NICK DRAKE
DETEKTYW FARAONA Przełożyła Jowita Matys
BELLONA Warszawa
Tytuł oryginału Tutankhamun Projekt okładki i stron tytułowych Barbara Kuropiejska-Przybyszewska Redakcja merytoryczna i korekta Hanna Śmierzyńska Redaktor prowadzący Agnieszka Szymańska Redaktor techniczny Elżbieta Bryś Mapy Neil Gower Copyright © Nick Drake 2009. All rights reserved. Copyright © for the Polish edition and translation by Bellona Spółka Akcyjna, Warszawa 2013 Zapraszamy na strony www.bellona.pl, www.ksiegarnia.bellona.pl Dołącz do nas na Facebooku www.facebook.com/Wydawnictwo.Bellona Nasz adres: Bellona Spółka Akcyjna ul. Bema 87, 01-233 Warszawa Dział wysyłki: tel. 22 457 03 02,22 457 03 06, 22 457 03 78 Faks: 22 652 27 01 e-mail:
[email protected] ISBN 978-83-11-12707-4
Osoby Rahotep - tropiciel zagadek, główny detektyw w tebańskim oddziale sił policyjnych Medżaj Jego rodzina i przyjaciele Tanefert - jego żona Sachmet, Tuju, Nedżmet - jego córki Amenmose - jego mały synek Thot - jego pawian Cheti - współpracownik Medżaj Nacht - arystokrata Minmose - służący Nachta Rodzina królewska Tutanchamon - Pan Obu Krajów, Żywy Wizerunek Amona Anchesenamon - królowa, córka Echnatona i Nefretete Mutnodżmet - ciotka Anchesenamon, żona Horemheba Urzędnicy pałacowi Aj - regent i Boski Ojciec Horemheb - Generał Armii Obu Krajów Chaj - Naczelny Skryba Simut - dowódca Straży Pałacowej Nebamon - dowódca tebańskich Medżaj Maja - piastunka Tutanchamona Pentu - Naczelny Lekarz Tutanchamona
Teraz, kiedy Jego Wysokość został królem, świątynie bogów i bogiń od Elefantyny aż po bagna Dolnego Egiptu upadły. Ich kaplice popadły w ruinę, stały się zaledwie porośniętymi trawą pagórkami. Ich sanktuaria jakby nigdy nie istniały, a przez ich sale biegły ścieżki. Kraj był pogrążony w chaosie. Bogowie odwrócili się do niego plecami. Armia wysłana do północnej Syrii, by poszerzyć granice Egiptu, nie odniosła sukcesu. Jeśli ktoś modlił się do boga, prosząc go o coś dla siebie, niczego nie otrzymywał. Tak samo, jeśli ktoś błagał jakąś boginię, nie otrzymywał od niej niczego. Serca bogów upadły w ich boskich posągach. Wszystko, co zostało stworzone, zostało zniszczone.
CZĘŚĆ PIERWSZA Znam ciebie i znam twoje imiona. Teksty Sarkofagów Rozdział 407
1 Dziesiąty rok panowania króla Tutanchamona, Żywego Wizerunku Amona Teby, Egipt Trzy krótkie stuknięcia. Nasłuchiwałem w ciszy, która nastąpiła, moje serce łomotało w odpowiedzi. Potem, ku mojej uldze, nadeszło znajome, ostatnie krótkie stuknięcie sygnału. Powoli wypuściłem powietrze. Chyba się starzeję. Wciąż było ciemno, ale już nie spałem, ponieważ sen znowu mnie zdradził, jak często czyni to w tych melancholijnych godzinach tuż przed świtem. Wstałem z posłania i szybko się ubrałem, zerkając na Tanefert. Głowa mojej żony spoczywała wdzięcznie na podgłówku, ale jej piękne, niespokojne oczy obserwowały mnie. - Idź spać. Obiecuję, że będę w domu na czas. Pocałowałem ją lekko. Zwinęła się w kłębek jak kot i przyglądała się, jak wychodzę. Odsunąłem kurtynę i patrzyłem przez moment na moje trzy dziewczynki, Sachmet, Tuju i Nedżmet, śpiące w swoich łóżkach we wspólnym żółtym pokoju, zarzuconym ubraniami, starymi zabawkami, papirusami, tabliczkami, rysunkami z dzieciństwa i innymi rzeczami, których znaczenie mi umknęło. Nasz dom jest już zbyt mały dla takich dużych dziewczyn. Przez chwilę słuchałem rzężenia ciężkiego oddechu mojego ojca dochodzącego z jego sypialni na tyłach domu. Ustał na długą chwilę, ale potem kolejny wdech przebył ciężko drogę przez jego starcze ciało. Na koniec, jak zawsze to robię przed wyjściem z domu, stanąłem przy śpiącym spokojnie moim małym synku Amenmose; rączki i nóżki miał rozrzucone jak pies w cieple paleniska. Pocałowałem go w główkę, wilgotną z gorąca. Nie poru-
szył się nawet. Zabrawszy nocną przepustkę, ponieważ obowiązywała jeszcze godzina policyjna, bezgłośnie zaniknąłem za sobą drzwi. Thot, mój mądry pawian, przybiegł susami ze swojego legowiska na podwórzu; trzymał wysoko krótki, porośnięty kępkami sierści ogon i stanął na tylnych łapach, aby mnie powitać. Pozwoliłem mu obwąchać dłoń, potem przeciągnąłem nią po jego gęstej, brązowej grzywie. Uczyniłem szybki gest ofiarny stojącemu w niszy małemu bożkowi naszego domostwa, który wie, że w niego nie wierzę. Później otworzyłem bramę i wyszedłem w mrok alejki, gdzie czekał na mnie Cheti, mój asystent. - No więc? - Znaleziono ciało - powiedział cicho. - I dlatego mnie obudziłeś? Czy to nie mogło poczekać do świtu? Cheti wiedział, jak kiepski mogę mieć nastrój, jeśli niepokoi się mnie zbyt wcześnie. - Poczekaj, aż to zobaczysz - odpowiedział. Wyruszyliśmy w milczeniu. Thot szarpał się na smyczy, podniecony ciemnością i chętny zbadać wszystko przed nami. To była piękna, jasna noc: gorąca pora żniw, szemu, zakończyła się, a z pojawieniem się Syriusza, Psiej Gwiazdy, przybył wylew, występując z brzegów Wielkiej Rzeki i nanosząc na pola żyzny, życiodajny muł. I tak po raz kolejny powróciła pora świętowania. W ostatnich latach woda często nie podnosiła się dość wysoko lub właśnie zbyt wysoko, powodując wielkie zniszczenia. Ale w tym roku była idealna, przynosząc ulgę i radość ludności, stłamszonej, wręcz przygnębionej mrocznymi czasami panowania Tutanchamona, Króla Górnego i Dolnego Egiptu. Jasna twarz księżyca rzucała wystarczająco dużo światła do marszu, jakby była naszą lampą. Była niemal w pełni, z wielkim stadem gwiazd otaczających ją jak wspaniały płaszcz: bogini Nut, o której kapłani mówią, że nasze martwe oczy będą w nią wpatrzone, gdy będziemy leżeli na plecach w małych łódeczkach śmierci, przewożących nas przez ocean zaświatowy. Rozmyślałem o tym, leżąc bezsennie na swoim posłaniu, bo jestem jedynym człowiekiem, który we wszystkim widzi cień śmierci: w jasnych twarzach moich dzieci, w przepełnionych ulicach miasta, w złotej próżności pałaców i biur, zawsze, w jakiś sposób, kątem oka. - Jak myślisz, co widzimy po śmierci? - zapytałem. Cheti wie, że musi znosić moje okazjonalne filozoficzne dumania,
tak jak musi znosić wiele innych rzeczy. Jest młodszy ode mnie i pomimo ponurych zdarzeń, które widział w życiu, w czasie służby w Medżaj, jego twarz zachowała otwartość i świeżość; jego włosy, w przeciwieństwie do moich, pozostały naturalnie czarne jak noc. Wciąż jest szczupły jak rasowy pies myśliwski i ma ten sam zapał do polowania - tak różny od mojej pesymistycznej i często znużonej natury. Im starszy się robię, tym bardziej życie wydaje mi się być raczej niekończącym się pasmem problemów do rozwiązania niż szczęśliwych godzin. Jakiż zabawny jestem ostatnio, robiłem sobie wyrzuty. - Myślę, że widzimy zielone pola, na których wszyscy napuszeni arystokraci są niewolnikami, a wszyscy niewolnicy napuszonymi arystokratami, a wszystkim, co mam do roboty przez cały dzień, są polowania na kaczki w zaroślach trzcinowych oraz picie piwa, by uczcić mój wspaniały sukces. Puściłem jego żarcik mimo uszu. - Skoro mamy tam zobaczyć cokolwiek, dlaczego balsamiści wkładają cebulki w nasze oczodoły? Cebulki! Które wywołują łzy... - Być może prawda jest taka, że widzimy zaświaty tylko oczami wyobraźni... - odpowiedział. - Teraz mówisz jak mądry człowiek - powiedziałem. - A jednak to ci, którzy urodzili się bogaci, leniuchują przez cały dzień, ciesząc się luksusami i romansami, podczas gdy ja nadal tyram jak wół za nędzne grosze... - Cóż, to znacznie większa zagadka. Minęliśmy plątaninę starych, wąskich uliczek, zygzakujących między walącymi się, budowanymi bez planów domami. W dzień ten kwartał byłby hałaśliwy i tłoczny, ale w nocy z powodu godziny policyjnej panowała tu cisza: okiennice chroniły drogie sklepy i ich luksusowe towary, jak wyposażenie grobowe; z Alei Owoców zniknęły na noc wózki i kramy; warsztaty, gdzie produkowano przedmioty z drewna, skóry i szkła, były opustoszałe i ciemne; milczały nawet ptaki w klatkach wiszących w świetle księżyca. W tych mrocznych dniach strach trzymał wszystkich w ryzach. Katastrofalne panowanie Echnatona, w czasie którego dwór królewski i świątynie przeniesiono z Teb do nowego pustynnego miasta Achetaton, załamało się dziesięć lat temu. Potężni kapłani Amona, których za Echnatona pozbawiono stanowisk i bogactw, odzyskali władzę, wielkie posiadłości ziemskie i nieprzeliczone dobra doczesne. Nie przywróciło to stabilności; ponieważ zbiory były kiepskie, a zaraza zabiła niezliczone tysiące ludzi, wielu wierzyło, że klęski te były karą za niewybaczalne błędy z
czasów panowania Echnatona. A potem, jakby na potwierdzenie tego, jeden po drugim zmarli członkowie rodziny królewskiej: sam Echnaton, pięć z sześciu jego córek, a wreszcie Nefretete, królowa o niezwykłej urodzie, której ostatnie dni pozostają przyczyną wielu prywatnych spekulacji. Tutanchamon odziedziczył władzę królewską nad Oboma Krajami w wieku lat dziewięciu; następnie niezwłocznie ożeniono go z Anchesenamon, jedyną pozostałą przy życiu córką Echnatona i Nefretete. Był to dziwny, lecz konieczny związek, ponieważ oboje byli dziećmi Echnatona z różnych matek; a jako że byli ostatnimi żyjącymi z ich wielkiej dynastii, któż inny mógłby przejąć koronę? Ale byli zaledwie dziećmi, więc to Aj, Boski Ojciec, jak go oficjalnie tytułowano, od tamtej pory władał nieugięcie, ustanawiając rządy strachu poprzez urzędników, którzy, jak dla mnie, byli lojalni wobec samego strachu. Nierealni ludzie. Mimo takiej ilości słońca żyjemy w mrocznym miejscu, w mrocznych czasach. Dotarliśmy do domu, który nie różnił się niczym od większości budynków w tym kwartale: od wąskiej uliczki oddzielał go wysoki mur z kruszącej się cegły mułowej, wejście ze starymi, wypaczonymi drewnianymi uchylonymi drzwiami, a dalej prosty dom z cegły mułowej, kilka nowych pięter mieszkalnych, ustawionych niepewnie jedno na drugim - ponieważ w przeludnionych Tebach brakuje wolnej przestrzeni. Przywiązałem Thota do słupka na dziedzińcu i weszliśmy do środka. Trudno było odgadnąć prawdziwy wiek ofiary; jego twarz, o kształcie migdała, niemal wyszukanie delikatna, była jednocześnie młoda i stara, a jego ciało mogło należeć zarówno do dziecka, jak i do starca. Mógł mieć dwanaście albo dwadzieścia lat. Normalnie jego biedne kości byłyby powykręcane i powyginane, z powodu kalectwa trwającego od urodzenia. Ale, o ile mogłem dostrzec w słabym świetle rzucanym przez lampkę oliwną stojącą w niszy ściennej, zostały połamane w wielu miejscach i ułożone na nowo, jak fragmenty mozaiki. Ostrożnie uniosłem jego ramię. Było lekkie jak pęknięte trzcinowe pióro; połamane kości sprawiły, że stało się zarówno kanciaste i miękkie. Był jak dziwaczna lalka wykonana z najlepszego płótna i połamanych patyków. Ułożono go jak do pogrzebu, powykrzywiane nogi wyprostowane, cienkie, nierówne ramiona skrzyżowane, szponiaste dłonie rozcapierzone jak pazury sokoła i położone jedna na drugiej. Oczy zakrywały płatki złotej folii, wokół nich czarnym i zielonym barwnikiem
namalowano Oko Ra. Delikatnie uniosłem płatki. Obie gałki oczne zostały usunięte. Wpatrywałem się w zagadkę pustych oczodołów, a potem zakryłem je złotymi płatkami. Jego twarz była jedyną częścią ciała, której nie poprawiono, być może z powodu jej grymasu - pomyśl, ilu mięśni wymaga uśmiech - nie można było zmienić jej normalnego krzywego uśmiechu za pomocą młotków, kleszczy i innych narzędzi, których musiano użyć do przekształcenia niedoskonałej materii jego ciała. Ten uśmiech pozostał na twarzy, jak małe zwycięstwo w obliczu takiego okrucieństwa. Ale, oczywiście, nie było niczego takiego. Jego blada skóra - oznaka, że rzadko bywała wystawiona na działanie słońca - była zimna jak kawał mięsa. Jego palce były długie i piękne, starannie przycięte paznokcie nieuszkodzone. Wyglądało na to, że powykręcane ręce rzadko przydawały mu się w życiu i nie bronił się nimi przed swym groteskowym losem. Co dziwne, na jego nadgarstkach, kostkach ani karku nie było żadnych śladów krępowania. To, co mu uczyniono, było podłe, okrutne i wymagało znacznej siły fizycznej, jak również wiedzy i umiejętności anatomicznych, ale niekoniecznie musiało go zabić. Kiedyś wezwano mnie do ofiary wojny między gangami na ubogich przedmieściach. Młodego człowieka zawinięto w trzcinową matę, z głową na wierzchu, by lepiej widział własną kaźń przez zatłuczenie ciężkimi pałkami. Nadal pamiętam wyraz przerażenia na jego twarzy, gdy powoli odwinięto matę, przesiąkniętą jego krwią jego ciało z niej wypadło i skonał. Większość ofiar morderstw ujawnia historię swojej śmierci w pozycji zwłok, w śladach i zadanych ranach. Nawet wyraz ich twarzy czasem coś mówi, w martwej pustce śmierci: panika, szok, strach wszystkie te emocje zapisują się i pozostają jako dowód na chwilę po tym, jak odleciał mały ptak duszy, ba. Ale ten młody człowiek wydawał się być niezwykle spokojny. Dlaczego? Pomyślałem: być może morderca podał mu jakiś rodzaj narkotyku. W takim wypadku musiał dysponować znajomością lub dostępem do farmakopei. Liście konopi indyjskich, być może, lub kwiat lotosu dodany do wina? Lecz oba z nich miałyby co najwyżej bardzo łagodne działanie. Wyciąg z korzenia mandragory jest o wiele mocniejszym środkiem usypiającym. Tutaj poziom przemocy i wyrafinowanie zamysłu sugerowały coś jeszcze silniejszego. Prawdopodobnie sok z maku, który można było zdobyć, jeśli wiedziałeś, gdzie należy się udać. Przechowywany w naczyniach o kształcie odwróconej makówki, był przywożony do kraju tylko najtajniejszymi szlakami, a większość znanych upraw rosła w krajach naszych północnych nieprzyjaciół, Hetytów, z któ-
rymi od dawna toczymy wojnę o kontrolę nad strategicznie kluczowymi terenami, leżącymi pomiędzy naszymi państwami. Był to zakazany, ale wielce popularny towar luksusowy. Ulokowany na parterze pokój ofiary, z dostępem bezpośrednio z podwórza, był pozbawiony charakteru, jak pomieszczenie magazynowe. Poza kilkoma rolkami papirusu i grzechotką, było tu niewiele pamiątek z osobistego, krótkiego życia tego chłopca. Prosty drewniany stołek ustawiono w cieniu, skąd przez otwór drzwiowy mógł obserwować przepływające obok niego życie ulicy - i przez który morderca z łatwością mógł się tu dostać w ciemnościach nocy. Jego kule stały oparte o ścianę przy łóżku. Gliniana podłoga była zamieciona do czysta, nie było śladów sandałów mordercy. Sądząc po domu i jego lokalizacji, rodzice byli przedstawicielami niższej klasy urzędniczej i prawdopodobnie ukrywali syna przed krytycznymi, przesądnymi oczami świata. Niektórzy ludzie wierzyli, że takie kalectwo to znak opuszczenia i odrzucenia przez bogów, podczas gdy inni uważali, że był to raczej znak boskiej łaski. Cheti miał przesłuchać służących i zebrać oświadczenia od członków rodziny. A i tak wiedziałem, że to na nic się przyda: ten zabójca nie pozwoliłby sobie na popełnienie przyziemnych błędów. Miał na to zbyt wiele wyobraźni i zbyt wiele talentu. Siedziałem w ciszy, rozważając dziwną układankę leżącą przede mną na posłaniu, zaintrygowany i skonfundowany celową dziwacznością czynu. Cokolwiek zabójca uczynił temu chłopcu, musi być oznaką czegoś zupełnie innego: zapisaną na ciele intencją lub komentarzem. Czy okrucieństwo czynu było pokazem siły? Lub było to może wyrażenie pogardy dla niedoskonałości ciała i krwi, sygnalizujące głęboką potrzebę dążenia do doskonałości? Lub, co najbardziej interesujące, czy możliwe podobieństwo kalectwa chłopca do niepełnosprawności króla, choć musiałem pamiętać, że było ono znane tylko z plotek - miało jakieś specjalne implikacje? Dlaczego jego twarz pomalowano tak, by wyglądał jak Ozyrys, bóg cieni? Dlaczego usunięto mu oczy? I dlaczego, co dziwne, to wszystko przypomniało mi dawny rytuał rzucania klątwy, w czasie którego nasi przodkowie przeklinali swoich wrogów - rozbijając gliniane tabliczki, na których zapisywali ich imiona i tytuły - a potem zabijali ich i chowali, zdekapitowanych, do góry nogami? Tutaj było wyrafinowanie, inteligencja i wieloznaczność. Prawie tak wyraźne jak wiadomość. Poza tym, że była w języku, którego nie potrafiłem jeszcze odszyfrować.
