią, krzywiąc nos od zaduchu zgnilizny. - Pani? - Co zrobili ze mną... z tobą. Czy ich nie... nienawidzisz? - Kości bolą mnie od tego. Hurrem zamknęła oczy. Wysiłek mówienia męczył ją. - Zrobili ze mnie... niewolnicę... a z ciebie... żart. No - myślał Abbas - nawet umierając nie przedkłada delikatności nad szczerość. - Czy nie... chcesz... jakiejś... zemsty? - Co moja pani przewiduje?

- Przewiduję... Selima... jako następnego... sułtana. - To się nigdy nie zdarzy! - Kto wie... co się stanie... mój Abbasie?... Może... jeszcze... się przydasz... - Spróbowała zwilżyć wargi. Były popękane i sączyło się z nich trochę wodnistej krwi. Zapisałam cię... w spadku... do służby mego syna. Może... będziesz mógł... pomóc mi... w tym ostatnim usiłowaniu. Znowu zamknęła oczy i po chwili usnęła. Abbas wyszedł z pokoju. Odwrócił się i spojrzał na nią raz jeszcze. Wyglądała teraz na takie kruche i uduchowione stworzenie - pomyślał. Jak dziecinna szmaciana lalka leżąca na poduszce. Jak mógł tak bardzo się jej bać? I jak mógł teraz nagle odczuwać takie współczucie dla niej, w tej późnej godzinie? - Pomogę ci - mruknął. - Tym razem nie musisz grozić. Chętnie zrobię wszystko, co mogę. Wyszedł, zamykając cicho drzwi za sobą.

100. Morze Marmara Dlaczego on nie przyszedł - spytała Julia. Ludovici oparł się na relingu karamusali, obserwując kopuły i iglice wielkiego miasta, rozpływające się w fioletowej mgiełce poranka. - Nie wiem. Nigdy nie rozumiałem, co powodowało Abbasem. - Ale powiedział, że przyjdzie. - Dał również do zrozumienia, że może nie przyjść. - Czy myślisz, że jeszcze żyje? Ludovici potrząsnął głową. - Moje źródła w Porcie sprawdzą to dla mnie w swoim czasie. Jeśli go zabili, to mieliśmy rację nie zwlekając dłużej, a jeśli ma się dobrze i wolał nie przychodzić... cóż, nic nie zmieni jego postanowienia, kiedy raz się zdecyduje. Woda migotała kałużami złota, gdy słońce podnosiło się na niebie. Karamusali płynął z porannym wiatrem, mijając wyspy, kierując się w stronę Dardaneli i Morza Śródziemnego. Julia pamiętała tamten poranek, kiedy po raz pierwszy zobaczyła miasto, które ją uwięziło i uwolniło. Całe życie temu. Nie sposób zrozumieć, że może już nigdy nie zobaczyć tej panoramy minaretów i kopuł. - Będę się za niego modlić - powiedziała Julia. Położyła swoją dłoń na jego. Bryza była słona i czysta. Po cichu pożegnała się z Abbasem i Sirhane i poczuła, jak jej dusza rozstaje się z przeszłością, jak ze starą skórą. Topkapi Saraya Hurrem umierała. Było to dla niego oczywiste, jak tylko wszedł do pokoju. Leżała podparta poduszkami. Muomi wplotła jej perły we włosy, przypięto jej na głowie zieloną - czapeczkę i ubrano w kaftan z najbielszego jedwabiu, jak konkubinę przygotowaną

na pierwszą noc z sułtanem. Była to absurdalna parodia jej młodości i chciał krzyknąć głośno, kiedy ją zobaczył. Co oni jej robili? Czy nie mieli szacunku? Czy był to jakiś okrutny żart? Ledwo ją teraz poznał. Stała się tak eteryczna, że rysy, które nadawały jej twarzy indywidualność, zniknęły. Zdawała się być tylko czaszką obciągniętą półprzezroczystą skórą, a jej postać była skurczona i mała, jak dziecinna lalka. Muomi i Abbas kulili się u jej boku, z twarzami ciemnymi z niepokoju. O własną skórę, niewątpliwie - pomyślał Sulejman. Dobry Boże, ona naprawdę umiera. - Mała russelano... - szepnął. Otworzyła oczy. - Sulejman. Inni odsunęli się od łoża. Sulejman usiadł na krawędzi materaca i wziął jej dłoń. Była zimna jak marmur. - Nie opuszczaj mnie - szepnął. - Jestem wolna, Sulejmanie. - Jej głos stracił wszelką łagodność, miał szorstki, metaliczny ton. - Nie opuszczaj mnie. Jej usta wygięły się w łuk. - Ty głupcze. Podniósł jej palce do ust i pocałował je delikatnie. - Kocham cię, mała russelano. - Wierzę, że tak. Życie było... okrutne dla ciebie, Sulejmanie, ale przecież... zasłużyłeś na to. Coś głęboko w jego brzuchu zmieniło się w lód. Zastanawiał się, czy dobrze ją usłyszał. - Co ty mi mówisz? - Mówię ci... żebyś poszedł... gotować się w piekle. Sulejman patrzył na nią, przerażony. Puścił jej dłoń nagle, jak gdyby przyznała się do dżumy, i wstał. Odwrócił się do zebranych wokół łoża.

- Wynoście się! Wynoście się wszyscy! Muomi i inne gediczli wyszły pospiesznie. Tylko Abbas się wahał, jego wielkie czarne rysy wykrzywione były zaskoczeniem i zmieszaniem. - Wyjdź! - powtórzył Sulejman. Drzwi zamknęły się za nim. Kiedy się odwrócił, Hurrem wyszczerzała zęby, tak, wyszczerzała zęby - pomyślał bo tego nie można było nazwać uśmiechem. Jej wargi ułożyły się w wyraz triumfu trupiej główki. - Mała russelano... - Nie jestem... twoją małą russelaną. Nigdy... cię nie kochałam. Każdego dnia... mego życia... nienawidziłam cię... aż zęby mnie bolały... od siły... mojej nienawiści. Sulejman chwycił się złotej kolumny baldachimu. - Jesteś chora. Nie będę zwracał na to uwagi - powiedział głośno. - Byłam twoim więźniem... nie mogłam robić nic innego... jak poddać się tobie. Ale... jak ja cię nienawidziłam! Sulejman zakrył sobie uszy rozpaczliwie. - Nie będę tego dalej słuchał! - Czy kiedyś się zastanawiałeś... dlaczego Bajazyt jest takim... wielkim wojownikiem? Dlatego, że... należy do... Ibrahima! - Nie! To niemożliwe! - Ufałeś mu... tak bardzo... głupcze... nigdy nie wiedziałeś... co robił... po powrocie... z Egiptu. - Nie! - Więc widzisz... to jest mój waqf... mój zapis... dla Osmanów. Wybieraj, Sulejman! Selim... czy syn... Greka! Przeklinam cię i przeklinam... każdego sułtana, który przyjdzie po tobie... aż twoje imperium rozsypie się... w niepamięć i ruinę. - Przestań! PROSZĘ!

- Jak ja... cię nienawidzę! - NIEEEEE! - Chwycił ją za ramiona i potrząsnął. Kochasz mnie! Powiedz to! Kochasz mnie! Spojrzał jej w oczy i obserwował przygasające światło. Mignięcie jasności, jak świeca na wietrze, potem ciemność. Odrzucił głowę w tył i krzyknął. Potem pchnął ją z powrotem na łoże z całej siły. Upadła na bok. - NIEEEEEE! TO NIEPRAWDA! Zerwał czapeczkę z jej głowy i perły wplecione w posiwiałe włosy rozsypały się na marmurowej posadzce, a między palcami zwisały mu włosy wyrwane z głowy. - Nieeeeee! Podniósł stołek i cisnął nim w złocone lustro, patrząc, jak jego własne odbicie rozlatuje się na tysiąc kawałków. Potem wybiegł z pokoju. Kiedy Abbas znalazł go później, leżał zwinięty na własnym łożu, płacząc jak dziecko. Słudzy zostawili go, przerażeni, nie wiedząc co robić. Leżał w ten sposób przez trzy dni, płacząc i mówiąc do duchów, które otaczały jego łoże. Kiedy w końcu wezwał Abbasa ponownie, rozkazał, by jej pokoje zostały zamknięte i zapieczętowane, żeby już nigdy nie był zmuszony wejść do żadnej komnaty, gdzie kiedyś słyszał jej śmiech lub czuł jej objęcia.

CZĘŚĆ DZIESIĄTA WIATR BOGA

101. Amasya, 1559 Jeźdźcy galopowali ku sobie w pełnym wychyleniu, kopyta koni bębniły na miękkiej ziemi, wyrzucając w tył błoto w grubych brązowych bryłach. Pierwszy jeździec cisnął oszczep i jego przeciwnik próbował usunąć się z drogi z drugiej strony swego konia, ale mimo to drzewce otarły się o jego plecy. Jeźdźcy z jednej strony areny wiwatowali. Muzyka bębnów i zurn ((tur.) zurna - rodzaj piszczałki (przyp. tłum.).) nasiliła się. - Sssss - Bajazyt syknął na swego araba, który stawał dęba i wierzgał przednimi nogami, poruszony muzyką i krzykami jeźdźców dokoła. - Następne trzy punkty - uśmiechnął się Murad. - Dobry dzień dla Niebieskich. - Wkrótce może będziemy rzucać prawdziwe oszczepy powiedział Bajazyt. Uśmiechnął się jak szaleniec i ruszył w stronę środka areny, w kierunku dwóch jeźdźców z drużyny Zielonych. Kiedy się zbliżyli, Murad zobaczył pierwszy oszczep, rzucony za wcześnie, mijający ramiona jego księcia, kiedy ten zrobił unik pod szyję konia. Bajazyt zawrócił nagle araba w prawo i drugi jeździec musiał ostro osadzić konia, by uniknąć zderzenia. Bajazyt ściągnął cugle i jego koń zareagował natychmiast. Zanim drugi jeździec uświadomił sobie, co się stało, był już za nim i oszczep uderzył Zielonego między łopatki. Człowiek krzyknął z bólu i opadł na szyję konia. Jeźdźcy wokół Murada stanęli w strzemionach i wiwatowali. Bajazyt ruszył, wołając o następny oszczep od lokajów, którzy kręcili się między nogami koni. Na twarzy malował mu się rumieniec triumfu. Uśmiechnął się przez swą gęstą czarną brodę do Murada.

- No, co powiesz, Murad? - Chodźmy ukroić sobie kawałek Jęczmiennego Budyniu! Bajazyt roześmiał się, słysząc przezwisko Selima. Rozległ się kolejny okrzyk zgromadzonych dokoła jeźdźców, kiedy znowu ktoś z ich drużyny uzyskał bezpośrednie trafienie swym drewnianym oszczepem i posłał jednego z Zielonych na miękką murawę z krwawiącą raną głowy. Tego dnia byli niepokonani. Nie mogli przegrać. To po prostu nie wydawało się możliwe. Była teraz starszą damą. Bajazyt znalazł ją w ogrodach haremu, w różanej altanie. Drewniany pawilon otoczony był ozdobnymi kolumnami i pomalowany w złote liście. Ozdobne okna i łukowe drzwi wychodziły na ogród różany, ożywiony teraz różowym i złotym kwieciem. Siedziała sama w pawilonie i ciszę przerywało tylko miarowe klik - klik - klik perłowych tespi, kiedy przesuwała je w palcach, poruszając cicho ustami, recytując modlitwy Mahometa. Miała na sobie kaftan z rubinowoczerwonego brokatu, haftowany złotą nitką, i czysto białą płócienną kurtkę pikowaną łabędzim puchem. Jej twarz skrywała się pod jaszmakiem z muślinu, ale Bajazyt widział głębokie zmarszczki wokół oczu, zdradzające jej wiek. Lata nie były łaskawe dla Róży Wiosny. Pozostały jej tylko kolce. - Co zamierzasz zrobić, Bajazycie? - Co mogę zrobić, pani? Sulejman nie pozostawił mi wyboru. Jednak mój spór dotyczy Selima, nie ojca. - Mylisz się. Bajazyt spuścił wzrok i nie odpowiedział. Tu w ogrodzie było pięknie, powietrze wonne zapachem krzewów róży, które otaczały pawilon. Zbyt ładny dzień na rozmowę o rozlewie krwi. Gediczli nalała Gulbehar perfumowany szerbet do kryształowej szklanki i ta popijała z niej.

