Leif GW Persson Miedzy tesknota lata a chlodem zimy

Leif GW Persson MIĘDZY TĘSKNOTĄ LATA A CHŁODEM ZIMY Przełożył Wojciech Łygaś Czarna Owca Warszawa 2010

Tytuł oryginału: MELLAN SOMMARENS LÄNGTAN OCH VINTERNS KÖLD

Redakcja: Grażyna Mastalerz Korekta: Małgorzata Denys Projekt okładki: Magda Kuc Copyright © Leif GW Persson 2002 Copyright © for the Polish edition by Wydawnictwo Czarna Owca, 2010 ISBN 978-83-7554-269-1 Wydanie I

Wydawnictwo Czarna Owca Sp. z o.o. (dawniej Jacek Santorski & Co Agencja Wydawnicza) ul. Alzacka 15a, 03-972 Warszawa e-mail: [email protected] Dział handlowy: tel. (022) 616 29 36 faks (022) 433 51 51 Zapraszamy do naszego sklepu internetowego: www.czarnaowca.pl

Powieść "Między tęsknotą lata a chłodem zimy" dostępna jest także jako książka i audiobook

Björnowi i Mikaelowi

Najlepszym posłańcem jest ten, kto nie rozumie tego, co przekazał

Profesor

I Opada swobodnie jak we śnie Sztokholm w listopadzie To Kalle uratował Vindelnowi życie. A przynajmniej tak całe to zdarzenie opisał w czasie wstępnego przesłuchania na policji Vindeln. – Gdyby Kalle nie spojrzał wtedy w górę i nie zepchnął mnie na bok, to cholerstwo spadłoby mi na głowę i już bym tu nie siedział. Od samego początku była to historia niezwykła, i to z trzech powodów. Po pierwsze wszyscy sądzili, że Kalle jest głuchy jak pień. Uważał tak zwłaszcza Vindeln. Był przekonany, że Kalle rozumie jedynie ruchy głowy, język migowy i mowę ciała. Wprawdzie rozmawiał z nim więcej niż ktokolwiek inny, ale przecież tak właśnie należy traktować kogoś, kogo się lubi i kto znacznie się postarzał. Vindeln nigdy nie był dla Kallego niedobry. Tylko tego by jeszcze brakowało. Po drugie w kręgach zajmujących się na Zachodzie fizyką empiryczną już od dawna przyjęło się uważać, że swobodnie spadające ciało poprzedza dźwięk, który ciało wydaje, trąc o otaczającą je atmosferę. Zgodnie z tą zasadą nie powinny więc w ogóle istnieć dźwięki, które można by usłyszeć. Po trzecie... i to właśnie było najdziwniejsze. Jeśli Kalle rzeczywiście coś usłyszał, dostrzegł niebezpieczeństwo, odepchnął Vindelna, a tym samym uratował mu życie, to jak to możliwe, że nie usłyszał dźwięku, jaki wydawał lewy but ofiary, który zaledwie kilka sekund później trafił go prosto w kark i zabił na miejscu?

Piątek, 22 listopada 22 listopada między godziną dziewiętnastą pięćdziesiąt sześć a dwudziestą jeden, do komendy policji w Sztokholmie połączono za pośrednictwem numeru alarmowego 90 000 trzy rozmowy telefoniczne. Jako pierwszy zadzwonił emerytowany prawnik, który całe to zdarzenie obserwował ze swego balkonu przy ulicy Valhallavägen 38. Przedstawił się z imienia i nazwiska i nie sprawiał wrażenia osoby, która widząc, co się dzieje, doznała wstrząsu. Zrelacjonował wszystko treściwie, w sposób uporządkowany i rzeczowy.

W skrócie wyglądało to tak: jakiś szaleniec ubrany w czarny, długi płaszcz i narciarską czapeczkę z nausznikami zastrzelił przed chwilą mężczyznę idącego z psem, jak również samego psa. Teraz ów szaleniec biega dookoła i wydaje jakieś nieartykułowane dźwięki. Powodem, dla którego w kilkustopniowy mróz emerytowany prawnik znalazł się na balkonie, było to, że jego żona cierpi na astmę, a przecież firany wchłaniają dym papierosowy. „Czy pan inspektor zajmie się tą sprawą?”. Drugą rozmowę połączono z centrali korporacji taksówkowej. Jeden z kierowców odbierał starszą panią z ulicy Valhallavägen 46. Kiedy otworzył drzwi, żeby jej pomóc usadowić się na tylnym siedzeniu, kątem oka zauważył „tego biedaka, który spadał z dachu wieżowca, w którym mieszkają studenci”. Kierowca miał czterdzieści sześć lat i przed dwudziestu laty przyjechał do Szwecji z Turcji. Jako dziecko widywał gorsze rzeczy i dość wcześnie nauczył się, że wszystko dzieje się o określonej godzinie i w określonym miejscu. To dlatego zadzwonił do swojej centrali, opowiedział przez CB-radio o wszystkim, co widział, i poprosił, żeby zadzwonili na policję. Natomiast starszą panią zawiózł do jej córki, do Märsta. To był dobry kurs, życie musi się toczyć dalej. Trzecim rozmówcą był mężczyzna, który najprawdopodobniej dopiero wchodził w wiek średni. Nie chciał powiedzieć, jak się nazywa i skąd dzwoni, ale mówił podniesionym głosem, a jego sposób wysławiania się mógł sugerować, że jest pod wpływem środków pobudzających. Na koniec udzielił wszystkim dobrej rady: „To pewnie znowu któryś z tych walniętych studentów skoczył z dachu. Nie zapomnijcie przywieźć ze sobą paru wiader, żeby go pozbierać”. Na komendzie wszystko toczyło się zgodnie z procedurami. Zanim dyżurna ogłosiła przez radio alarm, dokonała wstępnej selekcji: pominęła wygadanego prawnika, wybrała kierowcę taksówki i trzeciego z rozmówców, tego, który radził przywieźć wiadra. Pominęła też strzelaninę, psa i wiadra. W skrócie jej wersja brzmiała tak: jakiś człowiek spadł albo skoczył z akademika Nyponet przy ulicy Körsbärsvägen, a teraz leży na chodniku nad parkingiem, między skrzyżowaniem ulic Valhallavägen i Frejgatan. Tak więc na miejscu leżą zwłoki. Jest tam też wzburzony mężczyzna ubrany w czarny płaszcz i czapkę z daszkiem, który akurat spacerował po okolicy. Czy w pobliżu jest jakiś radiowóz, który mógłby się tym wszystkim zainteresować? Jeden z radiowozów znajdował się akurat kilkaset metrów dalej, przy ulicy Valhallavägen. Podlegał komendzie w dzielnicy Östermalm. W chwili kiedy dyżurna ogłosiła alarm, zatrzymał się koło budki z kiełbaskami stojącej przy podjeździe do szpitala Roslagstull. Siedziało w nim dwóch najprzystojniejszych policjantów w Sztokholmie. Prowadził aspirant Oredsson, lat dwadzieścia cztery. Blondyn, niebieskie oczy, barczysty. Był to jego ostatni patrol jako aspiranta. Za miesiąc miał zostać licencjonowanym policjantem. W jego duszy tliło się przekonanie, że walka ze stale rosnącą przestępczością wkroczy wtedy w decydującą fazę, a dobro zwycięży zło. Obok niego siedział jego bezpośredni przełożony, asystent policji Stridh, starszy od Oredssona prawie dwa razy. Starsi koledzy nazywali go Spokój Za Wszelką Cenę. Kiedy dwie godziny wcześniej rozpoczynali służbę, jego myśli krążyły nieustannie wokół kiełbaski z sałatką ogórkowo-rakową, oblanej musztardą i keczupem. Miała mu przynieść przynajmniej chwilową ulgę w nędznym życiu. I właśnie teraz poczuł jej zapach. Podczas walki o znajdujący się między nim a Oredssonem mikrofon znalazł się więc oczywiście na straconej pozycji. – Tu 235. Słuchamy – odezwał się Oredsson. Jego głos brzmiał jak zwykle czujnie i

rześko.

* Mniej więcej w tym samym czasie, gdy emerytowany prawnik rozmawiał z dyżurną z policyjnej centrali, inspektor policji Lars Martin Johansson, pełniący obowiązki szefa wydziału kryminalnego, wychodził ze swojego mieszkania przy ulicy Wollmar Yxkullsgatan w dzielnicy Södermalm. Szedł szybkim krokiem w dół ulicy i był w świetnym humorze, bo zmierzał na pierwsze spotkanie z kobietą, o której wiedział, że zachwyci go urodą, a on z równie wielką jak jej uroda przyjemnością z nią porozmawia. Spotkania miało się odbyć w pobliskiej restauracji, gdzie serwowano znakomite, acz drogie dania. Wieczór był mroźny, niebo rozgwieżdżone, a na chodniku ani śladu śniegu. W sumie idealna okazja dla kogoś, kto chce zachować jasny umysł, docenia dobry humor i jest pewny siebie. Lars Martin Johansson był mężczyzną samotnym. W sensie prawnym był nim już od tamtego dnia przed prawie dziesięciu laty, gdy jego pierwsza i jak dotąd jedyna żona wyprowadziła się do innego mężczyzny i rozpoczęła nowe życie w nowym domu. W sensie duchowym Johansson był samotnikiem przez całe swoje życie, chociaż wychował się z szóstką rodzeństwa i rodzicami, którzy poznali się ponad pół wieku wcześniej, a co najważniejsze, nadal pozostawali w związku małżeńskim i zamierzali w nim trwać, dopóki śmierć ich nie rozłączy. W zasadzie nie można powiedzieć, że Johansson tę swoją samotność odziedziczył, bo przecież kiedy dorastał, nie brakowało mu poczucia bezpieczeństwa, bliskości i towarzystwa innych ludzi. Miał tego wszystkiego aż za wiele i gdyby chciał to odzyskać, nie miałby żadnego problemu. Lecz później, kiedy jako dorosły mężczyzna wspominał szczęśliwe dzieciństwo, dochodził do wniosku, że najprzyjemniejsze ze wspomnień odnoszą się do chwil, gdy dawano mu święty spokój. Zostawał wtedy na scenie sam – jako aktor jedyny i grający główną rolę. Ale stwierdzenie, że Johanssonowi dobrze z jego samotnością, byłoby dużą przesadą. Jeśli bowiem wziąć pod uwagę obowiązujące wzorce ludzkiego pożycia, sytuacja wyglądała znacznie gorzej. Samotność była koniecznym i decydującym warunkiem jego sprawnego funkcjonowania. I to zarówno w zwykłym, ludzkim sensie, to znaczy po to, żeby ze wszystkich dni stworzyć porządne życie, jak i w sensie czysto zawodowym: żeby robić rzeczy słuszne w oczach innych, i to bez względu na stopień pokrewieństwa, więzy przyjaźni czy szeroko rozumiane uczucia. W tym sensie jego życie stało się prawie idealne. Nastąpiło to w dniu, w którym odeszła od niego żona, zabierając ze sobą dzieci. Dwa lata po rozwodzie dostał na Boże Narodzenie prezent od siedmioletniej córki. Była to płyta z muzyką Eltona Johna pod tytułem A Lonely Man. Abstrahując od dedykacji na okładce, pomyślał sobie wtedy, że jak na osobę, która ma dopiero siedem lat, wykazała się niezwykłą znajomością ludzkiej natury jako takiej. Być może kiedyś, w dorosłym życiu, stanie się silną i samodzielną kobietą, choć nie jest wykluczone, że zniszczy ją własna świadomość. Tym, co nie pasowało do tego równania, które dla niego oznaczało bezpieczne, przewidywalne i w pełni kontrolowane życie, było jego zainteresowanie kobietami: ich zapach, miękka skóra, dołek na karku między włosami i wąską szyją. Myśli o kobietach nawiedzały go

we śnie, kiedy zlany potem nie mógł się bronić przed nimi inaczej, jak tylko zawijając się w kołdrę na środku łóżka. Nawiedzały go też za dnia, kiedy nie spał, był trzeźwy i miał jasny umysł. Na widok pary opalonych nóg, których i tak już nigdy nie miał zobaczyć, wykręcał głowę prawie do bólu. Kobieta, której widok go prześladował, siedziała z nim przy stoliku w restauracji, w której serwowano świetne jedzenie po niezbyt wygórowanych cenach. Poznał ją dwa dni wcześniej, kiedy wygłaszał odczyt na temat pracy wydziału kryminalnego dla grupy komendantów policji z prawniczym wykształceniem. Przyglądał się, jak je spaghetti z krewetkami i grzybami. Robiła to z radością i trudno było tego nie zauważyć. Patrzył na nią i był zadowolony. To dobry znak. Jeśli bowiem kobieta zaczyna grzebać w jedzeniu, źle to o niej świadczy. Może to bowiem znaczyć, że chodzi jej o coś innego niż o jedzenie. Po raz pierwszy rozmawiali ze sobą w przerwie między jego referatami. O tym smutnym fakcie, że trzeba mieszkać w hotelu w Sztokholmie, chociaż rodzina, dom i przyjaciele są w Sundsvall. A potem Johansson przeszedł do rzeczy. – Jeśli w piątek wieczorem nie masz nic lepszego do roboty, chętnie zaproszę cię do restauracji w mojej dzielnicy – powiedział. – Już myślałam, że nigdy mi tego nie zaproponujesz. Gdzie, kiedy i jak? A teraz już siedzą razem przy stoliku. Tak blisko siebie, że ich łokcie prawie się stykają.Właściwie powinienem powiedzieć coś o swojej samotności, pomyślał. Ostrzec ją, na wypadek gdyby się we mnie zakochała, a ja w niej. – Makaron, oliwa z oliwek, bazylia, pomidory, krewetki i trochę grzybów. Czy jest coś złego w placku ziemniaczanym i pieczonej wieprzowinie? Ja się na czymś takim wychowałem – powiedział i odłożył widelec. – Mnie to nie przeszkadza. – odparła. – Inaczej by mnie tu nie było. Odłożyła widelec i wyglądała przy tym zachwycająco. Okej, pomyślał i uniósł kieliszek z winem. – To miłe, co powiedziałaś – stwierdził, bo potraktował jej słowa jak pochlebstwo albo pochwałę. – Tak, jestem zwykłym chłopakiem ze wsi. Ale mów, co u ciebie.

* Siedem minut po ósmej, to znaczy zaledwie dwie minuty po przyjęciu zgłoszenia, na miejscu zdarzenia zjawili się Stridh i Oredsson. Oredsson przejechał nawet samochodem po chodniku biegnącym nad parkingiem, równolegle do ulicy Valhallavägen, i zanim się zatrzymał, włączył długie światła. Kilka metrów przed samochodem siedział starszy mężczyzna w czapce z

daszkiem i w ciemnym płaszczu. Kołysał tułowiem, a ręką obejmował psa, który wyglądał jak mały owczarek. Sprawiał wrażenie, jakby nie zauważył, że przybyli. Kilkanaście metrów dalej, na krawężniku między chodnikiem a trawnikiem ciągnącym się pod ścianą budynku, leżało ludzkie ciało. Wokół głowy, w promieniu około pół metra, widać było kałużę krwi. Błyszczała w blasku reflektorów jak stopiona cyna. – Mogę sprawdzić, czy żyje – powiedział Oredsson. Spojrzał pytającym wzrokiem na Stridha i zaczął odpinać pas. – Jeśli uważasz, że to nic przyjemnego, sam mogę to zrobić – odparł Stridh i skinął głową. W końcu to ja jestem tu szefem, pomyślał. Oredsson potrząsnął głową i otworzył drzwi. – W porządku. Widywałem już gorsze rzeczy. Stridh zgodził się i nawet nie pytał, gdzie jego dwudziestoczteroletni asystent widywał gorsze rzeczy. Gdzieś jednak musiał coś takiego widzieć. Kiedy kilka minut później zadzwonił do dyżurnego, złożył krótki i treściwy meldunek i nawet głos mu nie zadrżał. Na miejscu znaleziono martwego człowieka, więc karetka nie będzie potrzebna. Sądząc po rozległych uszkodzeniach ciała i ułożeniu zwłok, należy uznać za wysoce prawdopodobne, że denat płci męskiej spadł albo wyskoczył z któregoś z mieszkań znajdujących się na jednej z wyższych kondygnacji sąsiedniego budynku. Jest to wieżowiec liczący przynajmniej dwadzieścia pięter. Znajdują się w nim mieszkania dla studentów i nie wiadomo dlaczego nazywają go Nyponet. Zgłosił się świadek, starszy mężczyzna, który w chwili zdarzenia spacerował tam z psem. Oredsson dodał, żeby centrala przysłała kogoś z wydziału kryminalnego i technika, a on tymczasem zabezpieczy teren. Przydałoby się kilku ludzi do pomocy. – No i tak to wygląda – zakończył. Nawet nie wspomnę, że pies też nie żyje, dodał w myślach.

* Inspektor policji kryminalnej Bäckström, który tego dnia pełnił na komendzie dyżur, siedział w pokoju socjalnym i gapił się w telewizor. Na razie wszystko układa się dobrze. Jak na piątkowy wieczór panował niezwykły spokój, a gdy pół godziny wcześniej patrol przyprowadził jakiegoś chuligana, zawczasu wyczuł niebezpieczeństwo i wymknął się do toalety. Sprawą musiał się zająć jeden z kolegów. Chuligan był oczywiście kolorowy i jak to bywa, sprawiał trochę kłopotów. Na co dzień Bäckström pracował w wydziale zabójstw, ale ponieważ ciągle brakowało mu pieniędzy, musiał brać nadgodziny. Wprawdzie piątkowe wieczorne dyżury brali tylko idioci, ale na trzy dni przed wypłatą nie miał wyboru. Jak zwykle siedział sobie wygodnie, oglądał

telewizję i wszystko było w porządku. Do chwili gdy w drzwiach stanął komisarz. Spojrzał na niego wyzywająco i niezbyt przyjemnym głosem powiedział: – Mam dla ciebie trupa, Bäckström. Samobójca, leży przed tym wieżowcem, w którym jest akademik, nad parkingiem na skrzyżowaniu Valhallavägen i Frejgatan. Rozmawiałem z Wiijnbladhem z laboratorium. Możesz tam jechać razem z nim. Twarz Bäckströma pojaśniała. Skinął głową. Samobójca, pomyślał. Jeden z tych szczawików, pewnie oblał jakiś egzamin. Szykuje się dobra okazja, żeby zejść z dyżuru, zanim zamkną knajpę.

* Bäckström i Wiijndbladh zjawili się na miejscu dopiero po pewnym czasie. Samobójca i tak nie ucieknie, a jeszcze jedna filiżanka kawy na pewno nie zaszkodzi. Tymczasem Oredsson i Stridh nie tracili czasu. Oredsson zabezpieczył teren wokół miejsca, gdzie leżały zwłoki. Na kursach dla policjantów uczono go, że policjanci prawie zawsze zabezpieczają zbyt mały obszar, więc zrobił to z pewnym zapasem. Biało-niebieska taśma zawisła na okolicznych latarniach i drzewach. Pojawiło się kilku gapiów, ale widząc zwłoki, odwracali się na pięcie i odchodzili. Oredsson nie dotykał ciała. Nauczono go tego na tym samym kursie. Tymczasem jego starszy kolega pocieszał Vindelna. Dopiero po pewnym czasie udało mu się go namówić, żeby zajął miejsce na tylnym siedzeniu samochodu. Zgodził się też zabrać martwego psa. Obaj policjanci pomogli Vindelnowi owinąć go w prywatny koc Stridha, który ten ze względów znanych tylko sobie zabierał na długie nocne patrole. Tylne siedzenia radiowozu były przykryte płachtą. Rozkładali ją tam, gdy przewozili osoby będące pod wpływem alkoholu, żeby nie zabrudziły siedzeń swoimi wymiocinami. Jednak żaden z nich nie odważyłby się zawinąć w nią zwłok, zwłaszcza na oczach kogoś bliskiego. – Miał na imię Kalle – wyjaśnił Vindeln ze łzami w oczach. – To szpic, chociaż sądzę, że miał też w sobie coś z wyżła. Latem skończył trzynaście lat, ale to zdrowe psisko. Vindeln pociągnął nosem i zamilkł, a Stridh objął go ramieniem. Potem zabrał go na pierwsze przesłuchanie. Vindeln nazywał się oczywiście inaczej, tylko tak na niego mówiono. Naprawdę nazywał się Gustaf Adolf Nilsson. Urodził się w 1930 roku, a do Sztokholmu przyjechał w 1973 roku, żeby wziąć udział w kursie dokształcającym organizowanym przez AMS. Był bezrobotnym robotnikiem budowlanym z Norrlandu, ale nigdzie nie udało mu się znaleźć roboty. – Na kursie miałem kumpli – wyjaśnił. – Przecież ja się tam urodziłem i tam dorastałem, w tamtych okolicach. Wszyscy mówili tylko o tym, co to za uczucie, kiedy się jest u siebie w domu. No więc nazwali mnie Vindeln i tak już zostało. Tak jak rzeka Vindeln, jeśli wie pan, o czym mówię. Stridh znowu skinął głową. Wie.

Vindeln i Kalle mieszkali w pobliżu, na drugim piętrze, w mieszkaniu, którego okna wychodziły na podwórze budynku przy Surbrunnsgatan 4. Mniej więcej o tej porze, po kolacji, a przed wieczornymi wiadomościami, mieli zwyczaj wychodzić na wieczorny spacer. Szli zawsze tą samą drogą. Najpierw nad skrzyżowaniem Valhallavägen i Surbrunnsgatan, potem chodnikiem równolegle do Valhallavägen aż do Roslagstull. Tam zawracali, żeby wrócić do domu. Zdarzało się jednak, jeśli pogoda była ładna, że szli trochę dalej. Na zboczu przy domu studenckim rosło jedno z ulubionych drzew Kallego i właśnie tam zrobili sobie pierwszy przystanek. – Ważne jest, żeby im zostawić trochę więcej czasu. Mogą wtedy dłużej powęszyć – wyjaśnił Vindeln. – Dla psa znaczy to tyle samo co dla nas czytanie gazety. I właśnie dokładnie w tej chwili, kiedy Kalle stał pod drzewem i czytał swoją gazetę, Vindeln uniósł głowę i spojrzał na fasadę budynku. A potem nagle smycz mocno pociągnęła go do tyłu. – Byłem lekko wstawiony. Gdyby Kalle nie spojrzał w górę i nie pociągnął mnie w bok, ten facet spadłby mi na łeb i teraz bym tu z wami nie siedział. Dla podkreślenia wagi tych słów Vindeln zdecydowanie potrząsnął głową. – Uważa pan, że pies coś usłyszał i na to zareagował? – spytał Stridh i zaznaczył coś w notatniku. – Nieee... – Vindeln potrząsnął głową z jeszcze większym naciskiem. – Pies był całkowicie głuchy. To musiał być jakiś szósty zmysł. Niektóre szpice to mają. Szósty zmysł. Stridh skinął głową, ale nic nie powiedział. Gdyby pies rzeczywiście miał szósty zmysł, but ofiary nie trafiłby go w kark i nie zabił na miejscu, pomyślał. – Co za głupia sprawa – powiedział Vindeln i znowu zaczął pociągać nosem. – Stoimy sobie i gapimy się z Kallem na tego faceta, a tu nagle spada na nas jego but. – But nadleciał zaraz za ofiarą? – spytał Stridh, żeby zmienić temat. – Nie, jasne, że nie. Staliśmy tam i się gapiliśmy, a but nadleciał dopiero po jakimś czasie. – Po minucie? Dwóch? – Nie, to nie była nawet minuta. Trwało to w sumie na pewno nie dłużej niż dziesięć, dwadzieścia sekund. Na pewno. – Mówi pan dziesięć albo dwadzieścia sekund. A może jeszcze krócej? – Nie. Pewnie, kiedy człowiek stoi i patrzy, wydaje mu się, że trwa to dłużej. Ale w

rzeczywistości trwa to ledwie kilka sekund. Vindeln pociągnął głośno nosem i wysmarkał się w dłoń.

Podczas gdy Stridh rozmawiał z Vindelnem, Oredsson skorzystał z okazji, żeby zrobić użytek ze swoich błękitnych oczu. But zauważył od razu, bo leżał zaledwie kilka metrów od ciała i prawdopodobnie należał do ofiary, jako że mężczyzna nie miał na nodze lewego buta, a prawy, który nadal tkwił na nodze, był prawie identyczny jak leżący nieco dalej lewy. Przez chwilę Oredsson zastanawiał się, czy nie przynieść z samochodu plastikowej torby i nie włożyć do niej buta, i oczywiście zostawić go w tym samym miejscu i w tej samej pozycji, w której leżał teraz, ale ostatecznie zrezygnował z tego pomysłu. Na kursie nie nauczono ich, jak się obchodzić z butami, ale ponieważ doszedł do wniosku, że but można potraktować jako ślad, zostawił go po prostu na śniegu. Poza tym nic – ani pogoda, ani okolica – nie nakazywały ją mu odstąpić od podstawowej, złotej zasady dotyczącej tak zwanych szczególnych metod zabezpieczania śladów. Niech już tak będzie, pomyślał i stwierdził z zadowoleniem, że to właściwa decyzja. Zasady są takie, że wszystkie, nawet najdrobniejsze ślady należy zostawić specom od ich zabezpieczania. Poszedł więc dalej, żeby się przyjrzeć fasadzie z miejsca, gdzie spadło ciało, a potem ruszył na wprost, wzdłuż budynku. Wydawało mu się, że mimo chłodu jedno z okien na piętnastym albo szesnastym piętrze jest otwarte. Nie do końca był pewien, na którym, bo fundament budynku wylano na zboczu. To około pięćdziesięciu metrów w dół, pomyślał Oredsson. Na kursie osiągał najlepsze wyniki w strzelaniu i określaniu odległości. Jego szacunki potwierdzał fatalny stan zwłok. Spojrzał na zegarek. Od kiedy centrala obiecała wysłać techników, minęło już pół godziny. Czym oni się zajmują, pomyślał poirytowany.

* Bäckström był drobny, otyły i prymitywny, natomiast Wiijnbladh drobny i szczupły – typ wypielęgnowanego eleganta. Tworzyli fantastyczne duo. I lubili ze sobą pracować. Bäckström twierdził, że Wiijnbladh to tłuścioch o manierach pedała, na którego nie trzeba nawet podnosić głosu, bo i tak zrobi, co mu się każe. Z kolei Wiijnbladh uważał Bäckströma za niebędącego w pełni władz umysłowych choleryka, który potrzebuje kogoś, kto lubi mieć oko na wszystko. A ponieważ obaj byli absolutnie niekompetentni, nie dochodziło między nimi do żadnych sporów: ani rzeczowych, ani zawodowych. Krótko mówiąc, stanowili zgrany duet. Dokładnie w godzinę po otrzymaniu zlecenia zameldowali się na chodniku przed akademikiem. Dla porządku należałoby dodać, że samochodem z wydziału kryminalnego przy Kungsholmen na parking przy skrzyżowaniu Valhallavägen i Frejgatan, gdzie zaparkowali, jedzie się dziesięć minut. – Co tu się, do cholery, stało? – spytał niezadowolony Bäckström. Pociągnął za taśmę

oddzielającą go od zwłok. – Czyżbyśmy trafili na jakąś wojnę? Mówiąc to, wbił wzrok w obu umundurowanych policjantów. – To taśma do zabezpieczania terenu – odparł spokojnie Oredsson. Jednocześnie ze zdziwieniem przyglądał się Bäckströmowi: stał nieruchomo z szeroko rozstawionymi nogami, z ciężkimi ramionami zwisającymi wzdłuż boków. – W samochodzie mam jeszcze całą rolkę, jeśli potrzebujesz. Cholera jasna, co za głupiec, pomyślał Bäckström. I co z niego za policjant? Wygląda jak postać ze starej kreskówki dla dzieci. Kogo oni teraz zatrudniają? Postanowił od razu zmienić temat. – Podobno był tu jakiś świadek – spytał i spojrzał na obu umundurowanych policjantów. – Co się z nim stało? – Pół godziny temu odwiozłem go do domu – odparł starszy i grubszy z nich. Stał obok drugiego policjanta, tego, który przypominał młodego nazistę. – Doznał lekkiego szoku i chciał wrócić do domu, ale zdążyłem z nim trochę porozmawiać. Mam jego nazwisko i adres, na wypadek gdybyś chciał z nim pogadać. – Jakoś to załatwimy – powiedział od niechcenia Wiijnbladh. – Nie chciałbym niczego z góry przesądzać, ale nie wygląda mi to na samobójstwo. Przy okazji: czy wiecie, panowie, że w naszym mieście na jedno morderstwo przypada dwadzieścia samobójstw? Obaj potrząsnęli głowami, z czego można było wysnuć wniosek, że żaden z nich nic o tym nie wie. Ale żaden nie wykazywał też zbyt wielkiego zainteresowania tym tematem. – Na piętnastym albo szesnastym piętrze, w zależności od tego, jak będziemy liczyć, widać uchylone okno – powiedział Oredsson i wskazał ręką. – Kiedy tu przyszliśmy, też było uchylone, chociaż jest zimno. – Wspaniała wiadomość – odparł Wiijnbladh ciepłym głosem. – Moi panowie, chodźmy obejrzeć ciało. Jeśli będziemy mieć szczęście, znajdziemy coś w kieszeniach. Zejdź na dół i przynieś mi kamerę – powiedział Wiijnbladh, zachęcając Oredssona gestem. – Leży na tylnym siedzeniu. Przy okazji weź też torbę. Oredsson bez słowa skinął głową. Przyjdzie czas, że zajmiemy się takimi jak ty, pomyślał. Na razie jestem tylko zwykłym żołnierzem i zajmuję swoje miejsce w szeregu. Ale jeszcze przyjdzie taki czas...

* Coś się tu nie zgadza, pomyślał Johansson. Mówił o włoskim jedzeniu, o wycieczce do południowo-wschodniej Azji, z której niedawno wrócił, a gdy spytała go o jego młode lata,

opowiedział o młodości spędzonej w Norrlandzie. Opowiadał spokojnie, acz z pewną dozą humoru, więc jeśli ktoś umie czytać między wierszami, powinien się domyślić, że Lars Martin Johansson jest wykształconym, zdolnym i miłym facetem i ma konto w banku. Na dodatek – i to jest najważniejsze – jest wolny i nieżonaty, nade wszystko zaś sprawny fizycznie, zwłaszcza jeśli chodzi o stosunki damsko-męskie. Kobieta, którą zaprosił na kolację, sprawiała wrażenie zadowolonej i zainteresowanej, a sygnały, które mu wysyłała, były aż nadto czytelne. A jednak coś się nie zgadzało. Na koniec opowiedziała mu o swojej przeszłości: jest córką adwokata z Östersundu. Mama prowadziła dom. Ma dwie siostry, młodszą i starszą, studiowała prawo w Uppsali, przez jakiś czas odbywała staż w biurze prokuratora. Zainteresowała ją praca w policji i chciała się dostać na kurs dla przyszłych oficerów. Ktoś, kto ma oczy i uszy, z łatwością by zauważył, że jest ładną, wykształconą, zdolną i sympatyczną kobietą, a także bardzo miłą partnerką, jeśli chodzi o stosunki damsko-męskie. Chyba masz faceta, pomyślał Johansson, ale nie chcesz o tym mówić, bo jesteś zbyt dobrze wychowana, zbyt mocno przywiązana do konwencji i masz skłonność do udawania, że jesteś pewna siebie. Mogłabyś się zdecydować na dyskretny romans, ale gdyby miało dojść do czegoś więcej, wolisz się upewnić, że ostatecznie zyskasz na tym więcej, niż masz teraz. Johansson też mógłby się zdecydować na dyskretny romans, a nawet już mu się to raz czy dwa zdarzyło, ale jeśli chodzi o kobiety policjantki, pojawiały się oczywiste komplikacje. Prawie wszystkie policjantki pozostawały w związkach z policjantami, a ponieważ na każdą policjantkę przypadało dziesięciu policjantów, popyt na nie był ogromny i niezaspokojony. Najstarszy brat Johanssona był właścicielem nieruchomości i handlował samochodami. Był bogaty, sprytny i niewykształcony, ale na pierwszy rzut oka potrafił odróżnić przyjaciela od wroga. Kiedyś Johansson droczył się z nim o jego sekretarkę, piękną blondynkę. – No, powiedz, jaka ona tak naprawdę jest? – spytał. – Dam ci dobrą radę – odparł wtedy najstarszy brat i spojrzał na niego z powagą. – Nigdy nie sraj tam, gdzie siedzisz i jesz.

Najwyższy czas na jakiś bajer, pomyślał Johansson. Zazwyczaj działa nawet na zatwardziałych łobuzów. Powinno się więc udać także w tym przypadku, z policjantką z Sundsvall. – A teraz pytanie z zupełnie innej beczki – zagadnął i uśmiechnął się odprężony. – Co słychać u twojego faceta? Dawno się z nim nie widziałem. Przyjęła to spokojnie. Zaskoczenie ukryła, sięgając po kieliszek z winem. Spojrzała na niego i uśmiechnęła się, a jej zatroskane czoło przecięła zmarszczka. – Wszystko w porządku. Nie wiedziałam, że się znacie. – A dostał tę robotę, o którą się starał? – odpowiedział pytaniem na pytanie, chcąc jak najszybciej poczuć twardy grunt pod nogami.

– Zastępcy szefa komendy wojewódzkiej? – spytała, a zmarszczka znikła z jej czoła. – Tak – skinął głową Johansson. – Objął to stanowisko latem. Czuje się teraz jak ryba w wodzie, ale nie wiem, czy to nie z powodu odległości między Växjö a Sundsvall... Nie chcę przez to powiedzieć, że przyczyniło się to do poprawy stosunków między nami, ale może właśnie o to mu chodziło. – Hm... nie znamy się aż tak blisko – powiedział Johansson, wznosząc kieliszek. Jak ona wytrzymuje z takim idiotą, pomyślał.

* Bäckström i Wiijnbladh przystąpili do pierwszych czynności dochodzeniowych. Najpierw Wiijnbladh zrobił dwa zdjęcia leżących zwłok, a ledwie opuścił aparat, mrucząc coś do niewielkiego dyktafonu, Bäckström zaczął przeszukiwać kieszenie. Poszło mu szybko. Mężczyzna miał na sobie niebieskie dżinsy, skarpetkę i wielki, ciężki but na prawej stopie, biały T-shirt i ciemnoszary sweterek w szpic, a na lewej stopie samą skarpetkę. W długiej bocznej kieszeni spodni Bäckström znalazł portfel. Przejrzał jego zawartość i zaczął cmokać na widok tego, co znalazł. – Podejdźcie bliżej, chłopaki, to zobaczycie – powiedział, machając do Stridha i Oredssona. – Wydaje mi się, że doprowadzi to do wielkiego przełomu w naszej sprawie. Mówiąc to, pokazał wszystkim dowód osobisty ze zdjęciem. – John P. Krassner... ur, kropka… to chyba znaczy urodzony… July, fifteen nineteenhundredfiftythree – czytał słabą angielszczyzną, a po chwili przetłumaczył na szwedzki: urodzony piętnastego lipca 1953 roku. – To chyba jakiś amerykański dupek, który postanowił kopnąć w kalendarz. Wygląda mi na wiecznego studenta, któremu odbiło od tych wszystkich książek. Stridh i Oredsson kiwnęli głowami bez zbytniego entuzjazmu, ale Bäckström nie poprzestał na tym. Pochylił się i przyłożył dokument do głowy ofiary. Wszystko wskazywało na to, że to właśnie najpierw głową mężczyzna uderzył o ziemię. Była całkowicie zmiażdżona od górnej części czaszki aż po brodę. Twarz i włosy pokrywała zaschnięta krew. Twarz była nie do rozpoznania. Bäckström uśmiechnął się z zachwytem. – I co wy na to, chłopaki? Ośmielam się twierdzić, że to ta sama osoba. Stridh zrobił niewyraźną minę, ale nic nie powiedział. Natomiast Oredsson spoglądał na Bäckströma, nie prezentując żadnego wyrazu twarzy. Co za świnia, pomyślał. – Okej – powiedział Bäckström i spojrzał na zegarek. To już wpół do dziesiątej, pomyślał.

– Musimy się szybciej zabrać do roboty. Chłopaki, zajmijcie się zwłokami i dopilnujcie, żeby je stąd zabrali do obdukcji, a ja i Wiijnbladh obejrzymy sobie mieszkanie. – A co zrobić z butem? – spytał Oredsson. – Włóż go do torby i odeślij razem z ciałem – postanowił Wiijnbladh, zanim Bäckström zdążył zaprotestować. – A jak będziecie rozmawiać przez radio, to poproście, żeby tu przysłali ekipę z wydziału oczyszczania miasta. Niech posprzątają. – No właśnie – zgodził się z nim Bäckström. – Okropnie to wszystko wygląda. A ty – spojrzał na Oredssona – nie zapomnij zwinąć tej cholernej taśmy. – Jasne – skinął głową Oredsson. Któregoś dnia przymknę cię za pijaństwo w miejscu publicznym, pomyślał. A jak będziesz protestował, twierdząc, że jesteś policjantem, wsadzę ci w tyłek całą rolkę taśmy. – Oczywiście – dodał, uśmiechając do niego. – Usunąć taśmę, zrozumiano, panie inspektorze. To chyba jakiś głupek, pomyślał Bäckström. Aż strach pomyśleć, że może na niego trafić zwykły obywatel.

* Z tablicy informacyjnej wiszącej w holu przy wejściu wynikało, że pokój z otwartym oknem znajduje się na piętnastym piętrze. Jeden z ośmiu pokojów na tym samym korytarzu ze wspólną kuchnią. Chociaż był piątkowy wieczór, dyżurnemu policjantowi udało się znaleźć administratora akademika. Przebywał akurat w swoim biurze w sąsiednim budynku, zaledwie sto metrów dalej. Administrator tylko westchnął. Nie było to pierwsze tego rodzaju zdarzenie. Obiecał, że zaraz się zjawi. I rzeczywiście, zameldował się już po chwili. Pięć minut później otworzył drzwi prowadzące na korytarz tej części budynku, w której znajdował się pokój. Wskazał na drzwi i dał Wiijnbladhowi klucz. – Na pewno sobie beze mnie poradzicie – stwierdził retorycznie. – Klucz proszę mi oddać, jak skończycie.

Otworzył Wiijnbladh. Zaraz za drzwiami ujrzał garderobę, a na prawo łazienkę z prysznicem. Na wprost mniejszy pokoik z jedynym oknem. Było uchylone. Całość mogła mieć najwyżej dwadzieścia metrów kwadratowych. – Porozmawiaj z sąsiadami z innych pokojów, a ja zrobię kilka zdjęć – powiedział Wiijnbladh do Bäckströma. Bäckström skinął głową. Spodobał mu się taki podział obowiązków. W pokoju było zimno jak w psiarni, a on nie miał ochoty nabawić się zapalenia płuc z powodu stukniętego

samobójcy, który rzucił się z okna.

Pokój był mały, nieposprzątany. Stały w nim skromne, zużyte meble: łóżko, stolik nocny, przymocowana do ściany lampa, fotel, lampa, regał z książkami przy okiennej ścianie, a po drugiej stronie okna biurko i krzesło. – Całkiem tu przytulnie – powiedział i z podziwem pokręcił głową. Ci, co nie pracują – na przykład studenci – nie powinni dostawać nic do jedzenia ani mieć dachu nad głową, ale to, co Bäckström ujrzał tutaj, przeszło jego najśmielsze oczekiwania. Wszystko wskazywało na to, że nieżyjący już lokator tego pokoju nie nastawiał się na dłuższy pobyt, a dbanie o porządek nie leżało w jego naturze. Osobistych rzeczy było niewiele: torba podróżna, trochę ubrań, kilka książek o angielskich tytułach. Na nieposłanym łóżku leżała krótka puchowa kurtka, a pod łóżkiem stała para używanych butów. Pokój nie przypominał meliny dla ćpunów, ale jeśli nikt o niego nie zadba, wkrótce będzie do niej podobny. Największy porządek panował na biurku. Leżały na nim papiery, koperty, długopisy, gumka do ścierania, spinacz i kilka kaset z kolorową taśmą do przenośnej elektrycznej maszyny do pisania. Sama maszyna stała na samym środku biurka. Tkwiła w niej kartka z tekstem w języku angielskim, zaledwie kilka linijek, ale takiemu zawodowcowi jak Wiijnbladh treść mówiła wszystko. – Jeśli wolno mi podsumować – zaczął Wiijnbladh z pewną miną – to uważam, że wszystko, co do tej pory widzieliśmy, wskazuje na samobójstwo. Popatrz na okno – zwrócił się do Bäckströma i wskazał na okno, a potem na leżącą na podłodze wyrwaną zasuwkę. – Widać, że ją wyrwał, bo inaczej nie mógłby otworzyć okna, chyba że na kilka centymetrów. Na przykład żeby przewietrzyć pokój czy coś takiego. Bäckström przytaknął z zadowoleniem. Wprawdzie Wiijnbladh myślał wolno, ale to, co powiedział, brzmiało w jego uszach jak muzyka. – Tu jest oświadczenie. Zostawił je w maszynie. Jest napisane po angielsku i twierdzę, że bije z niego swego rodzaju zmęczenie życiem... Wiijnbladh szukał właściwych słów, ponieważ, mówiąc delikatnie, jego znajomość języka angielskiego była ograniczona i znalezienie odpowiednich zwrotów stanowiło dla niego pewną trudność. – Tak, to typowy list pożegnalny samobójcy – dodał z wyraźnym naciskiem. Bäckström przytaknął. Jechali na tym samym wózku, więc mógł sobie na to pozwolić. – Okej. Nie zapomnijmy tylko o drzwiach do pokoju. Były zamknięte od środka. – Oczywiście – przytaknął Wiijnbladh. Zwykłym kluczem do patentowego zamka,

pomyślał. – No tak, to chyba możemy kończyć – powiedział Bäckström i spojrzał na zegarek. Dopiero kwadrans po dziesiątej, więc jeśli zdążą wrócić na komendę, będzie mógł jeszcze zadzwonić do faceta z psem, który był świadkiem zdarzenia. To już tylko drobiazg, który pomoże zamknąć całą sprawę, a wtedy wyskoczy do knajpy i wreszcie będzie mógł sobie strzelić zasłużonego kielicha.

* Johansson i jego towarzyszka opuścili lokal w świetnych humorach. Stan taki osiąga się w sytuacji, kiedy trudne decyzje zostają odłożone na później i wciąż ma się kilka możliwości. Poszli razem do jej hotelu przy Slussen, a kiedy zaproponowała mu ostatnią kolejkę piwa w hotelowym barze, nie dał się zbyt długo prosić. – Kurs kończy się za tydzień. Czy istnieje szansa, że kiedyś cię jeszcze zobaczę? – spytała. Napięcie zdążyło już opaść. Kobieta siedziała pochylona w jego stronę, uśmiechała się i delikatnie przesuwała dłonią po jego prawej ręce. Dłonie miała wąskie i silne. Johansson ze smutkiem potrząsnął głową. – Za tydzień o tej porze będę siedział w samolocie do USA. Mam się tam spotkać z ludźmi z Interpolu i FBI – powiedział i westchnął cicho. – Czasami się zastanawiam, czy ktoś tam na górze nie bawi się moim kosztem. A może nie potrafię niczego zaplanować? – No cóż – westchnęła. – Prowadzisz naprawdę arcynudne życie. Ja jadę niedługo na szkolenie dla naszych pracowników cywilnych do Härnösand. Już teraz się cieszę – dodała z uśmiechem. Johansson skorzystał z okazji i wsunął swą dłoń w jej dłoń. Dotknął jej lekko, całkiem lekko. – Kupię ci coś ładnego w prezencie świątecznym. Coś, czego nie można kupić w Szwecji. – Gwiazdę szeryfa z prawdziwego złota? – spytała z uśmiechem i mocniej objęła jego dłoń. – Tak – odparł Johansson. – Albo czapkę do baseballa z napisem FBI.

* Chociaż przed półgodziną minęła północ, Bäckström nadal siedział na komendzie.

Próbował opanować ogarniającą go wściekłość. Drzwi do pokoju samobójcy zaplombowali z Wiijnbladhem jeszcze przed wpół do jedenastej, a o świcie raport opisujący całą tę historię powinien się znaleźć na biurku oficera dyżurnego komendy dzielnicowej w Östermalm. Prawdziwi policjanci, jak on i Wiijnbladh, nie powinni się zajmować takim gównem. Niech to zrobią policjanci z komendy dzielnicowej. Wszystko szło jak po maśle. Chciał właśnie zamknąć drzwi do pokoju Krassnera, kiedy nagle zjawił się ten cholerny czarnuch z jakąś studentką. Wyglądała na kurwę, usta miała pomalowane jasnoróżową pomadką. Nie musiał być policjantem, żeby się domyślić, co się szykuje. Murzyn zaczął się z nim kłócić. Mówił po angielsku, z nigeryjskim akcentem. Nie chciał go przepuścić i pytał, czego obaj szukają na jego korytarzu. Bäckström chciał ich po prostu ominąć i zjechać windą na dół, chociaż powinien zadzwonić po radiowóz. Niestety, ten tchórz Wiijnbladh kazał mu olać sprawę. Pokazał legitymację i zaczął wypytywać Murzyna swoim słabym angielskim. Potem wtrąciła się ta dziwka. Mówiła trochę po szwedzku, a trochę po angielsku. Zaczęła się z tego robić poważna sprawa. Przecież ich kolega nie mógł sobie odebrać życia, to był świetny kumpel, nie cierpiał na żadną depresję... bla, bla, bla. W końcu Bäckström musiał zareagować ostrzej. Kazał im zadzwonić w poniedziałek, a na wszelki wypadek dał im swoją wizytówkę i kontakt do swojego kolegi z wydziału kryminalnego, który o tej porze roku prawie zawsze jest na zwolnieniu lekarskim z powodu poważnych problemów z alkoholem. W końcu udało im się jakoś wyrwać. Niepotrzebnie stracili mnóstwo zdrowia i czasu. Kiedy usiadł za biurkiem, żeby połączyć ze sobą wszystkie wątki tej smutnej historii, pojawił się następny palant. Ten tłusty fajtłapa Stridh chyba nie zrozumiał, jaki jest zakres jego obowiązków, bo przyniósł mu spisane przez siebie zeznanie świadka. Dwie strony tekstu zapisane gęstym drukiem na maszynie, chociaż wystarczyłoby dziesięć linijek. Na domiar złego tekst był zupełnie niezrozumiały. Świadek, wczesny emeryt Gustav Adolf Nilsson, twierdził, że to nie on, tylko jego pies usłyszał, jak samobójca Krassner wyskakuje z okna. Ten sam pies, którego mimo tak świetnego słuchu zabił tajemniczy spadający but. Co to znaczy wczesny emeryt?, pomyślał Bäckström. To zwyczajowe eufemistyczne określenie, jakiego w wydziałach opieki społecznej używa się na określenie alkoholików, którzy nie zasłużyli na emeryturę, a mimo to udało im się ją załatwić u jakiegoś naiwnego urzędnika. Pocałuj mnie gdzieś, pomyślał Bäckström i zaczął wybierać numer Vindelna.

Kwadrans później sprawa była wyjaśniona i zakończona, jak zawsze zresztą, kiedy zabiera się do roboty prawdziwy zawodowiec. Bäckström wykręcił raport z maszyny do pisania i w kilku miejscach poprawił długopisem. Przeczytał jeszcze raz. W krótkim tekście nawet nie wspomniał o niepogrzebanym jeszcze psie. „Podczas rozmowy telefonicznej świadek Nilsson złożył następujące oświadczenie: około godziny 19.50 świadek przebywał w pobliżu akademika przy Körsbärsvägen. Świadek twierdzi, że usłyszał dźwięk dochodzący z jednego z górnych mieszkań tego budynku. Kiedy spojrzał w górę, zauważył mężczyznę, który wyskoczył z okna, spadł koło budynku i uderzył o ziemię

zaledwie kilka metrów od miejsca, gdzie świadek stał. Świadkowi odczytano przez telefon jego zeznanie, a on je potwierdził”.

Ostatnie zdanie było nieprawdziwe, ale ponieważ Nilsson nie wyglądał na kogoś, kto nagrywa swoje rozmowy z policją, nic wielkiego się nie stało. Poza tym staruszek zupełnie się zaplątał, kiedy Bäckström z nim rozmawiał. Powinien być wdzięczny, że ktoś mu pomógł zabrać psa. Bäckström włożył raport do plastikowej koszulki i dołączył do niego sporządzone ręcznie wyjaśnienie dla dyżurnego z komendy w Östermalm. Spojrzał na zegarek. Pięć po pierwszej, ale sytuacja nadal jest pod kontrolą. Ma jeszcze wystarczająco dużo czasu, żeby wprowadzić w życie pomysł, który wpadł mu do głowy, gdy przesłuchiwał Nilssona. Ziarnko do ziarnka, a zbierze się miarka, pomyślał. Zwinął kurtkę i ukrył ją w dużym segregatorze, który znalazł na regale. Wsunął go sobie pod pachę, wymknął się dyskretnie do recepcji i do przegródki, do której wkładano dokumenty przeznaczone dla policji w Östermalm, wsunął plastikową koszulkę. Potem wetknął głowę do pokoju dyżurnego komisarza. – Chodzi o samobójstwo, do którego mnie wysłałeś. Mówiąc to, Bäckström wskazał głową na trzymany pod pachą segregator. – Jakieś problemy? – spytał komisarz, patrząc na niego pytającym wzrokiem. Na jego czole pojawiła się zmarszczka. – Nie, sprawa jest jasna. To samobójstwo. Ale ofiara jest obywatelem USA, więc trzeba zachować pewną ostrożność. Chciałbym jeszcze sprawdzić kilka rzeczy w rejestrze. – A na czym polega problem? – spytał znowu komisarz. Zmarszczka znikła z jego czoła. – Chodzi mi o nadgodziny. Powinienem iść do domu już przed godziną. – W porządku. Zapisz sobie tyle godzin, ile ci to zajęło. Skurczybyk, pomyślał komisarz, spoglądając za oddalającym się Bäckströmem. Przecież to największy kombinator ze wszystkich. Może nagle stał się religijny, pomyślał, ale w tej samej chwili zadzwonił telefon. Skierowało to jego myśli na inne tory.

Wreszcie wolny, pomyślał Bäckström. Wyszedł z komendy na Kungsholmsgatan i skręcił do knajpy. Pusty segregator wrzucił do najbliższego kosza na śmieci.

*

Lars Martin Johansson poszedł spać koło północy. Słyszał jeszcze, jak w kościele Mariackim biją dzwony. Fajna babka, pomyślał. Miło się z nią rozmawiało, chociaż jest policjantką. Ciekawe, czy jest żoną tego idioty z Växjö, czy tylko z nim mieszka. Nie można mieć wszystkiego, pomyślał z westchnieniem. A może jednak? Może to możliwe? Ta nowa myśl ożywiła go na nowo. Jutro będzie nowy dzień i może wtedy wszystko dostanie? Wyciągnął rękę i zgasił nocną lampkę. Położył się na prawym boku, wsunął rękę pod kołdrę i w ciągu dwóch minut jak zwykle zapadł w głęboki sen.

* Vindeln stał pośrodku pokoju. Kojec, w którym jeszcze nie tak dawno sypiał Kalle, przesunął pod narożny stół stojący przy oknie. Pies leżał tam nieruchomo, a on gładził jego futro, jakby Kalle po prostu spał. Rano będzie go musiał pochować. Musi się z tym w końcu pogodzić, choć w tej chwili nie czuje się z tą myślą najlepiej. Strzepnął z dłoni kępkę sierści. Pomyślał, że trochę uchyli okno. Takie psy nie lubią, kiedy jest zbyt gorąco.

* Kiedy dyżur dobiegł końca, Stridh pojechał prosto do domu. Zrobił sobie porządną kanapkę. Nałożył na nią różnego rodzaju smakołyki, które znalazł w bogato zaopatrzonej lodówce, i nalał sobie zimnego pilznera. Potem położył się na kanapie i zaczął czytać książkę Winstona Churchilla, biografię jego przodka, księcia Marlborough. Całe dzieło składało się z czterech tomów i liczyło prawie trzy tysiące stron, a ponieważ kolejny dyżur przypada dopiero w poniedziałek po południu, ma mnóstwo czasu. Prawdziwy mąż stanu, pomyślał o Churchillu. W przeciwieństwie do swego wąsatego sojusznika, który próbował podpalić cały świat i pewnie by mu się udało, gdyby nie stary Winston. Dziwne, że nie był starym kawalerem, pomyślał Stridh, układając się wygodniej na kanapie. Otworzył drugi tom na stronie, na której skończył czytać, kiedy wrócił z poprzedniego dyżuru.

* Jego młodszy kolega Oredsson przebrał się w sportowy strój i zaraz po dyżurze poszedł na siłownię. Dźwiganie ciężarów po służbie stało się dla niego czymś w rodzaju oczyszczającej kąpieli. Pomagało mu uporządkować myśli i sprawy, którymi cały dzień zajmował się w pracy. Już pierwszego dnia dowiedział się, że prawie wszystkie przestępstwa popełniają w Szwecji imigranci. Jak rozwiązać ten problem? Odesłanie ich do domu byłoby rozwiązaniem najprostszym, ale w obecnej sytuacji politycznej raczej nie wchodziło w grę. Co innego można zrobić? Jak doprowadzić do takiej sytuacji politycznej, żeby udało się zastosować jakiekolwiek rozwiązanie? To wymaga przemyślenia, pomyślał. Trzeba o tym porozmawiać z kolegami, z tymi, którym można zaufać. Bo już pierwszego dnia zrozumiał, że nie jest sam.

*

Wiijnbladh leżał w łóżku i onanizował się. Jednocześnie zastanawiał się, co jego żona zaplanowała na tę noc. Już przed kilku laty dowiedział się, że nie spotyka się z przyjaciółkami. Tamtej nocy wypożyczył samochód służbowy i śledził ją. Pojechała prosto do jednego z jego kolegów, do Älvsjö. Facet kilka miesięcy wcześniej się rozwiódł. A ponieważ od razu zgasło światło, nie musiał być policjantem, żeby się domyślić, że nie jest to ich pierwsze spotkanie. Przesiedział pół nocy w zimnym samochodzie, gapiąc się w ciemne okna, a w jego głowie szalała burza. Potem wrócił do domu i nigdy nawet słowem nie wspomniał o tym, co wie, czuje i myśli. Także i tym razem nie wiedział, gdzie i z kim jego żona spędza noc. Na pewno nie z kolegą z Älvsjö, bo powiesił się pół roku temu, i to jemu, Wiijnbladhowi, przypadła przyjemność odcięcia go od zwisającego z haka w pralni sznura. Jest to zawsze przykry obowiązek, nawet dla tak twardych facetów jak ci z ekipy technicznej. Ale wtedy Wiijnbladh zgłosił się na ochotnika.

* Jak to się stało, że coś, co zaczęło się tak dobrze, mogło się skończyć tak źle?, zastanawiał się Bäckström, patrząc mętnym wzrokiem na szklankę z piwem, którą udało mu się ściągnąć z kontuaru przy barze, gdy ten, który za nią zapłacił, oddalił na chwilę, żeby potańczyć. Poszedł się napić w bezpieczne miejsce, do lokalu przy Kungsgatan. To tam najczęściej przychodzili jego koledzy z pracy, strażacy, ochroniarze i kierowcy ambulansów, a także niższy personel szpitalny. Na szczęście wojownik tak zaprawiony w bojach jak on nie miał prawie żadnej konkurencji. Wszystko zaczęło się wręcz idealnie. Najpierw natknął się na jednego z młodszych kolegów z wydziału kryminalnego z Farsta, który za wszelką cenę chciał się przenieść do obyczajówki. Uznał, że Bäckström jest właśnie tą osobą, która może mu w tym pomóc. Postawił mu dwa marne piwa i sprawy nie załatwił. Potem zobaczył tę grubą Finkę, którą poderwał ostatniego lata. Pracowała jako salowa w szpitalu, mieszkała w paskudnym trzypokojowym mieszkaniu na przedmieściu, na południu, i samotnie wychowywała dziecko. Jeszcze teraz słyszy trzask klocków lego miażdżonych podeszwami butów, kiedy od niej rano wychodzi. Musiała kiepsko pamiętać tamtą wizytę, bo znowu udało mu się pożyczyć od niej stówkę. Poza tym dostał soczystego całusa w policzek, ale potem szybko się ulotniła. Nawet nie wiedział dokąd. W prawie pustym lokalu było jeszcze kilku pijaczków i jakaś baba. Urwał jej się film i chrapała w rogu kanapy. Co za pieprzone towarzystwo, pomyślał. Same palanty. Pędzą takie pieprzone życie. Miał nadzieję, że w końcu trafi się jakieś spektakularne zabójstwo i w końcu będzie się miał czym zająć.

Sobota, 23 listopada

Bo Jarnebring, inspektor wydziału kryminalnego pracujący w sekcji rozpoznania komendy policji w Sztokholmie, nie lubił pracować w soboty, jeśli nie musiał. Ale od dwóch tygodni jego wpływ na takie decyzje był znacznie mniejszy. Został wtedy komisarzem i naczelnikiem wydziału kryminalnego komendy policji w Östermalm. Wprawdzie było to tylko zastępstwo, i to na krótko, ale decyzja ta zaskoczyła wiele osób. Jarnebring znany był jako całkowite przeciwieństwo karierowicza. Często wdawał się w gwałtowne kłótnie z przełożonymi. Poza tym bycie tajniakiem, którym kiedyś był, stanowiło w zasadzie najważniejszą część jego tożsamości. W poprzednim miejscu przepracował piętnaście lat i był absolutnie przekonany, że nie marzy o niczym innym, jak tylko o tym, żeby dociągnąć do emerytury na swoim stanowisku. Ponad miesiąc temu popłynął wraz z grupą kolegów z wydziału do Helsinek, aby wziąć udział w konferencji na promie. Stała się ona tradycją i organizowano ją od lat. Była też stałym, niezwykle ważnym elementem planowania, koniecznym także w takiej działalności, jak rozpoznanie środowiska przestępczego. Ich działania ocierały się czasem o formy charakterystyczne dla dawnej bohemy czy epoki impresjonizmu, kiedy na przykład musieli wtopić się w jakieś środowisko artystyczne, nierzadko w przebraniu. Na konferencji jak zwykle było miło. Sami porządni faceci, tacy, którym można ufać. Przed południem rozmawiali trochę o dawnych i obecnych przestępcach i opowiadali sobie niezwykłe historie. Potem ogłoszono przerwę na lunch. Oczywiście uwzględniono ją, kiedy układano program na popołudnie. Zaproszono między innymi naczelnika wydziału kryminalnego policji w Östermalm. Miał opowiedzieć o doświadczeniach, jakie jego ludzie zdobywają podczas czynności rozpoznawczych. Miał siwe włosy i był niezłym kawalarzem, i chociaż dystansował się od „słusznych teorii”, uważano go za policjanta z krwi i kości. Dlatego wpisanie go na listę prelegentów zaraz po lunchu było dobrym posunięciem. Umiał zabawić słuchaczy, choć z całego jego wykładu nic nie dało się zapamiętać. Chodziło o coś zupełnie innego: o spotkanie w luźnej atmosferze z kolegami i przyjaciółmi, z ludźmi, z którymi wieczorem będzie można porozmawiać o czymś innym niż o dawnych przestępcach. rövkrok – zabawa polegająca na tym, że dwie osoby kładą się obok siebie na plecach, po czym każda z nich unosi nogę, oplata nią nogę drugiej osoby, a potem gwałtownym ruchem próbuje przewrócić przeciwnika na drugą stronę (przyp. tłum.). Niestety tym razem wszystko poszło nie tak. Późną nocą ci, którzy jeszcze trzymali się na nogach, zebrali się w kajucie szefa na ostatnią kolejkę. Skończyło się tym, że Jarnebring naderwał naczelnikowi wydziału kryminalnego policji w Östermalm ścięgno Achillesa. Ów naczelnik znany był bowiem nie tylko jako specjalista od wesołych wykładów, ale także jako niezrównany mistrz w mocowaniu się na ręce i nogi*. W końcu na placu boju został tylko Jarnebring – ten sam, który dwadzieścia pięć lat wcześniej biegał na krótkich dystansach w sztafecie na zawodach Finnkampen i nigdy się nie poddawał. Jarnebring żył według jasnych i oczywistych reguł. Dyskrecja była dla niego kwestią honoru. Jeśli ktoś się w coś zaplątał, powinien po sobie posprzątać, a jeśli sprawa jest poważna, są jeszcze kumple, którzy mogą pomóc. To dlatego zaproponowano mu przed dwoma tygodniami zastępstwo za naczelnika wydziału kryminalnego w Östermalm. To tyle tytułem komentarza. Niestety decyzja ta wywarła ogromny wpływ na jego życie. Jego ostatnia dziewczyna,

pracująca w policji porządkowej w Norrmalm, wczesnym rankiem nagle została przeniesiona, więc o tych sprawach musiał zapomnieć. Nie było też mowy o treningach, bo odbywały się w godzinach pracy, a taki stary sportowiec jak on wiedział, jak ważne jest, by trenować ściśle według planu. Nie mógł nawet odwiedzić kontuzjowanego komisarza, który razem z żoną wyjechał do Värmlandu na rehabilitację, i to na koszt firmy. Wziął prysznic, zjadł śniadanie i przejrzał poranną gazetę. Była dopiero dziewiąta, a on miał przed sobą jeszcze cały weekend, długi jak maraton i niezbyt obiecujący dla takiego starego sprintera jak on. Postanowił więc zadzwonić do swojego najlepszego przyjaciela i kolegi z pracy, zastępcy komendanta policji Larsa Martina Johanssona z wydziału kryminalnego komendy głównej. Dłuższą chwilę musiał się zmuszać do podjęcia tej decyzji, bo ostatnio trochę się pokłócili. Poszło o pewnego Jugosłowianina, którego on i jego koledzy z wydziału zdołali w końcu wsadzić do aresztu, dokąd powinien był trafić dużo wcześniej. Kosztowało ich to sporo wysiłku i musieli się posłużyć nie całkiem konwencjonalnymi metodami. Właściwie nie było w tym nic złego, ale od kiedy Johansson przestał walczyć z przestępcami w terenie i przeniósł się za wielkie biurko, zaczął okazywać mniej zrozumienia dla tego typu działań. Wpadł we wściekłość, nakrzyczał na Jarnebringa i odszedł od stołu, przy którym razem jedli kolację. W końcu nie muszę być taki pamiętliwy, pomyślał Jarnebring, wykręcając numer starego przyjaciela. Ale nikt nie podnosił słuchawki. Numer nie był też zajęty. Jarnebring nie wiedział, jak to się stało, ale nagle znalazł się przed komendą policji w Östermalm przy Tulegatan. Skinął głową siedzącemu za kontuarem policjantowi, a ten odpowiedział tym samym. – Jak leci? – spytał Jarnebring. – Coś nowego? Policjant potrząsnął głową. – Kilka włamań do samochodów, bójki i zniszczenie mienia w lokalu przy Birger Jarlsgatan, jakiś dyrektor z Karlavägen, który zlał żonę... właściwie powinni się tym zająć chłopcy z wydziału zabójstw – odparł policjant, przeglądając papiery. – Mamy też samobójstwo. Jakiś stuknięty Amerykanin wyskoczył ze swojego pokoju, z akademika przy Valhallavägen. – Amerykanin? Z USA? – Tak – potwierdził policjant. – Obywatel Stanów Zjednoczonych. Urodzony w pięćdziesiątym trzecim. Akta znajdzie pan w swojej skrzynce, wczoraj przyniósł je ten, kto miał dyżur. Olle Hultman, pomyślał Jarnebring, i humor mu się poprawił. Już niedługo Boże Narodzenie.

* Kiedy Jarnebring dzwonił do Johanssona, ten już od godziny był w biurze. Idą święta, niedługo zmienia pracę, więc póki jeszcze ma czas, musi uporządkować wszystkie stare i nowe

sprawy. Żyję w szybko zmieniających się czasach, pomyślał, przeglądając leżące na biurku papiery. Najpierw doprowadził do porządku wszystkie sprawy związane z wyjazdem. Już od dawna nie mógł się go doczekać. Najpierw samolotem ze Sztokholmu do Nowego Jorku, potem bezpośrednie połączenie z Waszyngtonem, a w końcu transfer samochodem do Akademii FBI w Quantico w stanie Wirginia. Pięciodniowa konferencja poświęcona najnowszym metodom walki z rosnącą przestępczością – tak przynajmniej napisali w programie. Potem powrót do Nowego Jorku i wolny weekend. Już zacierał ręce z radości. Bardzo lubił Nowy Jork, kiedyś już tam był. Miasto trochę się różni od Näsåker czy Sztokholmu, więc będzie to znakomita okazja dla kogoś, kto chciałby poszerzyć horyzonty. Potem zaczął pisać wyjaśnienie. Rok wcześniej, prowadząc dochodzenie w sprawie potrójnego zabójstwa na jednym z południowych przedmieść Sztokholmu, ekipa dochodzeniowa i technicy z policji miejskiej przeoczyli zwłoki dwóch ofiar. Trzecie ciało leżało w windzie, więc znaleźli je od razu, ale ponieważ winda była mała, pozostałe zwłoki sprawca wrzucił do szybu. Dobę później znalazł je gospodarz domu. Na domiar złego o wszystkim dowiedział się rzecznik praw obywatelskich. Wiedział o tej sprawie tak dużo, że zachodziło podejrzenie, iż w szeregach policji jest czarna owca, która o wszystkim donosi. Niestety nie udało się ustalić, kim jest ten człowiek. – To pewnie któryś z naszych, ktoś, kogo pominięto przy awansie – zasugerował Wiijnbladh, kiedy pił kawę z technikami. Ci przytaknęli mu zgodnie. Może to nawet ten idiota Olsson, który dostał awans na zastępcę naczelnika wydziału, chociaż awans należał się jemu, Wiijnbladhowi. I gdzie sprawiedliwość na tym świecie?

Rzecznik zażądał od komendanta wyczerpującego raportu: czy taki błąd może się zdarzyć rzetelnie wykonującym swoje obowiązki policjantom? Komendant, z wykształcenia prawnik, pracujący wcześniej w administracji rządowej, nie miał zielonego pojęcia o pracy policji, podobnie jak jego najbliżsi współpracownicy. – Może powinniśmy poprosić o to Johanssona – zaproponował. – Tyle lat pracuje w wydziale kryminalnym... stał się niemal legendą. Nikt nie zaprotestował. Komendant był Johanssonem zachwycony. Nie tylko dlatego, że uważał go za prawdziwego policjanta – Johansson po prostu wyglądał na takiego, a na dodatek mówił z norrlandzkim akcentem. Poza tym łatwo było go zrozumieć, zarówno w mowie, jak i na piśmie. Niezwykły człowiek, pomyślał komendant. Wygląda nawet na... wykształconego.

Johansson, który właśnie z trudem przekopywał się przez stos dokumentów dostarczonych mu przez sztokholmską policję, nie miał oczywiście bladego pojęcia o tych wszystkich rozważaniach. Musiał dokonać trudnego wyboru: z jednej strony lojalność wobec

kolegów, z drugiej profesjonalne podejście do sprawy. Może powinienem obrócić to wszystko w żart, pomyślał. Ofiarami byli Turcy, podobnie jak sprawca, a jeśli chodzi o motyw, ekipa dochodzeniowa ustaliła, że chodziło o porachunki między gangami narkotykowymi. Jak wiadomo, Turcy są niskiego wzrostu, mają ciemną karnację i dlatego trudno było ich wypatrzyć w szybie windy. Trafiła mu się przy tym świetna okazja, żeby po dziesięciu latach przerwy znowu zasiąść na przednim siedzeniu radiowozu obok Jarnebringa i spotkać się ze starymi kumplami z wydziału rozpoznania. Westchnął, splótł ręce na karku i odchylił się do tyłu. Doszedł do wniosku, że w tym przypadku musi bardzo dobrze zważyć każde słowo.

* Olle Hultman był jednym ze starszych wywiadowców. Innym niż wszyscy. Wywodził się ze starej, dobrej szkoły i każdego łobuza w mieście znał nie tylko z nazwiska i numeru w kartotece, ale również pamiętał każdy tatuaż na ich pokrytych sznytami rękach. Kiedy Jarnebring zaczynał pracować w wydziale, Hultman został jego mentorem. Mówiło się o nim powszechnie, że nie tylko żyje swoim wydziałem, ale że doczeka w nim aż do śmierci. – Gdyby teraz odszedł na emeryturę, zacząłby przychodzić do parku przy siedzibie policji, żeby karmić gołębie, a za pół roku by się skończył – powiedział kiedyś Jarnebringowi w zaufaniu szef. – Przyglądaj się i ucz. Tacy jak Olle nie rosną na drzewach. W końcu taki dzień nadszedł, ale przypuszczenia okazały się błędne. Kiedy trafiła się okazja, Hultman, który miał wtedy lat pięćdziesiąt, przeszedł na emeryturę i został ochroniarzem w ambasadzie USA. Wkrótce stał się tam niezastąpiony, zarówno jeśli chodzi o sprawy ważne, jak i o drobne. Bez względu na to, co pracownikom amerykańskiej ambasady mogło się przytrafić na terenie Szwecji, Olle Hultman był Właściwym Człowiekiem. Wszystkich znał i wszyscy go lubili. Oczywiście wszyscy znaczy wszyscy policjanci, ale miał też sporo znajomości w wielu innych kręgach: od wojsk ochrony wybrzeża i celników przez urząd podatkowy i komorników, aż po panienki ze straży miejskiej, które wlepiają mandaty za źle zaparkowane samochody.

* Tej nocy wróciła do domu o wpół do czwartej i minęło trochę czasu, zanim w końcu położyła się do łóżka. Wiijnbladh udawał, że śpi, więc w końcu rzeczywiście zasnął. Obudził się już o ósmej i chociaż był niewyspany, umysł miał całkiem jasny. Jego żona spała głębokim snem, lekko pochrapując, a z jej ust spływała na poduszkę strużka śliny. Powinienem ją zabić, pomyślał Wiijnbladh. Wziął po cichu ubranie, wymknął się do salonu i ubrał się. Choć do rozpoczęcia dyżuru pozostało jeszcze kilka godzin, postanowił już teraz pojechać do biura.

*

Mniej więcej w tym samym czasie, kiedy Wiijnbladh się obudził, Stridh przerwał lekturę, odłożył książkę na szafkę, ułożył się wygodnie na kanapie i zasnął. We śnie postanowił odwiedzić Blenheim Palace, przejść się po wielkich jasnych salach, zatrzymać się na chwilę w pokoju, w którym urodził się Churchill, a w końcu zjeść solidny lunch w pobliskim pubie.

* Jarnebring zadzwonił na osobisty pager Hultmana, a ten oddzwonił w ciągu minuty. Mniej więcej po minucie rozmowy Jarnebring wyjaśnił, że dzwoni w sprawie pewnego amerykańskiego obywatela. Biały, urodzony w pięćdziesiątym trzecim i według niepotwierdzonych jeszcze informacji dziennikarz, co można stwierdzić na podstawie akredytacji znalezionej w jego rzeczach. Według ekipy prowadzącej dochodzenie chodzi o samobójstwo, ale mimo to postanowił przyjrzeć się sprawie bliżej, więc byłoby wspaniale, gdyby Hultman zechciał mu pomóc. Przysługa za przysługę, pomyślał Jarnebring. – Wietrzysz podstęp? – spytał Hultman. – Nie, ale nic innego nie przychodzi mi do głowy. – Chętnie się z tym zapoznam – odparł Hultman ciepłym głosem. – Muszę ci powiedzieć, że czasem tęsknię za starymi śmieciami. Proponuję, żebyśmy pojechali moim samochodem, na wypadek gdybym musiał zabrać do ambasady jakieś jego rzeczy. Mogę być u ciebie za dziesięć minut. – Spotkamy się przed wejściem – powiedział Jarnebring i odłożył słuchawkę. Wstał z krzesła, rozprostował kości, sięgnął po kaburę ze służbowym pistoletem i zapiął ją sobie nad biodrem. Świetnie, pomyślał i uśmiechnął się do siebie z zadowoleniem.

* Bäckström obudził się mniej więcej o tej godzinie, o której powinien być w pracy. Czuł się lepiej. W sypialni śmierdziało potem i alkoholem, a kiedy przysunął dłoń do ust i sprawdził oddech, doszedł do wniosku, że sytuacja jest poważna. Muszę wziąć prysznic, pomyślał, chociaż tylko pederaści biorą prysznic częściej niż raz na tydzień. Potem mycie zębów, płukanie ust, tabletki na gardło i przynajmniej po jednej torebce do każdej kieszeni. W biurze czeka już na niego ten kaznodzieja od komisarza, z którym miał do czynienia poprzedniej nocy, a przecież on należy do tych, którzy się narażają na niepotrzebne ryzyko. Cholera, za dużo ode mnie wymagają, pomyślał, stojąc pod strumieniami ciepłej wody. Człowiek zaharowuje się nocami i co z tego ma? W tej samej chwili zadzwonił telefon. Kaznodzieja. Kwaśnym głosem zapytał, czy coś się stało. – Nic specjalnego, po prostu pracowałem do piątej rano i zaspałem – odparł Bäckström obrażonym tonem. – Już jestem na nogach.

Co za głupek, pomyślał z zadowoleniem. Ten cymbał mnie nawet przepraszał. Teraz musi jeszcze tylko znaleźć czyste majtki. Te, które miał na sobie wczoraj, nie pachniały zbyt przyjemnie. Zaczął grzebać w stosie brudnej bielizny i w końcu znalazł takie, które nie wydzielały zapachu sklepu z serem. Jakoś to będzie, pomyślał zadowolony. Przecież jest prawdziwym zawodowcem.

* Jarnebring wprawdzie wyglądał jak przestępca, mówił jak przestępca i zachowywał się jak przestępca, ale jako policjant był bez zarzutu. Szybki, sprytny, skuteczny, obdarzony instynktem drapieżnika, dzięki któremu potrafi wyczuć ludzkie słabości. Z Hultmanem tworzyli zgraną parę. Jarnebring był wysoki i potężnie zbudowany, chodził w zimowej kurtce sięgającej poniżej pasa, zasłaniającej kaburę z pistoletem. Nosił niebieskie dżinsy i buty na gumowych podeszwach. Dobrze trzymały się podłoża, co było wielką zaletą, kiedy kogoś gonił. Hultman był drobny i chudy, wyglądał na mniej niż sześćdziesiąt cztery lata, nosił szary garnitur z kamizelką i niebieskie palto, w sam raz na listopadowe chłody. Kiedy stali i przyglądali się miejscu, gdzie spadł Krassner, na chodniku zatrzymała się starsza kobieta. – Czy panowie są z policji? – spytała. Jarnebring zauważył z pewnym rozbawieniem, że pytanie skierowała do Hultmana. – Tak – odparł Hultman z uśmiechem przypominającym uśmiech kompetentnego przedsiębiorcy pogrzebowego. – Prowadzimy dochodzenie w sprawie śmiertelnego wypadku. Ale nie musi się pani tym niepokoić. Starsza pani ze smutkiem pokiwała głową. – Słyszałam od sąsiada, że to jeden z tych biednych studentów wyskoczył przez okno. Takie to wszystko smutne. Młodzi ludzie. Teraz także Jarnebring przytaknął, jak jego stary mentor. Kobieta potrząsnęła głową, uśmiechnęła się blado i poszła.

W sumie zabrało im to pięć godzin: od chwili gdy Hultman odebrał Jarnebringa sprzed komendy w Östermalm do chwili gdy odwiózł go z powrotem. W tym czasie sporo załatwili. Najpierw obejrzeli miejsce, gdzie zginął Krassner. Potem zajrzeli do jego pokoju i porozmawiali z dwójką studentów mieszkających w tym samym korytarzu. Niestety, żaden z nich nie znał ofiary zbyt dobrze. Krassner wynajmował pokój dopiero od miesiąca i nie miał ochoty spotykać się z innymi studentami. Poza tym był znacznie starszy od pozostałych mieszkańców piętra.

Najbardziej rozmowny był student z Afryki Południowej. Bardzo wątpił, żeby Krassner rzeczywiście sam targnął się na swoje życie. Kiedy jednak Jarnebring zaczął go naciskać, nie potrafił tego w żaden sposób uzasadnić. Po prostu coś mu mówiło, że tak się nie stało. Najwięcej czasu zajęło im przeszukanie pokoju Krassnera. W łazience, między szafką a ścianą, Jarnebring znalazł plastikową torbę z pięcioma papierosami z marihuany. Ale Bäckström i Wiijnbladh przeoczyli nie tylko to. Choć w gruncie rzeczy nie było to nic aż tak szczególnego. Mieli pewne wątpliwości, ale one dochodzą do głosu zawsze. Dość długo zbierali osobiste rzeczy Krassnera. Ułożyli je w dwie kupki. Pierwszą Hultman zabrał ze sobą do ambasady, skąd miały zostać wysłane rodzinie, do USA. Drugą, znacznie mniejszą, Jarnebring postanowił zatrzymać aż do chwili zakończenia dochodzenia. Na pierwszej kupce znalazły się głównie ubrania, natomiast na drugiej różne dokumenty. Jarnebring spisał protokół, podczas gdy Hultman rozkładał rzeczy na kupki i dyktował mu, co kładzie na każdej z nich. Jarnebring nie miał żadnych zastrzeżeń. Potem pojechali odwiedzić świadka, Gustava Adolfa Nilssona. Mieszkał w pobliżu akademika przy Surbrunnsgatan. Obaj mieli z nim do czynienia już wcześniej, ale ponieważ Nilsson ich nie rozpoznał, nie przyznali się do tego. Nilsson, albo Vindeln, jak o sobie mówił, był przygnębiony, choć z drugiej strony odczuwał ulgę. Udało mu się załatwić miejsce dla psa na cmentarzu dla zwierząt, a kilku jego sąsiadów obiecało przyjść na pogrzeb. – Na razie położyłem go na balkonie – powiedział i wskazał głową w tamtą stronę. – Takie psy nie lubią, jak jest za ciepło – dodał pouczającym tonem.

Resztę czasu zajęły im przejazdy. Najpierw pojechali do ambasady, gdzie zostawili rzeczy Krassnera niepotrzebne w dalszej fazie dochodzenia. Wprawdzie komenda w Östermalm była bliżej, ale ponieważ Jarnebring chętnie się zgodził, żeby pojechali do ambasady, zmienili plan. Dokładnie cztery godziny od chwili, gdy Hultman zabrał Jarnebringa sprzed budynku policji, Jarnebring znalazł się tam z powrotem. Hultman zatrzymał samochód. Zgasił silnik i uśmiechnął się przyjaźnie do Jarnebringa. – Szkocka czy bourbon? – spytał. – A nie mógłbyś się postarać o większy wybór? – odpowiedział pytaniem na pytanie Jarnebring. – Moja dziewczyna nie przepada za whisky, a niedługo będą święta. – Nie ma sprawy. Będzie większy wybór. Ale mam jeszcze inną sprawę – powiedział Hultman i uśmiechnął się po ojcowsku do Jarnebringa. – Masz na dziś wieczór jakieś konkretne plany? – Nie – Jarnebring potrząsnął głową. – A nie masz przypadkiem garnituru, białej koszuli i krawata? – Mam. – Jarnebring potwierdził skinieniem. Już wiedział, o co chodzi.

– W takim razie chciałbym cię spytać, czy sprawisz mi tę przyjemność i dasz się zaprosić na dobrą kolację. – Jasne – odparł Jarnebring. – Czy mam zabrać dwie świeżutkie dziewczyny? Wprawdzie moja dostała przeniesienie, ale ma kilka koleżanek, które też nie wypadły sroce spod ogona. – Wspomnienia... – Hultman skinął głową, jakby do siebie. – Najpierw powspominamy dawne czasy, potem mi opowiesz, co się wydarzyło od dnia, kiedy przeszedłem na emeryturę, a w międyczasie zjemy dobrą kolację. A co zrobisz później, to już nie moja sprawa. Tylko uważaj na siebie.

* Johansson spędził w biurze cały dzień. Opracowywał raport w sprawie zwłok, których nie znalazła ekipa dochodzeniowa. Skończył dopiero koło siódmej, choć tylko w sensie mentalnym, bo z werbalizacją postanowił poczekać do następnego ranka. Potem pojechał taksówką do domu, zrobił sobie szybko coś do zjedzenia, a resztę wieczoru spędził przed telewizorem. O północy spał już głębokim snem, leżąc na prawym boku, z prawą ręką wsuniętą pod poduszkę.

* Hultman dotrzymał słowa. Zaczęli jeść o wpół do ósmej i pili aż do północy, kiedy Hultman spojrzał na zegarek i wyjął złotą kartę kredytową. Pożegnali się na ulicy przed restauracją, zapewniając się o wzajemnym szacunku i o tym że wkrótce znowu się spotkają. Potem Hultman pojechał do domu, a Jarnebring ruszył przed siebie spacerowym krokiem.

* Stridh obudził się na tyle wcześnie, że zdążył jeszcze usłyszeć poranne wiadomości w Radiu Ekot. Zjadł potrawkę z siekanego mięsa, kartofli, jajek i buraków i popił to dwoma puszkami pilznera. Potem znowu położył się na kanapie i zaczął czytać trzeci tom. Nareszcie, pomyślał, i ułożył się wygodniej. Wreszcie poczyta sobie o politycznych grach, jakie toczyły się na początku XVIII wieku w Holandii i poprzedziły bitwę pod Blenheim.

* Dla Wiijnbladha był to dzień cierpienia, podobnie jak wiele innych dni. Najwięcej czasu zajęło mu zastanawianie się nad tym, jak pozbawić żonę życia. Ale żaden z rozważanych sposobów nie był wystarczająco okrutny ani wystarczająco bezpieczny, więc rozważania te

przyniosły mu jedynie nieznaczną ulgę. Przecież nie mógł przewidzieć, czy dochodzenie będzie prowadził Bäckström i jego koledzy. Kiedy w końcu się obrobił i pojechał do domu, na lusterku znalazł kartkę od żony. Napisała, że pojechała do Sollentuny odwiedzić siostrę. Ciekawe, o czym będą rozmawiać, pomyślał, i na samą myśl o tym przeszły go ciarki.

Bäckström miał za sobą udany dzień. Na początku nie zapowiadał się najlepiej, bo naczelnik wcisnął mu sprawę o pobicie żony. Jakie pobicie żony, pomyślał. Wiedział z własnego doświadczenia, że wszystkie baby lubią od czasu do czasu dostać wycisk, a niektóre uwielbiają dodawać trochę pikanterii swojemu małżeństwu i dlatego od czasu do czasu pędzą na policję, żeby się wyżalić. Powinny za to dostawać porządne lanie, pomyślał, pędząc służbowym samochodem do domu ofiary. Co ciekawe, pobita kobieta mieszkała przy Karlavägen. Czyniło to sprawę na tyle ciekawą, że postanowił przeprowadzić przesłuchanie w jej mieszkaniu. Niezłe gniazdko, pomyślał, rozsiadając się na kanapie. Widać, że facet śpi na pieniądzach. Najprawdopodobniej panienka próbowała go naciągnąć na jeszcze więcej, a on po prostu miał jej dosyć. Niczego sobie babeczka, pomyślał. Wprawdzie po czterdziestce, ale za to ma duże balony i na pewno potrafi zrobić właściwy użytek ze swojej myszki, jeśli pomoże jej prawdziwy fachowiec. – No więc, pani Östergren – zaczął łagodnie. – Czy zechce pani być tak miła i opowiedzieć, co się stało? Proszę się nie spieszyć i zacząć od początku, nawet jeśli to dla pani trudne. Pani Östergren skinęła głową i pociągnęła nosem. Niech to diabli wezmą, zaraz mi stanie na jej widok, pomyślał Bäckström, odchylając głowę lekko w bok. – Jakoś się to wszystko ułoży – powtórzył pocieszającym tonem. – Osobiście o to zadbam. Już wkrótce ujrzymy światełko w tunelu – dodał. Ale dopiero jak odwiedzę twoją szparkę, dodał w myślach.

Trzy godziny później siedział na komendzie i spisywał protokół z przesłuchania. Jeśli pan dyrektor nie pójdzie za to za kratki, to nie nazywam się Bäckström. Dał jego żonie swój służbowy i domowy numer telefonu, więc pan mężuś nie musi już sobie tym zaprzątać głowy. Żeby tylko dała się złapać. Już ja jej dam popalić, pomyślał z zadowoleniem i wykręcił z maszyny ostatnią kartkę. Czas na piwko albo nawet dwa, pomyślał, spoglądając na zegarek. Zanim wyszedł, zrobił jeszcze długopisem ostatnie poprawki.

* Oredsson cały dzień spędził w towarzystwie kilkunastu najbliższych kumpli. Wszyscy – w tym trzy policjantki – byli funkcjonariuszami policji porządkowej. No trudno, niech będą

kobiety. Jeden z nich wynajął od krewnych, pary staruszków, opuszczoną zagrodę. Najpierw ćwiczyli włamywanie się i branie zakładnika (oczywiście z użyciem ślepych nabojów), a potem rozpalili grilla i wypili kilka butelek. Rozmawiali o różnych rzeczach. – Musimy być przygotowani, zanim dojdzie co do czego – wyjaśnił Mikkelson, który służył w jednostkach prewencji i wiedział, o czym mówi. – Bo jeśli naprawdę coś się zdarzy, nie będzie czasu, żeby pieprzyć trzy po trzy. Niech żyje biały człowiek, pomyślał Oredsson. Wieczorem mają się znowu spotkać, wyjść na miasto i przypomnieć o swoim istnieniu.

* Bezpieczniejsze miejsce chyba nie istnieje, pomyślał z zadowoleniem Jarnebring i rozejrzał się po barze. Wstąpił do lokalu przy Kungsgatan. Najczęściej zaglądali tam policjanci, strażacy, ochroniarze i wielu im podobnych, a do tego przynajmniej dwie kompanie pielęgniarek. Od razu zabrał się do dzieła. Wypatrzył dwie policjantki z konnych patroli. Przynajmniej jedna sprawiała wrażenie, jakby chciała zająć miejsce jego dziewczyny. – Jaki elegancki – powiedziała z uznaniem. – Nigdy wcześniej nie widziałam cię w garniturze. Muszę przyznać, że ci w nim do twarzy. – Jestem na służbie – odparł Jarnebring i wykonał przepraszający gest. – Pracuję teraz na komendzie w Östermalm i dostałem zaproszenie do ambasady USA, na kolację. Nie zapomnijcie o tym, dziewczyny, jak będziecie galopować po Djurgården. I sprawujcie się dobrze – zakończył z miną, która upodobniła jego twarz do paszczy wilka. – A jak nie będziemy? Ależ fajna babka, pomyślał Jarnebring. Wieczór dopiero się zaczął, a ja już jestem z powrotem w domu. Jego twarz przybrała jeszcze groźniejszy wygląd. Pochylił się do przodu i szepnął jej coś do ucha. Dziewczyna zachichotała, a jej koleżanka spojrzała na nią uważnie. No to mamy potencjalną szparkę do zatkania, pomyślał Jarnebring.

* Kiedy Bäckström wszedł do środka, był już w znakomitym humorze. W drodze do knajpy obmyślał pierwszy męski wieczór w „swoim” nowym mieszkaniu przy Karlavägen, dla kolegów z wydziału. Zesrają się z zazdrości, dziady, pomyślał, mijając szatnię. Kurtkę zostawił w biurze przy Kungsholmsgatan. Po co za to płacić, pomyślał, zerkając na szatniarkę. Pieprzone chciwe babsko.

W kieszeniach miał tylko płótno, więc natychmiast zaczął węszyć za ofiarą, żeby ją naciągnąć. Niestety wynik poszukiwań był kiepski. Za to z parkietu dochodziły głośne dźwięki, a z baru dolatywał przyjemny zapach. Na kontuarze stało mnóstwo szklanek i butelek. Zostawili je i poszli tańczyć. Bäckström przysunął się dyskretnie do jakiegoś wielkiego typa w garniturze. Stał do niego tyłem i gadał z dwiema blondynkami. Próbował sobie przypomnieć, czy gdzieś ich już nie spotkał. To chyba laski z ochrony, pomyślał. Pewnie mogłyby być wnuczkami tego dziadka, który szpanuje tu swoim garniturem. Snując takie rozważania, sięgnął po prawie półlitrową szklankę wysokoprocentowego pilznera. Przyciągnął ją dyskretnie do siebie i odwrócił się do nieznajomego plecami. Stara sztuczka, zawsze mu się udawała. Westchnął cicho z rozkoszy i podniósł szklankę do ust, żeby wypić piwo, na które uczciwie zasłużył. W tej samej chwili rozpętało się piekło. Oto bowiem wielkolud w garniturze wysunął w jego stronę dłoń wielką jak bochen chleba i złapał szklankę. – Uważaj, co robisz, bydlaku, jestem policjantem – zagroził mu Bäckström i w tej samej chwili zauważył, że mówi do Jarnebringa. Czy ten palant zaczął chodzić w przebraniu?, pomyślał. Bardzo dobrze wiedział, kim jest Jarnebring, wiedzieli o tym wszyscy policjanci. Zaledwie miesiąc temu ten walnięty psychopata złamał nogę starszemu koledze z Östermalm, żeby zająć jego stanowisko. Ciekawe, ilu innych załatwił, zastanawiał się Bäckström, i nagle poczuł się tak, jakby w okolicach serca miał wielką dziurę. Jarnebring popijał małymi łykami odzyskane piwo, a na jego twarzy malował się złowieszczy uśmiech. Wskazał na wiszące za rzędami flaszek lustro. – Widzisz to lustro? Obserwowałem cię od chwili, kiedy tu wszedłeś. Bäckström miał już na końcu języka ciętą ripostę, ale z nieznanego sobie powodu odpuścił i tylko skinął głową. – Uważam, że powinieneś już iść do domu – mówił dalej Jarnebring. – Wyglądasz na przepracowanego. Spojrzał na barmana, a ten na Bäckströma. – Idź do domu i wyśpij się – powiedział barman. – Na pewno nikt nie będzie tu po tobie płakał. To tak żebyś wiedział. Bäckström wzruszył ramionami, odwrócił się na pięcie i wyszedł. Początkowo zamierzał wykonać jakiś manewr obronny, ale stojący w drzwiach małpiszon wyraźnie mu się przyglądał. Uśmiechnął się do Bäckströma szeroko, z przesadnym ukłonem otworzył drzwi i szerokim gestem wskazał wyjście. – Dzięki, że poświęciłeś nam trochę czasu – zdążył jeszcze powiedzieć Jarnebring.

Jeszcze was, gnojki, załatwię, pomyślał Bäckström.

* Oredsson i jego koledzy siedzieli zaledwie kilka metrów od kontuaru i wszystko widzieli. Ciekawe, czy on myśli tak jak my, pomyślał Oredsson. Wszystko, co o nim słyszałem, zdaje się to potwierdzać, a przecież pracujemy w tym samym miejscu. I nagle poczuł lekkie podniecenie.

* Kiedy Bäckström wyszedł na Kungsgatan, padał śnieg. Wielkie białe płatki spadały na ziemię, przywodząc na myśl czarną nieskończoność, a wraz z nią wszystko, co nieznane. Nagle uśmiechnął się szyderczo. Kutas. Barany, wszystkich was pozabijam. – Wszystkich was pozabijam, skurwiele! – wrzasnął w stronę pustej ulicy i przejeżdżającej taksówki. Pierdoleni ludzie, pierdolone społeczeństwo, pierdolone życie, pomyślał.

Niedziela, 24 listopada Johansson przez całą niedzielę pisał raport w sprawie zwłok, których nie zauważyła ekipa dochodzeniowa. Ważył każde słowo, a kiedy skończył, dochodziła siódma wieczorem. Dopiero wtedy mógł wrócić do domu. Przyrządził sobie na szybko coś do jedzenia, przeczytał angielską książkę o międzynarodowym handlu narkotykami, a o północy zapadł w głęboki sen, jak od dawna miał w zwyczaju.

* Zaczynasz się starzeć, pomyślał ponuro Jarnebring, przeglądając teczkę ze sprawą Krassnera. Poprzedniej nocy wszystko szło jak z płatka. Nie musieli nawet ze sobą tańczyć, tylko siedli przy stoliku w spokojniejszym zakątku lokalu. Jej koleżanka szybko się pożegnała i wyszła ze znanym podrywaczem, policjantem z Södermalm. Potem odprowadził ją do domu. Całą drogę szli piechotą, chociaż mieszkała aż w Gärdet, a kiedy w końcu znaleźli się pod jej domem, musiał się na coś zdecydować. Uśmiechnęła się do niego, ale jej oczy wyrażały coś konkretniejszego. – No więc? – spytała z uśmiechem. – Co teraz zrobimy? Wpadniesz do mnie na filiżankę herbaty? A może wolisz wrócić do domu? Może potrzebujesz więcej czasu do namysłu? Chciał się wykręcić, powiedzieć, że rano musi iść do pracy. W końcu potrząsnął głową.

– Wracam do domu – odparł. – Może mam w głowie wielką dziurę, ale biorąc pod uwagę... wiesz przecież... lepiej będzie, jeśli jednak pójdę do domu. Z trudem ukryła zdumienie. Potem wzruszyła ramionami, uśmiechnęła się do niego, pochyliła się i pocałowała go w usta. – Sam jesteś sobie winien – powiedziała i znikła za drzwiami. Jesteś tchórzem, pomyślał, idąc ulicą. Albo zaczynasz się starzeć. Ale ta druga myśl była tak nieprzyjemna, że natychmiast ją odrzucił.

A teraz siedzi przy biurku, gdzie siedzieć nie powinien. Jako komisarz policji nie ma nawet prawa naliczać sobie nadgodzin. Zaczynam przypominać Johanssona, pomyślał, przeglądając dokumenty. Są trzy możliwości: zabójstwo, samobójstwo i nieszczęśliwy wypadek. Trzecią ewentualność uznał za najmniej prawdopodobną. Krassner miał sto siedemdziesiąt pięć centymetrów wzrostu. Okno znajdowało się stosunkowo wysoko nad podłogą, a jego dolna krawędź sięgała mu dobrze powyżej pasa. Poza tym było zabezpieczone zasuwką, więc można je było tylko uchylić. Ktoś wyrwał ją siłą. Na framudze zostały wyraźne ślady. Otworki po śrubach pachniały nawet świeżym drewnem. Załóżmy, że nagle zapragnął odetchnąć świeżym powietrzem: wyrwał zasuwkę i wychylił się, żeby wziąć głęboki oddech. Ale i wtedy nie mógłby wypaść. Zapomnij o tym, pomyślał Jarnebring i skreślił wariant numer trzy. Pozostało zabójstwo albo samobójstwo. Co przemawia za zbrodnią? Nic. Brak śladów włamania, brak śladów walki, brak motywu, brak narzędzia zbrodni. Nie mogli go zamordować. Kim jest zabójca, który wchodzi do studenckiego pokoju i bezszelestnie, nie pozostawiając żadnych śladów, zabija tego, kto w tym pokoju mieszka? Osiem niewielkich pokojów w tym samym korytarzu, a przecież zabójca nie mógł przewidzieć, że zastanie ofiarę zupełnie samą. A więc i pierwszą ewentualność, to znaczy zabójstwo, można wykluczyć, pomyślał bez żalu. Cóż, choroba zawodowa. Pozostaje więc samobójstwo. Co przemawia za tą wersją? Wszystko, o czym wiemy, pomyślał Jarnebring, a to, że nie wiemy zbyt wiele o samym Krassnerze, nie jest naszą winą. To tylko chwilowa niewiedza. Hultman postara się szybko zapełnić tę lukę. Nie miał co do tego żadnych wątpliwości. Krassner jest w pokoju sam, czymś przygnębiony. Może to jakiś nagły bolesny impuls... Pisze list pożegnalny – bo chyba tak to należy rozumieć – potem wyrywa zasuwkę w oknie, bierze głęboki oddech i skacze. Wprawdzie istnieją inne sposoby, żeby ze sobą skończyć, zwłaszcza jeśli się pomyśli o tych, co później będą musieli to wszystko posprzątać, ale Krassner o tym nie myślał. W każdym razie nie wtedy. Nie znaleziono żadnych tabletek, którymi mógłby się ewentualnie naszprycować, noża ani innego ostrego narzędzia, które by się nadawało do podcięcia żył albo poderżnięcia gardła. Nie miał nawet do czego przymocować sznura, żeby się powiesić. Broń palna też nie wchodzi w rachubę. A więc samobójstwo, pomyślał Jarnebring i skinął głową. Musi jeszcze tylko wyjaśnić

trzy sprawy. Po pierwsze dowiedzieć się więcej o Krassnerze. Kim był i co tu właściwie robił? Zajmą się tym Hultman i ambasada, a ja połknę służbowy pistolet, jeśli znajdą coś, co obali moją tezę. Druga rzecz to zeznania Vindelna w sprawie tajemniczego buta ofiary, który spadł dobrą chwilę po Krassnerze i niestety zabił najlepszego przyjaciela, jakiego Vindeln miał w całym swoim życiu. Zwykły stary pies, pomyślał Jarnebring. Jeśli się okaże, że takie rzeczy są karalne, i tak nie uda się znaleźć nikogo, komu by się dało postawić zarzuty. Kiedy przesłuchiwali Vindelna, najwięcej czasu poświęcili na wypytywanie go o to, ile czasu upłynęło od chwili, gdy ofiara spadła na ziemię, do chwili, gdy spadł but. Upłynęła mniej niż jedna minuta, może mniej niż pół minuty, ale na pewno nie kilka sekund. Tego Vindeln był najzupełniej pewien. – Najpierw tylko stałem i się gapiłem. Byłem oczywiście w szoku. Trwało to kilka sekund i to, że te sekundy trwały dla mnie tak długo, nie powinno nikogo dziwić. Vindeln chrząknął, westchnął i mówił dalej: – Tak. No więc stałem tam i patrzyłem na tego, co wypadł z okna, i nie był to ładny widok, mogę panów policjantów zapewnić. Wcześniej widziałem coś takiego tylko raz, i to przed wielu laty. Jeden mój kumpel z roboty zleciał z przęsła mostu i wpadł do ładowni barki. Stała zacumowana pod nami, na rzece. Było to pod Älvakarleby. Robiliśmy jakieś zlecenie, prace remontowo-konserwacyjne. – Vindeln znowu westchnął i skinął głową. – Dziesięć sekund. Powiedzmy dziesięć sekund. I wtedy Kalle dostał butem w głowę. – Pociągnął nosem, a oczy zaszły mu mgłą.

Pożegnali się z Vindelnem i ruszyli do ambasady. Rozmawiali o tajemniczym bucie. Hultman miał swoją teorię i nie była wcale taka głupia. – Pamiętasz tego wariata, co wyskoczył z awionetki i wylądował w ogródku w Hässelby? – spytał. Jarnebring skinął głową i uśmiechnął się blado. – Masz na myśli tego faceta, co wylądował w stroju Adama? – Przypomniałem sobie, że miał na nodze skarpetkę, taką długą, aż do kolan, z podwiązką. Wydaje mi się, że był jakimś dyrektorem. Jarnebring znów skinął głową. Zgadza się. On też zapamiętał ten szczegół. – Kiedy spadał na ziemię, pęd powietrza zdarł z niego całe ubranie. Tu facet spadał z pięćdziesięciu metrów. To chyba wystarczy, żeby stracić but.

– Ja też tak uważam – powiedział Jarnebring i skinął głową. – Ale jak wyjaśnisz to, że minęło tyle czasu? Widziałem jego buty tylko na zdjęciu. Porządne, wielkie trapery. Powinny spadać w tym samym tempie co ciało. Chyba że po drodze but uderzył w... – Jarnebring przerwał i zaczął się nad czymś zastanawiać. Hultman szybko się domyślił, o co mu chodzi. – Na przykład o parapet albo o coś, co wystawało po drodze – zakończył jego myśl. – To całkiem możliwe – zgodził się inspektor. – Moim zdaniem nawet bardzo prawdopodobne. Musieli wyjaśnić jeszcze trzecią wątpliwość. Zdarzenie widziały cztery osoby. Po pierwsze Vindeln, po drugie trzy inne, które zgłosiły się na komendę. Cała czwórka była zgodna co do tego, kiedy to się stało. Na pewno się nie mylili. Krassner zaczął spadać mniej więcej cztery minuty przed ósmą i już dwie sekundy później leżał na ziemi. Ciekawe, co by było, gdyby spadał ze stu metrów, pomyślał Jarnebring. Świadkowie mieliby na co patrzeć. Był jeszcze piąty świadek, student z Afryki Południowej. Mieszkał na tym samym piętrze co Krassner. Przywitał się z nim około wpół do siódmej wieczorem. Nie rozmawiali ze sobą, tylko się przywitali. Krassner wszedł do windy, a student poszedł do swojego pokoju i zamknął drzwi. Mniej więcej pół godziny później świadek opuścił pokój i zszedł na dół. O siódmej na stołówce w sąsiednim budynku miał się spotkać z dziewczyną i spieszył się, bo był już prawie spóźniony. – Niestety często się spóźniam, nawet jak mam się spotkać z kimś, kogo lubię – dodał z przepraszającym uśmiechem. Kto nie ma w głowie, ten ma w nogach Kiedy wyszedł na ulicę, prawie wpadł na Krassnera. Wracał właśnie do akademika. Pamięta, że był ubrany tak samo jak wcześniej. Przywitał się z nim, potrząsnął głową i powiedział coś po angielsku: A bad memory keeps your legs in good shape*. – Uśmiechnął się do mnie i nie wyglądał na kogoś, kto zamierza odebrać sobie życie – zakończył świadek. Ostatnie zdanie było podsumowaniem tego, co powiedział.

Uff, pomyślał Jarnebring. Wyszedł o wpół do siódmej, pół godziny później wraca biegiem, a godzinę później decyduje się wyskoczyć przez okno. Co tam się wydarzyło? – pomyślał, wyglądając przez okno. Przestał padać śnieg. Temperatura kilka stopni powyżej zera, chlapa i ślisko. Czy to był impuls? „Nie, dajmy sobie z tym spokój. Wystarczy już tych pilznerów w knajpie. Najwyższy czas wrócić do domu i wyskoczyć przez okno”. Poza tym Murzyn twierdzi, że Krassner był w dobrym humorze. Może powinienem zadzwonić do Lidmana? W końcu jest profesorem i napisał nawet jakąś rozprawę o tym, co się dzieje w głowie samobójcy tuż przed popełnieniem samobójstwa. Był kiedyś na jego wykładzie i mimo tematu odczytu

musiał przyznać, że nigdy wcześniej nie miał do czynienia z tak wesołym wykładowcą. Lidman wprost tryskał humorem, a zdjęcia, które pokazywał, okazały się zbyt drastyczne nawet dla najtwardszych spośród słuchających go policjantów. Odszukał w notesie numer Lidmana i zadzwonił do niego. Rozmawiali prawie pół godziny. Przez ostatnich pięć minut starał się mu tylko przerywać. Kiedy w końcu odłożył słuchawkę, był prawie tak samo mądry jak Lidman. To wcale nie takie skomplikowane, pomyślał z zadowoleniem. Dość klasyczne zachowanie, typowe dla kogoś, kto za chwilę odbierze sobie życie. Najbardziej gryzło go jednak to, że do tego samego wniosku doszedł Bäckström. Nie ma znaczenia, że on, Jarnebring, przeprowadził przedtem skrupulatne śledztwo. Jak, do cholery, ktoś taki może być policjantem, pomyślał. Nieważne. Najwyższy czas pojechać do domu i zobaczyć się z kobitką. Może po drodze zajedzie do Åhlensa, kupi pół kilo raków i jakieś słodycze. Przydadzą się przed grą wstępną.

Jarnebring wyglądał jak przestępca, mówił jak przestępca i zbyt często zachowywał się jak przestępca, ale jako policjantowi nie można mu było nic zarzucić. Był szybki, sprytny, skuteczny i wyczuwał ludzkie słabości. Kiedy wychodził z komendy przy Tulegatan, była niedziela, 24 listopada, a on tryskał humorem. Samobójstwo, pomyślał. Tuż przed Bożym Narodzeniem dostanie od swojego starego kumpla Hultmana skrzyneczkę z dużym wyborem alkoholi. Zasłużył na to.

Poniedziałek, 25 listopada Kiedy o ósmej sekretarka Johanssona zjawiła się w Komendzie Głównej Policji, jej szef siedział przy swoim biurku już od godziny. Był w wyśmienitym humorze. – Mam tu raport – powiedział, podając jej plastikową koszulkę z dokumentem. – Trzy sprawy: masz go przeczytać, doprowadzić do takiego stanu, żeby był zrozumiały, i wydrukować. Jakieś pytania? Sekretarka wzięła dokument, uśmiechnęła się blado i potrząsnęła głową. – A ja pójdę się wykąpać – zakończył Johansson z zadowoleniem.

Johansson niechętnie trenował biegi. Nie chodziło mu o wysiłek fizyczny, tylko o to, że gdy biega, nie potrafi myśleć. Dla niego była to zwykła strata czasu. Świetnie mu się myślało, kiedy spacerował, nawet szybkim krokiem. Ale najlepiej myślało mu się podczas pływania. W budynku policji przy Kungsholmen problem rozwiązano w bardzo praktyczny sposób: zbudowano tam po prostu wielki basen. Johansson był świetnym pływakiem. Pływać nauczył się dość wcześnie, w bardzo prosty i

mało romantyczny sposób. Tamtego lata, gdy miał pięć lat, jego starszy brat, który miał wtedy lat piętnaście, zabrał go na pomost nad rzeką, na którym płukało się pranie, wrzucił do wody i stojąc na pomoście, udzielał niezbędnych instrukcji: – Nie machaj tak strasznie rękami, spróbuj pływać jak Tarzan. Ich pies nazywał się Tarzan i był znakomitym pływakiem, lepszym nawet niż Johnny Weissmüller. Zanim tydzień dobiegł końca, Lars Martin pływał równie dobrze jak jego pies. – Masz talent, niech cię licho – podsumował brat. – Teraz musisz się nauczyć pływać jak ludzie. Po godzinie w basenie, kilku minutach pod prysznicem i dwudziestu w saunie świeży i zaróżowiony Lars Martin wrócił do biura. Humor poprawił mu się jeszcze bardziej, kiedy zobaczył, że sekretarka już zrobiła to, o co prosił. – Już to kiedyś mówiłem, ale powtórzę jeszcze raz – powiedział. – Wiesz, co mam na myśli. Czy mogę cię w rewanżu zaprosić na lunch? Pewnie znowu się z kimś spotyka, pomyślała. Uśmiechnęła się i skinęła głową.

Lunch był wspaniały. Bo czyż mógł być inny? W taki dzień jak ten? Johansson zamówił pieczoną wieprzowinę z plackami kartoflanymi i borówkami, a gdy poprosił o wielką szklankę zimnego mleka, sekretarka popatrzyła na niego prawie z matczyną miłością. Dyskretnie, to oczywiste, ale jednak. Sama jak zwykle wzięła warzywa i gotowaną rybę. – Musi być mleko – wyjaśniał Johansson. – Ale koniecznie zimne. Oglądałem niedawno w telewizji jakiegoś głupka, który twierdził, że mleko zabija witaminy w borówkach, ale chyba mu się wszystko pomieszało. – Zdecydowałam się – odparła sekretarka. – Przejdę z panem do działu kadr. – Bardzo dobrze – powiedział Johansson i wychylił szklankę do dna. – Dostałem kopa w górę, ale dopilnuję, żeby i tobie nie stała się krzywda. No tak, a przy okazji wykopali mnie z prawdziwej roboty policyjnej, pomyślał. Ale głośno tego nie powiedział. Toast wznieśli mlekiem i wodą mineralną. – A teraz napijemy się kawy – powiedział z północnym akcentem. Pochylił się w jej stronę i spojrzał na nią z udawaną powagą. – Gotowanej.

Po południu złożył mu wizytę szef działu kadr. Miał go zastąpić za niecały miesiąc. Była to wizyta nieformalna. Właściwie nie miał do powiedzenia nic konkretnego, nie chciałby

sprawiać kłopotu, ale chętnie napiłby się kawy. – A może do kawy chcesz ciastko? – spytał uprzejmie Johansson, ale naczelnik pokręcił głową. Jest zmęczony, ma zszargane nerwy, ale jest miły, pomyślał Johansson. – Potrzebuję twojej rady – powiedział naczelnik. – Pracujesz w Sztokholmie od wielu lat. Znasz jednego z naszych... Koskinena? Kosken – Kiełbasa, pomyślał Johansson i skinął głową. – Zapił się na śmierć? – spytał ostrożnie. – Żeby tylko – westchnął ciężko naczelnik. – Mianowali go szefem komendy, a do nas dotarło sześć listów protestacyjnych, w tym jeden anonimowy. Podpisała się pod nim jakaś grupa: Nadal Działająca Sztokholmska Policja Porządkowa. W sumie dwadzieścia dwie strony. Wyczerpująco opisali grzeszki, jakich Koskinen się dopuścił, kiedy był oficerem dyżurnym w Norrmalm. Jeśli to wszystko prawda, mamy do czynienia z czymś strasznym. – To na pewno prawda – stwierdził Johansson. – Z drugiej strony związki zawodowe z Norrmalm mocno go popierają, a przełożeni chwalą go tak, że odkąd pracuję w kadrach, nic takiego nie słyszałem. – To oczywiste – powiedział Johansson. – Czy mogliby się go pozbyć inaczej? Dlatego nazywają to kopem w górę, pomyślał, ale nie powiedział tego głośno. – Masz dla mnie jakąś radę? – spytał naczelnik, patrząc na Johanssona prawie błagalnie. – Nie – odparł Johansson. – Na to nie ma rady.

Czy można być aż tak naiwnym?, zastanawiał się, przebierając w sklepie NK w męskich koszulach. Przed podróżą musiał uzupełnić garderobę. Poza tym jeden znajomy, odpowiadający za bezpieczeństwo w trzech największych bankach komercyjnych, zaprosił go wieczorem na kolację. Ale tak naprawdę pochłaniały go inne sprawy. Problem z Koskinenem zostanie rozwiązany zgodnie z odwiecznymi zasadami policyjno-darwinistycznymi. Albo zapije się na śmierć, albo palnie sobie w łeb, albo zejdzie na psy i po prostu nie będzie mógł dalej pracować. Mniej prawdopodobne wydaje się to, że go od razu wywalą. Zawsze się znajdzie dobry kolega, który mu poda pomocną dłoń, jeśli wpadnie w tarapaty. Chyba że sprawa będzie naprawdę poważna. Ale co tu się może wydarzyć?, zastanawiał się Johansson, porównując ciemnogranatową koszulę z inną, trochę jaśniejszą. – Wezmę obie – powiedział do ekspedientki.Uprzejmie skinęła głową. Wieczorem miał zjeść kolację ze znajomym. Kiedyś był policjantem, a teraz odpowiada

za bezpieczeństwo wielkich banków. Wkrótce awansuje i zostanie członkiem zarządu całego koncernu, więc potrzebuje kogoś, kto go zastąpi na obecnym stanowisku. – Mam dla ciebie propozycję, Lars – powiedział uprzejmym tonem, trzymając w dłoni kieliszek wina. – Z tych, których się nie odrzuca. Ale Johansson odmówił. – Jestem policjantem – powiedział. – Zostałem nim, bo marzyłem, żeby aresztować pijaków w knajpach. Wprawdzie teraz zajmuję się czym innym, ale wiem, że to tylko na jakiś czas. – Zastanów się jeszcze – powiedział znajomy. Wyglądał na zdumionego.

* Jarnebring miał tego popołudnia mnóstwo spraw na głowie. Najpierw zwyczajowa odprawa ze współpracownikami z wydziału kryminalnego. Omówili bieżące sprawy. Potem miał powalczyć z włamaniami do samochodów, bo ich liczba w ostatnim czasie znacznie wzrosła. Zamówił coś w rodzaju budki, w której mogliby się ukryć jego wywiadowcy, żeby nie marznąć na mrozie, bo źle to wpływało na ich chęć zbierania informacji. Całe wyposażenie pożyczył z wydziału narkotykowego: kamery, mocno powiększające lornetki i lepszy sprzęt łącznościowy. Może w końcu dobierze się tym łobuzom do skóry. Zjadł w domu szybki lunch, wyłączył telefon i zapalił nad drzwiami czerwoną lampkę. Teraz będzie mógł się zająć dochodzeniem w sprawie śmierci Krassnera. Samobójstwo, pomyślał z przekonaniem, po czym zadzwonił do zakładu medycyny sądowej w Solnie, żeby się dowiedzieć, jak poszło. Znakomicie, usłyszał od lekarza dyżurnego. Już z samego rana przeprowadził sekcję. Na ciele zmarłego nie znaleziono żadnych śladów oprócz tych, które mogły powstać jedynie w sposób naturalny. – W sposób naturalny? – spytał Jarnebring. – Tak naturalna sposoba jak wtedy, gdy ktoś spada z pięćdziesiąt metrów prosto na ulica – odparł lekarz i roześmiał się. Pochodził z Jugosławii. Wszyscy nazywali go Zblazowany. Znany był z tego, że uwielbiał żarty, pod warunkiem że nikt nie żartuje z niego. – Głowa zmiaszczony, a oprócz tego trzydzieści inne obrażenia. My, ludzie, nie umimy latać. To prawda, pomyślał Johansson i westchnął cicho.

– Co zrobić z jego ubranie? – spytał lekarz. – Mam tu ciągla jego buty i ubrania. Pieprzone, leniwe barany, pomyślał Johansson. Tymi epitetami obdarzył policjantów z laboratorium kryminalistycznego. – A ci z laboratorium nie zabrali tego, kiedy pobierali odciski palców? – spytał lekarza. – Zapomnieli ubranie. Spieszyli sie. – No to wyślę samochód – powiedział Jarnebring i zaczął powoli wyciągać kabel z gniazdka. – Wspaniale. Wyśle zaraz wynika wstępny oględzina. Samobójstwo. My, ludzie, nie umimy latać. – Dzięki – powiedział Jarnebring i odłożył słuchawkę.

* Jarnebring kazał Oredssonowi i Stridhowi przywieźć ubrania i buty Krassnera. Później mieli wszystko zawieźć szefowi wydziału kryminalnego. Stridh został w samochodzie, wszystkim zajął się Oredsson. Jego sprawa, sam to zaproponował, pomyślał Stridh, obserwując wejście do zakładu medycyny sądowej. Będziemy tak łazić chyba cały dzień, pomyślał ponuro. Kiedy wrócili do komendy, Oredsson pojechał windą na górę, żeby przekazać Jarnebringowi dwie torby. Sam to zaproponował, powtórzył z ponurą miną Stridh. Siedział w samochodzie, zatopiony w myślach.

* Gdzie ja go widziałem?, zastanawiał się Jarnebring. Patrzył na mocno zbudowanego młodego policjanta stojącego w drzwiach jego gabinetu. Rozmawiał właśnie przez telefon, więc dał mu tylko znak, żeby usiadł. – Zadzwonię do ciebie później – rzucił i odłożył słuchawkę. – Słucham – powiedział, patrząc na gościa. – Kazał nam pan przywieźć te ubrania z zakładu medycyny sądowej. Należały do tego samobójcy, co w piątek wyskoczył z akademika. – Połóż wszystko na krześle – powiedział Jarnebring i zaczął wykręcać numer osoby, z którą wcześniej rozmawiał. – Myślałem o tych butach – powiedział Oredsson. W rękach trzymał mniejszą torbę.

– Tak? – odparł Jarnebring. Przez przezroczystą, zapieczętowaną torbę widać było dwa wielkie buciory. – Wydaje mi się, że to nie są zwykłe buty – powiedział z wahaniem Oredsson. – Że nie są zwykłe? – powtórzył Jarnebring i odłożył słuchawkę na widełki. Pochylił się na krześle i spojrzał na młodego policjanta. – Co chcesz przez to powiedzieć? – Niech pan zajrzy do tej gazety – odparł Oredsson i rozłożył przed nim grube czasopismo w kolorowej okładce. W tym momencie zadzwonił telefon. – Połóż ją na krześle – odparł Jarnebring i podniósł słuchawkę. – Jarnebring – powiedział krótko i zdecydowanym gestem nakazał Oredssonowi wyjść z pokoju. Kogo oni dziś przyjmują, pomyślał poirytowany.

* – Zastępca komendanta jest na mieście – odpowiedziała chłodnym tonem sekretarka Johanssona. – Miał do załatwienia kilka pilnych spraw. Nie, dzisiaj już nie wróci. Można go zastać jutro o ósmej. Tak, obiecuję, przekażę, że pan dzwonił. Odłożyła słuchawkę i zanotowała na kartce: „Dzwonił komisarz Bo Jarnebring. Prosi, żeby pan do niego zaraz oddzwonił. Mówi, że to ważne. Zostawił numer”. Popatrzyła na zegarek i zapisała na kartce godzinę: 15.33. Jarnebring, pomyślała. Jak on został komisarzem?

* Jarnebring miał lekko zaczerwienione policzki i uszy. Po prostu bardzo się zdziwił, choć niemal nigdy mu się to nie zdarzało. Zdarzało się, że wpadał w złość, fakt, ale coś takiego jak zdumienie zostawiał dzieciom i intelektualistom. Przed nim, na stole, leżała przezroczysta torba z rozerwaną plombą. W środku znajdował się ogromny lewy but. Obok torby stał prawy, a tuż przed nim leżał rozłożony ilustrowany magazyn, który w siedzibie policji właściwie nie powinien się znaleźć. I jeszcze klucz przypominający te, których używa się do zamykania skrytek bankowych, a także niewielki kawałek papieru z dwiema linijkami ręcznie napisanego tekstu. Jarnebring spojrzał na kartkę. Co to jest, do cholery?, pomyślał. Chyba ktoś sobie robi ze mnie jaja. A właściwie z nas, poprawił się.

Wtorek, 26 listopada Johansson obudził się dość późno. Kiedy rozsunął firanki w oknie sypialni, pomyślał, że o

tej godzinie zazwyczaj jest już w drodze do biura. Na błękitnym niebie świeciło blade poranne słońce, a termometr za oknem pokazywał dwa stopnie ciepła. Wspaniale, pomyślał, najwyższy czas zacząć żyć jak ludzie. Najpierw prysznic, potem śniadanie i poranna gazeta, a na koniec orzeźwiający spacer do pracy. Do tej pracy, w której można osiągnąć sukces, pod warunkiem że się należycie o siebie dba, tak jak on dba o siebie. Szef biura, pomyślał z zadowoleniem. A jak zacznę się rozpychać, dostanę kopa w górę i latem zostanę komendantem głównym policji.

Ustanowił nowy rekord na trasie od mieszkania przy Wollmar Yxkullsgatan do głównego wejścia do komendy głównej przy Pohlhemsgatan. To chyba przez to pływanie, pomyślał ze zdumieniem, gdy wchodząc do sekretariatu, po raz kolejny spojrzał na zegarek. Zawsze ten sam chłodny uśmiech, pomyślał, gdy sekretarka wręczała mu pakiet przesyłek i dokumentów. Nie był to jednak uśmiech groźny. – Komendant główny prosił przekazać, że jest bardzo zadowolony z pańskiego raportu – powiedziała sekretarka. Wcale się nie dziwię, pomyślał. – Dzwonił komisarz Bo Jarnebring, i to kilka razy. Wczoraj po południu i dwa razy dziś rano. Wyczułam w jego głosie, że to ważna sprawa. – Zadzwoń do niego i połącz mnie – odparł Johansson. To przywilej szefa, pomyślał, siadając za biurkiem. Kopę lat – Long time no see* – powiedział Jarnebring, a jego głos zabrzmiał nieoczekiwanie radośnie. – Może byśmy się spotkali? – spytał Johansson. – Jak najbardziej. – Masz jakąś propozycję? – spytał Johansson i zerknął na stojący na biurku kalendarz. Trzeba trochę oczyścić atmosferę, pomyślał. – Za kwadrans u mnie – powiedział Jarnebring. – Poproszę któregoś z chłopaków, żeby cię podrzucił. Jeśli potrzebujesz odmiany, to zamiast taksówką pojedziesz sobie radiowozem. – Czy coś się stało? – spytał zdumiony Johansson. – Szczerze mówiąc, nie wiem – odparł Jarnebring. – Mam nadzieję, że mi pomożesz w pewnej sprawie. Jeśli więc pan naczelnik zechce się do mnie pofatygować, zaraz wstawię wodę na kawę.

Ktoś albo coś musiało skruszyć jego serce, pomyślał Johansson, widząc, jak jego najlepszy przyjaciel idzie w jego stronę korytarzem. Na dodatek zamiast uścisnąć mu dłoń, Jarnebring zafundował mu niedźwiedzi uścisk. – Chodźmy do mnie – powiedział z tym swoim złowieszczym uśmiechem. – Nie chciałbym, żeby ktokolwiek widział, jeśli nagle się rozbeczę. Urosłeś, Lars – dodał i spojrzał na gościa. – Zaczynasz mieć prawdziwe muskuły, typowe dla twojego stanowiska. Gdyby ci się obluzował ten guzik od marynarki i walnął mnie w głowę, Bäckström i inni geniusze mogliby zacząć cię podejrzewać o popełnienie zbrodni. Johansson odstawił filiżankę z kawą i uśmiechnął się mniej obojętnie, niż zamierzał. Do rzeczy – Okej, Bo – powiedział. – Let’s skip the Bull*, jak mawiają Amerykanie. Opowiadaj, zanim pękniesz. Jarnebring skinął głową i sięgnął po leżącą na biurku cienką teczkę. – John P. Krassner. Jonathan Paul Krassner, urodzony w pięćdziesiątym trzecim, obywatel USA, według jeszcze niepotwierdzonych danych niezależny dziennikarz z miejscowości Albany w stanie Nowy Jork, dwie godziny jazdy na północ od miasta o tej samej nazwie – powiedział Jarnebring i znowu zerknął w dokumenty. – Przyjechał do Szwecji przed sześcioma tygodniami. – No proszę – powiedział zdumiony Johansson. A co to wszystko ma wspólnego ze mną?, pomyślał. Jarnebring pochylił się nad biurkiem, wsparł się na potężnych ramionach i spojrzał na przyjaciela. – Skąd go znasz? – spytał. O co mu chodzi?, zdziwił się Johansson. – Nie mam zielonego pojęcia – powiedział. – Nie znam go i o ile dobrze pamiętam, nigdy go nie spotkałem. Nie przypominam sobie takiego nazwiska. Może jednak mógłbyś... – Spokojnie. – Jarnebring uśmiechnął się i uniósł rękę w obronnym geście. – Zapomnij o tym i zanim się wściekniesz, jak ostatnim razem, proponuję, żebyś się cofnął, posłuchał mnie i żebyśmy sobie wzajemnie pomogli. – A niby dlaczego? – spytał Johansson, sadowiąc się wygodnie na krześle. – Zajmie ci to tylko pięć minut – odparł Jarnebring. – A ja naprawdę potrzebuję twojej pomocy.

– Okej – zgodził się Johansson. – No to zaczynaj. – Mniej więcej za cztery ósma w piątek wieczorem wspomniany Krassner wypadł ze swojego pokoju na piętnastym piętrze akademika przy Valhallavägen. Wynajmował to mieszkanie i jestem pewien, że załatwiła mu to jakaś międzynarodowa studencka agencja nieruchomości. Nazwę firmy mam gdzieś w papierach. Nieważne – dodał Jarnebring i spojrzał na sufit. Próbował zebrać myśli. – Zbrodnia, samobójstwo, nieszczęśliwy wypadek – powiedział Johansson. – Na czym polega problem? – Z dużym prawdopodobieństwem to samobójstwo – odparł Jarnebring. – Ofiara zostawiła między innymi list pożegnalny. Technicy dzwonili dziś rano i potwierdzili, że znaleźli na nim jego odciski. A jeśli tam są, to znaczy, że sam ten list napisał. – Mówisz o odciskach palców ofiary? Chcesz powiedzieć, że są tam odciski palców ofiary? A skąd wiesz, że odciski ofiary są odciskami ofiary? – To jego odciski – upierał się Jarnebring. – Dostałem potwierdzenie faksem, z ambasady. – Mieli tam odciski Krassnera? Był karany? – Nie. – Jarnebring potrząsnął głową. – Ale domyślam się, że oni tam biorą odciski od wszystkich. Jemu pobrali, kiedy dorabiał sobie na jakimś lotnisku. Nie pisnęli ani słowem, że ma za sobą kryminalną przeszłość, czy coś w tym stylu. Wszystko wskazuje na to, że to zwykły drań. – Samobójstwo – powtórzył Johansson. – Gdzie tu problem? – Trochę ich jest. – Jarnebring wzruszył ramionami. – Po pierwsze nie wiemy, kim jest, ale ambasada obiecała, że pomoże nam się dowiedzieć. Obiecali, że porozmawiają z ludźmi, z którymi pracował. Może czegoś się o nim dowiedzą. – Okej. – Tamtego dnia wybiegł z budynku, a potem szybko wrócił. Jarnebring złożył krótką relację z biegu Krassnera i ze swojej rozmowy z profesorem Lidmanem. – Lidman twierdzi, że to dość typowe zachowanie. Facet chodzi zadowolony i wesoły, uśmiecha się do wszystkich... nazywają to uśmiechniętą depresją. I nagle trach!, dłużej tego nie wytrzymam, odbiorę sobie życie. Mogą się zachowywać zupełnie irracjonalnie, choć sprawiają wrażenie całkiem normalnych. – Kupuję tę wersję – powiedział Johansson. Przypomniał sobie kuzyna, który w urodziny swojej córki w świetnym humorze wyszedł z uroczystości, poszedł do garażu i się powiesił.

– Zostaje jeszcze kwestia buta – powiedział Jarnebring i przedstawił Johanssonowi dwie teorie: swoją i Hultmana, chociaż o Hultmanie nie wspomniał. – To się trzyma kupy – odparł Johansson. – Zgadzam się z twoją wersją. To samobójstwo. Zerknął na zegarek. But odbił się od występu, od balkonu albo może od jakiejś budki dla ptaków, którą jakiś student biologii przybił przy oknie, pomyślał i uśmiechnął się z zadowoleniem. – Jasne – powiedział Jarnebring. – Trzymało się aż do wczorajszego popołudnia, kiedy ten pieprzony but znowu zaczął mnie straszyć. Spojrzał na Johanssona, a w jego spojrzeniu była powaga i prawdziwa troska. – To znaczy? – Czy widziałeś kiedyś ten szmatławiec? – spytał Jarnebring i podał mu sierpniowy numer amerykańskiego miesięcznika „Soldier of Fortune”. – „Soldier of Fortune” – powiedział Johansson. Spojrzał na okładkę i skrzywił się na widok pozorujących dziką strzelaninę zamaskowanych postaci. – Czy to nie jedno z tych amerykańskich faszystowskich piśmideł? – Yes. Przyniósł mi je młody policjant z policji porządkowej. W ich pokoju socjalnym leży tego pełno: „Soldier of Fortune”, „The Minuteman”, „Guns and Ammo”, „The Survivalist” i tak dalej – wyjaśniał Jarnebring. Zupełnie niepotrzebnie, bo Johansson świetnie znał angielski. – To typowe amerykańskie prawicowo-ekstremistyczne szmaty. Kierowane do maniaków broni, dawnych członków Klanu i tych, co to by chętnie postrzelali i powalczyli. I nie chodzi mi o tych socjaldemokratycznych wymoczków, jeśli wiesz, co mam na myśli. Nie, pomyślał Johansson, bo czy w pokoju socjalnym na komendzie w Szwecji można spotkać takich ludzi? – Jest w nich pełno ogłoszeń o sprzedaży broni, informacji o tym, jak przeżyć w trudnej sytuacji, co zrobić, gdy nadejdą Rosjanie, jak zostać najemnikiem i jak poradzić sobie z policją, a także jak uniknąć płacenia podatków. Tak. Można tam znaleźć właściwie wszystko – zakończył Jarnebring. – A jak ma się do tego nasz but? – Otwórz na stronie osiemdziesiątej dziewiątej, z ogłoszeniami. Jest tam ogłoszenie firmy StreetSmart, w skrócie SS. Johansson szybko je znalazł. Firma oferowała wszystko, czego potrzeba, żeby przeżyć w „dżungli, w której my, ludzie, musimy żyć”. Ogłoszenie to – ze względu na kontekst nie starano się nawet tego ukryć – wydrukowano taką samą czcionką jak litery SS w niemieckim słowie Standartenstaffeln, które niemieccy faszyści nosili na mundurach.

– Nadal nic nie rozumiem – stwierdził Johansson. – Popatrz na but – odparł Jarnebring i pokazał mu wielki but z brązowej skóry na dużym obcasie. – To taki sam but jak ten, co przypadkiem trafił w głowę psa. Przycisnął kciukiem zelówkę i pociągnął prawą ręką za obcas. Wypadł z niego metalowy kluczyk, a za nim kawałek papieru, wielkości wizytówki. – Sezamie, otwórz się – powiedział i uśmiechnął się z zadowoleniem. – But słynnej firmy StreetSmart z wydrążonym obcasem. To chyba kluczyk od skrytki bankowej albo od boksu w przechowalni bagażu, gdzieś na terenie Stanów Zjednoczonych. Ambasada już się zajmuje tą sprawą, a ja spokojnie czekam. – Aha – powiedział krótko Johansson. Bo co innego mógł powiedzieć? Widział i słyszał gorsze rzeczy. – A co jest w drugim bucie? – Tamten był pusty. – Jarnebring potrząsnął głową. – Doszedłem więc do wniosku, że facet był praworęczny. Johansson skinął głową. To słuszna teza, pomyślał. – A nie chcesz się dowiedzieć, co jest napisane na kartce? – spytał Jarnebring i spojrzał na Johanssona wzrokiem pełnym oczekiwania. Ale nie wyglądało na to, żeby Johansson nie mógł się doczekać. Wzruszył tylko ramionami. Jarnebring podał mu więc kartkę, na której ktoś napisał odręcznie dwie linijki:

„An honest Swedish Cop. Polis Intendent Lars M. Johansson Wolmar Yxkulls Gata 7 A, 116 50 Stockholm”.

Johansson znowu zerknął na kartkę. Z przyzwyczajenia chwycił ją ostrożnie kciukiem i palcem wskazującym. W tym wypadku raczej niepotrzebnie. Sądząc po szaro-czarnych smugach po pędzelku ktoś zdążył już zabezpieczyć odciski palców. Wygląda jak wizytówka, pomyślał. Około pięciu centymetrów na osiem. Spojrzał na Jarnebringa. Miał taką samą minę jak dzieci, które są jeszcze małe i nie mogą się doczekać wigilijnego wieczoru. – Ktoś sobie chyba z nami pogrywa – powiedział. – To znaczy ze mną – poprawił się.

– Na początku też tak sądziłem, ale teraz jestem absolutnie pewien, że napisał to Krassner. – No to opowiadaj – odparł Johansson i odchylił się na krześle. Nie mógł się jednak powstrzymać, żeby nie rzucić wzrokiem na kartkę. Na początku Jarnebring wyraził to samo przypuszczenie co przed chwilą Johansson. Kiedy zebrał informacje i ustalił, że Oredsson przywiózł buty i ubrania Krassnera i zostawił je w jego pokoju i że ten sam Oredsson należał do patrolu, który jako pierwszy znalazł się na miejscu zdarzenia, i że to on włożył but do plastikowej torby, a potem wysłał go razem ze zwłokami do zakładu medycyny sądowej, sprawa wydała mu się jasna i jednoznaczna. Już ty mnie popamiętasz, pomyślał, i dziesięć minut później Oredsson i Stridh czekali na korytarzu przed jego gabinetem. Jako pierwszy wszedł Oredsson.

Jarnebring maglował go przez kwadrans, ale ani słowem nie wspomniał o obcasie. Oredsson poczerwieniał na twarzy, spocił się i wyglądał na przestraszonego. Jedna rzecz była oczywista: nie miał zielonego pojęcia, o czym Jarnebring mówi. Chyba naprawdę jest niewinny, stwierdził w końcu Jarnebring. Odesłał Oredssona i wezwał Stridha. Ale ani Oredssona nie przeprosił, ani nie wyjaśnił, o co chodziło. – I dlatego zadzwoniłem do Rosengrena – powiedział Jarnebring. – Do Rosengrena – zdziwił się Johansson. – To on nie jest na emeryturze? Przecież ma dzisiaj chyba ze sto lat. – Dyskrecja to sprawa honoru – stwierdził krótko Jarnebring. – Nie ufam tym dupkom z laboratorium. Gadają i rozpowiadają, co im ślina na język przyniesie. Rosengren to najlepszy policjant, jakiego znam. I nie ma stu lat, tylko siedemdziesiąt pięć. A poza tym umie trzymać język za zębami. – Ale dotarliście do laboratorium? – spytał zdumiony Johansson. – Przecież na papierze są ślady po pędzelku. Po palcach. – Widzę, że nigdy nie byłeś u Rosengrena. On nie mieszka w mieszkaniu, tylko w czymś, co przypomina laboratorium kryminologiczne. Facet zarabia krocie na robieniu ekspertyz dla prywatnych zleceniodawców. Oferuje pełny zakres: od odcisków palców pracowników firm zostawionych na słoiku z dżemem aż po listy żonatych facetów, którzy mają na boku kochanki. – Myślałem, że jest grafologiem. – Tak, oczywiście, najlepszym, jakiego znam – potwierdził Jarnebring i skinął głową na znak, że nie zniesie w tym względzie sprzeciwu. – Zwykły odcisk palca to dla niego bułka z masłem. Zabrałem ze sobą odciski Krassnera i różne napisane ręcznie notatki, które znalazłem w

jego papierach. – No i? – To wyłącznie odciski Krassnera i pasują tam, gdzie powinny. – A charakter pisma? – spytał Johansson. – Też jego, typowo amerykański. Johansson po raz kolejny spojrzał na kartkę i skinął głową. Zrozumiał, co Jarnebring ma na myśli: sposób, w jaki Krassner zapisał jego stanowisko, cyfry, adres. – Wygląda na to, że Krassner cię lubił – powiedział Jarnebring i roześmiał się głośno. – A ty oczywiście nie masz pojęcia dlaczego? – Nie mam nawet bladego. – Johansson potrząsnął głową. – Chętnie bym przeczytał list, który napisał. – Oczywiście – odparł Jarnebring i podał mu kartkę formatu A4 w plastikowej koszulce. – Już myślałem, że nigdy o to nie zapytasz. – Czy Krassner znał szwedzki? – spytał Johansson ze zdziwieniem, gdy zobaczył napisany na maszynie tekst. – Nie – odparł Jarnebring i potrząsnął głową. – To, co ci dałem, to tłumaczenie. Laboratorium nie odesłało mi jeszcze oryginału. A informację o odciskach przekazali mi przez telefon. Parszywe lenie. – Żachnął się. – Czemu nie zabrali ubrań, skoro tam już byli i zabezpieczali odciski? – Kto to przetłumaczył? – spytał Johansson. – Hultman. – Co? Hultman? – Tak, ale on zna angielski lepiej niż ty, więc nie musisz się niepokoić. Ale będę, pomyślał Johansson i zaczął czytać. Tekst był krótki:

„Żyłem między tęsknotą lata a chłodem zimy. Kiedy byłem młodszy, myślałem czasem, że gdy przyjdzie lato, zakocham się w kimś i dopiero wtedy zacznę żyć naprawdę. Kiedy jednak zrobiłem już wszystko, co miałem do zrobienia, lato dobiegło końca i został tylko chłód zimy. Nie o takim życiu myślałem”.

Dziwne, pomyślał Johansson. Brzmi to zupełnie jak wiersze, które pisywałem w młodości i które spaliłem, gdy podrosłem. – Wygląda mi na wrażliwego typa – powiedział Jarnebring. – Ale właściwie ocenił szwedzką policję – odparł Johansson i wstał z krzesła. – Może byśmy zjedli dziś razem kolację? – Chętnie – zgodził się Jarnebring. – Jeśli obiecasz, że nie zaczniesz rzucać porcelaną. – O wpół do ósmej w knajpie w mojej dzielnicy – zakończył Johansson. – Ja stawiam, więc nie musisz się stresować. – Aha, więc to tutaj ciągniesz wszystkie swoje panienki – powiedział Jarnebring, kiedy o ustalonej godzinie siedli przy ulubionym stoliku Johanssona w jego ulubionym lokalu. – No... aż tyle ich nie ma – odparł Johansson. – Widzę, że serwują tu włoskie jedzonko – powiedział Jarnebring i otworzył wielkie menu. Nie sprawiał wrażenia zachwyconego. – Tak, i uważam, że od czasu do czasu powinieneś tu wpaść. Ale ponieważ to ty miałeś tu ze mną przyjść, dokonałem pewnych zmian organizacyjnych. Dostaniesz wysmażony antrykot z purée ziemniaczanym i deser. Będzie ci smakował. Taką mam w każdym razie nadzieję. Nie dostaniesz natomiast na przystawkę śledzia, bo nie chciałem ranić w ten sposób kulinarnego smaku właściciela lokalu. Przyniosą ci za to wyśmienitego łososia. Zresztą świetnie nadaje się do wódeczki. – Nie sądziłem, że w takim lokalu będą wiedzieć, co to jest wódeczka. – Przychodzę tu od dnia, kiedy ten lokal otwarto, więc na pewno wiedzą, o czym mówię. Przyniosłem nawet kilka własnych kieliszków do wódki, takich kryształowych, na wysokiej nóżce, z jakich piję w domu. Odziedziczyłem z pół tuzina takich po ciotce. Opowiadałem ci kiedyś o niej? Opowiadał mu o niej więcej niż kilka razy, ale skinął głową, zachęcając go, żeby mówił dalej. – Szkoda, że jej nie znałeś. Ta kobieta nie dała sobie w kaszę dmuchać. W czasach kiedy jeszcze kupowało się alkohol na książeczkę, prowadziła hotel w Kramfors. Kieliszki mają pojemność siedemdziesięciu pięciu gramów. Prawdziwa baba, z krwi i kości. Jarnebring potrząsnął głową. Sprawiał wrażenie wzruszonego.

– Lars, drogi przyjacielu, czy wiesz, kim ty jesteś? Tak w głębi duszy? Johansson potrząsnął głową. – Nie jesteś jakimś tam urzędasem z komendy policji. W głębi duszy jesteś norrlandzkim chłopem, jednym z tych spryciarzy, którzy mają hektary lasów i tartak nad rzeką. Gdybyś się urodził sto lat wcześniej, siedziałbyś teraz w operowym barze i popijał z Zornem i chłopakami, a nie z jakimś tam gliniarzem. Epoka świętego spokoju, epoka Rydberga i Berna... A tak na marginesie to ty nie mówisz o mnie, tylko o moim dziadku i starszym bracie, pomyślał Johansson. Poza tym źle mnie oceniasz. Ale tego już nie powiedział. – Moi panowie – przerwał im właściciel lokalu z lekkim ukłonem. – Oto marynowany łosoś, specjalność naszego lokalu. Mówiąc to, postawił przed nimi talerzyki. Leżały na nich duże różowe plastry łososia z delikatnymi białymi strzępkami, a obok plasterki cytryny i pojedyncze listki różnych przypraw. Wszystko skropione oliwą z oliwek. – A teraz coś do picia, moi panowie. Jeden z kelnerów przyniósł tacę z dwoma wielkimi szklankami piwa i dwoma stożkowatymi kieliszkami. Wprawnym ruchem postawił je przed Jarnebringiem i Johanssonem. Potem cofnął się i lekko ukłonił. – Życzę panom smacznego. Jarnebring skinął Johanssonowi głową i ujął kieliszek prawą ręką. – Na zdrowie! – Świetne – stwierdził Jarnebring, gdy już zjadł zakąskę i wypił dwie kolejki wódki z kieliszka ciotki Jenny. Zanim zabrał się za łososia, cytrynę i warzywa odłożył do popielniczki. Potem rozmawiali o dawnych czasach. A ponieważ byli najlepszymi przyjaciółmi, w sposób całkiem naturalny i oczywisty nawiązali do dnia, kiedy każdy z nich poszedł własną drogą. Johansson zaczął się piąć w górę, a Jarnebring stanął w miejscu. Od czasu gdy jeździli wozami policyjnymi i na patrolach dzielili się kawą, minęły lata, ale gdy czasem spotykali się w wolnych chwilach, najchętniej rozmawiali o czasach, kiedy pracowali razem. Kiedy tak rozmawiali, przewijały się stale te same wątki: w dawnych czasach w wydziale zabójstw i w sekcji rozpoznania było o wiele lepiej, bo generalnie rzecz biorąc, lepiej było w całej policji. Nawet przestępców łatwiej było wtedy zrozumieć. – Pamiętasz Morderczego Ottona? – spytał Jarnebring. – I Szeryfa. – I Dahlgrena, i Mattsona – wymieniał Johansson z nostalgią. – I Małego Göstę,

Ciemnego, Noża, Bongisa... Pamiętasz Bongisa, Åströma i Salle? Kiedy robiliśmy nalot, nasi ludzie zatrzymywali na początku zazwyczaj Sallego. Przez ten jego wygląd. Mówiliśmy na niego Komisarz Toivonen, bo wyglądał jak zwykły pijaczek z Karelii, który spóźnił się na powrotny prom do Finlandii. Wszyscy wymienieni byli kiedyś w policji prawdziwymi legendami. Byli naczelnikami wydziałów i po wielu latach odeszli ze służby albo przeszli na emeryturę. Ale nikt nigdy nie widział, żeby siedzieli w parku i karmili gołębie. – Strasznie upierdliwi – powiedział Jarnebring. – Ale dobrzy policjanci. – Wiedzieli, co dobre, a co złe, co słuszne, a co nie. Dzięki temu potrafili oddzielić rzeczy ważne od drobiazgów – powiedział Johansson. Coraz wyraźniej czuł, jak wpływa na niego to, co pił z kieliszka ciotki Jenny, i dlatego starał się utrzymywać rozmowę na przyzwoitym poziomie. Przecież jest wtorek, pomyślał. Nie mogę się upić w samym środku tygodnia. Chociaż siedzę tu z najlepszym przyjacielem i nie widzieliśmy się od tak dawna, że... – Eva-Lena – przerwał mu Jarnebring. – Pamiętasz ją? – Eva-Lena? – powtórzył Johansson. Uważał, że byłoby rzeczą całkowicie naturalną, gdyby w policji pracowali sami mężczyźni, ponieważ przestępstwa w dziewięćdziesięciu dziewięciu procentach popełniają mężczyźni, ale nigdy by się z takimi poglądami nie zdradził. Zaczął gorączkowo grzebać w pamięci. – No, Eva-Lena, ta cizia, która została szefem sekcji rozpoznania wydziału narkotykowego. Była pierwszą kobietą komisarzem w sekcji rozpoznania w Sztokholmie. A może nawet w całym kraju. Niewysoka, jasna dziewczyna, może trochę zbyt szczupła, ale słodka. A klęła jak szewc. Na pewno ją pamiętasz... Johansson nagle sobie przypomniał. W jakiejś podbramkowej sytuacji oddelegowano go na jakiś czas z wydziału rozpoznania do narkotykowego. Pierwszej nocy nawalił podczas rutynowej obserwacji. Spalił całą akcję. Przestępca go przechytrzył. Trochę wcześniej rzuciła go żona, a on od tej pory nie mógł spać, bo gdy już zasypiał, dzwoniło któreś z dzieci i natychmiast zaczynało zrzędzić, jeszcze zanim sam zdążył cokolwiek powiedzieć. Natomiast jego była żona odkładała słuchawkę, zanim... Nieważne. W każdym razie spalił akcję, a następnego ranka usłyszał, co o tym myśli jego nowa szefowa. – Jak, do cholery, wyjaśnisz to, co się stało? – spytała. Problemy osobiste, pomyślał Johansson. Tego nauczył się w szkole. Kiedy jednak zaczął pracować w policji, zrozumiał, że to lipa, więc tym razem tak nie powiedział. – Był lepszy ode mnie – stwierdził. Jeden zero dla niej, pomyślał, widząc, jak ją ta odpowiedź zdumiała. – Lepszy od ciebie? Ale chyba wszyscy są lepsi od ciebie? Nie mam racji? Słyszałam, że jesteś cholernym dupkiem. Tak mówią moi ludzie: że z wydziału rozpoznania przyszedł do nas

cholerny dupek, bo ktoś chciał nam zrobić na złość. A tobie powinno się wyszorować gębę szarym mydłem, pomyślał Johansson. Ale tego też nie powiedział. – Prawie nikt nie jest lepszy ode mnie – odparł z norrlandzkim akcentem i spojrzał jej prosto w oczy. Trzeba przyznać, że wytrzymała jego spojrzenie, ale to starcie przegrała, bo to ona odezwała się pierwsza: – Okej. Dostaniesz jeszcze jedną szansę. Bądź tutaj o siódmej. Ale Johansson poszedł do swojego bezpośredniego przełożonego, jednej z legend dawnej policji. Rozmawiając z nim, zastosował najprostszą metodę. – Ona opowiada o nas straszne bzdury. O nas i o tobie, a to mi się bardzo nie podoba. Ostatnie słowa wypowiedział z mocnym norrlandzkim akcentem. – Co za suka – powiedział przełożony i poczerwieniał z oburzenia. Zaczął wykręcać numer swojego najlepszego kumpla, który kiedyś uprawiał zapasy, podobnie jak on i szef wydziału kryminalnego. – Zostaniesz u mnie, chłopie – skinął głową Johanssonowi. – To wszystko przez tych pieprzonych socjaldemokratów – oznajmił. – Trzeba być głupim socjaldemokratą, żeby wpaść na coś tak głupiego, jak zatrudnianie bab w policji. Zaśmiał się i skinął Johanssonowi, że może już odejść. Cholerny Lapończyk, pomyślał z sympatią, kiedy Johansson zniknął za drzwiami.

– Tak, pamiętam ją – powiedział Johansson. – Niezła była. Naprawdę dobra, prawie tak dobra jak ty i ja. – Przypomniał sobie, że próbowała mówić jak oni i zachowywać się jak oni i wszystkie inne chłopaki, ale któregoś dnia nagle po prostu zniknęła. – Co się z nią stało? – spytał Jarnebringa, chociaż znał odpowiedź. Jarnebring tylko wzruszył ramionami. – Zniknęła, odeszła, nobody knows – stwierdził. Jak można zatrudniać w policji kobiety, pomyślał Jarnebring, ale ponieważ Johansson był wyższy stopniem i tkwił drugą nogą w polityce, nie odezwał się. – Na zdrowie – powiedział Jarnebring i uniósł kieliszek. – Za zdrowie wszystkich chłopaków z wydziału rozpoznania i za stare dobre czasy. Kto mi znowu dolał wódki?, zdziwił się trochę zdezorientowany Johansson. Ktoś to

musiał zrobić, bo kieliszek ciotki Jenny wypełniony był aż po brzegi.

– Gustav Adolf Nilsson – mówił z uśmiechem Jarnebring, kiedy już zjedli główne danie. Johansson zamówił wino, a Jarnebring piwo. Było jeszcze to, co miał w kieliszku ciotki Jenny. – Gustav Adolf Nilsson, urodzony w 1930 roku. – Twój świadek – odparł Johansson. – Facet z psem, który dostał butem w głowę. Tajemnicza historia, pomyślał. Prawdziwa zagadka, jak z kryminału. – Nazywają go Vindeln, pamiętasz go? Minęło już dziesięć lat, odkąd zajmowaliśmy się włamaniem przy placu Odenplan i podwójnym zabójstwem. Dam sobie rękę uciąć, że sprawcą był ktoś z bezpieki. Pamiętasz tę sprawę? – Tak, Vindelna pamiętam – odparł Johansson, choć o pozostałych aspektach sprawy wolał zapomnieć. – To chyba ten pijaczek, który znał ofiarę? – Pijaczek. Ale dzisiaj to my wyglądamy na lepszych pijaków niż on. Tak, Gustav Adolf Nilsson to nasz Vindeln – dodał. – Sądziłem, że już dawno zapił się na śmierć – zdziwił się Johansson. – Tak w każdym razie wtedy wyglądał. – Nixon pixon – stwierdził Jarnebring i potrząsnął głową. – Pół roku później dostał spadek po najstarszej siostrze, jedynej rodzinie, jaka mu wtedy jeszcze pozostała. Wyszła za mąż za członka Kościoła zielonoświątkowców, który prowadził hurtownię artykułów żelaznych i był od niej dwa razy starszy. Był szwagrem Vindelna, ale kiedy jego siostra wpadła mu w łapy, wycyganił od niego drugą część domu, która do niego należała, i od tej pory panowie przestali się widywać, jeśli mogę to tak określić. Któregoś dnia facet zmarł, a kiedy dziesięć lat później przyszła kolej na wdowę, przekazała cały majątek Vindelnowi, chociaż przez dwadzieścia lat nie dawała znaku życia. Baba miała chyba wyrzuty sumienia. – Co za cholerna historia – powiedział Johansson, wkładając w to stwierdzenie wszystkie swe uczucia. – Jasne. Kiedy byliśmy u niego, żeby go przesłuchać w sprawie psa, wydawało mi się, że skądś go znam. Ale dopiero Hultman uporządkował całą tę układankę, kiedy wracaliśmy na komendę. Aha, więc Hultman też tam był, pomyślał Johansson, ale nic nie powiedział. – Nic dziwnego – mówił dalej Jarnebring. – Bo w porównaniu z tym, jak wyglądał dziesięć lat temu, dzisiaj prawdziwy z niego sportowiec. Szczupły, podstarzały, typ sportowca z Norrlandu. Siostrunia zostawiła mu kupę szmalu, a on od tej pory nie wziął do ust nawet kropli. Podobno powiedział, że jak ma tyle forsy, to po prostu musi przestać pić. A potem, z dnia na dzień, swoim starym kumplom od kieliszka powiedział po prostu żegnam. Mieszka tak jak

dawniej, w swoim starym mieszkaniu przy Surbrunnsgatan, chociaż teraz domem zarządza wspólnota mieszkaniowa. Połączył swoje mieszkanie z sąsiednim, wyburzył ścianę i wszystko przebudował. Został skarbnikiem wspólnoty i nie bierze do ust ani kropli alkoholu. – Co za historia – zdziwił się Johansson. – Vindeln, ten stary pijaczyna? – No właśnie – odparł Jarnebring. – Zapomniałem ci powiedzieć, że cały czas myślę o tym bucie. Tajemnicza sprawa. Jarnebring potrząsnął całym ciałem. A ponieważ pochylił się nad stołem, dało się to odczuć w całym lokalu. – Niestety nie mam bladego pojęcia, o co w tym wszystkim chodzi – powiedział Johansson. – O ile sobie dobrze przypominam, nigdy nie spotkałem tego Krassnera. But z wydrążonym obcasem, a w nim klucz do skrytki bankowej w USA. Do tego miejsca wszystko jest jasne. Niestety jest jeszcze kartka, pomyślał Johansson. Kartka z jego nazwiskiem i adresem, chociaż nie figuruje w książce telefonicznej i tylko kilka osób spoza najbliższej rodziny i przyjaciół zna jego domowy adres. Poza tym ani jego sekretarce, ani żadnemu z kolegów z pracy nigdy nie przyszłoby do głowy, żeby go komukolwiek dać. – To prawdziwa zagadka – powiedział Johansson ciężko, bo tak samo ciężko pracował jego umysł. – Pieprzona tajemnica. – Na początku sądziłem, że to chłopaki z policji porządkowej chcieli ci zrobić na złość. Ja też tak myślałem, pomyślał Johansson. Skinął głową i wypił resztę wina. Powinienem był poprzestać na piwie, jak Jarnis. A przecież Jarnis nalał sobie do kieliszka ciotki Jenny podwójną kolejkę i nadal normalnie rozmawia, choć można by odnieść wrażenie, że jest pijany. Będą chyba musieli mi dać kopa w górę, pomyślał, i na samą tę myśl od razu się ożywił. – Na czym to ja skończyłem? – powiedział Jarnebring i wypił spory łyk piwa. – Aha, mówiłem o tych, z którymi tak ostro sobie poczynałeś dwa miesiące temu.