I wtedy coś zauważyłem. Na jego szyi, ukryty pod szatą, znajdował się pasek wyjątkowo wspaniałego płótna lnianego, na którym pięknym atramentem zapisano coś hieroglifami. Podniosłem lampę. To było zaklęcie ochronne, przeznaczone specjalnie dla zmarłego w czasie nocnej podróży w Barce Słonecznej przez zaświaty. Odczytałem: Oby twoje ciało, o Ra, było wieczne za sprawą tego zaklęcia. Siedziałem bez ruchu, oglądając ten wyjątkowy przedmiot, aż Cheti zakaszlał dyskretnie przy wejściu do pokoju chłopca. Schowałem pasek tkaniny do kieszeni szaty. Chciałem go pokazać mojemu staremu przyjacielowi, Nachtowi, szlachetnemu pod względem zamożności i charakteru, ekspertowi w kwestiach wiedzy i zaklęć oraz w wielu innych przy okazji. - Rodzina jest gotowa, by się z tobą spotkać - powiedział. Czekali w bocznym pokoju oświetlonym światłem kilku świec. Matka kołysała się i zawodziła cicho, pogrążona w żalu, jej mąż siedział obok niej w pełnym niezrozumienia milczeniu. Podszedłem do nich i złożyłem daremne kondolencje. Skinąłem dyskretnie ojcu i wyszedłem razem z nim na mały dziedziniec. Usiedliśmy na ławce. - Nazywam się Rahotep. Jestem głównym detektywem tebańskiego oddziału Medżaj. Mój asystent, Cheti, będzie musiał pomówić z panem bardziej szczegółowo. Obawiam się, że to konieczne, nawet w takiej chwili. Ale proszę mi powiedzieć, czy słyszeli lub zauważyli państwo coś niezwykłego ubiegłej nocy? Pokręcił głową. - Nic. Nie trzymamy nocnego strażnika, bo wszyscy nas znają i wiedzą, że nasz dom nie jest zamożny. Jesteśmy zwykłymi ludźmi. My śpimy na górze, ponieważ tam jest chłodniej, ale nasz syn sypiał tutaj, na parterze. Było mu łatwiej, jeśli chciał się gdzieś ruszyć. I lubił patrzeć, co dzieje się na ulicy - to było wszystko, co mógł zobaczyć z życia miasta. Jeśli potrzebował nas w nocy, mógł zawołać. Przerwał, jak gdyby wsłuchując się w ciszę w nadziei usłyszenia głosu zmarłego syna. - Co za człowiek mógł zrobić coś takiego temu kochanemu i dobremu chłopcu? Popatrzył na mnie, rozpaczliwie pragnąc otrzymać odpowiedź. Nie miałem dla niego żadnej, która mogłaby mu pomóc, nie w tej chwili. Żywy smutek w jego oczach zmienił się nagle w desperacką żądzę zemsty. - Kiedy go złapiesz, oddaj go mnie. Zabiję go, powoli i bez litości. Nauczę go prawdziwego znaczenia słowa „ból”. Nie mogłem mu tego obiecać. Odwrócił wzrok, a jego ciało za-
częło drżeć. Zostawiłem go w samotności jego żalu. Staliśmy na ulicy. Wschodni horyzont szybko przechodził z barwy indygo w turkus. Cheti ziewnął szeroko. - Wyglądasz jak kot z nekropoli - powiedziałem. - Jestem głodny jak kot - odpowiedział, kiedy skończył ziewać. - Zanim pomyślimy o śniadaniu, pomyślmy o tym młodym człowieku. Kiwnął głową. - Brutalność... - Jednocześnie dziwnie celowa. Kiwnął znowu, rozważając niemal dostrzegalne zmiany natężenia ciemności na swoich stopach, jakby mogły mu dostarczyć jakiejś wskazówki. - Wszystko ostatnio jest do góry nogami i tyłem do przodu. Ale jeśli doszło już do okaleczania i „poprawiania” ułomnych, bezradnych chłopców... - potrząsnął głową z niedowierzaniem. - A w tym dniu, największym dniu święta... - powiedziałem cicho. Pozwoliliśmy, by ta myśl zawisła między nami na chwilę. - Zbierz oświadczenia od rodziny i służących. Sprawdź pokój pod kątem wszystkiego, co mogliśmy pominąć w ciemności... zrób to, dopóki wszystko jest jeszcze świeże. Dowiedz się, czy sąsiedzi nie widzieli kogoś dziwnego kręcącego się w pobliżu. Zabójca starannie wybrał tego chłopca. Ktoś mógł go zauważyć. A potem idź na festiwal i zabaw się. Spotkamy się później w biurze. Skinął głową i wrócił do domu chłopca. Trzymając Thota ha smyczy, poszedłem w dół uliczki, skręcając przy jej końcu w ulicę. Bóg Ra właśnie ukazał się na horyzoncie, odrodzony z wielkiej tajemnicy zaświatów nocy w nowym dniu, srebrzystobiały, rozsiewając nagłą wielką jasność. Gdy pierwsze promienie dotknęły mojej twarzy, natychmiast zrobiło się gorąco. Obiecałem być w domu z dziećmi o wschodzie słońca i już byłem spóźniony.
2 Na ulicach nagle zrobiło się tłoczno. Ludzie wychodzili z różnych kwartałów, z zamożnych willi, ukrytych za wysokimi murami i wzmocnionymi bramami, jak również z ubogich bocznych uliczek i zasypanych śmieciami alejek. Dzisiaj, jak rzadko kiedy, na ulicach nie było mułów miejskich wraz z ich ładunkami cegieł mułowych, tłucznia, warzyw i owoców, a cudzoziemscy robotnicy, którzy normalnie spieszyliby do swojej ciężkiej pracy, cieszyli się rzadkim dniem odpoczynku. Mężczyźni z elity urzędniczej, w swych plisowanych białych szatach powozili małymi, ciągniętymi przez konie rydwanami, podskakującymi i grzechoczącymi na miejskich ulicach; niektórym towarzyszyli pieszy ochroniarze. Ludzie stojący niżej w hierarchii szli piechotą ze służącymi i parasolami, wraz z dziećmi bogaczy i ich ochroniarzami oraz kosztownie wypielęgnowanymi kobietami podążającymi na poranne spotkania w asyście podekscytowanych pokojówek; wszyscy udawali się jakby w rytm jakichś niesłyszalnych bębnów, w kierunku Świątyni Południowej na końcu miasta, aby uczestniczyć w uroczystościach obchodów święta. Wszyscy chcieli obejrzeć przybycie świętych łodzi wiozących kaplice bogów, a nawet, co ważniejsze, zobaczyć króla odbierającego je publicznie - zanim wstąpi do najtajniejszych i najświętszych kaplic świątynnych, by obcować z bogami i otrzymać ich boskość dla siebie. Dawniej jedynym zmartwieniem wszystkich byłoby upewnienie się, że cała rodzina jest tak porządnie ubrana, schludnie wyglądająca, dobrze odkarmiona i robiąca tak dobre wrażenie, jak to tylko możliwe - jednak w dzisiejszych dniach wymuszonego posłuszeństwa zdumienie i podziw zastąpiły niepewność i strach. Festiwale nie były już takie, jak zapamiętałem je z własnego dzieciństwa, gdy świat wydawał się być nieskończoną bajką; procesje i odwiedziny, miejsce po miejscu, figur bogów w ich kaplicach, niesionych w złotych bar-
kach, odsłoniętych i przechodzących w paradzie, ukazanych przegrzanym tłumom jak wielkie obrazy na żywych zwojach. Wszedłem na podwórze i spuściłem Thota ze smyczy. Natychmiast wskoczył na swoje posłanie i usadowił się, kątem oka obserwując jedną z kotek, dokonującą kunsztownej toalety, elegancko wylizującą do czysta przednią łapkę uniesioną w powietrzu. Wyglądała jak skromna kochanka starszego pana, pozująca swojej publiczności. W domu panował chaos. Amenmose siedział ze skrzyżowanymi nóżkami na niskim stoliku jak mały król, uderzając w miseczkę zaciśniętą piąstką w takt muzyki rozbrzmiewającej w jego radosnej główce, aż mleko wychlapywało się na podłogę, skąd zlizywał je kolejny kot. Dziewczynki biegały w tę i z powrotem, szykując się. Ledwie zauważyły moją obecność. - Dzień dobry! - krzyknąłem, a one chórem odpowiedziały pozorem pozdrowienia. Tanefert pocałowała mnie szybko w przelocie. Usiadłem przy stole z synkiem, który przez chwilę przyglądał mi się z łagodną ciekawością, jakby nigdy wcześniej mnie nie widział. Potem nagle zaszczycił mnie jednym ze swoich najszerszych uśmiechów uznania i kontynuował uderzanie w miseczkę, aby pokazać mi, jak świetnie potrafi to robić. Jest cudownym dzieckiem, którego się nie spodziewaliśmy, niespodzianką i pociechą mojego wieku średniego. W jego wieku wciąż wierzy we wszystko, co mu mówię, więc mówię mu wszystko, co najlepsze. Oczywiście nie rozumie ani słowa. Próbowałem zabawić go, karmiąc mlekiem, i, jakby to była jakaś szczególna okazja, uroczyście je wypił. Gdy tak na niego patrzyłem, pomyślałem o martwym, połamanym chłopcu; jego groteskowy obraz nagle jak cień położył się na stole życia. To, że zabito go w ten sposób w dniu święta, nie mogło być zbiegiem okoliczności. Również to, że kalectwo ofiary odpowiadało ułomności króla, nie mogło być przypadkowe. Chociaż oczywiście nikt publicznie nie śmie nawet wspomnieć o jego niepełnosprawności - jego domniemanej niepełnosprawności - to plotkuje się, że ziemska powłoka Tutanchamona jest daleka od ideału. Ale ponieważ rzadko widuje się go publicznie - a jeśli już, to wtedy zawsze jedzie rydwanem lub siedzi na tronie - nikt nie może z pewnością powiedzieć, jak wygląda prawda. Ale powszechnie wiadomo, że nigdy samodzielnie nie sprawował władzy, choć musiał już osiągnąć pełnoletność. Kilka razy spotkałem jego ojca, lata temu, w mieście Achetaton. Raz miałem także okazję widzieć tego chłopca, który teraz jest królem, nawet jeśli jest nim tylko z nazwy; pamiętałem stuk-stuk-stuk
jego kuli odbijające się echem w korytarzu tego próżnego, tragicznego, a teraz z pewnością zrujnowanego pałacu. Pamiętałem jego twarz, charyzmatyczną, trójkątną, z małym, nieśmiałym podbródkiem. Miało się wrażenie, że w młodym ciele mieszka dusza starca. I pamiętałem, co powiedział do mnie mój przyjaciel Nacht o tym chłopcu, wówczas noszącym jeszcze imię Tutanchaton: Kiedy czas Atona dobiegnie kresu, powróci Amon. On może wtedy zyskać nowe imię. Tutanchamon. I tak się stało. Szalony Echnaton został zamknięty w swoim pałacu w pustynnych zaświatach walącego się miasta ze snów. A po jego śmierci wszystkie te rozległe otwarte świątynie i rozliczne wielkie posągi króla i Nefretete zaczęły nieuchronnie obracać się w gruzy; mówi się, że każda cegła z pospiesznie powstałych budowli miasta obróci się w pył, z którego ją zrobiono. Po śmierci Echnatona kult Atona porzucono w Obu Krajach Egiptu oraz jego posiadłościach zagranicznych. Na żadnej ze ścian żadnej świątyni w naszym mieście nie przedstawiano już dysku słonecznego i jego wielu rączek, które trzymając znak anch, znak życia, wyciągały się, by pobłogosławić świat. Życie w Tebach trwało, jakby wszyscy zgodzili się udawać, że nic z tych rzeczy nigdy się nie wydarzyło. Ale historii nie da się tak łatwo wymazać z osobistych wspomnień ludzi; nowa religia miała wielu zagorzałych zwolenników oraz wielu innych, którzy w nadziei ziemskiego awansu, postawili swój byt i przyszłość na jej triumf. A wielu prywatnie było przeciwnikami zdumiewającej ziemskiej potęgi kapłanów Amona i władzy absolutnej jednego człowieka w szczególności: Aja, człowieka nie całkiem z tego świata, o lodowatej krwi i sercu tak niespiesznym i obojętnym, jak kap, kap, kap zegara wodnego. Egipt w naszych czasach jest najbogatszym, najpotężniejszym królestwem, jakie kiedykolwiek znał świat, a mimo to nikt nie czuje się bezpieczny. Strach, ten niepoznawalny i wszechmocny wróg, zaatakował nas wszystkich jak sekretna armia cieni. Wychodziliśmy razem w pośpiechu, ponieważ jak zwykle byliśmy spóźnieni. Intensywne światło świtu ustąpiło miejsca mocnemu, potężnemu upałowi poranka. Amenmose siedział mi na ramionach, klaszcząc w rączki i krzycząc z podniecenia. Przepychałem się, pokrzykując na ludzi, żeby nas przepuścili. Oficjalna odznaka mojego urzędu Medżaj wydawała się odnosić mniejszy skutek niż szczekanie Thota; to on pomógł utorować ścieżkę przez podekscytowany tłum spoconych ciał, przepychający się w walce o przestrzeń i powietrze, tarasujący krzywe, wąskie uliczki i przejścia wiodące do Wielkiej
Rzeki. Muzyka instrumentów strunowych i trąbek konkurowała z krzykami, piosenkami i gwizdami ludzi nawołujących się w radosnym rozpoznaniu lub w fantastycznych zniewagach. Uwiązane małpy trajkotały, a ptaki w klatkach skrzeczały. Uliczni sprzedawcy zachwalali towary i przekąski oraz podkreślali doskonałość swojej oferty. Poszukujący nieba szaleniec, z kościstą twarzą i dzikimi oczami, ogłaszał nadejście bogów i koniec świata. Kochałem to wszystko równie mocno, jak mojego syna. Dziewczynki szły z tyłu, ubrane w najlepsze płócienne szaty, ich włosy lśniły i pachniały olejkami z moringi i lotosu. Za nimi Tanefert, pilnująca, by nikt się nie zgubił i nikt nie spróbował się do nich zbliżyć. Moje dziewczynki stają się kobietami. Jak będę się czuł, gdy te trzy chluby mojego życia opuszczą mnie, stając się dorosłymi? Kochałem każdą z nich, jeszcze zanim pojawiły się na tym świecie, wrzeszcząc w odpowiedzi na swoje imiona. Ponieważ myśl o ich odejściu zaczęła sprawiać mi ból, obejrzałem się. Sachmet, najstarsza, uśmiechnęła się spokojnie; rodzinny mędrzec, twierdzi, że może słyszeć moje myśli, co jest niepokojące, biorąc pod uwagę nonsensy, które stanowią większość moich przemyśleń. - Ojcze, powinniśmy się pospieszyć. Miała rację, jak zawsze. Zbliżał się czas przybycia bogów. Znaleźliśmy miejsca na oficjalnych trybunach w cieniu nadrzecznych drzew. Wzdłuż wschodniego brzegu stały kioski ofiarne i kapliczki, a zgromadzone wielkie tłumy, pełne oczekiwania, wyglądały pojawienia się statku. Kiwałem głową różnym ludziom, których rozpoznałem. Poniżej nas młodym oficerom Medżaj nie udawało się zaprowadzić porządku w tłumie, ale zawsze tak się działo w czasie obchodów święta. Rozejrzałem się, liczba wojska wydawała się zaskakująco duża, ale bezpieczeństwo w naszych czasach stało się narodową obsesją. Wtem Tuju krzyknęła i wskazała na pierwsze łodzie holownicze, które pojawiły się na widoku od strony północnej; w tym samym czasie zauważyliśmy na brzegu rzeki grupy holujących ciągnące „Userhet”, wielki statek boga Amona. Z tej odległości słynna i starożytna pływająca złota świątynia była tylko blaskiem na połyskujących wodach. Ale gdy podpłynęła bliżej i zrobiła zwrot w stronę brzegu, głowy baranów na dziobie i rufie stały się wyraźniejsze, a w wypolerowane dyski solarne na nich trafiło słońce w zenicie, wysyłając oślepiające światło iskrzące się na szerokich zielonych i brązowych wodach, lśniące i błyskające wśród tłumu. Dziewczynki westchnęły i poderwały się, machając i krzycząc. Na maszcie flagowym
statku i na tylnych wiosłach łopotały jaskrawo kolorowe chorągiewki. A w centrum pokładu stała złota kaplica, w której był ukryty sam bóg, który miał być przeniesiony ceremonialnie przez tłum na krótkim dystansie między przystanią a wejściem do świątyni. Wioślarze na rufie jednostki i grupy na brzegu sprawnie ustawili statek wzdłuż wielkiego kamiennego nabrzeża. Teraz mogliśmy dostrzec ochronny fryz głów kobr ponad kaplicą, korony na głowach baranów i złote sokoły na tyczkach. Amenmose zamilkł całkowicie, otworzył szeroko buzię, zadziwiony tą wizją z innego świata. Potem, z potężnym i ogłuszającym rykiem, który kazał mojemu synowi ze strachem przytulić się do mojej piersi, kaplica boga została podniesiona na ramiona kapłanów. Walczyli, by utrzymać równowagę pod ciężarem takiej ilości litego złota, gdy wolno i ostrożnie schodzili po trapie na nabrzeże. Tłum napierał na połączone ramiona strażników. Dygnitarze, kapłani i cudzoziemscy potentaci uklękli i złożyli ofiary. Świątynia leżała niedaleko brzegu rzeki. Wiodła do niej rytualna aleja procesyjna, gdzie kaplica mogła zatrzymać się na chwilę, by ukryty bóg przyjął ofiary, zanim przez otwarty teren poniesiono ją w stronę wrót świątyni. Najwyższy czas było się ruszyć, aby mieć dobry widok na przybycie kaplicy.
3 Przebiliśmy się przez tłum do obszernego miejskiego domu Nachta, który stoi niedaleko Alei Sfinksów, na północ od wejścia do świątyni. Rezydencje mają tu tylko najbogatsze i najpotężniejsze rodziny w mieście, a mój stary przyjaciel Nacht należy to tej grupy wybrańców, chociaż jako osoba nie mógłby być mniej podobny do tych butnych, aroganckich groteskowych osób, które tworzą zdecydowaną większość naszej tak zwanej elity. Uświadomiłem sobie po raz kolejny swoją głęboką pogardę dla tych ludzi i próbowałem przygotować się na nieuniknioną protekcjonalność, jaka wiązała się z takim przyjęciem. Czekał w wielkich głównych drzwiach, ubrany w szaty z najlepszego płótna, by powitać swoich licznych bogatych i sławnych gości. Jego twarz ma inteligentne, delikatne rysy, które z upływem czasu stały się wyraźniejsze, i niezwykłe, nakrapiane oczy barwy topazu, które wydają się obserwować życie i ludzi niczym fascynujące, choć nieco odległe widowisko. Jest najinteligentniejszym człowiekiem, jakiego kiedykolwiek spotkałem, dla niego życie umysłowe i racjonalne dociekanie w kwestiach zagadek świata jest wszystkim. Nie ma partnerki i wydaje się nikogo nie potrzebować, ponieważ jego życie jest pełne interesującego i dobrego towarzystwa. Zawsze było w nim coś z jastrzębia, jakby tylko przysiadł tutaj na ziemi, gotów wzbić się do siedziby bogów krótkim machnięciem skrzydeł potężnego umysłu. Nie jestem pewien, dlaczego zostaliśmy przyjaciółmi, ale wygląda na to, że zawsze cieszy go moje towarzystwo. I naprawdę kocha moją rodzinę. Kiedy widzi dzieci, jego twarz napełnia się radością, a one go uwielbiają. Uściskał je i ucałował Tanefert - która, jak mi się wydaje, uwielbia go nieco za bardzo - a potem wprowadził nas w nagły spokój pięknego dziedzińca, pełnego niezwykłych roślin i ptaków.
