FIFA Mafia - Thomas Kistner

WSTĘP

CZY JE​STEM ZŁYM CZŁO​WIE​KIEM?

Życie jest pięk​ne, gdy nad sta​dio​nem prze​ta​cza się hu​ra​gan okla​sków. 11 lip​ca 2010 roku to je​den z ta​kich dni, gdy wszyst​ko jest na swo​im miej​scu, a Jo​seph S. Blat​ter znaj​du​je się w swo​im ży​wio​le – na try​bu​nie ho​no​ro​wej. Uści​ski dło​ni, ob​ję​cia, zło​te me​da​le po​ły​sku​ją​ce w świe​tle re​flek​to​rów. Pre​zy​dent Mię​dzy​na​ro​do​wej Fe​de​ra​cji Pił​ki Noż​nej FIFA, w oto​cze​niu człon​ków za​rzą​du, od​bie​ra de​fi​la​dę hisz​pań​skich mi​strzów świa​ta. — A te​raz – roz​le​ga się ze sta​dio​no​wych gło​śni​ków – wrę​cze​nie tro​feum! Bły​ski fle​szy roz​ja​śnia​ją are​nę w Jo​han​nes​bur​gu, bu​cze​nie wu​wu​ze​li roz​brzmie​wa gło​śniej niż kie​dy​kol​wiek. Sepp Blat​ter scho​dzi po stop​niach sta​dio​nu w gra​na​to​wym gar​ni​tu​rze, roz​‐ świe​tlo​nym bie​lą prze​wie​szo​ne​go po ka​płań​sku je​dwab​ne​go sza​la. W le​wej dło​ni dzier​ży zło​‐ ty pu​char. Dla​cze​go ten mo​ment nie może trwać wiecz​nie? Jed​na run​da ho​no​ro​wa po dru​giej? Ale oto stoi już Iker Ca​sil​las, ka​pi​tan hisz​pań​skiej dru​ży​ny. Jo​seph S. Blat​ter uro​czy​ście prze​‐ ka​zu​je tro​feum no​we​mu mi​strzo​wi świa​ta w pił​ce noż​nej. Oto peł​nia szczę​ścia. Nie tyl​ko dla każ​de​go za​wo​do​we​go pił​ka​rza. Rów​nież dla wszyst​‐ kich dzia​ła​czy tej nie​po​wta​rzal​nej dys​cy​pli​ny spor​tu, któ​ra jako je​dy​na po​tra​fi prze​rwać ru​ty​nę co​dzien​no​ści na ca​łym świe​cie. Mi​liar​dy par oczu zwró​co​ne są te​raz na nie​go, cały świat wi​‐ bru​je w eks​ta​tycz​nej ra​do​ści. Oto chwi​la, któ​ra po​win​na trwać wiecz​nie. Chy​ba że wy​stę​pu​je się w roli czar​ne​go cha​rak​te​ru. Bo i ta rola nie jest obca Sep​po​wi Blat​te​ro​wi. Po​znał ją już w cza​sie mi​strzostw świa​ta 2002 w Azji czy MŚ 2006 w Niem​czech. Rola zło​czyń​cy jest nie tyl​‐ ko bo​le​sna. Przy​no​si tak​że prze​ra​ża​ją​ce uczu​cie bez​sil​no​ści, naj​gor​sze dla ko​goś ta​kie​go jak on. Kie​dy fani bu​czą, gwiż​dżą i roz​wi​ja​ją ob​raź​li​we trans​pa​ren​ty, kie​dy za każ​dym ra​zem, gdy na ekra​nie po​ja​wia się twarz Blat​te​ra i gdy szef FIFA za​czy​na prze​ma​wiać, na znak pro​te​stu przez sta​dion prze​le​wa​ją się mek​sy​kań​skie fale – to mo​men​ty, któ​rych nie chciał​by do​świad​‐ czyć nikt. Dla Blat​te​ra to chwi​la praw​dy. Na mi​strzo​stwach świa​ta 2006 pu​blicz​ność z me​czu na mecz co​raz gło​śniej wy​ra​ża​ła swo​‐ je nie​za​do​wo​le​nie, dla​te​go pod​czas fi​na​łu w Ber​li​nie Blat​ter nie od​wa​żył się na​wet wejść na mu​ra​wę, by wrę​czyć tro​feum. To był iście gro​te​sko​wy wi​dok, gdy wszy​scy sta​li wo​kół pu​cha​‐ ru, nie wie​dząc, co zro​bić. Pre​zy​dent Nie​miec Horst Köh​ler, człon​ko​wie za​rzą​du FIFA, dy​rek​‐ tor do spraw or​ga​ni​za​cji mi​strzostw świa​ta Franz Bec​ken​bau​er. Naj​waż​niej​si przed​sta​wi​cie​le pił​kar​skiej ro​dzi​ny cze​ka​li na swe​go prze​wod​ni​czą​ce​go, ale Blat​ter się nie po​ja​wił. Czy scho​‐ wał się ze stra​chu przed tymi oso​bi​sto​ścia​mi? A może ra​czej przed fa​na​mi, któ​rzy nie od​no​szą ma​te​rial​nych ko​rzy​ści z gry, a mimo to tak ją ko​cha​ją, że pod​nie​śli ją do ran​gi naj​waż​niej​sze​go wy​da​rze​nia na świe​cie? Tyl​ko oni mogą upo​ko​rzyć Blat​te​ra. Je​dy​na część spo​łe​czeń​stwa, któ​ra jesz​cze może so​bie po​zwo​lić na to, by wy​gwiz​dać jego i jego ga​bi​net, to pu​blicz​ność. Lu​dzie, dla któ​rych pił​ka noż​na to nie biz​nes, wła​dza czy au​to​kre​acja, tyl​ko ra​dość, przy​jem​ność, roz​ryw​ka. Za to pła​cą. I to co​raz wię​cej. Wszy​scy po​zo​sta​li za​tra​ca​ją się, bio​rąc udział w grze Blat​te​ra, gdy po​dró​żu​‐ je po świe​cie ob​słu​gi​wa​ny przez pod​wład​nych i ochro​nia​rzy, szpie​gów i se​kre​tar​ki. Pierw​sza kla​sa, pięć gwiaz​dek. Mi​ga​ją​ce, nie​bie​skie świa​tła i ko​lum​ny sa​mo​cho​dów to nie​odzow​na

opra​wa dla tego nie​stru​dzo​ne​go star​ca z al​pej​skiej pa​ra​fii w szwaj​car​skim Visp i jego wier​‐ nych. Blat​ter zo​stał od​zna​czo​ny w Niem​czech Związ​ko​wym Krzy​żem Za​słu​gi i ho​no​ro​wy​mi pro​fe​su​ra​mi, otrzy​mał Or​der Olim​pij​ski, a na​wet na​gro​dę Bam​bi i całą górę in​nych od​zna​czeń. Na​zy​wa​nie go po pro​stu sze​fem fe​de​ra​cji spor​to​wej za​czy​na po​wo​li brzmieć jak bluź​nier​stwo. Czy nie jest czymś wię​cej – pa​tro​nem świa​to​wej wspól​no​ty wy​zna​nio​wej, któ​ra swym za​się​‐ giem po​zo​sta​wi​ła da​le​ko w tyle Ko​ściół ka​to​lic​ki? Fut​bo​lo​wi dzia​ła​cze sil​nie w to wie​rzą. W pew​nym sen​sie to na​wet praw​da. Wy​star​czy, że pstryk​nie, a otwie​ra​ją się drzwi do pa​ła​ców kró​lew​skich i pre​zy​denc​kich, Bia​łe​go Domu, Krem​la i Wa​ty​ka​nu, ga​bi​ne​ty kanc​le​rzy i mi​ni​strów. Ża​den ma​rzą​cy o wła​dzy po​li​tyk nie może po​zo​stać neu​tral​ny wo​bec pił​ki noż​nej. Ten sport już daw​no prze​stał być bez​par​tyj​ny, a kto szu​ka pu​blicz​nej po​pu​lar​no​ści, musi od​dać mu cześć. Jesz​cze pod​czas fi​na​łu mi​strzostw świa​ta w roku 1986 kanc​lerz Hel​mut Kohl wy​wo​łał w ca​łym kra​ju praw​dzi​‐ we roz​ba​wie​nie, gdy wrę​cza​jąc me​da​le, przy​ci​snął pił​ka​rzy do swej sze​ro​kiej pier​si. Dziś cór​ka bran​den​bur​skie​go pa​sto​ra, An​ge​la Mer​kel, na​wet pod​czas me​czów kwa​li​fi​ka​cyj​nych wpy​cha się do szat​ni nie​miec​kiej re​pre​zen​ta​cji na​ro​do​wej, gdzie przed wy​bra​ny​mi fo​to​gra​fa​mi po​zu​je do zdjęć ze spo​co​ny​mi bo​ha​te​ra​mi, odzia​ny​mi tyl​ko w ręcz​ni​ki wo​kół bio​der. Po​tem Urząd Kanc​ler​ski i czo​ło​wi dzia​ła​cze DFB[1] ca​ły​mi dnia​mi kłó​cą się o to, czy ta wi​zy​ta była uzgod​nio​na, czy też nie – ot, cyr​ko​wa sztucz​ka, gra na emo​cjach pił​kar​skie​go na​ro​du. Jed​nak po​li​ty​ka w pił​kar​skim upo​je​niu nie tyl​ko sprze​da​je krok po kro​ku swą god​ność, tra​ci tak​że to, co naj​waż​niej​sze: pra​wo do kry​ty​ki i kon​tro​li. Czy moż​na mieć za złe Sep​po​wi Blat​te​ro​wi i jego lu​dziom, że uwa​ża​ją się za isto​ty wyż​‐ sze? Na sta​dio​nach wi​docz​ne są dziś for​my ad​o​ra​cji, któ​re do nie​daw​na moż​na było uj​rzeć tyl​‐ ko w Ba​zy​li​ce Świę​te​go Pio​tra. Na ogrom​nych are​nach wy​stę​pu​ją chó​ry i dy​ry​gen​ci, ze​lek​try​‐ zo​wa​ne tłu​my ze świa​teł​ka​mi w dło​niach, za​pal​nicz​ki za​miast świe​czek po​tę​gu​ją uczu​cie, że oto tu i te​raz prze​ży​wa​ją naj​waż​niej​szą chwi​lę w ży​ciu, a ser​ca stop​nio​wo wy​peł​nia ma​rze​nie o nie​śmier​tel​no​ści. Po​rzuć​my do​cze​sne ży​cie, by prze​nieść się do udu​cho​wio​ne​go świa​ta bo​‐ ha​ter​stwa i emo​cji – oto mie​szan​ka, z któ​rej po​wsta​je spor​to​wa re​li​gia przy​szło​ści. Oprócz tego ist​nie​ją też świec​kie po​wo​dy, by sta​rać się o przy​chyl​ność Blat​te​ra i spół​ki. Mi​strzo​stwa świa​ta w pił​ce noż​nej bę​dzie prze​cież chciał kie​dyś roz​gry​wać każ​dy kraj, na​wet je​śli jest o po​ło​wę mniej​szy niż He​sja, tak mały jak choć​by Ka​tar. Ra​cja sta​nu wy​ma​ga więc, by de​li​kat​nie ob​cho​dzić się z Blat​te​rem – pa​nu​ją​cym od kil​ku​dzie​się​ciu lat po​ten​ta​tem spor​to​‐ wym. Uśmie​chać się, po​ta​ki​wać, ustę​po​wać, a na ko​niec za​pła​cić ra​chu​nek z pie​nię​dzy po​dat​‐ ni​ków. Jesz​cze mniej niż po​li​ty​ki bo​go​wie fut​bo​lu mu​szą oba​wiać się go​spo​dar​ki, czy​li zwar​te​go fron​tu świa​to​wych kon​cer​nów, o któ​rych w cza​sach kry​zy​su – to cią​gły stan w prze​żar​tej ko​‐ rup​cją FIFA – mówi się: mu​si​my uwa​żać, bo kie​dy spon​so​rzy na​praw​dę się zde​ner​wu​ją, FIFA bę​dzie mia​ła po​waż​ne pro​ble​my! Skąd wzię​ła się ta baj​ka? To praw​dzi​wa za​gad​ka. W rze​czy​‐ wi​sto​ści to wła​śnie go​spo​dar​ka i spon​so​rzy klę​ka​ją ze słu​żal​czym od​da​niem przed pro​duk​tem, ja​kim są mi​strzo​stwa świa​ta w pił​ce noż​nej, a tym sa​mym przed Blat​te​rem i jego ko​le​ga​mi, po​nie​waż ich pro​dukt to naj​lep​szy no​śnik re​kla​my na świe​cie. Kto nie jest po​słusz​ny, może w każ​dej chwi​li zo​stać za​stą​pio​ny. I to przez swe​go bez​po​śred​nie​go ry​wa​la na ryn​ku, bo kon​ku​‐ ren​cja usta​wia się w ko​lej​ce.

Ale chwi​lecz​kę. Prze​cież są chy​ba jesz​cze me​dia? Rze​czy​wi​ście. Jed​nak dzien​ni​ka​rze spor​to​wi to zbyt czę​sto fani, któ​rym uda​ło się wy​bić. Ich pra​ca rzad​ko więc przy​po​mi​na praw​‐ dzi​we dzien​ni​kar​stwo. Z en​tu​zja​zmem i du​żym oso​bi​stym za​an​ga​żo​wa​niem peł​nią pra​so​wą służ​bę na mi​ste​rium pa​syj​nym Blat​te​ra, wy​no​sząc je na wy​ży​ny, co FIFA, chęt​nie uho​no​ro​wa​ła so​wi​tym dat​kiem w wy​so​ko​ści pięć​dzie​się​ciu ty​się​cy fran​ków na rzecz Mię​dzy​na​ro​do​we​go Sto​wa​rzy​sze​nia Pra​sy Spor​to​wej[2]. Owo​cem tego prze​mie​nie​nia w wy​ko​na​niu me​diów jest chy​ba naj​dziw​niej​sza utra​ta zdol​no​ści oce​ny rze​czy​wi​sto​ści, zna​na no​wo​cze​sne​mu spo​łe​czeń​‐ stwu: mi​liar​do​we​mu biz​ne​so​wi, prze​peł​nio​ne​mu agre​sją i na​cjo​na​li​zmem, pod​po​rząd​ko​wa​ne​‐ mu gang​ste​rom i zor​ga​ni​zo​wa​nej prze​stęp​czo​ści, przy​pi​su​je się ka​non war​to​ści i ide​ałów, za któ​rym z za​chwy​tem po​dą​ża​ją co​raz więk​sze rze​sze fa​nów, tak​że ze świa​ta in​te​li​gen​cji i na​uki. Nie​ste​ty waż​ni przed​sta​wi​cie​le świa​ta in​te​lek​tu​ali​stów ra​czej rzad​ko mogą się po​chwa​lić wła​sną spor​to​wą bio​gra​fią, wy​kra​cza​ją​cą poza bie​ga​nie lub jaz​dę na ro​we​rze. Ich kon​takt ze spor​tem, w szcze​gól​no​ści z pił​ką noż​ną, ogra​ni​cza się do prze​ka​zu me​dial​ne​go, któ​ry na ogół ude​rza w eg​zal​to​wa​ne tony. Dla ko​goś, kto ni​g​dy nie upra​wiał spor​tu dru​ży​no​we​go za​wo​do​‐ wo, ta​kie zbli​że​nie z wi​tal​no​ścią i cie​le​sno​ścią w doj​rza​łych la​tach może być tak eks​cy​tu​ją​ce, jak póź​ne od​kry​wa​nie mę​sko​ści. To pięk​ny efekt, jed​nak taka per​spek​ty​wa unie​moż​li​wia wgląd w spo​łecz​ne zna​cze​nie świa​ta cie​le​sne​go, w jego na​tu​rę, pro​ble​my i za​gro​że​nia – czy​li w isto​tę spor​tu. Prze​war​to​ścio​wa​nie pił​ki noż​nej przez me​dia sta​ło się tak sil​ne, ze na​wet edu​‐ ka​cja nie sta​no​wi już wy​star​cza​ją​cej prze​ciw​wa​gi. Zwłasz​cza że me​dia, rów​nież te pu​blicz​ne, co​raz wię​cej uwa​gi Po​świę​ca​ją te​ma​tom po​bocz​nym. Nie ma wąt​pli​wo​ści – dużo ła​twiej​sze, a przede wszyst​kim dużo bar​dziej do​cho​do​we, jest zmie​nia​nie wi​dzów w ki​bi​ców; spe​‐ cja​li​stycz​na wie​dza jest dru​go​rzęd​na. Ak​cent prze​miesz​cza się stop​nio​wo z gry dwój​ką na​‐ past​ni​ków, usta​wie​nia w dia​ment czy obro​ny czwór​ką w li​nii na ta​kie te​ma​ty, jak Schwe​iniPo​ldi i Jogi-Han​si, cho​rą​giew​ki i bar​wy na​ro​do​we. Cho​dzi o wiel​ki te​atr uczuć. A pił​ka noż​na to prze​cież naj​więk​szy ge​ne​ra​tor emo​cji. Me​dia do​dat​ko​wo wy​ci​ska​ją z ki​bi​ców ostat​nie łzy, czę​sto na​wet praw​dzi​we. Za​gar​nia​nie kon​su​men​tów po​stę​pu​je, po​waż​ne te​ma​ty spo​łecz​ne od al​zhe​ime​ra po syn​drom wy​pa​le​nia za​wo​do​we​go mają zna​cze​nie, je​śli sprze​da​wa​ne są przez do​tknię​tych nimi bo​ha​te​rów pił​kar​skich. Przed​sta​wi​cie​le pu​blk re​la​tions i dzien​ni​kar​stwa pra​cu​ją ra​mię w ra​mię, za​sła​nia​jąc się mo​ty​wem prze​wod​nim, że cho​dzi tu prze​cież o nie​zwy​‐ kle waż​ne prze​ła​my​wa​nie te​ma​tów tabu. Tak wie​le moż​na prze​ka​zać pod przy​kryw​ką pił​ki noż​nej. Uwiel​bie​nie jest ogrom​ne. Moż​li​wość glo​bal​ne​go kie​ro​wa​nia tym ga​lo​pu​ją​cym sza​leń​stwem – nie​źle jak na zwol​nio​‐ ną od po​dat​ku fe​de​ra​cję, któ​rej je​dy​nym ce​lem jest wła​ści​wie „suk​ce​syw​ne ulep​sza​nie pił​ki noż​nej”. Blat​ter nie za​wra​ca so​bie gło​wy ta​kim ba​na​łem – po co ulep​szać ko​pa​ni​nę? Nie robi więc nic poza gło​sze​niem pseu​do​re​li​gij​nych ka​zań. Tam, gdzie prze​ma​wia, a robi to pra​wie co​dzien​nie, na słu​cha​czy spły​wa po​tok słów o sza​cun​ku, po​ko​ju, lep​szym świe​cie, wy​cho​wa​‐ niu, in​te​gra​cji, przej​rzy​sto​ści, na​dziei, jesz​cze lep​szym świe​cie, so​li​dar​no​ści, szko​le cha​rak​te​‐ rów, szko​le ży​cia oraz sza​cun​ku i jesz​cze raz sza​cun​ku. Po​wta​rza to od pięt​na​stu lat jak za​ją​‐ czek Du​ra​cell po za​ży​ciu ec​sta​sy. Ina​czej się nie da, sło​wa pły​ną same. Czy to już cho​ro​ba prze​wle​kła? Tur​niej pił​kar​ski Blat​te​ra ra​tu​je świat. Po​dob​no są lu​dzie, któ​rzy za​czy​na​ją wie​rzyć tak​że w ten mit. Nie ci kie​ru​ją​cy się zdro​wym roz​sąd​kiem, ci nie bio​rą w tym udzia​łu. Już od lat czu​ją, że w ich spo​rcie źle się dzie​je. Że wie​le tra​ci, gdy zbyt dłu​go po​zo​sta​je w rę​kach nie​‐

wła​ści​wych lu​dzi. A nie​wła​ści​wi lu​dzie kie​ru​ją nim od dzie​się​cio​le​ci i wy​rzą​dzi​li już wie​le szkód. Świa​to​wy fut​bol stra​cił swój sym​bol, logo z dwie​ma pół​ku​la​mi Zie​mi, i nikt tego na​wet nie za​uwa​żył. Stał się na​wet oskar​żo​nym w spra​wie o ko​rup​cję. War​to przy​po​mnieć, że świa​‐ to​wa fe​de​ra​cja FIFA jako in​sty​tu​cja pra​wie sta​nę​ła przed są​dem kar​nym. Ist​nie​ją na​wet wy​ni​‐ ki do​cho​dze​nia, wy​star​cza​ją​ce do oskar​że​nia. FIFA przy​zna​ła się i za​pła​ci​ła wie​lo​mi​lio​no​we od​szko​do​wa​nie. Tyl​ko w ten spo​sób or​ga​ni​za​cji uda​ło się unik​nąć pro​ce​su kar​ne​go na oczach ca​łe​go świa​ta. Dla​cze​go jed​nak gro​ził jej taki pro​ces, czy or​ga​ni​za​cja w ogó​le może zo​stać oskar​żo​na? Tak, je​śli pro​ku​ra​tor nie może ob​cią​żyć kon​kret​nej oso​by lub osób peł​nią​cych wy​‐ so​kie funk​cje, do któ​rych od​no​szą się oskar​że​nia. To dla​te​go sama FIFA wy​lą​do​wa​ła na ła​wie grzesz​ni​ków – w za​stęp​stwie lu​dzi po​kro​ju Sep​pa Blat​te​ra, któ​rzy się za nią kry​ją. Te oraz inne spra​wy dłu​go uda​wa​ło się utrzy​mać w ta​jem​ni​cy. Jak to dzia​ła? Bez pro​ble​‐ mów w ubo​gim w prze​pi​sy śro​do​wi​sku opar​tym na klien​te​li​zmie, któ​rym Szwaj​ca​ria od lat przy​cią​ga sport. Prze​cież nie przez przy​pa​dek FIFA oraz dzie​siąt​ki in​nych or​ga​ni​za​cji mają tam swe sie​dzi​by. Fe​de​ra​cja funk​cjo​nu​je dzię​ki ogrom​ne​mu apa​ra​to​wi, pra​cu​ją​ce​mu nad ukry​ciem wie​lu mrocz​nych ta​jem​nic; przede wszyst​kim jed​nak uda​je się to dzię​ki pie​nią​‐ dzom, któ​re ten po​tęż​ny apa​rat bez​pie​czeń​stwa po​chła​nia. Ale dla FIFA pie​nią​dze nie gra​ją roli. W jed​nym cy​klu mi​strzostw świa​ta za​ra​bia oko​ło czte​rech mi​liar​dów euro, co daje mi​liard rocz​nie. Pie​nią​dze po​zwa​la​ją bu​do​wać co​raz moc​niej​sze mury obron​ne. A mury chro​nią​ce wła​‐ snych lu​dzi oraz ich biz​ne​so​wą mo​ral​ność są pil​nie po​trzeb​ne, po​nie​waż za rzą​dów Blat​te​ra sło​wo FIFA sta​ło się sy​no​ni​mem ko​rup​cji. Miesz​kań​cy Szwaj​ca​rii wy​bra​li „Ko​mi​sję Ety​ki FIFA” An​ty​sło​wem Roku 2010. Na​wet oni mie​li już dość bzdur o cu​dow​nym sa​mo​naw​ró​ce​‐ niu. Okre​śle​nie „Ro​dzi​na FIFA” już od daw​na ozna​cza sy​cy​lij​ską wer​sję ro​dzi​ny, ma​fię: ma​fia śmie​cio​wa, ma​fia bu​dow​la​na, ma​fia FIFA. Fakt, że świa​to​wa fe​de​ra​cja pod rzą​da​mi Sep​pa Blat​te​ra sta​ła się ma​fij​nym two​rem, siat​ką wza​jem​nych za​leż​no​ści, w któ​rej świa​tem pił​kar​‐ skim rzą​dzi mie​szan​ka lo​jal​no​ści, ko​rup​cji i za​sa​da omer​ty, stał się ele​men​tem wie​dzy ogól​‐ nej. Nad głęb​szym, praw​nym po​twier​dze​niem tego sta​nu rze​czy pra​cu​ją obec​nie in​sty​tu​cje śled​cze na ca​łym świe​cie, z FBI na cze​le. Kil​ko​ma przy​pad​ka​mi FIFA mu​sia​ła na​wet za​jąć się sama. Ośmiu spo​śród dwu​dzie​stu czte​rech przed​sta​wi​cie​li za​rzą​du, wcho​dzą​cych wraz z pre​zy​den​tem w skład ko​mi​te​tu wy​ko​‐ naw​cze​go, wy​da​lo​no bądź dys​kret​nie usu​nię​to w roku 2010 z po​wo​du ko​rup​cji. Prze​ciw​ko ko​‐ lej​nym w mo​men​cie po​wsta​wa​nia tej pu​bli​ka​cji to​czy​ły się po​stę​po​wa​nia pro​ku​ra​tor​skie. Jed​‐ nak śledz​twa pro​wa​dzo​ne przez FBI oraz urzę​dy po​li​cji w kra​jach eu​ro​pej​skich ro​dzą po​dej​‐ rze​nia, że to tyl​ko wierz​cho​łek góry lo​do​wej. Czyn​no​ści ame​ry​kań​skiej po​li​cji fe​de​ral​nej pro​‐ wa​dzo​ne są przez wy​dział „Prze​stęp​czo​ści Zor​ga​ni​zo​wa​nej w Eu​ra​zji”. To god​ne uwa​gi, po​‐ nie​waż to prze​cież wschod​nio​eu​ro​pej​scy dzia​ła​cze sta​ją się nową siłą w mię​dzy​na​ro​do​wym biz​ne​sie pił​kar​skim, mimo że wła​śnie tam pił​ka noż​na ma ogrom​ne pro​ble​my z ko​rup​cją, fi​nan​‐ sa​mi, a na​wet prze​strze​ga​niem praw czło​wie​ka. Jed​no​cze​śnie dzia​ła​cze na tej pół​ku​li po​sta​wi​‐ li na cze​le Unii Eu​ro​pej​skich Związ​ków Pił​kar​skich UEFA Mi​che​la Pla​ti​nie​go – czło​wie​ka, któ​ry ucie​le​śnia na​dzie​ję na przy​szłość, jaka przy​świe​ca nie tyl​ko im, lecz tak​że wie​lu związ​‐ kom pił​kar​skim z ca​łe​go świa​ta. Iro​nia po​le​ga jed​nak na tym, że Pla​ti​ni miał być w rze​czy​wi​‐ sto​ści ostat​nim wiel​kim osią​gnię​ciem Sep​pa Blat​te​ra: jego na​stęp​cą. Fran​cuz od sa​me​go po​‐

cząt​ku pra​co​wał dla Blat​te​ra, jako po​moc​nik przy wy​bo​rach, asy​stent i po​li​tycz​no-spor​to​wy wy​cho​wa​nek. Dziś jest on jego naj​więk​szym prze​ciw​ni​kiem. Kil​ka sła​bych punk​tów FIFA: w jaki spo​sób mi​strzo​stwa świa​ta w pił​ce noż​nej 2022 tra​fi​‐ ły do pie​ca pu​styn​ne​go Ka​ta​ru? Jak Ro​sja​nie Wła​di​mi​ra Pu​ti​na prze​ko​na​li za​rząd FIFA, by MŚ 2018 od​by​ły się u nich? To jed​ne z naj​po​pu​lar​niej​szych za​gad​nień z ka​ta​lo​gu py​tań. Gło​‐ so​wa​nie na go​spo​da​rzy mi​strzostw świa​ta 2018 i 2022, któ​re od​by​ło się 2 grud​nia 2010 roku w Zu​ry​chu, zo​sta​ło prze​pro​wa​dzo​ne przez za​in​te​re​so​wa​ne stro​ny za ku​li​sa​mi. FBI pra​cu​je tak​‐ że nad tym, a śledz​two pro​wa​dzo​ne jest rów​no​le​gle na dwóch kon​ty​nen​tach. Na nogi po​sta​‐ wio​no całą ar​mię de​tek​ty​wów i pry​wat​nych firm. Jed​ni dzia​ła​ją z po​le​ce​nia oszu​ka​nych kan​‐ dy​da​tów do or​ga​ni​za​cji MŚ, li​czą​cych na po​now​ne przy​zna​nie mi​strzostw, gdy​by uda​ło się udo​wod​nić prze​kup​stwo pod​czas po​przed​nie​go wy​bo​ru. Inni pra​cu​ją dla klien​tów, któ​rych śla​dy na​le​ży za​trzeć. Tak​że sama FIFA utrzy​mu​je swo​je od​dzia​ły w sta​łej go​to​wo​ści. Tu po​ja​wia się nowe źró​dło nie​bez​pie​czeń​stwa. Sport, któ​ry po​ru​sza się zwy​kle tyl​ko po za​strze​żo​nych, wol​nych od pra​wa pań​stwo​we​go ob​sza​rach, two​rzy wła​sne służ​by wy​wia​dow​‐ cze oraz służ​by bez​pie​czeń​stwa, po​wią​za​ne ze śled​czy​mi i taj​ny​mi służ​ba​mi z ze​wnętrz​ne​go świa​ta. Tym sa​mym za​cie​ra​ją się gra​ni​ce po​mię​dzy apa​ra​tem fe​de​ra​cji, z po​dej​rza​nym per​so​‐ ne​lem kie​row​ni​czym na cze​le, a or​ga​na​mi, któ​re po czę​ści dep​czą temu per​so​ne​lo​wi po pię​‐ tach. Przez dwa lata sze​fem bez​pie​czeń​stwa FIFA był Chris Eaton, daw​ny dy​rek​tor In​ter​po​lu, ma​ją​cy nie​mal nie​ogra​ni​czo​ny do​stęp do za​strze​żo​nych in​for​ma​cji, któ​re były z pew​no​ścią po ko​le​żeń​sku prze​ka​zy​wa​ne daw​ne​mu su​per​gli​nie tak​że po jego przej​ściu na dru​gą stro​nę. To złe, a na​wet nie​bez​piecz​ne – czy siłą rze​czy nie two​rzą się tam nie​for​mal​ne punk​ty stycz​ne? Eaton już w mar​cu 2010 roku po​rzu​cił służ​bę w pań​stwo​wych or​ga​nach zwal​cza​nia prze​‐ stęp​czo​ści na rzecz pra​cy dla tra​wio​ne​go chro​nicz​ną ko​rup​cją związ​ku pił​kar​skie​go. Jego za​‐ da​nie po​le​ga​ło na za​bez​pie​cza​niu lu​dzi na szcze​blach kie​row​ni​czych, któ​rzy czę​sto sami znaj​‐ do​wa​li się na ce​low​ni​ku pań​stwo​wych or​ga​ni​za​cji zwal​cza​nia prze​stęp​czo​ści. Już samo to było dziw​ne, a po pew​nym cza​sie za​czę​ły się na​wet po​ja​wiać pierw​sze ozna​ki sym​bio​zy. Prze​ro​dzi​ła się ona w za​war​tą po burz​li​wych ne​go​cja​cjach dzie​się​cio​let​nią współ​pra​cę FIFA z In​ter​po​lem, w ra​mach któ​rej urząd po​li​cji ska​so​wał od fe​de​ra​cji pił​kar​skiej naj​wyż​szy da​tek w hi​sto​rii: dwa​dzie​ścia mi​lio​nów euro. Spo​tka​ło się to – i wciąż się spo​ty​ka – z kry​ty​ką ze stro​ny bran​ży po​li​cyj​nej. Za to po​wią​za​nia per​so​nal​ne zo​sta​ły roz​bu​do​wa​ne. Wio​sną 2012 roku Eaton zo​stał za​stą​pio​ny na sta​no​wi​sku sze​fa bez​pie​czeń​stwa FIFA przez Niem​ca, Ral​fa Mut​sch​ke​go. On rów​nież jest by​łym dy​rek​to​rem In​ter​po​lu, a prze​szedł do FIFA bez​po​śred​nio z Fe​de​ral​ne​go Urzę​du Kry​mi​nal​ne​go. Na​stęp​nie In​ter​pol włą​czył się in​ten​syw​nie w re​for​mę FIFA, któ​ra tak na​praw​dę była je​dy​nie far​są. Czy z punk​tu wi​dze​nia państw i spo​łe​czeństw de​mo​kra​tycz​nych nie na​le​ża​ło​by po​sta​wić py​ta​nia, czy tego ro​dza​ju związ​ki nie za​gra​ża​ją bez​pie​czeń​stwu pu​blicz​ne​mu – szcze​gól​nie gdy opie​ra​ją się na sie​ci oso​bi​stych za​leż​no​ści? De​ba​ty na ten te​mat do dziś to​czą się w eu​ro​pej​‐ skich krę​gach eks​per​tów z za​kre​su pra​wa i bez​pie​czeń​stwa. Mimo że Eaton, daw​ny czło​wiek In​ter​po​lu, zo​stał prze​nie​sio​ny z FIFA, nie ozna​cza to, że opu​ścił ten dys​kret​ny obieg spor​to​we​‐ go bez​pie​czeń​stwa. Wręcz prze​ciw​nie – prze​szedł do In​ter​na​tio​nal Cen​tre for Sport Se​cu​ri​ty (ICSS). Jest to po​dob​no pry​wat​na or​ga​ni​za​cja z sie​dzi​bą w Ka​ta​rze, któ​ra ostat​nio tro​skli​wie zaj​mu​je się za​gad​nie​nia​mi ochro​ny i bez​pie​czeń​stwa w spo​rcie, a kie​ru​ją nią lu​dzie, dzia​ła​ją​‐

cy w ka​tar​skich służ​bach wy​wia​dow​czych, woj​sko​wych oraz w mi​ni​ster​stwie spraw we​‐ wnętrz​nych. Ta​kie po​wią​za​nia z naj​le​piej opła​ca​ny​mi eks​per​ta​mi po​li​cyj​ny​mi, ma​ją​cy​mi do​sko​na​łe ko​‐ nek​sje, są nie​po​ko​ją​ce, na​wet ab​sur​dal​ne, pa​trząc na dra​ma​tycz​ne pro​ble​my z uczci​wo​ścią, po​wszech​ne wśród wie​lu czo​ło​wych przed​sta​wi​cie​li tego związ​ku. Py​ta​nie: w jaki spo​sób ho​no​ro​wy dzia​łacz pił​kar​ski zdo​był ma​ją​tek o war​to​ści se​tek mi​‐ lio​nów? Czy FIFA, tak jak fil​mo​wy oj​ciec chrzest​ny Don Cor​le​one, po​dzie​li​ła stre​fy wpły​‐ wów po​mię​dzy człon​ków ro​dzi​ny, za​miast po​zwo​lić dzia​łać wol​ne​mu ryn​ko​wi, by uzy​skać opty​mal​ne zy​ski dla pił​ki noż​nej? Od​po​wiedź: tak, FIFA dzia​ła jak tego ro​dza​ju ro​dzi​na, na przy​kład od kil​ku​dzie​się​ciu lat za​ła​twia​jąc swo​je​mu wła​sne​mu za​rzą​do​wi pra​wa do trans​mi​sji te​le​wi​z yj​nej po pre​fe​ren​cyj​nych ce​nach. Jak sko​rum​po​wa​na jest fe​de​ra​cja, któ​rą przez dwa​dzie​ścia czte​ry lata pro​wa​dził dziś jej ho​no​ro​wy pre​zy​dent João Ha​ve​lan​ge, któ​ry jed​nak zre​zy​gno​wał z tej po​sa​dy, aby unik​nąć znie​‐ sła​wie​nia? Co wie​dział i ro​bił jego wy​cho​wa​nek i na​stęp​ca, Sepp Blat​ter, któ​ry sto​su​jąc licz​‐ ne tri​ki, dbał o to, by FIFA ko​rzy​sta​ła z usług jed​nej i tej sa​mej agen​cji mar​ke​tin​go​wej? Ta agen​cja, ISL, za​li​czy​ła w roku 2001 je​den z naj​bar​dziej spek​ta​ku​lar​nych upad​ków w hi​sto​rii szwaj​car​skiej go​spo​dar​ki. W toku po​stę​po​wa​nia upa​dło​ścio​we​go wy​szło na jaw, że wy​so​ko po​sta​wie​ni dzia​ła​cze pił​ki noż​nej oraz in​nych spor​tów wy​da​li na ła​pów​ki nie​wy​obra​żal​ną kwo​tę stu czter​dzie​stu dwóch mi​lio​nów fran​ków szwaj​car​skich. Akta są​do​we, opi​su​ją​ce ten sys​tem ko​rup​cyj​ny z punk​tu wi​dze​nia agen​cji, ważą kil​ka ki​lo​‐ gra​mów. Ist​nie​je tak​że do​ku​ment koń​co​wy z po​stę​po​wa​nia kar​ne​go, ujaw​nia​ją​cy za​rys sys​te​mu ko​rup​cyj​ne​go z punk​tu wi​dze​nia od​bior​cy – i wy​ja​śnia​ją​cy, w jaki spo​sób czo​ło​wi dzia​ła​cze FIFA ro​bi​li in​te​re​sy z ISL. Ten do​ku​ment, po​sta​no​wie​nie o umo​rze​niu po​stę​po​wa​nia w spra​‐ wie FIFA/ISL, to dla świa​to​wej fe​de​ra​cji oraz jej kie​row​nic​twa ogło​sze​nie mo​ral​ne​go ban​‐ kruc​twa. Zo​stał on spo​rzą​dzo​ny wio​sną roku 2010, jed​nak z jego pu​bli​ka​cją FIFA oraz dzia​ła​cze zwle​ka​li przez bli​sko dwa lata dzię​ki po​mo​cy dro​gich ad​wo​ka​tów. Ich ho​no​ra​ria opła​ca​no z pie​nię​dzy fe​de​ra​cji pił​kar​skiej, któ​rą dzia​ła​cze za​rzą​dza​li w taki spo​sób, że sama or​ga​ni​za​cja sta​ła się stro​ną oskar​żo​ną w spra​wie o ko​rup​cję. A od​po​wiedź na naj​bar​dziej draż​li​we py​ta​nie? Rów​nież ona krą​ży wo​kół pa​tro​na tej ro​‐ dzi​ny. Co cie​ka​we, izo​lu​je on swo​je biu​ro oraz prze​cho​dzą​ce przez nie wy​dat​ki na​wet od swo​je​go ko​mi​te​tu wy​ko​naw​cze​go. Nie może to ozna​czać ni​cze​go do​bre​go, po​nie​waż Sepp Blat​ter po​sia​dał do po​ło​wy 2013 roku jed​no​cze​śnie pra​wo do zło​że​nia sa​mo​dziel​ne​go pod​pi​‐ su w imie​niu FIFA. Ten czło​wiek mógł sa​mo​dziel​nie do​ko​ny​wać trans​ak​cji fi​nan​so​wych w imie​niu ca​łe​go mi​liar​do​we​go przed​się​bior​stwa, i to już od roku 1998. To wte​dy wy​wal​czył so​bie tron w bi​twie wy​bor​czej, któ​ra dziś na​wet przez jego daw​nych po​moc​ni​ków okre​śla​na jest jako nie​czy​sta. To wszyst​ko spro​wa​dzi​ło na FIFA tak duże kło​po​ty, że la​tem 2011 roku po raz ko​lej​ny mu​‐ sia​ła obie​cać po​pra​wę. Po​cząt​ko​wo Blat​ter na​praw​dę są​dził, że uda się za​ła​go​dzić spra​wy przy po​mo​cy cie​szą​cych się sym​pa​tią ce​le​bry​tów. Chciał więc wy​ko​rzy​stać ta​kich lu​dzi jak śpie​wak ope​ro​wy Pla​ci​do Do​min​go do wyj​ścia z wła​sne​go, ko​rup​cyj​ne​go ba​gna. Kie​dy to nie po​skut​ko​wa​ło, wma​wiał lu​dziom, że za​mie​rza za​in​sta​lo​wać sys​tem pra​wi​dło​we​go za​rzą​dza​‐

nia, good go​ver​nan​ce. FIFA za​in​we​sto​wa​ła od razu ogrom​ne sumy – pie​nią​dze nie gra​ją prze​‐ cież roli – i szyb​ko zna​la​zła od​po​wied​ni per​so​nel. Byle nie na​zbyt kry​tycz​ny, jak ten z Trans​‐ pa​ren​cy In​ter​na​tio​nal. Spe​cja​li​ści do spraw prze​ciw​dzia​ła​nia ko​rup​cji na po​cząt​ku byli wpraw​dzie obec​ni, ale chcie​li nie tyl​ko opra​co​wa​nia za​sad com​plian​ce, do​ma​ga​li się przede wszyst​kim wy​ja​śnie​nia prze​szło​ści fe​de​ra​cji pod rzą​da​mi Blat​te​ra. Ko​niecz​nie. Bez moż​li​wo​‐ ści ne​go​cja​cji. Za​wsze pod​kre​śla​li ofi​cjal​nie, że nie ma praw​dzi​we​go ży​cia w fał​szy​wym i że good go​ver​nan​ce nie jest moż​li​we pod rzą​da​mi lu​dzi, któ​rzy przez kil​ka​dzie​siąt lat na​peł​nia​li wła​sne kie​sze​nie. Ale od​kry​wa​nie prze​szło​ści i śla​dów prze​kup​stwa aż do te​raź​niej​szo​ści? Na Boga! Nie, dla Blat​te​ra i jego przy​ja​ciół le​piej, by prze​szłość zo​sta​ła tam, gdzie jest – w mro​‐ ku. Zwer​bo​wa​li więc rze​mieśl​ni​ków do spraw com​plian​ce, in​sta​la​to​rów spo​koj​ne​go su​mie​nia biz​ne​so​we​go. Prag​ma​ty​ków, któ​rym jest zu​peł​nie obo​jęt​ne, na czy​je ręce zło​żą efek​ty swej pra​cy. Na sta​no​wi​sko głów​ne​go re​for​ma​to​ra Blat​ter po​wo​łał Mar​ka Pie​tha, szwaj​car​skie​go kry​mi​no​lo​ga cie​szą​ce​go się w bran​ży opi​nią pro​fe​sjo​na​li​sty. Ze​spół Pie​tha mie​rzył się z kwa​‐ dra​tu​rą koła: etycz​na od​no​wa w FIFA pod kie​row​nic​twem lu​dzi, któ​rym czę​sto pro​ku​ra​tu​ra dep​cze po pię​tach. I tak czło​wiek, któ​ry kie​dyś po​ło​żył znacz​ne za​słu​gi przy ujaw​nia​niu ko​rup​‐ cji w spra​wie Oil for Food, sam stał się obiek​tem ostrej kry​ty​ki. Gdy przyj​rzeć się jesz​cze tro​‐ chę do​kład​niej, moż​na do​strzec, że com​plian​ce i good go​ver​nan​ce to tak​że do​brze pro​spe​ru​ją​‐ ca ga​łąź biz​ne​su. Co wię​cej, tu​taj rów​nież pew​ne krę​gi po​kry​wa​ją się z krę​ga​mi oso​bo​wy​mi no​we​go sys​te​mu bez​pie​czeń​stwa w świe​cie pił​kar​skim. Sy​tu​acja jest ku​rio​zal​na. Głów​ny re​for​ma​tor Blat​te​ra – Pieth – pró​bo​wał cho​ciaż sło​wa​mi prze​ciw​dzia​łać wy​ra​że​niu zbyt​niej na​iw​no​ści. Dla​te​go ist​nie​je wie​le pre​zen​ta​cji na​świe​tla​ją​‐ cych dzia​ła​nia ma​fij​nej ma​szy​ny wo​kół sze​fa FIFA z fa​cho​we​go punk​tu wi​dze​nia. Jak twier​‐ dził Pieth, spe​cja​li​sta do spraw prze​ciw​dzia​ła​nia ko​rup​cji, gniew pu​blicz​no​ści jest słusz​ny. „Jako kar​ni​sta do​brze to ro​zu​miem. Ist​nie​ją po​waż​ne za​rzu​ty, któ​re ni​g​dy nie zo​sta​ły wy​ja​śnio​‐ ne. To fru​stru​ją​ce, wręcz nie do znie​sie​nia”. Twier​dzi, że sły​szał, „iż dzia​ła​cze byli prze​kup​ni, a wy​bo​ry or​ga​ni​za​to​rów mi​strzostw świa​ta oraz de​cy​zje mar​ke​tin​go​we – sprze​da​wa​ne, oraz że zni​ka​ły pie​nią​dze prze​zna​czo​ne na roz​wój. Spo​rzą​dzi​li​śmy li​stę grze​chów, któ​ra na pew​no bę​dzie znacz​nie dłuż​sza. Nie za​wa​ha​my się po​in​for​mo​wać pro​ku​ra​tu​ry, je​śli wyj​dą na jaw spra​wy pod​le​ga​ją​ce sank​cjom kar​nym i po​ja​wi się po​trze​ba ich wy​ja​śnie​nia”. On tak​że wy​‐ cho​dził bo​wiem z za​ło​że​nia, że: „FIFA dzia​ła na gra​ni​cy pra​wa – je​śli w ogó​le. Po​nad nią jest już tyl​ko nie​bo”[3]. Pro​fe​sor kry​mi​na​li​sty​ki z Ba​zy​lei mó​wił tak​że o praw​dzi​wych prze​stęp​cach po stro​nie FIFA, kie​dy go​rą​co za​le​cał po​śpiech przy re​ali​za​cji swo​je​go pro​jek​tu re​form: „Tu i ów​dzie od​czu​wal​ny jest już opór ze stro​ny apa​ra​tu wła​dzy. Mu​si​my uwa​żać, by gang​ste​rzy nie wy​‐ mknę​li się pod osło​ną kry​ty​ków re​form”. W jaki jed​nak spo​sób skie​ro​wa​na w przy​szłość re​‐ for​ma mo​gła​by za​po​biec wy​mknię​ciu się wczo​raj​szych gang​ste​rów? Nie​waż​ne. Jed​nak zle​ce​‐ nio​bior​ca FIFA, Pieth, wi​dział oszu​stów na każ​dym kro​ku: „Spo​glą​dam w prze​szłość, chcę wie​dzieć, ja​kie są za​gro​że​nia. W tym celu nie mu​sze de​ma​sko​wać gang​ste​rów, nie mu​szę udo​‐ wad​niać panu Ha​ve​lan​ge, że wziął tyle a tyle mi​lio​nów”[4]. Dwa lata póź​niej pra​wie nic nie ule​gło zmia​nie. Pieth od po​cząt​ku po​dej​rze​wał, że w FIFA nic się nie zmie​ni. Wi​dział, że w oso​bie Mi​che​la Pla​ti​nie​go, wy​cho​wan​ka Blat​te​ra, w ko​lej​ce cze​ka ko​lej​ny przed​sta​wi​ciel an​cien régi​me. Bo chy​ba o Pla​ti​nie​go cho​dzi Pie​tho​wi,

kie​dy pięt​nu​je oso​by kry​tycz​ne wo​bec re​form: „Cho​dzi być może o lu​dzi, któ​rzy obie​cu​ją so​‐ bie coś po przy​szło​ści w FIFA, ale nie chcą, by pod​sta​wy ule​gły zmia​nie”[5]. Pla​ti​ni oraz fran​cu​skie kon​tak​ty sto​ją​ce za Blat​te​rem, na cze​le z se​kre​ta​rzem ge​ne​ral​nym Jérômem Valc​kem, już przy​go​to​wu​ją FIFA na erę po ma​łym dyk​ta​to​rze – oczy​wi​ście z jego po​mo​cą. Jed​nak za​nim to na​stą​pi, Blat​ter za​mie​rza po​now​nie kan​dy​do​wać w 2015 roku. Ni​g​dy nie jest dość, a far​sa re​for​ma​cyj​na Pie​tha, za​koń​czo​na fia​skiem, dała mu moż​li​wość spra​wia​‐ nia wra​że​nia, jak gdy​by był zbaw​cą wła​śnie tej FIFA, któ​rą spro​wa​dził nad prze​paść. W ten spo​sób sta​ry sys​tem to​ru​je so​bie dro​gę w przy​szłość, pod​czas gdy eks​per​ci do spraw com​‐ plian​ce ła​go​dzą su​ro​we za​sa​dy. Blat​ter chce wciąż kie​ro​wać bądź wpro​wa​dzić na tron po​dej​‐ rza​ne​go Valc​ke​go – oso​bę z gro​te​sko​wą ścież​ką ka​rie​ry, bez fak​tycz​nych po​wią​zań pił​kar​‐ skich. Jed​nak rów​nież jego prze​ciw​nik Pla​ti​ni jest czło​wie​kiem z prze​szło​ści. Sam kie​dyś po​‐ mógł Blat​te​ro​wi w ob​ję​ciu tro​nu. Oni wie​dzą o so​bie wza​jem​nie bar​dzo dużo, moż​li​we, że na​‐ wet za dużo. Nie gwa​ran​tu​je to już więc Blat​te​ro​wi, że tak​że po jego odej​ściu pan​cer​ne drzwi ga​bi​ne​tu pre​zy​den​ta fe​de​ra​cji po​zo​sta​ną za​mknię​te. Tak samo jak od roku 1998 Blat​ter jest gwa​ran​tem tego, że za​mknię​te po​zo​sta​ną akta Ha​ve​lan​ge’a. Bru​tal​na wal​ka za ku​li​sa​mi ist​nie​je i bę​dzie ist​nieć. Na​wet ten, kto odej​dzie, jesz​cze dłu​go nie zdo​ła się od niej uwol​nić. Cho​dzi prze​cież o mi​liar​dy oraz o ka​rie​ry. O tur​nie​je mi​strzostw świa​ta oraz spe​ku​la​cje. O fi​nan​so​wą i oby​wa​tel​ską eg​zy​sten​cję. Wte​dy, w roku 2010 w RPA, w świe​cie Blat​te​ra po raz ostat​ni pa​no​wał po​rzą​dek. Lu​dzie na przy​ląd​ku nie wie​dzie​li zbyt wie​le o jego FIFA. Kogo in​te​re​so​wa​ły​by wy​ro​ki są​do​we i akta pięt​nu​ją​ce ją jako sko​rum​po​wa​ną or​ga​ni​za​cję? Nie, wu​jek Sepp i jego sę​dzi​wi fut​bo​lo​wi gran​do​wie to po pro​stu spon​so​rzy, sza​sta​ją​cy bez​płat​ny​mi bi​le​ta​mi dla uczniów i pra​cow​ni​‐ ków sta​dio​nu, za​cho​wu​ją​cy się w taki spo​sób, jak​by ich obec​ność była nie​zbęd​na do tego, by gdzie​kol​wiek na świe​cie mo​gły od​być się mi​strzo​stwa. „Nic już nie po​zo​sta​ło z pięk​na fut​bo​lu, od​kąd bo​isko sta​ło się po​lem bi​twy”, na​pi​sał Ty​‐ ro​ne Au​gust, re​dak​tor na​czel​ny „Cape Ti​me​sa”, po tym jak eli​mi​na​cje do mi​strzostw świa​ta pro​wo​ko​wa​ły jed​ną afe​rę po dru​giej. I to nie tyl​ko w ta​kich kra​jach jak Ni​ge​ria, gdzie szef pań​stwa Go​odluck Jo​na​than z wście​kło​ści po nie​uda​nych wy​stę​pach Su​per Or​łów roz​wią​zał ze​spół i wy​co​fał go ze wszyst​kich mię​dzy​na​ro​do​wych za​wo​dów. Czy też w Ko​rei Pół​noc​nej, gdzie nie​któ​rzy gra​cze i de​le​ga​ci po zbyt szyb​kim po​wro​cie do domu znik​nę​li w obo​zach pra​‐ cy, a nie​któ​rzy – zgod​nie z do​nie​sie​nia​mi – usu​nę​li się zu​peł​nie z pola wi​dze​nia. Tak​że we Fran​cji, Wło​szech i An​glii wy​zwo​lo​ne zo​sta​ły ogrom​ne po​kła​dy pa​trio​tycz​nej ener​gii. Kie​dy pił​kar​scy bo​ha​te​ro​wie nie speł​ni​li ocze​ki​wań oj​czy​zny, po​li​ty​cy za​cho​wy​wa​li się jak szkol​ni chu​li​ga​ni. Skru​sze​ni pił​ka​rze i ki​pią​cy zło​ścią mi​ni​stro​wie na wie​le dni opa​no​wa​li pro​gra​my in​for​ma​cyj​ne za​chod​nie​go świa​ta. Na​cjo​na​li​zmy ukształ​to​wa​ły te mi​strzo​stwa jak ni​g​dy wcze​śniej. Pre​z e​si rady mi​ni​strów oraz kanc​le​rze jako pierw​si ki​bi​ce na try​bu​nach, oto współ​cze​sna for​ma zjed​ny​wa​nia so​‐ bie wy​bor​ców. Mi​strzo​stwa świa​ta w wa​ka​cyj​nej kra​inie ma​rzeń były wła​śnie tego przy​kła​‐ dem, gdy przy trwa​ją​cej wie​le ty​go​dni sło​necz​nej po​go​dzie we wła​snym so​sie roz​ryw​ki po​‐ wstał zu​peł​nie nowy na​ród. To je​den z wie​lu mi​tów. Mi​strzo​stwa świa​ta 2002 w Ja​po​nii i Ko​rei Po​łu​dnio​wej zo​sta​ły na po​waż​nie z każ​dej stro​ny prze​świe​tlo​ne przez po​li​to​lo​gów pod aspek​tem przy​jaź​ni i po​łą​cze​nia na​ro​dów. Mimo że oba kra​je bru​tal​nie się zwal​cza​ły pod​czas

nie​by​wa​le sko​rum​po​wa​nej kam​pa​nii wy​bor​czej, zo​sta​ły zmu​szo​ne do współ​pra​cy przez samą FIFA, kie​ru​ją​cą się po​li​tycz​ną kal​ku​la​cją. Nie zmie​nia to fak​tu, że po tur​nie​ju wszyst​kie po​‐ dzia​ły po​zo​sta​ły bez zmian. Albo w 1998 roku we Fran​cji, kie​dy pił​ka​rze wy​gra​li mi​strzo​stwa dzię​ki grze Zi​da​ne’a, Hen​ry’ego i Tre​ze​gu​eta, wy​wo​dzą​cych się z Afry​ki Pół​noc​nej, sprze​da​no to jako triumf in​te​‐ gra​cji. Na uni​wer​sy​te​tach opra​co​wa​no po​li​tycz​ne ba​da​nia, ma​ją​ce na celu okre​śle​nie wpły​wu suk​ce​su mi​strzostw świa​ta 1998 na po​li​ty​kę in​te​gra​cyj​ną. Praw​dzi​wy test mą​drych teo​rii ro​ze​‐ grał się rap​tem trzy lata póź​niej na uli​cach, gdy pło​nę​ły pa​ry​skie przed​mie​ścia. Czy taki wy​nik może dzi​wić, kie​dy po​li​ty​ka za​stę​po​wa​na jest po​li​tycz​nym kar​na​wa​łem? Tak samo jak w roku 2004, gdy Gre​cy świę​to​wa​li swój ty​tuł mi​strzów Eu​ro​py jako triumf no​‐ wo​cze​sne​go hel​le​ni​zmu, jako zwy​cię​stwo za​pre​zen​to​wa​ne​go na mu​ra​wie bra​ku mo​bil​no​ści – cze​góż to wów​czas nie wy​pi​sy​wa​no. At​mos​fe​rę sa​mo​za​do​wo​le​nia uda​ło się utrzy​mać tyl​ko przez kil​ka ty​go​dni, po czym nie​złom​ni Gre​cy po se​rii po​ża​rów pu​sto​szą​cych lasy mu​sie​li stwier​dzić, że nie mają na​wet urzę​dów z księ​ga​mi wie​czy​sty​mi. Póź​niej​sze na​stęp​stwa są wszyst​kim zna​ne. Wte​dy, 11 lip​ca 2010 roku w Jo​han​nes​bur​gu, w upoj​ną noc Blat​te​ra, na sta​dion wpro​wa​‐ dzo​no męż​czy​znę na wóz​ku in​wa​lidz​kim – Nel​so​na Man​de​lę. Wiel​ki czło​wiek Afry​ki ostat​ni raz na​giął się do żą​dań pił​kar​skich bos​sów. Cóż za za​szczyt, cóż za wy​róż​nie​nie. Cóż za przy​‐ jem​ność dla dwo​ru spor​to​we​go świa​ta, dla spon​so​rów, dzia​ła​czy oraz przed​sta​wi​cie​li mi​kro​‐ re​pu​blik, I gdy choć na chwi​lę moż​na się ogrzać w sła​bych pro​mie​niach sła​wy wy​bit​nych po​‐ sta​ci po​li​ty​ki XX wie​ku. „Przy​szli​śmy tyl​ko ze wzglę​du na eks​tre​mal​ny na​cisk FIFA. Na​le​ga​li, by mój dzia​dek był obec​ny pod​czas me​czu fi​na​ło​we​go”, ubo​le​wa wnuk Man​de​li[6]. Ro​dzi​na bo​wiem opła​ki​wa​ła wła​śnie pra​wnucz​kę Man​de​li, Ze​na​ni. Trzy​na​sto​let​nia dziew​czyn​ka zgi​nę​ła w wy​pad​ku sa​mo​‐ cho​do​wym w dro​dze do domu po kon​cer​cie po​prze​dza​ją​cym uro​czy​ste otwar​cie mi​strzostw świa​ta. Man​de​la miał zła​ma​ne ser​ce, od​mó​wił więc uczest​nic​twa w uro​czy​sto​ściach otwar​cia. Wnuk skar​żył się, że pod​czas fi​na​łu FIFA była jed​nak bez​li​to​sna. „Nie usza​no​wa​li na​szych zwy​cza​jów i tra​dy​cji jako lu​dzi ani jako ro​dzi​ny. Ko​niecz​nie mu​sie​li mieć na sta​dio​nie tę świa​to​wą iko​nę”. Gdy​by tyl​ko lu​dzie o tym wie​dzie​li, naj​pew​niej tak​że w Re​pu​bli​ce Po​łu​dnio​wej moż​na by​‐ ło​by usły​szeć okrzy​ki „Blat​ter do domu”. Jed​no jest pew​ne, w FIFA ta​kie okrzy​ki ni​g​dy nie za​‐ brzmią. W cią​gu trzy​dzie​stu dzie​wię​ciu lat rzą​dów Szwaj​ca​ra na sta​no​wi​sku dy​rek​to​ra, se​kre​‐ ta​rza ge​ne​ral​ne​go oraz pre​zy​den​ta, stał się on czymś w ro​dza​ju pry​wat​ne​go in​stru​men​tu. To Blat​ter wy​zna​cza za​sa​dy. To on jest tu pra​wem. Dla​te​go pił​ka noż​na musi li​czyć na FBI oraz inne or​ga​ny śled​cze. Musi po​le​gać na nie​za​leż​no​ści pro​ku​ra​to​rów, pro​wa​dzą​cych do​cho​dze​nia w róż​nych czę​ściach świa​ta. Musi mieć na​dzie​ję na to, że po​iry​to​wa​ni to​wa​rzy​sze Blat​te​ra wresz​cie zro​bią to, co pu​blicz​nie za​po​wie​dzie​li – wy​da​dzą pa​tro​na tej fut​bo​lo​wej ro​dzi​ny. „Czy je​stem złym czło​wie​kiem?”, woła Sepp Blat​ter w hali kon​gre​so​wej, tym ra​zem w sto​li​cy Ko​rei Po​łu​dnio​wej, Seu​lu. Jest 29 maja 2002 roku, Blat​ter obro​nił wła​śnie swój tron w FIFA po wy​jąt​ko​wo nie​czy​stej kam​pa​nii wy​bor​czej. Te​raz de​le​ga​ci sto​ją przed nim i klasz​‐ czą, aż im ręce puch​ną. Dzia​ła​cze, któ​rzy co roku ka​su​ją set​ki ty​się​cy lub mi​lio​ny do​la​rów dla swo​ich związ​ków. Wie​lu z nich jest tam w to​wa​rzy​stwie żon albo part​ne​rek. Więk​szość z nich

re​pre​zen​tu​je pal​mo​we lub pu​styn​ne pro​win​cje, księ​stwa lub pań​stew​ka, nie​któ​re nie więk​sze niż kil​ka​set pił​kar​skich bo​isk. W wie​lu z nich nie ma na​wet god​nych uwa​gi roz​gry​wek. Ale pie​nią​dze pły​ną do nich re​gu​lar​nie. Oto fut​bo​lo​wa ro​dzi​na. W dniu wy​bo​rów zgro​ma​dzi​ła się w kom​ple​cie i sza​le​je z za​chwy​tu. „Czy je​stem złym czło​wie​kiem? – woła Blat​ter. – Nie mo​że​cie prze​cież być aż tak źli, by wy​brać złe​go pre​zy​den​ta! Zna​czy, że wszy​scy je​ste​śmy do​brzy. Chwyć​my się za ręce. Wszy​scy je​ste​śmy do​brzy! Chwyć​my się za ręce. Za jed​ność pił​ki noż​nej. Za pił​kę noż​ną!” Oto obo​wią​‐ zu​ją​ca lo​gi​ka. Aż do ostat​nie​go gwizd​ka. Tho​mas Kist​ner Mo​na​chium, paź​dzier​nik 2013

KLUB DŻEN​TEL​ME​NÓW

21 maja 1904 roku. Pa​ryż, Rue de St. Ho​no​ré. Ofi​cy​na. W tym miej​scu zo​sta​je po​wo​ła​na do ży​cia FIFA, czy​li Fédéra​tion In​ter​na​tio​na​le de Fo​ot​ball As​so​cia​tion. Oj​ca​mi za​ło​ży​cie​la​mi są Fran​cuz Ro​bert Gu​érin i Ho​len​der Carl An​ton Wil​helm Hir​sch​mann. W roli oj​ców chrzest​nych wy​stę​pu​ją przed​sta​wi​cie​le i związ​ki z sied​miu eu​ro​pej​skich kra​jów: Fran​cji, Hisz​pa​nii, Szwe​‐ cji, Da​nii, Bel​gii, Ho​lan​dii oraz Szwaj​ca​rii. Fran​cja i Szwe​cja nie po​sia​da​ją jesz​cze uzna​ne​go kra​jo​we​go związ​ku pił​ki noż​nej, a Hisz​pa​nię re​pre​zen​tu​je klub Ma​drid FC, prze​kształ​co​ny w roku 1920 w Real Ma​dryt. Jesz​cze tego sa​me​go dnia za po​śred​nic​twem te​le​gra​mu do mię​dzy​na​ro​do​wej fe​de​ra​cji przy​stę​pu​je Nie​miec​ki Zwią​zek Pił​ki Noż​nej. Póź​niej do​łą​cza​ją ko​lej​ne. Pierw​szym pre​zy​den​‐ tem FIFA zo​sta​je Gu​érin, dzien​ni​karz ga​ze​ty „Le Ma​tin”. Pierw​sze mię​dzy​na​ro​do​we za​wo​dy w pił​ce noż​nej od​by​wa​ją się pod​czas igrzysk w Lon​dy​nie w 1908 roku. Wte​dy rzą​dy w fe​de​‐ ra​cji przej​mu​je An​glik, Da​niel Bur​ley Wo​ol​fall. Za jego ka​den​cji, trwa​ją​cej do roku 1918, do FIFA przy​stę​pu​ją pierw​sze pań​stwa spo​za Eu​ro​py – Afry​ka Po​łu​dnio​wa, Ar​gen​ty​na, Chi​le i USA. Za​ło​ży​cie​le FIFA uwa​ża​li się za ko​smo​po​li​tów, co było ty​po​we dla tego pio​nier​skie​go dla spor​tu okre​su. „Je​de​na​sty Kon​gres de​kla​ru​je go​to​wość do wspie​ra​nia każ​dej ini​cja​ty​wy, któ​ra zbli​ż a na​ro​dy, a prze​moc za​stę​pu​je są​dem po​lu​bow​nym, któ​ry ła​go​dzi wszel​kie spo​ry, ja​kie po​mię​dzy nimi za​ist​nie​ją”- gło​si De​kla​ra​cja Kon​gre​su FIFA z czerw​ca 1914 roku, stwo​rzo​na na krót​ko przed wy​bu​chem I woj​ny świa​to​wej. W cza​sie woj​ny dzia​łal​‐ ność or​ga​ni​za​cji zo​sta​je wstrzy​ma​na. Nie od​by​wa​ją się me​cze, a nie​któ​re związ​ki, mię​dzy in​‐ ny​mi an​giel​ski, wy​stę​pu​ją z fe​de​ra​cji. Bez​po​śred​nio po woj​nie oraz po śmier​ci Wo​ol​fal​la Hir​sch​mann po​now​nie sta​wia FIFA na nogi. W roku 1921 pre​zy​den​tem zo​sta​je Fran​cuz Ju​les Ri​met, a wraz z nim nad​cho​dzi oży​wie​‐ nie spor​to​we na ca​łym świe​cie. Ri​met po​zo​sta​je na sta​no​wi​sku do 1954 roku. Tak samo jak jego ro​dak, Pier​re de Co​uber​tin, oj​ciec no​wo​żyt​ne​go ru​chu olim​pij​skie​go, Ri​met wi​dzi w spo​‐ rcie moc czy​nie​nia do​bra (w mło​dzień​czych la​tach an​ga​żo​wał się w ruch spo​łecz​no-ka​to​lic​ki). Chrze​ści​jań​skie po​glą​dy Ri​me​ta od sa​me​go po​cząt​ku wy​war​ły wpływ na świa​to​wy fut​bol. Pra​gnął on po​wsta​nia wiel​kiej, świa​to​wej, pił​kar​skiej ro​dzi​ny, kie​ru​ją​cej się chrze​ści​jań​ski​mi za​sa​da​mi: pił​ka noż​na po​win​na łą​czyć lu​dzi i kra​je, wspie​rać po​ro​zu​mie​nie po​mię​dzy na​ro​da​‐ mi, przy​czy​niać się do fi​zycz​ne​go i mo​ral​ne​go po​stę​pu da​wać oka​zję do zdro​wej za​ba​wy peł​‐ nej ra​do​ści ży​cia. Od roku 1924 Ri​met wraz z En​ri​que Bu​ero, po​łu​dnio​wo​ame​ry​kań​skim me​‐ ce​na​sem spor​tu, pra​cu​ją nad zor​ga​ni​zo​wa​niem świa​to​we​go tur​nie​ju pił​ki noż​nej. Uda​je im się osią​gnąć ten cel w 1930 roku, gdy w oj​czyź​nie Bu​ero – Uru​gwa​ju – od​by​wa​ją się pierw​sze mi​strzo​stwa świa​ta. Ustę​pu​jąc z urzę​du w roku 1954, Ri​met ma za sobą pięć ce​re​mo​nii wrę​‐ cze​nia Pu​cha​ru Mi​strzostw Świa​ta. FIFA li​czy osiem​dzie​się​ciu pię​ciu człon​ków. Na​stęp​ca Ri​me​ta, Belg Ro​dol​phe Wil​liam Se​el​dray​ers, zmarł po za​le​d​wie roku urzę​do​wa​‐ nia. Po nim, w roku 1955, urząd ob​jął An​glik, Ar​thur Drew​ry, któ​ry wraz ze Stan​ley​em Ro​‐ usem kon​ty​nu​ował pra​cę Ri​me​ta, by po II woj​nie świa​to​wej po​now​nie spro​wa​dzić do FIFA

bry​tyj​skie związ​ki pił​kar​skie. W roku 1961 urząd ob​jął już trze​ci an​giel​ski pre​zy​dent – Stan​ley Rous. Rous był pre​ze​sem an​giel​skie​go związ​ku pił​kar​skie​go i eme​ry​to​wa​nym sę​dzią. Ko​niec urzę​do​wa​nia Ro​usa w roku 1974 wy​zna​cza też ko​niec ery dżen​tel​me​nów i lu​dzi o nie​na​gan​‐ nych ma​nie​rach. Jego na​stęp​cą był João Ha​ve​lan​ge, rzą​dzą​cy w FIFA że​la​zną ręką do roku 1998. Po nim na tro​nie za​siadł jego pro​te​go​wa​ny – Sepp Blat​ter. Ten za​pra​wio​ny w afe​rach duet, rzą​dzą​cy FIFA we wkra​cza​ją​cej epo​ce ko​mer​cji, zmie​nił ją w kon​cern ob​ra​ca​ją​cy mi​‐ liar​da​mi do​la​rów. Jed​nak wraz z pie​niędz​mi po​ja​wi​ły się skan​da​le. Zgod​nie z wpi​sem do re​je​stru FIFA to sto​wa​rzy​sze​nie w ro​zu​mie​niu szwaj​car​skie​go ko​‐ dek​su cy​wil​ne​go, dziś jed​nak po​strze​ga​na jest jako mę​ska or​ga​ni​za​cja, w któ​rej uku​te przez Ri​me​ta po​ję​cie pił​kar​skiej ro​dzi​ny zy​ska​ło nowe, prze​ra​ża​ją​ce zna​cze​nie: sy​cy​lij​skie​go mo​de​‐ lu ro​dzi​ny, z jed​ną gło​wą, któ​ra wszyst​kim rzą​dzi, ale za nic nie od​po​wia​da. Wraz z lo​jal​ny​mi człon​ka​mi ro​dzi​ny, prze​strze​ga​ją​cy​mi za​sa​dy omer​ta – zmo​wy mil​cze​nia – prze​kształ​co​no fe​‐ de​ra​cję w sklep sa​mo​ob​słu​go​wy. W re​je​strze han​dlo​wym w Zu​ry​chu wid​nie​je na​stę​pu​ją​cy opis fe​de​ra​cji pił​kar​skiej: „Cele FIFA obej​mu​ją: dzia​ła​nie na rzecz pił​ki noż​nej i jej pro​mo​cji na ca​łym świe​cie, w du​chu po​‐ jed​na​nia, kształ​ce​nia, war​to​ści kul​tu​ral​nych i hu​ma​ni​tar​nych, przede wszyst​kim przez pro​gra​‐ my mło​dzie​żo​we i roz​wo​jo​we; or​ga​ni​za​cję wła​snych za​wo​dów mię​dzy​na​ro​do​wych; usta​la​nie za​sad i prze​pi​sów oraz za​pew​nie​nie ich re​ali​za​cji; kon​tro​lę fut​bo​lu związ​ko​we​go w każ​dej po​sta​ci, za po​mo​cą wszel​kich nie​zbęd​nych środ​ków, ma​ją​cych na celu za​po​bie​ga​nie na​ru​sza​‐ niu sta​tu​tów, re​gu​la​mi​nów i de​cy​zji FIFA oraz za​sad gry; za​po​bie​ga​nie me​to​dom lub prak​ty​‐ kom za​gra​ża​ją​cym in​te​gral​no​ści gry lub za​wo​dów lub mo​gą​cym pro​wa​dzić do nad​użyć w pił​ce noż​nej”. Nie ma tu nic o prze​ka​za​niu kon​tro​li w ręce jed​ne​go czło​wie​ka. A jed​nak jest po​je​‐ dyn​czy czło​wiek, któ​ry przez wy​peł​nio​ny afe​ra​mi ko​rup​cyj​ny​mi okres pół​to​ra roku po​sia​da upraw​nie​nia do zło​że​nia pod​pi​su w imie​niu tego mi​liar​do​we​go przed​się​bior​stwa: jego pre​zy​‐ dent Jo​seph Blat​ter. W po​ło​wie 2013 roku FIFA do​ko​na​ła zmia​ny tej ar​cha​icz​nej struk​tu​ry kie​‐ row​ni​czej. We​dług wy​pi​su z re​je​stru dzia​łal​no​ści go​spo​dar​czej pod​pis musi zo​stać zło​żo​ny przez dwie oso​by. Jest to spo​sób zgod​ny z no​wo​cze​sny​mi za​sa​da​mi pro​wa​dze​nia biz​ne​su, a me​ne​dże​ro​wie naj​wyż​szej ran​gi sto​su​ją go od daw​na. Tym sa​mym Blat​ter stoi sa​mot​nie i wy​so​ko po​nad za​rzą​dem fe​de​ra​cji pił​kar​skiej, czy​li tak zwa​nym ko​mi​te​tem wy​ko​naw​czym. Za​raz po ob​ra​du​ją​cym co dwa lata kon​gre​sie to gre​mium jest naj​wyż​szym or​ga​nem FIFA. Zaj​mu​je się mię​dzy in​ny​mi przy​zna​wa​niem or​ga​ni​za​cji mi​‐ strzostw świa​ta oraz wy​zna​cza​niem prze​wod​ni​czą​cych i człon​ków sta​łych ko​mi​sji i or​ga​nów są​dow​ni​czych. Na​le​ży do nie​go dwa​dzie​ścia pięć osób. Jest jesz​cze se​kre​tarz ge​ne​ral​ny, nie​‐ po​sia​da​ją​cy pra​wa gło​su, kie​dy gre​mium de​cy​du​je na przy​kład o przy​zna​niu or​ga​ni​za​cji mi​‐ strzostw. Po​zo​sta​li to urzę​du​ją​cy pre​zy​dent, ośmiu ho​no​ro​wych za​stęp​ców pre​zy​den​ta oraz szes​na​stu po​zo​sta​łych ho​no​ro​wych człon​ków. Są oni wy​zna​cza​ni przez fe​de​ra​cje re​gio​nal​ne we​dług okre​ślo​ne​go klu​cza. Eu​ro​pej​ski zwią​zek pił​kar​ski UEFA może od​de​le​go​wać do za​rzą​‐ du FIFA ośmiu człon​ków, Azja (AFC) i Afry​ka (CAF) po czte​rech, Ame​ry​ka Po​łu​dnio​wa (CON​ME​BOL) oraz Ame​ry​ka Pół​noc​na i Środ​ko​wa (CON​CA​CAF) po trzech. Jed​ne​go człon​‐ ka wy​ko​naw​cze​go wy​zna​cza Kon​fe​de​ra​cja Pił​kar​ska Oce​anii (OFC). Każ​dy czło​nek ko​mi​te​tu wy​ko​naw​cze​go za​sia​da tak​że w in​nych ko​mi​sjach, zwy​kle prze​‐ wod​ni​cząc jed​nej z nich. FIFA wy​pła​ca tym dzia​ła​czom sto ty​się​cy do​la​rów rocz​nie jako tak zwa​ny zwrot wy​dat​ków re​pre​zen​ta​cyj​nych, a staw​ka po​dat​ko​wa w Zu​ry​chu wy​no​si dla nich

dzie​sięć pro​cent za​miast zwy​kłych dwu​dzie​stu pię​ciu. Wszyst​kie po​no​szo​ne przez nich kosz​ty po​kry​wa FIFA: ho​te​le, prze​lo​ty oraz inne środ​ki trans​por​tu pierw​szej kla​sy, re​stau​ra​cje i tak da​lej. Poza tym przy​słu​gu​je im die​ta dzien​na w wy​so​ko​ści pię​ciu​set do​la​rów, a w przy​pad​ku wie​lu im​prez do​dat​ko​wo dwie​ście pięć​dzie​siąt do​la​rów dla osób to​wa​rzy​szą​cych. Do tego do​cho​dzą noc​le​gi i wy​ży​wie​nie, bi​le​ty na mi​strzo​stwa, a przede wszyst​kim bez​cen​ne kon​tak​ty w pa​ła​cach pre​zy​denc​kich i par​la​men​tach, w świe​cie wiel​kich fi​nan​sów oraz prze​my​słu re​kla​‐ mo​we​go. Każ​dy czło​nek ko​mi​te​tu wy​ko​naw​cze​go dys​po​nu​je – tak jak pre​zy​dent – wła​snym bu​dże​‐ tem, we​dług któ​re​go do​ko​ny​wa​ne są wy​dat​ki. Za​rząd za​twier​dza tak​ż e wy​dat​ki pra​wie trzy​dzie​stu sta​łych ko​mi​sji FIFA, za​pew​nia​jąc tym sa​mym so​wi​te wy​na​gro​dze​nie kil​ku set​kom dal​szych dzia​ła​czy, peł​nią​cych urzę​dy ho​no​ro​we. W grud​niu 2013 roku Theo Zwan​‐ zi​ger, nie​miec​ki czło​nek ko​mi​te​tu wy​ko​naw​cze​go, ogło​sił ko​niec wy​płat do​dat​ków w krę​gu za​rzą​du – z cze​go wy​łą​czo​ny zo​stał Blat​ter. Rów​nież przy tej fi​nan​so​wej ro​sza​dzie za​bra​kło ja​kiej​kol​wiek przej​rzy​sto​ści. Za​miast tego ma ist​nieć „ja​sna struk​tu​ra zwro​tów”. Jak to wy​glą​‐ da? Jak wy​glą​da​ły do​tych​cza​so​we zwro​ty kosz​tów? Zwan​zi​ger ujaw​nia rów​nie mało jak sama FIFA. Pew​ne wy​da​je się w każ​dym ra​zie, że hob​by-funk​cjo​na​riu​sze w szwaj​car​skim pry​wat​‐ nym klu​bie FIFA rok w rok otrzy​mu​ją sze​ścio​cy​fro​we apa​na​że[7]. Bry​tyj​ski spe​cja​li​sta do spraw FIFA, An​drew Jen​nings, opu​bli​ko​wał wie​le przy​kła​dów na to, jak człon​ko​wie ko​mi​te​tu wy​ko​naw​cze​go otrzy​my​wa​li za swe za​an​ga​żo​wa​nie w prze​cięt​ne tur​nie​je FIFA im​po​nu​ją​ce, pię​cio​cy​fro​we sumy – oczy​wi​ście nie przed​sta​wia​jąc żad​ne​go roz​‐ li​cze​nia kosz​tów. Bar​dzo szyb​ko FIFA na​sła​ła na nie​go za​stę​py praw​ni​ków, na​tu​ral​nie opła​ca​‐ nych z pie​nię​dzy świa​to​wej pił​ki noż​nej. Jed​nak jak mówi sam kry​tyk, na​praw​dę do​bra​li mu się do skó​ry do​pie​ro wte​dy, gdy za​czął dłu​bać w po​li​ty​ce wy​dat​ków bu​dże​to​wych Blat​te​ra. Już wcze​śniej pró​bo​wa​li tego nie​któ​rzy prze​ciw​ni​cy Blat​te​ra w ko​mi​te​cie wy​ko​naw​czym. Raz chcie​li na​wet do​wie​dzieć się, jaka kwo​ta tra​fia do kie​sze​ni Blat​te​ra, skła​da​jąc do​nie​sie​nie o prze​stęp​stwie. Jed​nak oni rów​nież ni​g​dy nie uzy​ska​li wy​ja​śnień, a Jen​ning​sa FIFA po​trak​to​‐ wa​ła jesz​cze ina​czej: za​bro​nio​no mu udzia​łu w po​sie​dze​niach i kon​fe​ren​cjach pra​so​wych. Mia​ło to miej​sce wio​sną 2003 roku, dwa lata po upad​ku ła​pów​kar​skiej agen​cji ISL, wie​lo​let​‐ nie​go part​ne​ra FIFA. Od tam​tej pory in​te​re​sa​mi fe​de​ra​cji zaj​mu​je się nowo utwo​rzo​na spół​ka Fifa Mar​ke​ting AG, w któ​rej Blat​ter – tak jak w sa​mej FIFA oraz w agen​cji tu​ry​stycz​nej Fifa Tra​vel AG – ma pra​wo do sa​mo​dziel​ne​go po​dej​mo​wa​nia de​cy​zji. Oprócz ad​mi​ni​stra​cji ho​no​ro​wej ist​nie​je tak​że eta​to​wa. Ta rów​nież pod​le​ga pre​zy​den​to​wi oraz se​kre​ta​rzo​wi ge​ne​ral​ne​mu, któ​rym jest Jérôme Valc​ke. Obok Blat​te​ra na ofi​cjal​nej stro​nie in​ter​ne​to​wej FIFA fi​gu​ru​je pani dy​rek​tor od​dzia​łu pre​zy​dial​ne​go: Chri​sti​ne Bot​ta, daw​niej Sal​zmann. Blat​ter oraz cór​ka jego przy​ja​cie​la z cza​sów mło​do​ści w Visp, któ​rą zna od dziec​ka – cóż za har​mo​nij​ny ob​ra​zek: dwój​ka są​sia​dów z al​pej​skiej wio​ski Visp w szwaj​car​skim kan​‐ to​nie Wal​lis na szczy​cie or​ga​ni​za​cyj​nej struk​tu​ry świa​to​wej pił​ki noż​nej. Mąż sze​fo​wej biu​ra Blat​te​ra, ar​chi​tekt Char​les Bot​ta, rów​nież wy​mie​nio​ny jest na stro​nie in​ter​ne​to​wej FIFA. Re​‐ gu​lar​nie bu​du​je sta​dio​ny na mi​strzo​stwa, czy to w RPA, czy w Bra​zy​lii. Tam, gdzie za spra​wą mi​liar​do​wych wy​dat​ków na sta​dio​ny MŚ lu​dzie wy​cho​dzą na uli​ce. Poza tym jego gru​pa bu​‐ dow​la​na zre​ali​zo​wa​ła bu​do​wę prze​raź​li​wie dro​gie​go pa​ła​cu FIFA po​ło​żo​ne​go wy​so​ko na gó​‐ rze Zürich​berg[8].

Obok urzę​du​ją​ce​go od kil​ku​dzie​się​ciu lat Blat​te​ra dzia​ła jesz​cze ośmiu dal​szych dy​rek​to​‐ rów: do spraw pra​wa, ko​mu​ni​ka​cji, fi​nan​sów, mar​ke​tin​gu, te​le​wi​zji, za​wo​dów, per​so​ne​lu i roz​wo​ju. Łącz​nie jest więc dzie​wię​ciu dy​rek​to​rów, je​den se​kre​tarz ge​ne​ral​ny oraz dwu​dzie​stu pię​ciu człon​ków za​rzą​du wraz z pre​zy​den​tem. FIFA jest skon​stru​owa​na jako or​ga​ni​z a​cja uży​tecz​no​ści pu​blicz​nej, jed​nak bo​nu​sy są tu wy​pła​ca​ne jak w bran​ż y fi​nan​so​wej. Zgod​‐ nie z ra​por​tem fi​nan​so​wym „or​ga​ny kie​row​ni​cze” FIFA w roku 2010 otrzy​ma​ły trzy​dzie​ści dwa mi​lio​ny sześć​set ty​się​cy do​la​rów w po​sta​ci „świad​czeń krót​ko​ter​mi​no​wych”. Or​ga​ny kie​‐ row​ni​cze to człon​ko​wie ko​mi​te​tu wy​ko​naw​cze​go oraz dy​rek​to​rzy. Wpraw​dzie do tej gru​py za​‐ li​cza się tak​że sze​ściu człon​ków ko​mi​sji fi​nan​so​wej, jed​nak za​sia​da​ją oni jed​no​cze​śnie w ko​‐ mi​te​cie wy​ko​naw​czym. Trzy​dzie​ści dwa mi​lio​ny sześć​set ty​się​cy do​la​rów to pen​sje, zwro​ty wy​dat​ków re​pre​zen​ta​cyj​nych i tak zwa​ne bo​nu​sy. We​dług spra​woz​da​nia w 2012 roku wy​pła​‐ co​no na​wet trzy​dzie​ści trzy i pół mi​lio​na do​la​rów. Pie​nią​dze te tra​fia​ją naj​wy​żej do trzy​dzie​‐ stu pię​ciu osób. Na​wet je​śli przy​zna​my dy​rek​to​rom hoj​ną kwo​tę oko​ło pię​ciu​set ty​się​cy do​la​rów oraz uwie​rzy​my w sło​wa by​łe​go człon​ka ko​mi​te​tu wy​ko​naw​cze​go – Mo​ha​me​da Bin Ham​ma​ma – że ni​g​dy nie otrzy​mał wię​cej niż dwie​ście do trzy​stu ty​się​cy do​la​rów rocz​nie, na​su​wa się py​ta​‐ nie: w jaki spo​sób roz​dzie​la​na jest po​zo​sta​ła część tej góry pie​nię​dzy? Kto ile do​sta​je? To tyl​ko jed​na z wie​lu cie​ka​wych kwe​stii, któ​ry​mi chce​my się tu za​jąć.

1. MĘŻCZYZNA PNIE SIĘ NA SZCZYT

OJ​CIEC CHRZEST​NY

Tego dnia byli

przy nim tyl​ko naj​bliż​si. W kwiet​niu 1987 roku ostat​nią po​słu​gę Hor​sto​wi Das​sle​ro​wi od​da​ło bar​dzo ka​me​ral​ne gro​no. „Mo​ni​ka Das​sler szła na cze​le nie​wiel​kie​go kon​‐ duk​tu ża​łob​ne​go, od​pro​wa​dza​ją​ce​go trum​nę jej męża. Za wdo​wą i jej dzieć​mi po​dą​ża​li João Ha​ve​lan​ge, Juan An​to​nio Sa​ma​ranch i Sepp Blat​ter”[9]. Horst Das​sler skoń​czył za​le​d​wie pięć​dzie​siąt je​den lat, gdy rak za​brał go z tego świa​ta. Za ży​cia za​ini​cjo​wał jed​nak w świa​to​wym spo​rcie dłu​go​fa​lo​we zmia​ny, któ​rych nie uda​ło się wpro​wa​dzić żad​ne​mu in​ne​mu przed​się​bior​cy, dzia​ła​czo​wi czy za​wod​ni​ko​wi przed nim ani po nim. Był wi​zjo​ne​rem i za​kli​na​czem lu​dzi, ko​wa​lem so​ju​szy oraz szpie​giem we wła​snej spra​‐ wie. Był twór​cą no​wo​cze​sne​go mar​ke​tin​gu spor​to​we​go. Był jed​nak tak​że de​cy​den​tem, któ​ry zniósł wszel​kie me​cha​ni​zmy kon​tro​li tego biz​ne​su – sko​rzy​stał na tym, że sport jako pe​wien ob​szar dzia​łal​no​ści spo​łecz​nej za​wsze cie​szył się au​to​no​mią pod wzglę​dem praw​nym. Das​sler spro​wa​dził sport na ni​zi​ny biz​ne​su i jed​no​cze​śnie po​ży​czył jego war​to​ści i ide​ały do ce​lów mar​ke​tin​go​wych. Po​mysł Das​sle​ra był ude​rza​ją​co pro​sty. Chciał on mia​no​wi​cie wi​dzieć pił​ka​rzy w bu​‐ tach mar​ki Adi​das, aby za ich przy​kła​dem po​szli inni spor​tow​cy, a póź​niej – w erze te​le​‐ wi​z ji i re​kre​acyj​nej odzie​ż y spor​to​wej – cały świat. To wła​śnie dla​te​go w po​cząt​ko​wym okre​sie pró​bo​wał na​wią​zać kon​tak​ty z za​wod​ni​ka​mi, jed​nak wkrót​ce oka​za​ło się, że wy​star​czą oso​bi​ste sto​sun​ki z dzia​ła​cza​mi związ​ko​wy​mi, któ​rzy sami chcie​li za​ro​bić na za​twier​dza​niu umów ze spon​so​ra​mi. W koń​cu Das​sler za​czął dą​żyć do prze​ję​cia kon​tro​li nad ca​ły​mi związ​‐ ka​mi. Uda​ło mu się to osią​gnąć przez usu​wa​nie ze sta​no​wisk sta​rych przy​wód​ców i ob​sa​dza​‐ nie ich no​wy​mi bos​sa​mi. W cią​gu de​ka​dy usu​nął z urzę​dów dru​ży​nę sta​rych, an​glo​foń​skich przy​wód​ców spor​to​wych, do​stoj​ni​ków i dzia​ła​czy dżen​tel​me​nów i za​stą​pił ich żąd​ną zy​sków kli​ką, dzię​ki któ​rej mógł prze​kształ​cić sport w bez​li​to​sny, mi​liar​do​wy biz​nes. Od śmier​ci Das​sle​ra, głów​ne​go mó​zgu ope​ra​cji, mi​nę​ło już wpraw​dzie ćwierć wie​ku, jed​‐ nak jego daw​ni stron​ni​cy po​dzie​li​li świat spor​tu po​mię​dzy sie​bie i pa​nu​ją nad nim do dziś – w taki sam spo​sób jak ich pa​tron, od któ​re​go wszyst​kie​go się na​uczy​li. Nie​wta​jem​ni​czo​nym świat spor​tu wy​da​je się dziś gi​gan​tycz​nym i ta​jem​ni​czym la​bi​ryn​tem, ale po​zo​ry mylą. W rze​czy​wi​sto​ści rzą​dzi nim na​dal garst​ka osób któ​re Das​sler wspie​rał i szko​lił od lat sie​dem​dzie​sią​tych, i bar​dzo moż​li​we, że jesz​cze dłu​go przyj​dzie nam po​cze​kać na zmia​nę tego sta​tus quo. Ka​dro​wa spu​ści​zna Das​sle​ra wy​glą​da na​stę​pu​ją​co: świa​to​wym fut​bo​lem rzą​dzi pre​zy​dent Sepp Blat​ter, któ​ry w roku 2011 zo​stał wy​bra​ny na czwar​tą czte​ro​let​nią ka​den​cję. „Po​mię​dzy Hor​stem Das​sle​rem a mną od po​cząt​ku ist​nia​ło pew​ne​go ro​dza​ju po​kre​wień​stwo dusz – tak Blat​ter okre​śla swój sto​su​nek do mi​strza. – To on za​po​znał mnie z niu​an​sa​mi po​li​ty​ki spor​to​‐ wej. Była to dla mnie do​sko​na​ła na​uka za​wo​du”[10]. Rów​nież w Mię​dzy​na​ro​do​wym Ko​mi​te​cie Olim​pij​skim – z któ​re​go za​trud​nio​ny przez Das​‐ sle​ra w roku 1980 Sa​ma​ranch od​szedł do​pie​ro dwa​dzie​ścia je​den lat póź​niej, gdy do​pro​wa​‐

dził ko​mi​tet do za​gra​ża​ją​ce​go dal​sze​mu ist​nie​niu kry​zy​su ko​rup​cyj​ne​go – od je​sie​ni 2013 roku ster trzy​ma je​den z ostat​nich za​ufa​nych Das​sle​ra: Nie​miec Tho​mas Bach. W roku 1985 Bach zo​stał dy​rek​to​rem fir​my Adi​das do spraw pro​mo​cji mię​dzy​na​ro​do​wej oraz kie​row​ni​kiem szta​‐ bu do spraw kon​tak​tów mię​dzy​na​ro​do​wych[11]. To, że wła​ści​wie był bar​dziej pra​cow​ni​kiem Das​sle​ra niż fir​my Adi​das, wy​ni​ka nie tyl​ko z akt Sta​si. Bach wów​czas sam my​ślał o so​bie w ten spo​sób. Fak​tycz​nie Bach za​li​czał się do naj​bliż​sze​go krę​gu Sa​ma​ran​cha. Opi​nia pu​blicz​na do dziś wie bar​dzo nie​wie​le o czło​wie​ku, któ​ry wkrót​ce po śmier​ci swe​go pa​tro​na opu​ścił fir​mę pro​‐ du​ku​ją​cą ar​ty​ku​ły spor​to​we, jed​nak w spor​to​wej po​li​ty​ce wspiął się na sam szczyt. Sam Bach za​prze​czał, ja​ko​by wie​dział o brud​nych in​te​re​sach Das​sle​ra, a co do​pie​ro brał w nich udział. Cho​dzi mię​dzy in​ny​mi o taj​ne spo​tka​nia das​sle​row​skiej gru​py lob​by​stów, w któ​rych we​dług akt Sta​si uczest​ni​czył Bach (to je​dy​ne oskar​że​nie od​wo​ła​ne póź​niej przez in​for​ma​to​ra Sta​si – mimo że spo​wo​do​wa​ło to lo​gicz​ne bra​ki w pre​zen​to​wa​nych przez nie​go wer​sjach zda​rzeń). 10 sierp​nia 2013 roku Bach zo​stał wy​bra​ny na pre​zy​den​ta MKOl-u. Szejk Ah​med al-Sa​bah z Ku​wej​tu za​pew​nił temu nie​miec​kie​mu dzia​ła​czo​wi, któ​ry po​sia​da bli​skie kon​tak​ty z Ku​wej​‐ tem i kra​ja​mi z ob​sza​ru Za​to​ki Per​skiej, waż​ne gło​sy. Szejk sam mó​wił o tym otwar​cie. Przed ka​me​rą wspo​mi​nał, że od dwu​na​stu lat ist​nie​je po​ro​zu​mie​nie z Ba​chem, ma​ją​ce po​cząt​ki po odej​ściu Sa​ma​ran​cha w 2001 roku. Stwa​rza to wra​że​nie, że in​ter​mez​zo bel​gij​skie​go dżen​tel​‐ me​na Ja​cqu​es’a Rog​ge’a na szczy​cie MKOl-u było spo​wo​do​wa​ne tym, że wów​czas ko​mi​tet był nad prze​pa​ścią za spra​wą afer ko​rup​cyj​nych i do​pin​go​wych i nie​zbęd​ne było ob​sa​dze​nie po​sa​dy wia​ry​god​nym kan​dy​da​tem. Nad​szedł czas Ba​cha, z któ​rym Blat​te​ra łą​czą o wie​le luź​‐ niej​sze sto​sun​ki. Za​kła​da​jąc, że Blat​ter wbrew za​pew​nie​niom bę​dzie chciał po​now​nie ob​jąć sta​no​wi​sko w 2015 roku, świat spor​tu może wkrót​ce spo​glą​dać na pół wie​ku das​sle​ry​zmu – po​nie​waż ten czło​wiek z miej​sco​wo​ści He​rzo​ge​nau​rach po raz pierw​szy wkro​czył do ak​cji już w roku 1974, pod​czas wy​bo​rów w FIFA, któ​re wy​nio​sły na tron João Ha​ve​lan​ge’a. Cią​głość, jaką zwy​kle uda​je się za​cho​wać tyl​ko w przy​pad​ku ga​łę​zi go​spo​dar​ki o struk​tu​‐ rze ro​dzin​nej, jest szcze​gól​na tak​że dla​te​go, że oso​ba i dzie​ło Das​sle​ra re​pre​zen​tu​ją wszyst​ko to, co spra​wia, że uno​wo​cze​śnio​ne przez nie​go świa​to​we or​ga​ni​za​cje spor​to​we znaj​du​ją się dziś pod ostrza​łem świa​to​wej kry​ty​ki – FIFA bar​dziej, MKOl pod rzą​da​mi re​for​ma​to​ra i na​‐ stęp​cy Sa​ma​ran​cha, Ja​cqu​es’a Rog​ge’a, mniej – czy​li ko​rup​cję, in​wi​gi​la​cję, ne​po​tyzm i klien​‐ te​lizm. A to wszyst​ko w cie​niu wciąż ro​sną​cej i z ra​do​ścią przyj​mo​wa​nej przez bez​kry​tycz​ne me​dia spor​to​we ren​tow​no​ści – przy rów​nie szyb​ko ma​le​ją​cej wia​ry​god​no​ści. Fakt, że ten sport do dziś znaj​du​je się pod rzą​da​mi za​ścian​ko​we​go re​żi​mu grup kie​ru​ją​cych się wła​sny​mi in​te​re​sa​mi, wy​ni​ka z bra​ku przej​rzy​sto​ści oraz nie​za​leż​nej kon​tro​li ze​wnętrz​nej. Sport kon​tro​lu​je się sam – to au​to​no​mia, któ​rą w cza​sach Ri​me​ta i Co​uber​ti​na wpro​wa​dzo​no z uza​sad​nio​nych przy​czyn. Dziś ta au​to​no​mia to je​dy​na po​zo​sta​łość, któ​rą dzia​ła​cze i mar​ke​tin​‐ gow​cy za​cho​wa​li w epo​ce no​wo​cze​snych pro​fe​sjo​na​li​stów, i chcą ją utrzy​mać za wszel​ką cenę. Dla​cze​go? Dzię​ki niej nie mają do nich do​stę​pu pań​stwo​we or​ga​ny wy​mia​ru spra​wie​dli​‐ wo​ści. Szyb​ko ro​sną​ca ar​mia mię​dzy​na​ro​do​wych praw​ni​ków spor​to​wych już son​du​je nowe, bar​dzo zy​skow​ne pole dzia​ła​nia i pró​bu​je umoc​nić ten sta​tus spor​tu poza orzecz​nic​twem cy​‐ wil​nym. Naj​pięk​niej​sze w tym wszyst​kim jest to, że w ra​mach spor​to​wej ro​dzi​ny każ​dy dzia​łacz na sta​no​wi​sku kie​row​ni​czym może sam dla sie​bie okre​ślać re​gu​ły dzia​ła​nia. Ta​‐

kie nie​de​mo​kra​tycz​ne wa​run​ki sta​no​wią naj​lep​szy grunt dla mię​dzy​na​ro​do​wych po​wią​zań ma​‐ fij​nych. Pro​wa​dzi to do tak dziw​nych sy​tu​acji jak ta, któ​ra mia​ła miej​sce pod​czas wy​bo​rów w FIFA w roku 2011. Tuż przed wy​bo​ra​mi pe​wien czło​wiek peł​nią​cy urząd ofia​ro​wu​je kon​ty​‐ nen​tal​ne​mu związ​ko​wi mi​lion do​la​rów – a kie​dy o ca​łym zda​rze​niu robi się gło​śno, de​kla​ru​je pu​blicz​nie, że jest to po​moc roz​wo​jo​wa z oka​zji ju​bi​le​uszu związ​ku. Po​wo​łu​je się przy tym na za​sa​dy ze​zwa​la​ją​ce na tego ro​dza​ju mi​lio​no​we da​ro​wi​zny przy​zna​wa​ne przez dzia​ła​czy z wła​‐ snej ini​cja​ty​wy. Jego prze​ciw​nik rów​nież dys​kret​nie ofia​ru​je taką samą kwo​tę temu sa​me​mu krę​go​wi wy​bor​ców, ale zo​sta​je do​ży​wot​nio za​wie​szo​ny. Jaka jest róż​ni​ca? Za​sad​ni​czo nie ma żad​nej: obaj chcą za​pew​nić so​bie przy​chyl​ność wy​‐ bor​ców. Ist​nie​ją jed​nak tak​że przy​wi​le​je pre​zy​den​ta. To on spra​wu​je fak​tycz​ną wła​dzę nad za​sa​da​mi. Dys​po​nu​jąc pra​wem do sa​mo​dziel​ne​go pod​pi​su, może zin​ter​pre​to​wać każ​dą sy​tu​ację w FIFA na swo​ją ko​rzyść. Może tak​że wy​mie​‐ rzać kary we​dle wła​sne​go uzna​nia. Każ​dą pró​bę zro​zu​mie​nia tej ma​łej ro​dzi​ny przy​wód​ców spor​to​wych na​le​ży za​cząć od jej twór​cy. Od Hor​sta Das​sle​ra, któ​ry dzię​ki sty​lo​wi pra​cy oraz eli​tar​ne​mu per​so​ne​lo​wi do dziś kształ​tu​je świa​to​wy sport.

ZWA​ŚNIO​NE RO​DZI​NY

Dzia​łal​ność

ro​dzi​ny Das​sle​rów wy​wie​ra​ła wpływ na nie​miec​ki sport już przed II woj​ną świa​to​wą. W la​tach dwu​dzie​stych szewc Adolf „Adi” Das​sler i jego star​szy brat Ru​dolf szy​li buty w pral​ni swo​jej mat​ki we fran​koń​skim mia​stecz​ku He​rzo​ge​nau​rach. Przy​jem​ne hob​by wkrót​ce zmie​ni​ło się w suk​ces, gdy przed nad​cho​dzą​cą olim​pia​dą w roku 1936 Adi Das​sler za​pro​jek​to​wał pierw​sze obu​wie dla sprin​te​rów wy​po​sa​żo​ne w kol​ce i pu​ścił je w obieg w na​‐ der wy​ra​fi​no​wa​ny spo​sób. Po​da​ro​wał parę bu​tów fa​wo​ry​to​wi za​wo​dów, ame​ry​kań​skie​mu bie​ga​czo​wi Jes​se​mu Owen​so​wi, któ​ry zdo​był w nich zło​to aż czte​ry razy. Jesz​cze przed za​koń​cze​niem woj​ny bra​cia Das​sler po​kłó​ci​li się na śmierć i ży​cie. W roku 1948 Ru​dolf prze​niósł się na dru​gi brzeg rze​ki Au​rach i za​ło​żył fir​mę Puma. Aż do śmier​ci zwa​śnie​ni bra​cia nie za​mie​ni​li ze sobą ani sło​wa, a po​gar​da dla dru​giej fir​my udzie​li​ła się tak​że ich pra​cow​ni​kom. Ro​dzin​ne gro​bow​ce wy​zna​cza​ją naj​bar​dziej od​le​głe punk​ty cmen​ta​rza w He​rzo​ge​nau​rach. Za​targ do​brze wpły​nął jed​nak na in​te​re​sy, bo każ​dy z bra​ci chciał prze​ści​‐ gnąć dru​gie​go. Adi Das​sler szyb​ko wy​su​nął się na pro​wa​dze​nie, przy​czy​nia​jąc się do na​ro​dzin mitu o cu​‐ dzie w Ber​nie. Pod​czas roz​gry​wa​ne​go w desz​czu fi​na​łu mi​strzostw świa​ta w roku 1954 przy​‐ mo​co​wał do bu​tów pił​ka​rzy tre​ne​ra Sep​pa Her​ber​ge​ra dłu​gie kol​ce, za​pew​nia​jąc im tym sa​‐ mym sta​bil​ność, w prze​ci​wień​stwie do śli​zga​ją​cych się Wę​grów. W ten spo​sób Adi Das​sler sam zo​stał jed​nym z bo​ha​te​rów z Ber​na. Od tej pory pod​czas roz​gry​wek mię​dzy​na​ro​do​wych „Na​ro​do​wy Szewc” za​sia​dał na ław​ce obok swe​go przy​ja​cie​la Sep​pa Her​ber​ge​ra. Na próż​no tech​ni​cy Pumy re​kla​mo​wa​li nowe, przy​krę​ca​ne kol​ce. Na próż​no w maju roku 1954 dali do ga​zet ogło​sze​nie, by sku​sić no​we​go mi​strza Nie​miec, Han​no​ver 96. In​for​mo​wa​li w nim, że obu​wie Puma jest „wy​po​sa​żo​ne w spraw​dzo​ne i zgod​ne z za​sa​da​mi wkrę​ca​ne kor​ki”. Ale kogo to te​raz in​te​re​so​wa​ło? Na zdję​ciach wśród bo​ha​te​rów z Ber​na i tak wi​dać Adie​go. Rzu​‐ co​ne w prze​rwie me​czu przez Her​ber​ge​ra ha​sło „Adi, kor​kuj!” we​szło do żar​go​nu pił​kar​skie​‐ go, a pro​duk​ty z trze​ma pa​ska​mi opa​no​wa​ły Eu​ro​pę. „What a Das​sler!”[12] – tak wkrót​ce an​‐ giel​skie ga​ze​ty spor​to​we wy​chwa​la​ły nie​miec​kie buty. W tym cza​sie syn Adie​go, Horst, oswa​jał się z fir​mą. Horst Das​sler od​był jako dwu​dzie​‐ sto​la​tek prak​ty​kę pod​czas let​nich roz​gry​wek w Mel​bo​ur​ne w roku 1956. Jako je​dy​ny w fir​mie znał an​giel​ski. Kie​dy na kil​ka dni przed roz​po​czę​ciem mi​strzostw wszyst​kie fran​koń​skie ar​ty​‐ ku​ły spor​to​we zo​sta​ły za​trzy​ma​ne przez au​stra​lij​ską ad​mi​ni​stra​cję por​to​wą, Das​sler uwol​nił to​wa​ry fir​my Adi​das z po​mo​cą ame​ry​kań​skich spor​tow​ców, pi​szą​cych pło​mien​ne pe​ty​cje do urzęd​ni​ków. Jed​no​cze​śnie za​dbał o to, by do​sta​wy fir​my Puma po​zo​sta​ły za​mknię​te aż do za​‐ koń​cze​nia roz​gry​wek. Na​stęp​nie mło​dy przed​się​bior​ca wdarł się do za​ku​rzo​ne​go świa​ta ama​‐ tor​skie​go spor​tu z wiel​ki​mi ku​fra​mi. Udał się też do spor​tow​ców prze​by​wa​ją​cych w wio​sce olim​pij​skiej i ob​da​ro​wał ich bu​ta​mi. Tak, bo​ha​te​ro​wie spor​to​wi tak​że lu​bią do​sta​wać pre​zen​‐ ty. Dwu​dzie​sto​let​ni Horst Das​sler miał do​bre prze​czu​cie. Pod​czas olim​pia​dy w Rzy​mie w roku 1960 za​wod​ni​cy z utę​sk​nie​niem cze​ka​li na Niem​ców z wy​pcha​ny​mi ku​fra​mi. Nie​mniej przed​sta​wi​cie​le Pumy zdą​ży​li już do tej pory po​znać za​sa​dy

gry i tak​że za​czę​li ma​mić ama​to​rów spor​tu. Prze​py​chan​ki skoń​czy​ły się tym, że nie​miec​ki mistrz olim​pij​ski w sprin​cie, Ar​min Hary, biegł na sto me​trów w bu​tach Pumy, ale zło​ty me​dal od​bie​rał w adi​da​sach. Na po​cząt​ku lat sześć​dzie​sią​tych Horst Das​sler zo​stał wy​sła​ny do Al​za​cji, gdzie miał nad​‐ zo​ro​wać bu​do​wę fran​cu​skie​go od​dzia​łu fir​my w po​bli​żu Stras​bur​ga. Po​nie​waż z ro​dzi​ca​mi do​ga​dy​wał się co​raz go​rzej, układ ten był mu bar​dzo na rękę. Pra​cow​ni​cy go uwiel​bia​li, ale za​ra​zem oba​wia​li. Mło​dy, nie​zmor​do​wa​ny przed​się​bior​ca zaj​mo​wał się do​słow​nie wszyst​kim i zda​rza​ło się, że był na no​gach już od trze​ciej rano. Horst Das​sler zbu​do​wał im​pe​rium, któ​re​‐ go mię​dzy​na​ro​do​we po​wią​za​nia w roku 1978, czy​li w mo​men​cie śmier​ci ojca, się​ga​ły da​lej niż te, któ​re wy​pra​co​wał Adolf. Swe dzia​ła​nia Das​sler ma​sko​wał przy po​mo​cy fi​gu​ran​tów i re​pre​zen​tan​tów, po​nie​waż wciąż oba​wiał się, że ro​dzi​ce przej​rzą jego ry​zy​kow​ną grę i każą mu ją za​koń​czyć. Ta​jem​ni​cze spor​to​we im​pe​rium w Lan​der​she​im wy​kro​czy​ło tak​że da​le​ko poza udzia​ły w fir​mie. Na​le​ża​ły do nie​go Are​na (naj​więk​szy pro​du​cent wy​po​sa​że​nia pły​wac​‐ kie​go), Pony (ame​ry​kań​ski pro​du​cent ar​ty​ku​łów spor​to​wych) oraz fran​cu​skie fir​my pro​du​ku​ją​‐ ce odzież re​kre​acyj​ną i spor​to​wą: Le Coq Spor​tif i Fa​Çon​na​ble. Śla​dy wła​ści​cie​li pro​wa​dzą do Schwe​izer Hol​dings. Tam jako szef hol​din​gu fi​gu​ru​je dys​kret​ny part​ner – An​dré Gu​el​fi. Kor​sy​ka​nin, wy​so​ce po​dej​rza​na po​stać, współ​fi​nan​so​wał ka​rie​rę Hor​sta Das​sle​ra. Adie​‐ mu Das​sle​ro​wi na pew​no nie spodo​bał​by się nowy part​ner syna. In​te​re​sy, ja​kie pro​wa​dził, były w rów​nej mie​rze do​cho​do​we, co męt​ne. Dwa razy stra​cił cały ma​ją​tek i w ja​kiś spo​sób go od​zy​skał. W mło​do​ści brał udział w wy​ści​gach sa​mo​cho​do​wych w Le Mans i po​ślu​bił sio​‐ strze​ni​cę fran​cu​skie​go pre​zy​den​ta Geo​r​ge’a Pom​pi​dou. W Al​gie​rze Gu​el​fi pra​co​wał dla gaul​‐ li​stow​skie​go wy​wia​du. Póź​niej po​padł w nie​ła​skę kró​la Ma​ro​ko, Has​sa​na II. Po​nie​waż do​bry przy​ja​ciel Gu​el​fie​go, bru​tal​ny ma​ro​kań​ski mi​ni​ster obro​ny ge​ne​rał Ouf​kir, pró​bo​wał do​ko​nać pu​czu, Gu​el​fi mu​siał ucie​kać z kra​ju. Ouf​kir zo​stał za​mor​do​wa​ny, jego żonę i dzie​ci ska​za​no na osiem​na​ście lat wię​zie​nia. Wkrót​ce po​tem Gu​el​fi za​czął pro​wa​dzić in​te​re​sy w Pa​ry​żu – na​‐ gle znów uda​ło mu się zdo​być pie​nią​dze. Nie​któ​rzy są​dzą, że przy​własz​czył so​bie część ma​jąt​‐ ku, któ​ry Ouf​kir odło​żył nie​gdyś na kon​tach w szwaj​car​skich ban​kach. Z tym czło​wie​kiem Das​sler za​czął dzia​łać na sze​ro​ką ska​lę. Ze spry​tem i wi​zją, z in​try​ga​‐ mi i bez skru​pu​łów. Po​dzie​li​li mię​dzy sie​bie kon​cern Le Coq Spor​tif, jed​nak Das​sler tak​że tu w ukry​ciu za​cho​wał więk​szość. Krok po kro​ku w Lan​der​she​im wy​ro​sła po​li​tycz​na dys​po​zy​tor​‐ nia spor​to​we​go świa​ta. Oprócz fa​bry​ki i bo​isk była tu też re​stau​ra​cja Obe​rża pod Ko​cher​she​‐ im, ofe​ru​ją​ca eks​klu​zyw​ną kuch​nię fran​cu​ską. Obe​rża zo​sta​ła ozna​czo​na gwiazd​ką Mi​che​li​na oraz czap​ką ku​char​ską „Gault Mil​lau”. Słu​ży​ła Das​sle​ro​wi rów​nież jako biu​ro. We​dług wta​‐ jem​ni​czo​nych ta al​zac​ka świą​ty​nia roz​ko​szy ku​li​nar​nych mia​ła okre​ślo​ne po​li​tycz​ne zna​cze​nie – wy​bra​ne oso​by były tu czę​sto​wa​ne po​sił​ka​mi, a nocą za​wie​ra​no umo​wy. Das​sler od​zna​czał się le​gen​dar​ną wręcz pa​mię​cią do twa​rzy, na​zwisk i hi​sto​rii. Wkrót​ce za​czął gro​ma​dzić dane o każ​dym waż​nym dzia​ła​czu, każ​dym wiel​kim spor​tow​cu. Oprócz wagi i nu​me​ru buta od​no​to​wy​wa​no tak​że upodo​ba​nia i an​ty​pa​tie klien​tów – łącz​nie z pre​fe​ro​wa​nym ty​pem ko​biet. No​tat​ki do​ty​czą​ce po​szcze​gól​nych osób uzu​peł​nia​ne były la​ta​mi. Horst miał am​‐ bi​cję, by zdo​być in​for​ma​cje o każ​dej oso​bie za​sia​da​ją​cej oraz ma​ją​cej coś do po​wie​dze​nia w gre​miach spor​to​wych. Dzię​ki temu dzia​ła​cze byli mu po​słusz​ni i sta​li się po​dat​ni na szan​taż. W za​sa​dzie do uzy​ska​nia zwy​kłej więk​szo​ści wy​star​czy, gdy wśród stu gło​su​ją​cych jest dzie​sięć do pięt​na​stu osób, któ​re moż​na prze​cią​gnąć na swo​ją stro​nę. A któż w tym spor​to​wym świe​cie

nie jest bez winy? Kto ni​g​dy nie ze​tknął się z ci​chy​mi ofer​ta​mi, dys​kret​ny​mi in​te​re​sa​mi? Das​‐ sler chwa​lił się za​ufa​nym oso​bom, że ma dane lep​sze niż KGB. Te kar​to​te​ki to po​cząt​ki do​‐ ssier, któ​re póź​niej bę​dzie po​zy​ski​wa​ne przez mia​sta ubie​ga​ją​ce się o or​ga​ni​za​cję igrzysk olim​pij​skich i od​sprze​da​wa​ne da​lej i któ​re w dal​szym cią​gu krą​ży pod​czas przy​zna​wa​nia or​‐ ga​ni​za​cji mi​strzostw świa​ta i olim​piad. Awans Das​sle​ra na „naj​bar​dziej wpły​wo​we​go czło​wie​ka w świa​to​wym spo​rcie”, jak na​‐ pi​sał „Spie​gel”, na „praw​dzi​we​go sze​fa świa​to​we​go spor​tu”, jak okre​śli​ła go była dy​rek​tor ge​ne​ral​na MKOl-u, Mo​ni​que Ber​lio​ux, kon​tra​stu​je z jego skrom​nym za​cho​wa​niem. Blask i pom​pa​tycz​ne wy​stą​pie​nia nie były jego do​me​ną. Po​tra​fił go​dzi​na​mi ob​ser​wo​wać win​dę w ho​‐ te​lo​wym lob​by, aż wy​sią​dzie z niej ktoś, kto może się oka​zać in​te​re​su​ją​cy. Za​miast mó​wić, za​‐ wsze wo​lał uważ​nie słu​chać, mimo że wła​dał bie​gle pię​cio​ma ję​zy​ka​mi. Ła​two moż​na było po​my​lić jego krę​pą po​stać w prze​krzy​wio​nym gar​ni​tu​rze z za​hu​ka​nym przed​sta​wi​cie​lem han​‐ dlo​wym. Tym​cza​sem u za​cie​kłe​go wro​ga, w fir​mie Puma, Horst Das​sler miał do czy​nie​nia z ku​zy​‐ nem Ar​mi​nem. W za​ku​li​so​wej wal​ce, o pro​mo​cyj​ne wy​stą​pie​nia te​le​wi​zyj​ne ku​zy​ni sto​so​wa​li jesz​cze ostrzej​sze chwy​ty niż ry​wa​li​zu​ją​cy spor​tow​cy. Pod​czas let​nich igrzysk olim​pij​skich w Rzy​mie w 1960 roku za​wod​ni​cy oprócz sprzę​tu spor​to​we​go ocze​ki​wa​li tak​że wy​cie​czek i bi​‐ le​tów lot​ni​czych dla ro​dzin. Tym​cza​sem już w roku 1964 w To​kio, zgod​nie z do​nie​sie​nia​mi fran​cu​skiej ga​z e​ty „Libéra​tion”, „przez ka​wiar​nię w wio​sce olim​pij​skiej prze​wi​ja​ją się sto​sy ko​pert z pie​niędz​mi”. Fi​nał mi​strzostw świa​ta w pił​ce noż​nej w roku 1966 na We​‐ mbley po raz pierw​szy to​tal​ny triumf od​nio​sła mar​ka Adi​das. Stro​je fi​na​li​stów – re​pre​zen​ta​cji An​glii i Nie​miec – zdo​mi​no​wa​ły trzy pa​ski. Jed​nak i kon​ku​ren​cja nie szczę​dzi​ła środ​ków – na​‐ gle bram​karz dru​ży​ny an​giel​skiej Gor​don Banks oraz obroń​ca Ray Wil​son wbie​gli na bo​isko w bu​tach Pumy. Banks i Wil​son gra​li w adi​da​sach pod​czas roz​grzew​ki, ale zmie​ni​li je w to​a​‐ le​cie – buty Pumy le​ża​ły przy​go​to​wa​ne w zbior​ni​ku na wodę. Plot​ka gło​si, że sprint do to​a​le​ty przy​niósł każ​de​mu z nich dzie​sięć ty​się​cy ma​rek. Let​nia olim​pia​da w Mek​sy​ku w roku 1968 przy​nio​sła re​wo​lu​cję, po​nie​waż po raz pierw​‐ szy trans​mi​to​wa​no ją przez te​le​wi​zje na ca​łym świe​cie. Moż​na było prze​wi​dzieć, że wciąż ro​‐ sną​ca ar​mia lu​dzi upra​wia​ją​cych sport ama​tor​sko ze​chce wzo​ro​wać się na no​wych te​le​wi​zyj​‐ nych bo​ha​te​rach. Wie​lo​go​dzin​ne trans​mi​sje wiel​kich wy​da​rzeń to naj​bar​dziej in​ten​syw​na i naj​tań​sza re​kla​ma. W Lan​der​she​im lu​dzie Das​sle​ra od mie​się​cy za​bie​ga​li o wzglę​dy róż​nych grup spor​tow​ców, mię​dzy in​ny​mi czo​ło​wych ame​ry​kań​skich bie​ga​czy, któ​rym ofe​ro​wa​li kon​‐ trak​ty na obu​wie, przy​no​szą​ce każ​de​mu za​wod​ni​ko​wi pięć​set do​la​rów. Spor​tow​cy pod​pi​sy​‐ wa​li umo​wy i od razu uda​wa​li się z nimi na dru​gi ko​niec mia​sta do kon​ku​ren​cji – fir​my Puma. Das​sler ki​piał ze zło​ści. Pod​czas eli​mi​na​cji w Lake Ta​hoe „szat​nie były wy​peł​nio​ne brą​zo​wy​‐ mi ko​per​ta​mi”[13]. Kto oka​zu​je nie​po​słu​szeń​stwo, musi jed​nak li​czyć się z kon​se​kwen​cja​mi. Przy​tra​fi​ło się to Lee Evan​so​wi. Przed olim​pia​dą[14] Ame​ry​ka​nin po​bił re​kord świa​ta w bie​gu na czte​ry​sta me​‐ trów w bu​tach Pumy, któ​re za​miast do​pusz​czal​nych sze​ściu kol​ców wy​po​sa​żo​ne były w licz​ne do​dat​ko​we, krót​kie gu​mo​we wy​pust​ki. Ani spor​tow​cy, ani dzia​ła​cze związ​ko​wi nie za​in​ter​we​‐ nio​wa​li w fe​de​ra​cji lek​ko​atle​tycz​nej. Zro​bił to jed​nak Das​sler, wy​cho​dząc z ab​sur​dal​nym ar​‐ gu​men​tem, że wy​pust​ki na​le​ży trak​to​wać jako kol​ce. A po​nie​waż nie​wąt​pli​wie było ich wię​cej niż sześć, re​kord świa​ta Evan​sa zo​stał anu​lo​wa​ny.

Oj​ciec chrzest​ny znał się tak​że na spek​ta​ku​lar​nych sztucz​kach. Już kil​ka lat przed tą samą olim​pia​dą Das​sler zle​cił mek​sy​kań​skiej fir​mie pro​duk​cję kol​ców, co za​pew​ni​ło fir​mie Adi​das spe​cjal​ne po​zwo​le​nie na bez​cło​wy im​port kon​tyn​gen​tów to​wa​ro​wych. Na​to​miast na każ​dą parę bu​tów Pumy na​ło​żo​no opła​tę cel​ną w wy​so​ko​ści dzie​się​ciu do​la​rów. Kie​dy przed​sta​wi​‐ cie​le fir​my pró​bo​wa​li prze​wieźć swo​je pro​duk​ty jako ma​te​ria​ły Adi​da​sa, zna​leź​li się znów w ta​kiej sa​mej sy​tu​acji jak w Mel​bo​ur​ne w roku 1956. Ła​du​nek zo​stał za​trzy​ma​ny przez cel​ni​‐ ków, a w nocy w po​ko​ju ho​te​lo​wym Ar​mi​na Das​sle​ra od​wie​dzi​li urzęd​ni​cy, za​rzu​ca​jąc mu fał​szo​wa​nie do​ku​men​tów i na​ka​zu​jąc opu​ścić kraj ze skut​kiem na​tych​mia​sto​wym. Me​ne​dże​rom Pumy uda​ło się jesz​cze ura​to​wać kil​ka​set par obu​wia. Czę​ścio​wo dzię​ki pie​nią​dzom, a czę​‐ ścio​wo dzię​ki za​wod​ni​kom, któ​rzy zja​wi​li się w urzę​dzie cel​nym z pu​sty​mi kar​to​na​mi, twier​‐ dząc, że mu​szą wy​mie​nić obu​wie. Było to dość ry​zy​kow​ne po​su​nię​cie, zwłasz​cza że tuż przed za​wo​da​mi olim​pij​czy​cy po​win​ni chy​ba zaj​mo​wać się czymś in​nym. Ame​ry​kań​skie cza​so​pi​smo „Sports Il​lu​stra​ted” za​mie​ści​ło swe​go cza​su ar​ty​kuł pod ty​tu​łem Sto ty​się​cy do​la​rów ła​pów​ki, w któ​rym opi​sa​no, jak spor​tow​cy pod​czas olim​pia​dy w roku 1968 usta​wia​li się w ko​lej​kach przed ho​te​lo​wy​mi apar​ta​men​ta​mi Hor​sta i Ar​mi​na Das​sle​rów. Je​den z nich otrzy​mał po​dob​no dzie​sięć ty​się​cy do​la​rów za zmia​nę adi​da​sów na buty Pumy i z po​wro​tem. Punkt kul​mi​na​cyj​ny tego tar​gu chci​wo​ści dłu​go po​zo​sta​wał nie​zau​wa​żo​ny, po​nie​‐ waż przy​sło​nił go skan​dal: Ame​ry​ka​nie Tom​mie Smith i John Car​los pod​czas wrę​cze​nia me​‐ da​li za bieg na dwie​ście me​trów unie​śli czar​ne rę​ka​wi​ce, a na no​gach mie​li je​dy​nie czar​ne skar​pe​ty. Cały wy​stęp zo​stał za​pla​no​wa​ny jako po​li​tycz​ny pro​test: Black Po​wer[15] za​ci​ska pięść, Los An​ge​les pło​nie, Ame​ry​ka jest głę​bo​ko po​dzie​lo​na. Na​le​ży jed​nak zwró​cić uwa​gę na je​den dro​biazg. Tom​mie Smith i John Car​los wnie​śli po kry​jo​mu po jed​nym ze swo​ich bu​tów fir​my Puma – i po​sta​wi​li je na po​dium. Po za​koń​cze​niu olim​pia​dy w Mek​sy​ku dzia​łacz lek​ko​‐ atle​tycz​ny Ad​ria​an Pau​len z Ho​lan​dii stwier​dził, że aby po​wstrzy​mać ten nowy, sko​rum​po​wa​‐ ny spor​to​wy biz​nes, trze​ba by​ło​by chy​ba „ze​słać bra​ci Das​sle​rów na Sy​be​rię”[16]. Ale Hor​sto​wi Das​sle​ro​wi prze​sta​ło wy​star​czać bie​ga​nie za każ​dym sprin​te​rem z osob​na. Za​miast mo​zol​ne​go ku​po​wa​nia spor​tow​ców chciał po​zy​ski​wać te​raz całe związ​ki bran​żo​we, dru​ży​ny i re​pre​zen​ta​cje. Prze​niósł po​tycz​ki z prze​po​co​nych szat​ni do apar​ta​men​tów w luk​su​so​‐ wych ho​te​lach. Ce​lem sta​li się dzia​ła​cze spor​to​wi. Wie​dział, że kto ich zdo​bę​dzie, bę​dzie rzą​‐ dził spor​tem. Każ​dy, kto nie pa​su​je do no​we​go sche​ma​tu, zo​sta​nie do​pa​so​wa​ny – lub za​stą​pio​‐ ny przez pa​su​ją​cą oso​bę. Do​sko​na​łą oka​zją oka​za​ły się wy​bo​ry w fe​de​ra​cji. W FIFA od​by​wa​‐ ły się one wów​czas – tak samo jak dziś – zgod​nie z za​sa​dą „je​den kraj, je​den głos”. Sys​tem ten jest nie​ste​ty bar​dzo po​dat​ny na ko​rup​cję, po​nie​waż ozna​cza, że naj​bar​dziej po​dej​rza​na re​pu​‐ bli​ka ba​na​no​wa, naj​mniej​sze pań​stwo wy​spiar​skie ma​ją​ce naj​wy​żej jed​no bo​isko, ma ta​kie samo zna​cze​nie w par​la​men​cie FIFA jak Nie​miec​ki Zwią​zek Pił​ki Noż​nej, zrze​sza​ją​cy nie​mal sie​dem mi​lio​nów człon​ków. Dzia​ła​cze spor​to​wi na​wet dziś trak​tu​ją tę ide​ali​stycz​ną, wy​my​‐ ślo​ną na po​cząt​ku dwu​dzie​ste​go wie​ku za​sa​dę jako pod​sta​wę de​mo​kra​cji. Kto po​trze​bu​je gło​‐ sów, nie musi mie​rzyć się z gru​pą po​tęż​nych związ​ków, bo może znacz​nie szyb​ciej zgro​ma​dzić wo​kół sie​bie dużą licz​bę mi​kro​pań​ste​wek. Nie​mal każ​da z tych nie​zli​czo​nych afer do​wo​dzi, że na​stę​pu​je to zwy​kle dzię​ki gwa​ran​cjom ko​rzy​ści, a nie przez wspo​ma​ga​nie trwa​łe​go roz​wo​ju spor​tu. W la​tach sie​dem​dzie​sią​tych nie dało się już jed​nak sa​mo​dziel​nie prze​cią​gnąć dzia​ła​czy i ca​łych związ​ków na swo​ją stro​nę. Das​sler stwo​rzył więc ze​spół – zwa​ny spor​to​wym CIA –

skła​da​ją​cy się z lob​by​stów, któ​rzy po​dzie​li​li mię​dzy sobą opie​kę nad dzia​ła​cza​mi spor​to​wy​mi we​dług czę​ści świa​ta i grup ję​zy​ko​wych i ze swej stro​ny po​wo​ła​li lub wcie​li​li do róż​nych związ​ków do​dat​ko​wych agen​tów. Pod​czas gdy po​cząt​ko​wo to Das​sler pro​wa​dził no​tat​ki o każ​dym ze swych kon​tak​tów, te​raz zaj​mo​wał się tym cały ze​spół. Cho​dzi​ło o in​for​ma​cje jak naj​bar​dziej pry​wat​ne. Ma​te​ria​ły, któ​re moż​na by wy​ko​rzy​stać za​rów​no na ko​rzyść, jak i na nie​ko​rzyść szpie​go​wa​nej oso​by. Przy każ​dym part​ne​rze wy​mie​nia​no na​zwi​ska jego naj​bliż​‐ szych za​ufa​nych osób lub człon​ków ro​dzi​ny – oraz od​po​wied​nie pre​zen​ty. W roku 1974 agen​ci fir​my od​nie​śli pierw​szy zna​czą​cy suk​ces: po​mo​gli João Ha​ve​lan​‐ ge’owi usu​nąć ze sta​no​wi​ska pre​z y​den​ta FIFA Stan​leya Ro​usa. Rous był pod wie​lo​ma wzglę​da​mi czło​wie​kiem sta​rej, an​giel​skiej szko​ły. Zor​ga​ni​zo​wał olim​pia​dę w Lon​dy​nie w roku 1948 i zo​stał za to pa​so​wa​ny na ry​ce​rza. Od roku 1961 za ste​ra​mi FIFA spi​sy​wał się do​‐ brze, ale od​rzu​cał wszyst​ko, co nie było zgod​ne z jego war​to​ścia​mi. Rous od​wle​kał de​cy​zję, by uznać zwią​zek pił​kar​ski ko​mu​ni​stycz​nych Chin, nie wi​dział jed​nak prze​szkód w przy​pad​ku rzą​dzo​nej przez apar​the​id Re​pu​bli​ki Po​łu​dnio​wej Afry​ki. Prze​ciw​nik Ro​usa w wal​ce o fo​tel pre​zy​denc​ki w FIFA, Jean Ma​rie Fau​stin Go​de​fro​id Ha​ve​lan​ge, to czło​wiek zu​peł​nie in​ne​go ka​li​bru niż bry​tyj​ski dżen​tel​men z im​pe​ria​li​stycz​nym świa​to​po​glą​dem. Ha​ve​lan​ge po​sia​dał re​pu​ta​cję sko​rum​po​wa​ne​go, któ​ra już wte​dy go wy​prze​‐ dza​ła. W mar​cu 1974 roku mię​dzy​na​ro​do​we me​dia do​nio​sły, że pró​bo​wał prze​ku​pić afry​kań​‐ skich dzia​ła​czy przy po​mo​cy sze​fa związ​ków pił​kar​skich na tym kon​ty​nen​cie – Yid​ne​kat​che​wa Tes​se​ma z Etio​pii. Mia​ło to miej​sce pod​czas kon​gre​su afry​kań​skie​go związ​ku pił​ki noż​nej CAF (Con​fédéra​tion Afri​ca​ine de Fo​ot​ball) w Ka​irze[17]. Ha​ve​lan​ge, pro​te​go​wa​ny bra​zy​lij​‐ skiej i bo​li​wij​skiej jun​ty, jako udzia​ło​wiec w fir​mach do​staw​czych był za​mie​sza​ny w han​del bro​nią. Poza tym, we​dług usta​leń po​li​cji, w swej oj​czyź​nie uzy​ski​wał do​cho​dy z nie​le​gal​nej gry ha​zar​do​wej Bi​cho. Tak spra​wa wy​glą​da​ła jed​nak za ku​li​sa​mi. Tym​cza​sem na sce​nie zdo​‐ by​wał ty​tu​ły, or​de​ry, człon​ko​stwa ho​no​ro​we. W roku 1974 syn bel​gij​skie​go imi​gran​ta, han​dla​rza bro​nią, do​pro​wa​dził ro​dzi​my zwią​zek spor​to​wy do ta​kiej ru​iny, że wpły​wo​wi lu​dzie do​ma​ga​li się ode​bra​nia mu praw oby​wa​tel​‐ skich. Po​sta​no​wił więc ura​to​wać się, trak​tu​jąc FIFA jako koło ra​tun​ko​we, gdzie jako szef świa​to​wej pił​ki noż​nej mógł​by się na nowo od​na​leźć i w koń​cu po​mno​żyć swój stan ma​jąt​ko​‐ wy, na te​mat któ​re​go w tam​tym cza​sie krą​ży​ły dość dwu​znacz​ne in​for​ma​cje. Pod​czas wy​bor​‐ czej wal​ki prze​mie​rzył osiem​dzie​siąt sześć kra​jów, obie​cu​jąc po​dwo​je​nie miejsc w mi​strzo​‐ stwach świa​ta dla kra​jów spo​za Ame​ry​ki i Eu​ro​py, a tak​że po​moc wszyst​kim po​trze​bu​ją​cym w bu​do​wie sta​dio​nów, wspar​cie tech​nicz​ne, dy​dak​tycz​ne i me​dycz​ne. Ha​ve​lan​ge ode​grał rolę po​śred​ni​ka po​mię​dzy pierw​szym a trze​cim świa​tem, a na​wet ata​‐ ko​wał re​żim apar​the​idu na Przy​ląd​ku Do​brej Na​dziei, gdzie póź​niej zro​bi​ło się wy​jąt​ko​wo gło​śno o han​dlu bro​nią z udzia​łem fir​my, w któ​rej Ha​ve​lan​ge miał udzia​ły. Poza tym Bra​zy​lij​‐ czyk czer​pał zy​ski z sa​mej po​li​ty​ki i wy​wia​du, któ​re od​kry​ły, że sport jest na​rzę​dziem do​sko​‐ na​le pa​su​ją​cym do świa​to​wych in​tryg, i od razu za​czę​ły go nad​uży​wać. Ko​re​spon​dent lon​dyń​‐ skie​go „Ti​me​sa” tak opi​sy​wał w roku 1974 prze​marsz za​chod​nio​afry​kań​skich dy​plo​ma​tów przez Frank​furt, gdzie od​by​wa​ły się wy​bo​ry: licz​ni przy​wód​cy o do​sko​na​łym wy​kształ​ce​niu i nie​na​gan​nej fran​cusz​czyź​nie. Obec​ność tych nie​zwią​za​nych ze spor​tem dy​plo​ma​tów pod​czas kon​gre​su wy​bor​cze​go FIFA nie była do​brą wróż​bą dla Ro​usa, jed​nak Bry​tyj​czyk wciąż na​iw​‐ nie wie​rzył w swą siłę.

W rze​czy​wi​sto​ści pod​czas wy​bo​rów w ho​te​lu Ste​igen​ber​ger, krót​ko przed roz​po​czę​ciem mi​strzostw świa​ta, Ha​ve​lan​ge przy​jął po​moc last mi​nu​te od Hor​sta Das​sle​ra. Po​nie​waż Adi​‐ das za​opa​try​wał wie​le afry​kań​skich kra​jów, dzia​ła​cze byli od Das​sle​ra uza​leż​nie​ni. W ostat​‐ niej chwi​li ko​per​ty z pie​niędz​mi po​wę​dro​wa​ły do ho​te​lo​wych apar​ta​men​tów wy​bra​nych de​le​‐ ga​tów. „Sun​day Ti​mes” sko​men​to​wał to zda​rze​nie: „Małe, brą​z o​we ko​per​ty były prze​ka​z y​‐ wa​ne w ta​kim du​chu wza​jem​ne​go zro​z u​mie​nia, jak​by mot​to ca​łej ope​ra​cji brzmia​ło: je​śli to za mało, tyl​ko po​wiedz​cie”[18]. Rous uległ Ha​ve​lan​ge’owi w pierw​szej tu​rze nie​znacz​nie – 56:62 – w dru​giej już wy​raź​nie – 52:68. Dla Ha​ve​lan​ge’a był to triumf nad znie​na​wi​dzo​ną Eu​ro​pą. Twier​dził póź​niej na ła​mach bra​zy​lij​skiej ga​ze​ty „Fol​ha”, że mi​strzo​stwa świa​ta 1966 i 1974 zo​sta​ły zma​ni​pu​lo​wa​ne na ko​‐ rzyść or​ga​ni​za​to​rów – An​glii i Nie​miec. „Pod​pi​ło​wa​no nogi mo​je​go krze​sła, po​nie​waż wy​bór na pre​zy​den​ta i ty​tuł mi​strza świa​ta w roku 1974 jed​no​cze​śnie – to by​ło​by za dużo”. Bra​zy​lia mia​ła po​je​chać do An​glii w roku 1966 z pra​wie iden​tycz​ną dru​ży​ną jak w 1962, „ale pre​zy​‐ den​tem FIFA był An​glik, Rous”. Za​rzut Ha​ve​lan​ge’a brzmiał na​stę​pu​ją​co: „Me​cza​mi eli​mi​na​‐ cyj​ny​mi Bra​zy​lii w roku 1966 prze​ciw​ko Por​tu​ga​lii, Wę​grom i Buł​ga​rii kie​ro​wa​ło trzech sę​‐ dziów i sze​ściu asy​sten​tów – sied​miu z nich było An​gli​ka​mi, po​zo​sta​li Niem​ca​mi. Cel był bar​‐ dzo pro​sty: wy​eli​mi​no​wać Bra​zy​lię”. Bra​zy​lij​ska re​pre​zen​ta​cja po​nio​sła w roku 1966 klę​skę w fa​zie gru​po​wej. Jego zda​niem Bry​tyj​czy​cy i Niem​cy po​ma​ga​li so​bie, by do​stać się do fi​na​łu: „Mecz o ćwierć​fi​nał Niem​ców pro​wa​dził an​giel​ski sę​dzia głów​ny, a w me​czu An​gli​ków z Ar​‐ gen​ty​ną – nie​miec​ki”[19]. Wy​bór Ha​ve​lan​ge’a we Frank​fur​cie był wiel​kim dzie​łem Das​sle​ra. Wy​ma​ga​ło to prze​ko​‐ na​nia de​le​ga​tów z Afry​ki. Jego lu​dzie mie​li tam do​bre kon​tak​ty, sprzy​ja​ła mu kul​tu​ra da​rów oraz au​to​kra​tycz​ni sze​fo​wie państw. Ulu​bio​ny fra​zes dzia​ła​czy spor​to​wych, że sport nie ma nic wspól​ne​go z po​li​ty​ką, za​wsze był jed​ną wiel​ką bzdu​rą. Sze​fo​wie świa​to​we​go związ​ku wy​wie​ra​li wpływ na naj​wyż​szym po​‐ zio​mie. Tak jak Das​sler z so​wiec​ki​mi apa​rat​czy​ka​mi czy Ha​ve​lan​ge z krwa​wy​mi dyk​ta​‐ to​ra​mi z Afry​ki i Ame​ry​ki Po​łu​dnio​wej, Blat​ter w kra​jach trze​cie​go świa​ta bę​dzie się spo​ty​kał przede wszyst​kim z gło​wa​mi państw, a nie z sze​fa​mi związ​ków. A je​śli już ze​‐ tknie się z tymi, i z tymi, to w ta​kiej wła​śnie ko​lej​no​ści. Sepp nie oba​wia się kon​tak​tów po​li​‐ tycz​nych. W Związ​ku Ra​dziec​kim Hor​sta Das​sle​ra przyj​mo​wa​no na szcze​blu rzą​do​wym i nad​‐ ska​ki​wa​no mu jak go​ścio​wi pań​stwo​we​mu, nie obo​wią​zy​wa​ły go żad​ne od​pra​wy cel​ne. Jego asy​stent, Chri​stian Je​an​net​te, otrzy​mał na​wet sta​łe po​zwo​le​nie na wjazd do Związ​ku Ra​dziec​‐ kie​go. Z dru​giej stro​ny, So​wie​ci pod​czas od​wie​dzin na Za​cho​dzie łap​czy​wie wy​cią​ga​li ręce po pre​zen​ty. To były wy​jąt​ko​wo dro​gie sto​sun​ki go​spo​dar​cze. Je​an​net​te opo​wia​dał, jak pod​‐ czas wę​drów​ki po skle​pach ju​bi​ler​skich w Pa​ry​żu so​wiec​ka de​le​ga​cja w krót​kim cza​sie osku​‐ ba​ła go z ca​łej go​tów​ki. Rów​nież Erich Ho​nec​ker po​zwo​lił się pod​bić ka​pi​ta​li​stom Das​sle​ra, oso​bi​ście pod​pi​sał „umo​wę to​tal​ną” na wy​po​sa​że​nie w sprzęt spor​to​wy sys​te​ma​tycz​nie fa​sze​‐ ro​wa​nych środ​ka​mi do​pin​gu​ją​cy​mi za​wod​ni​ków NRD. Pod​czas wi​zyt w RFN, jak opo​wia​da ów​cze​sny asy​stent Das​sle​ra, dzia​ła​cze NRD od​bie​ra​li swo​je pie​nią​dze, a część z nich spa​la​ła je na​wet na miej​scu. Dzię​ki wpły​wom z pre​mii oraz spon​so​rin​gu do​ko​ny​wa​no za że​la​zną kur​‐ ty​ną dla part​ne​rów re​kla​mo​wych za​ku​pów. Po​cząw​szy od spe​cjal​nych sa​nek bob​sle​jo​wych wy​two​rzo​nych we wło​skiej kuź​ni, przez nie​miec​kie auta luk​su​so​we, a na szwaj​car​skich le​kar​‐ stwach (za​bun​kro​wa​nych w He​rzo​ge​nau​rach i wy​wo​żo​nych póź​niej w sa​mo​cho​dach kom​bi

bądź cię​ża​rów​kach za gra​ni​cę) skoń​czyw​szy. Wszyst​ko to umoż​li​wi​ły spe​cjal​ne pa​pie​ry z NRD. Jed​nak Ho​nec​ker i wiel​ki mi​ło​śnik pił​ki noż​nej, Erich Miel​ke – tak samo jak Das​sler – nie prze​sta​li być sobą, co wy​szło na do​bre hi​sto​rii spor​tu, po​nie​waż Sta​si bez skru​pu​łów szpie​go​‐ wa​ła tak​że taj​ne służ​by spor​to​we Das​sle​ra. Naj​lep​szym źró​dłem in​for​ma​cji na ten te​mat jest nie​ofi​cjal​ny współ​pra​cow​nik wy​wia​du Karl-He​inz Wehr, alias „TW Mewa”. Dzia​łacz spor​to​‐ wy z Ber​li​na Wschod​nie​go przez dwa lata szcze​gó​ło​wo in​for​mo​wał Sta​si o dzia​ła​niach das​‐ sle​row​skie​go gan​gu lob​by​stów, do któ​re​go uda​ło mu się do​stać. Gru​pa za​ła​twi​ła mu na​wet po​‐ sa​dę se​kre​ta​rza ge​ne​ral​ne​go Mię​dzy​na​ro​do​we​go Sto​wa​rzy​sze​nia Bok​su Ama​tor​skie​go AIBA. „Moim zda​niem ten spor​to​wo-po​li​tycz​ny od​dział, kie​ro​wa​ny oso​bi​ście przez Das​sle​ra, jest jed​no​cze​śnie naj​waż​niej​szym od​dzia​łem wy​wia​du spor​to​we​go, jaki dzia​ła w ka​pi​ta​li​stycz​nym świe​cie”, pi​sał Wehr. W swych ra​por​tach dla Sta​si skru​pu​lat​nie do​no​sił, w jaki spo​sób agen​ci Das​sle​ra wy​sta​wia​ją lub ma​ni​pu​lu​ją mię​dzy​na​ro​do​wych dzia​ła​czy, wy​wie​ra​jąc na​ci​ski lub ko​rum​pu​jąc. „To już fakt, że obec​nie w spo​rcie nic nie od​by​wa się bez udzia​łu tego kon​cer​nu – oraz że, moim zda​niem, wie​le się dzie​je pod dyk​tan​do tej gru​py”[20]. W dyk​ta​tu​rach Eu​ro​py Wschod​niej Das​sler czuł się wy​jąt​ko​wo do​brze. To tam zna​lazł wy​‐ ma​rzo​ne​go kan​dy​da​ta na prze​wod​ni​czą​ce​go MKOl-u: Ju​ana An​to​nia Sa​ma​ran​cha. Hisz​pan miał zdu​mie​wa​ją​co wie​le cech wspól​nych z Ha​ve​lan​ge’em, co bar​dzo od​po​wia​da​ło wy​ma​ga​‐ niom Das​sle​ra. Obaj byli sy​na​mi przed​się​bior​ców i jako mło​dzi lu​dzie nie mie​li do czy​nie​nia ze spor​tem, któ​ry póź​niej wy​wró​ci​li do góry no​ga​mi i rzą​dzi​li ni​czym pa​szo​wie. Sa​ma​ranch grał w ho​ke​ja na rol​kach, któ​ry do dziś nie jest dys​cy​pli​ną olim​pij​ską. Ha​ve​lan​ge, pił​kar​ski boss, brał na​wet udział w olim​pia​dzie – w pły​wa​niu (1936) i pił​ce wod​nej (1952). Obaj męż​‐ czyź​ni zro​bi​li ka​rie​ry jako pro​te​go​wa​ni w woj​sko​wych dyk​ta​tu​rach. Oka​zjo​nal​ne nie​pra​wi​dło​‐ wo​ści fi​nan​so​we nad​ra​bia​li ści​słym po​słu​szeń​stwem. Dla Sa​ma​ran​cha po​sa​da w MKOl-u ozna​cza​ła zmar​twych​wsta​nie. Przez kil​ka lat był na​‐ miest​ni​kiem ge​ne​ra​ła Fran​co w zbun​to​wa​nej Ka​ta​lo​nii. Do​wo​dził na​wet pry​wat​ną ban​dą dyk​‐ ta​to​ra i z peł​nym prze​ko​na​niem pod​no​sił pra​wą rękę w błę​kit​nej ko​szu​li fa​lan​gi​stów. Po śmier​ci Fran​co miesz​kań​cy wy​gna​li Sa​ma​ran​cha z urzę​du gu​ber​na​to​ra. W roku 1977 wy​je​chał jako am​ba​sa​dor do Mo​skwy, gdzie w roku 1980 mia​ły się od​być igrzy​ska. To tu, w Mo​skwie, Sa​ma​ranch przy​jął asy​sten​ta Das​sle​ra, Chri​stia​na Je​an​net​te’a, aż sześć​dzie​siąt dwa razy w cią​‐ gu pię​ciu lat. Pod​czas in​au​gu​ra​cji olim​pia​dy Sa​ma​ranch wresz​cie zdo​był upra​gnio​ne sta​no​wi​‐ sko – „CIA” Das​sle​ra za​dba​ło, by zdo​był wie​le gło​sów. Ze​pchnię​ty z funk​cji ir​landz​ki lord Mi​cha​el Kil​la​nin wy​ra​ził swo​je zdzi​wie​nie, mó​wiąc: „Są​dzi​łem, że urząd pre​zy​den​ta MKOl-u miał być nie​prze​kup​ny”[21]. Jak Ha​ve​lan​ge i Blat​ter pił​kę noż​ną, tak Sa​ma​ranch spro​wa​dził na kurs Das​sle​ra spor​ty olim​pij​skie. Od razu za​czął maj​stro​wać przy pod​sta​wo​wych za​sa​dach MKOl-u, po czym jego cen​tra​la w Lo​zan​nie za​czę​ła ro​ścić so​bie za​miast „sto​sow​nej” – „wio​dą​cą” rolę wo​bec związ​ków spor​to​wych. Już w rok po in​tro​ni​za​cji Sa​ma​ran​cha, pod​czas kon​gre​su w Ba​den-Ba​‐ den, MKOl zniósł za​sa​dę, że w olim​pia​dzie mogą ry​wa​li​zo​wać wy​łącz​nie ama​to​rzy. Prze​cież w dys​cy​pli​nach spor​tów przy​no​szą​cych zy​ski fir​mie Adi​das spor​tow​cy od daw​na są za​wo​‐ dow​ca​mi, z któ​ry​mi moż​na za​wie​rać eks​klu​zyw​ne umo​wy spon​sor​skie. Jed​nak Das​sle​ro​wi nie cho​dzi​ło już tyl​ko o zwięk​sza​nie sprze​da​ży ar​ty​ku​łów spor​to​wych. W la​tach osiem​dzie​sią​‐ tych wie​le kra​jów pra​gnę​ło wy​ko​rzy​sty​wać wy​da​rze​nia spor​to​we, aby się za​pre​z en​to​wać

i za​z na​czyć swo​ją obec​ność na are​nie mię​dzy​na​ro​do​wej. Przede wszyst​kim Ja​po​nia przej​‐ mo​wa​ła każ​de wy​da​rze​nie spor​to​we, ja​kie tyl​ko uda​ło się zdo​być (dwa​dzie​ścia lat póź​niej tę rolę przej​mą pań​stwa Za​to​ki Per​skiej). Wkrót​ce Das​sler po​sta​wił na znacz​nie bar​dziej do​cho​‐ do​wy in​te​res niż ry​nek ar​ty​ku​łów spor​to​wych – sam sport stał się pro​duk​tem han​dlo​wym. Trze​ba go tyl​ko było wpro​wa​dzić na ry​nek, co też wkrót​ce uczy​nił. Lu​dzie Das​sle​ra wy​my​śla​ją nowe za​wo​dy – rzą​dzą za ple​ca​mi sze​fów związ​ków i knu​ją in​try​gi do upa​dłe​go. Świa​to​we związ​ki spor​to​we prze​no​szą się do Szwaj​ca​rii, do​kąd przy​cią​‐ ga​ją ich przy​wi​le​je po​dat​ko​we oraz ochro​na przed ści​ga​niem ko​rup​cji. Wła​śnie tu po​wsta​je nowy świat biz​ne​su, do dziś ukry​ty za cięż​ki​mi, pan​cer​ny​mi drzwia​mi au​to​no​micz​ne​go spor​tu. Po​nie​waż wraz z pie​niędz​mi z praw do re​kla​my i trans​mi​sji nad​cho​dzi zu​chwa​ła eks​pan​sja dzia​ła​czy – od lat osiem​dzie​sią​tych moż​na do​brze żyć na czo​ło​wych sta​no​wi​skach związ​ków spor​to​wych. Po​dró​ż e, uczty, die​ty za​gra​nicz​ne i wy​cią​ga​nie ręki po wię​cej – oto naj​waż​niej​sze za​sa​dy, któ​ry​mi kie​ru​je się nowa ka​sta funk​cjo​na​riu​szy. Ich sieć tka​na jest przez cią​głą roz​bu​do​wę urzę​dów i ko​mi​sji, udzie​la​nie peł​no​moc​nictw do​rad​czych i wspie​ra​ją​cych oraz inne tego typu sztucz​ki. Nie ma wśród nich żad​nych oso​bo​wo​ści, któ​re mo​gły​by się wy​ka​zać ja​ki​miś za​słu​ga​mi w go​spo​dar​ce lub po​li​ty​ce. Są to ra​czej lu​dzie dys​po​nu​ją​cy ela​stycz​nym krę​go​słu​pem mo​ral​nym, wy​ka​zu​ją​cy się pew​ną otwar​to​ścią na ta​jem​ni​czych part​ne​rów biz​ne​‐ so​wych. Roi się tu od po​sta​ci z prze​cięt​ny​mi ży​cio​ry​sa​mi za​wo​do​wy​mi, nie​udacz​ni​ków bon vi​van​tów po​cho​dze​nia szla​chec​kie​go lub lu​dzi z po​li​tycz​ną prze​szło​ścią. To oni two​rzą sko​‐ rum​po​wa​ną eli​tę świa​to​we​go spor​tu W tych burz​li​wych cza​sach sam Horst Das​sler po​padł w pa​ra​no​ję, któ​rą wpro​wa​dził do spor​to​we​go biz​ne​su. Do państw blo​ku wschod​nie​go po​dró​żo​wał już tyl​ko z wy​kry​wa​czem urzą​dzeń pod​słu​cho​wych. Za​nim zdą​żył roz​pa​ko​wać wa​liz​ki, prze​szu​ki​wał po​ko​je ho​te​lo​we w po​szu​ki​wa​niu plu​skiew. Jego były wspól​nik Pa​trick Nal​ly re​la​cjo​no​wał, jak w Mo​skwie pró​‐ bo​wa​li zgu​bić rze​ko​mo ści​ga​ją​cy ich ogon z KGB, ucie​ka​jąc tak​sów​ką. Waż​ne spra​wy oma​‐ wia​no w ho​te​lo​wych ła​zien​kach, przy od​krę​co​nej wo​dzie. Tak​że swych ści​słych współ​pra​‐ cow​ni​ków Das​sler po​uczał o spo​so​bie ob​cho​dze​nia się z wy​kry​wa​czem. Od​by​wa​li re​gu​lar​ne szko​le​nia, pod​czas któ​rych Das​sler do​ra​dzał na przy​kład swo​im lu​dziom, by no​si​li w ak​tów​‐ kach fał​szy​we do​ku​men​ty, żeby wy​wieść w pole po​ten​cjal​nych zło​dziei. W Spor​tho​tel w He​rzo​ge​nau​rach, wła​sno​ści fir​my Adi​das, przed​sta​wi​ciel han​dlo​wy ame​‐ ry​kań​skie​go pro​du​cen​ta ar​ty​ku​łów spor​to​wych, szu​ka​jąc na ra​diu tran​zy​sto​ro​wym w swym po​‐ ko​ju woj​sko​wej roz​gło​śni, na​gle bar​dzo wy​raź​nie usły​szał roz​mo​wy z ho​te​lo​we​go baru, znaj​‐ du​ją​ce​go się na par​te​rze[22]. Póź​niej dwaj ame​ry​kań​scy hur​tow​ni​cy Adi​da​sa wy​ko​rzy​sta​li to od​kry​cie, by po​bić Das​sle​ra jego wła​sną bro​nią. Przy​je​cha​li do Spor​tho​tel z USA, by prze​pro​‐ wa​dzić roz​mo​wy o prze​ję​ciu. Das​sler zło​żył im ni​ską ofer​tę, ale przy​po​mnie​li so​bie to, co opo​wia​dał im ko​le​ga – że ho​te​lo​wy bar jest na pod​słu​chu. Wy​wnio​sko​wa​li więc, że z pew​no​‐ ścią za​in​sta​lo​wa​no go tak​że w po​ko​jach, więc gdy zna​leź​li się w jed​nym z nich, na​ra​dzi​li się gło​śno i po​sta​no​wi​li, że na​stęp​ne​go dnia prze​rwą ne​go​cja​cje i wró​cą do domu, by za​skar​żyć fir​mę Adi​das w USA. Po​dob​no na​stęp​ne​go dnia Das​sler przed​sta​wił im znacz​nie bar​dziej hoj​‐ ną pro​po​zy​cję. Tym​cza​sem Jörg Das​sler, syn Ar​mi​na – wła​ści​cie​la Pumy – re​la​cjo​no​wał, że pew​ne​go razu ma​ni​pu​lo​‐ wał przy ra​diu, gdy oj​ciec roz​ma​wiał przez te​le​fon. „Na​gle usły​sza​łem ojca. W ten spo​sób od​‐

kry​li​śmy, że te​le​fon był na pod​słu​chu. Roz​krę​ci​li​śmy słu​chaw​kę i zna​leź​li​śmy plu​skwę”[23]. Horst Das​sler sto​so​wał wszel​kie​go ro​dza​ju sztucz​ki. Szo​ko​wał lu​dzi zmy​ślo​ny​mi hi​sto​ria​‐ mi, by od​czy​tać wska​zów​ki z ich re​ak​cji. Jego oso​bi​sty asy​stent Klaus Hem​pel, któ​ry póź​niej or​ga​ni​zo​wał Cham​pions Le​ague wraz ze swo​ją agen​cją „Team”, opo​wia​dał o cią​głych pod​‐ cho​dach Das​sle​ra. „Dzwo​nił z biu​ra do lu​dzi i uda​wał, że jest na dru​gim koń​cu świa​ta”. W tej hi​ste​rycz​nej at​mos​fe​rze nie​je​den stał się ofia​rą fał​szy​wych po​dej​rzeń – nikt nie był bez​piecz​‐ ny. Je​den z me​ne​dże​rów re​la​cjo​no​wał, jak raz Das​sler zu​peł​nie stra​cił gło​wę, wi​dząc, jak Franz Bec​ken​bau​er roz​ma​wia na sta​dio​nie z przed​sta​wi​cie​lem kon​ku​ren​cji. Na dru​gi dzień zwró​cił się do po​li​cji z py​ta​niem „gdzie mógł​by do​stać mi​kro​fo​ny kie​run​ko​we, któ​re umoż​li​‐ wi​ły​by mu pod​słu​chi​wa​nie ta​kich roz​mów”[24].

MĘŻ​CZY​ZNA MUSI USTĄ​PIĆ

P oli​cja, służ​by wy​wia​dow​cze, in​wi​gi​la​cja. Do brud​nych przed​się​wzięć Das​sle​ra na​le​ży za​li​‐ czyć tak​że usu​nię​cie Hel​mu​ta Käse​ra, wier​ne​go swym za​sa​dom se​kre​ta​rza ge​ne​ral​ne​go FIFA. Na jego sta​no​wi​sko nie​zwłocz​nie wy​zna​czo​ny zo​stał pa​su​ją​cy jak ulał czło​nek ka​dry kie​row​‐ ni​czej ze szko​ły Das​sle​ra: Sepp Blat​ter. Hel​mut Käser, ro​do​wi​ty ber​neń​czyk, praw​nik z wy​kształ​ce​nia, uwa​żał au​to​kra​tę Ha​ve​lan​‐ ge’a, dzia​ła​ją​ce​go w tle Das​sle​ra oraz ich mę​ski pakt za moc​no po​dej​rza​ne. Jego scep​tycz​ne po​dej​ście nie zmie​ni​ło się, po tym jak po prze​ję​ciu urzę​du w roku 1974 Ha​ve​lan​ge ma​mił go pie​niędz​mi, zna​czą​co zwięk​sza​jąc jego wy​na​gro​dze​nie. Se​kre​tarz ge​ne​ral​ny szyb​ko stał się pro​ble​mem, któ​ry na​le​ża​ło roz​wią​zać. Ob​sta​wał przy do​trzy​my​wa​niu umów, prze​strze​ga​niu za​sad i sta​tu​tów, pro​wa​dził nie​kre​atyw​ną księ​go​wość i nie wy​ka​zy​wał sła​bo​ści do lśnią​ce​go świa​ta ko​mer​cji, jaki wy​ma​rzy​li so​bie nowi mar​kie​ta​nie. Käser dys​kret​nie za​rzą​dzał tur​nie​ja​mi mi​strzostw świa​ta od roku 1962, ale Ha​ve​lan​ge wy​‐ wie​rał na nim co​raz więk​szą pre​sję. Po​trze​bu​jąc wspar​cia, zwró​cił się do Rol​fa Deyh​le​go. Szwab​ski przed​się​bior​ca umoż​li​wił Ha​ve​lan​ge’owi wy​koń​cze​nie sie​dzi​by FIFA w Zu​ry​chu. Za to te​raz, w roku 1978, FIFA za​pew​ni​ła mu umo​wę na ko​mer​cyj​ne wy​ko​rzy​sty​wa​nie logo i ma​skot​ki – na dwa​na​ście lat. Das​sler sza​lał ze zło​ści. Miał wła​sne pla​ny mar​ke​tin​go​we wo​bec FIFA na okres po mi​‐ strzo​stwach świa​ta w roku 1982. Ha​ve​lan​ge twier​dził, że umo​wę z Deyh​lem za​warł sam Käser, bez jego wie​dzy. Na próż​no Das​sler pró​bo​wał wy​ku​pić ry​wa​la. Pod​ję​ta przez Ha​ve​‐ lan​ge’a pró​ba anu​lo​wa​nia sprze​da​ży praw rów​nież speł​zła na ni​czym. Deyh​le wniósł spra​wę do sądu – i wy​grał. Das​sler uciekł się więc do in​nych środ​ków. Käser mu​siał odejść, nie​waż​‐ ne jak. Upar​ty przed​się​bior​ca po​pro​sił o po​moc ko​le​gę, An​dré Gu​el​fie​go, czło​wie​ka z kon​tak​‐ ta​mi w służ​bach wy​wia​dow​czych i biu​rach de​tek​ty​wi​stycz​nych. „Horst pro​sił mnie, bym wy​‐ my​ślił spo​sób, by go [Käse​ra] wy​eli​mi​no​wać. Od​po​wie​dzia​łem, że je​śli bę​dzie się wzbra​niał przed ustą​pie​niem z urzę​du, zmie​ni​my jego ży​cie w praw​dzi​we pie​kło”, opo​wia​dał wie​le lat póź​niej Kor​sy​ka​nin[25]. Sam się o to za​trosz​czył, gro​żąc Käse​ro​wi. Po​twier​dza​ją to tak​że no​tat​ki Käse​ra, któ​re otrzy​ma​łem w roku 1997 od jego ro​dzi​ny. Ilu​‐ stru​ją one mob​bing, któ​re​mu Gu​el​fi pod​da​wał se​kre​ta​rza ge​ne​ral​ne​go FIFA. Käser był tak​że szpie​go​wa​ny w ob​rę​bie FIFA. Ktoś ko​pio​wał jego li​sty i prze​ka​zy​wał je Ha​ve​lan​ge’owi, a wkrót​ce se​kre​tarz ge​ne​ral​ny od​no​to​wał, że w fe​de​ra​cji co​raz czę​ściej sły​chać: „Käser musi odejść, Blat​ter musi go za​stą​pić”. Osta​tecz​nie Käser mu​siał pod​pi​sać umo​wę z zu​peł​nie nową fir​mą mar​ke​tin​go​wą, któ​ra wy​gra​ła pra​wa do MŚ 1982 za​miast Deyh​le​go, mimo że ni​g​dy wcze​śniej nie sły​szał na​wet jej na​zwy – Rofa. Nic dziw​ne​go, bo​wiem agen​cja była zu​peł​nie świe​żym two​rem. Käser skar​żył się urzę​du​ją​ce​mu wów​czas sze​fo​wi DFB, Her​man​no​wi Neu​ber​ge​ro​wi. Li​‐ czył na wspar​cie, któ​re jed​nak nie na​de​szło. Sta​ło się ja​sne, że nie ma do czy​nie​nia z oso​bli​‐ wy​mi dzia​ła​cza​mi spor​to​wy​mi, lecz ze struk​tu​ra​mi ma​fij​ny​mi. Wsz​czął wła​sne do​cho​dze​nie, w ra​mach któ​re​go uda​ło mu się usta​lić, że przy za​wie​ra​niu ubez​pie​czeń na MŚ 1982 Ha​ve​lan​ge

przy​jął dziw​ną za​sa​dę: dwa​dzie​ścia pro​cent zle​ceń mia​ło tra​fić do gru​py Bo​avi​sta-Adan​ti​co w Rio de Ja​ne​iro. Käser od​no​to​wał to w swych do​ku​men​tach i ozna​czył na​zwę fir​my du​żym wy​‐ krzyk​ni​kiem. Dy​rek​to​rem gru​py ubez​pie​cze​nio​wej Atlan​ti​ca Bo​avi​sta jest Ha​ve​lan​ge; moż​na to spraw​dzić w punk​cie f jego za​wo​do​we​go ży​cio​ry​su, któ​ry ro​ze​słał po ca​łym świe​cie przy oka​‐ zji kam​pa​nii wy​bor​czej w roku 1974. W roku 1982 BBC uda​ło się na​wet wy​do​być od Ha​ve​‐ lan​ge’a wy​zna​nie, że jest kie​row​ni​kiem fir​my ubez​pie​cze​nio​wej, któ​ra ubie​ga​ła się o tur​niej mi​strzostw świa​ta 1982. W krę​gach ubez​pie​czy​cie​li mówi się, że agen​cja Ha​ve​lan​ge’a zaj​mo​‐ wa​ła się ubez​pie​cze​nia​mi mi​strzostw świa​ta do roku 1990. Käser za​pi​sy​wał wszyst​ko, co go spo​ty​ka​ło. Na po​cząt​ku były „prze​peł​nio​ne żół​cią li​sty, ma​ją​ce na celu przed​sta​wie​nie mnie jako brud​ne​go, nie​za​słu​gu​ją​ce​go na za​ufa​nie se​kre​ta​rza ge​ne​ral​ne​go FIFA”. Po nich na​stą​pi​ły „kłam​stwa na kłam​stwach, in​sy​nu​acje na in​sy​nu​acjach”, któ​rych kul​mi​na​cją była in​for​ma​cja, że otrzy​my​wał od Deyh​le​go domy i ko​nie. „Pod​ziem​ny ruch” – tak ów​cze​sny part​ner biz​ne​so​wy Das​sle​ra, Pa​trick Nal​ly, na​zwał tego ro​dza​ju kam​pa​‐ nie nę​ka​nia lu​dzi, or​ga​ni​zo​wa​ne przez sze​fa fir​my Adi​das. Das​sler nie prze​bie​rał w środ​kach. Wkrót​ce za​czę​ły się „do​cho​dze​nia przy za​an​ga​żo​wa​niu or​ga​nów po​li​cyj​nych”, no​to​wał da​lej Käser. Po​dob​no stał za tym męż​czy​zna o na​zwi​sku Gu​el​fi. Po​moc​ny oka​zał się błąd po​peł​nio​‐ ny przez ta​jem​ni​czych prze​śla​dow​ców. Pew​ne​go dnia za​uwa​żył w skrzyn​ce „list z agen​cji in​‐ for​ma​cyj​nej, któ​ry przez przy​pa​dek tra​fia do mnie[26]. Käser za​aran​żo​wał spo​tka​nie z Gu​el​fim w Zu​ry​chu. Ten jed​nak nie sta​wił się. Po​wie​dział, że wy​ja​śnie​nia były na​stę​pu​ją​ce: „Je​stem ab​so​lut​nie czy​sty. Ktoś wci​skał kłam​stwa”. Przy​zna​‐ je to rów​nież Das​sler. Dla nie​go nie było to pro​ble​mem. Po​sta​no​wił, że resz​tą musi za​jąć się Ha​ve​lan​ge, więc ten wcią​gnął Käse​ra w we​wnętrz​ną woj​nę pod​jaz​do​wą, pod​czas któ​rej co​raz wy​raź​niej pod​kre​ślał kom​pe​ten​cje swe​go bli​skie​go przy​ja​cie​la, Blat​te​ra. Ha​ve​lan​ge prze​sy​łał na​wet swo​je ra​por​ty bez​po​śred​nio do Blat​te​ra, dy​rek​to​ra tech​nicz​ne​go, a roz​li​cze​nia fi​nan​so​‐ we do księ​go​wo​ści. To tam Käser usta​lił: „Dwie wpła​ty w po​sta​ci za​licz​ki, trzy​dzie​ści i pięć​‐ dzie​siąt ty​się​cy do​la​rów za czynsz i kosz​ty biu​ra w Rio, mają zo​stać prze​ka​za​ne do No​we​go Jor​ku na kon​to do​la​ro​we”. Tra​fiał na co​raz bar​dziej za​gad​ko​we dzia​ła​nia, jak na przy​kład „hi​‐ sto​ria z ze​gar​ka​mi Lon​gi​nes za sto trzy ty​sią​ce fran​ków”, lub „hi​sto​ria Café do Bra​sil, sto ty​‐ się​cy do​la​rów” – za​no​to​wał o wie​le wię​cej ta​kich przy​pad​ków. Nie do​cze​ka​ły się jed​nak one oce​ny. Pod​czas po​sie​dze​nia za​rzą​du FIFA w maju 1981 roku w Ma​dry​cie za​aran​żo​wa​no usu​nię​cie Käse​ra. Spo​tka​nie prze​szło do kla​sy​ki spor​to​wej in​try​gi. Naj​pierw Ha​ve​lan​ge po​in​for​mo​wał i człon​ków za​rzą​du, że na ko​niec jego dru​giej ka​den​cji w FIFA bra​ku​je pie​nię​dzy. Wpraw​dzie pod​czas prac nad bu​dże​tem na okres od 1978 do 1982 roku za​pla​no​wa​no dzie​więć mi​lio​nów fran​ków przy​cho​dów z mi​strzostw świa​ta w Ar​gen​ty​‐ nie, jed​nak uzy​ska​no tyl​ko nie​co po​nad pięć i pół mi​lio​na. Przy sto​le w mil​cze​niu sie​dział czło​wiek, któ​ry mógł​by szcze​gó​ło​wo wy​ja​śnić, gdzie wsią​kła ta ogrom​na kwo​ta: szef do spraw fi​nan​sów Al​ber​to La​co​ste. Ar​gen​tyń​czyk był sze​fem or​ga​ni​za​cji MŚ w roku 1978 i za​‐ ra​zem wy​bit​nym człon​kiem krwa​we​go re​żi​mu, któ​re​mu na​wet przez kil​ka, dni prze​wo​dził. Mek​sy​kań​ska ga​ze​ta „La Jor​na​da” na​pi​sa​ła o dy​rek​to​rze fi​nan​so​wym FIFA, że był ucie​le​śnie​‐ niem „ca​łe​go hor​ro​ru i ca​łej bru​tal​no​ści dyk​ta​tu​ry”, a au​tor Eu​ge​nio Men​dez opu​bli​ko​wał na​‐ wet książ​kę pod ty​tu​łem Ad​mi​rał La​co​ste – kto za​bił ge​ne​ra​ła Ac​ti​sa? Omar Ac​tis był po​przed​ni​kiem La​co​ste’a na sta​no​wi​sku prze​wod​ni​czą​ce​go ko​mi​te​tu or​ga​‐ ni​za​cyj​ne​go mi​strzostw świa​ta w Ar​gen​ty​nie. Kie​ro​wał się ści​słą oszczęd​no​ścią i być może

po​peł​nił śmier​tel​ny błąd, opo​wia​da​jąc się prze​ciw​ko pre​sti​żo​wej roz​bu​do​wie sta​dio​nów oraz in​sta​la​cji no​we​go sys​te​mu te​le​wi​zji ko​lo​ro​wej. 19 sierp​nia 1976 roku na kon​fe​ren​cji pra​so​wej chciał przed​sta​wić świa​tu swo​je ry​go​ry​stycz​ne pla​ny oszczęd​no​ści. Nie uda​ło mu się. Zmarł kil​ka go​dzin wcze​śniej, po tym jak do​się​gły go kule mor​der​cy. Or​ga​ni​za​cję mi​strzostw świa​ta prze​jął jego za​stęp​ca La​co​ste, a tur​niej w kra​ju ge​ne​ra​łów stał się znacz​nie bar​dziej przy​ja​zny dla spon​so​rów. Jed​nak La​co​ste, któ​ry uciekł z oj​czy​zny, kie​dy wsz​czę​to prze​ciw​ko nie​mu do​cho​dze​nia w spra​wie mor​derstw (póź​niej je wstrzy​ma​no), zna​lazł nowy dom w FIFA. Zo​stał za​stęp​cą pre​‐ zy​den​ta, a kie​dy ro​bi​ło się praw​nie go​rą​co, z po​mo​cą przy​cho​dził Ha​ve​lan​ge. To on za​pew​nił wspar​cie, gdy La​co​ste nie po​tra​fił wy​ja​śnić po​cho​dze​nia kre​dy​tu na pół mi​lio​na do​la​rów, za któ​ry na​był zie​mię w Uru​gwa​ju. Na​gle oka​za​ło się, że to Ha​ve​lan​ge jest pil​nie po​trzeb​nym wie​rzy​cie​lem. Wra​ca​jąc do Ma​dry​tu: w roku 1981 Ha​ve​lan​ge za​pre​zen​to​wał pro​gno​zę roz​kwi​tu FIFA i tym sa​mym przy​pie​czę​to​wał los se​kre​ta​rza ge​ne​ral​ne​go – Käse​ra. Jesz​cze tyl​ko ostat​nie spra​‐ woz​da​nie o jego uchy​bie​niach i de​cy​zja za​pa​da. Käser pod​dał się bez wal​ki i wkrót​ce przy​jął zło​ty uścisk dło​ni od Ha​ve​lan​ge’a i Das​sle​ra. Oko​ło trzy​stu ty​się​cy fran​ków rocz​nie, taką pen​‐ sję uzgod​nio​no do roku 1986, po​nie​waż w roku 1977 Ha​ve​lan​ge za​ofe​ro​wał sześć​dzie​się​cio​‐ pię​cio​let​nie​mu wów​czas Käse​ro​wi umo​wę na dzie​sięć lat. Do​dat​ko​wo dwa cze​ki na łącz​ną kwo​tę mi​lio​na pię​ciu​set dzie​więć​dzie​się​ciu sied​miu ty​się​cy fran​ków, któ​re wy​ne​go​cjo​wał z Käse​rem za​stęp​ca pre​zy​den​ta FIFA, Har​ry Ca​van. Ten były bry​tyj​ski związ​ko​wiec fi​gu​ro​wał na li​ście plac Das​sle​ra jako „do​rad​ca do spraw obu​wia”. Ad​wo​ka​to​wi FIFA po​wie​dział, że je​śli bę​dzie po​trze​bo​wał wię​cej in​for​ma​cji na te​mat ne​go​cja​cji, „pro​szę za​py​tać pana Blat​te​‐ ra”[27]. Mi​lion sześć​set ty​się​cy fran​ków to wręcz kró​lew​skie wy​na​gro​dze​nie, a prze​cież ob​cią​ży​ło kasę FIFA. Das​sler i Ha​ve​lan​ge mo​gli te​raz bez prze​szkód wpro​wa​dzić do związ​ku trze​cie​go gra​cza, Sep​pa Blat​te​ra. Zgo​to​wał on swe​mu po​przed​ni​ko​wi szcze​gól​ną nie​spo​dzian​kę, gdy dru​gie mał​żeń​stwo za​warł z cór​ką Käse​ra, Bar​ba​rą, nie in​for​mu​jąc go o tym. Käser do​wie​‐ dział się o wszyst​kim po fak​cie, od zna​jo​me​go. Jak opo​wia​da jego żona: „Mimo że w FIFA ni​‐ g​dy nie było ła​two, to był je​dy​ny raz, gdy Hel​mut za​pła​kał”[28]. Z Blat​te​rem pie​kiel​ne trio było więc kom​plet​ne, przy czym Das​sler trak​to​wał tego szar​‐ manc​kie​go, prze​bie​głe​go Szwaj​ca​ra, któ​re​mu zu​peł​nie bra​ko​wa​ło cha​ry​zmy i wiel​ko​pań​skich ma​nier Ha​ve​lan​ge’a, przede wszyst​kim jako chłop​ca na po​sył​ki. Tak pa​mię​ta​ją to pra​cow​ni​cy i człon​ko​wie ro​dzi​ny Das​sle​ra, tak też przed​sta​wia​ją to daw​ni to​wa​rzy​sze. Bar​ba​ra Smit cy​tu​‐ je An​drégo Gu​el​fie​go: „Horst bar​dzo czę​sto mó​wił o Blat​te​rze jak o ma​rio​net​ce i przed​sta​wiał go jako jed​ne​go z nas. Był po​sta​cią dru​go​rzęd​ną. Horst miał go cał​ko​wi​cie w gar​ści. Kie​dy je​‐ dli​śmy we trzech obiad, Blat​ter pa​trzył na Das​sle​ra jak na boga, po​nie​waż do​brze wie​dział, że bez nie​go nie miał​by szans na po​sa​dę w FIFA”[29]. Jed​no było pew​ne. Ten czło​wiek jest pre​dys​po​no​wa​ny do tej pra​cy.

WIEL​KI BIZ​NES

W po​ło​wie lat sie​dem​dzie​sią​tych Das​sler od​krył nowe źró​dło do​cho​dów oraz fi​nan​so​wa​‐ nia dla FIFA – sprze​daż praw. Po​łą​czył więc siły z uta​len​to​wa​nym bry​tyj​skim spe​cja​li​stą do spraw PR, Pa​tric​kiem Nal​lym, a ten za po​śred​nic​twem swej agen​cji West Nal​ly sprze​dał świa​to​wym kon​cer​nom kon​cep​cje re​kla​mo​we. Dla no​we​go, wiel​kie​go klien​ta – FIFA – po​łą​‐ czył na​pój pro​du​ko​wa​ny przez fir​mę Coca-Cola z mło​dzień​czym, sta​wia​ją​cym na suk​ces wi​ze​‐ run​kiem wiel​kich wy​da​rzeń spor​to​wych. To ogrom​ne osią​gnię​cie: umo​wa na dwa​dzie​ścia pięć lat. A gdzie an​ga​żu​je się Coca-Cola, tam po​dą​ża​ją inni. Z dru​giej stro​ny pro​du​cent na​po​jów mógł w koń​cu od​rzu​cić osła​wio​ny wi​ze​ru​nek sym​bo​lu USA jako mo​car​stwa wy​zy​sku. Te​raz Coca-Cola daje lu​dziom coś wspa​nia​łe​go – sport. Ha​ve​lan​ge pil​nie po​trze​bo​wał Das​sle​ra i Nal​ly’ego. Mu​siał skądś zdo​być pie​nią​dze, zło​żył bo​wiem wiel​kie obiet​ni​ce swym wy​bor​com w kra​jach Trze​cie​go Świa​ta. Mi​lio​ny do​la​rów od Coca-Coli po​kry​ły tyl​ko część jego zo​bo​‐ wią​zań. W roku 1977 Nal​ly i Das​sler za​ło​ży​li w przy​ja​znym pod wzglę​dem po​dat​ko​wym Mo​na​ko fir​mę SMPI, któ​ra mia​ła się zaj​mo​wać przede wszyst​kim re​kla​mą na ban​dach pod​czas wiel​‐ kich im​prez spor​to​wych. Póź​niej​szym ba​da​czom trud​no było usta​lić ka​pi​tał i do​cho​dy fir​my, po​nie​waż pie​nią​dze wę​dro​wa​ły ze Szwaj​ca​rii do Mo​na​ko, a stam​tąd da​lej do Ho​lan​dii lub na An​ty​le Ho​len​der​skie. Das​sler przy​pu​ścił szturm na pro​spe​ru​ją​cą bran​żę re​kla​mo​wą. Tra​dy​cyj​‐ na re​kla​ma te​le​wi​zyj​na otrzy​ma​ła jed​nak groź​ne​go prze​ciw​ni​ka: pi​lo​ta te​le​wi​zyj​ne​go. Kie​dy zbli​ża się blok re​kla​mo​wy, widz prze​ska​ku​je na inny ka​nał i zy​ski z re​klam dra​stycz​nie spa​da​‐ ją. Spe​cja​li​ści od mar​ke​tin​gu spor​to​we​go zna​leź​li ge​nial​ne roz​wią​za​nie: re​kla​ma musi się zna​‐ leźć bez​po​śred​nio w pro​gra​mie. Nic nie na​da​je się do tego le​piej niż wiel​kie wy​da​rze​nia spor​to​we, trans​mi​to​wa​ne na ca​łym świe​cie. Pierw​szy mi​lio​no​wy suk​ces Das​sler i Nal​ly od​nie​śli pod​czas mi​strzostw świa​ta w pił​ce noż​nej w roku 1978 w Ar​gen​ty​nie. Ra​dość z im​po​nu​ją​cych zy​sków za​kłó​ci​li jed​nak póź​niej fran​cu​scy śled​czy po​dat​ko​wi, któ​rzy od​kry​li, że męż​czyź​ni prze​rzu​ci​li swe zy​ski przez róż​ne fik​cyj​ne fir​my, by unik​nąć opo​dat​ko​wa​nia i omi​nąć prze​pi​sy de​wi​zo​we. Pod​sta​wą dla tego do​‐ cho​dze​nia była tecz​ka, któ​rą tra​garz i po​wier​nik Das​sle​ra, Jean-Ma​rie We​ber, zo​sta​wił na ge​‐ new​skim lot​ni​sku. Aj. Przed mi​strzo​stwa​mi świa​ta w roku 1982 Das​sler i Nal​ly mie​li do wy​ko​na​nia po​dwój​ne za​da​nie. FIFA mu​sia​ła prze​ka​zać im pra​wa do mar​ke​tin​gu. Poza tym po​trze​bo​wa​li trzy​dzie​stu sze​ściu mi​lio​nów fran​ków szwaj​car​skich, któ​rych go​spo​darz – Hisz​pa​nia – do​ma​gał się od FIFA. Or​ga​ni​za​cja MŚ znacz​nie po​dro​ża​ła, po​nie​waż Ha​ve​lan​ge wciąż od​pra​co​wy​wał swo​je obiet​ni​ce wy​bor​cze. To dla​te​go mu​siał zwięk​szyć licz​bę uczest​ni​ków MŚ do dwu​dzie​stu czte​‐ rech ze​spo​łów. Das​sler po​in​for​mo​wał o tym swe​go wspól​ni​ka Nal​ly’ego pod​czas kon​spi​ra​‐ cyj​ne​go spo​tka​nia w mę​skiej to​a​le​cie w ma​dryc​kim Pa​la​cio de Con​gre​sos. Pro​blem nu​mer je​‐ den zo​stał szyb​ko roz​wią​za​ny. Z ne​go​cja​cji w spra​wie praw z Ha​ve​lan​ge’em Das​sler wró​cił do Lan​der​she​im z do​brą wia​do​mo​ścią. Za ła​pów​kę w wy​so​ko​ści mi​lio​na do​la​rów umo​wę mie​li w kie​sze​ni. Ha​ve​lan​ge za​prze​czał, ja​ko​by otrzy​mał ten mi​lion. Co in​ne​go do​no​sił póź​niej

„Spie​gel”: Jest pew​ne, że ten mi​lion zo​stał uję​ty w spra​woz​da​niu fi​nan​so​wym oraz że pra​wa do mar​ke​tin​gu zo​sta​ły prze​ka​za​ne Das​sle​ro​wi”. Po​zo​sta​ła jesz​cze kwe​stia trzy​dzie​stu sze​ściu mi​lio​nów fran​ków dla Hisz​pa​nii. Das​sler prze​ka​zał pra​wa mar​ke​tin​go​we do mi​strzostw świa​‐ ta na rzecz szwaj​car​skie​go hol​din​gu Rofa – to ta sama fir​ma, któ​rej po​przed​nik Blat​te​ra nie znał, gdy mu​siał pod​pi​sać umo​wę na MŚ w roku 1982. Nikt poza garst​ką wta​jem​ni​czo​nych nie wie​dział, że Rofa to skrót od Ro​bert (Schwan) i Franz (Bec​ken​bau​er). Schwan był me​ne​dże​‐ rem ce​sa​rza fut​bo​lu. Inni in​we​sto​rzy po​zo​sta​wa​li ano​ni​mo​wi. Kie​dy jed​nak Rofa za​bra​ła się do sprze​da​ży praw do MŚ, Schwan i Bec​ken​bau​er już w niej nie pra​co​wa​li. Dzię​ki Gu​el​fie​mu, Coca-Coli oraz in​nym in​we​sto​rom Das​sle​ro​wi uda​ło się ze​brać trzy​dzie​ści sześć mi​lio​nów, któ​rych wy​ma​ga​ła Hisz​pa​nia. Jed​no​cze​śnie Das​sler roz​stał się z Nal​lym, bo​wiem po​dej​rze​‐ wał, że ten go oszu​ku​je. Horst po​łą​czył za to siły z ja​poń​skim gi​gan​tem re​kla​mo​wym, fir​mą Dent​su, któ​ra zo​sta​ła part​ne​rem z czter​dzie​sto​ma dzie​wię​cio​ma pro​cen​ta​mi udzia​łów. W ten spo​sób po​wsta​ła nowa or​ga​ni​za​cja pod na​zwą In​ter​na​tio​nal Sport and Le​isu​re (ISL), pro​wa​dzo​na w ra​mach Spo​ris Hol​ding w Lu​cer​nie. Od​tąd Das​sler wraz z ISL re​gu​lar​nie ku​po​wa​li pra​wa od FIFA Ha​ve​lan​‐ ge’a oraz od MKOl-u Sa​ma​ran​cha, z wy​łą​cze​niem kon​ku​ren​cji i opi​nii pu​blicz​nej. Za czter​‐ dzie​ści pięć mi​lio​nów fran​ków na​by​li pra​wa do mar​ke​tin​gu pod​czas mi​strzostw świa​ta w roku 1986 w Mek​sy​ku i od​sprze​da​li je spon​so​rom. Na ko​niec ISL ska​so​wa​ło oko​ło dwu​stu mi​lio​‐ nów fran​ków. Ma​ga​zyn „For​bes” sza​co​wał do​cho​dy ISL za mi​strzo​stwa świa​ta 1990 we Wło​‐ szech na trzy​sta mi​lio​nów fran​ków, a eks​per​ci go​spo​dar​czy na ca​łym świe​cie za​da​wa​li so​bie py​ta​nie: dla​cze​go po​wsta​ła z ni​cze​go ISL za​ra​bia na mi​strzo​stwach wię​cej niż sama FIFA? Ale czy rze​czy​wi​ście tak było? Pra​wi​dło​wa od​po​wiedź brzmi: „nie”, jed​nak zo​sta​ła ona po​twier​dzo​na przez sąd do​pie​ro w roku 2008. By otrzy​mać pra​wa od FIFA, MKOl-u, Mię​dzy​na​ro​do​we​go Sto​wa​rzy​sze​nia Fe​‐ de​ra​cji Lek​ko​atle​tycz​nych IAAF i in​nych, ISL mu​sia​ła pła​cić gi​gan​tycz​ne ła​pów​ki dzia​ła​czom spor​to​wym. Tyl​ko w okre​sie od roku 1989 do ban​kruc​twa w maju 2001 była to nie​wy​obra​żal​‐ na kwo​ta stu czter​dzie​stu mi​lio​nów sied​miu​set osiem​dzie​się​ciu pię​ciu ty​się​cy sze​ściu​set osiem​na​stu fran​ków i dzie​więć​dzie​się​ciu trzech cen​ty​mów. Tak wy​ni​ka z bi​lan​su, któ​ry zo​stał spo​rzą​dzo​ny w ra​mach po​stę​po​wa​nia upa​dło​ścio​we​go. Pod​czas pro​ce​su przed są​dem kar​nym w szwaj​car​skim kan​to​nie Zug w mar​cu 2008 roku głów​ni me​ne​dże​ro​wie oskar​że​ni o sprze​nie​‐ wie​rze​nie środ​ków w peł​ni przy​zna​li się do gi​gan​tycz​nej ko​rup​cji. Jed​nak już w la​tach osiem​dzie​sią​tych pro​ce​der wzbu​dzał po​dej​rze​nia w bran​ży. Kry​ty​cy, tacy jak Le​onar​do Se​rva​dio, szef wło​skiej fir​my El​les​se pro​du​ku​ją​cej odzież spor​to​wą, skar​‐ ży​li się, że ich fi​lo​zo​fia po​le​ga​ła na tym, by „ku​pić cały świat”. O ko​rup​cji mó​wił wy​gry​zio​ny przez Das​sle​ra part​ner, Pa​trick Nal​ly. W roku 1986 „Spie​gel” po​świę​cił Das​sle​ro​wi ar​ty​kuł na pierw​szej stro​nie, a zdję​cie na okład​ce przed​sta​wia nie​miec​ką re​pre​zen​ta​cję na mi​strzo​‐ stwa świa​ta w pił​ce noż​nej w Mek​sy​ku, zgro​ma​dzo​ną w pu​deł​ku po bu​tach fir​my Adi​das. Po​‐ wy​żej wid​niał wy​raź​ny na​głó​wek: „Mi​strzo​stwa Świa​ta Adi​das – Ku​pio​ny sport”. Ale „spor​‐ to​wy su​gar​dad​dy", jak ochrzczo​no go na ła​mach „Wall Stre​et Jo​ur​nal”, już utkał swą sieć zło​‐ żo​ną ze spor​tow​ców, dzia​ła​czy i związ​ków. Kosz​to​wa​ło go to ma​ją​tek. Mówi się, że na wszyst​kie swe in​we​sty​cje w spo​rcie w la​tach osiem​dzie​sią​tych Adi​das wy​da​wał od stu pięć​‐ dzie​się​ciu do dwu​stu mi​lio​nów ma​rek rocz​nie.

Tak wła​śnie było, jed​nak na​wet sa​me​go Das​sle​ra co​raz cia​śniej ota​cza​ły de​mo​ny, któ​re sam stwo​rzył. W ostat​nich la​tach ży​cia zma​gał się z ma​nią prze​śla​dow​czą i ob​se​sją kon​tro​li. W ści​słej ta​jem​ni​cy utrzy​my​wał swój po​byt w szpi​ta​lu w No​wym Jor​ku, gdzie le​czył no​wo​‐ twór. Znie​na​wi​dzo​ny ku​zyn Ar​min nie mógł prze​cież do​wie​dzieć się o jego cho​ro​bie. W każ​‐ dej oso​bie Horst do​szu​ki​wał się szpie​gów ku​zy​na. Do sa​me​go koń​ca, wy​chu​dzo​ny i na​zna​czo​‐ ny przez śmierć, wpro​wa​dzał człon​ków za​rzą​du w błąd. W we​wnętrz​nym do​ku​men​cie in​for​‐ mo​wał: „Aby ten nie​żyt żo​łąd​ka i je​lit nie zmie​nił się w cho​ro​bę prze​wle​kłą, mu​szę przez ko​‐ lej​ne dwa mie​sią​ce prze​strze​gać die​ty i wy​po​czy​wać”[30]. Gdy pi​sał te sło​wa, miał przed sobą tyl​ko dwa ty​go​dnie ży​cia. Na cmen​ta​rzu że​gna​li go bli​scy i ro​dzi​na biz​ne​so​wa. Zdję​cie z ce​re​mo​nii sym​bo​li​zu​je wszyst​ko to, co było i co na​dej​dzie. Spu​ści​zna Hor​sta Das​sle​ra dla świa​ta spor​tu to sze​reg ża​‐ łob​ni​ków sto​ją​cych za żoną i dzieć​mi. To uoso​bio​ne trzy pa​ski, któ​re za​dba​ją, żeby ten mo​del biz​ne​su prze​trwał dzie​się​cio​le​cia: Sa​ma​ranch, Ha​ve​lan​ge, Blat​ter. Po śmier​ci Das​sle​ra lu​dzie i dzia​ła​cze ze świa​ta spor​tu wie​sza​li gir​lan​dy i two​rzy​li le​gen​‐ dy wo​kół jego oso​by. Jed​nak nie​wąt​pli​wie ogrom​ne za​słu​gi kon​tra​stu​ją z kon​dy​cją go​spo​dar​‐ czą, w ja​kiej po​zo​sta​wił głów​ny ob​szar dzia​ła​nia swej fir​my. Po śmier​ci Das​sle​ra fir​ma Adi​‐ das zna​la​z ła się na gra​ni​cy upad​ku, po​nie​waż znacz​ną część swej siły ro​bo​czej za​in​we​‐ sto​wa​ła w utrzy​my​wa​nie kra​jo​bra​z u spor​to​wo-po​li​tycz​ne​go oraz roz​wi​ja​ją​cy się han​del pra​wa​mi. Po​nad​to prze​spa​ła tren​dy w mo​dzie i re​kre​acji w USA. Fir​ma Nike szyb​ko wy​prze​‐ dzi​ła Adi​da​sa i już ni​g​dy nie od​da​ła pro​wa​dze​nia na ryn​ku ar​ty​ku​łów spor​to​wych, mimo że Adi​da​so​wi uda​ło się obro​nić rolę głów​ne​go spon​so​ra FIFA oraz MKOl-u. W roku 1990 czte​ry sio​stry Das​sle​ra sprze​da​ły osiem​dzie​siąt pro​cent udzia​łów w kon​cer​‐ nie za czte​ry​sta czter​dzie​ści mi​lio​nów ma​rek fran​cu​skie​mu fi​nan​si​ście Ber​nar​do​wi Ta​pie​mu. Za​cho​wa​ły tyl​ko naj​bar​dziej do​cho​do​wy wów​czas klej​not – świet​ni pro​spe​ru​ją​cą fir​mę ISL. Pre​zy​den​tem rady nad​zor​czej zo​stał Chri​stoph Malms, szwa​gier Hor​sta Das​sler​sa. Wkrót​ce do​szło do na​pięć z za​sie​dzia​łym szta​bem kie​row​ni​czym i po​kład opu​ści​li sze​fo​wie, Klaus Hem​pel i Jür​gen Lenz. Stwo​rzy​li wła​sną agen​cję mar​ke​tin​go​wą TEAM, po czym przed​sta​wi​li eu​ro​pej​skie​mu związ​ko​wi pił​ki noż​nej UEFA kon​cep​cję re​form dla prze​sta​rza​łych za​wo​dów pu​cha​ro​wych, kła​dąc tym sa​mym ka​mień wę​giel​ny pod Cham​pions Le​ague, któ​rej mar​ke​tin​‐ giem się za​ję​li. Ów​cze​sny pre​zy​dent UEFA Len​nart Jo​hans​son i jego sztab zro​zu​mie​li, jak gi​‐ gan​tycz​ne zy​ski może przy​nieść to wy​da​rze​nie, ja​kie re​zer​wy fi​nan​so​we drze​mią w pił​ce noż​‐ nej. Dzię​ki no​we​mu part​ne​ro​wi mar​ke​tin​go​we​mu otrzy​ma​li tak​że nie​jed​ną wska​zów​kę do​ty​‐ czą​cą spe​cjal​ne​go mo​de​lu biz​ne​so​we​go, jaki FIFA stwo​rzy​ła wraz ze swym part​ne​rem do spraw mar​ke​tin​gu. Sku​tek ubocz​ny był taki, że dzia​ła​cze UEFA sta​li się po​dejrz​li​wi i po​sta​no​‐ wi​li przyj​rzeć się bli​żej mar​ke​tin​go​wym kon​tak​tom FIFA z ISL. Te​le​wi​zyj​ne kon​trak​ty FIFA rze​czy​wi​ście nie wy​glą​da​ły zbyt prze​ko​nu​ją​co. Pu​blicz​no​‐ praw​ne kon​sor​cjum EBU (Eu​ro​pe​an Bro​ad​ca​sting Union, czy​li Eu​ro​pej​ska Unia Nadaw​ców) mu​sia​ło za​pła​cić za pra​wa do trans​mi​sji trzech tur​nie​jów mi​strzostw świa​ta w la​tach 1990, 1994 i 1998 za​le​d​wie trzy​sta czter​dzie​ści mi​lio​nów fran​ków szwaj​car​skich. Taką kwo​tę UEFA po​bie​ra za je​den je​dy​ny se​zon Cham​pions Le​ague. Tak​że kry​tycz​ne me​dia były za​in​try​‐ go​wa​ne. Okrzyk​nę​ły umo​wę Ha​ve​lan​ge’a i Blat​te​ra z bli​sko zwią​za​ny​mi mar​ke​tin​gow​ca​mi naj​więk​szym błę​dem ma​te​ma​tycz​nym w hi​sto​rii spor​tu.