Jako szef wydziału kryminalnego Johansson prowadził kiedyś wewnętrzne dochodzenie przeciwko jednemu z patrolów sztokholmskiej policji. Zareagował ostro. Patrol trafił nawet na jakiś czas do aresztu. Wygląda jednak na to, że wszystko wróciło do poprzedniego stanu. Wypuszczono ich z aresztu i przywrócono do pracy. Postawiono im zarzuty, ale w sądzie rejonowym sprawa na pewno zostanie umorzona. – Dranie – stwierdził z obrzydzeniem Johansson. – Jak można zatrudniać w policji takich łobuzów? – No właśnie – zgodził się Jarnebring. – Zgadzam się z tobą. Tylko mi powiedz, gdybyś chciał się z tymi gnojkami jeszcze policzyć. Ale jeśli chodzi o but, są niewinni. Nie mieli o tym

pojęcia. – Zgadzam się – odparł Johansson i na potwierdzenie tych słów podniósł kieliszek z winem. – To bucior Krassnera, który z niewiadomego powodu zapisał na kartce twój adres, a potem włożył ją w obcas. À propos, długo jeszcze będziemy czekać na deser? Prawdziwa zagadka, jak w kryminale, pomyślał Johansson, szukając wzrokiem zaprzyjaźnionego właściciela lokalu. An Honest Cop.

– Myślałem o tym liście – zaczął Johansson. Jarnebring skinął głową. Zjedli już deser, a teraz delektowali się kawą i koniakiem. Johansson zamówił mały koniak, a potem jeszcze wypił pół butelki wody mineralnej. – Tak – odparł Jarnebring. Chyba nie za bardzo się już orientował, ile zdążył wypić. – Powiedziałeś, że list napisano na maszynie elektrycznej. Sprawdzałeś kolor taśmy? Jeśli dobrze zrozumiałem, w maszynie jest kaseta z kolorową taśmą. – Lars, do diabła, przecież jestem policjantem. Oczywiście, że sprawdzaliśmy kasetę, ale na taśmie znajdują się tylko te litery, których użyto do napisania listu. Za kogo mnie uważasz? – spytał obrażony Jarnebring. Wypił duży łyk koniaku, a na jego twarzy pojawił się znany Johanssonowi złowieszczy uśmiech. – Kosz na śmieci... – pytał dalej Johansson. – Kosz też sprawdziłem – przerwał mu Jarnebring. – W koszu było tylko opakowanie po kasecie. Już o tym mówiłem. – Ale mówiłeś też, że facet mieszkał tam od półtora miesiąca – upierał się Johansson. – Czym się więc zajmował przez cały ten czas? Przecież coś musiał robić. – Na pewno rozmyślał o życiu i o przyszłości – odparł Jarnebring i wzruszył ramionami. – Zresztą nie zajmował się chyba jakimiś duperelami. Miał inne sprawy na głowie. – Przez ponad miesiąc... – powiedział Johansson. W jego głosie wyraźnie było słychać zwątpienie.

– Ponad sześć i pół tygodnia. Sprawdziłem daty. Przyleciał z Nowego Jorku na Arlandę w niedzielę, 6 października, a z okna wyskoczył 22 listopada. – A książki, które miał w pokoju? O czym są? "Szwecja – trzecia droga", "Raj socjaldemokracji" – Zupełnie różne. Kieszonkowe kryminały po angielsku. Na pewno je czytał, bo widać ślady na kartkach. A poza tym trochę książek o Szwecji i jej historii, no i coś o szwedzkiej polityce. Wszystko po angielsku. Sweden the Middle Way, The Paradise of Social Demokracy...*, jak jesteś zainteresowany, mam spis w protokole. Nieszczególnie, pomyślał Johansson. – Do cholery, Lars – powiedział Jarnebring. Pochylił się w jego stronę i położył mu rękę na ramieniu. – Wyluzuj trochę. Przecież musi istnieć proste i oczywiste wyjaśnienie. – Słucham – odparł Johansson. Nie mógł się powstrzymać od uśmiechu. – Możliwy jest następujący wariant: na wpół szalony radykał przyjeżdża z nieznanych nam powodów z USA do Szwecji. Poglądy ma takie jak wielu jemu podobnych. Któregoś wieczoru idzie do knajpy i spotyka ludzi, którzy mają takie same poglądy jak on. Stoją, marudzą, gadają i jest im razem dobrze. Łączy ich wiele spraw, niezależnie od tego, z jakich środowisk się wywodzą. – Na przykład jakie poglądy? – Na przykład że tacy jak my to prawdziwe bydlaki. Policjanci. Największe bydlaki na świecie. – Rozumiem, co masz na myśli – stwierdził Johansson. Słyszał o tym od dzieci. – Wspaniale – ucieszył się Jarnebring. – Wyobraźmy sobie, że to członek jednej z naszych lewackich organizacji, facet albo jakaś cizia... któreś z nich przeczytało w jakiejś gazecie, że nawet wśród policjantów, to znaczy wśród najgorszych spośród najgorszych, zdarzają się wyjątki. – Rozumiem. – Zaczyna więc opowiadać, co pisały o tobie gazety i o krucjacie, jaką prowadziłeś przeciwko policjantom ze sztokholmskiego patrolu oskarżonym o zabójstwo tego starego pijaczka. Krassner postanawia więc, że właśnie tego faceta uczyni nieśmiertelnym. Zapisuje twoje nazwisko na kartce i chowa ją w bucie. Kopnięci romantycy – żachnął się. – A teraz, jeśli nie postawisz mi szklaneczki grogu, zamówię dwie na własny rachunek. Co dla ciebie? – Niech się zastanowię – odparł Johansson. Jego myśli krążyły teraz wokół innych spraw niż gin z tonikiem.

– Okej – powiedział Jarnebring. – A pamiętasz tamten artykuł w „Lill-Pravda”, naszej ukochanej gazecie wieczornej? Wydrukowali go dzień po tym, jak wsadziłeś ich do kicia. Taki na pół strony. Pamiętasz? – Dopiero kiedy o tym wspomniałeś, zacząłem sobie coś przypominać. Jak przez mgłę – skłamał Johansson. Pamiętał z tamtego artykułu każde słowo. – Pamiętam, że tytuł brzmiał: „Uczciwy glina” – powiedział Jarnebring. – Jeśli tak twierdzisz... – Właśnie tak. Ja i inni policjanci zaśmiewaliśmy się do łez. Lars Martin Johansson, zwykły policjant, jeden z nas. Jeszcze nie tak dawno jeździliśmy na patrol tym samym radiowozem i gnieździliśmy się w tym samym pokoju, a teraz robi karierę, jest kandydatem na ministra. Tak to mniej więcej brzmiało. Jedyny policjant w historii szwedzkiej policji, którego ten szmatławiec dobrze ocenił. Na dodatek policjant pełną gębą, nie z takich, jakich dzisiaj pełno. – Czy to brzmiało aż tak źle? – Johansson naprawdę się zaniepokoił. – Spokojnie – odparł Jarnebring. – Nie ma powodu do obaw. Przecież dobrze cię znamy. À propos, co z grogiem? – Już to załatwiam – powiedział Johansson i dyskretnie dał znak właścicielowi knajpy. No dobrze, pomyślał, ale skąd ten szalony lewak znał mój adres?

Środa, 27 listopada Tamtego dnia siedzieli w lokalu do późnego wieczoru. Jarnebring odwiózł Johanssona do domu, a potem siedzieli i popijali sobie do pierwszej w nocy. W pewnej chwili Johansson spojrzał na zegarek i stwierdził, że ma już dość, więc jeśli Jarnebring chce u niego przenocować, może się położyć na kanapie w salonie albo na kanapie w gabinecie. Ale Jarnebring postanowił wrócić do domu. Zamówił taksówkę. Miał ochotę na seks, a jego dziewczyna okazywała mu w ostatnim czasie wiele uczucia. Pewnie słyszała jakieś plotki o mojej moralności, pomyślał, jadąc taksówką. Johansson obudził się jak zwykle o szóstej, wziął dwie tabletki od bólu głowy, popił je dużą szklanką wody, nastawił budzik na ósmą i zasnął. O dziesiątej miał być na konferencji na Lidingö, a ponieważ nie występował w roli prelegenta, tylko słuchacza, nie musiał się specjalnie niepokoić. No, może tą kartką znalezioną w bucie. Potem pojechał na konferencję, ale myślał o czym innym, zamiast się koncentrować na sprawach omawianych przez prelegentów. Za każdym razem jego myśli biegły w tę samą stronę

– w stronę kartki. Myśl, że na kartce jest jego adres, nie dawała mu spokoju. Skąd ten facet go miał? Przecież nie ma mnie w książce telefonicznej. W biurze też nikt mu nie powiedział. Ani nikt z rodziny, ani żaden ze znajomych. Z drugiej strony to żadna sztuka, jeśli ktoś naprawdę chce się dowiedzieć. Ale po co Krassnerowi jego nazwisko i adres? Miał pamięć do nazwisk i twarzy, zapamiętywał, jak ludzie wyglądają i co robią. Przecież nie od dziś pracuje w sekcji rozpoznania. W ciągu ostatniej doby przeczesał całą swoją pamięć – i nic. Żadnego Krassnera w niej nie znalazł. Załóżmy, że Jarnebring jest na właściwym tropie. Że Krassner był zwykłym narwańcem, który chciał się po prostu jakoś wyróżnić, otoczyć aurą tajemniczości, a może nawet łazić w butach z wydrążonym obcasem. Johansson potrząsnął głową. Nie mógł sobie przypomnieć, żeby chociaż jeden spośród tysięcy przestępców, z którymi się zetknął w ostatnich latach miał, buty z wydrążonymi obcasami. Natomiast wielu z nich w ogóle nie miało butów. Narkotyki, pomyślał. No tak, zdarzało się, że niektórzy handlarze właśnie w obcasie przechowywali prochy. Po komendzie krążyły nawet opowieści o wysokim Murzynie, który próbował przemycić na Arlandzie pół kilograma heroiny w butach z krokodylej skóry. Sięgały mu do kolan. Nie wiadomo, czy to prawda, ale nie o to chodzi. Może jednak powinien porozmawiać z chłopakami z wydziału narkotykowego? Tylko jak to zrobić? Zaczął się zastanawiać. Jarnebring już ich pewnie o to wypytywał. Ciekawe, co podadzą na obiad, pomyślał i spojrzał na zegarek.

* Jarnebring nie należał do tych, co tracą czas na bezproduktywne myślenie. Krassner stanowił dla niego zamknięty rozdział. Musiał tylko jeszcze wszystko opisać i zamknąć sprawę. Zrobi to zaraz po rozmowie z Hultmanem, który ma się dowiedzieć w amerykańskiej ambasadzie, czy coś o Krassnerze wiedzą. Oczywiście pod warunkiem, że to, co mu powie, nie zmieni obrazu sprawy. Samobójstwo, stwierdził jeszcze raz. Przez całe przedpołudnie załatwiał różne sprawy, natomiast po południu ćwiczył. To, co robi po pracy, to jego prywatna sprawa.

* Dobra wiadomość, pomyślał Wiijnbladh. Jeśli plotki krążące po komendzie są prawdziwe, to Johansson napisał raport w sprawie ekipy, która nie zauważyła zwłok w szybie windy. Johansson to jeden z tych, co idą do celu po trupach. Kiedy więc topór w końcu spadnie, nie oszczędzi tego dyletanta Olssona. Wprawdzie nie było go na miejscu zdarzenia, bo przebywał wtedy gdzie indziej. Ale to dowodzi, że dopuścił się zaniedbania i że w ogóle jest nieprzydatny. A przecież Olsson jest szefem techników. Chciałbym mieć taką robotę, pomyślał Wiijnbladh. Może nie jest jeszcze za późno? Trzeba się tylko odpowiednio zmobilizować przed imprezą z okazji sześćdziesiątych urodzin szefa. Przecież to ty masz ją zorganizować, pomyślał z zadowoleniem.

* W poniedziałek rano Bäckström wrócił do swojej normalnej pracy w wydziale zabójstw. Wyjaśnił sprawę pobicia żony przez męża. W normalnych warunkach nawet by się do czegoś takiego nie brał. Niestety niedawno kierownictwo zdecydowało, że w ich dziale powstanie specjalna jednostka zajmująca się przemocą wobec kobiet. Pod politycznym naciskiem czerwonych lewicowych wariatek. To jasne: o pracę w tej sekcji starało się wielu zakamuflowanych pederastów i lesbijek. Przemoc wobec kobiet, pomyślał Bäckström. Banda porąbanych bab. Przydałoby im się przede wszystkim regularne lanie. Problem stanowiły takie jak ta, którą właśnie przesłuchiwał. Tłusta, z cyckami jak arbuzy i z mężem w kiciu. Sam dopilnował, żeby facet tam trafił. Najpierw zamierzał się zająć niejakim Siggem Fürstem, więc postanowił poprosić bezpośredniego przełożonego o zgodę na doprowadzenie jego sprawy do końca. Zrobił to z dwóch powodów. Po pierwsze, dochodzenie było już prawie zakończone, a po drugie, nie doszło do kolejnych zabójstw, więc na pewno się nie napracuje. Najwyżej przejrzy później jakieś stare, gówniane sprawy. Normalny człowiek nie jest w stanie grzebać się w czymś takim. Niestety, ta sprawa wyglądała na bardziej skomplikowaną. Jego szef jest starym idiotą, ma dwa metry wzrostu i waży ze sto trzydzieści kilogramów. Na domiar złego łatwo wpada w złość. Kiedy zobaczył go w poniedziałek, tamten był pijany w sztok. Tylko nienormalny samobójca odważyłby się zadać mu jakieś pytanie. Postanowił więc siedzieć cicho i nie pisnąć ani słowa. Musi jeszcze tylko kilka razy przesłuchać biedną ofiarę. W połowie należy już do niego. Doszedł do takiego wniosku, słuchając jej głosu, gdy rozmawiali przez telefon. Datę przesłuchania zawsze można przecież zmienić.

* Oredsson doszedł do wniosku, że Jarnebring nie jest taki zły, na jakiego wygląda, a gdy porozmawiał ze starszymi kolegami, zrozumiał dlaczego. Jarnebring jest najlepszym kolegą i przyjacielem Johanssona. Szkoda, pomyślał. Jeśli postanowią dobrać się tamtemu łobuzowi do skóry, ważne, żeby ktoś taki jak Jarnebring stał po ich stronie.

* Kiedy Stridh wrócił do domu, włączył telewizor, żeby posłuchać wieczornych wiadomości. Jak zwykle same nieszczęścia, więc go wyłączył. To się nigdy nie skończy, pomyślał. Jedynym jasnym punktem w tym wszystkim jest to, że już niedługo będzie wolny.

Czwartek, 28 listopada Hultman nie lubi spoczywać na laurach, pomyślał z zachwytem Jarnebring. Podobnie jak

amerykańska policja. Kiedy rano zerknął do swojej przegródki, znalazł w niej faks z ambasady USA. Był to protokół z przesłuchania sporządzony przez policję z Albany w stanie Nowy Jork. Do tego kilka krótkich oficjalnych zdań napisanych przez attaché amerykańskiej ambasady i jeszcze odręcznie napisany list od Hultmana. Streścił w nim zwięźle fakty: dziesięć lat temu Krassner próbował odebrać sobie życie, wyskakując z balkonu domu, w którym mieszkał. Miejscowa policja odnalazła akta z tamtego dochodzenia. Przesłuchała też dziewczynę, z którą wtedy chodził. Potwierdziła to, o czym już wcześniej myślał Jarnebring: że Krassner był, oględnie mówiąc, bardzo skomplikowanym człowiekiem. Próbował już odebrać sobie życie, a do tego w taki sam sposób jak teraz. Doznał wtedy wstrząśnienia mózgu i złamał nogę. Tym razem udało ci się lepiej, pomyślał Jarnebring i postanowił, że zakończy dochodzenie w sprawie jego śmierci, jak tylko otrzyma oficjalny raport z zakładu medycyny sądowej. To samobójstwo, pomyślał, więc najprościej byłoby po prostu zapomnieć o kartce z nazwiskiem swego najbliższego przyjaciela. Może nawet o bucie z wydrążonym obcasem. Kluczyk do skrytki Krassner mógł po prostu gdzieś znaleźć, więc najłatwiej byłoby go po prostu umieścić na liście przedmiotów znalezionych przez policję. Nie będę przecież pisał powieści kryminalnej, pomyślał. Niech to zostanie między mną a Larsem.

* Johansson był zdumiony i czuł, że irytuje się coraz bardziej. Na początku próbował zaprowadzić jakiś ład w swojej głowie, więc zabrał się do pracy. Przed lunchem załatwił wszystkie nieprzyjemne sprawy i inne drobiazgi, które nie mogły czekać w nieskończoność. Potem zajął się starym projektem reorganizacji wydziału kryminalnego. Nie interesował się nim już nawet jego autor. Później zadzwonił do Jarnebringa. – Okej – powiedział Jarnebring. – Przyjedź, to pogadamy.

Jarnebring opowiedział mu o wieściach z ambasady, ale nie zrobiło to na jego najlepszym przyjacielu zbyt wielkiego wrażenia. Tym bardziej że w raporcie nie wspomniał ani o wydrążonym obcasie, ani o znalezionej w nim kartce. Johansson nawet chyba nie słuchał, co Jarnebring do niego mówi. – Okej – powiedział w końcu Jarnebring z rezygnacją. – Jak mogę ci pomóc? – Miałeś gdzieś jakieś zdjęcie Krassnera – odparł Johansson. – Czy mógłbym je od ciebie pożyczyć? Jarnebring uśmiechnął się i wzruszył ramionami. – A co zamierzasz z nim zrobić?

Johansson też wzruszył ramionami. – Głowiłem się nad tym wszystkim i chyba niedługo zwariuję. – Chcesz trochę popytać? Johansson uśmiechnął się niechętnie, a Jarnebring wybuchnął śmiechem. – Chcesz posłuchać, co w trawie piszczy? – Mniej więcej. – Odnoszę wrażenie, że błądzisz we mgle – stwierdził Jarnebring. – Taki już jesteś. No, ale w porządku. Czy mogę ci jeszcze jakoś pomóc? – List. Czy mógłbym pożyczyć także list? – Oryginał wolałbym zostawić w teczce z aktami, więc może wystarczy ci kopia? – Świetnie, może być. Jarnebring uśmiechnął się i skinął głową. Musiał chyba być jasnowidzem, bo zdjęcie Krassnera i list miał już przygotowane, w plastikowej koszulce. Teraz tylko ją wyjął i podał Johanssonowi. – Nic ci więcej nie potrzeba? – spytał i odchylił się na krześle, zakładając ręce na kark. – Nie. A czego jeszcze mógłbym chcieć? Jarnebring potrząsnął głową. Udawał, że jest zatroskany. – Niepokoję się o ciebie, Lars. Ale nie dlatego, że niepotrzebnie się podniecasz z powodu tego wariata, bo zawsze taki byłeś. Po prostu zaczynasz sprawiać wrażenie, jakbyś wyszedł z wprawy. Powiedz mi, co o nich myślisz. – Jarnebring sięgnął po inną plastikową koszulkę i podał ją Johanssonowi. Było w niej kilkanaście zdjęć różnych osób w wieku Krassnera, podobnych do niego. Johansson uśmiechnął się niechętnie. – Nie zamierzam ich przesłuchiwać, to twoja działka. – Oczywiście – odparł Jarnebring. – Przypuśćmy jednak, że zmienisz zdanie i będziesz chciał kogoś przesłuchać. Byłoby źle, gdyby osoba, z którą będziesz rozmawiał, nie mogła obejrzeć zdjęć. Martwisz się niepotrzebnie. À propos... te zdjęcia muszę mieć z powrotem. – Oczywiście. Ale jest jeszcze jedna sprawa – powiedział Johansson, bo właśnie coś mu przyszło do głowy. – Chodzi mi o taśmę do maszyny. Masz ją jeszcze?

– To plastikowa kaseta do maszyny elektrycznej marki Panasonic – odparł Jarnebring. – Użyto jej tylko raz: do napisania listu, którego kopię ci dałem. Osobiście sobie tę kasetę obejrzałem i mogę cię zapewnić, że wszystko, co na niej jest, porównałem z listem. Jarnebring spojrzał wyczekująco na Johanssona, który wykonał obronny gest ręką. – Okej, nie ma sprawy – powiedział i uśmiechnął się krzywo. – Padam do nóg. Jarnebring udał, że nie słyszał ostatnich słów. – Jestem tylko zwykłym inspektorem policji – powiedział – i gdyby nie pewien oficer policji na wysokim stanowisku, który się uparł, żebyśmy się mocowali na nogi, nie musiałbym grzać tego krzesła. Johansson uśmiechnął się i skinął głową. Powodem jego nagłej czołobitności wobec Jarnebringa była wspomniana wyżej historia, którą ten opowiadał tylko osobom godnym zaufania. – Dość wcześnie nauczyłem się jednej rzeczy – mówił dalej Jarnebring. Zabrzmiało to tak, jakby głośno myślał. – Jeszcze zanim się poznaliśmy. Johansson skinął głową i słuchał dalej. – Jeśli musisz zrobić coś, co nie zabierze ci zbyt dużo czasu, zrób to porządnie, bo jeśli tak nie zrobisz, gówno z tego wyjdzie. Porównanie treści listu z tym, co było na taśmie, zajęło mi ponad godzinę. – Szybko ci poszło – powiedział z szacunkiem Johansson. – Jasne. Może dlatego, że pomagał mi Rosengren.

* Johansson zszedł do garażu, wsiadł do samochodu i wyjął z teczki plastikową koszulkę z listem i zdjęciem Krassnera. Na odwrocie zdjęcia Jarnebring przyczepił spinaczem kartkę z nazwiskiem i adresem Johanssona. Była w plastikowej osłonce, ale od razu zauważył, że to oryginał. Swój chłop, pomyślał.

Piątek, 29 listopada No to mam przesrane, pomyślał Bäckström, kiedy zadzwoniła do niego sekretarka

naczelnika wydziału i powiedziała, że szef chce się z nim natychmiast zobaczyć. Stara krowa, pomyślał. Ciekawe, o co chodzi tym razem. Poprzedniego dnia umówił się na spotkanie z ofiarą przemocy z ulicy Karlavägen. Mieli się spotkać u niej, więc zaproponował szóstą wieczorem. Szybkie przesłuchanie, kilka chwytających za serce tekstów, a potem hop do łóżeczka. A wtedy zabiorę cię tam, gdzie jeszcze nie byłaś, pomyślał z zadowoleniem. Kiedy jednak zjawił się na miejscu i zadzwonił do drzwi, nikt mu nie otworzył. Dzwonił i dzwonił. W końcu zerknął przez szczelinę w skrzynce na listy, żeby sprawdzić, czy coś się nie stało. Jedyną konsekwencją było to, że chwilę później otworzyły się drzwi obok i sąsiad wystawił przez nie swoją brzydką gębę. Zapytał, czy może w czymś pomóc. Złośliwy, chudy, łysy bęcwał, pomyślał Bäckström i zaczął się zastanawiać, czy powinien mu pokazać legitymację służbową, czy raczej kazać spadać. Zanim jednak cokolwiek zrobił, mężczyzna krzyknął, żeby się trzymał z daleka, bo inaczej zadzwoni na policję. Bäckström nie miał najmniejszej ochoty stać na schodach i tłumaczyć się policjantom z patrolu, zwłaszcza że od razu przyszedł mu na myśl ten idiota Oredsson. Postanowił więc się ulotnić. Zszedł na dół i wstąpił do pobliskiej chińskiej restauracji. Stanął przy barze, żeby się nad wszystkim zastanowić. – Duże piwo – powiedział do jaskrawo ubranej panienki stojącej za kontuarem, ale pozbawiony humoru cymbał nawet się nie odezwał. Po kolejnych dwóch butelkach pilznera wyszedł na dwór i zaczął się włóczyć pod jej domem. We wszystkich oknach światła wciąż były zgaszone. Wstąpił więc do innego baru, wypił kolejne dwa pilznery i w końcu zadzwonił do niej z budki. Nikt nie odbierał, a po kilku sygnałach włączyła się automatyczna sekretarka. Bäckström odłożył słuchawkę. Potem włóczył się dalej. Kolejny bar, jeszcze dwa pilznery, kolejny telefon z budki telefonicznej, i nagle znalazł się przy starej dobrej knajpie przy Kungsgatan. Najpierw ostrożnie zajrzał przez okno. W prawie pustym barze siedziała ta łachudra z SABB. Przyłapał ją ostatniego lata, gdy chciała naciągnąć jakiegoś łazęgę. Postanowił wejść. – Mamy już komplet – powiedział z szyderczym uśmiechem facet stojący przy wejściu. – Jak to komplet? – zdziwił się Bäckström. – Zawsze mamy komplet – odparł facet szyderczym tonem. – Poza tym mam wrażenie, że za dużo już dzisiaj wypiłeś. Facet, uważaj, jak się do mnie zwracasz, bo cię załatwię, pomyślał Bäckström. Ale nie powiedział tego głośno. Wyszedł. W końcu wrócił do domu, wypił resztę alkoholu z butelki, którą kiedyś kupił, i znowu do niej zadzwonił. Nikt nie odbierał, więc zostawił wiadomość na sekretarce. Co ja tam wtedy, do cholery, nagrałem, zastanawiał się, wchodząc do gabinetu szefa.

Naczelnik wydziału nazywał się Lindberg. Kilka lat wcześniej zastąpił na tym stanowisku jedną z legend sztokholmskiej policji. A ponieważ wszyscy policjanci zatrudnieni w wydziale mieli serdecznie dość wszelkiego rodzaju legend, kilku z najstarszych stażem dogadało się ze związkami zawodowymi i dzięki temu Lindberg został ich szefem. Jego zaletą było to, że nie miał o niczym zielonego pojęcia. Na niczym się nie znał. Gruby palant, pomyślał Bäckström. Jeśli ktoś potrafi nie rzucać się w oczy, będzie tu miał jak u mamy. Fyllskalle – po szwedzku pijaczyna (przyp. tłum.). Problemem był jego własny szef. Z trudnością wcisnął się w stojący przed Lindbergiem fotel, a wyglądał przy tym, jakby był w stanie przedzawałowym. Nazywał się Fylking. Stopień służbowy – komisarz, ale na komendzie nazywano go powszechnie Fyllskalle*, bo łatwiej to było zapamiętać. Fyllskalle, pomyślał Bäckström i skinął mu serdecznie głową, po czym usiadł na krześle stojącym tuż przy drzwiach, żeby zabezpieczyć sobie odwrót, na wypadek gdyby zrobiło się niebezpiecznie. Dziwne, że jeszcze się nie zapiłeś na śmierć, pomyślał. – Chciał pan ze mną rozmawiać – powiedział. – Tak – odparł Lindberg. – Chodzi o tę kobietę z Karlavägen, panią Östergren, którą pobił mąż. Dzwonił do nas jej adwokat i... – Czy zakończyłeś sprawę morderstwa? – przerwał mu Fylking. – Co pan ma na myśli? – spytał Bäckström. – Mów, jak jest naprawdę – powiedział Fyllskalle. – Miałeś nadzieję na szybki numerek z tą ekskluzywną dziwką z Karlavägen. Z tą, co chciała wtrącić do paki swojego faceta. – No właśnie – powiedział niedbale Lindberg. – Nie będziemy się tu kłócić o tę... chciałem powiedzieć, powódkę. Nawet ty o tym wiesz – dodał, zerkając nerwowo na Fylkinga. A skąd ty, u diabła, możesz cokolwiek o tym wiedzieć?, pomyślał Fylking. Przecież nigdy nie prowadziłeś żadnego dochodzenia w sprawie morderstwa. Ale głośno tego nie powiedział. – Ty erotomanie – powiedział za to i rzucił Bäckströmowi złe spojrzenie.

Całe szczęście, że nie urodziłem się wczoraj, pomyślał Bäckström, kiedy pół godziny później wracał do swojego pokoju. Było tak, jak się spodziewał. Ta pieprzona dziwka po prostu mnie wykorzystała, chciała mi wbić nóż w plecy, ale jej się nie udało, pomyślał. Nie ze mną te numery, nie z takim zawodowcem jak ja, choćbyś nie wiem jak się starała. Najwidoczniej przekazała taśmę z automatycznej sekretarki swojemu adwokatowi, a ten poszedł z nią prosto do Lindberga. Lindberg zasugerował Fylkingowi, żeby taśmę przesłuchać, chociaż wcześniej obaj

ustalili, że sprawę powinni przejąć chłopcy z sekcji zajmującej się przestępstwami wobec kobiet. Najpierw puścili taśmę z automatycznej sekretarki. Nagranie brzmiało dość podejrzanie. Jakby ktoś był zaniepokojony i dzwonił do kogoś późno w nocy. Ale Bäckström trzymał fason. – A więc zadzwoniłeś do niej? – spytał spokojnie Fyllskalle. – Tak. Bez żadnego konkretnego powodu, chociaż przez chwilę podejrzewałem najgorsze. – Było wpół do drugiej w nocy. – To chyba jakaś pomyłka. Na pewno było znacznie wcześniej. Przecież w takich urządzeniach nie ma zegarka, pomyślał. – Byłeś tak nawalony, że nie można zrozumieć, co mówisz – przerwał mu Fyllskalle. – Pijany? – zawołał niewinnym tonem Bäckström. – Byłem trzeźwy jak niemowlę. Poszedłem do łazienki, żeby umyć zęby. Chciałem od razu iść spać. Mogło być najwyżej trochę po dziesiątej. Stałem i myłem zęby, i dlatego nagranie jest trochę niewyraźne. – Jestem genialny, pomyślał. – No cóż – powiedział Lindberg i uniósł do góry ręce, jak pastor Kościoła zielonoświątkowców. – To chyba sprawa jest jasna.

* Można o nim mówić, co się chce, pomyślał Fylking o Bäckströmie, ale to szczwany lis. Leniwy i nieprzydatny. Ale za to chytry! Był na nią napalony, jak jakiś erotoman. Hm, moment, przecież ja też muszę tu jeszcze mieć jakąś piersióweczkę, pomyślał i zerknął w stronę jednego z segregatorów stojących na regale. Trzymał w nim butelkę. Spojrzał na zegarek. Nie ma jeszcze dwunastej, pomyślał ponuro, a poza tym zapomniałem kupić tabletek na gardło. Ciekawe, jak on wpadł na to mycie zębów...

* Jak to się stało, że na Fylkinga wołają Fyllskalle?, zastanawiał się Bäckström. Po prostu łatwiej zapamiętać. A jak można by mu odebrać życie? Załóżmy, że zaproszę go na kolację. Kupię śledzia, pulpety mięsne do dekoracji i mnóstwo wódki. Takiej najmocniejszej. Facet wleje w siebie to wszystko. Jeszcze mu pomogę przy ostatnich kolejkach. Nie, to zbyt niepewne rozwiązanie, zdecydował. A ponadto chyba dość kosztowne. Poza tym jest już piątek, najwyższy czas zająć się innymi sprawami.

* Vindeln pochodzi z Norrlandu, pomyślał Johansson. Miał psa i nie pija alkoholu. To znaczy, że wstaje wcześnie rano. Spojrzał na zegarek i postanowił z nim porozmawiać, zanim pójdzie do biura. Tylko po co?, pomyślał nagle, czekając na ulicy na taksówkę. W każdym razie myślałem dobrze, stwierdził, siedząc w eleganckim pokoju Vindelna z filiżanką kawy na stoliku. Stare ciemne meble, prawdziwy duży dywan na podłodze, zegar ścienny nad kanapą. Tak czysty, że aż błyszczy. Zdążył też zauważyć wielki oprawiony portret wiszący przy oknie. Srebrna rama zdobiona wymyślnymi zakrętasami. – To Kalle – powiedział Vindeln i westchnął. – Kiedy zdechł, miał ledwie trzynaście lat. – Ja też lubię tę rasę – odparł Johansson, choć nie było to do końca prawdą. Jego ojciec i brat zawsze trzymali szare elkhundy, a on nigdy nie kwestionował ich wyboru. – Rozumiem, że pan poluje – stwierdził Vindeln. – Tak – odparł Johansson z wyraźnym norrlandzkim ak-centem. – No to jesteśmy w domu – powiedział Vindeln. Było to raczej stwierdzenie niż pytanie. –Nieźle się panu powodzi – zauważył Vindeln. Zerknął na wizytówkę Johanssona i odłożył ją na stolik. – Zastępca komendanta policji to nie byle kto. – Tak – zgodził się Johansson. – Całkiem dobrze. – Mnie nie zawsze powodziło się tak dobrze jak teraz. – Czyżby kłopoty ze zdrowiem? – spytał Johansson, choć przecież o wszystkim wiedział. Vindeln potrząsnął głową. – Wóda – wyjaśnił. – Największa zguba, jaką ten z góry zesłał nam, biedakom, tu, z dołu. Ale udało mi się zrzucić te kajdany i wiele osób może potwierdzić, że stało się to w ostatniej chwili. Między innymi ja, pomyślał Johansson i skinął głową, ale nic nie powiedział. Vindeln sięgnął po ciastko i nagle uśmiechnął się do gościa. – Zawsze się cieszę, kiedy nam, ludziom z Norrlandu, dobrze się powodzi. Przynajmniej nam obu się udało. Ale ilu z naszych siedzi w rządzie? Pełno tam ludzi ze Sztokholmu, Södermanlandu, Skanii... a z Norrlandu? Vindeln westchnął i potrząsnął głową.

– Dopiero jak zaczyna wiać, okazuje się, że się nadajemy. To prawda, to prawda, pomyślał Johansson. A co ja tu właściwie robię?

Pokazał Vindelnowi zdjęcia Krassnera i pozostałych dziewięciu osób. Ale Vindeln tylko potrząsnął głową. – Wprawdzie zamieszkałem tu, jak tylko przeprowadziłem się do Sztokholmu – powiedział Vindeln – ale żadnego z nich nie rozpoznaję. – A który to wypadł z okna? – Ten – odparł Johansson i pokazał mu zdjęcie Krassnera. – Nigdy go nie widziałem. Przeskrobał coś? To znaczy poza tym, że zabił mojego Kallego. – Nic nam o tym nie wiadomo. – Słyszałem, że to Amerykanin. Powiedzieli mi o tym pańscy koledzy. Odwiedzili mnie w weekend. Jeden wielki jak dąb, a drugi taki goguś. Wyglądał jak jakiś dyrektor. Nie powiem, obaj byli bardzo uprzejmi, nie mam powodów, żeby się na nich skarżyć. Tego by tylko brakowało, pomyślał Jarnebring. – Zastanawiałem się jeszcze nad inną sprawą – powiedział Vindeln, gdy już wyszli do przedpokoju i zaczęli się żegnać. – Jaką? – Opowiadałem sąsiadce, pani Carlander, elegancka z niej dama, wdowa, choć niedługo skończy osiemdziesiąt lat... – Tak... – przerwał mu Johansson. – Mówiłem jej o tym Amerykaninie. Widziała ich, jak stali tam, gdzie doszło do tego nieszczęśliwego wypadku... to znaczy pańscy koledzy. – Rozumiem – powiedział Johansson. Już prawie był na schodach.. – Dowiedziała się o moim Kallem, bo właśnie po to się spotkaliśmy, żeby o nim porozmawiać, a wtedy ja jej opowiedziałem o tamtym Amerykaninie. Człowieku, chyba znowu zacząłeś pociągać, pomyślał Johansson. Ale w tej samej chwili zawstydził się swoich myśli. – Nie ma problemu – powiedział. – To żadna tajemnica. Dziękuję za poczęstunek.

– Powiedziała mi, że jak była na poczcie, to rozmawiała kiedyś z jakimś Amerykaninem – dokończył Vindeln. Ale powiedział to już do pleców Johanssona. – Co pan powiedział? – spytał Johansson i odwrócił się.

* – To ten – powiedziała pani Carlander, wskazując palcem zdjęcie Krassnera. – Od razu poznałam, że jest Amerykaninem. A poza tym posługiwał się dość eleganckim dialektem, jakim się mówi w Nowym Jorku. Mój mąż był dyrektorem sprzedaży w firmie SKF na teren USA i mieszkaliśmy tam dość długo. To chyba nie może być prawda, pomyślał Johansson. – Proszę mi o wszystkim opowiedzieć.

– To było chyba przed miesiącem – zaczęła pani Carlander. Nie była pewna daty, ale zazwyczaj pod koniec miesiąca chodzi na pocztę ze wszystkimi rachunkami, żeby je zapłacić, więc to musiało być wtedy. Poza tym właśnie wtedy na jej konto wpływa emerytura po mężu, więc nie musi się martwić o przelewy z konta bankowego i podobne utrudnienia. Ja też tak myślę, pomyślał Johansson, rozglądając się po urządzonym ze smakiem mieszkaniu. Pani Carlander musi się nieźle powodzić. – Właściwie to mogłabym wystawić czek pocztowy i po prostu zostawić go w pocztowej przegródce, ale ostatnio wprowadzili tyle różnych zmian, że bezpieczniej jest iść na pocztę. Zawsze można się kogoś poradzić. No a poza tym personel jest tam taki uprzejmy, zwłaszcza kierowniczka. Jest wspaniała. – Gdzie jest ta poczta? – To nasza własna poczta, tak ją nazywamy. Wszystkie starsze osoby, które mieszkają w tej dzielnicy. To ten mały oddział przy Körsbärsvägen. Zaraz na rogu, przy akademiku, z tym że po drugiej stronie ulicy. Poza tym można tam iść piechotą, zrobić sobie dłuższy spacer. Johansson skinął głową. Jak przez mgłę przypomniał sobie, że kiedyś szedł albo koło tej poczty przejeżdżał. – A oni na pewno będą chcieli ją niedługo zamknąć – zauważyła pani Carlander, a w jej głosie dało się wyczuć nutkę potępienia dla nowych czasów. I na pewno to zrobią, pomyślał Johansson. Ale tego już oczywiście nie powiedział.

– To musiało być rano – mówiła dalej pani Carlander. – To znaczy ja tam poszłam rano. Jest tam wtedy bardzo mało ludzi i nie trzeba zbyt długo stać w kolejce. – To prawda. Nikomu nie chce się przecież stać w kolejce. – To dlatego tak dobrze to zapamiętałam. Ten Amerykanin bardzo mnie zdenerwował.

Tamtego ranka, mniej więcej przed miesiącem, kiedy pani Carlander zjawiła się na poczcie, nie było prawie nikogo. Zaledwie jeden mężczyzna. Stał przy okienku i rozmawiał z urzędniczką po angielsku. – Od razu się domyśliłam, że jest z Ameryki. Mieszkałam tam z mężem prawie dziesięć lat. SKF miało biuro na Manhattanie, a my mieszkaliśmy godzinę drogi na północ, nad rzeką Hudson, w niewielkim miasteczku Montrose. Gerhard podróżował całymi dniami, od rana do wieczora, a ja zajmowałam się dziećmi. Teraz są już duże i mają własne dzieci. Johansson skinął głową. Domyślił się. Obejrzał zdjęcia rodzinne rozstawione po pokoju. – Na czym to ja stanęłam? – spytała pani Carlander trochę zagubiona, ale szybko odnalazła wątek. Od razu dało się to zauważyć w jej szarych oczach. – To dość zabawne, bo od razu rozpoznałam jego akcent... a właściwie dialekt, jak to się mówi... Z takim akcentem mówi się w północnych stanach. Brzmi trochę ładniej, a przynajmniej chcą, żeby to tak brzmiało. Nowa Anglia, choć, mówiąc ściśle, nie jest to jeszcze Nowa Anglia. – Wspomniała pani, że ten mężczyzna panią zirytował. – Miał do wysłania kilka listów, a kasjerka nie mówiła zbyt dobrze po angielsku, więc, szczerze mówiąc, ona też mnie trochę zdenerwowała. Zamierzałam się nawet włączyć do rozmowy i zaoferować pomoc, ale nie lubię się narzucać. Nie, nie jesteś z tych, zgodził się Johansson. Potem zachęcająco skinął głową. – W końcu jednak porządnie się zdenerwowałam, bo on wciąż czegoś chciał, a ja nie mogę zbyt długo stać w miejscu. Już zamierzałam się wtrącić, gdy przyszła kierowniczka oddziału i się nim zajęła. Wspaniała młoda kobieta. Powinien się pan z nią spotkać, choć używa takiego dziwnego tytułu... Naczelnik poczty. Czy pani naczelnikowa brzmiałoby źle? Przecież o kobiecie jeżdżącej konno mówimy dżokejka. Brzmi to całkiem logicznie. Pod warunkiem że jest żoną naczelnika, pomyślał Johansson. – Czy pamięta pani, na czym polegał problem z tymi listami? – Nie – odparła z wahaniem pani Carlander i potrząsnęła głową. – Ale nawet jeśli był jakiś problem, to jestem przekonana, że kierowniczka go rozwiązała.

– Czy pamięta pani, jak ta kobieta się nazywa? – Wiem tylko, że ma na imię Pia. Na pewno znam też jej nazwisko, ale takie rzeczy często wylatują mi z głowy. Ostatnio na przykład zapomniałam, jak się nazywa pępek, więc zadzwoniłam do jednego z moich wnuczków, żeby go o to spytać. Pewnie sobie biedak pomyślał, że babcia zwariowała. – Proszę się tym nie przejmować – uspokajał ją Johansson. – Policja na pewno ustali jej nazwisko. – Ja też tak sądzę. Jestem pewna, że pan komisarz na pewno ją zauważy. Taki typ urody przyciąga uwagę mężczyzn. Czas się pożegnać, pomyślał Johansson i uśmiechnął się do pani Carlander. – Bardzo pani dziękuję za... – A nie może mi pan komisarz powiedzieć, co ten gagatek takiego zrobił? Narkotyki? Albo coś równie okropnego? Johansson potrząsnął głową i uśmiechnął się uspokajająco. – Nie, nic nam o tym nie wiadomo. Nie jest podejrzany o żadne przestępstwo. – Nie? – spytała pani Carlander, a w jej głosie pojawiła się nutka rozczarowania. – Nie – powtórzył Johansson. – Próbujemy się tylko dowiedzieć, kim był. Pani Carlander skinęła głową, ale nadal sprawiała wrażenie, jakby jego słowa wcale jej nie przekonały.

* Pani Carlander miała zupełną rację. Pia wyglądała jak kobiety, na które mężczyźni zwracają uwagę. Krótkie ciemne włosy, niebieskie oczy, duży biust i wąska talia. Nazywała się Hedin. Patrząc na nią, Johansson pomyślał, że nogi też ma całkiem w porządku, ale ponieważ stali po przeciwnych stronach kontuaru, fakt ten nie miał wielkiego znaczenia. Przedstawił się i wręczył jej wizytówkę. Zauważył, że się zdziwiła, kiedy przeczytała, jaką pełni funkcję. I to bardziej, niż powinna. Potem uśmiechnęła się do niego uprzejmie i spytała wzrokiem, o co chodzi. – W czym mogę panu komisarzowi pomóc?

Johansson pokazał jej zdjęcie Krassnera i powiedział: – Podobno rozmawiała pani z nim mniej więcej miesiąc temu. Prosił panią o pomoc w wysłaniu listu. Kobieta wzięła zdjęcie, a Johansson zauważył, że rozpoznała tę twarz. Znowu uśmiechnęła się uprzejmie i kiwnęła głową, wskazując na jego wizytówkę. Odłożyła ją na ladę. – Czy posiada pan legitymację służbową lub inny dokument? – spytała. – Nie chciałabym sprawiać kłopotu, ale u nas też obowiązują pewne zasady. Moja wina, pomyślał Johansson i zaczął się zastanawiać, w ilu kursach poświęconych bezpieczeństwu firm brał udział. Uśmiechnął się przepraszająco i podał jej dokument. Dokładnie go przestudiowała. Niewiele osób to robi. Znowu się uśmiechnęła, a Johansson doszedł do wniosku, że pani Carlander zna mężczyzn o wiele lepiej niż większość kobiet, nawet dwa razy od niej młodszych. – Zgadza się – powiedziała Pia Hedin. – Poznaję go i to ja pomogłam mu wysłać do pana tamten list. O czym ona, do diabła, mówi, pomyślał Johansson, a Pia była chyba równie dobrym obserwatorem, jak on, bo tylko się uśmiechnęła i zaprosiła go gestem do środka. – Może lepiej będzie, jeśli porozmawiamy o tym w moim pokoju – zaproponowała. – Tam nikt nie będzie nam przeszkadzał. Ładne nogi, pomyślał Johansson, idąc za nią na zaplecze. I było to dla niego pewnym pocieszeniem w całym tym ambarasie.

Ponad miesiąc temu Krassner zjawił się na poczcie przy Körsbärsvägen i wysłał list do oddziału pocztowego Sztokholm 4 przy Folkungagatan. Na poste restante, do inspektora Larsa Martina Johanssona. Ona mu w tym pomogła, ale nie chciała wyjaśnić, dlaczego to zrobiła. – Była to trochę dziwna prośba. Prawie nigdy nie trafiają do nas listy na poste restante, a jeśli już jakiś się trafi, to przeważnie z zagranicy. Jak pan inspektor z pewnością wie... – Proszę mi mówić po imieniu – przerwał jej Johansson, a w nagrodę dostał śliczny uśmiech i zgodę – wyrażoną skinieniem głowy. – Jeśli ktoś coś wysyła na poste restante do któregoś z naszych oddziałów, to list leży tam miesiąc, a ściślej mówiąc, trzydzieści dni. Potem przesyłka wraca do nadawcy. Pod warunkiem że odbiorca nie odbierze jej wcześniej. Jeśli miał mój adres, zastanawiał się Johansson, to dlaczego, na miłość boską, nie wysłał listu bezpośrednio do mnie, tylko na pocztę, do tego do oddziału, w którym zwykle odbieram

listy? – Jasne – powiedział, uśmiechając się czarująco. – Nie miałem pojęcia, że dostałem list na poste restante. – Domyśliłam się tego jakiś tydzień temu – odparła Pia. – Kiedy nam go odesłano. Nareszcie, pomyślał Johansson. Już wkrótce prawda wyjdzie na jaw, ale przedtem musimy to wszystko jakoś uporządkować. Spokojnie i metodycznie. – Nic nie stoi oczywiście na przeszkodzie, żeby listy wysyłać na poste restante, ale zapewniam, że nie jest to zbyt popularne. Pamiętam, że podjęłam się odszukać twój adres, więc na pewno by do ciebie dotarł. – I co Krassner wtedy powiedział? – Wyjaśnił mi, że tak to właśnie między sobą uzgodniliście. Aha, zdziwił się Johansson. Coś takiego! – Tak – skinęła głową Pia i uśmiechnęła się. – To jasne, że zwróciłam uwagę na funkcję przed twoim nazwiskiem. Było to dość niezwykłe. – I co sobie pomyślałaś? – spytał Johansson. Ależ ona ma uśmiech, pomyślał. – Pomyślałam sobie, że to jakaś tajna informacja. Nie chcę przez to powiedzieć, że Krassner sprawiał wrażenie podekscytowanego czy coś takiego. Chciał mi nawet pokazać swoją legitymację dziennikarską, ale powiedziałam, że nie jest to konieczne. Wcześniej myślałam, że w liście były narkotyki. Po rozmowie z tobą zrozumiałam, że to był po prostu zwykły list. Niezbyt gruby, więc domyśliłam się, że w środku jest tylko kartka papieru. Taak... O czym to ja chciałam powiedzieć? To było takie niesamowite... jak w filmie szpiegowskim. Ona jest tym wszystkim zachwycona, pomyślał Johansson. – Okej – powiedział. – Czy mogłabyś mi przynieść ten list? Może go w końcu przeczytam? – To niemożliwe – odparła Pia i potrząsnęła głową. – Niestety. – Jak to niemożliwe? – Krassner zażyczył sobie, żeby, jeśli nie odbierzesz, odesłać list na konkretny adres. I wczoraj list został tam wysłany. O kurna, to nie może być prawda, pomyślał Johansson i aż jęknął.

– A czemu to zrobił? – Wyjaśniałam mu, że listy nadane na poste restante po miesiącu wracają do nas. Wtedy odrzekł, że jeśli sam nie odbierze tego listu w ciągu tygodnia, mam go wysłać na jego adres w USA. Wyjaśnił mi też, że mieszka w akademiku po drugiej stronie ulicy i że za miesiąc zamierza wrócić do domu, mniej więcej za miesiąc, bo na razie nie wie, którego dnia wyjedzie. Nie chciał, żeby list tu leżał, nie chciał też, żeby go odesłano do akademika, bo mieszka tam tylko czasowo. A ponieważ my też nie chcemy, żeby takie listy nam tu zalegały, zrobiłam, jak kazał. Ot, taka dodatkowa usługa. Uśmiechnęła się i skinęła głową. – Dokąd wysłałaś ten list? – spytał Johansson. – Na jego adres w USA. Zapisał mi go. Zresztą to też było dość dziwne. – Dlaczego? – Jak już wspomniałam, Krassner powiedział, że nie będzie tu długo i że mieszka w akademiku, a za miesiąc, gdy list wróci, jego prawdopodobnie już tu nie będzie, więc możemy go przetrzymać jeszcze tydzień, a potem wysłać na jego adres domowy, jeśli w ciągu tamtego tygodnia go nie podejmie. – A co w tym takiego dziwnego? – Chciał, żeby list wysłać komuś innemu, kobiecie, więc pomyślałam sobie, że to coś ważniejszego niż jakaś tam tajemnica i że nie powinnam się do tego mieszać. Mam jednak nazwisko i adres tej kobiety. Są na kopii listu przewozowego, więc pokażę go panu, jeśli to takie ważne. – Tak, proszę.

Sarah J. Weissman, 222 Aiken Avenue, Clinton Park, Renseelear, NY 12144, USA. No proszę, pomyślał Johansson, a kimże jest ta pani? – Sprawdziłam ten adres – powiedziała Pia. – Po prostu byłam ciekawa. Widać to po twoich oczach, pomyślał Johansson. Wydaje ci się, że to o wiele ciekawsze ode mnie, pomyślał ponuro. – No i co? – spytał głośno. – Kod pocztowy zgadza się z adresem, ale nie sprawdziłam, czy adresatka tam mieszka. Nie wiem nawet, czy nam się to uda, ale reszta się zgadza. Renseelear leży na północ od Nowego

Jorku. Jak na razie zgadza się to z tym, co mówiła pani Carlander. Chłopak mówił z akcentem z północnych stanów, pomyślał. – Coś pan inspektor sprawia wrażenie zatroskanego – stwierdziła Pia. – Czy mogłabym w czymś pomóc? Jeśli oczy są zwierciadłem duszy, sprawiasz wrażenie osoby, która potrafi zrozumieć innych, pomyślał. Pytanie tylko, czy jesteś wystarczająco dyskretna. – Być może – stwierdził. – Spróbuj – odparła Pia. – Czasami trzeba po prostu zaufać bliźniemu swemu. – Czy należysz do osób, które potrafią... hm... trzymać gębę na kłódkę? – spytał Johansson i od razu uświadomił sobie, że nie powinien używać takiego słownictwa. – Tak – odparła Pia stanowczo. – Potrafię. – To dobrze. W skrócie sprawa wygląda następująco: nigdy się nie spotkałem z Krassnerem. Nie wiedziałem nawet o jego istnieniu. Wprawdzie jestem szefem wydziału kryminalnego, i to dopiero od niedawna, ale Krassner nie jest naszym informatorem. Gdyby nim był, nie przychodziłbym do ciebie, tylko poszedłbym wprost do niego. – Wyjaśnij mi jeszcze, dlaczego ktoś wysyła list na poste restante i to do policjanta, którego nigdy wcześniej nie spotkał. Szansa na to, że odbiorca taki list otrzyma, jest bliska zeru. – Na pewno – powiedziała Pia. – Ale nie rozumiem czegoś innego. Jak się o tym wszystkim dowiedziałeś? Dlaczego się u mnie zjawiłeś? Nie jesteś wcale taka głupia, pomyślał Johansson. No i co mam ci powiedzieć, żeby nie powiedzieć za dużo? – Całkiem przypadkiem – odparł. – A po co Krassner wysłał do mnie taki list, jeśli mógł być prawie pewien, że nigdy do mnie nie trafi, a nawet że się o nim nie dowiem? – spytał Johansson, żeby zmienić temat. – Najprościej będzie, jeśli sam go o to zapytasz. A jeśli już wyjechał do Ameryki, a sprawa jest rzeczywiście ważna, zawsze możesz poprosić o pomoc amerykańską policję. Przecież policja współpracuje ze sobą na szczeblu międzynarodowym, prawda? My, pocztowcy, też ze sobą współpracujemy. I działa to znakomicie. – Pia znowu się uśmiechnęła. Wyglądała na prawdziwie zachwyconą. Żeby tylko sobie nie pomyślała, że ma do czynienia z idiotą, pomyślał. – Niestety w tej chwili to niemożliwe – odparł Johansson.

I nie pytaj dlaczego, dodał w myślach. – Czy to ty jesteś tym policjantem, o którym przed miesiącem było tak głośno w gazetach? Johansson potwierdził skinieniem. – Może o tobie usłyszał? Przecież gazety aż piały z zachwytu, a chyba nie robią tego codziennie, prawda? Czy on rozumie po szwedzku? – Raczej nie, choć nie jestem pewien. Być może z kimś rozmawiał, to znaczy z kimś, kto mówi po szwedzku. Ona przecież myśli podobnie jak Jarnebring, pomyślał. – Zastanów się nad tym – powiedziała nagle Pia. Była podekscytowana. – Załóżmy, że Krassner prowadzi jakąś tajną działalność lub zajmuje się czymś, co jest niebezpieczne, więc próbuje się jakoś zabezpieczyć. Czytałam o tym mnóstwo razy w kryminałach. O ludziach, którzy ukrywają tajne dokumenty u znajomych, bo mogą im ufać, na przykład u adwokatów lub dziennikarzy, albo w tajnych skrytkach bankowych. Na wypadek gdyby coś im się stało. Johansson pomyślał o tym samym pięć minut wcześniej. Jest jednak pewien szkopuł. – Jest jednak pewien szkopuł – powiedział. – Jak miałbym się o tym dowiedzieć? – Przecież tu jesteś – odparła. – Więc z całą pewnością się dowiedziałeś. – Faktycznie. Ale nadal nie mam pojęcia, o co w tym wszystkim chodzi. – No właśnie – powiedziała jeszcze bardziej podekscytowana. – I nie będziesz miał pojęcia, chyba że nagle coś się zdarzy. Krassner nie potrzebował żadnego zabezpieczenia. W ogóle by cię tu nie było, gdyby nie czysty przypadek. Sam tak powiedziałeś. Johansson skinął głową i starał się sprawiać wrażenie, że jest dokładnie tak, jak Pia mówi. Uśmiechnął się do niej. – Nie myślałaś o tym, żeby zostać policjantką? – Nie, nigdy – odparła z uśmiechem. – Bardzo ci dziękuję za pomoc. – Nie ma za co – odpowiedziała, a Johansson nie mógł się oprzeć wrażeniu, że jest naprawdę zachwycona. – Daj mi znać, gdybyś kiedyś miał kłopoty.

Nie kuś mnie, pomyślał Johansson i nagle marnie się poczuł. Ale bryndza, pomyślał już na ulicy. O co tu właściwie chodzi? Najpierw pojechał na posterunek na Östermalm i oddał Jarnebringowi zdjęcia z konfrontacji. Jarnebringa nie było, dzięki czemu wszystko poszło szybko i sprawnie. Potem pojechał do biura, a teraz siedzi za biurkiem zatopiony w myślach. Co mnie takiego łączy z Krassnerem i z Sarah Weissman, która, mam nadzieję, w ogóle istnieje? Krassner i Weissman, Amerykanie, o których wie jedynie tyle, że pierwszy nie żyje. Odebrał sobie życie, skacząc z okna akademika. A co ja właściwie wiem o sobie samym?, pomyślał ponuro. Czy ja naprawdę myślę? I nagle przyszedł mu na myśl Wiklander. – Niech tu przyjdzie Wiklander – powiedział do sekretarki przez wewnętrzny telefon, chociaż siedziała za ścianą, pięć metrów od niego. Nie chce mi się dzisiaj tyle biegać, pomyślał. Wiklander był chudym, wysokim, ciemnowłosym, wysportowanym policjantem. Młodszym od Johanssona o dziesięć lat. Pracował w wydziale kryminalnym, w sekcji rozpoznania, i był niezwykle zdolny. Gdyby ktoś chciał przedstawić małomówność jako człowieka – co raczej nam nie grozi, bo sam taki pomysł wydaje się absurdalny – ten człowiek miałby twarz Wiklandera. Teraz siedział przed gabinetem Johanssona i węszył czujnie jak wyżeł przed spuszczeniem ze smyczy. – Co mogę dla pana zrobić, szefie? – spytał. – Dowiedz się o numer telefonu tej osoby i sprawdź, czy adres się zgadza – powiedział Johansson i dał mu kartkę z danymi. – Sarah Weissman – przeczytał na głos Wiklander. – Sprawdzić adres i zdobyć jej numer telefonu. Jasne – powiedział prawie obrażonym tonem. – Coś jeszcze? – Tak. Nie musisz robić takiej obrażonej miny. Chciałbym, żebyś to zrobił tak, żeby cały świat nie musiał się od razu o tym dowiedzieć. – Masz na myśli naszych drogich kolegów – odparł Wiklander. Z pewnością nie był w ciemię bity. – Właśnie. W sensie ogólnym i w żadnym innym. – Oczywiście. Jeśli ta pani ma jakiś telefon, znajdę go. – Wspaniale.

Kwadrans później Wiklander był z powrotem. Numer telefonu napisał na tej samej kartce, którą dał mu Johansson. Johansson znał Wiklandera. Mógł być pewien, że na kartce znajduje się tylko ta informacja.

– Szybko się sprawiłeś. – Tak sobie – odparł skromnie Wiklander. – To jej numer, a tu adres. – Opowiadaj – powiedział zaciekawiony Johansson. – Jak to zrobiłeś? – spytał z pytającym uśmiechem. – Zapomniałem. Nie wiem, o czym pan szef mówi.

Najprościej byłoby do niej zadzwonić, pomyślał Johansson, spoglądając ponuro na kartkę. Którą tam teraz mają godzinę? Sprawdził na zegarku. Niedługo dwunasta, to znaczy, że tam jest szósta rano. Może się nie udać. A jutro ma przecież lecieć do USA. Na świecie ciągle dochodzi do dziwnych spotkań, pomyślał i westchnął ciężko. W końcu nie zadzwonił. Za to wieczorem zadzwonił do niego do domu Jarnebring. Był w świetnym humorze. Pytał, czego Johansson się dowiedział. – Ilu mamy aresztować? Będzie nam potrzebne wsparcie patrolu? – spytał i roześmiał się w słuchawkę. – Chyba nie. Wpadłem pogadać do Vindelna, ale nic z tego nie wynikło. – Naprawdę? – spytał Jarnebring z udanym zadziwieniem. – Naprawdę nic? – Przyszło mi do głowy, że może Vindeln spotkał kiedyś Krassnera, może go widział. W końcu mieszkali niedaleko. Ale szansa jest niewielka – dodał z westchnieniem. – Mówiąc inaczej: niewiele się dowiedziałeś. – Niczego – skłamał Johansson. – Zupełnie niczego. – Nie musisz spuszczać nosa na kwintę. Jak widzę, niezbyt wiele osób znało tego Krassnera. – Co masz na myśli? – Rozmawiałem po południu z ambasadą, to znaczy z Hultmanem. Chyba nie miał nawet żadnej rodziny. – No proszę – powiedział Johansson i pomyślał: o co ci chodzi? – Hultman miał kłopot. Nie wiedział, komu odesłać rzeczy Krassnera.

To już nie moje zmartwienie, pomyślał Johansson. – Naszym amerykańskim kolegom udało się znaleźć tylko dawną dziewczynę Krassnera. Twierdziła, że zerwali ze sobą przed dziesięciu laty. Tyle przekazał mi Hultman. Dawna dziewczyna, pomyślał Johansson i usłyszał w głowie dzwonek alarmowy. – Nie rozumiem – powiedział. – Czy Hultman rozmawiał z tą dziewczyną? – Upiłeś się? – spytał go uprzejmie Jarnebring. – Jestem najzupełniej trzeźwy. Może tylko trochę przemęczony. – Rozumiem – odparł pedagogicznym tonem Jarnebring. – Nasi koledzy z USA, którzy starali się zebrać trochę informacji o Krassnerze, rozmawiali z jego dawną dziewczyną. À propos, dostałem kopię tego przesłuchania. Po pierwsze zeznała, że przestali ze sobą chodzić mniej więcej dziesięć lat temu... – Okej, słucham. – No to mi nie przerywaj, do cholery. Na czym to ja skończyłem? – Na tym, że przestali się spotykać dziesięć lat temu. – No właśnie – powiedział Jarnebring w sposób typowy dla kogoś, kto właśnie odnalazł utracony wątek. – Po drugie odnoszę wrażenie, że nie należała do osób, które się nim bezkrytycznie zachwycały. – To może dlatego z nim zerwała? – Na pewno, ale to właśnie ją Krassner wskazał jako osobę najbliższą, a poza tym zapisał jej w testamencie wszystkie swoje rupiecie. Nie jestem w stanie tego ocenić, ale stawiam swój stary policyjny kask, że nie chodzi tu o miliardy dolarów. – Czy ona się jakoś nazywa? – spytał niewinnym tonem Johansson. – Sarah jakaś tam. Mam jej nazwisko w biurze. Sarah J. Weissman, pomyślał Johansson i zacisnął zęby, żeby się nie zdradzić. – Aha – powiedział. – Szczerze mówiąc, mam już po dziurki w nosie całej tej historii. – Miło mi to słyszeć. A poza tym... – Tak? – Życzę ci przyjemnej podróży i uważaj na siebie. Właściwie tylko po to zadzwoniłem,

żeby ci to powiedzieć. – Dzięki. Ty też na siebie uważaj. Sprawa robi się coraz dziwniejsza, pomyślał, odkładając słuchawkę.

Niedziela, 30 listopada W niedzielę 30 listopada Johansson odleciał rannym samolotem do Nowego Jorku. W podróży towarzyszyli mu dwaj komisarze policji z wydziału kryminalnego. Świetni gliniarze i fajni kumple. Pieprz się, Krassner, pieprz się, Weissman Fuck you, Krassner, fuck you, Weissman*, pomyślał Johansson. Teraz czekają mnie przyjemne chwile. I może nawet nauczę cię czegoś nowego, czegoś, co mi się kiedyś przyda. – Tak się zastanawiam, czy nie strzelić sobie jednego głębszego – powiedział z uśmiechem. Kolega z wydziału narkotykowego skinął głową. – Pomyślałem o tym samym. Przyłączył się do nich także kolega z Interpolu. – Dziwne – powiedział. – Siedziałem sobie i myślałem dokładnie o tym samym. Cóż, życie czasem nas zaskakuje.

II Opada swobodnie jak we śnie Sztokholm – lata siedemdziesiąte, lata osiemdziesiąte Jesienią 1976 roku szwedzka służba bezpieczeństwa powołała specjalną zewnętrzną grupę dla wzmocnienia swojej osłony organizacyjnej. Nadano jej roboczą nazwę Grupa do spraw Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Zapobiegania wyciekom. Była najbardziej tajną jednostką w całej policji. Żeby ją uchronić od dekonspiracji, wprowadzono cały szereg zabezpieczeń. Grupa działała pod szyldem firmy konsultingowej w sektorze zarządzania. Wynajęto biuro w mieście. Żaden pracowników nie figurował oficjalnie na i tak już tajnych listach płac służby bezpieczeństwa. Kontakty z organizacją matką, którą grupa miała chronić, obwarowane były oczywiście wszelkimi możliwymi zasadami bezpieczeństwa. Na początku kontaktowano się wyłącznie z szefem biura do spraw operacyjnych, który w rzeczywistości był szefem całej służby bezpieczeństwa. Ale wkrótce się okazało, że ze względu na charakter zadań stojących przed grupą nie jest to idealne rozwiązanie, ponieważ utajnienie prawdziwego statusu owego szefa ograniczało mu możliwości pełnego wglądu w różne dziedziny działalności. Dlatego już po roku przeprowadzono pierwsze zmiany. Utworzono specjalną grupę w ramach organizacji nadrzędnej, tak zwaną Grupę do spraw Osłony Organizacyjnej. Posłużyła ona jako baza do rozbudowy sieci informatorów, którzy mieli wniknąć we wszystkie rodzaje działalności prowadzone przez służbę. Większość z nich była prawdopodobnie nieświadoma, że pełni podwójną rolę. Nie tylko wykonywali swoje zwykłe obowiązki, ale także informowali, czym się zajmują oni sami i ich koledzy. Można to było prześledzić na podstawie dziennych raportów, można było sprawdzić, kto i kiedy loguje się do komputerów i baz danych, jak również z kim się kontaktuje. Związki zawodowe miały oczywiście zastrzeżenia, ale ponieważ związek zawodowy pracowników służby bezpieczeństwa był jedynie marną namiastką normalnych policyjnych związków zawodowych i jak zwykle nie miał pojęcia, o co tak naprawdę chodzi, wszystko potoczyło się tak, jak zaplanowano. Grupę zewnętrzną utrzymano w zasadzie w niezmienionym kształcie. Zaczęło do niej napływać znacznie więcej informacji, ale cena za to była wysoka: kilka osób z organizacji nadrzędnej dowiedziało się o istnieniu grupy. W sumie wszystko to było znakomitą ilustracją klasycznego dylematu, jaki mają pracownicy służby bezpieczeństwa. Mają za zadanie ułożyć układankę. Nie trzeba chyba dodawać, że byłoby im o wiele łatwiej, gdyby mieli dostęp do wszystkich jej elementów. Pomysł sam w sobie okazał się prawdziwą katastrofą: kierownictwo chciało nadzorować układanie układanki, a jednocześnie utrzymywać jej istnienie w tajemnicy przed jak największą liczbą osób. Bez względu na to, po której stronie stały.

Spośród osób, które to wszystko wymyśliły, tylko kilka wiedziało, że pomysł wyszedł od szefa biura, Berga. Był on szefem biura operacyjnego, ale nigdy nawet słowem nie wspomniał, jaką rolę odegrał w tworzeniu grupy. Jego zleceniodawcy uznali to za dowód dyskrecji i skromności. Tymczasem Berg zaczerpnął swój pomysł z doświadczeń niemieckiej służby bezpieczeństwa, od rzeczy ważnych poczynając na szczegółach kończąc. To przecież Niemcy mają wieloletnią tradycję tego rodzaju działań. Opierając się na własnej znajomości historii i wszystkim, co wiedział o pracy zagranicznych organów bezpieczeństwa, Berg zastosował własną strategię rozwijania organizacji. Jego ostatecznym celem było stworzenie tajnego biura, a może nawet własnej tajnej organizacji stojącej na straży konstytucji, która mogłaby nadzorować i kontrolować nie tylko służbę bezpieczeństwa, ale także tak zwaną działalność jawną policji, wojska i każdej innej władzy państwowej, organizacji prywatnych albo grup, których działalność mogłaby zagrażać albo szkodzić najwyższym władzom państwowym. Czyż nie po to właśnie stworzono wszystkie państwowe służby bezpieczeństwa? Ochrona konstytucji, myślał Berg. Całkiem wygodne słowo w sytuacji gdy nie należy się zdradzać przed osobami niezorientowanymi lub wrogo nastawionymi, które korzystają z każdej okazji, żeby przedstawić strażników demokracji jako jej wrogów. Szwedzka służba bezpieczeństwa, w odróżnieniu od podobnych służb działających na Wschodzie i na Zachodzie, była organizacją zatrudniającą prawie wyłącznie policjantów. Nie miała żadnych tradycji intelektualnych ani akademickich, a Berg był święcie przekonany, że właśnie to stanowi jej wielką siłę. Uważał, że trzeba się trzymać jak najdalej od różnych palantów z Oksfordu czy Cambridge, którzy mogliby sprzedać swój naród za numerek w jakimś obskurnym hotelu w Trzecim Świecie, jak również od przewrażliwionych teoretyków, którzy nie wyobrażają sobie wyrażenia własnego zdania bez przefiltrowania go na seminarium z udziałem innych podobnych im pięknoduchów, a także od filozofów – narwańców lub politycznych myślicieli. Jednolita, czysta organizacja składająca się wyłącznie z policjantów. Tak zaplanował to Berg. W ciągu kilku następnych lat odniósł wiele zasłużonych sukcesów, zarówno w samej organizacji, jak i ogólnie, a może przede wszystkim w tej dziedzinie, która była jego oczkiem w głowie, a która z każdym dniem zbliżała się do wymyślonego przez niego biura do spraw ochrony konstytucji. Szczęście mu sprzyjało albo go opuszczało, wykorzystywał to, co dobre, a to, co złe, obracał na swoją korzyść. Krótko mówiąc: udało mu się zapanować nad sytuacją. Na początku miał szczęście: udało mu się zdekonspirować szpiega we własnej organizacji. Policjant alkoholik sprzedawał tajne informacje wrogowi, ale robił to z finezją przekupki, a jego ceny niewiele się różniły od targowych. Facet dostał dożywocie, natomiast o Bergu rozpisywano się w mediach, a zwykli ludzie i zwierzchnicy polityczni poklepywali go po ramieniu. Potem zdarzyło się nieszczęście. Wrogo nastawione elementy reprezentujące skrajne skrzydło lewicy zaczęły rozpowszechniać informację, jakoby w rzeczywistości szwedzkiego szpiega schwytała izraelska służba bezpieczeństwa. Jej agenci porwali go jakoby z lotniska w Bejrucie i uprowadzili do tajnego więzienia, gdzie przystawili mu do skroni lufę pistoletu i

zaproponowali, żeby ulżył swej duszy. A kiedy już się wyspowiadał, na co potrzebował jednej doby, odwieźli go na lotnisko i wsadzili do samolotu lecącego do Kopenhagi. Wcześniej ktoś wykonał telefon do szwedzkich kolegów, żeby ich poinformować, że w samolocie znajdą prezent. Bez względu na to, czy cała ta historia była prawdą, w Szwecji wybuchł skandal. Berg nie należał do tych, co opowiadają o swojej pracy w mediach, ale jego zwierzchnik, minister sprawiedliwości, poruszył tę kwestię na cotygodniowym spotkaniu i z powodów, które znał tylko on i sam Berg, postanowił, że wypowie się o niej w tonie zatroskanym, a nie poirytowanym: czy w tych zdumiewających stwierdzeniach jest choćby ziarnko prawdy? Berg zdecydowanie potrząsnął głową. Ani jednego, odparł, ale jak zwykle nie miał prawa o niczym opowiadać ani dyskutować, nawet na najbardziej zamkniętych spotkaniach. W rzeczywistości na ślad szpiega wpadła jego własna Grupa do spraw Bezpieczeństwa Wewnętrznego, natomiast praktyczną część całej operacji przeprowadziła grupa zewnętrzna. A ponieważ tego rodzaju działania wymagają dużej dozy ostrożności, Berg osobiście nawiązał kontakt z Izraelczykami i w porozumieniu z nimi dokonał aresztowania. Potem wspólnie wymyślili historię o porwaniu i postarali się, żeby za pośrednictwem tradycyjnych kanałów dotarła do tych, którzy całą aferę rozpętali. – Połknęli haczyk i linę, dzięki czemu upiekliśmy dwie pieczenie na jednym ogniu – streścił całą historię Berg i skinął głową. Minister był zdumiony. Tak jak ty, pomyślał. – Może pan być przekonany, że wszystko, co usłyszałem, pozostanie w tym pokoju – odparł ciepłym głosem minister.

Znalezienie szpiega działającego w jego własnej organizacji okazało się wprawdzie sukcesem, ale nie można przecież chwalić się czymś takim po wieczne czasy. Gdyby się okazało, że szpiegów jest więcej, wszystko mogłoby się źle skończyć. Poza tym nie było to konieczne. W tego rodzaju działaniach chodzi przede wszystkim o obrobienie informacji, którą udało się uzyskać, o umiejętność radzenia sobie w sytuacji kryzysowej i o wykorzystanie jej dla dobra organizacji. Można w ten sposób stworzyć warunki do dalszego rozwoju bez konieczności wyciągania na światło dzienne spraw, które z różnych względów mogłyby się okazać przykre albo niewygodne. Zagrożenia, niebezpieczeństwa i scenariusze na przyszłość, prognozy i środki zapobiegawcze – głównie o to chodziło i tylko idiota by nie zrozumiał, że dobrze napisana, odpowiednio udokumentowana i przesłana w starannie wybrane miejsce analiza stanu bezpieczeństwa przemawia do wyobraźni decydentów o wiele lepiej niż rzadkie przecież porwania samolotów, zamachy bombowe czy zabójstwa polityków. Służby posługiwały się tą metodą, żeby zdobywać dodatkowe pieniądze. Możemy się, jeśli o to chodzi, wiele nauczyć od Niemców, pomyślał Berg. Szczegółowo zapoznał się ze sposobem, w jaki zarządzali dziedzictwem swych domorosłych terrorystów. Ale my sami nie byliśmy w tej dziedzinie tacy świetni, pomyślał. Dlatego na początku lat osiemdziesiątych przyszła pora na kolejne zmiany organizacyjne.

Najpierw przemianowano część wewnętrzną na Sekcję Ochrony Firmy. Po pierwsze brzmiało to lepiej, trochę mniej jednoznacznie, trochę ogólnie, bardziej po szwedzku. Po drugie obciążenie pracą znacznie wzrosło, bo trzeba było między innymi stworzyć specjalną grupę do analizowania i przetwarzania wszystkich zebranych informacji. Napływały one z różnych źródeł związanych z różnymi rodzajami działalności prowadzonej przez służbę. Chcąc stosować nowe metody działania, wszystko należało najpierw dokładnie sprawdzić. Kiedy gra się rozpoczęła, Berg wyraźnie to podkreślał, chociaż nie wyraził tego tak dobitnie. Działalności zewnętrznej nie ruszano, chociaż rozrosła się tak bardzo, że trzeba było stworzyć kolejną organizację maskującą, co z kolei doprowadziło do problemów z koordynacją i zarządzaniem. Problem ten rozwiązano, powołując fundację. Jednak główna strategia i zadania realizowane w ramach działalności zewnętrznej pozostały bez zmian. Berg często wykorzystywał powołaną przez siebie specjalną grupę do analizowania zagrożeń i myślał o niej z dumą, jak o własnym dziale marketingu. Ona też miała bardzo udany start. Najpierw zajęła się sytuacją na Bałkanach. Od początku lat siedemdziesiątych Jugosłowianie dostarczali szwedzkiej służbie bezpieczeństwa mnóstwo radości. Chorwaccy terroryści zastrzelili ambasadora Republiki Serbskiej, a potem ich towarzysze uwolnili ich ze szwedzkiego więzienia, wykorzystując do tego porwany samolot. Kiedy wszystko ucichło, szwedzka służba bezpieczeństwa otrzymała duży zastrzyk pieniędzy na zwalczanie terroryzmu. Jugosłowianie byli dobrzy także z innych względów. Strumień uchodźców politycznych ciągle płynął, a tych, którzy emigrowali do Szwecji, dzieliły duże różnice poglądów. Przybyło też wielu zwykłych, zawodowych przestępców. Nocami snuli plany w zadymionych klubach. Budżet na inwigilację, nadzór zewnętrzny, podsłuchiwanie rozmów telefonicznych i usługi tłumaczy wzrósł kilkakrotnie. Sam budżet na tłumaczenia wzrósł w ciągu mniej niż pięciu lat o ponad dwa tysiące procent. Później jakby uszło z nich powietrze. W chwili zwątpienia Berg doszedł do wniosku, że nie odpowiada im szwedzki klimat. Akty terrorystyczne zapowiadane w kolejnych prognozach nie wyszły poza papier. I chociaż w kolejnych latach budżet stale rósł, przeciwnik jakoś nie chciał zafundować szwedzkiemu społeczeństwu wszystkich tych okrucieństw, przed którymi służba bezpieczeństwa ostrzegała przełożonych. Nielegalne kluby, napady i porachunki bandytów z Jugosławii były jakimś urzeczywistnieniem tych czarnych scenariuszy, ale w sferach, w których obracał się Berg, zupełnie niewystarczającym. Politycy zaczęli się krzywić. Wielu policjantów zaangażowanych w zewnętrzną działalność operacyjną utwierdzało się coraz bardziej w przekonaniu, że Jugosłowianie leżą na łopatkach, więc służba bezpieczeństwa powinna się zająć czymś innym. Sytuacja nie wyglądała więc najlepiej, a perspektywy były jeszcze gorsze. I właśnie wtedy wkroczyła do akcji utworzona przez Berga nowa Grupa do spraw Analizowania i Przetwarzania Informacji, jak ją nazywano w bardziej oficjalnych sytuacjach. Przejęła wszystkie sprawy bałkańskie. Zestawiono fragmenty całej masy analiz pozyskanych od szwedzkich wojskowych służb wywiadowczych i od wywiadów zagranicznych. Przewidywano w nich szybki rozpad Jugosławii oraz towarzyszący mu chaos na Bałkanach i w całej Europie. W ten prosty sposób udało się stworzyć raport alarmującej treści, obwarowany najwyższym stopniem tajności i

absolutnie priorytetowy. Dokument trafił do bardzo wąskiego kręgu władz politycznych. Załączniki przyszły pocztą, listami poleconymi. Wtedy Berg zrobił kolejny krok: zajął się problematyką kurdyjską. Wśród kurdyjskich uchodźców w Europie nie zawsze panowała zgoda, a gdy dochodziło między nimi do konfliktów, od czasu do czasu padały strzały. Problem polegał na tym, że jedni Kurdowie strzelali do innych Kurdów, co z punktu widzenia służby bezpieczeństwa było oczywistym ekonomicznym szaleństwem. Takie same problemy miał jeden z niemieckich kolegów Berga, pracujący w Bundesamt für Verfassungsschutz (BfV), to znaczy w Federalnym Urzędzie Ochrony Konstytucji. A ponieważ Kurdom najwidoczniej brakowało ambicji politycznych, zdecydowano, że trzeba coś z tym zrobić. Najpierw Berg i jego ludzie zaczęli mocniej naciskać swoich informatorów wśród kurdyjskich uchodźców. Przeprowadzili z nimi ostre rozmowy i ostrzegli, że jeśli nie są w stanie dostarczyć informacji ciekawszych niż ostrzeżenie przed kolejnym zabójstwem zbyt gadatliwego handlarza warzywami, to lepiej niech się pakują i wracają do Turcji. Ten argument przemówił im chyba do rozumu, bo w ciągu zaledwie dwóch miesięcy napłynęły niepokojące informacje od wielu informatorów ze Szwecji i z Niemiec. Wynikało z nich jasno, że pewne ekstremistyczne frakcje kurdyjskie planują serię zamachów na najważniejszych polityków z państw, które udzielają Kurdom azylu politycznego. Również i te analizy dotarły do adresatów pocztą. Nareszcie, pomyślał Berg. W końcu udało mu się dowieść, że pieniądze można wycisnąć nawet z dawnych pasterzy owiec z gór wznoszących się wokół Diyarbakir.

Kiedy wiele lat później Berg wspominał lata osiemdziesiąte, myślał o nich jako o szczęśliwym okresie swojego życia. Miał wtedy dużo pracy, ale czerpał z niej przyjemność, a na dodatek odnosił sukcesy. Ale potem zaczęło przybywać kłopotów. Najpierw zmienił się rząd. To, że partie mieszczańskie nie będą rządzić wiecznie, uświadomił sobie dość szybko. On sam nie ma oczywiście żadnych politycznych poglądów... Czy ktoś mógłby w ogóle wpaść na tak niedorzeczny pomysł, żeby go o nie zapytać? Gdyby jednak mógł wybierać... wiadomo. Z partiami mieszczańskimi łatwo było sobie radzić, bo żaden z ich polityków nie miał takiego doświadczenia jak on. Ale socjaldemokraci byli partią innego rodzaju. Wiedział o tym już wcześniej, bo obracał się trochę w ich kręgach. Sześć lat czekali w kolejce do koryta, więc kiedy nadszedł ich czas, mieli zaostrzone apetyty. Kiedy tylko ogłoszono wyniki wyborów, Berg zrobił porządek w swoim kalendarzu, dla pewności wezwał kilku najbliższych współpracowników i poświęcił trzy doby na analizowanie tego, co wkrótce się zdarzy. Analizowanie? Pochylali się nad każdym szczegółem. Mieli czas i możliwości, żeby się odpowiednio przygotować. Ledwo ukonstytuował się nowy rząd, wojskowe służby wywiadowcze uderzyły, wykorzystując sprawdzone kontakty w kierownictwie partii socjaldemokratycznej. Należało się tego spodziewać. Było to typowe pieprzenie trzy po trzy, ale tym razem Berg przygotował się lepiej niż ktokolwiek przed nim. Na dzień przed spotkaniem w kancelarii premiera rozesłał ostatnią analizę sytuacji na froncie walki z terroryzmem. Postarał się, żeby była okraszona jak największą liczbą ocen sformułowanych przez wojskowe służby informacyjne. Na czym polega

sprzeczność?O ile dobrze rozumie, zarówno on sam, jak i jego współpracownicy podzielają poglądy wyrażane przez kolegów z wojskowych służb informacyjnych. Wracał ze spotkania piechotą. Idąc z Rosenbad na Kungsholmen, zaczął z zadowoleniem nucić finał symfonii Beethovena: Alle Menschen werden Brüder. Kiedy w końcu zasiadł za biurkiem, leżały już na nim dokumenty, które zamówił w poprzedni weekend. Najpierw zabrał się za listę nowych ministrów, podsekretarzy stanu i pozostałych urzędników wybranych według politycznego klucza, którzy wprowadzili się do kancelarii rady ministrów. Wielu z nich już figurowało w policyjnych rejestrach. Z uzasadnionych względów, pomyślał, uśmiechając się krzywo. Absolutnie sobie na to zasłużyli. Ale po jesiennych porządkach w archiwum panował wzorowy porządek. Wszystkie dokumenty, które mogłyby wywołać niepotrzebne zacietrzewienie przeniesiono w bezpieczne miejsce. Za tydzień ma spotkanie z nowym politycznym kierownictwem służby bezpieczeństwa. Jego współpracownicy już się zakładają, który z nowych członków kierownictwa jako pierwszy poprosi o zgodę na wejście do archiwum akt osobowych. Pod uwagę brano trzech kandydatów, ale żaden nie był faworytem. Część zewnętrzna organizacji przyjrzała się czołowym osobistościom ze świata polityki, z którymi organizacja macierzysta miała teraz współpracować. Lista obejmowała kilkanaście osób. Zdecydowana większość urzędowała w Rosenbad. Znaleźli się na niej urzędnicy ministerstwa obrony, kancelarii rządu i ministerstwa sprawiedliwości. Z każdego po równo. Sporządzono profile wszystkich tych osób. W kontekście bezpieczeństwa narodowego szczególną uwagę zwracano na nietypowe zainteresowania i skłonności. Na podstawie tych profili ułożono potem listę zagadnień priorytetowych, które – jak się spodziewano – mogą mieć dla nowego kierownictwa pierwszorzędne znaczenie. Teraz cała grupa Berga przygotowująca analizę zajmowała się ustalaniem, które zadania za mniej więcej czternaście dni – także i o to zakładano się w najlepsze – trzeba będzie przedstawić jako te problemy, które biuro już od dłuższego czasu traktuje z najwyższą powagą. Dla tak starego lisa jak Berg tworzenie listy priorytetów nie było niczym ekscytującym. Umieścił na niej to, co się zawsze na takich listach umieszcza: kontrolowanie osób piastujących najważniejsze stanowiska i inwigilowanie partii politycznych głoszących skrajne poglądy. W rzeczywistości chodziło o to, żeby zrobić trochę zamieszania, wywołać wrażenie, że służby są potrzebne, zmienić lekko perspektywę, o kilka stopni, a potem już wszystko będzie mogło się toczyć utartym torem, jak zawsze. To, że najwięcej uwagi należy od tej pory poświęcać faszystom i skrajnej prawicy było oczywiste, choć akurat to denerwowało Berga. Nie dysponował nieograniczonymi środkami, a poza tym uważał, że istnieją lepsze sposoby wydawania pieniędzy niż inwigilowanie kilkuset półgłówków i stukniętych nastolatków, którzy w marszu mylą krok nawet wtedy, gdy nie mają pod kurtką puszki wysokoprocentowego piwa. A przecież zawsze mają, skrzywił się Berg. Ale jest, jak jest, i nic się na to nie poradzi. Cieszył się, że mógł osobiście uczestniczyć w wyborze priorytetów. Gdyby wziąć pod uwagę całą dotychczasową historię służby bezpieczeństwa, okazałoby się, że bierze udział w tworzeniu czegoś, co w dalszej perspektywie może wytworzyć nową, pozytywną jakość. Fakt, że do tworzenia takich analiz natchnął go przypadek jego nieszczęsnego bratanka, nie czynił

pomysłu gorszym. Jego ojciec był wiejskim policjantem na długo przed upaństwowieniem policji. Miał dwóch synów i obaj zostali policjantami. Kariera Berga rozwijała się w sposób niezwykły. Starszemu bratu poszło gorzej. Kiedy Berg ukończył szkołę policyjną, został zwykłym policjantem patrolującym ulice Sztokholmu. W wolnych chwilach szykował się do obrony dyplomu na studiach korespondencyjnych. Potem wziął urlop i rozpoczął dzienne studia prawnicze, płacąc za nie pieniędzmi, które zarobił w policji. Dyplom obronił już po trzech latach, choć zazwyczaj zajmowało to pięć, a gdy złożył podanie o pracę w biurze prokuratora, przyjęto go z otwartymi ramionami. Wielu z jego nowych kolegów przeszło taką samą drogę. Kiedy przepracował dziesięć lat jako prokurator, przypomniała sobie o nim służba bezpieczeństwa. Policja została upaństwowiona, służba bezpieczeństwa przeszła reorganizację i stała się wydziałem specjalnym Komendy Głównej Policji. Stare metody trzeba było trochę przewietrzyć, uschnięte miotły wymienić na nowe i właśnie Berg znalazł się wśród tych, którym złożono propozycję na samym początku. Dziesięć lat później został szefem. Jego starszy brat zaraz po ukończeniu szkoły się ożenił. Dostał pracę w sztokholmskiej policji porządkowej. Szybko urodziło mu się troje dzieci, a później pojawiły się problemy z alkoholem, pieniędzmi i żoną. Wkrótce potem żona go rzuciła. Zabrała dzieci. Pewnego razu, gdy prowadził po pijanemu radiowóz, wjechał w kiosk. Dostał grzywnę, wyrok w zawieszeniu, karę dyscyplinarną w postaci zawieszenia i potrącenia z pensji. W końcu zaproponowano mu stanowisko strażnika w magazynie rzeczy znalezionych. Przepracował tam kolejne pięć lat. Tego lata, gdy jego syn rozpoczął służbę jako zwykły policjant w centrum Sztokholmu, pożyczył samochód służbowy, pojechał na Caxholm i z przystani dla statków parowych zjechał wprost do wody. Berg uważał, że bliższa ciału koszula, ale jeśli chodzi o bratanka, jego wiara w tę maksymę kilka razy się zachwiała. Kiedy starszy brat uległ wypadkowi – bo tak to nazwano – Berg zaczął czynić usilne starania, żeby jego bratanek poszedł słuszną drogą. A ponieważ różnica wieku między nimi wynosiła tylko dwanaście lat – Berg dziękował Stwórcy, że jest tak mała – próbował być dla niego jak starszy brat. Niestety. Jeśli się weźmie pod uwagę wszystkie okoliczności, jego wysiłki poszły na marne. Bratanek przez cały okres nauki miał złe stopnie. Powtarzał już pierwszą klasę szkoły podstawowej, a jego poglądy polityczne, z którymi nigdy się nie krył, znacznie odbiegały od praw, które uchwalił szwedzki parlament. Był wysoki i miał prostackie maniery. Jego dziadek, ojciec i stryj służyli w policji, więc kiedy złożył papiery do szkoły policyjnej, przyjęto go z otwartymi ramionami. Jego kariera rozwijała się jak należy, więc już po dwóch latach został szefem pogotowia policyjnego w komendzie miejskiej w Sztokholmie, jednostki, na którą było najwięcej skarg. Nie znał się na tej robocie, ale miał cechę, która sprawiała, że dla instytucji, w której pracował, był niezwykle pożyteczny. Uważał mianowicie, że właśnie tacy policjanci jak on tworzą przestrzeń do działania dla wszystkich normalnych, porządnych policjantów. Absolutna większość policjantów głosowała na moderatów i Berg o tym wiedział. Wiedział też, że wielu z nich robi to tylko dlatego, że w Szwecji nie ma partii bardziej radykalnych. To, że powinien zrobić to, co zamierzał zrobić, było więc oczywiste. Zamierzał

namierzyć policjantów wrogo nastawionych do szwedzkiego porządku konstytucyjnego, a następnie objąć tą operacją osoby o podobnych poglądach zatrudnione w wojsku. Niektórzy przedstawiciele tych środowisk utrzymywali kontakty pozazawodowe, więc mieli dojścia i rzecz nie wyglądała na zbyt trudną. Berg sporządził oczywiście raport na temat ugrupowań prowadzących działalność niezgodną z konstytucją i szkodliwych elementów działających w strukturach tych organów, które mają za zadanie zapewnić państwu ochronę przeciwko atakom ze środka i z zewnątrz. Dopilnował też, żeby znalazło się w nim ostrzeżenie, że istnieją dwie instytucje, które mogą stanowić zagrożenie dla demokratycznie wybranych władz, mianowicie wojsko i służba bezpieczeństwa. Zakończył go stwierdzeniem, że to ważna, choć zaniedbana kwestia i że dopiero od niedawna poświęca się jej więcej uwagi. Miał też własną teorię na temat tego, co się stało. „Fakt, że nasza demokracja była jedną z najbardziej stabilnych demokracji europejskich XX wieku, jest prawdopodobnie przyczyną tego, że zainteresowanie organów bezpieczeństwa tą kwestią było do tej pory tak niewielkie”. Po dwunastu dniach Berg i jego współpracownicy zostali wezwani do kancelarii rządu. Mieli przedstawić listę priorytetów. Zazwyczaj na tego rodzaju spotkania przychodziły trzy osoby: minister sprawiedliwości, szef departamentu prawnego ministerstwa i Berg. Ale tym razem zjawiły się cztery. Tydzień wcześniej premier poinformował Berga, że niektóre sprawy związane z bezpieczeństwem państwa będą omawiane w jego kancelarii i dlatego podjął decyzję, że jego specjalny pełnomocnik będzie w przyszłości w takich spotkaniach nie tylko uczestniczył, ale też go reprezentował. Zobowiązał też Berga, żeby natychmiast go poinformował, jeśli będzie miał jakiekolwiek zastrzeżenia wobec osoby, którą wybierze. Od czasu kiedy ostatnio musiał wykonywać polecenia przełożonych, minęło siedem lat. Doznał więc niejakiego wstrząsu i trochę się zaniepokoił. Właściwie spodziewał się, że dojdzie do takiej rozmowy, i nie wykluczał możliwości, że zostanie kiedyś wezwany do Rosenbad, żeby się dowiedzieć, że jego miejsce zajmie ktoś inny. Nie oczekiwał jednak czegoś takiego, a zwłaszcza nie spodziewał się sformułowania, jakiego premier użył pod koniec rozmowy, mówiąc o ewentualnych zastrzeżeniach Berga. W jego uszach zabrzmiało to podejrzanie, jakby ktoś chciał mu coś w zawoalowany sposób przekazać. Może to nawet coś w rodzaju ostrzeżenia? Zarówno Berg, jak i premier świetnie wiedzieli, że pełnomocnik już od wielu lat ma dostęp do informacji w najwyższym stopniu tajnych. Pytanie tylko, czy premier i jego pełnomocnik wiedzą coś więcej, zastanawiał się Berg. Na przykład to, że kazał usunąć z teczki pełnomocnika niektóre dane, bo nie chciał, żeby pełnomocnik się dowiedział, że Berg je ma. Zastanawiał się nad tym wszystkim pół nocy, a następnego dnia przyszedł do biura zmęczony i przygnębiony. Przez krótką chwilę zastanawiał się nawet, czy nie poradzić się człowieka, któremu ufał najbardziej. Waltin był szefem komórki zewnętrznej, ale ponieważ nie wypadało okazywać słabości, Berg odrzucił ten pomysł. Nigdy nie pokazuj, co myślisz, raczej poczekaj i upewnij się, pomyślał. Poza tym nie był pewien, czy rzeczywiście może Waltinowi ufać.

Być może niepokoję się niepotrzebnie, myślał, bo jeśli głębiej się zastanowić nad tym, co zostało powiedziane, można dojść do wniosku, że rozmawialiśmy w miłej atmosferze, a

przełożeni mieli tylko drobne zastrzeżenia. Nowy minister sprawiedliwości wyraził zdumienie, że Kurdowie mają tak dalekosiężne plany dotyczące wrogiej działalności wobec państwa, co jakoby wynika z raportu Berga. W sumie jednak nie był zdumiony aż tak bardzo, bo jeśli „wolno mu wyrazić swój prywatny pogląd”, już od dawna się domyśla, że „coś szykują”. – Mam na myśli Kurdów – dodał dla jasności. Przynajmniej jego mam z głowy, pomyślał Berg.

Pełnomocnik premiera nie mówił zbyt wiele. Przez chwilę wyglądało to nawet na to, jakby zapadł w drzemkę. Siedział na krześle z przymkniętymi oczami, odchylony do tyłu, ale kiedy Berg zaczął referować kwestię inwigilowania elementów antydemokratycznych w strukturach policji i wojska, nagle się ożywił i uniósł lekko ciężkie powieki. Bergowi nie spodobało się ani jego spojrzenie, ani mina. Pełnomocnik wyglądał na rozbawionego. Berg odniósł nieprzyjemne wrażenie, że na niego nie patrzy, że raczej go obserwuje, jakby był przedmiotem, a nie człowiekiem. Potem nagle zaczął się głośno śmiać i robił to tak gwałtownie, że zaczął mu się trząść wielki brzuch. Skinął głową i uśmiechnął się do Berga szeroko, choć jego powieki nie poruszyły się ani o milimetr. – Kiedy będziemy mieć okazję zapoznać się z raportem? Już nie mogę się doczekać. – Moi współpracownicy oceniają, że pierwszy raport będziemy mogli zaprezentować na początku przyszłego roku – odparł Berg z odpowiednią miną. – Widzę, że epoka cudów jeszcze się nie skończyła – stwierdził pełnomocnik. Znowu odchylił się na krześle, a na jego wargach wykwitł wyrażający rozbawienie uśmiech. Facet ma chyba coś nie po kolei, pomyślał Berg, ale nie powiedział tego.

Następnego dnia spotkał się w bezpiecznym miejscu z Waltinem. Waltin przyniósł ze sobą dokumenty usunięte z teczek. Obecnie przechowywano je poza biurem. Natomiast Berg wszystko to, co zostało u niego. Potem poszedł do swojego gabinetu na górze, żeby się ze wszystkim zapoznać, podczas gdy Waltin grał na jednorękim bandycie, którego ktoś z nieznanych powodów ustawił w sali konferencyjnej piętro niżej. W równych odstępach czasu przez ślepy strop przebijały się słabe odgłosy automatu. Waltin przynajmniej raz wydał okrzyk radości. Po co on to robi?, zastanawiał się Berg. Wiedział, że Waltin ma własny klucz do skrzynki, do której wpadają monety. Trzy spośród dokumentów wzbudziły jego niepokój. Ale za to, że nie zapoznał się z nimi przed wczorajszym spotkaniem, mógł winić tylko samego siebie. Wszystkie trzy miały prawie dwadzieścia lat. Pochodziły z okresu, gdy pełnomocnik premiera odbywał służbę wojskową. Z pierwszego dokumentu wynikało, że wcielono go do pułku strzelców w górnym Norrlandzie.

Miesiąc później przeniesiono go do sztabu w Sztokholmie, a stało się tak na wniosek samego sztabu. Sztab skierował ten wniosek bezpośrednio do dowódcy pułku. Pełnomocnik miał przez rok służyć w sekcji zajmującej się gromadzeniem „materiałów szkoleniowych niesklasyfikowanych jako ważne dla bezpieczeństwa państwa”, przeznaczonych dla poborowych i podoficerów armii. Gdy po piętnastu miesiącach jego służba dobiegła końca, wciąż był zwykłym szeregowym. Drugi dokument zawierał dwa różne testy na inteligencję, które pełnomocnik przeszedł, gdy dostał powołanie do wojska. Pierwszy był zwykłym testem, jaki robi się wszystkim poborowym na komisji wojskowej. Na podstawie jego wyniku pełnomocnika zaliczono do najwyższej kategorii, obejmującej zaledwie dwa procent poborowych z każdego poboru. Nie było w tym nic wyjątkowego, bo na przykład Berg trafił do prawie najniższej kategorii. Jednak biorąc pod uwagę fakt, że pełnomocnik został wcielony jako zwykły szeregowy do zwykłego pułku strzelców, sprawa wyglądała trochę tajemniczo. Z racji inteligencji i wykształcenia powinien otrzymać właściwie jeszcze jeden przydział, ale w dokumentach nie było o tym żadnej wzmianki. Tydzień później pełnomocnik przeszedł kolejny test. Berg nie był ekspertem od testów psychologicznych, ale przecież umiał czytać po szwedzku. Na ostatniej stronie psycholog, który test przeprowadzał, dopisał ręcznie: „Testowany osiągnął maksymalną liczbę punktów w skali IQ Stanford-Bineta w poszerzonym wariancie. Oznacza to, że zalicza się do tej części populacji, która stanowi około jednej setnej jej promila”. Jeden na sto tysięcy, pomyślał Berg. Jeden na sto tysięcy Szwedów, którzy za kilka miesięcy rozpoczną służbę jako zwykli szeregowi w pułku strzelców? Trzeci dokument był kartką zapisaną na maszynie, umieszczoną w kopercie. Adres napisano odręcznie, drukowanymi literami: Wydział Kryminalny Komendy Miejskiej w Sztokholmie, Komenda w Kungsholmen. Stamtąd list w tajemniczy sposób trafił do archiwum służby bezpieczeństwa. Nadawca nieznany, ale z treści listu wynikało, że pracuje w wydziale edukacji sztabu armii w Sztokholmie i że podlegają mu między innymi kwestie związane z przepustkami dla poborowych. Anonimowy autor napisał list najprawdopodobniej po to, żeby zwrócić uwagę na zaistniałe nadużycia. Jeden z poborowych już pierwszego dnia przyniósł mu wniosek o urlop. Widniała na nim zgoda na dwutygodniową przepustkę. Potem zjawił się ponownie i znów przyniósł podpisany wniosek, ze zgodą na kolejne dwa tygodnie. Kierownik biura uznał, że sprawa jest dość dziwna, więc kazał żołnierzowi poczekać, a sam poszedł do oficera, którego nazwisko widniało na blankiecie, żeby go zapytać, czy to on wystawił przepustkę. Kierownik został „potraktowany przez wspomnianego oficera opryskliwie. Bezczelnie stwierdził, że mam się nie mieszać w sprawy, które mnie nie dotyczą”. Kiedy wrócił do biura, „żołnierza już nie było, a ponieważ trwa to już od roku, zwracam się do Was, aby o tym poinformować. Obecna sytuacja uniemożliwia mi przedłożenie tej sprawy przełożonemu”. – Co o tym wszystkim myślisz? – spytał Berg. Siedzieli z Waltinem w sali konferencyjnej na kanapie. Berg wypił pół filiżanki kawy, a Waltin zapoznawał się z dokumentami.

– Wygląda na to, że mamy do czynienia ze szpiegiem – stwierdził Waltin z krzywym uśmiechem. To już drugi, pomyślał Berg i jęknął cicho. Tym drugim był szef departamentu prawnego ministerstwa sprawiedliwości, który także przychodził na spotkania. Robił to od lat, niezależnie od tego, czy jego bezpośredni przełożony wywodził się z partii socjaldemokratycznej, czy z partii mieszczańskich. Poza tym pełnił funkcję doradcy prawnego naczelnego dowódcy prawnych i pracował w Sztabie Głównym – w randze generała dywizji. Szef departamentu prawnego był człowiekiem dość małomównym. Jeśli podczas spotkań zabierał głos, odpowiadał zazwyczaj na pytania, a to, o czym mówił, dotyczyło kwestii formalnych i prawnych. Zachowywał się uprzejmie i dyskretnie. Fachowiec starego typu, pomyślał Berg, ale ponieważ zazwyczaj nie ulegał urokowi innych ludzi, a poza tym to właśnie szef departamentu prawnego sporządzał protokół z ich spotkań, Berg zlecił swoim ludziom, by go rutynowo skontrolowali. Spędzili przed wspaniałą willą szefa departamentu prawnego w Lidingö cały tydzień, w ciężarówce, która udawała wóz meblowy, ale przez cały ten czas nie mieli nic do przekazania. Dopiero ósmego dnia wydarzyło się coś, co mogli opisać w raporcie. Raport ten zaraz potem trafił na biurko Berga. Doszło wtedy do następującej sytuacji:

„O godzinie drugiej osiemnaście w nocy obiekt wyszedł na balkon swojej sypialni, znajdującej się na górnej kondygnacji willi. Następnie z pewnym trudem przyjął tak zwaną postawę zasadniczą i uniósł prawą rękę, a następnie czterokrotnie wzniósł szampanem toast na cześć Jego Królewskiej Mości. Miał wtedy na sobie niebieskie spodnie z żółtymi szwami po bokach, wojskowy mundur z generalskimi pagonami i takąż czapkę z daszkiem. Następnie obiekt zaczął śpiewać pierwsze zwrotki hymnu narodowego. Potem drzwi balkonowe się otworzyły i na balkon wyszła naga kobieta. Wciągnęła obiekt z powrotem do sypialni. Opisana kobieta to według nas żona obiektu. Później zaobserwowano, że w sypialni coś się dzieje. Kiedy jednak zasłony zostały zaciągnięte, a drzwi na balkon zamknięte, nie udało się ustalić, co dzieje się w środku. O godzinie piątej trzydzieści światło w sypialni zgasło”.

Skąd oni wiedzą, że to był szampan?, zastanawiał się Berg, wrzucając raport do kosza. Zanim Berg i Waltin się rozstali, uzgodnili, że trochę stonują wojskową część swojego raportu dotyczącego elementów antydemokratycznych. Nie mogli raczej liczyć na ministra, a dwóch na jednego to za dużo. – Uważam, że lepiej będzie, jak to pominiemy. Musimy najpierw wiedzieć, na czym stoimy – stwierdził Berg. – Tak, nie ma co szumieć, dopóki się nie przekonamy, co z niego za ptaszek – zgodził się Waltin.

Jak ktoś z takimi zdolnościami może być socjaldemokratą?, pomyślał.

Zdarzały się lepsze i gorsze sytuacje, a Berg nadal pozostawał na stanowisku. Mijały dni, miesiące i lata, a on nadal tam trwał. Jednocześnie coraz częściej odnosił wrażenie, że jego otoczenie, charakter stawianych mu zadań i ludzie, którzy mu je zlecali, zaczynają coraz bardziej skupiać się wokół niego. Nie po to jednak, żeby przyciągnąć go do siebie i trzymać w garści. Byłoby to trudne, ponieważ Berg wolał zachowywać pełen szacunku dystans. Były to raczej przygotowania do czegoś zupełnie innego. Berg spędził cały dzień w zabezpieczonym pomieszczeniu, żeby we własnym towarzystwie dokonać głębokiej i poważnej analizy swego położenia.

Jego najbliższym współpracownikiem był młodszy od niego o dziesięć lat Waltin. Za każdym razem, gdy się zastanawiał, kto zostanie jego następcą, widział na tym miejscu właśnie jego. Pracowali razem od wielu lat, mieli swoje tajemnice, kilka razy zdarzyło im się nawet wyświadczyć sobie poufne przysługi. Poza tym Berg był dla Waltina prawdziwym mentorem. Gdyby się przyjrzeć zadaniom, jakie wspólnie realizowali, okazałoby się, że to zawsze Waltin osłaniał to, co stanowiło jądro ich działalności, to, co najbardziej tajne, czego nie wolno było zaprzepaścić i co nigdy nie powinno wyjść na jaw. Chodzi oczywiście o działalność zewnętrzną. Nic nie wskazywało też na to, żeby Waltinowi nie należało ufać. Za każdym razem, kiedy go kontrolował, nic nie znajdował. Berg nie miał się do czego przyczepić, do niczego, co mogłoby wskazywać, że coś jest nie w porządku, abstrahując od wspomnianego klucza do skrytki na monety w jednorękim bandycie i kilku tego rodzaju drobiazgów. A jednak coś było nie tak. Berg wiedział, że coś jest nie w porządku, ale nie potrafił powiedzieć co.

Wszyscy współpracownicy Berga byli ludźmi ambitnymi, dokładnymi i zapracowanymi. Jeśli ktoś odbiegał od tego wzorca, Berg się go pozbywał albo przenosił na takie stanowiska, na którym ktoś taki mógł się sprawdzić w pracy, a jednocześnie przydać się do nadrzędnych celów. Mimo to czasami dochodziło do pomyłek. Podczas ostatniego spotkania z przedstawicielami rządu dużo czasu poświęcono na dyskusję o niepokojących danych dostarczonych przez jednostkę zajmującą się inwigilacją Kurdów. Minister sprawiedliwości przerwał im wtedy zaskakującym pytaniem: – Kim jest ten Kudo? Co to za ptaszek? Kudo? To jakieś nieszwedzkie nazwisko, prawie afrykańskie. Czy to Afrykanin? Wtedy nie miałby na imię Werner, pomyślał Berg, ale tylko potrząsnął głową i odpowiedział grzecznie: – Komisarz Kudo jest szefem jednostki zajmującej się inwigilacją Kurdów. To właśnie on

przygotował dla nas najnowszy raport. – Aha, teraz rozumiem – powiedział pełnomocnik i uniósł lekko brwi. – To dlatego podpisał się na tym raporcie? – A ja chciałbym spytać o nazwisko – powiedział minister. Nie zamierzał tak łatwo ustąpić. – Czy Kudo to nie jest nazwisko afrykańskie? – Z tego co wiem, jego ojciec był uchodźcą z Estonii i przyjechał do Szwecji po wojnie – odparł Berg. – Kudo. Nazwisko rzeczywiście brzmi z estońska. – Mnie się wydaje, że to przybrane nazwisko – odparł pełnomocnik, opuszczając brwi, a na jego twarzy pojawił się znany już wszystkim irytujący uśmiech. – Załóżmy całkiem hipotetycznie – kiwnął głową w stronę Berga – że jego ojciec miał na imię Kurt, a matka Doris. I że nie nazywa się Andersson, tylko Kudo. Powinniśmy się cieszyć, że nie pisze swojego nazwiska przez wielkie D – KuDo – zakończył wyłuszczanie swej teorii, kładąc szczególny nacisk na obie sylaby. Jednocześnie z niewiadomych względów zerkał na ministra. – No właśnie – odparł minister i zachichotał. – Bo wtedy można by pomyśleć, że jest Japończykiem. Jak w dżudo – dodał i klepnął szefa departamentu prawnego. Szef departamentu prawnego grzecznie się uśmiechnął, ale zachował milczenie. – Jeśli to dla panów ważne, mogę to sprawdzić – powiedział grzecznie Berg. Co za idioci. Jeden w ogóle się nie odzywa, a drugi jest chyba walnięty. – Byłoby znakomicie, gdyby pan to zrobił – powiedział pełnomocnik z przesadną uprzejmością. – Mogę się od biedy pogodzić z tym, że facet nie umie pisać i myśleć, bo innego nie mamy, ale ktoś, kto zmienia nazwisko, wzbudza moje podejrzenia. O co ci tak naprawdę chodzi?, zastanawiał się Berg.

To chyba jakieś ukryta wskazówka, pomyślał dwie godziny później. Siedział przy biurku i właśnie kończył przeglądać akta Wernera Kudo. Urodzony jako Werner Andersson, syn Kurta Anderssona i Doris, z domu Svensson. Dałem plamę, pomyślał Berg.

Nabór do sekcji kurdyjskiej okazał się zadaniem bardzo delikatnym. Trzeba było znaleźć ludzi ambitnych, dokładnych, takich, którzy chcą ciężko pracować, a jednocześnie potrafią zachować dystans wobec coraz bardziej fantastycznych historii dostarczanych przez informatorów. Werner Kudo pasował jak ulał, a opinię taką zyskał w dniu, kiedy w pewnej kafejce wyjawił jednemu z tajnych informatorów Berga, że w gospodarstwie w Smålandzie, w którym się wychował, mieszkały krasnoludki. Maleńkie ludziki ubrane w stroje z kreciego futra

w jego rodzinnym domu czuwały nad ludźmi, zwierzętami domowymi i zabudowaniami. O tym wszystkim opowiedział wtedy w kawiarni, a człowiek Berga zachęcał go do dalszych zwierzeń, uważnie słuchał i zapisywał w pamięci każde słowo. To również Berg znalazł dla Kudo idealnego partnera. Nazywał się Christer Bülling i to nazwisko też było przybrane. Nic dziwnego, bo urodził się we Vricklund. Wcześniej, aż do czasu, gdy wpadł w oko Bergowi, pracował na komendzie w Solna, w wydziale planowania. Berg dostał na niego namiar od komendanta policji miejskiej w Sztokholmie. Podczas jakiejś kolacji opowiedział mu o młodym policjancie z Solna, którego poznał na jakimś zebraniu. Zrobił na nim niezwykłe wrażenie. – Najinteligentniejszy policjant, jakiego kiedykolwiek spotkałem. Niektórzy nazywają go Profesorem – wyjaśnił komendant, co od razu wzbudziło zainteresowanie Berga. Berg był człowiekiem o rozległej wiedzy. Wiedział na przykład, że uroda to rzecz subiektywna, a ponieważ był absolutnie przekonany, że komendant policji w Sztokholmie to największy głupek ze wszystkich policjantów, jakich zna, już następnego dnia poprosił Waltina, żeby natychmiast prześwietlił Christera Büllinga, alias Profesora.

– Dlaczego nazywają go Profesorem? – zaczął Berg, kiedy tydzień później spotkał się z Waltinem. – Jeden z kolegów, z którym Bülling chodził do pierwszej klasy, uważa, że to z powodu okularów. Bülling był jedynym uczniem w ich klasie, który nosił okulary. Poza tym miał mocno odstające uszy i ogólnie rzecz biorąc, wyglądał śmiesznie – wyjaśnił Waltin. – Najpierw myślałem, że to z powodu ocen, ale według jednego z naszych psychologów dzieci nie potrafią wyrażać ironii w tak dobitny sposób jak dorośli. – No to mamy do czynienia z geniuszem? – podsumował Berg. – Nie do końca – odparł Waltin z westchnieniem. – Jeśli chcesz, mogę zdobyć test z komisji wojskowej. Psycholog twierdzi, że... – Nieważne – przerwał mu Berg. – Masz coś jeszcze? – Dość wcześnie został zwolniony z ćwiczeń w terenie. Na polecenie lekarza. Podobno cierpiał na lęk przestrzeni i miał problemy z nawiązywaniem kontaktów z ludźmi. Jest bardzo małomówny, prawie autystyczny. – Nie z tych, co ich wszędzie pełno? – spytał Berg. – No właśnie – odparł Waltin z przekonaniem. – Ma za to manię siedzenia i czytania wszelkich możliwych dokumentów. Według lekarza jest to jeden z objawów jego schorzenia. W jakimś stopniu uśmierza lęk. W departamencie planowania są z niego bardzo zadowoleni. Dostaje same pochwały.

Wcale mnie to nie dziwi, pomyślał Berg. – Czy zamierzasz kogoś zatrudnić? – spytał Waltin. – Do spraw Kurdów, na stanowisko szefa analiz. Jak myślisz? – Kudo i Bülling – skinął głową Waltin, akceptując wybór. – To będzie wzorcowa para. Poza tym mają dodatkowy zmysł, którego brakuje nam, zwykłym śmiertelnikom.

Po jakimś czasie Kudo i Bülling zaczęli stwarzać problemy. Cała akcja inwigilowania środowisk kurdyjskich zaczęła brać w łeb, ponieważ obaj podchodzili do swoich obowiązków śmiertelnie poważnie. Berg zaczął się nad tym zastanawiać. Obaj nie tylko nie orientowali się, po co tak naprawdę stworzono sekcję, w której obecnie pracowali, ale też nie potrafili się tego dowiedzieć własnymi kanałami. Podczas ostatniego spotkania z ministrem sprawiedliwości o mało nie doszło do wpadki. Co dziwne, to właśnie pan minister dokonał nieprzyjemnego odkrycia. Znalazł coś w dokumentach, które Berg powinien był wcześniej przeczytać. Ale nie zrobił tego. – Zastanawiam się, jak to właściwie jest z tajnym podsłuchem – powiedział minister. – Tak – odparł Berg, patrząc na niego obojętnie. – Jak to właściwie jest? W przepisach nic na ten temat nie znalazłem. Czy jest to jakoś uregulowane w którymś z tajnych rozporządzeń? – Jeśli chodzi o podsłuch telefoniczny, zasady jego stosowania reguluje specjalny... – Nie – przerwał mu minister. I tym razem w jego głosie dało się wyczuć poirytowanie. – Nie chodzi mi o telefony. Przecież oni nie siedzą w tym samym pokoju i nie rozmawiają ze sobą przez telefon. Musicie się przecież posługiwać ukrytym podsłuchem. To znaczy mikrofonami ukrytymi w ścianach, suficie, meblach i Bóg wie gdzie jeszcze. – Rozumiem – odparł Berg z wahaniem. – Sytuacja prawna jest trochę niejasna, jeśli mogę się tak wyrazić. Prawda, panie Gustavie? Berg spojrzał na szefa departamentu prawnego. Przeglądał dokumenty i sprawiał wrażenie, jakby nie był szczególnie zainteresowany wyjaśnieniem tej skomplikowanej kwestii. – Uważam, że pan Gustav to prawy człowiek – powiedział naciskany Berg. – Ilu z nas dostąpiło tej łaski, by móc dzierżyć w dłoniach zarówno wagę sprawiedliwości, jak i miecz władzy? – ciągnął dalej schlebiającym tonem, spoglądając jednocześnie przyjaźnie na szefa departamentu prawnego. O co mu chodzi?, zastanawiał się szef departamentu prawnego. Czuł, że jego ciało

przeszywa dreszcz. Może chce mi coś dać do zrozumienia? Jak on dziwnie wygląda, pomyślał Berg. Już od dawna zachowuje się tak dziwnie. Być może nadszedł czas, żeby go znowu sprawdzić. – No cóż – chrząknął szef departamentu prawnego. – Podjął pan tutaj bardzo szczegółową kwestię. Proponuję jednak, żebyśmy ze względu na brak czasu zajęli się tym po spotkaniu. Jestem do dyspozycji o każdej porze i w każdym miejscu. Żeby jednak ująć to w paru słowach: całkowicie się z panem zgadzam. Chodzi tu o bardzo skomplikowaną kwestię prawną. Minister sprawiedliwości wyglądał na prawdziwie uszczęśliwionego. – Tak też przeczuwałem – stwierdził z zadowoleniem. – Na czym to ja panu przerwałem?

Mimo wszystko miałem szczęście, pomyślał Berg, kiedy znalazł się w swoim gabinecie. Pełnomocnika premiera na tym spotkaniu nie było. Na godzinę przed poinformował, że nie przyjdzie. W ciągu ostatniego roku zdarzało się to coraz częściej. Mnie to absolutnie nie przeszkadza, pomyślał Berg.

Dzień po tym, jak szef departamentu prawnego otrzymał nominację na stanowisko doradcy naczelnego dowódcy armii zadzwoniła do niego sekretarka. Zapytała, czy znajdzie czas, żeby iść do krawca. – Do krawca? – zdziwił się. – Trzeba wziąć miarę na mundur – wyjaśniła. Ale ja nie chcę żadnego munduru, pomyślał szef departamentu prawnego. Lecz zanim zdążył to powiedzieć, uświadomił sobie, że jeśli nagle wybuchnie wojna, będzie musiał nosić mundur. Tak mówi prawo.

Nie odważył się jednak powiedzieć o tym ukochanej żonie. Poznali się kilka lat wcześniej. Oboje byli prawnikami o liberalnych poglądach. Rok później wzięli ślub. Domyślał się, że posiadanie w domu generała nie jest marzeniem jego żony. Pewnego wieczoru, kiedy po wykwintnej kolacji zasiedli na kanapie, aby posłuchać znakomitego nagrania II Symfonii Mahlera, zdobył się na odwagę i opowiedział jej całą tę straszną historię. – No cóż, staruszku – odparła pocieszającym tonem, klepiąc go po ramieniu. – Na tym świat się nie kończy. Idź na górę i załóż mundur, żebym mogła zobaczyć, jak w nim wyglądasz. Obiecuję, że nie będę się śmiać.

I rzeczywiście, nie śmiała się. Jej oczy rozbłysły namiętnie. Spojrzała na niego tak jak nigdy przedtem. I tak to się zaczęło.

Za pierwszym razem bawili się w wojnę. Ponieważ jej matka była Norweżką, a ona sama mówiła płynnie po norwesku, ustalili, że Szwecja będzie okupować Norwegię. Najpierw założył cały mundur, oczywiście bez butów – szybko je zdjął – i bez tej pieprzonej czapki, która kilka razy mu spadła. Generalnie jednak miał na sobie całość. Było to niezwykłe przeżycie. Potem wyszedł na balkon, żeby trochę ochłonąć, a gdy już się tam znalazł, skorzystał z okazji, żeby wznieść toast na cześć Jego Królewskiej Mości. Ale w tej samej chwili na balkon wyszła jego żona i zaciągnęła go z powrotem do środka, żeby kontynuować okupację i ustalić ostatnie warunki podpisania pokoju. Potem wszystko potoczyło się samo. Jak we śnie, pomyślał. Aż do tej chwili. Bo tym razem Berg chyba wpadł na ich ślad.

– Co teraz zrobimy? – spytał i spojrzał zatroskanym wzrokiem na żonę? Jaka ona piękna, pomyślał. Ale wszystko, co ma początek, musi się kiedyś skończyć. – E, tam! – odparła żona. – Na tym świat się nie kończy. Jest przecież tyle mundurów i strojów służbowych, które można wypożyczyć. Nie zastanawiałem się nad tym, pomyślał. – Czy masz na myśli coś konkretnego? – spytał ostrożnie. – Chciałabym się przebrać za pielęgniarkę – odparła, a w jej oczach pojawiły się te same błyski. – Co ty na to, staruszku? Czy w ostatnim czasie coś ci nie dolega?

Na kolejnym spotkaniu, tydzień później, szef departamentu prawnego zgłosił do omówienia dodatkową sprawę. A ponieważ coś takiego zdarzyło się po raz pierwszy, od razu wzbudziło niepokój Berga. Siedział jak na szpilkach aż do ostatniej chwili, a pocieszało go w tej biedzie tylko to, że pełnomocnik ministra znowu zapowiedział, że nie przyjdzie. – A więc – chrząknął szef departamentu prawnego – jak już wcześniej zapowiedziałem mojemu ulubionemu szefowi – tu skinął głową w stronę ministra sprawiedliwości, który też skinął mu głową – zrezygnowałem z funkcji doradcy prawnego naczelnego dowódcy. I to w trybie natychmiastowym. Mój następca zostanie mianowany już pod koniec tego tygodnia. – To przykre – powiedział Berg. Co teraz będzie?, pomyślał. – No cóż – odparł doradca, a jego głos zabrzmiał nieoczekiwanie chłodno. – Uznałem, że w związku z akcją, która ma na celu wyłapanie antydemokratycznych elementów w strukturach policji i wojska, istnieje ryzyko, że mogę stanąć w obliczu konfliktu interesów. I dlatego

postanowiłem podjąć taką decyzję – zakończył. – Być może jest to mądra decyzja – odparł Berg obojętnie. – Z pewnością – powiedział doradca i spojrzał na Berga. – I chociaż wszystkim nam brakuje konkretów w tej sprawie, to wolę, żebym sam uprzedził innych, niż żeby inni uprzedzili mnie. – To właśnie chciałem powiedzieć – stwierdził minister z fałszywą serdecznością. – Prawdę mówiąc, my też się nad tym zastanawialiśmy. Po ostatnim posiedzeniu rządu przyszedł do mnie premier i spytał, co z akcją Berga. Trwa już od dłuższego czasu. Co tu się dzieje?, zastanawiał się Berg. – Jak wygląda sprawdzanie naszych kolegów z policji i wojska? – spytał dwie godziny później Berg Waltina. – Całkiem dobrze – odparł Waltin i zrobił nieokreślony ruch ręką. – A raczej całkiem źle, jeśli mogę tak powiedzieć. Zależy, jak na to spojrzeć. – Mamy na nich coś? – spytał Berg. – Mnóstwo rzeczy. – To dobrze – stwierdził Berg.

III Między tęsknotą lata a chłodem zimy Quantico, stan Wirginia, grudzień Niedziela, 1 grudnia Johansson zasnął w sobotę o dziesiątej wieczorem, ale w jego głowie była już czwarta rano w niedzielę. Kiedy się obudził, nadal była czwarta rano, ponieważ znajdował się w akademii FBI w Quantico w stanie Wirginia. Natomiast jego głowa nadal przebywała przy ulicy Wollmar Yxkullsgatan w Sztokholmie, gdzie trwało niedzielne przedpołudnie. Mimo to czuł się rześki jak wiosenny poranek. Wprawdzie za oknem panowała nieprzenikniona ciemność, ale zanosiło się na ładny dzień. Na kartce z prognozą pogody wiszącej na tablicy ogłoszeń w recepcji zapowiadano brak opadów, kilka stopni powyżej zera i słońce. Jak widać, w takim miejscu niczego się nie zostawia przypadkowi. Johansson zastanawiał się, co ze sobą zrobić: dostosować się do zaleceń starszego brata czy raczej pójść na szybki spacer. Do świtu zostały jeszcze trzy godziny, a na całym terenie obowiązywały ścisłe zasady bezpieczeństwa. „Wysokiej rangi szwedzki policjant zastrzelony przez FBI podczas spaceru”, pomyślał Johansson i uśmiechnął się. Oczyma wyobraźni widział już nagłówki w gazetach. Na śniadanie nie mógł jeszcze zejść, bo stołówkę otwierano dopiero o siódmej, a poza tym nikt przy zdrowych zmysłach nie jada śniadań o pierwszej w nocy. Ciekawe, że w odróżnieniu od pozostałych kolegów ze Szwecji miał w pokoju łazienkę z prysznicem. Ich pokoje nie miały tak wysokiego standardu, więc musieli dzielić prysznic z innymi uczestnikami kursu mieszkającymi na tym piętrze. Johansson wykąpał się i postanowił, że jednak posłucha rad starszego brata. Zaczął rozmyślać o kobiecie, z którą rozmawiał tylko raz. Dzieliło go od niej siedem tysięcy kilometrów. Ciekawe, co teraz robi, pomyślał. W niedzielę raczej nie siedzi na poczcie. Potem wrócił do łóżka i doczytał do końca angielską powieść, którą wziął w podróż. Gdy otwarto stołówkę, był jednym z pierwszych gości. Starszy brat jednak miał rację, pomyślał, jedząc jajecznicę i gotowaną szynkę z żytnim chlebem. To nawet lepiej na apetyt.

Kiedy miał dziesięć lat, za jego wychowanie prawie całkowicie odpowiadał starszy brat. Miał sześcioro rodzeństwa. Był przedostatnim dzieckiem w rodzinie, a ponieważ rodzice musieli się zajmować dużym gospodarstwem, mieli zazwyczaj na głowie coś innego niż sprawy małego Larsa Martina. Nie było to całkiem konwencjonalne wychowanie – psychologom zjeżyłoby włosy na głowach – ale Johansson nie miał powodów do narzekań. Najstarszy brat zawsze był

dla niego miły. Jako pierwszy przestał go nazywać małym, nauczył go pływać, kiedy Lars Martin miał zaledwie pięć lat, a gdy podrósł, zabierał go ze sobą na polowania. Potrafił też dać wycisk innym braciom, jeśli byli dla niego zbyt niedobrzy. No i to on wprowadził go w tajniki dorosłego życia. Kiedy Lars Martin miał siedem lat, najstarszy brat pokazał mu w największym zaufaniu czasopisma pornograficzne. Tłuste białe kobiety z ogromnymi biustami, które między nogami miały niewiele więcej włosów niż Lars Martin. Wyczuwał w tym jednak pewien fałsz, bo jako częsty bywalec sauny widywał co innego. – Powinieneś właściwie poczekać z czytaniem takich gazet do czasu, aż wyrosną ci włosy na ciuliku – wyjaśnił mu brat. – Zresztą sam zauważysz kiedy. Jak będziesz miał chętkę – dodał ogólnikowo. Lars Martin tylko skinął głową. No bo co miał powiedzieć? – No właśnie – powiedział brat, wkładając do ust prymkę tabaki. – Oglądam je, kiedy się onanizuję. Łatwiej mi wtedy idzie – wyjaśnił. Onanizuję, powtórzył w myślach Lars Martin. Ale nie spytał, co to znaczy. – No właśnie – mówił dalej brat. – Przecież tu nie ma żadnych bab. Nie tak jak w Kramfors. Od trzech miesięcy najstarszy brat Larsa Martina pracował jako praktykant w firmie SCA w Kramfors, więc był już nie tylko o dziesięć lat starszym bratem, ale także człowiekiem bywałym w świecie. O czym on mówi?, zastanawiał się Lars Martin. Co to znaczy, że nie ma tu bab? Przecież jest ich pełno: mama Elna, siostry, babcia i ciotki. No i sąsiadka, pani Nordlund. Można o niej mówić, co się chce, ale jest o wiele grubsza niż kobiety w tych gazetach, które niedawno oglądał. A potem było już tylko coraz dziwniej. Najstarszy brat potrząsnął kiedyś z powagą głową i pogłaskał go po włosach. – Będziesz o tym wszystkim myślał, gdy nadejdzie pora. Dasz sobie spokój z waleniem konia, jeśli pod ręką będą panienki. Jak nie, to obciągaj sobie przynajmniej dwa, trzy razy dziennie. Kramfors, kobiety, walenie, obciąganie... o czym on gada?, zastanawiał się Lars Martin. – Bo inaczej zwariujesz – dokończył brat, z powagą kiwając głową. – Kurde – powiedział Lars Martin. – Jak to? – No tak – odparł brat. – Można wtedy zachorować na prostatę.

– Prostatę? – Tak jak nasz stary wujek Einar. Musieli go zawieźć do szpitala w środku nocy i wsadzili mu na kutasa całą katedrę, żeby się wreszcie mógł wysikać. – Całą katedrę, powtórzył w myślach Lars Martin. Siedział przed taką katedrą już prawie dwa semestry. Wujek był wprawdzie wielkim facetem, ale to chyba niemożliwe. – Taką szpitalną – wyjaśnił brat z przekonaniem. – Opowiadał mi o tym Bergqvist, kiedy poszedłem z nim na polowanie. Myśl, co chcesz. Katedra, to znaczy... cholera... – nie dokończył, tylko potrząsnął głową. Bergqvist był miejscowym lekarzem i choć ciągle chodził napity, cieszył się dużym szacunkiem. Starszy brat Larsa Martina chodził z nim na polowania, więc wszystko, co mówi, musi być chyba prawdą. Ale żeby od razu cała katedra? Może tylko katedra szpitalna, ale przecież nawet taka katedra jest niewiele mniejsza. Doktor Bergqvist był dwa razy większy od pani nauczycielki. – Posłuchaj dobrej rady: jak nie ma w pobliżu panienek, możesz sobie obciągać. I to przynajmniej dwa, trzy razy dziennie, bo inaczej zwariujesz – podsumował swoje rozważania brat.

* A więc jestem w mekce zachodniej policji i przyjechałem tu z pielgrzymką z Dalekiej Północy, pomyślał Johansson. A ponieważ był w znakomitym humorze, po śniadaniu wybrał się na poranny spacer. Nie znalazł jednak żadnych minaretów ani nie usłyszał muezinów nawołujących do modlitwy. Bo ta mekka znajdowała się zaledwie sto kilometrów na południe od Waszyngtonu, przy ujściu Potomaku, zatopiona dyskretnie wśród łagodnych, zalesionych wzgórz. W centrum kompleksu stało około dwudziestu budynków z cegły i gładzonego kamienia. Wzniesiono je w stylu powojennego funkcjonalizmu. Na poziomie parteru budynki łączyły się ze sobą siecią oszklonych korytarzy. W środku urządzono biura, laboratoria, sale treningowe, baseny pływackie, biblioteki, sale wykładowe, kawiarnię i trzy duże budynki mieszkalne, a w nich kilkaset pojedynczych pokojów o powierzchni od sześciu do dziesięciu metrów kwadratowych dla wykładowców, studentów i innych gości, którzy tu przebywali na stałe lub przybyli z wizytą. W zasadzie przypomina to nieduży amerykański uniwersytet, pomyślał Johansson. Nigdy wprawdzie w takim miejscu nie był, ale miał wyrobione zdanie o tym, jak taki niewielki nowoczesny uniwersytet wygląda. Typowy kampus, pomyślał. Ale wkrótce musiał zmienić zdanie. Na pewno nie był to niewielki nowoczesny uniwersytet.

Kilka kilometrów dalej znajdowało się niewielkie miasteczko Hogan’s Alley. Były tam sąd, kościół, szkoła, poczta, bank, sklepy, teatr i kasyno. Cechą wspólną wszystkich tych zabudowań było to, że tworzyły miasto na niby. To tutaj studenci akademii ćwiczyli i doskonalili umiejętności, we współpracy z wynajętymi aktorami, którzy udawali morderców, rabusiów, handlarzy narkotyków, złodziei, oszustów i szulerów. Prawdziwy Disneyland dla tych, co lubią się bawić w policjantów i złodziei, pomyślał Johansson i ruszył w stronę łagodnych, porośniętych lasem wzgórz. Znalazł tam tylko tory przeszkód, małpie gaje i strzelnice. Na pewno nie było to miejsce, gdzie przy bezchmurnym niebie można odbyć szybki spacer. Johansson domyślił się tego, kiedy zobaczył błotnistą, rozdeptaną ziemię i szkliste spojrzenia tych, którzy biegali po okolicy. Do diabła, pomyślał, przecież oni nie biegają, tylko zarzynają się na śmierć. To nie jest żaden uniwersytet z wykładowcami i studentami, tylko obóz szkoleniowy dla zakonu rycerskiego z zamkiem, fortyfikacjami, szrankami i salami do fechtunku, na którym ludzie szykują się do świętej wojny.

Kiedy wrócił do pokoju, dobry humor go opuścił. Zwłaszcza że zabrudził buty błotem. Położył się na łóżku, żeby trochę poczytać. Potem chyba zasnął, bo kiedy otworzył oczy, za oknem zaczęło się już ściemniać. Przespałem lunch, a za godzinę będzie kolacja, pomyślał i poczuł się trochę bardziej rześki. Po kolacji poszedł z dwoma pozostałymi policjantami ze Szwecji do pubu. Zamówili po piwie i rozmawiali o tym, co będzie się działo w następnych dniach. Co do jednego byli wyjątkowo zgodni: to miejsce przypomina koszary. Jedzenie im smakowało, wszędzie było czysto i przyjemnie, gospodarze byli gościnni, a jednak pierwsze wrażenie pozostało. Jest tu dokładnie tak, jak powinno być w zakonie rycerskim, pomyślał Johansson. – Zrobiłem rundkę po bieżni – powiedział komisarz z wydziału narkotykowego. Był znany jako fanatyk treningów. – Wszyscy biegali tak szybko, jakby ich ktoś gonił z lutownicą. Musiałem włączyć wyższy bieg, żeby mieć trochę spokoju. – A ja wybrałem się na szybki spacer – powiedział Johansson. – Główną ulicą, w tę i z powrotem. Ale wrażenia ze spaceru postanowił zachować dla siebie. – Hoover Road to na cześć Edgara Hoovera. Stał na czele FBI przez ponad pięćdziesiąt lat. To on zbudował to miejsce, w którym teraz siedzimy i przed pójściem do łóżka popijamy piwo – uzupełnił komisarz ze szwedzkiego Interpolu, wskazując z uśmiechem na szklankę z piwem. – Myślałem, że on stworzył całe FBI – zdziwił się Johansson. – To nie on – odparł komisarz i zdmuchnął pianę z górnej wargi. – FBI powstało w 1908 roku jako odrębny wydział departamentu sprawiedliwości. Hoover został szefem w 1924 roku, jako trzeci z kolei. Ale to on założył Akademię, do której nas zaproszono.

– No tak, człowiek uczy się przez całe życie – stwierdził Johansson i uśmiechnął się blado. W tym momencie jego kolega z wydziału narkotykowego pochylił się do przodu, chrząknął konspiracyjnie i machnął prawą ręką. – Słyszałem, że Hoover walczył w otwartej kategorii – powiedział. – To bardzo ciekawe – odparł policjant z Interpolu. – Jak widać, Hoover to jeden wielki miszmasz: szef FBI, macho, zdecydowany konserwatysta, religijny, amerykański, prawicowy chrześcijanin, bezlitosny tępiciel najmniejszych odchyleń lewicowych, że nie wspomnę o normalnych organizacjach lewicowych... A przecież żył w wieloletnim związku z innym agentem FBI. Mieszkali w domu Hoovera, a oficjalnie człowiek ten był jego szoferem, ordynansem i ochroniarzem. Ale i tak wszyscy się domyślali, że są parą. I że przy uroczystych okazjach Hoover ubiera się w sukienki. – Cholera – powiedział policjant z wydziału narkotykowego i potrząsnął głową. – Co za życie. – Miejmy nadzieję, że się kochali – zakończył Johansson, wznosząc szklankę.

Poniedziałek, 2 grudnia – piątek, 6 grudnia Dni mijały szybko. Rozplanowane z góry, podzielone na godziny według grafiku rozpisanego co do minuty, treściwe, wypełnione programem po brzegi. I nic więcej. Trzy posiłki dziennie – pół godziny na śniadanie, godzina na lunch i półtorej godziny na kolację. Potem wieczorne piwko w pubie. W grafiku ujęto to jako „własne zajęcia towarzyskie”. I o dziesiątej koniec dnia, choć program nie precyzował, że tak właśnie ma być. Narady, spotkania w grupach, wykłady, seminaria i godzina dziennie na ćwiczenia fizyczne. Wszyscy, którzy byli z tym miejscem związani zawodowo – agenci specjalni, wykładowcy i kierownictwo – wyglądali dokładnie tak, jakby byli klonami wzoru agenta przechowywanego w kwaterze głównej w Waszyngtonie. Średniego wzrostu, krótko ostrzyżeni, wyprostowani, podniesiona głowa, wzrok skierowany zawsze na osobę, z którą rozmawiają, szerokie barki, wąska talia, grube uda i prawie zawsze małe stopy i małe, grube dłonie. Tak, Sir… Dzień dobry, Sir… Nie, Sir… Dobry wieczór, Sir. Dźwięki, głosy, ubrania służbowe. Nieregularne odgłosy strzałów dobiegające ze strzelnicy, ostry dźwięk strzałów wydobywający się z luf karabinów strzelców wyborowych, serie wystrzeliwane z karabinów maszynowych. Dzikie okrzyki dobiegające z Hogan’s Alley świadczące o kolejnym dramacie wziętych do niewoli zakładników. Rekruci maszerujący równym krokiem w kolumnie, głosy brzmiące jak jeden chór, z którego trudno wyłapać pojedyncze słowa, w drodze z jednych ćwiczeń na drugie, niebieskie czapki bejsbolówki, niebieskie kurtki, luźne spodnie wpuszczone w ciężkie buty.Yes, Sir... Good Morning, Sir... No, Sir… Good Evening, Sir*.

Najciekawiej było w środę. Po południu zaplanowano dwie godziny ćwiczeń, więc Johansson zamienił dwie godziny szybkiego spaceru główną ulicą na dwie godziny basenu. Poprzedniego dnia kupił sobie kąpielówki z emblematem FBI. Zastanawiał się nad zakupem czapeczki bejsbolowej z takim samym emblematem i w końcu i na to się zdecydował. Na wszelki wypadek. Na pływalni spotkał specjalnego agenta Backstroema, który z racji pochodzenia pełnił rolę opiekuna grupy skandynawskiej. On też wyglądał jak przechowywany w Waszyngtonie wzorzec. – Sir – powiedział Backstroem. Wciągnął brzuch i wyprężył klatkę piersiową. – Zamierza pan pływać, Sir? Nie, odparł w myślach Johansson, bo choć o istnieniu agenta Backstroema dowiedział się dopiero przed trzema dniami, nienawidził go całym swoim norrlandzkim sercem. Zamierzałem posłuchać koncertu Wikingów i dlatego przyszedłem na pływalnię FBI, siedemdziesiąt kilometrów na południe od Waszyngtonu, w samych kąpielówkach. Ale nie powiedział tego głośno. – Tak – odparł Johansson. – Postanowiłem skorzystać z okazji i jak już tu jestem, to trochę popływam. – Very good, Sir – powiedział Backstroem, zerkając na wiszący na ścianie sprzęt ratowniczy. – Byłbym wdzięczny, gdyby zechciał pan zmierzyć mi czas. Tak, Sir. Bardzo dobrze, Sir – Yes, Sir. Very good, Sir*. Ile długości? – Pięćdziesiąt – odparł Johansson. Skinął głową i zsunął się do wody tym samym wypróbowanym ruchem, którym ze skały zsuwa się do wody foka. Po czterdziestym nawrocie Backstroem prawie zwariował. Biegał wzdłuż basenu i wymachiwał rękami. Wskazywał na stoper i pokazywał co jakiś czas różną liczbę palców. Kiedy Johansson wyszedł na brzeg i wytrząsnął wodę z włosów, Backstroem wyglądał na całkowicie załamanego. – Sir – wydusił w końcu, pukając palcem w stoper. – Jest pan znakomitym pływakiem, Sir. – Takim sobie – uśmiechnął się uprzejmie Johansson i skinął głową. – Dawno nie pływałem. Gdzie są prysznice? Backstroem wskazał mu drogę i wykonał zachęcający gest ręką. Żeby się tylko we mnie

nie zakochał, pomyślał Johansson.

Poobiedni odczyt był dość interesujący. Johansson jako jeden z niewielu otrzymał zaproszenie na prezentację ostatnich nowinek w zakresie walki z przestępczością. Miał się między innymi nauczyć sporządzać rys psychologiczny sprawcy ciężkiego przestępstwa z użyciem siły. Referował szef jednostki utworzonej niedawno w ramach FBI. Miała się specjalizować w badaniu zachowań. Mężczyzna był mniej wiecej dwadzieścia lat starszy od specjalnego agenta Backstroema, ale od razu dało się zauważyć, że ulepiono go z tej samej gliny. Na podsumowującą dyskusję przeznaczono ostatnie pół godziny. Z tego co Johansson zrozumiał, seryjnych morderców można podzielić na sześć kategorii. Ogólnie dzieli się ich na morderców aspołecznych, którzy mają w nosie to, co inni myślą i robią, i antyspołecznych, którzy nienawidzą innych bez względu na to, co sądzą i robią. Dwa razy trzy to sześć, stwierdził Johansson. Tego nauczył się już w pierwszej klasie. A to co?, zastanawiał się, patrząc na okropne zdjęcia, które prelegent rzucił na ekran z rzutnika. Okazywał przy tym niezdrowy zachwyt, najwidoczniej cechujący wszystkich ekspertów od profili sprawców. Na początek zdjęcie faceta, który pewnego dnia zastukał do drzwi sąsiada. Sąsiad kupił niedawno żółtego kanarka. Trzymał go w klatce. Nasz przestępca nienawidził wszystkich, którzy hodują kanarki. A tak naprawdę nienawidził wszystkich ludzi. Kiedy więc sąsiad otworzył, uderzył go w głowę metalowym prętem. Potem wciągnął go do przedpokoju i na wszelki wypadek dołożył mu jeszcze dwa razy. Tak go to podnieciło, że zrobił kupę na jego wycieraczkę. Kiedy jednak podciągnął spodnie, nie potrafił sobie przypomnieć, co chciał sąsiadowi powiedzieć. Zapomniał nawet wypuścić kanarka z klatki. Potem przeszedł przez kałużę krwi, wyszedł na korytarz i wrócił do siebie. Siadł przed telewizorem i oglądał jakiś program, podgryzając chrupki. – Szanowni panowie – powiedział prelegent. W jego głosie słychać było zarozumialstwo, tak charakterystyczne dla ignorantów, którzy są przekonani, że zjedli wszystkie rozumy świata. – Co o tym wszystkim myślicie? Czy mogę poznać wasze opinię? Typ antyspołeczny, przypadek przestępczości niezorganizowanej, pomyślał Johansson, ale zanim zdążył podnieść rękę, zgłosił się policjant z wydziału zabójstw Komendy Głównej Policji. Strasznie upierdliwy stary zgred. Po trzydziestu latach służby nadal zajmował się szukaniem sprawców przestępstw. Bardzo dobrze mówił po angielsku. – Zrobił to sąsiad. Prelegent wyglądał na wstrząśniętego.

– Załatwiłeś go – powiedział Johansson, kiedy po wykładzie i bardzo ożywionej dyskusji

wyszedł z Duńczykiem na przerwę, żeby się napić kawy. – Tak – odparł Duńczyk. – Ci pieprzeni inteligenci. Nienawidzę ich. – Obowiązują tylko trzy zasady – odparł Johansson i uśmiechnął się. – Jakie? Mogę wiedzieć? – Pogodzić się z sytuacją, nie komplikować jej zanadto i unikać przypadków – odparł Johansson. – Jesteś w dechę – powiedział komisarz niezwykle ciepłym głosem i położył Johanssonowi dłoń na ramieniu.

W czwartek Johansson zadzwonił do Jarnebringa. Po pierwsze chciał się dowiedzieć, czy coś się wydarzyło. Po drugie poprosił go o adres Krassnera. Sam nie wiedział dlaczego, ale skoro już tu był, postanowił skorzystać z okazji i zobaczyć, jak Krassner mieszkał. Może porozmawia z sąsiadami, trochę się rozejrzy. Miał już adres jego byłej dziewczyny, ale nie bardzo wiedział, po co go zapisał przed wyjazdem w notatniku. – Witaj, bracie – powiedział Jarnebring ciepłym głosem. – Jak leci? Żłopiesz piwo i chodzisz na dziewczyny czy kujesz w szkolnej ławie? Po krótkim wstępie Johansson przeszedł do rzeczy. – Co słychać w sprawie Krassnera? – spytał mimochodem. – Widzę, że nigdy nie dajesz za wygraną – odparł Jarnebring. – Wczoraj zamknąłem sprawę. Samobójstwo. – A nie masz przypadkiem jego adresu? Tutaj, w Stanach? – A po co ci jego adres? Chcesz przesłać wieniec? – Nie. Pomyślałem tylko, że skoro już tu jestem... – To skorzystasz z okazji i sprawdzisz, jak mieszka, może pogadasz z sąsiadami, rozejrzysz się trochę... – Mniej więcej. – Jasne. Tylko nie słuchaj żadnych głupot. No, znalazłem. Masz papier i długopis? – Dawaj.

W piątek po południu, kiedy Johansson i dwaj jego towarzysze siedzieli w samolocie do Nowego Jorku i popijali whisky, chcąc w ten sposób zneutralizować smak amerykańskiego piwa, które pili przez cały tydzień, policjant z wydziału narkotykowego nagle się roześmiał. – Okej – powiedział Johansson. – Opowiedz nam. – Dobrze. Przypomniałem sobie poprzednią konferencję, na której byłem. Policjanci z wydziałów narkotykowych spotkali się wtedy na promie do Finlandii. – No i? – Tamta konferencja nie przypominała tej, na której właśnie byliśmy – odparł ze śmiechem. – Rozumiem, co masz na myśli – powiedział Johansson i z uśmiechem pokiwał głową.

IV Opada swobodnie jak we śnie Sztokholm jesienią Właściwie to nie za często chodziłem tej jesieni na grzyby, myślał Berg, sięgając pamięcią do czasów, zanim to wszystko się wydarzyło. Mieli z żoną niewielką działkę w Roslagen i jesienią zazwyczaj jeździli tam na grzyby. Berg lubił je zbierać, chodzić po lesie i myśleć o różnych sprawach, podczas gdy jego żona biegała jak fryga od krzaka do krzaka. Potem nie musieli już kupować grzybów. Wprawdzie jako szef biura Berg zarabiał więcej niż prawie wszyscy jego koledzy policjanci, ale jak zwykł mawiać, ziarnko do ziarnka, a zbierze się miarka. Ale tej jesieni było całkiem inaczej. Jego polityczni przełożeni zaczęli okazywać coraz większe zaangażowanie, a pełnomocnik premiera znowu zaczął przychodzić na spotkania. Mówiono o nim, że jest człowiekiem inteligentnym, więc Berg spodziewał się, że będzie wykorzystywał dar, którym obdarzył go Stwórca, o wiele lepiej. Nie mówił już, jak dawniej bywało, z ironią. Zaczął być perfidny. Żeby właściwie odpowiedzieć na jego pytania, Berg musiał wytężyć wszystkie zdolności analityczne. Raport rodził się w bólach, ale w końcu powstał: „O ugrupowaniach wrogo nastawionych do porządku konstytucyjnego, jak również o wrogich elementach w jawnych strukturach sztokholmskiej policji”. Pod koniec pracy nad dokumentem Berg musiał się osobiście zająć jego treścią i stylem, chociaż jego współpracownicy na pewno dali z siebie wszystko. Do pracy nad raportem oddelegował przecież najlepszych ludzi. Z powodzeniem mógłby ich skierować do innych zadań. Niestety to on sam określił ramy dokumentu i wymyślił tytuł. Przez pewien czas można było nawet odnieść wrażenie, że jest tą pracą pochłonięty tak bardzo, że można by go zepchnąć gdzieś na bok, gdzie łatwo mógłby stracić nad wszystkim kontrolę. Przypadek jego bratanka też został opisany, z czym Berg się oczywiście liczył. Ale gdy praca dobiegła końca, musiał niestety przyznać, że ten drobny fragment pochłonął tyle jego energii co cała reszta. Czy w raporcie, który miał przedstawić przełożonym, powinien umieścić nazwiska swoich współpracowników z biura, jakie pojawiały się w różnych materiałach? Z pewnością nie, byłoby to sprzeczne z zasadami, a poza tym mogło go narazić na niepotrzebne ryzyko. Czy należy poinformować o wszystkim? Prawdopodobnie tak. Czy ktoś będzie go o to pytał? Prawdopodobnie nie. Czy zostanie to wykorzystane przeciwko niemu, i to bez względu na to, co zrobił do tej pory lub co robi teraz? Z całą pewnością tak.