- Cokolwiek bym zrobił, będzie wojna - powiedział Bajazyt. - Z powodu Selima? - Kłopoty Osmanów nie zaczynają się i nie kończą na Selimie. Prawnukowie ludzi, którzy przyszli z Fatihem do Stambułu, siedzą teraz na swoich timarach w Anatolii i patrzą, jak ich plemię gazich rządzone jest przez ludzi, których podbili ich ojcowie. Dewszirme obciążyło nas armią biurokratów. Chrześcijańscy niewolnicy wypierają ich z ziemi. Mój ojciec zapomniał o owczych skórach swoich przodków, które pleśnieją w skarbcu, podczas gdy bułgarski wezyr nakłada podatki nawet na zioła i róże i ruguje timariotów z ich ziemi, napełniając własne kieszenie! Wszędzie tylko bakszysz, bakszysz! Co się stało z kanunami Sulejmana, że wszystkie awanse mają się opierać na zasługach? On stworzył swoje dobre prawa i potem zapomniał o nas! Prawdziwi Osmanowie żyli w namiotach i zdobywali swe imperium z siodeł koni, a nie leżąc na jedwabnych otomankach i licząc swe klejnoty! Gulbehar przesuwała w palcach tespi, klik - klik - klik. - Czy pamiętasz, jak Mustafa został zamordowany, Bajazycie? Czy pamiętasz, co powiedzieli janczarowie? „Nasza nadzieja zginęła z Mustafą". - Pamiętam. - Potrzebujemy następnego Mustafy. - Odłożyła tespi i patrzyła na niego. - Ciebie, Bajazycie. Ty jesteś taki podobny do niego. Umiesz jeździć konno, walczyć, dowodzić. Jesteś prawdziwym gazi. - Gdyby tylko mój ojciec tak myślał. - Sulejman był moim panem przez wiele lat, ale zaprawdę, nie poznaję człowieka, którym się stał. Zapomniał, że jest gazi. Nawet teraz, kiedy wiedźma nie żyje. Popatrz, co zrobił z tobą! Zhańbił cię, wygnał tutaj do Amasyi, tak jak

mojego syna. Niemal oddał tron twojemu grubemu bratu pijakowi! - To jego prawo. Jakoś Selim nakłonił go do tego. To z Selimem muszę się rozliczyć. - Nie, z Sulejmanem. Bądź ostrożny! - Naprawdę nie kocham go, pani. Ale jest moim ojcem i moim sułtanem. - Tak również mówił mój syn. - Gulbehar wróciła do swoich tespi i swoich cichych modłów. - On wie, jakim człowiekiem jest mój brat. To nie ma sensu. - Nie było też sensu zabijać mojego syna. Ale on i tak to zrobił. Bądź ostrożny, Bajazycie. Idź z Bogiem. Wyciągnęła rękę. Bajazyt ucałował ją i wyszedł. Jechać przeciw Sulejmanowi? Nie, to było nie do pomyślenia. Była tylko zgorzkniałą starą kobietą. Sulejman po prostu sprawdzał jego gotowość, i tyle. Musi wiedzieć, że nie może pozwolić Selimowi pozostać w Manisie, tylko pięć dni jazdy od stolicy, podczas gdy on żył praktycznie na wygnaniu prawie miesiąc drogi od Stambułu. Selim przysiągł zabić go, gdyby kiedykolwiek objął tron. Co innego mógł zrobić? Musiał ruszyć na niego. To był właściwy sposób, osmański sposób. Z pewnością jego ojciec mógł to zrozumieć. Topkapi Saraya Sulejman z roztargnieniem patrzył na swego wielkiego wezyra i siedział nieruchomo, z wyjątkiem rytmicznego pukania palcem wskazującym w złotą poręcz tronu. Miał na sobie kaftan bez rękawów, zarzucony na szatę z zielonego brokatu. Szmaragdy migotały w jego turbanie i na palcach. Ale przy całej swej wspaniałości wyglądał niepozornie myślał Rustem - jak gdyby była tylko wysuszona siwa głowa na szczycie stosu pustych, pięknych szat. Policzki miał grubo upudrowane, by ukryć bladość.

- To była choroba - mruknął Sulejman. Rustem zmarszczył brwi. - Panie? Sulejman gwałtownie podniósł głowę, jak gdyby nagle zdał sobie sprawę z obecności wezyra. - Ach, Rustem... - Przybyłem z Divanu, panie. - Divan - powtórzył Sulejman, jak gdyby próbując sobie przypomnieć, co to takiego może być. - Mam złe wieści, panie. - Bajazyt? - Tak, panie. - Rustem znowu był zaskoczony. Sulejman zdawał się w jednej chwili być na krawędzi szaleństwa, w następnej znowu był bystry i uważny. Zachowywał się w ten sposób od czasu śmierci Hurrem. - Czy odpowiedział na poselstwo sułtana? - Tak, panie. - I co powiada? - Jego odpowiedź była krótka, panie. - Wyciągnął list z fałd swej szaty. Przeczytał formalne pozdrowienie. - Pisze dalej tylko tyle, panie: „We wszystkim będę posłuszny sułtanowi, memu ojcu, z wyjątkiem tego, co leży pomiędzy Selimem i mną". Sulejman wydał cichy okrzyk, jak zwierzę schwytane w potrzask. - Ona była bardzo chora. Nie mówiła poważnie. - Panie? Sulejman uderzył pięścią w poręcz tronu. - Dlaczego on mi się sprzeciwia? Co innego może zrobić? - pomyślał Rustem. Praktycznie go wygnałeś do Amasyi po śmierci Hurrem. - Zbiera armię w Angorze - powiedział Rustem. - Mówią, że timarioci i Turkmeni ciągną ku niemu. - Z jakim zamiarem?

- Jego zamiar zdaje się jasny. Selim narzekał, że otrzymał od brata w podarunku kobiecy czepek i fartuch. Przesłanie wydaje się dość jasne. - Musimy to zatrzymać, Rustemie. Dopóki żyję, muszą mnie słuchać! - Może jeszcze być jakiś sposób, panie. - Mów. - Przywróć Bajazyta do Kutahyii. Jeśli nie tam, to do Konia. Ale wysyłając go do Amasyie dajesz sukcesję Selimowi. Jeśli Bajazyt to przyjmie, musi zgodzić się na pewną śmierć. - Musi mnie słuchać! - Jeśli upierasz się przy tym, nie zapobiegniemy wojnie domowej. - To są moi synowie. Nie leżę jeszcze w grobie! Muszą robić tak, jak każę! - Obawiam się, że nie przekonamy Bajazyta, by się powstrzymał, panie. - Zawahał się. - Zawsze rozumiałem, że chciałeś, aby Bajazyt był twoim następcą. - Więc się myliłeś, Rustemie. Starzejesz się. Może puchlina zmętniła twój mózg. Rustem dotknął czołem dywanu. - Jak mówisz, panie. - Nie pozwoli, by Sulejman zobaczył, ile bólu sprawia mu taka podstawowa czynność. Nigdy nie pokaże nikomu żadnej słabości. - Powiedz Selimowi, że ma ruszyć do Konia, by bronić naszej południowej drogi do Syrii i Egiptu. Wyślij Mohammeda Sokollego, by go chronił, z pułkiem janczarów i trzydziestoma działami. Tymczasem możesz wysłać Pertewa Paszę do Bajazyta, by spróbował go przekonać do powrotu niezwłocznie do gubernatorstwa Amasya i wydobyć od niego obietnicę lojalności i wierności lenniczej. Nie można im

pozwolić wciągnąć imperium w wojnę, dopóki ja jeszcze siedzę na tym tronie. - Jak mówisz, panie - powiedział Rustem. Wstał powoli na nogi i kulejąc wyszedł z komnaty. Sulejman oszalał! - pomyślał. Śmierć Hurrem wykoleiła mu umysł. Jednak zrobi, jak sułtan każe. Niech jego synowie martwią się o następcę Sulejmana. On wcześniej umrze. „Byłaś chora - powiedział Sulejman do ciszy i echa. - Nie mówiłaś poważnie". „Gorączka trawiła mój mózg - powiedziała Hurrem. - To diabeł mówił". „Bajazyt jest moim synem" - powiedział Sulejman. „Oczywiście, że jest twoim synem. Kochałam cię całym swoim sercem. Poza tym, byłam ściśle strzeżona w haremie. Ibrahim nie mógł mnie tam dosięgnąć. To było diabelskie kłamstwo". „Kochasz mnie. Powiedz, że mnie kochasz". „Byłeś moim panem, panem mego życia. Kochałam cię całym moim sercem, zawsze". Sulejman wyciągnął rękę, żeby ją dotknąć, ale nie było jej tam. Zamknął oczy i poczuł łzy, gorące do białości, płynące po policzkach. Łzy żalu i współczucia dla własnego serca. Przez trzydzieści pięć lat kochał ją, kochał bardziej niż jakąkolwiek żywą istotę. Zrezygnował dla niej z haremu i zrobił ją królową, Jednak swymi ostatnimi słowami przeklęła go i skazała na ten czyściec. To była choroba, oczywiście. To musiała być choroba. Ale nie mógł pozbyć się tego wspomnienia. Słowa były wypalone w jego mózgu i zawsze, kiedy już myślał, że jego płacz i poszczenie usunęły je z umysłu, nagle słyszał jej głos, jak gdyby była w tym samym pokoju, lub nawet ją widział, leżącą na łożu, z twarzą upiornie alabastrowo białą, głosem

zgrzytliwym jak metal: „Nienawidzę cię - szeptała - zawsze cię nienawidziłam". „Moja mała russelano, proszę..." Otworzył oczy, spodziewając się ją zobaczyć, ale byli tylko pałacowi strażnicy, głuchoniemi, głusi na jego żal, z twarzami pozbawionymi wyrazu, jak z kamienia. Mała russelana. Znowu zamknął oczy i przypomniał sobie, jak ją pierwszy raz zobaczył na dziedzińcu pod apartamentami valide w starym Eski Saraya. Miała zieloną czapeczkę udrapowaną na głowie i dziecinny grymas twarzy, gdy pracowała z igłą i nitką. Niewinne dziecko. Nie była zdolna do takiej nienawiści. To szatan przemawiał przez jej usta - powiedział sobie - była już w niebie, kiedy usłyszałem te słowa. Jednak nie mógł być pewien. Czuł wątpliwości szarpiące jego trzewia jak ropiejący wrzód, każdego dnia bardziej. To był powód, dla którego wygnał Bajazyta na wschód do Amasyi. To by zapewniło tron Selimowi, oczywiście, ale lepiej mieć pijanego księcia osmańskiego, niż przerwać dynastię na zawsze synem zdrajcy. Nawet zdrajcy, którego kochał. Odrzucił głowę do tyłu, nagła wściekłość wezbrała mu w żyłach na szyi i skroniach. - Przeklinam cię, Ibrahimie! - wrzasnął w sklepioną ciszę. - Przeklinam cię! I przeklinam ciebie, Hurrem. Ale nie mógł zdobyć się na wypowiedzenie tych słów na głos nawet teraz. Znaczyłoby to, że całe jego życie było nic niewarte.