W koń​cu obu​dził się też scep​ty​cyzm Eu​ro​pej​czy​ków wo​bec prak​tyk biz​ne​so​wych Ha​ve​lan​‐ ge’a oraz jego se​kre​ta​rza ge​ne​ral​ne​go, Blat​te​ra, któ​ry pod​pi​sy​wał te umo​wy. Wkrót​ce za​pa​dła de​cy​zja, by przy na​stęp​nej oka​zji spró​bo​wać się po​zbyć sta​re​go oszu​sta. A moż​li​we, że tak​że Blat​te​ra, jego wy​ko​naw​cy.

TYŚ STWO​RZE​NIOM ŻY​CIE DAŁ

Trud​no to so​bie wy​obra​zić, ale w roku 2007 Sepp Blat​ter zdra​dził szwaj​car​skiej ga​ze​cie go​‐ spo​dar​czej „Bi​lanz”, że gdy tyl​ko może, uda​je się do po​miesz​cze​nia w bu​dyn​ku FIFA, w któ​‐ rym może się wy​ci​szyć, i śpie​wa Boże wiel​ki. Wspa​nia​ła pieśń w nie​zwy​kłej aku​sty​ce. „Tyś stwo​rze​niom ży​cie dał, po​dzi​wia​my Twe dzia​ła​nie”. Gdy​by​śmy spoj​rze​li na ka​rie​rę Jo​se​pha Blat​te​ra jego ocza​mi, za​uwa​ży​li​by​śmy, że ten tekst mógł​by się od​no​sić do jego wła​sne​go dzie​‐ ła ży​cia. Kie​dy pił​kar​ski boss mówi o swych dzia​ła​niach, mo​ty​wach, o swym świa​to​po​glą​‐ dzie, w jego gło​sie po​brzmie​wa prze​sad​nie po​boż​ne po​czu​cie mi​sji. Gdy stoi na po​dium, jest nie tyl​ko dzia​ła​czem spor​to​wym, lecz tak​że fi​lan​tro​pem – po​wo​ła​nym, nie​do​ce​nia​nym kan​dy​‐ da​tem do Po​ko​jo​wej Na​gro​dy No​bla. Blat​ter w nie​skrę​po​wa​ny spo​sób for​mu​łu​je my​śli, któ​re nie​wie​lu od​wa​ży​ło​by się wy​po​wie​dzieć gło​śno, na przy​kład o „nie​na​ro​dzo​nym dziec​ku, któ​re ko​pie jak pił​karz już w ło​nie mat​ki”, lub o tym, że „pił​ka noż​na czy​ni świat pięk​niej​szym, a lu​‐ dzi lep​szy​mi”. W prze​szło​ści chciał zo​stać ak​to​rem, więc mówi to zu​peł​nie po​waż​nie. Wy​gła​‐ sza ta​kie pre​fa​bry​ko​wa​ne sen​ten​cje, kła​dzie dłoń w tym miej​scu swej dro​giej ma​ry​nar​ki, gdzie, jak mu się wy​da​je, ma ser​ce. Blat​ter spryt​nie sta​wia po​pu​lar​ną na ca​łym świe​cie pił​kę noż​ną po​nad na​ro​da​mi oraz świa​to​wy​mi re​li​gia​mi – a sie​bie wi​dzi jako przy​wód​cę. Zwo​łu​je w swym ga​bi​ne​cie sku​pie​‐ nia po​ło​żo​nym głę​bo​ko w piw​ni​cach bun​kra FIFA tak​że świa​to​we re​li​gie: „To miej​sce, gdzie moż​na się spo​tkać i po​czuć swą wia​rę!”. Przy czym wy​koń​czo​ne onyk​sem po​miesz​cze​nie ma wy​mia​ry nie więk​sze niż sau​na. Zie​lo​na strzał​ka na ścia​nie wska​zu​je wschód, aby mu​zuł​ma​nie, któ​rzy chcą się tu mo​dlić, mo​gli od​na​leźć kie​ru​nek Mek​ki. Jego po​przed​nik, Ha​ve​lan​ge, re​pre​zen​to​wał typ wiel​ko​pań​ski. To czło​wiek o ce​sar​skim pod​bród​ku i głę​bo​kim, do​no​śnym gło​sie, a jego lo​do​wa​te spoj​rze​nie po​tra​fi wy​pa​lić dziu​rę w czo​le roz​mów​cy. Blat​ter, chęt​nie bry​lu​ją​cy jako kon​fe​ran​sjer, ma ra​czej ce​chy ko​me​dian​ta i po​pi​su​je się pro​stym, szel​mow​skim uro​kiem, szcze​gól​nie w me​diach. Po​tra​fi być życz​li​wy i in​te​re​su​ją​cy, ale tak na​praw​dę to ka​me​le​on. Zbu​do​wał nie​wie​le trwa​łych re​la​cji mię​dzy​ludz​‐ kich, jest po​dejrz​li​wy i ka​pry​śny. Ma za sobą trzy nie​uda​ne mał​żeń​stwa, a jego sto​sun​ki z je​‐ dy​ną cór​ką Co​rin​ne, któ​ra po​cząt​ko​wo pra​co​wa​ła w au​stra​lij​skim związ​ku pił​kar​skim, po​lep​‐ szy​ły się do​pie​ro w okre​sie pre​zy​den​tu​ry – w koń​cu wi​ze​ru​nek jest naj​waż​niej​szy. Trze​cie mał​żeń​stwo za​warł w roku 2003 z naj​lep​szą przy​ja​ciół​ką cór​ki. Nie prze​trwa​ło dłu​go. Blat​ter nie od​gry​wa żad​nej roli w zu​ry​skim to​wa​rzy​stwie. W week​en​dy czę​sto wra​ca do domu w Visp. Tam też zde​cy​do​wał się za​miesz​kać. Blat​ter zdał ma​tu​rę w roku 1954, po czym stu​dio​wał go​spo​dar​kę na uni​wer​sy​te​cie w Lo​‐ zan​nie. Od 1959 do 1964 roku był se​kre​ta​rzem związ​ku przed​się​biorstw ko​mu​ni​ka​cyj​nych kan​‐ to​nu Wal​lis, a po​tem przez dwa lata głów​nym se​kre​ta​rzem szwaj​car​skie​go związ​ku ho​ke​ja na lo​dzie. Na​stęp​nie przez dwa lata pra​co​wał jako kie​row​nik biu​ra pra​so​we​go w Szwaj​car​skim Związ​ku Spor​to​wym oraz Na​ro​do​wym Ko​mi​te​cie Spor​to​wym, a w koń​cu, od roku 1968, był dy​rek​to​rem do spraw po​mia​ru cza​su oraz sze​fem PR w przed​się​bior​stwie pro​du​ku​ją​cym ze​‐ gar​ki Lon​gi​nes. Wte​dy po​ja​wił się Das​sler. W roku 1975 Blat​ter zo​stał dy​rek​to​rem pro​gra​mu

roz​wo​jo​we​go, z któ​re​go po​wsta​ły mi​strzo​stwa świa​ta U-20, a póź​niej U-17, oraz w ko​bie​cej oraz ha​lo​wej pił​ce noż​nej (fut​sal). Przede wszyst​kim jed​nak zo​stał czło​wie​kiem Das​sle​ra i Ha​ve​lan​ge’a do spraw pił​ki noż​‐ nej. Das​sler miał o nim wów​czas nie​zbyt wy​gó​ro​wa​ne mnie​ma​nie: „Nie​wdzięcz​ny gno​jek – jak za​cy​to​wał go współ​pra​cow​nik w kro​ni​ce fir​my w He​rzo​ge​nau​rach – czy to nie ja wszyst​‐ kie​go go na​uczy​łem?”[31]. Tak wła​śnie było. Świad​ko​wie po​twier​dza​ją, a do​ku​men​ty do​wo​‐ dzą, że w la​tach 1974-1975 Sepp Blat​ter był przy​ucza​ny do swej roli w świa​to​wej fe​de​ra​cji w głów​nej kwa​te​rze Das​sle​ra oraz w cen​tra​li spor​to​wej po​li​ty​ki w Lan​der​she​im, gdzie do​‐ wie​dział się tak​że, jak na​le​ży zre​da​go​wać re​gu​la​min tur​nie​ju. Tam na​wią​zał kon​takt z in​ny​mi pion​ka​mi na sza​chow​ni​cy Das​sle​ra. Cen​na oka​za​ła się też przy​jaźń z nie​zgrab​nym, lecz nad​zwy​czaj uprzej​mym Al​zat​czy​kiem – Je​anem-Ma​rie We​be​rem – któ​ry tak samo jak Blat​ter był pro​duk​tem Das​sle​ra. We​ber jako se​‐ kre​tarz Das​sle​ra bar​dzo szyb​ko za​czął ucho​dzić za „czło​wie​ka z wa​liz​ką pie​nię​dzy”. Z jego wy​po​wie​dzi wy​ni​ka, że w okre​sie od 1980 do 1982 roku sy​tu​acja w świa​to​wym kon​cer​nie sta​ła się tak skom​pli​ko​wa​na, że już tyl​ko Das​sler oraz on sam w peł​ni się w niej orien​to​wa​li. Po śmier​ci Das​sle​ra prze​jął w ca​ło​ści han​del kon​tak​ta​mi. Sam Sepp Blat​ter za​prze​cza, ja​ko​by był bli​sko taj​nej cen​tra​li w Lan​der​she​im, ale już od daw​na robi to każ​dy, kto dłu​żej tam po​pra​‐ co​wał. Od​kąd w la​tach dzie​więć​dzie​sią​tych upu​blicz​nio​no ra​por​ty Sta​si, wia​do​mo, co i jak się tam od​by​wa​ło – oprócz pro​duk​cji wy​po​sa​że​nia spor​to​we​go. Blat​ter jed​nak za​prze​cza in​‐ for​ma​cjom, któ​re uzy​skał póź​niej​szy wła​ści​ciel fir​my Adi​das, Ro​bert Lo​uis-Drey​fus, prze​glą​‐ da​jąc ar​chi​wum. Wy​ni​ka​ło z nich, że w po​cząt​ko​wym okre​sie w FIFA, na przy​kład w roku 1975, Blat​ter jako nowy dy​rek​tor do spraw roz​wo​ju ubo​giej wów​czas fe​de​ra​cji, był opła​ca​ny przez Das​sle​ra. Ten jed​nak wciąż pod​kre​śla na ła​mach szwaj​car​skich cza​so​pism, że to nie​‐ praw​da. Adi​das „je​dy​nie udo​stęp​nił mu biu​ro pod​czas trzech mie​się​cy spę​dzo​nych w Lan​der​‐ she​im w Al​za​cji”. „Ale ni​g​dy nie by​łem opła​ca​ny przez fir​mę Adi​das! Jako kie​row​nik do spraw pro​gra​mów roz​wo​jo​wych mia​łem wła​sny bu​dżet, pro​wa​dzo​ny obok FIFA, fi​nan​so​wa​ny przez fir​mę Coca-Cola. By​łem w FIFA czło​wie​kiem Coca-Coli”[32]. Nie zga​dza się to z wy​po​‐ wie​dzia​mi udzie​la​ny​mi przez Lo​uisa-Drey​fu​sa cza​so​pi​smu bran​żo​we​mu „Kic​ker”. Nie​ste​ty po ja​kimś cza​sie Lo​uisa-Drey​fus znisz​czył ogrom​ne ilo​ści do​ku​men​tów, któ​rych jako nowy wła​‐ ści​ciel mar​ki Adi​da​sa nie chciał po​zo​sta​wiać dla po​tom​no​ści. Nie​mniej ta​kie same wspo​‐ mnie​nia o opła​ca​niu Blat​te​ra przez Adi​da​sa za​cho​wał daw​ny pra​cow​nik fir​my, któ​ry w dal​‐ szym cią​gu dzia​ła w prze​my​śle ar​ty​ku​łów spor​to​wych. Pod wzglę​dem po​li​ty​ki spor​to​wej brzmi to lo​gicz​nie. Blat​ter pra​co​wał przez pe​wien czas w Lan​der​she​im i jest czło​wie​kiem, któ​rym Das​sler za​stą​pił nie​lu​bia​ne​go se​kre​ta​rza ge​ne​ral​ne​go FIFA – Hel​mu​ta Käse​ra. Ale oczy​wi​ście ist​nie​je też inna wer​sja, ide​al​nie pa​su​ją​ca do oso​bo​wo​ści Blat​te​ra, jego wła​sna, któ​rą przed​sta​wił w wy​wia​dzie z Ro​ge​rem Köp​pe​lem: „Wnio​słem do fir​my ludz​kie cie​‐ pło”[33]. Blat​ter, nie​do​ce​nia​ny par​we​niusz, uczył się szyb​ko i pil​nie od swe​go mi​strza – Das​sle​‐ ra. I to nie tyl​ko tego, jak pa​lić gru​be cy​ga​ra. Udział w usu​nię​ciu Käse​ra ze sta​no​wi​ska mógł być dla Blat​te​ra spraw​dzia​nem z biz​ne​so​wej mo​ral​no​ści. Od​tąd uczest​ni​czył we wszyst​kim, zo​stał peł​no​eta​to​wym sze​fem pod​le​ga​ją​cym pre​zy​den​to​wi Ha​ve​lan​ge’owi oraz, oczy​wi​ście, Das​sle​ro​wi, któ​ry kon​tro​lo​wał cały pił​kar​ski świat.

Po śmier​ci Das​sle​ra pie​nią​dze z ISL nadał pły​nę​ły do FIFA. Ha​ve​lan​ge rzą​dził że​la​zną ręką, jed​nak tyl​ko wte​dy, gdy był na miej​scu. Pod jego nie​obec​ność w Zu​ry​chu pa​no​wał sam Sepp Blat​ter. Tym​cza​sem w tle ukła​da​no już pod​wa​li​ny pod trans​fer pie​nię​dzy na przy​szłość. Była to za​po​wiedź pierw​szej du​żej afe​ry fi​nan​so​wej, któ​ra w po​ło​wie lat dzie​więć​dzie​sią​tych wstrzą​snę​ła świa​to​wą fe​de​ra​cją. Umoż​li​wi​ła ona krót​ki, lecz wie​le wy​ja​śnia​ją​cy rzut oka na dru​gą, oprócz ISL, in​we​sty​cję FIFA. W roku 1985 fe​de​ra​cja za​stą​pi​ła swe​go do​tych​cza​so​we​‐ go au​dy​to​ra, fir​mę Fi​des-Treu​hand, nie​wiel​kim re​wi​den​tem. Emil Sut​ter był przy​ja​cie​lem no​‐ we​go sze​fa fi​nan​sów, któ​ry nie​daw​no do​łą​czył do FIFA – Er​wi​na Schmi​da. Sut​ter i Schmid dzia​ła​li ra​zem w ama​tor​skim sto​wa​rzy​sze​niu FC Blue Stars Zürich na po​zio​mie za​rzą​du, od daw​na peł​ni​li tam funk​cję człon​ków ho​no​ro​wych – zresz​tą wraz z Blat​te​rem. Przez dzie​sięć lat fi​nan​si​ści pra​co​wa​li bez prze​szkód, po​tem na​gle po​ja​wi​ła się ko​niecz​ność zło​że​nia wy​ja​śnień na te​mat tego wzbu​dza​ją​ce​go zdzi​wie​nie przej​ścia FIFA na usłu​gi ma​łe​go au​dy​to​ra. W po​ło​wie lat dzie​więć​dzie​sią​tych wy​szło na jaw, że w oto​cze​niu FIFA zgro​ma​dzi​ły się róż​ne fik​cyj​ne fir​my i spół​ki. Zgod​nie ze szwaj​car​ski​mi pu​bli​ka​cja​mi re​wi​dent fe​de​ra​cji po​zo​sta​wał w ści​słym biz​ne​so​wym związ​ku z wy​so​ko po​sta​wio​ny​mi dzia​ła​cza​mi. Tak​że Blat​‐ ter, peł​no​eta​to​wy szef, zna​lazł się w cen​trum za​in​te​re​so​wa​nia szwaj​car​skich ba​da​czy go​spo​‐ dar​czych. Już wte​dy otrzy​my​wał rocz​ną pen​sję w wy​so​ko​ści ośmiu​set ty​się​cy fran​ków. Oka​za​ło się, że nie pła​ci po​dat​ków od wy​na​gro​dze​nia w Zu​ry​chu, lecz w ko​rzyst​niej​szym pod tym wzglę​‐ dem kan​to​nie Ap​pen​zell. Dzien​ni​ka​rze zro​bi​li się po​dejrz​li​wi, gdy Blat​ter nie po​tra​fił na​wet po​dać swe​go tam​tej​sze​go do​kład​ne​go ad​re​su za​miesz​ka​nia. Sami uda​li się więc do Ap​pen​zell, gdzie oka​za​ło się, że w miej​scu wska​za​nym przez Blat​te​ra znaj​du​je się pod​upa​dły bu​dy​nek ze skle​pem obuw​ni​czym na par​te​rze. Za to na skrzyn​kach na li​sty wid​nia​ło pra​wie tu​zin fir​mo​‐ wych szyl​dów z na​zwi​ska​mi zna​ny​mi z FIFA. Nie​któ​re z tych firm, jak wy​ka​za​ło do​cho​dze​nie, pro​wa​dził sam dy​rek​tor fi​nan​so​wy FIFA – Schmid. Funk​cję kon​tro​li nad nimi peł​nił Bru​no Sut​ter – po​wier​nik z Zu​ry​chu, któ​ry jed​no​cze​śnie dys​po​no​wał skrzyn​ką na li​sty w tym sa​mym bu​dyn​ku. Dru​gim po​wier​ni​kiem był oj​ciec Bru​no​na, Emil. Tak​że jego na​zwi​sko fi​gu​ro​wa​ło na skrzyn​ce w za​nie​dba​nym bu​dyn​ku. Wy​jąt​ko​wo kon​tro​wer​syj​na kon​ste​la​cja. W koń​cu spół​ka Emi​la Sut​te​ra – Kon​tro​li AG – była ofi​cjal​nym re​wi​den​tem FIFA. W spra​woz​da​niu fi​nan​so​‐ wym Sut​ter rę​czył za mi​lio​no​we ra​chun​ki fe​de​ra​cji. Wy​szło na jaw ty​po​we dla FIFA ku​mo​ter​stwo: naj​więk​sza fe​de​ra​cja spor​to​wa na świe​cie nad​zo​ro​wa​na jest przez nie​wiel​kie​go au​dy​to​ra, któ​re​go z ko​lei kon​tro​lu​je jego syn. I jed​no​cze​‐ śnie syn, Bru​no Sut​ter, był re​wi​den​tem spół​ki FIFA Im​mo​bi​lien AG oraz róż​nych firm, któ​re rze​ko​mo na​le​ża​ły do dy​rek​to​ra fi​nan​so​we​go FIFA. Do wy​ja​śnie​nia tej sy​tu​acji w nie​wiel​kim stop​niu przy​czy​nił się wy​wiad, w któ​rym au​dy​tor Emil Sut​ter tłu​ma​czył licz​ne skrzyn​ki na li​sty „udzia​ła​mi i nie​ru​cho​mo​ścia​mi” w Bra​zy​lii i Por​tu​ga​lii. Aku​rat w Bra​zy​lii? Fi​nan​se FIFA kon​tro​lo​wał w każ​dym ra​zie se​kre​tarz ge​ne​ral​ny, Blat​ter. Oto ko​lej​ny błąd w sys​te​mie – nie ma żad​ne​go skarb​ni​ka, tyl​ko jed​na ko​mi​sja fi​nan​so​wa. Kto ma nad nią kon​‐ tro​lę, ten za​rzą​dza pie​niędz​mi. Dzia​ła​cze kon​tro​lu​ją sami sie​bie. Kie​dy ujaw​nio​no, ja​kie fir​my fi​gu​ro​wa​ły na skrzyn​kach w Ap​pen​zell, pre​zy​dent UEFA Len​nart Jo​hans​son, bę​dą​cy jed​no​cze​śnie za​stęp​cą pre​zy​den​ta FIFA, za​po​wie​dział, że jako zwierzch​nik FIFA za​mie​rza nie​zwłocz​nie przej​rzeć księ​gi. Było to ul​ti​ma​tum dla czo​ło​wych

dzia​ła​czy fe​de​ra​cji pił​kar​skiej: Jo​hans​son mó​wił po​waż​nie. Za​mie​rzał kan​dy​do​wać na urząd. Je​śli wy​gra, spad​ko​bier​com Das​sle​ra bę​dzie cho​ler​nie trud​no. We​wnętrz​ne re​la​cje po​mię​dzy Ha​ve​lan​ge’em a Blat​te​rem do​star​cza​ły już wy​star​cza​ją​co dużo emo​cji. Wpraw​dzie Ha​ve​lan​ge od za​wsze po​wta​rzał, że chęt​nie wi​dział​by Blat​te​ra jako swe​go na​stęp​cę, jed​nak sam za​mie​rzał spra​wo​wać urząd tak dłu​go, jak to tyl​ko moż​li​we. Wkrót​ce po mi​strzo​stwach świa​ta we Wło​szech w roku 1990 za​po​wie​dział, że dla do​bra pił​ki noż​nej pra​gnie wziąć na sie​bie cię​żar szó​stej ka​den​cji w roku 1994. Blat​ter za​czął się de​ner​‐ wo​wać. Ale co mógł zro​bić? Ha​ve​lan​ge wy​ka​zy​wał już wte​dy ob​ja​wy znie​do​łęż​nie​nia i za​czął po​peł​niać po​waż​ne błę​‐ dy do​ty​czą​ce osób, któ​re nie mia​ły po​ję​cia o in​try​gach za ku​li​sa​mi FIFA: mi​ło​śni​ków pił​ki noż​nej. W grud​niu 1993 roku w Las Ve​gas mia​ło się od​być lo​so​wa​nie grup mi​strzostw świa​ta w ko​lej​nym roku. Krót​ko przed trans​mi​to​wa​nym na cały świat lo​so​wa​niem grup sę​dzi​wy au​to​‐ kra​ta wy​kre​ślił z pro​gra​mu go​ścia ho​no​ro​we​go. Był nim Ed​son Aran​tes do Na​sci​men​to, w skró​cie Pelé. O Rei – król – jak na​zy​wa​ny jest w oj​czyź​nie, to je​dy​na gwiaz​da pił​kar​ska, o któ​rej bę​dą​cy go​spo​da​rza​mi Ame​ry​ka​nie w ogó​le sły​sze​li. W la​tach sie​dem​dzie​sią​tych grał w ze​spo​le Co​smos New York. W Co​nven​tion Cen​ter na pół go​dzi​ny przed roz​po​czę​ciem trans​mi​sji na żywo pa​no​wa​ło kom​plet​ne za​mie​sza​nie. Pelé był zszo​ko​wa​ny, Blat​ter in​ter​we​nio​wał, na​wet Bec​ken​bau​er pró​‐ bo​wał po​móc. Róż​ni człon​ko​wie za​rzą​du FIFA sta​ra​li się za​in​ge​ro​wać. Na próż​no. Oj​ciec chrzest​ny skie​ro​wał kciuk w dół. A gdy ame​ry​kań​ski dy​rek​tor or​ga​ni​za​cyj​ny Alan Ro​then​berg ob​sta​wał przy tym, że naj​więk​szy pił​karz świa​ta nie może zo​stać usu​nię​ty z pro​gra​mu lo​so​wa​‐ nia, pre​zy​dent FIFA od​parł lo​do​wa​to: „Pan Ro​then​berg był​by z pew​no​ścią roz​cza​ro​wa​ny, gdy​by​śmy od​wo​ła​li or​ga​ni​za​cję mi​strzostw świa​ta w USA”[34]. Jak ma​wia się w ma​fii – bliż​sza cia​łu ko​szu​la. Przy​czy​ną tego pra​wie au​to​de​struk​cyj​ne​go po​stę​po​wa​nia Ha​ve​lan​ge’a był za​targ Pe​légo z Ri​car​dem Te​ixe​irą, zię​ciem pre​zy​den​ta. Po​szło o to, że pił​kar​ska gwiaz​da wzbra​nia​ła się przed wpła​ce​niem mi​lio​na do​la​rów ła​pów​ki na rzecz Bra​zy​lij​skiej Fe​de​ra​cji Pił​kar​skiej CBF, któ​rej Te​ixe​ira był pre​zy​den​tem od 1989 roku. Agen​cja mar​ke​tin​gu spor​to​we​go Pe​légo chcia​ła ku​pić pra​wa do trans​mi​sji MŚ 1994 dla Bra​‐ zy​lii, ale bez ła​pów​ki. „Za​dzwo​ni​łem w tej spra​wie do Te​ixe​iry – tak brzmi wer​sja Pe​légo, któ​ry wkrót​ce po​tem zo​stał mi​ni​strem spor​tu w swym kra​ju – ale on tyl​ko stwier​dził, że w to nie wie​rzy. Po​wie​dzia​łem mu więc, że nie za​mie​rzam ro​bić z nim in​te​re​sów. Po​in​for​mu​ję jed​‐ nak pra​sę, dla​cze​go się wy​co​fu​ję. Wte​dy za​czął pa​ni​ko​wać i za​gro​ził, że mnie po​zwie[35]. Woj​na bra​zy​lij​skie​go ojca chrzest​ne​go Ha​ve​lan​ge’a oraz Te​ixe​iry z naj​więk​szym pił​ka​‐ rzem w tym kra​ju ujaw​ni​ła ab​sur​dal​ną sy​tu​ację, jaka może wy​nik​nąć, gdy je​den szef FIFA spra​wu​je nie​ogra​ni​czo​ną wła​dzę nad naj​bar​dziej po​pu​lar​nym spor​tem na świe​cie. Ha​ve​lan​ge po​sta​no​wił wy​rzu​cić Pe​légo z pro​gra​mu i po pro​stu to zro​bił. Za​raz po​tem Pelé stra​cił tak​że an​gaż jako Am​ba​sa​dor Fair Play w FIFA. Wkrót​ce jed​nak zo​stał mi​ni​strem spor​tu w rzą​dzie no​we​go sze​fa pań​stwa, Car​do​so, i przed​sta​wił usta​wę za​kła​da​ją​cą prze​kształ​ce​nie sko​rum​po​‐ wa​nych po uszy kra​jo​wych klu​bów w spół​ki ka​pi​ta​ło​we. Te​ixe​ira to​czył pia​nę ze zło​ści. Jego wła​dza opie​ra​ła się prze​cież na bo​ga​tych sze​fach klu​bów, któ​rzy trak​to​wa​li je jak skle​py sa​‐ mo​ob​słu​go​we. Szef wszyst​kich sze​fów mu​siał więc po​now​nie wy​to​czyć dzia​ła, by po​wstrzy​‐ mać usta​wę Pe​légo. Tym ra​zem Ha​ve​lan​ge za​gro​ził wy​klu​cze​niem Bra​zy​lii z mi​strzostw świa​‐

ta 1998 we Fran​cji, a pod​czas lo​so​wa​nia grup w roku 1997 w Mar​sy​lii Pelé znów zo​stał per​‐ so​na non gra​ta. W roku 2001 w Bra​si​lii po prze​pro​wa​dzo​nych jed​no​cze​śnie do​cho​dze​niach bra​zy​lij​skiej izby de​pu​to​wa​nych oraz se​na​tu opu​bli​ko​wa​no li​czą​cy ty​siąc sto dwa​dzie​ścia dzie​więć stron ra​port do​ty​czą​cy dzia​łal​no​ści prze​stęp​czej Te​ixe​iry. Ofi​cjal​ny do​ku​ment po​twier​dza, że fe​‐ de​ra​cja CBF to „miej​sce prze​stęp​cze, w któ​rym rzą​dzi anar​chia, nie​kom​pe​ten​cja i za​‐ kła​ma​nie”. Sa​me​mu Te​ixe​irze po​świę​co​no pięć​set trzy​dzie​ści sześć stron, wy​szcze​gól​nia​jąc dzie​siąt​ki wy​kro​czeń – od fał​szo​wa​nia umów, wy​kro​czeń po​dat​ko​wych, de​frau​da​cji, aż po spe​ku​la​cje wa​lu​to​we pie​niędz​mi CBF, z któ​rych zy​ski zgar​nął do wła​snej kie​sze​ni. Mimo wszyst​ko do​nie​sie​nia te do ni​cze​go nie do​pro​wa​dzi​ły. Ro​dzi​na ojca chrzest​ne​go – CBF – skła​da​ła się bo​wiem z ku​zy​nów, wu​jów i kum​pli Te​ixe​iry i już od daw​na mia​ła w Bra​‐ zy​lii dłuż​sze ręce niż pra​wo. Tak​że w woj​nie z Pe​lém Ha​ve​lan​ge i Te​ixe​ira ko​rzy​sta​li z wszel​kich do​zwo​lo​nych i nie​do​zwo​lo​nych środ​ków. Pelé oso​bi​ście opo​wie​dział mi, jak to wy​glą​da​ło. Przed roz​po​czę​ciem MŚ w USA w roku 1994 na​tknął się na pół tu​zi​na praw​ni​ków z Rio. „Pod​czas tego przy​pad​ko​we​go spo​tka​nia – po​wie​dział Pelé – do​wie​dzia​łem się, że fe​de​ra​cja Te​ixe​iry za​pro​si​ła na mi​strzo​stwa świa​ta w USA przed​sta​wi​cie​li izby orze​ka​ją​cej, któ​ra zaj​‐ mo​wa​ła się po​zwem prze​ciw​ko mnie”. All in​c​lu​si​ve: prze​lo​ty, wy​ży​wie​nie, noc​le​gi. „CBF za​‐ pła​ci​ła za wszyst​ko”[36]. Po in​ter​wen​cji Pe​légo izba zmie​ni​ła skład. Śledz​two Kon​gre​su Na​ro​do​we​go prze​ciw​ko Te​ixe​irze w koń​cu przy​nio​sło jed​nak re​zul​ta​‐ ty. Wśród po​dej​rza​nych in​sty​tu​cji, któ​re zo​sta​ły ujaw​nio​ne w ra​mach sie​ci in​te​re​sów wo​kół pił​ki noż​nej, zna​la​zła się tak​że jego fir​ma o na​zwie Sa​nud z sie​dzi​bą w Liech​ten​ste​inie. Prze​‐ pły​wa​ły przez nią mi​lio​ny do​la​rów. Wie​le lat póź​niej oka​za​ło się, że na​zwa Sa​nud na​gle pa​su​‐ je do in​nych do​ku​men​tów są​do​wych ba​da​nych w Szwaj​ca​rii. ISL wpła​ca​ło tej fik​cyj​nej fir​mie z Liech​ten​ste​inu mi​lio​no​we ła​pów​ki. Jed​nak wów​czas, w roku 1993, gdy Pelé zo​stał wy​klu​‐ czo​ny z lo​so​wa​nia, po​myśl​ne dla Ha​ve​lan​ge’a wia​try na​gle zmie​ni​ły kie​ru​nek. Tym ra​zem po​‐ su​nął się za da​le​ko, na​wet we​dług pił​kar​skie​go na​ro​du. Dzien​ni​ka​rze w Rio wsz​czę​li do​cho​‐ dze​nie. Tra​fi​li na han​del bro​nią, na ogrom​ne luki na kon​tach fe​de​ra​cji. Do​wie​dzie​li się o taj​‐ nej li​ście naj​więk​sze​go kró​la nie​le​gal​nej gry ha​zar​do​wej Bi​cho, Ca​sto​ra de An​dra​de, na któ​rej Ha​ve​lan​ge fi​gu​ro​wał jako be​ne​fi​cjent. Wte​dy jesz​cze nie wie​dział, że znaj​do​wał się on tez na li​ście płac ISL. Czy to zna​czy​ło, że na​de​szła go​dzi​na Sep​pa Blat​te​ra? Czy uda mu się ze​pchnąć sę​dzi​we​go ojca chrzest​ne​go z tro​nu FIFA? Prze​wrót wi​siał w po​wie​trzu. Na​gle w FIFA za​czę​to de​ba​to​wać o pre​zy​denc​kim za​rzą​dza​‐ niu fi​nan​sa​mi. Nikt nie wi​dział rze​ko​me​go dy​plo​mu ad​wo​kac​kie​go sze​fa, a sło​wa, któ​re wciąż po​wta​rzał, że przez dwie​ście pięć​dzie​siąt dni w roku po​dró​żu​je w spra​wach FIFA, na​gle na​‐ bra​ły no​we​go zna​cze​nia: przy​no​si​ło to peł​nią​ce​mu ho​no​ro​wy urząd pre​zy​den​to​wi sześć​dzie​‐ siąt dwa i pół ty​sią​ca fran​ków, po​nie​waż dzien​na die​ta wy​no​si​ła wów​czas dwie​ście pięć​dzie​‐ siąt fran​ków. Pry​wat​ne biu​ro Ha​ve​lan​ge’a w Rio, za​trud​nia​ją​ce jed​ną czy dwie oso​by, po​chła​‐ nia​ło gi​gan​tycz​ne kwo​ty. Już Käser od​krył, że wy​cie​ka​ją tam​tę​dy nie​po​ko​ją​co wy​so​kie sumy. Dziw​ne ope​ra​cje na kon​tach wska​zy​wa​ły, że do po​ło​wy lat dzie​więć​dzie​sią​tych Ha​ve​lan​ge miał pro​ble​my fi​nan​so​we. Oma​wia​no też jego za​pro​sze​nia i or​gie pre​zen​tów. Wśród pra​cow​‐ ni​ków krą​ży​ły hi​sto​rie o ku​pio​nych w Zu​ry​chu sztab​kach zło​ta czy dys​kret​nych usłu​gach ku​rier​‐

skich szo​fe​ra. Dla ko​goś, kto tak jak Ha​ve​lan​ge dys​po​nu​je pasz​por​tem dy​plo​ma​tycz​nym, mię​‐ dzy​na​ro​do​we trans​ak​cje z po​mi​nię​ciem cła nie sta​no​wią pro​ble​mu. Na​gle w pla​nie fi​nan​so​wym FIFA bu​dżet pre​zy​den​ta za​czę​to wy​ka​zy​wać in​dy​wi​du​al​nie. Uzna​ni spe​cja​li​ści do spraw fi​nan​sów byli za​sko​cze​ni. „Wall Stre​et Jo​ur​nal” pi​sał: „Bu​dżet or​ga​ni​za​cji prze​wi​du​je rocz​ną kwo​tę mi​lio​na fran​‐ ków na dzia​łal​ność pre​zy​den​ta, mimo że jego urząd jest ho​no​ro​wy”. Blat​ter przy​mie​rza się do sta​no​wi​ska sze​fa i wy​ru​sza w po​dróż po świe​cie. Przed wy​bo​ra​‐ mi FIFA w czerw​cu roku 1994, w przeded​niu mi​strzostw świa​ta w USA, od​by​wa​ły się kon​‐ gre​sy fe​de​ra​cji kon​ty​nen​tal​nych. Tam te​raz po​zo​wał i cza​ro​wał. Pod​czas kon​gre​su UEFA na po​cząt​ku mar​ca w ho​len​der​skim Nor​dwijk przed​sta​wił się Eu​ro​pej​czy​kom jako kan​dy​dat w opo​zy​cji do Ha​ve​lan​ge’a. Ci byli zszo​ko​wa​ni i od​pra​wi​li Blat​te​ra z kwit​kiem. El​lert Schramm, de​le​gat z Is​lan​dii, w ten spo​sób przed​sta​wił jego wy​stą​pie​nie: „Blat​ter za​pro​po​no​‐ wał swo​ją kan​dy​da​tu​rę. Lu​dzi na kon​gre​sie za​sko​czy​ła jego otwar​tość. Po​wie​dział, że z Ha​ve​‐ lan​ge’em nie da się już pra​co​wać. Zo​stał jed​nak od​rzu​co​ny. Ja sam po​wie​dzia​łem, że może nie po​win​ni​śmy roz​ma​wiać o pre​zy​den​cie, lecz o jego nie​lo​jal​nym se​kre​ta​rzu ge​ne​ral​nym”. Po​twier​dził to ów​cze​sny pre​zy​dent DFB, Egi​dius Braun, oraz inni uczest​ni​cy[37]. Blat​ter przed​sta​wił zgo​ła inną wer​sję. Twier​dził, że zo​stał po​pro​szo​ny, w żad​nym wy​pad​ku nie za​ofe​‐ ro​wał się sam. Blat​ter miał pró​bo​wać tego sa​me​go chwy​tu pod​czas kon​gre​su CON​CA​CAF, gdzie pre​zy​‐ dent Jack War​ner po​dob​no po​in​for​mo​wał sta​re​go ojca chrzest​ne​go o za​bie​gach jego se​kre​ta​‐ rza. Ha​ve​lan​ge aż się za​go​to​wał ze zło​ści. Wal​czył jak lew o swą chwie​ją​cą się wła​dzę. Ka​‐ zał War​ne​ro​wi, któ​ry prze​wo​dził wy​bor​com z kon​fe​de​ra​cji pił​ki noż​nej Ame​ry​ki Pół​noc​nej, Środ​ko​wej i Ka​ra​ibów CON​CA​CAF, otwar​cie za​gro​zić roz​ła​mem w FIFA pod​czas kon​gre​su Pił​kar​skiej Fe​de​ra​cji Afry​ki CAF. Po​boż​na idea jed​no​ści FIFA nie obo​wią​z u​je, gdy gra to​‐ czy się o utrzy​ma​nie oso​bi​stej wła​dzy. W świe​cie pił​kar​skim wrza​ło. Co chwi​lę od nowa go​rącz​ko​wo pod​li​cza​no gło​sy. Póź​niej, pod​czas po​sie​dze​nia w Zu​ry​chu z sze​fa​mi wszyst​kich świa​to​wych związ​ków, jed​nak bez udzia​łu po​zo​sta​łych człon​ków za​rzą​du – i bez se​kre​ta​rza ge​ne​ral​ne​go Blat​te​ra, Ha​ve​lan​ge przy​pu​ścił atak ge​ne​ral​ny. Wy​pro​sił pro​to​ko​lan​ta za drzwi i prze​mó​wił do swych owie​czek. „Chce​cie mnie od​su​nąć ze wzglę​du na Pe​légo?”, spy​tał mil​czą​ce zgro​ma​dze​nie oj​ciec chrzest​‐ ny. Na​stęp​nie zło​żył bra​ter​ski po​ca​łu​nek: obie​cał zwięk​sze​nie licz​by uczest​ni​ków do trzy​dzie​‐ stu dwóch re​pre​zen​ta​cji, po​cząw​szy od tur​nie​ju MŚ w roku 1998 we Fran​cji. W ten spo​sób szef każ​de​go kon​ty​nen​tu za​brał ze sobą do domu pre​zent, któ​ry miał wzmoc​nić jego po​zy​cję. Zwięk​sze​nie licz​by dru​żyn w mi​strzo​stwach świa​ta to sta​ra sztucz​ka, któ​ra już w roku 1974 po​zwo​li​ła Ha​ve​lan​ge’owi zdo​być tron w FIFA. Zwięk​szył wów​czas licz​bę uczest​ni​ków z szes​na​stu do dwu​dzie​stu czte​rech, za​pew​nia​jąc so​bie w ten spo​sób wspar​cie wie​lu kon​ty​nen​‐ tal​nych i na​ro​do​wych związ​ków pił​kar​skich. Więk​sza licz​ba uczest​ni​ków to więk​sze praw​do​‐ po​do​bień​stwo, że bę​dzie wśród nich dru​ży​na z kra​ju da​ne​go związ​kow​ca. Ten nu​mer za​wsze dzia​ła. Rów​nież spra​wę z Pe​lém Ha​ve​lan​ge roz​wią​zał na swój spo​sób. Roz​po​wie​dział, że gwiaz​da sama od​mó​wi​ła uczest​nic​twa, mimo że Pelé wszyst​kie​mu za​prze​czył. Wkrót​ce jed​nak ni​ko​go to już nie in​te​re​so​wa​ło.

W czerw​cu 1994 roku wi​ta​ny w Chi​ca​go owa​cją na sto​ją​co Ha​ve​lan​ge roz​po​czął ko​lej​ną ka​den​cję. Nie uśmiech​nął się na​wet przez se​kun​dę. Woj​na nie do​bie​gła koń​ca, na​stęp​nym ra​‐ zem Eu​ro​pa znów sta​nie do wal​ki. Do tego po​zo​sta​ła nie​roz​wią​za​na spra​wa Blat​te​ra. Jed​nak pod​czas mi​strzostw świa​ta Ha​ve​lan​ge nie chciał żad​ne​go skan​da​lu. Roz​ko​szo​wał się tur​nie​jem i po​chleb​stwa​mi pra​wie dwu​stu pry​wat​nych go​ści, bio​rą​cych w nim udział na koszt FIFA. Ta gro​ma​da dar​mo​zja​dów, na​zy​wa​na „Co​urt Roy​al”[38], nie dała po​de​ner​wo​wa​ne​mu per​so​ne​lo​wi FIFA ani chwi​li wy​tchnie​nia. Tym​cza​sem Blat​ter snuł się ni​czym cień. Ze​wsząd do​pa​da​ły go gło​sy o spo​dzie​wa​nym zwol​nie​niu go z po​sa​dy. Ha​ve​lan​ge otwar​cie wska​zał na nie​go jako na spraw​cę prze​wro​tu pa​ła​co​we​go. Nie​mniej nie do​szło do tego, cze​go wszy​scy się spo​dzie​wa​li. W paź​dzier​ni​ku 1994 roku, pod​czas spo​tka​nia FIFA w No​wym Jor​ku, jak przy​sta​ło na po​wra​‐ ca​ją​ce​go pa​tro​na, pre​zy​dent za​czął od po​rząd​ków w ko​mi​sjach. Punkt dnia „Nowa ob​sa​da gre​‐ miów” zo​stał prze​su​nię​ty na sam ko​niec pro​gra​mu. Na​stęp​nie Ha​ve​lan​ge ka​zał roz​dać li​stę, na któ​rej ka​zał umie​ścić wszyst​kich człon​ków nowo po​wo​ła​nej ko​mi​sji. De​le​ga​ci mo​gli przez dwie mi​nu​ty wpa​try​wać się w li​stę, po czym po​sie​dze​nie do​bie​gło koń​ca. Bez żad​nej de​ba​ty czy gło​so​wa​nia. Oj​ciec chrzest​ny za​de​cy​do​wał. Do​ko​nał to​tal​ne​go prze​ta​so​wa​nia wśród eta​‐ to​wych przed​sta​wi​cie​li związ​ków w gre​miach FIFA. Po​to​czy​ły się prak​tycz​nie wszyst​kie gło​‐ wy. „Ro​bot​ni​cy – jak na​zy​wa ich Ha​ve​lan​ge – po faux pas Blat​te​ra wzbu​dzi​li cał​ko​wi​tą nie​uf​‐ ność pre​zy​den​ta”, wy​ja​śnił ów​cze​sny dy​rek​tor FIFA, Mi​gu​el Ga​lan. Za to zięć Ha​ve​lan​ge’a i nowy czło​nek za​rzą​du, Te​ixe​ira, za​siadł jed​no​cze​śnie w dwóch klu​czo​wych ko​mi​sjach: do spraw sę​dziów pił​kar​skich oraz do spraw or​ga​ni​za​cji mi​strzostw świa​ta w roku 1998. Ta sy​tu​acja to do​wód ab​so​lut​nej wła​dzy bos​sów fe​de​ra​cji. Ko​mi​sje czę​sto nie są wy​bie​ra​‐ ne, lecz mia​no​wa​ne. To akty sa​mo​wo​li, któ​re nio​są za sobą da​le​ko idą​ce skut​ki dla wy​bra​nych – wpły​wy, wła​dza, po​dró​że pierw​szą kla​są, pry​wat​ni kie​row​cy, wy​so​kie die​ty, ban​kie​ty, ze​‐ gar​ki i inne pre​zen​ty. W za​mian za to, kie​dy po​ja​wią się trud​no​ści, z przy​jem​no​ścią moż​na zro​‐ bić wszyst​ko, cze​go za​ży​czy so​bie szef. A co z Blat​te​rem? Już wkrót​ce zno​wu pew​nie sie​dział w sio​dle. Dla​cze​go? Moż​na tyl​ko przy​pusz​czać. Roz​‐ po​wszech​ni​ła się jed​nak na​stę​pu​ją​ca wer​sja: pa​no​wie Ha​ve​lan​ge i Blat​ter wy​mie​ni​li się pew​‐ ny​mi ta​jem​ni​ca​mi FIFA. W koń​cu Blat​ter prak​tycz​nie od dwu​dzie​stu lat miał wgląd we wszyst​kie spra​wy fe​de​ra​cji. Nie​mniej na po​cząt​ku roku 1995 zno​wu po​to​czy​ły się gło​wy. Ze wzglę​du na „brak za​ufa​nia” zwol​nio​no dy​rek​to​rów dzia​łu pra​sy oraz roz​gry​wek, Gu​ida To​gno​‐ nie​go i Mi​gu​ela Ga​la​na. Ale w jaki spo​sób Blat​te​ro​wi uda​ło się udo​bru​chać Ha​ve​lan​ge’a? Czy czło​wiek, któ​ry przez trzy​sta sześć​dzie​siąt pięć dni w roku pro​wa​dzi in​te​re​sy w FIFA i przez któ​re​go biur​ko prze​cho​dzi prak​tycz​nie każ​dy waż​ny do​ku​ment, po​ka​zał sze​fo​wi na​rzę​dzia tor​tur? Czy po​dzie​‐ lił się z nim swo​ją wie​dzą o tym, co nie​wy​po​wie​dzia​ne, czy za​pre​zen​to​wał swą do​głęb​ną zna​‐ jo​mość sty​lu urzę​do​wa​nia Ha​ve​lan​ge’a? Czy dał od​czuć sta​re​mu pre​zy​den​to​wi, że może go po​cią​gnąć za sobą w prze​paść? Pew​nie ni​g​dy się tego nie do​wie​my. Wkrót​ce Blat​ter okre​ślił swą pró​bę pu​czu jako uro​je​nie me​diów. Szyb​ki so​jusz był tak czy owak do​brym po​su​nię​ciem dla ojca chrzest​ne​go i jego pro​te​go​‐ wa​ne​go z Wal​lis, gdyż nad​cho​dzi​ło nowe nie​bez​pie​czeń​stwo. Eu​ro​pa za​czę​ła się mo​bi​li​zo​wać – Jo​hans​son za​mie​rzał wy​grać wy​bo​ry w roku 1998 i za​koń​czyć kil​ku​dzie​się​cio​let​ni okres ne​‐ po​ty​zmu w FIFA. On i jego so​jusz​ni​cy co​raz czę​ściej kry​ty​ko​wa​li po​dej​rza​ne in​te​re​sy fe​de​ra​‐ cji. Nie​któ​rych spraw się do​my​śla​li. O in​nych mie​li pew​ne po​ję​cie – wie​dzie​li na przy​kład, że

klan ojca chrzest​ne​go wciąż za​ła​twia so​bie do​stęp do pie​nię​dzy z pił​ki noż​nej przez ISL. Ta spra​wa tra​fi​ła do sądu do​pie​ro dzie​sięć lat póź​niej. Ha​ve​lan​ge i spół​ka nie mo​gli jesz​cze wie​‐ dzieć, że do tego doj​dzie.

CIEM​NE KA​NA​ŁY

Ofen​sy​wa Jo​hans​so​na sta​no​wi​ła nie​bez​pie​czeń​stwo za​rów​no dla pa​tro​na, jak i dla se​kre​ta​rza ge​ne​ral​ne​go, po​nie​waż wpły​wy UEFA w tym cza​sie znacz​nie wzro​sły. Or​ga​ni​za​cja opły​wa​ła w do​bra ma​te​rial​ne i za​an​ga​żo​wa​ła się na​wet w pro​gram po​mo​cy dla ca​łej Afry​ki (pro​jekt Me​ri​dian). Wła​śnie ten ruch był za​gro​że​niem dla Ha​ve​lan​ge’a i Blat​te​ra. Czyż to nie pro​gra​my roz​wo​jo​we są ide​al​nym ka​na​łem dla grzecz​no​ścio​wych płat​no​ści? Ha​ve​lan​ge i Blat​ter po​trze​‐ bo​wa​li więc wy​mier​ne​go suk​ce​su go​spo​dar​cze​go. Do​tych​cza​so​we do​cho​dy z tur​nie​jów MŚ były śmiesz​nie małe w po​rów​na​niu z zy​ska​mi UEFA z Cham​pions Le​ague. W no​wym ty​siąc​le​ciu ko​niecz​ny stał się fi​nan​so​wy skok kwan​to​‐ wy. Po​trze​bo​wa​li mi​liar​do​we​go in​te​re​su. Py​ta​nie tyl​ko, jak stwo​rzyć mi​liar​do​wy biz​nes, gdy jed​no​cze​śnie ISL musi po​zo​stać w grze ze wzglę​du na nie​le​gal​ne pro​wi​zje han​dlo​we. W po​ło​wie lat dzie​więć​dzie​sią​tych part​ne​rom biz​ne​so​wym z Lu​cer​ny nie wio​dło się zbyt do​brze. Po odej​ściu pre​ze​sów Hem​pe​la i Len​za, za​ło​ży​cie​li Cham​pions Le​ague, fir​ma stra​ci​ła po​my​sły i ucier​pia​ła ja​kość za​rzą​dza​nia. Pod ko​‐ niec roku 1995 wy​co​fał się tak​że MKOl pod wo​dzą Sa​ma​ran​cha. Za​stęp​ca pre​zy​den​ta MKOlu, Dick Po​und, we​zwał Chri​sto​pha Malm​sa i Je​ana-Ma​rie We​be​ra z ISL do ja​poń​skie​go mia​‐ sta Ka​ru​iza​wa, gdzie po​in​for​mo​wał ich, że „jest nie​za​do​wo​lo​ny z po​zio​mu usług oraz z osób, któ​re po​świę​ci​ły się pra​cy dla MKOl-u”[39]. Po krót​kiej roz​mo​wie zdo​był już pew​ność, że nie ma na​dziei na po​pra​wę i musi za​cią​gnąć ha​mu​lec bez​pie​czeń​stwa. Oświad​czył więc osłu​pia​‐ łe​mu du​eto​wi, że re​zy​gnu​je z ich usług przy sprze​da​ży praw. Je​śli cho​dzi o We​be​ra, po​słań​ca roz​no​szą​ce​go ła​pów​ki, i tak ni​g​dy „tak na​praw​dę nie wie​dział, na czym po​le​ga jego pra​ca”. MKOl wkrót​ce za​czął dzia​łać sa​mo​dziel​nie, po​wo​łu​jąc wła​sną, w stu pro​cen​tach za​leż​ną agen​cję Me​ri​dian, do któ​rej prze​szedł per​so​nel z ISL. Sze​fem Me​ri​dian zo​stał Mi​cha​el Pay​ne, zięć Sa​ma​ran​cha. On tak​że pra​co​wał wcze​śniej w ISL. Dla agen​cji ozna​cza​ło to ka​ta​stro​fę. Wraz z odej​ściem MKOl-u upadł je​den z dwóch fi​la​‐ rów utwo​rzo​nych przez Das​sle​ra. Me​ne​dże​ro​wie de​spe​rac​ko utrzy​my​wa​li za​koń​cze​nie sto​sun​‐ ków go​spo​dar​czych w ta​jem​ni​cy. Przez cały rok na jaw nie wy​do​sta​ły się żad​ne in​for​ma​cje na ten te​mat. Na​wet na​zwa MKOl wciąż wid​nia​ła na bro​szu​rach re​kla​mo​wych ISL. Oczy​wi​ście po​zo​sta​ło jesz​cze kil​ku mniej​szych klien​tów, a tak​że umo​wy ze świa​to​wą fe​de​ra​cją lek​ko​atle​‐ tycz​ną IAAF, któ​rą kie​ro​wał rów​nież prze​ku​pio​ny Włoch – Pri​mo Neb​bio​lo. Nie​mniej w kon​‐ struk​cji pod ty​tu​łem ISL po​zo​stał już tyl​ko je​den fi​lar w po​sta​ci FIFA, a ta umo​wa mar​ke​tin​go​‐ wa obo​wią​zy​wać mia​ła tyl​ko do mi​strzostw świa​ta w roku 1998. Gra to​czy​ła się o wszyst​ko. We​ber mu​siał dzia​łać. Po śmier​ci Das​sle​ra jego al​zac​ki se​kre​tarz awan​so​wał do roli sza​rej emi​nen​cji w ISL. We​be​ra, czło​wie​ka o wiel​ko​pań​skich ma​nie​rach, z grzy​wą śnież​no​bia​łych wło​sów, ubra​ne​go za​wsze w gar​ni​tur, zna każ​da waż​na oso​ba w spo​rcie. Całe dnie spę​dzał w ho​te​lo​wych foy​er, ma​miąc lu​dzi do​sko​na​ły​mi ma​nie​ra​mi (w wie​lu ję​zy​kach) oraz pie​niędz​mi. Wie​dział o kon​tach pry​wat​nych i za​gra​nicz​nych, po​śred​ni​kach, umo​wach kon​sul​tin​go​wych i fik​cyj​nych fir​mach – o wszyst​kim, co przez lata pra​cy dla ISL ob​słu​żył set​ka​mi mi​lio​nów. Tak​że dla​te​go „czło​wiek z

wa​liz​ką” był cen​tral​ną po​sta​cią za ku​li​sa​mi świa​to​we​go spor​tu. Na​wet krót​ki okres spę​dzo​ny póź​niej w aresz​cie śled​czym nie roz​wią​zał mu ję​zy​ka. We​ber mó​wił otwar​cie, że na​zwi​ska od​bior​ców pie​nię​dzy „za​bie​rze do gro​bu”. Czy czło​wiek, któ​ry za​wsze pła​cił, te​raz sam był opła​ca​ny w za​mian za mil​cze​nie? Jed​no jest pew​ne. Zła​ma​nie We​be​ra po​grą​ży​ło​by wie​le osób zaj​mu​ją​cych wy​so​kie sta​no​wi​ska w spor​to​wym świe​cie. Po mi​strzo​stwach świa​ta w roku 1994 ISL zro​zu​mia​ła, że po po​trą​ce​niu kwot uisz​cza​nych na rzecz FIFA roz​gło​śnie te​le​wi​zyj​ne zgar​nia​ją astro​no​micz​ne zy​ski ze sprze​da​ży cza​su re​kla​‐ mo​we​go. To ko​pal​nia zło​ta. Sprze​daż praw mo​gła być te​raz roz​li​cza​na zu​peł​nie ina​czej. Wy​‐ star​czy​ło tyl​ko mieć wy​pła​cal​ne​go part​ne​ra, a mia​ło się szan​sę na pod​bi​cie te​le​wi​zyj​ne​go ryn​‐ ku ju​tra. Czło​wiek z MKOl-u, Ri​chard Po​und, któ​ry od​pra​wił ISL, mó​wił, że ni​g​dy nie znał szcze​‐ gó​łów, ale „plot​ki – za​wsze”. Już wte​dy była to sy​tu​acja ty​po​wa – plot​ki zna​li wszy​scy, kon​‐ kre​tów nikt. Jed​nak by zro​zu​mieć wszyst​kie tri​ki i for​te​le, któ​re po​mo​gły FIFA za​blo​ko​wać wszyst​kich in​nych ofe​ren​tów w dwóch po​stę​po​wa​niach prze​tar​go​wych w spra​wie praw do trans​mi​sji te​le​wi​zyj​nej w la​tach 1995-1996 oraz praw mar​ke​tin​go​wych na rok 1997, aby znów wcią​gnąć do in​te​re​su sta​re​go part​ne​ra, trze​ba prze​nieść się do roku 2008. Wte​dy w szwaj​car​‐ skim raju po​dat​ko​wym Zug od​był się pro​ces kar​ny prze​ciw​ko We​be​ro​wi oraz pię​ciu in​nym głów​nym me​ne​dże​rom ISL. Cho​dzi​ło o czy​ny nie​do​zwo​lo​ne w po​stę​po​wa​niu upa​dło​ścio​wym. 9 mar​ca sę​dzia kar​ni​sta Marc Sie​gwart zrzu​cił praw​dzi​wą bom​bę – po​in​for​mo​wał, że za​le​d​wie w okre​sie od 1989 do 2001 fir​ma ISL wy​da​ła sto pięć​dzie​siąt sześć mi​lio​nów fran​ków na ła​pów​ki dla związ​ków spor​to​wych, z cze​go od​li​czo​no osiem​na​ście mi​lio​nów, któ​re zo​sta​ły prze​ka​za​ne na cele ko​rup​cyj​ne w na​le​żą​cej do fir​my fun​da​cji, jed​nak ze wzglę​du na kło​po​ty fi​nan​so​we pie​nią​dze te zo​sta​ły wy​co​fa​ne na krót​ko przed ban​kruc​twem. Ze​zna​nia ob​wi​nio​nych do​ty​czą​ce prak​tyk biz​ne​so​wych w mar​ke​tin​gu spor​to​wym zmu​sza​ją do po​now​nej oce​ny zda​rzeń za​ist​nia​łych wo​kół prze​tar​gów i zmie​nia​ją ów​cze​sne po​szla​ki w pew​ność, że dzia​ła​cze FIFA, po​szu​ku​jąc pry​wat​nych ko​rzy​ści, sto​so​wa​li z ISL za​gra​nie z pierw​szej pił​ki. Py​ta​nie brzmi jed​nak, czy w tej brud​nej grze na​praw​dę bra​ło udział tyl​ko te kil​ka po​sta​ci, któ​‐ re zi​den​ty​fi​ko​wa​no na li​stach płac. Wy​mie​nio​no na nich prze​cież licz​ne fir​my fa​sa​do​we, ale na​zwi​ska sto​ją​cych za nimi osób do tej pory nie zo​sta​ły ujaw​nio​ne. Kim więc są? Kto ko​rzy​‐ stał z wpłat w go​tów​ce? I ja​kie ko​rzy​ści od​no​si​li ci, któ​rzy pro​wa​dząc dzia​łal​ność ope​ra​cyj​‐ ną, skru​pu​lat​nie dba​li o to, by za​gra​nie z pierw​szej pił​ki z ISL zo​sta​ło prze​nie​sio​ne w nową erę mi​liar​do​wych zy​sków? Hans-Jürg Schmid, byty dy​rek​tor fi​nan​so​wy w ISL, po​twier​dził za​rzu​ty sę​dzie​go Sie​gwar​ta na Sali są​do​wej. „Wie​dzia​łem o tym – mó​wił, nie po​da​jąc jed​nak do​kład​nej kwo​ty. Po​wo​ły​‐ wał się na trud​ną sy​tu​ację przed​się​bior​stwa. – Za​wsze mi po​wta​rza​no, że w prze​ciw​nym ra​zie umo​wy nie by​ły​by pod​pi​sy​wa​ne przez dru​gą stro​nę![40]. Tak​że szef rady nad​zor​czej, Chri​stoph Malms, okre​ślił tę „ko​niecz​ną” prak​ty​kę biz​ne​so​wą jako „mo​ral​nie nie​go​dzi​wą”, po​nie​waż „suk​ces przed​się​bior​stwa po​wi​nien być osią​ga​ny przez wła​sną wy​daj​ność, a nie ku​po​wa​ny”. Przed są​dem Malms jesz​cze raz pod​kre​ślił, że z tej sy​tu​acji nie mo​gli zna​leźć wyj​ścia: „Te prak​ty​ki były nie​odzow​ne, przy​ję​ły się w tej bran​ży, na​le​ża​ły do sty​lu przed​się​bior​stwa. Bez nich by się nie uda​ło”[41]. Ten pro​ces ujaw​nił coś nie​by​wa​łe​go. Ła​pów​ki wy​pła​ca​no pra​wie jak pen​sje, co kil​ka mie​się​cy ro​bio​no prze​ka​z y do raju po​dat​ko​we​go. A co naj​lep​sze, osku​by​wa​nie spor​tu nie

jest na​wet nie​zgod​ne z pra​wem – w tam​tym cza​sie ko​rup​cja dzia​ła​czy spor​to​wych nie była w Szwaj​ca​rii ka​ral​na. Przy​cho​dy na​le​ża​ło tyl​ko opo​dat​ko​wać. Po​sła​niec We​ber nie mó​wił przed są​dem wię​cej o płat​no​ściach, niż wy​ja​wił wcze​śniej pod​czas prze​słu​cha​nia. Były to „pro​wi​zje, ho​no​ra​ria”, któ​re prze​pły​wa​ły „rów​no​le​gle do za​ku​pów i sprze​da​ży praw”. Jego pię​ciu ko​le​gów po​twier​dzi​ło pod​czas pro​ce​su, że We​ber pła​cił ła​pów​ki. Ni​g​dy nie po​da​wał na​zwisk, dla​te​go tyl​ko on wie​dział, kto był prze​ku​py​wa​ny i ja​kie otrzy​my​wał kwo​ty. Na py​ta​nie sę​dzie​go o na​zwi​ska od​bior​ców, We​ber od​po​wie​dział: „Nie mogę tego po​‐ wie​dzieć – to spra​wa ho​no​ru”. Spra​wa ho​no​ru. Zda​nie jak ze sce​na​riu​sza fil​mu o ma​fii. Pa​dło jed​nak na sali są​do​wej kan​to​nu Zug, jako wy​zna​nie „czło​wie​ka z wa​liz​ką pie​nię​dzy”, któ​ry w Mię​dzy​na​ro​do​wym Ko​mi​te​cie Olim​pij​skim jest dziś wpraw​dzie po​tę​pia​ny, jed​nak w FIFA wciąż cie​szy się uzna​niem. Pod​czas pro​ce​su w Zug tak​że Blat​ter zo​stał po​waż​nie ob​cią​żo​ny, jed​nak z bra​ku pa​ra​gra​fu za ko​rup​cję w spo​rcie – tyl​ko mo​ral​nie. Wer​ner Wür​gler, ad​wo​kat Chri​sto​pha Malm​sa, uwa​ża, że Blat​ter mu​siał wie​dzieć o sys​te​mie ko​rup​cyj​nym ISL. Szef FIFA gro​ził na​wet sze​fo​wi ISL – Malm​so​wi – któ​ry chciał prze​rwać wy​pła​ca​nie ła​pó​wek, że je​śli We​ber utra​ci swą po​zy​cję, „z ISL bę​dzie kru​cho”. Ha​ve​lan​ge wy​ra​ził się wcze​śniej rów​‐ nie do​słow​nie. Wür​gler za​sta​na​wiał się, czy te groź​by nie ozna​cza​ły, że „wy​co​fa​nie się gru​py ISL z sys​te​mu wy​pła​ca​nia pro​wi​zji nie było moż​li​we ze wzglę​dów eko​no​micz​nych”. Co wię​‐ cej, te płat​no​ści uzy​ska​ły sta​tus „wią​żą​cych po​ro​zu​mień umow​nych”. Wür​gler na​kre​ślił ob​raz gru​py ISL jako agen​cji FIFA, od​po​wie​dzial​nej za wy​pła​ca​nie ła​pó​wek dzia​ła​czom. „Mu​szą to ukry​wać przed in​sty​tu​cja​mi śled​czy​mi, a tak​że przed opi​nią pu​blicz​ną”. Z praw​ny​mi fak​ta​mi z roku 2008 wra​ca​my do po​ło​wy lat dzie​więć​dzie​sią​tych, kie​dy pla​‐ no​wa​no wiel​ki skok na kasę. W tym cza​sie do​kład​nych kal​ku​la​cji do​ko​ny​wa​ło nie tyl​ko ISL, któ​re po​pa​dło w ta​ra​pa​ty po utra​cie MKOl-u, lecz tak​że kon​ku​ren​cja, któ​ra oczy​wi​ście rów​‐ nież roz​po​zna​ła moż​li​we ko​rzy​ści wy​ni​ka​ją​ce z han​dlu pra​wa​mi. Dla​te​go mi​strzo​stwa świa​ta w pił​ce noż​nej zna​la​zły się w cen​trum uwa​gi glo​bal​nych agen​cji spor​to​wych, na przy​kład ame​‐ ry​kań​skiej agen​cji IMG. Pla​nu​jąc za​kup praw, IMG po​łą​czy​ła się z nie​miec​ką spół​ką za​leż​ną agen​cji Ber​tel​smann – Ufa. W sierp​niu 1995 roku Belg, Erie Dros​sart, eu​ro​pej​ski pre​zy​dent IMG, prze​słał fak​sem pierw​szą ofer​tę do „dro​gie​go Sep​pa” Blat​te​ra: „Za mi​strzo​stwa świa​ta w pił​ce noż​nej w roku 2002 pro​po​nu​je​my mi​liard do​la​rów ame​ry​kań​skich”[42]. To tyl​ko pro​po​zy​cja. Za co do​kład​nie ofe​ro​wa​no tę gi​gan​tycz​ną kwo​tę, oka​że się do​pie​ro pod​czas prze​tar​gu. Do​dat​ko​wo może ona jesz​cze wzro​snąć. Po​nie​waż jed​nak tak​że w bran​ży na​bie​ra​no już po​dej​rzeń co do ści​słych sto​sun​ków FIFA z ISL, Dros​sart prze​słał ko​pię swej ofer​ty wszyst​kim człon​kom za​rzą​du świa​‐ to​wej fe​de​ra​cji. Mi​liard – obłęd​na suma. Co zro​bił Blat​ter? Czy se​kre​tarz ge​ne​ral​ny wdzięcz​nie rzu​cił się mi​liar​do​we​mu klien​to​wi Dros​sar​to​wi na szy​ję? Wręcz prze​ciw​nie. Szorst​ko oka​zał iry​ta​cję, „że pi​smo ozna​czo​ne jako ści​śle taj​ne zo​sta​ło ro​ze​sła​ne fak​sem do wszyst​kich człon​ków ko​mi​te​tu wy​ko​naw​cze​go FIFA oraz in​nych ad​re​sa​tów”. Byli wśród nich de​cy​den​ci, któ​rzy no​mi​nal​nie po​dej​mo​wa​li de​cy​zję o przy​zna​niu praw. Gniew Blat​te​ra każe nam po​dej​rze​wać, że oba​wiał się on o swą wła​dzę in​‐ for​ma​cyj​ną. Nie prze​słał Dros​sar​to​wi in​for​ma​cji do​ty​czą​cych przy​zna​wa​nia praw, o któ​re pro​sił. Do​szło do oso​bli​wej wy​mia​ny ko​re​spon​den​cji. Od li​sto​pa​da jej ton stał się o wie​le chłod​niej​szy. „Dro​gi Erie” na​gle zmie​nił się w „Pana Dros​sar​ta”.

Po​tem Blat​ter ogło​sił, że pra​wa te​le​wi​z yj​ne i mar​ke​tin​go​we do MŚ 2002 zo​sta​ną sprze​da​ne w pa​kie​cie. Po​ja​wił się jed​nak pe​wien pro​blem – ów​cze​sny part​ner, ISL, po​sia​dał jesz​cze opcję, któ​ra mia​ła wy​ga​snąć do​pie​ro na trzy mie​sią​ce przed gło​so​wa​niem ko​mi​te​tu wy​ko​naw​cze​go w spra​wie przy​zna​nia praw. Dros​sart był za​sko​czo​ny i za​sta​na​wiał się gło​śno, jak to moż​li​we, że ISL cie​szy się wy​łącz​no​ścią na ca​łym świe​cie, mimo że dys​po​nu​je prze​cież pa​kie​tem praw te​le​wi​zyj​nych i mar​ke​tin​go​wych obo​wią​zu​ją​cym tyl​ko na te​re​nie USA. Prze​‐ cież na przy​kład w Eu​ro​pie part​ne​rem te​le​wi​zyj​nym jest EBU. Dros​sart po​in​for​mo​wał o tym po​łu​dnio​wo​ko​re​ań​skie​go człon​ka za​rzą​du FIFA, Chung Mong-jo​ona, sze​fa kra​ju ubie​ga​ją​ce​go się or​ga​ni​za​cję MŚ 2002. Tak​że we​wnątrz za​rzą​du FIFA nie​spo​dzie​wa​nie wszy​scy za​pra​gnę​li pa​trzeć na ręce sta​re​mu ojcu chrzest​ne​mu i jego ge​‐ ne​ra​ło​wi Blat​te​ro​wi. Człon​ko​wie za​rzą​du z Eu​ro​py i Afry​ki roz​wa​ża​li na​wet po​wo​ła​nie „ko​‐ mi​te​tu ro​bo​cze​go” do spraw przy​zna​wa​nia praw. Mie​li do nie​go na​le​żeć tyl​ko Ha​ve​lan​ge oraz pre​zy​den​ci kon​ty​nen​tal​nych związ​ków pił​kar​skich. Do po​wo​ła​nia ko​mi​te​tu jed​nak nie do​szło. Blat​ter nie od​dał ste​rów. Opcja ISL wy​ga​sła. IMG usta​wi​ła się w blo​kach star​to​wych. Inni kan​dy​da​ci mie​li na​dzie​ję na zwy​cię​stwo w li​cy​ta​cji, w tym ame​ry​kań​ska fir​ma AIM, któ​ra za pra​wa te​le​wi​zyj​ne do MŚ tyl​ko na ry​nek ame​ry​kań​ski ofe​ro​wa​ła nie​osią​gnię​tą do tej pory kwo​tę trzy​stu dwu​dzie​stu mi​lio​nów do​la​rów. W po​rów​na​niu z do​tych​cza​so​wy​mi zy​ska​mi była to gi​gan​tycz​na ofer​ta. W po​ło​wie mar​ca Blat​ter na​gle wy​ko​nał ko​lej​ny zwrot. Od te​raz ne​go​‐ cja​cje mia​ły do​ty​czyć praw do MŚ 2002 „i póź​niej​szych”. Dros​sart stał się nie​uf​ny. Czy Blat​‐ ter pro​wa​dził z ISL ne​go​cja​cje do​ty​czą​ce lat 2002 i 2006, pod​czas gdy IMG/Ufa były od pół roku zwo​dzo​ne ofer​tą na rok 2002? Obu​rzo​ny po​now​nie po​in​for​mo​wał Blat​te​ra, że czu​je się „nie​rów​no trak​to​wa​ny”[43] przez FIFA. Wy​pi​sał wszyst​kie przy​pad​ki wpro​wa​dza​nia lu​dzi w błąd, któ​re jak do​tąd za​uwa​żył, a na za​koń​cze​nie za​ape​lo​wał do uczci​wo​ści Blat​te​ra. Pod ko​‐ niec kwiet​nia Dros​sart otrzy​mał ofi​cjal​ne do​ku​men​ty prze​tar​go​we, w któ​rych na​gle była mowa tyl​ko o pra​wach te​le​wi​zyj​nych. Po​now​nie na​pi​sał więc do Blat​te​ra, wska​zu​jąc „skan​da​licz​ne sprzecz​no​ści” i skar​żąc się: „Trud​no mi uwie​rzyć, że na​sza ofer​ta na​praw​dę jest bra​na przez FIFA pod uwa​gę w uczci​wym kon​kur​sie”. Już same py​ta​nia za​da​wa​ne przez kan​dy​da​ta przy​bli​ża​ją nam ukar​to​wa​ną grę se​kre​ta​rza ge​‐ ne​ral​ne​go: „Po​nie​waż ze stro​ny FIFA nie ma już mowy o umo​wach mar​ke​tin​go​wych, czy ozna​‐ cza to, że na​stą​pi​ło po​ro​zu​mie​nie z ISL, mimo że ter​min obo​wią​zy​wa​nia wy​łącz​no​ści ne​go​cja​‐ cyj​nej zo​stał prze​kro​czo​ny? Czy też pra​wa mar​ke​tin​go​we zo​sta​ną przy​zna​ne póź​niej?”. Dros​‐ sart tra​fił w dzie​siąt​kę z dru​gim przy​pusz​cze​niem. Pra​wa mar​ke​tin​go​we zo​sta​ły przy​zna​ne do​‐ pie​ro pod ko​niec roku 1997, oczy​wi​ście zno​wu na rzecz ISL i znów zi​gno​ro​wa​no ofer​ty IMG oraz in​nych firm. Pro​ro​cze oka​za​ło się ostat​nie zda​nie Dros​sar​ta: „Trud​no dojść do in​ne​go wnio​sku niż taki, że obo​wią​zu​ją tu po​dwój​ne stan​dar​dy – osob​ne dla [...] ISL i dla wszyst​kich in​nych”. Zde​ma​‐ sko​wał tym​cza​so​we de​cy​zje Blat​te​ra jako „po​praw​ki ko​sme​tycz​ne”, ma​ją​ce chro​nić FIFA przed przy​szły​mi za​rzu​ta​mi prze​pro​wa​dze​nia nie​uczci​we​go i nie​czy​ste​go kon​kur​su”. Ta​kie za​‐ rzu​ty zo​sta​ły już pod​nie​sio​ne w pra​sie. Tak​że zwią​zek pu​blicz​no​praw​nej Unii Nadaw​ców EBU z part​ne​ra​mi spo​za Eu​ro​py za​koń​‐ czył się nie​po​wo​dze​niem, mimo że za pra​wa te​le​wi​zyj​ne do obu mi​strzostw w la​tach 2002 i 2006 za​ofe​ro​wa​ła łącz​nie dwa mi​liar​dy dwie​ście ty​się​cy fran​ków, w do​dat​ku mia​ła do​świad​‐ cze​nie w za​kre​sie tech​nicz​nej i or​ga​ni​za​cyj​nej re​ali​za​cji ta​kich ogrom​nych pro​jek​tów. Poza

tym Ha​ve​lan​ge obie​cał EBU prze​dłu​że​nie umo​wy. Jed​nak ISL mu​sia​ło po​zo​stać w grze za wszel​ką cenę – tyl​ko to gwa​ran​to​wa​ło dzia​ła​czom FIFA, że w dal​szym cią​gu będą otrzy​my​wać ła​pów​ki. Co wy​znał szef ISL sę​dziom kar​nym? Ła​pów​ki są czę​ścią prak​ty​ki biz​ne​so​wej, z któ​rej nie moż​na zre​z y​gno​wać – „bez tego by się nie uda​ło”. Dzię​ki kon​tak​tom z ro​dzi​ną Das​sle​rów fir​mie ISL uda​ło się zwer​bo​wać ide​al​ne​go part​ne​ra – Leo Kir​cha. Ten mo​na​chij​ski ma​gnat me​dial​ny po​słusz​nie przy​stą​pił do gry i szyb​ko wy​lą​do​‐ wał na stoł​ku młod​sze​go part​ne​ra, obok głów​nych wspól​ni​ków ISL. Jed​no​cze​śnie sam rę​czył za łącz​ną kwo​tę praw do trans​mi​sji te​le​wi​zyj​nych na lata 2002-2006, wy​no​szą​cą w prze​li​cze​‐ niu mi​liard sie​dem​set ty​się​cy euro. Już wte​dy kon​ku​ren​ci z fir​my mar​ke​tin​go​wej TEAM, zaj​‐ mu​ją​cej się sprze​da​żą praw do Cham​pions Le​ague sta​li się po​dejrz​li​wi. Le​d​wie in​te​res zo​stał przy​pie​czę​to​wa​ny, Kirch po​ka​zał dru​gą twarz. Jego pio​nier​ski pro​‐ jekt te​le​wi​zji cy​fro​wej oka​zał się ogrom​ną ma​szy​ną do nisz​cze​nia pie​nię​dzy. Na​gle spe​cja​li​‐ ści, któ​rzy wcze​śniej ne​go​cjo​wa​li dla ISL, za​czę​li prze​cho​dzić na jego stro​nę. Po twar​dej wy​‐ mia​nie cio​sów z na​iw​nym part​ne​rem Kir​cho​wi uda​ło się wy​ne​go​cjo​wać zna​czą​cą zmia​nę wa​‐ run​ków współ​pra​cy – te​raz rę​czył już tyl​ko za po​ło​wę kwo​ty gwa​ran​cji, dru​gą po​ło​wę była zmu​szo​na wziąć na sie​bie ISL. Jed​no​cze​śnie ode​brał agen​cji ko​rup​cyj​nej FIFA nad wy​raz lu​‐ kra​tyw​ne pra​wa do trans​mi​sji te​le​wi​zyj​nych na te​re​nie Eu​ro​py, po​zo​sta​wia​jąc jej tyl​ko ob​słu​‐ gę mniej wy​pła​cal​nych czę​ści świa​ta. I znów ISL zna​la​zła się w de​li​kat​nym po​ło​że​niu. Już la​‐ tem 1997 roku głów​ny me​ne​dżer TEAM pro​gno​zo​wał, że „we wrze​śniu pod​czas spo​tka​nia ko​‐ mi​te​tu wy​ko​naw​cze​go w Ka​irze ISL otrzy​ma tak​że pra​wa mar​ke​tin​go​we do roku 2006”. Tyl​ko jed​na oso​ba za​czę​ła się za​sta​na​wiać i ro​bić no​tat​ki. Mi​chel Zen-Ruf​fi​nen, za​stęp​ca Blat​te​ra w ga​bi​ne​cie se​kre​ta​rza ge​ne​ral​ne​go, przy​glą​dał się wszyst​kie​mu z bli​ska. Uwiecz​nił dzia​ła​nia Blat​te​ra w do​ssier, któ​re opu​bli​ko​wał w roku 2002, w cza​sie gdy fir​ma ISL i Kirch byli już nie​wy​pła​cal​ni. W na​stę​pu​ją​cy spo​sób pre​zen​to​wał dzia​łal​ność związ​ku ISL-Kirch w za​kre​sie sprze​da​ży praw: „Pra​wa te​le​wi​zyj​ne (dla ob​sza​ru nie​miec​ko​ję​zycz​ne​go) do mi​strzostw świa​ta 2002 i 2006 zo​sta​ły sprze​da​ne Leo Kir​cho​wi za sto dwa​dzie​ścia i sto czter​dzie​ści mi​lio​nów fran​ków. Ich war​tość wy​no​si​ła jed​nak co naj​mniej po dwie​ście pięć​dzie​siąt mi​lio​nów. Ofer​ta ame​ry​‐ kań​skiej fir​my AIM na pra​wa na ry​nek ame​ry​kań​ski, wy​no​szą​ca trzy​sta dwa​dzie​ścia mi​lio​nów do​la​rów ame​ry​kań​skich, zo​sta​ła od​rzu​co​na! Li​cy​ta​cję i tak wy​grał Kirch. Stra​tę sza​cu​je się na ja​kieś sto sześć​dzie​siąt mi​lio​nów fran​ków”. Na tam​tym eta​pie za​cho​wał to jed​nak dla sie​bie. Swą fru​stra​cję miał wy​ła​do​wać znacz​nie póź​niej. Spor​to​wo-po​li​tycz​ną czę​ścią za​gra​nia z pierw​szej pił​ki z mar​ke​tin​gow​ca​mi do​wo​dził Ha​‐ ve​lan​ge. W lip​cu 1996 roku w Zu​ry​chu wy​pro​wa​dził w pole za​rząd FIFA w kwe​stii praw te​‐ le​wi​zyj​nych. Wie​czo​rem przed spo​tka​niem za​pro​sił do swe​go apar​ta​men​tu ro​syj​skie​go człon​ka za​rzą​du, Wia​cze​sła​wa Ko​ło​sko​wa – cie​szą​ce​go się wy​jąt​ko​wo złą opi​nią dzia​ła​cza, któ​ry jak wie​lu lu​dzi spor​tu ze Związ​ku Ra​dziec​kie​go prze​trwał jego upa​dek naj​zu​peł​niej bez szwan​ku. Na​stęp​ne​go ran​ka na zgro​ma​dze​niu FIFA Ha​ve​lan​ge prze​rwał po​rzą​dek ob​rad i za​pro​po​no​‐ wał, by od razu przy​znać pra​wa te​le​wi​zyj​ne na rok 2002 i 2006 fir​mie ISL i Kir​cho​wi. Za​sko​‐ czył Eu​ro​pej​czy​ków, za​rzą​dza​jąc na​tych​mia​sto​we, otwar​te i in​dy​wi​du​al​ne gło​so​wa​nie, a na​‐ stęp​nie skie​ro​wał swe lo​do​wa​te spoj​rze​nie na Ko​ło​sko​wa. Przy​ja​cie​lu, nie są​dzisz, że bez​‐ względ​nie po​win​ni​śmy przy​jąć tę ofer​tę? Ro​sja​nin ski​nął gło​wą. Był to stra​te​gicz​ny suk​ces, po​nie​waż spo​wo​do​wał prze​ła​ma​nie fron​tu Eu​ro​pej​czy​ków.

Dzia​ła​cze po ko​lei od​da​li swe gło​sy. Wpraw​dzie z dzie​więt​na​stu obec​nych za przy​zna​‐ niem praw za​gło​so​wa​ła mniej​szość (dzie​wię​ciu), ale pro​po​zy​cja ISL-Kirch i tak prze​szła, po​‐ nie​waż było tyl​ko sześć gło​sów prze​ciw, a resz​ta wstrzy​ma​ła się od gło​su. Na nie​szczę​ście Eu​ro​pej​czy​ków bra​ko​wa​ło nie​miec​kie​go człon​ka za​rzą​du, Ger​har​da May​era-Vor​fel​de​ra. On z pew​no​ścią pod​czas tego spo​tka​nia gło​so​wał​by prze​ciw​ko in​te​re​som UEFA. Ale w wy​ni​ku ta​‐ jem​ni​cze​go nie​po​ro​zu​mie​nia nie wziął udzia​łu w tym chy​ba naj​waż​niej​szym od lat po​sie​dze​niu ko​mi​te​tu wy​ko​naw​cze​go FIFA. Do​trzy​my​wał ter​mi​nów u sie​bie, w Ba​de​nii-Wir​tem​ber​gii, za​‐ miast gło​so​wać w in​te​re​sie Eu​ro​py. Mi​ło​śnik spor​tu Ko​ło​skow, ro​syj​ski boss pił​kar​ski, któ​ry po​mógł Ha​ve​lan​ge’owi prze​ła​‐ mać eu​ro​pej​ski front, kil​ka mie​się​cy póź​niej pod​pi​sał ko​rzyst​ną umo​wę z Nike. Pro​du​cent ar​‐ ty​ku​łów spor​to​wych, a tak​że spon​sor re​pre​zen​ta​cji Bra​zy​lii, po​dej​mo​wał in​ten​syw​ne sta​ra​nia, by wy​ru​go​wać fir​mę Adi​das z po​zy​cji głów​ne​go spon​so​ra FIFA. Jak przy​zna​je sam Ko​ło​‐ skow, oprócz wy​po​sa​że​nia umo​wa z Nike obej​mo​wa​ła tak​że wy​pła​ty w go​tów​ce. Le​piej nie py​tać, do​kąd pły​nę​ły pie​nią​dze w Ro​sji w la​tach dzie​więć​dzie​sią​tych. Ko​ło​skow spra​wił jesz​cze póź​niej pro​ble​my tak​że pre​zy​den​to​wi Blat​te​ro​wi, kie​dy wy​szło na jaw, że bez wy​raź​‐ ne​go po​wo​du otrzy​mał bez​po​śred​nio od FIFA kwo​tę stu dwu​dzie​stu pię​ciu ty​się​cy do​la​rów, gdy nie był już człon​kiem ko​mi​te​tu wy​ko​naw​cze​go. Je​sie​nią 1997 roku trze​ba było jesz​cze za​ła​twić trud​ne​mu dziec​ku – fir​mie ISL – pra​wa mar​ke​tin​go​we do mi​strzostw świa​ta 2002 i 2006. Ofer​tę zło​ży​ła tak​że agen​cja TEAM, twór​ca Cham​pions Le​ague. I zno​wu dzia​ły się dziw​ne rze​czy. Jesz​cze 19 mar​ca 1996 roku FIFA po​in​‐ for​mo​wa​ła, że ISL po​sia​da „opcję wy​łącz​no​ści na ne​go​cja​cje z FIFA do 29 lu​te​go 1996 roku”. Nie było jesz​cze po​ro​zu​mie​nia, trwa​ły ne​go​cja​cje i pod​kre​śla​no, że „FIFA za​po​zna się tak​że z ofer​ta​mi, któ​re zo​sta​ną zło​żo​ne przez inne stro​ny”. Mó​wiąc krót​ko, opcja ISL wy​ga​sła. Jed​nak szes​na​ście mie​się​cy póź​niej, w lip​cu 1997 roku, ta sama opcja ISL zo​sta​ła w cu​dow​ny spo​sób wskrze​szo​na. Blat​ter ze współ​czu​ciem oznaj​mił in​te​re​san​tom z TEAM, że „ofer​ty stron trze​‐ cich” będą mo​gły zo​stać roz​pa​trzo​ne do​pie​ro po upły​wie wy​łącz​nej run​dy ne​go​cja​cyj​nej z ISL. Wśród wpro​wa​dzo​nych w błąd kan​dy​da​tów do za​ku​pu praw po​now​nie za​pa​no​wa​ło obu​rze​nie. Me​ne​dże​ro​wie z TEAM zło​ży​li na ręce Blat​te​ra i Ha​ve​lan​ge’a notę pro​te​sta​cyj​ną, któ​rej ton wy​raź​nie przy​po​mi​nał list Dros​sar​ta z po​przed​nie​go roku: „Ten nowy kurs wy​da​je się stać w sil​nej sprzecz​no​ści z pań​stwa wcze​śniej​szy​mi do​nie​sie​nia​mi. Cała ta pro​ce​du​ra spra​wia wra​‐ że​nie, że se​kre​ta​riat ge​ne​ral​ny FIFA ma za​miar przy​znać pra​wa bez zba​da​nia moż​li​wo​ści ryn​‐ ku. Czy jest moż​li​we, że se​kre​ta​riat ge​ne​ral​ny FIFA po​szu​ku​je pil​ne​go roz​strzy​gnię​cia, by w ten spo​sób unik​nąć pro​ble​mów za​ist​nia​łych w wy​ni​ku przy​zna​nia praw te​le​wi​zyj​nych na lata 2002-2006?”[44]. Nic dziw​ne​go, że cała bran​ża zro​bi​ła się po​dejrz​li​wa. Kirch osła​bił ISL przez nowy po​‐ dział kom​pe​ten​cji w ob​sza​rze praw te​le​wi​zyj​nych, więc spo​dzie​wa​ne zy​ski mo​gły się nie po​‐ ja​wić. Blat​ter był wście​kły, gdy otrzy​mał ana​li​zę me​ne​dże​rów fir​my TEAM – zwłasz​cza że oni tak​że ro​ze​sła​li ko​pie swej noty pro​te​sta​cyj​nej do człon​ków ko​mi​te​tu wy​ko​naw​cze​go. Tym ra​zem obu​rzy​ło go „na​ru​sze​nie ele​men​tar​nych za​sad uprzej​mo​ści”. To je​den z jego ulu​bio​nych chłop​skich tri​ków – re​du​ku​je me​ry​to​rycz​ną kwe​stię o war​to​ści wie​lu mi​liar​dów do pro​ste​go na​ru​sze​nia pro​to​ko​łu. Za​miast ode​przeć kon​kret​ne, do​brze uza​sad​nio​ne za​rzu​ty, zaj​mu​je się za​‐ gad​nie​nia​mi ety​kie​ty.

Tak​że w 1997 roku Blat​ter ubo​le​wał nad „po​waż​nym bra​kiem sza​cun​ku” ze stro​ny firm, któ​re tym​cza​sem bez​czel​nie wo​dził za nos. Me​ry​to​rycz​nie ich za​rzu​ty były nie do oba​le​nia. On ob​sta​wał jed​nak przy swo​im: in​sy​nu​owa​nie związ​ku po​mię​dzy wcze​śniej​szym przy​zna​niem praw do re​la​cji te​le​wi​zyj​nych ISL i Kir​cho​wi oraz obec​ną run​dą przy​zna​wa​nia praw mar​ke​‐ tin​go​wych urą​ga „za​sa​dom przy​zwo​ito​ści”. We wrze​śniu 1997 roku od​by​ło się po​sie​dze​nie za​rzą​du w Ka​irze. Jak to czę​sto bywa, do​‐ ku​men​ty do​ty​czą​ce przy​zna​nia praw mar​ke​tin​go​wych do mi​strzostw świa​ta zo​sta​ły wsu​nię​te pod drzwi po​ko​jów ho​te​lo​wych człon​ków ko​mi​te​tu wy​ko​naw​cze​go do​pie​ro w nocy, tuż przed spo​tka​niem. Szef UEFA – Jo​hans​son – za​in​ter​we​nio​wał u Ha​ve​lan​ge’a i Blat​te​ra, mó​wiąc, że taki prze​bieg po​sie​dze​nia jest nie do za​ak​cep​to​wa​nia i wszy​scy po​trze​bu​ją wię​cej cza​su, by za​po​znać się z całą sy​tu​acją. Tym ra​zem ko​mi​tet wy​ko​naw​czy zo​stał wy​ki​wa​ny w spo​sób jesz​cze bar​dziej zu​chwa​ły. Po​cząt​ko​wo Jo​hans​son i po​zo​sta​li wy​je​cha​li z Ka​iru za​do​wo​le​ni. Gło​so​wa​nie się nie od​by​ło, de​cy​zja o przy​zna​niu praw zo​sta​ła prze​ło​żo​na na ko​lej​ne spo​tka​nie, któ​re mia​ło się od​być w grud​niu w Mar​sy​lii. Tak moż​na by też zin​ter​pre​to​wać ów​cze​sny ko​mu​ni​kat pra​so​wy FIFA, gdy​by nie za​gad​ko​wa in​for​ma​cja, że ko​mi​tet wy​ko​naw​czy „za​sad​ni​czo za​ak​cep​to​wał” umo​wę z ISL. Po​zo​stał tyl​ko nie​smak. Tym​cza​sem dziel​ni so​jusz​ni​cy Blat​te​ra – szef ko​mi​sji fi​nan​so​wej Ju​lio Gron​do​na oraz wi​ce​pre​zy​dent Jack War​ner – wró​ci​li znad Nilu z pięk​ny​mi pre​zen​ta​mi. Ar​gen​tyń​czyk przy​wiózł do domu MŚ U-20 (do lat dwu​dzie​stu) na rok 2001, a dzia​łacz z Try​‐ ni​da​du i To​ba​go – tur​niej U-17 2001. Tak​że w ISL strze​la​ją kor​ki od szam​pa​na. W pro​to​ko​le z po​sie​dze​nia z po​cząt​ku wrze​śnia 1997 roku za​pi​sa​no, że de​cy​zja FIFA na ko​rzyść ISL już za​‐ pa​dła, ale zo​sta​nie ogło​szo​na nie​co póź​niej, aby unik​nąć roz​ła​mu w skłó​co​nym za​rzą​dzie. Jak po​in​for​mo​wał swych dy​rek​to​rów „czło​wiek z wa​liz​ką pie​nię​dzy”, kry​ty​cy mo​gli jesz​cze za​da​‐ wać py​ta​nia, ale nie mo​gli już za​po​biec de​cy​zji o umo​wie z ISL. Oba​wy scep​ty​ków po kil​ku dniach zmie​ni​ły się w pew​ność, gdy se​kre​tarz ge​ne​ral​ny oznaj​mił, że w Ka​irze ko​mi​tet wy​ko​‐ naw​czy przy​znał gru​pie ISL pra​wa mar​ke​tin​go​we na mi​strzo​stwa świa​ta 2002 i 2006. To jed​nak nic w po​rów​na​niu z pro​po​zy​cją, jaką ko​mi​sja fi​nan​so​wa Blat​te​ra zło​ży​ła za​rzą​‐ do​wi w Ka​irze. FIFA chcia​ła przy​stą​pić do spół​ki typu jo​int ven​tu​re z pry​wat​ną fir​mą i prze​‐ nieść na nią wszyst​kie pra​wa. W rę​kach FIFA mia​ło po​z o​stać pięć​dzie​siąt je​den pro​cent ak​cji no​wej spół​ki zaj​mu​ją​cej się re​ali​z a​cją praw au​tor​skich, resz​ta mia​ła na​le​ż eć do szczę​śli​we​go part​ne​ra pry​wat​ne​go, czy​li ISL. Co kry​je się za tak ogrom​nym uczu​ciem do ISL? Dla​cze​go pre​zy​dent oraz jego se​kre​tarz ge​ne​ral​ny, pro​wa​dząc ta​jem​ni​cze dzia​ła​nia wy​‐ kra​cza​ją​ce poza dzia​łal​ność sta​tu​to​wą, wciąż na​ra​ża​ją się na po​dej​rze​nia, że wraz z ulu​bio​ną fir​mą mar​ke​tin​go​wą do​pusz​cza​ją się oszu​stwa? Pro​po​zy​cja za​ło​że​nia spół​ki jo​int ven​tu​re z ISL, do któ​rej FIFA wno​si wszyst​kie swo​je do​bra i nie​po​trzeb​nie wią​że się z pry​wat​nym przed​się​bior​stwem, jest uko​ro​no​wa​niem tak​ty​ki stop​nio​we​go eli​mi​no​wa​nia prze​ciw​ni​ków: naj​pierw pra​wa te​le​wi​zyj​ne, po​tem mar​ke​tin​go​we dla ISL. Do​sko​na​le, może od razu się zjed​no​czy​my? I to w cza​sie, gdy związ​ki ta​kie jak MKOl lub ame​ry​kań​skie ligi pro​fe​sjo​nal​ne prze​szły na sa​mo​dziel​ną sprze​daż praw, za​miast od​stę​po​‐ wać je w pa​kie​cie pry​wat​nej fir​mie, któ​ra nie ma do​świad​cze​nia na ryn​ku te​le​wi​zyj​nym, a po​‐ nad​to, jak się wkrót​ce oka​że, jest cał​ko​wi​cie nie​wy​pła​cal​na!

Wspól​ne przed​się​bior​stwo bos​sów FIFA z przy​bocz​ną agen​cją mia​ło no​sić na​zwę In​ter​‐ soc​cer. Ów​cze​sny dy​rek​tor ge​ne​ral​ny ISL, He​inz Schur​ten​ber​ger, w ten spo​sób wy​ja​śniał mi​‐ strzow​ski plan: „FIFA dys​po​nu​je ogrom​ną pa​le​tą ma​rek. Idea za​kła​da po​łą​cze​nie ich wszyst​‐ kich w jed​ną spół​kę ka​pi​ta​ło​wą, dzia​ła​ją​cą na ryn​ku, oraz prze​ka​za​nie ISL pew​nych praw. FIFA ma za​cho​wać więk​szość w sto​sun​ku 51:49”. To wszyst​ko spra​wia​ło wra​że​nie sza​lo​ne​go pro​jek​tu gru​py prze​stęp​czej. Wy​glą​da​ło na to, że naj​wyż​si dzia​ła​cze pił​kar​scy pla​no​wa​li prze​kształ​ce​nie FIFA w ko​mer​cyj​ną siat​kę, nad któ​‐ rą spra​wo​wa​li​by peł​ną kon​tro​lę. W ra​zie ewen​tu​al​ne​go spo​ru z tą pry​wat​ną fir​mą FIFA naj​‐ praw​do​po​dob​niej mu​sia​ła​by od​ku​pić od niej wła​sne pra​wa. Do tego jed​nak nie do​szło, bo opo​zy​cja w za​rzą​dzie ostro za​pro​te​sto​wa​ła. Człon​ko​wie za​‐ rzą​du sku​pie​ni wo​kół Jo​hans​so​na sta​li się na tyle po​dejrz​li​wi, że pod​czas ko​lej​ne​go spo​tka​nia trzech z nich za​pro​to​ko​ło​wa​ło wy​po​wie​dzi wła​sne​go se​kre​ta​rza ge​ne​ral​ne​go. Blat​ter stra​cił ich za​ufa​nie. „FIFA wy​ma​ga pro​gra​mu na​praw​cze​go”, mó​wił je​den z do​rad​ców Jo​hans​so​na, lecz po​zy​cja mo​no​po​li​stycz​na „wciąż przy​no​si pie​nią​dze”. Sko​rum​po​wa​ne pro​ce​du​ry prze​tar​go​we od​sło​ni​ły ko​lej​ną struk​tu​ral​ną sła​bość nie​kon​tro​lo​‐ wa​nej sza​rej stre​fy spor​to​we​go świa​ta. Mimo prze​py​cha​nek ani IMG Dros​sar​ta, ani TEAM ni​‐ g​dy nie po​zwa​ły FIFA do sądu. Nie zro​bi​ła tego tak​że EBU, mimo że jed​no​znacz​nie wy​po​wie​dzia​ła się, iż zo​sta​ła wy​gry​‐ zio​na na rzecz ISL/Kir​cha. Ta oso​bli​wa trans​ak​cja jesz​cze przez wie​le lat in​te​re​so​wa​ła po​li​ty​‐ ków i opi​nię pu​blicz​ną w Niem​czech. Dla​cze​go ni​g​dy nie pod​ję​to żad​nych kro​ków prze​ciw​ko FIFA? Po​nie​waż kie​dyś znów przy​zna​wa​ne będą pra​wa i nikt nie chce po​zo​stać skłó​co​ny na wie​ki ze świa​to​wą fe​de​ra​cją. To dzia​ła​nie zgod​ne z za​sa​dą „ho​ło​ta raz się bije, raz się go​dzi”. Ce​men​tu​je ono sko​rum​po​wa​‐ ne sto​sun​ki. Ta sama za​sa​da obo​wią​zu​je pod​czas przy​zna​wa​nia or​ga​ni​za​cji mi​strzostw świa​ta i osta​tecz​nie pro​wa​dzi do tego, że ko​rup​cja nie jest stąd eli​mi​no​wa​na, lecz przyj​mu​je co​raz bar​dziej zu​chwa​łe for​my. Ileż Bry​tyj​czy​cy po​msto​wa​li na od​ra​ża​ją​cą nie​słow​ność FIFA po nie​uda​nym kan​dy​do​wa​niu do MŚ w roku 2000! Kie​dy jed​nak ubie​ga​li się po​now​nie – o tur​niej w roku 2018 – wszyst​ko po​szło w nie​pa​mięć. Po​li​ty​cy znów płasz​czy​li się i mru​cze​li ni​czym do​piesz​czo​ne koty. I do​pie​ro gdy po​now​nie prze​gra​li, ujaw​ni​li, cze​go do​ma​ga​ła się od nich sza​cow​na ro​dzi​na pił​kar​ska – na przy​kład znie​sie​nia bry​tyj​skiej usta​wy o prze​ciw​dzia​ła​niu pra​niu brud​nych pie​nię​dzy w ra​zie przy​zna​nia or​ga​ni​za​cji MŚ An​glii. O czymś ta​kim na​wet cosa no​stra może tyl​ko po​ma​rzyć – zmu​sza​nie rzą​dów do znie​sie​nia ustaw do​ty​czą​cych pra​nia brud​nych pie​nię​dzy. „Zło​żę ci pro​po​zy​cję nie do od​rzu​ce​nia!” In​ne​go przy​kła​du szyb​kie​go stłu​mie​nia my​śli o re​wan​żu do​star​czy​ła RPA. Po nie​po​wo​dze​‐ niu kan​dy​da​tu​ry do MŚ w roku 2006 No​wo​ze​land​czyk Char​les Demp​sey wy​je​chał przed osta​‐ tecz​nym roz​strzy​gnię​ciem, za​miast gło​so​wać za RPA, jak chciał jego zwią​zek. Tam​tej​si dzia​‐ ła​cze byli go​to​wi pod​nieść wrza​wę. Za​trud​ni​li re​no​mo​wa​ne​go praw​ni​ka bran​żo​we​go, któ​ry zło​żył za​ża​le​nie na wy​bór Nie​miec. Jed​nak za​ża​le​nie mu​sia​ło zo​stać zło​żo​ne na ręce FIFA, któ​ra oczy​wi​ście je od​rzu​ci​ła. Zro​bi​ło się nie​przy​jem​nie, po​nie​waż praw​nik RPA, Jean-Lo​uis Du​pont, któ​ry pięć lat wcze​śniej prze​for​so​wał wy​rok na ko​rzyść Je​ana-Mar​ca Bos​ma​na, dą​żył do wy​da​nia za​sad​ni​cze​go wy​ro​ku w kwe​stii, czy cen​tral​na or​ga​ni​za​cja spor​to​wa po​win​na za​‐ bra​niać swym człon​kom zwra​ca​nia się do są​dów po​wszech​nych.

Pod​czas dłu​giej de​ba​ty z za​rzą​dem FIFA la​tem roku 2000 w Zu​ry​chu dla re​pre​zen​tan​tów RPA sta​ło się ja​sne, że nie​wie​le bra​ku​je, a zo​sta​ną na za​wsze skłó​ce​ni z gło​wą świa​to​wej pił​‐ ki noż​nej. Irvin Kho​za, je​den z me​ne​dże​rów, wy​re​cy​to​wał na​stęp​ne​go dnia fra​zes ty​po​wy dla ro​dzi​ny pił​kar​skiej: „Chce​my skie​ro​wać spra​wę do sądu, jed​nak nie zro​bi​my tego ze wzglę​du na do​bro pił​ki noż​nej oraz so​li​dar​ność”. Czte​ry lata póź​niej w Zu​ry​chu or​ga​ni​za​cję MŚ 2010 przy​zna​no RPA. Ho​ło​ta raz się bije, raz się go​dzi. W koń​cu wszyst​ko zo​sta​je w ro​dzi​nie. Spra​‐ wy zo​sta​ły więc za​ła​twio​ne, mi​lio​ny z ła​pó​wek są za​bez​pie​czo​ne na na​stęp​ne lata. Wpły​wa​ją pierw​sze po​dzię​ko​wa​nia. Bry​tyj​ski spe​cja​li​sta do spraw FIFA, An​drew Jen​nings, opi​sał w swej książ​ce pod ty​tu​łem Foul!, jak do​szło do do​rę​cze​nia prze​sył​ki pod nie​wła​ści​wy ad​res. Na biur​ku dy​rek​to​ra fi​nan​so​we​go FIFA, Er​wi​na Schmi​da, wy​lą​do​wał na​gle ban​ko​wy for​mu​‐ larz z Union des Ba​nqu​es Su​is​ses (UBS). Wy​ka​za​na była na nim wpla​ta pół​to​ra mi​lio​na fran​‐ ków szwaj​car​skich od ISL. Jako od​bior​cę po​da​no Ha​ve​lan​ge’a. Schmid po​spie​szył z do​ku​‐ men​tem do Blat​te​ra, ale ten nie za​dzwo​nił na po​li​cję, nie zgło​sił tego na​wet ko​mi​te​to​wi wy​ko​‐ naw​cze​mu ani fi​nan​so​we​mu. Pie​nią​dze zo​sta​ły po pro​stu zwró​co​ne.

PRZED WY​BO​RA​MI PŁY​NĄ PIE​NIĄ​DZE

Nad​szedł czas, by wy​zna​czyć kie​ru​nek dla Blat​te​ra. Ha​ve​lan​ge nie może już ubie​gać się o ko​‐ lej​ną ka​den​cję. Naj​pierw nu​mer z Pe​lém, a po​tem przy​zna​nie MŚ 2002 Ja​po​nii i Ko​rei Po​łu​‐ dnio​wej – to do​pro​wa​dzi​ło do praw​dzi​we​go kry​zy​su. Jo​hans​so​no​wi i jego so​jusz​ni​kom uda​ło się w ostat​niej chwi​li prze​for​so​wać przy​zna​nie or​ga​ni​za​cji mi​strzostw obu kra​jom, więc Ha​‐ ve​lan​ge, któ​ry obie​cał MŚ tyl​ko Ja​po​nii, musi nie​chęt​nie ustą​pić. Ozna​cza to jed​nak, że na mi​‐ strzo​stwach 2002 trze​ba było za wie​le rze​czy za​pła​cić po​dwój​nie – od cen​trów me​dial​nych po dro​gie noc​le​gi w obu kra​jach dla li​czą​cej ty​sią​ce człon​ków ro​dzi​ny FIFA. Przy​krym za​sko​cze​niem była też wi​zy​ta Ha​ve​lan​ge’a u Sa​nie​go Aba​chy w li​sto​pa​dzie 1995 roku. Temu po​tę​pia​ne​mu na ca​łym świe​cie mi​li​ta​ry​stycz​ne​mu wład​cy Ni​ge​rii pre​zy​dent fe​de​‐ ra​cji za​wiózł w pre​zen​cie mi​strzo​stwa świa​ta U-17. Pod​czas gdy oj​ciec chrzest​ny FIFA ty​tu​‐ ło​wał krwa​we​go wład​cę Jego Eks​ce​len​cją”, a sam przy​jął ho​no​ro​wy ty​tuł „Ekwu​eme”, czy​li „Czło​wiek, któ​ry do​trzy​mu​je sło​wa”, kil​ka ki​lo​me​trów da​lej bu​do​wa​no szu​bie​ni​cę dla pi​sa​rza dzia​ła​ją​ce​go na rzecz praw oby​wa​tel​skich, Kena Saro-Wiwy, oraz ośmiu in​nych męż​czyzn z ludu Ogo​ni[45]. Przez wie​le ty​go​dni Aba​cha był bom​bar​do​wa​ny proś​ba​mi z ca​łe​go świa​ta o ich uła​ska​wie​nie, tyl​ko od Ha​ve​lan​ge’a otrzy​mał ser​decz​ny pre​zent. Aba​cha cze​kał przy​naj​‐ mniej, aż Ha​ve​lan​ge wy​je​dzie, za​nim ka​z ał po​wie​sić dzie​wię​ciu Ogo​ni. Na kry​ty​kę ca​łe​go świa​ta Ha​ve​lan​ge od​po​wie​dział wy​zna​niem cha​rak​te​ry​stycz​nym dla wszyst​kich dyk​ta​to​rów spor​to​wych, któ​rzy igno​ru​ją hu​ma​ni​ta​ryzm i pra​wa czło​wie​ka: „Nie na​le​ży mie​szać spor​tu i po​li​ty​ki”. Jed​nak świat był obu​rzo​ny. „Sun​day Ti​mes” pi​sał: „Pre​zy​dent FIFA wlazł woj​sko​we​mu przy​wód​cy w ty​łek”[46]. W ten spo​sób wi​zy​ta Ha​ve​lan​ge’a u ni​ge​ryj​skie​go dyk​ta​to​ra sta​ła się nie​za​mie​rzo​nym wspar​ciem wy​bor​czym dla Jo​hans​so​na. Eu​ro​pej​czy​cy z ko​mi​te​tu wy​ko​naw​‐ cze​go znów przy​po​mnie​li ojcu chrzest​ne​mu, że nie po​dej​mu​je de​cy​zji w pił​kar​skim wszech​‐ świe​cie sam i w gło​so​wa​niu or​ga​ni​za​cję MŚ U-20, któ​re mia​ła otrzy​mać Ni​ge​ria, przy​zna​li Ma​le​zji. Re​pu​ta​cja Ha​ve​lan​ge’a znaj​do​wa​ła się w opła​ka​nym sta​nie. Już pod ko​niec roku 1996 za​po​wie​dział, że nie chce wię​cej kan​dy​do​wać. Te​raz po​zo​sta​ło mu przy​go​to​wać na​stęp​‐ cę. W koń​cu Jo​hans​son przy każ​dej oka​zji po​wta​rzał obiet​ni​cę: „Będę za nie​za​leż​ną kon​tro​lą prak​tyk biz​ne​so​wych FIFA”[47]. Dziś już wie​my, że speł​nie​nie ta​kiej obiet​ni​cy by​ło​by ka​ta​stro​fal​ne w skut​kach dla kli​ki Ha​ve​lan​ge’a. Do łask wró​cił więc Blat​ter, któ​ry jesz​cze w roku 1994 chciał po​zba​wić Ha​ve​‐ lan​ge’a urzę​du. On sam też uznał, że po​wi​nien za​trosz​czyć się o swo​je sta​no​wi​sko. Po​sta​no​wił zor​ga​ni​zo​wać dys​kret​ną kam​pa​nię wy​bor​czą i jed​no​cze​śnie zwle​kać z ogło​sze​niem kan​dy​da​tu​‐ ry tak dłu​go, jak to moż​li​we. Jako kan​dy​dat mu​siał​by bo​wiem opu​ścić ga​bi​net se​kre​ta​rza ge​ne​‐ ral​ne​go FIFA – czy​li cen​trum wła​dzy, któ​ra roz​cią​ga się na cały pił​kar​ski świat, Pod​czas po​‐ sie​dze​nia w mar​cu 1998 roku Jo​hans​son oraz jego so​jusz​ni​cy we​zwa​li Blat​te​ra do zło​że​nia wy​ja​śnień. Go​dzi​na​mi ma​glo​wa​li se​kre​ta​rza ge​ne​ral​ne​go, by w koń​cu po​wie​dział, czy za​mie​‐ rza przy​stą​pić do wy​bo​rów, czy nie, ale ten mil​czał jak za​klę​ty. Póź​niej człon​ko​wie za​rzą​du

chcie​li prze​pro​wa​dzić gło​so​wa​nie, czy Blat​ter po​wi​nien ustą​pić. Więk​szość opo​wie​dzia​ła się za Jo​hans​so​nem, dla​te​go Ha​ve​lan​ge i Blat​ter wy​bie​gli ze spo​tka​nia, rzu​ci​li się na pra​sę zgro​‐ ma​dzo​ną w luk​su​so​wym ho​te​lu Do​lder Grand i do​bro​dusz​nie stwier​dzi​li, że nie chcie​li​by być zmu​sza​ni do sto​so​wa​nia środ​ków nie​zgod​nych ze szwaj​car​skim pra​wem. Do​pie​ro w kwiet​niu 1998 roku, w przed​dzień upły​wu ter​mi​nu, Blat​ter zgło​sił swą kan​dy​‐ da​tu​rę na urząd pre​zy​den​ta FIFA, a Mi​chel Pla​ti​ni, jako pro​mi​nent​ny po​moc​nik przy kam​pa​nii i or​ga​ni​za​tor mi​strzostw świa​ta la​tem tego sa​me​go roku, przy​go​to​wał mu sce​nę. (Był to po​czą​‐ tek dłu​giej przy​jaź​ni, któ​ra w przy​szło​ści mia​ła się roz​paść. Pla​ti​ni zo​stał wpro​wa​dzo​ny do po​li​ty​ki spor​to​wej dzię​ki do​brze płat​nej roli pa​ry​skie​go asy​sten​ta Blat​te​ra, awan​so​wał do za​‐ rzą​dów FIFA i UEFA, zo​stał pre​zy​den​tem UEFA dzię​ki po​mo​cy po​dej​rza​nych sze​fów wschod​nio​eu​ro​pej​skich związ​ków prze​ciw​ko Jo​hans​so​no​wi i cze​ka dziś na osta​tecz​ne po​wo​‐ ła​nie jako na​stęp​ca tro​nu po Blat​te​rze). Jak po​da​je bli​ski zna​jo​my Ha​ve​la​ge’a, rów​nież szef Adi​da​sa Ro​bert Lo​uis-Drey​fus miał wy​ra​żać swo​je dys​kret​ne wspar​cie wo​bec kan​dy​da​ta. 8 czerw​ca 1998 roku Blat​ter zo​stał „wy​bra​ny” pre​z y​den​tem FIFA. To dziw​ne zda​rze​‐ nie, któ​re mia​ło miej​sce na krót​ko przed roz​po​czę​ciem mi​strzostw świa​ta w pił​ce noż​nej w Pa​ry​żu, do dziś po​zo​sta​je przed​mio​tem spe​ku​la​cji. W nocy przed wy​bo​ra​mi, któ​re przy​go​to​wy​wa​ne były od mie​się​cy, w ho​te​lu Méri​dien, gdzie za​trzy​ma​li się de​le​ga​ci z Afry​ki, roz​da​wa​no gru​be ko​per​ty. Na​stęp​ne​go dnia Blat​ter wy​‐ grał sto​sun​kiem gło​sów 111:80. Jo​hans​son, ze łza​mi w oczach, zre​zy​gno​wał z udzia​łu w dru​‐ giej run​dzie gło​so​wa​nia. Dla każ​de​go ob​ser​wa​to​ra tej sce​ny sta​ło się ja​sne, że wie​le gło​sów ku​pio​no. Sam by​łem obec​ny, gdy wie​czo​rem po wy​bo​rach szef de​le​ga​cji afry​kań​skiej Issa Hay​atou z Ka​me​ru​nu oraz pię​ciu czy sze​ściu przed​sta​wi​cie​li in​nych afry​kań​skich związ​ków prze​pra​sza​ło Jo​hans​so​na za ha​nieb​ne po​stę​po​wa​nie swych ko​le​gów. Je​den z afry​kań​skich de​‐ le​ga​tów za​po​mniał na​wet za​brać swo​ją ko​per​tę z ho​te​lu – pie​nią​dze zna​lazł je​den z pra​cow​ni​‐ ków FIFA. Blat​ter wciąż od​su​wa od sie​bie wszel​kie za​rzu​ty, nie ne​gu​jąc za​ra​zem pro​ce​de​ru: w ho​te​lu, w któ​rym roz​da​wa​no pie​nią​dze, nie było ni​ko​go z krę​gu Sep​pa Blat​te​ra. Cóż to za ar​gu​ment. Zga​dza się jed​nak, że tam​tej nocy w ogó​le nie przy​szedł do ho​te​lu Afry​ka​nów. Po​‐ dob​nie jak pro​mo​tor jego kam​pa​nii wy​bor​czej, Mo​ha​med Bin Ham​mam, czło​wiek, któ​ry fi​nan​‐ so​wał ka​rie​rę Blat​te​ra. Ale cze​go to do​wo​dzi? Czy tego ro​dza​ju pie​nią​dze mogą być prze​ka​zy​‐ wa​ne tyl​ko oso​bi​ście? Dziś, szes​na​ście lat po „brud​nych”[48] wy​bo​rach, jak okre​ślił je były pre​zy​dent DFB, Egi​‐ dius Braun – któ​rych ku​li​sy są tak samo do​brze zna​ne jak ów​cze​sne spe​ku​la​cje Blat​te​ra na ko​‐ rzyść ISL – wia​do​mo wię​cej o prze​bie​gu tam​tej kam​pa​nii wy​bor​czej. 18 paź​dzier​ni​ka 2011 roku Jack War​ner, bę​dą​cy w cza​sie wy​bo​rów w roku 1998 za​stęp​cą pre​zy​den​ta FIFA, na​pi​sał list otwar​ty do ga​ze​ty „Tri​ni​dad Gu​ar​dian”. Za​po​wia​dał „tsu​na​mi” w FIFA. Chciał opo​wie​‐ dzieć o Blat​te​rze i jego prak​ty​kach biz​ne​so​wych: „Opo​wiem o gorz​kich wy​bo​rach pre​zy​denc​‐ kich w roku 1998, gdy Blat​ter po​ko​nał swe​go wiel​kie​go ry​wa​la Jo​hans​so​na, oraz przed​sta​wię szcze​gó​ło​we przy​czy​ny, dla​cze​go Bin Ham​mam i ja za​ofe​ro​wa​li​śmy mu wspar​cie. Za​bra​li​śmy go na świa​to​wą kam​pa​nię od Afry​ki po Azję i pro​si​li​śmy o po​moc dla nie​go, aż zwy​cię​żył! Zro​bi​li​śmy to jesz​cze raz w roku 2002, ko​rzy​sta​jąc z pry​wat​ne​go sa​mo​lo​tu Bin Ham​ma​ma, gdy przy​stą​pił on do bru​tal​nej wal​ki wy​bor​czej z Isse Hay​atou i dru​gi raz zwy​cię​żył. [...] Wszyst​‐ kie »pre​zen​ty«, któ​re Blat​ter roz​dał w celu za​pew​nie​nia so​bie zwy​cię​stwa w wy​bo​rach, wy​‐

wró​cą wam żo​łąd​ki”. Taka in​for​ma​cja obie​gła świat, ale FIFA od​mó​wi​ła ko​men​ta​rza na te​mat tego i in​nych ata​ków. Uwa​gę zwra​ca fakt, że szcze​gó​ły za​rzu​tów ko​rup​cyj​nych War​ne​ra są zgod​ne z tra​sa​mi prze​lo​tów, któ​re Blat​ter wy​ko​nał wraz ze swym spon​so​rem Mo​ha​me​dem Bin Ham​ma​mem w ra​mach kam​pa​nii wy​bor​czej. Jo​hans​son ujaw​nił wów​czas bu​dżet swej kam​pa​nii: za​rząd UEFA prze​zna​czył na nią pięć​set trzy​dzie​ści czte​ry ty​sią​ce do​la​rów ame​ry​kań​skich. Blat​ter, na któ​re​‐ go w związ​ku z tym moc​no na​ci​ska​no, aby też po​dał kil​ka liczb, zwle​kał tak dłu​go, aż sta​ło się ja​sne, że tak​że i w tym przy​pad​ku nie ma za​mia​ru od​kry​wać kart. 5 czerw​ca 1998 roku agen​cja in​for​ma​cyj​na Reu​ters osza​co​wa​ła bu​dżet Blat​te​ra na pod​sta​wie jego wy​po​wie​dzi na sto trzy​‐ dzie​ści pięć ty​się​cy do​la​rów. Tego sa​me​go dnia Agen​cja AP po​da​ła kwo​tę trzy​stu ty​się​cy do​‐ la​rów. Obie te kwo​ty mu​szą być znacz​nie nie​do​sza​co​wa​ne, bio​rąc pod uwa​gę same tyl​ko po​‐ dró​że wy​bor​cze sa​mo​lo​ta​mi Le​ar​jet oraz noc​le​gi w naj​wyż​szej kla​sy ho​te​lach. W krę​gach FIFA krą​żą licz​ne in​for​ma​cje, że same ak​cje wy​bor​cze w Pa​ry​żu kosz​to​wa​ły dwa mi​lio​ny do​‐ la​rów. Tak​że od​cho​dzą​cy oj​ciec chrzest​ny Ha​ve​lan​ge ro​bił wszyst​ko, by wes​przeć swe​go na​stęp​‐ cę. Oso​bi​ście za​pra​szał de​le​ga​tów z Afry​ki na kon​gres wy​bor​czy do Pa​ry​ża, raz na swój koszt, raz na koszt FIFA. Dla licz​nych dzia​ła​czy z kra​jów trze​cie​go świa​ta or​ga​ni​zo​wa​ne były se​mi​‐ na​ria i ofe​ro​wa​no im po​moc roz​wo​jo​wą. Po​moc​ni​cy Blat​te​ra zwra​ca​li szcze​gól​ną uwa​gę na Afry​kę Po​łu​dnio​wą i Wschod​nią. Fran​ko​foń​ski za​chód był czę​ścio​wo kon​tro​lo​wa​ny przez Issę Hay​atou, sze​fa CAF z Ka​me​ru​nu i przy​ja​cie​la Jo​hans​so​na. Pod​czas kon​gre​su CAF w lu​tym 1998 roku Hay​atou za​po​wie​dział blo​ko​we gło​so​wa​nie Afry​ki na Jo​hans​so​na. Rów​no​cze​śnie sta​le mó​wi​ło się o de​mo​kra​cji, za​sa​dach fair play, przej​rzy​sto​ści i czy​stej dzia​łal​no​ści biz​ne​so​wej. Gdy Jo​hans​son i jego frak​cja za​po​wia​da​li i gro​zi​li, Blat​ter obie​cy​‐ wał, że w przy​szło​ści za​mie​rza re​ali​zo​wać te war​to​ści. Kwe​stię rze​ko​mej or​gii ko​rup​cyj​nej na rzecz ów​cze​sne​go se​kre​ta​rza ge​ne​ral​ne​go, któ​rą War​ner jako przed​sta​wi​ciel ów​cze​sne​go obo​zu Blat​te​ra po raz pierw​szy otwar​cie po​ru​szył w roku 2011, kon​kret​nie pre​zen​to​wał już na po​cząt​ku roku 2002 dzia​łacz z So​ma​lii. Szef związ​ku Fa​rah Addo był od roku 2000 tak​że sze​fem kon​fe​de​ra​cji Afry​ki Wschod​niej i Środ​ko​wej CE​‐ CA​FA. W roku 1998 Addo wzbra​niał się przed od​stą​pie​niem od de​cy​zji CAF, by gło​so​wać na Jo​hans​so​na. Kie​dy w czerw​cu przy​był do Pa​ry​ża, gdzie od​by​wa​ją się wy​bo​ry, oka​za​ło się, że zo​stał wy​kre​ślo​ny z li​sty de​le​ga​tów. Do​pie​ro po in​ter​wen​cji Jo​hans​so​na i Hay​atou od​zy​skał pra​wo wy​bor​cze. Nie miał pew​no​ści, czy i co kon​kret​nie wie​dział o tym wszyst​kim Blat​ter. Z całą pew​no​ścią jed​nak do​wie​dział się póź​niej o za​rzu​tach, ja​kie wy​su​nął Addo. So​ma​‐ lij​czyk prze​słał je fak​sem do kwa​te​ry głów​nej FIFA. W swo​im pi​śmie su​ge​ro​wał, że po tym jak za​rząd CAF po​sta​no​wił wspie​rać Jo​hans​so​na, w Ki​ga​li w Rwan​dzie od​by​ło się „spo​tka​nie re​wo​lu​cyj​ne” „na proś​bę Ha​ve​lan​ge’a i Blat​te​ra”. On sam, szef związ​ku z So​ma​lii, prze​by​wał wów​czas w USA, jed​nak jego ko​le​dzy uczest​ni​czy​li w spo​tka​niu, a póź​niej ich po​byt w Pa​ry​żu pod​czas wy​bo​rów, łącz​nie z die​ta​mi po​dróż​ny​mi, ho​te​la​mi i kie​szon​ko​wym, kosz​to​wał FIFA oko​ło dwu​stu ty​się​cy do​la​rów. W Ki​ga​li Ha​ve​lan​ge i Blat​ter obie​ca​li po​nad​to kra​jom z CE​‐ CA​FA, że za​in​we​stu​ją osiem​set ty​się​cy do​la​rów w re​gio​nal​ny tur​niej o Pu​char Na​ro​dów Afry​‐ ki – „bez za​twier​dza​nia przez ko​mi​tet wy​ko​naw​czy”. Poza tym każ​de​mu kra​jo​wi człon​kow​‐ skie​mu obie​ca​no faks i kse​ro​ko​piar​kę. [Źró​dło: The Untold Cam​pa​ign of Fifa Pre​si​den​cy

aro​und East Afri​ca [Nie​zna​na hi​sto​ria wschod​nio​afry​kań​skiej kam​pa​nii o pre​zy​den​tu​rę w FIFA], Fa​rah Addo, pre​zy​dent związ​ku so​ma​lij​skie​go, 5.03.2002.] Po Ki​ga​li od​by​ło się dru​gie spo​tka​nie, w Na​iro​bi. Blat​ter przy​jął każ​de​go de​le​ga​ta „z osob​na w swym pry​wat​nym po​ko​ju ho​te​lo​wym”, gdzie wszy​scy skła​da​li mu obiet​ni​ce przed wy​bo​ra​mi w Pa​ry​żu. „Panu Blat​te​ro​wi, po​dró​żu​ją​ce​mu pry​wat​nym sa​mo​lo​tem, to​wa​rzy​szył Mo​ha​med Bin Ham​mam. Był on spon​so​rem sto​ją​cym za kam​pa​nią pre​zy​denc​ką Blat​te​ra. Pan Bin Ham​mam or​ga​ni​zo​wał po​dró​że do Pa​ry​ża przez za​to​kę dla każ​de​go przed​sta​wi​cie​la za​rzą​‐ du, ich żon i dzie​ci. Za​opa​try​wał ich w dar​mo​we bi​le​ty lot​ni​cze i go​tów​kę”. Fak​tycz​nie Bin Ham​mam był tak za​an​ga​żo​wa​ny w kam​pa​nię Blat​te​ra, że nie po​le​ciał do Ad-Dau​hy, by od​wie​‐ dzić w szpi​ta​lu swe​go syna, któ​ry od​niósł po​waż​ne ob​ra​że​nia w wy​pad​ku. Po wy​bo​rach Blat​‐ ter skie​ro​wał do Ka​tar​czy​ka, któ​re​go na​zy​wa „bra​tem”, list dzięk​czyn​ny. Pod ko​niec kwiet​nia Addo po​wie​dział w wy​wia​dzie dla BBC, że CE​CA​FA stoi za Jo​‐ hans​so​nem. Ty​dzień póź​niej za​dzwo​nił do nie​go z Ka​ta​ru były so​ma​lij​ski dy​plo​ma​ta Abdi Hey​be z in​for​ma​cją, że są u nie​go Bin Ham​mam i je​den z ksią​żąt Al-Tha​ni i pro​szą o głos So​‐ ma​lii dla Blat​te​ra, po​wo​łu​jąc się przy tym na po​moc Ka​ta​ru dla so​ma​lij​skich uchodź​ców, a tak​że na So​ma​lij​czy​ków za​trud​nio​nych w ka​tar​skiej po​li​cji i ar​mii. Na​stęp​nie za​ofe​ro​wa​no mu sto ty​się​cy do​la​rów, po​ło​wę w po​sta​ci cze​ku lub go​tów​ki, dru​gą po​ło​wę jako wy​po​sa​że​nie spor​to​we dla związ​ku. Addo twier​dzi, że od​rzu​cił tę ofer​tę. Ko​lej​nym kro​kiem było wy​sła​nie do Mo​ga​di​szu ne​go​cja​to​ra. Na​wią​zał kon​takt z przed​sta​wi​cie​lem związ​ku, a na​stęp​nie z ku​zy​‐ nem Addo, pro​wa​dzą​cym ho​tel sze​fa CE​CA​FA. „Ku​zyn za​dzwo​nił do mnie i spy​tał, czy na​‐ praw​dę od​mó​wi​łem przy​ję​cia stu ty​się​cy do​la​rów. Po​wie​dzia​łem, żeby się nie wtrą​cał”. Po kon​sul​ta​cjach w Ad-Dau​sze ne​go​cja​tor na​mó​wił dwóch wi​ce​pre​z y​den​tów CE​CA​FA, by przy po​mo​cy fał​szy​wych do​ku​men​tów do​ko​na​li akre​dy​ta​cji na wy​bo​ry w FIFA za​miast Addo. Prze​ku​pie​ni So​ma​lij​czy​cy uda​li się więc w bez​płat​ną po​dróż do Pa​ry​ża, za​opa​trze​ni w so​‐ wi​te kie​szon​ko​we, a Addo mu​siał wal​czyć, by od​zy​skać pra​wa wy​bor​cze. Po suk​ce​sie Blat​te​‐ ra po​pły​nę​ły pie​nią​dze obie​ca​ne przez FIFA. Pół mi​lio​na do​la​rów do Rwan​dy, gdzie miał się od​być tur​niej o Pu​char Afry​ki Po​łu​dnio​wej w roku 1999, oraz trzy​sta ty​się​cy do​la​rów do ów​‐ cze​sne​go sze​fa CE​CA​FA, Abu Har​ra​za, oraz jego se​kre​ta​rza ge​ne​ral​ne​go Na​mweya. Mie​li oni prze​zna​czyć tę kwo​tę na wspar​cie dzie​wię​ciu państw uczest​ni​czą​cych w roz​gryw​kach. Ni​g​dy nie uda​ło się wy​ja​śnić, do​kąd na​praw​dę tra​fi​ły te pie​nią​dze – na​wet w toku do​cho​dze​nia, któ​‐ re Addo wsz​czął po prze​ję​ciu do​wo​dze​nia w CE​CA​FA w li​sto​pa​dzie 2000 roku. W ob​li​czu nad​cho​dzą​cych wy​bo​rów w roku 2002, pod​czas któ​rych Blat​ter po​now​nie musi się​gnąć po spraw​dzo​ne sztucz​ki, by po​ko​nać swe​go prze​ciw​ni​ka – Issę Hay​atou – Addo okre​ślił afry​kań​‐ skich po​moc​ni​ków Blat​te​ra i Bin Ham​ma​ma mia​nem „by​łych ko​rup​cyj​nych klien​tów”. I ostrze​‐ gał: „Nie​ste​ty Blat​ter i Bin Ham​mam wy​ko​rzy​stu​ją pro​jekt roz​wo​jo​wy FIFA Goal jako moż​li​‐ wość szan​ta​żo​wa​nia bied​nych związ​ków kra​jo​wych, wy​pła​ca​jąc pie​nią​dze tyl​ko swo​im klien​‐ tom oraz kra​jom człon​ków za​rzą​du FIFA”. W Pa​ry​żu ro​ze​grał się na​stę​pu​ją​cy sce​na​riusz wy​bor​czy w ra​mach państw CE​CA​FA: Etio​‐ pia, Ery​trea, Dżi​bu​ti oraz kie​ro​wa​na przez Addę So​ma​lia do​trzy​ma​ły wy​tycz​nych CAF i gło​‐ so​wa​ły za Jo​hans​so​nem. Ke​nia, Ugan​da, Tan​za​nia, Rwan​da, Bu​run​di i Su​dan „ugię​ły się pod obiet​ni​cą go​tów​ki, je​śli wy​gra pan Blat​ter”.

Co cie​ka​we, po pu​blicz​nym za​ję​ciu sta​no​wi​ska przez Addę, so​ma​lij​ski zwią​zek od razu zna​lazł się pod pre​sją. Blat​ter po​wo​łał ko​mi​sję dys​cy​pli​nar​ną i ka​zał zba​dać fi​nan​se związ​ku. Ist​nie​je nie​skoń​cze​nie wie​le do​nie​sień o ko​rup​cji pod​czas wy​bo​rów w Pa​ry​żu – wszyst​kie te fi​nan​so​wa​ne z ob​ce​go ka​pi​ta​łu bi​le​ty lot​ni​cze, po​by​ty i ko​bie​ty, obiet​ni​ca zło​żo​na związ​kom człon​kow​skim, że w przy​szło​ści każ​dy bę​dzie otrzy​my​wał dwie​ście pięć​dzie​siąt ty​się​cy do​la​‐ rów po​mo​cy fi​nan​so​wej rocz​nie (co za​bez​pie​czy przy​szłość wszyst​kich tych bos​sów, któ​rzy za​rzą​dza​ją naj​mniej​szy​mi związ​ka​mi), a przede wszyst​kim ostat​nia noc, kie​dy w ho​te​lu afry​‐ kań​skich dzia​ła​czy krą​ży​ły ko​per​ty wy​pcha​ne pie​niędz​mi. Me​dia sza​la​ły. 11 czerw​ca 2002 roku szwaj​car​ska ga​ze​ta „We​ltwo​che” na​pi​sa​ła: „Szejk Mo​ha​med Bin Ham​mam, przy​ja​ciel z Ka​ta​ru, któ​ry udo​stęp​nił na​wet swój pry​wat​ny sa​mo​lot do po​dró​ży wy​bor​czych, jesz​cze w noc przed wy​bo​ra​mi na​ma​wiał de​le​ga​tów z kra​jów afry​kań​skich do przej​ścia do obo​zu Blat​te​ra, ma​cha​jąc im przed no​sem pli​ka​mi do​la​rów. Blat​ter za​pew​nia te​raz, że cho​dzi​ło o wcze​śniej uzgod​nio​ne sub​wen​cje w wy​so​ko​ści po pięć​dzie​siąt ty​się​cy do​la​rów na rzecz dwu​dzie​stu do​‐ tknię​tych ubó​stwem kra​jów afry​kań​skich”. Py​ta​nie, któ​re wszy​scy so​bie za​da​ją, brzmi: „Z ja​‐ kiej kasy i dla​cze​go tak nie​for​mal​nie, w go​tów​ce?”. Poza tym pie​nią​dze prze​ka​za​no w so​bot​‐ nią noc. Naj​wi​docz​niej na kil​ka go​dzin przed wy​bo​ra​mi po​trze​by bied​nych de​le​ga​tów nie mo​‐ gły cze​kać. Addo z So​ma​lii sza​cu​je licz​bę prze​ku​pio​nych dzia​ła​czy na co naj​mniej osiem​‐ na​stu. To by wy​star​czy​ło, by wy​ku​pić suk​ces Jo​hans​so​na. Do sa​mych wy​bo​rów sto​so​wa​no wszel​kie​go ro​dza​ju sztucz​ki. Szef związ​ku z Ha​iti, JeanMa​rie Kyss, mu​siał od​wo​łać po​dróż do Pa​ry​ża, gdzie chciał gło​so​wać na Jo​hans​so​na, po​nie​‐ waż bra​ko​wa​ło mu pie​nię​dzy. Jed​nak głos Ha​iti nie prze​padł: po​moc​nik Blat​te​ra, Jack War​‐ ner, od​zy​skał go, umiesz​cza​jąc na li​ście swe​go oso​bi​ste​go asy​sten​ta – Ne​vil​le’a Fer​gu​so​na z Try​ni​da​du – i ka​żąc mu gło​so​wać. Fer​gu​son wid​nie​je w pro​to​ko​le z kon​gre​su FIFA jako de​le​‐ gat z Ha​iti, na ofi​cjal​nych ma​te​ria​łach wi​deo wi​dać, jak gło​su​je. Wy​bo​ry były więc nie​zgod​ne z pra​wem, moż​na by je za​skar​żyć. Czy wie​le lat po roz​ła​mie z Blat​te​rem to wła​śnie ujaw​nie​‐ niem tego ro​dza​ju dzia​łań gro​ził War​ner? Czy to mia​ło być czę​ścią za​po​wia​da​ne​go „tsu​na​mi”? Blat​ter i przy​ja​cie​le od​rzu​ca​ją wszel​kie kry​tycz​ne py​ta​nia. Tak​że Bin Ham​mam od​su​wa od sie​bie wszel​kie za​rzu​ty ko​rup​cyj​ne i twier​dzi, że po pro​stu pro​wa​dzo​no grun​tow​nie prze​my​‐ śla​ne dzia​ła​nia. Bin Ham​mam za​sia​da w ko​mi​sji fi​nan​so​wej Blat​te​ra i jest sze​fem no​we​go biu​ra do spraw po​mo​cy roz​wo​jo​wej Goal. Jest to – na pa​pie​rze – po​moc​na in​sty​tu​cja. Jed​nak oprócz po​mo​cy, ja​kiej może udzie​lać, de fac​to słu​ży bos​som FIFA za in​stru​ment wła​dzy. Sepp Blat​ter cie​szył się z no​we​go sta​tu​su. Syn ro​bot​ni​ka z Visp był te​raz na sa​mej gó​rze! Na​wet sta​ry oj​ciec chrzest​ny Ha​ve​lan​ge za​czął zwra​cać się do nie​go ina​czej. Za​miast „synu”, mó​wił mój młod​szy bra​cie”. Na​stęp​ca Ha​ve​lan​ge’a prze​pro​wa​dził się do apar​ta​men​tu pre​zy​‐ denc​kie​go jesz​cze tej sa​mej nocy po brud​nych wy​bo​rach.

2. PIERWSZY POŚRÓD RÓWNYCH

ZA​GI​NIO​NE AKTA I GA​BI​NET CIE​NI

Nowy pre​zy​dent nie ufa swym daw​nym współ​pra​cow​ni​kom. Już pod​czas po​sie​dze​nia za​rzą​du 18 wrze​śnia 1998 roku ka​te​go​rycz​nie za​bro​nił ko​rzy​sta​nia z pry​wat​nych te​le​fo​nów ko​mór​ko​‐ wych w bu​dyn​kach FIFA. Te​le​fo​nu​je się wy​łącz​nie przez ofi​cjal​ne li​nie FIFA, któ​re – jak do​‐ no​szą wie​lo​let​ni pra​cow​ni​cy – mogą być pod​słu​chi​wa​ne. Po​trze​ba bez​pie​czeń​stwa Blat​te​ra jest sil​na, a jej ko​rze​nie się​ga​ją bar​dzo głę​bo​ko: okre​su za​wo​do​wej prak​ty​ki w świe​cie taj​‐ nych in​te​re​sów Hor​sta Das​sle​ra, de​cy​du​ją​cej o dal​szych lo​sach bi​twy z Ha​ve​lan​ge’em, na​ra​‐ sta​ją​cej wro​go​ści ze stro​ny UEFA, po​dej​rza​nych ne​go​cja​cji w spra​wie sprze​da​ży praw przy​‐ go​to​wy​wa​nych pod ISL oraz afe​ry ze skrzyn​ka​mi na li​sty w Ap​pen​zell. Blat​ter sta​le po​dej​rze​‐ wa me​dia, więc po​wo​łu​je do​brze opła​ca​nych do​rad​ców i in​for​ma​to​rów. Jak sam ma​wia o so​‐ bie, „lu​bię szpie​go​stwo, tro​chę przy​po​mi​na je też mój za​wód”. W jego co​dzien​nej pra​cy wi​‐ dać sta​ły wy​si​łek, by od​gro​dzić wiel​kim mu​rem cały ob​szar pre​zy​denc​ki, kry​jąc go nie tyl​ko przed opi​nią pu​blicz​ną, lecz tak​że przed po​ten​cjal​ny​mi wro​ga​mi we​wnątrz FIFA oraz przed re​wi​den​ta​mi. W cen​tra​li świa​to​wej fe​de​ra​cji pił​ki noż​nej w Zu​ry​chu pa​nu​je cią​gła ro​ta​cja per​so​ne​lu. Po​wsta​ją za​cię​cie zwal​cza​ją​ce się frak​cje. Już w pierw​szych la​tach urzę​do​wa​nia Blat​ter krok po kro​ku two​rzył ro​dzaj rzą​du po​bocz​‐ ne​go, zwa​ne​go w FIFA Eki​pą Rzą​dzą​cą lub F-Crew. UEFA pod wo​dzą Jo​hans​so​na sta​le zwięk​sza​ła na​ci​ski, a do tego Blat​ter wy​czu​wał opo​zy​cję pod wła​snym da​chem w oso​bie se​‐ kre​ta​rza ge​ne​ral​ne​go – Mi​che​la Zena-Ruf​fi​ne​na. Wszę​dzie wi​dział wro​gów, pu​łap​ki i zdraj​‐ ców. Na ich ce​low​ni​ku znaj​do​wa​ła się jego ta​jem​ni​cza po​li​ty​ka fi​nan​so​wa, czy​li ob​szar, w któ​rym znaj​du​ją się in​stru​men​ty do zdo​by​wa​nia i utrzy​my​wa​nia wła​dzy. Blat​ter był te​raz eta​to​‐ wym pre​zy​den​tem. Od razu po ob​ję​ciu urzę​du, we wrze​śniu 1998 roku, ka​zał ko​mi​sji fi​nan​so​‐ wej przy​jąć uchwa​łę, że po​bo​ry pre​zy​den​ta re​gu​lu​je wy​łącz​nie szef ko​mi​sji, Ju​lio Gron​do​na, oraz wi​ce​pre​zy​dent, Jack War​ner. Ci dwaj szcze​gól​nie czę​sto mu​szą wal​czyć z za​rzu​ta​mi ko​‐ rup​cyj​ny​mi. Są za​ra​zem jego naj​bliż​szy​mi, za​ufa​ny​mi oso​ba​mi, nie li​cząc po​ma​ga​ją​ce​go przy wy​bo​rach Bin Ham​ma​ma, któ​ry za​siadł w szta​bie fi​nan​so​wym FIFA. Trzy​na​ście lat póź​niej, po roz​ła​mie z Blat​te​rem, War​ner twier​dzi, że ni​g​dy nie do​wie​dział się, ile tak na​praw​dę ka​so​‐ wał pre​zy​dent. Nie znał ani wy​so​ko​ści wy​na​gro​dze​nia, ani bo​nu​sów. Przy​pusz​cza, że je​dy​nie Gron​do​na zna po​bo​ry pre​zy​den​ta FIFA. W każ​dym ra​zie żad​na nie​za​leż​na oso​ba czy in​sty​tu​cja ni​g​dy nie uzy​ska​ła wglą​du w pre​zy​denc​ką ma​chi​nę fi​nan​so​wą. Blat​ter rzą​dzi ner​wo​wo, cza​‐ sem sto​su​jąc per​fid​ne sztucz​ki, i wciąż upar​cie od​pie​ra wszel​kie pró​by do​tar​cia do pre​‐ zy​denc​kich fi​nan​sów. FIFA mu​sia​ła po​że​gnać się ze swym ulu​bio​nym sys​te​mem kon​tro​lin​gu. W mo​men​cie przej​‐ ścia od nie​wiel​kie​go re​wi​den​ta – Sut​ter Kon​tro​li AG – do świa​to​we​go kon​cer​nu w po​sta​ci KPMG księ​go​wość FIFA znaj​do​wa​ła się w opła​ka​nym sta​nie. Dla przy​po​mnie​nia, Sut​ter był bli​sko zwią​za​ny z dy​rek​to​rem fi​nan​so​wym FIFA, Er​wi​nem Schmi​dem. Łą​czył ich ama​tor​ski klub spor​to​wy. Co wię​cej, do​ku​men​ty wska​zu​ją, że był tak​że uwi​kła​ny w sto​sun​ki biz​ne​so​we z oso​ba​mi, któ​re kon​tro​lo​wał. Nowy re​wi​zor, KPMG, na​tu​ral​nie za​żą​dał prze​ka​za​nia wszyst​‐ kich akt i do​ku​men​tów. Bez skut​ku. Do​pie​ro kie​dy urząd skar​bo​wy za​po​wie​dział re​wi​zję w

FIFA, nowy szef dzia​łu kadr – Mi​cha​el Schal​l​hart – po​le​cił od​szu​kać akta z roku 1998 i lat wcze​śniej​szych. Oka​za​ło się, że do​ku​men​tów nie było ani w FIFA, ani w KPMG. Poza tym bra​ko​wa​ło de​kla​ra​cji po​dat​ko​wych za lata 1997 i 1998, po​trzeb​nych do prze​pro​wa​dze​nia kon​‐ tro​li. Sy​tu​acja ta mia​ła swe źró​dła w cza​sach, gdy funk​cję se​kre​ta​rza ge​ne​ral​ne​go peł​nił Blat​ter, obec​nie pre​zy​dent FIFA. Kie​row​nik dzia​łu wo​lał usu​nąć się z li​nii ognia. Za​no​to​wał, że „stan do​ku​men​tów pro​wa​dzo​nych do paź​dzier​ni​ka 1999 roku przez pana Schmi​da jest skan​da​licz​ny. Nie bio​rę na sie​bie żad​nej od​po​wie​dzial​no​ści”. Dzia​ły per​so​nal​ny oraz ka​dro​wo-pła​co​wy były w la​tach 1989-1999 „pro​wa​dzo​ne w nie​praw​do​po​dob​ny i nie​zro​zu​mia​ły spo​sób”, a on nie mógł wy​ko​ny​wać swej pra​cy ze wzglę​du na „bez​ce​re​mo​nial​ną od​mo​wę udzie​la​nia in​for​‐ ma​cji przez pew​ne oso​by”[49]. Od​mo​wa udzie​la​nia in​for​ma​cji? Czyż​by po​wią​za​nia na li​nii Sut​ter-Schmid-Blat​ter i in​for​ma​cje w fik​cyj​nych skryt​kach pocz​to​wych były aż tak po​uf​ne, że nie prze​trwa​ły​by zwy​kłej re​wi​zji księ​go​wej? Blat​ter od razu uświa​do​mił kon​tro​le​rom z KPMG, że jego biu​ro to stre​fa za​mknię​ta. Po​‐ twier​dza​ją to pra​cow​ni​cy, któ​rzy byli przy tym obec​ni. Nowi re​wi​den​ci wy​ka​za​li jed​nak wy​‐ jąt​ko​wo kon​cy​lia​cyj​ne po​dej​ście. W swym „Li​ście do Za​rzą​du po re​wi​zji koń​co​wej 1999” od​no​to​wa​li je​dy​nie uprzej​mie, że Blat​ter ob​cho​dzi się z fi​nan​sa​mi FIFA we​dług wła​sne​go upodo​ba​nia. Wska​za​li płat​ność, któ​ra wy​glą​da tak, jak​by ktoś re​gu​lo​wał pry​wat​ny ra​chu​nek. „By po​kryć prze​kro​czo​ny bu​dżet za​wo​dów Pu​cha​ru Kon​fe​de​ra​cji w Ara​bii Sau​dyj​skiej, prze​‐ ka​za​no na rzecz or​ga​ni​za​to​ra kwo​tę w wy​so​ko​ści czte​ry​stu sie​dem​dzie​się​ciu ty​się​cy fran​ków. Płat​ność na​stą​pi​ła po au​to​ry​za​cji przez pre​zy​den​ta FIFA oraz prze​wod​ni​czą​ce​go ko​mi​te​tu fi​‐ nan​so​we​go. Nie było upo​waż​nie​nia ko​mi​te​tu fi​nan​so​we​go ani wy​ko​naw​cze​go”, pi​sa​li pra​cow​‐ ni​cy KPMG i za​le​ca​li, by w przy​szło​ści tego ro​dza​ju płat​no​ści do​ko​ny​wa​ne były po uzy​ska​niu apro​ba​ty ko​mi​te​tu fi​nan​so​we​go. Re​wi​den​ci KPMG od​no​to​wa​li też, że w FIFA płat​no​ści „bar​‐ dzo czę​sto” do​ko​ny​wa​ne są cze​kiem, więc szcze​gó​ło​wa kon​tro​la prze​pły​wów pie​nięż​nych jest utrud​nio​na. Wśród re​zerw FIFA ich uwa​gę zwró​ci​ła od​pi​sa​na kwo​ta sied​miu​set osiem​dzie​się​‐ ciu sze​ściu ty​się​cy fran​ków, przy​po​rząd​ko​wa​na by​łe​mu pre​zy​den​to​wi Ha​ve​lan​ge’owi, peł​nią​‐ ce​mu prze​cież rze​ko​mo urząd ho​no​ro​wy. Tak​że w „Li​ście do Za​rzą​du po re​wi​zji śród​o​kre​so​wej 2000” głów​ną rolę ode​gra​ła ro​dzi​‐ na Ha​ve​lan​ge’a. KPMG za​pre​zen​to​wa​ła przy​pa​dek, któ​ry wy​glą​da jak pró​ba pra​nia pie​nię​dzy na kon​tach FIFA przez człon​ka za​rzą​du. Cho​dzi​ło o płat​ność z góry za MŚ 1998. Ri​car​do Te​‐ ixe​ira przy​szedł do FIFA z czte​ry​sto​ma ty​sią​ca​mi do​la​rów w go​tów​ce i po​pro​sił o prze​ka​za​nie pie​nię​dzy na rzecz kra​jo​we​go związ​ku CBF (Bra​zy​lij​ski Zwią​zek Pił​ki Noż​nej), któ​re​mu prze​‐ wo​dził[50]. FIFA fak​tycz​nie wy​pła​ci​ła taką kwo​tę i umie​ści​ła ją w spra​woz​da​niu fi​nan​so​wym, ale w CBF nie od​no​to​wa​no wpły​wu płat​no​ści. Te​raz Te​ixe​ira przy​wiózł go​tów​kę i po​pro​sił o ofi​cjal​ny prze​lew. Był to czas, gdy w Bra​zy​lii dwie ko​mi​sje pro​wa​dzi​ły do​cho​dze​nie prze​‐ ciw​ko nie​mu i jego sko​rum​po​wa​ne​mu związ​ko​wi. KPMG od​kry​ła, że FIFA za​ak​cep​to​wa​ła zwrot pie​nię​dzy pod wa​run​kiem, że „trans​ak​cja naj​pierw zo​sta​nie za​księ​go​wa​na na bie​żą​cym ra​chun​ku ban​ko​wym fe​de​ra​cji jako wpła​ta pre​zy​den​ta bra​zy​lij​skie​go związ​ku, a na​stęp​nie do​‐ ko​na​ny zo​sta​nie prze​lew. Na to Te​ixe​ira się nie zgo​dził”. Oczy​wi​ście, że się nie zgo​dził. Jak by to wy​glą​da​ło, gdy​by szef prze​ka​zał przez FIFA swe​mu związ​ko​wi pie​nią​dze, któ​re już daw​no po​win​ny były tam spły​nąć bez​po​śred​nio? Te​ixe​ira po​pro​sił o czek na czte​ry​sta ty​się​cy do​la​rów, któ​ry otrzy​mał, ale dział fi​nan​so​wy FIFA chciał za​pi​sać tę kwo​tę na rzecz ra​chun​ku

CBF, żeby to z nie​go zo​sta​ła do​ko​na​na wy​pła​ta. Po kil​ku dniach Te​ixe​ira po​pro​sił o anu​lo​wa​‐ nie trans​ak​cji i za​brał go​tów​kę. Re​wi​den​ci zło​ży​li prze​za​baw​ną „pro​po​zy​cję ra​cjo​na​li​za​tor​‐ ską”: „Za​le​ca​my, by w mia​rę moż​li​wo​ści płat​no​ści były kie​ro​wa​ne do rze​czy​wi​stych be​ne​fi​‐ cjen​tów”. No a do kogo in​ne​go? Wy​glą​da na to, że w FIFA nie jest to wca​le ta​kie oczy​wi​ste. „Mamy świa​do​mość, że czę​sto z róż​nych po​wo​dów nie jest to moż​li​we”, pi​sa​li re​wi​den​ci, po​‐ twier​dza​jąc tym sa​mym, że w świa​to​wej fe​de​ra​cji pa​nu​je zwy​czaj wy​pła​ca​nia pie​nię​dzy prze​‐ zna​czo​nych na okre​ślo​ne cele na ręce lu​dzi, któ​rzy nie są ich bez​po​śred​ni​mi ad​re​sa​ta​mi. Nad​‐ zor​com po​zo​sta​ło więc tyl​ko po​wtó​rze​nie sta​rej mą​dro​ści lu​do​wej: „Płat​no​ści cze​kiem i go​‐ tów​ką ogra​ni​czyć do nie​zbęd​ne​go mi​ni​mum”. Do ga​bi​ne​tu cie​ni Blat​te​ra, F-Crew, na​le​żał mię​dzy in​ny​mi Jérôme Cham​pa​gne, były fran​‐ cu​ski dy​plo​ma​ta, otwie​ra​ją​cy po​li​tycz​ne drzwi, szcze​gól​nie w świe​cie fran​ko​foń​skim. W FIFA zo​stał dy​rek​to​rem do spraw mię​dzy​na​ro​do​wych. Do F-Crew za​li​czał się tak​że praw​nik Fla​vio Bat​ta​ini. Gdy Blat​ter miał złe wie​ści dla swe​go se​kre​ta​rza ge​ne​ral​ne​go, to wła​śnie Bat​ta​ini je prze​ka​zy​wał. Dy​plo​ma​ta utrzy​my​wał też do​bre sto​sun​ki z jed​ną z se​kre​ta​rek Blat​te​ra. F-Crew to rów​nież spin dok​to​rzy, mię​dzy in​ny​mi cały sze​reg do​rad​ców z fir​my McKin​sey. Jest wśród nich Phi​lip​pe Blat​ter, przy​pad​ko​wo bę​dą​cy ulu​bio​nym bra​tan​kiem pre​zy​den​ta. Od roku 2006 wu​jek i bra​ta​nek za​sia​da​ją na​wet na​prze​ciw sie​bie przy sto​le ne​go​cja​cyj​nym, kie​dy oma​wia​ne są mi​lio​no​we in​te​re​sy zwią​za​ne z MŚ. Phi​lip​pe Blat​ter jest bo​wiem sze​fem fir​my In​front, któ​ra po​wsta​ła czę​ścio​wo z upa​dłej ISL. Wła​ści​wy per​so​nel kie​row​ni​czy wo​kół Zena-Ruf​fi​ne​na oraz or​gan kie​row​ni​czy FIFA – ko​‐ mi​tet wy​ko​naw​czy – po​cząt​ko​wo nie za bar​dzo zda​wa​ły so​bie spra​wę z ist​nie​nia tej czę​ści FCrew za ku​li​sa​mi FIFA. Nie​mniej urzę​du​ją​cy w Zu​ry​chu szef fir​my McKin​sey – Jens Abend – już w grud​niu 2000 roku cie​szył się w li​ście, któ​ry ozdo​bił ra​chun​kiem na kwo​tę dzie​wię​ciu​set trzech ty​się​cy fran​ków, ze swej „sil​nej po​zy​cji w FIFA oraz z moż​li​wo​ści [...] prze​kształ​ce​nia fe​de​ra​cji w pro​fe​sjo​nal​ne​go usłu​go​daw​cę”. Nie​wie​le póź​niej stwier​dził, że ko​lej​ny rok „na nad​cho​dzą​ce czte​ry lata zro​dzi po​my​sły, któ​re mu​szą zo​stać za​ko​mu​ni​ko​wa​ne ro​dzi​nie FIFA przez od​da​ny ze​spół kie​row​ni​czy”. Ta „od​da​na” eki​pa rzą​dzą​ca była więc już wów​czas obec​‐ na, a jej cen​trum sta​no​wi​li McKin​sey, wu​jek, bra​ta​nek i róż​ne​go ro​dza​ju taj​ni do​rad​cy. W maju 2002 roku Zen-Ruf​fi​nen pu​blicz​nie wy​ra​ził swe oba​wy: „Blat​ter sa​mo​wol​nie uczy​nił fir​mę McKin​sey & Com​pa​ny czę​ścią dzia​łu fi​nan​so​we​go FIFA. Koszt: od czte​ry​stu dwu​dzie​stu ty​się​cy do sied​miu​set sześć​dzie​się​ciu ty​się​cy fran​ków mie​sięcz​nie (!) w okre​sie od lip​ca 2000 do mar​ca 2002 roku. Łącz​nie oko​ło dwu​na​stu mi​lio​nów. Dy​rek​tor zu​ry​skie​go biu​ra McKin​sey to Phi​lip​pe Blat​ter, bra​ta​nek pre​zy​den​ta. Blat​ter ma ze​spół oso​bi​stych do​rad​‐ ców, któ​rych zgod​nie z prze​pi​sa​mi FIFA w ogó​le nie po​win​no być”. Cała za​ło​ga F-Crew, na cze​le z bra​tan​kiem i po​li​tycz​nym stra​te​giem Blat​te​ra, Cham​pa​gnem, jest nie​ty​kal​na. Za to Ze​no​wi-Ruf​fi​ne​no​wi oraz dy​rek​to​ro​wi fi​nan​so​we​mu Ur​so​wi Lin​sie​mu, któ​ry prze​szedł do FIFA z Cre​dit Su​is​se, uda​ło się bez wie​dzy pre​zy​den​ta wy​po​wie​dzieć umo​wę Bat​ta​inie​mu. Ten czło​wiek Blat​te​ra na​ro​bił so​bie w FIFA wro​gów, mię​dzy in​ny​mi ze wzglę​du na spo​sób trak​to​wa​nia współ​pra​cow​ni​ków, któ​rzy ma​so​wo skła​da​li na nie​go skar​gi[51]. Blat​ter wpadł w szał, gdy do​wie​dział się o jego zwol​nie​niu pod​czas olim​pia​dy w Syd​ney. Zgod​nie z tra​dy​cją Bat​ta​ini otrzy​mał jed​nak zło​ty uścisk dło​ni w po​sta​ci mi​lio​na trzy​stu ty​się​cy fran​ków.

Tak więc sto​sun​ki po​mię​dzy pre​zy​den​tem a se​kre​ta​rzem ge​ne​ral​nym dość wcze​śnie ule​gły znisz​cze​niu, a Blat​ter oczy​wi​ście nie był​by sobą, gdy​by nie za​czął szu​kać spo​sob​no​ści do ze​‐ msty. Kie​dy w roku 2001 ISL sta​ło na skra​ju ban​kruc​twa, na prze​kór pro​te​stom Zen-Ruf​fi​ne​na ścią​gnął z po​wro​tem wy​pę​dzo​ne​go przez Ha​ve​lan​ge’a Gu​ida To​gno​nie​go. To​gno​ni, były dzien​ni​karz, spe​cja​li​sta do spraw mar​ke​tin​gu, a te​raz po​now​nie dy​rek​tor tego dzia​łu w FIFA, otrzy​mał nie​zwy​kle de​li​kat​ne zle​ce​nie – spra​wę ISL. Prze​niósł pra​wa do no​wej, we​wnętrz​nej fir​my mar​ke​tin​go​wej FIFA, przej​mu​jąc przy tym po​nad sześć​dzie​się​ciu pra​cow​ni​ków ISL. Była to dro​bia​zgo​wa, prze​pro​wa​dzo​na w ostat​niej chwi​li ak​cja ra​tun​ko​wa, dzię​ki któ​rej uda​ło się za​po​biec przej​ściu klej​no​tów ko​ron​nych FIFA – czy​li praw mar​ke​tin​go​wych – do masy upa​dło​ścio​wej ISL, a tym sa​mym ode​bra​niu ich FIFA. Tak​że To​gno​ni zo​stał człon​kiem FCrew, a wkrót​ce do za​ło​gi do​łą​czył Lin​si, któ​ry swą szan​sę zwie​trzył w roz​wią​za​niu chro​nicz​‐ nej mi​ze​rii fi​nan​so​wej. W gniew​nym li​ście Jo​hans​son wy​ty​kał Blat​te​ro​wi ist​nie​nie F-Crew, za​rzu​ca​jąc mu, że wy​‐ bra​ny pre​zy​dent dzia​ła jak pre​zes za​rzą​dza​ją​cy przed​się​bior​stwem. „Sta​wia Pan za​rząd w nie​‐ zręcz​nej sy​tu​acji, gdy musi kon​tro​lo​wać nie tyl​ko kie​row​nic​two, lecz tak​że wła​sne​go pre​zy​‐ den​ta. Uko​ro​no​wa​niem jest sa​mo​wol​ne po​wo​ła​nie po​dwój​nej ad​mi​ni​stra​cji, zło​żo​nej z oso​bi​‐ stych do​rad​ców, dzia​ła​ją​cych poza za​kre​sem od​po​wie​dzial​no​ści se​kre​ta​rza ge​ne​ral​ne​go”. Unie​moż​li​wia to za​rzą​do​wi orien​to​wa​nie się w in​te​re​sach FIFA. „Co gor​sza, w me​diach po​ja​‐ wia się co​raz wię​cej do​nie​sień, zgod​nie z któ​ry​mi i człon​ko​wie na​sze​go ko​mi​te​tu wy​ko​naw​‐ cze​go są go​spo​dar​czo uwi​kła​ni w in​te​re​sy FIFA”. In​te​re​su​ją​ce, że to zwy​kle naj​bliż​si stron​ni​‐ cy Blat​te​ra kry​ją się za brud​ny​mi in​te​re​sa​mi.

ZE​PSU​TA MA​SZYN KA DO PIE​NIĘ​DZY

Wspo​mnia​ne w tej książ​ce wie​lo​krot​nie ban​kruc​two ISMM/ISL (ISMM to fir​ma mat​ka) to naj​więk​sza plaj​ta w hi​sto​rii szwaj​car​skiej go​spo​dar​ki z po upad​ku Swis​sa​ir. Te​mat ten po​ło​‐ żył się cie​niem na pierw​szej ka​den​cji Sep​pa Blat​te​ra. Po in​te​re​sach z FIFA agen​cja ku​po​wa​ła pra​wa spor​to​we na ca​łym świe​cie, by po​więk​szyć swe port​fo​lio. Po wej​ściu na gieł​dę spo​‐ dzie​wa​no się gi​gan​tycz​nych zy​sków. Część in​te​re​sów była ry​zy​kow​na, jak na przy​kład te z Euro Ba​sket​ball Tour, ame​ry​kań​ską se​rią wy​ści​go​wą Cart czy bra​zy​lij​ski​mi klu​ba​mi pił​kar​ski​‐ mi. Tyl​ko ze sto​wa​rzy​sze​niem te​ni​si​stów ATP w roku 1999 ISL za​war​ła dzie​się​cio​let​nią umo​‐ wę na im​po​nu​ją​cą kwo​tę mi​liar​da stu mi​lio​nów euro. Spe​cja​li​ści byli oszo​ło​mie​ni. Pod​czas gdy kwo​ty wszyst​kich za​war​tych umów obej​mo​wa​ły łącz​nie po​nad czte​ry mi​liar​dy do​la​rów, naj​więk​sza na świe​cie agen​cja spor​to​wa wpa​da​ła w co​raz więk​sze tur​bu​len​cje. Pla​no​wa​ne wej​ście na gieł​dę nie do​szło do skut​ku. ISL zban​kru​to​wa​ła w maju 2001 roku. Agen​cja pro​wa​dzi​ła in​te​re​sy z wie​lo​ma czo​ło​wy​mi dzia​ła​cza​mi spor​to​wy​mi. Po​cząt​ko​wo ła​pów​ki księ​go​wa​no jako ho​no​ra​ria do​rad​ców, z cza​sem jed​nak po​wstał do​sko​na​ły sys​tem ko​‐ rup​cyj​ny, z taj​ny​mi kon​ta​mi i fun​da​cja​mi, ta​ki​mi jak Nun​ca w Liech​ten​ste​inie czy Sun​bow SA na Bry​tyj​skich Wy​spach Dzie​wi​czych. By​wa​ło też, że po​wier​ni​cy od​bie​ra​li pie​nią​dze, prze​‐ wo​zi​li je przez gra​ni​cę w go​tów​ce i wrę​cza​li Je​ano​wi-Ma​rie We​be​ro​wi, któ​ry prze​ka​zy​wał je od​bior​com. Mówi się, że trans​por​to​wał w wa​liz​ce mi​lio​ny. Po ogło​sze​niu upa​dło​ści wsz​czę​to śledz​two prze​ciw​ko We​be​ro​wi i jego pię​ciu ko​le​gom z za​rzą​du. Nie​ty​kal​no​ści We​be​ra we​wnątrz ISL ostro do​ma​ga​li się sze​fo​wie FIFA, Blat​ter i Ha​‐ ve​lan​ge. Mówi się, że zde​frau​do​wa​no sie​dem​dzie​siąt mi​lio​nów fran​ków. Pie​nią​dze po​cho​‐ dzi​ły od bra​zy​lij​skiej sta​cji te​le​wi​zyj​nej Glo​bo oraz ja​poń​skie​go kon​cer​nu re​kla​mo​we​go Dent​‐ su, któ​ry chciał za​pew​nić so​bie pra​wa do trans​mi​sji MŚ 2002 i 2006. Dent​su to jed​no​cze​śnie mniej​szo​ścio​wy udzia​ło​wiec ISL. Kie​dy po upad​ku ISL Blat​ter otrzy​mał od Jo​hans​so​na cały ka​ta​log py​tań, na jed​no z nich – „kie​dy pierw​szy raz do​wie​dział się o pro​ble​mach fi​nan​so​wych ISL” – od​po​wie​dział tak: pro​ble​my po​ja​wi​ły się w lu​tym 2001 roku, pierw​sze dzia​ła​nia pod​‐ ję​li​śmy w mar​cu. Taka od​po​wiedź stoi w skraj​nej sprzecz​no​ści z do​ku​men​ta​mi. Czyż​by Blat​ter, któ​ry wszyst​ko inne kon​tro​lu​je pra​wie ob​se​syj​nie, nie za​trosz​czył się o rzecz naj​waż​niej​szą, czy​li o do​cho​dy z mi​strzostw świa​ta? Zen-Ruf​fi​nen na​brał po​dej​rzeń już w roku 1998. 7 wrze​śnia na​‐ pi​sał do fir​my Spo​ris Hol​ding, bę​dą​cej spół​ką hol​din​go​wą ISMM/ISL, że za MŚ 2002 sta​cja Glo​bo mia​ła już „1 lip​ca uiścić opła​tę li​cen​cyj​ną w wy​so​ko​ści dwu​dzie​stu dwóch mi​lio​nów do​la​rów”[52]. Se​kre​tarz ge​ne​ral​ny przy​po​mniał We​be​ro​wi o waż​nym po​ro​zu​mie​niu umow​nym, zgod​nie z któ​rym wszyst​kie do​cho​dy ISL ze sprze​da​ży praw za lata 2002-2006 mia​ły wpły​wać na spe​cjal​ne kon​to utwo​rzo​ne w Ba​zy​lei, do któ​re​go do​stęp mia​ły ISL i FIFA. Agen​cja mia​ła prze​cież pra​co​wać w spo​sób przej​rzy​sty i wciąż re​ali​zo​wać płat​no​ści czę​ścio​we na rzecz FIFA. Zen-Ruf​fi​nen od​krył, że w umo​wach te​le​wi​zyj​nych z Glo​bo, któ​re miał przed sobą, bra​‐ ku​je wła​śnie tej klau​zu​li o płat​no​ściach na spe​cjal​ne kon​to FIFA i ISL. FIFA nie otrzy​ma​ła tak​że żad​nych ban​ko​wych po​kwi​to​wań wpła​ty.

Nikt nie za​re​ago​wał na list se​kre​ta​rza ge​ne​ral​ne​go, ale w maju roku 2000 te​mat wy​pły​nął po​now​nie, gdy NKF – duża kan​ce​la​ria z Zu​ry​chu, zaj​mu​ją​ca się spra​wa​mi FIFA – wy​sła​ła do dy​rek​to​ra fi​nan​so​we​go fe​de​ra​cji list za​wie​ra​ją​cy wy​raź​ne ostrze​że​nie, w któ​rym wska​zu​je na brak spe​cjal​ne​go kon​ta oraz inne nie​do​pa​trze​nia, a tak​że za​uwa​ża, że ISL „za​war​ła tym​cza​sem do​dat​ko​we umo​wy sub​li​cen​cyj​ne”. Ad​wo​ka​ci ostrze​ga​li, że ta​kie po​stę​po​wa​nie „jest nie​zgod​‐ ne z ja​sny​mi ce​la​mi pana Jo​se​pha S. Blat​te​ra przy przy​zna​wa​niu praw”[53]. Jak to moż​li​we, że Blat​ter nie do​stał tego ostrze​że​nia na rok przed upad​kiem ISL? Co dy​‐ rek​tor fi​nan​so​wy Lin​si zro​bił z tym pi​smem? Czy po pro​stu je wy​rzu​cił? Czy po​in​for​mo​wał pre​zy​den​ta, że ISL nie re​ali​zu​je jego ce​lów? Zen-Ruf​fi​nen za​czął wni​kli​wie ba​dać sy​tu​ację we wład​czej agen​cji. Tym​cza​sem już pod ko​niec roku 1999 na luki w umo​wie z Glo​bo wska​zy​wał też pra​cow​nik dzia​łu te​le​wi​zyj​ne​go FIFA. Zen-Ruf​fi​nen po​now​nie zwró​cił się do We​be​ra, pi​sząc, że zmia​ny, do któ​rych wzy​wa od roku 1998, do tej pory nie zo​sta​ły wpro​wa​dzo​ne, za to za​war​to nowe umo​wy sub​li​cen​cyj​ne na trans​mi​sję mi​strzostw świa​ta w We​ne​zu​eli, na Ba​ha​mach, w Gha​nie, Izra​elu, na Taj​wa​nie, w In​do​ne​zji, Afry​ce Pół​noc​nej i na Ka​ra​ibach, a każ​da z tych umów „za​wie​ra ta​kie same błę​dy jak umo​wa z Glo​bo” – brak klau​zu​li o spe​cjal​nym kon​cie z FIFA oraz brak upraw​nień FIFA do kon​tro​li do​ko​ny​wa​nych wpłat. Fe​de​ra​cja mu​sia​ła sama od​bie​rać z ban​ku po​kwi​to​wa​nia wpłat, a wresz​cie kon​to spe​cjal​ne zo​sta​ło – „bez wie​dzy FIFA” – prze​nie​sio​ne do in​ne​go ban​‐ ku, z Ba​zy​lei do Lu​cer​ny. Zen-Ruf​fi​nen ostrzegł We​be​ra, że każ​dy z wy​mie​nio​nych bra​ków sta​‐ no​wi „po​waż​ne na​ru​sze​nie umo​wy”, i wy​zna​czył mie​sięcz​ny ter​min na ich usu​nię​cie do 22 czerw​ca 2000 roku. Bez re​ak​cji. Rów​nież FIFA za​mil​kła, mimo że pod ko​niec roku sama po​pa​dła w kło​po​ty fi​‐ nan​so​we. Za​gro​żo​ne były na​wet wy​pła​ty wy​na​gro​dzeń, a wiel​ka obiet​ni​ca wy​bor​cza Blat​te​ra, że wy​pła​ci każ​de​mu kra​jo​we​mu związ​ko​wi sub​wen​cję w wy​so​ko​ści dwu​stu pięć​dzie​się​ciu ty​‐ się​cy do​la​rów, sta​nę​ła pod wiel​kim zna​kiem za​py​ta​nia. Mię​dzy​na​ro​do​we kon​sor​cjum te​le​wi​‐ zyj​ne pro​te​sto​wa​ło i nie chcia​ło pła​cić za pra​wa wię​cej, niż uzgod​nio​no. Co było ro​bić? Dy​‐ rek​tor fi​nan​so​wy uru​cho​mił swe kon​tak​ty u daw​ne​go pra​co​daw​cy. Cre​dit Su​is​se udzie​li​ło FIFA kre​dy​tu w wy​so​ko​ści po​nad trzy​stu mi​lio​nów fran​ków, któ​rych za​bez​pie​cze​niem sta​ły się umo​wy mar​ke​tin​go​we z Coca-Colą, McDo​nal​dem i in​ny​mi wiel​ki​mi gra​cza​mi. W koń​cu, w lu​tym 2001 roku, na trzy mie​sią​ce przed upad​kiem ISL, sam Blat​ter zgło​sił We​be​ro​wi, że jest „po​waż​nie za​nie​po​ko​jo​ny”, i spy​tał, czy jego fir​my wciąż są wy​pła​cal​ne, choć już na po​cząt​ku stycz​nia wy​so​ko po​sta​wio​ny przed​sta​wi​ciel ISL po​in​for​mo​wał FIFA, „że ISL rze​czy​wi​ście jest nie​wy​pła​cal​na”[54]. Blat​ter przy​po​mniał sta​re​mu to​wa​rzy​szo​wi o wszyst​kich zo​bo​wią​za​niach, któ​rych ISL nie wy​peł​ni​ła – oraz że w przy​pad​ku upa​dło​ści wszyst​kie po​ro​zu​mie​nia wy​ga​sa​ją. Dwa dni póź​niej We​ber wy​słał do pre​zy​den​ta FIFA wo​ła​‐ nie o po​moc. Oba​wiał się, że mimo ust​ne​go za​pew​nie​nia oraz „do​ku​men​tu pa​ra​fo​wa​ne​go w dniu 25.11.2000” wspar​cie FIFA dla Dawn sta​ło pod zna​kiem za​py​ta​nia. Dawn to spra​wa „naj​wyż​szej wagi dla na​szej gru​py”, dla​te​go We​ber pro​sił o „bar​dzo pil​ne” spo​tka​nie na naj​‐ wyż​szym szcze​blu. Naj​le​piej od razu. Dawn? To okre​śle​nie pla​nu FIFA i ISL, za​kła​da​ją​ce​go wspól​ny pro​jekt se​ku​ry​ty​za​cji. We​‐ ber i Lin​si spo​tka​li się w li​sto​pa​dzie 2000 roku i opra​co​wa​li pro​jekt po​mo​cy upa​da​ją​cej fir​‐ mie ISL. FIFA mia​ła przy tym udzie​lić ISL po​zwo​le​nia na zdo​by​wa​nie świe​żych zy​sków pod

wspól​nym da​chem, przez za​wie​ra​nie umów mar​ke​tin​go​wych do​ty​czą​cych MŚ. Tak​że o tym osza​ła​mia​ją​cym za​mia​rze wie​dział tyl​ko wą​ski krąg osób. We​ber de​spe​rac​ko grał na czas. Spraw​dzał, kogo tu jesz​cze moż​na na​cią​gnąć, nie po​mi​ja​‐ jąc na​wet sa​mej FIFA. Jed​no​cze​śnie mu​siał uspo​ka​jać pra​cow​ni​ków i part​ne​rów biz​ne​so​‐ wych. Jesz​cze za​nim wie​rzy​ciel – FIFA zdą​żył za​jąć po​zy​cję, na​stą​pił ko​lej​ny zwrot ak​cji, po​‐ nie​waż do drzwi ISL za​pu​kał in​te​re​sant. Za drzwia​mi sta​ła fran​cu​ska gru​pa Vi​ven​di. Vi​ven​di wy​sy​ła z Pa​ry​ża do Zug pię​cio​oso​bo​wą de​le​ga​cję do re​wi​zji ksiąg, do​wo​dzo​ną przez Jérôme’a Valc​ke​go. Valc​ke i jego lu​dzie przez kil​ka dni po​chy​la​li się nad księ​ga​mi ISL, po czym od​su​nę​li je z prze​ra​ż e​niem. To ko​niec, ban​kruc​two było nie​uchron​ne. 30 kwiet​nia dy​rek​tor fi​nan​so​wy FIFA prze​słał pre​zy​den​to​wi in​for​ma​cję ozna​czo​ną jako „Pil​ne/ści​śle taj​ne”: „Do dnia dzi​siej​sze​go oko​ło dwu​stu pięć​dzie​się​ciu mi​lio​nów fran​ków po​zy​ska​nych od spon​so​rów zo​sta​ło przez ISL wy​ko​rzy​sta​ne nie​zgod​nie z prze​zna​cze​niem i prze​pa​dło w wy​ni​ku upa​dło​ści ISL”. 19 mar​ca tak​że asy​stent Zena-Ruf​fi​ne​na, Jon Do​vi​ken, spo​rzą​dził spra​woz​da​nie fi​nan​so​we. Skar​żył się w nim, że mimo kon​kret​nych wska​zó​wek lu​‐ dzie Blat​te​ra ni​g​dy nie za​in​ter​we​nio​wa​li. Już czte​ry mie​sią​ce wcze​śniej NKF za​le​ca​ła dzia​ło​‐ wi fi​nan​sów FIFA do​pil​no​wa​nie spra​wy kon​ta spe​cjal​ne​go oraz „na​tych​mia​sto​we ka​so​wa​nie” wszyst​kich do​cho​dów z te​le​wi​zji. Jed​nak „uzna​no, że nie jest to ko​niecz​ne”. Za​bez​pie​cze​nie dzie​sią​tek mi​lio​nów – nie​ko​niecz​ne? Poza tym prze​cież już 3 stycz​nia in​for​ma​cje o fak​tycz​nej upa​dło​ści do​tar​ły do FIFA od sa​mej ISL, ale dział fi​nan​so​wy fe​de​ra​cji, jak twier​dzi se​kre​tarz ge​ne​ral​ny, od​rzu​cił na​wet za​pro​po​no​wa​ną przez praw​ni​ków FIFA in​spek​cję ISL z przed​sta​wi​‐ cie​la​mi ban​ku[55]. 21 maja kur​ty​na opa​dła. ISL ogło​si​ła ban​kruc​two. Na​tych​miast wy​szło na jaw, że gru​pa ISL/ISMM pro​wa​dzi​ła w Liech​ten​ste​inie fun​da​cję wy​po​sa​żo​ną w dzie​siąt​ki mi​lio​nów fran​‐ ków prze​zna​czo​nych na ła​pów​ki dla lu​dzi na naj​wyż​szym szcze​blu związ​ków spor​to​wych. Na​‐ zwa fun​da​cji – Nun​ca – po hisz​pań​sku ozna​cza „ni​g​dy”. Kil​ka dni póź​niej Blat​ter mu​siał spo​tkać się z me​dia​mi. Jego wy​ja​śnie​nia nie​wie​le mia​ły jed​nak wspól​ne​go z udo​ku​men​to​wa​ną praw​dą. Spra​wiał wra​że​nie cał​ko​wi​cie za​sko​czo​ne​go sy​tu​acją w ISL, na któ​rą jego se​kre​tarz ge​ne​ral​ny zwra​cał uwa​gę już trzy lata temu. Blat​ter opo​wia​dał pra​sie to samo, co pró​bo​wał wmó​wić człon​kom za​rzą​du zgro​ma​dzo​nym wo​kół Jo​‐ hans​so​na, że ISL za​wsze pła​ci​ła, ni​g​dy nie było opóź​nień. I dla​te​go „do​pie​ro 21 kwiet​nia [2001] za​uwa​ży​li​śmy, że wpła​ta nie na​stą​pi​ła w prze​wi​dzia​nym ter​mi​nie”[56]. ISL zo​sta​ła roz​wią​za​na, a FIFA szyb​ko zło​ży​ła za​wia​do​mie​nie o po​peł​nie​niu prze​stęp​‐ stwa. Bądź co bądź stra​ci​ła ogrom​ne kwo​ty – nie dało się już dłu​żej oszczę​dzać przy​ja​ciół z agen​cji. Co po​wie​dzie​li​by spe​cja​li​ści i opi​nia pu​blicz​na? Z dru​giej stro​ny taki atak był dość ry​zy​kow​ny. Czy FIFA nie mu​sia​ła się jed​nak oba​wiać in​for​ma​cji ujaw​nio​nych przez lu​dzi, na któ​rych skła​da za​wia​do​mie​nie? 24 lip​ca re​pre​zen​tu​ją​ca FIFA kan​ce​la​ria NKF zło​ży​ła pi​sem​ne oświad​cze​nie pod ty​tu​łem „Rosz​cze​nia wo​bec osób z or​ga​nów ISMM”. Wy​mie​ni​ła w nim wszyst​kie oso​by, prze​ciw​ko któ​rym pla​no​wa​no wy​stą​pić, i osza​co​wa​ła wiel​kość rosz​czeń. Już sama kwo​ta przy​pra​wia​ła o za​wrót gło​wy: sto sześć​dzie​siąt sześć mi​lio​nów fran​ków od​szko​do​wa​nia bez​po​śred​nie​‐ go za utra​co​ne płat​no​ści z ty​tu​łu praw mar​ke​tin​go​wych i te​le​wi​z yj​nych prze​ka​z a​nych Glo​bo i Dent​su. Praw​ni​cy ubo​le​wa​li, że „już we wrze​śniu 2000 roku było wia​do​mo”, iż agen​‐ cja jest nie​wy​pła​cal​na i to​nie w dłu​gach. Co wię​cej, kan​ce​la​ria uzna​ła, że część winy i za​ra​‐

zem obo​wią​zek po​kry​cia rze​czo​ne​go rosz​cze​nia zwrot​ne​go po​no​szą kon​tro​le​rzy ISL, czy​li KPMG. Po​win​ni byli prze​wi​dzieć tę ka​ta​stro​fę, a na​wet jej za​po​biec. Jed​no​cze​śnie KPMG to prze​cież tak​że re​wi​den​ci FIFA. Kro​ki prze​ciw​ko KPMG ad​wo​ka​ci przed​sta​wi​li jako szcze​‐ gól​nie opła​cal​ne, po​nie​waż „w przy​pad​ku spół​ki edy​tor​skiej KPMG jest przy​naj​mniej pew​ne, że od​no​śne po​zwy nie tra​fią w próż​nię”. FIFA nie zde​cy​do​wa​ła się jed​nak wy​stą​pić prze​ciw​‐ ko KPMG. Po​wo​ła​ny póź​niej spe​cjal​ny śled​czy, Tho​mas Hild​brand, mimo znacz​ne​go opo​ru ma​te​rii do​tarł do win​nych. Je​sie​nią roku 2002 We​ber, Malms i kil​ku in​nych by​łych ko​le​gów wy​lą​do​‐ wa​ło na​wet na krót​ko w aresz​cie śled​czym. Dwa lata póź​niej FIFA bar​dzo dys​kret​nie oka​zy​‐ wa​ła brak za​in​te​re​so​wa​nia spra​wą kar​ną, po​nie​waż nie​stru​dzo​ny Hild​brand nie​bez​piecz​nie zbli​żał się do sed​na afe​ry. Fe​de​ra​cja wca​le nie była za​in​te​re​so​wa​na ści​ga​niem prze​stęp​stwa, po​nie​waż zaj​mo​wa​ła się po​szu​ki​wa​niem sku​tecz​niej​szych dróg. Bar​dziej atrak​cyj​ne wy​da​ło jej się po​ro​zu​mie​nie, któ​re moż​na by na​zwać umo​wą w spra​wie za​cie​ra​nia śla​dów ko​rup​cji. Umo​wę tę FIFA za​war​ła z syn​dy​kiem, po czym nie​któ​rzy win​ni zwró​ci​li do masy upa​dło​ścio​‐ wej po dwa i pół mi​lio​na fran​ków. Śled​czy Hild​brand chciał po​znać na​zwi​ska, ale ad​wo​ka​to​‐ wi tych fut​bo​lo​wych sza​rych emi​nen​cji uda​ło się za​cho​wać je w ta​jem​ni​cy aż do roz​pra​wy przed są​dem fe​de​ral​nym – są​dem naj​wyż​szej in​stan​cji w Szwaj​ca​rii – a na ko​niec i tak nie mu​‐ siał wy​ja​wiać ich per​so​na​liów. Hild​brand wsz​czął dru​gie po​stę​po​wa​nie. Po jego za​koń​cze​niu świa​to​wa fe​de​ra​cja oraz dwóch kon​kret​nie oskar​żo​nych dzia​ła​czy za​pła​ci​ło aż pięć i pół mi​lio​na fran​ków, aby to​czą​ce się prze​ciw​ko nim do​cho​dze​nie w po​stę​po​wa​niu kar​nym w związ​ku ze szko​da​mi po​wsta​ły​mi dla FIFA zo​sta​ło za​wie​szo​ne. Dla ob​wi​nio​nych ma to tę za​le​tę, że ich na​zwi​ska nie zo​sta​ną upu​blicz​nio​ne, co nie​wąt​pli​wie mia​ło​by miej​sce, gdy​by pro​ces jed​nak ru​szył. Or​gan ści​ga​nia z kan​to​nu Zug musi jed​nak spo​rzą​dzić po​sta​no​wie​nie o umo​rze​niu po​stę​po​wa​nia, w któ​rym przed​sta​wio​ny bę​dzie usta​lo​ny stan fak​tycz​ny wraz z na​zwi​ska​mi osób oskar​żo​nych lub po​dej​‐ rza​nych. Roz​szy​fro​wa​no w nim sys​tem wy​płat ła​pó​wek z ISL na rzecz lu​dzi z FIFA, czę​ścio​wo tak​że przed​sta​wio​no oso​by, któ​re od​bie​ra​ły pie​nią​dze, współ​dzia​ła​ły lub wie​dzia​ły o tym. Do​‐ ku​ment ten stał się dla za​in​te​re​so​wa​nych bom​bą z opóź​nio​nym za​pło​nem, gdy licz​ne me​dia wnio​sły o ujaw​nie​nie jego tre​ści. Dzia​ła​cze oskar​że​ni imien​nie to Ha​ve​lan​ge i Te​ixe​ira. Py​ta​‐ nie tyl​ko, jaki jesz​cze wy​so​ki ran​gą dzia​łacz ukry​wa się za FIFA, któ​ra prze​cież była oskar​żo​‐ na tyl​ko „po​sił​ko​wo”? Śled​czy Hild​brand zro​bił ka​wał do​brej ro​bo​ty, a jej po​tęż​na siła ra​że​‐ nia ujaw​ni się w peł​ni do​pie​ro z cza​sem. Za to bez od​po​wie​dzi po​zo​sta​je oso​bli​we za​nie​dba​‐ nie w wy​ko​na​niu in​ne​go szwaj​car​skie​go or​ga​nu. Ob​ser​wu​jąc dzia​ła​nia szwaj​car​skie​go wy​‐ mia​ru spra​wie​dli​wo​ści, moż​na dojść do wnio​sku, że wy​jąt​ko​wo nie​wiel​kie jest jego za​in​te​re​‐ so​wa​nie wy​ja​śnie​niem spraw ko​rup​cyj​nych, zwłasz​cza w spo​rcie. Wy​ka​zał on za​ska​ku​ją​ce za​‐ ufa​nie wo​bec po​słań​ca z wa​liz​ką pie​nię​dzy – Je​ana-Ma​rie We​be​ra. Na żad​nym eta​pie śledz​‐ twa We​ber nie mu​siał ujaw​nić na​zwisk od​bior​ców mi​lio​nów, któ​re do​rę​czał. Po​nie​waż jed​‐ nak we​dług akt są​do​wych We​ber przy​naj​mniej raz – praw​do​po​dob​nie przez po​mył​kę – za​cho​‐ wał dla sie​bie część pie​nię​dzy i po​nie​waż wła​ści​cie​le prze​wa​ża​ją​cej czę​ści fun​da​cji i fik​cyj​‐ nych firm ob​słu​gi​wa​nych przez ISL do dziś po​zo​sta​ją nie​zna​ni, po​wsta​je py​ta​nie, dla​cze​go szwaj​car​skie or​ga​ny po​dat​ko​we nie za​in​ter​we​nio​wa​ły. Skąd wia​do​mo, że to nie sam We​ber stoi za nie​któ​ry​mi z ad​re​sów na skrzyn​kach pocz​to​wych, po​wo​du​jąc tym sa​mym ogrom​ne stra​‐ ty nie tyl​ko dla ISL, lecz tak​że dla fi​sku​sa? A co z mi​lio​na​mi, któ​re wrę​czał w go​tów​ce? Czy

w ogó​le je wy​pła​cał? Kim byli od​bior​cy, czy nie na​le​ża​ło​by po​cią​gnąć ich do od​po​wie​dzial​‐ no​ści po​dat​ko​wej? Czy znaj​do​wa​li się wśród nich oby​wa​te​le Szwaj​ca​rii? To oso​bli​we, ale i bar​dzo zna​mien​ne, jak w po​dat​ko​wym raju po​trak​to​wa​no dru​gie co do wiel​ko​ści ban​kruc​two w kra​ju i jak zre​zy​gno​wa​no z moż​li​wo​ści zmu​sze​nia We​be​ra do ujaw​‐ nie​nia klien​te​li. To za​nie​dba​nie, czy znów dys​kret​nie dała o so​bie znać po​li​ty​ka re​gio​nal​na? W każ​dym ra​zie sam Blat​ter nie może po​wie​dzieć złe​go sło​wa o ro​dzi​mych urzę​dach. „Zu​‐ ry​skie wła​dze miej​skie są bar​dzo przy​ja​zne dla FIFA i dla mnie. Na krót​ko przed świę​ta​mi Bo​że​go Na​ro​dze​nia otrzy​ma​łem na​wet list, jako do​bry po​dat​nik mia​sta Zu​rych”[57].