Raport był niezbyt długi. Łącznie z załącznikami liczył ponad sto stron. Opisano w nim między innymi grupę policjantów, których łączyło to, że prawie wszyscy pracowali w policji

porządkowej w centrum Sztokholmu i oddzielnie lub wspólnie, na różne sposoby i z różną częstotliwością, dawali wyraz swoim prawicowo-ekstremistycznym, a nawet nazistowskim poglądom. Istnieje grupa policjantów, którzy przy lada okazji całkiem otwarcie wyrażają się lekceważąco albo nawet z nienawiścią o kobietach policjantkach, o imigrantach, o socjaldemokratach, ogólnie rzecz biorąc – o ludziach jako takich. Mówiąc precyzyjnie – o szeroko rozumianej lewicy. W zasadzie o wszystkich, z wyjątkiem ich samych. Są też tacy, którzy w obecności innych ludzi zachowują się w sposób niedopuszczalny, co budzi wielkie zdziwienie innych policjantów. Na przykład po wewnętrznej stronie krawata noszą swastykę, witają się hitlerowskim pozdrowieniem, wznoszą toast na cześć Hitlera, rozmawiają o zastrzeleniu premiera albo o pozbyciu się wszystkich imigrantów. Istnieje w ich gronie tak zwane twarde jądro, które prowadzi rozmaitą działalność: odbywają regularne spotkania, a wobec otoczenia zachowują ostrożność i dyskrecję. Właśnie do tego wąskiego grona trafił bratanek Berga. Stał się postacią pierwszoplanową, formalnym, a zarazem nieformalnym szefem. Należy jednak zauważyć, że jego przełożony wypowiada się o nim pochlebnie. Twierdzi na przykład, że należy do najlepszych policjantów w okręgu, a jego pracę i zachowanie ocenia pozytywnie. Spotkania odbywają się zarówno w wynajętych lokalach, jak i w siedzibie policji. Na łonie natury organizują wspólne ćwiczenia i oddają się innym rozrywkom. Jadają razem kolacje w tak zwanym męskim klubie. Zapraszają na nie specjalnych gości, słuchają wykładów o zaletach życia w Afryce Południowej, o Hitlerze i jego ideologii, o tym, dlaczego Nagrody Nobla nie przyznano żadnemu Murzynowi, i o lewicowych odchyleniach prasy. Puszczają niemieckie marsze, a przed jedzeniem, w trakcie jego i po nim wykonują gest hitlerowskiego pozdrowienia. „Należy jednak zaznaczyć, że podczas takich spotkań alkohol spożywają w umiarkowanych ilościach”, podkreślał informator Berga w jednym raportów. Prezentacja raportu dla kierownictwa politycznego odbyła się w Rosenbad, w niebieskim pokoju na szóstym piętrze. Za oknem świeciło blade wrześniowe słońce. Może być ciężko, pomyślał Berg. – O ile dobrze policzyłem – zaczął pełnomocnik, spoglądając na Berga swoim irytującym, trochę szyderczym wzrokiem – co dla osoby interesującej się matematyką nie było aż tak trudne, raport obejmuje od stu pięciu do stu piętnastu policjantów z różnych sekcji sztokholmskiej policji porządkowej. Łączy ich to, że żywią pewien szacunek dla... – tu przerwał, jakby delektował się słowem, które za chwilę chciał wypowiedzieć – dla brązowego i czarnego koloru na politycznej palecie. Berg skinął głową, ale nie odezwał się. Do czego on zmierza?, pomyślał. – Ilu policjantów pracuje w sekcjach, o których wspomina raport? – spytał pełnomocnik. – Od tysiąca dwustu do tysiąca pięciuset. Żałuję, że nie mogę podać dokładniejszej liczby. A więc zaczynamy już liczyć procenty, dodał w myślach. – Dziewięciuset siedemdziesięciu. Na podstawie danych, które dostarczono mi z Komendy Głównej Policji w Sztokholmie. Co daje od jedenastu do dwunastu procent.

Oczywiście jeśli w pośpiechu nie zrobiłem błędu. Nie udawaj, pomyślał Berg, ale i tym razem się nie odezwał. – Całkiem możliwe – powiedział Berg. – Ale wydaje mi się, że dane, którymi pan dysponuje, są zaniżone. Ledwie tysiąc policjantów... hm, jestem prawie pewien, że jest ich więcej. – Okej. Jeśli więc wyliczymy procent z owych tysiąca pięciuset, jak pan wspomniał, daje to od siedmiu do ośmiu procent. Brzmi to dość pocieszająco. – Siedem procent to i tak źle – odparł Berg. – Informację o tym, że jest tam zatrudnionych dziewięciuset siedemdziesięciu policjantów, otrzymałem od komendanta głównego policji. Twierdzi pan, że komendant mógł nie doszacować liczby policjantów aż o pięćdziesiąt procent? Przecież to najgłupszy policjant w Szwecji i chyba jedyny, który głosuje na socjaldemokratów, jeśli wierzyć w to, co mówi. Całkiem możliwe, że rzeczywiście się pomylił, pomyślał Berg. – Być może to mnie źle poinformowano – odparł Berg. – W każdym razie i tak źle to wygląda. – Czy ta setka, o której wspomina raport – kontynuował pełnomocnik, jakby myślał na głos – stanowi czubek góry lodowej, czy też raczej udało się panu szczęśliwie wyłapać wszystkich? – Pewne niedoszacowanie należy zawsze uwzględnić – odparł Berg, przyjmując postawę obronną. – Jeśli przyjrzymy się ich poglądom, odwołując się do tak zwanych normalnych ludzkich zachowań – przy czym nie mam tu na myśli tego, że ktoś biega po okolicy i woła Heil Hitler, śpiewa Die Fahne Hoch i nosi czapkę z trupią czaszką... – Ale takie ryzyko też istnieje, niestety – odparł Berg. Do czego on zmierza?, pomyślał. – ...tylko ogranicza się do cichej akceptacji takich zachowań, sporządza notatki służbowe tak, a nie inaczej, a także w taki sposób układa grafik dyżurów i planuje pracę, żeby w służbie zewnętrznej nie było kobiet, jak również nie przyjmuje do szkoły policyjnej imigrantów... to rozumiem, że ktoś taki nie zostanie objęty inwigilacją przez pańskich pracowników? Nie, pomyślał Berg. Po co miałbym to robić? Ale oczywiście tego nie powiedział. – Odpowiedź brzmi: nie, nie zostanie – odparł Berg i w tej samej chwili pożałował, że to powiedział.

– Nie zostanie – powtórzył jego słowa pełnomocnik i zrobił taką minę, jakby właśnie zjadł jakiś przysmak. – Wygląda to na poważny błąd w metodologii prowadzenia tego rodzaju badań. Nie daj się złapać, pomyślał Berg. Obróć to na swoją korzyść. – Rozumiem jednak, że zastanawiał się pan nad tym wszystkim i ma dla nas konkretne propozycje – mówił dalej pełnomocnik. – Hm, propozycje. Bez względu na to, czy takich ludzi jest tylko pięć, czy aż pięćdziesiąt procent, musimy znaleźć sposób, żeby się ich pozbyć. Najlepiej od razu, a w najgorszym wypadku jak najszybciej. Mówimy tu o szwedzkiej policji, a nie o SS, SA czy gestapo. Nie mówimy też o Tajnej Szwedzkiej Policji Państwowej, hestapo, jak ją w tamtych czasach nazywano. Ależ to wszystko naiwne, pomyślał Berg. Związki zawodowe nigdy się na to nie zgodzą. Przynajmniej tego powinieneś się nauczyć. – Dostrzegam niestety pewne problemy z ustawodawstwem i zasadami bezpieczeństwa na rynku pracy, jak również ze związkami zawodowymi, że wymienię tylko kilka głównych czynników – stwierdził na koniec i wzruszył ramionami.

Sytuacja nie zmieniła się na lepsze. Rozmowa przeciągnęła się o prawie dwie godziny. Berg nie mógł po prostu powiedzieć, że musi wyjść. Zwłaszcza że rozmawiali o pewnych sprawach i mieli nadzieję, że się nimi zajmie. – Myślałem o pańskim świetnym raporcie dotyczącym służby bezpieczeństwa i wojska, w którym obie te instytucje uznał pan za wielkie zagrożenie dla demokracji – powiedział pełnomocnik. – I nie chodzi mi o tych wszystkich, którzy noszą mundury i są wymienieni w raporcie. To nie drogówka spędza mi sen z powiek – dodał, ale i tym razem zabrzmiało to tak, jakby głośno myślał. – Mnie też – zgodził się minister sprawiedliwości. Zabrał głos po raz pierwszy od półgodziny. – Zwłaszcza od dnia, kiedy przestałem jeździć samochodem – dodał i roześmiał się. – Rozumiem – odparł grzecznie Berg. – A więc? – Jak by pan określił swoich współpracowników: są bardziej czy mniej godni zaufania od tych, których pan opisał? – To oczywiście zupełnie inna kategoria ludzi – odparł z naciskiem Berg. – Zachowanie i poglądy opisane w raporcie nigdy nie były, nie są i nie będą u nas tolerowane. Wreszcie robi się trochę bezpieczniej, pomyślał.

– Policjanci zatrudnieni w służbie bezpieczeństwa są bardziej inteligentni od zwykłych policjantów – zauważył pełnomocnik. – Bardziej się kontrolują, są dyskretni... mówiąc w skrócie, zachowują się jak przeciętni ludzie. Przede wszystkim są jednak dyskretni, prawda? – Tak jest – zgodził się Berg. Dopiero teraz się domyślił się, do czego pełnomocnik zmierza. Na szczęście są o wiele dyskretniejsi niż wszyscy inni, pomyślał. – Ktoś, kto się stara o zatrudnienie w służbie bezpieczeństwa, a wcześniej podnosił rękę w faszystowskim pozdrowieniu, nie ma szans – stwierdził krótko pełnomocnik. – To grupa dość trudna do rozpracowania. – Co pan ma na myśli? – spytał Berg, choć dobrze wiedział. – Są bardziej uzdolnieni, małomówni, dyskretni... po prostu zachowują się zwyczajnie. Ale co myślą? Przecież wszyscy są policjantami, pochodzą z podobnych rodzin, mają takie samo wykształcenie, te same doświadczenia. Wielu z nich jest policjantami od urodzenia. – Mam pełne zaufanie do wszystkich, którzy dla nas pracują – odparł Berg z jeszcze większym naciskiem. – I właśnie to nas różni – powiedział pełnomocnik. – Proszę mnie źle nie zrozumieć – dodał szybko. – Chodzi mi tylko o to, że głupcy, którzy publicznie ujawniają swoje poglądy i zamiary, działają na mnie uspokajająco. Niepokoi mnie reszta. Mnie też, pomyślał Berg, ale nie zamierzał się z tym zdradzać. Zerknął na zegarek, w nadziei, że zebranie zaraz się skończy. Inaczej będzie musiał coś wymyślić, bez względu na konsekwencje. – Zajmijmy się czymś zupełnie innym – powiedział pełnomocnik, obserwując Berga spod na wpół opuszczonych powiek. Od tej pory będę tylko kiwał głową, pomyślał Berg – i kiwnął głową. – Chodzi mi o konkretną sprawę. A mianowicie żebyśmy spróbowali podążyć tokiem myślenia opisanych osób, abstrahując zupełnie od jakości i treści owych myśli. Mówię o tak zwanych kolegach opisanych w raporcie. – Tak? – odparł Berg pytającym tonem. Chyba nigdy się nie nauczysz, pomyślał poirytowany. – Co im się nie podoba najbardziej? Jakiś człowiek, zjawisko społeczne, coś, co ktoś robi, rzecz? Co ich łączy? Jaki mają wspólny mianownik? Ach, o to chodziło, pomyślał Berg. – Premier – odparł Berg. – Jeśli chodzi panu o konkretną osobę, to wydaje mi się, że

nieodmiennie obiektem ich nienawiści jest premier. – Czy dlatego używają jego portretu podczas ćwiczeń strzeleckich? – spytał pełnomocnik i nie wiadomo dlaczego szeroko się uśmiechnął. – Akurat o tym mnie nie poinformowano – odparł Berg, ale odniósł wrażenie, że pełnomocnik go nie słyszał. Siedział wygodnie na krześle, odchylony do tyłu, z na wpół przymkniętymi powiekami, z dłońmi splecionymi na grubym brzuchu. I tylko przestał się uśmiechać. Ten facet naprawdę ma nie wszystko po kolei, pomyślał Berg. Zanim się rozstali, uzgodnili, że sprawę należy potraktować bardzo poważnie, priorytetowo. Poza tym trzeba rozszerzyć zasięg inwigilacji. Jak to wygląda na terytorium całego kraju? Jak w strukturach służby bezpieczeństwa i wojska? Czy premierowi i najwyższym władzom politycznym ktoś grozi? Konieczne jest przygotowanie raportu obejmującego całość tych spraw, i to jak najszybciej. Ma opisywać wszystkie szczegóły, nawet jeśli niektóre mogą mieć nieprzyjemny wydźwięk. Sporządzenie raportu zlecono Bergowi i jego współpracownikom. Co tu się dzieje?, zastanawiał się Berg, jadąc służbowym samochodem do biura przy Kungsholmen. Na dworze jest już ciemno, niedługo zacznie się zima. Co się stało z latem? Kiedy wracał do biura, miał nadzieję, że zastanie Waltina i razem zastanowią się nad sytuacją. Lecz po przyjeździe dowiedział się, że Waltin czekał na niego do ostatniej chwili, ale w końcu musiał wyjechać na miasto w pilnej sprawie. Obiecał, że się odezwie następnego dnia rano. – Jeśli nie ma pan nic przeciwko temu, to i ja zniknę – powiedziała sekretarka z grzecznym uśmiechem.

Następnego ranka wreszcie się spotkali. Waltin był jak zwykle świeży, elegancko ubrany i pachniał wodą po goleniu. Berg też czuł się lepiej. Leżał i wiercił się w łóżku do północy, aż w końcu dał sobie spokój. Poszedł do gabinetu i usiadł nad papierami. Potem znowu próbował zasnąć, ale i tym razem z miernym skutkiem. Dopiero o czwartej nad ranem zapadł w drzemkę, a kiedy jadł z żoną śniadanie, zaproponowała, żeby wziął zwolnienie lekarskie i został w domu. – Bo chyba ja nie będę mogła ci w niczym pomóc – stwierdziła. Berg potrząsnął tylko głową i godzinę później siedział już przy biurku. Zanim wyszedł z domu, wrzucił jeszcze swoje nocne zapiski do stojącej w gabinecie niszczarki. Waltin musiał się zadowolić kartką, na której zapisał trzy punkty. Uzupełnił je ustnym raportem z wydarzeń poprzedniego dnia.

– Aha – powiedział Waltin i oddał Bergowi kartkę. – Mam wrażenie, że chodzimy po kruchym lodzie. Berg dał mu skinieniem głowy znak, żeby mówił dalej. – Jeśli zaczniemy realizować pierwszy punkt, dotyczący poszerzenia, pogłębienia i uzupełnienia inwigilacji niektórych naszych kolegów, to, mówiąc najoględniej, narobimy sobie mnóstwo kłopotów. – Jakich? – spytał Berg. – Po pierwsze pojawi się praktyczny problem z gromadzeniem danych. Podam ci przykład. Jeden z moich ludzi, który werbuje informatorów, dostał jakiś czas temu cynk, że ktoś mógłby zbierać dla niego informacje. To absolwent szkoły policyjnej, który za kilka miesięcy otrzyma uprawnienia policjanta. Na praktykę wysłali go na komisariat w Östermalm. Wydawało nam się, że świetnie się nadaje, żeby przeniknąć do środowiska, które nas interesuje. – No i? – Problem polega na tym, że on już w tym środowisku tkwił. Trafiliśmy na niego całkiem przypadkowo. A o ilu takich nic nie wiemy?, pomyślał Berg i westchnął. – Załóżmy, że uda nam się jakoś ten problem rozwiązać – kontynuował Waltin. – Że dotrzemy do jądra, że znajdziemy te... moce – dodał i uśmiechnął się lekko. – No i? – spytał Berg, a jednocześnie dał mu głową znak, żeby mówił dalej. – Wtedy będziemy musieli się martwić tylko o treść i zawartość, a jeśli spróbujemy coś w tym kierunku zrobić, możemy równie dobrze... – Waltin wzruszył ramionami. – Wiesz, o co mi chodzi. I ty, i ja już coś takiego przeżyliśmy. Co by się wtedy z nami stało? Żaden z nas nie wygląda raczej na samobójcę. Powinieneś wiedzieć, co mam na myśli, bo miałeś już takiego w rodzinie, pomyślał Waltin, ale nic nie powiedział. – Propozycje – powiedział Berg. – Po pierwsze musimy to wszystko przeciągnąć. Zasłonić się trudnościami, żeby wyjaśnić, dlaczego to tak długo trwa, a jednocześnie uważać, żeby wszystkiego nie popsuć. – Po drugie? – Wyciszyć jakoś to, co zrobiliśmy do tej pory. Już i tak za dużo dostali. To był błąd. Berg skinął głową. Bo jakie mamy inne wyjście?, pomyślał. Że zastąpi mnie ten

komendant ze Sztokholmu? – Zrobimy tak – powiedział Berg. – Zastanów się nad planem i daj mi konkretne propozycje. Waltin skinął głową i uśmiechnął się w swój zwykły sposób. – Na kiedy tego potrzebujesz? – Najchętniej na teraz, ale ponieważ to ty masz się tym zająć, przygotuj to na jutro rano. Waltin jest bystry, pomyślał Berg. Myśli podobnie jak ja. Pytanie tylko, czy mogę mu ufać w takim samym stopniu jak sobie samemu.

To może poczekać, zdecydował Berg. Boże, pomyślał, zostało mi jeszcze dziesięć lat. – Groźby pod adresem najważniejszych osób w państwie – kontynuował Berg. – Mógłbym ich w tym utopić – odparł Waltin i nie wiadomo dlaczego zabrzmiało to tak, jakby był zachwycony. – Listy, rozmowy telefoniczne, donosy, materiały z inwigilacji, podsłuch. You name it. Jest z czego wybrać. – No to co robimy? Trochę ich nastraszymy czy raczej uspokoimy? – Sądzę, że powinniśmy im zostawić swobodę wyboru – powiedział Waltin. – Postraszymy ich, na ile to będzie konieczne, a jednocześnie wyjaśnimy, że pożytek z takich typków polega jedynie na tym, że głównie gadają i nigdy nie przechodzą do czynu. Berg skinął głową. Tak zrobimy, pomyślał. – Pan pełnomocnik staje się upierdliwy. Czy mamy jakieś groźby pod jego adresem? Waltin potrząsnął głową. – Ani jednej. – Czyżby go tak powszechnie szanowano? Cieszy się dużą popularnością? – Nie sądzę. Jest tak z prostej przyczyny: prawie nikt nie wie o jego istnieniu, a ci, co go znają, być może nie za bardzo się orientują, jaki ma zakres obowiązków. No, może z wyjątkiem kilku najwyższych rangą osób. Jak chcesz, mogę się trochę rozejrzeć. Dowiem się, czy jednak mu nie grożono. – Daj sobie spokój – odparł Berg, potrząsając głową. – Nie chcę nie spać w nocy z jego powodu.

Po lunchu Berg miał umówione spotkanie z Kudo i Büllingem. Mieli się spotkać na stanowczą prośbę tego drugiego. To, co obaj mieli do przekazania, było podobno tak ważne, że postanowili opowiedzieć o wszystkim bezpośrednio Bergowi. Stawili się punktualnie, bo gdy Berg zjawił się z pięciominutowym opóźnieniem, czekali już na niego w salce konferencyjnej. Dziwna para, pomyślał Berg, witając się z nimi. Kudo był niewysoki, ciemny, chudy, wysportowany, elegancko ubrany i najwidoczniej świadom tego, że robi dobre wrażenie. Biła od niego stanowczość i podobnie jak wielu innych policjantów, którzy przypominali go wyglądem, a których Berg poznał w ciągu ponad trzydziestu lat służby, zawsze próbował skruszyć dłoń osobie, z którą się witał. Bülling był wysoki, chudy, miał jasne włosy i chodził z opuszczoną głową, a gdy podawał komuś rękę, patrzył z ukosa. Dłoń miał szczupłą i mokrą od potu, a gdy Berg ją puścił, od razu schował ją do kieszeni marynarki. Spocone dłonie, pomyślał Berg, i w jego głowie od razu zapaliła się czerwona lampka. Obfite albo powierzchowne pocenie się dłoni może wskazywać na zażywanie dużych dawek narkotyków, pomyślał. Nauczył się tego na internetowym kursie ochrony osobowej. Dowiedział się też na nim, jak się chronić przed własnymi podwładnymi. Najlepiej nawiązać dyskretną współpracę z zakładowym psychiatrą, pomyślał Berg i obdarzył obu gości jeszcze jednym uśmiechem. Tego tylko brakuje, żeby któryś z jego współpracowników poczuł się dowartościowany w jego własnym biurze. – Bardzo proszę – powiedział Berg i wskazał ręką. Co za dziwna para, pomyślał. – Chodzi o PKK – zaczął Kudo z powagą. – Partiya Karkeren Kürdistan – mruknął Bülling ze wzrokiem wbitym w blat stołu. – Wiem – odparł Berg. – Partia Pracujących Kurdystanu, zwana dawniej Rewolucjonistami Kurdystanu. Słucham. – Skinął głową.

Mówiąc dokładniej, chodziło im o rozmowę telefoniczną wyłapaną i podsłuchaną niecały tydzień wcześniej. Zajęła się nią grupa analizująca takie rozmowy. O godzinie dwudziestej drugiej trzydzieści siedem niejaki Semir G., „znany kurdyjski aktywista”, zadzwonił do swojego sąsiada, Abdullaha A., również „znanego kurdyjskiego aktywisty”, mieszkającego w tym samym budynku przy ulicy Terapivägen w miejscowości Flemingsberg. Po trwającej prawie trzydzieści minut rozmowie o wszystkim i o niczym rozmówcy przeszli do rzeczy. Rozmawiali po kurdyjsku. Kudo spojrzał na Berga tym samym poważnym wzrokidm, jakby był małym krasnalem z gospodarstwa, na którym dorastał. – Rozmawiali o ślubie – powiedział ciężkim głosem.

– Jak pan zapewne wie, słowo ślub oznacza w ich kodzie językowym zamach – mruknął Bülling ze wzrokiem wbitym w blat stołu. – Słowa tego używają tylko wtedy, gdy chcą kogoś zastrzelić. Berg nie przerywał mu, tylko skinął głową. I tak wiedział, że to samo słowo może oznaczać także inne rzeczy, na przykład demonstracje albo inny rodzaj grupowej aktywności nieokreślonego rodzaju. – Zamierzają kogoś zastrzelić – dodał Kudo grobowym głosem, z oczami błyszczącymi jak dwa czarne wyloty luf. Tak, pomyślał Berg, albo po prostu ktoś zamierza wziąć ślub, a wszyscy wiemy, do czego to może szybko doprowadzić. – A po co do siebie dzwonią? – spytał Berg. – Przecież mieszkają w tym samym budynku. – Na razie tego nie rozgryźliśmy – przyznał Kudo i potrząsnął energicznie głową. – Pracujemy nad tym – mruknął Bülling. – Czy wiemy, o kogo chodzi? – spytał Berg. – To znaczy? – mruknął Bülling i zerknął nerwowo w stronę drzwi. – No, kogoś zamierzają zastrzelić – odparł Kudo, chociaż to nie jego nazywano Profesorem. – Pytam, czy tym razem zamierzają zabić któregoś ze swoich odszczepieńców, czy też kogoś, kto ma inne poglądy niż oni – sprecyzował Berg. – Czy wiemy, jak ta osoba się nazywa? – dodał na wszelki wypadek. – Tym razem nie chodzi niestety o zwykły ślub – odparł Kudo, pochylając się do przodu. Ściszył głos, a żeby jeszcze bardziej podkreślić wagę swoich słów, potrząsnął głową. – Rozmawiali o owcy – uzupełnił Kudo. – O owcy? – spytał Berg i spojrzał na niego. – Takiej, z jakiej robi się stek jagnięcy? – O owcy – mruknął Bülling. – Więc jesteśmy absolutnie przekonani, że tym razem zamierzają zabić kogoś innego, prawdopodobnie jakąś ważną figurę. Przypuszczalnie któregoś z naszych wysokich rangą polityków. – Dlaczego tak uważasz? – spytał Berg. – Zamierzają kupić owcę do domu – mruknął Bülling. – Chcą też kupić wino i zamówić

dwóch muzyków.

Dopiero po kwadransie Bergowi udało się wydobyć z nich, o co tak naprawdę chodzi. Z ich relacji wynikało, że analitycy z sekcji kurdyjskiej doszli do wniosku, iż szykuje się zamach na któregoś z wysoko postawionych szwedzkich polityków. – Przeczytam dokładnie słowa spisane z taśmy magnetofonowej – powiedział Kudo. – A wtedy sam pan wyrobi sobie opinię w tej sprawie. No dobrze, pomyślał Berg i skinął przyzwalająco głową. – Zaczyna Semir G., ten, który dzwonił – wyjaśnił sprytnie Kudo. – A dokładnie mówi tak, cytuję z taśmy. No wykrztuś to wreszcie, człowieku, pomyślał Berg i skinął głową. – Cytuję: „Musimy szybko wyprawić wesele. Musimy kupić torty, ciasta i bułeczki, ale tym razem musimy też kupić owcę. I jeszcze wino, a do tego będziemy potrzebować dwóch śpiewaków”. Koniec cytatu. – Kudo skinął głową i czytał dalej. – Cytuję: „Będziemy potrzebować dwóch śpiewaków?”. Koniec cytatu. Pytał Abdullah A. Cytuję: „Tym razem kupimy owcę, wino i będziemy mieć dwóch śpiewaków”. Koniec cytatu Semira G. To wszystko. Zaraz potem skończyli rozmowę i pożegnali się w zwyczajowy, grzeczny sposób. Co za ulga, pomyślał Berg. – Przedtem nigdy nie zapraszali nikogo na jagnięcinę – wyjaśnił Kudo. – Kiedy mordują swoich, rozmawiają tylko o cieście, bułeczkach i tortach. Czasami tylko o bułeczkach. – A jak wy to tłumaczycie? – spytał Berg, który w tym momencie jak gdyby ujrzał swoje odbicie w lustrze. – Że tym razem na pewno chodzi o jakąś wysoko postawioną osobę spoza ich kręgu – wyjaśnił Kudo i skinął głową w geście zwycięstwa. – Chcą też zaprosić dwóch śpiewaków, chociaż normalnie wystarcza im jeden – mruknął Bülling. – Mamy więc do czynienia z zabójcami – stwierdził Kudo. – Śpiewak to w ich kodzie „zabójca”, a ponieważ mowa jest o dwóch śpiewakach, może to oznaczać, że szykują coś większego.

– No i wino – mruknął Bülling, patrząc z ukosa na partnera. – No właśnie – zauważył Kudo energicznie. – Jest jeszcze wino. Wcześniej nigdy się nie pojawiało w takich rozmowach, więc sądzimy, że po pierwsze wino jest podkreśleniem owcy, że tak powiem, a po drugie stanowi potwierdzenie tezy, że nie chodzi im o polityka z ich kręgu kulturowego. – Muzułmanie nie piją wina – mruknął Bülling, wykonując dziwny ruch szyją. – Taaak... – powiedział Berg. Odchylił się na krześle i zapiął guziki na brzuchu. – Mamy się nad tym zastanawiać. Przygotujcie mi raport i podłączcie pod niego, co macie. Także te materiały, które dostaliśmy od naszych niemieckich kolegów. Czy większość Kurdów to niechrześcijanie?, zastanawiał się Berg. – Nie spieszcie się – powiedział i spojrzał na nich z powagą. – Wystarczy, jak dostarczycie mi wszystko za tydzień.

* Do przygotowania materiałów, o które prosił go Berg, Waltin przydzielił dwóch ludzi z sekcji operacyjnej, którzy mieli prowadzić inwigilację wewnętrzną. Do pomocy przydzielił im jednego ze swoich analityków. Miał podzielić między nich robotę i pokierować nią. Sam Waltin musiał się zająć ważniejszymi sprawami. – Premier, kancelaria premiera, rząd, wysocy urzędnicy administracji państwowej, wysocy rangą politycy, bez względu na przynależność partyjną. Macie podzielić zagrożenia na kategorie. Chcę wiedzieć, jak pogróżki do nich trafiły, i chcę mieć zdjęcia osób, które za nimi stoją. Hamilton – mówiąc to, wskazał na swojego analityka – pomoże wam w szczegółach. Pytania? – Jak daleko mamy sięgnąć? – spytała młoda policjantka. Wyglądała na najwyżej dwadzieścia lat, więc trudno ją było wziąć za policjantkę. Niezła laseczka, pomyślał Waltin i wysunął dolną szczękę, żeby okazać męskość i potencję. – Cofnijcie się do poprzednich wyborów – postanowił Waltin. – Ale tego będą całe tony – zdziwiła się policjantka. – No właśnie – powiedział stanowczym tonem Waltin. – O to właśnie chodzi. I nie zamierzam się wdawać w żadne dyskusje. – Czy szukamy czegoś konkretnego? Jakiejś osoby albo grupy osób, może organizacji? –

spytał jeden z wywiadowców, mężczyzna najwyżej dwudziestopięcioletni. Miał na sobie niebieską koszulkę z napisem Stanford University. – Nie – odparł Waltin. – Chodzi o zwykłe zestawienie. Powiedzmy, że chodzi o badanie socjologiczne. – Ciekawe czy koszulka jest oryginalna, pomyślał. – Jeszcze jakieś pytania? – spytał, spoglądając na trzeciego z policjantów. Też miał około dwudziestu pięciu lat i przypominał raczej członka zespołu grającego muzykę pop. – Nie – odparł policjant. – Ja nigdy nie mam pytań. Niezłe typki, pomyślał Waltin, zjeżdżając windą do garażu. Szkoda, że tego małego, ciemnego nie mogę zatrudnić u siebie.

* Cały weekend Berg spędził na działce. Chciał pobyć trochę z żoną, wybrać się na grzyby, zjeść dobrą kolację, a może nawet odwiedzić mieszkających w pobliżu rodziców. Niestety z wizyty i zbierania grzybów nic nie wyszło. Okazało się bowiem, że rodzice wyjechali na Wyspy Alandzkie, a w sobotę rano, kiedy się obudził, zaczął padać rzęsisty deszcz. I padał cały dzień. Napalili więc w kominku, żona zabrała się do czytania grubej powieści i prawie się do niego nie odzywała. Berg cały czas siedział zatopiony w myślach. Dlaczego nigdy nie pomyśleliśmy o dzieciach?, zastanawiał się. Własnych nie mogliśmy mieć, ale można było przynajmniej jakieś adoptować. Był na to czas. Wspomnienie tego błędu wprawiło go w tak podły nastrój, że zaczął myśleć o pracy. Zazwyczaj się przy tym uspokajał i tym razem też tak się stało.

Żona przyrządziła na obiad omlet z grzybami. Z tymi, które razem zebrali. Do tego masło, chleb i ser. – Piwo czy woda? – spytała. – A mamy czerwone wino? – Czy coś się stało? – spytała, patrząc na niego podejrzliwie. – Nie. A dlaczego tak myślisz? – Bo nigdy nie pijesz wina do obiadu. Berg wzruszył ramionami i uśmiechnął się blado.

– Nie – odparł. – Ale nagle nabrałem ochoty. A ty nie wypiłabyś kieliszka wina? – Chętnie. Jeśli ty chcesz, to i ja się napiję. Z ostatniej nocy świętojańskiej zostało nam mnóstwo wina. Sam zresztą wiesz. – Możemy otworzyć butelkę hiszpańskiego. To ta skrzynka, którą dostałem z ich ambasady. To był pyszny obiad, pomyślał. Potem wypili jeszcze kawę, a potem żona wróciła do lektury. Berg przyniósł sobie trzecią butelkę wina i położył się na kanapie. Co tu zrobić z Kudo i Büllingiem?, zaczął się zastanawiać. Nie mógł się ich tak po prostu pozbyć. Operacja trwa od dawna i na pewno będzie trwać także po jego śmierci. Choć ryzyko jest niewielkie, nie można wykluczyć, że za którymś razem Kurdowie zorganizują ślub dla kogoś spoza własnego kręgu, a Berg nie należał do tych, którzy lubią świętować na własnym pogrzebie. Prawdopodobieństwo jest tak małe, że prawie bliskie zera, ale mimo wszystko nie wolno go pominąć. I nagle wpadł na pomysł, co zrobić z Kudo i Büllingiem. Nie wiedział tylko, czy nie zawdzięcza tego kilku butelkom wypitego wina.

Wezwał ich w poniedziałek rano i już pięć minut po tym, jak sekretarka odłożyła słuchawkę, siedzieli przed jego biurkiem. Kudo pochylony do przodu i gotowy do skoku. Bülling ze wzrokiem wbitym we frędzle dywanu. – No cóż – zaczął Berg. – Myślałem o panach po naszym spotkaniu w zeszłym tygodniu. – Co możemy dla szefa zrobić? – spytał Kudo. – Myślę, że będziemy musieli poinformować Komendę Główną w Sztokholmie. Biorąc pod uwagę stopień tajności, uważam, że informację tę możemy przekazać jedynie komendantowi policji. – Czy są jeszcze jakieś inne obostrzenia? – spytał Kudo. – Tak – odparł Berg. – Informacje, które od was dostałem, zostaną u nas. Macie natomiast wolną rękę, jeśli chodzi o ogólne informację na temat działalności Kurdów i osób, które są w nią zamieszane. – Co mamy zrobić z Semirem i Abdullahem? – mruknął Bülling. – Oczywiście należy o nich poinformować. O nich samych i o tym, co robią. Z wyjątkiem rozmowy, o której ostatnio dyskutowaliśmy. Mam nadzieję, że ostatni raz spotykamy się w tym gronie, pomyślał.

To chyba ten głupek wtrynił mi Büllinga, pomyślał Berg, kiedy wyszli z gabinetu. Jest więc więcej niż słuszne, żeby go dostał z powrotem. Kiedyś może się ich jeszcze do czego wykorzysta. Zobaczymy, czy się uda.

Udało się już na najbliższym spotkaniu z kierownictwem politycznym. Na początku wszystko szło znakomicie, chociaż przyszedł pełnomocnik premiera. Najpierw Berg poinformował ich o inwigilacji grupy pracowników policji i wojska wrogo nastawionych do porządku konstytucyjnego państwa. Jego ludzie pracują pod silną presją, ale ponieważ zebrane informacje są niepokojące, muszą postępować bardzo ostrożnie. Zajmie to trochę czasu, podkreślił Berg i udał, że nie słyszy złośliwego śmiechu jednej z siedzących przy stole osób. Potem przedstawił trochę podretuszowaną wersję nieudanych prób werbunku podjętych przez Waltina. Politycy kochają takie historie. Berg wiedział o tym z własnego doświadczenia i tym razem też wszystko wyglądało podobnie. – Miło nam słyszeć – westchnął z ulgą minister – że tym razem wam się nie udało. Chodzi mi o to, że udało wam się w szerszym kontekście, bo nie udało wam się w węższym kontekście, jeśli wolno mi tak powiedzieć – sprecyzował, patrząc na Berga. Potem Berg zaczął przedstawiać listę gróźb kierowanych do obecnego rządu i związanych z nim osób. Także jeśli o to chodzi, praca wre. – Dają z siebie wszystko, więc liczę na to, że już na następnym spotkaniu będę mógł przedstawić panom to, co wiemy. – Sporo tego będzie – odparł z troską minister. – Niestety, tak to już bywa – zgodził się Berg i potwierdził skinieniem głowy. – A co z tymi Kurdami... – głos ministra zabrzmiał wyjątkowo świeżo. – Zachowują się spokojnie czy... Czytałem niedawno artykuł w „Svenska Dagbladet”. Nie brzmiał tak uspokajająco. – Ciekawe, jak ten tekst tam trafił – zastanawiał się głośno pełnomocnik. W jego głosie słychać było złośliwe szyderstwo. – Mimo wszystko twierdzę, że panujemy nad sytuacją – odparł Berg i skinął głową w stronę ministra. Minister też skinął mu z wdzięcznością głową, podczas gdy pełnomocnik zdawał się jeszcze bardziej zachwycony. – Byłem kiedyś na kurdyjskim ślubie – powiedział, obserwując Berga spod na wpół opuszczonych powiek, z tym samym radosnym uśmiechem. – Mili ludzie, a i dobrego jedzenia nie brakowało. Pamiętam, że jedliśmy pieczoną jagnięcinę i piliśmy jakieś wino z ich rodzinnych

stron.

Okej, myślał Berg, wracając do Kungsholmen. Co wiemy? Że Kudo i Bülling – a raczej Kudo, bo cokolwiek by mówić o Büllingu, nie jest zbyt rozmowny – nie trzymał gęby na kłódkę i się wygadał, choć polecono im, żeby nikomu nie mówili. Wiemy też, że komendant policji w Sztokholmie ma prawdopodobnie bezpośredni dostęp do informacji od pełnomocnika ministra. Taka wiedza to władza. Co on chce mi dać do zrozumienia? Przecież to oczywiste, że coś to miało znaczyć. Kto chciałby zapraszać kogoś takiego jak on na ślub? Pewnie nawet nie Kurdowie. Co chce mi dać do zrozumienia? Że wie, co robię, i że ma na mnie oko? Z całą pewnością. Że mam się pilnować? To na pewno też. Ale po co mi o tym mówi? Chce się jakoś wyróżnić? Możliwe, ale raczej mało prawdopodobne. Żeby wyprowadzić mnie z równowagi nawet za cenę wyłożenia własnych kart? A może sytuacja jest już tak zła, że... W tym momencie rozważania przerwało mu dyskretne chrząknięcie kierowcy. – Przepraszam, że przerywam, ale jesteśmy na miejscu. Samochód wjechał już do garażu. Kierowca spoglądał na Berga przez wsteczne lusterko. – To ja przepraszam – odparł Berg. – Zamyśliłem się.

Może jest już tak źle, zastanawiał się, jadąc windą do swojego biura na najwyższym piętrze, że karty, które wykłada nic dla niego nie znaczą? Że może je pokazać, żeby mną wstrząsnąć, bo ma o wiele lepsze? Kto? Kto, z mojego otoczenia jest zdrajcą? Prawdopodobnie Waltin, pomyślał i poczuł, że przeszywa go taki sam smutek jak wtedy, gdy się zastanawiał się, dlaczego on i jego żona nie mają dzieci.

Na następnym spotkaniu Berg zreferował, czego dowiedział się Waltin o groźbach kierowanych lub wymierzonych przeciwko politykom i wysokiej rangi urzędnikom z kancelarii rządu, parlamentu i innych instytucji mających kluczowe znaczenie dla bezpieczeństwa państwa. Waltin świetnie się sprawił. Niezależnie od tego, czy jest osobą godną zaufania, Berg był bardzo zadowolony z tego, jak Waltin przygotował opracowanie. Szybko omówił groźby wobec różnych urzędów i parlamentu, a potem skupił się na urzędnikach kancelarii rządu. Na początku dokonał ogólnej prezentacji: zagrożenia ze strony innych państw, spiski polityczne na różnych poziomach w Szwecji, akcje terrorystyczne organizowane w innych krajach, terroryzm wewnętrzny, skrajne ugrupowania polityczne i działalność tak zwanych indywidualnych głupców. Bardzo mu się spodobało to określenie. Jego opinię podzielał minister. Cały czas komentował treść raportu albo kiwał głową. Szef departamentu prawnego był nastawiony podobnie. Berg widział to w jego oczach, choć jak zwykle nie odezwał się ani

słowem. Natomiast pełnomocnik siedział z przymkniętymi oczami i ani nie uśmiechał się szyderczo, ani nie komentował, więc Berg uznał, że może liczyć na jego najwyższe uznanie. – No tak – powiedział i wyświetlił na ekranie kolejny slajd z przyniesionego przez siebie rzutnika. – Zbliżamy się powoli do tego, co kryło się pod maską sfinksa, że tak powiem. Jak widać na załączonym wykresie, od zmiany rządu po ostatnich wyborach liczba pogróżek w stosunku do rządu i osób z jego najbliższego otoczenia gwałtownie wzrosła. Dopiero teraz pełnomocnik się roześmiał. Nic nie powiedział, tylko zaśmiał się w typowy dla siebie denerwujący sposób. Czy mam to przeczekać?, zastanawiał się Berg. – Po zmianie rządu liczba zarejestrowanych przez nas gróźb przeciwko rządowi i wspomnianym osobom wzrosła o ponad tysiąc procent. Jeśli zaś chodzi o poprzedni rząd, mieliśmy na tapecie kilkaset spraw rocznie. Tymczasem teraz jest tych spraw już kilka tysięcy. – To straszne – oznajmił minister. – Ja też dostałem list z bombą. Jakiś rok temu. – Jak pan z pewnością wie, także tę sprawę uwzględniliśmy – powiedział uspokajającym tonem Berg. – Mamy nadzieję, że znajdziemy sprawcę. Wiemy, że należy do grupy nazistowskiej o poglądach skrajnie prawicowych. – To dobrze, że stoją po tamtej stronie – odezwał się pełnomocnik. – Mówi pan: bomba – mówiąc to, spojrzał na Berga. – Czy ma pan na myśli paczkę z trzema, czy czterema racami, którą jakiś chory na umyśle młody człowiek o skłonnościach pirotechnicznych przymocował draską do lontu? – Nasi technicy nie zostali należycie docenieni – zgodził się Berg. – I jest to jedyna dobra rzecz w całej tej sprawie. Z załączonego wykresu wynika, że liczba gróźb dramatycznie wzrosła, ale jeśli się przyjrzeć poszczególnym sprawom, wyłania się zupełnie inny obraz. Przeważają treści przekazywane drogą telefoniczną albo różnego rodzaju przesyłki pocztowe, głównie listy. Z czysto prawnego punktu widzenia częściej chodzi tu o obrazę i obmowę niż groźbę. Stwierdzenie, które wyłapujemy najczęściej, to na przykład teza, jakoby nasz premier był rosyjskim szpiegiem. – Ależ to oburzające – stwierdził minister. – Może pan być najzupełniej spokojny – odparł pełnomocnik, po czym pochylił się i poklepał ministra po ramieniu. – Mam oko na tego drania. – No, nie wiem – upierał się minister i cofnął ramię. – Jeśli chodzi o mnie, nie jestem jakoś szczególnie uszczęśliwiony tymi wszystkimi groźbami, a moja żona... to znaczy moja partnerka życiowa... naprawdę się zaniepokoiła, kiedy usłyszała, że przysłali mi bombę. – To jasne – stwierdził jowialnym tonem pełnomocnik. – Ale to była chyba inna partnerka życiowa? Inna niż obecna – dodał i wybuchnął śmiechem, aż zaczął mu się trząść wielki brzuch. – Żartowałem – odparł minister. – Niech mi pan powie, Berg – powiedział i skinął

uprzejmie głową – kto robi takie rzeczy. – Tacy ludzie wywodzą się ze wszystkich grup zawodowych i społecznych – odparł Berg. – Przeważają oczywiście osoby z zaburzeniami psychicznymi. Są hrabiowie i baronowie, lekarze i dyrektorzy, zwykli robotnicy, studenci, bezrobotni, osoby na długotrwałych zwolnieniach lekarskich i pacjenci szpitali psychicznych. Należy też dodać, że wielu z nich to imigranci, ale w tej grupie prawie wszystkimi kierowało raczej niezadowolenie niż pobudki polityczne. – A policjanci? – dopytywał się pełnomocnik. – Policjanci i wojskowi, o których wspominał pan tydzień temu. Jak to wygląda w ich przypadku? – To, o czym opowiedziałem dzisiaj, to prawie wyłącznie sprawy zgłoszone. Sprawca jest znany lub nieznany. Tak więc osoby, o których wspominał mój poprzedni raport – te, które sami namierzyliśmy – nie są ujęte w tej statystyce. – Berg przerwał, żeby się chwilę zastanowić. – Mamy tu na przykład komisarza z wydziału kryminalnego ze Sztokholmu, który dzwonił do kancelarii rządu ze służbowego telefonu i rozmawiając z sekretarzem premiera, powiedział o szefie rządu coś, co uznaje się za groźbę. Pozostał na służbie, a sprawa została umorzona. Wszystkiemu zaprzeczył, więc oskarżenia nie dało się podtrzymać. Berg chrząknął i mówił dalej. – Mamy też pół tuzina oficerów. Najwyższy rangą jest podpułkownikiem i służy w jednostce strzelców. Wypowiadał się, oględnie mówiąc, obraźliwie na temat rządu, wyników jego pracy i poszczególnych członków rządu. Robił to w obecności poborowych i podległego mu personelu wojskowego. W sumie mamy tego sporo. – Czy będę niesprawiedliwy, jeśli powiem, że przedstawiony przez pana materiał to duperele? I że posiadamy inne informacje, które być może wskazują na istnienie większego zagrożenia, zupełnie innej wagi? – spytał pełnomocnik i spojrzał na Berga wyczekująco. – Muszę się zgodzić z pańską oceną. Ja i moi współpracownicy właśnie tak postrzegamy tę sytuację. Co tu się dzieje?, zastanawiał się. Nie muszę nawet o tym mówić. On mi to mówi.

Potem spotkał się z Waltinem. Najpierw pochwalił go za świetny materiał, a potem opowiedział w skrócie, o czym rozmawiali. – To było owocne spotkanie – powiedział Berg. – W końcu poczułem, że nadajemy na tych samych falach. Waltin skinął głową. Wyglądał na zadowolonego, ale nie w sposób przesadny czy podejrzany. Po prostu był zadowolony. Pewnie się pomyliłem, pomyślał Berg. Przydałby mi się

chyba z tydzień urlopu.

Waltin nie miał oczywiście bladego pojęcia, jakie podejrzenia ma wobec niego ostatnimi czasy Berg. A nawet gdyby coś wiedział, nie za bardzo by się przejmował. W jego głowie kłębiły się bowiem zupełnie inne myśli. Jedna z nich pojawiała się coraz częściej, a dotyczyła drobnej, ciemnej istoty o zgrabnej pupci i chłopięcym wyglądzie. Osoba ta pracowała w sekcji kontroli wewnętrznej i siedziała właśnie przed ekranem dużego monitora. Najpierw chciał się dowiedzieć, ile ma lat, ale po namyśle zrezygnował z tego pomysłu. Mogłoby mu to bowiem popsuć całą radość. Wyglądała, jakby chodziła do gimnazjum, choć na pewno skończyła dwadzieścia pięć lat. A to przecież wystarczy. Ostatnimi czasy coraz częściej zaglądał do niej i do innych osób siedzących w jej pokoju, a ten głupek Hamilton, który mu podlegał, miał coraz bardziej kwaśną minę. Olać to, pomyślał Waltin i skrzywił się jak wilk, który snuje coraz wspanialsze wizje. Tym razem była w pokoju sama, więc nie musiał jak zwykle tracić czasu na tworzenie zasłony dymnej, a przy okazji zabawiać jej kolegów. – Fajnie, że przyszedłeś – powiedziała. – Potrzebuję pomocy. Muszę cię o coś spytać. – Słucham – odparł Waltin. Odwrócił się do niej bokiem, a na jego twarzy pojawił się prawdziwie męski, a zarazem trochę niefrasobliwy uśmiech. Przysunął krzesło bliżej niej. Mała Jeanette, lat siedemnaście, pomyślał i poczuł lekki ucisk w kroczu. – Mamy tu kilka nowych informacji, ale nie bardzo mogę się w tym połapać – powiedziała, marszcząc czoło. Zachwycająca, pomyślał Waltin, patrząc na zmarszczkę na jej czole i na to, jak gryzie końcówkę długopisu. Gdyby jeszcze sepleniła, mógłby nawet czuć się odpowiedzialny za swoje uczynki. – Powiedz, o co chodzi – powiedział Waltin i założył prawą nogę na lewą. Przy okazji, jakby mimochodem, poluzował krawat. – Chodzi o amerykańskiego dziennikarza. Przyleciał na Arlandę z Nowego Jorku w ostatnią niedzielę, a ja mam o nim już dwie informacje. – Jak się nazywa? – spytał Waltin i pochylił się bardziej do przodu, żeby odczytać tekst, który wyświetlił się na ekranie. Zachwycający zapach, pomyślał. Pachnie jak skóra po kąpieli. – Jonathan Paul Krassner. Używa imienia John. Urodzony w 1953 roku.

V Między tęsknotą lata a chłodem zimy Nowy Jork, stan Nowy Jork, 6–8 grudnia Piątek, 6 grudnia Kiedy Johansson i jego koledzy wylądowali w Nowym Jorku, powitały ich lodowate podmuchy wiatru. Johansson postanowił od razu kupić sobie grubą kurtkę i parę porządnych butów. Ciekawe, czy mają tu buty z wydrążonym obcasem, pomyślał, stojąc w sklepie obuwniczym z zimowymi butami w rękach. Uśmiechnął się do siebie. Obcasy? – Jak to się nazywa po angielsku? – spytał, wskazując kciukiem na obcas. – Heel, Sir – odparła ekspedientka. – Chce pan buty z innymi obcasami? – Nie – odparł Johansson. Potrząsając głową i uśmiechnął się. – Te są w porządku. Chyba od razu je założę, a moje proszę zapakować do torby. Wieczorem poszedł z kolegami do knajpy na kolację. Na początku zastanawiali się, czy nie pójść do szwedzkiej restauracji. Cieszyła się dobrą sławą i znajdowała się w pobliżu ich hotelu. Ale po krótkiej dyskusji poszli do włoskiego lokalu, który w czasie poprzedniego pobytu w Nowym Jorku odwiedził kolega z Interpolu. – Jeśli ktoś lubi włoskie jedzenie, to znakomite miejsce – powiedział i dla podkreślenia potrząsnął głową. – Poleciło mi je kilku kolegów z biura. Byli tu poprzednio. Podobno często przychodzą tutaj członkowie tutejszej mafii, a to już dobry znak. – To znaczy, że o śledziku i setce nie mamy co marzyć – zgłosił zastrzeżenia kolega z wydziału narkotykowego. – Za to ktoś może nam strzelić w plecy, a wtedy skończymy z głowami w spaghetti z sosem mięsnym. – Chyba czegoś nie rozumiesz – odparł wesoło Johansson. – Śledzika sobie zjesz, jak wrócimy do domu. Masz na to całe Boże Narodzenie. A ponieważ to on dowodził ich małą grupą, ostatecznie stanęło na włoskim jedzeniu.

– Kilka przecznic od miejsca, gdzie mieszkam w Sztokholmie, jest świetny włoski lokal,

ale muszę przyznać, że to risotto jest pierwszej klasy – stwierdził dwie godziny później Johansson. – Smaczku dodają trufle – powiedział kolega z Interpolu, który z niejednego już pieca chleb jadał. – Czy to te małe czarne wiórki? – spytał podejrzliwie komisarz z wydziału narkotykowego. – To dość dziwny grzyb – odparł kolega z Interpolu. – Najlepiej przyrasta wtedy, kiedy się go nawozi ludzką krwią. Tak przynajmniej mówią ludowe podania. Ale najlepiej smakują, gdy się je skropi krwią osoby zamordowanej. – Czy możemy porozmawiać o tym później? Gdyby były trochę większe, mógłbym je wyłuskać i odłożyć na bok, ale są takie małe... Zwłaszcza teraz, kiedy mamy czerwone wino pod ręką – stwierdził z uśmiechem szef wydziału narkotykowego i uniósł kieliszek. – A może byś tak na próbę starł trochę trufli na śledzia? – zaproponował z uśmiechem Johansson. – Połączysz w ten sposób szwedzką i włoską kulturę, że się tak wyrażę. – Szwedzka mi wystarczy. Śledzik, kieliszeczek, a do tego świeże ziemniaki – westchnął z tęsknoty komisarz. – A jakie panowie mają plany na jutro? – zmienił temat komisarz z Interpolu. – Jeśli was to zainteresuje, mogę zorganizować małą podróż studyjną. Rozmawiałem o tym po południu ze znajomymi. Brzmi zachęcająco, pomyślał Johansson. Do dziewczyny Krassnera mogę zadzwonić rano. Jeśli w ogóle do niej zadzwonię. – Brzmi interesująco – powiedział Johansson. – Przed południem mam kilka spraw do załatwienia. Chcę kupić kilka prezentów na gwiazdkę. Ale na popołudnie i wieczór nie mam żadnych planów. Chętnie się przyłączę. – No to ja też idę – odezwał się kolega z wydziału narkotykowego, a jego oczy rozbłysły. – Będzie to nawet dobrze wyglądać w sprawozdaniu z wyjazdu, które sporządzi nasz szef. Ani chwili odpoczynku, ani chwili spokoju, świątek – piątek, gdziekolwiek jesteśmy. Taki już los zwykłego policjanta – zakończył, uśmiechając się z lekką ironią do Johanssona. – W takim razie jesteśmy umówieni – stwierdził Johansson, a komisarz z Interpolu potwierdził skinieniem.

Sobota, 7 grudnia But z dziurą w obcasie

Johansson poczekał do dziesiątej rano i dopiero wtedy zadzwonił do byłej dziewczyny Krassnera. Doszedł bowiem do wniosku, że z pewnością należy do kobiet, które – jeśli mają taką możliwość – lubią wstawać późno, zwłaszcza w sobotni poranek. Ale zanim podniósł słuchawkę, długo się zastanawiał. Czy nie prościej byłoby dać sobie z tym wszystkim spokój i zgodzić się z teorią Jarnebringa, że Krassner to trochę stuknięty samobójca, który z nieznanych, acz z pewnością niezbyt interesujących względów postanowił przechować w wydrążonym obcasie kartkę z jego nazwiskiem, funkcją i adresem domowym? A shoe with a heel with a hole in it*, pomyślał i westchnął. Ostatecznie jednak odrzucił tę myśl. Ciekawość okazywał już jako dziecko i cecha ta została mu na stare lata. Fakt, że ktoś włożył sobie w obcas kartkę z jego nazwiskiem nie dawał mu spokoju. Uważał jednak, że dzwonienie do Sarah Weissman tylko po to, żeby zaspokoić własną ciekawość, nie jest zbyt mądre. Uważał, że z czysto zawodowego punktu widzenia zawsze lepiej przyjść z niezapowiedzianą wizytą i po prostu zastukać do drzwi. Albo w ogóle nie stukać, jeśli sprawa wygląda tak jak teraz. Ale w tym wypadku sytuacja jest trochę bardziej skomplikowana. No i co tu zrobić? Dzień wcześniej, korzystając z pomocy miłej hotelowej recepcjonistki, poczynił pewne przygotowania. Przede wszystkim jeszcze raz sprawdził numer telefonu, który dał mu Wiklander. Nie to, żeby mu nie ufał. Wiklander był prawie tak samo zdolnym policjantem jak on, gdy był w jego wieku. Zawsze jednak lepiej sprawdzić o raz za dużo niż o raz za mało, pomyślał. Numer telefonu panny Weissman znajdował się w książce telefonicznej, więc znalazł go bez kłopotu, a ponieważ adres pokrywał się z adresem w jego notatniku, nie mogło być mowy o pomyłce: Sarah J. Weissman, 222 Aiken Avenue, Renseelear, New York State. Zauważył, że Renseelear leży w pobliżu Albany, stolicy stanu Nowy Jork. Jak Solna czy Sundbyberg w pobliżu Sztokholmu, pomyślał. – Jak najprościej się tam dostać? – spytał. – Pociągiem z Grand Central Station – wyjaśniła recepcjonistka. – Podróż trwa ponad trzy godziny, jeśli się podróżuje pospiesznym. Mogę się postarać o rozkład jazdy. Pociągi odjeżdżają dość często, także w weekendy. Poza tym odbędzie pan przy okazji wspaniałą wycieczkę wzdłuż rzeki Hudson – dodała z uśmiechem. – To nie to co tam – powiedziała i kiwnęła głową w stronę zatłoczonej ulicy przed hotelem. Ciekawe, czy to taka sama piękna wycieczka jak spływ rzeką Ångerman, pomyślał.

Pojadę tam w niedzielę rano, zdecydował. Trochę się rozejrzę, zobaczę, jak mieszkał Krassner, może zamienię kilka słów z jego byłą, jeśli ją zastanę. Najprościej będzie, jeśli do niej po prostu zadzwonię. Nic nie wskazuje na to, żeby to była jakaś prostaczka, która potrafi przycisnąć kogoś kolanem do ziemi tylko dlatego, że szwedzki policjant chce z nią porozmawiać o dawnym chłopaku. A może jednak taka jest, pomyślał Johansson i westchnął. Nieważne, stwierdził i wykręcił jej numer.

Po sześciu sygnałach włączyła się automatyczna sekretarka. Głos był dźwięczny i radosny, więc może jego przypuszczenia co do jej porannych obyczajów nie były słuszne. – Cześć – rozległ się radosny głos. – Mówi Sarah. Nie ma mnie w domu. Zostaw wiadomość. Aha, pomyślał Johansson i odłożył słuchawkę. Po południu razem z dwoma kolegami odwiedził posterunek policji na południowym Manhattanie. Wyglądał jak wszystkie inne posterunki, które widział w życiu, różnił się od nich tylko rozmiarami. Był większy. Potem amerykańscy policjanci zabrali ich do pobliskiej restauracji, gdzie dosyć tanio można było zjeść smaczny i pożywny posiłek. Pod warunkiem że się było policjantem. Nigdy nie dokopuj nikomu na głodniaka – Never kick ass on an empty stomach* – powiedział gospodarz i uśmiechnął się szeroko.

Porucznik Flannigan i jego koledzy zorganizowali ten dzień tak, żeby ich szwedzcy koledzy mogli im towarzyszyć w czasie akcji prewencyjnej, którą zorganizowali w związku z napadami ulicznymi na Manhattanie. Napady uliczne napawały wszystkich szczególną troską, zwłaszcza w okresie Bożego Narodzenia, zwłaszcza w niektórych częściach Manhattanu. To operacja na wabia – It’s a decoy operation* – wyjaśnił Flannigan. – Najlepsze efekty daje, kiedy chodzi o największych głupków. Decoy, pomyślał Johansson. Na wabia. Tak jak wtedy, gdy w młodości strzelał do kaczek nad rzeką. Najpierw rozkładał w różnych miejscach atrapy kaczek, które zostawił mu po sobie dziadek, a potem płynął kajakiem, chował się w sitowiu i czekał, aż się ściemni i nadlecą prawdziwe kaczki. Pewnego wieczoru zastrzelił ich więcej, niż był w stanie udźwignąć. Ile ja wtedy miałem lat?, zaczął się zastanawiać.

Ledwo zapadł zmrok i z okolicznych zakamarków zaczęły wychodzić ciemne typki, pojechali na jedną z wybranych ulic. Któryś z ludzi Flannigana przebrał się za bezdomnego. Potem usiadł w bramie domu, a obok siebie położył papierowe pudełko. Wystawało z niego kilka zielonych pudełek z papierosami. – Mentolowe – wyjaśnił Flannigan. – Nie pytajcie mnie dlaczego, ale Murzyni mają fioła na punkcie mentolowych.

Johansson i Flannigan stali przy oknie w niewielkim barze po drugiej stronie ulicy. Flannigan od razu zamówił dla każdego po piwie. Mam najlepsze miejsce, pomyślał Johansson, bo jego dwaj koledzy siedzieli z miejscowymi policjantami w kilku wozach rozstawionych wzdłuż ulicy. – Zobaczymy, czy chwycą przynętę – powiedział Flannigan i uśmiechnął się szyderczo. – Na zdrowie – dodał i podniósł szklankę z piwem. Ledwie minęło piętnaście minut, a już pierwsza ryba dała się złapać. Nie był to jednak Murzyn, tylko biała narkomanka, w wieku trzydziestu kilku lat. Najpierw minęła śpiącego włóczęgę, zatrzymała się na rogu i rozejrzała. Potem zawróciła, zwolniła tuż przy nim, jeszcze raz się rozejrzała i chwyciła pudełko z papierosami. – Czujna jak orzeł – skomentował Flannigan i zaśmiał się.

Policja, nie ruszać się. Chwilę później kobieta siedziała na tylnym siedzeniu samochodu z rękami skutymi na plecach.

Wkrótce samochód zapełnił się. Narkomanka, dwóch włóczęgów i kilku smarkaczy. Wszyscy – z wyjątkiem kobiety – czarni. Policjanci odstawili całe towarzystwo do aresztu na południowym Manhattanie, a potem Flannigan zabrał szwedzkich kolegów do ulubionego lokalu. Wypili trochę więcej piwa, opowiadali o swoich bohaterskich czynach i wychwalali zachodnią kulturę policyjną.

Fajne chłopaki, pomyślał Johansson i zasnął. Ale miejsce, w którym pracują – popieprzone.

Niedziela, 8 grudnia W niedzielę dwaj towarzysze Johanssona odlecieli porannym samolotem do Sztokholmu, a on poszedł na Grand Central Station i wsiadł do pociągu jadącego do Albany. Ciekawe, jaka ona jest, pomyślał. Z głosu, który usłyszał w słuchawce, wywnioskował, że miła i zupełnie normalna, czyli zupełnie inna od dziewczyny, jaką według jego wyobrażeń powinien kiedyś mieć Krassner.

VI Opada swobodnie jak we śnie Sztokholm w październiku Chodzi o amerykańskiego dziennikarza – powiedziała asystentka Jeanette Eriksson. – Przyleciał na Arlandę z Nowego Jorku w ostatnią niedzielę, a ja mam o nim już dwie informacje. Mówiąc to, wskazała na ekran monitora. Waltin pochylił się, żeby lepiej widzieć. Czy nie lepiej, żebym od razu siadła temu faciowi na kolanach?, pomyślała Jeanette. – Jak się nazywa? – spytał Waltin i jakby przypadkiem położył prawą rękę przy jej lewej dłoni. – Jonathan Paul Krassner, w skrócie John, urodzony w 1953 roku. Zameldowany w Albany koło Nowego Jorku. Właściwie to jest całkiem słodki, pomyślała. Pod warunkiem że ktoś lubi starszych panów. – Czy mamy coś na niego? – spytał Waltin, bębniąc lekko palcami po blacie biurka. – U nas na komendzie nic. Jeśli mam się dowiedzieć poza naszym wydziałem, muszę mieć zgodę szefa. Ciekawe, czy to prawdziwy rolex, pomyślała. Jeśli tak, musiał kosztować majątek. A wygląda na prawdziwy. – Na razie nie będziemy robić zamieszania – odparł Waltin i uśmiechnął się, pokazując białe zęby. – W czym problem? – Problem nie problem – odparła Eriksson i wzruszyła ramionami. – Pierwsza informacja trafiła do nas przedwczoraj, więc ją po prostu wpisałam. Dostarczył nam ją jeden z naszych dziennikarzy pracujących w telewizji. Znam go dość dobrze. Ma chyba problemy z alkoholem i ze swoim własnym fantastycznym życiem. Ciekawe, czy mi się wydaje, że przesunął nogę, pomyślała. – I co nam ciekawego opowiedział? – spytał z uśmiechem Waltin. – Wpadł na Krassnera w klubie prasowym na Vasagatan, we wtorek wieczorem.

Domyśliłam się, że stało się to w jakimś barze, choć tego mi już nie zdradził. Chciał nawiązać z nami kontakt, ale ten, z kim się zawsze kontaktuje, był zajęty, a ja nie widziałam powodu, żeby mu przeszkadzać. Nasz informator twierdzi, że Krassner wydał mu się podejrzanie wścibski. Takiego właśnie słowa użył. I że interesowała go nasza współpraca z innymi służbami z Zachodu. Mówił podobno o Niemcach i o tym, że wykorzystujemy ich jako kanał do rozmów z Amerykanami. – Co miał na myśli? – spytał Waltin – Jacy Niemcy? – No właśnie – powiedziała Eriksson i też się uśmiechnęła. On naprawdę jest słodki, pomyślała. – A tu druga informacja – powiedziała. – Dotarła do nas dwie godziny temu, od innego informatora. Poprosił, żebyśmy się z nim od razu skontaktowali w sprawie amerykańskiego dziennikarza Krassnera. – No proszę. A kto to jest? – No właśnie dlatego chciałam, żebyś mi pomógł. Ten informator ma zastrzeżoną tożsamość, zarówno u nas, jak i w Wydziale Bezpieczeństwa Sztabu Obrony (FstSäk), co oznacza, że nie mam dostępu do jego danych osobowych. Ale zgodnie z instrukcją powinnam natychmiast poinformować o tym szefa wydziału albo ciebie. Jeanette Eriksson energicznie skinęła głową. Jak widzę, nie masz nic przeciwko temu, pomyślała. – A ponieważ mój szef je lunch gdzieś na mieście, a ty byłeś w pobliżu, to... – uśmiechnęła się, a jej oczy lekko rozbłysły. Widzę, że cię to zainteresowało, pomyślała. – Możesz napisać, że mnie poinformowałaś – odparł Waltin i spojrzał na zegarek. – Zrób mi też wydruk. Wezmę go i skontaktuję się z tobą w ciągu dnia. Możesz też założyć temu Krassnerowi kartotekę. Zorientujemy się, o co chodzi.

Wszystko idzie jak po maśle, pomyślał chwilę później Waltin. Berg nie miał żadnych zastrzeżeń i sprawiał wrażenie, jakby myślał o czymś innym. Kiedy Waltin dowiedział się, kto jest tajemniczym informatorem, sam zainteresował się sprawą. Spotkał go już kiedyś, dwa razy. Obydwa w mieszkaniu operacyjnym. Nie mógł się nadziwić, że Berg traktuje tego człowieka z tak wielkim szacunkiem. Z tego, co mu później wyjawił, domyślił się, że nie chodzi o jakiegoś zwykłego emerytowanego profesora matematyki ze sztokholmskiej politechniki. A delikatna kwestia dalszego traktowania panny Jeanette Eriksson znalazła naturalne rozwiązanie. Cokolwiek myśleć o Bergu, można odnieść wrażenie, że zupełnie nie jest zainteresowany kobietami, a dla kogoś takiego jak ja to świetna wiadomość.

Kiedy Waltin zadzwonił do pana profesora, nagle pojawił się nieoczekiwany problem. – Tak, słyszę, co pan mówi – odparł profesor trzęsącym się głosem starego człowieka. – Ale mimo wszystko wolałbym porozmawiać z samym szefem wydziału. – Niestety, wyjechał – skłamał Waltin. – Rozmawiałem z nim przez telefon, a ponieważ pan profesor się z nami skontaktował, pan naczelnik postanowił, że my też od razu się z panem skontaktujemy. – Słyszę, co pan mówi – mruknął profesor. – No właśnie. Szef uważa, że z pewnością chodzi o coś ważnego, skoro pan profesor do nas zadzwonił – powiedział Waltin uprzejmie. – Jeśli więc jest takiego zdania, to nie rozumiem, dlaczego nie może się do mnie pofatygować. – Jak już wspomniałem, wyjechał. Zgorzkniały dziadyga, który z niejasnych powodów uważa, że jest kimś ważnym, pomyślał Waltin. Ale da się to zmienić. – A gdzie jest? – Słucham? – spytał Waltin. O co on mnie pyta?, zdziwił się. – Pytałem, gdzie teraz jest, to znaczy gdzie jest pan Berg. Czy tak trudno mnie zrozumieć? Gdzie jest pan Berg? Najwidoczniej facet cierpi na uwiąd starczy, pomyślał Waltin. – Panie profesorze – odezwał się po chwili. – Ktoś taki jak pan z pewnością zrozumie, że nie mogę wyjawić więcej szczegółów. Zwłaszcza przez telefon. Moja propozycja jest taka: przyjadę do pana profesora do domu i porozmawiamy o wszystkim w ciszy i spokoju. Halo? Ten stary dziadyga odłożył słuchawkę. Waltin był zdziwiony. W trakcie rozmowy!

Kiedy w końcu udało mu się zastać Berga w jego pokoju, pół dnia już stracili. Poza tym Berg wyglądał na zadowolonego w ten sposób, który nigdy mu się nie podobał.

– Tak, tak – powiedział Berg i uśmiechnął się. – Johan ma swoje dziwactwa. Kiedy w czasie wojny pracował w ministerstwie obrony, w departamencie służb specjalnych, przyskrzynił podobno jakiegoś majora, który zwinął mu butelkę whisky. Jako poborowy miał stopień kaprala, a w cywilu był profesorem matematyki na uniwersytecie w Uppsali. Potem przeniósł się na politechnikę, żeby być bliżej swoich ukochanych maszyn liczących. – Jeśli już mowa o drugiej wojnie światowej – powiedział Waltin – może to jest jakieś wytłumaczenie. Od tamtej pory upłynęło już mnóstwo wody. Latka lecą, jak to się mówi. Berg w zamyśleniu pokiwał głową. – To nie jest jakiś zgrzybiały staruszek. To on stworzył cały nasz system kodowania i szyfrowania. Dzięki niemu i jego maszynom liczącym zaoszczędziliśmy miliony koron. Jakiś czas temu rozmawiałem z nim o sprawach służbowych i miał równie bystry umysł jak zawsze. Wiesz, co zrobimy? – spytał i spojrzał na Waltina. – Zadzwonię do niego i porozmawiam z nim. Potem ty się włączysz do rozmowy, a ja postaram się wprowadzić cię jak trzeba. W porządku – Fine with me* – odparł Waltin i wzruszył ramionami. No bo co mógł powiedzieć? To dlatego, że postanowiłem ci zaufać, dokończył w myślach Berg.

Emerytowany profesor Johan Forselius mieszkał przy ulicy Sturegatan, w mieszkaniu urządzonym w starym stylu. Dopiero po chwili zostali wpuszczeni do środka, a potem musieli iść długim ciemnym korytarzem do gabinetu znajdującego się w dalszej części mieszkania. – To przez tę dziewczynę z administracji – mruknął profesor. – Całą jesień prosiłem ją, żeby wkręciła nowe żarówki, ale sprawia wrażenie, jakby nie kontaktowała. Mówi do mnie jakąś dziwną mieszaniną polskiego i szwedzkiego. Forselius wysmarkał głośno nos w rękę i wytarł o spodnie. – Jeśli panowie chcą kawy, obsłużcie się sami – powiedział i spojrzał podejrzliwie na Waltina. – Bo ja strzelę sobie mały koniaczek. Rozsiadł się w wygodnym skórzanym fotelu i skinął Bergowi głową, żeby i on usiadł. Potem znowu spojrzał na Waltina, tym razem wyzywająco. – To świetny pomysł, Claes – powiedział Berg uprzedzająco grzecznie i skinął głową Waltinowi. – Filiżanka kawy znakomicie nam zrobi. – Oczywiście – odparł Waltin ciepłym głosem. – Kuchnia jest tam? – spytał i zrobił ruch głową w kierunku mrocznego wnętrza mieszkania.

– Jeśli pan znajdzie piec, to znaczy, że jest pan we właściwym miejscu – odparł profesor i uśmiechnął się z zadowoleniem. – Koniak stoi na wózku z alkoholami. Niech pan weźmie całą butelkę, na wypadek gdyby Eryk też chciał się napić. Bo rozumiem, że pan prowadzi. Waltinowi nie pozostało nic innego, jak się uśmiechnąć.

Dwa miesiące wcześniej profesor Forselius dostał list z USA. Od Johna P. Krassnera. Wyjaśniał mu, że jest naukowcem i pisarzem i że pracuje nad książką o sytuacji politycznej w Europie po drugiej wojnie światowej. Teraz planuje przyjazd do Szwecji i prosi pana profesora, by zechciał mu udzielić wywiadu. Forselius nie widział w tym nic dziwnego. Podczas drugiej wojny światowej był przecież powszechnie znanym specjalistą od łamania kodów, często wygłaszał odczyty dla wojska, służby bezpieczeństwa i policji w całej Europie Zachodniej. Tego rodzaju propozycje otrzymywał co miesiąc, chociaż dla wojska przestał pracować przed dwudziestu laty. Zrobił więc to co zwykle: wrzucił list do kosza. – Komu, do cholery, chciałoby się z takimi rozmawiać? – wyjaśnił i pociągnął spory łyk koniaku. – Ale przedwczoraj ktoś zadzwonił do drzwi, więc pomyślałem sobie, że to ta stuknięta dziewczyna przysyła mi jakiegoś imigranta. I okazuje się, że to ten cholerny Krassner, który prosił mnie o wywiad. Nagle pojawił się w moim mieszkaniu. Berg ze zrozumieniem skinął głową. Ta administracja! – I wpuścił go pan? – Hm... – mruknął Forselius i pociągnął kolejny porządny łyk. – Na początku chciałem tego gnojka po prostu przegonić, a chociaż mam już swoje lata, nie byłaby to taka trudna rzecz. Ale wtedy Krassner powiedział coś, co wzbudziło moją ciekawość. – Proszę nam opowiedzieć. – Przekazał mi pozdrowienia od pewnego starego znajomego. Profesor wypił z dużego kieliszka kolejny spory łyk koniaku, a jednocześnie spojrzał podejrzliwie na Waltina. – To mój dawny znajomy, z czasów wojny i z lat powojennych – wyjaśnił Forselius. Wyglądało na to, że bardziej jest zainteresowany zawartością kieliszka. – Nie musi się pan obawiać, że jest tu z nami Claes – powiedział Berg z przekonaniem. – Jest moim najbliższym współpracownikiem, a do tego ufam mu bezgranicznie. Czy to nie zabrzmiało dziwnie?, pomyślał. Forselius skinął głową, ale tak, jakby to zrobił dla siebie samego. Usadowił się wygodniej w fotelu, uśmiechnął i potrząsnął głową.

– Słyszę, co mówisz, Eryku. Bardzo dobrze słyszę. – No właśnie – odparł Berg i uśmiechnął się. Forselius znów potrząsnął głową i odstawił kieliszek na stolik stojący przy fotelu. – Obawiam się jednak, że powinniśmy porozmawiać o tym w cztery oczy. Ale nie chcę się wtrącać, załatwisz to, jak zechcesz.

Zgrzybiały staruch, który stara się wzbudzić zainteresowanie, pomyślał zirytowany Waltin. Siedział w samochodzie i próbował się skupić na wieczornej gazecie, którą kupił w kiosku po drugiej stronie ulicy. Berg wrócił dopiero po półgodzinie. Waltin nie odezwał się, tylko odpalił silnik i ruszył w stronę Kungsholmen. Ale kiedy utknęli w korku na placu Odenplan, nie mógł już wytrzymać. – No to niech pan szef opowie swojemu wyrobnikowi, czego się dowiedział. Berg w zamyśleniu potrząsnął głową. – Mam nadzieję, że nie weźmiesz mi tego za złe, ale muszę się nad tym wszystkim najpierw zastanowić. Na razie powiem ci, o co chodzi ogólnie. Waltin, wpatrzony w uliczny korek, skinął głową. – Krassner przywiózł profesorowi pozdrowienia od jego dawnego znajomego, z lat powojennych. Z tego samego pokolenia co nasz szanowny profesor. Kiedy się poznali, znajomy Forseliusa pracował w ambasadzie USA w Sztokholmie. Chyba rozumiesz, co mam na myśli. CIA, pomyślał Waltin i skinął głową. – Krassner twierdził, że tamten człowiek był starszym bratem jego matki i że już nie żyje. Podobno zmarł wiosną. – Ale, jak widać, jest na tyle zdrowy, że mógł jeszcze przekazać pozdrowienia – odparł Waltin i uśmiechnął się krzywo. – Najwyraźniej tak. A może po prostu było z nim tak źle, że się po prostu wygadał. O rany, pomyślał Waltin. Coś takiego zdarza się chyba po raz pierwszy w historii świata. – Co mam w takim razie zrobić? – spytał Waltin. – Dowiedz się, co Krassner robi w naszej ukochanej ojczyźnie – odparł Berg i uśmiechnął

się blado. – No i oczywiście dowiedz się o nim jak najwięcej. – Bez korzystania z pomocy Niemców – powiedział retorycznie Waltin. Szkoda, bo zaoszczędziłbym w ten sposób masę czasu, dodał w myślach. – Zanim się dowiemy, o co w tym wszystkim chodzi, musi to zostać między nami – odparł Berg z pewnym naciskiem. – Nie wolno nam nawiązywać żadnych kontaktów poza biurem. – Czy mogę skorzystać z twoich wywiadowców? – Jasne. Bierz, czego ci trzeba. Jeanette, siedemnaście lat, pomyślał Waltin i uśmiechnął się złowieszczo, jak ktoś, kogo marzenia powoli zaczynają się spełniać.

– Jest jeszcze jedna sprawa – powiedział Berg, kiedy zaparkowali samochód w policyjnym garażu. – Słucham – odparł Waltin. Czemu on się tak uśmiecha?, pomyślał. – Forselius zwrócił uwagę na twój zegarek – powiedział Berg i wskazał głową na roleksa, którego Waltin miał na ręce. – Aha – odparł Waltins i odetchnął z ulgą. – Domyślam się, że jego zdaniem dali mi go Rosjanie. – Prawie – powiedział Berg z lekkim uśmiechem. – Wyjaśniłem mu, że miałeś go na ręce już podczas naszego pierwszego spotkania, jeszcze zanim zacząłeś pracować w policji. – Czy wywarło to na nim jakieś wrażenie? – Nie sądzę, żeby cierpiał na demencję starczą. Co do tego się mylisz. Natomiast jego ekscentryczność w miarę upływu lat wcale nie maleje. Aha, więc staruszek jest ekscentrykiem, jak wszystkie co zdolniejsze szajbusy. – Powiedziałem mu, że zegarek sprezentowała ci kiedyś mama. Czy ja tak powiedziałem?, pomyślał Waltin, ale tylko skinął głową. No i co ja mam teraz zrobić?, pomyślał chwilę później Berg. Siedział już przy swoim

szerokim biurku. Jeśli przypuszczenia Forseliusa się potwierdzą, mają szerokie pole manewru. Będą mogli na przykład wziąć pod lupę młodszą kopię Forseliusa w Rosenbad. Berg zapomniał już o Waltinie i jego zegarku. Przestało go to denerwować już przed wielu laty, a teraz, kiedy Waltin przejął nadzór nad działalnością zewnętrzną, zaczął nawet postrzegać zegarek jako zaletę.

Waltin natychmiast poszedł do Jeanette i poinformował ją o trzech sprawach. Po pierwsze, że od teraz pracuje dla niego i tylko dla niego. Po drugie, że ma się zajmować tylko sprawą Krassnera. Po trzecie, że sprawa przechodzi na wyższy poziom i od teraz tylko ona i on będą mieli dostęp do informacji. To dobry pretekst do kontynuowania znajomości, do tego, żeby sobie poczynać nieco śmielej, pomyślał Waltin i uśmiechnął się do niej. – Czy poradzisz sobie, jeśli cię poproszę, żebyś się trochę pokręciła po okolicy? – spytał Waltin. – Tak – odparła Jeanette i skinęła głową. – Nie ma problemu. Jeszcze nigdy żaden chłopak się nie domyślił, że pracuję w policji. – Dowiedz się jak najwięcej. Po weekendzie o tym porozmawiamy. Uśmiechnął się do niej i skinął głową, trochę po ojcowsku, jak dorosły mężczyzna powinien się uśmiechać do tak młodej kobiety jak ona. Najpierw należy wzbudzić zaufanie, dopiero potem przystąpić do konkretów.

Jeanette miała dwadzieścia siedem, a nie siedemnaście lat. Kiedy była młodsza, wygląd sprawiał jej sporo kłopotów. W obecnej pracy miał zarówno zalety, jak i wady. Jeśli zaś chodzi o Waltina, bardzo dobrze zdawała sobie sprawę, jak jej przełożony patrzy na takie sprawy. Nierzadko doświadczała tego ze strony mężczyzn. Ale w środowisku, w którym przyszło jej pracować, uważano ją za dobrą policjantkę, taką, która z pewnością zasługuje na lepszy los niż ten, który chciał jej zgotować Waltin. Po rozmowie z nim poszła od razu do swojego nowego pokoju. Niedawno wydzielono go na potrzeby osób zajmujących się tak zwanymi zadaniami specjalnymi. Otrzymała własny klucz i własny kod dostępu. Kiedy już się trochę urządziła w nowym biurze, zrobiła spis rzeczy, których chciałaby się dowiedzieć o Krassnerze. Najpierw zadzwoniła do znajomego z posterunku policji na Arlandzie, żeby sprawdzić, czy zanotowali coś o nim, gdy przed tygodniem przybył do Szwecji. Okazało się, że nie. Krassner przyleciał z USA, więc nawet nie odnotowano, czy przybywa w celach turystycznych, zarobkowych, czy innych. Szkoda, że nie jesteś kolorowy, pomyślała. Potem porozmawiała z kolegą, który miał informatora w szwedzkiej telewizji. W imieniu swojego przełożonego, ze względów, o których nie może bliżej opowiedzieć, poprosiła go, aby jak najszybciej przekazał jej wszelkie informacje, jakie ów informator zebrał w czasie spotkania

z Krassnerem. I nawet nie wpadło jej do głowy, żeby to zrobić na własną rękę. Być może będzie musiała nawiązać bezpośredni kontakt z Krassnerem, więc nie może ujawnić swojej tożsamości najbliższemu otoczeniu. Jest też absolutnie wykluczone, żeby ujawniła swoją tożsamość i pokazała twarz tak mało wiarygodnemu informatorowi jak ten.

Już w niedzielę wieczorem, po całym weekendzie, pracy, Jeannette sporo wiedziała o osobie, której od niedawna zaczęto poświęcać tyle uwagi. Zadzwoniła więc do Waltina, żeby go o wszystkim poinformować. Waltin sprawiał wrażenie zadowolonego. Chciał się z nią spotkać rano, ale ze względów, o których nie może mówić, muszą się spotkać poza biurem. Podał jej adres firmy z siedzibą przy Norr Mälarstrand, o kilka minut od ich biura. Poczuła lekki dreszcz emocji, bo przypomniała sobie, co na korytarzach szeptano o tak zwanej działalności zewnętrznej. Zdolna córeczka tatusia, pomyślała Eriksson, odkładając słuchawkę. Nie było to jednak niemiłe uczucie, raczej podniecający niepokój. Zdolna dziewczynka wujka Claesa, pomyślał Waltin i była to bardzo pociągająca myśl.

* Berg przez cały weekend zastanawiał się nad tym, co mu opowiedział Forselius. Jak zawsze, gdy chodziło o skomplikowane kwestie bezpieczeństwa narodowego, zamknął się w gabinecie w swojej willi w Brommie, usiadł przy biurku i położył przed sobą kartkę papieru i długopis. Zawsze pamiętał, żeby potem wszystkie notatki niszczyć w niszczarce. Historia służb bezpieczeństwa jest w tym względzie dość pouczająca. Nie brakuje przykładów ważnych osób, które zaniedbały takie środki ostrożności i zostawiły niepotrzebne ślady, jakie później mógł wykorzystać przeciwnik. Kiedy przeprowadzili się z centrum do willi, żona zaczęła się z nim droczyć. „Boże, jak tu pięknie, mówiła, dobrze, że jest kominek, nie będę już musiała patrzeć, jak palisz w kuchennym zlewie”. Berg uznał to za żart. I tak wiedział lepiej. Wprawdzie miał w domu najlepszy model niszczarki, ale jeśli chodzi o niszczenie papieru, ogień jest bezkonkurencyjny. Najpierw trzeba dokument spalić, a potem pokruszyć na popiół. Forselius przedstawił mu całą sprawę w trzech różnych płaszczyznach. Po pierwsze należy sobie zadać podstawowe pytanie: czy to, co twierdzi profesor, jest prawdą, czy też wszystko sobie wmówił. To właśnie o tym aspekcie dyskutował z Forseliusem. Profesor był znany z krytycznego umysłu, zwłaszcza jeśli chodzi o postrzeganie swojej własnej osoby, własnego potencjału intelektualnego i motywów działania. „W świecie, w którym żyję, nie ma miejsca na kłamstwa ani pobożne życzenia”, powiedział Bergowi, kiedy się spotkali po raz pierwszy. Berg próbował się uczepić właśnie tej kwestii. Co profesor sądzi o podejrzeniach, jakie

ma wobec Krassnera? – Chodzi o to, co Krassner wie i ile wie? – spytał Forselius i wzruszył ramionami w wielce wymownym geście. – No cóż... – Nie ma pan jakiejś teorii na ten temat? – Nie... – odparł profesor. – Gdyby nie to, że jest krewnym mojego znajomego, uznałbym z pewnością, że chce się tylko jakoś wyróżnić. Albo że po prostu krąży i węszy, podobnie jak czynią inne humanistyczne gryzipiórki. Mówiąc to, Forselius wypił duży łyk koniaku. – Jak pan z pewnością zauważył, wszystko to trzyma się kupy, bez względu na to, czy to prawda, czy nie. Jeśli to nieprawda, sprawę trzeba zamknąć i zająć się czymś innym. Jeśli prawda – w całości albo tylko po części – powinniśmy iść dalej. Co jest prawdą, a co nieprawdą? Kiedy to ustalimy, będziemy mogli się wspiąć na najwyższy poziom. Czy to, co jest prawdą, jest rzeczywiście interesujące? A jeśli tak, to dla kogo? Są to zagadnienia natury empirycznej, ale ma pan do dyspozycji tego spryciarza w eleganckim ubraniu i z roleksem na ręce. Może go pan zaprząc do brudnej roboty. Jego śmiech przeszedł stopniowo w cichy kaszel.

– Wygląda to tak, jakby ktoś próbował złamać szyfr. – Czy ja wiem... może w sensie ogólnym, bo kiedy ktoś się już za to zabiera, przestaje to być interesującym zajęciem. Jest pan porządnym człowiekiem i nie uważam pana za głupca, ale w moim świecie... Forselius zamachał obiema rękami. – Wiem, wiem – odparł Berg i uśmiechnął się na swoją obronę. – W szkole matematyka zawsze była moją mocną stroną. Niech więc tak będzie, pomyślał Berg. Ale jak skłonić Waltina do maksymalnego wysiłku, nie mówiąc mu o wszystkim? On sam wiedział, co ma zrobić. Na pewno nie powie nikomu ani słowa o podejrzeniach Forseliusa. Najpierw musi znaleźć solidny grunt pod nogami, a gdy już to zrobi, zdecyduje, jakie stanowisko ma zająć w najważniejszej sprawie, to znaczy kogo o czym ma informować.

W tym lepszym świecie, w którym żył Forselius i jemu podobni, w którym wszystko – łącznie z chaosem – można uporządkować, opisać i wyjaśnić za pomocą symboli i funkcji, nie ma oczywiście miejsca na ludzkie wahania i wątpliwości, jakie targały Bergiem, gdy przyszedł

do biura w poniedziałkowy poranek. – Dzień dobry – powiedziała sekretarka i uśmiechnęła się. – Dostał pan zaproszenie na elegancki obiad. – Na kiedy? – spytał Berg. – Na dzisiaj. Przed chwilą dzwonił pełnomocnik premiera i pytał, czy znajdzie pan czas, żeby zjeść z nim lunch. Prosił, żeby pan oddzwonił. – W jakim był humorze? – spytał Berg i od razu pożałował, że zadał to pytanie. – Był bardzo uprzejmy – odparła ze zdziwieniem. – A czemu pan pyta? Coś się stało? Berg potrząsnął głową. Czy znajdzie czas? A czy ma inny wybór? Żadnego, pomyślał.

Pełnomocnik sprawiał takie samo wrażenie jak zawsze: na wpół przymknięte powieki, ten sam złośliwy uśmieszek i to samo odchylenie na krześle, nawet gdy jadł i pił. To właśnie jego sposób bycia niepokoił Berga najbardziej. W czysto obiektywnym sensie, bo jeśli rozpatrywać, co mówił i jak to robił, okazałoby się, że jest dla niego całkiem uprzejmy. Tak robi ktoś, kto zaprasza na lunch: podczas posiłku zachowuje się ujmująco i zabawia rozmową. A on w dodatku zaprosił do lokalu, do którego nie wszyscy mają wstęp: do jednej z najmniejszych stołówek w Rosenbad. A jednak zachowanie pełnomocnika i wybór miejsca zaniepokoiły Berga. Pewnie chce się odegrać, pomyślał. Spokój. Tylko spokój. – Cieszę się, że zjemy razem lunch – powiedział pełnomocnik i dla podkreślenia wagi swoich słów uniósł szklankę z wodą mineralną. – A ja się cieszę, że mogłem tu przyjść – odparł Berg obojętnie i uniósł szklankę z piwem. – Uważam, że nasze wczorajsze spotkanie było naprawdę bardzo owocne. Zaczynam odnosić wrażenie, że zaczynamy mieć zbieżne stanowiska w kwestiach, którymi obaj się zajmujemy. Jaja sobie ze mnie robisz, pomyślał Berg i skinął głową. – Nie mówię tego z ironią, więc proszę mnie źle nie zrozumieć – ciągnął dalej pełnomocnik. Zrobił nieznaczny, obronny ruch lewą ręką. – Chcę tylko powiedzieć, że i pan, i ja, każdy na swój sposób, jesteśmy więźniami różnych sytuacji. Do czego ty zmierzasz?, pomyślał Berg i znów tylko skinął głową. – Wiele lat temu, kiedy wzięli mnie w kamasze, do jednostki, o której nie wolno mi

mówić, ale pan z pewnością i tak wie, napisałem esej o wojnie lustrzanej. – Brzmi to interesująco. Proszę mówić dalej. – Esej ten był efektem tego, czym się wtedy zajmowałem. Miałem oczywiście przełożonego i nie był to facet, który wypadł sroce spod ogona. Był to cholernie zdolny skurczybyk, a ja miałem tylko osiemnaście lat. Chyba Forselius, pomyślał Berg. No to już wiemy. Ale on też wie, że ja wiem. Tylko dlaczego chce, żebym ja wiedział, że on wie? – Najogólniej mówiąc, chodziło w tym eseju o to, co do siebie mówimy, jak komunikujemy się ze sobą w mowie, piśmie, za pomocą gestów, spojrzeń i na wszelkie inne możliwe sposoby. Na przykład nie odzywając się albo nic nie robiąc, albo nie robiąc tego, czego się po nas spodziewa przeciwnik. Berg znowu tylko skinął głową. Widelec i nóż odłożył na stół. – Idealne przesłanie na najlepszym ze światów, zaludnionym wyłącznie przez dobrych ludzi... Jak ono wygląda? Na początek załóżmy, że jest ono prawdziwe, a nawet tak praktyczne, że nadawca tego przesłania nie pomylił się w tej kwestii. To, co nam przekazuje, jest rzeczywiście prawdą. Poza tym jest to ważne zarówno dla nadawcy, jak i dla odbiorcy, a na najlepszym ze światów wszystkie komunikaty są oczywiście dobre. Korzyść odnosi nadawca, odbiorca, jak również otaczający ich świat. – Najlepszy ze światów – powiedział Berg i skinął głową, a jednocześnie poczuł dziwny spokój, którego nie czuł od tak dawna. – Porównajmy go ze światem, w którym obaj żyjemy. Nie uszło mojej uwagi, co pan sobie pomyślał, gdy powiedziałem, że znam Forseliusa. Choć ma pan twarz zawodowego pokerzysty. Pełnomocnik uśmiechnął się do Berga, skinął mu głową i nagle przestał ironizować. – Dziękuję za komplement – odparł Berg. – Czy zauważyłby pan to, gdyby nie rozmawiał z Forseliusem? – Prawdopodobnie nie – wzruszył ramionami pełnomocnik. – Mam proste pytanie: czy Forselius coś podejrzewa? Nie chodzi mi o tak oczywistą sprawę jak ta, że od czasu, gdy było już wiadomo, jak skończy się wojna, nasz socjaldemokratyczny rząd i nasza neutralna ojczyzna zajmują w polityce bezpieczeństwa takie samo stanowisko jak USA i zachodnie mocarstwa. – Jak słyszę, oszczędzamy czas – odparł Berg i uśmiechnął się lekko. – No właśnie. Ale to ja to mówię, więc może się pan wyłączyć i odprężyć. Pan wie, ja wiem i wszyscy inni, tacy jak my, też wiedzą. Są redaktorzy gazet i profesorowie wykładający nauki polityczne, którzy to wiedzą, a służby wojskowej nigdy nie odbywali przypadkiem. To, do

jakiej jednostki ich zmobilizowano, też nie był przypadkowe. Wie o tym nawet Guillou, więc nie ma żadnego znaczenia, że media o tym nie informują. Zresztą najwyższy czas, żeby zaczęły. Wtedy będziemy mogli wytrącić naszemu złemu nieprzyjacielowi z rąk jeden z argumentów. – Problem stanowi chyba nasza polityka neutralności? – powiedział Berg. Poczuł się pewniej. Dawno się tak nie czuł. – Oczywiście. W naszym świecie nie ma rzeczy tylko złych ani tylko dobrych. Jesteśmy też więźniami kompromisu i dopóki nie będziemy najzupełniej pewni, jak sytuacja w naszym kraju się rozwinie, nasze państwo nadal będzie przewodzić w statystykach zawierania kompromisów. – Myślę, że to bardzo dobre streszczenie powojennej szwedzkiej polityki zagranicznej – zgodził się Berg. – Właśnie, choć ani ja, ani pan nie jesteśmy pierwszymi, którzy na to wpadli. – Z pewnością nie. – Ale to my możemy znaleźć się w trudnej sytuacji i to od nas oczekuje się, że się z niej wykaraskamy razem z tymi, którzy nam tę robotę zlecili. A jeśli nam się nie uda, dobiorą się jeszcze bardziej do takich jak pan i ja. – To proszę dać znać, gdyby zaczął pan się rozglądać za nową pracą – powiedział Berg i roześmiał się. – A jak będzie tym razem? – spytał pełnomocnik i spojrzał na Berga z powagą. – Czy istnieje jakakolwiek historycznie uwarunkowana oczywistość, która miałaby szansę zaistnieć medialnie, a przy okazji wpakować nas w kłopoty? – Właśnie próbuję to sprawdzić – odparł Berg. – No to strasznie się cieszę – zakończył pełnomocnik z naciskiem. – W takim razie zróbmy to, pomóżmy sobie nawzajem.

* W poniedziałek rano tuż przed ósmą Jeanette zjawiła się w mieszkaniu przy Norr Mälarstrand. Miała się spotkać z Waltinem. Mieszkanie znajdowało się w wielkim budynku z dużymi balkonami i pięknym widokiem na wodę i wzgórza po drugiej stronie dzielnicy Söder. Firma, do której miała się zgłosić, miała siedzibę na drugim piętrze, ale szyld przy wejściu głosił, że na najwyższym piętrze mieszka lokator o nazwisku Waltin. Jeśli to jego prywatne mieszkanie, ma fantastyczny widok, pomyślała. Także biuro sprawiało przyzwoite wrażenie. Było wprawdzie małe, ale jasne, nowoczesne, funkcjonalne i umeblowane z pewną dyskrecją. Wszystko to było z pewnością o wiele droższe, niż na pierwszy rzut oka wyglądało. Waltin, elegancko ubrany i

ogolony, poczęstował ją świeżo zaparzoną kawą. Świetny facet, pomyślała. Ciekawe, jaki jest naprawdę. – Okej, Jeanette – zaczął Waltin i uśmiechnął się. – No to opowiadaj.

Jeśli chodzi o Krassnera, nie miała zbyt wiele do powiedzenia. Na razie, bo w USA nadal trwa weekend, a ponieważ nie mogła się posłużyć innym kontaktem, na odpowiedź musi poczekać. Udało jej się za to Krassnera namierzyć. – Mieszka w akademiku Nyponet przy Körsbärsvägen, na piętnastym piętrze. Na każdym piętrze jest osiem pokojów i wspólna kuchnia. Pokój wynajmuje przez międzynarodowe studenckie biuro pośrednictwa mieszkań. – Kto oprócz niego mieszka na tym piętrze? – spytał Waltin. – Jeden z pokojów stoi pusty, bo student, który tam mieszkał, wyjechał. Prawdopodobnie do rodziców. Studiuje prawo i pochodzi z Niemiec Wschodnich. Jego matka miała przed miesiącem poważny wypadek. Jeśli chodzi o pozostałe sześć osób, są to zwykli studenci, w wieku dwudziestu kilku lat. Cała szóstka jest płci męskiej, chociaż nie sądzę, żeby w akademiku stosowano podział na płci. Mogę to sprawdzić, jeśli chcesz. Waltin potrząsnął głową i uśmiechnął się lekko. – Okej – mówiła dalej Eriksson. – Jeden studiuje na politechnice, jeden w szkole handlowej, jeden na GIH, jeden nauki polityczne, jeden zajmuje się obróbką danych. Wszyscy są Szwedami, z wyjątkiem tego ostatniego. Ten bierze udział w jakimś programie wymiany studenckiej, jest Murzynem i pochodzi z Afryki Południowej. W tym semestrze jest na stypendium. Jest starszy od pozostałych, ma dwadzieścia osiem lat, urodzony w Pretorii. Stypendium otrzymał od związku zawodowego LO. Typowe, pomyślał Waltin. Socjaldemokraci ze swoimi Murzynami, Arabami i wszystkimi kolorowymi. Wpuszczają ich do kraju. – Czy mamy cokolwiek na któregoś z nich? – spytał Waltin. – Nie, nie znalazłam nic konkretnego ani u nas, ani w bazie naszej działalności jawnej, nie licząc kilku drobiazgów, którymi się zajmują kilkunastoletni chłopcy. Ten z GIH trochę chuliganił, kiedy chodził do liceum, a poza tym nic. Normalni szwedzcy studenci. Żaden nie jest ze Sztokholmu, wszyscy pochodzą z prowincji. Waltin skinął głową. Co za idiotyczne zlecenie. To przez tego starego dziada, który namieszał Bergowi w głowie. Ciekawe, jak zamierza doprowadzić sprawę do końca, jeśli marnuje czas na niepotrzebne bzdury. – Czy masz jakiś pomysł, co powinniśmy teraz zrobić? – spytał.

– Chciałam się dowiedzieć czego bliższego o Krassnerze – odparła Eriksson. – Jak już mówiłam, potrzeba na to czasu, ale mam kilka pomysłów, jak to zrobić. – Ja też mam pewien pomysł – powiedział Waltin i uśmiechnął się. – No to słucham – odparła Eriksson i spojrzała na niego z zaciekawieniem. Waltin uśmiechnął się tajemniczo i potrząsnął głową. – Jeśli pozwolisz mi się zająć całą jego biografią, do końca tygodnia dostaniesz ode mnie kompletne dossier. Nie zmyślam. – Nie zmyślasz? – uśmiechnęła się pytająco i skinęła głową. Hm, on naprawdę wygląda na lepszego spryciarza, pomyślała. – Nie zmyślam – powiedział Waltin z naciskiem i uniósł prawy kciuk. O połowę większy od mojego, pomyślał, gdy Jeanette uniosła swój. I nagle poczuł podniecenie. Ujrzał oczyma wyobraźni, jak Jeanette siedzi skulona na jego kanapie i trzyma w ustach kciuk, a po jej małych okrągłych policzkach spływają łzy.

Kiedy Jeanette wyszła, Waltin poszedł do toalety i spuścił się. Robiąc to, wyobrażał sobie, że Jeanette stoi pochylona nad umywalką, a on trzyma ją mocno za wąski kark i wchodzi w nią od tyłu, mocno i zdecydowanie. Potem umył ręce i zadzwonił do znajomego przedsiębiory, który miał filię firmy w USA.

Eriksson pojechała prosto do swojej kawalerki w dzielnicy Solna i przebrała się za studentkę uniwersytetu. A ponieważ od roku studiowała zaocznie kryminologię, poszło jej łatwo. Potem pojechała metrem do centrum i po krótkim spacerze znalazła się przy wejściu do akademika Nyponet przy Körsbärsvägen. Dokładnie wiedziała, co zrobić i jak to zrobić. Aparat i resztę sprzętu ukryła w torbie na ramię, pod książkami.

Waltin też wiedział, co ma zrobić. Poprosił znajomego, żeby zebrał dane na temat młodego Amerykanina, który chce mu sprzedać pomysł na interes. Ale zanim zrobi kolejny krok, chciałby się dowiedzieć, czy owemu młodemu Amerykaninowi można ufać. „Pomysł jest dobry, ale warto wiedzieć, co z niego za ptaszek”. Sprawa delikatna i jak zwykle pilna. Mniejsze znaczenie ma natomiast to, ile trzeba będzie za to zlecenie zapłacić. Najważniejsze, żeby zostało wykonane jak należy. – Zwróciłeś się do właściwego człowieka, Claes – powiedział znajomy Waltina ciepłym

głosem. – Współpracujemy z fantastyczną firmą detektywistyczną z Nowego Jorku. Od razu do nich zadzwonię. Ciekawe, ile zażyczy sobie tym razem, pomyślał Waltin. Serdecznie podziękował za pomoc i rozłączył się.

Eriksson naciskała dzwonek przy każdych drzwiach na piętrze Krassnera i dopiero po chwili jedne się otworzyły. Z pokoju wyszedł mężczyzna w wieku trzydziestu kilku lat, ubrany w dżinsy, T-shirt i skarpetki. Był nieuczesany, a gdy otwierał drzwi, wyglądał na poirytowanego. To on, pomyślała Eriksson i uśmiechnęła się tym swoim uśmiechem nastolatki. – Przepraszam – powiedziała – ale szukam kumpla, który tu mieszka. Średniego wzrostu, szczupły, ciemne włosy, niebieskie oczy, chuda twarz z silnie zaznaczoną linią szczęk i jabłko Adama. – Całkiem dobrze wygląda, pomyślała. Krassner, bo to był on, westchnął. Wydawał się wyraźnie niezadowolony. Przykro mi, nie znam szwedzkiego – Sorry, I do not speak Swedish* – powiedział i dalej stał w drzwiach. W tej samej chwili pojawił się Daniel. Mogę w czymś pomóc? – Maybe I can help you?* – powiedział i uśmiechnął się szeroko, pokazując dwa rzędy białych zębów. Wszyscy faceci są tacy sami, pomyślała Jeanette pół godziny później, kiedy z nowym znajomym, Danielem M’Boye, siedziała w studenckiej stołówce nad filiżanką kiepskiej kawy. Gdy chwilę wcześniej rozmawiali na korytarzu, Daniel okazał się bardzo pomocny. Poinformował ją, że kumpel, którego szuka, musiał przerwać studia, bo jego mama miała wypadek. – Czy to twój bliski przyjaciel? – spytał, a współczucie w jego oczach wyglądało na prawdziwe. Eriksson poradziła sobie z tym pytaniem bardzo sprytnie, mówiąc, że to jej dawny kolega z gimnazjum. Nie znają się zbyt dobrze. Słyszała, że studiuje prawo, i przyszła, żeby spytać, czy mogłaby pożyczyć od niego kilka książek. Ale to żaden problem, zapewniła. Może się zwrócić o pomoc do innych kolegów.

– Może wypijesz ze mną filiżankę kawy? – spytał Daniel grzecznie. Zrobiła minę, jakby się zawahała. – I tak zamierzałem zejść na dół i napić się kawy – dodał z jeszcze bardziej szczerym i szerokim uśmiechem. – Okej – odparła Eriksson i uśmiechnęła się. Takie rzeczy są naprawdę zbyt proste, pomyślała.

Daniel najpierw jej o sobie opowiedział, a potem spytał, czym ona się zajmuje. Eriksson odpowiedziała zgodnie z prawdą, że studiuje kryminologię, że jakoś sobie radzi, jest na drugim roku uniwersytetu i jeszcze nie wie, kim chce być. Mieszka w kawalerce w dzielnicy Solna, standard taki sobie, głównie kuje i śpi, prowadzi niezbyt urozmaicone życie, ale inaczej się nie da. – Odniosłam natomiast wrażenie, że twój kolega, który nie chciał mnie wpuścić do swojego pokoju, też nie wygląda na szczęśliwego – powiedziała Jeanette i zaśmiała się. – Prawie go nie znam – odparł Daniel i uśmiechnął się. – Mieszka tam dopiero od tygodnia. Jest Amerykaninem i człowiekiem bardzo tajemniczym. – Wydawało mi się, że jest od nas starszy. A co takiego studiuje? – Twierdził, że pisze książkę. Coś na tematy polityczne, wiedza o państwie, o Szwecji i jej polityce. To w zasadzie nie moja działka – odparł z uśmiechem Daniel i pochylił się w jej stronę. Czas zmykać, pomyślała Jeanette i uśmiechnęła się nieśmiało. Kiedy poprosił o jej domowy numer telefonu, trochę się z nim droczyła, ale w końcu uległa. Był to nowy, tajny numer, który zdążyła załatwić w piątek po południu. Miała nadzieję, że nie będzie musiała go zbyt długo używać.

* Cotygodniowe spotkanie z kierownictwem politycznym przebiegało bezstresowo. Berg przedstawił kilka spraw: Jugosłowianie, Kurdowie i inwigilacja antydemokratycznych elementów w strukturach policji i wojska. – Posuwamy się powoli, ale naprzód – stwierdził. Pełnomocnik skinął głową. Lekkie, acz aprobujące skinienie.

Po spotkaniu pełnomocnik wziął Berga na stronę. – Jak tam sprawy? – spytał. – Mam nadzieję, że w piątek będę coś miał – powiedział Berg. – Nie wolno nam działać poza biurem i dlatego potrzebujemy więcej czasu, żeby sprawdzić, kto jest kim. – Mądrze – powiedział pełnomocnik i ku zdumieniu Berga poklepał go po ramieniu. Coś go gryzie, pomyślał. Dlaczego? Czy wie o czymś, o czym ja nie wiem?

– Jak leci? – spytał Berg Waltina. Siedział po drugiej stronie jego biurka i skubał idealnie wyprasowane kanty spodni. – Posuwamy się powoli, ale naprzód – powiedział Waltin. – Chcesz zobaczyć, jak on wygląda? – Podał mu plastikową koszulkę ze zdjęciami. Były to zdjęcia Krassnera. Zrobiono je, gdy wchodził i wychodził z akademika. Ciężkie buty, dżinsy, gruba kurtka z podszewką, Krassner z gołą głową na jednym zdjęciu i w czapeczce zrobionej na szydełku na drugim. Poza tym zbliżenia chudej, zawziętej twarzy. Ktoś, kto żyje dla idei, ocenił Berg. To, co zobaczył, nie spodobało mu się. – Czy wiesz cokolwiek o tym, co zwykle robi? – Przeważnie siedzi w swoim pokoju i pisze coś na maszynie – odparł Waltin. – Był w bibliotece miejskiej, uniwersyteckiej i w Bibliotece Królewskiej. Wczoraj wieczorem poszedł do klubu dziennikarza i wypił kilka piw. Do domu szedł piechotą. Światło zgasił dopiero około drugiej. Jak widać, mała Jeanette nieźle się spisała, pomyślał z zadowoleniem. – Potrzeba ci więcej ludzi? – Nie – odparł Waltin. O co tu właściwie chodzi?, po-myślał. – Czy ktoś z naszych go obserwuje? – Tak. – No i jaki on jest? – Samotnik, trochę tajemniczy, sprawia wrażenie zamkniętego w sobie. Mówi dzień dobry sąsiadom z innych pokojów, ale nie utrzymuje z nimi stosunków. Kiedy wychodzi i przekręca klucz w zamku, na wszelki wypadek wciska coś między framugę a drzwi. Znasz ten typ.

Rzeczywiście, Berg znał ten typ. – Przeważnie siedzi zamknięty w pokoju i pisze na maszynie? – Tak. Wygląda na to, że przeważnie siedzi w pokoju i coś tam stuka. – A czym się żywi? – spytał Berg, któremu to, co usłyszał, zupełnie się nie spodobało. – Ziarnem dla kanarków? – Hamburgery z McDonald’s, od czasu do czasu pizza. Nie podoba mi się to, pomyślał Berg. Zupełnie mi się to nie podoba.

W czwartek wieczorem do Waltina zadzwonił jego kontakt z wiadomością, że ma trochę materiałów o Krassnerze, i spytał, czy ma je przefaksować. Poza tym zapowiedział, że będzie miał więcej danych, ale dopiero w następnym tygodniu. – Odnoszę wrażenie, że to niezły gagatek – powiedział. – Czy wolno mi zapytać, jaki to pomysł na interes ten facet chce ci sprzedać? – Oczywiście – odparł Waltin. – To żadna tajemnica. Chodzi o media. Ten człowiek ma kilka ciekawych pomysłów na to, jak rozwinąć niektóre produkty medialne. – Rozumiem. Gdybym był na twoim miejscu, zachowałbym daleko idącą ostrożność.

Jonathan Paul Krassner, używający na co dzień imienia John, urodził się 15 lipca 1953 roku w Albany, w stanie Nowy Jork, jako jedyne dziecko Paula Jürgena Krassnera (urodzonego w 1910 roku) i Mary Melanie Buchanan (urodzonej w 1920 roku). Rodzice wzięli ślub na rok przed jego narodzinami i rozwiedli się rok po tym, jak przyszedł na świat. Jego ojciec był podobno handlowcem. Po rozwodzie wyprowadził się do Fresno w Kalifornii. Jego dalsze losy są nieznane, nie da się też wykazać, że utrzymywał częste kontakty z synem. Johna wychowywała matka. Pracowała jako pielęgniarka w katolickim szpitalu w Albany. Zmarła na raka w 1975 roku. Po ukończeniu szkoły podstawowej i gimnazjum, gdzie otrzymywał oceny trochę wyższe od średniej, zaczął studia na uniwersytecie stanowym w Albany. Studiował nauki polityczne, socjologię i dziennikarstwo. Zdobył tytuł magistra, potem odbywał praktykę w lokalnej gazecie, następnie przeniósł się do lokalnej stacji telewizyjnej, a w końcu po roku wrócił do gazety, w której zaczynał dziennikarską karierę. Tym razem zatrudnił się jako dziennikarz śledczy, a teksty opatrywał własnym zdjęciem. Po dwóch latach miał już ugruntowaną pozycję, pozwolono mu nawet na byline. Stało się tak dzięki cyklowi reportaży, które opublikowano pod tytułem „From

Refugee to Racketeer” – Od uciekiniera do aferzysty. Po angielsku brzmi to lepiej niż po szwedzku, pomyślał Waltin. Krassner twierdził w swoich artykułach, że szanowana i zamożna wietnamska rodzina stworzyła w Albany zbrodniczy syndykat. Przykrywką dla jej działalności były restauracje, sklepy osiedlowe i pralnie. W Albany zawrzało. Sprawą zainteresowała się policja i prokurator, ale dochodzenie szybko zostało umorzone. Natomiast rodzina nie odpuściła. Zaskarżyła gazetę i jej właściciela, domagając się wielu milionów dolarów odszkodowania za opublikowanie nieprawdy. Wszystkich zamieszanych w tę sprawę oskarżyła o dyskryminację rasową, a za pośrednictwem miejscowych polityków zwróciła się do kongresu stanowego i do organizacji reprezentującej interesy wietnamskich uchodźców, którzy kiedyś uciekli z Wietnamu na łodziach. Gazeta pokajała się publicznie, ogłosiła oficjalne przeprosiny i w ramach ugody wypłaciła rodzinie znaczną kwotę. Krassner z hukiem wyleciał z pracy. Nie wiadomo, czym się zajmował później. Najpierw sprzedał dom po matce, w którym zamieszkał po jej śmierci, i przeprowadził się do babki, jedynego żyjącego członka rodziny. Zapisał się na kursy wieczorowe na uniwersytecie i po pewnym czasie uzupełnił wykształcenie, uzyskując stopień magistra dziennikarstwa śledczego. Na co dzień był wolnym strzelcem, utrzymywał się ze zleceń od mediów, wygłaszał odczyty na kursach dziennikarskich i krótko pracował jako copywriter w agencji reklamowej w miejscowości Poughkeepsie, położonej niecałe sto kilometrów na północ od Nowego Jorku i około stu kilometrów na południe od Albany.

Waltin przeglądał przesłane mu faksem papiery. Biuro detektywistyczne spisało się wzorowo. Miał przed sobą kopie świadectwa ślubu i orzeczenia o rozwodzie rodziców Krassnera, jego akt urodzenia, świadectwa szkolne, zdjęcie klasowe ze szkoły średniej, kopię prawa jazdy i kopię dyplomu szkoły wyższej, akt zgonu matki i plik artykułów opublikowanych w gazetach. Na samym końcu zauważył nekrolog wydrukowany po śmierci wuja i kopię jego testamentu. Dopiero w tym momencie zaczął to wszystko studiować na poważnie. Wuj Krassnera nazywał się John Christopher Buchanan. Urodził się w 1908 roku w Newark w stanie New Jersey i „zasnął w Panu w swoim domu w Albany 16 kwietnia po południu”, to znaczy dokładnie pół roku, zanim Waltin dowiedział się o jego istnieniu i o faktach z jego życia. Po ukończeniu szkoły średniej Buchanan rozpoczął naukę na Uniwersytecie Columbia i w 1938 roku uzyskał tytuł doktora nauk politycznych. Kiedy Japończycy zaatakowali Pearl Harbour, wykładał nauki polityczne na Uniwersytecie Northwestern pod Chicago, ale jako „prawdziwy patriota, za którego się uważał”, porzucił karierę naukową i przeszedł szkolenie dla oficerów rezerwy. Po odbyciu służby w sztabie armii w Waszyngtonie (nie wiadomo, jaki to był rodzaj służby) został pod koniec wojny przerzucony do Europy w stopniu kapitana. Trzy lata później, wiosną 1947 roku, podpułkownik Buchanan został mianowany zastępcą attaché wojskowego w ambasadzie USA w Sztokholmie. Na tym stanowisku przepracował cztery lata. Dalsze jego losy są nieznane, ale w 1958 roku zrezygnował ze służby wojskowej w stopniu pułkownika i powrócił do kariery naukowej. Objął wtedy profesurę i zaczął wykładać współczesną historię Europy na

New York State University w Albany. W 1975 roku, tym samym, w którym jego o dwanaście lat młodsza siostra zmarła na raka, przeszedł na emeryturę, aby „po pełnym chwały życiu w służbie narodu cieszyć się zasłużonym odpoczynkiem”. Ciekawe, czy pił, pomyślał Waltin. Bo jeśli nie, to powinien był zrobić w życiu coś więcej.

Waltina najbardziej zaciekawił testament Buchanana. Na początku wymienił posiadane dobra: dom, w którym mieszkał, środki ulokowane na różnych kontach i funduszach emerytalnych, bibliotekę, kolekcję „europejskich militariów z okresu drugiej wojny światowej”, meble, dzieła sztuki i inne ruchomości, a następnie zapisał „całe swoje mienie, zarówno o charakterze materialnym, jak i intelektualnym najbliższemu członkowi swojej rodziny, kochanemu i wiernemu towarzyszowi Johnowi P. Krassnerowi”.

Wycenić dobra materialne było stosunkowo łatwo. Według protokołu sądowego miały wartość stu dwudziestu dziewięciu tysięcy osiemset pięćdziesięciu dolarów i pięćdziesięciu centów – po odliczeniu kosztów pochówku, podatku spadkowego i opłat skarbowych. Natomiast w ocenie biura detektywistycznego ich wartość była przynajmniej dwukrotnie wyższa. Wynikało to z różnego rodzaju kruczków prawnych, jakimi posługują się adwokaci, gdy mają do czynienia z osobą, która opuszcza ziemski padół, pozostawiając po sobie znaczny majątek. W testamencie nie było natomiast ani słowa o tym, co jego autor rozumiał przez własność intelektualną. – To fantastyczna sprawa – powiedziała Eriksson i uśmiechnęła się do swojego eleganckiego przełożonego. Waltin uśmiechnął się nieśmiało i wzruszył ramionami, jakby chciał się przed czymś obronić. – Zajmiemy się tym przy innej okazji – powiedział. – Proponuję, żebyś dostarczyła wszystkim po jednej kopii, również Bergowi. Nie ma sprawy, pomyślała Eriksson. To naprawdę żaden problem.

Ale Berg nie był zachwycony tak bardzo jak oni. – Całe zgromadzone mienie, zarówno materialne, jak i intelektualne... intelektualne? Co on ma na myśli? – Wszystkie dokumenty, notatki, dzienniki, stare albumy ze zdjęciami. Skąd ja mam wiedzieć?

Waltin rozłożył ręce. Nie wszyscy są tacy jak ty, pomyślał. Berg potrząsnął głową i podrapał się po brodzie. – Nie brzmi to zbyt wiarygodnie. Przecież to typowe zachowanie głowy rodziny, gdy czuje, że śmierć jest blisko. Inaczej oznaczałoby to złamanie podstawowych zasad działalności szpiegowskiej. Tak, pomyślał Waltin. A dzieci przynosi bocian. Nie powiedział jednak nic, tylko skinął głową. – Okej – powiedział Berg. – Musimy koniecznie sprawdzić, czym ten ptaszek się właściwie zajmuje. – Pozostawione mienie intelektualne – powiedział pełnomocnik i spojrzał na Berga z tym swoim szerokim uśmiechem. – Co miał na myśli? – Właśnie tego próbujemy się dowiedzieć – odparł Berg. – Nie wierzę, żeby przyjechał do Szwecji zbierać materiały o pobycie swojego wuja w ambasadzie amerykańskiej w Sztokholmie. – Czytałem wspomniane reportaże śledcze Krassnera – powiedział pełnomocnik. – Treść artykułów i ich wartość intelektualna, że nie wspomnę o języku, budzi niesmak. Zwłaszcza że Buchanan był jego wujem. – Sprawdzimy, czym Krassner się tu zajmuje – powtórzył Berg z naciskiem. – Będę zobowiązany, jeśli pan to zrobi – zakończył pełnomocnik i skinął głową. Tym razem na jego twarzy nie zagościł uśmiech.

* Waltin nie ufał Forseliusowi. Zgrzybiały starzec, który przez całe swoje bezsensowne życie traktował innych tak, jak mu się podobało. I nawet nie rozumie, że w dzisiejszych czasach ważne jest coś innego, a mianowicie polityczna, chwalebna historia Szwecji. Berg podkreślał to za każdym razem, gdy Waltin pytał go o te sprawy. Waltin wolał żyć teraźniejszością, ale jego szef nie pozostawił mu wyboru. Mimo wątpliwości Waltin musiał przydzielić do tego zadania więcej ludzi. Uznał, że w ten prosty i praktyczny sposób jeszcze bardziej zbliży się do Jeanette, która ma tylko siedemnaście lat. W całej tej historii chodzi tylko o niego i o nią. Jego plan nie przewidywał w tej grze obecności młodszych kolegów, z wyższym poziomem testosteronu. Wystarczy, że Jeanette utrzymuje bliskie kontakty z tym Murzynem, który mieszka na tym samym piętrze co Krassner. Wiedział, że Murzyni mają długie kutasy, bo czytał o tym w artykule na temat długości męskich członków. Tamte badania trwały cały rok, a ich obiektem byli poborowi z różnych krajów. Badania prowadzono na zlecenie ONZ i miały zasięg międzynarodowy, a ich wynik był po prostu

przerażający. Poza tym widział to na własne oczy, kiedy kilka lat temu, po konferencji na temat bezpieczeństwa, jeden z pracowników niemieckiego Urzędu Ochrony Konstytucji zabrał go ze sobą do jakiegoś prywatnego klubu koło Wiesbaden. pilla – po szwedzku macać, dotykać (przyp. tłum.). Waltin miał pewne trudności ze skompletowaniem pełnego składu grupy operacyjnej. Zanim mu się to udało, musiał odsunąć kilku ludzi od bieżącej pracy. Starał się zorganizować to jak najlepiej i bardzo dokładnie poinformował małą Jeanette, że w nowej dla niej roli łącznika i koordynatora ma się kontaktować wyłącznie z nim samym. Ale irytowało go już samo to, że Jeanette będzie pracować z młodymi, wysportowanymi policjantami, którzy jak wiadomo mają tylko jedno w głowach. Jeden z nich nazywał się Martinsson, ale wszyscy wołali na niego Pille*, czyli Macała, co w przypadku policjanta było dość dziwnym zdrobnieniem. Martinsson skończył niedawno trzydzieści lat. Grał na gitarze, pisał piosenki i miał potargane włosy. Przydomek nadano mu jeszcze w szkole podstawowej. Waltin wypatrzył go osobiście przed ponad rokiem, w wydziale narkotykowym komendy w Solna. Ale Pille byłby ostatnią osobą, którą Waltin chciałby widzieć w bezpośrednim otoczeniu dziewczyny tak cnotliwej jak siedemnastoletnia Jeanette.

W piątkowy poranek, 31 października, przełożony Martinnsona zadzwonił do Waltina. Zapytał, czy znajdzie czas, żeby się spotkać z nim i z młodym Martinssonem. Być może udało im się znaleźć dojście do Krassnera. – Mów, o co chodzi – powiedział Waltin. Skinął głową w stronę Martinssona. Siedział po drugiej stronie jego wielkiego biurka i podziwiał się w wiszącym za plecami Waltina lustrze. – Göransson twierdzi, że znalazłeś dla nas dojście – powiedział Waltin, wskazując głową starszego o dwadzieścia lat od Martinssona jego lekko łysiejącego szefa. Martinsson potwierdził skinieniem i przerzucił kilka kartek w swoim czarnym notesie. Podwinął rękawy koszuli, żeby cały świat mógł podziwiać jego muskularne ręce. – Chyba tak – odparł. – To ja i jeszcze ktoś przejęliśmy go wczoraj. – Jak zwykle poszedł do klubu dziennikarza. Wszedłem tam za nim. Rozmawiał z kilkoma naszymi młodymi talentami, między innymi z Wendellem z „Expressen”. Koło Wendela kręciło się kilka młodszych dziennikarek, a jedna z nich miała cycuszki jak się patrzy. W ogóle przez cały czas było ich koło niego pełno. – No tak – powiedział Waltin i cicho westchnął. Przejdź do rzeczy, jeśli nie chcesz wrócić do patrolowania ulic, pomyślał. – Krassner wyszedł przed pierwszą i – co mu się raczej nie zdarza – był trochę pijany, bo zamiast jak zwykle wypić dwa małe piwa, tym razem wypił ich pięć. To niezbyt wysoki facet – dodał Martinsson tonem, który brał się z tego, że był od Krassnera dwa razy większy i cztery razy silniejszy.

A co to ma wspólnego z naszą sprawą?, pomyślał Waltin, wiecej niż średniego wzrostu. – Szedłem więc za nim piechotą – dodał Martinsson. A ja myślałem, że śledziłeś go z samolotu, pomyślał zmęczony Waltin. – Poszedł prosto na plac po przeciwnej stronie i przy okazji wpadł na Svullego Svelandera. – Svulle? – spytał Waltin. – Jan Svulle Svelander, znany dealer narkotyków, ćpun. Tkwi w tym biznesie od niepamiętnych czasów. Ma wytatuowane całe ciało i wygląda jak gobelin, a wydrukiem z jego kartoteki moglibyśmy dwa razy owinąć kiosk z kiełbaskami. – I co się wtedy stało? – spytał Waltin, choć już znał odpowiedź. – Krassner kupił od niego prochy – odparł Martinsson. – Mnóstwo towaru.

VII Między tęsknotą lata a chłodem zimy Albany, stan Nowy Jork Niedziela, 9 grudnia Podróż nie przypominała wycieczki po rzece Ångerman. Tam teren był bardziej płaski, rzeka szersza, a woda szara. Jej nurt przebijał się z mozołem przez zielone, porośnięte lasem wzgórza, które przybierały kolor błękitny i stapiały się na widnokręgu z niebem. Latem niebo zawsze było niebieskie. Lars Martin, jego rodzice i całe rodzeństwo brali wtedy samochód z przyczepą i jechali do Kramfors, żeby zrobić zakupy na kilka dni i odwiedzić ciotkę Jenny, pooddychać trochę miejską atmosferą, zjeść śledzia, pulpety i popatrzeć, jak tata i ciotka Jenny piją alkohol z kryształowych kieliszków. – Za wasze zdrowie, dzieciaki – mawiał tata i zanim wypił, mrugał do nich znacząco. Potem czochrał Larsa Martina po włosach, bo Lars Martin był najmniejszy z całego rodzeństwa i tylko jemu ojciec mógł to robić. Miał wprawdzie młodszą siostrzyczkę, ale najczęściej, jeśli mama akurat nie dawała jej piersi, leżała w beciku, głośno kwiląc. Jej tata nigdy nie czochrał po głowie. Pewnego razu, gdy Lars Martin wyszedł na podwórko, zobaczył, jak jego tata wyjmuje z wózka becik, a potem chodzi z nim po podwórku i mówi coś do jego siostry. Nie słyszał co. Potem tata wetknął głowę do wózka i zaczął coś mruczeć. Larsowi Martinowi zrobiło się smutno i postanowił, że sobie pójdzie. Ruszył starą asfaltową drogą na południe, w stronę Näsåker, a po kilku godzinach marszu, kiedy wydawało mu się, że nie ma już odwrotu, nagle zobaczył starszego brata. Brat złapał go za ramię i spytał, co Lars Martin sobie wyobraża. Potem wziął go na barana i niósł przez całą drogę do domu. Okazało się wtedy, że to wcale nie tak daleko, jak mu się zdawało. Dlatego szybko przestał stroić kwaśne miny.

Tu, w Ameryce, jest inaczej, pomyślał Johansson, siedząc na wygodnym siedzeniu przy oknie w wagonie pierwszej klasy. Nie była to bowiem rzeka jego młodości, tylko rzeka amerykańska, miejscami głęboka, miejscami płytka, miejscami wąska, miejscami szeroka. Była dokładnie taka, jak filmy Matiné’a, które oglądał w domu kultury w Näsåker, kiedy był jeszcze dzieckiem. W tle słychać było bębny, Indianie palili ogniska i przekazywali sobie sygnały dymne, w ostatniej chwili przy dźwiękach trąbki przybywała na ratunek kawaleria, a Lars Martin i jego koledzy z okolic Näsåker gwizdali w swoje bilety.

Wprawdzie tu nie widział nigdzie Indian, ale już po godzinie jazdy zauważył gwiaździsty sztandar powiewający na wysokim maszcie na drugim brzegu rzeki. West Point, pomyślał i poczuł nagły powiew historii. Znalazła się na wyciągnięcie ręki. Za oknem szalała zadymka i było prawie dziesięć stopni mrozu, a na parkingu przed stacją stała tylko jedna taksówka. – 222 Aiken Avenue – powiedział i oparł się o siedzenie. Zastanawiał się, co jej powie. Jeśli w ogóle będzie w domu, pomyślał niepewnie, bo nagle pożałował, że zdecydował się na tę podróż i że w ogóle wyjechał do USA, choć decyzję w tej sprawie podjął dużo wcześniej i nie miała nic wspólnego z jego prywatnymi sprawami.

Najlepiej będzie, jeśli taksówkarz poczeka, pomyślał, kiedy zatrzymali się przed dużym białym domem z werandą, skośnym dachem, dwoma wykuszami i stojącą na podjeździe choinką bożonarodzeniową udekorowaną lampkami. – Proszę na mnie poczekać – powiedział do taksówkarza, a ten skinął głową, a potem wzruszył ramionami i mruknął coś, czego Johansson nie zrozumiał.

Duży, pomyślał Johansson. W tak dużym domu powinna mieszkać z rodziną, choć w książce telefonicznej znalazł tylko jej imię. Jeśli jednak mieszka tu jeszcze jakiś mężczyzna, odśnieżanie nie należy do jego ulubionych zajęć. Johansson po raz kolejny pogratulował sobie w duchu zakupu nowych butów i wszedł na werandę. W domu paliło się światło i słychać było muzykę, więc nie miał odwrotu. Westchnął, wziął głęboki oddech i przycisnął dzwonek.

Kobieta, która otworzyła drzwi, była niewysoka i miała kręcone rude włosy. Całkiem miła, pomyślał, kiedy skinęła mu uprzejmie głową, czekając, aż się odezwie. Kątem oka zauważyła stojącą przy podjeździe taksówkę. – Szukam pani Sarah Weissman – zaczął grzecznie Johansson. – To ja. – Nazywam się Lars M. Johansson. – Nareszcie – odparła i uśmiechnęła się, ukazując dwa rzędy białych zębów. – Pewnie pan się domyśla, że czekałam na pańską wizytę.

VIII Opada swobodnie jak we śnie Sztokholm w grudniu Całe dzieciństwo Waltina naznaczone było chorobą, cierpieniem i śmiercią. Na tę ścieżkę dość wcześnie skierowała go matka. Jak tylko sięga pamięcią – a jego pierwsze wspomnienia dotyczyły wydarzeń, które rozgrywały się, gdy miał trzy lata – jego matka była ciągle umierająca. Cierpiała na wszelkie schorzenia, zaczynające się na wszystkie litery alfabetu. Na dodatek w jej zużytym podręczniku na temat leczenia chorób zbyt rzadko można było znaleźć informacje o lekach na wszystkie te schorzenia. Życie codzienne jego rodziny pełne było dramatyzmu i obfitowało w takie atrakcje, jak atak woreczka żółciowego, skręt kiszek, ataki migreny i astmy. Pojawiały się też bardziej wyrafinowane cierpienia, jak na przykład rak, który zjadał matkę od środka, podczas gdy łuszczyca, wszelkiego rodzaju alergie i zwykłe egzemy atakowały ją od zewnątrz. Chorowała na płuca, wątrobę i nerki. Większość czasu spędzała w szpitalach, sanatoriach i gabinetach lekarskich. Claesa i jego wychowanie powierzyła opiekunce, trochę upośledzonej umysłowo. Odziedziczyła ją po ojcu, który był dość zamożnym człowiekiem i serce miał tak dobre, że umarł w odpowiednim czasie. Jeśli chodzi o ojca, Waltin niezbyt dobrze go pamiętał, ponieważ przeważnie ojciec przebywał poza domem. W końcu, kiedy Claes miał pięć lat, ojciec opuścił rodzinę na zawsze i wyjechał do Skanii. Ożenił się tam z kochanką. To właśnie wtedy matka Claesa wpisała na listę trapiących ją chorób kolejne schorzenia. Na karcie pacjenta zaczęło przybywać terminów oznaczających choroby psychiczne. Waltin dość wcześnie obiecał matce, że kiedy podrośnie, zostanie lekarzem. Kiedy razem z kolegami łapał chrabąszcze i koniki polne do pudełek od zapałek, jego koledzy bawili się w radio, a on na swoim pudełku rysował kredką czerwony krzyż i udawał, że to karetka pogotowia. Podczas takich zabaw pacjenci byli zazwyczaj bardzo chorzy, więc przywożono ich do kliniki Claesa Waltina, gdzie pan profesor i szef kliniki osobiście operowali pacjentów narzędziami chirurgicznymi, które Claes wypożyczał z przybornika do szycia należącego do matki. Ale mimo usilnych starań jego wysiłki szły na marne. Śmiertelność wśród pacjentów była stuprocentowa. Natomiast mamusia przez kolejne lata trzymała się dzielnie, i to wbrew astrologicznym przepowiedniom, które stale zwiastowały jej rychłą śmierć. Matka opuściła w końcu ziemski padół, a stało się to nieoczekiwanie i w sposób niezwykle banalny. Opita portweinem i otumaniona tabletkami spadła po prostu z peronu na jednej ze stacji metra w Östermalm, gdy jechała do lekarza na kolejną wizytę. Jej przepełnione cierpieniem życie zakończył skład kolejki metra wjeżdżający na stację. Waltin wstąpił na uniwersytet i zaczął studiować prawo. Już wcześniej zrezygnował z zamiaru bycia lekarzem, bo miał na świadectwie zbyt niskie stopnie. Był już w pełni ukształtowanym człowiekiem, potrafił

kłamać jak z nut. Był też ciepłym i czarującym psychopatą wykazującym silny pociąg do kobiet. Nienawidził ich z całego serca, choć nawet o tym nie wiedział. Kiedy zmarła mamusia, doznał pierwszego w swoim życiu prawdziwego uniesienia. W odpowiednim czasie postarał się, żeby testament spisany przez matkę trafił w jego ręce, co bez wątpienia zaoszczędziło mu wielu nieprzyjemnych chwil. Dokument składał się z dwudziestu stron i zaczynał się od długiej listy darowizn na rzecz instytucji prowadzących badania nad różnymi chorobami – z wyjątkiem chorób tropikalnych. Zmarła zażyczyła sobie także wspaniałego pogrzebu, a lista zaproszonych gości obejmowała pięćdziesięciu lekarzy prowadzących praktykę w mieście. Waltin zdecydował się jednak na bardziej praktyczne rozwiązanie: trumna z tektury i całun wypożyczony przez parafię za darmo. Żadnych kwiatów i żadnych gości. A kiedy ceremonia dobiegła końca, jeszcze tydzień płakał ze szczęścia. Dopilnował, żeby ciało zostało skremowane, a prochy kazał rozrzucić na leśnym wzgórzu, koło Cmentarza Północnego. Nie musiał się obawiać, że ktoś tam trafi. Miasto leżące na dalekiej północy, biegun zimna (przyp. tłum.) Szczęście nie opuszczało go także przez kolejne lata. Końcowy egzamin zdał tak przeciętnie, że nie miałby szans nawet na zatrudnienie w sądzie najniższej instancji w Haparandzie*. Nie mógłby nawet zostać asystentem w prokuraturze, więc nie pozostało mu nic innego, jak tylko zdecydować się na pracę w policji. Egzamin zdał bardzo dobrze, a świętując ten sukces, wcisnął jakiejś kobiecie nogę od stołu do pochwy. Wprawdzie wsunął ją zbyt głęboko, ale mimo to kobieta oceniła sytuację właściwie i nie złożyła na niego skargi. Zadowoliła się odszkodowaniem. Było go na to stać, ale postanowił, że w przyszłości będzie w sprawach seksualnych ostrożniejszy. Swój instynkt i popęd starał się utrzymywać w stanie równowagi, co było dość trudne, bo nie chciał, żeby otoczenie dowiedziało się o jego dość niezwykłych preferencjach seksualnych. Któregoś dnia poznał Berga, który nawet w połowie nie był tak przebiegły, jak wszyscy sądzili. Berg zarekomendował go do pracy w służbie bezpieczeństwa. Kiedy zaczęto tworzyć zewnętrzną grupę operacyjną, Waltin objął kierownicze stanowisko. W pracy radził sobie dobrze, był lubiany i w zasadzie nie do ruszenia. Oczywiście pojawiały się różne problemy, ale problemy są po to, żeby je rozwiązywać. Poza tym rzadko spotykały go niepowodzenia. Teraz też robił wszystko, żeby mu się udało. Musi się w końcu dowiedzieć, czym zajmuje się tajemniczy John Krassner między siedzeniem w akademiku a wizytami w bibliotekach, archiwach i klubie prasowym przy Vasagatan. Ten głupek Martinsson znalazł do niego jakieś dojście, a ponieważ całą akcję wymyślił Berg, Waltin rozmawiał o tym tylko z nim. Spytał go na przykład, czy nie lepiej pociągnąć to jako dochodzenie w sprawie narkotyków. Zaaranżować zwykłe przeszukanie, po którym Krassner trafi do ciupy, nastraszyć go, a potem w spokoju zająć się jego sprawami intelektualnymi i materialnymi. Ale Berg odniósł się do tej propozycji z niechęcią, a na dodatek okazał to w sposób wskazujący na to, że przygotował już kontrargumenty. Berg twierdził, że Krassner to sprytny typ. Jak on doszedł do tego wniosku?, zastanawiał się Waltin, skoro według Jeanette sprawia raczej wrażenie rozkojarzonego nerwusa, a nawet paranoika. Nie wolno go w żaden sposób spłoszyć. Najpierw należy sprawdzić, co ukrywa. Jeśli

się okaże, że cała ta historia to czysta fantazja, nie będzie miał nic przeciwko temu, żeby zakończyć dochodzenie, oskarżając Krassnera o posiadanie narkotyków. Spędzi z miesiąc w jakimś więzieniu, a potem zostanie wydalony z kraju z wieloletnim zakazem wjazdu. Najpierw trzeba się jednak upewnić, że mają go za co zamknąć. Gdyby się bowiem okazało, że Krassner rzeczywiście handluje twardymi narkotykami, to jeśli go oskarżą o ich posiadanie, może się to odwrócić na ich niekorzyść. Ktoś może bowiem uznać, że to najzwyklejsza prowokacja służby bezpieczeństwa, która podrzuciła mu dowód w sprawie, aby ukryć własne nadużycia zupełnie innego kalibru.

– Obaj wiemy, jak to jest z takimi typkami – stwierdził Berg. – Przypomnij sobie tylko tych, którzy wykryli aferę IB. Dostali rok za szpiegostwo. Niezły żart. Waltin skinął tylko głową. Zdążył już sobie uświadomić praktyczne konsekwencje swojej propozycji, a ponieważ to on musiałby się z nimi zmagać, nie było sensu dłużej o tym dyskutować. Zwłaszcza z własnym szefem. – Liczę na ciebie, Claes, bo jestem coraz bardziej przekonany, że zaczyna nam brakować czasu – powiedział Berg i spojrzał na niego z powagą. Tym samym rozmowa dobiegła końca. Nie pozostaje więc nic innego, jak tylko zorganizować zwykłe włamanie, pomyślał Waltin. A raczej włamanie nietypowe, bo ofiara nie powinna zauważyć, że ktoś jej złożył wizytę, nawet w tymczasowej twierdzy. Waltin nie po raz pierwszy planował taką akcję. Robił to nawet tak często, że już nie bardzo pamiętał, ile razy przeprowadzał „tajne przeszukanie domu”. Zresztą nie było to nic wielkiego. Tajne ustawodawstwo zatwierdzone przez rząd z myślą o instytucji, w której Waltin pracował, zapewniało jemu i jego kolegom wystarczająco duże pole manewru. Waltin nie troszczył się jednak o kwestie prawne. Najbardziej niepokoiło go, jak w praktyce przeprowadzić akcję. Próba dostania się do pokoju przez zamknięte od środka okno na piętnastym piętrze była z góry skazana na niepowodzenie, chociaż istniała możliwość spuszczenia się z mieszkania położonego piętro wyżej. Ponieważ jednak mieszkanie to wynajmował pewien lewicowy aktywista, który w wolnym czasie sprzedawał przed sklepami alkoholowymi gazetkę zatytułowaną „Proletariusz”, natomiast resztę dnia spędzał w mieszkaniu, gdzie obmyślał różnego rodzaju akcje przeciwko społeczeństwu, Waltin nawet nie rozważał tego rozwiązania. Poza tym po drugiej stronie ulicy mieszkały setki ludzi, a z dotychczasowych doświadczeń Waltina wynikało, że gdyby coś takiego zobaczyli, przynajmniej jedna osoba natychmiast zadzwoniłaby na policję. A ponieważ istniało ryzyko, że ten, kto otrzyma zadanie wejścia do mieszkania Krassnera, wypadnie przez okno i się zabije, na miejscu z pewnością zjawiłby się zaraz patrol policji skierowany tam przez dyżurnego z komendy. Nie pozostało więc nic innego, jak tylko włamać się w sposób tradycyjny, to znaczy przez drzwi, z korytarza, gdzie w ośmiu pokojach na powierzchni ponad stu metrów kwadratowych tłoczyło się siedem osób. Na dodatek pokój Krassnera znajdował się na końcu korytarza, a nikt z pozostałych osób nie był zwykłym lokatorem. Dwoje figurowało w rejestrach służby bezpieczeństwa za przynależność do organizacji lewicowych. Trzecią osobą był Murzyn, którego sprowadziły do Szwecji związki zawodowe wspierane przez socjaldemokratów. Nie trzeba było

pracować w tajnych służbach, żeby się domyślić, jaka linia polityczna jest jego sercu najbliższa. Czwartą osobą był Krassner, uważany niemal za paranoika. Pozostaje jeszcze wysportowany student GIH-u, który już w liceum znieważył policjanta, oraz technolog i student Wyższej Szkoły Handlowej, na razie z czystą kartoteką. Wymarzona publiczność, pomyślał Waltin i uśmiechnął się krzywo. Zamek nie był zbyt skomplikowany, a kopie kluczy do drzwi na korytarzu i do drzwi pokoju Krassnera udało się zdobyć dzięki kontaktom w firmie administrującej budynkiem. Jako powód podano walkę z narkotykami. Ten, który dostarczył klucze, też miał dzieci, więc domyślał się, o co chodzi. „Dopadnijcie tych pierdolonych handlarzy”. Klucze stanowiły zresztą najmniejszy problem. Waltina niepokoiło coś innego. Co zrobić, żeby jego zaufany człowiek, kiedy już się dostanie do pokoju Krassnera, mógł w nim spędzić w spokoju przynajmniej godzinę, żeby przejrzeć papiery i rzeczy osobiste lokatora? Do wykonania tego zadania zgłosiła się mała Jeanette, ale Waltin nie wziął tej propozycji pod uwagę. Nie chodziło mu jednak o ryzyko. W jego świecie kobiety nie zajmowały się takimi sprawami. Wystarczy, że utrzymuje znajomość z tamtym Murzynem. Może dzięki temu uda jej się jakoś zbliżyć do Krassnera. Teraz najważniejsze jest to, żeby jak najszybciej zabrać ją do domu.

Krassner sprawiał wrażenie człowieka bardzo podejrzliwego, co nie powinno dziwić, zważywszy na to, komu „wiernie służył”. Już pierwszego dnia, kiedy Jeanette odwiedziła Murzyna i była czymś zajęta w kuchni, zobaczyła, jak Krassner, wychodząc z pokoju, „zabezpiecza drzwi”. Zabezpieczeniem była niewielka papierowa flaga. Przymocował ją dyskretnie do górnej części framugi. Jeśli ktoś pod jego nieobecność otworzy drzwi, papierek spadnie na podłogę. Był to dość prosty środek ostrożności, popularny wśród policjantów, przestępców i wszystkich tych, którzy, ogólnie rzecz biorąc, są podejrzliwi. Owa podejrzliwość przemawiała też przeciwko pomysłowi, żeby zmusić do opuszczenia pokojów wszystkich mieszkańców piętra, na przykład ogłaszając alarm pożarowy. Takie rozwiązanie stało też w sprzeczności z zasadą dyskrecji, którą Waltin cenił w swojej zawodowej praktyce najbardziej. Jak najmniej osób zamieszanych w sprawę. Jak najmniej hałasu. Działać niezauważalnie. Po prostu mikrochirurgia, pomyślał. Najlepszym momentem na złożenie wizyty w pokoju Krassnera był piątkowy wieczór. Studentów nie było wtedy przeważnie w akademiku. Szli na imprezę, chyba że impreza miała się odbyć na ich piętrze. Piątek wieczorem, 22 listopada, pomyślał Waltin. Najpierw przejrzał kalendarz, a potem naradził się z Jeanette. Dwaj studenci wyjadą wtedy do domu, jeden pójdzie na imprezę poza akademik, a dwaj pozostali dostali bezpłatne bilety na galę muzyki pop, których nie udało im się wcześniej załatwić na własną rękę. Jeanette zajmie się Murzynem, a Krassnerem zajmie się on, Waltin. Forselius, pomyślał Waltin. Najwyższy czas, żeby ten dziadyga też coś zrobił. Pozostała jeszcze jedna rzecz. Musi znaleźć kogoś odpowiedniego, kto to zadanie wykona. Przypomniał sobie Hedberga. Nie było w tym nic dziwnego, bo Hedberg był jedyną osobą, której ufał.

IX Między tęsknotą lata a chłodem zimy Albany, stan Nowy Jork Niedziela, 8 grudnia Pokój, w którym siedzieli, był duży i jasny. Był w nim kominek i duży wykusz. Przy ścianach stały regały z książkami, przed kominkiem ogromna kanapa i duże fotele z podnóżkami. Wszystko wskazywało na to, że umeblowaniem tego pokoju zajęła się osoba znacznie starsza od Johanssona, a patrząc na strój kobiety, doszedł do wniosku, że miała znacznie bardziej konwencjonalny gust. To jej dom rodzinny, pomyślał Johansson. Wykształceni inteligenci, ludzie o wysokich dochodach. Poczęstowała go herbatą, a ponieważ Johansson nie chciał niepotrzebnie komplikować prostych spraw, zgodził się. Chociaż wolał kawę. – A może wolałby pan się napić kawy? – spytała, podając mu dużą porcelanową filiżankę. – Może być herbata – podziękował grzecznie. W każdym razie filiżanki należą już do niej, pomyślał. Poza tym nic do siebie nie pasowało. Jeśli Krassner rzeczywiście był takim narwańcem, jakim Johansson go sobie wyobrażał, to zupełnie nie pasował do kobiety, która mieszkała w tym domu: była uśmiechnięta, lekko pochylona do przodu, skoncentrowana, a jej duże brązowe oczy wyrażały ciekawość. Nie wygląda na zrozpaczoną byłą dziewczynę jakiegoś faceta, pomyślał. – Proszę opowiadać – powiedziała. – Zanim umrę z ciekawości. Ciekawe, czy mogę jej zaufać, pomyślał Johansson. – Well – odparł ostrożnie tonem. – Naprawdę nie wiem, od czego zacząć. – Proszę zacząć od samego początku – odparła i uśmiechnęła się jeszcze szerzej. – Tak jest zawsze najprościej. Okej, pomyślał Johansson i skinął głową. Co mi zależy? Wszystko zaczyna się od buta z dziurą w obcasie

– It all begins with a shoe with a heel with a hole in it*. Buta z dziurą w obcasie? To znaczy buta z perforowanym obcasem? – A shoe with a heel with a hole in it? You mean a shoe with a perforated heel?* Tak to się naprawdę nazywa, pomyślał Johansson. Tak, perforowanym obcasem – Yes, perforated heel*. – O, Jesus – zawołała z zachwytem. – I założę się, że ten but znaleźliście na nodze Johna. – Tak – potwierdził Johansson. – Ale to nie dlatego do pani przyjechałem.

Właśnie tak powinno się postępować w podobnych sytuacjach, stwierdził Johansson pół godziny później. Zawsze należy zaczynać od początku. Opowiedział o kartce z jego nazwiskiem, funkcją i adresem domowym i o tym, że znaleziono ją w wydrążonym obcasie. Opowiedział o samobójstwie Krassnera, o jego liście, który krążył po świecie i którego on, Johansson, nie zdążył przeczytać, o prawdziwej przyczynie swojej wizyty w USA, o własnej ciekawości i o zupełnie prywatnych powodach tego, że w tej właśnie chwili siedzi przed nią na kanapie. Nie wspomniał natomiast ani słowem o tym, jaki niepokój odczuwał. Kobieta nie odzywała się ani słowem. Słuchała tylko, kiwała głową – i nawet nie piła herbaty. Kiedy Johansson wspomniał o samobójstwie Krassnera, przestała się uśmiechać. Potem już tylko kilka razy skinęła głową. Patrzyła na niego uważnie, z powagą. – To chyba wszystko – zakończył Johansson, podkreślając swoje słowa ruchem ręki. – Dobrze, że pan do mnie przyjechał, bo sama próbowałam się z panem skontaktować. No proszę, pomyślał Johansson, idzie coraz łatwiej. – Zaraz dam panu do przeczytania jego list – powiedziała. – Obawiam się jednak, że nie znajdzie pan tam zbyt wielu wyjaśnień. Chociaż można się z niego dużo dowiedzieć o Johnie – dodała z uśmiechem. – A może przedtem zechciałaby pani opowiedzieć coś o sobie? – Właśnie. Nie wszyscy policjanci są głupi, prawda? – Nie wszyscy – zgodził się Johansson i potrząsnął głową.

Opowiedziała mu więc o sobie i o swoim byłym chłopaku, Krassnerze. Gdyby opowiedziała o tym wszystkim podczas rutynowego przesłuchania, przysporzyłaby prowadzącej je osobie dozgonnej chwały.

Sarah J. Weissman, urodzona w 1955 roku. Była jedynym dzieckiem swoich rodziców. Rozwiedli się przed dziesięciu laty. Mama ponownie wyszła za mąż i zamieszkała w Nowym Jorku. Pracuje jako redaktor w wydawnictwie. Ojciec był profesorem ekonomii, a dom, w którym teraz mieszka, jest jego własnością. Pięć lat temu otrzymał profesurę na uniwersytecie w Princeton, a ona wprowadziła się tu na jakiś czas. Zostanie tu do czasu, kiedy ojciec zdecyduje się sprzedać dom. A ponieważ ciągle się nad tym zastanawia, nadal tu mieszka. – Typowa żydowska rodzina – podsumowała Sarah i uśmiechnęła się szeroko. – Ale nie w typowy kłopotliwy sposób. Raczej w sposób bardziej praktyczny. Zauważył pan pewnie choinkę bożonarodzeniową – powiedziała i roześmiała się. – Tutaj takie choinki są ważne. – Rozumiem. – No i odśnieżanie. Mój sąsiad robi to za mnie, chociaż jego żona krzyczy na niego z tego powodu. Teraz ich nie ma, pojechali na Florydę. – Mogę pani w tym pomóc – powiedział Johansson. Tego, co mówić i jak się zachowywać, nauczył się jeszcze w czasach, gdy był małym chłopcem. – Jestem o tym przekonana – odparła Sarah i skinęła głową. – Ale po weekendzie pogoda ma się poprawić, więc zaryzykuję i poczekam. – A gdzie pani pracuje? – spytał Johansson.

Okazało się, że pracowała tu i ówdzie. Kiedy ukończyła filologię angielską i historię, zaczęła pracować dla kilku wydawnictw literackich w Nowym Jorku. Karierę w branży pomagała jej robić matka. Od kilku lat zajmuje się redagowaniem książek, gromadzi fakty i sprawdza je. – Książki popularnonaukowe i powieści. W tej chwili robię redakcję powieści o wojnie secesyjnej. To będzie jeden z bestsellerów tego wydawnictwa. Autorka jest mną wprost zachwycona i nie chce pracować z nikim innym. Wcale się nie dziwię, pomyślał Johansson. – I nawet mi się oświadczyła – dodała po chwili i zachichotała. – Obecnie przeżywamy pewnego rodzaju kryzys. Po chwili Sarah znowu spoważniała.

– John... opowiem o nim i obiecuję, że będę się streszczać.

Opowieść o Johnie zajęła jej zaledwie kwadrans, a gdy skończyła, wszystkie fakty ułożyły się w logiczny ciąg. Byłeś całkiem niedaleko od prawdy, pomyślał Johansson. – W końcu jakoś to pan sobie poukładał, prawda? – spytała i spojrzała na niego z zadowoleniem. – Tak – odparł i uśmiechnął się z niechęcią. – Teraz wygląda to lepiej. – Od początku wiedziałam, że nic się panu nie zgadza.