102. Angora Na wiosnę Kapadocja plonie dzikim kwieciem, deszcze budzą do życia orgię barw z wypalonych słońcem stepów. Bajazyt jechał ze swoim koniuszym, Muradem, wzdłuż strumienia pomiędzy rzędami wysokich, strzelistych topoli. Pola jaskrawożółtego siemienia rzepakowego rozciągały się po obu stronach, odległe wzgórza usiane były niebieskimi stokrotkami. Dotarli do grzbietu odnogi górskiej i spojrzeli w dół na równinę. Armia Bajazyta obozowała pod wioską, pod wielkimi wieżami fortecy Hisar. Bajazyt czuł, jak ciepłe ciało jego arabskiego ogiera drży pod nim, jak gdyby wyczuwał podniecenie. Obóz pogrążony był w modlitwie, mężczyźni klęczeli w równych rzędach, turbany poruszały się jednocześnie, tysiące, nie, dziesiątki tysięcy, rząd za rzędem. W ciągu ostatnich tygodni przybyli z różnych stron. Byli Kurdowie w luźnych spodniach, z szerokimi szkarłatnymi pasami, z wełnianymi czapkami zamiast turbanów, turkmeńscy bandyci w futrzanych czapach z loczkami z owczej wełny wiszącymi wokół ich płaskich, azjatyckich twarzy, spahisi z czarnymi piórami, którzy zrejterowali z Porty w poszukiwaniu nowego Mustafy, wywłaszczeni timarioci. Ich rozmaita kolekcja zbroi i stożkowych hełmów rysowała się na tle fiołkoworóżowego nieba. Teraz dwadzieścia tysięcy ludzi obozowało na jednej równinie, tradycyjna armia gazich, timarioci i wędrowni wojownicy, których ojcowie podbili stepy w imię Osmanów. Zebrali się znowu, by odbić chrześcijańskie armie swych panów. Byli gotowi ruszyć przeciwko Selimowi i w razie potrzeby przeciwko janczarom i spahisom, którzy go popierali. Murad odwrócił się do Bajazyta i uśmiechnął się.

- Zapaliłeś płomień pod imperium. Wszyscy lgną do ciebie. Teraz ty jesteś ich przyszłością. - Nie zawiedziemy ich - powiedział Bajazyt. - Niech ich nadzieje spoczywają teraz w Bajazycie! Popędzili konie w dół zbocza i do obozu. Manisa Szehzade Selim był w czarnym nastroju. Bajazyt gromadził armie przeciwko niemu, a jego ojciec wciąż odmawiał ruszenia mu z pomocą. Zamiast tego wysłał Sokolliego i jego armaty z królewskim dowództwem do Konia. Czy on nie jest wybranym? Więc dlaczego Sulejman nadal siedział w pałacu, patrząc, jak słońce przesuwa cienie na ścianach, podczas gdy „nowy Mustafa" zbierał siły w Angorze, gotów go zabić? Było dla niego teraz jasne, że został opuszczony. Opróżnił kryształowy puchar i klasnął w dłonie, by lokaj napełnił go ponownie z dzbana z winem chianti. Przekląć ich. Przekląć Bajazyta. I przekląć Sulejmana. Może to wszystko był spisek przeciwko niemu. Sulejman może teraz być w Amasyi, spiskując z Bajazytem, jak najlepiej go usunąć. Jego brat ucztuje z nim w seraju lub popisuje się przed nim swoją siłą w czerit. Co gorsza, Bajazyt może spiskować z agą janczarów, by przejąć tron, jak Selim Srogi. Wypił kolejny łyk wina i załkał na głos. Życie było takie niesprawiedliwe. Hurrem nigdy nie okazywała mu żadnych uczuć, a Sulejman ignorował go na rzecz Mustafy i Dżehangira. Może powinien był się urodzić z krzyżem jak garb wielbłąda, to wtedy ktoś poświęciłby mu nieco czasu, okazałby trochę uczucia. Przekląć ich wszystkich. Zamknął oczy, ogarnięty nagłym zawrotem głowy, jak gdyby był na krawędzi wielkiego czarnego klifu, i chwycił się

krawędzi otomanki. On umrze. Wszyscy intrygowali przeciwko niemu, a on był bezradny. Zaczął płakać, gorące łzy spływały po jego policzkach na brodę. Życie było takie niesprawiedliwe. Nawet wino nie pomoże mu tej nocy. Potrzebował jakiejś rozrywki. - Abbasie! Jego kislar agasi podszedł, kłaniając się nisko w sela'am. Obrzydliwy brutal - pomyślał Selim. Dlaczego Hurrem nalegała, żeby został tu przeniesiony po jej śmierci? Może był szpiegiem. Może powinien udekorować zaostrzony hak głową starego eunucha. Pomyśli o tym. - Panie - mruknął Abbas. - Potrzebuję rozrywki, kislar agasi. - Czego życzy sobie mój pan? - Przyprowadź stado - powiedział Selim. - Byk przebiera kopytami. - Jak sobie życzysz, panie - odpowiedział kislar agasi. Jak sobie życzysz. Angora Lampy olejne były zapalone w namiocie wojennym księcia i jego oficerowie zebrali się wraz z turkmeńskimi i kurdyckimi bandytami, by przyglądać się zwojom papieru, które rozłożył na dywanie u ich stóp. - Sulejman kazał księciu Jęczmienny Budyń... - rozległ się śmiech zebranych na to przezwisko, które wszyscy nadali szehzade Selimowi - ...zabrać swą armię i swoje domostwo do Konia, by chronić lądowy szlak do Aleppo i Syrii. Przed nami, jak mniemam. Ale mimo to nie mamy zwady z Sulejmanem. Bajazyt rozejrzał się po twardych, brodatych twarzach w namiocie. - Nasza zwada jest z Selimem. Pojedziemy na południe zmierzyć się z nim w Konia. - On ucieknie - ktoś zasugerował.

- Tak, mój brat chciałby uciec, ale mój ojciec, chcąc go wesprzeć, wysłał pułk janczarów i trzydzieści armat. To może być cięższa walka, niż się spodziewaliśmy. - Trzydzieści dział nas nie zatrzyma - powiedział głos. - Działa nie są ważne ani janczarowie. To nie ich trzeba pokonać - Bajazyt spojrzał na każdą twarz w pokoju i kiedy odwzajemnili jego spojrzenie, żaden nie miał wątpliwości. To Selim jest ważny. Kiedy zginie Selim, bitwa będzie wygrana. - Wskazał na mapę u swoich stóp. - Rozłożymy naszą armię tutaj, na równinie i poczekamy. Sokoli będzie naszym przeciwnikiem w bitwie, nie Selim. On ma rozkaz trzymać nas na dystans, nie atakować. Więc ustawi swoje działa w szyku obronnym. Zaatakujemy, jak się tego spodziewa i zajmiemy go. Tymczasem zostawimy szwadron kawalerii tutaj na wzgórzach na zachód. Będzie dość mały, żeby przejść nie zauważony, mała strzałka jedynie wystarczająca, by przeciąć żyłę w szyi księcia Jęczmienny Budyń. Kiedy to nastąpi, możemy przerwać atak. Nasza praca zostanie zakończona. Nie będzie innego następcy Kanuni. Oczy Bajazyta płonęły przekonaniem i wszystkie pozostałe twarze w namiocie odzwierciedlały jego wiarę. Manisa Cztery tuziny dziewcząt, wszystkie nagie. Były to najpiękniejsze dziewczęta w imperium. Żadna nie przekroczyła dwudziestu lat, a niektóre miały zaledwie dwanaście lat, kupione przez bejów sandżaków w odległych prowincjach lub przez specjalnych prokurentów Selima, bywających na placu Spalonej Kolumny. Ponieważ sułtan nie potrzebował już świeżych ciał do swego haremu, najlepszy towar dostarczano jego synom. Selim wszedł do sali, zataczając się od wina i uśmiechnął się.

Wszystkie były na czworakach, ich długie splecione włosy opadały wokół twarzy ku ziemi, piersi kiwały się pod nimi, kiedy poruszały się dokoła po grubych dywanach, ruchome stado skór, kawowych, alabastrowych i oliwkowych. Abbas, kislar agasi, strzelił z krótkiego bata z wołowej skóry w powietrzu nad ich głowami, by się poruszały. Twarze lokajów eunuchów błyszczały w świetle pochodni, ich oczy odwrócone były w stronę jakichś punktów wysoko na ścianach. Selim ryknął jak byk i zaczął zdzierać z siebie ubranie. Kislar agasi cofnął się, chwytając koniec bicza, kiedy Selim rzucił się pomiędzy dziewczęta. Złapał tyłek najbliższej dziewczyny i spróbował ją dosiąść. Eunuch zobaczył, jak krzywi się z bólu. Selim zaryczał ponownie i zaśmiał się. W końcu wszedł w nią. Zaczął pchać gwałtownie. Potem odepchnął ją i odczołgał się na czworakach za inną dziewczyną, wlokąc brzuch po ziemi. Złapał kolejną dziewczynę, jasnowłosą Ormiankę, za biodra, a ona wiła się w nagłej niedoli. Nie, nie rób tego - pomyślał eunuch. On każe cię zabić, jeśli będziesz się opierać. Ale Selim był zbyt pijany, żeby to zauważyć. Dosiadł ją, jego grube palce objęły jej piersi i ścisnęły rozpustnie. Dziewczyna wrzasnęła, a Selim roześmiał się, podniecony. Ryknął znowu i z ostatecznym pchnięciem bioder wypuścił ją. Klasnął w dłonie i jeden z lokajów począł lawirować wśród dziewcząt z pucharem wina. Selim wychylił go jednym haustem i powrócił do swego zajęcia. Dosiadł kolejną dziewczynę, chwytając jej splecione włosy niczym cugle konia. - Przekląć cię, Bajazycie! Zobacz, zapłodnię całe stado kobiet i moi synowie będą roić się na tronie jak mrówki na ciele trupa!

Wypuścił dziewczynę i rzucił się za następną, ale teraz wino spowolniło go i przewrócił się na twarz. Śmiejąc się pozbierał się z powrotem na kolana. Dziewczęta poczęły chować się przed nim pod ścianami, ale Abbas strzelił z bata nad ich głowami, by zmusić je do powrotu na środek pokoju. Selim chrząknął i pogonił za najbliższą. Złapał ją za nogę, lecz uwolniła się, a on przewrócił się i leżał na plecach, oddychając ciężko. Jego pierś unosiła się mozolnie, a biały, obleśny brzuch zmniejszał optycznie jego genitalia. Stracił już erekcję - Abbas zauważył z ponurą satysfakcją. Selim spróbował się podnieść, ale jego głowa opadła z powrotem na dywan. Zaśmiał się znowu, po czym zamknął oczy. - Przekląć cię, Bajazycie! - wybełkotał i po paru sekundach już chrapał. Abbas klasnął w dłonie i dziewczęta natychmiast uciekły z komnaty. Klasnął ponownie i czterej lokaje wynieśli śpiącego szehzade do sypialni. Odetchnęli z ulgą, kiedy było po wszystkim. Książę Osmanów, pierwszy syn Wspaniałego, pretendent do tronu największego imperium na ziemi, syn Cienia Boga Na Ziemi, obrócił się i zwymiotował obficie na szkarłatne jedwabne prześcieradła.

103. Konia Derwisze pościli i modlili się przez miesiąc. Teraz, pijani opium, z twarzami upiornie białymi od pudru, weszli na dziedziniec. Muzycy uformowali już koło, siedząc po turecku na twardych kamieniach. Zaczęły grać flety; ich ciche zawodzenie unosiło się ku górze, podczas gdy srebrny księżyc wstawał za kopułą turbesi ((tur.) turbe - mogiła, grobowiec, mauzoleum (przyp. tłum.).). Światło pochodni rzucało długie cienie na ściany klasztoru. Do grających teraz szybciej fletów dołączyli dobosze, przyspieszając rytm serca, kiedy tancerze zaczęli wirować. Ich długie koszule unosiły się jak klosze wokół nóg. Dobosze zaczęli swoją pieśń, modląc się za wielkich tego świata. Rytm bębnów i talerzy narastał. Tancerze pochylili głowy ku prawemu ramieniu, ich ciężkie, wypełnione powietrzem ubrania wydawały cichy, świszczący jęk, jak północny wiatr w górach. Szybciej. Szybciej. Bajazyt czuł, jak jego własne serce przyspiesza rytm wraz z przyspieszeniem bębnów, śpiewem żebraków i wyciem fletów. Nadal wirowali, szybciej i szybciej, aż twarze tancerzy zaczęły się rozmywać, ale żaden z nich nie zachwiał się, żaden się nie przewrócił. Muzyka skończyła się bez ostrzeżenia. Tancerze padli plackiem na ziemię, kręcąc głowami, tocząc pianę z ust. Byli w transie. Bajazyt wszedł w krąg i podszedł do jednego z tancerzy, wysokiego, chudego mnicha z białą brodą i twarzą pomarszczoną i twardą jak orzech włoski. Podobno człowiek ten miał sto jedenaście lat. - Święty mężu, czy widzisz? - szepnął. Jego oczy były otwarte, ale źrenice zimne i szklane, jak u martwej ryby. - Widzę - odparł starzec.