SFAŁ​SZO​WA​NY BI​LANS

Gdy ISL do​ko​ny​wa​ła ży​wo​ta, Blat​ter mu​siał za​jąć się ko​lej​nym pro​jek​tem. Chciał po​now​nie wy​grać wy​bo​ry pod​czas kon​gre​su przed mi​strzo​stwa​mi świa​ta w maju 2002 roku. Jed​nak po​‐ ja​wi​ły się te nie​wy​god​ne stra​ty, a do tego był jesz​cze kre​dyt na trzy​sta mi​lio​nów fran​ków, któ​‐ ry FIFA za​cią​gnę​ła za​le​d​wie rok wcze​śniej. Blat​ter wie​dział, że zro​bi cho​ler​nie złe wra​że​nie pod​czas kon​gre​su wy​bor​cze​go. Czy nie moż​na by ja​koś wy​ma​zać tej ska​zy z bi​lan​su? Wy​bi​ła go​dzi​na ban​kie​ra Lin​sie​go. Za​pro​po​no​wał kon​tro​wer​syj​ne pod wzglę​dem go​spo​‐ dar​czym, ale do​sko​na​łe dla oso​bi​stych in​te​re​sów Blat​te​ra roz​wią​za​nie – po​życz​kę pod za​staw czę​ści umów mar​ke​tin​go​wych do​ty​czą​cych MŚ. Wpraw​dzie zysk miał być dość ogra​ni​czo​ny, ale wy​star​cza​ją​cy, by znacz​nie pod​re​pe​ro​wać bi​lans rocz​ny przed kon​gre​sem w Ko​rei w 2002 roku. Do tego po​trzeb​na była se​ku​ry​ty​za​cja. Tak na​zy​wa się po​twier​dze​nie przy​szłych zy​sków w za​mian za świe​że pie​nią​dze... oraz mniej ko​rzyst​ne wa​run​ki. Pro​jekt ten ochrzczo​no mia​nem „Big Mac”. Dział Lin​sie​go stra​szył wid​mem nad​mier​ne​go za​dłu​że​nia, mó​wiąc, że skut​kiem ko​‐ lej​ne​go fi​nan​so​wa​nia kre​dy​to​we​go by​ło​by „na​tych​mia​sto​we za​dłu​że​nie” FIFA. We​dług jego sza​cun​ków z 31 grud​nia 2001 roku za​dłu​że​nie wy​nio​sło​by trzy​sta sie​dem​dzie​siąt mi​lio​nów fran​ków. Wy​bor​cy nie by​li​by za​do​wo​le​ni, a Jo​hans​son i spół​ka tyl​ko na to cze​ka​li. Za to jego opcja „Big Mac” przy​nio​sła​by wzrost ka​pi​ta​łu wła​sne​go do po​zio​mu trzy​dzie​stu mi​lio​nów fran​ków. Se​kre​tarz ge​ne​ral​ny Zen-Ruf​fi​nen gwał​tow​nie za​pro​te​sto​wał prze​ciw​ko se​ku​ry​ty​za​cji. Usil​nie od​ra​dza​li ją też KPMG oraz wie​lo​let​ni ad​wo​ka​ci FIFA. Kan​ce​la​ria NKF skon​sta​to​wa​‐ ła, że dla FIFA by​ło​by znacz​nie le​piej, gdy​by po pro​stu prze​dłu​żo​no kre​dyt po​mo​sto​wy w Cre​‐ dit Su​is​se. Gor​li​wie pod​kre​śla​ne przez lu​dzi Blat​te​ra nie​bez​pie​czeń​stwo nad​mier​ne​go za​‐ dłu​ż e​nia dla FIFA okre​śli​li jako „błęd​ne pod każ​dym wzglę​dem”. Praw​ni​cy z za​an​ga​żo​wa​‐ niem wy​śmie​wa​li po​mysł Lin​sie​go. Świa​to​wa fe​de​ra​cja pił​kar​ska nie musi się ni​cze​go oba​‐ wiać na​wet w przy​pad​ku nad​mier​ne​go za​dłu​że​nia, jest prze​cież sto​wa​rzy​sze​niem, a nie przed​‐ się​bior​stwem gieł​do​wym. Je​śli nad​mier​ne za​dłu​że​nie nie ma zna​cze​nia dla dal​sze​go ist​nie​nia sto​wa​rzy​sze​nia, po​nie​waż nie jest jed​no​znacz​ne z jego nie​wy​pła​cal​no​ścią, nie może słu​żyć za uspra​wie​dli​wie​nie kon​cep​cji fi​nan​so​wa​nia”. Po​nad​to se​ku​ry​ty​za​cja wy​ma​ga gi​gan​tycz​nych na​‐ kła​dów pra​cy i kosz​tów. Praw​ni​cy kpi​li na​wet, że pro​jekt „o na​zwie »Big Mac« w naj​lep​szym wy​pad​ku okre​śla ape​tyt ban​ków”[58]. Nie oni jed​ni życz​li​wie od​ra​dza​li. KPMG stwier​dzi​ła, że „ta​kie po​stę​po​wa​nie jest nie​ko​‐ rzyst​ne, a na​wet zgub​ne z punk​tu wi​dze​nia eko​no​mi​ki przed​się​bior​stwa. Ewi​den​cja przy​szłych zy​sków spo​wo​du​je za​fał​szo​wa​nie sy​tu​acji do​cho​do​wej FIFA aż do roku 2006”. Re​wi​zo​rzy zna​ją te sztucz​ki. „Poza tym ob​ro​ty z MŚ 2006 zo​sta​ną dwu​krot​nie wy​ka​za​ne na ze​wnątrz jako zysk, po​nie​waż od roku 2003 bi​lan​se będą spo​rzą​dza​ne zgod​nie z Mię​dzy​na​ro​do​wy​mi Stan​‐ dar​da​mi Ra​chun​ko​wo​ści, a do​cho​dy pe​rio​dy​zo​wa​ne zgod​nie z kry​te​ria​mi eko​no​mi​ki przed​się​‐ bior​stwa. Za szcze​gól​nie uciąż​li​wą uwa​ża​my oko​licz​ność, że do​cho​dy zo​sta​ną zre​ali​zo​wa​ne do​pie​ro po obo​wią​zu​ją​cym okre​sie ob​ra​chun​ko​wym FIFA (czte​ro​let​ni cykl MŚ)”. Z za​strze​że​‐ nia​mi i wy​raź​ny​mi wąt​pli​wo​ścia​mi re​wi​den​ci w koń​cu zło​ży​li broń.

Za​po​wia​da​ło się więc po​wsta​nie eks​per​tów. Jed​nak Lin​si wie​dział, za ja​kie sznur​ki po​‐ cią​gnąć u Blat​te​ra: po​li​ty​ka spor​to​wa, obiet​ni​ce wy​bor​cze, po​moc fi​nan​so​wa. Przy​po​mniał Blat​te​ro​wi, jak wspa​nia​le po​wo​dzi​ło mu się w ubie​głym roku dzię​ki bi​lan​so​wi wy​pcha​ne​mu trzy​stu​mi​lio​no​wym kre​dy​tem. „Big Mac” może „po​pra​wić ob​raz fi​nan​so​wy FIFA, tak waż​ny dla spor​to​wej po​li​ty​ki i me​diów”, pi​sał w li​ście do pre​zy​den​ta. Aku​rat dla me​diów do​bry ob​‐ raz fi​nan​so​wy nie ma zna​cze​nia, po​tra​fią pi​sać dużo tak​że o fi​nan​sach w ka​ta​stro​fal​nym sta​nie. Ma jed​nak zna​cze​nie dla pre​zy​den​ta, któ​ry przez mi​nus w bi​lan​sie miał​by mniej​sze szan​se na re​elek​cję. Aby Blat​ter wszyst​ko do​brze zro​zu​miał, Lin​si przy​po​mniał mu jesz​cze je​den wspa​‐ nia​ły aspekt swe​go pla​nu: „Se​ku​ry​ty​za​cja w do​la​rach ame​ry​kań​skich umoż​li​wi​ła​by Panu, sza​‐ now​ny Pa​nie Pre​zy​den​cie, zło​że​nie pod​czas kon​gre​su w roku 2000 obiet​ni​cy, że FIFA przej​‐ mie ry​zy​ko kur​su do​la​ra w Fi​nan​cial As​si​stan​ce Pro​gram [co daje dwie​ście pięć​dzie​siąt ty​się​‐ cy do​la​rów rocz​nie dla każ​de​go związ​ku]”. By to umoż​li​wić, mia​ło na​wet zo​stać znie​sio​ne po​‐ sta​no​wie​nie ko​mi​sji fi​nan​so​wej. W koń​cu „wy​pła​ce​nie każ​de​mu związ​ko​wi ca​łych dwu​stu pięć​dzie​się​ciu ty​się​cy do​la​rów” znów by​ło​by moż​li​we. W krót​kim cza​sie FIFA zy​ska​ła na se​ku​ry​ty​za​cji oko​ło czte​ry​stu czter​dzie​stu mi​lio​nów euro, ale ogól​nie rzecz bio​rąc, we​dług sza​cun​ków wie​lu nie​za​leż​nych eks​per​tów, kosz​to​wa​ła ona fe​de​ra​cję ogrom​ne pie​nią​dze. Ale co z tego, sko​ro FIFA ma mo​no​pol na swe mi​strzo​stwa świa​ta? Pie​nią​dze spa​da​ją z nie​ba, nie trze​ba ich za​ra​biać w po​cie czo​ła. Blat​ter chęt​nie ko​‐ rzy​sta z tego rogu ob​fi​to​ści, by pod​kre​ślić, jak do​brze go​spo​da​ru​je fe​de​ra​cją, choć tak na​praw​dę dzię​ki nie​mu FIFA może ukryć złe go​spo​da​ro​wa​nie ma​jąt​kiem i stra​ty się​ga​ją​‐ ce se​tek mi​lio​nów. Praw​da ta po​twier​dzi się jesz​cze wie​lo​krot​nie. Tym​cza​sem Zen-Ruf​fi​nen już od daw​na czuł się jak wy​gna​niec w or​ga​ni​za​cji, któ​rej był naj​wyż​szym ad​mi​ni​stra​to​rem. Tak​że pod​czas przy​go​to​wy​wa​nia se​ku​ry​ty​za​cji se​kre​tarz ge​ne​‐ ral​ny naj​wi​docz​niej nie miał cze​go szu​kać. Wy​pro​wa​dzo​ny z rów​no​wa​gi pi​sał do Lin​sie​go: „Przyj​mu​ję do wia​do​mo​ści, że zgod​nie z po​le​ce​nia​mi pre​zy​den​ta nie prze​ka​zał Pan wska​za​ne​‐ mu prze​ze mnie praw​ni​ko​wi do​ku​men​tów, o któ​re pro​si​łem, do​ty​czą​cych wszyst​kich fi​nan​sów (naj​now​szy plan płyn​no​ści fi​nan​so​wej, bi​lan​sy rocz​ne oraz spra​woz​da​nia fi​nan​so​we z lat 1998,1999 i 2000). Nie ro​zu​miem tej po​sta​wy i wzy​wam Pana do prze​ka​za​nia mi rze​czo​nych do​ku​men​tów jesz​cze dziś”[59]. Za​trud​nia​ją​ca gru​bo po​nad dwie​ście osób FIFA skła​da się z pię​ciu głę​bo​ko po​dzie​lo​nych dzia​łów. Zen-Ruf​fi​nen po​sta​no​wił sprzy​mie​rzyć się z prze​ciw​ni​ka​mi Blat​te​ra. Spo​tkał się dys​‐ kret​nie z głów​ny​mi dzia​ła​cza​mi eu​ro​pej​ski​mi. Jak mó​wią wier​ni stron​ni​cy Blat​te​ra, wy​ko​rzy​‐ sty​wa​no do tego celu biu​ra do​rad​ców i pry​wat​ne miesz​ka​nia. Plan za​kła​dał, że miesz​ka​ją​cy w Pa​ry​żu Ka​me​ruń​czyk Issa Hay​atou, szef afry​kań​skiej fe​de​ra​cji CAF, roz​pocz​nie kam​pa​nię wy​‐ bor​czą w opo​zy​cji do Blat​te​ra w Seu​lu, 29 maja 2002 roku. Hay​atou miał wspar​cie fran​cu​‐ skie​go han​dla​rza pra​wa​mi, Je​ana-Clau​dea Dar​mo​na. Kam​pa​nia mia​ła punk​to​wać sła​be stro​ny Blat​te​ra. Głów​ne ha​sła: ne​po​tyzm, fi​nan​se FIFA. Do Blat​te​ra wresz​cie do​tar​ło, co się dzie​je: „Za​uwa​ży​łem, że coś się dzia​ło poza FIFA. Wy​sta​wi​łem już swo​je an​te​ny”[60]. Kil​ka ty​go​dni po upad​ku ISL Len​nart Jo​hans​son, czło​nek ko​mi​te​tu wy​ko​naw​cze​go FIFA, prze​słał Blat​te​ro​wi dwa​dzie​ścia pięć py​tań. Z wy​rzu​tem py​tał, dla​cze​go jak zwy​kle nie zo​stał po​in​for​mo​wa​ny o stra​te​gicz​nych de​cy​zjach. Dal​sze py​ta​nia do​ty​czy​ły ISL oraz – o zgro​zo! – wy​na​gro​dze​nia pre​zy​den​ta i tego, kto je usta​la. Jo​hans​son chciał też wie​dzieć, w jaki spo​sób

prze​bie​ga mia​no​wa​nie oso​bi​stych do​rad​ców Blat​te​ra, a tak​że czym jest ta cała F-Crew i kto do niej na​le​ży[61]. An​te​ny Blat​te​ra osza​la​ły. Czyż​by bunt do​tarł już do jego wła​sne​go obo​zu? Na​wet Chuck Bla​zer, se​kre​tarz ge​ne​ral​ny CON​CA​CAF, nie​bu​dzą​cy po​dej​rzeń orę​dow​nik przy​zwo​ito​ści, spo​rzą​dził list, w któ​rym w ostrych sło​wach py​tał, jak wy​glą​da​ją spra​wy z pra​wa​mi ISL, czy FIFA otrzy​ma je z po​wro​tem i co bę​dzie da​lej? „Zu​peł​nie nie ro​zu​miem, dla​cze​go ta spra​wa mia​ła​by pod​le​gać pod za​kres kom​pe​ten​cji pre​zy​den​ta. Ko​mi​tet wy​ko​naw​czy skru​pu​lat​nie spraw​dził plan struk​tu​ral​ny na nowe mi​le​nium. Prze​su​nię​cie funk​cji ad​mi​ni​stra​cyj​nych do kom​pe​ten​cji pre​zy​den​ta stoi w sprzecz​no​ści z urzę​dem i nie było za​mie​rzo​ne przez ko​mi​tet wy​ko​naw​czy”[62]. Za za​da​nia zwią​za​ne z mar​ke​tin​giem od​po​wia​da se​kre​tarz ge​ne​ral​ny. Bla​zer prze​czu​wał nie​szczę​ście zwią​za​ne ze sło​wa​mi Blat​te​ra, że od te​raz to on oso​bi​ście bę​dzie się zaj​mo​wał wszyst​ki​mi pro​ble​ma​mi z ISL. „Je​śli Pan sam zaj​mu​je się tym pro​ce​sem w swym, biu​rze, po​win​no się to od​by​wać przy peł​nym za​an​ga​żo​wa​niu ko​mi​te​tu wy​ko​naw​cze​go”. Ame​‐ ry​ka​nin był na​praw​dę wście​kły. Pod​kre​ślał, ja​kie za​da​nia na​le​żą „wy​łącz​nie do se​kre​ta​ria​tu ge​ne​ral​ne​go”, i od​wa​żył się na sło​wa kry​ty​ki, że „struk​tu​ra FIFA nie może być dzier​ga​na we​‐ dle upodo​ba​nia czło​wie​ka, zaj​mu​ją​ce​go fo​tel sze​fa”. Szef, któ​ry świad​czy po​dej​rza​ne usłu​gi i robi swo​je – tak to wy​glą​da​ło na​wet z per​spek​ty​wy zwy​kle tak lo​jal​ne​go Bla​ze​ra. „Jak do​tąd Pań​skie biu​ro zo​sta​ło wy​zna​czo​ne do utwo​rze​nia pro​gra​mu Goal. Ża​den inny pro​gram nie wy​‐ wo​łał ta​kiej fali kry​ty​ki za swe dzia​ła​nia i brak ko​or​dy​na​cji. Pro​szę nie na​kła​dać na swo​je biu​ro pre​zy​denc​kie jesz​cze więk​szej ilo​ści obo​wiąz​ków. Nie pro​sił nas Pan o radę i przy​kro mi, że mu​szę udzie​lić jej po ter​mi​nie. Oba​wiam się jed​nak, że ob​ra​ny przez Pana kurs jest zły i nie​bez​piecz​ny dla przy​szło​ści fe​de​ra​cji”. O ile Bla​z er był dla Blat​te​ra nie​przy​jem​ny, o tyle Jo​hans​son był wprost nie​bez​piecz​‐ ny. Od​po​wie​dzi Blat​te​ra na dwa​dzie​ścia pięć kło​po​tli​wych py​tań do​tar​ły do sze​fa UEFA do​‐ pie​ro na trzy dni przed kon​gre​sem w Bu​enos Aires – i to w ję​zy​ku fran​cu​skim[63]. Pre​zy​dent znów za​cho​wy​wał się tak, jak​by wszyst​ko zo​sta​ło daw​no wy​ja​śnio​ne, tyl​ko jego prze​ciw​ni​cy jak zwy​kle nie uwa​ża​li. Py​ta​ją, co z pro​jek​tem Dawn, za​kła​da​ją​cym wspól​ną po​życz​kę z ISL, któ​ra po​now​nie zo​sta​ła od​rzu​co​na. Pro​szę bar​dzo, szcze​gó​ło​we in​for​ma​cje na te​mat tej trans​‐ ak​cji przed​sta​wio​no ko​mi​te​to​wi wy​ko​naw​cze​mu 3 sierp​nia i 10 grud​nia 2000 roku oraz 16 mar​ca 2001. Do tego Blat​ter wy​mie​nił jesz​cze pięć ter​mi​nów po​sie​dzeń, pod​czas któ​rych in​‐ for​mo​wał o tym ko​mi​sję fi​nan​so​wą. Łącz​nie osiem ter​mi​nów w cią​gu sie​dem​na​stu mie​się​cy. Czy jego pra​ca mo​gła​by być jesz​cze bar​dziej przej​rzy​sta? Naj​wi​docz​niej Jo​hans​son i jego lu​‐ dzie, któ​rzy od lat pro​wa​dzą spraw​ne i do​cho​do​we przed​się​bior​stwo pod na​zwą UEFA, re​gu​‐ lar​nie za​pa​da​ją na ro​dzaj śpiącz​ki afry​kań​skiej, gdy peł​nią swe urzę​dy w FIFA. Cały Blat​ter – za​miast da​wać ja​sne od​po​wie​dzi na ja​sne py​ta​nia, nie​wy​raź​nie wska​zu​je na ja​kieś po​sie​dze​nia. Gdy​by ktoś fak​tycz​nie przej​rzał sta​re pro​to​ko​ły, z pew​no​ścią nie uzy​skał​by z nich kon​kret​nych od​po​wie​dzi na ak​tu​al​ne za​gad​nie​nia. Ko​lej​ne py​ta​nie, co Blat​ter wie o do​‐ cho​dach z praw, któ​re zo​sta​ły ścią​gnię​te przez ISL i Kir​cha, ale nie zo​sta​ły prze​ka​za​nie do FIFA, pre​zy​dent zby​wa ta​kim sa​mym tri​kiem. Nie po​da​je żad​nych liczb, pro​ce​dur, ak​tu​al​ne​go sta​nu kont. Nic z tego. Twier​dzi, że „szcze​gó​ło​we in​for​ma​cje” zo​sta​ły już daw​no prze​ka​za​ne, pod​czas czte​rech spo​tkań w kwiet​niu, maju i czerw​cu. Obudź się, Eu​ro​po! I tak bez koń​ca. „Po raz pierw​szy” Blat​ter do​wie​dział się o roz​bież​no​ściach do​ty​czą​cych płat​no​ści w ISL 21 kwiet​nia 2001 roku. Prze​czą temu jed​nak wszyst​kie do​ku​men​ty do​stęp​ne w tej spra​wie.

Py​ta​nia o jego wkład w two​rze​nie Fifa Mar​ke​ting AG, a tak​że te do​ty​czą​ce ob​sa​dza​nia sta​‐ no​wisk w tej no​wej spół​ce oraz o rolę, jaką od​gry​wa​li przy tym „do​rad​cy pre​zy​den​ta oraz se​‐ kre​tarz ge​ne​ral​ny”, Blat​ter pod​su​mo​wał wraz z py​ta​niem o to, kto zde​cy​do​wał o prze​ję​ciu sześć​dzie​się​ciu pię​ciu by​łych pra​cow​ni​ków ISL oraz ja​kie były tego wa​run​ki: „Pro​szę prze​‐ czy​tać list se​kre​ta​rza ge​ne​ral​ne​go z dnia 18 kwiet​nia, skie​ro​wa​ny do wszyst​kich człon​ków ko​‐ mi​te​tu wy​ko​naw​cze​go”. Czy​li list za​wie​ra od​po​wie​dzi na wszyst​kie te py​ta​nia? Naj​wi​docz​niej Eu​ro​pej​czy​cy przy​sy​pia​ją, na​wet kie​dy czy​ta​ją ko​re​spon​den​cję z FIFA, do​ty​czą​cą wła​snej trud​nej sy​tu​acji fi​nan​so​wej. Bra​wu​ro​wo uni​ka tak​że od​po​wie​dzi na py​ta​nie o swe za​rob​ki oraz o wy​zna​cza​nie i opła​‐ ca​nie do​rad​ców: „Wszy​scy pra​cow​ni​cy FIFA, łącz​nie z tymi w służ​bie pre​zy​den​ta, pod​le​ga​ją ska​li wy​na​gro​dzeń opra​co​wy​wa​nej przez se​kre​ta​rza ge​ne​ral​ne​go i za​twier​dza​nej przez pre​zy​‐ den​ta. Wy​na​gro​dze​nie pre​zy​den​ta zo​sta​ło usta​lo​ne przez ko​mi​sję fi​nan​so​wą w tej sa​mej chwi​‐ li, gdy okre​śli​ła ona tak​że wy​na​gro​dze​nie człon​ków ko​mi​te​tu wy​ko​naw​cze​go (24.09.1998)”. In​ny​mi sło​wy, nie od​po​wie​dział na py​ta​nie do​ty​czą​ce swo​je​go wy​na​gro​dze​nia na​wet swe​mu za​stęp​cy. A czym jest F-Crew? „To po pro​stu we​wnętrz​ny in​stru​ment do​rad​czy”. Kil​ka ty​go​dni póź​niej, pod​czas po​sie​dze​nia F-Crew, brzmia​ło to zu​peł​nie ina​czej. Wów​czas Blat​ter pod​kre​‐ ślał, że F-Crew to „do​rad​czy or​gan kie​row​ni​czy, w znacz​nym stop​niu uczest​ni​czą​cy w po​dej​‐ mo​wa​niu de​cy​zji”. Pod​czas spe​cjal​ne​go kon​gre​su wszyst​kich związ​ków w lip​cu 2001 roku w Bu​enos Aires Blat​ter po​wi​nien od​sło​nić kar​ty Za​miast tego wy​cią​gnął z rę​ka​wa ko​lej​ne​go asa. Czę​ścią jego F-Crew jest prze​cież tak​że gru​pa McKin​sey, któ​ra od po​przed​nie​go roku ak​tyw​nie dzia​ła w FIFA. McKin​sey przy​go​to​wał dla pre​zy​den​ta kom​plek​so​wą kon​cep​cję na Bu​enos Aires, szcze​‐ gó​ło​wo do​pra​co​wa​ną aż po sub​tel​ne oświe​tle​nie sce​ny na wy​stą​pie​nie Blat​te​ra. Pod​czas spe​cjal​ne​go kon​wen​tu Blat​ter nie za​pre​zen​to​wał ty​po​we​go wy​stę​pu pod ty​tu​łem ro​dzi​na-po​kój-przy​jaźń. Opo​wia​dał o sta​bil​nych fi​nan​sach FIFA i przy​po​mi​nał o obiet​ni​cy ćwier​ci mi​lio​na do​la​rów rocz​nie dla każ​de​go związ​ku. A stra​ty zwią​z a​ne z upad​kiem ISL? Bła​host​ka, naj​wy​ż ej pięć​dzie​siąt je​den mi​lio​nów fran​ków. Jed​no​cze​śnie, jak za​uwa​żył za​‐ nie​po​ko​jo​ny Jo​hans​son, pre​zy​dent FIFA od​mó​wił po​twier​dze​nia, „że już w la​tach 2000 i 2001 wy​ko​rzy​sty​wa​no do​cho​dy z MŚ 2006”. Za​miast przed​sta​wić wy​mier​ne in​for​ma​cje, Blat​ter obie​cał prze​pro​wa​dze​nie au​dy​tu fi​nan​sów FIFA do koń​ca paź​dzier​ni​ka 2001 roku. Resz​tą za​‐ ję​li się kla​kie​rzy, przed​sta​wi​cie​le pań​ste​wek i kra​jów bez pił​kar​skich ko​rze​ni. Jak na za​mó​‐ wie​nie wy​chwa​li​li przej​rzy​stość i zdol​no​ści przy​wód​cze Wiel​kie​go Prze​wod​ni​czą​ce​go. W Bu​enos Aires McKin​sey ka​zał Blat​te​ro​wi moc​no obej​mo​wać swą ro​dzi​nę. Na ze​wnątrz jed​nak FIFA umniej​sza​ła war​tość współ​pra​cy z fir​mą ze wzglę​du na bra​tan​ka – Phi​lip​pe’a. Nie, fir​ma McKin​sey nie była bez​po​śred​nio za​an​ga​żo​wa​na w przy​go​to​wa​nia ani w prze​mo​wę pre​zy​den​ta, za​pew​niał rzecz​nik FIFA, An​dre​as Her​ren, choć wła​śnie to na​le​ży do jej za​dań. Dla​cze​go w ta​kim ra​zie pięć mie​się​cy wcze​śniej, 9 lu​te​go, Blat​ter zle​cił McKin​sey „trzy dal​‐ sze te​ma​ty” oprócz tych bę​dą​cych już w toku – mię​dzy in​ny​mi „kon​cep​cję Bu​enos Aires”? Za​‐ sta​na​wia​ją​ce jest tak​że to, że szef McKin​sey z Zu​ry​chu oso​bi​ście wy​sta​wiał sze​fo​wi FIFA co​‐ mie​sięcz​ne ra​chun​ki, z któ​rych wy​ni​ka, że był to bar​dziej kon​gres McKin​sey niż FIFA. Wśród kosz​tów, któ​re fir​ma przed​sta​wi​ła FIFA do roz​li​cze​nia, zna​la​zły się: spraw​dze​nie de​ko​ra​cji kon​gre​su, ko​or​dy​na​cja z Me​ga​Luz, czy​li agen​cją wy​ko​naw​czą oraz tech​ni​ka​mi do spraw pre​‐ zen​ta​cji, przy​go​to​wa​nie mowy oraz pre​zen​ta​cji. Ra​chu​nek obej​mo​wał na​wet „za​rzą​dza​nie mo​‐

wa​mi, pre​zen​ta​cją i od​czy​ty​wa​niem li​sty obec​no​ści pod​czas kon​gre​su”, a do tego opra​co​wa​nie do​ku​men​ta​cji, bro​szur i płyt CD. Pre​zy​dent ku​pił so​bie kil​ka mie​się​cy spo​ko​ju, za to w paź​dzier​ni​ku 2001 roku KPMG mu​‐ sia​ła przed​sta​wić licz​by ko​mi​te​to​wi wy​ko​naw​cze​mu. Za​pre​zen​to​wa​ła jed​nak krót​ki za​rys, stan na 30 czerw​ca, któ​re​mu bar​dzo da​le​ko było do kom​plek​so​we​go au​dy​tu. Opo​zy​cja uzna​ła, że ma tego po dziur​ki w no​sie, i za​żą​da​ła ra​por​tu o sy​tu​acji w FIFA. Otrzy​ma​ła... dwu​stro​ni​co​we pi​smo. Pre​zy​dent i F-Crew bez​ce​re​mo​nial​nie re​ali​zo​wa​li swój pro​gram. Blat​ter wie​dział jed​nak, że stą​pa​ją po cien​kim lo​dzie. W pro​to​ko​le z po​sie​dze​nia dy​rek​cji 13 li​sto​pa​da 2001 roku czy​‐ ta​my jego sło​wa: „Na​sza sy​tu​acja wciąż nie jest kom​for​to​wa. Aby spraw​nie prze​pro​wa​dzić wstęp​ne fi​nan​so​wa​nie mi​strzostw świa​ta, FIFA bę​dzie mu​sia​ła wy​ku​pić gwa​ran​cje ban​ko​we zło​żo​ne przez nadaw​ców”. Na te sło​wa dy​rek​tor fi​nan​so​wy Lin​si przy​po​mniał Blat​te​ro​wi, że „uzgod​nio​no, by ob​ni​żyć staw​ki dzien​ne dla sę​dziów do pięć​dzie​się​ciu do​la​rów”. Cu​dow​nie, że moż​na zna​leźć oszczęd​no​ści, ale są prze​cież jesz​cze inne po​zy​cje, któ​re moż​na by wy​kre​ślić z ra​chun​ku. Szef biu​ra pra​so​we​go Ke​ith Co​oper po​in​for​mo​wał, że Sto​wa​rzy​sze​nie SOS Wio​‐ ski Dzie​cię​ce „wciąż cze​ka na obie​ca​ne im dwa mi​lio​ny do​la​rów” z roz​gry​wek w Mar​sy​lii. Nie​ste​ty – fe​de​ra​cji gro​ził de​fi​cyt (z bi​lan​su KPMG wy​ni​ka​ło, że „nad​wyż​ka przy​cho​dów nad kosz​ta​mi ich uzy​ska​nia wy​nio​sła osiem​dzie​siąt ty​się​cy fran​ków”). Zen-Ruf​fi​nen mu​siał jesz​cze tego sa​me​go dnia wy​ja​śnić Sto​wa​rzy​sze​niu, że „wy​pła​ta kwo​ty dwóch mi​lio​nów do​la​rów nie bę​dzie moż​li​wa”. Trze​ba było ciąć wszel​kie wy​dat​ki, tak​że te na pa​pier, na​wet je​śli po​trze​bo​‐ wa​no go, by udzie​lić za​rzą​do​wi rze​tel​nych in​for​ma​cji o sy​tu​acji fi​nan​so​wej. Może dla​te​go ra​‐ port li​czył dwie stro​ny za​miast dwu​stu. Tyl​ko na jed​nym nie oszczę​dza​ło się ni​g​dy – na oso​bi​ście wy​ho​do​wa​nych pa​so​ży​tach. Na agen​dzie tam​te​go spo​tka​nia zna​la​zła się tak​że spra​wa Sel​by’ego Brow​na. Był on sze​fem ope​‐ ra​to​ra te​le​wi​zyj​ne​go, spół​ki CSTN w Try​ni​da​dzie i To​ba​go. W roku 1999 ku​pił od ISL pra​wa do trans​mi​sji MŚ 2002 na re​gion ka​ra​ib​ski. Od tego cza​su po​moc​nik wy​bor​czy Blat​te​ra, Jack War​ner, sza​lał z wście​kło​ści. Gro​ził na​wet sze​fo​wi, że od​wo​ła mło​dzie​żo​we mi​strzo​stwa świa​ta 2001 od​by​wa​ją​ce się na jego wy​spie, je​śli umo​wa z CSTN nie zo​sta​nie ze​rwa​na i ka​‐ ra​ib​skie pra​wa do MŚ nie zo​sta​ną mu przy​zna​ne do dal​szej sprze​da​ży, tak jak do​tych​czas. Pod​czas licz​nych po​sie​dzeń FIFA obie​ca​no mu, że spra​wa z CSTN zo​sta​nie roz​wią​za​na na jego ko​rzyść, czy​li „tak samo jak w la​tach 1990, 1994, 1998”. To wy​ja​śnia, na mar​gi​ne​sie, w jaki spo​sób by​łe​mu na​uczy​cie​lo​wi z Rio Cla​ro uda​ło się zo​stać mul​ti​mi​lio​ne​rem, peł​niąc urząd ho​no​ro​wy w fe​de​ra​cji pił​kar​skiej na Try​ni​da​dzie. Praw nie mógł więc otrzy​mać przed​‐ się​bior​ca te​le​wi​zyj​ny Brown, któ​ry chciał wy​ło​żyć za nie dwa i pół mi​lio​na do​la​rów, lecz ho​‐ no​ro​wy urzęd​nik FIFA, War​ner, i to „tak jak do tej pory”, to zna​czy za jed​ne​go do​la​ra. Były me​ne​dżer ISL, Da​niel Be​au​vo​is, był obec​ny na pierw​szym spo​tka​niu War​ne​ra z dy​‐ rek​to​rem ge​ne​ral​nym ISL, We​be​rem. Moc​no za​sko​czył go ten we​wnętrz​ny układ – je​den do​lar za pra​wa. Be​au​vo​is nie prze​bie​rał w sło​wach i ko​men​to​wał to jako pró​bę wy​mu​sze​nia. „Wów​czas otrzy​ma​li​śmy już ofer​tę Brow​na na kwo​tę dwóch i pół mi​lio​na do​la​rów. Sprze​da​li​śmy mu więc pra​wa”. Nie​obe​zna​ny ze zwy​cza​ja​mi pa​nu​ją​cy​mi w FIFA Be​au​vo​is uwa​żał, że to „bez​czel​ność, że wi​ce​pre​zy​dent FIFA, któ​ra sprze​da​je nam pra​wa za ogrom​ne pie​nią​dze wraz ze zo​bo​wią​za​niem, że zo​sta​ną wy​ko​rzy​sta​ne w moż​li​wie naj​bar​dziej opty​mal​‐

ny spo​sób, bo prze​cież uzgod​nio​no po​dział zy​sków, przy​cho​dzi i żąda praw za cenę jed​ne​go do​la​ra, pod​czas gdy cena ryn​ko​wa jest znacz​nie wyż​sza”[64]. Blat​ter wi​dział to ina​czej. Po ban​kruc​twie ISL te​le​wi​zyj​ny biz​nes prze​jął Kirch, aż do swo​je​go ban​kruc​twa wio​sną roku 2002. Po​tem prze​ję​ła je FIFA i War​ner otrzy​mał „swo​je” pra​wa. Ro​dzi​na Blat​te​ra nie musi się mar​twić na​wet wte​dy, gdy FIFA na​praw​dę cien​ko przę​dzie. Tyl​ko dzie​cię​ce wio​ski, sę​dzio​wie pił​kar​scy i pro​gra​my po​mo​cy dla kra​jów roz​wi​ja​ją​cych się mu​szą nie​co za​ci​snąć pasa. Tym​cza​sem człon​ko​wie za​rzą​du sku​pie​ni wo​kół Jo​hans​so​na od​kry​li coś nie​wia​ry​god​ne​go w ra​por​cie KPMG, mimo jego la​ko​nicz​nej for​my. „Spra​woz​da​nie re​wi​den​tów po​twier​dza, że łącz​na kwo​ta pię​ciu​set sześć​dzie​się​ciu sied​miu mi​lio​nów fran​ków zo​sta​ła po​ży​czo​na, aby na​‐ pom​po​wać bi​lan​se w la​tach 2000 i 2001 – dwie​ście trzy​dzie​ści je​den mi​lio​nów fran​ków z roku 2002 oraz trzy​sta trzy​dzie​ści sześć mi​lio​nów za okres od 2003 do 2006 roku. Ta​kie fak​ty wy​wo​łu​ją oba​wy, a tak​że wska​zu​ją na ko​niecz​ność za​pew​nie​nia więk​szej przej​rzy​sto​ści spra​‐ woz​dań”. Za​czę​li do​ma​gać się po​wo​ła​nia we​wnętrz​nej ko​mi​sji au​dy​to​wej (IAC), któ​ra bę​dzie kon​tro​lo​wa​ła fi​nan​se FIFA. Blat​ter gwał​tow​nie od​mó​wił. Opo​zy​cja po​no​wi​ła żą​da​nie pod​‐ czas spo​tka​nia 18 grud​nia, ale po​now​nie zo​sta​ło ono od​rzu​co​ne. Par​tia Jo​hans​so​na za​uwa​ży​ła, że „w li​ście z 14 stycz​nia 2002 roku, skie​ro​wa​nym do ko​mi​te​tu wy​ko​naw​cze​go, pre​zy​dent FIFA wy​da​je się ak​cep​to​wać, że łącz​ne stra​ty z ban​kruc​twa ISL mo​gły prze​kro​czyć pięć​set mi​lio​nów fran​ków (a nie pięć​dzie​siąt je​den mi​lio​nów), je​śli uwzględ​nić wszyst​kie czyn​ni​ki”. Dzie​sięć dni póź​niej więk​szość człon​ków za​rzą​du FIFA po​now​nie wnio​sko​wa​ła o spo​tka​nie spe​cjal​ne, na któ​re​go agen​dzie mia​ło się zna​leźć utwo​rze​nie we​wnętrz​nej ko​mi​sji au​dy​to​wej. Tym ra​zem pre​sja była zbyt duża. 29 stycz​nia Blat​ter ustą​pił. Po​sie​dze​nie ko​mi​te​tu wy​ko​naw​cze​go od​by​wa​ło się w dniach od 7 do 9 mar​ca w Zu​ry​chu. Blat​ter jed​nak nie za​mie​rzał się pod​da​wać. Ca​ły​mi dnia​mi de​ba​to​wał o pra​wach i kom​pe​ten​‐ cjach IAC, aż co​raz wię​cej człon​ków mu​sia​ło wy​je​chać i w koń​cu sto​su​nek gło​sów wśród po​‐ zo​sta​łych człon​ków za​rzą​du zmie​nił się na ko​rzyść Blat​te​ra. Wte​dy od​by​ło się gło​so​wa​nie. Wkrót​ce Blat​ter sa​mo​wol​nie zmie​nił tak​że skład IAC, a po​tem, już przed trze​cim spo​tka​niem 11 kwiet​nia, za​wie​sił ko​mi​sję. W efek​cie ten, któ​ry miał zo​stać pod​da​ny re​wi​zji, zwol​nił re​‐ wi​den​tów. W FIFA pod rzą​da​mi Blat​te​ra to ża​den pro​blem. Za​sło​nił się „nad​uży​ciem za​ufa​‐ nia”. Czło​nek za​rzą​du z Ko​rei Po​łu​dnio​wej, Chung Mong-joon, miał do​pu​ścić do prze​do​sta​nia się we​wnętrz​nych spraw IAC na ze​wnątrz. Blat​ter nie po​wie​dział, któ​rych kon​kret​nie. Za​cie​‐ kły wróg pre​zy​den​ta Chung bro​nił się przed tymi za​rzu​ta​mi. Frak​cja Blat​te​ra twier​dzi​ła tak​że, rów​nież nie po​da​jąc kon​kre​tów, że sam szef ko​mi​sji rów​nież na​ru​szył za​sa​dy po​uf​no​ści. Szkoc​kie​go praw​ni​ka Wil​la przy​ła​pa​no po​dob​no na roz​po​wia​da​niu po​uf​nych in​for​ma​cji, a rolę de​ma​ska​to​ra ode​grał Chuck Bla​zer. Ame​ry​ka​nin Bla​z er, ma​ją​cy do​bre po​wią​z a​nia ze świa​tem za​kła​dów buk​ma​cher​skich, zbił wie​lo​mi​lio​no​wy ma​ją​tek na in​te​re​sach wo​kół zaj​mo​wa​nych urzę​dów. To czło​wiek, któ​rym in​te​re​su​je się na​wet FBI, któ​re w roku 2011 wsz​czę​ło prze​ciw​ko nie​mu po​stę​po​wa​nie. Już pod​czas spon​sor​skie​go skan​da​lu FIFA z Ma​ster​card i Visa no​wo​jor​ski sąd uznał, że ze​zna​‐ niom Bla​ze​ra „za​sad​ni​czo bra​ku​je wia​ry​god​no​ści”. Bla​zer chęt​nie od​gry​wa rolę de​ma​ska​to​ra. W 2011 roku uczy​nił to po​now​nie, tym ra​zem ce​lu​jąc w no​we​go prze​ciw​ni​ka Blat​te​ra – Bin Ham​ma​ma.

CZY​STA SZWAJ​CA​RIA, BRUD​NE IN​TE​RE​SY

Wyda​je się, że ka​to​lic​ki

pre​zy​dent FIFA oba​wia się kon​tro​li jak dia​beł świę​co​nej wody. Pra​wie nikt nie ma wglą​du w głąb jego wła​dzy, a nie​licz​ne do​stęp​ne do​ku​men​ty przy​pra​wia​ją o za​wrót gło​wy. W bu​dże​cie FIFA za​pre​zen​to​wa​nym na po​trze​by we​wnętrz​ne​go pro​gra​mu oszczęd​no​ścio​we​go Sco​re w roku 2002[65] w ru​bry​ce „Biu​ro pre​zy​denc​kie (oso​ba od​po​wie​‐ dzial​na: P)” znaj​du​je się kwo​ta dzie​wię​ciu mi​lio​nów sze​ściu​set sześć​dzie​się​ciu sied​miu ty​się​‐ cy fran​ków szwaj​car​skich. Osiem mi​lio​nów to „ogól​ne kosz​ty od​dzia​łu”, a je​den mi​lion przy​‐ pa​da na „Biu​ro Pa​ryż”, gdzie Blat​ter umie​ścił swe​go po​moc​ni​ka wy​bor​cze​go, wy​cho​wan​ka i wy​ma​rzo​ne​go na​stęp​cę, Mi​che​la Pla​ti​nie​go, wraz z wła​snym kie​row​ni​kiem biu​ra pra​so​we​go. Trzy​sta ty​się​cy fran​ków wy​no​szą „da​ro​wi​zny pre​zy​denc​kie”, dwie​ście ty​się​cy prze​zna​czo​no na „spe​cjal​ne pro​jek​ty pre​zy​denc​kie”, a sto sześć​dzie​siąt sie​dem ty​się​cy fran​ków dla do​rad​cy pre​zy​den​ta, któ​ry zo​stał za​trud​nio​ny w ubie​głym roku. Ale wróć​my do Zu​ry​chu, gdzie przed wy​bo​ra​mi w czerw​cu 2002 roku we​wnętrz​na woj​na osią​gnę​ła punkt kul​mi​na​cyj​ny. Opła​ce​ni do​no​si​cie​le ście​ra​li so​bie ob​ca​sy. Waż​ne roz​mo​wy te​le​fo​nicz​ne nie były już wy​ko​ny​wa​ne z cen​tra​li FIFA. Wia​do​mo​ści e-mail wy​sy​ła​no przez pry​wat​ne kon​ta. Na​wet pry​wat​ne te​le​fo​ny ko​mór​ko​we, z któ​rych ko​rzy​sta​no w ta​jem​ni​cy, le​ża​‐ ły nie​uży​wa​ne, po​nie​waż nie zo​sta​ły za​bez​pie​czo​ne przed pod​słu​chem. Czy​sta pa​ra​no​ja. Nie​‐ któ​re z tych po​twor​no​ści za​pi​sał se​kre​tarz ge​ne​ral​ny Zen-Ruf​fi​nen, na przy​kład to, że akta z okre​su, gdy funk​cję se​kre​ta​rza ge​ne​ral​ne​go peł​nił Blat​ter, za​gi​nę​ły, mimo że zgod​nie z prze​pi​‐ sa​mi po​win​ny być prze​cho​wy​wa​ne przez dzie​sięć lat. Od​no​to​wał tak​że do​ko​na​ną na rzecz dzia​ła​cza płat​ność w wy​so​ko​ści stu ty​się​cy do​la​rów, któ​ry zgod​nie ze szwaj​car​ską usta​wą kar​ną mo​gła​by sta​no​wić prze​stęp​stwo. Gdy wraz z Eu​ro​pej​czy​ka​mi otwar​cie za​ata​ko​wa​li Blat​te​ra i za​czę​li za​da​wać draż​li​we py​ta​nia na te​mat ISL oraz pre​zy​denc​kie​go ne​po​ty​zmu, pole dzia​ła​nia se​kre​ta​rza ge​ne​ral​ne​go zo​sta​ło znacz​nie okro​jo​ne. Zmie​nio​no zam​ki w drzwiach biur, a gdy jego pra​cow​ni​cy chcie​li wy​szu​kać kon​kret​ne, ob​cią​ża​ją​ce ma​te​ria​ły, oka​za​ło się, że z ar​chi​wum FIFA znik​nę​ły do​ku​men​ty i waż​na ko​re​spon​den​cja. Zo​sta​ła usu​nię​ta kom​plet​na ko​re​spon​den​cja od Ha​ve​lan​ge’a od 1991 roku do 2000. Dla​‐ cze​go? Kto mógł to zro​bić? Dla​cze​go aku​rat dzia​łal​ność War​ne​ra przy​pa​da na okres, z któ​re​go akta prze​pa​dły? W roku 1989 nie zo​stał do​pusz​czo​ny do wy​bo​rów przez swą wła​sną kon​fe​de​‐ ra​cję CON​CA​CAF. Pro​wa​dzo​no prze​ciw​ko nie​mu do​cho​dze​nie w związ​ku z oszu​stwem cze​‐ ko​wym. Jed​nak FIFA za​in​ter​we​nio​wa​ła w spra​wie swe​go pro​te​go​wa​ne​go, w wy​ni​ku cze​go War​ner mógł kan​dy​do​wać – i zwy​cię​żył. Więc te​raz, by za​pew​nić re​elek​cję Blat​te​ra, War​ner miał do​star​czyć pa​kiet pra​wie czter​‐ dzie​stu gło​sów. Ale naj​pierw, w po​ło​wie kwiet​nia 2002 roku, sam mu​siał zo​stać po​now​nie wy​bra​ny na sze​fa CON​CA​CAF. Nie​ste​ty, po​ja​wił się kontr​kan​dy​dat w oso​bie Mek​sy​ka​ni​na Ed​gar​da Co​de​sa​la Men​de​sa. Se​kre​tarz ge​ne​ral​ny War​ne​ra w CON​CA​CAF, Bla​zer, chciał od​‐ mó​wić Mek​sy​ka​ni​no​wi kan​dy​do​wa​nia, po​nie​waż jako pra​cow​nik związ​ku nie był nie​za​leż​ny. Co​de​sal pra​co​wał w dzia​le sę​dziow​skim, jed​nak tyl​ko na zle​ce​nie. Mek​sy​kań​ski zwią​zek od​‐ wo​łał się do FIFA z proś​bą o au​to​ry​ta​tyw​ne roz​strzy​gnię​cie kwe​stii, wska​zu​jąc na pre​ce​dens z

roku 1989. Lu​dzie Zena-Ruf​fi​ne​na bez​sku​tecz​nie szu​ka​li go jed​nak w ar​chi​wum. Tak​że te akta za​gi​nę​ły. W koń​cu Zen-Ruf​fi​nen umoż​li​wił Co​de​sa​lo​wi kan​dy​do​wa​nie, na​wet mimo za​gi​nio​‐ nych akt. Nie zmie​ni​ło to jed​nak fak​tu, że zde​cy​do​wa​ne zwy​cię​stwo od​niósł War​ner. Miał bo​‐ wiem za sobą zu​peł​nie nie​li​czą​ce się pod wzglę​dem spor​to​wym, jed​nak po​tęż​ne li​czeb​nie wy​‐ spy ka​ra​ib​skie. W skład CON​CA​CAF wcho​dzi trzech przed​sta​wi​cie​li Ame​ry​ki Pół​noc​nej (Ka​na​da, USA, Mek​syk), sied​miu Ame​ry​ki Środ​ko​wej (Be​li​ze, Ko​sta​ry​ka, Sal​wa​dor, Hon​du​‐ ras, Gwa​te​ma​la, Ni​ka​ra​gua, Pa​na​ma) oraz pra​wie trzy​dzie​stu re​pre​zen​tan​tów wysp od An​gu​il​‐ li po Mont​ser​rat, od Mar​ty​ni​ki po St. Ma​ar​ten. Do tego Gu​ja​na, Gu​ja​na Fran​cu​ska i Su​ri​nam. Zena-Ruf​fi​ne​na nie było wte​dy w Mia​mi. Od​wo​łał swój lot. Blat​ter sam przy​był na wy​bo​‐ ry w CON​CA​CAF. Se​kre​tarz ge​ne​ral​ny nie czuł się bez​piecz​nie. War​ner na​pi​sał mu wcze​‐ śniej, że po​ja​wie​nie się na kon​gre​sie FIFA w Mia​mi by​ło​by nie​ostroż​no​ścią z jego stro​ny. Zen-Ruf​fi​nen od​po​wie​dział, że zja​wi się w Mia​mi z eskor​tą i z góry czy​ni War​ne​ra od​po​wie​‐ dzial​nym za wszyst​ko, co może się stać. Po​tem jed​nak zde​cy​do​wał się po​zo​stać w Zu​ry​chu i po​zy​wać pre​zy​den​ta CON​CA​CAF przez no​wo​jor​ską kan​ce​la​rię. Zen-Ruf​fi​nen na​stę​pu​ją​co opi​sał swój dy​le​mat: Jak da​le​ko ma się​gać moja lo​jal​ność wo​‐ bec pre​zy​den​ta? Czy mu​szę mil​czeć i być jego wspól​ni​kiem? Czy mam mó​wić praw​dę, ry​zy​ku​‐ jąc, że oka​żę się zdraj​cą?”. Woj​na po​z y​cyj​na w cen​tra​li świa​to​wej pił​ki noż​nej w Zu​ry​chu prze​ro​dzi​ła się w ano​ni​mo​we po​gróż​ki. Otrzy​mał je tak​że Zen-Ruf​fi​nen. An​glo​ję​zycz​ny nie​‐ zna​jo​my za​te​le​fo​no​wał wio​sną 2002 roku do jego żony w Wal​lis i gro​ził po​rwa​niem dzie​ci, je​śli jej mąż nie da w koń​cu spo​ko​ju w FIFA. Spa​ni​ko​wa​na ko​bie​ta ucie​kła wraz z dzieć​mi. Nad​szedł czas osta​tecz​nej roz​gryw​ki. Był 2 maja 2002 roku. We​wnętrz​ne tur​bu​len​cje się​‐ gnę​ły ze​ni​tu. Me​dia na ca​łym świe​cie pro​du​ko​wa​ły je​den za dru​gim re​por​taż o skan​da​lu w FIFA Blat​te​ra. Na​ra​sta​ła po​wszech​na nie​pew​ność, czy za kil​ka dni Blat​ter na​dal bę​dzie sze​‐ fem fe​de​ra​cji, bo​wiem na​stęp​ne​go dnia Zen-Ruf​fi​nen za​mie​rzał wy​stą​pić z oskar​że​niem prze​‐ ciw​ko pre​zy​den​to​wi FIFA. Tym​cza​sem jed​nak 2 maja Er​win Schmid od​wie​dził no​ta​riat w gmi​nie Me​ilen nad Je​zio​rem Zu​ry​skim. Ten eme​ry​to​wa​ny urzęd​nik, któ​ry do koń​ca roku 1999 był dy​rek​to​rem fi​nan​so​wym FIFA, za​świad​czył, że od razu po wy​bo​rze na pre​zy​den​ta w roku 1998 Blat​ter za​pre​zen​to​wał pod​pi​sa​ny przez Ha​ve​lan​ge’a do​ku​ment, przy​zna​ją​cy mu rocz​ną „pre​mię za dłu​go​let​ni czas pra​cy” w sze​ścio​cy​fro​wej kwo​cie, któ​ra ma być wy​pła​ca​na pierw​‐ sze​go lip​ca każ​de​go roku, z mocą wstecz​ną – pierw​szy raz od lip​ca 1997 roku. To jed​na z rzad​kich chwil, gdy drzwi do pre​zy​denc​kie​go skarb​ca uchy​la​ją się i umoż​li​wia​ją prze​lot​ne spoj​rze​nie na pre​mię za dłu​go​let​ni czas pra​cy dla Blat​te​ra (któ​ry chy​ba i tak ni​g​dy do​bro​wol​‐ nie nie ustą​pił​by z FIFA) przy​zna​ną przez wiel​kie​go bra​ta Ha​ve​lan​ge’a, któ​ry z ko​lei wciąż jest po kró​lew​sku fi​nan​so​wa​ny przez FIFA na eme​ry​tu​rze w Rio. Ter​min wy​pła​ty pre​mii za dłu​go​let​ni staż pra​cy jest usta​lo​ny w taki spo​sób, żeby od razu po wy​bo​rach Blat​ter mógł zgar​‐ nąć dwie sze​ścio​cy​fro​we sumy[66]. In​for​ma​cje o ich wy​so​ko​ści nie po​cho​dzą od nie​go. Zo​sta​ły roz​po​wszech​nio​ne przez oto​cze​nie Schmi​da. Kwo​ta wy​no​si​ła od sze​ściu​set do ośmiu​set ty​się​‐ cy fran​ków. Przyj​mu​jąc, że sze​ścio​cy​fro​wa pre​mia wy​no​si śred​nio tyl​ko pół mi​lio​na, do dziś Blat​ter mógł ska​so​wać sie​dem mi​lio​nów fran​ków – nie li​cząc pre​z y​denc​kie​go ho​no​‐ ra​rium. Za co? 3 maja od​by​ło się po​sie​dze​nie za​rzą​du w Zu​ry​chu. Mi​chel Zen-Ruf​fi​nen przed​sta​wił swój ra​port, li​czą​cy trzy​dzie​ści je​den stron. Ata​ko​wał w nim Blat​te​ra fron​tal​nie, po​są​dza​jąc go o wy​pła​ca​nie ła​pó​wek. Se​kre​tarz ge​ne​ral​ny miał sil​ną po​zy​cję – po​pie​ra​ło go trzy​na​stu człon​‐

ków dwu​dzie​stocz​te​ro​oso​bo​we​go ko​mi​te​tu wy​ko​naw​cze​go. Pod​czas prze​rwy Blat​ter wy​da​wał się za​ła​ma​ny. Pię​ciu z sze​ściu wi​ce​pre​zy​den​tów na​ma​wia​ło go, by w koń​cu ustą​pił. Nie zro​bił tego. Kil​ka go​dzin póź​niej mógł już ode​tchnąć. Zen-Ruf​fi​nen po​peł​nił po​waż​ny błąd. Za​rzu​cił człon​ko​wi ko​mi​te​tu wy​ko​naw​cze​go, że bez praw​nych pod​staw przy​jął pie​nią​dze od Blat​te​ra. Ad​re​sa​tem tych słów był Ro​sja​nin Wia​cze​sław Ko​ło​skow. Na po​cząt​ku po​sie​dze​nia na​le​żał on do obo​zu opo​zy​cyj​ne​go wo​bec Blat​te​ra. Te​raz sto​su​nek sił się od​wró​cił. Po tym skan​da​licz​nym po​sie​dze​niu Zen-Ruf​fi​nen wpadł w po​waż​ne ta​ra​pa​ty. Je​den z człon​ków F-Crew wy​sto​so​wał pi​smo do Ju​lia Gron​do​ny, któ​ry był tak​że sze​fem ko​mi​te​tu do spraw nad​zwy​czaj​nych. Gron​do​na uniesz​ko​dli​wił Zena-Ruf​fi​ne​na. Po​dob​no na​wrzesz​czał na se​kre​ta​rza ge​ne​ral​ne​go już pod​czas od​czy​tu przed ko​mi​te​tem wy​ko​naw​czym, że ten chce znisz​‐ czyć pił​kar​ską ro​dzi​nę. 10 maja 2002 roku je​de​na​stu człon​ków ko​mi​te​tu wy​ko​naw​cze​go FIFA zło​ży​ło prze​ciw​ko Blat​te​ro​wi do​nie​sie​nie o po​peł​nie​niu prze​stęp​stwa w pro​ku​ra​tu​rze kan​to​nu Zu​rych z po​wo​du „po​dej​rze​nia o de​frau​da​cję oraz nie​go​spo​dar​ność”[67]. Po​wo​do​wie opi​sa​li sztucz​ki i tri​ki, pre​zen​tu​jąc zma​ga​nia o po​wo​ła​nie ko​mi​sji re​wi​zyj​nej IAC oraz jej za​mknię​cie. Zgod​nie ze sta​tu​ta​mi FIFA Blat​ter nie po​sia​dał kom​pe​ten​cji, by za​wie​sić pra​ce ko​mi​sji ba​daw​czej po​wo​‐ ła​nej przez ko​mi​tet wy​ko​naw​czy. Tak​że jego uza​sad​nie​nie było ich zda​niem cał​ko​wi​cie bez​‐ pod​staw​ne. Blat​ter nie mógł​by udo​wod​nić żad​ne​go ze swo​ich za​rzu​tów pod ad​re​sem człon​‐ ków ko​mi​sji. Dla​te​go wnio​sko​daw​cy uzna​li za​wie​sze​nie ko​mi​sji „unie​moż​li​wia​nie przez pana Blat​te​ra wglą​du do akt oraz wy​słu​cha​nia osób pra​cu​ją​cych w se​kre​ta​ria​cie ge​ne​ral​nym przez ko​mi​sję śled​czą. Za​wie​sze​nie ko​mi​sji było ko​lej​ną pró​bą pana Blat​te​ra, by za​ta​ić praw​dzi​wą sy​tu​ację fi​nan​so​wą FIFA oraz jego fi​nan​so​we uchy​bie​nia”. W do​nie​sie​niu do​wo​dze​ni przez UEFA człon​ko​wie za​rzą​du za​le​ca​li, by ze wzglę​du na „cał​ko​wi​ty upór pana Blat​te​ra” oraz jego „sys​te​ma​tycz​ną tak​ty​kę po​uf​no​ści” ob​ła​wy po​li​cyj​ne zo​sta​ły prze​pro​wa​dzo​ne nie tyl​ko w sie​dzi​bie FIFA, ale tak​że w pry​wat​nym miesz​ka​niu pre​zy​‐ den​ta. Ze wzglę​du na nie​bez​pie​czeń​stwo za​cie​ra​nia śla​dów czy​nu ka​ral​ne​go za​le​ca​li po​śpiech. Po​dej​rze​wa​ne przez nich „na​glą​ce po​dej​rze​nie, że oskar​żo​ny wy​ko​rzy​sty​wał ma​ją​tek FIFA [...] do wła​snych ko​rzy​ści, aby zbu​do​wać so​bie sil​ną po​zy​cję”, to prze​stęp​stwo, za któ​re gro​zi wię​zie​nie. Blat​ter wal​czył prze​cież o re​e lek​cję, a to kosz​tow​ne przed​się​wzię​cie. Tak​że wzbo​ga​ce​nie się osób trze​cich wy​szło​by mu po​śred​nio na do​bre w przy​pad​ku po​now​ne​go wy​‐ bo​ru, po​nie​waż z urzę​dem zwią​za​ne są „znacz​ne ko​rzy​ści fi​nan​so​we”. Au​to​rzy do​nie​sie​nia przed​sta​wi​li trzy​na​ście nie​po​ko​ją​cych sy​tu​acji. Był wśród nich przy​‐ pa​dek Ko​ło​sko​wa, ści​śle zwią​za​ne​go ze zdo​mi​no​wa​nym przez zor​ga​ni​zo​wa​ną prze​stęp​czość spor​tem ro​syj​skim. W roku 1996 pod​czas przy​dzie​la​nia praw gru​pie ISL/Kirch Ko​ło​skow po​‐ mógł Ha​ve​lan​ge’owi prze​ła​mać prze​ciw​ny front UEFA. Oka​za​ło się, że z po​le​ce​nia Blat​te​ra otrzy​mał sto dwa​dzie​ścia pięć ty​się​cy do​la​rów, a wy​ja​śnie​nia pre​zy​den​ta nie pa​so​wa​ły do wy​pła​co​nych kwot. Od po​ło​wy roku 1998 do po​ło​wy 1999 Ko​ło​skow nie był człon​kiem ko​mi​‐ te​tu wy​ko​naw​cze​go, a mimo to Blat​ter za​rzą​dził, że Ro​sja​nin ma „otrzy​mać sta​tus człon​ka ko​‐ mi​te​tu wy​ko​naw​cze​go z mocą wstecz​ną od lip​ca 1998 roku”. Wią​za​ło się z tym ho​no​ra​rium człon​ka za​rzą​du, któ​re wów​czas wy​no​si​ło pięć​dzie​siąt ty​się​cy do​la​rów rocz​nie. Nie​ja​sne jest za co otrzy​mał tak wy​so​kie ho​no​ra​rium. Ro​sja​nin był wów​czas tyl​ko sze​fem związ​ku w swo​im kra​ju, a Blat​ter nie może udo​wod​nić rze​ko​mych usług, nie ist​nie​ją też żad​ne

umo​wy. Po​nad​to jego twier​dze​nie, że dzia​ła​nia Ro​sja​ni​na były opła​ca​ne, „sta​ło w dia​me​tral​‐ nej sprzecz​no​ści z me​mo​ran​dum, zgod​nie z któ​rym Ko​ło​skow miał otrzy​my​wać ho​no​ra​rium jako czło​nek ko​mi​te​tu wy​ko​naw​cze​go”, twier​dzi​li oskar​ży​cie​le. Rze​czy​wi​ście, w in​struk​cji dla dzia​łu fi​nan​so​we​go czy​ta​my: „W spra​wie ho​no​ra​riów Pre​zy​dent zde​cy​do​wał, że Ko​ło​‐ skow ma otrzy​mać sta​tus człon​ka ko​mi​te​tu wy​ko​naw​cze​go z mocą wstecz​ną od lip​ca 1998 roku. Ozna​cza to, że za jego dzia​łal​ność w FIFA od lip​ca 1998 do lip​ca 2000 roku pła​ci​my mu kwo​tę o łącz​nej wy​so​ko​ści stu ty​się​cy do​la​rów. Pre​zy​dent pro​si, by ta spra​wa zo​sta​ła osta​‐ tecz​nie za​ła​twio​na”[68]. Ko​lej​na nie​do​rzecz​ność po​le​ga na tym, że za​miast stu, Ro​sja​nin ska​so​wał aż sto dwa​dzie​‐ ścia pięć ty​się​cy do​la​rów. W grud​niu 1999 roku było to dwa​dzie​ścia pięć ty​się​cy do​la​rów, ta sama kwo​ta w paź​dzier​ni​ku 2000 roku, a po​tem sie​dem​dzie​siąt pięć ty​się​cy do​la​rów w grud​‐ niu 2000 roku. Wnio​sek skar​żą​cych: Blat​ter chciał „za pie​nią​dze FIFA ku​pić głos pana Ko​ło​‐ sko​wa oraz gło​sy in​nych osób, z któ​rym ten bli​sko współ​pra​co​wał”. Do​dat​ko​wo do​nie​sio​no, że ro​syj​ski zwią​zek Ko​ło​sko​wa „bez​pod​staw​nie otrzy​mał osiem​dzie​siąt ty​się​cy do​la​rów za lata 1999 i 2002”. Rów​nie spek​ta​ku​lar​ny był przy​pa​dek sę​dzie​go pił​kar​skie​go Lu​cie​na Bo​uchar​de​au z Ni​gru. Blat​ter zna​lazł się pod pre​sją po oskar​że​niach ze stro​ny Fa​ra​ha Addy. Szef związ​ku z So​ma​lii twier​dził, że w roku 1998 stron​ni​cy Blat​te​ra za​ofe​ro​wa​li mu sto ty​się​cy do​la​rów za jego głos. Osta​tecz​nie osiem​na​stu afry​kań​skich dzia​ła​czy sprze​da​ło swe gło​sy. Blat​ter uzy​skał tym​cza​so​‐ we roz​po​rzą​dze​nie sądu w Me​ilen, za​bra​nia​ją​ce Ad​dzie tego ro​dza​ju wy​po​wie​dzi. 21 lu​te​go 2002 roku na​gle zja​wił się w Zu​ry​chu ide​al​ny de​ma​ska​tor – sę​dzia Bo​uchar​de​au z Ni​gru. Po​‐ wie​dział, że po​sia​da ma​te​ria​ły ob​cią​ża​ją​ce Addę i że chęt​nie je sprze​da za pięć​dzie​siąt ty​się​‐ cy do​la​rów, po​nie​waż sta​ra się o oby​wa​tel​stwo fran​cu​skie i chce za​miesz​kać we Fran​cji. Cóż za wy​god​ny przy​pa​dek. Blat​ter fak​tycz​nie wy​sta​wił Afry​ka​ni​no​wi czek na dwa​dzie​ścia pięć ty​się​cy do​la​rów, ale człon​ko​wie za​rzą​du za​żą​da​li in​for​ma​cji, czy pie​nią​dze te po​cho​dzi​ły z pry​wat​nej skar​bon​ki Blat​te​ra oraz czy Bo​uchar​de​au otrzy​mał po​zo​sta​łe, obie​ca​ne dwa​dzie​ścia pięć ty​się​cy do​la​rów. W tym kon​kret​nym przy​pad​ku to​czy​ło się prze​cież po​stę​po​wa​nie są​do​‐ we Blat​te​ra prze​ciw​ko Ad​dzie. „Dla​te​go nie moż​na wy​klu​czyć, że Bo​uchar​de​au bę​dzie lub po​‐ wi​nien ze​zna​wać jako świa​dek w pro​ce​sie prze​ciw​ko Ad​dzie”. W rze​czo​nym cze​ku skar​żą​cy upa​try​wa​li pró​by wy​wie​ra​nia wpły​wu na świad​ka. Gdy spra​wa Bo​uchar​de​au do​tar​ła do me​‐ diów, Blat​ter na​tu​ral​nie za​pre​zen​to​wał wła​sną wer​sję wy​da​rzeń, twier​dząc, że ab​so​lut​nie nie za​pła​cił za ma​te​ria​ły ob​cią​ża​ją​ce Addę. Jak twier​dził Blat​ter, Afry​ka​nin chciał sprze​dać swą wie​dzę o ko​rup​cji w afry​kań​skim fut​bo​lu mię​dzy​na​ro​do​wym roz​gło​śniom, ta​kim jak CNN, a pre​zy​dent za​pła​cił dwa​dzie​ścia pięć ty​się​cy do​la​rów, by temu za​po​biec i za​jąć się tą spra​wą we​wnętrz​nie. Tak samo przed​sta​wił to jego słu​żal​czy po​moc​nik, Wal​ter Gagg, czło​wiek, któ​ry zaj​mo​wał już w FIFA wszyst​kie moż​li​we sta​no​wi​ska, przede wszyst​kim peł​ni jed​nak rolę chłop​ca na po​sył​ki. Zgod​nie z wła​sną lo​gi​ką Blat​ter za​pła​cił czło​wie​ko​wi z Ni​gru, by ten nie zwró​cił się do opi​nii pu​blicz​nej. Pre​zy​dent FIFA oka​zał za​tem god​ne uwa​gi ro​zu​mie​nie przej​rzy​sto​ści: pry​‐ wat​nie opła​cił de​ma​ska​to​ra, by ten nie ujaw​niał ko​rup​cji i nie pro​wo​ko​wał me​diów do szu​ka​‐ nia in​for​ma​cji. Do tej pory nie uda​ło się wy​ja​śnić ko​rup​cji w FIFA w Afry​ce na pod​sta​wie za​rzu​tów Bo​uchar​de​au. Sto​so​wa​ne tam prak​ty​ki wska​zu​ją na coś zgo​ła prze​ciw​ne​go, na przy​kład gdy FIFA wspie​ra afry​kań​skich dzia​ła​czy związ​ko​wych, któ​rzy mają zo​stać od​wo​ła​ni

przez wła​sny rząd ze wzglę​du na en​de​micz​ną ko​rup​cję. FIFA gro​zi wów​czas wy​klu​cze​niem da​ne​go związ​ku ze wszyst​kich za​wo​dów, a rząd ugi​na się pod pre​sją i po​zwa​la po​dej​rza​nym po​sta​ciom po​zo​stać na sta​no​wi​skach. Czy Blat​ter za​po​biegł więc ujaw​nie​niu gi​gan​tycz​nej afe​ry ko​rup​cyj​nej w Afry​ce przez świa​to​we me​dia? I co waż​niej​sze: czy cho​dzi​ło tyl​ko o spra​wę Addy? Ko​lej​ny przy​pa​dek za​pre​zen​to​wa​ny przez człon​ków za​rzą​du w oskar​że​niu prze​ciw​ko Blat​‐ te​ro​wi do​ty​czył Ro​ge​ra Mil​li. Pił​kar​ski bo​ha​ter z Ka​me​ru​nu ob​cho​dził w maju 2002 roku pięć​dzie​sią​te uro​dzi​ny i pla​no​wał zor​ga​ni​zo​wa​nie cha​ry​ta​tyw​ne​go me​czu. Zło​żył w FIFA po​‐ da​nie o po​moc fi​nan​so​wą na ten cel. 7 mar​ca 2002 roku Gagg od​rzu​cił wnio​sek. Wkrót​ce jed​nak Mil​la otrzy​mał te​le​fon od asy​stent​ki Gag​ga. Po​cho​dzą​ca rów​nież z Ka​me​‐ ru​nu se​kre​tar​ka opo​wie​dzia​ła Mil​li, że do​rad​ca Blat​te​ra – Cham​pa​gne – wy​ko​rzy​stu​je jego na​‐ zwi​sko w kam​pa​nii wy​bor​czej pre​zy​den​ta. Co, na​wia​sem mó​wiąc, po​ka​zu​je, jak Blat​ter prze​‐ strze​ga za​sa​dy, zgod​nie z któ​rą kan​dy​dat nie może wy​ko​rzy​sty​wać do kam​pa​nii wy​bor​czej środ​ków ani per​so​ne​lu FIFA. Mil​la zwró​cił się więc oso​bi​ście do Blat​te​ra, „któ​ry za​rzą​dził, by prze​ka​za​no Mil​li dwa​dzie​ścia pięć ty​się​cy do​la​rów”. Po​nie​waż jed​nak FIFA już raz od​mó​‐ wi​ła udzie​le​nia po​mo​cy fi​nan​so​wej na pla​no​wa​ny mecz cha​ry​ta​tyw​ny, dla skar​żą​cych sta​ło się ja​sne, „że Blat​ter prze​ko​nał Mil​lę, by jego pięć​dzie​sią​te uro​dzi​ny oraz cha​ry​ta​tyw​na roz​gryw​‐ ka sta​ły się czę​ścią świa​to​wej kam​pa​nii wy​bor​czej przed re​elek​cją Blat​te​ra”. Wpła​ta FIFA mia​ła przy​nieść Blat​te​ro​wi oso​bi​stą ko​rzyść. „Do​wód za​pła​ty po​wi​nien się znaj​do​wać w księ​go​wo​ści FIFA, któ​ra nie jest do​stęp​na ani dla skła​da​ją​cych do​nie​sie​nie, ani dla se​kre​ta​rza ge​ne​ral​ne​go, a je​dy​nie dla »stron​ni​ków Blat​te​ra«”. W koń​cu do​nie​sie​nie o prze​stęp​stwie ujaw​ni​ło też licz​ne sy​tu​acje, w któ​re za​mie​sza​ny był Jack War​ner oraz jego ro​dzin​ne fir​my, na przy​kład War​ner Tra​vel Agen​cy. Biu​ro po​dró​ży mia​‐ ło zor​ga​ni​zo​wać wy​jaz​dy na tur​niej U-17, od​by​wa​ją​cy się na ro​dzi​mych wy​spach War​ne​ra – Try​ni​da​dzie i To​ba​go – i spo​wo​do​wa​ło przy tym po​wsta​nie kosz​tów do​dat​ko​wych w wy​so​ko​‐ ści trzy​dzie​stu dwóch ty​się​cy stu trzy​dzie​stu pię​ciu do​la​rów, w po​rów​na​niu z wła​sną or​ga​ni​za​‐ cją po​dróż​na FIFA – Fifa Tra​vel – któ​ra zwy​kle zaj​mu​je się or​ga​ni​zo​wa​niem prze​lo​tów po jak naj​ko​rzyst​niej​szych ce​nach. Zda​niem oskar​ży​cie​li prze​ka​za​nie zle​ce​nia droż​sze​mu ofe​ren​to​wi „bez me​ry​to​rycz​nych pod​staw” nosi zna​mio​na czy​nu ka​ral​ne​go, ja​kim jest nie​go​spo​dar​ność. W kon​tek​ście MŚ U-17 wy​mie​nić moż​na też przy​pa​dek fir​my Se​na​tor, któ​rej FIFA zle​ci​ła re​ali​za​cję pro​jek​tu IT. Me​ne​dże​rem fir​my jest syn War​ne​ra. Zda​niem skar​żą​cych człon​ków za​‐ rzą​du sami eks​per​ci FIFA przy​zna​li​by, że kosz​ty tego pro​jek​tu moż​na było ogra​ni​czyć do naj​‐ wy​żej pię​ciu​set ty​się​cy do​la​rów. Jed​nak FIFA „pod sil​nym wpły​wem” Blat​te​ra za​war​ła z fir​‐ mą Sem​tor umo​wę na mi​lion dzie​więć​set pięć​dzie​siąt ty​się​cy do​la​rów plus wy​dat​ki. „Tak​że w tym przy​pad​ku FIFA po​nio​sła znacz​ne stra​ty, któ​rych przy​czyn moż​na się do​szu​ki​wać je​dy​nie w uprzy​wi​le​jo​wa​niu ro​dzi​ny War​ne​ra”. Uwa​gę człon​ków za​rzą​du zwró​ci​ły tak​że ope​ra​cje fi​nan​so​we wo​kół kie​ro​wa​nej przez War​ne​ra fe​de​ra​cji CON​CA​CAF. Zwią​zek ten wy​pra​co​wał w FIFA dług w wy​so​ko​ści dzie​‐ wię​ciu mi​li​nów czte​ry​stu sie​dem​dzie​się​ciu czte​rech ty​się​cy fran​ków. Pie​nią​dze wsią​kły w kom​pleks spor​to​wo-ad​mi​ni​stra​cyj​ny zwa​ny Cen​tre Excel​len​ce. We​dług oskar​że​nia dług ten zo​‐ stał „bez po​wo​du umo​rzo​ny i w ca​ło​ści od​pi​sa​ny”. Rola Blat​te​ra po​zo​sta​je do wy​ja​śnie​nia przez do​cho​dze​nie kar​ne. Oskar​ży​cie​le byli pew​ni, że „tego ro​dza​ju ustęp​stwo ma na celu za​‐ pew​nie​nie Oskar​żo​ne​mu wie​lu gło​sów”.

Rze​czy​wi​ście in​te​res ten wy​da​je się w naj​wyż​szym stop​niu dziw​ny. 4 maja 1998 roku ustę​pu​ją​cy oj​ciec chrzest​ny Ha​ve​lan​ge na​pi​sał w li​ście do War​ne​ra, że chce „z ra​do​ścią po​in​‐ for​mo​wać, iż zna​lazł ze​wnętrz​ne roz​wią​za​nie, po​zwa​la​ją​ce na prze​kształ​ce​nie po​życz​ki w da​‐ ro​wi​znę”. Pod ko​niec roku 1999 Blat​ter oznaj​mia sze​fo​wi CON​CA​CAF oraz jego po​ma​gie​ro​‐ wi Bla​ze​ro​wi, że łącz​na kwo​ta, któ​rą FIFA prze​ka​za​ła na pro​jekt, wy​no​si nie​mal szes​na​ście mi​lio​nów do​la​rów. Uzgod​nio​no, że dzie​sięć mi​lio​nów zo​sta​nie prze​ka​za​nych na rzecz CON​‐ CA​CAF w po​sta​ci rocz​nych skła​dek – po dwa i pół mi​lio​na do​la​rów od 1999 do 2002 roku. Na​dal po​zo​sta​wał jed​nak sze​ścio​mi​lio​no​wy de​fi​cyt, któ​ry Blat​ter roz​wią​zał, za​pew​nia​jąc War​ne​ra i Bla​ze​ra, że „FIFA roz​wa​ża, czy spła​cić udzie​lo​ny CON​CA​CAF kre​dyt na sześć mi​‐ lio​nów do​la​rów, po​nie​waż wy​da​je się nie​moż​li​we, by pań​stwo​wa kon​fe​de​ra​cja mo​gła zdo​być środ​ki w okre​sie od 1999 do 2002 roku”. W do​nie​sie​niu o prze​stęp​stwie człon​ko​wie za​rzą​du przy​wo​ła​li jesz​cze jed​ną wpła​tę – ko​‐ lej​ne​go mi​lio​na do​la​rów na rzecz CON​CA​CAF: „Ta wy​pła​ta zo​sta​ła za​księ​go​wa​na w ra​mach pro​jek​tu Goal, co nie było zgod​ne z prze​pi​sa​mi pro​ce​du​ral​ny​mi”. Co cie​ka​we, ana​lo​gicz​na sy​‐ tu​acja po​wtó​rzy​ła się w roku 2011. Na mie​siąc przed wy​bo​ra​mi, któ​re od​by​ły się 1 lip​ca, Blat​ter dys​kret​nie uszczę​śli​wił CON​CA​CAF mi​lio​no​wą da​ro​wi​zną, o któ​rej ani razu nie po​fa​‐ ty​go​wał się po​in​for​mo​wać swe​go za​rzą​du. Do​pie​ro sam War​ner pu​blicz​nie po​wie​dział o tym dat​ku, po tym jak zo​stał za​wie​szo​ny. Blat​ter wy​pła​cił CON​CA​CAF mi​lion „do do​wol​nej dys​po​z y​cji”. Pre​zy​dent po​in​for​mo​wał człon​ków za​rzą​du do​pie​ro po fak​cie i przed​sta​wił wrę​‐ czo​ny po ci​chu da​tek jako prze​lew na pro​jekt Goal. Opo​wia​dał przy tym w pra​sie, że zgod​nie ze sta​tu​ta​mi ma pra​wo do sa​mo​dziel​ne​go wrę​cza​nia ta​kich kwot. Szcze​gól​nie duże sumy FIFA stra​ci​ła w spra​wie z AIM. W po​ło​wie lat dzie​więć​dzie​sią​‐ tych ta ame​ry​kań​ska sta​cja te​le​wi​zyj​na sta​ra​ła się o pra​wa do mi​strzostw świa​ta 2002 i 2006. Za re​ali​za​cję praw na te​re​nie USA ofe​ro​wa​ła trzy​sta dwa​dzie​ścia mi​lio​nów do​la​rów. Gru​pa ISL/Kirch za ten sam ob​szar ofe​ro​wa​ła za​le​d​wie dwie​ście dwa​dzie​ścia mi​lio​nów do​la​rów. „Róż​ni​ca po​mię​dzy ofer​ta​mi wy​no​si​ła więc sto mi​lio​nów do​la​rów – lub sto sześć​dzie​siąt mi​‐ lio​nów fran​ków”, jak ob​li​czy​li człon​ko​wie za​rzą​du FIFA, do​da​jąc, że „w tym przy​pad​ku, tak samo jak w in​nych, ko​mi​tet wy​ko​naw​czy nie zo​stał po​in​for​mo​wa​ny”. Po​now​nie po​ja​wił się za​rzut oszu​stwa, że Blat​ter wy​dał po​le​ce​nie „by w ogó​le nie zaj​mo​wać się ofer​tą AIM”. Tym sa​mym fa​wo​ry​zo​wał gru​pę ISL/Kirch, któ​ra „wi​docz​nie była mu bliż​sza”. Człon​ko​wie za​rzą​du FIFA do​ma​ga​li się wy​ja​śnie​nia, „ja​kie oso​bi​ste ko​rzy​ści wy​ni​kły z tego dla Oskar​żo​ne​go. Bez oso​bi​stych mo​ty​wów Oskar​żo​ny nie mógł​by tak po pro​stu od​rzu​cić ofer​ty, któ​ra by​ła​by dla FIFA o sto mi​lio​nów do​la​rów lep​sza”. Na koń​cu swe​go pi​sma umie​ści​li punkt pod ty​tu​łem „Oso​bi​ste po​bo​ry pre​zy​den​ta”. Chcie​li wie​dzieć, ile za​ra​bia. „Blat​ter upo​rczy​wie wzbra​nia się przed ujaw​nie​niem swych oso​bi​stych po​bo​rów, na​wet wo​bec ko​mi​te​tu wy​ko​naw​cze​go, któ​ry two​rzy za​rząd związ​ku i sta​no​wi or​gan wy​ko​naw​czy FIFA. Ko​mi​tet wy​ko​naw​czy nie dys​po​nu​je też do​ku​men​ta​mi, któ​re po​zwo​li​ły​by po​znać i po​rów​nać po​ro​zu​mie​nia pana Blat​te​ra z FIFA oraz fak​tycz​ne po​bo​ry pana Blat​te​ra ob​cią​ża​ją​ce FIFA”. Dla​te​go zda​niem skar​żą​cych „sto​su​jąc stra​te​gię za​cho​wa​nia ta​jem​ni​cy, Blat​ter chce za​tu​szo​wać nie​zgod​ne z pra​wem oso​bi​ste po​bo​ry”. W roku 2002 wy​ja​śnił swym kry​ty​kom, że po wy​bo​rach w roku 1998 po pro​stu zmie​nił swe wy​na​gro​dze​nie jako se​kre​ta​rza ge​ne​ral​ne​go – z sześć​dzie​się​ciu pię​ciu ty​się​cy fran​ków na sześć​dzie​siąt pięć ty​się​cy do​la​rów mie​sięcz​nie. W me​diach za​pew​niał wów​czas, że za​ra​bia mi​lion czte​ry​sta ty​się​cy do​la​rów

rocz​nie. Rów​no dzie​sięć lat póź​niej, w kwiet​niu 2011 roku, przed wy​bo​ra​mi w FIFA, Blat​ter oświad​czył pu​blicz​nie, że za​ra​bia „mi​lion do​la​rów rocz​nie, może nie​co wię​cej”[69]. We​dług obec​ne​go kur​su do​la​ra Blat​ter za​ra​biał​by więc dziś je​dy​nie ja​kieś dzie​więć​set ty​się​cy fran​ków, czy​li tyle samo co dwa​dzie​ścia lat temu jako se​kre​tarz ge​ne​ral​ny. Jed​no​cze​śnie ze wzglę​du na stra​ty kur​so​we by​ło​by to o pół mi​lio​na fran​ków rocz​nie mniej niż pod​czas pierw​sze​go okre​su urzę​do​wa​nia na fo​te​lu sze​fa FIFA. Czyż​by kłam​stwo? Ależ skąd! Trze​ba tyl​ko na​praw​dę uważ​nie słu​chać. Czy oprócz tego mi​lio​na nie po​ja​wił się jesz​cze ty​po​wy dla Blat​te​ra do​da​tek? Oczy​wi​ście, ukrył go za sło​wa​mi „może nie​co wię​cej”. Je​śli więc kie​dyś oka​że się, że za​ra​bia pięć, osiem lub dwa​na​ście mi​lio​nów, bę​dzie mógł to spo​koj​nie zbyć uśmie​chem. Pre​zy​denc​kie sztucz​ki zbrzy​dły skar​żą​cym już w maju 2002 roku. Wi​dzie​li „uza​sad​nio​ne po​dej​rze​nie de​frau​da​cji na nie​ko​rzyść FIFA”. Do​nie​sie​nie uzu​peł​ni​li sza​cun​ko​wym pod​li​cze​‐ niem cał​ko​wi​tych strat FIFA w wy​ni​ku „nad​uży​cia sys​te​mu”, głów​nie co do upa​dło​ści ISL. Ko​mi​tet wy​ko​naw​czy miał Blat​te​ro​wi za złe, że jako or​gan nad​zor​czy nie zo​stał po​in​for​mo​wa​‐ ny ani o stra​tach w wy​so​ko​ści osiem​dzie​się​ciu sze​ściu i pół mi​lio​na fran​ków z do​cho​dów te​‐ le​wi​zyj​nych, ani o stu osiem​dzie​się​ciu pię​ciu mi​lio​nach fran​ków z praw mar​ke​tin​go​wych. Pod kre​ską umie​ści​li też w bi​lan​sie jako przy​pusz​czal​ną stra​tę „po​dej​rza​ne pie​nią​dze” w wy​so​ko​‐ ści ośmiu​set mi​lio​nów fran​ków. Ich lwią część sta​no​wi​ło dwie​ście dzie​więć​dzie​siąt je​den mi​‐ lio​nów fran​ków, któ​re prze​pa​dły w wy​ni​ku ban​kruc​twa ISL. Nie da się do​kład​nie osza​co​wać strat zwią​za​nych z ne​po​ty​zmem, nie​go​spo​dar​no​ścią i oszu​stwa​mi. Ale wła​ści​wie po co pró​bo​wać? Do​pó​ki ten sklep sa​mo​ob​słu​go​wy, ja​kim jest FIFA, nie tra​ci wię​cej niż mi​liar​dy, któ​re au​to​ma​tycz​nie na​pły​wa​ją z po​wro​tem dzię​ki mo​no​‐ po​lo​wi na pił​kar​skie mi​strzo​stwa świa​ta, nie ma na nie​go moc​nych. Kto mógł​by zban​kru​to​wać, kie​dy z nie​ba spa​da​ją wciąż nowe mi​liar​dy? Nie na​le​ży tego jed​nak my​lić z czy​stym go​spo​da​‐ ro​wa​niem dla do​bra fut​bo​lu. Do skar​gi do​łą​czo​no póź​niej ano​ni​mo​we do​nie​sie​nie, że Blat​ter in​ka​su​je rocz​nie dwie​ście ty​się​cy fran​ków diet po​dróż​nych, dniów​ki do pię​ciu​set do​la​rów, bo​nu​sy do stu ty​się​cy do​la​‐ rów, „pre​zen​ty war​te mi​lio​ny” oraz że dys​po​nu​je taj​ny​mi kon​ta​mi i fał​szu​je ob​li​cze​nia kosz​‐ tów. Ano​ni​mo​wy in​for​ma​tor do​łą​czył dwa ra​chun​ki od luk​su​so​we​go ju​bi​le​ra Har​ry’ego Win​‐ sto​na, wy​ciąg z Blat​te​row​skie​go kon​ta FIFA 469 oraz czek. Ad​wo​kat Blat​te​ra wy​ja​śnił pro​ku​ra​to​ro​wi w Zu​ry​chu, Ur​so​wi Hub​man​no​wi, ba​da​ją​ce​mu całą spra​wę, że przez kon​to, o któ​rym mowa, re​ali​zo​wa​ne były pry​wat​ne wy​dat​ki Blat​te​ra. Jego klient zwra​cał kwo​ty wy​pła​ca​ne przez FIFA. Ra​chu​nek od ju​bi​le​ra do​ty​czył ze​gar​ka, któ​‐ ry Blat​ter ku​pił dla sie​bie i sam za nie​go za​pła​cił, a po​zo​sta​łe kosz​ty do​ty​czy​ły pry​wat​nych go​‐ ści pre​zy​den​ta, ta​kich jak cór​ka Co​rin​ne, i zo​sta​ły opła​co​ne z pry​wat​nych pie​nię​dzy. Pro​ku​ra​‐ tor: „Po​wsta​je py​ta​nie, czy kre​dy​to​wa​nie Oskar​żo​ne​go przez FIFA przez dłuż​szy czas jest wy​‐ ka​zy​wa​ne w od​nie​sie​niu do jego wy​na​gro​dze​nia. Nie​mniej z pew​no​ścią nie da się na tej pod​‐ sta​wie po​sta​wić za​rzu​tu wy​star​cza​ją​ce​go do oskar​że​nia”. W li​sto​pa​dzie 2002 roku Hub​mann wstrzy​mał śledz​two kar​ne, pro​wa​dzo​ne tym​cza​‐ sem już tyl​ko przez dwóch człon​ków za​rzą​du FIFA[70]. Jego zda​niem Blat​te​ro​wi „nie da się za​rzu​cić dzia​ła​nia prze​stęp​cze​go w spo​sób umoż​li​wia​ją​cy oskar​że​nie, a ze zgro​ma​dzo​nych akt wy​ni​ka, że w przy​pad​ku czę​ści za​rzu​tów dzia​łał zgod​nie z pra​wem”, Nie​sły​cha​ne orze​cze​nie Hub​man​na brzmia​ło tak: „Wszyst​kie oso​by skła​da​ją​ce do​nie​sie​nie po czę​ści ob​wi​nia​ją Oskar​‐

żo​ne​go o sta​ny fak​tycz​ne, kie​dy re​ali​zo​wał po​sta​no​wie​nia, na któ​re sami wy​ra​zi​li zgo​dę”. To ci do​pie​ro sy​gnał ostrze​gaw​czy dla współ​od​po​wie​dzial​nych człon​ków za​rzą​du, któ​rzy naj​wi​‐ docz​niej są bez​bron​ni wo​bec in​tryg swe​go pre​zy​den​ta. Ewi​dent​nie wszyst​ko to, czym Blat​ter ka​tu​je za​rząd (pod​stę​py, fil​tro​wa​nie in​for​ma​cji oraz wsu​wa​ne pod drzwi pro​po​zy​cje last mi​‐ nu​te, a tak​że dy​wer​syj​na po​moc sko​rum​po​wa​nych po​plecz​ni​ków), moż​na przy​pi​sać tak​że oso​‐ bom wpro​wa​dzo​nym w błąd lub wy​ki​wa​nym. We​dług szwaj​car​skiej pro​ku​ra​tu​ry „w tych punk​tach do​nie​sie​nie jest nie tyl​ko nie​go​dzi​we, lecz nosi wręcz zna​mio​na fał​szy​we​go oskar​że​nia”. Czyż​by kil​ku per​fid​nych dzia​ła​czy chcia​ło za​mknąć swe​go uczci​we​go sze​fa w wię​zie​niu? Pro​ku​ra​tor uznał, że „w ta​kiej sy​tu​acji na​ło​że​nie przy​naj​mniej czę​ści kosz​tów po​stę​po​wa​‐ nia na skła​da​ją​cych do​nie​sie​nie by​ło​by wiel​ce za​sad​ne”. Ustą​pił tyl​ko dla​te​go, że do​rę​cza​nie wszyst​kich za​rzą​dzeń „zwią​za​nych z przy​słu​gu​ją​cą po​mo​cą praw​ną” na ca​łym świe​cie mo​gło​‐ by trwać la​ta​mi. „Znacz​ne” kosz​ty po​stę​po​wa​nia mu​siał więc po​nieść skarb pań​stwa, dla​te​go za​rzą​dze​nie koń​co​we wień​czy we​zwa​nie do wpła​ty da​ro​wi​zny: „Po​szko​do​wa​ny [FIFA] pro​‐ szo​ny jest o wy​ra​że​nie wdzięcz​no​ści w po​sta​ci da​ro​wi​zny na rzecz or​ga​ni​za​cji po​żyt​ku pu​‐ blicz​ne​go za wy​rów​na​nie kosz​tów po​stę​po​wa​nia, lek​ko​myśl​nie spo​wo​do​wa​nych przez skła​da​‐ ją​cych do​nie​sie​nie człon​ków ko​mi​te​tu wy​ko​naw​cze​go”. Rzecz​ni​cy Blat​te​ra za​trium​fo​wa​li – za​wie​sze​nie po​stę​po​wa​nia ozna​cza​ło, że za​rzu​ty wo​bec pre​zy​den​ta były bez​pod​staw​ne. Czy moż​na uznać, że nie​za​leż​ny sąd zde​cy​do​wał, iż Blat​ter za​rzą​dzał fe​de​ra​cją w spo​sób nie​na​gan​ny? Dziś stan na​szej wie​dzy jest więk​szy niż wów​czas. Od mar​ca 2008 roku wia​do​‐ mo, że ISL była dla FIFA po​tęż​ną bazą ko​rup​cyj​ną. Jej mo​del dzia​ła​nia jako przed​się​bior​stwa opie​rał się na ko​rup​cji. ISL i jej „za​gra​nie z klep​ki” z oj​cem chrzest​nym FIFA wy​ma​ga wciąż szcze​gól​nych środ​ków za​bez​pie​cza​ją​cych. Czy moż​na mieć uza​sad​nio​ne wąt​pli​wo​ści, że Sepp Blat​ter jako se​kre​tarz ge​ne​ral​ny i pre​zy​dent FIFA od​gry​wał w tym wio​dą​cą rolę? Że dbał o to, by ISL przy​zna​wa​no wszyst​kie umo​wy, a po ban​kruc​twie agen​cji do​glą​dał, by sta​ra​nia śled​‐ cze​go spe​cjal​ne​go Hild​bran​da zo​sta​ły uda​rem​nio​ne, a na​zwi​ska prze​kup​nych dzia​ła​czy po​zo​‐ sta​ły ta​jem​ni​cą? Czy było to przy​pad​ko​we mi​strzow​skie dzia​ła​nie ko​goś zu​peł​nie nie​świa​do​‐ me​go? Bom​ba z opóź​nio​nym za​pło​nem, jaką jest po​sta​no​wie​nie o umo​rze​niu po​stę​po​wa​nia w spra​wie ISL, wciąż tyka. Fakt, Blat​ter ni​g​dy nie zna​lazł się wśród od​bior​ców ła​pó​wek. Rze​czy​wi​ście, jego na​‐ zwi​sko nie wid​nie​je na żad​nych do​stęp​nych do​ku​men​tach, ale prze​cież w spra​wie ISL na​zwi​‐ ska więk​szo​ści od​bior​ców do dziś są nie​zna​ne. Poza tym w przy​pad​ku ko​rup​cji nie cho​dzi tyl​‐ ko o rolę bio​rą​ce​go. W do​nie​sie​niu o prze​stęp​stwie zło​żo​nym przez ko​le​gów z za​rzą​du w roku 2002 Blat​ter nie wy​stę​po​wał w roli od​bior​cy, lecz jako stro​na wrę​cza​ją​ca, któ​ra nie może sen​sow​nie wy​ja​śnić swych mo​ty​wów. Blat​ter po​sia​da upraw​nie​nia do sa​mo​dziel​ne​go pod​pi​‐ su, ale nie po​tra​fi lo​gicz​nie wy​ja​śnić wrę​cza​nych przez sie​bie dat​ków, a jed​no​cze​śnie agre​‐ syw​nie zwal​cza każ​dą pró​bę do​tar​cia do wnę​trza świa​ta pre​zy​denc​kich fi​nan​sów. Już w maju 2002 roku Blat​ter zle​cił swe​mu ze​spo​ło​wi we​wnętrz​ne wy​ja​śnie​nie za​rzu​tów se​kre​ta​rza ge​ne​ral​ne​go, aby „przed​sta​wić świa​tu pił​ki noż​nej oraz człon​kom FIFA (...) zgod​ne z praw​dą licz​by i fak​ty”. Li​czą​cy trzy​dzie​ści trzy stro​ny do​ku​ment nie tyl​ko przed​sta​wiał sto​su​‐ nek Blat​te​ra do za​rzu​tów, lecz tak​że li​stę błę​dów Zena-Ruf​fi​ne​na, po któ​rej prze​czy​ta​niu moż​‐ na się je​dy​nie dzi​wić, dla​cze​go se​kre​tarz ge​ne​ral​ny daw​no nie zo​stał zwol​nio​ny. Jak się oka​‐ zu​je, Zen-Ruf​fi​nen miał ra​cję tyl​ko w przy​pad​ku jed​ne​go oskar​że​nia. „Tak – przy​ka​zu​je Blat​ter

– in​ge​ro​wa​łem w dzia​łal​ność ope​ra​cyj​ną FIFA. W wie​lu przy​pad​kach by​łem zmu​szo​ny, by prze​jąć od​po​wie​dzial​ność jako pre​zy​dent FIFA, w in​te​re​sie pił​ki noż​nej oraz na​szej fe​de​ra​‐ cji”. Rze​ko​mo „wy​peł​niał man​dat” udzie​lo​ny przez ko​mi​tet wy​ko​naw​czy i w spo​sób opty​mal​‐ ny roz​wią​zał spra​wę upa​dło​ści – od​waż​ne twier​dze​nie, po tym jak spo​ra część te​goż ko​mi​te​tu wy​ko​naw​cze​go wła​śnie go za​skar​ży​ła[71]. Na​wet tak za​ufa​ny czło​wiek jak Chuck Bla​zer zga​nił jego so​lo​we dzia​ła​nia. W dal​szej część do​ku​men​tu Blat​ter na​kre​ślił stra​te​gię, za po​mo​cą któ​rej ode​prze póź​niej tak​że skar​gę człon​ków za​rzą​du. Pod​kre​ślił mia​no​wi​cie, że prze​cież wszy​scy bra​li w tym udział, na​wet se​kre​tarz ge​ne​ral​ny. Cie​ka​wy spo​sób od​pie​ra​nia za​rzu​tów – ra​zem poj​ma​ni, ra​zem po​wie​sze​ni. Wy​to​czył też cięż​kie dzia​ła: „Oświad​cze​nia o kom​plet​no​ści do​ku​men​ta​cji fi​nan​so​wej to dla ka​dry kie​row​‐ ni​czej oraz dla se​kre​ta​rza ge​ne​ral​ne​go do​ku​men​ty pod​le​ga​ją​ce od​po​wie​dzial​no​ści kar​nej. Pod​‐ pi​sy​wał je se​kre​tarz ge​ne​ral​ny”. Ten jed​nak i tak po​ka​zał, że „w nie​któ​rych przy​pad​kach nie zna lub nie ro​zu​mie pew​nych spraw, przede wszyst​kim na​tu​ry go​spo​dar​czej”. Da​lej Blat​ter szcze​gó​ło​wo omó​wił do​ssier Zena-Ruf​fi​ne​na. Jego zda​niem nie ma żad​nej „no​wej, we​wnętrz​nej or​ga​ni​za​cji”. F-Crew ma je​dy​nie „wspo​ma​gać we​wnętrz​ną ko​mu​ni​ka​cję oraz przy​spie​szać roz​wią​zy​wa​nie pro​ble​mów”. Za​ło​że​nie, że F-Crew pod​ko​pu​je funk​cje za​‐ rzą​du, jest cał​ko​wi​cie nie​praw​dzi​we. Poza tym za​trud​nio​no tyl​ko jed​ne​go no​we​go do​rad​cę – To​gno​nie​go – do spraw mar​ke​tin​go​wych. A fir​ma McKin​sey, w któ​rej pra​cu​je ulu​bio​ny bra​ta​‐ nek? Pod​ła in​sy​nu​acja! Fir​ma ta nie zo​sta​ła zwer​bo​wa​na przez Blat​te​ra, lecz przez ko​mi​sję fi​‐ nan​so​wą. Wy​cho​dzi na to samo, bo ko​mi​sja jest prze​cież ob​sa​dzo​na jego po​plecz​ni​ka​mi, ta​ki​‐ mi jak Gron​do​na, War​ner i Bin Ham​mam. A Pla​ti​ni i Cham​pa​gne? Tego pierw​sze​go zu​peł​nie prze​mil​czał. Dru​gi na​to​miast jest prze​cież wy​mie​nio​ny w sche​ma​cie or​ga​ni​za​cyj​nym i „za​‐ twier​dzo​ny przez se​kre​ta​rza ge​ne​ral​ne​go”. Moż​li​we, ale czy to wy​ja​śnia rolę Cham​pa​gne​go jako taj​ne​go rad​cy Blat​te​ra? Po​nie​waż wła​śnie trwa​ła go​rą​ca kam​pa​nia wy​bor​cza, a obaj pa​‐ no​wie wła​śnie wró​ci​li z wy​pra​wy do Afry​ki – kon​ty​nen​tu prze​ciw​ni​ka Blat​te​ra. Co do​kład​nie ro​bił tam Cham​pa​gne, któ​ry – zgod​nie z we​wnętrz​ną ko​re​spon​den​cją – kie​ro​wał kam​pa​nią Blat​te​ra? Od​no​śnie do upa​dło​ści ISL Blat​ter re​fe​ro​wał obo​jęt​nie, że przy​zna​ne mu przez ko​mi​tet wy​ko​naw​czy peł​no​moc​nic​two do zaj​mo​wa​nia się ban​kru​tem wciąż obo​wią​zu​je. Sprzecz​ność z li​stem opo​zy​cji nie mo​gła​by być bar​dziej ja​skra​wa. Ko​mi​tet fi​nan​so​wy za​de​cy​do​wał też o se​‐ ku​ry​ty​za​cji, któ​ra na​stęp​nie zo​sta​ła za​apro​bo​wa​na przez za​rząd. Cen​tral​ne zna​cze​nie mia​ła od​po​wiedź Blat​te​ra na rze​ko​me przy​pad​ki prze​kro​cze​nia kom​‐ pe​ten​cji, po​nie​waż zde​ma​sko​wa​ła jego spo​sób po​strze​ga​nia sie​bie oraz ogrom​ny ape​tyt na wła​dzę. „Wszyst​kie wy​mie​nio​ne oko​licz​no​ści zo​sta​ły przy​go​to​wa​ne przez od​po​wie​dzial​ne dzia​ły i au​to​ry​zo​wa​ne na pi​śmie przez pre​zy​den​ta. Pre​zy​dent FIFA ma pra​wo do sa​mo​dziel​ne​‐ go pod​pi​su”. Chwi​lecz​kę. Czy sko​ro ma pra​wo do sa​mo​dziel​ne​go pod​pi​su, ozna​cza to, że wszyst​ko, co pod​pi​su​je, jest OK? Czy może so​bie lub kum​plo​wi ku​pić dom, jacht lub pa​łac za pie​nią​dze FIFA, bo ma pra​wo do sa​mo​dziel​ne​go pod​pi​su? Naj​waż​niej​sze, że zo​sta​ło to od​no​‐ to​wa​ne w księ​gach. Jak po​wie​dział, „po​nad​to na​le​ży zwró​cić uwa​gę, że wszyst​kie przy​pad​ki zo​sta​ły na​le​ży​cie za​księ​go​wa​ne w księ​gach ra​chun​ko​wych FIFA”. W ta​kim ra​zie wszyst​ko w po​rząd​ku.

Z ri​po​sty Blat​te​ra wy​ni​ka, że w próż​nię tra​fił tak​że za​rzut Zena-Ruf​fi​ne​na do​ty​czą​cy nad​‐ użyć w pro​jek​cie Goal. „To leży w za​kre​sie od​po​wie​dzial​no​ści se​kre​ta​rza ge​ne​ral​ne​go”, jed​‐ nak po za​le​d​wie dwu​na​stu mie​sią​cach znaj​du​je się on w „opła​ka​nym sta​nie”. Blat​ter ja​koś nie wspo​mniał, że bra​ta​nek oraz lu​dzie z McKin​sey już od roku 2000 uwi​ja​li się nad pro​jek​tem Goal i mie​siąc w mie​siąc wy​sy​ła​li za to za​wrot​ne ra​chun​ki. By​naj​mniej nie do tego wał​ko​nia se​kre​ta​rza ge​ne​ral​ne​go, lecz do wuj​ka – pre​zy​den​ta. Blat​ter za​prze​czył, ja​ko​by wy​ko​rzy​sty​wał pro​jekt Goal w swej kam​pa​nii wy​bor​czej. Wręcz prze​ciw​nie – mu​siał po​dró​żo​wać do wszyst​kich tych kra​jów, po​nie​waż „do​ma​ga​ją się one obec​no​ści pre​zy​den​ta FIFA, gdyż moż​li​wość za​pre​zen​to​wa​nia mu swych pla​nów i owo​‐ ców pra​cy sta​no​wi dla nich waż​ne wy​da​rze​nie”. Proś​by o po​moc roz​wo​jo​wą są opra​co​wy​wa​‐ ne tyl​ko przez „od​po​wie​dzial​ne dzia​ły, nie przez pre​zy​den​ta”, i oczy​wi​ście „je​śli po​szcze​gól​‐ ne związ​ki nie mogą speł​nić wy​mo​gów, ich wnio​ski są od​kła​da​ne – w in​te​re​sie po​waż​nej pra​‐ cy nad pro​jek​tem”. Pod​su​mo​wu​jąc, „kry​ty​ko​wa​na przez se​kre​ta​rza ge​ne​ral​ne​go li​sta prio​ry​te​‐ tów ba​zu​je na obiek​tyw​nych pod​sta​wach, któ​re moż​na udo​ku​men​to​wać”. To jed​nak ni​g​dy nie na​stą​pi​ło. Prze​cież obo​wią​zu​je za​sa​da, że kto chce zo​ba​czyć, co Blat​ter pre​zen​tu​je w swej od​‐ po​wie​dzi, musi wy​brać się w po​dróż, bo​wiem moż​na się z nimi „za​po​znać tyl​ko w FIFA”. I tak da​lej przez wie​le stron. Wszyst​kie wnio​ski przyj​mo​wa​ła KPMG, de​cy​zje po​dej​mo​‐ wa​ła ko​mi​sja fi​nan​so​wa, przy​kle​py​wał je ko​mi​tet wy​ko​naw​czy, a wał​koń se​kre​tarz pod​pi​sy​‐ wał się pod tym wszyst​kim. Co, prze​pra​szam, miał z tym wszyst​kim zro​bić Blat​ter? „Sy​tu​acja fi​nan​so​wa FIFA jest bar​dzo do​bra”, a za​pre​zen​to​wa​ne przez Zena-Ruf​fi​ne​na licz​by są nie​‐ praw​dzi​we. Po​nad​to eki​pa Blat​te​ra zna​la​zła ko​ron​ny ar​gu​ment prze​ma​wia​ją​cy za se​ku​ry​ty​za​cją. „Cen​‐ tral​ną za​le​tą” tej ope​ra​cji w sto​sun​ku do po​ży​czek ban​ko​wych jest „brak moż​li​wo​ści roz​wią​‐ za​nia umo​wy”. Jest to na​wią​za​nie do sy​tu​acji z ban​kiem Schwe​izer Gel​dhaus, któ​ry za​krę​cił FIFA ku​rek na krót​ko przed mi​strzo​stwa​mi świa​ta. Świa​to​wa fe​de​ra​cja ma mo​no​pol na naj​‐ waż​niej​szy pro​dukt te​le​wi​zyj​ny i re​kla​mo​wy na świe​cie – to nie​wy​czer​pa​ne źró​dło do​cho​dów. Gdzie in​dziej by​ło​by moż​li​we trwo​nie​nie tak hor​ren​dal​nych kwot? Na​wet je​śli okręt moc​no się ko​ły​sze, do utrzy​ma​nia kur​su wy​star​czy przed​się​bior​czość śred​niej ja​ko​ści. Wraz z ko​lej​‐ ny​mi mi​strzo​stwa​mi świa​ta na​dej​dzie prze​cież ko​lej​ny deszcz pie​nię​dzy. Nie​zgod​ny z praw​dą był też zda​niem Blat​te​ra za​rzut, że „FIFA nie ży​czy so​bie pro​wa​dze​‐ nia po​stę​po​wa​nia kar​ne​go” wo​bec osób od​po​wie​dzial​nych za ban​kruc​two ISL/ISMM. „Praw​‐ dą jest na​to​miast, że FIFA zło​ży​ła do​nie​sie​nie o prze​stęp​stwie”. Praw​dą jest tak​że, że dwa lata póź​niej FIFA po​ta​jem​nie wy​co​fa​ła to do​nie​sie​nie. A McKin​sey? Nie ma po​wo​du do nie​po​ko​ju. Dro​dzy wspól​ni​cy nie zo​sta​li spro​wa​dze​ni przez pre​zy​den​ta, „lecz przez ko​mi​sję fi​nan​so​wą”, któ​rej sym​bio​tycz​na bli​skość z Blat​te​rem zo​sta​ła udo​wod​nio​na. Pod​czas kon​gre​su w Bu​enos Aires lu​dzie z fir​my McKin​sey mu​sie​li wkro​czyć tyl​ko dla​te​go, że se​kre​tarz ge​ne​ral​ny był prze​cią​żo​ny. Poza tym ofe​ru​ją do​sko​na​łe do​radz​two, wszyst​kie kosz​ty są za​bu​dże​to​wa​ne, a je​śli cho​dzi o bra​tan​ka – kto mógł​by bar​‐ dziej wia​ry​god​nie przed​sta​wić jego nie​za​leż​ną rolę niż sam McKin​sey? Sta​no​wi​sko fir​my McKin​sey brzmi: „Phi​lip​pe Blat​ter jest kie​row​ni​kiem McKin​sey Eu​ro​pe​an Sport Prac​ti​ce, po​‐ ma​gał tak​że przy pro​jek​cie FIFA jako do​rad​ca. Nie jest od​po​wie​dzial​nym kie​row​ni​kiem pro​‐ jek​tu”. No pro​szę, czy​li oka​zu​je się, że „skon​stru​owa​ny przez se​kre​ta​rza ge​ne​ral​ne​go kon​flikt in​te​re​sów nie ist​nie​je”.

Jed​nak co z War​ne​rem i na​by​wa​ny​mi przez nie​go po ce​nach dys​kon​to​wych ka​ra​ib​ski​mi pra​wa​mi te​le​wi​zyj​ny​mi do MŚ od roku 1990? Za jaką kwo​tę Jack War​ner otrzy​mał pra​wa, nie jest spra​wą FIFA. Dzie​sięć lat póź​niej FIFA udzie​li​ła zu​peł​nie in​nych wy​ja​śnień na ten sam te​mat. To praw​da, że War​ner otrzy​mał pra​wa te​le​wi​zyj​ne do MŚ 1998 za cenę jed​ne​go do​la​ra, jed​nak wów​czas w tym re​gio​nie nie by​ło​by moż​li​we uzy​ska​nie ja​kich​kol​wiek pie​nię​dzy za te pra​wa, a do​chód ze sprze​da​ży miał zo​stać prze​ka​za​ny na po​moc roz​wo​jo​wą dla ka​ra​ib​skie​go fut​bo​lu. Dla​cze​go za​ła​twia​no to za po​śred​nic​twem pry​wat​nej fir​my jed​ne​go z dzia​ła​czy? W jaki spo​sób spraw​dzo​no wy​ko​rzy​sta​nie do​cho​dów? Na te py​ta​nia FIFA nie od​po​wie​dzia​ła[72]. Trze​ba jed​nak po​wie​dzieć, że wte​dy do​lar jesz​cze miał ja​kąś war​tość. Ten kon​kret​ny do​lar. Wresz​cie Blat​ter roz​wią​zał tak​że za​gad​kę, dla​cze​go wy​brał umo​wę z ISL/Kirch za​miast znacz​nie lep​szej ofer​ty ame​ry​kań​skiej sta​cji AIM. Ofer​ta AIM była „tak wy​so​ka, że mu​sia​ły się po​ja​wić wąt​pli​wo​ści od​no​śnie do pra​wi​dło​wej oce​ny sy​tu​acji ryn​ko​wej oraz re​ali​za​cji fi​‐ nan​so​wej”. Po​dej​rza​nie wy​so​ka. Blat​ter po​now​nie to pod​kre​ślił, gdy po ISL tak​że dru​gi part​‐ ner – Kirch – zban​kru​to​wał wio​sną 2002 roku. Ten upa​dek Blat​ter wy​ko​rzy​stał jako ar​gu​ment prze​ma​wia​ją​cy za jego rze​ko​mą da​le​ko​wzrocz​no​ścią, gdy od​stą​pił od prze​sa​dzo​nej ofer​ty AIM. „Ak​tu​al​na sy​tu​acja ryn​ko​wa do​wo​dzi, że ów​cze​sna ostroż​ność w oce​nie ofer​ty była uza​‐ sad​nio​na”. Pod​su​mo​wu​jąc, „za​rzut, że pre​zy​dent FIFA przy​jął do​pie​ro dru​gą pod wzglę​dem ja​ko​ści ofer​tę z przy​czyn po​li​tycz​nych, nie może być trak​to​wa​ny po​waż​nie”. W ob​li​czu dość jed​no​znacz​ne​go sta​nu akt wy​ja​śnie​nie od​no​śnie do za​gi​nio​nych pie​nię​dzy z Glo​bo wy​ma​ga​ło więk​szej de​li​kat​no​ści. Blat​ter zro​bił mały ho​kus-po​kus i prze​ina​czył stan fak​tycz​ny, mó​wiąc, że „za​rzut wo​bec pre​zy​den​ta i dy​rek​to​ra fi​nan​so​we​go, iż mo​gli za​po​biec wy​pły​wo​wi wpła​ty z Glo​bo, jest cał​ko​wi​cie ab​sur​dal​ny”. Ale prze​cież taki za​rzut ni​g​dy nie zo​stał po​sta​wio​ny. Jak mo​gli​by za​po​biec wy​pły​wo​wi tej kwo​ty? Za​rzut brzmiał, że Blat​ter od po​cząt​ku o tym wie​dział i tego nie sko​ry​go​wał. Nie in​ge​ru​jąc, po​parł nie​wła​ści​we po​stę​po​wa​‐ nie ISL, któ​re sam okre​ślił jako „oszu​kań​cze”. Nie​zręcz​no​ścią było przy​zna​nie, że „1 czerw​ca 2001 roku otrzy​mał no​tat​kę” od Lin​sie​go, w któ​rej ten zwró​cił jego uwa​gę na „ry​zy​ko dla FIFA zwią​za​ne z umo​wą na pra​wa te​le​wi​zyj​ne”. Nie​wie​le wcze​śniej kan​ce​la​ria NKF mo​ni​to​‐ wa​ła płat​no​ści z Glo​bo, a Zen-Ruf​fi​nen wy​słał do ISL ko​lej​ny pil​ny list, za​wie​ra​ją​cy ul​ti​ma​‐ tum do​ty​czą​ce wpłat. Jak ina​czej na​zwać ten stan rze​czy niż „ry​zy​ko dla FIFA zwią​za​ne z umo​‐ wą na pra​wa te​le​wi​zyj​ne”? Czy Blat​ter do​wie​dział się o tym do​pie​ro wte​dy? Czy może ra​czej ry​zy​ko zo​sta​ło wska​za​ne, ale on nie do​py​tał o szcze​gó​ły? Je​śli cho​dzi o sto dwa​dzie​ścia pięć ty​się​cy do​la​rów dla Ro​sja​ni​na Ko​ło​sko​wa, Blat​ter przy​zna​je, że „cho​dzi tu o błąd for​mal​ny, z pew​no​ścią nie o ko​rup​cję, taki za​rzut to czy​ste oszczer​stwo”. Dro​gie usłu​gi Ko​ło​sko​wa mia​ły po​le​gać na utrzy​my​wa​niu „kon​tak​tów” z dwu​‐ dzie​sto​ma dwo​ma pań​stwa​mi Eu​ro​py Wschod​niej. Wi​docz​nie kon​tak​ty ta​kie po​tra​fił za​pew​nić tyl​ko były so​wiec​ki apa​rat​czyk. A Bo​uchar​de​au, de​ma​ska​tor z Ni​gru, któ​re​mu pre​zy​dent wrę​‐ czył ogrom​ny czek? Tu Blat​ter za​pre​zen​to​wał swój hu​ma​ni​tar​ny żart, spi​sa​ny przez wier​ne​go stron​ni​ka, Wal​te​ra Gag​ga, na​ocz​ne​go świad​ka, czy​li opo​wieść o skan​da​lu ko​rup​cyj​nym w Afry​ce, łzach ar​bi​tra, jego głod​nym dziec​ku w Pa​ry​żu. „Trze​ba pod​kre​ślić god​ną współ​czu​cia sy​tu​ację, któ​ra na​kło​ni​ła na​sze​go pre​zy​den​ta do tego ge​stu”. Blat​ter pod​su​mo​wał, że „spra​‐ woz​da​nie Wal​te​ra Gag​ga przed​sta​wia oko​licz​no​ści tej sy​tu​acji. Cho​dzi o to, by wal​czyć prze​‐ ciw​ko moż​li​wej ko​rup​cji”. Naj​pierw trze​ba się od​wa​żyć.

Ko​me​dią trą​ci tak​że spo​sób, w jaki Blat​ter od​pie​rał oskar​że​nie, że in​for​ma​cje o jego za​‐ rob​kach nie są przej​rzy​ste. „Na py​ta​nie o wy​na​gro​dze​nie pre​zy​den​ta kil​ka​krot​nie udzie​lo​no już bez​po​śred​niej od​po​wie​dzi ko​mi​te​to​wi wy​ko​naw​cze​mu”. Dla​cze​go nie wy​ko​rzy​stu​je tej wy​jąt​‐ ko​wej oka​zji i nie po​da​je rze​ko​mo tak czę​sto upu​blicz​nia​nych kwot po raz ko​lej​ny? Czy nie uci​szy​ło​by to jego drę​czy​cie​li raz na za​wsze?

ZE​MSTA BLAT​TE​RA

„Z pew​no​ścią będę te​raz ostroż​niej​szy w do​bo​rze lu​dzi, z któ​ry​mi bli​sko współ​pra​cu​ję”, mó​‐ wił Sepp Blat​ter po re​elek​cji[73]. Urs Lin​si za​stą​pił Zena-Ruf​fi​ne​na na sta​no​wi​sku se​kre​ta​rza ge​ne​ral​ne​go, po​zo​sta​jąc na​dal dy​rek​to​rem fi​nan​so​wym. Tym sa​mym od​pa​dła in​stan​cja kon​tro​li we​wnętrz​nej. Za​stęp​cą Lin​sie​go zo​stał Jérôme Cham​pa​gne. Oby​ty w świe​cie fran​cu​ski dy​plo​‐ ma​ta, któ​ry nad​zo​ro​wał pro​to​kół MŚ 1998 dla rzą​du cen​tral​ne​go w Pa​ry​żu, z pew​no​ścią zwy​‐ cię​żył​by w po​je​dyn​ku z nie​zdar​nym ban​kie​rem. Jed​nak Blat​ter zle​cił oce​nę kan​dy​da​tów fir​mie zaj​mu​ją​cej się do​radz​twem per​so​nal​nym i ku zdzi​wie​niu wszyst​kich Lin​si uzy​skał prze​wa​gę. Ja​kie kry​te​ria za​sto​so​wa​no? Kil​ka ty​go​dni póź​niej Lin​si spro​wa​dził spe​cja​list​kę zaj​mu​ją​cą się do​bo​rem per​so​ne​lu do dzia​łu per​so​nal​ne​go FIFA. Na ze​wnątrz uni​żo​ny, w środ​ku prze​stra​szo​ny Lin​si był do cna prze​wi​dy​wal​ny. Żył w świe​cie liczb. Nie mógł za to po​chwa​lić się zdol​no​ścia​mi przy​wód​czy​mi, zna​jo​mo​ścią ję​zy​‐ ków ob​cych ani pił​ki noż​nej. Czło​wiek ten upra​wiał tria​tlon, a swo​je pierw​sze pił​kar​skie mi​‐ strzo​stwa świa​ta za​li​czył w Azji w roku 2002, co wy​nio​śle wy​ty​kał mu po​przed​nik, Mi​chel Zen-Ruf​fi​nen. Jed​nak dla Blat​te​ra Lin​si był te​raz ide​al​nym kan​dy​da​tem na sta​no​wi​sko se​kre​ta​‐ rza ge​ne​ral​ne​go. Był jak mio​tła ze sta​li – nie miał pro​ble​mów, by oznaj​mić na​wet ko​le​gom na sta​no​wi​skach kie​row​ni​czych, że pre​zy​dent już ich nie po​trze​bu​je. Wręcz prze​ciw​nie. Lin​si sam pro​wa​dził księ​gę rze​ko​mych lub fak​tycz​nych uchy​bień współ​pra​cow​ni​ków i oczer​niał ich przed sze​fem. W nie​ła​skę pre​z y​den​ta po​padł za to do​rad​ca Gu​ido To​gno​ni, spro​wa​dzo​ny do FIFA przez Blat​te​ra za​le​d​wie w roku 2001. Z za​da​niem stwo​rze​nia no​we​go dzia​łu mar​ke​tin​gu po​‐ ra​dził so​bie do​brze. Moż​li​we, że na​wet za do​brze. Utrzy​my​wał do​sko​na​łe sto​sun​ki z wiel​kim, pił​kar​skim świa​tem. Pew​ne pro​ble​my po​ja​wia​ły się już wcze​śniej, jak na przy​kład spra​wa z Sa​le​hem Ka​me​lem. Sau​dyj​ski szejk, praw​dzi​wy Leo Kirch świa​ta is​lam​skie​go, ku​pił dla swej ko​do​wa​nej, płat​nej te​le​wi​zji Art pra​wa do ob​sza​ru Afry​ki Pół​noc​nej wbrew po​li​ty​ce FIFA, za​kła​da​ją​cej trans​mi​sje w te​le​wi​zji pu​blicz​nej. Zro​bi​ła się wrza​wa wo​kół roz​gry​wek mi​‐ strzostw świa​ta do​stęp​nych tyl​ko dla bo​ga​tych, na co al​gier​ski zwią​zek za​re​ago​wał pu​blicz​ną kry​ty​ką, a na​wet ka​zał umie​ścić tę kwe​stię w po​rząd​ku dzien​nym kon​gre​su FIFA. To ostat​nie, cze​go Blat​ter by so​bie ży​czył. To​gno​ni, któ​re​mu zle​co​no za​ję​cie się tą spra​wą, zmu​sił szej​ka, by ten krót​ko przed kon​gre​sem zre​zy​gno​wał z praw do płat​nej te​le​wi​zji. Szejk przy​stał na tę pro​po​zy​cję i zgo​dził się, by obie​ca​na mu za to re​kom​pen​sa​ta w wy​so​ko​ści mi​lio​na zo​sta​ła wy​‐ pła​co​na do​pie​ro po MŚ. Ka​mel ni​g​dy nie zo​ba​czył pie​nię​dzy – Lin​si po pro​stu od​mó​wił płat​‐ no​ści. To​gno​nie​go skry​ty​ko​wa​no za rze​ko​mo sa​mo​wol​ne ne​go​cja​cje, a póź​niej zwol​nio​no. Z bra​ku prze​ko​nu​ją​cych przy​czyn zwol​nie​nia Lin​si za​an​ga​żo​wał na​wet w tę spra​wę pry​‐ wat​ne​go de​tek​ty​wa, któ​ry dzwo​nił do To​gno​nie​go i po​da​jąc się za dzien​ni​ka​rza, za​da​wał mu pod​chwy​tli​we py​ta​nia do​ty​czą​ce Blat​te​ra, po czym do​star​czał FIFA pro​to​ko​ły roz​mów za​re​je​‐ stro​wa​ne na ta​śmach – po​stę​po​wa​nie jaw​nie nie​zgod​ne z prze​pi​sa​mi, jak pod​kre​śla sam za​in​‐ te​re​so​wa​ny. Tym​cza​sem Lin​si da​lej sza​lał w dy​rek​cji, spo​rzą​dza​jąc czar​ną li​stę by​łych pra​cow​ni​ków,

z któ​ry​mi FIFA nie po​win​na się da​lej za​da​wać. Chciał mię​dzy in​ny​mi usu​nąć dy​rek​to​ra do spraw ko​mu​ni​ka​cji, Mar​ku​sa Sie​gle​ra, oraz Jérôme’a Cham​pa​gne​go. Tu jed​nak tra​fia na weto Blat​te​ra, któ​ry za wszel​ką cenę chciał unik​nąć dal​sze​go za​mę​tu w fe​de​ra​cji. Go​dzi​na po​że​gna​‐ nia dla Sie​gle​ra i Cham​pa​gne’a mia​ła na​dejść do​pie​ro póź​niej. Tak​że w dzia​łach, w któ​rych lo​jal​ność lub jej brak może być na wagę zło​ta, per​so​nel zre​‐ for​mo​wa​no na ko​rzyść pa​triar​chy. Człon​ko​wie wiel​kiej, pił​kar​skiej ro​dzi​ny, któ​rzy zo​sta​li po​‐ wo​ła​ni do jed​nej z oko​ło trzy​dzie​stu ko​mi​sji FIFA, zy​ska​li do​stęp do po​dró​ży, diet i dnió​wek, do spo​tkań z gwiaz​da​mi, czo​ło​wy​mi przed​sta​wi​cie​la​mi świa​ta biz​ne​su i oso​bi​sto​ścia​mi po​li​‐ tycz​ny​mi. To coś wspa​nia​łe​go. Kto nie był po​słusz​ny, stra​cił wszyst​ko. Prze​pro​wa​dzo​na przez Blat​te​ra wy​mia​na urzęd​ni​ków na​da​je się do ka​ba​re​tu. Moż​na ją trak​to​wać jako kon​ty​nu​ację show z Seu​lu pod ty​tu​łem „kon​gres fi​nan​so​wy”. Wów​czas, za​nim przez mów​ni​cę prze​szli Sa​‐ adi Kad​da​fi oraz inni po​moc​ni​cy, szef FIFA wy​grze​bał z kie​sze​ni ka​mień i za​pre​zen​to​wał go wszyst​kim. „Nie mó​wi​my tu tyl​ko o przej​rzy​sto​ści – za​wo​łał do zgro​ma​dzo​nych w sali – wie​‐ rzę w przej​rzy​stość! Pro​szę spoj​rzeć, już od roku 1999, ka​mień po ka​mie​niu, sta​ra​my się bu​do​‐ wać przej​rzy​stość!” Przej​rzy​sta oka​zu​je się w każ​dym ra​zie ze​msta Blat​te​ra. Czy może to przy​pa​dek, że przed​‐ sta​wi​cie​le Wiel​kiej Bry​ta​nii znik​nę​li z gre​miów? Nie tyl​ko Szkot Da​vid Will, je​den z by​łych wi​ce​pre​zy​den​tów, któ​ry dał się Blat​te​ro​wi we zna​ki, wy​ty​ka​jąc mu fał​szo​wa​nie bi​lan​sów. Asy​sto​wał mu ko​le​ga z Ir​lan​dii, któ​ry przed wiel​ką pu​blicz​no​ścią kon​gre​su przy​po​mniał Blat​‐ te​ro​wi na​zwi​sko ojca chrzest​ne​go ma​fii, Dona Cor​le​one. Na​to​miast se​kre​tarz ge​ne​ral​ny z An​‐ glii, Adam Cro​zier, prze​for​so​wał, że se​kre​tarz ge​ne​ral​ny i za​cię​ty wróg Blat​te​ra do​stał się na mów​ni​cę. Ten póź​ny atak opo​zy​cji ob​cią​żył Blat​te​ra hi​po​te​ką na nową ka​den​cję. Bu​dżet na lata 2004-2006 uchwa​lo​no tyl​ko pro​wi​zo​rycz​nie, a od roku 2003 pod​czas spo​rzą​dza​nia bi​lan​‐ su FIFA musi sto​so​wać mię​dzy​na​ro​do​we stan​dar​dy ra​chun​ko​wo​ści. Blat​ter na wła​sną rękę wy​pę​dził krnąbr​nych Bry​tyj​czy​ków z gre​miów. Pod​czas gdy do tej pory An​glia zaj​mo​wa​ła sześć miejsc, te​raz oj​czy​zna pił​ki noż​nej ma swe​go przed​sta​wi​‐ cie​la je​dy​nie w ko​mi​sji me​dycz​nej oraz w dwu​dzie​stocz​te​ro​oso​bo​wym szta​bie or​ga​ni​za​cyj​‐ nym mi​strzostw świa​ta 2006. Bob​by’emu Charl​to​no​wi po​zwo​lo​no po​zo​stać w no​stal​gicz​nym ko​mi​te​cie do spraw pił​ki noż​nej. Za​kres ogra​ni​czeń dla czte​rech bry​tyj​skich związ​ków był szcze​gól​nie wy​raź​ny w po​rów​na​niu z no​wy​mi su​per​mo​car​stwa​mi. Cen​tral​ne zna​cze​nie w świe​cie fut​bo​lu zy​ska​ło wy​spo​we pań​stwo Ton​ga, któ​re​go szef związ​ku, Ahon​ga​lu Fu​si​ma​lo​hi, za​si​lił sze​re​gi ko​mi​te​tu wy​ko​naw​cze​go i wniósł swe cen​ne do​świad​cze​nie jed​no​cze​śnie do czte​rech ko​lej​nych waż​nych szta​bów – jako za​stęp​ca sze​fa ko​mi​te​tu do spraw me​diów oraz w ko​mi​te​cie do spraw nad​zwy​czaj​nych, w ko​mi​sji do spraw mar​ke​tin​gu i TV, oraz oczy​wi​ście w naj​waż​niej​szej ko​mi​sji – fi​nan​so​wej. To im​po​nu​ją​cy wy​czyn dla kar​ło​wa​te​go związ​ku Ton​ga, któ​ry przy​stą​pił do FIFA do​pie​ro w roku 1994 i zaj​mu​je sto sie​dem​dzie​sią​te szó​ste miej​sce w świa​to​wych ran​kin​gach. To tak​że szczyt ka​rie​ry dla Fu​si​ma​lo​hie​go. W roku 2010 wy​spiarz zo​‐ stał sfil​mo​wa​ny, jak do​ra​dzał dzien​ni​ka​rzom z „Sun​day Ti​me​sa” w spra​wie ku​po​wa​nia gło​‐ sów przy przy​zna​wa​niu or​ga​ni​za​cji mi​strzostw. Czło​wiek Blat​te​ra z Ton​ga zo​stał za to za​wie​‐ szo​ny wraz z pię​cio​ma ko​le​ga​mi. Tak​że Ta​hi​ti otrzy​ma​ło trzy man​da​ty, w tym je​den w biu​rze do spraw po​mo​cy roz​wo​jo​wej Goal, któ​re pod​czas kam​pa​nii wy​bor​czej było ata​ko​wa​ne jako in​stru​ment Blat​te​ra do ku​po​wa​‐ nia gło​sów. Pod​czas gdy Fi​dżi oraz Kaj​ma​ny otrzy​ma​ły po dwa miej​sca w ko​mi​sjach, Ir​land​‐

czy​cy nie do​sta​li żad​ne​go. Czy do​ko​na​ne przez sze​fa ich związ​ku po​rów​na​nie do Dona Cor​le​‐ one to za wie​le dla prze​wod​ni​czą​ce​go FIFA? Le​piej re​pre​zen​to​wa​ny był na​wet izo​lo​wa​ny po​‐ li​tycz​nie Irak. Przed​sta​wi​ciel tego kra​ju, Mo​ham​mad Hus​se​in, za​siadł w ko​mi​sji do spraw me​‐ diów. Zna​leź​li się tam też po​now​nie przy​wró​ce​ni przez Blat​te​ra we​wnętrz​ni re​wi​den​ci. Prze​‐ kształ​cił ich jed​nak nie​co, by le​piej od​po​wia​da​li jego gu​stom. Te​raz był wśród nich przy​ja​ciel Jac​ka War​ne​ra, Jef​frey Webb, z li​czą​cych trzy​dzie​ści sześć ty​się​cy miesz​kań​ców Kaj​ma​nów. Wy​spiar​skie pań​stwo jest wpraw​dzie zna​ne ze swej sztu​ki spo​rzą​dza​nia bi​lan​sów, jed​nak Webb rze​ko​mo nie dzia​ła w sek​to​rze ban​ko​wym Kaj​ma​nów, tyl​ko w bran​ży pie​kar​ni​czej. Po​‐ ja​wia się więc py​ta​nie, co upo​waż​nia go do roli re​wi​den​ta ksiąg mi​liar​do​we​go kon​cer​nu, ja​‐ kim jest FIFA. Tak​że po​zo​sta​li człon​ko​wie we​wnętrz​ne​go szta​bu kon​tro​lu​ją​ce​go to lu​dzie lo​‐ jal​ni wo​bec pre​zy​den​ta. Oprócz owia​ne​go skan​da​lem Te​ixe​iry do​łą​czył tak​że jego przy​ja​ciel i ro​dak Car​los Sa​lim. W oj​czyź​nie obaj mie​li na kar​ku pro​ku​ra​tu​rę i par​la​ment – cho​dzi​ło o ko​‐ rup​cję. We​wnętrz​nym kon​tro​le​rem FIFA zo​stał rów​nież Ju​sti​no Fer​nan​des. Wpraw​dzie szef związ​ku z An​go​li stra​cił urząd gu​ber​na​to​ra w Lu​an​dzie w związ​ku z dzia​łal​no​ścią ko​rup​cyj​ną, jed​nak da​lej do​ra​dzał sze​fo​wi pań​stwa, Edu​ar​do​wi dos San​to​so​wi, sta​re​mu przy​ja​cie​lo​wi z lat mło​do​ści. W kra​ju Fer​nan​des obar​cza​ny był winą za tłu​mie​nie wol​nej pra​sy. W FIFA ba​dał praw​do​mów​ność pre​zy​den​ta. Wier​ność w Seu​lu opła​ci​ła się tak​ż e in​nym po​moc​ni​kom Blat​te​ra. USA, Wło​chy oraz Szwaj​ca​ria zdo​by​ły po osiem miejsc w ko​mi​sjach FIFA, a Ar​gen​ty​na pod kie​row​nic​twem Gron​do​ny – znów na​wie​dza​ne​go przez pro​ku​ra​tu​rę – na​wet dzie​więć. Jed​nak nikt w „de​mo​‐ kra​tu​rze” Blat​te​ra nie mógł się rów​nać z Nie​miec​kim Związ​kiem Pił​ki Noż​nej. May​ero​wiVor​fel​de​ro​wi i spół​ce przy​zna​no aż trzy​na​ście miejsc. Nic dziw​ne​go, ko​lej​ne mi​strzo​stwa świa​ta mia​ły się od​być w Niem​czech. Co wię​cej, DFB od za​wsze wy​ka​zu​je się tra​dy​cyj​ną bli​‐ sko​ścią do kie​row​nic​twa FIFA, a naj​waż​niej​si fut​bo​lo​wi po​li​ty​cy nie​chęt​nie omi​ja​ją oka​zję, by wy​chwa​lać wy​so​ką, oso​bi​stą wia​ry​god​ność Blat​te​ra lub zby​wać za​rzu​ty prze​ciw​ko nie​mu jako oba​lo​ne. Oba​lo​ne przez kogo? Wszyst​ko jest dość płyn​ne. 25 sierp​nia 2002 roku, tuż po za​koń​cze​niu MŚ w Azji, FIFA skon​fron​to​wa​na zo​sta​ła z oskar​że​niem wło​skiej pro​ku​ra​tu​ry. Sę​dzia By​ron Mo​re​no umyśl​nie, na czy​jeś po​le​ce​nie, do​pro​wa​dził do od​pad​nię​cia Włoch z tur​nie​ju w jed​nej ósmej fi​na​łu, gdy Ko​rea Po​łu​dnio​wa wy​gra​ła 2:1. Przy​glą​da​jąc się ab​sur​dal​nym de​cy​zjom Mo​re​ny, moż​na uwie​rzyć, że Ekwa​dor​czyk umyśl​nie pro​wa​dził roz​gryw​kę na ko​rzyść go​spo​da​rza mi​strzostw. Do hi​sto​rii prze​szła sce​na, gdy wło​ski gwiaz​dor Tot​ti zo​stał sfau​lo​wa​ny w polu kar​nym Ko​re​‐ ań​czy​ków przy sta​nie gry 1:1, jed​nak za​miast oczy​wi​ste​go rzu​tu kar​ne​go Mo​re​no po​ka​zał mu żół​tą kart​kę za sy​mu​lo​wa​nie fau​lu. Tre​ner re​pre​zen​ta​cji Włoch, Gio​van​ni Tra​pat​to​ni, z wście​‐ kło​ścią wa​lił w plek​si​gla​so​wą prze​sło​nę, od​dzie​la​ją​cą go od Wal​te​ra Gag​ga. Po​plecz​nik Blat​‐ te​ra tyl​ko wzru​szył z za​kło​po​ta​niem ra​mio​na​mi. Ta​kie ob​raz​ki (tak samo jak za​gra​nie ręką Thier​ry’ego Hen​ry’ego prze​ciw​ko Ir​lan​dii, któ​re za​pew​ni​ło Fran​cji udział w MŚ 2010) po​‐ zwa​la​ją zro​zu​mieć, dla​cze​go nie​któ​rzy gran​do​wie FIFA od wie​lu lat gwał​tow​nie bro​nią się przed mo​ni​to​rin​giem, szcze​gól​nie na li​nii bram​ko​wej. W przy​pad​ku Ko​rei Po​łu​dnio​wej były to aż dwa skan​da​licz​ne spo​tka​nia. Po Wło​chach w jed​nej ósmej fi​na​łu przy​szła pora na Hisz​pa​‐ nów w ćwierć​fi​na​le. Znów bez​sprzecz​nie de​cy​zja sę​dzie​go do​pro​wa​dzi​ła do roz​strzy​gnię​cia na ko​rzyść go​spo​da​rza mi​strzostw. Tak​że w tym przy​pad​ku nikt nie po​tra​fił po​wie​dzieć, czy ktoś nim kie​ro​wał.

Na​le​ży je​dy​nie za​zna​czyć, że szef związ​ku Ko​rei Po​łu​dnio​wej i or​ga​ni​za​tor mi​strzostw świa​ta, Chung Mong-joon, za​cie​kły prze​ciw​nik Blat​te​ra, za​mie​rzał wów​czas zo​stać pre​zy​den​‐ tem kra​ju. Tur​niej mógł​by mu w tym bar​dzo po​móc. Gdy dzię​ki cu​dow​nym wy​gra​nym Ko​rei Po​łu​dnio​wej uda​ło się do​trzeć do pół​fi​na​łu i kraj po​grą​żył się w ra​do​snym odu​rze​niu, Blat​ter uznał, że ma dość. Wy​mie​nił sę​dziów i na mecz Ko​rea Po​łu​dnio​wa-Niem​cy w ostat​niej chwi​li po​wo​łał Szwaj​ca​ra Ursa Me​ie​ra[74]. Po do​brze pro​wa​dzo​nym me​czu Niem​cy zwy​cię​ży​li 1:0 i awan​so​wa​li do fi​na​łu. Po mi​strzo​stwach, pod​czas po​że​gnal​nej uro​czy​sto​ści dla sę​dziów, Chung ści​skał dło​nie wszyst​kich ar​bi​trów – oprócz Ursa Me​ie​ra. Po​zo​sta​je ta​jem​ni​cą, kto lub co mo​gło na​kło​nić Mo​re​nę do tak ka​ta​stro​fal​nych dzia​łań pod​‐ czas MŚ w Ko​rei Po​łu​dnio​wej. Jed​nak na​gła zmia​na sty​lu ży​cia Ekwa​dor​czy​ka, któ​ry wcze​‐ śniej ucho​dził za za​dłu​żo​ne​go, a na​gle pła​wił się w luk​su​sie, sta​ła się po​żyw​ką dla spe​ku​la​cji. Wie​le lat póź​niej oka​za​ło się, że sę​dzia fak​tycz​nie jest wy​jąt​ko​wo in​te​re​sow​ny – tak​że wo​bec prze​stęp​czo​ści zor​ga​ni​zo​wa​nej. 20 wrze​śnia 2010 roku aresz​to​wa​no go na no​wo​jor​skim lot​ni​‐ sku Ken​ne​dy’ego, gdy pró​bo​wał prze​szmu​glo​wać do USA sześć ki​lo​gra​mów he​ro​iny. Były ar​‐ bi​ter FIFA zo​stał ska​za​ny na dwa i pół roku wię​zie​nia. Kło​po​ty z pra​wem na​le​żą już do co​dzien​no​ści tak​że w świa​to​wej fe​de​ra​cji. Nie​któ​rzy gran​do​wie ner​wo​wo ob​ser​wo​wa​li, jak w li​sto​pa​dzie 2002 roku śled​czy Hild​brand z kan​to​nu Zug aresz​to​wał i przez wie​le dni prze​słu​chi​wał daw​ne​go po​słań​ca z wa​liz​ką pie​nię​dzy z ISL – Je​ana-Ma​rie We​be​ra – oraz kil​ku ko​le​gów, by​łych me​ne​dże​rów. Trzy lata póź​niej, w li​sto​pa​‐ dzie 2005 roku, Hild​brand i jego lu​dzie in​ter​we​nio​wa​li w kwa​te​rze głów​nej FIFA na gó​rze Son​nen​berg i prze​szu​ki​wa​li biu​ra Sep​pa Blat​te​ra i Ursa Lin​sie​go. Oczy​wi​ście ISL daw​no już nie ist​nie​je, jed​nak du​chy agen​cji ko​rup​cyj​nej za​wzię​cie dzia​ła​ją da​lej i co​raz czę​ściej pła​ta​ją swe fi​gle pod​czas kon​fe​ren​cji pra​so​wych. Te de​mo​ny ni​g​dy nie zo​sta​wią Blat​te​ra w spo​ko​ju. Wpraw​dzie raz po raz uda​je mu się je ode​gnać – za po​mo​cą wiel​kich na​kła​dów praw​ni​czych – jed​nak kie​dy tyl​ko drzwi się za nimi za​mkną, wra​ca​ją przez okno. Roz​li​cze​nie z afe​ry ISL, lub do​kład​niej mó​wiąc, za​po​bie​ga​nie jej wy​ja​śnie​niu, sta​nie się szu​mem w tle ca​łej ery Blat​te​ra. po upad​ku ISL w maju 2001 roku syn​dyk masy upa​dło​ścio​wej Tho​mas Bau​er z Ba​zy​lei od razu za​uwa​żył to, co nie po​win​no było ujść uwa​dze szta​bu re​wi​den​tów z Vi​ven​di pod kie​row​nic​‐ twem Jérôme’a Valc​ke​go (Vi​ven​di przez krót​ki czas roz​wa​ża​ło za​kup ISL), mia​no​wi​cie: ko​‐ rup​cja była nie​ja​ko pod​sta​wą dzia​łal​no​ści agen​cji. Bau​er pod​jął się re​kon​struk​cji prze​pły​wu ła​pó​wek. To mo​zol​na pra​ca. Oko​ło stu czter​dzie​stu mi​lio​nów fran​ków szwaj​car​skich znik​nę​ło w po​dej​rza​nych ka​na​łach. Nie​ste​ty tyl​ko nie​licz​ne przy​pad​ki są do​brze udo​ku​men​to​wa​ne i rów​nie nie​licz​ni, wy​so​cy ran​gą dzia​ła​cze fut​bo​lo​wi są wy​mie​nie​ni z na​zwi​ska. W każ​dym ra​‐ zie usta​lo​no, że ko​rup​cyj​ny biz​nes zor​ga​ni​zo​wa​ny był wo​kół fik​cyj​nych firm. Bau​er zna​lazł „płat​no​ści ISL zwią​za​ne z pił​ką noż​ną”, a nie​któ​re z nich „prze​kra​cza​ją kwo​tę mi​lio​na fran​ków szwaj​car​skich”. Moż​na na przy​kład udo​wod​nić, że ISL wy​pła​ca​ła ła​‐ pów​ki człon​ko​wi ko​mi​te​tu wy​ko​naw​cze​go FIFA, Ni​co​láso​wi Le​ozo​wi (Pa​ra​gwaj), a ich kwo​‐ ta się​gnę​ła w koń​cu po​nad sied​miu​set ty​się​cy fran​ków. Leoz jest tak​że pre​zy​den​tem po​łu​dnio​‐ wo​afry​kań​skiej fe​de​ra​cji CON​ME​BOL. Bra​zy​lij​czyk Ri​car​do Te​ixe​ira otrzy​mał oko​ło dwóch i pół mi​lio​na fran​ków przez fir​mę Ren​ford In​ve​st​ment, któ​rą pro​wa​dzi wraz ze swym te​ściem, wie​lo​let​nim pre​zy​den​tem FIFA, Ha​ve​lan​ge’em. Póź​niej oka​za​ło się, że duet Ha​ve​lan​ge/Te​ixe​‐ ira we​ssał ko​lej​ne dzie​więć i pół mi​lio​na przez fir​mę Sa​nud.

Prze​wa​ż a​ją​ca część mi​lio​nów pły​nę​ła do fik​cyj​nych firm i spół​e k wy​dmu​szek. Jacy agen​ci, praw​ni​cy, a w koń​cu dzia​ła​cze kry​ją się za tymi kon​struk​cja​mi? Ni​g​dy nie uda​ło się tego usta​lić, tak samo jak tego, kto ko​rzy​stał z wy​płat w go​tów​ce, któ​rych do​ko​ny​wał w Szwaj​ca​rii Jean-Ma​rie We​ber. Po​nad​to nie uda​ło się po​cią​gnąć do od​po​wie​dzial​no​ści nie​‐ licz​nych zde​ma​sko​wa​nych od​bior​ców ła​pó​wek. Prze​ku​pie​nie oso​by pry​wat​nej nie było wów​‐ czas w Szwaj​ca​rii czy​nem ka​ral​nym, a dzia​ła​czy mi​liar​do​we​go kon​cer​nu FIFA trak​to​wa​no jako oso​by pry​wat​ne, po​nie​waż zgod​nie ze szwaj​car​skim pra​wem jest on tyl​ko sto​wa​rzy​sze​‐ niem. Do​pie​ro w roku 2006 uwzględ​nio​no ten stan fak​tycz​ny w usta​wie do​ty​czą​cej nie​uczci​‐ wej kon​ku​ren​cji. Ob​cią​że​ni pod​czas pro​ce​su ISL dzia​ła​cze FIFA po​zo​sta​ją praw​nie nie​ty​kal​ni. Gdy syn​dyk masy upa​dło​ścio​wej Bau​er ze​brał już swą czar​ną li​stę, pod​jął z by​ły​mi me​ne​‐ dże​ra​mi per​trak​ta​cje w spra​wie rosz​czeń o zwrot pie​nię​dzy. Roz​mo​wy prze​bie​ga​ły z tru​dem, po​nie​waż za​mie​sza​ne oso​by gra​ły na czas. Mi​nę​ły dwa lata, po czym Bau​er wy​stą​pił na dro​gę są​do​wą i do​ma​gał się spła​ty ła​pó​wek od dwóch tu​zi​nów dzia​ła​czy spor​to​wych – nie tyl​ko z FIFA. I w tym mo​men​cie za​czę​ły dziać się dziw​ne rze​czy. Jean-Ma​rie We​ber, były do​star​czy​ciel ła​pó​wek, za​warł z syn​dy​kiem ugo​dę. Zu​ry​ski praw​‐ nik, Pe​ter No​bel, je​den z bli​skich do​rad​ców praw​nych Blat​te​ra, po​ma​gał w ne​go​cja​cjach w tej spra​wie, re​pre​zen​tu​jąc „in​te​re​sy osób trze​cich” – czy​li ani We​be​ra, ani Bau​era[75]. To przez nie​go prze​szła tak​że w mar​cu 2004 roku spła​ta dwóch i pół mi​lio​na fran​ków na rzecz masy upa​dło​ścio​wej ISL. W od​po​wie​dzi syn​dyk masy upa​dło​ścio​wej, Bau​er, zrzekł się przy​szłych rosz​czeń fi​nan​so​wych wo​bec osób „bez​po​śred​nio lub po​śred​nio zwią​za​nych z dzia​łal​no​ścią fut​bo​lo​wą”. Ta ugo​da okre​śla​na jest przez praw​ni​ków jako „umo​wa o za​cie​ra​niu śla​dów ko​‐ rup​cji”. Grzesz​ni​cy po​zo​sta​li ano​ni​mo​wi i za​bez​pie​cze​ni przed po​wódz​twa​mi cy​wil​ny​mi. Jak na ra​zie wszy​scy uwi​kła​ni w tę spra​wę dzia​ła​cze FIFA mają naj​gor​sze za sobą. FIFA nie musi się przej​mo​wać tym, że za​war​ta ugo​da do​pro​wa​dza wie​rzy​cie​li do pa​sji. Ich gniew kon​cen​tru​je się bo​wiem na syn​dy​ku masy upa​dło​ścio​wej – Bau​erze. Jego oświad​‐ cze​nie o zrze​cze​niu się dal​szych rosz​czeń wy​da​je się bez​czel​ne choć​by ze wzglę​du na nędz​ne dwa i pół mi​lio​na fran​ków, któ​re za​in​ka​so​wał w ob​li​czu łącz​nej kwo​ty ła​pó​wek prze​kra​cza​ją​‐ cej sto czter​dzie​ści mi​lio​nów fran​ków. Dla szwaj​car​skie​go rad​ne​go, Ro​lan​da Rina Büche​la z SVP, któ​ry wcze​śniej sam zaj​mo​wał sta​no​wi​sko Ac​co​unt Di​rec​tor w ISL, jest ja​sne, że syn​dyk nie po​wi​nien był za​wie​rać tej umo​wy. Ten po​gląd po​dzie​lał tak​że obroń​ca oskar​żo​ne​go me​ne​‐ dże​ra pod​czas pro​ce​su kar​ne​go w roku 2008. Mó​wił przed są​dem: „To cud, że syn​dyk masy upa​dło​ścio​wej nie zo​stał oskar​żo​ny o po​moc w oszu​kań​czym ban​kruc​twie”. Tho​mas Bau​er wi​‐ dzi to ina​czej. Po wy​ja​śnie​niu sta​nu praw​ne​go i ry​zy​ka pro​ce​so​we​go uznał, że tak nie​wiel​ka kwo​ta jest lep​szym roz​wią​za​niem niż żad​na. Do​brą stro​ną umo​wy było jed​nak to, że sta​ła się przed​mio​tem dal​sze​go po​stę​po​wa​nia są​‐ do​we​go. Śled​czy Tho​mas Hild​brand, któ​ry prze​cież zaj​mu​je się tą spra​wą od lat, pra​gnie po​‐ znać na​zwi​ska prze​kup​nych lu​dzi z FIFA. Te​raz miał pew​ny punkt za​cze​pie​nia, czy​li tro​pie​nie grzesz​ni​ków, któ​rzy zwró​ci​li do masy upa​dło​ścio​wej dwa i pól mi​lio​na fran​ków za po​śred​nic​‐ twem No​bla? Z pew​no​ścią nie mógł to być We​ber, któ​ry po upad​ku ISL oświad​czył, że nie ma żad​ne​go ma​jąt​ku. Sam No​bel mil​czał, a wier​ny rzecz​nik FIFA, An​dre​as Her​ren, za​pew​niał, że „pan Blat​ter nie do​ko​ny​wał tych płat​no​ści’

Za to krót​ko po ta​jem​ni​czej wpła​cie pan Blat​ter zro​bił coś zu​peł​nie in​ne​go. W czerw​cu 2004 roku ogło​sił „brak za​in​te​re​so​wa​nia” FIFA dal​szym są​dow​nym ści​ga​niem osób od​po​‐ wie​dzial​nych za ISL. Jego za​gra​nie zo​sta​ło ujaw​nio​ne do​pie​ro rok póź​niej, a FIFA tłu​ma​czy​‐ ła, że szu​ka bar​dziej sku​tecz​nych dróg przez po​stę​po​wa​nie cy​wil​ne. Szko​da tyl​ko, że Hild​‐ brand ze​brał już wy​star​cza​ją​co dużo ma​te​ria​łów, by kon​ty​nu​ować śledz​two kar​ne. Chciał do​‐ wie​dzieć się od No​bla, kto wów​czas zwró​cił ła​pów​ki Bau​ero​wi, i na jego proś​bę sąd w Zug wy​dał za​rzą​dze​nie na​ka​zu​ją​ce No​blo​wi prze​ka​za​nie na​zwisk Hild​bran​do​wi. No​bel jed​nak od​‐ wo​łał się do sądu fe​de​ral​ne​go – naj​wyż​szej in​stan​cji. Ten orzekł w wy​ro​ku z 11 lip​ca 2005 roku, że praw​nik nie musi po​da​wać na​zwisk wpła​ca​ją​cych osób. Grzesz​ni​cy z FIFA i do​brze usta​wio​ny Pe​ter No​bel zwy​cię​ży​li. Wzię​ty ad​wo​kat tak​że w in​nych przy​pad​kach chęt​nie po​ma​ga Blat​te​ro​wi po​zbyć się pro​‐ ble​mów, na​wet je​śli osta​tecz​nie nie za​wsze od​no​si suk​ces. Bry​tyj​ski kry​tyk FIFA, An​drew Jen​nings, pi​sze w swej książ​ce Foul!, że w roku 2006 No​bel pró​bo​wał przed są​dem w Me​ilen na przed​mie​ściach Zu​ry​chu „po​ta​jem​nie” uzy​skać za​kaz dys​try​bu​cji jego książ​ki. No​bel żą​dał na​wet, by wy​daw​nic​two i au​tor wrę​czy​li mu ko​pię dzie​ła przed wy​da​niem. Oba​wiał się po​‐ waż​nych na​ru​szeń dóbr oso​bi​stych, au​tor jest bo​wiem – jego zda​niem – wy​jąt​ko​wo nie​spra​‐ wie​dli​wym kry​ty​kiem. Wnio​sek FIFA i Blat​te​ra zo​stał w koń​cu od​rzu​co​ny, pi​sze Jen​nings, do​‐ da​jąc, że miał pro​ble​my tak​że z in​ny​mi praw​ni​ka​mi Blat​te​ra. Jak hoj​nie wy​ko​rzy​sty​wa​ne są pie​nią​dze fut​bo​lu do wal​ki prze​ciw​ko kry​tycz​nym spra​woz​‐ da​niom, ujaw​nia ko​pia tak zwa​nej fi​nan​so​wej gwa​ran​cji pro​ce​so​wej z mar​ca 1999 roku. Wów​czas na ryn​ku uka​za​ła się książ​ka Kto wy​ki​wał ki​bi​ców, bry​tyj​skie​go au​to​ra Da​vi​da Yal​‐ lo​pa. Blat​ter po​zwał go do sądu. Ge​new​ski bank UBS wy​dał na ręce „sę​dzi orze​ka​ją​cej jed​no​‐ oso​bo​wo w po​stę​po​wa​niu su​ma​rycz​nym sądu okrę​go​we​go w Me​ilen” gwa​ran​cję fi​nan​so​‐ wą[76], sta​no​wią​cą po​rę​cze​nie za na​ło​żo​ny na po​wo​da obo​wią​zek zło​że​nia za​bez​pie​cze​nia w wy​so​ko​ści dwu​stu ty​się​cy fran​ków szwaj​car​skich, „nie​odwo​łal​nie, na pań​stwa pierw​sze żą​da​‐ nie, zrze​ka​jąc się wszel​kich sprze​ci​wów i rosz​czeń”. Skar​ga Blat​te​ra skie​ro​wa​na była wów​‐ czas prze​ciw​ko au​to​ro​wi i wy​daw​nic​twu. Chciał wstrzy​mać pu​bli​ka​cję książ​ki. Z nie​wiel​kim skut​kiem, jak mówi Yal​lop: „Pró​bo​wał tego w ca​łym sze​re​gu kra​jów. Je​dy​nym w któ​rym się uda​ło, była – kto by zgadł – Szwaj​ca​ria”[77]. Tak​że po​zwów śled​cze​go Hild​bran​da nie uda​ło się tak ła​two za​ka​zać. Przy​jął on do wia​‐ do​mo​ści wy​wal​czo​ny przez No​bla wy​rok sądu fe​de​ral​ne​go i kil​ka ty​go​dni póź​niej wsz​czął ko​‐ lej​ne po​stę​po​wa​nie. Tym ra​zem po​dej​rze​wał, że FIFA oraz/lub jej po​szcze​gól​ni przed​sta​wi​‐ cie​le pła​ci​li We​be​ro​wi, by chro​nić sko​rum​po​wa​nych dzia​ła​czy. 2 grud​nia 2005 roku pry​wat​ny od​rzu​to​wiec Blat​te​ra wy​lą​do​wał w Lip​sku, gdzie od​by​wa​ło się lo​so​wa​nie grup na mi​strzo​stwa świa​ta w Niem​czech. Nad​cho​dzą​ce dni mia​ły być dla pre​‐ zy​den​ta FIFA dość trud​ne. W me​diach wy​gła​szał ka​za​nia o ety​ce, war​to​ściach oraz o swej ro​‐ sną​cej tro​sce o etap przy​go​to​wań w kra​ju or​ga​ni​zu​ją​cym mi​strzo​stwa. Po błę​dach na po​zio​mie nie​miec​kich roz​gry​wek li​go​wych de​kla​ro​wał, że za​mie​rza „zro​bić po​rzą​dek” z sze​fem or​ga​ni​‐ za​cji MŚ – Bec​ken​bau​erem. Mó​wił, że w ko​mi​te​cie or​ga​ni​za​cyj​nym za​pa​li​ła się „czer​wo​na lamp​ka, że trze​ba jesz​cze coś zro​bić w za​kre​sie kon​tro​li”[78]. Chciał też za​cho​wać hym​ny na​‐ ro​do​we przed me​cza​mi na mi​strzo​stwach, a tak​że wpro​wa​dzić su​row​sze kary dla za​wod​ni​ków za brak sza​cun​ku pod​czas od​gry​wa​nia hym​nów. Sza​cu​nek, przy​z wo​itość, fair play. Blat​ter żon​glo​wał tymi ter​mi​na​mi jak gracz w trzy kub​ki. Jak duża była po​błaż​li​wość wo​bec nie​‐

go, po​ka​zu​ją od​da​wa​ne mu w tam​tych dniach ho​no​ry. W Mo​na​chium otrzy​mał na​gro​dę Bam​bi jako me​ce​nas pił​ki noż​nej, któ​ra łą​czy na​ro​dy. Oczy​wi​ście, po​li​ty​ka i go​spo​dar​ka w kra​ju MŚ 2006 mu​sia​ły od​da​wać mu hołd ze wzglę​dów czy​sto pro​to​ko​lar​nych, ale i inni nie szczę​dzi​li po​chwał. Blat​ter otrzy​mał więc tak​że ty​tuł dok​to​ra ho​no​ris cau​sa Uni​wer​sy​te​tu Le​ice​ster. Bar​‐ dzo mu to schle​bia​ło. Kil​ka ty​go​dni wcze​śniej, 3 li​sto​pa​da, oko​ło go​dzi​ny dzie​sią​tej trzy​dzie​ści, jego biu​ro w cen​tra​li FIFA na zu​ry​skiej gó​rze Son​nen​berg prze​ży​ło szturm de​le​ga​cji śled​czych z kan​to​nu Zug, ba​da​ją​cych spra​wy ko​rup​cyj​ne. Po przed​sta​wie​niu na​ka​zu re​wi​zji od​mó​wio​no Blat​te​ro​wi pra​wa do sko​rzy​sta​nia z te​le​fo​nu. Se​kre​tar​ka mu​sia​ła opu​ścić ga​bi​net, gdy śled​czy pod wo​dzą Hild​bran​da prze​ko​py​wa​li się przez do​ku​men​ty pre​zy​den​ta. W tym sa​mym cza​sie dru​ga de​le​ga​‐ cja prze​cze​sy​wa​ła biu​ro se​kre​ta​rza ge​ne​ral​ne​go, Ursa Lin​sie​go. Hild​brand po​dzie​lił swój ze​‐ spół już na dole, w re​cep​cji. Śled​czy ze​bra​li też do​ku​men​ty z ar​chi​wum znaj​du​ją​ce​go się w piw​ni​cach. Hild​brand szu​kał do​wo​dów na „dzia​ła​nie na szko​dę FIFA”. Zgod​nie z pra​wem kar​nym Szwaj​ca​rii ta​kie prze​stęp​stwo po​peł​nić mo​gła tyl​ko oso​ba pra​cu​ją​ca dla FIFA. Do​‐ cho​dze​nie pro​wa​dzo​no prze​ciw​ko nie​zna​ne​mu spraw​cy. Mi​nę​ło wie​le ty​go​dni, za​nim o po​li​‐ cyj​nej ob​ła​wie do​wie​dzia​ła się opi​nia pu​blicz​na. Hild​brand nie udzie​lał wy​wia​dów. Dla FIFA spra​wy przy​bra​ły nie​po​ko​ją​cy ob​rót. W mar​cu 2006 roku śled​czy zło​żył w pro​ku​ra​tu​rze pierw​sze spra​woz​da​nie z do​cho​dze​nia – w spra​wie zde​frau​do​wa​nych pie​nię​dzy z Glo​bo – choć do​pie​ro dwa lata póź​niej w stan oskar​że​nia po​sta​wie​ni mie​li zo​stać me​ne​dże​ro​wie ISL. Dzia​ła​nia Hild​bran​da w spra​wie FIFA wy​wo​ła​ły pa​ni​kę. Świa​to​wa fe​de​ra​cja zło​ży​ła przed są​dem dru​giej in​stan​cji kan​to​nu Zug za​ża​‐ le​nie w spra​wie po​li​cyj​nej ob​ła​wy. Bez​sku​tecz​nie. Po​dej​rze​nie wstęp​ne było wy​star​cza​ją​cą pod​sta​wą do prze​pro​wa​dze​nia prze​szu​ka​nia. Mo​gło zo​stać skie​ro​wa​ne prze​ciw​ko każ​de​mu, kto obec​nie lub daw​niej dzia​łał w FIFA. Ga​ze​ta „Fi​nan​cial Ti​mes”, tak przy​chyl​na Blat​te​ro​wi, że przez wie​le lat pu​bli​ko​wa​ła ko​lum​nę pi​sa​ną w jego imie​niu, cy​to​wa​ła frag​men​ty za​ża​le​nia. Blat​ter i spół​ka pró​bo​wa​li na​wet za​rzu​cić Hild​bran​do​wi stron​ni​czość na pod​sta​wie rze​ko​me​‐ go da​le​kie​go po​kre​wień​stwa z Blat​te​rem. Hild​brand, któ​ry przy​pad​kiem rów​nież po​cho​dzi z Visp, de​men​to​wał in​for​ma​cje o ja​kich​kol​wiek związ​kach z pre​zy​den​tem FIFA. Punk​tu​al​nie w chwi​li roz​po​czę​cia mi​strzostw świa​ta w Niem​czech BBC po raz pierw​szy kon​kret​nie wy​mie​nia men​to​ra Blat​te​ra, Ha​ve​lan​ge’a, jako od​bior​cę mi​lio​na fran​ków, któ​re w roku 1997 przy​pad​ko​wo tra​fi​ły z ISL na kon​to FIFA. Póź​niej oka​za​ło się, że było to na​wet pół​‐ to​ra mi​lio​na. Od​bior​cą tej kwo​ty był Ha​ve​lan​ge, któ​ry otrzy​mał or​der za spe​cjal​ne za​słu​gi pod​czas kon​gre​su FIFA w Mo​na​chium. Wie​le lat póź​niej spra​wa ta mia​ła się oka​zać wy​jąt​ko​‐ wo waż​na. Hild​brand po​dą​żał tak​że tym tro​pem. Pro​wa​dził rów​nież śledz​two w spra​wie wta​‐ jem​ni​cze​nia Blat​te​ra, któ​re​go po​dej​rze​wał na​wet o współ​udział. Licz​ne po​szla​ki, a tak​że śledz​twa pro​wa​dzo​ne w Szwaj​ca​rii, stwo​rzy​ły oso​bli​wą sy​tu​ację na szcze​blu dy​plo​ma​tycz​nym w kra​ju or​ga​ni​zu​ją​cym mi​strzo​stwa świa​ta 2006. Win​fried Her​r​‐ mann, ów​cze​sny rzecz​nik par​tii Zie​lo​nych do spraw po​li​ty​ki spor​to​wej, od​czu​wał ją jako „nie​‐ zręcz​ną”. Z jed​nej stro​ny licz​ni usłuż​ni ofi​cje​le prze​py​cha​li się jed​ni przez dru​gich, gdy tyl​ko eki​pa Blat​te​ra po​ja​wia​ła się w Ber​li​nie lub gdzie​kol​wiek in​dziej. Z dru​giej stro​ny FIFA i Ko​‐ mi​tet Or​ga​ni​za​cyj​ny MŚ bro​ni​li się przed za​rzu​tem, że fo​te​le na sta​dio​nie w Mo​na​chium ka​za​‐ no prze​bu​do​wać tak, by Blat​ter mógł za​siąść do​kład​nie na wy​so​ko​ści li​nii środ​ko​wej. Zde​ner​‐ wo​wa​ni at​ta​ché FIFA upie​ra​li się że ni​g​dy nie było ta​kich wy​tycz​nych „Fak​tem jest, że Ko​mi​‐

tet Or​ga​ni​za​cyj​ny 2006 z wła​snej ini​cja​ty​wy zop​ty​ma​li​zo​wał kon​fi​gu​ra​cję na nie​któ​rych sta​‐ dio​nach”. (Te po​gło​ski po​ja​wi​ły się po​now​nie w roku 2011 przy oka​zji mi​strzostw świa​ta w pił​ce noż​nej ko​biet. Znów po​cho​dzi​ły od osób zaj​mu​ją​cych się prze​bu​do​wą). Na​wet pre​zy​dent pod​dał się że​la​zne​mu dyk​ta​to​wi FIFA. 9 czerw​ca 2006 roku Horst Köh​ler uro​czy​ście otwo​rzył w Mo​na​chium mi​strzo​stwa świa​ta FIFA w pił​ce noż​nej. Chwi​lę wcze​śniej w tek​ście prze​mo​‐ wy nie było ma​gicz​ne​go słów​ka „FIFA”. Zo​sta​ło do​da​ne po in​ter​wen​cji dzia​ła​czy[79]. Pod​czas gdy nie​miec​cy sę​dzio​wie od​rzu​ci​li żą​da​nie FIFA, by po​bie​rać opła​ty na​wet za re​‐ kla​mo​we ha​sło „Mi​strzo​stwa Świa​ta w Pił​ce Noż​nej 2006”, i wy​ja​śni​li, że Boże Na​ro​dze​nie i Wiel​ka​noc tak​że nie są za​strze​żo​ny​mi zna​ka​mi to​wa​ro​wy​mi, urząd pre​zy​den​ta fe​de​ral​ne​go dro​bia​zgo​wo spraw​dzał, czy na​le​ży przy​znać Blat​te​ro​wi Or​der Za​słu​gi Re​pu​bli​ki Fe​de​ral​nej Nie​miec. Ten pro​jekt zo​stał za​ini​cjo​wa​ny przez Otta Schi​ly’ego, któ​ry w la​tach 1998-2005 peł​nił funk​cję mi​ni​stra spraw we​wnętrz​nych. Schi​ly roz​po​czął ka​den​cję jako kry​tyk zor​ga​ni​zo​‐ wa​ne​go spor​tu wy​czy​no​we​go. Zmie​nił front dzię​ki przy​zna​niu Niem​com or​ga​ni​za​cji MŚ oraz z uwa​gi na fakt, że Lipsk ubie​gał się o or​ga​ni​za​cję olim​pia​dy. Wkrót​ce Schi​ly, któ​ry chęt​nie pu​‐ blicz​nie opo​wia​dał o cza​sach, gdy grał jako lewy obroń​ca, en​tu​zja​stycz​nie od​wie​dzał szat​nie pił​ka​rzy DFB. Póź​niej w jego śla​dy po​szła kanc​lerz Nie​miec, An​ge​la Mer​kel. Schi​ly, któ​ry pod​czas kon​gre​su FIFA sam otrzy​mał or​der, zgło​sił więc do or​de​ru Blat​te​ra. Wrę​cze​nie go pre​zy​den​to​wi FIFA było nie​unik​nio​ne. Nie​mniej fakt, że nie od​by​ło się to od razu pod​czas or​‐ de​ro​we​go show FIFA przed roz​po​czę​ciem MŚ, wy​wo​łał de​ba​ty za ber​liń​ski​mi ku​li​sa​mi. Przy​‐ zna​nie Or​de​ru Za​słu​gi Re​pu​bli​ki Fe​de​ral​nej Nie​miec zwią​za​ne jest z okre​ślo​ny​mi kry​te​ria​mi. Do​ty​czy osób, któ​re za​słu​ży​ły się dla ogó​łu pry​wat​nie lub peł​niąc ho​no​ro​we urzę​dy. Par​la​‐ men​ta​rzy​sta Her​r​mann od​wa​żył się po​wie​dzieć to, co my​śle​li wszy​scy: „Blat​ter za​słu​żył się tyl​ko dla zy​sków FIFA”. Nie po​win​no to wpraw​dzie sta​no​wić prze​szko​dy w urzę​do​wej pro​‐ ce​du​rze kon​tro​li, ale śledz​twa i prze​szu​ka​nia w Szwaj​ca​rii już tak. Blat​ter wie​dział, że prę​‐ dzej czy póź​niej otrzy​ma to od​zna​cze​nie, bo​wiem za​bie​ga​nie moż​nych o wzglę​dy FIFA jest nie​unik​nio​ne. Ru​ty​no​wo wy​ko​ny​wał swą co​dzien​ną pra​cę, a tuż przed in​au​gu​ra​cją MŚ me​dia, na przy​kład nie​miec​ka sta​cja Spor​tin​for​ma​tions​dienst, z ra​do​ścią ogło​si​ły: „Szwaj​car wy​ja​wia swój pro​gram na przy​szłość: re​ali​za​cja spo​łecz​nej i so​cjal​nej od​po​wie​dzial​no​ści pił​ki noż​nej. FIFA to przede wszyst​kim pił​ka noż​na. To wy​cho​wa​nie, na​dzie​ja, szko​ła ży​cia”. W koń​cu ja​‐ kieś do​nie​sie​nia w gu​ście pa​tro​na.

ZA​RZĄ​DZE​NIE, KTÓ​RE WSZYST​KO WY​JA​ŚNI

Śledz​twa

Tho​ma​sa Hild​bran​da w spra​wie mal​wer​sa​cji prze​cią​gnę​ły się aż do roku 2008. Wów​czas pro​wa​dzo​ne w Zug pierw​sze po​stę​po​wa​nie kar​ne w spra​wie ISL wy​do​by​ło na świa​tło dzien​ne brud​ną praw​dę o ła​pów​kach rzę​du po​nad stu czter​dzie​stu je​den mi​lio​nów fran​ków. Pro​ces od​by​wał się rzut be​re​tem od daw​ne​go biu​ra ISL, gdzie te​raz re​zy​du​je fir​ma In​front. Sto czter​dzie​ści je​den mi​lio​nów. Tak​że tu mowa jest je​dy​nie o płat​no​ściach moż​li​‐ wych do udo​wod​nie​nia, ale w przy​pad​ku któ​rych rzad​ko kie​dy zna​ny jest od​bior​ca. Oso​by kry​‐ ją​ce się za fir​ma​mi, ta​ki​mi jak Si​cu​ret​ta, Wan​do, Ova​da czy Tao​ra E, do dziś po​zo​sta​ją nie​‐ zna​ne. Nikt nie wie też, kogo ob​słu​gi​wał Jean-Ma​rie We​ber, wrę​cza​jąc mi​lio​ny w go​tów​ce, pra​co​wi​cie trans​por​to​wa​ne z po​wro​tem do Szwaj​ca​rii przez po​śred​ni​ków. Na ta​kim sta​nie fak​tycz​nym opie​ra się obo​wią​zu​ją​ce do dziś ofi​cjal​ne oświad​cze​nie, że ża​den oby​wa​tel Szwaj​ca​rii nie był be​ne​fi​cjen​tem płat​no​ści z ISL. Dziw​ne jest tak​że, że szwaj​car​skie or​ga​ny po​dat​ko​we nie zba​da​ły na​su​wa​ją​ce​go się po​‐ dej​rze​nia, czy mi​lio​ny, któ​ry​mi ob​ra​ca​no, a tak​że któ​re czę​ścio​wo trans​fe​ro​wa​no z po​wro​tem do Szwaj​ca​rii, nie po​słu​ży​ły do oszu​ka​nia fi​sku​sa. Wy​ja​śnie​nie tej kwe​stii nie by​ło​by trud​ne, gdy​by urząd skar​bo​wy po​sta​wił Jean-Ma​rie We​be​ra przed wy​bo​rem: albo poda pan na​zwi​ska od​bior​ców, któ​rym wy​pła​cał pie​nią​dze, albo bę​dzie​my mu​sie​li przy​jąć, że za​gar​nął je pan dla sie​bie. W ten spo​sób urzę​do​wa bez​czyn​ność w sto​sun​ku do We​be​ra pod​po​wia​da przy​szłym od​bior​com ła​pó​wek naj​lep​szą wy​mów​kę: „Dro​gi urzę​dzie skar​bo​wy, otrzy​my​wa​łem mi​lio​ny, ale nie były dla mnie, ja tyl​ko je roz​da​wa​łem. Nie po​wiem jed​nak, komu ani ja​kim fik​cyj​nym fir​mom je prze​ka​zy​wa​łem. Ze​znam tyl​ko tyle, że żad​na z tych firm nie na​le​ża​ła do mnie. Sło​wo har​ce​rza!”. „No do​brze – od​po​wie przy​ja​zny fi​skus – wie​rzy​my panu. Prze​pra​sza​my za kło​‐ pot”. Nic dziw​ne​go, że Blat​ter tak się za​chwy​ca ro​dzi​my​mi urzę​da​mi po​dat​ko​wy​mi. Na po​cząt​ku lip​ca 2008 roku wy​da​ny zo​stał wy​rok w naj​więk​szym pro​ce​sie o ko​rup​cję w hi​sto​rii spor​tu, któ​ry pod wzglę​dem praw​nym do​ty​czył tyl​ko prze​stępstw w po​stę​po​wa​niu upa​‐ dło​ścio​wym. Trzech z sze​ściu me​ne​dże​rów ISL unie​win​nio​no. Na dwóch ko​lej​nych oraz na daw​ne​go po​słań​ca z pie​niędz​mi na​ło​żo​no kary grzyw​ny. Głów​ną rolę od​gry​wa FIFA, mimo że wła​ści​wie nie była przed​mio​tem pro​ce​su. Sę​dzio​wie skar​ży​li się na brak ko​ope​ra​cji ze stro​ny fe​de​ra​cji, któ​ra po​nad​to ni​g​dy nie uza​sad​ni​ła wy​co​fa​nia do​nie​sie​nia o prze​stęp​stwie. FIFA wręcz utrud​nia​ła są​do​wi dzia​ła​nie, czy​li znów ro​bi​ła coś zu​peł​nie prze​ciw​ne​go, niż wma​‐ wia​ła opi​nii pu​blicz​nej. Rów​nież pod​czas dru​gie​go do​cho​dze​nia fe​de​ra​cja – któ​ra nie​ustan​nie de​kla​ro​wa​ła swo​ją przej​rzy​stość – trzy​ma​ła się tak​ty​ki blo​ko​wa​nia. Tym ra​zem wy​cho​dzi dro​‐ żej. Do za​pła​ce​nia po​zo​sta​je dwa i pół mi​lio​na fran​ków. Jak na​pi​sa​no w wy​ro​ku, FIFA utrud​nia​ła do​cho​dze​nie przez swe „my​lą​ce za​cho​wa​nie” i nie za​wsze współ​pra​co​wa​ła z sę​dzią śled​czym „zgod​nie z naj​lep​szą wie​dzą i kie​ru​jąc się za​‐ sa​dą do​brej wia​ry”. Po​nad​to sę​dzio​wie ubo​le​wa​li, że pił​kar​scy bos​so​wie „za​ta​ja​li” we​‐ wnętrz​ne in​for​ma​cje i pro​wa​dzi​li ce​lo​wo „my​lą​cą” ar​gu​men​ta​cję. Praw​ni​cy po​zwa​nych z ISL wnie​śli prze​ciw​ko czo​ło​wym dzia​ła​czom FIFA za​rzut za​ta​je​nia prze​stęp​stwa. Blat​ter i jego po​przed​nik Ha​ve​lan​ge mie​li na​wet na​ka​zać fir​mie, by We​ber za​cho​wał swą funk​cję w ISL, w

prze​ciw​nym ra​zie agen​cja nie bę​dzie otrzy​my​wać zle​ceń. Wy​pła​ty ła​pó​wek otrzy​ma​ły tym sa​‐ mym sta​tus „wią​żą​cych po​sta​no​wień umow​nych”. Na świa​to​wą fe​de​ra​cję na​ło​żo​no na​wet część kosz​tów do​cho​dze​nia i od​szko​do​wa​nia. Tym sa​mym szwaj​car​scy sę​dzio​wie wy​da​li taki sam dru​zgo​cą​cy wy​rok o uczci​wo​ści i biz​ne​so​wej mo​ral​no​ści eli​ty FIFA jak – dwa lata wcze​‐ śniej – ame​ry​kań​ski sąd w zu​peł​nie in​nej spra​wie. Tam​ten się​gnął po jesz​cze ostrzej​sze sło​wa. Jed​nak sąd uchwy​cił tak​że pew​ną idio​syn​kra​zję szwaj​car​skiej lo​ka​li​za​cji. Prze​stęp​czy sys​‐ tem zo​stał zor​ga​ni​zo​wa​ny przy fa​cho​wej po​mo​cy kra​jo​wych or​ga​nów po​dat​ko​wych oraz re​no​‐ mo​wa​nych kan​ce​la​rii ad​wo​kac​kich, Rze​czy​wi​ście, głów​ny me​ne​dżer ISL, Chri​stoph Malms, ze​znał, że sys​tem wy​płat ła​pó​wek zo​stał „za​apro​bo​wa​ny i uzna​ny za pra​wi​dło​wy” przez KPMG, zu​ry​skie kan​ce​la​rie FIFA oraz urząd skar​bo​wy. Wszy​scy za​in​te​re​so​wa​ni od​no​si​li ko​‐ rzy​ści z bra​ku re​gu​la​cji pra​wa kar​ne​go do​ty​czą​cych prze​kup​stwa osób pry​wat​nych. W okre​sie ob​ję​tym po​stę​po​wa​niem – od roku 1989 do 2001 – zgar​nia​nie mi​lio​no​wych ła​pó​wek nie było za​bro​nio​ne. Dzię​ki temu sko​rum​po​wa​ni dzia​ła​cze mo​gli wręcz sami wy​plą​tać się z kło​po​tów. Sę​dzio​‐ wie spraw​dzi​li tyl​ko, czy ist​nia​ły nie​etycz​ne umo​wy ze związ​ka​mi spor​to​wy​mi (oprócz FIFA tak​że MKOl, UEFA, świa​to​we fe​de​ra​cje lek​ko​atle​tycz​ne, pły​wac​kie, ko​szy​kar​skie oraz sto​wa​‐ rzy​sze​nie pro​fe​sjo​nal​nych te​ni​si​stów ATP i inne). Wy​da​je się to dziw​ne, bo prze​cież mu​sia​ły ist​nieć ja​kieś umo​wy po​mię​dzy wrę​cza​ją​cy​mi i od​bior​ca​mi ła​pó​wek i brud​nych pie​nię​dzy. Klu​czo​wym ele​men​tem ko​rup​cji jest fakt, że ta​kich umów nie ma. Tyl​ko We​ber zna na​zwi​ska. Czy – jak mówi się w śro​do​wi​sku – mu​siał​by się oba​wiać o wła​sne ży​cie, gdy​by kie​dyś za​‐ czął sy​pać? W każ​dym ra​zie nie musi oba​wiać się o przy​szłość. Już od daw​na znów pro​wa​dzi in​te​re​sy ze sta​ry​mi kum​pla​mi. Z tymi, któ​rych pod ko​niec roku 2011 tak​że do​pa​dły de​mo​ny ISL. Wów​‐ czas to MKOl uka​rał za​stęp​cę pre​zy​den​ta FIFA – Hay​atou – na​ga​ną za przy​ję​cie oko​ło dwu​‐ dzie​stu pię​ciu ty​się​cy fran​ków w roku 1999. Se​ne​gal​czyk La​mi​ne Diack, szef świa​to​wej fe​de​‐ ra​cji lek​ko​atle​tycz​nej IAAF, otrzy​mał upo​mnie​nie za ska​so​wa​nie płat​no​ści w go​tów​ce o łącz​‐ nej wy​so​ko​ści pięć​dzie​się​ciu dwóch ty​się​cy fran​ków. Diack twier​dził, że te pie​nią​dze to da​ro​‐ wi​zna, któ​rą otrzy​mał z ISL na od​bu​do​wę pry​wat​ne​go domu, któ​ry stra​cił w po​ża​rze. Hay​atou na​to​miast wy​ja​śniał, że w ten spo​sób opła​co​no ju​bi​le​uszo​we uro​czy​sto​ści jego afry​kań​skie​go związ​ku. We​ber od wie​lu lat pra​cu​je aku​rat dla tych dwóch, któ​rzy kie​dyś fi​nan​so​wa​li jego agen​cję – jest eks​per​tem do spraw mar​ke​tin​gu w CAF i IAAF. Pod​czas gdy w roku 2009 MKOl okre​ślił go mia​nem per​so​na non gra​ta, w FIFA We​ber wciąż zaj​mo​wał róż​ne sta​no​wi​‐ ska. W czerw​cu 2011 roku wi​wa​to​wał na cześć re​elek​cji Blat​te​ra jako akre​dy​to​wa​ny uczest​‐ nik kon​gre​su. Blat​ter i jego lu​dzie mogą na ra​z ie czuć się bez​piecz​nie. Nic dziw​ne​go, gdy FIFA, któ​ra już od po​nad pół​to​rej de​ka​dy jest wie​lo​na​ro​do​wym przed​się​bior​stwem, może praw​nie dzia​łać jako or​ga​ni​z a​cja non pro​fit. Do maja 2010 roku cią​gnę​ło się po​stę​po​wa​nie Hild​bran​da, któ​re mia​ło wy​kryć od​bior​ców ła​pó​wek oraz wy​ja​śnić, czy FIFA sama uiści​ła kwo​tę dwóch i pół mi​lio​na fran​ków na rzecz syn​dy​ka masy upa​dło​ścio​wej, by w ten spo​sób przy​pie​czę​to​wać pakt mil​cze​nia. Pod​czas „dłu​gie​go do​cho​dze​nia w kra​ju i za gra​ni​cą” zgro​‐ ma​dzo​no prze​ko​nu​ją​ce do​wo​dy. Był czer​wiec 2010 roku. Na ca​łym świe​cie w ba​rach, ogród​kach i na lu​ster​kach sa​mo​cho​‐ dów po​wie​wa​ły na​ro​do​we fla​gi. Lu​dzie z po​ma​lo​wa​ny​mi twa​rza​mi wpa​try​wa​li się jak urze​‐

cze​ni w wiel​kie ekra​ny i od​da​wa​li hołd bo​gom fut​bo​lu. Ich świa​to​wi na​miest​ni​cy, Blat​ter i jego ko​le​dzy, świę​to​wa​li swój tur​niej ze zwy​kłą pom​pą. La​ta​ją po kra​ju mi​strzostw czar​te​ro​‐ wy​mi sa​mo​lo​ta​mi – „FIFA One” i „FIFA Two” – ni​czym ple​mien​ni kró​lo​wie[80]. Na​gle, w sa​‐ mym środ​ku pił​kar​skie​go sza​leń​stwa, sąd kar​ny kan​to​nu Zug ogło​sił, że dru​gie po​stę​po​wa​nie Hild​bran​da zo​sta​ło za​wie​szo​ne po wpła​cie kary w wy​so​ko​ści pię​ciu i pół mi​lio​na fran​ków szwaj​car​skich. Brzmia​ło to nie​szko​dli​wie, ra​czej jak po​wód, by w RPA otwo​rzyć o jed​ną bu​‐ tel​kę szam​pa​na wię​cej. Gdy przyj​rzeć się temu uważ​niej, wi​dać, że za​wie​sze​nie po​stę​po​wa​nia na​stą​pi​ło w opar​‐ ciu o ar​ty​kuł 53 szwaj​car​skie​go ko​dek​su kar​ne​go. Za​wie​ra on pe​wien ha​czyk. Z ar​ty​ku​łu moż​‐ na sko​rzy​stać tyl​ko w przy​pad​ku, gdy stan fak​tycz​ny zo​sta​nie do​wie​dzio​ny i oskar​żo​ny przy​zna się do winy. Ozna​cza to, że w tym przy​pad​ku dwie kon​kret​ne oskar​żo​ne oso​by (w tym sama FIFA) przy​zna​ły się do za​rzu​tów ko​rup​cyj​nych, po​nie​waż tyl​ko w ten spo​sób mo​gły unik​nąć po​stę​po​wa​nia kar​ne​go, pod​czas któ​re​go ich toż​sa​mość zo​sta​ła​by ujaw​nio​na. Oso​by te mu​sia​ły na​wet oba​wiać się aresz​to​wa​nia. Tym sa​mym ofi​cjal​nie po​twier​dzi​ło się to, co przez dłu​gi czas krą​ży​ło jako plot​ka. Dzia​ła​cze FIFA ka​so​wa​li pił​kar​skie pie​nią​dze, świa​to​wa fe​de​ra​cja to to​le​ro​wa​ła, a po do​cho​dze​niu kar​nym za​pew​ni​ła im na​wet ano​ni​mo​wość. Póź​niej mia​ło wyjść na jaw, że oso​ba​mi tymi byli Ha​ve​lan​ge i Te​ixe​ira. Kim była jed​nak trze​cia oso​ba? Sąd za​żą​dał pie​nię​dzy tak​że od sa​mej FIFA, któ​ra w tym przy​pad​ku była nie tyl​ko ofia​rą, lecz tak​że stro​ną oskar​żo​ną[81]. Otrzy​ma​ła ten sta​tus, po​nie​waż śled​czy nie mie​li moż​li​wo​ści, by wła​ści​‐ wie za​jąć się czo​ło​wym dzia​ła​czem, któ​rym fak​tycz​nie byli za​in​te​re​so​wa​ni. Komu świa​to​wa pił​ka za​wdzię​cza tę przy​krą sy​tu​ację? Jak cen​na jest dla grzesz​ni​ków ano​ni​mo​wość, wska​zu​je fakt, że wo​le​li wpła​cić pięć i pół mi​lio​na fran​ków, niż do​wo​dzić swej nie​win​no​ści przed są​dem. Rze​czy​wi​ste szko​dy dla FIFA są jed​nak znacz​nie wyż​sze, jak po​wie​dział mi w czerw​cu 2010 roku śled​czy Tho​mas Hild​‐ brand: „Od​szko​do​wa​nie sta​no​wi tyl​ko część sumy cał​ko​wi​tych szkód”[82]. Da​lej w po​sta​no​‐ wie​niu z Zug moż​na prze​czy​tać, że FIFA „zre​zy​gno​wa​ła z żą​da​nia przy​słu​gu​ją​cych jej war​to​ści ma​jąt​ko​wych od oskar​żo​nych”. Bądź co bądź: „Oskar​że​ni nie za​prze​czy​li, że przy​ję​li pie​nią​‐ dze”. Oczy​wi​ście ist​nie​je też wer​sja Blat​te​ra na te​mat umo​rze​nia po​stę​po​wa​nia. W czerw​cu 2010 roku FIFA ko​men​to​wa​ła jak na​tchnio​na, że „pre​zy​dent FIFA zo​stał zwol​nio​ny z wszel​‐ kich za​rzu​tów w tej spra​wie”. To ko​lej​na ty​po​wa za​ba​wa ko​mu​ni​ka​cyj​na FIFA: wy​po​wiedź była nie​praw​dzi​wa, ale mo​gli spo​koj​nie za​ry​zy​ko​wać kłam​stwo, po​nie​waż zni​kąd nie gro​zi​ło nie​bez​pie​czeń​stwo, że zo​sta​nie ono ujaw​nio​ne. Sąd nie mógł prze​cież wię​cej wy​po​wia​dać się w spra​wie, któ​ra wła​śnie zo​sta​ła praw​nie po​grze​ba​na – skąd więc opi​nia pu​blicz​na mia​ła​by się do​wie​dzieć praw​dy? Wte​dy wy​da​rzy​ło się coś nie​wy​obra​żal​ne​go. Szwaj​car​skie i bry​tyj​‐ skie me​dia za​mie​rza​ły praw​nie wy​mu​sić od​taj​nie​nie do​ku​men​tu. Gdy sąd dru​giej in​stan​cji kan​‐ to​nu Zug – mimo za​cię​te​go opo​ru FIFA oraz za​in​te​re​so​wa​nych dzia​ła​czy – przy​chy​lił się do tego wnio​sku pod ko​niec roku 2011, kłam​stwo świa​to​wej fe​de​ra​cji zo​sta​ło ujaw​nio​ne. Sę​‐ dzio​wie przy​zna​li, że w przy​pad​ku FIFA „nie na​stą​pi​ło unie​win​nie​nie”. Wręcz prze​ciw​nie. Za​wie​sze​nie po​stę​po​wa​nia mia​ło miej​sce na pod​sta​wie ar​ty​ku​łu 53, któ​ry za​kła​da, że oskar​żo​‐ ny przy​zna​je się do za​rzu​ca​ne​go mu wy​kro​cze​nia i sta​ra się na​pra​wić szko​dy. Zresz​tą fakt, że w pro​ce​sie ISL nie ska​za​no żad​nych dzia​ła​czy FIFA, nie sta​no​wi do​wo​du na ich nie​ska​zi​tel​‐ ność, bo​wiem ani FIFA, ani dzia​ła​cze spor​to​wi nie byli oskar​żo​ny​mi w tym pro​ce​sie. Spra​wa

do​ty​czy​ła prze​cież po​stę​po​wa​nia upa​dło​ścio​we​go prze​pro​wa​dzo​ne​go przez oso​by kie​ru​ją​ce agen​cją. Po​sta​no​wie​nie o umo​rze​niu po​stę​po​wa​nia w spra​wie FIFA oraz dwóch jej przed​sta​wi​cie​li sta​ło się dla Blat​te​ra kosz​ma​rem. W li​sto​pa​dzie 2010 roku, na krót​ko przed przy​z na​niem or​ga​ni​z a​cji dwóch mi​strzostw z rzę​du Ro​sji i Ka​ta​ro​wi (2018 i 2022), wy​bu​chła ko​lej​na od​sło​na afe​ry. BBC za​pre​zen​to​wa​ła li​stę ła​pó​wek ISL, obej​mu​ją​cą sto sie​dem​dzie​siąt pięć płat​no​ści. Już na dru​gi dzień po emi​sji do sta​cji zgło​sił się MKOl z proś​bą o li​stę. Wsz​czął do​cho​dze​nie przez swój we​wnętrz​ny ko​mi​tet etycz​ny. Za​koń​czy​ło się ono w grud​niu 2011 roku uciecz​ką João Ha​ve​lan​ge’a z MKOl-u, na kil​ka dni przed wy​zna​czo​nym ter​mi​nem jego za​wie​‐ sze​nia. Ofi​cjal​nie Ha​ve​lan​ge (rocz​nik 1916) ustą​pił z przy​czyn zdro​wot​nych. Jed​nak każ​dy wie, że chciał unik​nąć upo​ko​rze​nia. Jak trud​ny mu​siał być dla nie​go ten krok, po​ka​zu​ją dwa fak​ty. Dzia​łał w MKOl-u od czter​dzie​stu ośmiu lat i był ostat​nim człon​kiem do​ży​wot​nie zaj​mu​‐ ją​cym swe sta​no​wi​sko. Poza tym olim​pia​da w roku 2016 mia​ła się od​być na sta​dio​nie jego imie​nia w Rio de Ja​ne​iro. Te​raz nie ma na co li​czyć. Ha​ve​lan​ge’a do​go​ni​ły de​mo​ny ISL. Te​raz pra​cu​ją nad jego wy​cho​wan​kiem, Blat​te​rem. Pro​ku​ra​tu​ra dwu​krot​nie dała zie​lo​ne świa​tło dla ujaw​nie​nia po​sta​no​wie​nia o umo​rze​niu po​stę​‐ po​wa​nia w spra​wie ISL, po​twier​dza​jąc, że leży to w in​te​re​sie pu​blicz​nym. Za każ​dym ra​zem FIFA uda​wa​ło się za​po​biec ujaw​nie​niu do​ku​men​tu przy po​mo​cy dro​gich ad​wo​ka​tów. Naj​wi​‐ docz​niej jest w in​te​re​sie świa​to​we​go fut​bo​lu, by lu​dzie, któ​rzy po​zba​wi​li go mi​lio​nów, nie zo​‐ sta​li za to pu​blicz​nie po​cią​gnię​ci do od​po​wie​dzial​no​ści i po​zo​sta​li na swych sta​no​wi​skach. Jest to w po​rząd​ku z punk​tu wi​dze​nia do​bro​dusz​nych re​for​ma​to​rów FIFA, ścią​gnię​tych do fe​‐ de​ra​cji przez Blat​te​ra. Rze​ko​my prze​łom przy​nio​sła wal​ka o do​ku​ment pod​ję​ta je​sie​nią 2011 roku. Blat​ter zna​lazł się pod sil​ną pre​sją po świa​to​wej kry​ty​ce wy​bo​ru or​ga​ni​za​to​ra MŚ oraz oko​licz​no​ści to​wa​rzy​szą​cych re​elek​cji pre​zy​den​ta 1 czerw​ca. Mu​siał za​po​cząt​ko​wać coś w ro​dza​ju re​form. Za​po​wie​dział więc je​sie​nią 2011 roku, że FIFA ujaw​ni po​sta​no​wie​nie pod​‐ czas po​sie​dze​nia za​rzą​du 17 grud​nia. Świat me​diów sta​nął na bacz​ność. Czyż​by to na​wró​ce​nie na obie​ca​ną przej​rzy​stość? By​naj​mniej. Blat​ter może bez​piecz​nie ogła​szać ta​kie za​po​wie​dzi. Ten draż​li​wy do​ku​ment wy​mie​niał prze​cież tak​że Ha​ve​lan​ge’a i Te​ixe​irę. Zgod​nie ze sta​nem akt otrzy​my​wa​li oni za po​śred​nic​twem fik​cyj​nych firm kil​ku​dzie​się​cio​mi​lio​no​we kwo​ty z ISL, a prze​ciw​ko Te​ixe​irze w Bra​zy​lii już od lata 2011 roku spe​cjal​na jed​nost​ka pro​wa​dzi​ła do​‐ cho​dze​nie w związ​ku z po​dej​rze​niem pra​nia brud​nych pie​nię​dzy i wy​kro​cze​nia​mi po​dat​ko​wy​‐ mi. Kil​ka mie​się​cy póź​niej do​szło do tego nowe po​dej​rze​nie – sprze​nie​wie​rze​nie pie​nię​dzy pań​stwo​wych. Miał po​bie​rać pie​nią​dze przez agen​cję, któ​ra w roku 2008 otrzy​ma​ła od bra​zy​‐ lij​skie​go rzą​du w prze​li​cze​niu pra​wie czte​ry mi​lio​ny euro za mię​dzy​na​ro​do​wy mecz to​wa​rzy​‐ ski Bra​zy​lia-Por​tu​ga​lia (6:2). Agen​cja Ailan​to Mar​ke​ting, pro​wa​dzo​na przez bli​skie​go przy​ja​‐ cie​la Te​ixe​iry, San​dro Ro​sel​la, sze​fa klu​bu FC Bar​ce​lo​na, przed​sta​wi​ła znacz​nie za​wy​żo​ne ra​chun​ki, a osiem dni przed me​czem utwo​rzy​ła fi​lię za​re​je​stro​wa​ną na pry​wat​ny ad​res Te​ixe​‐ iry. Tym ra​zem spra​wa była po​waż​na. Mi​nę​ły już sta​re do​bre cza​sy, gdy całe izby sę​dziow​skie moż​na było uci​szyć, ofe​ru​jąc im wy​ciecz​ki na mi​strzo​stwa świa​ta i bi​le​ty na me​cze. Bra​zy​lij​‐ ska sze​fo​wa pań​stwa, Dil​ma Ro​us​seff, chce re​pre​zen​to​wać no​wo​cze​sne, roz​wi​ja​ją​ce się pań​‐ stwo, po​dej​mu​ją​ce sta​ra​nia w wal​ce z ko​rup​cją. Te​ixe​ira mu​siał spra​wić, by nie udo​wod​nio​‐ no mu mię​dzy​na​ro​do​wych prze​pły​wów pie​nięż​nych przez fik​cyj​ne fir​my. Ten pręż​ny dzia​łacz

bra​zy​lij​skie​go fut​bo​lu, ak​tyw​ny od 1989 roku, w mar​cu 2012 roku zło​żył wszyst​kie urzę​dy – za​rów​no w za​rzą​dzie FIFA, jak i w kra​jo​wym związ​ku pił​kar​skim CBF, a tak​że w ko​mi​te​cie or​ga​ni​za​cyj​nym MŚ – COL. Dzie​więć​dzie​się​cio​pię​cio​let​ni Ha​ve​lan​ge le​żał cięż​ko cho​ry w szpi​ta​lu. Mówi się, że gdy tyl​ko Te​ixe​ira, któ​ry prze​pro​wa​dził się na Flo​ry​dę, nie bę​dzie już mu​siał oglą​dać się na star​ca, za​pla​nu​je kontr​ude​rze​nie prze​ciw​ko Blat​te​ro​wi.

