Laila El Omari - Zapach kwiatu muszkatolowego -

Odkryli n ow e w yspy, n ow e z iem ie, n ow e ludy, a co w ięcej – n ow e n iebo i n ow e gw iaz dy. Pedro Nunes, królewski kosmograf i nauczyciel infanta Dom Luísa o żeglarzach portugalskich, 1537

Księga I

1545–1547

I Ocean Atlantycki, na południe od Cabo Verde, marzec 1545

Upiorne obrazy przesuwały się w ciemności nieoddzielającej dnia od nocy. Martwe oblicze jakiejś kobiety, nad nią czarna otchłań za rozwartymi wargami, oczy, w których tańczyły demony, i twarz, którą zdawały się ożywiać złowrogie cienie. W takich chwilach Anę nagle ogarniał lęk, więc zaczynała nucić cichym głosem, który niemal odwykł od mówienia, zamykała oczy i z otaczających ją ciemności przenosiła się we własny mrok. – Marin heiros powiedzą, że straszy – dobiegł ją szept od strony zejściówki. Głucho dudniły kroki na śliskich deskach, zbliżały się powoli, aż w końcu ucichły tuż przed nią. Ze zgniłym odorem wody zanieczyszczonej wszelkimi możliwymi odpadami, fetorem stęchłego drewna i ludzkich odchodów zmieszał się zapach Jaumego Jordão, połączenie woni drzewa sandałowego i skóry, i skrzydełka nosa Any rozdęły się lekko. Otworzyła oczy i zamrugała, zobaczywszy mlecznożółtą plamę światła padającego na podłogę od lampy, którą trzymał w ręku młody żołnierz. – Uprzedzałem was przecież, że długo w tych warunkach nie wytrzymacie – powiedział tak cicho, że Ana musiała się lekko pochylić do przodu, aby móc go zrozumieć. – Wiem, co mówię, widziałem już marynarzy, którzy wyzionęli ducha, a nie byli w aż tak kiepskim stanie. – Nic mi nie jest – żachnęła się. – Głupi upór – mruknął pod nosem. – Zapominasz się, Jaume – skarciła go.

Słyszała oddalające się kroki żołnierza, potem rozległo się lekkie szuranie, więc się domyśliła, że wziął cuchnące wiadro z nieczystościami, które odsunęła od siebie jak najdalej, a z którego z oczywistych względów musiała korzystać kilka razy dziennie. – Do Goi dopłyniemy dopiero za jakieś pół roku, a i to pod warunkiem, że nie będzie żadnych opóźnień. Ana siedziała w milczeniu. Podciągnęła kolana do brody i oplotła je rękami. – Zbyt długo nie wychodziliście już na pokład. Wkrótce północ, mogę po was przyjść, kiedy usną wszyscy oprócz marynarzy pełniących wachtę. Kusząca myśl, jednak jak dotąd każdej takiej krótkiej wyprawie dla zaczerpnięcia powietrza towarzyszył dręczący lęk. Ana potrząsnęła głową. – Proszę mnie nie zmuszać do tego, żebym wszystko powiedział. Miało to zabrzmieć jak groźba, ale w ustach Jaumego stało się cichą skargą. – Co capitão-m or zrobiłby wtedy z tobą? – spytała. – A jak myślicie, co by mnie czekało, gdybym musiał powiadomić go o waszej śmierci? Mimo całej stanowczości, z jaką to powiedział, Ana wyczuła w głosie żołnierza niepewność, ale po zastanowieniu uznała, że jego słowa należy potraktować poważnie. – Już dobrze, Jaume.

*

Alessandro da Silveira słyszał pieśń marynarzy, którzy jak zwykle niechętnie rozpoczynali drugą nocną wachtę. W achta się z acz yn a, Piasek w sz kle um yka, Będz iem y m ieć dobrą podróż , Jak Bóg poz w oli.

Każdego dnia w południe na nowo obliczano na statku czas. Alessandro regularnie korygował klepsydrę półgodzinną[1] za pomocą kompasu i aby wyrównać wszelkie nieścisłości w pomiarze, zaczynał tę procedurę codziennie od nowa. W ten sposób dzień zostawał podzielony, gdyż na pokładzie była to jedyna możliwość ustalenia pory zmiany wachty, mszy i snu. Jedna wachta trwała osiem szklanek, tylko sternicy zmieniali się co godzina, gdyż utrzymanie statku na kursie wymagało niemałej siły fizycznej. Stał więc teraz Alessandro na pokładzie wraz z Zaidem, swoim arabskim nawigatorem, oraz bosmanem, m estre Pablem Brandão, który podlegał Zaidowi, i obliczał kurs, posługując się mierniczą laską Jakuba. Niebo było wygwieżdżone, a więc noc na tyle jasna, że dało się ustalić linię horyzontu, której odległość do Gwiazdy Polarnej mierzyli trzej mężczyźni. Alessandro określał pozycję statku, odczytując z kompasu kurs i zestawiając go z czasem i prędkością przebytego odcinka. Tę ostatnią obliczał na podstawie szybkości, z jaką przepływał obok statku kawałek drewna zrzucony z dziobu do wody. Zaid był oficerem nawigacyjnym i to na nim spoczywała największa odpowiedzialność za przebieg rejsu. Nawet m estre musiał słuchać jego poleceń i wykonywać manewry według jego instrukcji. Zaid był dzień i noc na posterunku, a w krótkich chwilach, gdy odpoczywał, zastępował go podsternik. W pewnej chwili uwagę Alessandra zwrócił jakiś ruch przy relingu. Podniósł wzrok i zobaczył Jaumego Jordão, który właśnie zamierzał zejść pod pokład. Skinął na niego ręką. – Co tu jeszcze robisz o tej porze, Jaume? Przecież nie masz służby. – Noc jest zbyt piękna, żeby ją całą przespać, Dom Alessandro – odpowiedział ze śmiechem młody żołnierz. – Spędziłem trochę czasu na modlitwie, żeby Bóg okazał nam łaskę i dał pomyślną podróż. Alessandro zwrócił spojrzenie ku morzu. – Tak – odparł w zadumie. – Mamy taką nadzieję. Była to jego pierwsza tak wielka wyprawa. Jako komendant miał pod swoimi rozkazami oprócz capitan ii, okrętu flagowego, flotyllę złożoną z trzech jednostek – dwóch karawel i jednego statku zaopatrzeniowego – należącą do bogatego armatora Pedra Cayado, kuzyna jego matki. Siódmego marca wyruszyli z Belém, wyposażeni na wszelki wypadek w lekkie działa. Na pokładach innych statków znajdowali się doświadczeni capitães, wszyscy z tej samej rodziny. Rui de Vasconselos, kuzyn Alessandra ze strony matki, dowodził jedną z karawel, stryj, Sérgio da Silveira – drugą, a syn Sérgia, Henrique, był kapitanem statku zaopatrzeniowego. Wybrzeże Portugalii szybko zniknęło za horyzontem i żaglowce skierowały się na otwarte morze, ku Val de ​É guas, Doliny Klaczy, jak nazywano obszar między stałym lądem a Ilhas dos

Açores, ponieważ fale są tam tak rozbrykane jak stado młodych klaczek. Kto nie był przyzwyczajony do takich podróży, tego najpóźniej tutaj dopadała choroba morska. Potem, aby uniknąć pasatu wiejącego z północnego zachodu, statki obrały kurs na południowy zachód, skąd zapuściły się na zachód i żeglowały teraz na południowy zachód w stronę Terra do Brasil. – Czy mogę już odejść, Dom Alessandro? – spytał Jaume. – Idź. – Alessandro położył mu rękę na ramieniu. – Wypocznij dobrze, mój przyjacielu. Podróż będzie długa i wyczerpująca. Musisz oszczędzać siły. Sam poszedł wolnym krokiem na rufę, gdzie w kasztelu znajdował się pomost nawigacyjny i kajuta kapitańska. Zanim przekroczył jej próg, po raz kolejny obrzucił spojrzeniem morze i zastygł w bezruchu, z rękami opartymi na biodrach. Na początku podróży, kiedy wokół rozciągał się tylko bezmiar wód, po raz pierwszy sobie uświadomił, co musieli swego czasu czuć żeglarze, wyruszając w nieznane, na morza, o których mówiono, że zamieszkują je potwory i że szaleją na nich burze pochłaniające każdy statek. Objęcie dowództwa nad niewielką flotą Alessandro zawdzięczał wpływom ojca i stryjowi Sérgiowi, który choć był znacznie bardziej doświadczonym capitão, zrzekł się tej funkcji na korzyść bratanka. Alessandro często wyprawiał się na morze, ale nigdy nie zapuścił się dalej niż przez Morze Śródziemne do Maroka i Cabo Verde. Nie tylko żądza przygód i miłość do morza pchnęły go do tego rejsu. Kierowała nim również chęć poznania bajkowego wybrzeża Indii, o którym tyle opowiadano. Mówiono o niezmierzonym bogactwie, o kolorach, kwiatach, których żaden mieszkaniec Portugalii nigdy nie widział na oczy, o pięknych kobietach i pałacach. Na pełną niebezpieczeństw wyprawę, carreira da In dia, z której często powracała zaledwie połowa śmiałków, capitão-m or otrzymał dziesięć tysięcy cruzados. Załoga jego n áo składała się ze stu dwudziestu sześ​ciu marynarzy, trzystu żołnierzy i kilku pasażerów. Náo był okazałym trójmasztowcem z bukszprytem, masztem głównym, fokmasztem i bezanmasztem, jednym z największych żaglowców, jakie w owym czasie zbudowano. W kasztelu rufowym oprócz kajuty kapitana znajdowały się kajuty m estre, nawigatora, escrivão, konstabla, podsternika oraz uprzywilejowanych pasażerów. Na najwyższym poziomie, bezpośrednio pod pokładem nadbudówki rufowej, mieściła się główna kajuta, w której kapitan ze swymi oficerami i gośćmi jadał posiłki. Dookoła zewnętrznej ściany kasztelu ciągnęła się weranda, na którą otwierały się górne kajuty i skąd można było patrzeć na umieszczony pod nią ster.

Pozostała część załogi była ulokowana w kasztelu dziobowym, gdzie mieściły się również prochownie, w których przechowywano kule do dział, piki, rusznice i kusze. Działa, a także łódź i szalupa, znajdowały się w wydzielonej części pokładu, tam też między skrzyniami znajdowali schronienie żołnierze. Po upływie ponad dziesięciu dni od minięcia Cabo Verde Alessandro obliczył, że jeśli wiatry będą im sprzyjać, dotrą do Terra do Brasil jeszcze przed końcem kwietnia. Tam będą mogli sobie pozwolić na krótki odpoczynek i uzupełnić zapasy wody, zanim przystąpią do przeprawy przez południowy Atlantyk. Uderzenie dzwonu obwieściło pierwszy obrót klepsydry. Alessandro właśnie wybierał się do swojej kajuty, gdy nagle zauważył jakiś ruch. Zatrzymał się i utkwił wzrok w ciemnościach.

*

Skulona za plecami Jaumego Ana miała wrażenie, że serce zatrzyma jej się w piersi. Alessandro ją zobaczył. Zastygł w bezruchu, skierowawszy spojrzenie w stronę zejściówki, po chwili jednak odwrócił się i zniknął w swojej kajucie. Z piersi Any wydobyło się głębokie westchnienie. Popatrzyła bezradnie na żołnierza, który już szykował się do wyjścia na pokład, i potrząsnęła gwałtownie głową. Jaume wszedł jednak na schodki, więc nie pozostawało jej nic innego, jak tylko udać się za nim. Odurzył ją cudowny zapach świeżego morskiego powietrza. Miała wrażenie, że w czasie tygodni spędzonych pod pokładem w ogóle nie oddychała. A jednak nie była w stanie się ruszyć. Nie potrafiła tak jak Jaume udawać spokoju i opanowania, więc stała w napięciu przy schodach, bojąc się zrobić choć jeden krok. Ale tak, młody żołnierz miał rację. Jeśli nie chce zwrócić na siebie uwagi, powinna zachowywać się naturalnie, a nie przemykać się cichcem. W końcu więc na sztywnych nogach poszła za nim do relingu. Alessandro i José, jego niewolnik, towarzyszący mu niczym cień, byli jedynymi osobami, na których nie mogła się natknąć. Na statku znajdowali się wprawdzie pasażerowie, fidalgos, szlachcice, ale ich nie musiała się obawiać, gdyż oni wzięliby ją za zwykłego chłopca okrętowego. Była ubrana jak każdy grum ete: w spodnie i przepasaną koszulę sięgającą kolan. Włosy ciasno związała na czubku głowy i ukryła pod stożkowatą marynarską czapką z niebieskiego płótna. W ciemności to przebranie nawet z bliska zwiodłoby każdego, kto jej nie znał. Jednakże nawet w nocy mógłby ją zdradzić niepewny, wskazujący na nieobycie z morzem chód. Stała teraz obok

Jaumego, opierając się o reling, patrzyła na czarną toń i usiłowała odnaleźć w sobie choć trochę tej odwagi, której w chwili rozpoczęcia podróży miała w nadmiarze, a która po prawie miesiącu w wilgotnym, cuchnącym lochu pod pokładem niemal całkowicie wyparowała, tak że w chwilach szczególnej rozpaczy musiała mozolnie jej szukać, choć niczego nie pragnęła bardziej niż znaleźć się z powrotem w domu. W fazie planowania jej ucieczka miała w sobie coś z romantycznej przygody, jakiś blask, który jednak już drugiego dnia na morzu pokryła patyna i którego dziś nic już nie przypominało. Gdy oddychając pełną piersią, czuła na twarzy rozprys​kującą się pianę morską, a skrzydełka nosa drżały jej na słonym morskim wietrze, powróciło nieco początkowej pewności siebie. Tutaj, na zewnątrz, łatwiej było o bojowego ducha. Mimo to odczuła ulgę, gdy Jaume sprowadził ją z powrotem do jej kryjówki i znalazła się poza zasięgiem wzroku nielicznych pasażerów spacerujących po głównym pokładzie. Żaglowiec miał cztery pokłady, a jednak było na nim bardzo mało miejsca dla zwykłych marynarzy, którzy, stłoczeni, spali w hamakach. Powietrze było tu aż gęste, a im dalej, tym stawało się ciaśniej i nie słyszało się już chrapania mężczyzn, tylko trzaski w belkowaniu, piski i tupot szczurów oraz plusk wody zbierającej się w pomieszczeniu nad kilem. Zęza była najzimniejszym miejscem na statku. Ana zorientowała się, że Jaume odchodzi bardzo niechętnie, zostawiając ją tu samą, ale nic nie powiedział. Przycupnęła na worku ze słomą, który położył dla niej na dużej skrzyni. Tutaj spędziła najdłuższe dni w swoim życiu. Odchyliła w tył głowę. Choć nocny wiatr przypomniał o dawnej żądzy przygód, poczuła się przeraźliwie samotna i nieszczęśliwa, kiedy żołnierz odszedł, zabierając latarnię. Zamknęła oczy i próbowała zasnąć. Pod powiekami przesuwały się chaotyczne obrazy. Widziała dom rodziców w Lizbonie, ogród, lato z dzieciństwa, ciało jakiejś kobiety w rozerwanej sukni porzucone niczym niepotrzebna lalka, a nad nią ponure oczy Luísa de Brissaca.

1 Zegar piaskowy. (Przypisy pochodzą od tłumaczki).

Terra do Brasil, kwiecień 1545

Dzień na statku rozpoczął się wraz z pierwszą poranną wachtą w piątej godzinie dnia, gdy pokład został wyszorowany słoną wodą, m arin heiros wspięli się na takielunek, a chłopcy okrętowi, grum etes, sprawdzali stan lin i żagli. Alessandro opuszczał swoją kajutę osiem obrotów klepsydry później, gdy zaczynała się następna wachta. Teraz była modlitwa, w której obowiązkowo uczestniczyła cała załoga, po niej zasiadano do śniadania, złożonego z kaszy jęczmiennej i suszonych śliwek. Rankiem dwudziestego czwartego kwietnia Alessandro stał na dziobie statku, wpatrując się w linię brzegową, która wyłaniała się na horyzoncie z niebieskawej mgły, z górującą nad nią okrągłą górą, Monte Pascoal. Morze było spokojne, lśniło aksamitnym błękitem. Podczas obliczania kursu prawidłowo ocenił położenie statku, co dodało mu otuchy na dalszą podróż. Pion wskazał głębokość dwudziestu pięciu sążni. Na pokładzie panowało radosne podniecenie. Marynarze cieszyli się, że będą mogli wreszcie postawić stopę na lądzie, a równocześnie byli ciekawi nagich tubylców – zwłaszcza kobiet, jak podejrzewał Alessandro – i czerwonych papug, które, jak słyszeli z opowieści bywających tu wcześniej żeglarzy, widziało się niemal wszędzie. Kiedy znajdowali się nieco więcej niż sześć léguas od wybrzeża, ponownie dokonali pomiaru głębokości, która teraz wynosiła tylko dziewiętnaście sążni. Skierowali żaglowiec prosto ku brzegowi, zanurzając wciąż na nowo pion, i za każdym razem rozlegał się głos m estre: – Siedemnaście sążni! Szesnaście! Piętnaście! Czternaście! Trzynaście! Dwanaście! Jedenaście! Dziesięć! Kiedy m estre zawołał „dziewięć sążni głębokości”, znajdowali się w odległości pół légua od

brzegu, bezpośrednio u ujścia rzeki. Żeglowali dalej wzdłuż wybrzeża, aż po dziesięciu léguas natknęli się na rafę, gdzie głębokość wynosiła jedenaście sążni, i tam zarzucili kotwicę. Z obu karawel i statku zaopatrzeniowego spuszczono łodzie, żeby przepłynąć do capitan ii. Stryj Alessandra i obaj jego kuzyni weszli na pokład, gdzie po krótkiej naradzie postanowili najpierw wybrać się na ląd trzema szalupami. – Jaume – Alessandro zwrócił się do żołnierza. – Popłyniesz ze mną. – Rozejrzał się za Josém, owym barczystym afrykańskim niewolnikiem, który nie odstępował go od dzieciństwa, kiedy sam był jeszcze niedorostkiem. – Ty też – powiedział. Wybrał jeszcze paru żołnierzy, kilku m arin heiros, capelão padre Afonsa oraz fradre Miguela, pulchnego mnicha, który prowadził badania nad warunkami naturalnymi odwiedzanych ziem. Miejsce, do którego przybili, uchodziło za bezpieczne, ​p orto seguro. Tubylcy – dobry tuzin mężczyzn – stali już na brzegu. Byli całkiem nadzy, w rękach trzymali łuki. Mari​n heiros wyskoczyli na brzeg i wciągnęli łodzie na ląd. Tłumacz Alessandra, który do pewnego stopnia opanował język tupí, mowę mieszkańców całego wybrzeża Terra do Brasil, próbował porozumieć się z Indianami, co jednak było utrudnione, gdyż o rafę rozbijały się z hukiem fale, zagłuszając jego słowa. Indianie jednak ochoczo odłożyli łuki, gdy tylko Alessandro podniósł ręce, żeby pokazać, iż nie jest uzbrojony. Tubylcy byli wyjątkowo pięknymi ludźmi, silnymi, o prostej sylwetce, skórze lekko zabarwionej na czerwonawy kolor, z gładkimi włosami wygolonymi nad czołem w formie półksiężyca sięgającego od skroni do skroni. W przebitej dolnej wardze tkwiła kość albo kamień, a całe ciało było ozdobione kunsztownymi malunkami. Niektórzy nosili na głowie kolorowe kapelusze z piór albo mieli wpięte we włosy długie pióra. Zachowywali się wobec przybyszów tak, jak opowiadali inni żeglarze, którzy zetknęli się z nimi wcześniej. Byli zaciekawieni, skłonni do pomocy, ale nie wydawało się, żeby goście zrobili na nich jakieś szczególne wrażenie. Pozwolili Rui de Vasconselosowi wziąć do ręki łuk, co zainteresowało również Alessandra, który podszedł do kuzyna, żeby przyjrzeć się tej broni. Łuk był długi i równo uformowany, z nacięciami na obu końcach, w których została umocowana cięciwa. Strzały sporządzone z rurek bambusowych miały długi promień z piórami i kiedy Alessandro wziął jedną z nich do ręki, zauważył, że grot jest wzmocniony kością. Natomiast w innych strzałach rurka – jedynie zahartowana w ogniu – była z przodu. Słyszał, jak opowiadano, że przed wystrzeleniem strzały na chatę wroga wojownicy plemienni owijali ją łatwopalnym materiałem. – Popatrz tylko. – Rui uniósł wysoko jedną z nich. – Ma kolce z płetw płaszczki. Sérgio da Silveira wziął od niego strzałę, przez chwilę ważył ją w dłoni i uważnie oglądał.

– Bardzo dobrze i starannie obrobiona, nie ma najmniejszej nierówności – stwierdził. Jeden z Indian wystąpił z grupy, wziął łuk i wskazał na drzewo rosnące na skraju lasu. Niewiele myśląc, wystrzelił jedną po drugiej dwanaście strzał w tempie, w jakim inni zdążyliby wystrzelić najwyżej sześć. Najbardziej imponująca była jednak celność. Cały tuzin utkwił – jedna strzała obok drugiej – w pniu drzewa. – Może powinniśmy być mniej ufni – zauważył rzeczowo Dom Sérgio i odłożył łuk. – Gdyby chcieli nas zabić, już by to zrobili – odparł Rui. – I nie tylko nas, ale każdego, kto zakotwiczył tutaj przed nami. Oni jednak tego nie robią, mimo że tak wielu z nich wywieziono na plantacje trzciny cukrowej. Postąpił krok naprzód, by podziwiać wysoki kapelusz na głowie jednego z mężczyzn. Była to misterna robota. Nakrycie głowy składało się z długich kolorowych piór ptasich, a krótkie rondo z małych szarych i czerwonych piórek. Tubylec zdjął kapelusz i podał go Ruiemu. Ten z kolei wręczył mu swój niebieski beret z aksamitu. Alessandro roześmiał się, widząc kuzyna w tak osobliwym nakryciu głowy. Zawtórowała mu jego załoga, a po chwili i tubylcy wybuchnęli śmiechem. Nawet stryj Alessandra nie zdołał zachować powagi, choć usilnie się starał. Tylko Jaume sprawiał wrażenie nieobecnego i nie zwracał uwagi na to, co się dzieje dookoła. Uśmiechnął się wprawdzie, ale raczej z poczucia obowiązku. Alessandro kilka razy przyłapał go na wpatrywaniu się w zejściówkę. Pod pokładem nie pokazał się przez cały dzień. Ana wiedziała, że przybili do brzegu, więc się domyślała, że wyszedł na ląd. Wstała i zrobiła parę kroków, by rozprostować nogi, a potem wykonała kilka skłonów w przód. Bolała ją głowa, z głodu burczało w brzuchu. Liczyła na pewne urozmaicenie posiłków, bo choć nie brakowało im pożywienia, było ono bardzo monotonne i słone. W południe jedli najczęściej jedno danie z fasoli albo grochu, a trzy razy w tygodniu peklowane mięso. Tego ranka dostała miesiączkę, a ponieważ w pomieszczeniu było ciemno, uświadomiła to sobie, dopiero gdy poczuła wilgoć między nogami i skurcze w podbrzuszu. Poprzednim razem Jaume przyniósł jej ze skrzyni, którą ze sobą zabrała, ściereczki, nie pytając nawet, do czego są jej potrzebne. Wieczorem zostawił jej także lampę i wiadro ze słoną wodą, żeby mogła je wyprać, a sam stanął na straży zwrócony do niej plecami. Teraz go jednak nie było i Ana czuła, jak krew spływa jej po wewnętrznej stronie ud. Ściągnęła spodnie, żeby jeszcze bardziej ich nie poplamić. Miała wprawdzie drugie, ale nawet gdyby te wyprała, nie wyschłyby w wilgotnym powietrzu w zęzie. Westchnęła, przykucnęła w kącie i naciągnęła koszulę aż po kostki, zakrywając nogi. Na ogół dopiero po trzech dniach mijało

najgorsze. Myślała o domu i o rodzicach, którym – co do tego nie miała żadnych wątpliwości – przysporzyła ogromnych zgryzot. Ojciec był wspaniałomyślnym człowiekiem, który swojej jedynej i rozpieszczonej córce zapewnił gruntowne wykształcenie. Opanowała łacinę w równym stopniu co hiszpański, była oczytana i uczestniczyła w lekcjach matematyki i arabskiego pobieranych przez Alessandra. Nie brała tylko udziału w nauce nawigacji, obchodzenia się z bronią i prowadzenia wojny. Z dziewięciorga dzieci rodzicom pozostali tylko ona i Alessandro. Troje nie przeżyło nawet roku, troje następnych odeszło z tego świata we wczesnym dzieciństwie, a jeden syn zmarł na zapalenie płuc, gdy miał osiem lat. Wtedy jej ojciec wziął do siebie Geoffreya, syna zaprzyjaźnionego kupca angielskiego, który zmarł w Portugalii, nie pozostawiając żadnych krewnych, więc nie było nikogo, kto mógłby zaopiekować się małym chłopcem. Choć Geoffrey był zaledwie o rok starszy od Alessandra i wychowywał się razem z nim jak brat, nigdy nie ​z ostali przyjaciółmi. Alessandro nie miał żadnej smykałki do hand​lu, tymczasem Geoffrey był urodzonym kupcem. Od lat już przebywał w Indiach, by pomnażać majątek rodziny da Sil​v eira, podczas gdy Alessandro miał sprowadzać do kraju zakupione tam towary. Ana była najmłodszym dzieckiem i gdyby nie wychowała się w przeświadczeniu, że jest kochana mimo wszelkich swoich wad, nie odważyłaby się na ucieczkę z domu rodziców. Nigdy nie musiała zabiegać o ich względy i nawet nie przyszłoby jej do głowy, że kiedyś mogłoby jej zabraknąć sympatii i życzliwości otoczenia. Rodzicielskie plany co do jej przyszłości uświadomiły jej jednak po raz pierwszy w życiu, że również ona musi liczyć się z pewnymi ograniczeniami, że podejmowane są decyzje, na które – choć dotyczą całego jej życia – nie może wpłynąć przymilnymi słowami, błaganiem czy gwałtownym szlochem. Była w skrajnej rozpaczy, kiedy zdecydowała się na ucieczkę, która nie wiadomo gdzie i jak mogła się zakończyć. Teraz chciała już tylko jednego – znaleźć się u siebie, leżeć w swoim łóżku w pokoju w Lizbonie i wdychać zapach lasów korkowych, który dolatywał przez otwarte okno. Prag​nęła słyszeć kojące odgłosy domu i pieśni niewolnic wykonujących prace domowe. Matka przyniosłaby jej gorący napar z ziół, który złagodziłby ból brzucha. Oplotła ciaśniej rękami nogi i oparła czoło o kolana. We wszystkich cudownych obrazach lizbońskiej wiosny szukała wizerunku owego mężczyzny, który tak lekką ręką chciał uczynić jej życie swoim i w którego oczach widziała obietnicę wszelkich ziemskich doznań. Dom Luís de Brissac, piękny, bogaty Luís, którego imię niczym pieśń powtarzały usta lizbońskich dziewcząt. Ale nawet to wyobrażenie rozpadło się w bólach i niedyspozycji, jakie ją nękały.

Przeczuwała, że będzie tak jak ostatnio, kiedy przez trzy dni musiała zmagać się z chęcią ujawnienia się bratu i kontynuowania podróży z wszelkimi wygodami. Wiedziała, że żałowałaby tego. I to nie ze względu na siebie, gdyż niezależnie od tego, kiedy wychynęłaby ze swojej kryjówki, i tak nie uniknęłaby kary ze strony Alessandra. Jednak to Jaume odczułby najboleśniej skutki jej czynu, a na to nie może go narazić. Do ucieczki skłonił ją lęk o własne życie. Czy mogłaby lekkomyślnie narazić życie przyjaciela? Skuliła się, gdy szarpnął nią kolejny skurcz. Podczas podróży powrotnej nie zamierzali już zatrzymywać się w Terra do Brasil. Alessandro polecił więc, żeby zajęto się ściananiem drzew i narąbane drewno zniesiono na pokład. Było to owo cenne drewno brazylijskie, od którego wzięła nazwę Terra do Brasil: brasil – utrzymujący żar. Ibira-pitan ga w języku tupí, jak dowiedział się Rui. Ten ostatni nieźle porozumiewał się z Indianami i udało mu się nawet sprawić, że zabrali go, a wraz z nim Alessandra, Henrique’a, padre Afonsa, fradre Miguela, Joségo, Jaumego i dwóch innych żołnierzy do swojej wsi, do której nikt obcy nie miał wstępu. Wieś znajdująca się na polanie powstałej po wykarczowaniu lasu składała się z drewnianych chat pokrytych listowiem i gałęziami. Uwagę przybyszów zwróciły jednak przede wszystkim kobiety, które podobnie jak mężczyźni były całkiem nagie i niezwykle urodziwe. Z wyjątkiem długich hebanowych włosów nie miały w ogóle owłosienia, co przydawało im dziecięcej niewinności. Alessandro zmuszał się do odwrócenia od nich wzroku, ale nagle odniósł wrażenie, że są wszędzie; zaciekawione podchodziły bliżej, niektóre z dzieckiem przy piersi. Kobiety tak jak mężczyźni miały przebitą dolną wargę, w której tkwiła biała kość długości dłoni i grubości wrzeciona, zakończona spiczasto jak kolec. Kawałek kości został wsunięty w wargę od wewnątrz, tak że zwisała ku dołowi, a część leżąca na zębach była uformowana na kształt wieży w szachach. Odnosiło się wrażenie, że nie przeszkadzało im to ani w jedzeniu, ani w piciu. Alessandro zauważył, że nawet małe dzieci noszą taką ozdobę. – Wyjęcie jej – powiedział fradre Miguel – uchodzi za dużą nieuprzejmość. Zaczerwienił się pod badawczym spojrzeniem capelão i utkwił wzrok w ziemi. Alessandrowi zrobiło się żal zakonnika. Był jeszcze taki młody, dotychczasowe życie spędził w klasztorze, studiując księgi opisujące te światy, które chciał odwiedzić. Z kobietami prawie nie miał do czynienia, a teraz znalazł się w samym centrum pokusy, która wystawiała na próbę nawet doświadczonych mężczyzn. Jego okrągła twarz, przedtem pełna zapału, żeby dowiedzieć się wszystkiego o spotkanym plemieniu, była teraz czerwona z zakłopotania. W końcu przykucnął przed jednym z dzieci. – Spójrzcie – zwrócił się do Alessandra. – U dzieci ta ozdoba jest z kamienia albo, jak u tego chłopca – wskazał na malucha tulącego się do matki – z drewna.

U niedorostków w dolnej wardze tkwił duży zielony kamień. W ten sposób prawdopodobnie stopniowo powiększano otwór aż do osiągnięcia przez chłopca wieku dorosłego. Natomiast Rui stał otoczony kobietami. Uśmiechał się, żartował, był najwyraźniej w swoim żywiole. Potrafił wypowiadane słowa podkreślać odpowiednią gestykulacją i był tak bardzo zainteresowany tubylcami, że ci, jak się zdaje, z trudem mogliby mu się oprzeć. Jak wielu synów ze szlacheckich rodów Rui wychowywał się jako paź na królewskim dworze, więc i teraz najchętniej ubierał się na czarno i granatowo, ozdabiając garderobę srebrnym haftem, a nakrycia głowy perłami. Tym dziwniejsze wydawało się, że tego dnia wyróżniał się niczym barwny ptak. – Nie chciałbyś zdjąć tego błazeńskiego kapelusza? – zagadnął go Alessandro. – Ależ on świetnie do mnie pasuje. – Rui się roześmiał. – Gdybym mógł jeszcze dostać jeden z tych płaszczy, maskarada byłaby doskonała. – Zapytaj, czy nie dałoby się go wymienić na twoją pelerynę – poradził Alessandro, dobrze wiedząc, że jego próżny kuzyn bardzo niechętnie rozstałby się z tą częścią ubioru ze szlachetnego aksamitu. Rui jednak sprawiał wrażenie, że poważnie zastanawia się nad tą propozycją. Jeśli wróci na statek w kolorowym płaszczu i kapeluszu z piór, będzie miał przynajmniej zapewnioną huczną owację. Fradre Miguel dokładnie oglądał jedno z nakryć głowy. – Spójrzcie – zwrócił się do Alessandra i padre Afonsa, wskazując na przypominającą perukę ozdobę głowy z żółtych piór, z których każde było przyklejone do włosów pastą wyglądającą jak wosk. – To jest tak przytwierdzone, że nawet można się w tym kąpać. – O ile oni w ogóle się kąpią – mruknął Henrique. – Och, na pewno – odparł fradre Miguel. – Kobiety nawet bardzo często się czeszą, dlatego mają takie gładkie włosy. – No, no, nasz mniszek najwyraźniej dobrze się im przyjrzał – zażartował Henrique. Twarz fradre Miguela zrobiła się pąsowa jak piwonia. Alessandro rzucił kuzynowi karcące spojrzenie. Ten pochylił przepraszająco głowę i zwrócił wzrok w stronę kobiet. – Gdyby nie było z nami naszego surowego ojczulka, moglibyśmy mieć tej nocy fantastyczne

polowanie – powiedział półgłosem, żeby jego słowa dotarły tylko do kuzyna. – Miarkuj się! – syknął Alessandro. Gdyby zatrzymali się tutaj na dłużej, Alessandro i jego trzej capitãos z trudem zdołaliby utrzymać morale wśród załogi. Po siedmiu tygodniach na morzu, z podobną perspektywą na następne dobre sześć miesięcy, pokusa, jaka tutaj na nich czyhała, była po prostu zbyt duża. Choć tylko Henrique otwarcie się do tego przyznawał, Alessandro nie miał wątpliwości, że również pozostałych mężczyzn nachodziła myśl, czy nie wziąć sobie jednej z tych wyraźnie uległych kobiet. On też nie był na nie uodporniony, a pożądania, które wzbierało w nim na ich widok, nie tylko nie dało się ugasić, ale potęgowało się ono aż do bólu. Dla odwrócenia uwagi wybrał się na spacer po wios​ce. Widział mężczyzn leżących w hamakach, zajętych sporządzaniem ozdób z piór, i kobiety pracujące na polu oraz krzątające się wokół posiłku. W powietrzu unosił się smakowity zapach pieczonego mięsa. Wkrótce podano im rybę i dziczyznę, jaja ptasie, orzechy ziemne i ryż. Obok, na dużym liściu, leżały owoce i kleista masa. Okazało się, że są to mrówki w miodzie. Nie chcąc urazić gospodarzy, Alessandro skosztował nieco tego przysmaku, starając się nabrać jak najmniej owadów. Zauważył na twarzy Ruiego uśmieszek złośliwego zadowolenia. Udało mu się rzeczywiście wytargować płaszcz z piór, który teraz nałożył na własny. Kiedy zaczęło zmierzchać, nastąpił kres gościnności i tubylcy kategorycznie wezwali ich do opuszczenia wsi. Na wybrzeżu wciąż były przycumowane łodzie, przy których czekał Sérgio da Silveira ze swymi ludźmi. – Przynieśliśmy wam coś do zjedzenia – powiedział Henrique. – Mięso? – spytał jego ojciec, marszcząc podejrzliwie czoło. – Słyszałem, że tutejsza ludność to kanibale. Mężczyźni popatrzyli po sobie zbici z tropu. Twarz Henrique’a przybrała sinoblady kolor. – Jedzą ludzi, których pojmali w walce – wyjaśnił fradre Miguel. – Ich uśmiercanie to specjalny rytuał, a ten, który go odprawia, poczytuje to sobie za szczególny zaszczyt. Potem kawałki ciała rozdziela się między mężczyzn i kobiety. W żadnym wypadku nie zabijają ludzi i nie przechowują ich zwłok po to, żeby częstować nimi gości. – Zepsucie i bezbożność – mruknął padre Afonso. Alessandro spojrzał na swego kuzyna, który wciąż jeszcze nie tknął mięsa.

– Niewykluczone, że jedzą ludzi, ale ja wiem, jak smakuje dziczyzna, i potrafię ją rozpoznać. Możecie się raczyć bez obawy – zapewnił. Mężczyźni skinęli głowami. Oni też znali smak dziczyz​ny, a po tych wszystkich tygodniach, w czasie których musieli się zadowalać mięsem miesiącami leżącym w soli, aby się nie popsuło, byli zadowoleni, że wreszcie mogą zjeść coś świeżego. Wsiedli do łodzi i powiosłowali z powrotem na statki. Alessandro wspiął się na pokład po sztormtrapie, poszedł do swojej kajuty i zabrał się do spisywania wydarzeń dnia w dzienniku okrętowym. Słyszał, jak dzwoniono na pierwszą nocną wachtę, po czym na pokładzie nad rufówką rozleg​ły się kroki wachtowego. Zapowiadało się na sztorm, wiatr wiał z południowego wschodu, o burtę uderzały krople deszczu.

*

Postępek ten wymagał od Any nie lada odwagi. Spędziła wiele długich, bezsennych nocy, słuchając głuchych uderzeń swego serca, wiele dni, w czasie których musiała wytrzymywać spojrzenie przepastnych oczu Luísa. Z Jaumem znali się od dzieciństwa, bez niego nigdy nie zdobyłaby się na tę ucieczkę. I teraz jeszcze strach jej nie odstępował, ale towarzyszyły mu samotne godziny wspomnień lat dzieciństwa w Lizbonie, zapachu rozgrzanych słońcem gajów cytrynowych i pachnącej trawy. Alessandro, starszy od niej o sześć lat, zawsze nadawał ton, a Jaume, który ze względu na wiek plasował się między nimi, działał łagodząco, przywracając równowagę w ich relacjach. Kiedy byli już starsi i Anie nie wypadało szaleć z chłopcami, ich spotkania stały się rzadsze, a od czasu gdy Jaume wstąpił do wojska, prawie się nie widywali. Nie miała jednak najmniejszych oporów, żeby mu zaufać. Choć wymykając się nocą z domu, była bardzo zdenerwowana, odwaga i żądza przygody stłumiły kiełkujący lęk i niepewność. Jaume już wcześniej zaniósł na statek skrzynię z ubraniami, co nie było zbyt trudne, gdyż Ana podpisała ją nazwiskiem brata. Nikt więc nie zadawał żadnych pytań. Uciekła przez ogród, wykorzystując fakt, że tylna brama nie była pod stałym nadzorem, strażnik przechodził obok niej tylko co pewien czas, patrolując teren wzdłuż okalającego posiadłość muru. Kilka dni wcześniej, gdy nikt nie mógł jej zauważyć, otworzyła furtkę w bramie, żeby sprawdzić, czy nie skrzypi, ale okazała się dobrze naoliwiona i odmykała się bez trudu. Jaume czekał już na

nią pod osłoną ciemności. Zabrał ją łodzią wraz z kilkoma innymi młodymi marynarzami na pokład żaglowca. Marynarze nie znali się nawzajem, gdyż zostali zwerbowani na statek siłą, więc siedzieli ze spuszczonym wzrokiem, niektórzy butni, inni zrozpaczeni. Ana, w przebraniu chłopca okrętowego, nie wyróżniała się spośród nich i nie rzucała się w oczy. Tylko jeden m arin heiro zauważył, że ten delikatny chłopaczek przy pierwszym silniejszym wietrze niechybnie wypadnie za burtę. W pierwszej chwili nie odstraszył jej nawet widok zęzy, którą uznała za jeden z elementów czekającej ją przygody. Potem jednak, gdy tylko Jaume wyszedł, zabierając latarnię, pojawił się obok niej pierwszy szczur. Słyszała go, ale w panujących wokół ciemnościach nie mogła zobaczyć. Pełna odrazy przycisnęła rękę do ust, nie mając odwagi zmrużyć oka. Jak wyobrażacie sobie przyszłość, dono Ano? To pytanie zadał jej Jaume, uzależniając od odpowiedzi swoją zgodę na pomoc. Odrzekła, że zostanie w Goi. I tam będzie żyć. Sama? Nie, skądże. Wiedziała, że to niemożliwe. Tam również są fidalgos i ona, Ana, postąpi tak jak orfas del rei i poślubi jednego z nich. Słyszała, że mężczyźni w Goi przywiązują mniejszą wagę do konwenansów, są swobodniejsi w zachowaniu i bardziej żądni przygód – niewątpliwie życie u boku takiego męża będzie miało więcej zalet niż małżeństwo z Dom Luísem. I choć nie było jej pilno do ślubu, zdawała sobie sprawę, że w jej sytuacji to jedyne rozwiązanie. Albo Dom Luís, albo jakiś inny mężczyzna. Czy ktoś całkiem obcy naprawdę byłby lepszym wy​borem? Tak, prawie każdy byłby lepszy niż Dom Luís. Poza tym ci mężczyźni też byli szlachetnie urodzeni. Cóż więc ma przemawiać przeciwko nim? Dom Alessandro mógłby próbować sprowadzić was z powrotem do Lizbony. I ryzykować, że znowu ucieknę? W głębi duszy Ana zdawała sobie jednak sprawę, że jej piękny plan byłby skazany na niepowodzenie, gdyby Alessandro spróbował to zrobić. Po raz drugi nie zdołałaby uciec, pilnowano by ją. Musi więc po prostu wierzyć, że znajdzie jakiś, obojętnie jaki, sposób, by zostać w Goi. Gdyby tylko miała możliwość spokojnego wyjaśnienia wszystkiego ​bratu… Nagły hałas przerwał jej rozmyślania. Ktoś szedł. Wyprostowała się, po czym zastygła

w bezruchu. Odgłos kroków dobiegał z najniższego pokładu. Czyżby Jaume? Nie, tam było więcej osób. Ana wstrzymała oddech i nasłuchiwała, co się dzieje na zejściówce. Usłyszała brzęk łańcucha, jakby ktoś szedł ze skutymi rękami bądź nogami. Zsunęła się ze swego posłania, omal się nie pośliznęła na śliskich drewnianych deskach i przykucnęła za jedną ze skrzyń. Jej buty nasiąk​ły wodą zbierającą się w kadłubie statku. Miękka niegdyś skóra stała się sztywna i szorstka od wyschniętego brudu, mokre brzegi nogawek spodni przyklejały się do kostek. Na szczęście poprzedniego wieczoru Jaume przyniósł jej cały zapas ściereczek, więc nie musiała teraz tkwić w kucki półnaga. Zobaczyła zbliżające się światło. – Masz szczęście, że Dom Alessandro kazał ci wymierzyć tylko piętnaście batów – usłyszała jeden głos, a drugi wymruczał coś, co wyglądało na przytaknięcie. – Dwa dni w zęzie, mogło być gorzej – powiedział po chwili drugi mężczyzna. – Przynajmniej wystarczą, żeby wytrzeźwieć – dodał pierwszy szyderczym tonem. Ana wstrzymała oddech przerażona i odruchowo uniosła dłoń do ust. Przesunęła się nieco w bok i poczuła coś miękkiego pod stopą, po czym rozległ się przeraźliwy pisk. Cofnęła się gwałtownie i zobaczyła uciekającego szczura. Jeden z mężczyzn prychnął z obrzydzeniem. – Nienawidzę tych bydlaków – syknął. Odpowiedział mu cichy jęk, po czym rozległ się niepewny głos: – Zdejmiecie mi łańcuchy? – Capitão-m or nie kazał tego robić. Tylko dwa dni, wytrzymasz. Kroki się oddaliły i mężczyzna pozostał sam.

*

Choć leżał na podłodze w pewnej odległości od Any, nie miała odwagi nawet drgnąć. Siedząc sztywno, zaczęła odczuwać ból, zdecydowała się więc poruszyć, ale wtedy dopadło ją dokuczliwe mrowienie w nogach. Mimo że była pewna, że już nic w tej kryjówce pod pokładem nie zdoła jej przestraszyć, zadrżała, gdy siedząc w brudnej wodzie, kilka razy poczuła ocierającą się o jej ręce

wilgotną sierść. Dolną wargę miała już pogryzioną od ciągłego wbijania w nią zębów, żeby nie krzyknąć ze strachu czy obrzydzenia. Statek nadal stał na kotwicy, tyle że niewiele z tego dla niej wynikało, bo Jaume nie miał możliwości przyniesienia jej wody i czegoś do zjedzenia. Dwa dni. Bez jedzenia można przeżyć dwa dni, nawet jeśli Ana, która dotychczas nie była głodna, na myśl o takiej perspektywie poczuła nagle wilczy głód. Co innego woda. Jak długo można wytrzymać bez picia? Sama myśl wystarczyła, żeby poczuła palące prag​nienie. Oczywiście Jaume wiedział, że za karę zamyka się marynarzy pod pokładem, ale miejsca było tam na tyle dużo, że mogła pozostać niezauważona. Jednak jak na nieszczęście ten mężczyzna leżał blisko niej i nic nie mogła na to poradzić. Po prostu czekała. I na tym upływały jej godzina za godziną. Mężczyzna jęczał, przeklinał i obrzucał Alessandra najgorszymi obelgami za baty, które ten kazał mu wymierzyć. Po pewnym czasie zaczął coś niezrozumiale mamrotać. W końcu chyba zasnął, bo rozległo się ciche chrapanie, ale nagle się zerwał, zaczął przeklinać szczury i wierzgać nogami. Ana zastanawiała się właśnie, jak niepostrzeżenie wdrapać się na którąś skrzynię, żeby przynajmniej nie tkwić w wodzie, gdy pojawił się jeden z chłopców okrętowych – łatwo go było poznać po donośnym głosie dopiero co po mutacji – i przyniósł więźniowi wieczorną rację jedzenia i picia. Postanowiła od razu, że zaczeka, aż mężczyzna zaśnie, i uszczknie nieco z jego wody, jeśli cokolwiek zostanie. – Dom Alessandro przyśle do was jutro rano barbeiro, żeby obejrzał wasze plecy – powiedział chłopak. Mężczyzna tylko splunął. – Sami… – Chłopiec się zawahał. – Sami jesteście sobie winni. – Uważaj, chłopcze – ostrzegł go mężczyzna. Ana usłyszała, jak chłopak wychodzi na pokład. Mężczyz​na zjadł, wypił i odrzucił kielich, który potoczył się z trzas​kiem po podłodze. W tym momencie straciła wszelką nadzieję na łyk wody. Wiedziała jednak, że nie zdoła przez dwa dni siedzieć w kucki, więc poczekała, aż marynarz zaśnie, wyprostowała ostrożnie zdrętwiałe nogi i po omacku posuwała się naprzód, trzymając się skrzyń. Wpatrywała się w ciemność, usiłując rozróżnić zarysy znajdujących się tu przedmiotów. Gdyby mężczyzna się obudził i wszczął alarm, szybko by ją znaleźli. Samo podejrzenie, że ktoś

się tutaj ukrywa, czy to pasażer na gapę, czy jakiś członek załogi, wystarczyłoby, by Alessandro kazał przeszukać całe pomieszczenie pod pokładem. W końcu dotarła do zejściówki i dotknęła stopnia. Zastanawiała się, co zrobić. Wyjść na górę w nadziei, że nikt nie zwróci na nią uwagi, biorąc ją za chłopca okrętowego kręcącego się po pokładzie? Czy to jednak nie byłoby nierozsądne? Czy marynarze mają w ogóle czas na bezczynne wałęsanie się? Czy nikt jej nie zapyta, gdzie idzie i jakie wydano jej polecenie? Szelest kroków przerwał te rozważania. Cofnęła się po omacku i ukryła pod schodami. Pod pokład schodziła po ciemku tylko jedna osoba, nie miała lampy. W następnej chwili nieśmiałe nadzieje Any się potwierdziły, gdy osoba się zatrzymała, najwyraźniej wahając się, co zrobić, a Ana poczuła zapach drzewa sandałowego i skóry. Syknęła cicho, na co rozległo się szuranie podeszew i Jaume zwrócił się w jej stronę. Macając rękami schody, podniosła się i dotknęła jego skórzanego pasa, za który miał wetkniętą broń. Chwycił ją za rękę i wcisnął w jej dłoń kielich. Potem ją puścił, pomanipulował chwilę przy ubraniu, jak wynikało z odgłosów, po czym podał jej jakieś zawiniątko i odwróciwszy się bez słowa, wszedł na schodki. – Jest tam kto? – Mężczyzna skuty łańcuchami najwyraźniej się obudził. Jaume zatrzymał się, ale po sekundzie spokojnie, jak gdyby nigdy nic, poszedł dalej. – Hej, kto tam jest?! Luk nad zejściówką się zatrzasnął, mężczyzna zawołał jeszcze kilka razy, zaklął siarczyście i wreszcie zamilkł. Ana musiała się opanować, żeby nie wypić wody jednym haustem, tylko cedzić ją małymi łykami. Potem wczołgała się z powrotem w kąt za zejściówką i rozwinęła pakunek. W nozdrza uderzył ją zapach świeżego chleba. Najchętniej westchnęłaby z rozkoszy. Wszystko stało się nagle bardziej znośne i nie takie straszne. Kąt, w którym przycupnęła, był ciasny, więc będzie musiała spać na siedząco. Ale choć ​m arzła w wilgotnym pomieszczeniu, przynajmniej nie stała tu woda. A Jaume już wie, gdzie ona jest. Dwa dni jakoś przetrwa nawet w tej niewygodnej pozycji.

*

Już osiem dni stali na kotwicy, ścinali drzewa i uzupełniali zapasy. Tupí przychodzili codziennie i obserwowali, jak czerpią wodę z rzeki i wnoszą drewno na pokład. Mogło ich być ze dwieście osób, mężczyzn i kobiet. Niektórzy mieli całą połowę ciała pomalowaną na czarno z niebieskim odcieniem. Ciało innych pokryte było farbą w szachownicę, w ten sposób, że połowa twarzy i górnej części tułowia po jednej stronie miała ten sam kolor co dolna część tułowia i noga po drugiej stronie. Czerwoną farbę, którą pokrywali twarz i stopy, pozyskiwali z owocu o nazwie urucú. To była naprawdę piękna kraina – z gęstymi lasami, których drzewa zdawały się sięgać nieba, z palmami, które wdzięcznie się wyginały, z chmarami czerwonych papug, kolorowych kolibrów i mieniących się w słońcu motyli, z rzekami i wspaniałymi zatokami, otoczonymi łańcuchami gór. W przeddzień zaplanowanego wyruszenia w morze Alessandro kazał rozbić nad rzeką namiot, w którym zebrała się cała załoga z wyjątkiem marynarzy trzymających wachtę, a padre Afonso odprawił mszę. W czasie kazania w pobliżu przysiadła grupka tubylców, przysłuchując się z uwagą niezrozumiałym dla siebie słowom. Alessandrowi nasunęła się refleksja, że urodził się w cudownej epoce postępu i przełomu, w której można nieść wiedzę we wszystkie zakątki świata. Przeszedł go gorący dreszcz, gdy sobie wyobraził, jakie możliwości by się otworzyły, gdyby pewnego dnia podróż z Lizbony w dalekie kraje stała się dla wielu ludzi czymś oczywistym. Bo czy jeszcze u schyłku ostatniego stulecia sama myśl, że można by odkryć kraniec Afryki, nie wydawała się zgoła niedorzeczna? Po kazaniu mężczyźni ponownie przystąpili do pracy, nie zwracając już uwagi na Indian. Niektórzy próbowali łowić ryby w rzece i natknęli się przy tym na najtłuściejsze kraby, jakie Alessandro kiedykolwiek w życiu widział. Chciał już odejść, gdy nagle spostrzegł starca, u którego otwór w wardze wydawał się wręcz ogromny. Tkwił w nim zielony kamień, w całości go wypełniając. Gdy tubylec zauważył zainteresowanie swoją osobą, wyjął kamień, wskoczył na Alessandra i usiłował wetknąć mu go w usta. Dowódca flotylli uniósł rękę w obronnym geście, co marynarze skwitowali głośnym śmiechem. Żeby zakończyć tę męczącą zabawę, bo stary nie dawał się zrzucić, oddał swój beret za kamień, który dla świętego spokoju włożył do ust. Późnopopołudniowe słońce złotym blaskiem odbijało się w rzece, a brzeg ciągnący się aż do zatoki był zatopiony w bujnej, poprzeplatanej skałami zieleni. Na drzewach siedziały papugi i jednemu z żołnierzy udało się nawet jedną z nich złapać, co z dumą zademonstrował pozostałym. Wokół zgromadzili się Indianie, przystrojeni w najdelikatniejsze pióra, jakby dopiero co wyrwali je z ptasich szyjek i przykleili do ciała pastą przypominającą wosk. Mężczyźni zaczęli tańczyć, dołączyło do nich kilka kobiet, które tupały i poruszały się w rytm bębnów i kołatek. Rui zawołał do siebie jednego z m arin heiros, który zwykle umilał kamratom czas grą na gaita de

fole, i poprosił, żeby zademonstrował swój kunszt. Pablo Brandão, m estre, który też był chętny do zabawy, dołączył do Ruiego i obaj wmieszali się między tańczących tubylców, ku ich wyraźnej uciesze. Taniec, przy wtórze okrzyków i śmiechu, stawał się coraz bardziej dziki. Tańczący trzymali się za ręce, podskakiwali i obracali w koło aż do utraty tchu. Wraz z zapadającym zmierzchem Indianie się pożegnali. Przed odejściem wymieniali łańcuchy z malutkich perełek, kapelusze i płaszcze z piór, łuki i strzały na wszelakie błys​kotki przywiezione przez marynarzy. Alessandro odprowadził ich wzrokiem, gdy znikali w ciemności lasu.

Goa, maj 1545

– Jestem pewien, że Dom Alessandro zabierze was z powrotem do Portugalii. – Geoffrey Glanville taksował spojrzeniem młodego mężczyznę i jego siostrę stojących obok niego. – Jesteśmy wam wielce zobowiązani, senhor – powiedział mężczyzna, Joaquim Fontoura, i skłonił się lekko. Geoffrey odpowiedział zdawkowym skinieniem głowy. Nie bardzo wiedział, co myśleć o tym cichym młodzieńcu. Jego siostra, Noelia, była pełną wdzięku dziewczyną o kręconych orzechowych włosach i złocistobrązowych oczach. Ale już w dniu, w którym się poznali, stwierdził, że nie nadaje się na krótką przygodę. Poza tym ryzyko związane z uwiedzeniem dziewicy o nieposzlakowanej reputacji opłacałoby się tylko wtedy, gdyby mogło prowadzić do zawarcia korzystnego małżeństwa, co w tym przypadku raczej nie wydawało się prawdopodobne. – Poczekaj na mnie w sieni, Noelio – zwrócił się Joaquim do siostry, nie patrząc jednak na nią, lecz na Geoffreya, i to takim wzrokiem, który miałby go zawstydzić. – Kiedy spodziewacie się przybycia flotylli brata? – spytał, ale jego ton wskazywał, że nie jest szczególnie zainteresowany odpowiedzią. Raczej chodziło mu o odwrócenie uwagi Geoffreya od siostry, jak gdyby ten uganiał się za kobietami niczym samiec w okresie godowym. Przez chwilę Geoffrey zastanawiał się nawet, czy tego nie zrobić w odwecie za taką insynuację, a przynajmniej nie stworzyć pozorów, że cnota dziewczyny jest zagrożona. Jednak choć senhor Fontoura wyglądał na człowieka spokojnego, to nawet takiego można sprowokować do gwałtownych czynów, więc doszedł do wniosku, że chwila przyjemności nie jest warta narażenia się na wylądowanie z nożem między żebrami.

– On nie jest moim bratem – wyjaśnił. – Wychowywaliśmy się razem, to wszystko. Oczekuję go najpóźniej pod koniec roku. Oczywiście nie sposób przewidzieć, jak przebiegnie podróż, sami to wiecie najlepiej. – W rzeczy samej – zgodził się Joaquim Fontoura, sprawiając przy tym wrażenie, jakby prześladowały go złe wspomnienia. – A teraz chciałbym się oddalić, jeśli nie macie nic przeciwko temu. Wręcz przeciwnie – pomyślał Geoffrey i również opuścił pomieszczenie, w którym pracowali jego pisarze. Spędził cały dzień na zestawianiu wpływów i wydatków. Wyniki były bardzo satysfakcjonujące. Dom Fernão będzie zadowolony. Od czasu otwarcia drogi do Indii Portugalia się wzbogaciła, a wraz z nią rodzina da Silveira. Kto zajął się z powodzeniem handlem pieprzem, z dnia na dzień stawał się bogaty – pieprz w Europie był o pięćset procent droższy w stosunku do ceny kupna. Gdy Geoffrey wyszedł na ulicę, by udać się do domu, uderzyło go parne, gorące powietrze. Mieszkał już od 1541 roku w Goi, która odebrana w 1510 roku sułtanowi Bidźapuru stała się głównym miastem portugalskim w Indiach. Wydawało się, że życie tutaj jest naznaczone jakąś zmysłową ociężałością, różniącą je od tego, które wiódł w Lizbonie. Na skutek wychowania Geoffrey stał się Portugalczykiem z krwi i kości i uważał Lizbonę za swój dom, lubił jednak smakować życie we wszystkich jego odcieniach. Równocześ​nie rozkoszował się pozycją portugalskiego szlachcica, ale właśnie ta sprawa spędzała mu sen z powiek, ilekroć zastanawiał się nad przyszłością. Dopóki żyje dom Fernão, będzie traktowany jak syn z rodu da Silveira, ale ta sytuacja – co do tego nie miał żadnych wątpliwości – zmieni się diametralnie, gdy głową rodziny zostanie Alessandro. Jedyną możliwością zachowania obecnej pozycji społecznej i towarzyskiej byłoby poślubienie portugalskiej panny ze szlacheckiego rodu. Ale i ta droga jest dla niego w zasadzie zamknięta, jako że mimo swego wychowania, sposobu bycia i lepszego posługiwania się portugalskim niż angielskim był kimś pozbawionym rodziny, podrzutkiem, Anglikiem. W domu powitały go dwie śliczne młode niewolnice. Geoffrey starał się wszelkimi sposobami poszerzać swoją wiedzę na temat obyczajów krajów, w których przez pewien czas przebywał, a ta dziedzina obyczajowości była jedną z najprzyjemniejszych – co do tego zgadzało się wielu mężczyzn z Portugalii. Choćby uważali zwyczaje innowierców za zdrożne i zamierzali je doszczętnie wykorzenić, to na pewno nie dotyczyło to nawyku otaczania się haremem pięknych kobiet. Zarówno casados, jak i mężczyźni stanu wolnego bywali na licznych targach niewolników, na których oferowano piękności z całego świata, i niejednokrotnie mieli nawet po dziesięć niewolnic w roli kochanek.

Geoffrey pocałował obie kobiety na powitanie, odesłał ciemniejszą z nich, Kadi, żeby przygotowała coś do jedzenia, a drugiej, Selenie, kazał pójść ze sobą. Kiedy jednak znalazł się w sypialni i Selena zdjęła z niego ciężki płaszcz, a on zaczął wodzić spojrzeniem za jej wdzięcznymi ruchami, stwierdził, że posiłek może poczekać. Zasunął rygiel i odwrócił się do młodej kobiety, która lekko przechyliła głowę, jakby się zastanawiała, czy wyjawić dobrze strzeżoną tajemnicę, i z uśmiechem rozsznurowywała suknię. Pomyślał, że niezależnie od tego, co mówiono o mężczyznach w tym regionie, jedno umieli na pewno – wychować kobietę.

Południowy Atlantyk, maj 1545

Usłyszawszy tupot maleńkich nóżek, Ana od razu wiedziała, że wśród skrzyń buszuje szczur. Potem rozległ się głuchy odgłos, jakby małe ciałko spadło na ziemię, następnie znowu słychać było drobne kroczki i wreszcie cichy plusk, gdy zwierzątko biegło przez wodę w zęzie. Na początku Ana była przekonana, że szczury to najgorsze, z czym mogłaby się zetknąć, potem jednak stwierdziła, że znacznie gorzej działa na nią ciągła ciemność i samotność. Miała ograniczone możliwości poruszania się między skrzyniami i rozprostowania zdrętwiałych kończyn, a nie chciała oddalać się za bardzo od swego miejsca, by nie ryzykować, że ktoś ją tu odkryje. Jednak tego dnia i tak nie miała ochoty się ruszać. Czuła się chora i nieszczęśliwa, męczyły ją pierwsze objawy zapalenia gardła i już poprzedniej nocy nękały okropne bóle głowy. Jeszcze tyle czasu – pomyślała, rozcierając skronie. Ale i najdłuższa podróż, da Bóg, kiedyś się skończy, a każdy dzień przybliża ją do celu. Wyobrażała sobie swoje życie w Goi, widziała oczami duszy miasto o tajemniczym, orientalnym uroku, barwne, jak z bajki. Jednak tego dnia nie udawało się jej przywołać kolorowych obrazów, wszystkie były wyblakłe, rozmazane, nijakie. Kiedy wrótce potem Jaume przyniósł jej śniadanie, zamk​nęła oczy, udając, że śpi. Wiedziała, że się jej przyjrzy, by sprawdzić, jak się czuje, a nie miała ochoty na waśnie. Żołnierz ostrożnie postawił obok niej miskę i cicho ją zawołał. Rozespanie było dobrym pretekstem, żeby tylko lekko rozchylić powieki. Zmusiła się do uśmiechu i wzięła od niego miskę. Jaume uniósł lampę, rzucając migoczącą plamę światła na twarz dziewczyny, a przekonawszy się, że nic jej nie jest, ponownie skierował ją ku podłodze.

*

Morze przybrało ołowiany kolor pod posępnym od wczes​nych godzin niebem, odcinającym się od wody na horyzoncie czarnym pasem. Alessandro wiedział, że ten bezruch zwiastuje rychły sztorm. Po raz pierwszy w życiu przekraczał Atlantyk, po raz pierwszy tygodniami nie miał w zasięgu wzroku żadnego lądu, więc nieodczuwanie w tej sytuacji lęku byłoby nie tylko lekkomyślnością, ale wręcz głupotą. Lęk czyni ostrożnym, nie pozwala działać pochopnie, przejawiać arogancji i zapomnieć, kto w walce z morskim żywiołem jest słabszy. Pierwsza wachta południowa zluzowała drugą poranną. Na dziobie, w miejscu, gdzie stał piec i przygotowywano posiłki, siedziało paru mężczyzn, racząc się dymiącą grochówką. Inni w wolnym czasie spali albo prali odzież w słonej wodzie. Dwóch służących karmiło kury, sprzątało kajuty i pomagało w kuchni. Rutynowe czynności w obliczu nadciągającej burzy wydawały się mieć uspokajające działanie na marynarzy, choć tak naprawdę żadnemu z nich nie udawało się ukryć strachu. – To honor pójść na dno wraz ze statkiem, Dom Alessandro – powiedział Pablo Brandão, bardziej pragnąc przekonać samego siebie niż kapitana. Alessandro chętnie zrezygnowałby z tego honoru. Przed nimi piętrzyła się na niebie ściana czarnofioletowych chmur, zaczął wiać lekki wiatr, marszcząc wodę niemal z czułością, jakby morze było jego kochanką, w której za chwilę miał wyzwolić dziką namiętność. Woda odpowiadała dyskretnymi uderzeniami fal, przywdziewając stalowoszarą szatę, z której wiatr zrywał srebrzyste krople i rozrzucał je nad statkiem. Członkowie załogi modlili się żarliwie, a ​jeśli Alessandro właściwie zinterpretował wyraz twarzy padre Afonsa, ten zdawał się nie mieć wątpliwości, że taka żarliwość utrzyma się jedynie przez czas trwania sztormu. Gdy morze się uspokoi, załoga podziękuje za ocalenie tylko krótką modlitwą. Sztorm zaczął się wczesnym wieczorem od silnego wiatru, który przeszedł w orkan, wzburzając morze. Deszcz padał dużymi, ciężkimi kroplami i zanim zapadła noc, ołowiane chmury pochłonęły resztki światła. Alessandro zdołał jeszcze rozpoznać w oddali sylwetki trzech pozostałych żaglowców, błędne ogniki tańczące w ciemności. – Może na tym się skończy – powiedział Jaume, starając się, żeby w jego głosie zabrzmiał ton nadziei. Alessandro zrezygnował z wyrażenia słowami swoich wątpliwości. Nadal w milczeniu wpatrywał

się w morze.

*

Woda kotłowała się i pieniła pod bezksiężycowym niebem, z którego lały się strumienie deszczu. Wicher szarpał wanty, marynarze z trudem utrzymywali się na nogach. Zwinięto prawie wszystkie żagle, ale wiatr nadawał statkowi płynącemu już tylko na przednich taką prędkość, że Alessandro musiał wyhamować. Naradził się z oficerami i wydał rozkaz, żeby je również zwinięto, a podniesiono bezan. – Powinniśmy zrobić zwrot, capitão-m or! – zawołał sternik, przekrzykując huk fal. – Zbyt niebezpieczne – sprzeciwił się Alessandro. Fala była tak wysoka, że żaglowcem rzucało na wszystkie strony. Miotał się na wodzie, jakby tkwiła w nim nieokiełz​nana, niedająca się poskromić siła. Każda fala przelewająca się przez pokład groziła porwaniem za burtę członków załogi. Woda płynęła przez zejściówkę na pokład artyleryjski, tak że śliskie schody i poręcze nie dawały już żadnego oparcia, skrzynie obijały się o ściany, miedziane naczynia przelatywały z brzękiem przez kajuty. Jękom i stękaniu statku towarzyszyły krzyki marynarzy oraz głośne modlitwy z prośbą o łaskę i przebaczenie. Alessandro przeszedł przez zalany pokład artyleryjski na najniższy pokład i stwierdził, że woda wpływa już do zęzy. Marynarze mordowali się przy pompach, choć z najwyższym trudem udawało im się utrzymać na nogach. Jaume również zszedł na dół, mało brakowało, a pośliznąłby się na stopniach, i spojrzał w głęboką czerń pod sobą. – Czy zęza jest już pod wodą? – spytał w panice, z trudem wydobywając głos. – Tak, na to wygląda. – Alessandro zmierzył go bacznym spojrzeniem spod na wpół przymkniętych powiek. Znał go jako człowieka zawsze spokojnego i opanowanego, więc nie umiał sobie wytłumaczyć tego tak jawnie okazywanego przerażenia, w dodatku nieprzystojącego żołnierzowi. – Wracaj na swoje stanowisko! – polecił tonem bardziej szorstkim, niż zamierzał. Właśnie w tej chwili utrzymywanie dyscypliny było ważniejsze niż kiedykolwiek przedtem. – Dom Alessandro, muszę zejść na dół, muszę…

– Jaume! Powiedzialem: na stanowisko.

*

Statek huśtał się na wzburzonym morzu, wspinając się na falę niczym na wierzchołek góry, by za moment spaść po drugiej stronie w dół, a potem znowu wznieść się wysoko. Z początku Anie udawało się jeszcze utrzymać na skrzyni, na której leżała, z czasem jednak osłabła i całym ciężarem spadła na podłogę. Szczury z piskiem uciekały z zęzy, ale ona nie była nawet w stanie czuć obrzydzenia. Rzucało nią niczym lalką to tu, to tam, uderzała o skrzynie, obijała się o ostre kanty, zaplątywała w liny. W pewnej chwili zauważyła, że woda wciąż się podnosi i zaczyna niczym potok wpływać do pomieszczenia, w którym się znajdowała. Usiłowała wyswobodzić się z lin, gdy nagle poczuła silne uderzenie i została przyciśnięta beczką do ściany. Każda próba jej odepchnięcia kończyła się niepowodzeniem, Ana mogła przyjąć jedynie pozycję na wpół klęczącą. Wszystko wskazywało na to, że beczka się zaklinowała. Wyczerpanie i strach ustąpiły miejsca panice, gdy spostrzegła, że poziom wody wciąż się podnosi, sięgając jej już do bioder. Odbiła się od beczki, gdy statkiem znowu szarpnęło, i uderzyła głową o ścianę. Woda sięgała jej już do brzucha i wciąż się podnosiła. Ana zaczęła krzyczeć, bez przerwy wołała Jaumego, Alessandra. Klęczała w wodzie sięgającej jej już do piersi, potem do barków, a beczka nie ustępowała ani na cal. Odwróciła się, krzyczała, wołała, piszczała, ale jej głos, który teraz przeszedł w falset, gubił się w huku morza, w ryku fal uderzających wściekle o kadłub żaglowca. Kiedy miała już wodę na wysokości brody, zaczęła nerwowo nabierać powietrza i zamilkła, uprzytomniwszy sobie nagle z przerażeniem, że ta czarna ciemność stanie się jej grobem. Zamknęła oczy i modliła się cicho, by Bóg odpuścił jej grzech nieposłuszeństwa, by jej wybaczył, że przysporzyła rodzicom tylu zgryzot i trosk. Woda wpływała jej do ust, utrudniając oddychanie, kasłała, krztusiła się, w końcu odchyliła do tyłu głowę, żeby jeszcze przez parę chwil pozostać przy życiu. Nagle zapanował spokój, słychać było cichy, niemal łagodny szmer, choć ona miała wrażenie, że pękną jej płuca, gdyż wzbraniała się przed wydaniem ostatniego tchnienia. W następnej chwili ciężar z piersi został usunięty, ciało się uniosło i znowu usłyszała huk fal. Zaczęła łapczywie łapać powietrze. Ktoś wziął ją na ręce, wyniósł z zęzy, wszedł z nią na zejściówkę, mówił do niej i jednym rozkazem uciszył panujący gwar. Poznała spokojny niski głos Alessandra. Kiedy wyszli spod pokładu, poczuła na twarzy uderzenie deszczu niczym smagnięcie biczem.

Wiatr targał nią, jakby chciał wyrwać ją z ramion brata. Objęła go kurczowo i ukryła twarz na jego piersi. – José! – ryknął Alessandro. – Otwórz drzwi, szybko! Pokład rufowy też był zalany, na podłodze kajuty Alessandra stała woda. Położył siostrę na koi, ujął ją za brodę i odwrócił ku sobie. – Muszę iść, ale José zostanie przed kajutą i będzie czuwał. Gdy tylko sztorm ustanie, barbeiro się tobą zajmie. Wycieńczona, tylko skinęła głową.

*

Alessandro zostawił siostrę i wrócił na pokład. Wzbierająca w nim złość i chaos myśli utrudniały mu skoncentrowanie się na statku i załodze. Jego wzrok padł na Jaumego, który stał na pokładzie, nie spuszczając z niego wzroku. Alessandro nie wiedział jeszcze, które ze wszystkich przewinień dających się przypisać żołnierzowi było najgorsze. Zarówno on, jak i Jaume mieli świadomość, że Ana omal nie przypłaciła życiem jego milczenia. Nie trzeba było słów, żeby żołnierz mógł przewidzieć, co go czeka, gdy tylko skończy się nawałnica. Mestre zawołał coś do Alessandra, ale wiatr porwał jego słowa. Statek niemal położył się na burcie i wydawało się już, że nastąpił moment, w którym wszystko się skończy. Nie tylko Alessandro zastygł w bezruchu, nie mogąc wydobyć z siebie żadnego dźwięku oprócz wołania do Boga. Po chwili jednak żaglowiec się wyprostował. Przez moment się wydawało, że n áo może się wywrócić z powodu otwartej jeszcze kluzy kotwicznej, którą ledwo udało się zamknąć. Z obu stron waliły się na niego potężne fale. Załoga usiłowała zapanować nad sterem, żeby uczynić statek zdolnym do manewrowania, ale próba zakończyła się fiaskiem. Náo sam zmagał się z falami, obniżał dziób, jakby zamierzał się poddać, by w następnej chwili wznieść go, nieomal stając dęba. Morze z rykiem otwierało paszczę, połykało statek, po czym go wypluwało, pozwalając mu chwilę odsapnąć, uboższemu jednak o paru członków załogi. Jeden m arin heiro spadł z rei, połamał kości i skręcił kark, uderzając o pokład. Błyskało i grzmiało, jakby ziemia i niebo zderzyły się ze sobą. Jedna z fal rzuciła chłopcem okrętowym o maszt i najprawdopodobniej

połamał przy tym wszystkie żebra, gdyż chwycił się z krzykiem za bok i nie mógł się już sam podnieść. Alessandro natychmiast odciągnął go dalej, nie bacząc, że chłopak krzyczy z bólu, gdyż już nadchodziła następna fala, która niewątpliwie stałaby się grobem dla osłabionego majtka. Jedną ręką trzymał się liny, drugą obejmował ramię chłopca, z wysiłkiem walcząc, by nie wciągnęła ich woda. Następna potężna fala uderzyła w statek z hukiem przypominającym wystrzał armatni. Alessandro mógł tylko bezradnie patrzeć, jak dwóch mężczyzn zmyło z pokładu tak szybko, że nawet nie zdążyli krzyknąć.

*

Wprawdzie Ana musiała się trzymać, żeby nie spaść z koi, ale było to bez porównania łatwiejsze niż utrzymanie się na skrzyni w zęzie. Leżała na brzuchu, ściskając kurczowo rękami drewniane brzegi. Gdy żaglowcem przestało wreszcie tak wściekle rzucać, udawało jej się nawet co pewien czas zapaść na chwilę w drzemkę. Gdy za którymś razem otworzyła oczy, zobaczyła obok siebie Alessandra. Przyniósł jakiś tłumoczek i położył go na koi. – Ściągnij te łachy, które masz na sobie – powiedział. – Masz tu ubranie jednego grum ete, powinno pasować. – Dziękuję – wykrztusiła, podnosząc się. Alessandro tylko skinął głową i wyszedł. Z niejakim trudem ściągnęła z siebie mokre ubranie, rzuciła je na podłogę i włożyła suche spodnie i długą koszulę. Mokre kosmyki włosów przykleiły się jej do policzków, szyi i karku, ale nie zwracała na to uwagi. Przepasała się w talii i związała pasek. Cudownie było mieć na sobie suchą odzież i choć bolące gardło prawie uniemożliwiało przełknięcie śliny, głowa pękała, a ciało paliło, poczuła się nieco lepiej. Koja była wilgotna, zanim więc położyła się na niej ponownie, odsunęła koc. Drzwi się otworzyły i do kajuty wszedł barbeiro. Niósł kielich, z którego przelewał się jakiś płyn. – W zasadzie należałoby wypić to na gorąco, dona, ale kambuz jest zalany – oznajmił.

Ana podziękowała mu, wzięła kielich i wypiła małymi łyczkami gorzki płyn. Po wyjściu barbeiro zasnęła i obudziła się dopiero po pewnym czasie, zupełnie zesztywniała. Z trudem się wyprostowała i wstała z koi, żeby po omacku przejść do okna. Po kilku próbach udało się jej odemknąć zasuwę i podnieść okiennicę. Morze wciąż było niespokojne, niebo ołowianoszare, pokryte warstwą grafitowych chmur, wokół tryskały fontanny piany. Nie sposób było się zorientować, jaka jest pora dnia. Mogło być południe, ale równie dobrze popołudnie czy nawet wieczór stopniowo przechodzący w noc. Odwróciła się, usłyszawszy skrzypnięcie drzwi, i zobaczyła wchodzącego Alessandra. Był przemoczony do suchej nitki, włosy przykleiły mu się do czoła, a przy każdym kroku rozlegał się plusk na mokrym dywanie leżącym na środku kajuty. Zapalił lampę, przeniósł spojrzenie na Anę i obserwował ją w milczeniu. Ręce założył z tyłu, oczy lekko zmrużył, jego twarz przybrała surowy wyraz, który był dziewczynie całkiem obcy. To nie był ani butny braciszek z czasów dzieciństwa, ani arogancki wyrostek, ani pełen zrozumienia dorosły. To nie był jej brat Alessandro. Stał przed nią capitão-m or da viagem , a ona była pasażerem na gapę, który cichcem wśliznął się na statek. – I co mam teraz z tobą zrobić? – spytał. – Co będzie z Jaumem? – Ana z trudem wydobywała głos. – Przez kilka tygodni leżałaś w zęzie, w brudzie i na pewno w towarzystwie szczurów, wyglądasz okropnie, zmarnowana, poraniona, mało brakowało, byś utonęła, śmierdzisz, jakby wyciągnięto cię z kloaki. Jak myślisz, co z nim zrobię? Uniosła rękę do bolącego gardła. – To wszystko moja wina – wyznała. – Och, nie mam co do tego najmniejszych wątpliwości. – Proszę, nie karz go. – Oczy Any napełniły się łzami. – Powinnaś wcześniej pomyśleć o tym, co go czeka. – Alessandro się odwrócił. – Kazałem go zakuć w kajdany do czasu, dopóki nie staniemy na kotwicy. Wtedy się zastanowię, jak z nim postąpić. Ana podeszła na trzęsących się nogach do koi i opadła na nią zrezygnowana. – Zajmie się tobą barbeiro – powiedział Alessandro. – Porozmawiamy, gdy odzyskasz siły. José przygotował ci kajutę. Nie jest duża, ale po swoim dotychczasowym schowku nie będziesz miała

powodów do narzekań. Ana tylko potrząsnęła głową, zbyt zmęczona, by cokolwiek powiedzieć. – Najgorsze jest to, że nie mam na pokładzie żadnych damskich strojów, a nie możesz chodzić w męskim odzieniu – dodał Alessandro. – Mam suknie, są w skrzyni w luku bagażowym – powiedziała Ana. – Przecież skrzynie zostały dokładnie policzone – zdziwił się. – Podpisałam ją twoim nazwiskiem, żeby nie było kłopotów z wniesieniem jej na statek. Alessandro zacisnął szczęki. Nie krył niezadowolenia, że jego młodsza, niedoświadczona życiowo siostra tak go wyprowadziła w pole. Co gorsza, okazało się, że niezwykle starannie przygotowała się do ucieczki z domu. Nie zrobiła tego, jak mógłby się spodziewać, po kobiecemu – w sposób pochopny, nieprzemyślany i przez swoją niefrasobliwość z góry niejako skazany na niepowodzenie. – Ale jedno muszę wiedzieć. – Alessandro ujął siostrę za podbródek i uniósł jej głowę, żeby nie mogła uniknąć jego spojrzenia. – Jak bliski jest ci Jaume? Zaczerwieniła się, choć spodziewała się tego pytania. – Nie bliższy niż zwykły służący. Nie możesz być na niego zły, Alessandro, ja go namówiłam, żeby mi pomógł. – Wszystko w swoim czasie – odrzekł. – Później zajmę się Jaumem, a teraz chodź.

*

Alessandra za każdym razem na nowo zadziwiała zmienność morza, które z minuty na minutę stawało się inne, prezentując się w całej swej imponującej urodzie. Promienie słońca padały z bezchmurnego błękitnego nieba, rzucając na wodę błyszczące refleksy. Karawela dowodzona przez Ruiego pojawiła się ponownie na morzu, natomiast karaweli Sérgia da Silveiry i statku zaopatrzeniowego nie było w zasięgu wzroku. Alessandro oszacował szkody na n áo spowodowane przez sztorm i postanowił przede wszystkim zaczekać, czy oba statki nie

dołączą do nich w Zatoce Świętej Heleny. Podczas sztormu stracili pięciu m arin heiros, jedenastu grum etes, ośmiu żołnierzy, jednego uszczelniacza, cieślę i jednego oficera. Jeden chłopiec okrętowy wypadł przez burtę przez własną nieuwagę, kiedy już najgorsze mieli za sobą. Korzystanie z ustępu znajdującego się na dziobie nie było bezpieczne przy wysokiej fali, grożąc w najlepszym wypadku przemoknięciem do suchej nitki, w najgorszym – porwaniem przez falę. Właśnie taki los spotkał chłopaka. Sam żaglowiec nie poniósł żadnych szkód, ale wiele zapasów żywności przepadło w morzu, a duża ilość mąki i chleba została zniszczona przez słoną wodę. Większa część bydła znajdującego się na pokładzie jako rezerwa świeżego mięsa utonęła. Zapasy wody pitnej też zostały częściowo zanieczyszczone, a kilka beczek się rozleciało, tak że bednarze mieli trochę pracy. Wypompowano wodę, ale od najniższego pokładu po pokład artyleryjski unosiła się stęchła, zgniła woń, której przypuszczalnie będzie się można pozbyć dopiero po przybyciu do Goi, opróżnieniu statku i przeprowadzeniu prac naprawczych. Jednak niezależnie od strat poniesionych na skutek sztormu największych zgryzot przysparzała Alessandrowi Ana i rola, jaką w jej ucieczce odegrał Jaume. Będzie musiał ukarać ich oboje i już na samą myśl o tym ogarniał go niepokój. Dowodził wszystkimi czterema statkami, na morzu podlegali mu nawet urzędnicy królewscy. Na szczęście król złagodził kategoryczny zakaz podróżowania kobiet do Indii. W 1524 roku Vasco da Gama odkrył w Moçambique trzy kobiety, które potajemnie z nim podróżowały, i choć biskup, zakonnicy, fidalgos i kilku mężczyzn błagało o łaskę, a nawet oferowało pieniądze, żeby je wykupić, dowódca wyprawy kazał je publicznie wychłostać. Taki los Anie nie groził. Jej ucieczka nie była jednak błahym przewinieniem, a w poważnych sprawach Alessandro zawsze naradzał się ze swoimi oficerami i podróżującymi z nim fidalgos, którzy na koniec podpisywali stosowny dokument. Jednak w tym przypadku chciał również wysłuchać opinii capitães trzech pozostałych statków. Wszelkie decyzje w tej sprawie odłożył jednak do chwili zawinięcia do portu w Zatoce Świętej Heleny. Do tego czasu Ana wydobrzeje, a Jaume będzie przebywał w takich warunkach, żeby uwięzienie już teraz nie pozbawiło go wszystkich sił. Jeszcze mu się przydadzą.

Zatoka Świętej Heleny, czerwiec 1545

Dwóch chłopców okrętowych wniosło ceber z gorącą wodą i postawiło go na ziemi, omijając wzrokiem Anę. Dostarczyli jej również ręczniki i mydło. Flotylla już od poprzedniego wieczoru stała na kotwicy w Zatoce Świętej Heleny, więc tym razem woda do mycia nie była słona i nie miała rybiego zapachu. Była miękka, taka, jaką Ana zapamiętała z domu. Nigdy nie czuła się czyściejsza niż po tej kąpieli. Rozczesała włosy, które po słonej wodzie były jeszcze trochę sztywne, i wytarła je do sucha ręcznikiem. Prawdziwym wyzwaniem okazało się ubieranie, gdyż nie miała do pomocy pokojówki. Wciągnęła na siebie koszulę, której stojący kołnierz sięgał jej do brody, ściśle przylegając do szyi, na to suknię spodnią z haftowanym gorsetem i doszytą do niego szeroką fałdowaną spódnicą. Długie bufiaste rękawy, z pęknięciami, sięgały aż po nasadę palców. Rękawy sukni wierzchniej były rozcięte i tak długie jak spódnica. Talię przepasała szerokim paskiem, do którego przytroczyła delikatną haftowaną torebkę z płótna. Wysoko upięte czarne włosy przykrywał czepiec ozdobiony perłami. Na zewnątrz znowu była doną Aną da Sil​v eira, rozpieszczoną córką Dom Fernão i siostrą Alessandra. Rozmiary kajuty ograniczały swobodę ruchów, w związku z czym nie mogła zrobić kroku, żeby nie musnąć suknią cebra, skrzyni czy ściany. Położyła się na koi i utkwiła wzrok w suficie. Alessandro umieścił ją w pobliżu kasztelu rufowego i jeden z dwóch ustępów na rufie przeznaczonych dla dowództwa oddał do jej wyłącznej dyspozycji. Teraz, gdy nie miała czym się zająć, jej myśli nieustannie krążyły wokół Jaumego. Martwiła się o niego. Kiedy odbywała swój codzienny spacer po pokładzie w towarzystwie Joségo, brat najczęściej schodził jej z drogi, a gdy udało się jej na niego natknąć albo wręcz zastać w jego kajucie, zamieniał z nią tylko parę zdawkowych słów i jak najprędzej się jej pozbywał. Gdy

w przeddzień zawinięcia do przystani zauważyli wreszcie karawelę stryja Alessandra, miała nadzieję, że to być może trochę go uspokoi. Wszystko przecież zaplanowała inaczej. Miała pozostać w ukryciu aż do Goi, potem Jaume niepostrzeżenie przetransportowałby ją na ląd, a ona nigdy nie zdradziłaby bratu, którym statkiem podróżowała. Wątpliwe, żeby męczył pytaniami załogi czterech żaglowców, by się tego dowiedzieć. Jaume od początku uważał ten plan za nierealny. W cztery oczy wyznałby Alessandrowi prawdę, ale przed załogą zataiłby swoją rolę w tym przedsięwzięciu, tak że nie byłoby konieczne publiczne wymierzenie mu surowej kary. Ana jednak nie chciała w to wierzyć, za dużo nasłuchała się o surowych zasadach panujących na statku. Teraz jednak, gdy Alessandro obciążył go winą nie tylko za jej ucieczkę, ale również za warunki, w jakich przebywała na statku, i za fakt, że omal nie utonęła, zadawała sobie pytanie, czy jednak żołnierz nie miał racji. W ciągu ostatnich trzech tygodni doszła do siebie. Bar​b eiro niezmordowanie jej powtarzał, że wychłodzenie mogłoby doprowadzić do zapalenia płuc i że dalszy pobyt w zęzie oznaczałby pewną śmierć, ale jego gorące napary przyniosły pożądany skutek, a świeże powietrze i sen dopełniły dzieła. Czuła się dobrze, przynajmniej fizycznie. Zastanawiała się właśnie, czy nie wyjść na pokład i przynajmniej z daleka nie zobaczyć zatoki – przeczuwała bowiem, że brat nie pozwoli jej zejść na ląd – gdy usłyszała pukanie, drzwi się otworzyły i stanął w nich Alessandro. – Chodź! – powiedział tonem nieznoszącym sprzeciwu. Wiedziała już, że będzie musiała ponieść nieprzyjemne konsekwencje swego postępku, o czym dotychczas starała się nie myśleć. Wstała więc, lekko się zachwiawszy, gdyż zgodnie z panującą modą nosiła wysokie koturny z drewna, które ukryte pod długą spódnicą często niwelowały różnicę wzros​t u między mężczyzną a kobietą. To niewygodne obuwie znajdowało nieoczekiwanych sojuszników wśród duchownych, gdyż utrudniało chodzenie, a tym samym stanowiło skuteczny środek zapobiegający korzystaniu z uciech cielesnych. Niejedna amatorka takiego obuwia otrzymywała od razu rozgrzeszenie. Alessandro skinął na nią niecierpliwie, więc podążyła za nim na pokład rufowy. Powietrze przesiąknięte było solą – świeże i ożywcze. Ana oddychała pełną piersią. Obejrzała się za siebie i zauważyła, że na pokładzie zgromadzili się wszyscy członkowie załogi. Dostrzegła nawet swego stryja. Sérgio da Silveira był wysokim, postawnym mężczyzną, ramiona okrywała mu ciężka peleryna, twarz okolona siwą brodą nie nosiła żadnych znamion dobroduszności czy uleg​łości.

– Boże, miej mnie w opiece – szepnęła do siebie. Stryj trzymał żelazną ręką żonę i córki, nie tolerował w swojej obecności żadnych uchybień, nawet jednego głoś​niejszego słowa. Teraz jednak wyglądał na zatroskanego, a powaga i gniew, z jakimi na nią spoglądał, były złagodzone poczuciem straty, wobec której nawet jej występek zdawał się niewiele znaczący. Obok stryja stał Rui, a choć był ukochanym kuzynem i przyjacielem Any, tym razem nie powitał jej uśmiechem. Alessandro bez słowa pociągnął ją do swojej kajuty i zamk​nął drzwi. – Musisz pojąć, Ano, że nie puszczę płazem tego, czego się dopuściłaś – rzekł. Patrzyła na niego szeroko otwartymi oczami. Chętnie poddałaby się wszelkiej karze, gdyby tylko mogła w ten sposób uratować Jaumego. Kiedy jednak Alessandro wziął do ręki długą cienką trzcinę, natychmiast opuściła ją cała odwaga. – Wyciągnij do przodu ręce – polecił. – Dłońmi do góry. Stała bez ruchu, wpatrując się w niego. – Ano, załatwmy to szybko i z godnością. Zacisnęła zęby i z ociąganiem wyciągnęła ręce, zwracając je dłońmi do góry, po czym zastygła w tej pozycji, nie mogąc opanować lekkiego drżenia. Bała się. Jeszcze nigdy w życiu nie została uderzona. Już po pierwszym razie zdawało się jej, że nie wytrzyma następnego, ale nagle odrodziła się w niej owa determinacja, dzięki której przetrwała tygodnie w ciemnym lochu, i stłumiła w sobie odruch cofnięcia rąk. Dwadzieścia razów i każdy wymierzony precyzyjnie. Kiedy Alessandro odrzucił trzcinę, jakby parzyła mu palce, przyłożyła dłonie do chłodnego jedwabiu sukni i zmusiła się, by popatrzeć bratu prosto w oczy. – Na tym koniec? – spytała, kiedy uspokoiła się na tyle, żeby głos jej nie drżał. – Nie, jest jeszcze jedna sprawa. – Alessandro stanął przy drzwiach i polecił, by poszła za nim. – Kiedy to załat​w imy, z mojej strony będzie to już wszystko. Gdy wychodziła z nim z kajuty, pochwyciła ponownie spojrzenie Ruiego, tyle że tym razem pełne współczucia. Odwróciła się i zobaczyła Jaumego. Wydała okrzyk przerażenia, z trudem łapiąc powietrze. Alessandro chwycił ją za rękę tak mocno, że drgnęła, i pociągnął za sobą na pokład. Jaume stał z wyciągniętymi w górę rękami, przywiązanymi długimi linami do grotmasztu, nagimi plecami zwrócony do Any, a obok tkwił bezczynnie znudzony żołnierz. Przed nimi na

pokładzie leżał niczym wąż rozwinięty długi pejcz. – Alessandro – zaczęła błagalnie Ana, ale szarpnął ją gwałtownie, nakazując, by milczała. Czuła na sobie spojrzenia wielu mężczyzn – szlachciców, oficerów, żołnierzy, m arin heiros, grum etes. Każda grupka stała oddzielnie, ale wszystkich jednoczyła skrywana ciekawość, z jaką się w nią wpatrywali. Wiedziała, że Alessandro zakazał im pod karą zbliżać się do niej na niestosowną odległość, więc dotychczas wszyscy mężczyźni schodzili jej z drogi, tylko fradre Miguel od czasu do czasu towarzyszył jej w krótkich spacerach po pokładzie, zabawiając rozmową. – Jaume Jordão – powiedział Alessandro na tyle głośno, żeby Ana mogła go usłyszeć – nigdy nie dopuścił się żadnego wykroczenia, zawsze wykonywał swoje obowiązki ku pełnemu zadowoleniu mojemu i mojego ojca. Razem doras​t aliśmy, jako dzieci bawiliśmy się ze sobą, a teraz patrz, jak muszę z nim postąpić, i to tylko z twojego powodu. – Proszę cię, nie – błagała Ana drżącym głosem. – Proszę, nie. – Jesteśmy tu na morzu, moja droga. Jeśli puszczę płazem jego czyn, a innym będę wymierzał karę za błahsze przewinienia, wkrótce na okręcie wybuchnie bunt. – Objął ją za ramiona, przyciągnął przed siebie, chwycił jedną ręką za podbródek i przytrzymał głowę, żeby nie mogła się odwrócić. – Nie mogę kazać wychłostać ciebie, choć, wierz mi, zasłużyłaś na to, by stać na jego miejscu, ale za to będziesz patrzeć na każdy z tych stu batów, które spadną na plecy Jaumego. – Przecież próbowałam ci wyjaśnić, że już w Lizbonie… – To także go nie uratuje – przerwał jej Alessandro. Mocowała się z nim, ale trzymał ją w żelaznym uścisku i każdą próbę udobruchania go kwitował chłodnym „nie!”. Jaume zaczął szybciej oddychać, jego plecy pokryły się potem, widać było, że się boi. Żołnierz wziął pejcz i skierował na Alessandra pytające spojrzenie. Ana skręciła szyję na tyle, na ile pozwalała jej zaciśnięta dłoń brata, żeby dostrzec w jego twarzy choć cień łagodności, ale Alessandro skierował wzrok ku żołnierzowi i skinął głową. Koniec pejcza musnął niemal delikatnie ziemię, kiedy żołnierz zamachnął się powolnym ruchem, i Ana zauważyła, jak napinają się mięśnie Jaumego. Bicz ze świstem przeciął powietrze, a po klaśnięciu, z jakim opadł na plecy młodego mężczyzny, rozległo się sapnięcie. Jaume przekręcił nadgarstki, tak że mógł chwycić dłońmi linę, która była do nich przytwierdzona, jakby

potrzebował podparcia przed następnym uderzeniem, które nastąpiło bezpośrednio po pierwszym. Po trzecim z jego gardła wyrwał się przejmujący krzyk. Ana chciała się odwrócić, wyrywała się bratu, ale bezskutecznie. Zresztą nawet gdyby zamknęła oczy, niewiele by to dało, gdyż zewsząd dochodziły do niej świsty bicza, następujące po nich klaśnięcia i nieartykułowane krzyki Jaumego, którego głos coraz bardziej przechodził w falset. Skóra na jego plecach popękała, w miejscach razów powstały coraz silniej krwawiące pręgi. Po dwudziestu pięciu uderzeniach oprawca opuścił rękę, ale nadzieja Any, że zlitowano się nad Jaumem, szybko się rozwiała, gdy jego miejsce zajął inny żołnierz, który przejąwszy pejcz, ze świeżymi siłami kontynuował wymierzanie kary. Tymczasem pierwszy żołnierz oparł się o reling i rozmasowywał sobie ramię. Z pejcza, gdy ciął powietrze, rozpryskiwał się drobny czerwony deszcz, a na odgłos mlaśnięcia, z jakim lądował na zmasakrowanych plecach Jaumego, Anę za każdym razem zaczynało dławić w gardle. Przez dłuższą chwilę trwała w bezruchu, w końcu Alessandro nieco poluzował uścisk dłoni, tak że udało jej się wyswobodzić i zanim zdołał ponownie chwycić ją za rękę, pobiegła do swojej kajuty, ścigana ochrypłymi krzykami biczowanego żołnierza. Wpadła do środka, trzęsącymi się dłońmi zasunęła rygiel i z głośnym szlochem padła na kolana. Przycisnęła ręce do twarzy i znieruchomiała. Miała wrażenie, że wciąż słyszy uderzenia bata i krzyki Jaumego. Czy w ogóle można przeżyć taką torturę? Wyglądało na to, że na plecach żołnierza nie został już ani jeden skrawek skóry, a bicz spadał na żywe mięso. Ciałem Any wstrząsnął dreszcz, poczuła mdłości. W którymś momencie usłyszała zbliżające się powoli równe kroki. – Ano. – Najwidoczniej Alessandro się domyślił, że zamk​nęła drzwi na zasuwę. – Już po wszystkim. Jaume przeżył i teraz jest opatrywany. Milczała. Alessandro spróbował przekręcić gałkę u drzwi. – Wpuść mnie, chcę z tobą porozmawiać. – Ale ja nie chcę rozmawiać z tobą – wyszeptała. – Na kogo jesteś zła? Na mnie czy na siebie? Jaume wiedział, co go czeka, pomagał ci, mimo że zdawał sobie sprawę, jaka go spotka kara. – Zaczekał chwilę na odpowiedź, a że jej nie usłyszał, ciągnął dalej: – Inaczej to sobie wyobrażałaś, prawda? I może czujesz się nawet lepiej, mówiąc sobie, że nie miałaś o tym wszystkim pojęcia. Ale, Ano – zrobił krótką przerwę – czy podjęłabyś inną decyzję, gdybyś wiedziała, co go spotka, czy może wzięłaś pod uwagę ewentualne

konsekwencje i pogodziłaś się z nimi, bo nie widziałaś innego wyjścia? Ana pochyliła się lekko do przodu i opuściła głowę, nie odpowiadając bratu. – Tak też myślałem – powiedział niemal łagodnym tonem.

*

Fokmaszt na karaweli Sérgia da Silveiry został w czasie sztormu trochę uszkodzony, więc najpierw wzmocniono go linami, a potem naprawił go cieśla. Rozleg​ła zatoka z białą plażą, schodzącą łagodnie do morza, była idealnym miejscem na zakotwiczenie żaglowców. Gdy m arin heiros czyścili statki i reperowali żagle, Alessandro wraz ze swoimi dwoma kapitanami, kilku żołnierzami, Zaidem, paroma marynarzami i fradre Miguelem wybrali się na ląd. Niektórzy mężczyźni zażywali kąpieli w ujściu rzeki, która była szeroka zaledwie na rzut kamieniem, inni stali na straży, wypatrując tubylców. Alessandro wykorzystał ten czas, by wraz z Zaidem na nowo obliczyć kurs. Wkrótce jeden z żołnierzy zameldował, że za niewielkim wzgórzem zobaczył pięciu mężczyzn. – Chyba zbierają zioła – powiedział. – W każdym razie ich pochylone sylwetki na to by wskazywały. Alessandro podniósł wzrok. Jego stryj już raz tutaj był, więc porozumieli się bez słów, że to on będzie prowadził rozmowy – jeśli tak można określić gestykulację i mimikę – z tubylcami. Mężczyźni – czarni jak heban, wysocy i szczup​li, odziani w skóry – stali teraz bez ruchu i wpatrywali się w przybyszów. W uszach mieli muszle i małe łańcuszki z kawałków miedzi. Trzej z nich się odwrócili i odeszli dalej pochyleni, w końcu się zatrzymali, zapalili kije, które ze sobą przynieśli, i przykucnęli pod krzakiem. Na migi uzgodniono wymianę cyny i miedzianych monet na żywność. Z opowieści dotyczących tego regionu wynikało, że wprawdzie kamienie szlachetne i złoto nie są tutaj znane, ale bardzo ceni się miedź. Wieś, jak opowiadali, gestykulując, tubylcy, leżała u stóp gór, oddalonych o dobre dwie léguas. Stamtąd przynosili marynarzom mięso wielorybów, lwów morskich i gazeli oraz korzenie różnych roślin. W dodatku tutejsze wody obfitowały w ryby. Flo​t ylla Alessandra mogła tutaj stać przez kilka dni na kotwicy, żeby marynarze doszli do siebie po sztormie i usunęli przynajmniej najgorsze szkody powstałe podczas burzy. Alessandro najbardziej żałował straty statku zaopatrzeniowego. Niezależnie od głębokiego smutku, jakim przepełniła go śmierć w morskiej toni kuzyna i całej załogi, zdawał sobie sprawę, że brak żaglowca wiozącego

zaopatrzenie bardzo utrudni dalszą podróż. Rui jak zwykle był szczególnie zainteresowany bronią tubylców. Zwrócił na nią uwagę Alessandra. – Rękojeść jest z drewna oliwki – objaśniał – a ostrze z rogu, najprawdopodobniej zahartowane w ogniu. Powietrze było łagodne, jak okiem sięgnąć rozpościerały się przed nimi zielone równiny, ciągnące się aż po gąszcz u stóp łańcuchów górskich. Alessandro wybrał się w towarzystwie Ruiego, Zaida, fradre Miguela i kilku żołnierzy na rekonesans po okolicy. Myślami wciąż był przy Anie i Jaumem, więc wywodów mnicha słuchał jednym uchem. Przed wymierzeniem kary naradzał się ze stryjem i Ruim, nie chcąc okazać się zbyt surowy czy też, kierując się miłością do siostry i przywiązaniem do przyjaciela – zbyt uległy. Kara, jaka spotkała oboje, była, jak uznali, stosowna do czynów, ale decyzję o jej wykonaniu podjął bardzo nie​chętnie. – Wciąż nie daje ci to spokoju, prawda? – zagadnął go Rui, jakby czytał w myślach kuzyna. Alessandro przytaknął. Był przy Jaumem, kiedy ten odzyskał świadomość, gdyż po pięćdziesiątym uderzeniu bata dostąpił łaski utraty przytomności. Leżał na brzuchu, oddychając ciężko, czoło oparł na rękach. Lniana chusta na plecach przesiąkła krwią i barbeiro właśnie szykował się do zamoczenia kawałków materiału w occie. Panowała cisza, a kiedy Jaume odwrócił głowę, Alessandro mógł zdobyć się tylko na wpatrywanie się w niego bez słowa. Potem barbeiro odjął chustę od poranionych pleców i zaczął je nacierać octem. Alessandro opuścił kajutę, dopiero gdy krzyki Jaumego przeszły w zduszony, z trudem tłumiony szloch. – Co teraz będzie z Aną? – spytał Rui. Alessandro wzruszył ramionami. – Jedyna możliwość to zabranie jej z powrotem do Liz​bony.

Od Cabo da Boa Esperança do Moçambique, czerwiec–lipiec 1545

Cabo das Tormentas, Przylądek Burz – tak Bartolomeu Dias nazwał południowy kraniec Afryki, przechrzczony następnie przez króla Jana II w Cabo da Boa Esperança, gdyż z odkryciem południowego cypla Afryki wiązano nadzieję na znalezienie drogi morskiej do Indii. Z powodu szalejących tam przerażających sztormów potocznie mówiono o przylądku jako o wrotach piekieł. Pod koniec czerwca, dziesięć dni po opuszczeniu Zatoki Świętej Heleny, ze statku można było zobaczyć w oddali góry, które zdawały się sięgać nieba. Gdy podpłynęli bliżej, Ana dostrzegła grzbiet górski i wysoki klif, który – jak jej wyjaśnił fradre Miguel – stanowił najdalej wysunięty na południowy zachód punkt Afryki. Najpierw Alessandro kazał zrobić zwrot, żeby wypłynąć na pełne morze, potem statek położył się w dryf. A że wiatr wiał z południowego wschodu, trzeba było ten manewr powtarzać wielokrotnie, aby móc z wiatrem opłynąć przylądek wzdłuż wybrzeża. Skalisty krajobraz, który zaczynał się na wybrzeżu, rozciągał się aż pod wodę, co czyniło okrążanie przylądka nadzwyczaj niebezpiecznym. Pogoda zmieniła się na burzową, zaczął padać deszcz z gradem, a ponieważ w tym regionie panowała zima, w ciągu dnia było jasno tylko przez osiem godzin. Zziębnięci mężczyźni pozawijali się w peleryny, ale palce mieli sine i skostniałe, a marynarze pełniący nocą wachtę w czasie burzy trzęśli się z zimna. Wzdłuż pokładu rozpięto liny, żeby móc się poruszać bez obawy porwania przez fale. Dzień i noc załoga pracowała przy pompach i nawet fidalgos nie szczędzili rąk, gdyż woda wciąż wdzierała się do środka przez zamknięte luki. Nawigator wyznaczał kurs według położenia Krzyża Południa, od czasu do czasu jednak chmury przesłaniały

niebo, co prawie uniemożliwiało orientację. Pokład przykrywała cienka warstwa śniegu, liny zamarzły, a z takielunku zwisały malutkie sople lodu. Z czasem pogoda się poprawiła, a wraz z nią polepszyły się nastroje załogi. Linia brzegowa wiła się na wschód, a potem na północny wschód i na północ. Wiatry były tak pomyślne, że nocą wystarczyły duże żagle, a w ciągu dnia można było płynąć pod pełnym ożaglowaniem. Weszli w strefę Prądu Mozambickiego i prądu Agulhas, który pokonali dzięki silnemu wiatrowi z południowego zachodu. Ana dowiedziała się od fradre Miguela, że już w Zatoce Świętej Heleny rozgorzał spór, czy powinni płynąć przez Canal de Moçambique, czy wokół São Lourenço. Canal de Moçambique był osławioną cieśniną pełną wysepek i raf, a kiedy się go szczęśliwie pozostawiło za sobą, trzeba było jeszcze na jego północnym krańcu minąć Komory, co również wiązało się z licznymi zagrożeniami. Alessandro i Rui głosowali więc za wyborem trasy wokół São Lourenço. Natomiast najbardziej doświadczony z nich stryj Sérgio opowiadał się za przepłynięciem cieśniny. Jak relacjonował Anie fradre Miguel, uważał on, że również trasa okrążająca od wschodu São Lourenço jest niebezpieczna, gdyż znajdujące się na północ od Mauritiusa rafy archipelagu Cargados Carajas są zdradzieckie i jeśli chce się je opłynąć, trzeba pokonać nie mniej niebezpieczne rafy leżące między Malediwami a Lakkadiwami. Stryj wysunął jako główny argument – i z tym musieli się zgodzić zarówno Alessandro, jak i Rui – konieczność niezwłocznego uzupełnienia zapasów żywności, więc w końcu obaj ustąpili. Wśród marynarzy zaczął się szerzyć szkorbut, pojawiły się już pierwsze oznaki tej choroby określanej jako morska dżuma. Mężczyźni znacznie stracili na wadze, niektórym zaczęły krwawić dziąsła, kilku m arin heiros i grum etes narzekało na silne bóle stawów, w związku z czym nie byli zdolni do żadnej pracy fizycznej. – A jak się czuje Jaume? – spytała Ana, pomna jego i tak już znacznego wyczerpania. – Dobrze – odparł krótko Alessandro. Rzadko ze sobą rozmawiali i Ana miała wrażenie, że brat stara się jej unikać, podobnie zresztą jak ona jego. Na wysokości południowego przylądka São Lourenço wpłynęli na wody Canal de Moçambique, odcinek, który nie bez racji był uważany za najniebezpieczniejszy na szlaku carreira da In dia. Nie dość, że w najwęższym miejscu miał zaledwie sześćdziesiąt cztery léguas szerokości, to jeszcze istniało stałe niebezpieczeństwo, że statki wpadną na rafy koralowe i uszkodzą sobie kadłuby. Flotylla płynęła na północ. Z największą ostrożnością Zaid prowadził capitan ię przez cieśninę, przy czym często zachmurzone niebo prawie mu uniemożliwiało obliczenie stopnia szerokości geograficznej. Marynarz siedzący w bocianim gnieździe musiał więc tym uważniej obserwować

kolor wody i pływającą wokół trawę morską. Mestre na bieżąco sondował pionem głębokość. Gdy tylko pojawienie się albatrosów i czarnych łabędzi zwiastowało mieliznę, Zaid lekko korygował kurs, żeby wciąż utrzymywać się pośrodku szlaku, przez co brzegi po obu stronach niknęły im z pola widzenia. Przed nocą statki stawały na kotwicy i podnosiły ją dopiero o świcie. Na zachodzie rozciągały się mielizny Sofali z daleko wysuniętymi rafami koralowymi i w tym miejscu kanał stopniowo się zwężał. Po lewej stronie przed lądem stałym wyrastały z morza skały, po prawej ciągnęły się mielizny São Lourenço, więc żeby obejść obie te przeszkody, płynęli pod silny Prąd Południowo-Zachodni na północny wschód, a potem na zachód, aż w zasięgu wzroku pojawił się Moçambique, kraina, w której za płaskim wybrzeżem wznosiły się wysokie góry, a na której krańcu ciągnął się wysoki gaj. Najtrudniejszy odcinek kanału mieli za sobą. Gdy statki minęły dwie płaskie niezamieszkane wyspy, potem jeszcze jedną, podługowatą, porośniętą palmami kokosowymi, i w końcu cypel, za którym wznosiła się okrągła góra Pão, wpłynęły w szeroką zatokę i wkrótce oczom marynarzy ukazała się wieża twierdzy oraz mury i wieżyczki Ilha de Moçambique. Koralowa wyspa rozciągała się na płaskim terenie długości ponad jednej légui, pokrytym drobnym białym piaskiem, a dalej widać było duże miasto z domami krytymi słomą. Rosły tu palmy, drzewa orzechowe, pomarańczowe, cytrynowe, jabłonie i figowce. Mieszkańcy mieli ciemną karnację, mówili po arabsku, nosili lekką, starannie wykonaną odzież z kolorowej bawełny i lnu. Brzegi turbanów były haf​t owane złotą nicią, a srebrne pierścienie, kamienie szlachetne i perły świadczyły o ożywionym handlu z Arabami. Rui i Sérgio da Silveira przenieśli się ze swoich karaweli na n áo. Ana się domyślała, że Alessandro uzgodnił z nimi sposób ukarania jej i Jaumego, nie bardzo więc wiedziała, jak ma się teraz zachować wobec kuzyna. Oparła ręce na relingu i zatopiona w myślach utkwiła wzrok w morzu. – Dom Luís się dowie, jeśli miał cię przed nim jakiś mężczyzna – powiedział stryj, stanąwszy niepostrzeżenie za jej plecami. – A więc lepiej powiedz prawdę, żeby można było przedsięwziąć kroki pozwalające go zmylić. Twarz Any zapłonęła, ale nie odwróciła wzroku od morza. – Nie będzie takiej potrzeby – mruknęła. Stryj chwycił ją za rękę i szarpnął brutalnie ku sobie. – Patrz na mnie, kiedy do ciebie mówię, dziewczyno.

Ana gwałtownie odrzuciła w tył głowę, uniosła brodę i spojrzała wyzywająco prosto w jego oczy. Wydawało się, że chciał jeszcze coś dodać, ale się rozmyślił i puścił jej rękę. Odszedł, wykrzykując rozkazy do dwóch marynarzy na pokładzie. Ana znów odwróciła się w stronę morza, napotykając po drodze spojrzenie ciemnych oczu Ruiego. – Martwi się o Henrique’a – powiedział. – Gdyby Jaume Jordão cię tknął, zostałby stracony. Ana nie chciała już o tym słyszeć. Potrząsnęła niechętnie głową. – Masz do mnie żal – dodał. Nie odpowiedziała, więc Rui dotknął jej ramienia. Spojrzała na niego. – A więc co mieliśmy zrobić? Zaniechać kary? Alessandrowi niełatwo było podjąć decyzję. Jaume Jordão wiedział, że jego postępek nie pozostanie bez konsekwencji, a w przeciwieństwie do ciebie zna kary stosowane na morzu. I tak można powiedzieć, że wyszedł z tego obronną ręką. Co ty sobie wyobrażałaś, Ano, decydując się na tak nierozważny czyn? Mogłaś umrzeć. Już choćby dlatego Jaume zasługiwał na karę. – On już dawno chciał wyznać prawdę Alessandrowi – zaperzyła się Ana. – Ale ja nalegałam, aby tego nie robił. To niesprawiedliwe, że został tak surowo ukarany. Rui westchnął. – Te dyskusje są bezcelowe, Ano. Uniósłszy ramiona, jakby chciała się bronić, odwróciła się i znowu oparła ręce o reling. – Nie masz przecież o niczym najmniejszego pojęcia – powiedziała ledwo słyszalnym głosem. – Nie – przyznał. – Zapewne rzeczywiście nie mam. Niemniej wtargnęłaś w świat, w którym obowiązują – muszą obowiązywać! – inne reguły i prawa, i nawet jeśli ci się nie podobają, musisz się im podporządkować, a nie wciąż je kwestionować. Ana znała Ruiego jako człowieka beztroskiego. Powaga, jaką wymuszał na kuzynie status capitão, była w jego przypadku czymś dla niej obcym i irytującym. Przypominał nieco Geoffreya Glanville’a, co też mogło być powodem, że od zawsze łączyła ich przyjaźń. Pozwalali sobie na młodzieńczą niefrasobliwość i folgowali swej żądzy przygód, a młode kobiety bywające w domu da Silveiry nieraz przyprawiali o tęskne westchnienia. Jednak Rui musiał wybrać kandydatkę na żonę tylko spośród córek szlachty lizbońskiej, natomiast Geoffrey nie mógł nawet myśleć o poślubieniu panny z tej klasy społecznej. Rui miał w perspektywie dziedzictwo, Geoffrey zaś musiał zaczekać, aż sam zaoszczędzi dość pieniędzy, jeśli nie chciał być kiedyś zależny od Alessandra.

– Myślisz, że statek zaopatrzeniowy kiedyś się odnajdzie? – spytała Ana, próbując z wahaniem uprząść delikatną nić dawnej zażyłości. – Nie mam pojęcia, a jeśli nawet zatonął, jest mi to obojętne, żal mi tylko zapasów. – Rui! – oburzyła się. Odwrócił się plecami do relingu i oparł o niego łokciami. – O co ci chodzi? Przecież też nie przepadasz za Henrikiem. – Mimo wszystko jest naszym krewnym. Rui tylko wzruszył ramionami. Zapanowało między nimi kłopotliwe milczenie i Ana zaczęła się obawiać, że ich przyjaźń się skończy. – Dlaczego ludzie tutaj tak się od siebie różnią? – spytała, mniej z ciekawości, raczej po to, żeby zmienić temat. – Jedni mają prawie całkiem jasną skórę, inni są bardzo ciemni. – Wielu pochodzi od miejscowej czarnej matki i mauretańskiego kupca – wyjaśnił Rui. – Cieszę się, że tak przyjaźnie nas przyjęli. – Tutaj możemy wymieniać nasze towary na złoto, którego z kolei bardzo potrzebujemy, żeby dostać pieprz. I koniecznie musimy zdobyć żywność, w przeciwnym razie nie zdołamy dotrzeć do Indii. I tak załoga jest już mocno uszczuplona i musimy się liczyć z tym, że niektórzy, po prostu zbyt chorzy, długo nie pożyją. – Zamknął oczy i wystawił twarz do słońca. – A co będzie dalej z tobą? Ana westchnęła. – Nie mam pojęcia. – Alessandro zawiezie cię z powrotem do Lizbony, jeśli nie dasz mu przekonującego argumentu, żeby tego nie robił. Spojrzała na kuzyna kątem oka, zadając sobie w duchu pytanie, jaka to może być ta wolność, która dla niego była czymś tak oczywistym. Odruchowo pomyślała o swojej kuzynce Lúcii, córce Dom Sérgia, tak szaleńczo zakochanej w Ruim, że każdy uśmiech i każde żartobliwe słowo, które rzucał mimochodem, przechodząc obok niej, interpretowała jako zwierciadlane odbicie własnych uczuć. I która była za młoda, żeby się zorientować, że Rui widzi w niej jedynie spowinowaconą siostrzenicę swojej ciotki. Czy kiedykolwiek, wdając się niefrasobliwie w swoje

miłostki, pomyślał o zniszczonych nadziejach i złamanych sercach? Czy gdy kusiły go obce kraje i szedł za tym wezwaniem, poświęcił choć jedną myśl na zastanowienie się, jaki cudowny przywilej jest mu dany?

*

Ilha da Moçambique była piaszczystą wyspą koralową. Idąc białą plażą wzdłuż wybrzeża, można było zobaczyć czerwonawe rafy, które odpływ całkowicie odsłaniał. Tutejsi mieszkańcy trzymali kozy, kury i owce, większość środków żywnościowych sprowadzano jednak ze stałego lądu. Portugalczycy mieszkali w twierdzy, natomiast Maurowie na południu, które przypływ odcinał od pozostałej części wyspy. Ich wieś, składająca się z okrągłych chat i krytych liśćmi palmowymi domów ze słomy, skupiała się wokół meczetu. Kiedy flotylla zakotwiczyła w osłoniętym przed wiatrem porcie, który mógł pomieścić trzydzieści statków, Alessandro polecił przenieść na ląd chorych na szkorbut marynarzy oraz Jaumego. Plecy żołnierza goiły się powoli, przy najmniejszym ruchu strupy wciąż się odrywały, pozostawiając sączące się pręgi. Na szczęście na razie rany nie ropiały i nic nie wskazywało na groźbę zgorzeli. Tutejszy szpital był największym zespołem zabudowań na wyspie. Główny budynek mieszczący sale chorych otaczała zacieniona weranda. W oddzielnych domach mieszkali pielęgniarz, aptekarz i medyk. Wszelkie koszty związane z utrzymaniem szpitala, w tym leków, bielizny pościelowej i wyżywienia, ponosił król Manuel, opiekę nad chorymi sprawowali niewolnicy i niewolnice. Łóżka były dobrej jakości – na drewniany stelaż naciągnięto sprężystą siatkę z włókna kokosowego. Podczas pobytu w kolonii portugalskiej Alessandro zrozumiał, dlaczego Ilha de Moçambique jest nazywana wyspą gorączki. Grobem Portugalczyków. Upał był porażający, powietrze wilgotne i ciężkie. Alessandro nie robił sobie większych nadziei co do ciężko chorych członków załogi. Jeśli wyruszą stąd jeszcze przed końcem sierpnia, będą mogli wykorzystać ostatnie podmuchy południowo-zachodniego monsunu, żeby zgodnie z planem dotrzeć do Indii pod koniec września albo na początku października. Kiedy wracali na statek, w łodziach znajdowało się zaopatrzenie dla trzech żaglowców: krowy, owce, kozy, drób, poza tym orzechy kokosowe, daktyle i placki chlebowe. Alessandro polecił uzupełnić również zapasy wody pitnej, gdyż z tym było szczególnie krucho.

Jego spojrzenie padło na Anę, która wpatrywała się w wybrzeże, lekko pochylając głowę, jakby wabiła ją obca dal, ale nie była jeszcze gotowa poddać się temu całkowicie. Nie potrafiłby powiedzieć, dlaczego zaniepokoił go ów widok, ale przeczuwał, że siostra może mu się wymknąć, jeśli pozwoli, by obrała taką ścieżkę życiową, z której powrotu do Lizbony już nie będzie.

Ocean Indyjski, sierpień 1545

Po wyruszeniu z Ilha da Moçambique statki musiały ostrożnie manewrować, żeby omijać mielizny po lewej burcie i koralowe rafy Komorów po prawej. Przez cztery dni żeglowali tylko za dnia, a na noc zarzucali kotwicę. Minęli po drodze płaski bagnisty teren porośnięty gęstym lasem. Tubylcy nie mieli na sobie nic oprócz bawełnianych przepasek na biodrach. Zatrzymali się przy ujściu rzeki, żeby ponownie nabrać wody, gdyż jej zapasy wyczerpywały się w zawrotnym tempie. Choroba i gorączka wzmagały pragnienie, które z trudem dawało się zaspokoić. Chorym puchły ręce i nogi, na dziąsłach pojawiały się obrzęki. Alessandro zdawał sobie sprawę z tego, że powinien pozwolić załodze na dłuższy wypoczynek, ale ze względu na pomyślny wiatr już po krótkim postoju kazał podnieść żagle. Gdy minęli Komory, wschodni wiatr wypchnął statki z cieśniny na Ocean Indyjski i jeszcze tej samej nocy ląd zniknął im z oczu. Alessandro polecił skorygować kurs na północny zachód i po czterech szklankach drugiej wachty porannej pożeglowali w tym kierunku. Mijali zamożne królestwo Quiloa, gdzie żyły czarno-białe wrony i woły, u których zamiast rogów na głowie wyrastał na grzbiecie jeden róg niczym siodło. W oddali majaczyły zarysy wysp Zanzibar i Pemba, między którymi przepływali w kierunku zachodnim, po ominięciu wysuniętych w morze raf Ilha de Mafia. Wkrótce na zamglonym horyzoncie wyrosło wysokie pasmo górskie, a po kilku dniach żeglowania wzdłuż wybrzeża minęli leżące na opłukiwanym falami wzniesieniu miasto Mombaça z twierdzą i filarami ozdobionymi herbami u wejścia do portu. W odległości trzydziestu léguas od Mombaça rozpościerała się zatoka, od południa oblamowana skałą koralową, z której wznosiła się wdzięcznie smukła kolumna. Czerwonawo zabarwiona piaszczysta wydma tworzyła granicę od północy, a w tle widniał ciemnozielony gaj palmowy. Łagodnym łukiem przytulało się do wybrzeża miasto Melinde z kopułami, minaretami, tarasami

i lśniącymi w słońcu białymi domami. Ze swą barwną mieszaniną ludów arabskich, indyjskich i afrykańskich stanowiło węzeł handlowy dla kupców zmierzających zarówno na wschód, jak i północny zachód. Było to ostatnie miasto na kontynencie afrykańskim, które mijali. Po namyśle Alessandro zdecydował, że nie zatrzymają się w tutejszym porcie, ale wykorzystają sprzyjający wiatr i kursem północno-wschodnim skierują się na otwarte morze. Najpierw zniknęły im z oczu granitowe szczyty Suku, a potem wapienne góry i przylądek wschodni w Socotorze. Wszędzie widoczne były przejawy bytności Portugalczyków, którzy starali się utworzyć w tym regionie podległe sobie państwo. W zachodniej Afryce poszczególne regiony nosiły nazwy wywodzące się od towarów, które stamtąd sprowadzano. Było więc Wybrzeże Kości Słoniowej, Wybrzeże Pieprzowe, Wybrzeże Niewolnicze. Również tutaj, w części wschodniej, usadowili się Portugalczycy, nadając jej własne piętno – albo siłą, albo pochlebstwami, którymi starano się zjednać żądnych wpływów władców. Alessandro obserwował, jak Ana przechadza się po pokładzie, pogrążona w rozmowie z capelão, jednak wyraźnie niezadowolona, że toczy się ona pod jego dyktando. Raz po raz prosiła brata, żeby pozwolił jej zobaczyć się z Jaumem, ale Alessandro nie wyrażał zgody, nie widząc sensu takiego spotkania. O stan zdrowia żołnierza troszczył się bowiem barbeiro, a Ana nie miała czego szukać w kwaterach żołnierskich. Brat wciąż był na nią zły, nie tylko z powodu niesłychanej głupoty, jaką było ukrycie się na statku, lecz również roli, do której odgrywania został przez nią zmuszony. Zauważył jednak, i to z niejakim rozbawieniem, że członkowie załogi uważają jego siostrę za bohaterkę. Bądź co bądź spędziła kilka tygodni w ciemnym lochu, pozbawiona światła dziennego, w brudzie, między szczurami, co, zważywszy na jej pochodzenie, było wręcz niewiarygodne. Zjednała sobie tym szacunek i podziw marynarzy. Alessandro zastanawiał się również, co takiego skłoniło ją do skazania się na takie warunki. Czy chodziło tylko o uniknięcie małżeństwa z niekochanym mężczyzną? Ale przecież jej stosunki z Luísem de Brissakiem nie układały się tak źle. Przypomniał sobie rozmowę z siostrą przed wypłynięciem w rejs. Ana uważała, że narzeczony jest złym człowiekiem i bezbożnikiem, poza tym źle traktuje swoich niewolników. Alessandro o tym wiedział, ale przecież podobnie obchodziło się z niewolnikami wielu jego znajomych. A w ogóle co to za powód, żeby nie chcieć wyjść za niego za mąż? – Może za bardzo się do ciebie zbliżył? – spytał, ale Ana zaprzeczyła. Jeśli więc nie można było mu zarzucić żadnych poważnych przewin, jak mógł przekonać rodziców, żeby zerwali zaręczyny?

Podszedł bliżej do siostry i kapłana i usłyszał słowa padre Afonsa kończące zdanie: – …tak więc wasz gniew wynika po prostu z braku zrozumienia. Ana jakby zamknęła się w sobie, między jej brwiami zarysowała się maleńka zmarszczka. Widać było, że wiele wysiłku kosztuje ją, by odpowiedzieć: „Tak, ojcze”, co oczywiście było raczej podyktowane uprzejmością niż posłuszeństwem, nie mówiąc już o zrozumieniu. Kapłan pożegnał się krótkim skinieniem głowy, pozostawiając rodzeństwo sam na sam. – Może powinnaś słuchać ludzi, którzy dobrze ci życzą – zauważył Alessandro. – Ale ci ludzie nie muszą kierować moim życiem. – Mają jednak znacznie większe doświadczenie życiowe niż osiemnastolatka. – Moje osiemnaście lat wystarczy, żeby móc potępić zło, jakiego jestem świadkiem. – Zmarszczka między brwiami się pogłębiła. – Jaume mi ufał. – Tak, i zapewne do końca życia tego nie zapomni. Ana spuściła wzrok, może ze złości, a może z powodu wyrzutów sumienia. – Powiedziałaś mi wtedy, że twój narzeczony źle obchodzi się ze swoimi niewolnicami. Miałaś na myśli stosowanie kary chłosty czy może coś przemilczałaś? – Ana nie odpowiadała, nadal uparcie wpatrując się w ziemię. Wziął ją za ramiona i odwrócił twarzą ku sobie. – A może miałaś na myśli jakieś lubieżne czyny w stosunku do nich? Na te słowa Ana podniosła wzrok i Alessandro zobaczył w jej oczach śmiertelny strach. – Tak – szepnęła. – I robił to w twojej obecności? Zawahała się. – Nie wiedział, że go widzę. Ja… to było w jego domu… – Byłaś tam, gdzie nie miałaś czego szukać? – Nie czekał, aż odpowie. – No… nieważne, co zrobił. Jeśli mężczyzna zadaje się ze swoją niewolnicą, nawet jeśli potraktuje ją zbyt brutalnie, to nie znaczy jeszcze, że podobnie będzie się zachowywał w stosunku do własnej żony. Ana odrzuciła w tył głowę.

– A jeśli ją przy tym zabije? – Zrobił to? – Nie, ale chwycił ją za szyję i ona… ona wyglądała, jakby umierała. Oddychała ciężko i… – Słowa uwięzły jej w gardle. Alessandro puścił siostrę. – Nie powinnaś widzieć takich rzeczy. Rozumiem, że się przeraziłaś. Ale, na Boga, nie mogę na tej podstawie wnioskować, co Dom Luís zrobiłby niewłaściwego jako mąż, jeśli wszystko, co mu zarzucasz, to stosunek płciowy z niewolnicą i jej ciężki oddech. Dopiero teraz Ana naprawdę się przeraziła. Odwróciła się i uciekła do swojej kajuty.

*

Miała wrażenie, jakby w pomieszczeniu rozbrzmiewał głos Luísa: Czy ktoś ci uwierzy, Ano? Czy nie powiedzą raczej: „Tak robi każdy, nawet twój brat i twój kuzyni”? A jak myślisz, skąd wzięły się małe bękarty niewolnic Dom Ruiego? Ale żaden z nich nie zadaje gwałtu kobietom – oburzyła się Ana, głęboko przekonana o swojej racji, gdyż widziała, jak mężczyźni z jej rodziny często śmiali się i żartowali z niewolnicami, nie uszło też jej uwagi, jak te kobiety ich kokietowały. A cóż możesz wiedzieć o tym, co się dzieje za drzwiami ich sypialni? Co możesz wiedzieć o różnicy między okrzykami bólu a okrzykami rozkoszy? Ale proszę, idź i opowiedz to swoim rodzicom i bratu, Ano, a wtedy i ja się do nich udam, żeby pokornie się usprawiedliwić, gdyż moja niewinna narzeczona, wędrując po moim domu, odwiedziła pokoje, w których być nie powinna, i zobaczyła rzeczy, które dla przyzwoitych dziewczęcych oczu musiały być prawdziwie przerażające. On omal nie udusił tej dziewczyny – odpowiedziałaby. Moja droga, czyż nie wiesz, że nikogo nie interesuje, czy zabiję swoją niewolnicę, czy nie? Za jednego konia mogę ich dostać dziesięć, a czy sądzisz, że potępiono by mnie za zabicie jednego z moich koni? Ale, jak widzisz, dziewczyna żyje. A jeśli opowiedziałabyś swojemu ojcu, że

widziałaś mnie przy tym – zapewne użyłabyś słowa: nierząd – i myślałaś, że chcę zabić kochankę, a ja zaprzeczyłbym, mówiąc, że oceniłaś akt wybujałej namiętności swoimi niewinnymi oczami, komu by uwierzył? Ana przeciwstawiała się decyzji rodziców prośbami, nazwała Luísa złym człowiekiem, bezbożnikiem, mężczyzną, który maltretuje swoich niewolników, ale to wszystko nic nie dało, gdyż ojciec chciał wiedzieć, na czym opiera tę tak surową ocenę. Oczywiście nie powinno się chłostać niewolników za każde nawet najdrobniejsze przewinienie, ale są oni jego własnością i może z nimi robić, co mu się podoba. Nie mówi to jednak absolutnie nic o tym, jak będzie traktował żonę, chyba że Dom Luís zachował się kiedyś w stosunku do kobiet ze swojej rodziny czy do swojej narzeczonej w sposób inny niż wyszukanie uprzejmy. Czyż wszystkie kobiety, które go znały, nie wyrażały się o nim w jak najbardziej pochlebnych słowach? Ana leżała na koi, wpatrując się w sufit. Jaume poważnie potraktował jej obawy, choć nie podała mu żadnych szczegółów. Ograniczyła się do wyjawienia, że nie może poślubić Luísa, że była świadkiem strasznych rzeczy, i to mu wystarczyło, by zaoferować jej pomoc – choć miała go ona drogo kosztować. Nie wiedziała, jak zdoła mu wynagrodzić jego oddanie.

Goa, wrzesień 1545

Zanim jeszcze ukazały się matowoniebieskie szczyty Ghatów Zachodnich, coraz więcej oznak wskazywało, że flotylla zbliża się do lądu. Na morzu niczym biała piana unosiły się wodorosty, w powietrzu krążyły mewy i kruki, tu i ówdzie mignął nakrapiany wąż morski czy żółw. Spowite błękitną mgłą wyłoniły się wreszcie ciągnące się długim łańcuchem góry, a wkrótce potem żaglowce dotarły w wieczornym zmierzchu do Ilhas Queimadas, odludnych, niezamieszkanych skalistych wysp i czerwonobrunatnych raf, i tam zarzucono na noc kotwice. Mimo że z powodu szkorbutu zmarło pięciu ludzi, a stan sześciu innych był krytyczny, Alessandro pozwolił swojej załodze tylko na kilka godzin wypoczynku i już przed świtem kazał podnieść żagle. Przed wybiciem dwóch szklanek pierwszej porannej wachty wpłynęli w ujście rzeki Mandowi. Żeglowali powoli w górę, w kierunku Goi, wzdłuż pagórkowatego brzegu po lewej burcie. Okolica była jeszcze pogrążona w głębokim śnie, żadne światełko nie rozjaśniało ciemności. Po dwóch szklankach minęli po swojej prawej stronie Panadźi, twierdzę z czasów Maurów z białym kościołem i nielicznymi domami. Tutaj rzeka zaczynała się zwężać, a płaskie brzegi zdawały się z obu stron przysuwać do statków. Flota prześlizgiwała się między nimi niemal bezgłośnie. Z czasem na prawym brzegu znowu wyrosły wzgórza, przechodząc następnie w porośniętą palmami kokosowymi plażę. Gdy pierwsze promienie wschodzącego słońca zabarwiły niebo na czerwonawy kolor, w oddali wyłoniła się Goa. Na prawo ciągnął się las wysmukłych palm, chylących się wdzięcznie ku wodzie, w której niczym w zwierciadle odbijały się ich soczyście zielone korony. Widać było domy zachodniego przedmieścia oraz rozległe tereny stoczni ze statkami w budowie na czerwonej plaży. Wreszcie z cienia wynurzyło się samo miasto, otoczone murem z blankami, nad którym

górowała wieża katedry. Na nabrzeżu znajdowała się brama miejska z dwiema wieżami fortecznymi po bokach, a na lewo od niej, w pewnym oddaleniu w górę rzeki, komora celna, z której prowadził aż do wody pomost do cumowania statków. Za nim ciągnął się wzdłuż wybrzeża gęsty las zasłaniający horyzont.

*

Geoffrey lekko zmrużył oczy, jakby spoglądał na drugą stronę Mandowi okalającej miasto niczym wyspę. Wkrótce po wschodzie słońca można już było wypatrzyć flotyllę. Kiedy delikatne żółte światło poranka zmieniało się powoli w lśniące złoto, nasycając ciepłem wilgotne powietrze, statki stawały się coraz lepiej dostrzegalne, czarne sylwetki pod dumnie wydętymi żaglami. Nie ulegało wątpliwości, że widoczny w oddali okręt flagowy to n áo Alessandra „Maria​- Ana” – cała jego duma, ochrzczona imieniem matki. Joaquim Fontoura też pojawił się na nabrzeżu i obserwował wpływające do portu żaglowce. Twierdził, że jest kartografem i ma sporządzać mapy dla swoich zleceniodawców. Jego siostra przybyła do Goi z kilkoma młodymi kobietami, orfas del rei, które co roku król wysyłał do Indii, korzystając przy tym z okazji, by towarzyszyć bratu. Wydawało się jednak, że zmieniła zdanie co do małżeństwa, co uczyniło charakter jej podróży nieco problematycznym. Flotylla składająca się z okrętu flagowego i dwóch karaweli stanęła na kotwicy, ale Geoffrey przypomniał sobie, że swego czasu mówiono o czterech żaglowcach. Obserwował, jak spuszczone na wodę szalupy zbliżają się do nabrzeża. Uśmiechnął się, kiedy rozpoznał Ruiego, który już unosił radośnie rękę na powitanie. Geoffrey odwzajemnił pozdrowienie i przesunął spojrzenie na łódź Alessandra, chcąc okazać komendantowi należny mu szacunek. Uśmiech zniknął jednak z jego twarzy, gdy zorientował się, kto stoi obok dowódcy flotylli – smukła postać, sięgająca mu zaledwie do brody, ściskająca kurczowo jego rękę, jakby się bała, że przy najmniejszym ruchu fal wypadnie za burtę.

*

Nie tyle widok Geoffreya, ile znajomy gest, skinięcie ręką do Ruiego, przywołały wspomnienia chwil pełnych swawoli. Również sposób, w jaki zwrócił się on do Alessandra, był tak dobrze

znajomy, że poczucie zażyłości ustąpiło dopiero wtedy, gdy Geoffrey otworzył szeroko oczy ze zdziwienia na widok Any, a uśmiech znikł, jakby ktoś zmiótł mu go z twarzy. Uderzyło ją też nagle, jak bardzo nie na miejscu wydają się tu portugalscy mężczyźni odziani w aksamitne peleryny, bufiaste spodnie sięgające kolan, pończochy i aksamitne berety. Wokół nich rozpościerało się morze kolorów, które jednak nie stykało się z nimi, jak gdyby byli niedotykalni. Przycumowano łodzie i Alessandro pomógł siostrze wyjść na brzeg. Geoffrey pospieszył im naprzeciw. – Co za niespodzianka – zwrócił się do Any po przywitaniu komendanta. – Uciekłaś od Dom Luísa? – zażartował. – W rzeczy samej – odpowiedział Alessandro w imieniu siostry, i szaroniebieskie oczy Geoffreya – Ana zawsze uważała je za intrygujące, o wiele za poważne jak na jego lekkomyślną naturę – skierowały się na nią ponownie, najpierw zdziwione, potem rozbawione. – Ha, i to akurat teraz, gdy był już taki pewny swego. Ale dobrze zrobiłaś, Ano, on ma parę bardzo wątpliwych upodobań. – Nie popieraj jej – wycedził Alessandro przez zęby. Geoffrey wzruszył ramionami, spojrzał na Anę i mrugnął do niej porozumiewawczo. Ona jednak nie podzielała tej niefrasobliwości, z jaką potraktował jej obecność, raczej głowiła się, co takiego mógł wiedzieć o Luísie. Czy to możliwe, że może spodziewać się pomocy właśnie z jego strony? Kiedy jednak Rui wyskoczył z szalupy na ląd, Geoffrey od razu zapomniał o Anie. Zwrócił się do niego i przywitali się jak bracia, którzy przez długi czas przebywali z dala od siebie. Kiedy Ana zrobiła parę kroków na lądzie, miała wrażenie, jakby ziemia chwiała się jej pod stopami, więc szukając oparcia, chwyciła za ramię Alessandra. Przygotował ją na to, powiedział, że po tylu miesiącach na morzu takie odczucie jest czymś całkiem normalnym, że zdarza się ono każdemu, kto nie jest przyzwyczajony do morskich podróży, i że to szybko minie. Mogła mieć tylko nadzieję, że brat ma rację, gdyż na razie czuła się jak dziecko, które stawia niepewnie swoje pierwsze kroki. Nawet tutaj, na nabrzeżu, gdzie słony morski wiatr dodawał barwy wszystkim zapachom, w powietrzu unosiła się jakaś obca woń, łagodna, tajemnicza, przepojona ciepłem i wilgocią. Ana wciąż jeszcze trzymała się Alessandra, jakby się bała, że ktoś mógłby ich rozłączyć. Ale ludzie schodzili im z drogi i wytrzeszczali na nich oczy, zupełnie tak samo, jak robiła to w Lizbonie ona, wpatrując się w przybyszów z dalekich stron. – Nie mieliśmy pojęcia, że towarzyszy wam siostra, Dom Alessandro – powiedział jeden

z mężczyzn pracujących dla Dom Fernão, tłumacząc się, że Ana musi tak jak wszyscy iść na piechotę. Normalnie kobietę o jej pozycji noszono przez miasto w zasłoniętej lektyce i nawet na ulicach Lizbony nie musiałaby zrobić sama ani kroku. – Ja też o tym nie wiedziałem – odparł Alessandro, zdając sobie sprawę, że okoliczności jej podróży nie na długo pozostaną tajemnicą. – Ach tak? – Mężczyzna – Ana przypominała sobie jak przez mgłę jego twarz z paru wizyt w domu Dom Fernão – rzucił jej przelotne, zaciekawione spojrzenie, ale zaraz się odwrócił. Niewolnicy rozpostarli okrągłe parasole, żeby ochronić ich przed słońcem. Ulice zapełniali brodaci mężczyźni, kobiety w egzotycznych kolorowych strojach, zwierzęta, wozy zaprzężone w osły i palankiny niesione przez czarnych niewolników. Przy każdym kroku spod nóg wzbijały się tumany żółtego kurzu. Grupa uzbrojonych mężczyzn rozpędzała tłum, żeby zrobić miejsce dla jakiegoś fidalgo jadącego na koniu. Ana przytuliła się do brata, powodowana narastającym lękiem przed nieznanym, ale i ciekawością. Po raz pierwszy w życiu znalazła się w samym środku całkiem obcej kultury, po raz pierwszy to ona wzbudzała w porcie zainteresowanie, a ludzka ciżba rozstępowała się przed nią, ponieważ była obca, a nie dlatego, że była córką Dom Fernão. – To główna ulica – objaśnił Geoffrey. – Rua Direita. W prawo prowadzi do pałacu gubernatora, a stamtąd do placu S abayo i do katedry.