- Wejdźcie na taras - powiedział, jak dobrotliwy czarodziej, wręczając każdemu z dzieci specjalne świąteczne łakocie. - Jesteście prawie spóźnieni, a nie chciałbym, aby coś was ominęło w tym wyjątkowym dniu. Trzymając w ramionach zachwyconą Nedżmet, z dwiema starszymi dziewczynkami idącymi za nim ostrożnie, wspinał się po szerokich schodach, aż doszliśmy na niezwykle rozległy taras na dachu. W przeciwieństwie do większości ludzi, którzy wykorzystują swe niewielkie miejskie dachy do suszenia na słońcu warzyw i owoców oraz rozwieszania prania, Nacht używa swojej obszernej powierzchni do bardziej prestiżowych celów, na przykład do obserwacji dróg gwiazd na nocnym niebie, ponieważ ich zagadka jest jego największą pasją. Urządza tu także swoje słynne przyjęcia, na które zaprasza ludzi wszelkich profesji; dzisiaj kłębi się tu tłum, popijając jego doskonałe wina, pojadając smaczne jedzenie z porozstawianych wszędzie tac na stojakach i gadając pod osłoną wspaniale haftowanych markiz lub parasoli trzymanych przez cierpliwych, spoconych służących. Widok należy do najlepszych w mieście. Dachy Teb rozciągają się we wszystkich kierunkach, labirynt w kolorze umbry i terakoty, wypełniony po brzegi czerwieniami i żółciami suszących się zbiorów, nieużywanymi i zepsutymi meblami oraz różnymi gratami, klatkami z ptakami oraz innymi grupami ludzi, którzy zebrali się na tych platformach widokowych ponad chaosem ulic. Gdy tak podziwiałem panoramę, zdałem sobie sprawę, jak bardzo miasto rozrosło się w ciągu ostatnich dziesięciu lat. Tutanchamon chciał, by widziano, jak demonstruje przywróconą lojalność i hojność rodziny królewskiej dla Amona, boga miasta, i kapłanów, którzy byli właścicielami i administratorami jego świątyń, poprzez stawianie nowych posągów oraz coraz ambitniejszych i wspanialszych świątyń. Do tego potrzeba było wielu inżynierów, rzemieślników, a zwłaszcza robotników, których nędzne chaty i osiedla rozciągały się wokół świątyń, przesuwając granice miasta coraz dalej na tereny rolnicze. Spojrzałem na północ i ujrzałem starożytne mroczne alejki targów, chlewiki, warsztaty i niewielkie domy nieposkromionego serca miasta podzielonego na dwie części nienaturalnie prostą linią Alei Sfinksów, która powstała jeszcze zanim się urodziłem. Na zachodzie wił się połyskujący srebrzyście wąż Wielkiej Rzeki, a po drugiej stronie pola lśniły oślepiająco, jak rozsypane fragmenty lustra, tam gdzie stała woda po wylewie. Dużo dalej, na zachodnim brzegu, za pasem pól uprawnych, na
pustyni leżały wielkie kamienne świątynie grobowe, a za nimi sekretne podziemne grobowce królów w ukrytej dolinie. Na południe od świątyń stał królewski pałac w Malgacie, otoczony biurami i domami pracowników administracyjnych, a przed nim rozciągała się stojąca tafla jeziora Birket Habu. Poza miastem i przylegającymi do niego terenami była zdecydowana granica między Czarną i Czerwoną Ziemią; można było stać jedną nogą w pełnym życia świecie, a drugą w świecie pyłu i piasku, gdzie słońce znika każdej nocy i gdzie wysyłamy po śmierci dusze oraz naszych kryminalistów, by zginęli, i gdzie włóczą się potwory z naszych koszmarów, nawiedzając nas w tej wielkiej, jałowej ciemności. Przed nami, biegnąca z północy na południe między świątynnym miastem Karnak a Świątynią Południową, Aleja była pusta jak suche koryto rzeczne, poza zamiataczami, którzy pracowali, szybko likwidując resztki kurzu i żwiru, tak by wszystko wyglądało idealnie. Przed wielką malowaną ścianą z cegieł mułowych Świątyni Południowej ustawione w szeregi falangi oddziały armii tebańskiej oraz tłum kapłanów w białych szatach oczekiwały w milczeniu. Po pełnym życia chaosie portu tu wszędzie panowały porządek i harmonia. Oficerowie Medżaj powstrzymywali napierający ze wszystkich stron naraz na otwarty teren oraz na obie strony Alei tłum, tak wielki, aż w oddali rozmywał się w drżącą mgiełkę; to mrowie ludzi zgromadziło się, marząc o przynoszącym szczęście spojrzeniu na boga w tym najważniejszym z dni. Nacht pojawił się przy mnie. Przez chwilę byliśmy sami. - Czy mi się wydaje, czy atmosfera jest dziwna? - zapytałem. Skinął głową. - Nigdy nie było takiego napięcia. Jaskółki, osamotnione w swoim zachwycie, śmigały nad naszymi głowami. Dyskretnie wyjąłem płócienny amulet i pokazałem mu. - Co możesz mi o tym powiedzieć? Przyglądał mu się zdziwiony i szybko przeczytał napis. - To zaklęcie śmierci, nawet ty to musisz wiedzieć. Ale jest bardzo szczególne. Mówi się, że zostało napisane przez Thota, boga pisma i mądrości, dla wielkiego boga Ozyrysa. Aby zaklęcie było rytualnie skuteczne, atrament musi być zrobiony z mirry. Coś takiego zwykle jest zastrzeżone tylko dla pogrzebów najwyższych z wysokich. - Czyli? - zapytałem zaskoczony. - Najwyższych kapłanów. Królów. Gdzie to znalazłeś? - Na martwym ciele kalekiego chłopca. Z pewnością nie był królem. Teraz Nacht wyglądał na zaskoczonego. - Kiedy?
- Dzisiaj nad ranem - odpowiedziałem. Przez chwilę rozważał ten fakt i pokręcił głową. - Nie widzę jeszcze w tym sensu - oświadczył. - Ani ja. Poza tym, że nie wierzę w zbiegi okoliczności. - Zbieg okoliczności jest tylko sposobem nazwania ustalonego powiązania między dwoma wydarzeniami, ale nie może odkryć znaczenia tego powiązania - odpowiedział zwięźle. - Wszystko, co mówisz, zawsze brzmi słusznie, mój przyjacielu. Masz dar zmieniania chaosu w epigramy. Uśmiechnął się. - Tak, ale jestem rodzajem tyrana, ponieważ zbyt lubię porządek, żeby miało mi to wyjść na dobre. A życie, jak wiemy, jest głównie chaosem. Obserwowałem go, gdy kontynuował studiowanie skrawka płótna i dziwnego zaklęcia. Myślał o czymś, czego nie mógł powiedzieć mi głośno. - Cóż, to zagadka. Ale teraz chodź - powiedział w swój nieznoszący sprzeciwu sposób - to jest przyjęcie i jest tu wiele osób, które chciałbym, żebyś poznał. - Wziął mnie za łokieć i poprowadził w wielki, rozgadany tłum. - Wiesz, że nie znoszę wielkich i sławnych - wymamrotałem. - Och, nie bądź takim snobem, który udaje, że wcale nim nie jest. Jest tutaj dzisiaj wiele osób mających niezwykłe zainteresowania i pasje - architekci, bibliotekarze, inżynierowie, pisarze, muzycy oraz kilku ludzi interesu i finansistów na dodatek - ponieważ sztuka i nauka zależą także od zdrowego inwestowania. Jak nasza kultura ma się ulepszać i rozwijać, jeśli nie będziemy dzielić się wiedzą? A gdzie indziej oficer Medżaj, jak ty, mógłby się z nimi zadawać? - Jesteś jak jedna z twoich pszczół, skaczesz z kwiatka na kwiatek, próbując nektaru tu i ówdzie... - To całkiem udana analogia, poza tym, że sprawia, iż wyglądam na dyletanta. - Mój przyjacielu, nigdy nie oskarżyłbym cię o bycie dyletantem, amatorem czy laikiem. Jesteś rodzajem filozofa skrzyżowanego z ukrytym poszukiwaczem przygód. Uśmiechnął się, zadowolony. - Podoba mi się to. Ten świat i zaświaty są pełne osobliwości i tajemnic. Potrzebowałbym wielu żyć, aby zrozumieć je wszystkie. Ale, co jest dla mnie rozczarowaniem, mamy tylko jedno... Zanim mogłem jakoś zręcznie się wycofać, przedstawił mnie grupce mężczyzn w średnim wieku, którzy rozmawiali pod markizą. Wszyscy byli dostatnio ubrani, w płótno i biżuterię najlepszej jakości.
Popatrzyli na mnie uważnie, jak na ciekawy przedmiot, którego zakupem być może byliby zainteresowani, po okazyjnej cenie. - To jest Rahotep, jeden z moich najstarszych przyjaciół. Jest głównym detektywem tutaj, w Tebach - specjalizuje się morderstwach i zagadkach! Niektórzy z nas uważają, że przy najbliższej okazji powinien zostać szefem miejskich Medżaj. Próbowałem poradzić sobie z tym publicznym pochlebstwem najlepiej jak potrafiłem, chociaż nie cierpiałem tego, o czym Nacht doskonale wiedział. - Jestem pewien, że wszyscy są świadomi tego, iż mój przyjaciel słynie z retoryki. Potrafi zmienić muł w złoto. Skinęli głowami, wszyscy jednocześnie, najwyraźniej tym zachwyceni. - Retoryka jest niebezpieczną sztuką. To manipulowanie różnicą, niektórzy powiedzieliby odległością, między prawdą i fantazją powiedział mały, gruby człowiek, z twarzą jak rozpłaszczona poduszka, zdziwionymi niebieskimi oczami dziecka i pustym już kubkiem w dłoni. - A w naszych czasach ta odległość stała się środkiem, za pomocą którego sprawuje się władzę - powiedział Nacht. Nastąpiła chwila niezręcznej ciszy. - Panowie, to zgromadzenie ma wydźwięk niemal wywrotowy powiedziałem, by rozładować atmosferę. - A czyż nie zawsze tak było? Retoryka była środkiem perswazji, odkąd człowiek zaczął posługiwać się mową i przekonywać swojego wroga, że faktycznie jest jego przyjacielem... - powiedział kolejny mężczyzna. Reszta zachichotała nerwowo. - To prawda. Niemniej o ileż bardziej wyrafinowane stało się teraz to wszystko! Aj i jego kolesie sprzedają nam słowa, jakby były prawdziwe. Tyle że słowa są zdradliwe i nie można im ufać. Powinienem to wiedzieć! - powiedział niebieskooki mężczyzna ostentacyjnie. Pozostali wybuchnęli śmiechem, podnosząc ręce i grożąc mu wypielęgnowanymi palcami. - Hor jest poetą - wyjaśnił Nacht. - Zatem jesteś rzemieślnikiem, który pracuje w wieloznaczności słów. Rządzisz ich ukrytymi znaczeniami. To bardzo przydatny dar w dzisiejszych czasach - powiedziałem. Klasnął w dłonie z ukontentowaniem i gwizdnął. Zdałem sobie sprawę, że jest już trochę pijany. - To prawda, ponieważ żyjemy w czasach, w których nikt nie może powiedzieć, co naprawdę myśli. Nacht, mój przyjacielu, gdzie
znalazłeś tę niezwykłą istotę? Oficer Medżaj, który rozumie poezję! Co będzie dalej, tańczący żołnierze? Towarzystwo roześmiało się nieco wymuszenie, zdeterminowane, by utrzymać lekki i spokojny nastrój. - Jestem pewien, że Rahotep nie będzie mi miał za złe, jeśli ujawnię, że on także pisywał strofy, gdy był młodszy - powiedział Nacht, jakby chciał zasklepić cienkie jak włos pęknięcia, które zaczęły pojawiać się w konwersacji. - Były bardzo złe, doprawdy - odpowiedziałem. - I nie ma już po nich żadnych śladów. - Ale co się stało, dlaczego to zarzuciłeś? - zapytał z troską poeta. - Nie pamiętam. Przypuszczam, że świat wziął górę. Poeta odwrócił się do pozostałych, z szeroko otwartymi z rozbawienia oczami. - „Świat wziął górę” to dobre stwierdzenie, być może będę musiał je pożyczyć. Reszta pobłażliwie skinęła głowami. - Bądź ostrożny, Rahotepie, znam pisarzy, mówią „pożyczyć”, kiedy mają na myśli „ukraść”. Wkrótce przeczytasz własne słowa, wracające do ciebie na jakimś krążącym w prywatnym gronie zwoju z nowymi strofami. - I, jak znam Hora, będzie to zjadliwa mała satyra, a nie wiersz miłosny - dodał ktoś. - Niewiele z tego, co robię, zalicza się do poezji - powiedziałem. - I dlatego, mój przyjacielu, jest to interesujące, ponieważ inaczej wszystko staje się sztuczne, a jakże łatwo ludzi męczy sztuczność odpowiedział poeta, wyciągając swój pusty kubek w kierunku przechodzącej służącej. - Dajcie mi smak prawdy każdego dnia ciągnął. Dziewczyna podeszła, ponownie napełniła nasze kubki i oddaliła się, zabierając ze sobą cichy uśmiech i uwagę wielu, chociaż nie wszystkich, mężczyzn. Pomyślałem, jak niewiele o rzeczywistości wiedzą ci ludzie. Potem wznowiliśmy rozmowę. - Z pewnością w ostatnich latach świat bardzo się zmienił powiedział któryś z mężczyzn. - I pomimo rozszerzania naszej międzynarodowej władzy oraz osiągnięć na polu wielkich nowych projektów budowlanych i standardów zamożności, którą wielu z nas się cieszy... - Bla, bla, bla - przedrzeźniał poeta. - ...nie wszystkie zmiany były na lepsze - zgodził się inny. - Jestem przeciwko zmianom. Przecenia się je. Nie ulepszają niczego - powiedział Hor.
- Daj spokój, to absurdalna opinia i kompletnie bez sensu. To tylko oznaka wieku, ponieważ się starzejemy, wierzymy, że świat staje się coraz gorszy, zwyczaje upadają, standardy etyczne i wiedza ulegają erozji... - powiedział Nacht. - A życie polityczne staje się coraz większą i większą czarną farsą... - przerwał poeta, osuszając znowu swój kubek. - Mój ojciec zawsze narzeka na takie rzeczy, a ja próbuję się z nim spierać i okazuje się, że nie mogę - zapewniłem. - Bądźmy więc szczerzy przynajmniej wobec siebie nawzajem. Wielką zagadką jest, że rządzą nami ludzie, których imiona ledwo znamy, w biurach, które pozostają nieprzeniknione, pod przewodnictwem starego człowieka, megalomana, nieposiadającego nawet królewskiego imienia, który, od kiedy pamiętam, wydaje się rzucać na świat swój straszliwy cień. Za sprawą ambicji wielkiego generała Horemheba zostaliśmy zaangażowani w długą i jak dotąd bezowocną wojnę z naszymi odwiecznymi wrogami, podczas gdy z pewnością dyplomacją moglibyśmy uzyskać o wiele więcej i ustrzec się przed niekończącym się drenowaniem naszych finansów. A jeśli chodzi o dwójkę królewskich dzieci, jak się zdaje, nigdy nie pozwoli się im dorosnąć i zająć należnego miejsca w centrum życia Obu Krajów. Jak do tego doszło i jak długo to jeszcze potrwa? Hor wyrażał niewypowiedzianą prawdę; wyglądało na to, że nikt nie miał odwagi mu odpowiedzieć. - Z naszego punktu widzenia stoimy wygodnie z boku i mamy świetne warunki do życia. Mamy dostatek i pracę, piękne domy i służbę. Być może dla nas to dogodny kompromis. Ale wyobrażam sobie, że ty masz do czynienia z zupełnie inną stroną życia - rzekł wysoki, elegancki człowiek, kłaniając mi się i przedstawiając jako Nebi, architekt. - Albo może naprawdę widzisz rzeczy w całej ich prawdziwej okropności, przed czym my, żyjący w zaczarowanym kręgu naszego wygodnego życia, jesteśmy chronieni - dodał poeta ze szczyptą wyniosłości w głosie. - Może dołączycie do mnie którejś nocy i przekonacie się sami? powiedziałem. - Mógłbym pokazać wam boczne uliczki i rudery, gdzie uczciwi, choć nieszczęśliwi ludzie żyją z odpadków, które my wyrzucamy bez namysłu. I mógłbym przedstawić wam kilku odnoszących sukcesy kryminalistów, ekspertów od brutalności i okrucieństwa, którzy handlują ludźmi jak towarem. Wielu z nich ma piękne biura w mieście oraz piękne żony i dzieci w uroczych domach na wygodnych nowych przedmieściach. Wydają wystawne kolacje.