ZNI​KA LOGO I STO MI​LIO​NÓW

B lat​te​ra drę​czą nie tyl​ko de​mo​ny upa​dłej ISL. Jest też inna zmo​ra. Na​zy​wa się Jérôme Valc​‐ ke. Fran​cuz, któ​ry zro​bił nie​zwy​kłą ka​rie​rę, na​wet jak na kry​te​ria FIFA, po raz pierw​szy po​ja​‐ wił się w upa​da​ją​cej ISL w kwiet​niu 2001 roku, wraz z ze​spo​łem swe​go ów​cze​sne​go pra​co​‐ daw​cy, fir​my Vi​ven​di. Ba​dał księ​gi przed pla​no​wa​nym prze​ję​ciem. Szyb​ko oka​za​ło się że pa​‐ cjent jest już prak​tycz​nie mar​twy. Py​ta​nie tyl​ko, czy Valc​ke, tak samo jak nie​dłu​go po​tem syn​‐ dyk masy upa​dło​ścio​wej, od​krył po​dej​rza​ne płat​no​ści? Czy prze​czy​tał na​zwi​ska (2018 człon​‐ ków za​rzą​du FIFA? Wszy​scy 12022), za​in​te​re​so​wa​ni temu za​prze​cza​ją. Co cie​ka​we jed​nak, nie​dłu​go póź​niej Blat​ter za​rzu​cił mu pró​bę wy​mu​sze​nia skie​ro​wa​ną prze​ciw​ko człon​kom za​‐ rzą​du FIFA. Kur​so​wa​ła wro​ga ko​re​spon​den​cja, trwa​ły burz​li​we na​ra​dy praw​ni​ków, a po​tem po​wró​cił spo​kój. Za to FIFA wraz z pił​kar​skim per​so​ne​lem z upa​dłej ISL stwo​rzy​ła wła​sny dział mar​ke​tin​gu, któ​ry la​tem 2003 roku otrzy​mał no​we​go sze​fa. Zo​stał nim Jérôme Valc​ke. Czyż​by okres za​tar​gów z szan​ta​żem w tle po​zwo​lił im na​uczyć się wza​jem​ne​go sza​cun​ku? Skąd ta na​gła bli​skość? Valc​ke tym​cza​sem za​brał się za po​now​ne ne​go​cja​cje umów spon​sor​‐ skich na dwa czte​ro​let​nie okre​sy po MŚ w Niem​czech, aż do mi​strzostw w Bra​zy​lii w roku 2014. Przy​jął przy tym styl ne​go​cja​cji, któ​ry oprócz ogrom​nej ka​ta​stro​fy wi​ze​run​ko​wej przy​‐ niósł świa​to​wej fe​de​ra​cji po​nad sto mi​lio​nów do​la​rów strat. Co wię​cej, znik​nę​ło zna​ne na ca​‐ łym świe​cie logo FIFA, dwie pił​ki noż​ne sty​li​zo​wa​ne na glo​bu​sy. No​wo​jor​ski sąd orzekł, że pod​czas dwu​li​co​wych ne​go​cja​cji Valc​ke​go z kon​cer​na​mi Ma​ster​Card i Visa FIFA dzia​ła​‐ ła z za​mia​rem oszu​stwa. Valc​ke przed​sta​wio​ny zo​stał wręcz jako praw​dzi​wy ba​ron kłam​‐ ca[83]. Wy​raź​ny przy​kład złe​go za​rzą​dza​nia? Tak, na​wet z punk​tu wi​dze​nia FIFA. W grud​niu 2006 roku fe​de​ra​cja w try​bie na​tych​mia​sto​wym zwol​ni​ła Valc​ke​go i jego trzech po​moc​ni​ków. Zgod​nie z ko​mu​ni​ka​tem pra​so​wym z 15 grud​nia 2006 roku ta czwór​ka ła​ma​ła za​sa​dy han​dlo​‐ we, a FIFA nie mo​gła się na to go​dzić. Roz​sta​li się więc ze skut​kiem na​tych​mia​sto​wym. Wy​glą​da na to, że tyl​ko do jed​nej oso​by w FIFA to nie do​tar​ło – do Sep​pa Blat​te​ra. Sześć mie​się​cy póź​niej pre​zy​dent po​now​nie za​trud​nił Valc​ke​go – jako sze​fa ca​łe​go apa​ra​tu. Valc​ke zo​stał se​kre​ta​rzem ge​ne​ral​nym FIFA. Czy nie zo​stał do​pie​ro zwol​nio​ny dys​cy​pli​nar​nie? Blat​‐ ter wił się i skrę​cał przed pra​są drą​żą​cą te​mat po​wro​tu syna mar​no​traw​ne​go. Osta​tecz​nie za​‐ pre​zen​to​wał za​gryw​kę, któ​rą znaw​cy, tacy jak Rum​me​nig​ge, okre​śla​ją jako „szczwa​ną”. Na​gle za​czął się upie​rać, że Valc​ke „ni​g​dy nie zo​stał zwol​nio​ny, tyl​ko za​wie​szo​ny”. Przed​sta​wi​cie​le pra​sy za​sta​na​wia​li się, któ​ra z dwóch czer​wo​nych twa​rzy na po​dium świe​ci ja​śniej, Blat​te​ra czy Valc​ke​go. Wzrok zwol​nio​ne​go sze​fa mar​ke​tin​gu i spe​szo​ne​go se​kre​ta​rza ge​ne​ral​ne​go skie​‐ ro​wa​ny był na zło​żo​ne dło​nie. Usta Blat​te​ra drża​ły, gdy mó​wił: „Mó​wi​my o te​raź​niej​szo​ści, a nie o prze​szło​ści. Pan Valc​ke zro​bił so​bie prze​rwę. Te​raz po​wró​cił, a my je​ste​śmy za​do​wo​le​‐ ni!”. Za​do​wo​le​ni z po​wro​tu czło​wie​ka, któ​ry wła​śnie zo​stał zwol​nio​ny w try​bie na​tych​mia​sto​‐ wym jako oso​ba po​no​szą​ca głów​ną od​po​wie​dzial​ność za stra​tę stu mi​lio​nów do​la​rów w afe​‐ rze Visa-Ma​ster​Card? To ko​lej​ny prze​kręt, o któ​rym mógł​by po​wstać film. Ja​kie do​kład​nie jest źró​dło fa​scy​na​cji tego czło​wie​ka Blat​te​rem, któ​ry prze​cież na​pięt​no​wał go jako szan​ta​ży​‐

stę, któ​ry zwol​nił go z FIFA jako współ​win​ne​go ogrom​nych szkód wi​ze​run​ko​wych i fi​nan​so​‐ wych? Dla​cze​go znów „za​do​wo​lo​ny” pre​zy​dent bie​rze go w ra​mio​na? Blat​ter zby​wa wszel​kie py​ta​nia – FIFA pa​trzy na​przód. Za​wsze jed​nak moż​na spe​ku​lo​wać na te​mat jego ta​jem​ni​czej, prze​sad​nej do​bro​tli​wo​ści. Na myśl na​su​wa się przy​pa​dek sę​dzie​go pił​kar​skie​go, Lu​cie​na Bo​‐ uchar​de​au. Blat​ter, nie zna​jąc go wcze​śniej, po kil​ku mi​nu​tach roz​mo​wy wy​sta​wił mu czek na dwa​dzie​ścia pięć ty​się​cy do​la​rów – jak twier​dzi – z po​bu​dek czy​sto hu​ma​ni​tar​nych. A może były inne przy​czy​ny? Czy Blat​ter ku​pił ma​te​ria​ły ob​cią​ża​ją​ce prze​ciw​ni​ka? Czy w przy​pad​ku Valc​ke​go w sza​fie kry​je się trup? Ka​ta​stro​fa z ame​ry​kań​ski​mi gi​gan​ta​mi kre​dy​to​wy​mi za​pew​ni​ła FIFA miej​sce na pierw​szych stro​nach ga​z et na ca​łym świe​cie. Przy tym oka​za​ło się nie tyl​ko to, jak bez​czel​‐ nie świa​to​wa fe​de​ra​cja pił​kar​ska po​róż​ni​ła ze sobą kon​ku​ru​ją​ce kon​cer​ny mię​dzy​na​ro​do​we, lecz tak​że jak sła​ba jest bran​ża spor​to​we​go spon​so​rin​gu. Dla​te​go zna​la​zła so​bie w FIFA god​‐ ne​go part​ne​ra re​kla​mo​we​go. Nie​mniej mimo wszyst​kich pod​ło​ści, któ​re mia​ły miej​sce, nikt nie sta​wił czo​ła FIFA. Nikt nie po​spie​szył Ma​ster​Card z po​mo​cą, nikt się nie obu​rzył ani na​wet nie sfor​mu​ło​wał mi​ni​mal​nych za​strze​żeń co do ety​ki biz​ne​so​wej. Nikt nie chciał bo​wiem prze​‐ grać lu​kra​tyw​ne​go in​te​re​su, któ​ry moż​na zbić na mi​strzo​stwach w pił​ce noż​nej. Dla​te​go Blat​ter i Valc​ke mo​gli wo​dzić za nos nie tyl​ko obie ame​ry​kań​skie fir​my, lecz całą opor​tu​ni​stycz​ną bran​żę spon​sor​ską. Rze​czy​wi​ście, świat biz​ne​su wo​kół pił​ki noż​nej sta​no​wi głów​ną część pro​ble​mu. Spon​so​‐ rzy w mil​cze​niu zno​szą każ​de, na​wet tak po​dej​rza​ne za​cho​wa​nie dzia​ła​czy. Do​pó​ki tak jest, gran​do​wie FIFA będą ocho​czo za​chę​ca​ni do dal​sze​go dzia​ła​nia. Fir​my przy​zna​ją, że za ku​li​sa​‐ mi wy​wie​ra​ny jest po​twor​ny na​cisk, zwłasz​cza w do​bie kry​zy​su. Co z tego, sko​ro wszyst​kie oma​wia​ne we​wnątrz spra​wy na ze​wnątrz po​zo​sta​ją zu​peł​nie bez echa. W ra​zie wąt​pli​wo​ści spon​sor bę​dzie ra​czej da​lej sy​piał ze sko​rum​po​wa​nym part​ne​rem, niż zre​zy​gnu​je ze świet​ne​go in​te​re​su. Gdy Coca-Cola na​praw​dę za​cznie krę​cić no​sem, FIFA może prze​cież za​cząć ko​kie​to​‐ wać Pep​si. Gdy​by Adi​das lub Sony rze​czy​wi​ście chcia​ły się wy​co​fać, Nike i Sam​sung z pew​‐ no​ści cze​ka​ły​by już w go​to​wo​ści. Gdzie w tym biz​ne​sie z bru​du i ma​rzeń prze​bie​ga gra​ni​ca wy​trzy​ma​ło​ści, któ​rej nie moż​na prze​kro​czyć? Tam, gdzie klient roz​po​zna, że robi się z nie​go głup​ca i że cwa​ni pro​fe​sjo​na​li​ści pró​bu​ją przy​spa​wać go do kon​kret​nej mar​ki za po​mo​cą em​fa​tycz​nych spo​tów i ha​seł. Spon​sor spor​to​wy sta​je się ner​wo​wy, gdy klient za​czy​na za​da​wać py​ta​nia. Do​kład​nie to prze​ży​wa​ła FIFA je​sie​nią 2011 roku, gdy zna​la​zła się pod sil​ną pre​sją ca​łe​go świa​ta. Wte​dy bo​wiem Bo​‐ utros Bo​utros, za​stęp​ca pre​zy​den​ta do spraw ko​mu​ni​ka​cji u głów​ne​go spon​so​ra – w fir​mie Emi​ra​tes Air​li​ne – za​po​wie​dział: „Po​waż​nie roz​wa​ża​my, by nie prze​dłu​żać part​ner​stwa z FIFA po roku 2014”. Li​nie lot​ni​cze, tak samo jak inni part​ne​rzy pre​mium – Adi​das, Cola, Hy​‐ un​dai, Sony i Visa – za​in​we​sto​wa​ły ma​ją​tek w umo​wę mar​ke​tin​go​wą do roku 2014; oko​ło stu dzie​więć​dzie​się​ciu pię​ciu mi​lio​nów do​la​rów. Te​raz jed​nak, w związ​ku z tą kosz​tow​ną bli​sko​‐ ścią z FIFA, li​nie Emi​ra​tes zna​la​zły się pod pre​sją klien​tów. Jesz​cze ni​g​dy nie zda​rzy​ło się, by​śmy otrzy​my​wa​li przez sie​ci spo​łecz​no​ścio​we ne​ga​tyw​ne wy​po​wie​dzi od na​szych pa​sa​że​‐ rów, któ​rzy py​ta​ją, dla​cze​go wspie​ra​my tę or​ga​ni​za​cję”, skar​żył się Bo​utros. Moc​no za​an​ga​żo​‐ wa​ny w ry​nek spor​to​wy kon​cern za​mie​rzał spraw​dzić, czy zwią​zek z FIFA spo​wo​do​wał dla jego mar​ki dłu​go​okre​so​we szko​dy. Me​ne​dżer li​nii Emi​ra​tes ga​nił tak​że we​wnętrz​ne dzia​ła​nia FIFA. Jako spon​sor spo​dzie​wasz się, że zo​sta​niesz po​in​for​mo​wa​ny o kry​zy​sie. Oni jed​nak za​‐

cho​wy​wa​li się tak, jak​by spra​wa w ogó​le nie do​ty​czy​ła spon​so​rów”[84]. Wy​co​fa​nie się spon​‐ so​ra sta​no​wi​ło​by ab​so​lut​ny wy​ją​tek. Z pew​no​ścią by​ła​by to po​ru​sza​ją​ca wia​do​mość dla klien​‐ tów. Fir​ma Adi​das, dla któ​rej róż​ni​ca po​mię​dzy wspie​ra​niem pił​ki noż​nej a wspie​ra​niem FIFA jest sub​tel​na, zmu​si​ła się do de​ma​sku​ją​ce​go oświad​cze​nia: nie są za​do​wo​le​ni z afer w FIFA, któ​re mogą być zwią​za​ne z ko​rup​cją. Fir​ma pod​kre​śli​ła jed​nak, że chce po​zo​stać part​ne​rem fe​‐ de​ra​cji oraz że „do​mnie​ma​na ko​rup​cja nie po​mo​gła​by ani pił​ce noż​nej, ani part​ne​rom FIFA”[85]. Kon​cern Ma​ster​Card był wier​nym part​ne​rem re​kla​mo​wym FIFA od szes​na​stu lat, kie​dy za​‐ po​wie​dział, że chce sko​rzy​stać z za​gwa​ran​to​wa​ne​go w umo​wie pra​wa pier​wo​ku​pu na tur​nie​je mi​strzostw świa​ta 2010 i 2014. FIFA jed​nak po​ta​jem​nie za​war​ła umo​wę z naj​więk​szym kon​‐ ku​ren​tem przed​się​bior​stwa – Visa – sto​su​jąc przy tym tak efek​tow​ne fau​le i zwo​dy, że po​zaz​‐ dro​ścił​by ich każ​dy za​wod​nik na mu​ra​wie. W pew​nym mo​men​cie bły​sko​tli​wi chłop​cy z FIFA Mar​ke​ting AG w ko​re​spon​den​cji elek​tro​nicz​nej za​sta​na​wia​li się, jak mogą „spra​wić, żeby ten bur​del wy​glą​dał tak, jak​by​śmy jed​nak mie​li choć tro​chę ety​ki biz​ne​so​wej”. Kie​dy spra​wa wy​‐ lą​do​wa​ła w są​dzie, sę​dzia dys​po​no​wa​ła dwie​ma umo​wa​mi z róż​ny​mi da​ta​mi oraz róż​ny​mi pod​pi​sa​mi sze​fa za​rzą​du FIFA. Je​den z nich mu​siał być sfał​szo​wa​ny. Sę​dzia Lo​ret​ta Pre​ska oraz jej ław​ni​cy ujaw​ni​li brud​ny in​te​res[86]. Visa od po​cząt​ku mia​ła za​strze​że​nia do przy​słu​gu​ją​ce​go Ma​ster​Card pra​wa pier​wo​ku​pu. Od tego prze​cież zgod​nie z przy​ję​ty​mi prak​ty​ka​mi han​dlo​wy​mi za​czy​na się wszel​kie ne​go​cja​‐ cje. Jérôme Valc​ke roz​wiał jed​nak wąt​pli​wo​ści kon​ku​ren​cji. Uda​ło się to tak​że Sep​po​wi Blat​‐ te​ro​wi, któ​ry na po​cząt​ku roku 2005 za​pro​sił do Zu​ry​chu sze​fa za​rzą​du Visa, Chri​sto​phe​ra Ro​‐ dri​gu​esa. Pod​czas wspól​ne​go po​sił​ku przy​po​chle​biał się wy​ma​rzo​ne​mu part​ne​ro​wi, gdy tym​‐ cza​sem Valc​ke czy​nił to samo na szcze​blu per​so​ne​lu i ko​kie​to​wał dy​rek​to​ra do spraw spon​so​‐ rin​gu. Za​czę​ły się po​dwój​ne ne​go​cja​cje. Lu​dzie z FIFA na bie​żą​co in​for​mo​wa​li Visa o sy​tu​‐ acji w Ma​ster​Card, jed​nak wo​bec do​tych​cza​so​we​go part​ne​ra wszyst​ko utrzy​my​wa​li w naj​‐ więk​szej ta​jem​ni​cy. Z ja​kiej przy​czy​ny FIFA chcia​ła wejść w spół​kę z Visa? Na pew​no nie cho​dzi​ło o lep​sze wa​run​ki fi​nan​so​we. Przy​po​mi​na​ło to ra​czej fik​cyj​ne ne​go​cja​cje w spra​wie praw te​le​wi​zyj​nych i spon​sor​skich FIFA, któ​re mimo gi​gan​tycz​nych ofert in blan​co od ryn​ko​‐ wych ry​wa​li za​wsze przy​zna​wa​ne były ISL. W przy​pad​ku afe​ry z kon​cer​na​mi wy​da​ją​cy​mi kar​‐ ty kre​dy​to​we, pro​po​no​wa​ne przez Ma​ster​Card kwo​ty wciąż były wyż​sze, do​pie​ro w ostat​niej chwi​li Visa wy​rów​na​ła i do​łą​cza do swej ofer​ty jesz​cze ta​jem​ni​czą war​tość do​da​ną. Fik​cyj​ną, jak z tro​ską za​uwa​żył praw​nik FIFA. Lu​dzie z Ma​ster​Card ni​cze​go nie po​dej​rze​wa​li. Je​sie​nią 2005 roku dy​rek​tor fi​nan​so​wy FIFA, Ju​lio Gron​do​na, pu​blicz​nie po​gra​tu​lo​wał fir​mie prze​dłu​że​nia umo​wy. 7 grud​nia ko​mi​tet wy​ko​naw​czy za​twier​dził prze​dłu​że​nie umo​wy z Ma​ster​Card. To spo​tka​nie w Zu​ry​chu szcze​‐ gól​nie za​in​te​re​so​wa​ło ame​ry​kań​ski sąd. Chęt​nie spraw​dzo​no by de​cy​du​ją​cą kwe​stię w pro​to​‐ ko​le spo​tka​nia, pod​czas któ​re​go Ma​ster​Card otrzy​mał zle​ce​nie. Jed​nak sę​dzio​wie mie​li pe​cha. Aku​rat ten pro​to​kół za​gi​nął. Po​ja​wi​ła się jed​nak mała iskier​ka na​dziei w po​sta​ci na​gra​nia au​‐ dio ze spo​tka​nia. Oka​za​ło się, że tak​że w na​gra​niu była luka, nie​ste​ty do​kład​nie w tym miej​scu, w któ​rym na​stą​pi​ło przy​pie​czę​to​wa​nie roz​mów z Ma​ster​Card. Mimo po​sta​no​wie​nia za​rzą​du w spra​wie Ma​ster​Card Valc​ke wciąż in​ten​syw​nie ura​biał Visa, twier​dząc, że drzwi jesz​cze nie są za​mknię​te, że jesz​cze nic nie pod​pi​sa​no. Czas na​glił.

Na po​cząt​ku mar​ca 2006 roku Ma​ster​Card otrzy​mał „osta​tecz​ną” wer​sję no​wej umo​wy spon​‐ sor​skiej, opie​wa​ją​cą na sto osiem​dzie​siąt mi​lio​nów do​la​rów. Ame​ry​kań​scy me​ne​dże​ro​wie cie​szą się z „uczci​wych ne​go​cja​cji” z przy​ja​ciół​mi z FIFA, prze​pro​wa​dzo​nych w du​chu praw​‐ dzi​we​go part​ner​stwa. Tym​cza​sem Valc​ke wciąż ku​sił Visa, mó​wiąc, że szef kon​cer​nu Ro​dri​‐ gu​es po​wi​nien za​dzwo​nić do Blat​te​ra. Na​gle, pod​czas po​sie​dze​nia ko​mi​te​tu fi​nan​so​we​go oraz za​rzą​du FIFA 13 mar​ca 2006 roku, Valc​ke ob​wie​ścił, że Visa rów​nież za​pła​ci sto osiem​dzie​siąt mi​lio​nów do​la​rów, a oprócz tego pięt​na​ście mi​lio​nów „do​dat​ko​wej war​to​ści mar​ke​tin​go​wej”. W ja​kiej po​sta​ci? Zaj​mu​ją​cy się tą spra​wą praw​nik FIFA uznał, że „prak​tycz​nie bez​war​to​ścio​wej”. Nie​waż​ne. Ma wy​grać Visa i już. A to ozna​cza, że trze​ba te​raz w ja​kiś spo​sób wy​drzeć Ma​ster​Card go​to​wą umo​wę. Ale jak? Chłop​cy Valc​ke​go zna​leź​li pre​tekst w po​sta​ci sta​rej „spra​wy z pra​wem o zna​kach to​‐ wa​ro​wych”. Rze​czy​wi​ście, sześć czy sie​dem lat wcze​śniej do​szło do spo​ru z Ma​ster​Card o logo obu firm. Sym​bol kon​cer​nu wy​da​ją​ce​go kar​ty kre​dy​to​we przed​sta​wia dwa za​cho​dzą​ce na sie​bie koła w ko​lo​rach żół​tym i czer​wo​nym. FIFA od daw​na mia​ła po​dob​ne logo, roz​po​zna​‐ wal​ne na świe​cie – dwie za​cho​dzą​ce na sie​bie pił​ki, sty​li​zo​wa​ne na pół​ku​le ziem​skie. To prze​szka​dza​ło Ma​ster​Card i o to cho​dzi​ło w spo​rze o ochro​nę zna​ku to​wa​ro​we​go, któ​ry miał miej​sce wie​le lat temu i zo​stał prze​rwa​ny z uwa​gi na part​ner​stwo biz​ne​so​we. Te​raz, pod​czas po​sie​dze​nia od​by​wa​ją​ce​go się w po​ło​wie mar​ca 2006 roku, Blat​ter za​pre​zen​to​wał tę spra​wę swym głów​nym dzia​ła​czom w taki spo​sób, jak​by do​pie​ro się o niej do​wie​dział. Po​wo​łu​jąc się na sta​ry spór o znak to​wa​ro​wy, po​wie​dział skon​ster​no​wa​nym człon​kom za​rzą​du, iż nie wie​‐ dział, że FIFA ma part​ne​ra, któ​ry ata​ku​je or​ga​ni​za​cję, oraz że nie po​win​na zga​dzać się na po​‐ gróż​ki. Póź​niej, pod​czas pro​ce​su, przy​znał, że bar​dzo do​brze o tym wie​dział. Te​raz jed​nak cho​dzi​ło o to, by po​zbyć się Ma​ster​Card. W pro​to​ko​le z po​sie​dze​nia za​re​je​‐ stro​wa​no spór o ochro​nę zna​ku to​wa​ro​we​go. Po​mógł tak​że wier​ny se​kre​tarz ge​ne​ral​ny Lin​si, twier​dząc, że Ma​ster​Card nie był ła​twym part​ne​rem. Człon​ko​wie za​rzą​du co​raz bar​dziej obu​‐ rza​li się na spon​so​ra, któ​ry nie dość, że jest krnąbr​ny, to jesz​cze ma pro​ble​my z logo FIFA. Blat​te​ro​wi i Valc​ke​mu uda​ło się prze​for​so​wać zgo​dę na Visa – na umo​wę, któ​rej na​wet jesz​‐ cze nie było. Valc​ke znów na​ra​dził się dro​gą ma​ilo​wą ze swy​mi chłop​ca​mi od mar​ke​tin​gu. Te​raz po​szu​‐ ki​wa​li „wy​mó​wek dla Ma​ster​Card, dla​cze​go in​te​res z nimi wciąż nie do​szedł do skut​ku”. Po tej wy​po​wie​dzi wi​dać, że je​den z kłam​ców miał złe prze​czu​cie: „To bę​dzie na​praw​dę nie​‐ przy​jem​na hi​sto​ria!”. Da​lej na​pi​sał zda​nie, któ​re zo​sta​ło póź​niej pod​kre​ślo​ne przez sąd: „Ktoś chy​ba uwziął się na Ma​ster​Card”. I to jak! Nie​ste​ty trze​ba było na​dal zwo​dzić Ma​ster​Card, póki wszy​scy sze​fo​wie Visa nie za​twier​dzą umo​wy. Spe​cja​li​ści od mar​ke​tin​gu FIFA zu​‐ chwa​le wy​cią​gnę​li z rę​ka​wa pra​sta​ry spór o znak to​wa​ro​wy, a Valc​ke grzecz​nie po​dzię​‐ ko​wał Visa za „uczci​we ne​go​cja​cje”. Prze​wod​ni​czą​cy za​rzą​du Ma​ster​Card, Ro​bert Se​lan​der, nie​przy​jem​nie za​sko​czo​ny przez klien​ta, w prze​sła​nym 4 kwiet​nia 2006 roku fak​sie za​gro​ził Blat​te​ro​wi po​zwem, je​śli FIFA do​bi​je tar​gu z Visa i po​zba​wi part​ne​ra pra​wa pier​wo​ku​pu. 5 kwiet​nia biu​ro Blat​te​ra prze​sła​ło od​po​wiedź, że prze​pra​sza, ale umo​wa z Visa zo​sta​ła już pod​pi​sa​na. Było to ko​lej​ne kłam​stwo, po​nie​waż szef Visa i pre​zy​dent FIFA pod​pi​sa​li kon​trakt do​pie​ro na​stęp​ne​go dnia w Zu​ry​chu.

Dwa ty​go​dnie póź​niej Ma​ster​Card zło​żył po​zew w są​dzie na Man​hat​ta​nie, w po​łu​dnio​wym dys​tryk​cie No​we​go Jor​ku. Izba, któ​rą kie​ro​wa​ła sę​dzia Lo​ret​ta Pre​ska, do​ma​ga​ła się przed​ło​‐ że​nia umów za​war​tych przez świe​żo po​ślu​bio​nych part​ne​rów – FIFA i Visa. Przed​ło​żo​ny eg​‐ zem​plarz umo​wy z pod​pi​sem sze​fa Visa Chri​sto​phe​ra Ro​dri​gu​esa da​to​wa​ny był na 6 kwiet​nia 2006 roku. Czy FIFA skła​ma​ła, in​for​mu​jąc Ma​ster​Card 5 kwiet​nia, że kon​trakt jest już pod​pi​‐ sa​ny? Ależ skąd! FIFA nie kła​mie. Fe​de​ra​cja mia​ła wła​sny eg​zem​plarz umo​wy, opa​trzo​ny bar​‐ dziej od​po​wied​nią datą – 3 kwiet​nia 2006! Oczy​wi​ście ten do​ku​ment tak​że opa​trzo​ny zo​stał nie​zbęd​nym pod​pi​sem sze​fa Visa, Chri​sto​phe​ra Ro​dri​gu​esa. Wy​glą​dał on jed​nak tro​chę ina​‐ czej niż na eg​zem​pla​rzu Visa – mu​siał więc być pod​ro​bio​ny. W swym po​zwie praw​ni​cy Ma​ster​Card mó​wi​li o szo​ku oraz nie​od​wra​cal​nych stra​tach, a tak​że o „szo​ku​ją​co złych za​mia​rach” FIFA. Ame​ry​kań​ski sąd za​żą​dał od FIFA prze​ka​za​nia ca​‐ łej do​ku​men​ta​cji trans​ak​cji, od e-ma​ili, przez no​tat​ki, po oso​bi​ste za​pi​ski. Je​śli cho​dzi o wy​ja​‐ śnia​nie spraw z FIFA, wszyst​ko za​wsze się prze​cią​ga. Bra​ku​je do​ku​men​tów i pro​to​ko​łów. La​‐ tem 2006 roku obroń​ca FIFA, Pe​ter No​bel, po​pro​sił o od​ro​cze​nie z uwa​gi na obo​wiąz​ki zwią​‐ za​ne z mi​strzo​stwa​mi świa​ta w pił​ce noż​nej. Jed​no​cze​śnie fe​de​ra​cja pró​bo​wa​ła prze​nieść spra​wę do Szwaj​ca​rii. Cóż za po​chleb​stwo dla szwaj​car​skie​go wy​mia​ru spra​wie​dli​wo​ści, że Blat​ter i jego lu​dzie tak wie​le so​bie po nim obie​cu​ją. Ame​ry​ka​nie zde​cy​do​wa​li jed​nak, że spra​wa po​zo​sta​nie u nich, a sze​fo​wie FIFA mu​szą się sta​wiać na roz​pra​wach. Wy​de​le​go​wa​no jed​ną oso​bę z ko​mi​sji mar​ke​tin​go​wej, wy​ka​zu​ją​cą szcze​gól​ny ta​lent w roli świad​ka – Chuc​ka Bla​ze​ra, czło​wie​ka, któ​ry w roku 2002 po​mógł Blat​te​ro​wi roz​wią​zać we​wnętrz​ną ko​mi​sję re​wi​zji fi​nan​so​wej, za​nim uda​ło jej się do​trzeć do ta​jem​nic fe​de​ra​cji. Zresz​tą to tak​że Bla​zer po​now​nie po​mógł Blat​te​ro​wi w roku 2011, do​no​‐ sząc pre​zy​den​to​wi, że jego prze​ciw​nik, Bin Ham​mam, za​mie​rza zor​ga​ni​zo​wać or​gię ko​rup​cyj​‐ ną na Ka​ra​ibach. Chuck Bla​zer, uni​wer​sal​ny świa​dek FIFA, nie udzie​lił jed​nak żad​nej sen​sow​nej od​po​wie​‐ dzi, na​wet gdy sę​dzia za​in​ter​we​nio​wa​ła, do​ma​ga​jąc się wy​ja​śnień jego beł​ko​tu. Nie​ste​ty, nie otrzy​ma​ła ich. Tak​że Blat​ter i Valc​ke otrzy​ma​li od praw​ni​ków fir​my we​zwa​nie do No​we​go Jor​ku pod ry​‐ go​rem po​waż​nych kon​se​kwen​cji. I oni zro​bi​li na sali są​do​wej złe wra​że​nie. Valc​ke przed​sta​‐ wił ze​rwa​nie umo​wy jako „nor​mal​ne za​cho​wa​nie w tym biz​ne​sie”. Mó​wił tak​że, że sze​fo​wie byli za​sad​ni​czo in​for​mo​wa​ni na bie​żą​co. Na ko​niec sę​dzia udzie​li​ła gran​dom FIFA ostrej re​‐ pry​men​dy. Usły​sze​li, że „ne​go​cja​to​rzy FIFA wie​lo​krot​nie okła​my​wa​li Ma​ster​Card” oraz „okła​my​wa​li Visa”. Oświad​cze​nie sę​dzi na te​mat oso​by Bla​ze​ra tra​fi​ło na​wet na Youtu​be. Nie​któ​re z jego wy​po​wie​dzi zo​sta​ły „od​rzu​co​ne jako nie​praw​dzi​we”. Poza tym sę​dzia za​uwa​‐ ży​ła, że po​ka​zo​we​mu świad​ko​wi FIFA za​sad​ni​czo bra​ko​wa​ło „wia​ry​god​no​ści, bio​rąc pod uwa​gę jego po​sta​wę i za​cho​wa​nie, a tak​że jego wy​mi​ja​ją​ce od​po​wie​dzi”. Za​tem „ze​zna​nia świad​ka FIFA były ge​ne​ral​nie nie​wia​ry​god​ne”. Blat​ter i Valc​ke mie​li go „zma​ni​pu​lo​wać” pod​czas we​wnętrz​ne​go po​sie​dze​nia. Blat​ter mu​siał tak​że przy​znać, że już od lat wie​dział o sta​rym spo​rze o znak to​wa​ro​wy, któ​ry pod​nie​sio​no jako ar​gu​ment przed za​rzą​dem. A zni​ka​ją​ce frag​men​ty na​grań? Sę​dzia Pre​ska stwier​dza, że „FIFA nie udzie​li​ła na ten te​mat żad​nych wy​ja​‐ śnień”, tak samo jak nie wy​ja​śnio​no, „dla​cze​go pi​sem​ny pro​to​kół nie jest zgod​ny z na​gra​niem”. Tak wie​le mrocz​nych za​ga​dek w kró​le​stwie Kró​la Słoń​ce, któ​ry tak pięk​nie po​tra​fi ga​wę​‐ dzić o ety​ce, sza​cun​ku i wy​cho​wa​niu. Czy może być go​rzej? Zo​sta​ły prze​cież jesz​cze dwa do​‐

ku​men​ty z pod​pi​sa​mi sze​fa Visa. „Na​wet nie​wpraw​ny okiem", jak stwier​dzi​ła sę​dzia Pre​ska, moż​na oce​nić, że pod​pis na kontr​ak​cie przed​ło​żo​nym przez FIFA, da​to​wa​nym na 3 kwiet​nia, „wy​raź​nie róż​ni się od pod​pi​su pana Ro​dri​gu​esa, któ​ry wid​nie​je na wer​sji umo​wy Visa”. Jak już wspo​mnia​no, nosi on datę 6 kwiet​nia, praw​dzi​wą datę pod​pi​sa​nia kon​trak​tu. Jak wy​ja​śnić to zja​wi​sko? Atra​ment sym​pa​tycz​ny? Sę​dzia nie wie​rzy w okul​tyzm. „Ża​den ze świad​ków FIFA nie udzie​lił wy​ja​śnień, dla​cze​go ich wer​sja umo​wy z Visa jest da​to​wa​na na 3 kwiet​nia”. Dla​te​go „uza​sad​nio​ne jest przy​ję​cie za​ło​że​nia, że ktoś w FIFA an​ty​da​to​wał do​ku​ment na 3 kwiet​nia, by wy​glą​da​ło tak, jak​by zo​stał pod​pi​sa​ny przed groź​bą Se​lan​de​ra”. Tak samo jak ame​ry​kań​ska sę​dzia, fał​szer​stwo stwier​dził póź​niej rów​nież za​trud​nio​ny przez BBC szwaj​car​‐ ski praw​nik, Mar​co Bal​mel​li. Pod​pi​sy „nie są zgod​ne”. Bal​mel​li jest człon​kiem rady fun​da​cji re​no​mo​wa​ne​go In​sti​tu​te on Go​ver​nan​ce w Ba​zy​lei. Kil​ka lat póź​niej w cen​trum uwa​gi tra​fia inny eks​pert z tej in​sty​tu​cji: Mark Pieth. Wów​czas wy​kro​cze​nia jak to, czy wta​jem​ni​cze​nie Blat​te​ra w spra​wę ISL, zo​sta​ną albo zre​du​ko​wa​ne do sta​tu​su drob​nych wy​kro​czeń, albo prze​‐ sta​ną być te​ma​tem. Afe​ra z kon​cer​na​mi wy​da​ją​cy​mi kar​ty kre​dy​to​we po​ka​z u​je, jak jaw​nie kry​mi​nal​na at​mos​fe​ra pa​nu​je w FIFA pod rzą​da​mi Blat​te​ra. Sfał​szo​wa​nie do​ku​men​tów to prze​stęp​stwo ści​ga​ne w try​bie pu​blicz​no​skar​go​wym, tak​że w Szwaj​ca​rii. Jak mówi spe​cja​li​sta z za​kre​su ety​ki go​spo​dar​czej, Bal​mel​li, jest to na​wet „po​waż​ny czyn ka​ral​ny”, za któ​ry gro​zi kara do pię​ciu lat po​zba​wie​nia wol​no​ści. Zu​ry​ska pro​ku​ra​tu​ra znów wsz​czę​ła do​cho​dze​nie wstęp​ne. Jed​nak tak​że tym ra​zem jej pra​ca speł​zła na ni​czym – nie do​cho​dzi do wsz​czę​cia for​mal​ne​go po​stę​po​wa​nia. Dla​cze​go? „Po​nie​waż Ma​ster​Card nie wy​ka​zu​je za​in​te​re​so​wa​nia, nie ma więc ku temu po​wo​du” – jak wy​ja​śnił zu​ry​ski pro​ku​ra​tor, Urs Hub​mann. W tym cza​sie kon​cern Ma​‐ ster​Card pro​wa​dził bo​wiem z FIFA wy​god​ne roz​mo​wy ugo​do​we – jaki więc miał​by mieć in​‐ te​res w skła​da​niu do​nie​sie​nia o prze​stęp​stwie? Sek​tor, w któ​rym dzia​ła Ma​ster​Card, to usłu​gi fi​nan​so​we, nie czy​ta​nie Bi​blii. Ale czy fał​szo​wa​nie do​ku​men​tów nie pod​le​ga kom​pe​ten​cjom żad​ne​go or​ga​nu śled​cze​go? Zda​niem Bal​mel​le​go „fał​szer​stwo do​ku​men​tów jest ści​ga​ne z urzę​‐ du”[87]. Po​wścią​gli​wość Ma​ster​Card jest oczy​wi​sta. Dru​zgo​cą​cy wy​rok z 7 grud​nia 2006 roku na​‐ ło​żył na FIFA obo​wią​zek za​ak​cep​to​wa​nia umo​wy z Ma​ster​Card oraz prze​ję​cia kosz​tów pro​ce​‐ so​wych. Ma​ster​Card miał wszyst​kie atu​ty w ręku. Poza tym kwe​stia od​stą​pie​nia od kro​ków praw​nych zo​sta​ła już usta​lo​na w ra​mach ugo​dy. Przez chwi​lę przed świa​tem ze​wnętrz​nym FIFA pre​zen​tu​je pozę. Od​gra​ża się, że za​mie​rza zło​żyć ape​la​cję, od​nieść stu​pro​cen​to​we zwy​cię​stwo. Prze​cież za​wsze kie​ro​wa​no się wy​łącz​‐ nie naj​lep​szy​mi in​ten​cja​mi. Po​tem Valc​ke i spół​ka wy​le​cie​li. A Blat​ter? Nic się nie dzie​je. Wpraw​dzie ame​ry​kań​ski sąd pod​kre​ślał, że Blat​ter „skie​ro​wał” pro​ces de​cy​zyj​ny FIFA w kie​‐ run​ku Visa i „za​aran​żo​wał” re​zul​tat, jed​nak jego ta​kie rze​czy nie ru​sza​ją. Prze​cież to jego FIFA, jego ro​dzi​na, to on to wszyst​ko stwo​rzył. Był pra​cow​ni​kiem nu​mer dwa​na​ście, gdy za​‐ czy​nał w roku 1975. Tyl​ko jed​na oso​ba może go stąd wy​cią​gnąć: pro​ku​ra​tor. FIFA za​war​ła z Ma​ster​Card po​za​są​do​we po​ro​zu​mie​nie, ale uzgod​nio​no, że jego szcze​gó​ły po​zo​sta​ną ta​jem​ni​cą. Ofi​cjal​nie wia​do​mo tyl​ko, że Ma​ster​Card ska​so​wał dzie​więć​dzie​siąt mi​‐ lio​nów do​la​rów. Poza tym ze​bra​ły się mi​lio​ny kosz​tów pro​ce​so​wych. No i po​nie​waż ze wzglę​du na spór praw​ny FIFA przez cały rok nie mia​ła żad​ne​go part​ne​ra re​kla​mo​we​go wśród

kon​cer​nów wy​da​ją​cych kar​ty kre​dy​to​we, po​nio​sła stra​ty do​cho​dów od spon​so​rów w wy​so​ko​‐ ści oko​ło dwóch mi​lio​nów do​la​rów. Mie​sięcz​nie. Ile więc w su​mie kosz​to​wa​ła FIFA cała ta za​ba​wa? Jack War​ner, uwi​kła​ny w spra​wę ze wzglę​du na zaj​mo​wa​ny w FIFA urząd, mówi: „We​dług mo​jej wie​dzy jako ów​cze​sne​go za​stęp​‐ cy dy​rek​to​ra ko​mi​sji fi​nan​so​wej Blat​ter w mu​siał za​pła​cić ogó​łem sto dwa​dzie​ścia mi​lio​nów do​la​rów”[88]. To znacz​nie wię​cej niż kwo​ta po​da​wa​na przez FIFA i Ma​ster​Card, czy​li dzie​‐ więć​dzie​siąt mi​lio​nów, któ​re prze​cież i tak były naj​więk​szą stra​tą w hi​sto​rii świa​to​we​go spor​tu, po​wsta​łą z wła​snej winy. Na pew​no trze​ba jesz​cze do​li​czyć dzie​sięć mi​lio​nów strat oraz kosz​ty ad​wo​kac​kie, są​do​we i inne, li​czo​ne na​tu​ral​nie w mi​lio​nach. Ale sto dwa​dzie​ścia mi​lio​nów? Wi​docz​nie za​li​cza​ją się tu tak​że stra​ty mo​ral​ne. Tak są​dzi War​ner i tak twier​dzą inni w bran​ży. Ale wów​czas nikt tej stra​ty nie za​uwa​żył. Kie​dy w maju 2007 roku, po pierw​szej nie​bu​dzą​cej wąt​pli​wo​ści re​elek​cji, Blat​ter sta​nął przed swą pił​kar​ską ro​dzi​ną, dra​ma​tycz​nie ła​go​dził afe​rę i za​okrą​glał w dół. Stra​ta fi​nan​so​wa w ka​ta​stro​fie z Ma​ster​Card wy​nio​sła tyl​ko sześć​dzie​siąt mi​lio​nów do​la​rów. Przed​sta​wił to na​wet jako swe​go ro​dza​ju suk​ces, bo​wiem kon​cern Ma​ster​Card do​ma​gał się po​nad dwu​stu sie​dem​dzie​się​ciu mi​lio​nów re​kom​pen​sa​ty[89]. Jed​no​cze​śnie nie​spo​dzie​wa​nie za​pre​zen​to​wał pod​czas kon​gre​su nowy slo​gan FIFA. Do tej pory mot​to brzmia​ło: „For the Good of the Game” (Dla do​bra gry). Te​raz mia​ło być: „For the Game. For the World” (Dla gry. Dla świa​ta). O co cho​dzi? Nie zdra​dził jed​nak, że nie bę​dzie już pi​łek w logo. Po​zo​sta​ły tyl​ko czte​ry po​gru​bio​ne li​te​ry FIFA. Świat bę​dzie mu​siał się przy​zwy​cza​ić. Gdzie po​dzia​ły się pił​ki? We​dług Ma​ster​Card w ugo​dzie z FIFA w 2007 roku ure​gu​lo​wa​‐ no tak​że spór o logo. Na po​cząt​ku roku 2012 kon​cern po​twier​dził, że FIFA „zgo​dzi​ła się wów​‐ czas za​pła​cić Ma​ster​Card łącz​nie dzie​więć​dzie​siąt mi​lio​nów do​la​rów, by za​ła​twić wszyst​kie spo​ry po​mię​dzy stro​na​mi”. Wszyst​kie spo​ry, czy​li przede wszyst​kim spór o znak to​wa​ro​wy, któ​ry FIFA prze​cież wy​ko​rzy​sta​ła jako pre​tekst do wy​ru​go​wa​nia Ma​ster​Card. Obie pił​ki FIFA znik​nę​ły z pola wi​dze​nia, a logo Ma​ster​Card z dwo​ma pił​ka​mi ist​nie​je z ko​lei do dziś. Nie tyl​ko War​ner, lecz tak​że inne źró​dła w FIFA twier​dzą, że logo z pił​ka​mi zo​sta​ło dys​kret​nie sprze​da​ne w ne​go​cja​cjach. Po​dob​no jego war​tość osza​co​wa​no na mniej wię​cej pięt​na​ście mi​‐ lio​nów do​la​rów. W do​brze po​in​for​mo​wa​nych krę​gach mówi się, że FIFA chcia​ła wów​czas ko​niecz​nie utrzy​mać kwo​tę po​ro​zu​mie​nia z Ma​ster​Card po​ni​żej gra​ni​cy stu mi​lio​nów do​la​rów. Re​ak​cja opi​nii pu​blicz​nej na stra​ty po​wy​żej stu mi​lio​nów by​ła​by jesz​cze bar​dziej ka​ta​stro​fal​‐ na. Poza tym, jak wy​glą​dał​by pierw​szy bi​lans rocz​ny pod rzą​da​mi no​we​go se​kre​ta​rza ge​ne​ral​‐ ne​go, Valc​ke​go? Bi​lans za rok 2007 de​ma​sku​je: gdy​by stra​ta oka​za​ła się nie​co wyż​sza, wy​nik ope​ra​cyj​ny FIFA mógł​by zna​leźć się lek​ko pod kre​ską. „Zysk z dzia​łal​no​ści ope​ra​cyj​nej przed wy​ni​kiem fi​nan​so​wym” wy​niósł nędz​ne sie​dem​na​ście mi​lio​nów. Dla po​rów​na​nia rok wcze​śniej było to dwie​ście sześć​dzie​siąt sie​dem mi​lio​nów, a w roku 2008 – sto sześć​dzie​siąt osiem mi​lio​nów. Wy​nik był znacz​nie wyż​szy tak​że w la​tach 2004 (sto osiem​dzie​siąt sie​dem mi​lio​nów) oraz 2005 (sto czter​dzie​ści mi​lio​nów). Jed​no​cze​śnie bu​dżet uchwa​lo​ny na rok 2007 zo​stał prze​kro​‐ czo​ny o sto osiem​na​ście mi​lio​nów. FIFA za​prze​cza, ja​ko​by znik​nię​cie logo z pił​ka​mi mia​ło co​kol​wiek wspól​ne​go z hor​ren​‐ dal​nie dro​gą ka​ta​stro​fą z Ma​ster​Card. To ko​lej​ny z tych ta​jem​ni​czych przy​pad​ków. „De​cy​zja o

zmia​nie zna​ku to​wa​ro​we​go była czę​ścią za​kro​jo​nej na sze​ro​ką ska​lę ini​cja​ty​wy zmia​ny wi​ze​‐ run​ku i nie ma żad​ne​go związ​ku z Ma​ster​Card. Zo​sta​ła prze​pro​wa​dzo​na we współ​pra​cy z róż​‐ ny​mi mię​dzy​na​ro​do​wy​mi agen​cja​mi re​kla​mo​wy​mi”[90], rze​ko​mo w na​stęp​stwie „kom​plek​so​‐ we​go” pro​ce​su de​cy​zyj​ne​go. To cie​ka​we. Wy​czer​pu​ją​ce ba​da​nie mar​ki prze​pro​wa​dzo​ne przez mię​dzy​na​ro​do​we agen​cje, do tego pro​ce​du​ry de​cy​zyj​ne w ko​mi​te​tach mar​ke​tin​go​wym i wy​ko​‐ naw​czym – to wszyst​ko mu​sia​ło​by się​gać wstecz aż do okre​su spo​ru są​do​we​go z Ma​ster​Card, któ​ry za​koń​czył się dru​zgo​cą​cym dla FIFA wy​ro​kiem w roku 2006. W ta​kim ra​zie w tym cza​‐ sie FIFA, jak sama twier​dzi, z wła​snej ini​cja​ty​wy pra​co​wa​ła nad zli​kwi​do​wa​niem logo z pił​‐ ka​mi, a jed​no​cze​śnie wy​ko​rzy​sta​ła te same pił​ki jako ar​gu​ment wy​ja​śnia​ją​cy zmia​nę spon​so​ra z Ma​ster​Card na Visa. Oprócz nie​za​do​wa​la​ją​cych wy​ni​ków ba​dań mar​ke​tin​go​wych, uza​sad​nie​nie zmia​ny zna​ku to​wa​ro​we​go oraz znik​nię​cia pi​łek miał sta​no​wić tak​że fakt, że były one zbyt po​dob​ne do in​‐ nych ma​rek, „łącz​nie z logo świa​to​wej fe​de​ra​cji pły​wac​kiej – FINA”. To bar​dzo szla​chet​ne, że sil​na, pręż​nie dzia​ła​ją​ca fe​de​ra​cja pił​kar​ska uwzględ​nia pły​wa​ków aku​rat w kwe​stii sym​‐ bo​lu pił​ki noż​nej. Sym​bo​lu, któ​ry od za​wsze zdo​bił FIFA. W daw​nej sie​dzi​bie pił​ka​mi opa​‐ trzo​no na​wet klam​ki w drzwiach wej​ścio​wych! Za​po​mnij​my o pił​kach, za​po​mnij​my o stu mi​lio​nach. Nie mów​my już o tym. Co za róż​ni​ca, sko​ro ocza​ro​wa​ni part​ne​rzy wciąż usta​wia​ją się w ko​lej​ce, za​rów​no w ob​sza​rze re​kla​mo​wym, jak i te​le​wi​zyj​nym?

ETY​KA DO​MO​WEJ RO​BO​TY

Czło​wiek, któ​ry kie​dyś

na​zwa​ny zo​stał w FIFA szan​ta​ży​stą, a po​tem obar​czo​ny od​po​wie​‐ dzial​no​ścią za stra​tę stu mi​lio​nów do​la​rów, bez pro​ble​mów prze​trwał za​wi​ro​wa​nia z kon​cer​‐ na​mi wy​da​ją​cy​mi kar​ty kre​dy​to​we. Sie​dem mie​się​cy po afe​rze i utra​cie pra​cy Jérôme Valc​ke zno​wu zo​stał pra​wą ręką pre​zy​den​ta fe​de​ra​cji. Wy​glą​da na to, że dla Blat​te​ra taka prze​szłość kan​dy​da​ta sta​no​wi do​sko​na​łą re​ko​men​da​cję na sta​no​wi​sko dy​rek​tor​skie, Valc​ke otrzy​mał więc nową umo​wę, z pew​no​ścią znacz​nie le​piej opła​ca​ną. Jak mówi sam Blat​ter, se​kre​tarz ge​ne​ral​‐ ny Valc​ke cha​rak​te​ry​zu​je się „do​mi​nu​ją​cą oso​bo​wo​ścią”. To wię​cej niż praw​do​po​dob​ne. W ofi​cjal​nej bio​gra​fii Valc​ke​go w ma​te​ria​łach FIFA nie znaj​dzie​my ani sło​wa o tym, że zo​stał dys​cy​pli​nar​nie zwol​nio​ny z pra​cy w fe​de​ra​cji. Jest za to pięk​na hi​sto​ria jego bły​sko​tli​wej ka​‐ rie​ry. W roku 2007 ten do​bo​ro​wy me​ne​dżer za​stą​pił więc na sta​no​wi​sku se​kre​ta​rza ge​ne​ral​ne​go Ursa Lin​sie​go – nie​lu​bia​ne​go w sie​dzi​bie FIFA wy​śmie​wa​ne​go przez świat fut​bo​lu. Zbli​ża​ła się wła​śnie ko​lej​na re​elek​cja Blat​te​ra. W roku 2006 kon​wen​cję wy​bor​czą prze​su​nię​to o rok i rów​nież tym ra​zem wy​bór na​stą​pił przez akla​ma​cję. Ofi​cjal​nym po​wo​dem odej​ścia Lin​sie​go była tę​sk​no​ta za „no​wy​mi wy​zwa​nia​mi”. Tę​sk​no​ta ta mu​sia​ła się w nim obu​dzić z dnia na dzień, bo za​nim za​pa​dła de​cy​zja o jego odej​ściu, Lin​si miał już przy​go​to​wa​ną nową umo​wę na ko​lej​nych osiem lat. Cze​go by jed​nak nie mó​wić o by​łym se​kre​ta​rzu, na fi​nan​sach znał się jak mało kto. FIFA mu​sia​ła osło​dzić mu po​że​gna​nie, wy​pła​ca​jąc osiem rocz​nych pen​sji, czy​li ja​‐ kieś osiem mi​lio​nów do​la​rów. Blat​ter. Valc​ke. Pró​by wy​mu​sze​nia. Sto mi​lio​nów do​la​rów strat. Logo. Ośmio​let​nia umo​‐ wa po​że​gnal​na Lin​sie​go. Fał​szo​wa​nie do​ku​men​tów. Do​cho​dze​nie w spra​wie ISL. Czy to wszyst​ko nie by​ło​by ogrom​ną kar​tą prze​tar​go​wą dla ko​mi​sji ety​ki? Z pew​no​ścią. I rze​czy​wi​‐ ście, je​sie​nią 2006 roku FIFA, któ​rej Blat​ter znów mu​siał obie​cać przej​rzy​stość, po​wo​ła​ła ta​‐ kie cia​ło do ży​cia. Prze​cież nie jest to pro​ble​mem. W tym sa​mym cza​sie wszyst​kie ga​bi​ne​ty FIFA okrą​żył bar​dzo waż​ny okól​nik, in​for​mu​ją​cy pra​cow​ni​ków o za​ostrze​niu pry​wat​ne​go pra​‐ wa an​ty​ko​rup​cyj​ne​go. Lin​si zwra​cał uwa​gę ko​le​gów na „szcze​gól​ną no​wość”. Za prze​kup​‐ stwo pod​czas wy​ko​ny​wa​nia obo​wiąz​ków służ​bo​wych mo​gli być te​raz uka​ra​ni wszy​scy pra​cow​ni​cy FIFA. Do​brze wie​dzieć! Po​ucze​nie do​tar​ło tak​że do człon​ków za​rzą​du. Dla nich jed​nak​że czę​ścio​we od​wo​ła​nie alar​mu ogło​si​ła szwaj​car​ska sek​cja Trans​pa​ren​cy In​ter​na​tio​‐ nal. Ku​po​wa​nie gło​sów w wy​bo​rach pre​zy​denc​kich lub przy przy​zna​wa​niu or​ga​ni​za​cji mi​‐ strzostw było w dal​szym cią​gu do​zwo​lo​ne. Cho​ciaż tyle swo​bo​dy mu​sia​ło po​zo​stać w tym no​‐ wym, szwaj​car​skim pra​wie an​ty​ko​rup​cyj​nym[91]. Nowy ko​mi​tet ety​ki FIFA we​ge​to​wał. Sztucz​ka była pro​sta. Ety​cy mo​gli dzia​łać tyl​ko wte​‐ dy, gdy zo​sta​li we​zwa​ni przez Blat​te​ra i spół​kę. Gre​mium tym kie​ro​wał ba​ron Se​ba​stian Coe, a jed​nym z człon​ków był Gün​ter Hirsch, pre​zy​dent Fe​de​ral​ne​go Try​bu​na​łu Spra​wie​dli​wo​ści z Karls​ru​he. Pod​czas gdy brud​ne in​te​re​sy z kon​cer​na​mi wy​da​ją​cy​mi kar​ty kre​dy​to​we wy​wo​ła​ły obu​rze​nie na ca​łym świe​cie, we​wnętrz​ny od​dział czy​ści​cie​li w koń​cu otrzy​mał swe pierw​sze

za​da​nie. Miał zba​dać „nie​pra​wi​dło​wo​ści”. Nie, nie w Zu​ry​chu. W Ke​nii. Coś tam było nie w po​rząd​ku z sę​dzia​mi pił​kar​ski​mi. Naj​wyż​sze war​to​ści fut​bo​lu zna​la​zły się w nie​bez​pie​czeń​‐ stwie. Blat​ter wy​słał więc swych ety​ków, by za​in​ter​we​nio​wa​li u stóp Ki​li​man​dża​ro. Po po​wro​cie z da​le​kiej Afry​ki Wschod​niej Coe i spół​ka otrzy​ma​li ko​lej​ne zle​ce​nie – jesz​‐ cze bar​dziej dra​ma​tycz​ne. Tym ra​zem ety​cy mie​li ukró​cić pe​wien pro​ce​der jed​ne​go ło​tra, przez któ​re​go cała FIFA drża​ła w po​sa​dach. W lu​tym 2007 roku Szkot John McBeth zo​stał po​‐ wo​ła​ny przez związ​ki Szko​cji, An​glii, Wa​lii i Ir​lan​dii Pół​noc​nej na na​stęp​cę swe​go kra​ja​na, Da​vi​da Wil​la, w za​rzą​dzie FIFA. Pod ko​niec maja, gdy Blat​ter roz​po​czy​nał swą trze​cią ka​‐ den​cję, McBeth miał wstą​pić do ko​mi​te​tu wy​ko​naw​cze​go. Jed​nak na krót​ko przed​tem po​zwo​lił so​bie na coś nie​wy​ba​czal​ne​go – wła​sne zda​nie. Na ła​mach szkoc​kich ga​zet ga​nił ko​rup​cję w świa​to​wej fe​de​ra​cji i mar​twił się za​chłan​no​ścią dzia​ła​czy z kra​jów Trze​cie​go Świa​ta.[92] Jego kry​ty​ka skie​ro​wa​na była prze​ciw​ko dzia​ła​czom z Afry​ki i Ka​ra​ibów, któ​rzy znów tra​‐ fi​li pod lupę, gdy pod​czas mi​strzostw świa​ta w Niem​czech sfil​mo​wa​no człon​ka za​rzą​du FIFA – Isma​ila Bham​jee z Bot​swa​ny – jak pró​bo​wał sprze​dać dwa​na​ście bi​le​tów. Mu​siał ustą​pić ze sta​no​wi​ska, co było o tyle mało bo​le​sne, że okres jego urzę​do​wa​nia i tak już mi​nął. Tak​że wo​‐ bec ko​le​gi z ko​mi​te​tu wy​ko​naw​cze​go, Jac​ka War​ne​ra, FIFA mu​sia​ła po raz pierw​szy prze​pro​‐ wa​dzić coś w ro​dza​ju we​wnętrz​ne​go pro​ce​su. Ina​czej niż w przy​pad​ku ta​kiej płot​ki jak Bham​‐ jee, przed​mio​tem dys​ku​sji wo​kół sze​fa CON​CA​CAF była sprze​daż – oprócz oko​ło czter​dzie​‐ stu gło​sów wy​bor​czych – pa​kie​tu bi​le​tów na mi​strzo​stwa o mi​lio​no​wej war​to​ści. Ko​mi​sja dys​cy​pli​nar​na usta​li​ła, że Jack War​ner, zwa​ny Kubą Roz​pru​wa​czem, jak zwy​kle nie zro​bił nic złe​go. Tyl​ko jego syn Dar​ry​an, przez któ​re​go biu​ro tu​ry​stycz​ne Sim​paul do​ko​ny​wa​no wszyst​‐ kich trans​ak​cji, mu​siał prze​ka​zać na pro​jekt SOS Wio​ski Dzie​cię​ce mi​lion do​la​rów – sza​co​‐ wa​ny zysk ze sprze​da​ży bi​le​tów na czar​nym ryn​ku. Osta​tecz​nie prze​ka​za​no je​dy​nie uła​mek tej grzyw​ny. Prze​ni​kli​we​go Szko​ta McBe​tha zdys​kwa​li​fi​ko​wa​ła tak​że otwar​cie wro​ga po​sta​wa. Je​śli spo​tkam się z sy​tu​acją ko​rup​cyj​ną – po​wie​dział – mu​szę ją ujaw​nić. Mu​szę pró​bo​wać bro​nić swych war​to​ści i nie dać się zwieść”. Ka​la​ją​cy wła​sne gniaz​do McBeth wy​le​ciał z ko​mi​te​tu wy​ko​naw​cze​go, jesz​cze za​nim się w nim zna​lazł. Krót​ko po jego szcze​rym wy​wia​dzie FIFA ob​wie​ści​ła na ła​mach swej stro​‐ ny in​ter​ne​to​wej po​sta​no​wie​nie za​rzą​du do​ty​czą​ce grzesz​ni​ka: stro​ny są zgod​ne, że „ostat​nie wy​po​wie​dzi” McBe​tha „w szkoc​kich me​diach zo​sta​ną prze​ka​za​ne do roz​pa​trze​nia ko​mi​sji ety​‐ ki FIFA”. Do tego do​rzu​co​no spryt​ny zwód, su​ge​ru​jąc, że w uwa​gach McBe​tha do​ty​czą​cych szcze​gól​nie sko​rum​po​wa​nych dzia​ła​czy spor​to​wych moż​na się do​szu​kać ra​si​stow​skich pod​tek​‐ stów. Kie​dy jed​nak w li​sto​pa​dzie 2011 roku Blat​ter wy​wo​łał świa​to​wą falę pro​te​stów, mó​‐ wiąc, że w pił​ce noż​nej nie ma ra​si​zmu, ko​mi​sja ety​ki po​zo​sta​ła tak samo bez​czyn​na, jak w przy​pad​ku Ju​lia Gron​do​ny, gdy nu​mer dwa w świa​to​wej fe​de​ra​cji udzie​lił kie​dyś tak ne​ga​tyw​‐ nej wy​po​wie​dzi o pił​kar​skich sę​dziach po​cho​dze​nia ży​dow​skie​go, że mu​siał się tłu​ma​czyć przed de​le​ga​cją Cen​trum Szy​mo​na Wie​sen​tha​la. Miej​sce na​pięt​no​wa​ne​go McBe​tha za​jął w FIFA szef an​giel​skie​go związ​ku, Geoff Thomp​son. Bry​tyj​skie związ​ki zgo​dzi​ły się na to ule​‐ gle, oba​wia​jąc się „bar​dzo po​waż​nej sy​tu​acji”[93]. Naj​bied​niej​sze z nich prze​stra​szy​ły się, że stra​cą przy​słu​gu​ją​ce im sta​tu​to​wo po​zy​cje za​stęp​ców w gre​mium Blat​te​ra. Sy​tu​acja ta po​ka​zu​je, co jest praw​dzi​wym uchy​bie​niem etycz​nym w FIFA oraz to że Blat​ter ni​g​dy nie przy​glą​da się bez​czyn​nie, gdy związ​ki z po​szcze​gól​nych kon​ty​nen​tów umiesz​cza​ją

swo​ich przed​sta​wi​cie​li w za​rzą​dzie FIFA. W ra​zie po​trze​by sam po​cią​ga za od​po​wied​nie sznur​ki. W roku 2007 uda​ło mu się usu​nąć ze sce​ny UEFA za​cie​kłe​go wro​ga, Jo​hans​so​na. Asy​‐ stent Blat​te​ra, Mi​chel Pla​ti​ni, przez wie​le mie​się​cy dys​kret​nie ura​biał za ku​li​sa​mi moż​nych z Eu​ro​py Wschod​niej, po czym sto​sun​kiem gło​sów dwa​dzie​ścia sie​dem do dwu​dzie​stu trzech po​ko​nał w wy​bo​rach Szwe​da, któ​ry do koń​ca nie wie​rzył w kon​ku​ren​cję. To ostat​nia po​raż​ka Jo​hans​so​na. Upo​ko​rze​nie z rąk Blat​te​ra było fi​na​łem ka​rie​ry tego dzia​ła​cza. Od tam​tej pory w UEFA rzą​dzi nowa Eu​ro​pa – Dzi​ki Wschód. Lu​dzie tacy jak od​gry​wa​ją​cy co​raz waż​niej​szą rolę Ma​rios Lef​ka​ri​tis, cy​pryj​ski ma​gnat naf​to​wy z do​bry​mi ko​nek​sja​mi biz​ne​so​wy​mi, czy Gri​‐ go​ri Sur​kis, ukra​iń​ski biz​nes​men, któ​ry kie​dyś bez szko​dy prze​trwał afe​rę ko​rup​cyj​ną w swym klu​bie Dy​na​mo Ki​jów. A ko​mi​sja ety​ki? Od lat dry​fu​je przed sie​bie. Ba​ron Coe, za​po​wia​da​ny jako „nie​za​leż​ny”, tak samo jak kil​ka lat póź​niej kry​mi​no​log z Ba​zy​lei, Mark Pieth, za​ak​cep​to​wał, że nie po​win​no się grze​bać w prze​szło​ści FIFA, a ak​tyw​ne dzia​ła​nia moż​na po​dej​mo​wać tyl​ko wte​dy, gdy FIFA so​bie tego ży​czy. Fa​sa​da ko​mi​sji opa​dła już po jej pierw​szym po​waż​nym wy​stą​pie​niu. W li​sto​pa​dzie 2010 roku wy​mie​rzy​ła ła​god​ną karę sze​ściu czo​ło​wym dzia​ła​czom, któ​rych prze​ka​za​li jej dzia​ła​ją​cy in​co​gni​to dzien​ni​ka​rze. Byli wśród nich mię​dzy in​ny​mi człon​ko​wie za​rzą​du Amos Ada​mu z Ni​ge​rii i Rey​nald Te​ma​rii z Ta​hi​ti. Coe, któ​ry mu​siał za​trosz​czyć się o przy​go​to​wa​nia An​glii do olim​pia​dy 2012, od​dał już wów​czas prze​wod​nic​two by​łe​mu za​wo​‐ do​we​mu pił​ka​rzo​wi i praw​ni​ko​wi ze Szwaj​ca​rii, Clau​dio​wi Sul​se​ro​wi. Dwa ty​go​dnie po za​‐ koń​cze​niu okre​su za​wie​sze​nia rze​czo​nych sze​ściu dzia​ła​czy BBC opu​bli​ko​wa​ła ob​szer​ną li​stę ko​rup​cyj​ną z pro​ce​su ISL. Łącz​nie czte​rech wy​so​kich przed​sta​wi​cie​li FIFA wy​mie​nio​no z na​z wi​ska jako od​bior​ców pie​nię​dzy: Ha​ve​lan​ge’a, Te​ixe​iry, Le​oza i Hay​atou. MKOl wsz​czął do​cho​dze​nie. Ko​mi​sja ety​ki FIFA mil​cza​ła. Blat​ter nie spusz​czał jej ze smy​czy. Nie​‐ daw​no je​den z jej człon​ków po​że​gnał się z nią, gło​śno trza​ska​jąc drzwia​mi. Na po​cząt​ku roku 2011 pro​fe​sor Gün​ter Hirsch, daw​niej pre​zy​dent Fe​de​ral​ne​go Try​bu​na​łu Spra​wie​dli​wo​ści, okre​ślił pod​sta​wę kon​struk​cji gre​mium jako błęd​ną. Pod​wa​żył wia​ry​god​ność szta​bu Blat​te​ra, utrzy​mu​jąc, że swo​bod​ne po​dej​ście do naj​now​szych przy​pad​ków ko​rup​cji „spra​wi​ło wra​że​nie i utwier​dzi​ło mnie w nim, że oso​by od​po​wie​dzial​ne w FIFA nie są za​in​te​re​so​wa​ne od​gry​wa​‐ niem ak​tyw​nej roli w wy​ja​śnia​niu, ści​ga​niu wy​kro​czeń prze​ciw​ko za​sa​dom etycz​nym obo​wią​‐ zu​ją​cym w FIFA i za​po​bie​ga​niu im”. To tyle od sę​dzie​go sądu fe​de​ral​ne​go, a ko​mi​sja ob​sa​‐ dzo​na by​ły​mi pił​ka​rza​mi, jed​nym mo​de​ra​to​rem te​le​wi​zyj​nym oraz człon​ka​mi z Guam, Pa​puiNo​wej Gwi​nei, Ko​lum​bii i Se​ne​ga​lu na​dal mil​czy. Hirsch kry​ty​ko​wał tak​że na​zbyt ła​god​ne sank​cje wo​bec człon​ków za​rzą​du FIFA – Ada​mu i Te​ma​rii. Nie były one, jego zda​niem, ade​‐ kwat​ne do wagi wy​kro​cze​nia. W swym wy​po​wie​dze​niu zło​żo​nym na ręce dy​rek​to​ra ko​mi​sji ety​ki i ro​da​ka Blat​te​ra, Sul​se​ra, Hirsch wska​zał na ar​ty​kuł 3 re​gu​la​mi​nu etycz​ne​go, w któ​rym jest mowa o tym, że dzia​ła​cze FIFA zo​bo​wią​za​ni są do uczci​wo​ści „i w żad​nym wy​pad​ku nie mogą wy​ko​rzy​sty​wać swych funk​cji do pry​wat​nych ce​lów lub oso​bi​stych ko​rzy​ści”[94]. FIFA bro​ni​ła się, mó​wiąc, że Hirsch wziął udział je​dy​nie w po​sie​dze​niu in​au​gu​ra​cyj​nym w paź​dzier​ni​ku 2006 roku i od tego cza​su – mimo za​pro​szeń – nie do​trzy​mał żad​ne​go ter​mi​nu spo​tka​nia. Hirsch nie wy​po​wia​dał się wię​cej. Tak​że na te​mat tego, czy FIFA ukry​wa swój ory​gi​nal​ny spo​sób po​stę​po​wa​nia z we​wnętrz​ną ko​rup​cją za re​pu​ta​cją oso​bi​sto​ści, któ​re za​ku​‐ wa w zbio​ry re​guł i ska​zu​je na bez​czyn​ność.

U SZCZY​TU WŁA​DZY

Wio​sną 2007 roku, znaj​du​jąc się u szczy​tu wła​dzy, Sepp Blat​ter zor​ga​ni​zo​wał czte​ro​dnio​wy hołd dla sa​me​go sie​bie. Koszt im​pre​zy wy​niósł czter​na​ście mi​lio​nów fran​ków. Naj​pierw Blat​‐ ter za​pre​zen​to​wał nową zu​ry​ską sie​dzi​bę FIFA, któ​ra po​chło​nę​ła, ba​ga​te​la, sto pięć​dzie​siąt pięć mi​lio​nów euro. Pod​czas uro​czy​ste​go otwar​cia 29 maja 2007 roku prze​szedł sa​me​go sie​‐ bie, wy​my​śla​jąc co​raz to bar​dziej wy​szu​ka​ne su​per​la​ty​wy i bła​ga​jąc o bło​go​sła​wień​stwo Boże dla tego po​mni​ka me​ga​lo​ma​nii z przy​ciem​nia​ne​go szkła. Nie​ste​ty nie​bo nie było za​in​te​re​‐ so​wa​ne. Lało jak z ce​bra, więc po​nad​ty​sięcz​ny tłum go​ści mu​siał kryć się pod kap​tu​ra​mi i pa​‐ ra​so​la​mi. Czy​li jed​nak nie​bo było wciąż jesz​cze po​nad pre​zy​den​tem FIFA, któ​ry po raz trze​ci obej​mo​wał urząd, tym ra​zem bez żad​ne​go prze​ciw​ni​ka. Jego pew​ność sie​bie wprost wy​le​wa​ła się ze szwaj​car​skich ga​zet. Mó​wił, że jego kon​glo​me​rat pił​kar​ski nie znaj​du​je się już na tym sa​mym po​zio​mie co Ko​ściół czy ONZ, lecz stoi po​nad nimi. A dło​nie wszyst​kich Bec​ken​bau​‐ erów i Pla​ti​nich aż pu​chły od rzę​si​stych okla​sków. Nowa sie​dzi​ba FIFA do​sko​na​le ilu​stru​je ka​rie​rę Blat​te​ra. Wzno​si się na gó​rze Zürich​‐ berg, ma sto czter​dzie​ści me​trów dłu​go​ści, pięć​dzie​siąt me​trów sze​ro​ko​ści i oto​czo​na jest fa​‐ sa​dą z dru​cia​nej siat​ki. Na​cią​ga​jąc prze​pi​sy bu​dow​la​ne, sześć po​zio​mów umiesz​czo​no pod zie​mią, a je​dy​nie dwa wy​ra​sta​ją po​nad po​wierzch​nię. FIFA dzia​ła głów​nie pod zie​mią. Jest to więc sym​bo​licz​na sie​dzi​ba, z ule​głym mia​stem – Zu​ry​chem – u jej stóp. Pod​ło​gi wy​ło​żo​no la​‐ zu​ry​tem, a w sali po​sie​dzeń nad gło​wa​mi człon​ków za​rzą​du wisi ży​ran​dol o war​to​ści dwu​stu ty​się​cy euro. Bu​dow​la stoi przy uli​cy no​szą​cej na​zwę or​ga​ni​za​cji, któ​ra nie jest aż tak spo​łecz​‐ na, by chcia​ła re​zy​gno​wać z ta​kich obiek​tów po​żą​da​nia jak ten. Ale oczy​wi​ście ten efek​ciar​ski bu​dy​nek nie na​le​ży do ce​sa​rza fut​bo​lu, lecz „do was, do kra​jo​wych związ​ków z ca​łe​go świa​‐ ta”, wo​łał Blat​ter do uczest​ni​ków i za​pra​szał do po​ko​ju me​dy​ta​cji, wy​ło​żo​ne​go w ca​ło​ści onyk​sem. „Ten bu​dy​nek jest pe​łen ener​gii i siły, jest ogrom​ny i za​ra​zem bar​dzo in​tym​ny”. Naj​‐ bar​dziej in​tym​ną stre​fą jest oczy​wi​ście ob​szer​ne biu​ro Blat​te​ra. By otwo​rzyć jego drzwi, po​‐ trzeb​ny jest od​cisk pal​ca sa​me​go sze​fa. Nowy pa​łac ema​nu​je chłod​ną, chro​mo​wa​ną siłą, któ​ra chro​ni Blat​te​ra. Fa​sa​dę zdo​bią czte​‐ ry ma​syw​ne li​te​ry FIFA. Logo znik​nę​ło. Pro​ble​my z ISL, spra​wa Ma​ster​Card, inne afe​ry i afer​ki – wszyst​ko spły​wa po nim, jak​by był z te​flo​nu. War​stwa, do któ​rej nic nie przy​wie​ra, to mie​szan​ka cał​ko​wi​te​go bra​ku prze​pi​sów kar​nych, któ​re mo​gły​by do​ty​czyć ta​kich dzia​ła​czy spor​to​wych jak on oraz czo​ło​we​go sta​no​wi​ska w je​dy​nym mi​liar​do​wym prze​my​śle na świe​‐ cie. Po​sia​da ono wła​ści​wie mo​no​pol na pro​dukt nie​wy​ma​ga​ją​cy żad​ne​go skom​pli​ko​wa​ne​go udo​sko​na​la​nia ani dro​gich in​we​sty​cji, a jed​nak nie​ustan​nie na​wo​żo​ny gru​by​mi pli​ka​mi pie​nię​‐ dzy z praw te​le​wi​zyj​nych i re​kla​mo​wych. Blat​ter do​ko​nał wspa​nia​łe​go od​kry​cia. Nikt nie za​uwa​ży, gdy znik​ną set​ki mi​lio​nów – za jed​nym za​ma​chem, przez suk​ce​syw​ną nie​go​spo​dar​ność lub w inny spo​sób – a już na pew​no nikt tego nie spraw​dzi. Dla​cze​go ktoś miał​by to ro​bić? Prze​cież nowe pli​ki pie​nię​dzy wciąż na​pły​wa​ją do skarb​ca. Nikt też nie wie, ile zgar​nia on sam. Gdy po​ja​wia​ją się nie​przy​jem​no​‐ ści, w go​to​wo​ści stoi szpa​ler re​no​mo​wa​nych praw​ni​ków – pie​nią​dze nie gra​ją roli. Spo​łe​‐

czeń​stwa to wszyst​ko nie in​te​re​su​je, do​pó​ki pił​ka jest w grze. A po​li​tycz​ne i go​spo​dar​cze eli​ty bio​rą udział w grze, re​ali​zu​jąc wła​sne in​te​re​sy. Pił​ka noż​na sta​ła się naj​pięk​niej​szym ce​lem. Kto pró​bu​je zdra​pać błysz​czą​cy la​kier, sta​je się wro​giem. Po​li​ty​ka i go​spo​dar​ka, ale tak​że waż​ne gło​sy ze świa​ta kul​tu​ry au​to​ma​tycz​nie tra​‐ cą czuj​ność, gdy cho​dzi o pił​kę noż​ną. Wspa​nia​le! Bo​ha​te​ro​wie! Le​gen​dy! Te atle​tycz​ne cia​ła, pa​sja Mes​sie​go, fry​zu​ra Bec​kha​ma, cała ta kul​tu​ra fi​zycz​na w sze​ro​kim i wą​skim zna​cze​niu. Wszy​scy fani, płasz​czą​cy się pe​ten​ci, słu​żal​czy go​spo​da​rze, pod​li​zu​ją​cy się gra​tu​lan​ci. Ni​ko​‐ mu nie przyj​dzie do gło​wy, by za​kwe​stio​no​wać ab​sur​dal​ną au​to​no​mię tego bez​li​to​sne​go, przy​po​mi​na​ją​ce​go ma​fię, mi​liar​do​we​go przed​się​bior​stwa. Nikt nie kwe​stio​nu​je też sta​tu​su FIFA jako sto​wa​rzy​sze​nia uży​tecz​no​ści pu​blicz​nej, w któ​re​go imie​niu po ca​łym świe​cie krą​żą ogrom​ne kwo​ty, a tak​że na któ​re​go tur​nie​je na ca​łym świe​cie przy​by​wa co​raz wię​cej po​dej​rza​‐ ne​go to​wa​rzy​stwa. Tym​cza​sem w krę​gu Blat​te​ra każ​dy ho​no​ro​wy czło​nek ko​mi​te​tu wy​ko​naw​‐ cze​go ka​su​je na​dal sto ty​się​cy do​la​rów rocz​nie, plus pięć​set do​la​rów kie​szon​ko​we​go na dzień, prze​lo​ty pierw​szej kla​sy, pię​cio​gwiazd​ko​we ho​te​le, die​ty. Ko​lej​ne dwie​ście pięć​dzie​siąt do​‐ la​rów przy​pa​da na po​dró​żu​ją​ce z nimi pa​nie. Do tego do​cho​dzą róż​ne bo​nu​sy. Jed​nak to nie tyl​ko małe, bar​dziej po​trze​bu​ją​ce kra​je trzy​ma​ją ochron​ną tar​czę przed tą kli​ką dzia​ła​czy. To wiel​cy z tego żyją. Na przy​kład Niem​cy – od let​nich mi​strzostw świa​ta 2006 utrzy​mu​ją go​rą​cy ro​mans sami ze sobą. Sło​necz​na baj​ka i spek​ta​ku​lar​ne od​kry​cie wła​snej wszech​stron​no​ści wy​‐ wo​ła​ło na​mięt​ność, któ​ra prze​ro​dzi​ła się w baśń zi​mo​wą (mi​strzo​stwa w pił​ce ręcz​nej) i stop​‐ nio​wo prze​mi​nę​ła do​pie​ro wraz z mi​strzo​stwa​mi świa​ta w pił​ce noż​nej ko​biet w roku 2011. Dzię​ku​je​my, pił​ko! Dzię​ku​je​my, Sep​pie! Za tur​nie​je fut​bo​lo​we, któ​re w koń​cu, po tylu dzie​się​‐ cio​le​ciach, umoż​li​wi​ły temu kul​tu​ral​ne​mu i prze​my​sło​we​mu na​ro​do​wi od​na​le​zie​nie sie​bie. Czy też może wy​kre​owa​nie sie​bie? Nie​waż​ne. W na​stęp​nej ko​lej​no​ści trze​ba zor​ga​ni​zo​wać mi​strzo​stwa Eu​ro​py 2024. Blat​ter ni​czym ra​dar po​tra​fi wy​czu​wać ludz​kie sła​bo​ści, ale tak​że lu​dzi cie​szą​cych się wła​dzą. Zna ich żą​dze, od​ru​chy i na​mięt​no​ści. Po​tra​fi na nich grać po mi​strzow​sku. Wie, że może się czuć do​syć pew​nie. Czu​je się wręcz na tyle pew​nie, że pu​blicz​nie oka​zu​je, jak nie​‐ wiel​kie wra​że​nie zro​bi​ła na nim ka​ta​stro​fa ISL. FIFA gład​ko kon​ty​nu​uje współ​pra​cę z fir​ma​mi ma​ją​cy​mi ści​słe oso​bi​ste po​wią​za​nia z kie​row​nic​twem fe​de​ra​cji. W ko​rzyst​nym pod wzglę​‐ dem po​dat​ko​wym kan​to​nie Zug, gdzie kie​dyś znaj​do​wa​ła się sie​dzi​ba ISL, od roku 2003 re​zy​‐ du​je fir​ma In​front Sports & Me​dia AG. Z masy upa​dło​ścio​wej gru​py Kirch wy​ku​pi​ła ona pra​‐ wa te​le​wi​zyj​ne do mi​strzostw świa​ta na lata 2002 i 2006 z moż​li​wo​ścią sa​mo​dziel​nej sprze​‐ da​ży. Po upad​ku gru​py Kirch wio​sną 2002 roku dłuż​szy czas przez FIFA prze​wi​ja​ło się sło​wo Al-Ka​ida oraz po​dej​rze​nie, że Blat​ter może ko​rzy​stać z usług na​zbyt po​dej​rza​nych part​ne​rów w in​te​re​sach. Pre​zy​dent znów udał się na przed​wy​bor​czą wy​pra​wę do Afry​ki Po​łu​dnio​woWschod​niej, a jego me​ce​na​sem był szejk Sa​leh Ab​dul​lah Ka​mel, wła​ści​ciel sa​mo​lo​tu Gul​‐ fstre​am III o nu​me​rach HZ-DG 2. „Otrzy​ma​li​śmy po​twier​dze​nie lotu od ame​ry​kań​skiej fir​my – mó​wił se​kre​tarz ge​ne​ral​ny Zen-Ruf​fi​nen. – Wte​dy do​wie​dzie​li​śmy się, że li​nie lot​ni​cze znaj​du​‐ ją się pod ob​ser​wa​cją FBI, po​nie​waż ist​nia​ło po​dej​rze​nie, że mają po​wią​za​nia z Al-Ka​idą”. Dział fi​nan​so​wy FIFA miał po​twier​dzić, że lot zo​stał za​mó​wio​ny w tej fir​mie[95]. To uprzej​me wspar​cie dla Blat​te​ra wy​wo​ła​ło praw​dzi​we kon​tro​wer​sje, do​pie​ro kie​dy wy​‐ szło na jaw, że szejk kon​tro​lo​wał jed​ną pią​tą praw te​le​wi​zyj​nych do mi​strzostw świa​ta 2006

w Niem​czech – jako współ​wła​ści​ciel za​ło​żo​nej przez by​łe​go za​wo​do​we​go pił​ka​rza, Gün​te​ra Net​ze​ra, szwaj​car​skiej fir​my In​front zaj​mu​ją​cej się pra​wa​mi spor​to​wy​mi. Po​ja​wi​ły się za​rzu​‐ ty, że in​we​stor z Jed​dah może mieć po​wią​za​nia z gru​pa​mi ter​ro​ry​stycz​ny​mi przez swo​je im​pe​‐ rium go​spo​dar​cze, Dal​lah Al Ba​ra​ka Gro​up. Sau​dyj​ski mi​liar​der kon​tro​lo​wał ho​len​der​ską fir​‐ mę Over​lo​ok Ma​na​ge​ment BV, po​sia​da​ją​cą dwa​dzie​ścia pro​cent udzia​łów w In​front, by​łej Kirch​Sport AG. Głów​ni ak​cjo​na​riu​sze fir​my In​front to daw​ny szef za​rzą​du fir​my Adi​das, Ro​‐ bert Lo​uis Drey​fus, a tak​że fir​ma KJ Ja​cobs AG. Każ​dy z nich po​sia​dał oko​ło jed​nej trze​ciej ka​pi​ta​łu. Dal​sze dzie​sięć pro​cent po​sia​dał za​rząd In​front sku​pio​ny wo​kół Gün​te​ra Net​ze​ra i by​łe​go sze​fa szwaj​car​skie​go wy​daw​nic​twa Rin​gier, Osca​ra Fre​ia. Ta gru​pa wspól​ni​ków prze​‐ ję​ła Kirch​Sport AG za oko​ło trzy​stu sześć​dzie​się​ciu mi​lio​nów euro. Sau​dyj​ski part​ner wy​ło​żył oko​ło sie​dem​dzie​się​ciu mi​lio​nów euro. We​dług ame​ry​kań​skie​go do​cho​dze​nia ban​ki Ka​me​la mia​ły współ​fi​nan​so​wać or​ga​ni​za​cje ter​ro​ry​stycz​ne, ta​kie jak Al-Ka​ida i Ha​mas. Set​ki krew​nych ofiar ata​ków ter​ro​ry​stycz​nych z 11 wrze​śnia zło​ży​ły w Wa​szyng​to​nie cy​wil​ny po​zew prze​ciw​ko nie​mu i in​nym oso​bom z jego przed​się​biorstw. Po​dob​no w jed​nym z ra​por​tów dla rady bez​pie​czeń​stwa ONZ zo​stał okre​ślo​‐ ny głów​nym spon​so​rem Al-Ka​idy. Ka​mel za​pew​niał, że za​rzu​ty te są bez​pod​staw​ne oraz że żad​ne z jego przed​się​biorstw nie wspie​ra or​ga​ni​za​cji ter​ro​ry​stycz​nych[96]. Kil​ka lat póź​niej w USA po​zwy prze​ciw​ko Ka​me​lo​wi zo​sta​ły od​rzu​co​ne – tak jak sam prze​po​wie​dział. Mu​siał jed​nak po​że​gnać się z pla​na​mi wo​bec In​front. Miał na​dzie​ję na otrzy​ma​nie praw do mi​strzostw świa​ta „na za​wsze”. Mia​ły mu w tym po​móc do​bre sto​sun​ki z Blat​te​rem, któ​ry oso​bi​ście przed​sta​wił go sze​fo​wi In​front, Drey​fu​so​wi, a tak​że przy​jaźń z Mo​ha​me​dem Bin Ham​ma​mem. Jed​nak Blat​ter miał inne pla​ny, a biz​ne​so​we po​wią​za​nia Ka​me​la w dal​szym cią​gu będą się ujaw​niać za ple​ca​mi sko​rum​po​wa​nych dzia​ła​czy pił​kar​skich.

WIĘ​ZI RO​DZIN​NE

W 2005 roku sy​tu​acja In​front nie wy​glą​da​ła zbyt do​brze. Pod ko​niec czerw​ca, na kil​ka go​dzin przed fi​na​łem Pu​cha​ru Kon​fe​de​ra​cji, Blat​ter ogło​sił we Frank​fur​cie waż​ną de​cy​zję, któ​ra do​‐ tknę​ła In​front do ży​we​go. Wpraw​dzie fir​ma za​trzy​ma​ła pra​wa te​le​wi​zyj​ne na lata 2002-2006 do sa​mo​dziel​nej sprze​da​ży, jed​nak już od 2010 roku FIFA po​sta​no​wi​ła sama sprze​da​wać pra​‐ wa. Me​dia bran​żo​we chwa​li​ły Blat​te​ra, że „FIFA może te​raz li​czyć na „znacz​nie wyż​sze do​‐ cho​dy, po​nie​waż nie bę​dzie trze​ba dzie​lić się zy​skiem z agen​cją”. Za​nie​po​ko​jo​ny Gün​ter Net​‐ zer uwa​żał jed​nak, że FIFA nie po​win​na re​zy​gno​wać z do​świad​cze​nia i know-how fir​my[97]. FIFA może wszyst​ko. Pra​wa do MŚ 2010 w RPA dla ob​sza​ru eu​ro​pej​skie​go, o łącz​nej war​to​ści do​brze po​nad mi​liar​da euro, sprze​da​ła bez​po​śred​nio przez swą roz​gło​śnię EBU oraz pięć in​nych roz​gło​śni eu​ro​pej​skich. To był cios dla In​front. Dwa mie​sią​ce póź​niej agen​cja ogło​si​ła nowe na​zwi​sko na sta​no​wi​sku kie​row​ni​czym. „Po sta​ran​nych po​szu​ki​wa​niach” wy​bór padł na czło​wie​ka, któ​ry kie​dyś po​ma​gał uatrak​cyj​nić FIFA jako pra​cow​nik fir​my McKin​sey. Zu​peł​nie przy​pad​ko​wo był to nie​ja​ki Phi​lip​pe Blat​ter. Jed​no​cze​śnie fir​ma uspo​ka​ja​ła gło​sy oskar​ża​ją​ce o ne​po​tyzm, za​pew​nia​jąc, że „wię​zi ro​dzin​ne Phi​lip​pe’a Blat​te​ra z pre​zy​den​tem FIFA nie będą sta​no​wi​ły pod​sta​wy do zmia​ny sto​sun​ków go​spo​dar​czych po​mię​dzy In​front a FIFA”. Tak​że FIFA za​pew​nia​ła, że to czy​sty przy​pa​dek. In​front to prze​cież „nie​za​leż​na fir​ma, my nie mamy z tym nic wspól​ne​go”[98]. Oczy​wi​ście! To po pro​stu wola nie​ba, że ro​dzi​na Blat​‐ te​ra roz​prze​strze​nia się w spo​rcie – Phi​lip​pe, Sepp oraz jego brat, Mar​co, któ​ry jest dy​rek​to​‐ rem Swiss Olym​pic, or​ga​ni​za​cji nad​rzęd​nej dla szwaj​car​skich związ​ków spor​to​wych w Ber​‐ nie. Na prze​kór ka​ta​stro​fie z ISL pił​kar​ska ro​dzi​na szyb​ko zjed​no​czy​ła się na nowo. Jest ona – i po​z o​sta​nie – nie​wiel​ka. Jej czę​ścią są tak​że ja​poń​scy przy​ja​cie​le z Dent​su, któ​rzy wspo​ma​ga​li już das​sle​row​ską ISL. Pod​czas pro​ce​su kar​ne​go w Zug prze​ciw​ko sze​ściu lu​‐ dziom z ISL w 2008 roku je​den z me​ne​dże​rów Dent​su zo​stał po​są​dzo​ny o in​ka​so​wa​nie mi​lio​‐ no​wych ła​pó​wek. Po in​tro​ni​za​cji bra​tan​ka za​czął się ko​lej​ny okres do​sko​na​łych kon​tak​tów mię​dzy FIFA i In​front. Agen​cja, wraz z Dent​su jako spół​ką jo​int ven​tu​re, otrzy​ma​ła pra​wa me​‐ dial​ne do tur​nie​jów mi​strzostw świa​ta 2010 i 2014 na ob​szar Azji. Poza tym spół​ka cór​ka In​‐ front – HBS – mia​ła za​pew​niać sy​gnał te​le​wi​zyj​ny dla obu tur​nie​jów. Do wą​skie​go krę​gu ro​dzi​ny biz​ne​so​wej FIFA na​le​żą tak​że dwaj mek​sy​kań​scy bra​cia, któ​‐ rzy od dwóch lat zaj​mu​ją się sprze​da​żą bi​le​tów. Ja​ime i En​ri​que By​rom, so​jusz​ni​cy Ha​ve​lan​‐ ge’a, dzia​ła​li jako nie​za​leż​ni sprze​daw​cy bi​le​tów już pod​czas MŚ w swej oj​czyź​nie w roku 1986. Ich fir​ma z sie​dzi​bą w Man​che​ste​rze od daw​na kon​tro​lu​je znacz​ną część dzia​łal​no​ści bi​‐ le​to​wej i ho​te​lar​skiej FIFA. Ni​g​dy nie wy​ja​śnio​no, dla​cze​go By​ro​mo​wie mogą tak ści​śle kon​‐ tro​lo​wać ten klu​czo​wy ob​szar in​te​re​sów FIFA, mimo że ich wy​stę​py pod​czas tur​nie​jów mi​‐ strzostw re​gu​lar​nie wy​wo​łu​ją afe​ry. Za​trud​nia​nie ich nie ma tak​że uza​sad​nie​nia eko​no​micz​ne​‐ go. Po ci​chu mówi się, że przy​czy​ny są po​dob​ne jak w cza​sach pro​spe​ro​wa​nia ISL. Czy to tyl​‐ ko pod​łe plot​ki?

By​ro​mo​wie pro​wa​dzą fir​mę Match AG. Gdy zbli​ża​ją się mi​strzo​stwa świa​ta, w śro​do​wi​‐ sku re​gu​lar​nie za​czy​na​ją krą​żyć po​gło​ski o ści​słych po​wią​za​niach wy​łącz​nych dys​try​bu​to​rów bi​le​tów z czo​ło​wy​mi dzia​ła​cza​mi FIFA. Tak​że w RPA świa​to​wa fe​de​ra​cja uczy​ni​ła Match AG wła​ści​cie​lem praw do swe​go pro​gra​mu tu​ry​stycz​ne​go (trzy​sta osiem​dzie​siąt ty​się​cy bi​le​‐ tów na mi​strzo​stwa, ho​stes​sy, wy​ży​wie​nie i na​po​je). Oprócz mi​strzostw w RPA w 2010 oraz w 2014 w Bra​zy​lii pa​kiet obej​mo​wał tak​że mi​strzo​stwa świa​ta w pił​ce noż​nej ko​biet w Niem​‐ czech w 2011 roku. Oprócz Dent​su fir​ma ma jesz​cze kil​ku wspól​ni​ków z Zu​ry​chu – By​rom Hol​ding oraz In​front AG. Na po​cząt​ku roku 2010 ta ści​sła współ​pra​ca na naj​wyż​szym fut​bo​lo​‐ wym po​zio​mie za​nie​po​ko​iła i zmu​si​ła do mo​bi​li​za​cji na​wet pod​sta​wy ca​łe​go tego biz​ne​su, czy​li ki​bi​ców. Bry​tyj​skie sto​wa​rzy​sze​nia fa​nów pu​blicz​nie do​ma​ga​ły się ustą​pie​nia Blat​te​ra – po​nie​waż ich zda​niem za​ła​twił swe​mu bra​tan​ko​wi war​to​ścio​we umo​wy do​ty​czą​ce sprze​da​ży praw. Rze​czy​wi​ście, fir​ma In​front, kie​ro​wa​na przez Phi​lip​pe’a Blat​te​ra, ma udzia​ły w Match, a w przy​pad​ku sprze​da​ży wszyst​kich bi​le​tów Match może się cie​szyć zy​ska​mi rzę​du se​tek mi​‐ lio​nów. FIFA zgo​dzi​ła się na taki układ, a za​rzut ne​po​ty​zmu od​par​ła, mó​wiąc: „Od​był się prze​targ i przy​zna​no pra​wa ofe​ren​to​wi pro​po​nu​ją​ce​mu naj​wię​cej”[99]. Nie ma jed​nak moż​li​‐ wo​ści usta​le​nia, kim byli po​zo​sta​li ofe​ren​ci. Na kon​kret​ne py​ta​nia od​no​śnie do roli Blat​te​ra przy przy​zna​wa​niu praw kon​glo​me​ra​to​wi firm, do​wo​dzo​ne​mu przez bra​tan​ka, a tak​że na py​ta​‐ nie, czy człon​ko​wie za​rzą​du FIFA mogą li​cy​to​wać pra​wa przez agen​cje pro​wa​dzo​ne przez krew​nych – FIFA prze​sła​ła nic nie​mó​wią​ce ma​te​ria​ły in​for​ma​cyj​ne fir​my Match AG. Przy​kła​‐ do​wy frag​ment: „Po​dział obo​wiąz​ków Match Se​rvi​ces i Match Ho​spi​ta​li​ty”. Do​dat​ko​we py​ta​‐ nia o in​te​re​sy FIFA z Match po​zo​sta​ły bez od​po​wie​dzi[100]. Po bi​le​to​wym skan​da​lu pod​czas mi​strzostw w roku 1998, gdy ISL Fran​ce, fi​lia ISL, sprze​‐ da​wa​ła na lewo bi​le​ty prze​zna​czo​ne na pre​zen​ty dla klien​tów ma​so​wych (pod​czas mi​strzostw do​szło do trzech za​trzy​mań), FIFA po raz pierw​szy zle​ci​ła sprze​daż bi​le​tów ze​wnętrz​nej fir​‐ mie. Od​tąd bra​cia By​ro​mo​wie wciąż byli w po​bli​żu. Mimo że raz, pod​czas fi​nan​so​we​go awa​‐ ryj​ne​go lą​do​wa​nia w roku 1994, gdy z fut​bo​lu wy​padł na​wet ich pro​mi​nent​ny wspól​nik sir Bob​by Charl​ton, le​gen​da Man​che​ste​ru Uni​ted, bra​cia tra​fi​li na pierw​sze stro​ny ga​zet, po​nie​‐ waż wraz z Charl​to​nem ofe​ro​wa​li wy​jaz​dy na mi​strzo​stwa świa​ta do USA. Skoń​czy​ło się na kłót​ni part​ne​rów i stra​cie wie​lu mi​lio​nów. W roku 2001 zle​co​no bra​ciom sprze​daż bi​le​tów na MŚ w Ja​po​nii/Ko​rei Po​łu​dnio​wej. De​‐ cy​zja, by po​wie​rzyć cały in​te​res w ręce jed​nej fir​my, wy​wo​ła​ła wzbu​rze​nie wśród kon​ku​ren​‐ cji. Kry​ty​cy ostrze​ga​li, że ro​dzin​na fir​ma mek​sy​kań​skich bra​ci, za​trud​nia​ją​ca dzie​się​ciu pra​‐ cow​ni​ków na sta​łe i trzy​dzie​stu tym​cza​so​wo, nie dys​po​nu​je wy​star​cza​ją​cą or​ga​ni​za​cją ani do​‐ świad​cze​niem. Fak​tycz​nie, prze​bieg sprze​da​ży bi​le​tów był ka​ta​stro​fal​ny. Set​ki ty​się​cy wy​dru​‐ ko​wa​no za póź​no, na try​bu​nach wi​docz​ne były ogrom​ne luki. Fani, któ​rzy nie otrzy​ma​li wej​‐ śció​wek na wy​prze​da​ne me​cze, z bó​lem pa​trzy​li na ty​sią​ce pu​stych miejsc wi​docz​nych pod​‐ czas trans​mi​sji te​le​wi​zyj​nych. Inni, któ​rzy za​mó​wi​li i opła​ci​li bi​le​ty przez In​ter​net, otrzy​ma​li je za póź​no. Co​raz czę​ściej po​ja​wia​ły się gło​sy, że bra​cia By​ro​mo​wie otrzy​ma​li za​mó​wie​‐ nie tyl​ko dzię​ki do​brym kon​tak​tom z Blat​te​rem, cze​mu wszy​scy za​in​te​re​so​wa​ni za​prze​‐ czy​li. Tak​że ja​poń​skie me​dia na​zwa​ły bra​ci „zło​dzie​ja​mi”. Mówi się, że By​ro​mo​wie nie prze​ka​‐ za​li Ja​po​nii nie​sprze​da​nych bi​le​tów we wła​ści​wym cza​sie, po​nie​waż nie chcie​li zre​zy​gno​wać z pro​wi​zji. Ko​mi​tet or​ga​ni​za​cyj​ny – JA​WOC – roz​wa​żał zło​że​nie po​zwu o od​szko​do​wa​nie po

za​koń​cze​niu mi​strzostw. Jed​nak „te​raz li​czy się to by do​star​czyć bi​le​ty fa​nom mó​wił dy​rek​tor tur​nie​ju Jun​ji Ogu​ra[101]. Co w tym cza​sie ro​bił szef FIFA? Szu​kał wy​ja​śnień wszę​dzie, tyl​ko nie u bra​ci By​ro​mów. Stwier​dził, że oso​by pry​wat​ne i związ​ki zde​cy​do​wa​ły się zwró​cić bi​le​‐ ty, gdyż po​dróż do Fer​nost oka​za​ła się dla nich zbyt kosz​tow​na, a po​nie​waż każ​dy bi​let opa​‐ trzo​ny zo​stał na​zwi​skiem wi​dza, re​je​stra​cja zwro​tów była wy​jąt​ko​wo żmud​na i cza​so​chłon​na. Albo że ze stra​chu przed chu​li​ga​na​mi Ja​poń​czy​cy wzbra​nia​li się przed sprze​da​żą po​zo​sta​łych za​pa​sów bi​le​tów przed sta​dio​na​mi. Dla​te​go w Ja​po​nii sprze​da​wa​no bi​le​ty wy​łącz​nie przez In​‐ ter​net i te​le​fon, co rów​nież wy​ma​ga prze​cież spo​re​go na​kła​du cza​su. A w Ko​rei? Po pierw​szym zwy​cię​stwie ko​re​ań​skiej je​de​nast​ki cen​tra​la ko​re​ań​skie​go ko​‐ mi​te​tu or​ga​ni​za​cyj​ne​go KO​WOC stwier​dzi​ła, że „uda​ło się sprze​dać wszyst​kie bi​le​ty, od tej pory nie ma żad​nych więk​szych skarg”. Do do​brych wy​ni​ków sprze​da​ży przy​czy​ni​ły się dzia​‐ ła​nia sę​dzie​go pił​kar​skie​go Mo​re​ny. O afe​rze bi​le​to​wej KO​WOC wy​ra​żał się ze spo​ko​jem: „Z cza​sem lu​dzie o tym za​po​mną”. Zle​co​na po mi​strzo​stwach świa​ta przez FIFA eks​per​ty​za do​ty​‐ czą​ca dys​try​bu​cji bi​le​tów wy​pa​dła wy​so​ce nie​ko​rzyst​nie dla bra​ci By​ro​mów. Ci za​alar​mo​wa​‐ li przy​ja​ciół w FIFA i eks​per​ty​za nie zo​sta​ła opu​bli​ko​wa​na. Bły​ska​wicz​nie zor​ga​ni​zo​wa​no kon​trek​sper​ty​zę, pre​zen​tu​ją​cą znacz​nie ład​niej​szy ob​ra​zek. Oczysz​cze​ni bra​cia By​ro​mo​wie znów pod​ję​li dzia​ła​nia w Niem​czech w roku 2006. Awa​‐ ria go​ni​ła awa​rię. Lo​kal​ni or​ga​ni​za​to​rzy mu​sie​li wciąż in​ter​we​nio​wać. Ro​bi​li to bar​dzo dys​‐ kret​nie, ale z nie​miec​ką sku​tecz​no​ścią, któ​ra „ura​to​wa​ła” bra​ci By​ro​mów, jak mówi je​den z uczest​ni​ków wy​da​rzeń. Przy tym co​raz wy​raź​niej było wi​dać, że mo​no​po​li​stycz​ny sys​tem sprze​da​ży, któ​ry star​szy​zna FIFA zor​ga​ni​zo​wa​ła wo​kół dwóch przy​ja​ciół, wy​raź​nie ba​zo​wał na za​sa​dzie nie​do​bo​ru bi​le​tów. Pod​czas MŚ 2006 w Niem​czech szyb​ko wy​ja​śni​ło się też, po co wpro​wa​dzo​no bi​le​ty imien​ne – rze​ko​mo nie​odzow​ne ze wzglę​dów bez​pie​czeń​stwa. Przez wie​le mie​się​cy fani mu​sie​li się mę​czyć z tym sys​te​mem, gdy na sta​dio​ny szturm przy​pu​ści​ły dzie​siąt​ki ty​się​cy osób z bi​le​ta​mi wy​sta​wio​ny​mi na fał​szy​we na​zwi​ska. Znów za​dzia​ła​ły sza​ra stre​fa i czar​ny ry​nek. Wi​docz​nie nie cho​dzi​ło o cał​ko​wi​te wy​klu​cze​nie tych ryn​ków, lecz o kon​tro​lo​wa​nie ich, żeby ktoś inny nie zbił ko​lo​sal​nej for​tu​ny. Bo​wiem bi​le​ty na mi​strzo​stwa to czy​ste zło​to. Jest ta​jem​ni​cą po​li​szy​ne​la, że czo​ło​wi przed​sta​wi​cie​le FIFA oraz dys​kret​nie po​wią​za​ne z nimi agen​cje chęt​nie dzia​ła​ją na czar​nym ryn​ku. Wie​dzą o tym nie tyl​ko dzia​ła​cze, tacy jak Isma​il Bham​jee z Bot​swa​ny, któ​ry wła​śnie z tego po​wo​du wy​le​ciał z FIFA. Nikt jed​nak nie może wie​dzieć o tym le​piej niż Jack War​ner. Przyj​mu​jąc, że ty​po​we czar​no​ryn​ko​we ceny bi​le​‐ tów na me​cze mi​strzostw świa​ta w fa​zie play-off wy​no​szą od ośmiu​set do ty​sią​ca euro, moż​na szyb​ko po​li​czyć, jaki do​dat​ko​wy zysk może przy​nieść dys​kret​na sprze​daż cho​ciaż​by stu bi​le​‐ tów. Tyl​ko jed​na bli​sko za​przy​jaź​nio​na z brać​mi By​ro​ma​mi ro​dzi​na War​ne​rów zdo​by​ła w Niem​czech pra​wie sześć ty​się​cy bi​le​tów, jak usta​li​li au​dy​to​rzy z Ernst & Young. Na mi​strzo​stwa w Re​pu​bli​ce Po​łu​dnio​wej Afry​ki w 2010 roku bra​cia za​mie​rza​li sprze​dać trzy mi​lio​ny bi​le​tów. Na Przy​ląd​ku Do​brej Na​dziei en​tu​zja​stycz​nie li​czo​no na po​ja​wie​nie się go​ści w nie​ba​ga​tel​nej licz​bie pię​ciu​set ty​się​cy. Pań​stwo ofe​ro​wa​ło przy tym je​dy​nie trzy​dzie​‐ ści pięć ty​się​cy po​koi ho​te​lo​wych ze świa​dec​twem ja​ko​ści, do tego sześć​dzie​siąt czte​ry ty​sią​‐ ce cer​ty​fi​ko​wa​nych po​koi w go​spo​dach, pen​sjo​na​tach i par​kach na​ro​do​wych. Znacz​ną więk​‐ szość tych stu ty​się​cy miejsc noc​le​go​wych sprze​da​wa​ła agen​cja Match, z trzy​dzie​sto​pro​cen​to​‐

wym na​rzu​tem. Jed​nak zma​so​wa​ny atak na bi​le​ty nie na​stą​pił. Świat nie pchał się do zi​mo​wej RPA. Dan​ny Jor​da​an, dy​rek​tor biu​ra or​ga​ni​za​cyj​ne​go LOC, mu​siał za​grze​wać ro​da​ków do en​‐ tu​zja​zmu, a FIFA i LOC utwo​rzy​ły fun​dusz, któ​re​go ce​lem było roz​da​nie stu dwu​dzie​stu ty​się​‐ cy dar​mo​wych bi​le​tów uboż​szym gru​pom do​ce​lo​wym. Jed​no​cze​śnie mar​kie​ta​nie FIFA jak sza​rań​cza opa​dli RPA. Sto​su​jąc bru​tal​ną po​li​ty​kę ce​‐ no​wą, Match spa​ra​li​żo​wał kra​jo​wą go​spo​dar​kę do pierw​sze​go gwizd​ka. Li​nie lot​ni​cze, agen​‐ cje po​dróż​ne, ho​te​le – wszy​scy pod​po​rząd​ko​wa​ni byli dyk​ta​to​wi agen​cji. Blat​ter w re​kor​do​‐ wym cza​sie zmie​nił się z uko​cha​ne​go wuj​ka w naj​bar​dziej znie​na​wi​dzo​ne​go star​ca w kra​ju. Lu​dzie zro​zu​mie​li, że ich co​dzien​ność zo​sta​ła ure​gu​lo​wa​na w naj​mniej​szych szcze​gó​‐ łach – od za​ka​zu wy​ko​ny​wa​nia dzia​łal​no​ści w stre​fach MŚ dla ty​się​cy han​dla​rzy ulicz​nych po za​kaz ką​pie​li zwie​rząt do​mo​wych w fon​tan​nach. Po​cząt​ko​wo tak​że tu​taj licz​ne pom​pa​tycz​ne prze​mó​wie​nia Blat​te​ra bu​dzi​ły wia​rę i na​dzie​ję, że przy​zna​nie or​ga​ni​za​cji mi​strzostw było de​‐ cy​zją a na​sta​wio​ną na roz​wój fut​bo​lu i że przy​nie​sie zmia​nę w ży​ciu miej​sco​wych. Co za bzdu​ry! Ze spo​dzie​wa​nych pię​ciu​set ty​się​cy fa​nów z ca​łe​go świa​ta przy​by​ła oko​ło jed​na trze​‐ cia. Po​dat​ni​cy z RPA za​pła​ci​li za tę przy​jem​ność pięć mi​liar​dów do​la​rów i pra​wie tyle samo za​ro​bi​ła FIFA. W ra​por​cie po​łu​dnio​wo​afry​kań​skie​go In​sty​tu​tu Stu​diów nad Bez​pie​czeń​stwem czy​ta​my, że duże czę​ści spo​łe​czeń​stwa nic nie będą z tego mia​ły. Więk​szość sta​dio​nów prze​‐ kształ​ci​ła się po mi​strzo​stwach w bia​łe sło​nie, jak mówi się na nie​wy​ko​rzy​sty​wa​ne wiel​kie bu​dyn​ki. Po​dzie​li​ły los obiek​tów spor​to​wych w Ja​po​nii i Ko​rei Po​łu​dnio​wej z roku 2002 czy sta​dio​nu z Pe​ki​nu po olim​pia​dzie 2008. Blat​ter czę​ścio​wo sam się do tego przy​czy​niał. W roku 2005 wy​ra​ził w Kapsz​ta​dzie ży​cze​‐ nie, by me​cze nie były roz​gry​wa​ne, jak prze​wi​dzia​no, na no​wiut​kim sta​dio​nie Ath​lo​ne, lecz na pu​stym jak do tej pory ob​sza​rze Gre​en Po​int. Jego wola sta​ła się roz​ka​zem dla sze​fa pań​stwa, Tha​ba Mbe​ki, jak wy​czy​tać moż​na w ak​tach są​do​wych na​stę​pu​ją​cych po​tem pro​ce​sów do​ty​‐ czą​cych ochro​ny śro​do​wi​ska. By prze​ła​mać po​li​tycz​ny opór, roz​po​wszech​nio​no in​for​ma​cję, że w prze​ciw​nym ra​zie mia​sto otrzy​ma je​dy​nie pięć me​czów w tur​nie​ju. Pro​jekt Gre​en Po​int mu​‐ siał więc zo​stać zre​ali​zo​wa​ny. Kosz​to​wał czte​ry​sta mi​lio​nów do​la​rów. Na krót​ko przed tur​nie​jem pę​kły wszyst​kie tamy. Umo​wy z Match zo​sta​ły anu​lo​wa​ne i ry​‐ nek za​la​ły ta​nie ofer​ty. Do​cho​dze​nie wsz​czę​ła kra​jo​wa ko​mi​sja do spraw kon​ku​ren​cji, dys​po​‐ nu​ją​ca in​ter​ne​to​wym li​stem do​ty​czą​cym po​ro​zu​mie​nia ce​no​we​go od kra​jo​wej li​nii lot​ni​czej, któ​ra mia​ła na​dzie​ję na zwol​nie​nie od kary. Sta​ło się ja​sne, że sto​su​jąc chci​wą po​li​ty​kę ce​no​‐ wą Match za​blo​ko​wał lo​kal​ną go​spo​dar​kę go​spo​da​rza mi​strzostw, a te​raz nie mo​gła sprze​dać dro​gich pa​kie​tów tu​ry​stycz​nych w po​żą​da​nej licz​bie. Za pra​wa do ich sprze​da​ży agen​cja za​‐ pła​ci​ła FIFA sto dwa​dzie​ścia mi​lio​nów do​la​rów. Dzie​siąt​ki ty​się​cy prze​sad​nie dro​gich miejsc po​zo​sta​ły pu​ste. Na​wet na mecz fi​na​ło​wy moż​na było w ostat​niej chwi​li ku​pić bi​let z pa​kie​tem tu​ry​stycz​nym za sto do​la​rów, któ​ry wcze​śniej wy​ce​nia​no na pięć ty​się​cy do​la​rów[102]. Wy​szło na jaw, że An​drew Jor​da​an, brat sze​fa ko​mi​te​tu or​ga​ni​za​cyj​ne​go MŚ, Dan​ny’ego Jor​da​ana, zo​‐ stał za​trud​nio​ny przez Match jako oso​ba kon​tak​to​wa w Port Eli​za​beth, z mie​sięcz​nym wy​na​‐ gro​dze​niem w wy​so​ko​ści oko​ło sie​dem​na​stu ty​się​cy euro. Po mi​strzo​stwach świa​ta zro​bi​ło się na​praw​dę go​rą​co. Nor​we​ska ga​ze​ta „Dag​bla​det” do​‐ no​si​ła, że je​den z pra​cow​ni​ków agen​cji Match sprze​dał czar​no​ryn​ko​wym han​dla​rzom set​ki ty​‐ się​cy da​nych oso​bo​wych osób ku​pu​ją​cych bi​le​ty na MŚ w 2006 roku, łącz​nie z nu​me​ra​mi pasz​por​tów i miejsc na sta​dio​nach. Z tymi li​sta​mi osób i firm, pre​zen​tu​ją​cy​mi prze​cież w du​‐

żej mie​rze sta​łych klien​tów mi​strzostw świa​ta, mo​gli za​cząć na​ga​by​wa​nie klien​tów przed tur​‐ nie​jem w RPA. Jak lu​kra​tyw​ny był to pro​ce​der, po​ka​zu​je fakt, że dane te kosz​to​wa​ły od jed​ne​‐ go euro po dwa pięć​dzie​siąt, a przyj​mu​je się, że sprze​da​no dwie​ście pięć​dzie​siąt ty​się​cy re​‐ kor​dów. Wśród ofiar zna​la​zły się rów​nież zna​ne oso​bi​sto​ści. Sprze​da​no po​dob​no mię​dzy in​‐ ny​mi dane oso​bo​we by​łe​go pre​mie​ra Szwe​cji, In​gva​ra Carls​so​na, le​gen​dy nar​ciar​stwa, Anji Par​son, oraz krew​ne​go by​łe​go tre​ne​ra re​pre​zen​ta​cji na​ro​do​wej, Lar​sa La​ger​bäc​ka, a tak​że Sve​ina Gje​dre​ma, dy​rek​to​ra nor​we​skie​go ban​ku na​ro​do​we​go. Wśród po​szko​do​wa​nych zna​lazł się tak​że Jens Or​bäck, były czło​nek szwedz​kie​go rzą​du („Po​ja​wia się py​ta​nie o bez​pie​czeń​‐ stwo by​łe​go mi​ni​stra!”), jak rów​nież se​kre​tarz ge​ne​ral​ny szwedz​kie​go związ​ku pił​ki noż​nej, Tom​my The​orin. Sam za​in​te​re​so​wa​ny po​wie​dział: „Ni​g​dy bym nie po​my​ślał, że w FIFA jest tak sła​ba kon​tro​la. Ta​kie in​for​ma​cje mu​szą być trak​to​wa​ne po​uf​nie”[103]. W An​glii, gdzie znaj​du​je się sie​dzi​ba wła​ści​cie​la więk​szo​ści udzia​łów Match, fir​my By​‐ ro​mów, peł​no​moc​nik do spraw ochro​ny da​nych oso​bo​wych wy​krył afe​rę. Py​ta​nie brzmia​ło, czy i w jaki spo​sób za​re​je​stro​wa​ni w Man​che​ste​rze bra​cia Ja​ime i En​ri​que byli za​mie​sza​ni w tę sy​tu​ację. Match oka​za​ła się po​jęt​nym uczniem FIFA. Rzecz​nik wy​ja​śnił, że sprze​da​ne w roku 2010 dane oso​bo​we po​cho​dzi​ły z list klien​tów MŚ 2006, a te wów​czas „nie były za​rzą​‐ dza​ne przez Match”. To kla​sycz​ne dzie​le​nie wło​sa na czwo​ro, bo​wiem w roku 2006 bra​cia By​ro​mo​wie dzia​ła​li bez​po​śred​nio, nie przez agen​cję. Dal​sze wy​ja​śnie​nia brzmia​ły rów​nie cie​ka​wie. Po​nie​waż li​sta klien​tów, któ​rych do​ty​czy​ło nad​uży​cie, po​cho​dzi​ła z roku 2006, „prze​ciek nie mógł na​stą​pić w ra​mach na​sze​go sys​te​mu za​bez​pie​czeń”. Tyl​ko że cho​dzi o tę samą fir​mę. Zmie​ni​ła się je​dy​nie na​zwa. Poza tym e-ma​ile jed​ne​go z agen​tów Match wska​zu​ją, że sprze​da​wał na afry​kań​skim czar​nym ryn​ku oso​bi​ste dane klien​tów. Nie​waż​ne, skąd je miał. Za​sad​ni​czo ten mi​lio​no​wy biz​nes z bi​le​ta​mi na mi​strzo​stwa to nie​prze​nik​nio​ne po​mie​sza​‐ nie z po​plą​ta​niem – tak​że w Niem​czech, gdzie od je​sie​ni 2010 roku pro​ku​ra​tu​ra z Mo​na​chium pro​wa​dzi do​cho​dze​nie prze​ciw​ko jed​ne​mu z me​ne​dże​rów do spraw bi​le​tów na MŚ, któ​ry pra​‐ co​wał dla DFB i miał sa​mo​dziel​nie sprze​da​wać bi​le​ty. A co z dą​że​niem FIFA do wy​ja​śnie​nia sy​tu​acji? Match na​dal trzy​ma się moc​no w sio​dle. Czy trze​ba do​da​wać, że ta wier​ność przy​po​‐ mi​na daw​ne po​wią​za​nia z ISL? Mimo wszyst​kich afer agen​tom wciąż przy​zna​wa​ne są klu​czo​‐ we ob​sza​ry han​dlu bi​le​ta​mi, tak​że na mi​strzo​stwa świa​ta 2014 w Bra​zy​lii. Kło​po​ty w RPA ma też przy​ja​ciel By​ro​mów, Jack „Kuba Roz​pru​wacz” War​ner. Za po​‐ śred​nic​twem swej Ka​ra​ib​skiej Unii Pił​kar​skiej (CFU) za​mó​wił w FIFA set​ki bi​le​tów na mi​‐ strzo​stwa. Przez po​śred​ni​ków ra​chu​nek do​tarł do du​żej, nor​we​skiej agen​cji czar​no​ryn​ko​wej. Gdy in​te​res nie do​szedł do skut​ku, za​stęp​ca pre​zy​den​ta FIFA i CFU po​zo​sta​li z otwar​ty​mi ra​‐ chun​ka​mi. W licz​nych e-ma​ilach do wy​so​kich dzia​ła​czy FIFA oraz do Match CFU wy​ra​ził za​‐ nie​po​ko​je​nie kło​po​tli​wą sy​tu​acją. Przez ostat​nie trans​ak​cje na czar​nym ryn​ku War​ner mógł stra​cić uzna​nie w FIFA – i tak znaj​du​ją​ce się już w opła​ka​nym sta​nie. Mówi się, że gro​zi​ła mu na​wet utra​ta ka​ra​ib​skich praw te​le​wi​zyj​nych[104]. In​te​re​sy War​ne​ra z pra​wa​mi to ko​lej​na gro​te​ska. Za po​śred​nic​twem fir​my JD In​ter​na​tio​nal (wła​ści​cie​la​mi są Jack i jego syn Dar​ry​an) sprze​dał on pra​wa do MŚ 2002 i 2006 za do​bre czte​ry mi​lio​ny do​la​rów fir​mie CFU, któ​rą sam kie​ru​je. W roku 2007 fir​ma JD sprze​da​ła pra​wa te​le​wi​zyj​ne do dwóch ko​lej​nych tur​nie​jów mi​strzostw, tym ra​zem umo​wa opie​wa​ła na dwa​‐ dzie​ścia mi​lio​nów do​la​rów. Pod ko​niec grud​nia 2011 roku War​ner na​wet nie za​prze​czał już

swym sztucz​kom. W oso​bi​stym oświad​cze​niu przy​znał, że Blat​ter wciąż za​ła​twiał mu pra​wa do MŚ na ob​szar ka​ra​ib​ski jako po​dzię​ko​wa​nie za po​moc w kam​pa​niach wy​bor​czych. Ro​dzin​ne in​te​re​sy dzia​ła​ją da​lej. Są tak waż​ne, że na​wet su​ro​wy pro​jekt re​form, któ​ry Blat​ter za​pre​zen​to​wał je​sie​nią 2011 roku w ob​li​czu ogrom​nej pre​sji pu​blicz​nej, nie od​gry​wa żad​nej roli. Po​śród skła​da​nych wszem i wo​bec obiet​nic o przej​rzy​sto​ści FIFA sprze​da​ła swe pra​wa do świad​cze​nia usług tu​ry​stycz​nych do roku 2022 za trzy​sta mi​lio​nów do​la​rów fir​mie Match Ho​spi​ta​li​ty. Fir​ma ma się zaj​mo​wać dys​try​bu​cją logo, miejsc w kla​sie biz​ne​so​wej oraz eks​klu​zyw​nych wy​jaz​dów na mi​strzo​stwa świa​ta męż​czyzn i ko​biet, jak rów​nież na tur​nie​je Pu​cha​ru Kon​fe​de​ra​cji. Ko​mu​ni​kat pra​so​wy w tej spra​wie in​for​mo​wał, że Match „po prze​pro​‐ wa​dzo​nej przez FIFA ana​li​zie oka​zał się naj​lep​szym ofe​ren​tem”. Dzi​wi to każ​de​go, kto zna sła​bo uczęsz​cza​ne stre​fy VIP na sta​dio​nach MŚ w RPA. Mówi się, że Match spo​wo​do​wał w roku 2010 stra​ty się​ga​ją​ce pięć​dzie​się​ciu mi​lio​nów do​la​rów i do​pro​wa​dził do ru​iny nie​któ​re ho​te​le i pen​sjo​na​ty. Re​zer​wa​cja kon​tyn​gen​tu miejsc noc​le​go​wych zo​sta​ła anu​lo​wa​na na krót​ko przed tur​nie​jem. A na​gle Match ucho​dzi​ła za naj​lep​sze​go ofe​ren​ta na pod​sta​wie ana​li​zy bran​‐ ży? Bar​dzo spryt​nie. FIFA nie mo​gła so​bie po​zwo​lić na jesz​cze jed​no po​stę​po​wa​nie prze​tar​‐ go​we bez żad​nych kontr​ofe​ren​tów lub z ta​ki​mi, któ​rzy za​raz po​skar​żą się pu​blicz​nie, je​śli zo​‐ sta​ną nie​spra​wie​dli​wie po​trak​to​wa​ni. Agen​cja Match, któ​ra przy trzy​stu osiem​dzie​się​ciu ty​sią​‐ cach bi​le​tów na MŚ w RPA spo​wo​do​wa​ła gi​gan​tycz​ny de​fi​cyt, otrzy​ma​ła te​raz czte​ry​sta pięć​‐ dzie​siąt ty​się​cy spe​cjal​nych bi​le​tów na MŚ 2014 w Bra​zy​lii. Tak​że w przy​pad​ku tej trans​ak​cji dwóch czo​ło​wych przed​sta​wi​cie​li no​si​ło na​zwi​sko Blat​ter. Oprócz umo​wy z Match bra​ta​nek Phi​lip​pe, któ​re​go fir​ma tyl​ko w pię​ciu pro​cen​tach zaj​mu​‐ je się usłu​ga​mi ho​te​lar​ski​mi, sfi​na​li​zo​wał z or​ga​ni​za​cją wuj​ka Sep​pa na​praw​dę gru​by in​te​res. In​front otrzy​ma​ła pra​wa do trans​mi​sji MŚ w Ro​sji w roku 2018 oraz w Ka​ta​rze w 2022 przez te​le​wi​zję, ra​dio i In​ter​net w dwu​dzie​stu sze​ściu kra​jach kon​ty​nen​tu azja​tyc​kie​go, w tym w Chi​‐ nach, In​diach, Taj​lan​dii i In​do​ne​zji. FIFA znów za​pew​nia​ła, że agen​cja z Zug zło​ży​ła naj​lep​szą ofer​tę. Tym ra​zem tak​że nie przed​sta​wio​no żad​nych do​wo​dów. Opi​nia o ku​mo​ter​stwie w FIFA zo​sta​ła tym ra​zem po​twier​dzo​na przez kom​pe​tent​ny or​gan. La​tem 2011 roku Sy​lvia Schenk, peł​no​moc​nik Trans​pa​ren​cy In​ter​na​tio​nal (TI) do spraw spor​‐ tu, wy​ra​zi​ła opi​nię, że w przy​pad​ku in​te​re​sów pro​wa​dzo​nych przez oso​by spo​krew​nio​ne szcze​gól​nie waż​ne jest, by pro​ces po​dej​mo​wa​nia de​cy​zji był jaw​ny. Do​ma​ga​ła się od FIFA „dzia​ła​nia pro​ak​tyw​ne​go”. Uzna​ła jed​nak, że Blat​ter w ogó​le nie zo​stał za​mie​sza​ny w tę spra​‐ wę. „Pre​zy​dent FIFA nie jest człon​kiem ko​mi​te​tu fi​nan​so​we​go i nie był obec​ny przy po​dej​mo​‐ wa​niu de​cy​zji” – brzmia​ło jej sta​no​wi​sko. Po​mi​ja​jąc fakt, że osta​tecz​nie to ko​mi​tet wy​ko​naw​‐ czy, a nie fi​nan​so​wy za​twier​dza ta​kie umo​wy, jak IT wy​obra​ża so​bie tego typu in​te​re​sy? Że niby pew​ne​go dnia, czy​ta​jąc po​ran​ną ga​ze​tę, wu​jek Sepp na​gle do​wia​du​je się o no​wej, wie​lo​‐ mi​lio​no​wej umo​wie, któ​rą pro​wa​dzo​na przez jego bra​tan​ka agen​cja za​war​ła z or​ga​ni​za​cją o na​zwie FIFA? Tak samo jak kie​dyś ISL, te​raz tak​ż e In​front w cią​gu ko​lej​nych pię​ciu lat sta​ła się świa​to​wym li​de​rem bran​ż y pod kie​row​nic​twem no​we​go wła​ści​cie​la o na​z wie Brid​ge​po​int. Jak mó​wił nowy in​we​stor fi​nan​so​wy, ce​lem mia​ło być ze​pchnię​cie ze szczy​tu ame​ry​kań​skie​go kon​ku​ren​ta – IMG. In​front od​no​to​wy​wał rocz​nie śred​nio dzie​się​cio​pro​cen​to​wy wzrost na ryn​‐ ku, któ​ry wy​ka​zy​wał tyl​ko czte​ry do pię​ciu pro​cent wzro​stu w ska​li roku. Mówi się, że cena za​ku​pu wy​nio​sła oko​ło pię​ciu​set pięć​dzie​się​ciu mi​lio​nów euro. Brid​ge​po​int po​in​for​mo​wał, że

za​rząd In​front pod wo​dzą Phi​lip​pe’a Blat​te​ra w ca​ło​ści po​zo​sta​nie na po​kła​dzie, łącz​nie z Gün​te​rem Net​ze​rem. Nowy In​front miał jesz​cze in​ten​syw​niej pro​mo​wać im​pre​zy spor​to​‐ we[105]. Na ło​nie spor​to​wej ro​dzi​ny nie po​win​no to sta​no​wić żad​nych trud​no​ści.

KTO DA WIĘ​CEJ?

Oprócz in​dy​wi​du​al​nych in​te​re​sów w śro​do​wi​sku pił​kar​skim, oprócz pro​jek​tów Goal przy​‐ zna​wa​nych swym kra​jom, oprócz li​cen​cji mar​ke​tin​go​wych, biur po​dró​ży i han​dlu bi​le​ta​mi na MŚ, oprócz tego wszyst​kie​go dla znacz​nej licz​by pen​sjo​na​riu​szy FIFA ist​nie​je jesz​cze jed​no oka​za​łe źró​dło fi​nan​so​wych uciech. Jest nim przy​zna​wa​nie or​ga​ni​za​cji Mi​strzostw Świa​ta. To naj​więk​sze koło for​tu​ny, ja​kim mogą krę​cić świa​do​mi ko​rzy​ści człon​ko​wie za​rzą​du FIFA. Tak samo jak przed wy​bo​ra​mi miast or​ga​ni​zu​ją​cych olim​pia​dy, tak​że przed przy​zna​niem MŚ przez lata dzia​ła​ją do​rad​cy, agen​ci, a tak​że po​słań​cy z pie​niędz​mi. Już od daw​na jest to fach przy​no​‐ szą​cy mi​lio​no​we zy​ski. Kur​su​ją tecz​ki z do​ku​men​ta​mi, lan​so​wa​ne jest sto​so​wa​nie ta​kich środ​‐ ków za​chę​ca​ją​cych, któ​re są in​dy​wi​du​al​nie do​pa​so​wa​ne do da​ne​go dzia​ła​cza. Ko​rup​cja pod​‐ czas przy​z na​wa​nia MŚ jest znacz​nie ła​twiej​sza niż w przy​pad​ku olim​piad. W MKOl-u po​trzeb​na jest więk​szość spo​śród stu dzie​się​ciu wy​bor​ców. W FIFA wy​star​czy trzy​na​ście gło​‐ sów, bo​wiem gło​su​je je​dy​nie za​rząd. Poza tym, ina​czej niż w przy​pad​ku MKOl-u, w któ​rym po za​gra​ża​ją​cym dal​szej eg​zy​sten​cji kry​zy​sie ko​rup​cyj​nym wo​kół olim​pia​dy w Salt Lake City przy​naj​mniej wdro​żo​no kil​ka za​sad, mię​dzy in​ny​mi za​kaz wi​zy​to​wa​nia kan​dy​du​ją​cych państw przez człon​ków ko​mi​te​tu, w FIFA prak​tycz​nie nic ta​kie​go nie ma. Za​sa​dy przej​rzy​sto​ści są tu po​ję​ciem ob​cym. Ist​nie​ją je​dy​nie bar​dzo ogól​ne po​sta​no​wie​nia, że nie wol​no wrę​czać ani przyj​mo​wać ła​pó​wek czy pre​zen​tów, któ​re prze​kra​cza​ją miej​sco​we nor​my. Bra​ku​je kon​kret​‐ nych na​ka​zów i za​ka​zów. Mimo wszyst​ko w pierw​szej de​ka​dzie urzę​do​wa​nia Blat​te​ra koło krę​ci​ło się ra​czej po​wo​‐ li. Gdy w lip​cu 2000 roku w Zu​ry​chu przy​zna​wa​no MŚ 2006 Niem​com, stron​ni​cy Blat​te​ra ule​‐ gli cał​ko​wi​cie. Byli na​sta​wie​ni na Afry​kę Po​łu​dnio​wą, któ​rej nie​wie​le bra​ko​wa​ło, by wy​grać. W związ​ku z tym w roku 2010 mi​strzo​stwa mu​sia​ły ko​niecz​nie tra​fić do RPA. Blat​ter wpro​‐ wa​dził więc sys​tem ro​ta​cyj​ny – w 2010 ko​lej na Afry​kę, a w 2014 na Ame​ry​kę Po​łu​dnio​wą. Przy ta​kich usta​le​niach moż​na znacz​nie mniej zy​skać, a przy​zna​jąc mi​strzo​stwa 2014 Bra​zy​lii – prak​tycz​nie nic, bo​wiem roz​strzy​gnię​to o tym przy zie​lo​nym sto​le, za​nim jesz​cze od​by​ła się ja​ka​kol​wiek fik​cyj​na kam​pa​nia wy​bor​cza. Wo​kół mi​strzostw świa​ta przy​zna​nych 2 grud​nia 2010 roku w Zu​ry​chu krą​żą nie tyl​ko ty​‐ po​we, do​brze zna​ne po​gło​ski. Za​wie​szo​no dwóch człon​ków za​rzą​du oraz czte​rech by​łych człon​ków, któ​rzy nie za​cho​wa​li dys​kre​cji w roz​mo​wach z dzia​ła​ją​cy​mi pod przy​kryw​ką dzien​‐ ni​ka​rza​mi i ujaw​ni​li, jaka jest ak​tu​al​na po​li​ty​ka ce​no​wa w tym cy​klu przy​zna​wa​nia mi​strzostw. Nie było wąt​pli​wo​ści co do ich nie​kom​pe​ten​cji, gdyż zo​sta​li przy tym sfil​mo​wa​ni. Ist​nia​ły też tak wy​raź​ne ozna​ki ko​rup​cji, że wo​kół tego po​stę​po​wa​nia wsz​czę​to licz​ne do​cho​dze​nia. Ame​‐ ry​kań​skie urzę​dy śled​cze ba​da​ją te po​szla​ki we współ​pra​cy z or​ga​na​mi po​li​cyj​ny​mi, przede wszyst​kim w Eu​ro​pie. Je​śli cho​dzi o przy​z na​nie mi​strzostw świa​ta Ja​po​nii i Ko​rei Po​łu​dnio​wej w roku 2002, ja​sne za​rzu​ty ko​rup​cyj​ne na naj​wyż​szym szcze​blu FIFA są zna​ne i zo​sta​ły już roz​pa​‐ trzo​ne. Szef azja​tyc​kie​go związ​ku, Bin Ham​mam, przed​sta​wił je w li​ście do oby​wa​te​la Ko​rei Po​łu​dnio​wej, Chung Mong-jo​ona, któ​re​mu uda​ło się prze​for​so​wać w FIFA co-ho​sting z Ja​po​‐

nią i któ​ry wie​le za​in​we​sto​wał, by w ten spo​sób zdo​być fo​tel pre​zy​den​ta swe​go kra​ju, co mu się zresz​tą nie uda​ło. Chung miał wów​czas mnó​stwo pra​cy. Prze​wo​dzą​cy FIFA Ha​ve​lan​ge był że​la​znym orę​dow​ni​kiem Ja​po​nii. Na szczę​ście miał jed​nak zię​cia otwar​te​go na każ​dy in​te​res. W roku 1995 Ri​car​do Te​ixe​ira wraz ze swym wspól​ni​kiem Jose Ha​ve​la z São Pau​lo za​an​ga​‐ żo​wa​li się w bran​żę sa​mo​cho​do​wą. Szef bra​zy​lij​skie​go związ​ku pił​kar​skie​go oraz zaj​mu​ją​cy się han​dlem pra​wa​mi Hávil​la otrzy​ma​li wy​łącz​ne przed​sta​wi​ciel​stwo mar​ki Hy​un​dai. Jest to ro​dzin​ny kon​cern ko​le​gi Te​ixe​iry z za​rzą​du FIFA – Chun​ga. Ja​po​nia i Ko​rea Po​łu​dnio​wa ni​cze​go so​bie na​wza​jem nie uła​twia​ły. Jak do​no​sił w roku 1999 Szkot Da​vid Will, Ja​po​nia jako kan​dy​dat roz​da​ła wy​so​kim dzia​ła​czom wie​le dro​gich, oso​bi​stych pre​zen​tów, ta​kich jak lap​to​py. On sam – jak twier​dzi – prze​ka​zał swo​je pre​zen​ty da​lej. Will do​ma​gał się wpro​wa​dze​nia ko​dek​su ho​no​ro​we​go dla lu​dzi z FIFA. Tak​że szef UEFA, Jo​hans​son, za​le​cał swym ko​le​gom dzia​ła​czom, by ro​bi​li tak jak on i od​sy​ła​li pre​zen​ty otrzy​ma​ne od Ko​rei Po​łu​dnio​wej i Ja​po​nii. Zu​peł​nie ina​czej po​stę​po​wał ów​cze​sny przed​sta​‐ wi​ciel nie​miec​kie​go związ​ku DFB w ko​mi​te​cie wy​ko​naw​czym FIFA, Ger​hard May​er-Vor​fel​‐ der. Ten przy​ja​ciel Blat​te​ra, ko​ja​rzo​ny w swym kra​ju z licz​ny​mi afe​ra​mi, zo​stał gład​ko po​mi​‐ nię​ty przy tej or​gii da​ro​wizn. Wy​ja​śniał wów​czas: „Nie otrzy​ma​łem żad​nych pre​zen​tów i nie po​zwo​lę się prze​ku​pić”[106]. Kur​ty​na po​szła w górę i za​czął się rok wy​bor​czy 2000. Niem​cy ubie​ga​ły się o or​ga​ni​za​cję MŚ 2006. Oprócz An​glii i Ma​ro​ka był tyl​ko je​den li​czą​cy się kontr​kan​dy​dat – Re​pu​bli​ka Po​łu​‐ dnio​wej Afry​ki. Sepp Blat​ter mu​siał bo​wiem do​trzy​mać obiet​ni​cy, któ​rą zło​żył wy​bor​com afry​kań​skim w roku 1998. Nie​miec​ką kan​dy​da​tu​rę już od po​cząt​ku pro​wa​dzo​no bar​dzo spryt​‐ nie. Była fi​nan​so​wa​na pry​wat​nie, bez udzia​łu pu​blicz​nych środ​ków, co za​wsze wią​że się z tą istot​ną za​le​tą, że pod​czas kam​pa​nii nie trze​ba od​po​wia​dać na żad​ne py​ta​nia do​ty​czą​ce wy​dat​‐ ków, a po​tem nie ma też ko​niecz​no​ści ujaw​nia​nia ksiąg. Po​dat​nik nie ma w tym przy​pad​ku żad​‐ ne​go pra​wa do za​da​wa​nia py​tań o wy​ko​rzy​sta​nie jego mi​lio​nów. W An​glii po​stą​pio​no ina​czej, więc upo​ko​rze​ni kan​dy​da​ci mu​sie​li na ko​niec jesz​cze wy​słu​chi​wać wy​mó​wek za wy​rzu​ce​nie stu dwu​dzie​stu mi​lio​nów w bło​to. Nie mia​ło zna​cze​nia, że ich kan​dy​da​tu​ra była przej​rzy​sta aż do ostat​nie​go ban​kie​tu dla Blat​te​ra i spół​ki, opłat za apar​ta​men​ty, loże i za​ku​py w domu to​wa​‐ ro​wym Har​rods. Franz Bec​ken​bau​er, a przede wszyst​kim jego cień, Fe​dor Rad​mann, dzia​ła​li na koszt sek​to​‐ ra pry​wat​ne​go, czy​li po ci​chu. Na wie​le ty​go​dni, a na​wet mie​się​cy po​prze​dza​ją​cych gło​so​wa​nie 6 lip​ca 2000 roku w nie​‐ miec​kim obo​zie wrza​ło. De​le​ga​cja pod wo​dzą Bec​ken​bau​era i Rad​man​na mu​sia​ła prze​ko​nać wa​ha​ją​cych się człon​ków ko​mi​te​tu wy​ko​naw​cze​go FIFA do nie​miec​kiej lo​ka​li​za​cji. Na​wet kanc​lerz Ger​hard Schröder ubie​gał się o gło​sy u za​gra​nicz​nych mę​żów sta​nu. Nie​miec​cy po​li​‐ ty​cy wy​jeż​dża​li na spo​tka​nia z de​cy​den​ta​mi i prze​ko​ny​wa​li ich do gło​so​wa​nia na Nie​miec​ką kan​dy​da​tu​rę. Mimo to nie wi​dać było per​spek​tyw na zdo​by​cie więk​szo​ści. Na czte​ry ty​go​dnie przed gło​so​wa​niem w Zu​ry​chu co naj​wy​żej dzie​więć gło​sów ucho​dzi​ło za pew​ne. Na​to​miast RPA mo​gła mieć na​dzie​ję na po​par​cie dwu​na​stu człon​ków naj​wyż​sze​go gre​mium FIFA. Oprócz po​li​ty​ków tak​że Leo Kirch ogrom​nie za​in​te​re​so​wał się mi​strzo​stwa​mi w Niem​‐ czech. Jego kon​cern był już prze​cież w po​sia​da​niu praw te​le​wi​zyj​nych do pił​kar​skie​go spek​ta​‐ klu w roku 2006. Oko​ło pię​ciu​set mi​lio​nów fran​ków zy​sku – we​dług we​wnętrz​nych ob​li​czeń

fir​my Kirch – mo​gła przy​nieść dal​sza sprze​daż praw te​le​wi​zyj​nych oraz trans​mi​sja naj​waż​‐ niej​szych me​czów w płat​nej te​le​wi​zji, bę​dą​cej wła​sno​ścią kon​cer​nu, gdy​by mi​strzo​stwa od​by​‐ ły się w jego wła​snym kra​ju. To dwa, trzy razy wię​cej niż w przy​pad​ku mi​strzostw w RPA, zwłasz​cza że trze​ba też do​li​czyć kosz​ty bu​do​wy gi​gan​tycz​nych cen​trów pra​so​wych i te​le​wi​zyj​‐ nych. Był to wy​star​cza​ją​cy po​wód, żeby sta​nąć na gło​wie, by spro​wa​dzić mi​strzo​stwa do Nie​‐ miec. Po ich stro​nie stał na szczę​ście czło​wiek, któ​ry wie​dział, jak ścią​ga się do kra​ju im​pre​zy spor​to​we – taj​ny do​rad​ca Bec​ken​bau​era, Fe​dor Rad​mann. To fi​gu​ra owia​na w spo​rcie at​mos​‐ fe​rą skan​da​lu – czło​wiek od in​te​re​sów na za​ple​czu. Rad​mann był kie​dyś pre​ze​sem ISL w Niem​czech, a wcze​śniej dy​rek​to​rem do spraw re​kla​my spor​to​wej w fir​mie Adi​das. W bran​ży nie jest ta​jem​ni​cą, że wie​le na​uczył się od Hor​sta Das​sle​ra. W na​pię​tej sy​tu​acji wo​kół nie​‐ miec​kiej kan​dy​da​tu​ry na po​cząt​ku czerw​ca 2000 roku Fe​dor Rad​mann i Gün​ter Net​zer za​czę​li dzia​łać. Były za​wo​do​wiec otwo​rzył drzwi dla szwaj​car​skiej agen​cji spor​to​wej CWL, na​le​żą​‐ cej do spryt​ne​go han​dla​rza pra​wa​mi przede wszyst​kim w Eu​ro​pie Wschod​niej, Ce​sa​ra W. Lüthie​go. Nie​wie​le wcze​śniej fir​ma zo​sta​ła za​ku​pio​na przez Kirch i wkrót​ce mia​ła przy​jąć na​‐ zwę Kirch​Sport. W roku 2002, po upa​dło​ści Kir​cha, mia​ła zo​stać prze​kształ​co​na w In​front AG. Ot, taki nie​koń​czą​cy się cykl, w któ​rym na​zwy firm zmie​nia​ją się czę​ściej niż dzia​ła​ją​ce w nich oso​by. Przed wy​bo​ra​mi or​ga​ni​za​to​ra MŚ Kirch w ostat​niej chwi​li zmo​bi​li​zo​wał wszyst​kie środ​ki. Mówi się, że łącz​na pula na prze​ko​na​nie wa​ha​ją​cych się człon​ków ko​mi​te​tu wy​ko​naw​‐ cze​go FIFA wy​no​si​ła oko​ło trzech i pół mi​lio​na euro. Na po​cząt​ku czerw​ca lu​dzie Kir​cha za​war​li umo​wy ze związ​ka​mi waż​nych dzia​ła​czy: Slim Chi​bo​ub (Tu​ne​zja), Wo​ra​wi Ma​ku​di (Taj​lan​dia), Jo​seph Mi​fsud (Mal​ta) – i Jack War​ner. Opła​co​ne zo​sta​ły pra​wa do trans​mi​sji me​czów to​wa​rzy​skich Bay​er​nu Mo​na​chium – klu​bu sze​fa ko​mi​te​tu do spraw ubie​ga​nia się o MŚ. Co cie​ka​we, to jego taj​ny do​rad​ca, lob​by​sta Rad​mann, w więk​szo​ści przy​pad​ków in​stru​‐ ował praw​ni​ków Kir​cha, ja​kie kwo​ty mają wpły​wać na ja​kie kon​ta. Za radą Rad​man​na stra​te​‐ dzy Kir​cha zwer​bo​wa​li tak​że han​dlow​ca z Li​ba​nu, ma​ją​ce​go naj​lep​sze kon​tak​ty w Ame​ry​ce Po​łu​dnio​wej oraz w świe​cie arab​skim – Elia​sa Zac​co​ura. Li​bań​czyk to naj​star​szy współ​to​wa​‐ rzysz Joäo Ha​ve​lan​ge’a[107]. Rad​mann przy​wią​zy​wał dużą wagę do „umo​wy kon​sul​tin​go​wej” z przy​ja​cie​lem Ha​ve​lan​‐ ge’a, Zac​co​urem, zgod​nie z któ​rą miał on otrzy​mać za swe usłu​gi mi​lion do​la​rów ame​ry​kań​‐ skich. Kon​to, na któ​re mia​ła zo​stać do​ko​na​na wpła​ta, znaj​do​wa​ło się w Luk​sem​bur​gu. Zgod​nie z umo​wą wta​jem​ni​czo​ny w FIFA Zac​co​ur, któ​ry jesz​cze ni​g​dy nie miał do czy​nie​nia z biz​ne​‐ sem te​le​wi​zyj​nym, miał do​ra​dzać Kir​cho​wi w spra​wach zwią​za​nych z fil​ma​mi i wno​sić swą „wie​dzę i kon​tak​ty w za​kre​sie pro​duk​cji fil​mów, li​cen​cji fil​mo​wych i mer​chan​di​sin​gu”. Wpraw​dzie Li​bań​czyk nie miał o tym po​ję​cia, ale za to miał naj​lep​sze po​wią​za​nia z FIFA. Szcze​gól​nie z Mo​ha​me​dem Bin Ham​ma​mem, sze​fem frak​cji azja​tyc​kiej w ko​mi​te​cie wy​ko​naw​‐ czym FIFA. Ten azja​tyc​ki blok był pil​nie po​trzeb​ny. Gdy wio​sną 2003 roku Bec​ken​bau​er i Rad​mann zna​leź​li się pod na​ci​skiem kry​ty​ki, gwał​‐ tow​nie za​prze​cza​li, ja​ko​by mie​li „w spo​sób bun​tow​ni​czy za​bie​gać o ko​rzy​ści”. Wte​dy z gru​‐ zów fir​my Kirch wy​pły​nę​ły do​ku​men​ty, przed​sta​wia​ją​ce prak​ty​ki sto​so​wa​ne po​wszech​nie w bran​ży spor​to​wej. Cza​so​pi​smo „Ma​na​ger Ma​ga​zin” za​mie​ści​ło w sie​ci „zdra​dziec​ki list” wraz z „ta​jem​ni​czą umo​wą kon​sul​tin​go​wą”. List da​to​wa​ny był na 6 czerw​ca 2000 roku, a wy​sto​so​‐

wa​ny zo​stał przez mo​na​chij​ską kan​ce​la​rię ad​wo​kac​ką fir​my Kirch do bli​skie​go przy​ja​cie​la Kir​cha, Hah​na. Pi​smo wspo​mi​na o „po​ro​zu​mie​niu z klu​bem FC Bay​ern Mün​chen” oraz czte​‐ rech umo​wach szwaj​car​skiej fir​my CWL ze wspo​mnia​ny​mi dzia​ła​cza​mi fut​bo​lo​wy​mi. Kon​‐ kret​nie jest w nim mowa o tym, że płat​no​ści dla Mi​fsu​da (Mal​ta) i War​ne​ra mają zo​stać do​ko​‐ na​ne na ra​chu​nek po​wier​ni​czy (trust ac​co​unt). Gün​ter Net​zer mó​wił póź​niej, że trud​no mu było zro​zu​mieć wska​zów​ki Kir​cha do​ty​czą​ce wpłat na ra​chun​ki po​wier​ni​cze Mi​fsu​da i War​ne​‐ ra[108]. W przy​pad​ku Tu​ne​zyj​czy​ka Chi​bo​uba była mowa o trzy​stu ty​sią​cach do​la​rów. Je​śli cho​dzi o Ma​ku​die​go z Taj​lan​dii: „Mecz już się od​był. Wy​na​gro​dze​nie na​le​ży wy​pła​cić jak naj​szyb​ciej”. Dy​rek​tor Net​zer mu​siał dzia​łać. Mar​twił się o me​cze to​wa​rzy​skie i za​pła​cił związ​kom go​spo​da​rzy. Ich sze​fo​wie, przy​pad​ko​wo re​pre​zen​to​wa​ni w ko​mi​te​cie wy​ko​naw​‐ czym FIFA, kil​ka dni póź​niej przy​zna​li Niem​com zwy​cię​stwo nad RPA sto​sun​kiem gło​sów 12 do 11. W Try​ni​da​dzie mecz to​wa​rzy​ski z Bay​er​nem nie od​był się – „z przy​czyn zwią​za​nych z ter​‐ mi​na​mi”, jak tłu​ma​czył Net​zer. Mimo za​war​tej umo​wy pie​nią​dze nie wpły​nę​ły. Z dru​giej stro​‐ ny, 18 grud​nia 2001 roku na Kaj​ma​nach fir​ma War​ne​ra – JD In​ter​na​tio​nal – ku​pi​ła po zna​jo​‐ mo​ści od fir​my Kirch pra​wa do trans​mi​sji te​le​wi​zyj​nych na Ka​ra​ibach pod​czas mi​strzostw świa​ta 2002 i 2006. Za łącz​ną kwo​tę czte​rech mi​lio​nów ośmiu​set ty​się​cy fran​ków. Były to te same pra​wa, któ​re wcze​śniej na​był kon​ku​rent, Sel​by Brown. Uczest​ni​czą​ce stro​ny wciąż z obu​rze​niem od​rzu​ca​ły plot​ki, że War​ner za​pła​cił tyl​ko nie​wiel​ką część tej kwo​ty. Na po​cząt​ku 2001 roku klub FC Bay​ern za​grał w Tu​ne​zji prze​ciw​ko L’Espéran​ce Tu​nis, gdzie funk​cję pre​zy​den​ta klu​bu spra​wo​wał Slim Chi​bo​ub, szwa​gier sze​fa pań​stwa, Ben Ale​go. Fakt, że Tu​ne​zja gło​so​wa​ła póź​niej za RPA, nie mu​siał ozna​czać sprze​ci​wu. Blo​ki gło​sów były tak wy​raź​nie po​dzie​lo​ne, jak ni​g​dy wcze​śniej pod​czas przy​zna​wa​nia or​ga​ni​za​cji mi​‐ strzostw. Za Niem​ca​mi sta​ło ośmiu Eu​ro​pej​czy​ków pod wo​dzą Jo​hans​so​na, któ​ry po prze​gra​‐ nych wy​bo​rach w roku 1998 w żad​nym wy​pad​ku nie chciał po​da​ro​wać swe​mu za​cie​kłe​mu wro​go​wi ko​lej​ne​go trium​fu. Za kan​dy​da​tu​rą Nie​miec gło​so​wa​ło tak​że czte​rech Azja​tów. Tę sy​tu​ację zde​ma​sko​wał póź​niej sam Bin Ham​mam, gdy opi​sał, jak azja​tyc​ki kwar​tet zo​stał za to zbesz​ta​ny przez sze​fa afry​kań​skie​go związ​ku, Hay​atou. Po​moc dla Nie​miec sta​no​wi​ła też od​‐ po​wiedź Azja​tów na afront Blat​te​ra, któ​ry nie za​pew​nił im obie​ca​ne​go pod​czas kam​pa​nii wy​bor​czej do​dat​ko​we​go miej​sca na mi​strzo​stwach świa​ta. Jed​nak do​brze opła​ca​ny wta​‐ jem​ni​czo​ny w spra​wie nie​miec​kiej kan​dy​da​tu​ry przed​sta​wia spra​wę ina​czej. Prze​ka​zał mi, że Chung wy​ła​mał się z blo​ku azja​tyc​kie​go, a dziu​rę po nim za​ła​tał War​ner. Do​dat​ko​wo zna​czą​ce wspar​cie nie​miec​kiej kan​dy​da​tu​ry na​pły​nę​ło od emi​ra Ka​ta​ru. Mimo to Niem​cy po​trze​bo​wa​ły jesz​cze jed​ne​go gło​su, bo​wiem w przy​pad​ku prze​wi​dy​wa​‐ nej sy​tu​acji pa​to​wej 12:12 roz​strzy​ga​ją​cy był​by pre​zy​denc​ki głos Blat​te​ra, a on za​mie​rzał za​‐ gło​so​wać na RPA. Roz​wią​za​nie zna​la​zło się samo (cóż za przy​pa​dek), gdy przed​sta​wi​ciel Oce​anii, Char​les Demp​sey, po pro​stu wy​mknął się pod​czas gło​so​wa​nia. Demp​sey, z po​cho​‐ dze​nia Szkot, otrzy​mał od swe​go związ​ku po​le​ce​nie gło​so​wa​nia na pół​ku​lę po​łu​dnio​wą. Wy​‐ cho​dząc z gło​so​wa​nia, unik​nął nie​lo​jal​no​ści wo​bec po​le​ceń związ​ku, a jed​no​cze​śnie roz​strzy​‐ gnął wy​nik na ko​rzyść Nie​miec. Przy sto​sun​ku gło​sów 12 do 11 głos Blat​te​ra był bez​war​to​‐ ścio​wy. Swą uciecz​ką Demp​sey dał in​nym wy​bor​com wy​raź​ny sy​gnał – te​raz nie po​trze​ba już ni​ko​go, kto mu​siał​by ewen​tu​al​nie przejść z obo​zu RPA. W naj​le​piej po​in​for​mo​wa​nych krę​gach mó​wi​ło się, że kan​dy​da​tem do zmia​ny obo​zu miał zo​stać Tu​ne​zyj​czyk Alo​ulou. Bez wąt​pie​nia

była to plot​ka. Fak​tem jest za to, że w 2010 roku Alo​ulou zo​stał za​wie​szo​ny na dwa lata za ko​‐ rup​cję przez ko​mi​sję ety​ki FIFA. Oka​za​ło się, że tak​że Rad​mann pra​co​wał dla fir​my Kirch, do któ​rej na​le​ża​ły lu​kra​tyw​ne pra​wa te​le​wi​zyj​ne. Rad​mann za​warł, jak mówi, „sto​sow​nie do​to​wa​ną” umo​wę kon​sul​tin​go​wą z Kirch Hol​ding, któ​ra mia​ła obo​wią​zy​wać do roku 2003, jed​nak zo​sta​ła roz​wią​za​na w 2002 po upad​ku fir​my Kirch. Tyl​ko dla​te​go ta oraz inne umo​wy wy​szły na świa​tło dzien​ne. Oczy​wi​‐ ście tak​że szef Rad​man​na w ko​mi​te​cie or​ga​ni​za​cyj​nym MŚ, Franz Bec​ken​bau​er, od lat po​sia​‐ dał mi​lio​no​wy kon​trakt z daw​ną roz​gło​śnią fir​my Kirch – Pre​mie​re. Ma​gnat me​dial​ny za​trud​‐ niał więc naj​waż​niej​szych lu​dzi w ko​mi​te​cie or​ga​ni​za​cyj​nym MŚ na kon​trakt[109]. Pre​mier Nad​re​nii Pół​noc​nej-West​fa​lii Peer Ste​in​brück ostro ata​ko​wał „po​wią​za​nia in​te​re​‐ sów” Rad​man​na z gru​pą Kirch po tym, jak sto​li​ca jego lan​du, Düs​sel​dorf, prze​gra​ła z Mo​na​‐ chium kon​kurs na lo​ka​li​za​cję cen​trum me​dial​ne​go mi​strzostw. To ko​mi​tet or​ga​ni​za​cyj​ny za​pro​‐ po​no​wał FIFA taką zmia​nę. W Mo​na​chium swą sie​dzi​bę miał Kirch. „By​li​śmy jak naj​bar​dziej za​in​te​re​so​wa​ni spro​wa​dze​niem cen​trum me​dial​ne​go do Mo​na​chium, by wy​ko​rzy​stać na​szą spor​to​wą spół​kę pro​duk​cyj​ną oraz roz​gło​śnię – mówi wie​lo​let​ni me​ne​dżer fir​my Kirch. – W ści​słej ta​jem​ni​cy po​ru​szy​li​śmy nie​bo i zie​mię”[110]. Wszyst​ko to ja​koś zu​peł​nie umknę​ło za​‐ stęp​cy prze​wod​ni​czą​ce​go ko​mi​te​tu or​ga​ni​za​cyj​ne​go, Rad​man​no​wi, któ​ry opo​wia​dał się za Mo​na​chium. Utrzy​my​wał on bo​wiem, że zo​stał zwer​bo​wa​ny przez Kir​cha nie jako or​ga​ni​za​tor MŚ. Jego za​da​niem było udzie​la​nie od cza​su do cza​su wska​zó​wek od​no​śnie do mar​ke​tin​gu spor​to​we​go, na przy​kład go​dzin trans​mi​sji, kwe​stii de​ko​de​rów, oce​ny szans na wpro​wa​dze​nie na ry​nek no​wych dys​cy​plin spor​to​wych. Może ska​ka​nia przez ska​kan​kę lub gry w gumę? W koń​cu Rad​mann ustą​pił z funk​cji w ko​mi​te​cie or​ga​ni​za​cyj​nym. Na dłuż​szą metę wciąż nowe umo​wy kon​sul​tin​go​we, któ​re pod​pi​sy​wał, mię​dzy in​ny​mi z fir​mą Adi​das, sta​ły się jego zgu​bą. Tak​że Net​zer za​warł w roku 2000 hoj​ną umo​wę kon​sul​tin​go​wą z Kirch Hol​ding, mimo że już był za​trud​nio​ny w tym me​dial​nym im​pe​rium. Dla Fran​za Bec​ken​bau​era, zwa​ne​go Ce​sa​rzem, Net​ze​ra, Rad​man​na, Kir​cha i spół​ki wszyst​kie umo​wy, któ​re zo​sta​ły wów​czas za​war​te, sta​no​‐ wi​ły zu​peł​nie, nor​mal​ny ob​rót pra​wa​mi. Wszyst​ko prze​bie​ga​ło czy​ściut​ko. Tak to już jest w tym peł​nym splen​do​ru spor​to​wym świe​cie. Wciąż zda​rza​ją się brze​mien​‐ ne w skut​ki zbie​gi oko​licz​no​ści. Oprócz tego są też świa​to​wi gra​cze ze świa​ta po​li​ty​ki i go​‐ spo​dar​ki. Oto, jak do​szło do ko​lej​ne​go re​kor​do​we​go na​gro​ma​dze​nia przy​pad​ków. 28 czerw​ca 2000 roku, osiem dni przed gło​so​wa​niem w spra​wie przy​zna​nia mi​strzostw, Fe​de​ral​na Rada Bez​pie​czeń​stwa pod wo​dzą kanc​le​rza Ger​har​da Schröde​ra zde​cy​do​wa​ła – sto​sun​kiem gło​sów trzy do dwóch – o do​sta​wie ty​sią​ca dwu​stu pan​cer​fau​stów do Ara​bii Sau​dyj​skiej. Frak​cja Schröde​ra prze​gło​so​wa​ła Jo​sch​kę Fi​sche​ra z Par​tii Zie​lo​nych oraz He​ide​ma​rie Wie​czo​rekZeul z SPD. Przy tym już wów​czas nie​miec​kie do​sta​wy bro​ni w re​gio​ny do​tknię​te kry​zy​sem były draż​li​wą kwe​stią. Pod​czas tego sa​me​go po​sie​dze​nia od​rzu​co​no eks​port bro​ni na Taj​wan, a de​cy​zja o do​sta​wie opro​gra​mo​wa​nia kom​pu​te​ro​we​go do Tur​cji, któ​ra bądź co bądź jest part​‐ ne​rem NATO, zo​sta​ła od​ro​czo​na. Rząd fe​de​ral​ny nie chciał po​twier​dzić tej de​cy​zji. Tego ro​‐ dza​ju spra​wy za​sad​ni​czo pod​le​ga​ją ści​słej ta​jem​ni​cy. Jed​nak przed​sta​wi​cie​le DFB gwał​tow​‐ nie de​men​to​wa​li, ja​ko​by ist​niał ja​ki​kol​wiek zwią​zek po​mię​dzy nie​miec​ką zgo​dą na broń dla Ara​bii Sau​dyj​skiej a gło​so​wa​niem od​by​wa​ją​cym się osiem dni póź​niej, pod​czas któ​re​go czło​‐ nek dy​na​stii sau​dyj​skiej za​sia​da​ją​cy w za​rzą​dzie FIFA, Ab​dul​lah Al-Da​bal, od​dał swój głos na kan​dy​da​tu​rę Nie​miec.

Na kil​ka dni przed gło​so​wa​niem mie​li​śmy do czy​nie​nia nie​mal​ż e z gra​dem przy​pad​‐ ków tego ro​dza​ju w re​gio​nach, w któ​rych nie​miec​cy kan​dy​da​ci po​z y​ski​wa​li swe gło​sy. „Spół​ka Ak​cyj​na Niem​cy” tra​fi​ła na do​sko​na​ły mo​ment. Ośmiu człon​ków UEFA trzy​ma​ło się ra​zem, ale kto prze​ko​nał Bin Ham​ma​ma (Ka​tar), Al-Da​ba​la (Ara​bia Sau​dyj​ska), Chun​ga (Ko​‐ rea Po​łu​dnio​wa) i Ma​ku​die​go (Taj​lan​dia)? To wła​śnie ci czte​rej pa​no​wie prze​są​dzi​li o suk​ce​‐ sie gru​py Bec​ken​bau​era. Wszyst​kie wy​ciecz​ki do Togo, Pa​ra​gwa​ju lub na Po​łu​dnio​wy Pa​cy​fik wy​wo​ła​ły wpraw​dzie wra​że​nie za​bie​ga​nia o wspar​cie na ca​łym świe​cie, jed​nak nie przy​nio​‐ sły ani jed​ne​go gło​su. Na kil​ka dni przed wy​bo​ra​mi tych czte​rech Azja​tów było tak moc​no przy​spa​wa​nych do wy​nio​słe​go blo​ku nie​miec​kie​go, że na​wet świe​tli​sta po​stać z RPA nie mo​‐ gła ich ode​rwać. Na krót​ko przed wy​bo​ra​mi Nel​son Man​de​la roz​ma​wiał przez te​le​fon z emi​‐ rem Ka​ta​ru, kró​lem Taj​lan​dii, kró​lem Bel​gii (w celu wy​war​cia wpły​wu na bel​gij​skie​go człon​‐ ka ko​mi​te​tu wy​ko​naw​cze​go FIFA na​zwi​skiem D’Ho​oghe) oraz ze zbun​to​wa​nym Demp​sey​em. Oto, jak dzia​ła świat cu​dów nie​miec​kiej go​spo​dar​ki. W czerw​cu Da​im​ler​Chry​sler za​warł so​jusz z po​łu​dnio​wo​ko​re​ań​skim kon​cer​nem sa​mo​cho​do​wym Hy​un​dai. „Ko​rea Eco​no​mic Da​‐ ily” z ra​do​ścią ogło​si​ła, że Da​im​ler pla​nu​je in​we​sty​cje o war​to​ści oko​ło ośmiu​set mi​lio​nów ma​rek. Fakt, że syn wła​ści​cie​la fir​my Hy​un​dai – Chung – za​sia​dał w gre​mium wy​bor​czym, oce​nia​ny był jako „nie​sta​no​wią​cy prze​szkód” dla nie​miec​kie​go kan​dy​da​ta – i to przez bry​tyj​‐ skie​go peł​no​moc​ni​ka spe​cjal​ne​go MŚ, Tony’ego Bank​sa. Da​im​ler już od kil​ku​dzie​się​ciu lat dzia​łał w świe​cie pił​ki noż​nej – przez fir​mę Mer​ce​des-Benz, głów​ne​go spon​so​ra re​pre​zen​ta​cji DFB. We​dług „Sun​day Ti​me​sa” tak​że emi​sa​riusz FIFA z Taj​lan​dii, se​kre​tarz ge​ne​ral​ny tam​tej​‐ sze​go związ​ku, Ma​ku​di, sprze​da​wał w Bang​ko​ku sa​mo​cho​dy mar​ki Mer​ce​des. Za​py​ta​ny o to od​po​wie​dział, że fir​ma nie na​le​ży do nie​go tyl​ko do jego żony[111]. Pod ko​niec czerw​ca po​ja​‐ wił się ko​lej​ny spon​sor mi​strzostw świa​ta. Spół​ka Bay​er AG po​zy​ska​ła po​łu​dnio​wo​ko​re​ań​‐ skie​go pro​du​cen​ta płyt z two​rzy​wa sztucz​ne​go i obie​ca​ła Taj​lan​dii wiel​kie in​we​sty​cje. BASF za​po​wie​dział in​we​sty​cje w prze​mysł che​micz​ny w Ko​rei Po​łu​dnio​wej do roku 2003 na osiem​‐ set mi​lio​nów ma​rek. W Taj​lan​dii ga​ze​ta „Bang​kok Post” cy​to​wa​ła sło​wa mi​ni​stra tech​no​lo​gii, że Sie​mens za​mie​rza wstrzy​mać „wszyst​kie pry​wat​ne in​we​sty​cje” w bu​do​wę kosz​tu​ją​ce​go dwa i pół mi​liar​da ma​rek, wspie​ra​ne​go przez pań​stwo pro​jek​tu pro​duk​cji wa​fla krze​mo​we​go. Dzień po gło​so​wa​niu in​for​ma​cje te zo​sta​ły zde​men​to​wa​ne. Za​po​wia​da​na przez fir​mę Sie​mens wiel​ka ofen​sy​wa na azja​tyc​kim ryn​ku te​le​fo​nów ko​mór​ko​wych po​zo​sta​ła bez zmian. Wszyst​ko to z pew​no​ścią zwy​kłe in​te​re​sy. Po​dej​rze​nia wzbu​dza je​dy​nie zbież​ność cza​so​‐ wa. Mi​liar​do​we obiet​ni​ce dla Taj​lan​dii i Ko​rei Po​łu​dnio​wej, umo​wa na do​sta​wę bro​ni dla Ara​bii Sau​dyj​skiej, a wszyst​ko to ogło​szo​no w cią​gu kil​ku dni przed roz​strzy​gnię​ciem w spra​‐ wie or​ga​ni​za​cji mi​strzostw? Po​dzię​ko​wa​nia za nie​za​chwia​ną, pro​nie​miec​ką po​sta​wę emi​sa​‐ riu​szy FIFA z Ko​rei, Taj​lan​dii i Ara​bii Sau​dyj​skiej na​le​żą się z pew​no​ścią ro​dzi​mej go​spo​‐ dar​ce. A Bin Ham​mam? Pod​czas wi​zy​ty w Lon​dy​nie tak od​po​wie​dział na proś​bę Tony’ego Bla​ira, by gło​so​wał na An​glię: prze​pra​szam, ale obie​ca​łem już głos Schröde​ro​wi[112]. Do​pie​ro dzie​więć lat póź​niej wy​cho​dzą na jaw pew​ne szcze​gó​ły. 8 maja 2012 roku na Mal​cie przed me​dia​mi sta​nął Nor​man Dar​ma​nin Der​ra​jo, skarb​nik mal​tań​skie​go związ​ku pił​ki noż​nej MFA, i ogło​sił, że wi​dział do​ku​men​ty i trans​fe​ry pie​nię​dzy, na któ​re od pół​to​ra roku nie uzy​skał od​po​wie​dzi od sze​fa związ​ku, Jo​se​pha Mi​fsu​da. Cho​dzi​ło o to, że 12 paź​dzier​ni​ka 2000 roku na kon​to mal​tań​skie​go związ​ku wpły​nę​ło dwie​ście pięć​dzie​siąt ty​się​cy do​la​rów. Tego sa​me​go dnia Mi​fsud, za​sia​da​ją​cy tak​że w za​rzą​dach FIFA i UEFA, za​pre​zen​to​wał „zgod​‐

ną z ory​gi​na​łem” ko​pię opie​wa​ją​cej na tę kwo​tę umo​wy na to​wa​rzy​ski mecz prze​ciw​ko Bay​er​‐ no​wi Mo​na​chium z 1 czerw​ca 2000 roku. Pie​nią​dze mu​sia​ły​by więc zo​stać prze​ka​za​ne do po​‐ ło​wy czerw​ca. Po​nad​to kon​trakt zo​stał pod​pi​sa​ny tyl​ko przez Mi​fsu​da oraz CWL. Zgod​nie ze sta​tu​tem związ​ku wy​ma​ga​ne były jed​nak dwa pod​pi​sy. Poza tym kwo​ta dwu​stu pięć​dzie​się​ciu ty​się​cy do​la​rów nie zo​sta​ła wy​dru​ko​wa​na, tyl​ko wpi​sa​na ręcz​nie na prze​ry​wa​nej li​nii. To się jesz​cze ni​g​dy nie zda​rzy​ło, mó​wił De​ma​jo, któ​ry miał przed sobą inne, wie​lo​let​nie kon​trak​ty z CWL. Jako skarb​nik nie mógł tego za​ak​cep​to​wać. Zwłasz​cza że do​wie​dział się z nie​miec​kich do​nie​sień pra​so​wych, że w czerw​cu 2000 roku mia​ła zo​stać uzgod​nio​na wpła​ta na ra​chu​nek po​wier​ni​czy mal​tań​skie​go związ​ku. Zwią​zek jed​nak nie miał żad​ne​go ra​chun​ku po​wier​ni​cze​go. Prze​ka​za​ne wów​czas kwo​ty okre​ślo​no na trzy​sta ty​się​cy do​la​rów, płat​ne w cią​gu czter​na​stu dni od pod​pi​sa​nia umo​wy. Ile więc pie​nię​dzy prze​pły​nę​ło? Gdzie znaj​do​wa​ły się przez te wszyst​kie mie​sią​ce? Prze​wod​ni​czą​cy Mi​fsud spa​so​wał. W sierp​niu 2010 roku po osiem​na​stu la​tach stra​cił sta​no​wi​sko na rzecz De​ma​jo. Mimo (lub dzię​ki?) mar​gi​nal​nej po​zy​cji jego związ​ku pił​kar​skie​go w świe​cie po​li​ty​ki spor​to​wej sa​me​mu Mi​fsu​do​wi uda​ło się do​trzeć do naj​wyż​szych szcze​bli fut​bo​lo​wej wła​dzy. W pa​mię​ci po​zo​sta​ją afe​ry z jego udzia​łem, mię​dzy in​ny​mi ta, gdy wy​klu​czył ze spo​tkań kry​‐ tycz​nych dzien​ni​ka​rzy. Jego na​stęp​cą na sta​no​wi​sku przed​sta​wi​cie​la za​rzą​du ze śród​ziem​no​‐ mor​skich wysp zo​stał Cy​pryj​czyk, Ma​rios Lef​ka​ri​tis. Tak​że on wkrót​ce za​siadł w za​rzą​dzie FIFA i UEFA. Zaj​mu​ją​cy się han​dlem su​row​ca​mi bo​gacz wniósł do spor​to​wej po​li​ty​ki po​wią​‐ za​nia, któ​re mia​ły przy​nieść spo​ry zysk – może nie pił​ce noż​nej, ale z pew​no​ścią nie​któ​rym dzia​ła​czom. Wró​ci​my jesz​cze do nie​go.

RO​TA​CJA W FIFA

Mistrzo​stwa świa​ta w 2010 roku mu​sia​ły więc od​być się w Re​pu​bli​ce Po​łu​dnio​wej Afry​ki. Blat​ter miał prze​cież do speł​nie​nia obiet​ni​cę, a oj​czy​zna Nel​so​na Man​de​li chcia​ła na​wet po​‐ zwać świa​to​wą fe​de​ra​cję. Blat​ter po​sta​no​wił za​ła​twić spra​wę, zmie​nia​jąc spo​sób wy​bie​ra​nia or​ga​ni​za​to​ra mi​strzostw. W roku 2010 przy​szła ko​lej na Afry​kę, a w 2014, je​śli już o tym mó​‐ wi​my – na Ame​ry​kę Po​łu​dnio​wą. Ale o or​ga​ni​za​cję mi​strzostw w 2010 roku oprócz RPA sta​‐ ra​ły się tak​że Egipt, Ma​ro​ko, Tu​ne​zja i Li​bia. W więk​szo​ści tych kra​jów od​by​wa​ją się pro​fe​‐ sjo​nal​ne roz​gryw​ki fut​bo​lo​we. A jak jest w przy​pad​ku Li​bii? Ża​den pro​blem, prze​chwa​lał się w me​diach Sa​adi Kad​da​fi. Blat​ter za​pro​sił go prze​cież do Zu​ry​chu na krót​ko przed re​elek​cją w roku 2002. Jego – naj​młod​sze​go syna li​bij​skie​go de​spo​ty, Mu​am​ma​ra Al-Kad​da​fie​go, któ​re​‐ go sie​pa​cze otwo​rzy​li ogień z bro​ni ma​szy​no​wej do pu​blicz​no​ści, gdy za​le​d​wie sześć lat wcze​śniej pod​czas li​go​we​go me​czu ki​bi​ce skan​do​wa​li: „Precz z Kad​da​fim”. Były ofia​ry, ogło​szo​no krót​ką ża​ło​bę na​ro​do​wą, a oba klu​by zo​sta​ły roz​wią​za​ne[113]. Sześć lat póź​niej li​bij​ski pił​karz roku w la​tach 2001-2003 do​no​sił, że on i Bin Ham​mam za​pew​ni​li Blat​te​ro​wi zwy​cię​stwo przez in​ten​syw​ną kam​pa​nię wy​bor​czą. Ka​tar​czyk dzia​łał w Azji, a Kad​da​fi za​dbał o to, by po​ło​wa z pięć​dzie​się​ciu kra​jów afry​kań​skich gło​so​wa​ła na Blat​te​ra, prze​ciw​ko sze​fo​wi kon​ty​nen​tal​ne​go związ​ku – Is​sie Hay​atou. Od tej pory Kad​da​fi ju​‐ nior z dumą gło​sił, że mi​strzo​stwa świa​ta mają w kie​sze​ni. W koń​cu czy to nie on sta​nął na sce​nie jako je​den z pierw​szych pod​czas kon​gre​su FIFA w Seu​lu, gdy prze​ciw​ni​cy Blat​te​ra zo​‐ sta​li zmu​sze​ni do wy​słu​chi​wa​nia w mil​cze​niu wie​lo​go​dzin​nych de​kla​ra​cji lo​jal​no​ści dla wiel​‐ kie​go przy​wód​cy? Kad​da​fi był go​to​wy wy​su​płać kil​ka mi​liar​dów ze swych do​cho​dów z ropy na pu​styn​ny spek​takl MŚ. Gdy jed​nak li​bij​ska kan​dy​da​tu​ra nie po​su​wa​ła się do przo​du, po​łą​czył siły z Tu​‐ ne​zją. Dla urzę​du​ją​ce​go tam od roku 1987 nie​przy​zwo​icie sko​rum​po​wa​ne​go sze​fa pań​stwa, Ben Ale​go, ubie​ga​nie się o or​ga​ni​za​cję mi​strzostw sta​ło się jed​no​cze​śnie oka​zją do prze​dłu​że​‐ nia swej pre​zy​den​tu​ry do roku mi​strzostw – 2010. Blat​ter ce​nił so​bie wy​so​ko nie tyl​ko swych po​moc​ni​ków wy​bor​czych – Kad​da​fich – lecz tak​ż e ła​mią​ce​go pra​wa czło​wie​ka wład​cę z Tu​ni​su. Nie szczę​dził pu​blicz​nych po​chwał dla Ben Ale​go. Uzna​nie, któ​rym go ob​da​rzał, było jesz​cze w roku 2010 pod​czas mi​strzostw w RPA tak wy​so​kie, że Blat​ter prze​ka​zał tu​ne​zyj​skie​mu ty​ra​no​wi wy​ra​zy sza​cun​ku, szcze​gól​nie za jego „róż​ne ini​cja​ty​wy, któ​re pre​zy​dent po​dej​mu​je dla po​ko​ju na ca​łym świe​cie, oraz za cią​głe wspie​ra​nie mło​dzie​ży”. Kil​ka mie​się​cy póź​niej na​ród wy​sa​dził de​spo​tę z urzę​du wraz z jego sko​rum​po​wa​ną kli​ką. Do tej kli​ki za​li​czał się tak​że Slim Chi​bo​ub, kon​tro​lu​ją​cy sport jako tu​ne​zyj​ski szef NOK oraz czło​nek za​rzą​du FIFA. Jed​no​cze​śnie szwa​gier dyk​ta​to​ra za​gar​nął ogrom​ne bo​gac​twa przez im​pe​rium zaj​mu​ją​ce się han​dlem nie​ru​cho​mo​ścia​mi. To Chi​bo​ub ska​so​wał trzy​sta ty​się​‐ cy do​la​rów za to​wa​rzy​ski mecz swe​go klu​bu L’Espéran​ce Tu​nis prze​ciw​ko Bay​er​no​wi Mo​na​‐ chium od agen​cji Kirch/Net​zer CWL, gdy Niem​cy ubie​ga​li się o or​ga​ni​za​cję MŚ. In​te​re​so​wał go głos ów​cze​sne​go tu​ne​zyj​skie​go człon​ka za​rzą​du FIFA, Sli​ma Alo​ulou, któ​re​go sta​no​wi​sko

prze​jął w roku 2001. Po upad​ku ty​ra​na w Tu​ne​zji, nowy mi​ni​ster spor​tu Ta​rak Dhiab, obej​mu​‐ jąc urząd w grud​niu 2011 roku, tak oce​nił Chi​bo​uba: „Ben Ali i jego sko​rum​po​wa​na ro​dzi​na wy​ko​rzy​sty​wa​li sport i pił​kę noż​ną do tego, by od​wró​cić uwa​gę na​ro​du od praw​dzi​wych pro​‐ ble​mów”. Chi​bo​ub miał być tym, któ​ry sko​rum​po​wał fut​bol[114]. Jak róż​nie moż​na po​strze​gać rze​czy​wi​stość. Jesz​cze nie​wie​le wcze​śniej Blat​ter uwa​żał Ben Ale​go i spół​kę za wiel​kich me​‐ ce​na​sów po​ko​ju na świe​cie i przy​ja​ciół spor​to​wej mło​dzie​ży. Arab​ska wio​sna ścią​gnę​ła z pie​de​sta​łu tak​że sza​leń​ca Kad​da​fie​go, utrzy​mu​ją​ce​go kon​tak​ty z czo​ło​wy​mi dzia​ła​cza​mi FIFA. Jed​nak w świa​to​wej fe​de​ra​cji było jesz​cze wię​cej pro​te​go​‐ wa​nych sko​rum​po​wa​nych przy​wód​ców kra​jów arab​skich, gwał​tow​nie ata​ko​wa​nych przez or​‐ ga​ni​za​cje zaj​mu​ją​ce się ochro​ną praw czło​wie​ka. Oto Egip​cja​nin Hany Abo Rida. Jako par​la​‐ men​ta​rzy​sta i szef ko​mi​sji do spraw spor​tu w swej oj​czyź​nie tak​że ten czło​nek za​rzą​du FIFA był ob​cią​żo​ny za​rzu​ta​mi ko​rup​cyj​ny​mi. Zwią​zek fut​bo​lo​wy Aba Ridy aż do za​koń​cze​nia krwa​‐ wych po​wstań na pla​cu Tah​rir na​le​żał do re​żi​mu oba​lo​ne​go de​spo​ty, Mu​ba​ra​ka. 1 lu​te​go 2012 roku, pod​czas pierw​szo​li​go​we​go me​czu w Port Sa​idzie, fani ka​ir​skie​go klu​bu Al-Ahly zo​sta​li za​ata​ko​wa​ni na sta​dio​nie przez chu​li​ga​nów. Do​szło do ma​sa​kry z sie​dem​dzie​się​cio​ma czte​re​‐ ma ofia​ra​mi śmier​tel​ny​mi. Rzeź mia​ła wy​raź​nie po​li​tycz​ne pod​sta​wy. Al-Ahly ucho​dzi za klub bli​ski lu​do​wi, a jego ki​bi​ce sta​li na pla​cu Tah​rir po stro​nie ak​ty​wi​stów. Nie jest to bez zna​‐ cze​nia w kra​ju, w któ​rym po​ło​wa pierw​szo​li​go​wych klu​bów jest kon​tro​lo​wa​na przez po​li​cję, woj​sko i po​li​ty​ków. Wia​ry​god​ne do​nie​sie​nia z Port Sa​idu każą przy​pusz​czać, że po​li​cja przy​‐ czy​ni​ła się do tra​ge​dii, dzia​ła​jąc ze świa​do​mą pa​syw​no​ścią[115]. Kil​ka dni póź​niej Blat​ter gro​‐ ził już wy​klu​cze​niem egip​skie​go związ​ku z mię​dzy​na​ro​do​wych roz​gry​wek. Rząd za​wie​sił dzia​ła​czy przez ma​sa​krę w Port Sa​idzie. O szcze​gó​łach dzia​ła​nia człon​ka za​rzą​du FIFA – Aba Ridy – w Egip​cie wia​do​mo nie​wie​le. Może nie bez przy​czy​ny. Zgod​nie ze stro​ną in​ter​ne​to​wą jest on asy​sten​tem pre​zy​den​ta ko​mi​sji kra​jo​wej oraz ko​mi​sji do spraw bez​pie​czeń​stwa. Do tego ob​raz​ka do​sko​na​le pa​su​je tak​że Mo​ha​med Ra​oura​oua, któ​ry za​siadł w za​rzą​dzie FIFA w roku 2010. Jego kwa​li​fi​ka​cje wią​za​ły się z do​bry​mi kon​tak​ta​mi z al​gier​skim dyk​ta​to​‐ rem, Bo​ute​fli​ką. Oczy​wi​ście tak​że Ra​oura​oua wal​czy z za​rzu​ta​mi ko​rup​cyj​ny​mi. W FIFA tra​fił do ko​mi​sji do spraw sprze​da​ży praw. Poza tym na po​cząt​ku 2012 roku Blat​ter mia​no​wał go sze​fem ko​mi​sji me​dial​nej. Co cie​ka​we, Al​gie​ria zaj​mu​je sto trzy​dzie​stą pią​tą po​zy​cję w świa​‐ to​wym in​dek​sie wol​no​ści pra​sy. Naj​więk​szym ry​wa​lem RPA w kon​kur​sie na or​ga​ni​za​to​ra mi​strzostw świa​ta 2010 było jed​nak Ma​ro​ko. W prze​ci​wień​stwie do kra​ju Przy​ląd​ka Do​brej Na​dziei, któ​ry nie wsparł woj​‐ ny w Ira​ku, Ma​ro​ko grzecz​nie cho​dzi​ło przy no​dze Geo​r​ge’a W. Bu​sha. W po​dzię​ko​wa​niu za to ame​ry​kań​ski rząd wsta​wił się za Ra​ba​tem. Szcze​gól​nie Alan Ro​then​berg, szef ko​mi​te​tu or​‐ ga​ni​za​cyj​ne​go MŚ 1994 w USA, ma​ją​cy naj​lep​sze kon​tak​ty ze spon​so​ra​mi, pro​wa​dził dzia​ła​‐ nia lob​by​stycz​ne na rzecz kró​le​stwa, ko​rzy​sta​jąc z bu​dże​tu w wy​so​ko​ści czter​na​stu mi​lio​nów do​la​rów – jak po​da​je „Fran​ce Fo​ot​ball”. Poza tym król Mo​ham​med VI zło​żył w Szwaj​ca​rii oko​ło stu czter​dzie​stu mi​lio​nów euro, któ​re mia​ły wspo​móc pił​kę noż​ną w Afry​ce, je​śli Ma​ro​‐ ko zwy​cię​ży. Gest ten miał war​tość pro​pa​gan​do​wą, a tak​że tu​szo​wał po​nu​rą rze​czy​wi​stość – brud​ną woj​nę Ma​ro​ka z Sa​ha​rą Za​chod​nią, czy​li rze​sze „za​gi​nio​nych” w kra​ju, dwie​ście ty​się​‐ cy uchodź​ców wy​gna​nych na al​gier​ską pu​sty​nię lub za​rzut Amne​sty In​ter​na​tio​nal, że więź​nio​‐ wie po​li​tycz​ni w Ma​ro​ku są pod​da​wa​ni tor​tu​rom, by wy​mu​sić przy​zna​nie się do winy.