*

Marynarze się rozdzielili, żeby udać się do wskazanych im kwater. Portugalscy fidalgos, gdy przybyli przed laty do Goi, zaczęli od wznoszenia eleganckich willi wzdłuż rzeki, w Ribandarze, a także na wyspach Divar i Chorao. Dom, do którego Geoffrey zaprowadził rodzinę da Silveira i Ruiego, był wspaniałą budowlą z lśniącego czerwonego laterytu, z fasadą poprzerywaną wąskimi oknami. Po obu stronach drzwi z ciemnego drewna, do których prowadziły szerokie schody, stały dwie ciężkie, masywne kolumny. – W domu nie brak pokoi gościnnych – zwrócił się Geoffrey do Any, gdy weszli do holu. – Kadi pójdzie z tobą i zostanie w pobliżu na wypadek, gdybyś potrzebowała jej pomocy. Skinął na olśniewająco piękną niewolnicę i polecił, żeby umieściła Anę w sąsiedztwie pokoju Alessandra.

W środku dom był jeszcze przestronniejszy, niż wydawał się z zewnątrz. Na pierwsze piętro prowadziły łagodnie zakręcone schody. Ana weszła na korytarz o kremowej posadzce z marmuru, rozświetlony ciepłym blaskiem świec. Po uciążliwym upale w porcie i na ulicy chłód panujący w domu dawał przyjemne wytchnienie. Kilkakrotnie musiała wyciągnąć ręce, żeby dotknąć ściany, gdyż miała wrażenie, jakby podłoga uciekała jej spod nóg. Pomieszczenia przechodzące amfiladowo jedno w drugie były lekko rozjaśnione częściowo matowym światłem wpadającym przez maleńkie okna, a częściowo światłem świec. Ana nie rozejrzała się nawet po pokoju, do którego przyprowadziła ją Kadi, jej uwagę zwróciło jedynie łóżko, gdyż w chwili, gdy je ujrzała, ogarnęło ją ciężkie, niemal obezwładniające zmęczenie. Rozsznurowała tasiemki sukni i zsunęła ją niedbale na podłogę. Żeby tylko na chwilę zamknąć oczy – pomyślała, siadając na łóżku i zapadając się w poduszki.

*

Kiedy się obudziła, była w pokoju sama. Na małym stoliku stała taca z przykrytymi serwetką talerzami, karafką i kielichem. Ana nie była głodna, ale ucieszyła się z wody, która choć już letnia, znacznie lepiej gasiła pragnienie niż ta słonawa na statku. Ponieważ nie odczuwała głodu, nawet nie tknęła jedzenia. Była zbyt zaintrygowana wszystkim, co wokół niej nowe, więc pozostawanie samej w pokoju wydawało jej się w tym momencie bezsensowną stratą czasu. Zesztywniałe po długiej podróży w ciasnej przestrzeni członki domagały się ruchu, zdawały się niemal przepełnione nieznaną dotychczas energią. Włożyła suknię wierzchnią, podeszła do drzwi i nacisnęła ciężką klamkę. Początkowo myślała, że zablokował się zamek. Po chwili jednak z rosnącym niedowierzaniem stwierdziła, że jest zamknięta na klucz. Zaczęła bezradnie szarpać drzwi i walić w nie dłońmi. – Alessandro! – Ponownie nacisnęła klamkę. – Ales​sandro! Wściekła, odwróciła się, podbiegła do okna, otworzyła na oścież okiennice, wcisnęła się w wąski otwór i wychyliła na zewnątrz. Zobaczyła otoczony wysokim murem ogród, w którym nie było nikogo poza ubranym na biało niewolnikiem. – Alessandro! Niewolnik rzucił okiem w jej stronę i natychmiast się odwrócił. To sprawa pana.

– Geoffrey! Niewolnik ponownie zerknął w górę i zniknął w domu. Ana liczyła, że ktoś przyjdzie – czy to pod jej okno, czy do drzwi. Jednak po chwili niewolnik wrócił i zajął się swoją pracą. Jasne mury lśniły oślepiająco w promieniach słońca, które czyniły z kwiatów przetykane złotem barwne morze. Ana wychyliła się jeszcze trochę i przesunęła spojrzeniem po ogrodzie. Wściekłość na brata powoli ustępowała wzbierającej w niej rozpaczy.

*

– Naprawdę nie chcesz jej wypuścić? – spytał Geoffrey, odesławszy niewolnika z powrotem do ogrodu. – Nie – odrzekł Alessandro. Rui popatrzył na kuzyna, ale się nie odezwał, choć jego spojrzenie mówiło samo za siebie. Najwidoczniej przeczuwał, że doszłoby do bezsensownej kłótni, a jego milczenie było Alessandrowi na rękę. Sérgio da Silveira, który jak nigdy był tego samego zdania co on, wycofał się, tłumacząc, iż chce się na chwilę położyć. Alessandro domyślił się jednak, że był to tylko pretekst, by mógł zostać sam, ponieważ statek zaopatrzeniowy dowodzony przez jego syna wciąż się nie odnalazł. Dwie śliczne niewolnice wniosły jedna po drugiej srebrne półmiski z jedzeniem. Jedna z nich – ta, która zaprowadziła Anę do jej pokoju – miała nieco ciemniejszą karnację; cera drugiej była jasna. Rui odprowadził je wzrokiem, po czym zwrócił się do Geoffreya: – Która jest twoją kochanką? – Obie. Rui uniósł jedną brew i wyszczerzył zęby w uśmiechu. Pewne rzeczy się nie zmieniają – pomyślał Alessandro. – Co będzie teraz z twoją siostrą? – zagadnął Geoffrey. Alessandro wzruszył ramionami. – Zostanie w swoim pokoju do chwili wyjazdu.

Tego już było Ruiemu za wiele. – Na Boga, była nieposłuszna, ale przecież nie popełniła żadnego przestępstwa. – Domyślam się, że w stosunku do własnej siostry byłbyś bardziej tolerancyjny. – Prawie każdy jest bardziej tolerancyjny niż ty – odparował Rui. – Bardzo zaszkodziła swojej reputacji. – Zamknięta jak więzień wcale jej nie poprawi. Geoffrey, przysłuchujący się w milczeniu ich rozmowie, zmrużył lekko oczy, ale postanowił się nie mieszać. Sprawiał raczej wrażenie pogrążonego w myślach, nie bardzo wiedząc, czy są one sensowne, czy bezproduktywne. Wymienił spojrzenie z Ruim. Wydawało się, że porozumiewają się językiem, który nie wymaga artykulacji. – Przyślij tu Januárię – polecił Geoffrey, zwracając się do jasnoskórej niewolnicy. Po chwili weszła młoda Mulatka. – Pokaż Dom Alessandrowi jego pokój i zadbaj, żeby mu niczego nie brakowało – rzekł do niej. – Tak, panie. Alessandro spojrzał na niego, dając mu kpiącym uśmiechem do zrozumienia, że ten manewr był aż nadto czytelny. Nie wydawało się jednak, by Geoffrey spodziewał się innej reakcji, bo odpowiedział na jego spojrzenie drgnieniem kącików ust i pochylił z udawaną uniżonością głowę, tak że jasny kosmyk włosów opadł mu na czoło. A niech tam – pomyślał Alessandro, wstając. Dziewczyna prawdopodobnie i tak należała do jego ojca – własnej niewolnicy Geoffrey by mu raczej nie podsunął – a więc nie będzie mu nic dłużny. Nic więc nie stoi na przeszkodzie, żeby przyjemnie zakończył ten dzień. Idąc za dziewczyną korytarzem, mijał drzwi Any, zza których dobiegał cichy płacz. Zatrzymał się na sekundę i wymacał w kieszeni klucz, zastanawiając się, czy jej nie wypuścić i nie powierzyć opiece Ruiego. Po krótkim wahaniu rozmyślił się jednak, ale położył klucz na małym stoliku obok drzwi, na wypadek gdyby Ana czegoś potrzebowała, po czym wszedł do swego pokoju.

*

Fakt, że flotylla przybyła dopiero poprzedniego dnia, nie wydawał się bratu Noelii, Joaquimowi, przeszkodą, by ​niezwłocznie złożyć wizytę komendantowi. Sugestię siostry, żeby dać mu przynajmniej jeszcze jeden dzień odpoczynku, gdyż nie należy się przecież spodziewać tak rych​łego wyruszenia statków w dalszą drogę, zbył machnięciem ręki. Znajdowali się więc teraz w salonie domu da Silveiry, gdzie oprócz komendanta i obu kapitanów był również ​senhor Glanville i kilku innych mężczyzn, wśród nich gruby mnich i kapelan marynarzy. Młoda kobieta, która im towarzyszyła w podróży, a o której już w dniu jej przybycia krążyły niesłychane opowieści, nie pojawiła się, stwierdziła Noelia z lekkim żalem. Spodziewała się kogoś starszego niż Alessandro, który mógł dopiero co skończyć dwadzieścia pięć lat. Z lekko pochyloną głową słuchał w milczeniu, gdy Joaquim wyłuszczał mu motywy przybycia siostry do Indii. Alessandro był szczupły i wyższy niż brat Noelii, miał czarne kręcone włosy i bardzo ciemne oczy. Noelię przywitał zdawkowo, a teraz złapała się na tym, że czeka, aż zaszczyci ją dłuższym spojrzeniem. Był jednak tak pochłonięty rozmową z mężczyznami, że nie zwracał na nią najmniejszej uwagi. Tak, oczywiście, da im do dyspozycji kabinę na jednym ze swoich statków – powiedział. A więc senhor Fontoura jest kartografem? Czy mógłby im pokazać niektóre ze swoich map? Nikt tutaj nie chce być zbyt nieufny, ale biorąc pod uwagę fakt, że podróżuje on ze swoją siostrą – teraz nareszcie przyszło to wytęsknione spojrzenie, w którym zamajaczył cień podejrzliwości, lekki ślad dezaprobaty, jakby nie była ona tą, za którą się podawała – co chyba niczemu nie służy, wydaje się właściwe, by zasięgnąć nieco informacji. Bądź co bądź chce się wiedzieć, kogo przyjmuje się na pokład, tym bardziej że Noelia była wyraźnie niechętna małżeństwu, stanowiącemu przecież jedyny cel jej podróży do Indii. Tym wszystkim Noelia się nie przejmowała, ale dręczyły ją insynuacje, iż mogłaby być kochanką Joaquima. Nikt bowiem nie był skłonny stwierdzić, że te brudne podejrzenia są zupełnie bezpodstawne. A gdyby miała jeszcze choć cień wątpliwości, to sposób, w jaki patrzył na nią duchowny, szybko by je rozwiał. Zacisnęła więc usta i wpatrywała się w Alessandra da Silveirę, jakby mogła go w ten sposób zmusić, by poświęcił jej następne spojrzenie, dzięki czemu zdołałby spostrzec, że ona i Joaquim są do siebie podobni. On jednak nie zwracał na nią uwagi, lecz kontynuował rozmowę z jej bratem. Kiedy na moment odwróciła od niego głowę, zauważyła, że obserwuje ją Geoffrey Glanville. Mrugnął do niej, czym tylko zasygnalizował, że widział, jak wpatrywała się w komendanta, i że wyciągnął z tego własne wnioski. Natomiast Joaquim, zmarszczywszy czoło, najwyraźniej zupełnie inaczej zinterpretował to mrugnięcie. Wzdychając, opuściła powieki i utkwiła wzrok w podłodze, co w tej sytuacji wydało się jej

najbardziej stosowne. Mężczyźni kontynuowali rozmowę, mówili o mapach, nawigacji i pułapkach czyhających podczas podróży morskiej. Wkrótce nadeszła pora, żeby się pożegnać, nie chcąc nadużywać gościnności gospodarza. – Miej się na baczności – napomniał Joaquim siostrę, gdy tylko opuścili dom. – Nie chciałbym, żeby doszło do jakiegoś nieprzyjemnego incydentu, bo ten Anglik wyraźnie na ciebie nastaje. – Nie martw się. Joaquim zatrzymał się i popatrzył na siostrę. – Nie wiem, czy rozsądnie postąpiłem, zabierając cię tutaj – powiedział zatroskany. – Powinienem zostawić cię w domu. – Tu przydam ci się bardziej niż w domu. – To prawda, ale kto wie, jakim kosztem. Uśmiechnęła się i musnęła czubkami palców jego brwi, jakby mogła w ten sposób wygładzić mu zmarszczki. – Dotychczas nie mieliśmy żadnych kłopotów, nawet długą podróż do Indii przetrwaliśmy bez szwanku. Kiedy wrócimy do Lizbony, przyszłość pokaże, co dalej – powiedziała. Wprawdzie Joaquim nie wydawał się przekonany, ale na tym poprzestał. – Obecność siostry Dom Alessandra jest dobrym pretekstem do częstszych odwiedzin – rzekł. – Ułatwi nam to pobyt na statku. Co za szczęśliwy zbieg okoliczności, że ona również wraca. Na pewno się ucieszy, że będzie miała towarzyszkę podróży. Noelia przytaknęła, ale jej myśli nadal błądziły wokół Dom Alessandra. Z jakichś bliżej nieokreślonych przyczyn wątpiła, żeby droga do komendanta prowadziła przez jego siostrę.

*

Była to pierwsza wyprawa Alessandra w tak dalekie krainy i choć zgodnie ze swą naturą przyjmował wszystko, co się działo, z pozorną obojętnością, był jednak do głębi poruszony.

Goa była miastem budowniczych okrętów, co okazało się okolicznością ze wszech miar korzystną. Karawela Sérgia da Silveiry znajdowała się teraz w stoczni, ribeira das n áos, i wszystko wskazywało, że naprawa uszkodzonego masztu posuwa się szybko naprzód. Pozostałe dwa żaglowce dokładnie skontrolowano, żeby wykryć ewentualne szkody. I rzeczywiście, na kadłubie karaweli Ruiego znaleziono pęknięcie, które przy najbliższym sztormie mogło w tym miejscu doprowadzić do przecieku. Jeśli chodzi o jakość drewna, Alessandro polecił swoim najbardziej doświadczonym pod tym względem niewolnikom ocenić je jak najdokładniej, żeby na morzu nie zdarzyła się żadna przykra niespodzianka. Poza tym w pracach uczestniczyli również cieśle i uszczelniacze ze statków Alessandra, nadzorowali każdy ruch stoczniowców. Flotylla powinna wyruszyć najpóźniej pod koniec lutego. Na początku marca mogło już być za późno, gdyż wtedy musieliby żeglować pod wiejący monsun.

*

Goa była najważniejszym po Lizbonie centrum handlowym, kolejną perłą, dzięki której Portugalia stała się jednym z najbogatszych krajów Europy. G oa dourada – złota Goa – opasana rzeką niczym wyspa, pełna trzęsawisk, drzew mangrowych i lagun ze słoną wodą, uformowana w kształt trójkąta z wierzchołkiem zwróconym ku zachodowi. Na północy granicę stanowiła rzeka Mandowi, na południu zatoka morska u ujścia Zuari, a na wschodzie kanał łączący obie te rzeki. Były tam mielizny, którymi w czasie odpływu bez trudu można by przejść na stały ląd, jednak dobrze ich strzegły aligatory, o których opowiadano, że karmiąc je jeńcami wojennymi, przyzwyczajono je do spożywania ludzkiego mięsa. Rogatki nadzorowali z wież strażniczych żołnierze i pisarze, dokładnie kontrolując przybywających i wyjeżdżających. Rzeka stanowiła nie tylko doskonałą naturalną fosę, ale również głęboką, chronioną przystań, przy której powstała prosperująca stocznia. Port miał idealne warunki, żeby stać się najważniejszym węzłem komunikacyjnym i handlowym w regionie, w związku z czym znaczenie Goi dla Estado da In dia nieustannie wzrastało. Miasto miało kształt półkola przylegającego do Mandowi. Jego położenie miało jedynie dwie wady: ujście rzeki w czasie pierwszych miesięcy południowo-zachodniego monsunu było nie do przebycia, a wilgotny upał utrudniał oddychanie i oblepiał skórę. Poza murami twierdzy rozciągały się wzgórza i doliny, ale samo miasto było raczej małe. Przejście z nabrzeża do Misericórdii [2], nawet przy największym tłumie na Rua Direita, nie

zajmowało więcej niż pół obrotu klepsydry półgodzinnej. Imponujące budowle i kościoły nadawały Goi widoczne piętno portugalskie. Okolice wokół miasta były górzyste i poprzecinane rzekami. W celu zapewnienia mu bezpieczeństwa Albu​querque kładł nacisk na to, żeby było ono nie do zdobycia od strony stałego lądu, a więc nie tylko wzmocnił mury, ale zabezpieczył również łatwo dostępne fragmenty wybrzeża. W pobliżu stoczni znajdowała się Sé, kaplica, wzniesiona na miejscu dawnego głównego meczetu. Natychmiast po zdobyciu miasta Albuquerque kazał zbudować cytadelę oraz spichlerze i duże magazyny na ryż, które miały służyć jako składy prowiantu dla faktorii na Wybrzeżu Malabarskim i zawijających do portu statków. – Zadowolony? – W panującym w porcie zgiełku Geoffrey podszedł niepostrzeżenie do Alessandra i stanął za jego plecami. – Całkowicie. Mam nadzieję, że uda nam się wyruszyć jeszcze w tym roku. – Rui powiedział, że uszkodzenia statku są zbyt poważne, aby można je było szybko usunąć. Lekki uśmieszek zagościł na wargach Alessandra. Dobrze wiedział, dlaczego Rui chciałby przedłużyć pobyt w mieście. – Domyślam się, że wy obaj wiecie, jak się tutaj dobrze zabawić, nieprawdaż? Geoffrey tylko wzruszył ramionami. Alessandro znowu powędrował spojrzeniem ku statkom. Z Lizbony transportowały tylko przyprawy, korale i towary o niewielkiej wartości. W drodze powrotnej płynęły załadowane korzeniami, indygo, twardym drewnem, jedwabiem, kosztownymi materiałami i saletrą. Sprawy handlowe były domeną Geoffreya. – Dopilnuj, żeby wszystko zostało załatwione do końca roku – powiedział Alessandro. – Oczywiście. Choć wychowywali się jak bracia, nigdy nie byli sobie bliscy. Co prawda Alessandro nigdy nie uważał Geoffreya za intruza, nie pamiętał nawet okresu, kiedy młody Anglik nie należał do ich rodziny. Był kimś w rodzaju krewnego, który został przez nią przyjęty i wychowywał się razem z jej dziećmi. Kształcono ich zgodnie z indywidualnymi predyspozycjami każdego – w handlu albo żegludze. A jednak choć doskonale się uzupełniali, każdy z nich działał na własną rękę. Geoffrey spojrzał w bok i zmarszczył czoło.

– Co ona tu robi sama? Podążając za jego spojrzeniem, Alessandro odwrócił się i zobaczył w tłumie siostrę senhora Fontoury, która rozglądała się, jakby czegoś szukała, najwyraźniej zagubiona w gąszczu ludzkim. Geoffrey chciał do niej podejść, ale Alessandro go zatrzymał. – Ja pójdę – rzekł. Nie uszło jego uwagi ani zainteresowanie Geoffreya dziewczyną, ani fakt, że jej brat – któż mógłby mieć mu to za złe? – nieszczególnie je sobie cenił. Niejasne natomiast było dla niego, dlaczego senhor Fontoura zabrał siostrę w taką podróż. Czy nie było nikogo, kto mógłby się nią zaopiekować w czasie jego nieobecności? Wychodzić tutaj za mąż najwyraźniej nie chciała, choć przybyła na statku wraz z orfas del rei. A może miała taki zamiar, a później zmieniła zdanie? I czego, na miłość boską, szukała w porcie sama, bez osoby towarzyszącej, co było w najwyższym stopniu niestosowne. Utorował sobie drogę przez tłum i podniósł rękę, żeby zwrócić na siebie uwagę dziewczyny. Kiedy menina[3] Noelia go zauważyła, na jej wargach pojawił się nieśmiały uśmiech. – Byłam z bratem na bazarze i tłum nas rozdzielił – wyjaśniła, zanim jeszcze zdołał cokolwiek powiedzieć. – Znajdujecie się ładny kawałek drogi od bazaru – zauważył Alessandro. – Pomyślałam sobie, że tutaj, gdzie nie jest tak tłoczno, prędzej znajdę kogoś, kto mnie zaprowadzi do domu. Zagryzła wargę, jakby wyznanie, że potrzebuje tego rodzaju pomocy, było czymś wstydliwym. – Proszę ze mną. – Dotknął lekko jej ramienia i poprowadził ją przez tłum. – Zamierzałam w najbliższych dniach złożyć wizytę waszej siostrze, senhor – oznajmiła sztucznie beztroskim tonem, jakby chciała jedynie przerwać milczenie. – Niestety, jest niedysponowana – odparł Alessandro, ale zorientował się od razu, że te słowa mogły sprawić wrażenie nieuprzejmej odmowy. – Podróż była wyczerpująca, a okoliczności, które do niej doprowadziły… cóż… są już wam zapewne znane, jak mogę domniemywać – dodał natychmiast. Po swoich dramatycznych przejściach Ana rzeczywiście wpadła nieomal w depresję. Kilkakrotnie Alessandro się zastanawiał, czy nie zakończyć jej aresztu domowego, ale w końcu tego nie robił. Ona nie chciała wracać do Lizbony, a on nie miał ochoty się przekonać, na jaki pomysł mogłaby

wpaść, żeby temu przeszkodzić. Jej ucieczka była widomym znakiem, że nie lękała się przedsięwzięć niezwyczajnych, a nawet niebezpiecznych. Szybko wybił jej z głowy pomysł zawarcia małżeństwa w Goi. Oświadczył, że w żadnym wypadku się na to nie zgodzi. Nie tylko ze względu na Dom Luísa – bądź co bądź nadal byli oficjalnie zaręczeni – ale również dlatego, że nie pochwalał stylu życia większości tutejszych fidalgos. Nie należały do rzadkości przypadki, że oprócz żony mieli jeszcze dziesięć czy więcej niewolnic, które w czasie wspólnych zabaw chętnie odstępowali za pieniądze innym mężczyznom. Ten proceder był źródłem ciągłego zmartwienia duchownych, którzy jednak nie mogli położyć mu kresu, gdyż posiadanie niewolnic było dozwolone i tylko mężczyzna decydował o tym, jak je traktuje. Jeszcze przed czterdziestu laty chodzono wszędzie pieszo, nie ubierano się zbyt strojnie, wiedziano, jak dbać o broń. Teraz jednak nikt nie chciał chodzić, wydawano majątek na konie i na przekór zakazowi króla i gubernatora noszono wystawne stroje, płaszcze z aksamitu i jedwabiu, pantofle ze zdobionej koźlęcej skóry i perfumowane rękawiczki. A że fidalgos żyli na koszt korony i kosztowali ją krocie, jeden z dominikanów już kilka lat temu donosił królowi o rozwiązłym życiu szlachciców. Kiedy w Goi bawiono się przez dziesięć miesięcy w roku, i to, jak podkreślał inny duchowny, w sposób tak bezecny, że przyzwoitość nie pozwalała mu nazwać tego po imieniu, nazywano to „służbą królowi”. Żołnierze włóczyli się po mieście, bezczeszcząc zamężne kobiety, co mogło być przyczyną, dla której casados zazdrośnie strzegli swoich żon. Ana nie miała pojęcia, o co prosi brata. Alessandro spojrzał przelotnie na kobietę u swego boku. – Brat będzie was szukał. – Skinął na swego niewolnika. – Widziałeś parę dni temu w moim domu senhora Fontourę, José? – Tak, panie. – A więc rozejrzyj się za nim na bazarze i w okolicy. Jeśli go znajdziesz, powiedz mu, że odprowadzę jego siostrę do domu. – Tak jest, Dom Alessandro. Pozostało z nim dwóch jego żołnierzy oraz niewolnik niosący rozpostarty parasol. Alessandro się zastanawiał, czy ich powrót nadmiernie się nie opóźni i czy Geoffrey rzeczywiście dostatecznie szybko załatwi wszystkie sprawy handlowe. Młoda kobieta idąca obok w milczeniu nie zaprzątała jego myśli. Kątem oka rejestrował tylko poruszającą się postać. Dopiero gdy stanęli

przed domem, w którym mieszkała razem z bratem, zatrzymał na niej wzrok dłużej. Sprawiała wrażenie, jakby czegoś od niego oczekiwała, jednak nie miał pojęcia, co by to miało być. Z całą pewnością nie była kokotą. – Było mi bardzo miło – powiedział. Rozchyliła usta w uśmiechu, ukazując lśniącą biel równych zębów, i przez krótką oszałamiającą chwilę pomyślał, że czeka, by ją pocałował. Czar chwili jednak szybko prysł, kiedy uśmiech stał się szerszy i mniej uwodzicielski. – Mnie również – odrzekła.

2 Santa Casa da Misericórdia – Święty Dom Miłosierdzia – portugalska organizacja dobroczynna założona w 1498 roku przez królową Eleonorę w Lizbonie, następnie w innych miastach Portugalii i w koloniach portugalskich. 3 Menina (port.) – panienka, dziewczyna.

Goa, grudzień 1545

Geoffrey nie przypominał sobie takiego okresu, w którym odurzający zapach przypraw korzennych nie odgrywałby ważnej roli w jego życiu. Owe sproszkowane, aksamitne i zawiesiste substancje, których aromat omamiał, zanim jeszcze poczuło się na języku ich wyborny smak, już w dzieciństwie dostarczały mu niezwykłych podniet. Niejeden raz zakradał się do magazynu, węszył po tyglach i miseczkach, wkładał do ust strączek pieprzu, tak ostry, że łzy napływały mu do oczu, nadgryzał korę cynamonową, kładł sobie na języku kminek, kosztował goździki i ich siostry, kwiaty muszkatołowe, które roztaczały wokół tak lubiany przez Anę zapach. Jedne przyprawy pieściły zmysły, inne miały delikatną goryczkę, jeszcze inne cudowną łagodność. Skład, który Geoffrey kazał zbudować w Goi dla Dom Fernão, znajdował się za budynkiem mieszkalnym i różnił się od magazynu lizbońskiego, gdzie przechowywano przyprawy do czasu ich sprzedaży. Tutaj gromadzono większe ilości cennych towarów, gotowych do wyekspediowania statkiem do Lizbony. Prace naprawcze na żaglowcach postępowały bardzo wolno, więc Geoffrey przewidywał, że flotylla wypłynie z portu z opóźnieniem. Zdawał sobie sprawę, że Alessandro jest zaniepokojony, nie tylko dlatego, iż doradzano mu jak najszybsze wyruszenie w drogę powrotną, jeszcze pod koniec lutego, ale również z tego powodu, że samo miasto Goa dawało mu jakieś niejasne poczucie dyskomfortu. Podobnie odczuwał to Rui, choć potrafił korzystać z tutejszych uciech, których w mieście było pod dostatkiem. Ale zarówno on, jak i Alessandro zdawali się nie wiedzieć, jakie są przyczyny ich dziwnego samopoczucia. Mimo swego zafascynowania tym krajem Geoffrey miał podobne doznania. Być może w powietrzu wciąż jeszcze unosiło się trochę tego zapachu krwi, do którego chyba się już przyzwyczaił, może też było w atmosferze miasta coś widmowego, co działało deprymująco

już w chwili, gdy przekroczyło się jego bramy. Swego czasu Goa odważyła się na stawienie oporu, coś, czego Afonso de Albuquerque, nowo mianowany gubernator estado, nie był w stanie tolerować. Chodziło bowiem o honor Portugalii, a tym samym o jej pozycję na Wybrzeżu Malabarskim, więc przystąpił do szturmu na miasto. Po odniesionym zwycięstwie wydał je na łup szabrowników i gwałcicieli. Rozkazał, żeby zasztyletowano wszystkich Maurów – mężczyzn, kobiety i dzieci – nie litując się nad nikim. Postanowił wytępić całą ludność muzułmańską, i tak przez cztery dni zabijano każdego Maura, którego schwytano. Nikt nie uszedł z życiem. Ci, którzy chcieli przepłynąć na stały ląd, tonęli, ci, którzy próbowali ucieczki, wpadali w ręce Hindusów i tracili życie. Ulicami płynęła krew sześciu tysięcy zamordowanych, zmieniając ziemię w mazisty czerwony szlam, który po wyschnięciu tworzył czerwonobrunatną skorupę. Albuquerque kazał umieścić zwłoki w meczecie, który następnie podpalono. Po grobach i budowlach Maurów miało nie pozostać śladu, wszystkie zrównano z ziemią. A gdyby ktoś żywy wpadł mu jeszcze w ręce, to według jego słów zostałby usmażony. W jednym z listów pisał, że na mocy jego decyzji żaden Maur nie będzie miał w Goi czego szukać. Geoffrey nie był żołnierzem i choć został mu oszczędzony widok zhańbionego miasta, a jego obrazy znał tylko ze szczegółowych relacji świadków, w niektóre dni miał wrażenie, że powietrze jest przesycone słodkawą wonią zwłok i metalicznym zapachem krwi. Gdy szedł nocą ulicami, często mu się wydawało, że miasto samo je wydycha, że w powiewie wiatru, który przelatuje przez zaułki, wzbija kurz i wydyma suknie, słychać jęki umierających, a wtedy włos jeżył mu się na karku. Po zdobyciu Goi Albuquerque zaczął natychmiast umacniać swoje fortece kamieniami ze zniszczonych meczetów i budować nowe składy. W celu zwiększenia liczebności gminy portugalskiej zachęcano mężczyzn, żeby żenili się z hinduskimi kobietami po uprzedniej ich konwersji na wiarę chrześcijańską, wybierając w miarę możliwości te o jaśniejszej karnacji i odpowiednim pochodzeniu. Przed ślubem przyjmowały chrzest i otrzymywały nowe imiona. Nieliczne muzułmanki, które po podboju pozostały przy życiu, były zmuszane do małżeństwa z Portugalczykami, głównie Persjanki z Chorasanu i Gilanu. Żeniono się jednak chętnie również z wyznającymi braminizm kobietami z Dekanu. Na ulicach widywało się m ordom os, którzy chodzili po mieście, pilnując, żeby żadna świątynia nie została odbudowana. Zrównano z ziemią budowle, które ówczesny generalny wikariusz Miguel Vaz Coutinho po przybyciu do Goi uznał za pogańskie, o pomalowanych na czerwono kamieniach i ciemnych, pozbawionych okien wnętrzach, gdzie odurzający zapach świeżych kwiatów mieszał się z budzącą obrzydzenie wonią tych, które zwiędły, gdzie zalatywało

zepsutym mlekiem, zjełczałym masłem i mysimi odchodami, gdzie w migoczących światłach lamp oliwnych uwidaczniały się osobliwe kamienne figury – postaci ludzi o wielu ramionach, z głowami małp, słoni, czy okrutne twarze ludzkie. Publicznymi przybytkami nierządu, jak mówił, były te miejsca, w których bailaderas wykonywały swoje podniecające tańce. W rezultacie w 1540 roku nakazał zniszczyć wszystkie świątynie w Goi i na okolicznych wyspach. Wystarczyło pół roku, żeby wykonano to polecenie, a na ruinach świątyń wzniesiono kaplice. Geoffrey usłyszał zbliżające się kroki. Do magazynu wszedł Rui, ocierając pot z czoła. – Tu się chowasz. – Zmarszczył nos i kichnął. Od zawsze nie znosił zapachu niektórych przypraw i ziół. – Prace na żaglowcu Sérgia da Silveiry przebiegają w szybkim tempie. Natomiast na moim… – Uniósł ramiona. – Alessandro powiedział, że będziemy mieli szczęście, jeśli zdążymy z remontem do stycznia. – Jest zły? – Nie, a nawet jeśli, to tego nie okazuje, znasz go przecież. Natomiast jego stryj klnie za dwóch. Nigdy nie był szczególnie sympatyczny, ale od śmierci Henrique’a stał się nie do zniesienia. – Nie jest mu łatwo – zauważył Geoffrey. – Że też akurat ty go bronisz. Geoffrey wzruszył ramionami i spuścił wzrok na kolumny cyfr, które sumował. – Tak czy inaczej w następnym rejsie do Indii nie weźmie udziału – rzekł Rui. – Nie? – Geoffrey nie krył zaskoczenia. – Nie, przymierza się do handlu niewolnikami na wybrzeżu Afryki. Portugalia nie tylko uchodziła za prekursora handlu przyprawami, ale również handlu niewolnikami, który przynosił znaczne zyski. – Cóż, nie powiem, żeby mnie to zasmuciło – stwierdził Geoffrey. – Mnie też nie. Może przekonam wuja Fernão, żeby poparł mego brata Gasparda na stanowisko capitão w następnej wyprawie. – Rui zdjął beret i przeczesał palcami czarne włosy. – A co z tobą? Podjąłeś już decyzję?

W ostatnich tygodniach Geoffrey unikał zajmowania się tym śmiałym pomysłem. Jednak teraz czas naglił. Potrząsnął głową. – Dlaczego, na Boga, tak trudno ci się zdecydować? – spytał Rui. – W końcu sam wpadłeś na ten koncept. Początkowo było to tylko bliżej niesprecyzowane wyobrażenie, któremu dopiero Rui nadał właściwy kształt. – Mógłbym stracić przychylność Dom Fernão – powiedział Geoffrey. – Nie stracisz jej, choćby ze względu na Anę, którą on bardzo kocha. Lepsza okazja może się już nie trafić. Geoffrey milczał. – Obawiasz się, że ona mogłaby się wzbraniać? Zostaw to mnie – zaproponował Rui. Geoffrey nadal milczał. – A może chodzi o to, że jest dla ciebie jak siostra? Teraz Geoffrey się roześmiał. – Nie – powiedział cicho. – Nigdy nie była dla mnie ​siostrą.

*

– Żeby wszystko było jasne – powiedział Alessandro, gdy po raz kolejny zastał nietkniętą tacę z jedzeniem. – Wypuszczę cię, ponieważ Rui nie daje mi spokoju, a nie dlatego, że uparcie odmawiasz jedzenia. To mnie nie wzrusza. Gdy tylko znajdziemy się na statku, będziesz żałować każdego dnia, w którym zrezygnowałaś ze świeżej i dobrze przyrządzonej strawy. Anie było absolutnie wszystko jedno, dlaczego Alessandro pozwolił jej opuścić pokój, liczyło się tylko, że wreszcie to zrobił. Nie wytrzymałaby w zamknięciu ani dnia dłużej, już teraz nękały ją napady przygnębienia, które kładły się na jej duszy czarnym cieniem. Wyszła za bratem do holu, gdzie czekali już Rui i Geoffrey. Ten ostatni popatrzył na nią w dziwny sposób, po czym wymienił po​rozumiewawcze spojrzenie z Ruim, co ją trochę rozdrażniło.

– Chciałabyś pospacerować po ogrodzie, kuzyneczko? – spytał Rui. – Z największą przyjemnością. Ana o niczym innym nie marzyła, jak tylko o opuszczeniu domu, ucieczce przed mrokiem panującym w pomieszczeniach, których nie rozjaśniało światło wpadające przez małe okienka, a którym świece nie przydawały blas​ku dnia. Wyszli z domu przez pomieszczenie w kształcie dużego wykuszu i znaleźli się w ogrodzie. Podobnie jak w ogrodach lizbońskich znajdowała się tu cysterna na wodę pitną, ale był bardziej kolorowy. Rui skierował się do marmurowej ławki pod kamiennym łukiem, prowadzącym do tylnej części ogrodu. Nie zdjął ciężkiej aksamitnej peleryny, gdyż jak wszyscy Portugalczycy zawsze pokazywał się publicznie w nienagannym stroju. Miał na sobie bogato haftowany granatowy jak noc kaftan z bufiastymi ramionami, przechodzącymi następnie w wąskie rękawy, które podobnie jak niebieskie spodnie miały nacięcia, uwidoczniające białe tło. Z ramion zwieszał się na pierś długi łańcuch z herbem rodowym, włosy przykrywał aksamitny beret. W cieniu kamiennego łuku upał nie dawał się aż tak we znaki, choć przesycone wilgocią powietrze utrudniało oddychanie. – Marnie wyglądasz – zauważył Rui. – Coś takiego. – Wypływamy najpóźniej w lutym. – Przyjrzał się jej uważnie. – A potem nie unikniesz już małżeństwa z Dom Luísem. Wyobrażasz sobie chyba, co cię spotka po tej eskapadzie – z powodu której Luís zapewne stanie się pośmiewiskiem – zarówno ze strony twego ojca, jak i narzeczonego. Przecież go znasz. – Nie wrócę do Lizbony. Ana miała świadomość, że to są tylko puste słowa. Wróci i zostanie żoną Luísa – niech Bóg ma ją w swojej opiece. – Jak to sobie wyobrażasz, co? – zainteresował się Rui. – Ja… nie wiem. Kiwnął głową.

– A więc powinnaś jak najszybciej coś wymyślić, Ano. – Dziękuję za radę – rzuciła poirytowana. – Sama to wiem. W kącikach ust kuzyna błądził zagadkowy uśmieszek. – Zapomniałaś już, że jestem po twojej stronie? – Urwał listek z krzewu i roztarł go w palcach. – Mogłabyś uciec, co, jak myślę, już ci przyszło do głowy. Tylko że nie zaszłabyś daleko. A jeśli nawet, to co by było potem? Co zrobisz, kiedy nas już tu nie będzie? – Ten dom tutaj należy do mego ojca. – Rozumiem, i chciałabyś potem mieszkać w nim z Geoffreyem? – spytał. Ana zamknęła oczy i odchyliła do tyłu głowę. Zdawała sobie sprawę, że to głupie pomysły, zrodzone z rozpaczy i niemożliwe do zrealizowania. – Jeśli Alessandro zabierze cię z powrotem, wszystko, co zrobiłaś, pójdzie na marne. Nie dość, że będziesz musiała poślubić Dom Luísa, to jeszcze wyjdzie na to, że Jaume został wychłostany na próżno. Ana się wzdrygnęła i otworzyła oczy. – Przestań! Sama to wiem. – Ale być może znalazłoby się jakieś wyjście – zauważył Rui. – Co masz na myśli? – Że wyszłabyś za mąż, zanim Alessandro zdążyłby cię odwieźć z powrotem do Lizbony. – Też już na to wpadłam – wyznała Ana. – Szkopuł w tym, że Alessandro pogardza tutejszymi fidalgos i za nic w świecie żadnemu z nich nie odda mnie za żonę. – Nie sposób się z nim nie zgodzić – przyznał Rui. – Jest jednak możliwość małżeństwa, któremu nawet on nie mógłby się sprzeciwić. Ana w milczeniu uniosła pytająco brwi. – Pomysł zamieszkania tutaj z Geoffreyem nie jest tak całkiem niedorzeczny. Chwilę trwało, zanim się zorientowała, co Rui ma na ​m yśli.

– Chyba żartujesz? – Bynajmniej. – Geoffrey nie jest portugalskim szlachcicem, on w ogóle nie jest Portugalczykiem, on jest… Tak, właściwie kim? – zadała sobie w duchu pytanie. – Anglikiem? – podpowiedział Rui. – Mówię poważnie. Nikt nie może się spodziewać, że wyjdę za mąż za podrzutka bez rodziny – obruszyła się. – Nie, tego nikt nie może od ciebie oczekiwać – przyznał chłodno Rui. – I dlatego wszyscy liczą, że poślubisz Dom Luísa, który jest wyjątkowo dobrą partią. Ana zagryzła wargi i umknęła wzrokiem w bok. – No więc dobrze, powiem Geoffreyowi, że się nie zgadzasz. A teraz korzystaj z czasu, jaki ci jeszcze pozostał do powrotu, bo cokolwiek postanowią rodzice w twojej sprawie, okaże się to nieporównywalne z tym, co zrobi urażony w swej dumie Dom Luís, na którego łaskę i niełaskę będziesz zdana. Choć Ana starała się usunąć z pamięci to, co widziała w domu narzeczonego, te obrazy wciąż do niej wracały. Tak stało się i teraz. – Widziałam go, Rui – szepnęła. – Jego i tę niewolnicę. – Co widziałaś? Ana potrząsnęła głową, jakby chciała uwolnić się od tych niemiłych wspomnień. – Złe rzeczy, Rui. – W jej oczach pojawiły się łzy. – On jest okrutny, a Alessandro uważa moje lęki za niedorzeczne… wszyscy tak się zachowują. Bo to tylko niewolnice. – No dobrze, niezależnie od tego, czy motywy twojej ucieczki były uzasadnione, czy nie, muszę się zgodzić, że Luís ma pewne skłonności do stosowania przemocy. Milczała, wpatrując się w ogród niewidzącym wzrokiem. – Co mam powiedzieć Geoffreyowi? – spytał Rui. Ana, drżąc, zaczerpnęła głęboko powietrza.

– Alessandro w żadnym wypadku nie zgodzi się na moje małżeństwo z Geoffreyem – powiedziała z westchnieniem. – Zostaw to nam. W planach Any nie było miejsca na słowo „niepowodzenie” ani na myśl o małżeństwie z kimś niższego stanu. „Daleko, jak najdalej” – to było wszystko, o czym myślała przed ucieczką z Lizbony. Wargi lekko jej drżały, gdy wreszcie się odezwała. – Powiedz mu, że się zgadzam.

*

Ciemnobrązowe włosy Joaquima lśniły w świetle świec, gdy pochyliwszy nieznacznie głowę, przyglądał się sporządzonej przez siebie mapie. – Wygląda nieźle – ocenił. Noelia w milczeniu przytaknęła, czego nie mógł widzieć, więc zdziwiony brakiem odpowiedzi, podniósł na nią wzrok. – Co o tym myślisz? – spytał. – Hm? – bąknęła rozkojarzona, ale od razu się zorientowała, że brat wciąż mówi o swojej mapie. – Tak, tak, jest w porządku. – Twój zły humor, moja droga, zaczyna być uciążliwy – zauważył Joaquim. Noelia sprawiała wrażenie, że nic jej to nie obchodzi, oparła nogi na stołku i wpatrywała się w zamyśleniu w sufit. – Mam nadzieję, że Dom Alessandro stanie się nieco bardziej przystępny – kontynuował Joaquim. – Należałoby sobie tego życzyć. Po raz drugi nie mogę udawać, że zgubiłam się w tłumie – powiedziała Noelia. – Ten pomysł był chybiony, od początku o tym wie​działem.

– Może sobie pomyśleć, że jestem łatwa. – A ma tak myśleć? – Joaquim zmarszczył czoło. – Ty mi to powiedz. – Jak to jest z jego siostrą? Na temat dony Any krążyły już najrozmaitsze opowieści, ale wszystkie skupiały się na jej gorszącym czynie, jakim była ucieczka przed małżeństwem z Luísem de Brissakiem. Noelia spotkała go raz i uznała za jednego z najpiękniejszych mężczyzn, jakich w życiu widziała. Małżeństwo z kimś takim – myślała – i koniec z wszelkimi troskami. Brat nie musiałby już się wdawać w niebezpieczne przedsięwzięcia, które zmuszały go do podróży statkami, choć cierpiał na chorobę morską, a ona nie musiałaby przymilać się do żadnego kapitana, żeby ułatwić mu zadanie. – Te mapy przyniosą nam niezłe pieniądze – powiedział Joaquim, przerywając milczenie. – Być może ciężkie czasy już za nami i nie będzie potrzeby odbywać kolejny raz takiej podróży. To niesamowite, ile razy podobna myśl przychodziła i jej do głowy. Będą wracać żaglowcem Dom Alessandra. Nietrudno było go przekonać, że rozsądnie będzie umieścić obie kobiety na tym samym statku. Gdyby Alessandro miał trzymać siostrę w zamknięciu również podczas rejsu, Noelia zaproponuje, że będzie jej pomagać, choć nigdy nie zaświtała jej w głowie myśl, by odgrywać rolę czyjejś pokojówki. Od razu się zorientowała, że na karaweli Ruiego de Vasconselosa nie mogłaby się uskarżać na brak zainteresowania ze strony capitão. Jednak im więcej uwagi poświęcał jej Dom Rui, tym wyraźniejszy stawał się brak zainteresowania ze strony Dom Alessandra, który ledwie rzucił na nią przelotne spojrzenie. A Noelia nie przywykła do tego, żeby ją lekceważono.

Goa, luty 1546

Alessandro codziennie przychodził do portu, żeby zobaczyć, jak przebiega załadunek towarów. Obie karawele były już zdatne do podróży, więc nic nie stało na przeszkodzie, by wyruszyć w morze. Do statków przetransportowano łodziami skrzynie, kosze i bele materiału, po czym umieszczono je na platformach i wciągnięto linami na górę. Większa część pokładu i kajut zmieniła się na czas rejsu w magazyny. Alessandro zakupił towary za prawie szesnaście tysięcy cruzados. Prowiant załadowano już wcześniej: czterysta beczek wody, dziewięć beczek octu, suchary, peklowane mięso, sardynki, suszone śliwki, konserwy, cukier, miód, oliwę z oliwek, masło, czosnek i migdały, a także składniki potrzebne do przyrządzania leków. Żywe zwierzęta przeznaczone na ubój miały zostać przewiezione na statki tuż przed wypłynięciem z portu. Mimo że po obu stronach dziobu wisiały ważące po osiemnaście cetnarów kotwice, zabrano jeszcze cztery rezerwowe, a także do każdego typu żagla po dwa zapasowe i prawie dwieście cetnarów lin. Ana nie wychodziła już z pokoju, choć Alessandro pozwolił jej na spacery po ogrodzie. Z każdym dniem przybliżającym termin opuszczenia Goi stawała się coraz bardziej milcząca i zamknięta w sobie. Cóż, nie mógł mieć jej tego za złe, ale choć nie miał wątpliwości, że postępuje wobec niej słusznie, chętnie oszczędziłby jej tego, co może ją spotkać po powrocie do domu. Podszedł do niego senhor Palha, który od czterech lat przebywał w Indiach, a teraz miał wracać z nimi do kraju. – A więc niebawem kurs na ojczyznę? – zagadnął.

– Bardzo na to liczę. – Nie mogę się już doczekać. Ludziom w moim wieku ten upał i wilgotność nie służą. – Senhor Palha przesunął palce po krótkiej bródce. – To rodzeństwo płynie z nami? – spytał. – Tak zostało zaplanowane – odparł Alessandro. – Jestem pewien, że jego już gdzieś widziałem. – To możliwe, pochodzą z Lizbony. Mężczyzna potrząsnął głową. – Nie, to na pewno nie było w Lizbonie, tylko podczas jednej z moich podróży. Nie mogę sobie jednak przypomnieć gdzie. – Jest kartografem, więc nic dziwnego, że podróżuje to tu, to tam – zauważył Alessandro. – To prawda, ale uparcie twierdzi, że nie spotkał się ze mną poza Portugalią, a nawet sugerował, że musiałem go z kimś pomylić – ciągnął dalej senhor Palha. Wszystko to nie wydawało się Alessandrowi warte większego zainteresowania. – Naprawdę? – mruknął nieobecny myślami. – Ale ja jestem pewien, że to był on – upierał się mężczyzna. – I ma jakiś powód, żeby temu zaprzeczać? Może, żeby uniknąć nagabywania przez gadatliwego starca – pomyślał Alessandro. – Zobaczymy – odparł. – A co myślicie o jego siostrze? – Nie dawał spokoju ​senhor Palha. Alessandro coś tam wymamrotał, obserwując równocześnie, jak trzej niewolnicy mozolili się z załadunkiem beli purpurowego jedwabiu. – Dom Manuel de Morais widział was w jej towarzystwie. – Zgubiła się – wyjaśnił Alessandro. – Ach tak? – W głosie senhora Palhi dało się wyczuć podejrzliwość. – Dom Manuel mi powiedział, że już w czasie podróży tutaj zaobserwował, jak…

– Uważajcie, gamonie! – Alessandro rzucił się w stronę trzech niewolników, którym bela wyśliznęła się z rąk i omal nie wylądowała w wodzie zamiast w łodzi. Jeden z nadzorców podniósł rękę i smagnął pejczem plecy najbliżej stojącego niewolnika. Ten drgnął, ale nie zmienił pozycji, pochylił tylko z uniżeniem głowę, podobnie jak dwaj pozostali. Alessandro ruchem ręki zabronił nadzorcy wymierzania dalszych razów. – Bądźcie ostrożniejsi – napomniał niewolników. – A teraz do roboty. – Tak, panie. Mężczyźni podjęli pracę, a do Alessandra podszedł Sérgio da Silveira. – Jesteś taki sam jak twój ojciec, zawsze zbyt pobłażliwy – rzekł. – Ojciec nigdy nie miał powodów do narzekania, jego ludzie dobrze pracują. – Z niewolnikami jest jak z końmi. Potrzebują silnej ręki, która by je prowadziła. – Za silna ręka zniszczy każdego konia – odpowiedział Alessandro. – Staje się narowisty i trudno utrzymać go w cuglach. – Niewolnik, któremu okażesz zbyt wielką pobłażliwość, wykorzysta to przeciwko tobie – ostrzegł stryj. – Niewolnik, którego przez całe życie będę chłostał, uodporni się na wszelkie ciosy i będę się bał odwrócić do niego plecami. Sérgio da Silveira pokręcił głową. – Nieodrodny syn swego ojca – stwierdził, a że Alessandro milczał, ciągnął dalej: – Jeśli zaś chodzi o Anę… – Nie martwcie się. – Chciałbym, ale niewykluczone, że poznałem ją lepiej niż ty. Taka rozmowa sprawiała Alessandrowi dużą przykrość, więc trudno mu było zdobyć się na uprzejmość. – A więc co waszym zdaniem, stryju, mogłaby jeszcze zrobić? – spytał zniecierpliwiony.

*

Jeszcze jeden dzień – pomyślała Ana – jeszcze tylko jeden dzień. Miała nieodpartą chęć powiedzieć Ruiemu, że jednak się rozmyśliła, że chce wrócić w zacisze ojczyzny. Wystarczyła jednak chwila, by za każdym razem, gdy nachodziła ją taka myśl, przypomnieć sobie, że tego zacisza już nie ma i nigdy nie będzie. Kiedy Alessandro pojawił się tego popołudnia i spytał, czy nie chciałaby wybrać się na przechadzkę po ogrodzie, czuła się tak podle, że tylko potrząsnęła przecząco głową i ukryła twarz w poduszce. Ten gest najwyraźniej skłonił go, żeby pozostać w pokoju. – Ano, musisz mi wierzyć, że tak będzie dla ciebie najlepiej – tłumaczył. – Jak ty to sobie wyobrażałaś? – Głos miał spokojny, łagodny, zatroskany. Wolałaby, żeby był zniecierpliwiony i bezwzględny, wtedy łatwiej by jej przyszło zerwanie z nim, które niechybnie musi nastąpić. Wyprostowała się i odgarnęła włosy z czoła. – Ja… sama nie wiem – wyznała. – No chodź – zachęcił. – Jeszcze jeden dzień i zaczniesz żałować, że nie możesz rozprostować nóg. Wstała z ociąganiem, zasznurowała suknię, upięła niedbale włosy i sięgnęła po czepiec ozdobiony perłami. W portyku stali Rui, Geoffrey i kilku mężczyzn znanych jej tylko z widzenia. Wszyscy pochylili głowy w ukłonie, ale Geoffrey zatrzymał na niej wzrok dłużej niż pozostali. Prawie nie była w stanie na niego spojrzeć. Alessandro ujął lodowatą dłoń siostry i poprowadził Anę do ogrodu, gdzie nawet panujący tam upał nie zdołał jej rozgrzać. Zauważyła Jaumego, który oparty o kolumnę rozmawiał z drugim żołnierzem. Jego widok dodał jej tak potrzebnej siły. Tylko on bowiem jej wierzył i tak wiele zaryzykował, żeby jej pomóc. Czy teraz wszystko to miałoby pójść na marne, bo ona się boi? Powędrowała spojrzeniem ku mężczyznom w portyku i zatrzymała je na Geoffreyu. Usiłowała wyobrazić sobie życie u jego boku. – Kupiłem ci jedwab – powiedział Alessandro. – W różnych kolorach, bogato haftowany. – Żebym mogła się odpowiednio zaprezentować Dom Luísowi?

– Nie, dlatego że chciałem ci sprawić przyjemność – odrzekł. Ana natychmiast pożałowała swego ostrego tonu, ale słowa przeprosin nie przeszły jej przez usta. – Wiem, że uważasz mnie za wroga – kontynuował Alessandro. – Bo nim jesteś, nawet jeśli myślisz, że nie. Westchnął. – Dopiero gdy wyjdziesz za mąż, przekonasz się, ile korzyści przyniesie ci życie w domu Dom Luísa. Kobieta zamężna cieszy się większą swobodą niż panna. – Miałam tyle swobody, ile tylko zapragnęłam. – W porządku, nie mogę oczekiwać, że dasz wiarę moim słowom po tych wszystkich trudach, na które się naraziłaś, żeby uciec. Nie odpowiedziała, tylko znowu powędrowała wzrokiem w stronę Jaumego. – I właśnie dlatego nie mogę sobie pozwolić na powrót – oświadczyła. – Na Boga, Ano. – Alessandro się zniecierpliwił. – Dlaczego tak dramatyzujesz? Wiesz równie dobrze jak ja, że twoja ucieczka się skończyła, zanim się jeszcze zaczęła. Nie mogłaś być tak naiwna, aby myśleć, że pomogę ci w tym nierozsądnym postępku. Obróciła się gwałtownie w stronę brata, uniesiona gniewem. – Nie, ty wolisz pomagać Luísowi we wciśnięciu się pod moje spódnice, tak jak to robi ze swymi niewolnicami! – Chyba się zapominasz. – Twarz Alessandra skamieniała. – Bo mówię prawdę, której ty nie chcesz słuchać? Z każdym słowem coraz bardziej podnosiła głos, tak że nie tylko Jaume i jego towarzysz, ale również mężczyźni stojący w lodżii zwrócili na nich spojrzenia. – Ano. – Alessandro cedził słowa, z trudem nad sobą panując. – Usiądź na ławce i się uspokój! Ułatwiasz mi sprawę – pomyślała – wreszcie mi ją ułat​w iasz. Bez słowa wyjaśnienia odwróciła się i pospieszyła przez ogród do domu. Przechodząc obok mężczyzn, nawet na nich nie spojrzała,

potknęła się na schodach i była szczęśliwa, gdy mogła wreszcie zamknąć za sobą drzwi od pokoju. Stanęła drżąca przy wąskim oknie i czekała na Alessandra. Wiedziała, że nie puści płazem jej zachowania, i rzeczywiście, upłynęła zaledwie chwila, a na korytarzu rozległy się kroki. Nie usłyszała jednak odgłosu otwieranych drzwi, lecz dźwięk klucza przekręcanego w zamku.

*

Dzień przeleciał w okamgnieniu. W nocy przed planowanym wyjściem flotylli z portu Ana krążyła po pokoju jak błędna, z trudem opanowując niepokój, który wstrząsał nią niczym dreszcze. W napięciu nasłuchiwała każdego najlżejszego odgłosu, tylko że tego, na który czekała i którego równocześnie się lękała, brakowało. A co będzie, jeśli Geoffrey się rozmyślił? Co, jeśli się przestraszył perspektywy poróżnienia się z jej ojcem? Opadła na łóżko, splotła dłonie i pocierała bosymi stopami o podłogę. Aż podskoczyła, usłyszawszy nagle przerywający ciszę zgrzyt wsuwanego w zamek klucza. Odwróciła się i wpatrywała w drzwi nieruchomym wzrokiem. Zasuwa ustąpiła i do pokoju wszedł Geoffrey. Zamknął za sobą drzwi, oparł się o nie plecami i pochylił wyczekująco głowę. Dotychczas wprowadzanie w życie jego planu nie nastręczało większych trudności. Klucz leżał na stoliku w korytarzu tuż przy pokoju. Nikt go nie strzegł, gdyż nie należało się spodziewać, by ktokolwiek zechciał za plecami brata wypuścić Anę z tego domowego więzienia. – No więc? – spytała pełna napięcia. Geoffrey wydawał się tak samo zdenerwowany jak ona, co w jego przypadku było jednak czymś wyjątkowym. – Mógłbym usiąść przy oknie i zaczekać, aż twój brat przyjdzie o świcie, żeby cię zabrać. Albo – w uśmiechu uniósł prawy kącik ust – możemy spędzić czas oczekiwania w sposób przyjemniejszy, żeby nie pogrążać się w rozmyślaniach. Ana podciągnęła nogi i wsunęła stopy pod koc. Nie miała nic przeciwko niepogrążaniu się w rozmyślaniach, ale w spojrzeniu Geoffreya było coś, co wzbudziło jej nieufność. – Co dokładnie rozumiesz przez przyjemniejszy? – ​spytała.

Geoffrey podszedł do łóżka, położył jej ręce na ramionach i przycisnął ją ostrożnie do poduszek. Była tak zaskoczona, że nawet nie stawiała oporu. Dopiero kiedy pochylił się nad nią i musnął wargami jej policzek, odwróciła głowę. – Usiądź przy oknie – powiedziała. Tuż przy jej uchu rozległ się stłumiony śmiech. – Tak, mniej więcej w ten sposób to sobie wyobrażałem. Podniósł się i podszedł do ławy w niszy okiennej. Usiadł, postawił jedną stopę na siedzisku i oparł łokieć na kolanie. Światło świec akompaniowało ciszy grą cieni. Geoffrey pogrążył się w zadumie, twarz miał ukrytą w półmroku. Ana nie miała odwagi przerwać milczenia. A przecież chciałaby porozmawiać, ująć w słowa swój lęk i wyrzucić go z siebie. Serce biło jej ciężko, po plecach spływały krople potu, ale ręce i nogi miała zdrętwiałe z zimna. W pewnej chwili Geoffrey raptownie wstał i podszedł do łóżka. – Twój brat zaraz tu będzie, więc powinnaś przynajmniej wyglądać tak, jakby między nami coś zaszło, a nie jakbyśmy siedzieli niewinnie, dotrzymując sobie nawzajem towarzystwa – powiedział, wyciągając jej spod czepka parę kosmyków włosów, podczas gdy ona nadal tkwiła w miejscu bez ruchu. Bynajmniej nie zbity z tropu Geoffrey dalej mierzwił włosy Any, po czym zaczął rozsznurowywać jej na piersiach nocną koszulę. Chwyciła go obiema rękami za nadgarstek, chcąc mu w tym przeszkodzić. – Nie rób ceregieli. – Bez trudu uwolnił rękę z jej uścis​ku. – To powinno wyglądać naturalnie, prawda? Znowu odsunęła jego rękę i sama rozsznurowała koszulę, odkrywając część piersi. – Obawiam się, że to nie wystarczy – zauważył ostrożnie. Ana spędziła całe tygodnie w wodzie w najbardziej poniżających warunkach i miała wrażenie, że ta sytuacja ją zahartowała. Ale nie mogła nic poradzić na to, że jej twarz oblała się rumieńcem, gdy na oczach Geoffreya rozpięła do końca koszulę i pozwoliła, żeby ściągnął ją z jej ramion, tak że ledwie przykrywała piersi. – Teraz jest dobrze – stwierdził. – Powinnaś wyglądać jak kobieta rozgrzana miłością.

On też zaczął się rozbierać. Rzucił na podłogę kamizelę, ściągnął buty, poluzował pasek u spodni i rozsznurował koszulę aż do pasa. Potem się zawahał, najwyraźniej uznając, że nie należy wymagać od niewinnych oczu więcej, niż są one gotowe zobaczyć, i tylko rozwichrzył sobie nieco włosy. Na koniec położył się obok niej na łóżku i przykrył oboje kocem aż po biodra. – Odwróć się na plecy – polecił. Ana zadrżała i głęboko odetchnęła, ale zrobiła to, o co ją poprosił, i czekała, co teraz nastąpi. Geoffrey oparł się na łokciu i zaczął się bawić jej włosami. Domyślała się, że w ten sposób chce się uspokoić, ale ten gest i na nią podziałał. Zamknęła oczy i trochę się odprężyła. Nie trwało to jednak długo, bo po chwili usłyszała kroki, zbyt energiczne, żeby mogły zwiastować niewolnika. Uniosła powieki i przełknęła ślinę, kierując wzrok na drzwi. Alessandro już chwytał za klamkę, kiedy niemile zaskoczony zauważył brak klucza na stoliku w korytarzu. Znał dobrze swoją siostrę i być może się domyślał, że czeka go przykra niespodzianka, choć Ana sądziła, że raczej spodziewałby się jej ucieczki niż tego, czego się rzekomo dopuściła. W okamgnieniu drzwi otworzyły się z łoskotem, Alessandro wpadł do pokoju, a Geoffrey odwrócił się gwałtownie, pozorując przerażenie. – Alessandro. – Wypowiedzenie imienia brata zabrzmiało niczym przyznanie się do winy i Ana nawet nie musiała tego udawać. Chwyciła ręką rozpiętą koszulę, wdzięczna Geoffreyowi, że podciągnął koc aż do jej piersi. Zanim się podniosła, zapiął spodnie, sprawiając wrażenie, że dopiero co je włożył. – Ty cholerny sukinsynu! Alessandro, kipiąc z wściekłości, paroma krokami przemierzył pokój i rzucił się na Geoffreya, który ledwo zdążył zejść z łóżka. Zatoczył się w tył po uderzeniu i oparł się o stół, strącając przy tym na podłogę misę z brązu. Zwabione hałasem, do pokoju zajrzały dwie niewolnice. Nawet jeden z żołnierzy, który – jak się wydaje – czekał na korytarzu na Alessandra, zaalarmowany zrobił krok do środka, szybko jednak się zorientował, jakie okoliczności towarzyszyły incydentowi, i natychmiast się wycofał. Alessandro chwycił Geoffreya za kołnierz i przycisnął go plecami do ściany, zanim jednak wywiązała się regularna bójka, do pokoju wkroczył Rui i odciągnął kuzyna od swego przyjaciela. Przez krótką chwilę Alessandro się z nim mocował, zaniechał jednak walki i zwrócił się do siostry: – Co ty sobie, na litość boską, wyobrażałaś, przyzwalając na taką hańbę?

Ana przyciskała koc do piersi, starając się wytrzymać spojrzenie brata. – Nie zostawiłeś mi wyboru – bąknęła. – To tego właśnie chciałaś? – Zamaszysty ruch ręki odnosił się zarówno do Geoffreya, jak i pokoju i całej sytuacji. – To, czego chciałam, to nie wychodzić za mąż za Luísa de Brissaca i… i… Rozpacz i strach, że może jednak popełniła błąd, nie pozwoliły jej dokończyć zdania. Nic w dotychczasowym życiu nie przygotowało jej na taką sytuację. Alessandro przetarł oczy. – Uspokój się, Ano. – Przeniósł spojrzenie na Geoffreya. – Dla ciebie to się doskonale składa, nieprawdaż? Choć Ana wiedziała, że Geoffrey wcale nie jest tak spokojny, na jakiego wygląda, jego pozorna pewność siebie niemal graniczyła z arogancją. W odróżnieniu od niej miał jednak na sobie nieco więcej niż cienką batystową koszulę. Nawet okrycie się kocem wydawało jej się na tyle niewystarczające, że poczuła się bezbronna jak nigdy przedtem. Na domiar złego teraz wszedł do komnaty również jej stryj. Ktoś musiał mu powiedzieć, co się tutaj dzieje, gdyż nie był zdziwiony, tylko wściekły. Skierował się prosto do łóżka i zanim ktokolwiek się zorientował, co się dzieje, chwycił Anę za rękę i jednym szarpnięciem wyciągnął spod przykrycia. Potknęła się, zaplątała w koc i upadła na podłogę. Geoffrey błyskawicznie znalazł się przy niej i pomógł jej wstać. Sérgio da Silveira rzucił okiem na łóżko, potem popatrzył na Anę i Geoffreya. – Nie ma krwi – stwierdził. – Albo jej nie tknął, albo uprzedził go w tym na statku Jaume Jordão, co zresztą wszyscy podejrzewają. Te słowa były tak upokarzające, że Ana omal nie wybuchnęła płaczem. Geoffrey chyba odgadł jej uczucia, bo objął ją pocieszającym gestem, starając się dodać otuchy. Była mu za to wdzięczna. Obróciła się, tak żeby rozpięta koszula znalazła się przy jego piersi, a stała niewidoczna dla pozostałych osób. – To wszystko nic nie da – odezwał się Rui. – Jest tylko jedno wyjście z sytuacji i wszyscy wiemy jakie. – W żadnym wypadku – zaprotestował Sérgio da Sil​v eira. – Ten parweniusz? Zabierzemy Anę do

domu i nikt nie piśnie słowa o tym, co tutaj zaszło. – A jak, za pozwoleniem, ma to wyglądać? – odezwał się ponownie Rui. – Już teraz wszyscy o tym mówią, inaczej skąd byście się tak szybko dowiedzieli? Oczywiście możemy próbować zmusić niewolników i żołnierzy do milczenia, ale co będzie, jeśli sprawa się wyda, zwłaszcza gdyby Ana była już żoną Dom Luísa? Co stałoby się z honorem mego wuja, gdyby zaczęto mówić, że wydał córkę za mąż jako dziewicę, a tymczasem niewykluczone, że dzieliła już łoże z dwoma mężczyznami? Co do jednego mogła to być tylko plotka, ale z drugim ją przyłapano. Ana zesztywniała. Poczuła, jak Geoffrey uspokajająco głaszcze ją po plecach. Wiedziała, że Rui jej wierzy, iż nie była kochanką Jaumego, ale sprawiało jej przykrość słuchanie takich słów z jego ust. – Wielki Boże – włączył się Alessandro. – Co ty zrobiłaś, Ano? Co ty najlepszego zrobiłaś? – Czy mamy znowu ściągnąć ludzi z pokładu? – spytał Rui. – Żeby wszystko w spokoju omówić? – Wykluczone – odpowiedział Sérgio da Silveira. – I co by to dało? Nie możemy dłużej zwlekać z wyjazdem. W drodze do Goi straciliśmy jeden statek i przeszło jedną czwartą załogi pozostałych, nie możemy ryzykować żeglowania pod monsun i wpadnięcia w najgorszy sztorm przy Cabo. – Stryj ma rację. – Alessandro zmusił się do tego, żeby jego głos zabrzmiał spokojnie. – Stawka jest zbyt wysoka, ryzykujemy za duże straty, jeśli będziemy dłużej czekać. – W pokoju zapanowało ciężkie milczenie. – Przyprowadźcie padre Afonsa – polecił w końcu. Ana odwróciła się i popatrzyła na brata. Nagle wszystko wokół niej zaczęło się toczyć za szybko, o wiele za szybko. Nie musiała patrzeć bratu w oczy, aby wiedzieć, że nic już ich nie łączy, że wszystkie więzi między nimi zostały zerwane.

*

Komendant i capitão jednej z dwóch karaweli się spóźniali, gdy tymczasem Sérgio da Silveira, kapitan drugiej – milczący i ponury – wsiadł już do łodzi i kazał się przewieźć na swój statek. Oczywiście każdy znał powód jego złego nastroju, również Noelia. Jednak jej zaimponował sposób, w jaki Ana rozwiązała trudną sytuację, choć nie mogła pojąć, że przedłożyła mężczyznę niespodziewającego się żadnego spadku, którego nawet – jak powszechnie było wiadomo – nie

kochała, nad wspaniałego kandydata ze szlacheckiego rodu. Tak czy inaczej konsekwentnie doprowadziła do końca to, co zaczęła, i tym zaskarbiła sobie uznanie Noelii. Kiedy Dom Alessandro wraz z Dom Ruim i capelão przybyli do portu, zorza poranna już zbladła, a słońce nadawało wodzie barwę błyszczącej miedzi. Wchodząc na pokład, Alessandro pozdrowił wszystkich krótkim skinieniem głowy i przystąpił do wydawania rozkazów. Noelia stała obok brata, kiedy statki położyły się w dryf, wydęły żagle i flotylla odbiła od przystani. Poczuła nagłe trzepotanie w żołądku. Dla niej podróż statkiem zawsze była podniecającą przygodą, natomiast Joaquim już w chwili podniesienia kotwicy stawał się blady jak ściana. Tylko parę razy rzuciła okiem w stronę Indii, po czym się odwróciła, natomiast jej brat wpatrywał się tęsknie w stały ląd. Zostawiła go więc na rufie, a sama przeszła przez pokład, aż ujrzała na dziobie capitão-m ora, który stał podparty pod boki, pozornie niewzruszony, gdyż ani razu się nie odwrócił, żeby rzucić ostatnie spojrzenie na krainę, którą opuszczał. Po chwili wahania powoli podeszła do niego, trzymając się relingu, żeby nikomu nie przeszkadzać. Raz tylko musiała ominąć kłąb zwiniętych lin. Gdy zbliżała się do Alessandra, zdawał się jej nie zauważać i dopiero gdy przy nim stanęła, rzucił jej krótkie, zdziwione spojrzenie, po czym szybko skierował wzrok na horyzont. – Wasz brat nie powinien wam pozwolić przebywać samej na pokładzie – powiedział. – Brat też jest na pokładzie, a nie sądzę, żeby mi cokolwiek groziło. – Teraz jeszcze nie, mężczyźni dostatecznie długo byli na lądzie. Ale po pewnym czasie widok samotnie spacerującej tu kobiety może prowadzić do niepokojów, a to mi nie jest potrzebne. – Wciąż jeszcze nie odrywał oczu od morza, ale pochylił się lekko, oparł ręce o reling i zacisnął je na nim tak mocno, że pobielały mu kostki u nasady palców, wyraźnie uwypuklając się na opalonej skórze. Mając świadomość, że dłuższe dotrzymywanie mu towarzystwa będzie tak czy inaczej bezowocne, Noelia zrezygnowała z prób dalszej rozmowy i postanowiła wrócić do brata. – Wybaczycie, panie? Alessandro skinął głową, wciąż lekko pochyloną, jakby na jego barkach spoczywał trudny do uniesienia ciężar. Noelia się domyślała, że przytłacza go poczucie klęski. Zawiódł. Musiał przyznać, że dla niepohamowanej woli żadne zamki ani zasuwy nie stanowią przeszkody.

*

Ana de Vasconselos da Silveira Glanville. Bez względu na to, ile razy wypowiadała to nazwisko, wciąż brzmiało dla niej obco. Mimo wszystko powtarzanie tych samych słów działało uspokajająco, a właśnie tego potrzebowała, gdy po tym okropnym dniu już wczesnym wieczorem kładła się do snu i zadawała sobie pytanie, czy Geoffrey przyjdzie dzielić z nią łoże. Ana de Vasconselos da Silveira Glanville. Zgodnie ze zwyczajem nosiła nazwisko matki i ojca. Jeśli kobieta wychodziła za mąż, zachowywała swoje i mogła dołączyć nazwisko męża. Ana tak uczyniła, nie tyle powodowana chęcią, żeby nosić nazwisko Geoffreya, ile nadzieją, że wrażenie czegoś nierealnego się ulotni, gdy będzie wystarczająco często je wypowiadać. Alessandro odpłynął bez pożegnania i to było najgorsze, co mogło ją z jego strony spotkać. Sama tego chciałaś – mruczał jakiś głosik w jej wnętrzu, ale potrząsnęła głową. – Nie – zaprotestowała energicznie. – Tego z całą pewnością nie. Drzwi otworzyły się i w progu stanął Geoffrey. – Mówisz do siebie? – zdziwił się. Przez cały dzień dał jej spokój, którego tak bardzo potrzebowała, i dyskretnie się wycofał. Teraz jednak wszystko wskazywało na to, że nie ma zamiaru rezygnować ze swoich praw małżonka, i Ana odniosła wrażenie, jakby jej piersi, żołądek i całe ciało skurczyły się w sobie. Nie była na to gotowa. Oczywiście wiedziała, że nie da się tego uniknąć, ale czy musi to nastąpić akurat dzisiaj? Geoffrey najwyraźniej się domyślił, co przeżywa, bo stanął w nogach łóżka, oparł się o nie i obserwował ją przez chwilę. – Byłabyś trochę mniej samotna – powiedział. Wpatrywała się w niego, niezdolna do wyartykułowania jakiejkolwiek odpowiedzi. Przypominała sobie, co opowiadały jej zamężne przyjaciółki, ich nieprzyzwoite aluzje, wstyd​liwe chichoty, ale żadna nie mówiła o takim odrętwieniu, jakie ona czuła tej nocy. Sama myśl, że mogłaby pozwolić się dotknąć, nie mówiąc już o udawaniu całkowitego oddania, była dla niej nie do zniesienia. – Nawet się nie pożegnał – powiedziała bezgłośnie. – Nawet stryj Sérgio powiedział „bądź zdrowa”. Chłodne pożegnanie, ale zawsze…

– Przecież znasz Alessandra – odparł Geoffrey. – Wkrótce będzie tego żałował. – A jeśli nie? A jeśli jego żaglowiec zatonie i nigdy się już nie zobaczymy? Jeśli to było nasze ostatnie spotkanie? Geoffrey nadal stał oparty o łóżko, najwidoczniej nie zamierzając do niej podejść. – Znasz go, kocha cię i zawsze będzie cię kochał – rzekł. W milczeniu ściskała koc podciągnięty do bioder. Poduszka pod plecami wydawała się jej zbita, ale nie miała odwagi się poruszyć, by ją roztrzepać. Bała się, że Geoffrey mógłby to zrozumieć jako zachętę do położenia się obok niej. On jednak tylko wpatrywał się w nią i czekał. – Ja… – zawahała się, przełknęła ślinę – ja zawarłam tę umowę z wszystkimi jej konsekwencjami. Wiesz, że nie odmówię ci twego prawa. Przez jego twarz przemknął lekki uśmiech. – Nawet taka noc, jaką mi właśnie obiecujesz, ma swój urok, choćby tylko był on jednostronny. – Wyprostował się. – Teraz śpij. Jeśli jednak będziesz gotowa, przyjdź do mnie. Zanim Ana zdołała przełamać swoje pełne zdumienia milczenie, wyszedł i cicho zamknął za sobą drzwi.

II Ocean Indyjski, marzec 1546

Jeszcze tego pożałuje. Od dnia opuszczenia Indii te trzy słowa towarzyszyły Alessandrowi, ilekroć pomyślał o Anie. Nie znaczyło to jednak, by źle jej życzył. Był raczej pewny, że nie zazna szczęścia z dala od tego, co zna i co było jej bliskie. Jeszcze i on tego pożałuje. Natomiast te słowa, wypowiedziane w myślach pod adresem Geoffreya, wyrażały cichą groźbę. Ceremonia ślubna była krótka. Uczestniczyli w niej tylko on i Rui. Stryj udał się od razu na statek, a żołnierzy Alessandro odesłał już wcześniej. Nikt nie powinien być świadkiem tego poniżającego widowiska. Oczywiście Alessandro mógł się temu sprzeciwić, gdyby to było konieczne, mógł Anę siłą zaciągnąć na statek i zmusić do powrotu. Ale co by dzięki temu zyskał? A co by było, gdyby się okazało, że jest w ciąży, albo gdyby umarła na morzu na skutek następstw ciężkiego jej przebiegu bądź porodu? Brak krwi na pościeli jeszcze o niczym nie świadczy. A poza tym nie wiadomo, czy Geoffrey nie obcował z nią już wcześniej, i to nieraz, w ciągu tych wszystkich nocy, kiedy klucz leżał na stoliku pod drzwiami jej pokoju. Kiedy oni to wszystko uknuli? Przecież nigdy nie była z nim sam na sam. Czy przychodził nocą do jej pokoju i przedstawiał swój plan? A może ona w jakiś sposób przesłała mu wiadomość? Woda uderzała o dziób, pieniła się i rozpryskiwała kryształowymi bryzgami. Wiatr sprzyjał, wkrótce flotylla znajdzie się u wschodnich wybrzeży Afryki. Dzięki temu, że w porę wyruszyli, mogli liczyć na korzystne warunki pogodowe, które pozwolą im minąć Cabo da Boa Esperança jeszcze przed majem, kiedy zaczynają się utrzymujące się do czerwca sztormy, zagrażając statkom i życiu marynarzy. Gdyby opuścili przystań u ujścia Mandowi miesiąc później, prawdopodobnie trafiliby od razu na sztormową pogodę. Po krótkiej naradzie ze stryjem i Ruim Alessandro postanowił obrać kurs przez Canal de Moçambique. Miał nadzieję, że aż do Lizbony

nie będą musieli się często zatrzymywać. Na pokład wszedł Joaquim Fontoura, już nie tak zielonkawoblady jak na początku podróży, i natychmiast został wciągnięty w rozmowę przez senhora Palhę, co jednak najwyraźniej nie sprawiało mu przyjemności. Alessandro nie wiedział wprawdzie, o czym rozmawiają, ale sama postawa i zachowanie Fontoury wskazywały, że czuje się nieswojo. Natomiast senhor Palha sprawiał wrażenie, że jest w swoim żywiole. Mówił i gestykulował, na moment przerywał, jakby czekając na odpowiedź, która jednak sprowadzała się wyłącznie do potrząśnięcia głową, po czym perorował dalej, lekko pochylony, jakby chciał przez zbliżenie w ten sposób do rozmówcy nadać swoim słowom większą dobitność. Menina Noelia również wyszła na pokład – i znowu była sama. Nie – skorygował Alessandro po chwili pierwsze wrażenie, bo w pewnej odległości za nią szedł Jaume. Zapewne zdecydowała, że to jego, Alessandra, żołnierze mają stanowić jej ochronę, kiedy uzna to za konieczne. W tamtą stronę awantura z siostrą, w drodze powrotnej kłopot z tą nieroztropną młodą kobietą. Doprawdy, miał za swoje. Kiedy menina Noelia podeszła do brata i położyła mu rękę na ramieniu, senhor Palha zamilkł. Młoda kobieta spokojnie i z widoczną większą pewnością siebie zaczęła z nim rozmawiać, a nawet się uśmiechała, gdy tymczasem jej brat nadal ponuro milczał. Przesunęła rękę do łokcia Joaquima i pozwoliła, by jej towarzyszył. Odprowadzani wzrokiem senhora Palhi, spacerowali po pokładzie i Joaquim coś jej cicho perswadował. Po chwili uśmiech zbladł, aż w końcu znikł zupełnie z jej twarzy. Dopiero kiedy się zorientowała, że Alessandro na nią patrzy, wyczarowała go ponownie na swoich ustach.

*

– I mówię wam – senhor Palha uczynił zamaszysty gest ręką w stronę rodzeństwa – z nim coś jest nie w porządku. A ona… cóż, ona wydaje się szukać dobrej partii. – Jak prawie każda niezamężna kobieta, którą znam – odparł Alessandro. – Nie ma w tym nic zdrożnego. – Ale inne kobiety siedzą w domu i pozostawiają tę sprawę swoim rodzicom. – Ona nie ma rodziców i w ogóle żadnych krewnych.

Senhor Palha parsknął cicho. – Istne nieszczęście z tymi dzisiejszymi młodymi kobietami. Ale ta panna nic mnie nie obchodzi, nie daje mi tylko spokoju, że widziałem jej brata gdzieś, gdzie on nie chciał, by go widziano. Uparcie temu zaprzecza, a ja jestem prawie pewien, że się nie mylę. Też bym zaprzeczał – pomyślał Alessandro – gdyby mi ktoś wmawiał, że widział mnie gdzieś, gdzie mnie nie było. – Mówi, że nigdy przedtem nie opuszczał Portugalii, że to jego pierwsza podróż – kontynuował Palha. Alessandro westchnął. Ależ nużąca jest ta gadanina. Pod pretekstem, że ma coś pilnego do zrobienia, przeprosił rozmówcę i się oddalił. Joaquim i Noelia nadal przechadzali się po pokładzie, pochyleni ku sobie, jakby się obawiali, że nawet z daleka ktoś może podsłuchać, o czym mówią.

*

Noelia stała przy relingu i patrzyła na morze, na którym wiatr kreślił niczym wersy małe kryzy, natychmiast znikające z powierzchni wody. Jej brat leżał w kajucie, bredząc o swej rychłej śmierci. W każdej podróży morskiej powtarzało się to samo: zaledwie ustąpiła choroba morska, zaczynały się kłopoty żołądkowe. Zajmowała się nim przez całe przedpołudnie, choć woń wymiocin przyprawiała ją o mdłości. I mimo że natychmiast kazała wynosić wiadro, w maleńkim pomieszczeniu fetor jeszcze długo utrzymywał się w powietrzu. Dopiero późnym popołudniem Joaquim wreszcie usnął i mogła wyjść na zewnątrz, by zaczerpnąć powietrza. Pomna przestróg Dom Alessandra zawsze zapewniała sobie towarzystwo jednego z żołnierzy, który szedł parę kroków za nią. Nie uszło jednak jej uwagi, że capitão-m or patrzy nieprzychylnym okiem na te przechadzki. Ale że nie mógł zamknąć jej na klucz, ignorowała jego niechęć, gdyż nie wyobrażała sobie spędzenia całego dnia w ciasnej kajucie. Promienie słońca kładły się na wodzie złocistym blaskiem. Zamrugała powiekami, gdy skierowała wzrok na horyzont, który w miejscu, gdzie niebo dotykało morza, tworzył parującą linię. Wiatr szumiał w żaglach, smakował solą. Zawsze lubiła odgłos płynącego żaglowca, więc teraz przysłuchiwała się skrzypieniu want i drewna oraz szmerowi morza. Dziób statku przecinał fale, pozostawiając za rufą długi ślad na wodzie.

– Mam posłać do waszego brata swego barbeiro? – Głos, który rozległ się tuż za nią, wyrwał ją z zamyślenia. Odwróciwszy się, stanęła twarzą w twarz z Dom Alessandrem. – Nie – odrzekła. – Dziękuję, ale to nie jest potrzebne. Jemu… jemu zawsze to się przytrafia na morzu. – Jak sobie życzycie. – Alessandro spojrzał na nią badawczo. – Mówicie: zawsze. Ale obiło mi się o uszy, że wasz brat przed tą wyprawą do Indii nigdy nie wyjeżdżał z kraju. Noelia poczerwieniała. – Odbywał tylko krótkie podróże do Ilha de Legnane i wzdłuż wybrzeża – odpowiedziała. Alessandro lekko zmrużył powieki, kiwnął głową i spuścił z niej wzrok. – Zawiniemy do Moçambique? – spytała, nie tyle powodowana ciekawością, ile chęcią zmiany tematu. Dlaczego Joaquim upierał się przy tym, że nigdy nie wyjeżdżał z Portugalii? Jakby miało go to uczynić bardziej wiarygodnym. – Tylko gdyby nie dało się tego uniknąć – odrzekł Alessandro. – Mamy jednak wystarczający zapas wody pitnej, a dotychczas nikt z załogi nie zachorował. Myślę, że mo​ż emy zaryzykować dalszy rejs bez zatrzymywania się w porcie. – Ale czy nie jest tak, że zawijając częściej do portów dla uzupełnienia zasobów świeżej żywności, zapobiega się większym stratom na morzu? Jeśli złapie nas sztorm, niewielki będziecie mieć pożytek ze swoich ludzi osłabionych biegunką i szkorbutem. Sarkastyczny uśmieszek zaigrał na wargach Alessandra. – Ach, coś takiego. Czyżbyście chcieli, pani, przejąć dowodzenie flotyllą? Noelia zagryzła wargi i przemilczała te słowa. Była pewna, że gdyby to Joaquim uczynił taką uwagę, nie wystawiłby się na szyderstwo. A przecież wiadomo, że straty poniesione podczas dalekich rejsów są tak duże, że należy się cieszyć, gdy do domu wróci połowa załogi. – Musimy ograniczyć do minimum możliwość dezercji naszych ludzi – przerwał milczenie Alessandro. – To jeden z powodów takiej decyzji.

Może – pomyślała Noelia – nie trzeba by się było tego obawiać, gdyby marynarze się nie bali, że nie przeżyją po​dróży. Nie zdążyła jednak odpowiedzieć, bo z dolnego pokładu dobiegły głośne krzyki i Dom Alessandro, zmarszczywszy czoło, odwrócił się w tamtą stronę. Biegł ku niemu Jaume Jordão. – Capitão-m or, wypadek! – wołał. Zapomniawszy o Noelii, dowódca flotylli pospieszył za żołnierzem do zejściówki. – Co się stało? – spytała Noelia oficera, który akurat wysunął się z luku. Na mokrej od potu twarzy widać było ciemne smugi. – Trzech gamoni nieostrożnie obchodziło się z lampą, przewróciła się i zajął się od niej jeden z hamaków. Oczy Noelii rozszerzyły się z przerażenia, ale mężczyzna ją uspokoił, zanim zdołała cokolwiek powiedzieć. – Nie jest tak źle, jak się wydaje, menina. Dzięki Bogu udało się szybko ugasić ogień. – Nie ma nic gorszego niż płonący na morzu statek. Po chwili Alessandro ponownie pojawił się na pokładzie. Między brwiami rysowała mu się pionowa fałda, a twarz wykrzywiał grymas takiej wściekłości, że Noelia zadrżała z przerażenia na samą myśl, że kiedykolwiek to ona mogłaby być jej obiektem. Za Alessandrem szli trzej m arin heiros z okopconymi twarzami, a za nimi trzej żołnierze. Ustawili się na pokładzie, każdemu z trzech marynarzy ściągnięto koszulę, potem pierwszego z nich przywiązano do masztu, z rękami wyciągniętymi w górę. Dom Alessandro stał na pokładzie nad rufówką, skąd mógł obserwować bez przeszkód pokład główny. – Ci trzej – wskazał na związanych marynarzy – upili się arakiem i trącili zapaloną lampę, od której zajął się ogniem hamak. Możemy Bogu dziękować, że dwóch grum etes zdołało szybko zapobiec katastrofie. – Zwrócił się ku trzem marynarzom: – Po dziewięćdziesiąt batów każdemu z was. Marynarze zostali kolejno wychłostani, przy czym dla ostatniego kara była najgorsza, bo gdy dwaj pierwsi mieli ją za sobą, on musiał dwukrotnie być jej świadkiem, patrzeć na cierpienie towarzyszy, słuchać świstu liny i ich krzyków. Mimo pełnego zrozumienia dla surowości i dyscypliny, z jaką capitão-m or stosował prawo morskie, na to, co się tutaj działo, Noelia nie była w stanie patrzeć. Odwróciła się gwałtownie i pobiegła do zejściówki. Zanim opuściła pokład,

jeszcze raz spojrzała na Dom Alessandra, ale on nie zwracał na nią najmniejszej uwagi.

*

Noelia najbardziej lubiła morze nocą, pogrążone w ciemności pod usianym gwiazdami niebem. Patrzyła na wodę pieniącą się wokół kadłuba w miejscu, gdzie dziób pruł fale. – Nie możecie spać? – Usłyszała głos Alessandra, który zbliżył się do niej niepostrzeżenie. – Nie, ja… noc jest taka cudowna. – Zwróciła ku niemu twarz. Uśmiechnął się. – To prawda. – Stanął przy niej, założywszy ręce za siebie, i patrzył na morze. – Jak się czuje wasz brat? – Teraz już lepiej. Śpi. Ale w drodze do Indii wyglądało to jeszcze gorzej; trzeba go było przywiązać do koi, bo chciał wyskoczyć za burtę. Dom Alessandro się roześmiał. – Mieliśmy kiedyś takiego pasażera w rejsie na wyspy Cabo Verde. Dwóch ludzi musiało go trzymać. Noelia nie odpowiedziała. Zastanawiała się, jak doszło do tego, że mimo młodego wieku został on dowódcą flotylli. Kapitan na statku, którym płynęła w tamtą stronę, był znacznie starszy. – Menina, gdybyście należeli do załogi, musiałbym was ukarać za permanentne nieposłuszeństwo albo przynajmniej zastosować areszt – powiedział Alessandro. Uniosła brwi. – Nieposłuszeństwo, Dom Alessandro? – Zabroniłem wam spacerować samej po pokładzie, ale wciąż łamiecie ten zakaz. – Popatrzył na nią, zwężając lekko oczy. – Trudno by mi było uznać, że jestem sama, mając was u boku.

– Nie było mnie jednak przy was, gdyście wychodzili na pokład – zauważył. – Nie, ale byliście w zasięgu wzroku, a że każdy na statku wie, iż jestem pewna waszej opieki, nikt by się nie ważył wyrządzić mi jakiejkolwiek krzywdy na waszych oczach. Alessandro uśmiechał się kpiąco. – Nie sposób temu zaprzeczyć, nieprawdaż? Ale czy nie wydaje się wam trochę niestosowne spędzanie nocy w moim towarzystwie? – Owszem, wydawałoby się, gdybyśmy byli całkiem sami, ale na pokładzie są również wasi marynarze pełniący wachtę – odparowała. – Ośmielam się zauważyć, że niewielkie macie pojęcie o życiu, w przeciwnym razie byście wiedzieli, że odwrócą wzrok, gdyby mi przyszło do głowy poświęcić wam nieco więcej uwagi, niż przystoi. Noelii krew uderzyła do głowy. – Ale jako człowiek honoru nie zamierzacie oczywiście tego robić. To była jedyna odpowiedź, jaka w tym momencie przyszła jej na myśl. Alessandro popatrzył na nią w milczeniu, po czym skierował wzrok na morze.

Goa, marzec 1546

Uczucie czegoś dziwnie nierzeczywistego, czemu towarzyszył stały niepokój, rozpłynęło się w obfitości parnych, wilgotnych dni, w czasie których Ana uświadomiła sobie, że nie ma już dla niej odwrotu. I po każdym przebudzeniu następowała chwila zdumienia, że mimo tak ciężko wywalczonej wolności czuje się, jakby była skuta kajdanami. Z Geoffreyem spotykała się tylko przelotnie. Najczęściej wtedy milczeli bądź ostrożnie pytali o samopoczucie. Kiedyś łączyła ich bliska zażyłość, teraz, po ślubie, wkradła się między nich jakaś obcość, przybierająca niemal monstrualne rozmiary, tym większe, im dłużej trwali w niespełnionym związku. I właśnie to uczucie obcości nie pozwalało Anie zamienić nocą swego łóżka na łoże Geoffreya. Upływały monotonne dni, które spędzała w domu albo w ogrodzie. Nie wiedziała, co mogłaby ze sobą zrobić, żeby jej życie nabrało sensu. Dopiero stopniowo zaczęła sobie uświadamiać, że samotność, jaka stała się jej udziałem, nie skończy się nawet wtedy, gdy pozwoli, by Geoffrey stał się częścią jej nocy. Byłaby bowiem dla niego tylko towarzyszką nocnych rozkoszy, o której w dzień by zapomniał. Mogła ich łączyć zażyłość, ale nie prawdziwa bliskość. Brakowało jej przyjaciółek. Tak, cieszyłaby się z towarzystwa portugalskich kobiet, a na uwagę Geoffreya, że oprócz niej w Goi mieszka zaledwie kilka Portugalek, roze​śmiała się z niedowierzaniem. Oczywiście są tutaj żonaci Portugalczycy, casados, ale ich żony to niemal bez wyjątku Hinduski, niemówiące prawie słowa po portugalsku. Chciała więc wiedzieć, jak się z nimi porozumiewają. Geoffrey jednak tylko wyszczerzył zęby w wieloznacznym uśmiechu i odpowiedział, że do tego, czego się wymaga od tych kobiet, nie potrzeba słów. A co do portugalskich sierot, orfas del rei, to są one dobrze pilnowane przez zazdrosnych mężów.

Nawet w kościołach prawie nigdy się ich nie widuje, ponieważ na ogół nie opuszczają domów. Wiodą tam życie w samotności, otoczone niewolnicami. Tym samym więc i Ana była skazana na przebywanie w czterech ścianach, gdyż nie znała nikogo, kogo mogłaby odwiedzić. Pewnej nocy doszło do incydentu, który ukazał Anie nieznaną jej dotychczas stronę natury Geoffreya. Tego wieczoru położyła się wcześnie do łóżka. Wielodniowa bezczynność zmęczyła ją i pragnęła snu bardziej niż kiedykolwiek. Najpierw myślała, że krzyki, które słyszy, są częścią jej mglistych snów – a że często pojawiał się w nich Luís de Brissac, trudno było rozróżnić między krzykami we śnie i na jawie. Kiedy jednak otworzyła oczy i przycisnęła ręce do łomoczącego serca, nadal je słyszała, w dodatku przechodzące w przeraźliwy pisk. Zdezorientowana i wzburzona odrzuciła koc i bosa pobiegła do drzwi. Pisk nagle ustał, zastąpiony wieloma głosami, które próbowały się wzajemnie przekrzyczeć, i nagle rozpoznała wśród nich władczy, dobrze jej znany, charakterystyczny głos Geoffreya. Skierowała się w stronę dobiegającego hałasu, który z wolna ustawał, pobiegła korytarzem do tylnej części domu, wyszła na lodżię, następnie do ogrodu, za którym znajdowały się baraki niewolników. Gdyby wyjrzała przez okno, wcześniej zauważyłaby nocne zgromadzenie ludzi wszelkich odcieni skóry – od czarnych Afrykanów po prawie białych Mulatów. Rozstępowali się przed nią, otwierając jej przejście, które – gdy tylko ich minęła – na powrót się zamykało. Nie musiała pytać, skąd dochodzą krzyki. Droga prowadziła ją prosto do chaty, której światło świecy nadawało w środku nocy niemal świąteczny wygląd. Kiedy jednak przekroczyła próg, uderzyła ją woń stęch​lizny. Zobaczyła leżącą na łóżku młodą niewolnicę, której twarz błyszczała od potu. Ręce przyciskała do brzucha i ciężko oddychała. Obok łóżka klęczała krępa ciemnoskóra kobieta w rozpiętej i rozerwanej na ramieniu bluzce, jakby ściągnięto ją z niej siłą, żeby odsłonić plecy i wymierzyć karę. Geoffrey już się do tego zabierał. Stał za nią przechylony na bok, z uniesionym kijem w ręku. Twarz wykrzywiał mu grymas takiej wściekłości, że zachodziła obawa, iż jeśli da jej upust, będzie bił kobietę tak długo, aż zupełnie opadnie z sił. Chyba sam zdał sobie z tego sprawę, bo nagle opuścił rękę i odrzucił kij. Kobieta ostrożnie się odwróciła, ściągnęła pełne wargi i uniosła w górę ramiona, jakby chciała się przekonać, czy nie są uszkodzone. – Dziękuję, sen’or Geoffrey – powiedziała niewyraźnie, jakby język portugalski ciążył jej w ustach niczym kamień. Dopiero teraz Geoffrey spostrzegł Anę. Przesunął wzrokiem od jej zmierzwionych włosów przez nocną koszulę, która – choć przyzwoicie zapięta pod szyją i przy nadgarstkach – bynajmniej nie miała być przeznaczona dla oczu innych mężczyzn, aż po bose stopy.

– Patrzcie tylko. Każdej nocy czekam na tę chwilę, a kiedy ona wreszcie następuje, musisz pomylić drzwi. Te słowa mogłyby brzmieć żartobliwie, gdyby towarzyszył im uśmiech. Jednak nasycone niewygasłym jeszcze gniewem, podziałały na Anę jak ów cios, który miał spaść na plecy klęczącej na podłodze niewolnicy. Skuliła się w sobie i objęła się ramionami. Geoffrey nie zwracał już jednak na nią uwagi. Spojrzał na klęczącą u jego stóp kobietę. – Zrób to jeszcze raz, Eneido, a wezmę pejcz i osobiście wymierzę ci karę. – Podszedł do łóżka i gniew ustąpił miejsca współczuciu. – Dlaczego jesteś taka nierozsądna, Januário? Mogłaś umrzeć. Młoda niewolnica otworzyła oczy, błyszczące w jej woskowej twarzy jak czarne perły. – Wolę umrzeć niż urodzić dziecko, które mi zabiorą. – Wiesz, że nie sprzedajemy samych dzieci, bez matek – odparł Geoffrey. – Dlaczego mi nie powiedziałaś, że jesteś przy nadziei? – Ładna mi nadzieja – mruknęła, a z oczu popłynęła jej łza i wsiąkła w poduszkę. – To będzie na pewno śliczne białe dziecko, może nawet dziewczynka, taka, jakie mężczyźni chętnie biorą do swego łóżka. Geoffrey odgarnął jej z policzków parę przyklejonych kosmyków włosów. – Na to Dom Alessandro nie pozwoli. – A dlaczego nie? – W swej niedoli zapomniała o właściwej niewolnicy uległości. – Bo jak każdy mężczyzna bardzo starannie baczył na to, w kim zasieje swoje ziarno? – Szyderstwo rozpłynęło się w szlochu. Geoffrey westchnął i się wyprostował. – Chodź! – rzucił, przechodząc obok Any, a ta bez słowa podążyła za nim. Dopiero w domu przerwała milczenie. – To naprawdę dziecko Alessandra? – zapytała. – Nie widzę powodu, żeby jej nie wierzyć. – Ale czy nie każdy mógł ją mieć? Geoffrey stanął i się obejrzał.

– A ilu tu bywa białych mężczyzn i śpi z naszymi niewolnicami, hę? Faktycznie, mógł to być Rui, ale trudno mi sobie wyobrazić, żeby dzielił się kobietą z twoim bratem. – A jeśli Alessandro wcale nie… – Owszem, tak – wpadł jej w słowo Geoffrey. – Sam położyłem mu ją do łóżka. Ana wpatrywała się w niego w milczeniu, on jednak gwałtownie się odwrócił i poszedł dalej, nie bacząc na to, czy za nim podąża. Przed drzwiami swego pokoju jeszcze raz omiótł spojrzeniem jej nieruchomą postać. W końcu to Ana rozładowała napięcie i w milczeniu udała się do swego pokoju.

Cabo da Boa Esperança, maj 1546

G rum etes zaintonowali poranną modlitwę marynarzy. Wysokie, jeszcze dziecinne głosy mieszały się z głosami młodzieńców, którzy dopiero co osiągnęli wiek męski, i z niewykształconymi, chropawymi głosami chłopców przechodzących mutację. Msza trwała godzinę, na końcu zabrzmiał dzwon wzywający marynarzy do codziennych zajęć. Zimny szary poranek przyoblekał skaliste wybrzeże w welon mgły. Stracili prawie trzy tygodnie, gdyż karawela Dom Sérgia, wpływając w Canal de Moçambique, uderzyła o niewidoczną skałę i w kadłubie statku powstała dziura wielkości męskiej pięści. Cieśla jako tako ją zatkał, a uszczelniacz uszczelnił, ale łata wciąż puszczała na szwach i woda przedostawała się do środka. Trzeba więc było zawinąć do portu na Ilha da Moçambique, gdyż karawela raczej nie przetrwałaby podróży wokół przylądka, nie mówiąc już o przepłynięciu Atlantyku. Alessandro odwrócił się i z mostka kapitańskiego przed swoją kajutą obrzucił spojrzeniem statek. Już w drodze do Indii załodze było ciasno, ale teraz, gdy ładunek zajmował każdą wolną przestrzeń we wnętrzu żaglowca, dla większości mężczyzn pozostawało tylko miejsce na głównym pokładzie, co w razie deszczu i burz przysparzało problemów, gdyż odzież nie wysychała jak należy. Najbardziej cierpieli na tym wykonujący najcięższe prace chłopcy okrętowi, których legowiska znajdowały się na pokładzie między grotmasztem a fokmasztem. Za dnia i przy dobrej pogodzie gotowano w dwóch dużych beczkach umieszczonych przy głównym maszcie. Wracając na główny pokład, Alessandro zauważył senhora Fontourę i meninę Noelię. Było w tej młodej kobiecie coś zagadkowego i Alessandro nie wiedział tak naprawdę, co o niej myśleć. Z jednej strony miał wrażenie, że go otwarcie kokietuje, z drugiej zaś wydawała się

powściągliwa, choć mogły to być tylko pozory. W każdym razie brat nie robił nic, żeby położyć kres jej postępowaniu. Czy nie zdawał sobie sprawy, jak ogromną pokusę po tylu tygodniach na morzu stanowi dla mężczyzny taka kobieta jak ona? Alessandro zerknął na Jaumego, który trzymał wachtę. Plecy już mu się wygoiły, ale jego ruchy były sztywne, często wyglądał na zmęczonego, jakby postarzał się o kilka lat. Zaledwie parę dni wcześniej przyszedł do niego porozmawiać. – Czy zwolnicie mnie ze służby, Dom Alessandro, gdy dopłyniemy do Lizbony? – spytał, wyraźnie lękając się odpowiedzi. – Dlaczego – odparł Alessandro – miałbym to zrobić? Czyż nie odbył kary? Choć Jaume pozornie był spokojny, widoczne zatroskanie nie schodziło z jego twarzy jeszcze przez parę następnych dni. Morze pod mlecznoszarym niebem przybrało perłowy kolor, szeroką skalistą zatokę spowijały opary mgły. Wiatr przybierał na sile, popychając statki. Robiło się coraz zimniej, a wieczorem na pokład spadły pojedyncze płatki śniegu. Mężczyźni rozcierali ręce, zasłaniali usta i chuchali w dłonie. Sternik owinął je sobie paskami materiału. Otulony ciężkim płaszczem Alessandro wrócił w połowie pierwszej południowej wachty do swojej kajuty, żeby zrobić notatki w dzienniku pokładowym. Płomień świecy migotał niespokojnie, rzucając rozedrgane cienie na ściany. Było tak zimno, że atrament zamarzał i trzeba go było rozpuszczać nad płomieniem. Dz iesiąty m aja 1546. Cabo da Boa Esperan ça. Nie w ydarz yło się n ic sz cz ególn ego. Morze było coraz bardziej wzburzone, wyszedł więc z powrotem na pokład. Zaid rozmawiał z fradre Miguelem, który najwyraźniej dominował w tej wymianie zdań, podkreślając jeszcze swoje słowa bogatą gestykulacją. Nawigator z lekko przechyloną głową przysłuchiwał się temu, co mówi młody mnich, potem wstał, rozwinął swój dywanik i zaczął się mod​lić. Już wiele razy padre Afonso przekonywał Alessandra, że powinien zabronić Arabowi tych praktyk, w każdym razie w miejscu publicznym, gdzie każdy mógł go zobaczyć. – W podróży potrzebujemy bożej pomocy – wywodził duchowny. – Tak, i dlatego nigdy dość modlitwy – brzmiała odpowiedź Alessandra. Byli zdani na sztukę nawigacji Zaida, który zaliczał się do najlepszych w tym fachu. Gdyby

zabroniło mu się odprawiania modłów, najprawdopodobniej u wybrzeży wschodniej Afryki uciekłby do Maurów. – Moglibyście mu przynajmniej polecić, żeby modlił się w ukryciu – nalegał padre Afonso. Tej sugestii Alessandro też się sprzeciwił, a ponieważ capelão równie dobrze wiedział, że nie sposób zrezygnować z nawigatora, w pewnym momencie dał za wygraną. Dowódca flotylli zauważył przy relingu szczupłą postać Noelii okutaną ciemną peleryną. Zwróciła ku niemu głowę, jakby na niego czekała, i uśmiech rozjaśnił jej twarz. Mieli przed sobą jeszcze długą podróż, więc powiedziała Joaquimowi, żeby się nie spieszył. On jednak stawał się coraz bardziej nerwowy. Odnosił wrażenie, że Dom Alessandro jest bardziej czujny niż kapitan statku, którym poprzednio płynęli. Poza tym denerwowała go obecność senhora Pahli. Tak, spotkali się już w Wenecji, Joaquim pamiętał to aż za dobrze. Podczas podróży do Indii Noelia tak omotała kapitana, że odwróciła jego uwagę i Joaquim mógł bez przeszkód ukraść i skopiować tak pożądane przez Wenecjan mapy. Było to ryzykowne przedsięwzięcie, gdyż nie mógł ich przetrzymywać dłużej niż dzień albo dwa, jeśli nie chciał, aby ktoś zauważył ich brak. Zapewnił sobie pomoc siostry, ale tylko pod warunkiem, że nie wda się w żadną miłostkę. Noelia zawsze potrafiła trzymać mężczyzn na dys​t ans i poprzestać na rozmowach, nie pozwalając im na poufałości, a że w dodatku kapitan był już starszym żonatym mężczyzną, wyglądało na to, że żywi wobec niej ojcowskie uczucia. Dom Alessandro to jednak całkiem co innego. Kiedy poprosiła go tego wieczoru, żeby ją odprowadził do kajuty, panowało między nimi wibrujące napięcie, niemające nic wspólnego z nastrojem podczas niewinnych przechadzek po pokładzie z capitão-m orem w drodze do Indii. Upłynęło sześć szklanek pierwszej nocnej wachty. Na statku zamiast krzątaniny, która panowała za dnia, słychać było tylko trzeszczenie masztów, chrzęst want i ciężkie kroki marynarzy pełniących wachtę. Podczas rejsu do Indii Noelia zatrzymywała zawsze kapitana przed kajutą na krótką pogawędkę, ale dostatecznie długo, by Joaquim mógł niepostrzeżenie wykraść mapy. Potem życzyła kapitanowi dobrej nocy i udawała się do swojej maleńkiej kabiny. Teraz jednak stała przed Dom Alessandrem i przez usta nie chciało jej przejść żadne błahe słowo. Co więcej, serce waliło jej jak szalone, gdyż dobrze wiedziała, że nie może pozwolić mu odejść. Joaquim liczył na to, że Alessandro nie pojawi się w swojej kajucie jeszcze przez dłuższą chwilę. Lekko rozchyliła usta, oddychając pospiesznie, i szukała właściwych w tej sytuacji słów. Jednak

Dom Alessandro najwyraźniej całkiem inaczej odczytał jej milczenie, gdyż uniósłszy rękę, dotknął jej włosów i policzka, by w następnej chwili, pochyliwszy głowę, musnąć wargami usta. Przerażona, zaczerpnęła gwałtownie powietrza, wydając odgłos przypominający łkanie. Znieruchomiała jednak i pozwoliła, żeby najpierw, jakby od niechcenia, pieścił jej wargi, a potem nagle pogłębił pocałunek. Przyciągnął ją do siebie. Zdezorientowana, położyła mu ręce na ramionach, szukając oparcia. Ostrożnie starał się wysondować, na ile może sobie pozwolić, pieszczotliwie gładził jej kark, ramiona, obojczyk i dopiero gdy chciał wsunąć rękę głębiej, Noelia chwyciła go za nadgarstek. Oderwał się od niej i uniósł twarz na tyle wysoko, że mógł popatrzeć w jej oczy. – Nie wdawajcie się w zabawy, których zakończenia nie możecie przewidzieć – ostrzegł. Ręka Noelii spoczywała na jego ramieniu, a drugą wciąż trzymała go za nadgarstek, gdy on nadal obejmował ją w talii. Nie zamierzał wypuścić jej z objęć. Zastygła bez ruchu zniewolona jego spojrzeniem. Znowu ją pocałował, tym razem bardziej władczo niż za pierwszym razem, i puścił ją, dopiero gdy usłyszał, że ktoś woła go od strony zejściówki. – Dom Alessandro! – rozległo się ponownie. – Wybaczcie, menina. Noelia dotknęła czubkami palców warg i odprowadziła go wzrokiem. Zakiełkowało w niej jakieś złe przeczucie. Pospiesznie uniosła suknię i podążyła za nim, nie tracąc czasu na zastanawianie się, co on może sobie pomyśleć o tym, że tak jawnie mu się narzuca. Alessandrowi jednak nie przeszkadzała spódnica, więc był znacznie szybszy od niej i najwyraźniej nic go nie obchodziło, czy idzie za nim, czy nie. Zanim jeszcze zobaczyła mężczyzn stojących przed kajutą kapitańską, wiedziała, że zdemaskowali Joaquima. Już po wszystkim – przemknęło jej przez głowę. Z ociąganiem weszła na ostatni stopień, chcąc jak najdłużej opóźnić to, co nieuniknione. Joaquim kulił się w żelaznym uścisku dłoni jednego z żołnierzy, wpatrując się w siostrę oczami rozszerzonymi z przerażenia. Drugi żołnierz stał przy zejściówce; zapewne ten, który zawołał Dom Alessandra. – Przyłapaliśmy tego człowieka w waszej kajucie, capitão-m or – powiedział żołnierz, który trzymał Joaquima. Noelia zobaczyła, że ten Dom Alessandro to ktoś całkiem inny niż mężczyzna, który jeszcze przed paroma sekundami trzymał ją w ramionach. Cała jego łagodność ustąpiła miejsca

surowości, która zwiastowała jej bratu wszystko, co najgorsze. – Czego szukaliście w mojej kajucie? – spytał ostro. Joaquim milczał. – Pytam po raz drugi: czego szukaliście w mojej kajucie? Nadal milczał, nawet wtedy, gdy żołnierz wykręcił mu do tyłu rękę, aż grymas bólu wykrzywił mu twarz. – No dobrze – rzekł Dom Alessandro. – Mamy sposoby, żeby zmusić was do mówienia. Noelia jęknęła przerażona. Dom Alessandro się odwrócił, jakby dopiero teraz zauważył jej obecność. Widziała niemal, co się w nim dzieje, jak zaczyna kojarzyć jej prośbę, by jej towarzyszył, z włamaniem się do jego kajuty. – Macie mi coś do powiedzenia, menina? Noelia zerknęła w stronę brata, ale ten niemal niezauważalnie potrząsnął głową. Uzgodnili wcześniej, że w razie przyłapania go na gorącym uczynku weźmie całą winę na siebie, choć ona początkowo gwałtownie przeciwko temu protestowała. Jednak w tej sprawie Joaquim był nieugięty i wyłożył jej szczegółowo, jaki los spotkałby kobietę, która znalazłaby się w rękach sądu i była wystawiona na pytania i samowolę żołnierzy. – No dobrze. – Dom Alessandro pchnął drzwi do swojej kajuty. – Będziemy kontynuować dochodzenie w cztery oczy. Proszę wejść, menina. – Nie! – Joaquim omal nie wyrwał się żołnierzowi. – Dajcie jej spokój! Powiem wszystko, ale zostawcie moją siostrę… ona… ona nie ma z tym nic wspól​nego. – Coś podobnego. – Dom Alessandro rzucił jeszcze jedno spojrzenie ku Noelii i zwrócił się ponownie do jej brata: – A więc słucham, czego szukaliście w mojej kajucie? – Map – wykrztusił Joaquim. – Chciałem je skopiować i sprzedać. Dom Alessandro zwrócił się do żołnierza stojącego przy zejściówce. – Weź jeszcze jednego człowieka i przeszukajcie jego kajutę – polecił. – Jej również – dodał, rzucając okiem w stronę Noelii. Zapanowała kłopotliwa cisza. Tymczasem paru mężczyzn, którzy jeszcze nie udali się na

spoczynek, zauważyło, że na pokładzie coś się dzieje, senhor Palha również. Najwyraźniej hałas, który robili żołnierze w czasie przeszukania, nie przeszedł niezauważony. Noelia szczelniej otuliła się peleryną, drżała – sama nie wiedziała, czy z zimna, czy z napięcia – czując, jak opanowuje ją dziki, niepohamowany strach. Na ułamek sekundy zatrzymała wzrok na twarzy Dom Alessandra, a ta nie wróżyła nic dobrego. Żołnierze wrócili, niosąc zwinięte mapy, które znaleźli u Joaquima. Podali je kapitanowi, a on udał się bez słowa do swojej kajuty. Wkrótce potem Noelia zobaczyła rozbłyskujący płomień świecy. – U kogo je znaleźliście? – spytał Dom Alessandro, gdy ponownie wyszedł na pokład. – U senhora Fontoury – odpowiedział jeden z żołnierzy. Dom Alessandro kiwnął głową. – To nie są moje mapy. Czy mam rozumieć, że zrobiliście to samo w drodze do Indii? – zwrócił się do Joaquima. – Tak – potwierdził brat Noelii po krótkim wahaniu. – Od razu czułem, że coś jest z wami nie tak! – zawołał senhor Palha z całkiem niestosownym wyrazem triumfu w głosie. – Z wami i waszą siostrą, która, jak powiedział Dom Manuel de Morais, przez cały poprzedni rejs czarowała capitão-m ora, tak jak teraz czaruje Dom Alessandra. Mężczyźni przenieśli spojrzenia na Noelię, która starała się je wytrzymać, dobrze wiedząc, iż spuszczenie powiek będzie równoznaczne z przyznaniem się do winy. – Dom Lucídio był uprzejmy i to wszystko – powiedziała z wymuszoną pewnością siebie. Dom Alessandro lekko zmrużył oczy. – Zakujcie go w łańcuchy i zaprowadźcie do zęzy – polecił żołnierzom. – A teraz zajmiemy się wami, menina. – Ona nie ma z tym nic wspólnego! – zawołał Joaquim, gdy dwaj żołnierze ciągnęli go pod pokład. Miotał się, wrzeszczał, wyrywał – oczywiście bezskutecznie – przez cały czas zapewniając, że tylko on ponosi winę za to, co się stało. Jego głos brzmiał coraz bardziej niewyraźnie, w miarę jak znikał pod pokładem, po chwili przeszedł w głośny jęk i zakończył się krzykiem. – Senhores, wybaczcie, proszę – zwrócił się Dom Alessandro do otaczających go mężczyzn. – Wy

pierwsza, menina. – Wskazał na swoją kajutę. Noelia się ociągała, szukając w jego twarzy jakichkolwiek oznak pobłażliwości. – Nie chciałbym was zmuszać, ale nie zawaham się tego uczynić, jeśli nadal będziecie mi się sprzeciwiać – ostrzegł. Zacisnąwszy pięści w fałdach peleryny, Noelia weszła do kajuty oświetlonej tylko dwiema świecami. Z jednej strony odczuwała ulgę, że nie będzie dłużej wystawiona na nieprzychylne spojrzenia mężczyzn, z drugiej zaś lękała się tego, co może ją spotkać ze strony Dom Alessandra. Ten zamknął drzwi i obserwował ją w milczeniu z chmurną twarzą. – No i cóż, moja droga. Przedtem nie miałaś nic przeciwko temu, żeby pozostawać ze mną sam na sam. A że, jak twierdzisz, nie chodziło o to, aby odwrócić moją uwagę od twego brata, zakładam, iż zależało ci, menina, na moim towarzystwie. Kontynuujmy zatem to, co zaczęliśmy. Oczy Noelii się rozszerzyły. Niemożliwe, żeby on to mówił poważnie. – No dalej, przestań się certować, w końcu Dom Lucídio w czasie podróży do Indii też już czegoś zasmakował, nieprawdaż? Zdumiewające, że ja tygodniami zwlekam z nieprzyzwoitym zbliżeniem, a tymczasem się okazuje, że nie jesteś niczym więcej jak małą kokotą. Noelii krew uderzyła do głowy. – Jeszcze nigdy nie pozwoliłam żadnemu mężczyźnie zbliżyć się do siebie tak bardzo jak przed chwilą wam. Alessandro uniósł brwi. – A więc bądź tak łaskawa i pozwól mi na to jeszcze raz, dobrze? – Dopiero co zakuliście mego brata w kajdany. – Próbował mnie okraść. Nie wiem, jak was wychowano, ale tam, skąd ja pochodzę, wystarczy znaleźć złodziejski łup, żeby zwątpić w uczciwość człowieka. Noelia nie mogła temu zaprzeczyć, ale rozpaczliwie pragnęła coś zrobić dla brata. Był taki delikatny, zginie w ciemnej, wilgotnej zęzie, w brudzie i wśród szczurów. Zsunęła z ramion pelerynę i drżącymi palcami zaczęła rozplątywać sznurówki gorsetu sukni. – Jestem gotowa dać wam to, co chcecie, jeśli ulitujecie się nad moim bratem – wyszeptała.

Udając, że się namyśla, Dom Alessandro obszedł ją dookoła, oglądając ze wszystkich stron. Noelia zsunęła z ramion również suknię i już zabierała się do rozpinania koszuli, gdy zacisnął dłoń na jej palcach. – Dobrze się zastanów, co robisz, menina – powiedział. – Z góry mówię, że na żadną transakcję się nie zgadzam. Jeśli jednak znajdziesz się w moim łóżku, być może powodowana niejasną nadzieją, że mógłbym zmienić zdanie w chwili, gdy poznam podniety twego ciała, to pozwól sobie powiedzieć, że prawdopodobnie znam lepiej kobiety niż ty mężczyzn. – Moglibyście choć trochę złagodzić mu karę, Dom Alessandro. – Popatrzyła na niego błagalnie. – On umrze tam na dole. – Bez obawy, zależy mi na tym, żeby żywy dopłynął do Lizbony. – Puścił jej rękę. W kajucie było przeraźliwie zimno. W cienkiej koszuli Noelia trzęsła się i nie była w stanie opanować dzwonienia zębów. – Rozchorujesz się, menina, jeśli nadal będziesz tak niezdecydowana – powiedział Dom Alessandro. – Albo się ubierz, albo chodź do mojej koi, ale szybko podejmij de​cyzję. Noelia przykucnęła, błyskawicznie włożyła suknię i pelerynę i się podniosła. – Jak chcecie teraz ze mną postąpić, Dom Alessandro? – ośmieliła się zapytać, choć obawiała się jego odpowiedzi. – Jako człowiek honoru raczej przemilczę, jak bym chciał z tobą postąpić. Powiem natomiast, jak postąpię. Otóż odeślę cię do kajuty i surowo zabronię jej opuszczania. Twój brat postanowił wziąć winę na siebie, co jest jedynym honorowym wyjściem po tym, jak wciągnął cię w to wszystko. Już sam pomysł, żeby żądać od własnej siostry kokietowania mężczyzn, by samemu móc w spokoju oddawać się złodziejskiemu rzemiosłu, jest dla mnie całkowicie niepojęty. – Nigdy nie żądał, abym wdawała się w romanse – zaprotestowała Noelia. Teraz Dom Alessandro nie krył już szyderczego spojrzenia. – Niech i tak będzie. – Wskazał drzwi. – Proszę, jesteś wolna, menina. Noelia narzuciła pelerynę i poszła do wyjścia. Zanim otworzyła drzwi, jeszcze się obejrzała. Chciała coś powiedzieć, co jednak pod spojrzeniem Dom Alessandra zamarło jej na ustach.

Goa, maj 1546

Po nieudanej próbie spędzenia płodu Januária szybko dochodziła do siebie, ale i tak Geoffrey bacznie ją obserwował w obawie, by nie pozwoliła sobie na jakieś lekkomyślne zachowanie. Oczywiście bezcelowe było rozmyślanie nad własnym udziałem w tym, co się stało, gdyż gdyby nie posłał Januárii do Alessandra, ten wziąłby sobie jakąś inną młodą kobietę. A jednak nie mógł się pozbyć lekkiego poczucia winy. Lubił Januárię, zawsze ją lubił, od dnia, gdy swego czasu kupił do domu Dom Fernão w Goi śliczną dziewczynkę na targu niewolników. Już owego pierwszego wieczoru, gdy chciał przedyskutować z Ruim swój śmiały pomysł, był pewien, że Dom Alessandro raczej nie oparłby się takiej pokusie. I choć Januária nie miała doświadczenia z mężczyznami, przez cały czas pobytu Alessandra potrafiła go przy sobie utrzymać. Popatrzył na Kadi stojącą przy otwartym oknie – delikatna sylwetka w szarej poświacie, rozpuszczone włosy spadające dziką kaskadą czarnych loków. Przemknęło mu przez myśl, że być może Ana widzi młodą kobietę stojącą w jego oknie, ale uznał, że jest mu to obojętne. Jeśli postanowiła wybrać życie zakonnicy, nie znaczy to wcale, że on będzie się prowadzić jak mnich. – Wyglądacie na przygnębionego, panie. – Kadi podeszła i objęła go w pasie. – A ja już myślałam, że was rozweseliłam. Geoffrey potarł czoło. – Zrobiłaś to, moja miła. Po prostu trochę boli mnie głowa. – Wciąż martwicie się o Januárię? – Między brwiami dziewczyny pojawiła się maleńka fałda. –

Poświęcacie jej coraz więcej uwagi. Geoffrey się roześmiał, pochylił i pocałował Kadi w usta. – Gdybym nie wiedział, że tak nie jest, gotów byłbym pomyśleć, że jesteś zazdrosna. Na wargach dziewczyny zatańczył zuchwały uśmieszek. – Nie, tylko zatroskana o wasze zdrowie. Przyciągnęła do siebie jego głowę i pocałowała. Znowu się roześmiał. – W bardzo podniecający sposób okazujesz tę troskę. Chętnie bym został i powierzył się twojej opiece, ale mam sporo zajęć. Odsunęła się od niego i uniosła ręce, żeby upiąć włosy. – Dona Ana… – zaczęła z wahaniem. – Tak, co z doną Aną? – Januária jest obeznana z pracą pokojówki, a wasza żona, panie, nie ma jeszcze osobistej służącej. – Czy dobrze się domyślam, że ty nie chciałabyś już występować w tej roli? Wzruszyła ramionami, co, jak wiedział, było drobną oznaką jej zakłopotania. – Ja się na tym nie znam, a dona Ana nie jest ze mnie zadowolona. Geoffrey nie krył zdziwienia. – Powiedziała to? – Nie, nigdy nic nie mówi, ale ja to zauważyłam. Kiwnął głową i dokończył sznurować koszulę. – Zajmę się tym – obiecał. Skierował się do drzwi, polecając Kadi posprzątać w pokoju. Kiedy przeszedł amfiladę i schodził

na dół, zawahał się przez chwilę, czy najpierw nie pójść do Any, ale się rozmyślił. Zapewne i tak jeszcze śpi, a sprawy domowe mogą równie dobrze zaczekać do wieczora.

*

Wydawało się, że każda przyprawa korzenna zawiera w sobie cechy regionu, z którego pochodzi. Egzotyczne korzenie były więc zmysłowe, ogniste, mocne, jakby chciały odzwierciedlić taki świat, jaki każdego, kto starał się ostrożnie go zbadać, witał ciepłem i otwartością. Z kolei wszystkie cierpkie, wytrawne aromaty sprawiały wrażenie, jakby należały do zamkniętego świata, który bardzo niechętnie się otwierał. Każdy z osobna miał własny powab, ale gdy się je zmieszało, powstawało coś całkiem nowego, tak że Geoffrey za każdym razem był zafascynowany, że korzenie mogą tak cudownie z sobą harmonizować i się uzupełniać, nie tracąc przy tym własnego charakteru. Trzymał wysoko tygiel, w którym zmieszał różne przyprawy, i ponownie stwierdził, jak łatwo język zapachów przenieść na mowę ludzką. Na jednym stole leżała kora cynamonowa, roztaczając ów legendarny aromat, który od tysiącleci omamiał, który opiewano w pieśniach, któremu przypisywano wręcz działanie afrodyzjaku. Wyjątkowy był nie tylko jej zapach, ale również korzenna słodycz, połączona z lekko pieprznym smakiem. Wziął do ręki pióro, żeby sporządzić skrupulatnie dokładną listę wszystkich przypraw, jakich użył do skomponowanej właśnie mieszanki. Zanurzył je akurat w kałamarzu, gdy usłyszał głos Any i znieruchomiał osłupiały. Nie było wprawdzie żadnej zasady, która określałaby skład towarów jako strefę zastrzeżoną dla mężczyzn, ale jej obecność tutaj wydawała się całkiem nie na miejscu, co potwierdzały również skonsternowane twarze znajdujących się w magazynie kupców. Wstał i wyszedł do przedsionka, gdzie Ana się zatrzymała, nie będąc pewna, czy jest tu mile widziana, czy nie. Azjata, który miał nadzór nad składem, z wyraźną ulgą przyjął pojawienie się Geoffreya, gdyż to uwolniło go od konieczności podjęcia decyzji, czy wpuścić młodą kobietę do środka. Nie miał wprawdzie prawa jej zatrzymać, jednak z drugiej strony nikt nie dał mu pozwolenia, by wpuszczać tutaj kobiety – co to by było, gdyby naraz zjawiły się tutaj małżonki wszystkich casados? – Coś się stało? – zapytał Geoffrey. – Chciałam wyrwać się z domu, a poza ogrodem miałam tylko taki wybór.

Wymuszony uśmiech zakradł się na jej wargi, by zniknąć przy następnym mrugnięciu. Geoffrey chrząknął. – Cóż, obawiam się, że tu też nie jest zbyt interesująco. Przytaknęła wyraźnie rozczarowana. – Dobrze, w takim razie… – obrzuciła spojrzeniem pomieszczenie, jakby szukając pretekstu, żeby zostać – …wrócę do domu. Ku swemu niezadowoleniu Geoffrey poczuł lekkie wyrzuty sumienia. – Ja… jeśli chciałabyś chwilkę zaczekać, to szybko dokończę pracę i oprowadzę cię trochę po mieście. Tym razem uśmiech Any był niewymuszony i szczery. – Byłoby cudownie – ucieszyła się. – Usiądź, proszę, to nie potrwa długo. Wskazał jej krzesło stojące przy stole zarzuconym zwojami papieru, a sam wrócił pospiesznie do pomieszczenia magazynowego.

*

Choć Ana musiała przebyć zaledwie niewielki kawałek drogi przez dziedziniec, żeby dojść do budynku, miała wrażenie, jakby naraz znalazła się w innym świecie, bardzo przypominającym jej dom rodzinny. Skrzydełka nosa wydęły się lekko, gdy wdychała otaczające ją zapachy, ciepłą woń kwiatów muszkatołowych w bezpośredniej bliskości, i przez chwilę tęsknota za ojczyzną omal nie rozsadziła jej piersi. Opadła na krzesło, zamykając oczy i odchylając w tył głowę. Wyobraziła sobie, że jest w kantorze ojca w Lizbonie. Słychać ciche skrzypienie pióra, w każdej chwili może wejść matka i zacząć ją łajać, że nie jest to stosowne miejsce dla panny, równocześnie jednak w jej oczach będą tańczyć iskrzące się ogniki, które nie znikną nawet wtedy, gdy powie swemu mężowi, żeby nie popierał takiego zachowania córki. Tym słowom będzie na koniec towarzyszył pełen

zrozumienia uśmiech, po którym pogładzi pieszczotliwie policzek Any i obdarzy ciepłym spojrzeniem męża. Westchnęła i otworzyła oczy. Geoffrey stał przy drzwiach i obserwował żonę. Chciał chyba coś powiedzieć, ale musiał się zorientować, że przez kilka chwil była daleko stąd, oderwana od rzeczywistości. Ona jednak uprzedziła go i podniosła się z krzesła. – Skończyłeś? – spytała, udając wesołość. Było oczywiste, że rozpoznał fałsz w jej radosnym tonie, ale tylko kiwnął głową i polecił niewolnikowi, żeby przyniesiono lektykę. Perspektywa wycieczki do miasta poprawiła Anie humor, więc kiedy wyszła za Geoffreyem, nie musiała już udawać radości. Czterech niewolników przyniosło lektykę, którą postawili na dziedzińcu, piąty trzymał duży okrągły parasol, pod jakimi chodzili po ulicach miasta portugalscy panowie. Poza tym miało im towarzyszyć dwóch uzbrojonych żołnierzy. Przeszli przez bramę prowadzącą z dziedzińca w wąską uliczkę i Ana rozsunęła zasłony, żeby móc dobrze się wszystkiemu przyjrzeć. Geoffrey szedł obok lektyki pewnym krokiem kogoś, kto porusza się po znajomym gruncie. Przez pierwsze dziesięć lat po podboju Goi Portugalczycy mieszkali głównie na swoich statkach, zanim zaczęli budować w centrum miasta pierwsze domy, inspirowane podobnie jak te w ich ojczyźnie stylem architektury włoskiej, na zewnątrz jednak zachowujące mroczny i zamknięty charakter, który z kolei świadczył o militarnym rozwoju Portugalii. Ana i Geoffrey znaleźli się na Rua Direita, głównej ulicy. Idąc nią od twierdzy w kierunku południowym, mijało się ratusz. Przepychem, ciżbą ludzką i sklepami ulica przypominała lizbońską Rua Nova dos Mercadores. Była główną arterią Goi, prowadziła z nabrzeża do bramy Bacaes na drugim końcu miasta, oferując niemal wszystko, czego można sobie było wymarzyć, ze wspaniałych towarów. Tak więc były tu perskie dywany, rzeźbione figury z kości słoniowej, delikatne wyroby rzemieślnicze ze złota i srebra pochodzące z Indii, przyprawy korzenne z Wysp Moluckich, pieprz z Wybrzeża Malabarskiego, perły z Zatoki Perskiej, kamienie szlachetne z Cejlonu i południowych Indii, wyroby z laki z Pegu, gliniane dzbany z Martabanu, konie szlachetnej rasy z Arabii i Persji, bawełna z Cambai, jedwabne tkaniny i błękitna porcelana z Chin. Przez jakiś czas biegł obok nich mały pies, podskakując i usiłując coś wyżebrać u Geoffreya. Kiedy się zorientował, że niczego od niego nie dostanie, zostawił ich i zniknął w kolorowym tłumie. Bogaty Hindus w żółtym turbanie jechał powoli na narowistym koniu między ciżbą ludzką, ale zwierzę stawało dęba, rzucało nerwowo łbem i już choćby dlatego ustępowano mu z drogi.

Obok jakiegoś kramu stali mężczyźni w białych szatach, mówiąc jeden przez drugiego, na ziemi siedziały kobiety mielące kamieniami ziarno, jedna biednie odziana niosła zręcznie na głowie dzban, rozmawiając przy tym z niewolnicą z dzieckiem na ręku. Portugalczycy przechadzali się pod parasolami, które trzymali nad nimi niewolnicy, pozdrawiali się wzajemnie i rzucali zaciekawione spojrzenia w stronę Any. Mijały ich turkoczące wózki. Pod nogami ludzi plątały się psy, chwytające łapczywie odpadki, które im od niechcenia rzucano. Afrykańscy niewolnicy ze spoconymi twarzami wykrzywionymi z wysiłku taszczyli na plecach beczki. Jakiś Portugalczyk siedział na stołku i kazał swojemu niewolnikowi podawać sobie coś do picia, podczas gdy drugi niewolnik trzymał rozpostarty nad nim parasol. Obok przeszła grupa żywo dyskutujących indyjskich dostojników. Ana dostrzegła nawet jedną Hinduskę w stroju Portugalki, której towarzyszyły dwie kobiety hinduskiego pochodzenia w szatach przypominających habity zakonnic, ale nikt nie zwracał na nie najmniejszej uwagi. – To była senhora Ester, żona Tomása Moraesa – powiedział Geoffrey. – W ramach protestu przeciwko temu małżeństwu odmawia nauczenia się choćby jednego portugalskiego słowa. Ana obejrzała się za nią z ciekawością, ale po chwili znów całkowicie wciągnęło ją tętniące życiem miasto. Brodaci handlarze koni z Arabii i Persji odziani w kolorowe szaty stali obok ubranych na biało mężczyzn z wybrzeża Kanara[4] i kupców hinduskich. Ożywiony handel w tym regionie rozkwitł ponownie w 1513 roku, kiedy po masakrze postanowiono na powrót zasiedlić Goę i zezwolono kupcom mauretańskim zajmować się handlem końmi i doprowadzić go do takiego rozwoju jak niegdyś. Nie tylko powitano z radością jego rozkwit, ale i go wspierano, gdyż stanowił obfite źródło dochodów dla króla Portugalii i przyciągał karawany zamożnych kupców z głębi kraju. Na skrzyżowaniach ulic siedzieli mężczyźni trudniący się wymianą pieniędzy, u których można było portugalskie i weneckie monety wymienić na orientalne. W palankinie, który wyprzedził lektykę Any, niesiono Mulatkę, córkę jednego z casados i Hinduski. Do połowy zaciągnięte zasłony ukazywały buzię dwunastolatki, która z dużym zainteresowaniem obserwowała otoczenie i była tym tak pochłonięta, że jej twarz straciła nawet na chwilę wyraz wyniosłej obojętności. Dziewczynce towarzyszył orszak służących. Wzrok Any przyciągnął pałac S abayo, elegancka, trzypiętrowa budowla ze schodami z czarnego granitu. Wytworny fidalgo ze złoconym rapierem u boku jechał naprzeciw nich na karym koniu w asyście idących obok niewolników, z których jeden trzymał wysoko parasol, by chronić go od słońca.

Między kramami przemykały wścibskie szczury, z różnorodnością przyjemnych zapachów i aromatów mieszała się woń potu i starego sukna. A nad wszystkim dominował czar kolorów. Obok delikatnych, niemal przezroczystych tkanin leżał rozpostarty jedwab. – Ten tutaj – objaśniał Geoffrey – to czerwień cynobrowa. – Położył rękę na beli materiału. – Hindusi nazywają ten kolor hin glu, gdyż pozyskuje się go z kamienia o nazwie hin gol. – Potem był nil, błękit indygowy, czerwień alizarynowa i delikatne odcienie różowości aż po błyszczącą żółć. – Żółć indyjska – mówił dalej Geoffrey. – Otrzymuje się ją z moczu krów. Żeby uzyskać taki odcień, karmi się je początkowo wyłącznie liśćmi drzewa mangowego. Anie trudno było to sobie wyobrazić. – Żółć szafranowa – kontynuował Geoffrey. – Nazwa rośliny nam się kojarzy z bogatym, nasyconym aromatem, a dla Hindusów jej kolor oznacza zarówno mądrość, jak też wyrzeczenie i rezygnację. Mijali kolejne stoiska. – Kum kum – powiedział Geoffrey, wskazując stożek napełniony cynobrowym proszkiem. – Zamężne Hinduski malują nim sobie przedziałek we włosach. A to tutaj – zwrócił się w stronę następnego kramu – to henna. Używają jej również muzułmanki do malowania wymyślnych wzorów na rękach panny młodej, niektóre farbują nią włosy, a mężczyźni również brodę. Hindusi przydają kolorom duże znaczenie. Różowy na przykład symbolizuje życie w szczęściu. Strumień barw – kremowy błękit, delikatna zieleń, żółć ochrowa, rdzawa czerwień, złocisty brąz – zdawał się płynąć nie tylko przez stoiska, ale również uliczkami bazaru, i to niezależnie od tego, co mieli na sobie ludzie. Odzież bogaczy zdobiona lamówkami i haftem mieszała się z ubraniami biedaków o bladych, wypłowiałych kolorach. Wzrok przyciągał nawet ryż ułożony malowniczo warstwami w stożkach w kolorze macicy perłowej. Na stołach leżały ciemnopomarańczowe dynie, oferowano błyszczące czerwone i zielone jabłka, potrawy z ryżu, którym dodatek kurkumy przydawał złocistego koloru. Ulica kończyła się bramą Bacaes, za nią rozciągał się bazar złotników, a z niego cztery drogi prowadziły na przedmieścia. Jedna z nich pięła się stromo w górę do kościoła S en hora do Mon te, stojącego na wierzchołku wzgórza, które górowało nad okolicą. Niewolnicy niosący lektykę posuwali się naprzód powoli, ale gdy w końcu Ana znalazła się na szczycie, z placu przed kościołem mogła podziwiać imponującą panoramę. Kiedy wrócili na Rua Direita, trochę kręciło się jej w głowie. Natomiast Geoffrey wyglądał na zamyślonego. Oparł rękę na lektyce i szedł obok niej w milczeniu. Po raz pierwszy Ana miała wrażenie, że czuje się nieswojo, i zadawała sobie w duchu pytanie, czy to z jej powodu, czy też

może coś go gnębi. Nie zwracał uwagi na otoczenie, szedł ze wzrokiem utkwionym w ulicę przed sobą. Nie musiał nic mówić, aby wiedziała, że to koniec spaceru. – Zaprosisz do nas senhora Moraesa z małżonką? – spytała pod wpływem chwilowego impulsu. Popatrzył na nią i zmarszczył czoło. – Skąd go znasz? – Ty mi o nim powiedziałeś, kiedy mijała nas jego żona. Geoffrey potarł czoło. – Ach tak, racja. – Wzruszył ramionami. – Oczywiście mogę go zaprosić, ale nie obiecuj sobie zbyt wiele po jego żonie. Nie zada sobie trudu, żeby ze względu na ciebie mówić po portugalsku, o ile w ogóle zaszczyci cię spojrzeniem. To się okaże – pomyślała Ana.