Sarah i Krassner poznali się na uniwersytecie. Miała wtedy osiemnaście lat, była młoda i niedoświadczona. On miał dwa lata więcej i jeśli wierzyć we wszystko, co o osobie mówił – a ona mu wtedy wierzyła – był niezwykłym, doświadczonym młodym mężczyzną. Poza tym świetnie się prezentował, więc kiedy jej rodzice zdecydowali się na separację, zbuntowała się i wprowadziła do jego pokoju w akademiku na kampusie uniwersyteckim. – Mój tata wprost nienawidził Johna – opowiadała z zachwytem Sarah. – A ponieważ zawsze kochałam mojego tatę bardziej niż kogokolwiek innego, było to całkiem logiczne. Mam na myśli to, że zamieszkałam z Johnem. Mój tata to bardzo mądry człowiek, a na dodatek poważny. Jest tak mądry, że nigdy w życiu nie załatwił żadnej praktycznej sprawy. Jeśli natomiast chodzi o Johna, miał rację. – Siedziała chwilę w milczeniu. Potem zaczęła mówić dalej: – Ojciec Johna odszedł z inną kobietą, kiedy John był małym chłopcem, więc wychowywała go mama i jej brat, wuj John. To po nim Krassnerowi dano na chrzcie John. To on zastępował mu ojca, kiedy dorastał. – Rozumiem – powiedział Johansson. No bo co miał powiedzieć? – Dwaj sprytni, zakłamani, nienasyceni i przesądni Irlandczycy. Żydem można się stać przez jakiś drobiazg – podsumowała, ale tym razem bez uśmiechu. – Jego mama zmarła na marskość wątroby mniej więcej rok po tym, jak się poznaliśmy. Jej brat zapił się na śmierć, jeśli mogę się tak wyrazić. Zmarł zeszłej wiosny. To był naprawdę wstrętny typ. Był profesorem na naszym uniwersytecie stanowym, ale musieli go zwolnić, chociaż miał niezwykłą przeszłość, a pensję płacił mu nasz drogi rząd. – Dlaczego? – spytał Johansson. Co ona ma na myśli?, pomyślał. – Jeszcze do tego wrócę – odparła spokojnie.

Jabłko padło niedaleko od jabłoni, ale nie wiadomo dlaczego: czy z powodu cech dziedzicznych, czy też ze względu na otoczenie. A może z obu powodów? Nieważne. W każdym razie Sarah weszła między nich. Młody John miał naprawdę dużą wiedzę, w małym stopniu prawdziwą, w o wiele większym fikcyjną. W życiu zdarzały mu się różne rzeczy, ale prawie wszystko zapożyczył od innych, najwięcej zaś od wuja. Sarah uświadomiła to sobie wkrótce po tym, jak się do niego wprowadziła. Potem było już tylko gorzej. W pierwszym roku ich wspólnego życia Krassner mimo dość młodego wieku zaczął dużo pić. Jak typowy Irlandczyk. Jeszcze więcej palił, co jak na Irlandczyka było dość nietypowe. Często wychodził z kolegami, bo przecież był mężczyzną, a w końcu zaczął ją bić, bo tak postępuje prawdziwy twardziel, kiedy jego kobieta próbuje mu się odszczekiwać. – To właśnie wtedy postanowiłam z nim zerwać – powiedziała Sarah i spojrzała na Johanssona z powagą. – Bił mnie, ile się dało, a później nawet mu dziękowałam za każde uderzenie. No to z nim zerwałam. W sumie trwało to dwa lata. – Rozumiem. – Wtedy próbował odebrać sobie życie – dodała i uśmiechnęła się szeroko, a jednocześnie potrząsnęła głową. – To było niezłe przedstawienie, zapewniam pana. Mieszkaliśmy na drugim piętrze. Z balkonu na trawnik było około pięciu metrów, więc na pewno nie mógłby się zabić. Oczywiście stwierdził, że to moja wina. Zresztą tamto samobójstwo też zmyślił, jak wszystko inne. – A mimo to zostawił pani spadek – powiedział Johansson. Jeśli zrobił to na poważnie, dodał w myślach. – Taki już był. A jeśli coś mu nie pasowało, po prostu o tym nie myślał. Nigdy się nie pogodził z tym, że z nim zerwałam. Ciągle do mnie dzwonił, chociaż minęło już dziesięć lat. Potrafił zadzwonić w środku nocy, nierzadko tylko po to, żeby mi opowiedzieć o nowo poznanej dziewczynie – westchnęła Sarah. – A wszystkim, którzy chcieli go słuchać, opowiadał, że nadal ze sobą jesteśmy. – Aha – powiedział Johansson. I co z tego wynika?, pomyślał. – Odnoszę wrażenie, że był trochę dziwny – stwierdził i uśmiechnął się ostrożnie. – Był zupełnie szurnięty, ale to nie na tym polegał jego problem. – A na czym? – Po prostu nie był dobry – odparła Sarah, akcentując wyraźnie każdą sylabę.

– A list, który napisał? Czy mógłbym na niego zerknąć? – Jasne. Zaraz go przyniosę, ale jest w nim coś, co nie bardzo rozumiem. Mów – Shoot* – odparł Johansson i uśmiechnął się. – Twierdzi pan, że John odebrał sobie życie. Czy jest pan tego najzupełniej pewien? Zbrodnia, samobójstwo, nieszczęśliwy wypadek, pomyślał Johansson. Potem opowiedział jej o wnioskach, jakie wyciągnęli z Jarnebringiem, a szczególny nacisk położył na list, który przed popełnieniem samobójstwa napisał Krassner. – Kartkę znaleźliśmy w jego maszynie do pisania. Na pewno została na niej napisana. Porównaliśmy treść listu z tym, co się odbiło na taśmie maszyny. Poza tym znaleźliśmy na liście jego odciski palców. Tam, gdzie powinny się znajdować. – List samobójcy. – Sarah się zamyśliła. – A więc twierdzi pan, że John zostawił list, w którym stwierdza, że zamierza odebrać sobie życie? – Tak. Taką wersję właśnie przyjęliśmy. – A czy mogłabym zerknąć na ten list? – Oczywiście. Zabrałem ze sobą kopię. Zeskanowaną z oryginału, który nadal znajduje się w aktach w Sztok-holmie Johansson wyjął z kieszeni marynarki kopię listu i podał ją Sarah. Przeżyłem życie uwięziony między tęsknotą lata i chłodem zimy. W młodości myślałem, że kiedy nadejdzie lato, zakocham się w kimś, kimś, kogo będę mocno kochał, a potem zacznę żyć naprawdę. Ale kiedy zrobiłem już wszystko to, co musiałem zrobić wcześniej, lato zdążyło się skończyć i został tylko chłód zimy. Nie na takie życie liczyłem – Proszę bardzo.

„I have lived my life caught between the longing of the summer and the cold of winter. As a young man I used to think that when summer comes I would fall in love with someone, someone I would love a lot, and then, that’s when I would start living my life for real.

But by the time I had accomplished all those things I had to do before, summer was already gone and all that remainded was the winter cold. And that, that was not the life that I had hoped for”.

Sarah odłożyła list i spojrzała na Johanssona z powagą. – I sądzi pan, że to John to napisał? – Tak. – Na pewno nie – odparła Sarah i zdecydowanie potrząsnęła głową. – Dlaczego pani tak sądzi? – Bo nie wierzę. Wiem i mogę podać panu milion powodów. – Słucham. – Nie chodzi o to, żebym była zazdrosna. I nie chodzi o to, że John przez dziesięć lat bajdurzył, jakobym była jedyną kobietą jego życia, bo mówił tak nawet wtedy, gdy mnie bił. Nie w tym rzecz. No to w czym?, pomyślał Johansson i skinął głową. To przecież nie ja chodziłem z tym palantem, pomyślał i nagle się lekko zdenerwował. – Nie jestem policjantką, ale jestem niezła w angielskim – powiedziała Sarah. – Mam na myśli American - English, British - English, pidgin - English, slang - English, you-go-fuck-yourself-English, you-name-it-English i tak dalej. Jestem nawet niezła w angielskim, jakim mówi królowa brytyjska. Uśmiechnęła się i spojrzała na Johanssona wielkimi brązowymi oczami. – Jak by to panu wyjaśnić... John nie był z angielskiego lepszy niż większość Amerykanów, więc na pewno nie mógł czegoś takiego napisać. – I nie napisał? – W żaden sposób – odparła Sarah. – A ponieważ będzie pan pytał dalej, śmiem twierdzić, że ktoś, kto to napisał, nie był ani Amerykaninem, ani Anglikiem. Mogę się domyślać, że dla tej osoby angielski nie był językiem ojczystym, a mimo to posługuje się nim płynnie. Z pewnością jest to mężczyzna, bo kobiety nie piszą w tym stylu. Jest wykształcony, zdolny, ma zamiłowanie do poezji, a właściwie przejawia ambicje w tym kierunku. Ja też pisywałem wiersze w młodzieńczych latach, pomyślał Johansson i skinął głową.

Starał się wyglądać na kogoś, kto się na tym zna. Wygląda na sprytną osóbkę, będę się musiał pilnować. – Rozumiem, że nie jest to cytat, który pani roz-poznaje? – Nie. Aż taka dobra nie jestem. – Hm... – powiedział Johansson i zamyślił się. – Ja jednak sądzę, że ten list naprawdę napisał pani były chłopak. To znaczy czysto technicznie – dodał szybko, widząc, że Sarah zamierza zaprotestować. – Chodzi mi o następującą rzecz – zaczął. Chciał sprecyzować, o co mu chodzi. – Uważam, że Krassner sam napisał ten list na swojej własnej maszynie do pisania. To on włożył kartkę między rolki i napisał ten tekst. Zrobił nawet kilka poprawek, jak ktoś, kto zauważył błąd i chce go poprawić. I nie sądzę, żeby ktoś go do tego zmusił. Sarah westchnęła. Widać było, że się nad tą tezą zastanawia . – A czy mogło być tak, że po prostu przepisał coś, co napisał ktoś inny? – spytał Johansson. – Nie można tego wykluczyć – odparła Sarah. – To nawet do niego podobne. – A po co miałby to robić? – Nie wiem – odparła Sarah, wzruszając ramionami. – Ale nie na tym polega największy problem. – A na czym? – John nigdy nie popełniłby samobójstwa – powiedziała z naciskiem. – Skąd pani wie? – Był w siebie za bardzo zapatrzony. Wołałby umrzeć, niż odebrać sobie życie – dodała z uśmiechem. No proszę, pomyślał Johansson. Ale nie odezwał się. Skinął tylko głową. – A ten list, który do mnie wysłał... – przypomniał Sarah. – Zaraz go przyniosę. Mam go w gabinecie. Trochę przy kości, pomyślał Johansson, spoglądając za nią, gdy znikła w korytarzu. Ale rusza się zbyt żwawo. Zresztą co to ma z tym wszystkim wspólnego?, pomyślał.

Wreszcie, pomyślał Johansson, gdy trzy minuty później rozsiadł się wygodnie z listem od Krassnera w dłoniach. Zwykła biała koperta formatu C5, z mnóstwem stempli pocztowych, znaczków i odręcznych notatek. A pośród tego wszystkiego trzy adresy. List był otwarty, ktoś zrobił to nożykiem do listów. – To ja go otworzyłam – przyznała Sarah. – Później panu wyjaśnię. Proszę czytać. Z pierwszego stempla pocztowego wynikało, że list został wysłany z oddziału pocztowego przy ulicy Körbärsvägen na adres oddziału pocztowego Johanssona przy ulicy Folkungagatan w dzielnicy Södermalm w Sztokholmie. Data: 18 października – poste restante, zastępca komendanta policji Lars M. Johansson. Funkcja i nazwisko odbiorcy zostały napisane ozdobnym, kobiecym pismem. Pia Hedin, pomyślał Johansson i w tym momencie jego serce zaczęło bić szybciej. Choć nie bardzo wiedział dlaczego. Z kolejnego stempla wynikało, że 18 listopada list został odesłany na ulicę Körbärsvägen. Pozostał tam aż do 28 listopada, kiedy ta sama kobieca dłoń odesłała go na adres: P. Krassner, c/o Sarah J. Weissman, 222 Aiken Avenue, Clinton Park, Renseelear, NY 12144, USA. O odciskach palców na kopercie można zapomnieć, pomyślał Johansson, ale mimo to zgodnie z zasadami obowiązującymi w policji chwycił lewy róg koperty między kciuk a palec wskazujący lewej ręki. Jednocześnie ostrożnie wysunął ze środka kartkę formatu A4. Była zapisana na maszynie i złożona na pół. Robisz to jak rasowy gliniarz – You are doing it cop-style* – stwierdziła z zachwytem Sarah. – Yes – odparł Johansson. – To takie moje stare zboczenie zawodowe. Czy wszyscy szwedzcy detektywi mają tak delikatne ręce? – Podoba mi się sposób, w jaki pan to robi – powiedziała Sarah i roześmiała się. – Are the Swedish detectives always that gentle with their hands?* – Nie wszyscy – odparł Johansson i lekko się uśmiechnął.

Wyglądało na to, że tekst został napisany na maszynie Krassnera. Krótki list nosił datę 17 października i był zaadresowany do Zastępcy Policji Larsa M. Johanssona. Johansson czytał i od razu tłumaczył:

„Szanowny Panie Johansson! Nazywam się John P. Krassner. Jestem badaczem i dziennikarzem z USA. Nie znamy się, a Pańskie nazwisko przekazał mi jeden z moich szwedzkich kontaktów, bardzo znany szwedzki dziennikarz. Twierdzi, że dobrze Pana zna i że jest Pan uczciwym, nieskorumpowanym i bardzo zdolnym policjantem, który nie uchyla się przed prawdą bez względu na to, jak bardzo mogłaby być przerażająca. Napisałem ten list jako swego rodzaju zabezpieczenie, więc jeśli będzie Pan miał okazję go przeczytać, będzie to niestety oznaczać, że najprawdopodobniej zostałem zabity przez osoby zatrudnione w szwedzkich służbach wywiadowczych, w szwedzkiej służbie bezpieczeństwa lub w sowieckiej wojskowej służbie wywiadowczej GRU. Powodem, dla którego znalazłem się w Pańskim kraju, jest chęć doprowadzenia do końca dużego reportażu śledczego, nad którym pracuję już od kilku lat. Wyniki moich badań zamierzam opublikować w książce na początku przyszłego roku. Zostanie wydana w dużym amerykańskim wydawnictwie, ale nie wolno mi na razie powiedzieć, w którym. Ale to, co opisuję, doprowadzi do zmiany sytuacji międzynarodowej w Europie północnej, a zwłaszcza w Pańskim kraju. Na poparcie swoich stwierdzeń zebrałem obszerną dokumentację, o której będzie można przeczytać w książce. Dokumentacja ta znajduje się w bezpiecznym miejscu wraz z rękopisem książki, a mianowicie w mojej tajnej skrytce bankowej. Pouczyłem swoją byłą dziewczynę, Sarah Weissman, aby przekazała te papiery Panu. Dzięki nim będzie Pan mógł zaprowadzić w swojej ojczyźnie sprawiedliwość. Pozdrawiam John P. Krassner”.

O co tu, do diabła, chodzi?, zastanawiał się Johansson. Spojrzał pytającym wzrokiem na gospodynię. – To typowy list Johna P. Krassnera – wyjaśniła Sarah i lekko się uśmiechnęła, jakby czytała w jego myślach. – Wiem, bo w ciągu ostatnich dziesięciu lat dostałam od niego z dwieście.

A więc to tak, pomyślał Johansson. – Nie rozumiem, o co mu w tym liście chodzi – stwierdził Johansson. – Wprawdzie Szwecja ma zarówno wojskowe służby wywiadowcze, jak i służbę bezpieczeństwa, ale mogę panią zapewnić, że zatrudnieni w nich ludzie nie biegają po ulicach i nie zabijają obywateli. Zwłaszcza amerykańskich dziennikarzy. – Aha, więc sugeruje pan, że zrobili to Ruscy? – spytała Sarah. – Trudno mi w to uwierzyć – odparł Johansson. – Zwłaszcza jeśli wziąć pod uwagę okoliczności jego śmierci. – Mnie też – zgodziła się Sarah. – I gdybym się nie dowiedziała od pana, że John nie żyje, wyrzuciłabym ten list tak samo jak wszystkie inne. Znalazłam go w skrzynce w piątek, kiedy wróciłam z Nowego Jorku. Pojechałam tam na kilka dni, bo miałam coś do załatwienia. Zazwyczaj nie czytam listów adresowanych dla innych osób, ale zważywszy na to, co się stało... sam pan chyba rozumie. – Rozumiem – odparł Johansson i skinął głową. – Podobny list Krassner wysłał do mnie mniej wiecej miesiąc temu. Napisał, że przebywa z tajną misją w Szwecji. Taki właśnie był. Całe jego życie to Top Secret Mission. Może był zupełnie nieprzytomny? Kiedy zamieszkaliśmy razem, miał taki zwyczaj, że gdy wychodziliśmy, przyklejał do drzwi kosmyk włosów, żeby potem sprawdzić, czy pod naszą nieobecność ktoś nie włamał się do mieszkania. Nocami prawie nie spałam. – Czy w liście było coś więcej? – Tak, John pisał o panu. Napisał, że jeden z jego „tajnych szwedzkich informatorów” podał mu nazwisko „uczciwego szwedzkiego gliny”. Jeśli więc coś mu się przydarzy, mam dopilnować, żeby pan dostał list, który wysłał panu na poste restante. W zasadzie oznaczało to, że nigdy by pan tego listu nie dostał. Cóż, John właśnie taki był – zakończyła Sarah, wzruszając wymownie ramionami. Niezły skecz – Tough skit* – powiedział Johansson i uśmiechnął się. – Delikatnie mówiąc. Poza tym kazał mi sporządzić kopie wszystkich dokumentów, jakie miałam panu dostarczyć. A potem miałyśmy z mamą znaleźć wydawcę, który mógłby tę jego tak zwaną książkę wydać. – Rozumiem – powiedział Johansson. Facet chyba rzeczywiście miał coś nie po kolei, pomyślał. – Tak więc cała ta gadka o wydawnictwie, którego nazwy nie może zdradzić, to bujda.

Może pan to sobie darować. To też typowe dla Johna. To wydawnictwo istniało tylko w jego głowie. – A czy mógłbym przeczytać list, który do pani napisał? – Niestety – odparła Sarah, potrząsając głową. – Już go wyrzuciłam. Wyrzuciłam wszystkie jego listy i pan też powinien to zrobić. Jest jeszcze kluczyk znaleziony w obcasie, przypomniał sobie Johansson. – A jeśli chodzi o papiery, które podobno umieścił w skrytce bankowej... czy pani wie coś o tym? – Nie mam pojęcia. Wiem tylko tyle, że to moja własna skrytka bankowa.

Ponad pół roku wcześniej, jakiś miesiąc po śmierci wuja, Krassner zadzwonił do Sarah i poprosił ją, aby wynajęła dla niego na swoje nazwisko skrytkę bankową. Potrzebował jej, żeby w niej ukryć „tajne i niezwykle kontrowersyjne dokumenty”, nad którymi pracował. Na początku odmówiła, albo ponieważ John ciągle zawracał jej głowę, w końcu się zgodziła. Oczywiście na pewnych warunkach. – Mianowicie na takich, że jeśli John wdepnie w coś, co skłoni mnie do podejrzeń, że jest to niezgodne z prawem, osobiście zaniosę wszystko na policję. – I on się na to zgodził? – Oczywiście. Właśnie o to mu chodziło: żebym pobiegła do banku i sprawdziła, co ukrył w swojej skrytce. Stałabym się w ten sposób jego tajnym sojusznikiem. – Czy kiedykolwiek sprawdzała pani, co tam jest? – Tak. Od czasu, kiedy ją wynajęłam, minął miesiąc, a ponieważ i tak byłam w banku w jakiejś sprawie, zajrzałam przy okazji do skrytki. – No i co pani znalazła? – Była pusta. Typowa tajna skrytka Johna.

Ale później już nie zaglądała do skrytki. Kiedy dostała list, który potem wyrzuciła, nawet o tym nie pomyślała. Potem, kiedy dowiedziała się, że John nie żyje, w ogóle o niej nie myślała. A kiedy w piątek wieczorem przeczytała list Johna do Johanssona, bank był już zamknięty.

– Otwierają jutro o dziewiątej i dopiero wtedy będzie pan mógł wyjąć swoje dokumenty. Właściwie jeśli już tu jestem, mógłbym to zrobić, pomyślał Johansson. – Czy jest w mieście jakiś niezły hotel? – spytał. – Tak – odparła z uśmiechem Sarah. – The Weissman Excelsior to absolutnie najlepszy hotel, a panu wolno będzie nawet zasnąć w łóżku tatuśka. – Nie chciałbym sprawiać kłopotu. – To żaden kłopot. Ale zastanawiam się nad jedną rzeczą. – Nad czym? – Wczoraj próbowałam się do pana dodzwonić. Kiedy przeczytałam list od Johna, próbowałam się dodzwonić na pański numer domowy. Do Szwecji. – Mój numer jest zastrzeżony. – Wiem. Zadzwoniłam na sztokholmską informację telefoniczną, a potem do pańskiego biura. The Swedish National Police Board, szwedzka FBI. John pisał mi, że jest pan szefem FBI. The Big Boss. No proszę, pomyślał z uśmiechem Johansson. – I czego się pani dowiedziała? – Że mam zadzwonić w poniedziałek, w godzinach urzędowania biura, i porozmawiać z pańską sekretarką. Rozmawiałam też z jakimś dyżurnym. Był wobec mnie bardzo uprzejmy, ale powiedział, że z panem nie będę mogła porozmawiać. – A czy podała pani swoje nazwisko? – spytał Johansson. Skąd się biorą te wszystkie wścibskie baby?, pomyślał. – Oczywiście – odparła Sarah z szerokim uśmiechem. – Powiedziałam, że nazywam się Jane Hollander i że pracuję w policji stanowej w Albany, i że chodzi o sprawę służbową wielkiej wagi. No ładnie, westchnął Johansson w myślach. – Ja i Jane jesteśmy koleżankami ze szkoły. Ona naprawdę jest policjantką i pracuje w policji stanowej, więc powiedziałam prawie prawdę, ale to i tak nie pomogło. – Miło mi to słyszeć – stwierdził z uśmiechem Johansson.

– I nagle pojawia się pan i dzwoni do moich drzwi. Tak po prostu. – No właśnie. – A jak właściwie dowiedział się pan o tym liście z moim adresem? Umrę z ciekawości, jeśli mi pan zaraz nie opowie. – Przez czysty przypadek – odparł skromnie Johansson. – Czysty przypadek. – Szkoda – powiedziała z ironią Sarah. – A wydawało mi się, że jest pan taki sprytny. – Mówiąc o Krassnerze, wspomniała pani o jego wuju – zaczął Johansson. Chciał zmienić temat. – Tak, to był naprawdę straszny człowiek. Na szczęście zmarł wiosną tego roku. Sądzę, że moglibyśmy pojechać do jego domu, żeby pan zobaczył, jak mieszkał. John też tam mieszkał, dwa lata temu. – A czy to nie wywoła jakichś problemów? – Żadnych. Teraz to mój dom. Najpierw John odziedziczył go po matce, a teraz ja po Johnie. Zamierzałam go oddać młodym czarnym narkomanom z Nowego Jorku. Mogliby tu przyjeżdżać na kolonie letnie. – Ciekawy pomysł – skomentował obojętnie Johansson. – Oczywiście, że tak. To właśnie ich wuj Johna nie cierpiał najbardziej. Co prawda nienawidził prawie wszystkich, ale najbardziej nie znosił młodych czarnych narkomanów z Nowego Jorku. Jeśli się dowie o moim pomyśle, przewróci się w grobie. A potem możemy zjeść razem kolację. Znam całkiem miły lokal w pobliżu. Wietnamską restaurację. Wietnamską, pomyślał Johansson. Szkoda, że nie ma z nami Jarnebringa. Najpierw sprawy praktyczne. Zadzwonił z telefonu Sarah do swojego hotelu w Nowym Jorku. Po krótkiej dyskusji i drobnej obietnicy finansowej sprawę dało się załatwić. Będzie mógł zostać w swoim pokoju do godziny piętnastej następnego dnia, a ponieważ musi się zgłosić na odprawie na lotnisku Kennedy’ego najpóźniej o szóstej wieczorem, na miejscu będzie miał jeszcze trochę wolnego czasu. Rano od razu pójdzie do banku, potem pociąg do Nowego Jorku, potem do hotelu, żeby się spakować, uregulować rachunek i wymeldować. Następnie przejazd taksówką na lotnisko, odprawa, jakieś zakupy na święta, i w końcu wieczorny samolot do Sztokholmu. Miał wylądować na Arlandzie we wtorek przed południem. Całkiem realny plan, pomyślał. A jeśli zostanie mu trochę czasu, zadzwoni do biura i poprosi któregoś z kolegów, żeby odebrał go z lotniska i podrzucił do biura. Potem zabrał się do odśnieżania. Sarah miała samochód. Stał w zasypanym śniegiem garażu. Biorąc pod uwagę wszystkie okoliczności związane z jutrzejszym planem, samochód

wydawał się lepszym rozwiązaniem niż taksówka. Zaczął odśnieżać w marynarce, a kiedy skończył, miał na sobie podkoszulek, i chociaż mróz sięgał dziesięciu stopni, czuł się całkiem rześko. Drzwi do garażu zamarzły, ale kiedy się mocno zaparł i zaczął na nie napierać, puściły i udało się je w końcu otworzyć. W środku czekała go nagroda: prawie nowa furgonetka Volvo. – Ma pani volvo – zawołał z zachwytem. – Dlaczego nic mi pani nie powiedziała? – Niespodzianka – odparła Sarah z uśmiechem.

Ostatecznie za kierownicą usiadł Johansson, bo jego gospodyni ubrała się w czerwony, długi aż do ziemi płaszcz z kapturem, buty podbite skórą i grube rękawiczki. Widać jej było tylko czubek nosa. – Dostałam go od taty – wyjaśniła. – Chciał, żebym jeździła bezpiecznym wozem, ale dla mnie jest za duży. – To jeden z najbezpieczniejszych samochodów, jakie istnieją. Pani tata był niezwykle mądrym człowiekiem – stwierdził Johansson. – Duży, bezpieczny i szwedzki. Cieszę się, że spotkał pan tutaj krewnego – odparła z uśmiechem Sarah. Ciekawe, czy jest mną zainteresowana, pomyślał Johansson.

W drodze do banku zatrzymali się przy dużym centrum handlowym. Johansson kupił komplet czystej bielizny, koszulę i szczoteczkę do zębów. Z nieznanego mu powodu wszystko to leżało na tej samej półce przy kasie. Co za dziwny kraj, pomyślał. Ciekawe, jak dużo jest takich niezaplanowanych noclegów, jeśli dyrekcja sklepu zdecydowała się postawić osobną półkę, i to w Albany, trzy godziny pociągiem od Nowego Jorku. Mogę w czymś pomóc, detektywie? – Can I help you, detective?* – spytała Sarah i spojrzała na niego pytającym wzrokiem. Zdjęła kaptur, a jej potargane rude włosy sterczały wokół głowy jak aureola. – Nie – odparł Johansson i wskazał głową na półkę przy kasie. – Chciałem kupić tylko te rzeczy. Na wszelki wypadek – Planning for the umplanned – powiedziała Sarah i uśmiechnęła się.

To chyba najsprytniejsza babka, jaką kiedykolwiek poznałem, pomyślał Johansson. Choć wcale się od niej nie różnił. Potem pojechali do domu, w którym Krassner mieszkał przed wyjazdem do Szwecji. Co za ponure miejsce, pomyślał Johansson. Dom stał na wzgórzu w odległości pięćdziesięciu metrów od drogi. Zbudowano go z cegieł, które z czasem sczerniały, i był na tyle duży, że mógłby pomieścić całe stado młodych narkomanów. Przełom wieków, amerykański neogotyk, mauzoleum ponurości, które za wysokimi oknami kryje mroczne tajemnice. – Co pan o tym myśli? – spytała Sarah i uśmiechnęła się z zachwytem. – Urocze miejsce do mieszkania. – Sądzę, że powinna go pani sprzedać – odparł Johansson. – Inaczej ci biedacy będą musieli wziąć dodatkową działkę.

Na parterze rozciągał się duży hall, prowadzący do jeszcze większego salonu. Ciemne meble sprzed drugiej wojny światowej, rzędy fotografii na zadymionym murku nad kominkiem, a do tego okrągłe lub prostokątne jasne ślady na pokrytej brązowymi plamami tapecie. Kiedyś musiały tam wisieć inne fotografie. Na dłuższej ścianie otwarte drzwi do jadalni. Wystarczyło, że Johansson tam zajrzał i od razu stracił apetyt. Cały dom był nieposprzątany. Niedopałki w popielniczkach, zmięte pudełka po papierosach, zeschnięte skórki pomarańczy, porozrzucane po podłodze gazety, stosy książek wyjęte z dziwnie pochylonego regału, a na samym środku podłogi stos mebli ogrodowych przykrytych byle jak zużytym wschodnim dywanem. – To z pewnością ładne miejsce – powiedziała Sarah i roześmiała się.

Johansson poświęcił więcej uwagi fotografiom stojącym na kominku. Było ich ponad dwadzieścia i przedstawiały jedną lub kilka osób. Ramki wykonano ze srebra, cynku i drewna, a sądząc po przedstawionych na nich motywach, powstawały na przestrzeni około pięćdziesięciu lat. Jedna z osób widniała na wszystkich zdjęciach z wyjątkiem jednego: portretu kobiety w średnim wieku. Włosy miała spięte w węzeł, sukienkę z kołnierzykiem, i spoglądała surowym wzrokiem. – To mama Johna – wyjaśniła Sarah. – A spogląda takim wzrokiem tylko dlatego, że jak zwykle jest pijana. Na wszystkich pozostałych zdjęciach widać jego wuja, pułkownika. Wita się z różnymi ludźmi. Pułkownik, pomyślał Johansson. A nie profesor? – Mówi pani: pułkownika. Wydawało mi się, że był profesorem.

– Później to panu wyjaśnię, kiedy już pan obejrzy wszystkie zdjęcia, na których profesor wita się z poznanymi różnymi ludźmi. Niezłe podsumowanie, pomyślał Johansson. Jedno ze zdjęć przedstawiało młodego mężczyznę w studenckim mundurku z płaską czapką, w czarnym płaszczu i z łańcuchem. Kłaniał się podobnie ubranemu siwowłosemu szkieletowi. Na innych zdjęciach ten sam mężczyzna miał na sobie mundur lub dwurzędową marynarkę z szerokimi połami i w zależności od ubioru oddawał honory wojskowe albo witał się z innymi mężczyznami. Byli od niego starsi, a ich postawa świadczyła o tym, że zajmowali również wyższą od niego pozycję. Johansson rozpoznał dwóch z nich. Pierwszego pamiętał z podręcznika, z którego uczył się historii, gdy jeszcze chodził do szkoły. Był to prezydent USA, Harry S. Truman. Grzecznie pochylony witał się z profesorem–pułkownikiem, który, choć ubrany w garnitur, stał na baczność, z brodą wysuniętą do przodu i z nieruchomym spojrzeniem. Na drugim zdjęciu profesor–pułkownik miał na sobie galowy mundur i oddawał honory niezbyt wysokiemu mężczyźnie o wyglądzie buldoga. Mężczyzna ten sprawiał wrażenie, jakby patrzył na coś innego. Nie wiadomo, na co, ale to coś znajdowało się poza kadrem. Jego też Johansson rozpoznał. Był to legendarny szef FBI, twórca Akademii w Quantico John Edgar Hoover. Kogoś mi przypomina, myślał Johansson, coraz bardziej zdenerwowany. Ale na pewno nie Hoovera, bo on przypominał siebie samego. Jedno ze zdjęć było mniej formalne. Pułkownik w wieku czterdziestu kilku lat, a obok niego trochę starszy mężczyzna; obaj w dwurzędowych marynarkach w prążki, uśmiechali się szeroko do fotografa i obejmowali się. Na tle słońca i wody widać było zarys pałacu królewskiego w Sztokholmie. Zdjęcie zostało zrobione przed wejściem do Grand Hotelu, pomyślał zdumiony Johansson, i zgodnie z dobrym zwyczajem odwrócił je na drugą stronę. Zobaczył krótką odręczną notatkę: „Towarzysze broni. Sztokholm, czerwiec 1945 roku”. – To moje rodzinne miasto – powiedział uradowany, chociaż w rzeczywistości urodził się na prowincji, na północ od Näsåker. Podał fotografię Sarah. – To Sztokholm. W tle widać pałac królewski. Świetnie – Very nice* – odparła grzecznie Sarah. – A czy rozpoznaje pan osobę, która stoi obok? – spytała i oddała mu zdjęcie. – Nie mam pojęcia, kto to. – Potrząsnął głową. – Ale Hoovera pan rozpoznał. Faktem jest, że u nas ten człowiek jest taką samą legendą jak Hoover. Nazywał się Bill Donovan i nazywano go Dzikim Billem. To on został pierwszym dyrektorem instytucji, która z czasem przerodziła się w CIA, chociaż w czasie wojny nazywała się jeszcze OSS, Office of Strategic Services. Chyba w 1947 roku zmienili nazwę na CIA. Do kogo on jest podobny?, zastanawiał się Johansson. Na pewno nie do Dzikiego Billa Donovana, twórcy i dyrektora Biura Służb Strategicznych (Office of Strategic Services – OSS), od chwili jego powstania w 1941 roku szefa tajnych operacji amerykańskich, chociaż on i wuj

Krassnera byli do siebie podobni. Przypomniał sobie dopiero na schodach. To przecież ten palant Bäckström, to do niego jest podobny, pomyślał uradowany. Pomijając różnicę wieku, można by ich uznać za bliźniaki jednojajowe. – Agent specjalny Bäckström – powiedział do siebie Johansson. – Słucham? – spytała Sarah. – Nic takiego. Tylko głośno myślałem. To dziwne, że tak często coś sobie uświadamiamy, gdy idziemy po schodach, pomyślał Johansson.

Na górnej kondygnacji znajdował się hall, za nim ciasny korytarz, a w nim drzwi do sześciu sypialni różnej wielkości. Poza tym toaleta, a do tego jedna mniejsza i jedna większa łazienka. – Chciałabym panu pokazać pokój pułkownika – powiedziała Sarah. Pułkownik? Profesor? A więc człowiek, który grał na różnych strunach tego samego instrumentu, pomyślał Johansson.

Pułkownik John C. Buchanan miał do dyspozycji największą sypialnię w domu. Miał też własną łazienkę. Meble stanowiły odbicie cech charakteru gospodarza tego domu. Przy krótszej ścianie stało wąskie i wysokie łóżko z metalowymi szczytami i mahoniową ramą. Nadal leżał na nim materac, ale bez pościeli. Po obu stronach łóżka stały mahoniowe nocne szafki. Na tej, która stała po prawej stronie, stała staromodna żelazna lampka nocna z pergaminowym abażurem. Przy przeciwległej ścianie stały angielskie biurko i fotel biurowy w tym samym stylu, z wysokim oparciem, szerokimi podparciami na łokcie i obiciem z zielonej skóry. Na ścianie, nad biurkiem, widać było kilka jaśniejszych plam. Kiedyś z pewnością wisiały tam zdjęcia lub obrazki, różnej wielkości. Na biurku stał tylko posrebrzany stojak na przybory do pisania. W pokoju znajdowały się dwa wysokie okna wychodzące na ulicę, przy której stało czarne volvo Sarah. Ciężkie ciemne zasłony uzupełniały rolety, które można było rozsuwać. Przy dłuższej ścianie, tej od korytarza, stała duża zielona kasa, model z lat siedemdziesiątych, z zamkiem na kombinację cyfrową. Jej potężne drzwi były otwarte. Pusta, powiedział w myślach Johansson i spojrzał na Sarah. – Nazwała go pani pułkownikiem, ale wcześniej powiedziała mi pani, że był profesorem

na tutejszym uniwersytecie. – Tak. Pod względem formalnym był profesorem. Tuż przed wojną napisał jakąś pracę z zakresu wiedzy o państwie. Nigdy jej nie czytałam, ale zrobił to mój tata, kiedy zaczęłam się spotykać z Johnem. Kiedy skończył, przez miesiąc nie mógł sobie znaleźć miejsca. Chodził po domu jak szalony. Wyglądało to niemal tak jak u was w Szwecji tuż przed ogłoszeniem, kto dostanie Nagrodę Nobla z ekonomii. Teraz znowu się uśmiecha, pomyślał Johansson. – Ale w rzeczywistości wuj Krassnera był oficerem. Został nim, kiedy USA przystąpiły do wojny, i wydaje mi się, że przeszedł do rezerwy na początku lat sześćdziesiątych. Bo właśnie wtedy dostał propozycję pracy na uniwersytecie. Było tajemnicą poliszynela, że otrzymał tę posadę w uznaniu zasług dla wojska. Specjalnie dla niego stworzyli nową profesurę, nazywało się to współczesna historia Europy czy jakoś tak. Wykłady, które wygłaszał, zwracały pewną uwagę, jeśli mogę się tak wyrazić, ale zawsze nazywano go tylko pułkownikiem. – A co robił w wojsku? – Był oficerem wywiadu. Po prostu pracował dla CIA, to znaczy dla OSS, bo tak się ta instytucja nazywała w czasie wojny. Chyba już o tym wspominałam? Służbę wojskową odbywał w Europie, między innymi w Szwecji. Kilka lat przepracował w naszej ambasadzie w Sztokholmie. Widział pan w salonie to zdjęcie. – Jest pani absolutnie pewna, że pracował dla CIA? – Najzupełniej. Zresztą wszyscy tak mówili. John też ciągle o tym gadał. Zresztą jak inaczej mógłby się obejmować z kimś takim jak Wild Bill Donovan? No i po co zrobili sobie razem zdjęcie?, zastanawiał się Johansson. Przecież z punktu widzenia takiej instytucji jak wywiad coś takiego to wielki błąd. – Czy kiedykolwiek go pani spotkała? – spytał Johansson. – Kilka razy, kiedy chodziłam z Johnem. Był tak samo mało zachwycony tym, że John spotyka się ze mną, jak mój tata tym, że ja spotykam się z Johnem. Co do tego jednego byli zgodni. Po prostu mnie nie lubił. – Dlaczego? Czy był tak samo zwariowany jak jego siostrzeniec? – Chodziło mu o to, że jestem Żydówką. – Rozumiem – odparł Johansson. Cholera, co innego powiedzieć?, pomyślał.

Potem poszli do pokoju, który kiedyś zajmował John. Był znacznie mniejszy i bez

łazienki, ale ogólnie rzecz biorąc, umeblowany według tych samych zasad. Nie było w nim kasy i ciężkich zasłon, za to stały tam telewizor, wideo i radiomagnetofon. Wszystkie pozostałe przedmioty wskazywały na to, że do niedawna ktoś tu mieszkał. Na dodatek musiał to być ktoś, kto nie dbał o porządek. – Sprzątanie nigdy nie było mocną stroną Johna – wyjaśniła Sarah. Nie na tym polega problem, pomyślał Johansson. Czy są tu jakieś ślady pozostawione przez tego, kto tu mieszkał? Na ścianie nad biurkiem wisiał stary obraz olejny przedstawiający kilka koni pasących się na łące. Prawdopodobnie pamiątka po wuju, choć jako dzieło sztuki obraz nie przedstawiał chyba zbyt dużej wartości. Poza tym kilka afiszów w ramkach, Za warte uwagi uznał zdjęcie przedstawiające młodą Marilyn Monroe opierającą się o poręcz balkonu. Na nocnej szafce przy łóżku stało radio z budzikiem. Biurko zarzucone było przedmiotami, które można znaleźć na każdym innym biurku. Brudny kubek z fusami po kawie, zszywacz, kilka monet i długopisów, tani zegarek na rękę ze zniszczonym paskiem, papier do maszyny i koperty, lampka na grubej żelaznej podstawce. Do tego kilka książek w wydaniu kieszonkowym i ani jednego notatnika, jak również żadnych albumów na zdjęcia, prywatnych kaset wideo czy szpul z taśmą magnetofonową. Nic. Podobnie wyglądała szafa na ubrania stojąca przy krótkiej ścianie naprzeciwko łóżka: marynarki, dżinsy, buty, koszule, podkoszulki, majtki i skarpetki. Wszystko w wielkim nieładzie, brudne ubrania wymieszane z czystymi. Na podłodze stała torba z sześcioma kijami do golfa i półautomatyczną dubeltówką firmy Remington Peacemaker z krótką lufą. W środku tkwił pełen magazynek, a w lufie na wszelki wypadek ktoś zostawił dodatkowy nabój. – Do czego używał tej broni? – spytał Johansson, wyjmując nabój z lufy. – Nie wiem – odparła Sarah i potrząsnęła głową. Widać było, że nie jest jej do śmiechu. – Taki już po prostu był. Proszę to stąd zabrać.

W końcu obeszli cały dom. Poszli nawet na strych i zeszli do piwnicy. Wrażenie, jakie Johansson odniósł na samym początku, nie uległo zmianie. Najbardziej utkwił mu w pamięci ogromny stos pustych butelek. Góra szkła po wypitym bourbonie, szkockiej whisky, irlandzkiej whisky i setka butelek po amerykańskiej wódce. Kiedy Sarah to zobaczyła, wrócił jej humor. – Czy nie wspominałam, że staruszek lubił sobie wypić? – spytała z uśmiechem. Potem zamknęli drzwi na klucz i poszli do wietnamskiej restauracji. Znajdowała się kilkaset metrów dalej, przy tej samej ulicy. Lokal oświetlały okrągłe latarnie, a przy wejściu stała świątecznie przybrana choinka.

Świetne jedzenie, choć nigdy nie odważyłby się zaproponować czegoś takiego Jarnebringowi. Zaczęli od zupy zrobionej na czymś, co wyglądało jak trawa morska. Sarah potwierdziła, że to trawa morska, specjalny gatunek, o szczególnym smaku. Potem zamówili coś w rodzaju wietnamskiego ravioli faszerowanego cienkimi plasterkami wędzonego mięsa z piersi kaczki. Johansson popił to piwem, natomiast Sarah zamówiła białe kalifornijskie wino. Cały czas się uśmiechała i mówiła. Johansson spytał ją najpierw o dom, który właśnie obejrzeli. Gdzie się podziały wszystkie obrazy, książki, dzieła sztuki i inne przedmioty osobiste, które przecież powinny się znajdować w tak dużym budynku? Sprzedane, wyjaśniła Sarah, w ciągu roku. Prawdopodobnie z tego samego powodu, z którego właściciel jest nieobecny. – Nie wiem, co CIA oferuje swoim emerytom – roześmiała się Sarah. – Może pan zadzwonić do ich centrali w Langley i spytać. Sarah odwiedzała ten dom przed dziesięciu laty i o ile pamięta, nawet w czasach, gdy pułkownik zarabiał na życie jako profesor, dom nie był umeblowany w jakiś szczególny sposób. – Pełno tam było różnych rupieci i staroci. Nie za dużo książek, a jeśli chodzi o dzieła sztuki, to przypominały tamten obraz z końmi, który widział pan w pokoju Johna. Pamiętam tylko, że pułkownik miał pełno złomu wojskowego pochodzenia, bo kolekcjonował takie rzeczy, na przykład hełmy, miecze i medale. Był bardzo dumny ze swojej kolekcji. Na pewno nie dostałby za nią milionów, ale nie była też zupełnie bezwartościowa. W tym kraju pełno jest szaleńców, którzy zbierają takie rzeczy.

Potem Johansson zmienił temat. Zaczął od pokoju Johna. Jako gliniarz nie bardzo przejmował się tym, że człowiek, który w nim mieszkał musiał być flejtuchem. W swojej karierze widywał już większych brudasów. Bardziej przeszkadzało mu to, że ten flejtuch nie miał chyba żadnych cech osobistych, żadnych zainteresowań. Tacy policjanci jak Johansson nie lubią mieć do czynienia z takimi ludźmi. Sarah potwierdziła jego wrażenie skinieniem głowy. John był niechlujem i wykazywał całkowity brak zainteresowania tym, co zazwyczaj sprawia ludziom przyjemność. Łóżko było dla niego po prostu miejscem do spania, ubranie służyło do noszenia w zależności od tego, czy było ciepło, czy zimno, czy padał deszcz, czy śnieg. Jadał tylko po to, żeby zaspokoić głód. – Natomiast piwo mógł pić bez przerwy. – Ale przecież musiał mieć jakieś zainteresowania – upierał się Johansson. Sarah twierdziła, że niewiele. Czytał prawie wyłącznie kryminały, powieści szpiegowskie i inne książki tego rodzaju, a gdy oglądał telewizję, prawie przez cały czas przeskakiwał pilotem z jednego kanału na drugi.

– Nie interesował się sportem. Tamta torba z kijami do golfa, którą znaleźliśmy w szafie, musiała wcześniej należeć do jego wuja. Wiem, że należał do klubu golfowego, ale zrezygnował z tego, gdy zaczęto do niego przyjmować kolorowych. W porządku facet, pomyślał Johansson. Ale nie powiedział tego głośno. – John nie lubił nawet chodzić na spacery. Uważał, że to strata czasu. Kiedy mieszkaliśmy razem i czasem gdzieś szliśmy, zawsze wynajdował najciemniejszy kąt w barze i pił piwo, a jednocześnie przyglądał się dziewczynom i wyglądał bardzo tajemniczo. Wydawał mi się wtedy taki podniecający. – Ale przecież czymś musiał się zajmować – nie dawał za wygraną Johansson. Ta rozmowa zaczęła go naprawdę wciągać. Prawdziwy członek społeczności homoerotycznej – John był zainteresowany wyłącznie samym sobą. Myślę, że nawet kobiety go nie interesowały, i to mimo tych wszystkich zdobyczy, którymi tak się chwalił. Mam wrażenie, że to rodzinne. Jego wuj też nie interesował się kobietami. Wszystko, co robił i wszystko, o czym opowiadał, wiązało się zawsze z mężczyznami. W jego słowniku nie było słowa kobieta. A true member of the homoerotic society* – podsumowała Sarah. – No i nienawidził pedałów. – Czy John miał jakichś przyjaciół? – Mnóstwo – potwierdziła Sarah z uśmiechem. – A jak pan myślał? – John żył w swoim własnym, małym świecie, The Johns World, a w nim nie było miejsca na przyjaciół. Jego świat zamieszkiwali mali i wielcy przestępcy, szpiedzy i terroryści, a ponieważ siebie zaliczał do nielicznych „białych rycerzy”, jacy pozostali jeszcze na tym świecie, swoje życie uważał za misję.

– Chodziło mu o to, żeby ich wszystkich znaleźć i posłać za kraty. Właśnie na tym polega życie takich ludzi jak John. Bardzo mu imponowali tacy mężczyźni jak pan: wielcy, silni gliniarze. Gdyby go pan poznał, jestem przekonana, że w ciągu pięciu minut kopnąłby go pan w tyłek. Aha, to taki z niego ptaszek, pomyślał Johansson. Był policjantem przez całe swoje dorosłe życie, ale jeszcze nikogo nie kopnął w tyłek, bo w czasach, gdy pracował z Jarnebringiem, to właśnie on robił za nich obu takie rzeczy. – Jestem przekonana, że właśnie dlatego został dziennikarzem – stwierdziła na koniec Sarah. John pracował jako dziennikarz kilka lat, w tym dwa na etacie, jako reporter lokalnej telewizji.

– Sprawiał tak dobre wrażenie, że nikt nie słuchał, co mówi. Ale potem doszły do głosu jego ambicje. Przeniósł się do naszej największej lokalnej gazety i zaczął pracować jako dziennikarz śledczy. To właśnie wtedy wybuchła ta afera. Sarah stwierdziła, że chodziło o restaurację, w której właśnie siedzą i jedzą kolację. To, że sprawa skończyła się właśnie tak, John zawdzięczał nie sobie, tylko swojemu wujowi, pułkownikowi. Właściciele lokalu to wietnamska rodzina, która uciekła ze swojego kraju na łodziach pod koniec lat siedemdziesiątych. Szybko odnieśli sukces finansowy, a dzisiaj są właścicielami kilkunastu interesów w Albany i w okolicy. Mają restauracje, pralnie, małe sklepiki, a także sklep z materiałami budowlanymi i jeden dość duży motel. Na początku lat osiemdziesiątych otworzyli tę właśnie restaurację. Znajduje się o rzut kamieniem od domu pułkownika. I właśnie wtedy pułkownik całkiem oszalał. Wietnamczycy byli przecież wrogami, a to znaczy, że są hołotą. „Żadni z nich wojownicy. To zwykli gangsterzy, który potrafią atakować tylko od tyłu”. Twierdził też, że dwieście tysięcy Wietnamczyków, którzy uciekli do USA, to komunistyczni agenci albo zwykli dezerterzy, których należałoby rozstrzelać na miejscu. Na początku chodził po ludziach i nawoływał do sprzeciwu, ale zainteresowanie jego teoriami było marne. Natomiast w restauracji gości stale przybywało. Pułkownik twierdził, że sytuacja zrobiła się nadzwyczaj poważna, i w końcu zdołał pozyskać do współpracy siostrzeńca. – Niestety nie było to zbyt trudne – powiedziała z westchnieniem Sarah. – W każdym razie Johnowi udało się przekonać swoją gazetę do opublikowania serii artykułów, w których dowodził, że zagraża nam wietnamska mafia. Po dwóch tekstach gazeta zrezygnowała z dalszych publikacji, a żeby streścić całą tę historię, dodam, że redakcja musiała wypłacić Wietnamczykom wysokie odszkodowanie. Natomiast Johna wywalono z pracy. – Czy John napisał coś, co było prawdą? – Nie sądzę – odparła Sarah. – Była to typowa dla niego historia szpiegowska. Na deser zamówili owoce, ale gdy Sarah poprosiła jeszcze o zieloną herbatę, Johanssonem zaczęły targać wątpliwości. – Czy sądzi pani, że w takim miejscu mogą mieć kawę? – spytał ściszonym głosem. – Na pewno. Wietnamczycy nie są głupcami. Na pańskim miejscu zamówiłabym podwójne espresso. Ona jest naprawdę urocza, pomyślał Johansson. Choć na mój gust trochę za mądra.

Kiedy wracali do domu, za kierownicą volvo zasiadł Johansson. Wprawdzie wypił dwa piwa, ale ponieważ spędzili w restauracji prawie trzy godziny, a w Szwecji nigdy nie miałby takiej okazji, przyznał sobie taryfę ulgową. Kiedy przyjechali do domu, usiedli jeszcze na chwilę w salonie, żeby porozmawiać. Sarah spytała go, czy chce się czegoś napić, na przykład wina, ale

Johansson podziękował. Sam nie wiedział, dlaczego odmówił. Po prostu to zrobił. Więc po chwili stało się to, co się musiało stać: zabrakło im tematu do rozmowy. Sarah zaprowadziła go do jego pokoju, życzyła mu dobrej nocy, wspięła się na palce i pocałowała go w policzek, a jednocześnie uśmiechnęła się i skinęła głową. I na tym się skończyło. Johansson umył zęby, założył swoje nowe amerykańskie spodenki i położył się do łóżka. Było duże, twarde i odpowiadało jego potrzebom. Pięć minut później spał. Na prawym boku, z ręką pod poduszką. Jak zawsze, jak w domu.

X Opada swobodnie jak we śnie Sztokholm w listopadzie Od pewnego czasu Berg był coraz bardziej pewny siebie. Wprawdzie historia z Krassnerem nie wróżyła niczego dobrego, ale jak na razie nie wynika z niej nic, co mogłoby budzić niepokój. Informacje, które otrzymał od Waltina, wskazują raczej na coś przeciwnego. Facet prawdopodobnie nadużywał narkotyków, a biorąc pod uwagę ilość, jaką zakupił, wydaje się całkiem możliwe, że policjant i prokurator prowadzący tę sprawę przedstawią go jako cynicznego dealera narkotyków, a nie tylko studenta, który je brał. To na wypadek gdyby się okazało, że Krassner wszedł w posiadanie jakiejś tajemnicy, która mogłaby przeniknąć do środków masowego przekazu. W takich sytuacjach nie chodzi tak naprawdę o to, czy to, co ktoś mówi, jest prawdą, czy kłamstwem, tylko raczej o to, kto to mówi. Waltin i jego ludzie twierdzą, że jest jeszcze coś, co może dowodzić, że Krassner nie był przy zdrowych zmysłach. Spięty, podejrzliwy typ, niemal paranoik. Gdyby się okazało, że jego wuj zdążył się wygadać i opowiedział mu o czymś, co mogłoby mieć fatalne konsekwencje dla Berga i interesów, których ma pilnować, będzie to miało duże znaczenie. Bo jeśli ktoś jest takim człowiekiem, nie może uchodzić za osobę obiektywną. Co by to mogło być?, zastanawiał się Berg. Na przykład szwedzka służba bezpieczeństwa. Niezależnie od tego, czy chodzi o wersje publikowane oficjalnie, czy też o stan faktyczny, wuj Krassnera ustąpił ze służby ponad trzydzieści lat temu. Poza tym już nie żyje, więc Krassner nie może liczyć na żadne wsparcie swego źródła. Trzeba uważać, żeby upiorów nie szukać tam, gdzie ich nie ma, postanowił Berg i od razu zaczął postrzegać całą sytuację w jaśniejszych barwach. W najlepszym wypadku cała ta historia obróci się na korzyść Berga i tego, co robi. I tak przyczyniła się do normalizacji jego stosunków z pełnomocnikiem premiera, a to już coś. I nie ma się co przejmować tym, że stało się tak tylko dlatego, że w obecnej sytuacji to pełnomocnik bardziej potrzebuje Berga niż on jego. Dzięki temu Berg mógł przejąć inicjatywę, przejść do ofensywy i spróbować odzyskać utracony teren. Bardzo na to liczył. Przed pierwszym, listopadowym spotkaniem postanowił, że omówi tylko dwie sprawy. Starannie je wybrał. Osobiście. Nie udało mu się niestety uniknąć krótkiego wstępu na temat ogólnej sytuacji. Najpierw zajął się bieżącą inwigilacją antydemokratycznych elementów w strukturach policji i wojska. „Nie posuwamy się zbyt szybko, i sam to muszę przyznać, ale wciąż idziemy naprzód”, oznajmił Berg i potwierdził swoje słowa zdecydowanym skinieniem. Nikt z obecnych na zebraniu nie stawiał pytań ani nie wnosił zastrzeżeń. Przeszedł więc do sprawy Jugosłowian – „sytuacja się uspokoiła, takie odnosimy

wrażenie” – a zakończył stałą już mantrą na temat Kurdów. Dopiero wtedy minister się ożywił i dyskusja zaczęła zbaczać na niewłaściwe tory, chociaż Berg starał się temu zapobiec. – Chciałbym zapytać o Kudo – powiedział minister. – Co u niego słychać? Już dawno nic nam pan o nim nie opowiadał. Dzięki ci, Panie Boże, za to pytanie, pomyślał Berg z niewzruszoną miną. – Sprawa toczy się rutynowo – odparł. – Kazałem im się bliżej zapoznać z trudnymi aspektami etnicznymi dotyczącymi... hm, spraw komunikowania się, jeśli mogę to tak ująć. To znaczy mają zbadać, jak tamci przekazują sobie tajne informacje i jak się ze sobą porozumiewają. Często mamy kłopoty z tłumaczeniem tego na szwedzki. – No właśnie, byłoby ciekawie kiedyś się z nimi spotkać... z Kudo i jego najbliższym współpracownikiem... jak on się tam – Bülling – wtrącił szybko Berg, bo minister zaczął go już męczyć. – No właśnie, Bülling – odparł minister z promienną miną. – To chyba niemieckie nazwisko? Albo przybrane – dodał z lekkim westchnieniem pełnomocnik. byling – po szwedzku gliniarz (przyp. tłum.) – Prawie jak Byling* – powiedział zadowolony z siebie minister. – To bardzo pomysłowe, że tak powiem, a nawet bezczelne. – Bülling to rzeczywiście dość śmiały facet – powiedział pełnomocnik. Spoglądał na ministra spod prawie zamkniętych powiek. – Nie chcę nadużywać pewnych słów, ale twierdzę, że Büllinga powinno się uznać za najbezczelniejszego i najodważniejszego policjanta. – Tak uważasz – odparł minister i pochylił się, żeby lepiej słyszeć. – Czy masz coś konkretnego na myśli? – Tak, ale niech to zostanie między nami – stwierdził pełnomocnik z pewnym wahaniem. – To właśnie Bülling przed kilku laty w Solnia uratował dzieciaki z płonącego przedszkola. – Jeśli mógłbyś opowiedzieć nam o tym coś więcej... – powiedział minister, a na jego czole pojawiła się zmarszczka. – Nie za dobrze to pamiętam. – Całe przedszkole płonęło jak stóg siana, a Bülling wpadł do środka i wyniósł wszystkie dzieci. Wchodził tam czternaście razy, pod każdą pachą wynosił po jednym dziecku. W sumie uratował ich koło trzydziestu, jeśli dobrze liczę, ale gdyby nie miał na sobie ognioodpornych majtek, to nawet on niewiele by poradził. – Żartujesz sobie ze mnie – powiedział minister obrażonym tonem. – Dlaczego tak uważasz? – spytał pełnomocnik i spojrzał na ministra, jak gdyby był

jakimś ciekawym przedmiotem, a nie człowiekiem z krwi i kości. W końcu Bergowi udało się przejść do rzeczy.

Bardzo dokładnie się przygotował do tego wystąpienia. Najpierw kazał sporządzić listę osób, które z różnych względów mogą stanowić zagrożenie dla premiera i jego najbliższego otoczenia. Wybierał tych ludzi bardzo ostrożnie i wpisał na listę tylko tych, których według jego współpracowników należy „brać na poważnie”. Wszystkich, którzy przesiadywali u sąsiada, pili alkohol i widząc w telewizji premiera, przeklinali i mówili, że „osobiście odstrzelą głowę temu gnojkowi”, pominął. Nawet jeśli pracowali w Obronie Cywilnej i mieli w szafie karabin AK4 lub chodzili na polowania albo brali udział w turniejach strzeleckich. Przy okazji okazało się, że wielu z nich to robi. Tak wielu, że istnieją podstawy, by podejrzewać, iż tego rodzaju zachowania w poważnym stopniu tworzą ich profil osobowy. Ciekawą grupę stanowili także wspomniani sąsiedzi i inne osoby z najbliższego otoczenia tych, którzy znaleźli się na liście, ponieważ policja, a nawet służba bezpieczeństwa codziennie otrzymywały mniej lub bardziej anonimowe informacje o zwykłych, szanowanych szwedzkich obywatelach, którzy „w nieformalnych wypowiedziach obiecywali zabić premiera”. Ale Berg postanowił pominąć wszystkich takich „pijaczków, narwańców i gaduły”, bo w sprawach, które prowadził, natykał się na nich codziennie, i to na skalę masową. Na liście pozostały ostatecznie dwadzieścia trzy nazwiska. O tych ludziach można było powiedzieć, że są w stanie przejść od słów do czynów albo że są Berga największą troską, bo o swoich zamiarach i życzeniach nie mówią zbyt wiele. Jako materiał socjologiczny tworzyli interesującą grupę, ponieważ stanowili odbicie całego społeczeństwa. Znalazł się wśród nich na przykład hrabia z Södermanlandu, posiadacz zamku, rozległych ziem i lasów. Wprawdzie niewiele mówił, ale za to dysponował dużymi zasobami finansowymi i osobowymi. Poza tym jego życiorys nie wróżył nic dobrego. Miał skłonność do używania przemocy, lubił ryzyko i miał uzdolnienia praktyczne. W Budynku B przy ulicy Polhemsgatan, gdzie Berg spędzał większość czasu, hrabia występował pod nazwiskiem Anckarström. Któregoś razu Berg osobiście musiał interweniować w bardzo delikatnej sprawie. Kiedy się dowiedział, że premier przyjął zaproszenie na kolację, na którą zaproszono także hrabiego, od razu skontaktował się z kancelarią premiera. Premier w ostatniej chwili znalazł wymówkę, aby zrezygnować z udziału w kolacji, a Berg uniknął bólu głowy i niepotrzebnych wydatków na zabezpieczenie spotkania swoimi ludźmi. Na liście znalazło się także nazwisko szwedzkiego miliardera mieszkającego w Londynie. W Szwecji groził mu proces. Władze oskarżyły go o nadużycia podatkowe na sumę setek milionów koron. Od kiedy osiadł w Londynie, zaczął przeznaczać duże kwoty na wspieranie różnych kampanii przeciwko rządowi socjaldemokratów, zwłaszcza przeciwko samemu premierowi. Jedząc kolację w londyńskim West India Club, ogłosił także swoje dalekosiężne ambicje i obiecał dziesięć milionów koron każdemu, kto sprawi, „że Gustawa III naszych czasów spotka zasłużony koniec”. Informator Berga, który był obecny na tej kolacji i pracował kiedyś w instytucji zajmującej się zapewnianiem ochrony firmom, twierdził, że domniemany podżegacz, który złożył tę propozycję, był w chwili jej wygłaszania zupełnie trzeźwy, poważny i spokojny.

„Sprawiał nawet wrażenie rozbawionego, kiedy wypowiadał te słowa”, podsumował swoją relację. Carl Fredrik Pechlin (ur. 8 sierpnia 1720 r., zm. 29 maja 1796 r. w więzieniu w Varbergu) – niemiecki baron von Löwenbach, wojskowy, jeden z czołowych polityków tzw. epoki wolnościowej w Szwecji. Należał do spisku, którego uczestnicy doprowadzili do zamordowania króla Szwecji Gustawa III (przyp. tłum.) Berg nadał mu pseudonim Pechlin*. Interesował się historią i większość z tego, co czytał poza dokumentami służbowymi, dotyczyło historii Szwecji. Uważał, że historia ma w sobie coś uspokajającego, choć bywała mroczna i nie brakowało w niej złych momentów. A jednak oczekiwano od niego, że coś dla niej zrobi. W każdym razie to właśnie obaj wymienieni panowie plus dwaj inni stanowili główny przedmiot jego zainteresowania. Dokładnie połowę osób wymienionych na liście stanowili przestępcy z bogatą kartoteką. Dwaj z nich odsiadywali dożywocie. Jednym z nich był jugosłowiański terrorysta. A ponieważ przebywał w więzieniu, to nie on, lecz jego otoczenie przyprawiało Berga o ból głowy. Człowiek ów utrzymywał regularne kontakty z przynajmniej trzema swoimi rodakami. Chociaż każdy z nich był zawodowym przestępcą, poruszali się swobodnie po całej Szwecji. Trudno ich było obserwować, bo zachowywali dużą ostrożność, używali trudnego języka, a ich zachowanie i dobór towarzystwa przypominały zwyczaje mafii. Drugim był pewien szwedzki dogmatyk, żywiący głęboką i nieprzejednaną nienawiść do szwedzkich władz, a zwłaszcza do organów sprawiedliwości. Nie był to jednak zwykły dogmatyk. Miał także zdolności techniczne, a w okresie, kiedy czynnie działał, skonstruował kilka bomb. Zadziałały tak dobrze, że skazano go na dożywocie za morderstwo. Wiele osób o podobnych poglądach i nastawieniu uważało go za swojego przywódcę duchowego i wzór do naśladowania, a ponieważ wszyscy jego sponsorzy nadal byli na wolności, mężczyzna ten tkwił w świadomości Berga jak bolesny cierń. W ostatnim czasie zaczął nawet wykazywać niewróżące nic dobrego zainteresowanie osobą premiera i przynajmniej dwoma innymi członkami jego gabinetu. Pozostałe sześć osób umieszczonych na liście łączyło to, że wszyscy byli mężczyznami i żaden nie był wcześniej karany. Poza tym stanowili barwną mieszankę. Dwaj – biorąc pod uwagę kontekst sprawy – wzbudzali większe zainteresowanie niż pozostali. To prawdziwy koszmar dla organów bezpieczeństwa, mawiał w chwilach zwątpienia Berg. Pierwszy był kiedyś komandosem i podoficerem w szkole w Karlsborgu, gdzie szkoli się komandosów. Dwa lata wcześniej zrezygnował ze służby i zniknął jak kamień w wodę. Jego dziewczyna zgłosiła to na policji, ale dochodzenie zostało umorzone, kiedy dostała widokówkę z Turcji: jej były chłopak w kilku słowach napisał, że nie chce już z nią być, podziękował jej za „przynajmniej jeden numerek wart zapamiętania”, a na końcu prosił, aby nie kłopotała jego sprawami policji, bo „ma się świetnie” i „nie zamierza wracać w kamasze”. Dziewczyna pokazała widokówkę policji, a ta zadała jej kilka rutynowych pytań, przeprowadziła ekspertyzę charakteru pisma i sprawę umorzyła. Nigdy nie udało się ustalić, na czym polegał ów „numerek wart zapamiętania”, ale według plotek były chłopak dziewczyny przynajmniej raz w życiu wykonał skok ze spadochronem.

Rok później zjawił się w Szwecji i został poddany obserwacji w ramach dużej akcji polegającej na inwigilacji pewnej skrajnie lewicowej szwedzkiej organizacji. Zauważono go całkiem przypadkowo. Agent służby bezpieczeństwa, który uczestniczył w tej akcji, rozpoznał go tylko dlatego, że człowiek ów był kiedyś jego przełożonym, gdy odbywał służbę wojskową w Karlsborgu. Ocenił też, że gdyby miał wskazać jakiegoś swego nieprzyjaciela, człowiek ten znalazłby się na jego liście na samym końcu. Ale jego przeszłość, sytuacja i ocena jego osoby sporządzona przez agenta sprawiły, że sekcja rozpoznania służby bezpieczeństwa szybko się nim zainteresowała. – Przecież ten facet mógłby załatwić całą tę sekcję gołymi rękami – stwierdził z wściekłością komisarz, gdy materiały z obserwacji trafiły na jego biurko. A ponieważ ani komisarz, ani jego kolega z wywiadu wojskowego nie wysyłali byłego komandosa między lewicowych radykałów w charakterze wtyczki – już sam taki pomysł brzmiał niedorzecznie – uznali, że jest on właściwym człowiekiem na niewłaściwym miejscu. Jeśli zaś chodzi o lewackich radykałów... no cóż, noszą okulary o szkłach grubych jak dno butelki, chętnie paradują w roboczych bluzach i spodniach, jakie noszą stolarze, co ułatwia zarówno ich identyfikację, jak i obserwację. Ale dopóki dłonie mają równie delikatne jak zwykli urzędnicy siedziący w biurach, a ramiona tak słabe jak kobiety zatrudnione w sekcji wywiadowczej, mogą sobie spokojnie wykrzykiwać swoje hasła: o tym, że klasa robotnicza, którą rzekomo reprezentują, obali kiedyś siłą panujący porządek. To prawda: dopóki nie zaczną kraść samochodów, konstruować bomb albo rozbijać nosów policjantom, można ich zostawić w spokoju. Natomiast były komandos to już zupełnie inna sprawa.

Niestety poszukiwania zakończyły się niepowodzeniem. Były komandos przepadł bez śladu, a ponieważ potrafił przestrzelić monetę pięciokoronową z odległości pięciuset metrów, komisarz choleryk zdecydował, że nadszedł czas na inne metody. – Nie jest to człowiek, którego zaprasza się do domu na herbatę, więc uważam, że powinniśmy się skontaktować z Niemcami – powiedział komisarz, który był człowiekiem wykształconym, a do tego łagodnym, chociaż pełnił funkcję zastępcy komendanta policji. Niemcy odezwali się pół roku później. Przysłali zdjęcie z monitoringu, które według ich własnych analityków „z prawdopodobieństwem graniczącym z pewnością” przedstawiało byłego komandosa. Zostało zrobione przez kamerę ustawioną na parkingu przy banku rolniczym w miejscowości Bad Segeberg, pięćdziesiąt kilometrów od Hamburga. Tamtego dnia w kasie banku znajdowała się kwota równa pięciu milionom szwedzkich koron. Tuż przed zamknięciem do środka wtargnęło trzech zamaskowanych mężczyzn. Zgarnęli wszystkie pieniądze. Byli uzbrojeni w pistolety automatyczne, prawdopodobnie marki Uzi, wyprodukowane w Izraelu. Był to napad „o podłożu czysto terrorystycznym”, stwierdził szef wywiadu landu Schleswig-Holstein. Trzej bandyci zapadli się pod ziemię. Niemcy napisali, że będą wdzięczni, jeśli ich szwedzcy koledzy pomogą im znaleźć szwedzkiego komandosa.

Następnego dnia szwedzka służba bezpieczeństwa objęła go specjalnym nadzorem operacyjnym. Akcji nadano kryptonim „Olga”. Kryptonim wybrano nie po to, żeby uśpić czujność obiektu, tylko dlatego, że kiedy uczęszczał do szkoły w Karlsborgu, nazywano go Olgą. Nikt nie zwracał się tak do niego wprost, bo groziłoby to każdemu śmiercią na miejscu. Przezwisko Olga było w pewnym sensie pochlebstwem. W szkole była bowiem tylko jedna osoba twardsza od niego: niejaka Olga. Odpowiadała za zaopatrzenie.

Pół roku później operacja „Olga” dobiegła końca. Wywiad wiedział już wystarczająco dużo na temat obiektu, aż do chwili gdy zakończył służbę w wojsku. Po zebraniu wszystkich informacji ustalono tylko tyle, że obiekt „z dużym prawdopodobieństwem, graniczącym z pewnością” obrabował pół roku wcześniej bank w północnych Niemczech i że obecnie powiązany jest z pewnym szwedzkim ugrupowaniem lewackim walczącym o sprawę Palestyny. Niestety obiekt jakby zapadł się pod ziemię. Aż do chwili kiedy dwa miesiące później został uchwycony przez kamerę ustawioną na niewielkim parkingu przed budynkiem kancelarii rządu w Rosenbad. Mimo upływu czasu wyglądał tak samo, był opalony i w świetnej kondycji fizycznej. Operację „Olga” natychmiast wznowiono. Przydzielono jej nowy numer i nowe środki finansowe. Berg objął Rosenbad i jego najważniejszych pracowników uważniejszym nadzorem, a jednocześnie powiadomił o wszystkim osoby odpowiadające w kancelarii premiera za bezpieczeństwo jej urzędników. Odbył też kilka rozmów z pełnomocnikiem premiera, który – co go zdziwiło – nie wykazał zbyt dużego zainteresowania tą sprawą, ale za to jak zwykle nie szczędził mu sarkastycznych uwag. – Nie wierzę w takich typków jak on – stwierdził, patrząc spod ciężkich, opuszczonych powiek. – Prawie za każdym razem, kiedy ujawniają twarz, okazuje się, że jest nieciekawa. Nie wierzę też w jego powiązania. Pewnie pomyliliście go z kimś innym, a jeśli tak, to nie zdarza się to po raz pierwszy. Jeśli natomiast o pomyłce nie ma mowy, powinniśmy być wdzięczni, że poszedł tam, gdzie powinien pójść. – Gdzie powinien pójść? Nie bardzo rozumiem, co ma pan na myśli. – Nie warto się tym przejmować – odparł pełnomocnik z typowym dla siebie, na wpół szyderczym uśmiechem. – I niech pan nie sądzi, że próbuję pana skaptować dla sprawy Palestyny. Chodzi mi tylko o to, że gdyby nasz obiekt poszedł na jakieś polityczne spotkanie, gdzie tacy jak on są mile widziani, na pewno zabrakłoby na nim waszych ludzi, którzy mogliby go tam zobaczyć. Tak ci się wydaje, pomyślał Berg, ale tę uwagę zachował dla siebie.

W ciągu dziesięciu lat byłego komandosa poddano obserwacji przy trzech różnych okazjach. Później przepadł. Drugą osobą, która niepokoiła Berga, był właściciel ogrodu warzywnego w miejscowości Finspång w prowincji Östergötland. Berg otrzymał zgłoszenie w

jego sprawie bezpośrednio z komórki rządowej nadzorującej bezpieczeństwo rządu. W normalnych okolicznościach sprawa ta byłaby jedną z wielu, to znaczy ktoś by ją jedynie zarejestrował, i na tym koniec. Prawie rok wcześniej wspomniany mężczyzna napisał do premiera list z prośbą o pomoc. Po rozwodzie opiekę nad jego sześcioletnim synem powierzono jego byłej żonie. Stało się tak, chociaż jest dziwką, a jej obecny facet alkoholikiem i przestępcą. A przecież on sam kocha swego syna bardziej niż cokolwiek na ziemi. Czy pan premier mógłby interweniować w tej sprawie i zrobić, co należy? Nie, pan premier nie mógł oczywiście nic w tej sprawie zrobić. Mężczyzna otrzymał utrzymany w grzecznym tonie list z odmową, podpisany przez panią pełnomocnik, która zajmowała się takimi sprawami i obudzona w środku nocy potrafiła wyrecytować z pamięci odpowiednie paragrafy. Mężczyzna napisał więc drugi list, ale i tym razem otrzymał taką odpowiedź. W trzecim liście zaostrzył ton. Użył kilku niemiłych sformułowań, a nawet posunął się do gróźb. Potem zaczął wydzwaniać, ale mniej więcej w tym samym czasie, gdy jego sprawa trafiła na biurko Berga, telefony ucichły. Sprawa nabrała już jednak rozpędu i trafiła do odpowiedniej sekcji służby bezpieczeństwa w Norrköping, gdzie pracy było niewiele, a pieniędzy w kasie sporo. Pan ogrodnik chodził na strzelnicę i był myśliwym. Miał licencję na osiem sztuk broni: jeden rewolwer, dwa pistolety, trzy karabiny i dwie dubeltówki. Czternaście dni po tym, jak służba bezpieczeństwa w Norrköping objęła go nadzorem wywiadowczym, pojawił się na wiecu politycznym w miejscowości Åtvidaberg. Głównym mówcą miał być premier. Kiedy spotkanie dobiegło końca, mężczyzna zaczął krążyć wokół parkingu, a gdy premier i jego świta odjechali na kolację do hotelu Frimurare w Linköping, pojechał za nimi swoim samochodem. Zaparkował niedaleko hotelu. Przez chwilę przechadzał się po ulicy w tę i z powrotem, aż w końcu wszedł do środka. W tym momencie otoczyła go czteroosobowa obstawa składająca się z funkcjonariuszy służby bezpieczeństwa z Norrköping. – Wiemy, czy jest uzbrojony? – spytał przez krótkofalówkę kierujący akcją. – Nie wiemy – odpowiedział jeden z wywiadowców, ten, który stał najbliżej mężczyzny i widział go najlepiej. Jednocześnie wyjął z kabury służbowy pistolet i wsunął go do kieszeni marynarki. – Okej – powiedział kierujący akcją. – Jeśli przesunie się choćby o metr w stronę sali, w której premier je kolację, macie przystąpić do akcji i zatrzymać go. eternellen – po szwedzku nieśmiertelnik (przyp. tłum.) Nie było to jednak konieczne, bo mężczyzna wyszedł na ulicę, wsiadł do samochodu i odjechał do domu. Następnego dnia na spotkaniu kierownictwa grupy nadano mu pseudonim Eternellen*.

Sprawa ogrodnika posuwała się wzorowo, ale on sam wpadał w coraz większe kłopoty. Sprawiał wrażenie, jakby nagle stracił wszelką nadzieję na odzyskanie syna. Nie próbował nawet

się z nim skontaktować. Zwolnił swojego pracownika, a działalność gospodarczą ograniczył do minimum. Zredukował też do minimum kontakty z otoczeniem, przestał dzwonić i bywać u znajomych, zaczął się izolować. Wrócił za to do swoich dawnych zainteresowań i zyskał nowe. Nie zwiastowało to nic dobrego. Potrafił całe godziny spędzać na strzelnicy. Leżąc na podwyższeniu, oddawał do ustawionej w odległości trzystu metrów tarczy strzał za strzałem. Posługiwał się przy tym karabinem myśliwskim, na którym zamontował kupiony niedawno celownik. Najnowszy model. Kiedy zaczynał, można było powiedzieć, że jest dobrym strzelcem. Teraz, po latach, dorównywał najlepszym strzelcom wyborowym zatrudnionym w policji. Wczesnym rankiem wychodził z domu w butach i stroju do biegania. Kilka miesięcy wcześniej, żeby obiec teren, na którym trenował, potrzebował kwadransa. Teraz trzy kilometry przebiegał w mniej niż dziewięć minut. Wieczorami podnosił ciężary. Przeniósł ławki i sztangi do cieplarni i przez kilka dni w tygodniu poświęcał na trening po dwie godziny. Był silny, szybki, umiał strzelać – i wszystko to nie wyglądało najlepiej. Poza tym wstąpił do partii socjaldemokratycznej. I na pewno nie zrobił tego ze względu na przekonania, bo w jego życiu nie zdarzyło się nic takiego, co mogłoby go skłonić do podjęcia takiej decyzji. Z drobnych notatek, które poczynił kopiowym ołówkiem na egzemplarzach lokalnej gazety partyjnej, jak również z korespondencji, jaką kierowała do niego lokalna organizacja partyjna (agentom udało się wyłowić to wszystko z kubła na śmieci), wynikało, że najbardziej interesuje go, gdzie i kiedy pojawi się premier. Motyw miał, środków aż nadto. Teraz szukał tylko właściwej okazji. Wniosek taki wyciągnęli nie tylko funkcjonariusze służby bezpieczeństwa w Norrköping, ale także ich przełożeni ze Sztokholmu.

Wystąpienie Berga zrobiło na słuchaczach spore wrażenie. Minister sprawiedliwości doznał niemal szoku. – Tak, jestem trochę zszokowany i nie będę tego ukrywał. Wolę nawet nie myśleć, że tacy ludzie istnieją. Potem wdał się w przydługie rozważania, jak to było za czasów starego króla. Któregoś dnia, gdy był jeszcze małym chłopcem, poszedł z ojcem do sklepu z akcesoriami do jazdy konnej, żeby odebrać nowe buty uszyte dla ojca, gdy nagle do sklepu wszedł król. Wszedł i uprzejmie skinął głową wszystkim klientom. – Chodził po mieście zupełnie sam, towarzyszył mu tylko osobisty adiutant, bo królowi nie wypadało płacić osobiście. Chodził po Sztokholmie bez obstawy i nikomu nawet by do głowy nie przyszło, żeby powiedzieć coś niestosownego – zakończył minister, potrząsając z troską głową. Nawet szef departamentu prawnego zabrał głos. Kiedy Berg – nie wymieniając nazwiska – opowiadał o hrabim z Södermanlandu, szef departamentu prawnego otworzył nagle usta ze zdziwienia. Po raz pierwszy wypowiedział się w sprawie wykraczającej poza kwestie prawne. Tym razem jako osoba, która zarówno po mieczu, jak i po kądzieli mogła się legitymować szlacheckim pochodzeniem.

– Muszę się z przykrością przyznać, że to mój krewny – stwierdził suchym głosem. – Oczywiście wżenił się w naszą rodzinę – dodał szybko, widząc zadowolenie na twarzy pełnomocnika. Pełnomocnik powiedział coś, czego Berg nie spodziewał się od niego usłyszeć. – Ilu ludzi pan potrzebuje, żeby objąć te osoby pełnym nadzorem? – Pełnym nadzorem? – powtórzył Berg, jakby się chciał upewnić, że ten, kto pytanie zadał, rozumie jego treść. – Tak, pełnym nadzorem. Mam na myśli dwadzieścia dwie grupy obserwacyjne – odparł pełnomocnik i potwierdził to skinieniem. – Możemy o tym zapomnieć – stwierdził Berg. – Aż tylu ludzi nie mamy. Poza tym mają nie tylko to do roboty i panowie na pewno zdają sobie z tego sprawę. Po co on o to pyta?, zastanawiał się Berg. Przecież dobrze wie, jakimi środkami dysponuję, liczyć też umie. Pełnomocnik zgodził się z nim. – Jeszcze jedna sprawa – powiedział. – Ile osób wchodzi jeszcze w rachubę? Oprócz tych, którzy znajdują się na liście i o których już wiemy? – Setki – odparł Berg. – Na pewno setki. Nie pyta, żeby się dowiedzieć, tylko żeby tamci to usłyszeli, pomyślał Berg. Po co to robi? Potem zreferował jeszcze to, co kazał sprawdzić szefowi ochrony premiera, a potem przeszedł do sedna. – Kazałem sporządzić pewne zestawienie – powiedział. – Na temat ochrony premiera w ciągu ostatnich trzydziestu dób przed naszym dzisiejszym spotkaniem.

Z owych trzydziestu dób w podróżach po kraju i za granicę premier spędził siedemnaście. Gdyby zależało to od Berga, najchętniej wysłałby premiera na jak najdłużej poza Szwecję. W kraju szef rządu zawsze był pod ochroną BOR-u, często uzupełnianego ochroniarzami z biura operacyjnego. Do tego dochodziły lokalne siły policyjne. O wiele lepiej wyglądało to za granicą, bo władze innych krajów miały w tym względzie zupełnie inne doświadczenia, a środki bezpieczeństwa w porównaniu z tymi, którymi dysponował Berg, przybierały rozmiary wprost gigantyczne. Najgorzej sytuacja wyglądała wtedy, gdy premier był w biurze albo w domu.

– W ciągu tych trzynastu dób jego nocną ochronę stanowił jeden ochroniarz z firmy ochroniarskiej. Ustawialiśmy go przed wejściem do budynku. W ciągu tego czasu przynajmniej raz – może kilka razy – przebywał poza Rosenbad albo poza swoim mieszkaniem bez żadnej ochrony. W sumie mówimy o dwudziestu sytuacjach, gdy poruszał się bez obstawy przez od piętnastu minut do kilku godzin. Szedł piechotą do domu i z domu, do restauracji albo na zakupy do miasta. Tak to wygląda – zakończył Berg i dla podkreślenia powagi sytuacji skinął głową. – Ależ panie Berg! – powiedział pełnomocnik. – Nie kazałem go śledzić i chcę to wyraźnie podkreślić – stwierdził Berg. – Mogłem się posłużyć innymi środkami, i zrobiłem to tylko w jednym celu. Za bezpieczeństwo premiera odpowiadam ja i moi ludzie. Należy on do grupy sześciu najważniejszych osób w państwie, którym przysługuje najściślejsza ochrona. Wiecie już panowie, dlaczego tak jest, a resztę możecie sobie sami dopowiedzieć. – Porozmawiam z nim – powiedział pełnomocnik, ale tym razem w jego głosie nie było słychać ironii, braku zainteresowania ani nawet zmęczenia. – Ale na pańskim miejscu nie spodziewałbym się zbyt wiele. Premier jest, jaki jest, choć to mój szef. – Ja też z nim porozmawiam – stwierdził minister sprawiedliwości. – Na pewno to zrobię. – Możesz mu wyjaśnić, że już nie jest tak jak w czasach starego króla – powiedział pełnomocnik spod przymkniętych powiek, a w jego głosie znowu dała się słyszeć dawna, znana Bergowi nuta.

* Waltin planował włamanie od czternastu dni. Nie będzie to pierwsze włamanie w jego życiu. Pierwszy raz włamał się do kogoś, gdy miał piętnaście lat i chodził jeszcze do szkoły podstawowej. Ale, podobnie jak i teraz, nie zamierzał nic ukraść. Chciał się po prostu rozejrzeć. Włamał się do mieszkania szkolnego kolegi, który razem z rodzicami wyjechał na tydzień na ferie zimowe. Nie było to zbyt trudne. Już wcześniej załatwił sobie klucze do ich mieszkania, a poza tym kilka razy był u niego w domu i orientował się w rozkładzie pokoi. Tak naprawdę interesował się mamą kolegi. Drobną, szczupłą kobietą z klasą, która zupełnie nie przypominała swojego przypominającego prosiaka syna. Dla Waltina było to fantastyczne przeżycie. Długo chodził po dużym, ciemnym mieszkaniu. Na rękach miał gumowe rękawiczki. Wziął też ze sobą niewielką latarkę, przypominającą długopis. Kupił ją w sklepie dla majsterkowiczów. Prawie cały czas miał silną erekcję. Mieszkanie przeszukiwał systematycznie i nie zostawił żadnych śladów. W sypialni rodziców, w albumie ze zdjęciami, znalazł wreszcie to, czego szukał: fotografię matki kolegi. Stała na nim zupełnie naga i uśmiechała się bezwstydnie do obiektywu. Waltin domyślił się, że zdjęcie zrobiono w domku letniskowym na jednej z wysepek koło Sztokholmu, bo też tam kiedyś był. Oglądał zdjęcie, ale był coraz bardziej rozczarowany. Kobieta trzymała za rękę jego kolegę.

Już przed dziesięciu laty wyglądał jak mały prosiak. A poza tym miała o wiele większy biust, niż mu się wydawało. Przynajmniej wtedy. Mimo to początkowo zamierzał zabrać zdjęcie, żeby później wyciąć z niego kolegę prosiaka, a resztę skopiować i wysłać do niej anonimowo, dołączając kilka zręcznie sformułowanych zdań, że ma inne zdjęcia, w jeszcze bardziej wstydliwych ujęciach, więc może by się spotkali... Ale jej zbyt duże białe piersi zniechęciły go do tego pomysłu, więc zostawił zdjęcie w albumie. Potem zaczął się onanizować, a gdy to robił, starał się zakrywać palcami lewej ręki swojego kolegę i piersi jego mamy. Przyniosło mu to ulgę, a gdy skończył, rozsmarował spermę na biuście i na koledze. Kiedy wychodził, zabrał ze sobą kilka złotych drobiazgów i kilka butelek świetnego francuskiego wina. Drobiazgi zastawił i dostał za nie sporo pieniędzy. Wino wypił sam, w swoim pokoju, podczas gdy jego mamuśka jak zwykle umierała za ścianą. Poza tym wszystko wskazywało na to, że sprawił się jak należy. Rodzice kolegi chyba nawet nie zauważyli, że w ich domu ktoś był. Prosiak zachowywał się w szkole tak samo jak zawsze, a przecież gdyby rodzice zauważyli włamanie, jeszcze przed przerwą śniadaniową wiedziałaby o tym cała szkoła. Ale to było kiedyś. Teraz Waltin dokonywał wyłącznie włamań zgodnych z prawem, a jego kompetencji nie kwestionował nikt, kto go w tym w milczeniu wspierał. Ale tym razem czuł się jakoś nieszczególnie. Po pierwsze: nie miał motywacji. No bo co może znaleźć w pokoju kogoś takiego jak Krassner? Gdyby chodziło o zakład, nie postawiłby na tego wariata nawet jednej korony. Po drugie: zadanie nie było łatwe. System alarmowy, czujniki i kamery monitorujące teren to pewien problem. Niech sobie będą jak najbardziej wymyślne, bo dzięki temu sprawa robi się jeszcze bardziej ekscytująca. Ale siedmiu studentów na piętrze to coś zupełnie innego. To przez nich zadanie jest takie trudne. Musiał więc jakoś się ich pozbyć, sprawić, żeby na piętrze zrobiło się pusto. Murzynem zajmie się Jeanette, chociaż wcale mu się to nie podoba. Nie miał jednak lepszego pomysłu. Dwaj studenci zamierzali wyjechać na weekend do rodziców, a jeden do dziewczyny. Dwaj postanowili zostać i zanim wyszli na miasto, zastanawiali się, co robić wieczorem. A ponieważ Jeanette załatwiła dla nich bilety na koncert, których oni sami nie potrafili zdobyć, ich także Waltin miał mieć z głowy. Pozostało więc już tylko jedno zmartwienie: Krassner.

W końcu wpadł na pomysł: w rozwiązaniu tego problemu pomoże mu Forselius. Przecież cała ta sprawa wzięła się z jego fantazji. Na początku Forselius bronił się przed pomysłami tego – jak o nim mówił – upartego osła Waltina. – Słyszę, co pan mówi – powiedział cierpko, kiedy Waltin wyjaśnił mu, o co chodzi. – Słyszę, co pan mówi. – Jest pan jedyną osobą, której mogę zaufać. Krassner na pewno utrzymuje jakieś kontakty z dziennikarzami, ale wolałbym nie podejmować takiego ryzyka. A wtedy musiałbym zrezygnować.

– Miło mi to słyszeć – powiedział Forselius, a w jego głosie Waltin usłyszał nutkę świeżości. – Taką hołotę należałoby po prostu rozstrzeliwać. Pewnie, że tak, pomyślał Waltin. Fine with me, ale co innego możemy zrobić? – Czy nie mógłby go pan zaprosić do siebie i opowiedzieć trochę o wojennych przeżyciach, swoich i jego wuja? – Komuś takiemu jak on? – żachnął się Forselius. – Nie sądzi pan, że wystarczy nam to, co już mamy? Nieważne, pomyślał Waltin, choć nie miał pojęcia, co Forselius miał na myśli. – Nie chodzi mi oczywiście o prawdziwe wspomnienia – wyjaśnił z udawanym przerażeniem. – Boże uchowaj. Chodzi mi o to, że gdyby się pan zgodził, moglibyśmy wymyślić jakąś ciekawą historię. Chyba pan rozumie, co mam na myśli. – Myśli pan o latach, gdy byłem profesorem Forseliusem, który trzymał lustra? – spytał Forselius, sięgając po kieliszek z koniakiem. – To były inne czasy. Jakie lustra? O czym on bredzi? Skąd ten nagły przypływ dobrego humoru, zastanawiał się Waltin. – Oczywiście, oczywiście. – Forselius pociągnął spory łyk alkoholu. – Ale jak, do cholery, mam tu zaprosić tego łobuza, skoro nie mam jego numeru? – Możemy napisać list – odparł Waltin.

Napisali więc list. Forselius zaprosił Krassnera do siebie na dziewiętnastą, w piątek 22 listopada. Informował go, że przejrzał niektóre dokumenty i znalazł parę rzeczy, które mogłyby mu się przydać do pracy, choć wolałby je oddać jego wujowi, gdyby jeszcze żył. Jeśli jednak Krassner jest tymi dokumentami zainteresowany, to... – To możemy mieć nadzieję, że ten łobuz odpowie nam na list – powiedział Forselius. – Na pewno to zrobi – odparł Waltin ciepłym głosem. – A jeśli nie, to znajdzie pan jakieś inne rozwiązanie – dodał chytrze Forselius. – Jakoś to załatwimy – potwierdził Waltin i podniósł się z krzesła. – Miałem podobne przejścia z pewnym Polakiem. Tuż po wojnie. Też nie mieliśmy zbyt dużo czasu, a rzecz była cholernie ważna. – No proszę – powiedział Waltin. – I co było dalej?

– Teraz też tak może być – stwierdził Forselius, potrząsając głową. – To było tuż po wojnie i graliśmy wtedy według innych reguł. Ale jego też się pozbyliśmy. Udało się – zakończył Forselius z głośnym westchnieniem.

Ciekawe, czy go po prostu zabili, zastanawiał się Waltin już na ulicy. Jeśli tak, to zastosowali bardzo praktyczne rozwiązanie. Ale czasy się zmieniły, trzeba się zdecydować na inne. Ku jego zdumieniu Berg zgodził się na wszystko. Jeszcze bardziej zdziwiło go to, że wydawał się tą sprawą zupełnie niezainteresowany. – No cóż, jeśli nie ma innego wyjścia... – powiedział – proponuję, żeby zajął się tym ktoś inny z naszych. – Dobrze. Pomyślałem sobie, że go zatrzymamy, a potem ludzie z wydziału narkotykowego zrobią resztę. Mam tam znajomego, który może się tym zająć.

Potem Waltin rozmawiał z Göranssonem i Martinssonem. Żadnego sprzeciwu, obaj zgodzili się zrobić to, o co ich poprosił, to znaczy stanąć na czatach przed akademikiem Krassnera. Jeśli w piątek wieczorem wyjdzie przed dziewiętnastą, mają ruszyć za nim i obserwować go, aż dotrze do Forseliusa. Będą go pilnować, a gdyby coś poszło nie tak, natychmiast mają o meldować. Kiedy będzie już po wszystkim i Krassner ruszy do domu, mogą się odmeldować. Jeśli nie zejdzie, mają pójść do jego pokoju i zatrzymać go, a potem zawieźć na policję na Kungsholmen i wsadzić do aresztu pod jakimś zarzutem związanym z narkotykami. Jak najmniej papierkowej roboty. Potem mogą go oddać ludziom z wydziału narkotykowego. Nie muszą się też troszczyć o przeszukanie mieszkania. Tym zajmą się inni. – Czy wszystko jasne? – spytał Waltin. – Jasne – odparł Martinsson i za plecami Waltina dyskretnie napiął do lustra jeden z bicepsów. Göransson tylko skinął głową, ale on tkwił w tym zawodzie o wiele dłużej od Martinssona. Żebym tylko nie zapomniał zabrać listu Forseliusa, pomyślał Waltin.

Wprawdzie Waltin nie wyjawił Jeanette wszystkiego, ale ponieważ miała już dwadzieścia siedem lat i nie była głupia, resztę mogła sobie sama dopowiedzieć.

Domyśliła się, że chodzi o przeszukanie mieszkania. Jedną z tych operacji, o których nie za dużo się mówi. Potem jednak przestała o tym myśleć. Miała na głowie inne sprawy. Uznała, że są ważniejsze i że to im powinna poświęcić więcej uwagi. Załatwienie biletów na piątkowy koncert było najmniejszym problemem, więc szybko się z tym uporała. Wprawdzie zdobył je Waltin, ale to ona wpadła na ten pomysł.

Tamtego dnia siedziała z Danielem w kuchni. Coś razem jedli, gdy zjawili się Tobbe i Patrik. Postanowili dotrzymać im towarzystwa. Znali się jeszcze z czasów liceum, razem grali w zespole muzycznym, a później zamieszkali w tym samym akademiku. Widać było, że są w kiepskich humorach, bo chociaż kilka godzin stali w kolejce, nie udało im się zdobyć biletów na koncert zespołu. Miał się odbyć w następny piątek. Jeanette nigdy wcześniej o nim nie słyszała, ale natychmiast postanowiła wykorzystać okazję. – Mogę wam te bilety załatwić – powiedziała. – Zapomnij – odparł Tobbe. Potrząsnął głową i pociągnął kilka łyków piwa z butelki. – Mogłabyś? – spytał Patrik niepewnie. – Mój były chłopak pracuje w wytwórni płytowej – skłamała Jeanette. – Zawsze załatwia mi bilety. O wiele większy problem stanowił sam Krassner. Pewnego dnia, kiedy siedziała w tej samej kuchni i czytała podręcznik, wszedł nagle do kuchni i usiadł naprzeciwko niej. I chociaż się do niej uśmiechnął, od razu się domyśliła, że nie będzie to zbyt przyjemna rozmowa. – Co czytasz? – spytał Krassner i złapał za okładkę jej książki. – Podręcznik o przestępczości – odparła Jeanette najlepszym szkolnym angielskim. Starała się zachowywać tak, jakby jego natrętność niezbyt jej przeszkadzała. – Kryminologia to obowiązkowy przedmiot w szkołach dla policjantów – powiedział Krassner, i było to raczej stwierdzenie niż pytanie. Uważaj nie niego, pomyślała Jeanette. Zrobiła minę ledwie siedemnastoletniego niewiniątka. – Być może – odparła. – Ten przedmiot wykładają też na uniwersytecie w Sztokholmie. Jestem na drugim roku. Krassner zaśmiał się szyderczo, jakby chciał pokazać, że i tak wie lepiej i że nie da się oszukać komuś takiemu jak ona.

– Przeważnie przesiadujesz tutaj, w kuchni – zauważył. – Lepiej nam się z Danielem razem uczy tutaj – powiedziała niewinnie. – Mam nadzieję, że ci to nie przeszkadza. Krassner potrząsnął głową. Wstał, zatrzymał się w drzwiach i spojrzał na nią nieprzyjemnym, podejrzliwym wzrokiem. Uważaj na siebie, funkcjonariuszko – Take care, officer* – powiedział, po czym odwrócił się i poszedł do swojego pokoju. Jeanette nie odpowiedziała. Patrzyła tylko za nim ze zdumieniem, jakby nie zrozumiała. Czyżby coś sugerował? Domyśla się czegoś? To chyba niemożliwe, a nawet nieprawdopodobne. Coś podejrzewa? Na pewno, to taki typ. Czego chce? Na pewno chce mnie sprawdzić, pomyślała. – On jest zupełnie pokręcony. Mówię ci. Ten facet nie jest zdrowy i widać to po jego oczach – podsumowała, gdy wieczorem spotkała się z Waltinem. – Niemożliwe, żeby coś wiedział – odparł Waltin. – Ja też tak uważam. – Ty też nie wyglądasz na typową policjantkę. Myślę, że próbował cię po prostu sprawdzić. – Jasne. Próbuje mnie sprawdzić, chociaż wyglądam, jak wyglądam. To też nam coś o nim mówi. – A ty naprawdę musisz wysiadywać w tej kuchni? Nie ma innej możliwości? – Nie. Jeśli mam obserwować jego drzwi i podsłuchiwać, czym się zajmuje. – Niedługo będzie po wszystkim – powiedział Waltin i uśmiechnął się do niej pocieszająco, pokazując białe zęby. – Nikt nie poradziłby sobie z tym lepiej od ciebie. Tak, rzeczywiście jest powód, żebym wysiadywała w kuchni, pomyślała Jeanette. Ale na pewno nie chciałbyś o nim słyszeć, a ponieważ wkrótce będzie po wszystkim, muszę z tym jakoś żyć.

Prawdziwym powodem, dla którego wysiadywała w kuchni był, Daniel, czyli M’Boye, jak nazywała go, rozmawiając z Waltinem i innymi kolegami. Ich znajomość, trwająca od sześciu tygodni, zmierzała powoli ku końcowi. Daniel był normalnym młodym facetem, którego Jeanette mogła najwyżej obdarzyć pocałunkiem albo od czasu do czasu objąć. Spotkali się więcej niż

dwadzieścia razy i wiele godzin spędzili w jego pokoju, gdzie zajmowali się wszystkimi możliwym rzeczami z wyjątkiem tego, czym naprawdę powinni się zajmować. Pewnie sobie myśli, że jestem szurnięta, pomyślała. Całe szczęście, że jest taki, a nie inny. Daniel był nie tylko wysoki, silny, przystojny i zdolny, ale także miły i dobrze wychowany. Kiedy się zorientował, że Jeanette nie jest zwykłą dziewczyną, zmobilizował całą swoją uwagę i głębię swej osobowości. Tymczasem jej nie bardzo się podobało, że wykorzystuje porządnego chłopaka, który ją lubi. Kiedy siedzieli w jego pokoju i nagle atmosfera robiła się gorąca, Jeanette wychodziła na korytarz i szła do kuchni. Jej tłumaczenia, dlaczego to robi, jakoś go nie przekonywały. Wprost przeciwnie. Na szczęście wiedziała, że już niedługo będzie po wszystkim. Zniknie z jego życia, on wróci do swojej Afryki i będzie sobie tam nadal żył. Miała też nadzieję, że ślady, które zostawi w jego pamięci, nie będą zbyt trwałe.

Forselius dopiero w czwartek wieczorem oddzwonił do Waltina. Waltin, nie mogąc się doczekać, zaczął już przygotowywać alternatywne rozwiązanie. Berg zadzwonił do niego po południu i powiedział, że ponieważ Forselius się nie odezwał, należy rozważyć wariant z zatrzymaniem za posiadanie narkotyków. Berg sprawiał wrażenie, jakby pogodził się z tą myślą. „No trudno, powiedział, w każdym razie to też niezłe wyjście”.

Ale wieczorem zadzwonił Forselius. Był ożywiony, w jego głosie słychać było konspiracyjny ton. – Dobry wieczór, to ja – powiedział. Dzwonił na bezpieczną linię. Witaj, stary zbuku, pomyślał Waltin. Dzwonisz do mnie w samym środku nocy, jak Mitchum w Nocy myśliwego. – Miło mi pana słyszeć – powiedział grzecznie. – Dzwonię tylko, żeby potwierdzić, że będzie tak, jak uzgodniliśmy. Rozmawiałem z nim właśnie przez telefon. – To świetnie – ucieszył się Waltin. – Odezwę się jeszcze. Może powinienem zadzwonić do Berga i powiedzieć mu, że wracamy do wariantu A, pomyślał. Poczekam jeszcze, zdecydował po chwili i zamiast do Berga zadzwonił do Hedberga, żeby udzielić mu kilku wskazówek. To w końcu on ma sforsować zamek w drzwiach, więc nie powinien czekać zbyt długo na potwierdzenie. Mój najlepszy człowiek, pomyślał o nim Waltin ciepło. Hedberg nigdy nie odzywał się słowem, ale zawsze robił dokładnie to, co do niego należało. Czasami czuł się tak, jakby byli

rodzeństwem. Jakby Hedberg był jego bratem, którego nigdy nie miał. A przecież niektórzy wygadywali o nim tyle nieprzyjemnych rzeczy.

XI Między tęsknotą lata a chłodem zimy Albany, stan Nowy Jork Poniedziałek, 9 grudnia Według prognozy pogody zaraz po weekendzie miało przyjść ocieplenie, ale nikt nie wspomniał o śniegu. Kiedy Johansson obudził się w poniedziałek rano, zobaczył, że za oknem sypie gęsty śnieg, a ponieważ pochodził z Norrlandu, od razu wiedział, że mogą być problemy z samochodem. Sarah też chyba o tym pomyślała, chociaż urodziła się na Manhattanie, w Nowym Jorku. – Boże! – zawołała. – Widział pan, jaką mamy pogodę? Musimy się pospieszyć. Inaczej spóźnimy się na pociąg.

Johansson wziął prysznic, ubrał się i spakował swoje rzeczy do niewielkiej torby na ramię, którą kupił w sklepie z pamiątkami w FBI. Zabrało mu to kwadrans, a gdy zszedł na dół, zobaczył, że Sarah przygotowuje śniadanie. Sądząc po jej wyglądzie, ona też wzięła prysznic. Była świeża i ożywiona, a ubranie się zabrało jej mniej czasu niż Johanssonowi, bo kiedy weszła do jego pokoju, żeby go obudzić, miała na sobie szlafrok. Naprawdę niezwykła babka, pomyślał Johansson. W jego stronach uznano by to za komplement. – Jak mam przygotować jajka? – spytała Sarah. Jajecznica na szynce, grzanki, świeżo wyciśnięty sok z pomarańczy i duży kubek kawy. Johansson jadł i pił, a Sarah zabawiała go rozmową. Mówiła o zamieciach śnieżnych i innych anomaliach pogodowych, których doświadczyła w ciągu swego niezbyt długiego życia w Albany. Potem rozmowa zeszła na opady i dopiero wtedy okazało się, że mogą mieć kłopot.

Do banku było tylko kilka kilometrów. Sarah miała skrytkę w oddziale City Banku w pobliżu uniwersytetu, ale ponieważ jej volvo nadal miało letnie opony, a na dworze było już biało od śniegu, dopiero po dłuższym czasie zdołali dotrzeć na miejsce. W banku panował zupełny spokój, klientów było niewielu.

– Co za pogoda – powiedziała Sarah i zdjęła kaptur długiego czerwonego płaszcza. – Wygląda na to, że będziemy mieć białe święta – zauważyła kasjerka i uśmiechnęła się lekko. – Zostajesz w domu czy jedziesz do Nowego Jorku? Znają się od dawna. Żeby tylko nie zaczęły gadać o wszystkim i o niczym, pomyślał Johansson i zerknął na zegarek.

Na szczęście ograniczyły się do kilku krótkich zdań. Potem Sarah wypełniła druczek, wpisała swoje nazwisko, numer skrytki i posłała szeroki uśmiech starszemu umundurowanemu strażnikowi stojącemu przy wejściu. Potem skinęła głową w stronę Johanssona. – Ten pan jest ze mną – powiedziała. – To mój nowy asystent. Strażnik uśmiechnął się po ojcowsku do niej i dość obojętnie do Johanssona i już dwie minuty później znaleźli się w podziemiach. Sarah wsunęła klucz do zamka w skrytce, jednej z największych. Ciekawe, czy to ten klucz znaleziono w bucie, zastanawiał się Johansson. – No to sprawdźmy – odezwała się Sarah. Spojrzała na Johanssona konspiracyjnie, a potem razem wyciągnęli ze skrytki kasetę i ustawili ją na stole służącym do wykładania zawartości skrytek. – Kto zajrzy? Ja czy pan? – spytała Sarah z uśmiechem. – To pani skrytka, proszę zajrzeć. Sarah potrząsnęła głową i uśmiechnęła się. – Niech pan najpierw zajrzy. To będzie mój prezent bożonarodzeniowy.

Papiery, same papiery. Na dodatek mniej, niż się spodziewał. Stos dokumentów, wysoki na jakieś dwadzieścia centymetrów. W plastikowych koszulkach albo w cienkich tekturowych okładkach, jakich używają w archiwach. Przynajmniej jedna z nich wyglądała na bardzo starą. – To prawdopodobnie maszynopis jego książki – powiedziała Sarah. Zaczęła już grzebać w papierach. – Jest grubsza, niż myślałam – zaśmiała się i podała Johanssonowi plik około stu kartek zapisanych na maszynie i włożonych w koszulkę. Szpieg, który przeszedł na Wschód

Johansson szybko przerzucił tekst. Zerkał na niektóre kartki. Na stronie tytułowej widniał tytuł i nazwisko autora, napisane dużymi literami: The spy that went East*, John P. Krassner. Słowo wstępne, spis rozdziałów i początkowe strony, zapisane w całości. Nagłówki, kolumny zapisane na maszynie i trudne do odczytania zapiski zrobione odręcznie na pustych końcowych stronach. Pisze dokładnie tak samo, jak sprząta swój pokój, pomyślał Johansson i zważył dokumenty w ręce. – To tekst w stylu Johna – powiedziała Sarah i uśmiechnęła się. – Istnieje głównie w umyśle autora. Mam propozycję – dodała, wskazując głową na plik papierów leżących na stole. – Proszę to wszystko włożyć do tej praktycznej torby z literami FBI i przeczytać w spokoju, jak znajdzie pan trochę czasu. Ale na pana miejscu nie spodziewałabym się zbyt wielu rewelacji. Jeśli wolno mi się wypowiedzieć w tej sprawie, uważam, że John nie był Hemingwayem. – John chciał, żeby zostawić pani kopie – zauważył Johansson. Chyba już mogę zapomnieć o tym pociągu o jedenastej, pomyślał. – Dajmy sobie spokój – żachnęła się Sarah i po raz pierwszy wyglądała na oburzoną. – Nigdy w życiu. Mam gdzieś jego pieprzone kopie. No proszę, pomyślał Johansson. Nie na darmo jest ruda.

Gdy jechali na stację, Sarah wyjaśniła mu, jak widzi całą tę sprawę. – Być może myśli pan, że ma przed sobą osobę skwaszoną i niezadowoloną – zaczęła i potrząsnęła głową. – A ja już od dziesięciu lat nie chciałam mieć z nim nic wspólnego. Dla mnie John stanowił zamknięty rozdział i, jak powiedziałam, zerwałam z nim dziesięć lat temu. Ale on nigdy nie pogodził się z tym, że nie znaczy nie, więc przez cały ten czas musiałam się z nim użerać. Mimo że byłam nim już zmęczona i miałam po dziurki w nosie jego fantazji i wuja. – A mimo to zapisał pani majątek – zauważył Johansson i uśmiechnął się krzywo. – Jasne. John taki już był. Nie chciał zrozumieć, że nie to nie. Nigdy jednak nie życzyłam mu śmierci i naprawdę mi przykro, że nie żyje. Bo nikomu nie życzę śmierci. Wie pan, co zamierzam z tym wszystkim zrobić? – Nie. – Oddam na cele charytatywne. – A nie myślała pani o tym, żeby to potraktować jako coś w rodzaju odszkodowania? – spytał Johansson, który w konkretnych sytuacjach potrafił trzeźwo myśleć.

Ta chata może być sporo warta, pod warunkiem że nie jest zbytnio zadłużona, pomyślał. – To w ogóle nie wchodzi w rachubę – odparła Sarah. – Poza tym to, co zarabiam, zupełnie mi wystarcza. Nie chcę mieć nic wspólnego z Johnem, a jeszcze mniej z jego śmiesznymi papierami i głupimi fantazjami. John nie żyje, trudno. Niech spoczywa w spokoju, ale mnie nie zależy na tym, żeby nadal kłócił się ze mną z miejsca, gdzie właśnie przebywa. Moim zdaniem John trafił do nieba. Wobec Irlandczyków Pan Bóg z pewnością stosuje taryfę ulgową. No, wreszcie znowu jest sobą, pomyślał Johansson. – Proponuję, żebyśmy zrobili tak – powiedział. – Zapoznam się z tymi dokumentami w spokoju, a jeśli uznam, że jest w nich coś, o czym powinna pani wiedzieć, dam znać. Sarah wzruszyła ramionami. – Okej, choć z trudem mogę sobie wyobrazić, co by to mogło być. Kiedy dotarli na stację, pociąg Johanssona powinien był już odjechać, ale ponieważ miał półgodzinne opóźnienie, zostało im jeszcze trochę czasu. Samochód odstawili na parking, a kiedy Johansson oddawał jej kluczyki, poczuł coś na kształt wyrzutów sumienia. – Poradzi sobie pani z dojazdem do domu? – Wezmę taksówkę, a samochód zabiorę, jak pogoda się poprawi. Zapowiadają ocieplenie. Uważaj na siebie, detektywie Potem zsunęła z głowy kaptur, wspięła się na palce, objęła go i pocałowała w usta. – Take care, detective* – powiedziała. – I zadzwoń, jak będziesz w okolicy.

Pociąg był pełen ludzi, więc Johansson nie miał jak czytać dokumentów Krassnera. Podróż do Nowego Jorku trwała pięć godzin zamiast trzech, więc gdy w końcu dotarł na miejsce, musiał się spieszyć, żeby nie spóźnić się na samolot. Kiedy opuszczał podziemia Grand Central Station, przestał padać śnieg. Wiedział, że tym razem jego ziemskie problemy dobiegły końca.

O wpół do ósmej wieczorem, zgodnie z rozkładem, samolot linii lotniczych SAS wystartował z lotniska w Nowym Jorku. Wkrótce potem zgasły napisy nakazujące zapiąć pasy bezpieczeństwa, a z drugiego końca samolotu dobiegły go odgłos wózka z napojami i zapach jedzenia. Wszystkie dokumenty spakował do walizki. Postanowił przeczytać je w domu.

To chyba najdziwniejsza kobieta, jaką spotkałem w całym swoim życiu, pomyślał. Miła i sympatyczna, a jednak trzymała z tym typem, Krassnerem. Ja chyba się nie znam na kobietach, pomyślał i westchnął.

XII Między tęsknotą lata a chłodem zimy Sztokholm, 22 listopada–10 grudnia Piątek, 22 listopada Hedberg wyszedł jak zwykle wcześniej. Zawsze tak robił, nawet jeśli chodziło o proste zlecenia, jak dzisiaj. Zjadł lunch z Waltinem. Przedyskutowali wszystkie szczegóły, cel akcji, a potem jeszcze raz omówili dokładnie, kto czym ma się zająć. – Chcę się po prostu dowiedzieć, czym on się zajmuje – podsumował Waltin. – A jak już będzie po wszystkim, nie chcę, żeby się domyślił, że ktoś u niego był. – To on coś pisze? – spytał Hedberg. – Tylko tyle wiemy? – Pewnie coś, co nam się nie spodoba – stwierdził Waltin i uśmiechnął się krzywo. – Coś, co według niektórych polityków może stanowić zagrożenie dla bezpieczeństwa państwa, a to z kolei wymusza na nas dyskretny udział w tym ważnym dziele. – Rozumiem – powiedział Hedberg i podniósł się. – Jak będzie po wszystkim, dam znać.

Po lunchu Hedberg przyszedł do mieszkania operacyjnego, które zorganizował mu Waltin. Było to z pewnością lepsze rozwiązanie niż wynajmowanie pokoju w hotelu, gdzie ktoś mógłby go zauważyć w niewłaściwym miejscu i o niewłaściwej porze. Poza tym w hotelu trzeba uregulować imienny rachunek, a jeśli się płaci gotówką, istnieje ryzyko, że recepcjonista uzna to za dziwne, że fakt ten wzbudzi jego podejrzenia i skłoni do zapamiętania twarzy. Fatalnym rozwiązaniem byłoby też płacenie kartą. Przecież przeciwnik może wyłapać dane, włamując się do bazy. Poza tym nawet wiele lat później takie dane można odtworzyć. Jeśli jednak skorzysta z mieszkania Waltina, nie będzie musiał płacić żadnego rachunku, a to, że spotka jakiegoś sąsiada na klatce schodowej, graniczy z cudem. Waltin miał do dyspozycji pewną liczbę takich mieszkań operacyjnych. Hedberg rzadko bywał w tym samym mieszkaniu dwa razy, ale w lodówce zawsze zastawał, co najbardziej lubił.

Zdrzemnął się na dwie godziny. Lubi być wypoczęty, kiedy idzie na robotę.

Mniej się wtedy guzdrze. Dzisiaj ma być na miejscu o siódmej wieczorem. Na piętrze nikogo nie będzie. Jak najszybciej zrobi swoje. Już o szóstej stawił się na miejscu i przeprowadził rekonesans. Od razu rzucił mu się w oczy niebieski wóz meblowy, który ktoś zaparkował w miejscu, z jakiego rozciągał się dobry widok na wejście do akademika. Pieprzeni amatorzy, pomyślał poirytowany Hedberg i wrócił do samochodu, który zaparkował trochę dalej. Dlaczego nie postawili po prostu domku dla ptaków, z którego mogliby obserwować wejście, mając pewność, że nikt ich nie zauważy? Nie chciał, żeby go sfotografowano, nawet gdyby mieli to zrobić jego koledzy. Zwłaszcza koledzy.

* – To on. Do diabła, wcześnie się zjawił – zauważył Martinsson, kiedy Krassner szybkim krokiem wyszedł z akademika. – Godzina osiemnasta trzydzieści dwie – zanotował Göransson i zaznaczył coś w leżącym na desce rozdzielczej bloczku. – Chyba nie chce się spóźnić.

* Nie ma tego złego, co by na dobre nie wyszło, pomyślał Hedberg. Najpierw zobaczył plecy Krassnera, ale ponieważ ulica była słabo oświetlona, nie był pewien, czy widzi dobrze. Niebieski wóz meblowy nagle ruszył i jechał sto metrów za Krassnerem. No proszę, pomyślał Hedberg, ani chwili spokoju.

* Krassner najwidoczniej postanowił przejść się na Sturegatan piechotą. Poza tym był na tyle grzeczny, że wybrał właściwą stronę ulicy. Szedł szybkim krokiem, więc wóz meblowy mógł jechać za nim w bezpiecznej odległości. – Pieprzony amator – żachnął się Martinsson. – Gdybym był na jego miejscu, przeszedłbym na drugą stronę ulicy. Że też nigdy nie zapamiętają, że trzeba iść w kierunku przeciwnym do ruchu. – Na twoim miejscu tylko bym się cieszył – odparł Göransson. – Na dworze jest pewnie z dziesięć stopni mrozu. Ciesz się, że tym razem możesz sobie jechać ciepłym samochodem. A ty jesteś moim kierowcą, pomyślał Martinsson, bo tym razem to Göransson zajął miejsce za kierownicą. Przydałoby ci się trochę ruchu, ty leniwy durniu, pomyślał. Ale tego już

nie powiedział.

* Dobrze wyglądam, stwierdził Hedberg, przeglądając się w lustrze w windzie wiozącej go na szesnaste piętro. Przypominał zwykłego rzemieślnika w niebieskim kombinezonie, z niebieskim pasem na narzędzia i niewielką blaszaną skrzynką na narzędzia. W środku miał kamerę i walkie-talkie, na wypadek gdyby jego koledzy amatorzy, którzy właśnie odjechali niebieskim wozem meblowym, musieli go nagle powiadomić, że Krassner wpadł na jakiś głupi pomysł.

* – Przyszedł dwadzieścia minut przed czasem – stwierdził Martinsson, kiedy Krassner wszedł do domu przy ulicy Sturegatan, w którym mieszkał Forselius. – Zameldujemy, że jest już na miejscu? – Tak – potwierdził Göransson. – Poza tym sądzę, że powinniśmy objechać ten kwartał i stanąć kawałek dalej. Lepiej będzie stać po tej samej stronie co brama. – Okej – zgodził się Martinsson i trzy razy przycisnął guzik wmontowanego w przenośne radio nadajnika.

* Aha, pomyślał Hedberg, kiedy w jego skrzynce na narzędzia zatrzeszczał nadajnik. Obiekt znajduje się w bezpiecznej odległości, a my mamy prawie dwadzieścia minut zapasu. No i co tu zrobić?

* – Zjadłbym jakiegoś hamburgera – odezwał się Martinsson. – Przecież nie możemy zejść z posterunku – sprzeciwił się Göransson. – Koło parku Tessina jest kiosk – powiedział niewinnym głosem Martinsson. – Zajmie nam to najwyżej pięć minut. – No dobra – zgodził się Göransson. – Właściwie ja też bym coś zjadł. Hamburger z serem i surową cebulą, a do tego dużo musztardy z keczupem. Kawy też bym się napił. Z mlekiem.

* Zaryzykuję, postanowił Hedberg. Stał na schodach między piętnastym a szesnastym piętrem już od pięciu minut i spoglądał na szklane drzwi na korytarz prowadzący do pokoju Krassnera. Paliło się tam światło, a zgodnie z planem miało nikogo nie być. Przeciek, pomyślał Hedberg i uśmiechnął się, a jednocześnie wyjął klucze z kieszeni. Jeśli cieknie, nigdy nie należy czekać z naprawą.

Tu nic nie ma, tu też nie, to może tutaj, zastanawiał się Hedberg, a jego palce przesuwały się ostrożnie między framugą a krawędzią drzwi pokoju Krassnera. Zwilżył językiem papierową flagę, ostrożnie otworzył drzwi, wsunął flagę z powrotem na miejsce, wszedł do ciemnego przedpokoju i ostrożnie zamknął za sobą drzwi. Nadal naciskał klamkę do dołu. Pusto, pomyślał i dopiero teraz ostrożnie zwolnił klamkę. Najwyższy czas zabrać się do roboty.

* – Hamburger pycha – powiedział z zadowoleniem Martinsson i beknął, żeby podkreślić wagę swoich słów. – Taki sobie – odparł Göransson. Ciągle coś mu nie pasuje, pomyślał Martinsson. – Świat się od tego nie zawali – powiedział Martinsson. – Jest dopiero parę minut po siódmej. Pięć minut w tę czy we w tę to jeszcze nie koniec świata. – Powiedzmy, że masz rację – odparł Göransson. W każdym razie czas mamy dobry, pomyślał. Zaledwie sto metrów od wejścia, z dobrym widokiem na bramę, więc pięć minut nic nie znaczy. Dziesięć też nie. – Mogę popilnować przez pierwszą godzinę, jeśli chcesz się zdrzemnąć – zaproponował Martinsson. Przynajmniej nie będę musiał palić z tobą fajki pokoju, ty wiecznie niezadowolony dupku, pomyślał. – Niech tak będzie – zgodził się Göransson. – Bierzesz pierwszą godzinę.

*

Dlaczego nie zaproponowałam, żebyśmy się spotkali w jego pokoju?, zastanawiała się Eriksson. Zerknęła nerwowo na zegarek. Siedem minut spóźnienia, a ten, który wykonuje teraz swoją robotę, chyba jest już na mnie naprawdę wściekły. Odpręż się, Jeanette, pomyślała. Przecież dobrze wiesz, dlaczego nie chcesz się z nim spotykać w jego pokoju. Wypij do końca swoje piwo, zapłać państwowymi pieniędzmi i udawaj, że wszystko gra. Poczekam do piętnaście po siódmej, zdecydowała. Jeśli do tej godziny się nie pojawi, skorzystam z krótkofalówki.

* Hedberg zaczął od łazienki. Prysznic, sedes, umywalka, szafka na kosmetyki, lustro, ściany wyłożone kafelkami i dywanik z plastiku. Wyglądał na prawie nowy, przytwierdzono go na stałe do podłogi. Gumowe rękawiczki na rękach, gumowe ochraniacze na butach... Najpierw postawił na biurku swoje przenośne radio, żeby na pewno usłyszeć, jeśli ktoś będzie chciał go ostrzec. Między szafką a ścianą znalazł plastikową torebkę z byle jak skręconymi papierosami. Marihuana, pomyślał, wąchając zawartość. Potem ostrożnie wsunął ją na miejsce. Teraz garderoba, postanowił. Półka na czapki, trzy szafy ścienne z nadbudową. Idzie mi jak po maśle, pomyślał.

* Czy on w końcu przyjdzie?, zastanawiała się Jeanette, spoglądając na zegarek. W tej samej chwili Daniel wszedł do baru. Był spóźniony czternaście minut, ale na jego twarzy gościł szeroki uśmiech. – Tak strasznie mi przykro, że się spóźniłem – powiedział. Pochylił się nad nią, objął ją i pocałował w policzek. – W porządku – odparła Jeanette i udawała, że nie jest bardzo zagniewana. – Mam propozycję – powiedział Daniel i usiadł obok niej na krześle. – Przy Birger Jarlsgatan jest dobra restauracja meksykańska. Co ty na to? Pięć, może dziesięć minut piechotą, pomyślała Jeanette. Wprawdzie wolałaby być w pobliżu, gdyby coś się działo, ale Waltin nic takiego jej nie mówił. Kazał tylko przypilnować, żeby M’Boye przynajmniej przez godzinę trzymał się z dala od akademika. Miała się zameldować, kiedy będzie po wszystkim. No dobrze, pomyślała. Trzeba trochę rozprostować kości, odprężyć się. – Okej – powiedziała z uśmiechem. – Zgadzam się.

* Garderoba była prawie pusta. W środku do ściany przyśrubowano dyktę. Jedna z listew przypodłogowych obluzowała się. Hedberg ukląkł, wyciągnął nóż i ostrożnie przeciągnął ostrzem między listwą a wykładziną. No proszę, pomyślał z zadowoleniem. Odciągnął listwę i wsunął do środka dłoń. Jakieś papiery. Gruby plik w plastikowej torbie. Wyjął ją bardzo ostrożnie. Podniósł się i przeczytał nagłówek: The spy that went East, Jonh P. Krassner. Czyżby zajmował się pisaniem kryminałów?, pomyślał zdziwiony. Przerzucił kilka stron maszynopisu. Nie był zbyt gruby, a sądząc z liczby poprawek i dopisków uczynionych odręcznie, daleki od skończenia. Jak ja mam to sfotografować?, pomyślał i w tej samej chwili usłyszał na korytarzu kroki.

* Waltin siedział w swoim wielkim mieszkaniu przy Norr Mälarstrand i oglądał jeden ze swoich ulubionych filmów pornograficznych. Pochodził ze zbioru, który ludzie Berga skonfiskowali kiedyś jakiemuś stukniętemu Jugosłowianinowi. Ponieważ jednak film był za dobry, żeby go pokazywać na imprezach dla pracowników, zwędził go na własne potrzeby. Było to prywatne amerykańskie nagranie. Główną rolę grał facet ubrany w czarne skóry. W swoim pokoju powiesił na przymocowanym do sufitu haku kobietę o dość obfitych kształtach. Świetny scenariusz i dość pouczająca historia, chociaż dla Waltina najważniejsza była postać głównej bohaterki. Reprezentowała bowiem dokładnie ten typ, którego Waltin nie znosił najbardziej: miała wielki, tłusty biust, który kołysał się w górę i w dół, kiedy się poruszała. W końcu dostała to, na co zasłużyła.

* Kroki ucichły. Chwilę później Hedberg usłyszał, jak ktoś zamyka szklane drzwi prowadzące na korytarz. Przecież miało nikogo nie być, pomyślał i westchnął głęboko. Wszedł do pokoju, podszedł do biurka i zaczął szybko rozkładać kartki maszynopisu na pustym blacie. Wyjmując z torby aparat, zastanawiał się, czy zapalić lampkę stojącą na biurku, czy raczej użyć flesza. W końcu zdecydował się na lampkę. Szybciej pójdzie, a poza tym zwróci mniej uwagi. Ustawił oświetlenie pod właściwym kątem i zaczął fotografować. Musi tu być ze sto stron, pomyślał ze złością. Ciekawe, czy starczy mi miejsca na filmie. Ale obrobił się dość szybko. Pierwszą rolkę zapełnił w ciągu dwóch minut. Dokładnie w chwili kiedy zamierzał włożyć do aparatu nową, usłyszał, że ktoś otwiera drzwi. Ktoś idzie, pomyślał. Zgasił lampkę i przeszedł szybko do przedpokoju.

*

Dziwne, że tyle ze mną wytrzymał, pomyślała Jeanette i uśmiechnęła się nieśmiało do Daniela. Spotykają się już od sześciu tygodni, a jedyne, co zyskał, to pocałunek w policzek i kilka uścisków. Nie robił jej wyrzutów i do niczego nie zmuszał. Przez ostatnie dni zastanawiała się intensywnie, jak się wycofać z tej historii. Bo przecież dziś wieczorem wszystko się skończy. Przynajmniej tak zapewniał ją Waltin. – Pewnie myślisz, że jestem strasznie nudna – powiedziała Jeanette. – Nie – odparł Daniel i z powagą potrząsnął głową, a jednocześnie położył swoją wielką dłoń na jej dłoni. – Nie jesteś taka jak inne dziewczyny, które znałem, ale szanuję cię za stosunek do... no wiesz, do czego. Uśmiechnął się i wzruszył ramionami. – Poza tym lubię cię. Bardzo – dodał. Wziął jej dłoń w swoją i skinął głową. O kurde, pomyślała Jeanette, ale tylko skinęła głową – z uśmiechem i wzrokiem wbitym w blat stołu. Mniej więcej tak, jak zrobiłaby to mała Jeanette.

* Waltin jęknął z rozkoszy i upił ze szklanki trochę whisky. Z głośników dobiegał głos głównej bohaterki filmu. Brzmiał jak kwiczenie zarzynanej świni. – A będzie jeszcze lepiej – nucił pod nosem zachwycony, bo był już trochę podniecony i lekko pijany. I właśnie wtedy zadzwonił telefon. Linia, która na pewno nie była na podsłuchu. Typowe, pomyślał. Zatrzymał film i westchnął. Kwadrans po ósmej, pomyślał, podnosząc słuchawkę. Na pewno Hedberg, a to oznacza, że akcja przebiegła jak należy. – Mówi Waltin, słucham.

* – Za niecałe trzy tygodnie wracam do domu – powiedział Daniel. – Czy chciałabyś wyjechać ze mną? Uśmiechnął się do niej tym swoim szarmanckim uśmiechem, ale chyba tylko po to, żeby ukryć powagę swego pytania. Tak przynajmniej odebrała to Jeanette. – Nie wiem, może kiedyś. Mam jeszcze do zdania egzamin, a potem jadę na święta do rodziców. Przynajmniej ta druga wymówka jest prawdziwa, pomyślała.

– Musisz przyjechać do Afryki Południowej – odparł z uśmiechem Daniel. – To fantastyczny kraj. Na pewno, zgodziła się z nim w myślach Jeanette. No i jak się teraz z tego wyplątać?, pomyślała.

* – Wszystko poszło dobrze? – Tak – odparł Hedberg. – Znalazłeś coś ciekawego? – Powiedzmy. – Powiedzmy? To znaczy nic? – Brudna studencka nora, bałagan, trochę papierów, większość z tych, na których było coś napisane, leżała na jego biurku. Takie tam różne odręczne zapiski. – I to wszystko? – Tak. Na to, co leżało na biurku, wypstrykałem dwie rolki filmu. Odniosłem wrażenie, że facet pisze jakiś kryminał. – Kryminał? Dlaczego tak sądzisz? – Znalazłem jedną stronę i zrobiłem zdjęcie. Tekst pisany na maszynie. Wyglądała jak strona tytułowa jakiegoś kryminału albo coś w tym rodzaju. Tytuł: The spy that went East, autor: John P. Krassner. – The spy that went East? – Tak, o szpiegu, który przeszedł na Wschód. Pewnie chodzi o Rosjan. Szpieg, który przeszedł na Wschód? Dziwny tytuł, pomyślał Waltin. A skąd niby miałby przejść? – Nic więcej nie znalazłeś? Żadnej książki ani niczego w tym stylu? – Znalazłem więcej zapisanych stron, więc je też sfotografowałem. Ale większość z tego, co znalazłem, leżała na biurku, choć nie było tego zbyt wiele. W sumie zapełniłem trzy rolki, więc żaden z niego pisarz.

– A czy udało ci się obejrzeć taśmę w maszynie do pisania? Była zużyta? – Tak, prawie całkowicie. Stary dziad i te jego głupie fantazje, pomyślał Waltin. – Zobaczymy się rano. – Świetnie – ucieszył się Hedberg. – Właśnie zamierzam się walnąć do wyra, więc możesz jutro zadzwonić wcześnie.

Początkowo Waltin chciał zadzwonić do centrali z poleceniem, żeby przekazano Göranssonowi i Martinssonowi, że mogą zejść z posterunku. Kiedy jednak pomyślał o tym dupku Martinssonie, postanowił, że jeszcze ich tam zostawi, przynajmniej do czasu, aż sami się zgłoszą. Na dworze było prawie dziesięć stopni mrozu, więc logicznie rozumując, w samochodzie, w którym siedzą, też wkrótce powinno być tak zimno. Trzeba tylko mieć nadzieję, że ten dziadyga Forselius będzie gadał z Krassnerem z pół nocy. Wtedy Martinsson odmrozi sobie kutasa, pomyślał z zadowoleniem. Poza tym musi obejrzeć do końca swojego pornola. Wprawdzie oglądał go już tyle razy, że nawet nie pamięta, ale za każdym razem sprawiało mu to większą przyjemność. No to tak zrobimy, zdecydował. Nalał sobie whisky i wziął do ręki pilota.

* Siedzieli w restauracji prawie dwie godziny, a gdy wyszli na ulicę, pomyślała, że się pożegna i wróci do domu. Pogadają jutro rano. Ale z jakiegoś powodu stało się inaczej. Wrócili do akademika pieszo, nawet trochę się ze sobą ganiali, a gdy weszli do budynku, Daniel spojrzał na nią swoimi wielkimi oczyma, uśmiechnął się łagodnie i spytał, czy napije się z nim herbaty. Jeanette zgodziła się i poszła za nim do windy. Co ty wyprawiasz?, pomyślała.

* Jak to: bierzesz pierwszą godzinę?, pomyślał Martinsson i zerknął na opatulonego w koc Göranssona, który chrapał na tylnym siedzeniu. Zaraz minie trzecia godzina, a on przez dwie marzł jak pies, chociaż nogi owinął kocem, a pod tyłek wsadził kilka starych egzemplarzy „Expressen”, chcąc w tak desperacki sposób złagodzić chłód bijący od siedzenia. Tkwimy tu jak jacyś pieprzeni bezdomni, pomyślał. A ten głupek ma chyba za przodków Eskimosów. Zabrał mu prawie wszystkie koce, jakie znalazł w samochodzie. To przez tego pierdolonego ćpuna, który szprycuje się prochami w akademiku. Z przyjemnością bym mu poobrywał ręce i nogi, zaraz jak wyszedł z akademika, a potem...

– Cholera! – zaklął głośno i szybko przekręcił kluczyk w stacyjce.

* Zobaczyła ich od razu, kiedy wyszła na korytarz, i natychmiast zapaliły jej się w głowie wszystkie lampki. Czy coś się tu stało? Na szczęście Daniel ruszył do akcji, więc zyskała trochę czasu, żeby się zastanowić. Był to jednak inny Daniel niż ten, którego znała do tej pory. Wielki, czarny i groźny. Nie chciał ustąpić i chyba nie zrozumiał, że ci, którym stanął na drodze, to policjanci. O kurde, pomyślała, choć prawie nigdy nie przeklinała. Co tu się dzieje? W co ja się wplątałam?

* Film się skończył, ale chociaż zostało jeszcze sporo whisky, Waltin nie miał już na nią ochoty. Lepsze będzie dobre czerwone wino, pomyślał. Działa wolniej, miło nastraja i nawet po wypiciu dużej ilości nie traci się jasności umysłu. Ale i na wino nie miał akurat ochoty. Był za to lekko zirytowany. Marnotrawienie środków, pomyślał. Teraz ważne było tylko to, żeby ściągnąć do domu małą Jeanette i zająć się konkretniejszymi sprawami. W tym momencie zadzwonił telefon. Już po dziesiątej, zdziwił się Waltin i nie wiadomo dlaczego pomyślał o Forseliusie. Skąd on ma mój numer?, zastanowił się i podniósł słuchawkę. – Tak, słucham, mówi Waltin.

* – Do diaska, Martinsson, wyłącz silnik – powiedział Göransson, wsuwając między siedzenia głowę z potarganymi włosami. – Przecież nie możemy tu stać z włączonym silnikiem, sam dobrze o tym wiesz. Mam nadzieję, że się wyspałeś, pomyślał Martinsson. Ale zanim zdążył cokolwiek powiedzieć, wywołano ich przez radio. – Słucham – powiedział Martinsson i wyłączył silnik. – Koniec na dzisiaj, chłopaki – usłyszeli. – Rozmawiałem właśnie z szefem. – Koniec na dzisiaj – powtórzył Martinsson. Aż nie mogę w to uwierzyć, pomyślał. – Tak, tak. Szef mówi, że macie kończyć. Chce się z wami spotkać jutro, ale wcześnie rano skontaktuje się z wami, żeby podać godzinę.

Göransson wyciągnął rękę i przekręcił kluczyk, choć nie zdążył jeszcze nawet przenieść się na przednie siedzenie. – Czy mógłbyś poprowadzić? – spytał.

* – Skąd dzwonisz? – spytał Waltin. Uspokój się, pomyślał. – Z automatu w hallu... no wiesz, czego – odparła Eriksson. – Okej, to zróbmy tak. Przejdź się kawałek po mieście, weź taksówkę i przyjedź do mnie, to w spokoju pogadamy. Co tu się dzieje, do diabła?, pomyślał.

W oczekiwaniu na małą Jeanette Waltin doprowadził się trochę do porządku. Umył ręce, twarz i pachy, wyszczotkował zęby i spryskał się dezodorantem, żeby ukryć zapach whisky. Potem założył świeżą koszulę z kremowego lnu, z monogramem wyszytym jedwabną nicią na przedniej kieszonce. Robiąc to, intensywnie myślał. Istniało spore ryzyko, że akcja zakończyła się klapą. Poza tym kilka rzeczy się nie zgadza. Hedberg twierdził, kiedy kwadrans po ósmej dzwonił z mieszkania operacyjnego, że wykonał swoje zadanie bez problemów. Zrobił to mniej więcej między siódmą a ósmą piętnaście.

Według Göranssona i Martinssona, których będzie się chyba musiał jak najszybciej pozbyć, Krassner wszedł do budynku, w którym mieszka Forselius, już za dwadzieścia siódma, a gdy trzy i pół godziny później Waltin odesłał ich do domu, Krassner rzekomo nadal tam był. Faktycznie, dziwna sprawa, bo policja twierdzi, że za pięć ósma Krassner wypadł ze swojego pokoju na piętnastym piętrze akademika, to znaczy mniej więcej o kilometr od miejsca, gdzie podobno nadal przebywał, rozmawiając z tym starym dupkiem o jakichś dawnych historiach z czasów wojny. Czas i miejsce były pewne. Sam je sprawdził, oczywiście własnymi kanałami. Czy Krassner w ogóle był u Forseliusa? Najprościej byłoby go zapytać, choć może należałoby z tym poczekać. Przerwał mu dzwonek domofonu. Mała Jeanette, pomyślał i od razu poczuł się podniecony i zdolny do czynu.

*

O Boże, pomyślała zmieszana Jeanette, rozglądając się po pokoju Waltina. Który policjant może sobie pozwolić na takie mieszkanie? Nawet tak wysoki stopniem. – Jak się czujesz? – spytał Waltin. Spojrzał na nią z lekkim uśmiechem, ale wzrok miał poważny, a na jego czole pojawiła się zmarszczka. – W porządku – odparła Eriksson i skinęła głową. – Wiedziałam, że jest stuknięty, ale że aż tak, żeby wyskoczyć przez okno, tego się nie spodziewałam. – Pomówimy o tym później – uspokajał ją Waltin. – Może coś zjesz? – Nie. Jadłam niedawno. – To może coś do picia? Na przykład lampkę wina? – spytał Waltin, spoglądając na nią z tym samym troskliwym uśmiechem. – Chętnie. Pod warunkiem że i ty się napijesz. – Chyba obojgu nam się to przyda. Żebyśmy w końcu mogli dojść do porozumienia, ty i ja, dodał w myślach.

Kwadrans później układanka zaczęła nabierać kształtu. Mała Jeanette siedziała skulona na jego wielkiej kanapie. Zdążyła już wypić dwa kieliszki wina. Sprawiała wrażenie opanowanej, choć widać było, że jest trochę zrezygnowana. Było to zarówno wzruszające, jak i podniecające. – Jeśli dobrze cię zrozumiałem, spotkałaś się z M’Boyem na stołówce studenckiej tuż po siódmej. Potem poszliście spacerem do restauracji przy Birger Jarlsgatan. Dwie godziny jedliście kolację, a potem, około wpół do dziewiątej, wróciliście do jego pokoju. Waltin spojrzał na nią pytająco. Po co ty tam do niego poszłaś, mała suko? – Tak – potwierdziła Jeanette skinieniem. – I właśnie wtedy natknęliśmy się na tych policjantów. Obejrzeli już pokój Krassnera i właśnie wychodzili, gdy Dan... to znaczy M’Boye napalił się i zaczął ich wypytywać, kim są i czego tu szukają. Chyba się nie domyślił, że to policja. Przez chwilę się bałam, że się na nich rzuci – zakończyła Jeanette i wypiła łyk wina. – A co mówili policjanci? – Doszło do ostrej kłótni między nimi a M’Boyem. Powiedzieli, że to samobójstwo, że są tego najzupełniej pewni, ale nie mogą nic więcej powiedzieć. M’Boye nie chciał kupić tej wersji.

– A dlaczego? Czemu im nie uwierzył? – Pewnie dlatego, że to byli policjanci, a on nie lubi policji – odparła Jeanette, wzruszając ramionami. – Poza tym wszystko od razu poszło nie tak, bo jeden z policjantów był niegrzeczny. Ten drugi zachowywał się normalnie. Nawet się przedstawił i wyjaśnił, że jest technikiem. – A co ty zrobiłaś? – Ja nic nie mówiłam. Starałam się trzymać od tego jak najdalej. Nie musiałam nawet podać nazwiska. Wydaje mi się, że chcieli jak najszybciej wyjść. – I żaden cię nie rozpoznał? – Nie – odparła Eriksson i nie wiadomo dlaczego uśmiechnęła się. – Jesteś najzupełniej pewna? – Tak, absolutnie. Kiedy już wychodzili, jeden z nich, taki gruby, wyglądał naprawdę paskudnie, nazwał mnie pospolitą studencką dziwką. – To przykre – stwierdził Waltin i słowa te wypowiedział bez cienia uśmiechu. – Przykre, że w policji służą tacy ludzie. Pamiętasz może, jak się nazywali? – Ten gruby się nie przedstawił, a ten drugi nawet się wylegitymował. – A nie pamiętasz jego nazwiska? – Pamiętam, nazywał się Wiijnbladh. Komisarz policji. Nie wierzę, pomyślał Waltin. Ten paskudny gnojek? – Znasz go? – spytała Jeanette. – Nie – odparł Waltin. – Nie kojarzę go. I chyba nawet nie słyszałem tego nazwiska. W każdym razie nie zamierzam ci nic o nim mówić, pomyślał. – Wiesz co? – spytał. – Wpakowaliśmy się w jakąś ponurą, tajemniczą historię, a wszystko przez tego biedaka, który rzeczywiście musiał cierpieć na chorobę psychiczną. Mogę obwiniać samego siebie za to, że nie słuchałem cię uważnie, gdy twierdziłaś, że z tym Krassnerem coś jest nie w porządku... – Nie chcę, żebyś się obwiniał – zaprotestowała Jeanette. – Pewnie niezbyt wyraźnie o tym mówiłam... Waltin potrząsnął głową, jakby nie podzielał jej zdania.

– Jeanette – powiedział. – Oboje jesteśmy policjantami. Naszym zadaniem jest dbać o bezpieczeństwo państwa, ale często jest niestety tak, że ci, z którymi walczymy, to w mniejszym lub większym stopniu wariaci. Nie jesteśmy jednak pracownikami opieki społecznej, nie jesteśmy lekarzami, i na pewno nie do nas należy pocieszanie innych. Słyszysz, co mówię? Na pewno słyszy, bo skinęła głową, pomyślał i spojrzał na nią spokojnie i z powagą. – Nie będziemy się mieszać w śledztwo dotyczące samobójstwa Krassnera – stwierdził. – Niech się tym zajmą koledzy z dochodzeniówki. Sprawa będzie się toczyć normalnym trybem, ale oczywiście dopilnuję, żeby nas na bieżąco informowano. Jeśli chodzi o nas, to jestem przekonany, że sprawa jest zakończona. Niestety nie jest to najlepsze zakończenie, ale nic nie możemy na to poradzić. A teraz powiem ci, co zrobimy. Eriksson spojrzała na niego i skinęła głową. Słucha, jest skoncentrowana i chętna do wypełniania poleceń. Wspaniale, pomyślał Waltin. – Możemy zrobić tylko jedno – stwierdził Waltin. – Przeczekać. – A ja będę czekał między twoimi nogami, pomyślał, ale głośno tego nie powiedział.

Sobota, 23 listopada Kiedy Waltin obudził się w sobotę wcześnie rano, mała Jeanette leżała obok niego w łóżku. Teraz jednak, kiedy już ją uwiódł, czekało go o wiele trudniejsze zadanie. Poprzedniego dnia, kiedy kładł ją na łóżku w swojej sypialni, wydawała się prawie zupełnie uległa, a ponieważ był to ich pierwszy raz, dał sobie na wstrzymanie i zadowolił się dwoma zwykłymi stosunkami. Teraz Jeanette spała skulona jak płód w łonie matki, z głową wbitą w poduszkę i ręką wsuniętą pod brzuch. Waltin leżał. Przyglądał jej się przez chwilę i to, co widział, bardzo mu się podobało. To może być idealny układ, pomyślał. Potrzebuje tylko odrobiny precyzji, sprytu i porządnego przeszkolenia, a ponieważ perspektywy wydają się optymistyczne, postanowił, że poświęci na to tyle czasu i starań, ile będzie trzeba. Potem poszedł do kuchni, przygotował śniadanie i nakrył stojący przy oknie z widokiem na ulicę stół. Zwracał przy tym uwagę na to, co i jak na nim stawia. Kiedy wszystko było już przygotowane, obudził ją pocałunkiem w czoło. Jeanette podniosła się i usiadła przed nim. Miała na sobie jeden z jego szlafroków, zbyt obszerny jak na nią. Do tego nieuczesane włosy i twarz bez makijażu. Kiedy zobaczyła, że w stojącym przed nią kubku nie ma ani kawy, ani herbaty, tylko coś całkiem innego, na jej twarzy ukazały się zdumienie i zachwyt. – Czekolada z bitą śmietaną – zaśmiała się do niego. – Mój Boże! Nie piłam tego od czasu, gdy byłam mała. Właśnie o to mi chodziło, pomyślał Waltin i pogłaskał ją lekko po karku. – Chciałbym cię zaprosić dziś wieczorem na kolację – powiedział, nie zdejmując dłoni z

jej karku. – Najchętniej spędziłbym z tobą cały dzień, ale niestety mam do zrobienia kilka rzeczy, więc zanim oddamy się wspólnemu relaksowi, muszę je załatwić. Mała Jeanette z powagą skinęła głową. Dokładnie tak, jak robią to dzieci, gdy dojdą do wniosku, że biorą udział w czymś ważnym. – Zrobimy tak – zaproponował Waltin, wplatając jej drobne palce między swoje. – Nie chcę, żebyś wracała do akademika. Chcę cię natomiast poprosić, żebyś poobserwowała tego M’Boye’a, żeby cię w coś nie wplątał. Czy mogłabyś do niego zadzwonić? – Nie. To on ma do mnie zadzwonić, przed południem. On nie ma własnego telefonu. Może skorzystać tylko z tego, który stoi u nich na korytarzu. – Lepiej niech tego nie robi – odparł Waltin. – Bądź czujna, miej go na oku. Dopilnuj, żeby nic nie zbroił. Poradzisz sobie? – spytał z uśmiechem i uścisnął jej dłoń. Jeanette skinęła głową. – No to dobrze. A ja się dowiem, o co w tej smutnej historii tak naprawdę chodzi.

Najpierw umówił się z Hedbergiem. Mieli się spotkać w tym samym mieszkaniu operacyjnym, które oddał mu do dyspozycji na czas akcji. Hedberg sprawiał wrażenie wypoczętego, poczęstował go świeżo zaparzoną kawą. Waltin zdecydował, że najpierw wysłucha jego relacji, a dopiero potem opowie mu o śmierci Krassnera. – No to słucham – powiedział i upił trochę gorącej kawy.

Hedberg stwierdził, że nie ma zbyt wiele do powiedzenia. Widział, jak około wpół do siódmej Krassner wychodzi z akademika, a gdy dziesięć minut później otrzymał przez krótkofalówkę umówiony sygnał, przystąpił do wykonywania zadania. Godzinę później było po wszystkim, więc zebrał swoje rzeczy, pojechał do mieszkania, zadzwonił do Waltina i złożył wstępną relację. – Mała, nieposprzątana kwatera studencka. Nie miał tam zbyt wielu klamotów. Trochę papierów i to, co na zdjęciach. Hedberg wskazał głową trzy rolki filmów leżące na stole. – Co by tu jeszcze powiedzieć... – zastanawiał się głośno. – Aha. Facet trzymał za szafką nocną kilka skrętów z marihuaną. Pozwoliłem mu je zatrzymać – dodał ze złośliwym uśmiechem. – A jakie odniosłeś wrażenie, jeśli chodzi o Krassnera? Chodzi mi o to, jakim jest człowiekiem.

– Wrażenie... hm, odniosłem wrażenie, że osoba, która tam mieszka, jest na wpół obłąkana. Mieszkanie wyglądało prawie jak nora jakiegoś ćpuna. Rzeczy porozrzucane po całym pokoju, prześcieradło zwinięte na łóżku w kłębek. Tobie by się nie spodobał – dodał z uśmiechem. No, no, pomyślał Waltin. Nie lubił, jak ktoś się z nim spoufalał, nawet jeśli był to ktoś taki jak Hedberg, którego wysoko cenił jako fachowca. – Powiedziałeś: na wpół obłąkany? – Taki tam paranoik, prawie ćpun. Od razu na przykład znalazłem to jego zabezpieczenie w drzwiach, kawałeczek papieru wsunięty w szczelinę. – I oczywiście włożyłeś to z powrotem na miejsce? – Wszystko według rozkazu i obowiązujących zasad – odparł Hedberg i uśmiechnął się lekko. – I żadnych komplikacji? – spytał Waltin spokojnie, udając, że go to nie interesuje. – No, prawie. Jeśli już miałbym się na coś poskarżyć, to tylko na to, że po siódmej usłyszałem, jak ktoś idzie korytarzem. Osoba ta wyszła przez drzwi prowadzące na klatkę schodową. Potem znowu ktoś przyszedł i znowu wyszedł. Odniosłem wrażenie, że to ta sama osoba i że ten ktoś czegoś zapomniał, więc wrócił, żeby to zabrać. M’Boye, pomyślał Waltin. Przypomniał sobie relację Jeanette. No jasne, Murzyn nigdy nie nauczy się punktualności. – Przykro mi z tego powodu – odparł ze współczuciem. – To musiał być jeden z tych, co to zawsze się spóźniają. – Nic się nie stało. Ja go słyszałem, ale on mnie nie widział. No dobrze, pomyślał Waltin, ale i tak mamy jeszcze jeden kłopot. – Widzisz, pojawił się pewien problem – zaczął. – Krassner popełnił samobójstwo. – Żartujesz – zawołał zdumiony Hedberg. – Kiedy? – Wczoraj wieczorem, za pięć ósma. Zrobił podwójne salto i wyskoczył z okna swojego pokoju. Hedberg był bardzo zdziwiony, a jego argumenty brzmiały logicznie i były w pełni zrozumiałe. – Sądzę, że to dość dziwna sprawa – powiedział. – Kiedy wychodziłem z korytarza, w

którym miał pokoj Krassner, było prawie za dwadzieścia ósma. Czyli niecały kwadrans potem rzekomo wyskoczył przez okno. – Tak – odparł Waltin. – Nie miał zbyt dużo czasu, żeby wyskoczyć. – I w międzyczasie miałby jeszcze napisać list pożegnalny? Nie mogła to być zbyt długa epistoła, bo wtedy byśmy na siebie wpadli. – Właściwie to mógł napisać ten list dużo wcześniej i mieć go przy sobie – myślał na głos Waltin. Hedberg potrząsnął głową. Nadal miał wątpliwości. – Mimo to sprawa wygląda dla mnie dziwnie – odparł takim tonem, jakby i on myślał na głos. – Musiałby przecież wyjść ze spotkania przy Sturegatan przynajmniej na kwadrans przed wyskoczeniem z okna. A to by oznaczało, że po prostu tam wszedł i od razu wyszedł. Mówię o tamtym spotkaniu. Co to było za dziwne spotkanie? – Wiele rzeczy brzmi tu dziwnie. – Jasne – powiedział z naciskiem Hedberg. – A jeśli stamtąd wyszedł i wracał do akademika, to dlaczego chłopaki, które go pilnowały, nie ostrzegły mnie w porę? Ciekawe pytanie, pomyślał Waltin. – Dojdziemy i do tego – powiedział i schował filmy do kieszeni. – Dam ci znać, jak będę coś wiedział. Czy na pewno o niczym nie zapomniałem?, pomyślał, wstając z krzesła. – Chciałem cię jeszcze o coś zapytać i zapomniałem. Pomóż mi. – Chodzi ci o tamten list? List z zaproszeniem na spotkania. – No właśnie, list, w którym Forselius zaprosił Krassnera na spotkanie. Znalazłeś go? – Nie. W każdym razie nie było go w pokoju, jestem tego absolutnie pewien. Nie było ani listu, ani koperty. Kurwa, pomyślał Waltin, choć rzadko przeklinał. – Miejmy nadzieję, że nie miał go przy sobie – powiedział Hedberg i uśmiechnął się krzywo.