Dla Blat​te​ra sy​tu​acja była wy​jąt​ko​wo de​li​kat​na. Sta​bil​ne czę​ści arab​skie​go świa​ta in​te​re​‐ sów sta​wa​ły się co​raz bar​dziej ak​tyw​ne w mię​dzy​na​ro​do​wym fut​bo​lu. Poza tym pod​czas swych czę​stych po​lo​wań na gło​sy w Afry​ce Blat​ter chęt​nie ko​rzy​stał ze wspar​cia fi​nan​so​we​go swych arab​skich so​jusz​ni​ków – po​cho​dzą​cych z Ka​ta​ru, Li​bii czy Ara​bii Sau​dyj​skiej. Nie mia​ło to jed​nak zna​cze​nia przy przy​zna​wa​niu mi​strzostw świa​ta 2010. Mu​sia​ła je do​‐ stać RPA. Blat​ter i jego ko​le​dzy mo​gli​by się la​ta​mi pła​wić w świe​tle lu​dzi, któ​rzy do​tar​li tam, gdzie Wiel​ki Prze​wod​ni​czą​cy tak pra​gnął​by się zna​leźć – na pie​de​sta​le lau​re​ata Po​ko​jo​wej Na​gro​dy No​bla! Nel​son Man​de​la i ar​cy​bi​skup De​smond Tutu aż do obrzy​dze​nia mu​sie​li usłu​gi​wać próż​no​ści sze​fów FIFA. Obaj zo​sta​li na​wet wy​sła​ni do Try​ni​da​du i To​ba​go, na ka​‐ ra​ib​skie wy​spy Jac​ka War​ne​ra, gdzie przed ka​me​ry prze​py​chał się tak​że przy​by​ły w po​śpie​chu Blat​ter. Dla sze​fa FIFA były to spo​tka​nia rów​ne​go z rów​nym. Tak sam wy​ja​śniał, co ma wspól​ne​go z Man​de​lą: „Na przy​kład na​szą pra​cę dla do​bra mło​dych lu​dzi na ca​łym świe​cie”. Tak​że War​ner zbli​żał się z Man​de​lą. Pod​czas wi​zy​ty w RPA no​co​wał w jego daw​nym apar​ta​‐ men​cie pre​zy​denc​kim. „Kuba Roz​pru​wacz” spał w łóż​ku Nel​so​na Man​de​li[116]. Prze​bieg gło​so​wa​nia w maju 2004 roku w Zu​ry​chu był zu​peł​nie nie​spek​ta​ku​lar​ny. RPA po​‐ ko​na​ła Ma​ro​ko już w pierw​szej run​dzie sto​sun​kiem gło​sów 14 do 10. Gdy w zu​ry​skim World Tra​de Cen​ter Blat​ter pre​zen​to​wał przed ka​me​ra​mi ko​per​tę i mó​wił: „Nie wiem, kto jest zwy​‐ cięz​cą. Do​wiem się do​pie​ro te​raz, ra​zem z pań​stwem!”, arab​ska te​le​wi​zja Al-Ja​ze​era po​ka​zy​‐ wa​ła, jak Kapsz​tad i Pre​to​ria świę​tu​ją. Już go​dzi​nę wcze​śniej afry​kań​ski czło​nek za​rzą​du FIFA zdra​dził szwaj​car​skiej ko​re​spon​dent​ce Le​ili Sma​ti, że „RPA ma MŚ. W pierw​szej tu​‐ rze”. Król Ma​ro​ka oraz po​moc​ni​cy z USA po​my​śle​li o wszyst​kim. Na krót​ko przed gło​so​wa​‐ niem am​ba​sa​dor USA, Tho​mas T. Ri​ley prze​ka​zał Ra​ba​to​wi wspar​cie Wa​szyng​to​nu, co mia​ło wy​wrzeć okre​ślo​ne wra​że​nie na fir​mach Coca-Cola, McDo​nald’s, Bu​dwe​iser, Ma​ster​Card i Gil​let​te. Ale RPA też po​my​śla​ła o wszyst​kim. Eki​pa z Przy​ląd​ka Do​brej Na​dziei zle​ci​ła na​wet fir​‐ mie do​ko​nu​ją​cej oce​ny ry​zy​ka, by jesz​cze na kil​ka go​dzin przed wy​bo​ra​mi ba​da​ła na​stro​je w ko​mi​te​cie wy​ko​naw​czym, gdzie nie​któ​re gło​sy do ostat​niej chwi​li znaj​do​wa​ły się na ryn​ku, na przy​kład jak​że zmien​ny głos Jac​ka War​ne​ra. Po roz​strzy​gnię​ciu po​ja​wi​ły się po​dej​rze​nia, że w ostat​nią noc w Zu​ry​chu znów krą​ży​ły ogrom​ne pie​nią​dze. De​le​ga​cja z RPA twier​dzi​ła też, że War​ner w koń​cu i tak za​gło​so​wał na Ma​ro​ko, mimo że obie​cał swój głos RPA. Dla​cze​go miał​by tego nie ro​bić? Man​de​la i Tutu tak czy siak nie przy​bę​dą wię​cej na jego wy​spy. Tu​ne​zja i Li​bia wy​co​fa​ły się kil​ka dni wcze​śniej. Re​wo​lu​cyj​ny przy​wód​ca Kad​da​fi zro​‐ zu​miał, że sło​wo dzia​ła​cza FIFA waży tyle co wiatr, któ​ry je nie​sie. Od​tąd jego me​dia okre​śla​ły Blat​te​ra i pił​kar​ską ro​dzi​nę jako ma​fij​nych kon​spi​ra​to​rów, pro​wa​dzą​cych in​te​re​sy z do​pin​giem i nar​ko​ty​ka​mi, pra​niem brud​nych pie​nię​dzy i taj​ny​mi za​kła​da​mi. Egip​cja​nie, któ​rzy nie mie​li szans na zwy​cię​stwo, przez wie​le ty​go​dni dys​ku​to​wa​li o mi​lio​no​wych kwo​tach, któ​re rze​ko​mo mu​sie​li po​świę​cić, by wku​pić się w ła​ski pew​nych człon​ków za​rzą​du FIFA. Trzy lata póź​niej, w paź​dzier​ni​ku 2007 roku, Bra​zy​lia otrzy​ma​ła mi​strzo​stwa świa​ta 2014 – jako je​dy​ny kan​dy​dat. Tym ra​zem po​ru​sza​ją​ce świat i wiel​kie pie​nią​dze show na​wet się nie od​by​ło. Sam Blat​ter, choć​by chciał, nie mógł nadać spra​wie roz​ma​chu. Pod​czas wi​zy​ty w Bra​‐ zy​lii za​chę​cał na​wet jej nie​lu​bia​nych są​sia​dów, Ar​gen​ty​nę i Chi​le, by po​my​śle​li jesz​cze o wspól​nym kan​dy​do​wa​niu. Czy to dla​te​go Blat​ter wpro​wa​dził zmia​ny? Dla nie​go, czło​wie​ka

przy​zwy​cza​jo​ne​go do wpra​wia​nia w ruch fut​bo​lo​we​go słoń​ca, sys​tem ro​ta​cyj​ny ozna​czał naj​‐ wyż​szy wy​miar kary – rolę sta​ty​sty. Sys​tem ten od​da​wał bo​wiem wła​dzę de​cy​zyj​ną w ręce związ​ków kon​ty​nen​tal​nych, któ​re same do​ko​ny​wa​ły wstęp​ne​go wy​bo​ru i same przy​zna​wa​ły mi​strzo​stwa świa​ta. Tak jak w przy​pad​ku Bra​zy​lii, któ​rą po​łu​dnio​wo​ame​ry​kań​ski zwią​zek CON​ME​BOL od​de​le​go​wał jako je​dy​ne​go kan​dy​da​ta do pro​kla​ma​cji przez FIFA. A Blat​ter mu​siał tyl​ko po​dać to do wia​do​mo​ści. Tego sa​me​go dnia ko​mi​tet wy​ko​naw​czy jed​no​gło​śnie zniósł sys​tem ro​ta​cyj​ny.

3. DRUGA POŁOWA MECZU BLATTERA

MI​STRZO​STWA ŚWIA​TA DLA RO​SJI I KA​TA​RU

W miej​sce sys​te​mu ro​ta​cyj​ne​go w FIFA pla​no​wa​no coś wiel​kie​go, coś wspa​nia​łe​go. Praw​‐ dzi​wa ge​ne​za pew​nie na za​wsze po​zo​sta​nie nie​zna​na, po​nie​waż dziś nikt nie przy​zna​je się do by​cia au​to​rem tego po​my​słu. Mówi się jed​nak, że to se​kre​tarz ge​ne​ral​ny Jérôme Valc​ke współ​two​rzył pro​jekt, któ​ry Blat​ter ogło​sił pod ko​niec maja 2008 roku, czy​li de​cy​zję, że mi​‐ strzo​stwa świa​ta 2018 i 2022 zo​sta​ną przy​zna​ne w pa​kie​cie. Dwa tur​nie​je za jed​nym ra​zem! Uza​sad​nie​nie tego eks​cy​tu​ją​ce​go za​mia​ru Blat​ter przed​sta​wił pod​czas kon​gre​su FIFA w Syd​‐ ney. Taka pro​ce​du​ra mia​ła za​pew​nić go​spo​da​rzom mi​strzostw oraz spon​so​rom więk​sze bez​‐ pie​czeń​stwo pod​czas pla​no​wa​nia im​prez. Ni​g​dy do​tąd nie przy​zna​wa​no mi​strzostw pa​ra​mi. Jaki był tego po​wód? „Pie​nią​dze”, mówi Jack War​ner[117]. Taka de​cy​zja wy​wie​ra sil​ną pre​sję na in​te​re​san​tów z ca​łe​go świa​ta. Tak​że tych, któ​rzy chęt​niej po​cze​ka​li​by kil​ka lat. Te​raz jed​nak cho​dzi​ło o naj​bliż​sze pół​to​rej de​ka​dy, o wła​ści​we usta​wie​nie zwrot​ni​cy dla naj​waż​niej​sze​go wy​da​rze​nia te​le​wi​zyj​ne​go na świe​cie aż do trze​cie​go dzie​się​cio​le​cia XXI wie​ku. Spo​dzie​wa​no się gi​gan​tycz​nej pa​ra​dy in​te​re​san​‐ tów. Kto zna tę bran​żę, ten wie, że sza​le​ją​ca na ca​łym świe​cie bi​twa kan​dy​da​tów po​cią​gnie za sobą gi​gan​tycz​ny fe​sti​wal bo​ga​ce​nia się. Wy​pchać kie​sze​nie bę​dzie mógł każ​dy, kto ze​chce, a chęt​nych było wie​lu w dwu​dzie​stocz​te​ro​oso​bo​wym za​rzą​dzie FIFA, któ​ry de​cy​du​je o przy​zna​‐ wa​niu tur​nie​jów. Pod​czas gło​so​wa​nia w roku 2010 za​sia​da​ło w nim już dwu​dzie​stu dwóch męż​czyzn, dwóch bo​wiem zdą​ży​ła zgu​bić wła​sna sprze​daj​ność. Na krót​ko przed wy​bo​ra​mi cały ten wy​bor​czy rej​wach wo​łał o po​mstę do nie​ba. Na​wet sam Blat​ter nie wie​dział już, kto wpra​wił w ruch tę ka​ta​stro​fal​ną ma​chi​nę pod ty​tu​łem przy​zna​wa​nie mi​strzostw w pa​kie​cie. „Wy​ra​zi​łem za​nie​po​ko​je​nie, czy to do​bra de​cy​zja. Są​dzę, że to nie był do​bry po​mysł”[118]. Na​‐ le​ża​ło jed​nak prze​pro​wa​dzić pro​ce​du​ry wy​bor​cze, mimo że za ku​li​sa​mi spra​wy zo​sta​ły już daw​no wy​ja​śnio​ne, jak po​ka​za​ły wy​ni​ki gło​so​wa​nia. Pro​jekt po​dwój​nych mi​strzostw wy​da​wał się bar​dzo ku​szą​cy. Po jed​nych wy​bo​rach miał na​stą​pić spo​kój na ko​lej​ne osiem lat, gdy ża​den ze sta​rych przy​ja​ciół spor​tu nie za​sią​‐ dzie już w ko​mi​te​cie wy​ko​naw​czym. Za jed​nym za​ma​chem moż​na więc było ode​brać nad​‐ cho​dzą​cej ge​ne​ra​cji dzia​ła​czy naj​waż​niej​szą de​cy​zję, a kto chciał, mógł so​bie jesz​cze raz na​‐ peł​nić kon​to przed eme​ry​tu​rą. Wpraw​dzie Blat​ter bez prze​szkód po​now​nie ob​jął urząd, ale nad​cią​ga​ły trud​ne cza​sy. Fakt, że nie po​trze​bo​wał już po​plecz​ni​ków, do​brych przy​ja​ciół, któ​rzy wo​zi​li​by go pry​wat​ny​mi od​‐ rzu​tow​ca​mi i pro​wa​dzi​li „nad wy​raz bru​tal​ne kam​pa​nie wy​bor​cze” na ca​łym świe​cie (jak War​ner), ozna​czał rów​nież, że sta​rzy wy​ja​da​cze się wy​słu​ży​li. Układ sił zmie​nił się dia​me​tral​‐ nie. Blat​ter w koń​cu kon​tro​lo​wał Eu​ro​pę, po tym jak w 2007 roku sze​fem UEFA zo​stał jego były asy​stent, Mi​chel Pla​ti​ni, któ​ry do​ko​nał wy​mia​ny per​so​ne​lu na klu​czo​wych sta​no​wi​skach w za​rzą​dzie. Czo​ło​we urzę​dy ob​ję​li dzia​ła​cze z po​łu​dnia i wscho​du Eu​ro​py. Wkrót​ce mia​ło się oka​zać, że ta nowa po​li​ty​ka nie słu​ży UEFA. Jed​nak Blat​te​ro​wi wca​le to nie prze​szka​dza​‐

ło. Wręcz prze​ciw​nie. Wkrót​ce tak​że UEFA mia​ła prze​stać być in​stan​cją, któ​ra mo​gła​by wy​ty​‐ kać go pal​cem. Ostroż​ność za​le​ca​no w in​nej spra​wie. Bra​zy​lij​czyk Ri​car​do Te​ixe​ira za​mie​rzał wy​ko​rzy​‐ stać MŚ 2014, któ​re w ca​ło​ści re​ży​se​ru​je, do ata​ku na tron FIFA. Po​zo​sta​li rów​nież za​czę​li się bun​to​wać – przede wszyst​kim wy​ka​zu​ją​cy nie​po​ko​ją​ce am​bi​cje Mo​ha​med Bin Ham​mam. Na​‐ gle Ka​tar​czyk za​czął do​ma​gać się ogra​ni​czeń dla urzę​du pre​zy​den​ta FIFA. Tak jak wie​lu in​‐ nych pa​mię​tał, co Blat​ter po​wie​dział de​le​ga​tom pod​czas kam​pa​nii wy​bor​czej w roku 2002, a było to coś w sty​lu: daj​cie mi jesz​cze czte​ry lata, a moje dzie​ło od​no​wy FIFA bę​dzie ukoń​czo​‐ ne. Po​dob​no zro​bił do​pie​ro pierw​szą po​ło​wę. Ko​lej​na draż​li​wa spra​wa to wy​na​gro​dze​nie i wy​dat​ki ob​sza​ru pre​zy​denc​kie​go. Nie zna ich nikt prócz nie​go – je​dy​ne​go czło​wie​ka, któ​ry upo​waż​nio​ny jest do sa​mo​dziel​ne​go skła​da​nia pod​pi​su w imie​niu ogrom​ne​go tan​kow​ca, ja​kim jest FIFA. Kie​dy, po co i jak czę​sto ko​rzy​sta z tego dziw​ne​go przy​wi​le​ju? Przy​kła​dem oso​bi​stej po​li​ty​ki fi​nan​so​wej Blat​te​ra może być mi​lio​‐ no​wa do​ta​cja, któ​rą wrę​czył związ​ko​wi War​ne​ra – CON​CA​CAF – na fi​ni​szu kam​pa​nii pre​zy​‐ denc​kiej w roku 2011. Rze​ko​mo mia​ła to być „po​moc roz​wo​jo​wa”, tyl​ko że Blat​ter po​in​for​‐ mo​wał o niej za​rząd do​pie​ro czte​ry ty​go​dnie póź​niej, gdy zna​lazł się pod pre​sją. Wcze​śniej War​ner zdą​żył ujaw​nić ten so​wi​ty da​tek. Blat​ter wciąż miał swo​ich dys​kret​nych po​moc​ni​ków. Tra​dy​cyj​nie sil​na była frak​cja fran​cu​ska – jak gdy​by FIFA ni​g​dy tak na​praw​dę nie opu​ści​ła Pa​ry​ża, w któ​rym po​wsta​ła. Już Ha​ve​lan​ge ko​rzy​stał z po​mo​cy współ​pra​cow​ni​ków ze ści​śle cen​tra​li​stycz​nej Fran​cji. Gdy obej​mo​wał tron w roku 1974, po​ło​wa kor​pu​su dy​plo​ma​tycz​ne​go była obec​na na kon​gre​sie we Frank​fur​cie. Fran​ko​foń​skie ko​rze​nie ma za​rów​no po​cho​dzą​cy z Bel​gii Ha​ve​lan​ge, jak i wy​cho​‐ wa​ny w kan​to​nie Wal​lis Blat​ter. We Fran​cji Das​sler zbu​do​wał też swo​je spor​to​wo-po​li​tycz​ne im​pe​rium, któ​re bez fi​nan​so​wej po​mo​cy fran​cu​skie​go we​soł​ka, An​drégo Gu​el​fie​go, nie by​ło​by do​sko​na​łe. Gu​el​fi pod​kre​ślał, że za​wsze pra​co​wał dla Fran​cji – z pew​no​ścią tak​że dla fran​cu​‐ skich służb. Rów​nież na sta​no​wi​sko se​kre​ta​rza ge​ne​ral​ne​go Blat​ter po​wo​łał Fran​cu​za. Zo​stał nim Jérôme Valc​ke, któ​re​go prze​szłość bu​dzi​ła py​ta​nia i któ​ry chęt​nie opo​wia​dał, że on i Blat​ter są jak „dwa pal​ce u tej sa​mej dło​ni”. Valc​ke za​przy​jaź​nił się na wie​le lat ze swym ro​da​kiem, Pla​ti​nim, pod​czas let​nich igrzysk olim​pij​skich 1992 w Bar​ce​lo​nie, gdy trzy​krot​ny zdo​byw​ca Zło​tej Pił​ki był do​rad​cą Ca​nal Plus – ów​cze​sne​go pra​co​daw​cy Valc​ke​go[119]. Z ko​lei Pla​ti​ni, któ​ry przez wie​le lat po​ma​gał ukry​wać pie​nią​dze FIFA w Pa​ry​żu, zo​stał przy po​mo​cy Blat​te​ra sze​fem UEFA i od razu uwa​ża​no go za na​stęp​cę tro​nu w FIFA. Wśród do​rad​ców zna​lazł się rów​nież Jérôme Cham​pa​gne. Tak​że temu kum​plo​wi pre​zy​den​ta, któ​ry jako były do​rad​ca ma naj​lep​sze ko​nek​sje na po​zio​mie rzą​do​wym, nie​któ​rzy na​wet dziś przy​pi​su​ją moż​li​wość ob​ję​cia w przy​szło​ści głów​ne​go urzę​du. Wie​lu w FIFA od​czu​ło wła​dzę Fran​cu​za, na przy​kład szef afry​kań​skiej fe​de​ra​cji, Issa Hay​atou, któ​ry w roku 2002 od​wa​żył się wy​zwać Blat​te​ra na po​je​‐ dy​nek. Pod​czas wy​bo​rów w CAF w roku 2003 oka​za​ło się, że sam ma prze​ciw​ni​ka, wspie​ra​‐ ne​go przez obóz Blat​te​ra. Hay​atou w 2003 uda​ło się jed​nak za​po​biec temu, co w roku 2007 spo​tka​ło sze​fa UEFA, Len​nar​ta Jo​hans​so​na, któ​re​go lu​dzie Blat​te​ra ścią​gnę​li ze stoł​ka. A co z naj​więk​szy​mi związ​ka​mi pił​kar​ski​mi Eu​ro​py Za​chod​niej? Tak​że na nie Blat​ter wciąż mógł li​czyć. Nie tyl​ko na Fran​cję, gdzie miał do​sko​na​łe po​wią​za​nia z pa​ry​ską spor​to​wą gru​pą me​dial​ną Amau​ry (rów​nież dzię​ki Valc​ke​mu, któ​ry sam zaj​mo​wał się han​dlem pra​wa​mi

spor​to​wy​mi). Amau​ry i FIFA wspól​nie or​ga​ni​zu​ją naj​więk​sze wy​da​rze​nie spo​łecz​ne FIFA poza mu​ra​wą – wy​bo​ry lau​re​ata Zło​tej Pił​ki. Ty​po​wym ucie​le​śnie​niem po​zy​cji Włoch był Fran​co Car​ra​ro, daw​ny po​plecz​nik Blat​te​ra, kie​ru​ją​cy we​wnętrz​ną ko​mi​sją au​dy​to​wą wraz z na​da​ją​cym się do ka​ba​re​tu per​so​ne​lem. Póź​‐ niej sam prze​padł w wi​rze wło​skie​go skan​da​lu zwią​za​ne​go z ma​ni​pu​la​cja​mi. Przed​sta​wi​cie​le nie​miec​kie​go DFB tra​dy​cyj​nie utrzy​my​wa​li ob​łud​ny kurs, po mi​strzow​sku la​wi​ru​jąc po​mię​dzy kry​ty​ką, jaką w ich oj​czyź​nie da​rzy się dzia​ła​nia kla​nu Blat​te​ra, a bli​skim spor​to​wym ko​le​żeń​‐ stwem, któ​re łą​czy ich z Zu​ry​chem. Ten naj​więk​szy zwią​zek fut​bo​lo​wy na świe​cie ni​g​dy nie sta​no​wił po​waż​ne​go za​gro​że​nia dla sys​te​mu Blat​te​ra. Niem​cy za​wsze w koń​cu kła​dą uszy po so​bie, kry​ty​ka prze​gry​wa z po​ko​rą. Nie chcą prze​cież po​zo​wać na naj​sil​niej​szych w tym świa​‐ to​wym gre​mium. An​glia za to nie roz​wi​nę​ła tym ra​zem czer​wo​ne​go dy​wa​nu. Ogól​nie jed​nak, w sla​lo​mie po​‐ mię​dzy słu​żal​czo​ścią a fun​da​men​tal​ną opo​zy​cją, uwi​dacz​nia się brak krę​go​słu​pa, co Blat​ter spraw​nie wy​ko​rzy​stu​je. Już w roku 1998 Bry​tyj​czy​cy po​mo​gli mu za​siąść w sio​dle, gdy w ostat​niej chwi​li prze​szli z obo​zu sze​fa eu​ro​pej​skich związ​ków, Jo​hans​so​na, do do​stoj​nej gru​py wy​bor​ców Blat​te​ra. Blat​ter po​wie​dział wów​czas, że wspar​cie oj​czy​zny pił​ki noż​nej zna​czy​ło dla nie​go wię​cej niż co​kol​wiek in​ne​go. Kie​dy ob​jął tron, An​glia – jako kan​dy​dat do or​ga​ni​za​‐ cji mi​strzostw – świę​to​wa​ła, a Niem​cy mu​sia​ły „te​raz za​cząć po​waż​nie się mar​twić”. Ów​cze​‐ sny szef DFB, Egi​dius Braun, stał prze​cież za Jo​hans​so​nem. Bry​tyj​czy​cy do​pie​ro dwa lata póź​‐ niej zda​li so​bie spra​wę ze swej głu​po​ty. Braun i Jo​hans​son uku​li że​la​zny blok ośmiu gło​sów dla Nie​miec. A Blat​ter? Sor​ry, An​glio, on jest za RPA. W 2002 roku An​glia od​waż​nie po​sta​wi​ła się Blat​te​ro​wi. Pod​czas kon​gre​su Bry​tyj​czy​cy pod​ję​li te​mat pod​ra​so​wa​nych bi​lan​sów i wi​z e​run​ku przy​po​mi​na​ją​ce​go styl Dona Cor​le​‐ one. Mała czyst​ka w ko​mi​sjach przy​wró​ci​ła ich na wła​ści​wy kurs, a kil​ka. lat póź​niej, gdy ubie​ga​li się o or​ga​ni​za​cję MŚ, znów ko​rzy​li się przed FIFA, a na​wet pró​bo​wa​li po​li​tycz​ny​mi ka​na​ła​mi pod​po​rząd​ko​wać so​bie kry​tycz​ne me​dia. Pod​czas kon​gre​su wy​bor​cze​go Blat​te​ra w roku 2011 znów po​psu​li za​ba​wę. Szef związ​ku, Da​vid Bern​ste​in, wniósł na​wet o od​ro​cze​nie tej wy​bor​czej far​sy, aż wszyst​kie za​rzu​ty ko​rup​cyj​ne zo​sta​ną wy​ja​śnio​ne. Po​tem na​stą​pi​ło ty​‐ po​we „po​wsta​nie spra​wie​dli​wych”. 1 czerw​ca w zu​ry​skiej hali kon​gre​so​wej mów​cy z Fi​dżi, Kon​ga i Ha​iti za​pre​zen​to​wa​li grom​kie po​par​cie dla Blat​te​ra. Naj​do​bit​niej wy​ra​żał się przed​‐ sta​wi​ciel Be​ni​nu, któ​ry nie ży​czył so​bie, by An​glia za​bra​nia​ła gło​so​wa​nia. „Róż​ni​cę po​mię​dzy czło​wie​kiem a zwie​rzę​ciem sta​no​wi ro​zum”, wy​ja​śniał. Pił​kar​ska ro​‐ dzi​na od​rzu​ci​ła wnio​sek Bry​tyj​czy​ków stu sie​dem​dzie​się​cio​ma dwo​ma gło​sa​mi. Sam Blat​ter tak wy​ja​śniał bry​tyj​ski opór: „To wszyst​ko jest ak​tem ze​msty za to, że w roku 1974 An​glik Stan​ley Rous prze​grał z João Ha​ve​lan​ge’em. Nie mogą od​zy​skać kon​tro​li nad FIFA, dla​te​go po​sta​no​wi​li ją znisz​czyć”[120]. Jak do sys​te​mu Blat​te​ra na​sta​wio​na jest obec​na pił​kar​ska po​tę​ga świa​to​wa – Hisz​pa​nia – za​de​mon​stro​wał pod​czas tego sa​me​go kon​gre​su Án​gel Ma​ria Vil​lar Llo​na. Praw​nik z Ma​dry​tu za​sia​da w ko​mi​te​cie wy​ko​naw​czym FIFA od roku 1998, prze​wo​dzi ko​mi​sji praw​ni​czej. O tyle trud​no więc uwie​rzyć, co wy​ga​dy​wał na kon​gre​sie: Je​stem dum​ny, że mogę na​le​żeć do FIFA! Lu​dzie z ze​wnątrz mó​wią, że FIFA to ka​ta​stro​fa. Przed halą wi​dzia​łem trans​pa​ren​ty. Jed​nak tu wi​dzi​my, jaka na​praw​dę jest FIFA: de​mo​kra​tycz​na, de​ba​tu​je”. Da​lej naj​waż​niej​szy straż​nik pra​wa fe​de​ra​cji de​kla​mo​wał: „Oczy​wi​ście, trze​ba wy​słu​chać tak​że lu​dzi z ze​wnątrz, ale je​śli

nie sza​nu​ją oni mi​lio​nów osób pra​cu​ją​cych dla fut​bo​lu oraz kry​ty​ku​ją ich dzia​ła​nia, to ja się na to nie zga​dzam”. To coś no​we​go. Czy ktoś ata​ku​je ho​no​ro​wą pra​cę związ​ku? „Tacy lu​dzie są nie​przy​zwo​ici, nie​uprzej​mi i nie na​le​ży ich słu​chać. Czy mie​li​by​śmy te​raz to wszyst​ko znisz​‐ czyć, po​nie​waż w ro​dzi​nie po​ja​wi​ły się pro​ble​my? Są tu oj​co​wie ro​dzin. Czy w wa​szych ro​‐ dzi​nach nie ma pro​ble​mów? My roz​wią​zu​je​my je w na​szej ro​dzi​nie”. Aplauz. „Są przed​sta​wi​cie​le pra​sy, któ​rzy nad​uży​wa​ją świę​te​go pra​wa do in​for​ma​cji. W szcze​gól​‐ no​ści ata​ku​ją oso​by na szcze​blach kie​row​ni​czych!” W oczach głów​ne​go praw​ni​ka FIFA wy​da​‐ je się to za​bro​nio​ne samo przez się. Blat​ter w sku​pie​niu przy​słu​chi​wał się z po​dium. Je​ste​śmy wzo​ra​mi do na​śla​do​wa​nia w spo​rcie i w spo​łe​czeń​stwie! Dzię​ku​ję wam wszyst​kim. Je​ste​ście in​te​li​gent​ny​mi ludź​mi, w prze​ci​wień​stwie do nie​któ​rych dzien​ni​ka​rzy i praw​ni​ków”. Hisz​pań​‐ ski praw​nik nie róż​ni się więc zbyt​nio od mi​ło​śni​ka spor​tu z Be​ni​nu.

POD​SŁU​CHAJ I PATRZ

Od dłuż​sze​go cza​su do FIFA prze​ni​kał nowy per​so​nel – spe​cja​li​ści do spraw nie​przy​jem​‐ nych, jak na przy​kład zna​ny tro​uble​sho​oter Pe​ter Har​gi​tay, o któ​rym ni​g​dy nie wia​do​mo, dla kogo aku​rat pra​cu​je, a dla któ​re​go drzwi sie​dzi​by FIFA były za​wsze sze​ro​ko otwar​te. Har​gi​tay za​czął u Blat​te​ra w roku 2002. Ten po​cho​dzą​cy z Wę​gier Szwaj​car twier​dzi, że kie​dyś był wę​‐ gier​skim kon​su​lem w al​pej​skim kra​ju. Dziś pro​wa​dzi fir​mę kon​sul​tin​go​wą Eu​ro​pe​an Con​sul​‐ tan​cy Ne​tWork (ECN), ofe​ru​ją​cą „usłu​gi kon​sul​tin​go​we w kon​tak​tach po​li​tycz​nych i mię​dzy​‐ rzą​do​wych i usłu​gi w za​kre​sie lob​bin​gu, roz​wo​ju przed​się​biorstw, do​radz​twa stra​te​gicz​ne​go i me​diów mię​dzy​na​ro​do​wych, do​radz​twa dla or​ga​nów rzą​do​wych oraz kra​jo​wych i re​gio​nal​‐ nych związ​ków spor​to​wych przy prze​tar​gach oraz or​ga​ni​za​cji du​żych im​prez”. Miał tak​że stro​‐ ny in​ter​ne​to​we za​wie​ra​ją​ce ofer​ty do​głęb​ne​go, pry​wat​ne​go śledz​twa, ale szyb​ko zni​ka​ły[121]. Za​nim Har​gi​tay zo​stał do​rad​cą pre​zy​den​ta, zaj​mo​wał się re​ali​za​cją za​dań z za​kre​su PR dla przed​się​biorstw i po​sta​ci spod ciem​nej gwiaz​dy. Na przy​kład dla ame​ry​kań​skie​go kon​cer​nu che​micz​ne​go Union Car​bi​de, któ​re​go fa​bry​ka w in​dyj​skim Bho​pal wy​bu​chła w roku 1984, a uwol​nio​ne tru​ją​ce gazy za​bi​ły szes​na​ście ty​się​cy osób. Kon​cern, dziś zna​ny jako Dow Che​mi​cal, znów zna​lazł się pod ostrza​łem pu​blicz​nej kry​‐ ty​ki przed let​ni​mi igrzy​ska​mi olim​pij​ski​mi w Lon​dy​nie w roku 2012. Mówi się, że w Bho​pal ni​g​dy pra​wi​dło​wo nie za​ję​to się pro​ble​ma​mi ofiar, set​ki ty​się​cy lu​dzi wciąż cier​pią z po​wo​du skut​ków wy​bu​chu, a tym​cza​sem Dow Che​mi​cal miał być głów​nym spon​so​rem lon​dyń​skiej olim​pia​dy. Po​wią​za​nia do​rad​cy Blat​te​ra z dzia​łal​no​ścią qu​asi-szpie​gow​ską wy​szły na jaw, gdy an​‐ giel​ski ze​spół do spraw kan​dy​da​tu​ry do or​ga​ni​za​cji MŚ zle​cił mu oraz jego fir​mie ECN „stra​‐ te​gicz​ne do​radz​two”. Bry​tyj​czy​cy byli tak ocza​ro​wa​ni jego bli​sko​ścią z Blat​te​rem, że wy​ba​‐ czy​li mu ka​ta​stro​fal​ną pra​sę – a tak​że to, że fir​ma ECN nie mia​ła już sie​dzi​by w An​glii, lecz na ko​rzyst​niej​szym pod wzglę​dem po​dat​ko​wym Cy​prze. Po kil​ku mie​sią​cach Har​gi​tay prze​szedł od Bry​tyj​czy​ków do Bin Ham​ma​ma. Po​dob​no po​mógł mu obro​nić tron AFC. Bin Ham​mam za​‐ prze​czył tej współ​pra​cy. W każ​dym ra​zie Har​gi​tay wy​lą​do​wał po​tem jako do​rad​ca ubie​ga​ją​cej się o or​ga​ni​za​cję MŚ w Au​stra​lii. Tu spo​tkał in​ne​go spor​to​we​go agen​ta, Fe​do​ra Rad​man​na. Duet do​rad​ców szyb​ko za​czął wzbu​dzać dys​kom​fort au​stra​lij​skich me​diów. Od​kry​ły, że Har​gi​‐ tay za​aran​żo​wał dla Jac​ka War​ne​ra spo​tka​nie z pre​mie​rem Ke​vi​nem Rud​dem. Poza tym au​stra​‐ lij​ska fe​de​ra​cja pił​kar​ska FFA na​gle sfi​nan​so​wa​ła wy​ciecz​kę re​pre​zen​ta​cji Try​ni​da​du do MŚ U-20 na obóz tre​nin​go​wy na Cy​prze. Ten in​cy​dent chcia​ła zba​dać na​wet sama FIFA[122]. W tym celu do Au​stra​lii po​le​ciał za​sia​da​ją​cy w za​rzą​dzie FIFA ko​le​ga War​ne​ra z CON​CA​CAF, Ra​fa​el Sal​gu​ero z Gwa​te​ma​li, wraz z mał​żon​ką. Dys​kret​na sieć Har​gi​taya i Rad​man​na mia​ła wy​szu​ki​wać i opi​sy​wać lu​dzi z FIFA, któ​rzy mo​gli​by gło​so​wać na Au​stra​lię, oraz or​ga​ni​zo​wać spo​tka​nia. To mię​dzy​na​ro​do​wa stra​te​gia, nie tyl​ko w Au​stra​lii. Me​dia do​nio​sły, że w ra​zie suk​ce​su każ​dy z nich mógł​by zgar​nąć do

trzech mi​lio​nów euro. Na jaw wy​szły we​wnętrz​ne do​ku​men​ty FFA, w któ​rych od​no​to​wa​no, że szcze​gó​ło​wa struk​tu​ra kosz​tów dla Har​gi​taya i Rad​man​na nie zo​sta​ła ujaw​nio​na[123]. 2 grud​nia 2010 roku Au​stra​lia po​że​gna​ła się z wy​bo​ra​mi już w run​dzie pierw​szej z tyl​ko jed​nym gło​sem. Ka​ta​stro​fa. To nie mo​gło obyć się bez kon​se​kwen​cji. W oto​cze​niu Fran​ka Lowy’ego, au​stra​lij​‐ skie​go przed​się​bior​cy sto​ją​ce​go za au​stra​lij​ską kan​dy​da​tu​rą, po​wstał ze​spół zło​żo​ny z lu​dzi o po​dob​nych za​pa​try​wa​niach, któ​re​go za​da​niem mia​ło być grun​tow​ne zba​da​nie gło​so​wa​nia w FIFA. Lowy sam wie​lo​krot​nie pod​bu​dzał pu​blicz​nie spe​ku​la​cje, po​wta​rza​jąc, że dla nie​go przy​zna​nie MŚ Ka​ta​ro​wi by​naj​mniej nie jest jesz​cze roz​strzy​gnię​te. „Ostat​nie sło​wo jesz​cze nie pa​dło”, oświad​czy! w grud​niu 2011 roku po re​elek​cji na sta​no​wi​sko pre​zy​den​ta au​stra​lij​‐ skiej fe​de​ra​cji FFA. Tym​cza​sem Har​gi​tay, któ​re​go po​moc wy​bor​cza dla Au​stra​lii za​koń​czy​ła się nie​po​wo​dze​‐ niem, pod​jął inne za​da​nia w oto​cze​niu FIFA. W sa​mej fe​de​ra​cji w mar​cu 2010 roku po​ja​wił się spe​cja​li​sta do spraw bez​pie​czeń​stwa na​praw​dę wiel​kie​go ka​li​bru: Chris Eaton. Przy​był z In​ter​po​lu, był ofi​ce​rem do​wo​dzą​cym do spraw prze​stęp​czo​ści mię​dzy​na​ro​do​wej, a wcze​śniej człon​kiem po​li​cji fe​de​ral​nej w Au​stra​lii. W tym cza​sie Eaton brał też udział w do​cho​dze​niu w spra​wie Oil for Food, pro​wa​dzo​nym przez ONZ w la​tach 2004-2005 – jako głów​ny śled​czy i me​ne​dżer eu​ro​pej​skie​go biu​ra. Ów​cze​sną ko​mi​sją śled​czą ONZ do​wo​dzi​ło kie​row​ni​cze trio: Paul Volc​ker (USA), Ri​chard Gold​sto​ne (RPA) i Mark Pieth (Szwaj​ca​ria). W FIFA szef bez​‐ pie​czeń​stwa Eaton miał się zaj​mo​wać przede wszyst​kim spra​wa​mi zwią​za​ny​mi z ma​ni​pu​lo​wa​‐ niem wy​ni​ka​mi me​czów i za​kła​da​mi. Jego po​przed​nik, Pius Seg​mül​ler, przed an​ga​żem w FIFA był sze​fem Gwar​dii Szwaj​car​‐ skiej w Wa​ty​ka​nie, a po​tem za​jął miej​sce w szwaj​car​skiej Ra​dzie Na​ro​do​wej. Poza tym pro​‐ wa​dzi coś, co w krę​gach FIFA po​ja​wia się co​raz czę​ściej: fir​mę ochro​niar​ską. Jego fir​ma Swis​sec AG ofe​ru​je „kom​plek​so​we usłu​gi ochro​niar​skie”. Jako kie​row​nik pro​jek​tu do​radz​twa w za​kre​sie ko​mu​ni​ka​cji fi​gu​ru​je wie​lo​let​ni rzecz​nik FIFA, An​dre​as Her​ren. Do koń​ca roku 2010 Her​ren pra​co​wał tak​że przy za​koń​czo​nej suk​ce​sem kam​pa​nii w Ro​sji, ubie​ga​ją​cej się o or​ga​ni​za​cję MŚ, a na​stęp​nie prze​szedł do ko​lej​nej, we​wnętrz​nej agen​cji FIFA: Match AG. Ochro​niarz Seg​mül​ler za​sia​dał w ko​mi​sji do spraw po​li​ty​ki bez​pie​czeń​stwa w Szwaj​car​‐ skiej Ra​dzie Na​ro​do​wej. Ma się te kon​tak​ty. Świat firm ochro​niar​skich jest mały i do​sko​na​le sko​mu​ni​ko​wa​ny. Na do​rocz​nych spo​tka​niach by​łych gwar​dzi​stów z Wal​lis Seg​mül​ler spo​ty​ka swe​go daw​ne​go za​stęp​cę oraz na​stęp​cę na cze​le pa​pie​skiej Gwar​dii Szwaj​car​skiej, El​ma​ra Mäde​ra. Lu​dzie tacy jak Seg​mül​ler i Mäder są po​pu​lar​ni ze wzglę​du na ich świa​to​we po​wią​‐ za​nia. Na sta​no​wi​sku sze​fa do spraw bez​pie​czeń​stwa w Wa​ty​ka​nie mo​gli na​wią​zy​wać waż​ne kon​tak​ty rów​nież w naj​wyż​szych krę​gach, tak​że spor​to​wych. Seg​mül​le​ro​wi jed​nak​że nie był są​dzo​ny wiel​ki suk​ces za​wo​do​wy, a w roku 2012 za​sia​da​‐ ją​cy w Ra​dzie Związ​ko​wej Ueli Mau​rer się​gnął do skar​bu pań​stwa, by nie​co „pod​kar​mić” od​‐ wo​ła​ne​go po​sła Rady Na​ro​do​wej, jak szy​dzi​ły szwaj​car​skie me​dia. Były szef ochro​ny FIFA i Wa​ty​ka​nu miał zo​stać pierw​szym ombud​sma​nem woj​ska, czy​li ob​jąć sta​no​wi​sko, któ​re spor​to​‐ wy par​la​ment chciał stwo​rzyć spe​cjal​nie dla nie​go[124]. To mo​gło​by przy oka​zji zro​bić do​bre wra​że​nie na pro​ko​ściel​nej klien​te​li. Jak wie​lu czo​ło​wych dzia​ła​czy w świa​to​wym spo​rcie, tak​ż e Blat​ter jest za​go​rza​łym ka​to​li​kiem. We​dług ba​da​czy ko​ścio​łów i sekt szef MKOl-u, Sa​ma​ranch, był na​wet su​per​nu​‐ me​ra​riu​szem, jak na​zy​wa​ją się na ca​łym świe​cie człon​ko​wie Opus Dei[125]. Na po​cząt​ku roku

2001 uzy​skał au​dien​cję u pa​pie​ża i prze​ka​zał Ko​ścio​ło​wi da​tek w wy​so​ko​ści pięć​dzie​się​ciu ty​się​cy c fran​ków[126]. Rok póź​niej FIFA mia​ła pro​blem. Bul​wa​ro​wy dzien​nik „Blick” ujaw​nił afe​rę per​so​nal​ną w fun​da​cji Lim​mat, któ​ra okre​śla się jako dzia​ła​ją​ca po​nad wy​zna​nia​mi. Dys​po​nu​je ma​jąt​kiem w wy​so​ko​ści dwu​dzie​stu pię​ciu i pół mi​lio​na fran​ków. Uwa​ża​na jest jed​nak za mię​dzy​na​ro​do​wą fi​nan​so​wą kwa​te​rę głów​ną Opus Dei Poza tym dat​ki dla fun​da​cji. prze​cho​dzą czę​ścio​wo przez bank o któ​rym mówi się, że jest bli​ski Opus Dei. Sze​ściu z ośmiu człon​ków rady fun​da​cji na​le​ży do tej taj​nej, re​ak​cyj​nej or​ga​ni​za​cji Wa​ty​ka​nu. W jej ko​mi​te​cie pa​tro​nac​kim za​sia​da​ją zna​ne oso​bi​sto​ści ze świa​ta po​li​ty​ki, go​spo​dar​ki i spor​tu, mię​dzy in​ny​‐ mi Mi​chel Zen-Ruf​fi​nen. Za​py​ta​ny o bli​skie sto​sun​ki z Opus Dei, se​kre​tarz ge​ne​ral​ny FIFA od razu wy​stą​pił z ko​mi​‐ te​tu. Rzecz​nik fe​de​ra​cji, Her​ren, wy​ja​śniał: „Pan Zen-Ruf​fi​nen nie może po​zwo​lić so​bie na to, by łą​czo​no go z kon​tro​wer​syj​ny​mi or​ga​ni​za​cja​mi”. FIFA fi​nan​so​wa​ła wraz z fun​da​cją Lim​mat obiekt spor​to​wy dla ko​lum​bij​skich dzie​ci uli​cy, twier​dzi​ła jed​nak, że nic nie wie​dzia​ła o po​‐ wią​za​niach z Opus Dei. Tym, któ​ry wów​czas jako czło​nek pa​tro​nac​ki Lim​mat nie miał „żad​‐ nych obaw przed kon​tak​ta​mi”, był Ueli Mau​rer z pra​wi​co​wo-po​pu​li​stycz​nej Szwaj​car​skiej Par​tii Lu​do​wej (SVP), dzi​siej​szy mi​ni​ster spor​tu w Ra​dzie Związ​ko​wej[127]. W li​ście skie​ro​‐ wa​nym do Zena-Ruf​fi​ne​na dy​rek​tor fun​da​cji wy​ra​ził swo​je ubo​le​wa​nie z po​wo​du tego „smut​‐ ne​go in​cy​den​tu”, stwier​dził jed​nak, że te​mat Opus Dei zo​stał „wy​raź​nie po​ru​szo​ny”, gdy przyj​‐ mo​wa​no go do ko​mi​te​tu 2 lu​te​go 2001 roku[128]. Jak na wa​ty​kań​skie wa​run​ki, bli​ski FIFA szef Gwar​dii Szwaj​car​skiej Seg​mül​ler oraz jego na​stęp​ca, Mäder, byli w Rzy​mie ra​czej krót​ko. Mäder ustą​pił ze sta​no​wi​ska już w roku 2008. Wio​sną 2009 roku ob​jął zu​ry​skie biu​ro nie​miec​kiej fir​my ochro​niar​skiej Pre​vent AG. Jak po​‐ wie​dział pod​czas kon​fe​ren​cji pra​so​wej w cen​tra​li fir​my w Ham​bur​gu, miał zaj​mo​wać się przede wszyst​kim do​radz​twem przy wy​kry​wa​niu ma​ni​pu​la​cji. „Głów​nym ele​men​tem” jego no​‐ wej dzia​łal​no​ści mia​ło być prze​strze​ga​nie kry​te​riów etycz​nych[129]. Tym​cza​sem nowy pra​co​daw​ca sam cza​sem wzbu​dzał wąt​pli​wo​ści or​ga​nów ści​ga​nia. W li​‐ sto​pa​dzie 2010 roku ham​bur​ska Kra​jo​wa Po​li​cja Śled​cza prze​szu​ka​ła biu​ra fir​my ochro​‐ niar​skiej w róż​nych nie​miec​kich mia​stach, a tak​ż e miesz​ka​nia pry​wat​ne kie​row​nic​twa. Za​ło​ży​ciel fir​my Pre​vent, Thor​sten Meh​les, oraz jej za​rząd byli po​dej​rze​wa​ni o udział w pod​‐ rzu​ce​niu me​ne​dże​ro​wi HSH Nord​bank z No​we​go Jor​ku ma​te​ria​łów, któ​re mia​ły do​star​czyć jego pra​co​daw​cy po​wo​du do zwol​nie​nia. Meh​les, kie​row​nik od​dzia​łu w Ham​bur​skim Urzę​‐ dzie Spraw We​wnętrz​nych, zaj​mo​wał się póź​niej zwal​cza​niem prze​stęp​czo​ści zor​ga​ni​zo​wa​‐ nej. Po krót​kim okre​sie w Fe​de​ral​nej Służ​bie Wy​wia​dow​czej po​wo​łał do ży​cia Pre​vent AG wraz z po​li​ty​kiem SPD z Nad​re​nii Pół​noc​nej-West​fa​lii, Jür​ge​nem Gram​kem. Praw​nik Gram​ke przez trzy mie​sią​ce w roku 1994 był mi​ni​strem go​spo​dar​ki w Sak​so​nii-An​hal​cie, po​tem ustą​‐ pił. Wpły​wo​wi lu​dzie z SPD mie​li pa​tro​no​wać utwo​rze​niu fir​my Pre​vent. We​dług pi​sma „Spie​gel” mia​ła to być „or​ga​ni​za​cja, któ​ra po​mo​że fir​mom w draż​li​wych kwe​stiach praw​nych. Czy​li fir​ma do spraw, któ​re nie po​win​ny wyjść na świa​tło dzien​ne. W Niem​czech zna​ni po​li​ty​‐ cy za​sia​da​ją​cy w za​rzą​dach zna​czą​cych przed​się​biorstw wsta​wia​ją się za tą nie​zna​ną jesz​cze fir​mą”[130]. Były se​na​tor Ham​bur​skie​go Urzę​du Spraw We​wnętrz​nych, Udo Na​gel, tak​że prze​szedł do Pre​vent, tak samo jak były szef BND i se​kre​tarz sta​nu w mi​ni​ster​stwie spraw we​wnętrz​nych, Au​gust Han​ning. Nie​kie​dy po​ja​wia​ły się skar​gi na za​wy​żo​ne ra​chun​ki agen​cji de​tek​ty​wi​stycz​‐

nej, na​zy​wa​nej przez „Fi​nan​cial Ti​mes Deutsch​land” „fir​mą”. W spra​wie ban​ku HSH Nord​‐ bank cho​dzi​ło jed​nak o coś wię​cej niż wy​so​kie roz​li​cze​nia. Tyl​ko od lu​te​go 2008 do paź​dzier​‐ ni​ka 2009 szpie​dzy otrzy​ma​li od HSH po​nad sie​dem mi​lio​nów euro na szko​le​nia, ochro​nę oso​‐ bi​stą, do​radz​two w spra​wach bez​pie​czeń​stwa. W przy​pad​ku HSH po​wsta​ło też po​dej​rze​nie, że fir​ma szpie​go​wa​ła pra​cow​ni​ków oraz wy​my​śla​ła po​wo​dy do zwol​nie​nia dla uciąż​li​wych przed​sta​wi​cie​li ka​dry kie​row​ni​czej. „Tym​cza​sem blask Pre​vent AG zbladł po tym, jak pi​smo »Spie​gel« w swych pu​bli​ka​cjach pod ko​niec roku 2010 stwier​dzi​ło, że nie​któ​re dzia​ła​nia biz​‐ ne​so​we przed​się​bior​stwa nie były cał​kiem czy​ste – za​rzut, prze​ciw​ko któ​re​mu kie​row​nic​two przed​się​bior​stwa gwał​tow​nie się bro​ni​ło”, na​pi​sał spe​cja​li​sta do spraw ma​fii, Jür​gen Roth[131]. Fir​ma ogło​si​ła upa​dłość. Kil​ka mie​się​cy wcze​śniej po​ja​wi​ła się w świe​cie fut​bo​lu, pro​po​nu​jąc UEFA pro​jekt Of​‐ fsi​de. Na po​cząt​ku roku 2010 roku pra​cow​ni​cy tej wy​wia​dow​ni go​spo​dar​czej prze​ka​za​li UEFA in​for​ma​cję, że mają pod ręką ro​syj​skie​go świad​ka, któ​ry po​dob​no dys​po​nu​je kon​kret​ny​‐ mi in​for​ma​cja​mi o po​ro​zu​mie​niach ma​ni​pu​la​cyj​nych w roz​gryw​kach pół​fi​na​ło​wych UEFA po​‐ mię​dzy Ze​ni​tem Sankt Pe​ters​burg a Bay​er​nem Mo​na​chium w maju 2008 roku. Brzmi to nie​‐ praw​do​po​dob​nie, gdyż aku​rat FC Bay​ern ucho​dzi za je​den z naj​po​rząd​niej​szych klu​bów świa​‐ ta. Wszy​scy za​in​te​re​so​wa​ni od lat ka​te​go​rycz​nie za​prze​cza​ją ja​kim​kol​wiek nie​pra​wi​dło​wo​‐ ściom. Z dru​giej stro​ny na tym spo​tka​niu fak​tycz​nie cią​żą pew​ne po​szla​ki, któ​re na świa​tło dzien​ne wy​do​by​li hisz​pań​scy śled​czy. Pod​czas taj​nej ope​ra​cji do​ty​czą​cej pra​nia brud​nych pie​‐ nię​dzy przez wie​le mie​się​cy pod​słu​chi​wa​li roz​mo​wy te​le​fo​nicz​ne pe​ters​bur​skiej or​ga​ni​za​cji ma​fij​nej – Tam​bo​vskaya – i przy​pad​ko​wo usły​sze​li szcze​gó​ły wska​zu​ją​ce na ma​ni​pu​la​cje przy zwy​cię​stwie Ro​sji 4:0, a tak​że w póź​niej​szym fi​na​le Pu​cha​ru UEFA, któ​ry Ze​nit wy​grał z Glas​gow Ran​gers wy​ni​kiem 2:0. Wszyst​kie klu​by ka​te​go​rycz​nie za​prze​czy​ły ma​ni​pu​la​cjom. Pre​vent prze​ko​ny​wał, że ich świa​dek dys​po​nu​je do​ku​men​ta​mi, „któ​re mogą udo​wod​nić prze​pływ pie​nię​dzy, któ​ry na​stą​pił w związ​ku z me​czem”. Tak na​pi​sa​no w we​wnętrz​nym ra​por​cie UEFA do​ty​czą​cym pierw​sze​go spo​tka​nia z Pre​vent[132]. Śled​czy UEFA, były pra​cow​‐ nik po​li​cji kry​mi​nal​nej, do​no​sił w nim o spo​tka​niu z sze​fem za​rzą​du Pre​vent, Meh​le​sem. Za​ini​‐ cjo​wał współ​pra​cę. Od​by​ły się licz​ne spo​tka​nia. Fir​ma ochro​niar​ska wy​sła​ła na​wet od​po​wie​‐ dzial​ne​mu dy​rek​to​ro​wi UEFA, Pe​te​ro​wi Li​ma​che​ro​wi, pod​pi​sa​ne umo​wy kon​sul​tin​go​we. Wśród nich pro​jekt Of​fsi​de prze​zna​czo​ny do „są​do​we​go wspar​cia UEFA w ra​zie po​dej​rzeń”, czy​li ści​śle mó​wiąc do wy​ja​śnia​nia spra​wy Pe​ters​bur​ga. Wpraw​dzie w do​ku​men​cie przed​sta​‐ wia​ją​cym ogól​ny za​rys pro​jek​tu nie było o tym mowy, jed​nak Pre​vent wy​raź​nie „wska​zu​je na to, że re​ali​za​cja usług kon​sul​tin​go​wych bę​dzie wy​ma​ga​ła oko​ło czte​rech-sze​ściu prze​lo​tów dwóch pra​cow​ni​ków do Eu​ro​py Pół​noc​nej”. A tam, na da​le​kiej pół​no​cy, miał prze​cież prze​‐ by​wać ta​jem​ni​czy świa​dek. UEFA po​twier​dzi​ła pro​po​zy​cje umów z Pre​vent, twier​dzi​ła jed​‐ nak, że za​war​cie kon​trak​tu nie do​szło do skut​ku. Zgod​nie z ofer​tą fir​ma do​ma​ga​ła się do dwóch ty​się​cy czte​ry​stu euro na dzień dla pra​cow​ni​ka, plus VAT. Poza tym klau​zu​la w umo​‐ wie mia​ła za​pew​nić fir​mie do​stęp do we​wnętrz​nych spraw UEFA. Tak​że z tego po​wo​du ów​‐ cze​sny szef ko​mi​sji dys​cy​pli​nar​nej UEFA, Pe​ter Li​ma​cher, od​rzu​cił ofer​tę. Pre​vent wy​ja​śniał póź​niej, że fir​ma „nie dys​po​nu​je żad​ny​mi in​for​ma​cja​mi od​no​śnie do ma​ni​pu​la​cji pod​czas me​‐ czu po​mię​dzy Sankt Pe​ters​bur​giem a Bay​er​nem Mo​na​chium”[133]. Po co więc wła​ści​wie pla​‐ no​wa​ny był pro​jekt Of​fsi​de?

Kil​ka mie​się​cy póź​niej szef ko​mi​sji dys​cy​pli​nar​nej UEFA zo​stał za​wie​szo​ny, a na​stęp​nie stra​cił pra​cę. Wraz z jed​nym z pra​cow​ni​ków miał przed​sta​wić na ła​mach ma​ga​zy​nu „Stern” nie​praw​dzi​we in​for​ma​cje na te​mat do​cho​dze​nia prze​ciw​ko Bay​er​no​wi Mo​na​chium. Zgod​nie z wy​ro​kiem ham​bur​skie​go sądu re​jo​no​we​go Li​ma​cher, do tej pory naj​bar​dziej re​no​mo​wa​ny śled​czy pił​kar​ski, dał się na​brać hochsz​ta​ple​ro​wi ze świa​ta za​kła​dów spor​to​wych. Cho​dzi​ło o współ​o​skar​żo​ne​go pra​cow​ni​ka, któ​ry miał po​wią​za​nia z urzę​dem ochro​ny kon​sty​tu​cji. 12 stycz​nia 2012 roku obaj męż​czyź​ni zo​sta​li ska​za​ni przez sąd pierw​szej in​stan​cji za oszczer​‐ stwo i znie​sła​wie​nie (pro​ces cią​gnął się jed​nak jesz​cze przez lata). Dla sę​dzi sądu re​jo​no​we​‐ go nie mia​ło przy tym żad​ne​go zna​cze​nia, że duet z UEFA uwie​rzył w za​pew​nie​nia dzien​ni​ka​‐ rzy o ści​słej po​uf​no​ści ca​łej spra​wy. Jej zda​niem obaj dzia​ła​li „z pre​me​dy​ta​cją”[134]. Jed​nak ja​ki​mi mo​ty​wa​mi miał​by kie​ro​wać się Li​ma​cher? Czy dzię​ki sen​sa​cyj​nym błęd​nym oskar​że​niom, któ​rych na​wet nie mógł udo​wod​nić, chciał tra​fić na pierw​sze stro​ny ga​zet? W ko​re​spon​den​cji ze śled​czy​mi z UEFA dzien​ni​ka​rze wy​ka​zy​wa​li ogrom​ne za​in​te​re​so​wa​‐ nie Pre​vent AG. Za​da​wa​li szcze​gó​ło​we py​ta​nia mię​dzy in​ny​mi o rolę fir​my, a kil​ka mie​się​cy póź​niej spo​tka​li się na​wet z jej pra​cow​ni​ka​mi. Jed​nak w pro​ce​sie fir​ma nie ode​gra​ła żad​nej roli. Li​ma​cher, któ​ry nie mógł uwie​rzyć, że zo​stał oszu​ka​ny przez hochsz​ta​ple​ra, zło​żył ape​la​‐ cję. Tym​cza​sem szef bez​pie​czeń​stwa FIFA z Zu​ry​chu, Chris Eaton, ko​men​to​wał, że wpraw​dzie nie wie, dla​cze​go ska​za​ny pra​cow​nik Li​ma​che​ra już pod​czas MŚ 2010 w RPA „pró​bo​wał in​‐ fil​tro​wać” FIFA, ale miał swo​je po​dej​rze​nia. Twier​dze​nie tego czło​wie​ka, że pra​cu​je dla służ​by wy​wia​dow​czej, było w każ​dym ra​zie „nie​po​waż​ne”[135]. To nie pierw​szy raz, gdy były pra​cow​nik In​ter​po​lu, Eaton, wy​ra​żał o pew​nych oso​bach draż​li​we prze​ko​na​nia, któ​rych jako szef bez​pie​czeń​stwa FIFA ra​czej nie po​wi​nien mieć. Zwłasz​cza że jego pry​wat​na or​ga​ni​za​cja sama wzbu​dza bar​dzo po​waż​ne po​dej​rze​nia. Czyż​by miał dys​kret​ne doj​ścia w służ​bach do​cho​‐ dze​nio​wych? By​ło​by to nad wy​raz nie​po​ko​ją​ce. Naj​wi​docz​niej jed​nak tak jest. W ra​por​cie spo​rzą​dzo​nym przez Eato​na w czerw​cu 2010 roku pod​czas mun​dia​lu w RPA na te​mat jed​ne​go z pra​cow​ni​ków czy​ta​my: „Mogę po​twier​dzić, że w Niem​czech znaj​du​ją się po​uf​ne (...) do​ku​men​ty na jego te​mat”. Nie wie​dział jesz​cze nic kon​kret​ne​go, ale „może usta​lę to w cią​gu ty​go​dnia”. I ko​lej​na wska​zów​ka: „Te in​for​ma​cje mu​‐ szą na ra​zie po​zo​stać mię​dzy nami”[136]. Zwol​nie​nie Li​ma​che​ra zszo​ko​wa​ło bran​ż ę i po​z o​‐ sta​wi​ło pu​ste miej​sce. Szwaj​car uwa​ża​ny był do tej pory za naj​zdol​niej​sze​go czło​wie​ka do spraw zwal​cza​nia oszustw zwią​za​nych z za​kła​da​mi spor​to​wy​mi. W li​sto​pa​dzie 2009 roku wraz z pro​ku​ra​tu​rą z Bo​chum wy​krył po​nad dwie​ście sprze​da​nych me​czów w ca​łej Eu​ro​pie. Zmia​nę wia​trów w UEFA Pla​ti​nie​go Li​ma​cher od​czuł już wcze​śniej, przy oka​zji znacz​nie po​‐ waż​niej​sze​go po​dej​rze​nia. Cho​dzi​ło o przy​zna​nie or​ga​ni​za​cji mi​strzostw Eu​ro​py 2012. Dzia​‐ łacz związ​ko​wy z Cy​pru przez wie​le lat ofe​ro​wał UEFA rze​ko​me do​wo​dy na to, że tur​niej zo​‐ stał ku​pio​ny. Gdy za​rzu​ty tra​fi​ły do Li​ma​che​ra, ten chciał ścią​gnąć świad​ka do Ge​ne​wy. Za​bu​‐ ko​wa​no już bi​le​ty na sa​mo​lot, jed​nak na czte​ry dni przed spo​tka​niem czo​ło​wi dzia​ła​cze UEFA ner​wo​wo za​ka​za​li pro​wa​dze​nia ak​cji do​cho​dze​nio​wej, ku cał​ko​wi​te​mu nie​do​wie​rza​niu Li​ma​‐ che​ra. Mia​ło to miej​sce w sierp​niu 2010 roku. Trzy ty​go​dnie póź​niej Li​ma​cher zo​stał za​wie​‐ szo​ny.

IN​TER​POL I SPÓŁ​KA

W świe​cie wy​wia​du, w któ​rym fir​my de​tek​ty​wi​stycz​ne chęt​nie za​opa​tru​ją swych klien​tów w za​bez​pie​czo​ne przed pod​słu​chem te​le​fo​ny ko​mór​ko​we, na​tu​ral​nie nic nie to​nie w głęb​szej mgle niż sie​ci po​wią​zań. „Pro​szę zro​zu​mieć, że cho​ciaż​by z po​wo​dów zwią​za​nych z na​szą sy​‐ tu​acją w za​kre​sie ochro​ny kon​ku​ren​cji nie mo​że​my za​jąć sta​no​wi​ska wo​bec klien​tów, po​ten​‐ cjal​nych klien​tów, za​py​tań, ana​liz lub sta​nów fak​tycz​nych” – taka in​for​ma​cja od fir​my ochro​‐ niar​skiej Pre​vent jest cha​rak​te​ry​stycz​na dla ca​łej bran​ży wy​wia​dow​czej[137]. Ko​men​tarz Eato​na do pro​ce​su nie jest przy​pad​ko​wy, bo​wiem kon​tro​wer​syj​ny pra​cow​nik Li​ma​che​ra z UEFA wy​wo​łał po​ru​sze​nie tak​że w FIFA, dla któ​rej krót​ko pra​co​wał jako śled​‐ czy do spraw za​kła​dów spor​to​wych pod​czas mi​strzostw w RPA. Wkrót​ce znów wy​je​chał. Kie​dy kil​ka mie​się​cy póź​niej wy​bu​chła afe​ra wo​kół Li​ma​che​ra, wie​le mó​wi​ło się o tecz​ce FIFA, w któ​rej męż​czy​zna ten rze​ko​mo już daw​no zo​stał zde​ma​sko​wa​ny jako oszust, a na​wet zi​den​ty​fi​ko​wa​ny jako po​waż​ne za​gro​że​nie dla UEFA[138]. FIFA jed​nak nie chcia​ła od​po​wie​‐ dzieć na żad​ne py​ta​nia do​ty​czą​ce tecz​ki. Do​bre kon​tak​ty z współ​za​ło​ży​cie​lem Pre​vent na​zwi​skiem Gram​ke przy​pi​su​je się Sep​po​wi Blat​te​ro​wi. Nie​kie​dy jest to wi​docz​ne na ze​wnątrz, jak pod​czas MŚ 2006, gdy Gram​ke pro​wa​‐ dził mię​dzy​na​ro​do​wą de​le​ga​cję i go​ści na pół​fi​nał mię​dzy Niem​ca​mi a Wło​cha​mi w Do​rt​mun​‐ dzie i po​zo​wał z Blat​te​rem przy wrę​cze​niu pro​por​czy​ka, któ​rym pre​zy​dent od​zna​czył przed​sta​‐ wi​cie​li Nad​re​nii Pół​noc​nej-West​fa​lii za ich wspar​cie dla je​de​nast​ki DFB. Tak​że Gram​ke jest czło​wie​kiem spor​tu. Był już głów​nym dzia​ła​czem w Nie​miec​kiej Fe​de​ra​cji Fut​bo​lu Ame​ry​‐ kań​skie​go oraz w Nie​miec​kim Związ​ku Że​glar​skim. Jest tak​że sze​fem za​rzą​du w In​sti​tu​te for Eu​ro​pe​an Af​fa​irs (INEA). To „ide​owa or​ga​ni​za​cja ist​nie​ją​ca od roku 1995, pro​wa​dzą​ca dzia​‐ ła​nia róż​ne​go ro​dza​ju (w du​żej mie​rze tak​że nie​ofi​cjal​ne)”. In​sty​tut pro​mu​je „zwięk​sza​nie za​‐ ży​ło​ści wśród oso​bi​sto​ści zaj​mu​ją​cych czo​ło​we po​zy​cje w Eu​ro​pie”. W szes​na​sto​oso​bo​wej ka​drze kie​row​ni​czej oprócz by​łych po​li​ty​ków za​sia​da tak​że ko​le​ga z Pre​vent, Han​ning. Dla FIFA INEA mia​ła spo​rzą​dzić prze​ło​mo​wą opi​nię praw​ną na te​mat ulu​bio​ne​go pro​‐ jek​tu Blat​te​ra, czy​li „moż​li​wo​ści po​go​dze​nia za​sa​dy 6+5 z eu​ro​pej​skim pra​wem wspól​no​‐ to​wym”. Ta za​sa​da, kla​sycz​na bań​ka my​dla​na sze​fa FIFA, mia​ła ogra​ni​czyć licz​bę za​gra​nicz​‐ nych za​wod​ni​ków w dru​ży​nie do mak​sy​mal​nie pię​ciu, któ​rzy mogą wy​stą​pić w wyj​ścio​wym skła​dzie. Jed​nak ta​kie ogra​ni​cze​nia na pod​sta​wie na​ro​do​wo​ści wy​kra​cza​ją prze​ciw​ko że​la​‐ znym za​sa​dom obo​wią​zu​ją​cym w Unii Eu​ro​pej​skiej. Ko​mi​sja Eu​ro​pej​ska wy​raź​nie za​po​wie​‐ dzia​ła, że bę​dzie temu ka​te​go​rycz​nie prze​ciw​na. INEA do​star​czy​ła li​czą​cą pra​wie dwie​ście stron eks​per​ty​zę dla FIFA w roku 2009. Szef za​rzą​du, Gram​ke, pod​kre​ślał nie​za​leż​ność swo​jej in​sty​tu​cji: „FIFA nie ma pra​wa wy​da​wać nam po​le​ceń”. Tym lep​szy oka​zał się dla fe​de​ra​cji nie​orto​dok​syj​ny wy​nik, „że pro​po​no​wa​na przez FIFA kon​cep​cja za​sa​dy 6+5 może być zre​ali​zo​wa​na w zgo​dzie z eu​ro​pej​skim pra​wem wspól​no​to​wym”. Rze​czo​znaw​cy bez​u​stan​nie pod​kre​śla​li nie​za​leż​ność i au​to​no​mię spor​tu. W „uza​sad​nie​niu” wy​ra​zi​li opi​nię, że po​mysł Blat​te​ra sta​no​wi „co naj​wy​żej po​śred​nią lub ukry​tą

dys​kry​mi​na​cję”. Nie jest też ni​czym złym – „w koń​cu FIFA ma wła​sne pod​sta​wo​we pra​wa i wol​no​ści, wy​ma​ga​ją​ce znacz​nie szer​szej swo​bo​dy dzia​ła​nia w za​kre​sie kształ​to​wa​nia sto​sun​‐ ków praw​nych”. Au​to​no​mia fe​de​ra​cji ma uspra​wie​dli​wiać ogra​ni​cze​nia swo​bo​dy ryn​ku. Tak​że Chris Eaton wniósł naj​lep​sze kon​tak​ty do dys​kret​ne​go świa​ta spe​cja​li​stów do spraw bez​pie​czeń​stwa zgro​ma​dzo​nych wo​kół Blat​te​ra. Krzep​ki Au​stra​lij​czyk nie stra​cił kon​tak​tu ze swym daw​nym pra​co​daw​cą, cen​tra​lą In​ter​po​lu w Lyonie. Pra​co​wał tam dzie​sięć lat, z pięt​na​‐ sto​mie​sięcz​ną prze​rwą na do​cho​dze​nia w spra​wie Oil for Food. Opis jego sta​no​wi​ska w FIFA prze​wi​du​je „stra​te​gicz​ne środ​ki za​bez​pie​cze​nia wszyst​kich in​te​re​sów i dóbr FIFA przed ry​zy​‐ kiem i za​gro​że​nia​mi”[139]. Brzmi to do​syć groź​nie, jak​by cho​dzi​ło o znacz​nie wię​cej niż ban​dy azja​tyc​kich ha​zar​dzi​‐ stów, któ​re i tak chęt​niej dzia​ła​ją w niż​szych li​gach kra​jo​wych. Fak​tycz​nie, w ob​sza​rze za​kła​‐ dów spor​to​wych nie dzia​ło się wie​le, po​mi​ja​jąc wszel​kie ilo​ści wy​da​wa​nych przez Eato​na ob​wiesz​czeń. Za to w za​kre​sie kon​tak​tów po​li​cyj​nych FIFA wy​raź​nie się zbro​iła. W grud​niu 2010 roku sta​ra​ła się o ko​lej​ne​go pra​cow​ni​ka In​ter​po​lu, Fre​de​ric​ka Lor​da. Jako za​stęp​ca dy​‐ rek​to​ra w Lyonie był on od​po​wie​dzial​ny za pierw​szą mię​dzy​na​ro​do​wą an​ty​ko​rup​cyj​ną bazę da​nych, UM​BRA. Tak​że Lord dzia​łał wcze​śniej w au​stra​lij​skiej po​li​cji, w dzia​le służb spe​‐ cjal​nych i wy​wia​du[140]. Miał zo​stać spro​wa​dzo​ny do dzia​łu zaj​mu​ją​ce​go się ma​ni​pu​la​cja​mi za​kła​da​mi spor​to​wy​mi. Wszyst​ko wy​da​wa​ło się ja​sne, a po​tem w ostat​niej chwi​li an​gaż zo​stał od​wo​ła​ny. FIFA wy​co​fa​ła ofer​tę. FIFA, w któ​rej wśród pra​cow​ni​ków po​łą​cze​nia te​le​fo​nicz​ne już od daw​na nie ucho​dzą za bez​piecz​ne, a w przy​pad​ku po​uf​nych roz​mów jak ognia uni​ka się li​nii służ​bo​wych, roz​bu​do​‐ wu​je nie tyl​ko wła​sne służ​by bez​pie​czeń​stwa. Współ​pra​cu​je też z agen​cja​mi de​tek​ty​wi​stycz​ny​‐ mi, ma​ją​cy​mi po​wią​za​nia z czo​ło​wy​mi dzia​ła​cza​mi fe​de​ra​cji. Tę oso​bli​wość do​strze​ga​ją nie tyl​ko byli pra​cow​ni​cy, ale tak​że dzien​ni​ka​rze, a na​wet po​sło​wie. Ty​po​wym po​wi​ta​niem osób pro​wa​dzą​cych do​cho​dze​nia w spra​wach FIFA sta​ło się py​ta​nie, czy na pew​no nie ma pod​słu​‐ chu. Po​uf​ne roz​mo​wy ni​g​dy przez te​le​fon! Spe​cja​li​sta do spraw FIFA, An​drew Jen​nings, opi​‐ sał na​wet, jak eks​per​ci kry​mi​na​li​stycz​ni z Bri​tish Te​le​com prze​cze​sa​li jego dom, gdy stwier​‐ dzi​li, że nie​zna​na oso​ba przez dłuż​szy czas pró​bo​wa​ła do​trzeć do szcze​gó​łów ich mię​dzy​na​ro​‐ do​wych roz​mów te​le​fo​nicz​nych[141]. Wie​lo​let​ni pra​cow​nik i kry​tyk FIFA, Gu​ido To​gno​ni, do​‐ wie​dział się la​tem 2011 roku, że jego te​le​fon był pod​słu​chi​wa​ny. We wszyst​kich tych przy​pad​‐ kach – trze​ba to pod​kre​ślić – nie ma żad​nych do​wo​dów na związ​ki ze świa​to​wą fe​de​ra​cją pił​‐ kar​ską. Po​zo​sta​je jed​nak py​ta​nie, jak wy​ja​śnić tak czę​ste zbie​gi oko​licz​no​ści i kon​kret​ne in​cy​‐ den​ty. No​wo​cze​sna dzia​łal​ność wy​wia​dow​cza roz​kwi​ta, zwłasz​cza po 11 wrze​śnia 2001 roku, któ​ry po​ka​zał, że na​wet naj​więk​sze służ​by bez​pie​czeń​stwa, ta​kie jak CIA, NSA czy Mos​sad, nie są w sta​nie ode​przeć ata​ku ter​ro​ry​stycz​ne​go opar​te​go na pro​stym pla​nie. W pie​kiel​nym tem​pie roz​wi​ja się świa​to​wy prze​mysł ochro​niar​ski, a jed​no​cze​śnie tech​no​lo​gie i spe​cja​li​ści w znacz​nej czę​ści zni​ka​ją w gi​gan​tycz​nej sza​rej stre​fie, któ​rej ra​cja bytu nie leży ra​czej w pu​‐ blicz​nym in​te​re​sie de​mo​kra​tycz​nych państw. Z pew​no​ścią leży jed​nak w in​te​re​sie wła​dzy (jak uka​zu​je skan​dal NSA, któ​ry za​alar​mo​wał cały świat), na cze​le z re​żi​ma​mi au​to​ry​tar​ny​mi, jak rów​nież w in​te​re​sie wszyst​kich or​ga​ni​za​cji i kon​cer​nów, któ​re lu​bią nie​po​strze​że​nie spraw​dzać swo​je śro​do​wi​sko ryn​ko​we i fir​mo​we, wła​sny per​so​nel, kon​ku​ren​cję czy ko​go​kol​wiek in​ne​go.

Szcze​gól​nie w za​chod​nim świe​cie po​li​cyj​ny mo​no​pol wła​dzy pań​stwo​wej prze​cho​dzi co​‐ raz bar​dziej w ręce pry​wat​ne, dys​po​nu​ją​ce du​ży​mi moż​li​wo​ścia​mi płat​ni​czy​mi. Przy​czy​ną ta​‐ kie​go sta​nu rze​czy są kosz​ty. Wszę​dzie ro​sną ren​ty i eme​ry​tu​ry, dla​te​go pań​stwo w co​raz więk​‐ szym stop​niu od​da​je swo​je kom​pe​ten​cje. Kon​se​kwen​cją są fir​my ochro​niar​skie, któ​re z ko​lei chęt​nie po​wo​łu​ją na sta​no​wi​ska kie​row​ni​cze lu​dzi o zna​nych na​zwi​skach – eks​per​tów, któ​rzy oprócz sła​wy wno​szą dys​kret​ne kon​tak​ty. W ten spo​sób pod go​spo​dar​czą pre​sją, stop​nio​wo, sa​mo​czyn​nie po​wsta​je pań​stwo Wiel​kie​go Bra​ta. Od roku 2001 ry​nek sprze​da​ży in​stru​men​tów wy​wia​dow​czych, ta​kich jak tech​no​lo​gie ha​‐ ker​skie czy wy​so​ce sku​tecz​ne urzą​dze​nia pod​słu​cho​we, zwięk​szył rocz​ne ob​ro​ty z pra​wie ze​‐ ro​wych na pięć mi​liar​dów do​la​rów, sta​jąc się no​wym han​dlem bro​nią. Pod​czas Arab​skiej Wio​sny po prze​wro​tach w Egip​cie czy Li​bii po​ja​wi​ły się urzą​dze​nia do nad​zo​ro​wa​nia In​ter​ne​‐ tu przez pań​stwo – pro​duk​ty, któ​re ni​g​dy nie po​win​ny się tam zna​leźć. Oczy​wi​ście fir​my, któ​re je wy​pro​du​ko​wa​ły, za​kli​na​ją się, że nie mają po​ję​cia, skąd wzię​to ich sprzęt[142]. Naj​wyż​sze rzą​do​we sta​no​wi​ska. Ame​ry​kań​ska NSA wraz ze współ​pra​cu​ją​cy​mi służ​ba​mi. Czo​ło​we domy me​dio​we, sze​fo​wie po​li​cji we Fran​cji i w An​glii – nie moż​na wszyst​kie​go uogól​niać, jed​nak czy fał​szy​we jest wra​że​nie, że w kra​jach roz​wi​nię​tych swe mac​ki roz​kła​da ośmior​ni​ca, prze​bra​na w sza​ty spo​łecz​no-po​li​tycz​nej nad​gor​li​wo​ści? Spryt​ni po​moc​ni​cy, któ​‐ rzy chcą na​sze​go do​bra. Se​na​to​ro​wie, se​kre​ta​rze sta​nu i pro​ku​ra​to​rzy, śled​czy i po​li​cjan​ci, agen​ci i żoł​nie​rze – tłum​nie zmie​nia​ją po​sa​dy i do​sko​na​lą swą wie​dzę i umie​jęt​no​ści, zdo​by​te w pu​blicz​nej służ​bie, pra​cu​jąc za nie​złe pie​nią​dze w fir​mach ochro​niar​skich, przed​się​bior​‐ stwach i u na​dzia​nych pry​wat​nych pra​co​daw​ców. Tak​ż e w oto​cze​niu FIFA po​ja​wi​li się wiel​cy przed​sta​wi​cie​le bran​ż y świa​to​we​go prze​‐ my​słu bez​pie​czeń​stwa. Po​cząt​ko​wo mó​wi​ło się, że mają za​bez​pie​czać tur​nie​je. W roku 2009 FIFA za​war​ła z Fre​eh Gro​up In​ter​na​tio​nal kon​trakt na ochro​nę pod​czas mi​strzostw U-17 w Ni​‐ ge​rii. Mi​lio​no​wy in​te​res wi​docz​nie udał się tak do​brze, że wkrót​ce Fre​eh zaj​mo​wał się tak​że mi​strzo​stwa​mi U-20 w Egip​cie. Za​trud​nia​ni byli ko​lej​ni do​rad​cy do spraw bez​pie​czeń​stwa. FIFA wy​mie​ni​ła z na​zwy fir​mę Con​trol​led Risk[143]. Lo​uisa Fre​eha, któ​ry do roku 2001 był sze​fem FBI, spor​to​we me​dia wciąż jesz​cze chęt​nie sprze​da​wa​ły jako czło​wie​ka nu​mer je​den ame​ry​kań​skiej po​li​cji fe​de​ral​nej. To umac​nia​ło jego re​pu​ta​cję, choć de fac​to było non​sen​sem – w koń​cu prze​szedł na dzia​łal​ność pry​wat​ną, więc nie pra​co​wał już dla FBI. Czy w prze​ciw​‐ nym ra​zie mógł​by zo​stać wy​so​ko opła​ca​nym po​moc​ni​kiem świa​to​wej fe​de​ra​cji, pod​czas gdy FBI pro​wa​dzi​ła do​cho​dze​nia w spra​wach FIFA oraz jej naj​waż​niej​sze​go per​so​ne​lu? Py​ta​nia agen​cji Reu​ter​sa, czy Fre​eh Gro​up prze​ka​że po​li​cji lub wy​mia​ro​wi spra​wie​dli​wo​ści spra​wy kry​mi​nal​ne, na któ​re tra​fi pod​czas do​cho​dze​nia, FIFA po​zo​sta​wi​ła bez od​po​wie​dzi[144]. Blat​ter po​now​nie we​zwał Fre​eha na po​moc, gdy cho​dzi​ło o po​zby​cie się prze​ciw​ni​ka – Bin Ham​ma​ma. Ka​tar​czyk zro​bił coś, cze​go Blat​ter nie mógł za​apro​bo​wać – roz​da​wał dzia​ła​‐ czom pie​nią​dze na Ka​ra​ibach, zda​niem Blat​te​ra po to, by ku​pić ich gło​sy w wy​bo​rach. Czy w FIFA kie​dy​kol​wiek sły​sza​no o czymś ta​kim? Z pew​no​ścią, wciąż od nowa, pod​czas każ​dych wy​bo​rów pre​zy​denc​kich. Tyl​ko że te​raz Bin Ham​mam nie po​lo​wał na gło​sy dla bra​ta Sep​pa, lecz dla sie​bie. Nie do​my​ślał się jed​nak, że ta jak​że do​brze za​ko​rze​nio​na w krę​gach FIFA dzia​łal​ność w pew​nych oko​licz​no​ściach jest naj​wy​raź​niej su​ro​wo wzbro​nio​na – kie​dy skie​ro​‐ wa​na jest prze​ciw​ko Blat​te​ro​wi.

W świa​to​wym fut​bo​lu roi się od szpie​gów, ana​li​ty​ków i „taj​nia​ków”, wśród nich znaj​‐ du​je się też co​raz wię​cej dzien​ni​ka​rzy. A to przy​cią​ga pie​nią​dze. Prze​krój kro​ni​ki ko​rup​cyj​‐ nej FIFA od je​sie​ni 2010 roku po​ka​zu​je ści​sły zwią​zek świa​ta fut​bo​lo​we​go ze świa​tem szpie​‐ gow​skim. Gdy były se​kre​tarz ge​ne​ral​ny Mi​chel Zen-Ruf​fi​nen do​niósł ze​spo​ło​wi dzia​ła​ją​cych pod przy​kry​ciem dzien​ni​ka​rzy z „Sun​day Ti​me​sa”, że Hisz​pa​nia i Ka​tar za​war​ły pakt, by prze​‐ ka​zy​wać so​bie pa​kie​ty gło​sów na tur​nie​je 2018 i 2022, uak​tyw​ni​ła się bry​tyj​ska agen​cja de​‐ tek​ty​wi​stycz​na Kroll As​so​cia​tes. Zle​ce​nio​daw​cą dla jej pro​jek​tu ba​daw​cze​go Se​leu​cia oka​zał się kan​dy​du​ją​cy do or​ga​ni​za​cji mi​strzostw Ka​tar. Kroll prze​świe​tlił tak​że by​łe​go człon​ka za​‐ rzą​du FIFA, Ama​dou Dia​ki​te​go z Mali. Po​wie​dział on dzien​ni​ka​rzom, że Ka​tar ofe​ro​wał nie​‐ któ​rym człon​kom za​rzą​du FIFA kwo​ty w wy​so​ko​ści mi​lio​na dwu​stu ty​się​cy do​la​rów na oso​bi​‐ ste pro​jek​ty. Agen​ci Kroll ucho​dzą za szcze​gól​nie agre​syw​nych. Znaw​cy bran​ży do​no​szą o wła​ma​niach i skra​dzio​nych lap​to​pach[145]. Agen​cja wzbu​dza​ją​ca nie​gdyś po​strach jako „CIA z Wall Stre​et”, po pierw​szej woj​nie w Za​to​ce Per​skiej po​szu​ki​wa​ła w Ku​wej​cie pie​nię​dzy, któ​‐ re miał ukryć Sad​dam Hu​sajn. Zgod​nie z in​for​ma​cja​mi po​da​ny​mi w no​tat​ce na te​mat pro​jek​tu „Se​leu​cia” w Kroll, za​an​ga​żo​wał się w nie​go tak​że szwaj​car​ski dzien​ni​karz śled​czy, któ​ry wcze​śniej re​la​cjo​no​wał bi​twę po​mię​dzy Ze​nem-Ruf​fi​ne​nem a pre​zy​den​tem FIFA, Jo​se​phem Blat​te​rem. Czło​wiek ten za​pew​nił fir​mie akta są​do​we. W ten spo​sób moż​na nie​źle za​ro​bić. Tak​że Kroll in​ka​su​je nie​ma​łe wy​na​gro​dze​nie. Z do​ku​men​tu opu​bli​ko​wa​ne​go przez zu​ry​ski dzien​nik „Ta​ges-An​ze​iger” moż​na się do​wie​dzieć, że ho​no​ra​rium za go​dzi​nę wy​no​si od dwu​‐ stu fun​tów dla ana​li​ty​ka i od czte​ry​stu pięć​dzie​się​ciu fun​tów dla dy​rek​to​ra za​rzą​dza​ją​ce​go. Kroll miał opra​co​wać dla Ka​ta​ru pro​jekt do​cho​dze​nia za kwo​tę sie​dem​dzie​się​ciu pię​ciu ty​się​‐ cy fun​tów. Ho​no​ra​ria po​da​no tak​że w ofer​cie Pre​vent dla UEFA: „Wy​gro​dze​nie wy​no​si dwa ty​sią​ce czte​ry​sta euro na dzień dla każ​de​go do​rad​cy”. Plus VAT[146]. Gdzie in​dziej dzia​łał już ko​lej​ny pry​wat​ny szpieg: Jean-Char​les Bri​sard, któ​re​go fir​ma de​‐ tek​ty​wi​stycz​na re​zy​du​je w Pa​ry​żu. Roz​po​czął pro​jekt Air​ti​me. Zaj​mo​wał się do​nie​sie​nia​mi „Sun​day Ti​me​sa” prze​ciw​ko swe​mu klien​to​wi – Rey​nal​do​wi Te​ma​rii – za​wie​szo​ne​mu za ko​‐ rup​cję człon​ko​wi za​rzą​du FIFA z Ta​hi​ti. W na​krę​co​nym z ukry​cia fil​mie, któ​ry miał być do​wo​‐ dem w tej spra​wie, Bri​sard od​krył – zgod​nie ze swo​im ra​por​tem – po​waż​ne ma​ni​pu​la​cje: cię​‐ cia, mo​dy​fi​ka​cje i po​waż​ne prze​kła​ma​nia wer​sji ory​gi​nal​nej. Ca​łość mia​ła słu​żyć okre​ślo​nym in​te​re​som. Bri​sard wy​ja​wił ad​re​sy uczest​ni​czą​cych w ak​cji dzien​ni​ka​rzy i do​niósł o ich ro​‐ dzin​nym oto​cze​niu, ter​mi​nach po​dró​ży, wcze​śniej​szych pra​cach oraz pseu​do​ni​mach. Ad​wo​kat Te​ma​rii bro​nił moż​li​wo​ści za​sto​so​wa​nia pry​wat​nych śled​czych, na​to​miast „Ti​mes” był za​sko​‐ czo​ny, że de​tek​ty​wi śle​dzą już na​wet dzien​ni​ka​rzy, któ​rzy ba​da​ją spra​wy in​te​re​su pu​blicz​ne​go. W ten spo​sób krę​gi się za​zę​bia​ją. „Sun​day Ti​mes” na​le​ży do im​pe​rium Mur​do​cha, tak samo jak bru​ko​wiec „News of the World”, któ​ry wy​wo​łał pań​stwo​wy kry​zys przez swe prak​ty​ki pod​słu​chi​wa​nia i ha​ko​wa​nia. Mo​ni​to​ro​wał też gwiaz​dy pił​ki noż​nej, a w koń​cu zo​stał za​‐ mknię​ty. Jak neu​ro​tycz​na jest ta bran​ża, po​ka​zu​je fakt, że po wy​czy​nie „Sun​day Ti​me​sa”, któ​ry jesz​‐ cze bar​dziej ob​ni​żył szan​se ubie​ga​ją​cych się o MŚ Bry​tyj​czy​ków, oni sami prze​pro​wa​dzi​li do​‐ cho​dze​nie, ja​kie mo​ty​wy skło​ni​ły Au​stra​lij​czy​ka Mur​do​cha do pod​ję​cia dzia​łań, któ​re mia​ły tak ka​ta​stro​fal​ne skut​ki dla an​giel​skiej kan​dy​da​tu​ry. Umo​wę o wy​mia​nie gło​sów po​mię​dzy Ka​‐ ta​rem a Hisz​pa​nią, na któ​rą ko​mi​sja ety​ki FIFA nie zna​la​zła żad​nych do​wo​dów, w lu​tym 2011 roku po​twier​dził sam Blat​ter. W bry​tyj​skich me​diach wy​po​wia​dał się na te​mat han​dlu gło​sa​mi,

twier​dząc, że nie sta​no​wił on pro​ble​mu, „nie dzia​łał” oraz nie wpły​nął na gło​so​wa​nie ko​mi​te​‐ tu wy​ko​naw​cze​go na Ro​sję i Ka​tar[147]. Tak swo​bod​nie pod​szedł do tej spra​wy pre​zy​dent.

JĘ​ZYK PIE​NIĘ​DZY

Gdy pod ko​niec maja 2011 roku pi​szą​cy te sło​wa prze​kro​czył pręd​kość na pu​stej, szwaj​car​‐ skiej au​to​stra​dzie po​mię​dzy St. Gal​len a Zu​ry​chem o dzie​więć ki​lo​me​trów na go​dzi​nę, mu​siał za​pła​cić man​dat w wy​so​ko​ści oko​ło pięć​dzie​się​ciu euro. Tak wy​glą​da szwaj​car​ska mia​ra dla zwy​kłych śmier​tel​ni​ków. Pra​wie czte​ry​sta euro grzyw​ny plus kosz​ty na​ło​ży​ły szwaj​car​skie or​ga​ny na Sep​pa Blat​te​‐ ra, gdy spo​wo​do​wał wy​pa​dek, któ​ry tyl​ko cu​dem nie skoń​czył się ka​ta​stro​fą. 18 paź​dzier​ni​ka 2008 roku szef FIFA je​chał swym mer​ce​de​sem 525-PS, war​tym dwie​ście trzy​dzie​ści trzy ty​‐ sią​ce fran​ków, do ro​dzin​ne​go Wal​lis. Gdy po wy​jeź​dzie z tu​ne​lu Spie​zwi​ler pró​bo​wał wy​‐ prze​dzić ja​dą​cy przed nim sa​mo​chód, do​szło do ko​li​zji. Blat​ter stra​cił pa​no​wa​nie nad kie​row​‐ ni​cą, prze​kro​czył po​dwój​ną cią​głą, wje​chał na prze​ciw​le​gły pas i zde​rzył się czo​ło​wo z gol​‐ fem, któ​ry zo​stał wy​rzu​co​ny na pra​we po​bo​cze, gdzie da​cho​wał i za​trzy​mał się na boku. Dwu​‐ dzie​sto​jed​no​let​nie​mu kie​row​cy cu​dem uda​ło się wyjść z tego z lek​ki​mi ob​ra​że​nia​mi. Blat​ter w swym mer​ce​de​sie wy​szedł z wy​pad​ku bez szwan​ku. Na miej​sce zda​rze​nia przy​by​ła po​li​cja kan​to​nu i przy​kład​nie udzie​li​ła pierw​szej po​mo​cy – urzęd​nik od​krę​cił ta​bli​ce re​je​stra​cyj​ne z sa​mo​cho​du Blat​te​ra. Prze​cież ja​kiś świa​dek lub cho​‐ ciaż​by lo​kal​na pra​sa, któ​ra bę​dzie re​la​cjo​no​wać spek​ta​ku​lar​ną pra​wie-ka​ta​stro​fę, mo​gli​by przez nu​me​ry re​je​stra​cyj​ne po​znać toż​sa​mość spraw​cy wy​pad​ku. Przez wie​le dni wła​dze po​‐ twier​dza​ły je​dy​nie, że do​szło do „ko​li​zji trzech po​jaz​dów”. Gdy wy​szło na jaw, że to Blat​ter spo​wo​do​wał wy​pa​dek, bra​ku​ją​ce ta​bli​ce re​je​stra​cyj​ne za​czę​ły wzbu​dzać za​in​te​re​so​wa​nie. Po​‐ li​cja kan​to​nu udzie​la​ła wy​mi​ja​ją​cych od​po​wie​dzi. Może od​pa​dły w wy​ni​ku zde​rze​nia. W koń​‐ cu po​li​cja mu​sia​ła przy​znać, że to urzęd​nik zde​mon​to​wał je na miej​scu zda​rze​nia, ser​wis VIP dla fut​bo​lo​we​go bos​sa? Rzecz​nik po​li​cji prze​ko​ny​wał, że „każ​dy ma pra​wo do ochro​ny dóbr oso​bi​stych, tak​że oso​by pu​blicz​ne”. Każ​dy? Od gol​fa nie od​krę​co​no ta​blic. W na​ka​zie kar​nym, któ​ry dzien​ni​ka​rze otrzy​ma​li do wglą​du w urzę​dzie, po​da​ne zo​sta​ło od​‐ nie​sie​nie do usta​wy, po​zwa​la​ją​ce przy​pusz​czać, że w mo​men​cie wy​pad​ku Blat​ter mógł roz​ma​‐ wiać przez te​le​fon. W każ​dym ra​zie wszyst​ko wska​zu​je na ogrom​ną bo​ni​fi​ka​tę dla ce​le​bry​ty. Tu​szo​wa​nie fak​tów oraz praw​da, któ​ra wy​szła na jaw do​pie​ro po kon​fron​ta​cji, a i wte​dy tyl​ko po ka​wał​ku, są tak czy owak udo​ku​men​to​wa​ne [148]. Uko​ro​no​wa​niem tego wszyst​kie​go była ma​leń​ka grzyw​na na​ło​żo​na na mul​ti​mi​lio​ne​ra. Sę​‐ dzia śled​czy z Thun po​trak​to​wał ten wy​pa​dek jako „zwy​kłe na​ru​sze​nie prze​pi​sów ru​chu dro​go​‐ we​go”, mimo że mógł skoń​czyć się śmier​tel​nie, gdy​by dwu​dzie​sto​jed​no​let​ni kie​row​ca gol​fa nie skrę​cił gwał​tow​nie kie​row​ni​cą, uni​ka​jąc czo​ło​we​go zde​rze​nia. Spe​cja​li​ści, jak eks​pert do spraw ru​chu dro​go​we​go Mar​co Unter​näh​rer, byli wzbu​rze​ni. „Wy​rok jest dzi​wacz​ny – po​wie​‐ dział Unter​näh​rer – grzyw​na za​wsze uza​leż​nio​na jest od do​cho​dów. Musi za​bo​leć”. Przy za​‐ rob​kach Blat​te​ra po​win​na wy​no​sić ty​sią​ce fran​ków[149]. Spe​cja​li​sta nie mógł „so​bie wy​obra​‐ zić, w jaki spo​sób sę​dzia uza​sad​ni wy​rok. Inny kie​row​ca ry​zy​ko​wał​by karę po​zba​wie​nia wol​‐ no​ści”. Gdy ga​ze​ta „Son​n​tag​sze​itung” opu​bli​ko​wa​ła wy​rok wzbu​dza​ją​cy sen​sa​cję w ca​łym

kra​ju, rzecz​nik FIFA stwier​dził tyl​ko: „Nie znam tej spra​wy”. To cie​ka​we. Te​mat krak​sy Blat​‐ te​ra prze​to​czył się przez szwaj​car​ską pra​sę, lu​dzie byli obu​rze​ni i po​da​wa​li w li​stach czy​tel​ni​‐ ków po​rów​ny​wal​ne przy​pad​ki. Je​den z nich na​pi​sał, że „trud​no o wy​raź​niej​szy przy​kład ko​‐ rup​cji”. Inny opi​sy​wał, jak prze​kro​czył pręd​kość o trzy​dzie​ści czte​ry ki​lo​me​try na go​dzi​nę i kosz​to​wa​ło go to ty​siąc trzy​sta fran​ków. Wy​kro​cze​nia ko​mu​ni​ka​cyj​ne mogą być w Szwaj​ca​rii bar​dzo dro​gie. W kra​ju ban​ków pod al​pej​ski​mi gra​nia​mi, od nie​daw​na od​czu​wa​ją​cym za​gro​że​nie ze stro​‐ ny świa​ta ze​wnętrz​ne​go, utrzy​my​wa​ny jest sku​tecz​ny sys​tem nad​zo​ru. Bar​dzo roz​wi​nię​te jest sto​so​wa​nie ka​mer wi​deo do mo​ni​to​ro​wa​nia prze​strze​ni pu​blicz​nej. Au​to​ma​tyzm ochro​ny pań​‐ stwa jest głę​bo​ko za​ko​rze​nio​ny w kra​ju, w któ​rym więk​szość osób od​by​ła służ​bę woj​sko​wą, a w sza​fach prze​cho​wu​ją broń. Sam Blat​ter czę​sto wspo​mi​na swe ofi​cer​skie cno​ty. Rada Związ​‐ ko​wa, sied​mio​oso​bo​wy rząd, pre​zen​tu​je ory​gi​nal​ne po​łą​cze​nie in​te​re​sów: sport i woj​sko pod​‐ le​ga​ją temu sa​me​mu re​sor​to​wi – w kra​ju, w któ​rym swą sie​dzi​bę ma oko​ło sześć​dzie​się​ciu mię​dzy​na​ro​do​wych fe​de​ra​cji spor​to​wych. Co się dzie​je z ogrom​ną ilo​ścią zbie​ra​nych tu in​for​‐ ma​cji? Szwaj​ca​ria robi wszyst​ko, by stać się glo​bal​nym cen​trum świa​to​wych fe​de​ra​cji spor​to​‐ wych. W roku 2000, po afe​rze ko​rup​cyj​nej wo​kół Salt Lake City, któ​ra za​gro​zi​ła dal​szej eg​zy​‐ sten​cji MKOl-u, szwaj​car​ska Rada Związ​ko​wa przed​sta​wi​ła do​ku​ment do​ty​czą​cy po​li​ty​ki spor​to​wej w kra​ju ban​ków[150]. Nie cho​dzi​ło przy tym o czy​ste za​rzą​dza​nie, mimo że w owym cza​sie był to te​mat nu​mer je​den. Sto​ją​cy na cze​le MKOl-u Sa​ma​ranch zo​stał na​wet we​zwa​ny do zło​że​nia ze​znań przed ko​mi​sją se​nac​ką w Wa​szyng​to​nie. Szwaj​ca​rom cho​dzi​ło jed​nak o stwo​rze​nie wy​so​ce sku​tecz​nych wa​bi​ków dla świa​to​we​go spor​tu. W in​te​re​sie Szwaj​ca​rii, jej go​spo​dar​ki i zwięk​sze​nia pre​sti​ż u jest umiej​sco​wie​nie tu jak naj​więk​szej licz​by spor​to​‐ wych fe​de​ra​cji. Do dziś ofe​ro​wa​ne są za to licz​ne przy​wi​le​je. Oprócz peł​nej swo​bo​dy urzę​‐ do​wa​nia, jaką za​pew​nia swym dzia​ła​czom szwaj​car​skie pra​wo o sto​wa​rzy​sze​niach, są tak​że mar​gi​nal​ne staw​ki po​dat​ko​we lub na​wet cał​ko​wi​te zwol​nie​nie z po​dat​ków. Do tego do​cho​dzi tra​dy​cyj​na dys​kre​cja po​dat​ko​we​go raju. Ta​jem​ni​ce ad​wo​kac​kie i ban​ko​we są do​sko​na​le uzu​‐ peł​nia​ne przez sę​dziów, któ​rzy w spra​wach go​spo​dar​czych mają dość ła​god​ne na​sta​wie​nie. Nie​kie​dy te tar​gi o fe​de​ra​cje spor​to​we sta​ją się nie​zręcz​ne. W roku 2001, gdy po kry​zy​sie ko​rup​cyj​nym i dwu​dzie​stu je​den la​tach au​to​kra​tycz​ne​go pa​no​wa​nia Sa​ma​ranch ustą​pił z tro​nu, MKOl od​mó​wił mu speł​nie​nia ostat​nie​go ży​cze​nia. Wpraw​dzie przy​ję​to na człon​ka jego syna, jed​nak dru​gie​go, wy​ma​rzo​ne​go kan​dy​da​ta, Adol​fa Ogie​go, już nie. Ten jesz​cze nie​daw​no był szwaj​car​skim mi​ni​strem spor​tu i woj​ska (od roku 1997 oba te re​sor​ty są czę​ścią VBS, Szwaj​‐ car​skie​go De​par​ta​men​tu Obro​ny, Ochro​ny Lud​no​ści i Spor​tu). Pod ko​niec 2000 roku Ogi ustą​‐ pił ze sta​no​wi​ska, a po od​mo​wie z MKOl-u zo​stał spe​cjal​nym do​rad​cą do spraw spor​tu w ONZ, za sym​bo​licz​ne​go do​la​ra. Sze​ścio​cy​fro​wą kwo​tę, jaką po​chła​nia​ła dzia​łal​ność Ogie​go dla świa​to​we​go spor​tu, wy​kła​dał szwaj​car​ski po​dat​nik. Lu​dzie tacy jak Ogi re​pre​zen​tu​ją wza​jem​ne sto​sun​ki spor​tu i po​li​ty​ki w al​pej​skim kra​ju. Szwaj​car​skie pra​wo o sto​wa​rzy​sze​niach to wy​ma​rzo​na sy​tu​acja dla fe​de​ra​cji spor​to​‐ wych, któ​re prze​cież fak​tycz​nie są mi​lio​no​wy​mi i mi​liar​do​wy​mi przed​się​bior​stwa​mi. Sto​‐ wa​rzy​sze​nie mogą utwo​rzyć dwie oso​by. Nie ma obo​wiąz​ku re​je​stra​cyj​ne​go, a na​wet żad​ne​go obo​wiąz​ku re​wi​zji księ​go​wej czy kon​tro​li ze​wnętrz​nej. Sto​wa​rzy​sze​nie pła​ci prak​tycz​nie o po​ło​wę mniej po​dat​ków od rocz​ne​go zy​sku niż zwy​kła fir​ma. Wy​pcha​ne po brze​gi sej​fy sto​ją

otwo​rem dla lu​dzi, któ​rzy wpraw​dzie zaj​mu​ją tyl​ko sta​no​wi​ska ho​no​ro​we, jed​nak jed​nym ru​‐ chem pal​ca de​cy​du​ją o gi​gan​tycz​nych, wie​lo​mi​lio​no​wych in​te​re​sach. Po​dej​mu​ją de​cy​zje bez skru​pu​łów, w prak​ty​ce bo​wiem przed ni​kim nie od​po​wia​da​ją. Na​wet w przy​pad​ku ogrom​ne​go za​dłu​że​nia sze​fo​wie fe​de​ra​cji są chro​nie​ni. Ta​kie wnio​ski pły​ną z eks​per​ty​zy, któ​rą spo​rzą​dzi​‐ ła kan​ce​la​ria FIFA, NKF, po upad​ku ISL. Uko​ro​no​wa​niem tej mie​sza​ni​ny – od za​chę​ty po sa​mo​ob​słu​gę oraz od uwo​dze​nia po nad​‐ uży​cie – jest aspekt po​li​ty​ki spor​to​wej. Tu, zda​niem znaw​ców – ta​kich jak wie​lo​let​ni do​rad​ca Blat​te​ra Jérôme Cham​pa​gne – nie​bez​pie​czeń​stwo się po​tę​gu​je. „Pro​ble​mem dzi​siej​sze​go fut​‐ bo​lu jest to, że nie ma wy​raź​ne​go po​dzia​łu po​mię​dzy pie​niędz​mi a po​li​ty​ką, jak w in​nych ob​‐ sza​rach. Czę​sto ci sami lu​dzie de​cy​du​ją w obu tych spra​wach”. Po​stu​lu​je on stwo​rze​nie me​‐ cha​ni​zmów, „by wy​eli​mi​no​wać ten kon​flikt in​te​re​sów, aby eko​no​mia nie wy​wie​ra​ła wpły​wu na wła​dze pił​ki noż​nej”. Sło​wa Cham​pa​gne​go do​ty​czą więk​szo​ści fe​de​ra​cji. „Wła​dze fut​bo​lo​‐ we nie mogą dziś opie​rać się na ory​gi​nal​nych struk​tu​rach z roku 1904”[151]. Kra​jo​wej po​li​ty​ce było to przez dłu​gi czas obo​jęt​ne. W alar​mu​ją​cych sy​tu​acjach sied​mio​‐ oso​bo​wa Rada Związ​ko​wa skła​nia​ła się ra​czej ku „eg​zor​cy​stycz​nym” prak​ty​kom, któ​re sprze​‐ da​wa​no jako sku​tecz​ne pro​po​zy​cje usta​wo​we, choć po​tem oka​zy​wa​ły się cał​ko​wi​cie nie​efek​‐ tyw​ne. Mimo to cią​głe afe​ry ko​rup​cyj​ne, przede wszyst​kim w FIFA, spo​wo​do​wa​ły, że Ber​no zna​la​zło się pod pre​sją. Do tej pory FIFA mo​gła na​wet w Szwaj​ca​rii za​cho​wy​wać się tak, jak​by była nie​z wy​‐ kle trans​pa​rent​na. W roku 2010 wy​ka​za​ła, że łącz​ne do​cho​dy or​ga​nów kie​row​ni​czych wy​‐ nio​sły trzy​dzie​ści dwa mi​lio​ny sześć​set ty​się​cy do​la​rów[152]. W 2012 roku było to na​wet trzy​‐ dzie​ści trzy i pół mi​lio​na do​la​rów. Mniej za​do​wa​la​ją​cy był rok 2011 z kwo​tą dwu​dzie​stu dzie​wię​ciu i pół mi​lio​na. Na te ogrom​ne sumy – ele​ganc​ko ety​kie​to​wa​ne jako krót​ko​ter​mi​no​‐ we usłu​gi – zło​ży​ły się kwo​ty z pro​gra​mów wspar​cia so​cjal​ne​go dla wio​dą​cych or​ga​nów. W roku 2012 do​li​czo​no do tego z ko​lei dal​sze dwa mi​lio​ny dwie​ście ty​się​cy do​la​rów[153]. Mia​ła to być łącz​na kwo​ta wy​płat czę​ści sta​łej wy​na​gro​dzeń, re​kom​pen​sat oraz zry​czał​to​wa​nych diet dla krę​gu osób zaj​mu​ją​cych sta​no​wi​ska kie​row​ni​cze. Or​ga​ny kie​row​ni​cze to oprócz dy​rek​to​‐ rów tak​że człon​ko​wie ko​mi​te​tu wy​ko​naw​cze​go oraz ko​mi​sji fi​nan​so​wej, przy czym wszy​scy z tej ostat​niej za​sia​da​ją jed​no​cze​śnie w ko​mi​te​cie wy​ko​naw​czym. Ta góra pie​nię​dzy do​ty​czy​ła więc oko​ło dzie​się​ciu dy​rek​to​rów, do tego dwu​dzie​sto​pię​cio​‐ oso​bo​wy za​rząd łącz​nie z pre​zy​den​tem i se​kre​ta​rzem ge​ne​ral​nym. Dla wszyst​kich ra​zem, dla ca​łe​go tego per​so​ne​lu kie​row​ni​cze​go zaj​mu​ją​ce​go sta​no​wi​ska eta​to​we i ho​no​ro​we, wy​ka​za​no pra​wie trzy​dzie​ści trzy mi​lio​ny. Tym sa​mym, jak dum​nie in​for​mu​je FIFA, „w peł​ni re​ali​zu​je​my prze​pi​sy mię​dzy​na​ro​do​wych stan​dar​dów ra​chun​ko​wo​ści IFRS i nie po​zo​sta​wia​my żad​nych szcze​gó​łów bez od​po​wie​dzi”. W pięk​nym kra​ju sto​wa​rzy​szeń mi​liar​do​wy kon​cern FIFA do​‐ bro​wol​nie za​dał so​bie trud, by w ogó​le ujaw​nić kil​ka liczb. „Nie mamy ta​kie​go obo​wiąz​ku, jed​nak sto​su​je​my te stan​dar​dy od roku 2003 w celu za​pew​nie​nia przej​rzy​sto​ści”. Jed​nak jak przej​rzy​sta FIFA jest na​praw​dę? Do​cho​dy Blat​te​ra cho​wa​ją się w ogrom​nej ster​cie pie​nię​‐ dzy, a po​z na​nie jej licz​bo​wej war​to​ści za​wdzię​cza​my je​dy​nie wspa​nia​ło​myśl​no​ści FIFA. Kto pró​bu​je zgłę​bić ten pa​kiet mi​lio​nów, od razu tra​fia na gra​ni​cę przej​rzy​sto​ści. Krąg od​bior​‐ ców obej​mu​je oko​ło trzy​dzie​stu pię​ciu osób. Py​ta​nie, ile wy​no​si przy tym udział dzia​ła​czy na sta​no​wi​skach ho​no​ro​wych. Ile przy​pa​da na pre​zy​den​ta i jego biu​ro? „Nie jest zbyt trud​no – od​po​wia​da FIFA – ob​li​czyć śred​nią war​tość, któ​ra wy​no​si znacz​nie mniej niż prze​cięt​ne wy​‐

na​gro​dze​nie per​so​ne​lu kie​row​ni​cze​go więk​szo​ści firm i or​ga​ni​za​cji w Szwaj​ca​rii. Wszyst​kie te płat​no​ści pod​le​ga​ją opo​dat​ko​wa​niu. Pre​zy​dent udzie​lał in​for​ma​cji na te​mat swe​go wy​na​gro​‐ dze​nia w licz​nych wy​wia​dach, nie jest to więc ta​jem​ni​cą”. Aha. Czy​li w roku 2010 FIFA wy​‐ pła​ci​ła każ​de​mu dy​rek​to​ro​wi i każ​de​mu człon​ko​wi za​rzą​du peł​nią​ce​mu urząd ho​no​ro​wy śred​‐ nio oko​ło mi​lio​na do​la​rów. A je​śli cho​dzi o wy​na​gro​dze​nie Blat​te​ra – wy​star​czy spraw​dzić w ga​ze​tach. To od​po​wiedź czy re​bus? Ko​lej​na pró​ba usta​le​nia za​rob​ków pre​zy​den​ta wy​glą​da​ła tak: „Udzie​la​ne przez pań​stwa in​for​ma​cje do​ty​czą​ce kwo​ty trzy​dzie​stu dwóch mi​lio​nów sze​ściu​set ty​się​cy są zna​ne. Dla​te​go pro​si​my o przed​sta​wie​nie ze​sta​wie​nia, jaki rząd wiel​ko​ści przy​pa​da na pra​cow​ni​ków eta​to​‐ wych, a jaki na dzia​ła​czy. Czy też mo​że​my przy​jąć, na pod​sta​wie pań​stwa uwag na te​mat śred​‐ niej mar​ży, że każ​de​mu dzia​ła​czo​wi ho​no​ro​we​mu przy​zna​no oko​ło jed​ne​go mi​lio​na? W koń​cu pro​si​my też o okre​śle​nie rzę​du wiel​ko​ści wy​na​gro​dze​nia ob​sza​ru pre​zy​denc​kie​go. Od​nie​sie​nie do wy​po​wie​dzi pre​zy​den​ta w me​diach nie jest po​moc​ne”. Unik​nię​cie spe​ku​la​cji i nie​po​ro​zu​‐ mień by​ło​by prze​cież po​żą​da​ne. W koń​cu po co jest ośro​dek pra​so​wy? Więc „w czym leży pro​blem, by po​dać wy​na​gro​dze​nie pre​zy​den​ta (plus wy​dat​ki pre​zy​denc​kie​go biu​ra), zwłasz​cza że – jak sami Pań​stwo in​for​mu​ją – pre​zy​dent sam wie​lo​krot​nie po​da​wał te kwo​ty?”. Poza tym „dla​cze​go pen​sje kie​row​ni​cze​go »per​so​ne​lu klu​czo​we​go« nie są księ​go​wa​ne ra​zem z wy​na​‐ gro​dze​niem po​zo​sta​łe​go per​so​ne​lu, tyl​ko łą​czo​ne z pen​sja​mi dzia​ła​czy ho​no​ro​wych?”. Oko​ło trzy​stu sześć​dzie​się​ciu po​zo​sta​łych pra​cow​ni​ków wy​szcze​gól​nio​no na ra​chun​ku za rok 2010 od​dziel​nie, z kwo​tą sześć​dzie​się​ciu trzech mi​lio​nów do​la​rów. Gdy​by do​li​czo​no tu dy​rek​to​‐ rów, ła​twiej by​ło​by się po​ła​pać w licz​bach do​ty​czą​cych pa​triar​chy i pił​kar​skiej ro​dzi​ny. Od​po​wiedź FIFA: „Dzię​ku​je​my za wia​do​mość. Pre​zy​dent wspo​mniał o swo​im wy​na​gro​‐ dze​niu w wy​wia​dzie udzie​lo​nym nie​miec​kiej ga​ze​cie oko​ło maja/czerw​ca 2011 roku. Śred​nia (płat​no​ści na oso​bę, przyp. aut.) wy​no​si po​ni​żej mi​lio​na, je​śli do​brze Pań​stwo li​czą”. Czy​li do​brze ob​li​czy​li​śmy śred​nią. Szko​da tyl​ko, że to cał​ko​wi​ty non​sens, bo​wiem oczy​wi​ście nie wszy​scy otrzy​mu​ją tyle samo, zwłasz​cza je​śli ze​sta​wie​nie obej​mu​je Blat​te​ra. Mimo to w Szwaj​ca​rii wy​da​rzy​ło się coś nie​omal nie​moż​li​we​go, bo​wiem spo​łe​czeń​stwo kie​ru​je się in​ne​go ro​dza​ju roz​sąd​kiem niż po​li​ty​ka oraz zwią​za​ne z nią krę​gi praw​ni​cze i go​‐ spo​dar​cze. Po afe​rach ko​rup​cyj​nych, wy​da​la​niu dzia​ła​czy oraz dziw​nym przy​zna​wa​niu mi​‐ strzostw świa​ta spo​łe​czeń​stwo wy​bra​ło po​ję​cie „ko​mi​sja ety​ki FIFA” An​ty​sło​wem Roku 2010. Dla po​li​ty​ków ta​kie sy​gna​ły są bar​dzo czy​tel​ne. Dali więc par​la​men​ta​rzy​ście i znaw​cy FIFA, Ro​lan​do​wi Büche​lo​wi (SVP), zie​lo​ne świa​tło dla jego wnio​sku o zmia​nę w pra​wie, do​‐ ty​czą​cą sko​rum​po​wa​nych dzia​ła​czy spor​to​wych. Za​le​ca​ny jest po​śpiech, de​cy​zja w tej spra​‐ wie mia​ła za​paść pod ko​niec roku 2011. 11 stycz​nia 2011 roku Büchel skie​ro​wał list otwar​ty („Mię​dzy​na​ro​do​wi dzia​ła​cze spor​to​‐ wi są sil​nie sko​rum​po​wa​ni”) do Blat​te​ra. Pi​sał, że „w ostat​nich dwu​na​stu la​tach swej eg​zy​‐ sten​cji agen​cja ISL wy​pła​ci​ła 140 785 618,93 fran​ków ła​pó​wek. Świad​cze​nie wza​jem​ne? Brak. O tym fak​cie nie mu​si​my dłu​go dys​ku​to​wać. Wszyst​ko zo​sta​ło udo​wod​nio​ne przez sąd. Bra​li wy​so​cy i naj​wyż​si dzia​ła​cze spor​to​wi”. Po​seł Büchel po​ru​szył naj​bar​dziej draż​li​wy punkt – nie​zna​ne płat​no​ści ISL. „Ma​gi​strat nie fan​ta​zju​je, gdy mówi, że 5 873 224 fran​ki wy​‐ sła​no naj​pierw na Bry​tyj​skie Wy​spy Dzie​wi​cze, a po​tem z Ka​ra​ibów prze​ka​za​no do in​sty​tu​cji w nie​wiel​kim księ​stwie. Tam szwaj​car​ski praw​nik pod​jął je w go​tów​ce i prze​ka​zał jed​ne​mu z sze​fów ISL, któ​ry je roz​dzie​lił albo wśród po​śred​ni​ków, albo od​bior​ców z fe​de​ra​cji spor​to​‐

wych. Pa​nie Blat​ter, dla​cze​go nie chce Pan wie​dzieć, któ​rzy z Pana wspól​ni​ków zgar​nę​li tych pra​wie sześć oraz sto dwa​dzie​ścia dal​szych mi​lio​nów? Dla​cze​go nie in​te​re​su​je Pana, ja​kie sko​rum​po​wa​ne typy po​dej​mu​ją naj​waż​niej​sze de​cy​zje w Pań​skim mi​liar​do​wym kon​cer​nie?” Do​bre py​ta​nie. Büchel za​koń​czył swój list sło​wa​mi: „Czę​sto na​zy​wa Pan FIFA ro​dzi​ną. Nie może Pan jed​nak mieć za złe mym ko​le​gom w Szwaj​car​skim Par​la​men​cie, gdy my​ślą przy tym o spe​cy​ficz​nej, sy​cy​lij​skiej for​mie ro​dzi​ny”. Za​pro​sze​nie Blat​te​ra, by po​sło​wie przy​by​li do pa​ła​cu FIFA, gdzie na​wet gło​wy państw „an​ty​szam​bru​ją i nad​ska​ku​ją”, zo​sta​ło od​rzu​co​ne. Jesz​cze cze​go! Szef FIFA ma przy​je​chać do Ber​na? Blat​ter za​re​ago​wał bły​ska​wicz​nie. Już 12 stycz​nia do wszyst​kich par​la​men​ta​rzy​stów ro​ze​‐ sła​no za​pro​sze​nia na „spo​tka​nie in​for​ma​cyj​ne” FIFA w luk​su​so​wym, ber​neń​skim ho​te​lu Bel​le​‐ vue, któ​re za​pla​no​wa​no na 8 mar​ca 2011 roku. W po​śpie​chu naj​wi​docz​niej umknął fakt, że na ten sam dzień za​pro​szo​no mi​ni​ster​stwo spor​tu i woj​ska, któ​re bę​dzie in​for​mo​wa​ło o spo​rcie, no​wych sa​mo​lo​tach bo​jo​wych itp. Pra​wie wszy​scy chcie​li tam być. Büchel upo​mniał Blat​te​ra, że po​wi​nien przy​być sam, a nie wy​sy​łać „gra​cza re​zer​wo​we​‐ go”. Blat​ter wy​słał jed​nak praw​ni​ka, Mar​ca Vil​li​ge​ra. Mu​siał przejść przez to sam. Spo​śród par​la​men​ta​rzy​stów sta​wi​ło się tyl​ko dzie​sięć osób, w tym trzech rad​nych. Po​da​no sie​ka​ną cie​‐ lę​ci​nę po zu​ry​sku (Vil​li​ger: „Pod ko​niec sami czu​li​śmy się po​sie​ka​ni”), a na ko​niec każ​dy gość otrzy​mał po czer​wo​nej i żół​tej kart​ce. Dla Büche​la dwu​dzie​sto​mi​nu​to​wa pre​zen​ta​cja była nie​zręcz​na. Czuł się jak na „wy​ciecz​ce szkol​nej wspi​na​ją​cej się na górę Zürich​berg”. Naj​pierw za​pre​zen​to​wa​no li​nię ar​gu​men​ta​cji „FIFA wspie​ra go​spo​dar​kę”, sza​co​wa​ną na mniej wię​cej pięt​na​ście i pół mi​lio​na fran​ków rocz​nie. Naj​więk​sza po​zy​cja – osiem mi​lio​nów fran​ków za prze​lo​ty sa​mo​lo​to​we. „Ta kwo​ta nie za​si​la kasy Zu​ry​chu, ma tyl​ko na​pom​po​wać sta​ty​sty​ki”, stwier​dził roz​ba​wio​ny Büchel i prze​szedł do ko​lej​ne​go punk​tu: oso​bi​ste wy​dat​ki go​ści FIFA. Mi​lion fran​ków. „Skąd FIFA zna tę licz​bę?”, za​sta​na​wiał się. „Czy po​kry​wa też te kosz​ty?” Jego zda​niem, ge​ne​ral​nie rzecz bio​‐ rąc, tyl​ko kosz​ty ho​te​lo​we wy​no​szą​ce sześć mi​lio​nów fran​ków rocz​nie moż​na za​li​czyć jako fak​tycz​ny wkład w roz​wój lo​kal​nej go​spo​dar​ki. Po​dob​nie spek​ta​ku​lar​nie brzmiał ar​gu​ment, że „FIFA wspie​ra szwaj​car​ską go​spo​dar​kę”, i to kwo​tą dwu​stu pięć​dzie​się​ciu mi​lio​nów do​la​rów rocz​nie, jak wy​li​czy​ła w swym do​ku​men​‐ cie. Ćwierć mi​liar​da? Dla Büche​la za​brzmia​ło to jak żart. „To prze​cież jed​no​ra​zo​wa bu​do​wa sie​dzi​by!” Fak​tycz​nie, ogrom​na kwo​ta dwu​stu czter​dzie​stu trzech mi​lio​nów fran​ków pra​wie w ca​ło​ści do​ty​czy bu​do​wy na gó​rze Zürich​berg ka​te​dry FIFA, któ​ra prze​cież zo​sta​ła ukoń​czo​na już w roku 2007. „Zle​ce​nia bu​dow​la​ne pra​wie wy​łącz​nie dla szwaj​car​skich firm”, do​da​ła FIFA zna​czą​co. Co przy​po​mi​na, że w bu​do​wę za​an​ga​żo​wa​ny był też mał​żo​nek dy​rek​tor​ki biu​ra pre​zy​denc​kie​go Blat​te​ra[154]. A punkt „Za​sad​ni​cze punk​ty do​ty​czą​ce fi​nan​sów/Za​rzu​ty prze​ciw​ko FIFA”? Do za​rzu​tu bra​ku przej​rzy​sto​ści od​nie​sio​no się w taki spo​sób: „FIFA pu​bli​ku​je rocz​nie po​nad sto stron szcze​gó​ło​we​go ra​por​tu fi​nan​so​we​go, zgod​ne​go z za​sa​da​mi IFRS, speł​nia​jąc tym sa​mym wy​‐ mo​gi dla spół​ek no​to​wa​nych na gieł​dzie”. Jak da​le​ko się​ga przej​rzy​stość w kwe​stii de​li​kat​‐ nych szcze​gó​łów, już opi​sa​no. Swą uży​tecz​ność pu​blicz​ną FIFA wy​ja​śni​ła po​li​ty​kom, twier​dząc, że wszyst​kie do​cho​‐ dy „in​we​sto​wa​ne są we wspie​ra​nie fut​bo​lu”, co jest ce​lem sta​tu​to​wym sto​wa​rzy​sze​nia.

Po​zo​sta​je jed​nak py​ta​nie, w jaki spo​sób wspie​ra​niu fut​bo​lu słu​ży wy​po​sa​że​nie pa​ła​cu FIFA w po​miesz​cze​nie do mo​dli​twy i ta​kie ga​dże​ty jak bio​me​trycz​ne zam​ki w drzwiach i inne peł​ne prze​py​chu de​ta​le za ćwierć mi​liar​da fran​ków, któ​re za​si​li​ły szwaj​car​ską go​spo​dar​kę. Je​śli cho​dzi o po​dat​ki, FIFA jest „pra​wi​dło​wo opo​dat​ko​wa​na i pła​ci oko​ło mi​lio​na fran​‐ ków bez​po​śred​nich po​dat​ków rocz​nie”. Zda​niem par​la​men​ta​rzy​sty Büche​la „pra​wi​dło​wo by​‐ ło​by co naj​mniej czter​dzie​ści do pięć​dzie​się​ciu mi​lio​nów po​dat​ku. Poza tym FIFA mo​gła​by ko​rzy​stać z cał​ko​wi​te​go zwol​nie​nia, „tyl​ko tego nie wy​ko​rzy​stu​‐ je”. Le​piej pła​cić parę gro​szy, niż na​ra​zić się opi​nii pu​blicz​nej? Taki po​gląd na sie​bie FIFA pre​zen​tu​je tak​że w stwier​dze​niu, że „nie ma żad​nych ulg po​dat​ko​wych dla pra​cow​ni​ków FIFA”. Zga​dza się, ale dla​cze​go mia​ły​by być – w koń​cu czy FIFA to ONZ? Od łącz​nej sumy wy​na​gro​dzeń w roku 2010 (bez „or​ga​nów kie​row​ni​czych”), opie​wa​ją​cej na sześć​dzie​siąt trzy mi​lio​ny do​la​rów, od​pro​wa​dzo​no rze​ko​mo oko​ło dzie​się​ciu mi​lio​nów po​dat​ku. FIFA pra​gnie też za​koń​czyć te​mat za​rzu​tów ko​rup​cyj​nych: „FIFA oraz wszyst​kie zwią​za​ne z nią oso​by fi​zycz​ne pod​le​ga​ją szwaj​car​skie​mu ko​dek​so​wi kar​ne​mu. FIFA nie ma żad​ne​go spe​cjal​ne​go sta​tu​su pod wzglę​dem od​po​wie​dzial​no​ści kar​nej ani nie ży​czy so​bie ta​kie​go sta​tu​‐ su”. Ma to swój urok, gdy FIFA wy​ja​śnia par​la​men​to​wi, że nie stoi po​nad pra​wem kar​nym oraz że nie pró​bu​je o to za​bie​gać. Dzie​sięć dni po spek​ta​klu w ho​te​lu Bel​le​vue od​by​ły się ob​ra​dy Rady Na​ro​do​wej. Gło​so​‐ wa​nie nie było ko​niecz​ne, bo​wiem wnio​sek Büche​la prze​szedł sto​sun​kiem gło​sów 200:0. Naj​‐ wy​raź​niej Rada Związ​ko​wa i tym ra​zem chcia​ła za​in​ter​we​nio​wać. Do koń​ca roku 2011 miał po​wstać ra​port w spra​wie ko​rup​cji spor​to​wej, po​tem spraw​dza​ne mają być usta​wy. Ter​min ten wid​niał też w rocz​nym spra​woz​da​niu szwaj​car​skiej po​li​cji fe​de​ral​nej fed​pol. Ten przed​ło​‐ żo​ny w czerw​cu 2011 roku do​ku​ment ostrze​gał w ru​bry​ce „Ko​rup​cja w spo​rcie” przed nie​‐ usta​ją​cym prze​kup​stwem i wska​zy​wał szcze​gól​nie na przy​zna​nie MŚ 2018 (Ro​sja) i 2022 (Ka​‐ tar). Po​nie​waż nie moż​na za​sto​so​wać szwaj​car​skich prze​pi​sów do ko​rup​cji osób pry​wat​nych prze​ciw​ko dzia​ła​czom FIFA, Rada Związ​ko​wa zle​ci​ła Fe​de​ral​ne​mu Urzę​do​wi do spraw Spor​‐ tu „opra​co​wa​nie ra​por​tu uka​zu​ją​ce​go po​trze​bę re​gu​la​cji (w spo​rcie) do koń​ca roku 2011”. Jed​nak po​zo​sta​ła jesz​cze Rada Kan​to​nów – ar​cha​icz​ne gre​mium, w któ​rym za​sia​da po dwóch przed​sta​wi​cie​li każ​de​go kan​to​nu. W prze​ci​wień​stwie do Rady Na​ro​do​wej gło​so​wa​nia są tam taj​ne. Jest więc bez wąt​pie​nia po​dat​ne na lob​bing i wy​ka​zu​je nie​wiel​ką tro​skę o sy​tu​‐ ację spor​tu. Je​sie​nią 2011 roku Rada Kan​to​nów prze​dłu​ży​ła ter​min na zło​że​nie ra​por​tu w spra​wie ko​rup​cji w spo​rcie oraz moż​li​wych ustaw no​we​li​za​cyj​nych do koń​ca 2012 roku. Fe​‐ de​ral​ny Urząd do spraw Spor​tu wy​ja​śnił, że jego wnio​sek oprócz ko​rup​cji obej​mu​je tak​że ma​‐ ni​pu​la​cje me​cza​mi. Ta kwe​stia jest opra​co​wy​wa​na na szcze​blu mię​dzy​na​ro​do​wym, co urzęd​‐ ni​cy „stwier​dzi​li przez swo​je mię​dzy​na​ro​do​we kon​tak​ty”. Usta​li​li też, że „te pra​ce w ży​ciu nie zo​sta​ną ukoń​czo​ne do koń​ca tego roku”. By​ło​by bez sen​su, gdy​by Szwaj​ca​ria „w od​osob​nie​niu spo​rzą​dza​ła ra​port na taki te​mat, jak ma​ni​pu​la​cje me​cza​mi, któ​ry prze​cież nie zna gra​nic i może być zwal​cza​ny tyl​ko glo​bal​nie”[155]. Mac​ki FIFA się​ga​ją da​le​ko w al​pej​skim kra​ju. Re​pre​zen​tan​ci kan​to​nów oraz urzęd​ni​cy spor​to​wi opóź​nia​ją pla​no​wa​ne usta​wy, mimo że pro​blem sta​je się już kwe​stią pre​sti​żu. Büchel po​dej​rze​wa ro​sza​dy w po​li​ty​ce we​wnętrz​nej. Czy związ​ki spor​to​we lob​bo​wa​ły w Ra​dzie Kan​to​nów? Po​li​ty​ka jest przej​rzy​sta, a Büchel jest przy​zwy​cza​jo​ny do nie​do​rzecz​no​ści w spra​wach spor​to​wych. Oko​ło sześć​dzie​się​ciu mię​dzy​na​ro​do​wych fe​de​ra​cji ma tu swą sie​dzi​‐

bę. Utwo​rzy​ły się kli​ki, kształ​tu​ją się wy​raź​ne sie​ci po​wią​zań. W opóź​nia​niu ra​por​tu uczest​ni​‐ czy Rolf Schwe​iger, któ​ry do koń​ca roku 2011 za​sia​dał w Ra​dzie Kan​to​nów z ra​mie​nia par​tii FDR Jego kan​ce​la​ria przy​pad​kiem re​pre​zen​tu​je Ri​car​do Te​ixe​irę, któ​ry zło​żył sprze​ciw wo​‐ bec upu​blicz​nie​nia po​sta​no​wie​nia o umo​rze​niu po​stę​po​wa​nia w spra​wie ISL, za​po​bie​ga​jąc tym sa​mym ujaw​nie​niu brud​nej praw​dy aż do ostat​niej in​stan​cji. Inny czło​nek Rady Kan​to​nów, po​cho​dzą​cy z ro​dzin​nej miej​sco​wo​ści Blat​te​ra, od wie​lu lat prze​wod​ni​czy pry​wat​nej fun​da​cji Sep​pa Blat​te​ra. Przy​pa​dek lub nie, jed​nak in​for​mu​jąc o swych do​dat​ko​wych za​ję​ciach pod​le​‐ ga​ją​cych obo​wiąz​ko​wi zgło​sze​nia, po​li​tyk przez wie​le lat za​po​mi​nał aku​rat o tej pi​kant​nej po​‐ sa​dzie. Tyl​ko o tej[156]. Ra​mię FIFA mo​gło​by być jesz​cze dłuż​sze. W li​sto​pa​dzie 2011 roku praw​ni​ka He​in​za Tan​‐ n​le​ra ze Szwaj​car​skiej Par​tii Lu​do​wej (SVP) roz​pa​try​wa​no jako kan​dy​da​ta do Rady Związ​ko​‐ wej. Były czło​nek Rady Na​ro​do​wej, Jo​sef Lang, ro​ze​słał okól​nik do wszyst​kich par​la​men​ta​‐ rzy​stów, w któ​rym ra​dził, by nie wy​bie​rać na człon​ka rzą​du przed​sta​wi​cie​la kan​to​nu Zug, po​‐ nie​waż Tan​n​ler był w la​tach 2004-2007 dy​rek​to​rem dzia​łu praw​ne​go FIFA. W tym cza​sie fe​‐ de​ra​cja prze​szła swe Wa​ter​loo z Ma​ster​Card. Lang twier​dził, że za​mie​rza „po​sta​wić za​rzu​ty ko​rup​cyj​ne”. Roz​strzy​ga​ją​ce mia​ło być jed​nak „py​ta​nie, czy mia​no​wa​nie ko​goś może wią​zać się z ja​kimś nie​zna​nym ry​zy​kiem”. Tak było jego zda​niem w przy​pad​ku Tan​n​le​ra. „Gdy​by wie​‐ dział coś o ko​rup​cji w FIFA, a są lu​dzie, któ​rzy coś o tym wie​dzą, był​by na​ra​żo​ny na pró​by szan​ta​żu”. Do tego do​cho​dzi fakt, że FIFA ma pro​ble​my nie tyl​ko z ko​rup​cją, lecz tak​że z kwe​‐ stia​mi po​dat​ko​wy​mi. „To za​gad​nie​nie może tra​fić do Rady Związ​ko​wej – mówi Lang – i wte​‐ dy mo​gły​by się po​ja​wić po​dej​rze​nia o stron​ni​czość”. Po​nad​to cho​dzi​ło o wia​ry​god​ność szwaj​car​skie​go rzą​du. Lang wska​zał na ra​port po​li​cji fe​de​ral​nej, któ​ry szcze​gó​ło​wo zaj​mu​je się pro​ble​mem ko​rup​cji w spo​rcie. „Czy były dy​rek​tor FIFA może wia​ry​god​nie pro​wa​dzić tę wal​kę, na​wet je​śli sam ma czy​ste ręce?” Tan​n​ler nie wi​dział pro​ble​mu. Były dy​rek​tor FIFA osta​tecz​nie nie do​stał się do Rady Związ​ko​wej. Z ko​lei w stycz​niu 2012 roku Büchel zna​lazł nie​spo​dzie​wa​ne wspar​cie w swej wal​ce o su​ro​we pra​wo an​ty​ko​rup​‐ cyj​ne w raj​skim ogro​dzie spor​tu. Ko​mi​sja do spraw praw​nych uchwa​li​ła ini​cja​ty​wę par​la​men​‐ tar​ną pod na​zwą „FIFA – ko​rup​cja osób pry​wat​nych jako prze​stęp​stwo ści​ga​ne w try​bie pu​‐ blicz​no​skar​go​wym”. Usta​wo​daw​ca po​wi​nien w taki spo​sób zmie​nić pra​wo an​ty​ko​rup​cyj​ne, „by ko​rup​cja osób pry​wat​nych, któ​ra obec​nie ka​ra​na jest zgod​nie z fe​de​ral​ną usta​wą prze​ciw​‐ ko nie​uczci​wej kon​ku​ren​cji, zo​sta​ła prze​kształ​co​na w prze​stęp​stwo ści​ga​ne w try​bie pu​blicz​‐ no​skar​go​wym”. Ko​mi​sja praw​na od​wzo​ro​wu​je sto​su​nek gło​sów w szwaj​car​skim par​la​men​cie – spo​łe​czeń​stwo ma już tego wszyst​kie​go po dziur​ki w no​sie. „Wresz​cie mamy na​rzę​dzie do wal​ki”, mówi Büchel, któ​ry jed​no​cze​śnie sam pra​gnie da​lej wy​wie​rać na​cisk na przy​wi​le​je po​dat​ko​we oraz pra​wo o sto​wa​rzy​sze​niach. Je​dy​ny ję​zyk, jaki ro​zu​mie​ją lu​dzie FIFA, to ję​zyk pie​nię​dzy”. Jak ta kry​zy​so​wa sy​tu​acja wy​glą​da​ła w Szwaj​ca​rii, po​ka​zał mi​ni​ster spor​tu na po​cząt​ku roku 2012. Ubie​gał się o zi​mo​wą olim​pia​dę 2022, a Ueli Mau​rer po​wie​dział, że dał​by so​bie rękę uciąć, że w MKOl-u wy​bo​ry or​ga​ni​za​to​ra prze​bie​ga​ją „w spo​sób nie​po​zo​sta​wia​ją​cy miej​sca na ko​rup​cję”[157]. Aku​rat mi​nę​ły do​pie​ro trzy ty​go​dnie od chwi​li, gdy trzem człon​kom MKOl-u po​sta​wio​no za​rzu​ty ko​rup​cyj​ne. Apli​ka​cja Szwaj​ca​rii szyb​ko usu​nę​ła się sama. W

prze​ci​wień​stwie do przed​sta​wi​cie​li rzą​du oby​wa​te​le wy​ra​zi​li swo​ją dez​apro​ba​tę. Czy to wszyst​ko wy​war​ło wra​że​nie na po​li​ty​kach? W roku 2013 byli go​to​wi, do​ko​na​no na​wet sto​sow​nych zmian w pra​wie, żeby za​rzu​ty ko​‐ rup​cji ści​ga​ne były z urzę​du. Bar​dzo po​ru​szy​ło to FIFA, któ​ra po​dob​nie jak MKOl i inne świa​‐ to​we związ​ki spor​to​we tra​fi​ła pod ostrzał. „W tej kwe​stii po​win​no się mó​wić o »Lex FIFA«”, obu​rza się fe​de​ra​cja w od​po​wie​dzi na za​py​ta​nie agen​cji pra​so​wej SDA. Za​żą​da​ła, aby w dal​szym prze​bie​gu, szcze​gól​nie w prze​sła​niu do par​la​men​tu „żeby okre​‐ ślo​ne dzia​łal​no​ści zo​sta​ły wy​ję​te spod ostrza​łu”. Po​win​ny zo​stać prze​pro​wa​dzo​ne „w spo​sób obiek​tyw​ny i być sze​ro​ko pod​par​te”. Po​dob​nie in​te​re​su​ją​ca pod wzglę​dem za​war​to​ści jest kry​ty​ka FIFA: żeby prze​ku​py​wa​nie pry​wat​nych osób było w przy​szło​ści ści​ga​ne z urzę​‐ du. Wo​la​ła​by, aby w przy​szło​ści w dal​szym cią​gu była ści​ga​na po wnie​sie​niu wnio​sku. Nie ma prze​cież sę​dzie​go bez oskar​żo​ne​go. Kto bę​dzie chciał skar​żyć FIFA?

WZO​RO​WY UCZEŃ

Do trud​nych dzie​ci w spor​to​wym raju do​łą​czy​ła UEFA. Pod rzą​da​mi Mi​che​la Pla​ti​nie​go sy​tu​‐ acja w fe​de​ra​cji eu​ro​pej​skiej szyb​ko za​czę​ła przy​po​mi​nać tę pa​nu​ją​cą w FIFA. Na​wet je​śli on i Blat​ter mają nie​kie​dy od​mien​ne zda​nie w kwe​stiach czy​sto fut​bo​lo​wych, jed​na spra​wa wy​da​‐ wa​ła się prze​są​dzo​na – je​śli Blat​ter ustą​pi w roku 2015, Pla​ti​ni ma ob​jąć po nim sche​dę. Czy Pla​ti​nie​go moż​na uznać za nowy start? Po sied​miu la​tach na szczy​cie UEFA o tym Fran​cu​zie o wi​ze​run​ku plu​szo​we​go mi​sia nie moż​na po​wie​dzieć, że wie​le ro​zu​mie z po​li​ty​ki spor​to​wej ani że ro​bo​ta pali mu się w rę​kach. Ma za to ta​lent do gro​ma​dze​nia wo​kół sie​bie dys​kret​nych do​rad​ców. Być może przez te wszyst​kie lata w cie​niu Blat​te​ra nie na​uczył się ni​cze​go in​ne​go. Być może mu​siał zbyt dłu​go po​dró​żo​wać przez nową Eu​ro​pę Wschod​nią pod​czas mo​zol​nej wal​ki o tron UEFA. Głów​nie tam zna​lazł bo​wiem swój elek​to​rat – od Ka​zach​sta​nu przez Azer​bej​dżan i Cypr po Bia​ło​ruś. Tu, przy lo​do​wa​tym zim​nie, ob​ser​wo​wał prze​cięt​ne me​cze na zruj​no​wa​nych sta​dio​nach. Mówi się, że kil​ka razy po​dró​żo​wał też sa​mo​lo​tem, któ​ry pod​sta​wił dla nie​go me​ce​nas Ni​co​las Sar​‐ ko​zy. Fran​cja robi, co może, dla swych emi​sa​riu​szy w mię​dzy​na​ro​do​wym spo​rcie. Umoż​li​wia to cen​tra​li​stycz​na struk​tu​ra z pra​wie wszech​moc​nym pre​zy​den​tem na cze​le. Czy Wiel​ki Na​ród nie ocze​ku​je cze​goś w za​mian od swych przy​wód​ców spor​to​wych? Gdy przy​zna​wa​no mi​strzo​stwa świa​ta 2022, Sar​ko​zy sta​wiał na Ka​tar. Ten ba​jecz​nie bo​‐ ga​ty emi​rat jest bar​dzo waż​nym part​ne​rem go​spo​dar​czym Fran​cji. Przed gło​so​wa​niem pra​sa wie​lo​krot​nie do​no​si​ła o pre​sji ocze​ki​wań wy​wie​ra​nej na Pla​ti​nie​go – i rze​czy​wi​ście był on jed​nym z czter​na​stu gło​su​ją​cych za Ka​ta​rem. Dłu​go to jed​nak ukry​wał. Ofi​cjal​nie po​in​for​mo​‐ wa​no o tym do​pie​ro w lu​tym 2012 roku. Oczy​wi​ście nie zro​bił tego dla Fran​cji. „Wy​bra​łem re​gion świa​ta, w któ​rym jesz​cze ni​g​dy nie od​by​ły się mi​strzo​stwa świa​ta. To była moja fi​lo​zo​‐ fia, a nie obiad z Sar​ko​zym”[158]. Hi​sto​ria o ci​chym fran​cu​skim fi​lo​zo​fie nie trzy​ma się kupy. Dla​cze​go przed wy​bo​ra​mi or​‐ ga​ni​za​to​ra MŚ ni​g​dy nie na​le​gał na to, by tur​niej od​był się zimą? Tym dziw​niej​sze wy​da​je się, że od mo​men​tu przy​zna​nia MŚ Ka​ta​ro​wi Pla​ti​ni jest za​żar​tym orę​dow​ni​kiem prze​ło​że​nia tur​‐ nie​ju w roku 2022 na ła​god​ną zimę. Prze​ciw​ko temu gwał​tow​nie pro​te​sto​wa​ły aku​rat ligi, te​le​‐ wi​zja, spon​so​rzy i fani. Ka​len​darz roz​gry​wek od dzie​się​cio​le​ci do​stro​jo​ny jest do ryt​mu let​‐ nio-zi​mo​we​go. Czy Pla​ti​ni, któ​ry gło​so​wał na let​nie mi​strzo​stwa świa​ta w Ka​ta​rze, może wia​‐ ry​god​nie za​jąć się pro​ble​mem ter​mi​nu? Zgod​nie z mot​tem „grzecz​nie wy​pij​cie piwo, któ​re​go ja tu so​bie na​wa​rzy​łem”? Po​stę​po​wa​nie Pla​ti​nie​go wy​ma​ga wy​ja​śnień. Tak​że pre​zy​dent DFB, Wol​fgang, nie miał dla nie​go zro​zu​mie​nia[159]. To on wy​wie​ra na Pla​ti​nie​go na​cisk w Eu​ro​pie, mó​wiąc, że ten, kto zna​jąc wszyst​kie pro​ble​my, gło​su​je na Ka​tar, by tuż po wy​bo​rach pod​jąć te​mat upa​łów i aspek​tów zdro​wot​nych jako po​waż​nych źró​deł nie​bez​pie​czeń​stwa, dzia​ła wy​raź​nie wbrew in​‐ te​re​som fut​bo​lu. Ka​tar, w któ​rym la​tem tem​pe​ra​tu​ry do​cho​dzą do pięć​dzie​się​ciu stop​ni, to

prze​ci​wień​stwo do​bre​go wy​bo​ru dla spor​tu, co wszy​scy wie​dzie​li od po​cząt​ku, i sta​no​wi za​‐ gro​że​nie dla sied​miu​set naj​lep​szych na świe​cie pił​ka​rzy, któ​rzy mimo upa​łu mu​szą wciąż tre​‐ no​wać, a tak​że dla chęt​nych do za​ba​wy fa​nów. Fi​lo​z of pił​kar​ski Pla​ti​ni tak głę​bo​ko wplą​tał się w swo​ją de​cy​z ję za Ka​ta​rem, że pew​‐ ne​go dnia może ona go znisz​czyć. Rów​nież dla sa​me​go emi​ra​tu może paść wie​le kłód pod nogi. Być może przy​czy​nią się do tego na​wet pań​stwo​we lub pry​wat​ne eki​py do​cho​dze​nio​we. Jest prze​cież wie​lu ak​tyw​nych scep​ty​ków w kwe​stii zwy​cię​stwa Ka​ta​ru – jak szef fut​bo​lo​wej fe​de​ra​cji Au​stra​lii, Frank Lowy – któ​rzy wie​rzą, że in​ten​syw​ne po​szu​ki​wa​nia w śro​do​wi​sku FIFA mogą jesz​cze do​pro​wa​dzić do po​now​ne​go przy​zna​nia MŚ 2022. Fakt, że Blat​ter tak szyb​ko uznał de​ba​tę wo​kół Ka​ta​ru za za​koń​czo​ną, to w tym przy​pad​ku ra​czej za​chę​ca​ją​cy znak. A jak ro​zu​mieć to, że szef bez​pie​czeń​stwa FIFA, Chris Eaton, prze​szedł wio​sną 2012 roku do In​ter​na​tio​nal Cen​tre for Sport Se​cu​ri​ty (ICSS)? Ta or​ga​ni​za​cja zaj​mu​ją​ca się za​gad​nie​nia​mi z za​kre​su ochro​ny i bez​pie​czeń​stwa w spo​rcie ma swą sie​dzi​bę w Ka​ta​rze, a kie​ru​je nią Mo​‐ ham​med Han​zab. Tak​że on zna swój fach, wcze​śniej pra​co​wał w ka​tar​skiej służ​bie wy​wia​‐ dow​czej oraz w mi​ni​ster​stwie spraw we​wnętrz​nych. Pla​ti​ni, po​pa​dły w nie​ła​skę wy​cho​wa​nek Blat​te​ra, już raz był od​po​wie​dzial​ny za nowy po​‐ czą​tek. Dziś mało kto pa​mię​ta, że z punk​tu wi​dze​nia po​li​ty​ki spor​to​wej jest od​po​wie​dzial​ny za to, co te​raz FIFA musi prze​zwy​cię​żyć. W maju 1998 roku Pla​ti​ni był bo​wiem – oprócz dys​‐ kret​nych po​moc​ni​ków zdo​by​wa​ją​cych gło​sy, czy​li Mo​ha​me​da Bin Ham​ma​ma i Jac​ka War​ne​ra – naj​bar​dziej zna​czą​cym pu​blicz​nym bo​jow​ni​kiem kan​dy​da​ta na tron, Sep​pa Blat​te​ra. W tym cza​sie Pla​ti​ni pia​sto​wał waż​ny urząd. Był dy​rek​to​rem tur​nie​ju mi​strzostw świa​ta we Fran​cji. Blat​ter miał wpraw​dzie po swo​jej stro​nie kil​ka związ​ków, od Li​bii Kad​da​fie​go po Zan​zi​bar, jed​nak tym, cze​go pil​nie po​trze​bo​wał, była duża fe​de​ra​cja o świa​to​wym zna​cze​niu. Jego prze​‐ ciw​nik to wpły​wo​wy szef eu​ro​pej​skich związ​ków, pre​zy​dent UEFA, Len​nart Jo​hans​son. Ucho​‐ dził za po​waż​ne​go kan​dy​da​ta. Czy mo​gło być coś bar​dziej spek​ta​ku​lar​ne​go niż wy​rwa​nie z przy​mie​rza wo​kół Jo​hans​so​na wła​śnie tego kra​ju, któ​ry jako go​spo​darz mi​strzostw świa​ta znaj​do​wał się w cen​trum po​wszech​nej uwa​gi i miał naj​lep​sze kon​tak​ty? Pla​ti​ni za​pew​niał Blat​te​ro​wi re​pu​ta​cję. Szef ko​mi​te​tu or​ga​ni​za​cyj​ne​go Fran​cji zo​stał pierw​szym he​rol​dem Blat​te​ra. W me​diach sta​wiał na​wet Jo​hans​so​na w nie​ja​snym świe​tle. Twier​dził, że je​śli Szwed zo​sta​nie sze​fem FIFA, sam za​mie​rza „uciec do klasz​to​ru, by nie mu​‐ sieć prze​ży​wać tej ma​sa​kry”[160]. Na​to​miast za Blat​te​rem Pla​ti​ni agi​to​wał na naj​wyż​szym po​‐ zio​mie. Sport jest we Fran​cji za​da​niem pań​stwo​wym. Miał wspar​cie na​wet ze stro​ny Ja​cqu​‐ es’a Chi​ra​ca. Pre​zy​dent pań​stwa, sfru​stro​wa​ny cią​gły​mi nie​po​wo​dze​nia​mi Wiel​kie​go Na​ro​du przy przy​zna​wa​niu olim​pia​dy, zwie​trzył szan​sę, by za po​śred​nic​twem Pla​ti​nie​go za​ak​cen​to​wać fran​cu​ską po​zy​cję w spo​rcie. Chi​rac opo​wia​dał się więc za Blat​te​rem. Pla​ti​ni twier​dził, że wspól​nie z Blat​te​rem opra​co​wa​li pro​gram wy​bor​czy. Gdy za​py​ta​no go, czy po wy​bo​rach za​mie​rza prze​świe​tlić mrocz​ną epo​kę Ha​ve​lan​ge’a, od​po​wie​dział: „Kto jest bez grze​chu, niech pierw​szy rzu​ci ka​mień. Nie wiem, co dzia​ło się w FIFA przez ostat​nich trzy​dzie​ści lat. Jest mi to obo​jęt​ne”[161]. Pod​czas gdy ten wy​ma​rzo​ny duet ustę​pu​ją​ce​go Ha​ve​‐ lan​ge’a za​bie​gał o po​par​cie, gło​sząc pro​gra​mo​we ha​sło „fut​bol dla wszyst​kich” oraz slo​ga​ny ta​kie jak fair play, de​mo​kra​cja, hu​ma​ni​ta​ryzm, od​by​wa​ła się dys​kret​na cen​zu​ra pra​sy. Naj​bar​‐

dziej zna​ne​mu dzien​ni​ka​rzo​wi spor​to​we​mu Bra​zy​lii, Juce Kfo​urie​mu, któ​ry miał re​la​cjo​no​wać mi​strzo​stwa dla du​żej ga​ze​ty „Fol​ha de São Pau​lo”, od​mó​wio​no akre​dy​ta​cji. Ko​mi​tet or​ga​ni​‐ za​cyj​ny po​in​for​mo​wał go o tym „ze spor​to​wy​mi po​zdro​wie​nia​mi”. Kfo​uri zaj​mo​wał się przy​‐ pad​ka​mi ko​rup​cji w kra​jo​wej fe​de​ra​cji pił​kar​skiej CBF. Wie​lo​krot​nie prze​świe​tlał ciem​ne in​‐ te​re​sy Ha​ve​lan​ge’a i Te​ixe​iry[162]. Na krót​ko przed wy​bo​ra​mi Pla​ti​ni jako szef ko​mi​te​tu or​ga​ni​za​cyj​ne​go za​fun​do​wał jesz​cze Blat​te​ro​wi kon​fe​ren​cję pra​so​wą, pod​czas któ​rej twier​dził, że chce stwo​rzyć ze Szwaj​ca​rem cał​kiem nową FIFA, tak jak​by ten nie był od sie​dem​na​stu lat se​kre​ta​rzem ge​ne​ral​nym. „Dziś FIFA nic nie zna​czy dla za​wod​ni​ków. Lu​dzie w fe​de​ra​cji to abs​trak​cyj​ne fi​gu​ry, miesz​ka​ją​ce w pię​cio​gwiazd​ko​wych ho​te​lach i ja​da​ją​ce w dro​gich re​stau​ra​cjach”. Po kon​fe​ren​cji w czte​‐ ro​gwiazd​ko​wym ho​te​lu mu​siał za​do​wo​lić się szam​pa​nem i zim​ny​mi przy​staw​ka​mi[163]. Pla​ti​ni stał obok Blat​te​ra z taką pew​no​ścią sie​bie, że już spra​wiał wra​że​nie przy​szłe​go pre​zy​den​ta. Sam miał zo​stać kimś w ro​dza​ju su​per​dy​rek​to​ra. Jed​nak Jo​hans​son gro​ził, że dzię​ki swej więk​szo​ści w za​rzą​dzie FIFA bę​dzie blo​ko​wał dzia​ła​nia Fran​cu​za, na​wet je​śli prze​gra. Wio​sną 1999 roku, po wy​gra​nych wy​bo​rach, Blat​ter fak​tycz​nie mógł przed​sta​wiać Pla​ti​‐ nie​go jako swe​go do​rad​cę. Mimo to Fran​cuz miał więk​sze pla​ny. „Moim ce​lem jest, by przed​‐ sta​wi​cie​le fut​bo​lu mie​li swych re​pre​zen​tan​tów w ko​mi​te​cie wy​ko​naw​czym. FIFA musi za​pew​‐ nić pił​ka​rzom, tre​ne​rom i sę​dziom udział w po​dej​mo​wa​niu de​cy​zji. W ten spo​sób FIFA bę​dzie gło​sem trzy​stu mi​lio​nów lu​dzi gra​ją​cych w pił​kę, a nie tyl​ko dwóch, trzech osób”[164]. Po​tem znik​nął w swym pa​ry​skim biu​rze. Przy​dzie​lo​no mu do po​mo​cy do​rad​cę me​dial​ne​go i za​czę​ły się jego lata na​uki jako za​ży​łe​go przy​ja​cie​la Blat​te​ra. Cel: prze​ję​cie UEFA. Pla​ti​ni miał skoń​‐ czyć ze sprze​ci​wa​mi Eu​ro​py. W 2004 roku wspo​mniał o swych am​bi​cjach, a w 2005 szef fran​‐ cu​skie​go związ​ku, Jean-Pier​re Esca​let​tes, ogło​sił kan​dy​da​tu​rę Pla​ti​nie​go do wy​bo​rów w UEFA w 2007 roku. Jed​nak Jo​hans​son miał jesz​cze asa w rę​ka​wie, któ​ry mógł​by mu po​móc w roz​wią​za​niu pro​ble​mu. Był nim Franz Bec​ken​bau​er. On tak​że ma​rzył cza​sem o tro​nie FIFA, któ​ry zna​la​zł​by się w za​się​gu ręki, gdy​by zo​stał sze​fem UEFA. Zgo​dził się więc na kan​dy​do​wa​nie. Po​tem do​‐ wie​dział się, że naj​pierw trze​ba zmie​nić urząd ho​no​ro​wy w sta​no​wi​sko eta​to​we. Po​nie​waż jed​nak UEFA uzy​sku​je swe mi​liar​dy z Cham​pions Le​ague, a spon​so​rzy do​ma​ga​ją się ści​słej ochro​ny praw​nej zna​ku to​wa​ro​we​go, Bec​ken​bau​er stra​cił​by pew​nie kil​ka nie​złych umów re​‐ kla​mo​wych. Tego ro​dza​ju re​kla​ma krzy​żo​wa, jaką przez wie​le lat upra​wiał w nie​zbyt za​chwy​‐ co​nym tym fak​tem Bay​er​nie, na tym po​zio​mie nie by​ła​by już moż​li​wa. Zre​zy​gno​wał więc, ku roz​cza​ro​wa​niu DFB. Jo​hans​son na​gle mu​siał sam po​now​nie sta​nąć w rin​gu. Pod ko​niec oka​za​ło się, że sie​dem​dzie​się​cio​sied​mio​let​ni Szwed mógł na​wet po​ko​nać Pla​‐ ti​nie​go pra​wie bez kam​pa​nii wy​bor​czej. Fran​cuz zdo​był do​kład​nie dwa​dzie​ścia sie​dem z pięć​‐ dzie​się​ciu dwóch gło​sów UEFA (Jo​hans​so​no​wi przy​pa​dły dwa​dzie​ścia trzy). I to mimo że FIFA i Fran​cja za​pew​ni​ły mu in​ten​syw​ne wspar​cie. Chi​rac przy​dzie​lił mu na​wet na okres wy​‐ bo​rów by​łe​go urzęd​ni​ka ze swe​go ga​bi​ne​tu, Je​ana-Lo​uisa Va​len​ti​na, któ​ry tak samo jak Jérôme Cham​pa​gne, głów​ny do​rad​ca Blat​te​ra, jest ab​sol​wen​tem kuź​ni kadr Éco​le na​tio​na​le d’ad​mi​ni​‐ stra​tion. Va​len​tín stał się dla Pla​ti​nie​go kimś w ro​dza​ju ofi​ce​ra pro​wa​dzą​ce​go. Tak​że Blat​ter wy​star​cza​ją​co czę​sto po​ka​zy​wał mu, jak i gdzie moż​na zdo​być więk​szość. Tam, gdzie być może zło​że​nie pew​nych obiet​nic wy​star​czy, by zjed​nać so​bie dzia​ła​czy – w ubo​gich kra​jach. Pod​czas swych wy​bor​czych wy​praw wo​kół Mo​rza Ka​spij​skie​go kan​dy​da​to​wi zda​rza​ło się

cza​sem prze​sa​dzić. Na przy​kład gdy chciał zli​kwi​do​wać Cham​pions Le​ague i Pu​char UEFA i za​stą​pić je jed​ny​mi za​wo​da​mi klu​bo​wy​mi z dwu​sto​ma pięć​dzie​się​cio​ma sze​ścio​ma ze​spo​ła​mi. To tyl​ko nie​po​ro​zu​mie​nie! Do​rad​cy w pa​ni​ce na​ka​za​li mu skoń​czyć z tym po​my​słem. Pla​ti​ni zbie​rał gło​sy mniej​szych państw, dzia​ła​jąc w sty​lu ery Ha​ve​lan​ge’a i Blat​te​ra, czy​li obie​cy​wał, że za​wo​dy zo​sta​ną roz​bu​do​wa​ne. Wpraw​dzie nie do dwu​stu pięć​dzie​się​ciu sze​ściu klu​bów, lecz za to nie​wiel​kie związ​ki otrzy​ma​ją wię​cej sta​łych miejsc star​to​wych w Cham​‐ pions Le​ague, a w tur​nie​ju ME może uczest​ni​czyć pół kon​ty​nen​tu. Od roku 2016 i mi​strzostw Eu​ro​py w oj​czyź​nie Pla​ti​nie​go bę​dzie dwu​dzie​stu czte​rech za​miast szes​na​stu uczest​ni​ków. W stycz​niu 2007 roku okla​ski w au​dy​to​rium cen​tra​li UEFA nad Je​zio​rem Ge​new​skim roz​‐ brzmie​wa​ły przez pięć mi​nut. Za​ło​ga biła bra​wo na sto​ją​co. Na po​że​gna​nie zwol​nio​ny dy​rek​‐ tor ge​ne​ral​ny, Lars-Chri​ster Ols​son, skar​żył się na „tchó​rzy” na szcze​blu kie​row​ni​czym. Sie​‐ dzi​ba za​rzą​du w Ny​onie prze​szła jego zda​niem do obo​zu wro​ga – do obo​zu opor​tu​ni​stów wo​‐ kół no​we​go sze​fa, Pla​ti​nie​go, oraz lo​jal​nych słu​gu​sów, któ​rzy uwa​ża​ją by​łe​go pił​ka​rza za ma​‐ rio​net​kę wro​ga pu​blicz​ne​go nu​mer je​den – Sep​pa Blat​te​ra. Re​al​ne oba​wy. Wie​lu są​dzi, że Blat​ter umie​ścił swo​je​go klo​na w or​ga​ni​za​cji, któ​ra do tej pory przy​no​si​ła mu tyl​ko kło​po​ty, a dzię​ki Cham​pions Le​ague roz​wi​ja​ła się le​piej niż FIFA. Pla​ti​ni, któ​ry w prze​ci​wień​stwie do swe​go po​przed​ni​ka nie uczył się za​rzą​dza​nia przed​się​bior​stwa​mi, tyl​ko gry w pił​kę noż​ną, za​‐ czął swą re​wo​lu​cję fran​cu​ską na eu​ro​pej​skim szczy​cie. Zgro​ma​dzi​ła wo​kół sie​bie za​ufa​ne oso​by. Mu​siał też ob​słu​żyć lu​dzi, któ​rzy uto​ro​wa​li mu dro​gę do wła​dzy, na​wet je​śli być może nie sta​no​wi​li naj​lep​sze​go wy​bo​ru dla fut​bo​lu. Triumf Pla​ti​nie​go to tak​ż e triumf Fran​cji, któ​ra w koń​cu do​mi​nu​je w jed​nym z ob​sza​rów świa​to​we​go spor​tu. Dziś w Eu​ro​pie, a ju​‐ tro? Se​kre​ta​rzem ge​ne​ral​nym zo​stał so​jusz​nik Pla​ti​nie​go, Gian​ni In​fan​ti​no, po​cho​dzą​cy – tak jak Blat​ter – z Gór​ne​go Wal​lis. Dy​rek​tor pra​so​wy Wil​liam Ga​il​lard, Fran​cuz, miał być do​rad​cą pre​zy​den​ta. Ko​lej​ny Fran​cuz zo​stał asy​sten​tem Pla​ti​nie​go. A były szef ligi fran​cu​skiej, Ja​cqu​es Thébault? Rzą​dzi nowo utwo​rzo​ną ko​mi​sją stra​te​gicz​ną, któ​ra ma się zaj​mo​wać ujed​no​li​ca​‐ niem FIFA i UEFA. Przy​ja​cie​le zo​sta​li więc za​opa​trze​ni. Sepp i Mi​chel mo​gli w koń​cu mię​‐ dzy sobą de​cy​do​wać o naj​waż​niej​szych spra​wach w świa​to​wym fut​bo​lu. Pla​ti​ni zo​stał pre​zy​‐ den​tem wy​ko​naw​czym z mi​lio​no​wym wy​na​gro​dze​niem. Jed​nak w UEFA na​ra​stał nie​po​kój. To już nie był zwią​zek ucho​dzą​cy za mo​de​lo​wy przy​kład no​wo​cze​sne​go ma​na​ge​men​tu spor​to​we​‐ go, w któ​rym dzia​łal​no​ścią ope​ra​cyj​ną kie​ro​wa​li spe​cja​li​ści z An​glii, Skan​dy​na​wii czy Szwaj​ca​rii. Mar​kus Stu​der, za​stęp​ca Lar​sa-Chri​ste​ra Ols​so​na, zo​stał te​raz pod​po​rząd​ko​wa​ny swe​mu daw​ne​mu pod​wład​ne​mu, Ga​il​lar​do​wi. Stu​der pro​wa​dził do​ssier „Unia Eu​ro​pej​ska”, czy​li spra​wę klu​czo​wą dla UEFA. Cho​dzi​ło o wła​dzę i kom​pe​ten​cje w za​kre​sie trans​fe​rów. UE chcia​ła przy​znać związ​ko​wi sze​ro​kie kom​pe​ten​cje de​cy​zyj​ne, o ile będą się one mie​ści​ły we wspól​nie opra​co​wa​nych ra​mach. To pro​ces, któ​ry uczy​nił​by UEFA bar​dziej wpły​wo​wą niż FIFA. Wszyst​ko, co naj​waż​niej​sze w fut​bo​lu – pra​wo trans​fe​ro​we, re​gu​la​cje do​ty​czą​ce cu​‐ dzo​ziem​ców, nowy pu​łap wy​na​gro​dzeń – mia​ło być roz​strzy​ga​ne w Eu​ro​pie, a nie w Ko​rei czy Ka​me​ru​nie. Wzbu​dzi​ło to pier​wot​ny lęk Blat​te​ra przed eu​ro​pej​ską do​mi​na​cją, zwłasz​cza że Unia Eu​ro​pej​ska pra​wie nie ma związ​ku ze świa​to​wą fe​de​ra​cją FIFA. Blat​ter za​czął pro​pa​go​‐ wać więc swą za​sa​dę 6+5, zgod​nie z któ​rą naj​wy​żej pię​ciu za​gra​nicz​nych za​wod​ni​ków może wy​stą​pić w wyj​ścio​wym skła​dzie klu​bu, a miał ją prze​for​so​wać w Eu​ro​pie Pla​ti​ni. Zgo​dził się, ale nie​chęt​nie. Mu​siał kie​ro​wać się też wła​snym in​te​re​sem, a prze​cież chce zo​stać sze​fem

FIFA. Im bar​dziej wzmac​nia po​zy​cję UEFA w sto​sun​ku do FIFA, tym bar​dziej osła​bia sie​bie jako póź​niej​sze​go sze​fa FIFA.

KOSZ​MAR​NIE MIŁA RO​DZI​NA

2 grud​nia 2010 roku w Zu​ry​chu od​by​ły się wy​bo​ry or​ga​ni​za​to​rów mi​strzostw świa​ta 2018 i 2022. Kto i jak gło​so​wał, oprócz Sep​pa Blat​te​ra, któ​ry był za Pu​ti​nem, oraz przy​ja​cie​la Ka​ta​‐ ru, Pla​ti​nie​go? W ko​mi​te​cie wy​ko​naw​czym FIFA za​sia​da zwy​kle dwu​dzie​stu czte​rech wy​bor​‐ ców, jed​nak Amos Ada​mu (Ni​ge​ria) i Rey​nald Te​ma​rii (Ta​hi​ti) nie do​trwa​li do ostat​niej pro​‐ stej. Na​gra​nia wi​deo, na któ​rych tar​gu​ją się o ceny za swo​je gło​sy, za​pew​ni​ły im przed​wcze​‐ sne za​koń​cze​nie udzia​łu w gło​so​wa​niu. Blat​ter, któ​re​go Pla​ti​ni uwa​ża za nie​prze​kup​ne​go, nie do​ce​nił dzia​ła​ją​cych pod przy​kry​ciem dzien​ni​ka​rzy z „Sun​day Ti​me​sa” za ich pra​cę pro​wa​‐ dzą​cą do ujaw​nie​nia tej afe​ry, lecz po​tę​pił ich za za​sta​wia​nie pod​stęp​nych pu​ła​pek. W wy​bor​czym gre​mium za​siadł za to Ri​car​do Te​ixe​ira, co do któ​re​go se​nat i par​la​‐ ment w Bra​z y​lii za​świad​czy​ły na pi​śmie, że jego kra​jo​wy zwią​z ek to sie​dli​sko prze​stęp​‐ czo​ści. Zgod​nie ze sta​nem akt Te​ixe​ira miał ska​so​wać dwu​cy​fro​wą kwo​tę mi​lio​no​wą w do​la​‐ rach jako ła​pów​ki od sa​mej ISL, a od roku 2011 sku​pio​ną wo​kół nie​go sieć za​gra​nicz​nych firm, part​ne​rów spor​to​wych i de​ale​rów praw bada spe​cjal​na jed​nost​ka bra​zy​lij​skiej po​li​cji. Cho​dzi o pra​nie brud​nych pie​nię​dzy, do​radz​two po​dat​ko​we, ko​rup​cję. W mar​cu 2012 roku ustą​pił z naj​wyż​szych urzę​dów w CBF oraz w ko​mi​te​cie or​ga​ni​za​cyj​nym mi​strzostw COL. Pre​zy​dent Bra​zy​lii, Dil​ma Ro​us​seff, krok po kro​ku od​cię​ła jego po​li​tycz​ne kon​tak​ty w tro​sce o mi​strzo​stwa 2014 w swo​im kra​ju. Zwłasz​cza że Te​ixe​ira po​zwo​lił so​bie na ko​lej​ną afe​rę ko​‐ rup​cyj​ną. Na jaw wy​szły po​dej​rza​ne in​te​re​sy z part​ne​rem, San​dro Ro​sel​lem, pro​wa​dzą​cym agen​cję mar​ke​tin​go​wą o na​zwie Ailan​to, któ​ra w li​sto​pa​dzie 2008 roku or​ga​ni​zo​wa​ła to​wa​‐ rzy​skie roz​gryw​ki po​mię​dzy Bra​zy​lią a Por​tu​ga​lią po wy​gó​ro​wa​nych ce​nach. Re​gio​nal​ny rząd Bra​zy​lii za​pła​cił za mecz pra​wie czte​ry mi​lio​ny euro, po czym po​li​cja tra​fi​ła na wy​gó​ro​wa​ne roz​li​cze​nia, a or​ga​ny wy​mia​ru spra​wie​dli​wo​ści wsz​czę​ły do​cho​dze​nie w spra​wie nad​uży​cia pań​stwo​wych pie​nię​dzy. Oka​zu​je się, że je​dy​nie osiem dni przed tym jak​że dro​gim me​czem za​‐ re​je​stro​wa​no nową fi​lię agen​cji Ailan​to – na pry​wat​nej far​mie Te​ixe​iry. Poza tym Ailan​to wy​‐ pła​ca​ło mu pie​nią​dze. Dzia​łacz za​prze​cza wszel​kim za​rzu​tom. Po​tem wy​szła na jaw jesz​cze grub​sza afe​ra. Ro​sell miał w czerw​cu 2011 roku prze​ka​zać w prze​li​cze​niu ja​kiś mi​lion i sie​dem​set ty​się​cy euro na kon​to je​de​na​sto​let​niej cór​ki Te​ixe​iry. Tym sa​mym spra​wa do​tar​ła do naj​bar​dziej re​no​mo​wa​ne​go klu​bu w Eu​ro​pie. San​dro Ro​sell jest bo​wiem pre​zy​den​tem klu​bu FC Bar​ce​lo​na[165]. Trans​ak​cje pie​nięż​ne du​etu Te​ixe​ira/Ro​sell już wcze​śniej wy​wo​ły​wa​ły wzbu​rze​nie. Ro​sell był daw​niej me​ne​dże​rem w Nike od​po​wie​‐ dzial​nym za bra​zy​lij​ską fe​de​ra​cję pił​kar​ską CBF. W roku 2010, po ob​ję​ciu sta​no​wi​ska pre​zy​‐ den​ta Ba​rçy, Hisz​pan po​wią​zał naj​lep​szy na świe​cie klub pił​kar​ski z Qa​tar Fo​un​da​tion. Pierw​‐ szy raz w swej hi​sto​rii Ba​rça re​kla​mo​wa​ła na ko​szul​kach spon​so​ra. Umo​wa zo​sta​ła pod​pi​sa​na kil​ka dni przed przy​zna​niem MŚ Ka​ta​ro​wi. Za okres do roku 2016 Ba​rça ska​so​wa​ła łącz​nie sto sześć​dzie​siąt pięć mi​lio​nów euro. Wy​glą​da na to, że w tej spra​wie po​trzeb​ne są wy​ja​śnie​‐ nia. Czy ISSC z Ka​ta​ru, ob​sa​dzo​na by​ły​mi pra​cow​ni​ka​mi In​ter​po​lu i FBI, jest od​po​wied​nią do tego in​sty​tu​cją? Nie​ste​ty, na​le​ży w to wąt​pić. Szcze​gól​nie że w gę​stwi​nie po​wią​zań biz​ne​so​‐

wych na li​nii Te​ixe​ira/Ro​sell wy​pły​ną na świa​tło dzien​ne inne po​dej​rza​ne dzia​ła​nia. Waż​ną rolę ode​gra fir​ma za​gra​nicz​na, któ​rej mac​ki się​ga​ją do arab​skich in​we​sto​rów. Ju​lio Gron​do​na jest za​stęp​cą Blat​te​ra w ro​dzin​nym za​rzą​dzie FIFA. Od roku 1979 prze​wo​‐ dzi też ar​gen​tyń​skie​mu związ​ko​wi pił​ki noż​nej AFA. W grud​niu 2011 roku sę​dzia sądu fe​de​‐ ral​ne​go w Bu​enos Aires, Clau​dio Bo​na​dio, po​in​for​mo​wał, że sąd bę​dzie się do​ma​gał wglą​du w do​mnie​ma​ne kon​ta pa​tro​na w ar​gen​tyń​skim ban​ku cen​tral​nym oraz w ban​kach w Szwaj​ca​rii, Hisz​pa​nii i USA. Tak​że in​sty​tu​cje nad​zo​ru fi​nan​so​we​go za​mie​rza​ły wsz​cząć do​cho​dze​nie prze​ciw​ko gran​do​wi FIFA oraz se​kre​ta​rzo​wi ge​ne​ral​ne​mu fe​de​ra​cji po​łu​dnio​wo​ame​ry​kań​skiej CON​ME​BOL, Edu​ar​do​wi del Luce (Pa​ra​gwaj). Cho​dzi​ło o pra​nie brud​nych pie​nię​dzy i oszu​‐ stwa po​dat​ko​we. Gron​do​na od​pie​rał za​rzu​ty. Dla dzia​ła​cza skan​da​li​sty z Rio de la Pla​ta do​‐ cho​dze​nia to ra​czej nor​mal​ność. Blat​ter od razu po wstą​pie​niu na tron w roku 1998 uczy​nił go sze​fem ko​mi​sji fi​nan​so​wej, te​le​wi​zyj​nej i mar​ke​tin​go​wej w świa​to​wej fe​de​ra​cji. Mot​to Don Ju​lia któ​ry w za​ufa​nych krę​gach chęt​nie od​gra​ża się, że pew​nym dzien​ni​ka​rzom chęt​nie skrę​‐ cił​by kark, fi​gu​ru​je na sy​gne​cie, któ​ry nosi na pal​cu: Todo pasa. Wszyst​ko prze​mi​ja. Czy do​ty​czy to tak​że stu​mi​lio​no​wej afe​ry? Oskar​że​nia prze​ciw​ko nie​mu wnio​sło wie​lu praw​ni​ków. Je​den, Ma​ria​no Cúneo Li​be​ro​na, re​pre​zen​to​wał ry​wa​la Gron​do​ny, Car​lo​sa Ávi​lę, któ​ry za​rzu​cił Don Ju​lio​wi i De Luce, że zgro​ma​dzi​li dzie​siąt​ki mi​lio​nów do​la​rów i fran​ków na kon​tach w Szwaj​ca​rii, An​glii i w USA. Oso​ba​mi upo​waż​nio​ny​mi do pod​pi​sy​wa​nia do​ku​‐ men​tów w imie​niu fik​cyj​nych firm mie​li być Gron​do​na, jego syn, żona oraz se​kre​tarz ge​ne​ral​ny CON​ME​BOL, de Luca. Na wy​cią​gach fi​gu​ro​wa​ły mię​dzy in​ny​mi ta​kie na​zwi​ska i licz​by: „Bank Von​to​bel AG, Wła​ści​ciel ra​chun​ku Kel​log De​ve​lop​ment Inc, Sal​do 11 109 002,11 CHF”, do tego nu​me​ry kont. Inne kwo​ty zo​sta​ły przy​pi​sa​ne do przed​się​biorstw w Cre​dit Su​is​‐ se First Bo​ston lub Bank of Ame​ri​ca. Po zsu​mo​wa​niu wy​szło po​nad sto mi​lio​nów do​la​rów. Za​gad​ko​wa spra​wa. Poza tym je​den z ban​ków zde​men​to​wał ist​nie​nie przy​pi​sy​wa​ne​go mu nu​‐ me​ru kon​ta. Inne nie. To​czą się więc in​te​re​su​ją​ce do​cho​dze​nia. Skąd wzię​ło się te sto mi​lio​‐ nów? Ni​co​lás Leoz z Pa​ra​gwa​ju, sę​dzi​wy szef po​łu​dnio​wo​ame​ry​kań​skiej fe​de​ra​cji CON​ME​‐ BOL, wie​lo​krot​nie fi​gu​ro​wał na li​stach płac ISL. Łącz​na kwo​ta wy​nio​sła po​nad sie​dem​set ty​‐ się​cy do​la​rów. Ubie​ga​ją​ca się o or​ga​ni​za​cję mi​strzostw re​pre​zen​ta​cja An​glii po​wie póź​niej w par​la​men​cie, że Leoz do​ma​gał się, by w za​mian za głos pa​so​wa​no go na ry​ce​rza. Leoz zde​‐ men​to​wał te do​nie​sie​nia. Wspo​mi​na​ne​go już nie​raz Jac​ka War​ne​ra, na​uczy​cie​la hi​sto​rii z ma​łej miej​sco​wo​ści Rio Cla​ro, urzę​dy ho​no​ro​we w fut​bo​lo​wym świe​cie uczy​ni​ły mul​ti​mi​lio​ne​rem. W Try​ni​da​dzie zo​‐ stał na​wet mi​ni​strem pra​cy. On i Bin Ham​mam od po​nad dzie​się​ciu lat kie​ru​ją ko​mi​sją fi​nan​‐ so​wą wraz z Gron​do​ną. Obaj skar​ży​li się, że Blat​ter sam po​dej​mo​wał wszyst​kie waż​ne de​cy​‐ zje. Pół roku po wy​bo​rach or​ga​ni​z a​to​ra MŚ, w maju 2011 roku, War​ner i Bin Ham​mam zo​sta​li za​wie​sze​ni w FIFA w związ​ku z za​rzu​ta​mi ko​rup​cyj​ny​mi, zna​ny​mi prze​cież z in​‐ nych kam​pa​nii wy​bor​czych. Jed​nak tym ra​zem ich in​ten​cje były skie​ro​wa​ne prze​ciw​ko Blat​‐ te​ro​wi. Ra​fa​el Sal​gu​ero z Gwa​te​ma​li uwa​ża​ny był za ma​rio​net​kę War​ne​ra. To samo do​ty​czy Wi​ta​‐ li​ja Mut​ki. Ro​sja​nin tań​czy, jak mu Pu​tin za​gra. Da​lej za​sia​da​li dzia​ła​cze Ma​rios Lef​ka​ri​tis z

Cy​pru oraz Şe​nes Erzik z Tur​cji re​pre​zen​tu​ją​cy prze​łom ma​łych związ​ków z Eu​ro​py Wschod​‐ niej oraz sko​rum​po​wa​ne sto​sun​ki w świa​to​wej pił​ce. Ba​jecz​nie bo​ga​te​mu przed​się​bior​cy naf​to​we​mu Lef​ka​ri​ti​so​wi wciąż uda​wa​ło się od​wró​cić od sie​bie uwa​gę opi​nii pu​blicz​nej. Na​wet w przy​pad​ku afe​ry, któ​rą wy​wo​łał jego ro​dak miesz​ka​ją​cy w Li​mas​sol, Ma​ran​gos, Lef​ka​ri​tis po​zo​stał nie​wi​docz​ny i nie​sły​szal​ny. Przy tym czło​wiek ten spra​wu​je wła​dzę w Eu​ro​pie Wschod​niej. W mię​dzy​na​ro​do​wym fut​bo​lu ucho​dzi za bar​dzo sku​tecz​ne​go do​staw​cę gło​sów z ma​łych kra​jów. Je​śli Pla​ti​ni zaj​mie miej​sce na szczy​cie FIFA, Lef​ka​ri​tis – oprócz Hisz​pa​na An​ge​la Ma​rii Vil​la​ra Llo​ny – uwa​ża​ny jest za kan​dy​da​ta na tron UEFA. Już te​raz jest w Eu​ro​pie skarb​ni​kiem, tak​że w FIFA ten han​dlarz su​‐ row​ca​mi na​tu​ral​ny​mi z Cy​pru zaj​mu​je klu​czo​we po​zy​cje. Za​sia​da w ko​mi​sji fi​nan​so​wej i kie​‐ ru​je ko​mi​sją mar​ke​tin​go​wą i te​le​wi​zyj​ną, któ​ra czu​wa nad fi​nan​so​wy​mi tęt​ni​ca​mi FIFA. Wciąż cie​szy się z ry​tu​al​ne​go za​twier​dza​nia na sta​no​wi​sku w ko​mi​te​cie wy​ko​naw​czym UEFA z naj​‐ wyż​szą licz​bą gło​sów. Do urny szedł tak​że Án​gel Ma​ria Vil​lar Llo​na. W cza​sach kry​zy​su chęt​nie po​zo​wał na ul​‐ tra​fa​na Blat​te​ra. Pod​czas wy​bo​rów or​ga​ni​za​to​ra MŚ był sze​fem kan​dy​da​tu​ry Hisz​pa​nii, a tym sa​mym zna​lazł się w sa​mym środ​ku wiel​kiej gry. Kie​dy w lu​tym 2012 roku dą​żył do ob​ję​cia siód​mej ka​den​cji w hisz​pań​skim związ​ku, na jaw wy​szły za​rzu​ty o nie​pra​wi​dło​wo​ściach w pro​ce​du​rach wy​bor​czych. Dla by​łe​go rad​ne​go miej​skie​go w Ma​dry​cie, Igna​cia de Rio, po​ja​‐ wi​ła się szan​sa na kan​dy​do​wa​nie, dla​te​go chciał prze​su​nąć wy​bo​ry, mó​wiąc o „brud​nej at​‐ mos​fe​rze”. Sąd od​rzu​cił wnio​sek. Wów​czas po​zew do sądu zło​ży​ła kra​jo​wa or​ga​ni​za​cja an​ty​‐ ko​rup​cyj​na Ma​nos Lim​pias (Czy​ste Ręce), twier​dząc, że Vil​lar Llo​na oraz były urzęd​nik rzą​‐ do​wy zma​ni​pu​lo​wa​li wy​bo​ry. Za​strze​że​nia do prze​bie​gu wy​bo​rów wy​ra​zi​ła tak​że liga za​wo​‐ do​wa LFP oraz kra​jo​we zrze​sze​nie tre​ne​rów ANEF. Zwią​zek się tym wszyst​kim nie prze​jął, wy​bo​ry zwy​cię​żył je​dy​ny kan​dy​dat – Vil​lar Llo​na. W pierw​szym rzę​dzie bra​wo bił Pla​ti​ni, któ​ry oświad​czył, że jest „dum​ny i szczę​śli​wy”, że może przy tym być. Pił​kar​ska ro​dzi​na po​‐ trze​bu​je ta​kich lu​dzi jak Vil​lar Llo​na[166]. Da​lej jest Franz Bec​ken​bau​er, ho​no​ro​wy pre​zy​dent Bay​er​nu. Daw​no za​po​mnia​no, że był za​ufa​nym part​ne​rem biz​ne​so​wym Hor​sta Das​sle​ra. Z za​rzą​du FIFA ustą​pił po za​le​d​wie jed​nej ka​den​cji. Czy gło​so​wał na zwy​cięz​ców, Ro​sję i Ka​tar? Nie wia​do​mo. Jego kum​pel Fe​dor Rad​mann pro​wa​dził cał​ko​wi​cie nie​sku​tecz​ne dzia​ła​nia na rzecz Au​stra​lii, miał jed​nak tak​że do​sko​na​łe kon​tak​ty z Ro​sją. W Koń​cu duet Bec​ken​bau​er/Rad​mann zgro​ma​dził od​po​wied​nie do​świad​cze​nie w kan​dy​do​wa​niu, gdy po​ma​ga​li spro​wa​dzić mi​strzo​stwa świa​ta do Nie​miec. Czy Bec​ken​bau​er gło​so​wał na Ro​sję i Ka​tar? Pew​ne są dwa fak​ty: Ka​tar w roku 2000 od​gry​‐ wał zna​czą​cą rolę, gdy two​rzo​no po​li​tycz​ny fun​da​ment pod przy​z na​nie pra​wa do or​ga​ni​‐ za​cji mi​strzostw świa​ta 2006 Niem​com. Bec​ken​bau​er z ko​lei na dzień po re​zy​gna​cji z człon​‐ ko​stwa w za​rzą​dzie FIFA prze​jął rolę re​pre​zen​tan​ta u no​we​go świa​to​we​go gra​cza w biz​ne​sie pił​ki noż​nej – Gaz​prom &. co – któ​ry jest oli​gar​chą na ro​syj​skim ryn​ku ener​ge​tycz​nym. Wo​ra​wi Ma​ku​di z Taj​lan​dii dzia​łał w sie​ci po​wią​zań, in​te​re​sów i przy​wi​le​jów nie​za​wod​‐ nie jak szwaj​car​ski ze​ga​rek. Pod ko​niec roku 2011 FIFA zwol​ni​ła go z za​rzu​tu za​ku​pu pry​wat​‐ nych dzia​łek za oko​ło osiem​set sześć​dzie​siąt ty​się​cy do​la​rów z pro​jek​tów po​mo​cy roz​wo​jo​‐ wej Goal. Ma​ku​di sam za​trosz​czył się o zwol​nie​nie z za​rzu​tów. Przed​sta​wił do​ku​men​ty, zgod​‐ nie z któ​ry​mi prze​ka​zał po​sia​dłość ziem​ską kra​jo​we​mu związ​ko​wi pił​kar​skie​mu. Sta​ło się to

jed​nak do​pie​ro osiem lat póź​niej, kil​ka dni przed za​koń​cze​niem prze​dłu​żo​ne​go już ter​mi​nu, jaki FIFA wy​zna​czy​ła mu na wy​ja​śnie​nie tej spra​wy, gdy sta​ło się o niej gło​śno[167]. Zwią​zek Ma​ku​die​go to pierw​szy azja​tyc​ki kan​dy​dat do jed​nej z pla​no​wa​nych przez Ka​tar aka​de​mii Aspi​re, bo​ga​to wy​po​sa​żo​nych kuź​ni ta​len​tów. Pla​no​wa​na lo​ka​li​za​cja: re​gion w po​‐ bli​żu Bang​ko​ku, gdzie Ma​ku​di przy​pad​ko​wo tak​że po​sia​da zie​mię. W związ​ku tego po​dej​rza​‐ ne​go dzia​ła​cza już od lat pa​nu​je to​tal​ny ba​ła​gan, a z bi​le​ta​mi na me​cze dru​ży​ny na​ro​do​wej ob​‐ cho​dzą się tam bar​dzo swo​bod​nie. Ma​ku​di, któ​re​mu już w cza​sie, gdy Niem​cy ubie​ga​ły się o or​ga​ni​za​cję MŚ, uda​ło się zdo​być mecz ze​spo​łu Taj​lan​dii prze​ciw​ko Bay​er​no​wi oraz mię​dzy​‐ na​ro​do​wy mecz z re​pre​zen​ta​cją DFB, tym ra​zem zo​stał oskar​żo​ny przez Bry​tyj​czy​ków. Za swój głos miał do​ma​gać się mię​dzy​na​ro​do​we​go me​czu An​glii prze​ciw​ko Taj​lan​dii. Zde​men​to​‐ wał to tak samo jak i inne oskar​że​nia. Tak​że w oj​czyź​nie Ma​ku​die​go pod​ję​to już pró​bę zdy​mi​‐ sjo​no​wa​nia go – bez​sku​tecz​nie. Po​nad​to Ma​ku​di jest po​dej​rze​wa​ny o han​dlo​wa​nie pra​wa​mi te​le​wi​zyj​ny​mi w swym re​gio​nie – tak samo jak Jack War​ner. Azja​tyc​kie pra​wa do MŚ sprze​‐ da​wa​ne są wpraw​dzie za​sad​ni​czo przez ja​poń​ską fir​mę Dent​su, jed​nak​że po​śred​nic​twem w sprze​da​ży praw do MŚ 2010 i 2014 na te​ry​to​rium Taj​lan​dii zaj​mo​wa​ła się fir​ma In​ter Bro​ad​‐ ca​sting and Sport Chal​len​ges, za któ​rą ma stać czło​wiek FIFA z Bang​ko​ku. Na za​py​ta​nia me​‐ diów nie od​po​wia​da ani on, ani FIFA. Przy tym to Blat​ter miał w roku 2005 pod​pi​sać umo​wę przed​wstęp​ną z In​ter Bro​ad​ca​sting. Zgod​nie z nią fir​ma za​pła​ci​ła czte​ry mi​lio​ny do​la​rów za rok 2010 oraz pięć mi​lio​nów za MŚ 2014 w Bra​zy​lii. Za​licz​ki od tej przy​pusz​czal​nie fik​cyj​nej fir​my mia​ły punk​tu​al​nie wpły​nąć na kon​to UBS w FIFA[168]. Issa Hay​atou jest sze​fem fe​de​ra​cji afry​kań​skiej, po​cho​dzi z Ka​me​ru​nu, jed​ne​go z naj​bar​‐ dziej sko​rum​po​wa​nych kra​jów tego kon​ty​nen​tu. Jego brat Alim jest mi​ni​strem, brat Sar​dou był pre​mie​rem, a na​stęp​nie sze​fem Ban​ku Państw Afry​ki Środ​ko​wej (BEAC). Od pół wie​ku w rzą​dzie za​wsze za​sia​da ja​kiś Hay​atou. W Ka​me​ru​nie nie​licz​ni kry​tycz​ni re​por​te​rzy uskar​ża​ją się na gro​żą​ce im nie​bez​pie​czeń​stwa. Na​le​żą do Fo​rum Afry​kań​skich Re​por​te​rów Do​cho​dze​‐ nio​wych (FAIR) i wciąż tro​pią pie​nią​dze, któ​re wy​pła​ca​ne są na rzecz fut​bo​lu przez pań​stwo lub spon​so​rów, jed​nak tyl​ko w nie​wiel​kiej czę​ści tra​fia​ją do spor​tu. Re​por​ter, któ​ry pró​bo​wał do​trzeć do źró​deł bo​gac​twa Issy Hay​atou, zo​stał w roku 2010 zwy​my​śla​ny za „nie​pa​trio​tycz​‐ ne” po​stę​po​wa​nie, za​stra​szo​ny i po​bi​ty, aż prze​stał drą​żyć. Inni dzien​ni​ka​rze, któ​rzy dep​ta​li po pię​tach moż​nym tego kra​ju, przy​pła​ci​li to na​wet ży​ciem[169]. Szef CAF stra​cił swe​go so​jusz​ni​ka Amo​sa Ada​mu jesz​cze przed wy​bo​ra​mi or​ga​ni​za​to​ra MŚ. Do świa​do​mo​ści pu​blicz​nej nie do​tar​ło jed​nak, że oprócz Ni​ge​ryj​czy​ka za​wie​szo​no trzech dal​szych by​łych człon​ków za​rzą​du FIFA z Afry​ki. Rok po gło​so​wa​niu na​ło​żo​no sank​cje tak​że na sa​me​go Hay​atou. Za​sia​dał on tak​że w MKOl-u, na pod​sta​wie list płac ISL udo​wod​‐ nio​no mu, że brał pie​nią​dze. FIFA to nie za​in​te​re​so​wa​ło. To samo ty​czy się no​we​go ety​ka: gdy w kwiet​niu 2013 roku wy​da​ne zo​sta​je kon​tro​wer​syj​ne po​sta​no​wie​nie o wstrzy​ma​niu do​cho​‐ dze​nia w spra​wie ISL, rze​ko​mo nie​na​wist​ni praw​ni​cy nie wspo​mi​na​ją na​wet sło​wem o przy​‐ własz​cze​niu pie​nię​dzy, któ​re do​pro​wa​dzi​ły do na​ło​że​nia sank​cji przez MKOl wo​bec Hay​atou. FIFA nie jest rów​nież za​in​te​re​so​wa​na tym, że po​sła​niec z wa​liz​ką pie​nię​dzy z ISL, Jean-Ma​rie We​ber, od lat zaj​mu​je się mar​ke​tin​giem w afry​kań​skiej fe​de​ra​cji. Tak​że bry​tyj​ski par​la​ment po​dej​rze​wa Hay​atou o prze​kup​ność w kon​tek​ście MŚ, tak samo jak in​ne​go afry​kań​skie​go człon​ka za​rzą​du, Ja​cqu​es’a Ano​uma (Wy​brze​że Ko​ści Sło​nio​wej). Śledz​twa prze​pro​wa​dzo​ne przez FAIR na Wy​brze​żu Ko​ści Sło​nio​wej wy​ka​za​ły, że dat​ki świa​ta biz​ne​su na fut​bol wpła​‐

ca​ne są nie​kie​dy bez​po​śred​nio na kon​to mi​ni​ster​stwa spor​tu – aby za​po​biec do​sta​niu się pie​‐ nię​dzy w ręce „ Ano​uma”[170]. Były czło​nek ko​mi​te​tu wy​ko​naw​cze​go FIFA jest tak​ż e dy​‐ rek​to​rem kra​jo​we​go związ​ku FIF, w któ​rym rzą​dzi cha​os. Klu​by rzad​ko wi​dzą co​kol​wiek z kwo​ty mi​lio​na sze​ściu​set ty​się​cy do​la​rów, któ​re prze​ka​zu​je im każ​de​go roku kra​jo​wa ra​fi​ne​‐ ria ropy naf​to​wej SIR. A 29 mar​ca 2009 roku co naj​mniej dwa​dzie​ścia osób zmar​ło po za​‐ miesz​kach po me​czu run​dy kwa​li​fi​ka​cyj​nej do MŚ po​mię​dzy Wy​brze​żem Ko​ści Sło​nio​wej a Ma​la​wi. Do​cho​dze​nie wy​ka​za​ło, że dzia​ła​cze FIFA sprze​da​li o dwa ty​sią​ce bi​le​tów wię​cej, niż mo​gła po​mie​ścić prze​sta​rza​ła kon​struk​cja sta​dio​nu z roku 1936 w Abi​dża​nie. W spra​wie do​ty​czą​cej ła​pó​wek z Ka​ta​ru była me​ne​dżer ka​tar​skiej kan​dy​da​tu​ry do MŚ wy​‐ co​fa​ła swo​je za​rzu​ty w spek​ta​ku​lar​nych oko​licz​no​ściach i prze​pro​si​ła za swe rze​ko​mo nie​‐ praw​dzi​we oskar​że​nia pod ad​re​sem Hay​atou i Ano​uma. Ko​lej​ny wy​bor​ca to Egip​cja​nin Hany Abo Rida. Pół roku po wy​bo​rach or​ga​ni​za​to​rów mi​‐ strzostw to​wa​rzy​szył swe​mu przy​ja​cie​lo​wi Bin Ham​ma​mo​wi pod​czas ta​jem​ni​czych spo​tkań na Ka​ra​ibach, gdzie dzia​ła​cze mie​li otrzy​my​wać ko​per​ty z pie​niędz​mi. Fakt, że we​dług in​for​ma​cji po​da​nych na stro​nie in​ter​ne​to​wej FIFA był on „asy​sten​tem pre​zy​den​ta ko​mi​sji bez​pie​czeń​‐ stwa”, świad​czy o bli​skiej wię​zi z oba​lo​nym za​le​d​wie kil​ka mie​się​cy po gło​so​wa​niu rzą​dem Mu​ba​ra​ka. Egip​ski fut​bol po ma​sa​krze fa​nów w Port Sa​idzie, któ​ra w lu​tym 2012 roku po​chło​‐ nę​ła sie​dem​dzie​siąt czte​ry ofia​ry, nie jest już na​wet wra​kiem. W koń​cu ko​mi​tet wy​ko​naw​czy FIFA miał jesz​cze trzech dys​kret​nych człon​ków. Jed​nak pod​czas tych wy​bo​rów or​ga​ni​za​to​ra MŚ tak​że oni kuli że​la​zo póki go​rą​ce. Ja​poń​czyk Jun​ji Ogu​ra stał wraz ze swym związ​kiem w rin​gu jako kan​dy​dat, tak samo jak jego ko​le​dzy Geoff Thomp​son (An​glia) i Mi​chel D’Ho​oge (Bel​gia/Ho​lan​dia). Jak po​wie​dział póź​niej Blat​ter cier​pli​wie przy​słu​chu​ją​cym się dzien​ni​ka​rzom, wię​cej nie pod​jął​by de​cy​zji o przy​zna​niu dwóch mi​strzostw za jed​nym ra​zem. Strasz​li​wy błąd, ale prze​‐ cież „kto dużo pra​cu​je, od cza​su do cza​su po​peł​nia błę​dy”. Jego po​mył​ką było, że nie mógł so​‐ bie wy​obra​zić, jak ze​psu​ty jest świat. „Mu​sia​ło do​cho​dzić do kon​flik​tów in​te​re​sów, po​nie​waż gło​so​wać mógł każ​dy, na​wet je​śli kan​dy​da​tem był jego wła​sny kraj”. To praw​da. Ale tak dzia​‐ ło się w FIFA od za​wsze[171]. To już wszy​scy? Chwi​lecz​kę. Zo​stał jesz​cze je​den – Chuck Bla​zer.