4 Region w indyjskim stanie Karnataka znany także pod nazwą Coastal Karnataka – Karnataka Przybrzeżna.

Południowy Atlantyk, czerwiec 1546

Gwałtowne burze i wichury przy Cabo da Boa Esperança pędziły statki na południowy zachód. Załoga potrzebowała wielu dni, żeby naprawić uszkodzenia spowodowane przez grad, a Alessandro stracił sześciu ludzi, których fala zmyła z pokładu. Dryfowali już prawie cztery tygodnie, nie widząc lądu, a gwiazdy wciąż ukrywały się za grubą warstwą chmur. Zaid starał się, na ile mógł, oznaczyć ich pozycję, ale udawało mu się jedynie podać wartości szacunkowe. Od tej nocy, kiedy kazał zakuć w łańcuchy senhora Fontourę, Alessandro nie widział ani jego, ani meniny Noelii. Dziewczyna nie opuszczała kajuty, ale od kilku dni prosiła przez Joségo, który przynosił jej jedzenie, żeby kapitan pozwolił jej zobaczyć się z bratem, na co ten jednak nie wyraził zgody. O senhora Fontourę troszczyli się żołnierze, jego siostra nie miała czego szukać w zęzie. Senhor Palha podszedł do Alessandra, gdy ten skończył studiowanie map i określanie wraz z Zaidem i m estre położenia statku, co zajęło mu prawie całe popołudnie. Nie wiedział, na ile zboczyli z wyznaczonego kursu, ale miał nadzieję, że dopłyną do Terra do Brasil, gdzie będą mogli przynajmniej uzupełnić zapasy świeżej wody i zaopatrzyć się w prowiant. – Czy senhor Fontoura powiedział już, dla kogo kopiował mapy? – spytał. – Nie – brzmiała lakoniczna odpowiedź Alessandra. – Moglibyście wywrzeć na niego presję poprzez jego siostrę. Może to skłoniłoby go do mówienia. – Dla mnie było ważne tylko to, co on zrobił. Odkrycie zleceniodawcy pozostawiam sądowi w Lizbonie. Myślę, że nie będzie się z nim cackać.

– A co teraz stanie się z dziewczyną? Wierzycie w to, co naopowiadał jej brat? – Menina Noelia będzie wolna, gdy tylko znajdziemy się w Portugalii – odrzekł Alessandro, pomijając drugą część pytania. Na szczęście senhora Palhę to usatysfakcjonowało, gdyż odszedł, dołączając do pozostałych pasażerów. Od kilku dni wśród załogi wyczuwało się niepokój i Alessandro zdawał sobie sprawę, że w tej chwili najważniejsze jest utrzymanie dyscypliny. Wprawdzie sztorm przy przylądku nie był tak gwałtowny jak w czasie rejsu w tamtą stronę, jednak i tym razem wiele zapasów zanieczyściła słona woda, a beczki ze słodką zostały zalane, więc po dwóch dniach sztormu, w czasie których marynarze z trudem nadążali z wypompowywaniem wdzierającej się wody, zaczęły pęcznieć i butwieć. Alessandro podszedł do Zaida. Ten spojrzał na niego i wskazał dwa zwoje pergaminu. – Przejrzałem kopie, Dom Alessandro. Są naprawdę zrobione po mistrzowsku. Widać, że senhor Fontoura zna się na rzeczy. – Tak, też odniosłem takie wrażenie. Tym bardziej pożałowania godne jest jego postępowanie. Od czasu załamania się weneckiego monopolu na handel przyprawami wciąż krążyli szpiedzy, więc Alessandro podejrzewał, że zleceniodawcami senhora Fontoury mogli być Wenecjanie albo Genueńczycy, a może i Hiszpanie. Wziął mapy, żeby ponownie ukryć je w swojej kajucie. Później wyśle jednego z żołnierzy do więźnia, by sprawdził, czy wszystko w porządku. Być może nadszedł już czas, aby nieco złagodzić warunki przetrzymywania senhora Fontoury. Bądź co bądź nie sposób przewidzieć, ile jeszcze potrwa podróż, a on musi mieć siły, żeby stawić się przed sądem w Lizbonie.

*

Noelia zamartwiała się o brata, dręczył ją niepokój, który z każdym kolejnym dniem uwięzienia w kajucie był coraz bardziej dojmujący. Zważywszy na to, że zawsze przy dużej fali Joaquim cierpiał na chorobę morską, nie chciała sobie nawet wyobrażać, jak musiał się czuć w czasie sztormu. Dom Alessandro kategorycznie odrzucił jej prośbę o widzenie z bratem, ale nie wiedziała, czy zrobił to po to, żeby ją ukarać, zaostrzyć karę Joaquima, czy też dlatego, że był

on w tak strasznym stanie, iż chciał oszczędzić jej jego widoku. Ta myśl – od kilku dni coraz bardziej natrętna i męcząca – skłoniła ją wreszcie, żeby się przemóc, złamać wydany przez Alessandra zakaz i opuścić kajutę. Nie wiedziała co prawda, gdzie dokładnie znajduje się Joaquim, ale podsłuchała, że gdzieś w zęzie, a tam nie było trudno się dostać. Ostrożnie uchyliła drzwi, rozejrzała się dookoła, wzięła lampę i pospiesznie udała się do zejściówki. Dzięki temu, że w każdym wolnym miejscu na pokładzie piętrzyły się skrzynie i paki z towarami oraz beczki z zapasami, udało się jej przedostać niepostrzeżenie na schody. Lodowata woda zalegająca w pomieszczeniu nad kilem chlupotała jej w butach, w pełnym wilgoci powietrzu unosiła się spleśniała woń mokrego drewna. Słychać było ciche pluskanie i dreptanie oraz szuranie maleńkich nóżek na deskach. Noelia się wzdrygnęła, a kiedy szczur wylądował z plus​kiem tuż obok jej stóp, z trudem stłumiła okrzyk przerażenia, przyciskając dłoń do ust. Jednak gryzoń, najwidoczniej tak samo przerażony, szybko umknął. – Noelia? – Głos brzmiał tak niewyraźnie, jakby Joaquim dopiero co obudził się z głębokiego snu. Trzymając lampę nad głową, Noelia oświetliła pomieszczenie i zobaczyła brata leżącego na dużej skrzyni, z której teraz z trudem się podnosił. Pospieszyła ku niemu, odstawiła lampę i objęła jego twarz. – Wielkie nieba! – szepnęła i łzy napłynęły jej do oczu. – Niczego mi nie brakuje – powiedział Joaquim i pobrzękując łańcuchami, podniósł ręce, żeby objąć nimi jej nadgarstki. – Przynoszą mi jedzenie i koce, nic mi nie jest. Co parę dni zagląda do mnie barbeiro. Nie martw się. – Popatrzył na nią uważnie szklistymi oczami. – A co z tobą? Zostawili cię w spokoju? – Tak. – Noelia załkała cicho. – Nie wolno mi co prawda opuszczać kajuty, ale Dom Alessandro dba, żebym miała wszystko, czego potrzebuję. – Zamyka cię na klucz? – Nie, ufa, że będę mu posłuszna. – To wracaj natychmiast. Będziemy się cieszyć, jeśli w Lizbonie i ciebie nie wyda w ręce sprawiedliwości, nie dawaj mu do tego powodu. – Chciałam zobaczyć, jak się czujesz. – Dotykała jego ramion, żeber, szukając wystających kości,

ran, wrzodów, czegoś, co zadawałoby kłam jego słowom. Ale rzeczywiście wszystko wskazywało na to, że nie ma żadnych obrażeń. – To będzie długa podróż, Joaquimie. Dowiedziałam się, że podobno zboczyliśmy z kursu i nikt tak naprawdę nie wie, gdzie się znajdujemy. – Niezależnie od wszystkiego nie martw się o mnie. Postaraj się tylko, żeby pozwolił ci wrócić do domu, ja już znajdę jakiś sposób, by się uratować. – Czy mam przekazać wiadomość twemu zlecenio​dawcy? – Nie – zaprotestował kategorycznie. – Z tymi ludźmi nie powinnaś mieć nic wspólnego. Od tej chwili jestem zdany tylko na siebie. A ty masz myśleć wyłącznie o sobie, zrozumiałaś? Jakiś szmer zwrócił uwagę Noelii. Odwróciła głowę w stronę zejściówki i wpatrywała się w napięciu w schody. – Słyszałeś? – spytała brata. – To były kroki? – Chyba szczury, tu ciągle coś trzeszczy, skrzypi, stuka. – Chwycił ją za rękę, zmuszając, by na niego popatrzyła. – Odpowiedz. Zrozumiałaś? – Tak – wyszeptała ledwo słyszalnie. – To dobrze. – Puścił ją. – A więc idź. I nie rób więcej głupstw, Noelio. Skinęła głową, wzięła lampę i szybko poszła do wyjścia. Przed schodami jeszcze raz spojrzała na brata, potem zaczęła wspinać się po wąskiej drabince, omal nie ześliznąwszy się w mokrych bucikach. Gdy chciała się przytrzymać, lampa wypadła jej z ręki i uderzyła z trzaskiem o podłogę. W wodzie natychmiast zgasła. – Noelia? – zaniepokoił się Joaquim. – Nic mi się nie stało. Szybko zeszła z drabinki, wymacała w ciemności lampę i ostrożnie zaczęła ponownie wchodzić na górę. Kilka razy uderzyła się o skrzynie i beczki, zaczepiła o coś brzegiem sukni i usłyszała głośne „trach” rozdzieranego materiału, kiedy wreszcie udało jej się uwolnić. Odetchnęła z ulgą, gdy stanęła pod drzwiami swojej kajuty. Ale kiedy je otworzyła, zmartwiała. – Co ja mam z tobą zrobić? – Dom Alessandro stał przy jej koi z rękami skrzyżowanymi na piersiach. Noelia zacisnęła dłoń na gałce u drzwi.

– Wyszłam tylko na chwilę. – Zamknij drzwi. Postawiła lampę i wykonała polecenie, ale nadal ściskała kurczowo gałkę, jakby ta miała dać jej oparcie. – Czy mój zakaz odwiedzania brata nie był dostatecznie wyraźny? Proszę, nie staraj się zaprzeczać, jeden z moich żołnierzy wszystko słyszał. Noelia milczała, uniosła tylko lekko brodę, żeby sprawić wrażenie bardziej pewnej siebie, niż była w rzeczywistości. – Ale może chciałabyś dzielić z nim pomieszczenie? Powiedzmy, przez miesiąc. Żeby uświadomić sobie swoją sytuację i na przyszłość mieć się na baczności. Noelia wciąż stała bez ruchu. Nie była w stanie zrobić nic innego, jak tylko wpatrywać się w Dom Alessandra przerażonym wzrokiem. Nie tylko brudu czy zimna się lękała; od dziecka przeraźliwie bała się szczurów. Już sama myśl, że mogłyby po niej biegać, kiedy by spała, przejmowała ją zgrozą. Tylko dlatego zdołała przezwyciężyć to uczucie, że silniejszy był niepokój o brata. – Ja… – Przesunęła nerwowo koniuszkiem języka po wargach. – Ja chciałam tylko zobaczyć, jak on się czuje, nie mam żadnej rodziny oprócz niego. – Cóż, będziesz miała cały miesiąc na sprawdzenie jego samopoczucia. Odsuń się, proszę. Noelia została na miejscu, choć zdawała sobie sprawę, że nie zdoła stawić mu oporu. – Zamknijcie mnie w mojej kajucie, jeśli chcecie mnie uwięzić – powiedziała. – Moja droga, nie zaproponowałem ci możliwości rokowań. A teraz odsuń się, i to już. Niecierpliwym gestem kazał jej usunąć się spod drzwi. Jednak ona nadal stała w miejscu, więc musiał chwycić ją za rękę i próbować odciągnąć siłą. Opierała się, odepchnęła go, oparła się o jego pierś, aż wreszcie zdołał chwycić ją za nadgarstki i wykręcić ręce do tyłu, tak że była teraz uwięziona między nim a drzwiami. – Uspokoisz się wreszcie? – spytał. Noelia jednak się wykręcała, na próżno usiłując oswobodzić ręce, aż wreszcie jej opór osłabł. Do

oczu napłynęły łzy i pociekły ciepłymi strugami po policzkach. Ale nawet teraz Alessandro nie puścił jej rąk, lecz trwał nieruchomo. Kiedy podniosła na niego wzrok, rozluźnił uścisk, ale nie uwolnił jej ciała z potrzasku. – Prawdopodobnie będę tego żałował – powiedział ledwo słyszalnie. – Prawdopodobnie oboje będziemy tego żałować. Pochylił głowę, aż jego usta znalazły się na szerokość palca od jej warg, a ona uniosła ku niemu twarz, pozwalając mu spijać ze swych warg pocałunek, pozwalając, żeby jego ręce rozpinały guziki i rozsznurowywały jej suknię.

*

Prawdopodobnie oboje będziemy tego żałować. Tak – pomyślała – zapewne tak będzie. A jednak złączyła się z nim w jego ramionach, pozwoliła, by to się działo i działo. Świeca w lichtarzu, który ze sobą przyniósł, prawie się wypaliła. Noelia nie miała pojęcia, która jest godzina – mógł być równie dobrze środek nocy, co wczesny poranek. Leżała na boku przytulona plecami do piersi Alessandra. Słyszała jego równy, spokojny oddech i zastanawiała się, czy śpi. Otoczył ją ramieniem i splótł palce z jej palcami. To było odurzenie, niepohamowane pożądanie, które jakby nagle wybuchło. A przecież – choć wciąż jeszcze czuła ciepło w każdym zakamarku swego ciała, echo namiętności, którą wyzwoliły w niej jego pocałunki i pieszczoty – spędzone razem godziny nie wytworzyły między nimi żadnej bliskości. Więcej, nie wiedziała nawet, czy ma zwracać się do niego po imieniu, czy nadal tytułować go Dom Alessandro. I czy w ogóle mogła go teraz o cokolwiek prosić? Czy po tym, co między nimi zaszło, każda prośba nie czyniłaby z niej ladacznicy?

*

Alessandro się poruszył, więc obróciła się na plecy, żeby mu się przyjrzeć i spróbować dociec, czy jest świadomy wagi tego, czym go obdarowała. W milczeniu odwzajemnił jej spojrzenie, w którym – choć nie było niemiłe – brakowało owej czułości, której wcześniej nie szczędził jej aż

w nadmiarze. A może ta czułość nie dotyczyła jej osobiście, lecz była jedynie atrybutem miłości fizycznej? Nagle poczuła się podle, nic niewarta, gdy tak tutaj leżała, pozbawiona niewinności, na koi, na której z trudem mieściły się dwie osoby. Ogarnięta niewyobrażalną tęsknotą zaprag​nęła tylko jednego – znaleźć się w domu, jak najdalej od tego przerażającego statku, jak najdalej od tego mężczyzny. – Nie płacz, proszę – powiedział i nagle znów pojawiła się czułość, źle skrywana pod maską niepokoju i wyrzutów sumienia. Ona jednak odwróciła twarz i po krótkim wahaniu podniosła się i zaczęła ubierać. – Zamkniesz mnie teraz z Joaquimem? – spytała, odruchowo zwracając się do niego w tak poufały sposób. Tymi słowami najwyraźniej wyprowadziła go z równowagi. – Ależ skąd, za kogo mnie masz?! – oburzył się. – Za mężczyznę, który powiedział, że nie wda się w żadną transakcję, gdyż zna kobiety lepiej, niż ja znam mężczyzn. Alessandro zaczął się w milczeniu ubierać. – To nie była żadna transakcja – oświadczył po chwili, opuszczając jej kajutę.

*

Następnego dnia José przekazał jej, że może przebywać na pokładzie, kiedy tylko będzie miała ochotę. Jednak Noe​lia, nie wiedząc, jak powinna się zachować przy spotkaniu z Alessandrem, czekała aż do wczesnego wieczoru, żeby skorzystać z tego pozwolenia. Była pewna, że każdy, kogo spotka, pozna po niej, co zaszło, a jeśli nawet nie, to bez wątpienia wielu słyszało wszystko przez cienkie ściany i może pomyśleć, że okupiła wolność własnym ciałem. Na szczęście, kiedy zjawiła się na pokładzie, było tam zaledwie parę osób. Mimo woli rozejrzała się za Alessandrem, ale nigdzie go nie zauważyła, więc od razu poczuła się nieco swobodniej. Wieczorna czerwień ustępowała szarym smugom, które przydawały niebu szklistej powłoki. Ostatnie światła dnia połyskiwały na morzu.

Stanęła na swoim ulubionym miejscu przy relingu, oparła na nim ręce i lekko pochyliła się do przodu, żeby popatrzeć w wodę. Słyszała męskie głosy: m arin heiros, którzy coś do siebie wołali, capelão, który coś komuś opowiadał, wysokie, niemal dziecięce krzyki kilku grum etes, zniekształcony arabską wymową głos nawigatora. Zauważywszy jakiś ruch przy kasztelu rufowym, odwróciła się i zobaczyła Alessandra schodzącego po drabince z gracją człowieka nawykłego do poruszania się na statkach. Natychmiast podbiegł do niego m estre. Odchyliła w tył głowę i obserwowała horyzont. Na niebie widać było pojedyncze maleńkie migocące punkty, posłańców zapowiadających gwiaździstą noc. Być może uda się określić, czy szybko przybiją do jakiegoś portu. W ostatnich dniach często spotykało ich rozczarowanie, kiedy już myśleli, że widzą na horyzoncie góry, a te okazywały się tylko spiętrzonymi masami chmur. Usłyszała zbliżające się kroki. Powoli obróciła głowę, kiedy przy relingu obok niej stanął Alessandro. Miała oczy na wysokości jego białego koronkowego kołnierza, wystającego ponad czarną aksamitną kamizelę. Z ramion zwisał sięgający piersi srebrny łańcuch z herbem rodu. Sam herb, biały na bordowym tle, miał kształt tarczy zwieńczonej hełmem. Był na nim jednorożec, który spoglądał za siebie, równocześnie lekko unosząc przednie kopyta, jakby pochwycony w biegu usłyszał nagle z tyłu jakiś hałas, który zmusił go do zatrzymania się. Noelia się zawahała, ale w końcu wyciągnęła rękę i uniosła lekko łańcuch, żeby móc odczytać widniejącą na herbie maksymę pod tarczą. Gdy opuszczała dłoń, odwrotną stroną palców dotknęła przypadkowo aksamitu na piersi Ales​sandra. – Rzeczywiście pochodzisz z Lizbony? – spytał. – Nie. – To niewinne pytanie ośmieliło ją, żeby spojrzeć mu w oczy. – Mieszkamy w Lagos, w Lizbonie tylko wsiedliśmy na statek. Alessandro skinął głową. – I naprawdę nie masz żadnej rodziny oprócz brata? – Tak, to nie było kłamstwo. Kiedy otworzył usta, żeby odpowiedzieć, Noelia w duchu wypowiedziała za niego słowa, które chciałaby usłyszeć: A więc chodź ze mną, będę się tobą opiekował. – Przykro mi – rzekł tylko. W milczeniu spoglądała na reling, odrywając palcami maleńką drzazgę, która wystawała

z drewna. W milczeniu, które między nimi zapanowało, nie było nic romantycznego, niosło ono jedynie jakąś zupełnie nową samotność. Czy Alessandro był tak jak ona skrępowany, czy po prostu nie miał jej nic do powiedzenia? Usiłowała wyczytać to z jego twarzy. Ostatniej nocy stanowiłeś cząstkę mnie, byłeś w moim ciele, to przecież coś znaczy. Kiedy to wspomnienie zaczęło sprawiać ból i stawać się nie do zniesienia, odwróciła się i udała do swojej kajuty.

Goa, lipiec 1546

Musiały minąć aż dwa miesiące, żeby senhora Ester raczyła zgodzić się na złożenie wizyty u boku męża, co dla niego było sytuacją niezwykle żenującą, jak opowiadał żonie Geoffrey. Przyszedł do pokoju Any, by przekazać jej, że następnego dnia spodziewają się gości. Ana akurat się przebierała, a Januária upinała jej włosy, czyniąc to niezwykle zręcznie, choć brzuch bardzo jej już w tym przeszkadzał. Przypuszczalnie zaszła w ciążę wkrótce po przybyciu Alessandra do Goi, a rozwiązania spodziewano się we wrześniu. Niewolnica nie okazywała jednak ani pogodnego spokoju, ani tym bardziej radości, jaką widywała Ana u swoich przyjaciółek i znajomych będących w błogosławionym stanie, mimo że Geoffrey ją zapewnił, iż dziecko nie zostanie sprzedane. Ana miała na sobie długą koszulę, na którą Januária nakładała teraz suknię spodnią. Cicho przy tym stękała, gdyż stojąc, szybko się męczyła. Geoffrey, który przysiadł na stołku, oparł się o ścianę i ku niezadowoleniu Any z powściągliwym zainteresowaniem obserwował ceremoniał jej ubierania, ruchem ręki nakazał niewolnicy, żeby dała spokój. – Idź już, ja pomogę donie Anie dokończyć toaletę. Ana odwróciła się gwałtownie w jego stronę, a Januária nawet nie zdołała ukryć zdziwienia. Niewolnice pracowały zwykle aż do dnia porodu, wydawały dziecko na świat, przywiązywały je sobie do pleców i dalej wykonywały swoje obowiązki. Te, które służyły w domu, traktowano bardziej ulgowo, już choćby dlatego, że nikt nie chciał oglądać rodzącej kobiety na podłodze swojej komnaty. Jednak Geoffrey został wychowany przez ojca Any i dlatego nigdy by nie pozwolił, żeby ciężarna

niewolnica pracowała aż do rozwiazania, choć obowiązki pokojówki nie należały do najcięższych. Dla Any perspektywa, że Geoffrey mógłby jej pomagać przy ubieraniu, była bardziej niż nieprzyjemna. Nie miała jednak żadnego pretekstu do sprzeciwu, więc skinęła Januárii przyzwalająco głową i dziewczyna się wycofała, bezskutecznie starając się ukryć uczucie ulgi. Poruszała się ciężkim, kołyszącym się krokiem, z wygiętym do przodu kręgosłupem, jakby musiała pchać brzuch przed sobą. Kiedy Geoffrey podszedł, żeby zastąpić pokojówkę, Ana spodziewała się drwin i dwuznacznych uwag, on jednak był milczący i posępny. Pomógł jej włożyć suknię wierzchnią i udrapował wokół szyi kołnierz koszuli. – Znasz się na tym – wymknęło się jej mimo woli i już w następnej chwili pożałowała tych słów. – Tak – przyznał, nie przerywając swoich zabiegów. Sztywny gorset z wyraźnie zaznaczoną talią i wysokim kołnierzem wymuszał prostą postawę. Górna i dolna część ciała wciśnięte w stożki, ustawione wierzchołkami ku sobie – tak prezentowała się ówczesna dama, której geometrycznej regularności nie zakłócała żadna fałda. Z podwójnych rękawów sukni wierzchniej część tylna zwisała luźno, gorset był watowany i sznurowany na tasiemki. Kryza – wysoki, stojący kołnierz hiszpański – ciasno okalała szyję, usztywniając ją tak, że nie pozwalała ani na roześmianie się, ani na wykonanie żywszego ruchu. Kolor czarny, popularny wśród eleganckich mężczyzn, dominował także w ubiorach damskich, uzupełniany innymi ciemnymi kolorami we wszelkich możliwych odcieniach. Suknie wierzchnie zdobiono perłami, srebrem, kamieniami szlachetnymi i złotem; spódnica sukni spodniej, widoczna w trójkątnym rozcięciu wierzchniej, była uszyta ze sztywnego płótna, ale również bogato zdobiona. Przed wyjazdem Alessandro polecił, by zaniesiono do domu siostry skrzynię z ubiorami oraz z tkaninami jedwabnymi, które dla niej zakupił. Chciałaby widzieć w tym znak pojednania, ale wiedziała, że brat zrobił to tylko dlatego, że nie miał w zwyczaju odbierać tego, co już raz podarował. Teraz Geoffrey wygładził jej suknię na ramionach, zatrzymując na moment ręce i mrużąc badawczo oczy. – Dlaczego właściwie nie poprosiłaś ojca, żeby cię wysłał do klasztoru? – spytał wprost. Zirytowana Ana potrząsnęła głową.

– Włożyć habit? To nigdy nie było moim pragnieniem. – A więc wyobrażając sobie swoje życie, brałaś pod uwagę małżeństwo, a może i posiadanie dzieci? Przytaknęła z ociąganiem, domyślając się, do czego zmierza. – Chyba wiesz mniej więcej, skąd się biorą dzieci, prawda? Musiał poczuć, że Ana jakby się skurczyła w sobie, bo przez twarz przemknął mu cień i zdjął ręce z jej ramion. – Na Boga, Ano. – Ja… ja przecież powiedziałam, że niczego ci nie odmówię. – Powiedz to jeszcze raz, a wyegzekwuję to prawo, czy będziesz na to gotowa, czy nie. Uniosła brodę. Nie krępuj się – miała na końcu języka, ale nie wypowiedziała tych słów. Przeczuwała aż za dobrze, że tego by nie zrobił, więc zaniechała prowokowania go. Miał przecież swoje usłużne kochanki. A może naprawdę myślał, że ona nie ma pojęcia o tym, o czym przecież w tym domu każdy wiedział? Nawet nie była zdziwiona, kiedy się dowiedziała, dziwiło ją raczej, że Geoffrey jej nie tyka. Patrząc na niego, wyobrażała go sobie w namiętnych uściskach z Seleną czy Kadi, i czekała, kiedy takie myśli wzbudzą w niej pragnienie, żeby znaleźć się na miejscu obu tych kobiet. Nie czuła jednak niczego poza nieokreślonym trzepotaniem w żołądku i niewyraźną ciekawością. Ale to nie wystarczało do skruszenia murów, które wokół siebie wzniosła.

*

Geoffrey i senhor Moraes prowadzili przy stole rozmowę, podczas gdy senhora Ester siedziała w milczeniu, zadowalając się mikroskopijnymi porcjami podawanych potraw. Przywitała się z gospodarzami po portugalsku, potem jednak nie dawała się wciągnąć w pogawędkę, więc Ana, która przewidywała taką sytuację, wstrzymała się na początku nawet ze zdawkowymi pytaniami o samopoczucie i od razu zaprosiła gości do stołu. Usiedli na krzesłach o bogato rzeźbionych wysokich oparciach – zdecydowanie kosztem wygody – i niewolnice wniosły srebrne półmiski z przygotowanymi daniami.

Ana zdecydowała się na kuchnię indyjską, potrawy były obficie przyprawione, niektóre tak ostro, że jedzącemu łzy napływały do oczu. Milczenie gościa, które w Lizbonie przypuszczalnie wywołałoby zakłopotanie gospodarzy, nie przeszkadzało jej, wykorzystała raczej okazję, że nie musi rozmawiać, do obserwowania przybyłej pary. Senhora Ester była piękną kobietą o ciemnych oczach w kształcie migdałów, kruczoczarnych włosach i bardzo jas​nej jak na Hinduskę cerze. Geoffrey powiedział wcześniej Anie, że mimo obecności orfas del rei w Goi nie było dostatecznie wielu Portugalek, więc żon dla urzędników i żołnierzy zwolnionych ze służby państwowej szukano w tutejszych rodzinach z wysokich kast. Prowadzona przez gubernatora Albuquerque’a politica dos casam en tos, polityka matrymonialna, sprzyjała małżeństwom Portugalczyków z nie-Portugalkami, kładziono jedynie nacisk na to, żeby były to kobiety o jasnej cerze, a nie ciemnoskóre mieszkanki Wybrzeża Malabarskiego. Jeśli Portugalczyk okazał gotowość poślubienia miejscowej kobiety, która przeszła na chrześcijaństwo, miał na dobry początek otrzymać osiemnaście tysięcy reis, do tego dom, bydło, kawałek ziemi i wszystko, czego jeszcze potrzebował do założenia własnego gospodarstwa domowego. Rzadko jednak dochodziło do spełnienia tego zobowiązania w całości. Ana dowiedziała się od Geoffreya, że senhor Moraes otrzymał za ślub dziesięć tysięcy reis, jedwabie, przyprawy korzenne, co i tak stanowiło bogate wyposażenie. Widać było, że kobieta, która została jego żoną, ugięła się wbrew swojej woli i jej niechęć stanowiła najpewniej stałe źródło niesnasek. Senh​or Moraes z pewnością się tego nie spodziewał i nie tak wyobrażał sobie ich małżeństwo. W czasie wizyty nie odzywał się do żony, obawiając się przypuszczalnie nie tyle wybuchu jej gniewu, ile kompromitującego go milczenia. Po posiłku panie wycofały się do przestronnego pomieszczenia, które od sali jadalnej oddzielał wysoki łuk. Stały tutaj krzesła z wyściełanymi jedwabiem miękkimi siedzeniami, niskie stoły i dwie ławy pod wąskimi oknami, z których w pogodny dzień można było podziwiać rozciągający się przed domem ogród. Jednak teraz drewniane okiennice były szczelnie zaryglowane, tak że słychać było jedynie monotonne bębnienie w nie kropli deszczu. Również do tego Ana musiała się przyzwyczaić: do pory deszczowej. W czerwcu zaczął wiać monsun, który potrwa aż do września. Jeśli nawet deszcz choć na krótko ustawał, trudno było myśleć o wyjściu z domu, gdyż ulice i drogi pokrywało maziste błoto i już samo przejście przez ogród po śliskim marmurze i nasiąkniętych wodą ścieżkach skutecznie odbierało chęć dłuższego przebywania na dworze. W dodatku przez cały czas musiały być zamknięte okiennice, gdyż nie dość, że przez okna pozbawione szyb deszcz wpadałby do środka, to jeszcze można by mieć w domu nieproszonych pełzających i wijących się gości.

Również w słoneczne dni zalecano otwieranie okiennic tylko na krótko, żeby uchronić się nie tylko przed wszelkim robactwem, ale i upałem, który w najgorętsze dni bywał niemożliwy do zniesienia. Ana gestem dłoni poprosiła senhorę Ester, żeby usiadła, i posłała po niewolnicę o imieniu Myrian, która – jak wiedziała – opanowała tutejszy język, gdyż przez pierwsze lata po urodzeniu mieszkała w hinduskiej rodzinie. Młoda dziewczyna, która po chwili weszła, była istotą niezwykle delikatną. Wybrano ją do służby w domu ze względu na wyjątkową urodę. Ten bowiem, kto miał o sobie wysokie mniemanie, nie dość, że posiadał liczny zastęp niewolników, to do służby w domu wyszukiwał takich, którzy nie tylko zadowalali jego poczucie estetyki, lecz świadczyli również o jego zamożności. Cena urodziwego niewolnika była bowiem znacznie wyższa niż innych. – Myrian, przetłumacz, proszę, senhorze Ester, co mówię – zwróciła się do niewolnicy. – Tak, pani. Zdziwione spojrzenie, jakie rzuciła jej senhora Ester, potwierdziło przypuszczenie Any, że Hinduska rozumie portugalski. Już podczas rozmowy obu mężczyzn od czasu do czasu unosiła lekko opuszczone powieki, po czym z widocznym brakiem zainteresowania wracała do jedzenia. Teraz jednak zachowanie niewzruszonej twarzy przychodziło jej z trudem. – Spytaj senhorę Ester, jak ma na imię – poleciła Ana. Młoda Hinduska znowu wydawała się zdumiona, ale tym razem się roześmiała. – Indira – odparła. – Jakim imieniem powinnam się do was zwracać? – spytała Ana. Zanim jeszcze Myrian zdążyła przetłumaczyć jej słowa, zorientowała się po minie żony Tomása Moraesa, że zrozumiała i to pytanie. Odpowiedziała jednak niewolnicy w swoim języku. – Senhora Ester życzyłaby sobie, żeby zwracać się do niej portugalskim imieniem – powiedziała Myrian. – Nie dlatego, że bardziej się jej podoba, ale dlatego, że musi się do tego przyzwyczaić, skoro przebywa wśród Portugalczyków – dodała po paru następnych słowach młodej Hinduski. Kobieta popatrzyła na dziewczynę i coś powiedziała. – Senhora pyta, czy Goa podoba się wam, pani – przetłumaczyła Myrian.

Ana chwilę zastanawiała się nad odpowiedzią. – Na swój sposób jest fascynująca – rzekła. Na wargach senhory Ester zaigrał niewyraźny uśmiech, po czym poleciła niewolnicy przetłumaczyć swoje następne pytanie. – Czy było waszym życzeniem tu przyjechać, czy może podążyłaś pani za mężem? Ana na moment zmarszczyła czoło. Czy to możliwe, żeby senhora Ester nie słyszała o okolicznościach jej przybycia do Indii? Z drugiej strony nie mogła tego wykluczyć, gdyż takie kobiety jak ona były wyłączone ze środowiska portugalskiego. A żyjący tu mężczyźni na pewno nie chcieliby opowiadać niechętnym im żonom o dziewczynie, która uciekła od narzeczonego. – Byłam zaręczona – wyjaśniła Ana – ale nie chciałam poślubić narzeczonego. A więc uciekłam z domu i ukryłam się na statku mego brata. Myrian jeszcze nie zaczęła tłumaczyć, gdy senhora Ester wybuchnęła perlistym śmiechem. Odpowiedziała jednak w ojczystym języku. – I tutaj poślubiłaś pani mężczyznę, któremu oddałaś swoje serce? – przetłumaczyła Myrian. – Nie, stało się to ku obopólnej korzyści. Senhora Ester pokiwała głową ze zrozumieniem. – To prawie tak samo dobre jak małżeństwo z miłości – stwierdziła. Ana miała całkiem inne zdanie w tej sprawie, ale wstrzymała się z komentarzem. Obie kobiety starały się siebie ostrożnie wybadać i rozmawiały teraz o sprawach ogólnych, w milczącym porozumieniu, że na razie wyczerpały tematy osobiste. Kiedy dołączyli do nich mężowie i nadszedł czas pożegnania, senhora Ester znowu zamknęła się w sobie. Podniosła się z krzesła z nieprzeniknionym wyrazem twarzy. Jej mąż, dla którego ta sytuacja była wyraźnie kłopotliwa i który prawdopodobnie myślał, że to popołudnie okazało się dla gospodyni niemiłe, przeprosił za zachowanie żony, po czym uczynił to po raz drugi, kiedy Ana mu powiedziała, że spędziła bardzo miło czas. Po wyjściu gości Geoffrey spojrzał na nią, unosząc pytająco brwi. – Było naprawdę sympatycznie – potwierdziła. – Ona ma na imię Indira, wiedziałeś o tym? Możesz już odejść – zwróciła się do Myrian.

– Jak się wydaje, senhor Moraes niepotrzebnie cierpiał męki przez cały ten czas, gdy byłyście same. – W uśmiechu Geoffreya czaił się cień złośliwej satysfakcji. – O tym powinien pomyśleć, zanim się z nią ożenił. Geoffrey patrzył na wiszący na ścianie kilim przedstawiający jakąś scenę bitewną. Trudno było powiedzieć, co akurat się w nim działo. Nie dał się co prawda sprowokować do obrony mężczyzny, ale można było odnieść wrażenie, że słowa Any wywołały w nim owo uczucie konsternacji, jakie mogła zauważyć podczas ich sporadycznych przechadzek ulicami Goi.

Ocean Atlantycki, lipiec 1546

Już od ponad dwóch miesięcy nie widzieli żadnego lądu i jedynie świadomość, że są na właściwym kursie, dawała jeszcze Alessandrowi jakąś nadzieję. Mężczyźni byli u kresu sił, zataczali się, zachowywali się tak, jakby postradali zmysły. Niewiele jedli, natomiast odczuwali palące pragnienie, które wzmagało się dodatkowo na skutek spożywania solonego mięsa. Woda pitna psuła się w pleśniejących beczkach, więc musieli się ratować filtrowaniem jej przez kawałki płótna, żeby uczynić ją choć trochę zdatną do użytku. Pod pokładem panował nieznośny fetor, wśród grum etes i m arin heiros szerzyła się wszawica. Wielu marynarzy miało przerost dziąseł, innym gniło podniebienie, trzech mężczyzn zmarło, ich nogi były czarne i popękane. Codziennie w użyciu był nóż, którym barbeiro upuszczał złą krew, a niekiedy chwytał również za piłę, żeby amputować kończynę. Do zapasów żywności dobrały się robaki, więc marynarze zabierali kaszę pod pokład na dziobie, żeby w ciemności nie widzieć ich, gdy będą jedli. W tej ciężkiej sytuacji coraz bardziej agresywne stawały się również szczury, w związku z czym Alessandro polecił przenieść Joaquima do jego kajuty, nie uwalniając go jednak z łańcuchów skuwających mu ręce i nogi. – Człowiek się czuje jak zawieszony w powietrzu – zauważyła pewnego dnia Noelia, wyglądając przez okno kajuty Alessandra. – Nic na górze, nic na dole, żadnego punktu orientacyjnego, tylko czarna woda i czarne niebo. Stała owinięta w prześcieradło, włosy spływały jej aż po biodra. Alessandro próbował trzymać się od niej z daleka, każdej nocy się hamował, żeby nie pójść do jej kajuty, a potem w końcu w ciemnościach spowijających pokład splatał swoje palce z jej palcami

i dopiero gdy znaleźli się w jego kajucie, puszczał je, żeby zamknąć na zasuwę drzwi. Tylko ten jeden raz jeszcze – mówił sobie, mocno wierząc, że dotrzyma słowa, kiedy rano wypuścił ją z ramion. Noce na morzu były długie i samotne, więc nie wytrwał w swoim postanowieniu nawet trzech dni. Od tamtej chwili zdarzyło się to jeszcze wiele razy. Noelia odeszła od okna i usiadła na brzegu koi, pochylając lekko głowę. – Dziękuję – powiedziała w końcu cichym głosem. – Chociaż wiem, że nie zrobiłeś tego dla mnie. Alessandro się wyprostował, objął ją w talii, odgarnął na bok jej włosy i zaczął ustami pieścić kark, aż odchyliła w tył głowę. Jej ciało stało się wiotkie i uległe i pozwoliła, żeby znowu przytulił ją do siebie. – Wkrótce będzie świtać – powiedziała. – Mamy jeszcze trochę czasu. I tak każdy na statku o nich wiedział, chodziło tylko o to, żeby ostentacyjnie nie demonstrować swego związku. Noelia odwróciła głowę w bok i leżała obok niego bez ruchu. – Alessandro, musimy z tym skończyć – powiedziała. Nawijał na palce kosmyk jej włosów. – Bez przerwy gadają – dodała niemal szeptem. – Niech gadają. – Tak, łatwo ci mówić. – Zwróciła ku niemu twarz. – Ale to o mnie się opowiada, że co noc zapracowuję na swoje wygody i złagodzenie aresztu brata. – Kto tak powiedział? – spytał gniewnie. – Nie wiem – odparła rozdrażniona. – Myślisz, że mówią mi to prosto w oczy? Mężczyźni stoją w grupkach, a kiedy się zbliżam, rzucają jedno czy drugie słowo na tyle głośno, żebym usłyszała. W obecności Alessandra starano się unikać takich obelżywych uwag. Zauważył jednak pogardliwe spojrzenia, na które była narażona Noelia, choć zawsze zachowywała się tak, jakby to jej w ogóle nie obchodziło, stawała przy relingu i w milczeniu wpatrywała się w morze.

Usiadła i sięgnęła po suknie, rozrzucone wokół koi. Mimo że dzieliła z Alessandrem intymne chwile, gdy nie leżała już w jego ramionach, wciąż w miarę możliwości wstydliwie zasłaniała ciało. Zwłaszcza w czasie ubierania się nie było to takie proste. Mógłby jej pomóc, ale leżał i tylko ją obserwował. Zauważywszy to, natychmiast odwracała się do niego plecami. – Może poczułabyś się lepiej, gdybyś poszła do spowiedzi – zasugerował. Podskoczyła gwałtownie, odsłaniając do połowy zakryte ciało. – Nikt nie da mi rozgrzeszenia za to, co robię. – Żeby tylko padre Afonso tego nie usłyszał. – Przecież ty też się nie spowiadasz. A więc nie opowiadaj mi, że lepiej bym się potem czuła. Nie zaprzeczył. Miała rację. Kiedy się ubrała, pochyliła się ku niemu, położyła mu ręce na ramionach i pocałowała czule w usta. – Za mało sypiasz – rzekła, przeciągając palcem po skórze pod jego oczami. – Nie pozwalasz mi spać, nawet jeśli nie ma cię przy mnie, bo przez całą noc wyobrażam sobie, że jesteś. Wydawało się, że Noelia chce coś powiedzieć, już nawet rozchyliła wargi, ale się nie odezwała. Wyprostowała się. – Do jutra – szepnęła, zanim wyszła. – Do jutra – powtórzył Alessandro. – Zawsze do jutra – dodał, kiedy już zamknęła za sobą drzwi.

*

Ukośne promienie popołudniowego słońca złociły żagle, na drewnianych burtach tańczyły żółte jak masło plamki światła. Dwaj grum etes zaintonowali piosenkę i kilku mężczyzn zaczęło tańczyć w jej rytm, a jeden z m arin heiros przygrywał im na gaita de fole. Próbowali w ten sposób nieco poprawić ogólny nastrój, sprawić, by choć na chwilę zapomniano o chorobach i niedoli.

Noelia obserwowała ich z pewnej odległości. Było w tej próbie rozluźnienia ponurej atmosfery coś rozpaczliwego. Przed południem jednego z chłopców okrętowych powierzono morzu na wieczny spoczynek. Pięciu marynarzy i dwóch żołnierzy najpewniej spotka niebawem ten sam los. Została tylko garstka ludzi w pełni sił fizycznych. – Jak się czujecie? – Padre Afonso podszedł do Noelii. – Dobrze, dziękuję, ojcze. – Znosicie ze spokojem trudy podróży. Noelia się domyśliła, że zakonnik szuka tylko uprzejmego sposobu nawiązania rozmowy, i przechwyciła spojrzenie nawigatora, który stał w pobliżu oparty o reling i się przysłuchiwał. – Co by to dało, gdybym narzekała? Capelão skinął potakująco głową. – To rozsądna odpowiedź. Życzyłbym sobie, żebyście i w innych sprawach kierowali się taką rozwagą. Gdybyście mieli majątek, menina, zaprzepaścilibyście go? Ponieważ Noelia zwlekała z odpowiedzią, włączył się Zaid. – Używając tak obrazowego przykładu, capelão pragnie zapytać, dlaczego ofiarowałaś cenny dar dziewictwa mężczyźnie, który z całą pewnością nie zamierza cię poślubić. – Proszę się nie wtrącać. – Padre Afonso odwrócił się do nawigatora. Ciemne oczy Zaida wytrzymały spokojnie jego spojrzenie. – Powinniście nazywać rzeczy po imieniu. On nie ma zamiaru się z nią ożenić – rzekł do kapelana. – A teraz proszę mi pozwolić kontynuować poufną rozmowę z tą młodą kobietą. Nie godzi się, żeby osoby niezainteresowane podsłuchiwały. Zaid uniósł brwi. – W rzeczy samej uważałem, że jedynym zainteresowanym jest w tej sprawie Dom Alessandro. Twarz kapłana przybrała purpurową barwę. – Jak możecie pozwalać sobie na prezentowanie swoich bezecnych fantazji? Za kogo się w ogóle

uważacie, żeby nieproszonym mieszać się w tak delikatne sprawy? Zaid się roześmiał. – Za człowieka, który z bożą pomocą doprowadził statek do tego miejsca i który, jeśli taka będzie wola Wszechmocnego, będzie wam wskazywał drogę aż do wybrzeży Portugalii. – Tak jak waszym zadaniem jest nawigacja, tak moim wprowadzenie zbłąkanej duszy do bezpiecznego portu – odparł padre Afonso. Zaid kiwnął głową. – A zatem powinniście zalecić Dom Alessandrowi, żeby przywrócił honor meniny, biorąc ją za żonę. Noelia na moment wstrzymała oddech. Wiedziała od Alessandra, że Zaidowi nie podobała się cała ta sytuacja. Nawigator wyraził to bez ogródek, sugerował dowódcy, żeby się jej nie naprzykrzał i nie zbliżał się do niej bardziej, niż pozwala na to przyzwoitość. – To byłoby wyjście – przyznał capelão. – Nie ulega jednak wątpliwości, że capitão-m or nie zbliżył się do niej z zamiarem jej poślubienia i ona z pewnością musiała mieć tego świadomość. Czy zatem ma on teraz przed całym światem zawrzeć małżeństwo z kobietą, na którą spadło odium nierządnicy? Kapłan zdawał się nie pamiętać, że osoba będąca przedmiotem ich dysputy stoi tuż obok. Obaj mężczyźni podnieś​li spłoszony wzrok, gdy się odezwała, uniesiona gniewem. – A kto – zawołała na tyle głośno, żeby słyszeli ją wszyscy mężczyźni na pokładzie – ma w tym swój udział?! Nierządnica, ojcze?! I słyszę to z waszych ust, które nie powinny powtarzać takich pomówień?! – Na litość boską, miarkujcie się! Noelia zakręciła się na pięcie, chcąc uciec z pokładu i pozostać w swojej kajucie do czasu, aż dopłyną do Lagos. Zauważyła Alessandra, który niepostrzeżenie wszedł na pokład i musiał słyszeć każde jej słowo. Nie poświęcając mu nawet spojrzenia, oddaliła się pospiesznie, żeby ujść przed wzrokiem ciekawskich mężczyzn.

*

Alessandro nie nagabywał jej, pozwalając pozostać w samotności kajuty, której nie opuszczała od czterech dni. Jednak nocami, które spędzała sama, nie mogła spać i przewracała się z boku na bok, wyobrażając sobie przyszłość w najciemniejszych barwach. Piątej nocy opuściła w końcu posłanie, ubrała się i wymknęła z kajuty. Była zgubiona z kretesem. Ta żądza nie miała w sobie nic romantycznego, żadnych serdecznych uczuć, niczego, co opiewano jako miłość – gdyby ktoś chciał opisać ten stan, uprawnione byłoby jedynie słowo „żądza” – pałająca, niszcząca żądza. Słychać było kroki marynarza pełniącego wachtę na pokładzie, jednak Noelia biegła na bosaka, żeby nie hałasować, kiedy wspinała się na schodki i przechodziła przez pokład nad rufówką do kajuty Alessandra. Pchnęła drzwi, zatrzas​nęła je za sobą i zamknęła na zasuwę. Stanęła na chwilę, by uspokoić oddech. Kiedy jej oczy przyzwyczaiły się do ciemności, zauważyła, że Alessandro nie śpi, jak się tego spodziewała, lecz też ją obserwuje. Bez słowa odrzucił koc, a ona rozsznurowała suknie, pozwoliła im opaść na podłogę, aż została w samej koszuli, i wśliznęła się na koję. W cieple, które ją otoczyło, łatwiej było zapomnieć o lęku przed tym, co gotuje dla niej los.

São Tiago, Cabo Verde, wrzesień 1546

Dzieliło ich jeszcze od Cabo Verde dwieście léguas, gdy zobaczyli pierwsze czaple, które niezmiennie wskazywały ląd. Wreszcie w zasięgu ich wzroku pojawiły się wyspy i na pokładzie nastąpił wybuch żywiołowej radości. Nawet ci mężczyźni, którzy nie byli już w stanie podnieść się z koi, zdawali się nabierać nowych sił. Na n ão i obu karawelach oddano strzały na wiwat. Mimo że dzieliła ich już stosunkowo niewielka odległość od Portugalii, postanowili zrobić dłuższy postój, żeby wypocząć, zaopatrzyć się w świeżą żywność i wodę i w miarę możliwości zaprowadzić ład na statkach i pozbyć się szczurów. Mężczyźni mieli się ogolić i doprowadzić do porządku odzież, tak żeby flotylla, kiedy wpłynie do portu w Lizbonie, zaprezentowała się jak należy. Przed zejściem na ląd Alessandra czekała jeszcze nieprzyjemna rozmowa ze stryjem. Oczywiście sprawa z Joaquimem Fontourą zdenerwowała Sérgia da Silveirę, ale nie o tym życzył sobie porozmawiać z bratankiem. – Trzeba by być głuchym, żeby nie słyszeć, co ty wyprawiasz – powiedział na powitanie, gdy wszedł z Ruim do kajuty Alessandra. – I żeby nie było żadnych nieporozumień, nie rozmawiam teraz z tobą jako capitão, lecz jako twój stryj. Doprawdy, Alessandro, brak mi słów. Znalazł ich jednak dostatecznie dużo. Alessandro nie przypominał sobie, żeby kiedykolwiek, od czasu gdy wkroczył w wiek męski, dostał takie kazanie. – Brat w kajdanach, dziewczyna w twoim łóżku, ciekawe rozwiązanie dla siebie znalazłeś, zaiste! – zakończył stryj grzmiącym głosem.

Rui stał oparty plecami o drzwi, z rękami skrzyżowanymi na piersiach. – Jesteś pewien, że ona nie ma z tym nic wspólnego? – spytał. – Bądź co bądź mówi się, że gdy płynęła w tamtą stronę, też była bardzo blisko z capitão-m orem . – Aż tak blisko nie, mogę cię zapewnić. – A czegóż ona – włączył się stryj – oczekuje jako rekompensaty za utracone dziewictwo? Wsparcia finansowego? Może wręcz małżeństwa? Mam nadzieję, że jesteś świadomy, że nie możesz się związać z taką kobietą jak ona. Postępowanie Any było już dostatecznym ciosem dla twoich rodziców. Jest kilka dużych rodzin, którym czyniono uzasadnione nadzieje na związek z tobą, a teraz, gdy Ana niewątpliwie mocno rozdrażniła rodzinę de Brissac, twoje nierozważne zachowanie może być równoznaczne z samobójstwem towarzyskim. Alessandro zdawał sobie z tego wszystkiego sprawę, ale zaprzeczanie, że małżeństwo z Noelią nigdy nawet przez myśl mu nie przeszło, wydawało mu się czymś podłym. Gdyby miał swobodę decyzji, wtedy… tak, wtedy oczywiście sprawa wyglądałaby całkiem inaczej. – Zresztą nie świadczy to najlepiej o jej charakterze – dodał Rui – że poszła do łóżka z mężczyzną, który trzyma pod kluczem jej brata. Ze strony kuzyna Alessandro nie powinien spodziewać się żadnych zarzutów, a jednak zdawał sobie sprawę, że trudno by było wyperswadować osobom, które nie znały Noelii, taką opinię o niej. Jak miałby wyjaśnić wszystkie niuanse jej uczuć, jej konflikt sumienia, jej skromność ujawniającą się w chwili, gdy tylko opuszczała jego łóżko? – Nie osądzaj jej. – Tylko tyle zdołał powiedzieć. – A jeśli już, to osądź mnie, bo to ja ją uwiodłem. Twarz Ruiego złagodniała. Zbyt był życzliwy kobietom, żeby do surowej oceny Noelii nie dołączyła się odrobina współczucia. – To ja postarałem się o to, żeby tobie przekazano dowództwo flotylli – ciągnął Sérgio da Silveira – więc nie dawaj nikomu powodu, żebym żałował tej decyzji. – Zapewniam was, stryju, że jestem w pełni świadom odpowiedzialności, jaka na mnie spoczywa. Sérgio westchnął. – Alessandro, pokonałeś drogę do Indii na przekór wszelkim przeciwnościom losu, kierowałeś się rozsądkiem w ocenie twojej siostry i twego przyjaciela z dzieciństwa, nie dając się ponieść

emocjom, przebyliśmy już prawie całą drogę powrotną. Nie pozwól, żeby sprawa z tą dziewczyną ci zaszkodziła, by mówiono, że potraktowałeś zbyt pobłażliwie siostrę szpiega, bo grzeje ci łóżko. – Położył bratankowi rękę na ramieniu i utkwił w nim badawcze spojrzenie. – Zapomnij o uczuciach, choćby przyszło ci to z trudem. Nigdy nie uwikłałeś się w żadne historie z kobietami, więc nie zaczynaj teraz, w najmniej dogodnym momencie. Alessandro nie odpowiedział. – Nie zdołasz załatwić tej sprawy przyzwoicie, więc spróbuj przynajmniej zakończyć ją z możliwie jak największą godnością – dodał stryj. Alessandro nadal milczał, ale skinął głową. – Jesteś odpowiedzialny nie tylko za siebie, ale również za rodzinę, nie wolno ci o tym zapominać – zaznaczył Sérgio da Silveira. Po skończonej rozmowie mężczyźni opuścili kajutę. Noelia stała na pokładzie, jednak na szczęście Sérgio nie dał jej odczuć pogardy, jaką do niej żywił, choć nie pozdrowił jej zbyt przyjaźnie. Rui zachował powściągliwość, ale był uprzejmy. Alessandro posłał Noelii przelotny uśmiech, który z wahaniem odwzajemniła, wyraźnie niepewna, jak powinna się zachować w obecności jego stryja i kuzyna. Do relingu przymocowano sztormtrap, po którym mieli zejść do łodzi. Kiedy już płynęli w stronę lądu, Alessandro myślał o odbytej przed chwilą rozmowie i decyzjach, które należało podjąć. Gdy tylko zeszli na ląd, cudowne uczucie stałego gruntu pod nogami na parę chwil pozwoliło mu zapomnieć o wszelkich troskach. Widok São Tiago zapierał dech w piersiach. Plaże pokryte drobniutkim piaskiem przechodziły w jałowe stepy, oblamowane wysokimi górami, wśród których mościły się żyzne doliny i płaskowyże. Nad wyspą górowały dwa łańcuchy wzgórz pochodzenia wulkanicznego, z których jeden ciągnął się na północy łukiem od wybrzeża wschodniego do zachodniego, drugi zaś tworzył środek wyspy, wokół którego rozciągały się inne pasma górskie. Łańcuchy wzgórz były okolone górami stołowymi ze skamieniałej lawy. O ile płaskowyże w środku wyspy stwarzały warunki do bujnej wegetacji lasów akacjowych i drzew figowych, o tyle równiny na północy i południu były raczej jałowe i poprzecinane suchymi dolinami. Alessandro chciał przede wszystkim zabrać na statek wodę i mięso oraz drewno na opał. Od Portugalii dzieliły ich jeszcze niecałe trzy tygodnie rejsu, więc liczył, że po drodze nie zdarzą się już żadne niemiłe incydenty.

*

– Co teraz będzie dalej? – zapytała Noelia, starając się, żeby zabrzmiało to jak najbardziej neutralnie. – Najpierw – odparł Alessandro – dopłyniemy do Lagos i postaram się, żebyś bezpiecznie dotarła do domu. Powiedział to wkrótce po tym, gdy jego ciało było złączone z jej ciałem, krótko po tym, gdy oddał się jej bez reszty, zapominając o sobie, krótko po tym, gdy wstrząsnął nim dreszcz w jej ramionach i pocałował ją jak zawsze, gdy kończyli się kochać, jakby tym gestem chciał wyrazić podziękowanie za łaskę, którą go obdarzyła. Nie padło między nimi ani jedno słowo więcej, Noelia nie pokazała po sobie, jak głęboko została ugodzona, przytuliła się do jego piersi i słuchała bicia jego serca. Jakiej właściwie odpowiedzi się spodziewała? Dopłyniemy do Lizbony, gdzie chciałbym cię przedstawić swojej rodzinie? Czy zechcesz zostać moją żoną? Zagryzła dolną wargę, by nie ujawnić rozpaczy, nie pokazać, że czuje się wykorzystana i zhańbiona – ale jakim prawem? W końcu on do niczego jej nie zmuszał, na wszystko sama się zgodziła. Nie mogła się jednak wyprzeć, że w głębi duszy żywiła nadzieję, iż zakończenie tej historii mogłoby być dla niej pomyślne. On niewątpliwie poślubi jakąś odpowiednią pannę, pochodzącą z najlepszej rodziny, której cenne ciało będzie się nadawało do noszenia jego dziedzica. Natomiast ciało Noelii było jedynie przedmiotem jego żądzy. Słyszała, jak jego oddech się uspokaja, czuła, jak jego ręka, która jeszcze przed chwilą gładziła jej ramię w leniwej pieszczocie, teraz leżała bezwładnie na jej barku. Podniosła się ostrożnie i obserwowała go, jak śpi. Ogarnął ją nagle bezgraniczny smutek na myśl, że inna kobieta będzie na niego patrzeć, tak jak ona to właśnie czyni, że inna kobieta będzie z nim mieszkać w jego domu, towarzyszyć mu, czekać na niego, gdy będzie na morzu. Przechyliła lekko głowę i musnęła ustami jego wargi tak delikatnie, że niemal niewyczuwalnie. Potem odsunęła się, żeby go nie obudzić, i wstała z koi. Potrzebowała pieniędzy, w przeciwnym razie umrze z głodu. Niewielkie oszczędności Joaquima nie wystarczą na przeżycie nawet pół roku. Owinąwszy się prześcieradłem, podeszła do biurka Alessandra, otworzyła szufladę, potem następną i jeszcze jedną, aż znalazła to, czego szukała. Joaquim skopiował sześć map, od razu je rozpoznała. Starannie zwinęła je w rolki, zastanawiając się, w jaki sposób niepostrzeżenie wynieść je

z kajuty. Może włożyć tylko spodnią suknię, a wierzchnią nieść na ręce? Tak, to powinno się udać. Pozostawało jedynie mieć nadzieję, że Alessandro nie zauważy straty, ale przecież nie ma chyba żadnego powodu, żeby sięgał po te mapy przed powrotem do Lizbony. Stłumiła wyrzuty sumienia. Czy miała wybór? Odwróciła się, usłyszawszy skrzypienie podłogi, i w tym samym momencie, gdy zobaczyła przed sobą twarz Alessandra, ten wymierzył jej policzek tak siarczysty, że uderzyła z trzaskiem głową o drewnianą ścianę kajuty. Nie zdążyła jeszcze podnieść rąk, by się zasłonić, gdy otrzymała wierzchem dłoni uderzenie w drugi policzek i ponownie uderzyła głową o ścianę. Łzy – bardziej przerażenia niż bólu – zalały jej oczy, a mapy wyśliznęły się z rąk. – Mógłbym się spodziewać niejednego – powiedział zimno Alessandro – nawet głupiej próby uwolnienia brata, ale czegoś podobnego nigdy, naprawdę nigdy. Noelia przycisnęła plecy do ściany, jakby się obawiała, że Alessandro ponownie się na nią zamierzy. On jednak podniósł mapy i włożył je z powrotem do biurka. – Od dawna to planowałaś? – spytał. Dopiero po kilku próbach udało się jej wykrztusić odpowiedź. – Nie. Ja… – Przełknęła ślinę. – Potrzebuję pieniędzy, Alessandro. Joaquim o to nie zadbał, więc to było jedyne wyjście, jakie mi przyszło do głowy. Oczy Alessandra się zwęziły. – To, co teraz zrobiłaś, czyni cię tak samo winną jak twego brata – oświadczył. Noelię przeszedł zimny dreszcz. – Zabrałeś mu mapy i go zamknąłeś. Nie może ci zaszkodzić, dlaczego ci to nie wystarczy? – Nie ja o tym będę decydował. Czy ty w ogóle masz pojęcie, w jakiej sytuacji siebie postawiłaś? Wszyscy moi oficerowie mogą poświadczyć, że te mapy istnieją. Jak myślisz, co by się stało, gdybym musiał powiedzieć, że materiał dowodowy zniknął? Czy zastanowiłaś się nad tym, że przeszukano by cię i wtrącono do więzienia w Lizbonie, gdzie niewątpliwie robiono by z tobą takie rzeczy, że wolałabyś umrzeć? – Ja – Noelia z najwyższym trudem dobierała słowa – ja bym tego nie zrobiła, gdybym widziała inne wyjście z sytuacji. Nie mam już prawie pieniędzy. Nawet nie mam w perspektywie małżeństwa, a już tym bardziej teraz, gdy jestem sama, bez żadnego męskiego krewnego. W Lagos wyślesz mnie na ląd i zapomnisz o mnie, co więc mi pozostaje?

Alessandro patrzył na nią z nieruchomą twarzą, z której wciąż jeszcze nie zniknął wyraz oziębłości. Chyba nie myślałaś poważnie, że się z tobą ożenię? Noelia uniosła ramiona, jakby chciała uzbroić się przeciwko tym słowom, które odczytała z jego spojrzenia. On jednak milczał i odwrócił się, żeby coś na siebie włożyć, potem podszedł do drzwi i otworzył je nagłym szarpnięciem. – Czy Jaume Jordão ma dzisiaj wachtę? – spytał. – Tak jest, capitão-m or – usłyszała Noelia głos młodego żołnierza. Alessandro odstąpił na bok, by ją wypuścić, a ona z przerażeniem stwierdziła, że nawet nie dał jej czasu na włożenie sukni. – Zaprowadź meninę Noelię do jej kajuty i przeszukaj tam każdy kąt – polecił. – Potem zamkniesz ją i wypuścisz, dopiero gdy dopłyniemy do Lagos. Jaume Jordão był wyraźnie zakłopotany oczywistym faktem, że Noelia dopiero co wstała z łóżka kapitana. – Zrobię, jak sobie życzycie, Dom Alessandro – powiedział. – Zabierz i to. Wskazał żołnierzowi rozrzucone ubrania. Jaume pozbierał je, zwinął w jeden pakunek i się cofnął. – Wy pierwsza, menina – zwrócił się do Noelii. Już bardziej Alessandro nie mógł jej upokorzyć. Przeszła obok, nawet na niego nie spojrzawszy. Przed schodami zawahała się jednak, nie bardzo wiedząc, jak ma zejść na dół. Uniosła aż do kolan prześcieradło, w które była owinięta, i próbowała schodzić stopień po stopniu po wąskich schodach, uważając, żeby o coś nie zaczepić. Gdy wreszcie znalazła się na dole, Jaume Jordão wszedł pierwszy do jej kajuty i najpierw sprawdził wąską koję. Zaledwie to zrobił, Noelia skuliła się na niej, wdychając zapach Alessandra na prześcieradle, które ją spowijało, i obserwowała, jak żołnierz przeszukuje jej skrzynię, grzebiąc w sukniach i bieliźnie, co najwyraźniej wprawiło go w takie zakłopotanie, że twarz mu spurpurowiała. Gdy skończył, skłonił tylko szybko głowę. – Proszę o wybaczenie, menina – rzekł. – Życzę wam dobrej nocy. Opuścił kajutę, zamknął za sobą drzwi i zasunął rygiel.

Goa, wrzesień 1546

– Piękne dziecko, sen’or – powiedziała Eneida, pokazując Geoffreyowi jasnoskórego noworodka, którego trzymała w ramionach. Ana tylko rzuciła okiem na pomarszczoną buzię i wymamrotała żarliwą modlitwę dziękczynną, że przeraźliwe wrzaski położnicy wreszcie ustały. Choć rodziła w kwaterach niewolników, słychać ją było aż w domu. – Będzie miała na imię Lea – zdecydował Geoffrey, dotykając palcem maleńkiej twarzyczki okolonej burzą czarnych włosów. – Zgadzasz się? Chwilę trwało, zanim Ana się zorientowała, że to do niej skierował swoje pytanie. – Tak, oczywiście. Lea to bardzo ładne imię. Czemu nie? Geoffreya zdziwił jej brak zainteresowania. Bądź co bądź dziewczynka jest jej bratanicą, choć pozbawioną wolności, bo urodzoną przez niewolnicę. Ana sama była zaskoczona, że to wszystko jest jej obojętne, gdyż właściwie lubiła dzieci, o czym Geoffrey też musiał wiedzieć. Zebrała się w sobie i podeszła do korpulentnej starej niewolnicy, żeby wziąć z jej ramion niemowlę. Uważnie szukała w jego twarzyczce rysów Alessandra, dobrze jednak wiedząc, że dziecko tuż po urodzeniu nie musi jeszcze wykazywać podobieństwa do któregoś z rodziców. Dziewczynka poruszyła wargami z cichym mlaśnięciem i Ana oddała ją Eneidzie. – Myślę, że chce do matki – powiedziała. Kiedy niewolnica wyszła, Ana zbliżyła się do okna, otworzyła okiennice i zaczęła wdychać

wieczorne powietrze, w którym unosiły się zapachy kwitnącego ogrodu. Pora deszczowa minęła i choć wydawało się, że ziemia paruje, przyjemnie było znowu móc suchą stopą wyjść z domu. – Właściwie dlaczego nie chciałaś poślubić Dom Luísa? – zapytał Geoffrey, przerywając ciszę panującą w pokoju. Ana namyślała się przez chwilę. – Myślałam, że wiesz – odparła wreszcie. – Sam mówiłeś, że ma… podejrzane upodobania. – Tak, ale to są rzeczy, które znam tylko ze słyszenia, ty nie powinnaś mieć o tym najmniejszego pojęcia. – Zmierzył ją uważnie wzrokiem. – A może jednak? Czy to nie dlatego nie pozwalasz się tknąć? Ana roztarła ramiona, wzdrygnęła się, jakby mimo panującego upału nagle zrobiło się jej zimno. – Wiem – ciągnął Geoffrey – że nie czujesz się tutaj dobrze, to oczywiste, i że tęsknisz za domem. Wyrzekłaś się niejednego, żeby tylko nie wyjść za niego za mąż, a przecież gdybyś inaczej postąpiła, mogłabyś nadal prowadzić życie, do jakiego przywykłaś, bywałabyś w najwyższych kręgach Lizbony, a nawet, będąc mężatką, cieszyłabyś się większą swobodą. Ana gryzła dolną wargę, utkwiwszy wzrok w podłodze, żeby uniknąć spojrzenia Geoffreya. – On jest zły – mruknęła wreszcie. Nie podniosła wzroku, nawet słysząc kroki Geoffreya zmierzającego ku niej, i zrobiła to dopiero wtedy, gdy przed nią stanął i uniósł jej brodę. – Dlaczego? – spytał. Zaczerpnęła nerwowo powietrza. – Czy to normalne, żeby mężczyzna siłą zdobywał kobietę, nawet jeśli jest niewolnicą, i dusił ją przy tym niemal na śmierć? – Nie – odparł Geoffrey po krótkim namyśle. – Normalne z pewnością to nie jest. – On nie wiedział, że go widzę, dopiero kiedy… kiedy skończył. Tego dnia odbywało się w jego domu przyjęcie i jedna z niewolnic niechcący oblała mi suknię winem. Służąca zaprowadziła ją wtedy do jednego z bocznych pokoi, żeby usunąć plamę. Gdy Ana czekała, usłyszała krzyki, przechodzące następnie w charczenie.

– Poszłam sprawdzić, co się dzieje, bo myślałam, że komuś coś się stało, i zobaczyłam Luísa. Rzucił niewolnicę brzuchem na stół i rękami ścisnął jej szyję. Miałam wrażenie, że oczy wyjdą jej z orbit. – Ana zadrżała, starając się wymazać z pamięci ten obraz, ale wciąż widziała młodą dziewczynę, która leżała potem na podłodze jak porzucona lalka, w sukni zerwanej z ciała do połowy, z szeroko rozwartymi oczami, czerwonymi plamami na szyi, a jej pierś unosiła się i opadała w nierównym, przyspieszonym oddechu. Tej nocy nie zmrużyła już oka, choć bardzo starała się zasnąć, żeby pozbyć się panicznego strachu, który nią zawładnął. Nigdy się nie cieszyła, że czeka ją małżeństwo z Luísem, choć opierała się tylko na własnym przeczuciu, a nie na faktach, które by ją do tego związku zniechęcały. Dom Luís zawsze zachowywał się wobec niej z wyszukaną uprzejmością, był szarmancki, niemal uwodzicielski. A jednak coś ją od niego odstręczało. Oczywiście podporządkowałaby się woli rodziców i poślubiłaby go, ale po tym, co się zdarzyło, każdej nocy stawało się dla niej coraz bardziej jasne, że nie mogła już tego zrobić. Myśl o ucieczce powzięła jednak dopiero po kilku dniach, gdy mogła się nad wszystkim spokojnie zastanowić. Geoffrey wydawał się nie tyle zszokowany, ile raczej zdziwiony jej wyznaniem i widać było, że jej współczuje. – Dlaczego nikomu o tym nie powiedziałaś? – Ależ próbowałam! – Anie łzy napłynęły do oczu. – Tylko że Luís powiedział, że nikt mi nie uwierzy. Ona była przecież tylko niewolnicą, a mężczyzna, który źle się z nimi obchodzi, nie musi tak samo traktować własnej żony. Kiedy próbowałam podzielić się z moją rodziną swoimi obawami, zlekceważyli je, uważając za przejaw lęku młodej dziewczyny przed czekającym ją ślubem i tym, co nieznane. Poza tym nie miałam czego szukać w tamtych pokojach. Nie powinno mnie tam w ogóle być. Nie godzi się przecież szpiegować mężczyzny w jego własnym domu. – I naprawdę nie było nikogo, kto potraktowałby poważnie twoje obawy? – Geoffrey się zdziwił. Ana odwróciła się w stronę pogrążonego w ciemnościach ogrodu i obserwowała chrabąszcza, który usiadł na ławce pod oknem, zwabiony światłem. Lada chwila ściągną za nim inne owady – pomyślała i zamknęła okiennice. – Był. Jaume Jordão – odpowiedziała w końcu.

*

Zapadał zmierzch. Ostatnie promienie słońca kładły się na niebie niczym różowozłoty welon. Ana przeszło godzinę klęczała w kaplicy, pogrążona w modlitwie. Miała nadzieję, że Bóg wskaże jej drogę, która wyprowadziłaby ją z ciągłej melancholii, tak by mogła osiągnąć spokój sumienia. Niejednokrotnie dręczyła ją myśl, że to, co się dzieje, jest być może karą za jej nieposłuszeństwo. Potem jednak przekonywała sama siebie, że skoro odmówiła małżeństwa z bezbożnikiem, nie może dopatrywać się w tym postępku grzechu. Odwiedziła senhorę Ester, żeby choć na chwilę uciec od gnębiących ją myśli, ale nawet ta wizyta nie sprawiła jej przyjemności, gdyż wszelka rozmowa stawała się uciążliwa na skutek tłumaczenia każdego słowa. Hinduska bowiem uparcie wzbraniała się przed porozumiewaniem się w języku portugalskim, co było ostatnim aktem oporu, z którego nie zamierzała rezygnować. Ana zatrzymała się przy cysternie, oparła o nią ręce i zamk​nęła oczy. Powietrze tego wieczoru było duszne i wilgotne, a kamienie śliskie. Aż tutaj słychać było odgłosy żyjącego miasta, wciąż jeszcze po wszystkich spędzonych w nim miesiącach jej obcego. Mieszanka języków przypominała niezrozumiały bełkot i nawet uderzenia fal o brzeg i głosy zwierząt brzmiały tutaj inaczej niż w Lizbonie. Powoli się wyprostowała i przeniosła spojrzenie na magazyn z roślinami korzennymi. Przez szparę pod drzwiami i szczeliny w zamkniętych okiennicach przebłyskiwało światło. Nie widziała Geoffreya od wczesnego ranka, co zresztą nie było niczym nadzwyczajnym. Najczęściej wracał po pracy do domu tylko po to, żeby znowu opuścić go frontowymi drzwiami. Poszła do magazynu, otworzyła cicho drzwi i ostrożnie zamknęła je za sobą. W sieni nie było nikogo, ale też niczego innego o tej porze się nie spodziewała. Słychać było jakieś szuranie, jakby ktoś przesuwał po drewnianej podłodze krzesło, a potem rozległ się stukot zbliżających się kroków. Geoffrey wydawał się zdziwiony. – Ty? – Nie krył zaskoczenia. – Przeszkadzam? Wyglądał na niezdecydowanego. – Nie. Koszulę miał w nieładzie, rozsznurowaną przy szyi, co by świadczyło, że nie oczekiwał ani wizyty żadnego z przyjaciół, ani sam nie wybierał się w odwiedziny, co nawet o późnej porze nie było w jego przypadku rzadkością. Jasne włosy lśniły w miękkim świetle świec i Ana od razu sobie przypomniała, że był przedmiotem westchnień niejednej lizbońskiej dziewczyny.

Chciała mu opowiedzieć o dręczących ją uczuciach, ale czy zrozumie ją on, dla którego Goa stała się teraz niemal drugą ojczyzną, który w towarzystwie innych Portugalczyków mógł oddawać się tutaj, tak samo jak w Lizbonie, swoim zwykłym rozrywkom? Przypomniała sobie jego słowa wypowiedziane tamtej nocy po wyjeździe Alessandra: „Byłabyś trochę mniej samotna”. Czy rzeczywiście tak by było? A jeśli nie, to czy miała coś do stracenia, nawet jeśli byłaby to tylko bliskość fizyczna, która łączyłaby ich nocą? Rozpięła guziki wierzchniej sukni i pozwoliła, by na oczach zdezorientowanego Geoffreya spłynęła jej z ramion. – Uczyń mnie swoją żoną – poprosiła. Popatrzył na nią z niedowierzaniem. – Tutaj? – Gdziekolwiek chcesz. Po krótkim wahaniu skinął głową. – Zaczekaj chwilę. Poszedł na zaplecze magazynu i wkrótce światło zgasło. Kiedy wrócił, wziął ze stołu lichtarz, otworzył drzwi i puścił Anę przed sobą. Zaniepokoiło ją jego milczenie i nieprzenikniony wyraz twarzy. Pomyślała o jego ślicznych niewolnicach i zadała sobie pytanie, czy również jest w stanie wzbudzić w nim pożądanie, tak jak obie te kobiety. W tej chwili sprawiał raczej wrażenie kogoś, kto wreszcie musi sprostać dawno odkładanemu obowiązkowi. Chwycił ją za rękę, a ona przypomniała sobie krótki, pozbawiony miłości ślub, w czasie którego ciepły, silny uścisk jego palców splecionych z jej palcami stanowił dla niej pociechę i dodawał otuchy. Ale teraz ich działanie rozprysło się pod gwałtownymi uderzeniami jej serca i niemal zaczęła żałować, że tutaj przyszła. Idąc w milczeniu za Geoffreyem, pragnęła, by choć raz odwrócił się do niej i uśmiechnął. Zamiast zaprowadzić ją do jej sypialni, jak tego oczekiwała, poszedł z nią do swojej. Natychmiast zauważyła różnicę między tymi pokojami. Jej był stosunkowo skromny, wciąż wyglądał bezosobowo, jakby nadal była w tym domu tylko gościem. Pokój Geoffreya, do którego tego wieczoru weszła po raz pierwszy, został – na co wszystko wskazywało – urządzony według jego gustu. W nogach szerokiego łoża z rzeźbionymi ramami stała ciężka ciemna skrzynia. Na jednej ścianie wisiał kilim w ciepłych terakotowych odcieniach, przedstawiający żaglowiec płynący wzdłuż wybrzeża. Po prawej i lewej stronie stołu zarzuconego zwojami papieru stały dwa krzesła

z wysokimi oparciami. W ścianie naprzeciwko drzwi ciągnął się rząd wąskich okien. Na małym stoliku stała miednica, obok leżał starannie złożony płócienny ręcznik. Ana obserwowała, jak Geoffrey zapala dwie świece umieszczone w lichtarzach przymocowanych do ściany i gasi wszystkie pozostałe. Teraz światło było jednolite, cienie już nie przesuwały się po ścianach, a całe pomieszczenie spowijał spokojny półmrok. Drżącymi palcami wyjęła z włosów szpilki i klamry, rozpuściła splecione warkocze i rozplątała je pasmo po paśmie. Uporawszy się z tym, podniosła wzrok i zauważyła, że Geoffrey stoi zaledwie o dwa kroki przed nią i nie spuszcza z niej oczu. Powaga ustąpiła na jego twarzy miejsca uśmiechowi. Podszedł bliżej, przejechał palcami przez jej włosy spływające aż do bioder, odsunął je nad ramionami w tył i dotykając wargami jej szyi, obsypywał lekkimi jak oddech pocałunkami, drugą ręką rozsznurowując jej suknię. Anę przeszedł nieznany jej dotychczas dreszcz, przekręciła głowę w bok, odsunęła się nieco od Geoffreya, by w następnej chwili znowu się do niego zbliżyć. Usłyszała przy uchu jego cichy niczym chuchnięcie śmiech, później poczuła na policzku przesuwające się w pocałunku usta, które zatrzymały się na jej wargach, uciskając je lekko, a potem delikatnie zmusiły, żeby rozchyliła swoje. Miotały nią sprzeczne uczucia. Przytulała się do niego, by w następnej chwili się cofnąć – zalękniona i zawstydzona intymnością, której pożądała, a której równocześnie się lękała. Geoffrey ściągnął jej z ramion spodnią suknię, ale ona przytrzymała ją na piersi. Powoli, nie odrywając warg od jej ust, poprowadził ją do łóżka, gdzie kontynuował ostrożne pieszczoty, tak powściągliwy w swojej czułości, że wstyd opadł z niej niczym suknia, którą dopiero co z siebie zsunęła. Krótko trwający gwałtowny ból zakończył jej okres dziewczęcości, a potem porwał ją coraz szybszy i szybszy wir, który następnie uwolnił ją ze swoich odmętów, wpuszczając w znacznie wolniejszy nurt i pozwalając na koniec zanurzyć się w leniwym wyczerpaniu.

*

Leżała z na wpół przymkniętymi oczami, wzdychając z błogiego zadowolenia, podczas gdy Geoffrey, podpierając się na łokciu, wodził czubkami palców drugiej ręki w górę i w dół wzdłuż jej kręgosłupa. Śmiał się przy tym cicho i muskał wargami jej ramię. Ana wygięła plecy w lekki łuk. Wydawało się jej, że Geoffrey gra na jej ciele niczym na instrumencie, którego ukryte dźwięki i tajemnice zna lepiej niż ona sama i potrafi wydobyć je ze wszystkimi niuansami. – Dlaczego właśnie dzisiaj? – spytał, przerywając aksamitną ciszę.

– Powiedziałeś, że byłabym trochę mniej samotna. – A jest tak? Obróciła się na bok i zarzuciła mu ręce na szyję. – Tak, na tę noc – wyszeptała, przysuwając się do niego, żeby go pocałować. – Przyzwyczaisz się do tutejszego życia – powiedział, gdy oderwali się od siebie, ale wciąż leżeli spleceni w uścisku. – Być może… Jeśli poznam lepiej ten kraj. Nie wiem nawet, w jakim języku się tutaj mówi. – Na całym Wybrzeżu Malabarskim w języku marathi. Tutejszy dialekt zwie się konkani. Uśmiechnęła się i wtuliła w niego. Czy jedna noc naprawdę może aż tyle zmienić? A może zmieniło się tylko jej spojrzenie na własną sytuację, w którym odzwierciedla się to uczucie zadowolenia, które ją całą przepełnia? – Znasz ten język? – spytała. – Nauczyłem się trochę podczas pobytu w Koczinie. Odgarnęła mu włosy z czoła i wygładziła brwi drobnymi przypadkowymi ruchami, którymi się delektowała, bo tworzyły między nimi nową bliskość, jaką przekazywała dalej. Jednym rozedrganym tchnieniem uformowała jego imię, wypowiadała szeptem dźwięki, które on spijał z jej ust.

Lagos/Lizbona, październik 1546

O świcie dotarli do Lagos. Niewolnik Alessandra, José, wypuścił Noelię z kajuty, wziął na ramię skrzynię z jej dobytkiem i wyszedł za nią na pokład, gdzie dołączył do nich Jaume Jordão. Noelia otuliła się szczelniej peleryną, chowając się pod nią całkowicie, jakby pozwalało to uniknąć niepożądanych spojrzeń. Na głowę naciągnęła spiczastą kapuzę. Poprzedniego wieczoru Alessandro obiecał jej, że będzie mogła pożegnać się z Joaquimem, więc teraz mogła jeszcze raz zobaczyć twarz brata, utrwalić w pamięci jego rysy. Pocałunek w czoło był ich pożegnaniem. Na razie, mój kochany. Wybrzeże spowijała mgła, przez którą przebijało się ku morzu blade światło poranka, nadając kontury niewyraźnym zarysom miasta. Jaume Jordão poprowadził ją do relingu, na którym był umocowany trap umożliwiający zejście do łodzi. Oprócz cichego plusku niewielkich fal uderzających o kadłub żaglowca i pobrzękiwania want słychać było tylko ich kroki na deskach pokładu. Alessandro na nią czekał. Kiedy spuszczano skrzynię z jej rzeczami do łodzi, stanęła przed nim i popatrzyła na niego w milczeniu, wciąż jeszcze żywiąc nieśmiałą nadzieję, że zechce ulitować się nad jej bratem. – Mój kuzyn odprowadzi cię do domu – powiedział. Joaquim był świadomy tego, co go czeka, jeśli zostanie przyłapany na kradzieży, a jednak podjął to ryzyko. Noelia zdawała sobie sprawę, że nie ma sensu wstawiać się za nim u Alessandra, mimo to wypowiedziała cichutko imię brata, zawieszając pytająco głos. Alessandro zwlekał z odpowiedzią, zawiązał tasiemkę przy jej pelerynie, która się rozluźniła, i ta – być może

nieświadoma – czułość jego gestu sprawiła, że Noelii łzy stanęły w oczach. Jednak już po chwili potrząsnął przecząco głową. Odwróciła się, pozwoliła, by José pomógł jej przejść przez reling do trapu, gdzie czekał już Jaume Jordão, który sprowadził ją po drabince na dół. Tam Rui de Vasconselos chwycił ją w talii i umieścił bezpiecznie w łodzi. Nie podnosząc wzroku, z twarzą zasłoniętą kapturem, usiadła na środkowej ławce. Marin heiros chwycili za wiosła, a kiedy jeszcze raz się odwróciła, znajdowali się już kilka długości łodzi od „Marii-Any”. Alessandro wciąż stał przy relingu.

*

W porcie panowało poranne ożywienie, które Noelia zawsze lubiła, ale na które teraz nie zwracała najmniejszej uwagi. Rui de Vasconselos pomógł jej wysiąść z łodzi, usłyszała, jak wydał parę poleceń swoim ludziom, po czym poszła u jego boku drogą prowadzącą pod górę, oddalając się od wybrzeża. W pewnej odległości za nimi szedł José, niosąc jej kufer. W domu. Wdychała znajome zapachy, jedyny w swoim rodzaju smak powietrza, specyficzny dla każdego kraju i nie do pomylenia z żadnym innym. Lagos, oddalone o cztery i pół léguas od Cabo de São Vicente, było położone w szerokiej zatoce, którą od południa i zachodu otaczały osobliwe formacje skalne. Pod wpływem niepohamowanej tęsknoty serce Noelii zaczęło bić szybciej i na kilka chwil zapomniała o swoim bólu. W domu. – Macie kogoś, u kogo możecie znaleźć schronienie? – spytał Dom Rui. – Nie, z mojej rodziny tylko brat jeszcze żyje. – To znaczy, że będziecie mieszkać sama? – Mieszka z nami moja dawna mamka i jej syn – odpowiedziała. Lídia, wyzwolona niewolnica, była również mamką Joaquima. Kiedy ojciec Noelii obdarzył ją wolnością, została i żyła z nimi jak w rodzinie. Dokąd zresztą miałaby pójść bez środków do życia i z synem, który będąc mężczyzną, miał umysł chłopca i myślenie przychodziło mu z trudem. Rodolfo był bratem mlecznym Noelii i Joaquima i zawsze miałby miejsce w ich domu. Pozostały odcinek drogi przebyli w milczeniu. Noelia się domyślała, że Dom Rui chciałby już mieć za sobą ten obowiązek, który musiał uważać za uciążliwy. Może początkowo miał jeszcze

trochę zrozumienia dla faktu, że została kochanką Alessandra, choć podobnie jak Sérgio da Silveira patrzył na to podejrzliwie. Jednak od czasu incydentu z mapami straciła, co oczywiste, resztki jego życzliwości. Dom rodziny Fontoura był niegdyś całkiem okazały, ale teraz zaznaczyły się na nim ślady zniszczenia powlekające go patyną wyblakłego blasku. Tynk się kruszył, w murze okalającym dom były dziury, a niegdyś mocne, teraz spróchniałe drzwi i okiennice z pewnością nie powstrzymałyby żadnego złodzieja, gdyby tylko podejrzewał, że może tu być coś do zabrania. – To tutaj? – Mimo całej swej niechęci do Noelii Dom Rui nie był zachwycony, że musi zostawić ją samą w tym domu – w jego kręgach służba się nie liczyła. Kiedy w dodatku syn Lídii, Rodolfo, otworzył drzwi i na widok Noelii jego twarz rozpromieniła się szczęściem jak u dziecka, niesmak, który odczuwał Rui, stał się aż nadto wyraźny. Jego spojrzenie nie pozostawiało wątpliwości, że to nie jest odpowiednia opieka dla młodej kobiety. Niezależnie od wydarzeń na statku w tej sytuacji nie mógł zmienić swoich przekonań. – Menina Noelia! Mamo, menina Noelia wróciła! – wołał Rodolfo tak przeraźliwie, że jego głos niemal przechodził w falset. Właśnie chwycił ręce Noelii, gdy rozległy się kroki. W sieni pojawiła się Lídia, przyłożyła dłonie do policzków i tak szybko, jak pozwoliła na to jej tusza, podbiegła do drzwi i porwała Noelię w ramiona. Przytuliła ją, potem odsunęła na odległość ramion, znowu przytuliła, besztając za lekkomyślność i łając, że tak długo trzymała starą Lídię w niepewności, co się z nią dzieje. Dopiero gdy dała upust swojej radości, zauważyła, że coś jest nie w porządku. – A gdzie senhor Joaquim? – spytała. – I kto… – Utkwiła wzrok w Dom Ruim, któremu ta demonstracja uczuć była wyraźnie nie w smak. – Dom Rui de Vasconselos – przedstawiła go szybko Noelia. – Joaquim jest… on jest… dopiero przybędzie do Lizbony. – Nie chciała relacjonować wydarzeń naprędce, stojąc w sieni. – Czy jaśnie pan nie zechciałby chwilę zostać? – spytała Lídia, wyraźnie zaciekawiona mężczyzną, który przyprowadził do domu jej podopieczną. – Dom Rui ma jeszcze zobowiązania, które wzywają go na statek – pospiesznie wyjaśniła Noelia. – To prawda – przyznał młody szlachcic, skłaniając jednak uprzejmie głowę. – Jeszcze tylko słowo, menina Noelia.

Wyraźnie dał do zrozumienia, że Lídia i Rodolfo mają ich zostawić samych. Starsza kobieta wiedziała, co przystoi, i choć z wyraźnymi oporami, zostawiła Noelię z obcym mężczyzną. Bez wątpienia się zorientowała, że coś jest nie tak. Rodolfo się nie ruszył i wyszedł dopiero wtedy, gdy matka go zawołała. Tymczasem w sieni zjawił się José, postawił skrzynię na podłodze i opuścił dom, by zaczekać na zewnątrz. Dom Rui wręczył Noelii skórzaną sakiewkę, wypchaną po brzegi złotymi monetami. – Dom Alessandro prosił, żebym wam to oddał – powiedział, jakby samo wymienienie imienia Alessandra wymagało zachowania oficjalnej formy. Noelia stała jak wrośnięta w ziemię i wpatrywała się w niego szeroko otwartymi oczami, z rękami założonymi za plecy, jakby przyjmując pieniądze, miała się oparzyć. Kurewska zapłata. – Weźcie, przydadzą się wam – dodał. Potrząsnęła tylko głową, nie spuszczając oczu z sakiewki, która z kochanki uczyniła dziwkę. – Menina, myślę, że to niewłaściwy moment na unoszenie się honorem – perswadował Dom Rui. Gdy nadal się wzbraniała, położył sakiewkę na stole przy drzwiach. – Miałem wam wręczyć pieniądze, co niniejszym czynię. Nie obchodzi mnie, czy je zatrzymacie, czy wrzucicie do morza, czy rozdacie biednym. – Omiótł spojrzeniem niewielką sień, wydawało się, że chce coś jeszcze powiedzieć, ale po chwili wycofał się przez wciąż otwarte drzwi. – Żegnam. Niech Bóg ma was w opiece. Noelia wymamrotała słowa pożegnania, których przypuszczalnie nawet nie usłyszał. Wpatrywała się odrętwiałym wzrokiem w pieniądze, wahała, potem wzięła sakiewkę i uniosła ją do twarzy, chcąc wiedzieć, czy pozostał na niej zapach Alessandra, ale poczuła tylko woń skóry i metalu. W następnej chwili odrzuciła ją od siebie z takim impetem, że woreczek uderzył głucho o ścianę i upadł na podłogę przy drzwiach. Zakryła rękami twarz i wybuchnęła płaczem. – No, no – gderała Lídia, która niepostrzeżenie weszła do sieni. – Co takiego złego mogło się stać, moje dziecko, że serce ci pęka? Przyciągnęła do siebie Noelię, a ta położyła głowę na ramieniu mamki i rozszlochała się tak, że całe jej ciało aż dygotało. Słyszała ostrożne kroki Rodolfa, słyszała, jak młody mężczyzna zasuwa rygiel przy drzwiach, po czym szybko się oddala. Lídia głaskała jej plecy i dopiero gdy Noelia opanowała się na tyle, że mogła się wyprostować i osuszyć łzy koniuszkiem peleryny, odezwała się.

– On ci to zrobił? – Twarz Lídii przybrała surowy wyraz, gdy ruchem głowy wskazała drzwi. Z początku Noelii się wydawało, że jej dawna mamka ma na myśli smutek i przygnębienie swojej ulubienicy, ale ona rozchyliła na niej pelerynę i odsłoniła to, co nie mogło ujść jej uwagi, gdy trzymała ją w objęciach. Mimo że wypukłość była bardzo nieznaczna, to jednak mówiła sama za siebie. Kiedy mogła zajść w ciążę? Noelia nie orientowała się w takich sprawach i mogła jedynie snuć przypuszczenia. Nigdy nie miała regularnej miesiączki, a innych objawów nie potrafiła rozpoznać. – Nie, to nie był on – powiedziała, kiedy znaczące chrząknięcie starszej kobiety uzmysłowiło jej, że wciąż jest winna odpowiedź. Spojrzenie Lídii padło na sakiewkę z pieniędzmi. – To jest rekompensata? – On nie ma czego rekompensować. Ja… och Lídio, to jest… – Łzy znowu napłynęły jej do oczu. – Sama jestem winna, on mnie do niczego nie zmuszał. – Tak, w tym oni są dobrzy, mężczyźni. Do niczego nie zmuszają. – Lídia syknęła cicho. – Zaledwie wyskoczą ze spodni, już w nie z powrotem wskakują, jakby nic się nie stało, a wyrządzone szkody chcą naprawić pieniędzmi. – Podeszła do drzwi i podniosła z podłogi sakiewkę. – Potrzebujesz tego, bo będziesz musiała sama wyżywić swoje dziecko. Gdybyś nie nosiła jego bękarta, poradziłabym ci, żebyś nie tknęła ani ceitila. Za drugim spotkaniem mogłabyś mu z dziką rozkoszą wcisnąć tę sakiewkę w gardło! Wyobrażenie sobie tego było tak absurdalne, że Noelia nie mogła się nie roześmiać, ale śmiech natychmiast przeszedł w szloch. Lídia ważyła z namysłem woreczek w ręku, podczas gdy Rodolfo ostrożnie wyglądał z kąta, a potem zaczął się skradać wzdłuż ściany jak dziecko, które nie wie, czy może wrócić do dorosłych, czy nie. Noelii udało się zaśmiać, co miało go zachęcić, żeby wszedł do sieni. – Senhor Joaquim – powiedziała Lídia – na pewno nie mógł znieść twego nieszczęścia. Co mu się naprawdę przytrafiło? Ma do nas wkrótce wrócić? Noelia opuściła ramiona, nie była w stanie dłużej nad sobą panować. – Tylko Bóg to wie – wyszeptała i zaczęła opowiadać, co się wydarzyło.

*

Rzeka Tag uchodziła do morza w formie estuarium[5], na którego zachodnim brzegu Lizbona prezentowała się przybyszom w całej okazałości. Stąd ujście rzeki zwężało się w stronę Atlantyku na odcinku krótszym niż pół légua, tworząc osłonięty naturalny port, oblamowany akacjami, drzewkami pomarańczowymi i dębami korkowymi. W powietrzu unosiła się ciężka woń ryb i smoły. Tag łączył Lizbonę ze światem. W jego delcie pływały resztki roślin przyniesionych przez rzekę w czasie jej wędrówki ze stoków Sierra de Albarracin na wschodzie Hiszpanii, którym delta zawdzięczała swą nazwę Mar de Palha, morze słomy. Alessandro, który od czasu postoju w Lagos zachowywał milczenie przerywane tylko w razie konieczności, skrzyżował ręce na piersi i skierował posępne spojrzenie na swoje rodzinne miasto. Statki stanęły na kotwicy, a w porcie czekał już podniecony tłum, żeby powitać powracające z Indii żaglowce. Jaume z drugim żołnierzem wyprowadził na pokład Joa​quima Fontourę, z rękami związanymi na plecach. Więzień zamrugał, oślepiony jasnym blaskiem popołudniowego słońca. Alessandro długo zmagał się ze sobą, ale w końcu uznał, że nie ma innej drogi niż ta, którą już obrał. Noelia o tym wiedziała, nie mógł jednak wymazać z pamięci ani jej zrozpaczonej twarzy, ani widoku smukłej postaci w ciemnej pelerynie, która u boku jego kuzyna opuszczała port. Ani też jej cudownego oddania, gdy w przyćmionym świetle świec na jej ciele tańczyły cienie i złote błyski. I mimo że zawsze ulegała mu z własnej woli, nieustannie zmagała się z własnym sumieniem, rozdarta była między bratem a kochankiem, między pożądaniem a pragnieniem zachowania niewinności. Alessandro widział, że miesiące spędzone w uwięzieniu nie przeszły dla Joaquima Fontoury bez śladu, mimo że areszt na statku mógł się wydawać luksusem w porównaniu z tym, co go czekało teraz. – Gdzie moja siostra? – spytał Joaquim schrypniętym, jakby zardzewiałym głosem. – W Lagos, w waszym domu. Odprowadził ją tam mój kuzyn i powierzył opiece waszej służącej. – Lídia – mruknął Joaquim i na moment jego rysy złagodniały. Alessandro zwrócił się do Jaumego. On już nie miał tu nic więcej do roboty.

– Oddaj go pod sąd – polecił.

*

W chwili gdy przekraczał bramę prowadzącą na dziedziniec Casa da Mon teira, Alessandro wiedział już, że wiadomość o jego przybyciu do Lizbony go wyprzedziła. Niewolnicy stali szpalerem, drzwi domu ojca były szeroko otwarte, a gdy wóz, którym przebył tu drogę z wybrzeża Serra da Arrábida, się zatrzymał, również matka wyszła przed dom i patrzyła teraz na niego swymi dużymi, ciemnymi oczami. Zasłoniła ręką usta, kiedy ich spojrzenia się spotkały, potem jej wzrok powędrował dalej, jakby czegoś szukała. Za nią w drzwiach domu pojawił się ojciec, położył rękę na ramieniu żony, czy to ją pocieszając, czy szukając pocieszenia – któż mógłby to wiedzieć? Alessandro zbliżył się do rodziców i zatrzymał się o krok przed nimi. – Ana jest w Goi – oznajmił, uspokajając ich, a zarazem przyznając się do porażki. Matka odetchnęła głęboko i zaszlochała. – Bogu niech będą dzięki. Na parę sekund zamknęła oczy, starając się odzyskać równowagę, po czym podeszła do Alessandra. – Chodź, synu. Objął matkę, potem ojca, choć to drugie powitanie było znacznie krótsze, niemniej równie serdeczne. Mimo zmęczenia nie chciał odpocząć, do czego zachęcała go matka, lecz najpierw opowiedzieć wszystko, co się wydarzyło, żeby mieć już tę rozmowę za sobą. – Uciekła przed Dom Luísem, nieprawdaż? – spytał ojciec, kiedy zajęli miejsca w holu, a dwaj niewolnicy pospieszyli po chleb, oliwki i placki z ciasta nadziewane ostro przyprawionym mięsem i pestkami pinii, po czym położyli je na stole, który następnie do nich przysunęli. – Tak – potwierdził Alessandro. – Ukryła się na moim statku. – Kto jej pomógł?

Alessandro zwlekał z odpowiedzią, opuścił rękę, w której trzymał placek. – Został ukarany – rzekł. – Kto? – powtórzył Fernão da Silveira tonem nieznoszącym sprzeciwu. – Jaume Jordão. Ojciec Alessandra zerwał się z krzesła i wezwał jednego z niewolników. Alessandro również wstał. – Ojcze, proszę, dajmy spokój. Ukarałem go dostatecznie surowo. Fernão da Silveira odwrócił się, policzki nad krótką siwą brodą poczerwieniały, oczy zapałały gniewem, co wskazywało, że nawet wiek nie pozbawił go całkowicie owej zapalczywości, z której był niegdyś znany. – Nie chcę go ukarać! Chcę, żeby na mnie patrzył, gdy będzie mi o tym opowiadał. Wezwany niewolnik pospiesznie wyszedł, by po chwili wrócić, ale towarzyszył mu nie tylko Jaume, lecz również Sérgio da Silveira, co mocno zdziwiło obecnych, gdyż się spodziewali, że po tak długiej podróży zechce najpierw przywitać się z najbliższą rodziną. – Od razu uważałem, że należy go powiesić – oświadczył stryj Alessandra i Jaumemu cała krew odpłynęła z twarzy na te słowa. Fernão da Silveira jednak nie zwracał uwagi na starszego brata. – Patrz mi w oczy, Jaume Jordão, i wszystko mi opowiedz. Zaledwie żołnierz zaczął mówić zacinającym się głosem, jak na nieszczęście pojawił się jeszcze Dom Luís. – Gdzie Ana? – spytał tonem mężczyzny, któremu zrabowano jego własność. W jego głosie dało się oczywiście wychwycić również lekkie zatroskanie, ale Alessandro nie potrafiłby powiedzieć, czy z powodu nieobecności Any, czy może ewentualnego zerwania zaręczyn. – Jest w Goi – odpowiedział Sérgio da Silveira, uprzedzając innych. – I zanim poznacie całą historię, chciałbym zaręczyć, że postępek Any w żadnym wypadku nie obciąża nikogo z rodziny, również Alessandra, którego obowiązkiem była opieka nad nią.

Alessandro posłał stryjowi zdumione spojrzenie, gdyż akurat z jego strony nie spodziewał się jakiegokolwiek wsparcia. Przypuszczalnie jednak kierowała nim nie tyle chęć udzielenia rozgrzeszenia bratankowi, ile poczucie rodzinnej solidarności. Przebywając we własnym gronie, mogli się różnić w poglądach, ale przed Dom Luísem nie należało ujawniać różnicy zdań, lecz tworzyć wspólny front. Alessandro uważnie obserwował stryja, gdyż tego najwyraźniej dręczyło coś jeszcze. – Czy wreszcie ktoś mi opowie, co się dokładnie wydarzyło?! – zagrzmiał zniecierpliwiony Dom Fernão. – Jaume Jordão! Żołnierz głęboko odetchnął i zaczął mówić. Opowiadał o rozpaczy i o lękach dręczących córkę Dom Fernão, co, zważywszy na obecność Dom Luísa, wytworzyło dość niezręczną sytuację, choć Jaume był na tyle taktowny, żeby nie przytaczać dosłownie słów Any na jego temat. W jego wersji wyglądało to tak, że młoda kobieta nie chciała poślubić niekochanego mężczyzny i zażądała od żołnierza lojalności i posłuszeństwa. Mimo że w ogólnych zarysach odpowiadało to prawdzie, ten, kto znał dobrze Anę, mógł wychwycić pewne subtelne niuanse. Kiedy Alessandro kontynuował opowieść Jaumego od dnia przybycia do Goi, a zakończył ślubem z Geoffreyem, w holu zapadło kłopotliwe milczenie. – Geoffrey – mruknął ojciec. – To jest… – Dom Luís wybuchnął pełnym niedowierzania śmiechem – …to doprawdy oburzające, to znie​w aga. – Oczywiście postępek Any nie może doprowadzić do niezgody między rodzinami da Silveira i de Brissac – odezwał się Sérgio da Silveira. Dom Luís się zapienił. – A niby jak da się tego uniknąć? – To zrozumiałe, że oddamy wam wszystkie prezenty, jakimi obdarowaliście moją córkę – obiecał Dom Fernão. – I nie tylko to – włączył się Dom Sérgio, zanim Dom Luís zdążył odpowiedzieć. – Możemy zagwarantować, że jesteśmy w stanie utrzymać nasze dotychczasowe stosunki. – Skinął lekko głową w stronę brata. – Z korzyścią dla nas wszystkich, Fernão.

*

Wraz z powracającą flotyllą napłynęły wspaniałości z dalekich krajów – złoto, jedwab, kość słoniowa. Jednak tego dnia Lúcia da Silveira, choć lubiła wszelkie błyskotki, nie była nimi zainteresowana. Rui de Vasconselos jest znowu w Lizbonie i wiedziała, że nie trzeba będzie długo czekać na pierwsze przyjęcie w domu da Silveira. Kiedy Rui wyjeżdżał, była piętnastoletnią dziewczyną, teraz stanie przed nim kobieta. – Mamo – obróciła się w koło – jak wyglądam? – Bardzo ładnie, moje dziecko – odparła matka nieobecna myślami. Czy powinna odwiedzić stryja pod pretekstem przywitania Alessandra? Może i Ruiego tam zastanie. Nie – zdecydowała Lúcia – to niemożliwe, on będzie ze swoją rodziną, a poza tym byłoby to nad wyraz nieuprzejme w stosunku do jej ojca i Henrique’a, gdyż i ich wkrótce oczekiwano. Jej matka, której rozedrganie córki, jak mówiła, przyprawia o ból głowy, kazała jej usiąść i zająć się robótką. – Ileż to wy, dzisiejsze dziewczyny, musicie się nauwijać – burczała. Matka najchętniej widziałaby ją siedzącą grzecznie, ale nie była w stanie okiełznać fantazji córki, która malowała jej obraz pierwszego spotkania z Ruim w najcudowniejszych barwach. Lúcia, kobieta, widywałaby się z nim na tych wszystkich uroczystościach, w których przed jego wyjazdem, będąc jeszcze dzieckiem, nie mogła uczestniczyć. Wiedziała już nawet, którą suknię włoży na pierwszy wieczór towarzyski w domu stryja Fernão. Ciężkie drzwi otworzyły się i do pokoju wkroczył ojciec. Lúcia zerwała się pierwsza i pobiegła ku niemu. – Papa! Dom Sérgio przytulił ją, ale w jego uśmiechu była jakaś bolesna nuta i dopiero teraz Lúcia zorientowała się, że jest sam. Spojrzała na drzwi, spodziewając się, że lada chwila ujrzy w nich również Henrique’a. Miała już zapytać, gdzie jest brat, ale coś w spojrzeniu ojca kazało jej zachować milczenie. Rodzice popatrzyli po sobie i najwyraźniej nie potrzebowali słów. Matka z głośnym jękiem opadła na kolana i ukryła twarz w dłoniach.

Lúcia cofnęła się, wpatrując się w ojca, jakby szukała u niego pomocy. Dom Sérgio położył rękę na jej ramieniu. – Kazałem odprawić za niego mszę – powiedział. – Niech spoczywa w pokoju. Ramiona matki drżały, pochyliła się do przodu, oparła jedną ręką o podłogę, drugą przycisnęła do oczu. Henrique nigdy nie był Lúcii szczególnie bliski, ale jego śmierć poruszyła ją do głębi. – Najpierw stryj Fernão traci Anę, teraz my Henrique’a – szepnęła. – Ana żyje, jest w Goi – powiedział Dom Sérgio. Matka uniosła głowę, jej oczy zapałały nienawiścią. – To ma być pocieszenie?! – zawołała. – Dla kogo? Pytam: dla kogo? Lúcia lubiła kuzynkę, ale ulga, jaką poczuła na wieść, że Ana żyje, wydała się jej jednak niestosowna w obliczu śmierci brata. – Kiedy umarł? – zwróciła się półgłosem do ojca, żeby nie wzbudzić ponownie gniewu matki. – Kiedy opuściliśmy Terra do Brasil, rozpętał się sztorm i straciliśmy jeden statek. – Podszedł do drzwi, by zawołać pokojówkę żony, niewolnicę, która służyła u nich, odkąd Lúcia sięgała pamięcią. – Zajmij się senhorą – polecił, po czym znowu położył rękę na ramieniu córki. – Chodź, moje dziecko. Może to nieodpowiedni moment, ale muszę z tobą porozmawiać. Lúcia skinęła głową i podążyła za ojcem do sąsiedniego pomieszczenia. – Usiądź – powiedział Dom Sérgio. Posłusznie opadła na krzesło i podniosła oczy na ojca, zaciekawiona, co może być tak ważnego, że chciał porozmawiać z nią sam na sam. I tej samej chwili uświadomiła sobie ponownie, że jest już dorosła. Wcześniej nigdy nie prowadził z nią poważnych rozmów w cztery oczy. To jednak, co teraz powiedział, sprawiło, że delikatny uśmiech z wolna zniknął jej z twarzy.

5 Poszerzone lejkowate ujście rzeki, powstałe w wyniku działania pływów morskich.

Goa, grudzień 1546

Popołudnia w towarzystwie Ester stały się z czasem do pewnego stopnia zajmujące, gdyż młodą Hinduskę wyraźnie bawiło wprowadzanie Any w tajniki ojczystego języka i opowiadanie jej o obyczajach i kulturze swego kraju, o których jej nowa znajoma nie miała pojęcia. Nauczyciel, którego znalazł żonie Geoffrey, potrafił zapoznać ją z zasadami języka, ale brakowało mu polotu, żeby przyswoić jej żywą mowę potoczną. Ester pochodziła z kasty braminów. Ana wiedziała, że Hindusi byli rozgoryczeni, jeśli ich wysoko urodzone córki poślubiały nienależących do kasty Portugalczyków, gdyż małżeństwo oznaczało dla nich ważne ogniwo łączące rodziny, a nie tylko mężczyznę i kobietę. Nierzadko jednak zachętę do wydania córki za cudzoziemca stanowiły pieniądze, gdyż ślub z Portugalczykiem zwalniał rodzinę od obowiązku wniesienia posagu. Wracając do domu po wizycie u Ester, Ana otwierała okiennice, żeby móc wszystko obserwować innymi oczami. Zadawała sobie pytanie, czy dzieci z takich małżeństw jak jej nowej znajomej będą się czuły Portugalczykami. Kto wie, czy nie będą obce w kraju matki? W celu zapobieżenia zbyt silnym wpływom hinduskiej kultury matki gubernator Albuquerque zaproponował, żeby dzieci z mieszanych małżeństw od dwunastego do dwudziestego piątego roku życia wychowywały się w Portugalii. W domu Ana zajęła się przez jakiś czas robótką, haftując na adamaszkowym obrusie delikatny ornament z liści, których ciemna zieleń pięknie odbijała od białego tła tkaniny. Zamierzała dodać kolorowe kwiaty i wysłać obrus następnym rejsem do Lizbony jako podarunek dla matki. Czekała jeszcze trochę w nadziei, że Geoffrey nie wróci zbyt późno, ale w końcu zrezygnowała i położyła się spać. Od swej pierwszej miłosnej nocy spędzili razem wiele następnych, często

tylko po to, żeby pobyć razem i porozmawiać przed zaśnięciem. Ana nieraz myślała o fascynacji Geoffreya przyprawami korzennymi i miała uczucie, że odnajduje ponownie męża w owej zmysłowości, jaka w nich tkwiła, w ich mocy zaskakiwania, uwodzenia. To była noc pełna ponurych snów, w której przewracała się z boku na bok, niespokojnie drzemiąc, i w pewnej chwili się obudziła, żeby już nie zasnąć ponownie. Wstała i podeszła do okna. Rzadko męczyły ją koszmary nocne, ale kiedy już to się zdarzyło, najczęściej była zbyt pobudzona, by móc ponownie zapaść w sen. Otworzyła okiennice i patrzyła na pogrążony w ciemnościach nocy ogród. W oddali widniały zarysy cysterny i kwater niewolników. Wychyliła się na zewnątrz, żeby spojrzeć na okna pokoju Geoffreya. Okiennice były dokładnie zamknięte, ale przez maleńkie szczeliny w drewnie przebłyskiwało światło. Przypuszczała, że już dawno minęła północ. Geoffrey musiał wrócić bardzo późno, skoro wciąż jeszcze nie spał. Zamknęła okiennice i serce podskoczyło jej gwałtownie. Jeśli to jedna z tych bezsennych nocy, to przynajmniej nie będzie musiała spędzać jej samotnie. Wyszła z pokoju i po omacku przedostała się na korytarz prowadzący do pokoju Geoffreya, jako jedyny oświetlony świecami łojowymi. Na podłodze leżała Myrian. Spała. Ana ominęła ostrożnie niewolnicę, żeby jej nie zbudzić. W amfiladzie, którą musiała przejść, było tak ciemno, że pasek światła widoczny spod drzwi pokoju Geoffreya sprawiał wrażenie delikatnej złotej linii. Szła boso. Na drewnianej podłodze nie było słychać jej kroków. Uśmiechnęła się i delikatnie nacisnęła klamkę. Ale drzwi nie ustąpiły i z niejakim zdziwieniem stwierdziła, że są zamknięte na zasuwę. Wiedziała, że Geoffrey zawsze tak robi, kiedy jest u niego, ale jeśli jest sam, nie ma takiej potrzeby. Ponownie nacisnęła klamkę, tym razem nieco mocniej, na wypadek gdyby drzwi się tylko zaklinowały. Już chciała ją puścić i zapukać, żeby zwrócić na siebie uwagę, ale się wstrzymała, usłyszawszy stłumiony, kokieteryjny śmiech jakiejś kobiety, a potem głos Geoffreya, który coś jej odpowiedział, wywołując ponowny wybuch tym razem perlistego śmiechu. Ana miała wrażenie, jakby otrzymała cios w żołądek. Stała z wciąż uniesioną ręką, miała ochotę walnąć pięścią w drzwi i tłuc w nie bez końca, a jednak zastygła w bezruchu. Wreszcie odwróciła się gwałtownie, przebiegła amfiladą do korytarza, potknęła się o Myrian, która zerwała się z okrzykiem przerażenia, zachwiała się, ale odzyskała równowagę i nie zwracając uwagi na dziewczynę, uciekła do swego pokoju. Zatrzasnęła drzwi, oparła się o nie i zamknęła oczy.

*

Tej nocy już nie spała. Z pierwszym brzaskiem dnia podniosła się ciężko z łóżka, ukryła twarz w dłoniach i próbowała przezwyciężyć zawroty głowy. Najchętniej spędziłaby cały dzień w swoim pokoju, jak też następny i jeszcze następny, żeby tylko nie patrzeć Geoffreyowi w oczy. Przez całe miesiące było jej zupełnie obojętne, że Geoffrey jest kochankiem swoich niewolnic; co więcej, zmniejszało to jej wyrzuty sumienia, że tak długo odwleka spełnienie obowiązku małżeńskiego. Teraz jednak przez całą noc męczyły ją obrazy kobiecych ciał wijących się pod rękami męża. Zastanawiała się, która z nich dwóch była w jego pokoju i czy za każdym razem, kiedy ona u niego nie spała, brał do łóżka Kadi albo Selenę. Gdy zmitrężyła dostatecznie dużo czasu na ubieranie się i układanie włosów, zeszła na dół, do ponurej sali jadalnej. Na stole stał już garnek z dymiącą zupą zbożową, a także świeżo upieczony chleb oliwkowy, figi i płaskie hinduskie chlebki, do których Geoffrey miał wyraźną słabość. Kadi wniosła lniane ściereczki i dwie miski z wodą do zamoczenia palców i postawiła je na stole. Ana obserwowała ją badawczo, szukając oznak nocy spędzonej na miłości. – Życzycie sobie czegoś jeszcze, pani? – spytała niewolnica, zaniepokojona jej badawczym wzrokiem. – Nie – odparła Ana. Podeszła do stołu, wzięła małą drewnianą miseczkę na zupę, przejechała palcami wzdłuż rzeźbionego ornamentu na brzegu i odstawiła ją z powrotem. Potem poprawiła cynowy kielich, przesunęła tam i z powrotem łyżkę, wreszcie zaprzestała tych nerwowych ruchów, zaciskając ręce na oparciu krzesła. Wkrótce potem usłyszała głos Geoffreya. Żartował, był najwyraźniej w dobrym humorze. Odpowiedział mu głos kobiecy. Gdy wszedł do sali jadalnej, wyglądał na wypoczętego i zadowolonego, na ustach miał niemal swawolny uśmiech. Selena weszła za nim, a kiedy przechodziła obok niego, Anie się wydawało, że wymienili jedno z tych spojrzeń, w których tliły się jeszcze wspomnienia niedawnej intymności. Mogło to trwać tyle co drgnięcie powieki, bo nagle Geoffrey zauważył Anę i jego uśmiech skierował się ku niej. – Dzień dobry, kochanie – powitał ją. Zanim zdołała sobie uświadomić, co robi, chwyciła drewnianą miseczkę i z całej siły rzuciła nią w męża. Miska minęła zaledwie o parę milimetrów jego bark i uderzyła o podłogę. Geoffrey skierował na żonę nieprzytomne spojrzenie, a już w następnej sekundzie poleciał ku niemu cynowy puchar, przed którym w porę się uchylił.

– Co jest, na miłość boską… W powietrzu znalazła się następna miska. – Już cię tu nie ma, łajdaku! – krzyknęła Ana. – Diabelskie nasienie! – Rzuciła w niego następnym pucharem, potem chwyciła za ramię Selenę i pchnęła ją mocno w jego stronę. Geoffrey postąpił krok do przodu, żeby uchronić ją przed upadkiem. – I zabierz ze sobą swoją kochanicę! Kadi przebiegła obok Geoffreya do drzwi, namyślała się chwilę, czy nie powinna zostać, ale gdy na podłodze znalazła się miska z wodą do rąk, najwidoczniej uznała, że jest to wyłącznie sprawa pana. Do tego samego wniosku doszła Selena, bo szybko podążyła za nią. Ana trzymała w ręce srebrny talerz, ale zanim zdążyła nim cisnąć, Geoffrey już znalazł się przy niej i chwycił ją za nadgarstki. Jego zmieszanie przerodziło się we wściekłość. – Oszalałaś?! Siłowała się z nim, usiłując się wyrwać. Talerz wysunął się jej z ręki i wylądował z brzękiem na podłodze. Geoffrey wykręcił jej do tyłu ręce i mocno przytrzymał je na plecach. – Co cię, u licha, napadło?! – Jeszcze pytasz? Łzy napłynęły jej do oczu, mącąc widzenie. Geoffrey rozluźnił ręce. Nagle się zorientował, jaka może być przyczyna jej wzburzenia. – Ano, ja… – Przedtem było mi to obojętne, bo pozwalało mi grać na zwłokę. – Ana wyswobodziła ręce i cofnęła się o krok. – Ale sytuacja się zmieniła i myślałam, że ty… nie mogłeś mi wyraźniej dać do zrozumienia, że ja ci nie wystarczę. – To nie ma przecież nic wspólnego z tobą. – Geoffrey wyciągnął rękę, ale Ana się usunęła. – Jak się o tym dowiedziałaś? – Dobrze wiesz, że o takich rzeczach mówi się w domu. Ale ja myślałam, kiedy pierwszy raz… myślałam, że wtedy to się skończy, a kiedy tej nocy chciałam do ciebie przyjść, to… Nie sposób było nie usłyszeć. Teraz było widać, że Geoffrey jest szczerze zakłopotany. Nawet tego nie ukrywał.

– Przykro mi – powiedział. Z upokorzenia Anie niemal zabrakło tchu w piersiach, nie była w stanie dłużej wystawiać się na spojrzenie męża, więc odwróciła się i zatrzymała wzrok na stole. Wpatrywała się w słoje na drewnie i małą plamę wody, jaka pozostała po stojącej tam przed chwilą misce. Samotność, od której miała nadzieję się uwolnić u boku Geoffreya, znowu chwyciła ją w swoje szpony i nagle poczuła się całkiem sama w obcym kraju. Spuściła głowę, zamknęła oczy i szloch podszedł jej do gardła. Starała się go powstrzymać, przyciskając do ust pięść. – Ano, proszę. – Jego głos przybrał to łagodne, kojące brzmienie, które zawsze przychodziło mu tak łatwo, gdy uwodził kobiety. Przyłożył dłoń do jej policzka i kciukiem otarł łzę. – To nie miało nic wspólnego z tobą – zapewnił. – Nędzna pociecha, Geoffreyu. – W moich uczuciach do ciebie nic się nie zmieniło. To było tylko… – Pożądanie? – Tak – odparł po krótkim wahaniu. Oczywiście Ana wiedziała, że mężczyźni często biorą sobie niewolnice, nawet gdyby nie miała codziennie przed oczami dowodu w postaci córeczki Alessandra, Lei. Rui miał trzech synów. Jednego z nich niewolnica urodziła mu, kiedy był jeszcze tak młody, że ojciec wymierzył mu za to kilka siarczystych policzków. Matką dwóch pozostałych była jego ulubiona niewolnica, Mulatka, która zaszła w ciążę, gdy tylko pojawiła się w domu de Vasconselosów. Młodszy chłopiec zmarł na dyfteryt, gdy skończył zaledwie rok. Geoffrey objął Anę za ramiona. – Obiecuję, że już nigdy nie zastaniesz moich drzwi zamk​niętych na zasuwę. Skinęła jedynie głową. Obraz Seleny, przez całą noc pieszczonej przez te ręce, które teraz tak delikatnie trzymały jej ramiona, nie chciał ustąpić, choć starała się go wymazać z wyobraźni. – Chodź, bądź dla mnie znowu miła – poprosił. Wysunęła mu się z rąk. – Daj mi kilka dni. Nerwowym ruchem podniosła z ziemi srebrny talerz, położyła go na stole i zabrała się do

zbierania misek i kielichów. – Zostaw to – powiedział Geoffrey. – Któraś z dziewcząt się tym zajmie. Nie patrząc na niego, podniosła się z przyklęku i opuś​ciła salę.

Lizbona, styczeń 1547

Wszystko wskazywało na to, że honor domu da Silveira nie ucierpiał. Zagubiona córka była bezpieczna – choć w pętach problematycznego małżeństwa – nie doszło też do waś​ni z rodziną de Brissac. Ze względu na żonę Dom Sérgia, Amíris, po śmierci Henrique’a zrezygnowano z wszelkich przyjęć, teraz jednak postanowiono to nadrobić, organizując huczny bal. Stoły uginały się pod potrawami, nasycającymi powietrze aromatami, które mieszały się z zapachami perfumowanych olejków i wonią spoconych ciał. Rozmaitość strojów była jak kolorowe morze aksamitu, jedwabiu i szlachetnego płótna. Biel ołowiowa na twarzach tych kobiet i mężczyzn, którzy chcieli dodać sobie naturalnej bladości, rozpływała się w pocie, wypełniając delikatne zmarszczki. Alessandro opuścił tańczących, wszedł na galerię i stamtąd obserwował salę. Obok stołów – w miejscach, gdzie nieuważnie obchodzono się z karafkami – na kamiennej podłodze błyszczały plamy wody. Muzykanci grali tak, jakby od tego zależało ich życie, porywając tłum do tańca. W miarę upływu czasu bawiono się coraz swawolniej. Jeden z niewolników otworzył na chwilę ciężkie drzwi, żeby wpuścić trochę świeżego styczniowego powietrza. Casa da Mon teira, siedziba rodziny Alessandra, została wzniesiona przez ostatniego potomka zubożałej rodziny szlacheckiej da Monteira na półwyspie Arrábida, w odleg​łości pięciu léguas na południe od Lizbony. Na pierwszym piętrze były dwie lodżie, ozdobione dwiema wspaniałymi kolumnadami, z których rozciągał się widok na ogród, zainspirowany wyraźnie wpływami włoskimi. Narożne wieże zwieńczone kopułami naśladowały co prawda budownictwo indyjskie, ale nie stanowiły dysonansu, lecz wpasowywały się harmonijnie w całość. Kształt ogrodu z jego fontannami, altanami i sadzawkami nawiązywał do architektury budynku. Mury były ozdobione kaflami przedstawiającymi motywy z mitologii greckiej, niektóre czerpały

z wzorów mauretańskich. Wszystko skomponowano z myślą o tym, by kiedyś bawiły się tu gromady dzieci i wnuków. A teraz ze wszystkich dzieci został tylko on, Alessandro. Ojciec wprawdzie nie wyrzekł się Any, ale nie pozostawiał wątpliwości co do tego, że Geoffrey na razie nie jest tu mile widziany. Aż do czasu dalszych decyzji musi pozostać w Goi. Co zaś się tyczy Alessandra, jako kandydatki do małżeństwa z nim brano pod uwagę trzy córki z trzech różnych rodzin. Nie znał dobrze żadnej z nich, a wszystkie razem były mu całkowicie obojętne, więc i nieszczególnie go interesowało, która wygra tę rywalizację. On spełni swój obowiązek, spłodzi dzieci, a poza tym będzie tak jak dotychczas wypływał w morze. I być może zdoła kiedyś zapomnieć o Noelii.

*

Taís Martiñon wodziła spojrzeniem po tłumie gości. Policzki płonęły jej po tańcu, stanęła więc obok otwartych drzwi, żeby zaczerpnąć nieco świeżego powietrza. Zmierzyła wzrokiem Lúcię da Silveira stojącą obok Dom Luísa. Z jej twarzy nie sposób było wywnioskować, czy jest szczęśliwa, czy może nosi uśmiech niczym maskę. Kiedy przed dwoma laty Ana nagle zniknęła bez śladu, przeróżnym spekulacjom i pogłoskom nie było końca. Mówiło się o zbrodni, o tragicznym wypadku, a nawet o ucieczce z jakimś niecnym mężczyzną. W ślad za tymi domysłami zaczęła w sercach wielu młodych kobiet kiełkować nadzieja na pozyskanie pięknego Luísa de Brissaca. On jednak początkowo był wierny Anie da Silveira, w jego sytuacji każde inne zachowanie okazałoby się nierozsądne. Podsunięcie mu Lúcii było sprytnym manewrem. Spojrzenie Taís powędrowało dalej, by zatrzymać się wreszcie na szczupłej, eleganckiej postaci mężczyzny, którego przez cały wieczór uważnie obserwowała z oddali. Przyznała mu jeden taniec, poza tym trzymała się na dystans. Wiedziała, że jest to jedyny sposób na zwrócenie uwagi kogoś takiego jak Rui de Vasconselos, i się nie pomyliła. Już przed dwoma laty, kiedy mogła po raz pierwszy pokazać się w towarzystwie, zastosowała tę taktykę, która rokowała powodzenie. Posunęła się nawet tak daleko, aby rozpuścić mglistą pogłoskę, że ojciec tylko temu odda ją za żonę, kto potrafi odpowiednio o nią zabiegać – co zresztą nie było kłamstwem, gdyż on nigdy nie wydałby córki za mąż wbrew jej woli. I udało się jej pobudzić instynkt łowiecki Ruiego. Gdyby Taís wciąż nie miała się na baczności, straciłaby być może niewinność już przy pierwszym

szturmie, gdyż Rui jak mało kto znał się na sztuce uwodzenia. Kuszące, pieszczotliwe obietnice smakowały niczym miód na jego wargach, który chętnie pozwalał jej spijać na niejednym wieczorze towarzyskim przed swoim odjazdem. Jednak Taís zawsze wiedziała, kiedy wywinąć się z jego ramion i pozostawić nieugaszone – w każdym razie przez nią – płomienie, które w nim rozpalała. Tymczasem w domu rodziny de Vasconselos dwie niewolnice pod jego nieobecność urodziły jasnoskóre dzieci, a że jego brat miał opinię wiernego małżonka, a stary de Vasconselos nie pozostawiał suchej nitki na rozwiązłym trybie życia syna, nie mówiąc już o tym, że nie postępował tak jak on, nietrudno było odgadnąć, czyj płód nosiły obie kobiety. Rui też ją zauważył. Zamienił parę słów z towarzyszącym mu mężczyzną, nie spuszczając jej z oczu, po czym przeszedł przez salę prosto do niej, zręcznie omijając rzędy tańczących. – Ach, Taís, moja droga, można by wręcz pomyśleć, że mnie dziś unikasz. Spojrzała na niego sponad brzegu kielicha, który uniosła do ust, zwlekając chwilę z odpowiedzią. – Miałam raczej wrażenie, że postawiłeś dziś sobie za cel zgromadzić tyle dam, ile się wokół ciebie zmieści – rzekła. Położył dłoń na piersi. – Tylko po to, żeby pocieszyć serce złamane twoim chłodem. – A może ten chłód ma chronić moje serce. W oczach Ruiego zatańczyły wesołe ogniki. – Gdybym mógł w to uwierzyć – westchnął. Taís odstawiła kielich. Atmosfera była tak swobodna, że nikt nie zwracał uwagi na to, co się wokół niego dzieje. Gdyby przestrzegający surowych obyczajów Dom Fernão nie polecił swoim niewolnikom regularnie obchodzić wszystkich pomieszczeń, nietrudno byłoby sobie wyobrazić, co by się działo w ciemnych alkowach i zakamarkach. – Duszno tutaj – powiedziała i faktycznie poczuła nagły ból głowy. – Czy byłbyś tak uprzejmy towarzyszyć mi do ogrodu? – Ależ oczywiście. – Rui szarmancko puścił ją przed sobą i podążył parę kroków za nią. Nocny chłód miał kojące działanie. Taís poczuła, jak ustępuje lekka ociężałość, która opanowała ją w sali. Spojrzała na Ruiego, który w milczeniu stał obok niej, i oczekiwała tego, co mogłoby się stać. Niewykluczone, że nadszedł właściwy moment – pomyślała – aby mu troszkę wyjść

naprzeciw, pozwolić na więcej niż dotychczas, a jednak nie na tyle, by jego pragnienie zostało ugaszone. Wolnym krokiem postąpiła w głąb ogrodu, akurat na tyle, żeby zostać jeszcze w świetle padającym z otwartych drzwi. Odwróciła się, Rui nadal stał bez ruchu. Lekkie skinienie głowy, spojrzenie spod na wpół przymkniętych powiek wystarczyły, żeby zaczął się domyślać, na co może mieć nadzieję. Światło padało na jego plecy, więc twarz miał w cieniu, a jednak Taís zauważyła, że się uśmiecha. I poszedł za nią.

Księga II

1551–1553

I Goa, październik 1551

– Zdenerwowana? – Geoffrey podszedł do Any, która jak zwykle wieczorem siedziała na kamiennej ławce w ogrodzie, słuchając rzewnego śpiewu Eneidy. Choć nie rozumiała ani słowa, miała wrażenie, że w tej pieśni zawiera się całe życie niewolnicy. Może śpiewała o dalekiej ojczyźnie, o dniach, kiedy jako mała dziewczynka biegała po piaszczystych równinach, radosna i wolna. A moment, w którym pieśń się urywała, by przejść od swobodnych, beztroskich tonów w ciężkie, przytłumione dźwięki, mógł znaczyć tę chwilę, w której na zawsze musiała pożegnać się ze swoim krajem. – Trochę – odpowiedziała, nie podnosząc na niego ​w zroku. Flotylla z Lizbony mogła przypłynąć każdego dnia, oczekiwano jej już we wrześniu, więc w miarę upływu czasu Ana stawała się coraz bardziej niespokojna. Alessandro. Po dwóch latach od jego wyjazdu do kraju otrzymała długi czuły list od matki i drugi, strofujący, od ojca, który jednak nie taił uczucia ulgi, że córka ma się dobrze. Nie doszło do zerwania z rodziną de Brissac, gdyż ku zaskoczeniu Any za Dom Luísa wydano Lúcię, jej młodszą kuzynkę… Ana odpisała i gdy odpływał statek do Lizbony, podała również list do Alessandra, w którym prosiła go o pojednanie. Przed rokiem otrzymała odpowiedź, kilka krótkich linijek, w których brat oznajmiał, że obejmuje dowództwo nad flotyllą wypływającą w marcu 1551 roku do Indii, więc będą mieli okazję porozmawiać. Ana wiedziała, że się ożenił, ale małżeństwo na razie było bezdzietne. Odruchowo powędrowała spojrzeniem ku Lei, która siedziała wtulona w kolana Eneidy, mała psotnica, z czarnymi kręconymi włosami i tak jasną cerą jak jej córki, Leonor i Adela. Nic nie powiedziała bratu

o dziewczynce. Miał się o niej dowiedzieć dopiero w chwili, gdy zobaczy ją na własne oczy. Mężczyźni aż nadto chętnie zapominali o swoich nieślubnych dzieciach, nie chcąc mieć z nimi nic wspólnego. Geoffrey położył rękę na ramieniu żony. – Pieśni Eneidy wprawiają w melancholijny nastrój – zauważył. Leonor i Adela usiadły na podłodze u stóp starej niewolnicy. Lubiły, kiedy im śpiewała i snuła opowieści ze swego dalekiego kraju. – Tata Eneidy zabił lwa gołymi rękami – oznajmiła przed paroma dniami czteroletnia Leonor, a jej policzki zaczerwieniły się z podniecenia. Zmrok zaczął wypełzać z ocienionych zakątków ogrodu, więc Ana się podniosła, żeby zabrać dzieci do domu. – Ojej, już – marudziła Leonor, ale posłusznie wstała, a Lea uczyniła to samo. Natomiast trzyletnia Adela jak zawsze wypróbowywała, na ile może sobie pozwolić, i nawet się nie ruszyła. Trzeba było nieco ostrzej ją napomnieć, żeby w końcu dołączyła do siostry i kuzynki. Dzieci były już bardzo senne. Adela, choć przekorna, wtuliła się niczym kociak w suknię Any i wsunęła rączkę w jej rękę. Dziewczynki przyszły na świat jedna po drugiej, bo zaledwie Ana urodziła pierwszą, ponownie zaszła w ciążę. Potem była tak osłabiona, że stara Eneida podawała jej zioła – na wzmocnienie, jak z początku myślała Ana. Jednak w ciągu tych wszystkich miesięcy, kiedy je piła, nie zaszła w ciążę po raz kolejny, a więc – choć z lekko nieczystym sumieniem – piła je jeszcze przez ponad dwa i pół roku, zachęcona tym, że Geoffrey wydawał się niczego nie podejrzewać. Kiedy wreszcie zaniechała ziół – przypomniawszy sobie o swoich obowiązkach żony i matki – jeszcze przez dobrych parę miesięcy nie zachodziła w ciążę i zaczęła nawet wierzyć, że spotkała ją kara za to, że tak gwałtownie broniła się przed następnym dzieckiem. Jednak teraz znowu była przy nadziei i jeśli nie myliła się w obliczeniach, rozwiązanie powinno nastąpić w maju. Weszli do lodżii, a stamtąd do holu, gdzie naprzeciw nim wybiegła Januária, żeby zająć się dziewczynkami. Adela kwękała, nie chciała puścić matki, i dopiero gdy Ana kucnęła przy niej i obiecała, że jeszcze do nich przyjdzie, zanim zasną, pozwoliła, aby niewolnica ją zabrała. – Cieszysz się na spotkanie z Ruim? – spytała Geoffreya, gdy szli przez hol rozjaśniony ciepłym blaskiem świec. – Tak. Przede wszystkim jestem ciekaw, czy małżeństwo go odmieniło.

– Mama pisała, że się ustatkował. Taís najwyraźniej wiedziała, jak z nim postępować. – Zobaczymy, jakie to będzie ustatkowanie po prawie rocznej abstynencji na morzu. Ana rzuciła mężowi kąśliwe spojrzenie. – Jeśli jest podobny do ciebie, to i krótsza abstynencja wystarczyłaby, żeby się o tym przekonać – zauważyła. Geoffrey westchnął przeciągle. – Jak długo jeszcze będziesz mi wypominać tę dawną historię? Zauważył jednak uśmiech na twarzy żony i zorientował się, że tylko się z nim droczy. Swego czasu całymi dniami dąsała się na niego, a wszelkie próby pojednania z jego strony spotykały się z odmową. W końcu uległa, zdając sobie sprawę, że ciągłe wymówki i niełaska szybko mogłyby pchnąć go z powrotem w ramiona niewolnic. Wkrótce potem zaszła w ciążę i pierwsze dziecko spoiło ich związek, nadając mu głębię wykraczającą daleko poza bliskość fizyczną. Bardzo chciałaby pokazać rodzicom wnuczki, ale choć ojciec napisał, że przebaczył Geoffreyowi, zadysponował, żeby na razie pozostali w Goi. – Tak będzie lepiej dla nas wszystkich i pozwoli zachować spokój w rodzinie. Kiedyś czas dojrzeje do powrotu – to były jego słowa. – Myślisz, że dojdzie do twego pojednania z Alessandrem? – spytała męża. Geoffrey uniósł ramiona. – Życzyłbym sobie tego. Ana dotknęła lekko jego ręki. Szli na górę schodami. – Może mój ojciec mógłby go przekonać. – Zamyśliła się. Weszli razem w amfiladę, prowadzącą do pokoju Geoffreya. Krótko po przyjściu na świat pierwszej córki Ana opuściła swoją sypialnię, w której nigdy nie czuła się u siebie, i wprowadziła się do pokoju nieopodal komnaty Geoffreya. W miarę upływu czasu przyzwyczaiła się jednak do nocowania u męża, więc stopniowo przenosiła tam swoje kufry z ubiorami i rzeczy osobiste, aż w końcu jej pokój służył już tylko za swego rodzaju azyl, do którego się wycofywała, gdy chciała trochę pobyć w samotności.