Waltin nie należał do ludzi lubiących niepotrzebnie ryzykować. Jeśli Krassner w chwili

gdy wyskakiwał z okna, miał przy sobie list od Forseliusa, jest już za późno, żeby cokolwiek zrobić. Można jeszcze natomiast ostrzec Forseliusa i kazać mu trzymać język za zębami, gdyby zgłosili się do niego śledczy ze sztokholmskiej policji. Poza tym z wielu innych powodów należy się dowiedzieć, o czym rozmawiał z Krassnerem i dlaczego ich spotkanie trwało krócej, niż planowali.

Kiedy Forselius zobaczył Waltina, zrobił minę, jakby sprawiło mu to jeszcze mniejszą przyjemność niż zwykle. Po tych samych co zawsze wykrętach w rodzaju: sobotnie przedpołudnie, ważne sprawy, w końcu dał za wygraną i zgodził się przyjąć Waltina w swoim zaciemnionym mieszkaniu. Jak zwykle miał na sobie szlafrok i zdążył już wypić poranną porcję koniaku. Waltin udał, że nic się nie stało. Jak zwykle posłużył się całym swoim czarem, żeby nie odkrywać kart już na samym początku. – Jak przebiegło spotkanie z Krassnerem? – spytał z pojednawczą miną. – Spotkanie z Krassnerem? – odparł Forselius i spojrzał na niego przenikliwie. – Ciekawi pana, jak przebiegło to spotkanie? – Tak – powiedział z uśmiechem Waltin. – Proszę mi dokładnie opowiedzieć. – Proszę bardzo. Spotkanie przebiegło znakomicie. – Miło mi to słyszeć. A o czym... – Ten chytry lis w ogóle się tu nie zjawił – przerwał mu Forselius i wzmocnił się kolejnym łykiem koniaku. – Nie zjawił się? – Cieszę się, że nie jest pan głuchy. Tak właśnie powiedziałem: nie zjawił się. – I co pan zrobił? – Waltin był zaciekawiony. Przecież to idiota. Staruszek jest idiotą, pomyślał. – Poczekałem chwilę, a potem zacząłem czytać ciekawą książkę, naprawdę znakomitą, o zmiennych losowych i o funkcjach harmonicznych. Gdzieś ją tu mam, gdyby to pana interesowało – dodał i zrobił ruch, jakby chciał sięgnąć na półkę. – I nie przyszło panu do głowy, żeby nas o tym poinformować? – spytał Waltin. Przecież tak uzgodniliśmy, ty obrzydliwy staruchu, pomyślał. – Nie – odparł Forselius. Sprawiał przy tym wrażenie, jakby rzeczywiście nigdy nie przyszło mu to do głowy. – Ale za to puściłem sygnał pańskimu szefowi.

Tylko tego jeszcze brakowało, pomyślał Waltin. – I co on panu powiedział? – Nie za wiele. Nie było go w domu albo nie chciał podnieść słuchawki. – Czy zostawił pan wiadomość? – Nigdy się nie nagrywam na automatyczną sekretarkę – powiedział Forselius wyniośle. – Jest to sprzeczne z zasadami obowiązującymi w tego rodzaju pracy.

Kiedy Waltin powiedział Forseliusowi, że Krassner nie żyje, ten z zadowoleniem pokiwał głową. Uznał, że to szansa, żeby w spokoju porozmawiać o tym, czym „ten chytry lis” tak naprawdę się zajmował. Informację o tym, że Krassner popełnił samobójstwo, przyjął ze zrozumieniem. – Popełnił samobójstwo, no oczywiście. A teraz chce pan, żebym, kiedy przyjdą tu do mnie pańscy koledzy z policji, zaświadczył, że kiedy się z nim widziałem, wyglądał na przygnębionego? – Jeśli tak się zdarzy, to proszę tylko powiedzieć, jak było naprawdę – odparł Waltin z wymuszoną uprzejmością. – Że chciał przeprowadzić z panem wywiad, ale się nie pojawił. No i nie upij się za bardzo, żeby ci się coś nie wymknęło na nasz temat, dodał w myślach. – To znaczy, że zrobił to wtedy... – skrzywił się Forselius z zachwytem. – To wtedy odebrał sobie życie. Uff, pomyślał Waltin. Pięć minut później się pożegnał. Sztywno, ale grzecznie.

Wyszedł od Forseliusa i poszedł do garażu, w którym parkowały samochody służb specjalnych. Wóz meblowy stał na swoim zwykłym miejscu, byle jak posprzątany. Jeśli natomiast chodzi o kosz na śmieci stojący przy drzwiach, zaledwie pięć metrów dalej, ktoś zaniedbał swoje obowiązki. Czarny worek na śmieci był prawie pusty, ale na wierzchu leżała papierowa torba, a w niej pusta puszka, zgnieciony kubek po kawie i paragony, z których wynikało, że ktoś zrobił sobie prawdziwą ucztę w kiosku z kiełbaskami przy Parku Tessina w Gärdet. W jakim ja świecie żyję! Pracuję na wysokim stanowisku, a w dzień wolny od pracy muszę grzebać w śmieciach, pomyślał z obrzydzeniem Waltin, rozrzucając długopisem resztki jedzenia. Co ja tu robię? No i jak się pozbyć tych dwóch palantów?

Najpierw wrócił do biura, żeby porozmawiać ze znajomym, któremu podlegały sprawy bezpieczeństwa w Ministerstwie Spraw Zagranicznych. Znajomy nie widział żadnego problemu, bo Waltin obiecał, że pokryje koszty. Więc wspólną decyzję w sprawie dodatkowych ćwiczeń w warunkach terenowych mogli podjąć prawie natychmiast. Godzinę później spotkał się w swoim pokoju z Martinssonem i Göranssonem. Obaj wyglądali na wyspanych i od samego początku było widać, że nie mają pojęcia o śmierci Krassnera. – No to opowiadajcie – zaczął Waltin i skinął głową z uprzejmym uśmiechem. Odchylił się w fotelu i złożył palce w taki sposób, że przypominały dach gotyckiego kościoła. – No więc tak – zaczął Göransson. Najpierw chrząknął, a potem przerzucił kilka stron notatnika. – No tak – chrząknął ponownie. – Obiekt wyszedł z miejsca zamieszkania przy Körsbärsvägen o godzinie osiemnastej trzydzieści dwie. Potem szybkim krokiem ruszył ulicami Körbärsvägen i Valhallavägen. Szedł chodnikiem. My szliśmy drugą stroną ulicy. W umówionym miejscu przy Sturegatan zjawił się o osiemnastej czterdzieści dwie i wszedł do bramy. Czyli dziesięć minut po wyjściu z miejsca zamieszkania – podsumował Göransson, chrząkając dyskretnie i patrząc nieco nerwowo na młodszego kolegę. – Aha – odparł z miłym uśmiechem Waltin. – I co wtedy zrobiliście? – Zaparkowaliśmy pojazd w odległości około stu metrów dalej, przy Sturegatan – odparł Göransson i znowu zerknął na Martinssona. – Razem uznaliśmy, że akurat to miejsce nadaje się do tego najlepiej. – No jasne – zgodził się Waltin. – Czy to ty prowadziłeś, Martinsson? Martinsson niechętnie oderwał wzrok od swojego odbicia w wiszącym za plecami Waltina lustrze i potrząsnął głową. – Nie – odparł. – Prowadził Göransson. Göransson spojrzał na kolegę z kwaśną miną, co nie było wcale takie łatwe, bo próbował to zrobić ukradkiem. – A o której godzinie zajęliście pozycję na ulicy? – Około osiemnastej czterdzieści trzy – odparł Göransson. – Około osiemnastej czterdzieści trzy, mniej więcej. No proszę, robi się coraz ciekawiej, pomyślał Waltin. – I co działo się później? – spytał z ciekawością, a jednocześnie pochylił się nad biurkiem, żeby podkreślić, jak bardzo jest zainteresowany.

Zupełnie nic, stwierdzili. Po prostu tam siedzieli – to czujni jak ważka, aż do chwili gdy przekazano im przez radio, że mogą kończyć. Było wtedy po dziesiątej. – Godzina dwudziesta druga osiem – sprecyzował Göransson, zaglądając do czarnego notatnika, po czym znów chrząknął. – Wszystko opisaliśmy w raporcie z obserwacji. – Martinsson przyszedł mu z pomocą. – Włożyliśmy go do segregatora. – No to wspaniale – stwierdził Waltin. Skinął głową i odchylił się do tyłu. Kłamią jak z nut, jak na wywiadowców przystało, a on będzie musiał się ich jakoś pozbyć, zanim ich głupota, dzięki której znaleźli zatrudnienie w tej firmie, przeniesie się na niego. – Mam dla panów zadanie specjalne – zaczął. – Sprawa jest pilna, zadanie do wykonania za granicą. Może wam to zająć tydzień, może dwa. Ministerstwo chce, żebyśmy dyskretnie towarzyszyli pewnej mieszanej delegacji. W jej skład wchodzą politycy, urzędnicy z MSZ i wojskowi. Potrzeba mi dwóch chłopaków, którym naprawdę będę mógł zaufać. Na dobre i na złe. – Rozumiem – odparł Göransson. – Słuchamy, szefie. Na myśl o czekających go specjałach od razu zaświeciły mu się oczy. – Za granicą? – spytał Martinsson. Był młodszy i dlatego trudniej mu było ukryć radość, choć w wyobraźni pakował już szczoteczkę do zębów do kosmetyczki. – Możemy się stawić się na Arlandzie w ciągu dwóch godzin, spakowani i gotowi – wyraził gotowość Göransson. – Nie będzie to konieczne – odparł sucho Waltin. – Wystarczy, jeśli przed szóstą stawicie się na Dworcu Centralnym. A stamtąd pojedziecie gdzieś, gdzie nie ma hamburgerów i gdzie na pewno odmrozicie sobie tyłki, dodał w myślach, ale głośno tego nie powiedział. – Pociąg – powiedział Göransson i ogień w jego oczach przygasł. – Pociąg – zawtórował mu Martinsson. Był tak podekscytowany, że zapomniał sprawdzić, jak wygląda w lustrze Waltina. – Sądzę, że to będzie bardzo interesująca podróż – stwierdził Waltin z przekonaniem. – Dalsze instrukcje otrzymacie później, ale nie więcej, niż to będzie konieczne. To na pewno będzie fantastyczna podróż, pomyślał. W samym środku zimy, w jednym z tych starych fińskich pociągów wyprodukowanych w Rosji, z obsługą, z której trasa ta słynie

wśród gości z całej Europy Zachodniej. – Każdy, kto gdzieś wyjeżdża, ma potem zazwyczaj coś do opowiedzenia – powiedział Waltin z uprzejmym uśmiechem. – Poza tym nasz MSZ załatwił wam paszporty dyplomatyczne, więc nie będziecie musieli się starać o wizę – dodał z troską.

Po południu Waltin dowiedział się dyskretnie, jak przebiega śledztwo w sprawie śmierci Krassnera. Jego informator, który rozmawiał z szefem sekcji prowadzącej dochodzenie, przekazał mu, że sprawa jest jasna. Zostało jeszcze kilka drobnych szczegółów, którymi zajmie się komenda na Östermalm. – Wszystko wskazuje na zwykłe samobójstwo. Jak można wyskoczyć z piętnastego piętra? Z drugiej strony facet był studentem, więc na pewno był nawalony – podsumował informator. Miło mi to słyszeć, pomyślał Waltin i postanowił, że zdjęcia, które zrobił Hedberg, mogą poczekać do następnego tygodnia. Podobnie rozmowa z Bergiem, który przebywa za granicą, gdzie spotyka się z ważnymi osobistościami. Przed wyjazdem zaznaczył, że wolno go niepokoić, tylko jeśli zdarzy się coś naprawdę ważnego. Nie padło nazwisko Krassnera. Nareszcie, pomyślał Waltin. Miał do załatwienia o wiele ważniejsze sprawy.

Jeanette też zrobiła to, co do niej należało. Daniel zadzwonił do niej tuż przed lunchem. Jak zwykle był uprzejmy i nadskakiwał jej, ale tym razem niepokoił się o stan jej zdrowia. Jeanette odpowiedziała mu tak, jak należało się po niej spodziewać: że czuje się nieszczególnie, chociaż Krassnera znała słabo i uważała za bardzo dziwnego, niekoniecznie uprzejmego człowieka. W każdym razie czuje się dziwnie, bo przecież ledwie dwa dni temu z nim rozmawiała. Ważna jest jedna rzecz: nie chce mieć absolutnie nic wspólnego z policją. Wprawdzie nigdy o tym Danielowi nie mówiła, ale miała już do czynienia ze szwedzką policją i nie były to doświadczenia najlepsze, chociaż nigdy nie zrobiła nic złego. – Traktują wszystkich jak przestępców, nawet jak ktoś jest niewinny – stwierdziła. Daniel uważał, że nie ma powodu do obaw i że może mu bezwarunkowo zaufać. Jeśli policja będzie chciała go przesłuchać, na pewno jej w nic nie wplącze. Ten Krassner faktycznie był dziwny, a on, Daniel, jest przekonany, że był też rasistą. Jeśli zaś chodzi o szwedzką policję, to odniósł wrażenie, że bardzo mu przypomina policję południowoafrykańską i nawet nie jest w stanie jej opowiedzieć o swoich doświadczeniach. – Policjantami zostają ludzie pewnego szczególnego rodzaju – stwierdził. – I nie odgrywa chyba większej roli to, skąd pochodzą. Nigdy też nie spotkałem policjanta, który by się wydawał normalny i ludzki. Ponieważ w święta Jeanette miała jak zwykle pojechać do chorej mamy – było to

oczywiście wymyślone przez nią kłamstwo, wyjście awaryjne, z którego korzystała najczęściej – postanowili wspólnie, że zdzwonią się po świętach, spotkają na mieście i zjedzą gdzieś razem lunch. No to żegnam, pomyślała Jeanette, odkładając słuchawkę. A teraz będzie się mogła w końcu zająć zaplanowaniem wieczoru.

No to na razie, pomyślał Waltin, wchodząc do swojego mieszkania przy Norr Mälarstrand. Najwyższy czas zająć się zaplanowaniem wieczoru.

Poniedziałek, 25 listopada Kiedy w poniedziałek Waltin przyszedł do biura, nadal odczuwał przyjemny ucisk w kroczu. Ostatnie trzydzieści sześć godzin spędził z Jeanette i nawet na krok nie ruszyli się z domu. Z wyjątkiem kilku przerw na posiłki i kilkugodzinny sen prawie cały czas na niej leżał. Wszystko przebiegało zgodnie z planem. Kobiety są naturalnie uległe. Wiedział o tym od dawna, z własnego doświadczenia. Ale w niektórych sytuacjach pojawiają się problemy. Co dziwne, jest tak często w przypadku trochę młodszych kobiet, które biorą sobie do serca mylne wyobrażenia rozpowszechniane przez niektóre media i ugrupowania lewicowe. To z kolei prowadzi do psychicznej blokady, która nie pozwala im cieszyć się w pełni tym, czego świadoma kobieta powinna doświadczać. Ale na sygnały, które jej wysyłał, mała Jeanette reagowała naturalnie. Oboje udawali, że nadal chodzi im głównie o przeżycia intelektualne. Jeanette miała ponadprzeciętne warunki fizyczne: drobne chłopięce ciało. Kiedy pieścił jej strefy erogenne, zamykała oczy, a gdy doznawała orgazmu, czyniła patetyczne, choć trochę nieśmiałe próby powstrzymywania naturalnych reakcji. Przeszkadzał mu tylko czarny trójkącik porastający jej łono. Ale tym szczegółem zamierzał się zająć w następny weekend. Najwyższy czas przykręcić śrubę, pomyślał i w tej samej chwili zadzwonił jego czerwony telefon.

* Berg z kilkoma kolegami z pracy spędził weekend w Federalnym Urzędzie Ochrony Konstytucji. Spotkanie odbyło się w dość komfortowym hotelu położonym kilkadziesiąt kilometrów od Wiesbaden. Tym razem zabrał żonę. Niemcy przygotowali dla pań wspaniały program, dzięki czemu Berg mógł popracować z kolegami w całkowitym spokoju. Ich żony zwiedzały tymczasem różne ciekawe miejsca nad Renem. Kolacje jadali razem. Były to niezwykle przyjemne spotkania: w piątkowy wieczór podczas nieformalnego przyjęcia powitalnego ich gospodarz poprowadził jego żonę do stołu, natomiast Berg zajął honorowe miejsce przy stole w czasie uroczystości sobotniej.

Niemcom naprawdę można ufać, pomyślał. Niemcy to naród, który zachowuje treść i formę w relacjach z innymi ludźmi.

W niedzielę wieczorem odlecieli do Kopenhagi. Żona Berga przesiadła się na samolot do Sztokholmu, bo w poniedziałek rano musiała być na zajęciach w szkole. Natomiast Berg popłynął wodolotem do Malmö, wynajął pokój w hotelu Savoy, zjadł lekką kolację i wcześnie położył się spać. Na poniedziałek rano umówił się z ekipą z Malmö, ale zanim zasiadł z nimi do stołu, zadzwonił do Sztokholmu, do sekretarki. Ostatni raz mógł bezpiecznie rozmawiać przez telefon dwie i pół doby wcześniej. – Waltin prosił, żeby pan zadzwonił – powiedziała sekretarka. – Mówił, że chodzi o obywatela Kane’a. Chodzi o Krassnera, pomyślał Berg, ale gdy później o tym myślał, przypomniał sobie, że już wtedy przeczuwał, że stało się coś nieprzyjemnego. Nieważne, skąd się wzięło to uczucie. Po prostu to czuł.

Waltin starał się brzmieć beztrosko. Zupełnie jakby nie miał z tym wszystkim nic wspólnego. Berg i nad tym się zastanawiał. Wtedy i dużo później. – Jak przebiegła akcja? – spytał. – Świetnie – odparł Waltin. – Odnoszę wrażenie, że niepokoiliśmy się całkiem niepotrzebnie. Nie ja, tylko ty, dodał w myślach, ale tego już nie powiedział. – Co masz na myśli? – Przejrzałem właśnie jego intelektualne wypociny i odnoszę wrażenie, że to kompletne bzdury. Mimo że facet spędzał przy maszynie kilka godzin dziennie przez półtora miesiąca, pomyślał Berg. – Opowiadaj – powiedział. – Pięćdziesiąt kilka stron chaotycznych notatek. Trochę mieszanej treści, szkic czegoś, co

w przyszłości można by przerobić na kryminał, może jakąś historię z życia wziętą. Ale właściwie wygląda mi to na coś pośredniego. – A o czym to jest? – Proponuję, żebyśmy o tym porozmawiali, jak wrócisz – odparł Waltin i zabrzmiało to tak, jakby się z czegoś cieszył. – Ujmę to tak: i ty, i ja, i kilka innych osób z naszego biura postawiło tę samą tezę. Aha, pomyślał Berg. – Czy zdarzyło się coś jeszcze? – spytał. – W piątek wieczorem Krassner popełnił samobójstwo – odparł Waltin, a z tonu jego głosu można było wywnioskować, że nie zrobiło to na nim dużego wrażenia. – Wracam – powiedział Berg. – Dopilnuj, żeby ktoś mnie odebrał z lotniska. Kolejny wariat, pomyślał Waltin.

* Berg i Waltin spędzili razem całe popołudnie, a kiedy się żegnali, nie byli z siebie zadowoleni, choć obaj starali się to ukryć. Jest jakiś niestaranny, pomyślał Berg. Jest w nim coś dziecinnego, jakby był niedojrzały pod względem charakterologicznym. – Na razie czekamy – powiedział Berg. – Od tej chwili przejmuję sprawę. Oczywiście będę cię o wszystkim informował. Waltin wzruszył ramionami. Niedługo go przeniosą do sekcji kurdyjskiej, pomyślał. Razem z tamtymi obydwoma fajtłapami. Nie ma sprawy – Fine with me* – powiedział. – Choć uważam, że niepokoisz się niepotrzebnie.

Waltin opowiedział mu najpierw o całej akcji. Gdyby mu wierzyć, można by dojść do wniosku, że przebiegła zgodnie z planem. Hedberg dostał się do pokoju Krassnera, zrobił, co do niego należało, i wyszedł. Nikt go nie zauważył – i właśnie to jest najważniejsze. Wprawdzie Göransson i Martinsson skompromitowali się i zgubili Krassnera, ale i tak mieli szczęście. To fakt, Krassner odebrał sobie życie, ale zrobił to bez udziału osób trzecich. Waltin nie jest w stanie

stwierdzić, czy Krassner był wtedy na prochach i chciał po prostu sprawdzić, jak się lata na nowych skrzydłach, czy też może doszedł nagle do wniosku, że jego życie nie ma sensu. Nieważne. To nie oni mają o tym rozstrzygać. Krassner nie wiąże się już dla nich z bezpieczeństwem państwa, bo właściwie nigdy się nie wiązał. Waltin jest o tym absolutnie przekonany. – Jeżeli już mamy postawić sobie jakiś zarzut, to ewentualnie tylko taki, że nie do końca byliśmy świadomi, że Krassner jest aż takim wariatem – powiedział Waltin, wzruszając ramionami. – Facet musiał być zdrowo stuknięty. Proponuję, żebyś przejrzał papiery, które po nim zostały. Mówiąc to, Waltin przesunął w stronę Berga stos dokumentów. Możesz być pewien, że to zrobię, pomyślał Berg. – A gdzie są teraz Göransson i Martinsson? – spytał Berg. – Na wyjeździe szkoleniowym – odparł z uśmiechem Waltin. – Uznałem, że najlepiej będzie, jak się ich pozbędziemy. – Ile wiedzą? – Nie wiedzą, że Krassner nie żyje. Ale kiedyś się przecież dowiedzą. Nie wiedzą nawet, że spaprali robotę. I nie wiedzą, że ja wiem, co robili w czasie, gdy zaniedbywali swoje obowiązki. Berg skinął głową. – A Eriksson? – Kontroluje sytuację. Postanowiłem wycofać ją z akcji zaraz po tym, jak Sztokholm mnie poinformował, że sprawa Krassnera jest już nieaktualna. Powiedziałem jej, żeby się trzymała z dala od tamtych ludzi i tamtego miejsca. Nią też nie musisz się już przejmować. Berg znów skinął głową. Ja i Waltin, pomyślał. To już dwie osoby. Plus Göransson, Martinsson i Eriksson, to już pięć. I facet od Waltina, nieważne, kto to był. W sumie daje to sześć osób. No i Forselius. I nagle uświadomił sobie, że o sprawie wie zbyt wiele osób. Jak to mówią ci z gangów motocyklowych? Że trzy osoby mogą dochować tajemnicy pod warunkiem, że dwie z nich są martwe?

Kiedy Waltin wyszedł, Berg poprosił sekretarkę, żeby zamówiła mu taksówkę. Uznał, że nie może zostać w biurze. Woli pojechać do domu, do żony, żeby w spokoju wszystko przemyśleć. Musi się z tym przespać. W najlepszym wypadku przyśni mu się coś miłego, na przykład że mimo całej niestaranności, która decyduje o jego chłopięcym uroku, Waltin może

mieć rację. – Czy były jakieś telefony? – spytał sekretarkę i uśmiechnął się do niej z wysiłkiem. Prawdziwa skała, pomyślał. Skała nie kobieta. – Pełnomocnik premiera prosił, żeby się pan z nim jak najprędzej skontaktował – odparła. To już ośmiu, pomyślał ponuro Berg.

Wtorek, 26 listopada Nocne rozważania i mało snu. A kiedy rano przyszedł do biura, okazało się, że ma kilkudniowe zaległości. Zadzwonił pełnomocnik. Zaproponował spotkanie, ale coś mu przeszkodziło i teraz siedzi na jakiejś naradzie dotyczącej kwestii politycznych. Na pewno się to przeciągnie. Dlatego rozmawiał z ministrem sprawiedliwości, który sam zadzwoni do Berga w ciągu dnia. Umówili się, że przeniosą cotygodniowe spotkanie na piątek. Pewnie, że to kiepski dzień, ale on i Berg mogliby porozmawiać w cztery oczy godzinę przed. Jeśli to możliwe, bardzo się będzie cieszył. – Dzwonił do mnie w weekend stary znajomy i opowiedział o wszystkim – powiedział pełnomocnik. Ciekawe, czy nazywa się Forselius, pomyślał Berg. Proszę, jaki się nagle zrobił rozmowny. – Oczywiście, że mogę przyjść godzinę wcześniej – odparł Berg. – Mogę być w piątek o dziewiątej rano. – Wspaniale – oznajmił pełnomocnik. – A gdyby coś się działo, proszę mnie łapać w Harpsund. Berg obiecał, że tak zrobi. Oni są na górze, my na dole, pomyślał, odkładając słuchawkę.

Sprawie Krassnera poświęcił cały dzień. Na początku zastanawiał się, czy nie powinien przekazać jej któremuś ze swoich najbardziej zaufanych ludzi, ale po dłuższym zastanowieniu postanowił, że zajmie się nią sam. Coś mu się w całej tej historii nie zgadza. Zajmie się nią przynajmniej na początku, aż do chwili gdy się upewni, że posuwa się we właściwym kierunku. Zaczął od przestudiowania zdjęć znalezionych w mieszkaniu Krassnera. W sumie miał do obejrzenia ponad sto fotografii znakomitej jakości, powiększonych do formatu A4. Kilkanaście z nich przedstawiało wnętrza. Zrobiono je z różnych ujęć. Mieszkanie było nieposprzątane i zaśmiecone. Bergowi wystarczył jeden rzut oka, żeby dojść do wniosku, że to melina jakiegoś

narkomana. Wiele ich widywał w okresie, gdy jako zwykły policjant pracował w terenie. Natomiast wygląd biurka i widoczny na nim bałagan świadczyły o tym, że osoba, która przy nim pracowała, nie przywykła do regularnej pracy. Na pozostałych zdjęciach ujrzał zwykłe białe kartki papieru do maszyny, a na nim teksty różnej długości, napisane częściowo na maszynie, częściowo odręcznie. Niektóre dokumenty leżały zmięte, więc osoba, która robiła zdjęcia, najpierw musiała je wyprostować, żeby zrobić zdjęcie, a potem znowu je zmiąć i umieścić tam, gdzie były. Ale Berg dostrzegł pewien kłopot. Chodziło o charakter pisma Krassnera, bo przyjął, że to on jest autorem notatek. Tekst był napisany skrótami i w całości po angielsku. To samo dotyczyło kartek zapisanych na maszynie – były to krótkie fragmenty, osobne linijki tekstu, bez ładu i składu. Raczej szkic i ogólne wskazówki niż fragmenty opowiadania. To nie jest żaden rękopis, pomyślał Berg. Z jednym wyjątkiem. A jeśli dobrze zrozumiał tekst, to trzyma w ręku coś, co w zamyśle autora miało się kiedyś stać książką.

Berg uważał, że wyjątkiem jest strona tytułowa książki. Chociaż nie za bardzo znał się na tych sprawach, przyjął wersję, że całość świadczy o katuszach i mękach, jakie przeżywał autor. „The Spy that went East. Author: John P. Krassner”, przeczytał, a następnie napisał ołówkiem cyfrę 1 w prawym górnym rogu swojej kopii. Łatwiej będzie przeglądać, pomyślał, bo właśnie wpadł na pomysł, że najpierw cały materiał uporządkuje w logicznej kolejności, a dopiero później spróbuje się dowiedzieć, o czym to jest. Łącznie osiemdziesiąt pięć stron, na każdej mniej lub więcej tekstu, pomyślał, kiedy policzył kartki. Sześćdziesiąt jeden z nich – białe, pomarszczone lub zmięte – wyróżniało się, gdy ułożył je w stos na biurku i na podłodze wokół niego. Patrząc na jedno z ujęć, doszedł do wniosku, że pozostałe dwadzieścia cztery strony zostały sfotografowane na biurku Krassnera, na którym panował duży bałagan. Najpierw ułożył papiery na dwóch kupkach, żeby sprawdzić, czy jest w nich cokolwiek wartego przeczytania i czy treść jest na przynajmniej przyzwoitym poziomie intelektualnym. Ale niewiele od tego zmądrzał. Po godzinie czytania doszedł do dwóch wniosków: po pierwsze, że ma do czynienia z czymś, co autor albo dopracował do końca, albo z tego zrezygnował. Po drugie, że jest to materiał, którego autor nie zdążył jeszcze odrzucić, ale powód, dla którego tak postąpił, nie wynika z treści tekstu. Facet rzeczywiście musiał być zdrowo szurnięty, pomyślał. I nie wiadomo dlaczego przyszedł mu w tym momencie na myśl Waltin. Elegancko ubrany, z nieznacznym uśmiechem na twarzy, na swój sposób elokwentny i przekonujący, kiedy mówi, że Krassner to tylko zwykły szaleniec, który kradnie im cenny czas. Przez całe popołudnie Berg rozmyślał o swojej słabej znajomości angielskiego. Pod pewnymi względami mówił po angielsku lepiej niż większość kolegów z pracy piastujących równorzędne stanowiska. Oczywiście z wyjątkiem Waltina, bo ten ma zupełnie inne wykształcenie, choć gdyby zmierzył się z innymi, prawdziwymi policjantami... W gronie zwykłych ludzi Berg mówił po angielsku dobrze, ale tutaj czuł się bezbronny jak kaleka. Angielski nie jest jego językiem, koniec, kropka. Wielokrotnie za to zdumiewali go niektórzy

koledzy, którzy twierdzili – bezpodstawnie – że po angielsku mówią płynnie. I najwidoczniej sądzili, że rzeczywiście mówią bardzo dobrze, chociaż mówili jeszcze gorzej od niego. Zanim zabrał się do studiowania dokumentów, sekretarka przyniosła mu gruby słownik angielsko-szwedzki, z którego już korzystał przy innych okazjach. Po lunchu przyniosła mu jeszcze dwie inne książki, z amerykańskimi zwrotami, często używanymi skrótami, o amerykańskim języku potocznym i slangu. Po kilku kolejnych godzinach bezowocnych trudów uznał, że musi się poddać. Podkreślił słowa, zwroty i fragmenty tekstu, których nie rozumiał. Kazał sekretarce zrobić kopie i wezwał analityczkę, specjalistkę od języków. Przypomina trochę Marię, kiedy była młodsza, pomyślał Berg. Często myślał o swojej żonie. Uuśmiechnął się uprzejmie. – Czy mogłabyś mi trochę pomóc w tłumaczeniu? – spytał i podał jej listę słów i wyrażeń, których nie zrozumiał. – Z angielskiego na szwedzki – dodał i zabrzmiało to niemal tak, jakby się usprawiedliwiał. Kobieta szybko rzuciła okiem na kartkę, skinęła głową i uśmiechnęła się lekko. – Chyba sobie poradzę – powiedziała. – Na kiedy tego potrzebujesz? – Jak najszybciej – odparł Berg i już godzinę później dostał tłumaczenie.

– No i jak poszło? – spytał. – Z większością chyba sobie poradziłam. W niektórych miejscach podałam różne warianty. To, które uważałam za najbardziej prawdopodobne, umieściłam na samej górze. Podała mu czerwoną plastikową koszulkę, a w niej kilka kartek zapisanych na maszynie. – Proszę mi opowiedzieć – powiedział Berg. – Kto to napisał? To znaczy co to za człowiek? – sprecyzował. – Ojojoj – odparła kobieta. – Psychologia językowa nie jest moją najmocniejszą stroną. – Proszę jednak spróbować – nalegał Berg. – Amerykanin, na sto procent. Ani młody, ani stary, w wieku od trzydziestu do czterdziestu lat, jak sądzę. Inteligent. Odnoszę wrażenie, że sporo już w życiu napisał. Może być dziennikarzem, a jeśli tak, mogę się domyślać, kto był jego idolem. Gonzo – styl tworzenia reportażu lub filmu dokumentalnego, w którym reporter lub twórca, zamiast pozostawać biernym obserwatorem, angażuje się osobiście. W tekście występują liczne wtrącenia, często niezwiązane z głównym wątkiem, subiektywne opinie i kicz jako środek artystycznego wyrazu. Szczyt popularności tego stylu przypada na lata sześćdziesiąte i

siedemdziesiąte XX w. Filarem Gonzo jest przeświadczenie, że dziennikarstwo może być bardziej prawdziwe i dosłowne, jeśli się nie przestrzega tradycyjnych zasad pisania reportażu i podstawowych prawideł sztuki dziennikarskiej, w tym zasad etycznych. Twórcą Gonzo był Hunter S. Thompson (1937–2005), amerykański pisarz i reporter, publikujący między innymi dla „The New York Timesa”, „Rolling Stone’a” i „Playboya” (przyp. tłum.) – No proszę... więc kto? – Hunter S. Thompson. Da się w tych tekstach zauważyć typ dziennikarstwa Gonzo*, chociaż uważam, że autor używa go w niewłaściwym kontekście. – Dziennikarstwo typu Gonzo? – Jak by to wytłumaczyć... – zaczęła i uśmiechnęła się. – Wyjaśnię to tak: jeśli ktoś chce opisać jakieś wydarzenie albo osobę, nieważne jest samo wydarzenie i sama osoba, tylko uczucia i myśli, jakie ów dziennikarz żywi wobec danego wydarzenia lub danej osoby. Ciekawe jest to, co dzieje się w głowie dziennikarza, jeśli mogę to tak ująć. Brzmi to niezwykle praktycznie, pomyślał Berg. – Brzmi to bardzo praktycznie. Można w ten sposób zaoszczędzić mnóstwo czasu. – Jasne, choć jeśli autor ma tęgą głowę, może to być ciekawe i zabawne. Jak na przykład Hunter S. Thompson, kiedy jest w formie. Natomiast kiedy nie jest w formie, staje się całkiem niezrozumiały. – Wygląda na to, że to trochę niepewne, jeśli ktoś poszukuje prawdy – zaprotestował Berg. – Najlepszym przykładem na gruncie szwedzkim jest chyba Göran Skytte... mam na myśli dziennikarstwo typu Gonzo. Skytte, pomyślał Berg. Czy to nie ten wysoki, nieuprzejmy, zarozumiały i kłótliwy facet ze Skanii, który trzyma się z tym przerażającym Guillou? – To znaczy, że Skytte jest szwedzkim Hunterem S. Thompsonem? – Nie – zaprotestowała kobieta. – Mam chłopaka, który gra w hokeja w czwartej lidze, ale nigdy bym nie powiedziała, że to szwedzki Gretzky. Choć na pewno by chciał. – A ten facet? – spytał Berg, wskazując na czerwoną plastikową koszulkę. – Nie wiem o tym wystarczająco dużo, ale śmiem twierdzić, że Skytte jest lepszy. – Skytte jest lepszy – powtórzył Berg.

Lepszy niż Krassner, dodał w myślach. – Z całą pewnością. Jeśli mówimy o dziennikarstwie typu Gonzo, można powiedzieć, że Thompson gra w NHL, Skytte w czwartej lidze, natomiast ten pan ma problemy z jeżdżeniem na łyżwach. – Mimo że uprawia dziennikarstwo typu Gonzo? – Mówiąc ściślej: z powodu takiego dziennikarstwa. Czy mogę o coś zapytać? – spojrzała na Berga z wahaniem. – Tak, choć nie obiecuję, że odpowiem. – Te słowa i wyrażenia, które miałam przetłumaczyć... Domyślam się, chodzi o materiały do jakiejś książki. – Tak, słuszna uwaga. – Zastanawiam się, czy chodzi o literaturę faktu. – Tak – odparł Berg. – W każdym razie taki jest zamiar autora. Który budzi we mnie złość, dodał w myślach. – Czy pozostałe materiały wyglądają podobnie? – Tak. Można chyba tak powiedzieć. W zasadzie tak, dodał w myślach. – Jeśli tak, to sądzę, że autorowi będzie bardzo trudno sprawić, żeby go postrzegano jako osobę wiarygodną. Poza tym uważam, że nie jest zbyt dobrym pisarzem. Dziennikarstwo typu Gonzo, pomyślał Berg, kiedy wyszła. I po raz pierwszy tego koszmarnego dnia poczuł radość.

Skończył prawie o dziesiątej. Jednak kiedy pomyślał o efektach swojej pracy, doszedł do wniosku, że czas, który poświęcił na lekturę dokumentów, mógł przeznaczyć na coś pożyteczniejszego. Ale i tak był z siebie zadowolony. Wnioski i spostrzeżenia zawarł w dwustronicowym opracowaniu. Jego zdaniem powinno to wystarczyć za podstawę do piątkowych rozmów z pełnomocnikiem. A ponieważ Krassner pisał o tym, o czym pisał, Berg z niecierpliwością czekał na to spotkanie. The Spy that went East, pomyślał. Jeszcze zanim przeczytał notatki Krassnera, domyślił się, kogo autor ma na myśli, bo w ciągu wielu lat służby w budynku przy ulicy Pohlhemsgatan sam o tym słyszał. W okresie gdy obecny rząd był jeszcze w opozycji, osoby obracające się we wpływowych kręgach ludzi zajmujących się tajną

działalnością w jego instytucji próbowały doprowadzić do wszczęcia dochodzenia w tej sprawie. Na szczęście Bergowi udało się do tego nie dopuścić, przy życzliwym wsparciu ówczesnego komendanta głównego policji. Ciągle jednak nie wiedział, dlaczego Krassner nadał książce taki tytuł. Szpieg, który przeszedł na Wschód. Ale skąd przeszedł? Z Północy? Z Południa? Z zachodu? Chyba jednak z Zachodu, chociaż akurat co do tego Krassner nie zostawił żadnych wskazówek, a jego wuj wiele lat pracował w amerykańskiej służbie wywiadowczej. Berg doszedł do wniosku, że jednak niepokoi się niepotrzebnie. Facet chyba rzeczywiście był wariatem, pomyślał, odchylił się do tyłu i zamknął oczy.

– Przepraszam, szefie – chrząknął kierowca – ale jesteśmy na miejscu. – Chyba przysnąłem, więc to raczej ja powinienem przeprosić – odparł Berg.

Środa, 27 listopada W końcu udało mu się spokojnie przespać całą noc. Przy śniadaniu postanowił, że nie będzie się niepotrzebnie niepokoił, bo ma ważniejsze sprawy do załatwienia. Dlatego na przykład wyjaśnienie okoliczności samobójstwa Krassnera może spokojnie zlecić któremuś ze swoich godnych zaufania ludzi. Może Persson, pomyślał i dokładnie w tej samej chwili przez kuchenne okno zajrzało słońce. – Dzień dobry – powiedział Berg do sekretarki, wchodząc do biura. Był w świetnym humorze. – Proszę wezwać do mnie Perssona.

Berg znał go od ponad trzydziestu lat. Chodzili do jednej klasy w szkole policyjnej, a dwa lata później razem patrolowali ulice, jeżdżąc radiowozem, podczas gdy ich starsi koledzy rozkoszowali się letnim urlopem na wsi z rodzinami albo z innymi kolegami z pracy i ich rodzinami. Potem Berg zaczął powoli awansować, podczas gdy Persson wolał poprzestać na tym, co osiągnął. Dwadzieścia lat później – w przypadku Perssona było to także dwadzieścia kilogramów więcej – przypadkiem spotkali się na mieście. Persson pracował wtedy w sekcji dochodzeniowej i zajmował się włamaniami. Mógłby wprawdzie znaleźć ciekawszą pracę, ale takie jest życie... Tydzień później pracował już u Berga i żaden z nich nigdy nie żałował tej decyzji.

– Słucham – powiedział Persson i usiadł na krześle przed biurkiem Berga, nie pytając nawet o zgodę. Obaj byli starymi policjantami, przepracowali razem kilka ładnych lat i nie musieli się przejmować takimi drobiazgami. – Chciałbym, żebyś się dyskretnie rozejrzał. Chodzi o domniemane samobójstwo, do

którego doszło w piątek wieczorem – wyjaśnił Berg. – Hm – Persson skinął głową. Pięć minut później Berg zapoznał dawnego kolegę z klasy ze wszystkimi szczegółami. Zamierzał się zająć czymś poważniejszym niż sprawa tego durnia Krassnera. – Widzę, że nad czymś jeszcze się zastanawiasz – powiedział. – Nie – odparł Persson, po czym potrząsnął głową i wyszedł. Policjant starej daty, pomyślał z sympatią Berg, patrząc, jak tłusty tyłek Perssona znika za drzwiami. W miarę spokojny, milczący, dokładny, bezwzględny i kochany – podobny do ojca, kiedy przez pewien czas był posterunkowym.

Dwie godziny później wszystko wróciło do normy, a Berg stracił dobry humor. Kudo i Bülling zażądali natychmiastowego spotkania, ponieważ „z analizy rozmów telefonicznych wynikało, że szykuje się zamach na wysokiego rangą szwedzkiego polityka, choć jeszcze nie wiadomo którego”. – Zastanawia mnie jedno – powiedział Berg, mimo wszystko spokojnie. – Piszecie tutaj: „choć jeszcze nie wiadomo którego”? – Właśnie tak – odparł stanowczo Kudo. – Właśnie – dodał Bülling ze wzrokiem wbitym we frędzle dywanu. – „Choć jeszcze nie wiadomo którego”. Co to właściwie znaczy? Czy macie chociaż jego imię albo inicjały?, pomyślał Berg i poczuł, że za chwilę rozboli go głowa. – Odpowiedź brzmi: nie – odpowiedział krótko Kudo. – Nie znamy imienia tego polityka – mruknął Bülling. – A czy znacie jego nazwisko? – spytał Berg. Może to Fälldin, pomyślał z nadzieją. Bardzo by to ułatwiło pracę ochronie. – Odpowiedź brzmi: nie – odparł Kudo. – Nie znamy. – Tak więc nie znamy ani imienia, ani nazwiska tego nieznanego nam polityka? – Dokładnie tak – odparł Kudo i zdecydowanym ruchem kiwnął głową.

– W każdym razie to ktoś z górnej półki – sprecyzował Berg, tłumiąc wściekłość. Miejmy nadzieję, że nie chodzi o Świętego Mikołaja, pomyślał i dodał: – Wiem, co powinniśmy zrobić. Pięć minut później Berg wrócił do biura i poinformował sekretarkę, że do wieczora będzie pracował w domu i że wolno mu przeszkodzić tylko w razie wojny albo zamachu stanu. Oczywiście wyraził się nieco inaczej. – Zamówię samochód – powiedziała sekretarka. Biedak, pomyślała. Wygląda na zupełnie wykończonego. Dlaczego on nigdy nie bierze urlopu?

Czwartek, 28 listopada W czwartek 28 listopada komisarz Persson zakończył dyskretnie prowadzony wywiad. Miał się dowiedzieć wszystkiego o dochodzeniu prowadzonym przez sztokholmską policję w sprawie samobójstwa obywatela USA Johna Krassnera. „Domniemane” samobójstwo, brzmiała pierwsza wersja przyjęta przez śledczych. A ponieważ jego dawny przyjaciel i kolega, który powierzył mu to zadanie, wyjechał służbowo do oddziału służby bezpieczeństwa w Luleå, Persson musiał poczekać ze sprawozdaniem do następnego ranka. Do diabła, pomyślał i postanowił, że na dzisiaj fajrant.

Piątek, 29 listopada Berg spotkał się najpierw z Perssonem. Przeznaczył na to godzinę, ale ponieważ Persson był, jaki był, skończyli w ciągu dwudziestu minut. Krassner popełnił samobójstwo i żadna inna ewentualność nie wchodzi w rachubę. Do takiego samego wniosku doszli śledczy ze sztokholmskiej policji. W praktyce sprawę można więc uznać za zakończoną, choć na formalną decyzję trzeba będzie poczekać jeszcze kilka dni. – Zastanawiałem się nad tym, co robił chwilę przed... to znaczy zanim wyskoczył przez okno – wyraził wątpliwość Berg. Jak zwykle odczuwał pewien niepokój. – Wygląda na to, że podjął decyzję nagle. Nic w tym dziwnego, pomyślał Persson, raczej typowe zachowanie samobójcy. Wychodzi na umówione spotkanie, a kiedy jest już na miejscu, zmienia decyzję i zawraca. Łazi po mieście, wraca do domu i kończy sprawę. Faktycznie, pomyślał Berg. Krassner nie zachowywał się szczególnie racjonalnie.

Persson zauważył jednak, że niepokoi go pewien szczegół. Jeśli się przyjrzeć całej sprawie dokładniej, wychodzi na to, że Göransson i Martinsson dali plamę. To, że człowiek Waltina zdążył opuścić mieszkanie Krassnera, zanim ten do niego wrócił, nie jest bynajmniej ich zasługą. – Pieprzone ślepe kutasy – podsumował Persson. Gdyby to od niego zależało, odesłałby ich do patrolowania ulic, ale przedtem napędziłby im takiego stracha, że szybko by się nie pozbierali. – Masz rację – zgodził się Berg. – Ale postanowiłem trochę poczekać, aż sprawa przycichnie. Zaczyna mięknąć, pomyślał Persson, ale tego oczywiście nie powiedział.

Potem wstał z krzesła i odwrócił się w stronę drzwi, ale zanim wyszedł, zrobił coś nieoczekiwanego. – Jest jeszcze jedna sprawa – powiedział. – Słucham – odparł Berg i w jego głowie natychmiast rozdzwonił się dzwonek alarmowy. – Waltin. – Co masz na myśli? – Pozbądź się tego dupka. – Masz na myśli coś konkretnego? – spytał Berg, a dzwonek w jego głowie rozbrzmiewał coraz głośniej. – Nie, nic konkretnego – odparł Persson i wzruszył ramionami. – Po prostu mu nie ufam. – Słyszałeś coś konkretnego? – Hm, właściwie nie, ale coś mi się w nim nie podoba – powiedział Persson i wyszedł. No i co ja mam teraz zrobić?, zastanawiał się Berg, a dzwonek w jego głowie rozbrzmiewał coraz głośniej.

Potem pojechał do Rosenbad, żeby się spotkać z pełnomocnikiem premiera. Pełnomocnik wyglądał na zmęczonego, miał podkrążone oczy. Chyba nie czuje się najlepiej, pomyślał Berg.

Coś musiało zmienić stosunki między nimi, bo myśl o tym, że jego dawny dręczyciel czuje się źle, popsuła mu humor. Trudno to było wytłumaczyć. Berg zaczął od prostych spraw. Najpierw opowiedział o okolicznościach śmierci Krassnera, o badaniach przeprowadzonych na miejscu, o liście, który zostawił, o orzeczeniu lekarza sądowego, o przesłuchanych świadkach i o obserwacjach poczynionych przez jego własnych wywiadowców w okresie, gdy interesowali się Krassnerem. Wszystkie okoliczności wskazywały jednoznacznie na samobójstwo. Pełnomocnik skinął tylko głową i uśmiechnął się szeroko, patrząc spod ciężkich powiek. – Postaramy się jakoś przeżyć tę tragedię – powiedział i zaśmiał się. No, wreszcie wracasz do dawnej formy, pomyślał Berg. – No cóż – dodał pełnomocnik i zabrzmiało to tak, jakby głośno myślał. – Nasz wspólny znajomy twierdzi, że zabiliście Krassnera. Muszę coś zrobić temu Forseliusowi, pomyślał Berg. Zrobił się z niego stary zrzęda. Chwilę później przeszli do rzeczy. – Słucham – powiedział pełnomocnik. – Czym zajmował się Krassner?

Przeszukanie mieszkania Krassnera, którego dokonał człowiek Berga – Berg podkreślił przy tym, że chodziło tylko o przeszukanie i że wszystko odbyło się zgodnie z prawem, umożliwiającym tajnym służbom prowadzenie takich czynności – wykazało, że Krassner nie posunął się w swojej pracy zbyt daleko, a to, co można wyczytać z jego notatek, sprawia wrażenie czegoś niespójnego, żeby nie powiedzieć niezrozumiałego. Wraz z jego śmiercią całą sprawę można więc uznać za zakończoną.

Materiał, z którym zapoznał się Berg, składał się głównie z notatek, które Krassner zamierzał wykorzystać podczas dalszej pracy. Pisał o mało chwalebnej historii partii socjaldemokratycznej, o jej ciągłym miotaniu się między kapitalizmem a komunizmem, o tym, jak w czasie drugiej wojny światowej socjaldemokraci byli bliscy nawiązania współpracy z nazistami i że od samego początku na czele partii stali łajdacy i łapownicy. Branting miał kochanki i w rzeczywistości był kryptokapitalistą, bo chciał chronić własny tyłek – na wszelki wypadek. Per-Albin też miał kochanki, a poza tym upijał się i przyjmował łapówki od dyrektorów, z którymi grywał w pokera. Krassner uzyskał te informacje od zaufanego informatora, którego dziadek był jednym z tych, którzy te łapówki wręczali. Kiedyś opowiedział o tym w zaufaniu matce osoby, od której dostał tę informację. Poza tym był multimilionerem i z okazji swoich pięćdziesiątych urodzin zorganizował narodową zbiórkę pieniędzy. Cały dochód trafił później do jego własnej kieszeni.

– No proszę – powiedział z rozbawieniem pełnomocnik. – Zawsze uważałem, że Per-Albin był mądrym facetem. A Tage? Czy on też zajmował się brudnymi sprawami? – Nazwisko Erlandera w ogóle się nie pojawia w tych notatkach – stwierdził Berg. – Spryciarz – odparł pełnomocnik. – Ci z Värmlandu zawsze byli sprytni. A poza tym lubią wypić i są cholernie leniwi, jak Murzyni z Chaty wuja Toma. Oni też woleli śpiewać, tańczyć, i tak dalej. Ciekawe, czy powiedziałbyś to na spotkaniu wyborczym, pomyślał Berg. – No więc – powiedział pełnomocnik i spojrzał na Berga wyzywająco. – Rozumiem, że to, co najciekawsze, zostawił pan na sam koniec. Jakich brzydkich czynów dopuścił się mój wielce szanowny szef? – Poza tym, że od połowy lat sześćdziesiątych był rosyjskim szpiegiem, prowadził się całkiem porządnie. – A jakie mamy dowody na poparcie tej tezy? – Nic poza tym, co można przeczytać między wierszami w „Svenska Dagbladet” – odparł Berg. I tym co słyszałem w biurze, pomyślał. – I to wszystko? – spytał pełnomocnik, a w jego głosie słychać było lekkie rozczarowanie. – Tak – odparł Berg. – Jedyny słuszny wniosek, jaki możemy z tego wyciągnąć, jest taki, że niepokoiliśmy się nie-potrzebnie.

Ale po chwili opadły go wątpliwości i nagle zobaczył w nim dawnego pełnomocnika, jakiego znał z poprzednich spotkań. – Są sprawy, które nie do końca rozumiem – powiedział pełnomocnik. – Właściwie to nie rozumiem też innych rzeczy, ale teraz chodzi mi tylko o cztery. – Słucham – odparł Berg, a w jego głowie znowu rozległ się ostrzegawczy dzwonek. – Nasz niepokój wzbudzał przecież nie Krassner, tylko jego wuj. Jaką rolę on w tym wszystkim odgrywa? Żadnej, pomyślał Berg.

– Pamiętam, że na początku mówił pan, że Krassner spędza całe dnie na pisaniu, a potem znajdujecie zaledwie sto stron nieuporządkowanych i odrzuconych notatek. Choć podobno siedział nad tym tygodniami. Czyżby coś ukrył? A jeśli tak, to gdzie? Berg stwierdził, że nic nie wskazuje na to, żeby Krassner ukrył jakąś część dokumentacji albo gotowego materiału. Przynajmniej nie w Szwecji. – Notatki, które znaleźliście, dotyczą głównie partii i jej kierownictwa. Moim zdaniem wygląda to na materiał do napisania czegoś obszerniejszego. Poza tym jest to jak najbardziej uzasadniony powód, żeby przyjechać do Szwecji i zabrać się do roboty. – Chce pan powiedzieć, że Krassner ma jeszcze jakieś materiały w USA? – spytał Berg. Dotyczące twojego szefa, dodał w myślach. – Tak. – Nie podejmuję się tego oceniać. Jeśli jednak są to materiały tej samej jakości co te, uważam, że nie mamy powodu do niepokoju. Nie chcesz chyba, żebym prosił Niemców o informacje od Amerykanów, pomyślał Berg. – Poza tym nie rozumiem tytułu jego książki – powiedział pełnomocnik. – Szpieg, który przeszedł na Wschód? – Ja też nie – stwierdził Berg. Miło mi to słyszeć, pomyślał pełnomocnik, bo takiej odpowiedzi oczekiwał.

Kolejne cotygodniowe spotkanie przebiegało bez spięć. Minister zajęty był rozmyślaniami o zbliżającym się weekendzie. Berg większość swego wystąpienia przeznaczył na poinformowanie zebranych o dochodzeniach przeciwko dwóm ambasadom. Jedną podejrzewano o szpiegowanie uchodźców, drugą o szpiegostwo przemysłowe. Ministerstwo Spraw Zagranicznych sprzeciwiło się wydaleniu z kraju pracowników tej drugiej. Nikt z zebranych nie miał pytań. I tylko dzwony w głowie Berga biły coraz głośniej. Jest jak jest, pomyślał, wsiadając do samochodu. Całe szczęście, że to już weekend.

Pierwszy tydzień grudnia O co tu właściwie chodzi?, zastanawiała się Jeanette, kiedy w poniedziałek rano, po weekendzie, który spędziła ze swoim nowym facetem, przyszła do biura. Bo przecież może go tak chyba nazywać, mimo dzielącej ich różnicy wieku? Bolały ją pośladki, co było o tyle niefortunne, że samodzielny pokój, w którym do niedawna urzędowała, był już tylko

wspomnieniem. Sprawa Krassnera należy już do przeszłości i nigdy nie będzie mogła o niej mówić. Kierownictwo objęło ją klauzulą tajności. A przecież tydzień temu, a właściwie dziesięć dni temu, wszystko zapowiadało się tak dobrze. Krassner należy do przeszłości i to samo stanie się wkrótce z Danielem. Kiedy spotkali się ostatnim razem, udało jej się mu wmówić, że jej mama nagle poczuła się gorzej i dlatego musi pojechać do domu, do Norrlandu. Musi pomóc ojcu w opiece nad mamą i rodzeństwem. Daniel okazał jak zwykle bezgraniczne współczucie, a ona pomyślała, że karmi go kłamstwami, i poczuła się jeszcze gorzej. Został jej właściwie tylko Waltin. To on miał zadecydować, co się z nią stanie po sprawie Krassnera. Poza tym od pewnego czasu zajmował ważne miejsce w jej życiu. Najwyraźniej chciał wszystko zorganizować tak, żeby nigdy nie wpadła na pomysł, by się przed kimś wyspowiadać. Co tu się właściwie dzieje?, zastnawiała się Jeanette. Próbowała usadowić się wygodnie na krześle i wreszcie zająć, bieżącymi sprawami.

* 3 grudnia we wtorek sztokholmska policja umorzyła dochodzenie w sprawie śmierci Johna P. Krassnera. Wykazano ponad wszelką wątpliwość, że popełnił samobójstwo. Sporządzono nawet stosowny dokument, a nim dzień dobiegł końca, Persson dyskretnie zdobył kopie wszystkich dokumentów z dochodzenia. Ale rzeczy osobiste Krassnera, które po nim pozostały, znalazły się poza jego zasięgiem. Ambasada USA zdążyła jej wysłać do kraju. Berga to zaniepokoiło. Pytał o jakieś zaproszenie. Nie było go ani wśród rzeczy wymienionych w protokole, ani na liście przedmiotów odesłanych do USA. Ale Perssona to nie zmartwiło. Takie śmieci zazwyczaj się potem wyrzuca, pomyślał. I to właśnie powiedział: – Takie śmieci się potem wyrzuca.

Berg skinął tylko głową, ale dla pewności poprosił o ekspertyzę jednego z konsultantów pracujących dla biura, lekarza psychiatrę. Bardzo kompetentnego specjalistę starej daty. Pomógł mu przy wielu innych sprawach. Nie zawiódł i tym razem. Z listu zostawionego przez Krassnera wynika, że był w „silnej depresji” i że „myśli samobójcze, które go od dawna nawiedzały”, były „natarczywe i miały charakter halucynacji”. Nareszcie, pomyślał Berg. Najwyższy czas odłożyć tę sprawę do archiwum.

* Na cotygodniowym spotkaniu mówiono między innymi o dość ekscentrycznym podejściu premiera do kwestii bezpieczeństwa.

– Rozmawiałem z nim o tym po ostatnim posiedzeniu rządu, tak, jak obiecałem – oznajmił minister sprawiedliwości z ledwo skrywaną dumą. – I co odpowiedział? – spytał pełnomocnik z przebiegłą miną. – Obiecał, że się nad tym zastanowi – odparł minister. – No to mamy prawdziwy postęp, naprawdę gratuluję – powiedział pełnomocnik i roześmiał się. – W takim razie nie będę panom psuł dnia i nie powiem, co mi odpowiedział, kiedy mu o tym wspomniałem. Tak więc w tej konkretnej sprawie nie udało się nic osiągnąć.

Po spotkaniu pełnomocnik wziął Berga na stronę, żeby mu zadać proste pytanie: – Jak to jest z tym Waltinem? Czy można mu w pełni ufać? Muszę coś zrobić z tym Forseliusem, pomyślał Berg z nagłą irytacją. Dłużej nie może tak być. – Domyślam się, że rozmawiał pan z Forseliusem – powiedział. Pełnomocnik wykonał niezrozumiały gest, z którego można było wywnioskować, że nie zamierza się na ten temat wypowiadać. – Wyrażę to w następujący sposób – powiedział ostrożnie Berg. – Wydaje mi się, że w tym konkretnym przypadku chodzi o brak chemii między tymi panami, a jeśli mam odpowiedzieć na to pytanie od razu, powiem tylko tyle, że do tej pory nie miałem powodów, żeby Waltinowi nie ufać. – Abstrahując od jego prywatnych dziwactw, nad którymi nie ma sensu się rozwodzić, dodał w myślach. Tym razem pełnomocnik zrobił ruch, jakby się przed czymś bronił. – Jest pan oczywiście świadom problemu strukturalnego? – Nie jestem pewien, czy rozumiem, co pan ma na myśli – odparł ostrożnie Berg.

Potem rozmawiali na tak zwanej płaszczyźnie pryncypialnej. Rozmawia się tak wtedy, gdy ktoś taki jak pełnomocnik zamierza pouczyć kogoś takiego jak Berg. Według pełnomocnika problem strukturalny Berga był logiczną konsekwencją sposobu, w jaki funkcjonował stworzony przez niego system kontroli. Kto ma kontrolować ostatniego kontrolującego w długim łańcuchu

kontrolujących? Przecież wprowadzenie ducha konkurencji, odpowiednie rozgrywanie sprzeczności istniejących w ramach danej struktury organizacyjnej czy instytucji też może być znakomitym sposobem na kontrolowanie, czym zajmują się różne sekcje biura. – A jak się to ma do kwestii zapewnienia spokoju w pracy? – odparł Berg. Pewnie tak, jak to przewidują reguły dialektyki, pomyślał. Ciekawe, czy jest komunistą. Wprawdzie w jego papierach nic o tym nie ma, ale rozumuje w sposób bez wątpienia podejrzany. – Niech pan się nad tym zastanowi – powiedział pełnomocnik, wzruszając ramionami. I nagle Berg usłyszał ostrzegawcze bicie dzwonów.

* W piątek Berg poinformował Waltina, że sprawa Krassnera została ostatecznie zamknięta, i chociaż chodziło o dość poważną wpadkę, która mogła się skończyć znacznie gorzej, Waltin przyjął to z typowym dla siebie lekceważeniem. Znowu to jego wzruszanie ramionami, pomyślał Berg. Jeśli czegoś z tym nie zrobię, to zwali mi się na głowę komisja parlamentarna do spraw służb specjalnych. – Co zamierzasz zrobić z tym dziadygą od koniaku? – spytał Waltin. – Zastanawiam się nad tym – odparł Berg. Już postanowił, że go nieco odsunie. Nie zamierzał jednak nikomu o tym mówić. Zwłaszcza Waltinowi. – Jeśli chcesz, mogę mu wysłać fakturę – powiedział Waltin i uśmiechnął się jak wilk po obfitym posiłku. – Facet kosztował mnie prawie tysiąc roboczogodzin. – Zobaczymy – odparł Berg wymijająco. – Jakoś to rozwiążemy. W najgorszym wypadku będziesz musiał zastawić zegarek, pomyślał. Następnie udzielił Waltinowi kilku ogólnych wskazówek co do dalszych działań: rozpracowywanie antydemokratycznych elementów w strukturach policji i wojska, Kurdowie i inne organizacje terrorystyczne, groźby pod adresem premiera i inne bieżące sprawy, w tej chwili najważniejsze. – Fine with me – powiedział Waltin. Uznał jednak, że ma ważniejsze sprawy do załatwienia.

*

W sobotę pełnomocnik premiera spotkał się ze swoim dawnym nauczycielem i mentorem, profesorem Forseliusem. Spotkali się podczas dorocznej kolacji bożonarodzeniowej organizowanej przez towarzystwo Turingssällskapet w siedzibie tej organizacji, Stora Sällskapet. Wprawdzie spotkanie miało charakter nieformalny, ale obowiązywały fraki, bo miano uczcić pamięć jednego z największych ludzi żyjących między tęsknotą lata a chłodem zimy, który postanowił odebrać sobie życie, gdy chłód stał się zbyt dotkliwy. Kolację tę spożywano zawsze w pierwszą sobotę grudnia, żeby wszystko odbyło się w odpowiednim czasie i z zachowaniem właściwych form. Lista gości nie zmieniła się od czasów zimnej wojny. Na początek dwa kieliszki wódki na stojąco, żeby nawet starsi profesorowie, cierpiący na reumatyzm, mogli się swobodnie trącić kieliszkami. Potem tradycyjna mieszczańska kolacja zakończona karafką portweinu krążącą wokół stołu. Na koniec kawa i kieliszek koniaku w którymś z sąsiednich pokojów. Forselius odciągnął dawnego ucznia na bok. Rozsiedli się w fotelach w miejscu, które uznali za dogodne do prowadzenia nieformalnej rozmowy na tematy objęte klauzulą tajności. – Wróciłeś do profesury? A może socjaldemokraci płacą ci tak marnie, że nie stać cię na frak? – zażartował Forselius. – Nadal jestem pełnomocnikiem, a pensja wystarcza mi na utrzymanie konia – odparł pełnomocnik. Jesteś taki jak dawniej, draniu, pomyślał z zadowoleniem, jakie czuje się zawsze po smacznej kolacji. – Musisz uważać na tych gnojków – ostrzegł go Forselius. – Bo następnym razem sam możesz wylecieć przez własne okno. – Ci, z którymi rozmawiałem twierdzą, że facet popełnił samobójstwo. Ale obiecuję, że gdy tylko zacznie się kampania wyborcza, będę na siebie uważał, pomyślał. – Oczywiście – szydził dalej Forselius. – Doradził ci ten ze złotym zegarkiem? – Popraw mnie, jeśli nie mam racji: czy to nie ty z nim rozmawiałeś? – Tak, w obecności Berga. Berg to porządny facet, trochę naiwny, jak wszyscy policjanci, ale za to prosty i uprzejmy, i lepiej z nim trzymać. Zawsze robi to, co mu się każe. No to jesteśmy w domu, pomyślał pełnomocnik. Należał do innego pokolenia niż jego mentor. – A co twoim zdaniem powinienem był zrobić? – spytał.

– Niech sztab się tym zajmie. Tak to załatwialiśmy za moich czasów. Chyba wiesz, co służba bezpieczeństwa sądzi o takich jak ty i twój szef? Kto jak nie on wie o tym najlepiej? Czasami gadasz naprawdę za dużo, pomyślał pełno-mocnik. – Dlaczegoż to, na miłość boską, służba bezpieczeństwa miałaby zabijać kogoś takiego jak Krassner? – Czasem naprawdę zaczynam się o ciebie niepokoić – powiedział Forselius i spojrzał na dawnego ucznia surowo. – Żeby się dobrać do jego papierów, przecież to oczywiste. – W jego tak zwanych papierach nie było nic konkretnego, prawie same bzdury. – To oni tak twierdzą. A co ty o tym sądzisz, jak się zastanowisz? Że to rzeczywiście kupa śmieci, pomyślał pełnomocnik, ale nie zamierzał tego mówić.

* Waltin postanowił, że i ten weekend spędzi w Sörmlandzie, w gospodarstwie odziedziczonym po ojcu. Wprawdzie mieszkanie przy Norr Mälarstrand znakomicie zaspokajało jego zwykłe potrzeby, bo włożył w nie trochę pieniędzy – między innymi w wyciszenie i technikę – ale jeśli chodzi o sprawy uczuciowe, potrzebował ściślejszej izolacji od otoczenia. Posiadłość była wygodna, położona niezbyt daleko od dróg publicznych. Ziemię i las już dawno wydzierżawił. Jak na obecne czasy płacono mu przyzwoicie. Pracownicy zatrudnieni na gospodarstwie otrzymali wymówienia i wyprowadzili się, dzięki czemu nie było tam już nikogo, kto mógłby zobaczyć albo usłyszeć coś, czego nie powinien. Waltin został więc sam, a „szkolenie” Jeanette odbywało się zgodnie z planem. Nie miała pojęcia, w co się wpakowała, ale wkrótce miała się dowiedzieć. Postrzegała więc całą tę sytuację jako rodzaj gry seksualnej, która bardziej ją pociągała, niż przerażała. Przełom w ich stosunkach nastąpił w zasadzie już w poprzedni weekend, a Waltin był dumny z genialnego posunięcia, jakie wykonał w sobotę: podarował jej torbę słodyczy. Trafiła mu się wtedy jedyna w swoim rodzaju okazja, by za pomocą brzytwy usunąć jej włosy łonowe. Teraz wyglądała już zupełnie jak należy: drobna, niewysoka, szczupłe, prawie chłopięce ciało i gładkie łono. Włosy na głowie zostawił bez zmian, ale uznał, że lepiej będzie je zapleść w dwa warkoczyki. Mała Jeanette, lat trzynaście, pomyślał z wielką miłością. Wiązał z nią wielkie nadzieje – i tylko on o tym wiedział. Udało mu się także udokumentować łączący ich związek. Miał już wystarczająco dużo sekwencji dźwiękowych i filmowych, żeby w chwilach samotności snuć fantazje i tłumić w zarodku wszelkie pokusy. Wszystko wskazywało na to, że Jeanette okaże się jedną z największych zdobyczy w jego życiu. Tymczasem Jeanette zastanawiała się, dlaczego Waltin nie potrafi uprawiać seksu jak inni

ludzie. W ten weekend więcej czasu spędziła na unoszeniu coraz bardziej czerwonych pośladków niż na oddawaniu się seksualnym rozkoszom. Była zupełnie zagubiona, a na dodatek pewien niepokój budził w niej Krassner, choć od jego śmierci upłynęło już czternaście dni. Coś się tu nie zgadza. W końcu, żeby się uspokoić, zebrała się na odwagę i zapytała o to Waltina. W najlepszym wypadku przekona go, żeby się zajął czymś innym niż jej tyłeczek.

– Jest coś, czego nie rozumiem – zaczęła z wahaniem, obdarzając go tym nieśmiałym spojrzeniem, którym posługiwała się zawsze, gdy sytuacja tego wymagała. Na przykład teraz. – Nie rozumiesz jeszcze wielu rzeczy – odparł Waltin ciepłym głosem. – Jest coś, o czym Dani... o czym opowiadał mi M’Boye tamtego wieczoru, gdy wróciliśmy do akademika i dowiedzieliśmy się, że Krassner popełnił samobójstwo. – Słucham – powiedział Waltin, a na jego gładkim i opalonym czole pojawiła się zmarszczka irytacji. Ciekawe, czy się pieprzyła z tym pierdolonym Murzynem, pomyślał. Ale ponieważ już sama myśl o tym napawała go obrzydzeniem, szybko ją odrzucił. – To znaczy wtedy, gdy rozmawiał z policjantami – dodała szybko Jeanette. – Chodzi mi o Wiijnbladha z laboratoium i tego obrzydliwego grubasa z wydziału zabójstw. Z jakiegoś powodu, którego Jeanette nie rozumiała, zmarszczka na czole Waltina wygładziła się, a on sam nagle zaczął wyglądać na zaciekawionego i zadowolonego. – Słucham – powtórzył.

Daniel spóźniał się na spotkanie. Mieli się spotkać o siódmej, ale pojawił się dopiero kwadrans po. Przy wejściu do akademika natknął się na Krassnera, który szedł do swojego pokoju. Mogło być dziesięć, może dwanaście po siódmej. Krótko mówiąc, czas ten nie pokrywał się z godziną, o której zaplanowano przeszukanie jego pokoju.

– Słuszne wnioski – pochwalił ją Waltin. – Mieliśmy więcej szczęścia niż rozumu. Potem wyjaśnił jej, że jego człowiek postąpił wbrew instrukcji i przystąpił do akcji już za dwadzieścia siódma, kiedy M’Boye był jeszcze w swoim pokoju. Pokój Krassnera był niewielki i nie było w nim nic ciekawego, więc przeszukanie zaplanowane na godzinę udało się zakończyć w trzydzieści minut. – Całe szczęście, że na siebie nie wpadli – powiedziała Jeanette i bardzo jej ulżyło.

– Musieli się minąć o nie więcej niż kilka minut – zgodził się Waltin i spojrzał na nią z pożądaniem.

Niezłe podejście, kolego Hedberg, ale mnie nie oszukasz, pomyślał Waltin. I nagle naszedł go taki sam dobry humor jak wtedy, gdy na stacji metra w Östermalm zupełnie przypadkiem popchnął swoją matkę, a ona stoczyła się na tory. Pięć minut później wszystko było jak zwykle. Pilnuj się, kolego Hedberg, pomyślał z zadowoleniem Waltin, energicznie penetrując od tyłu małą Jeanette. Jednocześnie wsłuchiwał się w zduszone dźwięki dochodzące spod profesjonalnie założonego knebla. Co tu się dzieje?, pomyślała Jeanette, bo mówić przecież nie mogła.

XIII Pozostał tylko chłód zimy Sztokholm w grudniu Wtorek, 10 grudnia Nareszcie w domu, pomyślał Johansson, wysiadając z samolotu. Jak przyjemnie po dziesięciu dniach poczuć ojczystą ziemię pod stopami. Wiklander wykorzystał swoją legitymację służbową i czekał na niego już przy taśmie z bagażami, żeby mu pomóc nieść walizki. Reszta przebiegła w koleżeńskiej atmosferze, jak zawsze, gdy policjant spotyka się z celnikiem. Kwadrans później Johansson siedział w służbowym samochodzie i jechał do miasta. – Jak podróż? – spytał Wiklander, przemykając z jednego pasa autostrady na drugi. – W porządku – odparł Johansson. – Jedzenie smaczne, a przy okazji nauczyłem się paru rzeczy, o których nie miałem pojęcia. I takich, o których postaram się jak najszybciej zapomnieć. – Miałem wczoraj dyżur – powiedział z niewinną miną Wiklander. – Dzwoniła jakaś amerykańska policjantka. Za wszelką cenę chciała się z panem skontaktować. – A jak się nazywała? – spytał Johansson, choć znał odpowiedź. – Detektyw porucznik Jane Hollander z policji stanowej w Nowym Jorku. Miała miły głos. – Aha, ona. Tak, rozmawiałem z nią przed wyjazdem. Przez telefon – dodał zupełnie niepotrzebnie. Zaczynasz tracić panowanie nad sobą, Lars, pomyślał. – Miała miły głos – powtórzył obojętnym tonem Wiklander. Przez telefon, oczywiście, dodał w myślach. – Uczestniczyła w kursie organizowanym przez FBI – skłamał Johansson. – Zrobiła na mnie miłe wrażenie – upierał się przy swoim Wiklander. – Taka sobie. Faktycznie, była miła, ale w Szwecji mamy lepsze – stwierdził, a w jego

głosie zabrzmiała nutka norrlandzkiego akcentu. – Czy w czasie mojej nieobecności w starej, dobrej Szwecji wydarzyło się coś ciekawego?

Wiklander odparł, że niezbyt wiele. Na pierwsze miejsce w lidze hokejowej wysunęła się drużyna z Färjestad, po tym, jak spuściła lanie tym z Brynäs, co dla niego, urodzonego w Värmlandzie, było szczególnie krzepiące. Poza tym nic ważnego. – W zasadzie zdarzyło się tylko to – stwierdził Wiklander. – Poza tym Edberg pokonał Matsa Wilandera w finale Australian Open, ale o tym już pan chyba słyszał. Nie, pomyślał Johansson, a teraz, gdy już się dowiedziałem, postaram się o tym jak najszybciej zapomnieć. – A jaką mieliście pogodę? – Zimno – odparł Wiklander i wymownie potrząsnął ramionami. Jest naprawdę zimno. Meteorolodzy twierdzą, że to będzie wyjątkowo mroźna zima, pomyślał. – Chciałbym cię prosić o przysługę – powiedział Johansson, który myślami przebywał gdzie indziej. – Słucham. – To dość delikatna sprawa. Chodzi o coś, co ma związek ze Sztokholmem – sprecyzował, jakby chciał podkreślić, że sprawa naprawdę jest delikatna. A potem jeszcze raz podkreślił, że mieszanie się w tę sprawę jest naprawdę ryzykowne, zwłaszcza że on i Wiklander pracują w wydziale kryminalnym. – Rozumiem, jasne – odparł Wiklander i uśmiechnął się szeroko. – Co tym razem znaleźli? – Sprawa jest już zakończona, uznano to za samo-bójstwo. – Podejrzewa pan jakieś brudne gierki? – Właściwie to nic nie podejrzewam. To raczej przeczucie. – Dobrze pana rozumiem – odparł Wiklander i skinął głową. Podejrzewa, że to zabójstwo, a to niedobrze, bo Johansson to Johansson. Nieźle, pomyślał. Johansson był dla niego wzorem, zarówno pod względem duchowym, jak i zawodowym.

Johansson ocenił wysokość stosu dokumentów leżącego na biurku i doszedł do wniosku, że opis przedstawiony mu przez Wiklandera jest w dużej mierze praawdziwy. Mimo że nie było go w pracy dziesięć dni, świat się nie zawalił. Jeśli chodzi o skandal z ofiarami zabójstw, które portier znalazł w windzie, Ministerstwo Sprawiedliwości zadziałało w nietypowym dla siebie tempie i udzieliło reprymendy typu wprawdzie – ale. Ukarani nie mieli więc powodu do narzekań i sprawa rozeszła się po kościach. Niestety pojawił się nowy problem. Tym razem chodziło o policjanta z jego wydziału. Podczas imprezy dla pracowników jednego z wydziałów któryś z komisarzy próbował zgwałcić kobietę, pracownicę cywilną. Ten, kto to zgłosił, zrobił to anonimowo – jak zwykle, pomyślał Johansson z westchnieniem ulgi – ale na pewno był to ktoś z tego biura. Domniemany sprawca za namową szefa poszedł na zwolnienie, a rzekoma ofiara nie chciała się nawet w tej sprawie wypowiadać. Aby dochodzenie mogło być obiektywne, sprawę przekazano prokuraturze wojewódzkiej w Göteborgu, dzięki czemu na razie nie wypłynęła do mediów. Johansson miał nadzieję, że jeśli się to stanie, jego już tu nie będzie i sprawą zajmie się jego następca. Dziesięć dni, pomyślał z nadzieją. Potem weźmie urlop, od Bożego Narodzenia aż do Trzech Króli, a po powrocie wysprząta swój pokój i przeniesie się na spokojniejsze stanowisko, do wydziału kadr Komendy Głównej. A wtedy od czasu do czasu będę miał czas na kolację z dawnymi kolegami, pomyślał. Oczyma wyobraźni widział już, jak w knajpie wraz z kolegą wznoszą toast kieliszkami ciotki Jenny.

Na obiad zjadł tylko kanapkę i popił ją filiżanką kawy. Potem zaczął odczuwać skutki różnicy czasu i podróży samolotem. Wprawdzie lecąc do Szwecji, przespał się dwie godziny i była dopiero druga po południu, ale po długim i pracowitym dniu nagle bardzo zachciało mu się spać. – Pojadę już do domu i prześpię się, zanim padnę – powiedział do sekretarki. – Proszę mi zamówić taksówkę. Zobaczymy się rano. W jego mieszkaniu przy Wolmar Yxkullsgatan wszystko wyglądało jak dawniej. Sąsiad podlewał kwiatki, karmił dwie rybki w akwarium i odbierał pocztę. Na stole piętrzył się ogromny stos gazet, ale one mogą poczekać. Wszedł, postawił walizki w przedpokoju, poszedł do sypialni, rozebrał się, wsunął pod kołdrę i natychmiast zasnął. Obudził się o ósmej wieczorem i czuł się naprawdę rześki. Był też bardzo głodny, chociaż zawartość lodówki nie napawała zbytnim optymizmem. Piwo, woda mineralna i zbyt dużo wódki, pomyślał ponuro. Co tu zrobić? Anna Christina Warg (1703–1769), znana jako Cajsa lub Kajsa Warg, autorka książki kucharskiej zaliczanej dziś do najbardziej znanych w historii Szwecji (przyp. tłum.) Najpierw chciał się ubrać i zejść do knajpy, ale w końcu wszedł pod prysznic i pozwolił, żeby woda spływała po nim przez jakiś czas. Stał tak, aż mózg zaczął funkcjonować sprawniej. Godzinę później kłopot miał z głowy. Musi tylko dokładniej przeszukać lodówkę, zamrażarkę i

spiżarnię, postarać się myśleć bardziej kreatywnie, podejść do sprawy praktycznie – jak Kajsa Warg*. Nastawił ekspres do kawy i w nagrodę nalał sobie pełen kieliszek koniaku. Na początek kanapka z chrupkiego chleba z jajkiem i anchois. Do tego kilka plasterków fileta z łosia, które szybko rozmroził w mikrofali, a potem przyrządził w brytfance, dzięki czemu zachowały czerwony kolor i soczysty smak. Dodał do tego smażone ziemniaki i domowej roboty masło czosnkowe. Przygotował klasyczny szwedzki posiłek, godny prawdziwego mieszkańca Norrlandu, który wrócił na łono rodziny po przygodach za granicą. Potem wyciągnął z gniazdka kabel od telefonu, żeby nikt mu nie przeszkadzał, wziął kawę, koniak i stos gazet i rozsiadł się wygodnie na kanapie, żeby wyrobić sobie własne zdanie o tym, co się wydarzyło w kraju pod jego nieobecność. Drużyna hokejowa z Färjestad zdobyła dużą przewagę w lidze, a w całym kraju utrzymują się silne jak na tę porę roku mrozy. Zdarzały się dni, kiedy notowano w Sztokholmie od minus dziesięciu do minus dwudziestu stopni. Poza tym wszystko toczyło się normalnym trybem. Handel w okresie przedświątecznym bił kolejne rekordy. Zgodnie wypowiadali w tej kwestii handlowcy i klienci, choć oczywiście mogłoby być lepiej. Z niezwykłym optymizmem wypowiadał się minister finansów: w wywiadzie stwierdził, że Szwecja powoli wydobywa się z pułapki zadłużenia, do której zapędziły ją szaleńcze rządy poprzedniej, mieszczańskiej koalicji. Minister finansów cieszył się dużą popularnością i być może właśnie to wyjaśnia, dlaczego rządzącą partię ludzie oceniają tak dobrze. Według grudniowych badań przeprowadzonych przez SIFO socjaldemokraci cieszą się czterdziestoprocentowym poparciem, co oznaczało wzrost o jeden punkt procentowy w porównaniu z poprzednim miesiącem. Jednocześnie większość zwolenników partii okazywała „całkowity albo częściowy brak zaufania” dla przywódców partii i dla premiera. Biedny dupek, nie jest mu łatwo, pomyślał Johansson ze współczuciem, choć takiej postawy na pewno nie prezentowali wszyscy policjanci w kraju. Reportaże, analizy polityczne, artykuły redakcyjne, kultura, felietony i wszystkie pozostałe teksty miały jedną wspólną cechę: mówiły o niedoskonałościach charakteru premiera i jego ludzkich ułomnościach. Podczas krótkiej nieobecności Johanssona w kraju premier „musiał zapłacić karne odsetki od niezadelarowanego dochodu”, „swoją arogancją poważnie zaszkodził współpracy krajów skandynawskich”, „wygłaszał opinie całkowicie obce demokratycznemu światopoglądowi związków zawodowych”, a gdy zażądano od niego informacji na temat haniebnego traktowania dysydentów przez władze Rosji, „wypowiadał się niejasno”. Poza tym nawoływał do „walki z panoszącymi się pracownikami urzędów skarbowych”. Robił to podczas lunchu, rozmawiając z grupą dziennikarzy o zwrocie, jaki się dokonał w sprawie o jego własne niezapłacone podatki. Ale tym razem wieczorne gazety – choć wszystkie inne wypowiedzi nagrodziłyby owacją na stojąco – już następnego dnia zmusiły go do wycofania się z tej wypowiedzi. „Niemądry żart na prywatnym i nieformalnym spotkaniu”, bił się w piersi.

Jak on sobie z tym wszystkim radzi?, zastanawiał się Johansson. Jedynym pocieszeniem w tej sytuacji może być fakt, że innym też nie jest łatwo. Państwowa komisja wyborcza odrzuciła kandydaturę przewodniczącego partii Centrum na sześć miesięcy przed posiedzeniem, co dodatkowo zmartwiło Johanssona, i to z dwóch powodów. Po pierwsze obaj pochodzą z prowincji Ångermanland, a Johansson twierdził, że w polityce jest za mało ludzi z tamtych stron. Po drugie uważał go za porządnego człowieka. Wprawdzie nigdy nie poznał go osobiście, ale widział go w telewizji i nie trzeba być policjantem, żeby stwierdzić, że to miły, uczciwy i dobry człowiek. W odróżnieniu od wielu innych ludzi zajmujących się polityką, pomyślał Johansson. Był wyraźnie zirytowany, choć nigdy nie przyszłoby mu na myśl, żeby głosować na partię Centrum. Wystarczy, że głosują na nią inni członkowie jego rodziny. Ten kraj stacza się coraz niżej, pomyślał ponuro i pocieszył się kolejnym kieliszkiem koniaku. Natomiast w tak zwanym sektorze kultury sytuacja była bardziej zagmatwana, ale już na pierwszy rzut oka trudno było zrozumieć, o co chodzi. W kinach rekordy biła komedia Sällskapsresan 2. Wyświetlano ją już czwarty tydzień. Obejrzało ją ponad milion osób, podczas gdy drugi pod względem pozycji reżyser w kraju ma kłopoty ze sfinansowaniem następnego filmu. Premierę Jeziora łabędziego w sztokholmskiej operze trzeba było przełożyć na inny termin, bo jeden z tancerzy złamał nogę. Natomiast w księgarniach najlepiej sprzedają się książki Sidneya Sheldona i sióstr Collins. Liczba sprzedanych przez nich egzemplarzy jest większa niż „liczba sprzedanych książek prawie wszystkich poważanych pisarzy razem”. W tekście poświęconym nowej biografii Hjalmara Brantinga recenzent stwierdził, że wprawdzie Branting był nie tylko „mocnym i uczciwym człowiekiem”, ale także „prawdziwym humanistą”, ale „w dzisiejszych czasach nie mógłby zostać politykiem z powodu nałogu alkoholowego, nocnego trybu życia i romansów z kobietami”. Ci porządnisie od kultury nie czytają chyba swoich własnych gazet, pomyślał obojętnie Johansson i otworzył gazetę na stronach poświęconych gospodarce. Wszystko po staremu. Dyrektorzy jak zwykle wypłacają sobie wysokie wynagrodzenia, podczas gdy ci, którzy nie mogą tego robić, dystansują się od takich zachowań. Wartość akcji firmy Fermenta jak zwykle idzie ostro w górę. Pojawiły się też opinie poważnych analityków finansowych. Wprawdzie „kurs przekroczył poziom dwustu koron i nie można wykluczyć niewielkiego tąpnięcia”, ale ponieważ Fermenta nie jest „finansową efemerydą”, tylko „firmą, która w niedalekiej przyszłości stanie się czołowym światowym producentem leków”, wniosek, jaki można wyciągnąć z tej sytuacji, jest oczywisty dla wszystkich, którzy się na tym znają: „nadal należy kupować, mimo niedawnej nagłej, nadzwyczajnej zwyżki kursu”. Najwyższy czas pozbyć się tych papierów, pomyślał Johansson. Kilka miesięcy wcześniej zainwestował w ich akcje trochę pieniędzy. Kosztowały wtedy dziesięć koron za sztukę. Najwyższy czas iść spać, dodał w myślach, bo znowu zaczął odczuwać skutki różnicy czasu. Dawała o sobie znać potężnymi ziewnięciami.

Krassner może poczekać, pomyślał, myjąc zęby. Walizki rozpakuję jutro, bo oprócz

dokumentów Krassnera są w nich tylko ubrania do prania. Jeśli chodzi o dokumenty, to miał niejasne przeczucie, że wie, co w nich znajdzie, i dlatego coraz mniej mu się chciało z nimi zapoznawać. Zobaczymy, czego się dowie Wiklander, postanowił i poprawił poduszkę pod głową. Minutę później spał. Jak zwykle na prawym boku, z prawą ręką pod poduszką.

Środa, 11 grudnia Zegar biologiczny Johanssona był zupełnie rozregulowany. Zazwyczaj budził się około szóstej rano, ale dochodziła dopiero czwarta, a on wciąż był rześki i miał ochotę na śniadanie. Najpierw wziął prysznic i ubrał się, ale na tym jego pomysłowość się skończyła. Jedyne jajko, jakie miał w lodówce, zjadł wczoraj, a resztki fileta w puszce po anchois nie za bardzo go kusiły o tak wczesnej porze. Musiał się zadowolić kawą i kilkoma kromkami chrupkiego chleba z masłem. Jedząc śniadanie, czytał poranną gazetę. Cholera, pomyślał i zerknął na zegarek. Dopiero wpół do szóstej, a on już prawie nauczył się na pamięć aktualnego numeru „Dagens Nyheter”. Był tak zdesperowany, że zaczął nawet przeglądać strony z informacjami sportowymi.

Zaczął się zastanawiać, czy nie powinien rozpakować walizek, wyjąć brudnych ubrań i przynajmniej rozłożyć dokumentów Krassnera na biurku. Ale zrezygnował z tego pomysłu i szybkim krokiem poszedł do pracy. Na dworze panował chłód, w powietrzu czuć było lekką wilgoć. Mróz szczypał w nos i policzki. Kiedy tuż po szóstej wszedł do budynku przy Pohlemsgatan, strażnik się zaniepokoił. – Czy coś się stało? – spytał. – Kto rano wstaje, temu Pan Bóg daje – odparł Johansson z udawaną serdecznością, choć burczało mu w brzuchu i wiedział, że dopiero za godzinę będzie mógł zaspokoić głód w kawiarni przy basenie.

Kiedy tuż przed ósmą do biura przyszła jego sekretarka, zdążył już zrobić porządek na swoim biurku. Stał na nim kalendarz z pustymi kartkami. Miał przed sobą cały dzień i zamierzał poświęcić go na pogawędki z kolegami urzędującymi na tym samym piętrze. Pod warunkiem że nie zdarzy się nic, co będzie wymagało jego natychmiastowego zaangażowania. Ale dlaczego miałoby się cokolwiek zdarzyć? Przecież do tej pory nic takiego się nie zdarzało, pomyślał i skinął przyjaźnie głową sekretarce. – Czy może mi pan poświęcić kilka minut? – spytała.

Widząc jej zbolałą minę, od razu się domyślił, o co chodzi. Teraz żałuje, pomyślał. – Jasne – odparł. – Chodźmy do mojego gabinetu. Tam porozmawiamy.

Dopiero po pięciu minutach wydusiła, że żałuje. – To oczywiste, że zostanie pani na tym stanowisku – zapewnił ją Johansson. – Kto wie, jak długo zostanę w dziale kadr. Sam tego nie wiem. Te kobiety, pomyślał. – Proszę mi dać znać, jeśli ktoś przyjdzie pani do głowy – powiedział. – Nie oczekuję cudów. Wystarczy, żeby była przynajmniej w połowie tak dobra jak pani – dodał, a w jego głosie pojawiła się nutka norrlandzkiego akcentu. Nieważne, pomyślał, gdy wyszła.

Potem przez godzinę odwiedzał starych kolegów i rozmawiał z nimi o różnych sprawach, głównie o przestępcach, tych dawnych i dzisiejszych. Tuż przed piątą wrócił do gabinetu i zadzwonił do swojego doradcy z sekcji notarialnej jednego z banków. – Proszę sprzedać wszystkie moje akcje Fermenty – powiedział. Doradca wił się jak węgorz, ale Johansson, czuły na punkcie swoich pieniędzy, pozostał niewzruszony. – Chce pan, żebym ich nie sprzedawał? – spytał. – Mam przed sobą ostatnie notowania naszych analityków i wygląda na to, że czeka nas stały i znaczny wzrost. Zdecydowanie odradzają sprzedaż akcji. Przeciwnie, rekomendują ich zakup, nawet na obecnym poziomie. Ciekawe, czy to ten sam facet, który trzy miesiące temu doradzał mi, żebym tych akcji nie kupował, pomyślał Johansson. Choć to prawda, wtedy można je było kupić za ułamek dzisiejszej wartości. – Okej – powiedział Johansson ciężkim głosem. – W takim razie zrobimy tak: proszę sprzedać wszystkie moje akcje Fermenty i zadzwonić do mnie, kiedy transakcja zostanie zrealizowana. – Rozumiem – odparł doradca. Przez blisko pół minuty mruczał coś obok słuchawki.

– Wspaniale. Chyba pan pamięta, co mawiał stary Ford? – Nie – odparł doradca. Nadal czuł się urażony. – Zysk to zysk – zakończył Johansson i odłożył słuchawkę.

No dobrze, pomyślał. I co teraz? Spojrzał na zegarek i odchylił się na krześle. Jest dopiero dziesiąta, a on nie ma już nic do roboty. Na chwilę zaświtał mu pomysł, żeby dryndnąć do Wiklandera i zaoferować mu pomoc. Ale od razu go odrzucił, bo osobom na jego stanowisku coś takiego nie przystoi, zwłaszcza że gra jest niewarta świeczki. Niezadowolony bębnił palcami po blacie. Dała o sobie znać natura policjanta. Nie chciał się poddać. Nagle zatęsknił za czasami, gdy był tajniakiem. Co ten palant napisał w tym liście? Że dostał adres od znanego szwedzkiego dziennikarza? Przyszło mu do głowy tylko jedno nazwisko, więc z braku innych zajęć postanowił rozwikłać tę zagadkę.

Wprawdzie redaktor Wendell był zaskoczony telefonem od Johanssona, ale schlebiało mu, że go zaprosił na lunch. – Ma pan jakąś ciekawą sprawę? – spytał z ciekawością. Wiedział, że Johansson zawsze prowadzi sprawy większego kalibru. – Raczej nie – odparł Johansson. – Pomyślałem, że miło byłoby się spotkać. Dawno się nie widzieliśmy. – Rozumiem. Porozmawiamy o tym przy stole. Nie sądzę, pomyślał Johansson, ale tego już nie powiedział.

Prawdziwi policjanci nie cierpią dziennikarzy i Johansson nie był wyjątkiem. Wyjątkiem był natomiast Wendell, a Johansson traktował go wyjątkowo już od wielu lat, od czasów, kiedy zaczął się wspinać na szczyt piramidy i potrzebował kogoś takiego. Wymieniali się informacjami i ta współpraca cały czas przynosiła im obu korzyści. Wendell był jedynym dziennikarzem znającym domowy adres Johanssona, ale wykorzystywał tę wiedzę tylko wtedy, gdy chciał mu wysłać dyskretną przesyłkę, i dla własnych potrzeb. Okazało się jednak, że złamał przyrzeczenie i zdradził adres Krassnerowi, a ponieważ Johansson nie miał ochoty się przeprowadzać z powodu gadatliwości Wendella, musiał się z nim spotkać i ostrzec, że nie życzy sobie w przyszłości podobnych sytuacji.

Poza tym nic przeciwko niemu nie miał. Był porządnym człowiekiem i podobnie jak Johansson znajdował upodobanie w dobrym jedzeniu, napojach i kobietach. Podobnie jak Johansson od lat chodził do ulubionej włoskiej knajpy. Kelner przyniósł im tacę z włoskimi wędlinami. Potraktowali je jako przekąskę przed głównymi daniami. Najpierw interesy, pomyślał Johansson. Pochylił się i uprzejmie skinął głową. – Czy znasz amerykańskiego dziennikarza o nazwisku Krassner? – spytał. Wendell spojrzał na niego czujnie. Po chwili przytaknął. – Spotkałem go kilka razy w klubie prasowym przy Vasagatan. Zajmował się tu jakąś robotą, pisał książkę, ale nie widziałem go już od dawna. Musiał chyba wrócić do Stanów. Faktem jest, że przy jakiejś okazji rozmawialiśmy o tobie. Johansson ruchem głowy dał znak, żeby mówił dalej. – Nie pamiętam, jak rozmowa zeszła na twój temat. Wydaje mi się, że spytał mnie, czy znam w Szwecji jakichś uczciwych gliniarzy. Wendell uśmiechnął się lekko i uniósł szklankę z piwem, a potem wypił spory łyk. – I co mu odpowiedziałeś? – Z tego co pamiętam, to musiałem chyba powiedzieć, że znam kogoś takiego. Wymieniłem twoje nazwisko. Tak, na pewno. Coś mniej więcej w tym stylu, że pojawiasz się w mediach jako bojownik sprawiedliwości. – A dlaczego Krassner potrzebował kogoś takiego jak ja? Szukał jakichś informacji? Wendell niepewnie potrząsnął głową. – Nie sądzę. Mówiąc między nami, to tajemniczy typ. Nigdy nie udało mi się dowiedzieć, czym się zajmuje, poza tym, że chodzi o wyciągnięcie na światło dzienne czegoś naprawdę poważnego. – Ze współczuciem potrząsnął głową. – Zgłosił się do ciebie? Na twoim miejscu postępowałbym z nim ostrożnie. – Napisał do mnie podejrzany list. W sumie niewiele z niego zrozumiałem, ale ponieważ na kopercie był mój adres domowy, pomyślałem, że warto zapytać. Wendell potrząsnął głową w obronnym geście. – To nie ja – powiedział. – Nigdy by mi nawet do głowy nie przyszło, żeby mu podać twój adres. Dostał tylko adres komendy, wydziału kryminalnego Komendy Głównej. Pamiętam, że powiedziałem mu, że adres można znaleźć w książce telefonicznej.

Ciekawe, pomyślał Johansson. Potem nie rozmawiali już o Krassnerze. Jedli makaron z gotowaną cielęciną. Na deser zamówili tiramisu. Pili piwo i wino. Kawy Wendell jak zwykle nie chciał. – Mam kłopoty z pęcherzem – powiedział nagle Wendell i uśmiechnął się przepraszająco. – Może napijemy się po szklaneczce grappy? Zdjął marynarkę i powiesił ją na oparciu krzesła. Ledwie zniknął za drzwiami toalety, Johansson włożył rękę do kieszeni jego marynarki i wyjął notes z telefonami. Ułożone alfabetycznie, zapisane eleganckim pismem. Pod literą J znalazł swój adres domowy, adres biura i numery wszystkich swoich telefonów. Elementy układanki powoli zaczynają trafiać na swoje miejsce, pomyślał. Włożył notes z powrotem do kieszeni i poszukał wzrokiem kelnera. – Czy mogę poprosić o grappę? – powiedział, a gdy wrócił Wendell, zaczęli rozmawiać o czym innym. O Krassnerze już nie wspominali.

Skończyło się całkiem przyjemnie. Johansson nalegał, że to on weźmie rachunek, a gdy zapłacił, podkreślił to w ten sposób, że zostawił go na stoliku. Potem przeprosił i wyszedł do toalety, a wtedy Wendell jak zwykle schował rachunek do kieszeni. Niech gazeta go rozliczy. Trzeba mu uczciwie przyznać, że na odwrocie nigdy nie zapisywał nazwisk informatorów. Jak zwykle dbał o własne interesy. Zbliżało się Boże Narodzenie, a przecież w tym wypadku na biednego nie trafiło.

Kiedy się rozstali, Wendell wrócił do redakcji, a Johansson zamówił taksówkę i pojechał do domu. Wkrótce będą święta, ale nie zamierzał wracać do biura, żeby zionąć na kolegów piwem, winem i grappą. Może wypada innym, gdzie indziej i według innych zasad niż te, które on sam wyznaje. W końcu postanowił rozpakować walizki. Odłożył na bok brudne ubrania i wrzucił je do dwóch koszy na pranie stojących w łazience. W garderobie powiesił to, czego nie musiał prać, a na biurku rozłożył prezenty na gwiazdkę. Zostały mu jeszcze dokumenty Krassnera. Niechęć do tej sprawy nie opuściła go po rozmowie z Wendellem. Kiedy w hotelu w Nowym Jorku pakował walizki, wszystkie papiery włożył do plastikowej torby. Wcześniej trzymał w niej buty, które sobie tam kupił. I co ja mam teraz zrobić?, pomyślał, ważąc torbę w ręce. Najwyżej kilogram. Nadal miał nieprzyjemne przeczucie, że jeśli tylko zdecyduje się je przeczytać, na pewno coś znajdzie. Nie chciał ich wieźć do biura, bo niby po co, a poza tym były jego prywatną własnością. Otrzymał je od osoby, która odziedziczyła je po Krassnerze, i można było uznać, że wszedł w ich posiadanie

legalnie. No to mamy problem, pomyślał, a ponieważ w dokumentach nie było nic na jego temat, doszedł do wniosku, że mogą poczekać. Zabiorę je ze sobą, jak będę jechał na święta do brata, postanowił. Przeczytam je w ciszy i spokoju, bo jak już mam to zrobić, zrobię to porządnie. Niech tak będzie, zdecydował. Zwinął torbę i odłożył ją na półkę w gabinecie. Leżała obok książek, które też chciał zabrać, żeby mieć co czytać w czasie świąt. Znalazł to, czego szukał, Miał szczęście – teraz już mu nie uciekną. Wystarczy tylko poczekać, aż znajdzie czas, żeby się zabrać się do lektury. Ktoś, kto ma szczęście i znajduje to, czego szuka – a przecież wśród archiwistów przeważają ludzie mający powołanie do tego zawodu – przeżywa coś wspaniałego i niezwykłego. Istnieje nawet słowo na oznaczenie tego zjawiska, a mianowicie Finderglück. Jest to słowo niemieckie i nie można go przetłumaczyć wprost. Oznacza kogoś, kto ma na tyle dużo szczęścia, że jego poszukiwania kończą się sukcesem. Nie oznacza natomiast, że taki ktoś staje się wtedy szczęśliwy, bo ktoś taki prawie nigdy nie bywa szczęśliwy. Tak więc zawodowego archiwisty reakcja Johanssona wcale by nie zdziwiła. Człowiek, który znajduje to, czego szukał, jest świadom uczuć, które na niego spadają, gdy doznaje tej niezwykłej łaski. Są to uczucia ambiwalentne, taki ktoś waha się, ma duchowego kaca, a w trudniejszych przypadkach odczuwa nawet strach i żal. Bywa i tak, że to, co znajduje, dowodzi, że jego teorie i hipotezy były błędne. Wprawdzie Johansson nie zajmował się badaniem archiwów, ale w ciągu wszystkich tych lat, kiedy pracował jako śledczy, setki godzin poświęcił na tak zwany wywiad wewnętrzny, to znaczy poszukiwał prawdy lub śladów prawdy w rejestrach policyjnych – i nie tylko. Wiedział więc doskonale, co czuje człowiek, gdy jego poszukiwania kończą się sukcesem i wtedy, gdy kończą się porażką. Kiedyś znalazł w ten sposób mordercę, ale ponieważ ofiara zbrodni była prawdziwym bydlakiem, a sprawca zwykłym, spokojnym obywatelem, przeklinał mieszaninę intuicji i dokładności, która przywiodła go tam, gdzie wszyscy koledzy zgubili trop. Nie musiał wtedy prawie wcale opuszczać swojego pokoju, podczas gdy jego koledzy jak zwykle węszyli w terenie.

Nie uciekniesz od tych papierów, powiedział do siebie i skinął głową na potwierdzenie. Poza tym z powodu zmiany czasu i ciężkostrawnego włoskiego jedzenia musi się zdrzemnąć. Na dodatek musiał za nie zapłacić z własnych pieniędzy. Niezbędne zakupy już zrobił w drodze do domu.

Kiedy się obudził, była dopiero siódma wieczorem, ale czuł się rześki i miał jasny umysł. Nawet nie myślał o Krassnerze i jego dokumentach. Poza tym kiedy stał pod prysznicem, zadzwonił Jarnebring, a ponieważ zbliżało się Boże Narodzenie, Johansson zaprosił go na kolację do swojej ulubionej knajpy. Jarnebring nie miał nic przeciwko temu i zaproponował, żeby zamówić ten sam zestaw co poprzednio, żeby niepotrzebnie nie ryzykować. Tak oto niecałą

godzinę później siedzieli przy stoliku, wznosząc toasty kieliszkami ciotki Jenny. Ich wzrok przykuwał smaczny zapiekany tost z sardelą, pomidorami, bazylią i mozzarellą. – Wyśmienite – stwierdził Jarnebring, a gdy wypił kieliszek wódki, zaczął wydawać pełne zachwytu odgłosy. – Ci makaroniarze to nie to samo co kolorowi. Faktycznie, pomyślał Johansson. Włosi nigdy nie wpadliby na pomysł, żeby podać gotowaną kiełbasę ze słodkim białym pieczywem i sałatką z raków. – No to opowiadaj – powiedział Jarnebring, połykając kolejny kawałek tosta, a jednocześnie dał do zrozumienia, że kieliszek jest pusty. – Spare me no details, jak mawiał Humphrey Bogart.

Johansson opowiedział mu o wizycie w FBI i o spotkaniu z policjantami z Nowego Jorku, ale ani słowem nie wspomniał o spotkaniu z byłą dziewczyną Krassnera, a tym bardziej o papierach, które mu zostawił. – Dałeś sobie spokój z tym walniętym Amerykaninem? – spytał Jarnebring. – Taak – odparł Johansson. – Odłożyłem sprawę ad acta, chociaż jeszcze wczoraj próbowałem dociec, skąd miał mój domowy adres. Muszę przyznać, że miałeś rację. Dostał go od jednego z naszych szwedzkich młodych talentów. Dzisiaj z nim o tym rozmawiałem. Krassner chciał prawdopodobnie nawiązać kontakt ze szwedzką policją. Nie wiem tylko po co, ale wszystko na to wskazuje. – Tacy jak on zawsze się o to starają. Pieprznięci durnie – żachnął się Jarnebring. Nienawidził dziennikarzy. – Powinieneś dać po gębie temu, który mu podał twój adres. – Zamiast wymierzać mu karę, zlitowałem się nad nim – odparł Johansson z lekkim uśmiechem. – Na razie facet żyje. A co słuchać u ciebie? Jeśli chodzi o sprawy prywatne, w życiu Jarnebringa zaświeciło słońce. Policjant z uszkodzonym ścięgnem Achillesa wraca do zdrowia i po świętach pojawi się w pracy, na pół etatu. Drugą połówkę etatu przejmie ktoś inny, dzięki czemu Jarnebring będzie mógł się zająć bardziej konkretną robotą. Poza tym partnerka życiowa – bo tak ją chyba może nazwać, skoro prawie cały czas u niej mieszka – okazywała mu w ostatnim czasie niezwykłą łagodność i dobroć. Miłą niespodziankę sprawił mu też Hultman. Nie tylko odwiedził go ze skrzyneczką tego i owego, ale także wykazał się dobrym smakiem i wybrał kilka różnych likierów i innego świństwa, którym tak się zachwycają kobiety. W skrzyneczce znalazł się też ulubiony bourbon Jarnebringa. O tym jednak Johanssonowi nie powiedział. Co prawda był jego najlepszym przyjacielem, ale w sferach, w których się obracał, pełno było rzeczy, o których wolał nie wiedzieć. Wybrał inne rozwiązanie: zaprosił go na skromną kolację wigilijną.

– Co byś powiedział na najbliższy czwartek? Ja i moja pani mamy wtedy wolne. Kupiłem już zapas Ålborga i Löjtensa – zachęcał. – Pasuje mi – odparł Johansson, bo rzeczywiście tak było. – Moja pani ma cholernie atrakcyjną przyjaciółkę – dodał Jarnebring. Nie wiadomo dlaczego pochylił się nagle nad stołem i zaczął mówić ściszonym głosem: – Też policjantka, teraz pracuje w Norrmalm. Co ty na to? – Może być. Brzmi nieźle. Znam ją? – Chyba nie. Przenieśli ją dwa miesiące temu. Pracuje w Skövde w policji porządkowej. Pyszna dziewoja, bezdzietna, niezwiązana na stałe. – A ile ma lat? – Nooo... – zaczął Jarnebring i wzruszył ramionami. – ... mniej więcej tyle co moja. Jest w kwiecie wieku. Ach, więc o to chodzi, pomyślał Johansson i nie wiadomo dlaczego nagle stracił humor. Może z powodu paska, który zaczął go uwierać, a może z powodu niedojedzonego, choć w gruncie rzeczy niezwykle smacznego steku wieprzowego z sosem i kaszą kukurydzianą. Jakiś powód musiał być. – Myślę, że będzie miło – powiedział. Rano muszę się wybrać na pływalnię, pomyślał i odsunął talerz. – Jak już nie możesz, to ja dokończę – powiedział Jarnebring i spojrzał na jego talerz łakomym wzrokiem.

Siedzieli i popijali aż do zamknięcia lokalu. Potem Johansson postanowił się pożegnać i uczynił to, jak zawsze wymawiając się skutkami zmiany czasu i sprawami służbowymi, które będzie musiał załatwić z samego rana. Jarnebring zaprotestował zdumiewająco słabo: – Za dużo pracujesz, Lars, i za mało trenujesz. Przyłącz się do mnie. Któregoś dnia razem poćwiczymy. A potem zrobił coś niezwykłego. Pochylił się do przodu, położył potężne dłonie na ramionach Johanssona i uściskał go. – Uważaj na siebie, Lars. Widzimy się za tydzień. To chyba przez to włoskie jedzenie, pomyślał zdumiony Johansson.

Kiedy wrócił do domu i położył się do łóżka, miał kłopot z zaśnięciem. Był przygnębiony i nie mógł się z tego otrząsnąć. Ach, te baby, pomyślał. Muszę sobie jakąś znaleźć. A potem jak zwykle zasnął.

Czwartek, 12 grudnia Wprawdzie kolejny dzień pracy zaczął od godziny na basenie, ale kiedy po kolejnych trzydziestu minutach wyszedł z łaźni, okazało się, że obwód w pasie nie zmniejszył się nawet o centymetr. Poczuł za to wielki apetyt i musiał go natychmiast zaspokoić. W kawiarni na dole wypił dwie filiżanki kawy i zjadł sporą bułkę z pulpetami i majonezem. Zaspokoił w ten sposób pierwszy głód, zanim zje coś konkretnego. Najważniejsze to dbać o mięśnie, pomyślał, a kwestię kobiet będziemy rozważać w ciągu dnia. Najpierw zaczął rozmyślać o kasjerce z poczty, którą poznał, badając teren po samobójstwie Krassnera. Fajna babeczka, no i sprawia wrażenie mądrej. Zdążył to już wykorzystać w swoich fantazjach, jak mu kiedyś radził starszy brat. O wiele większy problem stanowiła praktyczna strona przedsięwzięcia. Nie mógł tak po prostu do niej zadzwonić i spytać, czy ma ochotę na numerek. Nawet jeśli wygląda, jakby rzeczywiście miała. Sytuacja była niezręczna także z innego powodu. Załóżmy na przykład, że sprawa Krassnera przyjmie nieszczęśliwy obrót, że trzeba będzie do niej wrócić i przesłuchać kasjerkę jako świadka. Będzie wtedy musiał... no, lepiej o tym nie myśleć. Wybrałeś niewłaściwy zawód, pomyślał i poczuł, jak zły humor wraca ze zdwojoną siłą. À propos, gdzie się podziewa ten nieszczęsny Wiklander? Już dwie doby temu kazał mu sprawdzić, czy elementy układanki Jarnebringa rzeczywiście są na swoim miejscu, i od tamtej pory nie dał znaku życia. Już sześć tygodni obywa się bez nagiego kobiecego ciała. Nie ma się co dziwić, że go skręca. Za tydzień pozna znajomą Jarnebringa ze Skövde, ale ponieważ od tego spotkania dzieli go jeszcze niemal cała wieczność, nadal ma mieszane uczucia. Mów o swoim najlepszym przyjacielu, co chcesz, ale na kobiety patrzy zupełnie inaczej niż ty, pomyślał.

Po lunchu wymknął się z pracy, żeby kupić prezenty na święta, a gdy wrócił do domu, był już wieczór. Był bardzo głodny. Najpierw zjadł niewyszukaną kolację i przez godzinę przerzucał kanały w telewizorze. Potem poszedł się położyć i zasnął bez problemu. We śnie odwiedziła go kasjerka z poczty. Od razu było widać, że nie pracuje w policji.

Piątek, 13 grudnia Obudził się w świetnym humorze. Dzień świętej Łucji, a jego nikt nie odwiedził i nie

poczęstował tradycyjnymi ciastkami. Już pod prysznicem poszedł za radą starszego brata. A ponieważ był piątek, trzynasty, kiedy człowiek nie powinien wyściubiać z domu nawet nosa, uznał to za bezpieczną i kuszącą formę praktyk erotycznych. Przyrządzając kawę, nucił stary przebój Svena Ingvara. Mimo złowieszczej kombinacji daty i dnia tygodnia miał przeczucie, że będzie to naprawdę dobry dzień.

Kiedy przyszedł do biura, Wiklander czekał już na korytarzu przed jego gabinetem. Zanim wpuścił go do środka, kazał mu przynieść kawę dla nich obu. Jakiś porządek musi tu panować. Kiedy był w wieku Wiklandera, też przynosił kawę starszym kolegom. – No to posłuchajmy – powiedział. Odchylił się na krześle i sięgnął po drugą tego dnia filiżankę kawy. Świeżo parzona, pomyślał z zadowoleniem i wgryzł się w ciastko z rodzynkami. Dobre, pomyślał, choć właściwie nie lubił szafranowych ciastek z rodzynkami. – To samobójstwo – stwierdził Wiklander. – W tej kwestii jesteśmy z chłopakami zgodni. – No to słucham – powtórzył Johansson i skinął głową. Wprawdzie efektywność pierwszych działań sztokholmskiej policji pozostawiała wiele do życzenia, ale kiedy sprawę przejął komisarz Jarnebring, szef policji kryminalnej w Östermalm, wszystko zaczęło się toczyć właściwym trybem. Sposób rozumowania Wiklandera i jego wnioski przypominały te, które Johansson usłyszał od swego najlepszego przyjaciela czternaście dni wcześniej. – Jarnebring jest naprawdę dobry, więc nie można go ot tak sobie zlekceważyć – powiedział Wiklander. – Zresztą wie pan o tym lepiej ode mnie. – I nikt nie zauważył nic dziwnego? – Nie – odparł Wiklander z lekkim uśmiechem. – Cichociemni z budynku obok też tam byli i sprawdzali. Pewnie, pomyślał Johansson. Krassner. – Jesteś tego najzupełniej pewien? – Tak – odparł Wiklander. – Pamięta pan Perssona? Tego, co pracował w sekcji włamań w Sztokholmie wiele lat temu? Teraz pracuje w służbie bezpieczeństwa. Dość gruby i niemiły, ale to naprawdę dobry policjant. Znam jedną z dziewczyn w archiwum. Wspomniała, że Persson był u nich w zeszłym tygodniu. Kopiował akta. Kazał jej trzymać gębę na kłódkę, bo inaczej się z nią policzy. – Ale nie mogła się opanować?

– Nie. Ona nie lubi Perssona. Uważa, że to niesympatyczny facet. Ale ciebie na pewno lubi, pomyślał Johansson. – Czy Persson przeglądał teczkę Krassnera? – Na początku też tak myślałem, ale teraz nie jestem już taki pewien. Skłaniam się ku tezie, że interesuje ich ktoś inny. Mam na myśli pewnego studenta z Afryki Południowej, Murzyna, który dostał stypendium od LO. U siebie w kraju działa w jakiejś radykalnej organizacji obrony praw człowieka. I to dlatego LO zaprosiło go do Szwecji. – A co on ma wspólnego z Krassnerem? – Nic. Mieszkali po prostu na tym samym piętrze. Chyba się nie znali. – A czemu sądzisz, że ci ze służb interesowali się właśnie nim? – Wydaje mi się, że go śledzili. – Co? Wiklander przeprowadził między innymi dyskretny wywiad wśród studentów mieszkających na piętrze Krassnera. Dowiedział się, że jeden z nich ma dziewczynę. Odwiedzała go często w akademiku. Nazywa się Louise Eriksson. Jest ładna, ma około dwudziestu lat. Twierdziła, że studiuje kryminologię czy coś podobnego, co jest ostatnio w modzie, i że robi to wtedy, gdy nie spotyka się z Danielem M’Boyem. Prawdopodobnie poznali się w październiku i raczej nie był to przypadek. Potem zaczęli się spotykać regularnie i robili to aż do końca listopada. Potem wszystko się skończyło. Ostatnio M’Boye rozmawiał z nią tylko przez telefon. Panna Eriksson ulotniła się na prowincję, twierdząc, że musi pojechać do rodzinnego domu i zająć się chorą matką. – Czy rozmawiali z M’Boyem? – wypytywał dalej Johansson. – Tak – odparł Wiklander. – Ale trudno było z niego cokolwiek wyciągnąć. Zwłaszcza na temat dziewczyny. Może chodzi o zawiedzioną miłość. – Czy możemy go zatrzymać pod jakimś zarzutem? – Obawiam się, że nie. Wczoraj rano wyjechał do Afryki. – A ta dziewczyna, Louise Eriksson, pracuje w służbie bezpieczeństwa czy jest freelancerką? – Pracuje dla nich. Nazywa się Jeanette Louise Eriksson, dwadzieścia siedem lat. Sześć lat temu skończyła szkołę policyjną i od razu trafiła do służb. Pracuje w rozpoznaniu. Całkiem

niezła. Wygląda, jakby niedawno skończyła przedszkole. Na imię ma Jeanette, ale tylko na studiach, bo na co dzień posługuje się imieniem Louise. – Jesteś tego najzupełniej pewien? – spytał Johansson. – Tak – odparł Wiklander bez wahania. – Może pan być spokojny. Dziewczyna pracuje w służbach, mieszka samotnie w Solna, studiuje kryminologię, ale tak na pół gwizdka. Jej domowy numer telefonu przestał istnieć dwie godziny po tym, jak samolot do Afryki wystartował z Arlandy. Od początku był to numer tajny, więc teraz w telekomunikacji drapią się po głowach. Typowy abonament, jak w służbach. Oznacza to, że wykonała powierzone jej zadanie. Sprawdziłem też jej matkę. Jest zdrowa jak ryba i jeśli zdjęcie paszportowe jest prawdziwe, wygląda na nim, jakby była w wieku córki. – Masz zdjęcie tej Eriksson? – Tak. Sam je zrobiłem parę dni temu. Wiklander podał Johanssonowi kilka fotografii zrobionych przy pomocy teleobiektywu z bezpiecznej odległości. Ładna dziewczyna, pomyślał Johansson. Wygląda, jakby miała nie więcej niż siedemnaście lat. Eriksson wychodząca z budynku w Solna, gdzie mieszka. Eriksson wychodząca z garażu w siedzibie policji w dzielnicy Kronoberg. Eriksson na dziedzińcu budynku policji, twarzą w stronę restauracji Bylingen. Wygląda na tym zdjęciu, jakby szła właśnie do szkoły. – Więc twoim zdaniem służby napuściły ją na M’Boye’a? – spytał Johansson. – Żeby z nim była i robiła wszystko to, co w naszych czasach jest już normą? Tego już chyba za wiele, nawet jak na tych palantów ze służb, pomyślał Johansson. Działał kiedyś w policyjnych związkach zawodowych i nadal sporo wiedział o środowisku, z którego pochodzą jego koledzy. – Tak – odparł Wiklander i uśmiechnął się szeroko. – Zapytałem M’Boye’a, czy jest dobra w łóżku, ale wtedy zmienił się na twarzy. A ponieważ to wielki facet, drugi raz nie pytałem. – A czy coś wskazuje na to, że M’Boye mógł mieć cokolwiek wspólnego ze śmiercią Krassnera? – dopytywał się coraz bardziej dociekliwie Johansson. Przypomniał sobie o liście, którego właściwie miał nie czytać. Co ten drań tam napisał? Jeśli zginie, będzie to znaczyć, że został zamordowany przez szwedzką służbę bezpieczeństwa, szwedzki wywiad wojskowy albo radziecki wywiad wojskowy GRU. A czyż Rosjanie nie posługują się agentami z afrykańskich ugrupowań niepodległościowych, kiedy chcą zrobić w Europie coś naprawdę brzydkiego? Johansson

przypomniał sobie, że czytał kiedyś o tym w jakimś pro memoria, które dostali ze służb, opatrzone klauzulą tajności. Ale i tak postanowili je przekazać kolegom z policji. – Nie – odparł Wiklander i potrząsnął głową. – A czemu nie? – Facet ma alibi – odparł Wiklander i roześmiał się. – Kiedy Krassner wyskakiwał przez okno, M’Boye i Eriksson siedzieli w meksykańskiej restauracji przy Birger Jarlsgatan. – Jesteś pewien? – Pytałem właściciela. To Hiszpaniec, chyba nie za bardzo lubi czarnych. Zapamiętał ich i twierdzi, że zamierzał zadzwonić na policję i dać cynk, bo wydawało mu się, że wielki, potężnie zbudowany Murzyn umówił się z drobną szwedzką dziewczynką, która wygląda, jakby nadal chodziła do szkoły. W kraju, z którego przyjechał, za takie rzeczy grozi pewnie kara śmierci. Dopiero po chwili przyjął do wiadomości, że Murzyn jej nie zamordował. Tego już za wiele, pomyślał Johansson. Służba bezpieczeństwa? Bardzo wątpliwe. Taki pomysł nie przyszedłby mu do głowy nawet w najmroczniejszym okresie jego życia, kiedy był jeszcze młodym radykałem i pił zbyt dużo czerwonego wina. Rosjanie? Być może, bo przecież nie wszystko, co o nich słyszał i czytał, to wymysły. Szwedzka służba bezpieczeństwa i GRU? Nie, to niemożliwe. Nawet w wiadomościach telewizyjnych nikt by nie wpadł na coś tak niedorzecznego. – No to jak to w końcu twoim zdaniem wyglądało? – spytał Johansson i spojrzał wyzywająco na młodszego kolegę. Samobójstwo Krassnera i zainteresowanie służby bezpieczeństwa osobą M’Boye’a nie miały ze sobą nic wspólnego. Uznano to za zwykły zbieg okoliczności. Krassner sam odebrał sobie życie. Był nienormalny, pił, a na dodatek szprycował się narkotykami. Dochodzi do tego wiele innych okoliczności, które wyszły na jaw po badaniach przeprowadzonych przez policję i po oględzinach lekarza sądowego. A do tego przed śmiercią Krassner napisał list pożegnalny. – Typowe, klasyczne samobójstwo – stwierdził Wiklander. – O ludziach ze służb możemy mówić, co chcemy, ale takich rzeczy nie robią. Poza tym nie poszłoby im tak dobrze, nawet gdyby spróbowali. – A czy masz jakiś pomysł, dlaczego służby w ogóle zainteresowały się M’Boyem? – No cóż... jest Murzynem, przyjechał z Afryki Południowej, student, młody radykał, członek jakiejś tamtejszej organizacji, pieniądze dostaje z LO. Wystarczy, żeby chcieli go mieć na oku. No tak, pomyślał Johansson. Faktycznie. Typowy piątek, trzynasty, a teraz jeszcze znowu zaczęło padać. Jakby nie wystarczyło już tego śniegu, który spadł wcześniej, choć do Bożego Narodzenia jeszcze dwanaście dni.

Zanim Johansson wyszedł z biura, zadzwonił do pewnej policjantki z sekcji zagranicznej sztokholmskiej komendy. Miała tyle lat co on, była rozwiedziona jak on i miała dzieci, które wkrótce miały być dorosłe, podobnie jak jego dzieci. Miesiąc temu dzwonił do niej w tej samej sprawie. – Co ty na to? – spytał, a w jego głosie dała się słyszeć nutka norrlandzkiego akcentu. – Pewnie – odparła policjantka, a w jej głosie obok zachwytu dała się słyszeć nutka akcentu sztokholmskiego. – Umówmy się w knajpie o siódmej, okej? – Nie lepiej u ciebie w domu za godzinę? – spytała i roześmiała się. – A potem zjemy kolację. Lubię się czuć zmęczona po włoskim jedzeniu. Jestem lekki jak piórko, pomyślał Johansson i nagle poczuł się bardzo młodo.

Sobota, 14 grudnia – niedziela, 15 grudnia Johansson spędził weekend z dwójką swoich dzieci. Na Boże Narodzenie i Nowy Rok miały wyjechać za granicę z mamą i jej nowym facetem, nowym od dziesięciu lat. Miał więc ostatnią szansę, żeby spędzić weekend na tyle tradycyjnie, na ile pozwalały okoliczności. Udało się świetnie. W sobotę, chociaż było chłodno, poszli na spacer do miasta. Z błękitnego nieba uśmiechało się do nich jasne słońce. Dzieci doceniły jego starania. Trochę go to zaskoczyło. To chyba już tak jest, jak się mieszka w willi w Sallentunie, pomyślał. Potem poszli do hali targowej na Östermalm, żeby kupić coś to jedzenia. Zjedli lunch w McDonaldzie przy Nybrogatan i kupili choinkę na Mariatorget. Przynieśli ją do jego mieszkania i ubrali w czerwone bombki i srebrne girlandy. Wprawdzie drzewko było niewielkie i część igieł już z niego opadła, ale pachniało świerkiem i świętami, więc dzieci i tak się cieszyły. Jedzenie przygotowali razem, a syn wykazał się niezwykłym talentem kulinarnym. Do stołu nakryła córka. Nie szykowali tradycyjnych świątecznych potraw, bo nie smakowały ani jemu, ani dzieciom. Miało to być zwykłe, dobre szwedzkie jedzenie. Sami je wybrali i sami mieli przygotować. Johansson stał przy kuchni i ostrożnie przewracał na patelni pierożki z farszem, podczas gdy jego syn zaczął szykować purée ziemniaczane. Na początek niewielki szwedzki stół, a na nim do wyboru same krajowe smakołyki: wędzony węgorz, lekko osolony łosoś, ikra z sielawy i marynowane śledzie. Johansson wypił setkę wódki z kieliszka ciotki Jenny i zauważył, że syn mu się przygląda. Gdy podnosił drugi kieliszek, domyślił się, że wcześniej czy później będzie musiał go o to spytać. Chłopak niedługo skończy siedemnaście lat.

– Może ci naleję pół kieliszka? – spytał. W końcu to święta, pomyślał. – Nie, za cholerę – odparł chłopak z obrzydzeniem. – Nie przeklinaj, gnojku – powiedział jowialnym tonem Johansson. – Z drugiej strony to dobrze, że cię nie ciągnie do kieliszka – dodał po ojcowsku.

Po kolacji podeszli do choinki i wymienili się prezentami. Na ich widok dzieciom rozbłysły oczy. Szczególny zachwyt wzbudziły koszulki, które kupił w FBI. Mniejszy – skórzane kurtki nabijane ćwiekami, które za ciężkie pieniądze kupił w sklepie przy Piątej Alei i przywiózł do Szwecji. On sam dostał od dzieci album o wikingach i książkę, która, sądząc po tym, co napisano na tylnej okładce, nadawała się do czytania. Do tego kamizelka strzelecka na podszewce ze skórzanymi wzmocnieniami i wielkimi kieszeniami. Był to ich wspólny prezent dla ojca. Na pewno nadwerężył ich finanse. – Żeby tatuś mógł dalej tępić zwierzynę leśną – wyjaśniła córka z miłym uśmiechem.

Dzieci przespały całe niedzielne przedpołudnie, a Johansson wałęsał się po domu w szlafroku, który dostał w prezencie na poprzednie święta. Wziął prysznic, napił się kawy, przeczytał gazetę i przez chwilę rozmyślał o Krassnerze i o dziwnym zbiegu okoliczności: on popełnił samobójstwo, a szwedzkie służby zainteresowały się czarnym studentem z Afryki Południowej. Wprawdzie wyznawał zasadę, że w takich sytuacjach nie może być mowy o przypadku, ale tym razem nie był o tym przekonany. Przecież żyjemy w Szwecji, pomyślał, więc to musi być przypadek. Wyjątek potwierdzający regułę, rozstrzygnął w myślach, żeby się w końcu pozbyć wszelkich wątpliwości. A ponieważ dzieci zaczęły dawać oznaki życia, zabrał się do przygotowywanie prawdziwego amerykańskiego śniadania. Naleśniki z syropem klonowym na bekonie. Syn był tak samo zachwycony jak on. Pochłonął dwie porcje, choć siostra ostrzegała go głośno, że podwyższy mu się cholesterol, będzie miał nadwagę i wysokie ciśnienie i w końcu doprowadzi go to do szybkiej śmierci. – Nie rozumiem, jak wy możecie jeść coś takiego – powiedziała i sięgnęła po jogurt owocowy. – Nie dość, że smakuje obrzydliwie, to jeszcze paskudnie pachnie. Na dodatek to czysta trucizna. Nie rozumiecie, że możecie od tego umrzeć? – Mnie to smakuje – odparł spokojnie Johansson i pogłaskał ją po policzku.

Po południu dzieci wróciły taksówką do domu, do Vallentuny, a ponieważ poprzedniego dnia bank przysłał mu rozliczenie operacji sprzedaży akcji, ani przez chwilę się nie zastanawiał,

ile może go kosztować odesłanie ich do domu w taki sposób. Najważniejsze, żeby im było dobrze. Mnie się jakoś wiedzie, a zresztą kiedyś i tak to wszystko będzie ich. Potem nalał do wanny gorącej wody, zrobił sobie drinka z grogu i ginu, dodał do tego lodu i grappy i postawił szklankę w zasięgu ręki. Wszedł do wanny, żeby się odprężyć i spokojnie pomyśleć o różnych sprawach. Takie rzeczy robi się po to, żeby się odprężyć, a nie żeby się umyć. Najlepiej w gorącej wodzie. Do tego trochę grogu i mnóstwo wolnego czasu. Fantastyczny weekend, pomyślał z zadowoleniem. I dobrze się zaczął. Wprawdzie w piątkowy wieczór, podczas spotkania z koleżanką z sekcji zagranicznej komendy policji w Sztokholmie nie zakochał się na zabój, ale trochę fizycznej bliskości wystarczyło, żeby na chwilę przestał się czuć samotny. Nawet nie poszedł z nią do restauracji. Zwykła kanapka i kieliszek wina przy kuchennym stole były jak kolacja z trzech włoskich dań. Ciekawe, czy da się tak żyć, pomyślał i dolał ciepłej wody, żeby się utrzymać w filozoficznym nastroju. Życie jako ciągłe doświadczanie pożądania i cierpienia, złożone z przypadkowych przygód, kiedy samotność staje się zbyt dotkliwa? Na dłuższą metę to chyba nie wystarczy, pomyślał i łyknął grogu. Musi istnieć coś bardziej stałego, trwałego. Jak to powiedział Vennberg? „Krzyk nura i nóż przyłożony do otwartego oka, wszystko, byle nie znów ta samotność”. Ten Vennberg to niezły poeta, pomyślał. Chyba inni też tak myślą. Jest ulubionym poetą premiera. Czytał o tym w jakiejś książce. Tytuł i nazwisko autora zapomniał. Był to jakiś komentator polityczny z „Aftonbladet”, ale to piśmidło czytają tuziny takich jak on. Taki Vennberg na pewno jeszcze nigdy nie ustrzelił ani jednego nura, pomyślał i uśmiechnął się. On sam upolował mnóstwo ptaków, kiedy był małym chłopcem. Ciągle jeszcze pamięta, jak ojciec go zwymyślał, gdy któregoś dnia wrócił do domu z ptakiem, który był pod ochroną. Ciekawe, czy premier zastrzelił kiedykolwiek nura, pomyślał i dokładnie w tej samej chwili zrozumiał, jak zginął Krassner.

Wyszedł z wanny i dokładnie się wytarł, bo nie musiał się nigdzie spieszyć. Potem włożył szlafrok, poszedł do gabinetu i wyjął z teczki papiery Krassnera. Rozłożył je na biurku i postanowił zacząć od maszynopisu książki The Spy that went East. Znalazł go niemal od razu. Najpierw strona tytułowa z nazwiskiem autora. Potem spis treści, napisany drukowanymi literami. Zajmował dwie strony, ale nadal był niekompletny, z mnóstwem poprawek i odręcznych dopisków. W końcu znalazł to, czego szukał. Cytat napisany na oddzielnej kartce. Służył za wprowadzenie do pierwszego rozdziału. Czytając wstęp, tłumaczył go od razu na szwedzki, co nie było wielką sztuką, bo całość potrafił odtworzyć zarówno po angielsku, jak i po szwedzku:

„Żyłem między tęsknotą lata a chłodem zimy. Kiedy byłem młodszy, myślałem czasem, że gdy przyjdzie lato, zakocham się w kimś i dopiero wtedy zacznę żyć naprawdę. Kiedy jednak zrobiłem już wszystko, co miałem do zrobienia, lato dobiegło końca i został tylko chłód zimy. Nie o takim życiu myślałem”.

Znalazł też przypis, na osobnej kartce z przypisami, na końcu rozdziału: „Fragment listu Pielgrzyma do Fionna, kwiecień 1955”. Johansson odłożył maszynopis, wziął kartkę i długopis. Co powiedziała Sarah Weissman, gdy się spotkali przed tygodniem? No właśnie, to zaledwie tydzień, a on czuje, jakby od tamtego spotkania upłynęła wieczność. Powiedziała, że Krassner nie napisał tego sam. Możliwe, że zapożyczył od kogoś innego. Co do tego miała rację. Autorem tekstu był ktoś, kto posługiwał się pseudonimem Pielgrzym. Ten ktoś przed ponad trzydziestu laty napisał list do kogoś, kto się ukrywał pod pseudonimem Fionn. Co jeszcze Sarah mówiła o autorze tego tekstu? Że to mężczyzna, bo kobiety z całą pewnością nie piszą w ten sposób. Że nie jest ani Amerykaninem, ani Anglikiem. Że językiem posługuje się płynnie, jest wykształcony, zdolny, ma upodobanie do poezji, a może raczej ambicję, żeby zostać poetą. Johansson miał świetną pamięć, a to, o czym myślał, usłyszał niedawno, więc nawet nie musiał nic zapisywać. Przypomniał sobie, że Sarah właśnie tak wypowiadała się o autorze.

„Żyłem między tęsknotą lata a chłodem zimy...”, „Krzyk nura i nóż przyłożony do otwartego oka, wszystko, byle nie znów ta samotność”. Wiersz Vennberga musiał nosić znacznie późniejszą datę, pomyślał, choć w zasadzie nie było to aż tak ciekawe. Chodziło tu o coś innego, mianowicie o poetycki nastrój, poetycką ambicję, sposób patrzenia na życie, przeżywania, określania samego siebie. Ulubiony poeta to ktoś, kogo się nie wybiera przypadkowo. Premier, pomyślał Johansson. Zdążył to już zrozumieć, a przekonanie to było na tyle silne, że nie pozostawiało miejsca na inne ewentualności. To premier jest wspomnianym Pielgrzymem, a raczej był nim przed ponad trzydziestu laty. A kim jest Fionn? Do kogo pisze Pielgrzym? Johansson sięgnął na półkę po encyklopedię, ale chyba tylko po to, żeby znaleźć potwierdzenie tego, czego już się domyślał. Finn... Finn to angielska wersja imienia Fionn. „Finn – angielska wersja celtyckiego imienia Fionn, bohatera mitologii staroirlandzkiej”, przeczytał.

John C. Buchanan, wuj Krassnera. Wiosną 1955 roku, kiedy zimna wojna trwała w najlepsze, jako agent CIA pracujący dla tej organizacji w Europie i Szwecji musiał mieć pełne gacie ze strachu. Zaraz, jak mówiła o nim Sarah? Sprytny, zakłamany, zapijaczony i zabobonny Irlandczyk? Ale przecież musiał mieć w sobie coś więcej, bo z pewnością nie był złym agentem, jeśli udało im się go zwerbować. To chyba jedyne dobre wyjaśnienie, pomyślał. To na pewno był list pożegnalny, ale nie pożegnanie z życiem. Przecież to tylko dawny współpracownik czwartej co do wielkości organizacji bezpieczeństwa wewnętrznego, który w umiejętny, a biorąc pod uwagę okoliczności, także niezwykle poetycki sposób informuje, że nie chce w tym już więcej brac udziału. Kolejny młody człowiek, który miał inne plany na dalsze życie. A co ja mam z tym wspólnego?, pomyślał zirytowany Johansson i zaczął szukać wzrokiem szklanki z grogiem. Musiał ją chyba zostawić w łazience. Zupełnie nic, bo niezależnie od tego, co przed trzydziestu laty zamierzali zrobić Pielgrzym i Fionn, i tak jest o pięć lat za późno, żeby ktoś taki jak ja był w stanie kiwnąć palcem. Przedawnienie to nie taki głupi wynalazek. Dzięki temu można sobie oszczędzić biegania. No i co mam teraz zrobić? Dla takiego policjanta jak ja istnieje już tylko jeden problem: Krassner. Jak to Sarah powiedziała? Że Krassner wolałby umrzeć, niż odebrać sobie życie. Co do tego miała prawdopodobnie rację, pomyślał. Nie pozostaje mu więc nic innego, jak dowiedzieć się, jak to wszystko wyglądało naprawdę.

To na pewno Krassnerem przez cały czas interesowali się ludzie z bezpieki. I pewnie tylko czysty przypadek adecydował, że to M’Boye robił za przykrywkę – chodziło o wywołanie wrażenia, że to nim, a nie Krassnerem interesują się służby. Nawet chłopaki z bezpieki nie byli tacy głupi i rozumieli, że białemu reżimowi w Afryce Południowej nie pozostało już zbyt wiele czasu i że tacy jak M’Boye pewnie wkrótce zasiądą w rządzie. W LO też chyba doszli do tego wniosku, inaczej chybaby go tu nie zapraszali. Bezpieka pewnie nawet o nim nie myślała, a to, co usłyszał od Wiklandera, świadczy być może o tym, że Wiklander też nic nie kapuje. Zasada numer jeden, pomyślał Johansson i odchylił się w fotelu: znaleźć dobre strony sytuacji. Nie przypominał sobie, żeby w ciągu dwudziestu lat służby w policji kiedykolwiek znalazł się w sytuacji, która by mu się nie podobała tak bardzo jak ta, w jakiej znalazł się teraz. Zasada numer dwa: nie komplikować sprawy jeszcze bardziej. Nigdy dotąd nie miał do czynienia z niczym tak zagmatwanym jak tak zwane samobójstwo Krassnera. A co, do cholery, ma powiedzieć Janis?, pomyślał z głębokim westchnieniem. Wprawdzie to twój najlepszy przyjaciel, ale jeszcze sobie pomyśli, że brakuje ci piątej klepki. Zasada numer trzy: nie zdawać się na przypadek. Przynajmniej co do tego miałeś rację, pomyślał, uśmiechając się krzywo na widok stosu papierów Krassnera. A ponieważ wszystko należy teraz do niego, może się w końcu zabrać do czytania i sprawdzić, co w nich jest. Co on napisał w tym swoim liście? Że mam zadbać o sprawiedliwość w swoim kraju?

Poniedziałek, 16 grudnia W poniedziałek rano, tuż przed ósmą, Johansson zadzwonił do sekretarki i poinformował ją, że zostanie w domu, że będzie pracował cały dzień i w związku z tym prosi, żeby mu nie przeszkadzać. Chyba że zdarzy się coś ważnego. Ale co może się wydarzyć?, pomyślał. – Chyba że wydarzy się coś nadzwyczajnego – powiedział. – Ale jutro pan przyjdzie? – Tak – odparł. – Przyjdę we wtorek rano, jak zwykle. – Przestań jazgotać, pomyślał. – Nie zapomniał pan, że we wtorek i środę jest pan zaproszony na konferencję poświęconą obronie totalnej? – spytała. – Nie – odparł Johansson i odłożył słuchawkę. Potrzebował dwóch godzin, żeby się zapoznać z tekstem Krassnera. Jeśli choćby część z tego, co przeczytał, jest prawdą i jeśli da się znaleźć na to dowody, to dla kogoś, o kim w nim mowa, sprawa wygląda cienko. Teraz jednak nie chodzi o treść. Jego policyjną czujność wzbudziła objętość materiału, a zwłaszcza forma tego, o czym Krassner pisał, w połączeniu z treścią, której nie zdążył jeszcze stworzyć. Maszynopis liczył prawie sto pięćdziesiąt stron. Była w nim mowa o głównym bohaterze książki, premierze. Ale niezależnie od tego, czy wszystko to było prawdą, czy kłamstwem – bo to była kwestia drugorzędna – tekst został napisany tak, że zawodowy redaktor potrafiłby zrobić z niego książkę o objętości od dwustu pięćdziesięciu do około trzystu stron, pod warunkiem że autor zdążyłby zrealizować plany, które zawarł w spisie treści, i przerobić resztę na tekst, który da się czytać. Jeszcze bardziej interesujące było to, czego w tekście brakowało i co nadal czekało na napisanie. Z obszernego spisu nagłówków i tytułów chyba wszystkich rozdziałów, jak również z krótkich opisów oraz wielu dopisków robionych na marginesie ręką Krassnera dość jasno wynikało, co jest głównym tematem jego dzieła. Brakowało rozdziałów poświęconych historii szwedzkiej socjaldemokracji, jej dawnym przywódcom, ich działalności i zmianom, jakie w nich zachodziły, a także roli Szwecji w czasie drugiej wojny światowej, szwedzkiej polityce neutralności, polityce bezpieczeństwa w Europie Północnej i zagrożeniu ze strony wschodniego sąsiada. Pokazuje cały kontekst, pomyślał Johansson, a czytając zapiski dotyczące planowanych rozdziałów, stwierdził, że pozostałą część pracy Krassner zamierzał wykonać w Szwecji. Widać

to było wyraźnie w różnych miejscach. Pisał o tym sam swoim wyraźnym pismem: „Sweden!”, „to be written in Sweden”, „wrote in S.”. Nie brakowało też wskazówek na temat miejsc, które powinien odwiedzić, żeby te wszystkie informacje znaleźć: „archiwum ruchu robotniczego”, „archiwa socjaldemokratów”, „protokoły parlamentu”, „Biblioteka Królewska” (Royal Library, Humlegården) i tak dalej. Najbardziej interesujący był wniosek wynikający z faktu, że z wyjątkiem dwudziestu kilku stron maszynopis leżący na biurku Johanssona był fotokopią. Oznaczało to, że istnieje oryginał i jedna lub nawet kilka kopii. Strony niebędące kopiami pojawiały się w tekście mniej lub bardziej przypadkowo. Być może po prostu trafiły na niewłaściwą kupkę, kiedy po skopiowaniu Krassner je porządkował.

Wprawdzie Johansson nie był pisarzem, ale gdyby nim był i gdyby przeleciał samolotem sześć tysięcy kilometrów, żeby z dala od domu napisać tekst mający stanowić podstawę książki, którą we własnej ocenie uważał za napisaną... gdyby więc tak było, pomyślał Johansson, to zabrałby ze sobą to, co już napisał. Po co? Ano po to, żeby mieć się na czym oprzeć, gdy będzie pisał ostatnie zdania, bo i tak trzeba je będzie napisać, żeby nadać tekstowi jakąś formę. Przecież ma z tego być książka. To dlatego w głowie Johanssona zapaliła się czerwona lampka. Kiedy zaraz po śmierci Krassnera jego ludzie przeszukiwali jego pokój, nie znaleźli tego, co chcieli znaleźć, a mianowicie roboczej wersji tekstu. Tej, którą Krassner przywiózł ze sobą ze Stanów. Tej, którą sklecił w ciągu sześciu tygodni spędzonych w Szwecji. Wprawdzie Johansson nie spodziewał się po Bäckströmie i Wiijnbladzie wielkich czynów i gdyby to zależało od niego gestii, od razu by ich zwolnił, ale przecież żaden z nich nie jest ślepy. Poza tym w pokoju był też Jarnebring, więc jedynym wytłumaczeniem faktu, że i on nie znalazł żadnych papierów, jest to, że faktycznie ich tam nie było. Kto w takim razie je zabrał? Bo o tym, że były tam wcześniej, był przekonany na sto procent. Pewnie ci z bezpieki, pomyślał, a biorąc pod uwagę wszystkie okoliczności, w grę wchodzą tylko dwie wersje. Jedna bardziej wiarygodna od drugiej. Pierwsza: Krassner wyszedł i ktoś skorzystał z okazji. Przeprowadził tak zwane ciche przeszukanie. Druga: Krassner wyszedł na miasto z własnej inicjatywy albo został wywabiony i wtedy ktoś tam wszedł, zabrał dokumenty i zniknął. Prawdopodobnie całą akcję przeprowadzono zgodnie z prawem. Wprawdzie Johansson nie znał zasad regulujących przebieg tajnych operacji, ale to, co wiedział, wystarczyło mu, żeby się domyślić, że tak właśnie było. Krassner wraca do akademika tuż po siódmej – tak przedstawił to Jarnebring i Johansson nie miał powodu sądzić, że mogło być inaczej. Gdy wszedł do pokoju i zauważył, że wszystkie jego papiery znikły, zmartwił się tak bardzo, że wykorzystał kilka ostatnich linijek napisanych przez bohatera jego przyszłej książki do napisania listu pożegnalnego, a potem wyskoczył przez okno. Ale czy to możliwe, żeby temu samemu premierowi, który według samego Krassnera przyprawiał go o wymioty, przypadł zaszczyt sformułowania ostatnich słów, którymi Krassner pożegnał się z życiem?

To niemożliwe, pomyślał. To niepodobne do Krassnera. Przecież w sejfie w Albany trzymał stosy kserokopii najważniejszych dokumentów i miał też pewnie oryginały, ukryte gdzie indziej. To nie w stylu kogoś, kto już za młodu potrafił uderzyć kobietę, a w swojej sypialni w Albany trzymał odbezpieczoną i załadowaną dubeltówkę. To nie może być robota szwedzkiej służby bezpieczeństwa, bo jaką odniosłaby korzyść, gdyby facet, u którego robili przeszukanie, zauważył to po powrocie do domu? Przecież można się posłużyć innymi, prostszymi metodami. Na przykład wymyślić jakiś zarzut, zatrzymać gnojka i wsadzić za kraty, a potem w spokoju przeszukać jego rzeczy osobiste. On, Johansson, robił to wiele razy. A jeśli tam naprawdę nie było żadnych dokumentów? Może Krassner przechowywał je gdzie indziej? Może chłopcy z bezpieki nie przeprowadzili tajnego przeszukania? Może Krassner naprawdę odebrał sobie życie? Jeśli, jeśli, jeśli... pomyślał Johansson. Był zirytowany. Czy nie lepiej będzie, jeśli osobiście tam pojedzie i sam porozmawia z sąsiadami Krassnera? Zapomnij o tym, pomyślał. Wiedział, że i tak nie znajdzie na to czasu. Zadzwonił więc do Wiklandera, który już kiedyś tam był. A poza tym Johansson uważał go za niezłego policjanta. – Zastanawia mnie jedna sprawa – powiedział i wciągnął zapach kawy unoszący się nad kubkiem. Wiklander skinął głową. Czy on wie o czymś, o czym ja nie wiem?, pomyślał. – Tamtego wieczoru, gdy Krassner wyskoczył przez okno... Ile osób mieszkało wtedy na tym piętrze? – Siedem, łącznie z Krassnerem – odparł Wiklander. – Zazwyczaj było tam osiem osób, ale jedna z nich wyjechała do domu. Ktoś z rodziny miał wypadek, ojciec albo matka. – Ilu z nich przebywało wtedy w budynku? Chodzi mi o ten moment, kiedy Krassner wyskoczył przez okno. – W budynku... – powtórzył Wiklander i zrobił taką minę, jakby intensywnie się nad czymś zastanawiał. – Najpierw na miasto wyszedł Krassner. Wrócił około siódmej. Murzyn wpadł na niego, kiedy wychodził z budynku. Wydaje mi się, że czytałem o tym w materiałach ze śledztwa. M’Boye szedł do knajpy, żeby się spotkać ze swoją dziewczyną, Eriksson. – A pozostałych pięciu? – Trzech z nich na pewno wyjechało na weekend do domu, bo w akademiku mieszkają głównie ludzie z prowincji – odparł Wiklander. Sam pochodził z Värmlandu i kiedy tylko było to możliwe, jechał do Karlstad, do mamy. – Zostaje nam dwóch. Czy byli wtedy w swoich pokojach? – Nie. Chociaż powinni... zaraz, niech się zastanowię... Już wiem, jak było. Najpierw mieli iść na jakiś koncert, ale nie zdążyli kupić biletów, więc przed wyjściem na miasto

postanowili się zabawić w pokoju... Potem jakoś te bilety zdobyli... – Czy to nie nasza Eriksson im pomogła? – Całkiem możliwe. Pamiętam, że musiała się sporo napracować, żeby je zdobyć. Ale to raczej nie ona za nie zapłaciła. Za takie rzeczy płaci firma. Więc kiedy Krassner skoczył, na piętrze nie było nikogo, pomyślał Johansson. A postarała się o to nasza Eriksson. – A na czym polega problem? – spytał Wiklander i spojrzał niepewnie na szefa. Po co on tak węszy?, pomyślał. – Nie ma żadnego problemu – odparł z uśmiechem Johansson. – Teraz wszystkie fragmenty układanki mam na swoich miejscach. Ale i tak dziękuję ci za pomoc.

Pozostaje więc wersja numer dwa, pomyślał Johansson, kiedy Wiklander dopił kawę i po krótkiej rozmowie o wszystkim i o niczym wyszedł z jego gabinetu. Wersja numer dwa nie jest zbyt przyjemna. Czas na obiad, pomyślał, ale najpierw odświeżający spacer, żeby się pozbyć ciężkich myśli.

Wzgórza dzielnicy Södermalm, w dole woda i miasto. Jest chłodno i wieje wiatr, w powietrzu tańczą płatki śniegu. Krassner trzymał swoje papiery w domu, a chłopcy ze służb przeszukali każdy kąt. Z powodów, które Johansson nie do końca rozumiał, zabrali je ze sobą. Potem Krassner napisał pożegnalny list, wykorzystując tekst, którego autorem był ktoś inny. List napisał na maszynie, używając do tego nowej, nieużywanej taśmy, chociaż ten sam tekst miał już w maszynopisie – opracowany, gotowy i wydrukowany. Ale w koszu na śmieci nie znaleziono zużytej taśmy, chociaż sprzątanie pokoju nie należało do jego ulubionych zajęć. Coś poszło nie tak, pomyślał Johansson. Na początku wykluczył wersję, że Krassnera zamordował funkcjonariusz szwedzkiej służby bezpieczeństwa, a potem upozorował samobójstwo. Oni tak nie robią. Przecież żyjemy w Szwecji. Jeśli wziąć pod uwagę, kogo Krassner opisywał w swojej książce, jak również to, że papiery Krassnera dostały się w łapy chłopaków z bezpieki, dziwi, że rękopis nie pojawił się jeszcze w najważniejszych mediach. Musi istnieć jakieś inne rozwiązanie, a jedyne, co mu przychodziło na myśl, to to, że ktoś z bezpieki, kto przeprowadzał tę operację, spaprał ją do tego stopnia, że upozorowanie samobójstwa uznał za jedyne rozwiązanie. Może to wyjaśniać ciszę w mediach. Nie chodzi w tym wszystkim o ochronę osoby, którą Krassner opisuje w książce, tylko raczej o chronienie własnych tyłków. Wyjaśnia to niezwykłą precyzję, konieczną do tego, żeby zbrodnię dokonaną na Krassnerze przedstawić jako samobójstwo. Ciekawe, kto tym wszystkim kierował, zastanawiał się Johansson. Na pewno nie

Jeanette Eriksson. Domyślił się tego, patrząc na jej zdjęcia, a poza tym miała przecież alibi. Może M’Boye... nie, byłoby to dość dziwne. Czym ja się w ogóle zajmuję, pomyślał i westchnął. Jeśli powiem, co o tym myślę, wszyscy – łącznie z moim najlepszym przyjacielem – pomyślą, że zwariowałem. Nie mam też kogo o to wszystko spytać, bo jeśli pójdę z tym do bezpieki, następnego dnia będę pracował w administracji parkingu w Västberga. Na dodatek nie ma najmniejszych podstaw prawnych, żebym mógł powęszyć, chociaż jestem szefem największego wydziału kryminalnego w kraju. Przynajmniej na papierze. Mam tylko własne papiery. Bo one naprawdę są moje i tylko moje. Poza tym jestem głodny, pomyślał. Naprawdę głodny, jak zwykle, gdy człowiek już przed południem zdrowo się napracuje i nie zdąży nic przekąsić. No ale temu mogę jakoś zaradzić, pomyślał i ruszył w stronę swojej ulubionej knajpy. Oferowała smaczne obiady nawet w zwykły poniedziałek przed Bożym Narodzeniem.