AME​RY​KAŃ​SKI SEN

Mel Bren​nan jest Ame​ry​ka​ni​nem i wiel​kim fa​nem pił​ki noż​nej. Od ma​łe​go grał w po​dwór​ko​‐ wych dru​ży​nach, współ​two​rzył licz​ne fan​klu​by, a swo​ją przy​szłość łą​czył z pra​cą na rzecz „soc​ce​ra”, jak na​zy​wa​na jest w USA pił​ka noż​na. W roku 2001 jego ma​rze​nie się speł​ni​ło. Mel zo​stał sze​fem do spraw „pro​jek​tów spe​cjal​nych” W CON​CA​CAF. Otrzy​mał biur​ko w New Yor​ker Trump To​wer. Zna​lazł swą wy​ma​rzo​na pra​cę – tak przy​naj​mniej są​dził. Po ty​go​dniu szef we​zwał go na eg​za​min doj​rza​ło​ści. Bren​nan wsiadł do li​mu​zy​ny Chuc​ka Bla​ze​ra Za kie​row​ni​cą sie​dział brat pio​sen​kar​ki Glo​rii Gay​nor. Wy​ru​szy​li w dro​gę na wie​‐ czor​ny mecz na Man​hat​ta​nie. Wy​da​wa​ło się, że odźwier​ny klu​bu noc​ne​go Sco​res do​brze zna Bla​ze​ra. Cały sek​tor za​re​zer​wo​wa​ny zo​stał dla per​so​ne​lu fe​de​ra​cji pił​kar​skiej. Czas pły​nął przy​jem​nie przy fi​let mi​gnon i ma​sa​żu ra​mion. Gdzieś w tle mi​go​tał te​le​wi​zor, a „gdy za​ba​wa się skoń​czy​ła, Chuck wy​jął z port​fe​la coś, cze​go jesz​cze ni​g​dy nie wi​dzia​łem – kar​tę Ame​ri​can Express, z na​zwą CON​CA​CAF i na​zwi​skiem Bla​ze​ra. Ni​g​dy przed​tem nie wi​dzia​łem kar​ty w czar​nym ko​lo​rze. To była Amex Cen​tu​rion Card, wy​da​wa​na tyl​ko szcze​gól​nie uprzy​wi​le​jo​wa​‐ nym klien​tom, któ​rzy mu​szą speł​niać bar​dzo ry​go​ry​stycz​ne kry​te​ria ma​jąt​ko​we, kre​dy​to​we i do​ty​czą​ce wy​dat​ków”[172]. Bren​nan twier​dzi, że szyb​ko się zo​rien​to​wał, ja​kie pie​nią​dze prze​cho​dzą przez tę kar​tę. „Je​śli miesz​ka​cie w re​gio​nie CON​CA​CAF – wa​sze”, na​pi​sał na swym spor​to​wym blo​gu Fo​ot​bal​l​spe​ak. Twier​dzi, że czę​sto wi​dział, jak pie​nią​dze wy​da​wa​no na je​dze​nie, strip​ti​zer​ki, tan​cer​ki, ma​sa​że i inne rze​czy zu​peł​nie nie​zwią​za​ne z pił​ką noż​ną. Opi​sał do​lce vita w kwa​te​rze głów​nej CON​CA​CAF, gdzie wła​ści​wie nie było za wie​le do ro​bo​ty. Pra​cow​ni​cy czę​sto „ukła​da​li pa​sjan​sa lub drze​ma​li przy swo​ich biur​kach”. Od cza​‐ su do cza​su z odrę​twie​nia wy​ry​wał ich szef, wzy​wa​jąc do swe​go apar​ta​men​tu w czę​ści miesz​‐ kal​nej, „po​nie​waż prze​krzy​wił się dy​wan lub trze​ba było na​kar​mić pa​pu​gę”. Jak mówi Bren​‐ nan, któ​ry po dwóch i pół roku roz​cza​ro​wań po​rzu​cił CON​CA​CAF, na ta​kie cele trwo​nio​no pie​nią​dze, „któ​re po​cho​dzi​ły z mi​ło​ści, jaką set​ki mi​lio​nów lu​dzi da​rzą ten sport”[173]. Są to nie​spo​ty​ka​ne do​tąd tony w wy​po​wie​dziach o Chuc​ku Bla​ze​rze, bo​wiem tym, co przez wie​le lat ni​czym ko​kon ota​cza​ło se​kre​ta​rza ge​ne​ral​ne​go CON​CA​CAF i sze​fa ko​mi​sji do spraw me​diów FIFA, była przy​chyl​ność ame​ry​kań​skiej pra​sy spor​to​wej, w krę​gu któ​rej chęt​nie pod​‐ kre​ślał swe nie​zwy​kłe za​słu​gi dla eko​no​micz​ne​go roz​wo​ju fut​bo​lu na ob​sza​rze Ame​ry​ki Pół​‐ noc​nej i Środ​ko​wej. Bla​zer osią​gnął szczyt, gdy w maju 2011 roku do​niósł FIFA o spo​tka​niu swe​go re​gio​nal​ne​go związ​ku – ka​ra​ib​skiej unii pił​kar​skiej CFU, z prze​ciw​ni​kiem Blat​te​ra, Mo​ha​me​dem Bin Ham​ma​mem. Mia​ło tam dojść do pew​nych nie​pra​wi​dło​wo​ści, jak opo​wia​dał po​tem ame​ry​kań​skiej pra​sie wstrzą​śnię​ty Blat​ter. „Wall Stre​et Jo​ur​nal” szy​dził, że ta hi​sto​ria była uko​ro​no​wa​niem „za​wrot​nej ka​rie​ry pry​wat​ne​go de​ma​ska​to​ra”[174]. Chuck Bla​zer – uta​len​to​wa​ny de​ma​ska​tor FIFA i od​po​wiedź Ame​ry​ki na Jac​ka War​ne​ra – od cza​su do cza​su uczest​ni​czy w ja​kiejś afe​rze, jed​nak przez kil​ka​dzie​siąt lat uda​wa​ło mu się unik​nąć świa​teł re​flek​to​rów. To za​dzi​wia​ją​ce dla dzia​ła​cza, któ​ry w fe​de​ra​cji pił​kar​skiej Ame​ry​ki Pół​noc​nej i Środ​ko​wej pod​niósł oso​bi​stą sa​mo​kon​tro​lę do ran​gi kul​tu​ry biz​ne​so​wej.

Jest se​kre​ta​rzem ge​ne​ral​nym CON​CA​CAF, a jed​no​cze​śnie skarb​ni​kiem swo​jej fe​de​ra​cji. To po​zwo​li​ło ogra​ni​czyć za​trud​nie​nie o ten je​den etat, ale przede wszyst​kim oszczę​dzić uciąż​li​‐ wych pro​ce​dur kon​tro​li. Wszyst​ko z jed​nej ręki. Czy to po​wszech​nie sto​so​wa​ny stan​dard biz​‐ ne​so​wy w Ame​ry​ce? Tak​że wy​na​gro​dze​nie Bla​ze​ra jest ści​śle skry​wa​ną ta​jem​ni​cą. To może się zmie​nić, bo​wiem jego in​te​re​som przy​glą​da się FBI. Od po​ło​wy roku 2011 bada trans​fe​ry fi​nan​so​we zwią​za​ne z fir​mą na Ka​ra​ibach, na​le​żą​cą do człon​ka za​rzą​du FIFA. Ame​ry​kań​skie wła​dze dys​po​nu​ją co naj​mniej tu​zi​nem do​ku​men​tów. Śled​czy po​twier​dzi​li na​wet agen​cji Reu​‐ ter​sa (co zda​rza się nie​zwy​kle rzad​ko), że jed​nost​ka zaj​mu​ją​ca się zor​ga​ni​zo​wa​ną prze​stęp​‐ czo​ścią w Eu​ra​zji bada zgro​ma​dzo​ny przez FBI „ma​te​riał do​wo​do​wy zwią​za​ny z płat​no​ścia​mi na rzecz Bla​ze​ra”[175]. Kor​pu​lent​ny Ame​ry​ka​nin z buj​ną bro​dą ma też po​dob​no do​bre kon​tak​ty z ame​ry​kań​ski​mi krę​ga​mi ha​zar​do​wy​mi – od Las Ve​gas po Ka​ra​iby. Ofi​cjal​nie po​da​je się za pro​fe​sjo​nal​ne​go dzia​ła​cza pił​kar​skie​go. Wie​le lat temu wpro​wa​dził się do Trump To​wer i prze​niósł tam tak​że cen​tra​lę CON​CA​CAF. Od tej pory pro​wa​dzi tam róż​ne​go ro​dza​ju in​te​re​sy, a wie​le z nich dłu​‐ go po​zo​sta​wa​ło w ukry​ciu. Jed​nak po tym, jak wsy​pał swych wie​lo​let​nich kom​pa​nów, Jac​ka War​ne​ra i Mo​ham​me​da Bin Ham​ma​ma na Try​ni​da​dzie, z wy​spo​wej pół​ku​li za​czę​ły na​pły​wać pierw​sze nie​wy​god​ne do​ku​men​ty. Zgod​nie z nimi Bla​zer przez lata za​ro​bił kil​ka​dzie​siąt mi​lio​‐ nów do​la​rów na trans​ak​cjach po​le​ga​ją​cych na bez​praw​nym wy​ko​rzy​sta​niu in​for​ma​cji po​uf​‐ nych (in​si​der tra​ding). Se​kre​tarz ge​ne​ral​ny Bla​zer od dwu​dzie​stu lat prze​pusz​czał umo​wy mar​ke​tin​go​we swej fe​de​ra​cji CON​CA​CAF przez agen​cję o na​zwie Spor​tver​ti​sing, któ​ra oprócz mie​sięcz​nej mar​ży po​bie​ra​ła rów​nież dzie​sięć pro​cent war​to​ści trans​ak​cji[176] Co cie​‐ ka​we agen​cja Spor​tver​ti​sing z sie​dzi​bą na Kaj​ma​nach na​le​ży nie do kogo in​ne​go, jak do sa​me​‐ go Chuc​ka Bla​ze​ra. Pie​nią​dze prze​pły​wa​ły przez ka​ra​ib​ski raj po​dat​ko​wy, z Kaj​ma​nów na Ba​‐ ha​my. Za​py​ta​ny o to Bla​zer okre​ślił wy​pła​ca​ne sa​me​mu so​bie pro​wi​zje jako pra​wi​dło​we[177]. Tak​że de​le​ga​ci CON​CA​CAF rze​ko​mo byli o tym in​for​mo​wa​ni. Jego zda​niem wszyst​ko od​by​‐ wa​ło się zgod​nie z prze​pi​sa​mi. FIFA, wzru​sza​jąc ra​mio​na​mi, oświad​czy​ła, że „nie wi​dzia​ła ani nie otrzy​ma​ła żad​nych do​wo​dów na na​ru​sze​nie ko​dek​su etycz​ne​go”[178]. Nie czu​je się kom​‐ pe​tent​na tak​że w przy​pad​ku dal​szych po​dej​rza​nych płat​no​ści na rzecz Ame​ry​ka​ni​na. Gdy jed​‐ nak ame​ry​kań​ska gru​pa an​ty​ko​rup​cyj​na Chan​ge​Fi​fa chcia​ła przed​sta​wić za​gra​nicz​ne in​te​re​sy Bla​ze​ra do roz​pa​trze​nia przez ko​mi​sję ety​ki, se​kre​tarz ge​ne​ral​ny FIFA od​po​wie​dział, że do​‐ nie​sie​nia moż​na skła​dać tyl​ko we​wnątrz or​ga​ni​za​cji. Nie​za​leż​nie od tego tak​że sy​tu​acja do​wo​‐ do​wa była jego zda​niem nie​wy​star​cza​ją​ca[179]. FIFA robi dla Bla​ze​ra, co tyl​ko może. Po ustą​pie​niu Jac​ka War​ne​ra na sta​no​wi​sko pre​zy​‐ den​ta CON​CA​CAF awan​so​wa​no Li​sie Au​sti​na z Bar​ba​do​su, któ​ry od razu zwol​nił Bla​ze​ra. Z ko​lei Bla​zer unie​moż​li​wił Au​sti​no​wi do​stęp do kwa​te​ry głów​nej CON​CA​CAF w No​wym Jor​‐ ku. Au​stin udał się więc do sądu na Ba​ha​mach, gdzie fe​de​ra​cja jest za​re​je​stro​wa​na, i tam zo​‐ stał za​twier​dzo​ny na sta​no​wi​sku pre​zy​den​ta. Wte​dy wkro​czy​ła ka​wa​le​ria FIFA. Człon​ko​wie pił​kar​skiej ro​dzi​ny nie mogą za​ła​twiać spraw przed pu​blicz​ny​mi są​da​mi. Wszyst​ko musi być wy​ja​śnia​ne w ro​dzi​nie. W re​zul​ta​cie Au​stin zo​stał za​wie​szo​ny. Błęd​ne koło. W śro​do​wi​sku tak prze​ż ar​tym ne​po​ty​z mem jak FIFA każ​dy nie​lu​bia​ny czło​nek ro​dzi​ny jest de fac​to po​‐ zba​wio​ny praw. Tym​cza​sem Bla​zer mu​siał zmie​rzyć się z ko​lej​nym pro​ble​mem. Nie mógł za​prze​czyć, że przy​jął dwie​ście pięć​dzie​siąt ty​się​cy do​la​rów, któ​re w mar​cu 2011 roku prze​ka​za​ła mu CFU –

ta sama, któ​rą kil​ka mie​się​cy póź​niej ujaw​nił jako głów​ny przed​miot afe​ry ko​rup​cyj​nej Bin Ham​ma​ma. Łącz​nie Bla​zer miał ska​so​wać po​przez ka​ra​ib​ską unię pił​kar​ską po​nad pół mi​lio​na do​la​rów. Tran​sza z mar​ca 2011 roku, jak twier​dzi, mia​ła być pry​wat​ną spła​tą kre​dy​tu przez sze​fa CFU, Jac​ka War​ne​ra. Pry​wat​ny ob​rót kre​dy​to​wy wśród człon​ków za​rzą​du FIFA, re​ali​zo​‐ wa​ny przez mię​dzy​na​ro​do​we kon​ta fe​de​ra​cji – czy to nie jest wy​star​cza​ją​cy po​wód do we​‐ wnętrz​ne​go do​cho​dze​nia dla FIFA, któ​ra wciąż mówi o swej no​wej przej​rzy​sto​ści? Jak wi​dać – nie. Po​zo​sta​ła bez​czyn​na tak​że po tym, jak War​ner za​prze​czył in​for​ma​cjom o kre​dy​cie. War​ner i Bla​z er przez dwa​dzie​ścia lat rzą​dzi​li w CON​CA​CAF, jak im się po​do​ba​ło. Mie​li apar​ta​ment na sześć​dzie​sią​tym pią​tym pię​trze Trump To​wer, a po​tem, jak mó​wią wta​‐ jem​ni​cze​ni, War​ner nie mógł już znieść to​wa​rzy​stwa swe​go spor​to​we​go przy​ja​cie​la. Bla​zer prze​pro​wa​dził się na czter​dzie​ste dzie​wią​te pię​tro. Tak​że ten apar​ta​ment kosz​to​wał osiem​na​‐ ście ty​się​cy do​la​rów mie​sięcz​nie – i to jesz​cze w roku 2002[180]. Już od cza​sów spo​ru Ma​ster​Card/Visa wia​do​mo, że pół​noc​no​ame​ry​kań​skie ra​mię FIFA wy​ma​ga więk​szej uwa​gi. Sę​dzia Lo​ret​ta Pre​ska od​mó​wi​ła świad​ko​wi FIFA, Bla​ze​ro​wi, wszel​kiej wia​ry​god​no​ści. Mimo to Bla​zer znów zo​stał sze​fem ko​mi​sji FIFA do spraw me​‐ diów. Inni part​ne​rzy z ame​ry​kań​skie​go krę​gu FIFA ujaw​ni​li się do​pie​ro przy oka​zji afe​ry Bin Ham​ma​ma. Na przy​kład kan​ce​la​ria ad​wo​kac​ka Col​lins z Chi​ca​go, któ​ra z jed​nej stro​ny prze​‐ pro​wa​dza​ła dla Bla​ze​ra ba​da​nia świad​ków na Ka​ra​ibach, a z dru​giej stro​ny jako ad​res wła​‐ ści​wy dla CON​CA​CAF po​zo​sta​wia bez od​po​wie​dzi za​py​ta​nia do​ty​czą​ce jej trans​ak​cji pro​wi​‐ zyj​nych. Albo Lo​uis Fre​eh, były szef FBI, któ​ry za​ro​bił już kil​ka mi​lio​nów ze swo​ją fir​mą ochro​niar​ską, a te​raz otrzy​mał lu​kra​tyw​ne zle​ce​nie prze​pro​wa​dze​nia do​cho​dze​nia w afe​rze ka​‐ ra​ib​skiej. Pod​czas gdy spor​to​wy na​ród USA oglą​da ba​se​ball, ko​szy​ków​kę i fut​bol ame​ry​kań​ski, Bla​‐ zer w Trump To​wer żon​glu​je pił​kar​ski​mi mi​lio​na​mi i kon​tro​lu​je przy tym sam sie​bie. Uwa​dze wszyst​kich uszedł fakt, że dzia​ła tak​że w biz​ne​sie ha​zar​do​wym, mimo że ta kon​kret​na pa​sja wpę​dza go cza​sem w nie​ma​łe ta​ra​pa​ty. W roku 2000 wraz z ów​cze​snym part​ne​rem te​le​wi​zyj​‐ nym FIFA, Kir​chem, stwo​rzył fir​mę ofe​ru​ją​cą za​kła​dy spor​to​we. Pro​jekt o na​zwie Glo​bal In​te​‐ rac​ti​ve Gam​bling (GIG) wy​da​wał się nie przy​sta​wać do czło​wie​ka, któ​ry pia​sto​wał prze​cież urząd ho​no​ro​wy. Wi​dzo​wie mie​li być za​chę​ca​ni do in​te​rak​tyw​ne​go ha​zar​du pod​czas oglą​da​nia wy​da​rzeń spor​to​wych w te​le​wi​zji. I to przez jed​ne​go z człon​ków za​rzą​du FIFA, spra​wu​ją​ce​go nad​zór nad fir​mą Kirch – któ​ra jed​no​cze​śnie jest jego part​ne​rem biz​ne​so​wym. Gdy pod ko​niec roku 2001 ga​ze​ta „Da​ily Mail” opu​bli​ko​wa​ła ar​ty​kuł o „bos​sie z FIFA, któ​ry przyj​mu​je wa​sze za​kła​dy na MŚ”, Bla​zer wy​słał do Blat​te​ra ob​szer​ne spro​sto​wa​nie, w któ​rym przed​sta​wił fir​‐ mę GIG oraz wy​ja​śnił jej sto​sun​ki z Kir​chem, co prze​cież we​wnątrz fe​de​ra​cji daw​no mu​sia​ło być zna​ne. Skar​żył się na pra​sę bru​ko​wą, ale jed​no​cze​śnie przy​znał, że być może fak​tycz​nie przez jego ha​zar​do​wą sta​cję bę​dzie moż​na za​wie​rać za​kła​dy buk​ma​cher​skie do​ty​czą​ce roz​gry​‐ wek MŚ. „Ta de​cy​zja za​pad​nie do​pie​ro pod ko​niec stycz​nia”[181]. Bla​zer przy​po​mniał Blat​te​ro​wi, że pod​czas ostat​nie​go spo​tka​nia ko​mi​te​tu wy​ko​naw​cze​go, gdy zde​cy​do​wa​no o prze​ka​za​niu praw te​le​wi​zyj​nych. z nie​wy​pła​cal​nej ISL gru​pie Kirch, nie gło​so​wał, tyl​ko po​in​for​mo​wał, że był​by stron​ni​czy. Czy​li prak​tycz​nie każ​dy w za​rzą​dzie FIFA wie​dział o ubocz​nej dzia​łal​no​ści swe​go ko​le​gi w dzie​dzi​nie za​kła​dów i te​le​wi​zji, co znów przy​po​mi​na ro​dzi​nę ojca chrzest​ne​go ma​fii, Don Vita Cor​le​one. Tam tak​że pa​no​wa​ły za​sa​dy

co do tego, któ​ry z jej człon​ków pro​wa​dzi dzia​łal​ność w da​nej dzie​dzi​nie. Taki stan rze​czy po​twier​dza​ło tak​że skie​ro​wa​ne do Blat​te​ra pi​smo Chung Mong-jo​ona z Ko​rei Po​łu​dnio​wej. W owym cza​sie za​li​czał się on do opo​zy​cji, któ​rą Blat​ter pra​gnął prze​go​nić. W roku 2002 Chung skar​żył się na wy​po​wiedź sze​fa FIFA w pra​sie, któ​ra brzmia​ła: „Dla​cze​go py​ta​cie za​wsze o Bla​ze​ra i War​ne​ra? Dla​cze​go nie za​py​ta​cie o Chun​ga i jego udzia​ły w fir​mie Hy​un​dai?”. Naj​‐ wi​docz​niej Blat​ter do​brze orien​tu​je się w in​te​re​sach swych prze​ciw​ni​ków, kie​dy trze​ba wy​ko​‐ rzy​stać tę wie​dzę prze​ciw​ko nim. Chung jest człon​kiem za​rzą​du FIFA, a Hy​un​dai to głów​ny spon​sor fe​de​ra​cji. Chung przy​po​mniał sze​fo​wi, że po wy​co​fa​niu się Opla FIFA po​szu​ki​wa​ła spon​so​ra, więc zgło​sił się Hy​un​dai. „To FIFA pro​si​ła o po​moc Hy​un​dai, a nie od​wrot​nie”. Wy​ja​śnił, że „uczci​wość sta​no​wi li​nię od​dzie​la​ją​cą oso​by, któ​re wy​ko​rzy​stu​ją pra​wa te​le​wi​‐ zyj​ne FIFA dla pry​wat​nych ko​rzy​ści, od spon​so​rin​gu Hy​un​da​ia. Po​nie​waż pra​wa te​le​wi​zyj​ne na​le​żą do FIFA, po​wsta​je kon​flikt in​te​re​sów, gdy czło​nek ko​mi​te​tu wy​ko​naw​cze​go pro​wa​dzi dzia​łal​ność w tym biz​ne​sie. (...) Gdy​by wciąż miał Pan pro​ble​my z roz​po​zna​niem róż​ni​cy po​‐ mię​dzy spon​so​rin​giem Hy​un​da​ia a przy​pad​kiem Jac​ka War​ne​ra, pro​szę bez wa​ha​nia się ze mną skon​tak​to​wać”[182]. Jest to wspól​no​ta słu​żą​ca pew​ne​mu okre​ślo​ne​mu ce​lo​wi. Pod​czas gdy War​ner dy​ry​gu​je ka​ra​ib​ski​mi wy​bor​ca​mi po​przez CFU, Bla​z er jest bliż​szy ojcu chrzest​ne​mu FIFA niż wy​‐ spiar​skiej klien​te​li. Jego bo​ha​ter to czło​wiek, któ​ry zo​stał zde​ma​sko​wa​ny jako od​bior​ca pie​‐ nię​dzy oraz ustą​pił z MKOl-u, by unik​nąć wy​rzu​ce​nia. Bla​zer twier​dzi, że jego pił​kar​skim ido​‐ lem jest „ma​je​sta​tycz​ny sym​bol ele​gan​cji na​sze​go spor​tu, dok​tor João Ha​ve​lan​ge”[183]. Ma też róż​ne​go ro​dza​ju po​wią​za​nia z Blat​te​rem. Cór​ka tego ostat​nie​go, Co​rin​ne, miesz​ka​ła na​wet przez pe​wien czas w luk​su​so​wym apar​ta​men​cie Bla​ze​ra w Trump To​wer[184]. Z ko​lei cór​ka Bla​ze​ra, Mar​ci, zaj​mo​wa​ła sta​no​wi​sko w ko​mi​sji do spraw praw​nych w FIFA. Syn Ja​‐ son jest le​ka​rzem w CON​CA​CAF. W ko​mi​sji praw​nej Bla​ze​ra tym​cza​so​wo za​sia​da za​ufa​ny praw​nik, John Col​lins, któ​ry jest tak​że ge​ne​ral​nym do​rad​cą ame​ry​kań​skiej fe​de​ra​cji. Ad​wo​kat z Chi​ca​go żar​li​wie bro​nił przed FIFA mi​lio​no​wych in​te​re​sów Jac​ka War​ne​ra zwią​za​nych z bi​‐ le​ta​mi na mi​strzo​stwa świa​ta 2006 w Niem​czech. Col​lins sta​rał się w swym do​ssier pod​wa​‐ żyć „ab​sur​dal​ne wnio​ski” ze​wnętrz​nych re​wi​den​tów z fir​my Ernst & Young[185]. Bla​zer znów we​zwał Col​lin​sa, gdy do​niósł o ko​rup​cyj​nym kon​gre​sie spe​cjal​nym CFU z War​ne​rem i Bin Ham​ma​mem. Praw​nik do​star​czył ze​zna​nia świad​ków i zdję​cia, a po​tem za​da​nie prze​jął pry​‐ wat​ny agent Lo​uis Fre​eh. Oprócz kor​pu​lent​ne​go dzia​ła​cza urzę​du​ją​ce​go w Trump To​wer nie​wie​lu jest zna​nych Ame​ry​ka​nów w biz​ne​sie pił​kar​skim. Praw​nik Alan Ro​then​berg to czło​wiek, któ​ry za​wsze był bli​sko z Blat​te​rem oraz ksią​żę​ta​mi z CON​CA​CAF, gdzie sam za​sia​dał w za​rzą​dzie. Był or​ga​‐ ni​za​to​rem MŚ 1994 i wie​lo​let​nim sze​fem ame​ry​kań​skie​go związ​ku. W roku 2012 praw​nik Ro​‐ then​berg ujaw​nił, że MŚ 1994 w USA uda​ły się tyl​ko dzię​ki wspar​ciu FIFA, w któ​rym po​śred​‐ ni​czył tak​że je​den ze szwaj​car​skich ban​ków. Przed​sta​wił te re​we​la​cje w Ad-Dau​sze, jako re​‐ fe​rent w ka​tar​skiej służ​bie bez​pie​czeń​stwa spor​to​we​go IDCSS. Jed​nak jest jesz​cze wie​lu in​nych dys​kret​nych, wpły​wo​wych przy​ja​ciół. Kimś ta​kim jest z pew​no​ścią Hen​ry Kis​sin​ger. W roku 1999 po​ma​gał na​wet pod​czas ame​ry​kań​skie​go kon​gre​su, gdy za or​gie ko​rup​cyj​ne w MKOl-u kry​ty​ko​wa​no we​zwa​ne​go do Wa​szyng​to​nu Sa​ma​ran​cha. Wsta​wił się za nim do​brym sło​wem, a z pew​no​ścią tak​że do​bry​mi kon​tak​ta​mi. Blat​ter na​zwał Kis​sin​ge​ra już po kry​zy​sie FIFA w roku 2002 po​żą​da​nym po​moc​ni​kiem we wdra​ża​niu re​form.

Skoń​czy​ło się jed​nak na roli mów​cy – w roku 2003, gdy Blat​ter otrzy​mał „po​ko​jo​wą na​gro​dę” ame​ry​kań​skiej or​ga​ni​za​cji o na​zwie In​ter​na​tio​nal Ama​teur Ath​le​tic As​so​cia​tion[186]. Blat​ter po​now​nie we​zwał Kis​sin​ge​ra, gdy po prze​peł​nio​nej afe​ra​mi re​elek​cji w roku 2011 wy​ma​rzył so​bie radę mę​dr​ców: „My​ślę o ta​kich oso​bi​sto​ściach, jak Hen​ry Kis​sin​ger i Pla​ci​do Do​min​‐ go”. To Po​ko​jo​wa Na​gro​da No​bla z roku 1973 spra​wi​ła, że Blat​ter uczy​nił daw​ną gwiaz​dę ame​ry​kań​skiej po​li​ty​ki apo​sto​łem świa​to​we​go spor​tu. Na​gro​da elek​try​zu​je wszyst​kich, jest Świę​tym Gra​alem dzia​ła​czy spor​to​wych. Już w la​tach dzie​więć​dzie​sią​tych dzia​ła​nia lob​by​‐ stów świa​to​we​go spor​tu tra​fi​ły na pierw​sze stro​ny ga​zet w Oslo, gdzie za​sia​da ko​mi​tet przy​‐ zna​ją​cy Po​ko​jo​wą Na​gro​dę No​bla. Ha​ve​lan​ge był wie​lo​krot​nie pro​po​no​wa​ny przez swych spor​to​wych przy​ja​ciół. Tak​że Blat​ter chęt​nie mówi o No​blu. Jak po​ka​za​ły póź​niej​sze ba​da​nia i od​kry​cia w ar​chi​wach, mi​ło​śnik fut​bo​lu Kis​sin​ger jest po​sta​cią kon​tro​wer​syj​ną pod wzglę​dem po​li​tycz​nym. Tak samo jak Lo​uis Fre​eh, Kis​sin​ger As​‐ so​cia​tes Inc. do​ra​dza kon​cer​nom w kwe​stiach zwią​za​nych z biz​ne​sem, ry​zy​kiem, bez​pie​czeń​‐ stwem i za​rzą​dza​niem[187]. Tak​że w spo​rcie jego prze​szłość jest męt​na. Pod​czas mi​strzostw świa​ta 1978 w Ar​gen​ty​nie, pierw​szych mi​strzostw Ha​ve​lan​ge’a na sta​no​wi​sku sze​fa FIFA, Kis​sin​ger zo​stał przed​sta​wio​ny ge​ne​ra​ło​wi jun​ty, Jor​ge​mu Vi​de​li, jako przed​sta​wi​ciel USA. Nie sko​ry​go​wał tego, pod​trzy​mu​jąc tym sa​mym wra​że​nie ofi​cjal​nej wi​zy​ty. Fak​tycz​nie był jed​‐ nak od daw​na na eme​ry​tu​rze, a ak​tu​al​ny rząd pod wo​dzą Jim​my’ego Car​te​ra pięt​no​wał na​ru​‐ sza​nie praw czło​wie​ka w Ar​gen​ty​nie. Pod​czas klu​czo​we​go me​czu go​spo​da​rzy, któ​rzy w run​‐ dzie za​sad​ni​czej wal​czy​li z Bra​zy​lią o wej​ście do fi​na​łu, Kis​sin​ger stał na​wet oso​bi​ście u boku ge​ne​ra​ła Vi​de​li. Już wte​dy tur​niej zo​stał zma​ni​pu​lo​wa​ny – po pro​stu prze​su​nię​to mecz Bra​zy​lii, któ​ra była gru​po​wym ry​wa​lem Ar​gen​ty​ny, na wcze​śniej​szy ter​min. Se​le​ção po​ko​na​li Pol​skę 3:1, więc Ar​gen​tyń​czy​cy wie​dzie​li już, jaki wy​nik był im po​trzeb​ny, by zna​leźć się w fi​na​le – zwy​cię​stwo co naj​mniej 4:0 z Peru. In​for​ma​cje o tym, że ten mecz zo​stał ku​pio​ny, ujaw​nił były pe​ru​wiań​ski se​na​tor Ge​na​ro Le​‐ de​sma. Jego zda​niem do​szło do po​ro​zu​mie​nia po​mię​dzy dyk​ta​tu​ra​mi woj​sko​wy​mi. Le​de​sma po​wie​dział o tym sę​dzie​mu Nor​ber​to​wi Oy​ar​bi​de’owi w Bu​enos Aires, któ​ry wy​dał na​kaz aresz​to​wa​nia by​łe​go woj​sko​we​go pre​zy​den​ta Peru, Fran​ci​sca Ber​mu​de​za. Ber​mu​dez miał wy​‐ słać do ar​gen​tyń​skich opraw​ców trzy​na​stu pe​ru​wiań​skich opo​zy​cjo​ni​stów w ra​mach ope​ra​cji Kon​dor. W tych mrocz​nych la​tach ta wspól​na ope​ra​cja dyk​ta​tur Ame​ry​ki Ła​ciń​skiej mia​ła na celu prze​śla​do​wa​nie po​li​tycz​nych prze​ciw​ni​ków. Le​de​sma, jako związ​ko​wiec, sam padł jej ofia​rą. Po​wie​dział, że Vi​de​la miał przy​jąć jeń​ców tyl​ko pod wa​run​kiem, że Peru prze​gra mecz w mi​strzo​stwach – oczy​wi​ście od​po​wied​nią róż​ni​cą bra​mek. Przed są​dem ze​znał, że „Vi​de​la chciał wy​grać mi​strzo​stwa świa​ta, by od​świe​żyć i po​pra​wić wi​ze​ru​nek Ar​gen​ty​ny na świe​‐ cie”[188]. Prze​bieg spo​tka​nia był zgod​ny z ocze​ki​wa​nia​mi. Peru nie tyl​ko zre​zy​gno​wa​ło z czte​rech głów​nych za​wod​ni​ków, lecz tak​że z tra​dy​cyj​nych ko​szu​lek z czer​wo​nym pa​skiem. An​dyj​ska je​‐ de​nast​ka gra​ła w bar​wach bia​ło-czer​wo​nych. Tak​że ar​gen​tyń​ski szef do spraw or​ga​ni​za​cyj​‐ nych, Al​ber​to La​co​ste, póź​niej​szy wi​ce​pre​zy​dent FIFA, zro​bił, co w jego mocy. Z czo​ło​wy​mi dzia​ła​cza​mi Peru wy​ne​go​cjo​wa​no do​sta​wę trzy​dzie​stu pię​ciu ton zbo​ża do Limy oraz kre​dyt w wy​so​ko​ści mi​lio​na do​la​rów. Trzech pe​ru​wiań​skich za​wod​ni​ków przy​zna​ło póź​niej, że za po​‐ raż​kę za​ofe​ro​wa​no im po dwa​dzie​ścia ty​się​cy do​la​rów na oso​bę. Obroń​ca, Ro​dol​fo Man​zo, któ​ry po mi​strzo​stwach prze​szedł do ar​gen​tyń​skie​go klu​bu Ve​lez Sars​field, na​zy​wa​ny jest od​‐

tąd w oj​czyź​nie „El Ven​di​do” – Sprze​da​ny. Jed​nak sama po​raż​ka nie wy​star​czy​ła. Ko​niecz​na była róż​ni​ca czte​rech goli. Dru​ż y​na Peru mu​sia​ła wejść na mu​ra​wę już zde​mo​ra​li​z o​wa​na. Na krót​ko przed pierw​szym gwizd​kiem wy​da​rzy​ło się coś nie​zwy​kłe​go. W szat​ni re​pre​zen​ta​cji Peru zja​wi​ły się dwie hi​sto​rycz​ne oso​bi​sto​ści: szef ar​gen​tyń​skiej jun​ty – Vi​de​la – oraz były ame​ry​kań​ski mi​ni​ster spraw za​gra​nicz​nych – Hen​ry Kis​sin​ger. Nie tyl​ko na​past​nik Juan Ob​li​tas uwa​ża, że ich obec​ność mia​ła słu​żyć „za​stra​sze​niu”. Vi​‐ de​la po​dob​no wy​gło​sił pło​mien​ne prze​mó​wie​nie o „jed​no​ści i bra​ter​stwie Ame​ry​ki Ła​ciń​‐ skiej”. Ar​gen​ty​na po​ko​na​ła cał​ko​wi​cie spa​ra​li​żo​wa​ną re​pre​zen​ta​cję Peru 6:0 i tra​fi​ła do fi​na​‐ łu. Pod​czas ban​kie​tu po trium​fie w mi​strzo​stwach świa​ta przy​ja​ciel spor​tu Kis​sin​ger prze​po​‐ wie​dział wznie​sie​nie krwa​wej dyk​ta​tu​ry: „Ten kraj pod każ​dym wzglę​dem cze​ka wiel​ka przy​‐ szłość”[189]. Był to je​dy​ny dzień, oprócz wkro​cze​nia na Fal​klan​dy w roku 1982, gdy więk​szość spo​łe​czeń​stwa świę​to​wa​ła wraz z woj​sko​wą dyk​ta​tu​rą.

GAME OVER

Chuck Bla​zer zwią​za​ny był z za​kła​da​mi spor​to​wy​mi tak​że po roku 2001. Swe​go cza​su po​‐ mysł, by pod​czas trans​mi​sji te​le​wi​zyj​nych za​chę​cać fa​nów pił​ki noż​nej do ob​sta​wia​nia przez In​ter​net za​kła​dów na ko​lej​ną bram​kę, Strzel​ca bram​ki, ko​lej​ny rzut roż​ny czy rzut wol​ny – nie doj​rzał. Miał jed​nak per​spek​ty​wy roz​wo​ju, któ​re uczy​ni​ły sce​nę ha​zar​do​wą nie​bez​piecz​ną i nie​kon​tro​lo​wa​ną, przede wszyst​kim na ryn​kach azja​tyc​kich. Ab​sur​dal​ne bły​ska​wicz​ne za​kła​dy o auty, zmia​ny lub na​wet o to, ilu gra​czy wbie​gnie na sta​dion w oku​la​rach. W pierw​szym rzę​‐ dzie pro​wa​dzi to do ja​ło​we​go spę​dza​nia cza​su, pod spodem kry​je się jed​nak ogrom​ny biz​nes. Prze​pły​wy pie​nięż​ne za ten bez​sen​sow​ny ha​zard od​by​wa​ją się – tak samo jak za zwy​kłe za​kła​‐ dy, gdzie ob​sta​wia​ne są wy​ni​ki – za po​śred​nic​twem agen​cji lub giełd za​kła​dów spor​to​wych. Ich dro​gi są już prak​tycz​nie nie​moż​li​we do prze​śle​dze​nia. Tak​że w Eu​ro​pie ha​zard stał się pro​ble​mem spo​łecz​no-kul​tu​ro​wym. Jed​nak pod​czas gdy w Eu​ro​pie każ​dy więk​szy dwo​rzec oto​czo​ny jest bud​ka​mi ofe​ru​‐ ją​cy​mi za​kła​dy spor​to​we, ha​z ard w USA wciąż jest bar​dzo skom​pli​ko​wa​ny. Szcze​gól​nie ha​zard przez In​ter​net. Fir​my ta​kie jak Mul​ti​sport Ga​mes De​ve​lop​ment Inc od wie​lu lat mu​szą wal​czyć o prze​trwa​nie w tej bran​ży. Tak​że ta fir​ma na​le​ża​ła do Chuc​ka Bla​ze​ra, a w roku 2005 mek​sy​kań​ski part​ner mu​siał przed są​dem do​cho​dzić za​in​we​sto​wa​nych w nią mi​lio​nów, za​nim uda​ło mu się dojść do po​ro​zu​mie​nia z Bla​ze​rem. W tym kon​tek​ście py​ta​nia wzbu​dza​ją cze​ki, prze​ka​zy​wa​ne w roku 2002 przez CON​CA​‐ CAF fir​mie Mul​ti​sport, pod​pi​sa​ne przez Bla​ze​ra, peł​no​eta​to​we​go sze​fa kon​fe​de​ra​cji oraz sze​‐ fa Mul​ti​sport[190]. Je​den opie​wał na kwo​tę dwu​dzie​stu ty​się​cy do​la​rów, a ko​lej​ny – wy​sta​wio​‐ ny kil​ka dni póź​niej – na dzie​sięć ty​się​cy do​la​rów. Py​ta​nia na ten te​mat Bla​zer po​zo​sta​wia bez od​po​wie​dzi. Za​cię​ta wal​ka ha​zar​do​wych przy​ja​ciół Bla​ze​ra o le​ga​li​za​cję za​kła​dów in​ter​ne​to​wych zy​‐ ska​ła w roku 2011 pro​mi​nent​ne wspar​cie. Wpły​wo​we ame​ry​kań​skie zrze​sze​nia ka​syn wy​sła​ły dwóch za​wod​ni​ków wagi cięż​kiej: Lo​uisa Fre​eha, by​łe​go dy​rek​to​ra FBI, oraz Toma Rid​ge’a, któ​ry wcze​śniej spra​wo​wał funk​cję mi​ni​stra do spraw ochro​ny kon​sty​tu​cji. Obaj do​łą​czy​li do gre​mium zwa​ne​go Fa​ir​Play-USA, utwo​rzo​ne​go przez naj​więk​sze przed​się​bior​stwa w bran​ży, Ca​esars En​ter​ta​in​ment i MGM Re​sorts In​ter​na​tio​nal. Jego za​da​niem mia​ło być przy​spie​sze​nie le​ga​li​za​cji roz​gry​wek po​ke​ra on​li​ne. Pro​mi​nent​ni lob​by​ści uwa​ża​li obo​wią​zu​ją​ce pra​wo za nie​sku​tecz​ne – mimo (lub może wła​śnie dla​te​go?) że od wio​sny 2011 roku roz​pa​try​wa​ne są do​nie​sie​nia o prze​stęp​stwie, zło​żo​ne prze​ciw​ko trzem naj​więk​szym fir​mom w bran​ży. Rid​ge ar​gu​men​to​wał, że za​miar wpro​wa​dze​nia usta​wo​we​go za​ka​zu jest zro​zu​mia​ły, ale nie​moż​li​wy do re​ali​za​cji – dla​te​go po​trzeb​na jest kon​tro​lo​wa​na le​ga​li​za​cja[191]. Fre​eh, pro​fe​sjo​nal​ny śled​‐ czy z FIFA, wy​ra​żał się bar​dziej żar​li​wie: „Po​ker on​li​ne to ame​ry​kań​ski sport na​ro​do​wy”. Cel ini​cja​ty​wy Fa​ir​Play, któ​ra – jak twier​dzą jej uczest​ni​cy – w żad​nym wy​pad​ku nie jest gru​pą lob​by​stycz​ną, ma po​le​gać na tym, by in​ter​ne​to​wy ha​zard był „bez​piecz​ny i le​gal​ny”[192]. Cza​‐ sem ten wy​ma​ga​ją​cy świat spor​tu i ha​zar​du jest prze​wi​dy​wal​ny, na​wet w USA.

Jack War​ner twier​dzi, że już w roku 2004 sta​rał się uzy​skać od Bla​ze​ra in​for​ma​cje na te​‐ mat jego dzia​łal​no​ści. Po​nie​waż ni​g​dy ich nie otrzy​mał, prze​stał mu ufać. „Dla​te​go od roku 2004 nie pod​pi​sa​łem żad​nej umo​wy z jego fir​mą Spor​tver​ti​sing”. To twier​dze​nie by​ło​by kon​‐ tro​wer​syj​ne, gdy​by dało się je udo​wod​nić. Po​nad​to War​ner pod​kre​śla, że „od tego mo​men​tu ani Bla​zer, ani jego fir​ma nie mie​li waż​nej umo​wy z CON​CA​CAF”. W ta​kim ra​zie w jaki spo​‐ sób mo​gły na​pły​wać ko​lej​ne mi​lio​ny z pro​wi​zji? Sam Bla​zer po​zo​sta​wia wszel​kie py​ta​nia bez od​po​wie​dzi. Tak​że te o jego luk​su​so​we po​sia​dło​ści w ha​zar​do​wym raju Na​ssau, bez​po​śred​nio przy Ca​si​no Dri​ve. Przy​pi​sy​wa​ne są mu po​sia​dło​ści na Ba​ha​mach o war​to​ści wie​lu mi​lio​nów do​la​rów[193]. Urzę​dy zaj​mo​wa​ne w CON​CA​CAF Bla​zer zło​żył pod ko​niec roku 2011. Po​zo​‐ stał jed​nak wier​ny FIFA. Poza tym chce przy​dać się ame​ry​kań​skiej li​dze fut​bo​lo​wej – ma na oku fran​czy​zę sta​re​go klu​bu Bec​ken​bau​era, Co​smos New York. Czy w tak na​pię​tych dla go​‐ spo​dar​ki cza​sach uda się prze​ko​nać bur​mi​strza, Mi​cha​ela Blo​om​ber​ga, by wy​ło​żył pie​nią​dze z po​dat​ków na coś tak sen​sow​ne​go, jak sta​dion pił​kar​ski? Za jed​no nie moż​na jed​nak przy​pi​sać winy Bla​ze​ro​wi, wiel​bi​cie​lo​wi pro​fe​sjo​nal​ne​go ha​‐ zar​du w za​rzą​dzie fe​de​ra​cji pił​kar​skiej: że to on spro​wa​dził do FIFA gen ha​zar​du. Świa​to​wa fe​de​ra​cja pił​kar​ska już od daw​na ma​rzy​ła o mi​liar​do​wych zy​skach z naj​bar​dziej po​pu​lar​‐ ne​go spor​tu na świe​cie i co naj​mniej raz dys​kret​nie pod​ję​ła się jego re​ali​z a​cji. Ujaw​nił to Ame​ry​ka​nin, któ​ry zaj​mo​wał się taj​nym pro​jek​tem na usłu​gach bra​zy​lij​skie​go kon​cer​nu fi​nan​‐ so​we​go. W maju 2001 roku, gdy wła​śnie zban​kru​to​wa​ła fir​ma ISL, ka​li​for​nij​ski biz​nes​men Ri​‐ chard Her​son prze​słał fak​sem czte​ro​stro​ni​co​wy list do Sep​pa Blat​te​ra i se​kre​ta​rza ge​ne​ral​ne​‐ go, Zena-Ruf​fi​ne​na. Chciał „do​dać kil​ka in​for​ma​cji do do​my​słów do​ty​czą​cych wie​lo​let​nich sto​sun​ków ISL z FIFA”[194]. Her​son twier​dził, że w la​tach 1993 i 1994 re​ali​zo​wał pro​jekt ha​zar​do​wy z krę​giem osób obej​mu​ją​cym sze​fa FIFA, João Ha​ve​lan​ge’a, oraz jego zię​cia, Ri​car​do Te​ixe​irę, po​słań​ca ISL, Je​ana-Ma​rie We​be​ra, oraz bra​zy​lij​skie​go ban​kie​ra, An​to​nia Car​lo​sa Co​el​ho, jak rów​nież jego ów​cze​sne​go sze​fa, Ma​tia​sa Ma​chli​ne’a. Ma​chli​ne był in​we​sto​rem fi​nan​so​wym i mul​ti​przed​‐ się​bior​cą. Gru​pa spo​tka​ła się po raz pierw​szy w Mia​mi, 27 lip​ca 1993 roku – bra​ko​wa​ło tyl​ko Te​ixe​iry. Do​ku​men​ty pod​pi​sa​li wszy​scy oprócz Ha​ve​lan​ge’a, „któ​ry wo​lał, by jego na​zwi​sko nie zo​sta​ło wspo​mi​na​ne. Dla​te​go wszyst​kie ne​go​cja​cje pro​wa​dzo​no z pa​nem We​be​rem”. Her​son w ten spo​sób opi​sał pro​jekt: „Or​ga​ni​za​cja świa​to​we​go sys​te​mu lo​te​rii o na​zwie Fifa-Club i człon​ko​stwa w klu​bie, ma​ją​cym pro​wa​dzić li​cen​cjo​no​wa​ną przez FIFA lo​te​rię pił​‐ kar​ską zwią​za​ną z or​ga​ni​zo​wa​ny​mi przez FIFA im​pre​za​mi”. Wkrót​ce po​mysł prze​kształ​cił się w biz​ne​splan. „Licz​by oka​za​ły się im​po​nu​ją​ce”, pi​sze Her​son, zysk przed opo​dat​ko​wa​niem miał po trzech la​tach wy​nieść pra​wie dzie​więć mi​liar​dów do​la​rów. Oto bo​nan​za świa​to​we​go fut​bo​lu! W Dal​las, Zu​ry​chu i Lon​dy​nie pro​jekt miał zo​stać po​pchnię​ty da​lej. 3 lip​ca 1994 roku w Dal​las, pod​czas mi​strzostw świa​ta w pił​ce noż​nej, za​twier​dzo​ny zo​stał pro​jekt umo​wy – przez We​be​ra, Ma​chli​ne’a Co​el​ho i jego sa​me​go, jak pi​sze peł​no​moc​nik. Gru​pie Ma​chli​ne’a przy​‐ zna​no sze​ro​kie upraw​nie​nia do ko​rzy​sta​nia z logo FIFA oraz praw mar​ke​tin​go​wych. 12 sierp​‐ nia w No​wym Jor​ku umo​wa zo​sta​ła pod​pi​sa​na. Do pro​jek​tu przy​łą​czył się tak​że – jako szef no​we​go Fifa-Clu​bu – były dy​rek​tor Ame​ri​can Express z Ar​gen​ty​ny, Raul Ro​sen​thal. Pa​no​wa​ło prze​ko​na​nie, że licz​ne „świa​to​we or​ga​ni​za​cje ban​ko​we i te zaj​mu​ją​ce się za​kła​da​mi spor​to​‐

wy​mi szyb​ko przy​stą​pią do pro​jek​tu”. Kil​ka go​dzin póź​niej, jak in​for​mo​wał sze​fów FIFA Her​‐ son, za​czął się kosz​mar. „12 sierp​nia, kil​ka go​dzin po pod​pi​sa​niu umo​wy, pan Ma​chli​ne zgi​nął w wy​pad​ku he​li​kop​‐ te​ra w dro​dze do Atlan​tic City. Kil​ka dni póź​niej zdia​gno​zo​wa​no u mnie raka wę​złów chłon​‐ nych w koń​co​wym sta​dium, da​wa​no mi je​dy​nie kil​ka mie​się​cy ży​cia. Pan Ro​sen​thal zna​lazł się w przy​krym po​ło​że​niu, bo​wiem zło​żył już re​zy​gna​cję w Ame​ri​can Express. Pan Ma​chli​ne był or​ga​ni​za​to​rem i siłą na​pę​do​wą pro​jek​tu”. Wów​czas Her​son, przed roz​po​czę​ciem che​mio​te​ra​‐ pii, na proś​bę ro​dzi​ny Ma​chli​ne’a udał się do Bra​zy​lii, by w São Pau​lo spo​tkać się z Te​ixe​irą i Co​el​ho. „Było to trud​ne i gorz​kie spo​tka​nie bo​wiem Te​ixe​ira jed​no​znacz​nie stwier​dził, że za​mie​rza zre​ali​zo​wać pro​jekt wraz z Co​el​ho, nie zwa​ża​jąc na wcze​śniej​sze uzgod​nie​nia, ze szko​dą dla spad​ko​bier​ców Ma​chli​ne’a”. Au​tor li​stu twier​dził, że sam nie mógł nic zro​bić ze wzglę​du na sil​ne po​wią​za​nia Te​ixe​iry z Ha​ve​lan​ge’em oraz wła​sną cho​ro​bę. Z plo​tek do​wie​dział się, że Te​ixe​ira i Co​el​ho chcie​li póź​niej zre​ali​zo​wać lo​te​rię fut​bo​lo​‐ wą we Fran​cji, jed​nak nic z tego nie wy​szło. Bra​zy​lij​ska pra​sa mia​ła pro​sić go o do​ku​men​ty, by przy​gwoź​dzić Te​ixe​irę. Jed​nak ni​g​dy nie wy​dał pa​pie​rów ani me​ga​baj​tów no​ta​tek ze wzglę​du na „sza​cu​nek dla pa​mię​ci zmar​łe​go pana Ma​chli​ne’a”. Gdy​by jed​nak Blat​ter był za​in​‐ te​re​so​wa​ny, wy​star​czy, że na​pi​sze ma​ila, koń​czy Her​son. Tak skoń​czy​ła się dla FIFA ta​jem​ni​cza pró​ba zgar​nię​cia mi​liar​dów do​la​rów z po​wie​rzo​‐ ne​go jej spor​tu.

4. DOGRYWKA

NIE​WY​GOD​NA USTA​WA O PRZE​CIW​DZIA​ŁA​NIU PRA​NIU BRUD​NYCH PIE​NIĘ​DZY

Turbu​len​cje

w roku wy​bor​czym 2011 wpra​wi​ły w ruch go​rącz​ko​we dzia​ła​nia apa​ra​tu bez​pie​czeń​stwa wo​kół świa​to​wej fe​de​ra​cji pił​kar​skiej. W cen​trum uwa​gi zna​la​zły się trzy głów​ne te​ma​ty: wy​bo​ry pre​zy​denc​kie, afe​ra ko​rup​cyj​na wo​kół prze​ciw​ni​ka Blat​te​ra, Mo​ha​me​‐ da Bin Ham​ma​ma, i jego po​moc​ni​ka Jac​ka War​ne​ra oraz wal​ka o ka​ta​stro​fal​ny wi​ze​ru​nek fe​‐ de​ra​cji, co za​owo​co​wa​ło pro​jek​tem re​form – oczy​wi​ście za​ini​cjo​wa​nym i kon​tro​lo​wa​nym przez sa​me​go Blat​te​ra. Wo​kół FIFA za​cie​śnia się kor​don or​ga​nów po​li​cyj​nych i śled​czych, pry​wat​nych agen​tów i do​staw​ców usług com​plian​ce, co​raz trud​niej od​dzie​lić od sie​bie in​te​re​‐ sy po​szcze​gól​nych stron. Gra​ni​ce za​cie​ra​ją się, po​ja​wia​ją się bu​dzą​ce oba​wy po​wią​za​nia, tak​‐ że wśród in​sty​tu​cji i osób zo​bo​wią​za​nych do dzia​ła​nia w do​brej wie​rze. 2 grud​nia 2010 roku przy​zna​no dwa tur​nie​je mi​strzostw świa​ta Ro​sji i Ka​ta​ro​wi. Od tej pory, oprócz róż​nych or​ga​nów do​cho​dze​nio​wych, dzia​ła​nia pro​wa​dzi co​raz wię​cej pry​wat​‐ nych tro​pi​cie​li. Wśród nich jest Lo​uis Fre​eh, któ​ry po​szu​ku​je ma​te​ria​łów, by FIFA mo​gła osta​‐ tecz​nie przy​gwoź​dzić Bin Ham​ma​ma, mimo że sy​tu​acja do​wo​do​wa do​ty​czą​ca wy​da​rzeń w ho​‐ te​lu Hy​att Re​gen​cy w Port of Spa​in wy​da​je się ra​czej nie do pod​wa​że​nia (dwu​dzie​stu pię​ciu dzia​ła​czy ka​ra​ib​skiej unii pił​kar​skiej CFU zgro​ma​dzi​ło się wo​kół kan​dy​da​ta na pre​zy​den​ta, Bin Ham​ma​ma, a na dru​gi dzień po jego wy​jeź​dzie, 11 maja 2011 roku, otrzy​ma​li ko​per​ty, z któ​rych każ​da za​wie​ra​ła czter​dzie​ści ty​się​cy do​la​rów). Do​stęp​ne są zdję​cia pli​ków pie​nię​dzy, ze​zna​nia świad​ków, a na​wet za​bez​pie​czo​ne przez śled​czych FIFA na​gra​nie wi​deo, przed​sta​‐ wia​ją​ce wy​po​wiedź Jac​ka War​ne​ra na te​mat pre​zen​tów dla de​le​ga​tów. Mimo to ist​nie​je pe​wien ha​czyk. Ka​tar​czyk wniósł spra​wę do Spor​to​we​go Sądu Ar​bi​tra​‐ żo​we​go CAS i chce iść przed sąd po​wszech​ny. Co, je​śli sąd za​uwa​ży, że taka for​ma ko​rup​cji była prak​ty​ką sto​so​wa​ną w FIFA od lat dzie​więć​dzie​sią​tych, jak twier​dzi do​świad​czo​ny w tym za​kre​sie Bin Ham​mam? Co, je​śli sąd stwier​dzi, że Bin Ham​mam i War​ner, któ​rzy prze​cież nie dzia​ła​li w ta​jem​ni​cy, zo​sta​li – jak sami twier​dzą – wcią​gnię​ci w pu​łap​kę? Wie​le na to wska​zu​je. Obaj po​in​for​mo​wa​li wcze​śniej Blat​te​ra o swym za​mia​rze, a on nie wstrzy​mał tej ak​cji. Tro​chę tyl​ko pro​te​sto​wał przez te​le​fon. Z tak pa​syw​nej po​sta​wy mu​siał się tłu​ma​czyć przed swo​im ko​mi​te​tem ety​ki FIFA, któ​ry oczy​wi​ście zwol​nił go z za​rzu​tów. Czy sądy po​wszech​ne po​zna​ją się na tej spe​cjal​nej ety​ce FIFA? A może uzna​ją, że sama za​po​‐ wiedź tego dzia​ła​nia, któ​ra prze​cież nie po​ja​wi​ła się jako po​dej​rze​nie stro​ny trze​ciej, lecz jako oświad​cze​nie sa​mych za​in​te​re​so​wa​nych, po​win​na zmu​sić naj​wyż​sze​go obroń​cę fut​bo​lu do wkro​cze​nia? Być może wy​star​czy​ło​by wy​sła​nie nad​zor​cy lub na​wet kil​ku for​mal​nych li​‐ stów ostrze​gaw​czych do re​pre​zen​tan​tów Ka​ra​ibów, a wie​lu z nich pew​nie do​sta​ło​by pie​tra. Za​miast tego po​zwo​lo​no na prze​pro​wa​dze​nie ak​cji, a po​tem moż​na było pre​zen​to​wać każ​dą ilość ma​te​ria​łów fil​mo​wych i fo​to​gra​ficz​nych. Co z nimi zro​bio​no oraz w jaki spo​sób wy​wie​‐ ra​no na​cisk na po​szcze​gól​nych de​le​ga​tów – to wszyst​ko wy​ma​ga są​do​we​go wy​ja​śnie​nia.

Oprócz wy​słan​ni​ka FIFA, Lo​uisa Fre​eha, oraz in​nych firm po​moc​ni​czych, z róż​nych stron na​pły​wa​ją pry​wat​ni śled​czy. Ba​da​ją na przy​kład, ja​kie prze​pły​wy pie​nięż​ne mo​gły się od​by​‐ wać za ku​li​sa​mi po​dwój​ne​go przy​zna​nia MŚ. Za​da​niem in​nych jest prze​szka​dza​nie w tych do​‐ cho​dze​niach lub wy​pro​wa​dza​nie ich w pole. Tur​nie​je MŚ zo​sta​ły przy​zna​ne kan​dy​da​tom z ogrom​ny​mi za​so​ba​mi su​row​ców na​tu​ral​nych oraz au​to​kra​tycz​ny​mi rzą​da​mi. Miaż​dżą​ce zwy​cię​stwo pu​styn​ne​go Ka​ta​ru wy​da​je się pra​wie nie​po​ję​te. 2 grud​nia w zu​ry​skiej hali tar​go​wej emi​rat po​ko​nał USA w ostat​niej run​dzie sto​sun​‐ kiem gło​sów czter​na​ście do ośmiu. Gdy​by do gło​so​wa​nia do​pusz​czo​no za​wie​szo​nych człon​‐ ków za​rzą​du z Ni​ge​rii i Ta​hi​ti, z pew​no​ścią by​ło​by to szes​na​ście gło​sów. Tak znacz​ne zwy​‐ cię​stwo Ka​ta​ru to pierw​sza ogrom​na nie​spo​dzian​ka tego wie​czo​ru. Dru​ga? Mimo jed​no​‐ znacz​ne​go wy​ni​ku gło​so​wa​nia ża​den z człon​ków za​rzą​du FIFA nie po​tra​fił lo​gicz​nie wy​ja​śnić tej de​cy​zji. Wpraw​dzie mó​wi​ło się ogól​nie o „otwar​ciu na nowe ryn​ki”, jed​nak każ​da kon​kret​‐ na wy​po​wiedź na te​mat Ka​ta​ru wy​pa​da​ła ne​ga​tyw​nie. Pu​styn​ne pań​stwo, któ​re po mi​strzo​stwach za​mie​rza po​da​ro​wać więk​szość swych sta​dio​‐ nów kra​jom afry​kań​skim, nie ma na​wet god​nych wzmian​ki roz​gry​wek. Dzie​sięć z dwu​na​stu sta​dio​nów na piasz​czy​stych te​re​nach wo​kół Ad-Dau​hy znaj​du​je się na osi o dłu​go​ści oko​ło pięć​dzie​się​ciu ki​lo​me​trów. Z jed​ne​go sta​dio​nu moż​na go​łym okiem zo​ba​czyć dru​gi. W an​giel​‐ skim par​la​men​cie były szef ze​spo​łu do spraw kan​dy​da​tu​ry do or​ga​ni​za​cji MŚ, lord Da​vid Trie​sman, stwier​dził, że od sa​me​go po​cząt​ku dali się prze​chy​trzyć FIFA. Mó​wio​no im, że ry​‐ zy​ko, iż tur​nie​je w 2010 roku w RPA i w 2014 w Bra​zy​lii nie przy​nio​są istot​nych zy​sków, jest bar​dzo wy​so​kie. An​glia, jak za​pew​nia​li po​chleb​cy, mo​gła za​gwa​ran​to​wać nie tyl​ko zy​ski, lecz tak​że inne spra​wy, jak na przy​kład bez​pie​czeń​stwo[195]. Na​strój po roz​strzy​gnię​ciu w Zu​ry​skiej hali był tak gro​bo​wy, jak pod​ziem​na kwa​te​ra głów​‐ na FIFA na gó​rze Zürich​berg. Na​wet Blat​ter wy​krę​cał się przed od​po​wie​dzią na py​ta​nie, czy może wy​klu​czyć pry​wat​ne bo​ga​ce​nie się człon​ków gre​mium wy​bor​cze​go. „Na ten te​mat w ogó​le nie mogę się wy​po​wia​dać, po​nie​waż gdy​by​śmy za​czę​li o tym mó​wić, mo​gli​by​śmy za​‐ mknąć całą or​ga​ni​za​cję”[196]. A upał w Ka​ta​rze? Pa​triar​cha sta​wia na zmia​nę kli​ma​tu. „Kto wie, jak za dzie​sięć lat będą wy​glą​da​ły wa​run​ki kli​ma​tycz​ne na świe​cie. Dwa razy do roku od​by​wa się duża kon​fe​ren​cja kli​ma​tycz​na, na​wet oni nie wie​dzą, jaka bę​dzie po​go​da”[197]. Aha. W Zu​ry​chu po ogło​sze​niu wy​ni​ków bry​tyj​ski ksią​żę Wil​liam, Da​vid Ca​me​ron i Bill Clin​‐ ton bez sło​wa opu​ści​li halę, a Ba​rack Oba​ma z da​le​kie​go Wa​szyng​to​nu pod​kre​ślał, że Ka​tar to „zła de​cy​zja”. Upo​ko​rzo​na de​le​ga​cja bry​tyj​ska była go​to​wa wy​po​wie​dzieć Blat​te​ro​wi woj​nę. Roz​po​wszech​nia​li na​wet in​for​ma​cję, że bez​po​śred​nio przed gło​so​wa​niem prze​wod​ni​czą​cy na​‐ sta​wiał wy​bor​ców prze​ciw​ko pod​łej bry​tyj​skiej pra​sie. Ta bo​wiem jesz​cze na dzień przed wy​bo​ra​mi fak​tycz​nie po​da​wa​ła kło​po​tli​we in​for​ma​cje, że FIFA do​ma​ga​ła się wy​jąt​ku od bry​‐ tyj​skiej usta​wy prze​ciw​ko pra​niu brud​nych pie​nię​dzy. Szczyt bez​czel​no​ści. Czy rze​czy​wi​ście tak było? Każ​dy kan​dy​dat do or​ga​ni​z a​cji MŚ, skła​da​jąc do​ku​men​ty apli​ka​cyj​ne, musi pod​pi​sać li​stę gwa​ran​cyj​ną, sta​wia​ją​cą go w szcze​gól​nej sy​tu​acji praw​nej na wy​pa​dek, gdy​by otrzy​mał tur​niej. Tą li​stą FIFA sta​wia swej pił​kar​skiej ro​dzi​nie naj​da​lej idą​ce żą​da​nia. Na przy​kład gwa​ran​cja nu​mer pięć zmu​sza or​ga​ni​za​to​ra do wpro​wa​dze​nia spe​cjal​nych prze​pi​sów de​wi​zo​wych dla kla​nu FIFA, zgod​nie z któ​ry​mi rząd „musi za​pew​nić nie​ogra​ni​czo​ny im​port i

eks​port wszyst​kich za​gra​nicz​nych wa​lut do oraz ze Zjed​no​czo​ne​go Kró​le​stwa, a tak​że nie​ogra​‐ ni​czo​ną wy​mia​nę tych wa​lut na do​la​ry, euro lub fran​ki szwaj​car​skie”. Upo​waż​nie​nie do trans​‐ fe​ru fi​nan​so​we​go musi zo​stać przy​zna​ne wszyst​kim oso​bom po​dró​żu​ją​cym w ofi​cjal​nym or​sza​‐ ku fut​bo​lo​wej ro​dzi​ny oraz sze​re​go​wi „osób wska​za​nych przez FIFA”[198]. Fe​de​ra​cja nie wy​ja​śni​ła, do cze​go po​trze​bu​je uchy​le​nia usta​wy o prze​ciw​dzia​ła​niu pra​niu brud​nych pie​nię​dzy. Bry​tyj​czy​ków to za​nie​po​ko​iło, zwłasz​cza że mie​li po​rów​na​nie. MKOl, któ​ry tak​że wy​ma​gał wpro​wa​dze​nia spe​cjal​nych za​sad na olim​pia​dę 2012, nie wspo​mniał o usta​wie o pra​niu brud​nych pie​nię​dzy. Na​to​miast zgod​nie z gwa​ran​cją FIFA cel​ni​cy, któ​rzy zo​‐ bo​wią​za​ni są do za​bez​pie​cza​nia wszel​kie​go ro​dza​ju po​dej​rza​nych środ​ków płat​ni​czych, mu​‐ sie​li​by prze​pu​ścić każ​de​go, je​śli tyl​ko wy​ka​że, że jest człon​kiem pił​kar​skiej ro​dzi​ny. Dziw​ny ka​ta​log gwa​ran​cyj​ny FIFA wy​szedł na jaw w szer​szym za​kre​sie w przy​pad​ku kan​dy​du​ją​cej na or​ga​ni​z a​to​ra MŚ Ho​lan​dii. Rząd pod na​ci​skiem spo​łe​czeń​stwa opu​bli​ko​‐ wał li​stę żą​dań. Oka​za​ło się, że gwa​ran​cja nu​mer je​den jest: tak samo alar​mu​ją​ca jak nu​mer pięć. Pił​kar​ska ro​dzi​na Blat​te​ra do​ma​ga się, by „wizy wjaz​do​we oraz ze​zwo​le​nia na po​byt wy​da​wa​ne były bez​wa​run​ko​wo i bez ogra​ni​czeń. (...) Nie moż​na od​ma​wiać wizy lub wjaz​du oso​bom, któ​re chcą uczest​ni​czyć w me​czach i/lub im​pre​zach, je​śli FIFA nie zo​sta​nie w spo​sób za​do​wa​la​ją​cy po​in​for​mo​wa​na, że są ku temu waż​ne po​wo​dy”[199]. Po​in​for​mo​wać FIFA? Czy​li szwaj​car​skie sto​wa​rzy​sze​nie, sta​tu​to​wo znaj​du​ją​ce się na tym sa​mym po​zio​mie co ho​dow​cy grzy​bów czy kró​li​ków, kie​ro​wa​ne przez oso​by, na któ​rych czę​‐ ścio​wo cią​żą za​rzu​ty kar​ne, do​ma​ga się od rzą​dów do​stę​pu do naj​bar​dziej draż​li​wych da​nych, do taj​nych lub wy​wia​dow​czych usta​leń. Bo​wiem na gra​ni​cach państw nie​po​żą​da​ne są zwy​kle oso​by po​dej​rze​wa​ne o ter​ro​ryzm lub na​le​żą​ce do or​ga​ni​za​cji prze​stęp​czych. Do​ma​ga​jąc się „za​do​wa​la​ją​cej in​for​ma​cji”, świa​to​wa fe​de​ra​cja nie może prze​cież mieć na my​śli, że or​ga​ny bez​pie​czeń​stwa oświad​czą: „Mamy coś prze​ciw​ko tej oso​bie, ale nie po​wie​my co”. Do tego nie by​ła​by po​trzeb​na pod​pi​sa​na gwa​ran​cja. FIFA żąda więc do​dat​ko​wej wie​dzy. Ja​kim pra​‐ wem? Czy tego ro​dza​ju de​li​kat​nych in​for​ma​cji moż​na udzie​lać pry​wat​ne​mu klu​bo​wi, któ​ry za​‐ rzą​dza grą ze​spo​ło​wą? Za​nie​po​ko​je​nie wzbu​dza fakt, że wspól​no​ta mię​dzy​na​ro​do​wa od daw​na zga​dza się na ta​kie umo​wy oraz że na​wet w de​mo​kra​tycz​nych pań​stwach nie są one otwar​cie oma​wia​ne. To po​ka​‐ zu​je, jak głę​bo​ko eli​ty po​li​tycz​ne uwi​kła​ne są w spor​to​wą sieć. Ich po​dej​ście po​le​ga na za​ci​‐ śnię​ciu zę​bów i prze​trwa​niu. Kto od​wa​żył​by się ze​psuć za​ba​wę, kie​dy cho​dzi o bó​stwo na​‐ szych cza​sów – mi​strzo​stwa świa​ta lub olim​pia​dę? Na​cjo​na​li​stycz​ne, spor​to​we upo​je​nie tłu​mi każ​dą ra​cję sta​nu. Tyl​ko raz or​ga​ni​za​tor sta​wił czo​ła spor​to​wej ro​dzi​nie. Była to Au​stra​lia, któ​ra pod​czas let​nich igrzysk olim​pij​skich 2000 w Syd​ney od​mó​wi​ła wjaz​du czo​ło​wym dzia​ła​czom, Ga​fo​‐ uro​wi Ra​chi​mo​vi (Uz​be​ki​stan) i Car​lo​wi Chin​go​wi (Hong​kong). Mi​ni​ster spraw we​wnętrz​‐ nych Phi​lip Rud​dock wy​ja​śniał wów​czas, że ta „bar​dzo po​waż​na” de​cy​zja za​pa​dła z my​ślą o „bez​pie​czeń​stwie na​ro​do​wym”. Sa​ma​ranch pi​sał pło​mien​ne li​sty pro​te​sta​cyj​ne, by wy​mu​sić wpusz​cze​nie człon​ków swej ro​dzi​ny do kra​ju, po​wo​łu​jąc się na umo​wę or​ga​ni​za​tor​ską MKOlu z ko​mi​te​tem or​ga​ni​za​cyj​nym, zgod​nie z któ​rą za​pro​sze​nie olim​pij​skie mia​ło za​stę​po​wać do​‐ ku​men​ty wjaz​do​we do kra​ju gosz​czą​ce​go tur​niej. Au​stra​lij​czy​cy po​zo​sta​li nie​ugię​ci, mimo że pod​pi​sa​li się pod tym non​sen​sem.

W przy​pad​ku Ra​chi​mo​va FBI i licz​ne eu​ro​pej​skie or​ga​ny ści​ga​nia stwier​dzi​ły swe​go cza​su po​wią​za​nia z uz​bec​ką ma​fią. Czło​nek za​rzą​du mię​dzy​na​ro​do​we​go związ​ku bok​ser​skie​go po​‐ dró​żo​wał też chęt​nie po świe​cie pry​wat​nym od​rzu​tow​cem sta​re​go po​ma​gie​ra Das​sle​ra, An​‐ drégo Gu​el​fie​go. Do krę​gu jego za​przy​jaź​nio​nych part​ne​rów biz​ne​so​wych za​li​cza się też ro​syj​‐ ski boss pił​kar​ski, Alim​san Toch​ta​chu​now, rów​nież ob​ser​wo​wa​ny przez wy​dział FBI do spraw prze​stęp​czo​ści zor​ga​ni​zo​wa​nej w Eu​ra​zji. Wpraw​dzie od tego cza​su nie wia​do​mo nic o aresz​to​wa​niu lub ska​za​niu, jed​nak Ra​chi​mo​va wciąż spo​wi​ja​ją ma​fij​ne opa​ry. We wrze​śniu 2007 roku bry​tyj​ski po​seł Tom Wise przed​sta​wił go w Par​la​men​cie Eu​ro​pej​skim jako uz​bec​‐ kie​go kry​mi​na​li​stę wy​so​kiej ran​gi[200]. Dru​gim, któ​re​mu za​bro​nio​no wstę​pu do Syd​ney, był czo​ło​wy dzia​łacz ko​szy​ków​ki Carl Ching, uwa​ża​ny za przed​sta​wi​cie​la chiń​skich triad[201]. Z tego sa​me​go po​wo​du od​mó​wio​no mu też wjaz​du do Ka​na​dy, ale już w Hong​kon​gu nikt go nie nie​po​ko​ił. Z Ra​chi​mo​vem i Chin​giem nie mia​ła pro​ble​mów Ro​sja. Dla​te​go w Syd​ney, wraz z sze​ro​ko ko​men​to​wa​nym na ca​łym świe​cie wy​klu​cze​niem dwóch człon​ków olim​pij​skiej ro​dzi​ny, po raz pierw​szy wy​szedł na świa​tło dzien​ne fe​no​men, któ​ry od daw​na nie​po​ko​ił eks​per​tów – że świa​to​we tur​nie​je spor​to​we mogą być z ła​two​ścią in​fil​tro​wa​ne przez po​dej​rza​nych biz​nes​me​‐ nów i wy​ko​rzy​sty​wa​ne jako gieł​da po​dró​ży i kon​tak​tów po​nad gra​ni​ca​mi. Tak​że dzię​ki gwa​‐ ran​cjom spe​cjal​nym, któ​re prze​cież nie są pod​pi​sy​wa​ne tyl​ko przez pań​stwa or​ga​ni​zu​ją​ce im​‐ pre​zy spor​to​we, lecz rów​nież – po​ta​jem​nie – przez kan​dy​da​tów. Szcze​gól​nie w sta​dium kan​‐ dy​do​wa​nia każ​dy rząd wy​ka​zu​je się eks​tre​mal​ną słu​żal​czo​ścią – trze​ba za​nie​chać wszyst​kie​go, co mo​gło​by za​gro​zić osią​gnię​ciu naj​waż​niej​sze​go celu. Tym sa​mym pań​stwa przy​zna​ją​ce gwa​‐ ran​cje po​dróż​ne, po​dat​ko​we i de​wi​zo​we na czas im​pre​zy spor​to​wej każ​de​mu, kto wy​stę​pu​je jako dzia​łacz, nie​ja​ko same pro​wo​ku​ją nad​uży​cia. Cóż może być ła​twiej​sze​go dla bo​ga​tych cwa​nia​ków od za​pew​nie​nia so​bie ho​no​ro​we​go urzę​du w spo​rcie przez rolę spon​so​ra, in​we​‐ sto​ra, me​ne​dże​ra czy do​bro​czyń​cy – a tym sa​mym uzy​ska​nia bi​le​tu wol​ne​go wstę​pu do naj​waż​‐ niej​szych go​spo​da​rek świa​ta. W MKOl-u pod rzą​da​mi na​stęp​cy Sa​ma​ran​cha sy​tu​acja nie​co się po​pra​wi​ła. Bel​gij​ski le​‐ karz Ja​cqu​es Rog​ge za​po​cząt​ko​wał kurs re​form. Tym trud​niej​sze sta​ły się sto​sun​ki z FIFA – nie tyl​ko ze wzglę​du na styg​ma​ty​za​cję Ha​ve​lan​ge’a jako grzesz​ni​ka ISL. Po​waż​nie dla Rog​‐ ge’a za​brzmia​ły sło​wa Blat​te​ra wy​po​wie​dzia​ne w roku 2011 pod​czas Pu​cha​ru Azji w AdDau​sze, że pod​czas gdy MKOl pro​wa​dzi księ​go​wość „bez ja​kiej​kol​wiek przej​rzy​sto​ści”, w FIFA obo​wią​zu​je za​sa​da „na​sze księ​gi są do​stęp​ne dla każ​de​go”. I to od cza​su, gdy on ob​jął urząd – pod​kre​ślał Blat​ter, któ​ry od roku 1999 jest tak​że człon​kiem MKOl-u[202]. Tam w przy​szło​ści po​win​no być ła​twiej. W 2013 roku na tro​nie MKOl-u za​siadł Tho​mas Bach, któ​ry nie​gdyś rów​nież był bli​skim współ​pra​cow​ni​kiem Das​sle​ra. Rów​nież co rusz za​‐ rzu​ca się mu, że po​sia​da ja​kieś ukry​te za​mia​ry. Gdy ten sta​rał się o po​sa​dę sze​fa MKOl-u, jed​‐ ną z naj​bar​dziej wspie​ra​ją​cych go osób był Blat​ter. Kan​dy​da​ci na or​ga​ni​z a​to​rów pił​kar​skich MŚ mu​szą prze​łknąć jesz​cze dziw​niej​sze żą​da​nia FIFA. Gwa​ran​cje wy​ma​ga​ją uchy​le​nia obo​wią​zu​ją​cych w da​nym kra​ju prze​pi​sów pra​wa pra​cy w od​nie​sie​niu do dzia​łań zwią​za​nych z mi​strzo​stwa​mi. Nu​mer trzy re​gu​lu​je da​le​‐ ko idą​ce zwol​nie​nia od po​dat​ku dla wszyst​kich osób zwią​za​nych z FIFA i z MŚ, od de​le​ga​tów związ​ko​wych po usłu​go​daw​ców. Nu​mer czte​ry opi​su​je środ​ki ochron​ne i za​po​bie​gaw​cze, ja​‐ kie rząd ma za​pew​nić dla ro​dzi​ny FIFA i dla im​pre​zy, od stra​ży po​żar​nej po woj​sko – „na

koszt Ho​lan​dii”, jak sta​no​wi do​stęp​ny do​ku​ment. Nu​mer osiem usta​na​wia po​waż​ne rosz​cze​nia praw​ne i od​szko​do​waw​cze na ko​rzyść świa​to​wej fe​de​ra​cji. W przy​pad​ku Ro​sji i Ka​ta​ru sę​dzi​wi bie​siad​ni​cy Blat​te​ra wy​bra​li ta​kich or​ga​ni​za​to​rów, któ​rym zło​że​nie tego ro​dza​ju gwa​ran​cji przy​szło ła​twiej niż po​zo​sta​łym kan​dy​da​tom, a ich po​‐ li​ty​ka go​spo​dar​cza nie jest tak przej​rzy​sta, jak u kon​ku​ren​tów. Za ku​li​sa​mi mówi się, że umo​‐ wa ze zwy​cięz​ca​mi była usta​lo​na już mniej wię​cej trzy ty​go​dnie przed gło​so​wa​niem. Od​po​‐ wied​nio w noc trium​fu za​pre​zen​to​wał się Wła​di​mir Pu​tin. De​mon​stra​cyj​nie po​zo​stał w Mo​‐ skwie, pod​czas gdy gło​wy państw z czte​rech kon​ty​nen​tów kła​nia​ły się przed wy​bor​ca​mi z FIFA. Jed​nak le​d​wie prze​gra​ni wró​ci​li po ce​re​mo​nii do zu​ry​skich po​koi ho​te​lo​wych, Ro​sja​nin przy​był swym od​rzu​tow​cem i sam, o go​dzi​nie dzie​sią​tej wie​czo​rem, wy​peł​nił sce​nę FIFA. Opo​wia​dał pra​sie o ma​łym Wła​di​mi​rze, o pił​ce noż​nej i o dzia​ła​ją​cych uspo​ka​ja​ją​co „pię​ciu​‐ set mi​liar​dach re​zerw w zło​cie”, któ​re Ro​sja ma w za​na​drzu. Do​dał, że nie był obec​ny pod​‐ czas gło​so​wa​nia je​dy​nie z sza​cun​ku dla FIFA, na któ​rą inne stro​ny wy​wie​ra​ły nie​uczci​wy na​‐ cisk. Pra​cę bry​tyj​skich me​diów śled​czych moż​na też oce​niać tak jak Pu​tin, naj​po​tęż​niej​szy obec​‐ nie po​li​tyk spor​to​wy na świe​cie. Gdy w obec​no​ści zgro​ma​dzo​nej świa​to​wej pra​sy we​zwał Ro​ma​na Abra​mo​wi​cza, na​dzia​ne​go wła​ści​cie​la an​giel​skie​go klu​bu Chel​sea FC, do ko​lej​nych skła​dek na rzecz MŚ, zro​bi​ło się dziw​nie. Oto​czo​ny ochro​nia​rza​mi oli​gar​cha grzecz​nie jak uczniak ski​nął gło​wą na zgo​dę. Je​śli cho​dzi o gwa​ran​cje dla FIFA – Ro​sja bez pro​ble​mu może za​pew​nić to, cze​go praw​dzi​we de​mo​kra​cje nie mogą wca​le. Na po​cząt​ku roku 2012 Blat​ter cie​szył się pu​blicz​nie z de​cy​zji Pu​ti​na, że wszy​scy za​gra​nicz​ni fani pił​ki noż​nej będą mo​gli wje​chać do kra​ju mi​strzostw świa​ta 2018, je​śli pod​czas kon​tro​li pasz​por​to​wej oka​żą waż​ny bi​let na mecz[203]. Kil​ka ty​go​dni póź​niej Pu​tin po kon​tro​wer​syj​nych wy​bo​rach znów zo​stał naj​‐ waż​niej​szym czło​wie​kiem w Ro​sji.

PO​RÓŻ​NIE​NI BRA​CIA

Od cza​su przy​zna​nia MŚ w pił​kar​skim świe​cie za​pa​no​wa​ło wzbu​rze​nie. W po​ło​wie mar​ca 2011 roku Mo​ha​med Bin Ham​mam ogło​sił swą kan​dy​da​tu​rę na sta​‐ no​wi​sko prze​wod​ni​czą​ce​go FIFA. Po​wie​dział, że Blat​ter do ostat​niej chwi​li pró​bo​wał temu za​po​biec, in​ter​we​niu​jąc na​wet u emi​ra. Po​tem roz​po​czę​ła się bi​twa z wy​ko​rzy​sta​niem wszel​‐ kich do​stęp​nych środ​ków. Ostro za​ata​ko​wał bra​ta Sep​pa. Przy​znał tak wy​raź​nie, jak jesz​cze ni​g​dy wcze​śniej, że wspie​rał Blat​te​ra pod​czas jego kam​pa​nii wy​bor​czych w FIFA du​ży​mi na​‐ kła​da​mi środ​ków wła​snych i kon​tak​ta​mi w Azji i Afry​ce. Blat​ter miał być od nie​go za​leż​ny „w stu pro​cen​tach”. Tym ostrzej ostrze​gał go przed się​ga​niem po fi​nan​se i per​so​nel FIFA pod​czas kam​pa​nii wy​bor​czej: wy​ko​rzy​sty​wa​nie środ​ków fe​de​ra​cji do oso​bi​ste​go lob​bin​gu jest za​bro​‐ nio​ne[204]. Prze​ciw​ni​cy po​dró​żo​wa​li więc po świe​cie, ści​ska​li dło​nie, za​wie​ra​li so​ju​sze. Bin Ham​‐ mam ak​ty​wi​zo​wał swych azja​tyc​kich i afry​kań​skich po​plecz​ni​ków. Mógł li​czyć na po​nad po​‐ ło​wę gło​sów z tych kon​ty​nen​tów, po​nie​waż od lat kie​ro​wał pro​jek​tem po​mo​cy roz​wo​jo​wej Goal. Na​to​miast Eu​ro​pa Pla​ti​nie​go w więk​szo​ści sta​ła za Blat​te​rem. Nie​miec​ki zwią​zek DFB szcze​gól​nie wy​raź​nie okre​ślił swo​je sta​no​wi​sko, ogła​sza​jąc, że kan​dy​da​to​wi z Ka​ta​ru nie udzie​lił na​wet au​dien​cji. Ta​kie ma​new​ry po​ma​ga​ły Blat​te​ro​wi. An​glia spra​wie​dli​wie za​pro​si​‐ ła obu kan​dy​da​tów. Blat​ter zna​lazł się pod pre​sją. Ame​ry​ka Po​łu​dnio​wa po​zo​sta​wa​ła nie​pew​na, mimo że dzie​‐ więć​dzie​się​cio​pię​cio​let​ni Ha​ve​lan​ge wró​cił do kwa​te​ry głów​nej FIFA, by ak​ty​wo​wać daw​ne kon​tak​ty. Część Ame​ry​ki Po​łu​dnio​wej zbun​to​wa​ła się – na cze​le z Ri​car​dem Te​ixe​irą. Ob​ra​ny przez nie​go kurs zdra​dzi​ła świa​tu jego je​de​na​sto​let​nia cór​ka. Pod​czas kon​gre​su w Zu​ry​chu Te​‐ ixe​irze to​wa​rzy​szy​ła re​por​ter​ka z bra​zy​lij​skie​go cza​so​pi​sma, bo​wiem pil​nie po​trze​bo​wał do​‐ brej pra​sy. Re​por​ter​ka ele​ganc​ko opi​sa​ła, co wy​da​rzy​ło się pod​czas ko​la​cji w zu​ry​skim lo​ka​lu po ustą​pie​niu Bin Ham​ma​ma. Te​ixe​ira stwier​dził, że „za​wsze był za Blat​te​rem”, na co jego cór​ka An​to​nia, któ​ra aku​rat ja​dła fryt​ki, spoj​rza​ła na ojca ze zdzi​wie​niem. „Ale prze​cież chcia​łeś, żeby Bin Ham​mam zwy​cię​żył”. Te​ixe​ira szyb​ko się​gnął ręką pod stół. Pró​bo​wał być dys​kret​ny, jed​nak dziew​czyn​ka krzyk​nę​ła: „Au, tato, nie szczyp mnie!”. Po czym za​pa​dła nie​‐ zręcz​na ci​sza[205]. Dla obu prze​ciw​ni​ków wy​bor​czych sta​ło się ja​sne, że de​cy​zja leży w rę​kach Jac​ka War​ne​‐ ra. Trzy​dzie​ści pięć gło​sów CON​CA​CAF wszyst​ko roz​strzy​gnie. Pre​zy​den​tem zo​sta​nie ten, kto wła​śnie tu zdo​bę​dzie więk​szość. Pry​wat​ni do​no​si​cie​le i pro​fe​sjo​nal​ni po​szu​ki​wa​cze in​for​ma​cji ru​szy​li do ak​cji. Byli bli​‐ sko, bar​dzo bli​sko wy​da​rzeń. W ma​łym świe​cie fut​bo​lo​wej po​li​ty​ki więk​szość z nich jest ze sobą w ja​kiś spo​sób po​wią​za​na. Czę​sto na​wet nie wie​dzą, kto dla kogo pra​cu​je. W spor​to​wej po​li​ty​ce in​for​ma​cja jest wszyst​kim. Na przy​kład kil​ka lat przed po​dwój​nym przy​zna​niem MŚ wie​lu wier​nych po​plecz​ni​ków Blat​te​ra opu​ści​ło kwa​te​rę głów​ną FIFA i za​cu​mo​wa​ło jako do​‐ rad​cy u róż​nych kan​dy​da​tów. Były szef do spraw me​diów, Mar​kus Sie​gler, za​trud​nił się na

tro​chę w An​glii, a po​tem w Ro​sji. Jego ko​le​ga, An​dre​as Her​ren, przy​łą​czył się do kan​dy​du​ją​‐ cych na or​ga​ni​za​to​rów MŚ Ro​sjan. Spin dok​tor Pe​ter Har​gi​tay naj​pierw uszczę​śli​wiał swą obec​no​ścią An​glię, a po​tem Au​stra​lię, któ​rej kan​dy​da​tu​ra za​koń​czy​ła się dra​ma​tycz​ną po​raż​ką. Poza tym pra​co​wał dla Ka​ta​ru. Kto zna stra​te​gie kon​ku​ren​tów, kto wie, na ja​kie gło​sy li​czą oraz ja​kie przy​pi​su​ją ry​wa​lom, temu nie spra​wia trud​no​ści roz​po​zna​wa​nie ten​den​cji, po​dej​‐ mo​wa​nie de​cy​zji oraz wpły​wa​nie na wa​ha​ją​cych się wy​bor​ców lub bun​tow​ni​ków. Pod​czas wy​bo​rów pre​z y​denc​kich do​staw​cy usług kon​sul​tin​go​wych i ochro​niar​skich co​dzien​nie opra​co​wy​wa​li nowe sce​na​riu​sze. Trud​no szcze​gó​ło​wo spraw​dzić praw​dzi​wość po​zy​ski​wa​nych da​nych, więc uwzględ​nia​no oce​ny sza​cun​ko​we i plot​ki. Po pod​su​mo​wa​niu po​‐ wstał ob​raz, któ​ry w po​rów​na​niu z rze​czy​wi​sto​ścią po​ka​zu​je, że do​rad​cy i ob​ser​wa​to​rzy bar​‐ dzo pre​cy​zyj​nie prze​ana​li​zo​wa​li rze​czy​wi​ste wy​da​rze​nia. W po​ło​wie kwiet​nia nie​któ​rzy z tych usłu​go​daw​ców[206], na​zwij​my ich zwia​dow​ca​mi, do​‐ nie​śli, że zi​den​ty​fi​ko​wa​li w Eu​ro​pie „wię​cej gło​sów niż ocze​ki​wa​no” dla Bin Ham​ma​ma. Sześć kra​jów na Bał​ka​nach ucho​dzi​ło za pew​ne, ko​lej​nych sześć ro​ko​wa​ło na​dzie​je, w tym dwa ze Skan​dy​na​wii, a trzy ko​lej​ne być może z tru​dem uda​ło​by się prze​ko​nać. Elek​try​zu​ją​ce wra​że​nie zro​bi​ła de​pe​sza z 8 maja 2011 roku skie​ro​wa​na do kan​dy​da​ta z Ka​ta​ru. Jego zwia​dow​cy do​nie​śli, że In​ter​pol pra​cu​je jako agen​cja in​for​ma​cyj​na FIFA. Fe​de​‐ ra​cja mia​ła być in​for​mo​wa​na o pro​wa​dzo​nych na ca​łym świe​cie do​cho​dze​niach zwią​za​nych z za​kła​da​mi spor​to​wy​mi i ko​rup​cją, dla​te​go trzy​ma​ła rękę na pul​sie w spra​wie do​cho​dzeń w Fin​lan​dii i Wiel​kiej Bry​ta​nii, a na​wet sama w nich uczest​ni​czy​ła. Zwia​dow​cy zwró​ci​li uwa​gę na do​nie​sie​nia me​dial​ne na te​mat skan​da​lu zwią​za​ne​go z za​kła​da​mi spor​to​wy​mi. We​dług nich Wil​son Raj Pe​ru​mal z Sin​ga​pu​ru miał być „ce​lem do​cho​dzeń FIFA, kra​jo​wych or​ga​nów kar​‐ nych oraz In​ter​po​lu, któ​rzy rze​ko​mo dys​po​nu​ją do​wo​da​mi na trzy​sta zma​ni​pu​lo​wa​nych me​‐ czów. Oszu​ści mie​li or​ga​ni​zo​wać me​cze to​wa​rzy​skie na trzech kon​ty​nen​tach, by ma​ni​pu​lo​wać wy​ni​ka​mi, poza tym na ich ce​low​ni​ku zna​la​zły się set​ki me​czów klu​bo​wych w Eu​ro​pie”. Szef bez​pie​czeń​stwa FIFA, Chris Eaton, wie​lo​let​ni pra​cow​nik In​ter​po​lu in​for​mo​wał, że „roz​mo​wy z uczest​ni​ka​mi do​wio​dły, iż oszu​ści mo​gli wy​da​wać na​wet do trzy​stu ty​się​cy do​la​‐ rów na zor​ga​ni​zo​wa​nie to​wa​rzy​skie​go me​czu mię​dzy​na​ro​do​we​go, ocze​ku​jąc wyż​szych zy​‐ sków”. Po​dob​no ist​nia​ły po​szla​ki, że oszu​ści dzia​ła​li też na me​czach ju​nio​rów po​ni​żej sie​‐ dem​na​ste​go roku ży​cia. „To wy​star​czy​ło, by uznać, że po​trze​bu​je​my środ​ków za​rad​czych”[207]. Czy​li FIFA, któ​ra do tej pory była głę​bo​ko w cie​niu UEFA w kwe​stii zwal​cza​nia oszustw, te​raz sama prze​słu​chu​je oskar​żo​nych? A po​tem prze​ka​zu​je opi​nii pu​blicz​nej in​for​ma​cje o bie​‐ żą​cych ope​ra​cjach po​li​cyj​nych. Pe​ru​mal z Sin​ga​pu​ru zo​stał aresz​to​wa​ny i od koń​ca lu​te​go prze​by​wał w aresz​cie w Fin​lan​dii, „po​cząt​ko​wo w związ​ku z nie​le​gal​ną imi​gra​cją, po​tem wsz​czę​to do​cho​dze​nie w spra​wie jego za​an​ga​żo​wa​nia w rze​ko​me ma​ni​pu​la​cje me​cza​mi w fiń​‐ skiej li​dze”. Po​dob​no prze​pro​wa​dzo​no też ob​ła​wy po​li​cyj​ne i na​gry​wa​no roz​mo​wy te​le​fo​nicz​‐ ne[208]. W lu​tym 2011 roku Pe​ru​mal zo​stał ska​za​ny na dwa lata po​zba​wie​nia wol​no​ści, a w mar​cu 2012 prze​ka​za​ny do Wę​gier, gdzie to​czy się prze​ciw​ko nie​mu ko​lej​ny pro​ces. 9 maja przed zgro​ma​dzo​ną w sie​dzi​bie FIFA pra​są wy​stą​pił wraz z Blat​te​rem Ro​nald No​ble, se​kre​tarz ge​ne​ral​ny In​ter​po​lu. Na​wet śled​czy z Bo​chum, gdzie od koń​ca roku 2009 roz​pa​try​wa​ny jest naj​więk​szy jak do​tąd skan​dal zwią​za​ny z za​kła​da​mi spor​to​wy​mi, obej​mu​ją​‐ cy łącz​nie pra​wie trzy​sta me​czów, cze​ka​ją w na​pię​ciu. Ale nie, w sie​dzi​bie FIFA nie przed​‐ sta​wio​no żad​nych no​wych do​nie​sień na te​mat skan​da​li zwią​za​nych z za​kła​da​mi, a oma​wia​ne

ostat​nio w me​diach trzy​sta me​czów to naj​wi​docz​niej tyl​ko daw​no zna​ne przy​pad​ki. Za​miast tego, zu​peł​nie bez ostrze​że​nia, ce​le​bro​wa​no coś zu​peł​nie in​ne​go: pod​pi​sa​nie pew​ne​go po​ro​zu​‐ mie​nia. „Świa​to​wa wal​ka prze​ciw​ko ko​rup​cji w pił​ce noż​nej otrzy​ma​ła istot​ne wspar​cie”. Zgod​nie z ko​mu​ni​ka​tem pra​so​wym „FIFA prze​ka​że na rzecz In​ter​po​lu naj​wyż​szy da​tek, jaki mię​dzy​na​ro​do​wa or​ga​ni​za​cja po​li​cyj​na kie​dy​kol​wiek otrzy​ma​ła od pry​wat​nej in​sty​tu​cji. Sfi​‐ nan​so​wa​ny zo​sta​nie bez​pre​ce​den​so​wy, dzie​się​cio​let​ni pro​gram, któ​ry pod na​zwą Fifa AntiCor​rup​tion Tra​ining Wing bę​dzie miał swą sie​dzi​bę w In​ter​pol Glo​bal Com​plex (IGC) w Sin​‐ ga​pu​rze. Przez pierw​sze dwa lata In​ter​pol otrzy​ma po czte​ry mi​lio​ny euro, a przez ko​lej​nych osiem lat po pół​to​ra mi​lio​na euro. Na ce​low​ni​ku znaj​dą się nie​le​gal​ne i nie​pra​wi​dło​we za​kła​‐ dy oraz usta​wia​nie wy​ni​ków me​czów. Ini​cja​ty​wa In​ter​po​lu za​pew​ni kształ​ce​nie, szko​le​nie i środ​ki pre​wen​cyj​ne do ochro​ny spor​tu, za​wod​ni​ków i fa​nów przed oszu​stwa​mi i ko​rup​‐ cją”[209]. Zwal​cza​nie nad​użyć to coś do​bre​go, ale dla​cze​go od​by​wa się w po​sta​ci ta​kiej przy​go​to​‐ wa​nej w ta​jem​ni​cy ope​ra​cji, a przede wszyst​kim dla​cze​go w tak spek​ta​ku​lar​nym mo​men​cie – tuż przed wy​bo​ra​mi pre​zy​denc​ki​mi w FIFA, któ​re mia​ły się od​być za trzy ty​go​dnie? Ta spra​wa wy​wo​łu​je py​ta​nia. To spóź​nio​ne dzia​ła​nie, pod​ję​te w tak draż​li​wym mo​men​cie, wy​wo​ła​ło wzbu​rze​nie in​sty​tu​cji i par​la​men​tów, a wkrót​ce tak​że grad kry​ty​ki[210]. Gdy pół roku póź​niej za​py​ta​no o to se​kre​ta​rza ge​ne​ral​ne​go In​ter​po​lu, Ro​nal​da No​ble’a, ten stwier​dził, że roz​mo​wy z FIFA pro​wa​dzo​ne były od dłuż​sze​go cza​su. Jed​nak po​tem, koło 30 kwiet​nia 2011 roku, prze​czy​tał w pra​sie oświad​cze​nie Chri​sa Eato​na i na tej pod​sta​wie uznał, że trze​ba dzia​łać na​tych​miast. Jaki sy​gnał alar​mo​wy nadał Eaton? Od 30 kwiet​nia cy​to​wa​no w me​diach jego sło​wa, że w mie​ście-pań​stwie po​wsta​ła praw​dzi​wa „aka​de​mia oszustw w za​‐ kła​dach spor​to​wych”, Sin​ga​pur stał się jego zda​niem cen​trum świa​to​wych ma​ni​pu​la​cji me​cza​‐ mi[211]. To, jak mó​wił No​ble, prze​ra​zi​ło go. Wpraw​dzie in​for​ma​cja, że Sin​ga​pur ucho​dzi za cen​trum ma​fii zaj​mu​ją​cych się za​kła​da​mi pił​kar​ski​mi, jest praw​dzi​wa, ale to nic no​we​go. Ka​‐ na​dyj​czyk Dec​lan Hill już w roku 2008 opu​bli​ko​wał be​st​sel​ler Prze​kręt, w któ​rym na​świe​tlił cen​tral​ną rolę tego pań​stwa-mia​sta w świa​to​wym ha​zar​dzie. Poza tym prze​cież In​ter​pol już od paru mie​się​cy zaj​mo​wał się spra​wą Pe​ru​ma​la – ojca chrzest​ne​go ha​zar​du z Sin​ga​pu​ru. Szef In​‐ ter​po​lu, No​ble, od​pie​ra za​strze​że​nia. „Dla mnie to ogrom​na róż​ni​ca, czy o Sin​ga​pu​rze wy​po​‐ wia​da się w ten spo​sób szef bez​pie​czeń​stwa FIFA, czy dzien​ni​ka​rze lub ktoś inny. Po​nie​waż In​ter​pol już pod ko​niec 2010 roku po​sta​no​wił, że Glo​bal Com​plex for In​no​va​tion po​wsta​nie w Sin​ga​pu​rze, każ​dy ar​ty​kuł łą​czą​cy Sin​ga​pur z prze​stęp​czo​ścią po​wo​do​wał, że w gło​wie za​pa​‐ la​ło mi się ostrze​gaw​cze świa​teł​ko. Gdy​bym prze​czy​tał to samo rok wcze​śniej, z in​ne​go źró​dła niż Chris, pew​nie nie zwró​cił​bym uwa​gi”[212]. Jego zda​niem py​ta​nie nie po​win​no brzmieć, czy oświad​cze​nie Eato​na do​ty​czy daw​no zna​nych in​for​ma​cji, „lecz czy ja, jako se​kre​tarz ge​ne​ral​ny In​ter​po​lu, po​trak​to​wa​łem je jako nad​zwy​czaj​ne i god​ne uwa​gi i szyb​ko na nie za​re​ago​wa​łem. Czy mi pan wie​rzy, czy nie[213]. To zna​czy: osiem dni przed pod​pi​sa​niem umo​wy z Blat​te​rem No​ble po raz pierw​szy wy​‐ raź​nie roz​po​znał stan za​gro​że​nia dla re​pu​ta​cji Sin​ga​pu​ru, gdzie In​ter​pol bu​du​je nowy kom​pleks ad​mi​ni​stra​cyj​ny – a po​tem w cią​gu ty​go​dnia zor​ga​ni​zo​wa​no pro​gram dwu​dzie​sto​mi​lio​no​wej da​ro​wi​zny, któ​ry ma się cią​gnąć przez dzie​sięć lat. Szef FIFA tak samo szyb​ko roz​po​znał tę pa​lą​cą ko​niecz​ność i bły​ska​wicz​nie za​twier​dził da​tek dla In​ter​po​lu, oczy​wi​ście jak zwy​kle po​nad od​po​wie​dzial​ny​mi gre​mia​mi. Za​stęp​ca pre​zy​den​ta, Bin Ham​mam, po​in​for​mo​wał, że

Blat​ter zde​cy​do​wał o dat​ku „sa​mo​wol​nie, ta kwe​stia nie zo​sta​ła prze​dys​ku​to​wa​na z za​rzą​‐ dem”. Z pew​no​ścią fi​nan​so​wa​nie ma być prze​zna​czo​ne na środ​ki do zwal​cza​nia ma​ni​pu​la​cji me​‐ cza​mi. Mimo to na​su​wa​ją się róż​ne spo​strze​że​nia. Zwłasz​cza że Blat​ter, wy​po​wia​da​jąc się w pra​sie o za​an​ga​żo​wa​niu we współ​pra​cę z In​ter​po​lem, za​po​wie​dział wła​śnie to, cze​go oba​wia​‐ li się do​rad​cy Bin Ham​ma​ma: „Dla​cze​go w przy​szło​ści nie mia​ło​by po​wstać z tego coś w ro​‐ dza​ju taj​nej służ​by FIFA? Mu​si​my mieć na oku tych, któ​rzy chcą znisz​czyć na​szą grę”[214]. In​‐ ter​pol jako taj​na służ​ba FIFA. No​ble sie​dział obok – nie sko​men​to​wał tego. Jed​no z py​tań, ja​kie się na​su​wa​ją, brzmi: dla​cze​go In​ter​pol na trzy ty​go​dnie przed wy​bo​ra​‐ mi w FIFA tak otwar​cie wy​stą​pił w me​diach z Blat​te​rem – drę​czo​nym za​rzu​ta​mi ko​rup​cyj​ny​mi prze​ciw​ko swej or​ga​ni​za​cji, wal​czą​cym o re​elek​cję? Czy ta po​li​cyj​na in​sty​tu​cja nie mo​gła po​‐ cze​kać trzech ty​go​dni, by unik​nąć za​wi​ro​wań kam​pa​nii wy​bor​czej? Wpraw​dzie po​zba​wi​ło​by to Blat​te​ra tej wy​jąt​ko​wo sku​tecz​nej kon​fe​ren​cji pra​so​wej, któ​ra uka​za​ła go jako sto​ją​ce​go na tym sa​mym po​zio​mie, co naj​wyż​szej ran​gi or​gan zwal​cza​nia prze​stęp​czo​ści, ale za to da​ło​by mu wy​star​cza​ją​co dużo cza​su na uzy​ska​nie na​le​ży​te​go po​twier​dze​nia tego su​per​dat​ku przez za​‐ rząd. Skąd więc ten po​śpiech? Nikt nie po​tra​fi sen​sow​nie wy​ja​śnić – moż​na więc spe​ku​lo​wać. Naj​waż​niej​sze py​ta​nie brzmi: czy świa​to​wy or​gan po​li​cyj​ny zda​wał so​bie spra​wę z re​pu​ta​cji no​we​go głów​ne​go spon​so​ra? Zo​ba​czy​my. Już na dru​gi dzień po wy​stą​pie​niu In​ter​po​lu w sie​dzi​bie FIFA świa​to​wa fe​de​ra​cja znów stra​ci​ła rolę an​ty​ko​rup​cyj​ne​go ak​ty​wi​sty i jak zwy​kle zna​la​z ła się pod ostrza​łem. Pod​czas prze​słu​cha​nia przed bry​tyj​skim par​la​men​tem były szef kan​dy​da​tu​ry na or​ga​ni​za​to​ra MŚ, lord Da​vid Trie​sman, ob​cią​żył imien​nie czte​rech człon​ków za​rzą​du FIFA: Jac​ka War​ne​‐ ra, Ni​co​lása Le​oza, Ri​car​do Te​ixe​irę i Wo​ra​wie​go Ma​ku​die​go. Przed​sta​wił kon​kret​ne za​rzu​ty. War​ner miał do​ma​gać się czte​rech mi​lio​nów do​la​rów na bu​do​wę cen​trum kształ​ce​nia na swych wy​spach – pie​nią​dze mia​ły przejść przez nie​go. Leoz miał żą​dać przy​zna​nia mu ty​tu​łu szla​chec​kie​go, Ma​ku​di na​le​gał na pra​wa te​le​wi​zyj​ne do to​wa​rzy​skie​go me​czu An​glii z Taj​lan​‐ dią, a Te​ixe​ira miał oznaj​mić: „Po​wiedz, co dla mnie masz”. Wszy​scy za​in​te​re​so​wa​ni za​prze​‐ czy​li tym za​rzu​tom. Naj​waż​niej​sze było jed​nak oświad​cze​nie, że An​glia nie zgło​si​ła tego wszyst​kie​go FIFA z oba​wy przed utra​tą szans na MŚ. Poza tym par​la​men​ta​rzy​sta Da​mian Col​lins twier​dził, że przed przy​zna​niem tur​nie​ju MŚ 2022 Ka​ta​ro​wi dwóch afry​kań​skich człon​ków za​rzą​du FIFA otrzy​ma​ło po pół​to​ra mi​lio​na do​‐ la​rów za od​da​nie gło​sów na emi​rat. Po​wo​łał się przy tym na nie​pu​bli​ko​wa​ne ma​te​ria​ły „Sun​‐ day Ti​me​sa”. Blat​ter do​ma​gał się do​wo​dów. Stwier​dził, że sam nie wie, czy człon​ko​wie jego za​rzą​du to „anio​ły, czy dia​bły”[215]. Jed​no​cze​śnie to​czy​ła się kam​pa​nia wy​bor​cza. W tym ob​sza​rze za​re​je​stro​wa​no, że Pa​ryż za​czął wy​wie​rać dy​plo​ma​tycz​ne na​ci​ski na Al​gie​rię. Były serb​ski pił​karz, któ​ry kie​dyś grał we Fran​cji ra​zem z Pla​ti​nim i po​sia​dał fran​cu​ski pasz​port, miał dzia​łać jako lob​by​sta Blat​te​ra na Bał​ka​nach. Poza tym dzia​ła​nia pro​wa​dzi​ła też mię​dzy​na​ro​do​wa agen​cja spor​to​wa z sie​dzi​‐ bą we Fran​cji, któ​ra czę​sto lob​bu​je pod​czas wy​bo​rów w spo​rcie. Zwia​dow​cy od​no​to​wa​li rów​nież wy​so​ką ak​tyw​ność czo​ło​wych przed​sta​wi​cie​li UEFA. Ko​mi​tet wy​ko​naw​czy Pla​ti​nie​go już 6 maja opo​wie​dział się za sie​dem​dzie​się​cio​pię​cio​let​nim Blat​te​rem i pu​blicz​nie za​le​cił wszyst​kim kra​jom człon​kow​skim UEFA, „by zro​bi​ły tak samo”[216]. W cen​trum uwa​gi ob​ser​wa​to​rów zna​lazł się szcze​gól​nie Ma​rios Lef​ka​ri​tis, skarb​‐

nik UEFA i czło​nek za​rzą​du FIFA. Miał on od​gry​wać „de​cy​du​ją​cą rolę w tych dzia​ła​niach. Ten bar​dzo bo​ga​ty Cy​pryj​czyk, któ​ry zbił ma​ją​tek na han​dlu ropą, jest w Eu​ro​pie zna​ny jako ktoś, kto po​tra​fi zor​ga​ni​zo​wać gło​sy. Jest bar​dzo po​pu​lar​ny w gru​pie nie​wiel​kich eu​ro​pej​skich związ​ków. Ma tak​że sil​ne po​wią​za​nia ze wscho​dem, po​łu​dnio​wym wscho​dem i po​łu​dniem Eu​ro​py. Jest też bar​dzo bli​sko z Pla​ti​nim i uwa​ża się go na​wet za kan​dy​da​ta na jego na​stęp​cę, je​śli ten kie​dyś zo​sta​nie pre​zy​den​tem FIFA”[217]. Przy​pusz​cza się rów​nież, że nie​miec​ka liga pił​kar​ska, praw​do​po​dob​nie wraz z in​ny​mi li​ga​mi eu​ro​pej​ski​mi, nie cał​kiem po​pie​ra li​nię swe​‐ go kra​jo​we​go związ​ku DFB. Tym​cza​sem po​ja​wi​ły się alar​mu​ją​ce do​nie​sie​nia, że eu​ro​pej​skie or​ga​ny śled​cze ba​da​ją trans​fe​ry pie​nię​dzy, któ​re mia​ły tra​fić od jed​ne​go z kan​dy​da​tów na or​ga​ni​za​to​ra MŚ 2018 do Szwaj​ca​rii. W tym kon​tek​ście wy​mie​nia​ne są dwa szwaj​car​skie ban​ki. Kil​ka dni póź​niej w cen​trum uwa​gi znów zna​lazł się In​ter​pol. Od za​przy​jaź​nio​nych śled​‐ czych zwia​dow​cy po​sły​sze​li wąt​pli​wo​ści do​ty​czą​ce hoj​ne​go daru FIFA. Za​sta​na​wia​no się też, jaki był cel tak wy​so​kiej sumy. Oka​za​ło się „ta​jem​ni​cą po​li​szy​ne​la”, że nie​któ​re pań​stwa ostrze​ga​ły In​ter​pol przed ta​kim ukła​dem z pry​wat​ną or​ga​ni​za​cją, „któ​rej czo​ło​wi dzia​ła​cze re​‐ gu​lar​nie łą​cze​ni są z po​dej​rze​nia​mi o ko​rup​cję”. Pod​czas do​rocz​nej kon​fe​ren​cji, od​by​wa​ją​‐ cej się je​sie​nią w Ha​noi, nie​któ​re kra​je ostro kry​ty​ko​wa​ły In​ter​pol za za​an​ga​ż o​wa​nie w FIFA. W Szwaj​ca​rii po​ja​wi​ły się za​py​ta​nia par​la​men​tar​ne na ten te​mat[218]. Na​to​miast w ko​‐ mi​sji do spraw spor​tu w Bun​de​sta​gu po sali ro​ze​szły się po​mru​ki nie​za​do​wo​le​nia, gdy do​wie​‐ dzia​no się o dat​ku FIFA[219]. Zwia​dow​cy zlo​ka​li​zo​wa​li dzia​łal​ność frak​cji pro​blat​te​row​skiej we fran​cu​sko​ję​zycz​nej Afry​ce Za​chod​niej. Wy​so​ki dzia​łacz FIFA miał roz​ma​wiać z czo​ło​wy​mi po​li​ty​ka​mi z Gwi​nei i Wy​brze​ża Ko​ści Sło​nio​wej, mimo na​ka​zu za​cho​wa​nia neu​tral​no​ści, któ​ry obo​wią​zu​je człon​‐ ków fe​de​ra​cji. Do​rad​cy udzie​la​li wska​zó​wek, by pod​czas nie​któ​rych roz​mów kłaść na sto​le włą​czo​ny te​le​fon ko​mór​ko​wy. Wy​wę​szy​li tak​że, że War​ner nie był już czło​wie​kiem Blat​te​ra, ale na​stą​pi​ło to do​pie​ro 11 maja, czy​li w dniu, w któ​rym Bin Ham​mam wpraw​dzie wy​je​chał już z Try​ni​da​du po wi​zy​cie na kon​fe​ren​cji CFU, ale ko​per​ty dla dzia​ła​czy zo​sta​ły już przy​go​to​‐ wa​ne. We​dług ra​por​tu po​śred​nie​go dla kan​dy​da​ta z Ka​ta​ru bez CON​CA​CAF jego szan​se wy​‐ no​si​ły pięć​dzie​siąt pięć pro​cent. 16 maja zwia​dow​cy do​nie​śli o spo​rze po​mię​dzy Blat​te​rem i War​ne​rem. Ten ostat​ni miał się uskar​żać na brak wspar​cia po ata​kach na jego oso​bę. Choć szcze​gó​ły były nie​zna​ne, sta​ło się ja​sne, że re​la​cje ule​gły po​gor​sze​niu. Pu​tin nie jest za​li​cza​ny do obo​zu Blat​te​ra. Za wier​nych stron​ni​ków Szwaj​ca​ra w Eu​ro​pie Wschod​niej ucho​dzą Ukra​ina, Ar​me​nia, Es​to​nia i Bia​ło​ruś. Jest też w do​brych sto​sun​kach z po​ten​ta​tem z Miń​ska, Alek​san​drem Łu​ka​szen​ką. Na​gle za Blat​te​rem opo​wie​dzia​ła się afry​kań​ska fe​de​ra​cja CAF. Zwia​dow​cy uspo​ka​ja​li, że to tyl​ko zwy​kle obiet​ni​ce bez po​kry​cia. Wiel​kie sło​wo ho​no​ru CAF otrzy​mał już Len​nart Jo​hans​son w roku wy​bor​czym 1998, a po​tem w ostat​nią noc wy​co​fa​ło się tak wie​lu wy​bor​‐ ców, że na​stęp​ne​go dnia do pa​ry​skiej kwa​te​ry UEFA cią​gnę​ła to​ną​ca we łzach pro​ce​sja z prze​pro​si​na​mi. W roku 2002 na​wet sam szef CAF, Issa Hay​atou, nie miał za sobą swe​go kon​‐ ty​nen​tu, gdy po​niósł wy​raź​ną po​raż​kę w star​ciu z Blat​te​rem. De​cy​zje kon​ty​nen​tal​ne po​dej​mu​ją tyl​ko naj​bar​dziej eks​po​no​wa​ni de​le​ga​ci, ale nie więk​szość związ​ków kra​jo​wych – tak samo jest też w UEFA.

17 maja po​ja​wi​ła się ko​lej​na sen​sa​cyj​na wia​do​mość, że spór Blat​te​ra z War​ne​rem za​‐ ostrzył się. Szef FIFA za​rzu​cił swe​mu daw​ne​mu to​wa​rzy​szo​wi, że ten po​pie​ra Bin Ham​ma​ma. War​ner twier​dził zaś, że Blat​ter wy​słał po nie​go pry​wat​ny sa​mo​lot, któ​ry za​wiózł go do Gwa​‐ te​ma​li na noc​ne spo​tka​nie, pod​czas któ​re​go jed​nak po​zo​stał nie​ugię​ty wo​bec pre​zy​denc​kich awan​sów[220]. Fak​tem jest tak​że, że 18 maja War​ner otrzy​mał nie​wia​ry​god​ny e-mail od Jérôme’a Valc​ke​go. Se​kre​tarz ge​ne​ral​ny, zo​bo​wią​z a​ny zgod​nie ze sta​tu​ta​mi FIFA do za​‐ cho​wa​nia bez​względ​nej neu​tral​no​ści, do​ma​gał się od War​ne​ra, by ten opo​wie​dział się pu​‐ blicz​nie za Blat​te​rem, by za​ła​twić Bin Ham​ma​ma. Ten e-mail wy​raź​nie do​ku​men​tu​je jaw​ne na​ru​sze​nie za​sad przez naj​waż​niej​sze​go urzęd​ni​ka FIFA, a tak​że draż​li​wą sy​tu​ację w obo​zie Blat​te​ra. W e-ma​ilu z 18 maja 2011 roku swój po​gląd na szan​se Bin Ham​ma​ma przed​sta​wił Valc​ke. Wy​glą​da na to, że był to po​gląd ca​łe​go obo​zu Blat​te​ra, cho​ciaż Valc​ke ba​ga​te​li​zo​wał jego zna​‐ cze​nie. „Pew​nie do​sta​nie kil​ka gło​sów. Mniej niż sześć​dzie​siąt, pa​trząc na dzi​siej​sze wspar​‐ cie CAF”[221]. Co cie​ka​we, ofi​cjal​ne obiet​ni​ce CAF były bez zna​cze​nia. We​dług znaw​cy bran​‐ ży nie ule​ga​ło wąt​pli​wo​ści, że mimo opo​wie​dze​nia się kon​fe​de​ra​cji za Blat​te​rem Bin Ham​‐ mam mógł być pew​ny znacz​nej czę​ści gło​sów z Afry​ki. Tym sa​mym ozna​cza​ło​by to, że na​wet je​śli zdo​był​by mniej niż po​ło​wę gło​sów Afry​ki, na​wet we​dług kal​ku​la​cji obo​zu Blat​te​ra mógł li​czyć na oko​ło osiem​dzie​się​ciu gło​sów. Pra​wie iden​tycz​nie wy​glą​da​ły wów​czas ra​chun​ki stro​ny prze​ciw​nej. War​ner i Bin Ham​mam li​czy​li na osiem​dzie​siąt pięć gło​sów, Blat​te​ro​wi przy​pi​sy​wa​li dzie​więć​dzie​siąt[222] – bez gło​sów Ka​ra​ibów, któ​re mia​ły być de​cy​du​ją​ce. Valc​ke, zo​bo​wią​za​ny do ści​słej neu​tral​no​ści se​kre​tarz ge​ne​ral​ny FIFA, któ​ry wie​dział, że je​śli wy​gra Bin Ham​mam, dla nie​go nie bę​dzie w fe​de​ra​cji przy​szło​ści, pra​wie roz​pacz​li​wie ubie​gał się o trzy​dzie​sto​pię​cio​oso​bo​wy zwią​zek War​ne​ra. „Gdy​byś wy​słał ofi​cjal​ną wia​do​‐ mość jako pre​zy​dent CON​CA​CAF i obie​cał jed​no​gło​śne po​par​cie, był​by to osta​tecz​ny cios”[223]. Czy coś ta​kie​go moż​na uznać za pry​wat​ną po​ga​węd​kę? Valc​ke udzie​lił jesz​cze jed​nej cie​ka​wej wy​po​wie​dzi. Już pierw​sze​go dnia za​ło​ży​łem się – na​pi​sał że [Bin Ham​mam] wy​co​fa się, na​wet je​śli do​pie​ro po dzie​się​cio​mi​nu​to​wej prze​mo​wie 1 czerw​ca [dzień wy​bo​rów, przyp. aut.]. Może wte​dy po​wie​dzieć, że zmu​sił Blat​te​ra do no​‐ wych obiet​nic, ble ble ble, i wy​co​fać się wśród okla​sków”[224]. Bin Ham​mam ni​g​dy nie miał ta​kie​go za​mia​ru, był​by on zresz​tą zu​peł​nie bez sen​su. Jako prze​gra​ny w wy​bo​rach i tak zna​la​zł​by się w opo​zy​cji, a Blat​ter nie wy​ba​cza. Przez gest pod​‐ da​nia się stra​cił​by twarz, a tym sa​mym tak​że pra​cę jako szef azja​tyc​kiej fe​de​ra​cji. Od​wrót w ostat​niej se​kun​dzie opi​sa​ny przez Valc​ke​go był​by moż​li​wy je​dy​nie pod naj​więk​szą pre​sją. Na ko​niec Bin Ham​mam fak​tycz​nie zo​stał zmu​szo​ny do ustą​pie​nia, gdy jemu sa​me​mu oraz jego sy​‐ no​wi za​pre​zen​to​wa​no na​rzę​dzia tor​tur w po​sta​ci do​wo​dów w afe​rze ka​ra​ib​skiej i groź​by wy​‐ rzu​ce​nia. Czy Valc​ke już coś o tym wie​dział? Tym​cza​sem zwia​dow​cy do​no​si​li da​lej, że UEFA za​pro​si​ła sze​fów związ​ków człon​kow​‐ skich FIFA na fi​nał Cham​pions Le​ague do Lon​dy​nu, oczy​wi​ście z ser​wi​sem VIP pierw​szej kla​sy. Cze​goś ta​kie​go jesz​cze nie było. Na​le​ża​ło li​czyć się z „nie​ofi​cjal​ny​mi pró​ba​mi prze​ko​‐ na​nia” nie​zde​cy​do​wa​nych. Zwia​dow​cy pro​po​no​wa​li, by nad​zo​ro​wać tę sy​tu​ację i umie​ścić wła​snych lu​dzi w po​bli​żu ho​te​lu. Bran​ża szpie​gow​ska z ro​sną​cym za​in​te​re​so​wa​niem śle​dzi​ła tak​że plot​ki o prze​pły​wach pie​nięż​nych w Szwaj​ca​rii, któ​re po​dob​no mia​ły zwią​zek z kan​dy​‐

da​tu​rą do MŚ 2018. Wy​mie​nia​no już na​wet na​zwi​sko eu​ro​pej​skie​go dzia​ła​cza, któ​ry miał trans​por​to​wać go​tów​kę do Szwaj​ca​rii i tam wpła​cać ją na kon​ta. Ko​lej​na pro​ro​cza wi​zja zna​la​zła się w ra​por​cie z 19 maja. Po​dob​no krę​gi bli​skie Blat​te​ro​‐ wi mia​ły pod​jąć sta​ra​nia, by Bin Ham​mam ustą​pił jesz​cze tej nocy. „Wy​da​je się, że Blat​ter od​był roz​mo​wę z emi​rem”. Roz​mo​wa z sy​nem emi​ra od​by​ła się kil​ka dni póź​niej, po noc​nej re​zy​gna​cji Bin Ham​ma​ma. Tyl​ko je​śli cho​dzi o ku​li​sy zwia​dow​cy byli w błę​dzie. Wciąż po​‐ dej​rze​wa​li, że wy​wie​ra​ne na Bin Ham​ma​ma na​ci​ski wią​za​ły się ze szcze​gó​ła​mi ka​tar​skiej kan​‐ dy​da​tu​ry do MŚ. Je​śli jed​nak cho​dzi o prze​bieg zda​rzeń, prze​wi​dzie​li to, co osiem dni póź​niej sta​ło się rze​‐ czy​wi​sto​ścią. Póź​nym wie​czo​rem 28 maja Bin Ham​mam zre​zy​gno​wał. Wcze​śniej, jak do​no​szą wta​jem​ni​czo​ne oso​by, Jas​sim Al-Tha​ni, syn emi​ra, roz​ma​wiał z Blat​te​rem. W tym cza​sie do​‐ cho​dze​nie ko​mi​sji ety​ki w spra​wie afe​ry ka​ra​ib​skiej osią​gnę​ło naj​wyż​sze ob​ro​ty. W krę​gach bli​skich Ka​ta​ro​wi mó​wi​ło się, że układ miał po​le​gać na tym, że je​śli Bin Ham​mam wy​co​fa kan​dy​da​tu​rę, do​cho​dze​nie ko​mi​sji ety​ki zo​sta​nie wstrzy​ma​ne. In​cy​dent do​ty​czył prze​cież tyl​ko kan​dy​da​ta Bin Ham​ma​ma, któ​ry wte​dy nie był​by już kan​dy​da​tem. Swym wier​nym stron​ni​kom Bin Ham​mam skar​żył się póź​niej, że naj​więk​szą zdra​dą było dla nie​go to że mimo po​ro​zu​mie​‐ nia i tak zo​stał wy​rzu​co​ny. Blat​ter ni​g​dy nie wy​po​wie​dział się na ten te​mat. Sam stał się przed​mio​tem po​stę​po​wa​nia zbio​ro​we​go, bo prze​cież zo​stał wcze​śniej po​in​for​mo​wa​ny o ka​ra​‐ ib​skich pla​nach. Ety​cy uzna​li, że jego brak re​ak​cji był w po​rząd​ku, a ich ory​gi​nal​nym ar​gu​‐ men​tem było to, że w tym cza​sie prze​cież nie prze​pły​nę​ły jesz​cze pie​nią​dze. Czy tego ro​dza​ju dzia​ła​nia pre​wen​cyj​ne świa​to​wa fe​de​ra​cja za​mie​rza pro​wa​dzić z In​ter​‐ po​lem w spra​wie oszustw spor​to​wych? Ko​lej​ny biu​le​tyn do​no​sił, że Pu​tin de​fi​ni​tyw​nie nie opo​wie się za Blat​te​rem. Pre​z y​dent FIFA był też przy​ja​cie​lem ro​syj​skie​go bos​sa fut​bo​lo​we​go, Toch​ta​chu​no​wa, za​gad​ko​wej po​sta​ci od​gry​wa​ją​cej dużą rolę za ku​li​sa​mi ro​syj​skiej kan​dy​da​tu​ry na or​ga​ni​z a​to​ra MŚ. Neu​tral​ność Pu​ti​na oce​nio​no jako za​chę​ca​ją​cą. Zwia​dow​cy zwra​ca​li tak​że bacz​ną uwa​gę na Je​ana-Ma​rie We​be​ra. Szan​se swe​go klien​ta oce​nia​li na sześć​dzie​siąt pro​cent. Tyl​ko de​cy​du​ją​ce wy​da​rze​nie, ka​ra​ib​ski grzech pier​wo​rod​ny, nie znaj​do​wa​ło się na ich ra​da​rze. Nie nad​zo​ro​wa​li bo​wiem wła​sne​go klien​ta. Dla​te​go tak jak wszy​scy inni byli cał​ko​‐ wi​cie za​sko​cze​ni ustą​pie​niem Bin Ham​ma​ma na krót​ko przed kon​gre​sem w Zu​ry​chu, w nocy z 28 na 29 maja. Już kil​ka dni póź​niej po​in​for​mo​wa​li, że tym​cza​so​wo za​wie​szo​ne​mu Ka​tar​czy​‐ ko​wi gro​zi naj​wyż​szy wy​miar kary. W lip​cu fak​tycz​nie zo​stał za​wie​szo​ny do​ży​wot​nio. Po​‐ trzeb​nych do tego ma​te​ria​łów do​star​czył Lo​uis Fre​eh. Zwia​dow​cy do​no​szą, że znacz​ną rolę ode​gra​ła przy tym szwaj​car​ska fi​lia nie​miec​kiej fir​my ochro​niar​skiej, „zna​nej z tego, że po​tra​fi po​su​nąć się bar​dzo da​le​ko, by za​do​wo​lić klien​ta”. Wte​dy za​czął się nowy roz​dział, któ​ry od tej pory zaj​mu​je pry​wat​nych śled​czych wo​kół świa​to​we​go fut​bo​lu, a tak​że nie​któ​rych przed​sta​wi​cie​li klu​bów i lig w Eu​ro​pie. Zwia​dow​cy przed​sta​wi​li stan fak​tycz​ny na​stę​pu​ją​co: ist​nie​je moż​li​wość za​pro​wa​dze​nia „kli​ma​tu spo​ko​ju w Zu​ry​chu” przez za​kup pły​ty CD z de​li​kat​ny​mi da​ny​mi fi​nan​so​wy​mi do​ty​czą​cy​mi osób, któ​re mają kon​ta w Szwaj​ca​rii. Na po​cząt​ku czerw​ca Lo​uis Fre​eh pod​jął ka​ra​ib​ski trop na zle​ce​nie FIFA. Kie​dy kil​ka ty​‐ go​dni póź​niej frag​men​ty spra​woz​dań Fre​eha kur​so​wa​ły w bry​tyj​skich me​diach, do​rad​cy Bin

Ham​ma​ma po​le​ci​li jed​ne​go z naj​lep​szych bry​tyj​skich ad​wo​ka​tów. I wró​ci​li do „słyn​nej pły​ty CD, któ​ra może roz​wią​zać wszyst​kie pro​ble​my”. W ręce śled​czych tra​fi​ło w ostat​nich la​tach bar​dzo dużo da​nych fi​nan​so​wych ze Szwaj​ca​rii oraz in​nych po​dat​ko​wych ra​jów. To ła​ko​my ką​sek dla pry​wat​nych śled​czych. Jed​ni szu​ka​ją szan​sy na awans, inni za​in​te​re​so​wa​nych klien​tów. Te​mat pły​ty CD zna​lazł się w cen​trum uwa​‐ gi wszyst​kich za​in​te​re​so​wa​nych. Wy​bo​ry or​ga​ni​za​to​rów MŚ – lub inne zda​rze​nia – zde​ner​wo​wa​ły wie​le osób. Szcze​gól​nie za​in​te​re​so​wa​ny jest szef kan​dy​da​tu​ry Au​stra​lii, Frank Lowy. Au​stra​lij​ski rząd uto​pił w pro​jek​‐ cie MŚ trzy​dzie​ści sie​dem mi​lio​nów euro, a na ko​niec otrzy​mał tyl​ko je​den śmiesz​ny głos. Lowy, naj​bo​gat​szy czło​wiek i szef związ​ku Au​stra​lii, zo​stał kom​plet​nie ośmie​szo​ny. „Przy​po​‐ mnij​cie so​bie, co po​wie​dzia​łem po po​wro​cie do domu po tym nie​szczę​śli​wym dniu: jesz​cze o tej spra​wie usły​szy​cie. Mo​że​cie z tego wy​wnio​sko​wać, co tyl​ko chce​cie”[225], po​wie​dział me​‐ diom, za​pra​sza​jąc do spe​ku​la​cji. Dla klien​tów ame​ry​kań​skich i au​stra​lij​skich pra​cu​je po​dob​no jed​na z mię​dzy​na​ro​do​wych grup szpie​gow​skich. Rze​ko​mo na sta​no​wi​sko do​rad​cze zwer​bo​wa​no na​wet dzia​ła​cza olim​pij​‐ skie​go. Za​py​ta​ny o to dzia​łacz za​prze​czył, jed​nak po​wie​dział, że ży​czył​by so​bie ta​kie​go zle​ce​‐ nia. Na tro​pie jest tak​że wy​bit​na ame​ry​kań​ska kan​ce​la​ria z sie​dzi​bą w Ka​li​for​nii. Za​chę​ca klien​tów mię​dzy in​ny​mi współ​pra​cą z eu​ro​pej​ski​mi stra​te​ga​mi. Ofe​ru​je też cie​ka​wą umo​wę, w któ​rej jako cel zle​ce​nia okre​ślo​no „wspie​ra​nie re​form w FIFA”. Po​żą​da​ne są li​sty, ma​ile, do​‐ ku​men​ty, wszyst​ko, co mo​gło​by sta​no​wić do​wód na kon​tak​ty po​mię​dzy przed​sta​wi​cie​la​mi Ka​‐ ta​ru a ofi​cje​la​mi FIFA w związ​ku z przy​zna​niem MŚ 2022. Przy tym wszyst​kim za​le​ca się ostroż​ność. Wie​dzą o tym przede wszyst​kim my​śli​wi po​lu​‐ ją​cy na pły​tę CD Ku​po​wa​nie ta​kich da​nych jest w Szwaj​ca​rii ka​ral​ne. Kło​po​ty mogą przy tego ro​dza​ju dzia​ła​niach po​ja​wić się też w in​nych kra​jach Eu​ro​py Po​łu​dnio​wo-Wschod​niej, mimo że kry​zys fi​nan​so​wy ła​twiej otwie​ra tam nie​któ​re drzwi. Nowe dzia​ła​nia do​tar​ły tak​że do Spy​‐ ro​sa Ma​ran​go​sa, czło​wie​ka, któ​ry bar​dzo dłu​go pró​bo​wał prze​ka​zać UEFA swo​je ma​te​ria​ły o rze​ko​mej ko​rup​cji przy przy​zna​wa​niu ME 2012. Za​py​ta​ny o to w mar​cu 2012 roku, po​twier​‐ dził, że się z nim kon​tak​to​wa​no. Po​in​for​mo​wał jed​nak, że w zna​ne mu do​cho​dze​nia „za​mie​sza​‐ ne są tyl​ko pry​wat​ne fir​my, żad​ne wła​dze”. In​te​re​san​ci mie​li wie​lo​krot​nie po​dró​żo​wać na Cypr, wszyst​ko za​czę​ło się mniej wię​cej rok wcze​śniej – „tak​że u mnie do​wia​dy​wa​no się w tej spra​wie”. Po​dob​no py​ta​no też o sta​rą afe​rę UEFA, któ​rej nie chciał już na nowo roz​grze​by​‐ wać. W cen​trum uwa​gi znaj​do​wa​ły się jed​nak kan​dy​da​tu​ry do or​ga​ni​za​cji MŚ i py​ta​nia o moż​‐ li​we spo​so​by fi​nan​so​wa​nia. Na Cy​prze krą​ży​ło jego zda​niem „wie​le plo​tek wo​kół Ka​ta​ru i Ro​sji, jed​nak bez do​wo​dów i bez po​szlak”[226]. Tak​że w krę​gach dzien​ni​kar​skich co​raz czę​ściej mówi się o tym ta​jem​ni​czym no​śni​ku da​‐ nych. Je​den z dzien​ni​ka​rzy po​dał na​wet pu​blicz​nie kwo​tę pię​ciu mi​lio​nów euro jako cenę za ten in​for​ma​cyj​ny skarb. To jed​na z naj​wyż​szych ofert. Wy​bo​ry pre​zy​denc​kie 1 czerw​ca w Zu​ry​chu po​szły gład​ko. Bin Ham​mam ustą​pił, a mimo to kil​ka dni póź​niej ko​mi​sja ety​ki pod kie​run​kiem Pe​tru​sa Da​ma​se​ba z Na​mi​bii za​wie​si​ła go na trzy​dzie​ści dni. Tak samo jak Jac​ka War​ne​ra. Ten od razu od​pa​ro​wał cios, mó​wiąc, że „pod​czas kon​gre​su na po​cząt​ku maja w Mia​mi Blat​ter za​ofe​ro​wał CON​CA​CAF mi​lion do​la​‐ rów do do​wol​nej dys​po​zy​cji. Wi​ce​pre​zy​dent Pla​ti​ni był wście​kły, po​nie​waż Blat​ter nie uzy​‐ skał na to po​zwo​le​nia ko​mi​te​tu wy​ko​naw​cze​go. Na to se​kre​tarz ge​ne​ral​ny Valc​ke miał po​wie​‐

dzieć, że zdo​bę​dzie pie​nią​dze”[227]. Po​tem War​ner prze​ka​zał pra​sie osła​wio​ny e-mail, któ​ry Valc​ke wy​słał do nie​go 18 maja. Czy pre​zy​dent FIFA zna​lazł się pod pre​sją? Non​sens, tyl​ko pro​ku​ra​tu​ra może wy​wrzeć na​‐ cisk na Blat​te​ra. Ten wy​stą​pił w pra​sie i od​sta​wił sta​ry nu​mer. „Kry​zys? Co to zna​czy kry​zys? – gar​dło​wał. – Fut​bol nie jest w kry​zy​sie!” Oczy​wi​ście nikt nie py​tał go o fut​bol. Blat​ter za​‐ cho​wy​wał się jak gra​ją​cy na har​fie Ne​ron, pa​trzą​cy na pło​ną​cy Rzym. Na za​rzu​ty War​ne​ra od​‐ rzekł: „Za​ofe​ro​wa​łem dwa pro​jek​ty Goal. Pro​jek​ty bu​dow​la​ne, któ​re wciąż opra​co​wy​wa​ne są przez gre​mia. Kom​pe​ten​cje pre​zy​den​ta FIFA po​zwa​la​ją na jesz​cze wię​cej. Wy​star​czy je​śli pro​jek​ty zo​sta​ną póź​niej za​twier​dzo​ne przez ko​mi​tet wy​ko​naw​czy. Wła​śnie tak się sta​ło”. Od​‐ nie​sie​nie ja​kichś wie​lo​znacz​nych sta​tu​tów, któ​re po​zwa​la​ją sze​fo​wi na wrę​cza​nie mi​lio​no​‐ wych pre​zen​tów, nie spo​tka​ło się jed​nak tym ra​zem z do​brym przy​ję​ciem. Kon​fe​ren​cja pra​so​‐ wa skoń​czy​ła się skan​da​lem, bo​wiem Blat​ter po​zo​sta​wił wszyst​kie waż​ne py​ta​nia bez od​po​‐ wie​dzi, a na ko​niec uciekł przed py​ta​ją​cy​mi. W cie​niu tego dzi​wacz​ne​go wy​stą​pie​nia Valc​ke wy​dał oświad​cze​nie do​ty​czą​ce e-ma​ila do War​ne​ra, za​wie​ra​ją​ce​go wy​po​wiedź o Ka​ta​rze, któ​ry miał ku​pić MŚ, oraz we​zwa​nie, by CON​CA​CAF opo​wie​dzia​ło się za Blat​te​rem. Oczy​wi​ście miał na my​śli coś zu​peł​nie in​ne​go, ale w pry​wat​nej ko​re​spon​den​cji po​słu​żył się swo​bod​niej​szy​mi sfor​mu​ło​wa​nia​mi. Nie mów​my już o tym. Tak​że wów​czas naj​bliż​szy Blat​te​ro​wi Pla​ti​ni trzy​mał się dziel​nie. Na py​ta​nie o swych in​for​ma​to​rów w za​rzą​dzie FIFA Blat​ter od​po​wie​dział: „Mam za​ufa​nie do dwóch człon​‐ ków. Mogę li​czyć na Mi​che​la Pla​ti​nie​go. Więk​szość z nich ma wła​sne za​mia​ry”[228]. A co na to Pla​ti​ni? Czy zi​ry​to​wa​ła go sa​mo​wol​ka Blat​te​ra z pre​zen​ta​mi dla CON​CA​CAF? Mais non, za​pew​niał de​sy​gno​wa​ny na​stęp​ca tro​nu – „to był tyl​ko taki żart po​mię​dzy mną a Blat​te​rem. On może przy​zna​wać pro​jek​ty, komu chce. Ja tyl​ko żar​to​wa​łem – ależ Sepp, prze​‐ cież ko​mi​tet tego nie za​twier​dził – ale on może przy​zna​wać pro​jek​ty dla licz​nych związ​ków kra​jo​wych, a my je póź​niej za​twier​dza​my”. Miły zwy​czaj, któ​ry z pew​no​ścią bę​dzie kul​ty​wo​‐ wa​ny z pił​kar​ski​mi mi​lio​na​mi za rzą​dów Pla​ti​nie​go w przy​szło​ści. Fran​cu​zo​wi nie prze​szka​‐ dza tak​że fun​dusz ła​pów​ko​wy Blat​te​ra, któ​ry przy tej oka​zji wy​cią​gnął na świa​tło dzien​ne. Ze swy​mi pie​niędz​mi pa​triar​cha może ro​bić, co chce, na​wet pod​czas go​rą​cej kam​pa​nii wy​bor​‐ czej, jak twier​dzi Pla​ti​ni, w prze​ci​wień​stwie do sta​tu​tów. „Ma wła​sny bu​dżet i może prze​ka​‐ zać coś na rzecz kon​fe​de​ra​cji, po​tem oczy​wi​ście, przy naj​bliż​szej oka​zji, jego pro​jek​ty są za​‐ twier​dza​ne przez ko​mi​tet wy​ko​naw​czy”[229]. Czy w ta​kim ra​zie Blat​ter, na czte​ry ty​go​dnie przed wy​bo​ra​mi, prze​ka​zał z wła​sne​go bu​‐ dże​tu pre​zy​denc​kie​go mi​lion na rzecz de​cy​du​ją​ce​go związ​ku fut​bo​lo​we​go? Jak FIFA może w ogó​le kon​tro​lo​wać, czy pre​zy​dent wy​ko​rzy​stu​je w kam​pa​nii pie​nią​dze fe​de​ra​cji, je​śli może on sza​stać pie​niędz​mi, ni​ko​go nie in​for​mu​jąc? FIFA w swym ko​mu​ni​ka​cie pra​so​wym przed​sta​wi​ła to zu​peł​nie ina​czej. Zgod​nie z nim pre​zen​ty Blat​te​ra dla CON​CA​CAF prze​szły jed​nak przez biu​ro prze​wod​ni​czą​ce​go wów​czas sze​fa Goal: Bin Ham​ma​ma, kon​ku​ren​ta Blat​te​ra. Naj​wy​raź​niej umknę​ło mu jesz​cze wię​cej: oko​ło dwu​stu związ​ków pił​kar​skich na ca​łym świe​cie otrzy​ma​ło tuż przed wy​bo​rem pre​zy​den​‐ ta po trzy​sta ty​się​cy do​la​rów z zy​sku osią​gnię​te​go w bied​nej Re​pu​bli​ce Po​łu​dnio​wej Afry​ki. W ma​lut​kich pań​stwach i pań​stew​kach pie​nią​dze te wy​wo​ła​ły wiel​ką ra​dość. Dla​cze​go jed​nak zo​sta​ły one wy​pła​co​ne chwi​lę przed wy​bo​ra​mi? Czy w po​śpie​chu wszel​kie spo​so​by zdo​by​cia gło​sów uzna​ne zo​sta​ły za za​sad​ne? W każ​dym ra​zie pro​te​sty prze​ciw​ko Blat​te​ro​wi sta​wa​ły się

co​raz gło​śniej​sze. W an​kie​cie szwaj​car​skiej ga​z e​ty „20 Mi​nu​ten” oka​z a​ło się, że osiem​‐ dzie​siąt sześć pro​cent czy​tel​ni​ków jest prze​ko​na​nych, że szef FIFA jest sko​rum​po​wa​ny. Do​bra wia​do​mość: sie​dem pro​cent wie​rzy, że jest tyl​ko tro​chę sko​rum​po​wa​ny. Pół roku póź​niej Karl-He​inz Rum​me​nig​ge i szef fir​my Adi​das, Her​bert Ha​iner, sie​dzie​li ra​mię w ra​mię przed pra​są. „Wi​ze​ru​nek FIFA jest ka​ta​stro​fal​ny, go​rzej już być nie może”, la​‐ men​to​wał szef Bay​er​nu oraz Eu​ro​pej​skie​go Sto​wa​rzy​sze​nia Klu​bów ECA. „Żad​na fir​ma, ża​‐ den klub nie prze​trwał​by ta​kich pro​ble​mów. Trze​ba te​raz prze​ko​nać świat fut​bo​lu oraz cały świat, że moż​li​wy jest nowy po​czą​tek”. W prze​ciw​nym ra​zie klu​by mo​gły​by od​mó​wić FIFA i UEFA udzia​łu swych za​wod​ni​ków. A co Ha​iner po​wie​dział o FIFA? „Pra​cu​je​my z na​szy​mi part​ne​ra​mi i roz​ma​wia​my za ku​li​sa​mi. Wy​ra​ża​my na​szą kry​ty​kę pu​blicz​nie”[230]. Po​zo​sta​je py​‐ ta​nie, ja​kie roz​mo​wy za ku​li​sa​mi pro​wa​dzo​no z FIFA. Cał​kiem moż​li​we, że na ta​kie oka​zje FIFA sto​su​je szcze​gól​nie swo​bod​ne po​wi​ta​nie: „Słu​chaj, part​ne​rze, wi​dzisz ten nu​mer? To bez​po​śred​ni te​le​fon do sze​fa Nike”. W zu​peł​nie in​nym to​nie wy​po​wia​dał się były głów​ny spon​sor. Paul Meu​len​dijk, dy​rek​tor do spraw spon​so​rin​gu w Ma​ster​Card Eu​ro​pe, tak od​po​wie​dział, na py​ta​nie, co zro​bi​ła​by jego fir​ma, gdy​by jej part​ner re​kla​mo​wy zna​lazł się w ta​kich ta​ra​pa​tach jak FIFA: „Są​dzę, że szyb​‐ ko by​śmy się spo​tka​li, by wy​ja​śnić, co moż​na zro​bić dla tej współ​pra​cy”. Ma​ster​Card spon​so​‐ ru​je Cham​pions Le​ague. „My​ślę – po​wie​dział Meu​len​dijk – że za​sie​dli​by​śmy do roz​mów, by zna​leźć roz​wią​za​nie”[231]. Wie​czo​rem, przed otwar​ciem kon​gre​su w Zu​ry​chu, wy​da​rzy​ło się coś ta​jem​ni​cze​go. Nie​ja​‐ ki Wal​ter Pe​ter​sen za po​śred​nic​twem agen​cji pra​so​wych za​pro​sił zgro​ma​dzo​ne me​dia na ma​‐ ją​cą od​być się na​stęp​ne​go dnia kon​fe​ren​cję pra​so​wą do ho​te​lu Do​lder Grand. Ten nie​zna​ny ni​‐ ko​mu Belg za​mie​rzał za​pre​zen​to​wać nie​zna​ne do​wo​dy na rze​ko​me płat​no​ści Ka​ta​ru na rzecz czte​rech człon​ków za​rzą​du FIFA. Twier​dził, że łącz​nie prze​pły​nę​ło dzie​sięć mi​lio​nów euro i dzie​sięć mi​lio​nów do​la​rów[232]. Po wi​zy​cie w tym luk​su​so​wym ho​te​lu, od dzie​się​cio​le​ci hoj​nie re​zer​wo​wa​nym przez go​ści FIFA, jesz​cze tego sa​me​go wie​czo​ru oka​za​ło się, że mimo do​łą​czo​ne​go do za​pro​sze​nia for​mu​‐ la​rza re​zer​wa​cyj​ne​go Pe​ter​se​na za​rząd nie mógł od​po​wie​dzieć na pro​ste py​ta​nie, czy na na​‐ stęp​ny dzień za​po​wie​dzia​na jest kon​fe​ren​cja pra​so​wa w ob​sza​rze ho​te​lu zwa​nym Gal​le​ry. Wy​‐ ko​na​no kil​ka go​rącz​ko​wych te​le​fo​nów, ale od​po​wiedź po​zo​sta​wa​ła ta sama: „Nie udzie​la​my żad​nych in​for​ma​cji na te​mat na​szych go​ści”. Nikt jed​nak nie py​tał o go​ści. Py​ta​nie brzmia​ło, czy ktoś po​zwo​lił so​bie na kiep​ski żart i zwo​łał świa​to​wą pra​sę do ho​te​lu na kon​fe​ren​cję, któ​‐ ra w ogó​le się nie od​bę​dzie. Od​po​wiedź po​zo​sta​wa​ła bez zmian. Na​stęp​ne​go dnia gro​ma​dy dzien​ni​ka​rzy uda​ły się do ho​te​lu, jed​nak nie było tam żad​nej kon​fe​ren​cji pra​so​wej. Czy fak​‐ tycz​nie był to bar​dzo kiep​ski dow​cip? Jaką grę pro​wa​dzi​ło więc kie​row​nic​two ho​te​lu po​‐ przed​nie​go wie​czo​ru, któ​re prze​cież mu​sia​ło wie​dzieć, czy do​ko​na​no re​zer​wa​cji, czy nie? Czy po pro​stu po​zwo​li​ło, by świa​to​wa pra​sa zo​sta​ła wy​wie​dzio​na w pole? Pe​ter​sen ro​ze​słał e-mail, w któ​rym po​in​for​mo​wał, że szwaj​car​skie or​ga​ny są​do​we w ostat​niej chwi​li od​wo​ła​ły spo​tka​nie z pra​są. Fe​de​ral​ny Urząd Spra​wie​dli​wo​ści z Ber​na od razu spro​sto​wał, że e-mail ten jest sfał​szo​wa​ny[233]. W na​stęp​nych mie​sią​cach nie uda​ło się rów​nież wy​ja​śnić, co knuł ta​jem​ni​czy Pe​ter​sen. Czy jest bla​gie​rem, czy też dys​po​nu​je kon​tro​‐ wer​syj​ny​mi ma​te​ria​ła​mi, o któ​rych wciąż mówi. Za​czę​to ob​ser​wo​wać jego dzia​ła​nia. Przy​‐ pad​kiem Pe​ter​se​na za​ję​ły się tak​że ame​ry​kań​skie or​ga​ny ści​ga​nia.

Nad​szedł 1 czerw​ca. Za​nim w zu​ry​skiej are​nie Hal​len​sta​dion roz​po​czął się punkt pro​gra​‐ mu, ozna​czo​ny jako „wy​bo​ry”, czy​li w rze​czy​wi​sto​ści prze​dłu​że​nie okre​su urzę​do​wa​nia je​dy​‐ ne​go kan​dy​da​ta, se​kre​tarz ge​ne​ral​ny Valc​ke po​le​cił dwu​stu trzem wy​bor​com prze​te​sto​wa​nie urzą​dzeń do gło​so​wa​nia. Za​da​wał ba​nal​ne py​ta​nia, a de​le​ga​ci mie​li wci​snąć przy​cisk zie​lo​ny na tak, żół​ty, je​śli wstrzy​mu​ją się od gło​su, lub czer​wo​ny na nie. Pierw​sze py​ta​nie: „Czy ten kon​gres od​by​wa się na Wę​grzech?”. Czter​dzie​stu pię​ciu dum​nych de​le​ga​tów wy​ra​zi​ło ta​kie prze​ko​na​nie. Nie​co ła​twiej​sze było dru​gie py​ta​nie. Coś dla praw​dzi​wych eks​per​tów: „Czy Hisz​pa​nia wy​gra​ła ostat​nie mi​strzo​stwa świa​ta?”. Sied​miu wy​bor​ców nie wie​dzia​ło, kto jest mi​strzem świa​ta[234]. Ten sam kon​gres po​sta​no​wił nie​co póź​niej, że w przy​szło​ści sam bę​dzie wy​bie​rał or​ga​ni​‐ za​to​rów MŚ, a nie jak do tej pory, gdy ro​bił to ko​mi​tet wy​ko​naw​czy. Jed​nak nie w otwar​tym gło​so​wa​niu, a w taj​nym. Gdyż w przy​szło​ści bę​dzie to pro​wo​ko​wać jesz​cze więk​sze bi​twy kan​dy​da​tów. Dla Blat​te​ra i za​rzą​du była to ra​czej bez​bo​le​sna de​cy​zja – prze​cież i tak przy​zna​‐ li już tur​nie​je mi​strzostw świa​ta do roku 2022. Do tej pory pew​nie nie​któ​rzy z nich nie będą już mo​gli po​ru​szać się o wła​snych si​łach. A ko​lej​ne wy​bo​ry or​ga​ni​za​to​ra – na rok 2026 – zo​‐ sta​ną prze​pro​wa​dzo​ne do​pie​ro oko​ło 2019. Blat​ter uro​czy​ście przy​rzekł swej fut​bo​lo​wej ro​dzi​nie po​pra​wę. Sło​wo „przej​rzy​stość” roz​brzmie​wa​ło w hali ni​czym czkaw​ka. W tym kon​tek​ście za​pre​zen​to​wał też nowy po​mysł wi​ze​run​ko​wy. „Za​war​li​śmy umo​wę z In​ter​po​lem, któ​rej ce​lem jest zwal​cza​nie ma​ni​pu​la​cji me​cza​mi. Za każ​dym ra​zem, kie​dy do cze​goś ta​kie​go do​cho​dzi, tra​ci​my wia​ry​god​ność w oczach fa​nów, któ​rzy prze​sta​ją oglą​dać nasz sport. To praw​dzi​we nie​bez​pie​czeń​stwo. Tu obo​wią​zu​je za​sa​da »zero to​le​ran​cji«!”. Pięk​ny spo​sób na zmia​nę te​ma​tu, by nie mó​wić o wła​snych pro​ble​mach.

ŚWIA​DEK ZMIE​NIA ZDA​NIE

W dniu, gdy w bry​tyj​skim par​la​men​cie

ujaw​nio​no dzia​łal​ność FIFA, po​li​ty​ka po​ka​z a​ła swe praw​dzi​we ob​li​cze. Ko​rup​cja w spo​rcie in​te​re​su​je tyl​ko tych, któ​rych to bez​po​śred​nio do​ty​czy. Szwaj​ca​ria za​pla​no​wa​ła spo​tka​nie na ten te​mat w Ra​dzie Eu​ro​py na 21 czerw​ca, ale zo​sta​ło ono od​wo​ła​ne ze wzglę​du na brak za​in​te​re​so​wa​nia. Na szczyt do​ty​czą​cy ko​rup​cji w spo​rcie zgło​si​ło się mniej niż dzie​sięć państw[235]. Kil​ka ty​go​dni póź​niej Ko​mi​tet do spraw Kul​tu​ry, Me​diów i Spor​tu przed​sta​wił swo​je spra​woz​da​nie przed bry​tyj​ską Izbą Gmin. „By​li​śmy prze​ra​że​ni za​rzu​ta​mi ko​rup​cyj​ny​mi prze​‐ ciw​ko człon​kom za​rzą​du FIFA. (...) Są wy​star​cza​ją​co po​waż​ne, by wsz​cząć w FIFA na​tych​‐ mia​sto​we i nie​za​leż​ne do​cho​dze​nie. Jed​nak fe​de​ra​cja spra​wia wra​że​nie, jak​by chcia​ła za​‐ mieść wszyst​kie za​rzu​ty pod dy​wan oraz w spo​sób gra​ni​czą​cy z po​gar​dą od​pra​wić każ​de​go, kto ośmie​li się coś jej za​rzu​cić”[236]. Były szef kan​dy​da​tu​ry do or​ga​ni​za​cji MŚ, Trie​sman, wy​krę​cał się od od​po​wie​dzi na py​ta​‐ nie, czy zdo​by​cie mi​strzostw bez udzie​la​nia pry​wat​nych ko​rzy​ści człon​kom za​rzą​du FIFA w ogó​le jest moż​li​we. „To by​ło​by z pew​no​ścią jak za​wie​sze​nie so​bie ka​mie​nia młyń​skie​go u szyi”. An​glik Mike Lee, je​den z do​rad​ców Ka​ta​ru oraz uczest​nik kil​ku wcze​śniej​szych kan​dy​da​‐ tur za​koń​czo​nych suk​ce​sem, do​niósł na kon​ku​ren​cję. Jego zda​niem Bry​tyj​czy​cy, „tak jak wie​lu in​nych, pró​bo​wa​li my​śleć kre​atyw​nie – gdzie za​gra bry​tyj​ska na​ro​do​wa je​de​nast​ka, do​kąd po​‐ pły​nie po​moc roz​wo​jo​wa, ja​kie obo​zy tre​nin​go​we od​wie​dzą ich am​ba​sa​do​rzy”. Poza tym Lee wska​zał na „swo​bo​dę za​sad FIFA w za​kre​sie pre​zen​tów, któ​re, ow​szem, na niż​szym szcze​blu są do​zwo​lo​ne, jed​nak ni​g​dy nie okre​ślo​no de​fi​ni​cji niż​sze​go szcze​bla”. Re​gu​la​min dla naj​wyż​szych szcze​bli FIFA igno​ru​je fakt, że ko​rup​cja od​by​wa się przez dys​kret​ne, okręż​ne dro​gi – przez fik​cyj​ne spół​ki, dzia​ła​ją​ce w ukry​ciu fir​my, umo​wy do​ty​czą​ce praw te​le​wi​zyj​nych i spor​to​wych, przez po​sa​dy i po​da​run​ki dla. człon​ków ro​dzi​ny lub wiel​kie in​we​sty​cje w kra​jach wy​bor​ców. Tego ro​dza​ju stra​te​gie sta​no​wią pod​sta​wę każ​dej kan​dy​da​tu​‐ ry. Sam Ka​tar za​pew​niał Bry​tyj​czy​ków: „Za​cho​wa​li​śmy ab​so​lut​ną po​praw​ność i po​ru​sza​li​śmy się w ra​mach za​sad dla kan​dy​da​tów okre​ślo​nych przez FIFA”. Par​la​men​ta​rzy​ści byli obu​rze​ni na FIFA, któ​ra wy​raź​nie lek​ce​wa​ży​ła za​rzu​ty. Fe​de​ra​cja stwier​dzi​ła, że nie ma po​wo​dów, by wsz​cząć po​stę​po​wa​nie przed ko​mi​sją ety​ki, oraz że nie otrzy​ma​ła żad​nych do​wo​dów od „Sun​day Ti​me​sa” ani in​nych in​for​ma​to​rów w spra​wie dwóch ko​lej​nych człon​ków za​rzą​du (cho​dzi​ło o Hay​atou i Ano​uma). Z ko​lei po​li​ty​cy wska​zy​wa​li na „ma​te​ria​ły wy​star​cza​ją​ce do dal​szych do​cho​dzeń”, czy​li wie​lo​go​dzin​ne na​gra​nia au​dio i wi​‐ deo do​ty​czą​ce łącz​nie ośmiu lu​dzi FIFA. Wciąż prze​wi​jał się te​mat ta​jem​ni​cze​go in​for​ma​to​ra. Szyb​ko oka​za​ło się, że jest nim ko​bie​ta – Ira​kij​ka z USA, Pha​edra Al​ma​jid. Pra​co​wa​ła dla Ka​‐ ta​ru pod​czas ubie​ga​nia się o or​ga​ni​za​cję MŚ. W ra​por​cie par​la​men​tar​nym wid​nie​ją ta​kie sło​‐ wa: „Do​dat​ko​wo ga​ze​ta »Sun​day Ti​mes« po​in​for​mo​wa​ła nas, że sta​ra​ła się o spo​tka​nie po​‐

mię​dzy FIFA a in​for​ma​tor​ką, jed​nak FIFA, któ​ra naj​pierw chcia​ła za​pew​nić tej oso​bie ochro​‐ nę, wkrót​ce wy​co​fa​ła się bez żad​nych wy​ja​śnień”[237]. Ga​ze​ta „Sun​day Ti​mes” udzie​li​ła w maju pi​sem​nych wy​ja​śnień w par​la​men​cie na te​mat in​‐ for​ma​to​ra[238]. Na​zwi​sko Al​ma​jid ni​g​dy nie pa​dło. Sześć dni po pu​bli​ka​cji ra​por​tu par​la​men​‐ tar​ne​go, za​wie​ra​ją​ce​go naj​now​sze in​for​ma​cje o de​ma​ska​to​rze, sta​ło się coś nie​by​wa​łe​go. Nie​‐ zna​na in​for​ma​tor​ka sama przed​sta​wi​ła się opi​nii pu​blicz​nej i z wiel​kim hu​kiem wy​co​fa​ła oskar​ż e​nia. Nie​mal roz​pły​wa​ła się ze skru​chy, za​mie​ści​ła na​wet w In​ter​ne​cie pło​mien​ny list z prze​pro​si​na​mi. Kim jest Al​ma​jid? W okre​sie od maja 2009 do mar​ca 2010 roku pra​co​wa​ła dla Ka​ta​ru w dzia​le mię​dzy​na​ro​do​wych sto​sun​ków z me​dia​mi, po​tem stra​ci​ła tę pra​cę. Póź​niej opo​wia​da​ła, że tak bar​dzo ją to „zra​ni​ło”, że przez swe kłam​stwa chcia​ła po​ka​zać, jak ła​two może wciąż „kon​tro​lo​wać me​dia”. Do​da​ła tak​że: „Nie wy​wie​ra​no na mnie pre​sji ani nie otrzy​ma​łam żad​‐ nej fi​nan​so​wej za​chę​ty do od​stą​pie​nia od za​rzu​tów”[239]. FIFA de​kla​ro​wa​ła, że chęt​nie za​ję​ła​by się szcze​gó​ło​wo spra​wą Al​ma​jid, jed​nak ko​bie​ta sta​wia​ła wa​run​ki nie do za​ak​cep​to​wa​nia. Al​ma​jid grzecz​nie po​twier​dzi​ła w pra​sie tak​że tę in​‐ for​ma​cję. Po​wie​dzia​ła, że nie chcia​ła zo​stać ob​ję​ta żad​nym do​cho​dze​niem. O wy​co​fa​niu się po​in​for​mo​wa​ła Ka​tar w wy​raź​nym oświad​cze​niu z mocą przy​rze​cze​nia. Na​pi​sa​ła w nim, że sfa​bry​ko​wa​ła i ujaw​ni​ła we​wnętrz​ny do​ku​ment, któ​ry su​ge​ro​wał mię​dzy in​ny​mi, że Ka​tar miał wspie​rać fi​nan​so​wo klu​by w Ar​gen​ty​nie. Po​nad​to za​pew​ni​ła, że „ni​g​dy jej nie gro​żo​no”[240]. Wszyst​ko to wska​zu​je na lą​do​wa​nie pre​cy​zyj​ne. Szko​da tyl​ko, że Ar​gen​ty​na tak​że bez ze​‐ znań Al​ma​jid od​gry​wa rolę w nie​któ​rych nie​wy​ja​śnio​nych po​dej​rze​niach. Tam znaj​du​ją się ba​jecz​ne bo​gac​twa, przy​pi​sy​wa​ne dzia​ła​czo​wi pił​kar​skie​mu, Ju​lio​wi Gron​do​nie, przez co ści​‐ ga go pro​ku​ra​tu​ra w oj​czyź​nie. Wy​cią​gi z kont, na któ​rych łącz​nie znaj​du​ją się set​ki mi​lio​nów, łą​czą go z ogrom​ną sie​cią firm i ban​ków. Do​wo​dów jed​nak nie ma, poza tym tak​że Ka​tar ostro za​prze​cza, ja​ko​by prze​ka​zy​wał pie​nią​dze na rzecz Gron​do​ny lub jego fe​de​ra​cji AFA. Bu​dżet na mar​ke​ting wy​no​sił dwie​ście mi​lio​nów do​la​rów. To nie​wie​le w po​rów​na​niu z łącz​nym pla​‐ nem fi​nan​so​wym na MŚ, sza​co​wa​nym na oko​ło stu mi​liar​dów do​la​rów. Szef kan​dy​da​tu​ry, Has​san Al-Tha​wa​di, przy​był z su​per​bo​ga​tej Qa​tar In​ve​st​ment Au​tho​ri​ty. Asy​sto​wał mu me​ne​‐ dżer z kra​jo​we​go prze​my​słu naf​to​we​go. Me​ne​dże​ro​wie ci dzia​ła​li pro​fe​sjo​nal​nie. Jak po​wie​‐ dział mi Al-Tha​wa​di w Ka​ta​rze, spe​cja​li​ści spo​rzą​dzi​li pro​fi​le oso​bo​wo​ści wszyst​kich dwu​‐ dzie​stu czte​rech wy​bor​ców FIFA. Li​czy​li się bo​wiem tyl​ko oni, prze​cież sami przy​zna​wa​li mi​‐ strzo​stwa. Co to ma wspól​ne​go z do​ku​men​ta​mi apli​ka​cyj​ny​mi, któ​re prze​cie​kły do me​diów, albo z sie​dem​dzie​się​cio​ma ośmio​ma mi​lio​na​mi do​la​rów, któ​re mia​ła otrzy​mać tyl​ko ar​gen​tyń​‐ ska fe​de​ra​cja Gron​do​ny? Al-Tha​wa​di przy​znał, że kwo​ta sie​dem​dzie​się​ciu ośmiu mi​lio​nów po​ja​wi​ła się przy na​zwi​sku Gron​do​ny jako de​fi​cyt AFA. Ar​gen​tyń​ska fe​de​ra​cja mia​ła wów​‐ czas pro​ble​my ze sprze​da​żą praw te​le​wi​zyj​nych, a pra​cow​nik ka​tar​skiej kan​dy​da​tu​ry do or​ga​‐ ni​za​cji MŚ za​pro​po​no​wał AFA po​moc. Jed​nak Al-Tha​wa​di twier​dzi, że żad​ne pie​nią​dze nie zo​sta​ły prze​ka​za​ne[241]. Na pu​blicz​ne wy​stą​pie​nie Pha​edry Al​ma​jid trze​ba bę​dzie po​cze​kać. Wy​co​fa​ła się do USA, nie​wie​lu wie do​kąd kon​kret​nie. Po​dob​no przez pe​wien czas była ob​ser​wo​wa​na. Ulgę mia​ły przy​nieść pierw​sze hi​sto​rie wo​kół do​cho​dzeń FBI w kon​tek​ście wy​bo​rów or​ga​ni​za​to​ra MŚ, któ​re zo​sta​ły ujaw​nio​ne w grud​niu.

Każ​dy jed​nak chciał​by po​znać praw​dę z jej ust. Prze​cież nie​czę​sto się zda​rza, by ktoś z ze​‐ msty się​gał po tak au​to​de​struk​cyj​ne środ​ki – oskar​że​nie pod​stęp​ny​mi kłam​stwa​mi ca​łe​go kra​ju, i to ta​kie​go, któ​ry mógł​by so​bie po​zwo​lić na wszyst​kich praw​ni​ków tego świa​ta. Chy​ba trze​ba wy​ra​zić sza​cu​nek dla Ka​ta​ru i dla FIFA, że nie znisz​czy​li tej nie​udol​nej in​for​ma​tor​ki po​zwa​mi są​do​wy​mi. Na ko​niec po​zo​sta​ją trzy hi​po​te​zy. Pierw​sza: Al​ma​jid fak​tycz​nie zło​ży​ła wów​czas fał​szy​we świa​dec​two, dru​ga: po​wie​dzia​ła praw​dę, lecz wy​co​fa​ła się pod pre​sją, lub trze​cia: do koń​ca pra​co​wa​ła dla swe​go zle​ce​nio​daw​cy, aby rzu​cać świe​ce dym​ne.

PRZY​JA​CIE​LE I PO​MOC​NI​CY

Raport lon​dyń​skie​go par​la​men​tu, któ​ry uka​zał się kil​ka dni przed spek​ta​ku​lar​nym wy​stę​pem pani Al​ma​jid, pod​kre​ślił coś jesz​cze: skła​da​ne przez Blat​te​ra obiet​ni​ce po​pra​wy moż​na bę​dzie oce​nić tyl​ko na pod​sta​wie tego, „jak da​le​ko FIFA po​su​nie się w do​cho​dze​niu prze​ciw​ko człon​kom za​rzą​du, jak da​le​ko będą się​ga​ły sys​te​ma​tycz​ne re​for​my oraz w ja​kim stop​niu uda się po​łą​czyć te dwa za​da​nia. Naj​le​piej by​ło​by, gdy​by oba re​ali​zo​wa​no ab​so​lut​nie nie​za​leż​‐ nie”[242]. Ide​al​ne by​ło​by cał​ko​wi​te roz​li​cze​nie z prze​szło​ścią FIFA, tak​że pod wzglę​dem fi​nan​so​‐ wym. Do​ma​ga​ją się tego rów​nież eks​per​ci z Trans​pa​ren​cy In​ter​na​tio​nal (TI), ofe​ru​ją​cy FIFA spe​cja​li​stycz​ną po​moc. Pro​po​nu​ją wy​ja​śnie​nie wszyst​kich daw​nych i obec​nych grze​chów, a do tego ja​sny sys​tem za​pew​nie​nia zgod​no​ści z prze​pi​sa​mi na przy​szłość. A wszyst​ko to nie​za​‐ leż​nie od FIFA. Lu​dzie z TI gor​li​wie przy​stą​pi​li do dzia​łań re​for​ma​tor​skich, jed​nak wkrót​ce zo​rien​to​wa​li się, że Blat​ter wca​le nie chce, by ktoś grze​bał w prze​szło​ści. Sy​lvia Schenk, peł​no​moc​nik do spraw spor​tu z TI, za​gro​zi​ła: Je​śli po​czu​je​my, że na​sze pro​po​zy​cje nie są trak​to​wa​ne po​waż​nie, za​koń​czy​my współ​pra​cę”. Blat​ter nie mu​siał się tym jed​nak przej​mo​wać. Zna​lazł ko​goś, kto znacz​nie le​piej pa​so​wał do kon​cep​cji – szwaj​car​skie​go spe​‐ cja​li​stę do spraw com​plian​ce, Mar​ka Pie​tha. Był on pre​ze​sem fun​da​cji Ba​sel In​sti​tu​te on Go​‐ ver​nan​ce (BIG). Po​ło​żył znacz​ne za​słu​gi przy zwal​cza​niu ko​rup​cji, szcze​gól​nie przy wy​ja​śnia​‐ niu afe​ry Oil for Food. Pro​gram ten miał ob​ję​te​mu sank​cja​mi go​spo​dar​czy​mi Ira​ko​wi umoż​li​‐ wiać wy​mia​nę ropy na ar​ty​ku​ły po​mo​cy hu​ma​ni​tar​nej na świa​to​wym ryn​ku. Ko​mi​sja Pie​tha ujaw​ni​ła, że ty​sią​ce mię​dzy​na​ro​do​wych firm pła​ci​ły ira​kij​skie​mu rzą​do​wi ukry​te pro​wi​zje. Głów​nym śled​czym w tej spra​wie był Chris Eaton, póź​niej​szy szef bez​pie​czeń​stwa FIFA, obec​nie pra​cu​ją​cy w no​wej służ​bie bez​pie​czeń​stwa w spo​rcie – ICSS w Ka​ta​rze. Mark Pieth do​wo​dził gru​pą an​ty​ko​rup​cyj​ną w OECD (Or​ga​ni​za​cja Współ​pra​cy Go​spo​dar​czej i Roz​wo​ju), a tak​że do​ra​dzał wie​lu pre​ze​som świa​to​wych ban​ków w spra​wach zwią​za​nych z za​cho​wa​niem zgod​no​ści z prze​pi​sa​mi. Ktoś taki ma do​sko​na​łe kon​tak​ty. Do tej pory mó​wi​ło się, że może zdo​być do​słow​nie każ​de zle​ce​nie w świe​cie go​spo​dar​ki i po​li​ty​ki. Blat​te​ro​wi uda​ło się zwer​bo​wać Pie​tha. Pro​fe​sor spo​rzą​dził czter​dzie​sto​stro​ni​co​wą eks​‐ per​ty​zę za​ty​tu​ło​wa​ną „Go​ver​ning FIFA”, za któ​rą świa​to​wa fe​de​ra​cja wy​bu​li​ła oko​ło stu dwu​‐ dzie​stu ty​się​cy fran​ków. Pie​nią​dze FIFA mia​ły tra​fić na Uni​wer​sy​tet w Ba​zy​lei oraz do In​sty​‐ tu​tu. In​sty​tut nie chciał jed​nak „po​dać żad​nych do​kład​nych liczb”. Py​ta​ny przez szwaj​car​ską ga​ze​tę „Han​del​sze​itung” po​twier​dził je​dy​nie „rząd wiel​ko​ści” i pod​kre​ślił, że sam Pieth nic na tym nie za​ro​bił[243]. Pod ko​niec li​sto​pa​da FIFA mia​no​wa​ła Pie​tha sze​fem nie​za​leż​nej ko​mi​sji do spraw za​rzą​dza​nia (IGC), któ​rej per​so​nel miał do​brać ra​zem z FIFA. Po​dob​no świa​to​wa fe​de​ra​cja wy​pła​ca człon​kom ko​mi​sji staw​kę dzien​ną w wy​so​ko​ści pię​ciu ty​się​cy fran​ków szwaj​car​skich. Tak​że te pie​nią​dze pły​ną na uni​wer​sy​tet i do in​sty​tu​tu”[244]. Człon​ki​ni IGC, Ale​xan​dra Wra​ge, ka​na​dyj​ska praw​nicz​ka oraz sze​fo​wa or​ga​ni​za​cji an​ty​ko​rup​cyj​nej TRA​CE, po​wie​dzia​ła, że od​mó​wi​ła przy​ję​cia ja​kie​go​kol​wiek wy​na​gro​dze​nia, „jed​nak in​nym człon​kom

FIFA opła​ca kosz​ty do​radz​twa i wy​dat​ków z kon​ta po​wier​ni​cze​go, za​rzą​dza​ne​go przez Ba​sel In​sti​tu​te on Go​ver​nan​ce”[245]. Oka​za​ło się, że je​den z pra​cow​ni​ków Pie​tha gro​ził dzien​ni​ka​rzom z „Han​del​sze​itung”, któ​‐ rzy ba​da​li spra​wę wy​na​gro​dzeń, że po​dej​mie prze​ciw​ko nim kro​ki praw​ne. Ci za​rzu​ci​li to w li​stach otwar​tych głów​ne​mu re​for​ma​to​ro​wi, któ​ry po​cząt​ko​wo chciał za​pro​sić ich na po​sie​‐ dze​nie do​ty​czą​ce prze​szło​ści przy​ja​ciół i po​moc​ni​ków FIFA[246]. Nie do​cze​ka​li się żad​nej re​‐ ak​cji. Za​da​niem IGC mia​ła być po​pra​wa za​rzą​dza​nia i przej​rzy​sto​ści w FIFA, a tak​że nad​zo​ro​‐ wa​nie pro​ce​su re​form. Pieth bez żad​ne​go do​świad​cze​nia w spo​rcie, nie za​mie​rzał prze​pro​wa​‐ dzać w FIFA roz​li​cza​nia z prze​szło​ścią. Taka po​sta​wa spo​tka​ła się z ostrą kry​ty​ką. W od​po​‐ wie​dzi re​la​ty​wi​zo​wał: „Spo​glą​dam w prze​szłość. Chcę wie​dzieć, ja​kie są za​gro​że​nia. W tym celu nie mu​szę udo​wad​niać winy gang​ste​rom, nie mu​szę do​wo​dzić, że Ha​ve​lan​ge wziął tyle a tyle mi​lio​nów. Istot​ne jest dla mnie tyl​ko to, że brał”[247]. Dla ro​dzi​ny Blat​te​ra waż​ne jest, by te spra​wy nie były ba​da​ne szcze​gó​ło​wo. Od tej pory obo​wią​zu​je za​sa​da za​pi​sa​na w „Fifa World”: „Blat​ter we​zwał do tego, by w koń​cu zo​sta​wić prze​szłość w spo​ko​ju, aby pro​fe​sor Pieth i jego ko​mi​sja mo​gli skon​cen​tro​wać się na przy​szło​ści”. Trans​pa​ren​cy In​ter​na​tio​nal wy​co​fa​ła się, ostro kry​ty​ku​jąc rolę Pie​tha. Wkrót​ce na po​moc przy​był mu inny pro​mi​nent​ny kom​ba​tant. In​ter​pol ro​z e​słał dłu​gi ko​mu​ni​kat pra​so​wy, w któ​‐ rym za​bie​gał o „aplauz” dla FIFA za za​an​ga​ż o​wa​nie Pie​tha. TI zaś mia​ła wąt​pli​wo​ści, czy jako opła​ca​ny zle​ce​nio​bior​ca Pieth był w sta​nie do​wo​dzić nie​za​leż​ną gru​pą re​for​ma​to​rów. In​ter​pol ob​ja​śnił na​wet, o co cho​dzi do​stoj​nej sie​ci po​moc​ni​ków wo​kół FIFA. Je​śli FIFA oraz inni chcą ko​rzy​stać z do​świad​cze​nia eks​per​tów w tych dzie​dzi​nach, ci mu​szą otrzy​my​wać od​po​wied​nie wy​na​gro​dze​nie. (...) To błąd są​dzić, że wy​nik kon​tro​li jest usta​lo​ny z góry oraz za​gro​żo​ny tyl​ko dla​te​go, że kon​tro​le​rzy otrzy​mu​ją wy​na​gro​dze​nie”. I tak da​lej, bo​ga​ta ar​gu​‐ men​ta​cja za Pie​them oraz re​kla​ma dla re​form FIFA, jaką lu​dzie po​kro​ju Blat​te​ra i Bla​ze​ra, Gron​do​ny, Ma​ku​di lub Hay​atou mogą so​bie tyl​ko wy​ma​rzyć, czy​li za​pew​nie​nie zgod​no​ści z prze​pi​sa​mi w przy​szło​ści, ale bez roz​li​cza​nia z wcze​śniej​szych grze​chów. „Pa​trzą​ce w przy​‐ szłość ko​mi​te​ty an​ty​ko​rup​cyj​ne od​gry​wa​ją waż​ną rolę – po​ucza In​ter​pol. – Wszę​dzie na świe​‐ cie nie​za​leż​ne ko​mi​te​ty są two​rzo​ne i opła​ca​ne przez rzą​dy i przed​się​bior​stwa”. Jed​nak nie są wer​bo​wa​ne przez tych sa​mych lu​dzi, któ​rzy do​pro​wa​dzi​li te rzą​dy i przed​się​bior​stwa do ru​iny, lecz przez ich nie​ob​cią​żo​nych za​rzu​ta​mi na​stęp​ców. In​ter​pol pod​kre​ślił za​an​ga​żo​wa​nie wie​lu za​słu​żo​nych spe​cja​li​stów z dzie​dzi​ny com​plian​‐ ce, mię​dzy in​ny​mi Mi​cha​ela Her​sh​ma​na, współ​twór​cy Trans​pa​ren​cy In​ter​na​tio​nal, któ​ry zo​stał za​trud​nio​ny przez fir​mę Sie​mens na sta​no​wi​sku do​rad​cy za​rzą​du do spraw com​plian​ce po wstrzą​sa​ją​cym kry​zy​sie ko​rup​cyj​nym. Jed​nak tak​że Sie​mens naj​pierw po​sprzą​tał na szcze​blu kie​row​ni​czym. Do​pie​ro z no​wym kie​row​nic​twem kon​cer​nu uda​ło się po​pra​wić zgod​ność z prze​pi​sa​mi. Tak po​win​no być tak​że w FIFA. A nie tak, że rzą​dzą​ca od kil​ku​dzie​się​ciu lat kli​ka ukry​wa wła​sną ko​rup​cję za pro​gra​mem com​plian​ce, któ​ry po​dyk​tu​je swym na​stęp​com. Oraz że „gang​ste​rzy”, jak na​zy​wa ich Pieth[248], któ​rzy na fut​bo​lu za​ro​bi​li po kil​ka​dzie​siąt mi​lio​nów lub na​wet wię​cej, na ko​niec mogą na​wet ogło​sić ca​łe​mu świa​tu: pa​trz​cie na nasz pro​gram zgod​no​ści, dzię​ki nam fut​bol jest czy​sty! To prze​wi​dy​wal​ny plan, jed​nak Trans​pa​ren​cy In​ter​na​tio​nal nie za​mie​rza​ła się pod nim pod​pi​sać, a je​śli cho​dzi o współ​twór​cę Tl, któ​re​go In​ter​pol tak wy​róż​nia, Ame​ry​ka​nin był jed​‐

nym z dwu​dzie​stu sied​miu człon​ków, dzia​ła​ją​cych w or​ga​ni​za​cji od cza​su jej utwo​rze​nia, jed​‐ nak po pod​ję​ciu współ​pra​cy z Pie​them zo​stał za​wie​szo​ny[249]. Cóż mo​gło​by wy​raź​niej sym​bo​‐ li​zo​wać roz​łam po​mię​dzy frak​cja​mi? Ten roz​łam w bran​ży, któ​ry tu moż​na ob​ser​wo​wać już na po​cząt​ku, roz​cią​gnie się rów​nież przez gru​pę re​for​ma​cyj​ną Pie​tha. Tak​ż e me​dia scep​tycz​nie ob​ser​wu​ją re​for​ma​tor​skie dzia​ła​nia FIFA, a pre​sja ze stro​‐ ny róż​nych ob​sza​rów zwią​z a​nych z pił​ką noż​ną nie zmniej​sza się. Karl-He​inz Rum​me​nig​‐ ge, szef Eu​ro​pej​skie​go Sto​wa​rzy​sze​nia Klu​bów ECA, wciąż uskar​ża się na „sie​dli​sko ko​rup​cji w Zu​ry​chu”[250]. Sto​wa​rzy​sze​nie Fo​ot​ball Sup​por​ters Eu​ro​pe (FSE), re​pre​zen​tu​ją​ce ki​bi​ców pił​kar​skich i w trzy​dzie​stu ośmiu kra​jach, po​ka​zu​je od​po​wied​nie wy​czu​cie. Ono tak​że nie ku​‐ pu​je re​form gre​mium Blat​te​ra. Od​rzu​ci​ło na​wet za​pro​sze​nie do ko​mi​te​tu Pie​tha. Ki​bi​ce wąt​pią w nie​za​leż​ność gru​py do spraw za​rzą​dza​nia i czu​ją się wy​ki​wa​ni. Na swej stro​nie in​ter​ne​to​‐ wej na​pi​sa​li: „Zo​sta​li​śmy po​pro​sze​ni o wy​zna​cze​nie de​le​ga​ta w cią​gu za​le​d​wie dwóch dni”. Naj​wi​docz​niej IGC po​wstał w naj​więk​szym po​śpie​chu, pod sil​nym wpły​wem FIFA. Ki​bi​ce in​for​mu​ją, że oprócz Pie​tha za​pra​szał ich tak​że Valc​ke. Taki ko​mi​tet w oce​nie FSE był​by jed​‐ nak „na​praw​dę nie​za​leż​ny, gdy​by jego prze​wod​ni​czą​cy zo​stał mia​no​wa​ny przez sam ko​mi​tet lub wy​bie​ra​ny w de​mo​kra​tycz​nych wy​bo​rach, a nie przez ko​mi​tet wy​ko​naw​czy FIFA, któ​ry prze​cież sam jest przed​mio​tem pro​ce​su re​form, któ​ry IGC ma nad​zo​ro​wać”. Po​nad​to we​dług nich re​for​ma​to​rzy o wie​le za szyb​ko skła​da​ją pro​po​zy​cje re​form, „już po trzech jed​no​dnio​‐ wych spo​tka​niach, a na​szym zda​niem w tak krót​kim cza​sie by​ło​by trud​no o uzy​ska​nie istot​ne​go wglą​du w sy​tu​ację (...) lub pod​ję​cie do​cho​dze​nia do​ty​czą​ce​go prze​szło​ści”[251]. Inni przed​sta​wi​cie​le fut​bo​lu w ko​mi​te​cie re​for​ma​cyj​nym byli bar​dziej od​prę​że​ni, na przy​‐ kład do​stoj​ny Fra​nço​is Mo​ri​nie​re – szef fran​cu​skiej gru​py me​dial​nej Amau​ry – ma naj​lep​szy kon​takt z se​kre​ta​rzem ge​ne​ral​nym FIFA, Valc​kem, a jego kon​cern or​ga​ni​zu​je wraz z FIFA naj​‐ więk​szą spor​to​wą im​pre​zę poza mu​ra​wą, czy​li ple​bi​scyt Zło​tej Pił​ki, wy​bo​ry pił​ka​rza roku. Dwa​dzie​ścia pięć pro​cent kor​po​ra​cji Amau​ry na​le​ży do fran​cu​skie​go kon​cer​nu me​dial​ne​go La​gar​de​re. Jego głów​nym ak​cjo​na​riu​szem od koń​ca roku 2011 jest emir Ka​ta​ru[252]. Taki ko​‐ mi​tet re​for​ma​cyj​ny moż​na so​bie tyl​ko wy​ma​rzyć. Rów​no​cze​śnie sam Blat​ter roz​gła​sza wszem i wo​bec o no​wej przej​rzy​sto​ści. Już w paź​dzier​ni​ku obie​cał ni mniej, ni wię​cej, tyl​ko pu​bli​ka​cję po​sta​no​wie​nia o umo​rze​‐ niu po​stę​po​wa​nia w spra​wie ISL – już pod​czas ko​lej​ne​go po​sie​dze​nia za​rzą​du w po​ło​wie grud​nia. Praw​dzi​wa bom​ba! Na po​cząt​ku grud​nia ogło​sił na​gle, że opu​bli​ko​wa​nie po​sta​no​wie​nia ra​czej się nie uda, po​‐ ja​wi​ły się bo​wiem sprze​ci​wy stron trze​cich, tę spra​wę trze​ba naj​pierw wy​ja​śnić praw​nie. Sprze​ci​wy rze​czy​wi​ście się po​ja​wi​ły – tak​że ze stro​ny sa​mej FIFA. Były roz​pa​try​wa​ne jesz​‐ cze wte​dy, gdy Blat​ter obie​cy​wał w me​diach, że opu​bli​ku​je ten fe​ral​ny do​ku​ment. Abs​tra​hu​jąc od tego, praw​ni​cy są zgod​ni, że FIFA mo​gła w każ​dej chwi​li ujaw​nić po​sta​no​wie​nie. Taki był ich zda​niem stan praw​ny. Taki wy​rok wy​dał też sąd dru​giej in​stan​cji w kan​to​nie Zug pod ko​niec grud​nia 2011 roku, orze​ka​jąc, że do​ku​ment może zo​stać opu​bli​ko​wa​ny. Oczy​wi​ście dzia​ła​cze w dal​szym cią​gu blo​ku​ją pu​bli​ka​cję – prze​cież jest jesz​cze jed​na in​stan​cja, sąd naj​wyż​szy. Tyle tyl​ko, że blo​ko​‐ wa​niem nie zaj​mu​je się już sama FIFA. Po obiet​ni​cach Blat​te​ra o przej​rzy​sto​ści źle by to wy​‐ glą​da​ło. To jed​nak obo​jęt​ne, do​pó​ki ro​bią to Ha​ve​lan​ge i Te​ixe​ira[253].