- Widzisz przyszłość Osmanów? - Widzę. - Powiedz, co widzisz dla synów Sulejmana. - Jeśli ten, który nie jest synem Sulejmana, zostanie królem, widzę tylko niedolę, korupcję i smród. Bajazyt pochylił się niżej nad starcem, próbując zrozumieć jego słowa wyraźniej. Ten, który nie jest jego synem? - A co z Bajazytem? - Nie widzę go. - Kogo widzisz? - Widzę wiatr. Wielki wiatr zasłaniający wszystko, jak kurtyna. Wiatr Boga. - Co jeszcze? - Nie ma nic więcej. Widzę tylko wiatr. Bajazyt wstał, krzywiąc się z obrzydzeniem. Wszyscy ci święci ludzie zawsze mówili tylko zagadkami. Nie było tu dla niego odpowiedzi. Poszedł do meczetu i upadł na kolana, szukając jakiegoś rozwiązania u Boga. Topkapi Saraya Sulejman wpatrywał się w czarną kobietę, która klęczała u stóp jego tronu. Gęste czarne kędziory były przyprószone siwizną, ale jej oczy - zauważył - nie straciły nic ze swej złowrogości. Przez trzydzieści pięć lat była tylko niewolnicą Hurrem, niegodną jego uwagi. Teraz została wezwana na jego wyraźne polecenie i był przerażony. Bowiem Muomi mogła mieć opiat na jego smutek. Pochylił się. - Jak długo byłaś pokojówką pani Hurrem? zapytał. - Od kiedy została gozde, panie. - Znałaś ją dobrze? - Tak, panie. - Chcę zatem mówić o sprawach intymnych - powiedział Sulejman. - Nie ma powodu do obaw - dodał, wskazując na

eunuchów stojących na straży dokoła komnaty - to wszystko są głuchoniemi. Nic nie mogą zrozumieć. Teraz musisz mówić mi prawdę, jestem bowiem twoim sułtanem i twoja lojalność należy się mnie, a nie pani Hurrem. Ona odeszła i jest poza zasięgiem doczesnej kary. - Tak, panie. - Chcę, żebyś cofnęła się myślą wstecz, do twoich pierwszych lat służby. Czy pamiętasz człowieka, zwanego Ibrahimem, który był moim wezyrem przez wiele lat? - Pamiętam, panie. Sulejman zawahał się i pochylił jeszcze bliżej ku klęczącej postaci, tak że siedział na samej krawędzi tronu. - Czy było możliwe... żeby pani Hurrem kiedykolwiek przyjęła go w Eski Saraya? Po raz pierwszy, odkąd weszła do komnaty audiencyjnej, Muomi podniosła wzrok. Patrzyła na Sulejmana, ale nie ze strachem, jak się spodziewał. Było tam coś innego, coś, czego nie mógł odcyfrować. - Przyjęła go raz, panie. Nie mógł oddychać. - Jak? - spytał w końcu. - Łapówka dla kislara agasi, panie, kapitana dziewcząt, przed Abbasem. Pani Hurrem wymogła na mnie przysięgę milczenia. Powiedziała, że umrę, jeżeli kiedykolwiek szepnę słowo o tym. Ona kłamie - myślał Sulejman. To jest wyraźnie wypisane na jej twarzy. Ona musi kłamać. Musi. Kłamstwo, kłamstwo, kłamstwo. - NIE! - wrzasnął na nią. Zerwał się z tronu i jego dłoń wystrzeliła od boku, uderzając ją w policzek. Muomi upadła na plecy, oszołomiona, trzymając rękę przy szkarłatnej smudze na swoich ustach. - Bostandżi! - wrzasnął Sulejman i

dał znak głuchoniememu, który czekał w pogotowiu. Człowiek ten podszedł i wyciągnął jatagan zza pasa. Jednym dzikim ruchem ściął głowę Muomi z ramion. Drobne kropelki krwi prysnęły na żółte skórzane buty Sulejmana. To było kłamstwo. Musiało być.

104. Konia Wiatr. Proporce łopotały za trzymanymi poziomo lancami i trzepotały o szaty czekających jeźdźców. Bajazyt siedział nieruchomo na koniu, jego twarz była częściowo ukryta za osłoną nosa stożkowego, srebrnego hełmu. Kiedy wydobył zdobiony miecz z pochwy u siodła, tysiące innych jeźdźców wzdłuż linii za jego plecami powtórzyło ten ruch, dźwięk stali zgrzytającej na zaostrzonych klingach dał się słyszeć ponad wyciem gorącego pustynnego wiatru. Bajazyt dał koniowi ostrogę i ruszył stępa. Rząd jeźdźców podążył za nim. Nawet z tej odległości Bajazyt widział czarne lufy dział czekających na nich po drugiej stronie równiny. Nie obawiał się ich. Pozostaną nieme. Był o tym przekonany. - Wwwwwt! - Bajazyt szepnął do swego konia i ten przeszedł ze stępa w cwał. Kurz podniósł się spod tysięcy kopyt, długi purpurowy ogon ciągnący się nad równiną jak sztandar, i powlókł się za nimi. Bajazyt usłyszał wycie za sobą, kiedy nabierali szybkości. To była zawsze radosna chwila - myślał Bajazyt pierwszy moment ataku, kiedy tętent koni zagłuszał wszelki inny dźwięk, kiedy ziemia migała pod nogami rozmazana i zdawało się, że nic nie może stanąć na drodze nacierającej ściany stalowych lanc i mięśni wielkich arabskich ogierów. Podniósł miecz nad głowę i wyciągnął go przed siebie, wskazując stalową klingą w kierunku wciąż milczących luf dział. Rząd koni rozsypał się w szyk bojowy. Kiedy tak jechał, Bajazyt zastanawiał się po raz pierwszy, czy janczarów można było zmusić, żeby dali ognia do ich ulubionego syna sułtana.

Selim usłyszał tętent kopyt z miejsca, gdzie siedział, nawet ponad wyciem wiatru, i czuł wibracje poprzez grube dywany rozrzucone na podłodze swego namiotu. Chwycił poręcze tronu ze skorupy żółwia, jak gdyby przepaść otworzyła się w ziemi wokół niego. Klasnął w dłonie i Abbas pospieszył do jego boku z dzbanem wina, by napełnić mu szklankę. - Abbasie? Gdzie jest Sokolli? - Jest z janczarami, panie - odpowiedział Abbas. Selim opróżnił szklankę, ale jego dłoń się trzęsła i wino rozlało mu się na brodę i pociekło dalej na przód jego złotej szaty. Abbas szybko napełnił szklankę ponownie. Ostatni sługa, który nie dość szybko napełnił puchar szehzade, stracił dłonie w nadgarstkach. - Co się dzieje? - Bajazyt atakuje ze swoją kawalerią, panie. - Sokolli powinien być tutaj, ze mną. - Z całym szacunkiem, ale lepiej, że jest z artylerzystami, panie. Ktoś musi nimi kierować. Selim ukarałby go za zuchwałość, ale był zbyt przerażony, by polegać na swoim głosie. Pilnie potrzebował wypróżnienia. Wychylił szklankę i wybiegł z namiotu. Konie wyczuły nadchodzącą burzę i były teraz niespokojne. Potrząsały przy ozdobionymi chwostami łbami i tupały kopytami. - Sssss - syknął Murad, głaszcząc grzywę swego konia. Sssss! Podjechał do krawędzi wąwozu i z niepokojem obserwował niebo na południu. Linia pomiędzy ziemią i niebem zniknęła. Purpurowa kurtyna zapadła nad ziemią i jakaś niewidoczna dłoń ciągnęła ją przez pokryty kurzem step w ich stronę. Obserwował, jak ogarnia klasztor Mewlewi na szczycie wzgórza górującego nad Konia, jak gdyby sami derwisze wezwali ją siłą swej woli.

Burza pyłowa! - Wiatr Boga - powiedział Murad. - Idzie prosto na naszą kawalerię. Za kilka minut będą oślepieni. Wyciągnął killicz zza pasa. Nadszedł czas. W wąwozie poniżej czekały dwa tuziny jeźdźców. Zawrócił konia w ich stronę. - Teraz! - warknął. Muhammad Sokolli spodziewał się kłopotów. Przywiódł ze sobą ze Stambułu specjalnie wybrany szwadron janczarów i solackich strażników. Byli to weterani kampanii w Persji z Sulejmanem, garstka służyła nawet w młodości pod Mohacs. Byli lojalni wobec sułtana i nie okażą nieposłuszeństwa. Na wszelki wypadek umieścił ich rzędem za artylerią. Teraz, kiedy obserwował nacierające na nich hordy Bajazyta, dziękował Bogu za dar mądrości. Dwie chmury nadciągały w ich stronę: kawaleria z przodu, burza pustynna z tyłu. Zastanawiał się, która nadejdzie pierwsza. - Kiedy wydam rozkaz, rozpoczniecie ogień! - wrzasnął ponad szumem wiatru. Janczarowie przy działach spojrzeli na siebie, potem na nacierającą kawalerię i czekali, który się odezwie. Wreszcie jeden zdobył się na odwagę. - Nie możemy strzelać do szehzade - powiedział. Konie zbliżały się. - On nie jest szehzade - Sokolli krzyknął na żołnierza. Selim jest pełnoprawnym i wybranym synem Sulejmana! Przygotować się do rozpoczęcia ognia! Wahali się. Żaden nie schylił się ku piramidom kartaczy ustawionym u stóp armat. - Niech żyje Bajazyt! - ktoś krzyknął. Sokolli widział teraz Bajazyta, jego zielony kaftan - mądry wybór, myślał Sokolli, kolor Mahometa - trzepotał wokół

kolan. Ziemia poczęła się trząść pod jego stopami od uderzeń kopyt. Sokolli wyciągnął miecz i odwrócił się do szwadronu janczarów czekającego za działami. - Przygotować się do strzelania - warknął. Oparli swoje arkebuzy na widlastych podpórkach w lewym ręku i wycelowali w artylerzystów przed sobą. Sokolli odwrócił się z powrotem do artylerzystów. - Rozpocząć ogień albo dam rozkaz, by strzelali do was powiedział. Nadal się wahali. - Cel... - rozkazał Sokolli. Wytrzymają - pomyślał. Zmuszą mnie, żeby strzelać do nich. Kawaleria była teraz blisko, bardzo blisko. Nagle jeden z ludzi podniósł kulę armatnią i wrzucił ją do lufy swego działa. Jeden po drugim inni niechętnie poszli w jego ślady. - Zapalić lonty - powiedział Sokolli. Lufy dział zostały opuszczone, patrząc łapczywie w stronę przeciwnika. W momencie kiedy Bajazyt nabrał przekonania, że armaty nie będą strzelać, zobaczył pierwsze maleńkie rozkwity pomarańczowych ogni wzdłuż linii artylerii. Ładny widok, jeśli ktoś nie wiedział, co to takiego. Potem usłyszał wycie kartaczy w powietrzu i ziemia eksplodowała dokoła niego. Jak gdyby sam Bóg wziął sierp i cisnął go z całej siły wzdłuż ich szeregów. Nagle Bajazyt został sam. Nie było ich! Niemal wszyscy, którzy jechali z nim w pierwszej linii, zniknęli. Przejechał obok konia, który próbował wstać na nogi z szeroko otwartymi z przerażenia ślepiami, krwawiąc z urwanej przedniej nogi. Jeździec leżał bezwładnie obok niego. Odwrócił się w siodle. Równina pokryta była małymi kupkami, konie i ludzie, niektórzy wijący się, inni leżący

nieruchomo. Ruszyła druga linia. Ziemia eksplodowała znowu i przez chwilę zniknęli za ścianą płomieni i ziemi.