Po lunchu wrócił do gabinetu. Odłożył na bok maszynopis Krassnera i inne notatki i zaczął studiować pozostałe dokumenty. I właśnie wtedy znalazł list, który Pielgrzym napisał do Fionna w kwietniu 1995 roku. A właściwie jego kopię. Była to kopia bardzo stara, niewiele młodsza od samego listu, zrobiona na cienkim, białym, trochę pożółkłym papierze do sporządzania fotokopii. Zrobiono ją za pomocą kopiarki wyprodukowanej w czasach, gdy najpierw zwykłą kamerą przymocowaną do blatu kopiarki robiono zdjęcie, a potem wywoływano film i kopiowano zdjęcie do dowolnego formatu. Znajdowała się wśród innych kopii w starym skoroszycie z czerwonego kartonu, owiniętym podwójnym sznurkiem w tym samym kolorze, z białą etykietką przyklejoną w prawym górnym rogu. Na etykietce ktoś napisał trzy linijki. W pierwszej eleganckim pismem starego człowieka atramentem i wiecznym piórem ktoś napisał nazwisko właściciela: Col. John C. Buchanan. W drugiej, tym samym charakterem pisma, napisano: private notes, letters etc. Brudne plamy, ślady wilgoci, która stopniowo wysychała, okrągłe kółka po szklance, prawdopodobnie whisky, pomyślał Johansson z szyderczym uśmiechem i oczyma wyobraźni ujrzał przed sobą stos butelek w piwnicy pułkownika.

List Pielgrzyma do Fionna napisany był wiecznym piórem. Charakter pisma dowodził dużej ekspresji. Litery były pochylone do przodu, ale czytelne. Brakowało daty i nazwy miejscowości. Papier był gładki, bez linijek, równo poziomo złożony w dwóch miejscach. Jakość papieru nieznana, ale sądząc po zgięciu, dość wysoka. Na kopii ktoś napisał staromodnym pismem, atramentem i piórem ze stalówką: April 1995, exact date unknown, arrived during my visit in G. Pułkownik, pomyślał Johansson, choć nie wiedział dlaczego. I chociaż martwiło go, że nie znalazł koperty, doszedł do wniosku, że Pielgrzym wysłał ten list na domowy adres Fionna.

W utrzymanym w poetyckim tonie tekście znajdowało się bezpośrednie przesłanie. I nawet jeśli w chwili pisania tych słów autor czuł się poetą, starał się nie zapominać, co chce powiedzieć. List był krótki, o zaledwie kilkanaście linijek dłuższy od końcowego fragmentu, który Krassner cytował w książce i który ktoś inny – choć na razie nie wiadomo kto – wykorzystał do napisania listu pożegnalnego Krassnera. Johansson przetłumaczył cały tekst na szwedzki i zapisał go na kartce. Potem całość przeczytał i dość długo zastanawiał się nad jego sensem. Następnie spróbował wyciągnąć jakieś wnioski. Facet chyba nie chciał dłużej brać w tym wszystkim udziału, pomyślał. Wygląda na to, jeśli wierzyć jego słowom, że zajmował się tą sprawą kilka lat.

„Fionnie! Byłbym łotrem, gdybym zaprzeczył, że Twoja szczodra oferta sprawiła mi przyjemność i wzruszyła mnie. Byłbym też kłamcą, gdybym zaprzeczył, że lata, które przepracowałem z Tobą – w dobrej i szlachetnej sprawie – miały dla mnie i dla mojego osobistego rozwoju największe znaczenie. Kilka razy sytuacja była tak ekscytująca i niebezpieczna, że kiedy było już po wszystkim i przeszedłem na drugą stronę, byłem zupełnie innym człowiekiem niż wtedy, gdy wszystko się zaczynało. I przynajmniej raz doznałem łaski, gdy jeszcze jako młodemu człowiekowi dane mi było opadać swobodnie jak we śnie. Na wszystko jest jednak odpowiednia pora. Moja decyzja jest nieodwołalna i wynika z faktu, że zadanie, które miałem wykonać, wypełniło mi całe życie, nie pozostawiając miejsca na nic innego. Jest bowiem tak, jak się stało. Żyłem między tęsknotą lata a chłodem zimy. Kiedy byłem młodszy, myślałem czasem, że gdy przyjdzie lato, zakocham się w kimś i dopiero wtedy zacznę żyć naprawdę. Kiedy jednak zrobiłem już wszystko, co miałem do zrobienia, lato dobiegło końca i został tylko chłód zimy. Nie o takim życiu myślałem. Pielgrzym”

Szpieg, który się wyrzekł samego siebie, pomyślał Johansson i uśmiechnął się szeroko. Jak na kogoś, kto w chwili podjęcia takiej decyzji miał zaledwie dwadzieścia siedem lat – tu Johansson sięgnął na półkę po encyklopedię, żeby odszukać datę urodzin premiera – sprawia wrażenie niedojrzałego. Buchanan pewnie pękał ze śmiechu, a gdyby naprawdę był taki, jak opisywała go Sarah, elokwencja Pielgrzyma poszłaby prawdopodobnie na marne.

Potem Johannson zebrał wszystkie papiery Krassnera i włożył je do torby. Bez względu

na to, co tam jest, może poczekać, bo jest przecież policjantem, a nie historykiem. Może powinienem oddać to wszystko do archiwum ruchu robotniczego, pomyślał. A może po prostu dać sobie z tym wszystkim spokój, wychylić szklaneczkę grogu i zadzwonić do jakiejś fajnej babeczki, bo przecież nie o takim życiu myślałem. Ciekawe, czy chłopaki z dochodzeniówki poszli już do domu, pomyślał i spojrzał na zegarek.

Wtorek, 17 grudnia – środa, 18 grudnia Gospodarzem konferencji, której uczestnicy mieli od lunchu dnia pierwszego do lunchu dnia drugiego zajmować się kwestiami obrony totalnej, było Ministerstwo Obrony. Spotkanie zorganizowano dla kilkunastu wybranych osób, na co dzień piastujących kierownicze stanowiska w mediach, przemyśle i w administracji państwowej. Pierwsze takie spotkania odbywały się już na początku lat czterdziestych. Według oficjalnej wersji na pomysł ten wpadł ówczesny premier Szwecji Tage Erlander. Uznał, że pod egidą ministerstwa należy od czasu do czasu zebrać przedstawicieli sektora prywatnego i publicznego, żeby w ten sposób wzmocnić więzi obronne państwa. Trwała wojna i dlatego wybrano taki właśnie termin. Uczestnicy mieli obradować o czymś całkiem nowym, o tak zwanej obronie totalnej, o Europie poprzecinanej nowymi granicami, o nowych sojuszach, nowym układzie sił, o zimnej wojnie między Wschodem a Zachodem, jak również o mocno krytykowanej szwedzkiej polityce neutralności. Fakt, że w tak trudnej sytuacji premier postanowił podjąć próbę uporządkowania własnego ogródka, wydawał się zarówno logiczny, jak i oczywisty. Tym razem konferencja miała się odbyć w komfortowym ośrodku wśród szkierów Sörmlandu. Z jakichś względów to Wiklander miał zawieźć Johanssona na miejsce. Chce chyba porozmawiać o Krassnerze, pomyślał Johansson, ale ponieważ nie zamierzał sam zaczynać dyskusji, usiadł na tylnym siedzeniu i zagłębił się w lekturze materiałów dostarczonych przez organizatorów konferencji. Dopiero gdy w pobliżu Järna skręcili na wschód i zostało im już niewiele czasu, Wiklander powiedział: – Zastanawiałem się nad czymś. Jeśli ma pan czas, żeby mnie posłuchać... – Oczywiście – odparł Johansson takim tonem, jakby go to naprawdę interesowało. – Wpadło mi to do głowy, kiedy wczoraj się rozstaliśmy. Skłoniły mnie do tego pańskie pytania. Przyszło mi nagle na myśl, że to może chłopcy z bezpieki skorzystali z okazji i dyskretnie obejrzeli pokój tego M’Boye’a i to dlatego Jeanette Eriksson ściągnęła go do knajpy. – Mnie też to przyszło do głowy. Dlatego cię o to pytałem. – Ale to tylko pół prawdy, dodał w myślach. – A kiedy byli u niego, tamten wariat wyskoczył przez okno – powiedział Wiklander, a w

jego głosie zabrzmiała nagle jakaś mroczna nuta. – O tym też myślałem – przyznał Johansson. Próbował dodać swojemu kłamstwu trochę powagi, żeby zachować choć odrobinę wiarygodności. – Chłopcy zrobili swoje, a Krassner swoje, a potem stamtąd wyszli i nie mieli nawet pojęcia, że Krassner wyskoczył albo że zaraz wyskoczy przez okno. – Czy to naprawdę wyglądało aż tak źle? – spytał z powątpiewaniem Wiklander. – Przecież mieli chyba jakichś ludzi na zewnątrz, na czatach. – Jeśli tak, to stali przed wejściem, z tyłu budynku, a Krassner wyskoczył od frontu – odparł Johansson. Postanowił nie wyprowadzać Wiklandera z błędu. – Taaa... – powiedział w zamyśleniu Wiklander, ale wcale nie wyglądał na przekonanego. – Nie wygląda mi to na profesjonalne podejście. – W takim razie w tej kwestii się zgadzamy. Choć osobiście uważam, że oni wcale nie robili tam żadnego przeszukania. – Chce pan powiedzieć... – Że Eriksson i M’Boye wyszli, żeby coś zjeść, i to wszystko. – Hm... – odparł Wiklander i skinął głową. – Ja też tak sądziłem od samego początku. Że to po prostu zbieg okoliczności. – A ja sądzę, że to właśnie dlatego policja od początku chciała się dokładnie przyjrzeć śmierci Krassnera. Żeby się upewnić, czy M’Boye jakimś dziwnym zrządzeniem losu nie ma z tym nic wspólnego. – No właśnie – odparł Wiklander i uśmiechnął się raźniej. – Nie ma wątpliwości, że popełnił samobójstwo. Nie ma po prostu innej możliwości. – Nie ma – zgodził się Johansson. Bardzo się cieszę, że doszedłeś do tego wniosku, dodał w myślach.

Wśród uczestników konferencji Johansson był jedynym policjantem. Gdy kilka dni wcześniej zapoznał się z listą, doszedł do wniosku, że nie jest to przypadkowa zbieranina. Znalazł na niej nazwiska dwóch naczelnych dyrektorów, jednego radcy prawnego, sześciu dyrektorów zarządzających i dwóch wicedyrektorów ze sfer gospodarczych, dwóch redaktorów naczelnych i jednego zastępcę komendanta policji, którego na wszelki wypadek nazwano „szefem wydziału kryminalnego”. Wszyscy stawili się w garniturach i pod krawatem, bo przecież tylko Szkoci walczą w kiltach.

Poza tym w tym wszystkim chodziło o sprawy jak najbardziej cywilne. Ale zaczęło się od gry wojennej: uczestnicy najpierw losowo zamienili się zawodami, ale nie po to, żeby jechać na front, tylko żeby dopilnować sprawnego funkcjonowania łączności, zaopatrzenia w żywność, opieki medycznej i funkcjonowania aparatu sprawiedliwości. Także w dalszej części konferencji zajmowali się sprawnym funkcjonowaniem dróg i telefonów, prądu i wody. Mieli też zadbać, żeby „ludność” nie głodowała i miała się w co ubrać. Ale najważniejsza kwestia brzmiała: jak skłonić „ludność”, żeby nawet w obliczu największego zagrożenia zachowywała się jak „ludzie”.

Ostatnie przedpołudnie poświęcono na ćwiczenia seminaryjne pod kierunkiem pełnomocnika premiera, odpowiadającego za kwestie związane z bezpieczeństwem rządu i najwyższych władz państwowych. Dlatego kiedy przydzielał zadania do wykonania, był bardzo konkretny. Poprosił, aby każdy z uczestników zapisał na kartce nazwiska trzech Szwedów, którzy obecnie są narażeni na największe niebezpieczeństwo, i aby ułożył te nazwiska w odpowiedniej kolejności, według stopnia zagrożenia i ryzyka zamachu. Nie chodziło oczywiście o pierwsze z brzegu osoby, tylko o te, które zajmują najwyższe stanowiska w polityce, gospodarce i administracji. Ewentualnie o inne znane postacie, jak królowa, Astrid Lindgren czy Björn Borg. Okazało się, że uczestnicy zapisali w sumie dwadzieścia kilka nazwisk, a na pierwszym miejscu, z miażdżącą przewagą, znalazł się premier. Otrzymał dwa razy więcej głosów niż wszyscy pozostali. Znalazł się najwyżej na liście wszystkich uczestników, a jeden z dyrektorów zarządzających, szef dużego koncernu odzieżowego, na wszelki wypadek zapisał nazwisko premiera trzy razy. – Widzę, że wynik jest dość jednoznaczny – zauważył prowadzący seminarium, kiedy przeszli do końcowej dyskusji. – Ciekawie byłoby poznać powody – dodał pełnomocnik, obserwując zebranych spod na wpół przymkniętych powiek z lekkim sardonicznym uśmiechem. Dziwny typ, pomyślał Johansson. Gdyby nie był taki gruby, można by go wziąć za żmiję, która wygrzewa się na słońcu i udaje, że śpi.

– Politycy bywają nieco kontrowersyjni – zaczął redaktor naczelny. Bo przecież ktoś musiał dyskusję rozpocząć. – Na Boga – jęknął jeden z dyrektorów. Sądząc po kolorze twarzy, cierpiał na nadciśnienie. – Gdyby tacy jak pan czytali to, co piszą, musieliby w końcu zrozumieć, że premier wcale nie robi wrażenia osoby kontrowersyjnej. Wystarczy tylko poczytać między wierszami to, o czym piszecie. – Co pan ma na myśli? – spytał redaktor z bladym uśmiechem. – Mam na myśli to, że wszyscy jesteście wzruszająco zgodni co do tego, że ten facet to

prawdziwy gnojek. Ja nie mam pojęcia, jaki naprawdę jest premier, bo nigdy go nie spotkałem – dodał i spojrzał kwaśno na redaktora. – A ja tak – powiedział redaktor. Sprawiał wrażenie nadąsanego. – W takim razie premier to prawdziwy gnojek – powiedział dyrektor, a wybuch wesołości, jaki potem nastąpił, wystarczył, żeby szala przechyliła się na jego stronę.

Potem epitety posypały się jak gruszki z drzewa: arogant, pan z wyższych sfer, jaki tam z niego równiacha, złośliwy, pamiętliwy i mało szwedzki z ludzkiego punktu widzenia. Poza tym premier jest zbyt inteligentny, zbyt wykształcony, zbyt elokwentny, zbyt zdolny i niezbyt godny zaufania. Nie powinniśmy zapominać, że prawdopodobnie też szpieguje dla Rosjan. Jak on się z tym wszystkim wyrabia, że chce mu się jeszcze kombinować z podatkami – zauważył dyrektor z nadciśnieniem, zerkając przy tym na drugiego redaktora naczelnego. Jedyną osobą, która nie odezwała się ani słowem był Johansson. Przez cały czas twarz mu nie drgnęła i tylko dyskretnie przyglądał się prowadzącemu spotkanie. Ruszał się – pomijając uśmiech i przymknięte powieki – zupełnie jak on. W pewnej chwili trafiła mu się okazja włączenia się do dyskusji. – Sądzę, że wszystko to brednie – powiedział nagle, a ponieważ był, kim był, i wyglądał, jak wyglądał, w pokoju nagle zapanowała absolutna cisza. – Co pan ma na myśli? – spytał pełnomocnik i poruszył lekko powiekami. – No cóż – powiedział powoli, z silnym norrlandzkim akcentem Johansson. – Abstrahując od wszystkich logicznych i racjonalnych argumentów, które przemawiają przeciwko takiej tezie... zresztą sami panowie wiedzą o tym lepiej niż ja... – dodał jowialnym tonem i skinął głową. Człowieku, głośniej – Speak up, man* – zawołał jeden z młodszych dyrektorów. Niedawno wrócił z zagranicznego szkolenia survivalowego. – Jak się mówi a, trzeba powiedzieć b. – Ujmę to po policyjnemu – odparł z wahaniem Johansson. Chciał, żeby zebrani mogli się dobrze przyjrzeć przynęcie wiszącej na haczyku. – Po policyjnemu należałoby powiedzieć, że premier to niewłaściwy typ. Ktoś taki jak on nigdy nie szpiegowałby dla Rosjan. Nie on. – Potrząsnął ciężko głową i wszyscy, którzy na niego patrzyli, zrozumieli, że nawet nie ma po co zaczynać dyskusji. – To miłe usłyszeć taką opinię z ust tak wysoko postawionego funkcjonariusza policji – powiedział prowadzący dyskusję. – Nie zawsze podobne głosy można usłyszeć z ust pańskich

kolegów. – Co pan chce przez to powiedzieć? – spytał Johansson. – Że premier nie mógłby być szpiegiem – odparł pełnomocnik, kładąc szczególny nacisk na słowa „nie mógłby”. – Ale ja tego nie powiedziałem – stwierdził Johansson z dobrze udawanym zdziwieniem. – Wydawało mi się, że użył pan okreśnienia „niewłaściwy typ”? – spytał prowadzący, a pełnomocnik uniósł lekko powieki. – Chyba źle mnie pan zrozumiał – odparł Johansson i potrząsnął głową. – Premier jest dobrym kandydatem na szpiega. Był nim, zwłaszcza kiedy był młodszy. Dziś ma chyba zbyt wiele pracy, no i ciągle jest na widoku. Jeśli faktycznie dla kogoś szpiegował, to na pewno robił to, zanim został premierem. A o szpiegowaniu dla Rosjan mógłby tylko pomarzyć. – Miło mi to słyszeć. Nie wie pan przypadkiem, dla kogo premier mógłby w takim razie szpiegować? – spytał pełnomocnik. – Z całą pewnością dla Amerykanów. A jeśli tak, to zaryzykowałbym stwierdzenie, że dla CIA. – Rozumiem, że w policji macie panowie zupełnie inne preferencje niż ja i mój szef – stwierdził pełnomocnik, a jego słowa zabrzmiały zbyt słodko jak na słowa kogoś, kto pełni taką funkcję. – Tak. – Johansson skinął głową. – To słuszna uwaga. Choć dla mnie osobiście wygląda on na człowieka wykształconego i... nawet inteligentnego. – Ale żeby od razu był szpiegiem? I to takim, co pracuje dla CIA? – spytał pełnomocnik i w sali rozległ się cichy śmiech. – Cóż, bardzo łatwo wpaść w tarapaty, a inteligencja, o której wspomniałem, nie ma z tym nic wspólnego. Przeciwnie. Człowieka najbardziej kusi to, do czego został stworzony. Łatwo wpaść w tarapaty, o wiele trudniej się z nich wydobyć. Johansson ponownie skinął głową, ale właściwie tylko sobie samemu, bo w pokoju panowała kompletna cisza. – Nie sądzę, żebyśmy mogli posunąć się w tej dyskusji dalej – zakończył pełnomocnik, robiąc przy tym nieznaczny ruch dłonią. – Poza tym na podstawie przyjemnego zapachu dobiegającego z kuchni stwierdzam, że zbliża się pora lunchu. Proponuję więc, żebyśmy skończyli. Moi panowie... Chcę powiedzieć, że było to nadzwyczaj miłe, ciekawe, a nawet ekscytujące spotkanie. A teraz, jeśli mi wolno... Ciekawe, co by było, gdybym tak go poprosił, żeby pozdrowił Fionna, pomyślał

Johansson, zbierając notatki. Choć teraz właściwie nie muszę tego robić. Potrafię czytać z jego twarzy jak z otwartej księgi. Choć była ciężka i nieruchoma, choć się odchylał do tyłu, choć opuścił powieki, choć starał się kontrolować mowę ciała, prezentował flegmatyczną pewność siebie i zręcznie formułował zdania, Johansson zdążył zauważyć, że jest naprawdę przerażony. Ciekawe, ile wie, pomyślał.

Czwartek, 19 grudnia Kiedy w czwartek rano Johansson wrócił do pracy, okazało się, że po świątecznej atmosferze nie zostało ani śladu. Wydział narkotykowy i komenda wojewódzka w Dalarna ogłosiły stan wojny. Od kilku tygodni współpracowali ze sobą przy pewnej grubszej sprawie. Wszystko zaczęło się w Borlänge i Falun. Na początku zajęła się tym tamtejsza policja. Wkrótce jednak sprawa się rozrosła i wykroczyła poza granice województwa, a nawet państwa. W końcu komendant policji z Dalarna walnął pięścią w stół i powiedział, co o tym wszystkim myśli, a także zabronił wyjazdów i prowadzenia obserwacji poza własnym terenem. Uznał też, że najwyższy czas zwrócić się z prośbą o pomoc do centrali, bo inaczej ktoś naśle na niego jakąś kontrolę. Podczas burzliwego spotkania, na którym szef wydziału narkotykowego komendy wojewódzkiej nazwał komendanta policji cholernym sknerą, ostatnie słowo i tak należało do kierownictwa. To dlatego od trzech tygodni sprawą zajmowała się policja z Dalarna we współpracy ze sztokholmskim wydziałem kryminalnym, podlegającym Johanssonowi. Nikogo jednak takie rozwiązanie nie zadowoliło. Jeśli chodzi o policję z Dalarna, była to ich największa sprawa dotycząca narkotyków od połowy lat siedemdziesiątych i dlatego nikt nie zamierzał dzielić się splendorem z „tymi ze Sztokholmu”, którzy zawsze „łowią w czyjejś wodzie”. Współpraca mogłaby się jednak układać lepiej. Jeśli chodzi o Komendę Główną Policji, czynnikiem ograniczającym niektóre działania wcale nie było podejście do kwestii wyjazdów czy budżetu. Nie było też problemów z pomysłami, a ponieważ policja z Dalarna zajmowała się różnymi sprawami zazwyczaj w sposób powierzchowny, sprawa musiała w końcu trafić „w ręce prawdziwych, kompetentnych policjantów”. – To może być naprawdę wielka sprawa – oznajmił szef wydziału ds. zwalczania narkotyków, który był z Johanssonem w USA. – Ale chłopcy z województwa chcą wkroczyć już teraz? – spytał Johansson. – Pewnie po to, żeby te leniwe głupki mogły w spokoju spędzić święta – odparł lekko podniesionym głosem szef wydziału narkotykowego. – Ale przecież muszą mieć jeszcze jakiś inny argument, żeby to zrobić – powiedział Johansson. Zdążył już o niektóre sprawy popytać.

– Kilku tamtejszych bandziorów wybiera się na święta do Tajlandii. No to tamci doszli do wniosku, że mogą im uciec, choć moim zdaniem takie przypuszczenie to bzdura. Poza tym to nie oni nas interesują. Za wszystkim stoją nasi starzy znajomi, Turcy i Polacy, o których ci już opowiadałem. Są u nas już od paru ładnych lat. A tamci to zwykli detaliści. – No to niech ci z Dalarna ich zatrzymają, jeśli nas nie interesują – zaproponował Johansson. – Mogliby nam w ten sposób przeszkodzić w zgarnięciu kilku grubych ryb – zaoponował znajomy z kursu w Ameryce, ale tym razem powiedział to innym tonem niż wtedy, gdy spotkali się po raz pierwszy. – Słyszę, co mówisz – odparł Johansson. I słuchałem tego wcześniej, aż do znudzenia, dodał w myślach. – No cóż, to ty tu rządzisz – powiedział kwaśno szef wydziału i podniósł się z krzesła. – Tak – zgodził się Johansson i lekko się do niego uśmiechnął. To ja decyduję i czasami jest to bardzo praktyczne, pomyślał. Co za dziecinada, pomyślał, bo stracił na to całe popołudnie, choć w tym czasie mógłby się zająć innymi rzeczami. Na przykład wyskoczyć na miasto i kupić prezent dla Jarnebringa. Na pewno przyda mu się coś więcej do jedzenia i picia, choć zawsze gorliwie zaprzecza i twierdzi coś zupełnie przeciwnego. Poza tym musiał się dowiedzieć, gdzie i kiedy mają się spotkać. W końcu sprawa się wyjaśniła. Jarnebring zadzwonił po lunchu i podał adres swojej obecnej dziewczyny. – Pomyślałem sobie, że tak będzie praktyczniej – powiedział. – Wiesz, jakie są kobitki. Zawsze lubią się przy czymś krzątać. Poza tym odstąpiłem komuś swoje mieszkanie. Pamiętasz Rustha? – Czy mam coś kupić? – spytał Johansson. Ale komu, Rusthowi?, pomyślał ze zdziwieniem. Czy to nie ten facet z długimi palcami i nieświeżym oddechem, który w sekcji rozpoznania trzymał kasę na zakup kawy? Nie – odparł Jarnebring. – Nie kupuj nic, wszystko już załatwiłem. A jeśli chodzi o Rustha, to jego baba wykopała go z domu – wyjaśnił – więc nie mogę pozwolić, żeby świętował Boże Narodzenie w schronisku dla bezdomnych. Srebrną zastawę ukryłem w etui na szczoteczkę do zębów, więc nigdy jej nie znajdzie. – A nie potrzebujesz alkoholu? – spytał Johansson. Nie lubił ryzykować, zwłaszcza przed Bożym Narodzeniem.

No proszę, to Rusth miał jakąś babkę, choć śmierdział jak trup, a u każdej dłoni miał sześć palców, pomyślał. – Nie – odparł z naciskiem Jarnebring. – Mam w domu mnóstwo gorzałki, chciałem powiedzieć, u mojej nowej pani. Taki głupi to ja nie jestem. A Rusth miał ostatnio kogoś na stałe. – Miło to słyszeć – powiedział Johansson. Zawsze uważał Rustha za zwykłego gnojka, niezależnie od pory roku. – No więc o alkohol nie musisz się troszczyć – zakończył Jarnebring. Dziwne, pomyślał Johansson, odkładając słuchawkę. Może wygrał coś na wyścigach, przecież to jego hobby.

W tym, że Jarnebring ma nową sympatię, nie było nic dziwnego. Prawie zawsze jakąś miał, a na wszelki wypadek wyszukiwał je wśród policjantek. Były od niego znacznie młodsze, miały włosy w kolorze pszenicy, duży biust i zazwyczaj pracowały w straży miejskiej. Pod tym względem jego nowa zdobycz nie różniła się od poprzednich, a Johansson stwierdził to zaraz po tym, jak nacisnął dzwonek, a ona otworzyła mu drzwi i powitała go szerokim uśmiechem. Bardziej interesujące było to, że Jarnebring był z nią już od wiosny i wprowadził się do niej z pościelą i kołdrą, i przynajmniej na jakiś czas zapomniał o swojej kawalerce w Vasastan. Prawdopodobnie dziewczyna jest cierpliwa i ma macierzyńską naturę, choć wygląda, jak wygląda, pomyślał Johansson. Jej koleżanka ze Skövde, którą na jakiś czas oddelegowano do pracy w Sztokholmie, była już na miejscu, a sądząc po wyglądzie, mogła być siostrą gospodyni wieczoru. Kiedy się przywitali, Johansson zauważył błysk zainteresowania w jej oczach. Ciekawe, czy coś już słyszała, pomyślał. A może spodobały jej się moje niebieskie oczy? Bo chyba to nie dlatego, że za mało trenuję i za dużo jem. Tak, na pewno, to z powodu moich niebieskich oczu, rozstrzygnął, a gdy już doszedł do tego wniosku, wieczór zaczął się zapowiadać całkiem przyjemnie.

Kiedy usiadł przy stole w nie wielkiej kuchni, przyznał w duchu, że niepotrzebnie się zastanawiał, czy powinien przynieść coś do jedzenia albo picia. Świetnie przyprawiony śledź, łosoś i wędzony węgorz, a do tego wspaniała, tradycyjna zapiekanka szwedzka, złocistobrązowe pulpety i kiełbaski, które pożarli chwilę po tym, jak gospodyni wyjęła je z gorącej kuchenki. Nie zabrakło też wódki i piwa. Musi być bogata, pomyślał Johansson, nakładając sobie dodatkową łyżkę jajecznicy posypanej świeżą, drobno siekaną cebulką. Ładna z niej dziewczyna i miło się z nią rozmawia. Gotuje tak dobrze jak ciotka Jenny, ma w sobie coś z matki, jest cierpliwa i... chyba zamożna. – Nigdy nie sądziłem, że są jeszcze takie kobiety jak ty – powiedział i uniósł kieliszek, spoglądając jej w oczy.

Tylko powiedz, gdybyś chciała poznać prawdziwego faceta, dodał w myślach. Ciekawe, czy lubi czytać książki? – A ja nie przypuszczałem, że znasz jeszcze kogoś oprócz mnie – odparł Jarnebring dobrodusznym tonem. Może byśmy tak popili to wszystko prawdziwą starą jałowcówką? – spytał i spośród wielu zwykłych butelek wyciągnął pękaty gliniany dzban. Ciekawe, gdzie on zdobył tyle alkoholu, zastanawiał się. Miła pani gospodyni nie wygląda na kogoś, kto ma ochotę kupować im jakieś trunki, i to niezależnie od stopnia zamożności. W każdym razie nie aż tyle, i nieważne, ile jej nowy facet jest w stanie w siebie wlać. – Jałowcówka to niezły pomysł – zgodził się Johansson. Wypił zaledwie trzy kolejki i nadal nic nie czuł. Chyba jestem koniem, pomyślał. W salonie czekała na nich kawa z koniakiem, a do tego duży wybór likierów i innych smakowitości. Gdy Johansson zobaczył całą tę baterię, natychmiast porzucił teorię, jakoby jego najlepszy przyjaciel wygrał na wyścigach. – Kawa i koniak mi wystarczą – powiedział z obronnym gestem, kiedy Jarnebring zaczął wodzić dłonią po butelkach. Dopiero teraz poczuł, jak alkohol wypity do posiłku uderza mu do głowy. Przyjaciółka Jarnebringa i jej koleżanka delektowały się likierem śmietankowym – chyba nie czytają książek, pomyślał Johansson. I dokładnie w tej samej chwili rozwiały się jego wątpliwości. – Boże, jakie to dobre – powiedziała dziewczyna ze Skövde i dotknęła językiem górnej wargi. – Czy mógłbyś poprosić swojego znajomego, żeby i dla mnie załatwił kilka butelek? – Pogadam z nim – odparł Jarnebring. Uśmiechnął się i uniósł kieliszek. To Hultman, pomyślał Johansson. Ciekawe, za co się tak Jarniemu odwdzięczył. Gdyby Jarnebring nie był jego najlepszym przyjacielem, na pewno by się trochę zaniepokoił.

Już po północy Johansson uznał, że pora wracać do domu. Nie dlatego, żeby czuł się przygaszony, bo w ciągu ostatniej godziny popijał jedynie wodę mineralną. Po prostu za dwanaście godzin będzie musiał usiąść za kółkiem. Poza tym zawsze najlepiej wyjść wtedy, gdy zabawa trwa w najlepsze. – No to na mnie już pora – powiedział. – To był naprawdę przyjemny wieczór, a jeśli

przed ślubem uprzedzicie mnie odpowiednio wcześniej, będę się umiał zrewanżować. Jarnebring robił dobrą minę do złej gry, ale kiedy nikt na nich nie patrzył, zwrócił oczy ku niebu. Gospodyni zachichotała z zachwytem i cmoknęła go prosto w usta, a jej koleżanka też zaczęła zbierać się do wyjścia. – Słyszałam, że też mieszkasz w Söder – powiedziała z uśmiechem do Johanssona, obrzucając go uważnym spojrzeniem. – Może razem zamówimy taksówkę? – Jasne – odparł Johansson.

Piątek, 20 grudnia Walizki spakował już poprzedniego dnia. Ubrania, prezenty świąteczne dla całej rodziny, książki do czytania i papiery Krassnera, na wypadek gdyby miał sporo wolnego czasu i nic lepszego do roboty. Wszystko to miał już w walizkach. Samochód, który załatwił mu brat, odebrał rankiem, przed wyjazdem do pracy. Potem nie pozostało mu już nic innego, jak tylko obejść całe biuro, życzyć wszystkim wesołych świąt i wypić mnóstwo kawy. Jeśli chodzi o obiad, postanowił zjeść coś po drodze. Tuż przed dwunastą wręczył prezent sekretarce. Obdarzyła go wyrażającym zdumienie uśmiechem, a następnie z wdzięczności pocałowała lekko w policzek. Potem zjechał windą do garażu i wsiadł do dużego pożyczonego samochodu, za który nie zapłacił ani grosza. To dzięki bratu, który pracował w branży samochodowej. Włączył magnetofon, puścił jakąś lekką muzykę taneczną i ruszył na północ. Czterysta kilometrów to mniej więcej cztery godziny, pomyślał, skręcając w ulicę Essingeleden. Zrobił to o właściwej porze, bo ruch był jeszcze niewielki.

XIV Pozostał jedynie chłód zimy Sztokholm w grudniu Dla Bäckströma i innych pracowników jego wydziału grudzień zaczął się niezwykle pomyślnie. Na początku tygodnia, w którym przypadał dzień świętej Łucji, popłynęli promem do Finlandii na tradycyjną świąteczną konferencję. Zanim jeszcze weszli na pokład, sporo wypili, a gdy Bäckström i pozostali jeszcze przed lunchem i rozgoszczeniem się w kajutach chcieli wysikać z siebie większość alkoholu, Fylking był już pijany w sztok. I to jeszcze zanim prom minął wyspę Lidingö. To zbyt piękne, żeby było prawdziwe, pomyślał Bäckström. Co za fenomenalny początek!

Na początku nie reagowali. Patrzyli tylko na Fylkinga leżącego nieruchomo na podłodze w toalecie. Potem Rundberg chwycił go za ramię, potrząsnął i wybełkotał, że trzeba wezwać lekarza. Nagle Fylking usiadł, wyprostował się i spojrzał na nich nabiegłymi krwią oczami. – Tchórzliwe kutasy – syknął. – Nie słyszę aplauzu. A potem wszystko było już jak zawsze. Podczas obiadu Lindberg zaczął marudzić, żeby każdy wypił nie więcej niż jeden kieliszek, bo przecież po południu czeka ich konferencja. I wtedy stary Fyllskalle, który zdążył już odzyskać formę, powiedział mu, żeby zamknął gębę i zapchał się jedzeniem. Potem wypił jednego z Bäckströmem. Najpierw tylko siedział i gapił się na niego, jak miał w zwyczaju, a potem nagle się rozpromienił i uniósł kieliszek z wódką. – Twoje zdrowie, Bäckström! – zawołał. – Więcej szczęścia następnym razem, kiedy będziemy pić. Mówcie o starym Fylkingu, co chcecie, pomyślał Bäckström – wychylał już czwartą kolejkę i zaczął się robić trochę sentymentalny – ale to twardy facet. – Pańskie zdrowie, szefie – odparł. – Ja nie należę do tych, co się skarżą. Najwidoczniej była to właściwa odpowiedź, bo Fylking uśmiechnął się szeroko jak groźny niedźwiedź i nalał mu piąty kieliszek.

Kiedy prom przypłynął do Helsinek, Bäckström dyskretnie opuścił towarzystwo. Zadzwonił do znajomego Fina, który wiedział, dokąd należy pójść, i najlepiej się nadawał na towarzysza nocnych eskapad. Poszli do nocnego klubu, poderwali dwie dziewczyny z Estonii i zabrali je do domu Fina. Bäckström potraktował swoją zdobycz tak, jak zasługiwała. Była niewysoka, gruba, miała wielkie cycki i wielką chcicę. Wraz z koleżanką przebywały w Finlandii nielegalnie, więc kiedy Bäckström powiedział, gdzie on i Fin pracują, nieszczególnie się targowały o cenę. Potem, zanim się rozstali, spytała go, czy spotkają się ponownie. Może w Sztokholmie? Możesz sobie o tym tylko pomarzyć, mała pizdo, pomyślał z szyderstwem Bäckström, kiedy w ostatniej chwili wpadł na pokład. Z czystej ciekawości poszedł do sali konferencyjnej, którą wynajęli na promie. Siedział tam Lindberg. Bawił się w konferencję razem z Krusbergiem i dwoma młodszymi chłopakami, którzy nie mieli innego wyboru. Przysiadł się na chwilę, żeby odpocząć, i przysłuchiwał się, jak Lindberg nawija coś bez sensu o arkuszach statystycznych, których żaden prawdziwy policjant nie potrafiłby wypełnić. W końcu opuścił towarzystwo i poszedł do baru, gdzie pozostali koledzy pili na rozgrzewkę przed odpłynięciem promu. Tak więc wszystko znowu było po staremu.

Kiedy na dzień przed dniem świętej Łucji wrócili do pracy, stary Fylking wziął Bäckströma na stronę i spytał, czy mógłby się zająć praktycznymi szczegółami związanymi ze świętem, bo wtedy nie będzie to tak drogo kosztować. Bäckström od razu zrozumiał, co Fylking ma na myśli, i chociaż zwrócił się do niego w ostatniej chwili, udało mu się złapać znajomego z policji wodnej, który zadzwonił do swojego znajomego, a ten załatwił całą skrzynkę różnych trunków za całkiem rozsądną cenę. – Nie musimy od razu tracić całej emerytury, żeby sobie strzelić jednego – powiedział Fylking, kiedy Bäckström wrócił ze zdobyczą, wykonując w ten sposób powierzone mu zadanie. Potem, zgodnie ze starym dobrym zwyczajem, świętowali dzień świętej Łucji, a Bäckström nie musiał tego dnia przychodzić na dyżur. Fylking zlecił mu „zadanie specjalne” i podpisał druczek z wyliczonymi nadgodzinami. Dzięki temu Bäckström mógł sobie pozwolić na dłuższy odpoczynek i z czystym sumieniem wziąć wolne.

Poniedziałek też zaczął się nieźle. Ledwo przyszedł do biura, gdy jeden z młodszych policjantów wpadł do pokoju i zdyszany oznajmił, że przed chwilą ktoś zgłosił podwójne zabójstwo w Brommie. Więc Bäckström, jako prawdziwy zawodowiec, musi się tam natychmiast udać. Niestety na miejscu okazało się, że sprawa nie wygląda aż tak dobrze, jak się spodziewał. Mimo porządnego adresu ofiarami zabójstwa byli imigranci. Jakiś szalony Irańczyk zastrzelił żonę i córeczkę. Wprawdzie kobieta była rdzenną Szwedką, ale czego się spodziewała, wychodząc za kogoś takiego? Na dodatek zażądała od niego rozwodu. Jak można być tak

głupim?, zastanawiał się Bäckström.

Kiedy ten poganiacz wielbłądów załatwił już żonę i córkę, chciał najwidocznie skończyć także z sobą, ale nie do końca mu się to udało. Jak to często bywa w takich przypadkach, w chwili gdy miał odebrać życie sobie samemu, opuściła go odwaga. Najpierw próbował strzelić sobie w głowę, ale oczywiście spudłował i kula tylko go drasnęła. Gdy na miejscu zjawili się policjanci, siedział w kuchni i próbował przeciąć sobie nadgarstki starą maszynką do krojenia chleba. Tak, to typowe u imigrantów, a najgorsze było to, że ten bydlak miał pozwolenie na dwie sztuki broni: sztucer na łosie i dubeltówkę. Prawdopodobnie zdał egzamin, a durna komisja wydająca pozwolenia udzieliła mu zgody na zakup broni myśliwskiej. Jak taki dupek mógł dostać pozwolenie? I to jeszcze w Szwecji, pomyślał Bäckström.

Potem zajął się szczegółami organizacyjnymi. Na szczęście udało mu się złapać Wiijnbladha, który dość szybko przeprowadził na miejscu zdarzenia niezbędne badania. Irańczyka oddał pod opiekę młodszemu policjantowi. Niech najpierw zrobi coś prostego, zanim zacznie się zajmować poważniejszymi sprawami, bo inaczej narobi ze strachu w spodnie. Tacy jak on zawsze to robią, gdy w pobliżu nie ma prawdziwych zawodowców. Młody policjant strasznie się zbłaźnił, ale jeszcze gorzej zachował się lekarz: wstrzyknął sprawcy tyle środków uspokajających, że nie był w stanie mówić. Czy można być aż takim idiotą?, zastanawiał się Bäckström. Młody policjant stał przed życiową szansą, żeby wyciągnąć od sprawcy przyznanie się do winy, a tymczasem Irańczyk leciał przez ręce i w końcu z błędnym wzrokiem trafił na oddział intensywnej terapii. – Chłopie, a nie myślałeś nigdy o tym, żeby pracować w schronisku dla bezdomnych? – spytał Bäckström i wbił w niego wzrok. Wrócił właśnie ze szpitala, a teraz stał w jego pokoju i przepraszał, że nie wykonał należycie powierzonego mu zadania.

Lekarz należał prawdopodobnie do tych odważnych obywateli, którzy poważnie traktują samych siebie i nigdy nie tracą okazji, żeby to podkreślić. Sprawcę zabójstw umieścił na oddziale dla psychicznie chorych. Irańczyk leżał tam teraz i nic nie mówił. „Jest bardzo zestresowany, nie da się z nim nawiązać kontaktu, bo zachodzi ryzyko, że wpadnie w długotrwały stan psychozy”, czytał Bäckström w faksie od Wielce Szanownego Pana Doktora. Odpowiedział w ten sposób na grzeczne pytanie, czy mógłby porozmawiać z tym łobuzem. Pewnie jak zwykle chcą mi go zwinąć, a potem, przed Wielkanocą, jak zawsze wypiszą go do domu i wtedy będzie wolny jak ptak i zdrowy jak ryba, pomyślał Bäckström. Już to przerabiał. Ale tym razem Pan Doktor będzie miał do czynienia z nami dwoma, dodał w myślach i poszedł do Fylkinga, żeby sobie zapewnić jego pomoc. Niestety nie wybrał najlepszego momentu. Jego szanowny szef miał chyba potężnego kaca i nawet ktoś tak zaprawiony w piciu przed świętami jak on nie potrafił sobie z tym poradzić. Wściekł się i całą winę zwalił na Bäckströma, chociaż ten był zupełnie niewinny. Zapowiedział, że nie ma mowy o jakichkolwiek specjalnych zleceniach przed świętami. Jest natomiast mnóstwo innej roboty, bo jak rozumie, Bäckström wraca ze szpitala bez przyznania się

sprawcy do winy. – Jak można być tak głupim?! – ryczał Fylking i na swój współczujący sposób walił pięścią w biurko. Tak więc Bäckström sam musiał rozwiązać swój problem: pojechać do szpitala i wyciągnąć od Irańczyka zeznanie. Był już późny wieczór, więc miał nadzieję, że pieprzony lekarz jest już w domu i świętuje zwycięstwo nad wymiarem sprawiedliwości wraz z innymi lewicowymi kompanami od kieliszka. Bäckström usiadł przy łóżku i włączył magnetofon. Irańczyk udawał wariata. Leżał ze wzrokiem wbitym w sufit i rękami na kołdrze, jakby sprawa w ogóle go nie dotyczyła, jakby był zwykłym pacjentem pośród wszystkich innych niewinnych pacjentów tego szpitala. Będzie niezła zabawa, pomyślał Bäckström z zachwytem. Włączył magnetofon, wygłosił zwyczajową formułkę i spojrzał na Irańczyka łagodnie, a jednocześnie pokazał mu zdjęcie, które przyniósł. – Rozumiem, że źle się czujesz – powiedział uprzejmie i poklepał go po ramieniu. – Myślę jednak, że od razu poczujesz się dużo lepiej, jeśli ulżysz swojemu sercu. Była to całkiem niezła fotografia, oczywiście kolorowa. Wszystkie szczegóły wyraźnie było widać, więc podstęp udał się znakomicie. Dziewczynka miała dwa i pół roczku i w chwili kiedy ten łajdak wszedł do jej pokoju, żeby po raz ostatni powiedzieć jej dobranoc, już spała. Miała na sobie białą piżamkę w zwierzątka. W albumie, który Bäckström oglądał na miejscu zbrodni, znalazł inne jej zdjęcie. Wyglądała na nim naprawdę słodko, jak wszystkie dzieci mieszanych małżeństw. Na tym nie wyglądała już tak ślicznie. Jej kochany tatuś wsunął lufę sztucera przez szczebelki jej łóżka i pociągnął za spust. Kula przeszła przez ciało i wyszła brzuchem, a na piżamę wypadły jelita, zasłaniając część zwierzątek. Zdjęcie było całkiem niezłe i wystarczyło, że Irańczyk rzucił na nie wzrokiem, a od razu odzyskał mowę. Można z nim było nawiązać kontakt tak łatwo, że lekarza należałoby oskarżyć o wystawienie błędnej diagnozy. Irańczyk zaczął nagle mówić i czynił to z szybkością karabinu maszynowego. Wylewał przy tym potoki łez i pocił się obficie. Po szwedzku mówił kiepsko i na początku trudno go było zrozumieć. Wprawdzie zapewniał, że jest niewinny i że wina leży po stronie jego żony, ale Bäckströmowi to wystarczyło. Pal sześć, że dokonywał cudów, żeby nagrać wszystko, czego potrzebował – choć nie powinien właściwie zajmować się takimi rzeczami. Nieważne, że musiał pilnować przesłuchiwanego, żeby ten nie wstawał z łóżka, bo inaczej nie wyzdrowieje. Ułożenie układanki zajęło mu godzinę. Potem przyszła pielęgniarka i w nagrodę zrobiła temu bydlakowi zastrzyk. Zanim Bäckström wyszedł z sali, skorzystał jeszcze z okazji, żeby mu udzielić kilku rad: – Jestem pewien, że teraz, kiedy to z siebie wyrzuciłeś, poczujesz ulgę – powiedział uprzejmie, poklepał go po ramieniu i uśmiechnął się współczująco do pielęgniarki. Lekarstwo, które wstrzyknęła Irańczykowi, zadziałało błyskawicznie, bo gdy Bäckström

wychodził z sali, leżał już spokojnie w łóżku i znów gapił się w sufit. Dokładnie tak jak godzinę wcześniej.

Ale życie bywa niewdzięczne. Następnego dnia do pokoju Bäckströma wpadł Fylking. Wprost szalał i nie chciał okazać ani krzty wdzięczności. Okazało się, że w nocy po wizycie Bäckströma Irańczyk odebrał sobie życie, choć przecież miał tak wspaniałą szansę, żeby ulżyć swojemu sumieniu. I dlatego Bäckström będzie za karę pełnić świąteczny dyżur. Biorąc zaś pod uwagę swoją sytuację finansową, a zwłaszcza zamiłowanie do ciągłego imprezowania, nie ma innego wyboru, jak tylko stawić się na dyżur także w Boże Narodzenie i w Nowy Rok. Przeklęty los, pomyślał ponuro. Przeklęci ludzie, przeklęte ich życie.

* Jako przewodniczący komitetu przygotowującego uroczystość Wiijnbladh miał mnóstwo pracy. Kiedy zabrał się za szczegóły, zadzwonił ten krzykacz Bäckström i powiedział, że potrzebuje pomocy, bo doszło do podwójnego zabójstwa. Wiijnbladh jako człowiek uczynny od razu obiecał, że się stawi, chociaż miał na głowie o wiele ważniejsze sprawy. Na miejscu stwierdził, że chodzi o tragedię rodziną. Mąż pokłócił się z żoną. Najprawdopodobniej znalazł sobie inną kobietę i chciał rozwodu. Wzburzona i oszalała kobieta chwyciła jego sztucer, weszła na piętro i najpierw zastrzeliła córkę, a potem siebie. Zazwyczaj bywa odwrotnie – to mąż strzela do żony i dziecka – ale Wiijnbladh był przekonany, że zabezpieczone ślady wyraźnie wskazują na to, że strzelała kobieta, chociaż Bäckström nie chciał nawet wysłuchać jego wersji. A ponieważ nie miał czasu ani ochoty, żeby się z nim kłócić o swoje racje, zrobił po prostu, co do niego należało, i wrócił do swoich zajęć, to znaczy do przygotowywania uroczystości z okazji sześćdziesiątych urodzin szefa. Jego szef, Holger Blenke, był w laboratorium kryminalistycznym prawie legendą. Pod koniec drugiej wojny światowej został dowódcą oddziału kawalerii, a gdy wojna się skończyła, wstąpił do policji. Najpierw jak inni patrolował ulice, a w końcu trafił do laboratorium, ponieważ miał smykałkę nie tylko do koni, ale też do paru innych rzeczy. Blenke pracował w policji jeszcze za poprzedniego szefa, gdy dopiero tworzono wydział, i to właśnie u niego zdobywał pierwsze doświadczenia. Można powiedzieć, że poprzedni szef przygotował grunt, a Blenke po prostu dbał o zagony, przestrzegając zasad opracowanych przez poprzednika. Snując takie rozważania, Wiijnbladh coraz bardziej przyspieszał kroku. Chciał jak najszybciej przelać swoje myśli na papier. Program uroczystości przewidywał przemówienie na cześć szefa i to dla siebie Wiijnbladh zarezerwował ten przywilej. Jeśli chodzi o ich pierwszego szefa, jesień jego życia nie wyglądała różowo. Wszystko wskazywało na to, że podczas zwykłej domowej kłótni zabił po pijaku starszego syna. Ale to Blenke badał miejsce zdarzenia, więc ostatecznie wszystko skończyło się dobrze. Uznano to za nieszczęśliwy wypadek, a to, jak Blenke poprowadził sprawę, dowiodło, że nadaje się na następcę swojego przełożonego. Wiijnbladh wiedział oczywiście, że mówienie o takich sprawach w uroczystym przemówieniu nie wchodzi w rachubę. Dlatego postanowił, że kiedy przyjdzie czas, odniesie się jedynie do

ogólnych i najbardziej znanych faktów z historii wydziału. Tylko to jest tak naprawdę interesujące, wszystko inne to tylko czcza gadanina.

Ale przygotowania nie przebiegały zupełnie bezkonfliktowo. Różne opinie na temat planu, jak również życzenia różnych osób wymusiły cały szereg kompromisów, zarówno trudnych, jak i całkiem błahych. W pewnym momencie Wiijnbladh musiał z siebie wykrzesać wszystkie dyplomatyczne umiejętności, żeby przygotowania mogły się toczyć dalej. Najpierw wybuchła kłótnia o prezent. Zbierali na niego pieniądze. Olsson, który nigdy nie przepuścił okazji, żeby się wygłupić, zaproponował utworzenie funduszu podróżniczego imienia szefa. Ale ze względu na zebraną kwotę pomysł od razu uznano za śmieszny. Wliczając krótki pobyt na miejscu zebranych pieniędzy, wystarczyłoby na przejazd w dwie strony do Växjö albo do Hudiksvall. A gdyby nawet taki wyjazd zorganizować, to czy w obu tych miejscowościach można zdobyć jakąkolwiek wiedzę z zakresu kryminalistyki? Wiijnbladh podkreślił, że z uwagi na okoliczności musi to być osobisty prezent i dlatego będzie rzeczą naturalną, jeśli wezmą pod uwagę hobby szefa i jego zainteresowania. Pomysł chwycił i w końcu postanowiono kupić piłę elektryczną. Szef miał niewielki domek letniskowy na wyspie Muskö, położonej na południe od miasta, i w wolnym czasie bardzo lubił ścinać drzewa na swojej działce. Potem zaczęto planować przebieg uroczystości i dopiero wtedy członkowie komitetu organizacyjnego naprawdę się pokłócili. Najpierw Olsson wystąpił z dość dziwnym pomysłem, żeby cały dzień poświęcić na wykłady i seminaria, na których prelegenci zaprezentują różne metody prowadzenia badań kryminalistycznych i wiążące się z tym problemy. Ale komitet okazał się prawie całkowicie zgodny i natychmiast tę propozycję odrzucił, a niektórzy jego członkowie, zważywszy na kontekst, wypowiadali się w niezbyt pochlebnym tonie: – Kominiarz olewa takie nowinki – wyraził się jeden ze starszych pracowników wydziału. Kominiarz. Tak nazywali szefa, choć bezpośrednio nikt się tak do niego nie zwracał. Określenie to wzięło się stąd, że zawsze był gorącym zwolennikiem starych, klasycznych metod zabezpieczania odcisków palców za pomocą pędzelka i pyłu węglowego. To właśnie odciski palców były jego wielką zawodową pasją. Wielkie ożywienie i wzburzenie wykazywał tylko wtedy, gdy zaczynał mówić o Wielkiej Zdradzie, to znaczy o tym, że na początku stulecia zarzucono korzystanie z pyłu węglowego, a w jego miejsce zaczęto posługiwać się jakimiś tajemniczymi proszkami, płynami, promieniami światła, a nawet substancjami, które wchodziły w reakcje chemiczne z badanymi odciskami. Dla zwykłych ludzi wszystkie te nowe metody są zupełnie niezrozumiałe. – Psiknij gazem tu, psiknij gazem tam... a przecież my, policjanci, potrzebujemy jedynie gazu łzawiącego – mawiał. Tą trafną uwagą zakończył dyskusję, gdy owa kwestia wypłynęła na porannym spotkaniu pracowników wydziału.

Z propozycją, żeby się przyjrzeć bliżej nowym metodom, wystąpiła jak zwykle ta oferma, Olsson. Koledzy nazywali go Doktor Olsson, choć podobnie jak wszyscy inni ukończył zwykłą

szkołę ludową. Ale kto miałby się tym zająć, jeśli wszystkie książki są napisane w obcych językach? W każdym razie Olsson wyglądał na kogoś, kto ma dobre kontakty. Udowodnił to na przykład ostatnio, kiedy na wniosek rzecznika praw obywatelskich został uniewinniony od zarzutów, mimo wpadki, jaką zanotował podczas śledztwa w sprawie zabójstwa trzech tureckich dealerów narkotykowych. Wiijnbladh zrobił wtedy wszystko, co w jego mocy, żeby urząd rzecznika otrzymał całą dokumentację śledztwa. Najwidoczniej jednak ten karierowicz Johansson, szef wydziału kryminalnego, postanowił zbagatelizować sprawę i dlatego napisał to zdumiewająco mętne pismo w obronie Olssona, które rzecznik wziął sobie do serca. Wszystko to trudno wyjaśnić, pomyślał Wiijnbladh. Jaki interes w chronieniu kogoś takiego jak Olsson może mieć Johansson, znany z tego, że robi karierę po trupach kolegów? Prawdopodobnie to tylko wyraz arogancji i pójście na łatwiznę, bo to właśnie wyróżnia takich ludzi jak Johansson. Rzeźnik z Ådalen – tak go nazywali koledzy z policji porządkowej. Wiijnbladh znał tylko jednego szefa w całej policji, który trzymał się zasad moralnych, miał kwalifikacje i potrafił działać, a więc miał to wszystko, czego się wymaga od ludzi na tym szczeblu. Miał na myśli Claesa Waltina ze służby bezpieczeństwa. Zawsze ciepło o nim myślał. Waltin zwracał się do nich czasem po poradę natury technicznej, jeśli się zajmował jakąś tajną sprawą. Gdyby tylko mógł, wysłałby mu zaproszenie na uroczystą kolację z okazji urodzin Blenkego. Jednak z powodów finansowych liczbę gości spoza wydziału postanowiono ograniczyć do absolutnego minimum. Biorąc pod uwagę miejsce, gdzie impreza miała się odbyć, i uwzględniając pozostałe szczegóły organizacyjne, które komitet przegłosował wbrew jego woli, musiał się z tym pogodzić. Waltin na promie do Finlandii, pomyślał i poczuł, jak przechodzi go dreszcz. Zbyt wielu jego kolegów granicę między zwykłą imprezą a konferencją uważało za płynną. Za konferencję płacił pracodawca, a najpopularniejszym miejscem na tego typu imprezy był dla sztokholmskiej policji bez wątpienia prom do Finlandii. Na nieszczęście oprócz zwykłych sklepów z alkoholem, możliwości zrobienia tańszych zakupów i zabawienia się z panienkami oferował też sale konferencyjne – jako swego rodzaju alibi. Dlatego zdarzało się, że smutek, jaki go przepełniał z powodu postawy kolegów, zamieniał się w niemoc albo rozpacz. Wszystko wskazywało na to, że koledzy już wcześniej, za jego plecami, zaczęli rozmawiać z organizatorem o uroczystości. A ponieważ ich wydział od lat należał do stałych klientów firmy, kiedy zaczęli rozmowy o urodzinach szefa, nie mieli problemów z wynegocjowaniem różnych dodatkowych atrakcji. Udało im się wynegocjować, żeby żony, narzeczone i przyjaciółki pojechały w tę podróż za darmo. Blenke miał otrzymać do dyspozycji kajutę należącą do armatora, a ceny za jedzenie i picie miały być znacznie obniżone. Tak więc wszystko zostało załatwione. Wiijnbladh przypomniał sobie, że w podróży do Helsinek będzie mu towarzyszyć żona, i na samą myśl o tym poczuł się bezgranicznie beznadziejnie.

Wypłynęli na tydzień przed świętami Bożego Narodzenia. Na promie zjawili się wszyscy

pracownicy wydziału wraz z osobami towarzyszącymi, jak również solenizant z małżonką. Do tego kilka innych osób towarzyszących. W sumie około sześćdziesięciu osób. Na początku wszystko przebiegało zgodnie z planem. Najpierw przyjęcie z szampanem, który zafundował armator, kilka krótkich przemówień i wręczenie prezentów. Notabene, Blenke bardzo się ucieszył z piły elektrycznej. Na razie wszystko było więc w porządku. Ale potem sprawy potoczyły się jak zwykle. Najpierw ogłoszono, że uczestnicy mają wolne, aż do uroczystej kolacji. Niestety zbyt wielu wykorzystało go tak, jak Wiijnbladh się obawiał. Kiedy więc nadeszła chwila, gdy miał wygłosić od miesięcy cyzelowane przemówienie, na sali było już tak głośno, że tylko stojący najbliżej słyszeli, o czym mówi. Po kolacji jego żona jak zwykle gdzieś przepadła, a on jak zwykle nie wiedział, gdzie i z kim. Gdy późną nocą wróciła do kajuty, jak zwykle udawał, że śpi. Zamorduję ją, pomyślał, a jego pijana żona zaczęła się rozbierać. Potem położyła się w swoim łóżku, od razu zasnęła i od razu zaczęła głośno chrapać. W końcu on też zasnął, a kiedy się obudził, prom stał już przy nabrzeżu. Domyślił się tego, słysząc dźwięki i głosy z zewnątrz. Poza tym woda przestała uderzać o ścianę ich kajuty. Muszę sprawdzić, jaka jest pogoda, pomyślał. Ubrał się jak najciszej i wymknął na pokład. Niebo było zaciągnięte szarymi chmurami, było bardzo zimno i padał śnieg. Wiijnbladh nie odczuwał już żalu, jedynie beznadzieję, rozpacz i niemoc. Nie należał do ludzi, którzy potrafiliby zabić własną żonę. Nawet jej nie mógłby tego zrobić.

* Im bliżej Bożego Narodzenia, tym gęstsze chmury zbierały się nad głową Berga. Na spotkaniu zorganizowanym z okazji zakończenia roku – na święta i Nowy Rok zawsze ogłaszano przerwę w pracy, bo i tak wszyscy brali wolne, a poza tym w tym okresie nigdy nie działo się nic szczególnego – po raz kolejny musieli się zająć kwestią osobistego bezpieczeństwa premiera i jego świadomości tego, co mu może grozić. A raczej braku świadomości, pomyślał Berg, ale tego oczywiście nie powiedział. I nawet już nie pamiętał, ile razy omawiał ten punkt w czasie spotkań. Premier nadal otrzymywał pogróżki. Jedyną nowością w tym kontekście był fakt, że pojawiły się groźby nowego rodzaju. Nagłośniona w mediach tak zwana afera harwardzka, której negatywnym bohaterem stał się premier, postawiła w stan gotowości zagorzałych zwolenników tezy, że prawo obowiązuje wszystkich, nawet tak wysoko postawione osoby, jak premier rządu. Codziennie nadchodziły meldunki o kolejnych głupcach podpisujących się pod pełnymi oburzenia listami protestacyjnymi, jakie w związku z aferą publikowały gazety. – Nie będę się wygłupiał – powiedział Berg nieoczekiwanie szczerze. – I daleki jestem od stwierdzenia, że tych, co wypowiadają takie groźby, można porównać z Szakalem albo z innymi zawodowymi mordercami. Tu przerwał, a po chwili mówił dalej.

– Nie powinniśmy jednak zapominać, że zamachów na wysoko postawione osoby dokonują najczęściej tak zwani samotni szaleńcy. To zwykli ludzie, którzy posługują się zwykłymi środkami, dzięki czemu mogą niestety osiągnąć dość nieprzyjemne rezultaty. – Jak rozumiem, mój wielce szanowny szef nie zgodził się na żadną ochronę na czas świąt – powiedział pełnomocnik premiera z typowym dla siebie lekkim, denerwującym uśmiechem. – Nie – potwierdził krótko Berg. – Chce, żeby go zostawić w spokoju, bo święta i sylwestra zamierza spędzić w gronie rodziny i bliskich przyjaciół. – Błogosławione święta. – Pełnomocnik skinął głową. Spoglądał z krzywym uśmiechem spod na wpół przymkniętych powiek. – Najbardziej niepokoi mnie to – powiedział Berg, który nie dawał się tak łatwo zbyć – że premier zamierza spędzić prawie cały tydzień w Harpsund. – Wiem, wiem, bo i mnie spotkał ten zaszczyt i zostałem tam zaproszony – westchnął pełnomocnik. – Harpsund to z punktu widzenia bezpieczeńtwa prawdziwy koszmar – powiedział Berg i z naciskiem skinął głową w stronę zebranych. – Ma pan na myśli kucharkę, którą tam zatrudniają? – spytał pełnomocnik. – Tak, to prawdziwy koszmar. I jeśli przyjmę to zaproszenie, zastanowię się, czy nie zabrać własnego jedzenia. – Nie mam na myśli kucharki – odparł Berg. Nie miał ochoty na żarty. – Mam na myśli potencjalnego zamachowca. Biorąc pod uwagę tamtejsze warunki, nie trzeba do tego szczególnie wysokich kwalifikacji. – O tym też rozmawiałem z premierem – powiedział pełnomocnik. – Rzeczywiście, chce, żeby go zostawiono w spokoju. Ostatnio trochę się działo wokół jego osoby, jeśli mogę się tak wyrazić. Będę też trochę niedyskretny i zdradzę, co premier powiedział. Uważa on mianowicie, że przestępczość w gminie Flen w czasie nadchodzących świąt i w czasie jego pobytu na tym terenie nie stanowi wielkiego problemu. W każdym razie nie teraz. Chce po prostu na kilka dni zostać sam, z żoną i dziećmi, w zupełnym spokoju, z prezentami i choinką, cieszyć się świąteczną atmosferą, bez ochrony, bez policji. Nie chce nawet jednego ochroniarza w czerwonej czapeczce, który mógłby stać przy bramie i udawać Świętego Mikołaja. – Ja też mam nadzieję, że to będą spokojne święta. – Wszyscy mamy taką nadzieję – zgodził się minister, a w jego głosie dało się słyszeć ożywienie. – Ja spędzę święta z matką, a zważywszy na to, że ma już sto lat, nie potrzebuję... – A czy mógłby pan to urządzić tak, żeby ochroniarzy nie było w domu? – przerwał mu pełnomocnik.

– Tak, mogę – odparł Berg. – Załatwię to tak, że premier nie będzie ich nawet widział. Nawet jeśli będzie to wymagało podwójnych wydatków, dodał w myślach. – W takim razie postanowione. Uprzedzę premiera, żeby nie sięgał po sztucer na łosie i nie powystrzelał ich, gdy będą się ukrywać w parku. – To bardzo dobry pomysł – zgodził się Berg. – Nie mogę jednak zagwarantować, że nie zaprosi ich na grzańca i ciasteczka. O tej porze roku mój drogi szef dość szybko staje się sentymentalny, więc nie powinniśmy nie doceniać jego umiejętności przystosowywania się do różnych sytuacji. – Ciasteczka i grzaniec to całkiem miła perspektywa – powiedział Berg z lekkim uśmiechem. – Nie za dużo oczywiście – powiedział pełnomocnik i uniósł dłoń w obronnym geście.

Po spotkaniu zjedli lunch w Rosenbad, co było tradycją od wielu lat. Kiedy w Szwecji władzę sprawowała koalicja partii prawicowych, były to naprawdę przyjemne obiady, z bogatym menu, a rozmowy toczyły się w szczerej i miłej atmosferze. Berg pamiętał, że wtedy nie musieli się cały czas zastanawiać, co kto powiedział i co miał na myśli. Z drugiej strony dzisiejszy lunch też nie był taki zły. Wszyscy poza nim – bo musiał potem wrócić do pracy – wypili do przekąski po kieliszku wódki. Minister dwa, a pełnomocnik chyba nawet trzy, z tym że zrobił to ukradkiem, kiedy mu się wydawało, że nikt nie widzi. Natomiast szef departamentu prawnego wypił zaledwie pół, jakby chciał symbolicznie zaznaczyć, że jest jednym z nich. Kiedy podano kawę, minister i szef departamentu prawnego pożegnali się, wymawiając się pilnymi obowiązkami, natomiast pełnomocnik został dłużej, żeby pomówić z Bergiem w cztery oczy. – Do diabła, Eryk – powiedział. – Czy z okazji świąt i całej reszty mogę ci postawić koniak do kawy? – I nagle zmienił się nie do poznania. Przypominał teraz małego chłopca, który ma kłopot i zwraca się o pomoc do kogoś starszego, dorosłego. – Dobrze, ale tylko mały kieliszek – zgodził się Berg z bladym uśmiechem. – Pod warunkiem że i ty wypijesz jeden. – Oczywiście, że tak – odparł pełnomocnik, a jego głos zabrzmiał znowu tak jak zwykle. – Może wypiję i drugi, ale trochę później. – No to słucham – powiedział Berg. Skinął uprzejmie głową i odchylił się na krześle.

Może w tym roku też będzie Boże Narodzenie, po-myślał.

– Czy znasz zastępcę komendanta policji Larsa Johanssona? – spytał pełnomocnik. – Wielki facet, pochodzi z Norrlandu, w moim wieku, jest szefem wydziału kryminalnego. Na razie chyba jako pełniący obowiązki, ale po Nowym Roku ma zostać szefem biura. Czy ja znam Larsa Martina Johanssona z Näsåker?, powtórzył w myślach Berg. I co mam na to odpowiedzieć? – Tak – odparł krótko. – Jaki on jest? – spytał zaciekawiony pełnomocnik i pochylił się do przodu. Berg skinął w zamyśleniu głową i wypił duży łyk koniaku, żeby zyskać trochę czasu. – Jaki jest? Co masz na myśli? – Chodzi mi o to, jaki jest jako policjant z wydziału kryminalnego. – Jest najlepszy. Bo naprawdę jest najlepszy, pomyślał Berg, kiedy wypowiadał te słowa. – A w czym jest dobry? – spytał pełnomocnik, dając mu znak, żeby mówił dalej. – W tym, że zawsze umie stwierdzić, jak się sprawy mają. To naprawdę niesamowite. Czasami odnosi się wrażenie, że facet widzi przez ścianę. Możesz mnie pytać dalej, dodał w myślach, choć to, co mógłbym opowiedzieć, zdarzyło się przed dziesięciu laty. – Brzmi to niemal tak, jakby umiał chodzić po wodzie – powiedział pełnomocnik. – Akurat tego nie potrafi i jestem tego najzupełniej pewien – odparł Berg. I nie mógłby nawet o tym marzyć, dodał w myślach. Nie ktoś taki jak Johansson. – Czy jest jeszcze coś, w czym jest dobry? – Jest dyskretny – powiedział Berg. Wielokrotnie miał okazję dziękować Bogu, że Johansson właśnie taki jest. – To znaczy nie jest gadułą – sprecyzował pełnomocnik.

– Jeśli postanowi, że czegoś nie powie, to nikt go nie zmusi do zmiany decyzji. Problem polega raczej na tym, że podejmuje decyzje według własnego uznania. O co ci chodzi?, zastanawiał się w myślach. – Wygląda na człowieka myślącego – powiedział pełnomocnik i westchnął lekko. – Nie ma żadnych wad, jak my, zwykli śmiertelnicy. – Czy ja wiem... Kiedyś zauważyłem, że jak już stwierdzi, jak się sprawy mają, wszystko inne przestaje się dla niego liczyć. Na szczęście, pomyślał. – Chodzi ci o to, że sprawiedliwości musi się stać zadość, i tak dalej? – W rzeczy samej, można tak powiedzieć. A może szukasz już dla mnie następcy? – spytał i uśmiechnął się lekko. – Ależ skąd – odparł pełnomocnik takim głosem, jakby był w szoku. – Nie mówiłem ci tego jeszcze? I ja, i mój szef jesteśmy bardzo zadowoleni z twoich osiągnięć. Jeśli o nas chodzi, możesz zostać na stanowisku aż do śmierci. A jeśli ten Johansson jest taki, jak go opisałeś, byłby ostatnią osobą, na którą chcielibyśmy się zdecydować, dodał w myślach. – Miło mi to słyszeć – odparł Berg z lekkim uśmiechem. – Szczerze mówiąc, nigdy nie odniosłem takiego wrażenia. – Wiem, wiem – odparł pełnomocnik jakby z poczuciem winy. – Zawsze miałem z tym problemy. Żebyś tylko słyszał, co o mnie mówią moje dzieci i dawne żony. To po prostu okropne. Ale cały czas nad tym pracuję. Ulla-Karin i ja nie zajmujemy się niczym więcej, tylko tym. – Ulla-Karin to twoja nowa żona? – spytał Berg z wahaniem, bo nie pamiętał wszystkich szczegółów z teczki pełnomocnika. – Ależ nie – zaprotestował energicznie pełnomocnik. – Ulla-Karin to moja terapeutka. Jest wspaniałym człowiekiem, docentem w szpitalu Karolinska Sjukhuset. Mądra jak pudel, a właściwie jak całe stado pudli. – Miło mi to słyszeć – odparł obojętnym tonem Berg. Ciekawe, czy robi sobie ze mnie jaja, zastanawiał się w myślach. – Moje żony zawsze były szalone – kontynuował pełnomocnik, ale powiedział to jakby do siebie. – Całkowicie szalone.

– No to nie miałeś lekko – stwierdził ze współczuciem Berg. – Lekko, nie lekko... a kto mówi, że w życiu ma być lekko? No właśnie, kto tak twierdzi?, pomyślał Berg i spojrzał dyskretnie na zegarek. – Przejdźmy jednak do innej sprawy – mówił dalej pełnomocnik. – Chodzi mi o Waltina. Ten facet trochę mnie niepokoi. Tym razem pełnomocnik znowu wyglądał jak zwykle, tyle że nie uśmiechał się już w ten swój charakterystyczny sposób. Miał przynajmniej cztery powody do niepokoju. Po pierwsze sam Waltin. Po prostu mu nie ufa, chociaż nawet go nie zna. Co więcej, nie chciał Bergowi powiedzieć, dlaczego mu nie ufa i z kim o nim rozmawiał. – Rozumiem, co masz na myśli – odparł Berg i nagle uświadomił sobie, że powiedział to bardziej ulegle, niż powinien. – Z drugiej strony czy ktoś taki jak on nie powinien bronić podwładnego? – Waltin nie jest typowym policjantem, jeśli mogę tak powiedzieć. – Miło mi to słyszeć – chrząknął pełnomocnik. – Ale tylko tyle mogę na ten temat powiedzieć – zakończył Berg. Tak właśnie powinien powiedzieć jako przełożony Waltina, żeby wyrazić swoją opinię. – Przez wszystkie te lata, które razem przepracowaliśmy, nigdy nie miałem powodu, żeby go skrytykować, żeby powiedzieć, że źle wypełnia swoje obowiązki. – Zastanów się jeszcze nad tym – zakończył pełnomocnik.

Druga sprawa dotyczyła tak zwanej działalności zewnętrznej. Pełnomocnik zastanawiał się nad tą kwestią i doszedł do wniosku, że dalsze jej prowadzenie nie jest zbyt najszczęśliwszym rozwiązaniem, zważywszy na wymagania prawne regulujące własną działalność gospodarczą prowadzoną przez służbę bezpieczeństwa. To, czy kierujący działalnością zewnętrzną jest dobrym, czy złym człowiekiem, jest w tym wszystkim mniej istotne. Jeśli jednak jest taki jak Waltin, sprawy mogą pójść w złym kierunku. – Nie masz ochoty rozwinąć swoich argumentów? – spytał Berg. Starał się, żeby to zabrzmiało jak najbardziej obojętnie. – Pomyślałem sobie, że moglibyśmy się tym zająć po Nowym Roku. Właściwie to cały czas się nad tym zastanawiam.

No to się zastanawiaj, pomyślał Berg. Poczuł się nagle bardzo zmęczony.

Trzecia sprawa dotyczyła Krassnera. Bez względu na to, czy rzeczywiście popełnił samobójstwo – jako były matematyk pełnomocnik był świadom, że przypadek może czasem przynieść nieoczekiwane rezultaty – jest to historia, która budzi jego ciekawość, ale też niesmak. Zostawione przez niego dokumenty to kupa bzdur. Ale abstrahując od tego, że Krassner nie miał raczej szans na zdobycie Nagrody Pulitzera, w jego historii nie ma nic takiego, co mogłoby wskazywać, że rzeczywiście jest niezorganizowanym nieudacznikiem. Czy zostały gdzieś jakiekolwiek ślady po jego wuju, który przez wiele lat był ważną postacią w amerykańskich służbach wywiadowczych, a na dodatek pracował także w ambasadzie amerykańskiej w Sztokholmie? Z całą pewnością tak, choć w dokumentach Krassnera nie ma o tym ani słowa. – Ten dziadyga nie zostawił po sobie ani śladu. Nigdzie – powiedział z emfazą pełnomocnik. – Istnieje niestety obawa, że Krassner mógł gdzie indziej ukryć papiery, które dostał od wuja – przyznał Berg. Też o tym myślał. – Jeśli tak, to jestem przekonany, że w Stanach. – A nie obawiasz się, że w drodze do Stanów mogły gdzieś zniknąć? – spytał pełnomocnik, patrząc na Berga z powagą. – Nie sądzę – odparł Berg z niejakim naciskiem. – Chociaż wypowiadam się we własnej sprawie, nie sądzę, żeby tak było. Jesteśmy bardzo dokładni, jeśli chodzi o takie rzeczy. – Hm... – mruknął pełnomocnik i zrobił taką minę, jakby się nad czymś głęboko zastanawiał.

Czwarta sprawa dotyczyła pewnej nieprzyjemnej historii. Jeśli jest prawdziwa, to Berg wychował żmiję na własnym łonie. Na szczęście sprawa jest tak konkretna, że można ją dokładnie zbadać. Jeśli coś się za nią kryje, dni Waltina są policzone, przynajmniej dla Berga. Pozostaje jeszcze tylko jedna kwestia, mianowicie gdzie Waltin spędzi resztę swoich dni. – Nie powiesz mi, skąd masz te informacje? – spytał Berg. – Wolałbym się z tym nie zdradzać – odparł pełnomocnik z lekkim uśmiechem. – Dziękuję za szczerość – powiedział Berg. To na pewno jakiś wojskowy, dodał w myślach. No bo kto, jeśli nie wojskowy? – Jeszcze jedno pytanie – powiedział pełnomocnik.

Odsunął filiżnakę po kawie na bok i zrobił ruch, jakby się zbierał wyjścia. – Słucham – odparł Berg. – Waltin i ten Johansson... Czy istnieje jakakolwiek możliwość, że mają ze sobą coś wspólnego? – Nie. Uważam, że to absolutnie wykluczone. O czym on mówi?, zastanawiał się. Był zdumiony. – A dlaczego tak sądzisz? Czemu uważasz, że to wykluczone? – Nie wiem, jak to wyrazić – powiedział w zamyśleniu Berg. – Powiem tak: jeśli to, co sądzisz o Waltinie, jest prawdą, Johansson byłby ostatnią osobą, która mogłaby mieć z Waltinem cokolwiek wspólnego. Johansson już dawno by się postarał, żeby Waltin trafił do więzienia. – A jeśli to, co sądzę, nie jest prawdą? Czy wtedy mogliby mieć ze sobą cokolwiek wspólnego? – Wiem tylko tyle, że kiedyś łączyły ich sprawy służbowe. Jestem też pewien – o ile dzisiaj można być czegokolwiek pewnym – że nigdy się nie spotkali ani nie rozmawiali ze sobą na płaszczyźnie prywatnej. Nie – zakończył Berg i potrząsnął głową. – Myślę, że możesz o tym zapomnieć. – A niby dlaczego? – upierał się pełnomocnik. – Johansson to prawdziwy policjant. Nigdy nie przyszłoby mu do głowy, żeby się zadawać z Waltinem na gruncie prywatnym. Tak samo jak Perssonowi, pomyślał. Albo na przykład mnie. – A Waltin? Słyszałem, że jeśli się postara, potrafi być naprawdę czarujący. – Waltin nie lubi prawdziwych policjantów – powiedział z powagą Berg. To prawda, dodał w myślach. Już dawno doszedł do tego wniosku. – Jego zdaniem nie jesteśmy wystarczająco eleganccy – powiedział z lekkim uśmiechem. – Ciekawe – stwierdził pełnomocnik. Wyglądał, jakby nagle go coś uszczęśliwiło. – W rzeczy samej facet uważa was, prawdziwych policjantów, za zwykłą hołotę, za kogoś w rodzaju śmieciarzy systemu prawnego – sprecyzował z wyraźnym zachwytem. – Mniej więcej tak to wygląda – odparł Berg. I z czego tak się cieszysz?, pomyślał.

Wsiadł do samochodu, żeby wrócić do biura, ale w ostatniej chwili zmienił zdanie i poprosił kierowcę, żeby go zawiózł do domu. Żeby przeanalizować historię z Waltinem, o której wspomniał pełnomocnik, potrzebował więcej czasu i spokoju, a w biurze akurat tego mu brakowało. Będzie też musiał się zastanowić nad dziwnym pytaniem, jakie pod koniec rozmowy zadał mu pełnomocnik, a mianowicie czy Johanssona i Waltina coś łączy. I to bez względu na to, co miał na myśli. Myśl ta nie dawała mu spokoju. Całkiem niepotrzebnie, bo przecież oni naprawdę nie mieli ze sobą nic wspólnego – i nigdy nie będą. Z drugiej strony pełnomocnik nie jest głupkiem. Jeśli wierzyć wynikom testów, które znalazł w jego teczce, to nie można go zaliczyć do głupców. A mimo to zadał to pytanie. Musiał coś usłyszeć albo źle coś zrozumieć. I to całkiem niedawno. Może na tej konferencji poświęconej obronie totalnej? Bo to właśnie tam spotkał Johanssona. Co takiego powiedział Johansson, co tak bardzo zaniepokoiło pełnomocnika, że aż musiał się w tym zwrócić do niego? Pewnie coś o Krassnerze, pomyślał, ale w tym momencie całe jego rozumowanie wzięło w łeb. No bo co ktoś taki jak Johansson mógłby wiedzieć o kimś takim jak Krassner? Ledwo wszedł do domu, sięgnął po telefon i zadzwonił do Perssona. Poprosił go, żeby sprawdził dwie rzeczy. – Jeśli się do mnie pofatygujesz, dopilnuję, żebyś nawet dostał coś dobrego do jedzenia – powiedział Berg z szorstką troską, tak charakterystyczną dla policjantów, którzy spędzili razem wiele lat na przednich siedzeniach radiowozu. – Na takie zaproszenie mogę odpowiedzieć wyłącznie tak – odparł Persson i dwadzieścia minut później stał przed willą Berga.

Berg go nakarmił, a potem przeszli z kawą i koniakiem do gabinetu, żeby w ciszy i spokoju porozmawiać. Najpierw opowiedział Perssonowi historię, którą usłyszał od pełnomocnika, a którą ten z kolei usłyszał najprawdopodobniej od jakiegoś wojskowego. Omówili sprawę w dziesięć minut, a Persson nie zapisał w swoim czarnym notatniku ani słowa. – No i jak? Co sądzisz? – spytał Berg. – O Waltinie można myśleć wszystko – odparł Persson. – Ale o tym wiedziałeś zawsze. – Tak – odparł z lekkim uśmiechem Berg. – To prawda. – Zbadam tę sprawę. Masz jeszcze coś? – Tak. Chodzi o ten wypadek z Krassnerem. Tak mi się przynajmniej zdaje, że właśnie o to chodzi. – Samobójstwo?

– Właśnie. – No to słucham – powiedział Persson.

Berg potrzebował prawie pół godziny, żeby przedstawić Perssonowi wnioski, jakie wyciągnął po tym, gdy pełnomocnik spytał go, czy Johansson i Waltin mieli ze sobą cokolwiek wspólnego. Persson cały czas siedział w milczeniu, a kiedy Berg skończył, nadal się nie odzywał. – No i co sądzisz? – spytał Berg. – Zastanawiam się – odparł Persson i przesunął w jego stronę kieliszek. – Czy mogę prosić o jeszcze koniaku? Kiedy Berg nalał, Persson jeszcze dwie minuty siedział w milczeniu. Nawet nie skosztował cennego napoju. Po prostu siedział zatopiony w myślach. W końcu potrząsnął głową, spojrzał na Berga i uniósł kieliszek. – Wydaje mi się, że i ty, i ten ważniak z kancelarii premiera musieliście coś źle zrozumieć. Proponuję więc o całej sprawie po prostu zapomnieć. – Jak to zapomnieć? – spytał Berg z lekkim uśmiechem. – Tacy jak Johansson nie zadają się z takimi jak Waltin – odparł Persson. Johansson to prawdziwy policjant, dodał w myślach, ale tego już nie powiedział. No i porządny facet, ale tego też nie powiedział, bo Berg mógłby go źle zrozumieć. – To znaczy, że gdyby Johansson nagle powiedział coś o Krassnerze, niekoniecznie musiałby usłyszeć o tym od Waltina? – To absolutnie niemożliwe – odparł Persson. – Oczywiście jeśli rzeczywiście coś takiego powiedział... bo to, co mówisz, to tylko przypuszczenie. – Uśmiechnął się i skinął głową. Powinieneś iść na urlop, pomyślał. – A nie wydaje ci się, że mógł o tym usłyszeć od Jarnebringa? – upierał się Berg. – Przecież nadal są dobrymi przyjaciółmi. – A co on mógłby od niego usłyszeć? – spytał Persson. Jarnebring to też porządny facet, pomyślał. I prawdziwy policjant, tak jak on sam i Johansson albo jak Berg, kiedy jeszcze był młody. Zanim został tu szefem i zanim zaczął zaglądać pod łóżko, żeby sprawdzić, czy nie kryją się pod nim upiory. – Więc uważasz, że powinniśmy zamknąć tę sprawę? – spytał z uśmiechem Berg.

Dziwne, pomyślał. Nagle się uspokoił. Był zadowolony, choć jego myśli nadal zajmowała mroczna postać pełnomocnika i jego dziwnych kolegów z roleksami na nadgarstkach. – Uważam, że nie ma żadnej sprawy – stwierdził Persson. – A jeśli nie podzielasz mojego zdania, to proponuję, żebyś sam zapytał Johanssona, czy wspominał temu ważniakowi z kancelarii premiera o Krassnerze. A najlepiej spytaj całą trójkę: Johanssona, Jarnebringa i ważniaka. Życzę powodzenia – zakończył wystąpienie i roześmiał się. – No to poddaję się – odparł Berg. – Może on faktycznie coś usłyszał – powiedział Persson i wzruszył ramionami. – Przecież nasi chłopcy cały czas rozmawiają o różnych brudach. No i któryś z nich mógł coś wspomnieć ważniakowi. Chociażby po to, żeby go wybadać – powiedział Persson. Był prawdziwym policjantem. – Albo żeby się z nim podrażnić. Słyszałem, że ważniak potrafi być równie przykry jak jego szef. – Twoje zdrowie – powiedział Berg i uniósł kieliszek. – A przy okazji wszystkiego dobrego z okazji świąt. No i spokoju w sprawach ważnych i mniej ważnych, dodał w myślach.

* A jednak Berg i Johansson mieli ze sobą coś wspólnego. Jeśli zaś chodzi o Johanssona, to mimo umiejętności widzenia przez ściany nie miał o tym zielonego pojęcia. Prawie dziesięć lat wcześniej – pracował wtedy w centralnym wydziale rozpoznania w Sztokholmie – zaczął podejrzewać jednego z policjantów z Biura Ochrony Rządu. Twierdził, że jeden z podlegających Bergowi funkcjonariuszy napadł na oddział pocztowy, a na domiar złego, żeby zatrzeć po sobie ślady, zamordował dwóch świadków, którzy go znali. W sumie była to przerażająca historia. Wszyscy zastanawiali się, jak Johansson, który zasłużył sobie na miano prawdziwego policjanta, mógł w ogóle zachować się tak niekoleżeńsko. Może to ta jego umiejętność widzenia przez ściany? W każdym razie wiele przemawiało za tym, że Johansson miał rację. Nawet Berg musiał to przyznać, chociaż ta sprawa za każdym razem wywoływała bolesne wspomnienia. Dochodzenie dość szybko zostało umorzone, a podejrzany policjant nie został nawet przesłuchany. Ba, nie poinformowano go nawet, że jest podejrzany. Nie wyrzucono go z pracy, ale po jakimś roku sam postanowił się zwolnić. Zamiast jednak zostać zwykłym policjantem, w ogóle zwolnił się z policji. Berg nawet nie próbował się dowiedzieć, co się z nim stało. On sam odegrał w tej historii rolę, z której nie mógł być dumny, chociaż całą sprawę obrócił na własną korzyść, dzięki czemu uniknął prawdziwej katastrofy. Na pewno by do niej doszło, gdyby o wszystkim miał decydować Johansson. Właściwie chodziło o coś więcej niż o

jakiegoś policjanta, który nigdy nie powinien był nim zostać. Chodziło o wartości, których Berg miał strzec. Cena, jaką na końcu trzeba za to zapłacić – i to bez względu na końcowy efekt – zawsze jest za wysoka. Niemniej jednak jedyną osobą, która wyszła z tego z honorem, był Johansson. Chociaż, przykładając do tego obiektywną miarę, należałoby stwierdzić, że akurat on zawiódł na całej linii.

Przez kolejne lata Berg niepokoił się, co jeszcze Johansson zrobi. Czy będzie biegał dookoła jak wściekły pies i opowiadał o wszystkim każdemu, kto będzie lub nie będzie miał ochoty słuchać? A może tak jak wielu jego kolegów zwróci się o pomoc do mediów? Okazało się, że Johansson jest tym, za kogo się go uważa, to znaczy prawdziwym policjantem. Nigdy ani słowem nie wspomniał o tej historii. Zacisnął zęby i milczał. Udawał, że nic się nie stało, a na dodatek zrobił karierę w instytucji, która go zawiodła. Uczynił to w niezwykły sposób. Potwierdziło to, że opinią, jaką się cieszy, cieszy się zasłużenie. O Larsie Johanssonie z Näsåker można mówić, co się chce, ale nikomu nie przyszłoby do głowy, żeby mu odmówić zaszczytu bycia prawdziwym policjantem. Wielu jego kolegów z bólem sobie to wtedy uświadomiło.

Również Berg nigdy inaczej o nim nie myślał, bo siebie też uważał za prawdziwego policjanta. W każdym razie był nim do chwili, gdy biurokratyczne nawyki zaczęły go zżerać od środka. Długo starał się dobrze myśleć o Johanssonie, ale na razie musiał to robić w ukryciu. Starał się być jego ukrytym mentorem, jego rabbim, patronem lub ojcem chrzestnym, jak mawiano za granicą. Ciekawe, dlaczego w języku szwedzkim nie ma odpowiedniego słowa, zastanawiał się Berg. Bo nikt oczywiście nie chce się przyznać, że coś takiego nie jest szwedzkie. Zwłaszcza w takich czasach. Z Waltinem było o wiele prościej, bo niezależnie od tego, kim jest teraz, na pewno nie jest prawdziwym policjantem. Z nim też kiedyś coś go łączyło. O wiele wcześniej, niż musiał nawiązać jednostronne ukryte kontakty z Johanssonem. Niestety w ostatnich czasach sprawy zaczynały przybierać coraz gorszy obrót i dlatego już następnego dnia po spotkaniu z Perssonem uznał, że najwyższy czas to zmienić.

– No proszę, siedzimy tu sobie jak dwa ptaszki na gałęzi – powiedział Waltin i uśmiechnął się grzecznie, poprawiając mimochodem kanty swoich nowych spodni z klasycznego angielskiego tweedu. A ty jesteś coraz bardziej ponury, dodał w myślach i skinął głową. – Jest kilka spraw, o których chciałbym z tobą porozmawiać – powiedział Berg. Niestety nie była to przyjemna rozmowa. Sprawy, o których Berg chciał z nim mówić, nie

pozostawiały zbyt wiele miejsca na uprzejmości. Najpierw Krassner. Wyglądało na to, że nie zamierza odpuścić; chociaż Krassner popełnił samobójstwo, przeszukanie jego mieszkania było nieszczęśliwym zbiegiem okoliczności, a Waltin i jego ludzie zrobili dokładnie to, co mieli zrobić i czego ich przełożony miał prawo od nich wymagać. I czego rzeczywiście zażądał, chociaż pełnomocnik premiera nie wydał polecenia na piśmie. – Chcę powiedzieć – powiedział Berg – że uniknęlibyśmy wielu kłopotów, gdybyś posłuchał mojej rady i dokonał zwykłego zatrzymania w związku z oskarżeniem o posiadanie narkotyków. Nie wykluczam, że Krassner mógłby próbować odebrać sobie życie zaraz po wyjściu z aresztu, ale wtedy sprawa nie dotyczyłaby nas tak bardzo jak teraz. Nie wierzę własnym uszom, pomyślał Waltin. Zrobił się z niego taki sam zrzęda jak z tego dziada Forseliusa. – Z całym szacunkiem, ja widzę to zupełnie inaczej – odparł z bladym uśmiechem. – Dobrze pamiętam, że kiedy zaproponowałem, żebyśmy to zrobili właśnie tak, moja propozycja została odrzucona. I nigdy mi nie wyjaśniłeś, dlaczego to zrobiłeś, dodał w myślach. – Obawiam się, że nasze wspomnienia są w tej kwestii rozbieżne – powiedział Berg i ze stosu papierów zalegających na biurku wyciągnął kartkę. – Mam tu notatkę służbową, z której wynika, że dyskutowaliśmy o tym dzień wcześniej, to znaczy w czwartek 21 listopada o godzinie szesnastej pięć, i że to ja do ciebie zadzwoniłem... Ja chyba śnię, pomyślał Waltin, ale nie odezwał się. Uśmiechnął się tylko i skinął głową, bo jeśli rzeczywiście tak było, to nie pozostało mu nic innego, jak tylko robić dobrą minę do złej gry. – Według moich notatek – mówił dalej Berg – powiedziałeś wtedy, że zaplanowaliście akcję na następny dzień. I zapisałem sobie, że się na to zgodziłem. – Oczywiście – odparł Waltin. – Ale to było wtedy, gdy Forselius nie dawał znaku życia. Potem w końcu zadzwonił, późnym wieczorem, a wtedy wróciliśmy do pierwotnego planu. Berg ze współczuciem wzruszył ramionami. – Z moich notatek nic takiego nie wynika – powiedział. – Dlaczego nie zadzwoniłeś do mnie i nie powiedziałeś, że nastąpiła zmiana planu? Zmiana planu, pomyślał Waltin. Przecież to nieprawda, do cholery. – Wydaje mi się, że byłeś wtedy w Niemczech – odparł Waltin.

– Pojechałem dopiero następnego dnia – stwierdził Berg. – Ale nawet gdyby było, jak mówisz, to przecież i tak mogłeś do mnie zadzwonić, prawda? – Tak – zgodził się Waltin i uśmiechnął się, choć dużo go to kosztowało. – Musieliśmy popełnić jakiś błąd w komunikacji. – Rzeczywiście, na to wygląda – odparł Berg. – Ale to zupełnie inna sprawa – dodał. Potem przekazał Waltinowi opinię ministerstwa na temat zewnętrznej działalności operacyjnej i stwierdził, że jeśli padnie taka propozycja, nie będzie się sprzeciwiał kontroli. Wprawdzie na razie się na to nie zanosi, ale wiosną sprawa na pewno wróci. – Musimy przysiąść fałdów i przejrzeć wszystkie papiery – powiedział. – Najlepiej na początku roku. – Fine with me – odparł Waltin i wstał z krzesła. Już się tak nie uśmiecha, pomyślał Berg. Gdy został w gabinecie sam, zaczął się zastanawiać, co u Perssona. To chyba jedyne światełko w tunelu... Pardon, jest jeszcze jedno, błyszczy słabo w oddali jak gwiazda nadziei. Nadziei na to, że w końcu uda mu się pozbyć Kudo i Büllinga.

* Komendant policji w Sztokholmie, Kudo i Bülling pasowali do siebie jak ulał. Można by nawet zaryzykować stwierdzenie, że związek, jaki ich łączy, przypomina związki opisywane w starych romansach. Nie w tym sensie, że ze sobą sypiają. Każdy z nich miał negatywny stosunek do homoseksualizmu, więc jeśli o to chodzi, nie mógł na nich paść nawet cień podejrzenia. Komendant miał skłonności literackie, Kudo doznawał nawrotów wizji, w których widział Świętego Mikołaja, a Bülling znany był z dziwacznych zachowań. Łączyła ich natomiast jakaś niemal niewidoczna więź duchowa, z tych, co powstają tylko wtedy, kiedy zdolnych ludzi łączy jakieś zainteresowanie, większe od tego, czym są oni sami. – Kurdowie – stwierdził komendant, kładąc złowieszczy nacisk na każdą z trzech sylab. – Moi panowie – mówił dalej uroczystym tonem. Skinął głową obydwu swoim gościom. – Rozmawiamy o najgroźniejszej organizacji terrorystycznej w całym zachodnim świecie. Potrzebuję od was kilku dobrych rad. Co powinniśmy w tej sytuacji zrobić? Nareszcie, pomyślał Kudo. Nareszcie przywódca, który uświadamia sobie powagę sytuacji. Konieczność wymusza łamanie prawa, pomyślał Kudo. Gdzieś o tym czytał. Mówiąc dokładniej, konieczność ta odnosiła się do niezrozumiałych zasad obowiązujących w służbie bezpieczeństwa, regulujących kwestie zachowywania tajemnicy. Bülling i Kudo chętnie opowiedzieli o wszystkim swojemu nowemu sojusznikowi, ale najpierw musieli dobrze przygotować grunt.

Najpierw opowiedzieli o tajnym języku. O ślubie i innych wydarzeniach, o śpiewakach i o jagnięciu, które miało zostać zarżnięte. O ciastach, wypiekach i bułeczkach i wszystkich sprawiających kłopot określeniach, które musieli rozgryźć. – Zorganizujemy wesele, zarżniemy jagnię, zaprosimy dwóch śpiewaków, będą wypieki i bułeczki... – Komendant z radością skinął głową, smakując każde słowo. – Pewnie tak jak ja zwróciliście panowie uwagę na fakt, że wszystkie te kody i określenia mają silne zabarwienie etniczne. – Oczywiście – powiedział Kudo. – No właśnie – dodał Bülling i skinął głową w stronę leżącego na podłodze nowego dywanu. – Nie może więc być dziełem przypadku, że do prowadzenia operacji na Zachodzie właśnie te kody wybrali – stwierdził komendant. – Mówcie dalej – powiedział, z zadowolenia zacierając dłonie. – Wyjaśnijcie mi, jak rozwiązaliście problem, który ma tak silne zabarwienie etniczne.

To właśnie wtedy Kudo opowiedział o ich nowym informatorze. Był Kurdem. Uchodźcą politycznym, jak wszyscy Kurdowie, z tą tylko różnicą, że w przeciwieństwie do innych informatorów zaoferował swe usługi dobrowolnie. Był z zawodu piekarzem i miał brata rzeźnika. Razem prowadzili niewielką firmę cateringową, a ich klientami byli prawie wyłącznie Kurdowie. Od wielu lat obsługiwali śluby, pogrzeby i imprezy towarzyskie. Jeśli o to chodzi, ich pochodzenie miało pierwszorzędne znaczenie. Do takiego wniosku doszedł Bülling, kiedy analizował sytuację. Ich nowy informator wie, co trzeba przygotować przed ślubem, pogrzebem albo uroczystością rodzinną. Mając tak wyjątkową wiedzę, od razu zauważy, czy nie dzieje się coś niezwykłego albo czy obserwowany przez nich obiekt czegoś nie planuje. Tym samym także Kudo i Bülling znaleźli się w kłopocie. Planowanie politycznego zabójstwa na podstawie zamówienia składanego przy okazji zwykłego ślubu jest oczywiście niemożliwe. W takiej sytuacji cała operacja byłaby skazana na niepowodzenie. Poza tym facet ma jeszcze jeden dar. Zauważył go jego najlepszy kolega, Kudo, co wcale go nie zdziwiło, bo on, Bülling, też ten dar posiada: ich nowy informator jest prorokiem. Dostrzega związki, powiązania i wydarzenia, niedostrzegalne dla zwykłych ludzi, i to bez względu na to, czy rzecz już się wydarzyła, czy dopiero wydarzy. Na początku Bülling bronił się przed myślą, że może to być prawdą. Ostatecznie krytyczne stanowisko Büllinga w tej sprawie i konieczność przeprowadzenia analizy uczyniły go sceptycznym wobec takiej ewentualności. Dlatego zaproponował, by całą rzecz zbadać naukowo. Sam opracował test i sam przeprowadził go w najdrobniejszych szczegółach, żeby nie pozostawić miejsca na najmniejsze wątpliwości.

Na początek wybrał kilka spraw, które razem z Kudo udało im się wyjaśnić i o których ich nowy informator nie mógł mieć pojęcia. Na ich podstawie sformułował dwadzieścia kilka pytań. On i Kudo znajdowali rozwiązania po wielu miesięcach ciężkiej pracy. Tymczasem ich nowy informator potrzebował zaledwie godziny, żeby odpowiedzieć na wszystkie pytania. Na wszystkie odpowiedział prawidłowo. Zanim opowiedzieli komendantowi o swojej nowej broni do walki z kurdyjskim terroryzmem, zastanawiali się, czy powinni mu zdradzić, że ich nowy informator ma też dar jasnowidzenia. Wahali się, ponieważ tak wielu ludzi broni się przed takimi rzeczami, z prymitywnych względów uczuciowych. Poza tym obawiali się, że cały ich światopogląd może runąć jak domek z kart. Tymczasem problem rozwiązał się w sposób jak najbardziej naturalny. Kończąc relację, Kudo skinął głową nowemu sojusznikowi, komendantowi, a gdy zauważył błysk w jego łagodnych, mądrych i niezgłębionych oczach, opowiedział mu o tym. Tak po prostu. – Poza tym facet ma jeszcze jeden dar – wyjaśnił. – Widzi rzeczy, których nie widzą inni ludzie. Na początku komendant tylko kiwał głową. Potem spojrzał na nich szczerym, poważnym wzrokiem. – Tacy są najlepsi – powiedział. – Ale i najtrudniejsi. Wreszcie opowiedzieli komendantowi o ostatniej, najpilniejszej sprawie. O planowanym zamachu na „wysoko postawionego, choć niewymienionego z nazwiska szwedzkiego polityka”. – Facet podał nam jego nazwisko – powiedział Kudo. – Kto to jest? – spytał komendant. – Premier.

Kiedy Kudo i Bülling wyszli z gabinetu, komendant postanowił ostrzec premiera. Przecież od dawna był jego przyjacielem, a poza tym jest jedynym policjantem, któremu premier może zaufać. Pomagał premierowi jeszcze w czasach, kiedy ten nie był szefem rządu. A co najważniejsze: jeśli premier padnie ofiarą politycznego zamachu, to na niego spadnie obowiązek wyjaśnienia sprawy i postawienia sprawcy przed sądem. Muszę go ostrzec w odpowiednim czasie, pomyślał komendant. Zanim cokolwiek się stanie, żeby wykluczyć możliwość popełnienia błędu.

*

O ile Kudo, Bülling i komendant dostrzegali jeszcze jakieś słabe światło, o tyle zupełna ciemność panowała w świecie, w którym obecnie przebywali Göransson i Martinsson. Najpierw tajemnicza podróż do Pietrozawodska, w samym środku rosyjskiej zimy. Obaj prawie wszystko sobie odmrozili. Gdy wrócili do domu, przydzielono im całą masą zadań wywiadowczych, które sprawiały wrażenie, jakby ciągle się ze sobą zazębiały i nigdy nie miały skończyć. Dlatego wieść o tym, że po Nowym Roku przejdą do zwykłej pracy policyjnej, przyjęli jak zbawienie. Nie poinformowano ich oczywiście o powodach takiej decyzji, ale po wydziale krążyły plotki, że powstaje nowa organizacja. Na tydzień przed Bożym Narodzeniem wezwał ich, jednego po drugim, komisarz Persson, bliski współpracownik najwyższego szefa. Göransson służył w policji dłużej od Martinssona i dlatego to on poszedł pierwszy. Jak zwykle przy takich okazjach przy rozmowie obecny był prawnik. Najpierw musieli podpisać papiery, w których grożono im tajnym procesem, wieloletnim więzieniem, ruiną finansową i pohańbieniem nazwiska, gdyby o tym, co dotychczas robili, pisnęli choćby słowo. Ale o wiele bardziej niż dokumenty przeraził ich komisarz Persson. Zanim Martinsson wyszedł z gabinetu, Persson pożegnał go słowami: – Miałeś cholerne szczęście, chłopie. Gdybym to ja miał zdecydować, spaliłbym cię żywcem. Możesz mnie w dupę pocałować, pomyślał Martinsson. A wieczorem poszedł do knajpy i upił się w sztok.

Był to jak zwykle ten sam lokal przy Kungsgatan i jak zwykle przed świętami pełno w nim było policjantów. Kolejka zakręcała aż do Vasagatan, a dwóm chłopakom z radiowozów tak się spieszyło do środka, że nie zdążyli nawet zmienić spodni od munduru. Kiedy Martinsson dostał się w końcu do lokalu, był tam już taki ścisk, że podłoga, ściany i sufit trzęsły się od hałasu. Był już kompletnie pijany, ale jakoś nie miał humoru. Po godzinie zauważył młodego Oredssona w towarzystwie dwóch dziewczyn. Siedział w rogu sali, a ponieważ wyglądali na zupełnie trzeźwych, Martinsson usiadł właśnie przy ich stoliku. Oredssona poznał latem. Bywali na tej samej siłowni, poznali się podczas treningu. Podnosili ciężary, chodzili do sauny, spotykali się po pracy i wkrótce wiedzieli o sobie wszystko. A ponieważ Martinsson przez jakiś czas zajmował się inwigilowaniem kolegów z komendy w Norrmalm, opowiedział szefowi o Oredssonie: oto ich przyszły kolega, który nie powinien mieć problemów z wkręceniem się w towarzystwo, w jakim się obaj obracają. Martinsson uważał, że Oredsson jest w porządku. Poglądy też ma, jak należy, bo większość z tego, co mówił, jest słuszna, właściwa i stanowi dla policjantów chleb powszedni. Świetnie się nada na wtyczkę. Ale zanim Martinsson zdążył złożyć Oredssonowi propozycję, jego szef zakończył sprawę. I nawet nie wyjaśnił, dlaczego to zrobił. A przecież biorąc pod uwagę to, co przydarzyło się jemu samemu, była to chyba najlepsza rzecz, jaka mogła go spotkać, pomyślał Martinsson.

Kiedy poszedł do toalety, żeby sobie ulżyć, przyszedł tam też Oredsson. Stanął przy

pisuarze obok niego. – Jak leci, Pille? – spytał z troską. – Nie wyglądasz najlepiej. – Wszystko w porządku – odparł Martinsson i zanim schował fiuta do rozporka, otrząsnął go jedną ręką z moczu. – A jak ma się sprawa z robotą, o której wspominałeś latem? Potem jakoś ucichłeś. – Nie udało się – odparł Martinsson. I powinieneś za to Bogu dziękować, dodał w myślach. – Szkoda. Propozycja pracy w bezpiece brzmi nieźle. – A ja już tam nie pracuję – powiedział Martinsson. – Coś się stało? – spytał Oredsson i objął go ramieniem. – To piąta kolumna – odparł Martinsson, a potem zamknął drzwi i opowiedział mu, czym zajmuje się Berg i jego cholerna banda.

Ulżyło mu. Oredsson zamówił dla niego dwa pilznery, a na koniec wznieśli toast w duchu wzajemnego zrozumienia. Persson może sobie wsadzić w dupę wszystkie swoje papiery, pomyślał Martinsson.

* Boże Narodzenie Bäckström spędził na dyżurze. Nie pierwszy i z pewnością nie ostatni raz, zwłaszcza teraz, gdy stary Fylking musi zasuwać z robotą. Ale w sumie nie było tak źle. Związki zawodowe świętowały zwycięstwo, bo udało im się załatwić jeszcze jeden pokój socjalny dla pracowników. Bäckströmowi jakoś specjalnie na tym nie zależało. Kiedy chciał się przespać, wymykał się do kolegów z wydziału zabójstw, bo tam było o wiele spokojniej. Ale facet ze związków puszył się jak paw, a ponieważ Bäckström wiedział, że to nudziarz, skorzystał z okazji, żeby mu dopiec. – Wydawało mi się, że przychodzimy tu, żeby pracować, a nie żeby się wylegiwać – powiedział. – Popraw mnie, jeśli się mylę.

Łobuz tylko na niego spojrzał, choć były przecież święta, a potem do rozmowy włączył się behapowiec. Zaczął nawijać o nowej chorobie, którą nazywają AIDS. Mnie to nie dotyczy,

pomyślał Bäckström, bo nie pieprzę się z Murzynami, narkomanami ani pedałami, a jeśli będę miał ochotę, to zawsze mogę założyć gumowe rękawice.

Sprawy jak zwykle wyglądały paskudnie. Żadna nie nadawała się dla takiego profesjonalisty jak on. Głównie kradzieże i pijaństwo. Kogo to obchodzi? W każdym razie na pewno nie jego. Skorzystał więc z okazji, żeby się zdrzemnąć kilka godzin. W sumie nie było tak źle, chociaż jedzenie przygotowane w pokoju socjalnym na Boże Narodzenie szybko się skończyło. Trzech pieprzonych Finów włamało się do sklepu obuwniczego przy Sveavägen i ogołociło wystawę z pięćdziesięciu sztuk lewych butów. Prawdziwi geniusze z Karelii. Gdy zjawił się patrol na sygnale, jeden z nich próbował się wydostać przez okno i prawie poderżnął sobie gardło. Na komisariat trafiło tylko dwóch. Ziarnko do ziarnka, a zbierze się miarka, pomyślał Bäckström, zamykając ich w osobnych celach. Potem przyjechał kolejny patrol. Przyprowadzili młodego Cygana. Chłopak kradł benzynę przy Karlbergsvägen. Patrolem dowodził Adolf, ale on i jego chłopcy mieli kwaśne miny, bo reszcie bandy udało się uciec. Chłopiec był drobny, miał na sobie o pół metra za długie spodnie – ciekawe, gdzie je zwędził, pomyślał Bäckström – a na małej kędzierzawej głowie czapkę wodza klanu, do którego należał. Chodził zgięty wpół i skarżył się, że połknął benzynę i musi pojechać do szpitala, więc Bäckström i jemu załatwił miejsce w celi. Na wszelki wypadek wybrał tę na końcu korytarza, żeby nie przeszkadzał sąsiadom. Tymczasem jego szef narobił zamieszania. Poszło o wiek chłopaka. Zasugerował, że lepiej będzie, jeśli ktoś posiedzi z nim w zwykłym pokoju, aż zjawią się policjantki z pogotowia opiekuńczego i przejmą sprawę. – Spokojnie – powiedział Bäckström. – Liczyłem mu palce u rąk. U każdej ma sześć. Ale szef należał do Kościoła zielonoświątkowców i był prawdziwym pozbawionym humoru skurczybykiem, więc nie chciał nawet słuchać i przez chwilę sprawa wyglądała naprawdę źle. I nagle w otoczeniu całej rodziny zjawił się ojciec chłopaka, żeby wynegocjować jego zwolnienie. Kiedy tata Taikon powiedział, że dzieciak ma dopiero trzynaście lat, zaczął się prawdziwy cyrk. Cyganie nie zauważyli chyba, że wredny Adolf i jego chłopcy nie wyszli jeszcze z komisariatu, że poszli tylko na kawę. I nagle w ich ręce wpadło sześciu ludowych tancerzy zamiast jednego. Potem na komisariat zgłosiło się kilka kobiet, którym ktoś spuścił zasłużone lanie. Jedna nawet niezła. Wprawdzie była brzydka jak sowa, ale miała niezłe cycki i była o połowę młodsza od pozostałych. Najwyższy czas, żeby pomyśleć o sobie, stwierdził Bäckström. Zabrał ją do pokoju przesłuchań, a nad drzwiami zapalił czerwoną lampkę, żeby mu nie przeszkadzano.

Zaczęło się jak zwykle, od pociągania nosem, ale Bäckström przygotował na tę okoliczność papierowe serwetki, więc udało się jakoś temu zaradzić.

– Rozumiem, że to dla ciebie trudne – powiedział najbardziej współczującym tonem, na jaki go było stać. – Nie chcę, żebyś odczuwała jakikolwiek nacisk, więc zastanów się i zacznij od nowa. Zresztą możesz wziąć moją wizytówkę, jeśli będziesz chciała z kimś porozmawiać.

Kilka godzin wcześniej kobieta wpadła na świetny pomysł: odwiedzi dawnego chłopaka i wręczy mu prezent świąteczny. Wprawdzie zerwali ze sobą, bo facet za dużo pił i ganiał za innymi babami, a poza tym miał narąbane w głowie, ale mimo wszystko postanowiła podarować mu jakiś drobiazg. Kiedy go dostał, zaczął się łamać i w końcu uznał, że należy mu się jeszcze premia w postaci numerku. Jak można być tak głupim?, pomyślał Bäckström, bo w zgłoszeniu, które wypełnili koledzy z prewencji, nie było ani słowa o gwałcie. – Nie masz nawet jego nazwiska ani adresu? – spytał, a jednocześnie pochylił się w jej stronę i poklepał ją pocieszająco po ramieniu. Pomyślał, że z bliska jej cycki nie są już tak atrakcyjne. Może powinienem ją poprosić o zwrot wizytówki, pomyślał.

Najpierw poszedł do szefa i opowiedział mu o gwałcie, o którym nie wspomniał patrol. A ponieważ szef miał wybuchową naturę, zagotował się tak, że Bäckström zaczął się niepokoić, że będą mu chcieli wręczyć jakiś medal. – To dobrze, że mamy tu jeszcze ludzi, którzy znają się trochę na rzeczy – powiedział i skinął głową. – Dobrze, Bäckström, bardzo dobrze. Zaopiekuję się ofiarą i dopilnuję, żeby obejrzał ją lekarz. A ty postaraj się zatrzymać sprawcę.

Na tym cholernym świecie nie ma sprawiedliwości, pomyślał Bäckström pół godziny później. Ofiara odstawiła numerek, a teraz leży sobie na izbie przyjęć i odpoczywa. Sprawca dostał prezent, potem załapał się jeszcze na numerek, a teraz siedzi pewnie w domu i rozgrzewa się czymś mocniejszym. A on siedzi w zdezelowanym radiowozie w samym środku mroźnych świąt i ma obok siebie równie niezadowolonego faceta ze związków. Razem mają zatrzymać walniętego łobuza z południowych przedmieść. Jeśli jest w domu, Bäckström będzie pewnie świętował Boże Narodzenie w szpitalu, z finką w brzuchu. No i ten dupek ze związków. Cały czas nawija. Przekonuje, że musi im pomóc jakiś patrol, jeszcze zanim wejdą do mieszkania. – A może najpierw sprawdzimy, czy facet w ogóle jest w domu? – powiedział zmęczonym głosem Bäckström. – Jak sądzisz? Jego partner skinął głową. Nie miał humoru, ale jak trzeba było, umiał trzymać gębę na kłódkę. Gwałciciel był w domu. Bäckström podsłuchiwał przez chwilę przez otwór w skrzynce na listy. Słyszał grający telewizor i kroki kogoś idącego do toalety. A ponieważ już tam był, zadzwonił do drzwi, a facet mu otworzył, wpuścił do środka i spytał, czego chce. Może filiżankę

kawy? Albo coś innego? Niestety nie może go poczęstować alkoholem, bo przestał pić. Coś tu się nie zgadza, pomyślał Bäckström. Ciemny, dość mocno zbudowany facet po trzydziestce, zupełnie trzeźwy, o ile mógł to ocenić. Mieszkanie małe, ani posprzątane, ani nieposprzątane. Łóżko w jednym z pokojów było zasłane kapą, ale nie wyglądało na to, żeby ktoś zrobił to z jakichś szczególnych powodów. Telewizor włączony. Facet siedział i coś oglądał, a tu ktoś dzwoni do drzwi. Zachowuje się normalnie, nie jest zdenerwowany. Jedyną rzeczą, która dawała jakąś nadzieję, były książki i plakaty wiszące na ścianach. Wyglądały na polityczne, chociaż brakowało wizerunku przewodniczącego Mao. Ciekawe, czy facet jest komunistą, pomyślał Bäckström. Podczas gdy mężczyzna parzył kawę, Bäckström skorzystał z okazji, żeby się trochę rozejrzeć po mieszkaniu. Zauważył tarczę do rzutków na drzwiach łazienki. O, kurde, pomyślał, to przecież gęba naszego kochanego premiera z orlim nosem. Cholernie udana robota. Zdjęcie premiera było przypięte do tarczy, a kilka rzutków tkwiło dokładnie w celu, to znaczy w wielkim nosie tego skurwiela. Coś tu się nie zgadza, pomyślał Bäckström. Facet na pewno nie jest komunistą.

– Cholernie ładna ta tarcza – powiedział Bäckström, kiedy usiedli na kanapie, żeby wypić kawę. – Gdzie można kupić coś takiego? – Ma pan na myśli tego zdrajcę? – odparł gospodarz, bo i jemu coś się nie zgadzało. – Moża pan ją sobie wziąć. Załatwię sobie kilka nowych. – Zobaczymy – powiedział Bäckström, bo zauważył, jak kolega ze związków zaczyna ściągać usta. – Właściwie to chcieliśmy porozmawiać z panem o czymś innym. No i porozmawiali, a wtedy okazało się, że ta mała łachudra z komisariatu wszystko zmyśliła. Jakoś to wszystko pozbierali do kupy, ale w sumie nic się nie zgadzało. To on z nią zerwał, i to aż pół roku temu, bo nie mógł już wytrzymać jej ciągłego picia i jazgotu, a przecież sam chciał skończyć z alkoholem. I nagle przychodzi do niego w Wigilię, z prezentem, butelką whisky i dwiema szklankami. Usiadła na kanapie i zaczęła na niego wrzeszczeć, że nie chce z nią wypić, a ponieważ on nabrał nagle ochoty, cholernie się wkurzył. Wziął butelkę, nalał sobie tyle, ile było w środku, i kazał jej się wynosić. Wtedy skoczyła na niego i próbowała go uderzyć wazonem, ale w końcu udało mu się ją obezwładnić i wyrzucić z domu. – I nie pieprzył się pan z nią? – spytał Bäckström. Bardzo mu zależało, żeby wyjaśnić ten szczegół. Przecież tylko dlatego tu siedzi i marnuje swoje młode życie.

Oczywiście, że się z nią pieprzył, ale przynajmniej pół roku wcześniej, a od czasu gdy ją zostawił, nie robili tego. Kiedyś robili to pięć do sześciu razy dziennie. Może trochę częściej, na przykład w weekendy. Wtedy nieźle sobie używali. No proszę, pomyślał Bäckström, któremu od czasu kiedy przeleciał tamtą estońską dziwkę z wielkimi balonami, nie trafiła się żadna okazja. Słuchając tego faceta, poczuł silny ucisk w kroczu. – A dlaczego ją pan pobił? – spytał Bäckström. Postanowił przejść do rzeczy, żeby nie tracić czasu. – Ja jej, kurwa, nie zbiłem – odparł mężczyzna, spoglądając na nich z powagą. – Daj pan spokój – powiedział Bäckström. – Rozmawiałem z nią pół godziny temu i wyglądała fatalnie. – Jak tu przyszła, też tak wyglądała. Ale jak ją spytałem dlaczego, nie chciała powiedzieć. Zresztą może pan o tym porozmawiać z moim sąsiadem. To on mi pomógł ją wyrzucić.

Porozmawiali więc z sąsiadem, a potem pożegnali się, wsiedli do wozu i pojechali na komisariat. – Kurwa, ile na tym świecie dziwek – stwierdził Bäckström z uczuciem. – Sam mam ochotę spuścić jej manto. – Zastanów się, co mówisz – powiedział oburzony kolega ze związków. – Jak się jest policjantem, nie wypada mówić takich rzeczy. – Odpieprz się, ty polityczny amatorzyno – odparł Bäckström, bo już dawno chciał to powiedzieć. Spojrzał na zegarek. Kwadrans po północy. Dla niego ta Wigilia już się skończyła.

* W Wigilię wczesnym rankiem Berg zamówił taksówkę, żeby pojechać do Rosenbad i poinformować pełnomocnika o sprawie pewnej ambasady, w której dokonał się nieoczekiwany zwrot. Pełnomocnik był chyba w znakomitym humorze, i to mimo tak wczesnej pory. Poczęstował Berga kawą, a sprawę omówili szybko i bezboleśnie. – Aha – powiedział Berg i podniósł się z kanapy. – W takim razie życzę ci wesołych świąt i mam nadzieję, że do końca roku nie będę ci już przeszkadzał.

– I ja ci tego życzę – odparł pełnomocnik. – I powodzenia podczas reorganizacji. To musi być najlepsze Boże Narodzenie od dawna – dodał i uśmiechnął się radośnie. O czym on mówi?, pomyślał Berg i opadł z powrotem na kanapę. – Nie bardzo rozumiem – powiedział. – To znaczy, że jeszcze nie wiesz? Kurdowie postanowili zamordować premiera – odparł pełnomocnik i nalał świeżej kawy do obu filiżanek.

Dwa dni wcześniej zadzwonił komendant policji w Sztokholmie. Powiedział, że koniecznie musi porozmawiać z premierem. A ponieważ nie zdarzyło się to po raz pierwszy, a premier miał na głowie ważniejsze sprawy, komendant musiał się zadowolić rozmową z pełnomocnikiem. Historię, którą mu opowiedział, można by streścić tak: zdobył pewne informacje z zupełnie pewnego źródła, iż PKK chce zamordować premiera. – Podziękowałem więc za informację – stwierdził pełnomocnik. – Jednak w kontekście tego, co się wydarzyło, wyrażam nadzieję, że w końcu uda ci się pozbyć Kudo i Büllinga. – Obawiam się, że u mnie zostaną – westchnął Berg. A przecież nie o to mi chodziło, pomyślał. – Jakoś sobie z tym poradzisz – powiedział pełnomocnik i dopił kawę.

Potem Berg zamówił taksówkę i pojechał do domu. Zjadł lunch z żoną, jej siostrą i szwagrem, a potem pojechali we czwórkę do Roslagen, żeby spędzić Wigilię z jego rodzicami. Spokojna i przyjemna rodzinna Wigilia, pomyślał Berg, kiedy wrócił do domu. Potem położyli się do łóżka z książkami, które dali sobie w prezencie. W końcu Berg zasnął i nie wiadomo dlaczego śniło mu się dziecko, którego nigdy nie mieli. O trzeciej w nocy jak zwykle się obudził i poszedł do łazienki oddać mocz.

* Oredsson i jego kumple świętowali Boże Narodzenie na wsi. Tradycyjnie, po szwedzku. Udało im się wynająć dużą chatę w prowincji Hälginsgland i chociaż było ich w sumie prawie dwudziestu – większość stanowili koledzy z pracy – miejsca dla nikogo nie zabrakło. Na początku Berg, który tym wszystkim kierował, zwołał zebranie, a Oredsson poinformował wszystkich, o czym niedawno opowiedział mu Martinsson. – Jak z pewnością wiecie – powiedział Berg i spojrzał na nich z powagą – ten zdrajca z

bezpieki jest moim wujem. I jeśli któryś z was ma z tym jakiś problem, omówmy to teraz. Jeśli o mnie chodzi, mogę w związku z tym pokrewieństwem wyrazić jedynie ubolewanie. Ale nikt nie miał problemu. Przeciwnie, wszyscy skorzystali z okazji, żeby go przekonać o swojej sympatii i zapewnić o lojalności. – No to świetnie – powiedział Berg. – To co teraz będziemy robić? Macie jakieś ciekawe propozycje? Dzięki Oredssonowi zostaliśmy ostrzeżeni i możemy się zabezpieczyć. Postanowili poczekać i zobaczyć, co się będzie działo. – No to poczekamy. Zewrzemy szeregi, będziemy mieć otwarte oczy i uszy – podsumował Berg. Potem podano pieczonego prosiaka w całości i mnóstwo piwa. Może trochę za dużo, zważywszy, że w planach były jeszcze wspólne ćwiczenia, i to zarówno w pierwszy, jak i w drugi dzień świąt. Później Berg wziął Oredssona na stronę i podziękował mu, że się tak dobrze sprawił. Opowiadał mu o swoim ojcu, który też był policjantem i miał wypadek na służbie, kiedy on, Berg, był jeszcze dzieckiem. Kiedyś ścigał samochód. Stracił panowanie nad kierownicą, wpadł do wody i utonął. Służbowy samochód z niesprawnymi hamulcami, dwóch bandziorów w skradzionym samochodzie, których nigdy nie znaleziono, i policjant, który stracił życie. Jak dziwne są ludzkie losy, pomyślał Oredsson. Był opowieścią Berga naprawdę wzruszony. Dwaj bracia – jeden zginął bohaterską śmiercią, drugi został zdrajcą.

* Stridh w czasie świąt zupełnie nie zbliżał się do komputera. Wigilię świętował z siostrą. Była całą jego rodziną, a na dodatek wspaniałym człowiekiem. Była samotna, pracowała w księgowości w niewielkiej firmie reklamowej, była oczytana i lubiła gotować. Właściwie to szkoda, że jest moją siostrą, pomyślał Stridh, nakładając sobie kolejną porcję śledzia domowej roboty. Gdyby nie to, moglibyśmy się pobrać.

* Jarnebring obchodził Boże Narodzenie z nową przyjaciółką. Nowa nie nowa, chodzili ze sobą od lata i było im razem coraz lepiej. Dwa tygodnie wcześniej postanowili, że w sylwestra się zaręczą. Z niejasnych powodów nie powiedzieli o tym Johanssonowi, chociaż mieli ku temu kilka okazji. Dlaczego?, zastanawiał się Jarnebring. Bo jesteś tchórzem.

– Kochanie – powiedział, wchodząc do kuchni. Jego przyjaciółka stała z rozgrzanymi policzkami przy kuchence. – Zastanawiałem się nad czymś. – Wiem, jesteś głodny. Jedzenie niedługo będzie gotowe. – Nie – odparł Jarnebring, potrząsając głową. – Myślałem o naszych zaręczynach. – Zaczynasz żałować? – spytała, zdejmując garnek z palnika. Czyżby się zaniepokoiła?, pomyślał Jarnebring, a na jego twarzy pojawił się złowieszczy uśmiech. – Nie – odparł. – Zastanawiam się, czy nie lepiej urządzić je już teraz. – Teraz? Chcesz powiedzieć teraz – teraz? – Yes – przytaknął Jarnebring. Objął ją w pasie lewą ręką i przyciągnął do siebie, natomiast prawą wyłączył kuchenkę. – Co robisz? Przecież mieliśmy jeść. – Zrobimy tak: najpierw całkiem się rozbierzemy, potem wymienimy się obrączkami, potem się pobierzemy, a jeszcze potem zjemy. Na koniec dostaniesz prezent pod choinkę, ale to na razie niespodzianka. – Okej – zgodziła się i zaczęła ściągać bluzkę przez głowę. A potem zadzwonię do Johanssona i o wszystkim mu opowiem, pomyślał Jarnebring. Co za tchórz ze mnie.

* Dzień przed Wigilią w „Svenska Dagbladet” ukazało się wielkie ogłoszenie sieci Åhlens o następującej treści: „Superceny na wszystkie towary! Tanga, Teddy i ażurowe pończochy za jedyne 99 koron!”. Schodzą na psy, pomyślał z niejakim niesmakiem o gazecie Waltin, a jednocześnie dokonał egzekucji na jajku, wymierzając mu precyzyjny cios prawą ręką. „Oferujemy kolory: czerwony, czarny i biały”, czytał dalej. Westchnął i zabrał się do śniadania. Czarny dla normalnych ludzi, czerwony dla klas niższych i karierowiczów, biały dla nieśmiałych. Czegóż to człowiek nie zrobi, jak mu w brzuchu burczy, pomyślał i znowu westchnął.

Następnego ranka wpadł do Åhlensa, bo akurat przejeżdżał przez centrum. Kupił pół tuzina par pończoch w różnych rozmiarach, głównie czarnych. Ekspedientka obdarzyła go uśmiechem. – Czy mam je zapakować oddzielnie? – spytała i uśmiechnęła się filuternie. – Nie – odparł Waltin, uśmiechając się nieznacznie. – Proszę je włożyć do jednej torby. A jeśli nie będziesz się zachowywać po ludzku, przełożę cię przez kolano, dodał w myślach.

Z torbą pełną zakupów, trochę roztargniony po rozmowie z ekspedientką, krążył myślami zupełnie gdzie indziej. Popełnił błąd, na który ktoś taki jak on nie powinien sobie pozwolić. Kiedy wychodził ze sklepu, wpadł prosto w ramiona Wiijnbladha i tej tłustej rudej świni, która była jego żoną. – Co za zaszczyt – powiedział Wiijnbladh. Czuł się trochę niezręcznie. – Czy mogę przedstawić moją żonę? – Bardzo mi miło – odparł Waltin i uśmiechnął się, ukazując białe zęby. W jej oczach zauważył nagłą, szybką zmianę i ukrytą zgodę, potwierdzoną pełnym wyczekiwania uśmiechem. Nie będzie prostestować, pomyślał i wyciągnął do niej opaloną dłoń. – Claes – przedstawił się, błyskając wszystkimi białymi zębami. – Miło mi panią poznać. A przy okazji wesołych świąt! – Lisa Wiijnbladh – odparła. Na dodatek była na tyle bezczelna, że pogłaskała go małym palcem po wewnętrznej stronie dłoni. – Byłoby miło, gdybyśmy mogli się jeszcze kiedyś spotkać – powiedziała, a ten mały idiota, który był jej mężem, niczego się oczywiście nie domyślił. No bo niby jak miałby się domyślić?, pomyślał Waltin i w tej samej chwili poczuł silny ucisk w kroczu. To musiało chyba być ostatniej wiosny, pomyślał, idąc wolnym krokiem w stronę Hamngatan. Wielki, tłusty biust z małymi sutkami i z mnóstwem piegów? Muszę sprawdzić w notatkach, postanowił.

*

To był twój kolega z pracy? – rzuciła żona Wiijnbladha obojętnie. Było to ni pytanie, ni stwierdzenie. – Wysoko postawiony facet ze służby bezpieczeństwa – odparł Wiijnbladh, starając się zapanować nad sobą. – Znamy się jeszcze z dawnych czasów – dodał z ważną miną. To świetnie, ty stary idioto, pomyślała Lisa Wiijnbladh i od razu poczuła, że gardzi nim coraz bardziej. Przecież ja z nim spałam, pomyślała. – Jak się nazywa? – spytała.

* Kiedy potrzeba stawała się zbyt silna i chciał sobie ulżyć, starał się zawsze iść na całego. Nie zawsze było to możliwe, bo przecież musiał się dopasowywać do napiętego grafiku. Kilka razy musiał jednak zaryzykować. Jedna z takich okazji trafiła mu się poprzedniej wiosny. To wtedy poznał żonę Wiijnbladha. Nie miał pojęcia, że jest mężatką, a tym bardziej że jej mężem jest policjant. Nic o tym nie wiedział.

* – Ale ty nigdy nie pracowałeś w bezpiece? – spytała Lisa Wiijnbladh, kiedy chwilę później jechali metrem do jej siostry. Przecież nie mieliby tam z ciebie żadnego pożytku, pomyślała. – Nie – odparł Wiijnbladh i próbował zachowywać się na tyle tajemniczo, na ile pozwalały okoliczności. – Nie, oficjalnie nie. Aha, to znaczy, że jesteś tajnym agentem, pomyślała. W takim razie oni chyba poupadali na głowy.

* Poszedł do innego lokalu: zwykli goście, dużo samotnych kobiet w średnim wieku i takich, które już wkrótce ten wiek osiągną. Niektóre właśnie przyszły, inne właśnie wychodziły. Porzucone, zranione, poszukujące, zdesperowane, zdecydowane znaleźć kogoś lepszego albo przynajmniej pobyć w czyimś towarzystwie przez kilka godzin. Znalazł ją w barze. Siedziała tam i chwaliła się dekoltem każdemu, kto miał ochotę w niego zajrzeć. W porównaniu z konkurencją była najładniejsza, miała rude włosy, jasną karnację, spory biust, dziesięć kilogramów nadwagi,

mocny makijaż – i była pijana. Nagle Waltin poczuł nieodpartą potrzebę, żeby ją jakoś skrzywdzić.

* To dlatego zawsze jesteś taki podenerwowany i dlatego ci nie staje, pomyślała Lisa Wiijnbladh, czując, jak jej uda ocierają się o siebie w trzęsącym się wagonie. – Najgorsze, że byłeś wtedy taki tajemniczy, staruszku – powiedziała. Uśmiechnęła się, pochyliła w jego stronę i poklepała go po policzku. – No tak – odparł Wiijnbladh; nagle się zawstydził i poczuł, że jest szczęśliwy. – W pracy o niektórych sprawach trudno rozmawiać. Ona mnie chyba dotknęła, pomyślał. – Spotykaliście się prywatnie? – spytała, obdarzając go zalotnym uśmiechem. Mówienie nie sprawia ci chyba kłopotu, dodała w myślach. – Można tak chyba powiedzieć – skinął Wiijnbladh. – Tak, spotykaliśmy się prywatnie. – A gdzie on mieszka?

* Waltin zabrał ją wtedy do jednego z mieszkań operacyjnych. Korzystał z nich czasami. Wybrał właśnie to, bo za ścianą nie było sąsiadów, a łóżko w sypialni miało solidne narożne słupki. Poza tym wszystko, czego potrzebował, miał ze sobą.

* – Patrzcie, jaka ciekawa – powiedział Wiijnbladh, uchylając się od odpowiedzi. Co mu Waltin powiedział, kiedy przyszedł do niego do biura?, zastanawiał się nerwowo. Wspomniał coś o tym mimochodem. – Przyznaj się, że nie wiesz – powiedziała Lisa z tą samą miną co zawsze. – Ma mieszkanie przy Norr Mälarstrand – odparł Wiijnbladh, bo nagle mu się przypomniało.

Najpierw ją pocałował, a potem przywiązał jej ręce i stopy do czterech słupków łóżka. Jak zwykle użył do tego skórzanych rzemyków. Zacisnął je mocniej, bo Lisa była mocno pijana, ale przede wszystkim dlatego, że sam odczuwał taką potrzebę. Przedtem zdjął jej bluzkę i biustonosz, a teraz podciągnął do pasa spódnicę i zdarł z niej majtki. Tak było najłatwiej. Lubił to, zwłaszcza dźwięk, który słyszał, kiedy w nią wchodził, czuł, że zaraz eksploduje.

* – Norr Mälarstrand – powtórzyła Lisa Wiijnbladh. Ale po co ktoś taki jak on miałby zapraszać do domu takiego gnojka jak ty, dodała w myślach. – Fantastyczne mieszkanie – powiedział Wiijnbladh i skinął głową. – Ma wspaniałą kolekcję dzieł sztuki – dodał i znowu skinął głową. Zastanawiał się, o czym mówił Waltin, kiedy pokazywał mu falsyfikat Matisse’a.

* Nie chodzi o to, że nie chciała brać udziału w tej zabawie. Przeciwnie, była nawet aktywna. Ta tłusta maciora czerpała z tego przyjemność i chociaż była pijana, doznała nagle orgazmu. Zaczęła krzyczeć, uniosła się na łóżku i wygięła w łuk, chociaż ją przecież przywiązał. I wtedy z niej wyszedł, bo nagle opuściły go wszystkie siły.

* – Nie wiedziałam, że jesteś miłośnikiem sztuki – powiedziała cierpko Lisa. – Sztuka jest fajna – odparł Wiijnbladh wymijająco. Znowu jest sobą, pomyślał.

* Włożył jej do ust knebel, na oczy opaskę i związał jeszcze mocniej. Ale i to nie pomogło. Wtedy ogolił jej łono. To zazwyczaj działało, ale ona znowu dostała orgazmu. Wtedy dał sobie spokój.

* – Może powinieneś zacząć malować? – zaproponowała Lisa. Na przykład jak Zorn... tak się chyba nazywał, pomyślała. – Nie wiem – odparł Wiijnbladh, spoglądając na zegarek. Ciekawe, kiedy miałbym znaleźć na to czas. Chyba zaraz będziemy na miejscu, pomyślał.

* Kiedy chwilę później siedzieli na kanapie, nalał jej pełną szklankę grogu. Musiała się napić, bo wyglądała po prostu strasznie. Rozmyty makijaż, wielki, biały, obwisły biust, spódnica pomięta w pasie i te rozłożone nogi, między którymi oglądała swoje ogolone łono. Nagle po twarzy pociekły jej łzy. – Coś ty mi zrobił? – jęknęła. – Co ja teraz powiem mężowi? – Na pewno będzie to dla niego miła niespodzianka – powiedział lekceważąco Waltin i nagle wróciło znane mu dobrze uczucie. A więc masz męża, pomyślał.

* – A może powinieneś rysować nagie kobiety – upierała się Lisa. – Jak to się nazywa, kiedy oni tak siedzą i rysują nagie kobiety?, zaczęła się zastanawiać. Ale ty i tak sobie z tym nie poradzisz, dodała w myślach. – Studium – odparł kwaśno Wiijnbladh, bo słyszał o tym kiedyś w pracy. – To się nazywa studium.

* – Mój Boże – załkała Lisa. – Co ja powiem mężowi? Łzy ciekły jej już ciurkiem i nagle poczuła, że nic jej nie pocieszy. – Na pewno coś wymyślisz – odparł Waltin z przekonaniem. – Bo inaczej ci pomogę, dodał w myślach, ponieważ znowu wróciło tamto uczucie,

równie silne jak poprzednio. – On mi nigdy nie uwierzy – zaszlochała. – Jest policjantem. Policjant, pomyślał Waltin. To zbyt piękne, żeby było prawdą. I znowu poczuł, że za chwilę eksploduje. Pociągnął ją za sobą i rzucił na oparcie kanapy. Potem wszedł w nią od tyłu, a ona znów przez cały czas krzyczała. Zanim odwiózł ją do domu, przywiązał jej brzuch do łóżka i spuścił porządne lanie przy pomocy rzemienia.

* – Wyobraź sobie, to coś wspaniałego – prowokowała go Lisa. – Tyle gołych kobiet. Nie byłoby chyba trudno ich rysować. – Jesteśmy na miejscu – odparł Wiijnbladh wymijająco i wstał. – Musimy się przesiąść. Właściwie to powinienem cię zabić, pomyślał.

* Kiedy poszła do łazienki, przeszukał jej torebkę, a gdy już poznał jej nazwisko, wystarczył mu rzut oka na grafik sztokholmskiej policji, żeby się dowiedzieć, kim jest jej mąż. Inspektor wydziału kryminalnego Göran Wiijnbladh, z laboratorium. Muszę go poznać, pomyślał i poczuł się prawie tak samo ożywiony jak wtedy, kiedy zobaczył swoją matkę na ruchomych schodach metra na przystanku Östermalmstorg.

* Pełnomocnik premiera świętował Boże Narodzenie ze starym przyjacielem, nauczycielem i mentorem profesorem Forseliusem. Obaj byli już kilkakrotnie żonaci, jeszcze więcej mieli dzieci, a jeśli chodzi o Forseliusa, należało do tego dodać liczne wnuki i prawnuki. W Boże Narodzenie jednak jakoś tak się składało, że z różnych powodów byli zdani na własne towarzystwo. Stan taki utrzymywał się już od kilku lat. W tym, że spotykali się zawsze w domu pełnomocnika, nie było nic dziwnego. Forselius albo jadł konserwy, albo stołował się w siedzibie Stora Sällskapet, podczas gdy pełnomocnik czerpał z tego, co oferowało mu jego tajne życie. Gdyby komuś chciało się sprawdzić w książce telefonicznej, znalazłby tam jego dane, ale bez tytułu i funkcji. Dowiedziałby się, że pełnomocnik mieszka pod pewnym adresem w dzielnicy Söder, chociaż jego noga nigdy tam nie postała, chyba że po odbiór poczty. A jeśli ktoś dzwonił pod numer widniejący w książce, rozmowa była automatycznie przekierowywana do wielkiej willi w Djursholmen, gdzie faktycznie mieszkał.

Poza tym miał gospodynię, winiarnię, legitymację partyjną i kilka ładnych milionów, które ukrył na zagranicznych kontach, używając do tego wszystkich talentów swoich i Forseliusa. Najdziwniejsze było zaś to, że wszystkie te pieniądze zarobił sam, i to zanim skończył trzydzieści pięć lat. Forselius kochał go bardziej niż swoje własne dzieci, natomiast pełnomocnik żywił wobec Forseliusa mieszane uczucia. On też najbardziej kochał chyba swoje własne dzieci, bo tak naprawdę Forselius był tylko marudnym, zajętym samym sobą staruszkiem. Z drugiej strony miał coś, co było nie do przecenienia: był jedynym człowiekiem, z którym mógł rozmawiać o sprawach, jakich nikt inny nie rozumiał, a ponieważ zależała od nich jego dalsza kariera i egzystencja, odpowiedź nasuwała się sama. Czy istnieje jakiś inny dureń, który w Wigilię Bożego Narodzenia chciałby pić do lustra?, zastanawiał się pełnomocnik. Wzniósł szklankę, żeby wypić zdrowie swojego jedynego stałego gościa. – Pańskie zdrowie, profesorze – powiedział. – Wesołych świąt. – Wzajemnie, młody człowieku – odparł Forselius, delektując się winem. – No i? – spytał pełnomocnik i spojrzał na Forseliusa z zaciekawieniem. – Petrus. 1945. – Mój rocznik – stwierdził pełnomocnik. – Wspaniały rok w Bordeaux. – Wspaniały rok świętują po trosze wszędzie – stwierdził pełnomocnik i roześmiał się tak głośno, że zatrząsł mu się gruby brzuch. – No tak – powiedział Forselius. – A co mamy dziś do wyboru?

Zakąska, ciepłe danie, deser i ani kawałka śledzia, szynki i świątecznego puddingu. No i chuda, ubrana na czarno kobieta, wędrująca jak potępiona dusza między kuchnią a wielkim stołem w jadalni. Nie odezwała się ani razu. Teraz stała w drzwiach między jadalnią i biblioteką, wymieniając spojrzenia z gospodarzem domu. – Sądzę, że kawa i koniak mogą poczekać – powiedział pełnomocnik. Odłożył serwetę, odsunął krzesło i podniósł się z pewnym trudem. Forselius skinął głową, chrząknął, mrugnął znacząco i pochylił się do przodu. – Czy ta kobieta jest niemową? – spytał szeptem. – Naprawdę jest niemową?

– Właściwie to nie wiem – odparł pełnomocnik. – Nigdy mi nie powiedziała. Kiedy pili kawę i koniak, zazwyczaj wymieniali się prezentami. Zawsze takie same, choć zawsze inne niż te, którymi obdarowali się rok wcześniej: zwinięte kawałki papieru, które potem rozwijali i czytali. Przerażająco długi szereg cyfr, zmarszczone czoła. Czoło Forseliusa wygładziło się jako pierwsze, a na jego pomarszczonej twarzy pojawił się uśmiech zadowolenia. – Znowu wygrałem – powiedział z zachwytem. – Znowu te twoje pieprzone liczby pierwsze – odparł z kwaśną miną pełnomocnik. – Przecież ja pracuję. Poza tym jestem pewien, że oszukujesz i korzystasz z wielkiego komputera, takiego, jaki mają w armii – dodał poirytowany. – Dlaczego tak sądzisz? – spytał przebiegle Forselius. – Może po prostu myślę szybciej od ciebie? – Ha, ha, ha – odparł pełnomocnik. Nie umiał przegrywać, za to kochał wygrywać. Potem zagrali jeszcze w bilard i do późnej nocy pili grog. W końcu nad ranem Forselius poszedł do pokoju gościnnego na piętrze. Zsunął buty, rozciągnął się na kołdrze i natychmiast zasnął.

* Waltin przygotowywał się bardzo skrupulatnie. Najpierw dowiedział się wszystkiego, co powinien o tej tłustej rudej świni i jej żałosnym mężu wiedzieć. Marne pochodzenie, brak pieniędzy i wykształcenia. No tak, właściwie niczego innego się nie spodziewał. Ponure trzypokojowe mieszkanie na przedmieściu, bezdzietni. Ruda maciora pracuje w jakiejś firmie telekomunikacyjnej i znana jest głównie z tego, że podkłada się innym facetom, ale nie mężowi. Pewnie zaczynała jako telefonistka na centrali. Całymi dniami siedziała i wkładała wtyczki w małe dziurki. Potem, z przyzwyczajenia, po prostu robiła to samo, pomyślał Waltin. Kiedy mu się nudziło, wyciągał zdjęcia, które jej zrobił, gdy leżała związana z kneblem w ustach. Któregoś dnia ledwo oparł się pokusie, żeby wysłać najlepsze ujęcie do któregoś z najpaskudniejszych pisemek pornograficznych, z tych, co leżą wszędzie tam, dokąd przychodzą mężczyźni z najniższych warstw społecznych. Ale po dłuższym zastanowieniu zrezygnował z tego pomysłu. Może znowu będę jej potrzebował?, pomyślał, bo pomysł z jej mężem jakoś bardziej przemówił mu do wyobraźni.

Zadzwonił do niego jakiś miesiąc po spotkaniu z tą rudą świnią, a kiedy mu powiedział, kim jest, ten gnojek poczuł się taki dowartościowany, że nawet nie nagrał ich rozmowy. – Jak już mówiłem – zaczął – chciałbym odświeżyć swoją wiedzę z zakresu technik

laboratoryjnych, ale nie chcę od razu zawracać tym głowy całemu wydziałowi operacyjnemu. – Oczywiście – przyznał mu rację Wiijnbladh. – Proponuję więc sobotę przed południem, bo mam wtedy dyżur i zazwyczaj jestem tu sam. – Ciekawe, kto mu podał moje nazwisko, zastanawiał się. Może to mieć dalsze konsekwencje. Oczyma wyobraźni widział się już na stanowisku szefa tajnego, owianego mgłą tajemnicy laboratorium kryminalistycznego służby bezpieczeństwa. – Fine with me – zgodził się Waltin. – Może o dziesiątej? Ciekawe, czy zna angielski, pomyślał. – Dyskrecja to sprawa honoru – odparł Wiijnbladh, nie wiedząc, że właśnie został alfonsem własnej żony.

Na spotkanie z Waltinem Wiijnbladh ubrał się w długi biały płaszcz. Brakowało mu tylko stetoskopu i odpowiedniego wykształcenia, ale w sumie zrobił na Waltinie lepsze wrażenie, niż ten przewidywał w najczarniejszych scenariuszach. Potem obeszli cały wydział i Wiijnbladh pokazywał mu różne rzeczy, mieląc przy tym bez przerwy jęzorem. Waltin rzadko się odzywał. – Mamy tu na przykład obraz Matisse’a, który dostaliśmy w zeszłym tygodniu – powiedział Wiijnbladh i pokazał obraz leżący na stole. – Oczywiście to falsyfikat – dodał i westchnął. Uważał się za znawcę sztuki i widok każdego falsyfikatu sprawiał mu przykrość – Ja też mam dwa jego obrazy – przyznał się Waltin tonem sybaryty. – Miło mi słyszeć, że wyłapujecie takie rzeczy.

Waltin pominął wszelkie grzecznościowe formułki. Tylko na powitanie podali sobie z Wiijnbladhem ręce. Potem, podczas zwiedzania, przy każdej okazji wbijał mu kolejne szpile. – To straszne, że ktoś mógł zrobić coś takiego dziecku – powiedział, potrząsając z troską głową, gdy Wiijnbladh pokazywał mu małe majteczki, na których któremuś z jego kolegów z laboratorium udało się zabezpieczyć ślady spermy. – To prawda – odparł Wiijnbladh. – Masz dzieci? – spytał Waltin, choć zabrzmiało to raczej jak stwierdzenie niż pytanie. – Niestety – odparł Wiijnbladh. – Ja i moja droga żona nie dostąpiliśmy tego szczęścia. Ani żaden inny facet, jak widać, choć jej akurat nie można podejrzewać o brak ochoty na te sprawy, pomyślał Waltin. Starał się, żeby jego twarz wyrażała współczucie.

– Ja nie mam nawet żony – powiedział, potrząsając głową. Bo ledwo mi starcza czasu, żeby zaspokajać żony innych facetów, dodał w myślach. – Tak – stwierdził Wiijnbladh. Sprawiał wrażenie, jakby myślami był gdzie indziej. – Z drugiej strony małżeństwo ma też dobre strony. O czym on bredzi?, pomyślał Waltin. To chyba zbyt piękne, żeby było prawdziwe.

Wreszcie Wiijnbladh pokazał mu ostatnią salę, a w niej setki sztuk broni wszelkiego pochodzenia i kalibru. Wojskowa i cywilna broń automatyczna, broń na kule i zwykłe dubeltówki, z długą lufą i z odpiłowaną, rewolwery i pistolety, laski spacerowe z ukrytym ładunkiem, pistolety w kształcie długopisów, specjalne pistolety do ogłuszania zwierząt w rzeźniach, pistolety na gwoździe i tak dalej. – Większość z tego, co tu widzisz, zarekwirowaliśmy podczas dochodzeń – wyjaśnił Wiijnbladh. – Ale sporo też kupujemy do naszej bliblioteki broni. Pewnie, bo czytać chyba nie potraficie, pomyślał Waltin. Co za niesamowity bałagan. Broń na ścianach, na półkach, w skrzyniach i szafach. Broń kompletna i części wymienne w starym kartonie po butach. Ktoś je chyba zaczął porządkować, ale w pewnym momencie przerwał, żeby się zająć innymi sprawami. Broń i jej pojedyncze elementy leżały na stołach i ławkach. Była nawet dubeltówka z odpiłowaną lufą, rozebrana na części. Ktoś je porozkładał na krześle, a potem najwidoczniej zajął się czym innym. – Widzę, że sporo tego – powiedział Waltin i skinął głową. W tym samym momencie w sąsiednim pokoju zadzwonił telefon. – Mamy tu na wydziale prawie tysiąc sztuk broni. Przepraszam na chwilę – powiedział Wiijnbladh. – Nie ma za co – odparł Waltin. W chwili gdy usłyszał, jak Wiijnbladh podnosi słuchawkę, sam nie wiedząc dlaczego, wsunął rękę do jednej z szuflad, wyciągnął rewolwer z krótką lufą i włożył go do kieszeni. – Jeszcze raz przepraszam – powtórzył Wiijnbladh. Skończył rozmawiać i wrócił do sali. – Dzwonili z wydziału kryminalnego. – Nie ma sprawy – odparł Waltin. – Jeśli już ktoś ma tu przepraszać, to raczej ja, bo odrywam cię od ważniejszych spraw. Wielkie dzięki za ten pokaz. To było bardzo pouczające. Tak samo pouczające jak wtedy, kiedy zobaczył, jak matka wychodzi z bramy ich domu i

wspierając się na dwóch laskach, kieruje się w stronę schodów do metra.

* Wiijnbladh i jego żona spędzili Boże Narodzenie u jej siostry, jej męża alkoholika i ich czternastoletniego syna. Mieszkali w szeregowcu w Sollentunie. Było jak zwykle nudno i przygnębiająco. Zjedli kolację, potem oglądali telewizję, potem wręczyli sobie prezenty i znowu włączyli telewizor. W końcu, po wypiciu takiej jak zwykle ilości piwa, wódki, grogu, wina i kawy szwagier Wiijnbladha zasnął na kanapie. Głowa opadła mu pod kątem prostym, otworzył szeroko usta i zaczął potężnie chrapać. Lisa i jej siostra poszły do kuchni. Za zamkniętymi drzwiami gadały, chichotały i popijały wino. Syn został w pokoju i kiedy mu się wydawało, że Wiijnbladh nie widzi, przyglądał mu się ukradkiem. Sądząc po wyglądzie, chłopak jest chyba niedorozwinięty, pomyślał Wiijnbladh. Jedynym pocieszeniem było chyba to, że niedługo skończy piętnaście lat, a wtedy będzie można zajrzeć do jego kartoteki w komputerze i sprawdzić, czym się właściwie zajmuje, zamiast chodzić do szkoły albo siedzieć w domu i się uczyć. – Może powinniśmy się już zbierać – powiedział, ale gdy otworzył drzwi kuchni, obie kobiety ucichły. Jego żona coś właśnie opowiadała, bo słyszał jej głos, i chyba się z czegoś śmiała, bo policzki miała mokre od łez. – Wydaje mi się, że twój ukochany mąż ma ochotę na numerek... on też – powiedziała szwagierka po chwili niezręcznego milczenia. Obie wybuchnęły śmiechem, aż łzy ciekły im po policzkach. Powinienem je obie zabić, pomyślał Wiijnbladh.

* Kiedy Waltin przyszedł do swojego mieszkania przy Norr Mälarstrand, postanowił zadzwonić do Jeanette. – Zmiana planów, kochanie – powiedział. – Wygląda na to, że będziemy musieli spędzić święta w mieście. Mamy sporo roboty w biurze i muszę być dyspozycyjny – sprecyzował. – Kiedy mam do ciebie przyjść? – spytała Jeanette. Fajowo, pomyślała. Może przerwę między świętami a Nowym Rokiem spędzi w miarę normalnie.