Na po​cząt​ku roku 2012 zro​bi​ło się na​praw​dę nie​zręcz​nie. Na do​rocz​nej kon​fe​ren​cji an​ty​‐ ko​rup​cyj​nej w kwa​te​rze głów​nej OECD w Pa​ry​żu w po​ło​wie mar​ca u boku se​kre​ta​rza ge​ne​‐ ral​ne​go OECD, An​ge​la Gur​rii, miał sta​nąć nie kto inny, a pro​mi​nent​ny mów​ca Jo​seph S. Blat​‐ ter. Szef fe​de​ra​cji uwa​ża​nej na ca​łym świe​cie za sko​rum​po​wa​ną zo​stał głów​nym pre​le​gen​tem or​ga​ni​za​cji do wal​ki z ko​rup​cją? Mark Pieth nie był za​chwy​co​ny. Ta sy​tu​acja jest szcze​gól​nie de​li​kat​na, po​nie​waż Pieth sam był sze​fem ob​ra​du​ją​cej pod​‐ czas kon​fe​ren​cji gru​py do spraw zwal​cza​nia ko​rup​cji w biz​ne​sie. Za​pew​niał, że nie miał po​ję​‐ cia o po​wo​ła​niu swe​go zle​ce​nio​daw​cy Blat​te​ra po stro​nie se​kre​ta​rza ge​ne​ral​ne​go OECD. Kil​‐ ka dni póź​niej dys​kret​nie wy​ja​śnio​no spra​wę i na​zwi​sko Blat​te​ra znik​nę​ło ze stro​ny in​ter​ne​to​‐ wej. Wio​sną 2013 roku wy​pły​nę​ła wia​do​mość, że po dwu​dzie​stu trzech la​tach Pieth zre​zy​gnu​‐ je z sze​fo​wa​nia gru​py ro​bo​czej OECD zaj​mu​ją​cej się zwal​cza​niem ko​rup​cji. Me​dia po​da​ją, że jego re​elek​cja była kon​tro​wer​syj​na oraz że czę​sto oka​zy​wa​ła się dresz​czow​cem[254]. Nie​z a​‐ leż​na re​for​ma w FIFA bez me​dial​ne​go roz​gło​su po​su​wa​ła się na​przód. W wy​wia​dach Pieth przed​sta​wia się jako zwo​len​nik twar​dej li​nii dzia​ła​nia, nie po​zo​sta​wia​jąc wąt​pli​wo​ści, jak złe zda​nie ma o Blat​te​rze i jego współ​pra​cow​ni​kach. Spe​cja​li​sta do wal​ki z ko​rup​cją pod​kre​śla, że ich prze​ko​na​nie, że ko​rup​cja w FIFA zbyt dłu​go była ukry​wa​na, po​ja​wi​ło się „sto​sun​ko​wo póź​no”[255]. Prze​ciw​ko FIFA ist​nia​ły jego zda​niem „bar​dzo kon​kret​ne za​rzu​ty, któ​re jed​nak​że ni​g​dy nie zo​sta​ły roz​li​czo​ne. Jest to fru​stru​ją​ce i wręcz nie do znie​sie​nia”[256]. Wy​su​nął tak​że pew​ne żą​da​nia. „Na dzia​ła​czach oraz przed​sta​wi​cie​lach fe​de​ra​cji na​dal cią​ży fa​tal​na re​pu​ta​‐ cja bo​ga​ce​nia się i ko​rup​cji. Usil​nie za​le​ca​ne jest, by wspól​no​ta mię​dzy​na​ro​do​wa zda​ła so​bie w koń​cu spra​wę ze zna​cze​nia spor​tu oraz nie trak​to​wa​ła go dłu​żej jako ob​sza​ru nie​ja​ko wy​ję​‐ te​go spod pra​wa”. Nad​rzęd​ne fe​de​ra​cje spor​to​we nie po​win​ny dłu​żej słu​żyć za ob​szar swo​bo​dy dzia​ła​nia dla po​li​ty​ki mo​car​stwo​wej oraz nie​go​dzi​wych kom​bi​na​to​rów”. Po​trzeb​ny jest po​nad​to nie​za​leż​ny, fe​de​ra​cyj​ny or​gan są​dow​ni​czy, „któ​ry nie cof​nie się przed po​cią​gnię​ciem do od​po​wie​dzial​no​‐ ści na​wet naj​waż​niej​szych osób w fe​de​ra​cji”[257]. Pieth skar​żył się też, że „FIFA (...) dzia​ła na gra​ni​cy pra​wa – je​śli w ogó​le. Po​nad nią jest tyl​ko nie​bo”[258]. W po​ło​wie lu​te​go 2012 roku na​gle za​czął mó​wić, że zro​zu​miał, „iż mu​si​my bar​dziej za​jąć się prze​szło​ścią. Mu​si​my do​wie​dzieć się, co wcze​śniej było nie tak, za​dbać, by w przy​szło​ści się to nie po​wtó​rzy​ło. Po dru​gie or​ga​ni​za​cja, w któ​rej wy​da​je się, że moż​na ła​‐ two unik​nąć kary, gdyż jej człon​ko​wie wy​cho​dzą bez szwan​ku z róż​nych prze​wi​nień, bu​dzi nie​uf​ność”. Nie​zbyt za​ska​ku​ją​ce, ale za​ska​ku​ją​co póź​ne spo​strze​że​nie. Ko​mi​sja nie od​po​wie​‐ dzia​ła, czy za​mie​rza pod​jąć się ba​da​nia prze​szło​ści[259]. Szef In​ter​po​lu, No​ble, pod​cho​dzi do tego swo​bod​niej. Na py​ta​nie, czy przy za​wie​ra​niu umo​wy wie​dział o licz​nych za​rzu​tach ko​rup​cyj​nych, cią​żą​cych na FIFA, od​po​wia​da: „Nie ro​‐ zu​miem py​ta​nia. Je​śli cho​dzi o to, czy wie​dzia​łem, że wo​kół FIFA krą​ży​ły róż​ne oskar​że​nia, od​po​wiedź brzmi: tak”[260]. Py​ta​nie do No​ble’a: „Czy za​wie​ra​jąc umo​wę, In​ter​pol wie​dział o wy​rzu​ce​niu łącz​nie sze​‐ ściu dzia​ła​czy FIFA? W jaki spo​sób roz​róż​nia pan po​waż​ne in​for​ma​cje od »krą​żą​cych oskar​‐ żeń«?”. No​ble: „Moim skrom​nym zda​niem mie​sza​ją pań​stwo spra​wy, któ​re są zu​peł​nie od​ręb​ne. Py​ta​nie nie brzmi, czy człon​ko​wie za​rzą​du FIFA są sko​rum​po​wa​ni lub zo​sta​li za​wie​sze​ni, czy

na​wet to​czą się prze​ciw​ko nim do​cho​dze​nia. Dla In​ter​po​lu py​ta​nie brzmi, czy ist​nie​je świa​to​‐ wy wy​miar pro​ble​mu ma​ni​pu​la​cja​mi me​cza​mi. Na​sza umo​wa z FIFA nie ma wpły​wu na we​‐ wnętrz​ne ani ze​wnętrz​ne śledz​twa do​ty​czą​ce po​stę​po​wa​nia człon​ków za​rzą​du”. No​ble przy​‐ wo​łał na po​moc cy​tat Her​sh​ma​na, któ​ry tak​że „zde​cy​do​wa​nie opo​wia​dał się za tym po​ro​zu​‐ mie​niem po​mię​dzy In​ter​po​lem a FIFA”[261]. Nie​wie​le póź​niej Her​sh​man do​łą​czył do ko​mi​sji Pie​tha. A jak po​su​wa się „bez​pre​ce​den​so​wy” pro​gram In​ter​po​lu, któ​ry w maju mu​siał zo​stać tak pil​nie przy​pie​czę​to​wa​ny bły​ska​wicz​ną umo​wą w sie​dzi​bie FIFA? Na ten pierw​szy rok prze​‐ zna​czo​no czte​ry mi​lio​ny euro. Wy​bra​no gre​mium kie​row​ni​cze, od​by​ło się spo​tka​nie eks​per​tów oraz prze​pro​wa​dzo​no ana​li​zę za​po​trze​bo​wa​nia. Przed​sta​wi​cie​le In​ter​po​lu od​by​li szko​le​nia pod​czas dwóch mło​dzie​żo​wych tur​nie​jów FIFA. Pra​co​wa​no nad bazą da​nych, za​pla​no​wa​no kon​fe​ren​cję w Sin​ga​pu​rze. No​ble od​był tak​że spo​tka​nie z Pla​ti​nim, a „pla​ny bu​do​wy skrzy​dła FIFA w kom​plek​sie In​ter​po​lu” zo​sta​ły za​twier​dzo​ne. To wy​wo​łu​je ra​dość z ocze​ki​wa​nia na obec​ność FIFA w no​wej kwa​te​rze In​ter​po​lu, jed​nak nie wy​ja​śnia naj​więk​sze​go po​śpie​chu na po​cząt​ku maja, któ​ry w cią​gu ośmiu dni do​pro​wa​dził do dwu​dzie​sto​mi​lio​no​wej da​ro​wi​zny – naj​więk​szej, jaka do tej pory zo​sta​ła ofia​ro​wa​na na rzecz or​ga​nu po​li​cyj​ne​go. Roz​bu​do​wa w Sin​ga​pu​rze prze​bie​ga po​wo​li. Za​pla​no​wa​na tam kon​‐ fe​ren​cja zo​sta​ła prze​nie​sio​na na póź​niej​szy ter​min, poza tym pro​jekt wciąż wy​wo​łu​je py​ta​nia. Jaki sens ma pro​wa​dze​nie dzia​łań pre​wen​cyj​nych w Sin​ga​pu​rze? W tym mie​ście-pań​stwie prze​by​wa wie​lu oszu​stów dzia​ła​ją​cych w za​kła​dach spor​to​wych. Ci jed​nak nie przyj​dą na szko​le​nie. Na​to​miast pił​ka​rze, sę​dzio​wie, tre​ne​rzy i inni za​in​te​re​so​wa​ni ze świa​ta pił​ki noż​nej miesz​ka​ją w więk​szo​ści w Eu​ro​pie. Ini​cja​ty​wa FIFA/In​ter​po​lu wy​ja​śni​ła przy​naj​mniej jed​ną spra​wę – spra​wę Fre​de​ric​ka Lor​‐ da, by​łe​go sze​fa jed​ne​go z wy​dzia​łów In​ter​po​lu. Pod ko​niec roku 2010 FIFA naj​pierw chcia​ła go za​trud​nić, a po​tem od​pra​wi​ła z kwit​kiem. Za​py​ta​ny o to No​ble wie​lo​krot​nie i sta​now​czo pod​kre​ślał, że Lord nie był pra​cow​ni​kiem In​ter​po​lu. Jego zda​niem to „au​stra​lij​ski funk​cjo​na​‐ riusz po​li​cji”. Za​py​ta​ny o in​te​me​to​we lin​ki, w któ​rych Lord od mar​ca 2009 roku fi​gu​ru​je jako za​stęp​ca dy​rek​to​ra dzia​łu an​ty​ko​rup​cyj​ne​go, Anti-Cor​rup​tion Sub Di​rec​to​ra​te w Lyonie, gdzie miał być od​po​wie​dzial​ny za two​rze​nie mię​dzy​na​ro​do​wej an​ty​ko​rup​cyj​nej bazy da​nych UM​‐ BRA, No​ble wy​ja​śnił, że ten roz​dź​więk miał zwią​zek z obo​wią​zu​ją​cym na​zew​nic​twem. To praw​da, że w mo​men​cie ubie​ga​nia się o po​sa​dę w FIFA w roku 2010 Lord pra​co​wał dla In​‐ ter​po​lu, jed​nak zo​stał od​de​le​go​wa​ny z au​stra​lij​skiej po​li​cji, któ​ra opła​ca​ła jego wy​na​gro​dze​‐ nie, dla​te​go „w sen​sie praw​nym” uwa​ża​ny był za au​stra​lij​skie​go po​li​cjan​ta. Od​de​le​go​wa​nie funk​cjo​na​riu​sza na czas okre​ślo​ny na​zy​wa​ne jest se​cond​ment. Praw​dzi​wym czło​wie​kiem In​ter​‐ po​lu Lord zo​stał do​pie​ro je​sie​nią roku 2011, gdy za​trud​nio​no go do no​we​go pro​jek​tu re​ali​zo​‐ wa​ne​go z FIFA. Pół roku póź​niej ko​lej​ny były pra​cow​nik In​ter​po​lu, Ralf Mut​sch​ke, za​stą​pił by​łe​go ko​le​gę, Eato​na, na sta​no​wi​sku sze​fa bez​pie​czeń​stwa FIFA. Do in​stan​cji, któ​re scep​tycz​nie ob​ser​wu​ją te wy​da​rze​nia, za​li​cza się Fe​de​ral​na Po​li​cja Kry​mi​nal​na. Nie​spo​dzie​wa​nie ma zu​peł​nie inne zda​nie na te​mat se​cond​men​tu niż No​ble. Urząd po​li​cji po​in​for​mo​wał, że „w od​po​wie​dzi na py​ta​nie o sta​tus funk​cjo​na​riu​szy i funk​cjo​na​riu​‐ szek po​li​cji kry​mi​nal​nej, spra​wu​ją​cych sta​no​wi​sko w kwa​te​rze głów​nej In​ter​po​lu w Lyonie, na​le​ży pod​kre​ślić, że są oni ge​ne​ral​nie okre​śla​ni jako »pra​cow​ni​cy In​ter​po​lu«. Dal​sza spe​cy​fi​‐ ka​cja sto​sun​ku pra​cy nie jest ra​czej ty​po​wą prak​ty​ką”.

Za​sad​ni​czo Fe​de​ral​na Po​li​cja Kry​mi​nal​na jest za​chwy​co​na ro​man​sem z FIFA. Pod​kre​‐ śli​ła to pod​czas do​rocz​nej kon​fe​ren​cji In​ter​po​lu w Ha​noi w li​sto​pa​dzie 2011 roku, dzie​więć mie​się​cy po za​war​ciu umo​wy z FIFA. Po​li​cja fe​de​ral​na sfor​mu​ło​wa​ła wte​dy kil​ka su​ge​stii. „Ko​niecz​ne jest za​pew​nie​nie przej​rzy​sto​ści we współ​pra​cy po​mię​dzy In​ter​po​lem a FIFA. Pod​czas re​ali​za​cji pla​no​wa​nej ini​cja​ty​wy za​cho​wa​na musi zo​stać nie​za​leż​ność In​ter​po​lu”. Czy to nie po​win​no być oczy​wi​ste? Praw​dzi​wą kon​ster​na​cję wzbu​dza ko​lej​ny punkt. „W od​nie​sie​‐ niu do an​ty​ko​rup​cyj​nej ini​cja​ty​wy In​ter​po​lu i FIFA za​le​ca​ne jest m.in. ści​słe po​ro​zu​mie​nie z In​ter​na​tio​nal Anti Cor​rup​tion Aca​de​my (IACA) w Wied​niu, by unik​nąć re​dun​dan​cji i wy​ko​rzy​‐ stać sy​ner​gie”[262]. Re​dun​dan​cje, sy​ner​gie? Aka​de​mia an​ty​ko​rup​cyj​na w cen​trum Eu​ro​py ist​‐ nie​je od 2 wrze​śnia 2010 roku. De​cy​zja o jej utwo​rze​niu za​pa​dła w roku 2006 na wal​nym ze​‐ bra​niu In​ter​po​lu. IACA ma kształ​cić ka​dry do wal​ki z ko​rup​cją w stu osiem​dzie​się​ciu sze​ściu kra​jach człon​kow​skich. Ma „ofe​ro​wać de​cy​den​tom z mię​dzy​na​ro​do​wych or​ga​ni​za​cji oraz spo​‐ łe​czeń​stwom oby​wa​tel​skim mię​dzy​na​ro​do​we fo​rum wy​mia​ny idei i my​śli, a tak​że za​pew​niać od​po​wied​nio do​sto​so​wa​ne pro​gra​my szko​le​nio​we i ba​daw​cze”[263]. Czy po​krew​na in​sty​tu​cja po​li​cyj​na otwo​rzy​ła swe po​dwo​je? Sta​ny Zjed​no​czo​ne oraz licz​ne pań​stwa eu​ro​pej​skie nie przy​stą​pi​ły jesz​cze do IACA. Tym​‐ cza​sem Ba​sel In​sti​tu​te on Go​ver​nan​ce (BIG) pod kie​row​nic​twem Mar​ka Pie​tha był na miej​scu już w dniu utwo​rze​nia i za​warł po​ro​zu​mie​nie, „Me​mo​ran​dum of Un​der​stan​ding”, obej​mu​ją​ce sze​ro​kie wspar​cie obu in​sty​tu​tów w od​nie​sie​niu do zwal​cza​nia ko​rup​cji”[264]. BIG ra​czej nie miał tak kry​tycz​ne​go na​sta​wie​nia do współ​pra​cy In​ter​po​lu i FIFA jak po​li​cja kry​mi​nal​na. Oprócz tego Fe​de​ral​na Po​li​cja Kry​mi​nal​na pod​kre​śli​ła, że po​czu​ła się nie​ja​ko od​cię​ta od spra​wy FIFA. „Wcze​śniej​sze włą​cze​nie kra​jów człon​kow​skich do roz​mów i umów po​mię​dzy In​ter​po​lem a FIFA by​ło​by po​żą​da​ne”. Ale czy tem​po, z ja​kim swe​go cza​su In​ter​pol przy​stą​pił do pod​pi​sa​nia umo​wy z Blat​te​rem, nie mia​ło wy​ni​kać z wy​jąt​ko​wo pil​nej po​trze​by dzia​ła​nia? Po​li​cja kry​mi​nal​na twier​dzi, że „nie bra​ła udzia​łu w ne​go​cja​cjach po​mię​dzy In​ter​po​lem a FIFA, dla​te​go nie po​sia​da szcze​gó​ło​wych in​for​ma​cji”. Urząd po​li​cji do​dał, że „re​tro​spek​tyw​‐ na oce​na pro​jek​tu nie jest jesz​cze moż​li​wa, bo​wiem re​ali​za​cja ini​cja​ty​wy In​ter​pol/FIFA do​‐ pie​ro się roz​po​czę​ła”. Dzie​więć mie​się​cy po za​war​ciu umo​wy, któ​ra była tak pil​na. Ini​cja​ty​wa wy​wo​ła​ła za​męt tak​że w Szwaj​ca​rii, gdzie 19 grud​nia 2011 roku od​by​wa​ły się ob​ra​dy Rady Na​ro​do​wej. Rad​na Si​mo​net​ta Som​ma​ru​ga re​fe​ro​wa​ła: „Obec​na w Ha​noi de​le​ga​‐ cja szwaj​car​ska in​ter​we​nio​wa​ła w tej spra​wie na wal​nym zgro​ma​dze​niu In​ter​po​lu. (...) Jed​no​‐ cze​śnie de​le​ga​cja pod​kre​śli​ła, że ko​niecz​ne jest za​pew​nie​nie zgod​no​ści z we​wnętrz​ny​mi prze​‐ pi​sa​mi In​ter​po​lu do​ty​czą​cy​mi fi​nan​so​wa​nia oraz z ce​la​mi i dzia​łal​no​ścią or​ga​ni​za​cji. Po​nad​to musi zo​stać za​cho​wa​na nie​za​leż​ność In​ter​po​lu. W żad​nym wy​pad​ku nie może do​cho​dzić do fa​‐ wo​ry​zo​wa​nia dar​czyń​ców przy przy​zna​wa​niu zle​ceń lub do wy​wie​ra​nia wpły​wu na dzia​ła​nia In​ter​po​lu ani kra​jo​wych or​ga​nów ści​ga​nia. Przej​rzy​stość jest tu bez​względ​nie ko​niecz​na”. In​‐ ter​pol miał za​pew​nić, że sa​mo​dziel​nie de​cy​du​je o wy​ko​rzy​sta​niu środ​ków[265]. In​ter​pol pod​jął współ​pra​cę z or​ga​ni​za​to​rem mi​strzostw świa​ta 2022 – Ka​ta​rem. Jej war​‐ tość sza​co​wa​na jest na dum​ne dzie​sięć mi​lio​nów do​la​rów. Staw​ką jest ochro​na mun​dia​lu i in​‐ nych więk​szych im​prez. Mi​strzo​stwa świa​ta w Ka​ta​rze wy​ma​ga​ją jed​nak zu​peł​nie in​nej ochro​‐ ny. Za​gro​że​niem nie jest w tym przy​pad​ku ter​ro​ryzm, a ra​czej sam fakt do​pro​wa​dze​nia tur​nie​ju do skut​ku. Za​rów​no sama FIFA, jak i or​ga​ni​za​cje z ca​łe​go świa​ta ba​da​ją oko​licz​no​ści przy​‐ zna​nia pra​wa do or​ga​ni​za​cji mun​dia​lu emi​ra​to​wi. Co kie​ro​wa​ło czter​na​sto​ma wy​bor​ca​mi

FIFA przy od​da​niu swo​ich gło​sów na Ka​tar? Jest to pra​cą, przy któ​rej siły po​li​cyj​ne mo​gły​by być zda​ne tyl​ko na śled​czych z In​ter​po​lu. Jaki bę​dzie wów​czas sku​tek? Kry​ty​ka wo​bec ta​kiej współ​pra​cy z FIFA, z Ka​ta​rem i in​ny​mi nie po​win​na skoń​czyć się tak szyb​ko. Praw​do​po​dob​nie bę​dzie trwa​ła, do​pó​ki ten dwu​dzie​sto​mi​lio​no​wy pro​jekt nie wy​‐ ka​że się suk​ce​sa​mi. In​ter​pol sku​pia się na Sin​ga​pu​rze, dzia​ła​jąc nie​mal w polu wi​dze​nia Dana Tana Se​eta Enga, któ​ry miesz​kał tam przez wie​le lat. Upły​nę​ło dużo cza​su, za​nim ten ści​ga​ny od 2011 roku oj​ciec chrzest​ny gier buk​ma​cher​skich zo​stał uję​ty. Mia​ło to miej​sce je​sie​nią 2013 roku. Na jak cien​kiej nit​ce wi​sia​ły ner​wy śled​czych, uka​zu​je pu​blicz​ny atak No​ble’a wo​‐ bec pi​sa​rza Dac​la​na Hil​la. Dzi​wił się on od daw​na, dla​cze​go wła​śnie w urzę​dzie mia​sta, w któ​rym po​wsta​je nowa sie​dzi​ba głów​na, ist​nia​ły tak duże pro​ble​my z do​stę​pem do akt Dana Tana. No​ble na​zwał go uciąż​li​wym ma​łost​ko​wym kry​ty​kan​tem, któ​ry nie zna róż​ni​cy mię​dzy pi​sa​niem ar​ty​ku​łów a skła​da​niem po​zwów. Dziś Chris Eaton dzia​ła na usłu​gach Ka​ta​ru jako spe​cja​li​sta do spraw bez​pie​czeń​stwa w spo​rcie. Sta​ry wy​ja​dacz z In​ter​po​lu w krót​kim cza​sie stał się zna​czą​cą po​sta​cią w FIFA. Jed​‐ no​cze​śnie w nie​któ​rych eu​ro​pej​skich urzę​dach po​dejrz​li​wość za​czął wzbu​dzać fakt, jak ła​two de​li​kat​ne in​for​ma​cje do​ty​czą​ce śledztw mogą prze​ni​kać na ze​wnątrz przez krę​gi zwią​z a​ne z FIFA. Oraz na przy​kład jak to moż​li​we, że w do​ssier FIFA od​no​to​wa​no, iż je​den z pra​cow​ni​ków po​sia​da tecz​kę w fe​de​ral​nej po​li​cji kry​mi​nal​nej oraz że ocze​ki​wa​ne są dal​sze in​for​ma​cje? Ta​kie szcze​gó​ły dzi​wią spe​cja​li​stów do spraw pra​wa kar​ne​go. Skąd wzię​ły się w FIFA? Eaton pra​co​wał tam prze​cież w pry​wat​nych służ​bach bez​pie​czeń​stwa, a nie dla władz. Ta oraz inne spra​wy każą wnio​sko​wać, że naj​waż​niej​szy ochro​niarz FIFA od​niósł znacz​‐ nie więk​sze suk​ce​sy w two​rze​niu kor​do​nu bez​pie​czeń​stwa wo​kół swe​go zle​ce​nio​daw​cy niż na fron​cie ha​zar​du. Fe​de​ra​cja nie uru​cho​mi​ła na​wet za​po​wia​da​nej na ko​niec lu​te​go 2012 roku go​‐ rą​cej li​nii dla świad​ków ma​ni​pu​la​cji me​cza​mi. Dwa dni przed pla​no​wa​nym ter​mi​nem otwar​‐ cia FIFA ogło​si​ła, że „z przy​czyn ad​mi​ni​stra​cyj​nych” nie bę​dzie to moż​li​we, nie ma też per​‐ spek​tyw na inny ter​min[266]. Li​nia ta zo​sta​ła jed​nak rok póź​niej ak​ty​wo​wa​na. Ja​kie były roz​mia​ry oszustw, któ​re In​ter​pol chce pre​wen​cyj​nie zwal​czać wraz z FIFA i Eato​nem w Ka​ta​rze? Licz​by są za​trwa​ża​ją​ce. Trzech naj​waż​niej​szych buk​ma​che​rów w Azji ob​ra​ca rocz​nie po​nad set​ką mi​liar​dów do​la​rów. Sam li​der w bran​ży – IBC – uzy​skał w roku 2011 oko​ło czter​dzie​stu pię​ciu mi​liar​dów. To trzy razy tyle, co ob​ro​ty fir​my Adi​das[267]. Wy​‐ cho​wa​nie jest po​trzeb​ne, jed​nak pil​niej po​trzeb​na jest pra​ca śled​cza, któ​rą w dal​szym cią​gu zaj​mu​ją się pań​stwo​we or​ga​ny ści​ga​nia. Dla​te​go Ka​na​dyj​czyk Dec​lan Hill, któ​ry do​ra​dzał rzą​‐ do​wi jako znaw​ca świa​to​wej sce​ny ha​zar​do​wej, ga​nił pro​jekt FIFA/In​ter​po​lu jako „hi​po​kry​‐ zję”: „nie ma tu ani pie​nię​dzy na do​cho​dze​nia i ści​ga​nie, ani upo​waż​nie​nia, by ba​dać spra​wy ko​rup​cyj​ne we​wnątrz FIFA. FIFA wło​ży​ła wszyst​kie pie​nią​dze w wy​cho​wa​nie”. Kto oba​wiał​‐ by się przyj​mo​wać brud​ne pie​nią​dze, je​śli nie po​cią​gnie to za sobą na​wet żad​ne​go do​cho​dze​‐ nia? Hill przy​pusz​czał, „że nie​któ​re or​ga​ni​za​cje spor​to​we de​spe​rac​ko pra​gną prze​jąć do​wo​‐ dze​nie, by mieć moż​li​wość wpły​wa​nia na kie​ru​nek śledz​twa”. Szcze​gól​nie FIFA nie pro​wa​‐ dzi​ła jego zda​niem wia​ry​god​nych do​cho​dzeń, lecz kam​pa​nię PR, by na​pra​wić pro​ble​my wi​ze​‐ run​ko​we[268].

„RO​DZAJ TAJ​NEJ SŁUŻ​BY FIFA”

Co ro​bią w oto​cze​niu FIFA wszy​scy ci spe​cja​li​ści do spraw bez​pie​czeń​stwa, za​rzą​dza​nia i in​for​ma​cji, dys​po​nu​ją​cy naj​lep​szy​mi moż​li​wy​mi kon​tak​ta​mi? Czy dzia​ła tu ja​kiś ro​dzaj przy​‐ mie​rza uczyn​nych, któ​re nie do koń​ca ro​zu​mie mo​ty​wy swe​go moż​ne​go spon​so​ra? W krę​gach zwią​za​nych z bez​pie​czeń​stwem rzą​dzi wy​jąt​ko​wo sil​ny duch kor​po​ra​cyj​ny. Li​czy się za​ufa​nie, co nie jest oczy​wi​ście ni​czym złym. Każ​dy, kto do nich na​le​ży, już tam po​zo​sta​je. Jed​nak w de​li​kat​nych ob​sza​rach dzia​łań za​wo​do​wych może to pro​wa​dzić do wie​lu pro​ble​mów, zwłasz​‐ cza że pra​co​daw​cy i zle​ce​nio​daw​cy czę​sto za​mie​nia​ją się miej​sca​mi. Wte​dy, na​wet je​śli za​‐ mia​ry za​in​te​re​so​wa​nych są przy​zwo​ite, po​wsta​je gę​stwi​na klien​tów i spon​so​rów, w któ​rej za​‐ wie​ra​ne są kon​tak​ty i ro​dzą się wiel​kie ka​rie​ry, prze​le​wa​ne są mi​lio​ny i moż​na oczy​ścić swój wi​ze​ru​nek. Sy​tu​acja, w któ​rej wszy​scy wy​gry​wa​ją? W każ​dym ra​zie, po osią​gnię​ciu punk​tu kry​tycz​ne​go w trwa​ją​cej od dzie​się​cio​le​ci spi​ra​li kry​zy​sów, afer ko​rup​cyj​nych, pro​ce​sów są​do​wych i ga​lo​pu​ją​ce​go upad​ku wi​ze​run​ku, FIFA może na​gle od​ro​dzić się jak fe​niks z po​pio​łów i chwa​lić się ta​ki​mi war​to​ścio​wy​mi po​ję​cia​mi, jak In​ter​pol, good go​ver​nan​ce i com​plian​ce. Trans​pa​ren​cy i OECD wy​co​fa​ły się jesz​cze we wła​ści​wym cza​sie. Z ko​lei US-Com​plian​ce-Or​ga​ni​sa​tion TRA​CE wy​co​fa​ła się w roku 2013. Nie​za​leż​nie od tre​ści do​brze opła​ca​nych umów biz​ne​so​wa rze​czy​wi​stość w spo​rcie rzad​ko się ich trzy​ma. „Dla​cze​go w przy​szło​ści nie mia​ła​by z tego po​wstać pew​ne​go ro​dza​ju taj​na służ​ba FIFA?”[269] To py​ta​nie una​ocz​nia cały pro​blem z tego ro​dza​ju kon​struk​cja​mi. Po​wsta​je tu dzi​wacz​na lo​gi​ka. Klu​czo​wa po​sa​da głów​ne​go śled​cze​go, czy​li sa​mo​oczysz​cza​nia we​wnątrz FIFA, zo​sta​‐ nie we​dług po​le​ce​nia ob​sa​dzo​na sze​fem In​ter​po​lu No​ble’em. Mija się to wiel​kim łu​kiem ze wszel​ki​mi pro​po​zy​cja​mi skon​ster​no​wa​nej ko​mi​sji Pie​tha. A czy na​wet FBI nie pro​wa​dzi do​cho​dzeń dla FIFA? Nie, ale były szef FBI już tak. Tak​że Lo​uis Fre​eh za​li​cza się do krę​gu zle​ce​nio​bior​ców FIFA. Zda​niem sze​fa In​ter​po​lu, No​‐ ble’a, jest „naj​lep​szym czło​wie​kiem” do tej pra​cy[270]. Za​da​niem Fre​eha nie ma być jed​nak usta​la​nie obiek​tyw​nej praw​dy na te​mat kam​pa​nii pre​zy​denc​kiej, lecz zbie​ra​nie ma​te​ria​łów w afe​rze ka​ra​ib​skiej. Fre​eh jest do​staw​cą usług w dzia​le bez​pie​czeń​stwa. I ścią​gnął na sie​bie kry​ty​kę nie tyl​ko wte​dy, gdy ru​szył do wal​ki w obro​nie bran​ży ha​zar​du in​ter​ne​to​we​go. Fre​eh roz​li​czył się z okre​sem pra​cy na cze​le FBI w la​tach 1993-2001 w swej książ​ce My FBI [Moje FBI], Nie wszy​scy uzna​li to dzie​ło za uda​ne. Zda​niem Joh​na Po​de​sty, nie​gdy​siej​‐ sze​go sze​fa szta​bu Bil​la Clin​to​na w Bia​łym Domu, za​wie​ra​ło mnó​stwo „pół​prawd i nie​‐ prawd”[271]. Sam Clin​ton na​pi​sał w swej au​to​bio​gra​fii, że ostrze​ga​no go przed po​wo​ła​niem Fre​eha, gdyż miał on być „po​li​tycz​ny i in​te​re​sow​ny”. Szef bez​pie​czeń​stwa może to jed​nak prze​bo​leć. Wie​dzie mu się do​brze i wie​lu mu ufa. Zgod​nie z in​for​ma​cją za​miesz​czo​ną na stro​‐ nie in​ter​ne​to​wej Fre​eh Gro​up ofe​ru​je „pod każ​dym wzglę​dem bez​kom​pro​mi​so​wy wkład w za​‐

pew​nie​nie in​te​gral​no​ści”. Ame​ry​kań​ska pra​sa spraw​dzi​ła to na pod​sta​wie za​an​ga​żo​wa​nia Fre​‐ eha w dwie naj​więk​sze afe​ry w USA w roku 2011. W li​sto​pa​dzie świa​tem fi​nan​sów wstrzą​snął skan​dal zwią​za​ny z ban​kruc​twem fir​my bro​‐ ker​skiej, MF Glo​bal. Me​ne​dże​ro​wie z Glo​bal po​sta​wi​li na szyb​kie za​koń​cze​nie kry​zy​su w stre​fie euro. Bez​po​śred​nio przed ban​kruc​twem mie​li zwi​nąć od swo​ich klien​tów po​nad mi​‐ liard do​la​rów. Ba​da​niem tego po​dej​rze​nia za​ję​ła się FBI[272]. Wy​ja​śnień pra​gnę​li tak​że dom bro​ker​ski oraz jego kre​dy​to​daw​cy, jak na przy​kład fir​ma JP Mor​gan Cha​se. Za​trud​ni​li więc Lo​uisa Fre​eha. Ame​ry​kań​ska ga​ze​ta „Bu​si​ness Week” na​pi​sa​ła w kon​tek​ście jego za​pew​nień o uczci​wo​ści, że bę​dzie mu „trud​no po​go​dzić in​te​re​sy zle​ce​nio​daw​ców z in​te​re​sa​mi klien​tów, któ​rym na kon​tach bra​ku​je po​nad mi​liar​da do​la​rów”. Ko​lej​ny skan​dal do​ty​czył Uni​wer​sy​te​tu Sta​nu Pen​syl​wa​nia. Jego dru​ży​nę fut​bo​lo​wą od kil​‐ ku​dzie​się​ciu lat pro​wa​dzi le​gen​dar​ny tre​ner Joe Pa​ter​no. W li​sto​pa​dzie 2011 roku wy​szło na jaw, że czo​ło​wi przed​sta​wi​cie​le uni​wer​sy​te​tu przez wie​le lat za​ta​ja​li za​rzu​ty mo​le​sto​wa​nia prze​ciw​ko by​łe​mu dru​gie​mu tre​ne​ro​wi, Jer​ry’emu San​du​sky’emu. Pa​ter​no i pre​zy​dent uni​wer​‐ sy​te​tu Gra​ham Spa​nier zo​sta​li zwol​nie​ni. Spa​nier po​dob​no o wszyst​kim wie​dział i nic nie zro​‐ bił. Pa​ter​no miał zo​stać w roku 2002 po​in​for​mo​wa​ny o spra​wie przez na​ocz​ne​go świad​ka. Po​‐ dob​no prze​ka​zał in​for​ma​cje do kie​row​nic​twa uni​wer​sy​te​tu i na tym się skoń​czy​ło. San​du​sky zo​stał oskar​żo​ny o to, że przez po​nad dzie​sięć lat wy​ko​rzy​sty​wał sek​su​al​nie co naj​mniej ośmiu chłop​ców. Za​prze​cza wszel​kim za​rzu​tom[273]. Rada fun​da​cji uni​wer​sy​te​tu, któ​ry miał la​ta​mi tu​szo​wać afe​rę, za​trud​ni​ła Fre​eha. Miał wy​‐ ja​śnić, w jaki spo​sób uczel​nia za​ję​ła się tą spra​wą. Po​tem przed​sta​wiał ra​dzie fun​da​cji spra​‐ woz​da​nia czę​ścio​we, a na​wet po​dob​no do​pusz​czał pro​po​zy​cje zmian w ra​por​tach. Przed​sta​‐ wi​cie​le wy​kła​dow​ców aka​de​mic​kich skar​ży​li się, że Fre​eh wie​lo​krot​nie po​wta​rzał, iż pra​cu​je dla swo​je​go klien​ta. Czy moż​na mó​wić o nie​za​leż​nym do​cho​dze​niu, je​śli pro​wa​dzo​ne jest dla klien​ta? – py​ta​li pro​fe​so​ro​wie. Kie​row​nic​two uni​wer​sy​te​tu twier​dzi​ło, że ra​port Fre​eha był nie​za​leż​ny. Od​tąd po​mię​dzy zle​ce​nio​daw​cą Fre​eha a więk​szo​ścią śro​do​wi​ska aka​de​mic​kie​go po​wstał roz​łam. Na ko​niec nisz​czą​ca oka​za​ła się oce​na sę​dzie​go Mi​cha​ela Cher​tof​fa, by​łe​go se​kre​ta​rza bez​pie​czeń​stwa kra​jo​we​go, do​ty​czą​ca zle​ceń agen​cji Fre​eh zre​ali​zo​wa​nych dla ka​sy​na ho​te​lo​‐ we​go Wynn: dzie​ło jest „struk​tu​ral​nie nie​do​sta​tecz​ne, jed​no​stron​ne i na​sta​wio​ne na wła​sne po​trze​by”. Zle​ce​nio​daw​ca za​pew​nił so​bie na pod​sta​wie ra​por​tu Fre​eha zna​czą​ce przed​się​‐ bior​cze ko​rzy​ści. Zda​niem Cher​tof​fa i jego współ​pra​cow​ni​ków ten „wy​peł​nio​ny cięż​ki​mi błę​‐ da​mi” do​ku​ment nie speł​niał na​wet pod​sta​wo​wych za​ło​żeń so​lid​ne​go, obiek​tyw​ne​go oraz wia​‐ ry​god​ne​go do​cho​dze​nia. Dla FIFA Fre​eh pro​wa​dzi do​cho​dze​nie na Ka​ra​ibach w spra​wie kon​gre​su ko​rup​cyj​ne​go Mo​ha​me​da Bin Ham​ma​ma i Jac​ka War​ne​ra. Wy​jąt​ko​wo po​moc​ne w tej spra​wie jest na​gra​nie wi​deo, spo​rzą​dzo​ne rze​ko​mo przez An​ge​nie Kan​hai, se​kre​tarz ge​ne​ral​ną CFU[274]. Chuck Bla​‐ zer, któ​ry po​in​for​mo​wał o tej spra​wie FIFA, twier​dzi, że do​wie​dział się o ko​rup​cji w Port of Spa​in do​pie​ro, gdy było już po wszyst​kim. Ale przy​naj​mniej jed​na oso​ba wie​dzia​ła. Blat​ter. War​ner po​in​for​mo​wał go wcze​śniej. Czy pre​zy​dent za​cho​wał tę wie​dzę dla sie​bie? Czy pani Kan​hai fil​mo​wa​ła wy​da​rze​nia z ukry​cia do ro​dzin​ne​go al​bu​mu, nie po​dej​rze​wa​jąc, że ten ma​‐ te​riał może za​de​cy​do​wać o wy​ni​ku wy​bo​rów na sze​fa fe​de​ra​cji? Kil​ka ty​go​dni po skan​da​lu wy​co​fa​ła się do USA. Nie​dłu​go póź​niej Jack War​ner za​po​wie​dział, że za​mie​rza też ujaw​nić

pierw​sze szcze​gó​ły do​ty​czą​ce „nad wy​raz bru​tal​nych kam​pa​nii pre​zy​denc​kich”, któ​re pro​wa​‐ dził dla Blat​te​ra wraz z Bin Ham​ma​mem w la​tach 1998 i 2002. Chce, by wy​szło na jaw, jak bo​ga​ty Ka​tar​czyk ob​da​ro​wał sze​fa związ​ku pił​kar​skie​go Na​mi​bii, Pe​tru​sa Da​ma​se​ba. Da​ma​‐ seb to za​stęp​ca sze​fa ko​mi​sji ety​ki FIFA, któ​ry za​wie​sił obu wier​nych stron​ni​ków Blat​te​ra. Da​ma​seb pier​wot​nie bro​nił się przed tym ata​kiem: Je​dy​ne, co so​bie przy​po​mi​nam, to za​‐ pro​sze​nie na ko​la​cję do luk​su​so​wej wil​li pana Bin Ham​ma​ma pod​czas kon​gre​su FIFA w roku 2003, wraz z in​ny​mi wi​ce​pre​zy​den​ta​mi, a tak​że otrzy​ma​nie ze​gar​ka – ty​po​we​go pre​zen​tu w fut​‐ bo​lu”[275]. Oczy​wi​ście o „ty​po​wych pre​zen​tach” mó​wił tak​że Bin Ham​mam w kon​tek​ście kon​‐ gre​su CFU. Twier​dził, że opła​cił tyl​ko „kosz​ty po​dró​ży i za​kwa​te​ro​wa​nia”. Pe​trus Da​ma​seb przy​znał na​wet, że „otrzy​mał już wie​le ze​gar​ków od związ​ków, dzia​ła​czy lub od FIFA”. Wi​‐ docz​nie każ​dy, kto nie ma przy​jem​no​ści po​bie​rać pen​sji człon​ka za​rzą​du, bo​nu​sów i eme​ry​tur FIFA, może cho​ciaż otwo​rzyć na boku sklep z bi​żu​te​rią. Od cza​su afe​ry cło​wej, w któ​rą wplą​‐ ta​ny zo​stał prze​wod​ni​czą​cy za​rzą​du Bay​er​nu Mo​na​chium – Karl-He​inz Rum​me​nig​ge – zna​ne jest, iż w przy​pad​ku ze​gar​ków bę​dą​cych pre​zen​ta​mi pod​czas wi​zyt pił​kar​skich nie ma mowy o ta​kich eg​zem​pla​rzach. Za​stęp​ca sze​fa ko​mi​sji ety​ki Blat​te​ra Da​ma​seb po​wie​dział, że peł​ni w świa​to​wej fe​de​ra​cji pił​kar​skiej je​dy​nie urząd ho​no​ro​wy. Za​rzu​ty War​ne​ra uznał za nie​praw​‐ dzi​we. Do​cho​dze​nie FIFA wy​da​ło się już cał​kiem za​in​sce​ni​zo​wa​ne, gdy w paź​dzier​ni​ku 2011 roku ser​wis „Da​ily Te​le​graph” opu​bli​ko​wał na​gra​nie wi​deo z kon​gre​su CFU. Wy​wo​ła​ło ono sen​sa​cję i po​ru​sze​nie, oczy​wi​ście tak​że wśród pięt​na​stu grzesz​ni​ków z ka​ra​ib​skie​go związ​ku pił​kar​skie​go, któ​rzy jesz​cze tego sa​me​go dnia zo​sta​li prze​słu​cha​ni przez FIFA. War​ner zwró​cił uwa​gę na ten przy​pa​dek i po​wie​dział, że ma​te​riał zo​stał „spo​rzą​dzo​ny przez se​kre​ta​riat ko​mi​‐ sji ety​ki”. FIFA nie za​prze​czy​ła. W okre​śla​nym jako nie​za​leż​ne do​cho​dze​niu FIFA żad​nej roli nie od​gry​wa​ją inne, czę​ścio​‐ wo bar​dzo pre​cy​zyj​ne oskar​że​nia. Po pu​bli​ka​cji pli​ku wi​deo War​ner za​po​wie​dział, że dys​po​‐ nu​je wszel​kie​go ro​dza​ju ma​te​ria​ła​mi na ten te​mat. Za​mie​rzał wy​śpie​wać wszyst​ko. Przede wszyst​kim to, jak z Bin Ham​mem oraz Blat​te​rem od​by​li dwie „wy​pra​wy” po Afry​ce i Azji, w la​tach 1998 i 2002. Chce tak​że na​świe​tlić dzia​ła​nia Chuc​ka Bla​ze​ra w CON​CA​CAF. Jego za​‐ leż​ność od ryn​ku gieł​do​we​go oraz spo​sób, w jaki wpły​wa ona na fi​nan​se CON​CA​CAF – to wszyst​ko zo​sta​nie ujaw​nio​ne. Bę​dzie moż​na się do​wie​dzieć, dla​cze​go sie​dem lat temu nie prze​dłu​ży​łem umo​wy z Bla​ze​rem oraz że na​wet te​raz, kie​dy pi​szę te sło​wa, nie ma on ta​kiej umo​wy. Jego prze​krę​ty spa​ra​li​żu​ją świat pił​ki noż​nej, nic dziw​ne​go, że chce ustą​pić z urzę​du w CON​CA​CAF”. Bla​zer ustą​pił pod ko​niec roku. We​dług War​ne​ra to dla​te​go, że „wie​dział, co ozna​cza dla nie​go re​wi​zja ksiąg CON​CA​CAF z ostat​nich pię​ciu lat”. Jego zda​niem znaj​du​je się tam wy​star​cza​ją​co dużo, „by spon​so​rów FIFA i CON​CA​CAF prze​szły ciar​ki”, a FBI zwięk​sza ob​szar do​cho​dze​nia. Wer​ner roz​ja​śnił też kwe​stię sto​sun​ku gło​sów na krót​ko przed „Ostat​nie prze​wi​dy​wa​nia wska​zy​wa​ły, że Blat​ter mógł li​czyć na dzie​więć​dzie​siąt gło​sów, a Bin Ham​mam na osiem​dzie​‐ siąt pięć – z dwu​stu dzie​wię​ciu człon​ków. Zwy​cię​żył​by ten, kto uzy​skał​by sto pięć gło​sów. CON​CA​CAF ma trzy​dzie​ści pięć, z cze​go Ka​ra​iby dwa​dzie​ścia pięć. Za​po​wia​dał się in​te​re​‐ su​ją​cy wy​ścig, ale po​tem przed​sta​wi​cie​le re​gio​nu zo​sta​li sprze​da​ni przez Bla​ze​ra i Blat​te​ra. Od​mó​wi​łem Blat​te​ro​wi ofi​cjal​ne​go wspar​cia CON​CA​CAF, mimo że opła​cił dla mnie pry​wat​‐ ny sa​mo​lot, bym spo​tkał się z nim w nocy w Gwa​te​ma​li”. Wie​lo​let​ni za​stęp​ca pre​zy​den​ta

przed​sta​wił te za​rzu​ty ca​łe​mu świa​tu. Czy or​ga​ni​za​cja wal​czą​ca o otwar​tość nie po​win​na cho​‐ ciaż spraw​dzić, czy fak​tycz​nie od​był się taki pry​wat​ny prze​lot i kto za nie​go za​pła​cił? War​ner opo​wie​dział o wszyst​kim, co kry​ty​cy opi​su​ją od lat oraz cze​mu sam do tej pory za​‐ prze​czał. Naj​wy​raź​niej mó​wił więc praw​dę, jed​nak czy jest go​tów, by przed​sta​wić do​wo​dy? W tej kam​pa​nii ze​msty nie ma już nic do stra​ce​nia, oprócz po​słu​chu, któ​ry na​le​ży się do​pie​ro temu, kto ode​gra rolę świad​ka ko​ron​ne​go. Do​pó​ki nie zo​sta​nie przy​ła​pa​ny na kłam​stwie. Jed​‐ nak War​ner za​czął przed​sta​wiać do​wo​dy. Wy​z nał, że za usłu​gi w kam​pa​niach wy​bor​czych, czo​ło​wi dzia​ła​cze FIFA przy​z na​wa​li mu pra​wa te​le​wi​z yj​ne na ob​szar Ka​ra​ibów. Po​wie​‐ dział, że ku​pił pra​wa aż do MŚ w roku 2014 za śmiesz​nie ni​ską cenę, któ​rą sam na​zwał „sym​‐ bo​licz​ną”. W roku 2011 ofe​ro​wa​no mu tak​że pra​wa do MŚ 2018/2022, tym ra​zem w za​mian za po​moc w kam​pa​nii wy​bor​czej na rzecz Blat​te​ra. Twier​dzi, że od​rzu​cił ofer​tę. FIFA mil​czy w spra​wie więk​szo​ści oskar​żeń, mimo że War​ner we​zwał fe​de​ra​cję do „pu​‐ blicz​ne​go za​prze​cze​nia”. Po​prze​sta​ła na krót​kim oświad​cze​niu, do​ty​czą​cym tyl​ko przy​zna​wa​‐ nia praw w la​tach dzie​więć​dzie​sią​tych aż po MŚ 2002. Zda​niem FIFA pra​wa dla ob​sza​ru Ka​‐ ra​ibów były wów​czas pra​wie bez​war​to​ścio​we, a zysk ze sprze​da​ży słu​żył jako po​moc roz​wo​‐ jo​wa. Py​ta​nie, dla​cze​go re​ali​zo​wa​no tę po​moc przez pry​wat​ną fir​mę, FIFA po​zo​sta​wi​ła bez od​po​wie​dzi[276]. Na​ło​ży​ła po pro​stu „blo​ka​dę in​for​ma​cyj​ną” na te​ma​ty zwią​za​ne z War​ne​rem. Ten za​pre​zen​to​wał wkrót​ce pierw​szy do​wód na swe oskar​że​nia – na​pi​sa​ną od​ręcz​nie no​‐ tat​kę od se​kre​ta​rza ge​ne​ral​ne​go, Valc​ke​go, do​ku​men​tu​ją​cą we​wnętrz​ną umo​wę z Blat​te​rem. War​ner po​wie​dział, że no​tat​ka zo​sta​ła do​łą​czo​na do umów te​le​wi​zyj​nych na lata 2010-2014. Oto jej treść: „Jack, to jest po​ro​zu​mie​nie pod​pi​sa​ne przez P. Ta trans​ak​cja nie prze​szła przez wszyst​kie zwy​kłe gre​mia i ko​mi​sje. Dla​te​go pro​szę, byś na ra​zie nie ogła​szał tej spra​wy pu​‐ blicz​nie”[277]. P. to utar​ty w FIFA skrót ozna​cza​ją​cy pre​zy​den​ta. FIFA przy​zna​ła: „Tak, do​ku​ment wy​da​je się au​ten​tycz​ny. Py​ta​nie jed​nak, o jaką umo​wę cho​dzi. Jaki jest kon​tekst?”. Za​sad​ni​czo pre​zy​dent może sam pod​pi​sy​wać umo​wy, a do​pie​ro po​tem przed​kła​dać je wła​ści​wym gre​miom. Je​śli po​pro​szo​no War​ne​ra, by nie in​for​mo​wał jesz​cze opi​nii pu​blicz​nej, to tyl​ko po to, by wcze​śniej po​in​for​mo​wać wła​ści​we gre​mia”. Tym sa​mym FIFA po​twier​dzi​ła za​rzut War​ne​ra, że Blat​ter sam de​cy​du​je o waż​nych spra​wach, w tym przy​pad​ku na​wet o przy​z na​niu praw te​le​wi​z yj​nych, a za​rząd i wła​ści​we gre​mia są „in​for​mo​wa​ne” po fak​cie. Po​nie​waż Blat​ter, jak pod​kre​śla sama FIFA, upo​waż​‐ nio​ny jest do sa​mo​dziel​ne​go pod​pi​su, War​ner otrzy​mał wte​dy obo​wią​zu​ją​cą umo​wę. In​for​mo​‐ wa​nie gre​miów po fak​cie nie ma sen​su pod wzglę​dem praw​nym, ale jed​no​cze​śnie zdra​dza kla​‐ sycz​ną stra​te​gię zmy​le​nia: sa​mo​wol​ka jest póź​niej pro for​ma prze​kształ​ca​na w de​cy​zję. Czyż tak samo nie było w przy​pad​ku mi​lio​no​we​go po​da​run​ku Blat​te​ra dla CON​CA​CAF na krót​ko przed wy​bo​ra​mi? Rze​czy​wi​ście, za​rząd nie mógł już zmie​nić „in​te​re​su” (jak po​wie​dział Valc​‐ ke) z War​ne​rem ani pre​zen​tu dla fe​de​ra​cji. Komu to nie pa​su​je, mu​siał​by po​zwać pre​zy​den​ta, któ​ry prze​cież ma pra​wo do sa​mo​dziel​ne​go pod​pi​sy​wa​nia do​ku​men​tów. Na​su​wa się po​dej​rze​nie, że ni​g​dy nie spraw​dzo​no war​to​ści ryn​ko​wej praw sprze​da​wa​‐ nych War​ne​ro​wi od roku 1990 ani też nie przed​ło​żo​no ich do pra​wi​dło​we​go przy​zna​nia przez spe​cja​li​stycz​ne gre​mia FIFA. War​to pod​kre​ślić, że pra​wa te​le​wi​zyj​ne za​li​cza się do naj​waż​‐ niej​szych dóbr eko​no​micz​nych FIFA. Od​da​wa​ne War​ne​ro​wi pra​wa już od daw​na są war​te kil​‐ ka​dzie​siąt mi​lio​nów i po​win​ny być przy​zna​wa​ne w dro​dze prze​tar​gu, a nie prze​su​wa​ne po sto​‐

le na szcze​blu kie​row​ni​czym. A może to tak​że jest moż​li​we do po​go​dze​nia ze sta​tu​ta​mi? Nie​‐ ste​ty dla FIFA spo​wo​do​wa​ło to znacz​ne szko​dy. Kil​ka ty​go​dni póź​niej FIFA od​par​ła atak. Na​gle wsz​czę​ła do​cho​dze​nie w spra​wie dwu​stu pięć​dzie​się​ciu ty​się​cy do​la​rów, któ​re 12 stycz​nia 2010 roku, po trzę​sie​niu zie​mi w Ha​iti, Jack War​ner prze​ka​zał do Try​ni​da​du jako do​raź​ną po​moc. Szef ha​itań​skie​go związ​ku po​wie​dział, że z tej kwo​ty do​stał je​dy​nie sześć​dzie​siąt ty​się​cy do​la​rów. Ani gro​sza za to nie zo​ba​czył z ko​‐ lej​nych pię​ciu​set ty​się​cy, któ​re przez zwią​zek z Try​ni​da​du miał prze​ka​zać Chung Mong-joon z Ko​rei Po​łu​dnio​wej, rów​nież jako po​moc po trzę​sie​niu zie​mi. Dzia​ła​jąc u boku Ha​ve​lan​ge’a i Blat​te​ra przez kil​ka​dzie​siąt lat, War​ner po​ka​zał, że moż​na się po nim spo​dzie​wać do​słow​nie wszyst​kie​go. Te lata uczy​ni​ły go ba​jecz​nie bo​ga​tym. Pra​wa te​le​wi​zyj​ne, bi​le​ty i tur​nie​je mło​‐ dzie​żo​we – ten czło​wiek zgar​niał wszyst​ko. Blat​ter mu​siał o tym wie​dzieć i przy​zwa​lać na to – dla​te​go atak na Ha​iti od​bił się na FIFA. Za​chłan​ność War​ne​ra była tam prze​cież zna​na jesz​‐ cze przed jego ustą​pie​niem w czerw​cu 2011 roku. In​nym pod​kła​da​czem min w oto​cze​niu FIFA jest Wal​ter Pe​ter​sen, go​spo​darz kon​fe​ren​cji, któ​ra nie od​by​ła się pod ko​niec maja w Zu​ry​chu. Jego na​zwi​sko może być pseu​do​ni​mem. Już w mar​cu 2011 roku ma​mił ame​ry​kań​skie​go dzien​ni​ka​rza, Gran​ta Wah​la – wte​dy na​zy​wał się Gar​cia. Wahl, re​por​ter ze „Sports Il​lu​stra​ted”, sta​nął w rin​gu prze​ciw​ko Blat​te​ro​wi, jesz​cze za​nim Bin Ham​mam przy​stą​pił do kan​dy​do​wa​nia. My​ślał o tym po​waż​nie, ale oczy​wi​ście nie był praw​dzi​wym prze​ciw​ni​kiem. Pe​ter​sen za​ofe​ro​wał mu swo​je usłu​gi jako do​rad​ca. Obie​cał prze​ko​nać do Wah​la małe i śred​nie związ​ki. Ofi​cjal​nym kan​dy​da​tem może zo​stać tyl​ko oso​ba no​mi​no​wa​na przez zwią​zek kra​jo​wy. Obaj pa​no​wie spo​tka​li się po​now​nie przy oka​zji kon​gre​‐ su FIFA w Pa​ry​żu. Pe​ter​sen wciąż uma​wiał się z Wah​lem poza ob​sza​rem kon​gre​su. Z dzien​ni​‐ ka​rza​mi spo​ty​kał się w stre​fie akre​dy​ta​cji. Miał do​stęp do świa​to​we​go fut​bo​lu, naj​wi​docz​niej był po​śred​ni​kiem. Po re​elek​cji Blat​te​ra roz​po​wszech​niał z Bruk​se​li swo​je po​dej​rze​nia, że Ka​tar mógł prze​‐ ku​pić człon​ków za​rzą​du FIFA. Ka​tar ostro za​prze​czał. Wer​sja Pe​ter​se​na róż​ni​ła się od in​nych po​gło​sek tym, że nie opi​sy​wa​ła po​szcze​gól​nych dzia​łań, lecz skon​cen​tro​wa​ną ak​cję. Twier​dził też, że lu​dzie z oto​cze​nia FIFA o wszyst​kim wie​dzie​li. Mó​wił o ka​na​łach, któ​re były wie​lo​‐ krot​nie wy​ko​rzy​sty​wa​ne. FIFA wciąż za​prze​cza​ła, ja​ko​by wie​dzia​ła coś o brud​nych ma​chi​na​‐ cjach pod​czas wy​bo​rów or​ga​ni​za​to​ra MŚ. Pe​ter​sen przez wie​le mie​się​cy re​la​cjo​no​wał, w jaki spo​sób płat​no​ści były tu​szo​wa​ne. Opi​sy​wał „za​sa​dę ośmio​ką​ta”, zgod​nie z któ​rą pie​nią​dze prze​pły​wa​ły przez licz​ne sta​cje po​‐ śred​nie. Wy​mie​niał na​zwi​ska rze​ko​mo za​mie​sza​nych ban​kie​rów i ban​ków w Szwaj​ca​rii i w USA. Do​łą​czył do​ku​men​ty. W li​sto​pa​dzie 2011 roku wy​słał e-mail do ame​ry​kań​skie​go mi​ni​‐ ster​stwa spra​wie​dli​wo​ści z oskar​że​nia​mi, któ​re wniósł już w maju w Zu​ry​chu. Tyl​ko na​zwi​‐ sko zmie​nił na bar​dziej wy​róż​nia​ją​ce się. Tym ra​zem Pe​ter​sen na​zy​wał się Mi​cha​el Ho​oge. Brzmi to tro​chę jak pa​ra​fra​za na​zwi​ska bel​gij​skie​go człon​ka za​rzą​du FIFA, Mi​che​la D’Ho​‐ oge’a. Pe​ter​sen dys​po​no​wał ko​re​spon​den​cją z dy​rek​to​rem fir​my spe​cja​li​zu​ją​cej się w two​rze​niu i za​rzą​dza​niu fir​ma​mi i fun​da​cja​mi w ra​jach po​dat​ko​wych. Fir​ma ofe​ru​je po​nad​to mię​dzy​na​ro​‐ do​wą wie​dzę know-how przy two​rze​niu i uzy​ski​wa​niu li​cen​cji dla ka​syn in​ter​ne​to​wych. Pe​ter​‐ sen twier​dził, że do tej fir​my skie​ro​wa​li go lu​dzie ze świa​ta fut​bo​lu. Z ko​re​spon​den​cji z me​ne​‐

dże​rem fir​my wy​ni​ka​ło, że tyl​ko w li​sto​pa​dzie 2010 roku, na krót​ko przed gło​so​wa​niem w FIFA, Pe​ter​sen zle​cił utwo​rze​nie pro​duk​tów of​fsho​re w Du​ba​ju dla czte​rech człon​ków za​rzą​‐ du i po​pro​sił, by wy​słać przy​go​to​wa​ne do​ku​men​ty do szwaj​car​skie​go ko​mi​san​ta pra​cu​ją​ce​go dla FIFA. Ta ko​re​spon​den​cja może być sfał​szo​wa​na, ale rze​ko​mo za​mie​sza​ny w spra​wę me​ne​dżer fir​my usłu​go​wej z sie​dzi​bą w Gi​bral​ta​rze przy​po​mniał so​bie tego klien​ta. „Tak, pa​mię​tam pana Pe​ter​se​na. Nie​ste​ty nie przy​po​mi​nam so​bie, jaką dzia​łal​ność pla​no​wał[278]. Gdy zro​zu​‐ miał pod​ło​że tych py​tań, od​mó​wił udzie​la​nia dal​szych in​for​ma​cji. Za​prze​czył, że po​sia​da ja​ką​‐ kol​wiek wie​dzę o Pe​ter​se​nie oraz o wspo​mnia​nych sto​sun​kach biz​ne​so​wych. Po kon​fron​ta​cji z wła​sny​mi e-ma​ila​mi oraz bro​szu​ra​mi in​for​ma​cyj​ny​mi swej fir​my, do​ty​czą​cy​mi pro​jek​tów of​‐ fsho​re w stre​fie wol​ne​go han​dlu w Emi​ra​tach, któ​re zo​sta​ły wy​sła​ne do Pe​ter​se​na, nie za​prze​‐ czył pro​wa​dze​niu ko​re​spon​den​cji. Po​in​for​mo​wał tyl​ko, że „we​dług mo​jej naj​lep​szej wie​dzy, ni​g​dy nie pro​wa​dzi​li​śmy kon​kret​nych roz​mów z wy​mie​nia​ny​mi przez pana oso​ba​mi, mogę też po​wie​dzieć z całą pew​no​ścią, że ni​g​dy żad​ne​go z nich nie spo​tka​łem. To, co od nas otrzy​ma​li, to stan​dar​do​we bro​szu​ry i ma​te​ria​ły in​for​ma​cyj​ne”[279]. Tak​że ame​ry​kań​ski bank in​we​sty​cyj​ny za​re​ago​wał de​fen​syw​nie po kon​fron​ta​cji z e-ma​ila​mi Pe​ter​se​na. W tym przy​pad​ku Pe​ter​sen po​dał na​wet na​zwi​ska kon​kret​nych pra​cow​ni​ków i do​łą​czył rze​ko​me do​ku​men​ty ban​ku, za​wie​‐ ra​ją​ce dane lu​dzi z FIFA. Wszyst​ko sfał​szo​wa​ne? Pod​czas licz​nych kon​fe​ren​cji te​le​fo​nicz​nych pra​cow​ni​cy ban​ku nie chcie​li wy​po​wia​dać się w tej spra​wie. Dziw​ne. Te​raz za​in​try​go​wa​ne są tak​że pry​wat​ne gru​py śled​cze. Taki czło​wiek był​by in​te​re​su​ją​cy, mógł​by na​wet mieć ja​kieś do​ku​men​ty. Sfo​ra roz​po​czy​na po​ścig w no​wym kie​run​ku.

NIE NISZCZ​CIE GO

Coś wi​sia​ło w po​wie​trzu. Na​ra​stał nie​po​kój. Jak twar​dym Ro​sja​nom Pu​ti​na i ba​jecz​nie bo​ga​‐ tym Ka​tar​czy​kom uda​ło się wy​grać? Zwia​dow​cy dzia​ła​ją, ale po​trze​bu​ją do​wo​dów, ognio​od​‐ por​nych ma​te​ria​łów. Szpie​go​wa​ne są biz​ne​so​we od​no​gi pu​styn​ne​go pań​stwa, któ​rych cen​trum sta​no​wi (Qa​tar In​ve​st​ment Au​tho​ri​ty (QIA), ucho​dzą​cy za naj​bar​dziej agre​syw​ny arab​ski fun​‐ dusz, któ​ry po​dob​no za​in​we​sto​wał w za​gra​nicz​ne udzia​ły co naj​mniej sie​dem​dzie​siąt pięć mi​‐ liar​dów do​la​rów. Są też inne in​te​re​su​ją​ce fir​my, jak Qa​tar Diar, Qa​tar Gas czy Qa​tar Fo​un​da​‐ tion oraz spor​to​wa fi​lia QSI z sy​nem Pla​ti​nie​go na stoł​ku dy​rek​tor​skim pew​nej fir​my. W koń​cu jest też cen​trum bez​pie​czeń​stwa w spo​rcie, ICSS. Oczy​wi​ście to by​naj​mniej nie ko​niec li​sty. Ka​tar ma coś od każ​de​go i dla każ​de​go. Po​sia​da trze​cie co do wiel​ko​ści pole naf​to​we na świe​cie. Pro​duk​cja płyn​ne​go gazu czy​ni go jed​nym z naj​bo​gat​szych kra​jów świa​ta. W Niem​‐ czech Ka​tar ma udzia​ły w Volks​wa​ge​nie i Po​rsche, w Szwaj​ca​rii jest naj​więk​szym po​je​dyn​‐ czym ak​cjo​na​riu​szem ban​ku Cre​dit Su​is​se, w An​glii – bry​tyj​skie​go Barc​lays Bank, a tak​że wła​ści​cie​lem lon​dyń​skiej świą​ty​ni za​ku​pów, domu to​wa​ro​we​go Har​rods. Fran​cja współ​pra​‐ cu​je z Ka​ta​rem w za​kre​sie za​opa​trze​nia w ener​gię. W kra​ju mi​strzów świa​ta i Eu​ro​py, Hisz​pa​‐ nii, emi​rat na​wet prze​ła​mał tabu, bo po stu la​tach naj​lep​szy na świe​cie klub, FC Bar​ce​lo​na, po raz pierw​szy nosi ko​szul​ki. z re​kla​mą. Szef klu​bu, San​dro Ro​sell, nie mógł od​rzu​cić ofer​ty Qa​‐ tar Fo​un​da​tion. Na uwa​gę za​słu​gu​je tak​że fakt, że nie​któ​ry​mi mi​lio​no​wy​mi in​te​re​sa​mi Ro​sel​la ze spor​to​wym przy​ja​cie​lem Te​ixe​irą wciąż in​te​re​su​je się bra​zy​lij​ski wy​miar spra​wie​dli​wo​ści. Has​san Al-Tha​wa​di, szef ka​tar​skiej kan​dy​da​tu​ry, a te​raz, tak​że ko​mi​te​tu or​ga​ni​za​cyj​ne​go MŚ, re​agu​je wście​kło​ścią na każ​de py​ta​nie o ko​rup​cję. Głów​ną przy​czy​nę wszel​kie​go zła wi​‐ dzi w swo​bod​nym sys​te​mie wy​bor​czym FIFA. Osta​tecz​nie każ​dy mógł tam ro​bić, co chciał:. Do​pro​wa​dzi​ło to do cią​głe​go stra​chu przed kon​ku​ren​cją. Al-Tha​wa​di wy​mie​nia róż​ne​go ro​‐ dza​ju fau​le kontr​kan​dy​da​tów[280]. Ka​tar pro​wa​dził kam​pa​nię na wszyst​kich po​zio​mach. Wie​le kra​jów Afry​ki cie​szy się na nowe sta​dio​ny – nie​któ​re z nich zo​sta​ną po MŚ zde​mon​to​wa​ne i prze​nie​sio​ne w inne miej​sca. Na po​cząt​ku roku 2010 Ka​tar spon​so​ro​wał kon​gres afry​kań​skiej fe​de​ra​cji CAF w An​go​li. Wy​raź​ne po​gwał​ce​nie za​sad, po​nie​waż emi​rat jako je​dy​ny kan​dy​dat uzy​skał do​stęp do czte​rech człon​ków ko​mi​te​tu wy​ko​naw​cze​go z Afry​ki. Pró​ba spon​so​ro​wa​nia kon​gre​su fe​de​ra​cji eu​ro​pej​skiej UEFA nie po​wio​dła się, tak samo jak za​miar po​zy​ska​nia ar​cy​bi​sku​pa Tutu z RPA jako am​ba​sa​do​ra kan​dy​da​tu​ry. Przy tym Ka​tar wy​dał już pięć​dzie​siąt ty​się​cy do​la​rów na jed​ną z or​ga​ni​za​cji hu​ma​ni​tar​nych Tutu, szpi​tal dzie​cię​cy Ty​ger​berg w Kapsz​ta​dzie, gdy oka​za​ło się, że Tutu wspie​ra Au​stra​lię. Ry​wal ofia​‐ ro​wał szpi​ta​lo​wi Ty​ger​berg po​nad sto ty​się​cy do​la​rów[281]. Ta​kie spra​wy ma na my​śli AlTha​wa​di, gdy przed​sta​wia Ka​tar jako ofia​rę znie​sła​wie​nia przez wąt​pli​we po​stę​po​wa​nie FIFA. Ka​tar przy​zna​je po​żą​da​ne pro​jek​ty po​mo​cy pod na​zwą Dre​am Aca​de​my: naj​no​wo​cze​śniej​‐ sze obiek​ty ze sta​dio​na​mi, szko​ła​mi, cen​tra​mi kształ​ce​nia, a na​wet me​cze​ta​mi. Cho​dzi o po​szu​‐ ki​wa​nie ta​len​tów. Naj​lep​si mło​dzi pił​ka​rze wspie​ra​nych kra​jów mają być gwiaz​da​mi przy​‐

szło​ści w Ad-Dau​sze, a Ka​tar za to za​pła​ci. Po​nie​waż wła​sne mło​de ta​len​ty to to​war de​fi​‐ cy​to​wy, do MŚ 2022 pla​no​wa​ne jest nada​nie oby​wa​tel​stwa za​stę​pom mi​strzów pił​ki noż​‐ nej z kra​jów Trze​cie​go Świa​ta. Cał​kiem przy​pad​ko​wo wśród pięt​na​stu be​ne​fi​cjen​tów po​żą​‐ da​ne​go pro​gra​mu Aspi​re zna​la​zło się sześć państw, któ​rych przed​sta​wi​cie​le za​sia​da​ją w gre​‐ mium od​po​wie​dzial​nym za przy​zna​wa​nie MŚ: Taj​lan​dia, Wy​brze​że Ko​ści Sło​nio​wej, Ka​me​‐ run, Ni​ge​ria, Pa​ra​gwaj i Gwa​te​ma​la. Wszyst​kie te rze​czy są jed​nak ra​czej dro​bia​zga​mi. Jed​no jest pew​ne – je​śli wy​bor​cy z za​‐ rzą​du FIFA gło​su​ją​cy na Ka​tar mie​li inne ar​gu​men​ty niż go​rą​ca, za​raź​li​wa na​mięt​ność dla pił​‐ kar​skie​go świę​ta na pu​sty​ni, na​le​ża​ło​by ich szu​kać nie w świe​cie spor​tu, lecz ra​czej w sie​ci biz​ne​so​wych po​wią​zań świa​to​we​go im​pe​rium naf​to​we​go. To nie lada wy​zwa​nie. Na​wet dla pro​fe​sjo​na​li​stów. Nowy twór pry​wat​ny, In​ter​na​tio​nal Sport Se​cu​ri​ty Con​fe​ren​ce (ICSS), jest wkła​dem Ka​ta​‐ ru w bez​pie​czeń​stwo świa​ta spor​tu, po​wie​dział Mo​ham​med Han​zab, szef ICSS, a jego sło​wa za​miesz​czo​no na stro​nie in​ter​ne​to​wej no​wej in​sty​tu​cji. Tam tak​że lord John Ste​vens, były szef lon​dyń​skiej Me​tro​po​li​tan Po​li​ce, za​mie​ścił re​wo​lu​cyj​ne prze​sła​nie, że „za​gro​że​nia dla bez​pie​‐ czeń​stwa im​prez nie są już lo​kal​ne, lecz mogą na​dejść z każ​de​go za​kąt​ka świa​ta”. Tak​że se​kre​‐ tarz ge​ne​ral​ny In​ter​po​lu, Ro​nald No​ble, są​dzi, że naj​lep​szym spo​so​bem, by spro​stać wy​zwa​‐ niom, jest „zgro​ma​dze​nie w jed​nym miej​scu eks​per​tów w celu wy​mia​ny in​for​ma​cji”, tak jak w Ka​ta​rze. Oso​bli​we sto​pie​nie się róż​nych or​ga​nów w no​wej or​ga​ni​za​cji sta​ło się ewi​dent​ne, gdy do​‐ łą​czył do niej Mike Lee, głów​ny do​rad​ca ka​tar​skiej kan​dy​da​tu​ry na or​ga​ni​za​to​ra MŚ z bry​tyj​‐ skiej agen​cji Vero Com​mu​ni​ca​tions. Lee był twór​cą wie​lu za​ska​ku​ją​co sku​tecz​nych kam​pa​nii kan​dy​da​tów do mi​strzostw świa​ta lub olim​piad – nie tyl​ko dla Ka​ta​ru, lecz tak​że dla Rio de Ja​ne​iro 2016 lub Lon​dy​nu 2012. Te​raz ten pro​fe​sjo​nal​ny zdo​byw​ca gło​sów wal​czy wraz z by​‐ ły​mi po​li​cjan​ta​mi i służ​ba​mi wy​wia​dow​czy​mi o uczci​wość spor​tu. Czy dzia​ła​cze z bo​ga​tych związ​ków pił​kar​skich mogą dys​kret​nie się​gać po usłu​gi za​wo​‐ dow​ców, któ​rzy mają do​stęp do wszel​kie​go ro​dza​ju de​li​kat​nych in​for​ma​cji? Trze​ba się przy​zwy​cza​ić do tego, że sza​cow​ne oso​bi​sto​ści z krę​gów po​li​cyj​nych wciąż okre​śla​ją „uczci​wość spor​tu” jako swój cel, a jed​no​cze​śnie dzia​ła​ją na usłu​gach naj​waż​niej​‐ szej dys​cy​pli​ny spor​to​wej na świe​cie, sta​no​wią​cej naj​więk​szy targ im​prez, mię​śni, spon​so​rów i in​te​re​sów. Znaj​du​ją się na li​ście płac spor​tu, w któ​rym głów​ny​mi te​ma​ta​mi są ko​rup​cja, ne​‐ po​tyzm oraz oszu​stwa do​pin​go​we i nar​ko​ty​ko​we i któ​ry jed​no​cze​śnie ma wła​sny wy​miar spra​‐ wie​dli​wo​ści. Dla​te​go jest szcze​gól​nie na​ra​żo​ny na nie​bez​pie​czeń​stwa zwią​za​ne z pra​niem brud​nych pie​nię​dzy, han​dlem le​ka​mi oraz in​fil​tra​cją przez zor​ga​ni​zo​wa​ną prze​stęp​czość – przy​naj​mniej ta​kie​go zda​nia są śled​czy zor​ga​ni​zo​wa​ni w in​sty​tu​cjach na ca​łym świe​cie. Moż​na by po​my​śleć, że są to je​dy​ne za​gro​że​nia dla uczci​wo​ści. Rada ICSS pre​zen​tu​je do​brze zna​ną sieć po​wią​zań. Gro​ma​dzi klu​czo​wych gra​czy: spe​cja​‐ li​stów z FIFA, MKOl-u, eks​per​tów z In​ter​po​lu, przed​sta​wi​cie​la me​tro​po​lii zna​nej z han​dlu wy​ni​ka​mi me​czów – Sin​ga​pu​ru – Bry​tyj​czy​ków jako re​pre​zen​tan​tów naj​bar​dziej zna​czą​cej i war​to​ścio​wej ligi świa​ta. Głów​ne związ​ki spor​to​we re​pre​zen​tu​ją do​rad​ca do spraw bez​pie​‐ czeń​stwa z MKOl-u, Pe​ter Ryan, oraz Nie​miec Horst R. Schmidt – wier​ny przy​ja​ciel FIFA. Ryan ukoń​czył szko​łę FBI, był funk​cjo​na​riu​szem po​li​cji w Au​stra​lii oraz prze​wod​ni​czą​cym In​‐

ter​pol Tra​ining Com​mit​tee. Rick Par​ry był sze​fem za​rzą​du Pre​mier Le​ague oraz Li​ver​po​olu FC, a w la​tach dzie​więć​dzie​sią​tych pro​wa​dził kan​dy​da​tu​rę Man​che​ste​ru na go​spo​da​rza olim​‐ pia​dy. Są to lu​dzie, od któ​rych trud​no usły​szeć kry​tycz​ne sło​wa o ja​kich​kol​wiek nie​pra​wi​dło​‐ wo​ściach na szcze​blach kie​row​ni​czych świa​to​we​go spor​tu. Za​gro​że​nie wi​dzą na ze​wnątrz – tam, gdzie świat do tej pory wy​da​wał się do​brze za​bez​pie​czo​ny przez or​ga​ny śled​cze i wła​dze wy​ko​naw​cze. Człon​kiem rady jest tak​że han​dlarz pra​wa​mi z fir​my IMG, Erie Dros​sart – on od daw​na nie chce się już wy​po​wia​dać na te​mat pod​łej gry, któ​rą pro​wa​dził z nim kie​dyś Blat​ter, gdy był jesz​cze se​kre​ta​rzem ge​ne​ral​nym. Ja​sne, w świe​cie biz​ne​su za​wsze naj​waż​niej​sze są umo​wy, któ​re do​pie​ro zo​sta​ną za​war​te, ale co to ozna​cza dla wia​ry​god​no​ści? Po​zo​sta​li eks​per​ci z ICSS to Khoo Boon Hui z Sin​ga​pu​ru – od roku 2008 jest on pre​zy​den​‐ tem In​ter​po​lu. Tę pre​sti​żo​wą po​sa​dę ob​jął po Jac​ku Se​le​bim z Re​pu​bli​ki Po​łu​dnio​wej Afry​ki (któ​ry w swo​jej oj​czyź​nie w 2010 roku zo​stał ska​za​ny za ko​rup​cję). Na czas ka​den​cji Khoo Bo​ona Huia przy​pa​da roz​wój sin​ga​pur​skie​go cen​trum In​ter​po​lu. Jed​nym z naj​więk​szych dar​‐ czyń​ców kom​plek​su, w któ​rym za​pla​no​wa​no rów​nież skrzy​dło do użyt​ku FIFA, jest ofia​ru​ją​cy dwa mi​lio​ny do​la​rów Ka​tar. W 2013 roku jego po​sa​dę prze​ję​ła Fran​cuz​ka Mi​re​il​le Bal​le​sr​‐ taz​zi. ICSS przy​ozdo​bi​ło się rów​nież oso​bą Ale​go So​ufa​na – by​łe​go agen​ta spe​cjal​ne​go FBI, wła​ści​cie​la fir​my So​ufan Gro​up. Swe​go cza​su, gdy jesz​cze słu​żył w FBI, jego szef Fre​eh po​‐ wie​rzał mu naj​de​li​kat​niej​sze mi​sje, jak na przy​kład wy​ja​śnie​nie za​ma​chu na ame​ry​kań​ski okręt USS Cole. Krę​gi są wą​skie, wszy​scy się zna​ją i sza​nu​ją. So​ufan, któ​ry jest tak​że dy​rek​to​rem Aka​de​mii Ba​dań nad Bez​pie​czeń​stwem w Ka​ta​rze (QIASS), po​wie​dział, że ni​g​dy nie ze​rwał kon​tak​tów z FBI po odej​ściu w roku 2005. Wręcz prze​ciw​nie, „wszy​scy moi naj​lep​si przy​ja​‐ cie​le, z któ​ry​mi się spo​ty​kam, wciąż pra​cu​ją w FBI”[282]. Funk​cję ko​goś w ro​dza​ju dzie​ka​na spra​wu​je lord Ste​vens, któ​ry do roku 2005 był sze​fem Me​tro​po​li​tan Po​li​ce w Lon​dy​nie i bry​tyj​skim do​rad​cą do spraw bez​pie​czeń​stwa. W roku 2011 na la​kie​rze po​ja​wi​ły się rysy. W trak​cie afe​ry pod​słu​cho​wej wo​kół kon​cer​nu Mur​do​cha wy​‐ szło na jaw, że Ste​vens utrzy​my​wał bli​skie kon​tak​ty z głów​ny​mi przed​sta​wi​cie​la​mi tej gru​py me​dial​nej, szcze​gól​nie z tymi, któ​rzy póź​niej zna​leź​li się w ta​ra​pa​tach – a czę​ścio​wo tak​że w wię​zie​niu – w związ​ku z afe​rą wo​kół „News of the World”. Ta wia​do​mość za​alar​mo​wa​ła bry​‐ tyj​ską opi​nię pu​blicz​ną i wy​so​ko po​sta​wio​nych przed​sta​wi​cie​li po​li​cji. „Ta in​for​ma​cja sta​no​‐ wi ko​lej​ny do​wód na to, że kon​tak​ty po​mię​dzy Met (lon​dyń​ska po​li​cja) a »News of the World« były cał​ko​wi​cie nie​sto​sow​ne i ha​nieb​ne”, stwier​dził rzecz​nik, a je​den z po​li​ty​ków ujaw​nił, że „pró​by uzy​ska​nia wszyst​kich szcze​gó​łów kon​tak​tów po​mię​dzy naj​wyż​szy​mi przed​‐ sta​wi​cie​la​mi Met a głów​ny​mi me​ne​dże​ra​mi »News of the World« były tak trud​ne, jak wy​ry​‐ wa​nie zę​bów”[283]. 6 mar​ca 2012 roku, pod​czas prze​słu​cha​nia lor​da Ste​ven​sa przez lon​dyń​ską ko​mi​sję pod kie​row​nic​twem Le​ven​so​na, zaj​mu​ją​cą się wy​ja​śnia​niem afe​ry pod​słu​cho​wej, oka​za​ło się, że do paź​dzier​ni​ka 2007 roku były szef po​li​cji miał na​wet z bul​wa​ro​wym cza​so​pi​smem hoj​nie opła​ca​ną umo​wę na sta​łą ru​bry​kę. Ka​so​wał sie​dem ty​się​cy fun​tów za ar​ty​kuł. Za​koń​czył współ​pra​cę po ujaw​nie​niu pierw​szych oskar​żeń prze​ciw​ko „News of the World” o sto​so​wa​‐ nie pod​słu​chu do szpie​go​wa​nia ro​dzi​ny kró​lew​skiej[284]. W prze​ci​wień​stwie do Ka​ta​ru, któ​ry wciąż oba​wia się nie tyl​ko o swo​je mi​strzo​stwa świa​ta 2022, lecz tak​że ubie​gał się o or​ga​ni​za​cję igrzysk 2020, na któ​re kan​dy​do​wa​ła Ad-

Dau​ha, pu​blicz​nie wia​do​mo bar​dzo nie​wie​le o stra​te​gii suk​ce​su Ro​sjan (któ​rzy byli go​spo​da​‐ rza​mi olim​pia​dy już zimą 2014 roku). Bo skąd? Spe​cja​li​ści Pu​ti​na w seg​men​cie łą​czą​cym sport i han​del su​row​ca​mi roz​pię​li trwa​łą sieć kon​tak​tów w każ​dej czę​ści świa​ta, gdzie tyl​ko się​ga​ją służ​by wy​wia​dow​cze. We​dług bry​tyj​skiej pra​sy tak​że ro​syj​ski fut​bol za​wie​ra umo​wy z ICSS[285]. Ro​sja to ma​fij​ny kraj, na któ​re​go przy​wódz​two nie na​le​ży li​czyć – tak w skró​cie brzmi opi​nia am​ba​sa​do​ra ame​ry​kań​skie​go w Mo​skwie, ujaw​nio​na przez Wi​ki​le​aks punk​tu​al​nie po przy​zna​niu MŚ 2018. Ro​sja​nie izo​lu​ją się od świa​ta ze​wnętrz​ne​go z pro​fe​sjo​nal​ną za​wzię​to​ścią. W kra​ju jed​nak nie​kie​dy ob​cho​dzą się zbyt nie​uważ​nie z de​li​kat​ny​mi do​ku​men​ta​mi. Już w roku 2009 do nie​‐ licz​nych kry​tycz​nych me​diów do​tar​ło pi​smo skie​ro​wa​ne do pre​mie​ra Pu​ti​na przez mi​ni​stra spor​tu, Ku​dri​na. Do li​stu do​łą​czo​no tym​cza​so​wy bu​dżet dla kan​dy​da​tu​ry na or​ga​ni​za​to​ra MŚ. Wy​szcze​gól​nio​na jest w nim po​zy​cja, mó​wią​ca wszyst​ko o men​tal​no​ści tej kam​pa​nii wy​bor​‐ czej. Mi​lio​no​we kwo​ty prze​zna​czo​no na „usłu​gi mię​dzy​na​ro​do​wych eks​per​tów i do​rad​ców, wspar​cie eks​per​tów przy opra​co​wa​niu Bid Book, opra​co​wa​nie naj​waż​niej​szych stra​te​gii”, poza tym „zdo​by​wa​nie i ana​li​zo​wa​nie we​wnętrz​nych in​for​ma​cji z FIFA, UEFA i in​nych kon​ty​‐ nen​tal​nych związ​ków”. Do tego z nie​win​ną otwar​to​ścią na​wią​zu​je ko​lej​ny punkt bu​dże​tu: „Pra​ca z człon​ka​mi ko​mi​te​tu wy​ko​naw​cze​go FIFA". Na ten punkt prze​zna​czo​no dwa mi​lio​ny do​la​rów, łącz​ny bu​dżet w tym cza​sie wy​no​sił oko​ło osiem​na​stu mi​lio​nów[286]. Kil​ka mie​się​cy póź​niej zo​stał ofi​cjal​nie zwięk​szo​ny do nie​kon​kret​nej kwo​ty „trzy​dzie​stu do pięć​dzie​się​ciu mi​‐ lio​nów do​la​rów”[287]. Znacz​nie zwięk​szo​na mia​ła zo​stać wła​śnie pula na „pra​cę z człon​ka​mi ko​mi​te​tu wy​ko​naw​cze​go FIFA”. Co to mo​gło ozna​czać? Garn​car​stwo te​ra​peu​tycz​ne albo warsz​ta​ty wo​kal​ne? Za ro​syj​ską kan​dy​da​tu​rą stoi mię​dzy in​ny​mi pił​kar​ski oj​ciec chrzest​ny, Alim​żan Toch​ta​‐ chu​now. Ro​do​wi​ty Uz​bek zwró​cił na sie​bie uwa​gę w ro​ku​2002 przy oka​zji afe​ry olim​pij​skiej w Salt Lake City, gdy cho​dzi​ło o ma​ni​pu​la​cje przy wy​ni​kach jaz​dy fi​gu​ro​wej na lo​dzie na ko​‐ rzyść ro​syj​skiej pary Je​le​na Bie​rież​na​ja/An​ton Si​cha​ru​li​dze. Ze​zna​nia uczest​ni​ków oraz pro​to​‐ ko​ły FBI i wło​skiej po​li​cji skar​bo​wej do​wo​dzą, że ro​syj​ska para wy​wal​czy​ła olim​pij​skie zło​‐ to przy po​mo​cy fran​cu​skiej ju​ror​ki, a w za​mian za to re​pre​zen​tu​ją​ca Fran​cję para, Ma​ri​na Anis​si​na/Gwen​del Pe​ize​rat, z ro​syj​ską po​mo​cą mia​ła do​stać me​dal w kon​ku​ren​cji par ta​necz​‐ nych. Wpraw​dzie MKOl przy​znał póź​niej zło​ty me​dal ka​na​dyj​skiej pa​rze fi​gu​ro​wej Ja​mie Salé/Da​vid Pel​le​tier, jed​nak wy​ni​ki par ta​necz​nych po​zo​sta​ły bez zmian. Co cie​ka​we, po​cho​‐ dzą​ca z Ro​sji Anis​si​na miesz​ka​ła przez ja​kiś czas w pa​ry​skim miesz​ka​niu Toch​ta​chu​no​wa, a na​gra​nia roz​mów te​le​fo​nicz​nych po​twier​dza​ją, że „Ta​iwan​chik”, czy​li Toch​ta​chu​now, jesz​cze przed fi​na​łem gra​tu​lo​wał mat​ce przy​szłej zło​tej me​da​list​ki olim​pij​skiej. Mówi się, że ste​ro​wał ma​chloj​ka​mi w Salt Lake City przez prze​by​wa​ją​ce​go tam po​śred​ni​ka, a sam po​zo​stał w swym domu we Wło​szech. Kil​ka mie​się​cy póź​niej zna​lazł się w wię​zie​niu. Wło​ska po​li​cja skar​bo​wa przez dwa lata pro​wa​dzi​ła do​cho​dze​nie w związ​ku z po​dej​rze​niem o pra​nie brud​nych pie​nię​dzy i po​wią​za​nia z ma​fią. Pod​słu​chi​wa​no też jego roz​mo​wy te​le​fo​nicz​ne. Gdy po​li​cja do​wie​dzia​ła się o spra​‐ wie z Salt Lake City, są​dzi​ła, że to żart. Za​py​ta​nie zło​żo​ne w In​ter​po​lu wy​ka​za​ło, że FBI po​‐ szu​ku​je Toch​ta​chu​no​wa li​stem goń​czym za oszu​stwo i ko​rup​cję. Zo​stał więc aresz​to​wa​ny[288].

W spo​rcie Ta​iwan​chik ma naj​lep​sze kon​tak​ty. Sam był pił​ka​rzem. Dzia​ła mię​dzy in​ny​mi jako agent trans​fe​ro​wy. Do jego klien​tów za​li​czał się gru​ziń​ski re​pre​zen​tant na​ro​do​wy, Ka​cha Ka​ła​dze, wie​lo​let​ni za​wod​nik klu​bu AC Mi​lan. Ta​iwan​chik dzia​ła jako po​śred​nik aż po Ar​‐ gen​ty​nę. Ten czło​wiek, któ​re​go FBI łą​czy z mo​skiew​ską ma​fią Isma​ilow​ska​ja, ma przy​ja​ciół nie tyl​ko wśród pił​ka​rzy, jak Ukra​iniec An​drij Szew​czen​ko, lecz tak​że w gro​nie ro​syj​skich bo​‐ ha​te​rów te​ni​so​wych, jak Jew​gie​nij Ka​fiel​ni​kow, An​drij Me​dwe​diew i Ma​rat Sa​fin. Przy​jaź​ni się tak​że z gwiaz​dą ho​ke​ja na lo​dzie, Paw​lem Bu​rem. Do​brym przy​ja​cie​lem Ta​iwan​chi​ka jest tak​że ro​syj​ski czło​nek MKOl-u, Sza​mil Tar​pisz​‐ czew. Sza​mil był mi​ni​strem spor​tu w rzą​dzie Bo​ry​sa Jel​cy​na, a w la​tach dzie​więć​dzie​sią​tych był za​mie​sza​ny w znik​nię​cie kil​ku mi​liar​dów do​la​rów z na​ro​do​we​go fun​du​szu spor​to​we​go. W związ​ku z tą spra​wą miał czę​sto pro​ble​my przy wjeź​dzie do USA[289]. Tam uda​je się chęt​nie tak​że Ko​ło​skow, któ​ry po przy​zna​niu MŚ zdra​dził, że Pu​tin spo​tkał się przed wy​bo​ra​mi or​ga​‐ ni​za​to​ra MŚ „co naj​mniej z jed​ną trze​cią” człon​ków ko​mi​te​tu wy​ko​naw​cze​go. „Utrzy​my​wa​li​‐ śmy to w ta​jem​ni​cy, ale te​raz moż​na to po​wie​dzieć”[290]. Bo​gac​twa Toch​ta​chu​no​wa po​cho​dzi​ły głów​nie z han​dlu nar​ko​ty​ka​mi i bro​nią, na​pi​sa​ła ga​‐ ze​ta „Rus​sland Ak​tu​ell”, po​wo​łu​jąc się na ra​port In​ter​po​lu[291]. Miesz​kał w pen​tho​usach w Rzy​mie i Me​dio​la​nie i rzą​dził za po​śred​nic​twem re​pre​zen​tan​tów i fik​cyj​nych firm, któ​re otrzy​‐ my​wa​ły wy​so​kie sumy z kont no​wo​jor​skie​go ban​ku. Śled​czy z wło​skiej po​li​cji skar​bo​wej mó​‐ wią, że upra​no po​nad pięć​dzie​siąt mi​lio​nów ma​fij​nych do​la​rów. „Pie​nią​dze po​cho​dzą z Mo​‐ skwy i zo​sta​ły prze​trans​fe​ro​wa​ne do ban​ku w No​wym Jor​ku przez Kaj​ma​ny i Bry​tyj​skie Wy​‐ spy Dzie​wi​cze”[292]. O na​kaz aresz​to​wa​nia Ta​iwan​chi​ka w USA wy​stą​pił no​wo​jor​ski agent FBI, Wil​liam E. McCau​sland – do​świad​czo​ny śled​czy z wy​dzia​łu do spraw zor​ga​ni​zo​wa​nej prze​stęp​czo​ści w Eu​ra​zji. Wio​sną 2013 roku przy​szła ko​lej na pew​ne​go zna​jo​me​go. Geo​r​ge Ve​ni​ze​los z tego sa​me​go biu​ra FBI opu​bli​ko​wał wraz z przed​sta​wi​cie​la​mi pro​ku​ra​tu​ry z Man​hat​ta​nu oskar​że​nie „prze​‐ ciw​ko trzy​dzie​stu czte​rem do​mnie​ma​nym człon​kom i po​moc​ni​kom dwóch po​krew​nych ro​syj​‐ sko-ame​ry​kań​skich ko​mó​rek zor​ga​ni​zo​wa​nej prze​stęp​czo​ści, wraz z ro​syj​skim zło​dzie​jem w pra​wie” za sze​reg czy​nów ka​ral​nych, w tym pro​wa​dze​nie co naj​mniej dwóch „or​ga​ni​za​cji buk​ma​cher​skich” za​opa​try​wa​nych przez mul​ti​mi​lio​ne​rów z Ro​sji oraz Ukra​iny. Jed​nym z przed​się​wzięć or​ga​ni​za​cji Ta​iwan​chik-Trin​cher mia​ło być pra​nie za po​śred​nic​twem Cy​pru wie​lu ro​syj​skich i ukra​iń​skich mi​lio​nów do​la​rów, któ​re na​stęp​nie roz​po​wszech​nia​ne były w USA. „Zło​dziej w pra​wie” to okre​śle​nia gło​wy w ro​syj​skiej ma​fii. Od​no​si się ona do do​mnie​‐ ma​ne​go sze​fa ban​dy, któ​ry opi​sa​ny zo​stał na​stę​pu​ją​co – „or​ga​ni​za​cja Ta​iwan​chik-Trin​cher ope​ru​je pod osło​ną Alim​sa​na Toch​ta​chu​no​wa, zna​ne​go jako zło​dzie​ja w pra​wie. Tak na​zy​wa​‐ ni są wy​so​ko po​sta​wie​ni kry​mi​na​li​ści z daw​ne​go Związ​ku Ra​dziec​kie​go”. Ta​iwan​chik fin​go​‐ wał jako roz​jem​ca pod​czas ope​ra​cji buk​ma​cher​skich, któ​ry gro​ził uczest​ni​kom rów​nież prze​‐ mo​cą i szko​da​mi go​spo​dar​czy​mi. W cią​gu dwóch mie​się​cy or​ga​ni​za​cja wy​pła​ci​ła mu „dzie​‐ sięć mi​lio​nów do​la​rów za usłu​gi”. Zo​stał wy​da​ny na nie​go na​kaz aresz​to​wa​nia[293]. Roz​brzmie​wa wie​le zna​nych me​lo​dii: Ta​iwan​chik, dzia​łacz pił​kar​ski z po​wią​za​niem z FIFA, cy​pryj​ska pral​nia pie​nię​dzy – i wie​le wię​cej. Mac​ki roz​bi​tej siat​ki prze​stęp​czej się​ga​ją aż po Trump To​wer w No​wym Jor​ku, czy​li tam – przy​pad​ko​wo bądź też nie​przy​pad​ko​wo – gdzie re​zy​du​je CON​CA​CAF obok swo​je​go ge​ne​ra​ła i skarb​ni​ka. Chuck Bla​zer, ame​ry​kań​ski eks​pert do gier lo​so​wych, za​sia​dał na czter​dzie​stym dzie​wią​tym pię​trze.

Rów​nież Toch​ta​chu​now miał tam umiesz​czo​nych współ​pra​cow​ni​ków. W sie​dzi​bie, znaj​‐ du​ją​cej się za​le​d​wie pię​tro po​ni​żej wła​ści​cie​la bu​dyn​ku, za​rzą​dza​li kon​struk​tem stron in​ter​ne​‐ to​wych, któ​ry przez oskar​ży​cie​li zo​stał na​zwa​ny „naj​więk​szym świa​to​wym por​ta​lem spor​to​‐ wym”, któ​ry był otwar​ty „pra​wie wy​łącz​nie dla oli​gar​chów z Ukra​iny i Fe​de​ra​cji Ro​syj​skiej”. W pod​słu​cha​nej roz​mo​wie moż​na było usły​szeć, jak szef ban​dy sam gro​zi za​dłu​żo​ne​mu klien​‐ to​wi, aby ten „uwa​żał, żeby nie zo​stał tor​tu​ro​wa​ny czy zna​le​zio​ny pod zie​mią”. Pierw​sza roz​‐ pra​wa przed są​dem prze​wi​dzia​na zo​sta​ła na lato 2014 roku. Moż​na pójść o za​kład, że nie sta​‐ wi się wów​czas jed​na oso​ba: Toch​ta​chu​now, dzia​łacz pił​kar​ski z Mo​skwy, któ​ry po​dob​nie jak po​zo​sta​li wplą​ta​ni od​da​la swo​ją winę: „Nie je​stem ani z ma​fii, ani ban​dy​tą[294]. Po​twier​dza to rów​nież czło​wiek, któ​ry dla Ta​iwan​chi​ka słu​ży za łącz​ni​ka z opi​nią pu​blicz​‐ ną: Wła​di​mir Owt​schin​ski. Był on nie​gdyś kie​row​ni​kiem ro​syj​skie​go biu​ra In​ter​po​lu oraz współ​pra​cow​ni​kiem w róż​nych ro​syj​skich or​ga​nach pań​stwo​wych. Dziś lu​dzie za​in​te​re​so​wa​ni kon​tak​tem z Toch​ta​chu​no​wem zwra​ca​ją się do nie​go – by​łe​go wy​so​ko po​sta​wio​ne​go śled​cze​‐ go In​ter​po​lu, któ​ry chęt​nie opi​su​je Ta​iwan​chi​ka jako wy​jąt​ko​wo po​rząd​ne​go to​wa​rzy​sza[295]. W Trump To​wer swo​ją sie​dzi​bę ma jesz​cze jed​na oso​ba: Chuck Bla​z er, któ​ry stał się obiek​tem śledz​twa ko​mór​ki FBI zaj​mu​ją​cej się eu​ro​azja​tyc​ką prze​stęp​czo​ścią. Przez lata pod siat​ką buk​ma​cher​ską Ta​iwan​chi​ka bu​do​wał wła​sne im​pe​rium gier lo​so​wych[296]. Fe​de​ral​‐ ni za radą jego ad​wo​ka​ta skło​ni​li go praw​do​po​dob​nie po wie​lo​let​nim śledz​twie do współ​pra​‐ cy, ale on sam nie chce za​brać w tej spra​wie gło​su. W 2013 roku tra​fił do FBI ra​port CON​‐ CA​CAF na te​mat le​wych in​te​re​sów Bla​ze​ra oraz War​ne​ra. Od 2011 roku FBI spraw​dza płat​‐ no​ści Bla​ze​ra na kon​ta za​gra​nicz​ne na Ka​ra​ibach, opie​wa​ją​ce na pięć​set ty​się​cy do​la​rów. Agen​ci urzę​du po​dat​ko​we​go (IRS) do​łą​czy​li do do​cho​dze​nia, w któ​rym ich zda​niem do​szło do oszu​stwa i oszu​stwa ma​ilo​we​go. „Ca​łość prze​ro​dzi​ła się w wiel​kie do​cho​dze​nie”, po​wie​dział za​zna​jo​mio​ny ze spra​wą ame​ry​kań​ski urzęd​nik[297]. W spra​woz​da​niu spraw​dza​ją​cym CON​CA​CAF, za​pre​zen​to​wa​nym w kwiet​niu 2013 roku w Pa​na​mie, wcze​śniej​szy sę​dzia naj​wyż​szy Da​vid Sim​mons (z Bar​ba​do​su) za​rzu​ca wcze​śniej rzą​dzą​ce​mu du​eto​wi Bla​zer/War​ner do​ko​na​ne w wiel​kim sty​lu oszu​stwo oraz sa​mo​wzbo​ga​ce​‐ nie. Obaj oczy​wi​ście od​da​la​ją te za​rzu​ty. Bla​ze​ra ob​cią​ża się kwo​tą po​nad dwu​dzie​stu mi​lio​‐ nów do​la​rów, z cze​go sie​dem​na​ście po​cho​dzi z ko​mi​sji. Nie usta​lo​no rów​nież „go​spo​dar​cze​‐ go uza​sad​nie​nia” za jego wy​dat​ki po​śred​nie w Trump To​wer, za ho​tel luk​su​so​wy w Mia​mi, za jego sa​mo​chód mar​ki Hum​mer oraz za ubez​pie​cze​nie po​jaz​du jego dziew​czy​ny. W 2007 roku do​ko​nał przed​pła​ty za miesz​ka​nia na Ba​ha​mach z kasy pił​kar​skiej. „Wy​so​ko opła​ca​ny se​kre​‐ tarz ge​ne​ral​ny” eks​tre​mal​nie lek​ko​myśl​nie „po​trak​to​wał po​da​tek do​cho​do​wy CON​CA​CAF, przez co zwią​zek stra​cił sta​tut or​ga​ni​za​cji non pro​fit. Re​wi​dent za ka​den​cji War​ne​ra/Bla​ze​ra, po​sia​da​ją​cy sie​dzi​bę swo​jej fir​my w Try​ni​da​dzie, nie był nie​na​wist​ny, bę​dąc za​trud​nio​nym rów​nież oso​bi​ście u Jac​ka oraz Chu​ka. Wśród osób zgro​ma​dzo​nych na Pa​na​mie był rów​nież Sepp Blat​ter, któ​ry przez lata wy​stę​po​wał w bla​sku świa​teł wo​kół swo​ich po​moc​ni​ków w wy​bo​rach. Sim​mos w spra​wie Jac​ka War​ne​ra stwier​dza mię​dzy in​ny​mi, że, João Ha​ve​lan​ge Cen​tre of Excel​len​ce” w Port of Spa​in, któ​re kosz​to​wa​ło dwa​dzie​ścia sześć mi​lio​nów do​la​rów i było wspie​ra​ne przed FIFA, wca​le nie znaj​du​je się w po​sia​da​niu CON​CA​CAF, po​nie​waż wy​bu​do​‐ wa​ne zo​sta​ło na pry​wat​nej zie​mi War​ne​ra. Jed​na ze spół​ek na​zy​wa​ła się Ren​raw, czy​li czy​ta​‐

jąc od koń​ca – War​ner. W księ​gach związ​ku ni​g​dy nie od​na​le​zio​no czte​ry​stu sześć​dzie​się​ciu dwóch ty​się​cy do​la​rów, któ​re wpła​co​ne zo​sta​ły w ra​mach po​mo​cy aka​de​mii pił​kar​skiej przez Au​stra​lię do​kład​nie w tym mo​men​cie, gdy kraj ten ubie​gał się o or​ga​ni​za​cję mi​strzostw świa​ta 2022. Ma​rvin-Lee-Sta​dium znaj​du​je się bli​sko cen​trum go​ści. Je​śli nie roz​gry​wa się me​czów dru​ży​ny War​ne​ra Joe Pu​blic, to or​ga​ni​zo​wa​ne są tam kon​cer​ty, pchle tar​gi bądź spo​tka​nia ko​‐ ściel​ne[298]. War​ner, wie​lo​let​ni wi​ce​prze​wod​ni​czą​cy FIFA, okre​ślił za​rzu​ty jako bez​pod​staw​‐ ne, a na​stęp​nie do​dał: „Nie je​stem już za​in​te​re​so​wa​ny spra​wa​mi zwią​za​ny​mi z pił​ką noż​‐ ną”[299]. Jed​nak obec​nie me​dia z Try​ni​da​du prze​ka​zu​ją nowe do​nie​sie​nia: w fir​mach fa​sa​do​wych War​ne​ra, ta​kich jak LOC Ger​ma​ny 2006, mia​ło wsiąk​nąć co naj​mniej dwa​na​ście mi​lio​nów euro ze źró​deł za​rów​no rzą​do​wych, jak i spor​to​wych – ta​kich jak od czo​ło​we​go spon​so​ra FIFA: Adi​da​sa. Ślad z kont za​gra​nicz​nych miał pro​wa​dzić do Afry​ki. Ma​fij​ne po​dej​ście re​‐ pre​zen​tan​tów z Wysp Ka​na​ryj​skich ak​tu​al​nie jest pod​da​ne śledz​twu. Dwóch emi​sa​riu​szy z Try​ni​da​du mia​ło się spo​tkać w Las Ve​gas z przed​sta​wi​cie​la​mi fir​my bu​dow​la​nej, aby ode​brać ła​pów​kę w po​sta​ci pię​ciu mi​lio​nów do​la​rów. Fir​ma ta bu​do​wa​ła ogrom​ny kom​pleks w Try​ni​‐ da​dzie. Przed​sta​wi​ciel bu​dow​la​ny miał prze​ka​zać du​eto​wi swo​je miej​sce przy sto​le wraz z że​to​na​mi, dzię​ki cze​mu zo​sta​ły one spie​nię​żo​ne w ka​sy​nie. Wszyst​kie te dzia​ła​nia mia​ły swój od​dźwięk w Try​ni​da​dzie, gdzie War​ner z tre​ne​ra pił​ki noż​nej awan​so​wał na jed​ne​go z naj​po​tęż​niej​szych lu​dzi w kra​ju, obej​mu​jąc przy tym urząd mi​‐ ni​stra bez​pie​czeń​stwa. Nie jest to żar​tem: przy​pa​da to na okres, gdy na Ka​ra​ibach robi się za spra​wą prze​my​ca​nych nar​ko​ty​ków bar​dzo nie​bez​piecz​nie. Rów​nież w jego ga​bi​ne​cie rzu​ci​ło się w oczy, że uni​kał po​dró​ży za​gra​nicz​nych. Czyż​by dla​te​go, że tam cze​ka​ło​by na nie​go FBI? To, co zda​niem pani pre​mier Kam​li Per​sad-Bis​ses​sar czy​ni​ło tę pra​cę trud​ną, opi​sa​no po odej​ściu War​ne​ra: „Nie wy​bie​rał się do Wa​szyng​to​nu, To​ron​to, No​we​go Jor​ku czy Ha​iti”, mimo iż cze​ka​ły go tam obo​wiąz​ko​we dla mi​ni​stra bez​pie​czeń​stwa spo​tka​nia. Zda​niem pre​‐ mie​ra sam War​ner przy​znał rów​nież, że stał się wraz z ro​dzi​ną obiek​tem do​cho​dze​nia władz USA w spra​wie sze​re​gu prze​wi​nień go​spo​dar​czych. „Po​wie​dzia​łam mu, że ma oczy​ścić swo​je na​zwi​sko, a wów​czas po​now​nie go ob​sa​dzi​my”[300]. War​ner po​wró​cił do par​la​men​tu jako nie​za​leż​ny kan​dy​dat. Jed​nak po po​dró​ży do Sta​nów w li​sto​pa​dzie 2012 roku FBI ma w gar​ści jego syna Da​ry​ana – in​ny​mi sło​wy: jego mi​ni​stra fi​‐ nan​sów. Wio​sną nie​ofi​cjal​ne źró​dła po​wią​za​ne z do​cho​dze​niem do​nio​sły, że mło​dy War​ner jest go​to​wy do współ​pra​cy. Co naj​mniej do je​sie​ni 2013 roku re​zy​do​wał w Mia​mi w domu na​le​żą​cym do jego ro​dzi​ny, a ze Sta​nów już nie wy​je​chał. Za​prze​cza do​nie​sie​niom, ja​ko​by na​‐ ło​żo​ny zo​stał na nie​go areszt do​mo​wy. Jed​nak rów​nież dłuż​szy okres wska​zu​je na to, że FBI po​sia​da wy​star​cza​ją​co dużo ma​te​ria​łu do​wo​do​we​go, aby za​gro​zić mu wię​zie​niem. Da​ry​an był od​po​wie​dzial​ny za spra​wy fi​nan​so​we biz​ne​su ojca – po​cząw​szy od bi​le​tów na MŚ, a na luk​su​so​wych miesz​ka​niach skoń​czyw​szy. Fakt, że ju​nior pod​jął się współ​pra​cy ze śled​czy​mi, spę​dza za​pew​ne sen z po​wiek nie​jed​ne​go dzia​ła​cza FIFA. Miał po​dać FBI na​zwi​‐ ska osób oraz na​zwy ban​ków, dzię​ki cze​mu ła​twiej bę​dzie spraw​dzić prze​pły​wy pie​nię​dzy. Jed​no py​ta​nie samo się na​su​wa: czy śla​dy w port​fo​lio War​ne​ra po​zo​sta​wi​ły po so​bie rów​nież apli​ka​cje Ro​sji oraz Ka​ta​ru pod​czas przy​zna​wa​nia or​ga​ni​za​cji mi​strzostw świa​ta? Może mo​‐ gły​by do​pro​wa​dzić do in​nych dzia​ła​czy. Śledz​two bę​dzie wy​ma​ga​ło cza​su, szcze​gól​nie że do​‐ ty​czy za​gra​nicz​nych ban​ków[301].

Śled​czy po​zo​sta​li nie​wzru​sze​ni fak​tem, że War​ner po​wró​cił do par​la​men​tu Try​ni​da​du. „Par​la​men​ta​rzy​ści nie są chro​nie​ni przed eks​tra​dy​cją”, po​wie​dział Pe​ter Carr. Rzecz​nik ame​‐ ry​kań​skie​go wy​dzia​łu spra​wie​dli​wo​ści po​wie​dział to, wy​jąt​ko​wo nie​ty​po​wo, w kon​tek​ście trwa​ją​cych do​cho​dzeń prze​ciw​ko by​łym dzia​ła​czom FIFA.

RE​FOR​MA ME​TO​DĄ CHA​ŁUP​NI​CZĄ

Głów​ny re​for​ma​tor Mark Pieth ob​jął po​sa​dę z wiel​ki​mi na​dzie​ja​mi, a w krót​kim cza​sie prze​‐ bił wszel​kie oba​wy scep​ty​ków. Prze​pro​wa​dzo​na re​for​ma na​wet w za​ląż​ku nie była wia​ry​god​‐ na, a on sam kon​se​kwent​nie wy​co​fy​wał się ze swo​ich żą​dań. „W jaki spo​sób moż​na spra​wić, aby in​sty​tu​cja dzia​ła​ła efek​tyw​nie?”, la​men​to​wał pod​czas swo​ich dzia​łań. „FIFA nie musi ni​‐ cze​go ro​bić”[302]. Dla​cze​go więc pod​pi​sy​wał się pod tym? Nikt go nie zmu​szał, aby po​ma​gał FIFA w prze​pro​wa​dze​niu re​for​my we​dług jej gu​stu. Re​for​my na po​kaz, któ​ra po​mi​ja naj​waż​‐ niej​sze: prze​szłość czło​wie​ka, któ​ry, jak to czę​sto uj​mu​je Pieth, od po​nad trzech de​kad po​sia​‐ da wła​dzę w tym biz​ne​sie. FIFA rze​czy​wi​ście mu​sia​ła coś zro​bić, bo jej opi​nia zgod​nie ze sło​wa​mi Pie​tha była strasz​na. Aby ru​szyć, po​trze​bo​wa​ła lu​dzi, któ​rych na​zwi​ska mo​gła wy​ko​rzy​stać do wła​snych ce​lów i któ​ry​mi mo​gła​by tak ste​ro​wać, aby nie na​ru​szyć naj​waż​niej​sze​go – czy​li pre​zy​den​ta Blat​te​ra. Wła​śnie tak wszyst​ko się za​koń​czy​ło. W oso​bie Pie​tha Blat​ter zna​lazł roz​wią​za​nie swo​je​go pro​ble​mu. Pro​wa​dzo​na przez eks​per​tów com​plian​ce z Ba​zy​lei gru​pa re​for​ma​cyj​na IGC uwie​rzy​tel​ni​ła za​gma​twa​ny ma​newr jako prze​łom ku przy​szło​ści: na​przód z czło​wie​kiem na szczy​cie, któ​ry do​pro​wa​dził tę or​ga​ni​za​cję do etycz​ne​go upad​ku. Je​śli ist​nie​ją pro​ble​my w ro​dzi​nie pił​kar​skiej, to roz​wią​za​ne zo​sta​ną też w ro​dzi​nie” – oto kre​do Blat​te​ra. Re​for​ma​to​rzy też to pod​chwy​ci​li. Wło​da​rze FIFA od​su​wa​li re​for​ma​to​rów Pie​tha od sie​bie na każ​dym fron​cie. Ni​co​lása Leoz, szef Po​łu​dnio​wo​ame​ry​kań​skie​go Związ​ku Pił​ki Noż​nej oraz oso​ba na li​ście ła​pó​wek ISL, zo​stał wy​bra​ny przez CON​ME​BOL na „do​ży​wot​nie​go pre​zy​den​ta”. Mimo to już rok póź​‐ niej osiem​dzie​się​ciocz​te​ro​let​ni Pa​ra​gwaj​czyk „ze wzglę​dów zdro​wot​nych” mu​siał po​dać się do dy​mi​sji. Po​dej​rza​nie zbie​gło się to w cza​sie z chwi​lą, gdy ko​mi​sja do spraw ety​ki w FIFA mo​gła go uka​rać. Wów​czas jak na dło​ni le​ża​ły do​ku​men​ty są​do​we w związ​ku ze skan​da​lem z ISL. Rów​nież dziel​nie w za​rzą​dzie utrzy​my​wał się Chuck Bla​zer. Ame​ry​kań​ski eks​pert od spraw za​gra​nicz​nych i gier ha​zar​do​wych miał na ogo​nie nie tyl​ko FBI, ale i urząd po​dat​ko​wy IRS. Jego nie​gdyś sta​ry przy​ja​ciel, a obec​nie naj​więk​szy wróg, Jack War​ner, na​kie​ro​wał me​‐ dia na po​szla​ki, we​dług któ​rych Bla​zer obok biu​ra z pie​nię​dzy CON​CA​CAF opła​ca rów​nież woje pry​wat​ne lo​kum w Trump To​wer, któ​re mie​sięcz​nie kosz​to​wa​ło osiem​na​ście ty​się​cy do​‐ la​rów. CON​CA​CAF nie wie​dzia​ło rów​nież, że w 2010 roku za​ku​pił on za po​śred​nic​twem fir​‐ my cór​ki, Con​ca​caf Mar​ke​ting & TV Inc, dwie nie​ru​cho​mo​ści w Mia​mi. Od roku 2012 oby​‐ dwa biu​ra z wi​do​kiem na mo​rze wy​sta​wio​ne zo​sta​ły na sprze​daż za kwo​tę ośmiu​set ty​się​cy do ki​rów[303]. Pod​czas kon​gre​su kon​fe​de​ra​cji w maju 2012 roku wzbu​rze​ni de​le​ga​ci za​żą​da​li od Bla​ze​ra, aby ten pod​czas naj​bliż​sze​go kon​gre​su FIFA od​szedł z za​rzą​du. Wnio​sek ten jed​nak zbyt póź​no tra​fił do po​rząd​ku ob​rad. W FIFA, w któ​rej za​ła​twił wro​gów Blat​te​ra, Bin Ham​‐ ma​ma oraz War​ne​ra, Bla​zer był nie do ru​sze​nia. Pod​czas kon​gre​su w Bu​da​pesz​cie dum​nie za​‐ sia​dał przy sto​le za​re​zer​wo​wa​nym dla za​rzą​du, pod​czas gdy oma​wia​no nie​wi​docz​ne osią​gnię​‐

cia re​for​my Pie​tha. Bo​ha​ter​ski wy​dźwięk nada​wał prze​mó​wie​niom Ron No​ble, któ​ry swo​im oso​bi​stym dzia​ła​niem wzbu​dzał co​raz więk​szą iry​ta​cję. Se​kre​tarz ge​ne​ral​ny In​ter​po​lu miał mó​wić o spo​żyt​ko​wa​niu pierw​szych mi​lio​nów z da​rów, nie zro​bił jed​nak tego, sku​pia​jąc się na re​for​mach FIFA. „Nikt nie może wąt​pić, że kie​row​nic​two FIFA po​dej​mu​je praw​dzi​we dzia​ła​nia”[304], opo​wia​da z za​chwy​tem. Ten ory​gi​nal​ny po​gląd oba​la​ła in​wen​ta​ry​za​cja Rady Eu​ro​pej​skiej przed mie​sią​cem, któ​rej wy​nik był wręcz za​trwa​ża​ją​cy. Par​la​men​ta​rzy​ści na​wo​‐ ły​wa​li do tego, aby wy​bo​ry z 2011 roku, któ​re wy​grał Blat​ter, zo​sta​ły po​wtó​rzo​ne. Naj​waż​niej​sze spra​wy zo​sta​ły jed​nak przez No​ble’a z Blat​te​rem i spół​ką omó​wio​ne dys​‐ kret​nie. Ist​nia​ło pew​ne istot​ne nie​bez​pie​czeń​stwo: ob​sa​dze​nie po​sad kie​row​ni​czych w dwóch izbach ety​ki. Eks​per​ci od wi​ze​run​ku Mar​ka Pie​tha mie​li za za​da​nie zna​leźć od​po​wied​nich kan​‐ dy​da​tów na te sta​no​wi​ska. Oby​dwie izby skła​da​ły się prak​tycz​nie ze sta​re​go per​so​ne​lu. Czy nie by​ło​by mimo wszyst​ko ry​zy​kow​ne, po​wie​rzyć cięż​ką pra​cę z prze​szło​ścią ze​wnętrz​nym sze​fom ety​ki, któ​rzy nie po​zna​li jesz​cze spe​cy​fi​ki tej po​sa​dy? Oby​dwie izby są ze sobą po​łą​‐ czo​ne. Naj​pierw swo​je do​cho​dze​nie pro​wa​dzą śled​czy, a na​stęp​nie sę​dzio​wie. Klu​czo​wą po​‐ sa​dę zaj​mu​je więc szef do​cho​dze​nia, a sę​dzia może je​dy​nie dzia​łać we​dług jego usta​leń. Jako szef izby orze​ka​ją​cej Pieth za​pro​po​no​wał, aby sę​dzią zo​stał Hans Jo​achim Ec​kert z Sądu Związ​ko​we​go Mo​na​chium. Jest on do​świad​czo​ny w spra​wach zwią​za​nych z ko​rup​cją. FIFA ten wy​bór za​ak​cep​to​wa​ła. W ob​li​czu de​li​kat​ne​go ob​sa​dza​nia po​sad dru​ży​na Blat​te​ra od​rzu​ca​ła wszyst​kie czte​ry pro​‐ po​zy​cje od IGC. Ich fa​wo​ry​tem był Luis Mo​re​no Ocam​po, były głów​ny oskar​ży​ciel w Den Haag. Pieth na​rze​kał, że zwar​ta la​ty​no​ska gru​pa we​wnątrz FIFA była prze​ciw​na kan​dy​da​tu​rze Ar​gen​tyń​czy​ka. Ocam​pie uda​ło się po​sta​wić przed sąd wie​lu de​spo​tów. Co był​by w sta​nie zro​bić, je​śli zo​stał​by głów​nym śled​czym? FIFA wy​gło​si​ła swo​ją dez​apro​ba​tę. Pieth nie sprze​‐ ci​wiał się temu. „Je​śli we​zmą pań​stwo pod uwa​gę Gron​do​nę czy też Ni​co​lása Le​oza z Pa​ra​‐ gwa​ju, po​łą​czą to pań​stwo z prze​szło​ścią re​gio​nu, z dyk​ta​to​ra​mi Strös​sne​rem oraz Ban​ze​rem, to ca​łej resz​ty mogą pań​stwo się do​my​ślić. Nie chcę wię​cej mó​wić, bo na​ro​bię so​bie jesz​cze pro​ble​mów”. Znie​nac​ka po​ja​wi​ło się ko​lej​ne na​zwi​sko: Mi​cha​el Gar​cia, bę​dą​ce pro​po​zy​cją Rona No​‐ ble’a. Był on ad​wo​ka​tem ze Sta​nów Zjed​no​czo​nych, gdzie pra​co​wał jako wi​ce​pre​zy​dent In​ter​‐ po​lu, w bli​skim kon​tak​cie ze wspo​mnia​nym No​ble’em. Łą​czy​ła ich nie tyl​ko pra​ca, ale i oso​‐ bi​sta przy​jaźń, a ich dro​gi ży​cio​we nie raz mia​ły oka​zję się skrzy​żo​wać. FIFA była za​chwy​co​‐ na. Oka​za​ło się, że zna​lazł się od​po​wied​ni kan​dy​dat. 11 lip​ca wy​bu​chła bom​ba. Szwaj​car​ski Sąd Naj​wyż​szy ogło​sił, że pro​ku​ra​tu​ra w kan​to​nie Zug może przed​ło​żyć me​diom po​sta​no​wie​nie o za​koń​cze​niu po​stę​po​wa​nia wo​bec ISL. Ha​ve​‐ lan​ge oraz Te​ixe​ira po​nie​śli klę​skę przed naj​wyż​szą in​stan​cją. Po wy​ro​ku sądu w Zug FIFA po​sta​no​wi​ła za​prze​stać ape​la​cji. Te​raz przez pe​wien czas może za​cho​wy​wać się tak, jak gdy​‐ by była za​do​wo​lo​na z tego, że wie​dza Blat​te​ra od​no​śnie do ko​rup​cji zo​sta​ła for​mal​nie po​‐ świad​czo​na. Gdy na stół tra​fia​ją pa​pie​ry, to sta​no​wi​sko FIFA nie ule​ga zmia​nie. Za​rzu​co​na po​sta​no​wie​nia​mi spra​wia wra​że​nie „za​do​wo​lo​nej, że kon​tro​wer​syj​ny do​ku​ment w koń​cu może zo​stać opu​bli​ko​wa​ny”. Hur​ra! W koń​cu cała ar​mia dro​gich ad​wo​ka​tów pró​bo​wa​ła temu za​po​‐ biec...

FIFA była zda​nia, że owe do​ku​men​ty od​cią​ż a​ją sze​fa: „W swo​im wy​ro​ku Sąd Naj​wyż​‐ szy po​twier​dza, że pa​da​ją je​dy​nie dwa na​zwi​ska za​gra​nicz​nych dzia​ła​czy, a pre​zy​dent FIFA (...) nie jest uwi​kła​ny w spra​wę”. Co za bzdu​ry: w do​ku​men​tach Blat​te​ro​wi przy​pi​sa​ny jest skrót „PI”. Nie wie​dział on o wie​lo​mi​lio​no​wych wy​pła​tach dla wy​so​ko po​sta​wio​nych dzia​ła​‐ czy, a śled​czy po​wo​ły​wa​li się na jego wy​po​wiedź: „Nie do pod​wa​że​nia jest fakt, że FIFA po​‐ sia​da​ła wie​dzę o ła​pów​kach pła​co​nych lu​dziom we​wnątrz ich or​ga​ni​za​cji”. Dla​te​go też sta​ła się współ​o​skar​żo​nym i mu​sia​ła na za​koń​cze​nie do​cho​dze​nia za​pła​cić dwa i pół mi​lio​na fran​‐ ków. FIFA za​cho​wu​je się więc tak, jak gdy​by z ra​do​ści z za​koń​cze​nia do​cho​dze​nia wy​strze​li​ły w po​wie​trze kor​ki od szam​pa​na. „Wy​rok Sądu Naj​wyż​sze​go tra​fia w ten​den​cje, któ​rych od 2011 roku, czy​li od ogło​sze​nia woli or​ga​ni​za​cji, do ogło​sze​nia po​sta​no​wie​nia o za​koń​cze​niu po​stę​po​wa​nia wo​bec ISL, trzy​ma się FIFA wraz ze swo​im pre​zy​den​tem”. Me​dia nie dały się już na to na​brać. Blat​ter za​re​ago​wał na to tak jak zwy​kle, gdy stoi pod ścia​ną: bro​niąc się ata​kiem. Na​gle po​są​dził sie​bie sa​me​go o dłu​go​let​nie za​prze​cza​nie. Przy​‐ znał się do krą​żą​cej w me​diach in​for​ma​cji: że miał wie​dzę o płat​no​ściach. Do tej pory cią​gle opo​wia​dał, że ni​cze​go nie za​uwa​żył. W ak​tach są​do​wych zo​sta​ło na​pi​sa​ne, że „mię​dzy in​ny​mi szef fi​nan​sów FIFA po​twier​dził, że dla Ha​va​lan​ge’a do​ko​na​na zo​sta​ła płat​ność (dla ISL, przyp. aut.) w wy​so​ko​ści mi​lio​na fran​ków, któ​ra omył​ko​wo zo​sta​ła za​księ​go​wa​na bez​po​śred​‐ nio na kon​to FIFA. O tym fak​cie wie​dział nie tyl​ko on, ale i PI”. In​ny​mi sło​wy to PI był świad​‐ kiem do​ko​na​nia płat​no​ści w kwo​cie mi​lio​na na rzecz FIFA. PI w 2009 roku zo​stał za​pro​szo​ny przez pro​ku​ra​to​ra do „po​ga​węd​ki in​for​ma​cyj​nej”- pod​czas któ​rej do​wie​dział się, że „obiek​‐ tyw​ny stan rze​czy speł​nia za​dat​ki wbrew do​ko​na​niu okre​ślo​nej czyn​no​ści”. Na​le​ży okre​ślić, czy pro​ces są​do​wy prze​ciw​ko FIFA może zo​stać okre​ślo​ny jako pro​ces prze​ciw​ko niej jako przed​się​bior​stwu „lub/oraz oso​bie fi​zycz​nej, któ​ra po​no​si for​mal​ną od​po​wie​dzial​ność za dzia​‐ ła​nie FIFA”. Wszel​kie wąt​pli​wo​ści zo​sta​ły roz​wia​ne, a fe​de​ra​cja po​twier​dza, że to Blat​ter jest PI. Po raz ko​lej​ny w na​stęp​stwie uka​zał się w pra​sie gro​te​sko​wy tekst: 12 lip​ca 2012 roku wid​niał na​głó​wek, pięć py​tań do Blat​te​ra. Dzien​ni​ka​rze py​ta​li go, czy wie​dział o ca​łej spra​wie, a on sam od​po​wie​dział z ata​kiem: „O czym? O tym, że pła​co​ne były pro​wi​zje?”. Wów​czas nie było to ka​ral​ne. Wie​dział o płat​no​ściach, ale „ta​kie pro​wi​zje moż​na było wów​czas na​wet od​li​czać od po​dat​ku. Dziś by​ło​by to ka​ral​ne”. We​dług do​ku​men​tów ISL to Blat​ter po​no​si winę za stra​ty FIFA: dwa i pół mi​lio​na fran​‐ ków, któ​re mia​ło zo​stać za​pła​co​ne. FIFA nie po​stą​pi​ła nie​po​praw​nie, to ich szef dzia​łał źle. To​le​ro​wał i tu​szo​wał oszu​stwa, nie wspie​ra​jąc za​ra​zem dzia​łań śled​czych. Kosz​ty za ad​wo​ka​‐ tów też mu​sia​ły być po​kaź​ne. Oskar​ży​ciel Hil​de​brand przed​sta​wia, jak ad​wo​ka​ci FIFA pró​bo​‐ wa​li po​wstrzy​mać jego i urzęd​ni​ków z Zug przed prze​pro​wa​dze​niem do​cho​dze​nia. Dzia​ła​cze, któ​rzy ob​ra​bo​wa​li pił​kę, pła​ci​li te​raz tymi mi​lio​na​mi za swo​ją obro​nę. Chwi​lę póź​niej świat Blat​te​ra znów był w po​rząd​ku. „FIFA – mó​wił na za​koń​cze​nie ko​lej​‐ ne​go po​sie​dze​nia kry​zy​so​we​go – jest czymś spe​cjal​nym!” Wła​ści​wie jest przed​sta​wie​niem jed​ne​go ak​to​ra. Taki ob​raz dało spo​tka​nie funk​cjo​na​riu​szy w Zu​ry​chu: prze​wod​ni​czą​cy otrzy​‐ mał pod​czas nie​go stu​pro​cen​to​we po​par​cie. Bo​nus za​ufa​nia w ga​ze​cie bru​ko​wej „Blick” miał je​dy​nie szef re​for​ma​cji Mark Pieth: „Bez Blat​te​ra pro​ces re​for​ma​cyj​ny za​padł​by się sam w so​‐ bie!”. Pro​ces re​for​ma​cyj​ny? Jaki pro​ces re​for​ma​cyj​ny?

Te​raz do​ku​men​ty są​do​we ze Szwaj​ca​rii ma spraw​dzić Izba Kon​tro​l​na Mi​cha​ela Gar​cii. W jej sze​re​gach za​sia​da​ją sta​rzy zna​jo​mi Blat​te​ra z ko​mi​sji ety​ki, a wśród nich znaj​du​ją się mię​‐ dzy in​ny​mi mo​de​ra​tor te​le​wi​zyj​ny oraz sze​fo​wie związ​ków pił​ki noż​nej z Fran​cji i Mau​re​ta​nii. Czy do​pro​wa​dzi​li​by do upad​ku sze​fa, któ​ry po​no​si winę za nad​szarp​nię​cie wi​ze​run​ku FIFA i za de​frau​da​cję ich środ​ków? O ca​łej spra​wie w nie​miec​kiej te​le​wi​zji ZDF opo​wia​dał rów​‐ nież Mar​kus Sie​gler, wie​lo​let​ni dy​rek​tor me​dial​ny FIFA, któ​ry zdra​dził, że Blat​ter po​wie​dział mu kie​dyś z uśmie​chem na twa​rzy, że za​rzu​ty wo​bec prze​le​wu dla Ha​va​lan​ge’a nie były praw​‐ dzi​we, bo nie do​ty​czy​ły fran​ków, a do​la​rów. Sie​gler do​dał, że szef FIFA od za​wsze wie​‐ dział o pa​nu​ją​cej ko​rup​cji. „Prze​cież już w la​tach osiem​dzie​sią​tych był po​tęż​nym se​kre​ta​‐ rzem ge​ne​ral​nym, a na​stęp​nie pre​zy​den​tem z wy​łącz​ną mocą pod​pi​sy​wa​nia do​ku​men​tów. Do dziś nic w fe​de​ra​cji nie dzie​je się bez jego wie​dzy”. Nie​miec​ki pre​zy​dent ligi Re​in​hard Rau​ball za​żą​dał od Blat​te​ra dy​mi​sji, a szef An​giel​skie​‐ go Związ​ku Pił​ki Noż​nej Da​vid Bern​ste​in tłu​ma​czy: „Bez​względ​nie nie za​mie​rza​my wspie​rać ko​lej​nej ka​den​cji Blat​te​ra”. Szef Nie​miec​kie​go Związ​ku Pił​ki Noż​nej Wol​fgang Nie​rs​bach po​‐ wie​dział, że pod​czas afe​ry wo​kół ISL sta​ły się „rze​czy, któ​re są nie​god​ne za​szczyt​ne​go cha​‐ rak​te​ru pia​sto​wa​ne​go urzę​du”. Blat​ter skon​tro​wał te sło​wa, mó​wiąc, że „z dumą” nosi spin​kę otrzy​ma​ną od DFB. Jego wier​ni współ​pra​cow​ni​cy wi​dzą spra​wę po​dob​nie. Nie​miec​ki czło​‐ nek za​rzą​du FIFA Theo Zwan​zi​ger po​wie​dział, że Blat​ter jest „cał​ko​wi​cie do za​ak​cep​to​wa​‐ nia”. Co zro​bi​li​by więc Gar​cia i Ec​kert, po​wszech​nie uzna​wa​ni za twar​dych gra​czy? Gar​cia ma za za​da​nie od​na​leźć zło​czyń​ców w FIFA. Do tego ad​wo​ka​ta, któ​ry roz​wa​ża​ny był na po​sa​dę dy​rek​to​ra DFB, tra​fia​ły nie​okre​ślo​ne sumy pie​nięż​ne ze świa​ta pił​ki noż​nej. Gar​cia na po​cząt​ku rzu​cił się na wro​ga Blat​te​ra – Bin Ham​ma​ma – któ​ry po​wo​li sta​wał się nie​bez​piecz​ny. Jego do​ży​wot​nie za​wie​sze​nie w FIFA zo​sta​ło ska​so​wa​ne przez CAS. Sę​dzio​‐ wie pod​wa​ż y​li w wy​ro​ku wia​ry​god​ność Blat​te​ra i rolę sa​mej FIFA. Pod​nie​sio​no na​wet po​‐ dej​rze​nia, że do​cho​dze​nia prze​ciw​ko kon​ku​ren​to​wi Blat​te​ra tuż przed wy​bo​ra​mi zo​sta​ły przy​‐ spie​szo​ne, aby tyl​ko za​trzy​mać Bin Ham​ma​ma. FIFA za​miast szu​kać kon​kret​nych do​wo​dów do wspar​cia swo​je​go wy​ro​ku sta​ra​ła się wy​dłu​żyć w cza​sie ocze​ki​wa​nia na de​cy​zję CAS. Uży​ty do tego zo​stał ra​port z au​dy​tu fi​nan​so​we​go, spo​rzą​dzo​ny przez Pri​ce​wa​ter​ho​use​Co​opers (PwC), któ​ry spraw​dzał azja​tyc​ki AFC, pro​wa​dzo​ny przez dzie​sięć lat przez Bin Ham​ma​ma. Po​dej​rze​wa​na przez CAS tak​ty​ka opóź​nia​ją​ca po​twier​dzi​ła się już na​stęp​ne​go dnia po trium​fie Bin Ham​ma​ma: na pod​sta​wie ra​por​tu PwC FIFA od razu po​now​nie go za​wie​si​ła. Do​‐ ku​ment ten za​rzu​cał mu prze​nie​wie​rze​nie środ​ków fi​nan​so​wych związ​ku. Ofi​cjal​nie ra​port zo​‐ stał za​mó​wio​ny przez sze​fa AFC – Zhan​ga Ji​lon​ga, któ​ry wszedł do za​rzą​du FIFA. Dziw​nym tra​fem ten Chiń​czyk w cza​sie ob​ję​tym au​dy​tem (od 2000 do 2011) sam pia​sto​wał urząd sze​fa fi​nan​sów AFC. Ko​zioł stał się ogrod​ni​kiem (nie​od​po​wied​nia oso​ba ob​ję​ła sta​no​wi​sko). Śled​czy pra​co​wa​li z po​dej​rze​nia​mi, wrę​cza​jąc za​ra​zem ma​te​ria​ły prze​ciw​ko FIFA. W spra​woz​da​niu zna​la​zły się na​zwi​ska człon​ków za​rzą​du – Hay​atou, Fer​nan​dy, Ma​ku​die​go oraz Blat​te​ra. Byli oni wy​mie​nia​ni w kon​tek​ście be​ne​fi​cjen​tów AFC. Szef miał otrzy​mać czter​na​‐ ście ko​szul o war​to​ści dwóch ty​się​cy do​la​rów. Nie​zręcz​ne py​ta​nia pa​da​ły rów​nież wo​bec człon​ków ko​mi​sji etycz​nej, któ​ra nie li​cząc Gar​cii i Ec​ker​ta skła​da​ła się ze sta​re​go per​so​ne​lu. Do gru​py Ec​ker​ta za​li​czał się Nguy​en Thi Mi Dung, któ​ry w ra​por​cie PwC wid​niał jako od​‐ bior​ca dwóch ty​się​cy pię​ciu​set sześć​dzie​się​ciu czte​rech do​la​rów. Czło​nek ko​mi​sji etycz​nej

FIFA, za​sia​da​ją​cy w ko​mi​sji dys​cy​pli​nar​nej AFC, wid​niał więc na li​ście oszu​stów? Kil​ka mie​się​cy póź​niej sy​tu​acja się po​pra​wi​ła, a Wiet​nam​czyk zo​stał dys​kret​nie za​stą​pio​ny. W wy​ro​ku CAS sę​dzio​wie po​ru​sza​li ko​lej​ne roz​sąd​ne prze​my​śle​nia. Dla​cze​go Jack War​‐ ner był do​tych​czas oszczę​dza​ny? Bę​dąc człon​kiem ho​no​ro​wym, stał się mul​ti​mi​lio​ne​rem. Jed​‐ nak w prze​ci​wień​stwie do Bin Ham​ma​ma, któ​ry pro​wa​dził na smy​czy swój ród drżą​cy o MŚ 2022 w Ka​ta​rze, nie był on od ni​ko​go za​leż​ny, co czy​ni​ło go nie​bez​piecz​nym. Udo​wod​nił to uka​za​niem no​tat​ki, któ​ra udo​wad​nia, że Blat​ter za​ła​twił mu pra​wa w FIFA. Mi​lio​no​we wpła​ty za pra​wa do trans​mi​sji te​le​wi​zyj​nych „jako po​dzię​ko​wa​nie za moją po​moc w wy​bo​rach”, twier​dził War​ner pu​blicz​nie. FIFA przy​my​ka na to oko do dziś. Gar​cia mimo wszyst​ko nie wi​dzi jed​nak punk​tu za​cze​pie​nia. Czy nie musi spraw​dzić po​‐ waż​ne​go po​dejr​że​nia, że Blat​ter od dzie​się​cio​le​ci się​gał do port​fo​lio praw trans​mi​syj​nych fe​‐ de​ra​cji, de​frau​du​jąc mi​lio​ny – prze​ka​zu​jąc je zło​wro​gie​mu War​ne​ro​wi, któ​ry po​ma​gał mu w wy​bo​rach dzię​ki pa​kie​to​wi swo​ich gło​sów? Czy moż​li​we jest, że za​pew​niał rów​nież ko​rzy​ści in​nym? Szef do​cho​dze​nia Gar​cia wo​lał wę​szyć za by​łym azja​tyc​kim dzia​ła​czem. Jed​nak na​wet w tym przy​pad​ku po​móc mu​sia​ły mu prze​bie​głe sztucz​ki Blat​te​ra. Na​gle nie​zbęd​ny oka​zał się po​‐ śpiech: 19 grud​nia 2012 roku gro​zi​ła wiel​ka spo​wiedź – Bin Ham​mam był zde​cy​do​wa​ny wy​‐ po​wia​dać się wo​bec Rady Eu​ro​py na te​mat dzia​łań biz​ne​so​wych FIFA. Ter​min wi​zy​ty w Pa​‐ ry​żu zbli​żał się, a za​po​wiedź Bin Ham​ma​ma stwa​rza​ła co​raz to więk​sze za​gro​że​nie. Pra​sa się roz​grze​wa​ła. W Ad-Dau​sze Blat​ter po​ja​wił się na ty​dzień przed prze​słu​cha​niem. Kil​ka dni po roz​mo​wie z szej​kiem, Ha​ma​dem bin Kha​lią Al-Tha​nim, emi​rem Ka​ta​ru, pro​blem z od​wiecz​nym wro​giem po​szedł w nie​pa​mięć. Je​dy​nie emir Bin Ham​ma​ma może wstrzy​mać jego wy​jazd do Pa​ry​ża”, mó​wio​no w oto​cze​niu prze​ciw​ni​ka Blat​te​ra. Bin Ham​mam rze​czy​wi​ście od​wo​łał swo​ją obec​‐ ność przed Radą Eu​ro​py. FIFA dzię​ki po​li​tycz​nym na​ci​skom za​po​bie​gła po​ja​wie​niu się świad​ka ko​ron​ne​go, któ​ry miał opo​wia​dać o ich do​mnie​ma​nych ciem​nych in​te​re​sach. Niech żyje re​for​ma! Bin Ham​mam w cią​gu nocy zre​zy​gno​wał ze wszyst​kich sta​no​wisk, ja​kie zaj​mo​wał w pił​ce noż​nej. Było to otwar​ciem dro​gi dla ety​ków Blat​te​ra. Mo​gli oni bez pro​ble​mu w cią​gu nocy za​mknąć akta – „do​ży​wot​nio ze wzglę​du na kon​flikt in​te​re​sów”, zde​cy​do​wa​li Gar​cia/Ec​kert. Przy czym do​tych​czas cho​dzi​ło je​dy​nie o ko​rup​cję. Ec​kert wska​zał na ela​stycz​ne sta​tu​ty FIFA. Po odej​ściu Bin Ham​ma​ma zbęd​ne oka​za​ły się dal​sze wy​tłu​ma​cze​nia. Było to ide​al​nym wyj​‐ ściem: w ten spo​sób nic brud​ne​go z ży​cia fe​de​ra​cji nie mu​sia​ło uj​rzeć świa​tła dzien​ne​go. Z punk​tu wi​dze​nia FIFA ca​łość wy​glą​da​ła wów​czas spo​koj​nie. Blat​ter wy​słał ad​iu​tan​ta Zwan​zi​ge​ra, któ​ry chwa​lił re​for​mę, nie wie​dząc na​wet, że szef prze​by​wa w Ka​ta​rze. Przed​sta​‐ wi​ciel​ka Trans​pa​ren​cy Sy​lvia Schenk uka​za​ła iry​ta​cję, gdy FIFA dwa dni przed prze​słu​cha​‐ niem do​ży​wot​nio za​wie​si​ła Bin Ham​ma​ma po wi​zy​cie Blat​te​ra u emi​ra. To uka​za​ło, jak nie​‐ istot​ne są dla ety​ków z FIFA etycz​ne py​ta​nia. Czy wy​mu​sze​nie nie było wi​docz​ne jak na dło​ni? Bin Ham​mam jest pod​wład​nym wład​cy, któ​ry boi się o swo​je mi​strzo​stwa świa​ta. W jego kró​le​stwie przy​po​mi​na się sys​te​my przy​mu​su za​cho​dzą​ce w śre​dnio​wie​czu. Jak do​bro​wol​na była więc owa re​zy​gna​cja, sko​ro prze​cież de​li​kwent sam wska​zał na fakt, że tyl​ko emir mógł go za​trzy​mać? For​mal​ne obej​ście do​mnie​ma​nych ety​ków wy​so​kiej kla​sy z bez​po​śred​nim za​‐

drę​cza​niem, po​sia​da​ją​cym wi​docz​ny styl Blat​te​ra, pod​wa​ży​ło jesz​cze bar​dziej wia​ry​god​ność FIFA, uka​zu​jąc że​nu​ją​cy po​ziom re​for​my. Lu​dzie wta​jem​ni​cze​ni po​dej​rze​wa​li od sa​me​go po​cząt​ku: Sepp Blat​ter, pa​tron i spon​sor spe​cjal​nej re​for​my FIFA, za​pew​nił so​bie po​przez po​wo​ła​nie Gar​cii im​mu​ni​tet. Na​dzie​je kry​‐ ty​ków spo​czy​wa​ły wy​łącz​nie na sę​dzim Ec​ker​cie. Z nim na po​cząt​ku do​szło do kil​ku wy​mian zdań. On rów​nież gro​ził, że od​cze​ka pół roku, a je​śli w tym cza​sie nie od​naj​dzie po​waż​nej spra​wy (bez​u​czu​cio​we usu​nię​cie Bin Ham​ma​ma się nie li​czy), za​cznie się za​sta​na​wiać nad sen​sem współ​pra​cy. Nad​szedł czas na punkt kul​mi​na​cyj​ny: w maju 2013 roku Ec​kert otrzy​mał od Gar​cii zbór do​ku​men​tów, li​czą​cy czte​ry ty​sią​ce dwie​ście stron – akta do​ty​czą​ce ISL. Opi​‐ sa​na w nich zo​sta​ła też rola Blat​te​ra w naj​więk​szym skan​da​lu ko​rup​cyj​nym w świe​cie spor​tu. Siła prze​bi​cia Blat​te​ra uka​za​ła się rów​nież pod​czas krót​kiej ka​den​cji Ec​ker​ta. Se​ba​stian Coe opi​sy​wał w re​por​ta​żu, jak An​glia zo​sta​ła wy​ma​new​ro​wa​na przez Blat​te​ra pod​czas sta​ra​‐ nia się o or​ga​ni​za​cję mi​strzostw świa​ta. „Po do​tar​ciu do Zu​ry​chu Da​vid Ca​me​ron udał się wraz ze swo​ją świ​tą do Blat​te​ra w oba​wie, że sta​ra​nia bry​tyj​skich me​diów, przed​sta​wia​ją​‐ cych nie​po​praw​no​ści w kie​row​nic​twie fe​de​ra​cji, mogą zo​stać źle ode​bra​ne. Blat​ter od​po​wie​‐ dział: „Nie oba​wiaj​cie się. Na​sza de​cy​zja nie bę​dzie za​leż​na od »Sun​day Ti​me​sa« czy Pa​no​‐ ra​my (pro​gram w te​le​wi​zji BBC)”. Jed​nak na chwi​lę przed do​ko​na​niem wy​bo​ru swo​je koń​co​‐ we uwa​gi wo​bec człon​ków skie​ro​wał na in​ge​ren​cję pra​sy. „Wiem o tym, bo obec​ny był wów​‐ czas nasz de​le​gat FIFA, Geoff Thom​son”. Coe zdra​dził rów​nież, że Blat​ter po​wie​dział mu nie​‐ gdyś: „Wa​sza gra pro​wa​dzo​na jest przez idio​tów”[305]. Tak dzia​ła Blat​ter. Za​jąć się nim mie​li Gar​cia oraz Ec​kert. Blat​ter uka​zu​je en​de​micz​ną ko​‐ rup​cję we​wnątrz FIFA jako fe​no​men so​cjal​ny, za któ​ry od​po​wie​dzial​ność po​no​si spo​łe​czeń​‐ stwo. Blat​ter, któ​ry opo​wia​da, że wy​dział spra​wie​dli​wo​ści orzekł, iż nie ma ko​rup​cji. Fak​tem jest, że śled​czy do dziś mogą przy​pi​sać ła​pów​ka​rzom je​dy​nie cząst​kę ze stu czter​dzie​stu je​den mi​lio​nów fran​ków. Wspo​mnia​na cząst​ka prze​la​na zo​sta​ła na kon​ta albo zna​ne, albo za​gra​nicz​‐ ne. W cie​niu po​zo​sta​ją ła​pów​ka​rze, któ​rzy swo​je pie​nią​dze otrzy​ma​li go​tów​ką w Szwaj​ca​rii bądź in​nym kra​ju: ogrom​ne sumy, trans​por​to​wa​ne wa​liz​ka​mi. Zu​peł​nie jak w fil​mach o ma​fii. Do chwi​li, gdy każ​da część ze stucz​ter​dzie​sto​jed​no​mi​lio​no​wej puli nie zo​sta​nie przy​dzie​lo​na od​po​wied​nie​mu ła​pów​ka​rzo​wi, tak dłu​go nikt, kto za spra​wą ja​sne​go mo​ty​wu zo​stał przy​pi​sa​‐ ny do krę​gu po​dej​rza​nych, nie bę​dzie mógł twier​dzić, że wy​dział spra​wie​dli​wo​ści okre​ślił go mia​nem oso​by sko​rum​po​wa​nej. Praw​dą jest jed​nak: w ob​li​czu ogra​ni​czo​nych, nie​ustan​nie utrud​nia​nych czyn​no​ści śled​czych wo​bec po​ten​cjal​nie wplą​ta​nych osób żad​ne prze​wi​nie​nia nie zo​sta​ły udo​wod​nio​ne. Więk​szość py​tań po​zo​sta​je bez od​po​wie​dzi. Far​sa ta za​koń​czy​ła się tak samo jak wszyst​kie inne far​sy w FIFA. We​dług orze​cze​nia Gar​cii i Ec​ker​ta z kwiet​nia 2013 roku Blat​ter za​cho​wał się prak​tycz​nie bez za​rzu​tów. Py​ta​nia o mo​ty​wy i przy​czy​ny dzia​łań nie gra​ły żad​nej roz​po​zna​wal​nej roli. Far​sa ta była więc cie​ka​wa tyl​ko dla ła​two​wier​nych, któ​rzy w dal​szym cią​gu mie​li na​dzie​ję, że na​praw​dę staw​ką są tu py​ta​nia od​no​śnie do spor​to​wej i przed​się​bior​czej ety​ki. Za​nim Ec​kert wy​gło​sił wy​rok na pod​sta​wie spra​woz​da​nia Gar​cii, sta​ło się to, co zwy​kle. Leoz, któ​re​mu we​dług do​ku​men​tów prze​ka​za​no sie​dem​set trzy​dzie​ści ty​się​cy do​la​rów, czym prę​dzej, z po​wo​dów zdro​wot​nych, zre​zy​gno​wał z po​sa​dy w za​rzą​dzie FIFA. W 2011 roku po​dob​ną dro​gę ob​rał Ha​ve​lan​ge: ho​no​ro​wy pre​zy​dent FIFA na kil​ka dni przed usu​nię​‐

ciem go z MKOl-u sam po​dał się do dy​mi​sji. Na​stęp​nie, za spra​wą do​ku​men​tów ISL, zre​zy​‐ gno​wał z ostat​niej po​sa​dy: ho​no​ro​wej pre​zy​den​tu​ry, któ​rej i tak mógł zo​stać po​zba​wio​ny. 30 kwiet​nia 2013 roku FIFA za​koń​czy​ła wła​sne śledz​two w spra​wie ISL. Sło​wa sfor​mu​ło​‐ wa​ne przez Ec​ker​ta tak za​chwy​ci​ły Blat​te​ra, że ten od razu przy​brał je wła​snym oświad​cze​‐ niem: „Z wiel​ką sa​tys​fak​cją stwier​dzam, że w tym ra​por​cie po​twier​dzo​no, iż za​cho​wa​nie pre​‐ zy​den​ta Blat​te​ra w żad​nym wy​pad​ku nie na​ru​sza re​guł etycz​nych”. Rów​nież Pieth, któ​ry ty​‐ dzień wcze​śniej po​legł w pre​zen​ta​cji swo​je​go ka​ta​lo​gu zmian przed zgro​ma​dze​niem FIFA, oka​zał swój za​chwyt. Z dru​giej stro​ny poza tym mi​kro​ko​smo​sem kry​ty​ka wo​bec fe​de​ra​cji wzmo​gła się po pu​bli​‐ ka​cji do​ku​men​tu Ec​ker​ta. Spra​wa po​pa​da​ła w ab​surd. W An​glii za​żą​da​no dy​mi​sji Blat​te​ra. Trans​pa​ren​cy In​ter​na​tio​nal przy​ję​ło ra​port Ec​ker​ta z szo​kiem. „Ra​port umniej​sza rolę Blat​te​ra. Jest nie​za​do​wa​la​ją​cy i ba​ga​te​li​zu​ją​cy. Ec​kert miga się przed klu​czo​wy​mi py​ta​nia​mi”, ko​men​‐ tu​je Sy​lvia Schenk. W bran​ży nad​zo​ru moc​no po​wąt​pie​wa​no, że jego ra​port, zgod​nie z po​‐ chwa​ła​mi Pie​tha, „jest ob​szer​ny i pro​fe​sjo​nal​ny”. Szcze​gól​nie że rola Blat​te​ra po​zo​sta​ła w zna​czą​cej czę​ści nie​tknię​ta. Zgod​nie ze sło​wa​mi Pie​tha pa​tro​no​wi nie wol​no za​rzu​cić żad​ne​go nie​po​praw​ne​go za​cho​‐ wa​nia, on za​cho​wał się je​dy​nie „nie​zręcz​nie”, od​sy​ła​jąc ła​pów​kę z po​wro​tem bez spraw​dza​‐ nia jej po​cho​dze​nia. Szczy​tem gro​te​ski było to, że ta oce​na opie​ra się na oso​bi​stych opi​niach Blat​te​ra. Opo​wia​dał Gar​cii, że wów​czas „wca​le nie ro​zu​miał, że ktoś wy​sy​ła pie​nią​dze prze​‐ zna​czo​ne dla ko​goś in​ne​go na kon​to FIFA. Nie miał po​dej​rzeń, że mo​gło cho​dzić o pro​wi​zję”. Trze​ba to so​bie naj​pierw wy​obra​zić: mo​gło prze​cież cho​dzić o na​pi​wek bądź kie​szon​ko​we. Na​wet Ec​kert ma „mi​ni​mal​ne wąt​pli​wo​ści”, „na​le​ży jed​nak za​da​wać kry​tycz​ne py​ta​nia, czy w okre​sie przed upa​dło​ścią ISL Blat​ter wie​dział, czy też wie​dzieć po​wi​nien, że ISL do​ko​nu​je płat​no​ści (wrę​cza ła​pów​ki) dzia​ła​czom FIFA.” Szko​da, że nikt „się nie do​py​tał”. Ec​kert nie za​głę​biał się w isto​tę in​te​re​sów FIFA. W ten spo​sób głów​ne​mu ety​ko​wi po​zo​sta​ła na​stę​pu​ją​ca de​cy​zja: for​mal​no​praw​nie nie jest ob​ję​ta re​gu​ła​mi choć​by z tego po​wo​du, że ko​deks etycz​ny FIFA po​wstał do​pie​ro w 2004 roku. To jest od daw​na zna​ne. Czy nie le​piej by​ło​by, gdy​by oszczę​dzo​no pu​blicz​no​ści ten cały cyrk? „Blat​ter za​cho​wał się więc nie​zręcz​nie? Przy tych sło​wach prze​wra​ca mi się w żo​łąd​ku”, po​wie​dzia​ła Schenk, wy​słan​nicz​ka TI. Ety​ka nie bie​rze swo​je​go po​cząt​ku w ko​dek​sie etycz​‐ nym. W la​tach dzie​więć​dzie​sią​tych też ist​nia​ły stan​dar​dy etycz​ne. Da​mian Col​lins, szef an​giel​‐ skie​go wy​dzia​łu par​la​men​tar​ne​go do spraw kul​tu​ry, me​diów i spor​tu, po​wie​dział: „Blat​ter po​‐ wi​nien po​dać się do dy​mi​sji, po​nie​waż nie zmie​nił wcze​śniej swo​je​go złe​go za​cho​wa​nia i nie prze​ciw​dzia​łał zło​czyń​com”. Wy​rok Ec​ker​ta pod​sy​cał: „Po​wsta​ło wra​ż e​nie, że FIFA sta​‐ ra​ła się za​tu​szo​wać ten wiel​ki skan​dal ko​rup​cyj​ny, by móc bro​nić swo​ich naj​wy​ż ej po​sta​‐ wio​nych dzia​ła​czy”. Współ​pra​cow​nik Col​lin​sa, Cli​ve Ef​ford po​wie​dział: „Czo​ło​wi dzia​ła​‐ cze FIFA będą tak dłu​go po​dej​rza​ni o ko​rup​cję, jak dłu​go nie od​bę​dzie się nie​za​leż​ne śledz​‐ two w spra​wie ISL”. To, że Blat​ter od​dał po ci​chu pew​ną sumę pie​nię​dzy dla Ha​ve​lan​ge’a Ef​‐ ford oce​nia ina​czej niż Ec​kert: „To do​pusz​cza tyl​ko kon​klu​zję, że pła​ce​nie ła​pó​wek dla wy​so​‐ ko po​sta​wio​nych dzia​ła​czy jest czymś nor​mal​nym i po​wszech​nie ak​cep​to​wal​nym”. Przy czym FIFA dzia​ła​ła jako „miej​sce prze​stęp​stwa”. Pod​su​mo​wu​jąc: „Wy​jąt​ko​wo za​dzi​wia​ją​ce jest, że lu​dzie wy​peł​nia​ją so​bie kie​sze​nie, pod​czas gdy wo​lon​ta​riu​sze na po​zio​mie ama​tor​skim bez​‐ sku​tecz​nie po​szu​ku​ją środ​ków”. Nie cho​dzi tu o od​po​wie​dzial​ność kar​ną, ale o od​po​wie​dzial​‐

ność po​li​tycz​ną. Ec​kert ujaw​nił, jak pro​sto​dusz​ne są prze​my​śle​nia Blat​te​ra: bied​ne​mu chło​pa​‐ ko​wi za​wsze moż​na dać „Pio​tru​sia”[306]. Bro​nił pa​tro​na FIFA rów​nież prze​ciw​ko za​rzu​tom Jac​ka War​ne​ra: „Je​śli ktoś tak uwa​ża, to nie zna​czy wca​le, że musi to być praw​dą. Za​wsze na​‐ le​ży spraw​dzać, ja​kie po​bud​ki sto​ją za ta​ki​mi wy​po​wie​dzia​mi”. Zga​dza się. Co było w związ​‐ ku z tym mo​ty​wem Blat​te​ra, gdy pod​czas li​cy​ta​cji wy​ha​mo​wał kon​ku​ren​tów ISL? Kogo mógł mieć na my​śli ów​cze​sny szef fi​nan​sów FIFA Urs Lin​si, któ​ry uchwy​cił na pi​śmie, że ist​nie​ją wy​tycz​ne z sa​mej góry, aby nie wy​wie​rać pre​sji na znaj​du​ją​cej się w pro​ble​mach fi​nan​so​wych ISL? Dla​cze​go Blat​ter nie przy​czy​nił się do kar​no​praw​ne​go wy​ja​śnie​nia afe​ry? Kto za​pew​nił FIFA wy​pła​ty dwóch i pół mi​lio​na w celu za​dość​uczy​nie​nia? Z for​ma​li​stycz​ne​go dy​stan​su wszy​scy po​moc​ni​cy Blat​te​ra znaj​dą uspra​wie​dli​wie​nie za swo​je po​dej​rza​ne dzia​ła​nia wo​bec FIFA. Pieth, Gar​cia, Ec​kert mogą być uzna​ni za pro​fe​sjo​‐ na​li​stów w pra​cach, któ​re wy​ko​nu​ją na​praw​dę, jed​nak w brud​nym ob​sza​rze po​mię​dzy ety​ką a po​li​ty​ką spor​to​wą są ama​to​ra​mi. Tego wła​śnie po​trze​bu​je pro​fe​sjo​na​li​sta czy​stej krwi na szczy​cie FIFA. Do tego pa​su​je, jako szczyt za​że​no​wa​nia, że ko​lej​ny udo​ku​men​to​wa​ny od​bior​‐ ca pie​nię​dzy z ISL w etycz​nym ro​zu​mo​wa​niu FIFA nie grał naj​mniej​szej roli: Issa Hay​atou, szef związ​ku afry​kań​skie​go. MKOl na​ło​żył na nie​go z koń​cem 2011 roku sank​cje. Pod​czas gdy FIFA drob​nym dru​kiem ob​wiesz​cza​ła odej​ścia ta​kich grzesz​ni​ków jak Leoz, inna dy​mi​sja od​by​ła się pod sto​łem: Ale​xan​dra Wra​ge opu​ści​ła w kwiet​niu 2013 roku gru​pę re​for​ma​cyj​ną IGC. Sze​fo​wa ame​ry​kań​skiej or​ga​ni​za​cji an​ty​ko​rup​cyj​nej Tra​ce jako je​dy​na z człon​ków IGC zre​zy​gno​wa​ła z ho​no​ra​rium od FIFA. Po​wo​dem odej​ścia Wra​ge było cał​ko​wi​te fia​sko re​for​my po tym, jak w mar​cu 2013 roku ka​ta​log zmian IGC zo​stał w ca​ło​ści od​rzu​co​ny. Pro​po​no​wa​no ujaw​nie​nie wy​so​ko​ści do​cho​dów oraz do​dat​ków, na​stęp​nie ogra​ni​cze​nie trwa​‐ nia ka​den​cji, a na koń​cu wpro​wa​dze​nie li​mi​tu wie​ko​we​go dla człon​ków. FIFA po​z o​sta​ła w dal​szym cią​gu „za​mknię​tą spo​łecz​no​ścią, bę​dą​cą wła​ści​wym po​wo​dem jej wła​snych pro​‐ ble​mów”. Wra​ge nie​ustan​nie upo​mi​na​ła się o jaw​ność do​cho​dów Blat​te​ra i spół​ki. Żą​da​ła nie​za​leż​‐ nych kon​tro​li wraz ze spraw​dza​niem uczci​wo​ści. Po​cząt​ko​wo te po​stu​la​ty były rów​nież głów​‐ nym ce​lem IGC. I co z tego, że im się nie uda​ło? IGC też nie ujaw​ni​ła w tym cza​sie, ja​kiej wy​‐ so​ko​ści był ich kon​trakt pod​pi​sa​ny z FIFA. Plot​ki za​czy​na​ły się od kwo​ty pię​ciu ty​się​cy fran​‐ ków za dzień oraz pię​ciu ty​się​cy fran​ków za kosz​ty po​dró​ży dla każ​de​go człon​ka IGC. Żad​na z tych kwot nie zo​sta​ła po​twier​dzo​na. W ten spo​sób żyli obok sie​bie pra​cow​ni​cy IGC oraz pion za​rzą​dza​ją​cy, któ​ry da​lej iście kró​lew​sko się ob​słu​gi​wał. We​dług ra​por​tu fi​nan​so​we​go w 2012 roku per​so​nel klu​czo​wy skła​dał się z pre​zy​den​ta, ho​no​ro​wych człon​ków za​rzą​du, se​kre​‐ ta​rza ge​ne​ral​ne​go i dy​rek​to​rów, któ​rzy w su​mie za​ro​bi​li trzy​dzie​ści trzy i pół mi​lio​na do​la​rów. Ozna​cza to wzrost o 13,6% w sto​sun​ku dwu​dzie​stu dzie​wię​ciu i pół mi​lio​na z roku ubie​głe​go. W 2008 roku ca​łość opie​wa​ła jesz​cze na osiem​na​ście i pół mi​lio​na. W cią​gu czte​rech lat kosz​‐ ty za apa​na​że, do​dat​ki oraz pen​sje dy​rek​tor​skie wzro​sły o oka​za​łe osiem​dzie​siąt je​den pro​cent. Czy Blat​ter otrzy​mu​je w związ​ku z tym da​lej oko​ło mi​lio​na „czy odro​bi​nę wię​cej”? Uczy​ni​ło​‐ by to z dy​rek​to​rów FIFA, tak samo jak z ho​no​ro​wych człon​ków za​rzą​du, mul​ti​mi​lio​ne​rów. W dal​szym cią​gu po​dział tej ogrom​nej puli nie zo​sta​nie ujaw​nio​ny. Za​miast do​dat​ków od 2014 roku zo​sta​nie wpro​wa​dzo​na nowa „struk​tu​ra zwro​tów”, co​kol​wiek mia​ło​by to zna​czyć.

Wra​ge ga​ni​ła, mó​wiąc: „IGC po​le​ca​ła, aby kie​row​nic​two FIFA ujaw​ni​ło ca​łość wy​dat​‐ ków, włą​cza​jąc w to do​cho​dy, do​dat​ki oraz kosz​ty po​bocz​ne. Za​rząd tłu​ma​czył, że jest to ra​‐ czej znak pu​blicz​nej cie​ka​wo​ści, a nie do​bre​go za​rzą​dza​nia przed​się​bior​stwem. FIFA osią​ga co praw​da zy​ski pań​stwo​we dzię​ki zwol​nie​niom z po​dat​ków, jest jed​nak zda​nia, że opi​nia pu​‐ blicz​na nie po​win​na mieć wglą​du w te licz​by. Jak więc się wy​da​je, opi​nia pu​blicz​na nie ma rów​nież pra​wa po​znać kry​te​riów, na któ​rych te zwol​nie​nia ba​zu​ją”[307]. Wra​ge opo​wia​da​ła strasz​ne rze​czy. „Je​śli pro​ces nie ucho​dzi w nie​za​leż​ny nad​zór, to każ​‐ dy krok do przo​du, któ​ry uda​ło się po​sta​wić, może zo​stać bez​pro​ble​mo​wo cof​nię​ty”. „Do​wie​‐ dzia​łam się rów​nież, że ko​bie​ta na wy​so​kim sta​no​wi​sku w ko​mi​sji ety​ki jest nie do za​ak​cep​to​‐ wa​nia. Nie mogę so​bie wy​obra​zić wy​raź​niej​sze​go do​wo​du na sek​sizm”. In​for​ma​cja ta zo​sta​ła jej prze​ka​za​na w imie​niu Blat​te​ra. Czy od mo​men​tu, gdy pod ko​niec 2011 roku IGC roz​po​czę​ła swo​ją pra​cę, uwa​ża ona FIFA za wia​ry​god​ną? „Nie. Or​ga​ni​za​cja bę​dzie wia​ry​god​na, je​śli tyl​‐ ko ogło​si swo​ją jaw​ność”. Wra​ge za​żą​da​ła, aby za​in​ter​we​nio​wa​ła Szwaj​ca​ria. „IGC ni​g​dy nie po​sia​da​ła środ​ków, aby zmu​sić FIFA do zmian. Je​dy​ną or​ga​ni​za​cją, mo​gą​cą przy​mu​sić FIFA do więk​szej jaw​no​ści, jest szwaj​car​ski rząd. Że​nu​ją​ce dla nie​go po​win​no być ukry​wa​nie się or​ga​ni​za​cji, a mi​liard czte​ry​sta mi​lio​nów zwro​tu po​dat​ku po​win​no ich za​in​te​re​so​wać. Mam na​dzie​ję, że po​dej​mą dzia​ła​nia”. Kil​ka dni póź​niej w pro​gra​mie re​for​ma​cyj​nym FIFA za​pre​zen​to​wa​ła w ukry​ciu to, cze​go sama nie chce: osób nie​za​leż​nych w jej za​rzą​dzie, nie​za​leż​ne​go spraw​dze​nia uczci​wo​ści lu​dzi z naj​wyż​szych po​sad, bo to funk​cjo​na​riu​sze ro​bią sami. Przy czym IGC pod wo​dzą Pie​tha uka​‐ za​ła to prak​tycz​nie jako mus. Kon​gres re​for​ma​cyj​ny pod mau​re​tań​ski​mi pal​ma​mi miał de​‐ ba​to​wać tyl​ko o li​mi​cie wie​ko​wym i dłu​go​ści ka​den​cji. „Do​brze, że się wy​co​fa​li​śmy”, po​‐ wie​dzia​ła Schenk z TI. „Dzie​je się do​kład​nie to, co po​strze​ga​my jako ry​zy​ko”. Czy nie zo​sta​ła osią​gnię​ta gra​ni​ca wy​trzy​ma​ło​ści? Je​śli re​for​ma​to​rzy z IGC wraz z Wra​ge zre​zy​gno​wa​li​by w tym mo​men​cie – z czym Pieth nie raz otwar​cie flir​to​wał w me​diach – to mo​gli​by udo​wod​nić: nam cho​dzi o za​sa​dę. IGC igno​ro​wa​ło jed​nak każ​dy do​wód na to, że nic się nie zmie​ni​ło. Przed ocza​mi guru jaw​no​ści FIFA do​zbro​iła na​wet swo​ją ma​szy​nę pro​pa​gan​‐ dy – po​cząw​szy od apli​ka​cji na te​le​fon, przez ty​go​dnik, aż do stu​dia te​le​wi​zyj​ne​go w sie​dzi​bie związ​ku. Nowa te​le​wi​zja Blat​te​ra do au​to​pre​zen​ta​cji mia​ła kosz​to​wać pół​to​ra mi​lio​na fran​‐ ków. We​dług sze​fa me​diów Wal​te​ra de Gre​go​rii ma ona po​móc „sko​ry​go​wać jed​no​znacz​nie złe do​nie​sie​nia”. Wra​ge z ko​lei po​da​wa​ła go jako ostry przy​kład upu​blicz​nia​nia fał​szy​wych do​nie​sień. Pieth nie bro​nił ko​le​gi. To, że FIFA na nie​ustan​ny te​mat in​ge​ren​cji pań​stwo​wej zna​‐ la​zła wy​jąt​ko​wo ory​gi​nal​ną od​po​wiedź, rów​nież go nie zdzi​wi​ło. Fe​de​ra​cja ogło​si​ła, że w przy​szło​ści bę​dzie pro​wa​dzi​ła fi​lie w Ber​nie, Bruk​se​li oraz Stras​bur​gu. W ten oto spo​sób ope​ret​ka re​for​ma​cyj​na w sce​ne​rii prze​pięk​nych mau​re​tań​skich plaż, z dala od świa​ta me​diów, była bo​ga​ta je​dy​nie w ak​cen​ty hu​mo​ry​stycz​ne. Pierw​szy uśmiech na twa​rzach ze​bra​nych wy​wo​łał lo​kal​ny go​spo​darz: szef Mau​re​tań​skie​go Związ​ku Pił​ki Noż​nej Din​na​nar​hall Per​sun​noo, któ​ry dzię​ki zma​ni​pu​lo​wa​niu me​czów za​pew​nił utrzy​ma​nie w li​dze swo​je​mu klu​bo​wi Ma​he​bo​urg Qu​ar​tier. An​zal Hos​sen​bac​cus, szef spa​da​ją​ce​go klu​bu Stan​ley Uni​ted, do​łą​czył do po​zwu są​do​we​go zdra​dziec​ki te​le​fon. Lo​kal​na sta​cja Ra​dio Plus ode​gra​ła ta​śmę z na​gra​niem, a Per​sun​noo sko​men​to​wał to na​stę​pu​ją​co: „Prze​cież ja się tyl​ko zgry​wa​‐ łem!”.

Do pro​gra​mu we​so​łe​go kon​gre​su pa​so​wa​ły rów​nież nowe twa​rze, któ​re w za​rzą​dzie przy​wi​tał Sepp Blat​ter. Z ra​mie​nia Azji do​łą​czo​ny zo​stał świe​żo wy​bra​ny szef AFC, szejk Sal​man an Cha​li​fa z Bah​raj​nu. Obroń​cy praw czło​wie​ka za​rzu​ca​li mu prze​wi​nie​nia wo​bec pił​‐ ka​rzy i dzia​ła​czy pod​czas krwa​wych za​mie​szek z 2011 roku. Sal​ma, ku​zyn wład​cy Bah​raj​nu, od​pie​rał te oskar​że​nia. Ka​den​cja Chuc​ka Bla​ze​ra wy​ga​sła w okre​sie kon​gre​su nad Oce​anem In​dyj​skim, a ko​mi​sja etycz​na za​wie​si​ła go jesz​cze przed tym. Kto zaj​mie więc miej​sca Bla​ze​ra i War​ne​ra, na któ​rych pa​rol za​gię​ła FBI? Czy zgod​nie ze sło​wa​mi Blat​te​ra i Pie​tha wszyst​ko bę​dzie le​piej? Nowi przed​sta​wi​cie​le CON​CA​CAF w za​‐ rzą​dzie FIFA na​zy​wa​li się Su​nil Gu​la​ti oraz Jef​frey Webb. Ten pierw​szy, szef związ​ku z USA, wzo​ro​wy dzia​łacz z in​dyj​ski​mi ko​rze​nia​mi, swo​ją ka​rie​rę za​po​cząt​ko​wał u boku Bla​ze​ra, prze​szedł do Blat​te​ra z gru​py Pie​tha. Gu​la​ni przez dłu​gi czas dzia​łał w gru​pie po​dej​rza​nych han​dla​rzy bi​le​ta​mi – Ja​mie​go oraz En​ri​que By​ro​mów, bli​skich zna​jo​mych War​ne​ra, któ​ry, jak wszy​scy wie​dzą, wzbo​ga​cił się nie tyl​ko dzię​ki umo​wom praw​ni​czym z Blat​te​rem, ale i dzię​ki sprze​da​ży bi​le​tów na MŚ. Bez​piecz​na pra​ca By​ro​mów jako obroń​ców bi​le​tów FIFA (któ​re czę​ścio​wo wy​pły​wa​ły za nie​bo​tycz​ne ceny na czar​nym ryn​ku) jest god​na uwa​gi, po​nie​waż mimo licz​nych skan​da​li wciąż utrzy​mu​ją się dziel​nie na stoł​kach. Pięć​dzie​siąt mi​lio​nów, ja​kie mie​li roz​dać pod​czas mi​strzostw świa​ta w RPA? Chcą je zgar​nąć te​raz, pod​czas MŚ w Bra​zy​‐ lii. Gu​la​ti na​le​żał w la​tach dzie​więć​dzie​sią​tych do krę​gu do​rad​ców funk​cjo​na​riu​szy. Od 2010 roku jest człon​kiem za​rzą​du Tic​ke​ting AG, któ​ra re​gu​lu​je po​li​ty​kę ce​no​wą wraz ze sche​ma​tem przy​zna​nia bi​le​tów. Za samą sprze​daż i do​star​cze​nie bi​le​tów od​po​wia​da Match Se​rvi​ces AG, kie​ro​wa​na przez bra​ci By​ro​mów. Kim z ko​lei jest Jef​frey Webb, nowy szef CON​CA​CAF? Jest ban​kie​rem, po​wier​ni​kiem i sze​fem pił​ki noż​nej na Kaj​ma​nach, gdzie prze​cho​wy​wa​ne są czę​sto pie​nią​dze – jak w przy​pad​‐ ku jego ko​le​gi Bla​ze​ra. Do​dat​ko​wo jest on przy​ja​cie​lem w biz​ne​sie Ho​ra​ce​go Bur​rel​la, któ​ry już w sa​mym CON​CA​CAF ucho​dzi za skan​da​li​stę. Jako szef ja​maj​skie​go związ​ku w roku 1998 wy​słał pod​czas kon​gre​su FIFA do urny wy​bor​czej swo​ją to​wa​rzysz​kę, któ​ra za​gło​so​wa​‐ ła za po​mo​cą ku​po​nu z Ha​iti – gdyż tam​tej​szy szef związ​ku nie był obec​ny ze wzglę​du na sła​bą sy​tu​ację fi​nan​so​wą. W 2002 roku pod​czas kon​gre​su tak wi​wa​to​wał Blat​te​ra, że aż na​ba​wił się chryp​ki. W chwi​li obec​nej jest w CON​CA​CAF prze​wod​ni​czą​cym bądź wi​ce​prze​wod​ni​czą​cym je​de​na​stu ko​mi​te​tów, wśród któ​rych znaj​du​ją się ko​mi​sja spra​wie​dli​wo​ści oraz ko​mi​sja fi​nan​‐ sów. Przy czym do je​sie​ni 2013 roku trwa​ło jego za​wie​sze​nie. W na​stęp​stwie afe​ry War​ne​ra z 2011 roku otrzy​mał sze​ścio​mie​sięcz​ne za​wie​sze​nie we wszel​kich czyn​no​ściach pił​kar​skich. A sama re​for​ma? Do​ko​na​no „czę​ścio​wo spek​ta​ku​lar​ne​go roz​wo​ju”, cie​szył się Pieth pod pal​ma​mi. „Po​sia​da​my te​raz wia​ry​god​ną nie​na​wist​ną wła​dzę są​dow​ni​czą!” Za​chwy​co​ny był też Do​me​ni​co Sca​la szef no​wej ko​mi​sji au​dy​tu i nad​zo​ru. Jego en​tu​zjazm do​ty​czył Ju​lia Gron​do​ny, za​stęp​cy Blat​te​ra, pro​wa​dzą​ce​go od nie​pa​mięt​nych cza​sów ko​mi​sję fi​nan​so​wą, któ​ry do​pro​‐ wa​dził ar​gen​tyń​ską pił​kę noż​ną do za​ła​ma​nia fi​nan​so​we​go. Pro​ku​ra​tu​ra ge​ne​ral​na w Bu​enos Aires po​dej​rze​wa, że po​sia​da on wie​lo​mi​lio​no​wy ma​ją​tek na za​gra​nicz​nych kon​tach. „Gron​‐ do​na był wo​bec mnie wy​jąt​ko​wo otwar​ty”, mówi Sca​la z za​chwy​tem na stro​nie in​ter​ne​to​wej FIFA. Czło​wie​ko​wi, któ​ry ma być na​stęp​cą Pie​tha, przy​pi​su​je się wie​le do​wo​dów jego bra​ku wie​dzy. „Nie znaj​dą pań​stwo w FIFA ni​ko​go, kto by to​le​ro​wał złe za​cho​wa​nie”, stwier​dził Sca​la już na sa​mym po​cząt​ku[308]. Wła​śnie taka oso​ba zo​sta​ła za​kwa​li​fi​ko​wa​na do by​cia wio​‐ dą​cą silą re​for​ma​cyj​ną FIFA.

Uskrzy​dlo​ny spek​ta​ku​lar​ny​mi suk​ce​sa​mi Pieth po​ja​wił się w szwaj​car​skiej te​le​wi​zji na run​dę dys​ku​syj​ną z Ro​ge​rem Scha​win​skim, któ​ry wła​śnie wy​dał książ​kę z bar​dzo am​bit​nym ty​‐ tu​łem: Łow​ca ko​rup​cji. Wy​stęp uwi​docz​nił kru​chy lód, po któ​rym stą​pa szef re​for​ma​cji[309]. Pieth chciał prze​ka​zać mu wspa​nia​łą no​wi​nę: rząd w Ber​nie jest w trak​cie przy​go​to​wy​wa​nia no​wych ustaw do​ty​czą​cych ko​rup​cji w związ​kach spor​to​wych, „je​ste​śmy na do​brej dro​dze”. Scha​win​ski był jed​nak do​brze zo​rien​to​wa​ny: „A FIFA sta​ra się ze wszyst​kich sił temu za​po​‐ biec?” „Nie, nie!” „Prze​cież oni mają wszę​dzie swo​je lob​by”. „To by​ło​by wiel​ką głu​po​tą”. „Ale pan to czy​ni”. Scha​win​ski chce wie​dzieć, czy ujaw​nie​nie do​cho​dów, bę​dą​ce jed​nym z klu​czo​wych ele​‐ men​tów do​bre​go pro​wa​dze​nia biz​ne​su, nie po​win​no być jed​nym z jego głów​nych za​dań. „By​ło​by”, za​czy​na Pieth. „By​ło​by? To jest czę​ścią mię​dzy​na​ro​do​wych stan​dar​dów”. Wy​świe​tlo​ny zo​sta​je ma​te​riał fil​mo​wy, w któ​rym Blat​ter od​rzu​ca ujaw​nie​nie do​cho​dów: „Co mia​ło​by to wspól​ne​go z przej​rzy​sto​ścią biz​ne​su?”. Pieth za​czy​na się krę​cić wo​kół wła​sne​go ogo​na. Prze​cież na Mau​ri​tiu​sie po​wie​dział pu​‐ blicz​nie: „Lu​dzie, je​śli wy by​ście to ro​zu​mie​li, to ujaw​ni​li​by​ście swo​je do​cho​dy. Oni sta​li obok mnie, w hali, w któ​rej wy​gła​sza​łem tę wy​po​wiedź”. „Ale oni tego nie zro​bi​li”, po​wie​dział nie​wzru​szo​ny Scha​win​ski. „Dla​cze​go tego nie uczy​‐ ni​li?” „Nie mogą zro​zu​mieć”. Guru ko​rup​cji po​ka​zał oj​cow​skie zro​zu​mie​nie, a nie​przej​rzy​stość Blat​te​ra bro​nił tak, jak gdy​by sam pa​tron tego le​piej by nie uczy​nił: „Za​pew​ne boi się swo​ich afry​kań​skich i azja​tyc​kich ko​le​gów”. „No to da​waj!”, uśmie​cha się mo​de​ra​tor. Za​czy​na się huś​taw​ka. W grę wcho​dzą do​cho​dy utaj​nio​ne w bi​lan​sach – jaw​na i hor​ren​dal​‐ na kwo​ta z wpły​wów po​cho​dzą​cych mię​dzy in​ny​mi z kasy pu​blicz​nej. Wy​ro​zu​mia​łość Pie​tha jest ogrom​na: „On nie po​wie tego, bo nie chce, by w nie​go ude​rza​no”. „Za spra​wą dwóch mi​lio​nów nikt nie ata​ku​je”, uści​śla pro​wa​dzą​cy. Pieth: „Miał​by może pro​ble​my z Afry​ka​na​mi”. „Prze​cież ich co rusz się za​wie​sza, praw​da?” Pieth uni​ka od​po​wie​dzi. Chęt​niej roz​ma​wia o za​prze​pasz​czo​nych oka​zjach niż o do​cho​‐ dach Blat​te​ra. Scha​win​ski pre​zen​tu​je gra​fi​kę, na któ​rej wy​pi​sa​ne zo​sta​ły cele Pie​tha. Ujaw​nie​nie do​cho​‐ dów, ogra​ni​cze​nie dłu​go​ści ka​den​cji, li​mit wie​ko​wy, spraw​dza​nie praw​do​mów​no​ści. Pierw​‐ sze trzy punk​ty zo​sta​ły skre​ślo​ne, a ich re​ali​za​cja upa​dła. Kwe​stia czwar​ta po​zo​sta​je nie​wia​‐ do​mą. Pieth zrzu​ca winę za punk​ty dwa i trzy na UEFA. Na ko​niec mo​de​ra​tor pod​su​mo​wał: „Ni​cze​go nie prze​for​so​wa​łeś!”. „Chwi​la. Uda​ło mi się wpro​wa​dzić w ży​cie oko​ło dwóch trze​cich z mo​ich po​stu​la​tów”. „Głów​nie te, któ​re były nie​istot​ne oraz bez​pro​ble​mo​we!”

„Chwi​la. Mamy nie​za​wi​sły wy​dział spra​wie​dli​wo​ści, wy​dział kon​tro​li fi​nan​sów, któ​ry spo​glą​da na to, co on (Blat​ter) robi ze swo​im pod​pi​sem”. Na​stę​pu​ją sło​wa uzna​nia dla kon​tro​‐ le​ra fi​nan​sów Do​me​ni​ca Sca​li. Chwa​li on jego „wy​jąt​ko​wą otwar​tość”. Jed​nak te​raz za​czy​na się ro​bić na​praw​dę przy​kro. Wplą​ta​na zo​sta​je Ale​xan​dra Wra​ge. „Jesz​cze ni​g​dy nie by​łam w sy​tu​acji – mówi sze​fo​wa Tra​ce – w któ​rej da​wa​li​by​śmy pro​po​zy​‐ cje re​form, któ​re spa​li​ły​by na pa​new​ce. Wszyst​kie! Po​le​ca​li​śmy pew​ne dzia​ła​nia FIFA. Nie​‐ któ​re zo​sta​ły za​ak​cep​to​wa​ne, ale więk​szość zo​sta​ła od​rzu​co​na bez dys​ku​sji i bez uza​sad​nie​‐ nia”. Scha​win​ski za​py​tał, czy jest to praw​dą. Pieth ska​mie​niał, nie udzie​la​jąc od​po​wie​dzi na to py​ta​nie. W tej chwi​li spra​wa sta​ła się oso​bi​sta. „Po​wo​dem, dla któ​re​go tra​fi​ła do mo​jej ko​mi​‐ sji, jest to, że znam ją od dwu​dzie​stu lat. Wcze​śniej pra​co​wa​ła w spra​wach han​dla​rzy bro​nią, tak więc zna trud​ne sy​tu​acje. Jest wła​ści​ciel​ką NGO i do​sta​je z tego ty​tu​łu we​dług de​kla​ra​cji sześć​set ty​się​cy do​la​rów rocz​nie”. „Dla FIFA, w prze​ci​wień​stwie do cie​bie, pra​co​wa​ła za dar​mo”. „Nie, ta​kie in​for​ma​cje są błęd​ne. Sześć​set ty​się​cy do​la​rów za​pew​nia jej NGO (or​ga​ni​za​‐ cja po​za​rzą​do​wa), obok tego pro​wa​dzi też fir​mę...” „Ale jaki ma to zwią​zek z pana wy​po​wie​dzią?” „To, że wie, jak się czu​je Blat​ter” „Dla​cze​go?” Scha​win​ski jest za​sko​czo​ny oso​bi​stym ata​kiem Pie​tha. „Od​cho​dząc, po​wie​dzia​ła, że jest to bez​na​dziej​ny przy​pa​dek”. „Ona za​po​mi​na co sama wpro​wa​dzi​ła. Mamy wy​dział spra​wie​dli​wo​ści, któ​ry jest w sta​‐ nie pra​co​wać nad spra​wa​mi z prze​szło​ści!” Znów po​wra​ca wspa​nia​ły wy​dział spra​wie​dli​wo​‐ ści, któ​re​go do​tych​cza​so​wy bi​lans sku​pia się na jed​nej spra​wie. Pod​czas skan​da​lu z ISL z jed​‐ nej stro​ny unie​win​nił on Blat​te​ra, a z dru​giej za​wie​sił do​ży​wot​nio jego naj​więk​sze​go wro​ga. Prze​wod​ni​czą​cy sam się do tego przy​czy​nił, wy​ru​sza​jąc oso​bi​ście do emi​ra. Czy spo​sób po​‐ strze​ga​nia tych czy​nów był​by te​ma​tem rów​nież dla gru​py OECD-Com​plian​ce? Pod ko​niec 2013 roku zre​zy​gno​wał on z by​cia jej pre​ze​sem za​rzą​du. „Za​wsze sły​sza​no z two​ich ust, że je​śli nie sta​nie się to i tam​to, to odej​dziesz – po​wie​dział zde​ner​wo​wa​ny Scha​win​ski. – Te​raz pod​czas kon​gre​su wszel​kie na​praw​dę kon​tro​wer​syj​ne spra​wy zo​sta​ły od​su​nię​te na bok, a ty mó​wisz pri​ma apri​lis, da​lej ro​bię swo​je. Mu​szę więc za​py​tać: ile za​ra​biasz, bądź, jak wo​lisz, ile za​ra​bia sam in​sty​tut: pięć ty​się​cy fran​ków dzien​‐ nie?” „Nie​praw​da. Wie​rzysz w każ​dy chłam, jaki roz​po​wszech​nia​ny jest w me​diach. Praw​dą jest, że wca​le nie za​ra​biam”. „Ty nie, ale in​sty​tut”. „Nie, pie​nią​dze tra​fia​ją do uni​wer​sy​te​tu w Ba​zy​lei”. Jako pie​nią​dze na ba​da​nia, z któ​rych na​pi​sa​ne zo​sta​ły książ​ki. Scha​win​ski w dal​szym cią​gu kar​ci „to​le​ran​cję wo​bec tych wszyst​‐ kich błę​dów oraz to, że za​pew​nia ci ona obec​ność w pra​sie, że słu​ży two​je​mu in​sty​tu​to​wi”. Pieth nie pod​ła​pu​je te​ma​tu. Mo​de​ra​tor mówi, że mi​nę​ły już pra​wie dwa lata „i nic waż​ne​go się nie sta​ło”. „My​śle​nie w ka​te​go​rii wszyst​ko albo nic jest na​iw​ne”. „To są two​je sło​wa. Po​wie​dzia​łeś: te​raz albo ni​g​dy”. Przy​wo​ła​ne zo​sta​nie ostat​nie oświad​cze​nie Pie​tha, któ​ry mar​twi się, że Szwaj​ca​ria może „być po​strze​ga​na jako kraj pi​ra​tów”, je​śli nie bę​dzie zwal​czać ko​rup​cji i in​nych pro​ble​mów.