105. Topkapi Saraya Sulejman siedział na otomance w Kosk Czinilli, spoglądając na ogrody. Drzewa judaszowe kwitły wzdłuż Bosforu i zatoka Yenikapi roiła się od kaików, wyładowanych oberżynami, ogórkami i melonami przewożonymi z azjatyckiego brzegu. Lato. Czas obfitości, czas wojny. - Nie ma odpowiedzi na mój list? - Nie, panie - odpowiedział Rustem. - Jednak to nic nie znaczy samo w sobie. Selim mógł przechwycić jego posłańca. - Albo nie było posłańca. Może on nadal mi się sprzeciwia. - Sulejman przyglądał się swemu wezyrowi. Wyglądał na poważnie chorego. Jego twarz i ciało były spuchnięte nie do poznania i miał czerwone żyłki na chłodnych, szarych oczach. On cierpi - pomyślał Sulejman. Jakie inne wieści, Rustemie? - On zbiera znowu wojska w Amasyi. - Więc postanowione. Ambasadorzy od szacha i Ferdynanda są na dworze. Zawrzyj z nimi traktaty. Nie możemy się rozpraszać, kiedy mamy do załatwienia sprawy we własnym domu. - Dlaczego dobywamy miecza przeciw niemu, panie? Czy to mądre? Sulejman pochylił się naprzód, marszcząc czoło. - Rustemie, zaskakujesz mnie. Nagle w tym wieku opowiadasz się za jakąś sprawą? Ufałem ci tyle lat, ponieważ twoje serce nie znało uczuć. Teraz wstawiasz się za Bajazytem? Czy jesteś teraz na jego służbie? - Panie, nie chciałem urazy. Jestem tylko ciekaw. - Mów zatem. - Po prostu nie rozumiem - powiedział Rustem i usłyszał jakiś głos w swojej głowie krzyczący: Zamknij się! Dlaczego ujmujesz się za Bajazytem? On nie jest twoim przyjacielem!

Jeśli objąłby tron, jego pierwszą czynnością byłoby zesłanie cię do Diyarbakir! Bądź cicho! - Czego to nie rozumiesz? - spytał Sulejman. - Logiki tego. Dlaczego musimy zniszczyć Bajazyta? Mustafa, oczywiście, posunął się za daleko. Był zagrożeniem. Ale jeśli zgnieciemy Bajazyta, wtedy tron przypadnie Selimowi. A Selim... - rozłożył ręce w geście rozpaczy. - Jesteś moim wezyrem, niemniej jednak jednym z moich kullar. Masz wykonywać moje polecenia. - Mimo wszystko - upierał się Rustem - na czym polega jego przewinienie? Twój własny ojciec, sułtan Jawuz ((tur.) yavuz - srogi, nieugięty (przyp. tłum.)), nie był szehzade, a mieczem zapewnił tron sobie i tobie. Dlaczego chciałbyś powierzyć to wielkie imperium słabeuszowi? Czy Selim osiągnął zwycięstwo pod Konia? Nie, na dziewięćdziesiąt dziewięć świętych imion, nie! To wiatr derwiszów i armaty Muhammada Sokollego. Selim nie jest godny. To nie ma sensu. Co za dżinn opętał cię, że mówisz tak swobodnie? - myślał Rustem, kiedy spojrzał w twarz sułtana i zobaczył tam ciemny rumieniec gniewu. Czy dlatego, że wyszło na twoje bez udziału twoich intryg? Wiesz, że on nie zmieni zdania. Nigdy tego nie robi, kiedy raz się zdecyduje. Po co go tak prowokować? Całe życie zachowywałeś swoje myśli dla siebie. Dlaczego teraz narażać się na ryzyko? Przez jeden ślepy, paniczny moment myślał, że Sulejman zamierza wezwać bostandżiego i kazać go ściąć. Zamiast tego powiedział cicho: - Zdecydowałem, że Bajazyt nie jest godzien. Selim jest moim pierworodnym. Dosyć. Rustem skłonił głowę pokonany. Podniósł się na nogi i kulejąc wyszedł z pokoju, przeklinając się za głupotę. Co za szaleństwo popchnęło go do mówienia takich rzeczy.

W myśli przewracał kartki swego osobistego remanentu: osiemset piętnaście gospodarstw, tysiąc siedmiuset niewolników, osiem tysięcy turbanów, sześćset iluminowanych Koranów, dwa miliony dukatów... Wyraźnie zwyciężył w tej grze. Grał z przebiegłością i determinacją całe życie i teraz stał się najbogatszym człowiekiem w imperium, nie licząc sułtana. Bogatszym i potężniejszym, niż był Ibrahim. Według prawa to wszystko po jego śmierci miało wrócić do sułtana, ale spodziewał się, że dzięki praktykom, które zapoczątkował, majątek przejdzie na synów, jak w przypadku sułtana. Tak, okazał się mistrzem w grze, najlepszym z kullar i najwybitniejszym z wszystkich wezyrów. Ostateczny rozrachunek własnego życia usprawiedliwiał wszystko i demonstrował jego wartość. Czekał na uczucie uniesienia, ale teraz, kiedy śmierć kiwała na niego swoim zakrzywionym palcem, walczył z dokuczliwym wrażeniem, że może było coś, co przeoczył. Wielki bęben na dziedzińcu janczarów, milczący przez wiele lat, dudnił teraz, a jego echo odbijało się od ścian pałacu. Rytm bębna przyspieszał ostatnie przygotowania żołnierzy. Sulejman dosiadł swego konia przy fontannie na trzecim dziedzińcu, krzywiąc się z bólu od podagry w kolanie, i poprowadził armię na zewnątrz. Milczący biegacze truchtali obok jego strzemion, pióra solackich strażników podskakiwały za nim. Armia przeprawiła się przez Bosfor w Uskudar, minęła cyprysowe gaje i ciężko wyładowane wozy z pszenicą w Camlice, a suchy wiatr wirował nad piaszczystymi drogami. Próbował nie myśleć o męczącej podróży, która go czekała. Przynajmniej dwadzieścia pięć dni jazdy, by dotrzeć do fortecy w Amasyi. Długa kampania w kurzu i upale Anatolii, w pościgu za własnym synem jak za dzikiem. Wojna

domowa - pomyślał. Chciałem budować, a tymczasem muszę pomagać dzieciom rozszarpywać. Jestem na to za stary. Zaprawdę, moje stare ciało już protestuje na myśl o tych nie kończących się dniach w siodle ze skrzypiącej skóry, każdym trzęsącym kości kroku mojego konia i palącym słońcu na mej skórze. Jestem teraz na to za stary.. Jednak nie ma wyboru. Jadąc Sulejman zastanawiał się, co się stało z jego marzeniem, by nie używać armii jako narzędzia pokoju. Zdawało się teraz, że to był tylko sen. Janczarowie, spahisi Porty, działa - to były jedyne symbole, jakie ludzie rozumieli. Nie pozwoli na przerwanie linii osmańskiej. Jeśli Bajazyt nie ugnie się przed jego wolą, trzeba go zmusić.

106. Armenia Od Erzerumu wyżyna Anatolii marszczyła się w wulkaniczne wyniesienie wysokich ośnieżonych szczytów i głębokich dolin. Wioski budowano tutaj z czerwonego błota, kobiety były odkryte i ubrane w spódnice i obszerne spodnie, a na głowach nosiły chusty przetykane lśniącą nitką. Kiedy dotarli do wysokich przełęczy, ogarnęły ich szare chmury. Pod kopytami koni kruszyły się piargi. Wiatr szarpał ich włosy - żywioł, który czasami zagrażał wysadzeniem ludzi z siodeł. Czarne skały wyrastały ostrymi zębami, wyżłobione przez wieki wiatru, deszczu i lodu, opuszczone, z wyjątkiem okazjonalnej postaci ciężko stąpającego brunatnego niedźwiedzia. Były bardziej częścią nieba niż ziemi. Bajazyt czuł, że wystarczy sięgnąć z siodła, by dotknąć pędzonych wiatrem szarych chmur nad głową. Leniwie cieknący strumień toczył się po paru kamieniach, po czym spadał w skalną przepaść w kierunku żółtobrunatnej i słomkowej panoramy w dolinie, która zdawała się tak odległa, jak gdyby tkwili na skraju otchłani. Powyżej skała stawała się bielsza, przypominając wystającą kość. Nad ich głowami krążył sokół. Jego wrzaski przebił szum wiatru, samotny i smutny. Powierzchnia górskiego stawu była czarna i pokryta lodem. Bajazyt zsunął się z konia uklęknął obok strumienia, który sączył się ze skraju zbiornika, i napełnił bukłaki wodą. Jechali cały dzień ku wysokim przełęczom znad jeziora Wan, które teraz było stalowoszarym lustrem daleko z tyłu. Znajdowali się w głębi Armenii. Rozstawione wzdłuż zbocza, tkwiły powłóczące nogami resztki wielkiej armii, która niegdyś stała na równinie pod Konia. Teraz zostało już tylko parę tysięcy, większość

krwawiła, ich konie były okulałe i otarte od siodeł. Ludzie siedzieli skuleni obok swych koni, opatrując ich rany i lecząc wstyd porażki. Wiedział, że liczne grupy jak ta są rozrzucone wśród gór. Wielu Turkmenów i Kurdów już odeszło, wrócili z powrotem do wiosek i siół paść swoje owce, angory i konie. Wiedzieli, że kampania jest przegrana już po Amasyi. To tam Bajazyt pożegnał się ze swymi żonami, zabierając czterech młodych synów ze sobą najpierw w ciężkich wozach, potem na koniach, dzień i noc pod strażą osobistej ochrony. Minione miesiące były pogmatwanymi wspomnieniami bitew i potyczek w biegu. Nie mogli się równać z armią Sulejmana. Kiedy tylko ojciec wyruszył przeciw niemu, Bajazyt wiedział, że nie wygra. Mimo to nigdy nie wypowiedział słów poddania czy porażki, wraz z sobą na wielbłądach i koniach wiózł skarb, którego będzie potrzebował do wyposażenia nowej armii. Jego synowie pewnego dnia staną się nasieniem nowego sułtanatu. Dopóki on i oni żyją, Selim nigdy nie będzie mógł spocząć. Dopóki oni żyją, Bajazyt nie był naprawdę pokonany. Jeśli znajdą jakiś sposób na przetrwanie. Cokolwiek by się stało, postanowił, że teraz nie odda się na łaskę swego ojca. W przeszłości okazywał bardzo niewiele tego uczucia, zwłaszcza wobec tych, których ponoć kochał. Zastanawiał się, co się stało z posłańcem, którego wysłał do Stambułu po bitwie pod Konia, jeszcze raz potwierdzając swoją rację i swoją lojalność wobec Sulejmana. Może żołnierze Selima przechwycili go i zabili, może ojciec zdecydował zignorować jego poselstwo. Nigdy się nie dowie i nie miało to teraz znaczenia. Było na to za późno. Chatka pastucha zbudowana była na skraju grani, nad doliną. Złudzenie optyczne sprawiało, że zdawała się unosić wśród gór, a czerwony kamień odcinał się wyraźnie od zielonego mchu zbocza za nią.