– Wychodzisz jeszcze? – spytała, rozglądając się za torebką z robótką. Geoffrey zasznurował kamizelę. – Nie na długo, zaraz wrócę. – Zajrzysz ze mną do dzieci? Kiwnął głową. Leonor była córeczką tatusia i za każdym razem marudziła, jeśli nie było go w domu w porze zasypiania. Trzy dziewczynki miały wspólny pokój. Choć Lea była niewolnicą, Ana nie mogła się zdobyć na traktowanie jej inaczej niż własnych córek. Była pewna, że i Alessandro tak by nie zrobił. Synowie Ruiego zaraz po urodzeniu zostali wyzwoleni i wychowywali się w rodzinie, choć ich status nie był taki sam jak dziecka, które przyszło na świat w małżeństwie. Adela objęła szyję Any, gdy ta się pochyliła, żeby pocałować ją na dobranoc. Leonor siedziała jeszcze na łóżku Lei i coś jej żywo opowiadała, gdy tymczasem jej kuzyneczka już się położyła, z czarnymi lokami rozrzuconymi niczym wychlapany atrament na białej poduszce. Geoffrey musiał aż dwa razy upomnieć starszą dziewczynkę, żeby poszła wreszcie do siebie. Januária pożegnała się z córeczką i wyszła z pokoju drzwiami łączącymi pokój dzieci z sąsiednim pomieszczeniem, w którym miała swoje miejsce do spania w zasięgu ich głosu. Kiedy Ana usiadła z robótką w niszy przy oknie sypialni, usłyszała ponownie śpiew niewolników, mroczne melodie, które niczym rzeka unosiły z sobą jej myśli. Tęskniła za Lizboną. Flotylla zawinęła do portu dwa dni później – capitan ia i pięć karaweli. Geoffrey zapytał Anę, czy miałaby ochotę pójść na nabrzeże, ale odmówiła. Nie chciała, żeby jej pierwsze spotkanie z Alessandrem odbyło się w obecności obcych ludzi. Nie miała wątpliwości, że obserwowaliby z zaciekawieniem ją i brata, z którym przecież rozstała się w atmo​sferze głośnego skandalu. Po wyjściu Geoffreya zaczęła niespokojnie krążyć tam i z powrotem po pokoju, brała do ręki robótkę, po czym odkładała ją do torebki, podchodziła do okna, skąd miała widok na ogród, i czekała. Gdy wreszcie do komnaty weszła Myrian, serce zaczęło jej walić niczym werbel. – Przyszedł senhor Geoffrey z Dom Alessandrem i dwoma panami, dono Ano – powiedziała. – Dobrze, dziękuję, Myrian. Ana parę razy głęboko odetchnęła, żeby się uspokoić. Nic jednak nie mogła poradzić na to, że ręce się jej trzęsły, a żołądek trzepotał jak oszalały. Ściągnęła łopatki, zmuszając się do przyjęcia wyprostowanej postawy, uniosła brodę i wyszła z pokoju. Gdy już była na najwyższym podeście

schodów, usłyszała dobiegające z dołu męskie głosy (Alessandro). Swawolny śmiech (Rui). Zatrzymała się i stojąc bez ruchu, nasłuchiwała, splótłszy ręce. Szybsze bicie serca spowodowało przyspieszenie oddechu, zakręciło się jej lekko w głowie. – Nie powiedziałaś jej? (Geoffrey). – Powiedziałam, senhor Geoffrey (Myrian). Ana zebrała się w sobie i powoli zeszła na dół. Stali tam, obok wysokiego łuku, w miejscu, gdzie hol przechodził w położoną za nim małą salę. Mimo że w miękkich skórzanych bucikach poruszała się niemal bezszelestnie, mężczyźni musieli ją usłyszeć, gdyż odwrócili się jak na komendę. Przesunęła spojrzenie po ich twarzach. Rui, jego brat Gaspard, jej wuj Jorge de Távora – uśmiechnięci. Alessandro. Ana przełknęła ślinę. Nie odwzajemniła uśmiechów, lecz skupiła wzrok na poważnej twarzy brata, szukając w niej oznak łagodności i pragnienia pojednania. Geoffrey w milczeniu dał znak jej kuzynom i wujowi, żeby podążyli za nim, i Ana przez ułamek sekundy się obawiała, że brat może zignorować jej obecność i do nich dołączyć. On jednak z niewzruszonym wyrazem twarzy wytrzymał jej spojrzenie. Potem, jakby już czyhał za ponurą fasadą, wypłynął na twarz ów uśmiech, który pojawiał się, ilekroć spotykali się po dłuższym rozstaniu. – No cóż, nie musisz od razu wybuchać płaczem – powiedział, biorąc ją w ramiona. Ana śmiała się i płakała na zmianę, ocierając koniuszkami palców łzy. Wreszcie wysunęła się z objęć brata. – Chodź. – Ruchem ręki wskazała pomieszczenie na końcu holu, gdzie na ogół przyjmowano gości w niewielkim gronie. – Na pewno jesteś głodny. W sali, do której weszli, stały wyściełane ławy, niskie stoły w orientalnym stylu, wprost zapraszające, żeby przy nich usiąść, na ścianach wisiały kilimy. Wąskie okna wychodziły na ogród, ale ze względu na panujący o tej porze roku upał okiennice były zamknięte, więc Ana poleciła jednemu z niewolników zapalić świece. Blask ich światła poruszył cienie, które zaczęły tańczyć na kremowej posadzce z marmuru. Ana zasypała brata gradem pytań. Chciała się dowiedzieć, co u rodziców, czy bardzo są na nią źli, jak na jej ucieczkę zareagowała matka, a jak ojciec, czy naprawdę jej wybaczyli. Uczucie ulgi, że jest cała i zdrowa, było silniejsze od gniewu – powiedział Alessandro – i teraz nikt już nie żywi do niej urazy. Nawet Geoffrey może liczyć na łaskawość jej ojca, choć na razie nie ma jeszcze widoków na powrót do Lizbony.

Myrian z dwiema niewolnicami wniosły jedzenie, kielichy i karafki. Ana chciała, żeby brat się posilił, więc zachowała powściągliwość i nie zadawała zbyt wielu pytań. – Jak się ma Célestine? – zagadnęła dopiero po pewnym czasie o żonę Alessandra. – Bardzo dobrze – odparł, nie wdając się w szczegóły. – Czy zdemaskowanie szpiega na statku było bardzo emocjonujące? – Wiadomość o kradzieży map dotarła aż do kolonii, a capitão-m or, któremu wykradziono mapy w drodze do Indii, nie posiadał się ze złości. Z tego, co słyszała Ana, osobiście miał się postarać o to, żeby młodemu mężczyźnie nie okazano łaski – podobnie jak jego siostrze. Rola tej dziewczyny również została szczegółowo przedstawiona, choć nie tyle w związku ze szpiegostwem, ile raczej z dwuznacznym zainteresowaniem nią ze strony mężczyzn. – Cóż, nie uznałbym tego za wydarzenie emocjonujące – powiedział Alessandro. – Była to raczej sprawa bardzo nieprzyjemna. – A ta kobieta? – Ana starała się, żeby pytanie zabrzmiało niewinnie. – W Lagos zeszła na ląd i od tego czasu o niej nie słyszałem. Ana skinęła głową, ale uważnie obserwowała brata. Jego twarz jednak niczego nie zdradzała. Z zasady nie wypowiadał się na temat kobiet w swoim życiu. Ale do jednej będzie musiał się przyznać. Zawołała Myrian. – Przyprowadź Januárię i dzieci – poleciła. Młoda niewolnica pospiesznie wyszła i już po chwili zjawiła się Januária z trzema dziewczynkami. – Dziękuję, możesz odejść – zwróciła się Ana do niewolnicy. Spłoszone, niemal trwożliwe spojrzenie Januárii powędrowało w stronę Alessandra, jakby lęk, że może stracić dziecko, po raz pierwszy nabrał realnych kształtów. Z wyraźnymi oporami opuściła pokój, zamykając za sobą drzwi. – Podejdźcie. – Ana wyciągnęła rękę do córek. – To jest wasz wuj Alessandro. – Trzy? Matka mówiła chyba o dwóch. – Alessandro roześmiał się lekko zdziwiony. – Miała rację. Leonor – Ana wskazała starszą dziewczynkę – i Adela są moimi córkami. Lea jest córeczką Januárii. – Ujęła delikatnie nadgarstek dziewczynki. – Chodź tutaj, kochanie. Widzisz,

mówiłam ci przecież, że któregoś dnia twój tatuś przypłynie z Portugalii na dużym statku. Uśmiech natychmiast znikł z twarzy Alessandra, ustępując miejsca zmieszanemu spojrzeniu, które skierował najpierw na Anę, potem na dziewczynkę. – Ja… Zamilkł, wydawało się, jakby całkiem zaniemówił. Ponownie spojrzał na siostrę. – Nie było innego sposobu, żeby mnie o tym powiadomić? Lea, która musiała się zorientować, że nagła zmiana nastroju Alessandra ma związek z nią, cofnęła się lękliwie i przytuliła do Any. – Były różne sposoby, Alessandro, ale wydawało mi się, że najlepiej będzie, jeśli się dowiesz, że masz córkę, w chwili, gdy ją zobaczysz. Czym byłaby ona w liście czy rozmowie w cztery oczy? Imieniem bez twarzy. Przykrym wypadkiem, jaki wam, mężczyznom, niekiedy się przytrafia. Alessandro potrząsnął głową, wciąż jeszcze lekko skonsternowany, po czym zwrócił się do dziewczynki: – Nie musisz się mnie bać, Leo. – W jego głosie nie było już złości, stał się łagodny, a na wargach pojawił się lekki uśmiech. – Weźmiecie Leę ze sobą, wuju? – spytała Leonor, której obcy nigdy nie onieśmielali. – Nie tym razem – odparł Alessandro, nie spuszczając wzroku z córeczki – ale być może kiedyś. Lea czekała w napięciu. – Czy moja mamusia też z nami pojedzie? – spytała tak cicho, że niemal niedosłyszalnie. – Oczywiście – odpowiedziała Ana zamiast brata. Zorientowała się, że zarówno dla Alessandra, jak i dla Lei ta sytuacja jest bardzo niezręczna, więc wezwała Januárię, żeby zabrała dziewczynki. Zaledwie drzwi się za nimi zamknęły, Alessandro zwrócił się do siostry. – Naprawdę powinnaś mnie zawiadomić – rzekł z wyrzutem. – I co by to zmieniło? Przyjechałbyś wcześniej?

– Nie o to chodzi. – Alessandro wstał, podszedł do okna i otworzył okiennice. – Dziecko. Ja… Co mam z nią teraz zrobić? – Tak, czekałam na to pytanie. – Alessandro milczał. – Powiesz Célestine o dziewczynce? – To byłoby okrutne, nieprawdaż? – rzucił, nie odwracając się. – Ale prawdopodobnie i tak się dowie. Célestine Pedrinho da Costa. Ana naturalnie ją znała, spotykały się przy różnych okazjach i czasem chwilę pogawędziły, jednak nigdy nie były sobie bliskie. Célestine była przyjaciółką Taís Martiñon i z tej racji często bywała w domu de Vasconselosów. Ana chciałaby wiedzieć, czy małżeństwo brata jest szczęśliwe, ale Alessandro najwyraźniej nie miał ochoty na ten temat rozmawiać. – Stryj Sérgio tym razem nie przypłynął z tobą? – spytała, zmieniając temat na neutralny. – Nie, powiedział, że czuje się już za stary na taką wyprawę, ale ja myślę, że to ciocia Amíris po stracie Henrique’a nie chciała go puścić. Ana uniosła w zdziwieniu brwi. – Stryj Sérgio słucha się cioci Amíris? Uśmiech przemknął po twarzy Alessandra. – No, oficjalnie nie, dlatego wymówił się wiekiem. Ana podniosła się z krzesła i podeszła do brata. – Rozmawialiśmy prawie wyłącznie o rodzinie i o mnie – powiedziała. – A co u ciebie? Jak ci się wiodło przez ostatnie pięć lat? Ich spojrzenia na sekundę się skrzyżowały, po czym Alessandro znowu się odwrócił i utkwił wzrok w ogrodzie. – O mnie nie ma czego opowiadać.

*

Za to Geoffrey miał dużo do opowiadania, gdy po długim i wyczerpującym dniu Ana położyła się obok niego. Dowiedziała się więc, że żona Alessandra miała już dwa poronienia i bardzo cierpi z powodu braku dzieci, wiedząc, iż oczy całej rodziny da Silveira i wyższych sfer Lizbony są skierowane na nią. Rui nie potrafił jednak powiedzieć, co o tym myśli Alessandro, gdyż kuzyn unikał poruszania tego tematu. – Myślisz, że kochał tę kobietę? – spytała Ana, gdy Geoffrey dokładnie opowiedział jej o miłosnej przygodzie brata z Noelią oraz o kazaniu, które wygłosił mu stryj. – Nie mam pojęcia, czy to była miłość, czy tylko wpływ samotności podczas długich nocy na morzu. Nie rozstali się w zgodzie. Ona próbowała ponownie wykraść mapy, które skopiował jej brat, gdy Alessandro spał. Wizerunek Noelii Fontoury przedstawiony przez tych, którzy ją znali, nie był szczególnie pochlebny. Ana jej nie znała, więc tym bardziej była nią zainteresowana. – Jest ładna? – spytała. – Raczej tak. – Wydaje mi się, że nikt nie ma o niej nic dobrego do powiedzenia. – A czegóż się spodziewasz, skoro próbowała w taki sposób podejść twego brata? Rzekomo chciała sprzedać mapy, bo potrzebowała pieniędzy. Pewno – pomyślała Ana – cóż za bezczelność, że nie zadowoliła się grzaniem łóżka Alessandrowi i czekaniem, aż w Portugalii znowu wyrzuci ją ze swego życia, tylko mart​w iła się, jak zdoła przeżyć, gdy jej jedyny krewny nie będzie mógł się o nią troszczyć. – I on nigdy jej nie odwiedził ani o niej nie wspomniał? – pytała dalej. Geoffrey pokręcił głową. – Rui mówił, że nawet nie pytał, przy jakiej mieszka ulicy, ani nigdy nie wymienił jej imienia. – Bawił się kosmykiem włosów Any, potem schylił głowę i poszukał ustami jej ust. Była zbyt zmęczona i wzburzona, żeby móc się z nim kochać, ale nie chciała mu odmówić. Okazało się jednak, że Geoffrey pragnie ją tylko pocałować, co przyjęła z ulgą, objęła go za szyję i odwzajemniła pocałunek. Kiedy odsunął się od niej, zauważyła maleńkie zmarszczki wokół jego oczu, ślad zatroskania, na które przez cały dzień nie zwróciła uwagi. Pogładziła palcami jego powieki, wodząc po tak znajomych już sobie rysach twarzy. Kiedy była dziewczęciem, nigdy nie pomyślała, że kiedyś będzie jej tak bliski.

Teraz zastanawiało ją, jak mogła tak zupełnie nie zwracać na niego uwagi. Jak to się stało, że nigdy – ani podczas tańca, gdy ich ręce się stykały, ani gdy słyszała rozmawiające o nim szeptem rozmarzone dziewczęta, ani razu w czasie tych wszystkich lat, gdy stanowił część jej rodziny – nawet przez myśl jej nie przeszło, że mogłaby leżeć w jego ramionach. Uniosła się, zgasiła świecę przy łóżku, wtuliła się w niego, ujęła jego rękę i położyła na swoim łonie, gdzie budziło się, jeszcze niewyczuwalne, życie. Kiedy zasypiała, towarzyszył jej jego spokojny oddech.

*

Alessandro posypał piaskiem pismo, pod którym właśnie złożył podpis. Ciężka kamizela wisiała przerzucona przez oparcie krzesła, rękawy koszuli nieco podwinął. W domu panował nieznośny upał, mimo że przez cały dzień okiennice były zamknięte, żeby do środka nie wpadł ani jeden promyk słońca. A więc ma córkę z niewolnicą, co zresztą nie było niczym nadzwyczajnym, ale na wspomnienie Lei jego myśli nieuchronnie kierowały się ku Célestine. Trapiła się tym, że nie mogła donosić dziecka, i nieustannie się obwiniała. Alessandrowi, na którym spoczywał obowiązek zapewnienia ciąg​łości rodu, od czasu do czasu dyskretnie sugerowano, żeby spłodził dziecko z niewolnicą, żonę na pewien czas gdzieś wysłał, po czym sprowadził ją z powrotem już z noworodkiem. On jednak kategorycznie odmawiał. W żadnym wypadku nie wychowywałby dziecka w atmosferze takiego zakłamania. A poza tym co by było, gdyby pierwsze dziecko okazało się dziewczynką? Trzeba by powtórzyć tę farsę? A może spróbować w ten sam sposób po raz trzeci i czwarty? Stryj Sérgio powiedział kiedyś, że jedna z dwóch innych dziewcząt, które swego czasu konkurowały z Célestine, byłaby może lepszą żoną, ale Alessandro nie wdawał się w dyskusje na ten temat. Odnosił się z obojętnością do sprawy wyboru żony i zdecydował się na tę, która wydała mu się najodpowiedniejsza. A że okazała się jedyną spośród trzech, która nie mogła mieć dzieci, cóż, tego przewidzieć nie mógł. Ale jaki sens ma rozważanie teraz tego, co już się stało i czego nie da się odwrócić? Jeszcze raz spojrzał na dokument, na którym już wysechł atrament. Lea. Śliczne dziecko. Mógł powiedzieć to całkiem bezstronnie, gdyż nie żywił do niej żadnych ojcowskich uczuć, a darzył ją taką samą sympatią jak córki Any. Ale rzeczywiście była śliczna, miała urodę, której trzeba będzie starannie strzec, gdy dziewczynka podrośnie. Loki i oczy były tak czarne, że tęczówki

niemal nie odróżniały się od źrenic. Gdyby została niewolnicą, byłoby tylko kwestią czasu, kiedy posiądzie ją pierwszy mężczyzna, mając wprawdzie świadomość, że porywa się na cudzą własność, ale bynajmniej się nie hamując, tak jak zrobiłby to w stosunku do dziewczyny wolnej. I Alessandro właśnie zamierzał obdarzyć córkę wolnością. Na razie była jeszcze za mała, żeby pojechać do Lizbony, ale prędzej czy później każe ją sprowadzić do swego domu. Wziął dzwonek i wezwał Joségo, który czekał za drzwiami. – Przyprowadź Januárię – polecił. Młoda Mulatka była spłoszona, jakby się bała, że zacznie jej gniewnie robić wyrzuty. – Słucham, wzywaliście mnie, panie? – Spuściła wzrok ku ziemi. – Mam tutaj dokument nadający Lei wolność – powiedział. – Na razie jednak pozostanie ona tutaj pod opieką mojej siostry. Młoda kobieta podniosła głowę i przez parę uderzeń serca wpatrywała się w niego z niedowierzaniem, dopóki sobie nie uprzytomniła, że takie milczące trwanie w bezruchu jest do głębi niestosowne. – Pokornie dziękuję, Dom Alessandro, pokornie dziękuję. – W jej oczach zalśniły łzy. – Gdzie ona teraz śpi? Mam nadzieję, że nie w kwaterach niewolników? – Nie, Dom Alessandro, śpi w jednym pokoju z córeczkami senhora Geoffreya – odparła Januária. Córeczki Geoffreya. Na widok swoich siostrzenic Alessandro starał się zapomnieć, że są latoroślami Geoffreya. Mimo że dzięki małżeństwu Dom Luísa i Lúcii wszystko w Lizbonie zakończyło się pomyślnie, nie był w stanie wybaczyć mu tej zdrady. Miejsce Any było u boku portugalskiego szlachcica, a nie angielskiego podrzutka, który próbował zostać kimś więcej, niż był. Co prawda Ana ponosiła część winy za to, co się stało, gdyż będąc w rozpaczliwej sytuacji, wzburzona i zagubiona, prawdopodobnie bardzo szybko dała się przekonać do planu Geoffreya. Alessandro ani przez chwilę nie wątpił, że właśnie on to wszystko ukartował. – Możesz odejść – zwrócił się do Januárii, po czym zajął się ponownie dokumentami handlowymi, ale nie był w stanie skoncentrować się na pracy. Nie tylko widok Geoffreya i Any jako małżonków był dla niego trudny do zniesienia. Tutaj,

w Goi, dręczyło go wspomnienie Noelii, które zwykle konsekwentnie od siebie odsuwał, a które teraz podstępnie go nawiedzało. A przecież początkowo prawie jej nie zauważał. Zwrócił na nią uwagę dopiero na morzu, gdy tak uparcie tkwiła na pokładzie, a potem w czasie długich cichych nocy unosili się na morzu uczuć i namiętności, które wydawało się nie mieć końca… To nie miłości fizycznej czuł się pozbawiony, gdyż tę znajdował również później, ilekroć jej zapragnął. To musiało być coś więcej, co nawet po latach na samą myśl o dawno minionych nocach napełniało go dojmującym pożądaniem, któremu towarzyszyło pragnienie, by u boku Noelii znowu unosić się na morzu w nieznane.

Goa, listopad 1551

– Czy Lea musi teraz wyjechać? – spytała Leonor, gdy Ana czesała ją i zaplatała na noc warkocz. – Nie, twój wuj powiedział, że jest jeszcze za mała na taką podróż. – A jak będzie duża? – Wtedy może wyjedzie. Razem z nami – dodała w myślach Ana, odmawiając w duchu modlitwę błagalną. Obecność brata i krewnych jeszcze wzmogła jej i tak silną tęsknotę za domem rodzinnym i ojczyzną. Nie dopuszczała do siebie myśli, że za parę miesięcy statki Alessandra znowu opuszczą Indie. Adela wspięła się na łóżko Leonory i wtuliła w spódnicę matki. – Odejdź, jeszcze nie twoja kolej. – Leonor gwałtownie zepchnęła ją z łóżka, ale ta, uczepiona spódnicy matki, ponownie się na nie wdrapała. Kiedy Leonor znowu chciała ją zepchnąć, Ana chwyciła ją za rękę. – Powiedziałam, że koniec z kłótniami. – Ale ona się wpycha. – A ty jesteś starsza i mądrzejsza. Pocałowała Leonor w czubek głowy i zawiązała kokardę na końcu warkocza, potem wstała, żeby zająć się włosami Adeli. Po chwili do pokoju weszła Januária z Leą, a kiedy dziewczynka usiadła

na łóżku obok Leonor i zaczęła w podnieceniu coś do niej szeptać, ta natychmiast zapomniała o kłótni z młodszą siostrą. Teraz to raczej Adela zaczęła być nieznośna, bo koniecznie chciała wiedzieć, o czym rozmawiają starsze dziewczynki. Wreszcie wszystkie leżały już w łóżkach. Ana zeszła na dół, by zobaczyć, kto z mężczyzn jest jeszcze w domu. Wiedziała, że Geoffrey i Rui wyszli, ale miała nadzieję, że będzie mogła porozmawiać z Alessandrem, Gaspardem lub stryjem. Zwykle wieczory, kiedy Geoffrey przebywał poza domem, były spokojne, nieraz wręcz nudne. W bibliotece znajdowało się niewiele książek, bo zbyt pracochłonne było ciągłe sprawdzanie, czy na skutek wilgoci kartek nie pokryła pleśń lub czy nie zakradło się w nie robactwo. Tak więc samotne wieczory Ana najczęściej spędzała z robótką w ręku. Idąc przez hol w kierunku lodżii, usłyszała dobiegający z piwnicy brzęk, a zaraz po nim cichy okrzyk, który szybko umilkł, jakby został stłumiony. Zapanowała absolutna cisza, nie było słychać ani gorączkowego porządkowania, ani kroków, jak to zwykle się działo, gdy coś się stłukło. W piwnicy znajdowały się zapasy, które musiały być przechowywane w chłodzie. Do obowiązków Any jako pani domu należało sprawdzanie ich stanu, więc co pewien czas schodziła na dół, choć nie czuła się dobrze w ciemnych pomieszczeniach, które wydawały się jej ponure i przejmowały grozą. Teraz jednak, kiedy usłyszała bardzo ostrożne kroki, położyła rękę na gałce, zamierzając otworzyć drzwi. Złodziei raczej się nie spodziewała, gdyż nie zdołaliby dostać się niepostrzeżenie do domu, tym bardziej wczesnym wieczorem, gdy wszyscy oprócz dzieci byli jeszcze na nogach. Podejrzewała raczej, że ktoś ze służby albo któryś z niewolników chce sobie coś uszczknąć z zapasów. Wzięła ze stołu lichtarz, zapaliła trzy świece w pochodni w holu i wróciła do drzwi prowadzących do piwnicy. Otworzyła je zdecydowanym ruchem i cicho zamknęła za sobą. Ostrożnie schodziła na dół, jedną ręką opierając się o ścianę, na której tańczyły osobliwe cienie. Jak zwykle poczuła się nieswojo, spoglądając na koniec schodów, które stopień po stopniu wyłaniały się z ciemności. Wokół panowała kompletna cisza, w której słychać było tylko jej kroki i jej oddech. Gdy znalazła się na dole, coś zazgrzytało pod jej stopą, jakby nadepnęła na skorupy glinianego naczynia. Oświetliła podłogę i zobaczyła, że ktoś rozbił dzban. Uniosła więc świecę i rozejrzała się dookoła, ale w pierwszej chwili nikogo nie zauważyła. Jednak za moment o parę zaledwie kroków od siebie dostrzegła ciemną twarz nieznanego jej mężczyzny. Krzyknęła przerażona, zachwiała się i byłaby upadła, chcąc w pierwszym odruchu rzucić się w panice do ucieczki. – Dona Ana! – rozległ się znajomy głos Myrian i nagle poczuła, że ktoś ściska jej ramię, zbyt mocno jak na kobiecą rękę. – Proszę zaczekać.

Ana się odwróciła. – Wielkie nieba! Głupia gęś, ależ mnie przeraziłaś! – Uderzenia serca były tak szybkie, że brakowało jej tchu, gwałtownym ruchem uwolniła rękę z uchwytu mężczyzny. – Nie waż się już nigdy tego robić! – parsknęła. Młoda niewolnica i jej kochanek – co do tego Ana nie miała najmniejszych wątpliwości. Bo cóż innego mogliby robić tutaj na dole? – Myślę, że będzie najlepiej, jeśli pójdziesz na górę, Myrian – powiedziała. – Senhor Geoffrey i Dom Alessandro nie muszą o niczym wiedzieć. A ty – poświeciła w twarz mężczyźnie – wracaj tam, skąd przyszedłeś. – Dona Ana – głos Myrian przybrał błagalny ton – proszę, dona Ana, to niemożliwe. – Co przez to rozumiesz? – Felipe nie może wrócić, on uciekł. – Ukrywasz tu zbiegłego niewolnika?! Postradałaś rozum?! – Ja… – Myrian się zawahała. – Ja nie tylko go ukrywam, ja chcę z nim uciec. – I mówisz mi o tym jak gdyby nigdy nic? – Ana uniosła brwi. – Odkryliście nas, pani, więc co mamy do stracenia? Vincent Mendes już obiecał Felipe pewnemu handlarzowi, który ma wywieźć go z Goi i sprzedać w koloniach. Tam szukają godnych zaufania niewolników do służby w domu. – W głosie młodej kobiety było słychać gorycz, gniew i rozpacz. Ana westchnęła głęboko. Patrzyła na delikatną kobietę, która zawsze wydawała się taka cicha i nieśmiała, niezwracająca na siebie uwagi. – To rzeczywiście trudna sytuacja – stwierdziła. – Daj spokój, Myrian – odezwał się mężczyzna. – Ona należy do nich. Naprawdę myślisz, że będzie… – Zamilcz! – rozkazała Ana i zwróciła się do niewolnicy: – Jak to sobie wyobrażałaś? Stąd nie ma żadnej drogi na zewnątrz. – Chcieliśmy się ukryć i wyjść, jak wszyscy zasną – odparła Myrian.

– A kto zamknie za wami drzwi, żeby natychmiast strażnik nie zauważył, że są otwarte? – Ana odsunęła nogą skorupy rozbitego dzbana. – Źle obmyśliłaś ten plan, Myrian, bez pomocy się nie uda. W dodatku akurat Vincent Mendes… wiesz przecież, co on robi ze zbiegłymi niewolnikami. – Proszę, dono Ano, jeśli już nie przez wzgląd na mnie, to na dziecko, którego oczekujemy. Spojrzenie Any odruchowo padło na brzuch kobiety, na którym nie było widać jeszcze żadnej wypukłości. Nie wątpiła jednak ani przez sekundę, że Myrian mówi prawdę. – Nie wydałabym cię, Myrian, nawet gdybyś nie była w ciąży. Ale nie wiem, co mam począć… Bezradnie oświetliła wnętrze, minęła rząd półek i weszła przez krótki korytarz do drugiego pomieszczenia. Tutaj półki były ustawione ciaśniej i prawie nic na nich nie stało. Były przeznaczone tylko na rezerwy w okresie pory deszczowej. Zamknięte teraz drzwi prowadziły do następnej piwnicy, też pustej i nieużywanej. Ana postawiła lichtarz, sięgnęła po kółko przy pasku, na którym nosiła klucze, i po chwili znalazła właściwy. Drzwi były wypaczone i nawet nie drgnęły, gdy się o nie oparła. Swego czasu Geoffrey je otworzył, kiedy pokazywał jej podziemia, ale później nigdy już tego nie robiono. Ana odwróciła się do Myrian i jej kochanka, którzy przyszli tu za nią. – Spróbuj otworzyć drzwi – poleciła mężczyźnie. Skinął głową i oparł się o nie całym ciałem. Ana miała nadzieję, że cały dom nie usłyszał, jak masywne drewno tarło o kamienną podłogę. Poczuli woń ziemi i wilgoci, gdy buchnęło na nich nieświeże, zatęchłe powietrze. Ana wskazała ręką niemal puste wnętrze. – Do tych drzwi jest klucz, dotychczas z niego nie korzystałam, bo ta piwnica nie jest używana. Przyniosę wam coś do jedzenia i wiadro. Miała nadzieję, że nie będą z niego często korzystać, gdyż nie mogłaby tak po prostu obarczyć nieprzyjemnym obowiązkiem wynoszenia go któregoś niewolnika, lecz musiałaby zająć się tym sama. Zbyt wyraźnie utkwiły jej w pamięci tygodnie spędzone pod pokładem. Spojrzała na Myrian, która chwyciła za rękę Felipe. Czemu to robię? – zadała sobie pytanie, zamykając z pomocą mężczyzny drzwi. Biorąc do ręki świecznik, przypomniała sobie naraz siebie sprzed lat, czas, kiedy małżeństwo z Luísem wydawało się jej nieuniknione, presję, z jaką w swoim dotychczasowym życiu się nie zetknęła, rozpacz, jakiej nigdy przedtem nie znała. I coś jej mówiło, że lizbońska Ana nie pomogłaby w ucieczce niewolnicy. Zawróciła, pozbierała skorupy, schowała je do przytroczonej do sukni torebki z robótką,

maleńkie odłamki roztarła nogą po całej podłodze i poszła na górę. Wstrzymując oddech, pchnęła drzwi i odetchnęła z ulgą, stwierdziwszy, że hol jest pusty. Przeszła nim w kierunku lodżii, jakby nic się nie wydarzyło.

*

Geoffrey i Rui szli w zgodnym milczeniu ulicami pogrążonego we śnie miasta, natykając się tylko na nielicznych przechodniów – na ogół poszukujących rozrywek Portugalczyków. Bazar był opustoszały, zwykle pełna życia Rua Direita – jak wymarła. Tym dziwniejsza w tej nocnej ciszy wydała się ciżba tłocząca się przed szeroko otwartą bramą domu rodziny da Silveira. Niewolnicy z pochodniami w ręku trzymali za cugle konie, kilku mężczyzn stało przed wejściem i zaglądało na dziedziniec, gdzie toczył się gwałtowny spór. – Co moglibyście mieć przeciwko temu, jeżeli on się tutaj nie ukrywa? – usłyszał Geoffrey głos jednego z mężczyzn, Vincenta Mendesa, casado, który od czasu swego przybycia przed rokiem do Goi był częstym gościem w domu da Silveira. – To, co mógłbym mieć przeciwko temu, senhor Mendes – rozległ się głos Alessandra, natychmiast rozpoznawalny ze względu na drwiąco arogancki ton – to to, że w domu rodziny da Silveira nikt nie będzie buszował po pokojach i podawał w wątpliwość mojego słowa. – Nikt nie podaje waszego słowa w wątpliwość. – Cichy, ale nie mniej protekcjonalny głos należał niewątpliwie do Pedra de Lavalla. – Jednak wasza niewolnica była kochanką mojego niewolnika – ponownie odezwał się Vincent Mendes – i uważam za prawdopodobne, że go tutaj ukrywa. – Która niewolnica? – zapytał Alessandro. Za jego plecami stał nieruchomy jak skała José, jakby włas​ną postawą chciał wzmocnić zdecydowany głos swego pana. Przy drzwiach tłoczyło się kilkoro niewolników i niewolnic, których Gaspard bezceremonialnie odesłał do domu. On sam razem z Jorge de Távorą znajdował się na dziedzińcu. Rui rozkazał niewolnikom zamknąć bramę, a Portugalczykom, którzy ją oblegali, cofnąć się. Kiedy to nastąpiło, odezwał się wyniosłym tonem, wtórując Alessandrowi.

– To nie do wiary – zwrócił się do Geoffreya. – Wpadają tutaj jak banda opryszków. Vincent Mendes, który najwidoczniej ich usłyszał, odwrócił się. – Proszę się miarkować, Dom Rui, gdyż honorowi domu da Silveira nie przysłuży się wieść, że znalazł w nim schronienie zbiegły niewolnik. Twarz Alessandra skamieniała. – To ma być groźba? – Chcę tylko mieć z powrotem mojego niewolnika! Zapytajcie dziewczynę z waszego domu, którą wziął sobie na kochankę. – Już was pytałem którą, i wciąż nie otrzymałem odpowiedzi – zauważył Alessandro. Vincent Mendes, najwyraźniej zniecierpliwiony, wzruszył ramionami. – Skąd mam wiedzieć, jak się nazywa? Ale wiem, jak wygląda, ma zdecydowanie afrykańskie rysy. – Oczywiście – rzucił drwiąco Alessandro. – Kilka takich znajdzie się w moim domu. – Poznam ją, gdy ją zobaczę. Nie ulegało wątpliwości, że Alessandro najchętniej pokazałby Mendesowi drzwi, ale prawdopodobnie wyczuwał, że lepiej będzie jak najprędzej tę sprawę załatwić. Westchnąwszy więc z rezygnacją, polecił Josému udać się do domu i wydać odpowiednie dyspozycje. Wkrótce potem na dziedzińcu zjawiły się wszystkie młode niewolnice, które służyły w domu – łącznie dwadzieścia trzy. Geoffrey dostrzegł Selenę, a także ku własnej uldze – Kadi. W pamięci przeleciał imiona dziewcząt i od razu się zorientował, której brakuje. Myrian… – pomyślał. Czy naprawdę mogła być tak nieroztropna? Natomiast Alessandro chyba nie zauważył jej nieobec​ności, pewnie dlatego, że prawie nie znał niewolników. Stał na dziedzińcu z rękami założonymi do tyłu i obserwował spod oka Vincenta Mendesa, gdy ten przechodził przed szeregiem niewolnic. Ciemnoskóre ignorował, podobnie jak te o całkiem jasnej cerze. Przypatrywał się dokładniej dziewczętom o lekko brązowej karnacji, ale sprawiał wrażenie niezdecydowanego, w końcu się odwrócił. – To naprawdę wszystkie? – spytał, zwracając się jednak nie do Alessandra, lecz do Joségo. Dobrze wiedział, że takie pytanie skierowane do da Silveiry sugerowałoby, iż posądza go o nieuczciwość, gdy tymczasem niewolnika można było oskarżyć tylko o zaniedbanie. Jednak

José nagle sam się zawahał. – Powiedziałem, że mają przyjść wszystkie dziewczęta, które mieszkają w tym domu, senhor – odparł, ale sam też nie orientował się o wiele lepiej w sprawach domowych niż jego pan. Ta odpowiedź jednak tylko utwierdziła senhora Mendesa w jego podejrzeniach, co więcej, zaczął uważać, że nie traktuje się go tutaj poważnie. – Czy to znaczy „tak”, czy „nie”? Wyjął pręt i smagnął Joségo przez pierś. Alessandro postąpił naprzód i chwycił pręt, zanim Mendes zamierzył się po raz drugi. – Tylko się odważcie kiedykolwiek jeszcze to zrobić – wycedził przez zęby. Choć José nawet się nie poruszył, niemal niezauważalnie skulił się w sobie, co wskazywało, że uderzenie sprawiło mu ból. – Dziewczyny tu nie ma. – Twarz Vincenta Mendesa nabiegła krwią. – Ona ukrywa mego niewolnika, a wy ukrywacie ją. Nie odejdę, dopóki nie odzyskam swojej własności. Na zewnątrz jest dostatecznie wielu mężczyzn, żeby przeszukać tu każdy kąt. Alessandro puścił pręt i zwrócił się do Januárii, która stała w szeregu młodych kobiet. – Której brakuje? Dziewczyna wystąpiła z szeregu i przesunęła spojrzeniem po niewolnicach. – Myrian, panie – powiedziała do Alessandra. – Jest pokojówką dony Any, przyjaciółką Kadi, niewolnicy senhora Glanville’a. Spojrzenie, które Alessandro posłał Geoffreyowi, wyraźnie mówiło, że właściwie można się było tego domyślać. Nie zadał jednak głośno pytania, a tylko uniósł jedną brew i Geoffrey ledwie zauważalnie skinął głową. Rui też na niego spojrzał i ruchem oczu wskazał, że dalsze wyjaśnienia nastąpią w domu. Był to milczący dialog, niezrozumiały dla innych obecnych na dziedzińcu osób, wynikający z zażyłości w okresie, gdy razem się wychowywali, a która pozostała mimo dzielących ich dziś różnic. – Zajmę się tą sprawą – obiecał Alessandro, zwracając się do Vincenta Mendesa. – Jeśli wasz niewolnik ukrywa się u mnie, odeślę go, macie moje słowo.

Tu już senhor Mendes nie mógł zaoponować, jeśli nie chciał otwarcie obrazić Alessandra. Gdyby się bowiem okazało, że niewolnik nie przebywa w domu da Silveira, ryzykowałby wdanie się w otwarty spór z rodziną, a po jej stronie niewątpliwie opowiedzieliby się fidalgos. To nie byłoby korzystne dla kogoś, kto mierzy wysoko. Skłonił się więc tylko i dał znak towarzyszącym mu mężczyznom i swoim niewolnikom, żeby za nim podążyli. – Jutro rano znów przyjdę – zapowiedział. – Do tego czasu sprawa ma zostać wyjaśniona. Alessandro wszedł do domu i dopiero tam mógł dać upust nagromadzonej w nim złości. – Gdzie ta dziewczyna? – zwrócił się do Geoffreya. – Skąd mam wiedzieć? Alessandro machnął z irytacją ręką. – Gdzie normalnie śpi? – W sieni przy drzwiach Any, żeby być w pobliżu, gdyby jej potrzebowała. Alessandro bez słowa wszedł na schody, a za nim podążył Geoffrey. Szybko przemierzył sień i zatrzymał się przed wspólnym pokojem jego i Anny. – Zapytaj Anę – zaproponował Geoffrey. Alessandro rzucił okiem na drzwi. – Nie, pozwól jej spać, wystarczy, że cały dom został postawiony na nogi. Ana z pewnością nie ukryła dziewczyny pod łóżkiem. Wrócili do holu, gdzie czekali Rui, Gaspard i Jorge de Távora. Niewolnice też już wróciły i stały teraz w szeregu, czekając, co się wydarzy. – Dopilnuj, żeby szukano dziewczyny wszędzie, gdzie tylko się da – polecił Josému Alessandro, po czym zwrócił się do Geoffreya: – Oczywiście mamy kłopoty akurat przez tę niewolnicę, która jest zaprzyjaźniona z twoją. – To nie moja wina, Alessandro – odparł Geoffrey, nie mniej rozgorączkowany. – Nie, może i nie, ale jakoś dziwnym trafem stało się już zwyczajem, że wszystkie poważniejsze przykrości spotykają naszą rodzinę z twojej strony.

Geoffrey nie chciał się dać sprowokować, ale widać było, że zarzut Alessandra go dotknął. – Z całą pewnością to nie Kadi namówiła dziewczynę do ewentualnej ucieczki, tylko ten niewolnik, w którym się zakochała – powiedział. Alessandro przeszedł nad tym do porządku. Jak zresztą zawsze. Geoffrey znał zbiegłego niewolnika należącego do Vincenta Mendesa. Był to przystojny mężczyzna, ciemny jak wszyscy pochodzący z zachodniego wybrzeża Afryki. Zawsze towarzyszył swemu panu, gdy ten przychodził z wizytą. Prawdopodobnie Mendes wypytał dokładnie swoich niewolników, co wiedzą o zbiegłym mężczyźnie i dokąd przypuszczalnie mógł się udać. Poszukiwanie Myrian trwało długo, gdyż przeczesano każdy kąt w domu, również ogród, dziedziniec i kwatery niewolników. W końcu José wrócił. – Dom Alessandro, przeszukaliśmy całe obejście, nigdzie nie ma Myrian – oznajmił. Alessandro chwycił pejcz wiszący na ścianie, krótki uchwyt z dziewięcioma splecionymi długimi powrozami ze skóry. – W porządku. – Ruchem głowy wskazał korytarz prowadzący do kuchni. – Będę pytał każdego niewolnika osobno. José, przyprowadzaj ich po kolei. A zaczniemy od – powiódł wzrokiem po stojących w szeregu młodych kobietach – od ciebie. – Wskazał Kadi i skinął na nią. Geoffrey postąpił krok do przodu. – Ja to zrobię. Alessandro odwrócił się ku niemu z wymuszonym uśmiechem. – Tak, wierzę ci na słowo. – Ona należy do mnie. – A mnie nie odmówi odpowiedzi – odparł Alessandro, ściskając w ręku uchwyt pejcza. Dał znak Kadi, żeby poszła za nim. – Ty zostaniesz – włączył się Geoffrey. – Tylko spróbuj – ostrzegł Alessandro.

– Dość tego! – Rui, który do tej pory stał w milczeniu, chwycił Kadi za nadgarstek. – Ja się tym zajmę. – Popatrzył na Geoffreya. – Zgoda? Ten po krótkim wahaniu kiwnął głową. Wprawdzie Rui odebrał pejcz kuzynowi, ale Geoffrey wiedział, że go nie użyje. Nie uderzyłby żadnej kobiety, niezależnie od tego, czy byłaby niewolnicą, czy nie. W głębi duszy Geoffrey wątpił, by i Alessandro posunął się do czegoś więcej niż groźby, ale wie, co mógłby zrobić uniesiony gniewem. W dodatku jeśli – jak podejrzewał – Kadi rzeczywiście coś ukrywała… Poszli razem do izby za kuchnią, w której normalnie sypiała kucharka. Rui wciągnął Kadi do środka i zamknął drzwi. Zrezygnowany Alessandro rozłożył ręce. – José, wszyscy zostaną przepytani, tylko dzieci mogą spać – powiedział. – Ktoś musiał ją widzieć. Przyprowadź wszystkich, najpierw kobiety, potem mężczyzn. To mogło trwać całą noc. Geoffrey oparł się o ścianę obok drzwi. Słyszał głos Ruiego, potem Kadi, ale nie mógł zrozumieć, co mówią. W pewnej chwili drzwi się otworzyły i Rui wypuścił dziewczynę. – Potwierdziła, że Myrian i zbiegły niewolnik rzeczywiście są kochankami, ale nic nie wie o ich ucieczce. Alessandro zmierzył ją wzrokiem, po czym kiwnął głową. José przyprowadził Januárię i po chwili wahania Alessandro zabrał ją do izby za kuchnią. Rui odchylił do tyłu głowę i na moment zamknął oczy. – Nienawidzę tego – powiedział. – To gorsze niż karanie marynarzy chłostą za ich wykroczenia. Było już dobrze po północy, gdy odpytano ostatniego niewolnika, ale żaden nie miał pojęcia, gdzie może przebywać Myrian. – Vincent Mendes nie będzie zadowolony – zauważył Rui. – Co ty powiesz – mruknął chłodno Alessandro. – Będę musiał nasłać na nich łowcę niewolników. W gruncie rzeczy jest mi obojętne, czy ich znajdzie, czy nie, zależało mi tylko na tym, żeby zbiegły niewolnik nie znajdował się w moim domu. Ale gdybym teraz pozostawił tę sprawę własnemu biegowi, straciłbym wiarygodność. – Potarł powieki wyraźnie zmęczony. – Na dziś to wszystko, resztą zajmę się jutro. – Pozwolisz, że się oddalę? – Geoffrey wyszedł z holu, nie wiedząc właściwie, dokąd się udać. Byle jak najdalej od Alessandra. Ana prawdopodobnie się obudziła – musiałaby spać jak kamień,

żeby nie słyszeć tego całego zamieszania – a on nie chciał się z nią widzieć w takim nastroju. W magazynie z korzeniami poczuł znajomy zapach przypraw, ożywczo zmysłowy, będący mieszaniną ciepła, ostrości i łagodności. Zapalił świecę i udał się do izby na tyłach, gdzie prowadzono księgę zasobów. Usiadł przy ogromnym stole, na którym leżał foliał otwarty na stronie z naniesionymi najnowszymi danymi. Pochylił się do przodu i zdmuchnął piasek, którym rano własnoręcznie posypał stronice księgi, żeby atrament szybciej wysechł. Odchylił w tył głowę, zamknął oczy i przez dłuższy czas pozostawał w tej pozycji. Ocknął się, dopiero gdy usłyszał lekkie stuknięcie drzwi, a potem zbliżające się kroki, zdecydowanie kobiece, ale nie Any. Usłyszał ciche kichnięcie – być może na skutek ostrego aromatu pieprzu – i do pomieszczenia weszła z wahaniem Kadi. – Pomyślałam sobie, że tu będziecie, senhor – powiedziała. – Z początku nie chciałam przeszkadzać, ale… – Zamilkła. Geoffrey skinął na nią. – Podejdź.. Wskazał krzesło po drugiej stronie stołu i Kadi usiadła na nim z tym kocim wdziękiem, którym oczarowała go już przy pierwszym spotkaniu. Pocierała palcem czubek nosa, jak gdyby zapach pieprzu wciąż ją drażnił. – Co wiesz o Myrian? – spytał. – Powiedziałam to już przecież Dom Ruiemu. – To powiedz teraz jeszcze raz mnie. Widać było, że Kadi poczuła się nieswojo. – Nie wiedziałam, że chciała uciec, senhor. Geoffrey mierzył ją wzrokiem, którym jednoznacznie dał jej do zrozumienia, że zauważył, iż wykręca się od odpowiedzi. – Wiedziałam, że jest zakochana – mówiła. – I… – teraz zawiesiła na chwilę głos – że jest w ciąży. To coś niecoś wyjaśnia – pomyślał Geoffrey.

– Bardzo się bała, a senhor Mendes chciał sprzedać Felipe. – I wydawało się jej, że jeśli poważy się na taki nierozważny postępek, to będzie lepiej i dla niej, i dla niego? – Jak zostanie sprzedany, to już nigdy więcej się nie zo​baczą. Geoffrey tylko potrząsnął głową. – A jeśli ich złapią? Łowcy niewolników się nie patyczkują. Nawet wolę sobie nie wyobrażać, co z nią zrobią, nie mówiąc już o tym, co grozi… jak on się nazywa?… gdy znów znajdzie się w rękach Vincenta Mendesa. Wszyscy wiedzą, że nie ma litości dla zbiegłych niewolników. Kadi spuściła oczy i lekko zadrżała. – No dobrze, niech tak będzie. – Geoffrey potarł powieki i podniósł się, żeby wrócić do domu, dziwnie wyczerpany. Kadi również wstała i oparła się lekko biodrem o stół, jej oczy błyszczały w półmroku. Geoffrey wyciągnął rękę, dotknął jej policzka, lekko uniósł podbródek i chciał powiedzieć, że powinna również udać się na spoczynek, ale słowa zamarły mu na wargach. Na chwilę oparł czoło o jej czoło, jak gdyby w ten sposób miał zmniejszyć ciężar tej nocy. Ręka powędrowała do jej talii, a w następnej chwili ich usta się spotkały. Troski, nurtujące go problemy, nawet poczucie winy w stosunku do Any rozpłynęły się w nagłym przypływie pożądania. Objął twarz Kadi i spijał jej pocałunki w powietrzu smakującym cynamonem i goździkami.

*

Brat Ruiego, Gaspard, odnosił się do Geoffreya z całkowitą obojętnością, natomiast Jorge de Távora traktował go tak samo chłodno jak Alessandro. Jakim prawem? – pytała Ana. Był mężem siostry jej matki i z całą tą sprawą nie miał absolutnie nic wspólnego. Ani nie dotyczyły go ewentualne plotki, ani nie łączyło go nic z rodziną de Brissac. Do tej pory Ana zawsze miała z nim dobry kontakt, a on był wobec niej nawet czarujący, ale teraz, gdy odnosił się do Geoffreya z tak jawną niechęcią, trudno jej było odwzajemniać jego życzliwość. Ilekroć zasiadali razem do posiłku, zdarzały się kłopot​liwe chwile i zapadała pełna napięcia cisza. Niekiedy Ana i Rui próbowali podjąć jakąś rozmowę, ale ich słowa trafiały w próżnię,

odpowiadało im tylko echo. Gdy tego ranka weszła do holu, mężczyźni siedzieli już przy stole. Napotkała spojrzenie mocno podkrążonych oczu Geoffreya. W nocy czekała na niego, ale w końcu zasnęła. Rano jego miejsce obok niej na łóżku było puste, ale poduszki i zmięte prześcieradło świadczyły o jego obecności. Teraz siedział przy stole, przy którym panowało lodowate milczenie, koniuszki włosów miał jeszcze wilgotne po porannej kąpieli. Ana usiadła obok niego i pod stołem położyła rękę na jego dłoni. Lekko ścisnął jej palce, po czym je puścił. Jak codziennie podano na śniadanie zupę zbożową, chapati, oliwki i figi. Ana skoncentrowała się na jedzeniu, jakby obawiała się, że spojrzenie w jej twarz pozwoli odkryć jej tajemnicę. Felipe i Myrian nadal znajdowali się w piwnicy. Nie sposób było wypuścić ich w nocy, gdy cały dom został zaalarmowany, zmysły strażników były wyostrzone, a ludzie Vincenta Mendesa przeszukiwali ulice i niewątpliwie krążyli również w pobliżu domu. Ledwo mogła wysiedzieć w pokoju, gdyż dręczył ją strach, że komuś może przyjść do głowy, żeby nie zatrzymać się przed zamkniętymi drzwiami w najdalszej piwnicy, lecz je po prostu wyłamać. Widocznie jednak nie zwrócono uwagi na tę część podziemnych pomieszczeń, a zresztą wszyscy wiedzieli, że jedyny klucz do nich ma Ana, a od środka drzwi nie da się zamknąć. Była zadowolona, że udało się jej niepostrzeżenie zanieść do piwnicy wiadro. Miałaby ochotę zapytać jak gdyby nigdy nic o zajścia ostatniej nocy, te jednak ciążyły nad salą niczym głuchy dzwon, który połykał każde słowo, zanim jeszcze zostało wypowiedziane. Weszła Kadi z dzbanem świeżego mleka, co skłoniło Jorgego de Távorę do podniesienia wzroku. Natychmiast chwycił dziewczynę za nadgarstek i przyciągnął do siebie, tak że zastygła w lekko pochylonej i zapewne niewygodnej pozycji. Rui, który siedział obok niego, przestał jeść i najwyraźniej zamierzał coś powiedzieć, ale Geoffrey go uprzedził. – Zostawcie ją. Choć mówił cicho, było w jego głosie coś, co sprawiło, że Anę przeszedł dreszcz. Jej wuj się zaśmiał. – To wasza dziewka, prawda? Wzruszywszy ramionami, puścił rękę Kadi. Geoffrey ruchem głowy wskazał jej, żeby wyszła. – Ślicznotka – rzekł Jorge de Távora. – Zapewne niejedną noc wam umila. Tego już było Alessandrowi za wiele.

– Wuju Jorge, nie sądzę, żebym chciał to wiedzieć. Poza tym chyba zauważyliście, że przy stole siedzi moja siostra. Jorge de Távora spojrzał w stronę Any. – Och, jestem pewien, że o tym wie, w końcu jej małżonek nawet nie zadaje sobie trudu, żeby zaryglować drzwi do magazynu, gdy zabawia się tam ze swoją kochanką. Cisza, jaka nastąpiła, pękła jak szkło, gdy Ana wstała tak energicznie, że ciężkie krzesło, na którym siedziała, przewróciło się z hukiem. Obróciła się do Geoffreya, który również się podniósł, ale milczał, nie negując słów wuja. Anie zakręciło się w głowie, cofnęła się jednak, gdy Geoffrey wyciągnął do niej rękę. Jak przez mgłę dostrzegała spojrzenia pozostałych osób, skruszony wyraz twarzy wuja, zaniepokojenie Ruiego, niesmak Gasparda, który brzydził się takimi scenami, wreszcie poczuła lekkie dotknięcie ręki Alessandra na swoich plecach, jakby chciał ją podtrzymać, gdyby tego potrzebowała. Ona jednak odwróciła się od stołu, potknęła o przewrócone krzesło, ale Geoffrey chwycił ją za rękę i podtrzymał, zanim upadła. Nie patrząc na niego, wyswobodziła rękę i wybiegła z sali. Nogi poniosły ją na lodżię, a stamtąd do ogrodu w pełnym rozkwicie, dopiero co podlanego przez ogrodników, więc krople wody lśniły jeszcze jak diamenty na płatkach kwiatów i ciemnych liściach. Biegła wąskimi dróżkami, minęła cysternę, zignorowała lekki ból w brzuchu i coraz krótszy oddech. Zatrzymała się dopiero przed magazynem, położyła rękę na drewnianych drzwiach, zawahała się, chwyciła jednak za klamkę i weszla do środka. W przedsionku nie było nikogo, z głównego pomieszczenia i z izby na zapleczu nie dochodził żaden dźwięk. Na wyszorowanej podłodze widniały mokre plamy. W izbie na zapleczu leżał na stole otwarty foliał, a gdy przesunęła po nim koniuszkami palców, poczuła jeszcze ślady piasku. Poza tym na stole nie było niczego, na podłodze również. Czasami odwiedzała tutaj męża, gdy wieczorami długo nie wracał. Korzenny zapach był tak swojski, tak jej bliski, a Geoffrey do jej wspomnień domu dodał wspomnienia rozmów, szmeru piasku sypanego na papier i pióra, które przy każdym pociągnięciu skrobało o papier, jak to, którego używał jej ojciec. A teraz nad tymi wszystkimi wspomnieniami zawisła ostatnia noc niczym ciemny, lepki osad. Ana uniosła ramiona, chciała, by upokorzenie spłynęło z niej kroplami, starała się odnaleźć w przyjemnych zapachach dawną swojskość, ale to, co kiedyś otulało ją jak miękki koc, teraz było szorstkie i sztywne. Usłyszała skrzypnięcie drzwi, a potem kroki przemierzające sień, zbliżające się i zatrzymujące

dopiero przy biurku. Nie podnosząc wzroku, celowo zachowywała milczenie. – To była tylko jedna jedyna noc – powiedział. Jedna jedyna noc w jednym jedynym ziemskim życiu. Ana przesypywała piasek między palcami, nie odrywając oczu od księgi, jakby tam spodziewała się znaleźć odpowiedzi na wszystkie pytania, których nie zadała. Dlaczego zrobiłeś to właśnie tutaj? Na otwartą stronę księgi spadła jedna łza, potem następna, atrament rozpłynął się, tworząc czarne plamy, które wyglądały jak kleksy. Uniosła głowę. – Tylko jedna jedyna noc. – Na jej wargach słowa roztrzaskiwały się jak szkło. – Jedna jedyna noc, w której kochałeś się ze mną pierwszy raz, jedna jedyna, w której spłodziłeś Leonor i Adelę, jedna jedyna, w której nie było nic ważniejszego nad Kadi, tak ważnego, że nie miałeś nawet czasu zamknąć drzwi. – Wzruszyła ramionami. – Co to może znaczyć? – Ano, ja… Potrząsnęła głową, przeszła obok niego i opuściła izbę, potem sień, aż znalazła się w ogrodzie. W gardle czuła ból, jakby połknęła odłamki swoich słów.

*

Był już wczesny wieczór, gdy Anie udało się wreszcie niepostrzeżenie zejść do piwnicy, żeby sprawdzić, co dzieje się z Myrian i Felipe. Przez cały dzień unikała Geoffreya. Oczami wyobraźni wciąż widziała męża i Kadi w zmysłowym uścisku. Im bardziej próbowała pozbyć się tych obrazów, tym były one bardziej natarczywe. Ściskało ją w żołądku, czuła się boleśnie nieszczęśliwa. Równocześnie wzbierał w niej taki niepohamowany gniew, że mało brakowało, a jednym ruchem ręki strąciłaby z półek na podłogę wszystkie garnki, tygle i dzbany. Z największym trudem się powstrzymywała, w jednej ręce ściskając lichtarz, drugą szarpiąc materiał sukni. Wsunęła klucz w zamek i po kilku daremnych próbach zdołała go przekręcić. – Myrian? Usłyszała szelest ocierających się o siebie części garderoby.

– Dona Ana. – W głosie Myrian dało się słyszeć wyraźną ulgę. – Martwiłam się, że możecie się rozmyślić. Wciąż uniesiona gniewem na Geoffreya, Ana nie miała dla młodej niewolnicy żadnego przyjaznego czy uspokajającego słowa. – Postaram się dziś w nocy umożliwić wam ucieczkę – powiedziała. – Ale nie martwcie się, jeśli nie przyjdę. Nie mogę niczego obiecać, bo nie wiem, czy Vincent Mendes znów się tu dziś nie zjawi. – Wyjęła z woreczka z robótką mały nóż i podała go Felipe. – Obetnij jej włosy, bo przyniosę wam męskie ubrania. Nie rozumiem, jak mogliście sami o tym nie pomyśleć. – Pomyśleliśmy – broniła się Myrian – ale gdyby mnie ktoś zobaczył, to jak bym wyjaśniła, że mam krótkie włosy? I skąd miałam wziąć męskie ubranie? Felipe został wysłany przez swego pana z jakimś poleceniem i już nie wrócił, a nie mógłby przecież chodzić z ubraniami. I tak wszystko było już dostatecznie trudne. – Dziękuję, dono Ano – szepnął Felipe. – My… – Głos uwiązł mu w gardle. Ana dotknęła lekko ramienia Myrian. – Muszę już iść – rzekła. Myrian i Felipe wśliznęli się z powrotem do swojej kryjówki i Ana zamknęła za sobą drzwi.

*

Ana musiała czuwać, choć przychodziło jej to z trudnością, gdyż po zamieszaniu ostatniej nocy była śmiertelnie zmęczona. Nie wiedziała jednak, jak długo jeszcze Myrian i Felipe będą mogli ukrywać się w piwnicy. Nie mogła przecież wciąż schodzić na dół pod pozorem sprawdzania stanu zapasów. Nigdy nie robiła tego tak często, więc prędzej czy później komuś mogłoby się to wydać podejrzane, nawet jeśli widzieliby ją tylko służący i niewolnicy. Plotki szybko się rozchodzą, niewykluczone, że zaczęto by nawet insynuować jej, że oszukuje męża, co niewątpliwie doprowadziłoby do tego, że ktoś rozejrzałby się po piwnicach. Poczuła tępy ból w okolicy czoła i przycisnęła dłonie do skroni. Stuknięcie drzwi wyrwało ją z lekkiego snu, w który zapadła, nawet nie zdając sobie z tego sprawy, usłyszała kroki Geoffreya, a potem szelest jego ubrania, gdy się rozbierał, poczuła, jak

łóżko lekko się ugięło, i wyczuła znajomy ruch, gdy mąż poprawiał poduszkę. Nie zasnął od razu, lecz przewracał się z boku na bok, jakby walczył z nękającymi go myślami. W pewnym momencie jego oddech się uspokoił i Ana odważyła się cicho wstać. Ostrożnie wymacała szlafrok i miękkie skórzane papucie, których na Wschodzie używało się w domu, a które ona najchętniej nosiłaby stale zamiast wysokich koturnów, w jakie panująca moda kazała jej codziennie wciskać stopy. Przechowywała w jednej ze skrzyń ubrania niewolników, z których już wyrośli, ale mogły się one jeszcze nadać dla młodszych mężczyzn. Już wcześniej wybrała z nich parę rzeczy, które pasowałyby na Myrian, i schowała je pod łóżkiem. Przycisnęła teraz zawiniątko do piersi i niemal bezszelestnie podeszła do drzwi, otworzyła je i ostrożnie za sobą zamknęła. Dom był pogrążony we śnie. Nie miała odwagi wziąć świecy, bojąc się, by ktoś nie zauważył zdradzieckiego migotania światła. Musiała poruszać się z największą uwagą, bacząc, by nie nadepnąć na któregoś z niewolników śpiących na podłodze na wypadek, gdyby ktoś ich w nocy potrzebował. Kiedy wreszcie stanęła przed drzwiami piwnicy, odetchnęła z ulgą i zaczęła nasłuchiwać, czy nie rozlegną się jakieś podejrzane odgłosy. Otworzyła drzwi i weszła z jednej ciemności w drugą. W powietrzu unosiła się woń stęchlizny i wilgoci, pod miękkimi skórzanym zelówkami wyczuwała nierówności zimnych stopni schodów. Tutaj musiała jeszcze bardziej się pilnować, żeby nie zrobić fałszywego kroku, który groziłby upadkiem ze schodów, a nawet złamaniem karku. Znalazłszy się wreszcie na dole, przyspieszyła kroku i przeciągając ręką wzdłuż półek, posuwała się naprzód, aż znalazła przejście do drugiego pomieszczenia. Ciszę przerwało zgrzytnięcie zamka i skrzypnięcie drzwi. Szła po omacku, z rękami wyciągniętymi do przodu; dotknęła czyjejś piersi, cofnęła się i poczuła, jak krew napływa jej do twarzy. Przesunęła w dół ręce, aż napotkała dłonie Myrian i wcisnęła jej do ręki tobołek z ubraniami. – Przebierz się szybko. Gdzie włosy? – Zwinęłam je w węzeł i położyłam na podłodze. – Dobrze, połóż tam też sukienkę. Jutro wszystko zabierze, ale do tego potrzebne jest światło, aby mogła mieć pewność, że nie zostawi żadnych śladów, które mogłyby ich zdradzić. Cichy szelest świadczył o tym, że Myrian się przebiera. Kiedy była już gotowa, opuścili pomieszczenie, Ana zamk​nęła drzwi i w trójkę, po omacku, poszli schodami w górę. Myrian i Felipe ściągnęli buty, żeby nie robić najmniejszego hałasu. W bezpiecznych murach piwnicy,

dokąd nocą raczej nikt by się nie zabłąkał, Ana była jeszcze stosunkowo spokojna, ale gdy miała otworzyć drzwi prowadzące do holu, zauważyła, że ręka, którą przekręca gałkę, drży. Jak się spodziewała, hol był pusty, więc pospiesznie udali się do drzwi. Droga do tylnej bramy prowadząca przez ogród dawała wprawdzie lepszą ochronę, ale idąc nią, trzeba było minąć kwatery niewolników, a Ana wolała nie ryzykować. Wiedziała, że strażnicy obchodzą nocą całe ogrodzenie, żeby sprawdzić, czy nikt nie wspina się na mur, więc mieliby dość czasu na przebiegnięcie do frontowej bramy. Ale że nie orientowała się, kiedy strażnik zrobił ostatnie okrążenie, nie pozostawało im nic innego, jak czekać, aż przejdzie obok nich i zacznie od nowa swój obchód. – Staniemy przy ścianie i zaczekamy – szepnęła, otwierając drzwi. W ciemności ich postacie niemal zlały się ze ścianą domu. Czekali bez ruchu. Anie się wydawało, że mijają godziny. W nogach czuła mrowienie, miała wrażenie, że jeszcze chwila, a nie wytrzyma w tej nieruchomej pozycji. Obok słyszała cichy oddech Myrian i się domyślała, że dziewczyna czuje się podobnie. Wzdłuż kręgosłupa spływały jej ​krople potu, pachy miała wilgotne. Odchyliwszy do tyłu głowę, skoncentrowała się na oddechu, starając się go wyrównać i uspokoić. Wreszcie. Wreszcie usłyszeli kroki strażnika. Na krótką chwilę zatrzymał się przy bramie, po czym kontynuował obchód. Gdy znalazł się już w dostatecznej odległości od nich, Ana, Myrian i jej kochanek pobiegli do bramy, Ana odsunęła rygiel i uchyliła jedno jej skrzydło – Dziękuję, dono Ano – szepnęła Myrian. Chciała coś jeszcze powiedzieć, ale Felipe pospiesznie wypchnął ją za bramę i podążył za nią. Ana zamknęła bramę, założyła zasuwę i najszybciej jak mogła pobiegła do domu. Dopiero gdy znalazła się w środku, opadło z niej napięcie. Drżąc, osunęła się na podłogę, na chwilę przykucnęła i ukryła twarz w dłoniach.

*

Geoffrey obudził się akurat w chwili, gdy wróciła do pokoju, ale udawał, że śpi, nasłuchując jej przyspieszonego oddechu i zastanawiając się, co przed nim ukrywa. Nie bardzo chciało mu się wierzyć, żeby w grę wchodził inny mężczyzna, choć wszelkie oznaki na to by wskazywały. Następnego dnia obserwował żonę i zwrócił uwagę, że kilkakrotnie schodziła do holu, w którym

tego dnia panował ożywiony ruch, gdyż wieczorem oczekiwano gości, więc w domu panowało zwykłe w takiej sytuacji zaaferowanie. Ana poza tym, że była niespokojna i wyraźnie bez potrzeby wychodziła do holu, nie zrobiła niczego, co pozwoliłoby mu zażądać od niej wyjaśnień. Jednak dwa razy zatrzymywała się w pobliżu drzwi do piwnicy, zdawała się czekać i wreszcie stamtąd odchodziła, więc wziął w końcu lichtarz i sam udał się na dół. Uważnie przesunął świecą wzdłuż ​półek, nie wiedząc dokładnie, czego właściwie szuka. Musiał być jednak jakiś powód, dla którego Ana przez cały dzień próbowała niepostrzeżenie tutaj wejść. Również druga piwnica na pierwszy rzut oka wyglądała zupełnie normalnie. Przesunął jednak wzrokiem po półkach, po czym podszedł do następnych drzwi i spróbował je otworzyć. Były zamknięte, a jedyny klucz do nich miała Ana. Nic nie wskórawszy, wrócił do holu. Ana akurat omawiała z kucharką zestaw potraw na wieczór, a dwaj handlarze czekali, czy nie zwróci się do nich z poleceniem dostarczenia towarów, których jeszcze potrzebowała. Geoffrey wykorzystał jej zaaferowanie. – Otworzysz mi, proszę, amfiladę pokojów gościnnych? – spytał, podchodząc do niej. Odwróciła się i zmarszczyła czoło. – A jest zamknięta? Teraz nie mogę odejść. Proszę. – Wcisnęła mu do ręki kółko z kluczami. – Ale nie zapomnij mi odnieść. – Oczywiście. Wróciwszy do piwnicy, Geoffrey wypróbowywał kolejno klucze, aż trafił na właściwy. Pchnął drzwi i od razu poczuł woń moczu, zmieszaną z nieświeżym powietrzem. Już wiedział, co Ana miała do ukrycia. Oświetlił pomieszczenie. – Myrian? – odezwał się. Szybko jednak nabrał pewności, że w piwnicy nikogo nie ma. Kiedy oni mogli uciec? Sądząc po wiadrze, które najwyraźniej było używane, ukrywali się tutaj przynajmniej pierwszej nocy. Ucieczka zresztą byłaby wtedy zbyt niebezpieczna. Ale dlaczego nikt tu nie zajrzał? Ponieważ – odpowiedział sam sobie – to pomieszczenie było nieużywane i zamknięte na klucz. A tylko ona mogłaby go dać, bo nigdy się z nim nie rozstawała. To, co zrobiła, bardziej go wytrąciło z równowagi, niż rozgniewało. Nigdy by nie przypuszczał, że porwie się na coś podobnego. Ale właściwie dlaczego nie? Czy sama nie uciek​ła, gdy nie miała

innego wyjścia? Zauważył na podłodze zawiniątko i je podniósł. Była to sukienka, z której wypadł gruby pęk długich, czarnych loków zwiniętych w węzeł. Znowu pomyślał o Vincencie Mendesie i jego siepaczach i teraz gniew na Anę zdominował wszystkie inne uczucia. Czy naprawdę było to warte takiego ryzyka? Spojrzał na sukienkę i rozejrzał się dookoła. Na razie musi ją tutaj zostawić, wiadro również. Niewątpliwie Ana później jeszcze raz spróbuje usunąć zdradzające ich ślady, zanim woń uryny się nasili i rozniesie po całej piwnicy. Jednak tego dnia to się nie uda, bo dom będzie pełen gości. Może następnego ranka, na tyle wcześnie, żeby nie obawiać się spotkania z kimkolwiek z domowników. Rozległy się kroki na schodach, więc na moment zastygł w bezruchu, zastanawiając się, czy nie powinien zgasić świecy. Uznał jednak, że mogłoby to wskazywać, iż ma coś do ukrycia, ponieważ blask światła był z pewnością widoczny z sąsiedniej piwnicy. Ktokolwiek tu szedł, weźmie z zapasów to, czego potrzebuje, i pójdzie z powrotem na górę. Upuścił więc sukienkę, przymknął drzwi, na ile się dało, żeby nie zaskrzypiały, i udał, że jest czymś zajęty. Kroki się zbliżały, zauważył też zbliżające się światło. Jednak zamiast służącej ujrzał na wprost siebie Alessandra, który stał w przejściu między dwiema piwnicami, z zacienioną twarzą, na której odbijały się refleksy światła. – Chciałem z tobą porozmawiać, a powiedziano mi, że jesteś w piwnicy – zaczął. – Tak, czasami to się zdarza, kiedy trzeba przejrzeć zapasy. Alessandro rozejrzał się po pustej suterenie. – Ach tak? A od kiedyż trzeba to robić, kiedy w domu są goście, a służący wciąż coś wynoszą z piwnicy? – Podszedł bliżej. – Niedogodne miejsce na schadzkę, a może jednak? – Podniósł wyżej świecę, jakby chciał sprawdzić, czy aby nikt nie ukrywa się w cieniu za Geoffreyem, i zauważył, że drzwi są uchylone. – Właściwie nic mnie nie obchodzi, czy nadal zabawiasz się ze swoją niewolnicą, choć muszę powiedzieć, że sposób, w jaki traktujesz moją siostrę, uważam za haniebny. – Zajrzał do środka, omijając Geoffreya. – Ale jakoś nie chce mi się wierzyć, że rzeczywiście kryje się za tym tylko twoja przygoda z… jak ona się nazywa?… nie w takim miejscu, co to, to nie. Geoffrey wstrzymał oddech, gdy Alessandro, wciąż trzymając świecę nad głową, pchnął drzwi, na sekundę się zatrzymał, a potem schylił się, żeby wziąć z podłogi suknię. U jego stóp leżały niczym czarna plama długie, kręcone włosy. Powoli podniósł głowę, a potem uderzył Geoffreya w pierś tak gwałtownie, że temu aż zabrakło tchu. Zanim jednak zdołał się odezwać, następny

cios pchnął go na półki, gdzie boleśnie ugodził go w ramię wystający kant. Świecznik wypadł mu z ręki i wylądował z głośnym trzaskiem na kamiennej podłodze, dwie z trzech świec zgasły. – Mogłeś nam zaoszczędzić całego trudu, pytań, gróźb, dochodzenia – warknął Alessandro. – Ależ ja sam o niczym nie wiedziałem! – Chyba zdajesz sobie sprawę – ciągnął Alessandro, jakby słowa Geoffreya do niego nie dotarły – co będzie, jeśli się rozniesie, że rodzina da Silveira oferuje schronienie zbiegłym niewolnikom i pomaga im w ucieczce? Geoffrey z trudem zachowywał spokój. – Sam dopiero co znalazłem tę suknię – bronił się. – Coś podobnego? Zupełnie przypadkowo, prawda? W czasie gdy tutaj – Alessandro zrobił szeroki ruch ręką, wskazując całe puste pomieszczenie – sprawdzałeś zapasy? Geoffrey milczał, na co Alessandro ponownie przycisnął go do półki, znowu ramieniem napierając na kant. Tym razem jednak Geoffrey uwolnił się, odsuwając na bok rękę szwagra. – Jeśli to nie byłeś ty – kontynuował Alessandro – to kogo chronisz? Swoją niewolnicę? To o nią chodzi? Wyznała ci wszystko przedwczoraj, gdy wypytywałeś ją w sobie tylko wiadomy sposób? – Kadi nie ma z tym nic wspólnego – oświadczył Geoffrey. Widać było, że Alessandro jest u kresu wytrzymałości. Opanował się jednak, gdy tymczasem w piwnicy ponownie rozległy się kroki, tym razem ponad wszelką wątpliwość kobiece. Trudno było nie rozpoznać Any, stąpającej w wysokich koturnach. Geoffrey ostrożnie poruszył ręką, na tyle, na ile pozwalał mu ból w barku. Tylko ciebie tu brakowało! Alessandro zwrócił wzrok w stronę drzwi. – A co ona tu robi? – spytał poirytowany, jednak bardziej sam siebie. W przeciwieństwie do niego Geoffrey wiedział to aż nadto dobrze, podobnie jak orientował się bezbłędnie, czyje kroki słyszy. Kiedy Ana weszła do piwnicy, ściskając w ręku lichtarz, wyglądała, jakby za chwilę miała zemdleć. Jej wzrok padł na suknię, którą trzymał Alessandro, potem na Geoffreya. – Czego chcesz? – spytał Alessandro.

– Gaspard powiedział, że tu jesteście… – Popatrzyła na Geoffreya i poczuła się nieomal tak, jakby została przez niego zdradzona. Z pewnością zdążyła stwierdzić, że nie był na górze, i postanowiła go poszukać. Musiała wpaść w panikę, uświadomiwszy sobie, że poszedł do piwnicy z pękiem kluczy. – Wracaj na górę! – Alessandro wskazał schody. – My mamy tu coś jeszcze do wyjaśnienia. Spojrzenie Any ponownie padło na suknię. – Zostaw w spokoju Geoffreya – powiedziała. – To byłam ja. – Zbladła jak chusta. – Najpierw ukryłam Myrian i jej kochanka, a potem pomogłam im w ucieczce. – Czy zdajesz sobie sprawę, co by było, gdyby w naszym domu znaleziono zbiegłego niewolnika? – W głosie Alessandra pobrzmiewały złowrogie tony, jednak był znacznie spokojniejszy niż przed chwilą w stosunku do Geoffreya. – Tak, ale jednak… – Jednak co, Ano? Jak myślisz, co by się stało, gdyby odkryto tego niewolnika? – Oni byli tacy zrozpaczeni, a poza tym i tak już znajdowali się w naszym domu, a więc i dla ciebie najlepszym rozwiązaniem było ukrycie ich tu przed senhorem Mendesem. – Z pewnością można na to patrzeć i tak – stwierdził Alessandro tak lodowatym tonem, że Ana aż się wzdrygnęła. – Mam nadzieję, że naprawdę nikt o tym nie wie. – Nie, nikt oprócz nas – potwierdziła. Przez dłuższą chwilę Alessandro milczał. – A więc pozostaje mieć nadzieję, że nadal tak będzie – rzekł w końcu. Odwrócił się do Geoffreya, skinął głową, co przy bardzo dobrej woli można było uznać za przepraszający gest. Ana wzięła kółko z kluczami i rzuciła mężowi wymowne spojrzenie. Wrócili we troje do holu, gdzie Alessandro ich zostawił. Geoffrey, z trudem się opanowawszy, poszedł z Aną na górę. – Co ty sobie myślałaś?! – krzyknął, gdy byli już sami. – Ona jest w ciąży, potrzebowała pomocy – tłumaczyła Ana. – A nie przyszło ci do głowy, żeby mnie zapytać?

Uniosła brodę. – Musiałam szybko podjąć decyzję, a więc ukryłam ją i Felipe. Niewykluczone, że potem bym ci powiedziała, ale w nocy nie miałam okazji się z tobą zobaczyć, bo byłeś zbyt zajęty swawoleniem z Kadi. Nawiasem mówiąc, co by to dało? – Ja bym jej to wyperswadował, nie do ciebie należało podejmowanie za nią decyzji. – Ależ, Geoffreyu, wyraźnie nic nie rozumiesz – powiedziała chłodno. – Ja wcale za nią nie decydowałam. Ja tylko pomogłam jej w tym, co sama postanowiła zrobić. Geoffrey nabrał powietrza, zamierzał odpowiedzieć, ale nie bardzo wiedział co. Ana patrzyła na niego wyzywająco, dopóki się od niej nie odwrócił. Chwilę bawiła się kluczami, obracając w ręku kółko. – Mogłeś mi powiedzieć, po co ci klucze. Co sobie myślałeś, że cóż takiego przed tobą ukrywam?

Goa, luty 1552

Alessandro był zadowolony, ilekroć miał powody, żeby wyjść z domu, a tych na szczęście nie brakowało. Teraz, gdy termin wypłynięcia w morze był coraz bliższy, załoga uwijała się jak w ukropie. Trzeba było dokonać ostatnich napraw na statku, załadować towary i zapasy żywności oraz wody. Jeśli tylko nie przebywał w porcie, chodził po mieście, odwiedzał gubernatora, Misericórdię i wysoko postawionych urzędników. Wychodząc tego dnia z domu, natknął się w holu na dzieci Any i Leę, które właśnie dzieliły się słodyczami z koszyka. Wyglądało to tak, że Leonor i Lea wyjadały łakocie, a Adela wyciągała w górę rączki, próbując też coś uszczknąć. Kiedy dziewczynka otworzyła buzię, szykując się do przeraźliwego wrzasku, Leonor zauważyła Alessandra i błyskawicznie opuściła kosz niżej. Zostawiła smakołyki Adeli i Lei, a sama podskoczyła do wuja. – Wychodzicie, wuju? – spytała. – Do statków? – Tak. – Alessandro odwrócił głowę, żeby spojrzeć na siostrzenicę, i zauważył Ruiego, który też wszedł do holu. Leonor pobiegła z powrotem do kuzynki i siostry. – Lea jest smutna, bo nie zabierzecie jej ze sobą – powiedziała. Alessandro zwrócił uwagę, że jego córka się zaczerwieniła. – Cicho bądź – mruknęła, lekko trącając kuzynkę w bok. – Jak idziecie do statków, to możecie ją wziąć ze sobą, wuju Alessandro – mówiła dalej Leonor, znowu kręcąc się koło niego w podskokach, za każdym razem przeskakując na jednej nodze dwie płytki w podłodze, po czym zmieniając nogę i powtarzając to samo na drugiej.

– Obawiam się, że to niemożliwe. Mam dużo pracy – odparł Alessandro, chrząkając. – Mówiłam ci przecież, Leonor. – Policzki Lei wciąż były mocno zaróżowione. – Wcale nie jestem smutna – dodała, zwracając się do ojca tak cicho, że z trudem można było zrozumieć jej słowa. Alessandro, niemający żadnych doświadczeń w obchodzeniu się z dziećmi, zerknął trochę bezradnie na Ruiego. Ten uniósł brew i wskazał spojrzeniem dziewczynkę, co było jednoznacznym sygnałem dla kuzyna, żeby się zdecydował. – Pójdę z wami i potem odprowadzę ją do domu – zaproponował. Dziewczynka popatrzyła na Ruiego i przez sekundę jej twarz rozjaśniła się nadzieją, zanim ostrożnie przeniosła spojrzenie na ojca. Alessandro wiedział, że teraz nie może już odmówić, a zresztą nie byłby w stanie tego zrobić, widząc tę niemą prośbę. Skinieniem głowy wyraził zgodę. Oczy Lei się rozszerzyły, a twarz rozpromieniła. – José – zwrócił się do niewolnika, który stał parę kroków za nim. – Poleć, żeby przyniesiono palankin. – Och! – wykrzyknęła Lea i natychmiast zasłoniła usta ręką, jakby wymsknęło się jej coś niestosownego, po czym znowu spuściła oczy. – Palankin? Prawdziwy palankin? Rui uśmiechnął się i puścił do niej oko. – Tak, prawdziwy palankin – potwierdził. – A jak dotychczas wychodziłaś z domu? – zainteresował się Alessandro. – Wcale nie wychodziłam – odparła dziewczynka. – Se​nhor Glan… wuj Geoffrey powiedział, że nie mamy czego szukać poza domem, że tam jest zbyt niebezpiecznie. – Cóż, ma rację. Ale – dodał, zauważywszy, że radość dziewczynki za chwilę ustąpi miejsca rozczarowaniu – nic ci nie grozi, jeśli nie jesteś sama. – Ja też mogę pójść, wuju Alessandro? – przymilała się Leonor. – Nie – dobiegła odpowiedź Any z drugiego końca holu i Alessandro zaczął się zastanawiać, od jak dawna tam stała. – Ty zostaniesz, żeby Adela nie była sama, a twój wuj nie może wziąć was trzech. – Ach, Adela – nadąsała się Leonor. – Ona to przecież jeszcze niemowlak.

– Wcale nie! – zawołała z oburzeniem dziewczynka. Ana przywołała córeczki do siebie, a Leonor szturchnęła siostrę w bok, gdy ta przebiegała obok niej do matki. – Mamo, Leonor mnie popchnęła. Starsza dziewczynka przewróciła oczami. – Mówię przecież, że to jeszcze niemowlak. – Nie jestem żadnym niemowlakiem! – Adeli łzy popłynęły z oczu, a Rui zaśmiał się cicho. Alessandro, który absolutnie nie widział w tej całej scenie nic śmiesznego, pospiesznie opuścił z córką dom. Na dziedzińcu czekał już palankin, obok stało czterech niewolników, którzy mieli go nieść, i dwóch służących, którzy mieli im towarzyszyć. Kiedy Alessandro wychodził z domu późnym popołudniem tak jak tego dnia, rezygnował z parasola słonecznego, gdyż w porcie było na ogół znośniej niż w mieście. Pomógł Lei wsiąść do palankinu i tym razem dziewczynka była zaczerwieniona nie z zakłopotania, lecz z radości, a nieśmiało uśmiechnięta wyglądała wprost zjawiskowo. – Będziesz musiał w przyszłości dobrze jej pilnować – powiedział Rui, jakby czytając w myślach kuzyna, gdy wyruszyli spod domu. Biegł obok lektyki, odsunął trochę zasłonę na bok i gawędził swobodnie z Leą, która rozglądała się ciekawie dookoła. Gdy minęli bramę portu, przyłączył się do nich fradre Miguel i – ku zdziwieniu Alessandra – Zaid, którzy stali na nabrzeżu zajęci rozmową. Zazwyczaj Zaid wzbraniał się przed zejściem w Goi na ląd, bo czuł się tutaj nieswojo. Trudno było mu się dziwić. Wprawdzie w mieście znowu zaczęli się pojawiać kupcy mauretańscy, ale przybywali tylko po to, żeby sprzedać tu swoje towary. – Jak widzę, macie dziś czarujące towarzystwo – zwrócił się fradre Miguel do Alessandra. Sponad okrągłych policzków – Miguel nie stracił z wiekiem młodzieńczej pucułowatości – jego oczy mrugały przyjaźnie do małej dziewczynki w palankinie. – To moja córka Lea – przedstawił ją Alessandro. – Wiem, już o niej słyszałem. – Młody mnich na próżno starał się zachować konieczną powagę wobec tego publicznie demonstrowanego upadku obyczajów. Komuś innemu jednak udało się to znacznie lepiej.

– Tak, w rzeczy samej, słyszało się o niej – wychrypiał padre Afonso, który niepostrzeżenie się do nich zbliżył. – I wygląda na to, że nie macie żadnych zahamowań, by prezentować to dziecko, jakby chodziło o córkę pochodzącą z małżeństwa zawartego przed Bogiem. – Za pozwoleniem – włączył się Zaid, zanim Alessandro zdążył odpowiedzieć. – Nie przedstawił jej jako córki swojej żony, lecz jako swoją. – Dlaczego wciąż uparcie mieszacie się w moje sprawy? – zirytował się kapłan. – Przecież on tego nie robi – zaprotestował fradre Miguel, ale zamilkł na widok miażdżącego spojrzenia padre Afonsa. Tymczasem niewolnicy postawili palankin. Rui stał obok, z rękami skrzyżowanymi na piersiach, z ponuro ściągniętymi brwiami, podczas gdy Lea śledziła dysputę, której chyba nie była w stanie do końca zrozumieć, ale mogła się domyś​lić, że nie przez każdego tutaj jest mile widziana. – Ona jest moją córką, padre. Jak inaczej miałbym ją nazwać? – Nie chodzi o nazwanie, lecz o to, jak ją przedstawiacie. Alessandro lekko pochylił głowę. – Uważacie, ojcze, że powinienem ją traktować jak niewolnicę, aby wiedziała, gdzie jej miejsce? – Dobrze wiecie, że nie to miałem na myśli. Ale przedstawiacie ją z takim namaszczeniem, jakby to ojcostwo było czymś, co powinno napawać dumą. Jesteście Portugalczykiem, nie Maurem, który dzieci spłodzone z niewolnicami często prezentuje jak swoje. – Chciałabym, żeby mój ojciec był Maurem – rozległ się cichy głos Lei, w którym wyraźnie słychać było ton przekory. Padre Afonso zaczął nerwowo chwytać powietrze, fradre Miguel udawał, że łapie go kaszel, i pospiesznie się odwrócił, podczas gdy Zaid nawet nie zamierzał ukrywać uśmiechu, który pojawił się na jego twarzy. – No cóż, Dom Alessandro. – Capelão spojrzał na niego surowo. – Mam nadzieję, że jesteście świadomi braków w wychowaniu tego dziecka. I wydaje mi się, że na próżno czekam, byście zganili ją za te słowa. Fradre Miguel chrząknął. – Interesujące, że poruszono tę sprawę akurat teraz, gdyż Zaid i ja właśnie rozmawialiśmy

o tym, co nas łączy, a co dzieli, szczególnie w postrzeganiu świata przez człowieka wierzącego. – W celu nawrócenia, jak się spodziewam – padła kąśliwa uwaga z ust padre Afonsa. – W rzeczy samej, ale na razie mi się to jeszcze nie udało – rzekł Zaid. Teraz z kolei Alessandro z trudem się hamował, żeby nie okazać rozbawienia. Rui, który stał zwrócony do nich plecami, wpatrując się w morze, już dawno przestał się hamować, na co wskazywały jego lekko drgające ramiona. – Padre – odezwał się pojednawczo Alessandro, nie chcąc, żeby kapelan załogi zaczynał podróż do kraju z urazą w sercu. – Jak inaczej mógłbym wychowywać moją córkę, jeśli nie w świadomości, że płynie w niej moja krew, tak samo jak w moich ślubnych dzieciach? – Tego nie kwestionowałem – obruszył się capelão. – Oczywiście, że dziecko nie jest niczemu winne, ale nie widzę, byście odprawiali pokutę. Alessandro kiwnął głową, żeby wreszcie zakończyć tę wymianę zdań. Duchowny wzruszył ramionami i opuścił port, rzucając na odchodnym ponure spojrzenie fradre Miguelowi. Ten westchnął zrezygnowany. – W podobnych sytuacjach – zwrócił się do Alessandra – radzę mężczyźnie, żeby dla dobra honoru matki i dziecka wyzwolił niewolnicę i ożenił się z nią, ale obawiam się, że w tym przypadku nie miałoby to żadnych szans powodzenia, nawet gdybyście nie mieli już żony w Lizbonie. Można się z tym zgodzić – pomyślał Alessandro, oszczędzając sobie odpowiedzi. Zauważył kpiący uśmiech Ruiego i zadał sobie pytanie, dlaczego to akurat on jest tu poddawany osądowi. Jego kuzyn pomógł Lei wysiąść z palankinu, a fradre Miguel zaofiarował się, że oprowadzi dziewczynkę po porcie. – O ile pozwolicie, panie – zwrócił się do Alessandra. – Oczywiście. – Alessandro nie miał nic przeciwko temu. Lea patrzyła na ojca wyczekująco, jakby liczyła, że się do nich przyłączy, potem jednak perspektywa zobaczenia czegoś nowego przeważyła nad ewentualnym rozczarowaniem. Rui dostrzegł znajomego i stał teraz w pewnej odległości pochłonięty ożywioną rozmową. Alessandro odprowadził wzrokiem córkę, gdy szła wzdłuż nabrzeża między fradre Miguelem a Zaidem, zwracając twarzyczkę raz ku jednemu, raz drugiemu, zasłuchana w opowieści, którymi na zmianę obaj ją raczyli.

*

Brzuch Any wyraźnie się powiększył, ale wciąż jeszcze chodzenie nie sprawiało jej trudności. Za radą ​E neidy każdego dnia spacerowała trochę po ogrodzie, gdzie zresztą przebywała chętniej niż w domu. Geoffrey często widział żonę z robótką w ręku siedzącą na ulubionym miejscu pod wysmukłym pniem palmy. Obok znajdowała się zdobiona studnia, w której jednak nie było już wody, zarośnięta bluszczem i prawdopodobnie pełna robactwa, które nie przeszkadzało Anie, dopóki nie musiała na nie patrzeć. Geoffrey wiedział, że myśl o rychłym wyjeździe Alessandra przyprawia żonę o bezsenność. Tęskniła za rodziną, a upłyną co najmniej dwa lata, zanim ponownie zobaczy brata, o ile ten w ogóle zdecyduje się tak szybko na ponowną podróż do Goi. Nie rozmawiała jednak z mężem na ten temat, zresztą poruszała z nim tylko najkonieczniejsze sprawy. Geoffrey wolałby wielką awanturę niż tę pozorną obojętność, za którą kryły się i gniew, i ból. Nawet Leonor zauważyła już, że między rodzicami nie układa się najlepiej, i mimo że nic nie mówiła, jej zaniepokojenie było widoczne. Jorge de Távora był większym plotkarzem niż niejedna stara baba i choć miał świadomość, do czego doprowadziła jego gadanina, słowa przeprosin nie przeszły mu przez usta, nawet w stosunku do Any, o której stanie przecież wiedział. A wszystko tylko po to, żeby skompromitować Geoffreya i samemu się wyróżnić, niewątpliwie w nadziei, że znajdzie posłuch u swego szwagra Fernão da Silveiry, na którym od czasu, gdy poślubił siostrę dony Marii-Any, starał się wywrzeć wrażenie. Śledził Geoffreya w przekonaniu, że nie tylko wie on, gdzie przebywa zaginiona niewolnica, ale wręcz pomaga jej ukrywać zbiegłego niewolnika. Kiedy Kadi poszła za Geoffreyem do magazynu, wydawało się, że jego podejrzenia są słuszne. Przez zamknięte drewniane okiennice niewiele mógł jednak usłyszeć, więc uchylił drzwi. Rzeczywiście rozmowa dotyczyła zaginionej niewolnicy, a to, co potem usłyszał – Dom Jorge nie mógł powstrzymać drwiącego śmiechu – było aż nadto jednoznaczne. Geoffrey zauważył Ruiego, który szedł lodżią do ogrodu, gdzie szybko się rozejrzał, spostrzegł Anę, skinął jej ręką, po czym podszedł do przyjaciela. – Czy Ana nie powinna się oszczędzać? – spytał. – Alessandro też to stale powtarza, ale Eneida jest przekonana, że lepiej, by każdego dnia trochę się ruszała. – Może to i racja. – Rui ponownie powędrował wzrokiem w stronę kuzynki. – Moje niewolnice

zawsze lżej znosiły ciążę niż Taís. – Ruchem głowy wskazał Anę. – Wciąż nie chce się pogodzić? Geoffrey potrząsnął głową. Ana nie dawała mu ku temu żadnej sposobności. Odpowiadała, kiedy ją o coś zagadnął, nadal szła co wieczór z nim do pokoju dziecięcego, żeby pocałować dziewczynki na dobranoc, a kiedy Geoffrey próbował pojednać się z nią w nocy, pozwalała, aby przyciągnął ją do siebie. Nawet odwzajemniała jego pocałunki i nie broniła się przed dotknięciami, ale czyniła to z taką obojętnością, że poprzestawał na paru pieszczotach.

*

Wody Mandowi mieniły się miedzianym blaskiem nastającego poranka. Żaglowce czekały już na wypłynięcie w morze, na rejach widać było ciemne sylwetki mężczyzn. Ana rozpoznała Alessandra stojącego przy relingu „Marii-Any” i podobnie jak wcześniej, podczas pożegnania z bratem, łzy napłynęły jej do oczu. Przygryzła dolną wargę i zamrugała powiekami. Palce Geoffreya splotły się w delikatnym uścisku z jej palcami. Nie oponowała, ale jednak ten gest nie stworzył między nimi bliskości. Alessandro kilkakrotnie z nią rozmawiał, był zirytowany i nie wiadomo dlaczego w tej konkretnej sprawie bardziej zły na ich wuja niż na Geoffreya. Takie rzeczy się zdarzają, Ano. Statki już podniosły kotwice i postawiły żagle, gdy nagle na jednej z karaweli wynikło jakieś zamieszanie. Ana zmrużyła oczy, żeby dostrzec, co się tam dzieje. Widocznie próbowano porozumieć się z Alessandrem poprzez inne statki i teraz zaczął się tumult również wśród załogi capitan ii. Ponownie zarzucono kotwice, a z karaweli, na której zaczęły się niepokoje, spuszczono na wodę łódź. Przez zebrany na nabrzeżu tłum przeszedł szmer, każdy chciał przecisnąć się do przodu, żeby lepiej obserwować przebieg wydarzeń. Geoffrey mocno trzymał rękę Any, bojąc się, żeby nie rozdzieliła ich napierająca z tyłu ciżba ludzka. – Co się mogło stać? – spytał, bardziej samego siebie, gdyż raczej się nie spodziewał usłyszeć odpowiedzi na to pytanie. Łódź zbliżała się do nabrzeża napędzana rytmicznymi ruchami wioseł i początkowo nie dawało się stwierdzić niczego nadzwyczajnego, oprócz tego, że był w niej również capitão we własnej osobie. Dopiero gdy została przycumowana, zauważono wśród mężczyzn jakiegoś grum ete, w płóciennej czapce nasuniętej nisko na twarz, który przycupnął skulony, z pochyloną głową. Capitão zwrócił się do niego, twarz miał posępną, dotknął jego ramienia i nagle w chłopaka wstąpiło życie. Raptownie się podniósł, wzdrygnął się pod wpływem dotyku i odrzucił w tył

głowę. Ana zobaczyła bladą twarz, o bardzo delikatnych jak na chłopca rysach. G rum ete wstał i wyszedł za capitão na ląd, a za nimi żołnierz, jakby miał pilnować, żeby chłopak nie wskoczył do wody ani nie próbował uciec i ukryć się w tłumie. Kapitan wskazał delikatną postać. – Czy ktoś zna tę młodą kobietę? – zapytał. – Nie chce nam podać swego nazwiska, tylko ustawicznie prosi o pomoc duchownego. Kobieta – pomyślała Ana – z bliska, nie było co do tego żadnych wątpliwości. Musi być bardzo zdesperowana. – To żona Pedra de Lavalla – powiedział jakiś fidalgo stojący na lewo od Any, wyraźnie rozbawiony. Młoda kobieta rozglądała się wokół siebie oszalałym wzrokiem. Zauważyła duchownego, który usłyszał widocz​nie, że prosi o pomoc, i teraz torował sobie ku niej drogę. Nie zdążył jeszcze się odezwać, gdy kobieta podbiegła do niego, omal się nie przewracając, i chwyciła rękaw jego sutanny. – Padre, musicie mi pomóc rozstać się z mężem, muszę stąd wyjechać. Nie zniosę tego ani dnia dłużej. Kapłan odchrząknął. – Moja córko, nie mogę cię rozwieść z mężem, ale jestem pewien, że… – Nie, nie macie mnie rozwieść, ojcze, tylko anulować moje małżeństwo. Przez tłum ponownie przeszedł szmer, ten i ów się roześmiał. Oczywiście wszyscy wiedzieli, jakie warunki muszą być spełnione, żeby małżeństwo zostało anulowane. – Widocznie Dom Pedro stracił męski wigor – wyraził przypuszczenie jeden z fidalgos, stojący w grupie kilku szlachciców, śmiejąc się drwiąco. Jego towarzysze również wyszczerzyli zęby, jeden wybuchnął głośnym śmiechem. Kapłan, znalazłszy się najwyraźniej w kłopotliwym położeniu, z którego nie bardzo umiał wybrnąć, najpierw spojrzał na młodą kobietę, potem na capitão, który tylko potrząsnął głową. – Wyjaśnijcie to, ojcze, i weźcie ją pod swoją pieczę – powiedział. – Tutaj wyszła za mąż, a więc nie podlega już opiece Dom Alessandra. Jeśli małżeństwo ma być anulowane, może wziąć za męża innego mężczyznę albo opuścić kraj z następną flotyllą. Wskazane byłoby raczej pierwsze

rozwiązanie, bo w końcu po to tutaj przybyła. Młoda kobieta, nie spuszczając z niego wzroku, gniewnie zwęziła oczy. – Kiedy się na to zgodziłam, nie wiedziałam, że czeka mnie tu bagno grzechu, w którym przyzwoita kobieta jest mniej warta niż konkubina jej męża. – Nie mogę tej sprawy rozstrzygnąć na poczekaniu – powiedział padre. – Muszą być spełnione warunki anulowania małżeństwa. Kobieta odrzuciła w tył głowę. – Och, możecie być pewni, ojcze, że są. – Jednak, ja… – Joana! – rozległ się nagły okrzyk. Kobieta odwróciła się gwałtownie, również Ana podążyła wzrokiem w stronę, z której dochodził grzmiący głos, ciekawa mężczyzny, do którego należał. Zdumiała się, zobaczywszy zbliżającą się mizerną postać. Mężczyzna był niemal tego samego wzrostu co jego żona, miał purpurową twarz i wyglądał bardziej na zdenerwowanego niż zdeterminowanego. Udało mu się jednak nadać swemu głosowi pewną moc, kiedy postąpił ku żonie, chwycił jej rękę i zaczął się niezwykle elokwentnie tłumaczyć. – Obcy kraj i wszystko, co nowe wokół niej, jeszcze wprawiają ją w oszołomienie – mówił przepraszająco. – Ona chciałaby anulować małżeństwo – powiedział duchowny, gdy tymczasem kobieta, najwyraźniej oburzona, szukała właściwych słów, żeby zbesztać męża. Jego twarz przybrała jeszcze ciemniejszy kolor, o ile w ogóle było to możliwe. – To nieporozumienie – mówił dalej. – Ona jest zbita z tropu i zagniewana z powodu pewnych, hm… rozbieżności. Proszę usilnie o wybaczenie. – Odwrócił się, ale capitão już wsiadł do łodzi, wyraźnie niezadowolony z powodu opóźnienia, którego przyczyną były, jak się wydaje, tylko humory jakiejś kobiety. Pedro de Lavall wziął za rękę żonę, która teraz, gdy łódź odpłynęła, zaniechała wszelkiego oporu, i pociągnął ją za sobą. Odprowadzając ją wzrokiem, Ana zauważyła, że mimo pozornej uległości kobieta nie wyzbyła się ducha walki. – Dobrze znasz Pedra de Lavalla? – spytała Geoffreya.

– Spotykamy się od czasu do czasu. Ana tylko skinęła głową i ponownie skierowała spojrzenie na statki, które już podniosły kotwice, położyły się w dryf i powoli zmierzały w stronę ujścia Mandowi, skąd droga poprowadzi ich dalej na otwarte morze.

Lagos, marzec 1552

Joaquim nigdy nie opowiadał o tym, co go spotkało w więzieniu w Lizbonie. Po powrocie do domu napomknął tylko, że zadawano mu pytania, po których pozostała mu niesprawna jedna noga i już do końca życia będzie kuleć. Noelia nie dowiedziała się, kto mu pomógł – dla jej dobra, jak się wyraził. Domyślała się jednak, że musiał to być ten mężczyzna, dla którego rysował mapy, Portugalczyk robiący interesy zarówno z Wenecjanami, jak też we własnym kraju, zawsze z korzyścią dla siebie. Był on na tyle wpływowy, by wydostać Joaquima z więzienia, w którym tkwił wtedy już ponad rok. Po wyjściu na wolność Joaquim przebywał u niego przez osiem miesięcy, ukrywając się, dopóki sprawa nie została ostatecznie zapomniana. Pewnego dnia zjawił się niespodziewanie przed drzwiami siostry, blady i wychudzony. Noelia już od kilku miesięcy próbowała dowiedzieć się czegoś o miejscu jego pobytu, ale ponieważ do uwolnienia doszło zawiłymi drogami, nie potrafiono udzielić jej żadnej informacji, a ona podejrzewała najgorsze. Gdy Lídia się nim zajęła i podała mu posiłek, a Rodolfo przygotowywał kąpiel, Noelia przyniosła Andrégo, swego małego synka, gdyż tę sprawę chciała mieć jak najprędzej za sobą. Chłopiec przyszedł na świat w marcu 1547 roku, więc gdy Joaquim wrócił do domu, miał już piętnaście miesięcy. Był bystrym dzieckiem, które na swych pulchnych nóżkach wyruszało poznawać świat. Na jego widok twarz Joaquima przybrała szarobiały kolor. Skonsternowany, wpatrywał się w chłopca, potem przeniósł spojrzenie na siostrę. – Czy on… – przełknął ślinę – …jest dzieckiem jednego z mężczyzn ze statku? – spytał. Noelia usiadła naprzeciw brata.

– Tak – odrzekła spokojnie. – Którego? – Jego ojcem jest Alessandro da Silveira – powiedziała po krótkiej chwili wahania. – Do diabła! – Joaquim uderzył pięścią w oparcie krzesła, potem przycisnął rękę do oczu i zaszlochał. Wreszcie podniósł głowę, starając się uspokoić. – Czy on zadał ci gwałt? – spytał. Drobne słówko „tak” uprościłoby sprawę – pomyślała Noelia – zyskałaby współczucie brata i nie musiałaby się liczyć z jego oskarżeniami. Kłamstwo jednak nie chciało przejść jej przez usta. Czy André ma żyć z piętnem dziecka poczętego z gwałtu? Czy Joaquim – nawet nieświadomie – nie będzie mu wciąż dawał tego odczuć? A co się stanie, jeśli kiedyś się zapomni i być może w czasie sprzeczki wyjawi prawdę? Słowa, które ranią, wypowiada się bardzo szybko. – Nie – odrzekła zatem. – Nie zrobił tego. Zaczęło się wszystko w dniu, gdy byłam u ciebie. Czekał na mnie w mojej kajucie, jeden z żołnierzy mnie widział. Groził, że zamk​nie mnie razem z tobą. – A więc… a więc zrobiłaś to po to, żeby ratować siebie? I znowu była możliwość, żeby jednym słówkiem „tak” zdobyć współczucie brata, a może i jego rozgrzeszenie. Zawahała się. – Nie – powiedziała po chwili. – Takiego usprawiedliwienia, choć bardzo bym chciała, nie mogę podać. Joaquim pokiwał głową, po czym obrzucił ją i dziecko niewyraźnym spojrzeniem. – Przekonałaś się zatem, że jeszcze żyję, i zrobiłaś z siebie jego nałożnicę – stwierdził. – Nie byłam… – I jeszcze pozwoliłaś zrobić sobie dziecko. – Joaquim wstał, przejechał ręką po włosach. – Czy chociaż porządnie ci zapłacił? Noelia również podniosła się z krzesła i bez słowa opuściła izbę. Jeszcze tego samego dnia Joaquim przyszedł do jej pokoju i długo przyglądał się chłopcu, który leżał w łóżeczku obok jej łóżka.

– Przykro mi – powiedział, zwracając się do siostry. – Żałuję swoich słów i tego, że to przeze mnie znalazłaś się w takiej sytuacji. Noelia siedziała na krześle, trzymając na kolanach koszyk z robótką. Joaquim przysiadł na brzegu jej łóżka. – Czy on wie o dziecku? – spytał. – Nie, nie rozstaliśmy się w zgodzie. – Dlaczego? – Próbowałam zabrać twoje mapy, kiedy spał. Joaquim popatrzył na nią nieprzytomnym wzrokiem. – Oszalałaś?! Nie masz nic wspólnego z tymi ludźmi, dla których kopiowałem mapy. Co by było, gdyby w Lizbonie pytano o dowody? A co, gdyby przy okazji natrafiono na ciebie? – To już mi Alessandro uświadomił ze wszystkimi szczegółami. – Zauważyła, że brat drgnął, kiedy jak gdyby nigdy nic wymówiła imię capitão-m ora. – A odpowiadając na twoje wcześniejsze pytanie, owszem, zapłacił mi, jak to określiłeś. Przekazał mi pieniądze przez kuzyna. Nie tknęłabym ich, ale przecież nie chodzi tylko o mnie, nieprawdaż? Jej wzrok, czuły i łagodny, spoczął na chłopcu. André miał jej oczy i włosy, poza tym był nieodrodnym synem swego ojca. – Ja się tobą zaopiekuję – oświadczył Joaquim, wstając. – Nim także. Więcej nie rozmawiajmy o tym, co się wydarzyło na statku, a chłopiec będzie bardziej moim siostrzeńcem niż synem swego ojca. Powiedziawszy to, opuścił pokój. Dotrzymał słowa. Przez wszystkie następne lata nie poruszył tego tematu, a dla Andrégo stał się namiastką ojca. Znalazł pracę jako kartograf, w związku z czym kilka razy w ciągu roku wyjeżdżał do Sagres, gdzie wprowadzał marynarzy w tajniki kartografii i nawigacji. Środki finansowe, którymi dysponował, były wprawdzie skromne, ale wystarczające, jeśli potrafiło się oszczędnie gospodarować. Lídia umiała szyć i już od lat zarabiała na siebie i Rodolfa. Sakiewka z pieniędzmi, którą swego czasu Noelia otrzymała od Alessandra, była jeszcze w dwóch trzecich pełna, gdyż do czasu narodzin syna nic z niej nie uszczknęła. Potem jednak musiała do niej sięgać, gdyż sama karmiła Andrégo piersią i wciąż była głodna. Ale

od czasu powrotu Joaquima brała pieniądze z sakiewki tylko wtedy, kiedy trzeba było kupić dla chłopca nowe ubranka, gdyż zależało jej na tym, żeby zawsze wyglądał porządnie i miał dobre, mocne buty. Nauczyła się prząść i często spędzała na tym zajęciu długie wieczory. Nie wypełniało jej to jednak całego czasu, podobnie jak wszelkie inne codzienne czynności, które nie zaprzątały jej umysłu bez reszty. Niekiedy odwiedzała ją sąsiadka, żeby z nią chwilę pogawędzić. Oczywiście, gdy wróciła do Lagos, nie udało się ukryć przed sąsiadami ani jej stanu, ani dziecka, tak więc wymyśliła historię o mężczyźnie, z którym związała się podczas podróży statkiem – nie precyzując, czy był jej mężem, czy nie, ale i nikt o to nie pytał – a który pochodził z najlepszej rodziny i pod presją swego stryja musiał się z nią rozstać. Wzmianka o stryju przydała całej historii bardziej oficjalny rys, wygładzając tym samym ostatnie podejrzliwie zmarszczone czoła. Poza tym był przecież z nią brat, a ten nie tolerowałby nieobyczajnego związku. Na temat przedłużającej się nieobecności Joaquima Noelia powiedziała tylko, że zatrzymały go interesy w Lizbonie. Za domem znajdował się niewielki ogród, o który dbał Rodolfo. Noelia chętnie spędzała tam wieczorami trochę czasu. Tego dnia dołączył do niej Joaquim, tak jak to niekiedy robił, i usiadł obok niej na ławce. Siedzieli w milczeniu, każde zatopione we własnych myślach, podczas gdy zapadający zmierzch farbował na delikatny róż welon chmur. – Rozglądam się za nauczycielem dla Andrégo – odezwał się w końcu Joaquim. – Jeden z przyjaciół polecił mi dwóch, jeden z nich uczył jego synów. – Zaprosisz ich do nas? – spytała Noelia. – Chciałabym poznać obu, zanim podejmiemy decyzję. Joaquim przytaknął, po czym odchylił w tył głowę i zamknął oczy. Wciąż czuł się zmęczony i wyczerpany. Podobnie jak Noelia, która nie miała i przypuszczalnie nie będzie mieć żadnych szans na zamążpójście – któż pojąłby za żonę dwudziestoczteroletnią kobietę z dzieckiem wątpliwego pochodzenia? – tak i on najpewniej się nie ożeni, gdyż brak mu środków na utrzymanie oprócz siostry i jej syna jeszcze własnej rodziny. Poza tym Lídia skończyła sześćdziesiąt lat, wzrok się jej pogorszył i już niedługo nie będzie mogła zajmować się szyciem. Na Joaquimie spcznie więc obowiązek utrzymania również jej i Rodolfa. Noelia spojrzała na swoje ręce. Były szczupłe, delikatne, jakby stworzone do haftowania, a jednak nie dawały sobie rady z robótkami. Nieraz wpadała w czarną rozpacz, gdy próbowała wyhaftować najprostsze wzory, a te na skutek niewprawnych ruchów igły wypadały niekształtne. Jej matka potrafiła wyszywać, pod jej palcami powstawały kwiaty, liś​cie, filigranowe splątane ornamenty. W dzieciństwie i później Noelia nie interesowała się robótkami,

a potem, kiedy była zmuszona zarabiać, jej niewyćwiczone dłonie opierały się wszelkim próbom nabrania zręczności w tym rzemiośle. W czasie długich samotnych wieczorów wyobrażała sobie niekiedy, jak by to było, gdyby nagle stanął przed nią Alessandro. Gdyby wyszedł z domu do ogrodu, z poważną zazwyczaj twarzą rozjaśnioną uśmiechem. Chyba nie wierzyłaś, że mógłbym cię zapomnieć?

Goa, czerwiec 1552

Geoffrey stał na mieliźnie pod Gandaulim i patrzył w stronę lądu. Według legendy dawni władcy sprowadzili tu krokodyle, żeby zapobiec atakom wroga i uniemożliwić zbiegłym niewolnikom przepłynięcie mielizny. Ludzie wynajęci przez Alessandra już dawno zaniechali poszukiwań Myrian, natomiast Vincent Mendes kazał łowcom niewolników nadal tropić Felipe. Twierdził, że depczą mu już po piętach, ale ciągle jeszcze go nie schwytali, więc Geoffrey nie wiedział, czy były to tylko przechwałki, czy po prostu uciekinierzy byli zmyślniejsi, niż zakładano. Jeśli nie udało im się opuścić wyspy – a to by znaczyło, że słowa senhora Mendesa to tylko czcze gadanie – musieli ukrywać się gdzieś w okolicy. Wzgórza, które o tej porze roku były pokryte żółtymi wyschniętymi trawami i zaroś​lami, przechodziły w łagodne doliny. Samo miasto było – w porównaniu z otaczającą je krainą – raczej małe i poza jego murami rozciągało się trzydzieści wiosek; pola ryżu i prosa leżały teraz w słońcu suche i spragnione. Wokół nich cień na twardą jak kamień ziemię rzucały palmy kokosowe, ale nie dawały schronienia. Poza tym osoba nieznająca okolicy narażona była na niebezpieczeństwo, gdyż w wysokich czerwonych kopcach termitów kryły się kobry i bardzo jadowite węże. Choć łowcy niewolników wysłani przez senhora Mendesa przeczesali już okolicę, Geoffrey wybrał się sam na poszukiwanie. W towarzystwie jednego z niewolników opuścił półkoliste mury miasta przez południową bramę przy Misericórdii i próbował ostrożnie wybadać, czy ktoś widział Myrian i jej kochanka. Żywił przy tym nieśmiałą nadzieję, że ci, którzy być może udzielili pomocy uciekinierom, zorientowali się, że wyruszył na poszukiwania właśnie po to, żeby uchronić ich przed siepaczami. Jego wędrówki przez wsie, które przycupnęły w cieniu palm arekowatych i kokosowych, drzew mangowych, bananowych i figowych, pozostały jednak bezowocne. Czyż Fe​lipe i Myrian zresztą

od razu nie rzuciliby się w oczy i czy nie rozniosłaby się wieść, że wśród mężczyzn w białych opas​kach na biodrach i turbanach na głowie kryje się potężny Afrykanin? Być może Myrian, mająca jaśniejszą skórę, mogłaby się schować wśród kobiet w kolorowych sari, jednak jej kochanek nie miał takiej możliwości. Tak więc Geoffrey przez kilka kolejnych dni obchodził na wpół wyschnięte, otoczone ceglanymi murami stawy przyświątynne, w których stały czarne bawoły z zakrzywionymi do tyłu rogami, szukając w wodzie i błocie ochrony przed palącym słońcem, podczas gdy na brzegach pożywiały się zebu i chude kozy. Nad bajorami i stawami unosiły się roje moskitów, a powietrze migotało nad czerwoną, spieczoną ziemią. Kury trzepotały skrzydłami, gdy tylko ktoś się do nich zbliżył, wznosząc tumany kurzu, który dostawszy się do nosa i ust, powodował napady kaszlu. Być może – myślał Geoffrey, stojąc na brzegu mielizny – uciekli oni na jednej z tych łodzi, które regularnie kierowały się w stronę lądu stałego. Choć rzeka była bogata w ryby, zarówno wsie, jak i miasto musiały sprowadzać większość żywności stamtąd. Poza tym było pięć miejsc, gdzie można było przekroczyć rzekę podczas odpływu, gdy woda sięgała tylko do kolan. Wprawdzie i wtedy istniało duże niebezpieczeństwo znalezienia się w paszczy krokodyla, ale od biedy mogło się to udać, pod warunkiem, że nie zostanie się dostrzeżonym przez strażników na wieżach, którzy nadzorowali przejścia w Daugum, Gandaulim i Banasterim na północnym wschodzie, w Pandźim na zachodzie i w Agaçim na południowym wschodzie. Geoffrey westchnął, odwrócił się i ruszył w drogę powrotną. Myrian i Felipe uciekli już tak dawno, że kiedyś nastąpi wreszcie ten moment, w którym ich przedsięwzięcie będzie można uznać za udane. Niewykluczone, że zabrał ich jakiś mauretański statek handlowy i zawiózł na wschodnie wybrzeże Afryki, gdzie będą nie do odnalezienia, zwłaszcza jeśli ukryją się w Mombaça, tam bowiem Portugalczycy nigdy nie byli mile widziani. To był długi dzień, mimo to Geoffrey nie poszedł do domu. Na skutek wciąż jeszcze tlącego się konfliktu z Alessandrem podświadomie czuł, że jego dni w służbie rodziny da Silveira są policzone, nawet jeśli usiłował sobie wmówić, że tak nie jest. Dotychczas Dom Fernão nie zrezygnował z jego usług, więc dlaczego miałoby się to zmienić z dnia na dzień? Drugim powodem, dla którego wolał późno wracać do domu, była Ana. Kiedy przed paroma miesiącami zapytał ją, czy mu wybaczyła, wzruszyła tylko ramionami i odpowiedziała krótko: „tak, oczywiście”, ale nadal zachowywała się wobec niego powściągliwie. Przed prawie dwoma miesiącami wydała na świat chłopca. Poród był lekki, jak powiedziała Eneida, co kazało Geoffreyowi, który słyszał krzyki rozlegające się w całym domu, zadać sobie pytanie, jak też mógłby wyglądać ciężki. Leonor, Adela, Sebastião – siostrzenice i siostrzeniec Alessandra. Przy całej złości na Geoffreya

miał on dostatecznie silne poczucie więzi rodzinnej, by nie wykluczyć z rodziny Any ani jej dzieci. Może więc jego niepokój był nieuzasadniony. Ujrzawszy maleńkiego noworodka, uświadomił sobie ponownie ogromną odpowiedzialność, jaka spoczywała na jego barkach, jak również fakt, że bez wsparcia rodziny da Silveira byłoby mu trudno wszystkiemu sprostać. Jeśli zaś chodzi o Dom Fernão, Geoffrey trafnie go ocenił, natomiast pomylił się co do Alessandra, sądząc, że będzie równie pojednawczy jak jego ojciec. Gdyby wszystko pozostawił, tak jak było, i poślubił kiedyś dziewczynę z Portugalii, może nawet jedną z orfas del rei, z pewnością nie należałby do portugalskiej warstwy wyższej, w której się wychowywał, i wszystkie rozważania, które teraz musiał snuć, byłyby zbyteczne. Ale on nie chciał się tym zadowolić, a gdy pomyślał o Anie i dzieciach, nie mógł żałować swego kroku. Co się zaś tyczy jej gniewu – a ten jej nie opuszczał, niezależnie od tego, co mówiła – z powodu nocy, którą spędził z Kadi, dał jej czas, żeby doszła do siebie po porodzie, a teraz znowu będzie się starał uzyskać wybaczenie i nie pozwoli się zbyć paroma słowami i chłodnym wzruszeniem ramion.

*

Przyszedł wreszcie dzień, kiedy Ester Moraes przestała się wzbraniać przed używaniem języka portugalskiego, być może dlatego, że z biegiem lat stała się bardziej uległa. – Żona Pedra de Lavalla nadal się stara o unieważnienie małżeństwa – powiedziała w czasie jednej ze swoich wizyt u Any. Jej wymowa była miękka, z lekkim akcentem indyjskim, który jej mąż, jak mówił Geoffrey, uważał za zachwycający. – Geoffrey obiecał, że mnie z nią pozna – wyznała Ana. – Też prosiłam o to Tomása, ale mówi, że ona nie ma odpowiedniego obycia. – Między brwiami Ester utworzyła się drobna zmarszczka niechęci. Wciąż jeszcze była niezadowolona ze swego losu, choć przyznawała, że to małżeństwo przynosiło jej same korzyści. Hinduski, które przeszły na wiarę chrześcijańską, cieszyły się znacznie większą swobodą niż ich rodaczki wyznające hinduizm. Gdy owdowiały, mogły ponownie wyjść za mąż, po śmierci męża nie czekało ich ani spalenie – mimo że zakazane przez

Portugalczyków, nadal praktykowane – ani wyklęcie. Nie traciły również swego majątku. Dla wielu z nich jednak niemożność utrzymywania kontaktów z włas​ną rodziną była trudna do zniesienia. Nie wolno im było bowiem spotykać się ani z krewnymi, ani z przyjaciółmi wyznającymi hinduizm. – No tak, ale jeśli będziesz u mnie, kiedy ona przyjdzie – powiedziała Ana – twój mąż nie będzie mógł mieć pretensji. Ester przytaknęła ze znaczącym uśmiechem i popatrzyła na niemowlę w ramionach Any, które wydawało ciche, przypominające mlaskanie odgłosy. Ana często się zastanawiała, jak Ester to znosi, że jej mąż tak niefrasobliwie płodzi dzieci, które żyją w niewolniczym stanie, podczas gdy własnej żonie odmawia choćby jednego. A nawet abstrahując od sprawy bezdzietności, czyż zachowanie męża jej nie rani? Ester zawsze sprawiała wrażenie, jakby to wszystko nic jej nie obchodziło, ale Ana wiedziała z własnego doświadczenia, że to mogła być tylko gra, a w samotności człowiek zdziera z siebie maskę obojętności. Intuicja jej podpowiadała, że Geoffrey już nie tknął Kadi, choć po owej nocy nie doszło między nią a mężem do żadnego zbliżenia. Nie przypisywała jednak tego faktu swojej pozornej oziębłości. Wiedziała, że Geoffrey nie chce się jej naprzykrzać, gdy jest w odmiennym stanie. Rui przed wyjazdem rozmawiał z nią, perswadował, żeby już się nie dąsała i nie przydawała tej sprawie zbyt dużego znaczenia. Podobnie radził jej Alessandro, a kiedy Ana go zapytała, czy to naprawdę możliwe, że czynił Geoffreyowi zarzuty z powodu jej małżeństwa, a nie obcowania z inną kobietą, wzruszył tylko ramionami. Czy mężczyźni wiedzieli o rzeczach, o których ona nie miała pojęcia? Czy po prostu łączyła ich męska solidarność? Czyż Jaume też nie powiedział czegoś w tym stylu? Zapewne już się tego nie dowie, bo nawet gdyby przyjechał do Goi, raczej nie mogłaby zadać mu takiego pytania. Jednak z czasem jej gniew minął. Pozostało tylko uczucie głębokiego zranienia, które ukrywała pod płaszczem chłodnej obojętności. Po wyjściu Ester siedziała aż do wieczora na swoim ulubionym miejscu w ogrodzie i pogrążona w myślach słuchała śpiewu starej Eneidy, której jak zawsze towarzyszyły dzieci. Córeczki zauważyły Geoffreya, zanim jeszcze ona go dostrzegła, i zerwały się z radosnymi okrzykami, by pobiec mu naprzeciw. Leonor, szybsza niż jej młodsza siostra, pierwsza znalazła się przy ojcu i gdy podeszła Adela, już coś mu z ożywieniem opowiadała. Geoffrey pogłaskał dziewczynkę po głowie, ale nie poświęcił jej większej uwagi, choć Leo​nor ciągnęła go za rękę, żeby zajął się tylko nią. Odepchnęła przy tym Adelę, więc dziewczynka usunęła się, stanęła z boku i włożyła do buzi kciuk, tak jak to robiła zawsze, kiedy była czegoś niepewna. Leonor wyszarpnęła jej palec z ust

i głośno zbeształa, na co Adela zaprotestowała przeraźliwym płaczem. Tym razem Geoffrey zareagował. Zwrócił się do starszej dziewczynki, ale już bez uśmiechu, co zapowiadało, że czeka ją nagana. – Ale Januária mówi, że ona nie powinna tego robić – zawołała Leonor – bo będzie miała zęby jak koń! Kiedy córki wreszcie go puściły i pobiegły z powrotem do Eneidy, Geoffrey po krótkim wahaniu podszedł do Any. Tymczasem dziewczynki znowu wdały się w kłótnię, gdyż stara niewolnica zaczęła już opowiadać Lei bajkę, a Leonor chciała, żeby zaczęła jeszcze raz od początku. Lea się upierała, że Eneida ma opowiadać dalej, bo bajka była bardzo ciekawa i emocjonująca. – Ty nie masz w ogóle nic do powiedzenia! – wrzasnęła Leonor. – Twoja mama jest tylko niewolnicą! Geoffrey, który zamierzał usiąść obok Any, odwrócił się do dziewczynek. – Leonor! – Jego ostry głos przeciął powietrze jak miecz. Anę również zaskoczyły słowa córki, Lea bowiem była najbliższą przyjaciółką i towarzyszką zabaw Leonor. Ta odwróciła się powoli w stronę rodziców, zagryzając dolną wargę i marszcząc czoło, co wskazywało, że zdaje sobie sprawę ze swego niewłaściwego zachowania. – Chodź tutaj! – Geoffrey skinął na nią. Dziewczynkę wyraźnie dotknął ton ojca, więc zaczęła się usprawiedliwiać, zanim jeszcze podeszła do rodziców. – Diogo de Sousa tak powiedział. Był to syn pewnego fidalgo, jej rówieśnik, z którym często się bawiła i który wyraźnie nad nią dominował. Geoffrey zasępił się. – Ach tak, on to powiedział? A co ty odpowiedziałaś? Że nie wolno mówić takich rzeczy? Że Lea jest nie tylko twoją przyjaciółką, ale również córką twego wuja? A może się śmiałaś? Leonor poczerwieniała i milczała. Między jej brwiami wciąż rysowała się głęboka zmarszczka. – I przy pierwszej lepszej okazji powtarzasz te obelżywe słowa, co? Pójdziesz teraz do Lei i ją przeprosisz, a potem udasz się do swego pokoju i zostaniesz tam do rana. Dziś już żadnych

opowieści słuchać nie będziesz. Z oczu dziewczynki popłynęły łzy. – Ale ja nie chciałam tego powiedzieć! – Zrozumiałaś czy nie? – Głos Geoffreya nie dopuszczał najmniejszego sprzeciwu. – Pójdziesz i zrobisz, co kazałem, albo zaniosę cię na własnych rękach do twego pokoju, a potem dostaniesz porządne lanie, na które i tak już zasłużyłaś swoim zachowaniem. Żadnej dziewczynki nigdy nie uderzono, a jednak groźba odniosła zamierzony skutek. Z głośnym płaczem Leonor podbiegła do kuzynki, wydusiła przeprosiny i pospieszyła do domu. – Zawsze wiedziałem, że ten smarkacz nie jest odpowiednim towarzystwem dla dziewczynek – rzekł Geoffrey, siadając obok żony. Ana skinęła głową. Obserwowała Leę wtuloną w kolana Eneidy. Adela siedziała obok z lekko przechyloną głową, zasłuchana w opowieść starej kobiety. Najczęściej były to historie z Afryki, również bajki, w których pojawiały się rozmaite zwierzęta, jakich dzieci jeszcze nigdy nie widziały. Zawsze siedziały cicho z otwartymi z przejęcia buziami. Kiedy światło dnia już gasło, Eneida zaczęła śpiewać. Przeciągłe dźwięki zdawały się unosić w ciepłym wieczornym powietrzu. Ana nie wiedziała, o czym opowiadają te pieśni, ale zawsze słuchała ich ze ściśniętym gardłem i łzami w oczach. Miała wrażenie, jakby w takich chwilach coś w niej pękało. Śpiew przechodził w niskie ciężkie tony, które wibrowały w jej wnętrzu, i dopiero gdy Geoffrey cicho wymówił jej imię, zauważyła, że drży. Zmieszana, odwróciła się do męża i napotkała spojrzenie jego szarych oczu, których powaga niegdyś ją irytowała, a która przecież tak bardzo odpowiadała jego naturze. Wcześniej albo nie potrafiła jej dostrzec, albo może dopiero tutaj się ona ujawniła. Wstała raptownie z ławki i udała się szybkim krokiem przez ogród do domu, uciekając przed śpiewem Eneidy i wytrącającą z równowagi bliskością Geoffreya.

*

Drzwi do pokoju otworzyły się i zamknęły z lekkim skrzypnięciem. – Czemu stoisz w ciemności? – spytał Geoffrey.

Wraz z nim do środka wpłynęło ciepłe światło płonących świec i na ścianach poruszyły się cienie. Ana stała przy otwartym oknie plecami do męża, ale odwróciła się, usłyszawszy jego głos. – Żeby nie dostało się tu żadne robactwo – odparła. Geoffrey zamknął okiennice, a kliknięcie zasuwanego rygla miało w sobie coś ostatecznego. – Byłem u dzieci – oznajmił. Ana nadal omijała go wzrokiem, tylko ledwo zauważalnie kiwnęła głową. – Rozmawiałeś z Leonor? – spytała. – Tak. – Słyszała jego zbliżające się kroki. – Nie miałem serca zostawić jej bez całusa na dobranoc. Ana znowu tylko skinęła głową. Tuż za nią kroki się zatrzymały. Zamknęła oczy, kiedy Geoffrey zdejmował perły z jej włosów, potem powoli wyciągał szpilkę za szpilką, upuszczając je na podłogę, o którą uderzały z lekkim brzękiem. Długie sploty przepływały mu między palcami, w końcu ostrożnie nawinął je na dłoń i lekko pociągnął, tak że Ana poczuła mrowienie na skórze głowy i oparła ją na jego ramieniu. Koniuszkami palców drugiej ręki przeciągnął po jej wygiętej szyi, a potem powędrował dalej, aż do tasiemek stanika sukni, ale ich nie rozsznu​rował. Powolnym ruchem obrócił Anę ku sobie i zaczął całować – jej usta, szyję, zagłębienie przy obojczyku – szepcząc przy tym słowa przeprosin. Przykucnął, wziął ją na ręce i zaniósł do łóżka, nie przestając obsypywać pocałunkami. Na poduszce siedział niczym czarny kleks duży chrząszcz, Geoffrey strącił go na ziemię niedbałym ruchem. Normalnie w takiej sytuacji Aną wstrząsnąłby dreszcz obrzydzenia, teraz było jej to całkiem obojętne. Świat wokół niej się skurczył, każdy szmer był zagłuszany najpierw przez cichy szloch, w który przechodził jej oddech, potem przez powolne tęskne westchnienie, z którym uwolniła się od Geoffreya, gdy wreszcie wypuścił ją z ramion. Otworzyła oczy i przesunęła palce po jego uśmiechniętych wargach. Nagle stanął jej przed oczami widok splątanych ciał, jego i Kadi, tak że ogarnięta płomieniem zazdrości, odwróciła się, jakby to było coś, czego można się pozbyć. Zmarszczyła czoło i uśmiech natychmiast znikł z jego twarzy. Geoffrey oparł się na łokciach i lekko nad nią pochylił. – Nie jestem w stanie cofnąć tego, co się stało, żeby nie wiem jak dręczyło cię to wspomnienie – powiedział łagodnie, kładąc dłoń na jej włosach. – I na te wszystkie pytania, które sobie zadajesz, nie potrafię dać ci odpowiedzi.

Goa, lipiec 1552

Monsun jeszcze się nie zaczął, ale zapowiadało go już parne burzowe powietrze i ciężkie chmury, które piętrzyły się nad Zachodnimi Ghatami spowitymi bladoniebieską mgłą. Niebo nad niespokojnym morzem rozdzierały błys​kawice. Wreszcie nadciągnął, przynosząc pioruny, grzmoty i gwałtowne ulewy. Wiatr zmienił kierunek, wiał teraz z południowego zachodu, wzburzał morze gwałtownymi podmuchami i piętrzył wody Mandowi, a spienione fale uderzały wściekle o brzeg. Geoffrey nie cierpiał woni stęch​lizny, która zagnieździła się we wszystkich pomieszczeniach, nie dając się usunąć. Jego stałym zmartwieniem była zielonkawa pleśń pokrywająca ściany i meble, jeśli nie dopilnowano, żeby w przerwach między opadami wszystkie pomieszczenia w domu zostały dobrze przewietrzone. Jednak można to było zrobić tylko wtedy, gdy przy drzwiach i oknach stali niewolnicy, pilnując, aby do środka nie dostało się robactwo ani żaden jadowity gad. Gwałtowna ulewa spadła na miasto w dniu, kiedy Geoffrey otrzymał wiadomość, że Vincent Mendes pochwycił zbiegłego niewolnika w Pondzie, nadgranicznej fortecy Maurów, oddalonej zaledwie o trzy godziny drogi od Goi. Nie przypuszczano, że może on przebywać tak blisko, i łowcy niewolników nie zamierzali w drodze powrotnej jeszcze raz przeszukać tego miasta, ale że kierowali się instynktem niczym psy gończe, coś naprowadziło ich na właściwy trop. A senhor Mendes, jak powiedział posłaniec, który zjawił się w towarzystwie dwóch niewolników, jest tak wspaniałomyślny, że przekazuje dziewczynę, którą jego siepacze też pojmali, Geoffreyowi. Ten tylko kiwnął głową, słowo „dziękuję” nie przeszło mu przez usta, kiedy jego oczom ukazała się sponiewierana dziewczyna. Szła wykrzywiona, wyraźnie każdy krok sprawiał jej ból, który mógł być spowodowany wielokrotnym gwałtem. Geoffreyowi było wszystko jedno, co o nim powiedzą. Wziął ją na ręce i zaniósł do holu. Była przemoczona, czuł przy swojej piersi i na

rękach ciepłe, wilgotne ciało. Głowa niewolnicy opadła na jego barki, jakby szyja kobiety nie była dość silna, by móc ją utrzymać. – Gdzie twoje dziecko? – spytał, gdy wszedł do izby i położył ją na łóżku. – Dziecko? – Myrian popatrzyła na niego tak, jakby sama nie wiedziała, gdzie ono właściwie może być. Z krótkich włosów ściekała woda, twarz błyszczała od potu, suknia przykleiła się do ciała jak druga skóra. – Dziecka nie ma. – Zamknęła oczy, a Geoffrey objął jej ramiona. – Gdzie ono jest? – Nie ma go – wymamrotała. – Ucieczka była zbyt wyczerpująca. – Straciłaś je? Przytaknęła w milczeniu, nie otwierając oczu. – A kto… – Chwilę się zawahał, ale nie znalazł łagodnych słów na określenie tego, o co chciał zapytać. – Kto ci zadał gwałt? – Łowcy niewolników. – Głos Myrian był ledwo słyszalny. – I senhor Mendes. Chciał, żeby Felipe widział… – Dalsze słowa zatraciły się w nerwowym oddechu. Przełknęła ślinę. – Potem kazał mu obciąć połowę stopy. – O ile przedtem pozostawała całkiem bez ruchu, teraz jej wargi lekko drżały. Geoffrey kiwnął głową, podniósł się i opuścił izbę. W holu spotkał Anę, która właśnie się dowiedziała o powrocie niewolnicy. Na moment zawiesiła wzrok na mokrej koszuli Geoffreya. – Co z nią? – spytała. – Potraktowano ją jak ostatnią dziwkę. Zauważył, że Ana zadrżała. – I co będzie teraz? – Co ma być? – Mierzył żonę wzrokiem. – Dojdzie do siebie, Alessandro się ucieszy, że odzyskał swoją własność, i wszystko będzie tak jak przedtem. Choć zauważył zdziwienie w oczach Any, nie zrobił nic, żeby złagodzić chłód swego głosu. Myślał o łowcach niewolników wysłanych przez Mendesa, silnych chłopach, przed którymi nie byłby w stanie obronić się nawet dorosły mężczyzna. Nawet wolał sobie nie wyobrażać, jak sobie

poczynali z delikatnym ciałem Myrian, jak Vincent Mendes wziął ją jako kolejny z nich. Spojrzał na Anę. Gdybyś jej nie pomogła w ucieczce… Najwidoczniej zrozumiała jego spojrzenie, bo zamrugała powiekami i napięła ramiona, jakby chciała się bronić przed ciosem. Nie unikała jednak jego wzroku. – Mógłbyś wykupić dla niej tego młodego człowieka – powiedziała. – Wtedy wszystko wyglądałoby inaczej. Popatrzył na nią, jakby postradała rozum. – Oszalałaś?! – Może w ten sposób zdołam coś naprawić. – Wydawało się, że przeczuwa, iż Geoffrey ma już na końcu języka odpowiedź odmowną, bo objęła go za ramiona i popatrzyła mu błagalnie w oczy. – Proszę – szepnęła nalegająco. Słowa zamarły mu na ustach.

*

Kiedy Geoffrey wszedł do domu Vincenta Mendesa, był przemoczony do suchej nitki. Peleryna nasiąknięta wodą ciążyła mu na ramionach, z beretu skapywały krople deszczu, a z całego ubrania ściekała woda, tworząc małe kałuże na wypolerowanej marmurowej posadzce. Wytarł oczy i podał pelerynę i beret niewolnikowi, który usłużnie do niego podbiegł. – Ach, senhor Glanville. – Vincent Mendes wyszczerzył zęby w uśmiechu. – Że też wasza wdzięczność znalazła do mnie drogę, choć moich posłańców zbyliście milczeniem? – Wdzięczność? – Geoffrey uniósł brwi. – Za zhańbienie niewolnicy? Vincent Mendes wyglądał na szczerze zdziwionego. – Zhańbienie to bardzo ciężki zarzut, a w tym szczególnym przypadku bardziej niż nie na miejscu. Dziewczyna przecież nie była nietknięta. Bądź co bądź sprowadziłem ją wam z powrotem bez żadnego nakładu finansowego z waszej strony, czego nie mogę powiedzieć o sobie. – Zmierzył Geoffreya wzrokiem. – Ale że, jak widzę, bardzo się przejmujecie tą sprawą, proszę ze swej strony o wybaczenie. W każdym razie macie tę dziewczynę z powrotem, na mój

koszt, co pozwolę sobie zauważyć. Geoffrey zdawał sobie sprawę, że każde słowo, które odwoływałoby się do rozsądku tego człowieka, będzie da​remne. – A co z waszym niewolnikiem? – spytał. – Interesuje was jeszcze prawdziwy sprawca całego zła? Został ukarany stosownie do swego czynu. – Mogę go zobaczyć? Vincent Mendes zrobił zapraszający gest ręką. – Ależ oczywiście. Poszedł przodem, niosąc świecę, do kwater niewolników i zatrzymał się przed lekko wypaczonymi drzwiami. Otworzył je, ukazując niską ciemną izbę. W nozdrza obu mężczyzn uderzyła ciężka woń krwi, zmieszana z kwaśnym odorem potu i gryzącym fetorem uryny. Geoffrey cofnął się o krok, ale się przemógł, wyciągnął rękę, żeby wziąć od ​senhora Mendesa lichtarz, i wszedł do środka. Przy tylnej ścianie stała wąska prycza, na której leżał na brzuchu mężczyzna z rękami związanymi na plecach, mokrą od potu twarzą wykrzywioną bólem, z zębami zaciśniętymi tak mocno, że mięśnie żuchwy uwidaczniały się pod skórą jak postronki, oddychając z największym trudem. Geoffrey zbliżył się do pryczy i uniósł w górę lichtarz. Ciemna skóra pleców była lepka i śliska, widniały na niej rozerwane pręgi, świadczące o niedawno wymierzonej karze chłosty. Mężczyzna dygotał na całym ciele, a jedna jego noga bez ustanku drżała. Przyjrzawszy się dokładniej, Geoffrey zauważył nasiąknięty krwią bandaż, owinięty wokół nienaturalnie krótkiej stopy aż po kostkę. Odwrócił się z wolna do Vincenta Mendesa. – Co teraz z nim będzie? – zapytał. – Jak tylko się wyliże, sprzedam go, choć trudno mi będzie uzyskać cenę, za jaką go kiedyś kupiłem. – Zapłacę tę cenę – rzekł Geoffrey. Przez twarz senhora Mendesa przebiegł cień zdziwienia i drwiącego rozbawienia.