Inwestują w nieruchomości. Ale ich bogactwo jest skąpane we krwi. Mogę wam pokazać rzeczywistość tego miasta, jeśli tego właśnie szukacie. Poeta teatralnie przyłożył do czoła pulchne rączki. - Masz rację. Rzeczywistość zostawiam tobie. Nie mógłbym znieść jej zbyt wiele - kto może? Przyznaję, jestem tchórzem. Mdleję na widok krwi, nienawidzę patrzeć na biedaków i ich okropne ubrania, a jeśli któryś z nich nawet przypadkiem potrąci mnie na ulicy, wrzeszczę ze strachu, że zostanę obrabowany i pobity. Nie, wolę zostać w bezpiecznym, dobrze ułożonym towarzystwie słów i zwojów w mojej wygodnej bibliotece. - Być może nawet słowa nie są bezpieczne w naszych czasach powiedział kolejny mężczyzna, stojący z tyłu, w najlepszej części rzucanego przez markizę cienia. - Pamiętajcie, że między nami jest oficer Medżaj. Sami Medżaj są częścią rzeczywistości tego miasta. Nie są odporni na korupcję i dekadencję, o której mówimy. - I spojrzał na mnie chłodno. - Ach, Sobek. Zastanawiałem się, czy do nas dołączysz - powiedział Nacht. Mężczyzna, do którego się zwracał, był w późnym wieku średnim, z krótkimi, siwymi włosami, nietkniętymi farbą. Miał uderzające szaroniebieskie oczy i szczyptę gniewu na świat wpisaną w rysy twarzy. Skłoniliśmy się sobie nawzajem. - Nie uważam, żeby rozmowa była przestępstwem - powiedziałem ostrożnie. - Chociaż inni mogliby się z tym nie zgodzić. - W rzeczy samej. Zatem zbrodnia zależy od tego, czy została dokonana, a nie od intencji jej dokonania czy mówienia o niej? zapytał. Pozostali popatrzyli po sobie. - Tak, właśnie tak. Inaczej wszyscy bylibyśmy zbrodniarzami i należałoby nas wsadzić za kratki. Sobek w zamyśleniu kiwnął głową. - Być może to ludzka wyobraźnia jest potworem - powiedział. Myślę, że zwierzęta nie muszą znosić udręk wyobraźni. Tylko człowiek... - Wyobraźnia jest zdolna uruchamiać w nas najlepsze i najgorsze - zgodził się Hor - a ja wiem, co moja chciałaby zrobić niektórym ludziom. - Twoje strofy są wystarczającą udręką - zażartował architekt. - I dlatego znaczenie mają takie rzeczy jak cywilizowane życie, moralność, etyka i tak dalej. Jesteśmy na wpół oświeceni i na wpół
potworami - powiedział Nacht stanowczo. - Musimy opierać naszą uprzejmość na rozsądku i obopólnych korzyściach. Sobek uniósł swój kubek. - Chwała twojemu rozumowaniu. Chciałbym, aby odniosło sukces. Przerwała mu wrzawa dobiegająca z ulicy poniżej. - Nadeszła chwila! Na tarasie zaczęło się ogólne poruszenie w kierunku parapetu, a ludzie rozproszyli się, konkurując o najlepsze miejsca widokowe. U mojego boku pojawiła się Sachmet. - Tato, tato, chodź, albo wszystko przegapisz! I odciągnęła mnie. Kolejna fala wiwatów przewaliła się jak grzmot przez ulicę pod nami, i dalej przez tłumy wypełniające centrum miasta. Mieliśmy doskonały widok na otwarty teren przed murami świątyni. - Co się dzieje? - zapytała Tuju. - W świątyni król i królowa czekają na właściwy moment, aby się pojawić i powitać bogów - wyjaśnił Nacht. - A co jest wewnątrz świątyni? - Tajemnica w tajemnicy w tajemnicy - powiedział. Łypnęła na niego, rozzłoszczona. - To wcale nic nie znaczy - skomentowała, całkiem trafnie. Uśmiechnął się. - Wewnątrz jest nadzwyczajna nowa budowla - Sala Kolumnowa. Właśnie ukończono ją po wielu latach prac. Nie ma niczego podobnego na świecie. Jej kolumny sięgają nieba, są na nich wspaniałe rzeźbione i malowane przedstawienia króla składającego ofiary, a na sklepieniu namalowano niezliczone złote gwiazdy wokół bogini Nut. Dalej jest rozległy Dziedziniec Słoneczny, otoczony mnóstwem wysokich, smukłych kolumn. A potem musisz przejść portal za portalem, podłoga się podnosi, sklepienie jest coraz niżej, a cienie są coraz ciemniejsze - a to wszystko wiedzie do samego serca - zamkniętej kaplicy boga, który jest budzony o świcie, karmiony najlepszymi potrawami, ubierany w szaty z najcieńszego płótna i układany do snu w nocy. Ale tylko nielicznym kapłanom i królowi wolno tam wejść, a nikomu, kto tam był, nie wolno nigdy opowiadać, co zobaczył. A tobie nie wolno nigdy mówić o tym, co ci właśnie powiedziałem. Ponieważ to wielki sekret. A wielkie sekrety niosą za sobą wielką odpowiedzialność. Popatrzył na nią srogo. - Chcę to zobaczyć - uśmiechnęła się swoim mądrym uśmie-
chem. - Nigdy nie zobaczysz - powiedziała nagle Sachmet. - Jesteś tylko dziewczyną. ***
Nacht zastanawiał się właśnie, jak na to odpowiedzieć, kiedy trąbki rozbrzmiały ogłuszającą fanfarą; na ten sygnał szeregi kapłanów jak jeden mąż uklękły w pyle, a żołnierze wyprężyli się na baczność, ostrza dzid i groty ich strzał błyszczały w słońcu. Potem, z cienia wielkich murów wyłoniły się dwie małe figurki, siedzące na tronach niesionych przez urzędników i otoczone przez oficjeli oraz ich asystentów. W chwili gdy wyszli z cienia na słońce, ich szaty i wysokie korony odbiły silne światło i rozbłysnęły oślepiającym blaskiem. Nad miastem zapadła absolutna cisza. Nawet ptaki zamilkły. Rozpoczynał się najważniejszy moment rytuału. Przez kilka chwil nic się nie działo, jakby przybyli na przyjęcie za wcześnie i nikt nie miał pomysłu, jak ich zabawić. Królewscy nosiciele parasoli podnieśli osłony i chronili królewskie figurki kręgami cienia. Wtem gwar gdzieś z przodu oznajmił przybycie boga w niesionej na ramionach złotej kaplicy, gdy procesja powoli, z mozołem okrążyła narożnik i pojawiła się w blasku słońca. Królewskie figurki czekały, siedząc jak lalki, ubrane w kostiumy, sztywne i drobne. Poprzedzany przez wysokich rangą kapłanów, intonujących modlitwy i zaklęcia, otoczony przez akrobatów i muzykantów, z białym ofiarnym bykiem z tyłu, nadchodził bóg. Król i królowa w końcu wstali: Tutanchamon, Żywy Wizerunek Amona, a obok niego Anchesenamon. - Wygląda na przerażoną. Spojrzałem w dół na Sachmet, potem znowu na królową. Moja córka miała rację. Pod parafernaliami władzy, koroną i szatami królowa wyglądała na zdenerwowaną. Kątem oka zauważyłem w gęstym tłumie stojącym pod parasolami, które chroniły przed światłem słońca, kilka postaci podnoszonych przez inne postacie, jakby na złączonych dłoniach akrobatów, a potem seria szybkich ruchów, ramiona ciskające czymś - małe, ciemne kule zatoczyły łuk w powietrzu, ponad głowami zgromadzonych, po nieubłaganej trajektorii zmierzając ku stojącym figurom króla i królowej. Czas jakby rozciągnął się i spowolnił, jak w ostatnich sekundach przed wypadkiem. Seria jaskrawych rozprysków czerwieni eksplodowała nagle na
nieskalanym pyle oraz na szatach króla i królowej. Król zatoczył się do tyłu i opadł na tron. Cisza głębokiego szoku zawiesiła wszystko na długą chwilę. A potem świat rozpadł się na tysiąc kawałków hałasu, bieganiny i krzyków. Bałem się, że Tutanchamon nie żyje, ale on powoli podniósł ręce ze strachu lub odrazy, nie chcąc dotknąć czerwonej cieczy, która spływała po jego królewskich szatach, tworząc kałuże w pyle. Krew? Tak, ale nie króla, ponieważ było jej zbyt dużo i pojawiła się zbyt szybko. Kaplica boga zachwiała się, gdyż niosący ją kapłani, niepewni, jak mają zareagować, czekali na instrukcje, które nie nadchodziły. Anchesenamon rozglądała się wokół zmieszana; potem, jakby zbudzone z powolnego snu, szeregi kapłanów i żołnierzy nagle się rozsypały. Uświadomiłem sobie, że dziewczynki krzyczą i płaczą, że Tuju wtuliła się we mnie, że Tanefert przygarnęła do siebie pozostałe dziewczynki, że Nacht rzuca mi szybkie spojrzenia oznajmujące szok i zdumienie tym aktem świętokradztwa. Na tarasie mężczyźni i kobiety odwracali się do siebie, ręce unosząc do ust lub do niebios, błagając o pociechę w tej chwili katastrofy. Poniżej narastał tumult, w miarę jak tłum wpadał w panikę, zmieniającą się w zamieszanie, napierając na szeregi strażników Medżaj, próbując wysypać się na Aleję Sfinksów, którędy w popłochu uciekali od miejsca przestępstwa. Strażnicy Medżaj odpowiedzieli, wpychając się w tłum, uderzając pałkami każdego, kogo mogli dosięgnąć, ciągnąc niewinnych widzów za włosy, przewracając mężczyzn i kobiety na ziemię gdzie niektórzy z nich zostawali stratowani przez innych - i gromadząc razem tak wielu ludzi, jak mogli. Spojrzałem z powrotem w miejsce, skąd wyleciały pociski, i zauważyłem twarz młodej kobiety napiętą ze strachu; byłem pewien, że była jedną z osób, które rzucały; obserwowałem, jak rozgląda się wokół, oceniając, czy była widziana, zanim celowo wtopiła się w środek grupy młodych mężczyzn, którzy wydawali się gromadzić wokół niej niczym mur ochronny. Jakby coś ją tknęło, podniosła wzrok i spostrzegła, że się jej przyglądam. Przez chwilę wytrzymała mój wzrok, potem ukryła się pod parasolem, mając nadzieję zniknąć w zamieszaniu na ulicach. Ale zobaczyłem grupę strażników Medżaj otaczających wszystkich, których mogli złapać, jak rybacy, i ona, wraz z wieloma innymi, została schwytana w pułapkę. Króla i królową w nieprzystojnym pośpiechu ewakuowano z powrotem za bezpieczne mury świątyni, a za nimi podążył bóg ukryty w swojej złotej kaplicy oraz tłumy dygnitarzy, którzy robili uniki i
pierzchali, zaniepokojeni własnym strachem. Wszyscy zniknęli za wrotami świątyni, zostawiając za sobą bezprecedensowe pandemonium w sercu miasta. Kilka pęcherzy wypełnionych krwią - broń, która nagle okazała się tak potężna jak najbardziej wymyślny łuk i najlepsza, najpewniejsza strzała - zmieniło wszystko. Patrzyłem na ziemię poniżej, zatłoczoną ludźmi, kręcącymi się w wirze paniki, a potem nagle to, co wydawało się być stałe, zmieniło się w otchłań mrocznego cienia, a w nim zobaczyłem węża chaosu i zniszczenia, który w ukryciu leżał zwinięty pod naszymi stopami, otwierającego złote ślepia.
4 Zostawiłem rodzinę z poleceniem, by czekali u Nachta, aż będą mogli bezpiecznie wrócić do domu pod opieką zatrudnionych w rezydencji strażników. Potem zabrałem ze sobą Thota i ostrożnie wyszliśmy na ulicę. Oficerowie Medżaj wygarniali resztki tłumu, aresztując i krępując każdego podejrzanego o przestępstwo. Krzyki i wrzaski dobiegały z oddali przez gęste, pełne dymu powietrze. Aleja wyglądała jak wielki zwój papirusu, na którym prawdziwą historię tego, co się właśnie wydarzyło, zapisano w stratowanym piasku, nabazgrano zatartymi śladami stóp uciekających ludzi, porzuconymi tysiącami sandałów. Fruwały śmieci. Podmuchy gorącego powietrza zataczały wściekłe kręgi, a potem dogasały w tumanach kurzu. Wokół zabitych i rannych zbierały się małe grupki, zawodząc i wzywając bogów. Resztki festiwalowych kwiatów, rozdeptanych i połamanych, stanowiły niestosowną ofiarę przebłagalną dla boga tego spustoszenia. Zbadałem ślady rozpryśniętej krwi, teraz lepkiej i krzepnącej w słońcu w czarnych kałużach. Thot obwąchiwał ją delikatnie, mrugając do mnie ślepiami. Muchy walczyły wściekle nad świeżym pożywieniem. Ostrożnie podniosłem jeden z pęcherzy i obracałem go w dłoni. Ani w nim, ani w tym czynie nie było nic wyszukanego. Był jednak radykalny w swej oryginalności oraz w okrutnej skuteczności wstrętu, jaki wywoływał; ponieważ sprawcy upokorzyli króla tak, jakby powiesili go do góry nogami i wysmarowali psim gównem. Przeszedłem pod wyrzeźbionym w kamieniu przedstawieniem naszego symbolu, Wilka, Tego, który Otwiera Drogi, i wszedłem do kwatery głównej Medżaj. Natychmiast otoczył mnie chaos. Ludzie wszelkich rang biegali wokół, wywrzaskując rozkazy i kontrrozkazy oraz ogólnie demonstrując swój status i pozory kompetencji. Przez tłum zobaczyłem Nebamona, szefa tebańskich Medżaj. Gapił się,
oczywiście zirytowany, że mnie tutaj widzi, potem zdecydowanym gestem wskazał w stronę swojego biura. Westchnąłem i skinąłem głową. Kopnięciem zamknął osadzone w lichej futrynie drzwi, a Thot i ja siedzieliśmy cierpliwie po naszej stronie niezbyt schludnego niskiego stolika, pokrytego zwojami papirusu, na wpół zjedzonymi przekąskami i brudnymi lampkami oliwnymi. Jego duża twarz, zawsze przyciemniona szczeciniastym zarostem, wyglądała dziś mroczniej niż kiedykolwiek. Spojrzał pogardliwie na Thota, który nieustraszenie odwzajemnił spojrzenie, potem rozrzucił różne dokumenty swymi potężnymi dłońmi - miał niepasujące do biurokraty ręce. Był człowiekiem ulicy, a nie papirusów. On i ja unikaliśmy zwracania się bezpośrednio do siebie, ale starałem się pokazać, że nie chowam urazy do niego za to, iż awansowano na to stanowisko jego zamiast mnie. To nie była praca, jakiej pragnąłem, mimo rozczarowania mojego ojca i tego, czego oczekiwała Tanefert. Ona wolałaby, żebym przebywał w bezpiecznym zaciszu biura; ale zdaje sobie sprawę, że nienawidzę tkwić w pułapce dusznego pokoju, pławiąc się w nudzie i nonsensach polityki wewnętrznej. Nebamon uwielbiał to wszystko. Ale teraz miał nade mną władzę i obaj o tym wiedzieliśmy. Mimowolnie poczułem ból brzucha. - Jak rodzina? - zapytał bez większego zainteresowania. - W porządku. A twoja? Machnął ręką wymijająco, jak znudzony kapłan odganiający dokuczliwą muchę. - Co za bałagan - powiedział, potrząsając głową. Zdecydowałem się zachować dla siebie to, co zobaczyłem. - Kto według ciebie za tym stoi? - zapytałem niewinnie. - Nie wiem, ale kiedy go znajdziemy, a znajdziemy, zamierzam osobiście zdzierać z niego skórę pasami, długo i powoli. Potem zostawię go na pustyni, w południowym słońcu, jako obiad dla wielkich mrówek i skorpionów. A ja będę patrzył. Wiedziałem, że nie ma wystarczających zasobów, by przeprowadzić dochodzenie prawidłowo. W ostatnich latach budżet Medżaj był coraz to obcinany na korzyść armii, i zbyt wielu eks-Medżaj było obecnie bezrobotnych lub pracowało gdzieś indziej - z powodu lepszego wynagrodzenia od tego, jakie otrzymywali w służbie - w prywatnej ochronie bogatych klientów i ich rodzin, w domach lub wypełnionych skarbami grobowcach. To tworzyło niesprzyjające okoliczności, w jakich musiały działać siły miejskie. Zatem mógł
zrobić to, co robił zazwyczaj, stając w obliczu prawdziwego problemu: aresztować kilku rzekomo podejrzanych, wymyślić przeciwko nim zarzuty i stracić ich na pokaz. Tak wygląda sprawiedliwość w naszych czasach. Odchylił się do tyłu i zobaczyłem, jak rozrósł się jego brzuch od czasu nominacji. Tusza, wraz ze skłonnością do bogactwa i spokoju, wydawały się być częścią jego nowego ja. - Upłynęło już nieco czasu, od kiedy miałeś któreś ze swoich wielkich zadań, nie? Sądzę, że węszysz wokoło na miejscu, prowadząc dochodzenie... Sposób, w jaki na mnie patrzył, sprawiał, że chciałem wyjść. - Nie ja. Cieszę się urokami spokojnego życia - odpowiedziałem. Wyglądał na urażonego. - Więc po co, do diabła, jesteś tutaj? Zwiedzasz? - Badałem ciało dziś rano. Chłopiec, młody człowiek, w interesujących okolicznościach... - ale nie pozwolił mi skończyć. - Nikogo nie obchodzi martwe dziecko. Napisz raport, włóż do akt... a potem zrób mi przysługę i wynieś się stąd. Nie masz tu dziś nic do roboty. W przyszłym tygodniu może będę w stanie znaleźć ci kilka resztek do posprzątania po innych. Czas już dać szansę młodszym oficerom. Zmusiłem się do uśmiechu, ale czułem, że było to bardziej wyszczerzenie zębów złego psa. Zauważył to. Uśmiechnął się, wstał, obszedł stół i z ostentacyjną nadgorliwością otworzył drzwi. Wyszedłem. Zatrzasnąłem je za sobą. Na zewnątrz, na dziedzińcu stłoczono setki nieszczęsnych mężczyzn i kobiet w każdym wieku, wykrzykujących swoją niewinność i swoje prośby lub wyzywających się nawzajem. Wielu oferowało wszystko, co w tej chwili mieli przy sobie - biżuterię, pierścienie, szaty, czasem nawet wiadomości wydrapane na kawałku kamienia próbując uzyskać wolność od strażników. Nikt nie zwracał na nich uwagi. Będą trzymani bezwzględnie tak długo, jak to będzie konieczne. Oficerowie Medżaj metodycznie i bezlitośnie krępowali nadgarstki i kostki każdemu, kto nie był jeszcze związany. Przeszedłem przez niskie mroczne wejście do bloku więziennego i natychmiast poczułem gorący, zastały smród strachu. W małych celach torturowano skutych więźniów, mieli powykręcane ręce i nogi lub bito ich mocnymi ciosami, podczas gdy spowiednicy cicho powtarzali te same pytania, wciąż i wciąż, jak ojciec zwracający się do kłamiącego dziecka. Żałosne lamenty i błagania więźniów przechodziły bez echa. Nikt nie mógł wytrzymać takiego bólu i strachu przed
bólem, tak więc na długo przed tym, nim wyjęto noże, a ich ostrza pokazano ofiarom, powiedzieli wszystko, co im powiedziano, żeby powiedzieli. Zauważyłem ją w trzeciej celi. Przykucnęła na przesiąkniętym smrodem klepisku w ciemnym kącie. Otworzyłem klatkę. Więźniowie rozstąpili się przede mną ze strachem, jakbym mógł ich kopnąć. Ukryła twarz pod czarnymi włosami. Stanąłem przed nią. - Spójrz na mnie. Było coś w jej twarzy, gdy ją uniosła - może duma, może gniew, może uderzająca młodość - co mnie wzruszyło. Chciałem poznać jej historię. Miałem wrażenie, że doświadczyła tego rodzaju niesprawiedliwości, która deformuje całe życie. - Jak masz na imię? Milczała. - Twoja rodzina będzie za tobą tęskniła. Trochę zmiękła. Przyklęknąłem bliżej niej. - Dlaczego to zrobiłaś? Nadal nic. - Wiesz, że są tu ludzie, którzy mogą sprawić, że powiesz im cokolwiek zechcą? Drżała. Wiedziałem, że powinienem o niej zameldować. Ale w tej chwili zdałem sobie sprawę, że nie mogę tego zrobić. Nie mogłem wydać tej dziewczyny w ręce oprawców. Nie mógłbym z tym żyć. Odwróciła ode mnie twarz, czekając, aż rozstrzygnie się jej los. Patrzyłem na nią. Co powinienem zrobić? Poderwałem ją szorstko i wypchnąłem z celi. Znano mnie tu wystarczająco dobrze, abym nie musiał pokazywać strażnikom żadnych dokumentów tożsamości. Po prostu kiwnąłem im głową, jakby mówiąc „ona jest moja”. Potem popychałem ją przed sobą wzdłuż cuchnącego korytarza. Skręciliśmy za róg do mojego biura, a ona, obawiając się najgorszego, zaczęła zaciekle walczyć. - Zamknij się i stój spokojnie - szepnąłem nagląco. Szybko przeciąłem sznury, które krępowały jej ręce i stopy. Wyraz pełnego wdzięczności zdziwienia pojawił się na jej twarzy. Już miała się odezwać, ale gestem pokazałem jej, że ma zachować absolutną ciszę. Oczyściłem jej twarz najlepiej jak mogłem, szmatką zanurzoną w naczyniu z wodą, a potem zacząłem ją wypytywać. - Mów cicho. Kto zarządził tę akcję? - Nikt nie zarządził. Działaliśmy sami. Ktoś musi zaprotestować
przeciwko niesprawiedliwości i korupcji w tym kraju. Pokręciłem głową nad jej naiwnością. - Sądzisz, że rzucanie krwią w króla zmieni cokolwiek? Spojrzała na mnie z pogardą. - Oczywiście, że zmieni. Czy ktokolwiek wcześniej miał odwagę zrobić coś takiego? Nikt nie zapomni tego gestu. To dopiero początek. - I dla tego jesteś gotowa umrzeć? Skinęła głową, przekonana o słuszności swoich ideałów. Potrząsnąłem głową. - Uwierz mi, waszym prawdziwym celem nie jest chłopiec w złotej szacie. Są inni, daleko bardziej potężni, którzy zasługują na waszą uwagę. - Wiem, co w imię sprawiedliwości w tym kraju robią potężni i bogaci. A ty? Jesteś oficerem Medżaj. Stanowisz część problemu. - Dziękuję. Dlaczego to robisz? - Dlaczego miałabym cokolwiek ci powiedzieć? - Bo jeśli mi nie powiesz, nie zrobię tego, co zamierzam, i nie puszczę cię wolno... Patrzyła na mnie zdziwiona. - Mój ojciec... - Mów dalej. - Mój ojciec był skrybą w biurach dawnego króla. W Achetaton. Kiedy byłam dzieckiem, przeprowadziliśmy się do nowego miasta. Powiedział, że nowa władza da mu szansę na awans i stabilizację. I tak to wyglądało. Żyliśmy dobrze. Mieliśmy piękne rzeczy, jakie marzył, że nam podaruje. Mieliśmy trochę ziemi. Ale gdy wszystko runęło, musieliśmy wrócić do Teb z niczym. Pozbawiono go pracy, ziemi, wszystkiego, co posiadał. A to go zniszczyło. Potem pewnej nocy rozległo się pukanie do drzwi. Gdy je otworzył, czekali za nimi żołnierze. Zakuli go w kajdany. Nie pozwolili mu nawet pożegnać się z nami. Zabrali go. I już nigdy nie zobaczyłam ojca. Przez chwilę nie mogła mówić, ale widziałem, że to gniew, nie żal ją chwycił. - Moja matka nadal każdej nocy zostawia mu talerz jedzenia. Mówi, że nie przestanie tego robić aż do dnia, w którym dostanie oficjalne zawiadomienie o jego śmierci. Zrobili nam to ludzie króla. A ty się dziwisz, dlaczego nienawidzę? To nie była nowa historia. Wielu ludzi starego reżimu ucierpiało: narzucona praca i pozbawienie własności, a w kilku przypadkach zniknięcie. Mężowie, ojcowie i synowie byli aresztowani i w kajdanach, w ciszy, zabierani, by nigdy nie powrócić. Słyszałem także opowieści o częściach ciał wyrzucanych dalej na północy przez
Wielką Rzekę. O pozbawionych oczu, rozkładających się korpusach zaplątanych w sieci rybackie, bez paznokci, palców, zębów i języków. - Przykro mi. - Niepotrzebnie. Przynajmniej teraz wyglądała względnie przyzwoicie. Wyprowadziłem ją na dziedziniec. Wielkie ryzyko, gdyby nas zauważono, ale mając przewagę panującego ogólnego chaosu, pospieszyliśmy przez tłum, pod wejściem z wyrzeźbionym wilkiem, a potem na zatłoczoną ulicę. - Rozumiem, co czujesz. Niesprawiedliwość to straszna sprawa. Myśl jednak rozsądnie. Twoje życie jest więcej warte niż gest. Jest wystarczająco krótkie. Twoja matka już poniosła wystarczającą stratę. Idź teraz do domu i nie ruszaj się stamtąd - wyszeptałem. Nalegałem, by podała mi swoje imię i adres, na wypadek, gdybym go w przyszłości potrzebował. A potem, jakby była dzikim zwierzęciem, wypuściłem ją. Zniknęła w mieście, nie oglądając się ani razu za siebie.