Bajazyt odwrócił się do swego porucznika. - Rozbijemy tutaj obóz na dzisiejszą noc. Tam w chacie założymy kwaterę główną. - Tak, panie - odrzekł człowiek i pospieszył przekazać rozkaz. - Bajazyt wszedł do chaty. Została porzucona przed zbliżającą się zimą. Była prosta, spartańska, cztery kamienne ściany bez okiennic i drzwi, goła ziemia pod stopami i silny zapach zwierząt. Daleka droga od pałacu Topkapi - pomyślał Bajazyt. Może tym razem tak daleka, że nigdy nie powrócę. Tęcza wyginała się łukiem w poprzek doliny, wiązka promieni słonecznych tropiła nadchodzący deszcz poprzez dziurę w chmurach. Światło przybrało kolor siarkowozielony i zimny wiatr poruszył trawy, niosąc ze sobą nagły, kłujący deszcz. Grzmot rozniósł się echem wśród przełęczy i czarne kowadło chmur zgromadziło się nad górami, nabierając sił, gotując się do uderzenia na dolinę. Zapadające ciemności odzwierciedlały nastrój Bajazyta. Nie podda się ojcu, ale wiedział, że jego banda buntowników, timariotów i jeźdźców nie mogła zbyt długo stawić czoła działom Sulejmana i żelaznej dyscyplinie jego janczarów. Uczucie desperacji ogarnęło ich wszystkich. Zdawało się, że to teraz tylko kwestia czasu. Namioty były przesiąknięte, marznący deszcz kapał z płótna, mocząc ubrania i buty, sącząc się we wszystko, nawet po przejściu burzy. Mgła uczepiła się ścian doliny i snuła się po obszarpanym obozie jak złośliwe duchy gór. Konie tupały i parskały na poranny chłód, a jedynym innym dźwiękiem były krzyki rannych. Ludzie poruszali się po obozie milczący i powolni jak widma. Bajazyt jadł bez apetytu. Żywili się teraz zapasami z kampanii. Jogurt z dodatkiem surowej cebuli i soli,

rozcieńczony zimną wodą, jedzony z niewielką ilością chleba aloesowego. Jego porucznik rozpalił małe ognisko w chacie, by ich ogrzać. Jakiś szakal kichnął i zawył gdzieś w górach. Nagle Bajazyt usłyszał krzyki z dolnego obozu i zerwał się, sądząc, że akindżi Sulejmana ich odnaleźli. Ale jeździec, który pojawił się nagle na grani nad obozem, przybył sam, ze wschodu, w perskiej zbroi. Poobijana armia Bajazyta powstała z ziemi i obserwowała go gniewnie, kiedy jechał wzdłuż ich szeregów. Nie pozwolą wrogowi zobaczyć ich z opuszczonymi głowami, zwłaszcza Safawidowi. Rozbroili go dwaj osobiści strażnicy Bajazyta i poprowadzili przez szeregi patrzących wilkiem Turków. Bajazyt czekał na niego, siedząc po turecku na jedwabnym dywanie rozłożonym na podłodze chaty. Jeździec wykonał przepisowy sela'am. - Przynoszę poselstwo od szacha Tamaspa - powiedział. Bajazyt skinął głową i jego porucznik wziął list od kuriera i przyniósł mu go. Przeczytał szybko. - Więc proponuje nam schronienie? - Sulejman nigdy nie był przyjacielem Persji - powiedział kurier. - Kiedy sułtan Bajazyt obejmie tron, szach ma nadzieję znaleźć w końcu sprzymierzeńca w Wysokiej Porcie. Wiatr hulał przez dolinę i wydawał niesamowite jęki, wiejąc przez otwarte okna chaty. „Objąć tron!" - myślał Bajazyt. Na razie wystarczy przetrwać. Szansa na oddech bez kawalerii ojca nieustannie depczącej mi po piętach. Spójrz na nas. Zmarznięci, upadli na duchu i pokonani w każdej walce od Konia. Jaki ja mam wybór? - Zaczekasz, aż zastanowię się nad odpowiedzią powiedział Bajazyt, ale kiedy odprowadzono człowieka, już wiedział, jaka będzie ta odpowiedź.

Sulejman spojrzał ku górom, gdzie zielona murawa ustępowała miejsca purpurowym i ciemnobłękitnym piargom zboczy oraz plamom śniegu wokół wysokich turni. Szara, ciężka opaska chmur wisiała nad szczytami i przełęczami, płacząc deszczem. - Odjechał - mruknął Sokolli. - Przekroczył granicę Persji. - Szach? - Zaproponował mu schronienie. Moi szpiedzy mówią, że wziął stu ludzi ze sobą. Reszta rozdzieliła się na małe bandy w górach, ruszając z powrotem do swych wiosek. Nie będą nas więcej niepokoić. - Zawiadom armię - powiedział Sulejman. Bajazyt, ty głupcze! - pomyślał Sulejman. Dopóki pozostawałeś tutaj w imperium, miałeś jeszcze szansę. Czy nie zdawałeś sobie sprawy, że moja armia była na krawędzi buntu? Całe pułki janczarów odmawiają maszerowania przeciwko tobie, szwadrony spahisów odjeżdżają w góry i wracają po trzech dniach z wypoczętymi końmi bez jednej kropli krwi na lancach. Tylko akindżi jeszcze walczą, spragnieni krwi, wszystko jedno czyjej. Gdybyś sprzeciwiał mi się jeszcze przez miesiąc, nie mógłbym zmusić ich do przyjścia z powrotem po tej zimie. Kochali cię. Kochali twoją szarżę na ich lufy w Konia, żaden nie wymierzyłby do ciebie ze swej broni. Kochali sposób, w jaki walczyłeś dalej, nawet kiedy przywiodłem swoją armię przeciwko tobie. Kochają cię, ponieważ nie znoszą Selima i sądzą, że ja jestem za stary. Teraz przekroczyłeś granicę i nic nie może cię już uratować. Przestałeś być Osmanem, kiedy przyjąłeś schronienie od Persa. Porzucając turecką ziemię, odwróciłeś się od swego dziedzictwa. Jednak prawie zwyciężyłeś. Nawet ja wątpiłem. Przez ostatnie dni zacząłem podejrzewać, że Hurrem kłamała. Walczyłeś tak dobrze i tak

długo, ale na końcu pokazałeś swe prawdziwe oblicze. Żaden prawdziwy Osman nie przyjąłby schronienia od Safawida. Ty głupcze. Nawet twoi ukochani janczarowie przeklną cię teraz.

107. Amasya, 1561 Nie wykonała sela'am, kiedy wszedł do komnaty, nawet nie podniosła wzroku. W końcu jest teraz starą kobietą, pewnie się już tak nie obawia konsekwencji obrażenia mnie, jak kiedyś. Kochałem ją tak bardzo przez tak długi okres życia - pomyślał. A teraz jakbym się spotykał z kimś obcym. - Panie - powiedziała. - Upłynęło dużo czasu. - Jak mówisz, panie. Usiadł obok niej na otomance. - Czy dobrze się czujesz, pani? Gulbehar patrzyła na niego przez długi czas, płonąc tym rodzajem nienawiści, który może wzbudzić tylko miłość i odrzucenie. - Tak dobrze, jak można oczekiwać w tym wieku powiedziała. - A ty, panie? - Moje nogi puchną i bolą i jestem zmęczony - powiedział Sulejman. - Więc co cię sprowadza tutaj, tak daleko od Porty? - Wiesz, co mnie sprowadziło. Gulbehar patrzyła na niego, szukając jakiegoś klucza do jego intencji. Przesuwała w palcach perłowe tespi na kolanach. - Tak, chyba wiem - powiedziała. - Mam sprowadzić mego syna z Persji. - Niech idzie z Bogiem. - Jak mówisz, pani. Czas może być okrutny - pomyślał Sulejman. Patrz, co zrobił z tobą, moja Gulbehar! Patrz, co zrobił z nami obojgiem. Pozbawił cię twej urody, a mnie moich marzeń. W rezultacie nie mieliśmy większej kontroli nad naszym przeznaczeniem niż liście na drzewach.

- Poradziłam mu, żeby ruszył przeciwko tobie powiedziała Gulbehar. - Nie chciał mnie słuchać. Sulejman był tak zaskoczony jej przyznaniem, że tylko gapił się na nią. - Nie wierzysz mi? Sulejman potrząsnął głową. - Po tym, co mi zrobiłeś? Po tym, co zrobiłeś mojemu synowi? Jeszcze śmiesz tutaj przyjść? - Nadal jestem twoim panem. Nadal należysz do kullar. - Kiedyś zrobiłabym wszystko dla ciebie, chętnie. Później byłam ci posłuszna, ponieważ się bałam. Teraz jest mi wszystko jedno. Tego się nie spodziewał. Przyszedł tutaj - dlaczego? Po pojednanie? Po przebaczenie? - Mógłbym nakazać twoją egzekucję w tej chwili, gdybym zechciał. - Więc zrób to. Sulejman wstał. W rogu pokoju stała wielka niebiesko biała porcelanowa waza Ming. Sulejman wyciągnął z pochwy killicz o złotej rękojeści i roztrzaskał ją jednym uderzeniem. - Jestem twoim panem! - wrzasnął na nią. - Jesteś mordercą mojego syna! - Dałem mu życie! Zwrócił się przeciwko mnie! Czego się spodziewał? - Był niewinny! Jesteś rzeźnikiem, zupełnie jak twój ojciec! Sulejman wrzasnął i uniósł miecz nad głowę. Gulbehar nie mrugnęła okiem. Spojrzała mu w oczy i czekała. Perłowy tespi stukał jej w palcach. Zupełnie jak twój ojciec. Miecz wisiał w powietrzu przez długie sekundy. Załatw to, szeptał mu jakiś głos. Jesteś sułtanem. Jak ona śmie mówić przeciwko tobie? Jest tylko niewolnicą, konkubiną. Jak śmie

kwestionować twoje czyny, Pana Życia, Króla Królów, Posiadacza Głów Poddanych? Zrób to. Zrób to. Opuścił miecz. - Dosyć - mruknął. Odrzucił miecz, posyłając go z brzękiem po marmurowej posadzce. Wypadł z pokoju. Gulbehar powróciła do swego tespi, jak gdyby nigdy go tam nie było. Sziraz, Persja Wokół księżyca widniała chmura deszczowa. Bajazyt usłyszał tętent kopyt na bruku i pospieszył do okna. Jeździec zeskoczył z konia, zostawiając go pod opieką jednego z lokajów. Zwierzę robiło bokami i para buchała z jego pyska. Zawołał hasło do strażnika na dziedzińcu i zniknął za bramą. Może to była wiadomość, na którą czekał. Może... Zadrżał w futrzanej pelisie i spojrzał nad murami w stronę odległych gór Zagros, iskrzących się w świetle księżyca, sztywnych, obcych i białych od lodu. Jak gdybym był zesłany na księżyc - pomyślał. Może byłoby lepiej, gdybym zginął we własnym kraju, niż znosić dalej to odsunięcie. Tak niewielu z nas zostało z wielkiej armii, którą prowadziłem pod Konia, i większość rozproszyła się po cytadelach i pałacach w Persji. Tutaj muszę spędzać niespokojne dni z synami, oddzielony od mojego tronu i moich ludzi przez niedostępne góry i tysiące mil dzielące serce mojego ojca od mojego. Przypomniał sobie znowu, co kiedyś powiedziała mu Gulbehar: „Nie było sensu zabijać mojego syna. Ale on i tak to zrobił. Bądź ostrożny, Bajazycie...". To był jego błąd. Spodziewał się, że zrozumie powody Sulejmana, ale nie udało mu się. Co innego mógł zrobić? Mustafa nie zrobił nic, a Sulejman kazał go zabić. On zachował się jak prawdziwy gazi, Sulejman zaś rzucił swe siły zbrojne w obronie grubego pijaka, jego brata. Jak można było zrozumieć takiego człowieka?