– Nie chce mi się w to wierzyć. Chcecie jeszcze nagrodzić w ten sposób niewolnicę Dom Alessandra? Cóż, niezależnie od tego, jak kusząca jest ta propozycja, nie uczynię memu niewiernemu niewolnikowi tej łaski. – Już został ukarany. – Być może, ale z chwilą, gdy znajdzie się w waszym domu i połączy ze swoją kochanką, osiągnie to, o co mu chodziło. A jeśli jeszcze, być może, otrzyma wolność… tak, widzę po waszej minie, że jest to wielce prawdopodobne… to co to będzie za kara? Geoffrey zmarszczył czoło. Wychowywał się z Alessandrem i doskonale opanował wyraz wyniosłej arogancji, z jaką zareagował na protekcjonalny ton senhora Mendesa. – Pozwoliłbym sobie zauważyć, że okaleczona stopa powinna być dostateczną karą. Ten człowiek już nigdy nie będzie mógł normalnie chodzić. W kąciku ust senhora Mendesa zaigrał nieznaczny uśmieszek. – Bardzo mi przykro, ale moja odpowiedź brzmi „nie”. Geoffrey odwrócił się na moment do niewolnika, który nie wydawał żadnych odgłosów poza ciężkim oddechem. Nie sposób było rozpoznać, czy słyszał rozmowę, czy też ból okrywał go niczym koc, tłumiąc wszelkie odgłosy. – Mam świadomość – kontynuował Geoffrey – że ten człowiek najprawdopodobniej namówił do ucieczki naszą niewolnicę, na skutek czego nie tylko straciła dziecko, lecz została narażona na wszystko, co najgorsze. Gdyby tego nie zrobił, urodziłaby spokojnie dziecko pod naszą opieką, a co do innych spraw – być może znalazłoby się jakieś zadowalające rozwiązanie. Vincent Mendes kiwnął głową, nie mogąc tego zane​gować. – Z drugiej strony – ciągnął dalej Geoffrey – tylko on daje możliwość wynagrodzenia jej wszystkich cierpień. Senhor Mendes pokręcił głową. – Niewolnica wydobrzeje, a że najwyraźniej jest wam bardzo droga, nie będzie jej brakowało życzliwości i opieki. Jak prosto – pomyślał Geoffrey – wygląda świat takiego Vincenta Mendesa. I nie taił on bynajmniej, że troska Geoffreya o zbiegłą niewolnicę go ubawiła, a nawet wznieciła w nim iskierkę współczucia. Było widać, że nie uważa za celowe przedłużanie tej rozmowy, więc

Geoffrey pożegnał go skinieniem głowy i zdawkowym słowem. Jednak Vincent Mendes nie zadowolił się takim pożegnaniem i polecił jednemu z niewolników odprowadzić swego gościa do drzwi. W końcu wiedział, co przystoi w takiej sytuacji. Po powrocie do domu Geoffrey zdjął ciężką od deszczu pelerynę, oddał beret służącemu i nie zmieniając ubrania, udał się do izby Myrian. Leżała z otwartymi oczami na swoim legowisku, jakby od czasu jego wyjścia w ogóle się nie poruszyła. – Była u ciebie Eneida? – zapytał. – Tak, panie. – Głos dziewczyny brzmiał szorstko, jakby ochrypła od krzyku. Geoffrey oparł się o zamknięte drzwi i obserwował ją w milczeniu. – Zniosłam wszystko – mówiła dziewczyna – ale nie to, jak mu ucięli stopę. – Przełknęła z wysiłkiem ślinę i na moment zamknęła oczy, a kiedy ponownie je otworzyła, łzy spływały jej po policzkach aż do kącików ust. – Co… co ze mną zrobicie, panie? – wykrztusiła w końcu. – Nie bój się, Myrian, ani nie każę cię wychłostać, ani odciąć połowy stopy. – Głos Geoffreya brzmiał chłodniej, niż było to jego zamiarem. – Czy… czy… – mówienie sprawiało jej wyraźną trudność – mnie sprzedacie? – Chciałabyś? Może temu samemu człowiekowi, który kupi twego kochanka? Z kącika oka spłynęła następna łza. – I co się ze mną teraz stanie? – spytała, wypowiadając słowa drżącymi wargami. – Najpierw musisz odzyskać siły. – Geoffrey odwrócił się do drzwi. – A potem zobaczymy.

Lizbona, wrzesień 1552

To była spokojna podróż, podczas której zachorowało jedynie kilku członków załogi i tylko raz zatrzymano się w Moçambique w celu uzupełnienia zapasów świeżej wody. Ale już po czterech dniach Alessandro polecił wypłynąć w morze, żeby nie nastąpiło opóźnienie, i rzeczywiście – udało im się opłynąć przylądek, nie napotykając ani jednego z tych sztormów, których tak się obawiali. Wprawdzie fala była wysoka, ale rejs przebiegał bez przeszkód. Na widok wybrzeża Portugalii mężczyzn ogarnął szał radości. A kiedy wpłynęli w ujście Tagu i Alessandro zobaczył Lizbonę, prezentującą się w całej okazałości na siedmiu wzgórzach, opadło z niego owo napięcie, które odczuwał przez cały czas rejsu. Teraz wiedział już, że sprostał wszystkim obowiązkom i odpowiedzialności, jaką dźwigał na swoich barkach. Tym razem powrót do domu nie był obciążony poczuciem winy, świadomością zaniedbań, niepokojem poprzedzającym konieczność nieprzyjemnych zeznań, a przede wszystkim nieopisanym poczuciem straty, które chciał łączyć jedynie z Aną, ale które wciąż szeptało mu w sercu inne imię. Mógł teraz rozkoszować się imponującym widokiem portu. Widział T orre de Belém , ową czworokątną wysoką budowlę wzniesioną u ujścia Tagu, na której północno-zachodniej ścianie znajdowała się płaskorzeźba głowy nosorożca. Artysta wzorował się na indyjskim nosorożcu pancernym, którego gubernator Albuquerque przywiózł do Portugalii w 1515 roku. Była to pierwsza w Europie rzeźba tego zwierzęcia. Bastion z płaskorzeźbami, ażurowymi balkonami, wieżyczkami, arkadami i wykuszami oraz blankami przedstawiał się imponująco. Strażnice i baszty zostały wybudowane w stylu mauretańskim, lodżia naśladowała delikatny styl architektury weneckiej. T orre, która została

ukończona w 1521 roku, w dogodnym strategicznie Restelo Velho, pełniła funkcje obronne Lizbony. Na nabrzeżu stał podniecony tłum wiwatujący na widok żaglowców wpływających do portu, stanowiącego bramę do Nowego Świata i nerw miasta. Wczesnopopołudniowe słońce kładło się ciepłym blaskiem na wodzie, w której statki znaczyły pieniące się przecinki. Alessandro głęboko odetchnął i wciągnął w płuca zapach powietrza swojej ojczyzny. Lizbona, serce kolonialnego mocarstwa. Statki zarzuciły kotwice, spuszczono na wodę szalupy, na pokładzie zapanowała ożywiona krzątanina. Na nabrzeżu stali otoczeni swoją świtą fidalgos, kupcy, ale również rybacy, robotnicy i kobiety z ludu. Niewolnicy postawili na ziemi lektyki, i ozdobione klejnotami ręce żon i córek szlachciców odsunęły na boki zasłony, żeby wyjrzeć na zewnątrz. Wiadomość o powracającej flotylli musiała roznieść się lotem błys​kawicy, gdy tylko na horyzoncie pojawiły się pierwsze żagle. Statki powracające z Indii zawsze pełne były skarbów, nie tylko złota i srebra, lecz również takich cennych surowców jak kość słoniowa i drzewo hebanowe. Poza tym przywoziły olejki zapachowe, ambrę i piżmo z Arabii, jedwabne tkaniny we wszystkich kolorach, rubiny i diamenty ze wschodniej Afryki i Indii, porcelanę i zioła lecznicze z Chin, cukier i czerwone drewno brazylijskie z Terra do Brasil, a do tego drzewo sandałowe z Ceilão, skąd pochodziły również takie przyprawy jak szafran, cynamon, goździki i muszkat, oraz inne przyprawy korzenne z archipelagu Moluków. Szczególnie cenny był oczywiście czerwony i czarny pieprz. Podstawą dobrobytu Lizbony, o którym świadczyły imponujące domy mieszkalne i wspaniałe budynki publiczne, ciągnące się wzdłuż szerokich ulic i otaczające place, był handel tymi luksusowymi artykułami. Cała Europa łaknęła towarów ze Wschodu, a kupcy lizbońscy wiedzieli, jak te apetyty zaspokoić. Kiedy cienie się wydłużyły, a w kątach i uliczkach przyczaiła się już wieczorna ciemność, Alessandro zakończył swoje obowiązki w porcie i mógł się udać do domu. Łodzią dopłynął do Arrábidy, gdzie odetchnął z ulgą, pozostawiwszy za sobą portowy zgiełk. Słońce dotykało horyzontu, czerwień skumulowana w chmurach zbladła, przybierając bladoróżowy odcień, który przechodził w jasną żółć, a morze mieniło się czerwonawym brązem. Na nabrzeżu Serra da Arrábida czekał już niewolnik z koniem oraz czterech innych z wozem, na który załadowali skrzynie i kufry podróżne. Będzie je konwojował José wraz z trzema żołnierzami pilnującymi drogocennego ładunku. Alessandro dosiadł gniadego ogiera i wyruszył w drogę do Casa da Mon teira. Na popękanych stokach rozkwitały bujnie kwiaty czystka, a powietrze było przesycone ich intensywnym zapachem zmieszanym z aromatem jałowca

i rozmarynu, których krzewy ciągnęły się wzdłuż drogi. Południowe stoki były porośnięte sosnami i cyprysami, na północnych rozciągał się duży las, ulubione miejsce polowań rodziny królewskiej. Droga do siedziby rodziny da Silveira prowadziła między gajami oliwnymi i dębami korkowymi. Alessandro zostawił w tyle wóz z ładunkiem, słyszał tylko, jak podskakuje na wybojach. Choć wieczór jeszcze nie całkiem zaciemnił niebo, między drzewami panował już mrok. Mur otaczający Casa da Mon teira wznosił się niczym czarna ściana. Gdy Alessandro był już o parę kroków od bramy, jedno jej skrzydło się otworzyło i pojawiła się widoczna w świetle pochodni postać w ciemnej pelerynie. Alessandro ściągnął cugle i zsiadł z konia. W wieczornym zmroku twarz Célestine wyglądała jak jasna plama. – Zobaczyłam cię z wieży – powiedziała cichym głosem, jakby winna mu była wyjaśnienie. Dotknął jej policzka i pogładził chłodną skórę. Stali naprzeciw siebie w milczeniu, tylko ich spojrzenia zdawały się tworzyć niewielki most przerzucony nad ich pierwszym tak długim rozstaniem, pozwalający im niejako poznać się na nowo. Célestine wzięła męża za rękę i poprowadziła ku bramie. – Witajcie w domu, Dom Alessandro – powiedzieli strażnicy.

*

Czyste powietrze perłowoszarego poranka nie zdołało usunąć zmęczenia z ciała Taís. Bardzo ją kusiło, żeby po niemal nieprzespanej nocy w ramionach Ruiego znowu pozwolić sobie na osunięcie się w otchłań snu. Ale choć wyczerpanie jeszcze ciążyło jej jak ciężki koc, wstała cicho, nie chcąc budzić męża, i poleciła, by w sąsiednim pokoju przygotowano jej kąpiel. Zanurzona w cieple wody, w półmroku rozpoczynającego się dnia, omal znowu nie zasnęła. Rui wrócił poprzedniego dnia i położył kres długim miesiącom trwożnego oczekiwania. Objęła go, poleciła przygotować posiłek, podała mu na ręce najmłodszego syna, który przyszedł na świat w osiem miesięcy po jego wyjeździe, i wreszcie, z nastaniem nocy, wzięła męża za rękę i zaprowadziła do swojej komnaty. Ledwo zdążyła zaciągnąć zasuwę u drzwi, Rui przyciągnął ją do siebie, porwał na ręce i zaniósł na łóżko, gdzie najpierw kochał się z nią w pośpiechu, chcąc w gwałtownym, egoistycznym akcie na nowo stworzyć harmonię ich ciał, w którą na ułamek sekundy wkradła się jakaś obcość. Potem cichymi, szeptanymi czule słowami znowu uczynił ją swoją kochanką, zabiegał o nią z tą samą

uwodzicielską mocą, którą w okresie narzeczeństwa stosował tak umiejętnie, że z najwyższym trudem udało się jej zachować cnotę aż do nocy poślubnej. Taís weszła do domowej kaplicy, gdzie uklęknąwszy na zimnej kamiennej podłodze, spędziła godzinę na cichej mod​litwie, dziękując Bogu za szczęśliwy powrót męża. Wzrok mąciły jej łzy ulgi, którą dopiero teraz w pełni odczuła. On wrócił, wrócił, wrócił. Słyszała głosy służących przystępujących do codziennych obowiązków i podniosła się z klęczek. Zachwiała się lekko, w nogach czuła mrowienie, jakby kłuły ją tysiące szpilek. Kiedy wyszła z półmroku do ogrodu, zamrugała powiekami, po czym powoli udała się do domu, do swego pokoju, zdjęła suknię i położyła się znowu do łóżka, obok męża. Świeżość poranka złagodziła ciążące jej zmęczenie, czuła jeszcze tylko sytą miłą senność, która zmorzyła ją, gdy tylko zamknęła oczy. Przez szpary w okiennicach prześwitywała jasna szarość dnia i choć w pokoju nadal panował półmrok, Taís się domyśliła, że dzień już dawno nastał, ponieważ była wypoczęta, jakby przespała wiele godzin. Była w łóżku sama, a gdy namacała prześcieradło pod kocem, stwierdziła, że jest chłodne, co wskazywała na to, że Rui musiał już dawno wstać. Jej osobista służąca, delikatna niewolnica z migdałowymi oczami charakterystycznymi dla Azjatów, pomogła jej się ubrać. Upięła jej starannie włosy i przyozdobiła czepiec perłami. Dziewczyna potrafiła sprawić, że nawet codzienne suknie i fryzury wyglądały tak, jakby wymagały dużego kunsztu – była prawdziwą artystką. Taís uśmiechnęła się do niej. Lubiła tę dziewczynę, którą jej ojciec przed ośmiu laty przywiózł z Sagres – dziesięciolatkę z dużymi przerażonymi oczami i ciałem, na którym można było porachować wszystkie kości. Ani jedno słowo nie wyszło z jej ust na temat całego zła, jakie ją spotkało, być może gorszego jeszcze niż głód i chłosta, o której zaświadczał jej wygląd. Ojciec Taís kupił dziewczynkę z litości, ale również ze względu na jej zręczność. Handlarz pokazał mu bowiem delikatne robótki, które wykonała ta mała Azjatka. – Gdzie Dom Rui? – spytała Taís. – W holu, razem z dziećmi, dono Taís – odparła młoda niewolnica. Miękkie skórzane podeszwy bucików Taís nie wydawały żadnego dźwięku na kamiennych schodach prowadzących do holu. Przy ścianie pod oknem stał stół z ciemnego drewna, do którego w razie potrzeby można było dołączyć inne, tworząc w ten sposób jeden długi stół biesiadny w kształcie litery U, więc Taís już ze schodów mogła zauważyć męża. Trzymał na kolanach ich córeczkę, a obok siedział ich starszy syn.

Byli tu również jego czterej pozostali synowie, trzej młodsi siedzieli przy stole, jeden niemal na nim leżał, jakby chciał spijać z warg ojca każde jego słowo, najstarszy zaś stał oparty o ścianę, był wśród nich, ale jakby nieobecny. Miał już osiemnaście lat, o trzy więcej niż Rui, gdy on przyszedł na świat, i mówiło się, że odziedziczył nie tylko wygląd ojca, ale również jego porywczy charakter. Był wśród swego przyrodniego rodzeństwa – również dzieci Taís – niekwestionowanym przywódcą, chociaż się o to nie starał. Wystarczyło więc teraz, że krótko napomniał brata, by ten, jeszcze przed chwilą opierając się całą górną częścią tułowia o stół, natychmiast się podniósł i siadł na krześle jak należy. Obaj średni synowie byli dziećmi dawnej ulubionej niewolnicy Ruiego, która obdarzyła go również trzecim, które zmarło, zaledwie ukończyło pierwszy rok życia. Syn Taís zauważył ją pierwszy i skinął na nią. – Mamo – zawołał – ojciec właśnie nam opowiada, jak złapał ich sztorm przy Cabo da Boa Esperan ça i na jednym statku złamał się maszt. – Naprawdę? – Taís przeszła przez hol i popatrzyła na męża spod lekko uniesionych brwi, przypominając mu jego słowa z poprzedniego wieczoru: „Przyjemna podróż bez żadnych niebezpieczeństw, moja kochana, tylko w tamtą stronę trochę burzowo”. Rui uśmiechnął się niewyraźnie. – No cóż, to brzmi bardziej dramatycznie, niż było w rzeczywistości – rzekł. Jeden z chłopców usunął się, żeby mogła przejść do krzesła stojącego obok męża. Na chwilę ich oczy się spotkały. Usiadła obok. Antão, najstarszy syn Ruiego, pochylił się, wziął od niego siostrzyczkę i skinął na braci. – Chodźcie – powiedział. – W kuchni jest ciepłe mleko. – Nie – skrzywił się syn Taís. – Ja nie chcę, to takie cie​kawe. Jedno spojrzenie najstarszego brata przyrodniego wystarczyło jednak, żeby przywołać go do porządku. Wstał, choć specjalnie z ociąganiem i mrucząc coś pod nosem. – Kucharka upiekła dziś rano słodki chleb – zachęcał Antão. Następna zachęta nie była potrzebna, bo chłopcy, wyprzedzając go, wybiegli z holu. – Wydoroślał – stwierdził Rui.

– Długo cię nie było. Tylko skinął głową i zatopiony w myślach utkwił wzrok w łukowatym przejściu, w którym zniknęli chłopcy. Służąca przyniosła ciepły chleb, suszone mięso i oliwki. Taís dopiero teraz uświadomiła sobie, jak bardzo jest głodna. – Alessandro ma córkę – powiedział Rui, gdy zasiedli do posiłku. – Z niewolnicą, w Goi. Taís zastygła w bezruchu z ręką wyciągniętą w stronę półmiska z mięsem i popatrzyła na męża z niedowierzaniem. – I Ana nic o tym nie napisała? – Nie, uznała, że będzie najlepiej, jeśli dowie się o niej dopiero wtedy, gdy ją zobaczy. – I co jest teraz z tym dzieckiem? Przywiózł je? – zainteresowała się Taís. – Nie, dziewczynka jest jeszcze w Indiach, ale kiedyś ją tu ściągnie. Na szczęście nie jest to chłopiec – pomyślała Taís. Célestine by nie zniosła, gdyby inna kobieta obdarowała Alessandra pierwszym synem.

*

– Uspokój się, sam przecież o tym nie wiedziałem. – Alessandro zamknął opasły foliał, który czytał, zanim Célestine weszła do ich wspólnego pokoju, żeby wzburzona zażądać wyjaśnień. – Kto ci o tym powiedział? Głos żony drżał. Nie potrafił odgadnąć, czy z gniewu, czy dlatego, że była bliska łez. – Jakie to ma znaczenie? Wszyscy o tym mówią. Każdy, kto był na statku, wie, że capitão-m or spłodził w Goi małego bękarta, i mężczyźni opowiedzieli o tym swoim żonom. Célestine zamknęła na moment oczy, jej dolna warga drgała. A więc to były łzy, a nie gniew. Alessandro wstał i położył jej ręce na ramionach, ale natychmiast się uchyliła. – Zamierzałeś mi o tym powiedzieć? – spytała, unikając jego wzroku.

– Tak, ale wolałem zaczekać na odpowiednią chwilę. Wciąż stała odwrócona, jakby chciała się bronić przed jego atakiem. – Nie chciałem cię zranić. – Ponownie dotknął jej ramienia. – Wybacz mi. Wprawdzie tym razem się nie cofnęła, ale wciąż była spięta. – I teraz jesteś szczęśliwy, bo masz przynajmniej jedno dziecko, prawda? – prychnęła. – Gdybym powiedział, że jest mi to obojętne, zabrzmiałoby to okrutnie, nieprawdaż? A jednak tak jest. Na twarzy Célestine pojawiły się kolejno zdziwienie, niedowierzanie i ulga. – Zostanie w Goi? – Na razie, ale kiedyś będę musiał ją tu sprowadzić. Célestine przytaknęła, a przez jej wargi przemknął niepewny uśmiech. – Jeśli Taís może mieszkać razem z synami Ruiego, zapewne i ja zdołam się przyzwyczaić do twojej córki. I dam ci dzieci, Alessandro, jestem tego pewna. Pocałował ją i przyciągnął do siebie. Ledwo wyczuwalne napięcie jej ciała zasygnalizowało mu, że dalsze czułości muszą zaczekać na ochronę ciemności nocy, ale on i tak nie zamierzał iść z nią do łóżka, lecz tylko chciał pocieszyć, więc oderwał usta od jej warg i wypuścił ją z objęć.

*

Żyła – tego Lúcia była całkowicie pewna – w piekle na ziemi. Żaden człowiek, którego znała, nie był uosobieniem takiego zepsucia i bezbożności jak jej mąż. Przynajmniej taką głęboką nadzieję żywiła, gdyż marna byłaby kondycja tego świata, gdyby chodziło po nim wielu osobników jego pokroju. Nie żeby ją bił czy był wobec niej brutalny. Nie narzucał się, w czasie nocy poślubnej był ostrożny, a swoje prawa egzekwował zawsze z wyszukaną uprzejmością. Od kiedy przed pięciu laty wyszła za mąż, co roku rodziła dziecko. Zaledwie minął okres ochronny po porodzie,

odwiedzał ją w sypialni, jakby jej permanentna ciąża była stanem, który za wszelką cenę należało utrzymywać. Lúcia kochała swoje dzieci, żyła jednak w ciągłym strachu, że mogą odziedziczyć cechy ojca. Wobec nich jej mąż zawsze był czuły. Nie, nie mogła mu zarzucić stosowania przemocy fizycznej w stosunku do rodziny. Jako córka Sérgia da Silveiry była przyzwyczajona do tego, że niewolników traktowano surowo, ale nigdy nie spotkała się z tym, żeby wymierzano im karę dla własnej przyjemności. Dopiero w małżeństwie się dowiedziała, że są ludzie, którzy znajdują upodobanie w zadawaniu śmierci. Luís wręcz celebrował umieranie, czy to każąc biczować niewolnika na śmierć za błahe przewinienie i przypatrując się temu do chwili, aż z udręczonego ciała uszło życie, czy to wychodząc z błyszczącymi jak w gorączce oczami z pokoju, w którym następnie znajdowano leżącą na podłodze śliczną młodą niewolnicę, porzuconą jak śmieć, z oczami patrzącymi w pustkę. Zdarzało się również, że zapraszał wieczorami gości – kogo, tego Lúcia nigdy się nie dowiedziała – a w przeddzień ściągał z targu niewolników w Lagos pięć czy sześć dziewcząt, piękności o ciemnej, oliwkowej, brązowej bądź białej skórze, z których żadnej Lúcia już nie zobaczyła po takich nocach. Po prostu przepadały, jakby nigdy nie istniały, mart​w e bądź podarowane bezimiennym gościom. Jednak swoje dzieci Luís chronił przed takimi ciemnymi stronami życia, nie pozwalał, żeby mamka czy niańka choćby raz je uderzyła, nie tolerował, by niewolnicy, których dzieci lubiły, nosili ślady chłosty. – On jest surowy, może zbyt surowy dla swoich niewolników – mawiali niekiedy ludzie, wzruszając ramionami. Któż bowiem przejmowałby się śmiercią niewolnika? Ze swoją własnością mógł w końcu Dom Luís postępować, jak chciał. Również Lúcia żywiła złość do ludzi, gdyż nikt nie chciał zobaczyć tego, co widziała ona. Nikt, z wyjątkiem Any… Ilekroć pomyślała o swojej kuzynce, czuła rozgoryczenie. Gdyby Ana nie uciekła, to wtedy ona, Lúcia, nie musiałaby występować w roli małżonki Dom Luísa. Wtedy, na tamtym święcie w styczniu roku 1547, spotkałaby Ruiego po jego powrocie do domu, stanęłaby przed nim w całej swej kobiecej krasie, a nie patrzyła na niego z daleka, podczas gdy ręka Luísa spoczywała na jej ramieniu jak biały pająk. Próbowała wtedy pochwycić spojrzenie Ruiego, chciała wybadać, czy odczuwa żal, że ją widzi, a wie, iż ona nigdy nie będzie należała do niego. On jednak miał oczy zwrócone wyłącznie ku Taís Martiñon.

Usłyszała śmiech dzieci w ogrodzie i wstała, żeby wyjrzeć przez okno. Obaj chłopcy dokazywali, a półtoraroczna siostrzyczka usiłowała ich naśladować. Słychać było delikatne kwilenie noworodka, ale Lúcia nie odwróciła się do kołyski. Wiedziała, że jeśli dziecko zacznie płakać, mamka je usłyszy. Zobaczyła Luísa, który wchodził do ogrodu. Synowie podbiegli do niego, podskakiwali – małe dzieci z okrągłymi policzkami tańczące wokół demona. Obserwowała córeczkę, która stała w miejscu i przypatrywała się ojcu z odległości kilku kroków, zanim uciekła do niani. Luís przykucnął, roześmiał się, wyciągnął ręce, wabił ją i rzeczywiście udało mu się wyczarować uśmiech na dziecięcej twarzyczce. Młoda niewolnica ostrożnie pchnęła dziewczynkę i dziecko po krótkim ociąganiu się pobiegło w ramiona ojca. Ten chwycił je na ręce i uniósł wysoko nad głowę, a roześmiani chłopcy podskakiwali dookoła nich.

Goa, październik 1552

Ze zrozumiałych względów Pedro de Lavall nie pozwalał żonie opuszczać domu. Nadal upierała się bowiem przy anulowaniu małżeństwa, co spotykało się z kpinami casados i fidalgos pod jego adresem. Zresztą młodej kobiecie i tak trudno byłoby osiągnąć swój cel. Kiedyś dość łatwo rozwiązywano małżeństwa mężczyzn, którzy mieli żony w Portugalii, a żyli w Goi z innymi kobietami. Jednak już ponad dwadzieścia lat temu generalny wikariusz Indii zalecił królowi Portugalii Janowi III, żeby zakazał rozwodów, więc z czasem anulowanie małżeństwa stało się znacznie trudniejsze. Równocześnie żądano, by Portugalczycy, którzy mieli żony w ojczyźnie, a w Goi utrzymywali kilka kochanek, zostali odwołani do kraju i żeby w przyszłości wysyłano do Indii tylko kawalerów i pary małżeńskie. Nic jednak nie dało się zrobić w sprawie związków z niewolnicami, gdyż każdy mógł mieć dowolną liczbę niewolników i niewolnic i trudno było ingerować w to, jak z nimi postępował. Ale że byłoby w najwyższym stopniu nieuprzejme nieprzyjęcie zaproszenia Any – nawet jeśli nie traktowano Geoffreya jak pełnowartościowego członka społeczności portugalskiej, to jednak wiedziano, co się należy domowi da Silveira – więc Pedro de Lavall wpadł na pomysł podjęcia Glanville’ów u siebie. W czasie pory deszczowej odwiedziny nie były możliwe i być może żywił cichą nadzieję, że cała sprawa pójdzie w zapomnienie. Kiedy jednak Geoffrey ponownie przekazał zaproszenie od Any, pospieszył z zapewnieniem, że jego dom stoi przed nimi otworem, a jego żona będzie zachwycona, mogąc gościć donę Anę. – Niewątpliwie on zna twoją historię – powiedział ze śmiechem Geoffrey, gdy szedł obok lektyki Any. – I niewykluczone, że nękają go przerażające wizje na samą myśl, co też mogłoby wpaść do głowy jego żonie po spotkaniu z tobą.

Po okresie monsunów miasto wydawało się jak odrodzone, powietrze było rześkie, kolory bardziej wyraziste. Okazałe jednopiętrowe domy ciągnęły się wzdłuż ulic, zanurzone w kwitnących ogrodach i gajach palmowych. W miejsce szkła okiennego wstawiono w wielu z nich w drewniane ramy cienkie wypolerowane muszle ostryg we wzór ruciany. Dom rodziny da Silveira miał fasadę pozbawioną ozdób, ale w środku stanowił mieszaninę ornamentyki włoskiej i indyjskiej. W scenerii Goi dominowały budowle religijne. Zanim Maurowie założyli miasto, trzydzieści lat przed pierwszym podbojem przez gubernatora Albuquerque’a, były w tym miejscu tylko lasy mangrowe i pałac S abayo, zamek myśliwski dawnego władcy Maurów. Na ulicach było tłoczno, więc kilkakrotnie musieli się zatrzymywać i czekać, aż poganiacze z Dekanu przepędzą obok woły obładowane workami z ziarnem. Niewolnicy nieś​li po dwóch gliniane dzbany z wodą zawieszone na grubych kijach bambusowych, a przez tłum torował sobie właśnie drogę orszak ślubny. W domu Pedra de Lavalla Geoffrey został przyjęty jak dobry znajomy, podczas gdy Anę powitano uprzejmie i ostrożnie zmierzono wzrokiem. Mimo woli przypomniała się jej Ester podczas pierwszej wizyty u nich. Jej mąż sprawiał wówczas wrażenie, jakby wciąż się obawiał, że żona może go wprawić w zakłopotanie. Po co ci mężczyźni żenili się z kobietami, którym nie dorównywali, a potem trzymali je jak w więzieniu? U Pedra de Lavalla dochodził jeszcze fakt, że jego żona bez przerwy upominała się o anulowanie małżeństwa, co w Goi wywoływało kpiny, gdyż podejrzewano, że jej małżonkowi nie dostaje męskości. Żona, która wzbraniała się przed używaniem języka portugalskiego, była na pewno mniejszym złem – zwłaszcza jeśli komuś i tak nie zależało na jej gadatliwości. Joana Coelho de Lavall była szczupłą kobietą, o pół głowy niższą od Any. Miała rudobrązowe włosy, zielone oczy i piegi na nosie oraz wydatne kości policzkowe. Na pierwszy rzut oka nie sposób było stwierdzić, czy jest ładna, czy nie. Było w niej coś chłopięcego, co niewątpliwie ułatwiło jej wkradnięcie się na statek, ale równocześnie była na tyle kobieca, żeby nie móc długo utrzymywać się w tej roli. Teraz stała u boku męża i przypatrywała się badawczo Anie, jakby chciała się dowiedzieć, czy ma przed sobą sojuszniczkę, czy kobietę, w której obecności będzie musiała ostrożnie dobierać słowa. Nie wiadomo jednak, czy ocena okazała się dla Any korzystna, bo Joana ograniczyła się do skinienia głowy i uprzejmego pozdrowienia. Podczas posiłku Ana coraz to spoglądała ponad stołem w stronę Joany, która krótko odwzajemniała spojrzenia, po czym bez żadnej oznaki zainteresowania kontynuowała posiłek.

A że Pedro de Lavall sprawiał wrażenie mężczyzny, który upajał się siłą własnego głosu i tym, co miał do powiedzenia, rozmowa była w zasadzie jednym wielkim monologiem. Ana się zastanawiała, czy dla Geoffreya było to równie nudne jak dla niej. Ona mogła jednak bujać myślami gdzieś daleko, tymczasem on musiał słuchać uważnie wywodów gospodarza, gdyż Dom Pedro miał zwyczaj od czasu do czasu rzucić znienacka jakieś pytanie, na które można było odpowiedzieć tylko wtedy, jeśli słuchało się go w skupieniu. Po posiłku mężczyźni pozostali sami, a Joana zaprowadziła Anę do pokoju urządzonego według damskiego gustu. Na taborecie leżała robótka i wprawne oko Any natychmiast spostrzegło, jak niechętnie była ona wykonywana. Joana ​Coelho zamknęła drzwi i zwróciła się do niej. – Słyszałam o was – przeszła od razu do sedna sprawy. – Uciekłaś, pani, od jakiegoś mężczyzny. – Przemierzyła pokój szybkimi krokami i ponownie zwróciła się do Any: – Chciałabym zrobić to samo. To ze statkiem – machnęła lekceważąco ręką – było z góry skazane na niepowodzenie, na pewno wam o tym doniesiono. – Byłam tamtego dnia w porcie – powiedziała Ana. – Jak zapewne wiecie, to była flotylla mego brata. Młoda kobieta przytaknęła. – Potajemna ucieczka z Goi wydaje się niemożliwa, a jeśli spróbuję się wydostać oficjalnie, mój mąż – na ustach Joany pojawił się drwiący uśmiech – będzie wiedział, jak temu przeszkodzić. A przecież nie ma nade mną żadnej władzy, gdyż małżeństwo nieskonsumowane jest nieważne. Wciąż jeszcze znajduję się pod kuratelą króla. – Cóż, nie bardzo wiem, co mogłabym w tej sprawie poradzić. – Ana się zawahała. – Rzecz w tym, że mój mąż jest zdolny do miłości fizycznej z azjatyckimi i afrykańskimi niewolnicami, natomiast przy mnie zawodzi. Ana poczuła, jak krew napływa jej do twarzy, gdy tymczasem policzki senhory Joany nawet się nie zaróżowiły. Co za absurd, że niedoświadczona młoda kobieta potrafi ją, kobietę zamężną od kilku lat, matkę trojga dzieci, wprawić w takie zakłopotanie. Nic jednak nie mogła na to poradzić, po prostu nie była przyzwyczajona do takiej otwartości. Tymczasem młoda kobieta najwyraźniej czekała, co powie Ana. – Czy aby na pewno Dom Pedro ze swoimi niewolnicami… to znaczy, może on chciałby sprawić takie wrażenie, ale potem zawodzi, tak samo jak w waszym przypadku. – Policzki Any pałały jak w gorączce.

Senhora Joana zaśmiała się pogardliwie. – Och, nie zawodzi, proszę mi wierzyć. Wiele razy zakradałam się za nim nocą… ach, nie patrzcie na mnie z takim przerażeniem, musiałam to wiedzieć. Jeśli mężczyzna tak wyraźnie odrzuca własną żonę, musi być jakaś możliwość przyjścia jej z pomocą. Przyjechałam tutaj, aby zostać czcigodną małżonką, ale gdyby mnie przygotowano na to, że mam żyć w siedlisku grzechu i zdrady, to przywdziałabym w Portugalii habit. – A mąż wasz nie docenia waszego powabu? – spytała ostrożnie Ana. – Cóż, najwidoczniej nie wydaje mu się wystarczający na tyle, żeby spełnić swój małżeński obowiązek. – Unika waszego łoża? – Nie, co to, to nie, z początku nawet stale je odwiedzał, ale… – Joana Coelho pstryknęła palcami – …nic. Ana chętnie udzieliłaby jej rady, ale nawet przy najlepszej woli nie wiedziała jakiej. Geoffrey nie dał się długo prosić, gdy tylko mu zasygnalizowała, na co może mieć nocą nadzieję. Nie mówiąc już o tym, że sam bynajmniej nie był powściągliwy. Kiedy sobie wyobraziła, że spałby z Kadi i Seleną, a przy niej zawodził… Zadrżała nieznacznie i naraz dobrze zrozumiała, co dręczy tę młodą kobietę. – A co myślicie o jego niewolnicach? – spytała. – Są mi obojętne. – Senhora Joana wzruszyła ramionami. – Mogłabym je łajać, ale przecież nie mają wyboru, nieprawdaż? – Czy którąś z nich możecie uczynić swoją powiernicą? Joana Coelho przechyliła na bok głowę, zmrużyła oczy i przytaknęła. – Domyślam się, do czego zmierzacie. Tak, myślę, że to da się zrobić. – Trzeba się tylko uzbroić w cierpliwość, bo takiej sprawy nie da się załatwić pochopnie – przestrzegła Ana. – Miesiącami ćwiczyłam się w cierpliwości, więc potrafię jeszcze trochę wytrzymać. Ana się uśmiechnęła.

– I proszę nie zamęczać już męża prośbami o anulowanie małżeństwa, tylko udawać uległą żonę, nawet jeśli nie będzie to łatwe. Wtedy popuści cugli, pozwoli wam wychodzić z domu i mnie odwiedzać. On bowiem dojdzie do wniosku, że nie grozi mu z mojej strony żadne niebezpieczeństwo. Joana Coelho zmarszczyła czoło, ale po sekundzie skinęła głową. – Zrobię, co tylko będę mogła – oświadczyła.

Sagres, styczeń 1553

Wysokim stromym brzegiem przylądka São Vicente stały ląd żegnał się w najdalej na południowy zachód wysuniętym punkcie. W odległości niecałej légua od przylądka leżało Sagres, podobnie jak Cabo de São Vicente na gołym i wietrznym płaskowyżu skalnym, który schodził stromo do wybrzeża. Krajobraz był tu tak samo surowy jak klimat, oprócz lichych chaszczy mało co tutaj rosło. Na południu wcinał się w morze Ponta de Sagres, spadzisty i skalisty język lądu ze stromo opadającymi klifami. Od strony morza sztormy utworzyły kanciastą kamienną pustynię z licznymi grotami wyżłobionymi przez fale. Kiedyś było to najdalej na zachód wysunięte miejsce znanego świata. I tutaj właśnie znajdowała się instytucja, dzięki której to miasto zyskało tak wyjątkowe znaczenie. Lizbona stanowiła ośrodek handlu i żeglugi, a port twierdzy Lagos ważny punkt wypadowy dla floty portugalskiej, natomiast wiedzę z zakresu żeglarstwa zgłębiano w Escola Náutica, założonej przez Dom Henrique’a de Avisa w 1415 roku szkole morskiej w Fortaleza de Sagres. Znajdowało się tutaj wszystko, czym dysponowano w zakresie geografii, kartografii, żeglarstwa, astronomii i matematyki – zbiory w dużym stopniu opierały się na źródłach arabskich. Gromadzono tutaj i studiowano dzienniki okrętowe, opisy podróży i mapy. Na mapy nawigacyjne nanoszono ważne dane dotyczące mielizn, przystani, niebezpiecznych raf. W Escola Náutica początkujący żeglarze uczyli się posługiwania astrolabium[6], laską Jakuba, kwadrantem i różą kompasową. Ze szkoły wyszli najwybitniejsi portugalscy kartografowie, astronomowie i geografowie, tutaj też zainicjowano unowocześnienia w budowie statków. Alessandro, Rui i jego syn Antão przybyli wczesnym popołudniem do portu w Sagres, położonego w osłoniętej przed wiatrem zatoce otwartej na południe. W powietrzu obok typowej dla miast portowych woni stopionej smoły, którą uszczelniano oszalowanie karaweli, zapachu ryb i fetoru

gnijących śmieci unosił się aromat świeżo pieczonego chleba. Powietrze morskie pachniało solą, a stajnie sianem i końmi. Dookoła zataczali się pijani żołnierze i marynarze, którzy trwonili żołd w szynkach, wzrok mieli mętny, twarze zaczerwienione. Jakiś mężczyzna zwymiotował tuż obok Antão, który uniesiony gniewem już się na niego zamierzył, ale przeszkodził mu w tym Rui, chwytając go za ramię i potrząsając głową. Młodzieniec, acz niechętnie, się uspokoił. – Wybaczcie moje nieopanowanie, ojcze – wycedził przez zęby i jeszcze raz rzucił pełne odrazy spojrzenie pijakowi, który upadł w kałużę własnych wymiocin. Ożywiona krzątanina w portach zaczęła się już o świcie. Oprócz rzemieślników i kupców widać było urzędników rządowych, którzy kontrolowali pozwolenia na przewóz towarów i przeglądali dokumenty, zajmowali się pobieraniem myta i sprawdzali, czy ładownie nie zostały przeciążone, gdyż podatek ustalano według z góry obliczonej pojemności. Na nierównym podłożu dudniły wozy, handlarze zachwalali swoje towary, dzieci dokazywały, piszcząc i śmiejąc się na nabrzeżu, ze stoczni dobiegały odgłosy uderzeń młotów, a mewy wydawały przeraźliwe dźwięki. Mimo że zabronione było żebractwo i włóczęgostwo, które karano surowo chłostą i piętnowaniem, a w razie powtórnego przyłapania na tym procederze – galerami, często widziało się w portach skulone postaci biedaków. Rui wtykał jednemu czy drugiemu monetę, najczęściej kobietom, które albo przedwcześnie się zestarzały, albo były bardzo młode i trzymały przy piersi wychudzone dzieci. Wynajął trzy konie i wóz, żeby przetransportować bagaż syna. Skinieniem głowy Alessandro wskazał Josému miejsce na wozie, żeby nie biegł przez całą drogę. Skierowali się na południe ku Fortaleza de Sagres, gdzie Antão miał się kształcić w Escola Náutica na nawigatora. Nad skałami poprzecinanymi szczelinami wiał zimny wiatr, przeginając skąpe źdźbła trawy rosnącej między kamieniami i otoczakami. Pod zachmurzonym niebem twierdza robiła wrażenie nieprzyjaznej i nieprzystępnej. Zajmując cały kraniec przylądka, miała dzięki stromym klifom otaczającym ją z trzech stron naturalne warunki do obrony, stwarzała więc tym samym doskonałe możliwości strategiczne. Co więcej, stąd można było obserwować ruch statków u wybrzeży Sagres, mając w zasięgu wzroku całe wybrzeże, zatoki, Cabo de São Vicente i nieskończony przestwór Oceanu Atlantyckiego. Równocześnie twierdza zapewniała bezpieczeństwo i odizolowanie, sprzyjające zajmowaniu się w spokoju kwestiami portugalskiej ekspansji. Ulica prowadziła prosto do bramy. Bezpośrednio za bramą znajdowała się Rosa dos Ven tos, róża wiatrów, kamienna tarcza, podzielona na dwadzieścia cztery segmenty, o obwodzie stu trzydziestu jeden stóp. Każdy segment róży wiatrów odpowiadał siedmiu i pół stopniom koła i półgodzinie obrotu Ziemi. Alessandro bardzo lubił to miejsce, w którym panowała atmosfera

permanentnej uczoności. Dokumentowano tu wiedzę arabskich uczonych, cenną podstawę, uzupełnianą od ponad stu lat własnymi doświadczeniami w żegludze. W dziale kartografii analizowano dokumenty i mapy, które przywieźli podróżnicy i badacze. Już od czasów Dom Henrique’a de Avisa żeglarze ​m ieli obowiązek prowadzenia dokładnych dzienników pokłado​w ych i zapisywania tego, co się działo podczas rejsu. Wszystkie mapy opierały się na niezwykle szczegółowych danych dotyczących odległości i wskazań kompasu. Porty zostały zaznaczone z największą dokładnością, odnotowywano pływy przy pełni i nowiu na wybrzeżu Atlantyku, były tu wskazówki dla żeglarzy i mapy kompasowe. Wiedza przywieziona z wypraw morskich była ściśle tajna, chroniona zwłaszcza przed hiszpańską i wenecką konkurencją. W czasie gdy Rui poznawał syna z kilkoma fidalgos, Alessandro kręcił się po dziedzińcu. Wiatr się wzmógł, na dworze, zwłaszcza w cieniu murów twierdzy, zrobiło się chłodno. Kiedy pobierał wszechstronne wykształcenie, spędził w Escola Náutica kilka lat. Zanim jeszcze po raz pierwszy wypłynął w morze, huk fal uderzających o spadziste skały i rozległy widok na ocean wzmagały jego młodzieńcze marzenia i często czekanie bardzo mu się dłużyło. Właśnie miał przejść na drugą stronę dziedzińca, gdy otworzyły się drzwi w lewym skrzydle budynku i wyszedł z nich mężczyzna, na którego widok stanął jak wryty. Twarz straciła młodzieńcze rysy, utykanie czyniło jego chód trochę niezdarnym, ale miał przed sobą niewątpliwie Joaquima Fontourę, który szedł teraz przez dziedziniec z lekko pochyloną głową, jakby zatopiony w myślach, niosąc trzy zwoje pergaminu. Jeszcze nie zauważył Alessandra, nawet nie podniósł wzroku, a był już zaledwie o parę kroków od niego. Kiedy to w końcu zrobił, zesztywniał tak jak wcześniej Alessandro i w połowie następnego kroku znieruchomiał, z oczami rozszerzonymi z niedowierzania, zupełnie wytrącony z równowagi. Alessandro pierwszy odzyskał mowę. – Senhor Fontoura. Muszę przyznać, iż nie spodziewałem się, że nasze drogi znów się skrzyżują – powiedział. – Chętnie w to uwierzę, Dom Alessandro, pobyt w Liz​bonie mógł mnie przecież kosztować życie. – Na to niebezpieczeństwo świadomie się naraziliście – zauważył Alessandro. Ślad rozgoryczenia pojawił się w oczach kartografa, ale tylko potrząsnął głową.

– Nie zamierzam się na nic skarżyć, Dom Alessandro, moje uchybienie było oczywiste. Martwiłem się tylko o siostrę i jak możecie sobie wyobrazić, przyniosło mi ulgę, gdy mnie zapewniła, że postępujecie wobec niej jak człowiek honoru, w czasie gdy ja byłem więźniem na waszym statku. Oczy Joaquima Fontoury zwęziły się prawie niezauważalnie, ale przez cały czas nie spuszczał ich z twarzy Alessandra. Ten jednak nie zamierzał sprowadzać rozmowy na Noelię, lecz wskazał zwoje pergaminu, które kartograf miał pod pachą. – Powierzono tu wam jakieś stanowisko? – spytał. – W rzeczy samej. – Macie świadomość, że sprawy, które tutaj się roztrząsa, są ściśle tajne? A może właśnie to was przywiodło w to miejsce? Mimo że Joaquim starał się zachować obojętny wyraz twarzy, nie był w stanie ukryć zaniepokojenia. – Jestem dobrym kartografem – powiedział. – A wiedzą tutaj o waszej przeszłości? Teraz do zaniepokojenia dołączył się strach i senhor Fontoura przełknął z trudem ślinę. – Nie pytano mnie o to – odrzekł. W odpowiedzi Alessandro tylko uniósł brew. – Drugi raz nie popełnię tego samego błędu – dodał Joaquim Fontoura. – Czyli nie dacie się złapać? Strach i niepewność ustąpiły miejsca wzbierającemu gniewowi. – Dobrze wiecie, co mam na myśli – obruszył się. – Ale proszę – wskazał ruchem brody budynek, a zwoje omal nie wysunęły mu się z rąk – idźcie i donieście na mnie. Tylko musicie mieć świadomość, że dotknie to nie tylko mnie, lecz również moją siostrę, a może sądzicie, że kurewska zapłata starczy jej na całe życie? Alessandrowi słowa, które chciał wypowiedzieć, żeby załagodzić sytuację, utknęły w gardle. Oczywiście Rui mu powiedział, że Noelia nie chciała przyjąć pieniędzy, ale uważał, że kierowała

nią duma. – Ona to tak określiła? – zapytał. – Nie tym słowem – przyznał senhor Fontoura i zaśmiał się z goryczą. – Ale nie pozostawiła wątpliwości co do tego, jak należy traktować tę zapłatę. – Mówiła, że nie ma już pieniędzy, a że wiedziałem, iż niczego ode mnie nie przyjmie, dałem je memu kuzynowi, aby jej przekazał. – Alessandro nie zdołał ukryć, że poczuł się dotknięty słowami „kurewska zapłata”. – Nigdy jednak nie było moim zamiarem płacić za tę… sprawę jak za usługi nierządnicy. Senhor Fontoura znowu się zaśmiał. – Sprawę, tak? Ładny eufemizm jak na to, że moja siostra została zhańbiona i pozbawiona wszelkiej możliwości wyjścia za mąż. Alessandro zmierzył mężczyznę uważnym spojrzeniem. – Dlaczego nie miałaby wyjść za mąż, skoro w Lagos raczej nikt nie ma pojęcia o tym, co się wydarzyło? – zdziwił się. – Tak, dlaczego? Naprawdę nie możecie się domyś​lić? Nigdy nie myśleliście o tym, że ta… jak to nazwaliście… sprawa mogła nie pozostać bez następstw? Proszę się zastanowić, skąd ja o tym wiem, skoro to nie jest temat, z którego kobieta zwierzałaby się bratu. To, co dawał do zrozumienia Joaquim Fontoura, wydało się Alessandrowi tak niesamowite, że nagle zabrakło mu tchu w piersiach i miał wrażenie, że nie zdoła zaczerpnąć powietrza. – Ach, widzę, że się domyślacie. Ale nie martwcie się tą sprawą, chłopiec nawet nie wie, że istniejecie. Alessandro wciąż nie mógł wydobyć głosu, nie był w stanie ująć w formę pytań chaosu myśli, które goniły jedna drugą, nie dając się uporządkować. To jednak, co miał z całą wyrazistością przed oczami, to postać Noelii, zanim zeszła z pokładu na ląd. Czy już wtedy wiedziała? Wróciło wspomnienie ich ostatniej wspólnej nocy, kiedy próbowała zabrać mapy brata, i zadał sobie pytanie, czy może już wtedy wiedziała. Czy przeczuwała, że jest przy nadziei, i martwiła się, jak zdoła utrzymać siebie i dziecko? Ale dlaczego nic mu nie powiedziała? Przecież by jej pomógł. A może uważała, że i tak pozbyłby się jej w Lagos? Tamtej nocy zapytała, jak to będzie dalej. Odpowiedział między jednym a drugim pocałunkiem, gdyż nie był usposobiony do rozmowy – tych odbył już dostatecznie dużo ze

stryjem – i był wyczerpany. Być może umknęły mu pewne niuanse w tym, co mówiła. Joaquim Fontoura odwrócił się i oddalił, utykając, powolnym krokiem, bez pożegnania. Rui, który właśnie wyszedł z budynku, natknął się na niego, ale kartograf nie zaszczycił go nawet przelotnym spojrzeniem. Wyraźnie zdziwiony Rui odwrócił głowę, popatrzył za nim przez chwilę, po czym podszedł do Alessandra. – Czy to nie był…? – spytał, marszcząc czoło. – Tak, to był on. – Alessandro wpadł mu w słowo. – Dlaczego tak cię przeraził jego widok? – Rui jeszcze raz się odwrócił w momencie, gdy Joaquim Fontoura zamykał za sobą drzwi. – Myślisz, że tutaj wiedzą, czego się dopuścił? Alessandro potrząsnął głową. – Nie. – Jego głos brzmiał jak wypalony. – I chciałbym cię prosić, żebyś nic na ten temat nie mówił. Rui spojrzał na niego ze zdziwieniem. – Noelia… – Alessandro zwlekał z wypowiedzeniem tych słów. – Noelia była w ciąży. Nawet jeśli ta wiadomość zaskoczyła Ruiego, nie okazał tego. – Cóż, to się zdarza, nieprawdaż? Wydaje się, że w czasie swojej pierwszej podróży do Indii byłeś bardzo aktywny, mój drogi. – To wszystko, co masz na ten temat do powiedzenia? Noelia urodziła moje dziecko, syna, a jej brat powiedział, że nie muszę się o niego martwić, bo on nawet nie wie o moim istnieniu. – Co za szczęśliwa okoliczność, zdejmuje z ciebie obowiązek troszczenia się o niego. Zademonstrowałeś już przecież w stosunku do córki, jak bardzo jest to dla ciebie uciążliwe. Alessandro poczuł się nieswojo i z niezadowoleniem stwierdził, że wzbiera w nim poczucie winy. – Ja… To nie to samo – rzekł. Rui uniósł brwi. – Nie, rzeczywiście nie to samo. Lea jest od ciebie całkowicie zależna, gdy tymczasem synowi twojej dawnej kochanki najwyraźniej na niczym nie zbywa.

Alessandro nie mógł wyzwolić się od wspomnienia chwili, gdy żegnał się z Noelią. Czy już wtedy można było zauważyć ciążę, a on się nie zorientował? – Gdyby chciała, żebyś wiedział, powiedziałaby ci – stwierdził Rui. Alessandro w milczeniu patrzył w stronę bramy twierdzy. Podparł się pod boki. Do Lagos nie było daleko. – Być może wtedy potrzebowałaby pomocy – ciągnął Rui, jakby się domyślał, w jakim kierunku podążają myśli Alessandra. – Ale teraz jej brat troszczy się o nią i jej dziecko. Ty nie jesteś jej potrzebny.

6 Pomiarowy przyrząd astronomiczny używany w nawigacji do początków XVIII wieku, służący do określania położenia ciał niebieskich nad horyzontem.

II Lagos, styczeń 1553

– André, nie dotykaj ciasta. – Noelia odsunęła syna na bok, gdy ten próbował uszczknąć coś ze słodkiego bochenka chleba, zanim został wsunięty do pieca. – I uważaj, proszę, piec jest gorący. – Ujęła jego rękę, na której widniał jeszcze blady ślad po oparzeniu. – Pamiętasz, co się stało ostatnim razem, kiedy nie byłeś ostrożny? Chłopiec westchnął i odstąpił o parę kroków, ale wyglądało to tak, jakby to zrobił wyłącznie ze względu na matkę, a nie własne bezpieczeństwo. Noelia otworzyła drzwiczki pieca, buchnęła z niego fala gorąca, parząc jej czoło i policzki. Rodolfo dopiero co starannie wyczyścił wylot, ale piec znowu kopcił. Wierzchem dłoni odsunęła z oczu kosmyki włosów, chwyciła drewnianą deskę, na której leżał bochenek, wsunęła go do pieca, po czym wyciągnęła deskę. Przez chustkę owiniętą wokół ręki zasunęła zasuwę. Od kiedy drewniany uchwyt się ułamał, każdorazowe otwieranie i zamykanie drzwiczek groziło poparzeniem. – Odrobiłeś już zadania? – spytała syna, wycierając o fartuch ubrudzone mąką ręce. – Tak, mamo. Do kuchni wszedł Rodolfo. – Menina, tam jest jakiś pan, który życzy sobie z wami mówić – oznajmił. – Zapewne przyszedł do Joaquima. Powiedziałeś mu, że wróci dopiero w przyszłym tygodniu? – Nie, bo on życzy sobie was widzieć, menina.

Od kilku miesięcy Noelii nie dawał spokoju syn pewnej wdowy po rybaku, ale nie zdobył się jeszcze nigdy na zuch​w ałość, żeby odwiedzić ją w domu. Być może chciał skorzystać z nieobecności Joaquima, żeby wreszcie zdobyć jej przychylność. Noelia wyszła do sieni energicznym krokiem, miała już na końcu języka surową naganę, gdy nagle głos uwiązł jej w gardle. Zatrzymała się gwałtownie, utkwiwszy wzrok w mężczyźnie, który stał z rękami założonymi z tyłu i odwzajemniał jej spojrzenie ze spokojem, w którym nie dało się zauważyć choćby najmniejszego śladu wzburzenia. – Alessandro? – Serce kazało jej wypowiedzieć jego imię, zanim uświadomiła sobie, że to robi. – We własnej osobie, moja droga. Żadnego słowa pełnego tęsknoty, które Noelia zawsze w myślach słyszała z jego ust, wyobrażając sobie chwilę, gdy nagle stanie u jej drzwi. Splótłszy ręce na fartuchu, uświadomiła sobie zmieszana, jak musi wyglądać, gdy stoi tu tak przed nim, odzianym w eleganckie aksamitne ubranie. Jak podkuchenna. W wyobraźni zawsze miała na sobie swoją najlepszą suknię. – Spotkałem w Sagres twego brata – przerwał milczenie Alessandro. – Tak? – udało się jej wykrztusić dopiero po kilkakrotnym przełknięciu śliny. Zbliżył się do niej wolnym krokiem i obszedł ją dookoła jak owej pamiętnej nocy w swojej kajucie, gdy kazał uwięzić Joaquima. – Uznałaś moją zapomogę za zapłatę dziwce, hm? – zagadnął. – Ja – Noelia zaczerpnęła głęboko powietrza – nie jestem w stanie uwierzyć, że jesteś tu z tego powodu. – Byłaś moją dziwką, Noelio? To spotkanie przebiegało w sposób tak absurdalnie się różniący od jej wyobrażeń, że milczała zmieszana. Alessandro stał obok niej, wodził palcem po jej policzku, więc odwróciła głowę, popatrzyła na niego i zauważyła, że rozciera w palcach resztki sadzy. Poczuła, jak krew napływa jej do twarzy, tak nagle i gwałtownie, że oblał ją pot. Odwróciła się, wybiegła z sieni i popędziła na górę do swego pokoju, gdzie zatrzymała się, oddychając ciężko, oparta plecami o drzwi. Na ścianie na lewo od niej wisiało lustro, które co prawda lekko zniekształcało jej odbicie, ale teraz musiało wystarczyć. Kiedy w nie spojrzała, zobaczyła kobietę, która w istocie wyglądała jak pierwsza lepsza służąca, z twarzą uwalaną mąką i sadzą, włosami schowanymi pod zwykłym

czepkiem, spod którego wystawały luźne kosmyki. Jeden z nich był biały od mąki, przypuszczalnie ten właśnie, który przed chwilą odgarnęła z czoła. Ściągnęła fartuch i rzuciła go na łóżko, potem rozwiązała tasiemki czepka i podeszła do umywalki. Obiema rękami spryskała wodą twarz, przetarła szmatką czoło i policzki, aż się zaczerwieniły, cisnęła szmatkę do mętnoszarej już wody i się rozpłakała. Pochylona do przodu, oparła obie ręce na toaletce i szlochała tak, że cała się trzęsła. Usłyszała głos Lídii i za moment drzwi się otworzyły. Nie odwracając się, podniosła się znad miednicy i otarła oczy wilgotną dłonią. – O co chodzi? – spytała. Drzwi zamknęły się cicho. – Pan polecił przekazać, że prosi o wybaczenie, że odwiedził cię bez uprzedzenia. Oczywiście zaczeka, aż będziesz gotowa go przyjąć. Noelia tylko kiwnęła głową. – Gdzie André? – spytała. – W ogrodzie, z Rodolfem. – Przypilnuj, proszę, żeby tam został i nie wchodził do domu. Usłyszała przyspieszony oddech starszej kobiety. – On jest… – Tak – wpadła jej w słowo Noelia. – Tak, to on – dodała spokojniejszym już tonem. Lídia milczała przez parę sekund. – I jesteś pewna, że chcesz go widzieć? Tak – pomyślała Noelia – tak, tak, tak. – Chciałabym się dowiedzieć, co go do mnie sprowadza. Lídia znowu na chwilę zamilkła. – Jak sobie życzysz – powiedziała w końcu. – Ale masz więcej do stracenia niż on.

– Wiem. Drzwi się zamknęły i Noelia została sama. Rozplotła drżącymi palcami włosy i zaczęła rozluźniać sznurówki sukni, wstrzymała się jednak i spojrzała w dół. Suknia była czysta, tylko na brzegu widniały resztki mąki, które bez trudu dały się strzepnąć. Po krótkim wahaniu zasznurowała z powrotem stanik i zajęła się włosami. Nie zadając sobie większego trudu, rozczesała je i upięła w górze, choć spinki wypadały jej z drżących rąk. To nie był odpowiedni moment na najpiękniejszą suknię. Zaczerpnęła głęboko powietrza, opuściła pokój i powoli ruszyła w stronę schodów. Zawahała się chwilę, po czym zeszła na dół po kamiennych stopniach. Alessandro niewątp​liwie usłyszał jej kroki, bo odwrócił się i wstał z krzesła. Zeszła z ostatniego stopnia i się zatrzymała. Znowu jego widok omal nie wytrącił jej z równowagi. Jak on może być tak spokojny i rozluźniony, gdy w niej wszystko się burzy? Wyprostowała się, uniosła głowę i postarała nie spuszczać wzroku. – Spytałeś, czy byłam twoją dziwką – powiedziała łamiącym się głosem, choć starała się usilnie, żeby zabrzmiał twardo i zdecydowanie. – Nigdy nie chciałam nią być, a jednak byłam nią dla ciebie, bo jak inaczej nazwałbyś kobietę, która dzieli z tobą łoże, a ty na końcu podróży jej płacisz? – Nie zapłaciłem ci. – W jego głosie wyczuwało się lekkie rozdrażnienie. – Byłaś bez pieniędzy, a ja mam ich pod dostatkiem, to wszystko. Gdybyś mnie poprosiła, dałbym ci tyle, ile byś chciała. Potrząsnęła głową. – Nie rozumiesz, że każda tego rodzaju prośba, niezależnie od tego, jak wyrażona, zrobiłaby ze mnie nierządnicę. W chwili, gdy zostałam twoją kochanką, nie mogłam cię już prosić o żadną przysługę. Alessandro zmierzył ją uważnym spojrzeniem, potem zbliżył się do niej powoli, zatrzymał się i uniósł jej twarz. – Czy tamtej nocy, kiedy byłaś w mojej kajucie po raz ostatni, wiedziałaś już, że będziesz potrzebowała pieniędzy nie tylko dla siebie? Noelia była tak przerażona, że z trudem łapała oddech. Joaquimie, coś ty najlepszego zrobił? Chciała uniknąć wzroku Alessandra, odwrócić się, ale poczuła, jak zaciska palce na jej brodzie, uniemożliwiając wykonanie jakiegokolwiek ruchu. Po sekundzie ją puścił. – Coś podobnego, nie mogę uwierzyć, że mi nie powiedziałaś.

– Tak, nie możesz? Kiedy niby miałam ci o tym powiedzieć? Kiedy mi oznajmiłeś, że w Lagos wysadzisz mnie na ląd? Poza tym nie miałam pewności, czy rzeczywiście jestem przy nadziei, nie znałam się na tym. – A w czasie naszego pożegnania? Wiedziałaś już wtedy? Przytaknęła ruchem głowy. – Dlaczego… – Przestań mnie wreszcie przesłuchiwać, bo czuję się, jakbym stała przed trybunałem – wpadła mu w słowo. – Jakim prawem odgrywasz rolę mego sędziego? To nie tobie zawaliło się całe życie. Dla ciebie było to łatwe, na statku dostałeś, co chciałeś, a potem po prostu pozbyłeś się mnie z pokładu i wszystko znowu było tak jak przedtem. – Łzy zamgliły jej spojrzenie, zamrugała gniewnie powiekami. – Nawet nie zapytałeś, dlaczego wzięłam mapy brata, bez słowa mnie spoliczkowałeś, a potem nie dałeś mi czasu, żebym się ubrała, tylko nagą, owiniętą w prześcieradło, oddałeś w ręce swego żołnierza. – Wspomnienie tego upokorzenia jeszcze po latach było w niej żywe. Alessandro zniósł cierpliwie ten wybuch złości, a kiedy zamilkła, ujął w dlonie jej twarz i starł kciukiem łzy z policzków. – Nie jestem twoim sędzią, Noelio, ale… – Zdawał się szukać właściwych słów. – To musi być duży ciężar, nie powinnaś była dźwigać go sama. – A jaki byłby twój udział w dźwiganiu tego ciężaru? Przysyłałbyś mi pieniądze? Czy może zjawiłbyś się we własnej osobie, aby wszyscy zobaczyli, że Noelia Fontoura jest płatną metresą szlachcica? – Moje nazwisko by cię chroniło. Położyła ręce na jego dłoniach i odsunęła je z twarzy. – Nie, Alessandro, kochanki nic nie chroni. – Można by było zachować dyskrecję. – Tak, może masz rację, ale bezcelowe jest zastanawianie się nad tym teraz, nieprawdaż? Nie rozstaliśmy się w zgodzie tamtej nocy i nawet jeśli nasze pożegnanie na pokładzie odbyło się w atmosferze pewnego pojednania, nie był to na pewno odpowiedni moment na taką decyzję. Nawet nie odwiozłeś mnie do domu. – Westchnęła. – Domyślam się, że to twój kuzyn powiedział ci, gdzie mnie znaleźć.

– Nie, José. O ile sobie przypominasz, towarzyszył wam wtedy. Tak, nie sposób byłoby go zapomnieć, był cieniem Alessandra. Obejrzała się za siebie. – Gdzie on jest? – spytała. – Został na zewnątrz, z końmi. – Dlaczego przyszedłeś, Alessandro? Bo dowiedziałeś się, że to chłopiec, i chciałbyś mi go odebrać? Teraz to on nie mógł już udawać spokoju, Noelia wyraźnie wyprowadziła go z równowagi. – Tego się po mnie spodziewasz? Że przyszedłem po tylu latach, żeby ci zabrać twoje dziecko? Nie odpowiedziała. – Nie zrobiłbym tego, Noelio, pragnę tylko zobaczyć chłopca i chciałbym, żebyś mi powiedziała, czy potrzebujesz pomocy. Nie jesteś już moją kochanką, moje pieniądze nie uczynią z ciebie dziwki. – Brat się nami opiekuje i zaopatruje we wszystko, czego potrzebujemy. I uważam, że lepiej by było, gdybyś się nie spotkał z Andrém. Jak miałabym mu wytłumaczyć, że może zobaczyć ojca raz, a potem już nigdy więcej? – Zabroniłabyś mi w przyszłości go widywać? – Daj spokój, Alessandro, jak to sobie wyobrażasz? Z najwyższym trudem udało mi się przekonać ludzi, że jestem ofiarą nieszczęśliwej miłości. – Zignorowała rozbawienie, które pojawiło się w jego oczach. – I co by sobie pomyśleli, gdybyś nagle zaczął tu przychodzić i chciał spełniać swoje ojcowskie obowiązki? – Będą myśleć, że jestem szlachetnie urodzonym łajdakiem, który wykorzystał porządną młodą kobietę i poniewczasie ma przynajmniej tyle przyzwoitości, żeby zatroszczyć się o dziecko. Pod czujnym okiem twego brata, ma się rozumieć. – Uśmiechnął się. Noelia się wahała, nie była w stanie uwierzyć, że Alessandro mówi poważnie. Widywałaby go, widywała, znowu i znowu. Nagle ogarnęło ją uczucie niewypowiedzianego szczęścia. – A więc? – Dotknął jej policzka wierzchem dłoni. –Mogę go zobaczyć? Skinęła potakująco głową. Nie mogła nic poradzić na to, że na jej twarzy pojawił się promienny

uśmiech. – Zaczekaj, przyprowadzę go. André był w ogrodzie z Rodolfem i Lídią. Miał kwaśną minę, między brwiami rysowała się pionowa zmarszczka świadcząca o niezadowoleniu. Na widok matki zerwał się na nogi. – Mamo, nie chcę już się bawić w ogrodzie. Przed domem stoi czarny człowiek z dwoma końmi, a mnie nie pozwalają tam pójść. – Chodź. – Poprawiła mu nastroszone włosy, na ile się dało. – I nie bądź taki nachmurzony. Masz gościa. Poczuła na sobie badawczy wzrok Lídii i umknęła spojrzeniem w bok. Wiedziała, że jeszcze tego samego dnia stara niania przemówi jej do sumienia, ale było jej to obojętne. Jej serce waliło dzikim rytmem i wciąż w duchu powtarzała te same słowa: Alessandro do mnie przyszedł. – Ten mężczyzna, który czeka w holu? – spytał André. – Rodolfo mówi, że to prawdziwy pan. – Tak, to prawda – przyznała Noelia. – I przyszedł specjalnie dla mnie? – Policzki chłopca pokraśniały z zachwytu. Gdy weszli do holu, zastali Alessandra stojącego bez ruchu w milczącym oczekiwaniu w tym samym miejscu, w którym zostawiła go Noelia. André zatrzymał się, nagle zalękniony i nieśmiały. – Alessandro, mogę ci przedstawić Andrégo? – Przykucnęła na wprost syna. – André, to Dom Alessandro da Silvei​ra, przyjechał z Lizbony, był kapitanem na statku, którym przypłynęłam z wujkiem Joaquimem z Indii. André kochał statki. – Mama mówi, że przybyliście tu specjalnie po to, żeby mnie odwiedzić. Czy mógłbym zobaczyć wasz statek? – Dziś nie przypłynąłem swoim statkiem – odparł Alessandro – ale być może kiedyś wezmę cię ze sobą do Lizbony, żeby ci go pokazać. – Mama się nie zgodzi – rzekł chłopiec, jakby Noelii nie było w holu. – Nie pozwala mi nawet nigdzie pójść z przyjaciółmi wujka Joaquima. Mama i wujek mówią, że nigdy nie wiadomo, co ludziom przyjdzie do głowy.

– Cóż, twoja mama z pewnością ma rację, ale myślę, że mnie pozwoli. Chłopiec odwrócił się i popatrzył na matkę wielkimi oczami. Noelia nie zgadzała się z tym, co powiedział Alessandro, ale uznała, że nie jest to odpowiedni moment do wszczynania dyskusji. – Zobaczymy – rzuciła tylko. – Dlaczego chcieliście mnie odwiedzić, Dom Alessandro? – spytał André, który najwyraźniej doszedł do wniosku, że skoro ten nieznajomy nie przybył tu swoim statkiem, to ta wizyta jest zupełnie bez sensu. – Bo jestem twoim ojcem – odpowiedział Alessandro, zanim Noelia zdążyła dać jakieś bardziej oględne wyjaśnienie. Popatrzyła na syna, wstrzymując oddech. Entuzjazm chłopca zgasł tak samo szybko, jak zapłonął. Zamknął się w sobie i cofnął o krok. – Wujek Joaquim mówi, że mój ojciec to nikczemny ​łajdak. Noelia zesztywniała. – Cóż. – Alessandro wzruszył ramionami. – Można mieć w tej kwestii odmienne zdanie. Spojrzenie rzucone Noelii ponad głową chłopca nie potwierdzało jednak opanowania, z jakim wypowiedział te słowa, raczej czaił się w nim gniew. Choć Noelia zdenerwowała się, że syn tak bez ogródek przekazał słowa wuja, to jednak stwierdziła, że Alessandrowi wyjdzie na dobre, jeśli zostanie wytrącony choć na chwilę z równowagi. Chrząknęła. – Alessandro, za domem jest szopa. Powiedz Josému, żeby zaprowadził tam konie, a potem Lídia przygotuje mu w kuchni coś do jedzenia. – Czy ten czarny mężczyzna jest niewolnikiem? – chciał wiedzieć André. – Tak, jest. – Wujek Joaquim mówi, że Portugalczyk, który trzyma niewolników, jest potworem, a nie człowiekiem zasługującym na szacunek. Tego już było Noelii za wiele. – André, jakich ty słów używasz?! I kto cię nauczył traktować dorosłych z takim brakiem szacunku?!

– Wuj Joaquim mówi… – zaczął chłopiec po raz kolejny. – Ani słowa więcej! – przerwała mu. André wskazał na Alessandra. – Ale on… Noelia zmusiła go do milczenia, wymierzając policzek, i dopiero zobaczywszy wystraszone spojrzenie chłopca, opamiętała się. Policzek Andrégo się zaczerwienił, a do miodowobrązowych oczu napłynęły łzy. – André. – Wyciągnęła do niego rękę, ale chłopiec się uchylił, a potem odwrócił się i wybiegł z holu. – O Boże – szepnęła. Popatrzyła na Alessandra, jakby szukała u niego pomocy. Ujął jej rękę. – Zasłużył na to, chociaż skarcenie by wystarczyło. – On jest… czasami przeciąga strunę, ale w ten sposób jeszcze nigdy się nie zachowywał. – Podniosła rękę do ust i wpatrywała się odrętwiałym wzrokiem w drzwi, za którymi zniknął André. Była wyraźnie zmęczona tym, co tego dnia wydarzyło się w ciągu tak krótkiego czasu, i wyładowała się na synu. – Powinieneś mnie pozostawić wyjaśnienie mu, kim jesteś – rzekła. – Przykro mi. – Alessandro obrócił ją do siebie i pogładził po policzku znajomym gestem, którym zaczynał wiele z ich wspólnych nocy i którym zawsze ją żegnał. – Uspokoi się do czasu mojej następnej wizyty. Następna wizyta. Skinęła głową, niezdolna zebrać myśli, a tym bardziej zastanowić się, jak zdoła to wszystko wytłumaczyć chłopcu. – Wracasz dzisiaj do Lizbony? – spytała. – Tak, w Sagres czeka na mnie kuzyn. Powiedziałem żonie, że nie będzie mnie najwyżej trzy dni. Noelia poczuła się tak, jakby ktoś wylał na nią kubeł zimnej wody, i cofnęła się o krok. A co sobie myślałaś? Że nigdy się nie ożeni, zżerany tęsknotą za tobą? I zapomniałaś przy tym, że przyjechał tu tylko dlatego, że dowiedział się o dziecku, o tym, że ma syna?

– Noelio? – Będziemy na ciebie czekać, porozmawiam z Andrém – powiedziała, zmuszając się do uśmiechu. – Będzie tu też mój brat, a ty jesteś żonaty, więc sytuacja okaże się dla nas łatwiejsza, nieprawdaż? – Tak, zapewne. Pożegnali się powściągliwie, nawet się nie dotykając. Noelia oparła się plecami o drzwi, ledwie je za nim zamknęła, przycisnęła rękę do dziko walącego serca i zaczęła walczyć ze łzami, które znowu napłynęły jej do oczu. Później porozmawia z synem, gdy oboje się uspokoją, a on wypłacze się w spódnicę Lídii, czego jego matka nie powinna widzieć, bo już wyrósł z wieku beksy, jak sam to określił. Poza tym Noelia była niemal pewna, że nie upłynie dużo czasu, jak do drzwi zapuka pierwsza sąsiadka, gdyż obecność szlachcica, który przyjechał do jej domu na rasowym ogierze w asyście niewolnika, nie mogła pozostać niezauważona. Ledwie o tym pomyślała, a już rozległo się natarczywe stukanie kołatki u drzwi. Odwróciła się z westchnieniem, odczekała dłuższą chwilę, żeby nie wyglądało na to, że stała tuż za drzwiami, i otworzyła. Zobaczyła na progu senhorę Elvirę Almeidę, starszą kobietę mieszkającą naprzeciwko. W ręku trzymała błyszczący półmisek, na którym podawano mięso, a który Noelia przypominała sobie jak przez mgłę. – Byłaś tak dobra, by pożyczyć mi ten półmisek, menina – powiedziała kobieta – i wreszcie chciałabym go oddać. Wybacz, proszę, że robię to dopiero teraz. – Trzymała go jednak przyciśnięty do piersi i nie wyglądało na to, żeby miała zamiar odejść, więc zrezygnowana Noelia zaprosiła ją do środka. Dla Andrégo znalazła czas, dopiero gdy chłopiec szedł do łóżka, gdyż to był długi dzień, w którym do domu rodzeństwa Fontoura wróciło wiele przedmiotów pożyczonych i dawno uznanych za stracone.

*

– Jak mogłeś mu o tym powiedzieć? Joaquim siedział na krześle w swoim pokoju i z twarzą białą jak płótno w milczeniu wysłuchiwał tyrady siostry.

– Nie pomyślałeś, że on może tu przyjść? – Noelia krążyła niespokojnie tam i z powrotem. – I na dodatek to wszystko, co naopowiadałeś o nim Andrému! Udało jej się zdumiewająco szybko pogodzić z synem, co jednak wynikało również z tego, że chłopiec wiedział, iż zachował się nieodpowiednio. Nie chciał tylko rozmawiać o ojcu. Joaquim nerwowym ruchem odgarnął włosy z czoła. – On… Nie spodziewałem się, że tutaj przyjdzie – powiedział. – Wiem, że mężczyzna wdaje się w miłostkę, zapładnia kobietę, potem pozbywa się jej i nie zaprząta sobie głowy tym, co się z nią dalej dzieje. Na ogół tacy mężczyźni są szczęśliwi, jeśli nie muszą mieć nic wspólnego ze swoimi bękartami. Dziecko ma opiekę, my nie wysuwamy żadnych żądań. Co więcej, André nawet nie wiedział, kto jest jego ojcem. Nawet w snach nie przyszłoby mi do głowy, że on cię odwiedzi. – Joaquim podniósł się z krzesła, na którym najwyraźniej czuł się trochę jak oskarżony przed trybunałem. – Och Noelio, on jest strasznie arogancki. Nie miałem zamiaru nic mu mówić, ale kiedy dał do zrozumienia, że poinformuje Escolę Náutica o mojej przeszłości… – Co zrobił? – wpadła mu w słowo Noelia. – Nie mogę w to uwierzyć. – No nie, tak wprost tego nie powiedział, raczej było tak, że sam to sobie wykoncypowałem z jego słów… Noelio, nienawidziłem tego twojego spojrzenia, kiedy jeszcze byłaś małym dzieckiem. Ja sobie tego nie uroiłem. – I czułeś się zmuszony powiedzieć mu o Andrém? – Powiedziałem mu, że nie troszczę się tylko o siebie, ale również o ciebie, i jakoś tak od słowa do słowa prawda wyszła na jaw. Przykro mi, Noelio. Gdybym wiedział, że on natychmiast tu przybędzie, nie pisnąłbym słowa. Noelia opadła na łóżko, pochyliła głowę i milczała. Brat ostrożnie usiadł obok niej, wziął ją za rękę. Po krótkim wahaniu oparła się o jego ramię. – Przyjedzie ponownie? – zapytał. – Tak. – Noelia zamknęła oczy. – André go obraził, on jest żonaty, ale znowu nas odwiedzi. – Co powiedział André? – Powtórzył dosłownie to, co widocznie usłyszał od ciebie: że jest niecnym łajdakiem, a potem nazwał go potworem, ponieważ miał ze sobą niewolnika. Znowu zapadło milczenie, jednak po chwili Noelia usłyszała odgłos przypominający stłumiony

szloch. Zirytowana wyprostowała się, spojrzała na brata, którego ramiona trzęsły się z tłumionego śmiechu, i wymierzyła mu cios w ramię. – To naprawdę nie jest śmieszne, Joaquimie! Odrzucił w tył głowę i nadal się zaśmiewał. – Och Noelio, André naprawdę to powiedział? Żałuję, że nie widziałem miny Dom Alessandra. – Jak w ogóle mogłeś mówić chłopcu coś podobnego? Śmiech przebrzmiał i Joaquim spoważniał. – A co innego miałbym mu powiedzieć, kiedy pytał o ojca? Kiedy chciał wiedzieć, dlaczego nie może go poznać i dlaczego on tu nigdy nie przychodzi? Miałbym go okłamywać i powiedzieć, że jego ojciec nie żyje? A może, że jego ojciec nie ma pojęcia o istnieniu syna? Jak moglibyśmy potem spojrzeć dziecku w oczy? Wyglądałoby, że ukrywamy przed nim ojca. A więc przedstawiłem Dom Alessandra takim, jaki jest, mężczyzną, który uwiódł kobietę, a potem wygnał ją ze swego życia, nie dbając o to, co się z nią stanie. Niecny łajdak, bez krzty honoru. – Ach, Joaquimie. – Noelia westchnęła. – Nie możemy mu jakoś przeszkodzić w tych wizytach? – Nie sprawiał wrażenia, że można by mu tego zakazać. Poza tym… wprawdzie powiedział, że nie chce mi odebrać Andrégo, ale… – Uniosła ramiona. – Nie wiem, co on zrobi, jeśli zabronię mu spotkań z synem. A prawo jest po jego stronie. Jestem samotną matką, on szlachcicem, dowódcą dwóch flotylli indyjskich bywającym na dworze królewskim. Nie zniósłby takiej odmowy. Joaquim patrzył na siostrę badawczo, świdrował ją wzrokiem, i Noelia poczuła, jak krew uderza jej do twarzy. Nie musiał niewypowiedzianego pytania ujmować w słowa, żeby wiedzieć, co myśli.

Goa, luty 1553

Geoffrey często się zastanawiał, jak to będzie, jeśli jeszcze przez następnych kilka lat Dom Fernâo nie pozwoli jemu i Anie wrócić do Lizbony. Jego córki to castiças, dziewczynki urodzone w Goi z matki Portugalki, pierwsze pokolenie Portugalek pochodzących z tego miasta. Tym samym nastąpiło pierwsze zerwanie z ojczyzną. Jeszcze dziesięć lat i nadejdzie czas, żeby się rozejrzeć za odpowiednim mężem dla Leonor. Dla dziewczynki Goa stanie się ostatecznie jej domem, tak jak dla Any zawsze będzie nim Lizbona. Upał wisiał nad miastem niczym rozgrzany klosz, nad ulicami powietrze lekko migotało. Dni upływały leniwie, od czasu do czasu przynosiły daleki odgłos grzmotu, zapowiedź ciemnych, spiętrzonych chmur. Kiedy Geoffrey stał na nabrzeżu w porcie, patrząc na rzekę, czuł na sobie dotyk gorącego powiewu powietrza, parujący oddech miasta. Opuścił bramę twierdzy i poszedł wzdłuż wybrzeża, minął położony przy stoczni szpital, jednopiętrowy długi budynek z gliny, pokryty liśćmi palmowymi. Aż nadto dobrze pamiętał dzień, kiedy po raz pierwszy zobaczył Indie, spowite w porannej mgle, która z wolna się rozwiewała, odsłaniając widok na bajkowe kulisy. Teraz nie celebrowano tu już rodzimych, pełnych kolorów świąt, zamiast nich ciągnęły procesje, między innymi orszak pokutny w Wielki Czwartek. Członkowie bractwa Misericórdia w swoich czarnych szatach, z zasłoniętymi twarzami, tak że były widoczne tylko oczy, biczując się, sunęli ulicami miasta. Geoffrey miał ręce pełne roboty, gdyż następnego dnia wyruszała flotylla do Lizbony. Kontrolował na miejscu, czy załadunek towarów senhora da Silveiry przebiega bez zakłóceń. Z wyjątkiem jednego incydentu, gdy spadł worek pieprzu i majątek w formie małych czarnych kuleczek potoczył się ulicą do wody, wszystko odbyło się na szczęście bez problemów. Kiedy wreszcie mógł udać się do domu, było już jednak ciemno.

Po powrocie zauważył, że Kadi, usługując przy stole, rzuca mu ukradkowe spojrzenia. Znał ją na tyle dobrze, by wiedzieć, że coś przed nim ukrywa. Obserwował ją uważnie, ale jej twarz niczego nie zdradzała. Dopiero później się zorientował, że nie ma Myrian. Kiedy to widział ją ostatni raz? Tego dnia wyszedł z domu bardzo wcześnie. A poprzedniego wieczoru? W ogóle nie jadł w domu, bo zrobiło się bardzo późno. Udał się do strażnika przy bramie, a ten powiedział, że Ana poprzedniego wieczoru wysłała ją gdzieś z jakimś poleceniem. – Sama odprowadziła ją do bramy – dodał, jakby musiał się usprawiedliwić. – Nie było żadnego powodu, żeby jej nie puścić. – A ciebie nie zdziwiło, że nie wróciła? – Nie byłem tutaj przez całą noc, senhor Glanville – odparł strażnik. Geoffrey zdawał sobie sprawę, że nie ma sensu szukać jego zmiennika, gdyż zaczął się już domyślać, co się mog​ło wydarzyć i dlaczego Ana przy powitaniu unikała jego spojrzenia. Przed dwoma dniami dowiedział się od senhora Mendesa, że sprzedał zbuntowanego niewolnika, gdy tylko ten był już w stanie samodzielnie chodzić. – Do kolonii w Terra do Brasil – dodał mimochodem Mendes. – Tam wiedzą, jak obchodzić się z takimi nędznikami jak on, do służby domowej już się nie nadaje. – Przypuszczam, że nic okrutniejszego nie wpadło wam do głowy – zauważył Geoffrey. W odpowiedzi usłyszał tylko szyderczy śmiech, poparty wzruszeniem ramion. Ale jak Myrian mogła się o tym dowiedzieć? – Od niewolnika, którego senhor Mendes przysłał tu wczoraj – powiedziała Ana, gdy Geoffrey zażądał wyjaś​nień. – I co ty sobie wyobrażałaś, pozwalając jej odejść? Sama raczej nie wykupi swego ukochanego. Ana zachowała spokój. – Może chciałaby go uwolnić. – Tak głupia być nie może. – Kocha go, jest zrozpaczona – tłumaczyła Ana. Był środek nocy. Jeśli rzeczywiście ma taki zamiar, spróbuje to zrobić pod osłoną ciemności.

Geoffrey wezwał niewolnika i kazał osiodłać i przyprowadzić konia. Jeśli dziewczyna wprowadzi swój zamiar w czyn, może zostać zabita. Handlarze nie patyczkują się z niewolnikami próbującymi ucieczki. – Dokąd się wybierasz? – spytała Ana. – A jak myślisz? Sprowadzę ją z powrotem. – Ona jest dorosła, Geoffreyu. Nawet jeśli jej postępowanie wydaje ci się nierozważne, to jej decyzja! – Nie mogła jej podjąć, będąc przy zdrowych zmysłach – stwierdził. – Tak, to mi brzmi znajomo. W podobnym duchu rozmawiano ze mną, kiedy wzbraniałam się przed poślubieniem Luísa. Geoffrey zostawił żonę w holu i wyszedł z domu. Na ulicach panował już spokój, jechał najpierw powoli, potem przeszedł w galop. W porcie też było cicho, statki kołysały się lekko na srebrzystoczarnej rzece, oprócz strażników nie było żywego ducha. Geoffrey zatrzymał się, zsiadł z konia i poprowadził go za sobą, trzymając za cugle. Spojrzeniem uważnie wodził po nabrzeżu. – Senhor? – Zbliżył się do niego jakiś żołnierz. – Czy mogę w czymś pomóc? – Szukam pewnej niewolnicy – odrzekł Geoffrey. – Nie widziałem w porcie żadnej samotnej kobiety, se​nhor. Ale skoro ona uciekła, to czemu nie wyślecie za nią kogoś, kto zna się na tropieniu zbiegłych niewolników? – Ponieważ rano wypływa jedna flotylla i nie mam czasu do stracenia. Dziewczyna należy do mego szwagra, a ja jestem odpowiedzialny za dom, w którym mieszka. – Ach tak, rozumiem. – Który z tych statków dostarcza niewolników do Terra do Brasil? – spytał. Żołnierz przesunął spojrzeniem po rzece i wskazał w końcu na karakę, która przypuszczalnie wchodziła w skład flotylli składającej się z pięciu żaglowców. – One wszystkie płyną do Terra do Brasil, ale tylko na okręcie flagowym umieszczono niewolników. Capitão-m or nazywa się Eduardo de Souto – dodał żołnierz.

– Gdzie go mogę znaleźć? – O tej porze prawdopodobnie śpi w Misericórdii, gdzie zatrzymał się na czas pobytu w Goi. Geoffrey podziękował żołnierzowi i ruszył wzdłuż wybrzeża. Po drodze zauważył kilka łodzi zacumowanych w porcie i podszedł do dwóch m arin heiros, którzy siedzieli, rozmawiając, na burcie barki. – Jak mogę się dostać na statek Dom Eduarda de Souto? – zagadnął. – Dlaczego o to pytacie, senhor? – Muszę wiedzieć, kto na jego statku handluje niewolnikami. Jeden z m arin heiros wstał i poprawił ubranie. – O ile wiem, na pokład nie zostaną zabrani żadni nowi niewolnicy, senhor, jesteśmy już przeciążeni. – Nie chcę niczego sprzedawać, szukam zbiegłej niewolnicy i miałem nadzieję, że capitão-m or mógłby mi pomóc, bo wydaje się, że ukryła się na jego statku. Wprawdzie niezupełnie odpowiadało to temu, co podejrzewał Geoffrey, ale gdyby Myrian miała zostać odkryta na statku, to lepiej, by uważano, że próbuje uciec z Indii, niż że usiłuje pomóc w ucieczce jednemu z niewolników. W pierwszym przypadku wymierzenie kary pozostawiono by Geoffreyowi i po prostu by mu ją wydano. Marynarz potarł brodę. – To rzeczywiście poważna sprawa. – Spojrzał w stronę żaglowca, potem na Geoffreya. – Handlarzem jest senhor Gomes, znajduje się już na pokładzie. Jeszcze dzień, a już byście nas nie zastali. – Możesz mnie do niego zaprowadzić? – spytał Geoffrey. Mężczyzna, z którym rozmawiał, kiwnął głową, a jego towarzysz wstał i odcumował łódź. Tymczasem Geoffrey przywiązał konia, a kiedy wrócił, mężczyźni zdążyli już spuścić łódź i czekali na niego. Minęło sporo czasu od dnia, gdy Geoffrey ostatni raz był na wodzie, i lekkie kołysanie obudziło w nim wspomnienia. Na czarnej wodzie Mandowi migotały w świetle księżyca błędne ogniki, a stojące na kotwicy żaglowce wyrastały z niej niczym góry. Kiedy łódź przybiła do capitan ii,

spuszczono sztormtrap i marynarz, z którym rozmawiał Geoffrey, wspiął się po nim na pokład. Tam porozumiał się z marynarzem pełniącym wachtę. – Senhor Gomes już udał się na spoczynek – poinformował Geoffreya. – Ale że sprawa wydaje się bardzo pilna, postaram się go ściągnąć. – Wysłał do kajuty handlarza jednego z grum etes. Geoffrey podziękował i czekał, aż w końcu usłyszał rozespany głos, który wyrwał go z zamyślenia. – Chcieliście mnie widzieć, panie? Geoffrey się odwrócił. Zobaczył idącego ku sobie dość korpulentnego mężczyznę, ubranego elegancko, choć jak można było zauważyć – w pośpiechu, gdyż nic na jego okrągłej figurze nie leżało tak, jak powinno. Handlarz poprawił przekrzywiony beret i się przedstawił. – Inácio Gomes, do waszych usług, senhor. Jak słyszałem, podobno na ten statek mogła się wśliznąć niewolnica. Tyle że, senhor, w tym wypadku nie wiem, jak mógłbym pomóc, bo jeżeli życzycie sobie przeszukać statek, to może to nastąpić tylko na rozkaz capitão-m ora, a pod jego nieobecność nawigatora jako następnego rangą. Powinniście zwrócić się do niego. – Podejrzewam, że kobieta znajduje się między waszymi niewolnikami, senhor, gdyż w waszym posiadaniu jest ten, na którym jej zależy. Może weszła na pokład wraz z innymi? Mężczyzna zmarszczył czoło. – Mam nadzieję, że nie posądzacie mnie o ukrywanie tej dziewczyny. Opinia o mnie jako handlarzu zawsze była nienaganna, nie wziąłem na pokład tego statku żadnego niewolnika, który nie należy do mnie. Geoffrey podniósł ręce uspokajającym gestem. – Jestem jak najdalszy od tego, żeby insynuować wam nieczyste machinacje, senhor. Myślę raczej, że dziewczyna wykazała się dużym sprytem i być może ukryła wśród niewolnic. Trudno, żebyście coś takiego przewidzieli. Czoło mężczyzny się wygładziło. – No więc skoro tak, to musi się znajdować w ładowni. – Wskazał na zejściówkę. – Pójdę pierwszy, jeśli pozwolicie, senhor. Geoffrey kiwnął głową i zszedł za handlarzem na dół po wąskich schodkach. Náo był większy niż „Maria-Ana” Alessandra. To był wspaniały czteromasztowiec, także i w środku imponująco

obszerny. Pokład zastawiały starannie umocowane skrzynie i beczki, a wnętrze zapełniono wszelakimi towarami i zapasami: skrzyniami spiętrzonymi jedna na drugiej aż po sufit, workami, beczkami. Znajdowały się tu też specjalne pomieszczenia dla kóz, owiec i bydła, na klatki z drobiem, a także na liny, kotwice, żagle – w niektórych miejscach korytarze były tak wąskie, że barczysty mężczyzna wypełniał całą ich szerokość. A nad tym wszystkim unosiła się ciężka, ostra woń zwierząt i lekki zapach słonej wody, który nie ustępował nawet po dokładnym oczyszczeniu statku, wysuszeniu i uszczelnieniu go gorącą smołą. Kiedy weszli do pomieszczenia, w którym transportowano niewolników, Geoffreya uderzył przede wszystkim odór potu i moczu. Nie był to statek przystosowany do przewożenia niewolników, więc nie leżeli przykuci łańcuchami do prycz na kilku międzypokładach, lecz siedzieli na ziemi, połączeni ze sobą długimi łańcuchami, które przymocowano do ściany. Handlarz uniósł latarnię, na co wszystkie twarze zwróciły się ku niemu – mężczyzn po jednej stronie i kobiet po drugiej, jakby się obawiano, że uwięzieni tu ludzie zaczną się parzyć jak zwierzęta, jeśli nie zostaną rozdzieleni według płci. Geoffrey potoczył wzrokiem po kobietach, ale nigdzie nie dostrzegł Myrian. – Myrian? – odezwał się. Rozległ się lekki brzęk łańcuchów, a gdy Geoffrey odwrócił się w stronę mężczyzn, rozpoznał wśród nich Felipe, ukochanego niewolnicy. Ten wyprostował się i stał się czujny. – Widziałeś ją? – spytał Geoffrey. – Uciekła, myślę, że jest tutaj. – Myrian! – Młody niewolnik miał głęboki głos o miłym brzmieniu. – Ty głupia kobieto, nie wiesz, dokąd płynie ten statek? Geoffrey szedł wzdłuż szeregów niewolników. Teraz również wśród kobiet zauważył jakiś ruch. – Ona jest tutaj – powiedziała łamanym portugalskim jakaś bardzo młoda niewolnica o lekko schrypniętym głosie. – Ukryła się między nami. Teraz i Geoffrey ją dostrzegł. Skulona przykucnęła między kobietami, z rękami w łańcuchach. Odwrócił się do handlarza. – Dlaczego jest skuta łańcuchem z waszymi niewolnicami? – spytał ostrym tonem. – Mogę sprowadzić cały korowód świadków, którzy potwierdzą, że należy do Dom Alessandra. Handlarz oblizał nerwowo wargi.

– Nie zrobiłem tego rozmyślnie. Przywieźliśmy niewolników na statek i wszystkich po kolei skuliśmy. Skoro była wśród nich, moi ludzie i ją skuli, nie wiedząc, że nie należy do mnie. – Odwrócił się i krzyknął czyjeś imię. – Oczywiście natychmiast ją wam zwrócę. – Nie! – Myrian zerwała się i utkwiła wzrok w Geoffreyu. – Sprzedajcie mnie temu handlarzowi, senhor, pozwólcie mi z nim jechać. Chcę zostać z Felipe. Handlarz potarł brodę. – Ejże, dziewczyno, na twoim miejscu nie domagałbym się tego – rzekł. – Kolonie w Terra do Brasil to nie zabawa. Takie śliczne dziecko jak ty ani się obejrzy, jak wyląduje w łóżku nadzorcy. A potem będziesz musiała pracować z grubym brzuchem bez względu na to, jak ci będzie ciężko. – Potrząsnął głową. – Nie powinnaś więc o to prosić. Masz przecież dobry dom, skoro twój pan się o ciebie troszczy. Podszedł mężczyzna, któremu u pasa dźwięczało kilka kluczy zawieszonych na kółku. – Wzywaliście mnie, senhor? – zwrócił się do handlarza. Ten wskazał Myrian. – Rozkuj tę dziewczynę! – rozkazał. Myrian jednak się opierała, a kiedy mężczyzna zdjął jej łańcuchy, rzuciła się do Geoffreya i chwyciła kurczowo jego rękę. – Proszę, senhor, pozwólcie mi jechać, sprzedajcie mnie temu człowiekowi, nie chcę żyć bez Felipe. Ujął ją za ramię. – Nie. – Byłam nieposłuszna, uciekłam dwa razy, zostawcie mnie tu. Dona Ana nie będzie miała ze mnie dużo pociechy! Głos dziewczyny przeszedł w przeraźliwy pisk, jakiego Geoffrey nigdy wcześniej z jej ust nie słyszał. Lekko nią potrząsnął, a że Myrian wciąż się go czepiała, a jej głos brzmiał teraz histerycznie, uderzył ją w twarz tak silnie, że omal nie upadła na ziemię. – Nie – powtórzył.

– Myrian. – Usłyszawszy głos Felipe, dziewczyna się uspokoiła i znieruchomiała. Geoffrey wciąż trzymał ją za ramię. – Chcesz, żebym czuł się jeszcze bardziej winny? – Chcę zostać z tobą. – Rozpłakała się. – Ach, dziecko. – Senhor Gomes westchnął. – Naprawdę myślisz, że pozwolą wam cieszyć się wspólnym życiem? Jesteś taka ładna, że możesz służyć w domu, ale jego wyślą na pole. Uchodzi za krnąbrnego, a z uciętą połową stopy nie nadaje się do pracy domowej. – Może byście mi go sprzedali? – zaproponował Geoffrey, powodowany zarówno współczuciem dla młodej kobiety, jak też chęcią spełnienia woli Any. – Zapłacę podwójną cenę tej, jaką za niego daliście. Handlarz z żalem potrząsnął głową. – Zrobiłbym to z największą chęcią, senhor – rzekł. – Muszę przyznać, że nawet mnie wzrusza ta miłosna historyjka, ale musiałem dać senhorowi Mendesowi słowo, że nie sprzedam tego niewolnika na terenie Goi, w zamian za co kupiłem go za sumę znacznie poniżej jego wartości. – Zarobicie dodatkowo, a senhora Mendesa i tak nic nie obchodzi, gdzie go sprzedacie – przekonywał Geoffrey. – Ogromnie żałuję, senhor, ale moja reputacja handlarza zależy od tego, czy dotrzymuję danego słowa. Nabyłem tego niewolnika bardzo korzystnie, nie mając pojęcia, jaka historia się za tym wszystkim kryje. Ciałem Myrian wstrząsał szloch. – Chodź. – Geoffrey pociągnął ją za sobą. – Wracamy do domu. Dziewczyna się opierała. – Idź! – zawołał Felipe. – Zrób wreszcie to, co on mówi! – Mądry chłopak – stwierdził senhor Gomes. – Naprawdę mądry. Powinnaś go posłuchać, moje dziecko. – Obrzucił wzrokiem niewolników. – Ty jesteś tym z połową stopy, będę o tobie pamiętał. W Terra do Brasil tak wywinduję za ciebie cenę, że nie zostaniesz zamęczony na śmierć. Nawet największy tyran dba o towar, za który słono zapłacił. Geoffrey poprowadził Myrian do zejściówki, puścił ją przed sobą, po czym skierował do relingu, z którego nadal zwisała drabinka sznurowa. Podziękował mężczyz​nom za pomoc i polecił m arin heiros, żeby przewieźli ich łodzią na ląd. Potem pomógł Myrian wysiąść z łodzi, posadził ją

na swego konia i ruszył w drogę powrotną. Kiedy wszedł do sypialni, Ana jeszcze nie spała. Usiadła i spojrzała na niego pytająco. – Jest już w domu – powiedział tylko. – Ukryła się na statku między niewolnicami. – A Felipe? – Zostanie sprzedany do Terra do Brasil. Nie mogłem dla niego nic zrobić. Ana ściągnęła brwi, akurat na tyle, by dać mu do zrozumienia, że nie aprobuje jego postępowania. – Miałem ją tam zostawić? – spytał. – To była jej decyzja. – Na Boga, Ano, nie rozumiesz, że podjęła ją, kierując się emocjami? Nie była w stanie trzeźwo myśleć. – Jesteś tego pewien, tak? Tylko dlatego, że wydaje ci się głupia. Ale może znaleźliby tam jakiś sposób… – Tak, być może. – Geoffrey był zmęczony i choć nie miał wątpliwości co do słuszności swego postępowania, nagle ogarnęły go wyrzuty sumienia w stosunku do Myrian. A jeszcze Ana zaczęła z nim tę dyskusję. – Jest, jak jest, jakoś to przeboleje – stwierdził. Ana tylko patrzyła na niego w milczeniu.

*

– Och, to doprawdy nie do zniesienia. – Joana, jak znowu zaobserwowała Ana, nie mogła się uspokoić, kiedy już się zdenerwowała. A na ogół tak właśnie się działo, kiedy mówiła. – Powiedziałam mu, że może ci zaufać, ale odrzekł, że prawdopodobnie to samo mówił twój ojciec, zanim uciekłaś. Ana się roześmiała. – Można go zrozumieć.

– Ach. – Joana zrobiła lekceważący ruch ręką. – Nie pojmuję, co go to obchodzi. – Zyskałaś zaufanie jednej z jego niewolnic? – spytała Ana. – Tak, zwierzyłam się jednej z jego dziewcząt, takiej, o której wiem, że potrafi dochować tajemnicy, bo nie jest tutaj szczęśliwa. Możesz sobie wyobrazić, że młode kobiety są specjalnie wychowywane do takiej działalności? Od małego uczy się je uległości, a kiedy tylko trochę podrosną… sposobów zadowalania mężczyzn. – Joana wykrzywiła twarz na tak jawną moralną niegodziwość. – Ona jest tak uwodzicielska wobec niego i tak mu oddana, że on zapewne myśli, iż to dlatego, że sam jest taki uwodzicielski. Ana wolała nie dociekać, skąd Joana czerpie informacje na temat miłostek tej pary. – Gdyby zakonnice, które mnie wychowywały, wiedziały, że taka kobieta objaśnia mi, jak skłonić własnego męża do spełnienia obowiązku małżeńskiego… – Westchnęła, jakby życie w ciągu zaledwie kilku miesięcy objawiło jej zgryzoty całego świata. – Przy czym bynajmniej jej nie potępiam, nawet ją lubię, naprawdę, ona nic nie może poradzić na swoją sytuację. – Joana usiadła i złożyła ręce na kolanach. – Nie mam rodziny, nie mam rodziców, którzy mogliby być przy mnie, a tak bardzo pragnęłam założyć własną rodzinę i mieć gromadkę dzieci. Byłabym dla nich matką, której brak zawsze boleśnie odczuwałam. Cóż, nie takiego ojca życzyłabym sobie dla swoich dzieci, ale że jest mi do tego niezbędny, muszę go zaakceptować. Na usta Any wkradł się ledwie dostrzegalny uśmieszek. – Może się zmieni, to się zdarza. Wielu mężczyzn zmienia się nie do poznania, gdy zostają ojcami. Grymas na twarzy Joany wskazywał, że nie do końca jest przekonana o możliwości takiej przemiany, ale skinęła głową. – Pogodziłam się z tym, że nie mam innego wyjścia – powiedziała. – Nawet gdybym zdołała anulować moje małżeństwo, natychmiast zmuszono by mnie do następnego. Niewykluczone, że są i tutaj przyzwoici mężczyźni, ale co miałabym począć, gdybym trafiła na jeszcze gor​szego? Niewolnica wniosła ciasto migdałowe, z którego jeszcze skapywał miód. Joana miała do niego wyraźną słabość. Zlizała miód z palców uwodzicielskim gestem, którego tak dobrze się wyuczyła, że czyniła go zupełnie nieświadomie. Widocznie niewolnica, mimo całego moralnego oburzenia Joany, znalazła w niej pojętną uczennicę. Teraz pozostawało tylko czekać, czy Pedro de Lavall potrafi to docenić. – Powiedz. – Joana zanurzyła lepiące się palce w miseczce z wodą. – Jak to się stało, że nie

próbowałaś tak się ułożyć ze swoim narzeczonym, jak to teraz zalecasz mnie? Czy ucieczka naprawdę była warta zerwania z rodziną? Na wspomnienie Luísa Anę przeszedł dreszcz. – Tak, choć bardzo nad tym boleję i mam nadzieję, że rodzina jednak przyjmie mnie w Lizbonie. Ale tak, to było tego warte. Małżeństwo z Luísem de Brissakiem by mnie zniszczyło. – Ale on jest takim pięknym mężczyzną. – Joana westchnęła, tym razem z rozmarzeniem. – Widzieliśmy go kiedyś przypadkowo w kościele i nie było dziewczyny, która nie chciałaby zostać jego żoną. – Gdyby twarz odzwierciedlała jego charakter, byłby brzydki jak grzech śmiertelny. Ana przypomniała sobie lata, kiedy Luís był u jej boku, a gdy skończyła dwanaście lat, kreował się na jej opiekuna bardziej jak starszy brat niż narzeczony. Z czasem sposób, w jaki na nią patrzył, zmienił się zasadniczo. Nie sposób było nie zauważyć pożądania, choć nigdy nie wyrażał go słowami, które naruszałyby zasady przyzwoitości. – Ale dlaczego? – zdziwiła się Joana. – Robił straszne rzeczy, Joano, poprzestańmy na tym. Mimo że wyraźnie zaciekawiona, młoda kobieta nie dopytywała się dłużej. Choć Ana nie przepadała za tym bardzo słodkim ciastem, wzięła kawałeczek i obracała go w ustach, jakby w ten sposób mogła zabić gorzki smak wywołany wspomnieniem Luísa i tego, czego była świadkiem.

Lizbona, marzec 1553

– Moja droga – głos Luísa brzmiał fałszywą słodyczą – nie uczono cię, że jest wysoce niestosowne wpatrywanie się w mężczyznę w taki sposób, a już całkiem niegodne wiernej małżonki? Lúcia szybko odwróciła wzrok i opuściła powieki. – Wybacz, zamyśliłam się, to wszystko. Luís przesunął rękę wzdłuż jej ramienia. Była pewna, że jej nie wierzy, nie musiała nawet na niego patrzeć, aby to wiedzieć. Potwierdził to w następnej chwili, gdy lekko pochylił się do przodu i zbliżył usta do jej ucha. – Podnieciłoby cię, gdybym go kiedyś zaprosił na jedno z moich skromnych spotkań i odstąpił mu ciebie zamiast którejś niewolnicy? Niestety, nigdy do tego nie dojdzie, bo chcę mieć pewność, że jestem ojcem moich dzieci. Poczuła oburzona, jak oblewa ją fala gorąca, jak też dreszczyk emocji, którego ku swemu zażenowaniu nie była w stanie opanować. Popatrzyła na męża, starając się wyczytać z jego twarzy, czy odgadł jej uczucia i myśli, ale zobaczyła na niej tylko kpiące rozbawienie. – Przykro mi, jeśli samym spojrzeniem rozgniewałam cię do tego stopnia, że poczułeś się zmuszony upokorzyć mnie w ten sposób. – Tylko słowami, moja droga, gdyż wiemy oboje, że Dom Rui jest człowiekiem honoru i z oburzeniem odrzuciłby taką propozycję, nawet gdyby nie istniała obawa, że zajdziesz z nim w ciążę.

Lúcii łzy napłynęły do oczu, odwróciła się i teraz już całkiem jawnie skierowała spojrzenie na dziedziniec przed Mosteiro dos Jerón im os, gdzie cała rodzina uczestniczyła w porannym nabożeństwie i przed którym stał Rui de Vasconselos z doną Taís i dziećmi. Na jego pozamałżeńskich synów nie zwróciła uwagi, ale na dzieciach z prawego łoża zatrzymała wzrok. – Mamy córkę – powiedziała – a jego najstarszy syn byłby całkiem dobrą partią. Nie możesz mi zabronić rozglądania się za odpowiednimi rodzinami, to należy bądź co bądź do zadań żony i matki. Luís też podążył wzrokiem w stronę Dom Ruiego, a gdy ten odwzajemnił spojrzenie, podniósł rękę w geście pozdrowienia. Teraz i dona Taís się odwróciła i ukłoniła Lúcii, posyłając jej miły uśmiech. Lúcia chciałaby móc ją znienawidzić. – Nie, moja droga, to w ogóle nie wchodzi w rachubę. – Jest głównym spadkobiercą. – Tak, ale Ruiego, młodszego z braci, którego majątek może i jest pokaźny, ale ja dla mojej córki chcę czegoś więcej. – Luís odwrócił się i objął spojrzeniem swoje dzieci, które stały z nianią o parę kroków od nich. Chłopcy wybrali już sobie towarzyszy zabaw, a dziewczynka wtuliła się w ramiona młodej niewolnicy. Była zmęczona, poprzedniego wieczoru długo nie chciała pójść spać. – Poza tym – ciągnął Luís – takie rozważania są teraz zupełnie bezcelowe, gdyż zanim zdecyduję, kogo poślubi moja córka, chłopiec musi osiągnąć pewien wiek, żebym zobaczył, czy wyrósł na przyzwoitego człowieka. Jako dzieci prawie wszyscy są kochani. – Domyślam się, że chciałbyś na męża naszej córki kogoś podobnego do siebie? Luís rzucił jej osobliwe, niepokojące spojrzenie. – Nie – oświadczył. – Nie, z całą pewnością nie.

*

Gdy Célestine podeszła do Taís, żeby zamienić z nią parę słów, Alessandro dołączył do kuzynki i jej męża. Oboje mieli posępne miny i choć nie spoglądali na siebie, można było odnieść wrażenie, że toczą ze sobą niewidzialną walkę. Z Dom Luísem Alessandro nigdy nie był blisko

zaprzyjaźniony, a od czasu ucieczki Any ich stosunki wyraźnie się ochłodziły. – Alessandro. – Lúcia powitała go uśmiechem. – Gdybym nie widziała cię tutaj każdej niedzieli, byłabym skłonna pomyśleć, że wyjechałeś z Lizbony. Alessandro miał świadomość, że zaniedbuje kuzynkę, nie odwiedzając jej w domu, co musiała odbierać jako grubą nieuprzejmość, ale po prostu źle się czuł w Palácio de Brissac. Choć Dom Luís znalazł w osobie Lúcii partię równie dobrą jak Ana, to zawsze wyczuwało się w atmo​sferze ich spotkań jakiś niewypowiedziany wyrzut, jakby to Alessandro był winien, że narzeczona de Brissaca od niego uciekła. – Twój kuzyn jest człowiekiem bardzo zajętym, moja droga – powiedział Dom Luís i przywitał uprzejmie Célestine, która właśnie do nich podeszła. – To prawda – przytaknęła Célestine, dotykając ramienia męża. – Nie dalej jak w zeszłym miesiącu był z Ruim w Escola Náutica. – Tak, słyszałem o tym. – Dom Luís skinął głową. – A potem w Lagos, jak mi mówiono. – W Lagos? – Célestine zmarszczyła czoło. – Nie, musicie się mylić. Popatrzyła na Alessandra, po czym ponownie spojrzała na Luísa de Brissaca. Ten się uśmiechnął. – Ależ powiedział mi o tym jeden z jego towarzyszy podróży, który również udawał się z Sagres do Lagos. To chyba żaden problem, nieprawdaż? – Nie. – Zmarszczka z czoła Célestine jednak nie zniknęła. – Co robiłeś w Lagos? – Miałem coś do załatwienia. Spojrzenie Alessandra było aż nadto wymowne. Najwyraźniej nie życzył sobie wyjaśniania tej sprawy w tym miejscu. Célestine zatem nie nalegała. – W Lagos jest duży targ niewolników – dodał Dom Luís. – Kupiłem tam już kilku okazałych mężczyzn. Powiedzcie, Dom Alessandro, czy to nie z Lagos pochodził ten szpieg, którego siostra, hm… dotrzymywała wam towarzystwa w czasie podróży? Alessandro wyczuł, że Célestine zesztywniała. – To prawda, ale oddałem go w Lizbonie w ręce sądu, o ile sobie przypominacie. – Tak, pamiętam – potwierdził Dom Luís. – Mówi się, że jego siostra była sama, gdy odesłaliście

ją w Lagos na ląd. – Zgadza się. A teraz proszę wybaczyć. – Alessandro ujął za łokieć Célestine. – Mój ojciec, zdaje się, źle się poczuł, muszę się nim zająć. Nie skłamał. Fernão da Silveira rzeczywiście wyglądał kiepsko, miał twarz nienaturalnie bladą. Kiedy Alessandro do niego podszedł, posłał mu nieco wymuszony uśmiech. – Ach, mój synu, twoja matka chciałaby mnie zmusić, żebym pozwolił zanieść się do domu w lektyce jak jakaś stara baba. – Raczej jak uparty stary dziad – zażartowała matka, rzucając synowi za plecami ojca przelotne spojrzenie. Alessandro położył rękę na ramieniu Dom Fernão. – Zróbcie, ojcze, matce tę przyjemność. Wiecie, jak lubi po mszy porozmawiać na temat kazania, a w jej wieku ciągłe wychylanie się z lektyki jest zbyt męczące. Bardzo wielu mężczyzn używało lektyki, ale jego ojciec tego nie uznawał i zawsze jeździł konno albo szedł na piechotę. Jednak teraz udawał, że robi to wyłącznie ze względu na żonę, choć doskonale przejrzał zamysł Alessandra. Célestine, która w milczeniu przysłuchiwała się rozmowie, zwróciła się do męża, gdy podeszli do jej lektyki. – Co takiego miałeś do załatwienia w Lagos? – spytała. – Było parę spraw, którymi musiałem zająć się osobiście. – Jakie to sprawy? Alessandro uniósł brwi. – Od kiedy domagasz się ode mnie sprawozdań? – zdziwił się. – Jestem twoją żoną i myślę, że mogę w każdej chwili spytać cię, czym się zajmujesz. – Możesz, jednak teraz nie chciałbym o tym mówić, niech ci to wystarczy. Ręka Célestine zadrżała lekko, kiedy odsuwała na bok zasłonę lektyki.

– Czy to prawda, że ta kobieta tam mieszka? – indagowała. – Tak, właśnie tam wysadziłem ją na ląd. Ale nie martw się, nie jestem cudzołożnikiem. Pomógł jej wsiąść do lektyki i zaciągnął zasłonę.

*

Na szczęście Célestine już nie wracała do tego tematu, bo Alessandro ani nie miał ochoty rozmawiać o Noelii, ani też wdawać się z żoną w sprzeczki. Przyjdzie czas, że będzie musiał powiedzieć jej o synu, ale teraz nie zdołałby tego zrobić, zbyt żywe było wspomnienie spotkania z Noelią. Była porywająca z twarzą uwalaną sadzą i mąką, choć wyglądała raczej jak podkuchenna niż siostra kartografa zatrudnionego w Escola Náutica. Nigdy nie potrafił sobie wyobrazić, w jakich warunkach żyje, a tymczasem okazało się, że sama wykonuje wszystkie obowiązki, które normalnie należą do służby. Rozważał, czy nie podarować jej niewolnicy, jednak potem przypomniał sobie słowa Andrégo. Potwór. Natychmiast zwrócił się do Joségo, który siedział przy stole w kącie holu, kopiując dokumenty. José był wykształconym człowiekiem, już jako chłopiec nauczył się czytać i pisać i odebrał staranne wychowanie. Wielu niewolników było nauczycielami, artystami, pisarzami, nawet astronomami i uczonymi. Również kształceni w medycynie mężczyźni mogli trafić do niewoli. – José. – Alessandro skinął na niego. – Tak, panie? – Kiedy tak myślisz o swoim życiu wśród nas – obserwował uważnie mężczyznę, żeby nie uszedł mu żaden niuans jego mimiki – to mógłbyś powiedzieć, że jesteś z niego niezadowolony? – Czy zrobiłem coś, co was rozgniewało, panie? Jeśli tak, to… – Nie – przerwał mu Alessandro w pół słowa. – Po prostu odpowiedz na moje pytanie. – Jestem zadowolony, panie. Cóż innego miałbyś powiedzieć – pomyślał Alessandro.

– A więc dobrze, zapytam inaczej: gdybym ci dał wolność, co byś zrobił? Na twarzy Joségo widać było zmieszanie. – Ja… ja… nigdy się nad tym nie zastanawiałem. – Naprawdę? – Nie, ja… panie, jeśli rozważacie sprzedanie mnie, bo jesteście ze mnie niezadowoleni… ja… – Wielkie nieba, José! Znasz mnie dostatecznie długo, by wiedzieć, że umiem okazywać niezadowolenie wprost i nie muszę się uciekać do zawoalowanych pytań. Chcę wiedzieć dokładnie to, o co pytam. I nie wierzę, że nigdy się nad tym nie zastanawiałeś. José głęboko odetchnął, wyglądał niepewnie. – Ja… czasami sobie wyobrażam, że mam mały domek nad Tagiem i uczę dzieci czytać i pisać. A więc takie to zwyczajne. – I mieszkałbyś tam sam? José zawahał się chwilę. – Nie, chciałbym się ożenić. – Jest jakaś kobieta, która ci się podoba? Teraz odpowiedź była błyskawiczna, gdyż José zaprzeczył. – Czy ja jestem potworem? – zapytał wreszcie Ales​sandro. Mężczyzna szeroko otworzył oczy. – Wy, Dom Alessandro? Nie, zdecydowanie nie. Alessandro westchnął. – Muszę przyznać, że wcale nie podoba mi się pomysł, że kiedyś będę musiał z ciebie zrezygnować – rzekł. – Ale obiecuję ci, że jeśli będziesz mi wiernie służył również jako wolny człowiek do czasu ukończenia przeze mnie czterdziestego roku życia, to potem kupię ci dom nad Tagiem i postaram się, żebyś mógł zostać nauczycielem. Jednak o kobietę będziesz musiał sam się postarać.

José za wszelką cenę próbował zachować spokój. – Ja… ja… jeśli Bóg da mi jeszcze siedem lat życia, będę wam służył tak samo wiernie jak dotychczas, Dom Alessandro. Alessandro wpatrywał się w twarz, którą znał od dzieciństwa. Niewolnik był zaledwie kilka lat starszy od niego i jak to bywa, gdy razem się dorasta, wydawało mu się, jakby w ogóle się nie zmienił, jakby przed Alessandrem, dzieckiem, wciąż stał jeszcze José, młokos. – Poszukaj sobie żony, José, mężczyzna nie powinien żenić się zbyt późno. Jeśli będzie niewolnicą, wykupię ją dla ciebie. – Panie… Dziękuję wam, panie. Po raz pierwszy się zdarzyło, że José nie mógł znaleźć słów, a w jego oczach pojawił się nieznany dotychczas blask. Wiedząc, jak bardzo zawsze stara się zachowywać nienagannie, Alessandro zrezygnował z dalszej rozmowy. Niewolnik wrócił do swojej pracy, ale nie wziął do ręki pióra. Teraz – pomyślał Alessandro – okaże się, czy naprawdę uważał go za dobrego pana, czy za potwora. I trochę się bał, że José mógłby uciec, gdy tylko będzie miał w ręku akt wyzwolenia.

*

– Aż nie chce mi się wierzyć – powiedział Dom Fernão, z zainteresowaniem obserwując syna. – Akurat José, na którym tak ci zależało? Alessandro tylko przytaknął, zastanawiając się, czy ojciec poznał po nim, że już żałuje tej decyzji. Jeśli José zechce odejść, będzie miał ku temu wszelkie prawo, a co on bez niego pocznie? Nie znajdzie łatwo niewolnika, którego będzie mógł obdarzyć takim zaufaniem – obaj zbyt dobrze i zbyt długo już się znali. – Nie wydajesz się zadowolony z tej decyzji – zauważył ojciec. – Co cię do niej skłoniło? Alessandro uniósł nieco ramiona i od razu je opuścił. Siedzieli w sali kominkowej i złoty blask płomieni nadawał twarzy ojca brązowe zabarwienie, ale nawet ono nie zdołało zatuszować powlekającej ją od kilku dni chorobliwej bladości z lekkim odcieniem szarości. Nie tylko Alessandro martwił się stanem ojca. Matka powiedziała mu, że wiele razy widziała, jak Dom Fernão przyciskał rękę do piersi, dokładnie w miejscu, gdzie znajduje się serce. Robił to tylko

wtedy, kiedy myślał, że nikt go nie widzi. Jakoś akurat teraz Alessandro uznał, że czas dojrzał, żeby wyznać ojcu prawdę. – Pamiętacie, ojcze, tę dziewczynę, która była na statku w czasie mojej pierwszej podróży do Indii? Siostrę szpiega? – To epizod, który niełatwo mógłbym zapomnieć, synu – odparł Dom Fernão. Filuterny uśmiech przemknął przez jego zmęczone rysy, choć swego czasu nie uważał tej sprawy i całej gadaniny na ten temat za coś zabawnego. Alessandro zaczerpnął głęboko powietrza, przygotowując się psychicznie do tego, co zamierzał powiedzieć. – Spotkałem jej brata. Uczy w Escola Náutica. Opowiedział mi o siostrze i że… że ona ma… – Sam nie wiedział, dlaczego tak trudno wyartykułować mu te słowa w obecności ojca. Być może dlatego, że rodzice byli jedynymi ludźmi, przed którymi naprawdę wstydził się swoich postępków. – Ona ma syna. Dom Fernão pokiwał z namysłem głową. – To dlatego jeździłeś do Lagos? – Wiecie o tym? – zdziwił się Alessandro. – Célestine powiedziała twojej matce, spytała, czy my wiemy, co mogłeś tam robić. W Alessandrze wezbrał gniew na żonę i obiecał sobie, że się z nią rozmówi. – Célestine by tego nie zrozumiała, uważałaby, że pojechałem z zamiarem zdradzenia jej. – Czego jednak ani nie zrobiłeś, ani nie zamierzałeś ​z robić. To Alessandro mógł potwierdzić bez najmniejszego wahania. Tym razem rzeczywiście powodowały nim szlachetne motywy, choć oczywiście w głębi duszy taiła się chęć zobaczenia Noelii. Ale to raczej nie czyni z niego cudzołożnika. – Co sobie obiecywałeś po spotkaniu z dzieckiem? Uważałeś, że potrzebuje twojej pomocy? – spytał ojciec. – Nie, jego wuj powiedział nawet, że chłopcu niczego nie brakuje, a o moim istnieniu nie ma pojęcia. A jednak… – Słowa zamarły mu na ustach.

– Cóż, nie postąpiłeś niewłaściwie, tylko trochę zbyt pochopnie. Ale co to wszystko ma wspólnego z Josém? Alessandro zrelacjonował ojcu przebieg spotkania z Noelią i przekazał mu dosłownie to, co powiedział do niego André. Dom Fernão wybuchnął na to śmiechem, po którym skrzywił się lekko i zaczął kasłać. – Ach, Alessandro, jeśli naprawdę chciałbyś przekonać do siebie tego chłopca, czeka cię trudne zadanie. Obdarzenie Joségo wolnością niewiele tu pomoże, bo chłopiec nie będzie jeszcze w stanie pojąć wagi tego gestu. Nawet wyznaniem, że bardzo kochasz jego matkę, nie zdobędziesz jego miłości. Alessandro poczuł, jak krew napływa mu do twarzy. – Miłość to może nieco za dużo powiedziane. Zależy mi na tym, żeby otoczyć go opieką, w końcu jest moim synem. – Tak jak Lea jest twoją córką. Nieco skonsternowany Alessandro wzruszył ramionami. – Lei niczego nie brakuje. – Chłopcu też nie, jak słyszałem, a jego sytuacja wydaje mi się nawet nieco lepsza niż twojej córki. – Dom Fernão westchnął. – Kiedy pojedziesz następnym razem do Indii, przywieź ją, dobrze? Chciałbym znowu usłyszeć w tym domu dziecięcy śmiech. – Przymknąwszy powieki, odchylił w tył głowę, a Alessandro nie wiedział, czy zawsze były tak delikatne, niemal przezroczyste. – Żałuję, że nie byłem bardziej pobłażliwy, Alessandro, że nie powiedziałem ci, abyś przywiózł Anę. Jej miejsce jest tutaj, jej i dzieci. – W ciągu dwóch lat może tu być, ojcze, jeśli podamy list z następną wypływającą flotyllą. – A więc zrób to, mój synu. – Dom Fernão wstał. – I porozmawiaj z Célestine, nie zasłużyła na to, żeby żyć w takiej niepewności. Ja się na chwilę położę. Alessandro odprowadził spojrzeniem ojca, gdy ten wchodził na schody, opierając się ciężko na drewnianych belkach biegnących wzdłuż obu ścian. Chciał pójść za nim, pomóc mu, ale wiedział, że Dom Fernão by sobie tego nie życzył. A kiedy tak na niego patrzył, nagle poczuł, jak przenika go chłód i pierś ścisnęło mu głębokie uczucie straty, jakby niemal przeczuwał w tej właśnie chwili, że nigdy już nie siądą obok siebie i nie pogawędzą.

*

– Muszę z tobą porozmawiać – oznajmiła Célestine, kiedy wczesnym wieczorem weszła do ich wspólnego pokoju. Powiedziała, że po posiłku udała się z wizytą. Policzki miała jednak rozpalone i była tak zasapana, jakby biegła. Alessandro zamknął książkę, którą czytał, i popatrzył na żonę wyczekująco. Célestine zatrzymała się i załamała ręce. Sprawiała wrażenie zbyt roztrzęsionej, by usiąść. – Byłam u Lúcii. – Na moment zamknęła oczy, jakby musiała zebrać się w sobie, potem podniosła wzrok na męża i niewątpliwie zauważyła jego zdziwienie. – Cóż, ponieważ ty nie zaprzątasz sobie głowy tą gałęzią rodziny, ja muszę cię w tym wyręczać. – To godne pochwały, aczkolwiek dotychczas nie wykazywałaś większego zapału w tym kierunku – zauważył Alessandro. Célestine tylko potrząsnęła głową, przechodząc do porządku nad jego słowami. – Dlaczego mi nie powiedziałeś, po co jeździłeś do Lagos? – Jej głos przybrał wysoki, niemal ostry ton. – To z powodu tej kobiety, to ją odwiedziłeś, była sama, jej brata nie było w domu. Ale najgorsze jest to… – łzy stłumiły jej słowa – …najgorsze, że ona ma syna. I ja chciałabym teraz dowiedzieć się od ciebie, czy to jest twój syn. Alessandro wstał. – Skąd o tym wiesz? – spytał. – Ludzie… ludzie gadają. – Nie, o tym na pewno nie gadają, ja sam dowiedziałem się dopiero w Sagres. A zatem skąd o tym wiesz? Célestine się nie cofnęła, lecz uniosła brodę i spojrzała na męża wyzywająco. – Poleciłam wyśledzić tę sprawę. Zresztą nie było trudno dowiedzieć się nazwiska rodzeństwa, które podróżowało na twoim statku. Alessandro obserwował żonę.

– Chętnie oszczędziłbym ci tej informacji, ale owszem, to jest mój syn – przyznał. Mięśnie twarzy Célestine napięły się nieznacznie, jej sylwetka przybrała nienaturalną sztywność. – Domyślam się, że zatęskniłeś za tą kobietą, szukałeś jej i potem się dowiedziałeś… – Nie – Alessandro wpadł jej w słowo. – Spotkałem w Sagres jej brata i on mi o tym powiedział. – I naturalnie od razu do niej popędziłeś. – Miałbym zignorować tę wiadomość? – żachnął się. – W końcu to moje dziecko. – Tak, i wy, mężczyźni, niezwykle się staracie, żeby utrzymać te wasze bękarty. Alessandro już gotował się do miażdżącej odpo​w iedzi, gdy usłyszał głos matki, która go wołała. I było w jej głosie coś – zdenerwowanie? strach? – co sprawiło, że kłótnia z Célestine i wszystko, co mogło potem nastąpić, stało się nieważne. Otworzył drzwi i stanął twarzą w twarz z doną Marią-Aną, która właśnie miała wejść do pokoju. Chwyciła go za rękę. – Twój ojciec… nie mogę go dobudzić. „Położę się na chwilę”. Alessandro zostawił matkę i pobiegł korytarzem, ale przed otwartymi na oścież drzwiami pokoju rodziców na moment zwolnił kroku. Przypomniało mu się przeczucie, które nawiedziło go trochę wcześniej, i zląkł się, że za chwilę znajdzie jego potwierdzenie. Z wahaniem wszedł do pokoju, spojrzał na ojca i nie musiał go dotykać, by wiedzieć, że wszelkie próby obudzenia go będą daremne. Nastąpił moment pełen głębokiego spokoju, w którym ból zaatakował tak błyskawicznie, jakby w jego pierś zagłębił się ostry nóż. Usłyszał za sobą cichy szelest spódnic, któremu towarzyszyły kroki znane mu od dzieciństwa. Odwrócił się powoli, w milczeniu. Oczy matki się rozszerzyły, zakryła dłonią usta. Za nią w drzwiach ukazała się Célestine, przesunęła spojrzeniem po łóżku, potem przeniosła wzrok na męża, chciała do niego podejść, ale zastygła w bezruchu, jakby wiedziała, że to był jego ból, jego i Marii-Any, która z płaczem rzuciła mu się w ramiona. – Tak bardzo chciał ją jeszcze raz zobaczyć – powiedziała. Ana. Alessandro obiecał ojcu, że do niej napisze. – Wróci do domu, jak Bóg da – powiedział. – Obiecałem to ojcu.

Napisze do niej jeszcze tego wieczoru, następne statki do Indii wkrótce wypływają, musi się pospieszyć. Geoffrey też otrzyma od niego list. O tobie w mojej obietnicy nigdy nie było mowy, przyjacielu.

Lagos, marzec 1553

Tradycja Lagos jako miasta, w którym znajduje się największy targ niewolników, sięga roku 1444, kiedy po raz pierwszy sprzedano tutaj na publicznej licytacji sto sześćdziesiąt pięć osób – mężczyzn, kobiet i dzieci z Afryki. Położone na zachodnim wybrzeżu Afryki osiedle Lago de Curam o, punkt wypadowy dla handlu czarnymi niewolnikami, również nazwano Lagos za nazwą miasta portugalskiego. Joaquim opowiadał o tym, jak statki z niewolnikami szmuglowały swój ludzki ładunek przez rozgałęzione szeroko laguny przed wybrzeżem zachodnioafrykańskim. Polowano na ludzi, którzy nie byli ani jeńcami wojennymi, ani przestępcami, i chwytano ich jak zwierzęta. Gdy Noelia przechadzała się z Andrém ulicami i zaułkami miasta, opowiadał jej, czego się dowiedział o historii Lagos od swego nauczyciela i od Joaquima. Najdłużej rozwodził się na temat niewolnictwa, opowiadając o łowcach, którzy przywozili na statki płaczące kobiety i dzieci i tam robili z nimi rzeczy niemożliwe do opowiedzenia. – Co wuj Joaquim miał na myśli? – spytał, przerywając na chwilę swoją opowieść. – Cóż, różne złe rzeczy – odrzekła Noelia, postanawiając, że poleci bratu, by jego opowieści były mniej drastyczne. – Jak bicie i takie tam? – Tak. Maurowie nazywali Lagos Zaw aia, arabskim słowem oznaczającym rzekę, lago, w rejonie przybrzeżnym al-G harb, z którego powstała prowincja Algarve. W Andrém Joaquim znalazł

słuchacza, który dosłownie spijał mu słowa z ust. Szli w milczeniu dalej i Noelia zauważyła, że syna dręczą jakieś pytania. Od dnia wizyty Alessandra nie wspomniał o ojcu. Potwór, człowiek niezasługujący na szacunek, nikczemny łajdak. Noelia starała się zmienić wizerunek Alessandra, jaki wyrobił sobie André, na nieco przyjaźniejszy i nadać mu łagodniejsze odcienie. – Czy on ma niewolników? – spytał jednak chłopiec bezlitośnie. – Zostawił was samą ze mną? Noelia musiała na oba te pytania odpowiedzieć twierdząco. – To dlaczego chcecie, żebym go lubił? – To nie jest takie proste – odrzekła. Idąc w stronę portu, mijali po drodze targ niewolników, m ercado de escravos, i widzieli przed Delegação da Alfân dega, budynkiem celnym, długie szeregi powiązanych mężczyzn i kobiet przywiezionych z Afryki. Lagos zostało silnie obwarowane, co zresztą było wskazane ze względu na zagrażających mu korsarzy i niebezpieczeństwo splądrowania. Przez bramę miejską, Porta de S ão G on çalo, znajdującą się przy pałacu gubernatora, dochodziło się do wybrzeża, gdzie prawie przez jedną légua ciągnęła się szeroka piaszczysta plaża sięgająca aż do klifów. Noelia popatrzyła ponad morzem na kraniec lądu i westchnęła. – Chciałbym, żeby ten pełen tęsknoty dźwięk odnosił się do mnie – odezwał się – niestety, aż nadto znajomy – głos tuż za nią. Zamknęła na sekundę oczy, po czym odwróciła się poirytowana. – Senhor Nobre, bardzo proszę nie odzywać się w ten sposób przy moim synu. Rodrigo Nobre, syn rybaka, który już od miesięcy nie dawał Noelii spokoju, obdarzył chłopca życzliwym uśmiechem i skinął głową. – Ależ oczywiście, proszę o wybaczenie. Czy wolno mi będzie zaprosić was na mały spacer? – Myślę, że byłoby niestosowne, gdyby zobaczono nas samych. Ludzie mogliby wyciągnąć błędne wnioski – zastrzeg​ła się Noelia. – Albo właśnie właściwe. – Senhor Nobre wyszczerzył zęby w uśmiechu. – Dlaczego nie jesteście na morzu w swojej łodzi? – spytała.

Wzruszył ramionami. – Mówiłem wam już, że nie mam powołania do rybołówstwa. Zaciągnę się do m arin heiros, gdy tylko będzie wypływać do Indii następna flotylla. – A co się stanie z waszą matką? – Jako matce marynarza płynącego do Indii będzie jej się lepiej powodziło niż jako matce rybaka. Noelia popatrzyła na jego ręce, które w ciągu dotychczasowego życia na pewno nie pracowały więcej, niż to było absolutnie konieczne. Od czasu śmierci ojca przed rokiem nim i jego matką opiekowało się liczne grono kuzynów. – Życie na statku jest ciężkie i pełne wyrzeczeń – zauważyła. – Będziecie w drodze długo, co najmniej dwa lata. I na tak długi czas chcecie zostawić waszą matkę samą? Spojrzenie Rodriga Nobrego przybrało lekko pogardliwy wyraz. – Wam, jako kobiecie, może się to wydawać niepojętym wyrzeczeniem, ale nie dbacie o sławę. Kąciki ust Noelii uniosły się drwiąco, ale powstrzymała się od odpowiedzi. Niechby tylko popłynął, a najpóźniej gdy zbraknie żywności i zacznie szerzyć się szkorbut, zmieni zdanie na ten temat. Nie mówiąc już o pierwszym sztormie, kiedy wszystkie ręce są potrzebne na pokładzie. Nawet gdyby korciło go wtedy, żeby zaszyć się gdzieś w kącie i przeczekać burzę – a co do tego Noelia nie miała żadnych wątp​liwości – nie mogłoby wręcz przyjść mu to do głowy, jeśli nie chciałby narazić się na najsurowszą karę. Abstrahując już od tego, że nic by mu to nie dało, gdyby statek tonął. – O czym myślicie? – spytał Rodrigo Nobre. – W normalnej sytuacji powiedziałabym, że naprawdę nie muszę dzielić się z wami moimi myślami. Ale żeby w tym wypadku zaspokoić waszą ciekawość: zastanawiałam się, czy bylibyście tak wymowni, gdybyście znaleźli się w obliczu swego pierwszego sztormu. Rodrigo chwycił ją za rękę. – Martwilibyście się o mnie? – Tak jak martwię się o każdego, kogo znam, a kto wybiera się na morze. Moglibyście być tak uprzejmi i puścić moją rękę?