Ciekawe, czy będzie próbowała się ze mną skontaktować, zastanawiał się Waltin. A może

to ja powinienem do niej zadzwonić? I nagle poczuł, że jest podniecony. Tak bardzo, że wyciągnął stare fotografie, które jej zrobił wiosną, i poszedł do łazienki, żeby się spuścić.

O co tu, kurde, chodzi?, zastanawiała się Jeanette. Była zdumiona. Najpierw szampan i rosyjski kawior, potem gęsia wątróbka i słodkie wino, które tak bardzo lubi, sola, i znowu szampan. Potem sorbet z czarnych porzeczek, połowa drugiej butelki szampana, a on nadal nie ściągnął z niej ubrania. Był jak zwykle czuły, uprzejmy i wesoły, jak za pierwszym razem. I przystojniejszy niż kiedykolwiek, choć przecież zawsze był cholernie elegancki. – Twoje zdrowie, kochanie – powiedział i uniósł kieliszek. – Mam dla ciebie prezent na gwiazdkę.

Futro z norek do samej ziemi, z kapturem. Gdzie ja je będę nosić?, zastanawiała się Jeanette. Chyba w innym życiu. Ciekawe, ile kosztowało. Jedno czy dwa moje roczne wynagrodzenia przed opodatkowaniem? – Słyszałem, że zima będzie mroźna – powiedział Waltin i uśmiechnął się blado. – A ja nie chcę, żebyś marzła.

Muszę jeszcze złapać Hedberga, pomyślał, spoglądając na Jeanette. Spała obok niego, zmęczona zbyt dużą ilością szampana. Zamiast kołdrą przykryła się swoim prezentem świątecznym. Potem będę musiał dopilnować, żeby Berg się uspokoił. I to głównie dla jego własnego dobra.

* Tuż przed północą Jarnebring zebrał się na odwagę i zadzwonił do starego przyjaciela, żeby mu o wszystkim opowiedzieć. – Zaręczyłem się – powiedział. – Z kim? – spytał Johansson uszczęśliwony. – Czy to ktoś, kogo znam? – Daj spokój – odparł Jarnebring. Nie chciał, żeby przyjaciel zepsuł mu takim gadaniem wielki dzień. – No to gratuluję, Bo – powiedział Johansson. – Przy okazji: życzę wam wesołych świąt. I dbaj o siebie. O nią też – dodał. Nagle jego głos zabrzmiał zupełnie poważnie.

Ty sentymentalny stary durniu z Laponii, pomyślał Jarnebring, odkładając słuchawkę. Cholera, chyba mi coś wpadło do oka, pomyślał, przecierając dłonią prawy kącik. – Ucieszył się? – spytała świeżo upieczona narzeczona. – Hmmmm... – odparł Jarnebring i skinął głową.

Muszę złapać Hedberga, pomyślał Waltin, ale potem chyba zasnął, bo kiedy znowu otworzył oczy, za oknem jego sypialni zaczynało się już rozjaśniać.

XV Pozostał tylko chłód zimy Sundsvall w Boże Narodzenie i w Nowy Rok Najstarszy brat Johanssona mieszkał nad morzem, jakieś dziesięć kilometrów za Sundsvall, w starym drewnianym pałacu, który zbudowano kiedyś jako letni dom dla tutejszego właściciela ziemskiego. Działo się to w tak zwanej złotej epoce, to znaczy w połowie poprzedniego stulecia. Od kiedy pałac przejął brat Johanssona, nic się w nim nie zmieniło. Zobaczymy, jak to teraz wygląda, pomyślał Johansson. Był przecież starym tajniakiem i miał dobrą pamięć. Jego brat wyasfaltował podjazd, zbudował parking i kupił żonie nowy wóz.

W wigilijny poranek popłynęli na jedną z wysepek na morzu zapolować na zające. Była to stara tradycja pochodząca z czasów, kiedy dorastali w swoim gospodarstwie pod Näsåker. Jedyny problem polegał wtedy na tym, że ich wyżeł zawsze im uciekał, a mama była na nich naprawdę zła, kiedy wracali do domu, i to bez względu na fakt, czy coś upolowali, czy nie. Tym razem poszło lepiej. Wyspę ze wszystkich stron otaczało morze, więc ani wyżeł, ani zając nie mieli innego wyjścia. Musieli się trzymać stałego lądu. Pies był naprawdę przejęty, ale w pewnym momencie brat Johanssona spojrzał na zegarek i oznajmił, że czas wracać do domu, bo inaczej spóźnią się na lunch. – A co zrobimy z psem? – spytał Johansson. Miał ochotę zostać dłużej i zastrzelić jeszcze jednego zająca. – Psem zajmie się chłopak z nagonki – odparł jego brat i skinął głową w stronę porośniętego lasem wzgórza, gdzie od ponad godziny czatował opiekujący się psem chłopak.

– Nie miałem pojęcia, że na wyspach jest tak dużo zajęcy – powiedział w drodze powrotnej Johansson i ruchem głowy wskazał trzy zastrzelone sztuki leżące na dnie łodzi. – Tu nie ma ani jednego zająca – odparł jego brat i uśmiechnął się szeroko.

– No to skąd się tu wzięły? – spytał Johansson. Przecież upolował dwie sztuki. – Chłopak przywiózł je tutaj w zeszłym tygodniu. Za kogo ty mnie masz? To dobrze, że jesteś taki jak dawniej, pomyślał Johansson.

Wigilijny obiad był w domu najstarszego brata Johanssona nie tylko wstępem do świąt, ale także najważniejszą chwilą całego Bożego Narodzenia. Obiad jadano zawsze w kuchni. Starszy Johansson zlikwidował sufit i boczne ściany między strychem, dawną kuchnią, pomieszczeniami gospodarczymi i starą jadalnią, dzięki czemu powstał wielki dom, wystarczająco duży. Jak na dawnego wodza wikingów przystało. Na stole czekało coś w rodzaju szwedzkiego stołu, żeby nie trzeba było ciągle donosić jedzenia. W wielkim kominku palił się ogień, a starszy Johansson siedział jak zwykle u szczytu stołu, mając po prawej matkę, a po lewej ojca. Wzdłuż długich boków stołu siedziały jego dzieci i żona. Lars Martin naprzeciwko, po drugiej stronie. – Życzę wszystkim wesołych świąt Bożego Narodzenia – powiedział starszy Johansson i uśmiechnął się, ukazując dwa szeregi żółtych zębów, po czym uniósł kieliszek. Nic się nie zmieniłeś, pomyślał Johansson.

Tata Evert, mama Elna, siedmioro dzieci, trzech szwagrów, trzy szwagierki, dwadzieścia jeden wnucząt, pięcioro prawnucząt, a gdyby tak policzyć wszystkich członków rodziny w trzecim pokoleniu, to nawet wielka kuchnia najstarszego Johanssona nie wystarczyłaby, żeby ich pomieścić. Ale chociaż podobne spotkania rodzinne już od kilku pokoleń organizowano w ich rodzinnym domu w Näsåker, wielu członków rodu spędzało Boże Narodzenie inaczej. Zawsze tak jest, gdy więzi rodzinne słabną, pojawiają się nowe uczucia i zobowiązania i niekoniecznie musi to wynikać z głębszych konfliktów albo sporów. Z oczywistych względów rodzice Johanssona postanowili spędzić święta u najstarszego syna. Sami byli zbyt starzy, żeby zaprosić całą rodzinę do siebie. To dlatego tata Evert zasiadł po lewej stronie syna. Wzrostem nie dorównywał już dawnemu Lill-Evertowi. Wyglądał raczej jak coś, co powieszono w domowej saunie w rodzinnym gospodarstwie na północ od Näsåker, żeby wyschło.

Po obiedzie nadeszła pora wręczania prezentów. Wręczyli je sobie przy płonącym kominku, w wielkim salonie, gdzie stały kanapy, fotele i krzesła, na wypadek gdyby zjawili się nagle także ci, którzy zwykle nie przyjeżdżali. Johansson jak zwykle przebrał się za Świętego

Mikołaja. Miał na głowie czerwoną czapkę, ale ze względu na żar buchający z kominka i zbyt wiele kieliszków wypitych do obiadu nie chciał założyć maski. Ale głównie dlatego, że najmłodszy uczestnik rodzinnego zjazdu miał już piętnaście lat i kiedy mu się wydawało, że rodzice go nie obserwują, wychylił jedno czy dwa piwa. Johansson nie robił mu z tego powodu żadnych wyrzutów. W końcu to Boże Narodzenie. Poza tym co go to obchodzi?

Kiedy jedzenie i picie prawie się skończyło, impreza dobiegła końca. Z ostatniego łykowego kosza na bieliznę pan domu wyjął ostatni prezent. Jak zwykle wręczył go żonie – i to bez pomocy Świętego Mikołaja. I jak zwykle prezent ten był droższy od pozostałych, i jak zwykle pokazano go wszystkim, żeby wszyscy mogli wyrazić szczery podziw dla szczodrości gospodarza, jego dobrego serca i sytuacji finansowej. – Porządny prezent – powiedział Johansson, oglądając błyszczący naszyjnik, żeby sprawić bratu przyjemność. I na pewno na tyle długi, żeby jej sięgnąć do pasa, dodał w myślach i uśmiechnął się z uznaniem do zgrabnej szwagierki. Niezależnie od pory roku zawsze była opalona. – Tak, to cholernie przyjemne, że nam, bogaczom, tak dobrze się powodzi – roześmiał się starszy Johansson, machając grubym cygarem i wydmuchując dym w stronę młodszego brata. Uważaj, pomyślał Johansson, bo naślę na ciebie ludzi z wydziału ochrony środowiska. Potem rozsiadł się gdzieś z boku, żeby w spokoju porozmawiać ze starym ojcem.

– Jak się tata miewa? – spytał głośno, klepiąc go po ramieniu. – Nie krzycz, chłopcze, przecież nie jestem głuchy – odparł tata Evert. Uśmiechnął się z zadowoleniem do swojego ulubionego syna i szturchnął go w brzuch. – Jak widzę, nie dzieje ci się krzywda – stwierdził z satysfakcją, przyglądając się obwodowi jego pasa. – Widzę, że tata też się świetnie trzyma – powiedział Johansson obojętnym tonem, z synowską troską w głosie. – Nie za bardzo – odparł tata Evert, potrząsając głową. – Już od dawna się tak nie czułem, ale o takich rzeczach człowiek niezbyt chętnie rozmawia ze swoimi dziećmi – dodał i usłyszał to, co chciał usłyszeć. Właściwie to jakoś się trzymam, faktycznie, mimo tego całego gówna, które się słyszy w radiu i czyta w gazetach. Niedługo skończy dziewięćdziesiąt lat i jest o połowę mniejszy niż za najlepszych dni, a

przy tym chudy jak patyk. Ale nadal rześki, pomyślał Johansson. Mogłoby być gorzej. Potem tata Evert dosiadł swojego ulubionego konika. Zaczął mówić o rosnącej przestępczości, która coraz częściej dotyka także Näsåker i okolicę. Ktoś włamał się do szkoły, a w jednej z firm skradziono maszynę do wyrębu lasu. – Jeśli chodzi o szkołę, to dam sobie rękę uciąć, że zrobił to ten łobuz od Marklundów, chociaż na lekcjach go nie uświadczysz. Gorzej było ze skradzioną maszyną. Biorąc pod uwagę fakt, że była prawie nowa i kosztowała pewnie kilkaset tysięcy koron i że prawdopodobnie nie ukradł jej nikt z miejscowych, byłoby dobrze, gdyby Lars Martin mógł przysłać kilku sprytnych chłopaków ze sztokholmskiej policji. Najlepiej by było, gdyby pochodzili z Norrlandu, a jeszcze lepiej, gdyby sam tu przyjechał. – Spytaj brata, czy ci pożyczy psa. Przy okazji mógłbyś zapolować na zające – zaproponował tata Evert. Lubił łączyć przyjemne z pożytecznym. On sam pozbył się psów myśliwskich, kiedy skończył osiemdziesiąt lat. – Na pewno dobrze się sprawi – dodał Evert i skinął głową, żeby podkreślić wagę swoich argumentów. Johansson westchnął i uczynił to nie tylko z tęsknoty za innym życiem niż to, które wiódł w mieście. Zanim jednak zdążył podjąć temat, którego właściwie wolał uniknąć, przyłączyła się do nich dwójka dzieci jego brata, więc zostawił ich i usiadł obok matki.

Z deszczu pod rynnę, pomyślał pięć minut później. Bo mama Elna była nie tylko drobna, chuda, ożywiona i normalnie słyszała, ale też wyglądała na mocno czymś zaniepokojoną. – Nie wyglądasz mi na zdrowego, Lars – powiedziała, przekrzywiając głowę. – Wyglądasz na przepracowanego i wydaje mi się, że od ostatniego razu znacznie schudłeś. Zawsze coś, pomyślał Johansson. Na początku jej słowa trochę go podbudowały, ale czuł się tak tylko do chwili, gdy zaczęła mówić o tym, co w synu Larsie niepokoiło ją najbardziej. – Nie spotykasz się z nikim – powiedziała, przechylając głowę w prawo, żeby zaznaczyć, jak bardzo jest zaniepokojona. – Czy mama ma na myśli kobiety? – spytał Johansson i uśmiechnął się do niej jak na dobrego syna przystało. – Tak. A kogo innego mogłabym mieć na myśli? – spytała czujnie.

– Od czasu do czasu z kimś się spotykam – odparł wymijająco. Nie miał najmniejszej ochoty opowiadać drogiej matce o dwóch paniach, które przeleciał w minionym tygodniu. – Dobrze wiesz, o co mi chodzi – powiedziała mama Elna. Nie chciała tak łatwo się poddać. – Chodzi mi o coś trwałego, o coś, co... o coś takiego jak ja i twój ojciec. Nie, pomyślał Johansson, na pewno nie. Coś takiego dzisiaj już się nie zdarza.

Chwilę później pożegnał się, złożył wszystkim życzenia i życzył dobrej nocy. Potem zabrał swoje prezenty – głównie książki, z których część wydawała się ciekawa – i poszedł na górę, do swojego pokoju, żeby chwilę poczytać przed zaśnięciem. Z powodów, z których sam nie do końca zdawał sobie sprawę, przez chwilę rozmyślał o kobiecie, którą miesiąc wcześniej poznał na poczcie przy ulicy Körsbärsvägen. Pia, przypomniał sobie. Pia Hedin, właśnie tak się nazywała. A może jednak ona?, pomyślał i chwilę później zasnął.

Jak senne jest życie na wsi, pomyślał kilka dni później. Nie wiedział dlaczego, ale nagle zaczął sobie wyobrażać życie na rosyjskiej prowincji, za czasów cara, przed rewolucją. Życie, jakie pędziła nieliczna klasa bogatych Rosjan. Chyba gdzieś o tym czytałem, pomyślał. A może natchnęły go brzozowe laski ciągnące się aż do morza, cisza i bezczynność, gdy czytał książki, długie spacery, dobre jedzenie i picie, i widok brata, który wyjeżdżał i wracał, ciągle zajęty interesami, o których wolał nic nie wiedzieć? Nie chodziło mu o nocne przejażdżki saniami z płonącymi pochodniami ani o wilki wyjące w zimowe noce. Nie o bale, na których szampan leje się strumieniami, ani o wydekoltowane kobiety spoglądające zza rozłożonych wachlarzy, żeby utrzymać chłodny dystans. I nie o strach, bo przecież gdyby któraś z nich nabawiła się przez to przeziębienia, mogłoby ono zakończyć jej i tak krótkie życie.

Mijały dni, a on nadal pełnił obowiązki zastępcy komendanta policji, który wkrótce zostanie szefem wydziału. Na razie ładuje akumulatory. Właśnie tak powinien podchodzić do tej sprawy. W sobotę 28 grudnia w jednej z największych wieczornych gazet wśród solenizantów obchodzących tego dnia urodziny wymieniono komendanta policji w Sztokholmie. Johansson spotkał go przy kilku okazjach, więc część spaceru poświęcił na rozmyślania o dniu, kiedy on sam obchodzi urodziny. Prawdziwa rzeź niewiniątek, pomyślał, ale niezależnie od tego, co myślał o komendancie – a miał o nim wyrobioną opinię – nie był on takim niewiniątkiem, na jakie wyglądał, ani w znaczeniu dosłownym, ani w tym pejoratywnym, którego z czasem nabrało. Obawiam się, że jest jeszcze gorzej, pomyślał, wydłużając krok. W każdym razie było to najbardziej ekscytujące wydarzenie tego dnia.

W sylwestra brat i jego żona zorganizowali dużą imprezę z szampanem i cateringiem. Pojawiło się mnóstwo pań w sukniach z dekoltem i panów w smokingach. – Zapomniałem ci powiedzieć – usprawiedliwiał się brat. – Obowiązuje smoking, ale jeśli chcesz, mogę ci pożyczyć mój stary. Już na mnie nie pasuje. W najgorszym wypadku możesz go nie zapinać. Świetnie, pomyślał Johansson. Oszczędzę na wypoży-czalni.

Smoking udało się dopiąć. Chociaż marynarka była dwurzędowa, Johansson czuł jeszcze nieco luzu, a gdy przyjrzał się sobie w lustrze, doszedł do wniosku, że wygląda jak dealer samochodowy. – No proszę, braciszku, wreszcie wyglądasz jak człowiek – powiedział z zadowoleniem najstarszy brat, wchodząc chwilę później do salonu. – Szkoda, że masz takie krótkie nogi. Gdyby nie to, pasowałby idealnie – odparł Johansson. – Możesz go zatrzymać. Mam jeszcze kilka. – To znaczy, że nie znasz tu żadnego innego karła, który jest i niski, i gruby? – Ależ braciszku – powiedział najstarszy brat, obejmując go. – Dziś wieczorem będziemy się bawić. Będziemy jeść i pić, i tańczyć, i będziemy mili wobec kobitek. À propos, czy wspominałem już, że mam dla ciebie niespodziankę?

Niespodzianka zjawiła się wraz z tłumem gości, nie za wcześnie i nie za późno, co było ze wszech miar uzasadnione, zważywszy na to, kim była ona i kim byli inni zaproszeni goście. Miała na sobie suknię z dekoltem, inną niż wtedy, gdy ostatnio jedli kolację w restauracji w jego dzielnicy. – Lars – powiedziała zaskoczona, a jednocześnie zadowolona. – Co ty tu robisz? – Ja tu mieszkam – odparł Johansson.

Starszy brat Johanssona nie należał do tych, co pozostawiają sprawy ślepemu przypadkowi, zwłaszcza gdy działał z porozumieniu z mamą Elną. Na to wygląda, pomyślał Johansson, bo przy stole posadzono ich obok siebie, dzięki czemu mieli wystarczająco dużo czasu, żeby porozmawiać o tym i owym. – Nie zadzwoniłeś, chociaż obiecałeś – powiedziała jego sąsiadka, a w jej tonie dało się wyczuć lekkie rozczarowanie. Ty też, pomyślał Johansson, ale nie powiedział tego głośno. Spojrzał na nią tylko swoimi uczciwymi brązowymi oczyma i skłamał: – Oczywiście, że dzwoniłem. W tym samym tygodniu, kiedy wróciłem z USA, a na centrali obiecali, że zostawią ci wiadomość – powiedział, bo wiedział, że to bezpieczne wytłumaczenie. – Oni są naprawdę beznadziejni. – Poza tym miałem mnóstwo roboty – dodał. I jest w tym trochę prawdy, pomyślał. – A skąd właściwie znasz mojego brata?

Poznali się na spotkaniu rotariańskim, na którym dyskutowano o policji. Niecały tydzień później pocztą przyszło zaproszenie. Musiałaś chyba powiedzieć coś więcej, pomyślał Johansson. – A ponieważ ja i mój chłopak postanowiliśmy się rozstać... no cóż, w każdym razie jestem tutaj – powiedziała i uśmiechnęła się do niego jednoznacznie. Johansson jadł, pił i tańczył, głównie z sąsiadką zza stołu. Kilka razy zauważył, że najstarszy brat uśmiecha się szelmowsko za jego plecami. Gdy wybiła dwunasta, cmoknął swoją partnerkę w policzek, a ona pocałowała go w usta. Ale zamiast oddać pocałunek, uśmiechnął się złowieszczo, jak jego najlepszy przyjaciel uśmiechał się do kobiet, gdy potrzebował czasu do zastanowienia. – Nie wiedziałem, że rotarianie wpuszczają na swoje spotkania kobiety – powiedział. – Rotarianie? – spytała zdziwiona, a on domyślił się, że jest już troszkę pijana. – Rotarianie? Masz chyba na myśli masonów? Potem w wielkiej kuchni podano późną kolację i chociaż jego znajoma nie miała wachlarza, jej zamiary stały się oczywiste. I co ja mam teraz, do cholery, zrobić?, zastanawiał się Johansson. Nagle całkiem stracił zainteresowanie. Nie tutaj, w domu brata i jego opalonej żony. – Kiedy znów będziesz w Sztokholmie? – spytał, uwalniając dłoń z jej o połowę

mniejszej dłoni. Czapkę do baseballa, którą kupiłem w FBI, zawsze mogę podarować komuś innemu, pomyślał. Ostatecznie problem rozwiązał się sam: pożegnalny pocałunek, którym go obdarzyła, zanim razem z kilkoma innymi gośćmi odjechała zamówioną taksówką, był na tyle chłodny, że Johansson doszedł do wniosku, iż nie ma czego żałować. – Lars, do diabła – powiedział najstarszy brat, kiedy po odjeździe gości usiedli w salonie. Panował w nim straszny bałagan. – Zaczynasz kapcanieć. – Nie jestem wielbicielem chudych kobiet – odparł Johansson. Dobrze znał swojego brata i wiedział, że jego żona poszła już spać. – A jak myślisz, co ja mówię mojej żone? Chude baby to przekleństwo. Myślisz, że mnie słucha? Za cholerę – westchnął. – Na zdrowie – powiedział Johansson, a potem poszedł się wreszcie położyć.

W Nowy Rok po kolacji usiedli z bratem przed telewizorem. Przerzucali kanały, popijali grog i wymieniali luźne uwagi, jak ludzie, którzy dobrze się znają i właściwie wszystko zdążyli już sobie powiedzieć. W wiadomościach pokazano dość długi wywiad z premierem, na żywo. Według wcześniejszych zapowiedzi premier miał skomentować to wszystko, co zdarzyło się w minionym roku, i opowiedzieć o tym, co zdarzy się w roku bieżącym. Ale wywiad szybko zmienił się w rozmowę o samym premierze, o jego prywatnych sprawach i planach. Z pewnością wszystko to wcześniej zaplanowano. Dziennikarz prowadzący spotkanie skakał jak rozdrażniony terier przy nogawkach premiera, podczas gdy on sam próbował wyjść z opresji, wypowiadając się po swojemu arogancko i elokwentnie, i nawet nie zauważył, że w całym tym przedstawieniu właśnie o to chodzi.

Nawet w święta nie dadzą ludziom spokoju, łobuzy, pomyślał Johansson. Kochał dziennikarzy tak samo jak każdy inny prawdziwy policjant. Za to jego brat sprawiał wrażenie rozbawionego. – Biedny dupek – roześmiał się zadowolony. – Że też nigdy się nie nauczy. – Przestałeś głosować na socjaldemokratów? – spytał niewinnym tonem Johansson. – Nie wygłupiaj się – odparł dobrodusznie najstarszy brat i sięgnął po pilota, żeby wyłączyć telewizor. – Zatrudniałem kiedyś sprzedawcę. Jota w jotę przypominał tego dupka i

jego zachowanie w telewizji. – To znaczy jaki był? – Najserdeczniejszy skubaniec po tej stronie rzeki – odparł brat. Roześmiał się, wspominając dawnego pracownika, i dolał sobie whisky. – Najserdeczniejszy? – Tak. Ledwo podniósł maskę samochodu, żeby pokazać klientowi, co jest w środku, a już go miał. Gadał jak najęty, o rodzinie i pogodzie, zapraszał na kawę, żeby klientowi dogodzić, chociaż ludzie przychodzili tylko po to, żeby kupić samochód. Był w tym nie do pobicia, skurczybyk. No to gdzie podobieństwo z premierem?, pomyślał Johansson. – Musisz mi wybaczyć, ale to chyba z powodu jedzenia... Nie do końca cię zrozumiałem. – A czego nie zrozumiałeś, braciszku? – Jeden nie przypomina drugiego, to znaczy twój sprzedawca nie przypomina premiera. – Był taki sam jak premier, tylko że na odwrót – sprecyzował najstarszy brat. – Nadal nic nie rozumiem – twierdził z uporem Johansson. – I ty jesteś policjantem... – westchnął brat. – Chodzi mi o to, że żaden z nich nie potrafił zachować dystansu. Mój sprzedawca był tak serdeczny, że do rany przyłóż, nawet jak się go o to nie prosiło. A ten gnojek ze swoją dobrze naoliwioną gębą, którego właśnie widzieliśmy w telewizji, zaryzykowałby dożywotnią niezgodę z pierwszym lepszym burakiem, żeby tylko mieć ostatnie słowo. A przecież wystarczyłoby, żeby się zamknął, przytakiwał i powstrzymał się od komentarzy, bo wszyscy i tak wiedzą, że on wie lepiej. Wreszcie, odetchnął z ulgą Johansson. – Teraz rozumiem, o co ci chodzi. A czy twojemu pracownikowi udało się sprzedać jakiś samochód? – Kilka – odparł Johansson, wzruszając ramionami. – Wylałem go. Trzeba sobie z takimi jakoś radzić, jeśli się chce prowadzić interesy – dodał i pociągnął spory łyk ze szklanki. – Z takimi, co nie są podobni do innych. Teraz już rozumiem, pomyślał Johansson. Słyszał już coś takiego, powiedziane inaczej, innymi słowami. Krassner, pomyślał. Muszę w końcu coś zrobić ze sprawą Krassnera.

– Chciałym ze dwa dni popracować – powiedział. – Czy masz może w domu jakieś wolne biurko? – Możesz skorzystać z mojego gabinetu. Nikt nie będzie ci przeszkadzał.

Johansson był zdania, że jak się coś robi, to trzeba to robić porządnie. Tak zrobił i tym razem, chociaż rzadko czuł się tak rozdarty i rzadko do tego stopnia nie miał motywacji. Drugiego dnia po Nowym Roku zaniósł papiery Krassnera do gabinetu brata, a kiedy pakował je do walizki, było już Trzech Króli i najwyższy czas, żeby wracać do Sztokholmu. W przerwach między studiowaniem dokumentów nie miał zbyt dużo wolnego czasu. Wprawdzie codziennie chodził na dłuższy spacer, ale jego myśli cały czas krążyły wokół Krassnera i jego papierów. Podczas wspólnych posiłków coraz częściej odpowiadał półgębkiem, a gdy brat musiał nagle na dwa dni wyjechać w interesach, odczuł to niemal jak wyzwolenie, chociaż rzadko mieli okazję się spotykać.

Dwa razy musiał pojechać do Sundsvall, żeby posiedzieć trochę w bibliotece. Dzwonił parę razy do Sztokholmu i trzy razy rozmawiał z coraz bardziej zagubionym Wiklanderem. W Trzech Króli wreszcie skończył. Napisał nawet dłuższy raport z własną oceną sprawy. Czym ja się w ogóle zajmuję?, zastanawiał się czasem. Nie mogło być mowy o zwykłym śledztwie, chociaż był już przekonany, że Krassnera zamordowano. Zdążył wyrobić sobie pogląd na temat powodów jego zamordowania, jak również na temat przebiegu wydarzeń. Dowiedział się też sporo o samym premierze. Wiedział o nim równie dużo, jak wiedział zawsze o sprawcach i ich ofiarach, kiedy prowadził śledztwo w sprawie zabójstwa. Wiedział też o rzeczach, o których wiedziało niewielu. Ale niezależnie od tego, jak potraktować sprawę Krassnera, premier nie był ani sprawcą, ani ofiarą. Z wyjątkiem jego samego, sprawcy i kilku innych osób, które Johansson mógł tylko podejrzewać o maczanie w niej palców, nikt nic nie wiedział, i to nie tylko o morderstwie, ale o całej historii. Jakoś z tego wyjdę, pomyślał, bo miał już pomysł na to, jak rozwiązać sprawę Krassnera i jego dokumenów.

Pierwszy dzień poświęcił na zapoznanie się z całym maszynopisem i innymi dokumentami, które ze sobą zabrał. Chciał wyrobić sobie ogólny pogląd. Zawsze tak robił. Był to dla niego trudny dzień, a najbardziej denerwował go styl autora. Z wyjątkiem pierwszego rozdziału każdy kolejny fragment zaczynał się od tekstu, w którym autor wyczerpująco, z całą powagą i niewzruszoną wiarą w znaczenie własnej osoby opisywał własne odczucia, to, co

myślał o różnych rzeczach, i przedstawiał okoliczności. W tekście znajdowały się też wtręty i komentarze tego rodzaju. No i ten pieprzony styl, pomyślał Johansson. Zaliczał się do typowych czytelników i był przekonany, że stan rzeczy najlepiej opisywać, przedstawiając fakty i tylko fakty, chłodnym i rzeczowym językiem. Pieprzy bez sensu, pomyślał, czytając, a potem odsunął od siebie stos papierów. Uznał, że na dzisiaj czas kończyć. Poza tym odczuwał już ssanie w żołądku.

Następnego dnia mógł się wreszcie zabrać za fakty. Chciał sobie odpowiedzieć na pytanie, co jest prawdą, co kłamstwem, a co rzeczą wątpliwą. Tekst Krassnera rozpoczynał się od sensacyjnej historii, która jakoby wydarzyła się w Sztokholmie w marcu 1945 roku. Krassner opisywał wszystko bardzo szczegółowo, podawał nazwiska, miejsca i godziny. W wydarzeniach tych brało udział wiele osób. Przynajmniej część z tego będzie można sprawdzić, ocenił Johansson. Krassner na pewno miał jakieś powody, żeby zacząć właśnie od tego. Był to bowiem niezły sposób na pobudzenie apetytu czytelnika przed tym, co czekało go w dalszej części. Był to również prosty i skuteczny sposób na przedstawienie dwóch głównych bohaterów książki, a mianowicie jego własnego wuja Johna C. Buchanana oraz profesora matematyki Johana Forseliusa. Ale tak naprawdę przyświecał mu inny cel. Chciał mianowicie pokazać, w jak szerokim zakresie szwedzkie wojsko współpracowało w końcowej fazie wojny z armią amerykańską.

Jednym z bohaterów tej historii był także polski kapitan Leszek Matejko. Kiedy we wrześniu 1939 roku Niemcy napadły na Polskę, był młodym chorążym słynnej polskiej kawalerii, która w ciągu kilku dni została dosłownie rozjechana przez gąsienice niemieckich czołgów. Matejko, lekko ranny w głowę, ocalał. Najadł się tylko strachu. A gdy porażka polskiej armii stała się faktem, przedostał się do Anglii, żeby walczyć dalej. Był jednym z pierwszych polskich oficerów, którzy w Anglii wstąpili do polskich sił zbrojnych. Kawalerzystów nieszczególnie potrzebowano, ale ponieważ Matejko był zdolnym młodym człowiekiem, skierowano go do wywiadu. Został oficerem i przebywał w Londynie prawie do końca wojny. To tam zaczęto go nazywać z angielska Les. Jesienią 1944 roku, kiedy Rosjanie wyparli Niemców w głąb ich dawnej ojczyzny, kapitan Les Matejko został oficerem łącznikowym. Przeniesiono go do ambasady brytyjskiej w Sztokholmie. „I nie trzeba było być oficerem, żeby się domyślić po co”. Pewnie, że tak, pomyślał Johansson. Nawet on to rozumiał, chociaż zawsze podkreślał swój cywilny stosunek do armii. Nie rozumiał natomiast, dlaczego Krassner nie pociągnął tej historii, skoro już zaczął. Całkiem ciekawie się zapowiadała, pomyślał i westchnął. Był rozczarowany.

Mniej więcej w tym samym czasie w ambasadzie USA w Sztokholmie zjawił się amerykański major John C. Buchanan. Niemal natychmiast, bez zbędnych ceregieli, nawiązał współpracę z kolegami ze szwedzkiego wywiadu wojskowego. Jednym ze Szwedów, z którymi utrzymywał prywatne stosunki, był profesor matematyki Johan Forselius. Krassner twierdził, że łączyły ich nie tylko sprawy służbowe, ale także wspólne zamiłowanie do alkoholu. Buchanan, akredytowany przy ambasadzie amerykańskiej w Sztokholmie, miał wtedy w przeciwieństwie do Forseliusa swobodny i nieograniczony dostęp do napojów wysokoprocentowych. Kolejny pijak, pomyślał Johansson. I zanim przeszedł do dlaszej części tekstu, przypomniał sobie stos butelek w piwnicy Buchanana.

Uznał, że Forselius to ciekawa postać, i zapisał w notesie kilka uwag na jego temat. Urodził się w 1907 roku, był matematykiem, i to chyba całkiem zdolnym, pracę doktorską obronił w wieku dwudziestu siedmiu lat, a gdy skończył trzydzieści trzy lata, został mianowany profesorem uniwersytetu w Uppsali. Stało się to mnie więcej wtedy, gdy Niemcy zajmowali Danię i Norwegię. Szybko jednak pożegnał się ze światem nauki. Powołano go do wojska, jako podoficera, i przydzielono do wywiadu przy sztabie armii. Został analitykiem, zajmował się łamaniem szyfrów. Kiedy w 1945 roku, po wojnie, wrócił do cywila, nadal był plutonowym. Natomiast wśród specjalistów od łamania szyfrów z całego świata stał się prawdziwą legendą.

Jak to plutonowy?, pomyślał Johansson i zrobił kolejną notatkę w notesie. Szwedzki plutonowy, który jest za pan brat z amerykańskim majorem, profesor matematyki, światowej sławy łamacz szyfrów... Ktoś taki kończy służbę w stopniu plutonowego? Coś się tu nie zgadza, pomyślał Johansson. On też kiedyś musiał iść w kamasze – i nawet on skończył służbę z wyższym stopniem.

Wiosną 1945 roku niemiecki orzeł z podciętymi skrzydłami runął na ziemię. Ameryka, Anglia i ich radziecki sojusznik zadawali Niemcom kolejne ciosy, ale każda ze stron obmyślała już inną strategię. Jak się przygotować do rozstrzygającej próby, do której zgodnie z wszelkimi zasadami logiki musi dojść? Do starcia między demokracjami świata zachodniego a stalinowską dyktaturą Związku Radzieckiego?

Sztokholm, wczesna wiosna 1945 roku. Do Szwecji ściągają stadami agenci Zachodu. Wygląda na to, że kraj dokonał już wyboru, bo takie osoby jak Forselius, Buchanan, Matejko i ich towarzysze czują się tu jak u siebie w domu. Jednocześnie trwają dyskusje o problemach, jakie wszystkim może sprawić potężny sąsiad ze Wschodu. I właśnie wtedy zaczynają się dziać dziwne rzeczy. Alarm ogłosił prawdopodobnie Buchanan. Pojawiły się powody, by podejrzewać, że mimo angielskiego imienia Leszek Les Matejko dokonał innego wyboru i całym sercem opowiedział się za drugą stroną, to znaczy przeszedł na służbę do radzieckich towarzyszy broni, którzy już wkrótce mieli się stać się wrogiem w rozstrzygającej próbie sił między dobrem a złem. Ze względu na pochodzenie Matejki, jego narodowość i ogólną sytuację strategiczną kwestia ta nie stanowiła wtedy zbyt wielkiego problemu. Na początku postanowiono wyłączyć go ze wszystkich spraw, a operację tę miały przeprowadzić połączone siły szwedzko--amerykańskie. Pułapkę miał zastawić Forselius. Uczynił to w bardzo sprytny sposób. Najpierw rozesłał zakodowany meldunek do osób podejrzanych, a potem podjął próbę wyłapania ich przez zwykły nasłuch radiowy, żeby sprawdzić, do kogo się zwrócą. Podejrzeń wobec Matejki z każdym dniem przybywało, ale pułapka jeszcze się nie zatrzasnęła, bo nie brakowało osób, które nie tylko o nic go nie podejrzewały, ale nawet stawały w jego obronie. Tymczasem czasu było coraz mniej. Na dodatek pojawiły się informacje, że Matejko zamierza uciec do Polski, za linię frontu wojsk radzieckich. Wieczorem 10 marca 1945 roku grupa pracowników tajnych służb wojskowych ruszyła z placu Karlaplan w Sztokholmie do mieszkania Matejki przy Kungsholmem. Nie do końca wiadomo, jakie mieli zadanie i kto ich wysłał. Skład grupy też był dość dziwny, bo przecież chodziło o człowieka podejrzanego o szpiegostwo. Na dodatek człowiek ten był dyplomatą. Ale biorąc pod uwagę to, kim był Matejko, postanowiono podejść go bardzo ostrożnie: wybadać, jakie ma poglądy i sympatie, a przede wszystkim dowiedzieć się jak najwięcej o nim samym i tak długo, jak to będzie możliwe, czynić to bez stosowania przemocy. Z maszynopisu Krassnera nie wynikało, kto tę decyzję podjął. Chyba nawet sam Krassner nie do końca rozumiał, na czym polegał problem.

W skład grupy wchodziło pięć osób: profesor plutonowy Johan Forselius, major J.C. Buchanan (obaj po cywilnemu), baron Casimir von Wrede, chorąży Carl Fredrik Björnstjerna i rotmistrz hrabia Adam Lewenhaupt. Trzej ostatni byli oficerami wywiadu. Poszli do Matejki w mundurach, z pistoletami służbowymi model 40. Cała piątka podjechała na miejsce buickiem z 1945 roku. Był to służbowy samochód Buchanana z ambasady, który on sam prowadził. Nikt jednak nie wiedział, że Buchanan zabrał ze sobą „swojego jedynego prawdziwego przyjaciela”, pistolet colt kaliber 45, używany przez amerykańską armię.

Po kwadransie jazdy przez wyludniony i zaciemniony Sztokholm przybyli pod dom Matejki przy Kungsholmen. Weszli na górę, zapukali do drzwi i weszli do środka. Buchanan wyjaśnił „w swój niewymuszony, serdeczny sposób”, jakie są powody ich wizyty, na co Matejko – dawny oficer polskiej kawalerii i gentleman – kazał im się wynosić i zostawić go w spokoju. W tym momencie w małym mieszkaniu Matejki wybuchło zamieszanie. Chorąży von Wrede i chorąży Björnstjerna – również kawalerzyści – zaczęli uspokajać gospodarza. Ktoś kogoś kopnął, ktoś kogoś uderzył. Rotmistrz Lewenhaupt sięgnął po służbową broń i stanął w progu. Nagle Matejko, w szlafroku i piżamie, wyskoczył przez okno na podwórze. Z drugiego piętra. W odróżnieniu od Krassnera wyszedł z tego jedynie ze skręconą nogą. Kulejąc, poszedł na ulicę. Jego niespodziewani goście zbiegli po schodach, a gdy wybiegli przez bramę, kulejący, wrzeszczący i przeklinający na czym świat stoi Matejko zyskał już nad nimi pewną przewagę i kierował się w stronę ulicy Hantverkargatan. Major Buchanan wyciągnął colta, przykląkł, wycelował i strzelił Matejce w plecy.

Gdy padł strzał, zrobiło się jeszcze większe zamieszanie. Jakoś udało im się wsadzić przeklinającego i broczącego krwią Matejkę do samochodu. Posadzili go na tylnym siedzeniu i odjechali. Potem zaczęli się zastanawiać, dokąd go zawieźć. Sprawiał wprawdzie wrażenie, jakby był się w niezłym stanie, ale nikt nie miał wątpliwości, że rana jest paskudna. Przejeżdżali w pobliżu w pełni wyposażonej przychodni i szpitala Świętego Eryka. Ale z różnych względów – chodziło głównie o dyskrecję i kwestię bezpieczeństwa narodowego – zapadła decyzja, aby dostarczyć go do garnizonowego szpitala marynarki wojennej w Vaxholmie. W samochodzie panował minorowy nastrój. Kiedy wyjechali na drogę prowadzącą do Norrtälje, hrabia Lewenhaupt wyraził wątpliwość, czy jest rzeczą słuszną, aby Buchanan towarzyszył im aż do Vaxholmu. Buchanan był oficerem, ale nie gentlemanem, więc kazał mu się zamknąć i odpieprzyć. W tym momencie Matejko przestał przeklinać, wydał ostatnie tchnienie i umarł. Wszystkich to przygnębiło. Zatrzymali się przy zjeździe na Vaxholm, żeby się szybko naradzić. Postanowili wrócić do miasta i drugą część operacji powierzyć majorowi Buchananowi. Ten wysadził wszystkich przy Valhallavägen i dalej pojechał sam, z trupem na tylnym siedzeniu. Nie wiadomo dokąd, ale Krassner twierdził, że Buchanan i jego koledzy z amerykańskiej ambasady zajęli się zwłokami „zgodnie z procedurą”. Pewnie go utopili, pomyślał Johansson. W notatniku zapisał alfabetycznie cztery nazwiska: Björnstjerna, Forselius, Lewenhaupt i von Wrede. Potem zadzwonił do biura, do Wiklandera. Słodki Jezu, westchnął, próbując zebrać myśli. Jeśli wierzyć Krassnerowi, to właśnie Forselius i Buchanan zwerbowali premiera szwedzkiego rządu. Główny bohater tych wydarzeń dość późno pojawił się w drugim rozdziale maszynopisu Krassnera. Johansson uznał, że równie dobrze sam mógłby to napisać. Był to stosunkowo krótki opis prywatnej przeszłości premiera, jego dzieciństwa i okresu dojrzewania. Zgadzał się z mniej lub bardziej oficjalnymi wersjami, jakie Johansson znał z innych źródeł.

Piękna przeszłość, wspaniała rodzina... Chodził do dobrej szkoły, a maturę zdał celująco. I właśnie dlatego, że wszystko wyglądało tak pięknie, Krassner nawiązał do tego we wstępie. Premier nie był zwykłym zdrajcą kraju, na którego wspomnienie zbierało mu się na wymioty. Źródłem jego niechęci do niego było co innego. W odróżnieniu od zwykłych zdrajców, którzy tylko zdradzili swój kraj, a być może również pogwałcili podstawowe prawa człowieka – pod warunkiem że mowa o wartościach zachodnioeuropejskich, a nie wschodnich – zdrajca piastujący stanowisko premiera dopuścił się czynu o wiele gorszego. Zdradził własną klasę, środowisko, w którym dorastał, rodzinę, porwał się nawet na swoją własną „naturalną osobowość” i szczególnego rodzaju „etos”, który według Krassnera charakteryzuje takich jak on, to znaczy nie tego konkretnego premiera rządu, tylko takiego, jakim powinien być, gdyby nie był zdrajcą.

Johansson tylko głęboko westchnął nad całym złem, które podobno przeżera najwyższe władze państwowe, ale zamiast dać sobie spokój, cierpliwie przejrzał jeszcze dwie strony, bo sprawa zaczęła się robić naprawdę poważna. I ciekawa. W tym samym miesiącu, kiedy przyszły premier rozpoczął służbę wojskową w oddziale kawalerii, wojna dobiegła końca. Niemcy mieli dość, więc spalili swojego martwego już Führera na podwórzu Kancelarii Rzeszy, a następnie ogłosili bezwarunkową kapitulację. Zwycięzcy zaczęli dzielić Europę, a osiemnastoletni wówczas szwedzki kawalerzysta zajął się własnym życiem. Najpierw szesnaście miesięcy podstawowego szkolenia wojskowego. Ukończył w stopniu plutonowego ze świetnymi ocenami. Potem studia na uniwersytecie, żeby zdobyć szerszą wiedzę. Po dwóch semestrach wrócił do wojska i poszedł na półroczny kurs dla oficerów rezerwy. Mniej więcej w tym czasie zwrócił na niego uwagę ktoś, kto z ramienia wywiadu wojskowego zajmował się werbowaniem tajnych agentów. 5 lipca 1947 roku profesor Forselius wysłał list do swojego towarzysza broni Buchanana. Napisał go na wyprodukowanej w tamtych latach maszynie. Wyróżniało go kilka szczegółów: nierówno wydrukowane litery, zużyte czcionki i litera „a” za każdym razem przechylająca się w lewo. Był to list dość krótki, napisany po angielsku, w niepełnym formacie A4. Już z pierwszych linijek, w których pisał o suchym lecie w Sztokholmie i „o tym cholernym racjonowaniu żywności”, można było wyciągnąć wniosek, że adresat, Dear John, przebywa w USA. Po typowo męskich narzekaniach i zwyczajowych zwrotach grzecznościowych autor dość szybko przechodzi do rzeczy: „Długo zastanawiałem się nad naszą rozmową o intelektualnej części naszej ofensywy w Europie. Jeszcze bardziej umocniła mnie ona w przekonaniu, że jest to kwestia o najwyższym znaczeniu strategicznym. Doszedłem więc do wniosku, że jak najszybciej powinniśmy przejść do czynów. Sądzę też, że znalazłem człowieka, który może mieć dla nas ogromną wartość podczas operacji w terenie”.

Namiar na tego człowieka Forselius dostał od jednego ze swoich kontaktów operacyjnych

w szwedzkim wywiadzie dwa miesiące wcześniej i najpierw osobiście mu się przyjrzał. Najwidoczniej efekt tych obserwacji był zadowalający, bo list kończy się gorącą rekomendacją: „Jest wprawdzie drobnym i delikatnym chłopakiem, ale sprawia wrażenie osoby o wielkim sercu. Kiedy to konieczne, zamienia się w cholernego bravado”. Na dodatek jest „wysoce uzdolniony i dalece ponadprzeciętny w porównaniu ze swoimi kolegami oficerami”, ma „konserwatywny światopogląd”, mówi „płynnie kilkoma językami”, zdaje się mieć „odpowiednią naturę do pracy, o jakiej rozmawialiśmy”, a poza tym „już na jesieni planuje wyjazd do USA, żeby przez dwa semestry studiować na amerykańskim uniwersytecie”. Jest to „okazja, która spada nam jak manna z nieba, więc powinniśmy się zabrać do dzieła”, stwierdza Forselius z wielkim zadowoleniem.

Pod koniec sierpnia tego samego roku przyszły premier rozpoczął studia na jednym z uniwersytetów na Środkowym Zachodzie. Gdy dwa miesiące później zjawił się tam „profesor John C. Buchanan”, aby wygłosić kilka gościnnych odczytów na temat „Europy po drugiej wojnie światowej, radzieckiej polityki okupacyjnej i ryzyka wybuchu trzeciej wojny”, brzmiało to dla przyszłego premiera (który miał wtedy dwadzieścia jeden lat) na tyle kusząco, że zapisał się na listę uczestników. Forselius najwidoczniej miał rację co do „natury” przyszłego premiera, bo tuż przed Bożym Narodzeniem Buchanan napisał do niego list, w którym dziękował za pomoc w zakończonym sukcesem werbunku do amerykańskiej służby wywiadowczej CIA, z korzyścią dla jej „intelektualnych operacji na kontynencie europejskim”: „I jeszcze kilka krótkich zdań podziękowania za pomoc w sprawie Pielgrzyma. W zeszłym tygodniu, kiedy wrócił ze wstępnego szkolenia, zjedliśmy razem lunch. Muszę przyznać, że Pielgrzym rozwija się w sposób, który przekracza moje najśmielsze oczekiwania”. Wśród dokumentów Krassnera znajdowała się fotokopia napisanego odręcznie listu.

Aha, więc dostałeś nawet tajny pseudonim, pomyślał Johansson, po czym przerwał lekturę intelektualnej spuścizny Krassnera, żeby zjeść lunch. Podano resztki świątecznych i noworocznych dań przygotowanych przez jego szwagierkę. Po obiedzie zdrzemnął się godzinkę, bo szwagierka wmusiła w niego piwo i dwa kieliszki wódki, chociaż sama wolała wodę mineralną. Kiedy się obudził, poszedł na szybki spacer. Mimo gęstych ciemności chciał przed powrotem za biurko oczyścić umysł. Cholera, robi się naprawdę ciekawie, pomyślał, strzepując śnieg z butów w prowadzącym do gabinetu brata przedpokoju.

Późnym latem następnego roku Pielgrzym wrócił do Szwecji. Przywiózł znakomite

świadectwa, podjął na nowo studia na uniwersytecie i z ramienia organizacji studenckiej rozpoczął karierę polityczną. Przebiegała ona tak pomyślnie, że organizacja – Zjednoczone Zrzeszenie Studentów Szwedzkich (SFS) – już kilka miesięcy później postanowiła wysłać go do RFN w dłuższą „podróż studyjną, jak również w celu nawiązania kontaktów”. Chociaż Pielgrzym był podobno „niezwykle uzdolnionym młodym człowiekiem”, jego kariera wzbudziła podejrzenia Johanssona, człowieka o mentalności tradycyjnego policjanta. I to właśnie Krassner rozbudził w nim te podejrzenia. Krassner twierdził bowiem, że gdy tylko neutralna Szwecja uświadomiła sobie, dokąd zmierza świat, nawiązała współpracę wojskową z USA. Rozciągała się ona także na sprawy tajne, choć nikt otwarcie nie atakował oficjalnej linii „kontynuacji i zachowania przez Szwecję neutralności”. Jeśli zaś chodzi o sprawy konkretne i zasadnicze, współpraca ta obejmowała wojskowe operacje wywiadowcze skierowane przeciwko odwiecznemu wrogowi Szwecji i niedawnemu sojusznikowi Stanów Zjednoczonych – Związkowi Radzieckiemu. Stany Zjednoczone dostarczały szwedzkim wojskowym pieniądze i sprzęt, podczas gdy Szwedzi mogli im zaoferować swoje strategiczne położenie i personel, bez którego nic nie dałoby się zrobić. Krassner potrzebował zaledwie dwóch stron, żeby opisać najważniejsze działania i kilka zdumiewających, pojedynczych przejawów owej, oględnie mówiąc, nieoficjalnej szwedzkiej polityki zagranicznej. Były to głównie działania defensywne prowadzone na wszelki wypadek. Ich uzupełnieniem była bardziej ofensywnie i intelektualnie ukierunkowana działalność, budząca entuzjazm zarówno Forseliusa i Buchanana, jak i ich duchowych braci ze środowisk wywiadowczych świata zachodniego. Dla Forseliusa i Buchanana fundamentalna idea była prosta i oczywista, i to w sposób, któremu myślący człowiek wyznający konserwatywne wartości nie musiał poświęcać zbyt wiele uwagi. O przyszłości Europy miał rozstrzygnąć kierunek polityczny, w jakim podążą młode, dorastające elity. A ponieważ działalność polegającą na wywieraniu wpływu na ten proces – podobnie jak każdą inną pracę o charakterze nadrzędnym – najlepiej jest prowadzić w sposób zorganizowany (najlepiej po uprzednim określeniu zadań i celów) – to właśnie ruchy studenckie stały się nowymi armiami epoki zimnej wojny i polami bitew, na których dochodziło do kolejnych starć.Dlatego nie ma się co dziwić, że kiedy Pielgrzym zjawił się w Niemczech, aby „rozpocząć studia” i „nawiązać pierwsze międzynarodowe kontakty”, zajęła się nim kwatera główna amerykańskiej armii we Frankfurcie nad Menem.

Żyjemy w ciekawych czasach, pomyślał Johansson. Jednym z jego ulubionych utworów literackich były reportaże Stiga Dagermana o życiu zwykłych ludzi wśród ruin niemieckich miast po drugiej wojnie światowej. Pielgrzym nie był z pewnością poślednią zdobyczą. Ledwie oswoił się z nową rzeczywistością, zaczął podróżować za opuszczoną niedawno żelazną kurtynę: do NRD, Polski, Czechosłowacji, na międzynarodowe sympozja, konferencje, w trasy z odczytami, podróże studyjne, na debaty i zwykłe spotkania. Towarzyszyły temu tajne nocne spotkania, przemycane meldunki, werbowanie agentów i sympatyków, których trzeba było pozyskać dla

dobra sprawy. Spotykał się także z tymi, których nie udało mu się zwerbować, których o coś podejrzewał albo zdekonspirował lub zawiódł, a nawet z tymi, którzy zniknęli lub umarli. Buchanan cały czas sprawował opiekę nad swoim młodym ulubieńcem. Utrzymywali częste i regularne kontakty – listowne i telefoniczne. Buchanan pojawiał się w umówionych miejscach, kiwał mu głową i zabierał do knajpy bez względu na to, gdzie akurat przebywali: w Sztokholmie, we Frankfurcie, w Berlinie, Londynie czy Paryżu. Nigdy jednak w Warszawie ani w Pradze, po niewłaściwej stronie żelaznej kurtyny. Gdyby wierzyć tylko Krassnerowi i jego dokumentom, które odziedziczył po wuju, można by dojść do wniosku, że Buchanan to niezwykle szczodry człowiek, o cechach ojcowskich i prawie niewyczerpanych zasobach finansowych. Pielgrzym działał jako agent CIA w międzynarodowych ruchach studenckich w Europie przez prawie pięć lat, od jesieni 1948 roku do lata 1953 roku. Przez cały ten okres za wszystko płacił Buchanan, który ciągle trzymał się za portfel. Wśród dokumentów Krassnera było odręcznie spisane zestawienie kwot wydanych w kolejnych latach na Pilgrims and/or Pilgrim Operations and/or Pilgrim Operatives. Charakter pisma Buchanana, kopia, kwota, forma wypłaty (czek, przekaz pocztowy, gotówka), jak również data wypłaty. Johansson znalazł także ponad dwadzieścia kopii szwedzkich i zagranicznych czeków i przekazów pocztowych. Wystawiono je in blanco na posiadacza lub okaziciela. Żaden nie został wystawiony przez CIA ani żadną inną oficjalną, półoficjalną lub tajną amerykańską instytucję. Pieniądze pochodziły wyłącznie z amerykańskich fundacji, funduszy i organizacji społecznych: Ford Foundation, Rockefeller Foundation, Beacon, Borden, Edsel, Price and Schuhheimer Foundation. Najwyższe kwoty wpływały od tej ostatniej. Było ich też najwięcej.

Szczodry facet, pomyślał Johansson i Krassner też chyba podzielał jego opinię, bo w jednym ze swoich niechlujnych, sporządzonych częściowo odręcznie przypisów stwierdził, że: „Bartlett K. Schuhheimer był prawdziwym Amerykaninem i patriotą, który cały swój majątek oddał w testamencie na walkę z „czerwonym zagrożeniem”. Wyznaczył też swojego przyjaciela i towarzysza broni pułkownika Johna C. Buchanana do zarządzania i dysponowania przychodami fundacji”.

Zaczęło się dość skromnie. W listopadzie i grudniu 1948 roku Pielgrzym otrzymał tysiąc dwieście czterdzieści osiem i pół dolara amerykańskiego na pokrycie kosztów „pobytu, podróży i inne wydatki”. Chyba nie lubił biedy, pomyślał Johansson, myśląc o książce Dagermana. Nieważne. Wydatki poniesione w następnym roku wskazywały na to, że Pielgrzym musiał mieć sporo zleceń. W sumie Buchanan przekazał mu ponad trzydzieści tysięcy dolarów,

to znaczy prawie sto pięćdziesiąt tysięcy ówczesnych szwedzkich koron. Była to kwota odpowiadająca rocznym zarobkom pięćdziesięciu kilku robotników. Johansson wiedział o tym, bo niedawno odświeżył swoją wiedzę z historii ekonomii. Skorzystał z podręcznika wypożyczonego z biblioteki w Sundsvall. Przez kolejne dwa lata powodziło mu się jeszcze lepiej: otrzymał prawie sześćdziesiąt tysięcy dolarów w 1950 roku i około siedemdziesięciu tysięcy w następnym. Ale wkrótce potem coś w życiu Pielgrzyma lub w jego branży musiało pójść nie tak, bo zaledwie rok później jego przychody zmniejszyły się do około dwudziestu pięciu tysięcy dolarów, a w 1953 roku osiągnęły w zasadzie punkt wyjścia, to znaczy marne dziewięć tysięcy osiemdziesiąt pięć dolarów i dwadzieścia pięć centów. Według Krassnera klucz do tej zagadki trzymał w rękach Pielgrzym. Otrzymał inne, ważniejsze zlecenia, więc stopniowo rezygnował z pracy na rzecz politycznych organizacji studenckich i z zadań tajnego agenta. Tym, co rozpoczął, mieli się zająć inni. Wszystko działo się zresztą za zgodą Buchanana. Czas na przerwę, pomyślał Johansson. Zegar biologiczny podpowiadał mu, że pora na kolację. Zegarek, który miał na ręce, potwierdzał to.

Jego brat załatwił, co miał do załatwienia, i wrócił do domu. Po kolacji rozsiedli się w salonie przy kominku, żeby przed snem wypić po szklaneczce grogu. – No – powiedział wyzywającym tonem brat Johanssona i spojrzał na niego z zaciekawieniem. – Jak leci? – Co masz na myśli? – spytał z lekkim uśmiechem Johansson. – Żona mi mówiła, że siedzisz w samotności i całymi dniami coś kombinujesz. Jakaś tajna sprawa? – Nie. Siedzę i czytam książkę. – Nie wiedziałem, że można kupić książkę z luźnymi kartkami – roześmiał się starszy Johansson. – Jeszcze jej nie wydano. – Wczoraj rano, zanim wyjechałem, zerknąłem przez okno, ale ty ani mnie nie widziałeś, ani nie słyszałeś. Jest taka ciekawa? – Taka sobie – odparł Johansson. – Pamiętasz tamten samolot, DC3, który Rosjanie zestrzelili nad Bałtykiem, kiedy byłem chłopcem?

– Tak. Dokładnie to pamiętam, bo wtedy nasz staruszek zabrał się za przegląd strzelby na łosie, chociaż sezon polowań zaczynał się dopiero za trzy miesiące. A czy Rosjanie nie zestrzelili wtedy jeszcze czegoś? – Tak, catalinę, która przyleciała w poszukiwaniu DC3. To było 16 czerwca 1952 roku. A historia z DC3 wydarzyła się trzy dni wcześniej, trzynastego. – Tak, dokładnie to pamiętam. Tata Evert był wtedy na bani, a zważywszy, jaki kiepski z niego strzelec, należy się tylko cieszyć, że Rosjanie przestali się na nas boczyć. – Rosjanie zestrzelili oba te samoloty tylko dlatego, że ich szpiegowały na zlecenie Amerykanów. Ciekawy temat, dodał w myślach. – Nie powinieneś czytać takich bzdur – powiedział starszy Johansson i westchnął głęboko. – Pamiętam, że kiedy byłeś mały, robiłeś tak samo. Czytałeś mnóstwo głupot, a na dodatek we wszystko wierzyłeś. Przez pewien czas podejrzewałem nawet poważnie, że coś z tobą nie w porządku. – To był żart. Twoje zdrowie! A ty w ten żart uwierzyłeś, dodał w myślach. – Nie powinieneś czytać takich bzdur – powtórzył starszy Johansson. – Popatrz na mnie. Ani nie jadłem kleików, ani nie czytałem książek, a jestem pewien, że w miesiąc zarabiam więcej niż ty przez cały rok. Twoje zdrowie! Na pewno, pomyślał Johansson i uniósł szklankę, jakby potwierdzając to, co powiedział brat. I właśnie o to chodzi, dodał w myślach.

Następnego ranka, kiedy znowu usiadł nad dokumentami Krassnera, zadzwonił Wiklander. Mimo że była sobota. – Znalazłem numer do twojego brata – wyjaśnił. – W sobotę jesteś w pracy? – spytał Johansson. Może jeszcze coś z niego będzie, pomyślał. – Mam dyżur, dorabiam do pensji. W styczniu chciałbym pojechać na Wyspy Kanaryjskie, ale przez całe święta muszę siedzieć na dyżurze. – Słucham cię – powiedział Johansson. Nigdy nie był na Wyspach Kanaryjskich i nigdy

nawet nie przyszło mu do głowy, żeby tam pojechać, choć przecież był prawdziwym policjantem.

Nawet Wiklander potrzebował więcej czasu niż zwykle, bo żadna z osób, o których miał zebrać informacje, nie figurowała w bazie danych. Przez chwilę myślał nawet, że będzie musiał zwrócić się o pomoc do kogoś spoza wydziału, ale na szczęście przypomniał sobie o koleżance nazwiskiem Söderhjelm. – W tym momencie przyszła mi na myśl Söderhjelm – wyjaśnił. – I wtedy przypomniałem sobie, że ona też jest jedną z nich. – Jedną z nich? – No, że pochodzi ze szlachty – sprecyzował Wiklander. – Oni przecież zawsze wiedzą o wszystkim. Johansson kojarzył ją jak przez mgłę. Świetnie wyszkolona, a zarazem uprzejma, chociaż niezbyt chętna do pomocy. Dość dziwna kombinacja w świecie, w którym od tylu lat się obracał. – Cały czas cię słucham. – Chodzi mi o to, że oni wszystko o sobie wiedzą. Jest spokrewniona z tym von Wrede. Jakieś dalekie pokrewieństwo. Dzięki niej mogłem porozmawiać z kimś, kto jest członkiem Stowarzyszenia Szwedzkiej Szlachty. Mają jakieś takie zrzeszenie – wyjaśniał szefowi, który ze szlachtą nie miał nic wspólnego. – Mów dalej – powiedział Johansson. – Przejdź w końcu do rzeczy. – Był lekko zniecierpliwiony, bo cały czas patrzył na stos papierów zalegających przed nim na biurku. – Wszyscy nie żyją – odparł Wiklander. – Wszyscy z wyjątkiem naszego matematycznego geniusza, chociaż akurat on nie ma ze szlachtą nic wspólnego. Jest synem jakiegoś pastora z Västergötlandu. Tak przynajmniej twierdzi Söderhjelm.

Wszystkie zamieszane w to osoby pochodzenia szlacheckiego nie żyją, a Wiklander twierdzi, że żadna nie zmarła śmiercią naturalną. Najpierw hrabia Lewenhaupt. Zmarł już w 1949 roku na skutek jakiejś choroby tropikalnej. Zapadł na nią podczas safari w Afryce. – Jakiś podejrzany robal wgryzł mu się pod skórę i urządził się w jego wątrobie. Zmarł w specjalistycznej klinice chorób tropikalnych w Londynie – podsumował Wiklander. Schistosomatoza, pomyślał Johansson. Nie był przecież zwykłym policjantem, więc po trochu znał się na wszystkim.

Chorąży baron von Wrede zginął w wypadku samochodowym w 1961 roku. Wiklander twierdził, że rozbił się w swoim sportowym kabriolecie o stajnię na terenie swojej posiadłości. – Stwierdzono, że był pijany, a wcześniej pokłócił się z żoną – powiedział Wiklander. On też był prawdziwym policjantem, choć trochę zwyklejszym od Johanssona. – A Björnstjerna? Gdzie, kiedy i jak odszedł na tamten świat? – Wygląda mi to na naturalną śmierć – odparł Wiklander z niejakim rozczarowaniem. – Zmarł w 1964 roku na raka. W domu opieki Sofiahemmet. Nie był taki stary, bo urodził się w 1923 roku.

– A Forselius? – dopytywał się Johansson. – Dowiedziałeś się czegoś o nim? – Żyje – wyjaśnił Wiklander. – Ale jest znacznie starszy od pozostałych. Ciekawa postać. Jego nazwisko występuje nawet w encyklopedii. Poszperałem trochę w miejskiej bibliotece. Zerknąłem też do dwóch książek, które napisał. – I znalazłeś w nich coś interesującego? – Pewnie. Wszystko po grecku, a do tego mnóstwo cyfr, więc nie wiem, co o tym myśleć. – Ciekawa osobowość? – Jeśli dobrze zrozumiałem, facet sporo pracował dla tych z bezpieki. Nawet nie tak dawno, chociaż jest już stary jak świat. Jeżeli czegoś nie poplątałem, to wydaje mi się, że to właśnie on jest autorem programu do kodowania i szyfrowania, którym się tam posługują. – Mam nadzieję, że z nikim o tym nie rozmawiałeś – powiedział Johansson i nie wiedząc dlaczego, nagle się lekko zaniepokoił. – To nie w moim stylu – bronił się Wiklander. – Ale dowiedziałem się. – A więc nie rozmawiałeś z nikim z wyjątkiem policjantki Söderhjelm? – Ona pracuje z nami, więc jej nie liczę. – To dobrze – powiedział Johansson. – A co zamierzasz robić w święta? – spytał na zakończenie.

– Kiedy stąd wyjdę, zaproszę ją na kolację. To naprawdę niezła dziewczyna. Jakie to miłe, że ktoś jeszcze jest normalny, pomyślał Johansson i spojrzał na zawalone papierami biurko. – Zastanawiam się nad jedną rzeczą – powiedział z niejakim wahaniem Wiklander. – Jeśli wolno mi o to spytać. – Wal prosto z mostu. Będę cię uważnie słuchał. – O co tu właściwie chodzi? Czy jest coś, o czym powinienem wiedzieć? – No cóż... – odparł Johansson. – Ale zostanie to między nami? – Oczywiście – zapewnił Wiklander. – Zacząłem pisać kryminał i potrzebowałam kilku postaci do książki. – Aha, o to chodzi – odparł Wiklander, a w jego głosie dała się słyszeć nutka oczekiwania. – Szkoda, że wszyscy nie żyją. – Nie można mieć wszystkiego – powiedział Johansson, a potem podziękował mu za pomoc i się pożegnał. W tradycyjnym kryminale wszyscy bohaterowie wcześniej czy później umierają, pomyślał, odkładając słuchawkę. Ale wszystkiego nie można mieć. A może można? Nie wiedząc dlaczego, przypomniał sobie nagle o kobiecie, którą spotkał na poczcie przy Körsbärsvägen.

W 1953 roku premier zmienił nastawienie do życia. Nie była to jakaś dramatyczna przemiana, raczej korekta kursu. Jeśli zaś chodzi o zainteresowanie tajną działalnością, to nie tylko go nie stracił, ale nawet rozwinął. Według Krassnera wszystko to odbywało się nie tylko za zgodą Buchanana, ale też przy jego silnym wsparciu. Najpierw premier zaczął ograniczać aktywność w organizacjach studenckich. Zaczął mierzyć wyżej. Znacznie ograniczył współpracę z CIA. Jeśli zaś chodzi o koniec lata 1953 roku, to ani w tekstach Krassnera, ani w dokumentacji Buchanana nie było nic, co wskazywałoby, że w ogóle kiedykolwiek robił coś dla Agencji. Krassner twierdził jednak, że utrzymywał stałe kontakty z Buchananem aż do wiosny 1955 roku. Wysłał mu wtedy poetycki list, ten, w którym napisał, że jego życie między tęsknotą lata a chłodem zimy można uznać za zakończone. W tym samym roku znalazł stałe zajęcie, a właściwie dwa stałe zajęcia. Wiosną 1953 roku zatrudnił się jako analityk w wywiadzie sztabu obrony, a już kilka miesięcy później pojawił się u boku ówczesnego premiera jako jego asystent. Niezła praca jak na tak uzdolnionego młodego człowieka z wielkimi ambicjami. Przede wszystkim jednak niezły pracodawca.

Zwłaszcza że zawodowe stosunki Pielgrzyma ze starszym o dwadzieścia pięć lat premierem ku zdumieniu otoczenia szybko zamieniły się w niemal klasyczne relacje, jakie powinny łączyć ojca z synem.

Można było odnieść wrażenie, że Pielgrzym naprawdę interesuje się kwestiami bezpieczeństwa państwa i działalnością wywiadowczą. Także jego praca w charakterze analityka sprawiała wrażenie wolnej od ograniczeń, jakie jego pracodawca nałożył na wykonywane przez niego zadania. Ale Johansson nie podejmował się oceniać, czy chodziło o to, żeby wszystkich wprowadzić w błąd. Krassner też nie miał na ten temat zdania. Nie sądzę jednak, żeby ktoś chciał dać prztyczka w nos osobistemu asystentowi dawnego premiera, myślał Johansson.

Krassner twierdził, że na początku Pielgrzym miał nadzorować współpracę między wywiadem amerykańskim a szwedzkim. Nie wchodził jednak w szczegóły i nie miał na poparcie swojej tezy żadnych dowodów na papierze. W istocie chodziło o zbadanie potrzeb państwa w zakresie polityki bezpieczeństwa, aby potem można było wymienić ludzi, obsadzić na nowo stanowiska i wykorzystać to, co będzie potrzebne do zaspokojenia nowych potrzeb. Podobno przy wielu okazjach zwracał się do Buchanana z prośbą o poradę lub pomoc. Nie wiadomo jednak, na czym dokładnie ta pomoc polegała. Krassner zaznaczył też, że ponieważ Buchanan brał udział w zupełnie innych operacjach CIA, pomagał Pielgrzymowi raczej w nawiązywaniu kontaktów. Ogólnie rzecz biorąc, miał pełnić funkcję kogoś w rodzaju odźwiernego i gwaranta, że Pielgrzym to „swój chłop, ulepiony z tej samej gliny”.

Na temat rzekomej roli premiera w rozbudowywaniu tajnej instytucji wywiadowczej o nazwie IB Krassner nie miał zbyt wiele do powiedzenia. Wiedział tylko tyle, ile wynikało z wewnętrznej debaty publicznej. Przytoczył po prostu powszechnie znane i oczywiste fakty i na tym poprzestał. Pielgrzym odegrał główną rolę w tworzeniu tajnej organizacji, której głównym zadaniem było stałe inwigilowanie przeciwników partii socjaldemokratycznej. Według tego samego źródła jeszcze jesienią 1954 roku, rozmawiając z Buchananem, dał mu wyraźnie do zrozumienia, że uważa swych socjaldemokratycznych mocodawców za przedstawicieli „partii, która w naturalny sposób jest predestynowana do sprawowania władzy w Szwecji”. Te poglądy zaniepokoiły Buchanana. Zwłaszcza że wyszły z ust „wysoce uzdolnionego młodego człowieka o ustabilizowanym konserwatywnym światopoglądzie”. Wśród pozostawionych przez Krassnera dokumentów znajdowała się między innymi fotokopia zapisu rozmowy Buchanana z Pielgrzymem. Sądząc po charakterze pisma, spisał ją Buchanan, wkrótce potem. Ale jako materiał dowodowy dokumenty te miały drugorzędne znaczenie, bo przedstawiały tylko wersję Buchanana tego, co miał powiedzieć Pielgrzym. Poza tym miejscami trudno je było zrozumieć, tak były zagmatwane.

Do diabła, pomyślał Johansson, bo z zachowania Pielgrzyma wyraźnie zaczęło wynikać, że jego zamiłowanie do działalności szpiegowskiej zauważalnie słabnie. Na pierwszy plan wysunęła się działalność polityczna i własne ambicje. To właśnie wtedy jego kariera zaczęła się rozwijać szybciej. Stopniowo piął się w górę. Zaczęło mu przybywać zadań politycznych, miał też coraz więcej do powiedzenia w pracy, choć tylko formalnie. Na początku lat sześćdziesiątych został szefem kancelarii premiera i już dwa lata później znalazł się w rządzie. W kolejnych latach piął się coraz wyżej, a gdy pod koniec lat sześćdziesiątych jego szef przeszedł na emeryturę, został premierem, chociaż był jednym z najmłodszych członków gabinetu, a jeśli wziąć pod uwagę jego pochodzenie, młodość, okres dorastania i wykształcenie, na tle partii socjaldemokratycznej jawił się jako ktoś obcy, ktoś, kto do niej nie pasuje.

No tak, pomyślał Johansson, spoglądając na zegarek. Wprawdzie jego wewnętrzny chronometr, umiejscowiony w żołądku, nie tykał jeszcze zbyt głośno, głównie dlatego, że do kolacji zostało jeszcze kilka godzin, ale odczuwał przemożną potrzebę wyjścia z domu i poruszania się trochę. Żadnych spacerów, bo wtedy naprawdę wpadnie w depresję. Postanowił pojechać do miasta i oddać do biblioteki książkę o historii ekonomii.

Kiedy dotarł na miejsce, przejrzał przy okazji katalogi. I chociaż była to zwykła biblioteka w niewielkim mieście Sundsvall, wpadły mu w ręce dość interesujące materiały o tajemniczym Forseliusie, których najwidoczniej nie znalazł Wiklander. Właściwie nie ma w tym nic dziwnego, pomyślał, zważywszy na to, co wiedział on, a czego nie wiedział Wiklander. Najpierw sięgnął po książkę zatytułowaną Wielcy szwedzcy matematycy. Znalazł w niej nazwiska Sonji Kowalewskiej – z pochodzenia Rosjanki – i profesora Forseliusa, choć jego tajna działalność została zupełnie pominięta. Pełna lista jego osiągnięć obejmowała więcej dziedzin, niż Johansson mógłby objąć rozumem. Potrafił wprawdzie liczyć, ale wobec wyższej matematyki był bezradny. Lecz wciąż cieszył się dobrym wzrokiem, więc od razu zauważył, że Forselius miał zdolnego ucznia. Nazywał się tak samo jak pełnomocnik premiera i chyba nawet był w tym samym wieku. A więc tak to wygląda, pomyślał i wrócił do domu, żeby zjeść z bratem kolację. Tej nocy długo nie mógł zasnąć. Zastanawiał się, co wie o premierze, i z jakiegoś powodu humor mu się poprawił. Ledwie przypomina faceta, o którym pisze prawicowa prasa, pomyślał, leżąc w łóżku, i uśmiechnął się do siebie. Już prędzej jakiegoś zachodnioeuropejskiego bohatera z miesięcznika Det Bästa, które w młodości czytywał od deski do deski. Było w nim trochę humoru wojskowego, trochę o muszkieterach zimnej wojny. Nie było natomiast spienionych rumaków. Ich miejsce zajął stary buick V8 przebijający się przez mroczne i burzliwe noce. Jeśli istniały zapadnie w podłogach, to raczej w ludzkiej wyobraźni. Natomiast dęby, w których pustych pniach ukrywano różne przedmioty, istniały nadal. Bo przecież dęby mogą żyć nieskończenie długo.

Na pewno było wiele spraw, o których warto było napisać. O tym też czytał w Det Bästa. Na przykład o tym, że te dranie ze Wschodu noszą przy sobie długopisy, które w rzeczywistości są pistoletami, parasolki z zatrutymi metalowymi nakładkami, a także niewinnie wyglądające laski spacerowe, które po naciśnięciu ukrytego przycisku zamieniają się błyskawicznie w szpady o klingach ostrych jak brzytwa. Co jednak takiego miał Pielgrzym poza szlachetnymi zamiarami i wielką ideą? Przydałby się ktoś taki jak starszy brat, pomyślał Johansson. Prosty kumpel, jak starszy brat, sprytny, z potężnymi pięściami, z pozbawioną sentymentalizmu umiejętnością bicia po gębie, jeśli coś mu się nie spodoba. Może taki jak Jarnebring? Wprawdzie daleko mu do sprytu najstarszego Johanssona, ale gdy dochodzi do prawdziwej walki, jest nie do pokonania. Nie poradziłby sobie z nim nawet ktoś taki jak James Bond, choćby chciał uciec, bo Jarnebring by go dogonił i zdzielił po karku z taką siłą, że zostałaby po nim marynarka i para gaci uszytych przez jakiegoś krawca z Old Bond Street, a... Mniej więcej w tym momencie Johansson zasnął, a gdy się obudził następnego ranka, na jego twarzy pojawił się ten sam słaby uśmiech. Słodki Jezu, pomyślał i roześmiał się w duchu. Pielgrzym i Jarnis, co za dobrana para. Najwyższy czas pakować walizki. Im wcześniej, tym lepiej, pomyślał, bo to już niedziela, święto Trzech Króli, jutro musi wrócić do domu. Wziął szybki prysznic, jeszcze szybciej zjadł śniadanie i już o wpół do siódmej znów zasiadł za wielkim biurkiem brata. Stos papierów był już znacznie mniejszy. Większość odłożył na bok. Został mu tylko jeden list w kopercie i kartka z kondolencjami w czarnym obramowaniu i wierszem składającym się z trzech linijek. Były to odręcznie napisane oryginały, nie kopie. Według Krassnera ich autorem był premier, to znaczy Pielgrzym, a pochodziły z okresu, gdy był już premierem. Krassner twierdził też, że premier napisał ten wiersz w maju 1974 roku. Na kopercie widniał stempel urzędu pocztowego Sztokholm Ban. List został wysłany ekspresem na adres Buchanana w Albany. Prawie dwadzieścia lat po tym, jak napisał list pożegnalny, pomyślał Johansson. To prawie całe życie, jeśli się weźmie pod uwagę wszystko, co się wydarzyło i w czym brał udział. Dziwne, bardzo dziwne, pomyślał. Na pewno można je zbadać w laboratorium, pomyślał, biorąc po kolei w palce list, kartkę z kondolencjami i kopertę, żeby je obejrzeć ze wszystkich stron. Może znajdą jakieś odciski palców. Amerykańskim technikom udaje się zabezpieczać odciski palców sprzed kilkudziesięciu lat. Czytał o tym kiedyś w miesięczniku wydawanym przez FBI. Prawie zawsze chodzi o odciski zostawione na papierze. A skąd ja mam wziąć jego odciski palców?, zastanawiał się Johansson.

Najpierw list: krótki, napisany odręcznie, charakterem pisma Pielgrzyma, litery energicznie pochylone do przodu jak szarża kawalerii na papierze, pomyślał z uśmiechem. Papier był gruby i z pewnością drogi. Kiedy podniósł go do światła, zobaczył znaki wodne gminy Lessebo, znajdującej się w Smålandzie:

„Fionnie! Wczoraj dowiedziałem się o tragicznej śmierci Kruka. Mam nadzieję, że dopadniecie tych bydlaków (bastards), którzy to zrobili. Przypuszczam, że wybierasz się na jego pogrzeb, więc będę ci wdzięczny, jeśli zechcesz odczytać dołączone do tego listu ostatnie pożegnanie ode mnie. Nie pytaj mnie dlaczego, ale Kruk był prawdziwym wielbicielem islandzkiej sagi. Uważaj na siebie! (to znaczy take care). Pielgrzym” Snorri Sturluson (ur. 1179, zm. 1241), islandzki poeta, historyk, polityk i przywódca. Autor Eddy prozaicznej i historii nordyckich władców Heimskringla. Uważany za autora "Sagi o Egilu" (przyp. tłum.)

Potem Johansson zajął się kartką z kondolencjami wysłaną wraz z listem. Taki z niego Sturluson* jak ze mnie Japończyk, pomyślał, czytając wspomniane trzy linijki napisanego po szwedzku wiersza:

„Śmierć jest czarna jak skrzydło kruka, smutek chłodny jak noc w pełni zimy: długi jak ona i nie da się przed nim uciec”.

Na pewno sam to napisał, pomyślał Johansson. Być może rozumiał to tylko on i Kruk i właśnie dlatego posłużyło mu to za ostatnie pożegnanie. Jak się wyraziła ta zdolna kobieta miesiąc temu? Powiedziała, że jest człowiekiem o skłonnościach poetyckich, a raczej o

poetyckich ambicjach?

Johansson odchylił się w fotelu, a potem wyprostował plecy i splótł dłonie na karku, żeby mu się lepiej myślało. Ale tym razem natchnienie nie chciało na niego spłynąć. Sięgnął więc po maszynopis Krassnera i czytał dalej. Została mu jedna trzecia, cienki plik, który nie zwiastował żadnych rewelacji. Krassner twierdził, że w okresie czynnej służby Buchanan zwerbował prawie stu agentów, których chciał wykorzystać do walki o młodą elitę Europy. Miał dwóch ulubieńców. Krassner twierdził, że tylko oni cokolwiek dla niego znaczyli. Jednym był Pielgrzym, drugim Kruk. Pierwszy go zawiódł, drugi pozostał wierny aż do śmierci.

Kruk nazywał się Salomon „Sal” Tannenbaum i miał tyle samo lat co Pielgrzym. Urodził się i wychował w Nowym Jorku w dobrze sytuowanej inteligenckiej rodzinie żydowskiej. Krassner twierdził, że to najlepsze z możliwych pochodzenie w międzynarodowym świecie wywiadu, bez względu na to, czy się chce używać swoich brązowych oczu w Moskwie, Warszawie, Londynie czy Nowym Jorku.

Pseudonim Kruk nadał mu Buchanan. Wybór był prosty i oczywisty, bo Sal wyglądał jak kruk, a inteligencją dorównywał dwóm. Skończył prawo na Harvardzie. Wcześnie zaangażował się w amerykański ruch studencki i poznał Buchanana, a ten zwerbował go dla CIA. Potem wyjechał do Europy, żeby nawiązać bliższe kontakty z komunistycznymi organizacjami studenckimi. W listopadzie 1948 roku we Frankfurcie poznał Pielgrzyma. Od razu się polubili.

Ale Kruk nie działał na wysuniętym odcinku frontu europejskiego zbyt długo. Wkrótce wrócił do USA i zaczął występować jako adwokat w prawie każdej poprawnej politycznie i wymagającej odwagi sprawie, jaką tylko potrafił wygrzebać w tym wielkim kraju. Sal Tannenbaum reprezentował ruchy broniące praw obywateli, Czarne Pantery, meksykańskich robotników rolnych, Indian, a nawet Eskimosów. Opowiadał się za integracją rasową, bronił praw związkowych, apelował o pokój w Wietnamie i opowiadał się za pokojem na świecie. Grzmiał przeciwko przestępczości zorganizowanej i wyzyskowi kolorowych przez kapitalistów. Zajmował się tym prawie zawsze społecznie – pro publico bono. Krassner twierdził, że przez ponad dwadzieścia lat Kruk był najskuteczniejszym agentem CIA działającym w „radykalnych, socjalistycznych i komunistycznych ruchach” amerykańskich.

Jezu, westchnął Johansson. Jeśli to prawda, nie było mu lekko.

W maju 1974 roku jakiś mężczyzna, prawdopodobnie w średnim wieku, prawdopodobnie biały, prawdopodobnie ubrany w garnitur, prawdopodobnie przeciętnie wyglądający, wszedł do jego biura. Spokojnie, niezauważony przez nikogo, przeszedł obok siedzącej przy telefonie recepcjonistki, otworzył drzwi do pokoju Tannenbauma, strzelił mu w głowę i równie spokojnie wyszedł. Z uwagi na to, kim była ofiara, i na to, że nikt nic nie widział, ta sprawa stała się dla policji prawdziwym koszmarem. Na pewno rozpatrywali mnóstwo motywów i ewentualnych sprawców, pomyślał Johansson. Jeśli zaś było tak, jak pisze Krassner, i ktoś inny doszedł do tego samego wniosku, można tę liczbę pomnożyć przez dwa. Według Krassnera wszystko wyglądało o wiele prościej. Śmierć Kruka była zbrodnią na zlecenie, a zleceniodawcą był Pielgrzym. Pomogli mu natomiast nowi mocodawcy, to znaczy Związek Radziecki i jego wojskowe służby wywiadowcze. Stąd właśnie tytuł jego książki: Szpieg, który przeszedł na Wschód. Wyjaśnienia Krassnera były długie, zawiłe i nie trzymały się kupy. Brakowało namacalnych dowodów, a ich miejsce zajęła w dużym stopniu tak zwana krassnerowska logika. W ciągu dwudziestu lat pracy w policji Johansson słyszał nieskończenie wiele wariantów tej opowieści. Do znudzenia wałkowano je w policyjnej kawiarni. Nigdy jednak nie słyszał wersji bliskiej tej, którą przedstawił Krassner. Prawo musi być prawem, pomyślał i oczyma wyobraźni ujrzał kilku zacietrzewionych kolegów policjantów. Łączyło ich jedno: nigdy nie powinni byli zostać policjantami. Rosyjski szpieg? Tak, „wszyscy o tym wiedzieli”. Morderca? Nie, nikt tego nigdy nie potwierdził. Sam Johansson przez wszystkie te lata uważał – i to niezależnie od tego, na kogo głosował – że to stek bzdur. To, że premier szpieguje dla Związku Radzieckiego, było równie nieprawdopodobnie, jak to, o czym dowiedział się przed chwilą, mianowicie, że w młodości przez kilka lat szpiegował dla CIA. Kupuję ten kawałek, pomyślał Johansson, myśląc o tym nieudaczniku Krassnerze i jego zapijaczonym wuju. O reszcie powinniśmy zapomnieć.

Zagłębił się w tych rozważaniach tak bardzo, że przerwał mu dopiero dzwonek telefonu, choć była niedziela, ósma rano. Dzwonił Wiklander. Jak na prawdziwego policjanta przystało, wpadł na ważny trop. Poinformował Johanssona, że tajemniczy profesor Forselius nie tylko zna osoby wysoko postawione w służbie bezpieczeństwa, ale także jest blisko zaprzyjaźniony z pełnomocnikiem premiera, tym samym, który odpowiada za bezpieczeństwo państwa, premiera i rządu. – Interesujące – odparł nieszczerze Johansson. – Skąd wiesz? – To dzięki koleżance Söderhjälm. Wspominałem ci chyba, że mieliśmy wczoraj zjeść

razem kolację?

Być może faktycznie jedno wynikało z drugiego. Wiklander nie chciał wchodzić w szczegóły, ale wyjaśnił, że wkrótce po kolacji stanął przed regałem z książkami koleżanki Söderhjälm, które odziedziczyła po jakimś wuju, miłośniku literatury. Zupełnie przypadkiem jego wzrok padł na książkę o wielkich szwedzkich matematykach, a gdy przypomniał sobie o Forseliusie, wszystko stało się jasne. – Czysty przypadek – stwierdził nieśmiało. – A jak kolacja? – spytał Johansson, żeby odwrócić jego uwagę.

Wiklander odparł, że przyjemna, nawet bardzo przyjemna. Zastanawia się nawet, czy nie zrezygnować z wyjazdu na Kanary i nie pojechać z koleżanką Söderhjelm do Tajlandii na trzytygodniowe wakacje z nurkowaniem. – Niezły pomysł – powiedział obojętnym tonem Johansson. – Przy okazji pozdrów ją ode mnie i podziękuj za pomoc. W końcu jestem jej przełożonym, pomyślał, odkładając słuchawkę. Potem wrócił do sprawy Krassnera, to znaczy do końcowej i najbardziej zagmatwanej części jego i tak od początku zagmatwanego maszynopisu. A ponieważ podejrzenia powziął już, kiedy czytał go po raz pierwszy, postanowił tym razem przeczytać go bardzo uważnie.

W miarę jak na koncie Pielgrzyma przybywało politycznych sukcesów, dojrzewały jego ambicje o zasięgu międzynarodowym. Już pod koniec lat sześćdziesiątych aktywnie popierał prawie każde antyamerykańskie ugrupowanie i każdy konflikt z Ameryką na świecie. Najpierw opowiedział się przeciwko wojnie w Wietnamie, potem zaczął wspierać Fidela Castro i różnej maści południowo- i środkowoamerykańskich buntowników, by w końcu stanąć po stronie Arafata i jego palestyńskich terrorystów. Krassner twierdził, że Pielgrzym robił to wszystko, ponieważ już od dawna był tak zwanym agentem wpływu pracującym dla ZSRR. O swoich poglądach politycznych nie zająknął się nigdy ani słowem. W każdym musiał doprowadzać do białej gorączki dawnych towarzyszy, Buchanana i Kruka. Najbardziej oburzał się Kruk, ponieważ nie był tym, za kogo go uważano, tylko zwykłym zapracowanym agentem CIA. Poza tym był Żydem, więc to, że Pielgrzym wspierał Arafata i Palestyńczyków, bolało go najbardziej.

Postanowił więc przejść do kontruderzenia i wyjawić prawdziwą przeszłość Pielgrzyma. Buchanan nie był do tego przekonany. Często miewał do czynienia z wątpiącymi, odszczepieńcami, zwykłymi zdrajcami i podwójnymi agentami. W jego branży łatwo było kimś takim zostać. Ale niezależnie od wszystkiego uważał, że ujawnianie przeszłości dawnych agentów jest bad for business. Z jednej strony naciskał go Kruk, który chciał się odegrać na Pielgrzymie. On sam próbował go powstrzymać i rozważał inne rozwiązania, a sprawa rozwiązała się sama. Na początku maja 1974 roku „prawdopodobnie biały”, „prawdopodobnie ubrany w garnitur”, „prawdopodobnie w średnim wieku” i z całą pewnością „przeciętny” mężczyzna wtargnął do biura Kruka i odstrzelił mu głowę.

„Najprawdopodobniej rosyjscy towarzysze Pielgrzyma dowiedzieli się o wszystkim, a wtedy przyjaciel Pielgrzyma i jego zwierzchnik, rosyjski generał KGB Giennadij Renko, członek biura politycznego i komitetu centralnego, polecił oczyścić atmosferę wokół Pielgrzyma. W tej sytuacji Buchanan musiał podjąć decyzję. Nie bacząc na to, że ryzykuje życie, że może stracić prawo do emerytury i szansę na mowę pochwalną, którą ktoś kiedyś mógłby wygłosić nad jego grobem, postanowił nie rezygnować ze swoich żądań. Najbardziej oburzała go bezczelność Pielgrzyma: wysłał kartkę z kondolencjami z powodu śmierci człowieka, którego kazał zamordować. To dlatego opowiedział całą tę historię „swojemu bratankowi, młodemu przyjacielowi i wiernemu towarzyszowi”, po czym zażądał, by mu obiecał, że dopilnuje, żeby „sprawiedliwości stało się zadość i żeby największego zdrajcę w powojennej historii Europy spotkała zasłużona kara”.

„To jedyny i oczywisty powód, dla którego napisałem tę książkę”. Tymi słowy Krassner zakończył tekst. Końcówkę ostatniego zdania postanowił najwidoczniej skreślić, być może przez wzgląd na fałszywą skromność. A ponieważ zrobił to dość niedbale, długopisem, zaś ostatnia i przedostatnia strona były oryginałami, nie fotokopiami, Johanssonowi udało się odczytać z odwrotnej strony kartki pierwotny, napisany na maszynie tekst: „...chociaż jestem oczywiście świadom, że tym samym wystawiam się na wielkie niebezpieczeństwo i że mogę zostać zamordowany”.

W święto Trzech Króli Johansson wyjechał do Sztokholmu samochodem pożyczonym od brata. Samochód odstawił do dealera przy Surbrunnnsgatan. Zastanawiał się nad innymi sprawami, szczególnie nad Krassnerem i jego papierami. Cały czas był w świetnym humorze. Najbardziej zajmował go pewien szczegół pożegnalnego listu Pielgrzyma, którego Krassner nie wyjaśnił. I chyba nawet nie miał zamiaru. Wtedy? Gdy opadał swobodnie jak we śnie?

Dane mu było opadać swobodnie jak we śnie? Co tam się wydarzyło?, zastanawiał się Johansson. Oczami wyobraźni ujrzał bombowiec Lancaster z wyciszonymi silnikami, w samym środku nocy szukający drogi, próbujący umknąć czujnym oczom polskich radarów. Klapa zamykająca otwór, przez który ma wyskoczyć, jest już odsunięta. Pielgrzym stoi przy niej w czarnym dresie i szczelnie przylegającej do głowy czapce, spod której widać tylko jego jastrzębi profil. Każdy mięsień jego ciała jest napięty. Trzyma się stalowej linki wiszącej pod sufitem. O, właśnie dostał zielone światło. Zdąża jeszcze zrobić zdecydowany ruch głową, po czym rzuca się do przodu, puszczając linkę, i zaczyna opadać swobodnie jak we śnie, w ciemność, ku temu, co nieznane, w dół.

Ciekawe, westchnął Johansson. A gdyby tak za to, co napisał Krassner, zabrał się jakiś prawdziwy pisarz? Ależ byłaby z tego historia. I niekoniecznie musiałaby być prawdziwa, dodał w myślach.

XVI Pozostał jedynie chłód zimy Sztokholm, styczeń–luty Waltin nawet nie próbował odnaleźć Hedberga. Był znużony. Dni mijały, a on nie zdziałał nic konkretnego. Dał sobie nawet spokój z trenowaniem małej Jeanette, chociaż właśnie teraz powinien się do tego zabrać na poważnie. Tymczasem tylko siedział i rozmyślał o wszystkich tych idiotach, którzy go otaczają i kombinują, jak mu się dobrać do skóry, jak mu zaszkodzić. Na przykład Berg: próbował go obarczyć winą za to, że ten naćpany i walnięty Krassner wyskoczył z okna. Wolał nawet nie myśleć, co knuje ten dureń Forselius i jego serdeczni przyjaciele z kancelarii premiera. I jeszcze ta ruda świnia i jej nieudany mąż, którzy narzucali mu się w Wigilię. Woli nie myśleć, co ta suka szykuje. Postarał się oczywiście, żeby nie musiał przychodzić do pracy. Była to jedna z zalet pracy w sekcji zewnętrznej. Swoimi kanałami dowiedział się, że ten tłusty komisarz od Berga, Persson, kręci się wszędzie i zadaje dziwne pytania. Akurat z nim nie chciał mieć do czynienia. Prymitywny, brutalny i całkowicie pozbawiony skrupułów. Potrafi się dowiedzieć wszystkiego, wystarczy kiwnąć palcem. Tylko nie Persson, pomyślał. Przez dwa dni próbował sobie ulżyć w tej trudnej sytuacji. Dlatego zajął się swoimi zbiorami. Miał setki zdjęć zrobionych polaroidem, a do tego trochę zwykłych fotografii. Na wszelki wypadek dał je do wywołania za granicą. Miał też mnóstwo godzin filmów nagranych na wideo i nagrań audio. Jego kolekcja z pewnością należała do najbogatszych w kraju, chociaż nie brakowało w niej irytujących wpadek technicznych. Weźmy na przykład zdjęcia tej tłustej rudej świni. Poważnie zastanawiał się, czy nie wysłać ich do któregoś z pisemek pornograficznych robionych z myślą o klasie robotniczej. Po dłuższym namyśle zrezygnował z tego pomysłu, bo na zdjęciach nie było widać, kim jest prezentowana na nich osoba. Przedstawiały po prostu rudowłosą sukę przywiązaną do czterech rogów łóżka, przed usunięciem i po usunięciu zarostu z łona. Akurat to było widać wyraźnie i dla wielu byłby to przyjemny widok, ale nikt by się nie domyślił, że to ona. A przecież kiedy się publikuje takie zdjęcia, właśnie o to chodzi. Ruda suka mocno wierzgała i chyba dlatego knebel, który jej wetknął do ust, wypadł, zasłaniając połowę twarzy. On tego niestety nie zauważył i nie wsadził go z powrotem, i dlatego zdjęcia wyszły tak, a nie inaczej. To dlatego, że jest taki zapracowany i zestresowany, to przez Berga i te jego niekończące się paranoidalne fantazje. Siedział w domu i w końcu bezczynność doprowadziła go niemal do szaleństwa. Zaczął się onanizować, żeby się uspokoić. Doszedł do wniosku, że nie ma innego wyjścia. Chociaż

ryzyko jest znaczne, bo ryzyko jest zawsze – a biorąc pod uwagę pecha, jaki go prześladował ostatnimi czasy, wcale się nie zmniejszyło – postanowił, że jeszcze raz stanie do walki. Niech się dzieje, co chce, pomyślał. Muszę zachować rozsądek. Na początku zastanawiał się, czy nie powinien jej założyć podsłuchu. Przecież robił już takie rzeczy, przy innych okazjach. Wpisanie na listę dodatkowego numeru telefonu nie jest trudne, ale ponieważ ten mądrala Persson wszędzie się kręcił, wolał nie ryzykować. Postanowił więc, że sam będzie ją obserwował, bo tym też się kiedyś zajmował i robił to nawet lepiej od innych. Problem polegał tylko na tym, że to cholernie nudne. Tylko policjanci i inne półgłówki potrafią siedzieć godzinami na przednim siedzeniu samochodu i gapić się w te same drzwi, podczas gdy obiekt ich zainteresowania leży sobie w łóżku, sam się zaspokaja, ogląda film na wideo albo opycha się pizzą. Dlatego Waltin w takich sytuacjach robił to co zwykle. Trochę improwizował, podejmował pewne ryzyko, żeby czas płynął szybciej, i wreszcie takim czy innym sposobem wszystko kończyło się dobrze. Ale nie tym razem. Zamiast siedzieć cały dzień przed jej firmą, pół godziny przed końcem pracy po prostu do niej zadzwonił, żeby się upewnić, że jest. Gdy usłyszał w słuchawce jej głos, przerwał połączenie, wsiadł do samochodu i zaparkował w dogodnym miejscu przed głównym wejściem. Wyszła już po kwadransie. Chociaż był mróz, szła w rozpiętym płaszczu, żeby każdy zmęczony robotą biedak spieszący do swojego nędznego mieszkania na przedmieściu mógł zobaczyć jej tłusty biust. Sterczał jej sztywno pod żółtym sweterkiem. Ta tłusta świnia zawsze jest taka sama, pomyślał i roześmiał się, widząc oczyma wyobraźni, jak przez cały dzień siedzi, wierci się na stołku i próbuje coś wsadzać do małych otworków. Zamiast jednak pójść w stronę metra – zamierzał wtedy do niej podejść przed skrzyżowaniem – ta świnia po prostu się zatrzymała. Stała w miejscu, spoglądała na zegarek, a on nagle poczuł, jak ogarnia go dobrze mu znane podniecenie. Odczuwał je za każdym razem, kiedy miał się dowiedzieć o kimś czegoś, co miało mu przynieść jakąś korzyść. Najwidoczniej czeka na kogoś, pomyślał. W tej samej chwili ktoś energicznie zapukał w szybę jego samochodu i podsunął mu pod nos legitymację służbową. Inspektor Berg. – Przesuń się – powiedział i wskazał głową siedzenie obok kierowcy. Bratanek Berga, domyślił się Waltin. Czy to nie jego usunięto ze służby w związku z oskarżeniem o pobicie? Mogą o tym świadczyć dżinsy i kurtka, ale dlaczego nie odebrali mu legitymacji? – O co chodzi? – spytał Waltin spokojnie, chociaż domyślił się wszystkiego, gdy zobaczył, jak ta ruda świnia stojąca po drugiej stronie ulicy niemal podskakuje z radości. Z tym troglodytą też się oczywiście pieprzyła, pomyślał. – Nie słyszysz czy mam ci pomóc? – powtórzył Berg.

A ponieważ wyglądał na kogoś, kto umie przejść do czynu, Waltin zrobił to, co mu kazał. Przesiadł się na sąsiednie siedzenie. – Będę się streszczał – powiedział Berg. – Lisa to moja dobra przyjaciółka. Przestań się jej naprzykrzać, bo inaczej postaram się dobrać ci się do skóry. – Nie wiem, o czym mówisz – powiedział Waltin. Wsunął dłoń do kieszeni, żeby wyjąć własną legitymację i uświadomić facetowi powagę sytuacji. Nikt nie będzie groził oficerowi służby bezpieczeństwa, pomyślał. – Przestań chodzić za Lisą, bo inaczej złożę na ciebie zażalenie. I nie próbuj mi wmówić, że jesteś na służbie – powiedział Berg, odsuwając dłoń Waltina z legitymacją. – Nie rozumiem, o czym mówisz – odparł Waltin. Facet chyba zwariował, pomyślał. Widać to po oczach. – I ty wiesz, i ja wiem. Ona złoży na ciebie skargę, a ja i moi kumple, którzy to widzieli, będą świadczyć. Rozumiemy się? – Natychmiast opuść mój samochód – powiedział Waltin. Facet naprawdę zwariował, pomyślał. – To nie twój samochód, tylko służbowy, sam dobrze o tym wiesz – odparł Berg. Otworzył drzwi i wysiadł. Waltin nie odezwał się ani słowem. Groźba w oczach Berga była tak wyraźna, że wolał nie ryzykować. Siedział więc w samochodzie i przyglądał się, jak Berg podchodzi do tej rudej świni, bierze ją pod ramię i oboje się oddalają. Dopiero wtedy odjechał. Zabiję ich, pomyślał.

Kiedy Berg odprowadził Lisę do metra, poszedł na spotkanie z kumplami. Zaplanowali je jeszcze w Boże Narodzenie. Mieli wymyślić, jak zidentyfikować zdrajcę, na którego ślad trafili we własnym gronie. Nabrali podejrzeń, a teraz chodziło już tylko o to, żeby zastawić pułapkę i poczekać, aż w nią wpadnie. Lisa to dobra dziewczyna, pomyślał. Niezły z niej numer. A takich jak ta oferma Waltin trzeba zabijać. Wystarczy chyba trochę go postraszyć, a narobi w spodnie. Nie będzie to chyba zbyt trudne.

Podczas spotkania doszli do wniosku, że zdrajcą rzeczywiście jest ten, którego wcześniej podejrzewali. To on zaczął rozrabiać i wszczynać awantury. Mocno przesadziłeś, stary, pomyślał Berg, ale już niedługo cię dostaniemy. Potem wypili kawę i wystarczyło, że wymienili z kumplami spojrzenia, żeby wiedział, że myślą tak jak on. Zdrajca usilnie starał się prowokować innych do wygłaszania niesłusznych politycznie poglądów, ale niewiele zdziałał, bo wpadli na to, że ma podwójną tożsamość.

* Pierwszego dnia w nowym miejscu Johansson zauważył wycinek z gazety wiszący na tablicy ogłoszeń obok szatni. Życzenia noworoczne od komendanta policji w Sztokholmie dla wiernego personelu. Ktoś wyciął nożyczkami tekst wydrukowany w gazetce dla stołecznych policjantów i na wszelki wypadek zakreślił życzenia grubym czarnym mazakiem.

Nie były to zwykłe życzenia, zwłaszcza jak na policję. Już od dawna krążyły pogłoski o literackich ambicjach komendanta, ale czegoś takiego nikt się nie spodziewał. Ludzie nie mają zwyczaju skakać na głęboką wodę w takim stylu, pomyślał Johansson, przedzierając się przez siedem krótkich zwrotek wiersza. Rozpoznał jedną z nich, ale nie umiał sobie przypomnieć, gdzie to słyszał:

Czarny asfalt, migoczący neon, smród moczu bijący od kafli w metrze, w kiblu na Centralnym umiera z przedawkowania narkoman, Sztokholm, miasto nad miastami, Gołąb uderza o parapet tam, gdzie mieszkam, Jest Nadzieja!

Pod wierszem ktoś dopisał takim samym czarnym flamastrem: „Dziękuję prawdziwemu policjantowi z Ådalen”. Gdy Johansson zobaczył to krótkie zdanie, coś drgnęło w jego norrlandzkim sercu. Fajnie jest wiedzieć, że jest się mile widzianym, pomyślał. Namnożyło się tych poetów w ostatnich czasach, pomyślał, idąc długim korytarzem do swojego pokoju. Premierzy, komendanci policji i Bóg wie kto jeszcze. Może ja też powinienem coś napisać?, pomyślał, ale ponieważ ten pomysł wydał mu się absurdalny, natychmiast go odrzucił. Prawdziwy policjant nie pisze wierszy. On skończył z tym jeszcze w chłopięcych latach. Na długo przedtem, zanim został policjantem.

* Berg zazwyczaj wyobrażał sobie szwedzki system obrony jako wydrążony ser obrośnięty grubą skorupą, przypominający tradycyjny ser szwajcarski. Bezpieczeństwo narodu opierało się na twardym podłożu, całym w dziurach, w które można wkładać różne rzeczy. Miał natomiast mieszane uczucia, kiedy słyszał, jak szwedzcy wojskowi porównują ten system do jeża. Czasami nazywali go Szwedzkim tygrysem, którym był w czasie drugiej wojny światowej. Szwedzkim Tygrysem? Berg uważał, że już sam pomysł brzmi niedorzecznie, bo gdyby Szwecja naprawdę była Tygrysem, to tacy jak on byliby niepotrzebni. Tymczasem on trwał na stanowisku nie bez powodu. Pusty w środku ser był w każdym razie lepszy od jeża i tygrysa. W jego dziurach składowano wszystko to, co na wojnie niezbędne: od kawy i majtek, poprzez paliwo i smar do broni, aż po pojedyncze działa wytaczane wtedy, gdy trzeba było komuś oddać. Poczciwą szwedzką ziemię przecinały tajemne korytarze ciągnące się setkami kilometrów. Kryła także dziesiątki milionów metrów kwadratowych tajnych pomieszczeń, w których składowano wszystko, co może się przydać, na wszelki wypadek... Wybór takiej strategii pociągnął za sobą konkretne problemy. Chodziło o takie kwestie, jak konieczność zapewnienia ciepła i wentylacji, zabezpieczenia przed wilgocią i jej usuwania. Nie przypadkiem szwedzki przemysł plasuje się w tej dziedzinie w światowej czołówce. W Szwecji działają dwie międzynarodowe spółki akcyjne produkujące i handlujące wszystkim, od nawiewów i pomp aż po urządzenia wentylacyjne i odwilżające. Sprzedaje się je klientom z całego świata, bez względu na to, czy potrzebują ich do celów wojskowych, czy cywilnych. Urządzenia te sprzedawane są na wolnym rynku i chronione w tradycyjny sposób – za pomocą patentów i licencji. A jeśli tak, to szpiedzy do niczego nie byli potrzebni. Jeśli jednak instalowano je w obiektach wojskowych, sytuacja od razu robiła się inna. Żeby bowiem urządzenia trafiły we wskazane miejsce i żeby prawidłowo zadziałały, niezbędna była dogłębna wiedza o kompleksach wojskowych, gdzie miały być instalowane. Na jej podstawie można było potem wyliczyć kilka innych czynników, takich jak liczebność obsady, wielkość i zastosowanie danego kompleksu czy typ materiałów, z których go zbudowano. Mając takie dane, można już

było pod sam koniec dojść do szerszej wiedzy na temat lokalnego potencjału wojskowego, ukierunkowania strategicznego i wytrzymałości. Zwykły przemysłowy wentylator mógł się stać najwyższej klasy narzędziem wykorzystywanym w działalności szpiegowskiej.

Ponad półtora roku wcześniej, podczas rutynowej obserwacji pewnego urzędnika wchodzącego w skład radzieckiej delegacji handlowej, agenci służby bezpieczeństwa zwrócili uwagę na nieznanego im wcześniej Szweda. Po dokładnym sprawdzeniu okazało się, że jest dyrektorem sprzedaży w niewielkim, ale za to szybko rozwijającym się przedsiębiorstwie, w jednej z dwóch wspomnianych szwedzkich firm działających w branży. Kiedy ogłoszono alarm, Berg był na urlopie. Na pierwszym prawdziwym urlopie od wielu lat. Zastępował go Waltin. Kiedy Berg wrócił, sprawa była już załatwiona. Najprawdopodobniej zamieciono ją pod dywan, bo nie mógł po niej znaleźć najmniejszego śladu.

– Jesteś pewien, że to było w czerwcu dwa lata temu? – spytał Berg. – Najzupełniej – odparł Persson. – Waltin zajął się tą sprawą tego samego dnia, kiedy wpłynęła, to znaczy 6 czerwca, w święto narodowe. Wszystko skończyło się niecały miesiąc później, 1 lipca. – Co Waltin zrobił? – zapytał Berg. Byłem wtedy z Marią w Austrii, przypomniał sobie. – Nie do końca wiadomo. Facet, o którym mówię, dość szybko przestał tam pracować, więc przypuszczam, że Waltin skontaktował się w tej sprawie z dyrekcją firmy. Jeśli chodzi o nas, wydaje mi się, że nic w tej sprawie nie zrobiliśmy. – Brzmi to zagadkowo. A po co, na miłość boską, Waltin to zrobił? – Przychodzi mi do głowy tylko jeden powód – odparł Persson. – Jaki? – Ich największym odbiorcą jest rynek amerykański. Co by zrobili Jankesi, gdyby się dowiedzieli, że przeciwko firmie toczy się śledztwo w związku z podejrzeniem o szpiegostwo? I że stoją za tym Rosjanie? – Ale po co Waltin miałby robić coś takiego? – Widzę tylko jedno wyjaśnienie – odparł Persson i nagle w jego głosie pojawiła się nutka zadowolenia. – Mianowicie?

Persson wykonał charakterystyczny gest: potarł kciukiem o palec wskazujący i środkowy. – Może potrzebował nowego zegarka – wyjaśnił. – A ty jak myślisz? Nie wierzę własnym uszom, pomyślał Berg. – Musimy z nim porozmawiać – zakończył.

W trzeciej dekadzie stycznia odbyło się pierwsze z cotygodniowych spotkań. Żadna z kwestii, które Berg poruszył, nie była ani szczególnie ważna, ani nagląca. Nie wspomniał nawet o świadomości premiera w kwestii własnego bezpieczeństwa. Prawdopodobnie dlatego, że chyba już się pogodził z myślą, że musi być tak, jak jest, to znaczy, że premier albo tej świadomości nie ma, albo ma niewielką. Podczas odprawy w biurze Kudo i Bülling zgłosili jak zwykle dużo spraw „o najwyższym priorytecie dla bezpieczeństwa państwa”, sugerując, że powinien je omówić na spotkaniu z przedstawicielami rządu. Ale Berg poinformował swych przełożonych jedynie o tym, że na froncie kurdyjskim panuje spokój. Wbrew zwyczajowi minister sprawiedliwości nie tracił czasu na dodatkowe głupie pytania. Skinął tylko głową. Najwięcej czasu Berg poświęcił na omówienie ekstremistycznych prawicowych elementów w strukturach policji i wojska, ale mógł uspokoić uczestników spotkania. Według informatorów pracujących dla biura operacyjnego ich aktywność osłabła. Nie wiadomo jeszcze, czy z powodu świątecznego przejedzenia, czy z jakiegoś innego, ale to się wkrótce okaże. Pozostało do omówienia tylko kilka kwestii, a ponieważ pod koniec spotkań zwykle rozmawiano w tonie trochę mniej oficjalnym, Berg był niezmiernie zaskoczony, gdy minister sprawiedliwości zaczął go wypytywać o delikatne sprawy związane ze zwyczajami dotyczącymi kierowania i kontrolowania pracy służby bezpieczeństwa. Było to oburzające naruszenie etykiety, ale wyglądało na to, że nikomu nie zależy na tym, żeby jej przestrzegać. – W takim razie powiem wprost – wyjaśnił minister. Nagle zrobił na Bergu zupełnie inne wrażenie. – Tak zwana działalność zewnętrzna zaczyna nas niestety trochę niepokoić.

Potem głos zabrał szef departamentu prawnego, choć do tej pory prawie się nie odzywał. Z tego, o czym mówił, i z dokumentów, którymi wymachiwał, Berg wysnuł dwa wnioski: po pierwsze, że na pewno nie należy do ludzi, którzy mówią o czymś nieprzygotowani, i po drugie, że z pewnością nie podoba mu się ani on, ani to, co robi. – Pozwolę sobie podsumować – powiedział suchym tonem, jakby się zwracał do dziecka. – Sposób, w jaki w ramach działalności zewnętrznej prowadzona jest działalność gospodarcza, mająca stanowić zaplecze finansowe operacji prowadzonych przez służbę bezpieczeństwa, jest

niezgodny z instrukcją rządową. Abstrahuję tu od faktu, że cała struktura organizacyjna jest mocno wątpliwa, choć to przecież ona miała pełnić funkcję kontrolną. – Kiedy kwestię tę podniesiono za poprzedniego rządu – zaoponował Berg – odniosłem wrażenie, że zgodzono się z naszą tezą, iż chodzi jedynie o przykrywkę, która ma chronić właściwą działalność. I jak panowie być może pamiętają, informowaliśmy o tym także parlament. Berg przyjrzał się twarzom całej trójki i domyślił się dwóch rzeczy: że nie podzielają opinii poprzedniego rządu w tej sprawie i że żaden z nich nie pamięta, żeby go o czymś takim informowano, kiedy był w opozycji. – Ponieważ robiliście interesy zarówno ze zleceniodawcami prywatnymi, jak i z sektorem publicznym, należy sobie zadać pytanie o działalność gospodarczą w znaczeniu prawnym, przez samo to niezgodną z instrukcjami – powtórzył szef departamentu prawnego. – Tak – odparł Berg. W myślach wyrzucał sobie, że musi stosować takie uniki. – Ale to wynika z natury rzeczy. Jak inaczej moglibyśmy działać pod wiarygodnym szyldem? – Wygląda na to, że nadszedł czas zdjąć ten szyld. – Pełnomocnik premiera się roześmiał. – Zresztą coś mi chodzi po głowie, że kiedyś już o tym rozmawialiśmy. Więc o to chodzi, pomyślał Berg. – Należy żałować, że prawnicy poprzedniego rządu nie zwrócili uwagi na tę skomplikowaną materię – stwierdził z zadowoleniem szef departamentu prawnego. – Gdyby mnie pan o to spytał, wyjaśniłbym od razu, że cała ta konstrukcja od samego początku była postawiona na głowie. – Nie żądamy oczywiście, żeby pan z tym skończył natychmiast – zauważył uprzejmym tonem minister. – Funkcję kontrolną należy oczywiście zachować. Mamy też świadomość, że będzie pan potrzebował okresu przejściowego, żeby znaleźć... jak by to powiedzieć... bardziej zgodne z prawem formy działania. – Niech będzie miesiąc – dodał pełnomocnik. Śmiał się przez chwilę, aż mu się zatrząsł wielki brzuch. – No dobrze – powiedział minister sprawiedliwości. Nie był zadowolony, bo przecież to on był członkiem rządu, a po pełnomocniku premiera spodziewał się dobrych manier. – Na pewno potrzebuje pan trochę więcej czasu, ale byłbym wdzięczny, gdybyśmy na przykład na którymś z najbliższych spotkań mogli otrzymać pańskie uwagi na temat tego, jak taka działalność kontrolna mogłaby wyglądać – powiedział z uśmiechem. Jak miło z twojej strony, pomyślał Berg. Chcą nie tylko, żebym sobie uciął prawą rękę, ale jeszcze żebym sam zdecydował, gdzie, kiedy i jak to zrobić. Oczywiście mam to zrobić jak najszybciej.

I wtedy Berg postanowił zaatakować z innego narożnika. Później bardzo żałował, że to zrobił. Powinienem był się domyślić, wyrzucał sobie. Przecież oni musieli to przygotować wcześniej, z całą starannością, jaka jest niezbędna, jeśli się chce zastawić skuteczną pułapkę. – Dotarło do mnie – zaczął ostrożnie Berg – że rząd zamierza objąć nadzorem parlamentarnym całą tajną działalność... Daleki jestem od tego, żeby to komentować, ale czy mam to rozumieć tak, jak panowie o tym mówicie, a mianowicie że rezygnujecie z pomysłu przeprowadzania dokładnej kontroli? – Absolutnie nie – odparł minister tak wesoło, jakby miał dla kogoś prezent. – Absolutnie nie – powtórzył. – Kiedy dyskutowaliśmy o tym w wąskim gronie rządowym, byliśmy zgodni, że omawianie akurat tej kwestii można z powodzeniem przenieść na inny termin, a tymczasem zajmiemy się trochę inną tematyką. – Nie chcemy zawstydzać opozycji – sprecyzował pełnomocnik z właściwym sobie szyderczym uśmiechem. – Przynajmniej nie za wszelką cenę – podkreślił minister z całą serdecznością. – Niech inni zdobywają łatwe punkty. A więc z tamtej strony nie mogę liczyć na żadną pomoc, pomyślał Berg. Ciekawe, z iloma osobami rozmawiali. – Przedłożę propozycje najszybciej, jak się da – powiedział i skinął głową. – A jeśli nie mają panowie innych spraw... Wszyscy trzej potrząsnęli głowami, a Berg domyślił się, że doszli do wniosku, że tym razem dostał tyle, ile był w stanie znieść.

* Mimo wielokrotnie ponawianych prób Waltinowi nie udało się skontaktować z Hedbergiem. Po tym, jak go potraktowała ta ruda świnia i żałosny bratanek Berga, powinien właściwie zameldować o tym, gdzie trzeba. Ale tym razem postanowił się zlitować i najpierw przedyskutować sprawę z Hedbergiem. W sytuacjach kiedy trzeba było się komuś z nawiązką, zawsze miał dobre pomysły. Dzwonił więc na jego tajny numer do późnej nocy, ale nikt nie podnosił słuchawki. W końcu wypił dwie szklaneczki whisky i poszedł spać. Wyjaśnienie przyszło następnego dnia wraz z poranną pocztą. Na wycieraczce pod skrzynką na listy leżała kartka pocztowa z niebieskim niebem i niebieskim morzem, białym piaskiem i zielonymi palmami. Kiedy Waltin odwrócił ją na drugą stronę, znalazł tylko jedno słowo: „Nurkuję”. Uśmiechnął się do siebie. Hedberg wyjechał prawdopodobnie tam, gdzie lubi być najbardziej i gdzie zajmuje się swoim ulubionym hobby. Niedługo wróci z Jawy do

cywilizacji i do swojego domku na północy Majorki, który kupił przed wielu laty, kiedy miał już po dziurki w nosie ojczyzny i instytucji, dla której pracował. Hedberg, pomyślał Waltin i w geście przyzwolenia skinął głową, podobnie jak czynił, myśląc o bracie, którego nie chciała mu urodzić ciągle chora matka. Teraz, kiedy znowu to zrobił, nagle wpadł na świetny pomysł: wymyślił, jak mógłby się posłużyć Hedbergiem, żeby usadzić swego pogrążającego się w paranoi szefa. Bo to przecież Berg przed dziesięciu laty osłaniał Hedberga, kiedy ci wariaci z wydziału zabójstw ze Sztokholmu chodzili za nim jak psy za suką. Każdy z nas ma jakieś grzeszki na sumieniu, ale ja dopilnuję, żebyś z tego nie mógł się wymigać, pomyślał z zadowoleniem.

Wrócił pamięcią do tamtych chwil. Chyba przed dziesięciu laty. Policja ze Sztokholmu chciała wsadzić Hedberga za napad na pocztę i dwa morderstwa. Cała historia była całkowicie absurdalna i z całą pewnością warta zaangażowania tej ofermy z Norrlandu, Johanssona, i jego najlepszego przyjaciela Jarnebringa, znanego z zamiłowania do przemocy. To właśnie oni rozpoczęli nagonkę. Tamtego dnia Hedberg opuścił wyznaczone stanowisko. Ochraniał wtedy ówczesnego ministra sprawiedliwości. Minister oddawał się wyrafinowanym zabawom z prostytutką. Hedberg skorzystał z okazji i napadł na oddział poczty w pobliżu gniazdka, które uwiła sobie swawolna para. Potem rzekomo zabił dwóch świadków, którzy go rozpoznali i chcieli wyciągnąć od niego pieniądze w zamian za milczenie. Pierwszego przejechał samochodem, drugiego zlikwidował w nieco bardziej staroświecki sposób, po czym podrzucił zwłoki na sztokholmski cmentarz Skogskyrkogården. Był to bezdomny starzec, więc można uznać, że Hedberg postąpił całkiem praktycznie. Poza tym potraktował łazęgę z całym szacunkiem. Ale te buraki z policji uparły się, żeby sprawę wyjaśnić, chociaż dla wszystkich w nią zamieszanych najlepiej byłoby, gdyby trupa po prostu zakopali i o wszystkim zapomnieli. Chcieli dopaść Hedberga, i już. W końcu wypowiedział się minister sprawiedliwości: dał swojemu ochroniarzowi alibi. Stwierdził, że Hedberg przez cały dzień nie oddalił się od niego ani na krok. Na tym sprawa się zakończyła, a cała tak zwana afera rozsypała się jak domek z kart. Hedberga nawet nie przesłuchano, a wszystkie dokumenty otrzymał Berg. Miał je przekazać dalej. Ciekawe, co się z nimi stało, pomyślał Waltin.

Była to interesująca i pouczająca historia. Dowiodła, że nie należy wściubiać nosa w nie swoje sprawy. Na dodatek skończyła się zabawnie. Hedberga nie można było tak po prostu wyrzucić, a jako że był człowiekiem dość aktywnym i lubił bywać w różnych miejscach, w biurze też niełatwo go było utrzymać. Zwłaszcza że i tam dużo się o tej sprawie mówiło. Berg stwierdził, że to niewielki problem, a rozwiązanie znalazł jak zwykle Waltin. Świat nie jest sprawiedliwy, pomyślał i nagle poczuł się o wiele pewniej, niż ostatnio bywało. A ponieważ Hedberg najwyraźniej potrafił przywołać do porządku niesfornego ministra, który potem został zapomniany i wyeliminowany z polityki, potrafiłby też chyba przywołać do porządku Berga.

Berg bał się kontroli tak bardzo, że dostał rozstroju nerwowego. I wtedy Waltin zaproponował, że wciągnie Hedberga w działalność zewnętrzną. Zostanie konsultantem. Berg nie tylko się zgodził, ale nawet podziękował za propozycję. W przeciwieństwie do swojego szefa Waltin nie był głupkiem, więc załatwił sobie odpowiedni dokument z wyrazami wdzięczności. Jakoś to będzie, pomyślał i w tym samym momencie usłyszał dzwonek do drzwi. Za drzwiami stał facet od Berga. Waltin rozpoznał go przez judasza, choć wyglądał raczej na zwykłego tłuściocha niż na kogoś, kto może napędzić strachu. Waltin szybko przejrzał się w lustrze i dopiero wtedy otworzył drzwi. – Gość w dom, Bóg w dom – powiedział z całym spokojem. Pozwolił nawet tłuściochowi stanąć na swoim drogocennym dywanie. – W czym mogę pomóc, panie komisarzu? – Berg chce z tobą rozmawiać – odparł krótko Persson. Nie udawaj, że nie wiesz, ty nadęty dupku, dodał w myślach. – A czego ode mnie chce? – spytał Waltin. Że też musi do mnie przysyłać tego swojego tłustego kundla niewolnika, dodał w myślach. – Sam ci powie – odparł Persson. Ty nadęty gnojku, dodał w myślach. – Zapomniał zapłacić rachunek za telefon? – spytał z niewinną miną Waltin. – Nie wiem. A o co ci chodzi? – A to, że przysyła do mnie komisarza. O tak wczesnej porze. – Chodźmy już – uciął Persson. Albo sam cię stąd wywlokę, choć na twoim miejscu nie liczyłbym na taki zaszczyt, pomyślał. – Proszę mu przekazać, że stawię się w jego gabinecie za godzinę – odparł Waltin i uchylił drzwi w sposób tak jednoznaczny, że nawet ktoś taki jak Persson musiał zrozumieć, co powinien zrobić.

I rzeczywiście Persson tylko mruknął coś niezrozumiałego, a potem obrócił się na pięcie i wyszedł. Stojąc pod prysznicem, Waltin zastanawiał się, jak powinien się zachować. Najwyższy

czas zrobić coś z małą Jeanette. Ostatnio bardzo ją zaniedbywał.

– Twierdzisz, że zastosowałeś środki zapobiegawcze – powiedział Berg i spojrzał na Waltina. Siedział po drugiej stronie jego zużytego biurka i poprawiał kanty spodni. – Nie zrobiłem nic, co by nosiło znamiona przestępstwa. Chodziło o rzeczy, które można kupić na wolnym rynku. Chyba nawet Rosjanie ich potrzebują... W tej sytuacji postanowiłem poinformować kierownictwo firmy i zasugerowałem, żeby zastosowali środki zapobiegawcze – podsumował Waltin. Zamiast szkodzić naszemu eksportowi, dodał w myślach. – A te środki zapobiegawcze... – spytał Berg. – Na czym polegały? Wygląda, jakby go to w ogóle nie ruszyło, pomyślał i usłyszał w głowie ostrzegawczy sygnał. Słaby, ale wyraźny. – Uznałem, że najlepiej będzie, jeśli tego człowieka gdzieś przeniosą, dla jego własnego dobra. Potem nawiązałem kontakt z jednym z naszych zewnętrznych konsultantów. Pomógł firmie przeanalizować sprawę i opracować system zabezpieczeń. Nie pamiętam już szczegółów, ale sądzę, że operacja przebiegała rutynowo i tak samo została rozliczona. Wiem też na pewno, że firma była bardzo zadowolona z naszej pomocy. Szkoda, że nie widziałeś czeku, który od nich dostałem, dodał w myślach. – Zewnętrzny konsultant? – spytał Berg. Sygnał ostrzegawczy w jego głowie rozbrzmiewał coraz głośniej. – Na pewno pamiętasz Hedberga. Kilka lat temu prosiłeś, żebym go przyjął do zespołu – odparł Waltin z uprzejmym uśmiechem. – Okazało się, że to niezwykła postać, chociaż wtedy miałem pewne wątpliwości co do tego wyboru. Mam na myśli kłopoty, w które się wcześniej wpakował – dodał Waltin i pokazał na palcach, jak bardzo się wtedy mylił i jak słuszną decyzję podjął Berg. Hedberg, pomyślał Berg. Delektował się brzmieniem tego nazwiska, jakby smakował szlachetny gatunek wina. – Winien ci jestem dużą wdzięczność, z uwagi na to, w ilu sprawach Hedberg nam pomógł przez wszystkie te lata – powiedział Waltin. Zwłaszcza w sprawie Krassnera, dodał w myślach i prawie się głośno roześmiał, widząc minę Berga. Na razie nie będę o tym wspominał, postanowił. Tego już za wiele, pomyślał Berg. Stanowczo za wiele.

– Pewnie się domyślasz, że sporo się o tym mówiło – powiedział, starając się, żeby nie zabrzmiało to tak, jakby chciał się wymigać. – Tak właśnie myślałem – odparł tym samym tonem Waltin. – Zważywszy na to, że Hedberg musiał być absolutnie niewinny – przecież pamiętam, jak mi opowiadałeś, że wstawił się za nim minister sprawiedliwości – jest to naprawdę przerażające. Niech sobie gadają, dodał w myślach, bo ani ty, ani nikt inny nie znajdzie forsy, którą wtedy dostałem. – Mam nadzieję, że nie masz mi tego za złe – powiedział Berg. Ciekawe, czy właśnie tak człowiek się czuje, kiedy pętla się zaciska, pomyślał. Za tydzień, najpóźniej za dwa będzie musiał poinformować Waltina, że zawiesza działalność. Waltin... facet nawet na chwilę się nie zawaha. Odpłaci mu z nawiązką i wykorzysta przeciwko niemu Hedberga i jego historię. – Absolutnie nie – odparł zdecydowanie Waltin i uśmiechnął się, pokazując białe zęby. – Uważam, że twoje pytania były jak najbardziej uzasadnione, a biorąc pod uwagę to, że pomagał nam twój dawny podopieczny Hedberg, mam nadzieję, że zgodzisz się ze mną, że zrobiliśmy wszystko najlepiej, jak było można. – Bo wreszcie całe to gówno trafiło we właściwy wiatrak, i jest to chyba niezwykle trafne określenie, pomyślał. Tego już za wiele, stwierdził Berg. Sygnał ostrzegawczy w jego głowie rozbrzmiewał już tak głośno, że nie był w stanie myśleć. – Rozumiem, o co ci chodzi – powiedział. I co ja mam teraz zrobić?, dodał w myślach.

* Po tygodniu pracy w nowym miejscu Johansson doszedł do wniosku, że nigdy jeszcze nie był tak sfrustrowany. Oczywiście od dawna był świadom, że nie będzie już policjantem. To cena, jaką trzeba zapłacić, jeśli się chce w policji awansować. Pogodził się nawet z tym, że odtąd będzie urzędnikiem wysokiego szczebla. Umiał stworzyć warunki, w których ludzie czują się dobrze, potrafił też zaprowadzić porządek w miejscu pracy, nawet w takiej instytucji jak policja. Niestety teraz miał się zajmować czym innym. Dotarło to do niego już po kilku dniach i nic nie wskazywało na to, żeby go czekała inna lub lepsza przyszłość. Przez cały tydzień zajmował się awansowaniem miernych policjantów, natomiast z naprawdę dobrymi rozwiązywał umowy o pracę na ich wniosek, bo mieli już wszystkiego dość. Jednego pamiętał jeszcze ze szkoły policyjnej. Był naprawdę dobrym policjantem. Był starszy od niego o piętnaście lat i chętnie

dzielił się wiedzą z młodym i niedoświadczonym Larsem Martinem. Johansson zadzwonił do niego i zaprosił na lunch. Chciał się dowiedzieć się, co się stało, bo jeśli nic wielkiego, to zamierzał go przekonać, żeby nie odchodził. – Stare czasy – powiedział Johansson i uśmiechnął się ciepło do starszego kolegi. Cholera, wygląda o niebo lepiej ode mnie, pomyślał z zazdrością. Tamten poczynił chyba podobne spostrzeżenia, bo zaczął od dowcipów, które od dawna opowiadano o Johanssonie i coraz większym obwodzie jego pasa. – Znalazłem dziś twój wniosek na biurku – powiedział Johansson. – Widzę, że chcesz się zwolnić. – A ty wpadłeś na pomysł, żeby mnie przekonać do zmiany decyzji? – zapytał policjant. – No właśnie. Mimo wieku sprawiasz wrażenie kogoś, kto nadal ma jasny umysł i cieszy się dobrym zdrowiem. – Problem nie polega na tym – odparł stary znajomy i potrząsnął głową. – Wiesz, dlaczego zostałem policjantem? – Bo wiedziałeś, że będziesz dobrym policjantem – odparł Johansson. Zaczął się już domyślać, co zaraz usłyszy. – Chciałem wsadzać bandziorów za kraty, żeby porządni ludzie mogli żyć w spokoju. – A kto tego nie chce? – zapytał Johansson i nagle poczuł się tak źle, jak nie czuł się od dawna. – Nie po to zostałem policjantem, żeby siedzieć po całych dniach i wypełniać formularze, a potem je wpinać do segregatora. Ja też nie, pomyślał Johansson. Wstąpiłem do policji, bo chciałem zostać policjantem, a nie szefem działu kadr Komendy Głównej Policji. – A co u ciebie? Pewnie wkrótce przybędzie ci na półkach o wiele więcej segregatorów niż komukolwiek innemu na tym tonącym statku. Potem zaczęli wspominać dawne czasy.

Jedynym jasnym punktem w nowym życiu Johanssona była ożywiona debata tocząca się na tablicy ogłoszeń w dziale kadr. Komendant policji w Sztokholmie chwycił za pióro i z opuszczoną przyłbicą rzucił się w wir twórczej pasji. Kiedy Johansson wrócił z zakończonego porażką lunchu, postanowił zapoznać się z najnowszymi wpisami.

Na tablicy pełno było różnych tekstów: od propozycji i komentarzy odnoszących się do trudnej sytuacji mieszkaniowej komendanta do form bardziej literackich. „Mieszkanie w takich warunkach nie może być przyjemne”, stwierdzał Zatroskany Kolega. We wpisie z nagłówkiem „Hochsztapler w szeregach policji” ktoś przedstawił bardzo konstruktywną ofertę: „Mogę ci załatwić na czarno kawalerkę w Sundbyberg, za jedyne dwadzieścia pięć papierów, dzięki czemu nie będziesz musiał koczować na parapecie”. Pelle Molin (Petrus Molin, 1864–1896), szwedzki pisarz i artysta pochodzący z prowincji Ångermanland. Akcja większości jego opowiadań toczy się w okolicach Näsåker (przyp. tłum.) Humor policyjny jest szorstki i nigdy szczególnie serdeczny, pomyślał Johansson, a potem zaczął studiować wpisy o bardziej literackim zacięciu: „Tegoroczny laureat Nagrody Nobla?”, zastanawiał się ktoś, kto podpisał się Sam Piszę w Wolnych Chwilach. Poetka w Niebieskim Mundurze wypowiedziała się dosadniej: „Pisz więcej! Uwolnij mnie od tęsknoty! Zaspokój moje pragnienie!”. Nawet on się tam znalazł. Jako Dziadzia z Ådalen – norrlandzkie ostrzeżenie dla konkurentów na ciepłych posadkach: „Pelle Molin* już robi w gacie ze strachu!”.

No cóż, jakoś przecierpię te gacie, pomyślał Johansson i westchnął. Usiadł przy biurku, jeszcze większym od poprzedniego. Tamto mu wystarczało. Było nawet za duże. Gorzej było z nim. Formalnie nadal był policjantem, a jeśli czasem nachodziły go wątpliwości, zawsze mógł wyjąć legitymację służbową i na nią popatrzeć. Na okładce widniało niewielkie godło państwowe w kolorze żółto-niebieskim i słowo „policjant” napisane czerwonymi drukowanymi literami. Jedyną rzeczą, jaka mogła wprawdzić bandziorów w pewną konsternację, były brzmiące dość podejrzanie słowa „Dyrektor Biura”. Choć akurat oni rzadko przyglądali się legitymacji z bliska. Zresztą kiedy miał ją okazywać? Przecież to tylko gest pracodawcy. Takich jak on chce w ten sposób podtrzymać na duchu. No proszę, od razu padłem ofiarą metod socjoterapeutycznych, pomyślał i w tej samej chwili podjął decyzję. Najwyższy czas posprzątać po Krassnerze, pomyślał i sięgnął na półkę po listę telefonów do kancelarii premiera. Prawie na samej górze, na pierwszej stronie, znalazł numer osoby, której szukał: „Specjalny pełnomocnik premiera”. Sięgnął po słuchawkę i wybrał numer. Odebrała sekretarka. – Nazywam się Lars Johansson – powiedział. – Jestem dyrektorem działu kadr Komendy Głównej Policji. Chciałbym rozmawiać z pełnomocnikiem – powiedział to z silnym norrlandzkim akcentem, nie przejmując się tym zupełnie. – Sprawdzę, czy jest u siebie – odparła sekretarka. No to sprawdź, pomyślał Johansson i westchnął cicho. Sprawdź na wszelki wypadek, czy nie schował się pod biurkiem. Po chwili usłyszał jego głos.

– Spotkaliśmy się kiedyś w przelocie – powiedział Johansson. – Ale sprawa jest tego rodzaju, że chciałbym się z panem spotkać ponownie. – Pamiętam, pamiętam. – Johansson usłyszał głos w słuchawce i wyobraził sobie, jak pełnomocnik siedzi odchylony w fotelu i spogląda spod na wpół przymkniętych powiek. – Odbyliśmy wtedy interesującą dyskusję. – Tak – przytaknął Johansson. Tym razem nie będzie ci do śmiechu, dodał w myślach. – Nie powie mi pan, o co chodzi? – Chciałbym się pozbyć pewnych papierów. To długa historia i nie jest to sprawa służbowa. – Aha? – Chodzi o premiera. Jak nie, to tylko powiedz, a oddam wszystko chłopakom z bezpieki, dodał w myślach. – Woli pan nie rozmawiać o tym przez telefon? – spytał pełnomocnik. – Właśnie, i dlatego chciałbym to z panem omówić w cztery oczy. – Zaintrygował mnie pan. Nie chce pan... – Chodzi o pozdrowienia dla premiera od Fionna – przerwał mu Johansson. – Chwileczkę – odparł pełnomocnik. – Jedną chwileczkę. Trwało to jednak dłużej, ponad dwie minuty, ale potem wszystko potoczyło się o wiele szybciej i już niecałą godzinę później Johansson siedział twarzą w twarz z pełnomocnikiem w jego gabinecie na siódmym piętrze siedziby rządu w Rosenbad.

Nie zmienił się, pomyślał Johansson, chociaż na ustach pełnomocnika gościł uśmiech jeszcze bardziej uprzejmy niż ostatnio. Uśmiechał się łagodnie, wyglądał na zaciekawionego. – Chodzi mi o te papiery – powiedział i podał mu maszynopis Krassnera wraz z innymi dokumentami.

Pełnomocnik skinął grzecznie głową, ale nie zrobił żadnego ruchu. – Dostałem je, chociaż o nie nie prosiłem – powiedział Johansson. – To długa i zawiła historia i nie zamierzam wchodzić w szczegóły. Pełnomocnik znów skinął głową. – Oczywiście wszystko przeczytałem – mówił dalej Johansson. – Dotyczą premiera. Niektóre z tych kartek zapisał własnoręcznie, a ponieważ nie trafiły do mnie drogą służbową, a poza tym nie mam podstaw, żeby podejrzewać go o jakiekolwiek przestępstwo, pomyślałem sobie, że oddam je panu. Innymi słowy – to nie moja działka. – Chce się pan pozbyć kłopotu? – spytał ze zrozumieniem pełnomocnik. – Bo to nie mój kłopot – odparł Johansson. – A jeśli ktoś inny zechce się tym zająć, nie zamierzam się w to mieszać. – Rozumiem – powiedział pełnomocnik i znów skinął głową. – Sporządziłem w tej sprawie pro memoria – dodał Johansson i podał mu krótkie opracowanie. Napisał je na maszynie najstarszego brata. Nie podpisał się. Zużytą taśmę oczywiście wyrzucił, więc jeśli ktoś wpadnie na trop tej sprawy, nie będzie mógł wykorzystać maszyny jako dowodu. – Jeśli ma pan jakieś pytania, mogę poczekać, aż przeczyta pan moje opracowanie – zaproponował Johansson. – Jeśli nie ma pan nic przeciwko temu – odparł uprzejmie pełnomocnik. – A może chce pan jeszcze kawy?

* Pełnomocnik umiał szybko czytać, więc skończył w ciągu pięciu minut. Szczególnie rzuciły mu się w oczy dwie rzeczy: Forselius prawdopodobnie cały czas miał rację, a to, co Berg myśli o Johanssonie, jest prawdą, co do joty. – Jest pan pewien, że Krassnera zabili ludzie ze służby bezpieczeństwa? – spytał pełnomocnik. – Nie napisałem, że to oni – odparł Johansson i potrząsnął głową. – Twierdzę tylko, że ich człowiek znalazł się w sytuacji, z którą sobie nie poradził, i dlatego dopuścił się zabójstwa. Potem pozbył się problemu, pozorując samobójstwo. – W takim razie to oburzające – powiedział pełnomocnik, nie okazując przy tym

szczególnych emocji. – Bo jeśli to rzeczywiście prawda, to są winni zbrodni. – Nie oni, tylko on – sprecyzował Johansson. – Chociaż moi koledzy prowadzili dochodzenie w sprawie samobójstwa. Ale tylko dlatego, że naprawdę byli przekonani, że Krassner odebrał sobie życie. Jeśli jednak sprawca sam się nie przyzna, nie widzę najmniejszej szansy na rozpoczęcie wstępnego dochodzenia w tej sprawie. W tej chwili udowodnienie tego na podstawie materiału dowodowego jest niemożliwe. A to, co ci przyniosłem, i tak ci w tym nie pomoże, dodał w myślach. – Czy wie pan, kto to był? – spytał pełnomocnik. – Nie mam pojęcia, ale można o to spytać ludzi ze służb. Sam się przekonasz, czy ci odpowiedzą, dodał w myślach. – Proszę mnie poprawić, jeśli nie mam racji – zaczął pełnomocnik. – Pańscy koledzy zakończyli dochodzenie w przekonaniu, jak pan sam stwierdził, że Krassner popełnił samobójstwo. Na dodatek nie ma cienia dowodu na to, że mogło to być coś innego. Nie ma nawet najbłahszego powodu, żeby wszcząć dochodzenie wstępne. Czy dobrze pana zrozumiałem? – Bardzo dobrze. Sam nie ująłbym tego lepiej – zgodził się z bladym uśmiechem Johansson. – Nie chciałbym się spierać, ale sam pan powiedział, że Krassner został zamordowany. – Tak. Moim zdaniem został zamordowany.

* To już nie moja działka, pomyślał kwadrans później, wychodząc na ulicę. Ulgę, jaką odczuwał, widać było gołym okiem. A może powinienem zadzwonić do Jarnebringa? Zjedlibyśmy coś, a potem bym wybadał, co chcieliby dostać w prezencie ślubnym. Pod warunkiem że jego pani zwolni na parę godzin swojego świeżo upieczonego narzeczonego, pomyślał i z jakiegoś powodu nagle przypomniała mu się ciemnowłosa kobieta, którą przed dwoma miesiącami poznał na poczcie przy Körsbärsväen. Powinienem ją odwiedzić, pomyślał. Jestem już wolnym człowiekiem.

* Kiedy Johansson wspomniał o Fionnie, pełnomocnik przeprosił go na chwilę i poszedł do swojego sekretarza. Zadzwonił od niego do Forseliusa. Profesor nieoczekiwanie odebrał, a na dodatek najwyraźniej był trzeźwy, chociaż było już późne popołudnie.

– Kim jest Fionn? – spytał pełnomocnik. – Fionn, Fionn. – Forselius się zdenerwował. – Dlaczego o to pytasz, młody człowieku? To stara historia, zaczęła się, zanim ty się zjawiłeś. – Proszę mi wybaczyć, ale wyjaśnię to przy innej okazji. – Fionn to pseudonim Johna C. Buchanana. – Fionn to Buchanan? – upewnił się pełnomocnik, żeby uniknąć nieporozumienia. – Buchanan używał tego imienia jako pseudonimu, a mówię o tym przez telefon tylko dlatego, że Buchanan już nie żyje, a nie dlatego, że to ty dzwonisz. – Dzięki za pomoc. – Nigdy by mi nie przyszło do głowy, żeby cię spytać, jakiego pseudonimu używa twój szef – odparł Forselius. – Bez względu na to, co o nim myślę. – Pomówimy o tym kiedy indziej – powiedział pełnomocnik i odłożył słuchawkę.

Kiedy pełnomocnik został sam, poprosił sekretarza, żeby przez dwie godziny nikt mu nie przeszkadzał, a potem zamknął drzwi na klucz. Zrobił to na wypadek, gdyby jego szef wpadł nagle do gabinetu, jak czasem robił, żeby z nim porozmawiać o czymś ważnym albo po prostu pogawędzić. Dzięki opracowaniu Johanssona i umiejętności szybkiego czytania potrzebował tylko dwóch godzin, żeby się zapoznać z tym, co mu Johansson przyniósł. Ciekawe, ile czasu to zabrało jemu, pomyślał i zaczął przeglądać opracowanie. Samo w sobie było zupełnie nieciekawe. Problem polegał na czym innym: nie był w stanie zaprzeczyć temu, o czym była w nim mowa. Berg miał rację, kiedy mówił, że Johansson widzi przez ściany, pomyślał. Należy mieć nadzieję, że miał też rację co do jego dyskrecji. Muszę to przemyśleć. Dopiero wtedy zdecyduję, postanowił. Wiedział jedno: bez względu na wszystko nie powie o niczym premierowi. Bo jeśli nie będzie wiedział, nie będzie się tym martwił. Przeczuwał to, a do niektórych rzeczy doszedł sam. Nie było to aż tak trudne, zważywszy na jego własną przeszłość i alkoholizm Forseliusa. Nie miał jednak podstaw sądzić, że jego szef podejrzewa, że on coś wie. Niech więc to tak zostanie, pomyślał. Z czystej troski o premiera, bo o sobie samym wolał nawet nie myśleć.

Tajniak wykonujący zadanie, które mu zlecił Waltin, nie tylko zabił Krassnera. Żeby upozorować samobójstwo tak, jak to zrobił, musiał przejrzeć jego dokumenty i zabrać wszystko, co choćby w najmniejszym stopniu przeczyłoby samobójstwu. Najprawdopodobniej zabrał

prawie gotowy maszynopis, wszystko to, co w tajemniczy sposób trafiło do rąk Johanssona, plus fragmenty, które Krassner napisał podczas pobytu w Szwecji. Należy mieć nadzieję, że nie są tak gorszące jak te, w które zaopatrzył go wuj. Nie wydaje się też szczególnie prawdopodobne, żeby Krassner trzymał w pokoju dokumenty podobne do tych, które dostał Johansson. Po pierwsze nie potrzebował ich do tego, czym się zajmował w Szwecji, po drugie zachowywał ostrożność graniczącą z manią prześladowczą. Można więc przyjąć, że dowodów nie zabierał ze sobą wszędzie. Prawdopodobnie chodzi o w dużej mierze gotowy już tekst à la Krassner. Dość kiepskiej jakości, nic, co można by uznać za dokumentację, podsumował swoje rozważania. Dokumenty Johanssona były w większości fotokopiami. Prawdopodobnie dlatego, że Buchanan nie miał do przekazania bratankowi nic innego. Kilka oryginalnych dokumentów o dużym znaczeniu przesłano bezpośrednio Buchananowi, a ten wbrew zasadom postanowił je zatrzymać. Można też z tego wyciągnąć inny wniosek: większość oryginałów, które Buchanan skopiował, jest w posiadaniu CIA. Także to zrobił wbrew zasadom. Później przekazał te kopie bratankowi. W tajemniczy sposób, o który pełnomocnik wolał nie pytać, te same dokumenty trafiły po śmierci Krassnera do rąk Johanssona, a ten postanowił mu je oddać. Po co? Żeby je przekazał premierowi? Johansson nie wypowiadał się w tej sprawie jednoznacznie i nie upierał się przy tym, więc prawdopodobnie wszystko odbyło się tak, jak mówił. Fakt, że chciał się ich pozbyć, przemawia za tym, że to nie on je skopiował. Mało prawdopodobne jest też i to, że ma jakieś inne oryginały. Zwłaszcza że kopie wyglądają na stare i że Johansson zwrócił oryginalny dokument rzekomo autorstwa samego premiera.

Niczego nie należy gmatwać, jeśli nie jest to konieczne, pomyślał pełnomocnik. Jego ulubionym autorem od czasów szkolnych był filozof William of Ockham. Darujmy więc sobie Johanssona i CIA. To, że mają w archiwach jakieś papiery, nie musi oznaczać, że wiedzą, co robił i jak się zachowywał premier czterdzieści lat temu. Sprytne, pomyślał. Mogą coś wiedzieć, ale nie muszą. Byłoby jednak o wiele prościej, gdyby coś wiedzieli. Sytuacja polityczna w północnej Europie jest taka, że powinno im zależeć, żeby opinia publiczna nie poznała duchowej spuścizny Buchanana. Można jej ją było przedstawić w najgorętszym okresie wojny w Wietnamie albo w czasach, gdy toczyła się zażarta walka polityczna, ale na pewno nie teraz, kiedy napięte dawniej stosunki między Szwecją a USA zaczęły się poprawiać, a rany zabliźniać. Poza tym muszą dbać o własne interesy. Nie mogą się zachować jak Buchanan. Nie usprawiedliwia takiego zachowania nawet złość na byłego agenta. Bad for business. Twoje problemy wynikają właśnie z tego, pomyślał pełnomocnik. Najmniej powinien go niepokoić człowiek, który przeszukiwał mieszkanie Krassnera. Tak zwany pożegnalny list Krassnera jest chyba ostatnią rzeczą, jaką człowiek ten chciałby zobaczyć w gazetach. Bo wtedy nie tylko Johansson by odgadł, co się tak naprawdę stało. Natychmiast doszedłby do oczywistego wniosku, że Krassner został zamordowany.

Gdyby ktoś nagle zaczął wymachiwać tą kosą, kłopoty miałby nie tylko sam zabójca. Podobny los spotkałby innych. O ile jednak pełnomocnik, Berg i Waltin, i ewentualne inne osoby, których nie zna, musiałyby odejść z pracy, a media jak zwykle dobrałyby im się do tyłków, zabójca mógłby dostać dożywocie, a przecież tego chyba nie chce. Przeciwnie – fakt, że tak precyzyjnie i z zimną krwią upozorował samobójstwo, wskazuje na to, że nie ma najmniejszej ochoty trafić za kratki i że doskonale wie, jak tego uniknąć.

Jego drogi szef, premier, musiałby oczywiście ustąpić, chociaż nie miał zielonego pojęcia o istnieniu Krassnera ani do głowy mu nie przyszło, że po tylu latach dopadną go jego młodzieńcze przekonania. Bo gdyby tak było, mogłoby się okazać, że brak wiedzy jest nawet gorszy od aktywnego zaangażowania. Polityczny rejwach byłby oczywiście straszny, a społeczeństwo, partia i opozycja nie mogłyby się pewnie powstrzymać od śmiechu. Niektórych z pewnością bardzo by to uspokoiło, ale przecież takich nigdy nie brakuje. Zastanowię się nad tym później, bo nie jest chyba najgorzej, postanowił pełnomocnik i wrócił myślami do Berga i Waltina. To oni zaczęli, oni tę operację przeprowadzili i oni ponoszą odpowiedzialność za niepowodzenie. Czy wiedzą, co się tak naprawdę wydarzyło? Prawdopodobnie nie. Był prawie pewien, że Berg nie wie o niczym. Waltina wprawdzie nigdy nie spotkał, ale jeśli Forselius się nie myli, to jest najbardziej sumiennym pracownikiem w całej służbie bezpieczeństwa. Prawdopodobnie on też nic nie wie ani niczego się nie domyśla. Jeśli jednak coś wiedzą, powinni odczuwać silną i naturalną potrzebę, żeby to zachować dla siebie. Powinien ich do tego skłonić zwykły instynkt samozachowawczy. Oczywiście pod warunkiem że nikt nie zacznie ich niszczyć i nie zapędzi ich do narożnika, bo wtedy przestaną się zachowywać racjonalnie i zaczną bić na oślep. Mogłoby to stanowić pewien problem, bo to przecież on, pełnomocnik, w największym stopniu przyczynił się do powstania tajnego porozumienia i do tego, że podjęto decyzję o zakończeniu lub zablokowaniu działalności zewnętrznej, a przy okazji postanowiono dać Bergowi i jego ludziom do zrozumienia, że mają być grzeczni. Zamierzał to zrobić, uprzykrzając im życie, to znaczy powołując kolejną komisję parlamentarną. Całe szczęście, że w odpowiedniej chwili pojawił się ten Johansson. Pełnomocnik niemal odżył na myśl o tym, jak bardzo będzie się starał przekonać innych, że należy zrobić zwrot o sto osiemdziesiąt stopni. Przyszedł mu na myśl Forselius. Co z nim zrobić? Przypomniał sobie, co Forselius wie, i zaczął żałować, że do niego zadzwonił, żeby spytać o Fionna. Staruszek niedługo skończy osiemdziesiąt lat, chłonie alkohol jak gąbka, ale umysł nadal ma sprawny. Może zaprosić go na kolację? W najgorszym wypadku mogę mu przecież dosypać trucizny do jedzenia, pomyślał.