Jednak nadal nie mógł uwierzyć, że ojciec powierzyłby imperium takiemu pijakowi i rozpustnikowi jak Selim. To po prostu było niemożliwe. To była próba. Miał teraz czas na trzeźwiejszy osąd i zrozumie. Musi. Patrzył na ogrody pod oknami. Jabłonie, grusze i czereśnie były gołe, gałęzie uginały się od śniegu. Księżyc rzucał długie cienie na biały ogród. Jakaś kłoda trzasnęła i pękła na kominku. Może posłaniec przyniesie wieści zimowej odwilży... Usłyszał kroki na kamiennych płytach na zewnątrz i drzwi otworzyły się gwałtownie. Szach Tamasp... Szach wszedł z uśmiechem. Nie podoba mi się ten uśmiech - pomyślał Bajazyt - jest jak szczerzenie się szakala i kąciki twojej brody są zawsze mokre, jak gdyby ci ślinka ciekła. Nie, nie chcę ci ufać, ale jaki mam wybór? Poza tym, okazałeś mnie, moim synom i zwolennikom nieskończoną hojność. Może nie powinienem osądzać cię zbyt surowo. - Mam dobre wieści dla młodego szehzade Osmanów powiedział szach. - Twój posłaniec powrócił ze Stambułu? Było tylu posłańców w ostatnich miesiącach, może nawet więcej, niż szach mu powiedział. Może teraz przynajmniej ojciec dał się ubłagać. Poczuł przypływ nadziei. - Posłaniec zaiste powrócił. W końcu uzgodniono czas i miejsce. - Skinął głową. - Tak, Bajazycie, on chce się z tobą spotkać. Bajazyt chciał upaść na podłogę z ulgi. Niemal desperacko potrzebował jakiegoś pojednania. Zaczął się już zastanawiać, czy on i jego synowie będą musieli spędzić resztę życia na wygnaniu. - Gdzie? - Tabriz - odrzekł szach. - Przebywa tam potajemnie. Wszystko jest przygotowane.

- A Selim? - Selim nic nie wie o przygotowaniach. Może twój ojciec zrewidował swe stosunki z synami. Cień Boga na Ziemi zapewne odkrył, że jest śmiertelny, jak reszta z nas. Bajazyt zastanawiał się, czy Selim w końcu przekroczył nawet te hojnie wytyczone przez Sulejmana granice, czy też sułtan zmienił zdanie? On jest moją jedyną nadzieją. Nie mogę teraz porwać się na Selima, nie bez poparcia janczarów. Jeżeli nie pomogli mi pod Konia, nie pomogą mi teraz. - Czy mogę zobaczyć list? Szach zdawał się wahać. - Nie było listu. Poselstwo zostało powierzone pamięci mego gońca. Kłamiesz - pomyślał Bajazyt. - To niepodobne do mojego ojca. Szach milczał. - Czy również powierzył twemu gońcowi jakiś cień swej intencji? - Cóż innego może to być, jak nie chęć pojednania ze swym gazi? Niepodobne do mojego ojca nie opatrzyć słów swą pieczęcią. Szach coś przede mną ukrywa. Ale jaki mam wybór? Jeśli zaaranżowano spotkanie, muszę jechać. - Kiedy? - spytał Bajazyt. - Wyjeżdżamy dziś wieczorem. Zaczekamy na jego przybycie w cytadeli w Tabriz. Konia Szehzade Selim ma tylko trzydzieści cztery lata, przypomniał sobie Abbas, ale już wygląda na starego człowieka. Wielki złoty strój z jedwabiu nie maskował jego otyłości. Twarz miał nabrzmiałą i rumianą, tak że oczy tkwiły w niej jak dwie małe czarne jagody. Nic dziwnego, że tak obawia się Bajazyta. Janczarowie nigdy nie pójdą za nim do bitwy. Nie za księciem Jęczmienny Budyń. Selim opadł na otomankę, dłubiąc bezładnie po wielkiej tacy chałwy na srebrnym stoliku obok siebie. Wybrał trzy ciastka i włożył je naraz do ust.

Spojrzał na Abbasa z posępną miną. - Masz wieści, kislar agasi? - Mam, panie - powiedział Abbas. Zastanawiał się, jak zareaguje, kiedy to usłyszy. Nawet sam Abbas nie wiedział, co o tym sądzić. - Od mego ojca? - Opuścił Amasyię i jedzie na wschód. Selim chrząknął i wziął jeszcze dwa kawałki chałwy. Negocjacje ciągnęły się ponad rok. Zdawało się, że szehzade okazał się o wiele mniej wart, niż szach Tamasp się spodziewał. Szeptano, że chciał, by Sulejman oddał Mezopotamię w zamian za młodego księcia. Sulejman odmówił. - Wygląda na chorego, mam nadzieję? - zaśmiał się Selim i drobny deszcz śliny i na pół przeżutej chałwy zalśnił jak szron na dywanie przed kolanami Abbasa. - Pan Życia nie może spędzać tak wiele czasu w siodle, jak niegdyś. - Czy ma ze sobą armię? - Nie, panie - odpowiedział Abbas. - Moi szpiedzy mówią, że ma po szwadronie solaków i spahisów oraz odę janczarów. Selim klasnął w dłonie. Natychmiast pojawił się lokaj z dzbanem wina i wysadzanym klejnotami pucharem. Selim chwycił puchar i wyciągnął do napełnienia. Przełknął jednym haustem i przetarł usta rękawem, rozcierając krwawoczerwone wino i złotą chałwę na brodzie. Lokaj napełnił puchar i wycofał się. - W jakim celu? - Mówią, że jedzie spotkać się z Bajazytem w Tabrizie. Są szepty o pojednaniu. Nagle Selim zerwał się i wino rozlało się na dywan. Stał z pięściami zaciśniętymi u boków i wydał przenikliwy jęk, jak

małe zwierzę nadziane na pal. Ślina ściekała z kącików jego ust i spływała maleńkimi strużkami po brodzie. Zaczął się trząść. Nikt się nie poruszył, ani lokaje, ani strażnicy, ani pasze. W końcu Selim opadł z powrotem na otomankę. Ściskał w pięści róg swojej szaty. Patrzył na Abbasa przez długi czas, a jego oczy zdawały się nieco rozbiegane. - Zostałem zdradzony - powiedział. Nagle się wyprostował. - Wino! Gdzie jest moje wino! Ty! - wskazał na bostandżiego, stojącego w pogotowiu obok jego tronu. Człowiek skoczył naprzód. Selim wskazał lokaja trzymającego srebrny dzban wina. - Zetnij mu głowę! Bostandżi wykonał polecenie. Abbas cicho wycofał się, nie zwracając na siebie uwagi. Nie interesowało go zupełnie to przedstawienie. Zbyt długo żył pod tyranią książąt.

108. Tabriz Światło księżyca błyszczało jak polerowane srebro na płytkach kopuły Błękitnego Meczetu, płonęło jak fosfor na chłodnych wodach rzeki Adżi Czai. Żółte światło sączyło się przez zamknięte okiennice cytadeli i dźwięk fletów i bębnów niósł się przez nieruchome, zimne powietrze. Muzyka zagłuszyła dźwięk końskich kopyt na bruku dziedzińca i dziwne, syczące głosy późnych przybyszów. Zsunęli się z koni i zniknęli w cieniach, a oczy strażników zabłysły strachem i pogardą. W wielkiej sali światło pochodni odbijało się od mosiężnych kadzielnic, zwisających z sufitu na długich łańcuchach. Niewolnice tańczyły w paradnych zwiewnych jedwabiach, podczas gdy goście częstowali się ze srebrnych talerzy rozstawionych na dywanie przed nimi. Była baranina i koźlina z przyprawami, pachnący ryż i pieczone przepiórki. Na środku pokoju siedział szach i jego gość honorowy, Bajazyt. Bajazyt jadł bez apetytu, umysł zajęty miał przyszłością. Sulejman w końcu zgodził się przybyć tutaj i rozmawiać o pojednaniu. Co innego może zrobić? - myślał Bajazyt. Poza mną, jedynym przedstawicielem linii osmańskiej, jest Selim, a on nie jest żadnym kandydatem. Musi negocjować. „Sulejman żałuje tego, co ci zrobił" - powiedział mu wcześniej szach. „Może ja będę mógł być waszym mediatorem. Nie jest za późno. Pomogę ci teraz, a kiedy zostaniesz sułtanem, Persja i Osmanowie będą sojusznikami". Zgodzę się zaczekać, pozostać na wschodzie do jego śmierci i zaryzykować, że Selim przybędzie do Stambułu przede mną. To nie będzie miało znaczenia. Janczarowie nigdy nie poprą go przeciwko mnie.

Delegacja miała przybyć wcześnie następnego dnia. Bajazyt niecierpliwił się, by odbyć spotkanie i skończyć ze swoim wygnaniem. Każdy dzień poza imperium zagrażał jego pozycji wśród janczarów. Był impulsywny, teraz to rozumiał. Musi nauczyć się cierpliwości i sprytu. Czasu wystarczy, żeby zobaczyć głowę Selima na palu. Bajazyt poczuł zimny prąd powietrza na plecach i uświadomił sobie, że ktoś wszedł wielkimi drzwiami z tyłu. Późni przybysze. Poczuł, jak jeżą mu się włosy na karku. Szach siedział naprzeciwko Bajazyta, twarzą do drzwi. Patrzył przez chwilę, po czym powrócił do swego posiłku. - Kim są nasi goście? - spytał Bajazyt. - Są oczekiwani - odrzekł szach. Potem Bajazyt usłyszał ten znajomy dźwięk, który słyszał wiele razy w pałacu Topkapi i w Amasyi, ni to kaszlnięcie, ni głośne przełknięcie. Dźwięk niemowy. Dźwięk bostandżiego. Szach uśmiechnął się z żalem. - Przykro mi - powiedział. - Twój ojciec nalegał. Był to kiepski interes, ale w końcu szach był zmuszony się zgodzić. Sulejman zaoferował mu czterysta tysięcy sztuk złota. Mułłowie szacha nalegali na nieprzejednanie. Chcieli nadal Bagdadu. Dobrze im mówić. Szybko zniknęliby w górach, gdyby Sulejman skierował swe wielkie armie do Szirazu. Bajazyt odwrócił się do niego z twarzą wykrzywioną pogardą. - Zobowiązałeś się do mojej ochrony. - W Wysokiej Porcie nazywają to dyplomacją. Mówisz to, co najlepiej powiedzieć w danym momencie. Naprawdę mi przykro. To kiepski przykład naszej gościnności. Żałuję, że nie mogło być inaczej. Bajazyt odwrócił się szybko. Było ich pięciu. Rozpoznał jednego z nich. Mówiono, że to on zamordował Mustafę.