Palce senhora Nobrego zaciskały się jednak na jej ramieniu, tak że nie mogła się wyswobodzić. – Miałem nadzieję, że pod moją nieobecność zechcecie wspomagać moją matkę – rzekł. – Oczywiście, że będą ją regularnie odwiedzać. Noelia ponowiła próbę wyswobodzenia się z uścisku ręki Rodriga w sposób niezwracający jednak na nią uwagi otoczenia. – Myślałem o czymś innym, i wy to wiecie. Dlaczego wciąż mnie odrzucacie? Proponuję wam małżeństwo, a jeśli nie zechcecie zostawić dziecka u brata, będę dla niego ojcem. – Nie potrzebuję dwóch ojców! – zawołał butnie André. – A was nie chcę i tak! – Wasz syn jest źle wychowany. – Rodrigo Nobre przyciągnął Noelię do siebie. – Powinniście mu sprawić ojca, który naprawiłby to zaniedbanie. – Senhor Nobre, ludzie już na nas patrzą. Wasze zachowanie nie jest ani obyczajne, ani przyzwoite. – I wy mówicie o przyzwoitości i obyczajności? Macie syna, ale nie macie męża. Noelia usiłowała się wyrwać, teraz i André uczepił się jego ramienia. – Zostawcie moją matkę! Senhor Nobre chwycił chłopca za kołnierz i potrząsnął nim jak szczeniakiem, a potem odepchnął od siebie, tak że André upadł z impetem na ziemię. – Potrzebujecie pomocy, menina? – spytał jakiś stary rybak. – Tak – odpowiedziała Noelia. – Nie – odrzekł w tej samej chwili Nobre. – Moja narzeczona ma się zająć moją matką, a wiecie, że stosunki między kobietami nie zawsze układają się dobrze. Rybak popatrzył na Noelię, potrząsnął głową i odszedł. – Proszę mnie puścić, senhor, albo zacznę krzyczeć na cały port – wycedziła przez zęby Noelia. André już się pozbierał i chciał ponownie przyjść matce z pomocą, ale nakazała mu ruchem głowy, żeby tego nie robił – obawiała się, że Rodrigo Nobre mógłby znowu sprawić mu ból, a nawet poważnie go zranić. Chłopiec wyglądał na niezdecydowanego, ale nagle znieruchomiał,

po czym biegiem się oddalił. – André! – Noelia wciąż siłowała się z Rodrigiem. – Mój syn, on biegnie do wody, puśćcie mnie wreszcie! – Obiecajcie mi coś. Uczynię was szanowaną kobietą i będę troszczył się o was i waszego bękarta. Wyjdź za mnie, Noelio, wyjdź za mnie. Spróbował objąć ją w pasie, ale oparła rękę o jego pierś i odwróciła w bok głowę, gdyż twarz Rodriga znajdowała się nieprzyzwoicie blisko jej twarzy, nawet jeśli nie odważyłby się jej pocałować. – Wygląda mi to na zdecydowaną odmowę. – W zimnym, spokojnym głosie Alessandra pobrzmiewała nuta groźby. Noelia błyskawicznie się odwróciła. Rodrigo Nobre też wydawał się zdziwiony i zaniechał prób objęcia jej w talii, ale nie puścił jej ramienia. – Ta kobieta jest moją narzeczoną – oświadczył. – Ma pomagać mojej matce… – Jemu nie musicie opowiadać tych kłamliwych historii – fuknęła Noelia. – Puśćcie ją. – Alessandro jakby przypadkowo oparł rękę na biodrze obok rapiera, a za nim stał José z nieruchomą twarzą nie mniej złowieszczą niż mina jego pana. Rodrigo Nobre wciąż trzymał Noelię za rękę, ale wyraźnie tracił pewność siebie. Nagle André, który stał między Alessandrem a Josém, poza zasięgiem wzroku Noelii, wysunął się do przodu. – Mój ojciec mówi, że macie puścić moją matkę! Te słowa podziałały. Nobre najpierw wytrzeszczył oczy na Alessandra, potem na Noelię i Andrégo, wreszcie, wyjąkawszy coś przepraszająco, cofnął się i uciekł, jakby się obawiał, że kochanek Noelii zechce rapierem bronić jej honoru. Zaledwie zniknął im z oczu, André stanął obok matki, tak że Noelia znajdowała się teraz między nim a Alessandrem. Twarz miał tak ponurą i nieodgadnioną jak w czasie ich pierwszego spotkania. Serce Noelii waliło jak oszalałe. Zmierzwiła drżącą ręką czuprynę chłopca. – Co też ja bym bez ciebie zrobiła? Spojrzała w stronę Alessandra. – Dziękuję – powiedziała.

– Czy ten młokos już wcześniej ci się naprzykrzał? Nie wyglądało mi to na pierwszy raz, gdyby było inaczej, nie mówiłby chyba o zaręczynach. Noelia podążyła wzrokiem tam, gdzie oddalił się Rodrigo Nobre, jakby musiała się chwilę zastanowić nad odpowiedzią. – Tak natarczywy jeszcze nigdy nie był – stwierdziła. – Z pewnością lepiej byłoby, żebyś nie chodziła już sama do portu – zauważył Alessandro. – Tego raczej zabronić mi nie możesz. – Co byś zrobiła, gdyby mnie tutaj nie było? – André przyprowadziłby kogoś innego. Między brwiami Alessandra pojawiła się niewielka zmarszczka. – Pójdę do tego człowieka i wyraźnie mu oświadczę, co go czeka, jeśli jeszcze raz cię dotknie – zapowiedział. Noelia położyła mu rękę na ramieniu. – Daj już spokój, proszę. Alessandro zwlekał chwilę, ale w końcu, westchnąwszy, skinął głową i zwrócił się do Andrégo: – Zakładam, że mogę uważać się za szczęśliwego, że mnie wezwałeś. – W porównaniu z senhorem Nobrem jesteście mniejszym złem, senhor – mruknął chłopiec. – André! – syknęła Noelia. Jednak Alessandro nie wydawał się przejęty tymi słowami, ale było jednak coś, co wydawało się go martwić i co przysporzyło mu zmarszczek wokół oczu. Noelia musiała stłumić nagłą chęć, by przesunąć po nich czubkami palców. – Nie spodziewałam się ciebie tutaj tak szybko – powiedziała. – Przykro mi. – Najwyraźniej wyczuł zarzut w jej słowach. – Chciałem na parę dni uciec z Lizbony. Świadoma spojrzeń przechodniów, zrobiła zapraszający ruch ręką, wskazując w stronę nabrzeża.

– Chodźmy się przejść – zaproponowała. – W tej sytuacji nie będzie w tym nic niestosownego. Alessandro się zgodził i ruszyli w stronę morza, eskortowani przez Joségo. – Dlaczego chciałeś wyjechać z Lizbony? – spytała. – Zmarł mój ojciec, a w domu łączy się z nim zbyt wiele wspomnień. Noelia zatrzymała się nagle. – Och, Alessandro, tak mi przykro. – To nastąpiło niespodziewanie, nagle poczuł się źle, miał bóle w klatce piersiowej, a potem po prostu zmarł we śnie. Szli dalej. Noelia dotknęła ramienia Alessandra gestem, który miał być tylko pocieszeniem. Kiedy jednak poczuła pod palcami aksamit jego rękawa, zadała sobie pytanie, czy w tej chwili dawny kochanek wyobraża ją sobie leżącą w jego ramionach, tak jak oczami wyobraźni widzi to ona. Szybko cofnęła rękę i splotła dłonie przed sobą. To był długi spacer, szli coraz dalej wzdłuż plaży aż do Ponta de Piedade, przylądka poprzecinanego dziwnymi zatokami. Mieli przed sobą krajobraz skalnych klifów, wśród których leżały piaszczyste plaże, ukryte groty i pieczary. Położyli się na spadzistej skale i patrzyli w dół na okrągłą zatokę z piaszczystą plażą, kończącą się jasnoniebieskim morzem. Klify wznosiły się niczym brama, otwierając widok na ciemnoniebieskie morze, ale i tutaj nie było jeszcze rzekomej nieskończoności, bo widok ograniczała spowita we mgle linia brzegowa. – Mamo, pójdziemy do jaskini? Proszę – odezwał się ​A ndré. – Nie teraz. Noelia nie miała nastroju do wedrówek po omacku. – José. – Alessandro zawołał niewolnika. – Może wybierzesz się z Andrém zbadać jaskinię? – Rzucił okiem na Noelię. – Jeśli pozwolisz. – Tak – odparła z wahaniem. – Co powiedział ci twój wuj, kiedy tu z tobą przyszedł? – zwróciła się do syna. – Uważać, nie wspinać się tam, gdzie nie ma się czego chwycić, zawrócić, jeśli nie da się iść dalej, i wzywać pomocy, jeśli nie można poradzić sobie własnymi siłami.

– Dobrze, a więc idź. Chłopiec wydał okrzyk radości i pobiegł w stronę wejścia do groty, a za nim podążył José z poważną miną, choć w oczach zamigotały mu wesołe ogniki. – Nie obawiaj się – uspokoił Alessandro Noelię. – Jeśli jest ktoś godny zaufania, to na pewno José. – Wiem. Oparła stopy na występie skalnym i objęła kolana ramionami. – Kiedy zmarł twój ojciec? – spytała. – Przed dziesięcioma dniami. – A jak czuje się twoja matka? Nie powinieneś być teraz przy niej? – Matka opłakuje ojca w milczeniu i samotności swego pokoju. O żonę nie spytała, a on też o niej nie wspomniał. – Dam Josému wolność – powiedział bez żadnych wstępów. – Już dawno bym to uczynił, ale zmarł ojciec i nie miałem głowy, żeby sporządzić odpowiedni dokument. Noelia rzuciła mu zdziwione spojrzenie. – Skąd taki pomysł? – Przyrzekł mi, że jeszcze przez siedem lat będzie mi wiernie służyć – odrzekł Alessandro, zamiast odpowiedzieć wprost na jej pytanie. – I za to mu obiecałem, że spełnię jego marzenie o domu nad Tagiem. Noelia jednak nie zadowoliła się tym wyjaśnieniem. – Dlaczego, Alessandro? Bardzo ci na nim zależy, to widać. Na pewno nigdy nie zamierzałeś go wyzwolić, nigdy nie przychodziło ci to do głowy. Milczał, obserwował Joségo i syna, którzy znaleźli się już na plaży, i Noelia chyba zrozumiała. – Mam tylko nadzieję – ciągnął – że on rzeczywiście zostanie. – Dał ci słowo.

– Bo nie wie, jak smakuje wolność. Ale pokusa może być zbyt wielka. – On dał ci słowo i ty mu je dałeś, to musi wystarczyć, żebyście sobie nawzajem ufali. Jeśli ten dom jest jego marzeniem, zostanie. Gdyby jednak miał odejść, to tylko wtedy, jeżeli będzie myślał, że ty złamiesz swoje słowo. Ma po temu powody? – Nie. Noelia uśmiechnęła się i znowu dotknęła ramienia Alessandra, ale tym razem zatrzymała rękę chwilę dłużej niż poprzednio. Nie spuszczając wzroku z jego ust, zastanawiała się, jak zdoła widywać się z nim rok po roku i nigdy już nie móc go pocałować. Szybko odwróciła głowę. – André jest moim jedynym spadkobiercą – kontynuował Alessandro głosem o ton zmienionym, jakby dręczyły go te same myśli co Noelię. – Lea, moja córka, którą mam w Indiach z niewolnicą, oczywiście również coś otrzyma, choć jej akurat nic się nie należy. – Jesteś okrutny – odrzekła. – I nawet tego nie zauważasz. Ona jest małą dziewczynką, która potrzebuje twojej opieki znacznie bardziej niż André. – Opiekuję się nią, Noelio, i zostanie należycie zaopatrzona. Odetchnęła głęboko i wypuściła powietrze z płuc, wzdychając ciężko. – Tak, oczywiście, że zostanie. – Jeśli moja żona nie da mi syna, André otrzyma wszystko. Noelia gwałtownie zwróciła się ku niemu. – Żartujesz. – Wcale nie. – Ale, Alessandro, może… może André wcale by tego nie chciał. – Synowie dziedziczą po ojcach, tak to już jest – oświadczył. – Jeśli nie zechce, musi przekazać spadek któremuś z krewnych, a tym samym całą łączącą się z tym odpowiedzialność. Pomyślność Lei będzie sprawą Andrégo, w końcu jest jego siostrą, również los wszystkich moich niewolników. Jeśli umrę przed upływem siedmiu lat, słowo dane Josému będzie musiało zostać dotrzymane wcześniej, niż to było ustalone, a kto, jak nie mój spadkobierca, miałby się tym zająć? – dodał.

– Nie możesz żadnego dziecka obciążać taką odpowiedzialnością – zauważyła. – Zarządzanie majątkiem do czasu osiągnięcia przez chłopca pełnoletności zostanie powierzone komu innemu. Niemniej moim spadkobiercą będzie André. Noelia uniosła ręce, przycisnęła je na sekundę do oczu, po czym potarła twarz. – Za dużo tego wszystkiego naraz, Alessandro – powiedziała. – Nie rób tego chłopcu. Twoja żona go znienawidzi i kto wie, dokąd ją ta nienawiść zaprowadzi. – Célestine zna zasady dziedziczenia. Gdyby nie było Andrégo, moim spadkobiercą zostałby mój najbliższy kuzyn ze strony ojca, jeden z synów stryja Sérgia – odparł. Célestine. Noelia usiłowała sobie wyobrazić, jak wygląda ta kobieta, czy jest ładna, zgrabna, pełna wdzięku. I nic nie mogła na to poradzić, że stanął jej przed oczami obraz pięknej brunetki, którą Alessandro obejmuje i całuje, a której ciało pręży się pod jego rękami, gdy rozsznurowuje tasiemki sukni. Potrząsnęła głową, nie chciała tego widzieć. Pochyliła się rozgorączkowana i przywołała obraz dalekiego niebieskiego morza, z którym nie wiązały się żadne nieprzystojne myśli. Teraz jednak wyłoniła się capitan ia, jej kajuta, a tego, co się w niej działo, nie sposób było nazwać przyzwoitym. Jestem jeszcze młoda – pomyślała – czy przez resztę życia mam z tego rezygnować? Inne to robiły, wstępowały do klasztoru i ćwiczyły się w samoumartwianiu. Robiły tak nawet te kobiety, które zaznały rozkoszy miłości fizycznej, młode wdowy, które żyjąc wspomnieniem męża, nie chciały ponownie stanąć na ślubnym kobiercu, czy też po prostu nie spotkały odpowiedniego mężczyzny albo też nie były skłonne zrezygnować z niezależności. Ale czy ona mogłaby pójść w ich ślady? A jeśli nie, to co jej pozostaje? Poślubienie kogoś takiego jak Rodrigo Nobre? Zadrżała. Znalezienie sobie kochanka? W żadnym razie! – Mam nadzieję, że twoje brzydkie myśli nie dotyczą mnie – powiedział Alessandro i dopiero teraz sobie uświadomiła, że na nią patrzy; być może przez cały czas ją obserwował. – Nie – mruknęła. – Przynajmniej nie bezpośrednio. – Wstała z kamienia. – Powinniśmy już iść do domu, Joaquim będzie się niepokoił, dlaczego tak długo nas nie ma. – Skinęła na syna, po czym zwróciła się do Alessandra: – Chciałbyś nas odprowadzić? On również wstał. – No cóż, kiedyś przecież muszę zawrzeć z twoim bratem pokój, nieprawdaż?

*

– Gdzie byłaś? – usłyszał Alessandro wzburzony głos Joaquima Fontoury, gdy Noelia weszła do holu. André przepchnął się przed nimi do domu. – Mama była napastowana i Dom Alessandro ją ura​t ował. Alessandro również wszedł już do holu, gdyż oczekiwanie na zewnątrz, aż Noelia ostrożnie przygotuje brata na jego obecność, nie miało już większego sensu. – Senhor Fontoura. – Dom Alessandro. – Joaquim Fontoura kiwnął głową i popatrzył na siostrę. – Kto? – Rodrigo Nobre. – Noelia wzruszyła ramionami, jakby cała ta sprawa nie była warta uwagi. – Znowu on? Powiedziałem ci przecież, że nie powinnaś chodzić sama do portu. Alessandro uniósł brew. – Nie byłam sama. Z tym Joaquim Fontoura się nie zgodził. – André nie jest odpowiednim towarzyszem, który mógłby cię chronić. – Jestem! – oburzył się chłopiec. Wuj zmierzwił mu włosy i zwrócił się do Alessandra: – Jesteście oczywiście naszym gościem, choć nasze potrawy nie są prawdopodobnie takie, do jakich przywykliście. – Moje przyzwyczajenia to nie wasza sprawa – odparł Alessandro. Noelia wzniosła oczy ku niebu. Joaquim i Alessandro mierzyli się wzrokiem, oceniając wzajemnie przeciwnika i sondując rozmiary wzajemnej niechęci. Potem senhor Fontoura odwrócił się, uśmiechnął się do siostry i siostrzeńca i powiedział, że da Lídii znać, że na obiedzie będą mieli gościa. W zasadzie należało to do obowiązków Noelii, ale świadczyło o tym, że kartograf chce jak najszybciej znaleźć się

z dala od Alessandra. – Dwóch gości – wtrącił André, gdy Joaquim wychodził. – José ma stać głodny na dworze? – Nie, oczywiście, że nie – odparł Joaquim. – André, zaprowadź go do Rodolfa. – Nagle jakby uprzytomnił sobie, że w tej sytuacji siostra zostanie z Alessandrem sama, bo jeszcze raz się zatrzymał. – Noelio, masz jeszcze trochę czasu, żeby się odświeżyć. Wskazał brodą schody. Policzki Noelii oblały się czerwienią, ale bez sprzeciwu podporządkowała się bratu i również opuściła hol. Pozostawiony sam sobie Alessandro usiadł na krześle z wysokim oparciem, które okazało się wygodniejsze, niż myślał. Zostanie w Lagos tylko ten jeden dzień, dłuższy pobyt byłby niestosowny ze względu na Noelię, ale przede wszystkim na matkę, której nie powinien tak długo zostawiać samej. Poza tym wyjazd do Lagos poprzedziła gwałtowna kłótnia z Célestine, której nie chciałby przeciągać w nieskończoność. – Jak wyobrażacie sobie swoje wsparcie? – Usłyszał pytanie Joaquima Fontoury, który niepostrzeżenie wrócił do holu. Chciał wstać, ale brat Noelii powstrzymał go i sam też usiadł. – Czy André ma dobrych nauczycieli? – odpowiedział pytaniem. – Jednego, ale bardzo sprawnego. – Czy to wystarczy, żeby zapewnić chłopcu wszechstronne wykształcenie? – Wystarczy, żeby w ramach moich możliwości zapewnić mu godziwe życie. – Mogę mu zapewnić jeszcze lepsze – zaproponował Alessandro – opłacając nauczycieli, którzy będą go uczyli języków, polityki, dyplomacji, kartografii i nawigacji. Dodatkowo jeszcze astronomii i matematyki. Jest młody, może się jeszcze wiele nauczyć. Oczy Joaquima przybrały na moment tęskny wyraz, którego w następnej chwili już nie było. – I tym się zadowolicie, Dom Alessandro? Opłacaniem nauczycieli? Nie przyjdziecie pewnego dnia i nie powiecie, że życie tutaj nie jest odpowiednie dla waszego syna? – Macie wypaczone pojęcie o mnie, senhor Fontoura. Dziecko w tym wieku potrzebuje matki. – Jeśli… jeśli opłacicie nauczycieli, wasza obecność tutaj nie będzie konieczna – ciągnął dalej

Joaquim. – Nie zrozumcie mnie źle, ale ze względu na dobro Noelii uważam, że nie powinna za często was widywać. – Chłopiec potrzebuje ojca – zauważył Alessandro. – Dotychczas bardzo dobrze mu go zastępowałem, nigdy mu was nie brakowało. Oczy Alessandra lekko się zwęziły. – I nigdy nie chciał wiedzieć, czyim jest synem? – spytał. – Chciał, ale zrozumiał, że nie każdy mężczyzna poczuwa się do tego obowiązku. – Nikczemny łajdak – powtórzył Alessandro słowa syna. Twarz Joaquima Fontoury zdradzała lekkie zakłopotanie. – A jak inaczej moglibyście to określić? Nie chcąc się wdawać w bezcelową wymianę zdań, Alessandro zignorował to pytanie. – Jak wytłumaczylibyście chłopcu, że znowu znikam z jego życia? – Utkwił spojrzenie w Joaquimie. – Nie ceni was szczególnie, musieliście to zauważyć. – Z powodu waszych słów o mnie. Gdybym wiedział, że Noelia spodziewa się dziecka… – Gdybym! – wpadł mu w słowo Joaquim. – Gdybym, tobym, tak, możliwe, że byście się o nią troszczyli. Ale ciąg​nijmy dalej to gdybanie: gdybyście jej nie tknęli… Ach, to do niczego nie prowadzi! – Senhor Fontoura odwrócił się i spojrzał na drzwi, jakby w obawie, że André może tam stać i podsłuchiwać. – Chyba nie uda mi się przeszkodzić wam w wizytach.

Lizbona, październik 1553

Po śmierci ojca czekały Alessandra całkiem nowe obowiązki. Musiał zająć się handlem przyprawami, a do tego brakowało mu zarówno doświadczenia, jak i cierpliwości. Korzystając z pomocy Martinha, niewolnika, który przez długie lata wiernie służył jego ojcu i dysponował odpowiednią wiedzą i umiejętnościami, próbował zorientować się w sprawach organizacyjnych, musiał jednak sam przed sobą przyznać, że to, co z łatwością opanował Geoffrey, jemu sprawiało ogromne trudności. Postara się scedować te obowiązki na jednego z synów stryja Sérgia i ewentualnie oddać mu do terminu jednego z nieślubnych synów Ruiego. Dzięki temu wszystko pozostanie w rodzinie. – Gdybyś był nieco bardziej ustępliwy – zauważył Rui, który stał oparty o framugę drzwi, obserwując kuzyna, gdy ten usiłował zaprowadzić porządek w dokumentach – mógłbyś zaoszczędzić sobie tego całego trudu. – Nie myślisz chyba poważnie, że w nagrodę za to, co zrobił Geoffrey, pozwolę mu jeszcze, by żył w moim domu niczym pączek w maśle. – Mógłbyś powiedzieć o nim coś podobnego, gdyby istniała jakakolwiek obawa, że będzie próżnował, ale o to nawet ty nie możesz go posądzać. – To, czego się nauczył i co potrafi, zawdzięcza mojemu ojcu, i widzisz, jak mu się odwdzięczył – mruknął Ales​sandro. – Na Boga! Wiesz, że twój ojciec już dawno mu wybaczył. Alessandro skwitował słowa kuzyna wzruszeniem ramion.

– W testamencie ojciec nic nie zarządził w tej sprawie – oświadczył. – Nie musiał, przecież było jasne, że Geoffrey niczego nie dziedziczy. Być może liczył na twoją wspaniałomyślność. – I być może nie chciał, żebym miał konflikt sumienia. Rui tylko westchnął, wszedł do pokoju i usiadł naprzeciw Alessandra. – Co z twoim synem i meniną Noelią? – zapytał. – A co ma z nimi być? Opłacę mu nauczycieli i od czasu do czasu się z nim zobaczę. – I to wszystko? – Tak. Rui wziął pióro i obracał je przez chwilę w palcach. – To znaczy, że już tam nie pojedziesz? – Nie, nic podobnego. Chciałbym znowu pojechać do Lagos, nawet w najbliższych dniach. – A Célestine? Alessandro gniewnie ściągnął brwi. – Jeśli pytasz mnie takim tonem, to znaczy, że zapewne znowu wypłakiwała się Taís. – Dlaczego mówisz o niej z takim lekceważeniem? – obruszył się Rui, nie odpowiadając na pytanie kuzyna. – A jak ty byś zareagował, gdyby ona miała dziecko, o którym dowiedziałbyś się dopiero po ślubie, i gdyby co jakiś czas odwiedzała je i dawnego kochanka, zostając tam przez kilka dni? Alessandro potrząsnął głową. – Chyba nie chcesz, bym uwierzył, że uważasz te sytuacje za równorzędne? Wniosłeś w swoje małżeństwo czworo dzieci z trzema różnymi matkami. Jakoś mi się nie wydaje, żebyś tolerował taką sytuację w przypadku Taís. – Niewolnice to nie to samo co wolna kobieta, Alessandro, nie muszę ci tego tłumaczyć, prawda? – zauważył Rui. – I nie oszukujmy się, one mogą być naszymi kochankami, mogą mieć z tego nawet przyjemność i wyjść na swoje, ale koniec końców nie mają wyboru, nieprawdaż?

Natomiast menina Noelia miała wybór i jest otoczona wraz z dzieckiem najlepszą opieką ze strony swego brata. Niewolnica nie ma brata, który by się o nią troszczył, można ją sobie wziąć, a potem przestać się interesować jej losem, albo też okazać przyzwoitość i opiekować się nią. – Rui postukał piórem w blat stołu. – Sprowadź tutaj Januárię, a Célestine pogodzi się z tym, choć niechętnie. Może i jest trochę zazdrosna, ale jakoś się wszystko ułoży, bo będzie wiedziała, że ta kobieta jest tylko niewolnicą, która umilała ci czas podczas jednej z twoich podróży. Poza tym uzna, że przynajmniej poniewczasie wykazałeś choć odrobinę przyzwoitości. Ale kobieta wolna, Alessandro… – Rui się zaśmiał. – W przypadku kobiety wolnej sprawa wygląda całkiem inaczej. Jedyną odpowiedzią kuzyna było wzruszenie ramion. Oczywiście zdawał sobie z tego wszystkiego sprawę i oczywiście, ściśle biorąc, nie mógł czynić żonie wyrzutów. Jednak mimo to reagował z rozdrażnieniem na jej wybuchy płaczu i w żadnym razie nie zamierzał z jej powodu zaniechać wyjazdów do Lagos. Matka starała się go uspokoić i przemawiała mu do sumienia. Nie można by mieć z pewnością nic przeciwko temu – to jej słowa – żeby dziecko od czasu do czasu przyjechało do Lizbony, nawet ucieszyłaby się z możliwości poznania wreszcie małego wnuka. Mógłby mu towarzyszyć wuj – zaproponowała – nie czułby się wtedy tutaj tak obcy i osamotniony. Tej propozycji Alessandro nawet nie musiał przekazywać Andrému, aby wiedzieć, że chłopiec odmówi. Oczywiście mogliby nie zważać na życzenia dziecka – jego wuj nie wzbraniałby się, gdyby Alessandro wyraźnie zażądał takiej wizyty – ale cóż by to było za spotkanie? I żeby jego matka nie wiem jak bardzo pragnęła zobaczyć wnuka, nie miałaby dużo radości ze spotkania z krnąbrnym chłopcem. Jednak mimo woli ta myśl nasunęła Alessandrowi inny pomysł.

*

– Naprawdę uważasz, że dobrze zrobisz, wciągając jeszcze matkę w tę sprawę? – Célestine krążyła niespokojnie po pokoju, zatrzymując się tylko po to, by coś powiedzieć, potem robiła nagły zwrot, odwracając się twarzą do Alessandra, zanim ponownie podjęła krążenie po pokoju. – Ta propozycja bardzo się jej podobała. – Alessandro siedział na ławce wpuszczonej w niszę okienną i obserwował spod oka zdenerwowaną żonę. – I ciebie też, jak mniemam, powinno to uspokoić. – Że twoja matka otworzyłaby serce dla twojej kochanki? Wykluczone!

– Ona była moją kochanką, a matka nie pojedzie do Lagos ze względu na nią, tylko po to, żeby poznać wnuka. Przecież sama widzisz, jak bardzo cierpi na skutek śmierci ojca. Na propozycję Alessandra, żeby mu towarzyszyła i zobaczyła wnuka, jej twarz po raz pierwszy od miesięcy się rozjaśniła, na krótko wprawdzie, ale w oczach pozostał pewien blask. Będą im towarzyszyć Jaume Jordão i dwóch innych żołnierzy oraz wyzwolona niewolnica. Alessandro wynajmie tragarzy, którzy zaniosą lektykę ze statku do domu Joaquima i jego siostry, gdyż aż nadto obrazowo wyobrażał sobie, jak zareagowałby André na widok babci, którą niosą czterej niewolnicy. Chciał oszczędzić jej rozczarowania, gdyby spotkała się z niechęcią ze strony wnuka. Jaume aż nadto ochoczo zgodził się na tę wyprawę. Był przygnębiony, dręczyła go myśl, że Dom Fernão mógł mu nie wybaczyć, i bez przerwy pytał Alessandra, czy ojciec jeszcze się gniewał. Cieszył się więc niepomiernie, że dona Maria-Ana zechce skorzystać z jego usług. – Tak – odparła Célestine – zaiste widzę to. I wiem, że właściwie to moje dziecko powinno dawać jej pociechę i że wtedy nie musiałaby wyjeżdżać, by wziąć w ramiona wnuka. Opadła na skrzynię stojącą w nogach łóżka, jakby nagle opuściły ją siły. – Nawet gdybyś miała dziecko, na pewno chciałaby zobaczyć i tamto – odrzekł Alessandro. – Jedno dziecko nie może zastąpić innego. Fakt, że ze mną jedzie, nie ma nic wspólnego ani z tobą, ani z twoją rzekomą niemocą. Célestine splotła ręce na łonie i spojrzała na męża szklistymi oczami, jakby z największym wysiłkiem powstrzymywała łzy. – Ale tu nie ma żadnego dziecka, a ona zobaczy twego syna i będzie chciała, żeby zawsze był przy niej. A być może w skrytości ducha będzie pragnąć, byś miał za żonę jakąś płodną kobietę jak tamta, a nie taką, która jest niczym jałowa gleba. – Przestań. Głos Alessandra zabrzmiał bardziej szorstko, niżby chciał, ale tego rodzaju rozmowy prowadzili już tyle razy, że był nimi zmęczony. Célestine wciąż na nowo przeklinała siebie i swoje ciało, tak jakby mogła bardziej związać ze sobą Alessandra, uświadamiając mu, jak mało jest warta w porównaniu z innymi kobietami. I choćby nie wiem ile razy zapewniał, że nie zamierza czynić jej wyrzutów, wciąż mu wmawiała, że to robi. Z biegiem lat osiągnęła w tym prawdziwy kunszt. Następnego dnia

wyjedzie w przekonaniu, że zostawia kobietę, która płacze i wije się z bólu, który sama sobie zadaje, a także że powrót do domu będzie równie nieprzyjemny jak wyjazd. – Przestań – powtórzył. – Nie chcę już wysłuchiwać takich mów. – Dla ciebie to proste. Tobie nikt nie czyni wyrzutów, ty możesz płodzić dzieci wszędzie, ty mógłbyś nawet robić to tutaj ze swoimi niewolnicami i jeszcze poklepano by cię po ramieniu. Ale ja muszę wysłuchiwać ze wszystkich stron, jakiego to miałeś pecha, że na mnie trafiłeś, wszędzie słychać te szepty, na tyle głośne, że dobiegają i do moich uszu. I powiadają, że mógłbyś mieć każdą piękną kobietę i że córki z innych rodzin już dawno obdarowałyby cię dziećmi. Alessandro podniósł się z westchnieniem. – Jesteś piękna. Jeśli czegoś możesz być pewna, to tego. – Ujął jej rękę, uniósł i poprowadził koniuszkami palców przez jej policzki i usta. – I z pewnością długo jeszcze będziesz, jeśli przestaniesz wygłaszać takie pełne goryczy mowy. – Ale ludzie gadają. – Na Boga, niech gadają! Przechodź obok nich z wysoko uniesioną głową, co cię to obchodzi? Jesteś moją żoną i nic tego nie zmieni, obojętne, co kto mówi. I z całą pewnością nie wszyscy gadają, nawet jeśli tobie się tak wydaje, tylko ci, którzy pławią się w nienawiści. Gdybyś miała dzieci, zapewne zabiegaliby o twoją przyjaźń, a swoją zazdrość i nieżyczliwość skierowaliby na co innego. – Zazdrość? – Célestine się zdziwiła. – A czegóż by mi mieli zazdrościć? Alessandro rozpuścił jej czarne włosy, gęste i lśniące jak pióra kruka. – Z całą pewnością urody. Mogę sobie wyobrazić te stare jędze, które stoją po kątach i obmawiają cię. Te słowa wyczarowały przelotny uśmiech na twarzy Célestine. Rozwiązał sznurówki bogato zdobionej sukni wierzchniej i zsunął ją z jej ramion. – Te kobiety na pewno nigdy ci nie dorównają. Kiedy jednak zabrał się do rozpinania sukni spodniej, Célestine rzuciła okiem w stronę świec, których nie zgasił, pozostawiając tylko jedną lub dwie. Zawsze tak postępował, zanim rozebrał żonę. Chciała mu na to zwrócić uwagę, ale ją pocałował, nim zdążyła cokolwiek powiedzieć. Przesunął ręce wzdłuż jej ciała, zaprowadził do łóżka, a więc i bliżej świec, które płonęły obok

w lichtarzu na ścianie. Zmusił ją pocałunkiem, by otworzyła usta, i poczuł, że braknie jej tchu. Jej ciało stało się miękkie i uległe pod jego dłońmi, wychodząc naprzeciw jego żądaniom. Zamknęła oczy, westchnęła i zadrżała. Tylko lekki rumieniec na policzkach świadczył o zakłopotaniu, jakie nawet po wielu latach małżeństwa odczuwała, ilekroć Alessandro robił coś, co uchybiało wpojonemu jej poczuciu przyzwoitości. Nie mogła jednak zaprzeczyć, że to uchybienie podobało się jej, i to bardzo. W momencie, gdy ich ciała się zespoliły, otworzyła oczy i zatopiła się w jego spojrzeniu.

Goa, październik 1553

Geoffrey później nieraz zadawał sobie pytanie, co by było, gdyby statek wiozący listy od Alessandra zatonął. Z Lizbony wyruszyło dziesięć jednostek, ale w czasie sztormu przy przylądku stracono trzy z nich, a czwartą na skałach u wylotu z Canal de Moçambique. Trzy żaglowce bardzo ucierpiały i zostały w dokach Ribeira das n áos. Listy Alessandra znajdujące się na capitan ii przekazał Geoffreyowi capitão-m or i już pełne współczucia spojrzenie mężczyzny wystarczyło, żeby w mężu Any zrodziły się ponure przypuszczenia. O ile listy od rodziny do niej były czymś normalnym, o tyle nie zdarzało się dotychczas, żeby Alessandro napisał do niego. Jeśli w ogóle Geoffrey otrzymywał jakąś korespondencję, to od Dom Fernão. Kiedy wrócił do domu, Ana już na niego czekała, więc żeby jej nie niepokoić, uśmiechnął się i podał żonie list od brata. – Tym razem nie od rodziców? – zdziwiła się. – Może jest dołączony do listu Alessandra. Złamała pieczęć jeszcze w holu, zbyt ciekawa wieści z domu, żeby czekać, aż znajdzie się w swoim pokoju. Usiad​ła na krześle i zaczęła czytać, a Geoffrey usunął się do niszy okiennej. Otworzył list od Alessandra. Był krótki i rzeczowy, a czytając go, miał wrażenie, jakby w każdym słowie słyszał zimny głos szwagra. Wstrząs, jaki odczuł przy pierwszym zdaniu, informującym o śmierci Dom Fernão, był niczym głuchy cios, po którym pozostało uczucie odrętwienia, przez które nie zdołały się przedrzeć nawet następne podane w krótkich zdaniach instrukcje. Jednak w następnej chwili słowa Alessandra zagłuszył zduszony krzyk, po którym nastąpił szloch. Geoffrey opuścił niszę

i pospieszył ku Anie, wziął ją w ramiona i przytulił. Łkała głośno. – Nawet nie mogłam się z nim pożegnać. – Oderwała się od męża i otarła policzki wierzchem dłoni. – Tak bardzo chciałam jeszcze raz go zobaczyć. Sięgnęła ponownie po list. – Jak musi czuć się matka? A mnie przy niej nie ma. – Zadrżała i zwróciła spojrzenie na list brata, na który padały łzy spływające jej po policzkach. – Pisze, że tatuś powiedział mu przed śmiercią, że powinnam wrócić do Lizbony. – Słowa stłumił szloch. – I mówi, że jego dom jest otwarty dla mnie i dzieci. Och Geoffreyu, on chciałby, żebyśmy wrócili do Casa da Mon teira. – Nie – powiedział powoli. – On chciałby, żebyś ty wróciła do Casa da Mon teira. Spojrzała na niego speszona. – Ale… – Jego słowa skierowane do mnie są jednoznaczne – rzekł. – Mam opuścić jego dom, gdy tylko statki wypłyną. Nie obchodzi go, czy zostanę w Goi, czy wrócę do Lizbony, gdyż nie jestem już zatrudniony przez rodzinę. Ana wyglądała tak, jakby otrzymała cios w twarz. – Ale skoro ja mam wrócić do domu… – Tak, kochanie, ty. Alessandro radzi, byś się rozwiodła. – To… to niemożliwe. Nawet jeślibym na to przystała… czego nie zrobię!… to nie mogę cię tak po prostu opuścić wraz z dziećmi. Prawo byłoby po twojej stronie. – Prawo jest po stronie portugalskiego szlachcica, który chce wyzwolić siostrę z małżeństwa nieodpowiadającego jej stanowi z mężczyzną niewiadomego pochodzenia. Alessandro nie pozostawia co do tego żadnych wątpli​w ości. Żal Any ustąpił miejsca wściekłości, która rozgorzała tak błyskawicznie, że nawet Geoffrey był zaskoczony. Jeszcze nigdy nie widział u niej takiego wybuchu złości. – Wykorzystuje śmierć naszego ojca, żeby się na tobie mścić?! – Raczej do tego, co uważa dla ciebie za najlepsze.

Geoffrey sam nie wiedział, dlaczego broni szwagra. Być może przeczuwał, że Alessandrowi w istocie nie chodziło tylko o zemstę, lecz o to, by ponownie wprowadzić siostrę w kręgi, do których jego zdaniem należała. „Mój dom jest otwarty dla ciebie i dzieci”. Tak, Geoffrey potrafił to sobie wyobrazić. Dziewczynki Alessandro wyda dobrze za mąż, chłopca, gdy dorośnie na tyle, by mógł żyć z dala od matki, przyśle kiedyś z powrotem do Geoffreya, żeby zapobiec powtórzeniu się historii. – A więc? – spytał. – Wracamy do Lizbony – odpowiedziała zdecydowanie. – Alessandro nie pozbawi mnie mego dziedzictwa niezależnie od tego, jaką decyzję podejmę. Uniosła rękę do policzka męża i przesunęła po nim delikatnie koniuszkami palców. Ujął ją za nadgarstek i poprowadził jej palce do swoich warg. – Twoje życie nie będzie już takie, do jakiego się przyzwyczaiłaś – zauważył. – Nie było już w chwili, gdy weszłam na statek. – Alessandro zrobi wszystko, żeby cię przekonać. Zamiast odpowiedzieć Ana przyciągnęła ku sobie głowę Geoffreya i pocałowała go.

*

Rozpacz i ból pchnęły Anę w otchłań ciemności, przed którą próbowała uciec w sen, tak że kładła się do łóżka wcześniej niż dzieci. W nocy wiele razy się budziła, przewracała z boku na bok, chodziła po pokoju i otwierała okiennice, żeby popatrzeć przez okno. I najczęściej zastawała Geoffreya w łóżku dopiero wczesnym rankiem. Alessandro skazał ją na taką udrękę duszy, jakiej nie zaznała nawet na statku. Niekiedy egoistyczny głos wewnętrzny podszeptywał jej, żeby przyjąć propozycję brata i żyć wraz z dziećmi bezpiecznie, nie obawiając się kłopotów finansowych. Jednak już w następnej chwili wzbierał w niej gniew na Alessandra i gardziła sobą, że w ogóle pomyślała o tym, by spełnić jego życzenie. Czy on naprawdę uważa, że byłaby szczęśliwa, gdyby pozbawiła Geoffreya siebie i dzieci? Gdyby musiał on wręcz cierpieć niedostatek, nie wiedząc, dokąd się udać, z czego żyć? I co miałaby powiedzieć dzieciom, które by pytały o ojca? Czy

Alessandro nie brał tego wszystkiego pod uwagę? Rano budziła się z bólem głowy i ciężkimi powiekami. Całe dnie działała jak automat, snuła się po domu, spędzała godziny na klęczkach. W modlitwie prosiła Boga o spokój duszy dla ojca, o to, by naprawdę jej wybaczył, i o siłę, by móc podjąć właściwą decyzję. To, czego żądał Alessandro, nie było właściwe. Niezależnie od jego gróźb pod adresem Geoffreya, gdyby nie pozwolił Anie odejść, jej małżeństwo zostało zawarte przed Bogiem i spełnione. Odwiedziła ją Ester, by wyrazić swoje współczucie i żal, że opuszcza Indie. Również Joana smuciła się z powodu jej rychłego wyjazdu, ale objawiała to w sposób znacznie bardziej dramatyczny niż Ester. – Co teraz ze mną będzie, kiedy wyjedziesz? – Zdjęła wysokie koturny, żeby móc swobodnie chodzić tam i z powrotem po pokoju Any. – Jesteś tutaj moją jedyną prawdziwą przyjaciółką. Tego dnia Anę męczyła ta demonstracja żalu Joany i jej egoizm. Bądź co bądź to ona straciła ojca, a jej przyszłość rysowała się w ciemnych barwach: brat kazał jej wybierać między bezpieczeństwem swego domu a niepewnością jej małżeństwa. Za chwilę jednak zawstydziła się takich myśli, przypominając sobie, że Joana straciła oboje rodziców już w dzieciństwie i wychowywała się w zimnej, pozbawionej miłości atmosferze sierocińca. A potem w obcym kraju wyszła za mąż za człowieka, który nie spełniał wobec niej obowiązków małżeńskich, ale sypiał ze wszystkimi niewolnicami, które miał w zasięgu ręki. I ona miała marzenia, gdy wyruszała do Indii: pragnęła rodziny, której sama od wczes​nego dzieciństwa była pozbawiona. – Przykro mi – powiedziała Ana. – Gdybym tak mogła pojechać z wami do Lizbony – żaliła się Joana. – Wiesz, że nie możesz tak po prostu opuścić męża. Musiałabyś złożyć wniosek o anulowanie małżeństwa. Zwróć się do jakiegoś kapłana, jestem pewna, że można ci pomóc. – Najpierw trzeba by napisać do Lizbony, a Bóg jeden wie, ile musiałabym czekać na odpowiedź. Nie zniosę jeszcze trzech lat w tym małżeństwie, jeśli nie będę miała przy sobie nawet przyjaciółki. – Joana wybuchnęła płaczem. – I niezależnie od tego, jaka zapadnie decyzja, zostanę tutaj, a nawet będę musiała poślubić jednego z tych zdeprawowanych fidalgos. – Jakieś rozwiązanie się znajdzie, Joano – pocieszyła ją Ana. – Już w to nie wierzę! – Młoda kobieta krążyła niespokojnie po pokoju, zaciskając dłonie. – Całe moje życie to cmentarz pogrzebanych marzeń i nadziei.

Najwyraźniej znowu szperała w bibliotece męża. Ana uśmiechnęła się, choć wcale nie było jej do śmiechu. Też będzie jej brakowało tej młodej kobiety, tak bardzo różniącej się od jej przyjaciółek z Lizbony. – Gdyby była jakaś możliwość, zabrałabym cię ze sobą – powiedziała. Joana stanęła, sięgnęła po chusteczkę i wytarła łzy. – On nie powoli mi odejść, zabrania mu tego jego duma. Ale jeśli będę dalej żyła w tej… nie chcę nazywać tego małżeństwem… wspólnocie, czy nie będę grzeszyć? Małżeństwo jest ważne, dopiero gdy zostanie skonsumowane, a więc poniekąd żyję z mężczyzną, który tak naprawdę nie jest moim mężem. – To bardzo szeroka interpretacja – stwierdziła Ana. – Nawet najsurowszy duchowny w twoim przypadku nie uznałby tej sytuacji za grzeszną. Joana zbyła te słowa machnięciem ręki. – Muszę stąd uciekać, Ano, w przeciwnym razie postradam zmysły. Ana obserwowała w zamyśleniu delikatną młodą kobietę. – Tak mi przykro – rzekła w końcu niemal bezgłośnie. – Nie mogę ci już pomóc.

Lagos, październik 1553

– Nie odeślecie mnie z nim któregoś dnia? – spytał André przed zaśnięciem, gdy Noelia na chwilę usiadła obok niego. Nie musiała pytać, kogo miał na myśli. – Ależ nie, skąd ci to przyszło do głowy? – Chłopcy mówią, że on może mnie po prostu zabrać, jeśli będzie chciał. Noelia wzięła syna w ramiona, przed czym on zazwyczaj się bronił, ale tym razem pozwolił, żeby go przyciągnęła do siebie i wtuliła policzek w jego włosy. – Nigdy do tego nie dopuszczę, żeby ktoś cię stąd zabrał, a co dopiero mówić o odesłaniu cię z domu. Twój ojciec to wie. Gdyby chciał cię zabrać, zrobiłby to już dawno i nie przysyłałby ci teraz nauczycieli. Chłopca widocznie przekonały jej słowa, bo się rozluźnił, uspokoił i Noelia wypuściła go z objęć. – Cieszysz się, że poznasz babcię? – spytała. André wzruszył ramionami. – Jeszcze nie wiem. Przed paroma dniami przyszedł list od Alessandra i w Noelii serce zamarło, gdy się dowiedziała o planowanej wizycie jego matki. Ta wiadomość, gdy przekazała ją Joaquimowi, nawet jego na moment wytrąciła z równowagi. Potem jednak uśmiech rozjaśnił mu twarz.

– Z tego wynika, że traktuje tę sprawę poważnie – powiedział. – Jego matka pozna Andrégo, wszystko będzie oficjalnie i mój siostrzeniec zostanie jedynym spadkobiercą dużej części majątku rodziny da Silveira. – Powiedziałam już Alessandrowi, że nie powinien obarczać Andrégo takim brzemieniem. – I na szczęście on nie pozwoli ci sobie tego wyperswadować. – Nie wiedziałam, że liczysz na pieniądze Alessandra – zauważyła zgryźliwie. – Nie robię tego, w każdym razie nie w taki sposób, jak myślisz. Ale te pieniądze zapewnią chłopcu godziwe życie i o tym powinnaś pamiętać. Wyobraź sobie, że z jakiegoś powodu nie mógłbym już się o was troszczyć. Wyobraź sobie, że statek Alessandra tonie i jego majątek przypada jakiemuś krewnemu, któremu los chłopca będzie całkowicie obojętny. Co wtedy? Czy żeby móc utrzymać nas oboje, Lídię i Rodolfa, będzie musiał wdać się w tak samo nieczyste interesy jak ja? Nie – pomyślała Noelia – oczywiście, że nie. Odgarnęła synowi włosy z czoła i patrzyła na niego przez chwilę. To najlepsze, co mogłam dostać od twego ojca. – Dobranoc, kochanie. Pocałowała go w czoło i się podniosła. Joaquim poszedł do przyjaciela, Lídia siedziała na swoim ulubionym miejscu w kuchni i naprawiała odzież Andrégo, a Rodolfo bawił się w sieni z kociakiem, którego przed paroma dniami znalazł w porcie. Był jeden z tych wieczorów, podczas których życie płynęło w zwolnionym tempie, chwile, kiedy oddychało się głęboko. Noelia wzięła lichtarz i wyszła do ogrodu. Usiadła na stopniu za domem. Migoczące światło świecy mieszało się z ciemnością nocy, malując w niej tańczące cienie. – Noelio. Miękko, cicho i przeciągle wybrzmiało jej imię w ciemności, jakby ktoś, wymawiając je, pieścił ustami. Ten głos był jedyny i niepowtarzalny i serce Noelii podskoczyło gwałtownie. Wstała ze stopnia i rozejrzała się po ogrodzie. – Alessandro? – szepnęła, jakby zmysły spłatały jej figla. – Przy bramie. Widocznie ją usłyszał albo może obserwował przez dziury w kruszącym się murze i widział, jak

była rozdrażniona. Pospieszyła tam i odciągnęła zasuwę. Prawdę mówiąc, zamykanie bramy nie było potrzebne, gdyż przeskoczenie przez mur nikomu by nie sprawiło trudności. – Z tego muru moglibyście równie dobrze zrezygnować – zauważył Alessandro, gdy tylko znalazł się w ogrodzie. – Myślałam, że przyjdziesz dopiero jutro – powiedziała Noelia i ponownie zasunęła rygiel. – Tak, odwiedzimy was jutro, nic się nie zmieniło, ale dla mojej matki wyjazd jutro byłby zbyt męczący. Nie przywykła do podróży, więc przyjechaliśmy już dziś, żeby mogła nieco wypocząć. Noelia nie zdjęła jeszcze ręki z zasuwy, wodziła palcami po popękanym drewnie. – Gdzie się zatrzymaliście? – spytała. – Chyba nie umieściłeś matki w gospodzie? – Uchowaj Boże, nie. Jest u przyjaciółki, wdowy po dalekim krewnym. Mają sobie mnóstwo do opowiedzenia, więc ja bym tylko im przeszkadzał. W jego głosie wyczuwało się lekkie rozbawienie. Widać rozmowy kobiet były dla niego mało budujące. – Skąd wiedziałeś, że jestem w ogrodzie? – Noelia się zdziwiła. – Nie wiedziałem, właściwie chciałem tylko obejść dom, ale zobaczyłem światło. Twój brat powinien niezwłocznie kazać naprawić ten mur. Każdy włóczęga mógłby zobaczyć, że siedzisz w ogrodzie w ciemności, to zbyt niebezpieczne. Noelia dotknęła odpadającego tynku. – Drobne naprawy nie wystarczą, trzeba by cały mur niemal postawić od nowa, a domyślam się, że nawet sobie nie wyobrażasz, ile by to kosztowało. Te słowa wymknęły się jej bezwiednie, zanim sobie uświadomiła, co powiedziała. – Jutro się tym zajmę – obiecał natychmiast Alessandro. W zamyśleniu potrząsnęła głową. – Nie, nie zrobisz tego. Uzgodniliśmy, że dajesz pieniądze dla Andrégo, reszta to nie twoja sprawa.

– Jeśli André przyjdzie tu którego ranka i zastanie swoją matkę zhańbioną, to jak najbardziej będzie moja sprawa. A więc oszczędźmy sobie tej męczącej dyskusji. – Uśmiechnął się dla złagodzenia swych słów. – W końcu nie przyszedłem po to, żeby się z tobą spierać. Z pewnym ociąganiem odwzajemniła uśmiech. – No dobrze, a zatem przekażę to Joaquimowi, ale akurat nie ma go w domu, będziesz musiał do jutra uzbroić się w cierpliwość. – Ach, jesteś sama? – Znowu w głosie Alessandra zabrzmiał tłumiony śmiech. – A więc lepiej odejdźmy spod bramy, zanim jakiś niepożądany podpatrywacz wyciągnie z tej delikatnej sytuacji własne wnioski. Serce Noelii waliło jak oszalałe. – Lídia i Rodolfo są w domu, a więc wcale nie jestem sama. Alessandro wyciągnął rękę i nawinął sobie na palce kosmyk jej włosów. – Niech będzie, ale to tak, jakby ich nie było. Patrzyła na niego nieporuszona, ale nie panowała nad swoim oddechem. Zdrętwiałymi palcami chwyciła jego rękę. – Masz rację, nie powinniśmy stać tak blisko bramy. Stąpała sztywno, jakby szła przez trzęsawisko. Zatrzymała się, zanim doszli do domu, puściła rękę Alessandra i skrzyżowała ręce na piersi, jakby w ten sposób chciała się powstrzymać przed dotknięciem go raz jeszcze. – Co teraz? – spytała, omijając go wzrokiem. Objął ją i obrócił twarzą do siebie, ale ona wciąż stała ze spuszczonymi oczami. – Tak długo byłam sama. – Głos jej lekko drżał. – Oczywiście mam Joaquima, Andrégo, Lídię, Rodolfa, ale oni nie zastąpią… – Słowa zamarły na ustach. – Wiem, że tobie jest trudniej niż mnie – przyznał cicho. – I jeśli mógłbym coś zrobić… Zamilkł, przyciągnął ją do siebie, zamknął w ramionach, tak że jej głowa spoczywała na jego ramieniu, i ostrożnie gładził jej plecy.

– Ożeniłbyś się ze mną, gdybyś mógł? – spytała znie​nacka. – Tak – odparł ledwo słyszalnym szeptem, zbliżając usta do jej ucha. Czuła na szyi ciepło jego oddechu, a on nadal trzymał ją w ramionach, dopóki w końcu się z nich nie wyzwoliła. Jego obecność była bolesna, przypominała o tym, czego los jej odmówił, i choć cieszyła się z tej wizyty, chciała uniknąć bliskości i tego, do czego mogła prowadzić. Wolnym krokiem poszła pierwsza w stronę bramy. Skaleczyła się przez nieuwagę odłamkiem drewna, pisnęła z bólu i cofnęła rekę. Alessandro zatrzymał się, myślała, że chce zapytać, co się jej stało. – Wiesz, wówczas – powiedział – nie miałem możliwości wyboru, czy się ożenię w Lizbonie, czy nie.

*

– Co się z tobą dzieje? – spytał Joaquim nazajutrz rano, kiedy siedzieli przy śniadaniu. – Przez cały dzień nic nie mówisz. To z powodu jego matki? Noelia przytaknęła, gdyż to uzasadnienie było równie dobre jak każde inne, a perspektywa wizyty dony Marii-Any rzeczywiście przyprawiała ją o drżenie serca. – Nie będzie chyba tak źle. – Joaquim podał jej chleb. – Ale może połóż się jeszcze na chwilę, masz takie cienie pod oczami. Mimo że naprawdę dobrze spała, obudziła się z bólem głowy, który z każdą chwilą się potęgował. Poczuła mdłości i odłożyła chleb. – Noelio, co się dzieje? – Joaquim ujął jej rękę ponad stołem. – Jesteś przeraźliwie blada. – To nic, trochę boli mnie głowa. – Podniosła się od stołu. – Chyba masz rację, muszę się jeszcze przespać. Idąc schodami na górę, czuła na sobie wzrok Joaquima i miała wrażenie, jakby przenikał ją jego niepokój. Znajdowała się w lepszej sytuacji niż większość kobiet na jej miejscu, miała utrzymanie i opiekę, jej dziecko również, nie spotykała się z potępieniem ze strony swego otoczenia, a w dodatku ojciec jej dziecka czuł się odpowiedzialny za syna, co bynajmniej nie było czymś oczywistym.

Zrzuciła suknie na podłogę i położyła się do łóżka. W głowie wciąż czuła pulsujący ból, ale przynajmniej ustąpiły mdłości. Obróciła się na bok, podciągnęła koc pod brodę i się rozpłakała. Musiała jednak w pewnej chwili zasnąć, bo długo trwało, zanim głos Andrégo dotarł do jej świadomości. – Mamo? Wuj Joaquim mówi, że wkrótce przyjdą goście. – Wspiął się na łóżko. – Mamo? Jesteś chora? – Nie, kochanie – wymamrotała. Powieki kleiły się od łez, oczy były podpuchnięte, a głowa nadal bolała. Na pewno musi wyglądać okropnie. Ani przez chwilę nie wątpiła, że gdy tylko matka Alessandra na nią spojrzy, ocena wypadnie zdecydowanie na korzyść synowej. I zapewne pomyśli, że Alessandro musiał być na morzu prawdziwie zdesperowany, że w ogóle doszło do czegoś między nimi. Powoli podniosła się i odgarnęła z twarzy potargane włosy. – Masz czerwone oczy, mamo. – André patrzył na nią zaniepokojony. – Czy wuj Joaquim ma sprowadzić doktora? – Nie, ale bądź tak miły i przynieś mi wody – poprosiła. Chłopiec posłusznie zeskoczył z łóżka i wybiegł z pokoju. Słyszała, jak coś zawołał do Joaquima, ale nie zrozumiała co. Jeden rzut oka w lustro potwierdził jej przypuszczenia co do wyglądu, nie sposób było tego nie dostrzec mimo lekkiego zniekształcenia odbicia. No dobrze, i tak nie da się nic zmienić. Postara się przynajmniej starannie ubrać, więc wyjęła ze skrzyni swoją najlepszą suknię i położyła ją na łóżku. W tej samej chwili wrócił André z wodą. Wzięła ją od niego i odesłała go na dół, a sama zajęła się swoim wyglądem. Suknie kobiet szlachetnie urodzonych były ciemne i zdobione haftem, a mieszczek skromniejsze i jaśniejsze. Wprawdzie Noelia nosiła sztywny gorset z wyraźnie obniżoną talią, ale jego kołnierz i mankiety były białe, gładkie, nieozdobione koronką. Wąskie rękawy nie miały wywatowanych ramion, spódnica spodniej sukni spływała miękko. Sięgająca podłogi suknia wierzchnia ze złotobrązowego aksamitu była otwarta od biodra, ukazując orzechowego koloru lnianą spódnicę pod spodem. Jedyną ozdobę stanowił drobny haft na brzegu sukni. Zimna woda nie zlikwidowała wprawdzie zaczerwienienia powiek i ciemnych kręgów pod oczami, ale gdy Noelia umyła twarz, poczuła się odświeżona. Wtarła we włosy parę kropli esencji lawendowej, którą Joaquim przywiózł z targu w Sagres, i upięła ciężkie sploty – pasmo po paśmie. Kilka razy musiała zaczynać wszystko od nowa, gdy włosy albo szpilki wymykały się

jej drżącym palcom. Cała procedura trwała więc znacznie dłużej niż zwykle i Noelia nie zdążyła jeszcze skończyć układać fryzury, gdy Lídia obwieściła przybycie gości. – Twoja matka zawsze mówiła, że na damę trzeba umieć zaczekać – powiedziała. – Moja matka też była damą, w przeciwieństwie do mnie. Lídia nie odezwała się, potrząsnęła tylko głową, mlas​nąwszy z dezaprobatą. – Pozwól, że ja to zrobię, moje dziecko – powiedziała. – Nie poradzisz sobie z włosami z tyłu. Noelia posłusznie usiadła na stołku i nasłuchiwała głosów, które dochodziły do niej przez na wpół otwarte drzwi. Serce biło jej przyspieszonym rytmem, mdłości wróciły, czuła się marnie jak nigdy. Spokojny, niski głos Alessandra i znajomy Joaquima. Nieznany głos kobiecy. Wysoki dziecięcy głos Andrégo. Zamknęła oczy i odetchnęła głęboko. Czerwone powieki, widoczne wyczerpanie – spóźnione wyjście do gości nie będzie wskazywało na damę, raczej na kobietę, która nawet w południe nie była w stanie wstać z łóżka. Kobietę, która z zapuchniętymi oczami, zawrotem głowy i mdłościami zatoczy się na schodach. Leniuch, a może nawet pijaczka. – O Boże – jęknęła. – Nie musisz się niczego obawiać, moje dziecko – uspokoiła ją Lídia. – Ona to prawdziwa dama i nie jest ani trochę wyniosła. Gdyby była, nie miałaby większych szans na pozyskanie Andrégo. – Jestem gotowa – oznajmiła. Lídia uszczypnęła ją lekko w policzki, żeby nabrały kolorów. – Tylko odważnie, wyglądasz zachwycająco. Coś podobnego mogła powiedzieć tylko matka albo mamka. Noelia zrezygnowała z ostatniego spojrzenia w lustro, wyprostowała się i opuściła pokój.

*

Alessandro – wypoczęty i elegancki w czarnej kamizeli, nad którą wznosił się wysoki biały

kołnierz, w watowanych spodniach sięgających do połowy uda i w krótkiej aksamitnej pelerynie – podniósł wzrok i patrzył na nią, gdy schodziła na dół. Postarała się oddychać spokojnie i uśmiechać, ale jego mina wskazywała, że jej zachowanie go nie zwiedzie. U jego boku stała matka, dama w każdym calu, którą prawdopodobnie nie tylko sztywna i ciasno zasznurowana suknia zmuszała do wyprostowanej postawy. Na uśmiech Noelii odpowiedziała uśmiechem, trochę zdystansowanym, wyczekującym, ale uprzejmym. Jej włosy przykrywał czarny koronkowy szal w stylu mantyli hiszpańskiej. André stał obok Joaquima, ostrożny i czujny, jakby oceniał sytuację. Noelia dygnęła przed matką Alessandra, jak to należało uczynić w stosunku do starszej, szlachetnie urodzonej damy. – Witamy w naszych progach, dono Mario-Ano – powiedziała. Uśmiech matki Alessandra stał się o ton cieplejszy. Dobre wychowanie ceniono we wszystkich kręgach. – Cieszę się, że mogę was poznać. Wasz brat przedstawił mi już waszego syna – oświadczyła dona Maria-Ana. Noelia przeniosła wzrok na Joaquima i Andrégo, potem na Alessandra, który posłał jej zachęcający uśmiech. Joaquim – dzięki obcowaniu z kapitanami, nawigatorami, kartografami i pasażerami wielkich statków doświadczony w kontaktach z wyższymi warstwami społecznymi – zajął się gośćmi. Wskazał donie Marii-Anie i Alessandrowi miejsca, poprawił krzesło Noelii, przysunął Andrégo bliżej stołu i wreszcie sam usiadł. Lídia wniosła potrawy. Noelię, która nie przywykła do tego, by ktoś ją obsługiwał, aż korciło, żeby wstać i pospieszyć jej z pomocą, ale Joaquim zawczasu zabronił jej tego robić. – W żadnym wypadku – to były jego słowa – nie możesz obsługiwać gości jak służąca. W czasie posiłku łatwiej było prowadzić rozmowę, co czynili głównie Alessandro i Joaquim, którzy na ten dzień najwyraźniej zawarli rozejm. Przy tematach związanych z żeglugą nie było żadnego powodu do wszczynania kłótni. – Co się dzieje z waszymi służącymi? – spytała niespodziewanie Noelia, zwracając się do Alessandra. Przez ułamek sekundy wydawał się poirytowany, ale się uśmiechnął. – José i żołnierze są w kuchni, a tragarze, których nająłem do niesienia lektyki, poszli coś zjeść w gospodzie.

André obserwował go z zainteresowaniem, ale milczał pomny pouczenia, by niepytany nie wtrącał się do rozmowy. Noelia czuła na sobie spojrzenia matki Alessandra, nie odważyła się jednak zbyt często ich odwzajemniać. Ani przez chwilę nie wątpiła, że starsza pani zastanawia się, co łączy ją z Alessandrem, i być może myśli również o swojej synowej, czyniąc porównania, które, jak przypuszczała, nie wypadną korzystnie dla niej. Czy dona Maria-Ana wie, że jej syn był tutaj ostatniej nocy? A może myśli, że tylko poszedł się przejść? Czy kiedyś ona, Noelia, będzie podobnie patrzeć na swego syna? Wyobrażenie sobie dorosłego Andrégo, który przyprowadza do domu młodą narzeczoną i może przedstawić jej Noelię jako swoją matkę, która zestarzała się z godnością, napełniło ją naraz spokojem i ciepłem. Przyszłość syna, jego szczęście – czyż taka wizja nie jest czymś cudownym? Podniosła wzrok ponad stołem i pierwszy raz tego dnia wytrzymała spojrzenie Alessandra przez kilka mrugnięć rzęsami, po czym ponownie opuściła powieki.

*

– Cieszę się, że dobrze się razem czują – powiedział Alessandro, kiedy stali w ogrodzie i obserwowali donę Marię​- Anę i Andrégo. Chłopiec pokazywał jej zioła, które zasadził pod kierunkiem Lídii. – To nie jest żadna babska zabawa – usłyszeli jego słowa i Alessandro zaśmiał się cicho. Początkowo André niepokoił się, co powiedzą jego przyjaciele na to, że spędza czas na sadzeniu kwiatów i ziół, ale Lídia mu wytłumaczyła, że jest to zajęcie jak najbardziej odpowiednie dla mężczyzn. „No bo, jak myślisz, z czego aptekarz robi leki?” – dodała. – Na morzu znajomość ziół i takich różnych rzeczy może mi się przydać, jak lekarz wypadnie za burtę – tłumaczył babce. Joaquim upewnił się, że jego siostrzeniec i dona Maria-Ana mają dobry kontakt, i wycofał się do domu, gdyż nadal w miarę możliwości starał się unikać towarzystwa Alessandra. Tak więc ten został teraz tylko z Noelią. Stali przy zaroś​niętym dzikim winem murze, gdy André oprowadzał donę Marię-Anę po ogrodzie. Lídia przyniosła tacę ze słodkim ciastem i owocami kandyzowanymi, karafkę i kielichy i postawiła wszystko na z grubsza ciosanym drewnianym stole. – Chodź – powiedziała Noelia, wskazując ruchem ręki ławkę obok stołu. – Tutaj często

przesiaduję wieczorami z Joaquimem, gdy wszystkie prace domowe są już wykonane. Alessandro usiadł i oparł się plecami o ścianę domu. – Bardzo ładnie – zauważył. – Wieczorem musi tu być tak spokojnie. – I jest – przytaknęła. – Słychać cykady, od czasu do czasu rozlegnie się nocny krzyk sowy albo kroki spóźnionego przechodnia. – José dowiadywał się już dziś rano o mężczyzn, którzy dobrze i szybko pracują – powiedział Alessandro. – Mur trzeba będzie częściowo rozebrać. Do czasu wzniesienia nowego Jaume z drugim żołnierzem będą stali na straży. Noelia nie zaprotestowała, bo choć nie było jej w smak, że mają jej pilnować obcy mężczyźni, to była dostatecznie rozsądna, żeby zdawać sobie sprawę, iż pozostawanie przez kilka nocy bez żadnej ochrony rzeczywiście jest niebezpieczne. – André się boi, że będzie musiał pojechać z tobą do Liz​bony – powiedziała. – Mam nadzieję, że zdołasz go przekonać, że nie zabiorę go wbrew jego woli. Wystarczy, jeśli w wieku dwunastu lat zostanie paziem króla. Noelia aż się zakrztusiła kawałkiem ciasta i zakasłała. – O czym ty, na Boga, mówisz? – wychrypiała, ocierając łzy, które popłynęły jej z oczu. – To normalne w przypadku synów szlacheckich – stwierdził Alessandro. – Chyba postradałeś rozum. Uważasz, że Joaquim i ja zadajemy sobie tyle trudu, aby wychować Andrégo na przyzwoitego, pracowitego chłopca po to, by został przypochlebiającym się błaznem? Alessandro uniósł brew. – Mój kuzyn Rui był paziem i wcale nie jest przypochlebiającym się błaznem. – Mimo wszystko nie zgadzam się. – Noelia trwała przy swoim. – A jeśli masz choć odrobinę przyzwoitości, nie będziesz nas do tego zmuszał. – Otrzyma wszechstronne wykształcenie u najlepszych nauczycieli. – Teraz też je otrzymuje. – Wielkie nieba, Noelio, nie bądź tak potwornie uparta. Może powinienem porozmawiać o tym

z twoim bratem. Matka oczywiście nie jest w stanie rozsądnie tego rozważyć i podjąć odpowiedniej decyzji. Głośno odstawiła kielich na stół. – Gdzie byłbyś teraz, gdyby twoja matka nie nosiła cię w łonie przez dziewięć miesięcy, by w niewyobrażalnych mękach wydać cię na świat? Co ty sobie właściwie myślisz? Nie masz pojęcia, ile wyrzeczeń i trosk spadło na mnie w czasie ciąży. To nie ty go urodziłeś w takich bólach, jakich nie jesteś sobie w stanie wyobrazić nawet w najkoszmarniejszych snach. Spokojnie odwzajemnił jej spojrzenie. – Powinnaś mi o tym powiedzieć – rzekł, jak już nieraz wcześniej. Takie nieporozumienia zawsze Noelię wyczerpywały. Odchyliła w tył głowę i przymknęła oczy. Niechętnie wracała wspomnieniami do czasów, gdy z dzieckiem w łonie przybyła do Lagos zdana sama na siebie, odpowiedzialna nie tylko za własne życie, ale i los tej małej istoty. – Upłynie jeszcze parę lat, zanim chłopiec skończy dwunasty rok życia. – Alessandro wrócił do tematu. – Porozmawiamy o tym jeszcze raz spokojnie, gdy nadejdzie pora podjęcia decyzji. Noelia tylko skinęła głową. Tymczasem dona Maria-Ana wróciła z wnukiem ze spaceru po ogrodzie. – Od lat nie zażyłam tyle ruchu. Roześmiała się, choć wyraźnie brakowało jej tchu. – Usiądźcie, matko. Alessandro wstał z ławki, ustępując jej miejsca obok ​N oelii. – Dziękuję, mój chłopcze. Kiedy patrzę na Andrégo, mam wrażenie, że czas się cofnął, i widzę ciebie jako dziecko. To wyraźnie nie podobało się Andrému. – To znaczy, że kiedy dorosnę, będę taki jak on? – André! – W ogrodzie niepostrzeżenie pojawił się Joaquim. – Już kilka razy okazałeś wyraźnie swoje niezadowolenie, do czego mogłeś mieć wszelkie powody, ale bezczelności tolerować nie

będę. – Sami powiedzieliście… – Wiem, co powiedziałem, ale wiem też, że nie uczyliśmy cię takiego zachowania – przerwał mu Joaquim. – W dodatku uczyniłeś tę zuchwałą uwagę nie wobec ojca, tylko wobec swojej babci, która jest dla ciebie tak życzliwa. André zaczerwienił się i wymamrotał coś, co przy dużej dozie dobrej woli można było zrozumieć jako „przepraszam”. Joaquim pochylił się nad nim i podciągnął mu brodę do góry, żeby chłopiec na niego popatrzył. – A zatem, mój przyjacielu, tym razem jeszcze załatwiliśmy to po dobroci. Wyprostował się i zwrócił do Alessandra. – Znacie któregoś z kapitanów statków stojących tu na kotwicy? – spytał. – Niejednego. – Nie chcielibyście zabrać Andrégo i pokazać mu jakiś statek? Oczy chłopca rozszerzyły się i zaczęły wędrować od matki do wuja i z powrotem, podniecone i niespokojne zarazem. Bo choć ta propozycja była niezwykle kusząca, to fakt, że będzie musiał być sam na sam z ojcem, czynił ją nieco mniej atrakcyjną. – Ależ bardzo chętnie. – Kąciki ust Alessandra uniosły się w lekkim uśmiechu, jakby domyślał się rozterek syna. Zwrócił się do Noelii: – O ile pozwolicie. – W obecności matki zwracali się do siebie z uprzejmym dystansem. Przytaknęła i uśmiechnęła się zachęcająco do syna. – No idź, przecież to było twoje marzenie, nieprawdaż? André z wahaniem kiwnął głową. – José też pójdzie? – spytał nieśmiało Alessandra. – Tak, zaraz mu powiem. Znajomość Andrégo i Joségo była już bliska przyjaźni i chłopiec najwyraźniej pogodził się z wizytami ojca, gdyż zawsze przyjeżdżał z nim wyzwolony niewolnik. Noelia odczuła ulgę, że

José pozostał przy Alessandrze również jako człowiek wolny, dzięki czemu André musiał zrozumieć, że świata nie da się tak łatwo osądzać, a można to zrobić dopiero po starannym rozważeniu wszystkich racji. – Matko, wezwę waszych tragarzy – powiedział Alessandro. – Jaume zadba o to, żebyście bezpiecznie wrócili do domu. – Odwrócił się do Noelii. – Proszę się nie niepokoić, przyprowadzę chłopca całego i zdrowego. Po wyjściu Alessandra z Andrém i Josém Noelia zwróciła się do dony Marii-Any. Teraz, gdy zostały same – Joaquim poszedł do domu – była bardziej zdenerwowana niż przedtem. – Mogę wam zaproponować ciasto i owoce kandyzo​w ane? – spytała. Starsza pani podziękowała i wzięła duży pocukrowany rodzynek. – Domyślam się, że wiecie, iż małżeństwo mego syna jest bezdzietne. – Tak, dono Mario-Ano. – Przypuszczam, że wiecie również, że mój syn przyjeżdża tutaj nie tylko z powodu chłopca. Nie wypada mi pytać, czy jesteście kochanką Alessandra, i domyślam się, że i tak bym się tego nie dowiedziała. Dona Célestine, jego żona, cierpi jednak z powodu tych wizyt męża. Myślę, że to rozumiecie, nieprawdaż? Każda kobieta, wy również, byłaby zazdrosna, gdyby jej mąż wciąż odwiedzał inną. Noelii zaschło w gardle, z trudem przełknęła ślinę. – Ja… Dom Alessandro nie jest wiarołomnym mężem, dono Mario-Ano – wyjąkała. Starsza pani nie spuszczała z niej oka. – Cóż, chcę w to wierzyć, ale czy możecie mnie zapewnić, że nigdy nim nie będzie? Noelia poczuła, że robi się jej gorąco, ale matka Alessandra nie dała jej dojść do głosu. – Nie mogę zabronić synowi przyjazdów do was – ciągnęła. – Zależy mi jednak na jego małżeństwie i lubię donę Célestine. Ciągłe zmartwienie, kłótnie… to wszystko może utrudniać poczęcie dziecka, a to małżeństwo potrzebuje dzieci, jak zapewne rozumiecie. – Nie wiem, czy zdołałabym przeszkodzić Dom Alessandrowi w przyjazdach do nas – powiedziała Noelia.

– Ależ tak, moja droga, oczywiście. Wasz brat mógłby co pewien czas przyjeżdżać z chłopcem do Lizbony. André byłby pod dobrą opieką, Alessandro spotykałby się z synem, a w jego małżeństwie znowu zapanowałby spokój. Noelia poczuła, że ogarniają ją mdłości. – Ja… – zaczęła. – Rozumiecie to, prawda? „Tak” wypowiedziane przez Noelię było ledwo słyszalne. – Byłoby to z korzyścią również dla waszego spokoju duszy, menina – kontynuowała dona Maria-Ana. – Zakładam, że nie pragniecie następnej ciąży – a doszłoby do niej niechybnie, gdyby Alessandro przekroczył próg, który dotychczas stał na przeszkodzie zdradzie małżeńskiej – ani też nie służyłoby waszemu samopoczuciu, gdybyście musieli wciąż widywać mego syna, wiedząc przy tym, że nie może on stać się częścią waszego życia. Maurowie mogą mieć dwie żony, w waszym przypadku jednak nie jest to możliwe. Możecie być tylko kochanką. – Starsza senhora uśmiechnęła się, chcąc niejako złagodzić swoje słowa. – Niewykluczone, że pewnego dnia otworzy się przed wami możliwość poślubienia innego mężczyzny, gdy tylko uda się wam uwolnić od mego syna. – W mojej sytuacji jest to raczej wykluczone, wiecie o tym, dono Mario-Ano. – Raczej, moje dziecko, ale nie całkiem. Mogłabym ci pomóc, gdybyś chciała. Mężczyzn naprawdę jest pod dostatkiem. Pierś Noelii uniosła się w oburzeniu, ale płomień natychmiast zgasł, pozostawiając tylko uczucie rozpaczy. Czyż nie byłoby z korzyścią dla wszystkich, gdyby przystała na propozycję matki Alessandra? Miałaby męża, który by jej zapewnił utrzymanie, Joaquim byłby wreszcie wolny i mógłby się ożenić, nie martwiąc się dłużej o siostrę. A André i tak ma już zapewnioną opiekę. – Zadbam o to, żeby Dom Alessandro mógł spotykać się z synem w Lizbonie – powiedziała wolno zesztywniałymi wargami. – Bardzo rozsądna decyzja, dziękuję za nią. A co z tobą, dziecko? Mam szukać dla ciebie męża? Łzy trysnęły z oczu Noelii tak niespodziewanie, że nie zdążyła odwrócić głowy na tyle szybko, żeby matka Alessandra tego nie zauważyła. – Nie – powiedziała na tyle zdecydowanym tonem, na ile ją było stać. – Nie.

*

Gdy André znalazł się na pokładzie czteromasztowego n áo, nie potrafił ukryć entuzjazmu. Zadziwiony przeszedł aż na rufówkę i mógł nawet zwiedzić kajutę kapitana. – Też mieszkacie tak wygodnie, kiedy jesteście na morzu? – spytał Alessandra. – Tak, statek, na którym pływam, należy do mnie, choć oficjalnie pływa we flotylli jednego z kuzynów mojej matki. André był pod dużym wrażeniem. Pogładził wypolerowane drewno biurka, stanął na palcach, żeby móc wyjrzeć przez bulaj, wreszcie opuścił kajutę, by zwiedzić kasztel rufowy i pozostałą część pokładu. Żołnierze pokazali mu działa na pokładzie artyleryjskim, oficerowie przyrządy do nawigacji i mapy. Patrzył, jak m arin heiros i grum etes wspinają się na maszty, i poprosił Alessandra, żeby mu wszystko objaśniał, w ferworze zapominając, że właściwie go nie znosił. – Też chciałbym zostać capitão-m or da viagem – powiedział. – I pragnąłbym się nauczyć obsługiwania tych wszystkich przyrządów do nawigacji. – Możesz być, kim tylko zechcesz – odparł Alessandro. – Wuj Joaquim też to zawsze mówi. Ale ja myślę, że mama byłaby smutna, gdybym tak długo był z dala od niej. – Tak, ale na pewno byłaby też bardzo z ciebie dumna. André wdrapał się na skrzynię, oparł o reling i wpatrzył w morze. – Moja żona by z nią wtedy mieszkała, a potem na pewno też bym miał małego chłopca i mama nie byłaby całkiem sama. Właściwie to nie lubię dziewczynek, ale wuj Joaquim mówi, że później to się zmieni. – Tak – zgodził się Alessandro. – Jestem tego pewien. Kiedy byłem w twoim wieku, też ich nie lubiłem. Mrugnął do Joségo, który stał obok, i nieruchome zwykle rysy byłego niewolnika rozjaśnił uśmiech. – Chciałbyś mieć siostrę? – spytał syna.

– Nie, wolę brata. – A gdybyś już miał? Siostrę starszą od ciebie tylko o kilka miesięcy, która by przyjechała z Indii? – Czy nie mógłbym raczej mieć brata, który by miał tyle lat co ja? – Cóż, bratem niestety nie mogę ci służyć. André wzruszył ramionami. – Jak nie będzie ciągle płakać i będę mógł się z nią bawić jak należy, to niech przyjedzie. – Przyjedzie do Lizbony razem z moją siostrą, jak Bóg da, w przyszłym roku – powiedział Alessandro. – Też macie siostrę? – Tak. André zszedł ze skrzyni i popatrzył na Alessandra. – Zanim przyjechaliście, miałem mamę i wuja, a teraz mam ojca, babcię, siostrę i ciocię. – Zastanowił się chwilę. – Mama mówi, że rodzina jest najważniejsza. – Ma rację – przyznał Alessandro. André rozmyślał chwilę, ale nic nie powiedział. Poszedł do zejściówki i udał się na dół, a za nim Alessandro i José. Schodzili stopień za stopniem, aż znaleźli się w zęzie. Powietrze było tutaj zatęchłe i wilgotne, pod butami pluskała woda. Chłopiec potarł ramiona. – Tu jest niesamowicie – stwierdził. Alessandro rzadko się zapuszczał pod pokład, a od czasu pierwszego rejsu do Indii na samą myśl o zęzie stawał mu przed oczami rozszalały sztorm, kołyszący się statek, woda sięgająca do bioder, poprzewracane skrzynie i beczki, a w świetle lampy, którą Jaume trzymał wysoko nad głową, żeby nie zgasła, blady owal twarzy pod wodą. Obezwładniający strach, jaki go wtedy ogarnął, jeszcze dziś na samo wspomnienie tamtej chwili sprawiał, że serce wykonywało gwałtowny skok, po czym zaczynało walić jak młotem. – No dobrze, młodzieńcze, wystarczająco długo już tutaj jesteśmy – rzekł José, zwracając się do Andrégo, ale nie spuszczając wzroku z Alessandra.

Wyszli z powrotem na pokład i z każdym krokiem oddalającym ich od zęzy obrazy się rozmywały, aż w końcu rozmyły się zupełnie. W drodze powrotnej do domu André bez przerwy mówił o statku, nie mogąc się doczekać, kiedy opowie o wszystkim matce. Gdy Noelia otworzyła im drzwi, była kredowoblada, ale ze względu na syna zmusiła się do uśmiechu i powiedziała tylko, że chce szybko pożegnać się z jego ojcem, więc niech uda się do swego pokoju, a ona zaraz tam przyjdzie. Alessandro zatrzymał się w progu. – Podobało mu się, jak widzę – powiedziała. – To dobrze. Jestem pewna, że jeśli mu obiecasz wycieczki na statki, będzie się cieszył na wyjazdy do Lizbony. – Co… – zaczął Alessandro. – Zamiast twoich wizyt tutaj – wpadła mu w słowo. – Joaquim będzie mu towarzyszyć, już z nim na ten temat rozmawiałam, uważa, że to doskonały pomysł. Alessandro zmrużył oczy i przyjrzał się jej badawczo. – Tak po prostu? Znowu zmusiła się do uśmiechu. – Twoja matka i ja uznałyśmy, że najlepiej byłoby, gdybyś widywał się z Andrém w Lizbonie. – Rozumiem. – Alessandro pokiwał z namysłem głową. – Cóż, a zatem pożegnanie, nieprawdaż? – Tak, na to wygląda. Alessandro z największym trudem zachowywał spokój, ale był u kresu wytrzymałości. Jak matka mogła za jego plecami podjąć taką decyzję? – Wiesz… – Noelia się zawahała. – Lídia od dłuższego czasu mówiła to samo. Może mamki i matki widzą sprawy jaśniej. I najczęściej mają rację. – Jej oczy rozbłysły podejrzanie. Alessandro chciał wyciągnąć do niej rękę, ale Noelia cofnęła się i zamknęła drzwi.

Księga III

1560–1561

I Lizbona, maj 1560

– Dlaczego jeszcze raz tego nie rozważysz? – Alessandro niepostrzeżenie stanął za plecami Any, która siedziała przy grobie ojca, przesypując między palcami grudki ziemi. Otrzepała ręce i wstała. Od czasu jej powrotu do Lizbony przed prawie sześciu laty nieustannie toczyła z Alessandrem spory, gdyż ten po prostu nie mógł pojąć, że nie chce opuścić Geoffreya, by zamieszkać w Casa da Mon teira. – Życie, które prowadzisz… – Byłoby na pewno łatwiejsze – przerwała mu – gdybyś nie postarał się o to, żeby żaden z liczących się kupców nie prowadził interesów z Geoffreyem. – On nie należy do naszej sfery, nigdy nie należał i nie zmieni tego nawet małżeństwo z jedną z naszych kobiet. – Zlituj się, Alessandro. – Policzki Any rozgorzały. – To gdzie on należy? – Mógłby spróbować osiedlić się w swoim rodzinnym kraju. – A gdzież to jest, ten jego rodzinny kraj? Nawet w Goi przebywał dłużej niż w Anglii. – Poszła w stronę bramy cmentarza, Alessandro za nią. – Chcesz, byśmy żyli oddzielnie, choć wiesz, że nie dostalibyśmy rozwodu, a to oznaczałoby, że spędzę resztę życia w samotności. – Masz rodzinę i dzieci. Ana nie patrzyła na brata. Szła do Casa da Mon teira, gdzie czekały na nią córki i Sebastião. – Nawet mama uważa, że słusznie postępuję, nie opuszczając męża i nie zabierając mu dzieci – dodała po chwili milczenia.

– Bo to byłoby sprzeczne z jej poglądami na to, co wypada, ale i ona byłaby szczęśliwa, mając cię stale przy sobie. Nad krzewami unosił się odurzający zapach ziół, a wokół roztaczała się kolorowa mozaika złożona z jaskrawej czerwieni maków, żółci janowca i fioletu wrzosów zanurzonych w jasnej zieleni krzewów i traw, które ginęły w ciemnozielonym cieniu sosen, drzew oliwnych i dębów korkowych. W oddali połyskiwał turkusowy błękit Atlantyku. Chwilami Anie się zdawało, że to niemożliwe, iż znowu jest w Lizbonie – być może i dlatego, że niegdysiejsza ojczyzna oglądana teraz z bliska stała się jej obca. Osobliwy był ich powrót do Lizbony w październiku 1554 roku. Zeszli ze statku, nie bardzo wiedząc, co ze sobą począć, gdyż nie mieli już domu. Dzieci były zmęczone, wyczerpane długą podróżą, a zatrzymanie się z nimi w gospodzie oczywiście nie wchodziło w rachubę. Stali jeszcze zagubieni na nabrzeżu, gdy zjawił się posłaniec od Alessandra, żeby zabrać Anę i dzieci do domu brata. Prawie natychmiast wyrósł również jak spod ziemi Rui i zaproponował im gościnę u siebie, w Villa dos Ciprestes. Ale że Ana chciała jak najprędzej zobaczyć się z matką, uzgodnili, iż Geoffrey z dziećmi uda się do Ruiego, a Ana do Arrábidy. Pozostawienie dzieci z Geoffreyem wynikało z prostej kalkulacji. Jeśli pojawi się sama w domu rodziców, od razu stanie się jasne, że nie spełni życzenia brata. Droga z wybrzeża Arrábida w górę, do Casa da Mon tei​ra, miała w sobie coś nierzeczywistego. Znajome i od tak dawna zapomniane zapachy, odgłosy, które wydawały się dziwnie przytłumione, bo zagłuszał je szum krwi w uszach Any. A potem chwila, gdy z trudem łapiąc oddech, przez łzy, które nabiegły jej do oczu, po raz pierwszy po latach ujrzała dom rodziców. Powitanie przez strażników, niewolników i wreszcie matkę, która z płaczem zamknęła ją w ramionach, przycisnęła do siebie i nie chciała wypuścić. W końcu i Alessandro, który spojrzał na nią i rzekł: – Wiesz, co robisz. Wypłacił jej spadek w pełnej wysokości i dopilnował, żeby otrzymała cały swój dobytek, gdy już mieli własny dom – co jednak wymagało długich poszukiwań. Tymczasem mieszkali w Alfamie w pobliżu Tagu, w warunkach, do jakich co prawda nie byli przyzwyczajeni, ale niewielki dom był naprawdę ładny i jakoś się w nim urządzili. Życie utrudniał im jednak fakt, że Geoffreyowi nie udało się zorganizować działalności handlowej, do czego niewątpliwie przyłożył rękę Alessandro. Każdy bowiem, kto nie chciał popsuć sobie stosunków z rodziną da Sil​v eira, unikał kontaktów handlowych z Geoffreyem Glan​v ille’em.

Geoffreyowi często nie udawało się nawet wysłać swego pracownika w podróż do Indii na jednym ze statków wypływających w morze, gdyż nie można było znaleźć kapitana, który zgodziłby się wziąć go na pokład. Doszło więc do długiego i jałowego sporu między Aną a jej bratem. Wyjście z sytuacji znalazło się dopiero wtedy, gdy Rui pracownikowi Geoffreya przydzielił do pomocy jednego ze swoich ludzi i użył własnych wpływów. Mimo że przywieźli naprawdę dobre przyprawy, nie mieli dużych zysków, gdyż żeby znaleźć nabywcę, Geoffrey musiał tak bardzo obniżyć ceny, że sprzedaż stała się prawie nieopłacalna. – Wiesz, co robisz – powiedział Alessandro, gdy wracali do domu. Ana milczała. W holu zastali Leonor i Adelę z babcią, która opowiadała im kolejną bajkę. André siedział niedbale na krześle, a ośmioletni Sebastião jak zwykle usiłował zwrócić na siebie uwagę starszego kuzyna. Ten jednak opędzał się od niego jak od natrętnej muchy. Syn Alessandra nie znajdował wspólnego języka ze swymi niemal równymi wiekiem kuzynkami, tylko z Leą się rozumieli i gdy przyjeżdżał w odwiedziny, zgadzali się we wszystkim. Tym bardziej wydawało się dziwne, że dziewczynki przy nim nie było. – Gdzie Lea? – spytał Alessandro, gdy tylko wszedł do holu. André wskazał głową schody. – U dony Célestine. Ona nie czuje się dobrze i chciała, żeby była pod ręką na wypadek, gdyby czegoś potrzebo​w ała. Twarz Alessandra spochmurniała, rzucił okiem w stronę schodów. Sposób, w jaki Célestine traktowała dziewczynkę, był dla niego ciągłym źródłem utrapienia, gdyż żona wyładowywała na Lei frustracje z powodu bezdzietności i niezadowolenie, że musi tolerować w domu dzieci męża. Joaquima Fontoury również nie było w holu, nie przywiązywał bowiem wagi do towarzystwa rodziny. Gdyby to od niego zależało, zatrzymywałby się z Andrém w gospodzie, ale na to oczywiście Alessandro nigdy by się nie zgodził. A bez wuja André nie chciał mieszkać w Casa da Mon teira, mimo że miał już niezły kontakt z ojcem. Skończył niedawno trzynaście lat i przypominał Alessandra, gdy ten był w jego wieku. Tylko włosy nie były czarne, lecz złotobrązowe, a oczy orzechowe. Ładny chłopiec, który umiał arogancję młokosa skrywać za dobrymi manierami i tylko wtedy dawał jej lekki wyraz, kiedy był w złym nastroju, jak choćby teraz, gdy musiał obejść się bez siostry i był nagabywany przez małego kuzyna. Trudne stosunki rodzinne powodowały, że choć Leonor i Adela chętnie odwiedzały babcię, między nimi a Alessandrem panował chłodny dystans. Dziewczynki nie mogły bowiem nie zauważyć, jak

zdecydowanie wuj odrzuca ich ukochanego ojca. Mimo wszystko Alessandro poświęcał siostrzenicom trochę uwagi, gdyż zamierzał kiedyś przyjąć je wreszcie do swojego domu. O Sebastião prawie się nie troszczył, gdyż gościłby go tylko do czasu, aż chłopiec będzie na tyle dorosły, żeby opuścić matkę i zamieszkać z ojcem. Senhora Maria-Ana podniosła głowę i uśmiechnęła się do syna i córki. Wciąż miała nadzieję na ich pojednanie, mimo wszystko nie doszło bowiem między rodzeństwem do całkowitego zerwania. – Jesteś moją siostrą i kocham cię – powtarzał Anie Alessandro. – Ale jemu nie wybaczę, nawet dla ciebie. Ana zawołała Sebastião i wyszła z nim z holu, żeby przespacerować się po ogrodzie. Nie podobało się jej lekceważące traktowanie go przez Andrégo i już teraz trochę się obawiała, żeby zatarg między Alessandrem a Geoffreyem nie przeniósł się na następne pokolenie. Sebastião, który w Indiach był tak mały i delikatny, że obawiano się, iż byle choroba może go zabić, w Lizbonie rozwijał się doskonale. Był bystrym dzieckiem i choć nie interesowały go morskie podróże, chętnie przesiadywał w kantorze ojca i wdychał zapachy korzeni, z których wiele potrafił już na ślepo rozpoznać. Teraz jednak wyglądał na przygnębionego, bez większego zapału kopał przed sobą kamyk, marszczył czoło. Dzieci wyczuwały wszystkie niuanse nastrojów i również on się orientował, że w domu wuja jest zaledwie tolerowany, choć babka szczerze go kochała i starała się sprawiać wrażenie, że jest tam mile widziany. Nie dawał mu także spokoju niechętny stosunek do niego starszego kuzyna, choć Ana wciąż mu powtarzała, że wynika to zapewne tylko z dzielącej ich dużej różnicy wieku. – Będziecie się lepiej rozumieć, jak trochę podrośniesz – powiedziała, gdy przechadzali się po ogrodzie. – On wyruszy na morze, a ty zajmiesz się handlem. Ten pomysł bardzo Anie odpowiadał. Jak łatwo rozwiałyby się wszystkie jej troski, gdyby utrzymanie więzi rodzinnych zależało od młodszego pokolenia. Drzewa rzucały cień na czerwonawą ziemię, powietrze pachniało lawendą, dzikie róże pięły się po murach, smag​liczka kielichowata i nieśmiertelniki ciągnęły się po obu stronach ścieżek. Za żywopłotem z cisów ogród przechodził w gaj pomarańczowy i mandarynkowy, gdzie gałęzie drzewek tworzyły baldachim z liści. Kiedy Ana była jeszcze małą dziewczynką, przychodziła tutaj z ojcem na spacer. Później zabierał ją do okolicznych lasów. Chciał ją nauczyć również polowania i strzelania, ale nie była w stanie zmusić się do uśmiercenia zwierzęcia. Gdy obserwowała Sebastião biegającego wśród drzewek pomarańczowych, pomyślała, jak bardzo ojciec cieszyłby się z wnuków. Odwróciła się w stronę domu, osłoniła ręką

oczy i spojrzała na górne okna, za którymi znajdowały się pokoje Alessandra i Célestine. Choć były tak wąskie, że przedostawało się przez nie do środka niewiele światła, okiennice zostały zasunięte, jak gdyby w zaciemnionych pomieszczeniach nienarodzone życie rozwijało się najlepiej.

*

Ciemności rozświetlały tylko dwie świece, których światło nocą było ciepłe i miękkie, ale w słoneczny dzień, kiedy powietrze przesycał zapach kwiatów pomarańczy, nadawało sypialni grobowy nastrój. Alessandro wzdrygnął się i zamk​nął za sobą drzwi. Na ławce pod oknem siedziała Lea, z rękami złożonymi na kolanach i wzrokiem skierowanym na ojca w milczącej prośbie. Niczym straż przy trumnie – nasunęło się Alessandrowi skojarzenie. Natychmiast zwrócił oczy w stronę łóżka, na którym leżała z zamkniętymi oczami Célestine. – Leo, otwórz okiennice – polecił. Célestine uniosła powieki. – Nie mogę wypoczywać, kiedy boli mnie głowa od słońca – mruknęła. W ostatnich latach kilka razy była w ciąży, ale zawsze już po paru tygodniach traciła dziecko. Jeden jedyny raz nosiła je w łonie ponad trzy miesiące, ale i to poroniła w okropnych bólach. Akuszerka poradziła jej wtedy, żeby zaniechała dalszych prób, więc przez ponad pół roku Alessandro trzymał się od żony z daleka. Poważnie zastanawiał się wtedy, czy nie wziąć sobie kochanki – zresztą Célestine od początku czyniła mu wyrzuty, że już to zrobił. Jego wybór padł na śliczną niewolnicę i kiedy jeszcze zmagał się z własnym sumieniem i targającym nim pożądaniem, Célestine – co było czymś niezwyczajnym w jej przypadku – pewnej nocy go uwiodła. Od tamtej chwili regularnie ze sobą współżyli i w lutym znowu była przy nadziei. Od tego czasu leżała w łóżku, wypoczywała i nie miała odwagi zrobić choćby kilku kroków po pokoju. – Nic dobrego z tego nie będzie – mówiła dona Maria​- Ana, próbując zawczasu namówić ją na krótką przechadzkę po ogrodzie. Jednak Célestine kategorycznie odmawiała. Chce urodzić to dziecko, choćby musiała zdobyć się na wszelkie możliwe wyrzeczenia. Na czas ciąży Alessandro przeniósł się do innego pokoju. Starał się być wyrozumiały i cierpliwy, co biorąc pod uwagę zmienność nastrojów żony, było nie lada sztuką. Stałych zmartwień przysparzał mu jednak jej

stosunek do Lei. Traktowała dziewczynkę jak niewolnicę, mimo że od początku nie pozostawił wątpliwości co do tego, że dziewczynka ma być wychowywana tak, jakby była jego ślubną córką. Słońce malowało na podłodze plamy światła w kształcie łuków okiennych. Célestine uniosła się nieco na poduszkach, spojrzała błyszczącymi oczami na Alessandra i zwróciła się do Lei. – Wylej i umyj nocnik, a potem przygotuj mi napar z ziół – poleciła. Alessandro zatrzymał dziewczynkę ruchem ręki. – Idź do brata, Leo, czeka na ciebie w holu. Z nieukrywaną ulgą zastosowała się do jego polecenia i opuściła pokój. – Nie zauważyłeś, że o coś ją poprosiłam? – spytała chłodno Célestine. – Do takich usług mamy niewolnice – odparł. – Dobra córka wykonuje to, co się jej każe. Alessandro zgasił świece. – Nie chcę kłócić się z tobą w twoim stanie, Célestine, i zakładam, że i ty też byś nie chciała. Zagryzała dolną wargę. – Od lat znoszę twoje nieślubne dzieci, nie mogąc cię obdarować własnym. Ale to tutaj urodzę – powiedziała z determinacją. Alessandro nieco złagodniał, podszedł do żony i pogładził jej policzek. – Jak Bóg da, to je urodzisz. Ale niczego sobie nie ułatwisz, karząc Leę za coś, na co ona naprawdę nie ma wpływu. – Przecież widzę, że tobie samemu nie bardzo na niej zależy. Nigdy nie odważyłaby się rozmawiać z tobą tak jak André. – Z córkami postępuje się inaczej niż z synami – odrzekł. Opadła na poduszki i zamknęła oczy. – Tak? Naprawdę? Dom Rui nosi swoją córkę na rękach, a w stosunku do synów jest bardzo surowy. Ona jest ci obojętna, bo jej matka nic cię nie obchodzi. I kiedy tak się temu przyglądam,

zadaję sobie pytanie, jak bardzo będzie ci zależało na naszym dziecku. Alessandro odwrócił się i podszedł do drzwi. – Przyślę służącą na wypadek, gdybyś czegoś potrzebowała. Jednak słowa żony pozostały mu w pamięci i kiedy schodził na dół, próbował sobie wyobrazić, co by odczuwał, biorąc dziecko z jej rąk. Nie widział ani Andrégo, ani Lei w chwili, gdy przychodzili na świat, więc trudno mu było wczuć się w taką sytuację. Dona Maria-Ana siedziała jeszcze z córkami Any w holu i pokazywała im jakiś wzór do haftowania. Zainteresowana nim była tylko Adela, a Leonor spoglądała tęsknym wzrokiem w stronę drzwi prowadzących do ogrodu. Przechodząc, Alessandro uśmiechnął się do niej przelotnie, po czym opuścił dom. Gdy tylko pojawił się na otwartej, wspartej na kolumnach lodżii prowadzącej do ogrodu, gdzie stała Lea z Andrém, córka wybiegła mu naprzeciw. – Kucharka upiekła słodki chleb, ojcze – powiedziała, jakby musiała się usprawiedliwić, że odchodzi. – Zaraz przyniosę kawałek. Alessandro tylko skinął głową i otworzył jej drzwi. Lea z każdym rokiem była coraz ładniejsza i już teraz mężczyźni się za nią oglądali, choć miała dopiero trzynaście lat. – Nic dziwnego – powiedział André, jakby czytał w jego myślach – że dona Célestine traktuje Leę jak niewolnicę, jeśli wy uważacie za taką jej matkę. Boże, daj mi cierpliwość – westchnął Alessandro. – Akt wyzwolenia Januárii jest podpisany od ponad roku – powiedział. – Ale go jej nie wręczyliście. – Nie muszę tego robić, ona wie, że jest wolna. – Proszę, wybaczcie mi szczerość – zaczął André ostrożnie i Alessandro uniósł brwi. To jakiś całkiem nowy ton. – Ale co z nią będzie, jeśli coś wam się stanie? – Wtedy ty wszystko odziedziczysz i będziesz mógł z tym – Alessandro zrobił szeroki gest ręką – zrobić, co zechcesz. – Nie powinniście mi obiecywać żadnego spadku, którego być może nie otrzymam. Jeśli dona Célestine urodzi syna, to on będzie waszym głównym spadkobiercą i od niego będzie zależał los takich ludzi jak Januária. – André spojrzał na drzwi, za którymi zniknęła jego siostra. – Lea

mogłaby przecież pojechać z nami do Lagos – powiedział niespodziewanie. – Matka i tak jest często sama, na pewno by się ucieszyła. Alessandro miał jednak wątpliwości, czy to dobry pomysł. Od czasu swej wizyty z doną MariąAną w Lagos nie widział już Noelii, a jego pytania, co u niej, André kwitował lapidarnym „wszystko w porządku”. Czy cieszyłaby się, gdyby miała z nią zamieszkać jego córka? – Dona Célestine będzie zadowolona, jeśli na pewien czas Lea stąd wyjedzie – ciągnął chłopiec. – I myślę, że wy też nie będziecie za nią tęsknić. – A więc tak myślisz, co? Za chwilę drzwi się otworzyły i stanęła w nich Lea, trzymając w jednej ręce drewnianą misę z chlebem, który najpierw podała ojcu, a potem bratu. Alessandro podziękował, ale odmówił, za to André chwycił jeden mały chlebek, przełamał go i podał połowę dziewczynce. – Nasz ojciec wciąż ma wątpliwości, czy pozwolić ci stąd wyjechać – wyjaśnił i Lea podniosła wzrok na Alessandra. Najwyraźniej oboje już wcześniej omówili ten plan. – Dlaczego? – spytała tylko. – Nie wiem, czy to odpowiadałoby meninie Noelii – odpowiedział Alessandro – a poza tym nie wydaje mi się stosowne, żebyś w twoim wieku sama odbywała podróże. – Nie jest sama – zaprotestował gwałtownie André. – Ty masz dopiero trzynaście lat, a twój wuj nie jest mi nic winien. Nie mogę obciążać go opieką nad moją córką. – Kątem oka dostrzegł, jak Lea skurczyła się w sobie, i od razu pożałował wypowiedzianych słów. – Chodziło mi o to – ciągnął zwrócony ku niej – że musiałbym go pociągnąć do odpowiedzialności, gdyby coś ci się stało. – Dlaczego nie zapytacie go, żeby on sam mógł zdecydować? – zasugerował André tonem, który mógł wskazywać, że już tę sprawę z wujem omówił. Ana akurat wracała z Sebastião ze spaceru po ogrodzie. Alessandro skinął na nią. – Lea chciałaby pojechać do Lagos. Co o tym myślisz? – zagadnął. Krótkie spojrzenie, które Ana wymieniła z bratanicą, wzbudziło w Alessandrze podejrzenie, że i jego siostra została wtajemniczona w ten plan. – Czemu nie – odparła. – Wprawdzie mama uważa, że dziewczynce w jej wieku najlepiej jest

w domu… – Ale? – wpadł jej w słowo Alessandro. – Ale tutaj, przy twojej żonie, też nie jest tak jak trzeba, prawda? Powinieneś się zgodzić. Alessandro popatrzył na Leę, która nieśmiało odwzajemniła spojrzenie. Przez kilka sekund obserwował ją w milczeniu, wreszcie kiwnął głową. – Niech będzie, ale tylko na miesiąc, i José pojedzie z wami. Twarz Andrégo rozpromieniła się ze szczęścia, na twarzy Lei pojawił się powściągliwy uśmiech. – Dziękuję wam, ojcze – powiedziała. Alessandro dotknął przelotnie jej ramienia. – Porozmawiam z senhorem Fontourą i wydam odpowiednie dyspozycje. Otworzył drzwi i o mały włos nie zderzył się z Leonor, która właśnie wybiegała na dwór. – I co? Zgodził się? – usłyszał jeszcze jej pytanie, zanim drzwi za nim się zamknęły.

*

Położona na południowym zboczu między brzegiem Tagu a Castelo de S ão Jorge Alfama była dawną dzielnicą mauretańską, najstarszą częścią Lizbony, sercem miasta. Mieszkali tu niegdyś zamożni mieszczanie, jednak teraz ich miejsce zajęli głównie rybacy, rzemieślnicy i żeglarze. Dzielnica, której nazwa wywodziła się od arabskiego słowa al-H am a, ciepłe źródła, była poprzecinana stromymi schodami i siecią krętych uliczek. Idąc do góry wydeptanymi stopniami, bieg​nącymi między kruszącymi się ścianami domów, krzakami janowca i porośniętymi bluszczem murami, Ana stwierdziła, że to jej nowe życie ma jednak pewien urok. Kiedyś nie wolno jej było odwiedzać tej części miasta, noszono ją tu w lektyce od domu do domu. Sporadycznie w towarzystwie matki, kilku niewolników i służących udawała się do portu, żeby przyglądać się wpływającym i wypływającym statkom, a w dni świąteczne uczestniczyć w procesjach religijnych. Teraz cieszyła się całkiem innym rodzajem wolności, która smakowała jak pierwsze owoce lata, niezależnie od tego, na ile niestosowne było dla kobiety jej stanu

przemieszczanie się na piechotę. Przyjaciółek, za którymi tak tęskniła w Goi, już nie miała. Jej postępek – choć tak chętnie obserwowano i omawiano z daleka jej losy – był dla tych wszystkich młodych kobiet, kiedyś zabiegających o jej towarzystwo, nie do zaakceptowania, więc unikały jej jak zakaźnej choroby przenoszącej się na każdego, kto nie ma się na baczności. O ile swego czasu dziewczęta oglądały się również za Geoffreyem i pod osłoną ciemności pozwalały mu na jeden czy dwa pocałunki, o tyle publicznie odrzucano go jak każdego parweniusza. I choć Any nie łączyła z Ester i Joaną bliska zażyłość, odczuwała brak obu, jedynych osób, z którymi się zaprzyjaźniła w ostatnich latach. Unikała spotkań towarzyskich, na których gromadziła się rodzina, gdyż nie chciała mieć żadnych kontaktów z Luísem de Brissakiem, i jak na razie udawało jej się schodzić mu z drogi. Oczywiście miała świadomość, że zachowywała się w najwyższym stopniu nieuprzejmie wobec Lúcii, nie odwiedzając jej, ale nie mogła się przemóc, aby wejść do palácio Luísa. Nie chciała również widzieć, jak małżeństwo zmieniło wesołą niegdyś i beztroską kuzynkę. Od czasu do czasu widywała Taís, dla której odwiedzanie Any w Alfamie było czymś niezwykle ekscytującym, choć spacery po tej dzielnicy odbywały się zawsze w lektyce. Rui był wprawdzie znacznie liberalniejszy niż inni mężowie, ale pewnych rzeczy i on nie tolerował. Ana weszła na dziedziniec swego domu przez okutą żelazem bramę i skierowała się do kantorka. Zastała męża pochylonego nad księgami. Przez wąskie okna wpadała wiązka światła słonecznego, w którym tańczyły drobinki kurzu, a włosy Geoffreya mieniły się złotem. Choć musiał słyszeć, że wchodzi, nie podniósł wzroku, nie przerwał pracy, tak że jedynym dźwiękiem, który słyszało się w pomieszczeniu, było skrzypienie pióra. Ana stanęła za mężem i znad jego ramienia rzuciła okiem na zestawienie wpływów i wydatków – nie była to krzepiąca lektura. Wreszcie Geoffrey odłożył pióro, odwrócił głowę i popatrzył na żonę. – Jak było u twojej rodziny? – spytał. Wzruszyła obojętnie ramionami. – Jak zawsze. Lea jedzie z Andrém do Lagos. – Twój brat na to pozwolił? Cóż, mogę zrozumieć, że chciała stąd wyjechać. Mieć za ojca Alessandra to nie przelewki. – Nie jest tak surowy, jak ci się zdaje.

Niepewnie kiwnął głową. – Gdzie dzieci? – spytał. – Moja matka chciała, żeby zostały na noc w Casa da Mon teira. – Hm, hm – mruknął Geoffrey niewyraźnie. – Nie przyszło ci do głowy, że może mi się to nie podobać? Owszem, pomyślała o tym. – Nie mogłam odmówić mamie – tłumaczyła się. Potarł ręką oczy. Wyglądał na zbyt zmęczonego i wyczerpanego na prowadzenie takiej rozmowy. – Niech no się tylko przyzwyczają do tego, jak się tam mieszka – zauważył. – Dlaczego tak mówisz? – Czyż wszystko nie zmierza w tym kierunku? Przebywasz tam coraz częściej, a teraz jeszcze dzieci śpią w domu twego brata. – To ze względu na mamę – tłumaczyła Ana. – Ona nic nie może poradzić na upór Alessandra. Dotknęła policzka męża i przejechała palcami wzdłuż delikatnych zmarszczek w kącikach oczu. Rzadko już zdarzały im się chwile czułości. Na statku Geoffrey nie pozwalał sobie na żadne zbliżenie, gdyż nie chciał, żeby zaszła w ciążę. Zbyt duże było niebezpieczeństwo komplikacji, gdy znajdowali się na morzu. W Lizbonie miała dwa poronienia i po drugim, przed rokiem, mąż tylko sporadycznie z nią sypiał. Najczęściej do późnej nocy przesiadywał w kantorze, a rano mówił, że nie chciał jej budzić. Jakby kiedykolwiek go to powstrzymywało… Ana zastanawiała się czasem, czy aby Selena i Kadi nie są znowu jego kochankami, gdyż nie potrafiła sobie wyobrazić, że może on żyć tak wstrzemięźliwie. Nieraz już miała go o to zapytać, ale nie odważyła się tego zrobić, obawiając się odpowiedzi. Jednak teraz Geoffrey ją objął, przycisnął twarz do jej piersi i zastygł na parę chwil w bezruchu, a ona wsunęła mu palce we włosy. Gdy oderwał się od niej, ujęła w obie dłonie jego twarz, pochyliła się nad nim, by go pocałować.

Lagos, czerwiec 1560

List od Joaquima przygotował wprawdzie Noelię na to, że będą mieli gościa, ale nie dał jej możliwości uchylenia się od tego zobowiązania. W pierwszym odruchu poczuła gwałtowny sprzeciw, w żadnym wypadku nie chciała mieć w swoim domu tej dziewczynki. Jednak później niechęć ustąpiła miejsca współczuciu, gdyż wiedziała, że córka Alessandra nie ma w domu ojca lekkiego życia, wreszcie zwyciężyło zaciekawienie tą siostrą, o której tyle opowiadał André. Stanowiła część życia rodzinnego, z którego Noelia była wykluczona, ale którą on nauczył się cenić, nawet jeśli nadal nie żywił do ojca szczególnej sympatii. Noelia nieraz próbowała wyciągnąć od niego informacje o Alessandrze, ale odpowiedź chłopca była zawsze taka sama. – Ma na kiwnięcie palcem niewolników i służących i każdy w rodzinie go słucha. O Célestine powiedział tylko, że „nie jest brzydka”. Z ciotką Aną nie miał bliższego kontaktu, co wynikało również z tego, że gdy bywała w domu Alessandra, najczęściej izolowała się od reszty domowników. Joaquim mówił Noelii, że albo przesiadywała z matką, albo szła na grób ojca, albo spacerowała po ogrodzie. Kuzynkami André wcale się nie interesował, a kuzyn był jeszcze dla niego za mały. Wiódł jednak w Lizbonie życie, które nie miało nic wspólnego z Noelią, więc ilekroć przebywał z wujem z dala od domu, ona popadała w przygnębienie, a samotność jawiła jej się niczym otwarta ciemna otchłań. Niejedno w domu ojca budziło niechęć Andrégo, a życie na morzu było tym, o czym marzył. To mógł mu umożliwić tylko on. Dziewczynce towarzyszyli José, jedna służąca i czterech niewolników, którzy nieśli lektykę, taki był bowiem, jak wyjaśnił potem André, wznosząc oczy ku niebu, warunek jego ojca.

A konieczność posiadania lektyki, którą w każdej chwili miałaby do dyspozycji, była widocznie dla Alessandra ważniejsza niż zastrzeżenia syna wobec niewolnictwa, z czym chłopiec musiał się jakoś pogodzić. Noelia poleciła przygotować pomieszczenia w dawnej stajni, gdyż niegdysiejsza kwatera służby nie miała dachu. José zajął izbę Rodolfa, który uprosił, żeby na ten czas pozwolono mu przenieść się do maleńkiego pomieszczenia obok kuchni. Mógłby tam ukradkiem podjadać wędliny – zażartowała Lídia, mrugając, na co syn zaczerwienił się po uszy. Dla dziewczynki Noelia przeznaczyła wolny pokój, w któ​rym znajdowały się łóżko i skrzynia. Wstawiła tam krzesło, na ławie pod oknem położyła poduszki i poleciła Rodolfowi naprawić wykrzywione okiennice. Wprawdzie naprędce można to było zrobić tylko prowizorycznie, ale ta prowizorka wystarczyła do zabezpieczenia pokoju przed przeciągami. Nie była przygotowana na widok Lei, choć Joaquim wielokrotnie wspominał, że jest niezwykłej urody, a André twierdził, że to najpiękniejsza istota, jaką kiedykolwiek zdarzyło mu się widzieć. Była szczupła, jeszcze dziecko, ale już zaczynała przeistaczać się w kobietę. Kruczoczarne loki pięknie kontrastowały z jasną cerą, a brwi tworzyły symetryczne łuki nad ciemnymi oczami, w których tęczówki były prawie nie do odróżnienia od źrenic. Oczy w kolorze napoju, który Ana skosztowała w Goi, qahw a. Przez kilka pierwszych dni dziewczynka była onieśmielona, rzadko się odzywała, poruszała się po domu ostrożnie jak dziecko stawiające pierwsze kroki. Lídia od pierwszej chwili ją polubiła, a Rodolfo tak był nią zachwycony, że codziennie przynosił jej z ogrodu jeden kwiat, za co ona dziękowała mu uroczym uśmiechem. Natomiast w Noelii wzbierała złość na Alessandra – że może mieć wokół siebie rodzinę, że nie musiał rezygnować z bliskości drugiego człowieka, że po nocach spędzonych na statku wzbogacił się o syna, niczego się nie wyrzekając. Jej nie było dane posiadanie takiej córki jak Lea, dziewczynki, której każdego ranka zaplatałaby warkocze, która siedziałaby przy niej przy kołowrotku, która urozmaicałaby jej czas paplaniną w czasie gotowania potraw i pieczenia, która wieczorami, zanim położyłaby się spać, przechadzałaby się z nią po ogrodzie. Dziewczynki, która dorastałaby na jej oczach i dawała jej radość, stając się z każdym dniem ładniejsza. Lea uwielbiała przesiadywać godzinami w ogrodzie z Andrém i spędzać dni w złotym blasku słońca, podczas gdy źdźbła trawy łaskotały jej policzki, a kwiaty roztaczały wokół intensywny zapach. Pewnego popołudnia, kiedy Noelia usiadła z robótką w ogrodzie, dzieci podniosły się i dołączyły do niej. Lea w milczeniu obserwowała, jak usiłuje wyhaftować lamówkę. Proste prace krawieckie, które wcześniej wykonywała Lídia, Noelia jako tako opanowała, ale nie radziła sobie z bardziej skomplikowanymi robótkami. Lídii pogorszył się wzrok i Joaquim wielokrotnie ją

napominał, żeby się oszczędzała. – Teraz my będziemy troszczyć się o ciebie – powiedział. Tylko z zarządzania kuchnią Lídia nie chciała zrezyg​nować. Noelia opuściła igłę i spojrzała na Leę. – Umiesz wyszywać? – spytała. – Tak, dona Célestine mnie nauczyła. – Uczyła przez całe długie dni – dodał André. – A kiedy Lea nie zrobiła czegoś dostatecznie dobrze, biła ją cienką rurką po palcach. – Mówiła, że dziewczynki muszą umieć haftować – opowiadała Lea, nie wiadomo, czy chcąc tylko uzupełnić słowa brata, czy bronić macochy. – Mam dokończyć pracę, senhora? – Nie – pospiesznie odpowiedziała Noelia. – Nie dlatego cię pytałam. Ale Lea już wyciągnęła rękę. – Och, chciałabym się na coś przydać – rzekła. – Nie jesteś tu po to, żeby pracować. – Ależ, mamo, pozwólcie jej – powiedział z namys​łem André. – Męczycie się z tym, odkąd pamiętam, a wuj Joaquim powiedział mi ostatnio, że nauczyć was wyszywania byłoby tak samo trudno jak krowę. Lea zachichotała i szybko zasłoniła usta dłonią, gdy Noelia rzuciła synowi karcące spojrzenie. – Co się tyczy ciebie, mój drogi, to ostatnio widocznie za bardzo popuściłam ci cugli, a z twoim wujem będę musiała poważnie porozmawiać. – Ze mną, kochanie? – Joaquim wszedł do ogrodu i najwidoczniej usłyszał ostatnie słowa. – A czymże to ściąg​nąłem na siebie twoje niezadowolenie? Obok niego stał José, więc Noelia ograniczyła się do ponurego spojrzenia, po czym podała robótkę Lei. Dziewczynka rzeczywiście była bardzo zręczna i pod jej palcami powstała wkrótce równa, delikatna winorośl. Joaquim usiadł na krześle, José na ławce, a Lídia przyniosła tacę z karafką, kielichami i słodkim ciastem. Czterech niewolników pomagało Rodolfowi w ogrodzie,

a pokojówka Lei była zajęta w kuchni. Po raz pierwszy Noelia odczuła, co to znaczy mieć koło siebie rodzinę i dom pełen życia.

*

André był wyraźnie niezadowolony, że Lea opuszcza dom wyłącznie w lektyce. – Gdybym chociaż mógł jechać obok niej na koniu – prosił wuja. – Chyba nie myślisz serio, że wypożyczę dla ciebie konia tylko po to, żebyś jak jakiś próżny fircyk jechał obok lektyki. André się zaczerwienił, jak zawsze, gdy czuł, że ktoś sobie z niego kpi, nie traktując go poważnie. Zaczął się już uczyć jazdy konnej, kiedy po raz pierwszy udał się do Lizbony. Alessandro bowiem uważał, że syn fidalgo musi opanować tę umiejętność. Od roku zatem André suszył wszystkim głowę, że powinien mieć własnego konia. Jednak ojciec nie dał się uprosić, gdyż Joaquim był bardzo kiepskim jeźdźcem i Alessandro się obawiał – zapewne nie bez racji – że André mógłby sobie pozwolić na jakiś nieroztropny postępek. Kiedy wybierali się na spacer, André i Lea nalegali, żeby Noelia również siedziała w lektyce. – To byłoby wysoce niestosowne – powiedziała Lea – gdybym ja pozwoliła się nieść, a wy szlibyście obok. Ludzie by pomyśleli, że was nie szanuję. – Ma rację – zgodził się André. – Jak to wygląda, że moją siostrę niosą, a moja matka idzie na piechotę jak jakaś służąca? I w ten sposób Noelia mogła doświadczyć, jak to jest być prawdziwą damą niesioną w lektyce przez miasto, której przechodnie ustępują miejsca i do której nikt niepowołany nie odważy się zbliżyć. Przodem szedł José, najczęściej z Joaquimem, słuchającym w nieskończoność opowieści o podróżach, które były niewolnik odbywał ze swoim panem, natomiast przy lektyce podążał André, gawędząc z matką i siostrą. W takich chwilach Noelia uświadamiała sobie, jak blisko dorosłości znajduje się jej syn, i chwilami wydawało się jej, że słyszy już w jego głosie męskie tony. Jeśli chciał, potrafił być czarujący, i choć w domu nieraz bywał gburowaty, to gdy znalazł się w towarzystwie, wiedział, jak należy się zachować. Wyglądał jak młody fidalgo i ludzie, których niegdyś obawiała się Noelia, sądząc,

że będą go traktować jak pozbawionego ojca bękarta, kiedy ich mijał, schylali głowy w uprzejmym ukłonie. Rozpierała ją duma, ale równocześnie ogarniał smutek, gdyż dorosłość syna oznaczała pożegnanie z nim na zawsze. – Mamo, co z wami? – zaniepokoił się André. Dopiero teraz Noelia zauważyła, że ma łzy w oczach. – Nic. – Zamrugała powiekami. – Naprawdę nic, kochanie. Chłopiec zmarszczył czoło, nie wydawał się przekonany, ale nie domagał się wyjaśnień. Jednak wieczorem, kiedy siedział z wujem w ogrodzie, Noelia usłyszała, jak mówił do Joaquima: – Myślę, że mama jest smutna, bo tak często przebywa sama. – Tak, też tak myślę – przyznał Joaquim. – Dlaczego nie może pojechać z nami do Lizbony? Matka Lei cały czas mieszka w domu mego ojca. – Matka Lei jest byłą niewolnicą, to co innego. – Dona Célestine to jędza – mruknął chłopiec. – André! – Joaquim napomniał siostrzeńca ostrym tonem. – Dona Célestine jest nieszczęśliwą kobietą, która robi to, czego się od niej żąda, ale nikt jej za to nie dziękuje. Jest uciążliwa dla wszystkich, wyśmiewają się z jej ciągłego poszukiwania spokoju, uważając, że przesadza. Jest, obok twojej babci, panią domu, nie musi tolerować obok siebie żadnej kobiety. Jak myślisz, zadufany w swojej bezgranicznej arogancji, co czuje, gdy jej mąż sprowadza do domu swoje dzieci, a o niej wszyscy plotkują, że nie może mieć własnych? – To nie moja wina, że nie ma dziecka, ani wina Lei czy mamy. Nie daje jej to jeszcze prawa, żeby zachowywać się tak podle. – André nie ustępował. – Nie masz najmniejszego pojęcia, ileż uczuć gromadzi w sobie człowiek w ciągu życia, ale dowiesz się, André, kiedyś, gdy dorośniesz. Chłopiec umilkł, a Noelia wycofała się do swojego pokoju, gdzie stał jej kołowrotek. Czerwonawe światło wpadało przez oba okna, malując cienie na nierównej podłodze. Zamyśliła się nad tym, co usłyszała. Zastanawiała się, co by się stało, gdyby pojechała do Lizbony, co oczywiście było absolutnie wykluczone. Myślała też o donie Célestine, która leży w ciemnym pokoju, żeby wreszcie obdarować Alessandra wytęsknionym dzieckiem.

Lea była z Lídią, pomagała jej piec chleb na śniadanie, mimo że usłyszała, iż dama nie ma czego szukać w kuchni, a ojciec na pewno byłby oburzony takim zachowaniem. Dziewczynka tylko się roześmiała, a że Lídia i tak nie była w stanie niczego jej odmówić, więc siedziały teraz obok siebie i zagniatały razem ciasto. Jak prawdziwa rodzina – przemknęło Noelii przez myśl. Jak córka, której nie mogę mieć.

*

W następnych dniach często widywało się Andrégo i Leę z pochylonymi ku sobie głowami i Joaquim zaczął już obserwować ich podejrzliwie. – A cóż oni takiego robią? – Noelia wzruszała ramionami. – Daj im spokój. Lea wkrótce wyjeżdża i być może chcą tylko pobyć dłużej ze sobą, a wiesz przecież, że w ich wieku nawet drobnostki są tajemnicą. Joaquim kiwnął głową, ale nieufność pozostała. Dla Lídii praca w kuchni była już zbyt dużym obciążeniem, więc pomagała jej nie tylko Noelia – również Lea prosiła, żeby jej wskazać, w czym mogłaby być użyteczna. Noelia wolała sobie nie wyobrażać, co powiedziałby Alessandro, dowiedziawszy się, że jego córka krząta się w kuchni, ale skoro dziewczynce sprawiało to przyjemność, pozwalała na to. Na pewno jej to nie zaszkodzi. Lea poleciła swojej służącej, żeby również pomagała, co tamta przyjęła z wyraźną niechęcią – w końcu była po​kojówką, nie podkuchenną. Wyzbyła się jednak początkowej sztywności, gdyż dobrze się czuła w atmosferze panującej w kuchni, wśród niewymuszonych żartów i pogawędek. – Czy nie mogłabym raz wybrać się na nabrzeże na piechotę, a nie w lektyce? – spytała Lea któregoś dnia po posiłku. – Mój ojciec nie musiałby o tym wiedzieć. José zdecydowanie potrząsnął głową. – Nie, moja mała pani, nawet gdybym przystał na takie tajemnice, on by się dowiedział, możesz być tego pewna. Lea i André wymienili spojrzenia, które nie uszły uwagi Joaquima i Noelii. Potem jednak zwrócili wzrok na Lídię, wnoszącą do holu miskę z kandyzowanymi owocami. Gdy Lea wyławiała palcami

lepiące się kawałeczki pomarańczy, André siedział zamyślony z rękami skrzyżowanymi na piersi. Pobyt siostry w Lagos dobiegał końca. Za kilka dni Joaquim uda się do Sagres i w tym samym czasie Lea z osobami jej towarzyszącymi wyruszy w drogę do domu. Noelia trochę się zaniepokoiła, że André mógłby się do niej przyłączyć i również pojechać do Lizbony. Nieraz ogarniał ją lęk, że sytuacja mogłaby obrócić się w swoje przeciwieństwo, czyli André zostałby w Lizbonie i tylko w odwiedziny przyjeżdżałby do Lagos. Ileż więcej atrakcji może mu zaoferować miasto nad Tagiem! Przede wszystkim dawało obietnicę przygody. Z Lizbony lada chwila miała wyruszyć następna wyprawa do Indii. Dzień minął spokojnie, tak jak poprzednie, upływające z niezmienną regularnością, ożywioną pogawędkami i tym wszystkim, co sprawiało, że dom miał duszę. Kiedy dzieci wieczorem poszły wcześniej do łóżka, Noelia usiadła sama na ławce w ogrodzie i przędła. Joaquim był u przyjaciela, José w kuchni z Lídią i Rodolfem, racząc się smakołykami, które podsuwała mu staruszka. – Taki potężny mężczyzna musi przecież jeść – powtarzała, dodając z dziewczęcym śmiechem: – Ach, gdybym była trochę młodsza. Czterej niewolnicy rozkoszowali się lenistwem, a pokojówka Lei spędzała czas na haftowaniu oblamowania szala. Właściwie – pomyślała Noelia – wszystko jest tak, jak sobie można wymarzyć. Dlaczego Alessandro nie zostawi tutaj dziewczynki? Wtedy mogłoby tak być zawsze. Niewolnikom musiałby oczywiście dać wolność, ale miał dość pieniędzy, by opłacić służbę dla córki. Westchnęła. Może jednak Lea będzie mogła przyjeżdżać tutaj częściej, wtedy André rzadziej przebywałby w Lizbonie… Zanim poszła do sypialni, jeszcze raz zajrzała do pokoju Andrégo i do tego, który zajmowała dziewczynka. Oboje leżeli w swoich łóżkach przykryci po brodę i spali. Cicho, żeby nie obudziło ich skrzypienie podłogi, udała się do siebie i ostrożnie zamknęła drzwi.

*

Był środek nocy, kiedy Joaquim ją obudził. – Noelio. – Dotknął jej ramienia i potrząsnął nią lekko. – Noelio? Spała tak mocno, że z trudem uniosła głowę.

– Co się stało? – wymamrotała. – Gdzie André i Lea? Natychmiast oprzytomniała i usiadła. – A gdzie mieliby być? W swoich łóżkach. Zajrzałam do nich, zanim się położyłam. – Nie ma ich tam. Myślisz, że pytałbym, gdybym ich zastał w pokojach? – Może są w ogrodzie. To wprawdzie było zabronione, ale niewykluczone, że właśnie dlatego ich skusiło. Joaquim odgarnął włosy z czoła. – Podejrzewałem, że on coś knuje – powiedział. – Zaczekaj, sprawdzę w ogrodzie. Noelia jednak zerwała się z łóżka. Włożyła to, co konieczne gwoli przyzwoitości, upięła włosy, narzuciła na głowę chustę i pospiesznie opuściła pokój. Joaquim stał w holu, rozmawiając z Josém, który miał na sobie tylko spodnie i rozpiętą do połowy koszulę. Świeca stojąca na stole rzucała upiorne światło na całe pomieszczenie. – W ogrodzie ich nie ma, ale zapewne gdzieś wyszli, bo ani tylne drzwi, ani brama nie były zaryglowane – poinformował Joaquim siostrę. – José z dwoma niewolnikami przeczesze ulice, a ja z dwoma innymi pójdę do portu. – Odwrócił się do wyjścia. – Ten głupi chłopak dostanie porcję batów, którą zapamięta do końca życia. – Nie myślisz chyba, że będę tu czekać – powiedziała Noelia. – Przeciwnie, właśnie tak myślę. Joaquim już otwierał drzwi, gdy go zatrzymała. – Też chcę coś zrobić, choćby to miało oznaczać, że będę ich szukać sama. Joaquim wycedził coś przez zęby, z czego dało się zrozumieć jedynie słowa „głupota” i „niewiasta”, po czym zwrócił się gwałtownie do Joségo. – Pójdziesz z moją siostrą. Wy dwaj – wskazał niewolników stojących obok niego – udacie się, tak jak uzgodniono, do miasta. Może to i lepiej, jeśli będziemy prowadzić poszukiwania w trzech grupach.

– Tak, senhor Fontoura – powiedział jeden z niewolników, drugi w milczeniu skinął głową. – A więc ruszamy. Joaquim wyszedł z czterema mężczyznami z domu, a José czekał w holu, aż Noelia się ubierze. Ona udała się jednak nie do siebie, lecz do pokoju brata, gdzie włożyła pończochy, spodnie, koszulę i kaftan, a dopiero potem w swoim pokoju szybko zaplotła warkocz, upięła go na głowie szpilkami i naciągnęła beret. Gdy wróciła do holu, José uniósł pytająco brwi. – Kiedy mieliśmy po kilkanaście lat, tak robiliśmy, gdy Joaquim pokazywał mi miasto – wyjaśniła. – Nie był taki odważny, na jakiego pozuje przed siostrzeńcem. – Uśmiechnęła się mimo widocznego napięcia. – Pomyślałam sobie, że w kobiecym stroju będę cię tylko wstrzymywać. José odpowiedział przelotnym uśmiechem. Jego twarz przybrała osobliwie szarą barwę. Był odpowiedzialny za bezpieczeństwo Lei, więc nietrudno sobie wyobrazić, kogo by obciążono winą, gdyby jego podopiecznej coś się stało. Jednak nie tylko on odpowiadał za Leę, również Noelia i Joaquim, a odpowiedzialność za cudze dziecko jest zupełnie innego rodzaju niż ta, która dotyczy własnego. Cisza panująca w uśpionym mieście miała w sobie coś upiornego. Ciemne uliczki tonęły w nicości, mury i domy były pozbawione konturów, a nieliczni przechodnie, których spotykali, przypominali sylwetki bez twarzy. Noelia trzymała się blisko Joségo, krążyli po uliczkach, nie wiedząc, gdzie szukać małych uciekinierów. – Czy Dom André ma jakieś ulubione miejsce w mieście? – spytał José. – Ponta da Piedade, ale nie sądzę, by był tak nierozsądny, żeby się tam zapuszczać nocą – odparła Noelia. – Wie również, że nierozsądne jest wychodzenie nocą z domu – zauważył José. Szli w stronę portu i Noelia poczuła zapach morza, zanim je jeszcze ujrzała – ową jedyną w swoim rodzaju woń smoły i fetor gnijących w mule krabów i rybich wnętrzności. Wkrótce wyłoniło się nabrzeże, woda, która nocą była jedną ciemną masą, mieniącą się w skąpym blasku księżyca i ginącą gdzieś w równie czarnym horyzoncie. Na morzu kołysały się pozbawione żagli statki, na których niczym płonące punkty poruszały się lampy marynarzy pełniących wachtę. W porcie nawet nocą panował jeszcze ruch. Wałęsali się tutaj marynarze, którzy zeszli na ląd, żołnierze, robotnicy portowi, żebracy i prostytutki. José zagadnął przypadkowego żołnierza, czy nie widział dwójki dzieci.

– Nie – odrzekł mężczyzna – ale był tu niedawno jakiś senhor z dwoma niewolnikami, który pytał mnie o to samo. Joaquim. – Pamiętacie może, w którą stronę poszli? – spytał José. Żołnierz przytaknął i wskazał kciukiem w kierunku Ponta da Piedade. Widocznie Joaquim wpadł na ten sam pomysł co José. – Nie ma po co iść tam, skoro oni tam poszli – zauważyła Noelia. Uprzytomniła sobie bezsensowność tych poszukiwań, kiedy szli wzdłuż nabrzeża, mijając chaty rybaków, prostytutki i mężczyzn, którzy obrzucali ich wyzwiskami. Jeden z nich podszedł bliżej, wcisnął palce w policzek Noelii i zionął jej prosto w twarz, tak że poczuła zjełczałą woń. – Ładny z ciebie chłopaczek – powiedział, by w następnej chwili jęknąć głośno, gdy José chwycił go za nadgarstek. – Łapy przy sobie! – wycedził przez zęby, puszczając nadgarstek mężczyzny, który natychmiast się cofnął. Tymczasem inni już zwrócili na nich uwagę. – Ten czarny niewolnik omal mi nie złamał ręki – parsknął mężczyzna do czterech stojących koło niego. – Musi się widać dopiero nauczyć, jak się traktuje wolnego portugalskiego pana. – Chodź – powiedziała Noelia. – Znikajmy stąd jak najszybciej. Zdołali jednak zrobić zaledwie kilka kroków, gdy drogę zastąpili im dwaj mężczyźni. – Czego taki chłopak jak ty szuka tutaj po nocy? Kobiety? To nie w tę stronę. A może szukasz przyjemności innego rodzaju? – zwrócił się jeden z nich do Noelii. Jej niepokój zmienił się w strach, ale starała się nie ulec panice. Na końcu języka miała pytanie o dzieci, ale nie odważyła się go zadać. – Szukamy kogoś – powiedział José. – Kto cię pytał, niewolniku? – Mężczyzna, który wcześniej napastował Noelię, znowu zwrócił się do niej. – Co z tobą, chłopcze? Mówić nie umiesz?

Noelia się cofnęła i poczuła na ramieniu rękę Joségo. Na coś takiego w normalnych okolicznościach nigdy by sobie nie pozwolił. Zauważyła, że napiął się, jakby chciał rzucić się do ucieczki. Być może udałoby im się uciec, gdyby któryś z mężczyzn jednym ruchem ręki nie pociągnął Noelii do siebie. Usiłowała się wyrwać, przekrzywił się jej beret, a gdy się zorientowała i chciała go poprawić, było już za późno. Mężczyzna chwycił go, trzymał chwilę, w końcu się roześmiał. – To kobieta – stwierdził osłupiały. Pozostali podeszli bliżej, otoczyli ją, a ten, który nadal ją trzymał, sięgnął do jej piersi. – No, co jest?! – krzyknął, gdy zaczęła się bronić i kopnęła go. – Musiałem się przecież przekonać, czy naprawdę jesteś kobietą. Pozostali ryczeli z uciechy. – Szukasz pikantnej przygody, mała?! Mężczyzna trzymał ją w coraz mocniejszym uścisku, aż znieruchomiała, sparaliżowana strachem. – Nie podałaś jeszcze swojej ceny – rzekł. – A ja żadnej kobiety nie biorę siłą, nawet dziwki. – Nie jestem na sprzedaż – wycedziła Noelia przez zęby. – Jest tylko jeden rodzaj kobiet, które nocą włóczą się po porcie. A więc przestań się certolić i podaj swoją cenę. A może chcesz zrobić to z nami za darmo? Ostatnie słowo ledwo wykrztusił, poczuł bowiem na plecach ostrze, a w następnej sekundzie usłyszał głos Joségo, zimny, wyzbyty z wszelkich emocji: – Puść ją! Niepostrzeżenie dla wszystkich José stanął za mężczyzną, który trzymał Noelię, a ten puścił ją tak nagle, że omal nie upadła. W następnej chwili chwycił ją inny, na którym widocznie groźny ton Joségo nie zrobił większego wrażenia. – Puścić, puść ją – wychrypiał pierwszy napastnik, za którym wciąż stał José, tyle że teraz nóż, który jeszcze przed chwilą przyciskał mu do pleców, trzymał przy jego szyi. – Puść ją, do kroćset! Noelia poczuła, jak uchwyt się rozluźnia. Uwolniła się gwałtownym ruchem i podbiegła do Joségo, zanim ktokolwiek zdążył zareagować. José odepchnął od siebie mężczyznę tak mocno,

że ten zatoczył się na dwóch pozostałych, potem chwycił Noelię za rękę i pociągnął za sobą. Z trudem za nim nadążała. Potykała się co chwila, a on brutalnie podrywał ją na nogi. Wściekłe okrzyki ścigających ich mężczyzn dodawały jej energii i choć nie nawykła do biegania, dotrzymywała kroku Josému, aż jej oddech przeszedł w szloch, rozbolały ją plecy, płuca omal nie pękły. Wkrótce dostrzegli jednak sylwetki ludzi w mniej odludnej części portu, a paru żołnierzy zwróciło na nich uwagę. – Co się stało?! – zawołał jeden, kiedy znaleźli się przy nich. Jego spojrzenie padło najpierw na rozpuszczone włosy Noelii, potem zawisło na Josém. – Pozostaję w służbie Alessandra da Silveiry – powiedział José, nie wyjaśniając obecności kobiety. Noelia obejrzała się i zobaczyła, że ich prześladowcy również się zatrzymali, a potem się odwrócili i powoli zaczęli się oddalać. Żołnierz, który po eleganckim ubiorze Joségo musiał już wcześniej się zorientować, że ma do czynienia z człowiekiem pozostającym na służbie w szlacheckim domu, skłonił się pełen szacunku. – Znam Dom Alessandra, mój kuzyn był z nim w czasie ostatniej podróży do Indii. – Ruchem ręki wskazał oddalających się mężczyzn. – Czy oni się wam naprzykrzali? – zapytał. – Grozili nam. Żołnierz znowu przesunął spojrzenie po Noelii. – Awanturnicy – stwierdził. – Zajmiemy się nimi. Skłonił głowę i gotował się do podjęcia pościgu. José odwzajemnił ukłon i opuścił wraz z Noelią teren portu. Dopiero teraz opadło z niej całe napięcie i zaczęła trząść się tak, że aż jej zęby dzwoniły. Nadal szybko oddychała, była bliska łez. – Bardzo mi przykro – powiedziała. – Nie wiedziałam… nie chciałam… Nie była w stanie nawet myśleć o cennym czasie, który José stracił z nią, zamiast szukać dzieci. – To nie wasza wina, menina – odparł. – Te draby zachowywały się jak bydlaki i to oni są winni, a nie osoba, którą upatrzyli sobie na ofiarę. I nie wybrali sobie was, bo jesteście kobietą, ale dlatego, że widzieli w was kogoś słabszego. Gdyby senhor Fontoura się na nich natknął, zapewne postąpiliby tak samo. – Ale wciąż nie mamy pojęcia, gdzie są dzieci – powiedziała zmartwiona Noelia.