5 Było już późno, kiedy wróciłem do domu. Thot i ja przeszliśmy przez bramę, lecz on zamiast pobiec susami na swoje posłanie na podwórzu, stanął słupka, z podniesionym ogonem, czujnie nasłuchując. Dom wydawał się być niezwyczajnie cichy. Być może Tanefert i dzieci nie wróciły jeszcze z domu Nachta. Ale we frontowym pokoju, gdzie nigdy nie siadywaliśmy, paliła się lampka oliwna. Przeszedłem do kuchennego wejścia, bezgłośnie je otworzyłem i przestąpiłem próg. Kolejna lampka paliła się w niszy ściennej, ale nie było śladu dzieci. Ruszyłem w kierunku drzwi do frontowego pokoju. Tanefert siedziała na taborecie przy malowidle ściennym, na które nadal, po tylu latach, nie znaleźliśmy funduszy, by je dokończyć. Jeszcze mnie nie zauważyła. Wyglądała na spiętą. Ruszyłem dalej i zobaczyłem kolejny cień kładący się na podłodze. Potem ramię cienia poruszyło się, a ja wśliznąłem się szybko do pokoju i wykręciłem facetowi rękę za plecy. Czara uderzyła o podłogę. Wino rozlało się małą kałużą. Gapiłem się na protekcjonalną twarz członka elity, w późnym wieku średnim, kosztownie ubranego, zaskoczonego, lecz wciąż opanowanego. Tanefert stała, niemal na baczność. Wyglądało na to, że nerwy mnie zawiodły. - Dobry wieczór - powiedział mężczyzna, lekko ironicznym tonem. Puściłem go. Poprawił imponujący naszyjnik chwały - wyjątkowo piękny - a potem zauważył, że wino poplamiło mu szatę. Patrzył na czerwone plamy z przykrością. Była to prawdopodobnie najgorsza rzecz, jaka mu się przytrafiła od lat. - Ten pan czeka, by się z tobą zobaczyć... od dłuższego czasu moja żona spojrzała na mnie niezbyt zadowolona. Wyobraziłem sobie, że nie mieli zbyt wielu tematów do rozmowy. Zniknęła w
kuchni, by przynieść szmatkę i wodę, puszczając oko, gdy mnie mijała. - Powinienem przeprosić za pojawienie się w ten sposób. Niezapowiedziany. Nieoczekiwany... - powiedział wielkopańskim, ściszonym głosem. - I niewyjaśniony... - dodałem. Rozejrzał się po pokoju. Nie zrobiło na nim wrażenia to, co zobaczył. W końcu jego spojrzenie wróciło do mnie. - Jak moglibyśmy kontynuować tę dyskusję? Mam kłopot. Dylemat... - Problem. - Jeśli wolisz. Problem. A ten problem polega na tym: nie mogę ci powiedzieć, po co tu jestem. Mogę cię jedynie prosić, abyś udał się ze mną, żeby się z kimś spotkać. - I nie możesz mi powiedzieć, z kim. - Rozumiesz mój problem. - To tajemnica. - Ale ten ktoś słyszał, że jesteś czymś w rodzaju eksperta od tajemnic. Tropicielem zagadek. Nigdy nie przypuszczałem, że poznam kogoś takiego, a mimo to jestem tutaj. I obdarzył mnie swoim najbardziej miażdżącym spojrzeniem. - Może przynajmniej zdradzisz mi swoje imię i tytuł? powiedziałem. - Jestem Chaj. Naczelny Skryba, majordomus domu królewskiego. Cóż, to wszystko, co na tę chwilę mogę ci powiedzieć. Co bardzo wysoki oficjel, z samego serca pałacowej hierarchii, porabia w moim frontowym pokoju, w tym dziwnym dniu omenów i krwi? Byłem zły na siebie za to, że mnie tak zaintrygował. Nalałem nam obu po pucharze wina. Zerknął do swojego, najwidoczniej niezbyt zachwycony jakością trunku, niemniej jednak wypił go, jakby to była woda. - Prosisz mnie, aby poszedł z tobą teraz? Skinął głową, prawie od niechcenia, ale widziałem, że bardzo mnie potrzebował. - Jest późno. Dlaczego miałbym zostawić rodzinę, niepewną tego, gdzie się udaję lub kiedy wrócę? - Oczywiście mogę zagwarantować ci bezpieczeństwo. Cóż, mogę zagwarantować ci moje zobowiązanie, że będziesz bezpieczny, co, jak przypuszczam, nie oznacza dokładnie tego samego. A z pewnością mogę zagwarantować, że wrócisz do domu przed świtem, jeśli będziesz chciał.
- A jeśli odmówię? - Och... To byłoby raczej trudne... - umilkł. Potem sięgnął do swojej szaty i ze skórzanej torby wyjął jakiś przedmiot. - Mój klient prosił, by pokazać ci to. To była zabawka, drewniany człowiek i duży pies z wielkimi czerwonymi ślepiami, działająca dzięki sznurkom i krążkom. Była tam także korbka. Wiedziałem, że jeśli zakręci się korbką, ramię człowieka uniesie się, by bronić go przed atakującym psem. Wiedziałem, bo widziałem to wcześniej, wiele lat temu, w pokoju dziecinnym rodziny królewskiej. Kiedy młoda królowa, którą dzisiaj splamiła krew, była dzieckiem. Wyjaśniłem to wszystko Tanefert w kuchni. Dziewczynki wyszły ukradkiem ze swojego pokoju i zebrały się w bezpiecznym kręgu światła lampy. - Kim jest ten człowiek? - chciała wiedzieć Tuju. - Jest wysokim urzędnikiem. - Wysokim urzędnikiem czego? - wyszeptała Sachmet, przejęta dreszczem zgrozy z powodu wizyty w naszym domu prawdziwego, żywego przedstawiciela elity biurokratycznej. Tanefert ucięła ich pytania i przekonała je, by wróciły do swojej sypialni. Nedżmet, Cukiereczek, stała tam, nawet na mnie nie patrząc. Podniosłem ją, pocałowałem i obiecałem jej, że wrócę do domu punktualnie na śniadanie. - Dokąd idziesz? Jest ciemno. - Wychodzę zobaczyć się z kimś. - Czy to praca? - Tak. To praca. Kiwnęła poważnie główką, a ja oddałem ją Tanefert, która obdarzyła mnie jednym ze swoich spojrzeń. - Zostawię Thota na straży. Pocałowała mnie czule i wróciła do naszego pokoju. Przybyliśmy do portu, do miejsca, skąd wyruszały promy. W dzień było tu tłoczno od łodzi i statków wszelkich rozmiarów, od małych trzcinowych łódek i promów pasażerskich po wielkie państwowe jednostki handlowe oraz transportujące kamień. Tu było centrum ekonomii, która sprawiała, że miasto prosperowało i było zamożne, tędy dostarczano materiały luksusowe, budowlane i spożywcze; tu zawierano lub zrywano interesy, a towary importowano lub przemy-
cano. Ale w nocy jest tu cicho. Żaden handel nie odbywa się w godzinach nocnych, ponieważ żeglowanie po Wielkiej Rzece po zmroku jest zbyt niebezpieczne; krokodyle krążą niedostrzegalnie, ukrywając swoje drapieżne manewry w prądach i wirach ciemnej wody. Przewrócenie tego wyszukanego i pięknego statku, na który wsiedliśmy, wymagałoby jednak stada krokodyli; usadowiliśmy się w zaciszu osłoniętej kurtynami kabiny i krótka przeprawa upłynęła w ciszy. Chaj zaproponował mi więcej wina, lecz odmówiłem. Wzruszył ramionami, nalał sobie odrobinę i usiadł, by je wypić. Bawiłem się zabawką, obracając kołem tak, by pies, z jego z grubsza obrobionym pasmem uniesionej sierści na grzbiecie, czerwonymi ślepiami i białymi kłami, coraz to rzucał się na człowieka. I myślałem o dziecku, które wiele lat temu powiedziało do mnie: Spójrz! To ty...! Ale nie zamierzałem otwierać zapieczętowanej szkatuły ze wspomnieniami. Jeszcze nie. Gdy płynęliśmy w stronę zachodniego brzegu, patrzyłem na niskie dachy domów i białe mury Teb oświetlone blaskiem księżyca. Większość zamieszkujących miasto ludzi spała teraz, przygotowując się na powrót jutro do niekończącej się pracy: na nogach nadal byli tylko ci, którym pozwalało na to bogactwo i wolność, na prywatnych festiwalach wina i przyjemności plotkowali o wydarzeniach dnia, polityce i jej konsekwencjach. Nie przybiliśmy bezpośrednio do zachodniego brzegu, lecz zamiast tego popłynęliśmy obok posterunku straży, a potem długim, mrocznym kanałem między drzewami i polami, teraz kipiącymi od nocnego życia. Kanał, zbudowany w linii prostej, ukochanej przez inżynierów, rozlewał się nagle w basen jeziora Birket Habu o kształcie litery T. Stada nocnych ptaków sprzeczały się na jego płaskiej, stojącej tafli. Rampy z ciosanego kamienia, które chroniły przed zalaniem otaczający je kompleks budynków, zasłaniały widok na krajobraz. Ale ja wiedziałem, co leży za tymi umocnieniami: pałac w Malgacie, wielkie skupisko budynków, gdzie swe ściśle strzeżone kwatery miała rodzina królewska oraz ci z tysięcy urzędników, oficerów i służących, których praca umożliwiała im ich dziwaczne życie. Znany był jako Dom Radości, ale to, co ukazało się teraz, wydawało się nieco zbyt skromne, by zasłużyć na tak optymistyczną nazwę. Słynął ze starannego wykończenia i wydatków na jego budowę za czasów dziadka Tutanchamona oraz ze wspaniałego systemu wodociągowego, który, jak plotkowano, zaopatrywał łazienki, baseny, a nawet ogrody w sercu pałacu. Mówiono, że są tam łoża wykładane hebanem, złotem i srebrem. Mówiono, że framugi drzwi są z
litego złota. Takie rzeczy ludzie gadają o pałacu ze snów, którego nigdy nie odwiedzą. Przybiliśmy do wielkiego mola pałacowego, które ciągnęło się wzdłuż jednego z boków jeziora. W miedzianych misach na kutych stojakach płonął olej, wydzielając gęste, ponuro żółte i pomarańczowe światło. Strażnicy pałacowi skłonili się nisko, gdy Chaj i ja schodziliśmy z łodzi. Natężenie ich służalczości było jasnym wskaźnikiem statusu tego człowieka tutaj. Tak czy siak, całkowicie zignorował ich obecność, jak to zazwyczaj czynią wysoko postawieni. Szliśmy długą aleją procesyjną, oświetloną lampami oraz powitalnym, znajomym księżycem, w kierunku długiej, niskiej sylwetki kompleksu pałacowego, a potem - moje serce przynaglane tajemnicą, a moje stopy koniecznością - weszliśmy w wielki mrok.
6 Majordomus domu królewskiego wziął z niszy zapaloną lampkę oliwną. Wszystko wyglądało na ciche, bogato zdobione i szczelnie zamknięte przed światem zewnętrznym. Wzdłuż całego korytarza, którym szliśmy pospiesznie, stały wspaniałe posągi i rzeźby na cokołach. Zastanawiałem się, kto bywał w tych bocznych komnatach, jakie spotkania miały tam miejsce, jakie dyskusje, jakie decyzje podejmowały wszelkie hierarchie, z jakimi wielkimi konsekwencjami dla niczego niespodziewającego się i bezsilnego świata? Szliśmy, skręcając to w prawo, to w lewo, przechodząc przez wysokie, pełne ech sale, gdzie konferowały nieliczne grupki urzędników, a strażnicy pełnili wartę, wchodząc coraz głębiej i głębiej do kompleksu. To był labirynt cieni. Czasem mijali nas służący lub strażnik, skłaniali nisko głowy i próbowali udawać, że nie istnieją, gdy wchodzili w krąg światła naszej lampki oliwnej. Wiele komnat o ścianach malowanych w piękne sceny przyjemności i lenistwa elity - ptaki w trzcinowych zaroślach, ryby w czystej wodzie - pojawiało się i znikało w świetle lampy. Miałbym problem ze znalezieniem drogi do wyjścia. Odgłos moich kroków wszystko psuł - zakłócenie absolutnej ciszy. Chaj szedł z przodu w swoich kosztownych, miękkich sandałach. Postanowiłem robić nieco więcej hałasu, tylko po to, żeby go wkurzyć. Nie zaszczycił mojego zachowania nawet przelotnym spojrzeniem. Ale to dziwne i prawdziwe, że możemy odczytać wyraz czyjejś twarzy, patrząc na tył jego głowy. Przeszliśmy szybko przez punkt kontrolny, gdzie Chaj machnięciem odprawił elitarnych strażników królewskich apartamentów, a potem wprowadził mnie do wewnętrznego sanktuarium, wzdłuż kolejnego wysokiego korytarza, aż w końcu przystanęliśmy przed wielkimi podwójnymi drzwiami z ciemnego drewna, wykładanymi
srebrem i złotem, pod wyrzeźbionym przedstawieniem uskrzydlonego skarabeusza. Zapukał skrupulatnie, a po chwili drzwi otworzyły się i wpuszczono nas do przestronnej komnaty. Wielkie, kute misy, rozstawione wokół ścian, w których ogień płonął spokojnie i czysto, oświetlały wykwintne powierzchnie i meble. Sprzęty i dekoracje były niezwykle powściągliwe. Ten pokój zdawał się mówić, że życie można przeżyć spokojnie, ze wzniosłymi uczuciami. Ale także miał atmosferę sceny teatralnej: jakby za wspaniałą fasadą można było odkryć gruz kamieniarzy, pędzle malarzy i niedokończone interesy. Z dziedzińca przez otwarte drzwi weszła cicho młoda kobieta, przystanęła na progu, między światłem płomieni z wielkich mis i mrocznym cieniem, który otaczał wszystko. Wydawało się, że nosi w sobie jedno i drugie. Potem Anchesenamon podeszła bliżej, stając teraz w świetle. Jej twarz, mimo młodzieńczego piękna, była ujmująco pewna siebie. Nosiła modną, splecioną w warkoczyki, błyszczącą perukę, która stanowiła oprawę dla rysów jej twarzy, plisowaną lnianą szatę, związaną poniżej prawej piersi, której płynny krój wydawał się rzeźbić jej elegancką, zgrabną sylwetkę; oraz szeroki złoty naszyjnik złożony ze sznurów amuletów i paciorków. Gdy szła, bransoletki przesuwały się i podzwaniały wytwornie wokół jej nadgarstków i kostek. Pierścienie ze złota i elektronu pobłyskiwały na delikatnych palcach. Złote kolczyki w kształcie dysków lśniły w świetle lamp. Oczy miała dokładnie obrysowane kohlem, z przeciągniętymi poza oko czarnymi liniami w stylu, który był nieco staroświecki - zdałem sobie sprawę, gdy na mnie spojrzała, z cieniem uśmiechu na ustach, że celowo starała się wyglądać niemal identycznie jak jej matka. Chaj krótko skłonił głowę, a ja powtórzyłem ten ruch i czekałem, jak wymagał protokół, aż ona rozpocznie rozmowę. - Nie jestem pewna, czy pamiętam ciebie samego, czy też moje wspomnienie pochodzi z historii, jakie mi opowiadano. Miała opanowany głos, pełen ciekawości. - Życie, pomyślność i zdrowie. Byłaś bardzo młoda, wasza wysokość. - W innym życiu. W innym świecie raczej. - Rzeczy się zmieniają - powiedziałem. - Podnieś wzrok - powiedziała cicho i z tajemniczym błyskiem w ciemnych oczach odwróciła się, oczekując, że ruszę za nią. Wyszliśmy na dziedziniec. Chaj nie wycofał się, lecz dyskretnie poszedł za nami, w odległości, z której wciąż mógł nas słyszeć, ale udawać, że nie słyszy. Gdzieś w cieniu pluskała fontanna. Mroczne
powietrze było chłodne i przesycone zapachami. Szła wzdłuż ozdobnej ścieżki, oświetlonej migoczącymi lampami, dalej w księżycową ciemność. Pamiętałem małą dziewczynkę, którą spotkałem lata temu: nadąsaną i pełną frustracji. A tu była elegancka i wykształcona młoda kobieta. Sam czas zdawał się ze mnie kpić. Gdzie się podziały te lata? Być może musiała dorosnąć nagle, zbyt szybko, w sposób, który spotyka ludzi, gdy w młodym wieku spadają na nich druzgoczące zmiany. Pomyślałem o własnych dziewczynkach, o spokoju w ich zmieniającym się życiu i w nich samych. Nie były narażone, niech bogom fortuny będą dzięki, na takie zdarzenia i taki wyraz twarzy. Ale one także dorastały, oddalając się ku własnej przyszłości. - Zatem mnie pamiętasz - powiedziała cicho, gdy szliśmy. - Nosiłaś wtedy inne imię - odpowiedziałem ostrożnie. Spojrzała przed siebie. - Nie miałam zbyt dużo do powiedzenia w kwestiach, które mnie dotyczyły. Byłam niezgrabną, nieszczęśliwą dziewczynką która nigdy nie miała w sobie wiele z księżniczki, w przeciwieństwie do moich sióstr; a teraz one wszystkie nie żyją więc okazało się, że muszę być kimś więcej. Zostałam ponownie wymyślona, ale być może nie czuję się jeszcze godna roli, do której mnie... mianowano. Czy to dobre słowo? Może przeznaczono? Brzmiało to tak, jakby mówiła o kimś obcym, a nie o sobie. Dotarliśmy do długiego basenu pełnego czarnej wody w centrum dziedzińca, w każdym jego narożniku ustawiono lampki oliwne. Odbijał się w nim księżyc, kołysząc się z wolna w nieruchomej wodzie. Miejsce wyglądało romantycznie i tajemniczo. Przechadzaliśmy się powoli wzdłuż krawędzi basenu. Czułem, że w jakiś sposób dochodzimy do sedna sprawy. - Moja matka powiedziała mi, że jeśli kiedyś znajdę się w prawdziwym niebezpieczeństwie, powinnam wezwać ciebie. Obiecała mi, że się zjawisz. - I oto jestem - odpowiedziałem cicho. Pamięć o jej matce zamknąłem w szkatułce w zakamarku mojego umysłu. Była zbyt potężna, zbyt beznadziejna, by zrobić z nią cokolwiek innego. A fakt, że ona już nie żyła, nie robił różnicy, ponieważ żyła tam, gdzie nie miałem władzy, by ją kontrolować, w moich snach. - Zatem, ponieważ mnie wezwałaś i tu jestem, musisz być w prawdziwym niebezpieczeństwie. Nieskalaną taflę wody zakłóciła rybka i rozeszły się koncentryczne kręgi, pluskając cicho o ściany basenu. Odbicie księżyca rozsypało
się, a potem powoli znowu połączyło. - Niepokoją mnie znaki. Przepowiednie... - Nie wierzę w znaki i przepowiednie. - Tak słyszałam, i to jest istotne. My zbyt łatwo wpadamy w niepokój, mój mąż i ja. Potrzebujemy kogoś mniej przesądnego i mniej strachliwego. Uważałam się za osobę nowoczesną za osobę, którą niełatwo przestraszyć rzeczami, jakie nie istnieją. Okazało się, że tak nie jest. Być może ten pałac w tym nie pomaga. Jest tak rozległy i pozbawiony życia, że wyobraźnia wypełnia go wszystkim, czego się boi. Wiatr wieje ze złej strony, od Czerwonej Ziemi, i już wyczuwam złośliwe duchy poruszające zasłonami. Te pokoje są zbyt wielkie, by w nich spać bez strachu. Trzymam lampę zapaloną przez całą noc, polegam na magii, kurczowo ściskam amulety, jak dziecko... To śmieszne, bo nie jestem już dzieckiem. Nie mogę sobie pozwolić na uleganie dziecinnym strachom. - Odwróciła wzrok. - Strach to potężny wróg, ale użyteczny przyjaciel. - Coś takiego mógł wymyśleć tylko mężczyzna - odparła rozbawiona. - Może powinnaś mi powiedzieć, czego się obawiasz - rzekłem. - Widzę, że uważnie słuchasz. - Nie to mówią mi moje córki. - Och, tak, masz córki. Szczęśliwa rodzina... - To nie zawsze jest takie proste. Skinęła głową. - Żadna rodzina nie jest prosta. Przerwała, zastanawiając się. - Wydano mnie za mojego męża, kiedy oboje byliśmy jeszcze bardzo młodzi. Ja byłam o kilka lat starsza. Ale byliśmy dziećmi, połączonymi przez państwo w celu zjednoczenia władzy. Nikt nas nie pytał, czy sobie tego życzymy. Teraz wynoszą nas jak posągi przy okazjach państwowych uroczystości. Dopełniamy rytuałów. Czynimy gesty. Powtarzamy modlitwy. A potem zabierają nas z powrotem do tego pałacu. Za to, że jesteśmy posłuszni, zapewniają nam luksusy, przyjemności i przywileje. Nie narzekam. Tylko to znam. Ta piękna kaplica jest najbardziej domem z tych, które poznałam przez wiele lat. To więzienie, a mimo to czuję się tu jak w domu. Czy to dziwne, że myślę o tym w ten sposób? Pokręciłem głową. Znowu przerwała, zastanawiając się, co powiedzieć. - Ale ostatnio... nie czuję się bezpieczna, nawet tutaj. - Dlaczego? - Z wielu powodów! Częściowo może dlatego, że wyczuwam, iż
coś zmienia się w atmosferze. Ten pałac jest bardzo ograniczonym, wysoce zdyscyplinowanym światem. Dlatego kiedy coś się zmienia, zauważam to od razu: przedmioty, które nie są tam, gdzie powinny być, lub które pojawiają się znikąd. Rzeczy, które mogą nic nie oznaczać, a mimo to dostrzegam ich inne znaczenie, mogące sugerować coś tajemniczego, coś... A jeszcze, dzisiaj... Zabrakło jej słów. Wzruszyła ramionami. Czekałem na ciąg dalszy. - Masz na myśli wydarzenia, które miały miejsce w czasie obchodów święta? Tę krew...? Pokręciła głową. - Nie. Coś zupełnie innego. - Możesz mi to pokazać? - Tak. Ale przedtem jest jeszcze coś, o czym muszę ci powiedzieć. Zaprowadziła mnie do długiej ławki w cieniu i mówiła ostrożniejszym, cichym głosem, jak spiskowiec. - To, co ci powiem, jest sekretem znanym tylko mnie i kilku najbardziej zaufanym ludziom. Musisz dać mi słowo, że nie puścisz pary z ust. Słowa są siłą, a milczenie także ma wielką moc. Te siły należą do mnie i należy je respektować oraz być im posłusznym. Jeśli nie będziesz milczał, dowiem się o tym i nie unikniesz kary. Spojrzała na mnie poważnie. - Masz moje słowo. Skinęła głową, zadowolona i wzięła głęboki oddech. - Tutanchamon wkrótce ogłosi swoją koronację i przejęcie władzy królewskiej. To miało stać się dzisiaj, po obcowaniu z bogami. Ale się nie stało. Oczywiście. W tym wypadku nam to udaremniono. Ale to nas nie powstrzyma. Stawką jest przyszłość królestwa. Obserwowała moją reakcję. - On już jest królem - zauważyłem ostrożnie. - Ale tylko z nazwy, ponieważ Aj jest regentem i w rzeczywistości dzierży całą władzę. Jego rząd jest siłą władającą królestwem. Pozostaje niewidoczny i pod tym płaszczykiem robi, co chce, a my jesteśmy zaledwie jego marionetkami. Musimy więc teraz przejąć władzę. Dopóki jeszcze jest czas. - To będzie bardzo trudne. I bardzo niebezpieczne. - Oczywiście. Zatem teraz lepiej rozumiesz, dlaczego cię wezwałam. Czułem, jak z każdym słowem, które wypowiadała, pałacowe cienie wokół mnie gęstnieją. - Czy mogę o coś zapytać?