„Te​raz wi​dzisz, cze​mu to wszyst​ko ro​bię”, mówi pro​mie​nie​ją​cy Pieth. Ale jego ra​dość jest przed​wcze​sna. Jed​nak je​śli za każ​dym ra​zem ktoś cię sto​pu​je – wtó​ru​je mu Sza​win​ski – to czy na ko​niec, prze​pra​szam za do​bór słów, wy​cho​dzisz na po​ży​tecz​ne​go idio​tę? Wów​czas na​le​ży za​dać so​bie py​ta​nie, czy two​ja mię​dzy​na​ro​do​wa wia​ry​god​ność nie zo​sta​ła za​tra​co​na”. „Trze​ba po​jąć to, że ca​łość jest pro​ce​sem”, mówi Pieth. Ist​nie​je „ide​olo​gicz​ne po​strze​że​‐ nie, któ​re czę​ścio​wo jest roz​po​wszech​nia​ne przez nie​miec​kie me​dia”. Uda​ło się jed​nak „osią​‐ gnąć bar​dzo wie​le”. To zła ide​olo​gia po​zo​sta​je więc wła​ści​wym pro​ble​mem, a nie ko​rup​cja. Blat​ter za​wsze o tym wspo​mi​nał. Pod ko​niec wrze​śnia 2013 roku Pieth ob​wie​ścił swo​je odej​ście z koń​cem roku. Pieth uwa​ż a, że w FIFA „zo​sta​ły wsz​cze​pio​ne struk​tu​ry za​rzą​dza​nia, któ​re mogą funk​cjo​no​‐ wać”. Te​raz wszyst​ko za​le​ży od niej sa​mej. Naj​bar​dziej mę​czy​ła go wal​ka z kli​ka​mi oraz wal​‐ ka o wła​dzę po​mię​dzy Blat​te​rem a Pla​ti​nim. Wte​dy w cen​trum zna​lazł się ła​two​wier​ny szef au​dy​tu Sca​la. Pieth wy​ra​ża się z roz​cza​ro​wa​niem o wła​dzach szwaj​car​skich, któ​re ni​cze​go nie przed​się​wzię​ły, aby prze​świe​tlić osia​dłe w tym kra​ju or​ga​ni​za​cje spor​to​we. W dal​szym cią​gu moż​na za​rzą​dzać biz​ne​sem, bę​dąc w cie​niu. „Szwaj​ca​ria dys​po​nu​je środ​ka​mi, aby dzię​ki po​‐ dat​kom skon​tro​lo​wać FIFA i inne in​sty​tu​cje. Za​miast tego związ​ki otrzy​mu​ją zwol​nie​nia od po​dat​ku”, zdra​dza. Czy nie by​ło​by efek​tow​niej, gdy​by po​świę​cił się on temu wła​śnie te​ma​to​‐ wi? Blat​te​ro​wi uda​ło się prze​trwać za​wi​ły rok 2012. „Brat Mo​ha​med” to prze​szłość, a w 2013 roku na ho​ry​zon​cie jawi się ko​lej​ny wróg: Mi​chel Pla​ti​ni. Ko​lej​ny nie​wdzięcz​ny to​wa​rzysz, któ​ry opu​ścił sze​re​gi or​ga​ni​za​cji po wie​lo​let​nim po​bie​ra​niu do​brej pen​sji i póź​niej​szym ob​ję​‐ ciu tro​nu UEFA. Blat​ter wy​pra​co​wał wy​śmie​ni​te kon​tak​ty z „Fran​ce Fo​ot​ball”, któ​re ma swo​‐ ją sie​dzi​bę w kra​ju wro​ga. Ma​ga​zyn ten jest okrę​tem fla​go​wym kon​cer​nu Amau​ry, wraz z któ​‐ rym FIFA na po​cząt​ku roku wrę​cza Zło​tą Pił​kę dla naj​lep​sze​go pił​ka​rza świa​ta w mi​nio​nym roku. Głów​ny me​ne​dżer Amau​ry Fra​nço​is Mo​ri​nie​re jest jed​nym z re​for​ma​to​rów FIFA. Wspo​‐ mnia​na ga​ze​ta przed​ło​ży​ła Blat​te​ro​wi nisz​czą​cą pro​gno​zę do​ty​czą​cą szans Pla​ti​nie​go na ob​ję​‐ cie po​sa​dy sze​fa w FIFA. Re​por​te​rzy py​ta​li, czy Pla​ti​ni był​by do​brym pre​zy​den​tem. Blat​ter mówi, krę​cąc no​sem, żeby za​py​tać Pla​ti​nie​go, czy w dal​szym cią​gu re​pre​zen​tu​je mot​to „pił​ka noż​na dla wszyst​kich, wszy​scy dla pił​ki noż​nej”. Czy on w to wąt​pi? „Tak, wąt​pię”, od​po​wia​‐ da Blat​ter. Trze​ba by za​py​tać Pla​ti​nie​go, to „by​ło​by dla nie​go wspa​nia​łą kam​pa​nią”. „Po​nie​waż już roz​po​czął swo​ją kam​pa​nię?” „Tak, tak. Jak naj​bar​dziej po​waż​nie”. „Czy ujaw​ni​li się już jego kontr​kan​dy​da​ci?” „Tak, tak. Án​gel Ma​ria Vil​lar Llo​na. Jesz​cze nie jest to in​for​ma​cja ofi​cjal​na, ale bę​dzie kan​dy​do​wał”[310]. Blat​ter zu​chwa​le wpro​wa​dza dwóch kan​dy​da​tów na ring, ukry​wa​jąc jed​nak ko​lej​ne​go: sie​bie sa​me​go. Ujaw​nia się do​pie​ro w lu​tym. W Szwaj​car​skiej te​le​wi​zji pada ko​‐ lej​ny cios: wpro​wa​dze​nie tech​no​lo​gii goal-line nie jest kon​flik​tem UEFA-FIFA, a Pla​ti​niBlat​ter. Far​sa re​for​ma​cyj​na sta​je się prze​szło​ścią, a pa​tron może skie​ro​wać swo​ją wzmo​żo​ną uwa​‐ gę na wal​kę o po​now​ną elek​cję. Swój głos na Pla​ti​nie​go od​da​ła​by nie tyl​ko duża frak​cja nie​‐ za​do​wo​lo​nych eu​ro​pej​skich dzia​ła​czy, ale i mię​dzy in​ny​mi zbun​to​wa​ny ksią​żę Ali. Jor​da​nia otrzy​mu​je mi​liar​dy do​la​rów ali​men​tów z Ka​ta​ru. Pla​ti​ni, naj​więk​szy zwo​len​nik Ka​ta​ru, stał

się więc no​wym wy​zwa​niem dla Blat​te​ra. Z jed​nej stro​ny Fran​cuz sta​ra się o prze​sta​wie​nie ka​len​da​rza mię​dzy​na​ro​do​wych roz​gry​wek w celu ro​ze​gra​nia MŚ 2020 w okre​sie zi​mo​wym, kie​dy to pa​nu​ją zno​śne wa​run​ki at​mos​fe​rycz​ne. Z dru​giej stro​ny pod​czas far​sy re​for​ma​cyj​nej co rusz się prze​ciw​sta​wia, po​ru​sza​jąc te​ma​ty, któ​re Blat​ter z chę​cią by już zo​sta​wił. Naj​waż​‐ niej​sze jest jed​nak, że nie ru​sza go wro​ga po​sta​wa Szwaj​ca​ra. W mar​cu 2013 roku Blat​ter po raz ko​lej​ny wy​po​wie​dział się, że wszel​kie pla​ny ro​ze​gra​nia mi​strzostw zimą są nie​ak​tu​al​ne. Je​śli już, to Ka​tar musi ofi​cjal​nym pi​smem do FIFA wnieść o zmia​nę ter​mi​nu roz​gry​wa​nia tur​nie​ju. Ist​nie​ją umo​wy, w któ​rych wid​nie​je treść na​stę​pu​ją​ca: MŚ mają zo​stać ro​ze​gra​ne „w czerw​cu i lip​cu – to było głów​nym za​ło​że​niem dla wszyst​kich kan​dy​da​tów”. Je​śli jed​nak Ka​tar sam zgło​si chęć zmia​ny, wów​czas kontr​kan​dy​da​ci z cza​sów wy​bo​rów mogą wnieść skar​gi do sądu. Każ​de sło​wo Blat​te​ra jest ata​kiem wo​bec Pla​ti​nie​go. „Moim obo​wiąz​kiem, moją od​po​wie​dzial​no​ścią i moim pra​wem jest wal​ka o za​ło​że​nia FIFA. Jed​nym z tych za​ło​żeń było: w czerw​cu i lip​cu!” Ja​sne jest rów​nież, że póź​niej​sza zmia​na za​‐ sad przy​zna​wa​nia pra​wa do or​ga​ni​za​cji „nie po​pra​wi​ła​by re​pu​ta​cji FIFA”[311]. Szef ko​mi​te​tu or​ga​ni​za​cyj​ne​go MŚ w Ka​ta​rze Al-Tha​wa​di za​sy​gna​li​zo​wał, że jego kraj jest otwar​ty na pro​po​zy​cję zmia​ny. Emi​rat wzbra​nia się jed​nak przed zło​że​niem wnio​sku o prze​su​nię​cie tur​nie​ju. Wy​czu​wal​na jest pu​łap​ka Blat​te​ra: sko​ro umo​wa na or​ga​ni​za​cję jest waż​na je​dy​nie na okres let​ni, inni kan​dy​da​ci mo​gli​by po​now​nie wejść do gry. Pod​czas skła​da​‐ nia kan​dy​da​tur na or​ga​ni​za​cję nie było mowy o tur​nie​ju zi​mo​wym. USA, Au​stra​lia, Ja​po​nia i Ko​rea Po​łu​dnio​wa wy​da​wa​ły na swo​je apli​ka​cje wie​le mi​lio​nów do​la​rów. Au​stra​lia wraz z USA tak czy siak nie mo​gły się po​go​dzić z prze​gra​ną. Do dziś wę​szą wo​kół oko​licz​no​ści przy​‐ zna​nia praw Ka​ta​ro​wi. Je​sie​nią 2013 roku szef Au​stra​lij​skie​go Związ​ku Pił​ki Noż​nej – Frank Lowy – za​po​wie​dział, że zło​żo​ny zo​sta​nie wnio​sek o wy​pła​ce​nie trzy​dzie​stu mi​lio​nów euro od​szko​do​wa​nia, je​śli tur​niej w Ka​ta​rze od​bę​dzie się w okre​sie zi​mo​wym. Jesz​cze więc i w mar​cu 2013 roku Blat​ter dał wy​ki​wa​nym kon​ku​ren​tom Ka​ta​ru ja​sne sy​‐ gna​ły: w ra​zie skarg kontr​kan​dy​da​tów na prze​su​nię​cie tur​nie​ju „ko​mi​tet wy​ko​naw​czy FIFA mógł​by mieć pro​blem”[312]. Fe​de​ra​cja po​pa​dła​by w ta​ra​pa​ty – dla prze​gra​nych ozna​cza​ło​by to jed​no: skarż​cie, bo wa​sze szan​se na nowe roz​pi​sa​nie wy​bo​rów są znacz​ne. Do​dat​ko​wo pra​wo szwaj​car​skie po​zwa​la skła​dać wnio​sek do sądu kra​jo​we​go o „na​ru​sze​nie za​sad do​brej wia​ry”. Blat​ter wi​dzi oraz po​twier​dza to za​gro​że​nie[313]. Na​gle, w lip​cu 2013 roku, na​stę​pu​je nie​ocze​ki​wa​ny zwrot w spra​wie. Blat​ter ob​wiesz​cza, że MŚ mu​szą się od​być w okre​sie zi​mo​wym. „Moż​na ochło​dzić sam sta​dion, ale ca​łe​go mia​sta się nie da”, po​wie​dział w od​nie​sie​niu do jego ostat​niej po​dró​ży na Bli​ski Wschód. Jest to wiel​kim od​kry​ciem, któ​re zo​sta​ło do​ko​na​ne za​le​d​wie dwa i pół roku po przy​zna​niu praw do or​ga​ni​za​cji mi​strzostw: „Wi​dzia​łem, jak wy​so​ka tam pa​nu​je tem​pe​ra​tu​ra. W Ka​ta​rze jest jesz​‐ cze cie​plej.” Jak do​szło do tej zmia​ny? Sepp Blat​ter nie jest zwo​len​ni​kiem Ka​ta​ru, któ​re​go naj​więk​szym sprzy​mie​rzeń​cem jest Mi​chel Pla​ti​ni. Jesz​cze przed pró​bą zde​tro​ni​zo​wa​nia Szwaj​ca​ra przez Bin Ham​ma​ma emi​rat stał się jego ce​lem. Blat​ter w 2010 roku nie wy​brał​by ich; czy​li moż​na by w tej spra​wie za​in​ter​we​nio​wać, je​śli po​ja​wi​ły​by się ewi​dent​ne do​wo​dy ko​rup​cji. Gar​cia szyb​ko do​ko​nu​je śledz​twa w spra​wie Ka​ta​ru. Nie trze​ba być wca​le zwo​len​ni​kiem teo​rii spi​‐ sko​wych, aby uznać przy​chyl​ność dzia​ła​czy wo​bec mi​strzostw w ko​tle pu​styn​nym za po​dej​rza​‐ ną. Je​sie​nią 2013 roku Gar​cia za​po​wie​dział, że wy​bie​rze się w po​dróż po wszyst​kich kra​jach,

któ​re kan​dy​do​wa​ły, aby zna​leźć ja​kieś do​wo​dy. Ty​czy​ło się to rów​nież mi​strzostw świa​ta 2018 w Ro​sji. Blat​ter za​sko​czył świat pił​ki noż​nej dzię​ki swo​jej zi​mo​wej baj​ce. Po​wo​łał się na spe​‐ cy​fi​ka​cję, we​dług któ​rej FIFA ma pra​wo do​ko​ny​wać zmian. Jed​nak Ka​ta​ro​wi nie moż​na za​rzu​‐ cić, że pod​czas skła​da​nia apli​ka​cji zo​stał po​trak​to​wa​ny ulgo​wo. Ko​mi​sja wy​bor​cza FIFA wy​‐ tknę​ła za​le​d​wie dwa utrud​nie​nia: małą po​wierzch​nię pań​stwa oraz wy​so​ką tem​pe​ra​tu​rę pa​nu​‐ ją​cą la​tem. Na​gle Blat​ter po​wie​dział, że nie ist​nie​je przy​mus or​ga​ni​za​cji mi​strzostw la​tem: „Pod​czas wy​bo​rów or​ga​ni​za​to​ra pi​sa​li​śmy: z za​ło​że​nia w czerw​cu oraz lip​cu”[314]. Za​ło​że​nie jed​nak nie ist​nie​je, a okre​śle​nie czerw​ca i lip​ca w do​ku​men​tach do​ty​czą​cych mi​strzostw 2022 jest jed​no​znacz​ne. Rzecz​nicz​ka FIFA pręd​ko od​krę​ci​ła te sło​wa, tłu​ma​cząc, że wy​po​wiedź Blat​te​ra nie jest na​tu​ry praw​nej. Dla​cze​go Blat​ter na​gle dał taką pla​mę? Same pro​ble​my praw​ne, któ​re po​cią​gnę​ły​by za sobą prze​su​nię​cie tur​nie​ju na zimę, są tak wiel​kie, że pro​ces ten mógł​by nie dojść do skut​ku. Do​dat​ko​wo Ka​tar ma umo​wę na lato 2022, tak jak mó​wił Blat​ter w mar​cu 2013 roku. Co​raz wię​cej pod​mio​tów od​wra​ca się od pla​nów ro​ze​gra​nia tur​nie​ju zimą: bry​tyj​ska Pre​‐ mier Le​ague, Deut​sche Fu​ßball Liga, a tak​że ame​ry​kań​ska te​le​wi​zja Fox TV, któ​ra zimą sku​pia wię​cej wi​dzów wo​kół fut​bo​lu ame​ry​kań​skie​go czy spor​tów li​ce​al​nych. Fox zwra​ca uwa​gę na to, że (wraz z hisz​pań​sko​ję​zycz​ną sta​cją Te​le​mun​do-NBC) wy​ku​pi​ła za sie​dem​set pięć​dzie​siąt mi​lio​nów euro pra​wa do trans​mi​sji MŚ 2018 oraz 2022 w okre​sie let​nim, a nie zi​mo​wym[315]. Rów​nież fani i klu​by nie po​pie​ra​ją ta​kie​go roz​wią​za​nia. Je​dy​nie ECA, czy​li eu​ro​pej​skie sto​‐ wa​rzy​sze​nie klu​bów, po na​ci​skach Pla​ti​nie​go jest go​to​we pod​jąć roz​mo​wy. Ten krok pod​ję​ty zo​stał pod​czas spo​tka​nia ECA w Ad-Dau​sze w lu​tym 2013 roku; naj​wyż​szy wy​dział or​ga​ni​za​‐ cji MŚ w Ka​ta​rze prze​jął kosz​ty po​nie​sio​ne przez uczest​ni​ków. Jest to wjazd służ​bo​wy, do któ​re​go szef ECA Karl-He​inz Rum​me​nig​ge wra​ca nie​chęt​nie: pod​czas po​wro​tu w ba​ga​żu miał dwa otrzy​ma​ne w pre​zen​cie luk​su​so​we ze​gar​ki. Kara za nie​ocle​nie ich wy​nio​sła ćwierć mi​lio​na euro i spra​wi​ła, że szef Bay​er​nu był ka​ra​‐ ny[316]. Wy​ja​śnie​nie za​cho​wa​nia Blat​te​ra od​czy​tać może każ​dy, kto czy​ta mię​dzy wier​sza​mi wy​po​wie​dzi pre​z y​den​ta wo​bec kom​plek​su ka​tar​skie​go. Jego ko​ope​ra​cja jest je​dy​nie po​zor​‐ na. Tak na​praw​dę dy​stan​su​je się od tur​nie​ju, któ​ry miał​by zo​stać prze​su​nię​ty na okres zi​mo​wy. Ogól​nie wsta​wia się za re​gion wo​kół Za​to​ki Per​skiej, nie wy​klu​cza jed​nak, że w przy​pad​ku Ka​ta​ru a w grę wcho​dzi​ła ko​rup​cja. Mówi to, bę​dąc pre​zy​den​tem FIFA. Czy przy​zna​nie or​ga​‐ ni​za​cji było nie​uczci​we? „Zle​ci​li​śmy pra​cę dla no​wej, nie​za​leż​nej ko​mi​sji etycz​nej, któ​ra ma wszyst​ko po​now​nie przej​rzeć. Wśród za​dań ma być rów​nież przy​zna​nie praw do or​ga​ni​za​cji MŚ w Ka​ta​rze”. Rów​nież? Ro​sji ra​czej nie jest w sta​nie ru​szyć, gdyż Gaz​prom wła​śnie zo​stał jed​nym ze spon​so​rów fe​de​ra​cji. Ro​syj​ski gi​gant ener​ge​tycz​ny był​by cie​ka​wym pod​mio​tem do​cho​dze​nia rów​nież dla​te​go, że an​ga​żu​je się szcze​gól​nie w sport ma​so​wy, mimo iż nie ofe​ru​je dóbr kon​‐ sump​cyj​nych. Prze​cież taki spon​so​ring nie za​pew​ni sprze​da​ży na​wet jed​ne​go do​dat​ko​we​go me​tra sze​ścien​ne​go gazu. Sza​lo​ne in​we​sty​cje ro​dem z Ro​sji zwięk​sza​ją jed​nak po​li​tycz​ny wpływ na świa​to​wy sport. Ka​tar jest rów​nież ba​jecz​nie bo​ga​ty, jed​nak bra​ku​je mu zna​cze​nia. Blat​ter co​raz czę​ściej ata​ku​je ten emi​rat. Na py​ta​nie, czy oso​by z FIFA wy​bie​ra​ją​ce Ka​tar zo​sta​ły „uskrzy​dlo​ne

wspar​ciem”, Szwaj​car mówi: „Na pew​no tak! Ist​nia​ły bez​po​śred​nie po​li​tycz​ne wpły​wy. Sze​‐ fo​wie rzą​dów eu​ro​pej​skich su​ge​ro​wa​ły swo​im współ​pra​cow​ni​kom upraw​nio​nym do gło​so​wa​‐ nia, żeby od​da​wa​li swo​je gło​sy na Ka​tar, po​nie​waż łą​czą ich po​waż​ne go​spo​dar​cze po​wią​za​‐ nia z tym kra​jem”[317]. To jest in​te​re​su​ją​ce. Taka wy​po​wiedź otwie​ra dro​gę wprost do śledz​twa za​rów​no we​‐ wnątrz fe​de​ra​cji, jak i poza nią. Wy​wie​ra​nie po​li​tycz​nej pre​sji jest za​bro​nio​ne – apli​kan​tom przy​po​mnia​no o tym po​now​nie 7 lip​ca 2010 roku. Te po​szla​ki wska​zu​ją jed​no​znacz​nie na Ni​‐ co​la​sa Sar​ko​zy’ego, któ​ry na chwi​lę przed wy​bo​ra​mi za​pro​sił na​wet do Pa​ła​cu Eli​zej​skie​go emi​ra Ka​ta​ru. To​wa​rzy​szył im wów​czas Mi​chel Pla​ti​ni, któ​ry kil​ka dni póź​niej od​da​wał swój głos w wy​bo​rach, a z ko​lei jego syn Lau​rent zo​stał za​trud​nio​ny w QSI. Zda​niem Pla​ti​nie​go fak​‐ ty te nie mają żad​ne​go po​łą​cze​nia. Je​śli FIFA mia​ła​by trak​to​wać po​waż​nie swo​ją ko​mi​sję ety​‐ ki, to z ca​łej sy​tu​acji po​win​no na​ro​dzić się śledz​two, któ​re w spo​sób znacz​ny utrud​ni​ło​by jego kan​dy​da​tu​rę w 2015 roku. Czy za​wie​sze​nie kontr​kan​dy​da​ta nie by​ło​by w tej sy​tu​acji wska​za​‐ ne? Na chwi​lę przed wy​bo​ra​mi? Tak było prze​cież w 2011 roku z Bin Ham​ma​mem. A hi​sto​ria lubi się po​wta​rzać. Pla​ti​ni zo​stał ostrze​żo​ny, a jego oto​cze​nie z UEFA wy​ka​zu​je wolę wal​ki. Na​gle z jego krę​‐ gu do​rad​ców wy​pły​wa​ją na świa​tło dzien​ne po​my​sły, któ​re za​gro​zi​ły​by głów​nej ga​łę​zi biz​ne​‐ su FIFA: trwa​ją roz​my​śla​nia nad za​pro​sze​niem do udzia​łu w mi​strzo​stwach Eu​ro​py 2020 dru​‐ żyn z Ame​ry​ki Po​łu​dnio​wej i Azji. „Po​my​sły te są w po​cząt​ko​wym sta​dium, ale re​al​ne”, wy​‐ po​wie​dział się nie​ujaw​nio​ny do​rad​ca Pla​ti​nie​go[318]. Jako wzór ma słu​żyć Copa Ame​ri​ca. Na ten tur​niej od dwóch de​kad za​pra​sza​ne są naj​lep​sze dru​ży​ny z Ame​ry​ki Środ​ko​wej i z Azji. „Ta myśl nie jest ni​czym no​wym w na​pię​tych sto​sun​kach z FIFA”, po​twier​dza były do​rad​ca UEFA. Plan ten wy​no​si wal​kę o wła​dzę po​mię​dzy Blat​te​rem a Pla​ti​nim na ko​lej​ny po​ziom. ME z Bra​z y​lią oraz Ar​gen​ty​ną, Ja​po​nią czy Mek​sy​kiem stwo​rzy​ły​by afront dla FIFA, ude​rza​jąc ją tam, gdzie boli. Pod wzglę​dem aspek​tów spor​tu na naj​wyż​szym po​zio​mie wy​da​‐ rze​nie ta​kie by​ło​by na rów​ni ze skon​den​so​wa​ny​mi mi​strzo​stwa​mi świa​ta, by​ło​by „Ligą Mi​‐ strzów na​ro​dów”, jak mówi były do​rad​ca. Blat​ter wspo​mi​nał jed​nak o wie​lu eu​ro​pej​skich wład​cach. Czy​li mowa jest rów​nież o Niem​czech. Pod​czas pro​wa​dzo​nej przez Fran​za Bec​ken​bau​era kam​pa​nii na rzecz MŚ 2006 mia​ły one ko​rzy​stać z dys​kret​ne​go wspar​cia emi​ra. Już raz la​tem 2012 roku Blat​ter z roz​ko​szą wspo​mi​nał nie​miec​ką apli​ka​cję do MŚ 2006. Rze​czy​wi​ście nie​miec​ki pre​zy​dent Chri​stian Wulff miał pro​sić przed​sta​wi​cie​li DFB, aby za​gło​so​wa​li w wy​bo​rach go​spo​da​rza MŚ 2022 na Ka​tar. Wszyst​ko za spra​wą emi​ra, któ​ry po​sia​da pa​kiet sie​dem​na​stu pro​cent ak​cji Volks​wa​gen AG. Pod ko​niec wrze​śnia 2010 roku, na dwa mie​sią​ce przed przy​zna​niem pra​wa do or​ga​ni​za​‐ cji emir był go​ściem w ber​liń​skim Schloss Bel​le​vue, sie​dzi​bie Wulf​fa. Na tym ban​kie​cie obec​na była rów​nież kanc​lerz Nie​miec, An​ge​la Mer​kel. Czy Bec​ken​bau​er gło​so​wał na Ka​tar? Jest więc wy​star​cza​ją​co dużo za​pal​ni​ków w obie​gu. Blat​ter wdra​ża swo​ją stra​te​gię tak, jak​by ro​bił wszyst​ko, aby tyl​ko, wła​śnie zi​mo​wą porą, za​pew​nić pił​ka​rzom pod wzglę​dem zdro​wot​nym naj​bar​dziej zno​śny tur​niej. Za ku​li​sa​mi ry​su​je się jed​nak więk​szy ob​raz, któ​ry ma na celu osła​bie​nie Pla​ti​nie​go bądź za​bra​nie MŚ 2022 Ka​ta​ro​wi. O ile nie oby​dwa ra​zem. Naj​‐ więk​sze pro​ble​my Blat​te​ra zo​sta​ły​by roz​wią​za​ne: nie by​ło​by praw​dzi​we​go kontr​kan​dy​da​ta ani dla nie​go, ani dla jego moż​li​we​go na​stęp​cy – na przy​kład Valc​ke​go, po któ​rym moż​na się spo​‐ dzie​wać, że pil​nu​je wszyst​kich ksiąg i trzy​ma je za za​mknię​ty​mi drzwia​mi. Upadł​by rów​nież

ab​sur​dal​ny i kon​tro​wer​syj​ny po​mysł z tur​nie​jem w okre​sie zi​mo​wym, któ​ry spo​wo​do​wał​by ist​ny cha​os w ter​mi​na​rzu roz​gry​wek, któ​ry trwał​by wie​le lat. Co​raz wię​cej aspek​tów, oprócz pa​mięt​nych wy​po​wie​dzi Blat​te​ra, wska​zu​je na po​now​ne przy​zna​nie praw do or​ga​ni​za​cji mi​strzostw. Z jed​nej stro​ny mamy głów​ne​go śled​cze​go Gar​cię. Od po​cząt​ku 2013 roku spraw​dza spra​wę Ka​ta​ru, jeż​dżąc po wszyst​kich kra​jach, któ​re zło​ży​ły swo​je apli​ka​cje, i moż​li​we, że coś znaj​dzie. Bę​dzie ko​rzy​stał rów​nież z in​for​ma​cji i kon​tak​‐ tów daw​nych funk​cjo​na​riu​szy FBI (na przy​kład de​tek​ty​wa FIFA Lo​uisa Fre​eha) czy obec​nych funk​cjo​na​riu​szy In​ter​po​lu. Do​dat​ko​wo w spra​wie Ka​ta​ru do​cho​dze​nie pro​wa​dzą rów​nież praw​dzi​we jed​nost​ki śled​cze. Jak wiel​kie jest za​in​te​re​so​wa​nie zło​że​niem skar​gi w tej kwe​stii, pod​kre​ślił mi​liar​der z Au​stra​lii Lowy, gro​żąc już w 2013 roku. Z dru​giej stro​ny pę​tla może za​‐ cie​śnić się wo​kół szyi za​rzą​du FIFA: FBI pro​wa​dzi śledz​two w spra​wie Jac​ka War​ne​ra oraz Chuc​ka Bla​ze​ra. To, że dla fe​de​ral​nych in​te​re​su​ją​ce mogą stać się po​sta​cie ta​kie jak Gor​do​na czy Te​ixe​ira, jest ja​sne. Waż​ną rolę gra​ją tu prze​pły​wy go​tów​ki do​ko​ny​wa​ne na Ka​ra​ibach i w Sta​nach w do​la​rach. Pre​sja na Ka​ta​rze wzma​ga się jesz​cze z in​ne​go po​wo​du: świat obie​ga​ją do​nie​sie​nia o nie​ludz​kim trak​to​wa​niu pra​cow​ni​ków za​trud​nio​nych przy bu​do​wie kom​plek​sów na MŚ. Hu​man Ri​ghts Watch i mię​dzy​na​ro​do​we po​ro​zu​mie​nie związ​ków za​wo​do​wych ITUC ob​cią​ża​‐ ją FIFA tym, że po​nio​sła klę​skę pod​czas kon​tro​li tam​tej​szych wa​run​ków pra​cy. We​dług ga​ze​ty „Gu​ar​dian” pod​czas przy​go​to​wań do mi​strzostw ty​sią​ce lu​dzi trak​to​wa​no jak nie​wol​ni​ków. Emi​gran​ci z Ne​pa​lu oraz In​dii są za​trud​nia​ni w eks​tre​mal​nie trud​nych wa​run​kach. Ga​ze​ta po​‐ wo​łu​je się na do​ku​men​ty am​ba​sa​dy Ne​pa​lu w Ad-Dau​sze. We​dług ich tre​ści tyl​ko mię​dzy czerw​cem a po​cząt​kiem sierp​nia śmierć po​nio​sło czter​dzie​stu czte​rech oby​wa​te​li ich kra​ju, z cze​go po​ło​wa na za​wał bądź z po​wo​du wy​pad​ku przy pra​cy. Je​śli FIFA trak​to​wa​ła​by swo​je sło​wa na po​waż​nie, to ze wszyst​kich sił sta​ra​ła​by się stwo​rzyć god​ne wa​run​ki pra​cy, a w szcze​gól​nym wy​pad​ku ode​bra​ła​by na​wet pra​wa do or​ga​ni​za​cji”, na​rze​kał se​kre​tarz ge​ne​ral​ny ITUC Sha​ran Bur​row[319]. FIFA już w li​sto​pa​dzie 2011 roku za​po​wie​dzia​ła, że po​sta​ra się wal​czyć o lep​sze wa​run​ki pra​cy. „Po​le​gli w tej ma​te​rii”, kar​ci Bur​row. We​dług do​nie​sień pra​cow​ni​cy przez wie​le mie​się​cy nie otrzy​my​wa​li wy​na​gro​dze​nia. Mimo eks​tre​mal​nie wy​so​kich tem​pe​ra​tur bra​ko​wa​ło wody pit​nej. Am​ba​sa​dor​ka Ne​pa​lu okre​‐ śli​ła Ka​tar jako „otwar​te wię​zie​nie” dla pra​cow​ni​ków go​ścin​nych. Po skar​dze władz pań​‐ stwo​wych zo​sta​ła ona usu​nię​ta z urzę​du. Prze​wi​du​je się, że pod​czas bu​do​wy sta​dio​nów, ho​te​li i in​fra​struk​tu​ry na po​trze​bę mi​strzostw świa​ta 2022 roku z Ne​pa​lu, Sri Lan​ki i In​dii przy​wę​‐ dru​je oko​ło po​ło​wy mi​lio​na go​ścin​nych pra​cow​ni​ków. Ka​ta​ro​wi za​le​ży jed​nak na wi​docz​nym po​stę​pie prac. Ob​ser​wa​to​rzy po​dej​rze​wa​ją, że or​‐ ga​ni​za​tor MŚ 2022 sta​ra się w od​po​wied​nim cza​sie stwo​rzyć pod​wa​li​ny: w ra​zie ode​bra​nia praw emi​rat mógł​by za​żą​dać gi​gan​tycz​ne​go od​szko​do​wa​nia. Kosz​ty ca​łe​go przed​się​wzię​cia sza​cu​je się na sto mi​liar​dów euro. Jak do​no​si „Gu​ar​dian”, ITUC sza​cu​je, iż do 2022 roku pod​czas bu​do​wy zgi​nie oko​ło czte​‐ rech ty​się​cy pra​cow​ni​ków. Am​ba​sa​da In​dii w Ad-Dau​sze tyl​ko pod​czas pię​ciu pierw​szych mie​się​cy od​no​to​wa​ła osiem​dzie​siąt dwa zgo​ny. FIFA za​po​wie​dzia​ła, że skon​tak​tu​je się z Ka​‐ ta​rem, jed​nak nie wi​dzi ona żad​nych po​wo​dów, aby po​no​si​ła w tej kwe​stii winę. Naj​wyż​szy ko​mi​tet or​ga​ni​za​cyj​ny mi​strzostw za​po​wie​dział już, że do​ko​na śledz​twa i wpro​wa​dzi ko​deks

za​cho​wa​nia. We​dług nie​go au​to​ry​te​ty kie​ru​ją​ce pań​stwem nie za​uwa​ży​ły ni​cze​go złe​go na bu​‐ do​wach. Wo​kół Ka​ta​ru kłę​bią się chmu​ry, któ​re mogą bu​dzić po​dej​rze​nia, że tur​niej może być ro​z e​gra​ny w in​nym miej​scu. Pa​trząc na roz​pię​tość cza​so​wą aż do roku 2022, moż​na stwier​‐ dzić, że or​ga​ni​za​cyj​nie prze​nie​sie​nie MŚ gdzie in​dziej nie by​ło​by pro​ble​mem. W ra​zie ta​kiej de​cy​zji pro​te​sty po​win​ny być względ​nie ła​god​ne, po​dob​nie jak opór świa​ta pił​kar​skie​go. Ina​‐ czej spra​wa przed​sta​wia​ła​by się na płasz​czyź​nie po​li​tycz​nej i go​spo​dar​czej. Nie jest prze​sa​dą, aby upa​try​wać w tym pro​jek​tu prze​ciw​dzia​ła​ją​ce​go wszyst​kim tym za​‐ gro​że​niom, któ​re Ad-Dau​ha wy​kre​owa​ła pod na​zwą ICSS: or​ga​ni​za​cji fi​nan​so​wa​nej przez emi​ra, któ​ra ma za​pew​nić bez​pie​czeń​stwo i in​te​gra​cję w mię​dzy​na​ro​do​wym spo​rcie. „Ka​tar sta​wia so​bie stra​te​gicz​ne wy​ma​ga​nia, aby zwięk​szyć swo​ją po​zy​cję w mię​dzy​na​ro​do​wym spo​‐ rcie”, do​da​je Chris Eaton, któ​ry prze​szedł do ICSS z FIFA. To​wa​rzysz Pie​tha i szef In​ter​po​lu No​ble za​cho​wu​je się, jak​by wie​dział, ja​kie mo​ty​wy sto​ją za dzia​ła​niem ICSS: „Nie na​le​ży​my ani do mi​strzostw świa​ta 2022, ani do rzą​du Ka​ta​ru. Mamy sie​dzi​bę w Ka​ta​rze, po​nie​waż ten kraj wy​ka​zu​je chęć i po​sia​da od​po​wied​nie fi​nan​se, aby nas wspie​rać”. Czy ci zbaw​cy świa​ta nie za​uwa​ży​li, jak Bin Ham​mam zo​stał usu​nię​ty dzię​ki wi​zy​cie Blat​te​ra u emi​ra? Czy ta​kie dzia​ła​nie świad​czy o „uczci​wo​ści i bez​pie​czeń​stwie w mię​dzy​na​ro​do​wym spo​rcie”, któ​re ICSS z Ad-Dau​hą chce pro​pa​go​wać w świe​cie pił​ki noż​nej? Fun​da​cja do​mi​nu​je na ryn​ku od​po​wie​dzial​nym za pil​no​wa​nie spor​to​wej uczci​wo​ści i pra​‐ wo​ści, a przez naj​bliż​szą de​ka​dę zaj​mie się więk​szo​ścią du​żych im​prez spor​to​wych: bę​dzie or​ga​ni​zo​wa​ła ochro​nę pod​czas MŚ 2018 w Ro​sji i MŚ 2022 w Ka​ta​rze oraz wspo​ma​gać or​ga​‐ ni​za​cyj​nie igrzy​ska olim​pij​skie w So​czi w 2014 roku oraz w Rio w 2016. „O ry​nek trwa bru​‐ tal​na wal​ka, bo jest on wart mi​liar​dy. To, że jed​na fir​ma jest tu wio​dą​ca, jest wię​cej niż nie​‐ wia​ry​god​ne”, po​wie​dział czło​wiek bli​ski krę​gom FIFA. Je​den z sze​fów kra​jo​wych związ​ków przed​sta​wił na​wet swo​je po​dej​rze​nie, że nie wszyst​ko od​by​ło się tak uczci​wie, jak się to przed​sta​wia: „ICSS otrzy​mu​je zle​ce​nia jako pa​kiet do​dat​ko​wy do MŚ 2022. To było jed​nym z wa​run​ków”[320]. Oso​by od​po​wie​dzial​ne w ICSS od​da​la​ją ta​kie za​rzu​ty. Jed​nak pa​trząc na po​dej​rza​ne aspek​ty przy​zna​nia pra​wa do or​ga​ni​za​cji MŚ, cała sy​tu​acja sta​je się co​raz bar​dziej ab​sur​dal​‐ na. Ka​tar jest ni​czym roz​grza​ne że​la​zo, a Blat​ter już for​mu​je je swo​im mło​tem.

PO​WSTA​NIE W BRA​ZY​LII – PU​CHAR NA​RO​DU

Dilma Ro​us​seff z chę​cią te​le​por​to​wa​ła​by się do swo​jej rzą​do​wej sie​dzi​by, czy​li do Pa​ła​cu Alvo​ra​da. Ta​kie rze​czy moż​na jed​nak zo​ba​czyć tyl​ko w fil​mach, a tu wszyst​ko dzie​je się na​‐ praw​dę. Pre​zy​dent Bra​zy​lii musi się zmie​rzyć z praw​dzi​wym hu​ra​ga​nem okrzy​ków nie​za​do​‐ wo​le​nia. To samo do​ty​czy Sep​pa Blat​te​ra, któ​ry stoi obok niej. Szef świa​to​wej pił​ki noż​nej jest już do tego przy​zwy​cza​jo​ny, po​nie​waż ki​bi​ce na sta​dio​nach czę​sto wy​ra​ża​ją gwiz​da​mi wiel​ką nie​chęć do nie​go. Ale Dil​ma Ro​us​seff ni​g​dy wcze​śniej nie była wy​gwiz​dy​wa​na przez kil​ku​na​sto​ty​sięcz​ny tłum. Gdy​by tyl​ko wie​dzia​ła, że ozna​cza to dla niej po​czą​tek spek​ta​ku​lar​‐ ne​go spad​ku spo​łecz​ne​go po​par​cia, któ​re w cią​gu dwóch ty​go​dni tur​nie​ju ob​ni​ży​ło się o dwa​‐ dzie​ścia sie​dem punk​tów pro​cen​to​wych, za​pew​ne nie po​ja​wi​ła​by się na me​czu otwar​cia Pu​‐ cha​ru Kon​fe​de​ra​cji – tak samo jak uczy​ni​ła w przy​pad​ku fi​na​łu w Rio de Ja​ne​iro. Pod​czas in​au​gu​ra​cji tur​nie​ju Ro​us​seff przy akom​pa​nia​men​cie okrzy​ków mam​ro​cze za​le​d​‐ wie jed​no zda​nie: „Pu​char Kon​fe​de​ra​cji 2013 uwa​żam ofi​cjal​nie za otwar​ty”. Męki mają się jed​nak do​pie​ro roz​po​cząć. Po jej le​wej stro​nie stoi José Ma​ria Ma​rin, szef CBF, związ​ku pił​ki noż​nej. Urząd ten prze​jął po Ri​car​dzie Te​ixe​irze, któ​ry w po​pło​chu wy​mknął się na Flo​ry​dę. Pani pre​zy​dent uni​ka​ła wspól​nych zdjęć z Ma​ri​nem rów​nie sta​ran​nie jak nie​gdyś fo​to​gra​fo​wa​‐ nia się z Te​ixe​irą. Ale coś się zmie​ni​ło: oto Ro​us​seff po​da​je dłoń Ma​ri​no​wi i z uśmie​chem na twa​rzy kle​pie go po ra​mie​niu. Co za zdję​cie! W prze​szło​ści prze​ciw​sta​wia​ła się w sto​li​cy dyk​ta​tu​rze woj​sko​wej, za co wy​lą​do​wa​ła w ce​lach jun​ty, a Ma​rin był pro​te​go​wa​nym ge​ne​ra​‐ łów, dziec​kiem owej dyk​ta​tu​ry. W 1976 roku wy​gła​szał pło​mien​ne prze​mó​wie​nia na cześć Ser​gia Fleu​ry’ego, sze​fa tor​tur jun​ty. Ten z ko​lei prze​śla​do​wał po​li​tycz​nie męża Ro​us​seff i ojca jej cór​ki – Car​lo​sa Arau​ję. Juca Kfo​uri, je​den z czo​ło​wych bra​zy​lij​skich dzien​ni​ka​rzy spor​to​wych, po​dob​nie zresz​tą jak wie​lu in​nych, sko​men​to​wał te dziw​ne pił​kar​skie po​łą​cze​nia w na​stę​pu​ją​cy spo​sób: „Arau​‐ jo otwar​cie opo​wia​dał o tym, że był tor​tu​ro​wa​ny. Dil​ma do​brze o tym wie​dzia​ła”[321]. Ma​rin upar​cie za​prze​cza, ja​ko​by był do​no​si​cie​lem za​mie​sza​nym w 1976 roku w za​bój​stwo dzien​ni​ka​rza kry​tycz​nie na​sta​wio​ne​go wo​bec rzą​du. Gdy spoj​rzy​my na inny nie​chlub​ny in​cy​‐ dent, każ​de de​men​ti wy​da​je się zbęd​ne. Mowa o kra​dzie​ży me​da​li w 2012 roku. Ka​me​ra za​re​‐ je​stro​wa​ła, jak ten czo​ło​wy dzia​łacz pod​czas wrę​cza​nia me​da​li zwy​cięz​com tur​nie​ju mło​dzie​‐ żo​we​go cho​wa do kie​sze​ni je​den z krąż​ków. Te​raz wi​dzi​my jed​nak Ro​us​seff i Ma​ri​na ra​zem. Zdję​cia uka​zu​ją​ce czu​łost​ki roz​cho​dzą się po ca​łym kra​ju. Do​ku​men​tu​ją za​ślu​bi​ny po​li​ty​ki z jed​nym z car​to​la​sów (tak na​zy​wa się w Bra​‐ zy​lii znie​na​wi​dzo​nych dzia​ła​czy pił​kar​skich). To zda​rze​nie bę​dzie to​wa​rzy​szyć – i cią​żyć – pani pre​zy​dent. W dniu otwar​cia tur​nie​ju nad sta​dio​nem skłę​bi​ły się cięż​kie ni​czym ołów chmu​ry desz​czo​‐ we. Opra​wa jest ra​czej mrocz​na. Przez cały dzień trwa​ją de​mon​stra​cje prze​ciw​ko ro​sną​cym róż​ni​com spo​łecz​nym, prze​ciw​ko gro​te​sko​we​mu pro​gra​mo​wi kon​tra​stów oraz prze​ciw​ko tej dro​giej fe​cie spor​to​wej. Rów​nież w Rio i São Pau​lo lu​dzie wy​cho​dzą na uli​ce. Miesz​kań​cy in​nych miast pla​nu​ją po​dob​ne wy​stą​pie​nia. Mi​strzo​stwa świa​ta mają kosz​to​wać co naj​mniej

trzy​dzie​ści trzy mi​liar​dy re​ais (je​de​na​ście i pół mi​liar​da euro), a let​nie igrzy​ska olim​pij​skie w 2016 roku po​chło​ną ko​lej​ne dwa​dzie​ścia osiem mi​liar​dów (dzie​więć i osiem dzie​sią​tych mi​‐ liar​da euro). Kwo​ty są gi​gan​tycz​ne, a ich bra​ki wi​dać w in​nych ob​sza​rach ży​cia – jako przy​‐ kład niech po​słu​żą szkol​nic​two i ochro​na zdro​wia. Skie​ro​wa​nie dzia​łań Ro​us​seff na ko​mer​‐ cja​li​z a​cję FIFA przy​pa​da na czas, gdy go​spo​dar​ka Bra​z y​lii wpa​da w kło​po​ty. Lu​dzie orien​tu​ją się, że obiet​ni​ce na​sta​nia cza​su roz​kwi​tu go​spo​dar​cze​go po​zo​sta​ją nie​‐ speł​nio​ne. Kon​sump​cja jest co praw​da więk​sza niż jesz​cze dzie​sięć lat temu, ale kla​sie śred​‐ niej do​cho​dzą po​dwój​ne opła​ty. Każ​dy, kto chce się uwol​nić z mi​zer​ne​go pu​blicz​ne​go sys​te​‐ mu, musi do​pła​cać za szko​ły pry​wat​ne, za ochro​nę oso​bi​stą czy sa​mo​cho​dy: bo trans​port pu​‐ blicz​ny nie ist​nie​je. Oli​wy do ognia do​la​ła pod​wyż​ka opłat za ko​mu​ni​ka​cję miej​ską w São Pau​lo. Ha​sła de​mon​stru​ją​cych były na​stę​pu​ją​ce: „Ob​niż​cie ceny, a fak​tu​rę wy​staw​cie FIFA”, „Moje mi​strzo​stwa skła​da​ją się z opie​ki zdro​wot​nej i szkol​nic​twa”. Pro​te​sty zde​ner​wo​wa​nych oby​wa​te​li prze​ciw​ko rzą​do​wi oka​zu​ją się tak kon​se​kwent​ne, że na​wet or​ga​ni​za​to​rzy są pod wra​że​niem, Ak​ty​wi​ści – tacy jak Chri​sto​pher Gaf​f​ney, pro​fe​sor wi​zy​tu​ją​cy z USA – mó​wią na Uni​wer​sy​te​cie Flu​mi​nen​se: „Tak sil​nych pro​te​stów się nie spo​dzie​wa​li​śmy. Lu​dzie do​pie​ro te​raz zro​zu​mie​li, że ma miej​sce wiel​kie zło​dziej​stwo – ale le​piej póź​no niż wca​le”. Jak sła​bo z tą sy​tu​acją ra​dzi so​bie rząd, po​ka​zu​ją co​raz licz​niej​sze ba​rier​ki ochron​ne wo​‐ kół sta​dio​nów. Wszę​dzie wi​dać czer​wo​ne świa​tła opan​ce​rzo​nych sa​mo​cho​dów ope​ra​cyj​nych, he​li​kop​te​ry, mo​to​ry i funk​cjo​na​riu​szy na ko​niach. W gąsz​czu mun​du​ro​wych ki​bi​ce w ka​nar​ko​‐ wych ko​szul​kach wy​glą​da​ją jak żół​te plam​ki. Eks​ce​sy sta​ją się co​raz gwał​tow​niej​sze. De​mon​‐ stran​ci od​pa​la​ją fa​jer​wer​ki, woj​sko i po​li​cja bro​nią się ga​zem łza​wią​cym, gra​na​ta​mi hu​ko​wy​‐ mi i pał​ka​mi. Do​cho​dzi do ma​so​wych aresz​to​wań. Jed​no​cze​śnie z za​miesz​ka​mi pod sta​dio​na​‐ mi od​by​wa​ją się miej​skie mar​sze pro​te​sta​cyj​ne. To, jak kru​cha jest ma​gia bra​zy​lij​skiej pił​ki noż​nej, po​ka​zu​je mecz otwar​cia. Sta​dion Mané Gar​rin​cha kosz​to​wał mniej wię​cej pół mi​liar​da do​la​rów, ale już te​raz ucho​dzi za chy​bio​ną in​‐ we​sty​cję. Me​cze bę​dzie tam roz​gry​wać tyl​ko trze​cio​li​go​wy klub Bra​si​lien​se, któ​ry ni​g​dy nie za​peł​ni sta​dio​nu z sie​dem​dzie​się​cio​ma je​den ty​sią​ca​mi miejsc sie​dzą​cych – na​wet mecz otwar​cia nie za​pew​nił kom​ple​tu, bo oko​ło pię​ciu ty​się​cy sie​dzisk po​zo​sta​ło pu​stych. Mimo wszyst​ko sta​dion za​pro​jek​to​wa​ny przez Osca​ra Ne​imey’era bę​dzie od tej pory nie​ustan​nie kształ​to​wać kra​jo​braz mia​sta. Sta​nie się po​mni​kiem dzi​kiej i śle​pej akwi​zy​cji świę​ta spor​to​‐ we​go: ani na tym sta​dio​nie, zbu​do​wa​nym spe​cjal​nie do ro​ze​gra​nia sied​miu spo​tkań MŚ, ani w mia​stach Ma​naus, Na​tal czy Cu​ia​ba nie wi​dać wy​ko​rzy​sta​nia aren po im​pre​zie. Mówi o tym Paul Flet​cher, były dy​rek​tor sta​dio​nu We​mbley w Lon​dy​nie[322]. O tym, jak w mie​ście Sa​lva​dor rzu​ca​no w au​to​bus FIFA ka​mie​nia​mi, se​kre​tarz ge​ne​ral​ny tej or​ga​ni​za​cji opo​wie​dział ga​ze​cie „O Glo​bo”: „Nie wy​da​je mi się, by FIFA po​win​na mieć po​czu​cie, że zro​bi​ła coś źle. Nie po​no​si​my od​po​wie​dzial​no​ści za to, co się dzie​je”. Valc​ke, któ​re​go am​bi​cją jest po​noć zo​stać na​stęp​cą Blat​te​ra, po​ka​zu​je w Bra​zy​lii jed​no​znacz​nie, jak bar​dzo świat pił​kar​ski od​da​la się od tego re​al​ne​go. Już w kwiet​niu wy​po​wie​dział zda​nie ob​‐ na​ża​ją​ce cy​nizm dzia​ła​czy: „Mniej​sza de​mo​kra​cja pod​czas or​ga​ni​zo​wa​nia mi​strzostw świa​ta bywa cza​sem po​moc​na!”. Valc​ke tę​sk​ni za „sil​ną gło​wą pań​stwa, któ​ra ma moc de​cy​zyj​ną po​‐ dob​ną do tej, jaką ma Pu​tin w przy​pad​ku or​ga​ni​za​cji tur​nie​ju w 2018 roku”. Sta​bil​na de​mo​kra​‐ cja to prze​szko​da dla im​prez spor​to​wych... To, że wszyst​ko może się udać bez zgrzy​tów, wia​‐ do​mo od cza​sów olim​pia​dy w 1936 roku w Ber​li​nie. Mi​strzo​stwa świa​ta w 2018 roku w Ro​‐

sji Pu​ti​na i w 2022 roku w Ka​ta​rze po​ka​zu​ją, co jest tu​taj pod​sta​wą. „De​mo​kra​cja prze​szka​‐ dza” – oto mot​to świa​ta pił​ki noż​nej. Blat​ter, Valc​ke i spół​ka da​rem​nie wie​rzy​li w ba​nal​ną siłę pił​ki. Eks​ce​sy w Bra​si​lii były po​cząt​kiem ma​so​wych de​mon​stra​cji w kra​ju kie​ro​wa​nym przez ego​ty​stów, któ​re​go miesz​kań​cy nie chcą się kar​mić me​cza​mi za​miast chle​bem. „Nie po​trze​bu​je​my MŚ”, „Chce​my opie​ki zdro​‐ wot​nej i szkol​nic​twa!”- gło​szą ha​sła na pla​ka​tach. Bra​zy​lij​czy​cy po​zo​sta​ją na uli​cach, na​wet gdy pił​ka jest w grze. Zdo​by​wa​ją da​chy bu​dyn​ków rzą​do​wych w Bra​si​lii, po​ry​wa​ją za sobą set​ki miast i osią​ga​ją licz​bę mi​lio​na de​mon​stran​tów. Ro​us​seff czu​je po​win​ność wy​stą​pie​nia przed ca​łym na​ro​dem. Obie​cu​je pakt wszyst​kich par​tii, któ​ry ma ob​jąć trzy klu​czo​we punk​ty: po​pra​wę ko​mu​ni​ka​cji pu​blicz​nej, spo​żyt​ko​wa​nie na szkol​nic​two ca​ło​ści na​ro​do​wych opłat za li​cen​cje na wy​do​by​wa​nie ropy, wresz​cie – ścią​gnię​cie ty​się​cy za​gra​nicz​nych le​ka​rzy, aby po​‐ pra​wić ze​psu​ty sys​tem zdro​wot​ny. Nie dało się ina​czej. Żą​dza im​prez pił​kar​skich, za któ​re po​li​ty​cy go​to​wi byli za​pła​cić każ​dą cenę, ścią​gnę​ła na nich kło​po​ty: car​to​la​si mo​gli ich szan​ta​żo​wać, a spo​łe​czeń​stwo za​czę​ło w koń​cu wy​wie​rać pre​sję. W Bra​zy​lii lu​dzie dzia​ła​li in​ten​syw​niej, niż dzia​ła​no wcze​śniej od Pe​ki​nu po Ukra​inę. W ten spo​sób Ame​ry​ka Po​łu​dnio​wa wy​zna​czy​ła nową gra​ni​cę: tym, co ma zna​cze​nie, są chleb, zdro​wie, edu​ka​cja. Wrza​wy wo​kół spek​ta​ku​lar​nych wy​ma​gań ogól​nych pił​ki noż​nej po​trze​bu​je je​dy​nie wy​śnio​ny prze​mysł, któ​ry wła​śnie z tego żyje. Tak oto Bra​z y​lia zde​ma​sko​wa​ła mi​‐ liar​do​wy boom wo​kół spor​tu jako wiel​ką bań​kę my​dla​ną. Pił​ce noż​nej przy​dzie​lo​no miej​sce tam, gdzie usta​wił ją roz​są​dek – na mar​gi​ne​sie istot​no​ści. Bra​zy​lij​czy​cy oba​li​li w ten spo​sób ste​reo​typ, że in​te​re​su​ją ich je​dy​nie sam​ba, bi​ki​ni i pił​ka noż​na. Gdy na ko​niec uli​ce sta​nę​ły w ogniu, zwi​nię​to fla​gi FIFA przed naj​bar​dziej eks​klu​zyw​nym ho​te​lem – Co​pa​ca​ba​na Pa​la​ce (tuż przy pla​ży naj​lep​szej dziel​ni​cy Rio). Na po​cząt​ku jed​nak było tak, jak za​ło​ży​li za​rów​no po​li​ty​cy, jak i car​to​la​si. Dzień przed me​czem roz​po​czę​cia przez eks​klu​zyw​ny okręg Lago Sul w Bra​zy​lii prze​szedł ko​ro​wód lu​dzi, któ​ry ścią​gnął na sie​bie spoj​rze​nia wta​jem​ni​czo​nych krę​gów. Przed bu​dyn​kiem Cen​tro Sul, sie​dzi​bą biu​ra kra​jo​we​go związ​ku CBF, usta​wia​li się pra​cow​ni​cy po​słów. Ich akre​dy​ta​cje na ko​szu​lach wy​ka​zy​wa​ły przy​na​leż​ność do Ca​ma​ra dos De​pu​ta​dos. Cze​ka​li na dar​mo​we bi​le​ty na mecz. Krą​ży​ły po​gło​ski, że lob​by​ści CBF roz​da​wa​li całą masę dar​mo​wych bi​le​tów, da​ją​‐ cych rów​nież do​stęp do suto za​sta​wio​nych bu​fe​tów. Przed​sta​wi​cie​le ludu też chcie​li mieć swo​ją za​ba​wę. Czyż nie po​da​ro​wa​li FIFA wła​snych praw i nie uczy​ni​li jej po​tę​gą ko​lo​nial​ną w kra​ju? Ab​sur​dal​nym spe​cjal​nym de​kre​tem wy​par​to na przy​kład lo​kal​ny drob​ny ry​nek, dzię​ki cze​‐ mu otwar​to wol​ną dro​gę spon​so​ro​wi FIFA, kon​cer​no​wi pi​wo​war​skie​mu Am​bev, któ​ry może sprze​da​wać na are​nach mi​strzow​skich wła​sne piwo. Tym​cza​sem w Bra​zy​lii, ze wzglę​du na cza​sem zbyt ży​wio​ło​wą re​ak​cję pu​blicz​no​ści, od wie​lu lat obo​wią​zy​wał su​ro​wy za​kaz sprze​‐ da​wa​nia wy​ro​bów al​ko​ho​lo​wych na sta​dio​nach. Ale to nie ko​niec ab​sur​du: war​to wie​dzieć, że de​kret mi​strzostw po​zwa​la do​tknię​tym jed​nost​kom ko​mu​nal​nym na to, aby dłu​gi za MŚ prze​‐ kro​czy​ły usta​wo​we gra​ni​ce. W Bra​zy​lii pił​ka noż​na i lob​by​ści do​cie​ra​ją wszę​dzie. Jed​na trze​cia z pię​ciu​set trzy​na​stu par​la​men​ta​rzy​stów ucho​dzi za spo​wi​no​wa​co​nych z bran​żą pił​kar​ską, po​dob​nie jak jed​na trze​‐ cia z osiem​dzie​się​ciu je​den se​na​to​rów. Z ko​lei CBF utrzy​mu​je moc​no za​ję​tych lob​by​stów –

zwłasz​cza od cza​su, gdy do me​diów wy​cie​kła in​for​ma​cja o czte​ro​mi​liar​do​wym (mi​lion czte​ry​‐ sta ty​się​cy euro) dłu​gu osiem​dzie​się​ciu kra​jo​wych klu​bów pił​kar​skich. Za​miast my​śleć o spła​‐ cie, lob​by​ści pił​kar​scy po​dob​no pod​rzu​ci​li mi​ni​stro​wi spor​tu Al​do​wi Re​be​li po​mysł, aby pani pre​zy​dent Ro​us​seff zło​ży​ła wnio​sek o skre​śle​nie tych nie​mi​łych ob​cią​żeń. Gdy jed​nak świa​to​wy sport za​czął spo​glą​dać na Bra​zy​lię, kry​ty​cy wkro​czy​li na sce​nę i za​‐ bra​li głos. Mó​wio​no o tym, jak sek​cje in​nych spor​tów mu​szą się do​kła​dać do go​rącz​ki pił​kar​‐ skiej. Co wię​cej, rząd nie​zbyt tro​skli​wie zaj​mo​wał się naj​bied​niej​szy​mi. Na po​cząt​ku tur​nie​ju wy​słan​nicz​ka spe​cjal​na ONZ Ra​qu​el Rol​nik po​wie​dzia​ła, że przy​mu​so​we eks​mi​sje i prze​sie​‐ dle​nia uwa​run​ko​wa​ne spor​tem na​ru​sza​ją na​wet stan​dar​dy praw czło​wie​ka. W mi​nio​nych la​‐ tach ty​sią​ce lu​dzi pew​ne​go dnia za​sta​ły na swo​ich drzwiach słyn​ne „D”, któ​re ozna​cza​ło de​‐ mo​lição – wy​bu​rze​nie. Zo​sta​li wy​gna​ni ze swo​je​go oto​cze​nia, czę​sto wy​własz​cza​no ich tyl​ko dla​te​go, że miesz​ka​li w po​bli​żu no​wych sta​dio​nów czy pla​có​wek igrzysk w 2016 roku. Blat​ter za​wsze chwa​lił tę wspa​nia​łą ar​chi​tek​tu​rę. Za​osz​czę​dzo​no na edu​ka​cji i opie​ce zdro​wot​nej. Współ​pra​cow​ni​cy po​sła Ro​mária de So​‐ uzy Fa​rii od​na​leź​li w gąsz​czu do​ssier urzę​dów za​trwa​ża​ją​ce licz​by. Ro​ma​rio, bo​ha​ter mi​‐ strzostw świa​ta z 1994 roku, zro​bił osza​ła​mia​ją​cą dru​gą ka​rie​rę jako par​la​men​ta​rzy​sta Bra​zy​‐ lij​skiej Par​tii So​cja​li​stycz​nej, któ​ra bar​dzo od​waż​nie prze​ciw​sta​wia się gru​pie pił​kar​skiej. Jego ze​spół zaj​rzał w każ​dy kąt i do​strzegł to, co stwier​dzi​ła ko​mi​sja śled​cza po​wo​ła​na przy urzę​dzie pre​zy​denc​kim: po​mię​dzy ro​kiem 2002 a 2010 za​mknię​to pra​wie po​ło​wę wszyst​kich szkół, szcze​gól​nie na te​re​nach wiej​skich. Ma to tra​gicz​ne skut​ki i rzu​ca cień na re​pu​ta​cję chy​ba naj​bar​dziej cha​ry​zma​tycz​ne​go po​li​ty​ka w Bra​zy​lii – Lu​iza In​a​cia da Si​lvy, po​przed​ni​ka Ro​us​‐ seff. Były pre​zy​dent ścią​gnął do kra​ju MŚ 2014 i olim​pia​dę 2016. Urząd pia​sto​wał od 2002 do 2010 roku. Bra​zy​lia prze​ży​wa​ła wów​czas roz​kwit go​spo​dar​czy, obec​nie tra​cą​cy na sile. Po MŚ 2014 doj​dzie do po​now​nych wy​bo​rów. Staw​ka spor​tu, któ​ry sta​no​wi ogni​sko za​‐ pal​ne, jest bar​dzo wy​so​ka, ale ani Ro​us​seff, ani Lula ra​czej nie ze​chcą zajść za skó​rę po​tęż​‐ nym car​to​la​som. To, jak ci ostat​ni wła​da​ją sce​ną, było wi​dać pod​czas roz​po​czę​cia tur​nie​ju. W eks​klu​zyw​‐ nej re​stau​ra​cji świę​to​wa​no wrę​cze​nie sze​fo​wi związ​ku Jose Ma​rio​wi Ma​ri​nie Or​de​ru Za​słu​gi Mia​sta Bra​si​lia przez gu​ber​na​to​ra Agne​la Qu​eiro​za. Ocze​ku​je się, że w 2014 roku osiem​dzie​‐ się​cio​dwu​let​ni Ma​rin po raz ko​lej​ny bę​dzie chciał zo​stać sze​fem CBF. Na bie​sia​dę w Bra​si​lii za​pro​sił car​to​la​sów z pierw​szo​li​go​wych klu​bów i re​gio​nal​nych związ​ków. To oni będą gło​so​‐ wać w 2014 roku. Rów​nież za​stęp​ca Ma​ri​na, na​zy​wa​ny przez nie​go „bra​tem”- Mar​co Polo del Nero – zo​stał od​zna​czo​ny za rze​ko​me za​słu​gi na rzecz Bra​si​lii. W 2012 roku po​li​cja na​ro​do​wa prze​szu​ka​ła dom i kan​ce​la​rię tego ad​wo​ka​ta, a on sam zo​stał za​trzy​ma​ny w celu prze​słu​cha​nia. Jego zda​niem za​trzy​ma​nie to nie było po​wią​za​ne ani z pra​cą ad​wo​ka​ta, ani z funk​cją peł​nio​ną w związ​ku. Kil​ka mie​się​cy wcze​śniej Mar​co Polo del Nero zo​stał człon​kiem za​rzą​du FIFA; za​stą​pił Ri​car​da Te​ixe​irę. Za jego wiel​kich cza​sów, gdy w se​zo​nie 2000-2001 ko​mi​sje spraw​dza​ły po​czy​na​nia CBF, na​zwa​no zwią​zek „kry​mi​nal​ną in​sty​tu​cją, w któ​rej rzą​dzą dez​or​ga​ni​za​cja, anar​chia, nie​kom​pe​ten​cja i za​kła​ma​nie”. CBF mia​ło po​sia​dać w sto​li​cy „dys​kret​ny dom” dla ze​stre​so​wa​nych współ​pra​cow​ni​ków po​li​ty​ka. Car​to​la​si oba​wia​li się o swo​je po​sa​dy, ale ich lob​by opar​ło się dzia​ła​niom śled​czych. Naj​waż​niej​szym z tych ostat​nich był Aldo Re​be​lo, szef ko​mu​ni​stów zde​cy​do​wa​ny za​trzy​mać

Te​ixe​irę – praw​do​po​dob​nie po to, aby wsa​dzić go za krat​ki. Dziś jest mi​ni​strem spor​tu, a z car​to​la​sa​mi za​warł po​kój. Chęt​nie po​zu​je przed ka​me​ra​mi w stro​ju spon​so​ra CBF, a za​py​ta​ny o obie​ca​ne przez FIFA dzie​dzic​two w po​sta​ci MŚ dla Bra​zy​lii od​po​wia​dał o ra​do​ści z tego, że prze​ży​to tu wspa​nia​łe pił​kar​skie świę​to. Ocze​ki​wa​ny zysk FIFA sza​cu​je się na czte​ry mi​liar​dy euro, a kosz​ty sa​mych mi​strzostw świa​ta to co naj​mniej je​de​na​ście mi​liar​dów. Lwia część tych wy​dat​ków po​cho​dzi z pie​nię​dzy pu​blicz​nych – wbrew za​pew​nie​niom rzą​du. W spra​wie do​dat​ku do MŚ z 2007 roku mó​wio​no na​wet, że przy bu​do​wie sta​dio​nów nie​po​trzeb​ne będą środ​ki z po​dat​ków. Te​raz Ro​ber​to Gur​‐ gel nie wi​dzi w zwol​nie​niu ro​dzi​ny pił​kar​skiej z po​dat​ków „żad​ne​go wy​star​cza​ją​ce​go po​żyt​ku kon​sty​tu​cyj​ne​go”. We​dług po​zwu cho​dzi tu o „na​praw​dę bez​praw​ne uprzy​wi​le​jo​wa​nie”. W przy​pad​ku tur​nie​jów w 2006 roku w Niem​czech i w roku 2010 w RPA wy​dzia​łom spra​‐ wie​dli​wo​ści i po​li​ty​kom za​bra​kło po​dob​nej prze​ni​kli​wo​ści. W bo​ga​tych Niem​czech nie było to pro​ble​mem: MŚ słu​ży​ły pie​lę​gna​cji wi​ze​run​ku. W RPA sły​chać jed​nak na​rze​ka​nie. Wie​lo​‐ mi​liar​do​wy de​fi​cyt jest wni​kli​wie spraw​dza​ny, szu​ka się od​po​wie​dzi na co​raz licz​niej​sze py​‐ ta​nia do​ty​czą​ce tur​nie​ju. Cho​dzi o wie​le ku​rio​zów, od za​ku​pu li​mu​zyn dla dzia​ła​czy z puli Le​‐ ga​cy Trust po​cho​dzą​cej z do​cho​dów z mi​strzostw, aż do ulo​ko​wa​nia pu​blicz​nych pie​nię​dzy w kon​tek​ście dzia​łań bu​dow​la​nych w związ​ku z MŚ. Mia​sta go​spo​da​rze mi​strzostw (Kapsz​tad, Jo​han​nes​burg, Dur​ban, Port Eli​za​beth oraz Po​lo​kwa​ne) wsku​tek po​ro​zu​mień z kon​cer​na​mi bu​‐ dow​la​ny​mi czu​ją się oszu​ka​ne na bli​sko trzy​sta mi​lio​nów euro, za co obec​nie szu​ka​ją re​kom​‐ pen​sa​ty. Pięt​na​ście firm przy​zna​ło się już do po​ro​zu​mie​nia kar​te​lo​we​go, żą​da​jąc dla kon​tra​stu łącz​nie stu dzie​się​ciu mi​lio​nów euro[323]. Rok w rok jed​nost​ki sa​mo​rzą​do​we wkła​da​ją jed​nak mi​lio​ny euro w utrzy​ma​nie tych obiek​tów, któ​re obec​nie nie mają za​sto​so​wa​nia. Sta​dion w Nel​spru​it jest pu​sty przez co naj​mniej trzy​sta pięć​dzie​siąt dni w roku, bo nie ma klu​bów pił​‐ kar​skich. Sto​pa bez​ro​bo​cia wró​ci​ła do po​zio​mu czter​dzie​stu pro​cent sprzed tur​nie​ju[324]. Bra​zy​lij​ska pro​ku​ra​tu​ra ge​ne​ral​na ar​gu​men​tu​je w tej spra​wie jed​no​znacz​nie: „Nie jest moż​li​we wska​za​nie po​wo​du, któ​ry uspra​wie​dli​wiał​by od​mien​ne trak​to​wa​nie FIFA i jej part​‐ ne​rów”; usta​wo​daw​ca może za​sto​so​wać przy​wi​le​je „na nie​ko​rzyść in​nych po​dat​ni​ków” tyl​ko wów​czas, gdy te mogą zo​stać kon​kret​nie uza​sad​nio​ne. Gur​gel za​uwa​ża do​dat​ko​wo, że rów​ne trak​to​wa​nie wszyst​kich Bra​zy​lij​czy​ków zo​sta​ło na​ru​szo​ne tak​że w przy​pad​ku in​nej umo​wy pod​pi​sa​nej przez rząd: zwol​nio​no FIFA ze wszyst​kich rosz​czeń z ty​tu​łu od​po​wie​dzial​no​ści za wy​pad​ki i zda​rze​nia zwią​za​ne z mi​strzo​stwa​mi. Ab​surd: za​świad​cze​nie o za​dłu​że​niu musi znik​nąć. We​dług oce​ny pro​ku​ra​tu​ry ge​ne​ral​nej (i zdro​we​go roz​sąd​ku) jest to zwy​czaj​nie sa​mo​‐ wo​la. Za​sa​da spraw​cy nie może zo​stać tak po pro​stu anu​lo​wa​na i prze​nie​sio​na w for​mie ry​‐ czał​tu na spo​łe​czeń​stwo. Pod​czas Pu​cha​ru Kon​fe​de​ra​cji po​sia​da​nie em​ble​ma​tu FIFA było za​gro​ż e​niem. Car​to​‐ la​si znik​nę​li chwi​lę po me​czu otwar​cia, a część z nich od​wo​ła​ła na​wet swo​ją obec​ność na spo​tka​niach, na któ​re tak mo​zol​nie za​ła​twia​no bi​le​ty. Trze​ba przy​znać, że to dość nie​wdzięcz​‐ na po​sta​wa. Dzia​ła​cze FIFA i go​ście spon​so​rów nie mo​gli jed​nak ot tak od​wo​łać swo​ich wi​‐ zyt – przy​je​cha​li wszak je​dy​nie na czas Pu​cha​ru Kon​fe​de​ra​cji. Go​rącz​ko​wo szu​ka​no roz​wią​‐ zań: jak nie rzu​cać się w oczy pro​te​stu​ją​cym, sko​ro do​tąd każ​dy dum​ny czło​nek wszech​moc​nej ro​dzi​ny pił​kar​skiej był wi​docz​ny, jak​by zo​stał po​ma​lo​wa​ny far​bą flu​ore​scen​cyj​ną? W Sa​lva​dor de Ba​hia w au​to​bu​sy FIFA rzu​ca​no ka​mie​nia​mi. Nie​któ​rzy człon​ko​wie fe​de​ra​‐ cji po​sta​no​wi​li po​dró​żo​wać tak​sów​ka​mi, a nie au​ta​mi służ​bo​wy​mi z logo. W jed​nym z ho​te​li,

gdzie miesz​ka​li go​ście FIFA, zde​mo​lo​wa​no trzy au​to​bu​sy i czte​ry li​mu​zy​ny. Tur​niej o mały włos nie zo​stał prze​rwa​ny. Je​śli​by do tego do​szło, to nie od​by​ły​by się rów​nież same mi​strzo​‐ stwa. Pod​czas pół​fi​na​łu roz​gry​wa​ne​go przez Se​le​ção w Belo Ho​ri​zon​te wzmo​żo​no dzia​ła​nia ma​‐ ją​ce na celu za​pew​nie​nie ochro​ny. Od​wo​ła​no im​pre​zy spon​sor​skie, a pił​ka​rzy po​pro​szo​no, aby po​dró​żo​wa​li naj​mniej, jak się tyl​ko da. Obu​rzo​ny tre​ner Bra​zy​lii Fe​li​pe Sco​la​ri żą​dał od me​‐ diów, aby te prze​ka​za​ły ca​łe​mu świa​tu, że FIFA za​bra​nia jego pił​ka​rzom tre​nin​gów przed pu​‐ blicz​no​ścią. Po​nie​waż do​jazd dzia​ła​czy pań​stwo​wych do sta​dio​nów oka​z ał się ry​z y​kow​ny, FIFA po​dob​no za​pro​po​no​wa​ła ochro​nę rów​nież swo​im go​ściom. Ta​kie re​we​la​cje po​da​wał przed​‐ sta​wi​ciel mar​ki Kia por​ta​lo​wi UOL. Sam ja​poń​ski kon​cern za​pro​sił dzie​siąt​ki go​ści. Rzecz​nik nie chciał po​twier​dzić, że ist​nie​je plan B, prze​wi​du​ją​cy za​mia​nę sa​mo​cho​dów służ​bo​wych na cy​wil​ne. Za spra​wą eska​la​cji pro​te​stów cel mar​ke​tin​go​wy kon​cer​nu sa​mo​cho​do​we​go ob​ró​cił się w ab​surd – jego przed​sta​wi​cie​le mu​sie​li się ukry​wać pod​czas spon​so​ro​wa​ne​go przez sie​‐ bie tur​nie​ju, cho​wać się za in​ny​mi mar​ka​mi... Dom di​ler​ski Kia w Belo Ho​ri​zon​te zo​stał uszko​dzo​ny, a fir​ma za​rad​czo pod​nio​sła pło​ty. Znisz​czo​no tak​że fi​lie fir​my Hy​un​dai. Po​zo​sta​łe mar​ki nie ucier​pia​ły. Przy​pa​dek? Nie​ko​niecz​nie. Otóż kon​cern Kia/Hy​un​dai bu​du​je swo​ją stra​te​gię mar​ke​tin​go​wą na „za​chwy​cie nad pił​ką” swo​ich klien​tów i ko​rzy​sta ze stro​ny FIFA, by „zbu​do​wać emo​cjo​nal​ną więź”. Do​cho​do​wa gra na uczu​ciach może się oka​zać nie​wy​god​na, gdy pry​śnie na​strój. Przed pół​‐ fi​na​łem Bra​zy​lia-Uru​gwaj (dwa do jed​ne​go) w Belo Ho​ri​zon​te Blat​ter chciał za​ło​żyć fo​rum dys​ku​syj​ne o na​zwie „Pił​ka noż​na dla na​dziei”. Chwi​lę przed tym FIFA ogło​si​ła, że „za spra​‐ wą nie​prze​wi​dzia​nej zmia​ny miej​sca ce​re​mo​nii otwar​cia, któ​ra mia​ła być do​stęp​na dla me​‐ diów, musi ona zo​stać od​wo​ła​na”. Każ​dy wy​stęp Blat​te​ra mógł się stać za​pal​ni​kiem. Fo​rum po​świę​co​ne na​dziei trwa​ło czte​ry dni i od​by​ło się za za​mknię​ty​mi drzwia​mi. Na​stęp​nie wprost we wrzą​cy ko​cioł tra​fił ko​lej​ny waż​ny do​staw​ca FIFA. Ogło​szo​no, że eks​klu​zyw​na mar​ka Ta​it​tin​ger do​star​czy „ofi​cjal​ne​go szam​pa​na” MŚ 2014. Na wzbu​rze​nie opi​nii pu​blicz​nej FIFA za​re​ago​wa​ła jak za​wsze cy​nicz​nie: stwier​dzi​ła, że do​cho​dy z tego ty​tu​‐ łu zo​sta​ną prze​zna​czo​ne na dary. Po​zo​sta​je jed​nak py​ta​nie, jak w ogó​le mo​gło do tego dojść. W tym cza​sie Ro​us​seff ode​szła w cień. Fi​na​łu Bra​zy​lia-Hisz​pa​nia, za​koń​czo​ne​go wy​ni​‐ kiem trzy do zera, już nie oglą​da​ła. Od​su​nę​ła się od sta​dio​nów, na któ​rych fani wy​wie​sza​li pla​ka​ty na​wo​łu​ją​ce FIFA do opusz​cze​nia kra​ju. Pu​char Kon​fe​de​ra​cji po​ka​zał, jak sa​mot​nie kro​czą sze​fo​wie pił​ki i ich zwo​len​ni​cy, mo​gą​cy li​czyć tyl​ko na po​słusz​nych po​li​ty​ków i part​‐ ne​rów go​spo​dar​czych. Rów​nież ci spo​śród by​łych bra​zy​lij​skich bo​ha​te​rów pił​kar​skich, któ​rzy opo​wia​da​li się grzecz​nie za mo​ca​rza​mi, szyb​ko się na​uczy​li, jak nisz​czą​cy dla wi​ze​run​ku jest bli​ski kon​takt z car​to​la​sa​mi. Wiel​ki Pelé po​cząt​ko​wo pro​te​sto​wał prze​ciw​ko de​mon​stra​cjom, pod​pie​ra​jąc się sta​rą praw​dą biz​ne​su pił​kar​skie​go: sport i po​li​ty​ka nie mają ze sobą nic wspól​ne​go. „Za​po​mnij​my o za​mę​cie w kra​ju – pro​po​no​wał – i o tych wszyst​kich pro​te​stach! Po​myśl​my le​piej o tym, że Se​le​ção jest na​szym kra​jem, na​szą krwią!” Jako od​po​wiedź na te sło​wa w jego ro​dzin​nym mie​ście Tre​sCo​ra​ções miesz​kań​cy za​kle​ili gru​bą żół​tą ta​śmą usta na jego po​mni​ku. Gdy ob​raz ten wy​ciekł do me​diów, na​sta​wie​nie Pe​légo ule​gło zmia​nie. Po​wo​łał się na swo​ją hi​sto​rycz​ną bli​skość z lu​dem i od tej pory wspie​rał pro​te​stu​ją​cych.

Po Ro​nal​do tak za​an​ga​żo​wa​nej obro​ny nie na​le​ża​ło się spo​dzie​wać. Były na​past​nik włą​‐ czył się do so​cjal​nej de​ba​ty, mó​wiąc fa​cho​wo, że „szpi​ta​la​mi nie zor​ga​ni​zu​je się mi​strzostw”. Za​pew​ne też usły​szał strza​ły ostrze​gaw​cze, ale jako twarz ko​mi​te​tu or​ga​ni​za​cyj​ne​go COL mu​‐ siał się od​na​leźć po​mię​dzy oby​dwo​ma świa​ta​mi: Ta​it​tin​ge​rem i ga​zem łza​wią​cym. Dziel​nie zno​sił na​zy​wa​nie go w me​diach Ju​da​szem, któ​ry w dal​szym cią​gu są​dzi, że „Bank Na​ro​do​wy Bra​zy​lii jest za​si​la​ny przez Boga”. Ob​ser​wa​to​rzy ze śro​do​wi​ska na​ukow​ców, tacy jak pro​fe​sor Gaf​f​ney, pod​su​mo​wa​li tur​niej na​stę​pu​ją​co: „W dzi​siej​szych cza​sach FIFA jest ab​so​lut​ną siłą ko​lo​nial​ną. Od​na​la​zła moc w go​spo​dar​ce i po​li​ty​ce, któ​ra ocho​czo udo​stęp​nia​ła jej grunt pod dzia​ła​nia. Fe​de​ra​cja ocze​ki​‐ wa​ła utwo​rze​nia rów​no​le​głe​go rzą​du, któ​re​go funk​cję peł​nił​by ko​mi​tet or​ga​ni​za​cyj​ny. Do​dat​‐ ko​wo ist​nie​je pra​wo MŚ, zmie​nia​ją​ce usta​wy we​wnątrz​pań​stwo​we. Mamy jesz​cze umo​wę or​‐ ga​ni​za​cyj​ną, prze​ka​zu​ją​cą wszyst​ko FIFA. Or​ga​ni​za​cja ta zgar​nie w ten spo​sób trzy i pół mi​‐ liar​da do​la​rów, po czym prze​nie​sie się da​lej, po​zo​sta​wia​jąc za sobą czę​ścio​wo spry​wa​ty​zo​‐ wa​ne sta​dio​ny i bu​dow​le, któ​re nie znaj​dą już sen​sow​ne​go za​sto​so​wa​nia”. Dla​te​go pro​fe​sor uwa​ża, że pod​czas tur​nie​ju na​le​ży się li​czyć z jesz​cze więk​szy​mi pro​te​sta​mi: „Mam na​dzie​ję, że tak się sta​nie. Blat​ter de​kla​ru​je chęć od​da​nia Bra​zy​lii stu mi​lio​nów do​la​rów, a więc kwo​ty nie​współ​mier​nej do trzech i pół mi​liar​da, któ​re zgar​nął”. FIFA bę​dzie mu​sia​ła prze​ko​nać na​‐ ród, że czy​ni do​bro. „My​ślę, że jest bar​dzo szczę​śli​wa, że w koń​cu pój​dzie do Ro​sji i do Ka​‐ ta​ru, a nie do An​glii i USA”, pod​su​mo​wu​je Gaf​f​ney[325]. Car​to​la​si i przed​sta​wi​cie​le FIFA czu​ją się, jak​by wbi​to im drza​zgę o imie​niu Ro​ma​no. Jako bra​zy​lij​ski po​seł pro​wa​dzi on Wy​dział Spor​tu i Tu​ry​sty​ki. Zna na wskroś mię​dzy​na​ro​do​‐ wy biz​nes pił​kar​ski i chęt​nie wy​bie​ra okre​śle​nia z po​do​bień​stwem ma​fij​nym, gdy gani dzia​ła​‐ nia funk​cjo​na​riu​szy. Je​sie​nią 2013 roku roz​po​czął atak wy​kra​cza​ją​cy poza prze​szu​ka​nia w Bra​zy​lii. Wraz z ar​gen​tyń​skim he​ro​sem Ma​ra​do​ną skon​tro​lo​wał Po​łu​dnio​wo​ame​ry​kań​ską Kon​‐ fe​de​ra​cję Pił​ki Noż​nej (CON​ME​BOL). „To, co się dzie​je w CON​ME​BOL, to wstyd. Ni​g​dy bym nie po​my​ślał, że może ist​nieć or​ga​ni​za​cja bar​dziej sko​rum​po​wa​na niż FIFA czy CBF”, po​wie​dział w sie​dzi​bie bra​zy​lij​skie​go klu​bu Co​rin​thians w São Pau​lo. To tam we wrze​śniu 2013 roku gru​pa dwu​dzie​stu naj​lep​szych klu​bów z ca​łe​go kon​ty​nen​tu wraz z kil​ku​na​sto​ma by​‐ ły​mi wiel​ki​mi pił​ka​rza​mi za​pre​zen​to​wa​ła wy​ni​ki swo​je​go do​cho​dze​nia do​ty​czą​ce​go kon​fe​de​‐ ra​cji. Jor​ge Pe​re​ira Schur​man – ad​wo​kat, któ​ry nad​zo​ro​wał tę spra​wę – wy​ja​wił, że zwią​zek od 2011 roku de​frau​do​wał do​cho​dy za pra​wa do trans​mi​sji. Kwo​tę za​dłu​że​nia osza​co​wa​no na dwie​ście pięć​dzie​siąt mi​lio​nów do​la​rów[326]. „Po​ja​wi​ły się jed​no​znacz​ne roz​bież​no​ści, któ​‐ rych dłu​żej nie bę​dzie​my ak​cep​to​wać”, po​wie​dział Edu​ar​do Ache, szef naj​lep​sze​go uru​gwaj​‐ skie​go klu​bu Na​cio​nal Mon​te​vi​deo. Obok Ro​mâria i Ma​ra​do​ny za​sia​da​ły tam ta​kie gwiaz​dy, jak Enzo Fran​ce​sco​li (Uru​gwaj), José Luis Chi​la​vert (Pa​ra​gwaj) i Ca​re​ca (Bra​zy​lia). We​dług śled​czych CON​ME​BOL zde​frau​do​wał oko​ło czte​ry​stu trzy​dzie​stu mi​lio​nów do​la​rów z umów aż do roku 2015 – przez od​rzu​ca​nie ofert ko​rzyst​niej​szych fi​nan​so​wo. Umo​wy ze słab​szy​mi kon​tra​hen​ta​mi to sta​ry pro​ce​der w świe​cie pił​ki. Na​wet FIFA od​rzu​ca​ła nie​gdyś lep​sze pro​po​‐ zy​cje, aby móc współ​pra​co​wać ze sko​rum​po​wa​ną agen​cją ISL. „Ko​rzy​ści zy​sku​ją dzia​ła​cze, a nie sama pił​ka noż​na. Nad​szedł czas, aby oso​by od​po​wie​dzial​ne tra​fi​ły za krat​ki”, grzmiał Ro​‐ mário. „CON​ME​BOL to klub mi​lio​ne​rów, a ze​spo​ły sta​ją się co​raz uboż​sze. Znam wie​lu lu​dzi, któ​rych nie stać dziś na opie​kę zdro​wot​ną, pod​czas gdy dzia​ła​cze sta​ją się mul​ti​mi​lio​ne​ra​mi”,

wy​krzy​ki​wał Chi​la​vert. Ma​ra​do​na zaś okre​ślił ten ra​port jako „bar​dzo po​waż​ny” i tłu​ma​czył, że więk​szość klu​bów z Ar​gen​ty​ny nie bra​ła udzia​łu w spo​tka​niu ze stra​chu przed sze​fem na​ro​‐ do​we​go związ​ku AFA – Ju​liem Gron​do​ną[327]. Gdy mowa o Blat​te​rze, któ​ry rzą​dzi nie​prze​‐ rwa​nie od 1979 roku, i jego za​stęp​cy, Ma​ra​do​na sta​je się po​waż​ny: „Ży​je​my pod dyk​ta​tu​rą ma​fio​sa ta​kie​go jak Gron​do​na, któ​ry nie po​zwa​la, aby ja​ki​kol​wiek klub się wy​chy​lał!”. Te​raz wraz z Ro​máriem Ma​ra​do​na wnio​sku​je o re​struk​tu​ry​za​cję CON​ME​BOL, któ​ry przez de​ka​dy pro​wa​dzo​ny był przez Le​oza – od​bior​cę pie​nię​dzy od ISL. Wśród ce​lów ini​cja​ty​wy jest kon​‐ tro​la wpły​wów wraz z więk​szym udzia​łem z praw do trans​mi​sji Copa Li​ber​ta​do​res[328]. Gdzie tra​fi​ły te mi​lio​ny? Pro​ku​ra​tu​ry – za​rów​no bra​zy​lij​ska, jak i ar​gen​tyń​ska – już od daw​na gło​wią się nad po​dob​ny​mi za​gad​ka​mi, a samo po​szu​ki​wa​nie prze​bie​ga po​wo​li. Dzia​ła​‐ cze wie​dzą, jak się za​bez​pie​czyć bądź ukryć. Ri​car​do Te​ixe​ira już w mar​cu 2013 roku uciekł na Flo​ry​dę. W sierp​niu zro​bi​ło się gło​śno o tym, że wy​stą​pił o miesz​ka​nie na An​do​rze. Tam też – na kon​to przy​pi​sa​ne do Ro​sel​la – ma tra​fić część wpły​wów za me​cze to​wa​rzy​skie Bra​zy​lij​czy​ków[329]. An​do​ra jest ra​jem peł​nym skrzy​nek pocz​to​wych, scho​wa​nym głę​bo​ko w Pi​re​ne​jach, gdzie wsku​tek afe​ry ISL tra​fi​ły do akt prze​le​wy Te​ixe​iry. Każ​dy, kto chce zo​stać miesz​kań​cem tej przy​sta​ni po​dat​ko​wej, musi wy​ło​żyć co naj​mniej czte​ry​sta ty​się​cy euro. We​dług hisz​pań​skie​go ra​dia Ca​ta​lu​nya w przy​pad​‐ ku Te​ixe​iry ne​go​cjo​wa​no z Ban​ca Pri​va​da d’An​dor​ra kwo​tę rzę​du pię​ciu mi​lio​nów euro. Nowi miesz​kań​cy An​do​ry mu​szą spę​dzać w kra​ju co naj​mniej sto pięć​dzie​siąt dni w roku. Nie otrzy​mu​ją ani pasz​por​tu, ani oby​wa​tel​stwa. Mogą za to za​kła​dać kon​ta i do​ko​ny​wać prze​le​‐ wów. W ten spo​sób Te​ixe​ira umknął​by wła​dzom bra​zy​lij​skim, gdy​by te chcia​ły go za​trzy​‐ mać[330]. Po​mię​dzy Bra​zy​lią czy USA a An​do​rą nie ist​nie​je po​ro​zu​mie​nie o eks​tra​dy​cji. Eu​ro​‐ pej​skie in​sty​tu​cje przy​glą​da​ją się nie​uf​nie tej pi​re​nej​skiej ma​chi​nie – wszyst​ko przez duży prze​pływ pie​nię​dzy, któ​re czę​sto po​cho​dzą z nie​zna​nych źró​deł. Spra​wa Te​ixe​iry prze​ro​dzi​ła się w spra​wę „Te​ixe​ira/San​dro Ro​sell”. Za ich ple​ca​mi po​‐ ja​wia się do​dat​ko​wo po​stać przy​szłe​go de​cy​den​ta FIFA z ła​ski Blat​te​ra jest Jérôme Valc​ke. Po​łą​cze​nie, o któ​rym tu mowa) ma wiel​ką siłę. Może stać się bom​bą za​gra​ża​ją​cą rów​nież FIFA. W Bra​zy​lii po​sta​wio​no za​rzu​ty Te​ixe​irze i Ro​sel​lo​wi, pre​zy​den​to​wi Bar​ce​lo​ny. Każ​dy, kogo in​te​re​su​ją me​cha​ni​zmy rzą​dzą​ce dzi​siej​szą pił​ką na naj​wyż​szym po​zio​mie, po​wi​nien spoj​rzeć na tę dwój​kę: Te​ixe​ira przez dwa​dzie​ścia trzy lata był sze​fem naj​bar​dziej zna​nej or​‐ ga​ni​za​cji pił​kar​skiej świa​ta, a Ro​sell od 2010 roku kie​ro​wał naj​słyn​niej​szym klu​bem. W 2008 roku ten duet miał przy oka​zji me​czu to​wa​rzy​skie​go Bra​zy​lia-Por​tu​ga​lia przy​własz​czyć so​bie zy​ski po​cho​dzą​ce z fun​du​szy kra​jo​wych – po​przez agen​cję Ailan​to za​ło​żo​ną przez Ro​sel​la. Od tego cza​su śled​czy chcą się tak​że do​wie​dzieć, na jaki cel Ka​ta​loń​czyk w 2011 roku prze​ka​zał je​de​na​sto​let​niej wów​czas cór​ce Te​ixe​iry mi​lion sie​dem​set ty​się​cy euro. W lu​tym 2013 roku pro​ku​ra​tu​ra ge​ne​ral​na wnio​sła oskar​że​nie prze​ciw​ko agen​cji Ailan​to i sa​me​mu Ro​sel​lo​wi. VIII Wy​dział Kar​ny Sądu w Bra​si​lii już usta​lił datę roz​pra​wy[331]. Sam Ro​sell tak oto mówi o sta​rych, nie​udo​wod​nio​nych za​rzu​tach: „Ni​g​dy ni​cze​go nie do​‐ sta​łem od sądu”[332]. W sierp​niu 2013 roku po​wie​dział w ra​diu Ca​ta​lu​nya w kon​tek​ście afe​ry z Bra​zy​lii, że za​in​ka​so​wał je​dy​nie to, co mu się na​le​ża​ło: Ro​sell za​prze​cza tak​że, ja​ko​by po​ma​‐ gał Te​ixe​irze zo​stać oby​wa​te​lem An​do​ry. Ma tam jed​nak agen​cję, któ​ra po​ma​ga​ła Te​ixe​irze w kon​sul​ta​cjach. „Gdzie jest pro​blem? On zre​zy​gno​wał z miesz​ka​nia w USA”[333]. Pod ko​niec

2013 roku kraj bę​dą​cy ra​jem po​dat​ko​wym otwar​cie po​krzy​żo​wał plan Te​ixe​iry, któ​ry chciał ukryć się w Pi​re​ne​jach przed eks​tra​dy​cją. We​dług ga​ze​ty „Dia​ri di An​dor​ra” wła​dze nie prze​‐ dłu​ży​ły jego wizy. Ofi​cjal​ną przy​czy​ną jest zbyt krót​ki okres prze​by​wa​nia w księ​stwie przez Te​ixe​irę, któ​re​mu do​pie​ro po za​koń​cze​niu pre​sti​żo​wych MŚ 2014 gro​zić będą prze​śla​do​wa​nia praw​ne. Nie mia​ło na​wet zna​cze​nia, że dzię​ki po​mo​cy part​ne​rów Ro​sel​la za​ku​pił tam do​mi​‐ cyl[334]. Wo​kół Ro​sel​la, czło​wie​ka, któ​ry po​łą​czył Ka​tar z Bar​ce​lo​ną, aż kipi od plo​tek. Po raz pierw​szy w hi​sto​rii klu​bu na ko​szul​kach zna​la​zła się płat​na re​kla​ma. Umo​wa ze spon​so​rem, pod​pi​sa​na kil​ka dni po ogło​sze​niu Ka​ta​ru or​ga​ni​za​to​rem MŚ 2022, koń​czy się w 2016 roku, wraz z ka​den​cją Ro​sel​la. Bar​ce​lo​na otrzy​ma za to sto sześć​dzie​siąt pięć mi​lio​nów euro. Obec​‐ nie część fa​nów spo​glą​da nie​uf​nie na in​te​res z emi​ra​tem, któ​ry po​mógł Ro​sel​lo​wi w ob​ję​ciu pre​zy​den​tu​ry klu​bu. Ze​bra​no do​wo​dy na to, że umo​wa wca​le nie była tak lu​kra​tyw​na, jak to do​tąd przed​sta​wia​no. W pa​kie​cie mia​ły być za​war​te: pra​wa do re​klam we​wnątrz i na ze​wnątrz sta​dio​nu, mecz te​sto​wy oraz loga na ko​szul​kach no​szo​nych przez pił​ka​rzy w cza​sie wol​nym. W krę​gach bli​skich Bar​ce​lo​nie spe​ku​lu​je się, że bra​zy​lij​ski gwiaz​dor Ney​mar kosz​to​wał la​tem o wie​le wię​cej niż pięć​dzie​siąt sie​dem mi​lio​nów euro (to kwo​ta po​da​na ofi​cjal​nie). Na chwi​lę przed Bo​żym Na​ro​dze​niem Pa​blo Ruz, pro​ku​ra​tor z Ma​dry​tu, w od​po​wie​dzi na skar​gę wy​zna​‐ czył Ro​sel​lo​wi ter​min, w któ​rym ten miał ujaw​nić mu kwo​ty oraz umo​wy trans​fe​ro​we. Ca​łość wy​szła na świa​tło dzien​ne dzię​ki po​dej​rze​niu za​ni​że​nia kwo​ty od​stęp​ne​go za Ney​ma​ra o czter​‐ dzie​ści mi​lio​nów euro. Ro​sell za​prze​czał temu. Py​ta​nie więc brzmi: ile kosz​to​wał Ney? Po​nad sto mi​lio​nów, jak po​da​je ga​ze​ta „El Con​fi​den​tial”[335]. We​dług Ro​sel​la sie​dem​na​ście mi​lio​‐ nów tra​fi​ło do San​to​su, czter​dzie​ści do pew​nej fir​my dzier​żą​cej pra​wa do pił​ka​rza i pro​wa​‐ dzo​nej przez jego ojca. Do​dat​ko​wo za sie​dem mi​lio​nów dzie​więć​set ty​się​cy euro usta​lo​no, że Bar​ce​lo​na otrzy​ma pra​wo pier​wo​ku​pu trzech ta​len​tów z sze​re​gów San​to​su. Ko​lej​ne dwa mi​‐ lio​ny euro mia​ły​by tra​fić do Ney​ma​ra, je​śli ten w cią​gu pię​ciu lat tra​fi do ści​słej trój​ki naj​lep​‐ szych pił​ka​rzy świa​ta. Poza tym mają się od​być dwa me​cze to​wa​rzy​skie, któ​re za​pew​nią do​‐ chód na po​zio​mie dzie​wię​ciu mi​lio​nów. Czy na tym ko​niec? Inną spe​cjal​no​ścią Bra​zy​lij​czy​ka są me​cze to​wa​rzy​skie: już przed trans​fe​rem Bra​zy​lij​czy​ka świa​tło dzien​ne uj​rza​ły inne za​pie​ra​ją​ce dech w pier​siach po​wią​za​nia biz​ne​so​we Ro​sel​la i Te​ixe​iry. Za ich spra​wą może się speł​nić naj​czar​niej​szy sce​na​riusz do​ty​czą​cy tych pa​nów. Ga​‐ ze​ta „Es​ta​do do São Pau​lo” do​no​si, że część wy​so​kich gaż za me​cze te​sto​we Bra​zy​lii nie tra​‐ fia​ła do CBF, lecz na kon​to pry​wat​nej fir​my w New Jer​sey w USA. Agen​cja ta na​zy​wa się Uptrend De​ve​lop​ment LLC i zo​sta​ła za​re​je​stro​wa​na jako wła​sność Ale​xan​dra R. Fe​liu (praw​‐ dzi​we imię i na​zwi​sko Ro​sel​la). Pie​nią​dze są prze​ka​zy​wa​ne przez wła​ści​cie​la praw do me​‐ czów Se​le​ção agen​cji o na​zwie In​ve​sto​res Sports Events (ISE) z USA. Tak więc każ​dy, kto chce ro​ze​grać mecz po​ka​zo​wy z naj​bar​dziej roz​chwy​ty​wa​ną re​pre​zen​ta​cją świa​ta, pię​cio​krot​‐ nym mi​strzem glo​bu, musi ure​gu​lo​wać spra​wy fi​nan​so​we za po​śred​nic​twem ISE, a nie związ​‐ ku. To wła​śnie te me​cze są głów​nym źró​dłem do​cho​dów CBF. W 2012 roku Te​ixe​ira (wów​‐ czas szef związ​ku) na chwi​lę przed za​koń​cze​niem pra​cy i wy​jaz​dem do Mia​mi sprze​dał pra​wa do me​czów to​wa​rzy​skich Se​le​ção aż do 2022 roku fir​mie ISE. Te​ixe​ira wciąż ma być ak​tyw​ny jako dzia​łacz – i po​bie​rać po​kaź​ną wy​pła​tę[336]. ISE, któ​re na zle​ce​nie Te​ixe​iry za​rzą​dza pra​wa​mi do trans​mi​sji, po​noć prze​ka​za​ło część do​cho​dów za dwa​dzie​ścia czte​ry me​cze to​wa​rzy​skie Bra​zy​lii agen​cji Ro​sel​la – Uptrend De​ve​‐

lop​ment. Ta​kie in​for​ma​cje po​da​je „Es​ta​do do São Pau​lo”, po​wo​łu​jąc się na pod​rzu​co​ną po​uf​‐ nie wstęp​ną umo​wę, któ​ra ujaw​nia​ła sche​mat sprze​nie​wie​rze​nia. Zgod​nie z tym źró​dłem agen​‐ cja ISE otrzy​mu​je za każ​dy mecz oko​ło mi​lio​na sze​ściu​set ty​się​cy do​la​rów, z cze​go mi​lion sto ty​się​cy tra​fia do CBF. Czte​ry​sta pięć​dzie​siąt ty​się​cy do​la​rów – za do​mnie​ma​ne re​kla​my i pro​‐ mo​cję – lą​du​je na kon​cie ame​ry​kań​skiej fir​my. Ten za​kres nie na​le​ży jed​nak do Uptrend De​ve​‐ lop​ment, lecz do szwaj​car​skiej agen​cji Ken​ta​ro, współ​pra​cu​ją​cej z ISE zgod​nie z wpi​sem na stro​nie in​ter​ne​to​wej (w mię​dzy​cza​sie te dzia​ła​nia mia​ła prze​jąć inna fir​ma). Spo​śród do​nie​‐ sień ga​ze​ty „Es​ta​do do São Pau​lo” naj​waż​niej​sze jest to, że ame​ry​kań​ska agen​cja Ro​sel​la do​‐ sta​nie za dwa​dzie​ścia czte​ry spo​tka​nia Se​le​ção w su​mie je​de​na​ście mi​lio​nów do​la​rów. Dla​‐ cze​go? Po co? Je​śli do​dać za​rzu​ty nie​wier​no​ści w Bra​si​lii i po​wią​za​nia z An​do​rą, wy​da​je się co​raz bar​‐ dziej praw​do​po​dob​ne, że po​dej​rza​ne umo​wy zwią​za​ne z pra​wa​mi do me​czów pił​kar​skich mają w przy​pad​ku Ro​sel​la i Te​ixe​iry ra​cję bytu. Mogą się opła​cać wszyst​kim, któ​rzy wę​szą wo​kół przy​zna​nia mi​strzostw świa​ta Ka​ta​ro​wi, po​nie​waż arab​scy in​we​sto​rzy sto​ją​cy za ISE, kar​mie​ni przez Te​ixe​irę pra​wa​mi do CBF, w na​tu​ral​ny spo​sób kie​ru​ją spoj​rze​nia na MŚ 2022 w tym pu​styn​nym kra​ju – i roz​bu​dza​ją plot​ki wo​kół nie​czy​ste​go przy​zna​nia praw do or​ga​ni​za​‐ cji im​pre​zy. Da się za​uwa​żyć jesz​cze wię​cej po​dej​rza​nych dzia​łań. Stra​te​gia po​le​ga​ją​ca na wy​ko​rzy​‐ sta​niu Se​le​ção jako kury zno​szą​cej zło​te jaja mia​ła zo​stać za​po​ży​czo​na przez sze​fa ar​gen​tyń​‐ skie​go związ​ku AFA – Ju​lia Gron​do​nę – po​stę​pu​ją​ce​go tak samo ze swo​ją re​pre​zen​ta​cją. Te re​we​la​cje rów​nież po​da​je „Es​ta​do do São Pau​lo”. Gron​do​na, nu​mer dwa w FIFA, jest je​dy​‐ nym ho​no​ro​wym dzia​ła​czem mo​gą​cym pod​pi​sy​wać do​ku​men​ty w imie​niu fe​de​ra​cji. Ar​gen​tyń​‐ ski mo​carz, któ​re​go po​czy​na​nia​mi in​te​re​su​je się pro​ku​ra​tor ge​ne​ral​ny w Bu​enos Aires, oczy​‐ wi​ście wszyst​kie​mu za​prze​cza. Ale czyż kil​ki dni przed przy​zna​niem or​ga​ni​za​cji MŚ Ka​ta​ro​wi nie ro​ze​gra​no me​czu te​sto​we​go? W li​sto​pa​dzie nad Za​to​ką Per​ską od​był się mecz Bra​zy​lia-Ar​‐ gen​ty​na. Związ​ki mia​ły otrzy​mać za nie​go prze​szło pięć mi​lio​nów euro. Wo​kół du​etu Te​ixe​ira i Ro​sell krą​ży wię​cej za​ga​dek. Od 2010 roku bra​zy​lij​ska pro​ku​ra​tu​‐ ra ge​ne​ral​na wy​wę​szy​ła fi​nan​so​we nie​ści​sło​ści wo​kół sa​mo​lo​tu Ces​sna PT-XIB – któ​ry tra​fił z oazy po​dat​ko​wej[337]. Efek​tem do​cho​dze​nia było po​dej​rze​nie pra​nia pie​nię​dzy przy oka​zji kup​na sa​mo​lo​tu. We​dług do​nie​sień pra​so​wych agen​cja lot​ni​cza TAM, pro​wa​dzą​ca wów​czas roz​mo​wy na te​mat spon​so​ro​wa​nia związ​ku Te​ixe​iry, czy​li CBF, mia​ła za​pro​po​no​wać, aby Ces​sna po​słu​ży​ła jako część za​pła​ty. Trans​ak​cja ta nie do​szła do skut​ku, sa​mo​lot zo​stał jed​nak za​ku​pio​ny, a na​stęp​nie kil​ka​krot​nie od​sprze​da​ny przez Ro​sel​la i jego part​ne​rów biz​ne​so​wych z Bra​zy​lii. Na ko​niec cena mia​ła być znacz​nie wyż​sza od war​to​ści ryn​ko​wej, a sama ma​szy​na – tra​fić do jed​ne​go z wło​da​rzy TAM[338]. W chwi​li, gdy sta​ło się ja​sne, że pie​nią​dze spon​sor​skie opie​wa​ją​ce na sie​dem mi​lio​nów euro rocz​nie nie tra​fia​ją do CBF, a do firm przy​ja​ciół biz​ne​so​wych, TAM po​sta​no​wi​ło wstrzy​mać do​fi​nan​so​wy​wa​nie[339]. Rów​nież inne umo​wy z czę​ścią z czter​na​stu spon​so​rów związ​ków są dziś po​dej​rza​ne. Jed​ną z ta​kich umów jest kon​trakt z gru​pą Volks​wa​ge​na. CBF w roku 2012 in​ka​so​wa​ło w su​mie sto dwa​na​ście mi​lio​nów do​la​rów. Ro​mário sta​ra się, aby przez dro​gi rzą​do​we usta​lić, ja​kie umo​wy zo​sta​ły pod​pi​sa​ne za cza​sów Te​ixe​iry. Pod​sta​wą do po​dej​rzeń jest kon​trakt pod​pi​sa​ny przez Te​ixe​irę w 1996 roku z ów​cze​snym agen​tem Nike – Ro​sel​lem. Spra​wę tę ba​da​ła już ko​mi​sja śled​cza, któ​ra usta​li​ła, że fir​ma ta mia​ła pra​wo do

współ​de​cy​do​wa​nia o wy​bo​rze prze​ciw​ni​ka re​pre​zen​ta​cji Bra​zy​lii oraz za​pew​nie​nia o wy​sta​‐ wie​niu w każ​dym spo​tka​niu co naj​mniej ośmiu pod​sta​wo​wych gra​czy. Se​kre​tarz ge​ne​ral​ny FIFA Jérôme Valc​ke spę​dził z Ro​sel​lem i Te​ixe​irą nie​je​den week​end w na​le​żą​cej do nich wil​li. Czę​sto tra​fiał tam po – pa​su​ją​cym do po​zy​cji wszyst​kich trzech pa​‐ nów – prze​lo​cie he​li​kop​te​rem[340]. Pół​rocz​ną prze​rwę mię​dzy wy​rzu​ce​niem go z FIFA za afe​rę z Ma​ster​Card a po​now​nym za​trud​nie​niem w fe​de​ra​cji spę​dził, po​ma​ga​jąc Te​ixe​irze w przy​go​‐ to​wa​niu apli​ka​cji na MŚ w 2014 roku. Przy​zna​nie or​ga​ni​za​cji na​stą​pi​ło póź​niej. W opę​ta​nej pił​ką Ka​ta​lo​nii mno​żą się dziw​ne fir​my, za któ​ry​mi sto​ją na​zwi​ska pa​su​ją​ce do sche​ma​tu. Obok ISL Mar​ke​ting Espa​ña SA ist​nie​je fir​ma FIFA Be​ach Soc​cer SL – jej pre​zy​‐ den​tem jest Jérôme Valc​ke. Na​le​ży ona w sie​dem​dzie​się​ciu pro​cen​tach do FIFA, a po​zo​sta​łe trzy​dzie​ści pro​cent to wła​sność fir​my FIFA Be​ach Soc​cer Worl​dwi​de SL. Tą z ko​lei kie​ru​je Hisz​pan Joan Cu​sco – na​le​żą​cy do za​rzą​du FIFA Be​ach Soc​cer Valc​ke​go, a do​dat​ko​wo do​rad​‐ ca fe​de​ra​cji. Przed mi​strzo​stwa​mi świa​ta w pla​żo​wej pił​ce noż​nej w Ta​hi​ti FIFA po​da​ła: „God​ne uwa​gi były: pre​zen​ta​cja Rey​nal​da Te​ma​rii o roz​wo​ju pla​żo​wej pił​ki noż​nej oraz [...] dzie​dzic​two, któ​re po​zo​sta​wią po so​bie mi​strzo​stwa świa​ta z 2013 roku. Po​nad​to wiel​kim za​‐ in​te​re​so​wa​niem cie​szy​ła się pre​zen​ta​cja Jo​ana Cu​ski, wi​ce​pre​zy​den​ta Be​ach Soc​cer Worl​dwi​‐ de i spe​cjal​ne​go do​rad​cy ko​mi​te​tu FIFA Be​ach Soc​cer, w któ​rej mó​wił on o swo​im wiel​kim do​świad​cze​niu w po​pu​la​ry​za​cji tego mar​ke​tin​go​wo kon​ku​ren​cyj​ne​go spor​tu”. Tak, mar​ke​tin​‐ go​wo jest on bez wąt​pie​nia kon​ku​ren​cyj​ny. Te​ma​rii, or​ga​ni​za​tor MŚ, to czło​nek Exko – fir​my zwol​nio​nej przez FIFA przed przy​zna​niem or​ga​ni​za​cji im​pre​zy Ro​sji i Ka​ta​ro​wi[341]. Sam Te​‐ ma​rii zo​stał zwie​szo​ny na okres roku. Bar​ce​lo​na jest więc cen​trum biz​ne​so​wym świa​ta pla​żo​wej pił​ki noż​nej, któ​re​go naj​lep​sza dru​ży​na rów​nież po​cho​dzi z Bra​zy​lii. Nie zdzi​wi więc ni​ko​go fakt, że i tu ist​nie​ją związ​ki biz​‐ ne​so​we z Ro​sel​lem i kró​le​stwem Te​ixe​iry. Do​ku​men​ty Wy​dzia​łu Spra​wie​dli​wo​ści São Pau​lo z 12 wrze​śnia 2013 roku po​ka​zu​ją, że po​dej​rza​na agen​cja Ailan​to ma po​wią​za​nia z Bra​zy​lij​‐ skim Związ​kiem Pla​żo​wej Pił​ki Noż​nej. Wy​dział XXII Sądu Cy​wil​ne​go wska​zu​je, że zwią​zek za​pła​cił Ailan​to pew​ną (nie​ujaw​nio​ną) sumę pie​nię​dzy za wy​świad​czo​ne usłu​gi[342]. Za​mi​ło​wa​nie Ro​sel​la do fut​bo​lu pla​żo​we​go nie za​dzi​wia je​dy​nie Bra​zy​lij​czy​ków. Tak​że w FC Bar​ce​lo​nie otwo​rzo​no w roku 2011 sek​cję tej dys​cy​pli​ny (a za​mknię​to sek​cję ba​se​bal​lu o sie​dem​dzie​się​cio​let​niej tra​dy​cji). Czy ta sy​tu​acja ma coś wspól​ne​go z po​cią​giem pre​zy​den​ta do pla​żo​wej pił​ki noż​nej – i z tym, że jego przy​ja​ciel biz​ne​so​wy Te​ixe​ira aż do swe​go odej​‐ ścia kie​ro​wał od​po​wie​dzial​nym za nią wy​dzia​łem FIFA? Po​dej​rza​ne wy​da​ją się rów​nież po​wią​za​nia Ro​sel​la z Ara​bią. Bli​skie sto​sun​ki z Ka​ta​rem na​wią​zał dzię​ki swo​jej fir​mie Bo​nus Sport Mar​ke​ting (BSM), któ​ra ode​gra​ła swo​ją rolę w bra​zy​lij​skim skan​da​lu z Ailan​to. Wspo​mnia​na BSM po​mo​gła Ka​ta​ro​wi w stwo​rze​niu pro​jek​tu pił​kar​skie​go Aspi​re. Gdy przed wy​bo​ra​mi na urząd pre​zy​den​ta klu​bu FC Bar​ce​lo​na kontr​kan​‐ dy​dat Ro​sel​la wspo​mniał, że jego dzia​ła​nia w mar​ke​tin​gu spor​to​wym i ak​tyw​ność w aka​de​mii Aspi​re nad Za​to​ką Per​ską mogą do​pro​wa​dzić do kon​flik​tu in​te​re​sów, Ro​sell po​wie​dział, iż zo​stał w Ka​ta​rze tyl​ko ze wzglę​du na so​li​dar​ność. Za​pew​niał też, że sprze​da BSM, gdy tyl​ko zo​sta​nie pre​zy​den​tem klu​bu. Pro​ce​der ten jed​nak trwał. Rów​nież w tym przy​pad​ku na​gan​ny był brak przej​rzy​sto​ści – za​ta​jo​no bo​wiem szcze​gó​ły sprze​da​ży. Prze​wi​dy​wa​no, iż no​wym wła​ści​‐ cie​lem zo​sta​nie sau​dyj​ski przed​się​bior​ca z gru​py Al Ba​ra​ka (DAG), po​wią​za​nej z ISE wła​da​‐ ją​cym pra​wa​mi do trans​mi​sji me​czów Se​le​ção. Do​dat​ko​wo gru​pa fi​nan​su​je ame​ry​kań​ską agen​‐

cję Ro​sel​la. Na​gle oka​za​ło się jed​nak, że no​wym wła​ści​cie​lem bę​dzie fir​ma TAG z Ka​ta​ru. We​dług wy​cią​gów z re​je​stru dzia​łal​no​ści go​spo​dar​czej fir​ma BSM zo​sta​ła prze​ję​ta przez Sport In​ve​st​ment Of​fsho​re, fir​mę z sie​dzi​bą w Ara​bii za​ło​żo​ną kil​ka mie​się​cy wcze​śniej w Li​‐ bii. Bar​ce​loń​skie biu​ro po​zo​sta​ło pod tym sa​mym ad​re​sem – ad​re​sem za​miesz​ka​nia Ro​sel​‐ la[343]. Do po​wią​zań wo​kół Ro​sel​la obok BSM pa​su​je rów​nież fir​ma Bon Us SL. Z jed​nej stro​ny ofi​cjal​ne pa​pie​ry nie ujaw​nia​ją żad​ne​go sze​fa, z dru​giej zaś fir​ma ta wid​nie​je jako współ​wła​‐ ści​ciel przed​się​bior​stwa za​re​je​stro​wa​ne​go w Pol​sce, któ​re​go part​ne​rem jest bli​ski zna​jo​my Ro​sel​la. Tego Ka​ta​loń​czy​ka moż​na od​na​leźć rów​nież w na​le​żą​cej do Ro​sel​la Comp​ta​ges SL z sie​dzi​bą w An​do​rze, któ​ra dzia​ła​ła na rzecz klien​tów Te​ixe​iry. Part​ner Ro​sel​la jest do​dat​ko​‐ wo do​rad​cą fi​nan​so​wym w ma​łej an​dor​skiej miej​sco​wo​ści Sant Ju​lia de Lo​ria, w któ​rej za​‐ miesz​ki​wał Te​ixe​ira. An​do​ra. W skan​da​lu ISL przez kraj na gra​ni​cy Ka​ta​lo​nii oraz Szwaj​ca​rii prze​pły​wa​ły wie​‐ lo​mi​lio​no​we sumy. Tra​fia​ły tam, a nie do Bra​z y​lii, pie​nią​dze za me​cze to​wa​rzy​skie Se​le​‐ ção. Te​ixe​ira uciekł pier​wot​nie pod pre​sją do​cho​dze​nia do Mia​mi, a na​stęp​nie szu​kał schro​nie​nia w Pi​re​ne​jach. Nie​wy​ja​śnio​ne zo​sta​ło jesz​cze, kto obok Blat​te​ra – wpi​sa​ne​go pod skró​tem PI – wid​nie​je pod za​pi​skiem P5. Jest to oso​ba, któ​ra do​ko​ny​wa​ła trans​ak​cji dla Te​ixe​iry z An​do​ry. Ów​cze​snym skarb​ni​kiem był Jean-Ma​rie We​ber, sprzy​mie​rze​niec Te​ixe​iry. Co z Ro​sel​‐ lem? W la​tach dzie​więć​dzie​sią​tych, przed cza​sem Nike w Bra​zy​lii, sam był me​ne​dże​rem ISL: kie​row​ni​kiem wy​dzia​łu hisz​pań​skie​go. Był on od​po​wie​dzial​ny rów​nież za część ar​gen​tyń​ską, pod​le​głą Gron​do​nie, w któ​rej po​wsta​ła ko​lej​na fi​lia ISL. Pod​czas gdy ta znik​nę​ła jed​nak w siat​ce Gron​do​ny – sze​fa fi​nan​sów FIFA – po kra​chu w Szwaj​ca​rii, hisz​pań​ski od​dział ISL prze​trwał. We​dług wy​pi​su z re​je​stru dzia​łal​no​ści go​spo​dar​czej Ro​sell zo​stał wy​kre​ślo​ny z ISL Espa​ña do​pie​ro w maju 2010 roku, na chwi​lę przed ob​ję​ciem pre​zy​den​tu​ry w FC Bar​ce​lo​nie. Ra​zem z nim w pa​pie​rach wid​niał inny zna​jo​my z cza​sów ISL: We​ber. Na py​ta​nie o to, czy po kra​chu i pro​ce​sie kar​nym prze​ciw​ko szwaj​car​skiej fir​mie mat​ce ISL ist​nie​ją jesz​cze ja​kie​kol​wiek fi​lie i czy jego sa​me​go moż​na z nimi łą​czyć, We​ber od​po​‐ wie​dział: „Nie, to jest wy​klu​czo​ne”[344]. Mia​ło to miej​sce w Bu​enos Aires, gdzie sie​dział na cza​tach przed ho​te​lem, w któ​rym od​by​wa​ła się kon​fe​ren​cja Mię​dzy​na​ro​do​we​go Ko​mi​te​tu Olim​pij​skie​go. Rog​ge, od​cho​dzą​cy ze swo​je​go sta​no​wi​ska szef MKOl-u, wy​dał dla nie​go za​‐ kaz wstę​pu. No​wym sze​fem zo​stał Tho​mas Mach, któ​ry zgod​nie ze sło​wa​mi We​be​ra jest jego wie​lo​let​nim zna​jo​mym „ze wspól​nych krę​gów”. We​ber ma więc na​dzie​ję na znie​sie​nie za​ka​zu – zgod​nie z wie​lo​let​ni​mi pra​wa​mi obo​wią​zu​ją​cy​mi w ma​łej ro​dzi​nie funk​cjo​na​riu​szy związ​‐ ków spor​to​wych.

ZAKOŃCZENIE

P iłce noż​nej po​zo​sta​je więc jesz​cze odro​bi​na na​dziei na to, że wy​buch​nie jed​na z wie​lu min w mo​no​po​li​stycz​nej dzia​łal​no​ści FIFA, któ​ra dzię​ki roz​ra​sta​ją​cym się bez opa​mię​ta​nia przy​‐ cho​dom może za​in​we​sto​wać w co​raz to moc​niej​sze mury ochron​ne – w ad​wo​ka​tów, do​rad​‐ ców, śled​czych, stra​te​gie dzia​łań spo​łecz​nych – we wszyst​ko, co tyl​ko moż​na ku​pić za pie​nią​‐ dze. Nie​jed​no sza​no​wa​ne na​zwi​sko jest w za​się​gu dłu​gie​go ra​mie​nia ci​chych świa​to​wych re​‐ gen​tów i nie​jed​na in​sty​tu​cja pod​łą​czy​ła się do ich puli pie​nięż​nej – taki stan jest nie​po​ko​ją​cy. Są to zna​ki alar​mo​we, wy​kra​cza​ją​ce poza świat spor​tu. Co się dzie​je z po​li​ty​ką, przed​sta​wi​cie​la​mi władz, z pro​ku​ra​to​ra​mi? Rada Eu​ro​py po​sta​‐ wi​ła pierw​szy krok, a rząd Bra​zy​lii pod wo​dzą Dil​my Ro​us​seff, kra​ju w któ​rym ro​ze​gra​ne zo​‐ sta​ną mi​strzo​stwa świa​ta 2014, zna​lazł się pod pre​sją wła​snych oby​wa​te​li. Jed​nak o wie​le za dużo osób ule​ga dia​bo​licz​nej sile przy​cią​ga​nia świa​to​wej pił​ki noż​nej. Nie ty​czy się to wy​‐ łącz​nie w Szwaj​ca​rii. Jest to bran​ża, któ​ra rze​czy​wi​ście wznio​sła się po​nad wszyst​kie re​li​gie. Za na​szych cza​sów two​rzy ona naj​więk​szą czar​ną dziu​rę. „Sport może da​wać na​dzie​ję – po​wie​dział fi​lo​zo​ficz​nie Mark Pieth po ob​ję​ciu po​sa​dy re​‐ for​ma​to​ra FIFA, do​da​jąc: – FIFA mo​gła​by stać się prze​ciw​cia​łem roz​po​wszech​nio​nej ko​rup​‐ cji”. Uwa​żał, że jest ona od tego bar​dzo od​da​lo​na: „W tym celu na​le​ży stwo​rzyć na po​czą​tek od​po​wied​nie struk​tu​ry, a na​da​ją​ce się wzo​ry mu​szą do​stać się do krę​gu kie​row​ni​cze​go.” Ale chwi​la! Czy Sepp Blat​ter nie jest wzo​rem? Pa​tron FIFA wi​dzi tę spra​wę ina​czej, mó​‐ wiąc: „Czę​sto na​zy​wa​ny je​stem mi​sjo​na​rzem. Nie niszcz​cie mnie. Je​śli pił​ką noż​ną moż​na osią​gnąć coś, co przy​słu​ży się lu​dziom, jest to moją mi​sją”. Nie niszcz​cie mnie – co za pod​nio​słe zda​nie. Gdy​by tyl​ko fut​bol po​tra​fił mó​wić.

SUPLEMENT

SKRÓ​TY

AFA – Aso​cia​ción del Fút​bol Ar​gen​ti​no (Ar​gen​tyń​ski Zwią​zek Pił​ki Noż​nej) AFC – Asian Fo​ot​ball Con​fe​de​ra​tion (Azja​tyc​ka Kon​fe​de​ra​cja Pił​kar​ska) AIM – Ame​ri​can In​ter​na​tio​nal Me​dia, Bro​ad​ca​sting (na​zwa wła​sna kor​po​ra​cji) ASO – Amau​ry Sports Or​ga​ni​sa​tion (or​ga​ni​za​cja spor​to​wa Amau​ry) BIG – Ba​sel In​sti​tu​te on Go​ver​nan​ce (Ba​zy​lej​ski In​sty​tut Za​rzą​dza​nia) BKA – Bun​de​skri​mi​na​lamt (Fe​de​ral​na Po​li​cja Kry​mi​nal​na Nie​miec) CAF – Con​fédéra​tion Afri​ca​ine de Fo​ot​ball (Afry​kań​ska Kon​fe​de​ra​cja Pił​kar​ska) CAS – Co​urt of Ar​bi​tra​tion for Sport (Spor​to​wy Sąd Ar​bi​tra​żo​wy) CBF – Con​fe​de​ra​ção Bra​si​le​ira de Fu​te​bol (Bra​zy​lij​ski Zwią​zek Pił​ki Noż​nej) CE​CA​FA – Co​un​cil for East and Cen​tral Afri​ca Fo​ot​ball As​so​cia​tions (Fe​de​ra​cja Pił​kar​ska Afry​ki Wschod​niej i Środ​ko​wej) CFU – Ca​rib​be​an Fo​ot​ball Union (Ka​ra​ib​ski Zwią​zek Pił​ki Noż​nej) CON​CA​CAF – Con​fe​de​ra​tion of North and Cen​tral Ame​ri​can and Ca​rib​be​an As​so​cia​tion Fo​‐ ot​ball (Kon​fe​de​ra​cja Pił​kar​ska Ame​ry​ki Pół​noc​nej, Środ​ko​wej i Ka​ra​ibów) CON​ME​BOL – Con​fe​de​ra​ça​oSud-Ame​ri​ca​na​de​Fu​te​bol (Po​łu​dnio​wo​ame​ry​kań​ska Fe​de​ra​cja Pił​ki Noż​nej) DFB – Deut​scher Fu​ßball-Bund (Nie​miec​ki Zwią​zek Pił​ki Noż​nej) EBU – Eu​ro​pe​an Bro​ad​ca​sting Union (Eu​ro​pej​ska Unia Nadaw​ców) ECA – Eu​ro​pe​an Club As​so​cia​tion (Eu​ro​pej​skie Sto​wa​rzy​sze​nie Klu​bów) ECN – Eu​ro​pe​an Con​sul​tan​cy Ne​twork EWS – Ear​ly War​ning Sys​tem (sys​tem wcze​sne​go ostrze​ga​nia) Exko – Exe​ku​ti​vko​mi​tee (ko​mi​tet wy​ko​naw​czy)

FFA – Fo​ot​ball Fe​de​ra​tion Au​stra​lia (Au​stra​lij​ska Fe​de​ra​cja Pił​ki Noż​nej) FFU – Fo​ot​ball Fe​de​ra​tion of Ukra​ine (Ukra​iń​ska Fe​de​ra​cja Pił​ki Noż​nej) FIFA – Fédéra​tion In​ter​na​tio​na​le de Fo​ot​ball As​so​cia​tion (Mię​dzy​na​ro​do​wa Fe​de​ra​cja Pił​ki Noż​nej) FINA – Fédéra​tion In​ter​na​tio​na​le de Na​ta​tion (Świa​to​wa Fe​de​ra​cja Pły​wac​ka) FRF – Fe​de​ra​tia Ro​mână de Fot​bal (Ru​muń​ski Zwią​zek Pił​ki Noż​nej) FSE – Fo​ot​ball Sup​por​ters Eu​ro​pe (zrze​sze​nie ki​bi​ców eu​ro​pej​skich) GIG – Glo​bal In​te​rac​ti​ve Gam​bling (na​zwa wła​sna kor​po​ra​cji) IAAF – In​ter​na​tio​nal As​so​cia​tion of Ath​le​tics Fe​de​ra​tions (Mię​dzy​na​ro​do​we Sto​wa​rzy​sze​nie Fe​de​ra​cji Lek​ko​atle​tycz​nych) IACA – In​ter​na​tio​nal Anti-Cor​rup​tion Aca​de​my (Mię​dzy​na​ro​do​wa Aka​de​mia An​ty​ko​rup​cyj​na) ICSS – In​ter​na​tio​nal Cen​tre for Sport Se​cu​ri​ty (Mię​dzy​na​ro​do​we Cen​trum Bez​pie​czeń​stwa Spor​tu) IGC – In​ter​pol Go​ver​nan​ce Com​mit​tee IGC – In​de​pen​dent Glo​bal Com​plex (na​zwa wła​sna kor​po​ra​cji) IMG – In​ter​na​tio​nal Ma​na​ge​ment Gro​up (na​zwa wła​sna kor​po​ra​cji) INEA – In​sti​tu​te for Eu​ro​pe​an Af​fa​irs (in​sty​tut spraw eu​ro​pej​skich) IOC – In​ter​na​tio​nal Olym​pic Com​mit​tee (Mię​dzy​na​ro​do​wy Ko​mi​tet Olim​pij​ski) ISL – In​ter​na​tio​nal Sport and Le​isu​re (na​zwa wła​sna kor​po​ra​cji) ISMM – fir​ma hol​din​go​wa ISL Ko​woc – Ko​re​an World Cup Or​ga​ni​sing Com​mit​tee (Ko​re​ań​ski Ko​mi​tet Or​ga​ni​za​cyj​ny Pu​cha​‐ ru Świa​ta) LOC – Lo​cal Or​ga​ni​sing Com​mit​tee (Lo​kal​ny Ko​mi​tet Or​ga​ni​za​cyj​ny) ME – Mi​strzo​stwa Eu​ro​py MFA – Mal​ta Fo​ot​ball As​so​cia​tion (Mal​tań​ski Zwią​zek Pił​ki Noż​nej) MŚ – Mi​strzo​stwa świa​ta

NOK – Na​tio​na​les Olym​pi​sches Ko​mi​tee (Na​ro​do​wy Ko​mi​tet Olim​pij​ski) OCA – Olym​pic Co​un​cil of Asia (Azja​tyc​ka Rada Olim​pij​ska) OECD – Or​ga​ni​sa​tion for Eco​no​mic Co-ope​ra​tion and De​ve​lop​ment (Or​ga​ni​za​cja Współ​pra​cy Go​spo​dar​czej i Roz​wo​ju) OFC – Oce​ania Fo​ot​ball Con​fe​de​ra​tion (Kon​fe​de​ra​cja Pił​kar​ska Oce​anii) PETA – Pe​ople for the Ethi​cal Tre​at​ment of Ani​mals (or​ga​ni​za​cja ochro​ny praw zwie​rząt) QIA – Qa​tar In​ve​st​ment Au​tho​ri​ty (Ka​tar​ski Fun​dusz In​we​sty​cyj​ny) QSI – Qa​tar Sports In​ve​st​ments (na​zwa wła​sna kor​po​ra​cji) TI – Trans​pa​ren​cy In​ter​na​tio​nal TRA​CE – Trans​pa​rent Agents and Con​trac​ting En​ti​ties UEFA – Union of Eu​ro​pe​an Fo​ot​ball As​so​cia​tions (Unia Eu​ro​pej​skich Związ​ków Pił​kar​skich) UFA – wcze​śniej Uni​ver​sum Film AG; dziś UFA Film &.TV Pro​duk​tion GmbH USSF – Uni​ted Sta​tes Soc​cer Fe​de​ra​tion (Ame​ry​kań​ska Fe​de​ra​cja Pił​ki Noż​nej) VBS – Eid​ge​nös​si​sches De​par​te​ment für Ver​te​idi​gung, Be​völ​ke​rungs​schutz und Sport (Szwaj​‐ car​ski De​par​ta​ment Obro​ny, Ochro​ny Lud​no​ści i Spor​tu)

BIBLIOGRAFIA

Bian​chet​ti Gar​ba​to, So​nia, Ge​bro​che​nes Eis – In​tri​gen aus der Welt des Eiskun​stlaufs [Pęk​‐ nię​ty lód – in​try​gi ze świa​ta łyż​wiar​stwa fi​gu​ro​we​go], Wie​deń 2006. Ga​le​ano, Edu​ar​do, Der Ball ist rund [Pił​ka jest okrą​gła], Zu​rych 2006. Ge​bau​er, Gun​ter, Olym​pi​sche Spie​le – die an​de​re Uto​pie der Mo​der​ne [Olim​pia​da – uto​pia współ​cze​sno​ści], Frank​furt nad Me​nem 1996. Gru​pe, Paul​he​inz, Horst Das​sler – Re​vo​lu​tion im We​lt​sport [Horst Das​sler – re​wo​lu​cja w świa​to​wym spo​rcie], bio​gra​fia, Mo​na​chium 1992. Gu​el​fi, L’Ori​gi​na​le, Pa​ryż 1999. Hill, Dec​lan, The Fix: Or​ga​ni​zed Cri​me and Soc​cer [Prze​kręt: pił​ka noż​na i prze​stęp​czość zor​ga​ni​zo​wa​na], To​ron​to 2008. Hut​chi​son, Ro​bert, Die he​ili​ge Ma​fia des Pap​stes [Świę​ta ma​fia pa​pie​ża], Mo​na​chium 1998. Jen​nings, An​drew, Foul! – hin​ter der Fas​sa​de der Fifa [Faul – za fa​sa​dą FIFA], Lon​dyn 2006. Jen​nings, An​drew, Geld, Macht und Do​ping – das Ende der olym​pi​schen Idee [Pie​nią​dze, wła​dza i do​ping – ko​niec idei olim​pij​skiej], Mo​na​chium 1992. Kist​ner Tho​mas i Lud​ger Schul​ze, Die Spiel​ma​cher [Roz​gry​wa​ją​cy] Mo​na​chium 2001. Kist​ner Tho​mas i Jens We​in​re​ich, Mu​skel​spie​le – ein Ab​ge​sang auf Olym​pia [Gry mię​śni – kres igrzysk olim​pij​skich], Ber​lin 1996. Kist​ner Tho​mas i Jens We​in​re​ich, Das Mil​liar​den​spiel [Gra war​ta mi​liar​dy], Frank​furt nad Me​nem 1998. Kist​ner Tho​mas i Jens We​in​re​ich, Der Olym​pi​sche Sumpf [Olim​pij​skie ba​gno], Mo​na​chium 2000. Ku​per, Si​mon, Fo​ot​ball aga​inst the ene​my, Lon​dyn 1994. Men​dez, Eu​ge​nio, Ad​mi​ral La​co​ste, wer hat Ge​ne​ral Ac​tis ge​tötet? [Ad​mi​ral La​co​ste – kto za​bił ge​ne​ra​ła Ac​ti​sa], Bu​enos Aires 1984.

Pay​ne, Mi​cha​el, Olym​pic Tur​na​ro​und – Die olym​pi​sche Wen​de [Prze​łom olim​pij​ski], Bad Re​ichen​hall 2006. Roth, Jür​gen, Unfa​ir Play – wie kor​rup​te Ma​na​ger, skru​pel​lo​se Funk​tio​näre und Zoc​ker den Sport be​her​r​schen [Nie fair - jak sko​rum​po​wa​ni me​ne​dże​ro​wie, dzia​ła​cze bez skru​pu​łów i ha​zar​dzi​ści opa​no​wa​li sport], Frank​furt nad Me​nem 2011. Smit, Bar​ba​ra, Pitch In​va​sion – Drei Stre​ifen ge​gen Puma [Trzy pa​ski kon​tra Puma], Frank​‐ furt 2005. Smith, Ste​phen, Ces mes​sieurs Afri​que, Pa​ryż 1997. Stras​ser J.B. i Lau​rie Bec​klund, Swo​osh – the unau​tho​ri​zed sto​ry of Nike and the men who play​ed the​re [Swo​osh – nie​au​to​ry​zo​wa​na hi​sto​ria Nike], San Die​go 1991. Sug​den John i Alan Tom​lin​son, Bad​fel​las: Fifa-fa​mi​ly at war, Lon​dyn 2003. Vas​sort, Pa​trick, Ma​fia – et com​por​te​ment ma​fieux, Caen 2010. We​in​re​ich, Jens, Kor​rup​tion im Sport – ma​fio​se Drib​blings, or​ga​ni​sier​tes Schwe​igen [Ko​‐ rup​cja w spo​rcie – ma​fij​ny dry​bling, pakt mil​cze​nia], Lipsk 2006.

WAŻNE OSOBY

Abra​mo​wicz, Ro​man: ro​syj​ski oli​gar​cha, wła​ści​ciel klu​bu Chel​sea FC. Ach​me​tow, Ri​nat: ukra​iń​ski oli​gar​cha. Ada​mu, Amos: czło​nek za​rzą​du FIFA z Ni​ge​rii, za​wie​szo​ny za ko​rup​cję. Addo, Fa​rah: szef związ​ku pił​kar​skie​go Etio​pii. Al-Da​bal, Ab​dul​lah: były czło​nek za​rzą​du FIFA z Ara​bii Sau​dyj​skiej. Al-Kha​li​fa, Sal​man Bin Ibra​him: szef związ​ku pił​kar​skie​go z Bah​raj​nu. Al​ma​jid, Pha​e dra: była pra​cow​ni​ca zaj​mu​ją​ca się kan​dy​da​tu​rą Ka​ta​ru do MŚ 2022, do​nio​sła o nie​pra​wi​dło​wo​ściach, a po​tem wy​co​fa​ła oskar​że​nia. Alo​ulou, Slim: były czło​nek za​rzą​du FIFA z Tu​ne​zji. Al-Tha​ni, Ha​mad Bin Kha​li​fa: emir z Ka​ta​ru. Al-Tha​ni, Jas​sim: syn emi​ra. Al-Tha​wa​di, Has​san: syn emi​ra. Anis​si​na, Ma​ri​na: ro​syj​ska łyż​wiar​ka fi​gu​ro​wa, w roku 2002 zdo​by​ła zło​ty me​dal dla Fran​cji w Salt Lake City. Ano​uma, Ja​cqu​e s: czło​nek za​rzą​du FIFA z Wy​brze​ża Ko​ści Sło​nio​wej. Aran​tes do Na​sci​men​to, Ed​son (Pelé): bra​zy​lij​ski bo​ha​ter pił​kar​ski, mi​ni​ster spor​tu w la​tach 1998-2002. Au​stin, Li​sie: szef związ​ku pił​kar​skie​go na Ba​ha​mach, za​wie​szo​ny przez FIFA. Bal​mel​li, Mar​co: czło​nek Ba​sel In​sti​tu​te on Go​ver​nan​ce (BIG). Bat​ta​ini, Fla​vio: były me​ne​dżer w FIFA. Bau​e r, Tho​mas: syn​dyk masy upa​dło​ścio​wej agen​cji spor​to​wej ISL. Be​au​vo​is, Da​niel: me​ne​dżer ISL.

Bec​ken​bau​e r, Franz: szef nie​miec​kiej kan​dy​da​tu​ry do or​ga​ni​za​cji MŚ, czło​nek za​rzą​du FIFA, ho​no​ro​wy pre​zy​dent klu​bu FC Bay​ern. Ben Ali, Zine el-Abi​di​ne: zdy​mi​sjo​no​wa​ny szef pań​stwa z Tu​ne​zji. Ber​lio​ux, Mo​ni​que: była dy​rek​tor spor​to​wa w MKOl-u. Ber​lu​sco​ni, Si​lvio: były pre​mier Włoch, pre​zes AC Mi​la​nu. Bin Ham​mam, Mo​ha​med: były wi​ce​pre​zy​dent FIFA, były szef fe​de​ra​cji azja​tyc​kiej AFC, wie​lo​let​ni bli​ski przy​ja​ciel Blat​te​ra, do​ży​wot​nio usu​nię​ty z FIFA za ko​rup​cję. Bla​ir, Tony: bry​tyj​ski pre​mier. Blat​ter, Co​rin​ne: cór​ka Sep​pa Blat​te​ra. Blat​ter, Mar​co: brat Sep​pa Blat​te​ra. Blat​ter, Phi​lip​pe: bra​ta​nek Sep​pa Blat​te​ra. Blat​ter, Sepp: pre​zy​dent FIFA od roku 1998, wcze​śniej se​kre​tarz ge​ne​ral​ny od 1981, w FIFA od roku 1975. Bla​z er, Chuck: czło​nek za​rzą​du FIFA z USA. Bla​z er, Ja​son: syn Chuc​ka Bla​ze​ra. Bla​z er, Mar​ci: cór​ka Chuc​ka Bla​ze​ra. Bo​na​dio, Clau​dio: pro​ku​ra​tor, Bu​enos Aires. Bot​ta, Char​les: szwaj​car​ski ar​chi​tekt z po​wią​za​nia​mi z FIFA. Bot​ta-Sal​z mann, Chri​sti​ne: żona C. Bot​ta, sze​fo​wa biu​ra pre​zy​denc​kie​go Blat​te​ra. Bo​uchar​de​au, Lu​cien: sę​dzia pił​kar​ski z Ni​gru. Bo​utros Bo​utros: czło​nek za​rzą​du do spraw ko​mu​ni​ka​cji w li​niach lot​ni​czych Emi​ra​tes, bę​dą​‐ cych spon​so​rem FIFA. Braun, Egi​dius: były pre​zy​dent DFB. Bren​nan, Mel: były pra​cow​nik CON​CA​CAF w No​wym Jor​ku. Bro​oks, Re​be​kah: głów​na me​ne​dżer​ka w kon​cer​nie me​dial​nym Mur​do​cha News Corp. Brown, Sel​by: han​dlarz pra​wa​mi te​le​wi​zyj​ny​mi z Try​ni​da​du i To​ba​go.

Büchel, Ro​land Rino: szwaj​car​ski par​la​men​ta​rzy​sta, nie​gdyś pra​cow​nik ISL. By​rom, En​ri​que: prze​wod​ni​czą​cy agen​cji zaj​mu​ją​cej się bi​le​ta​mi itp., sta​ły part​ner FIFA. By​rom, Ja​ime: brat En​ri​que By​ro​ma. Ca​me​ron, Da​vid: pre​mier An​glii. Car​ra​ro, Fran​co: wło​ski dzia​łacz spor​to​wy. Ca​sil​las, Iker: ka​pi​tan hisz​pań​skiej re​pre​zen​ta​cji na​ro​do​wej. Cham​pa​gne, Jérôme: po​li​tycz​ny do​rad​ca Blat​te​ra w la​tach 1999-2009. Chung Mong-joon: wie​lo​let​ni czło​nek za​rzą​du FIFA do roku 2011. Clin​ton, Bill: były pre​zy​dent Sta​nów Zjed​no​czo​nych. Co​de​sal, Ed​gar​do: dzia​łacz sę​dziow​ski w CON​CA​CAF. Coe, Se​ba​stian: szef ko​mi​sji ety​ki FIFA. Co​e l​ho, An​to​nio Car​los: bra​zy​lij​ski biz​nes​men. Col​lins, Da​mian: bry​tyj​ski par​la​men​ta​rzy​sta. Col​lins, John: ame​ry​kań​ski praw​nik, CON​CA​CAF. d’Ales​san​dro, John: szef głów​ne​go spon​so​ra MKOl-u, fir​my John Han​cock. Da​ma​seb, Pe​trus: za​stęp​ca sze​fa ko​mi​sji ety​ki FIFA, Na​mi​bia. Das​sler, Horst: szef fir​my Adi​das, za​ło​ży​ciel agen​cji ISL. de An​dra​de, Ca​stor: król ha​zar​du z Bra​zy​lii. de Co​uber​tin, Pier​re: za​ło​ży​ciel MKOl-u. de Gre​go​rio, Wal​ter: szef do spraw ko​mu​ni​ka​cji w FIFA. de Luca, Edu​ar​do: se​kre​tarz ge​ne​ral​ny CON​ME​BOL. De​ma​jo, Nor​man Dar​ma​nin: pre​zy​dent Mal​tań​skie​go Związ​ku Pił​kar​skie​go. Demp​sey, Char​les: szef związ​ku Oce​anii.

D’Ho​oge, Mi​chel: czło​nek za​rzą​du FIFA, Bel​gia. Diack, La​mi​ne: pre​zy​dent Mię​dzy​na​ro​do​we​go Sto​wa​rzy​sze​nia Fe​de​ra​cji Lek​ko​atle​tycz​nych IAAF, Se​ne​gal. Dros​sart, Erie: głów​ny me​ne​dżer gru​py IMG, Bel​gia. Eaton, Chris: dy​rek​tor In​ter​po​lu, szef bez​pie​czeń​stwa FIFA, obec​nie pra​cu​je dla ICSS w Ka​‐ ta​rze. Eber​sol, Dick: dy​rek​tor do spraw spor​tu w ame​ry​kań​skim kon​cer​nie te​le​wi​zyj​nym NBC. Erzik, Şe​nes: czło​nek za​rzą​du FIFA, Tur​cja. Fre​e h, Lo​uis: były szef FBI, pra​cu​je dla FIFA ze swą pry​wat​ną fir​mą ochro​niar​ską. Fu​si​ma​lo​hi, Ahon​ga​lu: były czło​nek za​rzą​du FIFA, Ton​ga, w roku 2010 za​wie​szo​ny za ko​rup​‐ cję. Gagg, Wal​ter: szwaj​car​ski pra​cow​nik FIFA. Ga​lan, Mi​gu​e l: były dy​rek​tor FIFA, Chi​le. Gron​do​na, Ju​lio: czło​nek za​rzą​du FIFA, za​stęp​ca Blat​te​ra, Ar​gen​ty​na. Gu​e l​fi, An​dré: fran​cu​ski biz​nes​men. Gu​la​ti, Su​nil: szef ame​ry​kań​skie​go związ​ku pił​kar​skie​go. Gur​ria, An​gel: se​kre​tarz ge​ne​ral​ny OECD. Hahn, Die​ter: głów​ny me​ne​dżer kon​cer​nu Kirch. Ha​iner, Her​bert: prze​wod​ni​czą​cy za​rzą​du fir​my Adi​das. Har​gi​tay, Pe​ter: spe​cjal​ny do​rad​ca Sep​pa Blat​te​ra. Ha​ve​lan​ge, João (Jean Ma​rie Fau​stin Go​de​fro​id Ha​ve​lan​ge): ho​no​ro​wy pre​zy​dent FIFA, pre​zy​dent FIFA w la​tach 1974-1998, Bra​zy​lia. Hay​atou, Issa: za​stęp​ca pre​zy​den​ta FIFA, szef afry​kań​skiej fe​de​ra​cji CAF, Ka​me​run. Her​ren, An​dre​as: były rzecz​nik pra​so​wy FIFA. Her​son, Ri​chard: ame​ry​kań​ski biz​nes​men. Hild​brand, Tho​mas: szwaj​car​ski spe​cjal​ny śled​czy zaj​mu​ją​cy się spra​wa​mi ISL i FIFA.

Hill, Dec​lan: spe​cja​li​sta do spraw ma​ni​pu​la​cji za​kła​da​mi spor​to​wy​mi, au​tor, Ka​na​da. Hirsch, Gün​ther: były pre​zy​dent Fe​de​ral​ne​go Try​bu​na​łu Spra​wie​dli​wo​ści, czło​nek ko​mi​sji ety​ki FIFA, Niem​cy. Hub​mann, Urs: pro​ku​ra​tor z Zu​ry​chu. In​fan​ti​no, Gian​ni: se​kre​tarz ge​ne​ral​ny UEFA, Szwaj​ca​ria. Je​an​net​te, Chri​stian: wie​lo​let​ni pra​cow​nik Hor​sta Das​sle​ra. Jen​nings, An​drew: au​tor pu​bli​ka​cji de​ma​sku​ją​cych FIFA, An​glia. Jo​hans​son, Len​nart: były wi​ce​pre​zy​dent FIFA, pre​zy​dent UEFA w la​tach 1990-2007, Szwe​‐ cja. Jor​da​an, Dan​ny: szef kan​dy​da​tu​ry oraz or​ga​ni​za​cji mi​strzostw świa​ta 2010, RPA. Ka​fiel​ni​kow, Jew​ge​nij: za​wo​do​wy te​ni​si​sta z Ro​sji. Ka​la​dze, Ka​cha: za​wo​do​wy pił​karz gru​ziń​ski. Ka​mel, Sa​leh Ab​dul​lah: po​ten​tat prze​my​sło​wy, Ara​bia Sau​dyj​ska. Kan​hai, An​ge​nie: se​kre​tarz ge​ne​ral​na CFU. Kfo​uri, Juca: dzien​ni​karz, Bra​zy​lia. Kil​la​nin, Mi​cha​e l: były pre​zy​dent MKOl-u, Ir​lan​dia. Kirch, Leo: przed​się​bior​ca z bran​ży te​le​wi​zyj​nej. Kis​sin​ger, Hen​ry: były ame​ry​kań​ski mi​ni​ster spraw za​gra​nicz​nych. Ko​ło​skow, Wia​cze​sław: były czło​nek za​rzą​du FIFA i szef ro​syj​skie​go związ​ku pił​kar​skie​go. Köp​pel, Ro​ger: szwaj​car​ski dzien​ni​karz. La​co​ste, Car​los Al​ber​to: szef or​ga​ni​za​cji MŚ 1978 w Ar​gen​ty​nie, szef Jun​ty, czło​nek za​rzą​du FIFA. Lee, Mike: do​rad​ca pod​czas za​koń​czo​nej po​wo​dze​niem kan​dy​da​tu​ry Ka​ta​ru do or​ga​ni​za​cji MŚ 2022, An​glia. Lef​ka​ri​tis, Ma​rios: czło​nek za​rzą​du FIFA i UEFA, Cypr.

Leoz, Ni​co​lás: czło​nek za​rzą​du FIFA, szef fe​de​ra​cji Ame​ry​ki Po​łu​dnio​wej CON​ME​BOL. Li​ma​cher, Pe​ter: były szef ko​mi​sji dys​cy​pli​nar​nej oraz głów​ny śled​czy UEFA, Szwaj​ca​ria. Lin​si, Urs: były se​kre​tarz ge​ne​ral​ny FIFA, wcze​śniej dy​rek​tor fi​nan​so​wy. Lord, Fre​de​rick: pra​cow​nik In​ter​po​lu, Au​stra​lia. Lo​uis-Drey​fus, Ro​bert: szef fir​my Adi​das, współ​wła​ści​ciel In​front. Lowy, Frank: przed​się​bior​ca i szef fe​de​ra​cji pił​kar​skiej, Au​stra​lia. Lüthi, Ce​sar W.: szwaj​car​ski przed​się​bior​ca zaj​mu​ją​cy się pra​wa​mi spor​to​wy​mi. Ma​chli​ne, Ma​tías: bra​zy​lij​ski przed​się​bior​ca. Ma​ku​di, Wo​ra​wi: czło​nek za​rzą​du FIFA, szef związ​ku pił​kar​skie​go Taj​lan​dii. Malms, Chri​stoph: pre​zy​dent rady nad​zor​czej ISL, szwa​gier Hor​sta Das​sle​ra. Ma​mić, Zdra​vko: chor​wac​ki dzia​łacz pił​kar​ski. Man​de​la, Man​dla: wnuk Nel​so​na Man​de​li. Man​de​la, Ze​na​ni: pra​wnucz​ka Nel​so​na Man​de​li. Man​z o, Ro​dol​fo: czło​nek re​pre​zen​ta​cji na​ro​do​wej Peru. Ma​ran​gos, Spy​ros: dzia​łacz pił​kar​ski, Cypr. Mar​ko​vić, Vlat​ko: pre​zy​dent chor​wac​kie​go związ​ku pił​kar​skie​go. Mau​rer, Ueli: czło​nek Rady Fe​de​ral​nej, Szwaj​ca​ria. May​e r-Vor​fel​der, Ger​hard: były czło​nek za​rzą​du FIFA, były pre​zy​dent DFB. Mbe​ki, Tha​bo: pre​zy​dent RPA. Meh​les, Thor​sten: szef wy​wia​dow​ni go​spo​dar​czej Pre​vent. Me​ier, Urs: sę​dzia pił​kar​ski, Szwaj​ca​ria. Mer​kel, An​ge​la: kanc​lerz Nie​miec. Mi​fsud, Jo​seph: były czło​nek za​rzą​du FIFA i UEFA, Mal​ta. Mo​re​no, By​ron: sę​dzia pił​kar​ski, Ekwa​dor.

Mur​doch, Ru​pert: ma​gnat me​dial​ny, Au​stra​lia. Mut​ko, Wi​ta​lij: czło​nek za​rzą​du FIFA, Ro​sja. Mut​sch​ke, Ralf: były pra​cow​nik In​ter​po​lu, BKA, szef bez​pie​czeń​stwa FIFA. Nal​ly, Pa​trick: an​giel​ski spe​cja​li​sta do spraw re​kla​my spor​to​wej. Neo​c​le​ous, Neo​c​lis: praw​nik, Cypr. Net​z er, Gün​ter: han​dlarz pra​wa​mi w In​front, wcze​śniej za​wod​nik nie​miec​kiej re​pre​zen​ta​cji na​ro​do​wej. Nie​to, An​to​nio Je​sús Ló​pez: sę​dzia pił​kar​ski. No​bel, Pe​ter: praw​nik, Szwaj​ca​ria. No​ble, Ro​nald: se​kre​tarz ge​ne​ral​ny In​ter​po​lu. Oba​ma, Ba​rack: pre​zy​dent Sta​nów Zjed​no​czo​nych. Ob​li​tas, Juan: za​wod​nik re​pre​zen​ta​cji na​ro​do​wej Peru. Ogi, Adolf: były czło​nek Rady Związ​ko​wej, Szwaj​ca​ria. Ols​son, Lars-Chri​ster: były dy​rek​tor ge​ne​ral​ny UEFA, Szwe​cja. Pa​iva, Ro​dri​go: asy​stent Ri​car​do Te​ixe​iry, Bra​zy​lia. Pa​ter​noj​joe: tre​ner pił​kar​ski, USA. Pay​ne, Mi​cha​e l: spe​cja​li​sta do spraw mar​ke​tin​gu spor​to​we​go, An​glia. Pe​ru​mal, Wil​son Raj: ska​za​ny za oszu​stwa w za​kła​dach pił​kar​skich, Sin​ga​pur. Pieth, Mark: spe​cja​li​sta do spraw com​plian​ce, szef Ba​sel In​sti​tu​te on Go​ver​nan​ce (BIG). Pla​ti​ni, Lau​rent: syn Mi​che​la Pla​ti​nie​go, głów​nie me​ne​dżer spor​to​we​go fun​du​szu in​we​sty​cyj​‐ ne​go Ka​ta​ru. Pla​ti​ni, Mi​chel: pre​zy​dent UEFA, były za​wod​nik re​pre​zen​ta​cji na​ro​do​wej, Fran​cja. Pre​ska, Lo​ret​ta: sę​dzia, Nowy Jork. Pu​tin, Wła​di​mir: pre​zy​dent Ro​sji.

Rad​mann, Fe​dor: spe​cja​li​sta do spraw kan​dy​do​wa​nia do or​ga​ni​za​cji MŚ i olim​pia​dy, Niem​‐ cy. Ra​oura​oua, Mo​ha​med: czło​nek za​rzą​du FIFA, Al​gie​ria. Rida, Hany Abo: czło​nek za​rzą​du FIFA, Egipt. Ri​met, Ju​les: były pre​zy​dent FIFA, Fran​cja. Ro​dri​gu​e s, Chri​sto​pher: szef za​rzą​du Visa, USA. Rog​ge, Ja​cqu​e s: pre​zy​dent MKOl-u, Bel​gia. Ro​sell, San​dro: pre​zy​dent FC Bar​ce​lo​ny, wcze​śniej me​ne​dżer w fir​mie Nike. Ro​then​berg, Alan: ame​ry​kań​ski praw​nik, nie​gdyś czło​nek za​rzą​du CON​CA​CAF, szef ame​ry​‐ kań​skie​go związ​ku pił​kar​skie​go. Rous, Stan​ley: pre​zy​dent FIFA, po​przed​nik Ha​ve​lan​ge’a. Rum​me​nig​ge, Karl-He​inz: szef za​rzą​du klu​bu Bay​ern Mo​na​chium, szef Eu​ro​pej​skie​go Sto​wa​‐ rzy​sze​nia Klu​bów ECA, Niem​cy. Sal​gu​e ro, Ra​fa​e l: czło​nek za​rzą​du FIFA, Gwa​te​ma​la. San​du, Mir​cea: czło​nek za​rzą​du UEFA, Ru​mu​nia. Sar​ko​z y, Ni​co​las: pre​zy​dent Fran​cji. Schenk, Sy​lvia: eks​pert do spraw spor​tu w Trans​pa​ren​cy In​ter​na​tio​nal, Niem​cy. Schmid, Hans-Jürg: me​ne​dżer ISL, Szwaj​ca​ria. Schröder, Ger​hard: były kanc​lerz Nie​miec. Seg​mül​ler, Pius: były szef bez​pie​czeń​stwa FIFA, wcze​śniej szef Gwar​dii Szwaj​car​skiej. Se​lan​der, Ro​bert: prze​wod​ni​czą​cy za​rzą​du Ma​ster​Card, USA. Sie​gler, Mar​kus: były szef biu​ra pra​so​we​go FIFA, Szwaj​ca​ria. Sie​gwart, Marc: sę​dzia sądu kar​ne​go w kan​to​nie Zug, Szwaj​ca​ria. Som​ma​ru​ga, Si​mo​net​ta: po​li​tyk, Szwaj​ca​ria. Sul​ser, Clau​dio: szef ko​mi​sji ety​ki FIFA, Szwaj​ca​ria.

Sur​kis, Gri​go​rij: czło​nek za​rzą​du UEFA, Ukra​ina. Szew​czen​ko, An​drij: były za​wod​nik re​pre​zen​ta​cji na​ro​do​wej, Ukra​ina. Te​ixe​ira, Ri​car​do: były czło​nek za​rzą​du FIFA, szef bra​zy​lij​skiej fe​de​ra​cji CFB oraz ko​mi​te​tu or​ga​ni​za​cyj​ne​go mi​strzostw świa​ta COL. Te​ma​rii, Rey​nald: czło​nek za​rzą​du FIFA, Ta​hi​ti, za​wie​szo​ny za ko​rup​cję w roku 2010. Toch​ta​chu​now, Alim​san: szef ro​syj​skiej fun​da​cji pił​kar​skiej. To​gno​ni, Gu​ido: były dy​rek​tor FIFA do spraw me​diów i mar​ke​tin​gu, Szwaj​ca​ria. Trie​sman, Da​vid: były szef an​giel​skie​go związ​ku pił​kar​skie​go FA oraz szef kan​dy​da​tu​ry bry​‐ tyj​skiej do MŚ 2018. Valc​ke, Jérôme: se​kre​tarz ge​ne​ral​ny FIFA, Fran​cja. Vil​lar Llo​na, Án​gel Ma​ria: czło​nek za​rzą​du FIFA, szef hisz​pań​skie​go związ​ku pił​kar​skie​go. Vil​li​ger, Mar​co: dy​rek​tor FIFA do spraw za​gad​nień praw​nych, Szwaj​ca​ria. Wahl, Grant: ame​ry​kań​ski dzien​ni​karz. War​ner, Dar​ry​an: syn Jac​ka War​ne​ra. War​ner, Jack: za​stęp​ca pre​zy​den​ta FIFA, szef CON​CA​CAF i CFU, zo​stał za​wie​szo​ny i ustą​‐ pił z urzę​du po za​rzu​tach ko​rup​cyj​nych w roku 2011, Try​ni​dad i To​ba​go. We​ber, Jean-Ma​rie: głów​ny me​ne​dżer ISL, Fran​cja. Will, Da​vid: były czło​nek za​rzą​du FIFA, Szko​cja. Zen-Ruf​fi​nen, Mi​chel: se​kre​tarz ge​ne​ral​ny FIFA w la​tach 1998-2002. Zwan​z i​ger, Theo: czło​nek za​rzą​du FIFA, były pre​zy​dent DFB.

[1] Nie​miec​ki Zwią​zek Pił​ki Noż​nej (z nie​miec​kie​go: Deut​scher Fu​ß ball-Bund) – przyp. tłum [2] Źró​dło: KPMG, list do Za​rzą​du po re​wi​zji śród​o​kre​so​wej w 2000 roku. [3] Źró​dło: „Frank​fur​ter Al​l​ge​me​ine Ze​itung”, 25.01.2012. [4] Źró​dło: „Zür​cher Ta​ges-An​ze​iger”, 10.12.2011. [5] Źró​dło: „Frank​fur​ter Al​l​ge​me​ine Ze​itung”, 25.01.2012. [6] BBC Ra​dio 5 Live, 11.07.2010 [7] Źró​dło: KPMG, List ma​ga​ne​men​tu do re​wi​zji przej​ścio​wej, 2000. [8] Źró​dło: www.fifa.com, 2.11.2009. [9] Źró​dło: Smit, Drei Stre​ifen ge​g en Puma [Trzy pa​ski kon​tra Puma], Frank​furt 2005. [10] Źró​dło: Smit, Drei Stre​ifen ge​g en Puma [Trzy pa​ski kon​tra Puma], Frank​furt 2005. [11] Źró​dło: Gru​pe, Horst Das​sler, Re​vo​lu​tion im We​lt​sport, Bio​g ra​p hie [Horst Das​sler, re​wo​lu​cja w świa​to​wym spo​rcie. Bio​gra​fia], Mo​na​chium 1992. [12] To ci do​pie​ro Das​sler! – przyp. tłum [13] Źró​dło: Smit, Drei Stref en ge​g en Puma [Trzy pa​ski kon​tra Puma], Frank​furt 2005 [14] Mowa o let​nich igrzy​skach olim​pij​skich w 1968 roku w Mek​sy​ku – przyp. tłum. [15] Do​słow​nie: czar​na siła. Po​pu​lar​ny w la​tach sześć​dzie​sią​tych w Sta​nach slo​gan ru​chu Afry​ka​nów, dą​żą​cych do znie​sie​nia wła​dzy bia​łych. Sym​bo​lem ru​chu była za​ci​śnię​ta czar​na pięść – przyp. tłum. [16] Źró​dło: „Der Spie​gel”, Das​sler will al​les kon​trol​lie​ren [Das​sler chce kon​tro​lo​wać wszyst​ko], nr 23, 2.06.1986. [17] Źró​dło: „Bild-Ze​itung”, Präsi​d en​ten​stuhl durch Be​ste​chung? [Fo​tel pre​zy​denc​ki dzię​ki ko​rup​cji?], 1.03.1974 [18] Źró​dło: Ke​ith Bo​sworth, „Sun​day Ti​mes”, An​drew Jen​nings, Foul!, Hin​ter der Fas​sa​d e der FIFA [Faul! Za fa​sa​dą FIFA], 2006 [19] Źró​dło: 20 Mi​nu​ten on​li​ne, 28.06.2008 [20] Źró​dło: ra​por​ty Sta​si spo​rzą​dzo​ne przez „TW Mewę” udo​ku​men​to​wa​ne w licz​nych pu​bli​ka​cjach [21] Źró​dło: Deut​sche Pres​se-Agen​tur i in., 28.09.2011 [22] Źró​dło: Smit, Drei Stre​ifen​g e​g en Puma [Trzy pa​ski kon​tra Puma], Frank​furt 2005. [23] Źró​dło: Smit, Drei Stre​ifen​g e​g en Puma [Trzy pa​ski kon​tra Puma], Frank​furt 2005. [24] Źró​dło: Smit, Drei Stre​ifen​g e​g en Puma [Trzy pa​ski kon​tra Puma], Frank​furt 2005. [25] Źró​dło: Smit, Drei Stre​ifen​g e​g en Puma [Trzy pa​ski kon​tra Puma], Frank​furt 2005. [26] Źró​dło: Kist​ner/We​in​re​ich: Dos Mil​liar​d en​spiel [Mi​liar​do​wa roz​gryw​ka], Frank​furt 1998 [27] Źró​dło: list Ca​va​na do ad​wo​ka​ta Re​ne​go Si​mo​na, 3.09.1981

[28] Źró​dło: roz​mo​wa au​to​ra z wdo​wą Käser, 1997 [29] Źró​dło: Smit, Drei Stre​ifen ge​g en Puma [Trzy pa​ski kon​tra Puma], Frank​furt 2005] [30] Źró​dło: Smit, Drei Stre​ifen ge​g en Puma [Trzy pa​ski kon​tra Puma], Frank​furt 2005 [31] Źró​dło: Smit, Drei Stre​ifen​g e​g en Puma [Trzy pa​ski kon​tra Puma], Frank​furt 2005 [32] Źró​dło: Don Pal​lo​ne, „Neue Zür​cher Ze​itung”, 05/2006 [33] Źró​dło: wy​wiad dla „We​ltwo​che”, Ich brach​te men​schli​che Wär​me [Wnio​słem ludz​kie cie​pło], 21/2007 [34] Źró​dło: Kist​ner/We​in​re​ich: Das Mil​liar​d en​spiel [Mi​liar​do​wa gra], Frank​furt 1998 [35] Źró​dło: roz​mo​wa au​to​ra z Pe​lém we wrze​śniu 1997 roku [36] Źró​dło: „Süd​deut​sche Ze​itung”, 27.09.1997 [37] Źró​dło: roz​mo​wa au​to​ra z El​ler​tem Schram​mem, prze​pro​wa​dzo​na wio​sną 1998 roku [38] Dwór kró​lew​ski – przyp. tłum [39] Źró​dło: „Ber​li​ner Ze​itung”, 3.04.2008 [40] No​tat​ki au​to​ra z pro​ce​su z 11 i 12 mar​ca w Zug oraz spra​woz​da​nia w „Süd​deut​sche Ze​itung”, np. z 12 i 13.08.2008. [41] No​tat​ki au​to​ra z pro​ce​su z 11 i 12 mar​ca w Zug oraz spra​woz​da​nia w „Süd​deut​sche Ze​itung”, np. z 12 i 13.08.2008. [42] Źdó​dło: list Dros​sar​ta do Blat​te​ra, ar​chi​wum au​to​ra. [43] Źró​dło: list Dros​sar​ta do Blat​te​ra, ar​chi​wum au​to​ra [44] Źró​dło: Kist​ner/We​in​re​ich: Das Mil​liar​d en​spiel [Mi​liar​do​wa gra], Frank​furt 1998 [45] Mała gru​pa et​nicz​na za​miesz​ku​ją​ca po​łu​dnio​wo-wschod​nią Ni​ge​rię – przyp. tłum [46] Źró​dło: „Sun​day Ti​mes”, 12.11.1995, cy​tat wg Reu​ter​sa [47] Źró​dło: As​so​cia​ted Press, 21.03.1998 [48] Źró​dło: „Süd​deut​sche Ze​itung”, 9.06.1998 [49] Źró​dło: no​tat​ka „od​no​śnie do Sut​ter Kon​tro​li AG”, Schal​l​hart do Zen-Ruf​fi​ne​na, 8.06.2000, ar​chi​wum au​to​ra [50] Źró​dło: KPMG, „Ma​na​ge​ment Let​ter zur Zwi​schen​re​vi​sion 2000” [List do Za​rzą​du po re​wi​zji śród​o​kre​so​wej 2000], ar​chi​‐ wum au​to​ra [51] Źró​dło: e-mail z se​kre​ta​ria​tu se​kre​ta​rza ge​ne​ral​ne​go FIFA do Bat​ta​inie​go z dnia 8.08.2000, ar​chi​wum au​to​ra. [52] Źró​dło: list Zena-Ruf​fi​ne​na do We​be​ra z dnia 7.09.1998, ar​chi​wum au​to​ra [53] Źró​dło: list z kan​ce​la​rii NKF do dy​rek​to​ra fi​nan​so​we​go FIFA, Lin​sie​go, z dnia 19.05.2000. [54] Źró​dło: list Blat​te​ra do We​be​ra z dnia 12.02.2001, ar​chi​wum au​to​ra. [55] Źró​dło: ad​no​ta​cja w ak​tach Jona Do​vi​ke​na, 19.05.2001, ar​chi​wum au​to​ra [56] Źró​dło: „Süd​deut​sche Ze​itung”, 29.05.2001. [57] Źró​dło: „Son​n​tag​sze​itung”, Szwaj​ca​ria, 1.01.2011 [58] Źró​dło: list NKF do Blat​te​ra z dnia 28.05.2001, ar​chi​wum au​to​ra.

[59] Źró​dło: e-mail Zena-Ruf​fi​ne​na do Lin​sie​go z dnia 11.06.2001, ar​chi​wum au​to​ra. [60] Źró​dło: „Bi​lanz”, Sepp Blat​ter – der Pate ge​winnt im​mer [Sepp Blat​ter – oj​ciec chrzest​ny za​wsze zwy​cię​ża], 30.06.2004. [61] Źró​dło: list Jo​hans​so​na do Blat​te​ra z dnia 11.06.2001, ar​chi​wum au​to​ra [62] Źró​dło: e-mail Chuc​ka Bla​ze​ra do Sep​pa Blat​te​ra z dnia 18.04.2001 [63] Źró​dło: list Blat​te​ra do Jo​hans​so​na z dnia 2.07.2001, ar​chi​wum au​to​ra [64] Źró​dło: „Süd​deut​sche Ze​itung”, 18.04.2002. [65] Źró​dło: Sco​re-Pa​pier, Bu​dże​ty na rok 2002, ar​chi​wum au​to​ra [66] Źró​dło: spo​rzą​dze​nie i po​świad​cze​nie, no​ta​riat Me​ilen, 2.05.2002, ar​chi​wum au​to​ra. [67] Źró​dło: pi​smo pro​ce​so​we – do​nie​sie​nie o prze​stęp​stwie „prze​ciw​ko Jo​se​pho​wi S. Blat​te​ro​wi, do​ty​czy po​dej​rze​nia o de​frau​‐ da​cję oraz nie​go​spo​dar​ność”, 10.05.2002, ar​chi​wum au​to​ra. [68] Źró​dło: me​mo​ran​dum do dy​rek​to​ra fi​nan​so​we​go FIFA, Lin​sie​go, z dnia 18.11.2000 ar​chi​wum au​to​ra [69] Źró​dło: „Frank​fur​ter Al​l​ge​me​ine Ze​itung”, 30.04.2011. [70] Źró​dło: po​sta​no​wie​nie o umo​rze​niu po​stę​po​wa​nia, Pro​ku​ra​tu​ra Okrę​go​wa I kan​to​nu Zu​rych, 20.11.2002 [71] Źró​dło: „Wy​ja​śnie​nie – pre​zy​dent FIFA, Blat​ter, od​po​wia​da na oskar​że​nia se​kre​ta​rza ge​ne​ral​ne​go z dnia 3.05.2002”, do​ku​‐ ment z dnia 18.05.2002, ar​chi​wum au​to​ra. [72] Źró​dło: „Süd​deut​sche Ze​itung”, 14.01.2012 [73] Źró​dło: „Blick”, 30.05.2002 [74] Źró​dło: wy​po​wiedź świad​ka skie​ro​wa​na do au​to​ra [75] Źró​dło: wy​rok szwaj​car​skie​go Sądu Fe​de​ral​ne​go 11.06.2005 [76] Z ar​chi​wum au​to​ra [77] Źró​dło: wy​wiad w „Spie​gel” on​li​ne, 28.05.2004 [78] Źró​dło: „Süd​deut​sche Ze​itung”, spra​woz​da​nie au​to​ra [79] Źró​dło: wy​po​wiedź Win​frie​da Her​r​man​na [80] Źró​dło: „Süd​deut​sche Ze​itung”, 25.06.2010 [81] Źró​dło: „Son​n​tag​sze​itung”, 27.06.2010 [82] Źró​dło: roz​mo​wa Tho​ma​sa Hild​bran​da z au​to​rem. [83] Źró​dło: wy​rok sądu re​jo​no​we​go So​uthern Di​strict, Nowy Jork [84] Źró​dło: B&T, au​stra​lij​skie bran​żo​we usłu​gi mar​ke​tin​go​we, 2.11.2011. [85] Źró​dło: www.spor​t​fa​ch​han​del.com, 1.07.2011 [86] Źró​dło: wy​rok sądu re​jo​no​we​go So​uthern Di​strict, Nowy Jork [87] Źró​dło: „Son​n​tag​sze​itung”, 28.10.2007 [88] Źró​dło: e-mail War​ne​ra do au​to​ra z dnia 11.01.2012 [89] Źró​dło: „Ber​li​ner Ze​itung”, 28.06.2007

[90] Źró​dło: e-mail FIFA do au​to​ra, 17.01.2012. [91] Źró​dło: „Son​n​tag​sze​itung”, 8.10.2006 [92] Źró​dło: „Scot​tish Mail on Sun​day” [93] Źró​dło: „Gu​ar​dian”, 29.05.2007. [94] Źró​dło: Nie​miec​ka Agen​cja Pra​so​wa [95] Źró​dło: „Süd​deut​sche Ze​itung”, 3.02.2003. [96] Źró​dło: „Spie​gel”, 3.02.2003 [97] Źró​dło: MSE​short, 29.06.2005 [98] Źró​dło: „In​ter​na​tio​nal He​rald Tri​bu​ne”, 6.08.2006 [99] Źró​dło: „Sun​day Express Sco​tland”, 3.01.2010 [100] Źró​dło: „Süd​deut​sche Ze​itung”, 5.01.2010 [101] Źró​dło: „Wirt​scha​ft​swo​che”, 7.06.2002. [102] Źró​dło: „Süd​deut​sche Ze​itung”, 3.09.2010 [103] Źró​dło: „Süd​deut​sche Ze​itung”, 3.09.2010 [104] Źró​dło: „Dag​bla​det”] [105] Źró​dło: Nie​miec​ka Agen​cja Pra​so​wa AFX, 5.09.2011. [106] Źró​dło: Kist​ner/Schul​ze, Die Spiel​ma​cher [Roz​gry​wa​ją​cy], DVA [107] Źró​dło: „Süd​deut​sche Ze​itung”, 22.04.2003 [108] Źró​dło: „Süd​deut​sche Ze​itung”, 22.04.2003 [109] Źró​dło: „Süd​deut​sche Ze​itung”, 21.02.2003 [110] Źró​dło: „Süd​deut​sche Ze​itung”, 27.02.2003 [111] Źró​dło: „Süd​deut​sche Ze​itung”, 15.07.2000 [112] Źró​dło: „Süd​deut​sche Ze​itung”, 15.07.2000 [113] Źró​dło: „11Freun​de”, 24.02.2011 [114] Źró​dło: www.tu​ni​sia-live.net, 19.12.2011 [115] Źró​dło: „Süd​deut​sche Ze​itung”, 3.02.2012 [116] Źró​dło: Jen​nings, Foul!, 2006 [117] Źró​dło: e-mail War​ne​ra z dnia 12.01.2012 [118] Źró​dło: „Sun​day Ti​mes”, 31.10.2011 [119] Źró​dło: L’Equ​ipe, 13.02,2010 [120] Źró​dło: „The Gu​ar​dian”, 29.08.2011

[121] Źró​dło: Jen​nings, Foul!, 2006 [122] Źró​dło: „Syd​ney Mor​ning He​rald”, 1.07.2010 [123] Źró​dło: „Syd​ney Mor​ning He​rald”, 1.07.2010 [124] Źró​dło: „We​ltwo​che”, 24.02.2012 [125] Źró​dło: Kist​ner/We​in​re​ich, Der Olym​p i​sche Sumpf [Olim​pij​skie ba​gno], 2000 [126] Źró​dło: list L. San​drie​go, 11.01.2001 [127] Źró​dło: „Blick”, 10.01.2002 [128] Źró​dło: list z fun​da​cji Lim​mat do Zena-Ruf​fi​ne​na, sie​dzi​ba FIFA, 10.01.2002 [129] Źró​dło: Agen​cja DPA, 18.03.2009 [130] Źró​dło: „Spie​gel”, 3.11.2010 [131] Źró​dło: Eich​bom, Unfa​ir Play, 2011 [132] Źró​dło: we​wnętrz​ny ra​port UEFA z dnia 7.01.2010 [133] Źró​dło: „Süd​deut​sche Ze​itung”, 2.12.2011 [134] Źró​dło: stern.de, 12.01.2012 [135] Źró​dło: blo​om​berg, 13.01.2012 [136] Źró​dło: we​wnętrz​ne spra​woz​da​nie FIFA, ar​chi​wum au​to​ra [137] Źró​dło: e-mail do au​to​ra z dnia 1.12.2010 [138] Źró​dło: „Stern”, 38/2010 [139] Źró​dło: lin​ke​din.com/in/chri​se​aton​fi​fa [140] Źró​dło: „Aar​gau​er Ze​itung”, 1.12.2010 [141] Źró​dło: Jen​nings, Foul!, 2006 [142] Źró​dło: „Wall Stre​et Jo​ur​nal”, 19.11.2011 [143] Źró​dło: e-mail do au​to​ra [144] Źró​dło: „In​dian Express”, 24.06.2011 [145] Źró​dło: „Ba​sler Ze​itung”, 15.11.2010 [146] Źró​dło: umo​wa w spra​wie pro​jek​tu Of​fsi​de, 26,01.2010 [147] Źró​dło: „The Te​le​graph”, 7.02.2011 [148] Źró​dło: „Zür​cher Ta​ge​san​ze​iger”, 13.02.2009 [149] Źró​dło: „Blick”, 13.03.2009 [150] Źró​dło: kon​cep​cja Rady Związ​ko​wej w spra​wie po​li​ty​ki spor​to​wej w Szwaj​ca​rii, 30.11.2000 [151] Źró​dło: „Le Mon​de”, 14.01.2012 [152] Źró​dło: Spra​woz​da​nie fi​nan​so​we 2010, s. 104

[153] „2018 World Cup Bid”, Spra​woz​da​nie ko​mi​te​tu do spraw kul​tu​ry i spor​tu, 5.07.2011 [154] Źró​dło: www.fifa.com, 2.11.2009 [155] Źró​dło: ko​mu​ni​kat BA​SPO, 7.10.2011 [156] Źró​dło: „Süd​deut​sche Ze​itung”, 6.10.2011 [157] Źró​dło: „Son​n​tag​sze​itung”, 1.01.2012 [158] Źró​dło: www.in​si​de​world​fo​ot​ball.biz, 28.01.2012 [159] Źró​dło: „Süd​deut​sche Ze​itung”, 5.03.2012 [160] Źró​dło: „Süd​deut​sche Ze​itung”, 14.12.2006 [161] Źró​dło: „Ta​ge​sze​itung”, 29.05.1998 [162] Źró​dło: „Süd​deut​sche Ze​itung”, 20.05.1998 [163] Źró​dło: As​so​cia​ted Press, 5.06.1998 [164] Źró​dło: „Ta​ge​sze​itung”, 29.05.1998 [165] Źró​dło: „Tri​bu​na da Ba​hia”, 17.02.2012 [166] Źró​dło: www.eu​ro​sport.yahoo.com, 16.02.2012 [167] Źró​dło: Deutsch​land​funk, 17.12.2011 [168] Źró​dło: Deutsch​land​funk, 23.02.2012 [169] Źró​dło: FAIR, spra​woz​da​nie z wrze​śnia 2010 roku – Kil​ling Soc​cer in Afri​ca [170] Źró​dło: FAIR, spra​woz​da​nie z wrze​śnia 2010 roku – Kil​ling Soc​cer in Afri​ca [171] Źró​dło: FAS, 20.11.2011 [172] Źró​dło: roz​mo​wy z au​to​rem, www.fo​ot​bal​l​spe​ak.com [173] Źró​dło: roz​mo​wy z au​to​rem, www.fo​ot​bal​l​spe​ak.com [174] Źró​dło: www.blogs.wsj.com, 6.10.2011 [175] Źró​dło: Reu​ters, 16.08.2011 [176] Źró​dło: Reu​ters, 16.08.2011 [177] Źró​dło: e-mail do dzien​ni​ka​rza An​drew Jen​ning​sa; Bry​tyj​czyk nadał tej spra​wie bieg [178] Źró​dło: e-mail, 16.09.2011 [179] Źró​dło: e-mail, 31.08.2011 [180] Źró​dło: ar​chi​wum au​to​ra [181] Źró​dło: e-mail z dnia 19.12.2001 [182] Źró​dło: ar​chi​wum au​to​ra, 27.03.2002 [183] Źró​dło: stro​na in​ter​ne​to​wa FIFA [184] Źró​dło: Jen​nings, Foul!, 2006

[185] Źró​dło: „Play the Game”, 29.09.2006 [186] Mię​dzy​na​ro​do​we Sto​wa​rzy​sze​nie Spor​tow​ców Ama​to​rów – przyp. tłum [187] Źró​dło: „Bu​si​nesswe​ek”, 28.12.2011] [188] Źró​dło: „Da​ily Mail”, 9.02.2012 [189] Źró​dło: „Süd​deut​sche Ze​itung”, bi​blio​te​ka MŚ 2006 [190] Źró​dło: ar​chi​wum au​to​ra [191] Źró​dło: „Las Ve​gas Re​view Jo​ur​nal”, 15.09.2011 [192] Źró​dło: „Na​tio​nal Jo​ur​nal Da​ily”, 11.10.2011 [193] Źró​dło: „In​de​pen​dent Au​stra​lia”, 18.08.2011 [194] Źró​dło: ar​chi​wum au​to​ra, 28.05.2011 [195] Źró​dło: World Fo​ot​ball In​si​der, 8.02.2011 [196] Źró​dło: ARD, Foul!, 1.06.2011 [197] Źró​dło: ZDF, 18.12.2011 [198] Źró​dło: „The Gu​ar​dian”, 1.12.2001 [199] Li​sta gwa​ran​cji do​stęp​na jest w ca​ło​ści na stro​nie www.trans​pa​ren​cy​in​sport.org [200] Źró​dło: „The Gu​ar​dian”, 19.11.2007 [201] Źró​dło: „Süd​deut​sche Ze​itung”, 9.09.2000 [202] Źró​dło: www.faz.net, 7.01.2011 [203] Źró​dło: RIA No​vo​sti, 19.01.2012 [204] Źró​dło: „Süd​deut​sche Ze​itung”, 1.04.2011 [205] Źró​dło: „Re​vi​sta Piaui”, wyd. 58/11 [206] Źró​dło: do​ku​men​ty z ar​chi​wum au​to​ra [207] Źró​dło: „Da​ily Te​le​graph”, 6.05.2011 [208] Źró​dło: „Da​ily Te​le​graph”, 6.05.2011 [209] Źró​dło: ko​mu​ni​kat pra​so​wy FIFA z dnia 9.05.2011 [210] Źró​dło: oświad​cze​nie pra​so​we Fe​de​ral​nej Po​li​cji Kry​mi​nal​nej, 31.01.2012 [211] Źró​dło: Reu​ters, 30.04.2011. [212] Źró​dło: ko​re​spon​den​cja No​ble’a z au​to​rem, li​sto​pad / gru​dzień 2011 [213] Źró​dło: ko​re​spon​den​cja No​ble’a z au​to​rem, li​sto​pad/gru​dzień 2011 [214] Źró​dło: „Schwe​izer Fern​se​hen”, 9.05.2011 [215] Źró​dło: „Süd​deut​sche Ze​itung”, 11.05.2011 [216] Źró​dło: „World Fo​ot​ball In​si​der”, 6.05.2011

[217] Źró​dło: po​uf​ne spra​woz​da​nia od kwiet​nia do lip​ca 2011, ar​chi​wum au​to​ra [218] Źró​dło: ko​re​spon​den​cja No​ble’a z au​to​rem, li​sto​pad/gru​dzień 2011 [219] Źró​dło: zeit-on​li​ne, 29.09.2011 [220] Źró​dło: oświad​cze​nie Wern, m.in. w „The Gu​ar​dian”. 18.10.2011 [221] Źró​dło: www.sky.com, 30.05.2011 [222] Źró​dło: oświad​cze​nie Wern, m.in. w „The Gu​ar​dian”. 18.10.2011 [223] Źró​dło: www.sky.com, 30.05.2011 [224] Źró​dło: www.sky.com, 30.05.2011 [225] Źró​dło: „The Au​stra​lian”, 29.11.2011 [226] Źró​dło: wy​mia​na ko​re​spon​den​cji z Ma​ran​go​sem, 2-6.03.2012 [227] Źró​dło: In​si​de​world​fo​ot​ball.biz, 29.05.2011 [228] Źró​dło: „We​ltwo​che”, wyd. 21/2007 [229] Źró​dło: „Mir​ror”. 30.05.2011 [230] Źró​dło: www.spor​t​sil​lu​stra​ted.cnn.com, 18.01.2012 [231] Źró​dło: www.blo​om​berg.com, 31.05.2011 [232] Źró​dło: za​pro​sze​nie Pe​ter​se​na, „Re​ve​la​tions of Bri​be​ry”, 30.05.2011 [233] Źró​dło: ko​mu​ni​kat Fe​de​ral​ne​go Urzę​du Spra​wie​dli​wo​ści (BJ), 31.05.2011 [234] Źró​dło: „Re​vi​sta Piaui”, wyd. 58/11 [235] Źró​dło: „Han​del​sze​itung”, 11.05.2011 [236] Źró​dło: „2018 World Cup Bid”, spra​woz​da​nie Ko​mi​te​tu do spraw Kul​tu​ry, Me​diów i Spor​tu, 5.07.2011 [237] Źró​dło: „2018 World Cup Bid”, spra​woz​da​nie Ko​mi​te​tu do spraw Kul​tu​ry, Me​diów i Spor​tu, 5.07.2011 [238] Źró​dło: list do ko​mi​sji, ar​chi​wum au​to​ra, 9.05.2011 [239] Źró​dło: „The Gu​ar​dian”, 10.07.2010 [240] Źró​dło: „The Gu​ar​dian”, 10.07.2010 [241] Źró​dło: roz​mo​wa Has​sa​na Al-Tha​wa​die​go z au​to​rem, Ad-Dau​ha, 30.03.2011 [242] Źró​dło: „2018 World Cup Bid”, spra​woz​da​nie Ko​mi​te​tu do spraw Kul​tu​ry, Me​diów i Spor​tu, 5.07.2011 [243] Źró​dło: „Han​del​sze​itung”, 7.12.2011 [244] Źró​dło: „Han​del​sze​itung”, 7.12.2011 [245] Źró​dło: http://blogs.wsj.eom/cor​rup​tion-cur​rents/2012/01/26/qa-ale​xan​dra-wra​ge-on- the-new-fi fa-go​ve​man​ce-com​mit​‐ tee/] [246] Źró​dło: www.trans​pa​ren​cy​in​spirt.org [247] Źró​dło: „Zür​cher Ta​ges-An​ze​iger”, 10.12.2011

[248] Źró​dło: „Zür​cher Ta​ges-An​ze​iger”, 10.12.2011 [249] Źró​dło: www.trans​pa​ren​cy.org/abo​ut_us/or​ga​ni​sa​tion/in​di​vi​du​al, stan ze stycz​nia lu​te​go 2012 roku [250] Źró​dło: www.bild.de, 1.02.2012 [251] Źró​dło: „Süd​deut​sche Ze​itung”, 19.12.2011 [252] Źró​dło: www.sz-on​li​ne.de, 31.12.2011 [253] Źró​dło: Ro​dri​go Pa​iva, roz​mo​wa te​le​fo​nicz​na z au​to​rem, 28.01.2012 [254] Źró​dło: „Han​del​sze​itung”, 27.03.2013 [255] Źró​dło: „Zür​cher Ta​ges-An​ze​iger”, 10.12.2011 [256] Źró​dło: www.faz.net, 25.01.2012 [257] Źró​dło: www.zeit.on​li​ne, 2.02.2012 [258] Źró​dło: www.faz.net 25.01.2012 [259] Źró​dło: „The Gu​ar​dian”, 14.02.2012 [260] Źró​dło: ko​re​spon​den​cja Ro​nal​da No​ble’a z au​to​rem, li​sto​pad/gru​dzień 2011 [261] Źró​dło: ko​re​spon​den​cja Ro​nal​da No​ble’a z au​to​rem, li​sto​pad/gru​dzień 2011 [262] Źró​dło: oświad​cze​nie pra​so​we Fe​de​ral​nej Po​li​cji Kry​mi​nal​nej, 31.01.2012 [263] Źró​dło: http://de.wi​ki​pe​dia.org/wiki/In​te​ma​tio​na​le​_ An​ti-Kor​rup​tion​sa​ka​de​mie [264] Źró​dło: „Me​mo​ran​dum of Un​der​stan​ding” po​mię​dzy IACA a BIG, 2.09.2010 [265] Źró​dło: http://www.par​la​ment.ch/ab/fra​me​set/d/n/4901/370606/d_n_4901_370606_370651.htm [266] Źró​dło: agen​cja in​for​ma​cyj​na dapd, 30.01.2012 [267] Źró​dło: „Spie​gel”, 12.09.2011 [268] Źró​dło: e-mail do au​to​ra, 4.01.2012 [269] Źró​dło: „Schwe​izer Fern​se​hen”, 9.05.2011 [270] Źró​dło: ko​re​spon​den​cja Ro​nal​da No​ble’a z au​to​rem, li​sto​pad/gru​dzień 2011 [271] Źró​dło: „Bu​si​ness Week”, 16.12.2011 [272] Źró​dło: www.die​pres​se.com, 30.01.2012 [273] Źró​dło: www.spie​gel..de, 10.11.2011 [274] Źró​dło: e-mail War​ne​ra do au​to​ra [275] Źró​dło: oświad​cze​nie Pe​tru​sa Da​ma​se​ba, 20.10.2011 [276] Źró​dło: „Süd​deut​sche Ze​itung”, 14.01.2012 [277] Z ar​chi​wum au​to​ra [278] Źró​dło: e-mail do au​to​ra, 28.07.2011 [279] Źró​dło: e-mail do au​to​ra, 5.09.2011

[280] Źró​dło: Has​san Al-Tha​wa​di, roz​mo​wa z au​to​rem, 30.03.2011] [281] Źró​dło: „Da​ily Te​le​graph”, 28.11.2011 [282] Źró​dło: „Fron​tli​ne“, 13.09.2011 [283] Źró​dło: „The In​de​pen​dent“, 12.12.2011 [284] Źró​dło: www.hac​kin​gi​nqu​iry.org, 6.03.2012 [285] Źró​dło: „Da​ily Mail”, 9.03.2012 [286] Źró​dło: „No​va​ja Ga​ze​ta”, 20.04.2009 [287] Źró​dło: www.ve​sti.ru, ro​syj​ska ga​ze​ta in​ter​ne​to​wa, 8.12.2009 [288] Źró​dło: “Neue Zür​cher Ze​itung”, 28.08.2002 [289] Źró​dło: Kist​ner/We​in​re​ich, Der Olym​p i​sche Sumpf [Olim​pij​skie ba​gno], Mo​na​chium 2000 [290] Źró​dło: Roth: Unfa​ir Play [Nie​czy​sta gra], Frank​furt 2011 [291] Źró​dło: www.ak​tu​ell.ru/ rus​sland/pa​no​ra​ma/ eislau​f_un​d_ma​fia​_ skan​dal​tra​ech​ti​g_ ve​rqu​ick​t_ 65print.html. [292] Źró​dło: „Neue Zür​cher Ze​itung”, 28.08.2002 [293] Źró​dło: do​nie​sie​nie pra​so​we FBI 16.04.2013 [294] Źró​dło: „New York Ti​mes”, 1.06.2013 [295] Źró​dło: Ra​dio Svo​bo​da, 17.06.2011 [296] Źró​dło: fo​ot​ba​lI​spe​ak.com, 31.03.2013 [297] Źró​dło: Reu​ters, 22.04.2013 [298] Źró​dło: big​soc​cer.com, 19.03.2013 [299] Źró​dło: Reu​ters, 20.04.2013 [300] Źró​dło: Tri​ni​dad Express, 2.07.2013 [301] Źró​dło: trans​pa​ren​cy​in​sport, 25.07.2013 [302] Źró​dło: Ta​ges Wo​che, 20.04.2012 [303] Źró​dło: BBC Sport, 8.06.2012 [304] Źró​dło: SZ, 26.05.2012 [305] Źró​dło: „Ti​mes”, 31.10.2012 [306] Źró​dło: FAZ, 28.05.2013 [307] Źró​dło: „For​bes”, 23.04.2013] [308] Źró​dło: NZZ Son​n​tag, 21.10.2012 [309] Źró​dło: http://www.srf.ch/sen​dun​gen/scha​win​ski/ro​ger-scha​win​ski-im-ge​spra​ech- mit-mark-pieth [310] Źró​dło: „Fran​ce Fo​ot​boll”, 18.01.2013 [311] Źró​dło: „The Mir​ror”, 22.09.2013

[312] Źró​dło: „Bild” 22.03.2013 [313] Źró​dło: „Fran​ce Fo​ot​boll”, 1,10.2013 [314] Źró​dło: „Die Zeit”, 19.05.2013 [315] Źró​dło: „Da​ily Mail”, 14.09.2013 [316] Źró​dło: „Bild” 22.09.2013 [317] Źró​dło: „Die Zeit”, 19.01.2013 [318] Źró​dło: „Da​ily Mail”, 19.01.2013 [319] Źró​dło: AP, 25.09.2013 [320] Źró​dło: Spie​gel On​li​ne, 2.08.2012 [321] Źró​dło: SZ, 19.06.2013 [322] Źró​dło: „Blo​om​berg”, 23.11.2010 [323] Źró​dło: „Sports Il​lu​stra​ted”, 11.07.2013 [324] 11 Freun​de, 2.02.2013 [325] Źró​dło: SZ, 5.07.2013 [326] Źró​dło: por​tal UOL.com, 4.09.2013 [327] Źró​dło: Lan​ce, 4.09.2013 [328] Źró​dło: Deut​sche Pres​se-Agen​tur, 6.09.2013 [329] Źró​dło: „Es​ta​do do São Pau​lo”, 27.08.2013 [330] Źró​dło: Fo​xsports.com, 29.08.2013 [331] Źró​dło: „Fol​ha de São Pau​lo”, 12.03.2013 [332] Źró​dło: in​si​de​world​fo​ot​ball, 3.09.2013 [333] Źró​dło: in​si​de​world​fo​ot​ball, 3.09.2013 [334] Źró​dło: SID, 5.12.2013 [335] Źró​dło: „Süd​deut​sche Ze​itung”, 21/22.02.2013 [336] Źró​dło: FTD, 17.07.2012 [337] Źró​dło: por​tal UOL.com, 29.10.2011 [338] Źró​dło: „Fol​ha de São Pau​lo”, 26.10.2011 [339] Źró​dło: WDR, Sport In​si​de, 14.10.2013 [340] Źró​dło: „Le Mon​de”, 28.05.2012 [341] Źró​dło: fifa.com, 30.09.2013 [342] Źró​dło: es​ta​ca​do.com, 19.09.2013 [343] Źró​dło: Expan​sion.com, 4.10.2011

[344] Tak od​po​wie​dział We​ber au​to​ro​wi – 11.09.2013, Bu​enos Aires

FIFA M AFIA DIE SCHMUTZIGEN GESCHÄFTE MIT DEM WELTFUßBALL Co​py​ri​ght © by Tho​mas Kist​ner © 2012 Dro​emer​sche Ver​lag​san​stalt Th. Knaur Na​chf. GmbH & Co. KG, Mün​chen, Ger​ma​ny Co​py​ri​ght © for the Po​lish edi​tion by Wy​daw​nic​two SQN 2014 Co​py​ri​ght © for the trans​la​tion by Ka​ta​rzy​na To​ma​szew​ska / Biu​ro Tłu​ma​czeń i-trans​la​tions 2014 Co​py​ri​ght © for the trans​la​tion (Re​for​ma me​to​dą cha​łup​ni​czą & Po​wsta​nie w Bra​zy​lii – pu​char na​ro​du) by Mi​chał Je​zior​‐ ny 2014 Re​d ak​cja i ko​rek​ta – So​nia Mi​nie​wicz, Mi​chał Je​zior​ny, Jo​an​na Mika-Orzą​da​ła, Ka​mil Mi​siek / Edi​tor.net.pl, Ane​ta Wie​czo​rek / Edi​tor.net.pl Opra​co​wa​n ie ty​p o​g ra​f icz​n e i skład – Jo​an​na Pelc Okład​k a – Pa​weł Szcze​pa​nik / Bo​okO​ne.pl Front co​ver pho​to​g raph: © Ja​mes Lau​ritz/Get​ty Ima​ges All ri​ghts re​se​rved. Wszel​kie pra​wa za​strze​żo​ne. Książ​ka ani żad​na jej część nie może być prze​dru​ko​wy​wa​na ani w ja​ki​kol​wiek inny spo​sób re​pro​du​ko​wa​na czy po​wie​la​na me​cha​nicz​nie, fo​to​op​tycz​nie, za​pi​sy​wa​na elek​tro​nicz​nie lub ma​gne​tycz​nie, ani od​czy​ty​wa​na w środ​kach pu​blicz​ne​go prze​ka​zu bez pi​sem​nej zgo​dy wy​daw​cy. ISBN EPUB: 978-83-7924-187-3 ISBN MOBI: 978-83-7924-188-0

Naj​gło​śniej​sza pił​kar​ska książ​ka ostat​nich lat! Na​praw​dę wy​da​wa​ło ci się, że coś wiesz o pił​ce? Wejdź w sam śro​dek świa​ta wiel​kiej pił​ki – wza​jem​nie nie​na​wi​dzą​cych się part​ne​rów z dru​ży​ny, bez​względ​nych me​ne​dże​rów, chci​wych agen​tów, agre​syw​nych fa​nów i ko​biet, dla któ​rych wa​ka​cje w Du​ba​ju są waż​niej​sze od two​jej wier​no​ści… Mu​siał po​zo​stać ano​ni​mo​wy. Aby móc zdra​dzić Ci wszyst​ko.

Spis tre​ści Stro​na ty​tu​ło​wa WSTĘP Czy je​stem złym czło​wie​kiem? Klub dżen​tel​me​nów 1. MĘŻ​CZY​ZNA PNIE SIĘ NA SZCZYT Oj​ciec chrzest​ny Zwa​śnio​ne ro​dzi​ny Męż​czy​zna musi ustą​pić Wiel​ki biz​nes Tyś stwo​rze​niom ży​cie dał Ciem​ne ka​na​ły Przed wy​bo​ra​mi pły​ną pie​nią​dze 2. PIERW​SZY PO​ŚRÓD RÓW​NYCH Za​gi​nio​ne akta i ga​bi​net cie​ni Ze​psu​ta ma​szyn ka do pie​nię​dzy Sfał​szo​wa​ny bi​lans Czy​sta Szwaj​ca​ria, brud​ne in​te​re​sy Ze​msta Blat​te​ra Za​rzą​dze​nie, któ​re wszyst​ko wy​ja​śni Zni​ka logo i sto mi​lio​nów Ety​ka do​mo​wej ro​bo​ty U szczy​tu wła​dzy Wię​zi ro​dzin​ne Kto da wię​cej? Ro​ta​cja w FIFA 3. DRU​GA PO​ŁO​WA ME​CZU BLAT​TE​RA Mi​strzo​stwa świa​ta dla Ro​sji i Ka​ta​ru Pod​słu​chaj i patrz In​ter​pol i spół​ka Ję​zyk pie​nię​dzy Wzo​ro​wy uczeń Kosz​mar​nie miła ro​dzi​na Ame​ry​kań​ski sen Game over 4. DO​GRYW​KA Nie​wy​god​na usta​wa o prze​ciw​dzia​ła​niu pra​niu brud​nych pie​nię​dzy Po​róż​nie​ni bra​cia

Świa​dek zmie​nia zda​nie Przy​ja​cie​le i po​moc​ni​cy „Ro​dzaj taj​nej służ​by FIFA” Nie niszcz​cie go Re​for​ma me​to​dą cha​łup​ni​czą Po​wsta​nie w Bra​zy​lii – Pu​char Na​ro​du ZA​KOŃ​CZE​NIE SU​PLE​MENT SKRÓ​TY BI​BLIO​GRA​FIA WAŻ​NE OSO​BY Przy​pi​sy Stro​na re​dak​cyj​na