– Cóż, przynajmniej wiemy, że tam ich nie ma. Zaprowadzę was do domu, a potem jeszcze raz wybiorę się na poszukiwania. Być może – miała nadzieję Noelia – oboje już wrócili do domu i leżą w łóżkach, przekonani, że nikt nie zauważył ich niewinnego figla. Jednak dom był pogrążony w ciszy i ciemności. Noelia weszła do holu, wzięła lichtarz, zapaliła świecę i powoli wspinała się schodami na górę. Była u kresu sił. José czekał przy drzwiach, gotowy do wyjścia, gdyby dzieci jednak nie było w domu. Otworzyła drzwi do pokoju syna, oświet​liła pomieszczenie i zobaczyła puste łóżko. Podobnie było w pokoju Lei, który sprawdziła tylko dla porządku. Gdy wróciła do holu, José rzucił jej pytające spojrzenie. Potrząs​nęła głową. Jeszcze jedne drzwi się zatrzasnęły. Wzięła lichtarz do kuchni, postawiła go na wyszorowanym drewnianym stole, napaliła w piecu i zagrzała wodę na napar z ziół – nie tyle dlatego, że miała na niego ochotę, ale raczej po to, by się czymś zająć. Lídia, Rodolfo i pokojówka Lei spali. Nie widziała potrzeby ich budzenia. Była wystarczająco zaniepokojona, nie potrzebowała jeszcze biegającej po domu przerażonej służącej. Lídii nie chciała denerwować, a Rodolfo byłby rozczarowany, że nie wzięto go na poszukiwania zaginionych. Oparła łokcie na stole i ukryła twarz w dłoniach. Myślała o Andrém, o jego spiskujących spojrzeniach i podejrzeniach Joaquima. – Dlaczego to robisz? – mruknęła. A przecież znała odpowiedź. To urok zakazanego owocu, który dla Andrégo oznaczał samotną wycieczkę jako taką, a dla Lei spacer po mieście bez lektyki i służących, zobaczenie nocnego życia miasta. Kiedy woda się zagotowała, zalała zioła i pozostawiła je, aż naciągną. Niebawem korzenny aromat mięty, szałwii i tymianku zmieszał się z kuchennymi zapachami pieczonego chleba, peklowanego mięsa, sadzy i przejrzałych owoców. Znowu usiadła przy stole, obracając kielich w ręce. Przy pierwszym łyku poparzyła sobie górną wargę, przy drugim język, potem napój wystygł, gdy go odstawiła, usłyszawszy odgłosy zwiastujące powrót dzieci do domu. Chwilę później tylne drzwi się otworzyły, rozległy się ciche szepty i tłumiony chichot. Noelia siedziała bez ruchu w kuchni, czekając, aż André i Lea się zorientują, że nie są sami. Głosy umilkły, kroki stały się wolniejsze, niepewne. Niewątpliwie oboje zauważyli palące się światło w kuchni, obok której musieli przejść, żeby dostać się na schody. André ostrożnie zajrzał do środka.

– Mama? Objął spojrzeniem jej strój i oczy rozszerzyły mu się z przerażenia. Z pewnością wyciągnął właściwe wnioski. Do kuchni weszła i Lea w ubraniu brata, w berecie zasłaniającym długie loki. Była tak olśniewająco piękna, że Noelia zadała sobie pytanie, jak André mógł w ogóle pomyśleć, iż w takim przebraniu będzie bezpieczna. Wyobraziła sobie ze zgrozą, co by było, gdyby jacyś niegodziwcy zwrócili uwagę na tego rzekomego chłopca. André nie miał pojęcia, jaki jest ten świat. – Mamo, my… Noelia przerwała mu ruchem ręki. Była zmęczona, a uldze, jaką odczuła na ich widok, nie towarzyszyło dzikie bicie serca, lecz bezgraniczne wyczerpanie, które sprawiło, że łzy napłynęły jej do oczu. – Czy wuj Joaquim wie… – spytał chłopiec. – A jak myślisz, co? – ofuknęła go głosem zduszonym przez łzy. – Lea nic nie jest winna – tłumaczył André. – Jeśli ktoś ma zostać ukarany, to ja. – Naprawdę uważasz, że to od nas zależy, czy Lea zostanie ukarana, czy nie? Brat i siostra milczeli speszeni, a Noelia zauważyła, że ich ręce się stykają, i było w tym geście coś wzruszająco dziecinnego. – Mamo, bardzo mi przykro, jeśli przysporzyłem wam troski. – Tak, André, przysporzyłeś. Nawet sobie nie wyobrażasz ile. – Przeniosła spojrzenie na dziewczynkę. – Idź spać, Leo. – Zwróciła się do chłopca: – Ty też idź do swego pokoju. Myślę, że byłoby dla ciebie lepiej, gdybyś spotkanie z wujem miał za sobą jeszcze tej nocy. André popatrzył na nią niepewnie. – Jest bardzo zły? – spytał. – Bardzo. André i Lea odwrócili się i wyszli z kuchni, ale chłopiec zatrzymał się jeszcze.

– Czy ojciec zabroni teraz Lei do nas przyjeżdżać? – Myślę, że tak, chyba że z wiekiem złagodniał i stał się bardziej pobłażliwy. Chłopiec potrząsnął tylko głową i wyszedł. Zaczynało świtać, gdy pojawili się mężczyźni. Noelia, która z ogromnym trudem trzymała się na nogach, wstała od stołu, żeby powitać ich w holu. – Wrócili – oznajmiła. Joaquim oddał pochodnię jednemu z niewolników. – Chłopiec jest w swoim pokoju? – Tak. Nie mówiąc nic więcej, wbiegł na schody i po chwili rozległ się trzask zamykanych drzwi. José odesłał niewolników do ich kwater i sam opuścił hol. Rzadko się zdarzało, żeby Joaquim uderzył Andrégo, ale teraz, jak się domyślała Noelia, czekało chłopca najbardziej bezlitosne lanie, jakie kiedykolwiek dostał. I jakby na potwierdzenie tych domysłów rozległy się zduszone krzyki. Opuściła głowę, zamknęła oczy i przycisnęła pięści do uszu.

Lizbona, lipiec 1560

Kiedy Ana przybyła z dziećmi do Casa da Mon teira, zobaczyła na dziedzińcu dwie lektyki, trzy płowe kucyki i jednego ślicznego ciemnobrązowego ogiera rasy lusitano, którego trzymał za cugle afrykański niewolnik w czerwono-złotym aksamitnym stroju. Kilku innych, równie wystawnie odzianych niewolników stało przy kucykach i zanim jeszcze Ana rozpoznała na siodłach i lektykach herb rodziny de Brissac, wiedziała, że tylko Luís mógł zajechać z taką pompą. Zatrzymała się i zacisnęła dłoń na rączce Sebastião, a obie dziewczynki, zauważywszy jej wahanie, również stanęły, zwracając na nią pytające spojrzenie. W pierwszym odruchu chciała natychmiast wracać do portu, jednak po chwili zganiła się sama za taki brak rozsądku. – Co się stało, mamo? – spytała Adela. – Nic, kochanie, po prostu się zamyśliłam. Ciężkie wrota się otworzyły i Ana z dziećmi weszła do mrocznego holu, który po słonecznym dziedzińcu wydawał się niemal ciemny. Widoczne w nim były zaledwie niewyraźne kontury, które dawały się rozróżnić dopiero po kilkakrotnym mrugnięciu powiekami. Siedzieli tu wszyscy razem przy stole, przed nimi stały misy pełne owoców. Pierwsze spojrzenie Ana wymieniła z Lúcią, na moment znieruchomiała, po czym z wahaniem przeniosła wzrok na siedmioro dzieci, aż wreszcie napotkała uśmiech Luísa, którego jednak nie zamierzała odwzajemniać. Obok niego siedział Alessandro. Ana mimo woli rozejrzała się za matką, ale dony Marii-Any nie było. Wyprężyła się i skłoniła lekko w stronę byłego narzeczonego.

– Witajcie, Dom Luís – powiedziała, po czym podeszła do kuzynki i pocałowała ją w policzek. – Lúcio. – Rzut oka w stronę brata. – Alessandrze. – Co za radość, że po tylu latach nasze drogi wreszcie się skrzyżowały – powiedziała Lúcia. – Mogę ci przedstawić moje dzieci? – Wskazała trzech chłopców i cztery dziewczynki, wymieniając szybko ich imiona, które Ana ledwie przyjęła do wiadomości. Następnego spotkania z nimi, jeśli od niej by to zależało, nie będzie. Odwróciła się do swoich latorośli. – Leonor, Adela i Sebastião – powiedziała. Jeden z synów Lúcii nachylił się do ojca i coś szepnął mu do ucha, na co Luís kiwnął głową. – Usiądź, Ano – rzekł Alessandro. – Gdzie matka? – spytała. – U Célestine. Ana zerknęła ku schodom. – Pójdę się z nimi przywitać. – Popatrzyła na dzieci. – Siadajcie, zaraz wracam. Alessandro skinął na jednego z niewolników, żeby przysunął do stołu trzy ciężkie krzesła dla dziewczynek i Sebastião. Ana dopiero na schodach uświadomiła sobie, jak gwałtownie bije jej serce. Każdy oddech zdawał się rozsadzać pierś. Dawna beztroska Lúcii rozprysła się w zimnym uśmiechu, a jej twarz była jak zamrożona. Luís się nie zmienił, jakby czas prześliznął się po jego twarzy, nie pozostawiając na niej żadnych śladów. Ana wolno wchodziła na schody, unosząc suknię, żeby nie potknąć się o jej skraj. Kiedy jeszcze raz spojrzała w dół, zauważyła, że Luís odprowadza ją wzrokiem, więc przyspieszyła kroku. Na korytarzu, już poza zasięgiem jego oczu, zatrzymała się na chwilę, uspokoiła oddech i skierowała się do pokoju Alessandra. Od dzieciństwa był to jego pokój i dla niej zawsze nim pozostanie, a teraz zajmowała go Célestine. Troszkę się obawiała, że zastanie ciemne i zatęchłe pomieszczenie, tymczasem w pokoju było jasno i wcale nie tak duszno, jak się spodziewała. Célestine leżała w łóżku, była bardzo blada, obok stała dona Maria-Ana, która podkładała jej pod plecy kolejną poduszkę. – Ach Ano, jak miło, że jesteś – powitała córkę. Ana pocałowała matkę w policzek i pochyliła się nad bratową. – Jak się czujesz? – spytała.

– Dziecko tak kopie, że prawie wcale nie śpię. Nie powiedziała tego jednak z wyrzutem, lecz z prawie nieskrywaną radością, w której wyczuwało się nieopuszczający jej od początku ciąży lęk przed utratą dziecka. – Każę zagrzać wodę na kąpiel – powiedziała dona Maria​- Ana. – Ależ wiecie, że nie wolno mi się kąpać – zaprotestowała Célestine. – Gorąca woda może spowodować poronienie. – Nie ma mowy o gorącej wodzie, moja droga – uspokoiła ją dona Maria-Ana. – Ale nie możesz być dłużej w takim stanie, nie służy to ani tobie, ani twemu dziecku. Myślę też, że i Alessandro nie powinien cię takiej widzieć. Célestine rzeczywiście wyglądała, jakby koniecznie wymagała kąpieli. Włosy miała w strąkach, roztaczała wokół kwaśną woń potu. Drzwi się otworzyły i dwóch niewolników, odwracając oczy od łóżka, wciągnęło do pokoju ceber. Za nim szły cztery niewolnice – dwie niosły wiadra z wodą, a dwie dzbany, z których unosiła się para. Ana podeszła do cebra, który napełniono najpierw zimną wodą, a potem powoli gorącą. Sprawdziła ręką, czy woda jest dostatecznie ciepła, i kiwnęła aprobująco głową. Nie tak zimna, żeby można się było przeziębić, ale również nie za gorąca. Matka podtrzymała Célestine, gdy podnosiła się z łóżka i robiła parę kroków. Pod nocną koszulą uwidaczniał się zaokrąglony brzuch. Właściwie było jeszcze za wcześnie na taki kaczy chód, ale na skutek długiego przebywania w pozycji leżącej Célestine mogła czuć się na nogach niepewnie. Kiedy dona Maria-Ana chciała rozsznurować jej koszulę, położyła rękę na wycięciu na piersi i zwróciła się do Any: – Przyślij mi moją niewolnicę, proszę. Ana się zorientowała, że bratowa chce ją odprawić, ale nie miała jej tego za złe. W końcu nigdy nie były sobie naprawdę bliskie i ona na jej miejscu zachowywałaby się z taką samą rezerwą. Matka uśmiechnęła się i skinęła porozumiewawczo głową. Ana wolałaby, by zeszły do holu razem, ale uznała, że nie będzie stać pod drzwiami, byłoby to śmieszne. Zawołała pokojówkę bratowej, która czekała w korytarzu na polecenia swojej pani, i posłała ją do pokoju Célestine, po czym z ociąganiem udała się na dół. Gdy znalazła się w holu, dzieci i Lúcii już tam nie było. – Są w ogrodzie – poinformował ją Alessandro, zanim jeszcze go o to zapytała. Przez chwilę się zastanawiała, czy to Luís wysłał żonę do ogrodu, jakby była jeszcze jednym

dzieckiem, czy też Lúcia wykorzystywała każdą okazję do unikania towarzystwa męża. – A więc i ja tam pójdę, porozmawiajcie sobie sami – zdecydowała. – Nic nie jadłaś – zaprotestował Alessandro. – Chodź, usiądź z nami. Nie kryjąc niezadowolenia, Ana go posłuchała i zajęła miejsce u jego boku, naprzeciw Luísa. – Sytuacja nie musi być wam niemiła, dono Ano – odezwał się Luís. – Minęło wiele lat i sprawy ułożyły się korzystnie dla nas wszystkich, przynajmniej dla prawie wszystkich, gdyż ośmielę się zauważyć, że w waszym przypadku niezupełnie tak jest. Ana zmusiła się, żeby popatrzeć mu w oczy. – Mylicie się, Dom Luís. Widzicie przecież, że mój mąż i ja mamy całkiem miłe dzieci. – Ale życie w Alfamie nie odpowiada takiemu, do jakiego jesteście, pani, przyzwyczajona – zauważył Luís. – Gdyby w Lizbonie nie utrudniano memu mężowi wszystkiego, do czegokolwiek się zabierze, mielibyśmy teraz zapewne wiele innych możliwości. – Ana zirytowała się, że Alessandro kazał jej zostać, choć mógł przewidzieć, jak potoczy się rozmowa. – Powinniście przyjąć ofertę brata i znowu prowadzić życie siebie godne – ciągnął dalej Luís. – Naprawdę nie musiałeś akurat jego wybierać na swego rzecznika – zwróciła się Ana do brata. – Nie zrobiłem tego – zaprotestował Alessandro. – Dom Luís, byłbym wam zobowiązany, gdybyście zechcieli nie poruszać tej sprawy. Luís de Brissac z uśmiechem skłonił głowę. – Ależ oczywiście. Myślałem tylko, że byłoby to w interesie nas wszystkich, skoro dajecie mi nadzieję na małżeństwo mojego drugiego syna z uroczą jasnowłosą córeczką dony Any. Tego już było Anie za wiele. Zerwała się z krzesła. – Zrobiłeś to?! Alessandro, oszalałeś?! – Usiądź. – Teraz i on się zniecierpliwił. – A was, Dom Luís, proszę, żebyście nie posuwali się do stwierdzeń, które nie odpowiadają prawdzie. – Nazywacie mnie kłamcą? – De Brissac się oburzył.

– Nie, tylko człowiekiem, który błędnie zinterpretował moje słowa. – Alessandro zwrócił się do Any: – Pytał, czy widzę możliwość zawarcia małżeństwa między jego synem a Adelą, a ja odpowiedziałem, że takiej decyzji nie można podjąć już teraz. Ana tylko kiwnęła głową, ale była zbyt wzburzona, żeby ponownie usiąść przy stole. – Chyba nie myślicie, Dom Luís, że uciekłam od was po to tylko, by potem oddać moje dziecko do waszego bezbożnego domu. – Ano! – Alessandro również się podniósł. – Wy​starczy! – Zrobiłbyś to, prawda?! – krzyczała Ana. – Gdybym żyła w twoim domu, wydałbyś moje córki za mąż za mężczyzn, których ty uważasz za odpowiednich, nieprawdaż?! – Wiesz, że nie podjąłbym takiej decyzji bez porozumienia z tobą – odrzekł Alessandro. Potrząsnęła głową, potem odwróciła się gwałtownie do najbliżej stojącego służącego. – Przyprowadź moje dzieci! – poleciła. – I przynieście lektykę, wracamy do domu! – Co to ma znaczyć, Ano, przecież dopiero co przyjechałaś! – oburzył się Alessandro. – Daj spokój, nie chcę żadnych kłótni, lepiej będzie, jeśli wyjadę. Powiedz matce, że w najbliższych dniach ją odwiedzę. Alessandro ściągnął brwi, ale zachował milczenie. Ana domyślała się jednak, że gniew brata jest skierowany nie na nią, lecz na męża kuzynki. Ten jednak siedział jak gdyby nigdy nic, z uśmiechem przyklejonym do twarzy. – Nie chciałem w żadnym razie zmuszać was do ucieczki – zapewnił. – Zapomnijcie o nieporozumieniach i zostańcie. Lúcia byłaby niepocieszona, gdyby po tych wszystkich latach, w ciągu których unikaliście spotkania z nią, nie mogła nieco dłużej was widzieć. Ana rzeczywiście miała wyrzuty sumienia w stosunku do kuzynki. Wstrzymała się więc z odpowiedzią i opuściła hol bocznymi drzwiami prowadzącymi do ogrodu. Zobaczyła, że chłopcy wzięli Sebastião między siebie i szaleli po ogrodzie, a Leonor i Adela siedziały w zgodzie z córkami Lúcii. Dwie niewolnice, widocznie opiekunki dzieci Luísa, nie spuszczały oczu z podopiecznych, podczas gdy jeden z niewolników, stojąc wyprężony, miał baczenie na chłopców. Wszystko wskazywało na to, że był on jednym z tych wykształconych mężczyzn, których kupowano, żeby wpajali synom ze szlacheckich domów dobre maniery. Dopiero po chwili Ana dostrzegła kuzynkę siedzącą na ławce w cieniu wysokiego żywopłotu.

– Nigdy bym się nie spodziewała, że zostaniesz – powiedziała Lúcia, gdy Ana do niej podeszła. – Najchętniej bym wyjechała – odrzekła Ana. – Jak ci się wiedzie? – spytała po krótkim wahaniu. Ciemne oczy Lúcii przenikały ją na wskroś. – Uciekłaś od niego, więc jak myślisz? – Wyładowuje swoją złość na tobie? – Chodzi ci o to, czy mnie lży albo bije? Nie, nigdy tego nie zrobił. Ściśle biorąc, dla niego wiele się nie zmieniło, nieprawdaż? A może myślisz, że cię kochał? – Nie, co to, to nie. Jestem pewna. Ana obserwowała kuzynkę. Z nich obu Lúcia zawsze uchodziła za ładniejszą i Ana natychmiast zadała sobie pytanie, dlaczego właściwie Luís swego czasu nie upatrzył sobie jej. Być może dlatego, że z Dom Ferñao łączyły go bliższe kontakty niż z Dom Sérgiem. Poza tym Lúcia była ponad dwa lata młodsza od niej, co też mogło mieć pewne znaczenie. – Przykro mi. – Tylko tyle zdołała powiedzieć. – Z jakiego powodu? Że miałaś odwagę uciec, a ja nie? Ukryć się na jakimś statku między szczurami i robactwem… to już małżeństwo z Luísem wydawało mi się mniejszym złem. Dopóki się nie przekonałam, że nie trzeba tkwić pod pokładem żaglowca, aby żyć w brudzie. – Nie mogłam wiedzieć, że jak ucieknę, padnie na ciebie – broniła się Ana. – A gdybyś wiedziała, zostałabyś? Ana milczała przez ułamek sekundy. – Nie – odrzekła. – Więc po co wciąż próbujesz się usprawiedliwiać? Lúcia wstała i oddaliła się, nie racząc nawet spojrzeć na kuzynkę.

*

Kiedy Alessandro wrócił z porannej przejażdżki konnej, czekał na niego posłaniec z Lagos. Już odbierając list, który mu przywiózł, miał złe przeczucia. Dlaczego Joaquim Fontoura miałby do niego pisać? – Nie powinieneś być dla niej zbyt surowy – powiedziała dona Maria-Ana, gdy pokazał jej list. Ale Alessandro nie mógł zdobyć się na wyrozumiałość. Wpadł w szał. List od Joaquima Fontoury poprzedził bezpośrednio przyjazd Lei, więc nie był w nastroju do łaskawego powitania. – Ona jest jeszcze dzieckiem – perswadowała matka. – A wtedy nietrudno o zrobienie głupstwa. – Pobłażacie jej, bo jest waszą wnuczką. Już sobie wyobrażam, z jakim spokojem powitalibyście z ojcem Anę, gdyby biegała w nocy po porcie w męskim przebraniu. – Wybaczyliśmy Anie o wiele więcej – zauważyła dona Maria-Ana. – Nie powiedziałem przecież, że nie wybaczę Lei, ale nie możecie ode mnie oczekiwać, że za ten postępek nie spotka jej kara. Dona Maria-Ana pochyliła głowę. – Być może starość ma to do siebie, że na pewne rzeczy patrzy się łagodniej. Człowiek widział znacznie poważniejsze czyny niż zuchwałe zachowanie jakiejś dziewczynki. Lea postąpiła lekkomyślnie, zgoda, ale myślę, że zdążyła już uświadomić sobie wagę swego czynu. Jednak Alessandro pozostał nieprzejednany. W domu już mówiło się o przedwczesnym powrocie panienki i szybko doniesiono również Januárii, że jej córka popadła w niełaskę. Januária raz po raz wychodziła więc do holu i nerwowo pocierając ręce, spoglądała w stronę drzwi. Od czasu do czasu szukała wzrokiem spojrzenia Alessandra, gdy podnosił wzrok znad książki, z którą siedział na ulubionym niegdyś miejscu ojca. Jego myśli nie zaprzątała jednak lektura, lecz wizja Noelii napastowanej nocą w porcie przez mężczyzn, niewątpliwie zamierzających robić z nią rzeczy, których Alessandro nie byłby nawet w stanie ująć w słowach. Joaquim Fontoura wspomniał o tym w swoim liście – wyraźnie wbrew woli siostry, która chętnie przemilczałaby ten epizod. Jednak musiał zdawać sobie sprawę, że Alessandro i tak dowiedziałby się o wszystkim od Joségo. Zaledwie minęło południe, na dziedzińcu rozległy się głosy, potem tętent kopyt i ciężkie toczenie się wozu. Alessandro zamknął książkę, położył ją na małym stoliku i wstał z fotela. Czekał z rękami założonymi do tyłu. Zauważył, że Januária również pojawiła się w holu. Obok niej stanęła dona Maria-Ana, która na tę chwilę zeszła z góry. A więc dobrze – pomyślał – fronty się

ustaliły. Niewolnik otworzył drzwi i Lea jako pierwsza wkroczyła do holu, poprzedzając swój orszak. Spojrzała na ojca, potem spuściła wzrok i wymamrotała słowa powitania. Alessandro wymienił nad jej głową krótkie spojrzenie z Josém i dopiero wtedy zwrócił się do dziewczynki. W holu panowało niemal namacalne napięcie, ale Alessandro nie zamierzał rozprawiać się z córką tutaj, w obecności innych osób. – Idź do swego pokoju, Leo, ja tam zaraz przyjdę – polecił. Dziewczynka oblała się rumieńcem od szyi po nasadę włosów, ale tylko skinęła głową i pobiegła ku schodom, gdzie przywitały ją matka i babcia. Dona Maria-Ana pogładziła delikatnie policzek dziewczynki i uśmiechnęła się do niej, a Januária otoczyła córkę ramionami i poszła na górę razem z nią. – Jest mi strasznie przykro z powodu tej całej sprawy, Dom Alessandro – powiedział José. – Starałem się, jak mogłem, uważać na małą donę. Alessandro położył mu rękę na ramieniu. – Nie zamierzałem ci czynić wyrzutów. – Ruchem głowy polecił niewolnikom i służącym opuścić hol. – Senhor Fontoura wszystko mi wyjaśnił w liście – dodał. – Nikt nie mógł się spodziewać, że dzieciom przyjdzie w nocy do głowy taki głupi pomysł. – Wiele razy przepraszali, zwłaszcza wasz syn, który całą winę wziął na siebie. Dał mi też list dla was. – José wyjął zapieczętowane pismo i podał je Alessandrowi. – Myślę, że nie zdawali sobie sprawy, jakie mogą być konsekwencje ich czynu. Chcieli po prostu przeżyć małą przygodę. – Tak, przygodę, która mogła mieć zgubne następstwa – przyznał Alessandro. Dwoje ślicznych dzieci nocą w porcie – gdyż właśnie tam się udali, jak dowiedział się senhor Fontoura, wypytując siostrzeńca. Najpierw chodzili ulicami miasta, potem chcieli zobaczyć, jak wygląda w ciemności morze. Alessandro wziął list i złamał pieczęć. – Dziękuję, że przywiozłeś je całe i zdrowe – zwrócił się do Joségo. – I dziękuję, że miałeś pieczę nad meniną Noelią – dodał cicho. – Dzieciom nic nie powiedzieliśmy o tym, co się zdarzyło w porcie – poinformował José. – Dobrze. A teraz poślij kogoś do kuchni, niech ci przyniosą coś do jedzenia. I dopilnuj, żeby tragarze Lei i jej pokojówka też coś zjedli – polecił Alessandro i zajął się listem.

To był pierwszy list napisany przez jego syna. W długich zdaniach przepraszał ojca za swój postępek i kilkakrotnie dobitnie podkreślał, że tylko on ponosi za wszystko winę i że Lea nie zasłużyła na żadną karę. Pisał o tym z taką przesadą, że mogło powstać wrażenie, iż siłą zmusił siostrę do włożenia męskiego stroju i ciągnął ją potem za włosy ulicami miasta. Mimo że nie było w tym nic zabawnego, Alessandro mimo woli się uśmiechnął. Przynajmniej André przejął wyłączną odpowiedzialność za swój czyn i był gotów osłaniać siostrę. Alessandro złożył kartkę i wszedł na schody. Nadszedł czas, by mieć już za sobą nieprzyjemną część tego incydentu. Dopiero teraz zauważył, że jego matka nadal stoi na schodach i go obserwuje. – Czy list Andrégo usposobił cię łagodniej? – spytała. – Bynajmniej. Dona Maria-Ana kiwnęła głową. – Domyślam się, że twój gniew od początku był skierowany w większym stopniu na Leę niż na chłopca. – Ona miała więcej do stracenia niż on – zauważył. – Oczywiście. – Matka świdrowała go wzrokiem. – I ona w końcu nie jest dzieckiem poczętym z twojej miłości do kobiety, nieprawdaż? – To nie ma nic do rzeczy. Alessandro jednak usłyszał, jak nieprzekonująco zabrzmiał jego sprzeciw. Potrząsnął tylko lekko głową, jakby w ten sposób mógł zaakcentować swoje słowa, i wszedł na schody. Był już na najwyższym podeście, gdy naprzeciw wyszła mu Januária. – Dom Alessandro… Zatrzymał się, westchnąwszy. – O co chodzi, Januário? – Lea bardzo żałuje tego, co się stało, panie. Nigdy więcej to się nie zdarzy. – Cóż, będzie miała okazję zapewnić mnie o tym sama. – Nie bądźcie dla niej zbyt surowi, Dom Alessandro – prosiła Januária. – To przecież jeszcze

dziecko. Nie odpowiedział, zostawił ją na podeście, ale już w następnej chwili pożałował swego obcesowego zachowania i jeszcze raz się zatrzymał. – Nie martw się – rzekł. Pokój Lei znajdował się między sypialnią dony Marii-Any a pokojem, który teraz zajmowała Célestine, dawnym pokojem dziecinnym Alessandra. Było to urocze małe pomieszczenie, którego okna wychodziły na ogród, z małym wykuszem, gdzie umieszczono ławę, na której leżały pokryte jedwabiem poduszki. W nogach łóżka Lei stała okuta żelazem drewniana skrzynia, poza tym w pokoju znajdował się jeszcze stół, dwa krzesła z wysokimi, kunsztownie rzeźbionymi oparciami i wiele cudownych, oprawnych w skórę książek, które dziewczynka uważała za swoje. Alessandro zazwyczaj nie miał powodu, żeby wchodzić do pokoju córki, najczęściej to Célestine przy niej siadała i uczyła ją prząść, tkać i haftować, o czym świadczyły choćby porzucone krosna i kołowrotek. Gdy wszedł do pokoju, Lea stała przy łóżku z opuszczoną głową. Jej postawa wyrażała jednak nie tyle skruchę, ile raczej upór i determinację, o czym świadczyła również niewielka zmarszczka między brwiami. – Nie popatrzysz na mnie, Leo? – zagadnął. Z ociąganiem podniosła głowę, ale milczała, zaciskając wargi. Tylko ręce, które splotła tak mocno, że aż pobielały jej kłykcie, zdradzały lęk przed karą, który towarzyszył hardości. I rzeczywiście na nią zasłużyła. – Masz mi coś do powiedzenia? – indagował dalej Alessandro. Milczenie. – Leo? – Proszę o wybaczenie. – I? Oczy Alessandra się zwęziły. – Co jeszcze miałabym powiedzieć? – Niemal niezauważalne drżenie towarzyszyło jej słowom. – Senhor Fontoura już zbił Andrégo, a że mnie czeka chyba to samo, zróbcie to jak najszybciej i oszczędźcie mi przed wymierzeniem kary dłuższych kazań.

W tej chwili Alessandra aż za bardzo korciło, żeby to zrobić, i nawet igrał z myślą, czy nie chwycić trzciny i nie sprawić córce porządnego lania. Jednak się powstrzymał. – Nie przyszło ci do głowy, że mogłoby ci się coś stać? – spytał. Wzruszyła ramionami. Cierpliwość Alessandra, który nie przywykł do takiego jej zachowania, została wystawiona na ciężką próbę. – Jak myślisz, co by było – ciągnął dalej – gdyby ktoś poznał, że jesteś dziewczynką? – Waszą córką? – spytała. – Boicie się ludzkiego gadania? – Nie to miałem na myśli, ale i taką ewentualność należałoby wziąć pod uwagę. Lea znowu wzruszyła ramionami. – Myślę, że boicie się raczej tego niż straty, która najpewniej byłaby wam obojętna i okazałaby się niczym więcej niż drobną przykrością. – Jesteś naprawdę niewdzięczna – stwierdził Ales​sandro. Ze sposobu, w jaki patrzyła na niego zwężonymi oczami, dało się poznać, po raz pierwszy, że naprawdę jest jego córką. – Niewdzięczna? Od kiedy tu mieszkam, dajecie mi wyraźnie odczuć, że nie jestem w waszym domu mile widziana, a teraz domagacie się wdzięczności, udając, że się o mnie martwiliście, choć dbacie tylko o swoje dobre imię. Za co miałabym być wdzięczna? Za to, że nie trzymacie mnie jako swojej niewolnicy albo wręcz nie sprzedajecie, żeby mój nowy pan poczynał sobie tak jak wy z moją matką? W sekundzie Alessandro znalazł się przy córce i wymierzył jej policzek tak silny, że aż głowa odskoczyła jej w bok. – Natychmiast przeprosisz za te słowa. Lea jedną ręką oparła się o filar łóżka, drugą chwyciła się za policzek, potem powoli odwróciła głowę, spojrzała na ojca oczami pełnymi łez, ale nie było w nich woli posłuszeństwa. Drugie uderzenie trafiło w drugi policzek i tym razem dziewczynka zaszlochała i opuściła głowę. Alessandro poczekał chwilę, potem chwycił ją boleśnie za podbródek, zmuszając, by na niego popatrzyła. – Nie pokazuj mi się więcej na oczy – powiedział.

Powiedziawszy to, puścił ją, odwrócił się i wyszedł z pokoju. Na korytarzu ponownie natknął się na Januárię, która wpatrywała się w niego oczami rozszerzonymi z przerażenia, co świadczyło, że podsłuchiwała, co się dzieje za zamkniętymi drzwiami. – Panie, ona… – zaczęła. – Milcz! – Alessandro wskazał brodą drzwi pokoju, zza których dochodził płacz. – Idź, zajmij się swoją pociechą – rzekł i oddalił się, nie czekając na odpowiedź.

Lizbona, wrzesień 1560

Geoffrey dowiedział się, że w lutym Alessandro zamierza zainwestować dużą sumę we flotyllę pływającą do Indii. Miał to być następny krok ku większej sławie i bogactwu rodziny da Silveira. Tymczasem już nie tylko gniew, ale i wzrastająca rozpacz ogarniały Geoffreya, gdy tylko pomyś​lał o Alessandrze. Oczywiście zawsze był świadom faktu, że nie jest uprawniony do dziedziczenia, ale ciężko pracował dla rodziny i z pewnością przyczynił się w dużej mierze do wzrostu jej zamożności, a teraz w kręgach towarzyskich Liz​bony był traktowany jak jeden z tych ludzi, których poznał w Indiach jako pariasów , nienależących do kasty, niedotykalnych. Niewielkim pocieszeniem było, że kuzyn Alessandra, którego wysłano do Goi, nie dość, że się nie sprawdził, to jeszcze napełnił sobie kieszeń. Rui powiedział Geoffre​y owi, że Alessandro szalał z wściekłości. Geoffrey nie czuł złośliwej satysfakcji, gdyż gnębiły go problemy bytowe, które nie pozwalały mu kpić sobie z błędnych decyzji szwagra. Wpływy z ostatniej sprzedaży towarów znowu były znacznie mniejsze, niż się spodziewał. Ceny przypraw wciąż utrzymywały się na wysokim poziomie, tyle że on, by w ogóle znaleźć odbiorców, musiał sprzedawać swój towar taniej niż kupcy portugalscy. Jeśli ta sytuacja utrzyma się dłużej, pewnego dnia nic nie zarobi. Jego dom też powodował koszty, których nie sposób nie brać pod uwagę. Dzieci wyrastały ze starych ubrań i wciąż potrzebowały nowych i choć Ana znacznie ograniczyła swoje wymagania, Geoffrey sprawiał jej regularnie nową garderobę – choć często można było przerobić jej stare suknie. Oprócz Kadi i Seleny miał jednego niewolnika, który troszczył się o dom, oraz kucharkę. Ich też musiał utrzymywać. Ponieważ zrezygnował z zatrudnienia escrivão, siedział sam do późna w nocy nad księgami, co

niekorzystnie odbijało się na jego życiu małżeńskim. Zastanawiał się, czy nie kupić biegłego w piśmie niewolnika, ale byłby to duży wydatek, a nie wiedział, czy zdoła na dłuższą metę wyżywić jeszcze jednego stołownika. Był właśnie pogrążony w najczarniejszych myślach, gdy Kadi oznajmiła przybycie gościa. Podniósł głowę i polecił gestem, żeby go wprowadziła, zastanawiając się, kto o tak niezwykłej porze – na krótko przed obiadem – wybrał się w odwiedziny. Kadi odwróciła się bez słowa i wyszła z pokoju. Kiedy drzwi się otworzyły, odłożył pióro na bok i znieruchomiał. – Podobnie jak wy popatrzyła na mnie dona Ana – powiedział z uśmiechem Luís de Brissac, gdy Kadi, która otworzyła mu drzwi, ponownie je zamknęła. – Żona zapewne wam opowiadała, że się spotkaliśmy. – Owszem. – Geoffrey wstał, gdyż zaproponowanie gościowi, żeby usiadł, oznaczałoby, że zachęca się go do pozostania. – I opowiadała również o tym, że uzurpowaliście sobie prawo mieszania się w nasze sprawy. Dom Luís rozejrzał się i uniósł lekceważąco brwi. – Mieszanie się, hę? Wtedy wzięliście sobie, senhor Glan​v ille, coś, co do was nie należało. Żeby być precyzyjnym, ośmieliliście się przywłaszczyć sobie kobietę, która w owym czasie już była moja – i znacie mnie dostatecznie długo, żeby wiedzieć, jak postępuję ze swoją własnością i z tymi, którzy mi ją odbierają. – Dona Ana uciekła od was – niezależnie od tego, jak bardzo musiało to ugodzić waszą dumę – więc trudno powiedzieć, żebym coś wam odebrał. – Dom Alessandro przywiózłby ją do domu i sprawy potoczyłyby się swoim biegiem, niezależnie od owego drobnego epizodu – odrzekł Luís de Brissac. Geoffrey wzruszył ramionami. – Nie ponieśliście żadnej szkody, nie żeniąc się z nią – stwierdził. – Nie, ale nie w tym rzecz. Jak już powiedziałem, dona Ana była moja, ale nigdy już nie będzie, to dla mnie jasne, zależy mi jednak na tym, aby pokazać wam, gdzie wasze miejsce. Fakt, że przez te wszystkie lata zachowywałem milczenie, nie oznacza jeszcze, że wam wybaczyłem. Chodziło mi raczej o to, by odczekać do odpowiedniej chwili, kiedy już na pewno nie będziecie spodziewali się kłopotów z mojej strony. A to dobre – pomyślał ironicznie Geoffrey – nie wystarczy mi spór z Alessandrem.

– Zgodzicie się na rozwód z doną Aną, a ja ożenię jednego z moich synów z waszą młodszą córką. Dzięki temu kuzynka mojej żony znowu będzie przyjmowana w towarzystwie, mój syn otrzyma córkę dony Any, wy znajdziecie się tam, gdzie wasze miejsce, moja była narzeczona również, i wszystko ułoży się według naturalnego porządku. Była to propozycja tak absurdalna, że Geoffrey tylko się roześmiał. – Straciliście rozum, Dom Luís. Opuśćcie, proszę, mój dom i nie ważcie się jeszcze raz występować z takimi niedorzecznymi propozycjami. Z twarzy Luísa de Brissaca nie schodził uśmiech. – Mówiłem całkiem poważnie – oświadczył. – Nie będziecie mogli poślubić dony Any niezależnie od tego, czy zostanie ze mną, czy nie, a wasi synowie będą mogli wybrać sobie żony z najlepszych rodzin. Co zatem macie nadzieję zyskać? – Wydaje mi się, że mnie nie zrozumieliście. Nie chodzi mi o to, co ja zyskam, lecz o to, co wy stracicie. – Dom Luís znowu się rozejrzał dookoła, mierząc wzrokiem pomieszczenie, w którym się znajdowali. – I oczywiście chodzi mi też o to, żeby ukarać Anę, ale tego mogliście się domyślać, nieprawdaż? Bądź co bądź publicznie mnie znieważyła, a w przypadku rozwodu wasza sytuacja byłaby lepsza niż jej. Nadal stoją przed wami otworem łoża innych kobiet, ona natomiast nie mogłaby powtórnie wyjść za mąż za waszego życia, a tym samym mężczyźni byliby dla niej owocem zakazanym. A jej córka żyłaby tam, gdzie Ana żyć nie chciała. Geoffrey z wolna pokiwał głową. Wiedział, że Dom Luís ma osobliwe upodobania, ale nie miał dotychczas pojęcia, że szwankuje również jego umysł. – Nawet gdyby nie zależało mi na żonie, to kocham moje córki. Ze stanem waszego umysłu naprawdę musi być coś nie w porządku, jeśli sądzicie, że taką propozycją skłonicie mnie do rozstania się z nimi. Uśmiech znikł z twarzy Dom Luísa. – Próbowałem załatwić sprawę po dobremu – powiedział. – Lepiej, żebyście nie wiedzieli, do czego jestem zdolny. – Odwrócił się. – Zastanówcie się – dodał, odchodząc, a w drzwiach jeszcze się zatrzymał. – Ładna dziewczynka, ta najstarsza. Jeszcze dla mnie za młoda, ale to stan, który z czasem się zmieni, nieprawdaż? – Precz! – Geoffrey wyszedł zza stołu, mając zamiar przypieczętować swoje słowa siłą.

Dom Luís uniósł ręce uspokajającym gestem i otworzył drzwi na tyle szeroko, że dostrzec można było czterech mężczyzn, którzy mu towarzyszyli – potężnych, czarnych jak heban niewolników, niepozostawiających wątpliwości, że potrafią bronić swego pana. – Do zobaczenia wkrótce, senhor Glanville. Dom Luís nie zadał sobie trudu zamknięcia za sobą drzwi, lecz poszedł prosto do swego konia, wsiadł na niego i wraz ze swym orszakiem opuścił dziedziniec. Dreszcz przeszedł Geoffreya. I choć wiedział, że Leonor nie grozi bezpośrednie niebezpieczeństwo, nagle się ucieszył, że Ana z dziećmi przebywa u Alessandra. W następnej chwili uświadomił sobie, że nie mógłby chronić swego dziecka, ba, że nawet jego szwagier nie mógłby zapobiec temu, by jego córce nie stała się krzywda, dopóki pozostaje ona pod opieką swego ojca.

*

– Nie chcesz wreszcie jej wybaczyć? – zwróciła się Ana do brata. – Dziecko cierpi. Alessandro nie odpowiedział. Jego uwagę zaprzątał kary koń, którego służący właśnie prowadził przez dziedziniec, nowy ogier do stajni Casa da Mon teira. Ana westchnęła, rezygnując z dalszej rozmowy. Już od dwóch miesięcy Lea unikała – postępując zgodnie z zakazem ojca – wszelkich pomieszczeń, w których przebywał. Ale dlaczego Anie miałoby się udać to, co nie udało się jej matce? – Piękny koń, Dom Alessandro, prawda? – powiedział handlarz, podchodząc do niego i dając znak chłopcu prowadzącemu ogiera, żeby zakończył prezentację. – Wiecie, jak rzadko udaje się dostać czarnego konia luzytańskiego. Alessandro przytaknął i skinął na giermka, żeby podprowadził rumaka, chcąc mu się lepiej przyjrzeć. Ana tylko potrząsnęła głową i się oddaliła. Córka jej brata była zrozpaczona, a on wolał się zajmować nowym koniem. Idąc w stronę domu, zobaczyła matkę, która właśnie wracała z cmentarza, więc się zatrzymała, żeby na nią zaczekać. – André do mnie napisał – powiedziała dona Maria-Ana, przywitawszy się serdecznie z córką. – Jest wściekły na ojca i chciałby przyjechać, żeby Lei było raźniej.

– No tak, można się było tego spodziewać. Kiedy André i Lea się nie widywali, regularnie słali do siebie listy. Ana rozumiała, że dziewczynka wylewa w nich wszystkie swoje żale. – Menina Noelia zabroniła mu tutaj przyjeżdżać za karę za tę nocną eskapadę. Alessandro mógłby nalegać, ale wie równie dobrze jak ona, że wspólny front Lei i Andrégo przeciwko ojcu nie poprawiłby sytuacji. Musi pojednać się z córką, jeśli nie chce zerwania z synem. – Weszły do chłodnego holu. – Poza tym Célestine wkrótce będzie rodzić, a ostatnie, czego by nam tu brakowało, to dwójki krnąbrnych dzieciaków. Choć oboje są dla mnie ważni, to jednak Célestine musi być na pierwszym miejscu. – Martwisz się, że coś może się stać? – spytała Ana. Dona Maria-Ana zerknęła ku schodom i zmarszczyła czoło. – Poród zawsze wiąże się z pewnym zagrożeniem. Po ostatnim badaniu akuszerka była zadowolona, ale ja nie jestem taka pewna, czasami ogarnia mnie lęk. Alessandro powinien spędzać z nią więcej czasu, a nie tylko wpadać raz dziennie, żeby zamienić parę słów. Tak lekko to sobie traktuje, a przecież ona ma urodzić dziecko. Ana usiadła i sięgnęła w zamyśleniu po robótkę zaczętą przez matkę. – Gdzie dziewczynki i Sebastião? – spytała dona Maria-Ana i westchnąwszy ciężko, usiadła obok córki. Ana ruchem głowy wskazała boczne drzwi. – W ogrodzie, z Seleną i Kadi. Tego dnia wzięła ze sobą obie niewolnice, rzekomo po to, żeby pilnowały dzieci. Naprawdę jednak nie chciała zostawiać ich samych z Geoffreyem. Jeśli to w ogóle możliwe, mąż jeszcze bardziej się izolował, odpowiadał monosylabami, gdy do niego zagadywała, a że całymi dniami ślęczał nad swoimi księgami, prawie w ogóle go nie widywała. – A co z tobą? – spytała matka, mierząc ją uważnym spojrzeniem. – Nic – odparła Ana niepewnie. – Wszystko po staremu. – Mnie się wydaje, że właśnie tym się gnębisz. Ana wiedziała, że matka chciałaby wybaczyć Geoffre​y owi, ale przeczuwała, że gdzieś

w podświadomości wzbierał w niej gniew na niego, którego nie była w stanie całkowicie się wyzbyć. W związku z tym nigdy jeszcze nie odwiedziła córki w Alfamie, a Geoffrey z kolei nie był mile widzianym gościem w Casa da Mon teira. Mimo to dona Maria-Ana była przeciwna rozwodowi córki, gdyż zgodnie z jej zasadami droga wspólnie rozpoczęta musi zostać wspólnie zakończona, nawet gdyby długie jej odcinki były kamieniste. – Jesteś u nas prawie codziennie – kontynuowała dona Maria-Ana. – Czyżby Alessandro miał postawić na swoim? Ana podniosła wzrok na matkę i potrząsnęła głową. – A zatem w czym rzecz? – zdziwiła się dona Maria-Ana. – Oczywiście Alfama nie jest miejscem, do jakiego jesteś przyzwyczajona, ale nie wierzę, że z tego powodu codziennie uciekasz z domu, bo przecież nawet bezpośrednio po swoim powrocie do Lizbony nie bywałaś tutaj tak często. – Nieraz mam wrażenie, jakbym tu była równie obca jak w Alfamie, tyle że tutaj jestem przynajmniej mile widziana. – Rozumiem. – Geoffrey i ja coraz bardziej się od siebie oddalamy, jakbyśmy znajdowali się na rzece, na której nie da się wiosłować pod prąd – powiedziała. – Nie, moje dziecko, zawsze się da, zależy tylko, z jaką siłą się to robi. Zdecydowałaś się na tę drogę i teraz musisz nią iść, z wszystkimi tego konsekwencjami. Uciekanie każdego dnia z domu nie jest żadnym rozwiązaniem. Ana milczała ze wzrokiem wbitym w podłogę, gdy tymczasem jej palce podążały za konturami kwiatów haftowanych na płótnie. – A może litujesz się nad sobą, bo żałujesz decyzji, którą podjęłaś, rezygnując z poślubienia Dom Luísa? – spytała dona Maria-Ana. – Nie. – Ana odłożyła robótkę. – Jeśli czegoś nie żałuję, to tego, że mu umknęłam. – Twoje życie u jego boku byłoby znacznie przyjemniejsze niż teraz. – Jesteście, matko, mądrzejsza i rozważniejsza niż ja, ale w tej jednej sprawie się mylicie.

Dona Maria-Ana westchnęła i złożyła ręce na kolanach. – Mogę ci tylko poradzić, żebyś wciąż nie wyjeżdżała, bo w ten sposób tylko oddalasz się od męża. – Ależ to on oddala się ode mnie. – A więc nie pozwól mu na to. Jesteś kobietą, i to bardzo ładną. Myślę, że nie muszę ci objaśniać, jak możesz to wykorzystać dla swego dobra. Ponad czternaście lat małżeństwa, a Ana wciąż się rumieniła. – Ja… porozmawiam z nim – powiedziała. Matka się uśmiechnęła. – Poleć Josému, żeby cię odprowadził do portu. Dzieci mogą tutaj zostać, cieszę się, kiedy je mam obok siebie, a ty będziesz miała… hm… więcej spokoju do rozmowy. Ana szybko podniosła się z krzesła i pospieszyła do drzwi. Odwróciła się jeszcze. – Dziękuję – szepnęła.

*

– Bardzo krótka była ta wizyta – zauważył Alessandro, gdy Ana poprosiła Joségo, żeby ją odprowadził na nabrzeże. – Jutro przyjadę po dzieci – odpowiedziała tylko. Alessandro nagle poczuł wyrzuty sumienia, że przed chwilą tak obcesowo potraktował siostrę. – Jeśli to z powodu naszej rozmowy… – zaczął. – Nie, nie czyń sobie wyrzutów. Nie powinnam się spodziewać, że twoja córka będzie dla ciebie ważniejsza niż nowy koń – odrzekła. Wyrzuty sumienia natychmiast się ulotniły.

– Czy to będzie wygórowane żądanie, jeśli poproszę, żebyś się nie wtrącała w moje sprawy? – spytał. – Przecież ty też wtrącasz się w moje, posuwając się nawet tak daleko, że obiecujesz Dom Luísowi jedną z moich córek. – Ile razy mam ci powtarzać, że to nie było tak? – zniecierpliwił się Alessandro. Ana wzruszyła ramionami, wyraźnie zmęczona. – Jak było, tak było. José poszedł wezwać lektykę, a Alessandro udał się do żony. Teraz też gnębiły go wyrzuty sumienia, tym razem jednak całkiem uzasadnione, gdyż rzeczywiście zaniedbywał Célestine. Nawet jeśli nie mieli sobie nic do powiedzenia w czasie jego krótkich wizyt w jej pokoju, to jednak przyzwoitość nakazywała, żeby poświęcał żonie więcej uwagi, a nie ograniczał się do pytania o samopoczucie. Teraz, pod koniec ciąży, Célestine wyglądała znacznie lepiej niż na początku. Nie dręczył jej już strach, że może stracić dziecko, a ono najwyraźniej dobrze się rozwijało, więc i ona rozkwitała wraz z nim. Kiedy Alessandro wszedł do pokoju, siedziała na łóżku, rozpuszczone lśniące włosy spływały jej na ramiona. Od dłuższego czasu jej twarz nie była już woskowa, policzki lekko się zaróżowiły i wyglądała niemal zmysłowo, choć pod kocem skrywała widoczny duży brzuch. – Jak się czujesz? Tym pytaniem zaczynało się każde ich spotkanie. – Dobrze. Maleństwo już mnie dziś rano potraktowało paroma kopniakami. – Uśmiechnęła się. Alessandro, nie bardzo wiedząc, co odpowiedzieć, pokiwał tylko niepewnie głową i odwzajemnił uśmiech. – Jak się ma Lea? – spytała Célestine. Tego pytania się nie spodziewał, na krótką chwilę wyprowadziło go z równowagi. – Dobrze. – Ach tak. – Célestine wygładziła koc na brzuchu. – Słyszałam, że od dwóch miesięcy cię unika. Dlaczego?

– Kto ci o tym powiedział? Za radą matki, która uważała, że Célestine nie powinna się denerwować, Alessandro chciał trzymać żonę z daleka od wszelkich niemiłych spraw domowych. – Wiesz przecież, że w domu, gdzie zatrudnia się służbę, żadna tajemnica długo się nie uchowa – powiedziała. – A więc co się stało? – Była niegrzeczna, więc ją ukarałem – rzekł krótko. Célestine odchyliła do tyłu głowę i popatrzyła na męża w zamyśleniu. – Słyszałam, że wybrała się z Andrém na nocną wycieczkę, co oczywiście jest niestosowne. Ale domyślam się, że w stosunku do niego okazałeś się bardziej wyrozumiały. Jeszcze i ty – Alessandro westchnął w duchu. – Prawdę mówiąc – ciągnęła dalej Célestine – i ja uprzykrzałam życie tej małej. – Gładziła w zamyśleniu brzuch. – Teraz jednak mi jej żal. Nie chciałabym, żeby nasze dziecko przyszło na świat w atmosferze niesnasek. Alessandro znowu skinął głową, ale zachował milczenie. Widocznie to wystarczyło Célestine, a że nie mieli sobie nic więcej do powiedzenia, opuścił pokój. Przechodząc korytarzem, rzucił okiem na drzwi pokoju Lei. Chwilę się wahał, odwrócił się jednak i poszedł z powrotem do holu.

*

Ana weszła przez bramę na mały dziedziniec, cichy i opustoszały, i zwolniła kroku, niezdecydowana. Otworzyła drzwi do pracowni Geoffreya. Stał całkiem sam przed półką przy tylnej ścianie, trzymając w ręku tygiel, i wąchał jego zawartość. To znajomy widok, który pamiętała jeszcze z okresu, gdy był chłopcem i badał korzenie w magazynie jej ojca. – Już wróciłaś? – zdziwił się, zamykając tygiel i odstawiając go na półkę. – A dzieci? Znowu zostały u Alessandra? – U mojej matki – skorygowała Ana. – Wiem, że ci to nie odpowiada, ale chciałabym być z tobą sama.

Nie odpowiedział. – Widzisz przecież, że tak dalej być nie może. – Masz rację, rzeczywiście nie może. Podszedł do biurka, chcąc usiąść, ale Ana ubiegła go i stanęła między nim a krzesłem. – Winisz o wszystko mnie? – spytała. – Jeśli nie, to dlaczego mnie unikasz? – Ano, to ty codziennie wyjeżdżasz, a ja jestem pewien, że nigdy cię o to nie prosiłem. Tak, oczywiście, można to i tak ująć. – Kiedy jestem w domu, pozostaję sama, nie tylko w ciągu dnia, również w nocy. Nieraz mogłabym zapomnieć, że w ogóle mam męża. – Tym lepiej dla ciebie. Nie byłbym teraz szczególnie dobrym kochankiem. Wymykał się jej, powoli i nieustannie. Kiedy ujęła w dłonie jego twarz i spojrzała na niego, miała wrażenie, że patrzy poprzez nią niewidzącym wzrokiem. Przyciągnęła jego głowę ku sobie i objęła go za szyję. Po krótkim wahaniu chwycił ją w talii, przesunął ręce w górę jej pleców aż do karku i znieruchomiał. – Powinnaś wrócić do brata – szepnął z ustami przy jej uchu. Zesztywniała i wpiła palce w jego ramiona tak gwałtownie, że aż zadrżał. – I co potem? – spytała, nie odrywając się od niego. – Jak długo tam zostanę? Teraz Geoffrey uwolnił się z jej ramion i odsunął ją od siebie na odległość wyciągniętej ręki. – I tak jesteś u niego każdego dnia, a więc zostań i na noce, on będzie miał to, czego chce, a ty będziesz wiodła z dziećmi przyjemniejsze życie niż tutaj. Ana skrzyżowała ręce na piersi. – A ty? Domyślam się, że zacznie ci się znowu lepiej wieść w interesach, kupisz sobie kilka ładnych młodych niewolnic i będziesz żył, tak jak żyłeś przed naszym ślubem. Dzieci już masz, o które szczęśliwie nie musisz się już martwić, a kiedy Sebastião podrośnie, będziesz miał również następcę, którym będziesz mógł się pochwalić. – Nie myślę o sobie – odpowiedział spokojnie Geoffrey.

– Chciałabym zauważyć, że myślisz wyłącznie o sobie. Małżeństwo ze mną miało jedynie na celu umożliwienie ci wejścia w lizbońskie wyższe kręgi. Teraz twoja sytuacja jest gorsza, niż była, życie, jakie wiedziesz, jest dla kogoś takiego jak ty, kto wychował się we wszelkich wygodach właściwych fidalgo, oczywiście nie do zniesienia, w dodatku masz jeszcze na karku żonę i dzieci. Wszystko więc przemawia za tym, żeby się ich pozbyć. Geoffrey zbladł. Wyglądał tak, jakby mu wymierzyła policzek. – Za takiego mnie uważasz? Twarz Geoffreya rozmazała się przed oczami Any, więc zamrugała powiekami, żeby obraz znów był wyraźny, i poczuła spływającą po policzku ciepłą strużkę. – Sprawy się skomplikowały – powiedział Geoffrey. – Przede wszystkim dlatego, że teraz nie tylko mam przeciwnika w osobie Alessandra, ale również rodzina de Brissac utrudnia mi życie. Dom Luís był tutaj i… – Co masz na myśli, mówiąc, że on tutaj był? Kiedy? – Przed kilkoma dniami. Nalegał, żebym się z tobą rozwiódł. Chciałby też, by Alessandro wydał Adelę za jednego z jego synów, co zresztą tobie też powiedział. – Dlaczego mi o tym nie wspomniałeś? – Nie chciałem cię niepokoić. Geoffrey odwrócił się i Anę ogarnęło znowu to osobliwe uczucie co zawsze, gdy chodziło o Luísa. Miała wrażenie, że coś wciąga ją w ciemną otchłań. – Dlaczego miałoby mnie to niepokoić, skoro wcześniej powiedział to samo mnie? – zdziwiła się. Geoffrey spojrzał ponad jej ramieniem na drzwi, jakby spodziewał się gościa, a potem skierował wzrok z powrotem na nią. – Groził mi, powiedział, on… powiedział, że Leonor mu się podoba, tylko że na razie jest jeszcze dla niego za młoda. Zimny dreszcz przeszedł Anie po plecach. – Leonor? – Jej śliczna córka o złotobrązowych włosach i ciemnych oczach, dziecko, które nie skończyło jeszcze trzynastu lat, ale które już zaczynało stawać się kobietą. – Na to by się nie poważył.

– Nie w przypadku dziewczynki, która jako siostrzenica Alessandra pozostawałaby pod opieką twego brata. Ana objęła się ramionami. – Alessandro wydałby dziewczynki za mąż za kogoś, kogo uważałby za odpowiedniego, choć formalnie przyznałby mi prawo współdecydowania. Ale wie również, że nie mogę przeciwstawić się jego wyborowi, bo on jest najbliższym męskim krewnym. Do dziś nikt w rodzinie mi nie wierzy, że miałam dobre powody, by uciec przed Luísem. Tak, wiedzą, że się bałam, i na swój sposób nawet to rozumieją, ale nadal wszyscy myślą, że znają go lepiej niż ja. – Przeszła przez izbę, dotykając tygli z korzeniami i aromatycznymi olejkami. – Nie do Alessandra należy ochrona twoich córek – dokończyła, nie patrząc na niego. Geoffrey milczał. – Jesteśmy prawie bez grosza, prawda? – spytała. – Tak. – A więc groźba Luísa jest ci na rękę. – Jak możesz tak to przedstawiać? Odwróciła się i napotkała gniewne spojrzenie męża. – Te twoje górnolotne zapewnienia, że nigdy nie uleg​niesz Alessandrowi, które tak łatwo przechodziły ci przez usta, kiedy nie miałeś jeszcze kłopotów finansowych i nie byłeś zagrożony przez ludzi w rodzaju Luísa de Brissaca. – Nie chcesz zrozumieć, że nie chodzi mi o mnie samego, prawda? Uważasz, że chciałbym stracić ciebie i dzieci? Ale w istocie stało się to już dawno, to był długi, powolny proces. Chłód przeszedł Anę od czubków palców aż po nasadę włosów. Zamknęła na sekundę oczy, otworzyła je ponownie i zbliżyła się do Geoffreya. Przysunęła twarz do jego twarzy, wdychając ciepło jego ust. – Ale może ułatwiam to sobie tak samo jak ty, uciekając stąd. Życie w Casa da Mon teira bez konieczności opuszczenia ciebie to coś o wiele łatwiejszego. Jeśli mi powiesz, żebym tam już nie jeździła codziennie, zostanę, ale tylko pod warunkiem, że będziesz znowu moim mężem. Geoffrey przesunął ręce wzdłuż jej pleców.

– W tym otoczeniu nie jestem w stanie ochronić was przed Luísem de Brissakiem. – A więc poszukajmy sobie innego otoczenia, w którym będzie to możliwe – zasugerowała Ana. – I zrobiłabyś to? Opuściłabyś znowu ojczyznę? Tym razem bez nadziei na powrót? Zanim Ana zdążyła zastanowić się nad tym pytaniem, zorientowała się, że już kręci odmownie głową. Geoffrey puścił ją i cofnął się o krok. – Tak właśnie myślałem. – Odwrócił się i podszedł do biurka. – Od dawna nosiłeś się z tym pomysłem? – spytała. – Jako alternatywą dla rozwodu… tak. W milczeniu podeszła do drzwi. – Przywieź dzieci, kiedy będziesz wracać! – zawołał za nią Geoffrey.

Lizbona, listopad 1560

Célestine cierpiała w milczeniu. Niewolnice wnosiły do pokoju miednice z czystą wodą i białe ręczniki, a wynosiły mis​ki z wodą czerwoną od krwi i poplamione ściereczki. Taís, która przyjechała na prośbę przyjaciółki, siedziała teraz przy niej na łóżku. Célestine zaciskała na jej rękach zimne dłonie. Dona Maria-Ana stała obok akuszerki, Anę z dziećmi odesłano do domu. Gdy kolejny atak bólów przetaczał się przez jej ciało, Célestine wyginała do tyłu głowę, łapała powietrze jak ryba wyrzucona z wody, ściskała rękę Taís tak mocno, jakby zamierzała połamać jej kości, ale jedynym dźwiękiem, jaki wydostawał się z jej ust, był długi jęk. Od wczesnych godzin rannych ból się utrzymywał, a zbliżał się już wieczór. Taís wiedziała z własnego doświadczenia, że nie jest to jeszcze niepomiernie długo, w końcu wydała na świat siedmioro dzieci i po każdym porodzie zdawało się jej, że następnego nie przetrzyma. Ostatni był w porównaniu z wcześniejszymi lekki, dziecko urodziło się małe i delikatne, dziewczynka, jej druga córeczka, która zmarła na krótko przed ukończeniem pierwszego roku życia. Pewnego ranka znalazła ją martwą w kołysce. Taís przypominała sobie tę chwilę jak przez mgłę. Wiedziała tylko, że porwała dziewczynkę na ręce i z krzykiem zbiegła po schodach na dół. Nadszedł Rui, chciał wziąć dziecko z jej rąk… Otrząsnęła się ze wspomnień. Nie chciała siedzieć przy położnicy, myśląc o martwym dziecku. Rui był u Alessandra. Taís zobaczyła się z nim tylko przelotnie. Być może krzywdziła go, obciążając wyłączną winą za jego nieudane małżeństwo, ale Célestine była jej przyjaciółką, więc wiedziała, jak bardzo cierpi na skutek stałej obecności w domu nieślubnych dzieci Alessandra i jak źle znosi jego wizyty w Lagos. Na szczęście już się one skończyły.

– Musicie przeć, dona – powiedziała akuszerka, młoda jeszcze kobieta z Alentejo. Na szyi Célestine uwidoczniły się napięte mięśnie, zacis​nęła zęby tak mocno, że Taís usłyszała zgrzytanie. Dona Maria-Ana podeszła do wezgłowia i uniosła synową. – Pomóż mi, Taís, ona musi zsunąć się na brzeg łóżka i oprzeć stopy o podłogę, będzie jej łatwiej. Gdy ustały pierwsze bóle parte, Taís weszła na łóżko i podparła plecy przyjaciółki, a dona MariaAna i akuszerka trzymały ją za stopy. Zaczął się następny atak bólu. Célestine kilka razy łapała powietrze, wyginając do tyłu ciało, tak że Taís musiała podpierać ją z całej siły. – Widzę już główkę – powiedziała akuszerka i Célestine wydała odgłos przypominający śmiech, ale zaraz znowu zamknęła oczy, gdy chwyciły ją bóle. Właściwie był to stosunkowo lekki poród, choć rodząca raczej by się nie zgodziła z taką oceną. Kiedy dziecko wyśliznęło się z jej łona, wydała równocześnie z noworodkiem okrzyk, który przeszedł w szloch. – Wspaniała dziewczynka – stwierdziła akuszerka, owijając niemowlę w miękką chustę. – Daj mi ją – poprosiła Célestine, dysząc ciężko, i wyciągnęła ręce. Dona Maria-Ana, uśmiechając się, podeszła do synowej z płaczącym noworodkiem – biały tłumoczek z czerwoną buzią i czarną czupryną – i podała go w jej ramiona. Célestine krzyknęła z zachwytu, kołysała dziewczynkę, trzymając ją w objęciach, i płakała. – Spójrz tylko, Taís, widziałaś kiedyś coś równie cudownego? Taís pomyślała o własnych dzieciach i uśmiechnęła się, po czym w milczeniu pocałowała przyjaciółkę w mokre od potu czoło. – Jest cudowna – przyznała, biorąc dziecko na ręce. Później nie potrafiłaby dokładnie określić, kiedy zauważyła, że coś jest nie w porządku. Dona Maria-Ana stała obok akuszerki, która znowu przykucnęła między nogami Célestine i masowała jej brzuch. Obie wyglądały na zaniepokojone. Kiedy Taís się podniosła, zobaczyła zakrwawione ręczniki, krew, która powoli wsiąkała w prześcieradło i nocną koszulę Célestine, czego ona na szczęście nie zauważyła. Płacz dziecka zmienił się w ciche kwilenie, a Célestine rozsznurowała koszulę, żeby odsłonić pierś. W normalnej sytuacji karmienie dziecka należałoby do mamki, ale dona Maria-Ana nic nie powiedziała, przychylając się do prośby Célestine, i zaczęła szeptem naradzać się z akuszerką.

Czas dłużył się w nieskończoność, więc w pewnej chwili dona Maria-Ana dała Taís do zrozumienia, żeby się odsunęła od łóżka. Sama podeszła do synowej i patrzyła na nią z uśmiechem. – Moje dziecko, damy ci czystą koszulę, potem odpo​czniesz i przyprowadzimy Alessandra, żeby zobaczył swoją córkę. Célestine była znużona, ale uśmiechnęła się promiennie. – O tak. Powinien ją wreszcie zobaczyć. Taís pomogła pokojówce przebrać przyjaciółkę, a dona Maria-Ana trzymała w tym czasie dziecko na rękach. Wreszcie młoda matka prezentowała się jak należy. Ciągłe krwawienie spomiędzy nóg skrywały koce, zaplamione ręczniki usunięto. – Chodź, Taís – rzekła dona Maria-Ana. – Poślij męża do Con ven to Novo, żeby sprowadził kapłana – dodała, gdy znalazły się na korytarzu.

*

Alessandro był już pełen najczarniejszych przeczuć, kiedy powiadamiając go o przyjściu na świat córki, poproszono, żeby jeszcze chwilę zaczekał, zanim wejdzie do pokoju żony. Nie dość, że wiadomość przekazała mu niewolnica, a nie jego matka, to jeszcze w jej powściągliwym sposobie zachowania było coś, co kazało mu spodziewać się złych wieści, czym przecież nie są narodziny dziecka. Rui starał się go uspokoić. Mówił, że najpierw chcą umyć i przebrać Célestine, ale czas upływał i w końcu wieczór zmienił się w głęboką noc. Wreszcie matka i Taís pojawiły się w holu, Rui został wysłany do Con ven to Novo – co nie pozostawiało już żadnej wątpliwości co do stanu Célestine – a Alessandro mógł udać się do żony. Droga do jej pokoju była dla niego cięższa, niż mógłby się tego kiedykolwiek spodziewać. Matka nie musiała nic mówić, aby stało się dla niego jasne, że Célestine nie przeżyje nocy. Powoli wchodził na górę, przeszedł mały kawałek mrocznym korytarzem i zatrzymał się pod drzwiami pokoju żony. Odetchnął głęboko, przemógł się i pchnął drzwi. Uderzyło go duszne, nieświeże powietrze przesycone ciężką metaliczną wonią krwi i wilgoci. Mleczny blask świecy dawał wprawdzie więcej cienia niż światła, jednak nie przysłaniał twarzy Célestine, która była tak biała jak poduszka, na której spoczywała jej głowa. Blade wargi złożyły

się do uśmiechu, w ramionach trzymała maleńki biały tłumoczek. – Twoja córka – szepnęła, gdy Alessandro zamknął za sobą drzwi i zbliżył się do łóżka. – Ona jest… – ostrożnie dobierał poszczególne słowa – ona jest zachwycająca. Zauważył, że Celestine drży, jakby było jej zimno, a jemu pot wystąpił na czoło. – Następny na pewno będzie chłopiec – powiedziała. – Na pewno. – Uśmiechnął się. Usiadł ostrożnie na brzegu łóżka i odgarnął z czoła żony parę splątanych kos​m yków. Jakby z zasadzki zaatakowały go wyrzuty sumienia, wbijając mu pazury w pierś. – Jakie imię chciałabyś jej nadać? – Pozostawiasz mi wybór imienia? – Tak. – I w tej samej chwili uprzytomnił sobie, że tego wyboru faktycznie zawsze dokonywał ktoś inny: Noelia, gdy urodził się André, Geoffrey, gdy przyszła na świat Lea. – Sofia – powiedziała Célestine. – A zatem będzie się nazywała Sofia da Costa da Silveira. Ujął rękę żony, a potem pochylił się i wziął ją w ramiona, ostrożnie, gdyż trzymała przy piersi córeczkę. Czuł, jak oddycha, a gdy wtulił policzek w jej włosy, zapragnął ze wszystkich sił, żeby te oddechy trwały, powtarzały się dzień po dniu, rok po roku. Zastanawiał się, jak często dawał żonie odczuć, że jest mu ciężarem, że nie jest tą kobietą, którą by wybrał z własnej woli. I nigdy nie pomyślał o tym, że być może również on nie jest mężczyzną, którego ona by wybrała. Mimo to zawsze starała się pełnić tę rolę, do której ją wychowano – dobrej żony. I niejeden mężczyzna zapewne potrafiłby to docenić. – Byłem dla ciebie bardzo niemiły – powiedział cicho. Delikatny dźwięk wydostał się z jej ust, śmiech, który zamarł w czasie jednego oddechu. – Tak, byłeś. Choć jej głos był niemal tak cichy jak szelest jedwabiu poruszanego wiatrem, wiedział, że ją rozbawił.

– Wybaczysz mi? – spytał. – Już dawno to przecież zrobiłam. Alessandro chciał jeszcze coś mówić, ale nie potrafił znaleźć słów na wyrażenie tego wszystkiego, co w tej chwili czuł. Nie pozostało mu więc nic innego, jak w milczeniu towarzyszyć jej w odchodzeniu z tego świata. Célestine nie zdawała sobie sprawy ze swego stanu. Najlepsze, co można było dla niej zrobić – powiedziała matka – to po prostu pozwolić jej zapaść w sen, z którego już się nie obudzi. A jak – spytał – wytłumaczy się jej obecność kapłana? Ten jednak, jak przeczuwał Alessandro, widząc jej delikatnie unoszącą się i opadającą pierś, przyjdzie już za późno. A więc zaczął sam bezgłośnie odmawiać modlitwy, wtulając usta w jej włosy. Kiedy drzwi się otworzyły i do pokoju weszła jego matka z Taís i kapłanem, Célestine wydała ostatnie tchnienie i Alessandro upuścił ją na łóżko. Jemu samemu każdy oddech sprawiał ból. Dona Maria-Ana pochyliła się nad synową, pocałowała ją w czoło i wzięła niemowlę na ręce. Podeszła do Alessandra, ten jednak odwrócił się, rzuciwszy na dziewczynkę tylko krótkie spojrzenie. – Zabierz ją sprzed moich oczu – powiedział.

*

Geoffrey zadawał sobie pytanie, czy przez resztę życia będzie musiał spędzać długie godziny w tym maleńkim składzie, pochylony nad księgami i rachunkami, głowiąc się, jak przy niewielkim zysku umożliwić rodzinie w miarę wygodne życie. Kiedyś stanie się garbatym starcem, a jego żona i dzieci będą wygodnie żyli w Casa da Mon teira. Ana powiedziała wprawdzie, że nie zamierza go opuścić – nieważne, z jakich powodów, bo od miesięcy już nie obcowali ze sobą jak mąż i żona – ale w ten sposób mogłaby mieć bez problemu i jedno, i drugie. Westchnął i odrzucił pióro, obserwując obojętnie, jak na drewnianym blacie powiększa się plama atramentu. Oczywiście rozumiał opory Any przed opuszczeniem Liz​bony na zawsze, ale może to było tylko chwilowe. On lubił swoją pracę, lecz jego życiu brakowało teraz treści. Przypominało mieszankę przypraw bez zasadniczego składnika, żeby mogła być udaną kompozycją. A dopóki go brakowało, gorzki posmak zakłócał całość.

W tej chwili pragnął, żeby Ana tu była, ale ona udała się z dziećmi do brata. Tym razem nawet to rozumiał, gdyż strata żony okazała się dla Alessandra większym ciosem, niż można było przypuszczać. Rui opowiadał, że nawet nie chciał widzieć córki i wkrótce po narodzinach ją odrzucił. Dla Taís było to czymś przerażającym. Geoffrey wstał i podszedł do okna. Tego dnia da już sobie spokój z księgami i może przejdzie się trochę po nabrzeżu. Powietrze u ujścia rzeki, cuchnące szlamem, martwymi rybami i innymi morskimi stworzeniami, przywoływało w nim wspomnienia innych czasów, w które chciał się zanurzyć, w nadziei, że zainspirują go do nowych działań. Musi przecież znaleźć wyjście z tej beznadziejnej sytuacji. A wtedy postawi Anę przed wyborem – albo pozostanie przy nim, albo na zawsze zamieszka u brata. Zaledwie powziął takie postanowienie, weszła Selena i zapowiedziała gościa. – Senhor Vieira życzy sobie z wami mówić. – Wprowadź go – rzekł Geoffrey, zdziwiony, gdyż nie miał pojęcia, czego mógłby od niego chcieć handlarz pieprzem. Zwykle widywali się tylko przy okazji załatwiania interesów bądź rozliczeń. – Bądźcie pozdrowiony, senhor Glanville – powitał go kupiec, wchodząc. Geoffrey wskazał mu krzesło, na które przysadzisty mężczyzna opadł z lekkim stęknięciem. – Czym mogę służyć? – spytał Geoffrey. Senhor Vieira od razu przeszedł do rzeczy. – Cóż, okoliczności mojej wizyty nie są zbyt przyjemne – rzekł zakłopotany, wyciągając chustkę, żeby osuszyć czoło. – Doszły mnie słuchy, że macie kłopoty płatnicze. Geoffrey zmarszczył czoło. – Nic podobnego. Wprawdzie dręczyło go pytanie, jak zdoła w przyszłości sprostać wymaganiom rodziny, ale to była jego prywatna sprawa, która nie powinna obchodzić tego człowieka. – A więc możecie mi natychmiast wypłacić należną mi jeszcze kwotę? – spytał senhor Vieira. Początkowe mgliste przeczucie, które ogarnęło Geoffreya, gdy zapowiedziano wizytę kupca, nabrało po tych słowach konkretnego kształtu.

– Uzgodniliśmy, że wypłacę pieniądze za miesiąc – powiedział. Zawsze załatwiali interesy w ten sposób, że Geoffrey wpłacał połowę należności w chwili odbioru towaru, a drugą po dwóch miesiącach. – Owszem, ale słyszałem, że jesteście w tarapatach finansowych, więc chciałbym otrzymać swoje pieniądze teraz, zanim zjawią się u waszych drzwi wszyscy wierzyciele. Niepokój, jaki odczuwał Geoffrey, zmienił się w obezwładniający strach. – Kto to powiedział? Senhor Vieira wykonał niechętny ruch ręką. – To nie ma nic do rzeczy. Wypłaćcie mi moje pieniądze, nic więcej nie chcę. Wtedy możecie liczyć na dalsze dostawy ode mnie. Nawet gdyby Geoffrey chciał spełnić to żądanie, nie byłoby to możliwe, gdyż wszystkie środki, jakimi w tej chwili dysponował, miały już konkretne przeznaczenie. – Zapłacę w takim terminie, jaki uzgodniliśmy – za miesiąc. Usta senhora Vieiry wykrzywiły się w zimnym uśmiechu. – A jednak zakładam, że będziecie woleli zapłacić mi teraz, bym nie musiał odebrać swoich pieniędzy siłą. – Zawarliśmy umowę! – A macie świadków? W pierwszej chwili Geoffrey zaniemówił. – Przypieczętowaliśmy ją uściskiem dłoni, jak zawsze – wykrztusił. – A ja mogę udowodnić, że wy macie swój towar, ale ja nie mam jeszcze swoich pieniędzy. Wy natomiast… no cóż. – Senhor Vieira wzruszył ramionami. Geoffrey już miał coś odpowiedzieć, gdy drzwi się znowu otworzyły i stanął w nich Rui, jedyna osoba, której wolno było wchodzić do magazynu bez uprzedzenia. Zobaczywszy jednak, że Geoffrey nie jest sam, chciał się pospiesznie wycofać. – Przepraszam, przyjdę później – rzucił.

– Nie, zostań – zatrzymał go Geoffrey. – Może senhor Vieira chciałby powtórzyć swoje słowa przy świadku. Rui zamknął drzwi i spojrzał pytająco na kupca. To on swego czasu skontaktował go z Geoffreyem i znał go jako człowieka honorowego. – Są jakieś problemy, senhor? – zawrócił się do Vieiry. – W rzeczy samej. Senhor Glanville odmawia uiszczenia mi zapłaty. – Głos kupca stracił już jednak nieco ze swej początkowej buty. – Uzgodniliśmy, że termin następnej płatności wypadnie dopiero za miesiąc – wyjaśnił Geoffrey. – W każdym razie on tak twierdzi – wtrącił senhor ​Vieira. Rui założył ręce do tyłu i wpatrywał się w kupca w milczeniu tak długo, aż ten spuścił wzrok. – Chcecie powiedzieć, że senhor Glanville kłamie? – Hm, nie, chciałem… Być może pamięć go zawodzi. – A może was? – spytał ze spokojem Rui. – Dostarczyłem mu towar, a on jeszcze nie zapłacił, są świadkowie. Ale nie ma świadków tej rzekomej umowy. – Zawsze wystarczył nam uścisk ręki – wtrącił Geoffrey. – Uważałem was za człowieka honoru. – Czy to znaczy, że jestem niehonorowy? Znieważacie mnie. – Złamaliście dane słowo. – Nie, to wy odmawiacie zapłaty. A może prawdą jest to, co powiedział Dom Luís? Że nie macie już pieniędzy? – Dom Luís? – spytał Geoffrey. Senhor Vieira zamrugał powiekami poirytowany i machnął lekceważąco ręką. – A jeśli nawet. Jego żona jest kuzynką waszej żony, więc on chyba dobrze orientuje się w waszej sytuacji. I zanim się okaże, że nigdy nie dostanę swoich pieniędzy, chciałbym je mieć teraz.

Rui podniósł w uspokajającym geście rękę, gdy Geoffrey szykował się już do gwałtownej odpowiedzi. – Czy nie obawiacie się o waszą reputację honorowego kupca, jeśli to, co tu się dzieje, stanie się ogólnie wiadome? – zagadnął senhora Vieirę. – Czyżbyście mi grozili? Na ustach Ruiego pojawił się arogancki uśmiech. – Ależ tak. – Jestem kupcem, nie mogę tak po prostu zrezygnować ze swoich pieniędzy. Jeśli ktoś taki jak Dom Luís de Brissac mówi… – Jesteście przede wszystkim zobowiązani dotrzymać danego słowa, senhor – przerwał mu Rui. – On nie ma żadnego dowodu, że… – Ręczę, że zapłaci w wyznaczonym terminie. Jeśli nie będzie mógł, ja to zrobię. – Rui wskazał głową drzwi. – A teraz wyjdźcie. Doprawdy, interesów z wami nikomu już nie mogę polecać. Senhor Vieira zbladł. – Ależ, Dom Rui, musicie mnie zrozumieć. – Nie, senhor, to wy musicie zrozumieć, że nie mogę ufać człowiekowi niesłownemu. A teraz wyjdźcie, i to już. – Rui odwrócił się i podszedł do Geoffreya. Dla niego kupca już nie było. Ten zresztą pożegnał się i wyraźnie przygaszony poszedł do drzwi, będąc teraz za​ledwie cieniem nadętego aroganta, jakim jawił się na początku wizyty. Zapewne już wiedział, że pożałuje swego zachowania. – Jak ci idzie? – spytał Geoffreya Rui, gdy senhor Vieira opuścił izbę. – Abstrahując od tego incydentu. – Jako tako. – Geoffrey wzruszył ramionami. – Ach tak. – Rui wziął jeden tygiel, otworzył go, powąchał, zmarszczył nos i odstawił. – Ana była dziś u Taís przed wyjazdem do Alessandra – powiedział. Geoffrey o tym nie wiedział.

– Naprawdę? – zdziwił się. – Tak, i nie wyglądała na szczęśliwą małżonkę. – Nie jesteśmy teraz ze sobą bardzo blisko – wyznał Geoffrey. – Ana codziennie odwiedza Alessandra, a ty pracujesz do nocy. „Nie jesteśmy ze sobą bardzo blisko…”. Wydaje mi się to raczej oględnie powiedziane. – Zmierzył Geoffreya badawczym spojrzeniem. – Masz kochankę? Nie wyobrażam sobie, żebyś mógł żyć tak wstrzemięźliwie. – Wszystko się zmienia. Przed paroma laty też nie mógłbym sobie tego wyobrazić. – Więc co będzie? – indagował Rui. – Stracisz ją, jak tak dalej pójdzie. – Nie wiem, co robić, Rui. W Lizbonie nie ma dla mnie przyszłości. – A jeśli stąd wyjedziesz? Geoffrey zaśmiał się krótko. – Rzeczywiście zamierzałem to zrobić, ale Ana nie chce. Uważa, że ta sytuacja może jakoś trwać. – A co ty o tym myślisz? – spytał Rui. Geoffrey oparł się obiema rękami o stół i utkwił wzrok w księdze, w której jeszcze przed chwilą zestawiał kolumny cyfr. Pod piaskiem, którym posypał stronicę, pismo z trudem dawało się rozpoznać. – Myślę, że nie wytrzymam tak już ani roku dłużej – odparł. – Zatem nadszedł czas, żeby rzecz zakończyć – stwierdził Rui. – Tak, chyba tak. – Będziesz musiał przekonać Anę. Geoffrey potrząsnął głową z powątpiewaniem. – Musiałoby się chyba najpierw zdarzyć jakieś nieszczęście, żeby zmieniła zdanie – stwierdził.

*

Śmierć Célestine rozpościerała się nad domem niczym wilgotna chusta, która przykrywa komuś twarz, zabierając powietrze. I to tylko dlatego – Alessandro nie miał wątpli​w ości – że za życia żony powinien ją lepiej traktować. Jej śmierć była zatem jak ciemna paszcza, która wysysała z życia wszelką jasność i wypluwała poczucie winy. Po śmierci Célestine zagłębił się w rozmyślaniach, przywoływał wspomnienia przeszłości, szukał w pamięci dni, w których okazywał żonie czułość i tkliwość wykraczające poza pieszczoty w łóżku. – Nie jest tak, że sam ponosisz winę za wszystko – powiedział Rui podczas jednej z wizyt. – Ona też potrafiła być trudna. – Ona była na słabszej pozycji. – Tak, ale mimo wszystko. Niewykluczone, że do tej sytuacji w dużej mierze przyczyniła się twoja oziębłość, ale nie ponosisz winy za jej rozgoryczenie z powodu braku potomstwa. Nie zamierzam teraz wyliczać jej błędów, ona nie żyje i już nie może się bronić. Kiedy jednak w małżeństwie się nie układa, nigdy wina nie leży tylko po jednej stronie, to chciałem powiedzieć. – Wskazał głową drzwi. – Kto jednak z całą pewnością jest niewinny, to dziecko. Od dnia śmierci Célestine Alessandro nie przekroczył progu swego dawnego pokoju. Wiedział, że został on gruntownie wysprzątany i przewietrzony, okadzono go nawet ziołami, które miały pochłonąć zapach krwi. Dziecko umieszczono w pokoju położonym blisko jego sypialni. Dona Maria-Ana zostawiła syna w spokoju, ale właśnie w takim postępowaniu krył się jej niewyartykułowany wyrzut. Czyżby chciał z dzieckiem niekochanej żony postępować tak samo nieczule jak z dzieckiem swojej niewolnicy? Naprawdę nie potrafisz kochać dziecka, którego matki nie darzysz uczuciem? Wciąż miał przed oczami przerażone spojrzenie Taís, kiedy tak brutalnie odrzucił noworodka. Od śmierci Célestine minęło już osiem dni, gdy pierwszy raz wszedł do pokoju córeczki. Urządziła go Célestine, gdy pojawiła się nadzieja, że tego dziecka nie straci. Leżąc w łóżku, wydawała polecenia, a na krótko przed porodem po raz pierwszy i jedyny weszła do tego pokoju, żeby sprawdzić, czy wszystko zrobiono tak, jak sobie tego życzyła. Było to urocze niewielkie pomieszczenie z kilimami na ścianach i jednym oknem, pod którym wpuszczono w wykusz w ścianie ławę, żeby można było na niej siedzieć z dzieckiem i wyglądać na zewnątrz. Na środku pokoju stała kołyska, poza tym znajdowało się tam również legowisko dla mamki, szeroki wygodny fotel, stół i skrzynia z żelaznymi okuciami.

Alessandro spojrzał na mamkę i skinieniem głowy dał jej znak, żeby wyszła z pokoju. W czasie tego spotkania z córką nie chciał być wystawiony na spojrzenia kobiety, której nigdy wcześniej nie widział. Z ociąganiem zbliżył się do kołyski, w której na białym prześcieradełku leżało niemowlę owinięte po pierś chustą, śpiąc niczym w kokonie, z piąstkami ułożonymi po obu stronach główki. Dziewczynka była tak malutka, że Alessandrowi się wydawało, iż mogłaby się zmieścić w obu jego dłoniach. Dotknął koniuszkami palców jedwabnych włosków, policzka, który nie był już pomarszczony, lecz różowy i gładki. Niemowlę mlasnęło, skrzywiło na ułamek sekundy twarzyczkę i spało dalej. Pod ręką Alessandra unosił się i opadał brzuszek. Miał wrażenie, że wystarczyłoby trochę mocniejsze dotknięcie, a ta tak krucha istota złamałaby się pod jego palcami. Uniósł głowę, usłyszawszy ciche skrzypnięcie. Drzwi otworzyły się i do pokoju weszła Lea, ale na widok ojca od razu się zatrzymała. – Przepraszam, chciałam tylko… – wyjąkała i zaczęła się wycofywać. – Zaczekaj – powstrzymał ją Alessandro. – Podejdź t​utaj. Dziewczynka z wahaniem zamknęła drzwi i zbliżyła się do niego z opuszczonym wzrokiem. Oparła ręce na brzegu kołyski i popatrzyła na maleńką przyrodnią siostrzyczkę. – Wiesz, jak podnosi się dziecko? – zagadnął Alessandro. Lea skierowała teraz wzrok na niego, otworzyła usta, jakby chciała odpowiedzieć, ale ograniczyła się do milczącego przytaknięcia ruchem głowy. – Podasz mi ją? – spytał. Nie kryjąc zdziwienia, dziewczynka pochyliła się, wzięła na ręce śpiące niemowlę i podała je ojcu. Właściwie nie wiedział, jak powinien je trzymać, ale córka tak ułożyła mu je na rękach, że leżało bezpiecznie z główką wtuloną w zgięcie łokcia. Podszedł wolno do okna i skinął na Leę. – Otwórz, proszę, okiennice – powiedział. Oczy dziewczynki rozszerzyły się z przerażenia. – Nie chcecie chyba… W pierwszej chwili Alesandro nie zrozumiał, o co jej chodzi, w następnej poczuł, jak rumieniec wypływa mu na twarz – sam nie wiedział, czy z gniewu, czy z przerażenia, że mogła go podejrzewać o coś tak potwornego.

– Oszalałaś, dziewczyno?! – napomniał ją ostrym tonem. Teraz również Lea poczerwieniała. – Wybaczcie – wymamrotała, pochyliła się i wymijając Alessandra, odciągnęła zasuwę i pchnęła okiennice. Na maleńkie stworzenie, które trzymał w ramionach, padły promienie słońca. Wpatrywał się uważnie w córeczkę. – Sofia – mruknął. – Mała Sofia. Dziecko lekko zmarszczyło nosek, skrzywiło buzię i wydało dźwięk przypominający kwilenie. Potem nastąpiło chli​panie, które nagle zmieniło się w ogłuszający ryk. Przestraszony i całkowicie bezradny Alessandro zwrócił się do Lei. Podeszła, wzięła z jego rąk dziecko i zaczęła je kołysać, nucąc cicho. Po chwili mała znowu usnęła. – Chcielibyście ją jeszcze potrzymać? – spytała Lea. – Hm… nie. W kącikach ust dziewczynki pojawił się nieśmiały uśmiech, gdy kładła siostrzyczkę z powrotem do kołyski. Stała potem trochę niezdecydowana, najwyraźniej nie wiedząc, czy ma odejść, czy zostać. – Naprawdę myślisz, że cię tutaj nie chcę? – zaczął Alessandro. Zakłopotana Lea uniosła ramiona, unikając wzroku ojca. – To przecież widać – odparła. – Chcecie mieć tutaj Andrégo, a mnie tolerujecie tylko z poczucia obowiązku. – Nie wyobrażam sobie, żebyś sama to wymyśliła. Kto tak powiedział? Dziewczynka przygryzła dolną wargę i milczała. Célestine – domyślił się Alessandro. Aż za dobrze pamiętał, jak zareagowała, kiedy Lea przypłynęła z Januárią z Goi. „Dobrze wiem, że nie chcesz mieć tu tego bachora niewolnicy tylko dla niego samego”. – To nie było tak – powiedział, nie wyjaśniając jednak, jak to właściwie było. Lea ponownie uniosła ramiona.

– Podoba ci się tutaj czy wolałabyś wrócić do Goi? Wydawało się, że dziewczynka musiała się zastanowić nad odpowiedzią. – W Goi było ładnie, ale tam czułam się mniej w domu niż tu – powiedziała. – Ludzie uważali mnie za waszego bękarta, tutaj widzą we mnie waszą córkę. Przynajmniej większość. Ściśle biorąc, nie była to odpowiedź na jego pytanie, ale Alessandrowi wystarczyła. – Naprawdę myślałaś, że chcę wyrzucić Sofię przez okno? – spytał. Lei ponownie krew uderzyła do twarzy. – Dlaczego miałbym to zrobić? – Po śmierci dony Célestine wydawaliście się zagniewani. Sprawialiście wrażenie, jakbyście ją kochali. – Rzeczywiście czuję żal, że umarła, ale to nie znaczy, że za to mam złość do dziecka. – A do kogo? – Do siebie. Dziewczynka popatrzyła na niego poważnie. – Bo nie lubiliście jej i okazywaliście to? – domyśliła się. – To nie było tak, że jej nie lubiłem, ale masz rację, powinienem lepiej ją traktować. Lea skinęła głową. – Lubicie moją matkę? Zaskoczyła Alessandra tym pytaniem. Nigdy nie zastanawiał się nad tym, czy lubi Januárię. Pomyślał o nocach z nią spędzonych, które odeszły już w daleką przeszłość. Pierwsza kobieta po długich samotnych miesiącach na morzu. I jedyna w okresie jego pobytu w Indiach. – Tak, lubię ją. – A meninę Noelię? – dopytywała się dalej Lea. Noelia. To coś innego niż mgliste wspomnienie minionych dni. Noelia to było burzliwe morze,

złote zachody słońca, pryskająca piana, gładka jak lustro woda, łagodne, marszczące się fale, połysk purpury, spiętrzone czarne chmury, niebieskie niebo, blask światła słonecznego, welon mgły na horyzoncie, wiatr w żaglach. – Kocham ją. Te słowa jeszcze długo pobrzmiewały w nim niczym echo. Kocham ją… kocham ją… kocham ją. I nagle wszystko, co go otaczało, przybrało nową jasną formę. Było to niczym objawienie. Czy życie naprawdę może być takie proste? Pochylił się do przodu, chciał dotknąć włosów Sofii i mus​nął rękę Lei, która też pochyliła się nad kołyską, pragnąc uczynić to samo. Po krótkim wahaniu splótł palce z jej palcami i trzymając dłoń córki, położył rękę na czarnej czuprynie dziecka. Ich spojrzenia się spotkały i uśmiech rozjaśnił twarz Alessandra. – Powiedz swojej pokojówce, żeby ci spakowała kufer. Płyniemy do Lagos.

Lagos, listopad 1560

– Ach Lídio… – Noelia uklękła obok starej kobiety przed cebrem. – Nie powinnaś już wykonywać takich ciężkich prac. – Gdyby to od ciebie zależało, nic bym już nie robiła i całe dni się leniła. – Właśnie na to zasłużyłaś. Pracowałaś przez całe życie, pozwól nam teraz troszczyć się o ciebie. Lídia potrząsnęła głową. – To nie przystoi damie. Co by powiedziała twoja matka, gdyby wiedziała, że każę ci harować, a sama próżnuję? Noelia wierzchem dłoni odgarnęła z czoła kosmyk ​w łosów. – Moja matka powiedziałaby, że słusznie czynię, nie obciążając cię wszystkimi obowiązkami. – Jeśli chcesz, żebym już nic nie robiła, musisz zatrudnić nową służącą albo kupić niewolnicę. – Akurat ty radzisz mi nabycie niewolnicy? Lídia wzruszyła ramionami. – Niewolnice sprzedaje się na targu, a taka kobieta miałaby w twoim domu lepiej niż w niejednym innym. Oczywiście można było na to patrzeć i w ten sposób. Ale nawet gdyby Noelia się zgodziła, sprzeciwiłby się Joaquim, nie mówiąc już o Andrém. Siedział teraz w pokoju wuja przy dużym

stole i się uczył. Im był starszy, tym łapczywiej chłonął wiedzę i miał bardzo konkretne wyobrażenie o swoich dalszych losach. Jego przyszła droga miała go prowadzić na morze, nie był tylko jeszcze pewien, w jakim charakterze. Kartografa? Nawigatora? Mestre na początek? Capitão? Nawet capitão-m or? Wiedział jednak, że aby zostać dowódcą, potrzebowałby wsparcia ojca, gdyż mężczyźni, którzy mają pod swoimi rozkazami statki albo wręcz całą flotyllę, pochodzą z wielkich rodów portugalskich. A on teraz kategorycznie wykluczał możliwość porozmawiania kiedykolwiek z ojcem. Lea do niego napisała, a on uniesiony oburzeniem przekazał treść tego listu Noelii. Potem przychodziły następne listy, spokojniejsze, smutniejsze, o których André opowiadał matce równie wzburzony. Joaquim od tygodnia przebywał w Sagres i miał wrócić dopiero za trzy dni. Zawsze w czasie jego nieobecności aż nadto wyraźnie się okazywało, jak mały stał się dla Andrégo jego dom w Lagos. Jeszcze trochę, a ucieknie z tej ciasnoty, będzie szukał wiedzy u nowych nauczycieli i pewnego dnia opuści Portugalię na pokładzie jakiegoś statku. Ilekroć Noelia sobie to wyobraziła, szła do syna, obserwowała go w milczeniu, chcąc cieszyć się chwilami, kiedy jest jeszcze dzieckiem. I właśnie teraz były te chwile, gdy zwracał się do niej, szukając pocieszenia. Żelazna kołatka u drzwi została bardzo energicznie wprawiona w ruch, wyrywając Noelię z zamyślenia. Wstała i otarła wilgotnym wierzchem dłoni pot z czoła. Spiesząc do sieni, dotknęła włosów, które upięła szpilkami w stosowną fryzurę, a które teraz już były w nieładzie. Ich kosmyki kleiły się do policzków wilgotnych po pracy w ciepłej i pełnej pary pralni. Stukot kołatki rozległ się ponownie. Otwieranie drzwi należało do obowiązków Rodolfa, ale akurat poszedł po zakupy. W chwili gdy Noelia znalazła się w sieni, zszedł na dół André. – Oczekujesz kogoś? – zwróciła się do syna. – Nie. Kiedy sięgnęła do ciężkiej zasuwy, żeby otworzyć drzwi, zauważyła, że ręce ma zaczerwienione od ostrego mydła. Suknia od piersi po kolana była wilgotna, a do tego pot spływał jej nie tylko po twarzy, ale również po plecach i pod pachami, przyklejając tkaninę sukni do ciała. Nie ulegało wątp​liwości, że wygląda okropnie, ale teraz nic nie można było na to poradzić. W końcu sąsiadki wiedziały, że w domu Fontoury jest dzień prania. Kołatka odezwała się po raz trzeci, tym razem gwałtowniej. Noelia zwolniła zasuwę, otworzyła ciężkie drzwi i znieruchomiała. Usłyszała, jak stojący za nią André głęboko wciągnął powietrze. – Lea – powiedział, okazując ojcu jawne lekceważenie.

Jednak Alessandro był wpatrzony tylko w Noelię, która wciąż nie mogła wykonać żadnego ruchu. – Wybacz, że nas nie zapowiedziałem, ale decyzję o przyjeździe podjąłem błyskawicznie. Zdobyła się jedynie na skinięcie głową, po czym się cofnęła, by wpuścić ich do środka. Lea wysunęła się przed ojca i chwyciła Andrégo za ręce. – Tak się cieszę, że znowu cię widzę – powiedziała. André odwzajemnił uśmiech, podczas gdy Noelia i Alessandro nadal stali naprzeciw siebie w milczeniu. – No tak. – Noelia chrząknęła. – Ja… cieszę się oczywiście. André, nie przywitałeś się jeszcze z ojcem. Chłopiec zmarszczył czoło i nic nie powiedział, tylko rzucił mu wrogie spojrzenie. Noelia chciała go zganić, ale Alessandro prawie niedostrzegalnie potrząsnął głową, więc poprzestała na odesłaniu syna do jego pokoju. Lea odwróciła się do ojca i rzuciła mu pytające spojrzenie. – Tak, idź z nim – zezwolił. Drzwi za plecami Alessandra wciąż były otwarte, więc widziała Joségo i czterech niewolników, którzy nieśli lektykę. Wydawało się, że nie ma żadnego bagażu. – Posłałem dwóch służących z kuframi podróżnymi do gospody – powiedział Alessandro, jakby czytał w jej myś​lach. Widocznie zaplanował dłuższy pobyt, choć gospoda nie była raczej odpowiednim miejscem dla takiej dziewczynki jak Lea, nawet podróżującej w towarzystwie ojca. Noelii cis​nęły się na usta dziesiątki pytań, ale najpierw postanowiła zająć się sprawami praktycznymi. – Niech José zaprowadzi mężczyzn do pomieszczeń za domem, wie, gdzie to jest – powiedziała. Alessandro odwrócił się i przekazał dalej polecenia. Znowu stali naprzeciw siebie w milczeniu i Noelia ponownie sobie uprzytomniła, jak żałośnie musi wyglądać. Zakłopotana wygładziła wilgotną suknię i odgarnęła włosy klejące się do policzków. Poczuła, że wzdłuż kręgosłupa spływa jej strużka potu. – Jeśli chciałabyś się przebrać… – Alessandro przerwał milczenie. – Z przyjemnością bym to zrobiła, ale dzisiaj jest dzień prania, więc nie mogę zostawić rzeczy w ługu.

Bez słowa chwycił jej rękę i odwrócił dłonią do góry. Skóra była szorstka, popękana od wody i mydła. Po praniu zawsze musiało upłynąć kilka dni, zanim się wygoiła i wygładziła. Alessandro lekko przejechał po niej kciukiem. Pieszczota drobna, dawno zapomniana, po której przez jedno mgnienie oka Noelia była jak odurzona. – Nie ma kogoś, kto mógłby cię w tym wyręczyć? – spytał. – Ja… – Serce Noelii uderzało tak mocno, że brakowało jej tchu. – Czasem pomaga nam córka sąsiadki. Mogę wysłać po nią Andrégo. – Wysunęła dłoń z ręki Alessandra i cofnęła się trochę, likwidując ową bliskość, którą od razu starał się między nimi wytworzyć. – Zaczekaj tutaj. Szybko poszła na górę do pokoju syna. – Idź do senhory Cátii i poproś, żeby przysłała Rosę – poleciła. André nie wykazywał na to szczególnej ochoty. – Tak, matko. Czy Lea może pójść ze mną? – Jeżeli wasz ojciec pozwoli. Rodzeństwo zeszło na dół, ale zanim jeszcze Noelia znalazła się w swoim pokoju, usłyszała kategoryczne „nie” Alessandra. André nie mógł się spodziewać, że Alessandro się zgodzi, ale przypuszczalnie na skutek zakazu mur, który wzniósł między sobą a ojcem, wzrósł jeszcze o parę cali. Noelia zdjęła suknię i rozpuściła włosy. Oczywiście najlepiej zrobiłaby jej kąpiel, ale byłoby to zbyt czasochłonne, więc musiała poprzestać na przetarciu całego ciała ręcznikiem, który zanurzała w zimnej wodzie. Następnie się ubrała, rozczesała włosy i upięła je szpilkami i grzebykami w prostą fryzurę, po czym nałożyła czepek, częściowo je skrywający. W dłonie wtarła olejek, który dostała od Joaquima. Schodziła do holu, gdy André wybiegł jej naprzeciw. – Rosa już jest, pomaga Lídii – rzucił. Noelia podziękowała i zeszła na dół. Zobaczyła Alessandra siedzącego przy dużym stole. Stała na nim miska z orzechami, karafka i kielich. Oczywiście Lídia wypełniała obowiązki pani domu, które ona zaniedbała. Ujrzawszy Noelię, Alessandro podniósł się z uśmiechem, sprawiając wrażenie trochę

niepewnego. W jego przypadku było to czymś tak niezwykłym i zupełnie do niego niepasującym, że poczuła się onieśmielona i zatrzymała się o parę kroków od stołu. – Célestine nie żyje – powiedział. Chwilę trwało, zanim uświadomiła sobie w całej pełni znaczenie tych słów. – To… – Zawahała się, bo nie bardzo wiedziała, co ma odrzec. – Bardzo ci współczuję. Nie była w stanie powiedzieć nic więcej i w duchu przepraszała za to, gdyż ta kobieta zmarła w tak młodym wieku i nie zrobiła nic więcej poza poślubieniem mężczyzny, którego ona kochała, i z pewnością nie miała z nim łatwego życia. Mimo to nie odczuwała autentycznego żalu. – Zmarła przy narodzinach naszej córki – kontynuował Alessandro. – Nie powiedzieliśmy jej, że umiera, po prostu zasnęła, trzymając w ramionach dziecko, którego tak bardzo pragnęła. Noelia rozumiała, co czuła, bo wiedziała, jak to jest, gdy trzyma się nowo narodzone dziecko, znała to ciężkie zmęczenie towarzyszące uczuciu szczęścia po porodzie. I ona też nie zastanawiała się nad tym, czy aby Lídia nie zataiła przed nią, że być może się już nie obudzi, kiedy zamknęła oczy wyczerpana. – I co teraz? – Teraz jestem tutaj. – Niejeden uznałby to za brak serca – zauważyła. – Tak, zapewne niejeden by tak uważał. Ton, jakim to powiedział, wskazywał, że już czyniono mu tego rodzaju zarzuty. Na swój sposób sytuacja była dziwaczna, gdy tak stali naprzeciw siebie i żadne z nich nie wiedziało, co powinno zrobić czy powiedzieć – Noelia, ponieważ się bała, że ulegnie głupiej nadziei, Alessandro, bo najwyraźniej nie wiedział, jak się odnieść do tego, co go poruszyło. W końcu jednak to on przezwyciężył dystans między nimi, przyciągnął Noelię do siebie i mocno ją objął. Jej głowa spoczęła na jego ramieniu, jego policzek w jej włosach, jej ramiona objęły go w talii, czubki palców gładziły aksamit kamizeli, jego palce delikatną skórę jej karku, nasadę włosów. Nastąpiła harmonia bijących serc i szybkich oddechów. Jakby same z siebie usta złączyły się w pocałunku. Koniuszki palców, przed chwilą jeszcze tak ostrożnie się muskające, wbijały się w barki i plecy, oddechy przechodziły w siebie nawzajem.

– Czy jedno zhańbienie nie wystarczy na resztę jej życia, ojcze? – Głos Andrégo brzmiał tak lodowato, że Noelia zadrżała i wyrwawszy się gwałtownie z objęć Alessandra, odwróciła się do syna. Chłopiec stał obok schodów, rękę opierał na poręczy, jakby potrzebował podpory. Twarz miał kredowobiałą. Lea, stojąca obok, wydawała się nie tyle wzburzona, ile zdumiona. – André, posłuchaj… – zaczęła Noelia, zanim Alessandro odpowiedział synowi. – To nie jest… – …to, co widać? – wpadł jej w słowo André. – Tak, oczywiście, nigdy nie jest. Powinienem napisać do wuja Joaquima i powiedzieć mu… – Nie zrobisz nic takiego – przerwał mu Alessandro. – Wolno ci się oburzać, ale ty mieszasz się w sprawy, które ciebie nie dotyczą i w które mieszać się nie powinieneś. André zacisnął dłonie w pięści. – Przed tygodniem zmarła wasza żona, dopiero co ją pochowano, a wy od razu przyjeżdżacie tutaj i bierzecie sobie moją matkę, jakby w waszym domu nie było dostatecznie dużo niewolnic, z którymi moglibyście sobie pofolgować. Przerażona Noelia zaczerpnęła powietrza, Lea zasłoniła rękami usta, a Alessandro, który w pierwszej chwili znieruchomiał, paroma susami znalazł się przy chłopcu. Noelia podbiegła, chwyciła go za rękę, ale nie zdołała zapobiec głośnemu policzkowi, po którym głowa chłopca odskoczyła w bok. Lea krzyknęła, chciała dotknąć ramienia Andrégo, ale on wyciągnął do góry rękę w obronnym geście i patrzył w milczeniu na ojca, a czerwony ślad dłoni na policzku stawał się coraz wyraźniejszy. – Ależ, André – szepnęła Lea – on ją kocha, powiedział mi to. Chłopiec odwrócił się do siostry. – Tak, tak samo jak kocha twoją matkę, prawda? I jak kochał donę Célestine. – André… – zaczęła Noelia, ale syn nie zwracał na nią uwagi. – Twoją matkę – mówił do Lei – porzucił w Indiach, moją matkę zostawił w Lagos. Jaka to różnica? Czy to miłość? Alessandro słuchał go w milczeniu, ale Noelia zauważyła, że na żuchwie uwidoczniły mu się mięśnie, co było jedynym znakiem, że nie jest mu obojętne to, co słyszy. Spojrzenie miał pozornie spokojne, niemal chłodne.

– A teraz – ciągnął dalej André – przychodzi tu znowu po tych wszystkich latach, choć przedtem mój dom nie wydawał mu się dostatecznie dobry. Dona Célestine nie dała mu syna, więc potrzebuje mnie, żeby zaprezentować światu dziedzica. Alessandro pokiwał głową w zamyśleniu. – Tobie to wszystko układa się w spójną całość, nieprawdaż? – Nasze matki traktowaliście jednakowo, wykorzystaliście je i porzuciliście. Potem zjawiliście się tutaj, gdy tylko doszło do waszych uszu, że macie syna. Natomiast Lei nie okazujecie ani trochę przychylności, bo jest dziewczynką. Wiem o wszystkim, co się wydarzyło, bo do mnie pisała. Teraz Alessandro przeniósł spojrzenie na córkę, a ta zakłopotana spuściła wzrok. – Sytuacja nie zawsze jest taka prosta, jak się wydaje – powiedział w końcu do syna. Przez chwilę chłodna fasada, za którą krył się Alessandro, stała się przezroczysta i ukazała nietypową dla niego wrażliwość. Noelia dotknęła jego ręki, a on mocno objął jej dłoń, co nie uszło też uwagi Andrégo. Chwycił za rękę Leę i bez słowa się odwrócił. Dziewczynka zwlekała, wydawało się, że chce jeszcze coś powiedzieć, ale w końcu poszła za bratem. – Ten gniew wzbiera w nim już od dawna – zauważył Alessandro. – A to, co mówiła Lea w Lizbonie, jest uderzająco podobne do tego, co powiedział André. – Zapewne rozmawiali o tobie, o tym, jak ich traktujesz. André kocha Leę od dnia, kiedy się poznali, a twoja niechęć do niej nie uszła jego uwagi. Zastanów się, jak to mogło wyglądać w jego oczach. – Nie muszę długo się nad tym zastanawiać, wyłożył mi to bardzo dobitnie. Pogładziła jego rękę. – A jak układa się między tobą a Leą? Byłam zaskoczona, zobaczywszy ją u twego boku. – Pozwoliła mi na pewne rzeczy spojrzeć jej oczami i nie zawsze było to dla mnie pochlebne. – Alessandro zerknął ku schodom. – Może powinienem pójść na górę i porozmawiać z nim? – Myślę, że teraz w ogóle by cię nie słuchał. Zaczekaj do jutra. Skinął głową. – Gdzie… – Przerwała na sekundę. – Gdzie będziecie mieszkać? W gospodzie?

– Liczyłem, że Lea mogłaby u ciebie, a ja w gospodzie, by nie dawać powodu do plotek. – Oczywiście, że jest u nas mile widziana. – Noelia niepewnie skinęła głową. Znowu się pocałowali, ale żeby i tym razem ich nie zaskoczono, wzięła Alessandra za rękę i pociągnęła go do pokoju, w którym stał kołowrotek i gdzie Lídia spędzała swego czasu całe godziny przy szyciu. Kiedyś siadywała tutaj matka Noelii wraz z innymi kobietami, wspólnie przędły i dziergały robótki. Alessandro zamknął drzwi i już po chwili Noelia była w jego ramionach. Ujął w ręce jej twarz, całował czoło, skronie, powieki, policzki i usta. – Kocham cię – szeptał, gdy jej drżące wargi się rozchyliły. – Pokochałem cię już na statku i będę cię kochał przez resztę życia. Spod przymkniętych powiek Noelii popłynęły łzy i potoczyły się ciepłymi strużkami po policzkach. Oderwała się od Alessandra i wierzchem dłoni otarła oczy. – Przykro mi. – Przyciągnął ją do siebie, ukrył głowę na jej piersi i mocno oplótł ją ramionami. – Powinienem… – Nie. – Noelia uniosła głowę i przesunęła ręce na jego barki. – Myślę, że decyzje, które należało podjąć w tych wszystkich minionych latach, dla żadnego z nas nie były łatwe. Co to teraz da, jeśli będziemy mówić, co by było, gdyby? Usiadł na krześle i wziął ją na kolana. Objęła go za szyję i całowali się tak długo, że nawet nie spostrzegli, iż cienie się wydłużyły, dopóki nie usłyszeli głosu Rosy, którą Lídia odprowadziła do drzwi akurat w chwili, gdy do domu wrócił Rodolfo. – Zostań – szepnęła Noelia, gdy wreszcie ich usta się rozłączyły. – Jesteś pewna? – spytał. – Tak – odpowiedziała równie cicho. Nie zdjął rąk z jej talii i choć rozsznurował już suknię, wstrzymał się z dalszymi pieszczotami. – Lea dostanie mój pokój – rzekła Noelia – a ty ten, który stoi pusty, gdzie ona spała ostatnim razem. – A ty? – Ja zajmę pokój Joaquima… – Zamilkła, nie kończąc.

Usłyszeli zbliżające się kroki, a zaraz po nich głos An​drégo: – Zobaczę, czy są tutaj. Noelia błyskawicznie wstała i skierowała się do drzwi, pospiesznie sznurując tasiemki sukni. Drzwi się otworzyły, ale André nie wszedł do pokoju, lecz zatrzymał się zakłopotany na progu. Noelia zauważyła jego wahanie i niepewność, z jaką spoglądał to na nią, to na Alessandra. Uśmiechnęła się, jakby chciała mu dodać otuchy. – Ja… – Chłopiec nabrał powietrza i powiedział jednym tchem: – Chciałbym was przeprosić za swoje słowa, matko. – Następnie zwrócił się do Alessandra: – I was też proszę o wybaczenie przez wzgląd na moją matkę i Leę. – Wypowiedzenie tych słów przyszło mu z wyraźnym trudem. – Już dobrze, André. – Alessandro też podniósł się z krzesła. – Nie chcę się już nad tym rozwodzić i twierdzić, że potraktowałem Leę sprawiedliwie, bo tak nie było. Ale wobec ciebie zawsze starałem się być w porządku, dla dobra twego i twojej matki. Z was wszystkich ty masz najmniej powodów, żeby żywić do mnie urazę. André przytaknął, choć nie wydawał się przekonany, ale nie był już też tak negatywnie nastawiony do ojca jak wcześniej. – Wyślij Rodolfa z niewolnikami – odezwała się Noelia – do gospody po kufry. Twarz chłopca natychmiast rozjaśniła się uśmiechem. – Czy to znaczy, że Lea zostanie u nas kilka dni? Noelia spojrzała na Alessandra, a ten odpowiedział synowi uśmiechem. – Tak, to znaczy właśnie to. Teraz w pokoju pojawiła się również Lea i wyglądało na to, że przez cały czas stała za drzwiami i podsłuchiwała, co się tutaj dzieje. – To cudownie, ojcze – ucieszyła się. – Chociaż w gospodzie mogłoby być ciekawie. – I właśnie dlatego nie będziesz tam nocować – skwitował Alessandro. Lea zaśmiała się zuchwale. – Co takiego mogłoby mi się stać, gdybyście byli przy mnie?

*

Dom nabrał życia, któremu teraz towarzyszyła słodka nadzieja. Wprawdzie Alessandro o tym nie mówił, niemniej nie pozostawiał wątpliwości, że myśli o zabraniu Noelii do Lizbony. Lídia przygotowała posiłek, a gdy Lea wstała, żeby jej pomóc podać do stołu zimną pieczeń, chleb i oliwki, Alessandro rzucił córce zdziwione spojrzenie. Posiłek przebiegł w milczeniu, ale w miłej atmosferze. Widać było, że Lea czuje się dobrze, pozwoliła, by Lídia się o nią troszczyła i trochę ją rozpieszczała. Kiedy staruszka uszczypnęła ją lekko w policzek i zauważyła, że wygląda na zabiedzoną, Alessandro zmarszczył czoło. Widocznie zaczęło mu świtać, że pobyt Lei tutaj wcale nie przebiegał stosownie do jej stanu, jak to niewątpliwie zakładał. Jej zabawy z Andrém, gdy się im bliżej przyjrzeć, stanowiły tylko punkt kulminacyjny wolności, której dopiero tutaj było jej dane posmakować. Kiedy dzieci udały się do swoich pokoi, Alessandro i Noelia zostali jeszcze chwilę w holu, po czym wyszli do pogrążonego w ciemności ogrodu i usiedli na ławce. Mimo chłodu i choć powietrze pachniało deszczem, byli szczęśliwi, siedząc obok siebie w milczeniu i ciesząc się swoją bliskością. W czasie samotnych godzin Noelia nieraz wyobrażała sobie taką scenę. I podobnie jak w marzeniach Alessandro dotykał teraz jej ręki i bawił się jej palcami. Kiedy wreszcie się podniósł, też było jak w jej fantazjach, choć wiedziała, że przyzwoitość nakazuje, by się teraz rozstali. Chciała odprowadzić go do schodów, pójść razem na górę, a potem się pożegnać. Stanęli na podeście schodów, wciąż trzymając się za ręce, tak jak to było przed laty na statku. Wymiana spojrzeń, lekkie ściśnięcie palców, pochylenie głów, zbliżenie ciał. Wiedziała, że jest zgubiona, tak samo jak wtedy. Mocno bijące serce zagłuszało wszelkie dźwięki, gdy u boku Alessandra szła do jego pokoju. Ledwie zamknął drzwi, znalazła się w jego ramionach, odwzajemniała każdy łapczywy pocałunek, każdą czułą pieszczotę, gdy rozsznurowywała tasiemki tak samo niecierpliwymi ruchami jak on. Potykając się i zataczając, doszli do łóżka i opadli na nie. Poczuła pod rozpaloną skórą chłód gładkiego prześcieradła. Kiedy uniosła się, wyginając ciało w łuk, Alessandro chwilę zwlekał, patrząc jej w oczy. – Wyjdź za mnie. – Tak. – Przyciągnęła go ku sobie. – Tak, tak, tak. Jej słowa zostały stłumione przez pocałunki, zatopiły się w szlochu i rozbrzmiewały w niej echem jak fale uderzające o brzeg, kiedy świat wokół rozprysnął się na drobne kawałeczki. Kiedy leżała przytulona do piersi Alessandra, słuchając bicia jego serca, które stopniowo się

uspokajało, przed jej zamkniętymi oczami przelatywały niepowiązane ze sobą obrazy. – Śpisz? – usłyszała jego cichy głos. – Nie. – Uśmiechnęła się, ale nie uniosła powiek, gdyż to wyczerpanie było takie przyjemne. – Za bardzo boję się zasnąć, by po przebudzeniu nie stwierdzić, że to był tylko sen. – Nie uważasz, że byłby to niezwykle naturalistyczny sen? Noelia poruszyła się sennie i uśmiechnęła. Głęboko w niej pulsował lekki ból, który był na swój sposób przyjemny i budził w niej ponownie pragnienie, żeby w ramionach Alessandra zespolić się z nim w jedno. I jeszcze raz, i jeszcze, i jeszcze. – Po powrocie do Lizbony – rzekł Alessandro – oznajmię rodzinie, że chciałbym pojąć cię za żonę, gdy tylko minie określony czas od śmierci Célestine, jakiego wymaga przyzwoitość. Może to być pięć czy sześć miesięcy, chyba wystarczy, żeby nie urazić jej rodziców. – Ani trochę nie czujesz żalu po jej śmierci? – spytała Noelia. Odetchnął głęboko. – Nie tak, jak się odczuwa żal po śmierci ukochanej osoby – odparł. – Nie potrafię tego dokładnie wytłumaczyć… Przykro mi, że nie mogła prowadzić takiego życia, jakiego pragnęła, i żałuję, że jej tego nie umożliwiłem. Żal mi, że umarła tak młodo i że jej śmierć koniec końców oznacza dla mnie tylko tyle, że daje mi swobodę poślubienia ciebie. Noelia przesunęła palce po jego obojczyku. Żal jej było tej kobiety, która tak młodo odeszła z tego świata. – A dziecko? – spytała wreszcie. – Sofia? To jeden z obowiązków, które w moim domu siłą rzeczy spadną na ciebie, bo będziesz musiała przyjąć rolę matki. – Podniósł się, by na nią popatrzeć. – Mam nadzieję, że nie będzie to dla ciebie niemożliwe do zniesienia, bo to nie twoje dziecko. Próbowała sobie wyobrazić, jak to jest trzymać znowu w ramionach niemowlę, być matką małej dziewczynki. Właś​nie skończyła trzydzieści lat i nie wiedziała, czy jeszcze kiedyś będzie przy nadziei. – Wiesz, że zawsze pragnęłam być matką twojej córki – powiedziała. Odgarnął jej z czoła splątane włosy i położył rękę na ramieniu.

– Czy wtedy, kiedy chciałaś zabrać mapy, wiedziałaś już, że spodziewasz się dziecka? – spytał. – Wiedziałam? Nie, przeczuwałam to, ale odsuwałam od siebie to przeczucie, ponieważ nie umiałam właściwie wytłumaczyć sobie objawów. Tak bardzo chciałam się mylić, bo potwornie się bałam. Brat był w więzieniu, ja sama z dzieckiem… – Dlaczego mi o tym nie powiedziałaś tamtej nocy? – Może bym to i zrobiła, gdybyś przynajmniej chwilę wstrzymał się z oświadczeniem, że w Lagos odeślesz mnie na ląd. Ty jednak oznajmiłeś to jak rzecz całkiem oczywistą, jakbym nie powinna spodziewać się niczego innego. Na sekundę Alessandro zamknął oczy, potem jednak, gdy utkwił wzrok w Noelii, ujawnił to wszystko, co w głębi duszy odczuwał. Wyczytała z jego twarzy ból i żal, ślady dawnego gniewu, urazy i miłości. – Często o tym myślę, o mojej zranionej dumie, kiedy zobaczyłem cię z mapami w ręku, o tym, jak cię uderzyłem i upokorzyłem… – Głos mu się załamał, więc Noelia objęła go i złączyła usta z jego ustami. Tym razem kochali się bez pośpiechu, szukali tego, co znajome, pozwalali, żeby ich ciała przypominały sobie siebie nawzajem, odkrywali się na nowo – w każdym drżeniu ciała, w sposobie, w jaki zamykał oczy, a potem ją całował. Przed świtem Noelia opuściła pokój Alessandra, żeby spędzić resztę nocy w sypialni brata. Położyła się do łóżka i zaledwie przyłożyła głowę do poduszki, zasnęła. Spała głębokim snem bez snów, z którego wyrwał ją delikatny głos Lídii. Rozprostowała się i westchnęła z rozkoszą. – Ach, cudownie mi się spało – powiedziała. – A już się bałam, że samej ci się to nie uda. – Lídia zdawała się nie zauważać rumieńca, który wypłynął na twarz Noelii. – W twoim pokoju jest już naszykowana kąpiel. Noelia się podniosła. – Och Lídio, czy to Rodolfo sam zagrzał i wniósł na górę tyle wody? Przecież wiesz… – Nie martw się, kochanie. Pomogli mu niewolnicy Dom Alessandra. Niewolnicy. Oni też będą w domu Alessandra i nie ma się co spodziewać, że wszystkich wyzwoli. O tym jednak teraz myśleć nie chciała, nie do czasu, aż się tam znajdzie i zobaczy wszystko na własne oczy. Przyszłość pokaże, jak to dalej będzie.

Pierwszą osobą, którą spotkała, schodząc na dół, był ​A ndré. – Dzień dobry, matko – powitał ją. – Lea poprosiła ojca, żeby poszedł z nią nad morze. Mnie się wydaje, że on wolałby się stąd nie ruszać, ale chyba się zorientował, że chciałbym zostać z wami sam. Noelia usiadła przy stole, na którym leżał świeżo upieczony chleb, kawałek sera, oliwki i plastry wędzonego mięsa. Była głodna, ale na widok poważnej miny syna przeszła jej chęć zjedzenia czegokolwiek. – Rozumiem, że dla ciebie to wszystko musi być trochę zaskakujące, ale… – zaczęła. – Wyjdziecie za niego? Noelia popatrzyła synowi w oczy i przytaknęła. – Wyjdę. – A co będzie ze mną? Naprawdę myślicie, że chciałbym na zawsze zamieszkać w jego domu? – Przecież już teraz od czasu do czasu tam mieszkasz. – Tak, ale mój dom jest tutaj i nawet kiedy przebywam u niego, wiem, że nie muszę tam zostać na stałe. Noelia rozkruszyła w palcach kawałeczek chleba. – Chcesz powiedzieć, że nie pojedziesz ze mną? – spytała. – Nie, matko, oczywiście, że nie. Ale przecież nie musicie z nim jechać. Dlaczego nie może wszystko zostać tak, jak jest? – Uważasz, że możesz sobie nadal jeździć do Lizbony, kiedy tobie to będzie odpowiadać, a ja mam tu dalej żyć sama? – Ależ nie jesteście sama, macie wuja Joaquima i mnie. – Tak, mam was, i Bogu za to dziękuję, ale ja też mam pragnienia, André, nie tylko ty. Czy zadowoliłbyś się siedzeniem do końca życia w tym domu, nie wypływając w morze ani się nie żeniąc? – Nie – przyznał chłopiec. – Ale nie chciałbym was stracić dla niego.

– Nie stracisz mnie. Niezależnie od tego, jak bardzo go kocham, ciebie kocham bardziej niż kogokolwiek na świecie – zapewniła. – Ale nie na tyle, żeby z niego zrezygnować. Łzy napłynęły Noelii do oczu. – A czy ty kochasz mnie tak mocno, żeby zrezygnować z życia na morzu? Teraz chłopcu zabrakło słów i spuścił wzrok. – Naprawdę chcesz postawić mnie przed takim wyborem? – spytała. Na to pytanie też nie odpowiedział. – Czy mam już nigdy nie wyjść za mąż? I zawsze być sama, kiedy ty będziesz z wujem w Lizbonie? Takie życie sobie dla mnie umyśliłeś? – Zanim on się pojawił, wszystko było dobrze – upierał się André. – Niczego wam nie brakowało. – Jesteś jeszcze młody i nie masz pojęcia o życiu. – Noelia uśmiechnęła się z goryczą. – Byliście nieszczęśliwa? – Nie, mam przecież ciebie, więc jak mogę być nieszczęśliwa? – Uśmiechnęła się do niego czule. – Czasami jednak są w życiu puste miejsca, których nie jest w stanie wypełnić nawet najbardziej kochany człowiek. W twoim przypadku jest to tęsknota za morzem i ja ci pozwolę któregoś dnia odejść, nawet jeśli złamie mi to serce. André chwycił jej rękę. – Nie musicie się smucić, matko. Zawsze będę do was wracać. – Zawahał się chwilę. – Do Lizbony również. Noelia pogładziła kostki jego palców, opalone i trochę szorstkie od przebywania na dworze. Nie były to już ręce dziecka, lecz chłopca na progu wieku męskiego. – On naprawdę cię kocha – powiedziała. – Masz dwie siostry, które zawsze mógłbyś widywać, a nie tylko wtedy, kiedy przyjeżdżasz w odwiedziny. – Jakoś nigdy nie myślałem o dziecku dony Célestine jak o siostrze. – W głosie Andrégo pobrzmiewał ton lekkiego rozbawienia. – Na pewno nigdy nie będzie mi tak bliska jak Lea. –

Wysunął rękę z dłoni Noelii. – Jeśli rzeczywiście chcecie wyjechać do Lizbony, to niech was Bóg prowadzi.

*

– Nie przyszło wam do głowy, żeby mnie zawiadomić i uzgodnić ze mną swój przyjazd? – spytał Joaquim Fontoura, kiedy ochłonął ze zdziwienia na widok Alessandra w swoim domu. – To była błyskawiczna decyzja – odrzekł Alessandro. Siedział w holu tylko z bratem Noelii, gdyż ten bez większych ceregieli odesłał wszystkich, gdy tylko się dowiedział, że Alessandro przebywa tu już od kilku dni i nocy. – Domyślam się, że wiecie, co to oznacza dla reputacji mojej siostry. I zaoszczędźcie mi opowieści o oficjalnym rozdziale pokojów, bo nie chcę nic o tym wiedzieć. – Nawet nie zamierzałem tego robić – odparł Alessandro. – Chciałbym raczej powiedzieć, że pragnę poślubić ​N oelię. Joaquim uniósł brwi. – I naprawdę prosicie mnie o pozwolenie? – Nie, podaję wam mój zamiar do wiadomości. Alessandro zdawał sobie sprawę, że Joaquim nie będzie się sprzeciwiał, ponieważ i on odczułby ogromną ulgę, wiedząc, że byt siostry będzie zapewniony. – Spodziewam się jednak, że nie będziecie chcieli ożenić się szybko po śmierci dony Célestine, w przeciwnym bowiem razie zaczną się plotki – zauważył Joaquim. – Oczywiście, że musi upłynąć parę miesięcy, ale to niczego w mojej decyzji nie zmieni. Na chwilę Joaquim zatrzymał wzrok na Alessandrze, potem w zamyśleniu powędrował spojrzeniem w dal. – Wtedy, gdy wtrącono mnie w Lizbonie do więzienia – zaczął po dłuższej chwili milczenia – wierzyłem, że być może będę mógł jakoś się wykręcić, i ważne było dla mnie tylko to, że

uratowałem siostrę – jakby to była moja zasługa. – Roześmiał się sarkastycznie. – Potem zaczęli mnie wypytywać i wtedy nie liczyło się nic oprócz bólu. W duchu lżyłem siostrę za to, że nie wykupiła mnie z waszych rąk swoim ciałem. – Oczy mu się zaszkliły, z kącika spłynęła łza. – Możecie sobie wyobrazić, że wymaga się czegoś podobnego od własnej siostry? Kiedy już było po wszystkim – kontynuował – tak się wstydziłem, że myślałem, że nigdy nie wrócę do domu. Potem jednak przyjechałem tutaj i zastałem Andrégo, a ona napomknęła, że nie uległa wam po to, żeby mnie uwolnić, lecz dla własnej przyjemności. – Otarł oczy. – I znowu ją zwymyślałem i zraniłem. Aż wreszcie stało się dla mnie jasne, że nie mam do tego prawa. Gdybyście mnie uwolnili, a ona byłaby w ciąży, też bym ją lżył i mówił, że wolałbym umrzeć niż uczynić z niej dziwkę. I mając trzeźwy umysł, zawsze bym zdecydował tak samo. Alessandro obserwował mężczyznę, którego swego czasu kazał zakuć w kajdany i który utykał na nogę po tym, jak traktowano go w Lizbonie. A jednak wiedział, że po raz drugi postąpiłby tak samo, po prostu dlatego, że nie miał innego wyboru. – Kocham Andrégo – ciągnął dalej Joaquim Fontoura. – Może i Noelia popełniła błąd, zostając swego czasu waszą kochanką, ale się cieszę, że jest kobietą kochaną, a nie ladacznicą z mojego powodu. Przyznaję, że będzie mi ich obojga brakowało. – Nie macie zatem nic przeciwko temu małżeństwu? – upewnił się Alessandro. – A przeszkadzałoby to wam? – Nie, ale Noelia byłaby smutna. Joaquim Fontoura znowu błądził wzrokiem gdzieś poza nim, jakby przed jego oczami przesuwały się obrazy, których nie znał nikt oprócz niego. – Smutna – rzekł w zamyśleniu. – Smutna była wystarczająco długo.

II Lizbona, luty 1561

Ciemne chmury zaczęły połykać światło słoneczne późnym popołudniem, więc kiedy Taís po wizycie u Any ruszyła w drogę do domu, zapadał już zmrok. Lektyka niesiona przez niewolników przechylała się na boki na schodach i stromych uliczkach Alfamy. Dookoła hałasowały dzieci rybaków, kobiety wychylone z okien prowadziły rozmowy nad zaułkami, starzy ludzie siedzieli w drzwiach domów i obserwowali uliczny ruch, a nad wszystkim unosiła się woń ryb, gotowanego i pieczonego mięsa, odpadków i słony zapach morza. Lekki, chłodny wiatr, zwiastujący deszcz, wydymał zasłony lektyki. Taís zamknęła oczy i poddała się usypiającemu kołysaniu. Ostatnio wciąż była zmęczona, domyślała się więc, że znowu nosi w łonie dziecko. Gdyby to od niej zależało, poprzestałaby na tym, bo choć bardzo kochała swoje dzieci, zmęczyły ją częste ciąże i porody i nie chciała rodzić dziecka rok po roku aż do czasu, gdy zgodnie z prawami natury pewnego dnia jej ciało odmówi tej posługi. Jeśli Rui nie był na morzu, mogła się spodziewać, że w ciągu tych miesięcy, kiedy przebywa w domu, ona zajdzie w ciążę. Jednak za nic w świecie nie wyrzekłaby się miłości fizycznej, gdyż nadal kochała męża z całym oddaniem, do jakiego była zdolna, choć pragnęła, żeby znalazł się sposób na uniknięcie w przyszłości kolejnych ciąż. Chciała porozmawiać na ten temat z Aną, ale nie bardzo wiedziała, jak poruszyć ten temat. Kiedy się zorientowała, że lektyka się zatrzymała, jakby niewolnicy nie wiedzieli dokładnie, którędy iść, odchyliła zasłonę, chcąc się przekonać, jaka może być przyczyna postoju. Jednak niewolnicy szybko ruszyli, biorąc tak ostro zakręt, że lektyka przechyliła się na bok. Taís oparła się o siedzenie i zatopiła w myślach, trzymając jedną rękę na brzuchu, który znowu stał się naczyniem dla tak cennego dobra, jak rozpoczynające się życie. W pewnej chwili zwróciła uwagę, że szum głosów wokół niej ucichł, co nie było czymś

normalnym na tętniących życiem ulicach Lizbony, którymi prowadziła jej droga do domu. Uchyliła zasłonę i rozejrzała się skonsternowana. Tuż obok siebie zobaczyła rozlatujące się mury budynku, z których odpadał tynk, drzwi ledwo trzymały się na zawiasach, a zamiast okien ziały czarne dziury. Wzdrygnęła się na widok dwóch przemykających szczurów. Odsunęła zasłonę z drugiej strony i wychyliła się lekko, żeby przywołać służącego, który szedł jako pierwszy, poprzedzając lektykę. Pół kroku za nim kroczył ciemno odziany mężczyzna, jego silna ręka spoczywała na barku służącego. Zmarszczywszy czoło, Taís obejrzała się do tyłu i napotkała wzrok niewolnika trzymającego uchwyt lektyki. Wyglądał na zaniepokojonego. Przesunęła spojrzenie dalej i zauważyła, że obu uzbrojonym służącym, którzy eskortowali lektykę, również towarzyszą dwaj ubrani na ciemno mężczyźni. Twarze służących były pełne napięcia, a gdy jeden z obcych mężczyzn posłał jej obleśny uśmiech, służący lekkim potrząśnięciem głowy dał jej znak, żeby milczała. O ile z początku była zdziwiona, o tyle teraz ogarnął ją nagle strach tak gwałtownie, jakby ktoś wymierzył jej cios w żołądek. Poczuła ucisk w piersi i dławienie w gardle. Opad​ła do tyłu i zaciągnęła szarpnięciem obie zasłony, jakby mogła w ten sposób odgrodzić się od tego, co się działo na zewnątrz. Siedziała tak w tej rzekomej ostoi bezpieczeństwa, oplatając ramionami ciało, i oddychała przyspieszonym urywanym rytmem. Po chwili głosy stały się głośniejsze, lektyka się pochyliła i w końcu opadła na ziemię. Słychać było stęknięcia i krzyki. Taís zasłoniła usta dłonią, wcisnęła się w siedzenie i utkwiła wzrok w poruszających się na wietrze zasłonach. Nagle głosy umilkły i rozległ się odgłos kopyt końskich. Znowu usłyszała męskie głosy, jeden z nich nawykły do wydawania rozkazów i dziwnie znajomy. Zasłona się uchyliła i oczom Taís ukazała się twarz Dom Luísa de Brissaca. – Dona Taís – odezwał się. – Mam nadzieję, że za bardzo się nie przestraszyłaś. Odetchnęła z ulgą i chwyciła rękę, którą do niej wyciągnął, żeby pomóc jej wysiąść z lektyki, potem jednak oddech uwiązł jej w gardle, gdy zobaczyła leżące na ziemi powykręcane ciała niewolników i służących, ich puste oczy, kałuże krwi. Obok Luísa stali ubrani na ciemno mężczyźni, którzy przed chwilą szli obok jej służących. Zszokowana popatrzyła na Luísa, potem przeniosła ponownie spojrzenie na mężczyzn i na leżące zwłoki. – Nie rozumiem… – zaczęła. – Moi ludzie – Luís wskazał pięciu uzbrojonych mężczyzn stojących w pewnej odległości od nich wraz z młodym niewolnikiem trzymającym jego konia – zmusili do ucieczki bandytów, którzy chcieli was napaść. Niestety, nie zdołali przeszkodzić wymordowaniu waszej eskorty. – Ale ci ludzie…

– Tak, dono Taís, z pewnością, ale to wiecie wy i wiem ja, poza tym nikt, nieprawdaż? Serce Taís waliło jak oszalałe. – Mój mąż jednak uwierzy, że było tak, jak ja mu to przedstawię. – Słusznie, tak być powinno. Tylko że nie będzie mógł tego udowodnić. – Dom Luís się zaśmiał. – I będzie szczęśliwy, że odzyskał was całą i zdrową. Proszę sobie bowiem tylko wyobrazić, że komuś przyszłoby do głowy was zhańbić, czyż nie byłoby to straszne? A następnym razem mogę się nie zjawić na czas u waszego boku. Taís przełknęła ślinę i usiłowała wykrztusić choć słowo. – Ale dlaczego? Co ja takiego… – jąkała się. – Och, wy oczywiście nic, dono Taís – zapewnił ją miękkim głosem Dom Luís. – Chciałbym raczej dać do zrozumienia waszemu mężowi, jak ważne jest, żeby w przyszłości trzymał się z daleka od moich spraw. – Pojęcia nie mam, co on ma wspólnego z waszymi sprawami. Dom Luís znowu się roześmiał. – Natomiast on wie to doskonale. Widzicie, kiedy swego czasu dona Ana dała mi kosza, ludzie nieźle się ze mnie naśmiewali. Rozumiecie zapewne, że nie puszczę płazem takiego upokorzenia. Mogły upłynąć lata, ale mój gniew bynajmniej nie osłabł. Odczekałem tylko do odpowiedniej chwili. – Przecież nie będziecie mogli poślubić dony Any – zauważyła Taís. – Toteż bym tego nie zrobił, nawet gdyby istniała taka możliwość i ponownie by mi zaproponowano jej rękę. Nie oddaję się romantycznej miłości, dono Taís, ale nie pozwolę bezkarnie robić z siebie głupca. Zarówno ona, jak i ten Anglik powinni za to zapłacić. Ona będzie pędzić życie w domu swego brata i nigdy więcej nie wyjdzie za mąż, on nie będzie już posiadał ani reala, kiedy się z nim rozprawię. A jedna z jego córek wyjdzie za jednego z moich synów. Jako matka wiecie na pewno aż za dobrze, że los własnych dzieci może boleć znacznie bardziej niż własny. Przez jedną pełną lęku chwilę Taís pomyślała o własnych dzieciach i zadrżała. – Nic przez to nie zyskacie – rzekła.