Kiwnęła głową. - Czy jesteście pewni, że Aj by go w tym nie wsparł? Anchesenamon nagle wydała się tak samotna, jak żadna inna kobieta, jaką kiedykolwiek widziałem. Jakby nagły poryw wiatru otworzył drzwi w jej sercu. W tamtej chwili wiedziałem, że nie było już odwrotu od tej dziwnej nocy ani ucieczki z ponurego labiryntu tego pałacu. - Zniszczyłby nas oboje, gdyby się dowiedział. W jej oczach była jednocześnie determinacja i strach. - A skąd masz pewność, że nie wie? - Nie mogę być tego pewna - odpowiedziała. - Ale nie widać tego po nim. Traktuje króla z pogardą i utrzymuje go w dziecięcym uzależnieniu, z którego powinien już wyrosnąć. Jego władza zależy od naszego posłuszeństwa. Uczynił wszakże bardzo niebezpieczne założenie: nie docenia nas. Nie docenia mnie. A ja nie zamierzam tego dłużej tolerować. Jesteśmy dziećmi naszego ojca. Ja jestem córką swojej matki. Ona jest we mnie, wzywa mnie, dodaje odwagi, przekonuje, bym się nie bała. Nadszedł czas, by umocnić nas i naszą dynastię. I wierzę, że nie jestem jedyna, która nie życzy sobie żyć w świecie rządzonym przez człowieka o tak lodowatym sercu. Musiałem przemyśleć to dokładnie. - Aj jest niezwykle potężny. Jest także przebiegły i wyjątkowo bezlitosny. Będziecie potrzebowali silnej i wyjątkowej strategii, by go zwyciężyć - odpowiedziałem. - Miałam wiele czasu, aby poznać jego i fortele jego umysłu. Obserwowałam go, a jednak myślę, że on nie widział mnie. Jestem kobietą i dlatego nie zaprząta sobie mną uwagi. Jestem niemal niewidzialna. I mam pomysł. Ośmieliła się przez moment wyglądać na dumną z siebie. - Jestem pewien, że zdajesz sobie sprawę, jaka jest stawka powiedziałem ostrożnie. - Nawet jeśli uda wam się ogłosić przejęcie władzy przez króla, Aj niemal z pewnością będzie nadal trzymał cugle jego rządów. Kontroluje wiele potężnych frakcji i sił. - Bezwzględność Aja jest znana. Lecz my nie jesteśmy pozbawieni sprzymierzeńców, a on nie jest pozbawiony potężnych wrogów. I ma również obsesyjne umiłowanie porządku. Wolałby raczej dać się przeciąć na pół, niż zaryzykować ponowny chaos na świecie. - Myślę, że wolałby raczej przeciąć na pół tysiąc innych osób, zanim wziąłby się za siebie. Uśmiechnęła się, po raz pierwszy. - Aj bardziej niepokoi się innymi, którzy zagrażają jego
supremacji. Horemheb, generał, czeka na swoją szansę. Wszyscy są tego świadomi. I pamiętaj, że mamy jedną wielką przewagę nad Ajem. Być może największą ze wszystkich... - A co to jest? - Sam czas. Aj jest stary. Bolą go kości. Bolą go zęby. Czas niszczyciel odkrył go i bierze na nim odwet. A my jesteśmy młodzi. Czas jest naszym sprzymierzeńcem. Siedziała tam, w pełnej chwale swej młodości, ubrana w złoto boga słońce, uśmiechając się do swoich myśli. - Ale czas jest także słynnym zdrajcą. Wszyscy jesteśmy na jego łasce. Przytaknęła. - Te słowa świadczą o twojej mądrości. Ale nasz czas jest teraz. Musimy wykorzystać tę chwilę, dla własnego dobra i dla dobra Obu Krajów. Jeśli tego nie zrobimy, przewiduję, że czekają nas wszystkich mroczne czasy. - Czy mogę zadać ostatnie pytanie? Uśmiechnęła się. - Słyszałam, że lubisz zadawać pytania. Widzę, że to prawda. - Kiedy Tutanchamon ogłosi swoją koronację? - To się stanie w ciągu kilku najbliższych dni. Uroczyste otwarcie nowej Sali Kolumnowej zostało przełożone. Wtedy król wejdzie do najgłębiej ukrytej kaplicy. To będzie najodpowiedniejszy czas na zmiany. Jakaż była mądra i sprytna. Król będzie odwiedzał boga. Ogłoszenie po takim wydarzeniu będzie znakomicie ulokowane w czasie. Będzie nosiło znamię boskiej sankcji. Poczułem dreszcz emocji, szansy na zmiany - coś, czego nie czułem od bardzo dawna. Może to się uda. Ale wiedziałem, że mój optymizm był niebezpieczny i mógł mnie zdradzić, przeradzając się w nieostrożność; do tej pory pozostawaliśmy w świecie cieni. - Mówiłaś, że masz mi coś do pokazania.
7 Było to małe rzeźbione przedstawienie Echnatona i Nefretete wraz ze starszymi córkami czczących Atona, dysk słoneczny, który był wielkim symbolem ich rewolucji. Z samego dysku wychodziło mnóstwo promieni światła zakończonych boskimi dłońmi, które ofiarowywały anch, święty symbol samego życia, dziwacznym ludzkim postaciom wyciągającym ramiona, by otrzymać boskie błogosławieństwo. Pomimo płynnych, niezwykle wydłużonych kończyn, przedstawionych w stylu tamtej epoki, był to rozpoznawalny portret rodzinny. Kamień nie był zbyt stary, ponieważ jego krawędzie nie były zaokrąglone czy zerodowane przez wiatr i czas. Mógł pochodzić wyłącznie z miasta Achetaton. Było z nim związanych kilka uderzających rzeczy. Po pierwsze, hieroglify imienia Atona zostały skute. To było znaczące, ponieważ imiona są siłą, a to świętokradztwo miało na celu zagrozić duszy samego Ra. Po drugie, dysk słoneczny, wielki okrąg, symbol życia, także został wymazany. Ale obu tych zniszczeń można było oczekiwać, ponieważ od czasu zniesienia tej religii takie obrazoburstwo było powszechne. Bardziej znaczące było to, że oczy i nosy całej rodziny królewskiej zostały skute, więc nie mogliby ani widzieć, ani czuć zapachów w zaświatach. I zobaczyłem także, że zniszczone zostały imiona królewskie samej Anchesenamon. To była wybitnie osobista profanacja. Płaskorzeźba została znaleziona w skrzyni wcześniej tego dnia, w królewskich pokojach, w czasie gdy odbywał się festiwal. Była zaopatrzona w etykietkę opisującą zawartość jako dar dla króla i królowej. Nikt nie zapowiadał jej nadejścia, nie było też zapisu jej rejestracji u wejścia do królewskich biur. Wydawało się, że pojawiła się po prostu znikąd. Samo pudło, w którym znajdował się podarunek, było nadzwyczajne - rzeźbiona skrzynka, prawdopodobnie zrobiona z
drewna akacjowego, tebańskiego projektu i wykonania. Przeszukałem słomę, której użyto do pakowania. Żadnej notatki. Żadnej wiadomości. Wiadomością była sprofanowana płaskorzeźba. Zdobycie jej wymagało pewnego wysiłku, ponieważ Achetaton, Miasto Horyzontu, chociaż jeszcze niecałkowicie wyludnione, z wolna obracało się w pył, z którego je zbudowano, i prawie nikt tam teraz nie jeździł. Miało opinię miejsca przeklętego i opuszczonego. Razem z Chajem staliśmy, zastanawiając się nad tajemniczym przedmiotem. - Sądzisz, że ten kamień jest powiązany z dzisiejszymi wydarzeniami w świątyni i razem świadczą o tym, że ktoś zagraża waszemu życiu? - zapytałem. - Każde z tych zdarzeń samo byłoby już dość niepokojące. Ale oba jednego dnia... - odparła. - To, co się stało dzisiaj, oraz pojawienie się tego kamienia nie musi się ze sobą wiązać - powiedziałem. - Skąd możesz mieć taką pewność? - zapytała szybko Anchesenamon. - Wydarzenie publiczne było świadomym politycznym aktem protestu. To jest bardziej osobiste i prywatne. - Brzmi trochę niejasno - powiedział impertynencko Chaj. - Pierwsze było okrutnym gestem dokonanym przez grupę, która nie miała innych środków, by wyrazić swój sprzeciw i gniew. Nie znaleźli sposobu, by zbliżyć się do potężnych, więc w czasie ceremonii rzucili czymś w króla. Mimo dramatyczności efektu trudno to uznać za działanie silnych ludzi. Są wyrzutkami, bez realnego wpływu, na marginesie społeczeństwa. To jest co innego: silniejsze, bardziej znaczące i bardziej wyrafinowane. Sugeruje znajomość sztuki pisania, potęgi imion oraz efektu obrazoburstwa. Wymagało znaczących przygotowań, jak również znajomości środków bezpieczeństwa w królewskiej siedzibie. Dlatego też można założyć, że tego czynu dokonał członek elity, a być może ktoś z najwyżej postawionych. - Co sugerujesz? - Chaj zesztywniał. - Że to zostało dostarczone przez kogoś z pałacu. - To absolutnie niemożliwe. Królewskie pokoje są pilnie strzeżone przez cały czas. - A mimo to znalazło się tutaj - powiedziałem. Podniósł wąski podbródek. Był pełen słusznego oburzenia, jak rozgniewany ptak. Ale zanim mógł mi przerwać, ciągnąłem: Sprawca jest bardzo pewny tego, co robi, ponieważ jego zamiarem jest wywołanie strachu tam, gdzie uczyni on najwięcej szkód. W
umyśle króla i osób mu bliskich... - oboje patrzyli na mnie skonsternowani. Prawdopodobnie powiedziałem za dużo, imputując królowi jakikolwiek rodzaj ludzkiej słabości. Niemniej było już za późno na protokół i poprawność - ...lub przynajmniej przestępca taką mógł mieć nadzieję. Jak przypuszczam, nikt nic o tym nie wie? Chaj wyglądał, jakby zjadł właśnie jakiś kwaśny owoc. - Poinformowaliśmy Aja. Domaga się, by informować go o wszystkim, co dzieje się w królewskiej siedzibie. Przez chwilę nikt się nie odzywał. - Wiesz, o co chcę cię poprosić - powiedziała cicho Anchesenamon. Skinąłem głową. - Chcesz, abym dowiedział się, kto odpowiada za przysłanie tego przedmiotu i za tę wrogą profanację. - Ktoś nikczemny ma dostęp do królewskich pokojów. Trzeba go odnaleźć. Potrzebujemy jednak jeszcze czegoś: chciałabym także, żebyś towarzyszył mojemu mężowi i mnie jako nasz... prywatny ochroniarz. Nasz strażnik. Ktoś, kto nad nami czuwa. Ktoś niezauważalny dla innych... - Macie Straż Pałacową - powiedziałem. - Nie mogę ufać Straży Pałacowej. Czułem, jak każde zdanie tej rozmowy wciąga mnie coraz głębiej i głębiej w pułapkę. - Jestem sam. - Jesteś sam w sobie jedyny. I dlatego cię wezwałam. W tej chwili ostatnie drzwi, którymi wciąż mogłem wyjść stąd i wrócić do własnego życia, zamknęły się cicho. - Jaka jest twoja odpowiedź? Wiele odpowiedzi kłębiło się w moim umyśle. - Będzie dla mnie zaszczytem móc wypełnić obietnicę, którą złożyłem twojej matce - odpowiedziałem w końcu. Moje serce ścisnęło się w reakcji na tych kilka słów. Uśmiechnęła się z ulgą. - Ale jednocześnie nie mogę opuścić rodziny... - Być może tak będzie lepiej. To musi pozostać w sekrecie między nami. Powinieneś zachowywać się normalnie, a potem... - Przecież Aj mnie zna. Inni mnie rozpoznają. Nie mogę przebywać tu w tajemnicy. To sprawi, że wykonanie mojego zadania stanie się niemożliwe. Powinnaś po prostu powiedzieć, że zatrudniłaś mnie dodatkowo, obok Straży Pałacowej, z powodu pogróżek, jakie otrzymałaś. Powiedz, że jestem niezależnym ekspertem, który ma
ocenić wewnętrzne środki bezpieczeństwa. Zerknęła na Chaja, który rozważał opcje, a potem skinął głową. - Zgadzamy się - powiedziała. Myśl o prowadzeniu podwójnego życia wprawiła mnie w niepokój. Oraz, muszę to wyznać, w podniecenie. Obiecałem Tanefert, że nie opuszczę rodziny. Ale wytłumaczyłem sobie, że nie złamię tej obietnicy, ponieważ, by wyjaśnić zagadkę, nie będę musiał opuszczać miasta. A pod pantoflem Nebamona nie miałem zbyt wiele do roboty w kwaterze głównej Medżaj. Zastanowiłem się, dlaczego przekonuję sam siebie. Chaj zaczął robić ten rodzaj zamieszania, który sugerował, że powinniśmy już wyjść. Pożegnaliśmy się formalnie. Anchesenamon przytrzymała moją dłoń w swoich, jakby chciała zapieczętować wszystkie sekrety, o których rozmawialiśmy. - Dziękuję - powiedziała, jej oczy przepełniała szczerość. A potem się uśmiechnęła, tym razem bardziej otwarcie i ciepło; nie piękna, publiczna maska, ale ciepła, żywa kobieta. Później podwójne wrota cicho otworzyły się przed nami i wyszliśmy, tyłem, kłaniając się, aż drzwi ponownie zamknięto i znaleźliśmy się w niekończącym się, cichym korytarzu, z wieloma identycznymi drzwiami, jak w scenie z koszmaru. Musiałem się wysikać i chciałem sprawdzić, czy pogłoski o zaopatrzeniu w wodę były prawdziwe. Chaj zabrał mnie do bocznego korytarza. - Trzecie drzwi po lewej - pociągnął nosem. - Będę na ciebie czekał przed drzwiami komnaty królowej. - Odwrócił się. Wszedłem. Przestrzeń była długa i wąska, z kamienną podłogą, na której namalowano baseny z wodą, w której pływały złote rybki. Przez kratownice wpadały chłodne zapachy nocy. Kilka knotów zakołysało się od podmuchu, który wywołało moje wejście. Zrobiłem, co musiałem. W okropnej, prawie religijnej ciszy zabrzmiało to zbyt głośno. Czułem się, jakbym sikał w świątyni. Potem umyłem ręce w umywalce, polewając je wodą z dzbana. Nie było żadnych cudów hydrauliki. Wycierałem ręce, gdy coś wyczułem - mrowienie włosów na karku, błysk czegoś na wypolerowanej powierzchni miedzianego lustra - i odwróciłem się gwałtownie. Kobieta patrzyła na mnie porozumiewawczo, jej sprytne oczy błyszczały w przyćmionym świetle, czarne włosy miała związane surowo z tyłu głowy, twarz trójkątną i dziwnie wychudłą, szaty wyglądały, jakby były uszyte z cieni.