Wiele dni, miesięcy i lat zastanawiał się, jak rozmontować politykę bezpieczeństwa, którą Szwecja prowadziła w tajemnicy od zakończenia drugiej wojny światowej. Razem z Forseliusem organizowali nawet seminaria, na których analizowali ten problem i dyskutowali o nim. Zazwyczaj zapraszali nie więcej niż siedem osób, a każda z nich musiała podpisać

zobowiązanie, że wszystko zachowa dla siebie. Zaproszenia rozsyłali tylko do tych, którzy już wiedzieli, jak się sprawy mają naprawdę. Nie musieli więc niepotrzebnie tracić czasu. Ale tych wiedzących były całe setki. Dużą grupę stanowili politycy i wojskowi, ale nie brakowało też historyków, dziennikarzy i menedżerów. Do tego należy dodać niewielką grupę ludzi, którzy domyślili się sami. Wszystkich nie można było oczywiście zapraszać, bo kłóciło się to z samą ideą takich spotkań. Poza tym byłoby to mało produktywne i skomplikowane pod względem organizacyjnym. A ponieważ i on, i Forselius chcieli się spotykać z osobami, które naprawdę miały coś do powiedzenia, a do tego postrzegali to wszystko w takich samych kategoriach jak oni, zaproszenie konkretnej liczby osób nigdy nie stanowiło żadnego problemu.

Jeśli chodzi o szwedzką politykę bezpieczeństwa, lata powojenne można by porównać do długiego spaceru po lodzie, który powstał dopiero ostatniej nocy. Co też tym razem wymyśli nasz wielki sąsiad? Należało pamiętać o całej czterystuletniej historii wojen i sporów politycznych ze wschodnim sąsiadem, odwiecznym wrogiem. Na czele tego wrogiego państwa stał wówczas Józef Stalin i pod względem politycznym nigdy wcześniej nie było ono tak blisko terytorium Szwecji. Rosjanie byli w Finlandii, w republikach nadbałtyckich, w Polsce, Niemczech, a nawet na duńskich wyspach na Bałtyku. Gdziekolwiek spojrzeć, wszędzie czaił się radziecki niedźwiedź, gotów każdego wziąć w żelazny uścisk. W którą więc stronę Szwecja powinna się zwrócić? Gdyby chciała przejść do defensywy, pozostawała jej tylko zniszczona wojną Norwegia. Ale biorąc pod uwagę kształt Półwyspu Skandynawskiego, takie rozwiązanie należało uznać za niedorzeczne. Nie mogło też być mowy o tym, żeby Szwecja rzuciła się w ramiona państwom zachodnim. Po pierwsze Zachód w ogóle nie był tym zainteresowany. Miał na głowie o wiele ważniejsze sprawy. Wielu ludzi Zachodu wciąż pamiętało, że Szwecja współpracowała z nazistami. Po drugie Rosjanie nigdy by do tego nie dopuścili. I nie musieliby nawet wypowiadać wojny, aby uświadomić Zachodowi, dlaczego im się to nie podoba. Zdążyli już poczuć smak własnej potęgi, a w Europie gra toczyła się o wartości ważniejsze niż niepodległość Szwecji. Wystarczyło się przyjrzeć losom Polski, która przed drugą wojną zawarła sojusze obronne z Anglią i Francją. Dość szybko odrzucono pomysł zawarcia sojuszu z państwami skandynawskimi. W sytuacjach kryzysowych na Norwegię i Danię nie było co liczyć. Nietrudno było dojść do wniosku, że sojusz taki nigdy nie powstanie. Już lepsi byli Finowie, głównie ze względów historycznych, ale też wielu innych. Ale Rosjanie zdążyli im wybić z głowy wszelkie bunty. Szwecji nie pozostało więc nic innego, jak tylko prowadzić podwójną grę: przyjaźnie machała do Rosjan tabliczką z napisem „szwedzka neutralność”. Aż do bólu. A jednocześnie prowadziła tajne operacje z udziałem amerykańskich wojskowych. Na przykład przyjmowała wszelkiego rodzaju pomoc tak, żeby nikt tego nie zauważył. Czy miała inny wybór?

Sytuacja w Europie zaczęła się stopniowo normalizować. Ludzie godzili się z nowymi, wytyczonymi po wojnie granicami. Między potężnymi blokami ustaliła się równowaga.

Europejczycy uwierzyli, że zapanował pokój, i godzili się na wszystko, co mogło pomóc ten pokój utrzymać. Stalin i Beria już nie żyli i bez względu na opinię, jaką cieszyli się ich następcy, nikt już nie uważał ich za potwory, które na śniadanie jadają małe dzieci. W racjonalnym aż do bólu świecie polityki nie ma miejsca na sentymenty. Kiedy więc presja Wschodu zaczęła słabnąć, nadszedł czas, żeby poluzować więzi łączące Szwecję z Zachodem, a w końcu stopniowo je zerwać. Z czasem Szwecja przeszła do polityki neutralności, o której przez dziesięć lat tylko mówiła. Jeśli data napisania listu – kwiecień 1955 roku – w którym premier złożył na ręce Buchanana rezygnację ze współpracy, wynikała z jego osobistej sytuacji – a takie można było odnieść wrażenie, czytając ten list – wypada to uznać za zwykły zbieg okoliczności. Twierdzenie, jakoby szwedzką politykę neutralności można było nazwać rygorystyczną, było oczywiście czczą gadaniną, uprawianą na potrzeby publiczności zasiadającej w szóstym rzędzie. Żaden racjonalnie myślący polityk nie pozwoli, żeby nim kierowały uczucia. Ale tylko szaleńcy przestrzegają reguł rygorystycznie. Karl Hilding Hagbergq (1899–1993), przewodniczący Szwedzkiej Partii Komunistycznej w latach 1951–1964, znany z przychylnego stosunku do ZSRR (przyp. tłum.)

W połowie lat pięćdziesiątych trzeba było ułożyć nowy plan gry. Szwedzkie społeczeństwo w szybkim tempie się amerykanizowało. I to w sposób, który przekonywał Amerykanów. Kraj, w którym młodzież pije coca-colę, słucha Elvisa, a pierwsze doświadczenia seksualne zdobywa na tylnym siedzeniu kabrioletu marki Chevrolet wyprodukowanego w Detroit, musi być krajem porządnym. Z kolei Szwedzi nie musieli się obawiać Ameryki. Stany Zjednoczone znajdowały się w bezpiecznej odległości i nawet Hilding Hagberg* nie twierdził na serio, że mogliby Szwecję zaatakować. Kiedyś tak powiedział, ale zrobił to podczas wizyty w Moskwie, tylko po to, żeby na jakiś czas zdobyć poparcie. Szwedzki wywiad tak długo pozwalał mu robić to, co robił, po prostu dlatego, że służyło to bezpieczeństwu Szwecji i politycznej stabilizacji na Półwyspie Skandynawskim. Od tamtej pory minęło trzydzieści lat, a ponieważ pełnomocnik premiera żył i działał w tamtych czasach, rozumienie historii nie sprawiało mu kłopotów. To, że Szwecja pod przykrywką neutralności prowadziła podwójną grę, było oczywiste, ale dla niego najważniejsze było pytanie, jak uwolnić kraj od przeszłości bez narażania na szwank szwedzkiej polityki neutralności, która z biegiem lat stawała się rozwiązaniem coraz korzystniejszym i coraz tańszym. O takich właśnie sprawach dyskutowano na seminariach, które organizowali z Forseliusem. Inne sprawy były oczywiste, więc nie było sensu tracić na nie czasu. Postanowiono dołożyć wszelkich starań, by umożliwić otwartą dyskusję o polityce, którą Szwecja naprawdę po wojnie prowadziła. Rządowi niespecjalnie zależało na tym, żeby społeczeństwo nagle zyskało dogłębną wiedzę o tym, co się w kraju działo. Wszyscy byli zadowoleni, że zainteresowanie tymi sprawami z upływem czasu maleje. Chodziło więc o to, aby taką tendencję podtrzymać. Chociaż tajna współpraca szwedzkich służb wojskowych z mocarstwami zachodnimi i politycznymi kręgami USA trwała dobrych trzydzieści lat, a przed dwudziestu laty w zasadzie ustała, pod względem politycznym nadal miała dużą siłę rażenia. Ale opisywanie rosyjskiego

sąsiada jako wyliniałego niedźwiedzia nijak się miało do rzeczywistości. Jego łapy nigdy wcześniej nie były tak potężne, a fakt, że niektóre misiaczki z jego własnej gawry wyczuły świeży powiew i zaczęły mu się odgryzać i węszyć w stronę Zachodu, coraz bardziej go drażnił.

Liberalizacja życia w ZSRR, rosnąca w siłę opozycja i wyraźne oznaki pogorszającej się sytuacji gospodarczej coraz częściej sprawiały, że pełnomocnik spał coraz gorzej. Jako polityk i strateg mający do wyboru stabilną dyktaturę i dyktaturę w trakcie demokratycznych przemian wolał oczywiście tę pierwszą, bo problemy z nią o wiele łatwiej było zdiagnozować i rozwiązać. Natomiast to, co myśleli mieszkańcy Związku Radzieckiego, było mu najzupełniej obojętne. Najlepiej gdyby w ogóle nie myśleli, gdyby myślenie o własnej sytuacji zostawili takim jak on. Ani on, ani Forselius nie łudzili się jednak, że uda im się wyprowadzić rosyjski wywiad w pole. Rosjanie już dawno poinformowali swoich politycznych przełożonych, że Szwecja gra na dwa fronty. Obaj uczestnicy tej gry wiedzieli, że druga strona jest tego całkowicie świadoma. Wszyscy, którzy wiedzieli cokolwiek, wiedzieli wszystko, co wiedzieć powinni. Natomiast społeczeństwo wiedziało na razie tylko, komu ma ufać. Czynnikiem krytycznym było to, co wie opinia publiczna, i jej prawo do kwestionowania wszystkiego. Inaczej mówiąc: szwedzkie społeczeństwo powinno się najpierw dowiedzieć, że zostało przez swoich politycznych przywódców oszukane. A gdy się utwierdzi w tym przekonaniu, pozwoli przeciwnikowi wykorzystać wiedzę, którą ten cały czas posiadał jako ostrą broń polityczną. Od Krassnera do szwedzkich mediów, od mediów do obywateli... tak to właśnie będzie, przewidywał pełnomocnik.

Wiedział, że musi rozwiązać problem tak, żeby nie narażać na niebezpieczeństwo ani kraju, ani obywateli. A problem ten jest ważniejszy od wszystkich innych razem wziętych. Żeby się to udało, trzeba spełnić pewien warunek: należy unieszkodliwić rosyjskiego niedźwiedzia. Zastrzelenie go nie wchodzi już w rachubę. Tę szansę zaprzepaszczono przed prawie pięćdziesięciu laty. Gdyby Szwedzi wtedy postraszyli go strzelbą, już by go tam nie było. Tymczasem postanowili poczekać, aż osłabnie i straci zęby, i zestarzeje się tak bardzo, że przestanie by groźny. Dopiero wtedy będzie można ujawnić tajną powojenną historię Szwecji. Mogą to zrobić sami, w sposób kontrolowany i w stosownym tempie. Najlepiej byłoby się oprzeć na najświeższych badaniach historycznych, debatach w prasie i publikowaniu wspomnień dawnych polityków, których nazwisk nikt już nawet nie pamięta. Można by też zachęcić jakiegoś młodego odważnego dziennikarza, żeby „dotarł” do niektórych spraw. Ale na razie nie ma nawet co o tym myśleć. Natomiast pomysł, żeby ujawnić młodzieńcze przygody premiera jako tajnego agenta i późniejsze ambicje Krassnera wiążące się z dziennikarstwem śledczym, stałby się bombą z opóźnionym zapłonem podłożoną pod kanapę, na której pełnomocnik zazwyczaj rozwiązywał swoje problemy. Był już nimi zmęczony.

Najwyższy czas wziąć prysznic i zmienić ubranie. Za godzinę ma się spotkać ze starym przyjacielem, mentorem i towarzyszem broni profesorem Forseliusem.

* – Jak leci? – spytał Johansson i spojrzał na grubą obrączkę na serdecznym palcu Jarnebringa, po czym nałożył sobie z tacy sporą porcję wędlin, które kelner przyniósł im na przekąskę. – Myślałem, że dostaniesz od niej obrączkę z trupią czaszką. – Bez zmian – odparł Jarnebring z uśmiechem i wzruszył potężnymi ramionami. – Cholernie fajna dziewczyna. Obrączek z trupią czaszką już nie mieli, więc stanęło na tradycyjnej, płaskiej. – Miło mi słyszeć, że to porządna dziewczyna, zwłaszcza że zamierzacie się pobrać. – Taak – powiedział Jarnebring wymijająco. – To prawda, ale jeszcze nie jutro. – Próbujesz zyskać na czasie – drażnił się z nim Johansson. – Przy okazji: twoje zdrowie! – Nie – odparł z pewnym naciskiem Jarnebring, gdy opróżnił kieliszek ciotki Jenny i odstawił go na stół. – Ale na pewno coś się zmieni. – Wydawało mi się, że powiedziałeś: bez zmian – drażnił się z nim dalej Johansson. – O co ci chodzi? Masz problemy w pracy czy prowadzisz przesłuchanie? – Chyba po prostu jestem zazdrosny. – Johansson westchnął. Może jednak powinienem się przejść na tę pocztę, pomyślał. – A ja myślałem, że to o nią jesteś zazdrosny – powiedział Jarnebring i mrugnął okiem, a na jego twarzy pojawił się ten sam co zwykle złowieszczy uśmiech. – À propos, twoje zdrowie!

Potem było już jak zwykle. Johansson wypił za dużo wódki i zrobiło mu się niedobrze, za to na Jarnebringu alkohol jakby nie zrobił żadnego wrażenia. Potem garść wspomnień z dawnych czasów i mała dyskusja o tym, co się wydarzyło od ich ostatniego spotkania. – A jak ci leci w nowej pracy? – spytał Jarnebring. – Czy mam odpowiedzieć szczerze? – spytał Johansson z westchnieniem. – Oczywiście. No bo jak by to wyglądało, gdyby dwóch takich jak my wzajemnie się okłamywało?

– To najnudniejsza robota w całym moim życiu – wyznał Johansson. A gdy już to z siebie wydusił, poczuł, że po raz pierwszy od dawna powiedział prawdę. – No to się zwolnij. Nieźle ci się powodzi, więc sobie poradzisz. Możesz poszukać roboty w rozpoznaniu. Zostaniesz kolejnym starym puszczykiem. – To prawda, nieźle mi się powodzi, ale nie w tym rzecz. – A w czym? Czy jak się zwolnisz, to będą musieli zamknąć interes? – Nie – odparł Johansson. – Na pewno kogoś znajdą. – Wiesz co? – powiedział Jarnebring i poklepał go po ramieniu. – Udzielę ci kilku dobrych rad. – Słucham. Chyba naprawdę go posłucham, dodał w myślach. – Przestań narzekać, bo tylko baby narzekają. Tobie nie wypada. Najpierw się po prostu zastanów, czego byś chciał najbardziej, a potem tylko dopilnuj, żeby to sobie zapewnić. Zapisz to wszystko na kartce i powieś ją sobie na swoim wielkim nochalu, żebyś nie zapomniał, co sam sobie obiecałeś. Więc najpierw mam się zastanowić, co chciałbym robić, a potem już tylko dopilnować, żeby to było możliwe, pomyślał Johansson. Właściwie brzmi to całkiem rozsądnie. – Brzmi nieźle – powiedział i skinął głową, bo naprawdę tak uważał. – Pomyślę o tym. Na serio – podkreślił. – To nie wystarczy – powiedział Jarnebring i potrząsnął głową. – Ty już za dużo myślisz. Zrób po prostu tak, jak mówię, a wszystko się ułoży, jak należy. – Zrobię, jak mówisz – powiedział Johansson i skinął głową. – Ale ten pomysł z kartką jest do dupy. Naprawdę to zrobię. Najwyższy czas, pomyślał.

* Dzień jak co dzień: zupa z homara, filet z jagnięcia i sorbet z mango. Do tego chablis, wyśmienite chambertin i smaczny portwein z 1934 roku. Zestaw ten nie dorównywał posiłkom, którymi zazwyczaj się raczyli, ale za to rozmowa trzymała wysoki poziom.

– Wiedziałeś, że Böglund szpiegował dla Rosjan? – spytał pełnomocnik, wąchając czerwone wino w swoim kieliszku. Pomarańcza, pomyślał. Pomarańcza i zapach przemijania. – A czy ja wyglądam na naiwniaka? – żachnął się Forselius. – Ostrzegałem ich przed tym pedziem przez czterdzieści lat, ale czy sądzisz, że ktokolwiek mnie słuchał?

bög – po szwedzku pedał, ciota; lund – gaj (przyp. tłum.) Mimo nazwiska, które brzmiało z duńska, Böglund nie był Duńczykiem, tylko dyplomatą pochodzenia szwedzkiego. Po wielu latach pracy i wielu sukcesach przeszedł na emeryturę. Poza tym był homoseksualistą, ale w przeciwieństwie do innych gejów nigdy nie robił z tego tajemnicy. W służbie bezpieczeństwa i w wywiadzie wojskowym tajemnicą poliszynela było, że od samego początku pracę w dyplomacji łączył z wypełnianiem zleceń od Rosjan. Na pewno nie nazywał się Böglund, bo żaden Szwed tak się nie nazywa. Był to z pewnością pseudonim, którym posługiwali się jego mocodawcy, choć jemu samemu przedstawianie się tym nazwiskiem sprawiało dużą przyjemność*.

Krassner wspomniał o nim w swojej książce. Napisał krótką notatkę o jego szpiegowskiej działalności i skłonnościach homoseksualnych, jak również o późniejszych konsekwencjach – napisał o nim: a sitting duck for the KGB call-boys. Ale miał swoją teorię, wyjaśniającą, dlaczego Böglund, w odróżnieniu od wielu innych, nie dał się złapać. Reprezentował premiera w kontaktach z Rosjanami, co oznaczało, że premier go chronił.

– Zastanawiam się, czemu on nigdy nie wpadł – powiedział pełnomocnik, z niewinną miną wpatrując się w żyrandol. – Chodzi mi o to, że przecież tak długo pracował w tej branży. – No cóż, tacy jak on są pod ochroną. Cholera, znowu nic z niego nie wyciągnąłem, pomyślał pełnomocnik. Potem zmienił temat i dopiero kiedy nadeszła pora na portwein – a po kolejnym kieliszku wina z Bourgogne Forselius miał nieźle w czubie – postanowił po raz kolejny zastawić na niego sidła. – Myślałem o tym Polaku, o którym wspominałeś – powiedział z niewinną miną. – Zabiliście go na dwa dni przed moimi narodzinami. – Możesz być najzupełniej spokojny, młody człowieku – wybełkotał Forselius. – Zapewniam cię, że z twoją matką nie miało to nic wspólnego.

Wal się, stary dziadu, pomyślał pełnomocnik. Nie lubił, gdy ktoś wyrażał się o jego matce w taki sposób. – O ile dobrze pamiętam, mówiłeś, że wyskoczył przez okno i uciekając, skręcił kark. Przy okazji, możesz mi podać portwein? – O co ci chodzi? – spytał Forselius. Spojrzał na niego podejrzliwie świdrującym wzrokiem i wyciągnął rękę po karafkę. Musiał wstać, żeby ją dosiegnąć. – Bo ja słyszałem, że go zastrzeliliście. Czy mogę prosić o jeszcze trochę portweinu? – Aha, słyszałeś – powiedział, mrużąc oczy, Forselius, a jednocześnie niedbałym ruchem przesunął karafkę w stronę pełnomocnika. – Tak – odparł pełnomocnik, nalewając sobie wina do kieliszka. Przy okazji rozlał trochę na obrus. – Twój stary druh Buchanan strzelił mu w plecy, a stało się to na ulicy Pontonjärgatan, na Kungsholmie. Forselius opadł bezgłośnie na oparcie krzesła, odstawił kieliszek i położył swoje stare żylaste dłonie na brzuchu, ale ani na chwilę nie spuszczał wzroku z pełnomocnika. – Gratuluję – powiedział i z uznaniem skinął głową. – Skąd wytrzasnąłeś maszynopis Krassnera? – A ty? – odparł pełnomocnik. Forselius wolno potrząsnął głową i popukał się palcem w czoło. – Nie przeczytałem ani linijki. Za kogo ty mnie masz? Znałem Johna, brałem w tym udział, umiem liczyć. Miło mi to słyszeć, pomyślał pełnomocnik. Na razie nie muszę się nim martwić. – No to opowiadaj – powiedział Forselius. Był bardzo zaciekawiony.

Pełnomocnik opowiedział mu o wszystkim z wyjątkiem tego, jak papiery Krassnera znalazły się w jego rękach. Bo właśnie o to Forselius od razu spytał. – Rozumiem, że nie chcesz mi powiedzieć, skąd je masz. Rozumiem też, że nie wchodzą w grę oficjalne kanały. Pełnomocnik uśmiechnął się lekko i skinął głową. Bo wtedy nie musiałbyś pytać, dodał w myślach.

– Wierzysz w to, co tam jest napisane? Pełnomocnik wcześniej dość długo się nad tym zastanawiał, ale i tym razem przez chwilę zwlekał z odpowiedzią. – Ufam temu, kto mi to przyniósł, ale mimo to dość długo się nad tym zastanawiałem. Ale zważywszy na to, kto mi to dostarczył, wierzę. Tak. Mówiąc to, pełnomocnik skinął głową tak zdecydowanie, jak tylko mógł. – No to wszystko jasne – stwierdził Forselius. Potem przenieśli się do biblioteki, gdzie głucha gospodyni pełnomocnika przygotowała dla nich kawę i koniak. Rozpaliła też w kominku.

Rozmawiali o interesach. Forselius podzielał opinię pełnomocnika. Jeśli chodzi o służbę bezpieczeństwa, to prawdopodobnie jedynym człowiekim, który wie tyle, ile wiedział Krassner, jest ten, który przeszukiwał jego pokój. Jeśli zrozumiał, o czym była mowa w dokumentach, które ze sobą zabrał – a samobójstwo, które upozorował, na to wskazuje – to właśnie on powinien być najbardziej zainteresowany zachowaniem milczenia. – No to jak myślisz? – spytał pełnomocnik. – Czy powinienem spróbować się dowiedzieć, kto to był? Forselius z wahaniem wzruszył ramionami. – Nie sądzę, żeby to był najszczęśliwszy pomysł. Po co budzić śpiącego niedźwiedzia? A poza tym... co my mu możemy zrobić? Jak sprawa wyjdzie na jaw, dla nas też się to źle skończy. Racja, absolutna racja, pomyślał pełnomocnik i westchnął głęboko. Bo jak się głębiej nad tym zastanowić, łatwo dojść do wniosku, że to właśnie on, pełnomocnik, a wraz z nim Forselius i kilku głupków z bezpieki uczyniło ze zwykłego durnia, jakim był Krassner, kogoś, kto stał się zagrożeniem dla bezpieczeństwa państwa. A papiery Krassnera? Teraz, gdy obaj już wiedzą, co w nich jest? Jak bardzo są niebezpieczne?

– W MSZ-ecie pękną ze śmiechu – stwierdził Forselius. – Tam się pracuje przez całą dobę, na okrągło, nad wytycznymi do negocjacji z Rosjanami. Przez Bałtyk mają pociągnąć nowe linie graniczne. Jeśli więc szwedzka delegacja zjawi

się przy stole rozmów i oznajmi, że Szwecja oficjalnie przestaje być neutralna, Rosjanie na pewno nie pójdą na kompromis. – A gdybyśmy tak razem to wszystko spalili? – powiedział pełnomocnik. – A jak myślisz, jak by na to zareagował twój drogi szef? – Na pewno nie byłby zbyt zadowolony – odparł pełnomocnik i uśmiechnął się krzywo. – A co by powiedział, gdyby się dowiedział o tak zwanej samobójczej śmierci Krassnera? – Nie byłby zadowolony, byłoby mu przykro. Nie chciałby więcej o tym słyszeć – powiedział pełnomocnik i roześmiał się tak głośno, aż zaczął mu się trząść jego wielki brzuch.

– Po co Krassner miałby wyskakiwać przez okno? – spytał po chwili poirytowany pełnomocnik. – No cóż.... – zaczął Forselius i opróżnił kieliszek. – Nie masz więcej? Mówiąc to, wskazał na pustą już butelkę po koniaku Frapin z 1900 roku. – Za kogo ty mnie uważasz? – żachnął się pełnomocnik. – Podziękuj niebiosom, mam tego więcej. Ile sobie zażyczysz. A nie chcesz trochę whisky? – spytał, bo tak naprawdę nie miał ochoty włóczyć się nocą po brudnej i pełnej pająków piwnicy. Szczerze tego nienawidził. Na dodatek gospodyni powiadomiła go, że jak tylko poda kawę i koniak i posprząta w kuchni, wyjdzie, bo chce odwiedzić córkę. – Whisky? – odparł z niesmakiem Forselius. – Dam ci dobrą radę, młody człowieku. Nigdy nie przedkładaj słodu nad winne grona. Chyba jednak nie ma wyboru. Najpierw zszedł do piwnicy po koniak, potem całą noc grali w bilard, a Forselius mieszał grog z Frapin rocznik 1900 i oranżadą. Taki już był z niego smakosz. Kiedy pełnomocnik obudził się rano, musiał zadzwonić do sekretarki i powiedzieć jej, że fatalnie się czuje i zostanie w domu. – Tak mi pana żal – powiedziała sekretarka ze współczuciem. – Musi mi pan obiecać, że się pan wykuruje i że w poniedziałek znowu pana zobaczę. Wreszcie ktoś, kto mnie rozumie, pomyślał. Połknął dwie tabletki od bólu głowy, popił dużą szklanką wody i zasnął.

*

Waltin wreszcie przezwyciężył niemoc, która nim owładnęła ostatnimi czasy. Postanowił usunąć ze świadomości tę tłustą rudą świnię. Niewarta zachodu, stwierdził. A Hedberg na pewno się zgłosi, jak wróci do Europy. Zawsze tak robił, zwłaszcza jeśli potrzebował pieniędzy. Zaczął więc ponownie szkolić małą Jeanette. Ostatnio bardzo ją zaniedbał. Weekend spędzili w Sörmlandzie, a on postarał się dostarczyć jej nowych zmysłowych doznań. A gdy miał ją odwieźć do domu, postarał się, żeby zapomniała zabrać futro, które jej podarował pod choinkę. Gdy się nad tym głębiej zastanowił, uznał swój wyskok za czyste szaleństwo. Futro trafiło więc w bezpieczne miejsce, to znaczy z powrotem do niego. Najwyższy czas rozejrzeć się za czymś innym, zaplanować coś nowego. Wysadził Jeanette w obskurnej dzielnicy na przedmieściu, przed domem, w którym znajdowało się jej małe pretensjonalne mieszkanko. Żeby zaś w przyszłości uniknąć błędów, jak wtedy, gdy uderzył do tej tłustej rudej świni, postanowił, że od tej pory będzie zarzucał wędkę w porządniejszych miejscach. Niższa klasa średnia – właśnie tam jest duży, niezaspokojony popyt.

W poniedziałek chciał się z nim spotkać Berg. Od samego początku miał grobową minę. Poinformował go, że komisja parlamentarna zamierza poddać ich kontroli, a socjaldemokraci urzędujący w kancelarii rządu chcą ponadto zlikwidować działalność zewnętrzną. Waltin domyślał się tego od samego początku, bo w przeciwieństwie do Berga nie był idiotą. I właśnie na to czekał. – Chciałbym cię prosić o przygotowanie całej dokumentacji. Musimy się razem zastanowić, jak to wszystko urządzić na nowo – powiedział Berg. – Nie rozumiem, dlaczego są tacy upierdliwi – odparł niewinnym tonem Waltin. – Nie sądzisz, że może to mieć coś wspólnego ze sprawą Krassnera? – Trudno mi się dopatrzyć jakiegoś związku – powiedział Berg, a w głowie zapaliła mu się czerwona lampka. Wprawdzie świeciła jeszcze słabo, ale co miał zrobić? Nie może tak po prostu kazać Waltinowi trzymać języka za zębami i robić, co mu każą. – Przedyskutowałem to wszystko z Hedbergiem. Wykonywał dla nas specjalne zlecenia. Chyba go pamiętasz – powiedział Waltin lekko, beztrosko. – Jestem absolutnie przekonany, że w całej tej sprawie nie ma nic, czego musielibyśmy się obawiać. Hedberg jest chyba najbardziej kompetentnym z naszych ludzi. Całkowicie podzielam twoją opinię o nim. To człowiek skała. Hedberg, pomyślał Berg i poczuł, jakby nagle ktoś go mocno uderzył w głowę. Cały czas się domyślał, ale nie przyszło mu do głowy, żeby zapytać. Czemu ten Waltin mówi zawsze nie o tym, co trzeba? Czasami dochodzę do wniosku, że to zwykły idiota. – Krassner to już historia – powiedział na pozór obojętnie Berg. – Więc nie sądzę, żebyśmy musieli się tym dalej zajmować. Czy uda ci się przygotować raport na przyszły tydzień?

– Oczywiście, nie będzie z tym żadnych problemów – odparł z ujmującym uśmiechem Waltin, a potem zajęli się innymi sprawami. Berg był niemal nieobecny duchem. Wyglądał, jakby potrzebował dłuższego urlopu. Znakomicie, pomyślał Waltin. Kiedy po spotkaniu z Bergiem wyszedł z komendy, był w tak świetnym humorze, że mimo mrozu postanowił pójść do centrum piechotą. Umówił się z ludźmi, którzy chcieli, żeby zapewnił bezpieczeństwo im i ich interesom, i byli gotowi sporo za to zapłacić. Nie zdążył jednak dojść do najbliższej przecznicy, bo nagle obok niego zatrzymał się radiowóz. Obok kierowcy siedział stuknięty bratanek Berga, co oznaczało, że zarówno on, jak i jego kumple wybronili się jakoś od oskarżeń i wrócili na służbę. Młody Berg siedział przy opuszczonej szybie, ramię opierał o krawędź okna. Na rękach miał rękawiczki z czarnej skóry i bynajmniej nie założył ich z powodu mrozu. Waltin był człowiekiem kulturalnym, więc w końcu doszedł do wniosku, że jednak powinien coś powiedzieć. – Czy mogę panom w czymś pomóc? – spytał, nie zwalniając kroku. – Sprawdzamy tylko, czy wszędzie panuje spokój – odparł Berg. – Staramy się utrzymać porządek i bezpieczeństwo. – To świetnie, że stoimy po tej samej stronie – stwierdził Waltin i sam się zdziwił, że powiedział to tak niewzruszonym tonem. – Nas też to cieszy – odparł Berg, naburmuszony jak dziecko. – Nie zawsze odnosiliśmy takie wrażenie. W tym momencie pod wpływem nagłego impulsu Waltin wpadł na pomysł. Przecież tacy psychopaci nie mogą mu w żaden sposób zagrozić. Najwyższy czas im to uświadomić. Zatrzymał się nagle, a ponieważ kierowca nie zdążył wyhamować, musiał się cofnąć, żeby Berg znalazł się obok Waltina. – Powinniście się obawiać kogoś innego, nie mnie – powiedział Waltin, spoglądając na zegarek. – A jeśli panowie jadą w stronę centrum, to podwieźcie mnie do Norrmalmstorg. A ty uważaj, jak będziesz grał w pokera, pomyślał, widząc zdumienie na twarzy Berga. Potem poczekał chwilę, aż kierowca wyskoczy z samochodu i otworzy mu drzwi. Nie tylko twój stryj potrafi kończyć, co zaczął, pomyślał, wsiadając.

* Kiedy Berg przyszedł na kolejne cotygodniowe spotkanie, pełnomocnika nie było. Rzucił pytające spojrzenie w stronę miejsca, gdzie zazwyczaj siadał, a potem usiadł na swoim krześle.

Minister sprawiedliwości skinął mu głową z zatroskaną miną. – Jego dzisiejsza nieobecność jest usprawiedliwiona – powiedział. – Umarł mu ktoś bliski. Dzwonił i przeprosił, że nie przyjdzie. Umarł mu ktoś bliski, zdziwił się Berg. Ciekawe, jak ktoś taki jak on jest w ogóle skonstruowany, dodał w myślach. Ale tego oczywiście nie powiedział. Byłaby to ostatnia rzecz, jaką by zrobił.

Na początku zajął się wynikami inwigilacji prawicowych elementów ekstremistycznych w szeregach policji. Zaczął od niepokojących wniosków, o których poprzedniego dnia poinformował go Waltin. – Mamy niestety pewne problemy z gromadzeniem danych – powiedział tajemniczo. – Czyżby znowu popsuły się wam komputery? – spytał minister bez cienia podejrzenia w głosie. – Żeby tylko – odparł Berg i potrząsnął głową. – Niestety sprawa przedstawia się o wiele gorzej. Jak się powie a, trzeba powiedzieć b, pomyślał. – Dwaj nasi agenci działający w terenie wyrazili obawę, że mogą zostać zdekonspirowani, więc musieliśmy ich wycofać i przerwać akcję – powiedział Berg. – Musimy coś wymyślić, żeby móc ją podjąć na nowo. – Na Boga! – zawołał minister. – Czy istnieje ryzyko, że coś im się stanie? A co mogłoby im się przydarzyć?, pomyślał Berg. Przecież żyjemy w Szwecji, a oni są policjantami. Oni i ci, których namierzają. – No nie, aż tak strasznie nie jest – odparł uspokajająco. – No to bardzo się cieszę – powiedział z wyraźną ulgą minister.

Kiedy przeszli do punktu „sprawy pozostałe”, Berg stwierdził, że bardzo poważnie podszedł do powierzonego mu zadania przygotowania raportu na temat działalności zewnętrznej i ma nadzieję, że na następne spotkanie przyniesie gotowe opracowanie. Kiedy to powiedział, minister był wyraźnie zakłopotany, a szef departamentu prawnego nagle się pożegnał i wyszedł. – Sądzę, że podczas ostatniego spotkania nasz przyjaciel z komisji ministerialnej wyraził się nie dość precyzyjnie – powiedział minister i chrząknął, a jednocześnie spojrzał wymownie na

puste krzesło. – Daleki byłbym od kwestionowania motywów, jakimi się panowie kierowaliście – odparł grzecznie Berg. Przecież taki głupi nie jestem, pomyślał. – Ja też – powiedział uprzejmie minister. – Rozmawiałem natomiast z naszym wspólnym przyjacielem i próbowałem go przekonać, że cała ta historia jest na tyle skomplikowana, że należy się nad nią zastanowić na spokojnie. Nie ma sensu się śpieszyć. – Pochylił się i mówił ciszej: – Nie chciałbym być niedyskretny, ale to właśnie on prosił mnie o radę w omawianej sprawie, a ja skorzystałem z okazji i powiedziałem mu, co o tym myślę. No proszę, pomyślał Berg. A więc tak to było. – No i udało mi się go przekonać – dodał minister, wyraźnie zadowolony. – Miło mi to słyszeć – powiedział Berg, choć dzwonek alarmowy w jego głowie rozbrzmiewał coraz głośniej. – Poświęcimy na to tyle czasu, ile będzie trzeba – stwierdził minister i dla podkreślenia swoich słów potrząsnął mocno głową. – Myślę, że wystarczy, jeśli zajmiemy się tym wiosną.

Czym oni się właściwie zajmują?, zastanawiał się Berg, wchodząc do siedziby rządu w Rosenbad. Na wewnętrznym seminarium, które zorganizowano dla nich w biurze, prelegent wspomniał o czymś, co nazwał strategią zamieszania Andersona. Anderson to amerykański psycholog, autor tej, oględnie mówiąc, wątpliwej metody. Polega ona na nadawaniu sprzecznych komunikatów: należy na przemian traktować człowieka serdecznie i mu grozić. Prelegent przekonywał, że wystarczy odrobina takiej manipulacji, by poddany jej człowiek potrzebował środków uspokajających i kaftana bezpieczeństwa. Ale on chyba tego nie robi, pomyślał Berg. Miał na myśli pełnomocnika premiera. Z drugiej strony wygląda na kogoś, kto jest zdolny do wszystkiego.

* Forseliusa znalazła jego polska sprzątaczka. Kiedy otworzyła drzwi mieszkania, zobaczyła go martwego w przedpokoju. A ponieważ zanim przyjechała do Szwecji i została sprzątaczką, studiowała medycynę w Łodzi, ustaliła to bez najmniejszego problemu. Forselius był martwy i wszystko wskazywało na to, że umarł niedawno. Prawdopodobnie wylew krwi do

mózgu. Jak zwykle miał na sobie poplamiony szlafrok i pachniał koniakiem.

Kobieta wykręciła więc numer, pod który miała zadzwonić, gdyby coś się stało, i w mieszkaniu niemal natychmiast zjawiło się kilka osób. Sami mężczyźni, uprzejmi i dyskretni. Jeden z nich na pewno był lekarzem. A więc to prawda, że Forselius był ważnym szpiegiem, pomyślała. Wiedziała jednak, że ze względu na jej pochodzenie nikt nie będzie z nią o tym rozmawiał. Potem jeden z nich odwiózł ją do domu i zapewnił, że nie ma się czym niepokoić, że do końca tygodnia może zostać w domu, że i tak dostanie normalne wynagrodzenie, że nie wolno jej o tym z nikim rozmawiać i że on albo któryś z pozostałych policjantów skontaktuje się z nią, jeśli będzie to konieczne. Bardzo jej to pasowało. Forselius był o wiele bardziej upierdliwy niż wszyscy inni, u których sprzątała. Poszła do przedszkola i odebrała synka, a potem przez całe popołudnie bawili się w parku niedaleko domu.

Pełnomocnik premiera zjawił się w mieszkaniu Forseliusa zaraz po oficerach sztabu zatrudnionych w wywiadzie, ale za to przed funkcjonariuszami służby bezpieczeństwa, którzy mieli dopełnić wszystkich formalności. Forseliusa znał od dwudziestu lat, ale gdy zobaczył go leżącego na dywanie w przedpokoju, musiał zadać sobie pytanie, co tak naprawdę czuje. Żal? Tęsknotę? Niepokój? A może nic szczególnego? – Czy znamy już przyczynę zgonu? – spytał klęczącego nad zwłokami lekarza. – Już lepiej spytaj, od czego nie umarł – odparł lekarz. Uśmiechnął się krzywo i potrząsnął głową. – No cóż – dodał i westchnął zrezygnowany. – Wykaże to sekcja, ale jeśli chcesz usłyszeć moją opinię na gorąco, to moim zdaniem zmarł na rozległy wylew krwi do mózgu. Miał prawie osiemdziesiąt lat, chociaż nie chciał o tym nawet myśleć. Szkoda człowieka, pomyślał pełnomocnik. Kiedy zaczęli przeglądać zawartość portfela, który Forselius zawsze nosił w tylnej kieszeni spodni, znaleźli zwiniętą kopertę, a na niej odręcznie wypisane słowa: „Na wypadek mojej śmierci”. W kopercie znajdowała się kartka: „Gdy robi się najciekawiej, akurat wtedy trzeba umrzeć. JF”. Pewne szczegóły wskazywały na to, że mógł ten list napisać nawet pół wieku wcześniej, kiedy pracował w tajnym biurze przy placu Karlaplan i zajmował się łamaniem kodów. Cholera, pomyślał pełnomocnik. Już mi go brakuje.

XVII I został tylko chłód zimy... Majorka w lutym Hedberg wrócił z wilgotnej i gorącej Jawy do swojego domku w północnej części Majorki, gdzie od prawie dziesięciu lat żył na przymusowym zesłaniu. Kiedy wylądował na lotnisku w Palmie, powitały go chłodne powiewy wiosennego wiatru. Temperatura wynosiła prawie dwadzieścia stopni, a przecież był dopiero początek lutego. Przynajmniej na pogodę nie może się uskarżać. Wyprowadził samochód z parkingu przy lotnisku, gdzie zostawił go ponad miesiąc wcześniej, i ruszył do swojego domu, w góry, na północ od Alcudii. Miewałem już gorsze dni, pomyślał.

Żaden z tamtych dni nie był dla niego przyjemny. Nikt go nie wezwał na przesłuchanie, nikt o nic nie oskarżył, nie zapadł wyrok skazujący. Poczuł się tak, jakby ktoś złamał prawo. Z pracy go nie wyrzucono, ale szepty na korytarzach, cisza, jaka nagle zapadała, gdy wchodził do pokoju socjalnego, koledzy, którzy wyraźnie go unikali... wszystko to było nie do zniesienia. Poza tym źle się czuł za biurkiem. A przecież chciał się tylko obronić przed drobnym gangsterem i łajzą, który próbował wymusić od niego pieniądze, jakie jemu, Hedbergowi, prawnie się należały. Kiedy więc Waltin złożył mu propozycję pracy w sekcji zewnętrznej, było to jak zbawienie. Dobrze zarabiał, czasem nawet bardzo dobrze, a poza tym lubił Waltina. Zdolny, szarmancki facet z głową na karku i całą masą pomysłów. Poza tym czuł, że może mu ufać, prawie jak własnemu bratu, z którym dorastali, choć teraz niezbyt często się spotykali. Tym bardziej się zdziwił, kiedy zaczął przeglądać dokumenty, które wyniósł z pokoju amerykańskiego dziennikarza. Na początku chciał się ich w jakiś bezpieczny sposób pozbyć. I to nie tylko dlatego, że po angielsku mówił równie dobrze jak Waltin. W każdym razie na tyle dobrze, żeby większość zrozumieć. W pewnym momencie zaczął nawet przypuszczać, że Waltin go oszukał. Ale im dłużej się nad tym zastanawiał, tym bardziej wszystko to wydawało mu się nieprawdopodobne. Najprawdopodobniej Berg i ludzie z nowego socjaldemokratycznego rządu byli w zmowie i to Waltin padł ofiarą ich matactw. To oczywiście Bergowi z jego świętoszkowatym wyglądem i wyszczekaną gębą polecono pozbyć się niebezpiecznych dokumentów Amerykanina. Wynikało z nich coś, co każdy normalnie myślący człowiek powinien wydedukować sam: że krajem rządzi zdrajca i rosyjski szpieg. O tym, że w młodości zdołał się jeszcze wkręcić do CIA, Hedberg nie wiedział. Ale jeśli się wzięło pod uwagę inne

rzeczy, których się dopuścił, na przykład zamordowanie najlepszego przyjaciela, nie było to szczególnie zaskakujące. I nie chodzi o to, że mu się udało. Takim jak on zawsze się udaje. Prawdopodobnie Waltina też oszukano, tak jak jego, ale może to i lepiej, zważywszy na to, co się potem wydarzyło. Czy powinien z nim o tym porozmawiać? To tak jakby sam skazał się na dożywocie. Gdyby był pewien, że może mu w pełni zaufać, nawet chwilę by się nie wahał. O wszystkim by mu opowiedział. Problem polegał jednak na tym, że w całym swoim życiu nie spotkał ani jednego człowieka, któremu w krytycznej sytuacji mógłby w pełni zaufać. Dlatego lepiej milczeć. Przynajmniej do czasu, aż będzie pewien, że umarł nie tylko Krassner, ale i cała sprawa. W zasadzie to on, Hedberg, jest ofiarą. Gdyby wcześniej wiedział, kim jest Krassner i czym się zajmuje, nawet by nie próbował się przed nim bronić. Zaprosiłby go nawet potem na piwo albo nawet dwa, bo Krassner, robiąc to, co robił, naprawdę na to zasłużył. Niestety nie miał wyboru i tak jak kiedyś próbował się tylko bronić. Krassner nagle włożył klucz do zamka i po prostu wszedł, a ponieważ Hedberg stał w ciasnej garderobie za drzwiami, nie miał dokąd uciec. Zamiast jednak zapytać go, co tu robi – Hedberg był przecież ubrany w roboczy kombinezon, Krassner powinien to wziąć pod uwagę – Krassner rzucił się na niego i zaczął go okładać pięściami. Chwilę później przewrócił go i najpierw próbował docisnąć kolanem do podłogi, a potem zaczął gryźć. Hedberg nie miał wyboru. Musiał się bronić, no i niestety skręcił mu kark. Zrobił to w samoobronie, więc jeśli już ktoś tu był ofiarą, to właśnie on. A wszystko przez to, że go w to wmanewrowano i wykorzystano, żeby osłonić największego zdrajcę w historii Szwecji.

Potem było jak zwykle. Od razu postanowił, że wyrzuci go przez okno. Czy miał inne wyjście? Przecież Krassner nie mógł tak po prostu zostać w pokoju. Ale najpierw musiał sfotografować jego dokumenty, więc przez chwilę czytał wstęp do książki. I nagle dotarło do niego, że brzmi to zupełnie jak list samobójcy. Wtedy przestał się zastanawiać. Przygotował stos dokumentów dla tego zdrajcy Berga i innych idiotów. Resztę zatrzymał dla siebie i zadbał, żeby w pokoju wszystko wyglądało normalnie. Najwięcej czasu zabrało mu wymienianie taśmy w maszynie i pisanie nowego, podobnie brzmiącego listu pożegnalnego, który potem schował do kieszeni i zabrał ze sobą. Oryginalny list wkręcił do maszyny, bo były na nim odciski palców Krassnera, a treść listu pomogła mu w upozorowaniu samobójstwa, natomiast napisaną przez siebie kopię zabrał na wszelki wypadek, gdyby kiedyś musiał odtworzyć treść oryginału. Potem obluzował rygielek przy oknie, podniósł Krassnera i wyrzucił go. Niesamowity widok, pomyślał, patrząc, jak Krassner swobodnie opada w dół. Już chciał się wycofać w głąb pokoju, gdy zauważył, że wzdłuż budynku spaceruje jakiś włóczęga z parchatym psem. Cofnął więc głowę, żeby go nie zobaczył, i wtedy zauważył, że kiedy wypychał Krassnera przez wąskie okno, spadł mu z nogi but. Nie mógł go tak zostawić, więc podniósł go z podłogi i wyrzucił przez okno. A ponieważ włóczęga nadal tam stał i się gapił, spróbował trafić go w głowę. Niestety chybił i zamiast w niego trafił w psa. Kundel tylko się wyprężył i padł martwy. I tak to się właśnie skończyło. Potem się szybko spakował, ostatni raz rzucił okiem na pokój i wyszedł. Później nie pozostało mu już nic innego, jak tylko opracować własną wersję wydarzeń. Nie było

to zbyt trudne, bo raport miał dostarczyć Waltinowi. Typowe samobójstwo. Tak właśnie odpowiedziałby każdemu, kto by go o to zapytał. Jedno z najbardziej typowych, o jakich słyszał. Do tego list pożegnalny. Ta wersja na pewno będzie pasować tym głupkom ze sztokholmskiej policji, stwierdził i więcej o tym nie myślał.

XVIII Pozostał jedynie chłód zimy Sztokholm w lutym Życzenia noworoczne opublikowane w gazetce przez komendanta sztokholmskiej policji zostały przyjęte bardzo ciepło. Wiedział to od wielu osób, zarówno pracowników policji, jak i osób prywatnych. Wśród nich było sporo kobiet. Wiele z nich stwierdziło, że doceniają to, co zrobił. Ciepło emanujące z ich słów umocniło komendanta w przekonaniu, że najwyższa pora urzeczywistnić swoje wizje. Oprócz literatury – zdecydowanie miał do niej powołanie – interesował się jeszcze dwiema dziedzinami: ćwiczeniami fizycznymi i robotą policyjną, czyli, mówiąc bardziej kolokwialnie, pracą detektywistyczną. Co roku setki godzin spędzał na ścieżkach dla biegaczy i na trasach narciarskich. Właśnie podczas jednej z takich rund wpadł na wspaniały pomysł, żeby utworzyć w policji wewnętrzny dział szkolenia. Miałby uczyć profesjonalnie rozwiązywać problemy. Oczywiście nie chodziło mu o szkolenie jakiejś zbieraniny. Raczej o stworzenie czegoś w rodzaju forum z udziałem najbardziej obiecujących, wykwalifikowanych współpracowników. Szkolenia, odczyty i seminaria dyskusyjne zamierzał prowadzić osobiście. Wyraźnie czuł, że brakuje im wykwalifikowanych kadr i między innymi dlatego postanowił wprowadzić w życie swoje pomysły. Długo się zastanawiał, jak to nazwać. Pozytywne wrażenie jest w końcu nie tylko ważne, ale często rozstrzygające. Było dla niego oczywiste, że największym grzechem wszystkich prowadzących śledztwa w sprawie najcięższych przestępstw jest zaniedbywanie pracy analityczno-intelektualnej. Dlaczego? Bo policjanci działają wtedy w terenie: stukają do drzwi, rozmawiają ze świadkami i członkami rodzin, robią mnóstwo innych dziwnych i czasochłonnych rzeczy. Doszedł więc do wniosku, że swoje odczyty powinien nazwać The armchair detective. Ale ponieważ niewielu z jego współpracowników mówiło po angielsku, ostatecznie zrezygnował z tego pomysłu. A przetłumaczenie na szwedzki i nazwanie projektu „detektywem w fotelu” też nie byłoby najszczęśliwszym rozwiązaniem. Mógłby zostać źle zrozumiany. I nagle doznał olśnienia: „Naukowy detektyw”! Na pierwszym seminarium zaprezentuje podział śladów – owoc wielu godzin spędzonych na ścieżkach treningowych w dolinie Ulriksdal w tamtejszej szkole policyjnej. Systematyka to podstawa – najpierw należy zbudować solidny fundament, a wtedy nie będzie przestępstwa, którego nie da się rozwiązać dzięki zaawansowanym technikom intelektualnym. Nie trzeba będzie nawet opuszczać sali konferencyjnej i tracić czasu na tak przyziemne czynności, jak jedzenie, chodzenie do toalety czy rozprostowywanie kości. Takie rzeczy są niezbędne z powodu ludzkiej fizjologii, ale z samą pracą nie mają nic wspólnego.

Na pierwsze seminarium, zatytułowane „Klasyfikacja policyjnych śladów”, zaprosił kilkunaście wybranych osób. Znaleźli się wśród nich Kudo i Bülling, jego własny komisarz Grevlinge – nie uważał go wprawdzie za orła, ale był pracowitym i lojalnym funkcjonariuszem – doświadczony i zdolny technik Wiijnbladh, którego wcześniej nie znał (polecił go szef sekcji technicznej). Zaprosił też paru zdolnych policjantów z zewnątrz, bo w dziedzinie intelektualno-analitycznej często potrzeba świeżych impulsów zewnętrznych. Jeden z jego najlepszych przyjaciół, dyrektor pewnej firmy, a zarazem człowiek z wieloletnim doświadczeniem jako ekspert departamentu, obiecał, że porozmawia o tym ze znajomym – byłym dyplomatą zajmującym wysokie stanowisko w Ministerstwie Spraw Zagranicznych, mającym doświadczenie w prowadzeniu dochodzeń policyjnych. Ów dyplomata skontaktował się z kolejnym znajomym – dziennikarzem z Komendy Głównej Policji, mającym doświadczenie w „stosowaniu twardych, męskich metod w trudnych środowiskach”, jak to ujął w trochę przydługim, acz miłym liście do komendanta były ambasador. Chciał mu w ten sposób podziękować za zaproszenie na seminarium.

Komendant najpierw przywitał się z zebranymi, a potem przeszedł do krótkiej prezentacji światowej sławy detektywów, działających zarówno w świecie rzeczywistym, jak i w świecie fikcji literackiej. Wspomniał o takich postaciach, jak Holmes, Bertillon i Lockard, a także o swoim wielkim poprzedniku na stanowisku komendanta policji, Georgu Liljensparre. Dopiero wtedy zaczął mówić o stworzonej przez siebie klasyfikacji. – Zawsze musimy mieć tak zwany główny ślad. Główny ślad to taki, który w świetle wcześniejszych doświadczeń jest statystycznie najbardziej prawdopodobny. Nikt nie zgłosił zastrzeżeń, wszyscy gorliwie zapisywali. – Jeśli zaś chodzi o najbardziej wiarygodną wersję, postanowiłem określić ją mianem alternatywnych śladów głównych. Mają one między innymi tę zaletę, że jeśli się dowiemy czegoś, co zmieni prawdopodobieństwo różnych innych opcji, to wystarczy, że zamienimy alternatywne ślady główne na ślady główne i vice versa. Jakieś pytania? – A co z podejściem polegającym na nieodrzucaniu żadnej z wersji wydarzeń? – spytał ktoś z zaproszonych. Komendant zapomniał jego nazwiska, więc później zapytał o to Grevlinge’a. – Nie ma powodów do niepokoju – uspokajał. Wszystko przewidział. – Na następnym poziomie, to znaczy trzecim, poza śladami głównymi i alternatywnymi śladami głównymi mamy jeszcze mniej lub więcej tak zwanych śladów pobocznych. Korzyść, jaka z tego wynika, polega na tym, że możemy mieć dowolną liczbę śladów pobocznych, które uznamy za uzasadnione w każdej osobnej sprawie. Zgromadzeni w głębokiej ciszy zgłębiali tę logiczną oczywistość.

– Wyobraźmy sobie piramidę zbudowaną w sposób logiczny – mówił dalej komendant. – Patrząc od podstaw w stronę szczytu, widzimy ślady poboczne, alternatywne ślady główne i ślady główne. Ale my będziemy oczywiście patrzeć w kierunku przeciwnym, to znaczy z góry na dół, dzięki czemu zagłębimy się w warstwie intelektualnej, jeśli mogę się tak wyrazić. – To wspaniała, fundamentalna zasada analizowania – zgodził się emerytowany dyplomata. – No właśnie – przytaknął Kudo. Uznał, że najwyższy czas coś powiedzieć. Inaczej ubiegną go jacyś cywile. Dość dziwne zresztą postacie. Gdyby nie to, że myśl ta wydała mu się zupełnie nieprawdopodobna, uznałby, że trzech z nich to pederaści. Na przykład facet w skórzanej marynarce. Pracuje jako dziennikarz w Komendzie Głównej Policji. Lepiej się na takiego nie napatoczyć w ciemnej ulicy. Zwłaszcza na ulicy Skeppar Karls Gränd, gdzie spotykają się geje. Mają tam jakieś swoje zrzeszenie. Pracował kiedyś w nieistniejącej już obyczajówce w sztokholmskiej policji. – Kolega Bülling i ja zawsze tak pracujemy – dodał Kudo. – Zawsze od góry do dołu – mruknął Bülling i schował nogi, bo cały czas ktoś mu deptał po palcach. – Wspaniale, naprawdę wspaniale – pochwalił ich komendant. Uznał, że nadszedł czas, żeby wyjawili wszystkim swoje pomysły. – Taaak – powiedział Grevlinge. – Właśnie takie rzeczy robią bandyci, żeby cię wyprowadzić w pole. To znaczy, chciałem powiedzieć, żeby wyprowadzić w pole nas, policjantów. – Rozejrzał się niepewnie, bo dawno temu sam się czymś takim zajmował. Komendant spojrzał na niego. Muszę coś z nim zrobić, pomyślał. Wysłać na jakiś kurs albo coś w tym rodzaju. – Tak, to prawda, w ujęciu tradycyjnym – odparł. – Jeśli jednak powiem: błędny trop policyjny? Co wam przychodzi na myśl? Odpowiedzią były puste, pozbawione wyrazu twarze. – Innowacja – wyjaśnił z niejaką dumą. – Z pewnością każdy z siedzących przy tym stole znalazł się przynajmniej raz w sytuacji, kiedy chciał zmylić przeciwnika, naprowadzić go na błędny trop, po prostu go zmylić. Stąd właśnie błędny trop policyjny lub po prostu błędny trop, bo tak właśnie wolę to nazywać. Dlaczego? Bo to do nas, policji, należy inicjatywa i to my mamy pierwszeństwo w interpretacji. – To oczywiste – stwierdził Kudo. – Jak ktoś traci inicjatywę, jest zgubiony.

– Dlatego właśnie chciałbym zaproponować zmianę terminologii, a mianowicie zarezerwowanie określenia błędny trop dla świadomie pozostawionych fałszywych śladów – przez nas. Natomiast to, co do tej pory nazywaliśmy błędnym tropem, to znaczy ślady pozostawione przez przestępcę, będziemy w przyszłości nazywać fałszywym tropem. Jest to wyraźny sygnał – podkreślił z pewną emfazą. – Przestępca zostawia fałszywy trop, podczas gdy my jemu podsuwamy błędny trop. – Mam propozycję – odezwał się najlepszy przyjaciel komendanta. – Słucham w napięciu – odparł komendant, ponieważ jego najlepszy przyjaciel był człowiekiem niezwykle uzdolnionym. – Chciałbym zaproponować, żebyśmy uzupełnili twój niezwykle analityczny model czymś, co nazwałbym bocznym torem. Boczny tor, pomyślał komendant i nagle poczuł, że coś uderza mu do głowy, jak bąbelki z otwartej butelki z napojem gazowanym. – Czy zechciałbyś rozwinąć tę myśl? – poprosił.

Jego najlepszy przyjaciel uczynił to z radością, korzystając ze wszystkich mocy swego intelektu. Prowadząc działalność gospodarczą w sektorze publicznym, zauważył bowiem, że czasem trzeba utrzymywać w firmie rezerwy siły roboczej, aby sprostać nowym, nieoczekiwanym lub tylko dodatkowym obciążeniom. Żeby jednak ci ludzie nie błąkali się bez celu po zakładzie, przyjaciel komendanta sam ułożył listę obowiązków o charakterze czysto zajęciowym. – Zaletą bocznego toru jest to, że wiedzie donikąd – streścił swoje wystąpienie. – A jednocześnie wygląda jak zwykły tor – dodał. – Co dokładnie masz na myśli? – spytał podejrzliwie komendant. – Czy mógłbyś to wyjaśnić w odniesieniu do naszej pracy? – Wyobraź sobie, że dysponujesz dużą grupą wywiadowców i że nie możesz ich wszystkich wykorzystywać jednocześnie. Ale z drugiej strony musisz mieć rezerwę, na wszelki wypadek. Musisz ich wtedy skierować na boczny tor, do chwili gdy będziesz ich wszystkich potrzebował. Genialne, pomyślał komendant. Jego najlepszy przyjaciel nie mógł nim zostać przypadkiem. – Byłoby wspaniale, gdybyś zechciał przygotować to w formie pisemnej na nasze następne spotkanie – zaproponował i skinął przyjaźnie głową. – A więc, moi panowie, kończymy na dzisiaj. Czy ktoś ma jeszcze jakieś pytania?

Tylko jedna osoba podniosła rękę. Człowiek ten nie odezwał się dotychczas ani słowem. Drobny, chudy człowieczek. Komendant zapomniał jego nazwiska, pamiętał tylko, że pracuje w sekcji technicznej. Zresztą i tak nie musi pamiętać, jak się nazywa, bo zaprosił go po raz pierwszy i ostatni. – Nazywam się Wiijnbladh. Pracuję w sekcji technicznej i mam proste pytanie. No wyduś wreszcie, o co ci chodzi, pomyślał komendant z niesmakiem i skinął głową. Facet przypomina wróbla. To prawdziwa zagadka, jak ktoś taki dostał się do szkoły policyjnej. – A co ze zwykłymi śladami? O czym on bredzi?, zdziwił się komendant. O jakich zwykłych śladach? – Ze zwykłymi śladami? – Tak, na przykład z odciskami palców, śladami krwi i tak dalej – sprecyzował Wiijnbladh. – Ach, o takie ślady chodzi – powiedział komendant. – Będziemy o nich mówić przy innej okazji. Facet podobny do wróbla skinął głową. Na swoje szczęście, bo w przeciwnym razie mógłby trafić do administracji parkingu w Västberga, gdzie dla takich jak on zawsze znajdzie się miejsce. Komendant postanowił zakończyć spotkanie, wygłosił więc kilka okrągłych zdań: – Pozwólcie, że zacytuję największego detektywa naszych czasów – zaczął. – Pozwólcie, że zacytuję największego detektywa naszych czasów... – powtórzył. – Właściwie po głębszym zastanowieniu należałoby stwierdzić, że z formalnego punktu widzenia ów detektyw żył jedynie w kilku powieściach... – ... który powiedział: jeśli wykluczymy wszystko, co jest oczywiste lub tylko wiarygodne, i zostanie nam tylko to, co jest niewiarygodne... to wtedy, moi panowie... wtedy właśnie to, co zostanie, będzie prawdą, bez względu na to, jak niewiarygodna może się nam wydać – zakończył i z powagą skinął głową. Ten człowiek ma dar, pomyślał Kudo.

* Pełnomocnik nie poszedł na pogrzeb Forseliusa, ale po ceremonii, kiedy wszyscy się już rozeszli, a grabarze szykowali się do zamknięcia rodzinnego grobowca, zostawił mu pożegnalny prezent: plastikową reklamówkę z dwoma butelkami Frapin rocznik 1900, a do tego po jednym egzemplarzu rozpraw na temat zmiennej losowej i funkcji harmonicznych. Potem wrócił do

Rosenbad, gdzie czekało na niego sporo pracy. Co ze sprawą Krassnera? Po rozmowie z ministrem sprawiedliwości uznał, że minister przekazał Bergowi to, co miał mu przekazać. Doszedł więc do wniosku, że będzie teraz miał trochę więcej czasu i spokoju i na razie nie będzie musiał o tym myśleć. Przejrzał całe mnóstwo analiz gospodarczych – przekazanych mu przez analityków wojskowych – i stwierdził, że gdyby chciał im wierzyć, musiałby uznać, iż rosyjski niedźwiedź znacznie osłabł. Gospodarka jest w coraz gorszej kondycji i wcześniej lub później musi się coś wydarzyć. Tak, ale co? I kiedy?

Jego szef nie był już w tak wyśmienitym nastroju, a w szeregach partii sporo się mówiło nie tylko o tym, że jego notowania spadają, ale także o tym, jak może się to odbić na wynikach całej partii w najbliższych wyborach. Ale przewrót pałacowy wydawał się mało realny. Socjaldemokraci nie mogli sobie na to pozwolić, ale nie mogło tak być zbyt długo i trzeba było jakoś temu zaradzić. Dobro jednostki trzeba przecież podporządkować dobru partii, pomyślał i na chwilę niebezpiecznie się zbliżył do zabronionego toku myślenia, który od ręki rozwiązałby nie tylko jego problem, ale też problemy całej partii. Nie powinieneś się zapędzać aż tak daleko, pomyślał. Przecież w partii socjaldemokratycznej takie rzeczy się nie zdarzają. Zwłaszcza w Szwecji.

Podczas cotygodniowego spotkania poinformował, że inwigilacja skrajnie prawicowych elementów w strukturach policji i wojska zostanie na razie wstrzymana na czas nieokreślony. Na razie nie chce komentować tej decyzji. Od niedawna obowiązuje zalecenie, żeby jak najmniej sobie przeszkadzać, więc przerwanie inwigilacji grupy podejrzanych policjantów należy uznać za dość niską cenę za zapewnienie sobie chwili spokoju. Po spotkaniu wziął Berga na stronę. Obaj wiedzieli, jaki jest minister i dlatego pełnomocnik chciał się upewnić, czy przekazał Bergowi, co miał przekazać i czy dopilnował, żeby ostatnie decyzje dotyczące przyszłości służby bezpieczeństwa zostały przedstawione wystarczająco jasno. Berg nadal go zadziwiał. Sprawiał wrażenie nieobecnego. Nie zwracał uwagi na to, co mówi. Niemal cały czas tylko kiwał głową.

* Kiedy Berg wrócił do biura, natychmiast podjął decyzję. Bez względu na to, co przed chwilą usłyszał, nie zamierza ustąpić. Przecież Waltin w oczywisty sposób próbuje go szantażować. Wóz albo przewóz, pomyślał. Jego przewaga polega na tym, że bez względu na okoliczności dla niego prawie zawsze jest to wóz, prawie nigdy przewóz. Waltina trzeba się pozbyć, a on już wie, jak się do tego zabrać. Wezwał go i przypomniał o raporcie z działalności zewnętrznej, który miał dla niego napisać. Podkreślił, że najbardziej interesuje go aspekt ekonomiczny. Być może złoty zegarek na przegubie Waltina służy mu do ustalania, która jest godzina, ale dla Berga jest wskazówką, że powinien zacząć szukać słabych stron przeciwnika.

Wezwał też Perssona. Chciał, żeby był obecny i wszystko notował. Głównie dlatego, że Persson miał na Waltina dobroczynny, niemal kojący wpływ, a on nie miał ochoty słuchać gadania o tym, czy Hedberg był akurat tam, czy gdzie indziej. – Zależy mi, żebyśmy dostali od ciebie analizę ekonomiczną już w przyszłym tygodniu – powiedział. – Wtedy biegli będą mieli wystarczająco dużo czasu, żeby się z nią zapoznać. – Fine with me – odparł Waltin i z uśmiechem skinął głową. Rękawica została rzucona, pomyślał. Ale nie zamierza jej podnosić. Zamierza natomiast sprowadzić Hedberga, żeby mu pomógł wyczyścić papiery i zabezpieczyć pieniądze, które nadal krążą po systemie. Pieniądze, które zgodnie z prawem należą do niego, Waltina, i do nikogo innego.

* Johansson przez cały weekend zastanawiał się, co zrobić ze swoim życiem. Przecież nie staje się coraz młodszy. Jeśli więc nie chce, żeby życie dalej przeciekało mu przez palce, musi się w końcu na coś zdecydować. Zrobił tak, jak radził Jarnebring: zapisał wszystko na kartce. Bardzo szybko zapełniła się bazgrołami, więc musiał ją przepisać na czysto. Jarnebring zadzwonił, żeby spytać, jak leci. – Jak leci? Mogę ci zaproponować przednie siedzenia w radiowozie. Nadal na nas czekają. Obawiam się, że te czasy już nie wrócą, pomyślał Johansson i odłożył słuchawkę. I właściwie już za nimi nie tęsknił. Są ważniejsze rzeczy. Kiedy więc w poniedziałek zjawił się na posiedzeniu dowództwa, złożył wniosek o zwolnienie ze służby z dniem pierwszym marca. Komendant Główny Policji zadzwonił do niego już godzinę później i poprosił o chwilę rozmowy. No i co ja mam zrobić?, zastanawiał się Johansson. Widział, że komendant jest szczerze zmartwiony, że traci tak dobrego pracownika. Mało brakowało, żeby zmienił decyzję. – Odnoszę wrażenie, że zatrzymałem się w rozwoju – wyjaśnił, i powiedział to z silnym norrlandzkim akcentem. Mówił tak zawsze, kiedy zaszła potrzeba. – Doszedłem więc do wniosku, że najwyższy czas uzupełnić wykształcenie. Zamierzam się zapisać na uniwersytet, na jakieś studia.

Dziwni są ci wszyscy inteligenci kierujący policją, pomyślał chwilę później, wychodząc z gabinetu komendanta. Od razu zaczynają się denerwować, gdy tacy jak on sygnalizują własne potrzeby albo chcą uzupełnić wykształcenie. Gdyby nie postanowił odejść, mógłby pewnie za

połowę pensji pracować na jakimś spokojnym etacie w instytucji mniej lub bardziej związanej z wymiarem sprawiedliwości. Nie wiadomo, dlaczego komendant zachęcał go do studiowania prawa, a on podziękował za dobrą radę i obiecał, że się zastanowi. Nieważne. Jego wniosek o zwolnienie zostanie przyjęty. Tym samym skończy się to nieszczęście, w które się wpakował przed wielu laty. Nie będzie już mógł pić kilku kufelków piwa z ludźmi ze związków ani tym bardziej wychylić w ich towarzystwie kolejki z kieliszków ciotki Jenny. Nie musi się też zastanawiać, co go czeka w zamian. Chce po prostu opróżnić swoje biurko. Ale najpierw musi skończyć z lekceważącym stosunkiem do sprawy, z którą kiedyś zwrócił się do niego, prosząc o pomoc i radę, jego poprzednik na tym stanowisku – obecnie z pewnością szczęśliwy człowiek. Chodziło o tego nieudacznika Koskinena.

Koskinen został szefem sztabu dowodzenia sztokholmskiej policji i był żywym dowodem na to, że ktoś, kto dostał kopa w górę, może zrobić w policji karierę. Ledwo zasiadł za nowym biurkiem, wszystko zaczęło się od nowa. Stos skarg, odwołań, pism ze związków i zwykłych sprzeczek wśród personelu rósł na biurku Johanssona z każdym dniem. Było to zjawisko zupełnie nieprawdopodobne, zważywszy na to, że Koskinen – bo to jego wszystkie te sprawy dotyczyły – w żadnej z nich nie kiwnął nawet palcem, a gdy się spodziewał, że będzie się od niego oczekiwać, żeby zajął stanowisko, na wszelki wypadek zawsze był na lekkim gazie. Szef wydziału operacyjnego sztokholmskiej policji, stary policyjny wyga, bardzo skuteczny, a na dodatek cieszący się sympatią Johanssona, postanowił przeprowadzić ćwiczenia z gotowości operacyjnej, żeby sprawdzić, w jakiej formie są tak naprawdę jego podwładni. Opracował scenariusz: podczas uroczystego przyjęcia na sztokholmskim zamku Jego Królewska Mość padł ofiarą zamachu. Sprawcy udało się zbiec i teraz przebywa gdzieś w mieście. Napływające sygnały są sprzeczne, ale jak najbardziej wiarygodne, natomiast opis samochodu, którym uciekł sprawca oraz opis drogi jego ucieczki, są dość niejasne. W sumie byłby to dość ciekawy test na to, do czego się nadaje sztokholmska policja, kiedy zdarza się coś, co nie miało prawa się zdarzyć. A ponieważ szef wydziału operacyjnego dobrze wiedział, na co może liczyć, postanowił przełożyć ćwiczenia na poniedziałkowy ranek.

Główną rolę miał odegrać Koskinen. Mówiąc wprost, miał być pająkiem czekającym w sieci, na wypadek gdyby coś się stało. Niestety Koskinen wyczuł pismo nosem i doszło do nieszczęścia. Związki zawodowe zaprotestowały, bo wyniesiona z takich ćwiczeń wiedza mogłaby się stać zabójczą bronią w rękach pracodawcy. Drobna mżawka protestów zmieniła się wkrótce w prawdziwą burzę z gradobiciem. Po drugiej stronie zarysowała się cienka niebieska linia. Tworzyli ją policjanci patrolujący ulice. A gdy Johansson przypomniał sobie nieudanego bratanka Berga, który mimo podejmowanych przez niego odważnych prób umieszczenia go w celi, gdzie było jego miejsce, wrócił ostatecznie do służby, jego twarz przesłoniła chmura. Na dodatek jesienią, kiedy w dowództwie rozważano kandydaturę Koskinena, znowu dało o sobie znać anonimowe

stowarzyszenie policjantów o nazwie Nadal Działająca Sztokholmska Policja Porządkowa. Pojawiło się też kilka pojedynczych głosów, oznajmiających, że „nadszedł czas, żeby coś zrobić”.

Jedną z niewielu osób, które w tej sprawie nie miały nic do powiedzenia, był komendant sztokholmskiej policji. Pewnie siedzi i zapisuje coś w swoim niebieskim notesiku, pomyślał Johansson. Ale dla porządku zadzwonił do niego, żeby się dowiedzieć, co o tym myśli. Komendant był dość powściągliwy, jak wszystkie pięknoduchy, gdy mają do czynienia z takimi prostakami jak Johansson, którzy tylko mieszają im szyki. Pies cię drapał, pomyślał Johansson, a potem w skrócie przedstawił swój punkt widzenia. – Ja już rozwiązałem ten problem – odparł komendant. – Ale dziękuję za troskę. – Proszę wybaczyć – powiedział Johansson – ale nie bardzo rozumiem. Naprawdę? Coś takiego, pomyślał komendant i westchnął. – Mam na myśli ćwiczenia, o które pan pytał – powiedział. Starał się mówić powoli i wyraźnie, jak do dziecka. – Poleciłem, żeby zamiast ćwiczeń zrobiono symulację – sprecyzował. – Coś jak gry wojenne, jeśli rozumie pan, co mam na myśli. – Szczerze mówiąc, nie bardzo – odparł Johansson. – Czy zechciałby mi pan wyjaśnić... – Proszę się nie niepokoić – przerwał mu komendant. – A teraz wybaczy pan, mam na głowie inne, ważniejsze sprawy. Ten dupek się rozłączył, stwierdził Johansson i spojrzał zdumiony na słuchawkę. Rozłączył się w samym środku rozmowy.

* Wszystko jest w zasadzie jasne. Staroświeckie ćwiczenia w stylu „policjant goni bandytę”, są nie tylko mocno przereklamowane, kosztowne i ryzykowne, ale także brakuje im tego, co jest kwestią zasadniczą. Chodzi w końcu o gotowość intelektualną, a nie o rozbijanie się radiowozami na dwóch kołach, z piskiem opon i z wyjącą syreną. Komendant próbował to wytłumaczyć tak zwanemu szefowi wydziału operacyjnego, ale ten jak zwykle go nie słuchał. Postanowił więc zajrzeć do sali, gdzie miały się odbyć ćwiczenia. Czas był ku temu najwyższy, bo przecież w poniedziałkowe przedpołudnie ma jak zwykle na głowie ważniejsze sprawy, na przykład jogging i kurs twórczego języka szwedzkiego. Na jego prośbę jego kochanka znalazła nauczyciela tego przedmiotu. Zaczął przychodzić do niego do domu.

To oczywiste, że na ćwiczenia wybrał podejście intelektualne. Wynajęli salę konferencyjną w Komendzie Głównej Policji, a gdy rozstawili stoły, zyskali trochę miejsca na rozłożenie mapy z podziałem na policyjne rejony, która zwykle wisiała na ścianie. Wszyscy uczestnicy otrzymali wydruki z listą zasad i na dany znak przystąpili do realizacji zadań. Komisarz Koskinen siedział w końcu sali. Inni uczestnicy przemieszczali się, przesuwali pojazdy i inne jednostki, zgodnie z poleceniami komendanta, który wszystkim kierował. Od czasu do czasu robiło się zamieszanie, ale ostatecznie sprawcę udało się schwytać. A ponieważ wszystko działo się w jednej sali, poradzili sobie bez radia. Po prostu rozmawiali ze sobą i przekazywali sobie kartki. Nie było to takie trudne, bo w sferze czysto werbalnej, jak również dla zachowania pozorów realizmu, posługiwali się tradycyjnymi zawołaniami. – Gratuluję dobrze wykonanego zadania – powiedział komendant i łaskawie skinął Koskinenowi głową. Boże, wygląda na zupełnie wyczerpanego, pomyślał. Musiało być piekielnie ciężko. – Faktycznie, udało nam się – odparł zasapany Koskinen. – Chociaż do zdarzenia doszło w poniedziałek rano. À propos, czy mogę pana komendanta poczęstować tabletką na ból gardła?

Koskinen czuł się nie najlepiej. Był przeziębiony i wszyscy się tego domyślali, bo pachniał tabletkami mentolowymi. Kiedy jednak zagrały trąby triumfalne, ochoczo stanął pod zwycięskim sztandarem. Dowodziło to, że komendant miał rację, nie słuchając tych, którym się nie podobało, że go przeniósł na nowe stanowisko. Wracając do swego gabinetu, myślał o tym z zadowoleniem. Najwyższy czas założyć buty do biegania, pomyślał. W zdrowym ciele zdrowy duch. Zastanawiał się też poważnie, czy by wieczorem, przy pisaniu nowego wiersza, nie wypić kilku lampek czerwonego wina.

XIX Pozostał tylko chłód zimy Sztokholm w lutym Waltin starał się wszystkie poufne informacje przechowywać w głowie. Nauczył się tego dość wcześnie, bo w branży, w której pracował, nie wszystko można było przelać na papier. Nie darzył też zbyt wielkim zaufaniem księgowych. Uważał jednak, że wystarczy, żeby wszystko było w należytym porządku, a nie ma powodu, żeby się ich bać. Wiedział też, że ludzie są tylko ludźmi i popełniają błędy. I że odnosi się to także do niego. Dlatego bardzo uważnie sprawdzał dokumenty, które miał dać Bergowi. Nie martwił się też pieniędzmi. Najważniejsze sprawy zdążył już wyjaśnić i jeśli o to chodzi, nie miał powodu do najmniejszego niepokoju. Wciąż może zrobić jakieś wypłaty i przelewy, a na niektórych fakturach dopisać datę i przekazać do księgowości. Ziarnko do ziarnka, a zbierze się miarka. Ma za granicą niewielką firmę ochroniarską. Jest jej właścicielem, a Hedberg figurantem. W najbliższym czasie ją zamknie. Musiał robić to, co robił, więc korzystał z okazji i bawił się po królewsku. Zrobił selekcję dokumentów – i uczynił to tak, żeby się nie dało do niczego dojść. Dołączył do nich trudne do rozszyfrowania odręczne notatki, pytania i komentarze dotyczące wszystkich możliwych spraw. Jeśli ktoś będzie chciał go na czymś przyłapać, cała ta makulatura okaże się bezwartościowa. Księgowi nieźle by się musieli napracować, żeby cokolwiek znaleźć.

Berg nigdy nie przestawał go zadziwiać. Był przekonany, że ten tchórz wycofa swoje żądania, kiedy mu rzuci na biurko sprawę Hedberga. Ale na razie nie rzucił. Natomiast Berg najwidoczniej znalazł się w potrzasku, chociaż potrzebował tego tłuściocha Perssona, żeby mu stawić czoła na serio. Niestety on sam też nie dysponuje zbyt silnymi kartami. Co ma powiedzieć Bergowi? Że ma podstawy, żeby podejrzewać, że to jego człowiek zabił Krassnera i upozorował samobójstwo? To dlaczego przez ponad dwa miesiące trzymał to w tajemnicy? Niedobrze. A nawet źle. Całkowita niekompetencja szefa denerwowała go coraz bardziej, ale uznał, że wszystko wskazuje na to, że jeśli wszyscy będą siedzieć spokojnie, łódź się nie przewróci. Od niedawna władze zajmują się demontowaniem ich sprawnie działającej organizacji tylko dlatego, że narazili się kilku socjaldemokratom z kancelarii premiera. Czyste szaleństwo. Już sam fakt, że ktoś zgodził się rozmawiać o likwidacji, jest najlepszym dowodem na to, jacy są słabi. Kilka razy rozmawiał przez telefon z Hedbergiem, ale Hedberg udzielał wymijających odpowiedzi. Może coś podejrzewa? Może przeczuwa, że Waltin wie, jak zginął Krassner? A może podejrzewa, że

celowo ściągnął go do Szwecji, bo chce go wtrącić do ciupy? Hedberg nie był szczególnie predestynowany do tego, do czego wykorzystywał go Waltin. Był przede wszystkim człowiekiem spokojnym i godnym zaufania. Zważywszy na ich wspólną przeszłość, Hedberg byłby ostatnim człowiekiem, z którym Waltin chciałby wejść w konflikt. Wszyscy, byle nie Hedberg.

W końcu musiał chwycić byka za rogi i poinformować Hedberga, że ma wracać do Szwecji, żeby mu pomóc posprzątać. Są sprawy, których nie rozumie, więc może Hedberg pomoże mu je wyjaśnić. Chodzi o rzeczy, o których nie wolno rozmawiać przez telefon. Przecież obaj wiedzą, że tak zwane bezpieczne linie istnieją wyłącznie w wyobraźni ludzi naiwnych. A jeśli z jakichś powodów go podejrzewa, niech sprawdzi wysokość kwot, które w ostatnim czasie wpłynęły na konto ich zagranicznej firmy. Waltin przelał te pieniądze, bo ufa mu bez zastrzeżeń. Nigdy też nie będzie się domagał ich zwrotu, jeśli Hedberg odmówi powrotu. Hedberg najwidoczniej mu uwierzył, bo w ostatnią sobotę lutego zadzwonił nagle z Arlandy na zastrzeżony numer telefonu Waltina, żeby go poinformować, że wrócił. Waltin ulokował go w mieszkaniu w Gärdet, tym samym, w którym mieszkał, kiedy zlecił mu przeszukanie pokoju Krassnera. Nie chodziło o to, żeby mu o czymś przypominać. Po prostu w tym momencie było to najbezpieczniejsze miejsce, jakim Waltin dysponował. Mieszkanie pozostawało do wyłącznej dyspozycji grupy zewnętrznej, a o jego istnieniu wiedział tylko Waltin. Nawet Berg nic o tym nie wiedział. Dzięki temu był to tak zwany bezpieczny adres. Żaden z tych, pod które mogliby nagle trafić zwykli policjanci. Poza tym mieszkanie było przytulne. Waltin sam z niego skorzystał kilka razy, a jeśli odpowiada komuś takiemu jak on, człowiekowi z dużymi oczekiwaniami, jeśli chodzi o wygodę, to tym bardziej powinno odpowiadać Hedbergowi.

Hedberg jak zwykle niewiele się odzywał. Ale coś musiało go gryźć, bo zaczął od stwierdzenia, że będzie mógł zostać tylko do następnej soboty. Po pierwsze dlatego, że już od dawna planował wrócić na Jawę, a po drugie, musi się zająć wodowaniem swojej łodzi. – Fine with me – odparł z ulgą Waltin. – W takim razie zróbmy tyle, ile się da zrobić.

W ciągu kolejnych wypełnionych pracą dni znów się do siebie zbliżyli. Hedberg złagodniał, co oznaczało, że Waltin znowu zaczął się cieszyć jego zaufaniem. W czwartek, kiedy najważniejsze sprawy mieli już za sobą, Waltin zaprosił Hedberga na elegancką kolację w dyskretnie położonym lokalu. Kiedy przyszła pora na kawę, Hedberg nagle się otworzył: – Na początku podejrzewałem, że chcesz mnie wykiwać – powiedział w pewnej chwili i spojrzał na Waltina. – Ach, tak – odparł Waltin. Bardzo się starał, żeby jego głos brzmiał naturalnie. – Mam wrażenie, że wiesz o tym wszystkim o wiele więcej niż ja. Ja zrozumiałem z tego tylko tyle, że ni

stąd, ni zowąd Berg chce, żeby mu ktoś podał moją głowę na talerzu. – Tak – powiedział Hedberg z bladym uśmiechem. – Ja też tak to odbieram. Ale chyba wiesz, że nie jestem bydlakiem i że cię nie wykiwam? Wiem, pomyślał Waltin, bo gdybyś chciał, znalazłbyś na mnie coś gorszego. – Czasami najlepiej o niczym nie wiedzieć – powiedział tajemniczo Hedberg. I kto to mówi, zdziwił się Waltin. Potem Hedberg przez minutę milczał. Mieszał łyżeczką kawę w filiżance. To chyba wtedy podjął decyzję, bo chwilę później powiedział to, czego Waltin do tej pory się tylko domyślał: – Tamten Amerykanin był w porządku. – Nie wiadomo dlaczego nie wymienił nazwiska Krassnera. – To ci pierdoleni socjaldemokraci chcieli go dopaść, żeby chronić tego zdrajcę, swojego szefa – dodał, ale nie powiedział, skąd o tym wszystkim wie. – Potem panu premierowi udało się wkręcić do CIA i dalej prowadził swoją grę. Oczywiście pracował dla Rosjan. To dla nich pracował całe życie, od czasów, kiedy był jeszcze smarkaczem – sprecyzował. – Niektórzy domyślali się tego przez wszystkie te lata – powiedział z westchnieniem Waltin. Chętnie bym poczytał to, co stamtąd wyniosłeś, dodał w myślach. – A potem kazał jeszcze zamordować swojego najlepszego przyjaciela – uzupełnił Hedberg. – Cholera – zaklął Waltin z udanym obrzydzeniem. – Jesteś pewien? Facet ma jaja, pomyślał. W przeciwieństwie do swoich wyborców. – Jestem najzupełniej pewien – odparł Hedberg i skinął głową. – To było morderstwo na zamówienie, a pomogli mu Rosjanie. Sam na pewno by się tego nie dotknął – dodał z pogardą. – Pewnie, że nie – zgodził się Waltin. – Nie wiem, jak ty, ale ja muszę sobie strzelić jednego. Napijesz się ze mną? To wszystko brzmi jak gotowy do druku kryminał, pomyślał z zachwytem Waltin. Ten scenariusz musi być wart miliony. Hedberg prawie wcale nie pił alkoholu. Waltin zauważył to z zadowoleniem, jak tylko zaczęli współpracować. Ale to, co Hedberg przed chwilą powiedział, musiało zrobić pewne wrażenie także na nim. – Niech będzie mała szklaneczka whisky – powiedział Hedberg. – Jakiś niedrogi gatunek.

Zanim się rozstali, uzgodnili, że spotkają się nazajutrz, zanim Hedberg wyjedzie omówić ostatnie szczegóły. Jego w każdym razie nie muszę się już obawiać, pomyślał Waltin, wsiadając do taksówki.

W piątek późnym popołudniem Waltin wpadł do biura Berga, żeby mu zostawić gruby plik starannie wybranych dokumentów. Niech ma, akurat będzie się miał czym zająć w weekend, pomyślał. Idąc do gabinetu Berga, prawie zderzył się z szefem ochroniarzy premiera. Właśnie wychodził. Miał zaczerwienioną twarz i był tak zdenerwowany, że nic nie widział ani nie słyszał. – Uwaga! – krzyknął Waltin i uśmiechnął się do Berga, ukazując białe zęby. – Nie wyglądał na szczęśliwego. Nakrzyczałeś na niego? Berg też nie wyglądał na kogoś, kto jest w świetnym humorze. Ciężko westchnął i z nieobecnym wyrazem twarzy potrząsnął głową. Niedługo trafi do wariatkowa, pomyślał z zadowoleniem Waltin. To kwestia kilku dni. – Nie – odparł Berg. – Gdyby to było takie proste... Facet dostał zwykłego ataku migreny. – Ach, to tak się sprawy mają – powiedział Waltin, kładąc na biurku stos papierów. – W ostatni weekend przygotowałem dla ciebie trochę dokumentów. A co wymyślił tym razem? Zamierza przepłynąć Niagarę w misce? – Żeby tylko – westchnął Berg. – Chce iść z żoną do kina. – Tu, w mieście? – spytał z niejakim zdziwieniem Waltin. – W piątkowy wieczór, po wypłacie, gdy na każdej ulicy pełno pijaków? Bez obstawy? Ten facet chyba bardzo chce się przenieść na tamten świat, pomyślał. A gdy przypomniał sobie, że od wielu lat premiera krytykowano za niechęć do poruszania się z obstawą, doszedł do wniosku, że to prawdziwy cud, że przez cały ten czas nic mu się nie przydarzyło. To chyba przez to ciągłe oglądanie telewizji, pomyślał. Ludzie siedzą i gapią się w ekran, zamiast zrobić w życiu coś pożytecznego. Berg westchnął po raz kolejny, a potem powiedział coś, czego nie powinien był mówić, nawet Waltinowi, choć był wysokim rangą oficerem służby bezpieczeństwa, miał dostęp do tajnych informacji i obowiązywała go tajemnica we wszystkich sprawach. – Zadzwonił dwie godziny temu i odwołał obstawę. Chce iść z żoną do kina, a przedtem zamierzają zjeść razem kolację, w swoim domu. – Wybierają się na najnowszy film z Clintem Eastwoodem? – spytał Waltin. – Nie mam pojęcia – odparł obojętnym tonem Berg. Sam nigdy nie chodził do kina. – Nie

mówił, na co się wybiera. Jeszcze się nie zdecydowali. Nawet tego nie zrobił, pomyślał z rezygnacją. Waltin wyszedł. No proszę, pomyślał. Nie można mieć wszystkiego. I nagle poczuł się tak jak wtedy, gdy zobaczył, jak jego mamuśka razem ze swoimi głupimi kulami spada z peronu na tory.

* Najwyższy czas wracać do domu, pomyślał Berg i spojrzał z niesmakiem na stos papierów, które Waltin rzucił mu na biurko. Waltin ma szczęście, że będąc takim bałaganiarzem, nie musi się utrzymywać z własnej działalności gospodarczej. Księgowi referowali Bergowi wyniki inspekcji z twarzami białymi jak kreda. Ale najbardziej wstrząsnęło nimi to, że według ich wiedzy Waltin naprawdę się starał, żeby poszło jak najlepiej. Zresztą jeśli pomyśleć o tym, co miało się zdarzyć, i tak nie było to istotne.

W minionych latach setki godzin poświęcił na oczyszczanie umysłu. Uczciwy, prawy i otwarty, próbował sobie przypomnieć w najdrobniejszych szczegółach, co zrobił, mówił i myślał w dniach, które zmieniły także jego życie. Pamiętał oczywiście tamto krótkie spotkanie z Waltinem i powód, dla którego Waltin zjawił się w jego gabinecie. Przyszedł, żeby mu zostawić segregator z tajnymi dokumentami, ale na pewno nie miały one nic wspólnego z tym, co się wydarzyło potem.

* Kiedy Hedberg wchodził do mieszkania w Gärdet, był już spóźniony. Dochodziło wpół do ósmej. Waltin czekał już od trzydziestu minut i właściwie przestał się zastanawiać nad tym, nad czym się zastanawiał. Nagle usłyszał, jak Hedberg przekręca klucz w zamku. – Muszę niestety odwołać nasze dzisiejsze spotkanie – powiedział. – Ale wydaje mi się, że omówiliśmy wszystko do końca. – Mnie to wystarczy – odparł Hedberg, wzruszając ramionami. Może zajrzymy do Café Opera, żeby sprawdzić, czy mają w programie coś ciekawego, pomyślał. Dawno nigdzie nie byłem. – Godzinę temu usłyszałem w biurze coś zabawnego – powiedział Waltin. Zupełnie przypadkiem, pomyślał. Zobaczymy, czy ktoś da się nabrać.

– Słucham. – Zadzwonił nasz wspólny znajomy i odwołał obstawę. Wybiera się z żoną do kina. W piątkowy wieczór, po wypłacie, gdy ulice są pełne pijaków – wyjaśnił z bladym uśmiechem. – Szwedzi to cierpliwy naród – stwierdził Hedberg. Zdążył już zrozumieć. – Oszukano ich, a i tak łykną wszystko, co im się wciśnie. – Niestety to prawda – westchnął Waltin. – Czy on mieszka tam, gdzie kiedyś? – Tak – odparł Waltin, spoglądając na swój drogi zegarek. Ukradł go jeszcze za życia mamuśki, ale wtedy był jeszcze zbyt młody, żeby go nosić. – Tak, dalej tam mieszka. Od czasu do czasu – dodał, wstając z krzesła. – A ponieważ muszę odwołać nasze spotkanie, przyniosłem trochę smakołyków i włożyłem je do lodówki. Jeśli czegoś nie zjesz, zostaw dla mnie. Zabiorę jutro, jak wyjedziesz. – Nie ma sprawy – powiedział Hedberg.

Ledwo Waltin zamknął za sobą drzwi, Hedberg poszedł do kuchni i wyjął z lodówki plastikową reklamówkę ze smakołykami przyniesionymi przez Waltina. Rewolwer leżał pod foliową foremką, razem z nadziewanymi pierożkami, sosem śmietankowym, zielonym groszkiem i pureé ziemniaczanym. Za kogo on mnie, kurwa, uważa?, zdziwił się, biorąc rewolwer do ręki. Może mu się wydaje, że jestem jakimś Buffalo Billem? Potem zerknął na zegarek. Wskazywał prawie ósmą. Nie ma zbyt wiele czasu, nie ma się co zastanawiać. Wprawdzie zamierza pojechać do centrum, ale nic nie stoi na przeszkodzie, żeby wpadł na Starówkę, gdzie mieszka ten zdrajca.

XX W imię wielkiej i szlachetnej sprawy Sztokholm, 28 lutego–1 marca O tym, żeby na Starówkę dojechać taksówką, nawet nie marzył. Musiał pojechać metrem, chociaż nie miał zbyt wiele czasu. Pierwszy skład uciekł mu sprzed nosa, a gdy w końcu dotarł na Stare Miasto, było już wpół do dziewiątej i prawie zrezygnował z planu. Postanowił, że pójdzie na miasto i zajmie się czymś innym. Stary pistolet, który mu wcisnął Waltin, może w każdej chwili wrzucić do kanału. Nie chciałby go mieć przy sobie, a tym bardziej zostawiać w szatni, gdyby mu przyszła ochota wejść do jakiegoś lokalu. To będzie szybki spacer, pomyślał. A gdy wyszedł ze stacji, zobaczył, jak idą prosto na niego, jak schodzą biegnącą powyżej uliczką. Dzieliło ich od niego prawie sto metrów. Jeszcze go nie widzieli, więc odwrócił się i wrócił na peron. Nic nie ryzykował, bo jeśli idą do kina, będą musieli wysiąść przy placu Hötorget albo przy Rådmansgatan. Jeśli się więc okaże, że wykonał niewłaściwy ruch, będzie się musiał jakoś z tym pogodzić. Uliczka jak marzenie, pomyślał, ale okoliczności zupełnie inne. Musi zachować odstęp, nie może liczyć na łut szczęścia. Dlatego wszedł do wagonu pociągu, który właśnie wjechał na peron, chociaż wiedział, że oni już nie zdążą. Przejechał przez Dworzec Centralny, a przy Hötorget wysiadł i został na peronie. Udawał, że czyta gazetę. Miał cholerne szczęście, bo w składzie, którym przyjechali, było tak dużo ludzi, że z łatwością wtopił się w tłum. Nie mógł oczywiście wsiąść do tego samego wagonu co oni. Zaryzykował więc jeszcze raz – wsiadł do innego, na końcu składu. Jako jeden z pierwszych wysiadł na stacji Rådmansgatan. A ponieważ na obserwowaniu różnych ludzi strawił setki godzin, potrafił się zachować w takiej sytuacji. Wyszedł przed nimi na ulicę, a gdy zobaczył, że idą w stronę kina Grand, wszedł do foyer i stanął w kolejce do kasy, już dosyć długiej. Oni wybrali inną, z biletami na inny film. Kiedy Hedberg to zobaczył, przeniósł się do właściwej. Wiedział, o której kończy się film, jaki wybrali. Wyliczył to sobie na podstawie tego, co przeczytał na wiszącym w foyer afiszu. Nie musiał wchodzić do kiosku, żeby to sprawdzić w gazecie. Nawet przez myśl mu nie przeszło, żeby spytać o to kasjerkę.

Nie zamierzał też czekać na nich dwie godziny przed kinem. Nie chodziło o mróz, tylko o ryzyko wpadki. I znowu zaryzykował. Uznał, że obejrzą cały film, bo tacy jak oni siedzą do końca, a potem będą chcieli wrócić do domu metrem. Cały czas miał w pamięci tamtą uliczkę na Starówce.

Nie chciał do nikogo strzelać o pustym żołądku. Przez cały dzień nie miał nic w ustach. Poszedł więc do chińskiej restauracji przy Drottninggatan. Było już sporo gości, wystarczająco pijanych i zajętych sobą. A co najważniejsze – w lokalu nie było szatni, więc nie musiał zostawiać płaszcza. Usiadł przy stoliku, złożył zamówienie, zjadł, a potem spokojnie rozłożył gazetę. Zapłacił gotówką, zostawił stosowny napiwek i wyszedł w odpowiednim czasie, to znaczy ani za wcześnie, ani za późno. Kiedy znów ich zobaczył, szli szybkim krokiem w jego stronę. Dzieliło ich około stu metrów. Niestety, nie szli tą stroną ulicy co on. Szli wzdłuż cmentarza Adolfa Fryderyka, w kierunku Kungsgatan. W obie strony szło mnóstwo ludzi, więc nie było mowy, żeby to zrobić tam. Chciał już zejść do metra, żeby dotrzeć przed nimi na Starówkę i poczekać przy uliczce, przy której ich zobaczył pierwszy raz, ale znów miał cholerne szczęście. Nagle przeszli przez Sveavägen i podeszli do jakiejś wystawy, w miejscu, gdzie niemal nikogo nie było. Od takich cudów człowiek staje się wierzący, pomyślał Hedberg. Przeszedł przez jednię i stanął po tej samej stronie ulicy, na skrzyżowaniu z Tunnelgatan. To zbyt piękne, żeby było prawdziwe, pomyślał. Wąska, ciemna, poprzeczna uliczka z kontenerami budowlanymi, rodzaj zaułka. Ale najważniejsze było to, że miał gdzie uciekać. Gdyby mu kazano wybierać, właśnie na to miejsce by się zdecydował. Do tego, co zamierzał zrobić, żadne miejsce nie nadawałoby się lepiej. Natomiast z ich punktu widzenia gorszego nie mogło chyba być. Czekał na nich, udając, że ogląda wystawy, a gdy go minęli, po prostu ruszył za nimi. Wyciągnął z prawej kieszeni płaszcza rewolwer, naciągnął kurek, położył dłoń na ramieniu tego zdrajcy i strzelił do niego tak, żeby kula weszła poniżej krawędzi kołnierza. Pod premierem ugięły się nogi i w tej samej chwili padł na chodnik, twarzą do przodu. Nie żyje, stwierdził Hedberg. Wiedział to z doświadczenia, choć sam nigdy w życiu nikogo nie zastrzelił. W następnej sekundzie cofnął się o krok, żeby się ustawić pod lepszym kątem, naciągnął kurek, wycelował w kurwę, która była żoną tego zdrajcy, i znów nacisnął spust. Padła na kolana z opuszczoną głową, a jej oczy wyglądały tak, jakby już nic nie widziała. W chwili kiedy do niej wystrzelił, chyba odwracała się w jego stronę, bo pocisk trafił ją w płuco, a nie w kręgosłup, jak zamierzał. Przyglądał jej się przez kilka sekund. Wiedział, że najwyżej za minutę będzie martwa, a on będzie wtedy gdzie indziej. Potem odwrócił się, a ponieważ chodnik był oblodzony i śliski, biegł drobnymi krokami w stronę Döbelnsgatan. Rewolwer wsadził z powrotem do kieszeni płaszcza. For a great and noble cause, pomyślał i lepiej chyba nie mógł tego ująć.

Kiedy dobiegł do Döbelnsgatan, przestał biec. Przeszedł na drugą stronę i ruszył prosto, w dół ulicy. Na Regeringsgatan skręcił w prawo i zszedł schodami do Kungsgatan. Kiedy szedł w stronę placu Stureplan i stacji metra i zobaczył ludzi idących ulicą, zrozumiał, że jest wśród nich bezpieczny i że mu się udało. Kiedy wszedł do mieszkania w Gärdet, było za dziesięć dwunasta.

Zdjął ubranie i buty i włożył wszystko do zwykłego czarnego worka na śmieci. Na samym wierzchu położył rewolwer, a potem wyniósł worek do kuchni i postawił go przy lodówce. Potem wziął prysznic i umył głowę. A potem jeszcze raz, pozwalając, żeby ciepła woda spływała mu po ciele. Dopiero potem poszedł do sypialni i położył się do łóżka. Nie myślał o niczym szczególnym i natychmiast zasnął.

Rano pojechał taksówką na przystanek, z którego odjeżdżają autobusy na Arlandę. Jeśli policja szuka sprawcy, to na pewno nie tam. Jego samolot odleciał zgodnie z planem, a gdy wylądował w Palmie, temperatura wynosiła prawie dwadzieścia stopni. I wtedy po raz pierwszy poczuł, że jest w domu.

XXI Opada swobodnie jak we śnie Sztokholm, 28 lutego–1 marca Do Oredssona i Stridha wiadomość o zbrodni dotarła w chwili, gdy stali przy budce z kiełbaskami przy Roslagstull. Stridh zachowywał się, jakby oszalał. Pytał przez radio, czy w oczekiwaniu na posiłki sami mają zablokować wyjazd z Roslagstull. Otrzymali jednak polecenie, żeby się udać na miejsce zbrodni i pomóc w czynnościach zabezpieczających. Co tu się dzieje?, zastanawiał się Oredsson, jadąc na kogucie ulicą Sveavägen. Nic nie rozumiał. No bo jeśli zaczęło się coś ważnego, w czym ma z kumplami uczestniczyć, to chyba powinien coś wiedzieć? – To absolutne szaleństwo – syknął Stridh. – Co my tam będziemy robić? Ktoś przecież musi zablokować wyjazdy. Czy ten moczymorda tego nie rozumie? Facet oszalał, pomyślał Oredsson. Pewnie głosuje na socjaldemokratów.

Kiedy dotarli na miejsce, było tam już mnóstwo policjantów i gapiów. Wszyscy biegali jak oszalali. Na początku obaj pomagali zabezpieczać teren, ale ponieważ ludzie ciągle im przeszkadzali, a oni chcieli to zrobić jak najszybciej, udało im się zabezpieczyć tylko niewielki obszar, wielkości mniej więcej zagrody dla owiec. W każdym razie był to najmniejszy zabezpieczony teren, jaki Oredsson w życiu widział. Potem już tylko stali i czekali na dalsze instrukcje.

* Ponieważ był piątkowy wieczór, a Bäckström nadal cierpiał na brak gotówki, wziął jak zwykle dyżur. Gdy ogłoszono alarm, od razu się domyślił, że wreszcie nadeszła chwila, na którą tak długo czekał. Zanim ktokolwiek zdążył coś zrobić, narzucił płaszcz i biegiem ruszył na miejsce zbrodni. No bo czy taki stary wyga jak on mógłby w takiej chwili być gdzie indziej? W odróżnieniu od innych policjantów starał się działać rutynowo. Najpierw przyjrzał się wszystkim ludziom przebywającym w pobliżu miejsca zdarzenia, żeby ewentualnie wychwycić coś podejrzanego. Ale wszyscy wyglądali jak półtora nieszczęścia, a kilka kobiet nawet się rozpłakało, nie wiadomo po co. Potem zaczęli przynosić kwiaty i układać je przy barierkach. Ciekawe, skąd je wytrzasnęli o tej porze. Potem poszedł na Tunnelgatan, żeby się trochę

uspokoić i sprawdzić, czy nie ma tam jakichś śladów. Śladów było mnóstwo. Pewnie zastrzeliła go stonoga, pomyślał i uśmiechnął się szyderczo. Potem rozszerzył zabezpieczoną strefę i szybko przełknął kiełbaskę z budki przy Sveavägen. Kiedy wrócił na miejsce, z taksówki wysiadał właśnie Kominiarz, a z nim ten bubek Wiijnbladh. Bäckström nie miał nic konkretnego do roboty, więc podszedł do nich i przywitał się. – Jak leci? – spytał. – W porządeczku – odparł Kominiarz. Zarozumiały kutas, pomyślał Bäckström. Pocałuj mnie w dupę. – Stoimy tu z szefem i analizujemy sytuację – wyjaśnił przymilnym tonem Wiijnbladh. Tak, a ja będę dzisiaj jadł obiad z królem, pomyślał Bäckström. – I do jakich doszliście wniosków? – spytał słodkim głosem. Szykuje się niezła zabawa, pomyślał. – Że miejsce zbrodni pozostawia wiele do życzenia – odparł zarozumiale Kominiarz. No i co zamierzacie z tym zrobić?, spytał w myślach Bäckström. – Ale nie możemy niestety nic zrobić – westchnął Wiijnbladh i z zatroskaną miną potrząsnął głową. Pewnie, że nie. Poza tym jest cholernie zimno, pomyślał Bäckström. Komu by się chciało stać na mrozie? Potem wzięli taksówkę i odjechali, a ponieważ Bäckström był prawdziwym policjantem, kiwnął po prostu na przejeżdżający właśnie radiowóz. – Dobrze, że jesteś – powiedział szef, kiedy go zobaczył. – Zgłosiła się jakaś kobieta, ale chce rozmawiać tylko z tobą. – I podał mu kartkę. – Zrobi się – powiedział Bäckström i westchnął ciężko. Wyglądała na inteligentną. Pewnie jedna z tych, które sam zwerbował i których nawet nie pamięta. – A jak wygląda sytuacja na miejscu zbrodni? – Kiepsko – odparł Bäckström. – A może być jeszcze gorzej.

Potem zrobił sobie kawy, zamknął za sobą drzwi i zadzwonił do kobiety, która oceniła sytuację właściwie. – Czy rozmawiam z komisarzem Bäckströmem? – spytała podniecona. – Tak, to ja – odparł spokojnie. – Spotkaliśmy się w Wigilię. To mnie zgwałcił mój były chłopak. Kurwa, ja chyba śnię, pomyślał Bäckström i jęknął. To przecież ta wstrętna małpa, która chciała wkręcić byłego faceta. Tego, co miał na tarczy zdjęcie ofiary. Szkoda, że go wtedy nie zabrał. Teraz byłoby warte krocie. – Bardzo panią przepraszam, ale jestem zajęty... – Na Boga – szepnęła kobieta. – To on go zamordował. Nie wiem, co mam ze sobą zrobić. O czym ona bredzi?, zdziwił się Bäckström. – Zamordował? Kogo? – spytał. – Premiera – szepnęła. Już chciał jej powiedzieć, żeby mu dała spokój, gdy znów przypomniał sobie zdjęcie przyklejone do tarczy do rzutków. – Dlaczego pani tak uważa? – Mój Boże, przecież on to planował od początku naszej znajomości – powiedziała z rezygnacją. – Czy ma dostęp do broni? – spytał ostrożnie Bäckström. – Broni? Ma jej mnóstwo. Może warto to sprawdzić, pomyślał Bäckström, a ponieważ sytuacja zaczęła przypominać to, co się dzieje w szpitalach dla psychicznie chorych, wziął samochód i pojechał do niej.

Mieszkała w hałaśliwym kwartale w dzielnicy Söder. Tak właśnie przewidywał. A to, o czym mu opowiedziała nie, brzmiało aż tak niedorzecznie. Jej były facet, który ma w domu tarczę do rzutków, jest chyba niezłym skurwielem. Prawdopodobnie nienawidził premiera tak bardzo, że nie mógł dłużej wytrzymać. Kobieta prawie cały czas mówiła szeptem. Bäckström znał ten typ, więc wcale go to nie zdziwiło.

– Powiedziała pani, że ma broń – przypomniał jej od razu na początku. – Tak, kiedyś mi ją pokazywał. – A co to była za broń? Pamięta pani? – Taka tam, co to strzelają z takich na westernach. Taki kowbojski pistolet. Co ty nie powiesz, pomyślał Bäckström i poczuł, że podnieca się coraz bardziej, bo zanim wyszedł z komendy, dowiedział się, że jeden z naocznych świadków twierdzi, jakoby sprawca użył rewolweru. – Ma pani na myśli rewolwer? – Tak. Taki właśnie rewolwer. Pilnuj się, pieprzony miłośniku rzutków, pomyślał Bäckström. Już wkrótce poczujesz na karku oddech prawdziwego zawodowca.

* Była to najgorsza noc w życiu komisarza Koskinena. A przecież zaczęło się tak dobrze. Chociaż był piątkowy wieczór, do tego po wypłacie, w mieście panował spokój. Siarczysty mróz i przenikliwy wiatr to chyba najlepszy sposób na utrzymanie porządku i bezpieczeństwa na ulicach, pomyślał z zadowoleniem. Uznał, że najwyższy czas wpaść z wizytą do starego dobrego przyjaciela, którego przechowywał w szafie na ubrania. Udało mu się wlać w siebie dwa porządne łyki, gdy nagle cały sufit spadł mu na głowę. Właśnie wstawił butelkę z powrotem do szafy i wsunął do ust kilka tabletek mentolowych, gdy do pokoju wpadł tajniak. Wyglądał, jakby spadły na niego wszystkie nieszczęścia. – Tu pan jest – wykrztusił. – Za chwilę rozpęta się piekło – dodał, spoglądając na Koskinena. Koskinen od razu zrozumiał, o co chodzi. Jak to piekło?, pomyślał. – Ktoś zastrzelił premiera – powiedział tajniak. – Co ty mi tu opowiadasz za głupoty – żachnął się Koskinen. – Przecież to tylko jakieś ćwiczenia, o ile dobrze rozumiem. Muszę to jeszcze raz przedyskutować ze związkami, dodał w myślach. To chyba sprawka tego szaleńca, szefa wydziału operacyjnego. Tajniak tylko na niego spojrzał, a potem kilka razy potrząsnął głową. Stał, potrząsał

głową i wpatrywał się w Koskinena. – No, nie – wydusił w końcu, a potem odwrócił się i wyszedł.

Potem zaczął się prawdziwy koszmar. Jak wtedy, latem, kiedy miał delirium i przez kilka godzin walczył z ośmiornicą, chociaż później się okazało, że śpi we własnym łóżku. O mało się wtedy nie udusił własnym prześcieradłem. Udało mu się jakoś z tego wyjść. Po prostu wziął dwa tygodnie urlopu, a lekarz wypisał mu silne leki. Ale ta noc była o wiele gorsza, bo miała się nigdy nie skończyć. Najpierw skończyły mu się tabletki od bólu gardła. To nie było jeszcze takie straszne, bo i tak był przeziębiony i trzymał się od wszystkich z daleka. Ale wkrótce potem skończył się również alkohol, chociaż tym razem zrobił większy zapas. Był przecież piątek. A potem nagle, w samym środku nocy, zjawili się u niego komendanci rejonowi policji i żądali, żeby ich poinformował, jak wygląda sytuacja. Potem też mu ciągle przeszkadzali. Co się stało?, pytali, czy coś wiadomo?, jak wygląda sytuacja?, i tak dalej. Jedyną pociechą było to, że wszyscy sprawiali wrażenie, jakby nieźle sobie golnęli, więc nawet go nie pytali, czy ma jeszcze tabletki od bólu gardła. Niech mówią o komendancie głównym, co chcą, ale tylko on mu nie przeszkadzał. W ogóle nie dawał znaku życia. – Sytuacja wygląda następująco – powtórzył po raz pięćdziesiąty. – Premier został zastrzelony, a sprawca uciekł z miejsca zbrodni. Niestety to, co się działo na komendzie, zupełnie nie przypominało ćwiczeń, które zorganizował kiedyś komendant. A jemu dopiero w sobotnie popołudnie udało się walnąć do łóżka.

* Komendant sztokholmskiej policji nie chciał niepokoić Koskinena nie dlatego, że nie interesował się zamachem. Po prostu w weekend wziął urlop i wyjechał z kochanką do Dalarna, żeby wziąć udział w Biegu Wazów. Biorąc zaś pod uwagę delikatną naturę tego wyjazdu, zadbał, aby nikt się nie dowiedział, gdzie się wybiera. Nie miał więc pojęcia, że na jego terenie ktoś zastrzelił premiera. I dopiero rano, kiedy zszedł do restauracji, żeby zjeść śniadanie, o wszystkim opowiedział mu portier. Komendant natychmiast zapakował do samochodu siebie, kochankę i cały sprzęt i ruszył z powrotem do Sztokholmu. W Biegu Wazów może wystartować za rok. Śmierć premiera jest czymś absolutnie niezwykłym. Nie może przepuścić takiej okazji. Naprawdę, co za niesamowita sprawa, pomyślał, siadając za kierownicą. Wreszcie będzie mógł zastosować swoje nowe eksperymentalne metody w praktyce. Ja chyba śnię, pomyślał. Jechali do Sztokholmu, a jego kochanka zapisywała jego

spostrzeżenia, pomysły i stwierdzenia. I tak powinno być, bo ona też pracowała w policji. Była wprawdzie zwykłą policjantką, ale jednak.

Zanim jeszcze minęli Salę, zdążyła zapisać trzydzieści pięć śladów z podziałem na kategorie: główne ślady, alternatywne główne ślady i ślady dodatkowe. Jeśli natomiast chodzi o boczny tor, o którym tak zachwycająco opowiadał jego najlepszy przyjaciel, postanowił na razie poczekać. Po pierwsze dlatego, że nie dostał jeszcze od niego obiecanego pro memoria. Po drugie nie wiedział, ilu ludzi będzie musiał odesłać na boczny tor, do chwili kiedy uzna, że znowu są mu potrzebni. – Czy mogę cię o coś spytać? – spytała jego kochanka. – Oczywiście, kochanie – odparł. Coś niezadowolona, pomyślał. – Skąd wiesz, że dany ślad to ślad główny? – Skąd wiem co? – odpowiedział pytaniem na pytanie. – No, że to Kurdowie go zastrzelili. Skąd to wiesz? – Bo statystycznie to najwłaściwsza teoria. – Ale przecież oni nigdy wcześniej nie strzelali do żadnego premiera Szwecji. Zazwyczaj strzelają do siebie samych. – Nie szkodzi, kochanie. Nic w tym dziwnego – odparł. Zwracał się do niej tonem możliwie najbardziej pedagogicznym. – Są ludzie, którzy na pewno tego nie zrobili. Do premiera Szwecji nie strzelali Żydzi, Grecy ani... zwykli Szwedzi, jeśli mogę tak powiedzieć. Tego nie możemy im zarzucić, kochanie. Prawda?

* Ciekawe, dlaczego nie zastrzelił jego żony, zastanawiał się Waltin. Zjawił się w mieszkaniu w Gärdet, żeby posprzątać po swoim duchowym bracie i wysoko cenionym współpracowniku. A może facet zaczyna pękać?, pomyślał. Ale sam ten pomysł brzmiał tak niedorzecznie, że natychmiast go odrzucił i zabrał się za porządki. Najpierw spakował ubranie i buty Hedberga. Włożył je do torby i postanowił porządnie wyczyścić, zanim ukryje wszystko w bezpiecznym miejscu. Nie zamierzał ich wyrzucać, bo miały wartość historyczną, niemal unikatową. Na samą myśl o tym, ile na nich za jakiś czas zarobi na aukcji w Sotheby’s albo w Christie’s, pociekła mu ślinka.

Jedzenie i inne rzeczy wrzucił do zsypu. Została tylko broń. Już rano, kiedy tylko się obudził, wpadł na pomysł tak wspaniały, że przez całe przedpołudnie puszył się jak paw. Ale dopiero kiedy dwa razy się spuścił, mógł się zabrać do roboty. Najpierw wyjął z magazynka dwie puste łuski i cztery naboje, których Hedberg nie wykorzystał. Wsadził je do niewielkiej kwadratowej foliowej torebki, zapieczętował ją przy górnej krawędzi, a potem włożył do torby z ubraniem i butami. Dokładnie wyczyścił rewolwer i schował go do kieszeni. Wziął torbę, zamknął drzwi na klucz i wyszedł na ulicę. No to został nam tylko rewolwer, pomyślał, wsiadając do samochodu. Kiedy zaczął sobie wyobrażać, co z nim zrobi, aż drżał na całym ciele.

* Początkowo pełnomocnik zamierzał napisać wniosek o zwolnienie z funkcji albo przynajmniej podanie o urlop. Ale kiedy pomyślał o nastroju panującym na piętrze, na którym znajdował się jego gabinet, a także o zachowaniu współpracowników, dla których jakby nagle przestał istnieć, zrozumiał, że może to zostać uznane za zachowanie przesadne i zbyteczne. Zrezygnował więc z tego pomysłu i postanowił po prostu pojechać do domu. Po drodze wpisał się do księgi kondolencyjnej wyłożonej w holu. Wybrał cytat, nie własne słowa. Z różnych względów uznał, że on właśnie pasuje do sytuacji o wiele lepiej niż cokolwiek innego. Słowa te nadal tkwiły w jego pamięci, chociaż ostatni raz czytał je przed miesiącem:

„Śmierć jest czarna jak skrzydło kruka, smutek chłodny jak noc w pełni zimy: długi jak ona i nie da się przed nim uciec”.

Potem pojechał do swojej willi w Djursholm i po zastanowieniu podjął decyzję. Najpierw napisał oświadczenie po rosyjsku – języka tego nauczył się w tajemnicy w latach młodości. Ale mimo fenomenalnej wprost pamięci nie udało mu się podtrzymać znajomości rosyjskiego aż tak długo. Posługiwanie się nim sprawiało mu teraz o wiele więcej kłopotu, niż mógłby przypuszczać. W zasadzie w niczym mu to nie przeszkadzało. Dobrze wiedział, co napisać. Ale kulawy rosyjski mimo wszystko utrudniał sprawę. Potem zakodował tekst, używając liczb pierwszych, które chciał podarować Forseliusowi na osiemdziesiąte urodziny. Trochę przy tym oszukiwał, bo skorzystał z pomocy wojskowych

komputerów. Zdecydował się na takie rozwiązanie, chociaż sprawa była już nieaktualna. Kiedy skończył, długo się zastanawiał, czy powinien się podpisać imieniem, które Forselius nadał mu, gdy skończył osiemnaście lat. Nie tylko chciał mu w ten sposób sprawić przyjemność, ale także pokazać, że tajne służby wiedzą nawet to, jak go nazywali o dwa lata starsi koledzy, kiedy chodził do pierwszej klasy szkoły podstawowej. W końcu się zdecydował: podpisał się tym imieniem. A ponieważ nikt nie zna klucza, rozszyfrowanie powinno im zabrać kilkadziesiąt lat. Pod warunkiem że użyją mocy wszystkich komputerów naraz. W sumie nie wygląda to zbyt zachęcająco, pomyślał, ale mimo to postanowił przysporzyć im trochę pracy. Może kiedyś im się uda. Niech mają, pomyślał, a gdy przebiegał wzrokiem kolumny spisanych na kartce cyfr, cieszył się, że to, co właśnie czyta, brzmi sensownie tylko dla niego i być może dla kilku innych osób, takich jak on. Niech mają, powtórzył, umieszczając pod tekstem swoje zakodowane imię. Wyśle to później, kiedy się trafi okazja.

Björnowi i Mikaelowi Najlepszym posłańcem jest ten, kto nie rozumie tego, co przekazał

Do Björna i Mikaela... для Mедведя и Михаила... Najlepszym posłańcem... тот, кто самый лучший информатор... jest ten, kto nie rozumie tego, co przekazał... тот, кто сам не понял, что он рассказал... Oto jego imię... które mu nadano przed ponad dwudziestu laty... Profesor... Профессор. Potem spalił w kominku dokumenty Krassnera, a gdy w końcu się położył, zasnął, nie myśląc o niczym konkretnym.

* Mniej więcej wtedy, gdy pełnomocnik opuszczał siedzibę rządu w Rosenbad, Waltin przemknął do sekcji technicznej. Panował tam kompletny chaos. Bardzo mu to odpowiadało, bo dzięki temu mógł zupełnie niepostrzeżenie zwrócić rewolwer, który zabrał pół roku wcześniej. Położył go na ławce i wyszedł, nie pytając nawet o tego gnojka Wiijnbladha. Trzymał go w zanadrzu, na wypadek gdyby któryś z jego stukniętych kolegów wpadł na pomysł, żeby spytać, co funkcjonariusz służby bezpieczeństwa robi tu w taki dzień.

Ale nikt go o nic nie pytał, więc wyszedł bez kłopotu. I znowu doświadczył tego samego fantastycznego uczucia co wtedy, gdy stał za wymachującą swoimi głupimi laskami mamuśką i patrzył, jak na peron wjeżdża, dudniąc głośno, skład metra; jak wtedy, gdy cicho stanął tuż za jej plecami i nawet nie musiał jej dotykać, a potem po prostu poszedł w stronę ruchomych schodów i wyszedł na ulicę. Jak wtedy, gdy zanim opuścił peron, usłyszał jeszcze przeciągły metaliczny zgrzyt hamujących wagonów, nagły głuchy odgłos, a po kilku sekundach ciszy histeryczny wrzask jakiejś kobiety. Krzyczała jak opętana.

* Wieść o zamordowaniu premiera dotarła do Johanssona za pośrednictwem radia, kiedy robił sobie śniadanie. Jeszcze wczoraj, do piątej po południu, był szefem biura Komendy Głównej Policji. Gdy wyszedł na ulicę, nie pełnił już żadnej funkcji. Wrócił do domu, zjadł kolację i przez resztę wieczoru zastanawiał się, jak sobie na nowo ułożyć życie. Potem położył się spać. Zasnął natychmiast. Całą noc spał jak zabity i rano obudził się uśmiechnięty. Była ósma, nikt do niego nie dzwonił, nikt nie walił do drzwi w środku nocy, bo wyciągnął kabel z gniazdka. I nagle zrozumiał, że od dzisiaj jest kimś zupełnie innym, niż był wczoraj.

Wieczorem zadzwonił do niego Jarnebring. Był na urlopie, z narzeczoną, ale odwołano go i musi się stawić na służbie, razem z innymi starymi kumplami z wydziału rozpoznania. Oprócz nich na komendzie stawiło się wielu nowo zatrudnionych policjantów, ale oni akurat go nie obchodzili. – Jak leci? – spytał Johansson. – Fatalnie – odparł Jarnebring z przekonaniem. – Czy ty wiesz, do czego nas przydzielili? – Nie. Skąd mam wiedzieć?, dodał w myślach. – Zajmujemy się starymi mandatami za złe parkowanie, samobójstwami i przeglądamy listy gości hotelowych, wszystkie od zeszłego lata. Pieprzone inteligenty. Przecież jeśli odebrałeś sobie życie latem, to nie mogłeś zastrzelić premiera w lutym! – Chyba nie wiedzą, jak się za to zabrać. No bo skąd mają wiedzieć?, dodał w myślach. Potem każdy z nich wrócił do swoich zajęć. Johansson włączył pranie i wyrzucił stare gazety. W końcu się położył i jak zwykle szybko zasnął.

*

Kiedy komendant wszedł do swojego biura, natychmiast otoczyła go grupa ludzi. Mówili jeden przez drugiego. Wystarczyło, że się zatrzymał i uniósł dłoń, a od razu zapadła cisza. – Moi panowie – powiedział. – Przejmuję dowodzenie. Na czternastą proszę do mnie pierwszy oddział rozpoznania. Spotkamy się w dużej sali w Kronobergu. Wykonać! No proszę, tak niewiele potrzeba, pomyślał, wchodząc do gabinetu. Po czym zamknął za sobą wielkie podwójne drzwi.

* Mniej więcej w tym samym czasie, kiedy komendant sztokholmskiej policji zaszywał się w swoim gabinecie, żeby się zatopić w samotnych rozważaniach, Waltin siedział naprzeciwko Berga, przed jego wielkim biurkiem. Mój Boże, pomyślał na jego widok z zachwytem. Wygląda jak z krzyża zdjęty. – Jak się masz, Eryku? – spytał z zatroskaną miną. – Miewałem w życiu lepsze dni – westchnął Berg. – W całym tym nieszczęściu pocieszające jest to, że jego żona przeżyła. – Pewnie ją oszczędził – powiedział z zatroskaną miną Waltin. – Muszę się spotkać z Hedbergiem i porozmawiać z nim o tym. – Oszczędził? – żachnął się Berg. – Ten skurwiel po prostu chybił. Kula prześlizgnęła jej się po plecach i tylko bożej opatrzności biedaczka zawdzięcza, że żyje. Chyba powinienem go wysłać do okulisty, pomyślał Waltin. – Chciałeś ze mną rozmawiać – powiedział, wygładzając kanty spodni. By uczcić ten ważny dzień, ubrał się w prosto skrojony ciemnoszary garnitur. Do tego jednobarwny krawat. Ciemnoszary, prawie czarny, stosowny do okoliczności. – Pomyślałem sobie, że mógłbyś zostać moim łącznikiem z sekcją dochodzeniową. – Na razie będzie to jedyna rzecz, jaką się będziesz zajmował. A ja dopilnuję, żebyśmy obaj zachowali stołki, kiedy już będzie po wszystkim, pomyślał. – Fine with me – zgodził się Waltin. – Od czego zaczniemy?

To zbyt piękne, żeby było prawdziwe, pomyślał. – Chyba od gróźb pod adresem premiera – zdecydował Berg. – Oczywiście – zgodził się Waltin i zanotował coś w swoim czarnym notesie. A ja dopilnuję, żebyś dostał tylko to, co ja wybiorę, dodał w myślach z zachwytem. – Informacje o Kurdach już dostali. Zadbali o to Kudo i Bülling – westchnął Berg. – Miło mi to słyszeć – odparł dyplomatycznie Waltin. To zbyt piękne, żeby było prawdziwe, pomyślał. – Tak, to by było na tyle – powiedział Berg i westchnął głęboko. – A co z raportem o działalności zewnętrznej? – spytał Waltin z zaciekawioną miną. Może to dobra pora, żeby sprawę odłożyć ad acta, pomyślał. – Niech się toczy dalej... to znaczy mam na myśli działalność – sprecyzował Berg. – Trudno mi sobie wyobrazić, żeby w tej sytuacji ktokolwiek miał być takim raportem zainteresowany. Nie udawaj durnia, dodał w myślach. – A co ze sprawą Krassnera? O ile dobrze zrozumiałem, jest już zamknięta – pytał dalej Waltin. – Tak, to prawda – odparł Berg. A co jedno ma wspólnego z drugim?, pomyślał. – Nie ma tego złego, co by na dobre nie wyszło – powiedział Waltin. Skąd on to wszystko bierze?, zastanawiał się Berg. Coś z nim nie tak? A może to mnie już odbiło? – Ale jak już będzie po wszystkim, to kontroli komisji parlamentarnej na pewno nie unikniemy. Zwłaszcza jak to wyjaśnią, pomyślał Waltin i prawie się głośno roześmiał. Ale przecież tak źle nie musi się to skończyć. – Nie warto się martwić na zapas – zakończył tonem pocieszenia.

* Nową strukturę sekcji rozpoznania komendant wymyślił i opracował w drodze powrotnej do stolicy, gdzieś między Salą a Sztokholmem. Była logiczna, jasna i miała kształt dość płaskiej piramidy. Na samym dole umieścił jednostki rozpoznania. Według wstępnych wyliczeń będzie potrzebował około sześciuset ludzi, żeby stworzyć rezerwę na nieprzewidziane sytuacje. Musi też stworzyć sztab. W jego skład wejdą szefowie wszystkich wydziałów, jak również obserwatorzy z ramienia Ministerstwa Sprawiedliwości i inni przedstawiciele wymiaru sprawiedliwości. Do tego służba bezpieczeństwa i wydział kryminalny. Żeby jednak im się nie poprzewracało w głowach, na marginesie dopisał: status obserwatora. Jeśli chodzi o kierownictwo wydziału rozpoznania, wyliczył, że będzie to najwyżej czterdzieści osób. Musi się jeszcze zastanowić nad kształtem czegoś, co w jego nowej organizacji będzie najważniejsze: chodzi o „tajny brain trust”. Do tej małej struktury zamierzał powołać swojego najlepszego przyjaciela, jak również jego dobrego przyjaciela, byłego dyplomatę. Będzie mu potrzebny w ewentualnych kontaktach z zagranicą, bo akurat to jest dla niego czarna magia. Myślał też o błyskotliwym dziennikarzu z Komendy Głównej Policji, którego mu polecił dobry przyjaciel jego najlepszego przyjaciela, dyplomata. Zresztą już go poznał, na pierwszym seminarium poświęconym naukowemu detektywowi. Jeśli zaś zajdzie potrzeba, być może wystarczy, jeśli na swoich zastępców wyznaczy obu zwolenników stosowania teorii „głównego śladu” . Mianowanie na to stanowisko Kudo i Büllinga wydaje się dobrym rozwiązaniem, pomyślał i swoim ozdobnym charakterem pisma zrobił na marginesie kolejną notatkę. I to by było na tyle, pomyślał z zadowoleniem. Praktycznymi sprawami zajmie się jak zwykle Grevlinge. Kwestie organizacyjne są strasznie nudne. Zwłaszcza dla tak artystycznej duszy jak on. Dlatego od razu przeszedł do spraw bardziej ekscytujących. Śmierć premiera uznał za wydarzenie historyczne. Już w okolicach miejscowości Morgongåva doszedł do wniosku, że będzie potrzebował profesjonalnego historiografa. A raczej historiografki, bo prawie od razu przyszła mu na myśl dziennikarka z pewnej wysokonakładowej gazety, którą poznał jakiś czas temu. Ale ze względu na osobę, która w drodze powrotnej do Sztokholmu notowała jego myśli, nie rozwodził się nad tym zbyt szeroko. To musi być ktoś, kto na bieżąco będzie zapisywał moje myśli i refleksje, pomyślał i skinął głową. Ktoś w rodzaju cichego partnera do rozmów. Właśnie ktoś taki.

Właściwie powinienem się skontaktować z Peterem Dahlem, pomyślał. Potem mógłby się już zabrać do szkicowania portretu kierownictwa wydziału rozpoznania. Wszystko wskazuje na to, że schwytanie sprawcy to tylko kwestia czasu. Biorąc pod uwagę, że wiadomo, kim jest ofiara, jak również gdzie, jak i kiedy dokonano zbrodni, jedyną kwestią jest zatrzymanie zabójcy. Jak widać, w sensie intelektualnym sprawa jest rozwiązana w dziewięćdziesięciu procentach, stwierdził z zadowoleniem. A ponieważ przygotowanie takiego portretu może zabrać sporo czasu, dobrze będzie, jeśli Grevlinge już teraz nawiąże kontakt z artystą malarzem Dahlem.

Wyciągnąwszy ten słuszny wniosek, komendant zapisał go w notesie. Pozostaje jeszcze najważniejsza sprawa: jego osobiste bezpieczeństwo podczas prowadzenia dochodzenia. Jeszcze w samochodzie wstępnie ustalił, jakich zmian trzeba będzie dokonać na komendzie: pancerne szyby we wszystkich oknach, bezpieczne pomieszczenia, strategicznie rozlokowane wzmocnienia w postaci stanowisk ogniowych, a przy okazji kilka innych poprawek. Ale naprawdę ważne jest zapewnienie mu osobistej ochrony. Zważywszy na to, co się przydarzyło premierowi, jest absolutnie wykluczone, żeby korzystał z usług tych typów ze służby bezpieczeństwa. W tym momencie komendant pogratulował sobie, że skierował ich na boczny tor. Na szczęście dysponuje kompetentnymi i doświadczonmi ludźmi. W podlegających mu jednostkach patrolowych jest z pewnością wielu godnych zaufania ludzi, którzy będą gotowi wystawić się na grad kul, by ochronić szefa. Potem wpadł na jeszcze jeden pomysł. Zupełnie nowy. Ciekawe, że kiedy myślał o innych rzeczach, tego rodzaju myśli nachodziły go zadziwiająco często. To bez wątpienia dziwny zbieg okoliczności, pomyślał, że premier padł ofiarą zamachu tego samego dnia, kiedy on chciał wziąć udział w Biegu Wazów. Jak się głębiej zastanowić, można tu dostrzec jeszcze jeden ślad, pomyślał i natychmiast zadbał o to, żeby uzupełnić swoje notatki: „ślad numer trzydzieści sześć – Bieg Wazów”.

* Bäckström też wpadł na trop i mimo różnic anatomicznych był równie zawzięty jak pies myśliwski. Koledzy z policji porządkowej podsunęli mu jakiegoś starego ćpuna, który kręcił się po miejscu zbrodni i udawał małpę. A kiedy zabrali mu skromny dobytek, zaczął coś bredzić: mówił, że jest gotów ubić interes. Zaproponował, że dokładnie opisze sprawcę, który uciekając, prawie go przewrócił. – Jan Svulle Svelander – powiedział Bäckström, żeby dowieść, że wie, z kim rozmawia. I co z tego? – So what?* – spytał Svulle i wzruszył ramionami. Jednocześnie próbował sobie wycisnąć pryszcza z nosa. – Koledzy z policji porządkowej twierdzą, że widziałeś sprawcę. – Może. To zależy. – Nie wiem, jaką wyznaczono nagrodę, ale na pewno nie mniej niż milion koron. – Milion koron – wybełkotał Svulle. – Przynajmniej – potwierdził Bäckström skinieniem. – Czy to nie ten? – spytał i pokazał

mu zdjęcie mężczyzny, u którego widział tarczę do rzutków. – Tak, to on – potwierdził Svulle. – I nie mówisz tego tylko po to, żeby dostać nagrodę? – spytał sprytnie Bäckström. – Za kogo mnie pan uważa? – odparł obrażony Svulle. – To on. Na mur beton. Na sto procent.

* Punktualnie o czternastej komendant spotkał się z ludźmi z wydziału rozpoznania. W pokoju było bardzo ciasno. Cisnęli się jak śledzie w beczce. Ktoś wspiął się nawet na wieszak na kapelusze. Chciał koniecznie wziąć udział w tym historycznym wydarzeniu. Brakowało właściwie tylko Bäckströma. Pełnił dyżur i nie mógł przyjść. Miał w związku ze śmiercią premiera mnóstwo pracy. Był o tym święcie przekonany od czasu, gdy na liście osób grożących premierowi przysłanej mu przez służbę bezpieczeństwa znalazł nazwisko właściciela tarczy. W zasadzie wszystko poszło szybko i sprawnie. Sprawami praktycznymi zajął się Grevlinge, pomyślał komendant, wstając z krzesła. Ruchem dłoni przywołał zebranych do porządku. – Moi panowie, to tyle na dzisiaj. Żeby zaś was pożegnać słowami jednej z największych osobistości w historii, pozwólcie, że na koniec powiem tak... – w tym miejscu zrobił przerwę. Wcześniej dobrze to przećwiczył przed lustrem. – To jeszcze nie koniec, moi panowie... daleko nam jeszcze do końca... nie jest to także początek... ale... – w tym momencie zrobił kolejną sztuczną przerwę – jedną rzecz mogę wam z pewnością obiecać: to początek końca.

XXII Opada swobodnie jak we śnie Sztokholm w marcu W pierwszą niedzielę po śmierci premiera komendant wziął udział w pierwszej konferencji prasowej. Ze względu na rangę tego wydarzenia postanowiono ją wyemitować w telewizji. Waltin zasiadł przed telewizorem w niejakim napięciu, bo już podczas pierwszego spotkania w gabinecie komendanta domyślił się, czego będzie dotyczyć wielka nowina. Była u niego mała Jeanette, chociaż już postanowił, że z nią skończy. Ostatnio mocno się postarzała, a to przecież niedopuszczalne. Ale na razie była. Ubrana w czerwoną lnianą sukienkę przygotowywała mu słodową whisky. Musiał się wzmocnić, żeby się wprawić w odpowiedni nastrój.

Konferencja się opóźniała, więc zdążył się niestety trochę upić. A kiedy się zaczęła, musiał się położyć. Leżał, zasłaniając dłonią jedno oko, żeby uzyskać lepszą ostrość. Druga korzyść z tego polegała na tym, że nie musiał oglądać małej Jeanette. Chodziła po mieszkaniu i marudziła. W końcu konferencja się zaczęła. Komendant pochylił się w stronę kamer, z powagą, ale i z uśmiechem skinął głową w stronę widzów i po świetnie odegranej sztucznej przerwie wyciągnął dwa rewolwery. W tym momencie oślepiła go burza błysków fleszy. Spadała na niego kolejnymi falami. – Panie i panowie – powiedział. – To właśnie z takiego rewolweru jak te dwa, które tu prezentuję, sprawca zastrzelił premiera.

Nawet nie wiesz, jak bardzo masz rację, pomyślał Waltin z zachwytem. Po spotkaniu u komendanta sam widział, jak pokazuje mu je ten dupek, Wiijnbladh. Założę się, że to ten, który ma w lewej ręce – zażartował Waltin. – Ten z krótką lufą. W tym momencie dostał gwałtownego ataku śmiechu. Jak wtedy, gdy stał na ruchomych schodach i myślał o mamuśce, która przed chwilą spadła na tory i na zawsze pożegnała się z tym światem. Ten facet ma narąbane, pomyślała mała Jeanette, lat dwadzieścia osiem. A poza tym nie umie się pieprzyć jak normalni ludzie. Do diabła z nim.

* Już w poniedziałek prywatne śledztwo Bäckströma dobiegło końca. Pozostało mu tylko pojechać i aresztować sprawcę. Ponieważ jednak wszyscy byli czymś zajęci, dopiero kilka dni później udało mu się dostać do komendanta. On też chyba pracował po nocach, bo ten gnojek Grevlinge wpuścił go do gabinetu dopiero po dziesiątej. Co tu robią te cioty?, zdziwił się, widząc trzech cywilów. Siedzieli przy stole konferencyjnym komendanta bez marynarek, w spódniczkach na szelkach. Pierwszego przebierańca, słynnego kreatora mody, już znał. Sam mu się chwalił, że jest najlepszym przyjacielem komendanta. Było to dawno temu, gdy Przebieraniec został okradziony przez marynarza, którego zaprosił do domu, żeby się z nim zabawić w kotka i myszkę. Bäckström szczegółowo go wtedy przesłuchał. Zadawał dość dwuznaczne pytania. Dwóch pozostałych nie znał. Skąd się tu wzięli? Organizacja zrzeszająca homoseksualistów uprawiających BDSM (przyp. tłum.) Starszy przypominał Böglunda. Drugi wyglądał jak kasjer Szwedzkiego Stowarzyszenia Ludzi w Skórach*, mającego siedzibę przy ulicy Skeppar Karls Gränd. Członkowie jego zarządu mieli zwyczaj wieszać po nocach zwykłych członków na przymocowanych do sufitu hakach. Kurwa, coś mi się tu nie zgadza, pomyślał Bäckström, bo o komendancie mówiono, że to pies na kobiety. Co tu się, kurwa, dzieje? Muszę go jakoś ostrzec, postanowił. – Siadaj – powiedział komendant i wskazał mu wolne krzesło. – Proszę się nie krępować – dodał Böglund i mrugnął do niego okiem. Natomiast Pan Skórzany zachowywał się tak, jakby go chciał przelecieć. Tylko Przebieraniec jakoś nad sobą panował. Wciąż pamiętał tamto przesłuchanie. – Dziękuję – powiedział Bäckström i usiadł na brzegu krzesła. Czuł, jak pot spływa mu pod koszulą. – Wydaje mi się, że znalazłem sprawcę – powiedział i chrząknął nerwowo, bo tak nieswojo nie czuł się od dnia, kiedy ten goryl Jarnebring zwinął mu piwo. – Zamieniamy się w słuch – odparł komendant i skinął przyjaźnie głową. Jeśli to pic na wodę, zawsze mamy jeszcze Kurdów, pocieszył się.

* Gdy Bäckström w gabinecie komendanta referował swoją wersję wydarzeń, gdzie indziej odbywało się inne spotkanie dotyczące zabójstwa premiera. Dokładniej mówiąc, siedem tysięcy kilometrów na zachód od Sztokholmu, w kwaterze głównej CIA w Langley, w stanie Wirginia. Dowodzi to, na jak małym świecie żyjemy.

Zorganizował je szef wydziału Scandinawian Affairs Mike „The Bear” Liska. Chciał podsumować sprawę opatrzoną kryptonimem „The Buchanan Papers”. Analitycy z jego biura wyrażali pogląd, że coś może łączyć „dokumenty Buchanana”, zabójstwo, którego tajniak ze szwedzkiej służby bezpieczeństwa z całą pewnością dopuścił się na Johnie P. Krassnerze, z zamordowaniem szwedzkiego premiera. Z niepokojem przyjęli sugestię, że jeśli to wszystko prawda, to nie będą w stanie znaleźć motywu, jakim się kierował zabójca, ani dojść, kto za tym stoi. Wnioski, do jakich do tej pory udało im się dojść, przemawiały za tym, że musiał to zrobić tak zwany samotny szaleniec. Zdumiewająca sprawa, pomyślał Liska. Mimo dużej wiedzy o Szwecji czuł się kompletnie zagubiony. To się kupy nie trzyma i w pewnym sensie cała ta sprawa jest jakaś nieszwedzka, pomyślał. Akurat nie miał się do kogo zwrócić ze swoimi wątpliwościami.

Na spotkaniu obecna była także agentka Sarah J. Weissman, na co dzień ekspert językowy w NSA, National Security Agency. Przykrywką dla tego zajęcia był wolontariat w prywatnym wydawnictwie. To ona podniosła alarm, kiedy się dowiedziała, że Buchanan miał zbyt długi język i że jej były chłopak pisze książkę o Johnie „Fionnie” Buchananie i Pielgrzymie, agencie z epoki zimnej wojny. Udało jej się zdobyć stuprocentowe zaufanie Krassnera, dzięki czemu to ona pociągała za wszystkie sznurki. Od samego początku miała w nią pełny wgląd, a NSA nie miała oporów, żeby ją wypożyczyć kolegom z CIA. To ona odpowiadała za sporządzenie dokumentów, które w końcu trafiły do Larsa M. Johanssona, byłego szefa wydziału kryminalnego. Niestety nagle dokonał się dramatyczny i nieoczekiwany zwrot. Doszło do tego z powodu zabezpieczeń, które Krassner wprowadził na własną rękę. Nikt o nich nie wiedział aż do chwili, gdy Weissman przeczytała list, który napisał do Johanssona. List dotarł zwrotną pocztą na jej domowy adres dwanaście dni po tym, jak się dowiedziała o śmierci autora.

Informacja o tym, że istnieje ktoś taki jak Johansson, szybko podgrzała temperaturę i skłoniła do wzmożonej aktywności sekcję CIA ambasady USA w Sztokholmie. Kiedy się tam zorientowano, że Johansson przebywa w USA – najprawdopodobniej z innych powodów, niemających nic wspólnego z dokumentami Buchanana, jako że decyzja o wyjeździe zapadła dużo wcześniej – napięcie sięgnęło zenitu. Zrobiło się jeszcze goręcej, kiedy się okazało, że istnieją dwie okoliczności w oczywisty sposób sprzeczne: Johansson nie miał jak się dowiedzieć o liście Krassnera, a jednak z niezrozumiałych względów interesował Krassnerem i Weissman. A może po prostu zaczął coś podejrzewać w związku z samobójstwem Krassnera? O tym, że się przyjaźnił z policjantem prowadzącym dochodzenie, wszyscy wiedzieli. Wszyscy wiedzieli również, że jest policjantem bardzo kompetentnym.

Analitycy długo jeszcze mogliby rozważać i marszczyć czoła, gdyby któregoś dnia Johansson nie zapukał do drzwi Weissman, żeby jej opowiedzieć nieprawdopodobną historię o bucie z dziurą w obcasie.

Jezu, chłopaki. Żałujcie, że nie widzieliście tego wielkiego szwedzkiego gliniarza siedzącego tam, na mojej sofie… taki pewny siebie kowboj… prawdziwy kowboj z bieguna północnego Radość w biurze NSA nie miała granic, kiedy Weissman – pochodząca z Minnesoty i mówiąca po angielsku z mnóstwem szwedzkich naleciałości – powtórzyła kolegom historię, którą jej Johansson opowiedział. Nawet Liska śmiał się tak bardzo, że łzy leciały mu po policzkach. Przepracował w branży ponad trzydzieści lat, ale była to absolutnie najlepsza historia, jaką słyszał. I wiedział, że nigdy nie będzie mógł jej nikomu opowiedzieć. – Jesus, guys – chichotała Sarah. – You should have seen that big Swedish cop just sitting there in my sofa... so full of that country-boy confidence… the real McCoy of the North Pole*.

Tak więc jeśli chodzi o Krassnera, sprawa jest całkiem jasna, a nawet zupełnie jasna. Rzeczywiście został zamordowany, ponieważ doszło do konfrontacji między nim a tajniakiem ze służby bezpieczeństwa. Tajniak w tej sytuacji musiał jakoś ratować tyłek. I, jak widać, w pełni mu się to udało. Niestety przy okazji zabrał ze sobą dokumenty, niwecząc próbę dyskretnego przekazania szwedzkiej służbie bezpieczeństwa informacji o osobie, której dotyczyły.

Co się zaś tyczy zbrodni popełnionej na premierze, to już zupełnie inna historia. To, że Krassner w ogóle mógł działać, zawdzięczał tylko temu, że Amerykanie przez cały czas mieli nadzieję, iż kiedyś wpadnie w sieci szwedzkiej służby bezpieczeństwa.. I rzeczywiście, w pewnym sensie do tego doszło. Amerykańskie służby chciały w ten sposób bez niepotrzebnego dramatyzowania wysłać Pielgrzymowi przyjacielskie ostrzeżenie – w końcu łączyła ich wspólna przeszłość. Zamierzały mu dać do zrozumienia, że nie zawsze i nie bez zastrzeżeń Stany Zjednoczone gotowe są akceptować ciągłe krytykowanie ich za to, co w sposób oczywisty jest wyłącznie ich sprawą. Również dlatego do dokumentów Krassnera, które Johansson zabrał później ze sobą do Szwecji, dołączono fragmenty dotyczące śmierci Kruka. Ci, którzy o tym zadecydowali, i tak wiedzieli lepiej. A FBI nie zatrzymała sprawcy z jednego tylko powodu: ponieważ już nie żył. Poza tym mogło to przeszkodzić w trwającym już, o wiele ważniejszym śledztwie, dotyczącym mafijnego klanu z Cleveland, który wszedł w konflikt z jednym z klientów Kruka. Klan rozwiązał ten spór, zabijając przedstawiciela tegoż klienta, gdy stał się zbyt kłopotliwy. Dyskusja trwała wiele godzin. W końcu zgodzono się, że dokumenty Buchanana należy utajnić na siedemdziesiat pięć lat i opatrzyć następującą notatką: „Dokumenty te nie mają

prawdopodobnie żadnego związku ze śmiercią premiera Szwecji. Można uznać, że z dużym prawdopodobieństwem zabójstwa dopuścił się samotny szaleniec. Brakuje ewentualnych sprawców zabójstwa wywodzących się z kręgów szwedzkiej służby bezpieczeństwa i agentów wywiadu, którzy mogliby posiadać wiedzę na temat Krassnera. Brakuje też motywów zbrodni.. Tym samym sprawę uznaje się za zamkniętą, a biuro nie zamierza podejmować żadnych innych kroków w celu jej wyjaśnienia”. Słowa te Liska umieścił na teczce. Później zaniósł ją do archiwum. Spotkanie upłynęło w znakomitej atmosferze. Potem większość uczestników poszła razem na piwo.

XXIII Nie o takim życiu myślałem Sztokholm, 12 marca Kiedy w dniu swoich urodzin Johansson włączył telewizor, żeby jak co dzień obejrzeć konferencję prasową, na której miano opowiedzieć o kolejnych sukcesach policji w sprawie zabójstwa premiera, zrozumiał, że tym razem usłyszy coś ważnego. Powiedział mu o tym język ciała komendanta policji już w chwili, kiedy zajmował miejsce na podwyższeniu. – Tak – powiedział komendant i uśmiechnął się, jak zawsze z powagą. – Mam dziś przyjemność zakomunikować państwu, że zatrzymaliśmy osobę, którą z wiadomych nam względów podejrzewamy o zamordowanie pana premiera. Jeszcze dziś zwrócimy się do sądu o nakaz aresztowania. Mężczyzna ten ma trzydzieści kilka lat i jest blisko związany z prawicową ekstremistyczną organizacją... W chwili gdy zobaczył na ekranie triumfującego Bäckströma, domyślił się, jak doszło do zatrzymania. Zrozumiał też, że ta wersja nie może być prawdziwa. Wyłączył telewizor i zdecydował, że najwyższy czas wziąć się w garść, jeśli naprawdę chce coś zrobić z samotnością, która go oddala od niego samego. Nie zaszkodzi spytać, pomyślał. Zwłaszcza że ma urodziny. Choć nawet dzieci nie zadzwoniły. Nie ma nic do stracenia. Zamówił taksówkę i pojechał na pocztę przy Körsbärsvägen. Kiedy wszedł, od razu ją zobaczył, a ona od razu zobaczyła jego. Poza tym ucieszyła się na jego widok, od razu wstała i podeszła do kontuaru.

To najładniejsza kobieta, jaką w życiu spotkałem, pomyślał. Poza tym dzisiaj też nie ma na palcu pierścionka ani obrączki. Najgorsze, co go może spotkać, to odmowa. – Pan zastępca komendanta policji – powiedziała z uśmiechem. – Zapraszam do siebie, będziemy mogli porozmawiać w spokoju. – Słuchałam radia – mówiła dalej. – Chyba powinnam panu pogratulować. Słyszałam, że schwytaliście sprawcę. – Nie – odparł Johansson. – Tego nigdy się nie wie. Zresztą pomówimy o tym później, pomyślał, bo niezależnie od wszystkiego innego nie chodzi już o mnie.

– Nie przyszedłem po to, żeby rozmawiać o takich sprawach – powiedział. – No to po co przyszedłeś? – spytała, spoglądając na niego wielkimi ciemnymi oczyma. Słodki Jezu, pomyślał Johansson. Bo chociaż doświadczył w życiu wielu trudnych chwil, ta była chyba najtrudniejsza z nich wszystkich. – Przyszedłem zapytać, czy dasz się dziś zaprosić na kolację. Przecież mam dzisiaj urodziny, dodał w myślach. Ale nie powiedział tego, bo takich rzeczy się nie mówi. Spojrzał jej w oczy i od razu odgadł, co odpowie. – To bardzo miłe – powiedziała. – Ale jestem już zajęta. Spotykam się z kimś, dodała w myślach. Ale nie powiedziała tego, bo takich rzeczy się nie mówi. – Wielka szkoda. To może innym razem – odparł Johansson z uśmiechem. Poczuł silny ucisk w klatce piersiowej, jakby mu ktoś wyrywał serce. Pożegnał się i wyszedł na ulicę, a gdy uświadomił sobie, że w odpowiedzi na swoją propozycję usłyszał zwykłe nie, zrozumiał, jak niewiele trzeba, żeby go wykończyć. Co za dziwny facet, pomyślała Pia Hedin, gdy Johansson wyszedł. Są tacy różni, choć obaj są policjantami. Z jednej strony ten olbrzym z Norrlandu, o czujnych oczach i spokojnym usposobieniu. Nigdy się nie pokazał ani nie zadzwonił, chociaż przed trzema miesiącami, kiedy spotkali się po raz pierwszy, wysyłała chyba dość czytelne sygnały. Z drugiej strony – Claes, jej nowa miłość, mężczyzna, którego przed tygodniem poznała w pubie. Poszła tam z przyjaciółką, bo już prawie straciła nadzieję, że jeszcze pozna normalnego faceta. Claes z tymi swoimi nienagannymi manierami, czarującym sposobem bycia i czułością. Od razu to w nim dostrzegła, gdy tylko spojrzeli na siebie po raz pierwszy.