– Nic oprócz satysfakcji, wiem. Ale ona straci to, w imię czego uciekła, i jeszcze więcej. Taís chciała coś powiedzieć, pragnęła zaprzeczyć, ale zrezygnowała i wskazała na swoich służących. – I po to, żebyście mi o tym powiedzieli, siedmiu ludzi musiało stracić życie? – Czterech niewolników i trzech służących, niewielka i łatwa do zastąpienia strata. Niestety, była konieczna, żeby pozbyć się świadków. Dom Luís skłonił się elegancko i przytrzymał zasłonę lektyki, żeby Taís mogła wsiąść. Ona jednak nie miała zamiaru tego zrobić. – Zakładam, że wiecie, iż moja lektyka raczej nie będzie w stanie sama udać się do domu? – Ależ oczywiście, dono Taís. Osobiście zadbam o to, żebyście bezpiecznie dotarli do domu. Skinął na swoich ludzi. Taís wciąż stała bez ruchu. – Nie ma mowy, żebym oddała się w ręce waszych służących. Dom Luís uniósł brwi. – Oni są ze wszech miar godni zaufania – zapewnił. – Ręczę za to. – Tak, ręczycie? Po tym, jak dopiero co kazaliście zamordować siedmiu ludzi? – Naprawdę myślicie, że mógłbym wam zrobić krzywdę? Gdybym miał taki zamiar, tutaj byłaby ku temu doskonała okazja, nie sądzicie? Taís milczała. – Oczywiście będę wam towarzyszył i odprowadzę was aż do samej Villa dos Ciprestes. – I domyślam się, że również ci trzej osobnicy – Taís wskazała na czarno ubranych mężczyzn – będą stanowić moją eskortę, pod której opiekę mam się oddać z pełnym zaufaniem. Dom Luís powędrował wzrokiem w stronę trzech mężczyzn. – Oni? Tych nikt już więcej nie zobaczy na oczy.

Skinął ledwo zauważalnie na służących i zanim trzej mężczyźni zdążyli się zorientować, co się dzieje, pochwycili ich strażnicy Dom Luísa i natychmiast poderżnęli im gardła. Taís krzyknęła i się odwróciła, dławiło ją w krtani, przycisnęła dłoń do piersi. Poczuła, że ktoś ostrożnie ujmuje ją za łokieć, jakby potrzebowała oparcia. Gwałtownie wyrwała się Dom Luísowi – bo przecież żaden służący nie odważyłby się jej dotknąć. – Chętnie bym wam oszczędził tego widoku, ale tak samo nie mogli zostać przy życiu jak wasi słudzy – powiedział. – Dlaczego od razu nie kazaliście zabić moich ludzi? – spytała Taís. – Żeby tu was przynieść, potrzebowałem mężczyzn, których nie kojarzono by ze mną, gdyż ulice, którymi was wyprowadzałem, były pełne ludzi. Tutaj zresztą również mogliby być jacyś świadkowie, choć wydaje się to raczej mało prawdopodobne. A ci powinni raczej zobaczyć, jak jacyś obcy, a nie moi ludzie mordują waszą służbę i niewolników. – Dom Luís znowu wyszczerzył zęby w uśmiechu. – Czyż ludzie nie będą zadawać sobie pytania, czego szukaliście w Alfamie? – W żadnym wypadku, będą bowiem podejrzewać jakieś pikantne tajemnice. Nie zwracając na niego więcej uwagi, Taís podeszła do zwłok i popatrzyła na twarz służącego, który jeszcze przed chwilą rzucił jej ostrzegawcze spojrzenie. Teraz jego oczy patrzyły martwo w niebo. Poczuła, jak ogarnia ją żal za każdym z nich. – Nie możecie ich tutaj tak zostawić – zwróciła się do Dom Luísa. De Brissac westchnął, jakby miał przed sobą uparte dziecko. – Co oni was obchodzą? Zabierzemy ich broń, a ubranie i tak już nie nadaje się do użytku. – Mają prawo do godnego pochówku – zauważyła. – Jeśli to was uspokoi, zostawię tutaj jednego z moich ludzi, żeby pilnował, by nikt nie zbezcześcił zwłok. Taís wykrzywiła usta w gorzkim uśmiechu. – Spodziewacie się, że wam zaufam? – Macie moje słowo.

– Nie przywiązuję do niego żadnej wagi. Luís de Brissac niewątpliwie poczuł się urażony tymi słowami, bo oczy rozjarzyły mu się gniewem tak gwałtownie, że Taís aż się cofnęła. – Jeszcze się nie zdarzyło, żeby ktokolwiek wątpił w moje słowo! – wybuchnął. – Można niejedno o mnie powiedzieć, ale nie sposób zarzucać mi niesłowność! – Wskazał ruchem głowy zwłoki. – Mąż wasz może zadbać o to, żeby ich stąd zabrano. A teraz proszę wsiadać, nie robić już więcej ceregieli. Taís zdawała sobie sprawę, że nic innego jej nie pozostaje. Nie wiedziała, gdzie się znajduje, ani też sama nie znalazłaby drogi w tym labiryncie uliczek. Poza tym zbyt duże było niebezpieczeństwo, że wpadłaby w ręce motłochu. Zacisnąwszy usta, wsiadła do lektyki, lekceważąc wyciągniętą rękę Dom Luísa, który chciał jej pomóc. Bez słowa zaciągnęła zasłony i czekała, aż lektyka ruszy.

*

Manewr był łatwy do przejrzenia. Alessandro znał męża młodej kobiety siedzącej z rodzicami przy dużym stole ustawionym w holu. Miała teraz dwadzieścia jeden lat, półtora roku temu owdowiała. Rzut oka na matkę nie pozwolił mu odgadnąć, czy aprobuje ona plany stryja Sérgia, który był pochłonięty rozmową z ojcem dziewczyny. Wtajemniczona w nie była na pewno, tylko jemu przezornie nie ujawniono zamiarów kryjących się za zaproszeniem, wymuszając tym uprzejmość, jaka przystoi gospodarzowi. Wiedział, że matka nie jest uszczęśliwiona jego decyzją poślubienia Noelii, choć wyraźnie tego nie powiedziała. Wiedział jednak również, że nie czyniłaby mu przeszkód i nie utrudniała nowej synowej życia. Nie byłoby to w jej stylu, nie mówiąc o tym, że za bardzo kochała Andrégo. Przezwyciężając niechęć, wdał się w rozmowę z ojcem młodej kobiety, pilnując się jednak, żeby nie poświęcić jej więcej uwagi, niż to było absolutnie konieczne, gdyż nie chciał jej dawać fałszywych nadziei. Miała dwuletniego synka i chęć ponownego wyjścia za mąż zdawała się w pełni zrozumiała, gdyż była za młoda na samotność i potrzebowała ojca dla chłopca. Jeśli rozczarowała ją jego obojętność, to nie dała tego po sobie poznać, a kiedy nadszedł czas pożegnania, posłała mu nieśmiały uśmiech, na który odpowiedział lekkim uniesieniem kącików ust. Przykro mu było, że daje jej taką odprawę, i już teraz wiedział, że nigdy nie naraziłby na podobną sytuację swoich córek.

Mężczyzna, który zechce pojąć za żonę jedną z nich, przyjdzie do niego i to od niej będzie zależało, czy go odrzuci, czy zaakceptuje. W żadnym wypadku nie zastosuje takiej niezręcznej taktyki, jak to zrobili rodzice tej młodej kobiety, którzy w dodatku wydawali się trochę poirytowani. Dom Sérgio też nie wyglądał na szczególnie usatysfakcjonowanego przebiegiem wizyty i Alessandro się zastanawiał, jakie obietnice poczynił rodzicom dziewczyny. – Co to ma znaczyć? – Przeszedł od razu do rzeczy, gdy tylko goście opuścili dom. – Nie jestem nią zainteresowany – odrzekł Alessandro. – Twoja córka potrzebuje matki, a ty żony. Dużo czasu zajęło mi znalezienie odpowiedniej partii, panny, która pochodziłaby z dobrej rodziny, miałaby doświadczenie jako matka i byłaby na tyle młoda, żeby cię jeszcze obdarować licznym potomstwem. Alessandro wrócił do stołu, wziął srebrny kielich i zbliżył go do ust. Pił powoli, potem znowu zwrócił się do stryja: – Nie przypominam sobie, żebym prosił was o znalezienie mi żony. Dlaczego więc się irytujecie? Na policzkach Dom Sérgia pojawiły się czerwone plamy. – Ktoś musi się tym zająć. – Może tego nie zauważyliście, stryju, ale jestem doros​łym mężczyzną i głową rodziny w Casa da Mon teira. Nie do was należy szukanie mi żony. Spełniłem swój obowiązek, żeniąc się z Célestine, następną żonę wybiorę sobie sam. – Mój drogi, twoje wyjazdy do Lagos nie uszły mojej uwagi, ale przy całym romantycznym zaślepieniu nie wierzysz chyba naprawdę, że zgodziłbym się na małżeństwo z kobietą o wątpliwej reputacji. – Na szczęście nie potrzebuję waszej zgody. – Nierządnica nie może być matką twojej córki! – wybuchnął Dom Sérgio. – Sérgio, proszę – wtrąciła łagodnie dona Maria-Ana. – Ona nie jest żadną nierządnicą. – Alessandro z trudem hamował gniew. – Sprawa na statku… – zaczął Dom Sérgio. – Niewłaściwy krok, w którym również ja mam swój znaczny udział. I za to ma być potępiona

do końca życia? Mimo że w jej życiu nigdy nie było innego mężczyzny ani przedtem, ani potem? Spytajcie w jej sąsiedztwie, nikt nie poda w wątpliwość jej reputacji. Dom Sérgio zaśmiał się szyderczo. – I chcesz mnie zapewnić, że w ciągu tych wszystkich lat nie była twoją kochanką? Noce sprzed powrotu Joaquima Fontoury uformowały się przed oczami Alessandra w zmysłowe i uwodzicielskie obrazy. Powziął mocne postanowienie, że nie tknie Noelii przed ślubem, ale nie wystarczyło mu siły woli, żeby przeciwstawić się pokusie chwili. Teraz jednak zawarł z senhorem Fontourą umowę, że do czasu ślubu będzie odwiedzał Noelię w Lagos tylko wtedy, kiedy nie będzie sama. Przystał na to ustępstwo bez wahania i teraz zabiegał o nią tak, jak zabiegałby o kobietę z lepszej rodziny. Tyle tylko, że była w tym zabieganiu głębia, bliskość i ciepło wyrosłe z wieloletniej miłości. Ukradkowe dotknięcia, od czasu do czasu jeden pocałunek i pożądanie, które odzwierciedlało się w oczach obojga. – Nie złamałem przysięgi małżeńskiej – powiedział po chwili. – I przyrzekłem senhorowi Fontourze, że będę odwiedzał Noelię tylko w jego obecności. – Powinieneś dobrze się zastanowić, czy naprawdę możesz od niej żądać, żeby przez to małżeństwo weszła w środowisko, w którym będzie ignorowana na skutek swego sposobu życia. Twoje nazwisko może będzie ją chronić, ale nie zdołasz zapobiec, by nie mówiono o niej za jej plecami. Alessandro zacisnął dłonie i milczał, nie dlatego, że nie akceptował słów stryja, po prostu męczyła go ta jałowa dysputa. – Mogę przynajmniej liczyć, że przemyślisz to, co powiedziałem? – spytał stryj. – Obawiam się, że was rozczaruję. – Jeśli chodzi ci o twego syna… – O niego oczywiście również – Alessandro wpadł stryjowi w słowo. – Ale przede wszystkim o Noelię. I żebyście nie wiem jak nalegali, stryju, niczego nie zmienicie. Dlatego proszę was, żebyście zrezygnowali z dalszych prób swatania mnie, przede wszystkim przez wzgląd na kobiety, których oczekiwań nie mogę spełnić. – Naprawdę uważasz, że dopuszczę do tego? – Nie pozostanie wam nic innego.

Dom Sérgio przez dłuższą chwilę w milczeniu mierzył bratanka wzrokiem, potem odwrócił się i bez pożegnania opuścił hol.

Lizbona, marzec 1561

Rui ostrzegł go zawczasu, ale mimo to Geoffrey nie był przygotowany na szturm kupców, którzy wtargnęli do jego domu, domagając się zapłaty. Potwierdziły się zatem słowa Luísa i został dosłownie bez środków do życia. Kupcy, którzy nie dostali swoich pieniędzy, żądali zwrotu towarów, czego nie mógł im odmówić. Wiedział, że Rui ma wyrzuty sumienia, iż zostawił przyjaciela w potrzebie, ale po incydencie z Taís Geoffrey i tak nie chciałby jego pomocy. Nie mógł oczekiwać, że Rui narazi na niebezpieczeństwo własną rodzinę, żeby pomóc przyjacielowi wyjść z opałów, które sam spowodował. Zatrzasnął z hukiem księgę rachunkową. No to już koniec. Gdyby to od niego zależało, jeszcze dziś opuściłby Portugalię. Powoli obrócił się w stronę prawie pustych półek, na których stały już tylko pojedyncze tygle z resztkami przypraw, wyciągnął rękę i strącił kilka z nich jednym ruchem. Do brzęku tłuczonego szkła dołączył się odgłos otwieranych drzwi. Oburzony odwrócił się, chcąc powiedzieć temu, kto wchodzi, że ma natychmiast znikać, ale słowa uwięzły mu w gardle. Rozpuszczone włosy opadały Anie na ramiona, suknia była nieprzyzwoicie rozsznurowana, stopy miała przypuszczalnie bose, gdyż poruszała się lekko i bezgłośnie. Ile to czasu upłynęło od chwili, gdy ostatni raz jej dotykał? Tygodnie? Miesiące? Zatrzymała się, nagle niezdecydowana, pocierając ra​m iona. – Rui zabrał dzieci do portu, chciały zobaczyć flotyllę indyjską. Posłałam z nimi Selenę i Kadi. To znaczyło, że są w domu sami. Niewolnika wyzwolił parę dni wcześniej, gdyż nie miał środków, żeby go dłużej utrzymywać. Zastanawiał się nawet, czy go nie sprzedać, bo

wykształcony niewolnik był drogi, ale szybko zarzucił tę myśl, zanim jeszcze zdążył się do niej przyzwyczaić. Od czasu sprawy z Myrian poprzysiągł sobie, że nigdy nie sprzeda człowieka. Dał wyzwolonemu niewolnikowi list polecający, więc teraz należało tylko mieć nadzieję, że gdzieś znajdzie on zatrudnienie i nie wyląduje znowu w niewoli. Kucharka już przed paroma tygodniami znalazła lepiej płatną posadę w innym domu. Ana podeszła do męża i objęła go za szyję. – Na pewno nie wrócą szybko – powiedziała. Wspięła się na palce i dotknęła wargami jego ust. Geoffrey odwzajemnił pocałunek, wziął ją w ramiona i przytulił. Potem podniósł ją i posadził przed sobą na stole. Jednym ruchem strącił na podłogę księgi, pióra i kałamarz, drugą trzymał Anę, jakby się bał, że może ją stracić. Oddawała mu pocałunki, a rękę zdjęła z jego szyi tylko po to, żeby sięgnąć do tasiemek u sukni, gdzie jej i jego palce się spotkały i splotły. I naraz Geoffreyowi stało się obojętne, że mu się świat zawalił.

*

Lúcia obserwowała z lektyki ożywiony ruch w porcie. Choć sama znajdowała się w środku zamieszania, była odizolowana od otoczenia, chroniona niczym murem przez niewolników i służących. Widziała, jak Luís zsiada z konia, widziała, jak niewolnicy zdejmują z kucyków jej synów. Jej cztery córki wysiadły z lektyki i stanęły po prawej i lewej stronie ojca, który otoczył je opiekuńczo ramionami. Niech chłopcy sobie sami radzą w tym tłumie, ale dziewczynkom na to nie pozwalał. Już wczesnym rankiem widziano, jak statki wpływają do ujścia Tagu, więc podobnie jak wielu innych mieszkańców Lizbony Lúcia udała się z rodziną do portu. Wszyscy wiedzieli, że tutaj znajduje się puls Europy, dziko bijące serce morza, nerw jednego z najbogatszych krajów świata. I w środku tego wszystkiego była ona, Lúcia, stanowiąca cząstkę wielkiego narodu żeglarzy, matka chłopców i dziewczynek, którzy kiedyś będą należeć do panującej elity kraju. A jednak w takich chwilach jak ta ogarniała ją bezgraniczna rozpacz, gdy patrzyła na Luísa i na dzieci obok niego, jego dzieci. Spoglądając na synów, rozpoznawała w ich twarzach ślady rysów ojca. I zadawała sobie pytanie, kiedy uwidoczni się w nich reszta tego, co po nim dziedziczą. Zatruł ją, zasiewał w niej swoje ziarno, znowu i znowu, i zmusił, żeby rodziła ludzi jego pokroju. Kochała swoje dzieci, ale się lękała, że pewnego dnia nie będzie już do tego zdolna.

Widziała z daleka Ruiego z Taís i dziećmi – dziesięcioro w sumie i przebąkiwano, że następne jest w drodze. Zagryzła wargi, zawieszając spojrzenie na szczupłej jeszcze talii Taís. To powinny być jej dzieci, każde by nosiła w łonie i urodziła z radością. I poczęłaby je z całym swoim oddaniem, jakie niekiedy potrafił wydobyć z niej Luís, w każdym razie gdy ją chciał upokorzyć. Było tak, jakby naigrawał się z niej w tych momentach, kiedy była upojona pożądaniem i czepiała się go, nie chcąc mu pozwolić, by odszedł. Każdego ranka po takiej nocy umierała ze wstydu i, zamiast opuścić swój pokój, kąpała się i szorowała, aż skóra stawała się czerwona jak rak i poobcierana do krwi. Odsunęła kotarę w lektyce i wysiadła ostrożnie, żeby nie wdepnąć w stos śmieci i fekaliów, nad którymi unosił się rój much. Służący nie odstępowali jej na krok, izolując od tłumu. Dopiero gdy podeszła bliżej, zauważyła, że z Ruim są dzieci Any. Najstarsza córka stała niebezpiecznie blisko muru nabrzeża, nieco z boku za nią ciemnoskóra niewolnica Geoffreya nieruchomym wzrokiem wpatrywała się w morze. Druga niewolnica zajmowała się chłopcami, a młodsza córeczka Any tuliła się do niej, jakby się bała, że może się zgubić. Między Luísem a Ruim panowało lodowate milczenie. Taís położyła rękę na ramieniu męża w sposób naturalny dla wieloletniej zażyłości. Lúcii zrobiło się słabo ze złości – nienawidziła Any, której ucieczka pchnęła ją w to nieszczęsne małżeństwo. Podeszła do Leonor, popatrzyła na złotobrązowe włosy dziewczynki i delikatną linię karku. Jaka to lekkomyślność pozwolić jej tak stać nad samą wodą, niewolnica Geoffreya zaniedbuje swoje obowiązki. Położyła ręce na ramionach dziewczynki, więc ta odwróciła się i zmarszczyła czoło. Lúcia mocniej ścisnęła jej ramiona i wbiła paznokcie w tkaninę sukienki. Leonor odruchowo się cofnęła, chcąc się uwolnić, zachwiała się, zamachała rękami, jakby szukała oparcia, chciała chwycić się Lúcii, która jednak cofnęła się o krok, po czym z przeraźliwym krzykiem, ginącym w panującym wokół rwetesie, wpadła plecami do wody. Twarz niewolnicy, która zapomniała o swoich obowiązkach, wykrzywił grymas przerażenia. Padła na kolana i pochyliła się do przodu, żeby chwycić rękę trzepoczącej się w wodzie dziewczynki, co oczywiście było z góry skazane na niepowodzenie. Sukienka Leonor nasiąkła wodą, mokre włosy zasłaniały twarz, utrudniając oddychanie. Lúcia widziała, jak Rui wskakuje do wody, i zauważyła, że Luís się jej przygląda. Wiedział. Odwróciła się i oddaliła od nabrzeża. Do wody wskoczyło kilku mężczyzn, m arin heiros, dwaj fidalgos, którzy pospiesznie zrzucili z siebie ubrania. Luís ukląkł wraz z kilkoma innymi na samym brzegu muru nabrzeża i przejął kaszlącą i szlochającą dziewczynkę. Trzeba było zedrzeć z niej ciężką sukienkę, żeby w ogóle móc ją wyciągnąć z wody, i teraz miała na sobie tylko przezroczystą bieliznę, która oblepiała ciało. Włosy przypominały długie wodorosty, twarz była umazana brązową cuchnącą wodą

basenu portowego. Podniosła głowę i wyciągnęła palec w stronę Lúcii. – To ona zepchnęła mnie do wody! – krzyknęła. Lúcia wykrzywiła wargi i uniosła brwi. – Ja cię przytrzymałam, kiedy stałaś na skraju nabrzeża – powiedziała. – Twoja niewolnica nie pilnowała cię jak należy. Ale wyrwałaś mi się. Leonor była jedną z latorośli Geoffreya, gdy tymczasem Lúcia pochodziła z domu da Silveira i była żoną Luísa de Brissaca. I niczym w przedstawieniu teatralnym można było dosłownie zobaczyć, jak współczucie dla dziewczynki stopniowo przeradza się w gniew. Mężczyźni i kobiety obrzucali ją obelgami, nazywali niewdzięcznicą, kłamczuchą, niewychowanym bachorem. Przypisywać nobliwej krewnej winę za własną lekkomyślność! Tymczasem Rui wydostał się z wody, równie ubrudzony jak Leonor. Rzucił Lúcii zimne, pełne pogardy spojrzenie i się odwrócił. Lúcia skierowała się do lektyki, wsiadła i zaciągnęła ​z asłony. Jednak już po krótkiej chwili zasłona została rozsunięta na boki i zobaczyła pochylającego się ku niej ​Luísa. – Mnie nazywasz demonem? – spytał, unosząc kąciki ust w szyderczym uśmiechu. – Ja przynajmniej nigdy nie próbowałem zabić dziecka. – Chciałam ją tylko przytrzymać, stała za blisko wody – broniła się Lúcia. – Tak, moja droga, tak właśnie to wyglądało. – Nachylił się jeszcze bardziej, jakby nie chciał, żeby usłyszał go któryś z niewolników. – I jeśli kiedykolwiek będzie się głośno mówić o tej sprawie coś innego, odpowiednio zareaguję, a ty spędzisz resztę życia w zakonie milczenia. – Któż by jej uwierzył? – mruknęła Lúcia. Luís chwycił żonę za nadgarstek tak mocno, że aż się wzdrygnęła. – Próbowałaś zabić dziecko. A mnie nazywasz demonem. Puścił jej rękę i zaciągnął zasłonę energicznym szarpnięciem. Słyszała, jak wydawał polecenia niewolnikom, po czym lektyka ruszyła.

*

Głośne pukanie do drzwi wyrwało Anę ze snu, w który zapadła w ramionach męża, rozleniwiona, nasycona, spokojna. Uniosła głowę, Geoffrey usiadł i przetarł oczy. – Zostań – powiedziała i chciała go przyciągnąć ku sobie. – Jeśli teraz cię nie zastaną, przyjdą później. On jednak potrząsnął głową. Po chwili rozległy się następne uderzenia w drzwi. – Otworzę, zanim sami to zrobią siłą. Cokolwiek się zdarzy, chcę to mieć za sobą. – Ubrał się, brwi miał ściągnięte, a na twarzy wyraz rezygnacji. – A przecież byłem taki pewien, że już każdemu zapłaciłem. Znowu usłyszeli pukanie, tym razem dłuższe i bardziej natarczywe. – Już, idę! Geoffrey chwycił kaftan i pospiesznie opuścił pokój. Ana nie wytrzymała w łóżku, bo i ją ogarnął niepokój. Jednak ona ubierała się znacznie dłużej i ledwie zasznurowała na piersi spodnią suknię, usłyszała głosy. Najpierw męski, potem Seleny, podnieconą paplaninę Sebastião i płacz dziewczynki. Leonor. Bez namysłu narzuciła pelerynę i boso wybiegła na dziedziniec, gdzie stała lektyka z herbem rodziny de Vasconselos. Siedziała w niej Leonor z rozpuszczonymi włosami, brudna, zapłakana. – Leonor wpadła do wody. – Sebastião piszczał z podniecenia. Ana podeszła do lektyki i objęła córkę. – Wielki Boże! Co się stało? – Ciocia Lúcia jest winna! – powiedziała Leonor, pociągając nosem i pocierając go wierzchem dłoni. – Dona Lúcia powiedziała, że chciała przytrzymać meninę Leonor, bo stała za blisko wody – wyjaśnił jeden ze służących Ruiego, który towarzyszył lektyce. – Ale panienka Leonor się wyrwała. – Bo wbiła mi paznokcie w ramiona i się przestraszyłam – zaprotestowała dziewczynka. Ana spojrzała na córkę, potem na Selene. – Widziałaś, jak to było?

– Nie, Kadi stała koło niej. – Gdzie Adela? – Ana rozejrzała się dookoła. – Nie chciała wracać, chciała jeszcze patrzeć na statki – odpowiedział Geoffrey i tylko ten, kto go dobrze znał, usłyszałby gniewne wibrowanie głosu. – Rui też musiał wracać do domu, ale pójdzie jeszcze do portu. Adelę zostawił pod opieką swego najstarszego syna, poza tym jest z nią Kadi. Ana odgarnęła z twarzy córki sztywne, brudne włosy. – Jej siostra omal nie utonęła, a ona chce zostać w porcie? – zdziwiła się. – Chcieliśmy ją zabrać, ale się opierała, więc wydawało nam się, że ważniejsze jest przyprowadzenie do domu Leonor – powiedziała Selena. – Tak – zgodziła się Ana i wzięła córkę w ramiona. Dziewczynka trzęsła się pod peleryną, należącą do jednego z synów Ruiego. Ana wyciągnęła ją z lektyki. – Chodź, musisz się umyć i przebrać. – Zajmę się tym, dono Ano – powiedziała Selena. Ana potrząsnęła tylko głową i zabrała córkę, obejmując ją ramieniem. Wciąż jeszcze nie docierało do niej, jak mało brakowało, żeby dziewczynka utonęła. W mętnej, cuchnącej wodzie basenu portowego niewiele było widać i gdyby Leonor w ciężkich sukniach szybciej się zanurzyła… Ana gwałtownie poruszyła głową, jakby chciała strząsnąć z niej tego rodzaju myśli. – To naprawdę wina cioci Lúcii – upierała się Leonor, wciąż cicho popłakując. – Nagle stanęła za mną i zadała mi ból. Ana pchnęła drzwi do pokoju dziewczynek. – Jesteś pewna, że nie chciała tylko mocno cię przytrzymać, bo obawiała się, że wpadniesz do wody? – spytała. Leonor pokręciła głową. Zsunęła z ramion pelerynę i Ana rozwiązała sztywne z brudu tasiemki spodniej sukienki. Jej córka śmierdziała, jakby wykąpała się w kloace, więc w tej chwili niczego bardziej nie pragnęła, jak tylko zmyć z niej tę obrzydliwą breję. Z izby obok dochodziło szuranie, widocznie Geoffrey przyniósł ceber z wodą. W głowie Any kłębiły się chaotyczne myśli. Groźby Luísa, napaść na Taís – ale co Lúcia miała z tym wspólnego? Czyżby rodzina tak mało dla niej znaczyła, że dała się namówić Luísowi do zabicia dziecka? Przeszedł ją dreszcz. Zabić. Tak, właśnie to miał na celu ów incydent. Nieraz

widziała wodę w porcie, słonawą śmierdzącą ciecz, w której prawdopodobnie nie dałoby się znaleźć nikogo, kto by zniknął z jej powierzchni. I ile tej wody mogła połknąć Leonor? Czy można od tego zachorować? A nawet umrzeć? – Dona Ana? – W drzwiach stała Selena. – Senhor Geoffrey podgrzewa wodę, to jeszcze chwilę potrwa. – Dobrze. – Ana położyła córkę na łóżku i otuliła kocem. – Zostań z nią, proszę, ja muszę na chwilę wyjść – zwróciła się do niewolnicy. – Dokąd idziesz, mamo? – spytała Leonor. – Muszę z kimś porozmawiać, kochanie. Ana pocałowała córeczkę w czoło i poszła do swego pokoju, szybko się ubrała, wzięła pelerynę i opuściła dom. Na piechotę do Palácio de Brissac szło się długo, ale Ana nawykła do chodzenia i nie męczyła się tak szybko, nawet jeśli bolały ją nogi. Poza tym sił dodawał jej wewnętrzny niepokój i strach o wielu obliczach. Tu już nie chodziło tylko o to, żeby doprowadzić Geoffreya do ruiny, teraz bezpośrednio zagrożone było życie jej dziecka. Tym razem Rui zdołał w porę interweniować, ale kto następnym razem byłby w pobliżu? I dlaczego Lúcia? Czym mógł grozić jej Luís, że poważyła się na taki czyn? Obok niej niesiono lektykę w eskorcie żołnierzy i Ana odruchowo się skurczyła, jakby chciała stać się niewidoczna. Jakaś szlachcianka, na co wskazywał herb na lektyce, która wpadła w ręce inkwizycji. Na ogół inkwizycja w Portu​galii skupiała się na konwertytach i na marranach[7], których podejrzewano, że potajemnie nadal praktykują judaizm, ale nie można było wykluczyć, że nawet zadenuncjowanie przez sąsiadów, znajomych czy wręcz członków rodziny i rzekomych przyjaciół prowadziło przed oblicze inkwizytorów. Mimo woli w wyobraźni Any zrodził się scenariusz, który mógłby dotyczyć Geoffreya, jej samej albo nawet ich dzieci. Poczuła mdłości i zwymiotowała. Od czasu pierwszego autodafe w 1540 roku powstały trybunały w Lizbonie, Oporto, Coimbrze i Évorze. I często wystarczyło jedno oszczercze słowo, by stanąć przed obliczem inkwizytorów. Ana odczekała, aż lektyka znikła jej z oczu, i dopiero wtedy poszła dalej. Rano padało, więc na ulicach leżała utrudniająca chodzenie mazista warstwa błota i zawartości nocników, które opróżniano, wylewając nieczystości przez okno. W dodatku w powietrzu unosił się gryzący fetor, więc Ana odetchnęła z ulgą, gdy znalazła się na nieco szerszej ulicy. Do Palácio de Brissac dotarła zadyszana, przepocona suknia kleiła się jej do ramion, osłoniętych na szczęście peleryną.

Również na plecach czuła nieprzyjemną wilgoć. Oczywiście służba w domu Luísa ją znała, więc nikt nie bronił jej wstępu, kiedy wyjaśniła, że chce odwiedzić kuzynkę. Służący poprowadził ją przez hol, znany jej aż za dobrze. Niewiele się tutaj zmieniło – stwierdziła, idąc korytarzem. Lúcia nie postarała się, żeby w domu było widać jej kobiecą rękę. Ana minęła pomieszczenie, w którym Luís zgwałcił niewolnicę, i zatrzymała się na chwilę. Popatrzyła na podłogę, jakby ciało kobiety pozostawiło tam swój odcisk. Tymczasem służący zorientował się, że za nim nie idzie, więc też stanął, czekając, ale jego twarz pozostała niewzruszona. Ana domyślała się jednak, że jest czujny. Wprowadził ją do pokoju wychodzącego na lodżię. Na ścianach wisiały kilimy i obrazy przedstawiające podbój Afryki i Indii przez Vasco da Gamę i Albuquerque’a. Usłyszawszy zbliżające się kroki, Ana odwróciła się i zobaczyła w drzwiach Lúcię. Kuzynka patrzyła na nią uważnie, podejrzliwie, ale Anie się wydawało, że odczytała w jej wyrazie twarzy jakby utajone zadowolenie, gdy przesuwała spojrzenie od jej głowy do brzegu sukni i z powrotem. – Nie spodziewałam się, że kiedykolwiek przekroczysz próg tego domu – powiedziała Lúcia. Ana nie zareagowała na te słowa. – Co to było dzisiaj z Leonor? – Przeszła do razu do ​rzeczy. – Chodzi ci o to, że mi się wyrwała i wpadła do wody? – Powiedziała, że sprawiłaś jej ból. – A dlaczegóż bym to miała zrobić? – Lúcia uniosła brwi. – Bo Dom Luís tego od ciebie żądał? Na ułamek sekundy spokój znikł z twarzy Lúcii, ustępując miejsca lękowi, niepokojowi i nienawiści. – Luís? – powtórzyła. Zbliżyła się do Any i powoli obeszła ją dookoła, jakby chciała ją dokładnie obejrzeć ze wszystkich stron. I rzeczywiście Ana poczuła się jeszcze bardziej nędznie przy eleganckiej kuzynce, ubranej w wyszukaną suknię, z czarnymi, starannie upiętymi włosami. Uniosła jednak brodę, nie dając nic po sobie poznać, mając nadzieję, że nie zdradzi jej lekkie drżenie ciała.

– Wiesz przecież, że zrobiłby wszystko, żebym się rozstała z Geoffreyem – rzekła. – A dlaczego miałby w tym celu uśmiercać twoją córkę? – Cóż, jeśli o to chodzi, rzucał pod adresem tej córki całkiem inne groźby, gdy tylko wyrośnie ona z wieku dziecięcego. Lúcia się zatrzymała. – Tym bardziej niedorzeczne wydaje się, że kazałby ją zabić, zanim będzie na tyle duża, by móc go zainteresować – zauważyła. – Zorientował się, że nawet ta groźba nas nie rozdzieli, więc być może przyszedł mu do głowy bardziej skuteczny pomysł – wyjaśniła Ana. – Ano, czy ty słyszysz, co mówisz? To potworna insynuacja. Właściwie powinnaś przeprosić za zachowanie swego dziecka, tymczasem przychodzisz tutaj i twierdzisz, że to ja jestem winna tego wypadku. A tak przy okazji, co jest z twoją niewolnicą, tą ciemnoskórą, która stała obok i nie zainteresowała się tym, że Leonor może wpaść do wody? Ana spojrzała kuzynce w oczy, szukając w nich fałszu. – Dlaczego? – spytała Lúcię niemal szeptem. – Ja i tak nie mogę ci w niczym zaszkodzić, dobrze o tym wiesz, więc zupełnie niepotrzebnie częstujesz mnie tymi kłamstwami. Leonor powiedziała prawdę, wiem o tym, a ja chciałabym tylko wiedzieć, dlaczego to zrobiłaś. Jeśli Dom Luís… – On nie. – Lúcia również ściszyła głos. – Tylko… w tym momencie ona po prostu za bardzo przypominała mi ciebie. Na skórze Any pojawiły się kropelki zimnego potu. – Nie jestem winna twego losu, Lúcio, a nawet gdybym była… Próbowałaś zabić dziecko, zrobić coś, do czego nie byłby zdolny nawet Dom Luís. – Skąd możesz wiedzieć, do czego on jest zdolny? – Usta Lúcii zacisnęły się w wąską linię. – Swego czasu byłaś odważniejsza niż ja, a teraz stoisz tutaj ubrana jak kobieta z ludu i czuć cię tak, jakbyś dopiero co tarzała się w łóżku. Można by pomyśleć, że niżej już upaść nie możesz. – Ponownie okrążyła kuzynkę. – Być może dla Luísa wszystko znowu będzie tak, jak być powinno, jeśli kiedyś zamieszkasz u Alessandra, może nawet uda mu się ożenić jednego z moich synów z jedną z twoich córek. Ale o mnie w tym wszystkim zapominacie, nieprawdaż? Powinnaś pamiętać, kuzynko, że nigdy nie wiadomo, z której strony może na was spaść nieszczęście.

Ana chciała coś powiedzieć, otworzyła usta, próbowała znaleźć odpowiednie słowa, ale zrezygnowała. Nie była w stanie dłużej znosić widoku Lúcii. Odwróciła się i sztywnym krokiem opuściła pokój, przeszła szybko przez hol i wybiegła z Palácio. Strażnicy przy bramie niemal nie zwrócili na nią uwagi, kiedy opuszczała dziedziniec. Minęły już czasy, gdy z szacunkiem chylono przed nią głowę. Zamiast udać się wprost do Alfamy wałęsała się jeszcze bez celu po ulicach Lizbony, miasta, które niegdyś mogła oglądać jedynie z lektyki. Miasta, które po powrocie z Goi poznawała na nowo niczym starego znajomego, prezentującego się w nowych szatach. Ta Lizbona też miała swój urok, choć bardziej niepokojący i groźny. Ostatnie promienie słońca skupiały się w miedziane plamy światła, a z wąskich zaułków wypełzały już cienie. W porcie tańczyły migocące światła pochodni, na żaglowcach kołysały się latarnie jak maleńkie świecące plamki. Ana stanęła na nabrzeżu, wdychała morskie powietrze i woń szlamu, spoglądała w czarną toń. Zastanawiała się, czy Leonor została zepchnięta właśnie z tego miejsca. Poczuła mdłości i dławienie w gardle. – Dona Ana? Jaume. Nie musiała się oglądać za siebie, żeby rozpoznać jego głos. – Źle się czujecie, dona? – spytał. – Nie… trochę, ale już przechodzi, dziękuję, Jaume. Ana wciąż stała zwrócona twarzą ku morzu. – Słyszałem o tym, co było z waszą córką – powiedział Jaume. – Już w porządku? Skinęła głową potakująco. – Co tutaj robicie, dona? – spytał ostrożnie. Przez jeden głęboki oddech Ana milczała. – To tutaj przyprowadziłeś mnie wtedy na statek, nocą, kiedy morze było tak samo czarne jak teraz. Ale wtedy, inaczej niż dziś, nie napawało mnie ono lękiem – odrzekła. – Wątpicie w słuszność swojej decyzji? – spytał Jaume. Po krótkim namyśle Ana potrząsnęła głową.

– Nie, choć z takimi jej konsekwencjami się nie liczyłam. – Odwróciła się do żołnierza. – Sama już nie wiem, co było silniejsze, gdy w Goi zdecydowałam, że poślubię Geoffreya: lęk przed Dom Luísem czy też świadomość, że to wszystko, co spotkało cię ze strony Alessandra, poszłoby na marne, gdyby udało mu się zawieźć mnie z powrotem do Lizbony. Jaume powędrował wzrokiem ku morzu. – Nie ponosicie żadnej winy za to, co stało się ze mną. Wiedziałem, co mnie czeka, gdy was odnajdą, a że tak się stanie, było dla mnie jasne od początku. Nie wytrzymalibyście aż do Goi w swojej kryjówce. W przeciwieństwie do was wiedziałem, co to zęza. – Uśmiechnął się. – Cieszyliście się szacunkiem mężczyzn, dona. Wątpię, czy znalazłby się wśród nich choć jeden, który wytrzymałby tam choćby tylko do Cabo. Anie cisnęło się na usta pytanie, dlaczego mimo wszystko zaryzykował przyjście jej z pomocą, ale odgadła odpowiedź w chwili, gdy na nią popatrzył i przez sekundę jego oczy odzwierciedlały wszystkie uczucia. Spuściła wzrok i objęła się ramionami, drżąc w chłodnym wietrze wiejącym od morza. – Odprowadzę was do domu, dona. Żadna kobieta nie powinna sama chodzić w takich ciemnościach. Skinęła głową na znak zgody. W drodze do Alfamy oboje milczeli, unikając wszelkiej poufałości, żeby nie budzić podejrzeń przechodniów, dla których powinni być tylko kobietą i towarzyszącym jej dla ochrony żołnierzem. Zaledwie Jaume zastukał do bramy, Geoffrey otworzył. Był ubrany, trzymał za cugle konia. Najwyraźniej miał zamiar wyruszyć z domu. Przenosił teraz spojrzenie z Any na żołnierza i z powrotem. Jaume pożegnał się i odszedł, zostawiając ich samych. – Gdzie byłaś? Już miałem jechać cię szukać. – U Lúcii. – Tak długo? – Nie. Chciała go minąć, ale przytrzymał ją za rękę. – Nie rozumiesz, że się martwiłem? – Nie odpowiedziała, więc westchnął i ją puścił. – Posłuchaj, Ano, nawet jeśli Leonor mówi prawdę…

– Mówi, Lúcia nie zaprzeczyła – wpadła mu w słowo Ana. Zobaczyła w oczach Geoffreya paniczny strach, jakiego nie widziała nigdy wcześniej, i dopiero teraz pojęła, że bał się, iż mógłby stracić nie tylko córkę, ale również żonę. Wyciągnęła rękę i dotknęła jego policzka. – W jaki sposób Luís ją do tego nakłonił? – spytał Geoffrey. – Groźbami? – Zrobiła to sama, z własnej woli, z nienawiści do mnie – odrzekła Ana. – I jestem pewna, że uczyniłaby to znowu, nawet gdybym mieszkała u Alessandra. Obwinia mnie o swój los. Geoffrey położył rękę na dłoni żony, wciąż spoczywającej na jego policzku. – A ty? Też przypisujesz sobie tę winę? – spytał. – Sama nie wiem. – Nagle ogarnęło ją przemożne zmęczenie. – Adela wróciła? – Tak, posłałem ją do łóżka. Geoffrey przyciągnął ją ku sobie, wtuliła głowę w jego szyję. – Wyjadę z Lizbony – szepnął z ustami przy jej uchu. – Przez te wszystkie lata poznałem kupców z różnych krajów. – A dokąd zechcesz się udać? – Tam, gdzie są moje korzenie. Do Anglii.

7 Iberyjscy żydzi, którzy przeszli na katolicyzm.

Lagos, marzec 1561

W pierwszej chwili Noelia nie bardzo kojarzyła swego gościa, choć jego twarz wydawała się jej znajoma. Rzut oka na Joaquima upewnił ją, że brat wie, kogo ma przed sobą. – Noelio, to Dom Sérgio da Silveira. Był capitão jednego ze statków w pierwszej indyjskiej flotylli dowodzonej przez Dom Alessandra. Noelii nagle zrobiło się zimno, zadrżała. Alessandro. – Czy jemu… – Głos odmówił jej posłuszeństwa. – Czy Alessandrowi coś się stało? – dokończyła po chwili. Dom Sérgio zwrócił na nią spojrzenie i w milczeniu mierzył ją wzrokiem. – Dom Alessandro ma się doskonale, menina. Mimo to przybyłem tutaj, żeby o nim porozmawiać. – Zajmijcie miejsce, Dom Sérgio. – Joaquim wskazał wysokie krzesła przy stole. – Noelio, przynieś, proszę, coś do picia i chleb oliwkowy, który upiekła Lídia – zwrócił się do siostry. Szczęśliwa, że może umknąć przed zimnym, pełnym pogardy spojrzeniem starca, Noelia opuściła hol. W kuchni kilka razy głęboko odetchnęła, przymykając oczy, by odzyskać spokój. Przeczuwała, że ta wizyta nie wróży jej nic dobrego. Ustawiła na srebrnej tacy karafkę i kilka kielichów, obok położyła małe chlebki i nóż. Sły​szała dobiegające z holu głosy, jednak zbyt ciche, żeby mogła ​z rozumieć poszczególne słowa. Niewątpliwie Joaquim spotkał Dom Sérgia w Lizbonie, ale ta znajomość nie mogła raczej być powodem wizyty stryja Alessandra.

Kiedy wróciła do holu, obaj mężczyźni zamilkli, zauważyła jednak zmarszczone czoło brata. Położyła tacę na stole i zajęła miejsce obok Joaquima. Uprzejmość nakazywałaby, żeby napełniła kielich Dom Sérgia, ale jego zachowanie, podziękowanie wyrażone tylko kiwnięciem głowy, nie skłaniało jej do wyświadczania następnej przysługi. Jeśli chce się napić, niech sobie sam naleje. – Czemu zawdzięczamy waszą wizytę? – spytała. – Dom Sérgio chciałby porozmawiać o twoim małżeństwie – uprzedził odpowiedź starca Joaquim. – W rzeczy samej – przytaknął Dom Sérgio, z którego twarzy nie dało się wyczytać, czy czuje się dotknięty niezbyt uprzejmym traktowaniem. – Mój bratanek powiadomił mnie o swoich zamiarach i jestem pewien, iż rozumiecie, że bynajmniej nie ucieszyło mnie to, co usłyszałem. Noelia lekko przechyliła w bok głowę i patrzyła wyczekująco na Dom Sérgia. – Jest kilka niezwykle korzystnych związków, w które mógłby wejść Dom Alessandro, ale dopóki będziecie obstawać przy tym niedorzecznym pomyśle małżeństwa, on nawet nie zechce o niczym słyszeć. – Niedorzecznym? – powtórzył Joaquim. Dom Sérgio się uśmiechnął. – A jakże inaczej można by to nazwać? Chyba nie macie wątpliwości, że świat, w którym żyjecie, nie ma nic wspólnego ze światem portugalskiego szlachcica. – Zwrócił się ponownie do Noelii: – Czy to pieniądze was kuszą, menina? Mogę wyposażyć was wystarczająco, jeśli w zamian powiecie memu bratankowi, że go nie poślubicie. Noelia wpatrywała się w Dom Sérgia, z trudem panując nad emocjami, jednak po chwili jej usta złożyły się w sarkastyczny, choć lekko drżący uśmiech. – To ubolewania godne, że specjalnie z powodu tego – jak brzmiały te słowa? – niedorzecznego pomysłu przybyliście tutaj. Dla człowieka w waszym wieku podróż musiała być bardzo uciążliwa. Myśleliście poważnie, że dla pieniędzy zrezygnuję z małżeństwa z Alessandrem? Uważacie, że on nie dałby mi tylu srebrnych cruz ados, ile bym tylko chciała? Dom Sérgio pokiwał głową, jakby spodziewał się takiej odpowiedzi. – Naprawdę myślicie, menina, że będzie to z korzyścią dla niego i dla was? – spytał. – Skoro oboje pragniemy tego małżeństwa, to pytanie jest zupełnie zbędne.

– Przeciwnie. Domyślam się oczywiście, jak to sobie wyobrażacie: życie z wszystkimi jego wygodami, pani domu w Casa da Mon teira, szanowana żona u boku Dom Alessandra. A jednak nie takie życie będzie was czekać, gdyż w tym słodkim owocu, po który sięgacie, tkwi kolec. Nie lekceważcie tego, co będą mówić ludzie, bo nigdy nie uznają was za równą sobie, menina. Jeszcze dziś krąży opowieść o szpiegu na pokładzie „Marii-Any” i jego siostrze, która była nałożnicą capitão-m ora. Noelia spąsowiała. Już otworzyła usta, ale Joaquim ją uprzedził. – Natychmiast przeprosicie za te niecne słowa! – zwrócił się z oburzeniem do stryja Alessandra. Dom Sérgio uniósł ręce w uspokajającym geście. – Nie chciałem obrazić waszej siostry, jedynie przekazałem to, co o niej mówią. A nie dość, że mówić nie przestaną, to po ślubie z moim bratankiem będą mówić jeszcze gorzej. – Niby dlaczego, skoro Dom Alessandro wyraźnie okazuje, że jest gotów powetować krzywdę, jaką jej wyrządził, i uczynić ją kobietą zasługującą na szacunek? – Krzywdę? – Dom Sérgio uniósł brwi. – Pozwolę sobie domniemywać, że Dom Alessandro był w tych sprawach nieco bardziej doświadczony niż moja siostra – zauważył Joaquim. – Ale mimo to… – ciągnął dalej Dom Sérgio, jednak Noelia już go nie słuchała. Myślami wróciła do tego dnia, gdy po tych wszystkich latach Alessandro niespodziewanie stanął u jej drzwi, do pierwszego z nim spotkania, do wielu wizyt, do jego rzadkich, ale stałych dotknięć, którym towarzyszyły wyrzuty sumienia i poczucie winy, do owych nocy, kiedy był przy niej… Nie chciała, żeby to zaszło tak daleko, miała szczery zamiar dopiero wtedy pozwolić mu na intymność, gdy będą po ślubie. Zbyt silna była jednak pokusa chwili, pociąg, jej własne pożądanie – czy jakkolwiek to nazwać. Nagle uzmysłowiła sobie, że zapadła cisza i obaj mężczyźni skierowali na nią spojrzenia, jakby czekali, że odpowie na pytania, których nie słyszała. Najpierw przez chwilę odwzajemniała w milczeniu ich spojrzenia. – Na próżno się trudziliście, Dom Sérgio – rzekła w końcu, zwracając się do stryja Alessandra. Starzec pokiwał głową i postukał palcem w stół.

– Miałem nadzieję, że sprawę da się rozwiązać po dobroci i w waszym interesie, menina. – Zwrócił się do Joaquima: – Senhor, jak słyszałem, jesteście nauczycielem w Escola Náutica. Czy znają tam waszą przeszłość? Ponieważ Joaquim zwlekał z odpowiedzią, roześmiał się. – Tak też myślałem. Potrzebujecie tej pracy, żeby móc utrzymać siebie i siostrę, nieprawdaż? Gdybyście jej nie mieli, a wasza siostra wraz z waszym siostrzeńcem mieszkałaby u Dom Alessandra, to przepadłyby również zapomogi, jakich udziela wam mój bratanek. Z czego będziecie wtedy żyć, z czego utrzymywać dom, a kiedyś może żonę i dzieci? Noelia ściskała konwulsyjnie swoje ręce, które ukryła w fałdach sukni. Jej własne szczęście kosztem szczęścia brata? – Ja już zostałem ukarany – odparł Joaquim, stukając w uszkodzoną nogę. – I jestem wybitnym kartografem, co mogę powiedzieć bez fałszywej skromności. Jeszcze parę lat temu takie oskarżenia z waszych ust mogły odnieść jakiś skutek, ale zdążono już przekonać się o mojej lojalności. – A jeśli kopie map z Escoli znajdą się w posiadaniu Hiszpanów? – Nie mając dowodów, trudno byłoby mnie tym obciążyć – powiedział Joaquim, a Noelia mimo woli zadała sobie pytanie, czy tylko ona się zorientowała, że lekko drży mu głos. Dom Sérgio znowu się uśmiechnął. – Chciałbym zauważyć, że biorąc pod uwagę waszą przeszłość, sąd w Lizbonie na pewno zadałby wam parę pytań. A jak to wygląda, sami wiecie, nieprawdaż? – Podniósł się z krzesła. – Przemyślcie to, co powiedziałem. O Andrégo mój bratanek będzie się nadal troszczył, nie musicie się tym martwić. A dla was nic się nie zmieni, będziecie żyć w spokoju i dostatku, tak jak dotychczas. Gdybyście przyjęli moją pierwszą propozycję, menina, moglibyście jeszcze cieszyć się pewnym bogactwem, ale niech tak będzie. Noelia w milczeniu wpatrywała się w drzwi, którymi Dom Sérgio opuścił dom. Znowu stanęły jej przed oczami chwile, które dzieliła z Alessandrem. I tak miałoby być do końca jej dni? Albo żyć samotnie, albo każdą miłosną noc z nim przeżywać w grzechu i sekrecie? – Chyba nie myślisz poważnie o spełnieniu jego żądań? – Joaquim chwycił siostrę za rękę. – Ja… – Noelia cofnęła rękę, wstała i potarła oczy, które piekły ją jak po nieprzespanej nocy. – Nie wiem, co począć. Co stanie się z tobą, jeśli wyjdę za Alessandra?

– Dobrze wiesz, że nie pozwolę, abyś ze względu na mnie wyrzekła się tego małżeństwa. Bądź co bądź gdyby nie ja, nie znalazłabyś się dziś w takiej sytuacji. – To byłoby proste, prawda? – Noelia potrząsnęła głową. – O wszystko obwinić ciebie, a teraz wyjść za mąż i zostawić cię na pastwę losu. Nie ponosisz żadnej winy za to, co zrobiłam, nikt mnie nie zmuszał, żebym go pokochała, żebym nosiła w łonie jego dziecko… – Głos jej się załamał. – Jeśli rzeczywiście jesteś tak nieroztropna, żeby ulec Dom Sérgiowi, to napiszę do Dom Alessandra i… – I co z tego wyniknie oprócz sporu w rodzinie? Podzieliłaby się na dwa przeciwne obozy, podobnie uczyniliby ich przyjaciele i znajomi. Jak myślisz, jakie byłoby to życie, które wiodłabym tam z Andrém? Joaquim przekrzywił głowę i obserwował siostrę w za​m yśleniu. – A więc wszystko zostaje po staremu? Ty mieszkasz ze mną, ja regularnie odbywam podróże z Andrém do Liz​bony, aż któregoś dnia Dom Alessandro pojmie za żonę inną kobietę. I co wtedy? Czy zabronisz mu zbliżać się do ​siebie? Noelia odwróciła się od brata. Milczała. – Domyślam się – kontynuował Joaquim – że Dom Sérgio liczy na to, iż opowiesz Dom Alessandrowi o jego wizycie i oświadczysz, że go nie poślubisz. On ze swej strony nie będzie mógł nic zrobić, tymczasem dojdzie być może do jego zerwania ze stryjem, ale że nie jesteście małżeństwem, w rodzinie nie nastąpi rozłam. Tak czy inaczej nie będzie mógł publicznie oskarżać stryja, ponieważ nie ma żadnych dowodów na jego pogróżki. – Sam więc widzisz… – Noelia rozłożyła ręce. – Nie – przerwał jej Joaquim. – W żadnym razie. Teraz tylko pod jakimś pozorem odłóż ślub. A do tego czasu postaramy się znaleźć jakieś rozwiązanie.

Lizbona/Lagos, kwiecień 1561

– Kiedy wróci tatuś? – spytała Leonor. Ana dotknęła czubkami palców warg, na których jeszcze dwa tygodnie po wyjeździe Geoffreya rozpoznawała smak jego ust. – Jak tylko znajdzie dla nas dom. I będzie wiedział, co dalej – dodała w duchu. Ani przez chwilę nie wątpiła, że Geoffrey, portugalski kupiec ze znajomością szlaków handlowych i szerokimi kontaktami w koloniach portugalskich, zostanie przyjęty przez cech kupiecki w Anglii z otwartymi ramionami. Nie wiedziała natomiast, czy ona powinna tego pragnąć. Nie znała Anglii, a o Londynie, gdzie mąż zamierzał się osiedlić, miała bardzo mgliste pojęcie. Po jego wyjeździe przeniosła się z dziećmi do Alessandra, aby spędzić ostatnie tygodnie w kraju z matką, a poza tym wydawało się jej, że dzieci będą w Casa da Mon teira bezpieczniejsze niż w jej domu w Alfamie. Geoffrey dał wolność obu niewolnicom, Kadi i Selenie. Kadi zniknęła bez pożegnania jeszcze tej samej nocy, natomiast Selena została z nimi, nie bardzo wiedząc, co ze sobą począć. Ana zauważyła, że matka cierpi z powodu jej zamiaru opuszczenia Lizbony i czyni ciężkie wyrzuty Alessandrowi, że jest tak nieprzejednany w stosunku do Geoffreya. Oprócz matki, Alessandra i Ruiego nikt nie wiedział, że Geoffrey pojechał jako pierwszy, a ona dołączy do niego później. Miało bowiem wyglądać na to, że się rozstali, więc Ana, ilekroć Luís

składał im wizytę, była narażona na jego pełne złośliwej satysfakcji uśmiechy. Nie mógł sobie odmówić okazywania zadowolenia, które odczuwał za każdym razem, widząc ją tutaj, gdy tymczasem jej mąż najwyraźniej wyruszył w świat w poszukiwaniu szczęścia. – Naprawdę nie pojmuję, dlaczego robisz z tego tajemnicę – powiedział Alessandro. – Dom Luís raczej nie byłby w stanie przeszkodzić ci w opuszczeniu kraju, a Geoffreyowi również nic nie może zrobić, w końcu nie popełniliście żadnego przestępstwa. – Nie ufam mu – odrzekła Ana. Alessandro potrząsnął głową i zajął się pismem, które właśnie dostarczył mu posłaniec. Sposępniał, czytając je, a kiedy złożył list, na jego czole między brwiami pojawiła się głęboka zmarszczka. – Złe wieści? – zaniepokoiła się Ana. – Noelia chciałaby przesunąć termin ślubu, ale nie podała prawdziwych powodów tej decyzji – odparł. – Coś takiego… – Ana uniosła kpiąco brwi. – To ci się podoba, prawda? – Myślę, że nie bardziej, niż podobałoby się tobie, gdyby Geoffrey mnie porzucił. – To całkiem co innego. – Alessandro się żachnął. – Doprawdy? Czyżby Noelia Fontoura była bardziej nas godna niż Geoffrey? Alessandro zrobił zniecierpliwiony ruch ręką. – Spełniłem swój obowiązek, a co teraz zrobię, to moja sprawa. Kochałem Noelię i tylko dlatego nie mogłem jej pojąć za żonę, że przynajmniej jedno z nas musiało zadośćuczynić swoim zobowiązaniom wobec naszego rodu. – Gdybym wyszła za mąż za Luísa, byłbyś wolny i mógłbyś do woli obrażać rodziny, które składały ci propozycje małżeństwa ze swoimi córkami, prawda? Wtedy mógłbyś poślubić, kogo byś chciał, a ja byłabym zakuta w kajdany. – Takie wrażenie sprawiła na tobie Lúcia? Że jest w kajdanach? – Alessandro się zdziwił. – Lúcia od czasu ślubu z Luísem nie jest przy zdrowych zmysłach. Jak myślisz, z czego to wynika?

Ona… – chwilę się zawahała, ale w końcu pospiesznie dokończyła zdanie – zepchnęła Leonor z nabrzeża do wody. Oczywiście wieść o tym zdarzeniu dotarła do uszu Alessandra. – Chyba nie chcesz mi powiedzieć, że dajesz wiarę paplaninie dziecka? – obruszył się. – Słowom mojej córki wierzę bezwarunkowo. Jednak niezależnie od tego Lúcia w rozmowie ze mną nawet temu nie zaprzeczyła. Nienawidzi mnie tak bardzo za to, że musiała zawrzeć małżeństwo z Luísem, że chciała zabić dziecko, które jest najbardziej do mnie podobne. Alessandro ściągnął brwi. – To niedorzeczne. Dlaczego miałaby przyznać się do takiego czynu? – Bo wie, że mnie i tak nikt nie uwierzy. – Niewykluczone, że już wcześniej była chora na umyśle, nie musi to być wina Luísa – rozważał Alessandro. – Nikt nigdy nie widział, żeby zachowywał się nieuprzejmie wobec żony i dzieci. Kobieta może ukrywać złe traktowanie przez męża, ale dzieci? Widać, że są do niego przywiązane. – Nie ma sensu dalej prowadzić tej rozmowy, nikt z was nie chciał nigdy słyszeć o tych sprawach. Ana wzruszyła ramionami i wyszła pospacerować po ogrodzie. – Wiesz, że mój dom zawsze stoi przed tobą otworem! – zawołał za nią Alessandro. – Przed tobą i twoimi dziećmi! Ana bez słowa zamknęła za sobą drzwi.

*

– Nie teraz, Leo – zbył córkę Alessandro. Ponownie przebiegł wzrokiem list od Noelii, starając się wyczytać między wierszami, czy żywi do niego urazę. Może czas do wyznaczonej daty ślubu wydawał się jej zbyt długi? Ale przecież powiedział jej, że muszą poczekać kilka miesięcy.

– André do mnie napisał – oznajmiła Lea, najwyraźniej ani myśląc wyjść z pokoju. – Uhm – mruknął Alessandro mimochodem. Napisze do Noelii albo – jeszcze lepiej – pojedzie do niej najprędzej, jak to będzie możliwe, uprzednio dawszy na zapowiedzi. – Już trzy dni temu. Właściwie nie powinnam wam o tym mówić, ale… – Urwała, zwracając wreszcie na siebie uwagę ojca, który nagle się zaniepokoił. – Co on nabroił? Lea wydęła policzki i potrząsnęła głową – trudno było odgadnąć: przecząco czy ganiąco – ale Alessandro wybrał na jej korzyść pierwszą możliwość. – Opowiem wam tylko dlatego – mówiła Lea – że ciocia Ana zdradziła mi w ogrodzie, że nie poślubicie meniny Noelii tak szybko, jak myśleliśmy. Ale André nie może się dowiedzieć, że wam o tym opowiedziałam. – Nie ma obawy, nic mu nie powiem – zapewnił córkę Alessandro. – Musicie dać mi słowo – nalegała dziewczynka. – Nie sądzisz, że teraz posuwasz się już trochę za daleko? Lea skrzyżowała ręce na piersiach i zacisnęła usta. Alessandro uległ, westchnąwszy. Skąd w tym dziecku taki upór? Jej matka była taka łagodna i uległa. – A więc dobrze, masz moje słowo. Wydawało mu się, że widzi w uśmiechu córki maleńki ślad triumfu, ale postanowił to zignorować. – André napisał mi parę dni temu, że był u nich w domu stryjeczny dziadek Sérgio. Alessandro poczuł, jak w brzuchu powstaje mu zimna gruda. – I? O czym rozmawiali? – spytał, jakby już się tego nie domyślał. – Tego André nie słyszał. Stał na górze na schodach i widział, jak senhor Fontoura zapraszał dziadka Sérgia do domu. Gdyby chciał podsłuchiwać, musiałby się znaleźć na górnym podeście schodów, na wprost drzwi – mówiła, nawijając kosmyk czarnych włosów na palec. – Ale André

pisze, że potem jego matka była bardzo smutna i jeszcze kłóciła się z jego wujem. Alessandro zgniótł list. Sérgio. Gwałtowny gniew na kilka sekund zmącił mu spojrzenie, odwrócił się nagle od Lei. Już miał rozkazać, żeby mu osiodłano konia, ale zmienił zamiar. Stryj może poczekać, ważniejsza jest teraz rozmowa z Noelią. – José! – zawołał. – Tak, panie. Służący podniósł się z krzesła, przerywając sporządzanie kopii pism dla Alessandra. – Dopilnuj, żeby spakowano kufer podróżny, i dowiedz się, kiedy odpływa najbliższy statek do Lagos. Alessandro wszedł na schody, ale zaledwie zrobił jeden krok, zauważył, że Lea idzie za nim. – Tak, możesz jechać ze mną – rzucił w biegu, uprzedzając jej pytanie. – Ale pod warunkiem, że się spakujesz, zanim wyruszy następny statek. Nie będę na ciebie czekał. – Pospieszę się. Dziewczynka przemknęła obok ojca i znalazła się w swoim pokoju dokładnie w tej samej chwili, gdy Alessandro wszedł na ostatni stopień.

*

W głębi serca Noelia musiała wiedzieć, że Alessandro nie poprzestanie na przeczytaniu jej listu. Nie liczyła jednak na to, że już po kilku dniach zjawi się bez uprzedzenia pod jej drzwiami razem z Leą, a już na pewno się nie spodziewała, że będzie uosobieniem gniewu. Słowa powitania zamarły jej na ustach, cofnęła się, żeby wpuścić ich do środka. – Dom Alessandro? – Joaquim niepostrzeżenie wszedł do sieni. – Czemu zawdzięczamy tę zaszczytną niespodziewaną wizytę? Na schodach pojawił się również André i Noelia od razu zauważyła milczącą wymianę spojrzeń między nim a siostrą, skruszoną minę dziewczynki i lekką zmarszczkę niezadowolenia między brwiami chłopca.

– Idź do brata – polecił Lei Alessandro, odsyłając oboje na górę. Noelia zwilżyła wargi koniuszkiem języka. – Domyślam się, że rozgniewał cię mój list. Ja… – Nie jestem zły na ciebie – przerwał jej w pół słowa Alessandro. – Bądź co bądź znam mego stryja na tyle dobrze, żebym mógł się domyślić, jak ci musiał grozić, skoro skłonił cię do napisania tego listu. Spojrzenie Noelii powędrowało ku schodom, na których dopiero co stał André. – Napisał do Lei, że mój stryj tu był – odpowiedział Alessandro na jej niewypowiedziane pytanie. – Nie wiedział jednak, o czym rozmawialiście. – Cóż, pomyślałem, że list do was zawierający prośbę o przesunięcie ślubu w czasie da nam możliwość zastanowienia się, co zrobić – zaczął niepewnie Joaquim. – Nie znaleźliśmy jeszcze rozwiązania, gdyż mamy z siostrą różne zdanie co do tego, jak miałoby ono wyglądać. Alessandro zwrócił się do Noelii: – Czym ci groził? Szybkim ruchem ręki Noelia odgarnęła z twarzy kosmyk włosów. – Nie groził bezpośrednio mnie, lecz Joaquimowi – rzekła. Rzuciła okiem w stronę brata, po czym zaczęła relacjonować przebieg rozmowy z Dom Sérgiem. – Myśleliśmy, że jeśli tylko będziemy mieli trochę czasu, znajdziemy wyjście z sytuacji… – zakończyła z wahaniem. Po długim bezowocnym deliberowaniu Joaquim poradził jej, żeby nie zwracała uwagi na groźby, on znajdzie jakiś sposób, żeby wyjść z tarapatów, na co jednak Noelia się nie zgodziła. Jeśli brat miałby skończyć w więzieniu, nie mogłaby sobie darować podjętej decyzji. Joaquim z kolei powiedział, że on nie mógłby sobie darować, gdyby przez niego pozostała do końca życia samotną matką. „Poza tym również wtedy sumienie nie powstrzymało cię przed pójściem z nim do łóżka, gdy ja tkwiłem w zęzie wśród szczurów. Jak długo jeszcze będziesz mi to wypominał? Nie wypominam ci, próbuję ci tylko ułatwić podjęcie decyzji”.

Od tamtej wymiany zdań panowało między nimi lodowate milczenie. – A więc tak to było? – spytał Alessandro z wyraźną ulgą. – Nie wydaje mi się, żeby to była jakaś wielka sprawa. – Cóż, ja bym tak nie powiedział – odparł Joaquim – ale mimo to jestem gotów podjąć wyzwanie. – Nie zrobisz tego – sprzeciwiła się Noelia. – A ty nie będziesz go utwierdzał w jego zamiarze – dodała, zwracając się do Alessandra. Nie zareagował. – Dlaczego nie chciałaś, żebym się dowiedział o wizycie stryja? – spytał po chwili. – Bo przeczuwałam, że zlekceważysz jego groźby, uznając je za błahe. Poza tym wiedziałam, że spowodowałoby to całą lawinę problemów, z rozłamem w twojej rodzinie włącznie. – Liczę się z tym – rzekł Alessandro. – Ale ja tego nie chcę, w końcu jest też André, o którym muszę myśleć. To wszystko, co zostawimy w ruinie, spadnie na jego barki. – A więc co zamierzasz uczynić? Noelia nie potrafiła odpowiedzieć na to pytanie, więc tylko wzruszyła ramionami. – Nie ulega wątpliwości – przyznał Alessandro – że mój stryj poważnie traktował swoje groźby i że oprócz zatargu między naszymi rodzinami doszłoby jeszcze do osobistego konfliktu między Andrém a rodziną Dom Sérgia. Musimy zatem znaleźć rozwiązanie pozwalające unicestwić każdą groźbę mego stryja. – Do tego wniosku i my doszliśmy – powiedział Joaquim. – Kto musi coś ukrywać, wystawia się na atak – ciągnął dalej Alessandro. – Musimy więc się postarać, żeby nie było już nic więcej do ukrycia.

*

Nie Sérgio da Silveira, lecz Lúcia była pierwszą osobą, która przywitała Alessandra w domu jego stryja. Zmarszczyła czoło, zdziwiona. – Kogóż to my widzimy, rzadki gość. Alessandro skłonił lekko głowę. – Lúcio. Szukał w jej twarzy i oczach, które nieruchomo odwzajemniały jego spojrzenie, oznak nieszczęśliwego życia, nienawiści czy wręcz obłędu. Ale choć kuzynka sprawiała wrażenie bardziej zamkniętej w sobie, może nawet dostrzegał w wyrazie jej twarzy pewne skostnienie, nie był w stanie dopatrzyć się niczego nadzwyczajnego. Było czymś jak najbardziej normalnym, że z chwilą wyjścia za mąż i wzięciem odpowiedzialności za dzieci straciła dziewczęce rozmarzenie. Może i wydawała się bardziej chłodna, nieustępliwa, miała bardziej wyraziste i dojrzalsze rysy – w końcu stała się kobietą w kwiecie wieku. I jeszcze piękniejszą niż za młodych lat. I to miałaby być ta latami dręczona i żądna zemsty niewiasta, która usiłowała zabić dziecko swojej kuzynki? „Niezależnie od tego Lúcia w rozmowie ze mną nawet nie zaprzeczyła”. Być może nawet uznała, że nie warto z oburzeniem odpierać tego potwornego zarzutu. Natomiast Ana wytworzyła sobie taki obraz sytuacji, który pasował do jej wyobrażenia o Dom Luísie. – Wpatrujesz się we mnie, jakbyś widział mnie pierwszy raz w życiu. – Choć głos Lúcii wciąż był spokojny, wkradł się w niego jakiś fałszywy ton, a jej oczy stały się nagle niespokojne i nienaturalnie błyszczące. Zaraz jednak się uśmiechnęła, więc Alessandro nie był już pewien, czy aby nie odniósł mylnego wrażenia. Odwróciła się na odgłos kroków i już po chwili w drzwiach pojawił się Dom Sérgio. – Alessandro, jakże miło cię widzieć. I w jego głosie również brzmiała fałszywa nuta, ale tym razem Alessandro domyślał się aż za dobrze, co ją mogło wywołać. – Chciałem wam tylko osobiście oznajmić, że dziś rano dałem na zapowiedzi. I choć wiem, że jesteście przeciwni mojemu wyborowi, nie chciałbym was jednak, jako brata mego ojca, pominąć i pozostawić w nieświadomości. Obserwował z uwagą, jak Dom Sérgio zbladł, by po chwili na jego policzkach wykwitły czerwone plamy.

– Masz czelność lekceważyć moje wyraźne życzenie i stawiać mnie przed faktami dokonanymi? – Stryj nie krył oburzenia. – Już jakiś czas temu oznajmiłem wam, stryju Sérgio, swój zamiar i… przyjąłem do wiadomości wasze… zastrzeżenia. Ale nie potrzebuję waszej zgody. Dom Sérgio spojrzał na Lúcię. – Zostaw nas samych, proszę, moje dziecko – rzekł. Moda kobieta bez słowa opuściła komnatę i zamknęła za sobą drzwi. – Pamiętasz chyba jeszcze dobrze incydent z senhorem Fontourą, nieprawdaż? – ciągnął dalej Dom Sérgio. – Co powiedzą ludzie, jeśli nagle zostanie twoim szwagrem? – Zapłacił już za to, co zrobił. – To niczego nie zmienia. A ty go nie znasz, w każdej chwili mógłby zrobić to samo. Mógłby sprzeniewierzyć mapy z Sagres. Przez dłuższą chwilę Alessandro wpatrywał się w milczeniu w oczy stryja, wreszcie kiwnął głową. – Tak, to rzeczywiście nie byłoby dobrze. Jeśli coś podobnego by się zdarzyło, on pierwszy padłby ofiarą podejrzeń. – Widzisz więc, na jaką sytuację mógłbyś się narazić, zawierając to nieszczęsne małżeństwo? – Absolutnie macie rację, takie zdarzenie byłoby w najwyższej mierze kłopotliwe – zgodził się Alessandro. Dom Sérgio, któremu zwycięstwo wydało się nagle zbyt łatwe do osiągnięcia, nabrał nieufności. – A więc – ciągnął dalej Alessandro – uznałem, że najlepiej będzie, jeśli pojadę z Joaquimem Fontourą do Sagres i wyjaśnię całą historię jego przeszłości. Powiedziałem, że zamierzam poślubić jego siostrę i nie żywię żadnych wątp​liwości co do jego uczciwości. Doszło natomiast do moich uszu, że istnieje obawa kradzieży ważnych map i ich sprzedaży Hiszpanom. Należy zatem zachować czujność. – Alessandro się uśmiechnął. Brwi Dom Sérgia drgnęły. – Ach, naprawdę?

W kącikach ust Alessandra wciąż igrał lekki uśmieszek. – Jak więc widzicie, nie ma już powodów do zmartwienia. – A tym, co ludzie będą myśleć o tej niższego stanu oblubienicy, również nie należy się martwić? – Wiecie przecież, że ludzie, jeśli tylko chcą, zawsze coś znajdą. Célestine pochodziła z rodziny równej nam, a jednak była narażona na złośliwości, drwiny i litość tylko dlatego, że nie mogła powić dziecka. – Alessandro założył ręce do tyłu. – Co jest z Aną? – spytał Dom Sérgio. Ta nagła zmiana tematu zirytowała Alessandra. – A co ma być? – Czy to prawda, że Geoffrey jest w Anglii? – Tak. – I co teraz będzie z twoją siostrą? – Wygląda na to, że gdy tylko Geoffrey się tam na dobre osiedli, pojedzie do niego. Zanim Dom Sérgio odpowiedział, potarł brodę, udając, że się nad czymś zastanawia. – A więc udało ci się wygnać siostrę z Lizbony? – zau​w ażył. – Radziłem jej, żeby została i pozwoliła mu wyjechać samemu. – Żeby opuściła męża? – Dom Sergio się zdziwił. – Czy tak wychowywano wasze pokolenie? Żeby zrzucać z siebie odpowiedzialność, kiedy zaczyna ciążyć? – Gwałtownym ruchem ręki dał Alessandrowi, który chciał coś wtrącić, znak, żeby milczał. – Nie akceptowałem postępowania Any, Bóg mi świadkiem, że nie. Okryła się hańbą i wpędziła w sytuację, w której jedynym wyjściem było małżeństwo z wychowankiem twego ojca. Choćby nie wiem jak mi się to nie podobało, jest on bądź co bądź mężczyzną o manierach i wychowaniu fidalgo, a Ana – na Boga, jest i niezależnie od wszystkiego pozostanie córką mego brata, a tym samym częścią rodziny. Przy całej złości na Geoffreya nikomu z nas nie przysługiwało prawo, tobie również – Dom Sérgio wymierzył palec wskazujący w Alessandra – postępować wobec niego w sposób, który koniec końców wyrządziłby również krzywdę Anie. Tak, była nieposłuszna, obraziła rodzinę de Brissac, ale nic z tego, czego się dopuściła, nie jest tak naganne, żeby zasługiwała na to, co ty jej

zrobiłeś. – Zawsze ofiarowywałem jej schronienie w swoim domu, a Geoffrey mógł wyjechać z Lizbony, kiedy jeszcze miał pod dostatkiem pieniędzy. – Zmuszać własną siostrę do opuszczenia męża i odebrania mu dzieci – wstydź się, Alessandro! – Potępiacie, stryju, moje postępowanie w stosunku do Geoffreya, a sami nie mieliście skrupułów, żeby wszelkimi sposobami przeszkodzić memu małżeństwo z Noelią. – Trudno porównywać obie te sytuacje. Po pierwsze, dałem twojej kochance wybór, po drugie, nie potępiam cię z powodu Geoffreya, lecz ze względu na twoją siostrę. To na twoich ramionach, nie Any, spoczywa obowiązek zapewnienia rodowi da Silveira głównego dziedzica. A ty wybierasz na następczynię twojej matki jako pani tego domu kobietę o podejrzanej reputacji. – To, że zaniechałem czynienia wam wyrzutów z powodu nikczemności, jaką jest grożenie więzieniem i torturami mężczyźnie za przestępstwa, których popełnienie mu insynuowaliście, zawdzięczacie właśnie Noelii, która nie chciała, żeby z jej powodu doszło w rodzinie do rozłamu. Kąciki ust Dom Sérgia uniosły się w szyderczym uśmiechu. – No tak, to już w każdym razie coś. Świadomy, że mógłby się zapomnieć, gdyby został jeszcze chwilę dłużej, Alessandro się odwrócił i bez słowa pożegnania opuścił dom stryja.

Lizbona, czerwiec 1561

Ana nie chciała sama przed sobą się do tego przyznać, ale aż do dnia, w którym nadszedł list od Geoffreya powiadamiający ją, że wrócił i przebywa u Ruiego, obawiała się w duchu, czy aby w czasie blisko trzymiesięcznej rozłąki z nią i dziećmi nie zakiełkowało w nim pragnienie utrzymania swej nowo uzyskanej wolności, by niczym niezwiązany zacząć w nowym kraju jeszcze raz wszystko od początku. Im dłużej przebywał z dala od niej, tym bardziej utwierdzała się w przekonaniu, że nie chce się z nim rozstać. Nawet wtedy, gdy nie było między nimi intymnej więzi, nigdy nie była przez całą noc sama, czuła ciepło jego ciała i słyszała jego oddech. Odczuwała jego brak bardziej, niż mogłaby kiedykolwiek przypuszczać, tęskniła tak bardzo, że nocą przewracała się z boku na bok, nie mogąc zasnąć, i zadawała sobie pytanie, co miałaby począć, gdyby oznajmił jej, że zamierza zostać w Londynie sam. Czyż nie dała mu wyraźnie do zrozumienia, że tęskni za życiem w Mon teira? Czyż nie musiał się obawiać, że nie potrafi zapewnić jej już takich warunków, do jakich przywykła? A może wręcz uważał, że uczyni jej przysługę, zwracając wolność? Nagle nie była już w stanie wyobrazić sobie życia w Casa da Mon teira. Widziała siebie jako samotną kobietę, która nie ma nikogo oprócz dzieci – córek, które pewnego dnia wyjdą za mąż, i syna, którego Alessandro odeśle kiedyś do ojca. Oczami wyobraźni widziała Geoffreya otoczonego pięknymi kobietami, takimi jak Kadi i Selena, ale starała się odsunąć od siebie te myśli tak szybko, jak się pojawiły. Do tych wszystkich lęków przyznała się sobie dopiero teraz, gdy posłaniec przyniósł długo wyczekiwany list, pierwszą wiadomość od czasu poprzedniego krótkiego listu, w którym Geoffrey w zwięzłych słowach komunikował jej, że przybył do Londynu. Serce jej waliło, gdy złamała pieczęć i przebiegała wzrokiem znajome pismo. Skończywszy czytać, odczuła taką ulgę,

że zakręciło się jej w głowie i musiała usiąść. – Złe wieści? – spytał Alessandro, który wszedł do pokoju akurat w chwili, gdy z listem w ręku opadła na krzesło. – Nie, przeciwnie. Geoffrey znów jest w Lizbonie. Twarz brata nie zdradzała żadnych emocji. – Jak miło – rzekł. – I?… Co pisze? – dodał, reagując na jej milczenie. – Tylko tyle, że wszystko ułożyło się pomyślnie. Opowie mi dokładniej, kiedy się zobaczymy. – Gdzie jest teraz? – U Ruiego. Najpierw pójdę do niego sama, potem zaprowadzę dzieci. Teraz na czole Alessandra pojawiła się maleńka zmarszczka, cień na jedno mgnienie przyćmił mu twarz. Niechęć? Ubolewanie? A jeśli teraz zmieni zdanie? Jeśli rzeczywiście żałuje? Odwrotu już nie ma. Proszę, tylko tego nie powiedz. Twarz Alessandra znowu się odprężyła. – Mój dom stoi przed tobą otworem, wiesz przecież – rzekł. Ana powoli złożyła list, potrząsnęła głową i wstała, żeby udać się do matki. Na piętrze panowała ożywiona krzątanina, gdyż szykowano pokoje na przybycie nowej pani domu. Ana nie zapytała Alessandra o przyczyny jego nagłej podróży do Lagos, ale zaledwie wrócił do Lizbony, natychmiast dał na zapowiedzi. Między nim a stryjem Sérgiem doszło do niesnasek, czego zresztą należało się spodziewać, gdyż Dom Sérgio nie aprobował jego wyboru żony. Jednak Ana o nic więcej nie pytała, nawet gdy Lea wspomniała, że w Lagos coś się wydarzyło. Choć bardzo nad tym bolała, nie mogła już brać udziału w życiu brata. – Zostaniesz do czasu ślubu? – spytała dona Maria-Ana, gdy Ana powiedziała jej o liście męża. – Nie, jeżeli Geoffrey chciałby wrócić wcześniej do ​A nglii. – Wiesz, że przesunąłby datę wyjazdu, gdyby to było twoim życzeniem. Ana skubała nitkę zwisającą z lnianego prześcieradła, które matka oglądała, sprawdzając, czy nie jest uszkodzone. – Ale to nie jest moim życzeniem – odpowiedziała cicho.

– Niejeden raz próbowałam porozmawiać z Alessandrem, ale w sprawie Geoffreya jest nieprzejednany. Ana kiwnęła głową. – Teraz i tak byłoby już za późno. Nie powiedziała matce o incydencie z Lúcią, żeby nie wywoływać dalszych spięć w rodzinie. Ale dona Maria-Ana i tak wiedziała, że Geoffrey nie zdoła już nigdy odzyskać w Lizbonie silnej pozycji kupca – na to nie wystarczyłyby i wpływy Alessandra, nawet gdyby chciał ich użyć.

*

Alessandro widział z okna Leę, Leonor i Adelę siedzące w ogrodzie i ciemne, stonowane w kolorach sukienki rozpostarte wokół nich na trawie niczym wachlarze. Nieco dalej zobaczył Sebastião, który szedł wzdłuż skarpy do gaju pomarańczowego, przesuwając obojętnie kijem po krzakach. Mamka z Sofią na rękach siedziała przy sadzawce z jedną ręką w chłodnej wodzie, a niemowlę spało w jej ramionach. Ojciec byłby taki szczęśliwy, gdyby to zobaczył – pomyślał Alessandro. Wiedział, że i matkę cieszył ten widok – gromadka dzieci, których tak bardzo pragnęła w swoim otoczeniu. Niebawem zamieszka z nimi André, ale zabraknie dzieci Any i obraz niewiele się będzie różnił od tego, który ukazywał się oczom dony Marii-Any w czasach, gdy jej własne dzieci były jeszcze małe. Przed półgodziną Ana wyszła, żeby spotkać się z Geoffreyem. W skrytości ducha Alessandro miał nadzieję, że szwagier mimo wszystko zerwie z nią i pojedzie do Anglii sam. Oczywiście w takim przypadku mógłby sobie zao​szczędzić podróży do Lizbony, jednak przyzwoitość nakazywała, żeby zerwanie nastąpiło twarzą w twarz, a nie za pośrednictwem listu. Miejsce Any było w Lizbonie, należała do rodziny, w którą Geoffrey tak chytrze się wkradł, żeby stać się częścią czegoś, do czego nigdy nie należał. A może jednak – odezwał się w Alessandrze cichy głos wewnętrzny – byłeś zbyt surowy, zbyt mściwy, zbyt nieprzejednany? Ale cofnąć się już nie można, on to wie i Ana również. Bez trudu zmusił ów głos do milczenia.

*

Kiedyś żądza przygód Geoffreya miała w sobie coś zuch​w ałego, towarzyszyła zachowaniu człowieka, który był ​pewien swojej pozycji, nie cierpiał na brak pieniędzy i żywił nadzieję, że pewnego dnia dzięki małżeństwu zajdzie wyżej. Teraz jednak był zmuszony opuścić ojczyznę i ponosił odpowiedzialność nie tylko za siebie, miał również do wyżywienia rodzinę. Targany niepewnością i dręczony obawami wyruszył w drogę. Zaledwie jednak statek znalazł się na pełnym morzu, ogarnęło go owo podniecenie, które odczuwał podczas każdej podróży, a które od dawna już uważał za utracone. Zapach morza zmieszany z wonią smoły i mokrego drewna, piana pryskająca w twarz, którą zlizywał z warg, wiatr – to wszystko sprawiło, że nagle minione lata straciły na znaczeniu. A kiedy postawił pierwsze kroki w tętniącym życiem porcie w Portsmouth, a stamtąd wyruszył w dalszą drogę do Londynu, ogarnęło go gorączkowe oczekiwanie. W Londynie bywały chwile, kiedy wyobrażał sobie, jak by to mogło być, gdyby sam rozpoczął tu nowe życie – i zawsze towarzyszyły tej myśli wyrzuty sumienia. A przecież nie można powiedzieć, że nie brakowało mu Any i dzieci, ale po raz pierwszy od lat opuściło go całe napięcie i wszelka presja, i miał uczucie, że wreszcie może znowu swobodnie oddychać. Bez większego trudu nawiązał kontakty z tutejszymi kupcami, natomiast trudniej było wypertraktować możliwe do przyjęcia warunki, gdyż nie był skłonny do dzielenia się swoją wiedzą o szlakach handlowych i nawiązywania stosunków handlowych w różnych krajach, pełniąc przy tym jedynie rolę drobnego urzędnika. Przeczuwał bowiem, że bardzo szybko przestałby być dla kupców użyteczny. Tak więc na początku pomijał bogatych handlarzy przyprawami i zajął się wyszukiwaniem ambitnych mężczyzn, którzy wprawdzie mieli pieniądze, ale o korzeniach wiedzieli niewiele i dla których on ze swoją wiedzą byłby niezbędny. Rzem kroczyliby drogą prowadzącą do sukcesów handlowych. Upłynęło jednak kilka tygodni, zanim znalazł kogoś, kto stworzył mu taką możliwość. Był to mężczyzna w jego wieku, który po ojcu, szanowanym handlarzu suknem, odziedziczył znaczną sumę i chciał rozwinąć następną lukratywną działalność – zająć się handlem przyprawami korzennymi. – Nieraz sobie myślę, że też chciałbym jeszcze raz doświadczyć czegoś całkiem nowego – powiedział Rui, spacerując z Geoffreyem po ogrodzie. – Nie żebym nie był zadowolony ze swego życia z Taís, ale czasem wszystko wydaje mi się zbyt monotonne. – Daje ci jednak poczucie bezpieczeństwa, co też jest nie do pogardzenia. Myślę, że będzie mi brakowało Liz​bony – odparł Geoffrey. – Zapewne Anie będzie jeszcze trudniej niż tobie. Ciebie bądź co bądź czekają tam nowe wyzwania, a ona musi przystosować się do całkiem obcego jej otoczenia i żyć w kraju, którego

języka będzie musiała się nauczyć. Jednak mimo wszystko to, co zbudujesz, będzie należało do ciebie, a potem do twego syna. Będziecie tam kimś więcej niż tylko kupcami, zdanymi na łaskę i niełaskę Alessandra. Geoffrey przytaknął niepewnie i odchylił w tył głowę, spoglądając w błękitne niebo i wdychając powietrze jakże różniące się od londyńskiego. Niezależnie od tego, co go spotka, będzie tęsknił, będzie przeraźliwie tęsknił za Portugalią. W Goi czuł się dobrze, ponieważ wiedział, że w Liz​bonie jest jego ojczyzna, do której w każdej chwili może wrócić. Odetchnął głęboko i wypuścił powietrze w jednym długim westchnieniu. Nie chodziło tylko o niego i Anę, ale przede wszystkim o dzieci. Przed nimi świat stał otworem, a Anglię będą mogły uznać za ojczyznę, jeśli tylko będzie je w tym w miarę swych sił utwierdzać i jeśli uda mu się stworzyć coś, co da im poczucie bezpieczeństwa i pewności siebie. Kątem oka zauważył jakiś ruch koło domu, więc odwrócił się i zobaczył stojącą w lodżii Anę. Patrzyła na niego, jakby się nad czymś zastanawiała, i Geoffreyowi przemknęło przez myśl, iż ona wie, że w Londynie przez krótki czas rodzina wydawała mu się ciężarem. Ale zaraz uśmiechnęła się, poprawiła suknię i tak szybko, jak pozwalały jej na to koturny, pobiegła przez ogród ku niemu. Wyszedł jej naprzeciw, objął i uniósł w górę, obrócił się dwa razy w koło, trzymając ją w ramionach, aż zakręciło mu się w głowie. Jak przez mgłę widział, że Rui się pożegnał i zniknął w domu, potem ujął w dłonie twarz żony, pocałował ją raz i drugi, aż zabrakło jej tchu i oderwała się od niego. – Tęskniłam za tobą – powiedziała tonem, w którym pobrzmiewała delikatna nuta zdziwienia, jakby to wyznanie wcale nie było czymś oczywistym. – Ja za tobą też – szepnął z twarzą przy jej twarzy. Dotknął jej policzków, czuł jej oddech na swoich wargach. – Kocham cię – powiedział ledwo słyszalnie. Opuściła powieki, uśmiechnęła się i szeptała między jednym a drugim pocałunkiem: Kocham cię. – I co teraz będzie? – zapytała, gdy wypuścił ją z ramion. – Znalazłem dla nas kwaterę – odrzekł. – Człowiek, dla którego będę pracował, ma duży dom, magazyn sukna i dwa inne puste budynki na podwórzu, gdzie kiedyś mieszkały tkaczki z Flandrii. Jeden z nich przeznaczy na skład korzeni, w drugim zamieszkamy. Nie będzie tam oczywiście komfortu, do jakiego przywykłaś, jest jeszcze mniejszy niż nasz dom w Alfamie, ale wystarczy miejsca dla nas i dzieci.

Ana milczała, jakby zatopiona w myślach. – Komfort nigdy nie był moim największym zmartwieniem – powiedziała wreszcie. – Są inne rzeczy, których się lękam. – Przyzwyczaisz się do kraju, miasta, języka, ludzi – pocieszył ją. – Ale nie wiem, czy do tego, że będę tam obca… – Ana chwyciła w obie dłonie rękę męża. – Powiedziałam, że z tobą pojadę, ale to nie zmienia faktu, że boję się tego. Geoffrey objął ją i przyciągnął do siebie. – Ja również – wyszeptał.

*

W głębi duszy Noelia czuła lęk. Już gdy o świcie wyruszała z Lagos, dokuczał jej żołądek, była zmęczona i wyczerpana, gdyż w nocy nie zmrużyła oka, a w miarę zbliżania się statku do portu w Lizbonie z każdą légua potęgowało się uczucie zawrotu głowy, który towarzyszył jej od chwili wejścia na pokład. Podczas gdy André stał rozluźniony przy burcie, wystawiając twarz na wiatr, fidalgo w każdym calu, Joaquim przewieszony przez reling zmagał się z mdłościami. Noelia wróciła wspomnieniami do dnia, w którym przed wielu laty przypłynęła do tego samego portu w Lizbonie, by stąd wyruszyć dalej, do Goi. Wówczas słony zapach morza, z którym mieszał się fetor dryfujących w wodzie odpadków i ryb oraz wyziewów ludzi i zwierząt, krył w sobie zapowiedź wielkiej przygody. I gdy twarz Joaquima jeszcze przed wejściem na pokład żaglowca przybrała kolor zielonawej bladości, ciało Noelii drżało z napięcia i trudno jej było zachować powściągliwość, jakiej oczekiwano od młodej kobiety tylko po to udającej się do Indii, żeby tam wyjść za mąż. Teraz, kiedy bączkiem dobiła do nabrzeża z synem u boku, jej serce waliło dzikimi bolesnymi uderzeniami. André podtrzymywał ją, jakby się obawiał, że może wpaść do wody. Nie potrzebowała wprawdzie tego wsparcia, ale wiedziała, że odgrywanie roli dorosłego napełnia go dumą, tym większą, że jego wuj przykucnął w łódce i wyglądał tak, jakby dopiero co uszedł śmierci. Przesunęła spojrzenie po ciżbie ludzkiej w porcie i zatrzymała je na Alessandrze stojącym na

nabrzeżu w towarzystwie Joségo. Wiatr wydymał jego czarny płaszcz i poruszał pióra przy berecie. Gdy bączek przybił do brzegu i m arin heiros go przycumowali, pochylił się i Noelia chwyciła zimnymi, zdrętwiałymi palcami jego rękę. Pomógł jej wyjść i przez krótką chwilę stali przy sobie tak blisko, że widziała maleńkie zmarszczki wokół oczu, cienkie linie rysujące się na twarzy, które zdradzały, że ukończył czterdziesty rok życia. Uśmiech rozjaśnił mu oczy i poruszył kąciki ust, ale puścił jej rękę, żeby w miejscu publicznym nie przeciągać tej chwili w nieskończoność. Noelia odwróciła się, gdy André chyżo wspinał się na nabrzeże, a José z jednym m arin heiro wyciągał z łódki Joaquima. Chłopiec przyglądał się temu, szczerząc zęby w uśmiechu wyzutym z należnego wujowi szacunku, za co go surowo skarciła. José, który przyszedł do portu powitać nową rodzinę swego dawnego pana, uśmiechnął się do chłopca i mrugnął do niego. Zgodnie z obietnicą daną mu przez Alessandra dostał dom nad Tagiem, ale był mile widzianym gościem w Casa da Mon teira. Alessandro wezwał nowego służącego, który zajął miejsce Joségo, żeby zajął się skrzyniami podróżnych, a potem dotknąwszy lekko ramienia Noelii, poprowadził ją do lektyki. – Tylko przez wzgląd na ludzi – powiedział, mrugając porozumiewawczo. – Później będą sobie bardzo dokładnie opowiadać, w jaki sposób cię przywitałem, i odpowiednio do tego cię traktować. Noelii ścisnął się żołądek, ale skinęła głową. Nagle jej się wydało, że ze wszystkich stron świdrują ją spojrzenia, więc była szczęśliwa, że w lektyce są zasłony, które mogą ją ukryć przed wścibskimi oczami. Alessandro się oddalił, pozwoliła więc sobie na moment oprzeć głowę i zamknąć oczy. Odgłosy portu zlały się w jednostajny szum, który to się potęgował, to przycichał. – Łódź czeka. – Głos Alessandra wyrwał ją ze snu. W pierwszej chwili, rozkojarzona, nie bardzo wiedziała, gdzie się znajduje. Bolał ją kark, bo skręciła w bok głowę. Przeciągnęła się z lekkim stęknięciem. – Wybacz, ale byłam taka zmęczona – powiedziała. – Prześpisz się potem w Casa da Mon teira. – Na pewno nie. – Chwyciła go za rękę, pozwalając, żeby pomógł jej wysiąść, a sama uważała, by nie zaczepić o coś sztywną spódnicą. – Jakie by to zrobiło wrażenie na twojej matce? – Nie myśl o tym – uspokoił ją. – Od wielu dni nie mogę myśleć o niczym innym.

Mimo iż miała wrażenie, że jest obiektem zaciekawionych spojrzeń, starała się nie patrzeć na otaczającą ją ciżbę ludzką i wyprostowawszy się, udawała, że wcale jej to nie interesuje. Wystarczyło, że osoby z najbliższego otoczenia wiedziały o jej lękach i niepewności, wszystkim innym chciała pokazać, że pójdzie do ślubu z podniesioną głową, tak jak kobieta ze sfery Alessandra. Przeprawa do Serra da Arrábida minęła spokojnie i przyjemnie, jeśli nie brać pod uwagę odgłosów mdłości Joaquima. Po opuszczeniu portu znowu mogli odetchnąć powietrzem czystym i ożywczym, które Noelia wdychała pełną piersią, wędrując spojrzeniem po migocących niewielkich falach, rozpryskujących się o dziób. Przed nimi wznosiły się porośnięte lasem zielone wzgórza Arrábidy. Łódź kierowała się w stronę uroczej zatoki, gdzie las się przerzedzał, przechodząc w białą piaszczystą plażę. Gdy podpłynęli bliżej, Noelia zobaczyła niewolników, którzy czekali na nich z końmi i wozem. I znowu musiała na lądzie wsiąść do lektyki, jednak tym razem nie zasuwała zasłon – chciała podziwiać okolicę i napawać się powietrzem o korzennym zapachu. Alessandro, André i José dosiedli koni, a Joaquim jechał obok na wozie, nie nadając się z powodu sensacji żołądkowych do jazdy konnej. Droga wspinała się stromo pod górę wśród dębów korkowych i drzew oliwnych, między wrzosami, krzewami czystka i mirtem. Noelia wychyliła się, żeby popatrzeć na morze, które im wyżej się znajdowali, tym piękniej się prezentowało. Wciąż się odwracała, nie mogąc wprost nasycić się jego widokiem. – To wszystko tutaj – Alessandro zatoczył szeroki łuk ręką – należy do majątku Mon teira. Tam, między drzewami, widać już dom. To, co ukazało się oczom Noelii, to nie był dom, lecz mur obronny, który otaczał go jak niemożliwa do pokonania ściana. Pomyślała, jak można mieszkać w takim odosobnieniu, z dala od tętniącego życiem miasta, mając wokół tylko las, góry i morze. Z drugiej strony życie tutaj pozwala uniknąć spojrzeń ludzkich i z tej perspektywy Noelia była teraz bardziej niż zadowolona. Co więcej, nie należało się spodziewać stałych wizyt takich gości jak Dom Sérgio. Otwarto bramę i mały orszak sunął teraz przez rozleg​ły dziedziniec w stronę domu. Postawiono lektykę, mężczyźni zsiedli z koni. Kiedy Noelia poprawiała suknię, żeby podnieść się z godnością, Alessandro już wyciągnął do niej rękę, zasłaniając tak, by nie było widać jej nieporadnych ruchów w pojeździe, do którego używania nie nawykła. Poszła ku domowi u jego boku i gdy prosto ze słońca znaleźli się w holu, wydał im się ponury i ciemny. Aż nadto dobrze pamiętała swoje ostatnie spotkanie z doną Marią-Aną. Ścisnęła kurczowo rękę Alessandra, stając przed przyszłą teściową. Ta uśmiechnęła się uprzejmie, ale z wyrazu jej twarzy nie sposób było wywnioskować, czy akceptuje wybór syna, czy też jest mu przeciwna.

– Serdecznie witamy, moje dziecko – powiedziała, kładąc rękę na ramieniu Noelii i całując ją w czoło. – Bardzo dziękuję – odrzekła zdławionym głosem, jakby gwałtownie bijące serce odcinało jej dopływ powietrza. O krok za doną Marią-Aną stała jakaś kobieta, której czarne włosy częściowo skrywał błyszczący czepiec z jedwabiu. Podobieństwo do Alessandra od razu pozwoliło odgadnąć, że to jego siostra. Obok niej stały dwie dziewczynki: jedna ze złotobrązowymi włosami, przypuszczalnie w wieku Lei, druga jasnowłosa, nieco młodsza. Kobieta lekko skłoniła głowę i wypowiedziała słowa powitania, nie czyniąc jednak ani kroku w jej stronę, córki poszły za jej przykładem. Tylko mały chłopiec, widocznie brat obu dziewczynek, nie krył zaciekawienia. Napięcie rozładowała Lea. Schodziła ze schodów, unosząc jedną ręką suknię na tyle, na ile pozwalała przyzwoitość. – Wybaczcie, ojcze, ale zerwał mi się obrąbek przy sukni – powiedziała. Alessandro uniósł brwi. – Wolałbym nie wiedzieć, jak to się może stać, jeśli dama zachowuje się tak, jak jej przystoi – zauważył. Rumieniec wypłynął na policzki Lei, wymieniła szybkie spojrzenie z babką, po czym zwróciła się do Noelii: – Jak miło, że jesteście. – Ja też się cieszę, Leo. André podszedł do dony Marii-Any, serdecznie się z nią przywitał, pocałował w policzek ciotkę i kiwnął głową kuzynkom, które odpowiedziały mu równie powściągliwym ukłonem. Tylko malec był zachwycony, że go widzi. – Umiem już strzelać z procy i strącać liście z drzew – pochwalił się starszemu kuzynowi. – Coś podobnego. – André zbliżył się do Lei i ją objął. – O Jezu, on wciąż taki nieznośny? – spytał siostrę na tyle cicho, żeby nie usłyszała go ciotka, ale nie na tyle, by jego słowa nie doszły do uszu matki. – André! – syknęła ostrzegawczo.

Mały siostrzeniec Alessandra był wyraźnie zasmucony, że został tak lekceważąco potraktowany, i Noelii zrobiło się go żal. Ana przykucnęła obok chłopczyka, coś do niego powiedziała, co tylko on słyszał, spojrzał w stronę Andrégo, kiwnął głową, ale wciąż wyglądał na bardzo nieszczęśliwego. – Z pewnością zechcecie trochę wypocząć – powiedziała dona Maria-Ana, jakby nic się nie stało. Skinęła w stronę schodów, dając tym samym Noelii i Alessandrowi sygnał, że mogą opuścić hol i nie będzie to im poczytane za nieuprzejmość. Wchodząc na górę, Noelia czuła na plecach spojrzenia pozostałych osób. Gdy znaleźli się na najwyższym podeście, atmosfera w holu wyraźnie się rozluźniła. André zaczął żartować z Josém, Joaquim wdał się w rozmowę z doną Marią-Aną, Lea wciąż się śmiała. – Dlaczego pozwalasz mu na takie zachowanie? – spytała Alessandra, gdy znaleźli się poza zasięgiem uszu osób zgromadzonych w holu. – To przecież chłopcy, nie wyolbrzymiaj tej sprawy. Sebastião nauczy się sam bronić w takich sytuacjach. Choć nie będzie miał ku temu okazji wobec Andrégo, bo moja siostra i jej mąż jutro opuszczają Portugalię. – Nie zostanie do ślubu? – Nie – odparł krótko, wyraźnie nie mając ochoty na rozwijanie tego tematu. Noelia zadała sobie w duchu pytanie, czy Alessandro nie żałuje swego postępowania wobec szwagra. To jednak była sprawa między nim a jego siostrą, więc miała świadomość, że wtrącanie się nie miałoby większego sensu. Ilekroć w przeszłości naprowadzała rozmowę na ten konflikt, Alessandro po paru słowach zmieniał temat. – Miałabyś ochotę zwiedzić dom? – spytał. – Czy wolisz najpierw odpocząć? Zatrzymał się przed jednymi drzwiami i położył rękę na gałce. – Na pewno nie będę spać, ale chętnie bym się umyła i przebrała. Suknie miała zakurzone po podróży, u dołu zeskorupiałe od słonej wody. – Dobrze, zaprowadzę cię więc do twego pokoju. – Dotknął drzwi, przed którymi stali. – Tutaj będzie nasz wspólny pokój, pokażę ci go później. – To twój pokój? – Tak, zawsze był mój.

Noelia wyobraziła sobie, jak mieszkał tu, będąc dzieckiem, potem młokosem, wreszcie jako dorosły mężczyzna ze swoją pierwszą żoną… Pomieszczenie, do którego ją zaprowadził, było wprawdzie małe, ale ładnie urządzone. Stała tu ozdobna skrzynia na suknie, łóżko z aksamitnym baldachimem, dwa krzesła wyglądające na wygodne, stojące przy stole na wprost kominka. Noelia podeszła do wąskiego okna, jedynego w pokoju, oparła rękę na kamiennej ramie i wyjrzała na pusty dziedziniec. Potem się odwróciła. Alessandro przymknął drzwi i zbliżył się do niej. – Będą się zastanawiać, gdzie jesteś – szepnęła. – Możesz być pewna, że twojemu bratu nie zajmie dużo czasu znalezienie pretekstu, by również udać się do swego pokoju. Pocałunek trwał zaledwie kilka długości oddechu, gdy rozległy się w korytarzu kroki i usłyszeli głos Joaquima. W dniu przyjazdu Noelii Fontoury Ana wieczorem pożegnała się z matką i pojechała z dziećmi do Ruiego, jako że statek do Anglii miał wypłynąć następnego dnia wczesnym rankiem. Unikała narzeczonej brata, nie była w stanie patrzeć na kobietę, którą Alessandro kochał i chciał poślubić, choć wiedziała, że nie zasłużyła ona sobie na jej niechęć. Był łagodny wieczór, posłała już dzieci do łóżek, żeby następnego dnia były wypoczęte przed podróżą. Domyślala się jednak, że Leonor nie śpi i nie pozwala zasnąć Adeli, rozprawiając z nią szeptem o czekającej ich wielkiej przygodzie. Obie dziewczynki denerwowały się przed podróżą, zwłaszcza Leonor, która pod tym względem wdała się w ojca. Geoffrey i Rui przechadzali się w ogrodzie, pochłonięci rozmową, Taís siedziała z dziećmi. Ana nie była usposobiona towarzysko, więc ostatni wieczór w ukochanej Lizbonie spędziła całkiem sama. Poszła również przespacerować się po ogrodzie, ale wciąż się zatrzymywała i unosiła głowę, żeby spojrzeć w niebo, które stopniowo zmieniało kolor z granatu w nocną czerń. To samo, co nad Indiami, to samo, co nad Anglią, a przecież miała wrażenie, jakby przy każdej podróży, którą odbywała, miała nad sobą nowe niebo z nowymi gwiazdami. Poszła powoli do muru otaczającego ogród i posuwała się wzdłuż niego aż do zbrojonej żelazem drewnianej bramy. Wpuszczona w nią furtka nie była co prawda strzeżona, ale zamknięta od środka na zasuwę. Przesunęła ją trochę na próbę, ale nie na tyle, żeby móc otworzyć furtkę. Zawahała się, odwróciła, zerknęła ku obu mężczyznom, których sylwetki czerniały na tle domu. Zebrała się w sobie, odsunęła zasuwę do końca, uchyliła furtkę, wyśliznęła się na zewnątrz i zamknęła ją za sobą.

Ostatniego wieczoru w ojczyźnie było jej zupełnie obojętne, co pomyślą ludzie, którzy zobaczą ją na ulicy. Chciała się pożegnać, ale na swój sposób. Nie potrwa to długo, pochodzi po ulicach i zaułkach, pooddycha zapachem miasta i zatrzyma go w sobie na zawsze. Jak wiele innych domów szlacheckich rodzin również domostwo Ruiego leżało nad rzeką, co było konsekwencją przemieszczenia pałacu królewskiego. Król Manuel przeniósł swoją siedzibę z Alfamy nad rzekę, kazał wznieść tę imponującą budowlę, Paço da Ribeira, by pokazać, że Portugalia jest teraz pierwsza w Europie, że nie tylko konkuruje z Kastylią, ale również z takimi krajami jak Anglia i Niderlandy. Północny wewnętrzny dziedziniec mieścił Casa da In dia, centrum administrowania handlem ze Wschodem. W pobliżu była usytuowana Casa da Flan dres, gdzie urzędnicy nadzorowali eksport towarów do faktorii portugalskich w Antwerpii. W pozostałych skrzydłach mieściły się sąd i ministerstwo skarbu. W pałacu znajdował się też punkt wymiany pieniędzy i zbrojownia. Chciała pożegnać się z miastem, ale poczuła, że w głębi serca uczyniła to już dawno. Nie poruszył jej ani widok rzeki, która jak czarna błyszcząca wstążka ciągnęła się przez miasto, ani znajomy zapach ulic i drzewek pomarańczowych. Wszystko to nie robiło na Anie żadnego wrażenia, jakby miasto już dawno odsunęło się od niej. A jeśli Londyn pozostanie dla niej obcy? Będzie pozbawiona ojczyzny? Będzie się czuła tak jak w Goi, gdzie nurtowała ją myśl, iż nie ma już takiego miejsca, do którego mogłaby wrócić? Taka wizja napawała ją lękiem. Zatrzymała się, z trudem łapiąc oddech, i wpatrywała się w rzekę, aż ta zaczęła zamazywać się jej przed oczami. – Wy do mnie, dono Ano? Odwróciła się błyskawicznie. – Dom Luís? – Dopiero teraz się zorientowała, że stoi zaledwie o parę kroków od Palácio de Brissac. – Nie, nic podobnego. – Gwałtownie otarła łzy z policzków. – Idę na spacer, to wszystko. – Całkiem sama? O tej porze? Tylko wzruszyła ramionami. – Zapewne myślicie, że teraz to już bez znaczenia, skoro jutro i tak opuszczacie Lizbonę? – Zaśmiał się. – Tak, wieści szybko się rozchodzą. Zapewne macie rację. A zresztą nigdy nie przywiązywaliście większej wagi do tego, co mówią ludzie, jeśli mieliście ochotę coś zrobić. Ana odetchnęła, widząc, że Dom Luís nie zamierza się do niej zbliżać.

– Dopóki to, co robię, jest zgodne z moim sumieniem, co może mnie obchodzić ludzkie gadanie? – Naprawdę nie żałujecie ucieczki? – zapytał Dom Luís. – Nigdy nie było takiego momentu, w którym byście pomyśleli, że wasz postępek był ze wszech miar nieroztropny? Ana pomyślała o Jaumem, o długich dniach spędzonych w zęzie… – Owszem – przyznała – niekiedy miałam takie myśli, ale nie trwało to nigdy na tyle długo, żebym żałowała tego, co zrobiłam. W uśmiechu Dom Luísa pojawił się cień uznania. – Domyślam się, że łatwo było wyrzec się dobrobytu, jeśli miało się wszystko, nieprawdaż? – Tak – przyznała Ana po chwili namysłu. – Ale życie w domu mego ojca było całkiem inne niż to, które czekałoby mnie w waszym. – To wynika z natury rzeczy, ale jako kobiecie zamężnej nie muszę chyba wam tego wyjaśniać, czyż nie? – Dobrze wiecie, co mam na myśli. Dom Luís znowu się zaśmiał i przez sekundę Anie się wydawało, że chce do niej podejść, ale się nie ruszył. – Wasza kuzynka nazywa mnie demonem, wiecie o tym? Niekiedy odnoszę wrażenie, że traci zmysły. Nie ma w niej waszej siły i przypuszczam, że niezależnie od tego, jak znienawidzone byłoby dla was małżeństwo ze mną, wyszłabyś z niego, pani, silniejsza i pozostała przy zdrowych zmysłach. Być może całymi dniami i nocami dumałabyś nad tym, jak mogłabyś przynajmniej wyzwolić dzieci spod mojego wpływu, przeszkodziłabyś temu, bym podarował swemu najstarszemu synowi niewolnice, które święciłyby z nim jego wejście w wiek męski. Czy nawet na myśl o tym nie żałujesz swego postępku? Ze względu na swoją kuzynkę i moje dzieci? Ana zadrżała, ale nie odpowiedziała. Odwróciła się, chcąc wrócić do domu. Być jak najdalej od niego, najszybciej, jak to tylko możliwe. Zanim jednak zdążyła uczynić krok, Dom Luís chwycił ją z tyłu i choć zawzięcie się broniła, udało mu się bez większego trudu pchnąć ją na brzeg rzeki. Pochylił ją tak, że brzuchem oparła się o niski mur, który boleśnie uciskał jej żebra. Opierając się obiema rękami, próbowała się unieść, ale nie była w stanie przeciwstawić się sile Dom Luísa. Zakręciło się jej w głowie i przez krótką chwilę miała wrażenie, że czarna otchłań wody jest bliżej. – Wciąż jeszcze nie nauczyłaś się respektu, Ano? – Usta Dom Luísa znajdowały się tuż przy jej

uchu. – Może wierzysz, że kiedy opuścisz Portugalię, wszystko obróci się na dobre, bo przecież w każdej chwili będziesz mogła tutaj wrócić, choćby tylko po to, żeby odwiedzić rodzinę. Ale od razu ci mówię, że nic z tego nie będzie. Jeśli tylko postawisz stopę na portugalskiej ziemi, doniosę na ciebie inkwizycji. Powiem, że przystąpiłaś do Kościoła angielskiego i należy żywić obawy, że zechcesz również odstręczyć od wiary swoją matkę, szwagierkę, która i tak cieszy się już wątpliwą reputacją, i swoje bratanice. Nieważne, czy przybędziesz tu tylko z wizytą, czy zechcesz wrócić na łono rodziny – ciągnął dalej. – A twój mąż powinien mieć się na baczności, bo gdy tylko odważy się przyjechać do Portugalii, zadbam o to, żeby potraktowano go jak zdrajcę kraju, który sprzedał Anglikom mapy i informacje o szlakach handlowych. – Puścił ją, więc się wyprostowała, dotknęła obolałych żeber i parę razy głęboko odetchnęła. – A teraz idź. Idź i nigdy tu już nie wracaj. Ana uniosła suknię i najszybciej, jak mogła, oddaliła się od niego. Dopiero gdy obejrzawszy się przez ramię, upewniła się, że Luís nie zamierza jej ścigać, lecz tylko odprowadza wzrokiem, zwolniła, gdyż przy każdym kroku bolały ją nogi w koturnach, a oddech sprawiał trudność. Drżąc na całym ciele, dotarła do bramy ogrodu w Villa dos Ciprestes i z ulgą skonstatowała, że nie jest zaryglowana. Znalazłszy się z powrotem w ogrodzie, upadła na kolana i wybuchnęła płaczem. Myślała, że Luís chce ją zabić. – Tutaj jesteś, szukałem cię w całym domu i w kaplicy. – W głosie Geoffreya było słychać wyraźną ulgę i już w następnej chwili znalazła się w jego ramionach, a on szeptał z ustami wtulonymi w jej włosy słowa pocieszenia. – Wiesz przecież, że to nie jest pożegnanie na zawsze, w każdej chwili możesz wrócić.

*

Ani Ana, ani Geoffrey nie mogli tej nocy usnąć, rozmowa przychodziła im z trudnością, a wszelkie próby intymnego zbliżenia, którym chcieli zabić czas, pozostawały bezowocne. Wstali z podkrążonymi oczami, zmęczeni, dręczeni obawami o to, co ich czeka. Jeśli nawet Geoffrey miał więcej optymizmu niż ona, wiedziała, że w środku zmagał się ze sobą i lękał, że również w Anglii może mu się nie powieść. Dzieci były tak podekscytowane, że prawie niczego na śniadanie nie przełknęły, ale tym razem Ana ich nie upominała, że więcej mówią, niż jedzą. Z zadowoleniem patrzyła, jak bardzo się cieszą na czekającą ich przygodę. Selena miała pojechać z nimi, poprosiła, żeby nie zostawiali jej

samej w Lizbonie, a poza tym była przywiązana do dzieci. Co się stało z Kadi, Geoffrey nie miał pojęcia. Ktoś mu powiedział, że jakaś kobieta odpowiadająca jej opisowi wsiadła na statek z niewolnikami płynący do kolonii, ale nikt nie mógł tego potwierdzić z całą pewnością. Rui i Taís odprowadzili ich do portu, gdzie spotkali Alessandra i Leę. Dziewczynka rzuciła się na szyję Leonor, zapewniając ją, że będzie bardzo tęsknić za swoją przyjaciółką i kuzynką. Gdy ładowano kufry, Alessandro wziął Anę na bok. – Ja… – zaczął, ale nie mógł znaleźć odpowiednich słów. – Mój dom jest zawsze otwarty dla ciebie i dzieci – dokończył wreszcie. Ana wyprężyła ramiona i obserwowała załadunek skrzyń. Łodzie kołysały się na wodzie, która rozpryskiwała się o nabrzeże małymi falami. Wokół panował normalny w takiej sytuacji zgiełk. Słychać było głośno wydawane polecenia, m arin heiros luzowali liny, tragarze taszczyli skrzynie z towarami, bele materiału i worki. – Bądź zdrów, Alessandro – powiedziała cicho. – Ostateczne pożegnanie? Geoffrey pomógł dziewczynkom i Sebastião wsiąść do łodzi i rozejrzał się za Aną. Chciała do niego podejść, ale Alessandro dotknął jej ramienia, jakby wciąż czekał na odpowiedź. Trochę dalej zobaczyła Dom Luísa, który z uśmiechem skinął głową i uniósł rękę w geście pozdrowienia. „Idź i nigdy tu już nie wracaj”. Ana odwróciła się i wsiadła do łodzi.

Epilog Lizbona, marzec 1567

Nadszedł ten dzień, którego André od lat gorączkowo wyczekiwał, a zarazem ten, którego Noelia na swój sposób się obawiała. Dzień, w którym André miał oderwać się od rodziny i wybrać na podbój świata. Stał teraz na pokładzie capitan ii „Maria-Ana”, która w tej podróży była pod rozkazami Ruiego de Vasconselosa. Przyrzekł on żonie, że to będzie jego ostatnia wyprawa morska. I choć Noelii było smutno, rozpierała ją równocześnie niepohamowana duma, gdy patrzyła na swego syna na statku. Nie był już dzieckiem, lecz młodym mężczyzną, fidalgo, jakby nigdy nie był nikim innym. Joaquim, który specjalnie z tej okazji przybył do Lizbony, najwidoczniej podzielał uczucia siostry, bo wziął ją za rękę, ścisnął, a na jego twarzy malowało się prawdziwe wzruszenie. Z drugiej strony stał obok niej Alessandro, który tego dnia żegnał nie tylko syna, ale i córkę Leę. W Terra do Brasil miała zejść na ląd wraz z dopiero co poślubionym mężem, drugim synem Ruiego, któremu Alessandro powierzył administrowanie jedną ze swoich plantacji. Lea stała teraz u boku męża, niekryjącego zachwytu piękną żoną, obok Andrégo, i machała do rodziny. Do portu przyszła również Taís ze swymi dziećmi i młodszym nieślubnym synem Ruiego. Starszy, Antão, był nawigatorem i też znajdował się już na pokładzie. – Matka byłaby taka szczęśliwa, gdyby mogła teraz zobaczyć Andrégo – powiedział Alessandro. Wciąż jeszcze w jego głosie pobrzmiewała nuta smutku, towarzysząca mu od czasu śmierci dony Marii-Any, która zmarła przed czterema miesiącami z powodu zapalenia płuc. Był rozczarowany zachowaniem Any. Przysłała z Londynu długi, pełen rozpaczy list, ale na pogrzeb nie przyjechała. Od kiedy opuściła Lizbonę, nigdy nie odwiedziła rodziny. Dona Maria-Ana okazywała jej pełne zrozumienie, gdyż kobiecie trudno było podróżować samej, a Geoffrey nie miał czasu, by towarzyszyć żonie, a zresztą nikt nie mógł mieć mu za złe, że niespieszno mu

było postawić nogę na portugalskiej ziemi. Noelia wiedziała, że w listach do matki Ana utrzymywała, iż w Londynie jest szczęśliwa, ale z każdej linijki krzyczała tęsknota za krajem. Wszystko tam było jej obce, z najwyższym trudem jako tako przyswoiła sobie język. Łączyło ją wprawdzie z żoną kupca, u którego mieszkali, coś, co mogłoby od biedy przypominać przyjaźń, ale nigdy ich stosunki nie przerodziły się w prawdziwą bliskość. Natomiast dzieci czuły się tam dobrze, mówiły płynnie po angielsku i jeszcze tylko w rozmowach z matką posługiwały się portugalskim. Leonor pomagała ojcu w interesach i była już zaręczona z ambitnym młodym kupcem tekstylnym. Adela też miała w perspektywie dobrą partię, a Sebastião, który wprawdzie nie przejawiał jeszcze zainteresowania handlem, podporządkowywał się bez sprzeciwu poleceniom ojca i potrafił już sam wykonywać niektóre zadania, co wskazywało, że zapowiada się na niezłego kupca. I podobnie jak Noelia również Ana powiła jeszcze jednego syna. Noelia dziesięć miesięcy po ślubie, Ana prawie w tym samym czasie po wyjeździe do Anglii. Noelia tym bardziej napawała się swoim nowym macierzyństwem, że ku swemu zmartwieniu nie zdołała zbliżyć się do Sofii. Wprawdzie mały Miguel osiągnął już wiek, w którym bardzo niechętnie akceptował oznaki czułości ze strony matki, ale Noelii i tak sprawiało radość troszczenie się o niego. Wiedziała, że w rodzinie da Silveira zaledwie ją tolerowano, ale ponieważ obdarzyła Alessandra dwoma synami, nikt otwarcie nie okazywał jej niechęci. Rodziny fidalgos akceptowały ją jako żonę Alessandra, ale przyjaciółek wśród kobiet ze szlacheckich rodów nie miała. Często żałowała również, że jej życie toczy się z dala od miasta, gdyż brakowało jej kolorowego tłumu i gwaru ulic. Otoczenie, w którym żyła, dawało jej jednak tę korzyść, że mogła spacerować po drogach i lasach należących do rodu da Silveira, bez konieczności używania lektyki, bo tu nie trzeba się było obawiać ludzkiego gadania. Niekiedy towarzyszyła jej w tych wędrówkach biegła w zielarstwie służąca. Tak czy inaczej była szczęśliwa i za żadne skarby nie zamieniłaby życia z Alessandrem na swoje dawne bytowanie w Lagos. Statki położyły się w dryf, w tłumie nastąpiło poruszenie, tu i ówdzie rozległ się śmiech, padały ostatnie słowa pożegnania. Żaglowce pędzone wiatrem wypłynęły z ujścia rzeki w stronę morza. Noelia mogła jeszcze wyraźnie rozpoznać postać Andrégo, ale po chwili stała się ona już tylko zarysem sylwetki. Imponujące maszty wyglądały jak delikatne pociąg​nięcia piórem na tle bladoniebieskiego horyzontu, żagle jak strzępy pergaminu. Kiedy statki stały się już tylko zacierającymi się plamami, Noelia podniosła rękę i przysłoniła oczy. Alessandro objął jej ramiona. Tłum wokół nich zaczął się powoli rozpraszać.

Aneks

Osoby

Alessandro da Silveira, Portugalczyk, dowódca flotylli Ana da Silveira, jego siostra Fernão da Silveira, jego ojciec Maria-Ana de Vasconselos da Silveira, jego matka Geoffrey Glanville, Anglik, wychowanek Dom Fernão Sérgio da Silveira, brat Dom Fernão Amíris da Silveira, jego żona Henrique da Silveira, jego syn Lúcia da Silveira, jego córka

Jorge de Távora, mąż siostry dony Marii-Any

Rui de Vasconselos, bratanek dony Marii-Any Gaspard de Vasconselos, jego brat

Taís Martiñon, córka bogatego kupca

Célestine Pedrinho da Costa, córka portugalskiego szlachcica

Luís de Brissac, narzeczony Any

Jaume Jordão, żołnierz Joaquim Fontoura, kartograf Noelia Fontoura, jego siostra

Ester Moraes, Hinduska Tomás Moraes, jej mąż Joana Coelho, Portugalka, sierota Pedro de Lavall, jej mąż Vincent Mendes, kupiec portugalski Felipe, niewolnik Vincenta Mendesa

Kadi, niewolnica służąca w domu Selena, niewolnica służąca w domu Januária, niewolnica służąca w domu

Myrian, niewolnica służąca w domu Eneida, niewolnica (akuszerka) José, niewolnik

Lídia, wyzwolona niewolnica Rodolfo, jej syn

Zaid, Arab, nawigator Padre Afonso, kapelan na statku Fradre Miguel, franciszkanin

Słowniczek Jednostki monetarne i miary długości Ceitil, moneta portugalska wartości 1/6 reala Cruzado, moneta portugalska, początkowo złota, której wartość ustalono na 400 réis (patrz: real). Od 1517 roku monety bito ze srebra. Wartość w réis została zachowana Légua, iberyjska miara długości. 1 légua odpowiada 6600 metrom Real, liczba mnoga: réis. Portugalska jednostka monetarna. 1 real odpowiada 6 ceitilom Stopa, miara długości. 1 stopa odpowiada 0,305 metra Terminy żeglarskie Bezanmaszt, ostatni maszt na żaglowcu Bezanżagiel, żagiel przymasztowy umieszczony wzdłuż statku, który ma utrzymać żaglowiec na równym kursie (sterżagiel) Fokmaszt, pierwszy maszt od strony dziobu (przedni maszt na żaglowcu) Grotmaszt, najwyższy maszt Kalfatrowanie, uszczelnianie spoin burt smołą lub smołowanymi pakułami Karaka, zwrotny statek handlowy albo okręt wojenny skonstruowany w drugiej połowie XV wieku

Karawela, szybki i zwrotny żaglowiec z dwoma, trzema lub czterema masztami, szczególnie nadający się do rejsów przez ocean Kasztel, nadbudówka na żaglowcu Kasztel dziobowy, nadbudówka na dziobie Kasztel rufowy, nadbudówka w kształcie platformy na pokładzie rufowym Kluza kotwiczna, otwór w ścianie burty, przez który spuszcza się kotwicę Laska Jakuba, przyrząd do pomiaru wysokości ciał niebieskich Pokład artyleryjski, pokład, na którym są umieszczone działa Pokład nad rufówką, platforma na kasztelu rufowym nad kajutami Pokład rufowy, tylny pokład statku Reja, część takielunku utrzymująca żagiel. Poziome drzewce przytwierdzone do masztu, do którego przymocowana jest górna krawędź żagla rejowego, głównego żagla na statku Rufówka, nadbudówka rufowa Sążeń, żeglarska miara długości. 1 sążeń odpowiada 6 stopom (1,83 m) Szklanka, czas na pokładzie mierzono półgodzinnymi szklankami. Jedna wachta trwała cztery godziny, czyli osiem przewrotów (szklanek) klepsydry półgodzinnej Sztormtrap, drabina linowa z drewnianymi szczeblami Technika budowania karaweli, deski oszalowania burty kładziono krawędziami do siebie (na styk), tak że powstawała gładka powierzchnia kadłuba Wanty – smołowane liny konopne, podtrzymujące maszt z boku (z obydwu burt)

Zejściówka, wąskie schody albo drabina łączące pokłady Zęza, najniżej położone miejsce w kadłubie statku, w którym może zbierać się woda Zliczanie pozycji, obliczanie kursu na podstawie sprzężenia trzech danych: kierunku, czasu i odcinka Pojęcia ogólne Chapati, płaski chleb indyjski Kamizela, ciasny kaftan, kamizelka albo obcisła górna część sukni Koturn, sznurowany bucik na podwyższonej podeszwie Palankin, kryta lektyka indyjska Qahwa, kawa Rapier, broń biała o długiej obosiecznej klindze, przeznaczona do kłucia Nazwy geograficzne Cabo da Boa Esperança, Przylądek Dobrej Nadziei, pierwotnie Cabo das Tormentas, Przylądek Burz Cabo Verde, Wyspy Zielonego Przylądka Calicut, Kalikat Canal de Moçambique, Kanał Mozambicki, zwany również Cieśniną Mozambicką Ceilão, Cejlon, dziś Sri Lanka Ilhas dos Açores, portugalskie określenie Wysp Jastrzębich. Azory Ilha de Legnane, portugalskie określenie Wyspy Drewna. Madera

Ilha de Mafia, tanzańska wyspa Mafia Ilha de Moçambique, wyspa Mozambik Melinde, Malindi Moçambique, Mozambik. Nazwa pochodzi od szejka ​Moussy Bin Mbiki, na którego natrafił Vasco da Gama podczas pierw​szego pobytu na wyspie Mombaça, Mombasa Monte Pascoal, dosłownie: Góra Wielkanocna. Podobno pierwszy kawałek lądu, który dostrzegli odkrywcy Brazylii w okresie Wielkanocy 1500 roku Quiloa, Kilwa Kisiwani. Dawne miasto portowe w dzisiejszej Tanzanii, z którego pozostały już tylko ruiny São Lourenço, Madagaskar Socotorá, Sokotra Terra do Brasil, Brazylia Określenia portugalskie Autodafe, portug. auto-da-fé, publiczne wykonanie wyroku inkwizycji przez spalenie na stosie Barbeiro, balwierz (cyrulik, felczer) Bailadera, tancerka indyjska Capelão, kapłan, duchowny Capitania, okręt flagowy Capitão, kapitan

Capitão-mor (da Viagem), portugalskie określenie kapitana majora, odpowiednik dowódcy całej floty, komodor Carreira da India, nazwa portugalskiego szlaku do Indii Casa da India, centralny urząd zarządzający wszystkimi portugalskimi terytoriami zamorskimi Casado, mężczyzna żonaty Escola Náutica, założona podobno przez infanta Henrique’a de Avisa szkoła morska, której istnienie jest jednak sporne Escrivão, pisarz Estado da India, Indie Portugalskie. Terytorium kolonialne korony portugalskiej utworzone jako wicekrólestwo na zachodnim wybrzeżu Indii Fidalgo, szlachcic Gaita de fole, dudy Grumete, chłopiec okrętowy Marinheiro, marynarz Mestre, bosman Mordomo, majordomus, zarządca Náo, „duży statek”. Typ statku odpowiadający portugalskiej karace Orfas del rei, sieroty w wieku odpowiednim do małżeństwa, które na koszt królestwa wysyłano do kolonii (przeważnie do Goi) w celu wydania ich za mąż Ribeira das náos, stocznia królewska

Torre, wieża

Ważne daty

1498 Vasco da Gama odkrywa drogę do Indii i zawija do Kalikatu 1500 Pedro Álvares Cabral odkrywa Brazylię, a następnie płynie na Wybrzeże Malabarskie 1502 João da Nova odkrywa Wyspę Świętej Heleny i Wys​pę Wniebowstąpienia na południowym Atlantyku Vasco da Gama rozpoczyna drugą podróż do Indii 1503 Gonçalo Coelho wyrusza na pierwszą wyprawę hand​lową do Brazylii Afonso de Albuquerque zakłada twierdzę w Koczin 1505 Francisco d’Almeida zostaje pierwszym wicekrólem Indii Portugalskich Kilwa i Mombasa dostają się pod panowanie portugalskie 1506 Laurenço d’Almeida, syn Francisca d’Almeidy, dociera do Cejlonu i w drodze powrotnej niszczy w porcie Cannanore flotę władcy Kalikatu 1507 Afonso de Albuquerque zamyka Wenecjanom i Genueńczykom szlak handlowy do Indii i zdobywa Ormuz w Zatoce Perskiej, który jednak wkrótce zostaje odzyskany przez Arabów Francisco d’Almeida nakazuje zamknąć Zatokę Adeńską i Zatokę Perską dla statków weneckich i egipskich 1509 Zwycięstwo Francisca d’Almeidy nad połączoną flotą arabsko-egipską pod Diu Afonso de Albuquerque zostaje wicekrólem Indii Portugalskich na miejsce Francisca d’Almeidy Diogo Lopes de Sequeira odbywa wyprawę rozpoznawczą na półwysep Malakka

1510 Goa staje się terytorium portugalskim i stolicą Estado da In dia Afonso d’Albuquerque zdobywa Kalikat 1511 Albuquerque zdobywa ważną twierdzę Malakka na półwyspie o tej samej nazwie Francisco Serrão i Antonio Abreu żeglują na Wyspy Moluckie Simão de Andrade odkrywa Malediwy 1512 Emanuel I wysyła rzemieślników do Konga 1513 Fiasko wyprawy wojennej Albuquerque’a przeciwko Arabii Jorge Alvares jako pierwszy Portugalczyk dociera do Chin 1515 Albuquerque po raz drugi zdobywa Ormuz, wkrótce potem ginie na morzu Jorge Alvares płynie do Chin Rozpoczęcie budowy T orre de Belém w Lizbonie 1519 Simão de Andrade wyrusza do Tamau (Chiny) Ferñao de Magalhães (Ferdynand Magellan) wyrusza na wyprawę dokoła świata, żeby na zlecenie Hiszpanów dotrzeć na Wyspy Moluckie drogą zachodnią. W czasie podróży ginie. Do Hiszpanii powraca tylko jeden z jego statków 1521 Pierwszy wypad Portugalczyków z Sumatry w kierunku Australii podjęty przez Christovão de Mendoçę Poselstwo portugalskie przybywa do Pekinu Ukończenie budowy T orre de Belém Jan III zostaje królem Portugalii 1525 Drugi wypad w stronę Australii podjęty przez Gomesa de Sequeirę 1526 Założenie Pernambuco (Recife) 1543 Normalizacja stosunków handlowych między Portugalią a Chinami Portugalczycy docierają na japońską wyspę Tanegashima 1557 Kupcy portugalscy osiedlają się w Makau

Spis treści Karta tytułowa Karta redakcyjna Księga I. 1545–1547 Ocean Atlantycki, na południe od Cabo Verde, marzec 1545 Terra do Brasil, kwiecień 1545 Goa, maj 1545 Południowy Atlantyk, maj 1545 Zatoka Świętej Heleny, czerwiec 1545 Od Cabo da Boa Esperança do Moçambique, czerwiec–lipiec 1545 Ocean Indyjski, sierpień 1545 Goa, wrzesień 1545 Goa, grudzień 1545 Goa, luty 1546 Ocean Indyjski, marzec 1546 Goa, marzec 1546 Cabo da Boa Esperança, maj 1546 Goa, maj 1546 Południowy Atlantyk, czerwiec 1546 Goa, lipiec 1546 Ocean Atlantycki, lipiec 1546 São Tiago, Cabo Verde, wrzesień 1546 Goa, wrzesień 1546 Lagos/Lizbona, październik 1546 Goa, grudzień 1546 Lizbona, styczeń 1547

Księga II. 1551–1553 Goa, październik 1551 Goa, listopad 1551 Goa, luty 1552 Lagos, marzec 1552 Goa, czerwiec 1552 Goa, lipiec 1552 Lizbona, wrzesień 1552 Goa, październik 1552 Sagres, styczeń 1553 Lagos, styczeń 1553 Goa, luty 1553 Lizbona, marzec 1553 Lagos, marzec 1553 Lizbona, październik 1553 Goa, październik 1553 Lagos, październik 1553 Księga III. 1560–1561 Lizbona, maj 1560 Lagos, czerwiec 1560 Lizbona, lipiec 1560 Lizbona, wrzesień 1560 Lizbona, listopad 1560 Lagos, listopad 1560 Lizbona, luty 1561 Lizbona, marzec 1561 Lagos, marzec 1561 Lizbona/Lagos, kwiecień 1561

Lizbona, czerwiec 1561 Epilog Lizbona, marzec 1567 Aneks Osoby Słowniczek Ważne daty