Bostandżi - baszi, główny ogrodnik, wielki, brzydki Sudańczyk. Każdy z nich trzymał w dłoniach pętlę cienkiego jak brzytwa jedwabiu. Bajazyt przywiózł tylko tuzin ludzi ze sobą z Szirazu, stali teraz na dziedzińcu. Widocznie zostali pokonani. Reszta była nadal w stolicy szacha. - Co z pozostałymi? - Obawiam się, że wszyscy nie żyją. Bajazyt poczuł falę furii i jego dłoń powędrowała do killicza u pasa, ale szach trzymał już swój wysadzany klejnotami kindżał i jego ochrona podeszła tuż za nim. Bajazyt wiedział, że jest w pułapce. Uzbrojeni strażnicy przy każdym wejściu wydawali się jedynie czczą formalnością, kiedy tu wchodził. Teraz uświadomił sobie, że mieli także bardzo praktyczną funkcję. Tym razem miało nie być ulgi. Spojrzał na swoich synów. Obserwowali go z oczekiwaniem. Byli wciąż zbyt młodzi, by zrozumieć, zbyt młodzi, żeby się bać. Boże, pomóż mi w mej rozpaczy! - Czy nie moglibyście oszczędzić moich chłopców? - Sulejman był bardzo konkretny w swoich żądaniach odpowiedział szach. - Więc niech Selim będzie jego epitafium - powiedział Bajazyt. Nagle jedwabna cięciwa owinęła się wokół jego szyi i został szarpnięty do tyłu, na kolana eunucha, dusząc się. Chwycił instynktownie dłońmi za gardło, ale kiedy bostandżi miał raz pętlę na miejscu, nie było ucieczki. Dzieci zaczęły krzyczeć. Najstarszy chłopiec podbiegł, by pomóc ojcu, wołając do pozostałych, żeby uciekali, ale eunuchowie złapali ich i wzięli się za swoją robotę. Szach patrzył z grymasem obrzydzenia. Wziął następny płat baraniny z talerza przed sobą i począł żuć. Wielka

polityka była czasem niedelikatną sprawą, ale należało to znieść. Bursa Kobieta wrzeszczała na dziedzińcu pod oknem, jej krzyki odbijały się echem od ścian dokoła, jak wycie dżinna. Eunuch żałował, że strażnicy nie zrobili czegoś, żeby była cicho. Najmłodszy syn Bajazyta miał tylko dziewięć miesięcy. Został poczęty przed bitwą pod Konia i jego ojciec nigdy go nie widział. Pozostał tutaj ze swoją matką. Kiedy eunuch pochylił się nad kołyską, dziecko uśmiechnęło się i wyciągnęło do niego rączki. Ręce człowieka zaczęły się trząść. Upuścił cięciwę. Wyszedł na zewnątrz i dał dwie sztuki złota i jedwabną cięciwę odźwiernemu, który prowadził go po schodach. Czekał. Kilka minut później człowiek pojawił się z powrotem i zbiegł po schodach. Jedwabny sznurek opadł na kamienie. Eunuch wszedł z powrotem do środka. Dziecko uśmiechnęło się do niego. Boże, pomóż mi w moim smutku - pomyślał. Pomacał skórzany mieszek przy pasie. Jeśli nie wróci z pełnym mieszkiem, Sulejman każe go zabić natychmiast. Podniósł sznurek i zamknął drzwi za sobą. Kiedy podchodził, dziecko zachichotało i wyciągnęło rączki.

109. Konia Deka jest droga z Wenecji do Konia, na środku anatolijskiego stepu, daleko od Campanile i San Marco do samotnego azjatyckiego miasta, otoczonego paroma karawanserajami i czarnymi jurtami nomadów, z pojedynczymi szakalami błąkającymi się na szerokiej, piaszczystej równinie. Daleko od Wenecji i samotne miejsce na śmierć. Znaleźli Abbasa w jego komnacie. Leżał twarzą w dół na dywanie. Biały kot lizał zakrwawioną chusteczkę, którą ściskał w lewej dłoni. - Suchoty - wymamrotał lekarz. Albo trucizna - pomyślał. Może śmierć była o wiele lepsza niż służba jako kislar agasi szehzade Selima. A może istniały inne powody. Kto mógł to wiedzieć? Im mniej się wiedziało, tym lepiej. Wiedza mogła być niebezpieczna. Trzeba było sześciu lokajów, żeby go podnieść, wynieść za nabijane żelazem drzwi haremu i położyć na czekający wózek. Lekarz pozostał na miejscu, żeby zbadać pokój. Abbas pisał list. Pióro i pergamin leżały na niskim stole obok ciała. Spojrzał. List nie był skończony. Właściwie napisał tylko zwrot grzecznościowy. „Droga Julio". Główny eunuch pisał do dziewczyny? Może to było czułe imię innego czarnego chłopca - pomyślał. W każdym razie to nie miało już znaczenia. Zgniótł kartkę i wrzucił do ognia. Topkapi Saraya Kiedy lokaj garderobiany skłonił się i wyszedł, po ostatnich modłach Sulejman został sam. Leżał na kołdrze, słuchając własnego ciężkiego oddechu, ale sen nie nadchodził. Po chwili wstał i podszedł do witrażowego okna. Obserwował gwiazdy przez ciemne cienie cyprysów.

Więc zostało zdecydowane. Selim będzie następny. Jeśli to, co Hurrem mu powiedziała, było prawdą, wypełnił swój obowiązek wobec Osmanów. - Ale proszę, powiedz mi, że kłamałaś - powiedział na głos. „Byłam chora, umierająca - powiedziała Hurrem za jego plecami. - Jak mogłeś w to uwierzyć?" „Skąd mogę mieć pewność?" „Kochałeś mnie. Jak mogłeś zwątpić we mnie?" Patrzył na nią. Taka piękna, z włosami koloru polerowanej miedzi, uplecionymi z migoczącymi perłami, z zieloną czapeczką przypiętą zawadiacko do głowy. „Powiedziałaś, że dziecko należało do Ibrahima". „Panie, jak mogłeś w to uwierzyć? Czy możesz wierzyć, że zwodziłam cię przez trzydzieści pięć lat?" Sulejman nie mógł jej odpowiedzieć. „Nie zdradziłbym cię w ten sposób" - powiedział Ibrahim. Sulejman odwrócił się w jego stronę. Ibrahim uśmiechał się w ten swój kpij - sobie - z - diabła, arogancki sposób. Ibrahim, zadzierający nosa z kciukami za pasem, z żywą raną na gardle. „Miałeś okazję - powiedział Sulejman. - Kochałem cię i obdarzyłem zaufaniem. Wpuściłem cię do serca mojego seraju. Tylko ty miałeś okazję". „Okłamała cię". „Powiedz mu! - wrzasnął na Hurrem. - Powiedz mu to, co powiedziałaś mnie!" „Byłam chora - powiedziała Hurrem. - To diabeł przemawiał, nie ja". Sulejman krzyknął głośno i zakrył uszy. Ale teraz przemówił Mustafa. „Ja byłem szehzade, ojcze. Nie zdradziłem cię". „Dowody przeciwko tobie były wyraźne!"

Mustafa wyglądał tak, jak go pamiętał tego ranka, kiedy przyszedł do jego namiotu, w białym kaftanie i jedwabnym turbanie, z brodą ładnie uczesaną, dumny, odważny, z głową uniesioną sprzeciwem. Mustafa, który nigdy go nie okłamał. „To ty mnie zdradziłeś! Dałeś nasze imperium Selimowi, rozpustnikowi i pijakowi. Czy to jest twój obowiązek wobec Osmanów?" „On przynajmniej jest z mojej krwi!" „Kochałam cię, panie - powiedziała Hurrem. - Jak mogłeś kiedykolwiek w to wątpić? Czy naprawdę uwierzyłeś, że Bajazyt nie był twoim synem? Kochałam cię!" „Oczywiście, że mnie kochałaś! Zrezygnowałem dla ciebie ze swojego haremu! Zrobiłem cię królową! Oczywiście, że mnie kochałaś! Musiałaś mnie kochać!" „Więc dlaczego zamordowałeś naszego syna?" „Bo nigdy nie mógłbym mieć pewności! - jęknął Sulejman i opadł na kolana. Czarni lokaje, głusi na jego krzyki, obserwowali go z przerażeniem, ale nie ruszyli się ze swoich stanowisk przy drzwiach. - Bo nigdy, przenigdy nie mogę mieć pewności" - łkał Sulejman. I nigdy, nigdy nie mogło być żadnego spokoju. Noc zamknęła się wokół miejsca ciszy, raju marmuru, ogrodów i migoczących kamieni, zostawiając Króla Królów, Pana Życia, Cień Boga Na Ziemi, by pomstował na duchy, które powróciły naśmiewać się z niego i dręczyć, by wił się jeszcze przez pięć lat w piekle. „Co ludzie nazywają imperium, jest światowym konfliktem i bezustanną wojną. W całym świecie radość leży jedynie w spoczynku pustelnika". Z wiersza napisanego przez sułtana Sulejmana, tego, którego nazywali Wspaniałym, odkrytego po jego śmierci w 1566 roku.

EPILOG

Istanbul, 1990 Meczet Suleymaniye góruje nad miastem Istanbul, jego minarety i masywna kopuła wznoszą się nad portem Złotego Rogu, sprawiając, że meczet Rustema Paszy zdaje się malutki na niższych zboczach. Podparty jest masywnymi kolumnami z porfiru, granitu i białego marmuru, jego okna barwione są na żółto i czerwono, tak że smugi złotego i krwawego światła padają na grube szkarłatne i kobaltowe dywany w upalny dzień. Sługa meczetowy czasami staje przy pulpicie i recytuje Kur'an ((tur.) Kur'an - Koran (przyp. tłum.).). Poświęcił życie na opanowanie całej księgi na pamięć. Jego umysł nie jest przydatny do niczego innego. Jest to memoriał w kamieniu dla człowieka, którego Turcy pamiętają jako największego ze wszystkich ottomańskich sułtanów. Przez pierwsze trzysta lat imperium, dziesięciu sułtanów, kończąc na Sulejmanie (Właściwie Sulejman Kanuni był dwunastym sułtanem, licząc od Osmana I (przyp. tłum.).), zbudowało imperium trzydziestu milionów ludzi, obejmujące dwadzieścia różnych języków, w całości zdobyte w walce z siodła. Po Sulejmanie było jeszcze dwudziestu pięciu sułtanów (Właściwie dwudziestu siedmiu (przyp. tłum.).), nieprzerwana linia słabeuszy lub degeneratów, którzy pławili się w swych haremach, trwonili finanse imperium ekstrawagancją lub zaspokajali swe żądze aktami nieokiełznanego okrucieństwa wobec nieszczęśników, którzy im podlegali. Osmańska tradycja żołnierzy i mężów stanu skończyła się z Selimem II, którego nazywali Opojem. Uczeni spekulowali, że dynastia została przerwana. Tego nigdy nie da się udowodnić. Może po prostu był to naturalny rezultat nadmiaru władzy, bogactwa i wygody. Odpowiedź zapewne leży pochowana w cichym ogrodzie obok wielkiej kopuły meczetu Suleymaniye.

Tego szarego dnia wilgotny wiatr porusza wysoko gałęzie platanów. Gołębie awanturują się i gruchają na wysokich marmurowych portykach i na szerokich dziedzińcach. Zaczęła padać mżawka. Cmentarz znajduje się pod południowo - wschodnią ścianą meczetu. Szare nagrobki wykonane są w kształcie turbanów, oznaczając miejsca pochówku osób niegdyś wysokich rangą. Zarośnięte są chwastami, ale wewnątrz turbelera, grobowca Sulejmana, powietrze jest uświęcone ciszą. Jego grobowiec leży pomiędzy dwoma innymi. Turbany z grubego szkarłatnego aksamitu zostały umieszczone na mauzoleach, by zaznaczyć, że sarkofagi te należą do ludzi, którzy byli niegdyś sułtanami imperium. Za pięć tysięcy tureckich lirów bekaczi ((tur.) bekci stróż, dozorca (przyp. tłum.).) opowie wam o tych ludziach. „To jest grób Sulejmana. Na Zachodzie nazywają go Wspaniałym, tutaj znany jest jako Sułtan Kanuni, dla wielu kanunów lub praw, które podpisał za swego panowania. Uważany jest za największego ze wszystkich sułtanów, za wielkie zwycięstwa wojskowe, wspaniałe budowle, które stworzył ze swym architektem Sinanem, za wielką poezję i muzykę tamtej epoki...". Recytuje lekcję historii, którą daje wszystkim turystom, jak gdyby mówił o członku własnej rodziny. W rogu cmentarza jest mniejszy turbeler z żelazną bramą strzegącą wejścia. Zapach drobnego deszczu miesza się z aromatem wilgotnej pleśni, który zdaje się unosić ze środka. Tabliczka identyfikuje go jako grób Haseki Hurrem, królowej Sulejmana. Próbuję, lecz brama jest zamknięta. Wołam bekczi, ale przyznaje, że niewiele o niej wie. Zdaje się, że teraz śpi sama. Jej tajemnice pozostają wraz z nią w jej mauzoleum.

Plakat przytwierdzony do tablicy na ogrodzeniu reklamuje nadchodzący festiwal w Konia. Będą występy derwiszów i turniej czerit. Pada mocniej, więc zawracam i wychodzę z cmentarza. Robi się późno i nie ma dziś wielu turystów, więc bekczi również wychodzi, zamykając za sobą bramę. Zostawiamy sułtana i jego królową ich ciszy.