- Znasz mnie? - zapytała, niskim i cichym głosem. - Powinienem? Potrząsnęła głową, rozczarowana. - Przybyłam, by zdradzić ci moje imię. - W toalecie? - Jestem Maja. - Twoje imię nic mi nie mówi. Z rozdrażnieniem mlasnęła językiem. Skończyłem wycierać ręce. - Byłam mamką króla. Karmiłam go od dnia, w którym się urodził. Teraz dbam o niego, jak nikt inny. Musiała mieszkać w Achetaton. Musiała z bliska obserwować życie Echnatona i rodziny królewskiej. Wiedziano, że matką króla była Kija, królewska żona, rywalka Nefretete. Ale Kija zniknęła. A potem Tutanchamon, syn Kiji, poślubił Anchesenamon, dziecko Nefretete. Dzieci nieprzyjaciółek, spłodzone przez Echnatona, ostatni ocaleli ze swoich linii, poślubione sobie. Z politycznego punktu widzenia był to potężny sojusz. Z ich to musiało być piekło, ponieważ przyrodnie rodzeństwa rzadko się kochają, a nawet gorzej, jeśli stawką jest wielka władza i bogactwo. ***
Skinęła głową, jakby obserwowała mnie w czasie, gdy próbowałem ją rozgryźć. - Co chciałabyś mi powiedzieć? Rozejrzała się dookoła, zachowując ostrożność nawet tutaj. - Nie ufaj tej dziewczynie. Ma w sobie krew swojej matki. - Jest królową. Jak jej matka. Dlaczego miałbym jej nie ufać? - Mimo wszystkich twoich umiejętności, nic nie wiesz. Nie widzisz, co się tu dzieje. Jesteś ślepy, jak głupiec patrzący na złoto. Poczułem, że w gardle ściska mnie z gniewu. - Dumny człowieku. Próżny człowieku. Pomyśl! Jej matka pozbyła się rywalki, Kiji, matki mojego króla. Nie wolno o tym zapomnieć. Nie wolno nigdy tego wybaczyć. To powinno zostać pomszczone. A mimo to idziesz jak pies, by czekać pod jej drzwiami. - Mówisz jak plotkarka z targu. Nie masz dowodów na nic, co powiedziałaś. A nawet jeśli masz rację, to wydarzyło się dawno temu. - Mam świadectwo własnych oczu. Widzę, kim ona naprawdę jest. Jest dzieckiem swojej dynastii. Nic się nie zmieniło. Więc przyszłam cię ostrzec. Ona nic dba o męża. Dba tylko o siebie.
Podszedłem do niej bliżej. Zapadła się głębiej w swoje szaty. - Mógłbym cię za to aresztować. - Aresztować Maję? Król na to nie pozwoli. On jest moim dzieckiem i mówię to z miłości do niego. Ponieważ nikt inny go nie kocha. Poza mną nie ma nikogo w tym pałacu. A poza tym, ja znam ich imiona. Znam imiona cieni. - Co masz na myśli? - Cienie mają władzę - odpowiedziała i z tymi tajemniczymi słowami prześliznęła się wzdłuż mrocznej ściany i zniknęła.
8 Na molo Chaj wręczył mi papirus z upoważnieniem, które umożliwiało mi ponowne wejście do pałacu w Malgacie i proszenie o widzenie z nim w dowolnym czasie. Powiedział mi, że mieszka w królewskich apartamentach. Miałem użyć tego, kiedykolwiek bym potrzebował. Wszystko, co mówił, czyniło jasnym to, że był człowiekiem, który przechodził przez każde drzwi, którego słowo było prawem, którego każdy szept słyszały uszy władzy. Gdy odwracałem się, podał mi małą, skórzaną sakiewkę. - Co to jest? - Uważaj to za drobną zaliczkę. Zajrzałem do środka. Zawierała piękny złoty pierścień. - Dlaczego drobną? - Sądzę, że będzie w sam raz. Jego głos mielił słowa jak kamień młyński żwir. Odwrócił się i odszedł, nie czekając na odpowiedź, jakiej mógłbym chcieć mu udzielić. Stałem na rufie łodzi, patrząc na oddalający się ląd, aż pałac, w którym mieszkała samotna królowa i dziwny, tajemniczy, młody król, zniknął za umocnieniami chroniącymi wielkie jezioro. Łódź zostawiła mnie dyskretnie w odległym krańcu portu, a wracając, minąłem setki zacumowanych łodzi, na każdej były namalowane oczy, kołyszące się i zderzające jedna z drugą na powierzchni mrocznego nurtu rzeki, żagle miały zwinięte i spakowane, a ich załogi i niektórzy pracownicy doków spali na pokładach, w cieniu stert towarów, zwinięci we śnie, jak liny w zwoju. W odległym zakątku portu zauważyłem, ku własnemu zaskoczeniu, dwie łodzie, z których rozładowywano towar. Nie zapalono pochodni, by przyświecać nimi przy pracy, ale światło księżyca niemal wystarczało. Mężczyźni pracowali w ciszy, sprawnie przenosząc liczne gliniane
pojemniki ze statków na kolumnę wozów. Zobaczyłem wysokiego, szczupłego mężczyznę chodzącego między nimi, kierującego przedsięwzięciem. Przemytnicy, prawdopodobnie, ponieważ nikt inny nie śmiałby pływać w nocy po niebezpiecznej rzece. Cóż, to nie była moja sprawa. Miałem inne zmartwienia. Spacerowanie jest moim lekiem na problemy; to jedyna rzecz, która czasem trzyma mnie przy zdrowych zmysłach. Wracałem opustoszałymi ulicami, a miasto wyglądało teraz jak pusty teatr, konstrukcja z papirusu, cieni i snów. Rozważałem wszystko, co przyniósł mi ten nadzwyczajny dzień. Uroczystości świąteczne z ich dziwnie przygaszoną atmosferą, zdumiewający akt świętokradztwa; dziewczyna w celi i jej gniew, który dojrzał do czegoś mrocznego i potężnego jak wino, to nocne spotkanie z królową - niespokojną ze strachu; spotkanie z mamką króla. I, chyba najbardziej szokujące ze wszystkiego, martwy chłopiec, jego okrutnie połamane kończyny, jego przerażająco idealna sylwetka, upozowana po śmierci, i zaklęcie na kawałku płótna. Co te sprawy, wydarzenia tego dnia, miały ze sobą wspólnego? Czy, w rzeczy samej, nie były ze sobą powiązane - a tylko ja mam skłonność do znajdywania wzorów tam, gdzie, być może, ich nie ma. Jednak wyczuwałem coś - intuicyjnie, ulotnie, tuż poza zasięgiem myśli, jak błyszczący kawałek szkła odbijający przez chwilę światło w ruinach - ale potem zniknęło. W tej chwili nic się nie trzymało kupy. Wiem, że kocham rozważać sposoby, w jakie rzeczy całkowicie różne mogłyby się zaskakująco łączyć - bardziej jak we śnie lub w wierszu niż w rzeczywistości. Moi koledzy śmieją się ze mnie i być może mają rację, a jednak jakoś nie sądzę, że sekrety serc istot ludzkich zawsze tak łatwo pojąć, jak oni twierdzą. Ale w takim razie znowu, na co mi to teraz potrzebne? Następnie zastanowiłem się nad płaskorzeźbą. Na pierwszy rzut oka wyrażała wrogość dla poprzednich rządów Atona, których król był spadkobiercą, ocalonym, a teraz (jak dawano temu wyraz w jego publicznych oświadczeniach, czynach i nowych budowlach) niszczycielem. To obrazoburstwo, jednakże nie wyjątkowe, lecz ciekawą kwestią było to, dlaczego przedmiot ten dostarczono królowi w tak przemyślany, a nawet intymny sposób? Co bardziej subtelne, wyrażało poważną groźbę, ponieważ zniszczenie znaków symbolizowało zniszczenie rzeczywistości. Król był także słońcem. A zniszczone słońce, a co gorsza, zniszczone królewskie imiona, symbolizowały zniszczenie króla i królowej w zaświatach. I było coś jeszcze: czysta furia, którą widać było w głębokich śladach dłuta, niemal szał, gniew. Jakby każdy cios dłutem zadawano nieśmiertelnej duszy króla.
Ale dlaczego i kto był za to odpowiedzialny? Spojrzałem na księżyc, teraz tonący nisko nad dachami i pylonami świątyni, jak sierp światła w lewym oku Horusa, i przypomniałem sobie starą bajkę, którą opowiadamy naszym dzieciom, że to był ostatni zaginiony fragment zniszczonego oka boga, które w końcu zostało poskładane przez Thota, boga pisma i zagadek. Teraz wiemy już więcej - znamy działanie i ruchy ciał niebieskich, nasz kalendarz gwiezdny odnotowuje ich nieustanne ruchy i wielkie powroty po upływie roku i po nieskończonej liczbie lat. A potem - nagle do mnie dotarło: co jeśli rzeźba miała bardziej oczywiste znaczenie? Co jeśli mówi: zaćmienie? Być może ma na myśli prawdziwe zaćmienie? Być może zaćmienie Żywego Słońca było tylko metaforą. Ale co jeśli nie? Wydawało, że takie powiązanie jest możliwe i jakoś spodobał mi się ten pomysł. Porozmawiam z Nachtem, który wie wszystko o takich rzeczach. Skręciłem w moją uliczkę, otworzyłem bramę i wszedłem na dziedziniec. Thot czekał na mnie, kręcąc się niespokojnie, jakby wiedział, że jestem w pobliżu, i przygotowywał się, by właściwie się zaprezentować. Kilka lat temu Tanefert uparła się, bym go kupił, ponieważ ulice miasta stawały się coraz bardziej niebezpieczne dla Medżaj takich jak ja. Oświadczyła, że chce go do pilnowania domostwa, ale tak naprawdę chciała go dla mnie, bym miał lepszą ochronę w czasie pracy. Dokonałem zakupu, aby zrobić jej przyjemność. A teraz mogłem niemal przyznać, że pokochałem tego zwierzaka za inteligencję, lojalność i godność. Węszył w powietrzu wokół mnie, jakby chciał odgadnąć wszystko, co się wydarzyło, a potem spojrzał mi w oczy ze swoim zwykłym lekkim wyzwaniem. Przeciągnąłem dłonią po jego grzywie, a on obszedł mnie wkoło, gotów przyjąć więcej pieszczot. - Jestem zmęczony, staruszku. Ty sobie tu drzemałeś, podczas gdy ja pracowałem... Wrócił na swoje posłanie i usadowił się, jego topazowe oczy były czujne, widzące wszystko w ciemności. Zamknąłem zewnętrzne drzwi i cicho wszedłem do kuchni. Umyłem stopy, z glinianego dzbana nalałem sobie kubek wody i zjadłem garść daktyli. Potem poszedłem korytarzem i, tak cicho, jak się dało, uchyliłem kurtynę w wejściu do naszego pokoju. Tanefert przewróciła się na bok, kształt jej bioder i ramion były jak eleganckie pismo na ciemnym zwoju, opisane światłem lampy. Zdjąłem ubranie i położyłem się obok niej, wkładając skórzaną sakiewkę pod posłanie. Wiedziałem, że nie śpi. Przysunąłem się bliżej, objąłem ręką jej ciepłe
ciało, dopasowałem swoje kształty do jej i pocałowałem delikatne ramię. Odwróciła się do mnie, na wpół uśmiechnięta, na wpół zdenerwowana, w ciemności oddała pocałunek i wtuliła w moje objęcia, miękkie i wygodne. Bardziej niż gdziekolwiek na świecie poczułem się jak w domu. Pocałowałem jej lśniące czarne włosy. Co powinienem powiedzieć jej o wydarzeniach tego wieczoru? Wiedziała, że rzadko mówię o pracy i rozumiała moją powściągliwość. Nigdy nie miała mi tego za złe, ponieważ wiedziała, że potrzebuję trzymać to z dala, odseparowane. Ale też zawsze potrafi czytać we mnie jak w książce: jeśli dzieje się coś złego lub problematycznego, widzi to w mojej twarzy lub w sposobie, w jaki wchodzę do pokoju. Nic się nie ukryje. Powiedziałem jej zatem. Słuchając, głaskała moją rękę, jakby uspokajając własny lęk. Mogłem wyczuć bicie jej serca - ptaka duszy na zielonym drzewie jej życia. Dokończyłem moją opowieść, a ona została jeszcze tak przez chwilę, po cichu rozważając wszystko, patrząc na, ale także jakoś poza mnie, w sposób, w jaki patrzy się na ogień. - Mogłeś jej odmówić. - Myślisz, że powinienem? Jej milczenie było wymowne, jak zwykle. - Zatem jutro to zwrócę. - Wyciągnąłem sakiewkę i wytrząsnąłem pierścień na jej dłoń. Popatrzyła na niego, potem oddała mi z powrotem. - Nie proś mnie, żebym powiedziała ci, co masz robić. Wiesz, że tego nienawidzę. To nie w porządku. - A zatem co? Wzruszyła ramionami. - Co się dzieje? - Nie wiem. Mam złe przeczucia... - Gdzie? - Wyciągnąłem do niej rękę. - Nie bądź głupi. Wiem, że każdy dzień jest pełen niebezpieczeństw, ale co dobrego może z tego wyniknąć? Intrygi pałacowe i zamachy na życie króla? To mroczne sprawy. Przerażają mnie. Ale spójrz na siebie: twoje oczy znowu błyszczą... - To dlatego, że jestem wykończony... - ziewnąłem przesadnie dla lepszego efektu. Żadne z nas nie odzywało się przez chwilę. Wiedziałem, o czym myśli. A ona wiedziała, co mi chodzi po głowie. Milczenie przerwała moja żona. - Potrzebujemy tego złota - powiedziała. - A ty nie możesz się powstrzymać. Kochasz zagadki.
I uśmiechnęła się ze smutkiem w mroku, w konsekwencji własnych słów. - Kocham moją żonę i dzieci. - Czy jednak jesteśmy wystarczającą zagadką dla tropiciela zagadek? - Nasze dziewczynki wkrótce nas opuszczą. Sachmet ma prawie szesnaście lat. Jak to się stało? To wielka zagadka dla mnie, jak czas minął tak szybko, od kiedy raczkowały i rozdawały swoje dumne, bezzębne uśmiechy. A teraz popatrz... Dłoń Tanefert wśliznęła się w moją. - A spójrz na nas. Para w średnim wieku, która potrzebuje snu. I mówiąc to położyła głowę na podgłówku i zamknęła swoje migdałowe oczy. Zastanawiałem się, czy sen spłynie na mnie tej nocy. Wątpiłem w to. Musiałem się zastanowić, jak mógłbym podejść do tej nowej zagadki, gdy wzejdzie słońce, co miało wkrótce nastąpić. Leżałem i wpatrywałem się w sufit.
9 Wraz z pierwszym brzaskiem przybyłem do biura Skarbnika. Czyściciel, ze szczotką i cebrem, szedł tyłem po ciągnącej się w nieskończoność posadzce, sprawnymi gestami rozpryskując czystą wodę, a potem wycierając ją aż kamienie przed jego stopami zajaśniały blaskiem. Pracował metodycznie, niewzruszenie, ze spuszczoną głową, gdy pierwsi biurokraci i urzędnicy przybyli do pracy; ludzie w białych szatach, którzy spoglądali na mnie i Thota z przelotną ciekawością, ale czyściciela mijali, jakby nie istniał, zostawiając brudne ślady zakurzonych sandałów na nieskalanej podłodze. Ścierał je, raz za razem, z niekończącą się cierpliwością. Był człowiekiem, który nigdy nie stąpał po błyszczących, czystych kamieniach. Ani przez chwilę nie popatrzył w górę, na siedzącego na ławce, czekającego na kogoś nieznajomego i pawiana przykucniętego cierpliwie u jego boku. W końcu starszy urzędnik, zastępca Skarbnika, zaprosił mnie do swojego biura, nieco zaniepokojony pod maską uprzejmego profesjonalizmu. Znałem ludzi tego pokroju: lojalni, po cichu dumni ze swoich zasług, rozkoszujący się zasłużonymi nagrodami za swoją pracę - wygodą pięknej willi, żyzną ziemią i oddanymi służącymi. Zostawiłem Thota uwiązanego na zewnątrz. Usiedliśmy na taboretach naprzeciwko siebie. Poprawił kilka przedmiotów - posążki, tacki, tubę z trzcinowym piórem, paletkę do mieszania atramentu, dwa małe woreczki z czerwonym i czarnym atramentem - stojących na niskim stoliku i wyrecytował długą listę swoich tytułów od początku zawodowego życia aż do chwili bieżącej. Dopiero wtedy zapytał, w czym może mi pomóc. Powiedziałem mu, że chciałbym zostać zaszczycony audiencją u Aja. Udał zaskoczenie. Pchnąłem ku niemu papirus Chaja z upoważnieniem. Rozwinął do-
kument i szybko rzucił okiem na znaki. Potem spojrzał na mnie z zupełnie innym wyrazem twarzy. - Rozumiem. Czy mógłbyś poczekać kilka chwil? Skinąłem głową. Zniknął. Przez chwilę słuchałem nieistotnych odgłosów z korytarza i odległego chóru rzecznych ptaków. Wyobraziłem go sobie pukającego do drzwi, jednych za drugimi, jak pudełko w pudełku, aż stanął na progu najgłębiej położonej kaplicy. Kiedy pojawił się ponownie, wyglądał, jakby miał za sobą długi marsz. Był zadyszany. - Jeśli pozwolisz za mną... Szliśmy przez głębokie cienie i długie pasma światła słonecznego kładące się wzdłuż korytarza. Strażnicy przy drzwiach z szacunkiem unosili broń. Urzędnik zostawił mnie na ostatnim progu. Nie mógł iść dalej. Wyniosły, wątły asystent - jeden z trzech, którzy pełni czujnej uwagi siedzieli przed biurem - zapukał do drzwi jak nerwowy uczniak i nasłuchiwał w ciszy, jaka nastała. Musiał coś usłyszeć, ponieważ otworzył drzwi, a ja przez nie wszedłem. Komnata była pusta. I minimalnie umeblowana: dwie leżanki, obie znakomitej roboty, ustawione dokładnie jedna naprzeciw drugiej. Niski stół, piękny w czysto funkcjonalny sposób, usytuowano w równej odległości, dokładnie pomiędzy obiema leżankami. Ściany nie były dekorowane, ale wyłożone kamieniem tak znakomicie, że wręcz poszczególne ziarna pasowały do siebie wzdłuż całej długości ściany. Nawet docierające tu światło było w jakiś sposób zminimalizowane, doskonałe i skomponowane. Nienawidziłem takiego nieskalanego porządku. Dla czystej przyjemności popchnąłem stół, wytrącając go z jego idealnego położenia. W przeciwległej ścianie było dwoje drzwi, ustawionych jak w grze do wyboru. Nie zauważyłem, że jedne z nich otworzyły się bezgłośnie. Aj stanął na progu w mroku, w białej szacie, która lśniła w świetle padającym z wysokiego okna. Wyglądał jak kapłan. Jego twarz była nieodgadniona. Skłoniłem głowę. - Życie, pomyślność i zdrowie - powiedziałem zgodnie z formułą. Gdy podniosłem głowę, z zaskoczeniem spostrzegłem, że mimo wielkiej władzy Aja, jak powiedziała Anchesenamon, przez lata, które upłynęły od naszego ostatniego spotkania, czas niszczyciel odcisnął na nim swoje piętno. Poruszał się ostrożnie, sztywno, jakby nie ufał własnym kościom. Było widać, że cierpi z powodu febry, chociaż czynił wszelkie wysiłki, by to ukryć. Jednak jego przeszywające, gadzie oczy patrzyły ze znakomitą ostrością i
koncentracją. Obserwował mnie bacznie, jak znawca ocenia przedmiot wątpliwej wartości. Jego usta wyrażały nieuniknione rozczarowanie i dezaprobatę. Odwzajemniłem spojrzenie. Miał poziome zmarszczki na czole i kurze łapki wokół zimnych oczu, a skóra była mocno naciągnięta na płaszczyznach jego twarzy, przez co oczy zapadły się, niemal jak po śmierci. W miejscach, skąd usunięto mu wągry, zostały czerwone punkty. Mogłem wyczuć zapach tabletki, którą trzymał pod językiem: goździki i cynamon, lekarstwo na ból zębów, przekleństwo wieku. - Usiądź - powiedział bardzo cicho. Posłuchałem, obserwując, z jakim trudem sam opuszcza się na jedną ze wspaniałych leżanek. - Mów. - Powinieneś wiedzieć, że mam... - Stop. Uniósł prawą dłoń. Czekałem. - Gdyby królowa zaryzykowała zapytanie mnie o zdanie, zakazałbym jej posyłać po ciebie. - Omiótł mnie spojrzeniem z góry do dołu. - Nie lubię miejskich Medżaj wtrącających się do administracji i spraw pałacu. - Wezwała mnie w prywatnej, osobistej sprawie - odpowiedziałem. - Jestem doskonale świadom natury i historii spraw łączących cię z rodziną królewską - powiedział cicho. - Jeśli ta nie pozostanie sprawą całkowicie prywatną i osobistą, możesz być pewien, że nie okażę litości ani tobie, ani twojej rodzinie. Skinąłem głową, ale nic nie powiedziałem. - W każdym razie uznałem, że ta płaskorzeźba jest nieistotna. Po prostu trzeba ją zniszczyć i zapomnieć o niej. Jego dłonie, pokryte plamami i kościste, drżały, gdy chwycił gałkę swojej laski. Rozejrzałem się po idealnie uporządkowanym pokoju. Wydawał się być całkowicie pozbawiony życia i jego naturalnego stanu nieporządku. - A jednak wygląda na to, że zaniepokoiła króla i królową. - To dzieci. Dziecięcy strach bywa bezpodstawny. Upiór w grobie. Zły duch pod łóżkiem. To przesądy. Nie ma miejsca na przesądy w Obu Krajach. - Może to nie przesądy, ale wyobraźnia. - Bez różnicy. Nie dla ciebie, ty kawałku pustki, pomyślałem. Ciągnął: - Niemniej jednak to oznacza, że zawiódł porządek.
Oficerowie pałacowi powinni to wykryć. To, że ktoś w ogóle wszedł do pałacu, jest rażącym niedbalstwem. Coś takiego nie będzie tolerowane. - Bez wątpienia odbędzie się dochodzenie i niedociągnięcia zostaną naprawione. Zignorował pogardę, która brzmiała w moim tonie. - Porządek jest najważniejszy dla władzy. Po aroganckich katastrofach przeszłości wspaniałe panowanie Tutanchamona reprezentuje triumf boskiego uniwersalnego porządku maat z woli samych bogów. Ustanowiliśmy na tych ziemiach porządek. Nie pozwolimy, by coś mu zagroziło. Cokolwiek. - Właśnie nazwałeś go dzieckiem. Spojrzał na mnie i przez chwilę sądziłem, że mnie wyrzuci. Nie zrobił tego, więc kontynuowałem. - Wybacz, że poruszę tę kwestię, ale gdy tłum zaczyna publicznie obrzucać króla świńską krwią w kulminacyjnym punkcie święta Opet... - Pojedynczy incydent. Te elementy wywrotowe są nieistotne i zostaną wyeliminowane z życia. Zauważył, że stół został przesunięty, skrzywił się i przywrócił mu idealną pozycję. - A potem ta płaskorzeźba. Odkryta tego samego dnia. Ktoś w pałacowej hierarchii spiskuje przeciwko królowi. A pamiętając o plotkach na temat niepowodzenia wojen z Hetytami oraz długą nieobecność generała Horemheba... Trafiłem w czuły punkt. Uderzył laską w stół między nami. Szklana figurka przewróciła się i roztrzaskała na kawałki. - Twoja robota to trzymać się prawa. A nie kwestionować etykę lub sposób jej zastosowania - warknął. Próbował się uspokoić. - Nie masz uprawnień, by rozmawiać o żadnej z tych spraw. Co robisz tutaj, marnując mój czas? Wiem, że królowa prosiła o ciebie. Dlaczego miałoby mnie obchodzić, że chce ulec swoim małym fantazjom na temat strachu i ochrony? A jeśli chodzi o ciebie - wyobrażasz sobie, że jesteś bohaterem z romansu o prawdzie i sprawiedliwości. A kim jesteś? Inni są awansowani przed tobą. Gnijesz na stanowisku średniego szczebla, wyobcowany z reszty kolegów, bez większych osiągnięć. Uważasz się za skomplikowanego i subtelnego, interesujesz się poezją, a mimo to niepewnie wykonujesz zawód, który gloryfikuje brutalny biznes egzekwowania prawa. Oto podsumowanie twojej osoby.
Cisza. Wstałem. On siedział. - Jak powiedziałeś, jestem postacią z romansu: absurdalny, staromodny, niedzisiejszy. Królowa mnie przekonała. Nie mogłem się oprzeć. Mam słabość do kobiet w niebezpieczeństwie. Ktoś krzyknie słowo „sprawiedliwość”, a ja pojawiam się jak pies. - Sprawiedliwość... co ona ma z tym wszystkim wspólnego? Nic... Drwiący sposób, w jaki ten stary i gnijący człowiek wymówił to słowo, sprawił, że pomyślałem o wszystkim, co nie było sprawiedliwe. Ruszyłem ku drzwiom. - Przypuszczam, że mam teraz twoją zgodę na kontynuowanie śledztwa w sprawie tej zagadki, niezależnie od tego, dokąd mnie zawiedzie. - Królowa ma wystarczające uprawnienia. Pod każdym względem wspieram jej życzenia. - A miał na myśli: Nie masz żadnych uprawnień ode mnie. Uśmiechnąłem się, otworzyłem drzwi i zostawiłem jego oraz jego bolące kości w tym doskonałym pokoju. Przynajmniej zaznaczyłem swoją rolę w tej sprawie. I dowiedziałem się innej ważnej rzeczy: nie miał pojęcia o planie Anchesenamon.
10 Wróciłem do swojego obskurnego biura na złym końcu ostatniego korytarza, gdzie światło poddaje się z rozczarowaniem, a sprzątacze nigdy nie zaglądają. Nie ma tu żadnych śladów władzy. Aj miał rację, oczywiście. Zmierzałem donikąd, powoli, jak liść opadający do stojącej wody basenu. W rzeczy samej, wspaniałość spotkania z ostatniej nocy znikała na rzecz surowego światła dnia, a ja zdałem sobie sprawę, że właściwie nie wiem, od czego zacząć. W dni podobne temu czuję się, jak mówi porzekadło, gorzej niż łajno sępów. Thot wędrował przede mną, zna drogę, tak jak zna wszystko, co ma znaczenie. Cheti czekał na mnie. Jego sposób przekazywania informacji jest dla mnie znośny tylko w dobrych dniach. - Siadaj. Zawahał się przez chwilę, zakłopotany. - Mów. - Ostatniej nocy... - Zatrzymaj się. Przerwał, z otwartymi ustami, przenosząc spojrzenie ze mnie na Thota, jakby zwierzak mógłby wyjaśnić mu powód mojego nastroju. Siedzieliśmy jak trio głupców. - Czy wierzysz w sprawiedliwość, Cheti? Wyglądał na trochę ogłuszonego tym pytaniem. - Co masz na myśli, mówiąc wierzę...? - To kwestia bardziej wiary niż doświadczenia, nieprawdaż? - Wierzę w nią, ale nie sądzę, bym kiedykolwiek widział ją na własne oczy. Kiwnąłem głową na tę dobrą odpowiedź i zmieniłem temat. - Masz jakieś informacje. Przytaknął.
- Coś, co widziałeś na własne oczy - ciągnąłem. Znowu przytaknął. - Znaleziono kolejne ciało. - Cóż za rozczarowanie - powiedziałem cicho. - Kiedy je odkryto? - Dzisiaj wcześnie rano. Próbowałem odszukać cię w domu, ale już wyszedłeś. Tym razem jest inaczej. Była piękna. Ostatniej nocy była jeszcze młodą kobietą, osiemnasto- lub dziewiętnastoletnią, właśnie wkraczającą w doskonałą pełnię urody. Poza tym, że tam gdzie powinna być jej twarz i włosy, była teraz maska ze złotej folii. Ostrzem noża ostrożnie podniosłem jej lepki skraj i zobaczyłem, że pod złotem nie ma twarzy, nic poza kością, krwawą tkanką i chrząstką. Ponieważ ktoś ze wspaniałymi i przerażającymi umiejętnościami oskalpował ją, z przodu i z tyłu, oraz usunął jej twarz i oczy. W konturach maski nadal pozostały żywe ślady jej rysów, tam gdzie folia została ukształtowana. Zrobiono to, zanim ktoś po rzeźnicku potraktował jej piękno. To mogło nam pomóc w zidentyfikowaniu jej. Na szyi, ukryty pod białą płócienną szatą, miała amulet anch na delikatnym złotym łańcuszku, wyjątkowo piękne dzieło jubilera obdarzające ochroną, ponieważ tym symbolem zapisywano słowo „życie”. Ostrożnie zdjąłem go i trzymałem zimne złoto w dłoni. - To nie należało do tej dziewczyny - powiedział Cheti. Obejrzałem proste pomieszczenie, w którym ją znaleziono. Miał rację. To był zdecydowanie zbyt wartościowy przedmiot. Wyglądał na skarb, być może pamiątkę jakiejś bardzo bogatej rodziny. Nie miałem pojęcia, kto mógłby być jego właścicielem. Ale jeśli miałem rację, zagadka jego pojawienia się bardzo pogarszała sytuację. - Ona ma tatuaż. Spójrz - powiedział Cheti, pokazując mi węża, owiniętego wokół górnej części jej ramienia. Wykonanie było prymitywne i tanie. - Miała na imię Nefret. Mieszkała tutaj sama. Właściciel mówi, że pracowała nocami. Myślę więc, że możemy spokojnie przyjąć, że pracowała w klubach. Lub w burdelach. Popatrzyłem na urocze ciało. Dlaczego, po raz kolejny, nie było śladów przemocy lub walki? Nikt nie mógłby wytrzymać takiej męczarni bez szamotania się i przygryzania własnego języka oraz warg, jak również bez szarpania w walce o życie więzów krępujących nadgarstki i kostki. Tu nie było nic. Tak jakby zrobiono to w czasie, gdy spała. Obszedłem pokój dookoła, szukając poszlak, ale niczego nie
mogłem dostrzec. Kiedy wracałem do odkrytej leżanki, światło słońca przefiltrowane przez wąskie okno padło na ciało dziewczyny. I dopiero wtedy zauważyłem, na półce obok posłania, złapany pod kątem silnego, wydłużonego porannego światła, najdelikatniejszy ślad kręgu w kurzu; znak po kubku, który stał tam, a teraz zniknął. Kubek duch; kubek snów. Wróciłem myślami do mojego pierwszego odczucia, że morderca podał kalekiemu chłopcu sok z makówek lub inny silny narkotyk, by zapewnić sobie bierność ofiary, gdy dokonywał potwornego czynu. Sekret, który kryje się za Oboma Krajami w naszych czasach - za wielkimi nowymi budowlami i świątyniami, potężnymi podbojami i wspaniałymi obietnicami bogactwa i sukcesu dla szczęściarzy, którzy przyjadą tu, by pracować i służyć, i jakoś uda im się przetrwać - to to, że nieustanne niedole, codzienne cierpienia i niekończącą się banalność życia coraz więcej ludzi łagodzi złudzeniem, jakie dają narkotyki. Kiedyś to wino było środkiem do sztucznego uszczęśliwiania; teraz sprawy stały się bardziej wyszukane i to, co było jednym z wielkich sekretów medycyny, stało się jedyną błogością, jaką wielu odnajduje w życiu doczesnym. To, że ta euforia to iluzja, jest nieistotne, przynajmniej dopóki jej efekty nie przeminą, pozostawiając użytkownika na pastwę tych samych nieszczęść, które były dla niego powodem ucieczki od rzeczywistości. Dzieci z elitarnych rodzin obecnie regularnie szukają w ten sposób ulgi od napięć i tak zwanych presji zamożnego, pustego życia. A inni, którzy z takiego lub innego powodu nie mają wsparcia w rodzinie, wkrótce odkrywają, że schodzą w dół mroczną klatką schodową do podziemnego świata, gdzie ludzie sprzedają ostatnie, co posiadają - swoje ciała i dusze - za chwilową rozkosz. Obecnie handel wszelkiego typu towarami poszerzył swoje szlaki i wiedzie w najdalsze i najdziwniejsze części świata. Zatem wraz z kluczowymi dla gospodarki królestwa - drewnem, kamieniem, rudami, złotem, siłą roboczą - drogę do nas - ziemią, morzem i rzeką znalazły nowe towary luksusowe: skóry rzadkich zwierząt, żywe sprytne małpki, żyrafy, złote ozdoby, tkaniny, delikatne nowe pachnidła... niekończąca się parada modnych i pożądanych przedmiotów. A także, oczywiście, rzeczy sekretne, handel marzeniami. Medycy i kapłani od zawsze stosowali silnie działające części pewnych roślin: niektóre z nich, jak mak, są tak potężne, że nawet kilka kropel destylatu w pucharze wody wystarcza do uśpienia zmysłów pacjenta przed wykonaniem wyjątkowo bolesnego zabiegu,
takiego jak amputacja. Pamiętam, że jedną z oznak jego użycia jest rozszerzenie źrenic. Wiem to, ponieważ prostytutki nocnego miasta wzmacniają swój powab, używając tego samego środka, by rozjaśnić zmęczone, znużone oczy. Ale dozowanie jest delikatną kwestią - zbyt wiele i oczy rozkwitają dziwnym, nierealnym światłem narkotyku, tyle że zamykają się na zawsze. Wyjaśniłem swój pomysł Chetiemu. - Ale dlaczego zabójca po prostu nie zabija swoich ofiar narkotykiem, zanim zabierze się za zmianę ich wyglądu? - zapytał. Dobre pytanie. - Wygląda na to, że dla zabójcy ważne jest, żeby przeprowadzić „robotę” na żywym ciele - odpowiedziałem. - To serce jego obsesji. Jego fetysz... - Nienawidzę tego świata - powiedział Cheti niepotrzebnie. Przyprawia mnie o dreszcze... - Musimy ustalić, gdzie pracowała ta dziewczyna - powiedziałem. - Dzieciaki, które kończą w tym mieście, robiąc to, co ona robiła, przybywają zewsząd i znikąd. Zmieniają imiona. Nie mają rodzin. I nigdy nie mogą odejść. - Idź do klubów i burdeli. Zobacz, czy możesz trafić na jej ślad. Ktoś będzie za nią tęsknił. Podałem mu twarz ze złota. Skinął głową. - A co z tobą? - Chciałbym, abyś to zrobił, podczas gdy ja będę robił coś innego. Spojrzał na mnie, na wpół ubawiony. - Ktoś mógłby pomyśleć, że już mnie nie lubisz. - Nigdy cię nie lubiłem. Uśmiechnął się. - Jest coś, czego mi nie mówisz... - To trafna dedukcja. Długie lata spędzone wspólnie nie poszły na marne. - Dlaczego więc mi nie ufasz? Dotknąłem ucha, by potwierdzić milczenie i gestem wskazałem Thota. - Zapytaj jego. On wie wszystko. Pawian patrzył na nas obu z bardzo poważną twarzą. Weszliśmy do cichej gospody, z dala od ruchliwej części miasta.
Był środek poranka i wszyscy byli w pracy, toteż miejsce było opustoszałe. Usiedliśmy na ławach z tyłu, by wypić nasze piwo i zjeść miskę migdałów, które zamówiłem u cichego, ale czujnego właściciela, pochylając się ku sobie, tak by nie można było nas podsłuchać. Opowiedziałem mu o wszystkim, co zdarzyło się w nocy i wcześniej tego dnia. O tajemniczym Chaju, Anchesenamon i płaskorzeźbie. Słuchał uważnie, ale nic nie mówił poza prośbą o więcej informacji o tym, jak było w pałacu. To było niezwykłe. Normalnie Cheti ma racjonalną opinię o wszystkim. Znamy się od wielu lat. Sprawiłem, że mianowano go oficerem Medżaj w Tebach, by wyciągnąć jego i jego żonę z Achetaton. Od tamtej pory jest moim asystentem. - Dlaczego nic nie mówisz? - Myślę. Pociągnął długi łyk piwa, jakby myślenie było zajęciem przyprawiającym o pragnienie. - Z tą rodziną są tylko problemy - powiedział w końcu. - Czy powinienem być wdzięczny za ten klejnot mądrości? Uśmiechnął się szeroko. - To oznacza: nie powinieneś był się w to wplątywać. To zła wieść. - To samo mówi moja żona. Co więc proponujesz? Mam zostawić dziewczynę jej losowi? - Nie wiesz, jakie jest jej przeznaczenie. A ona nie jest dziewczyną, jest królową. Nie możesz być odpowiedzialny za wszystkich. Masz własną rodzinę, o której musisz myśleć. Poczułem się niejasno zaniepokojony. Obserwował mnie. - Ale czujesz się odpowiedzialny, prawda? Wzruszyłem ramionami, osuszyłem mój kubek piwa i wstałem. Thot szarpał się na smyczy. Wyszliśmy na upał i światło, Cheti musiał biec truchtem, by za mną nadążyć. - Dokąd idziesz teraz? - zapytał, gdy robiliśmy uniki w tłumie. - Mam zamiar zobaczyć się z moim przyjacielem, Nachtem. A ty masz zamiar dowiedzieć się wszystkiego, co się da, o zniknięciu tej dziewczyny. Wiesz, gdzie masz zacząć szukać. Później koniecznie skontaktuj się ze mną.
11 Chcąc odwiedzić mojego starego przyjaciela Nachta w jego wiejskim domu, trzeba przejść z gorącego dusznego chaosu miasta w inny, spokojniejszy i bardziej racjonalny świat. Wykorzystał swoje wielkie bogactwo, by uczynić życie tak luksusowym i przyjemnym, jak to tylko możliwe, tworząc własne małe królestwo sztuki i wiedzy w otoczonej murem posiadłości za miastem. Jego sława jako hodowcy kwiatów i pszczół pozwoliła mu zyskać niezwykły nowy tytuł: Nadzorca Ogrodów Amona. Wszystkie kwiaty tworzące tysiące bukietów, które zdobią świątynie w czasie festiwali oraz tych, które są ofiarowywane samym bogom - by przypomnieć im o życiu pozagrobowym zostały wyhodowane pod nadzorem Nachta. Wyszedłem na przedmieścia przez południową bramę i kroczyłem ścieżką w stronę jego domu. Słońce ukoronowało niebo, a ziemia lśniła w upale popołudnia. Nie miałem ze sobą parasola, ale palmy, które rosły wzdłuż drogi, dostarczały wystarczającej ochrony. Idąc, patrzyłem na obfite plony w troskliwie uprawianych rzędach, które rozciągały się we wszystkich kierunkach. Tu i tam połyskiwały kanały nawadniające, przepełnione od czasu wylewu, odbijające linie czystego błękitno-białego nieba. Minąłem tylko kilku ludzi, ponieważ wszyscy robotnicy albo spożywali swój południowy posiłek i piwo, albo spali w schludnych rzędach w każdym cieniu, jaki mogli znaleźć, pod wozami, palmami lub ścianami domów i spichlerzy, przykrywszy twarze chustami. Wysoko nad nami wszystkimi sokoły rozpościerały swe ciemnobrązowe skrzydła, szybując i kołując w ciepłych prądach, spoglądały w dół na świat. Często zastanawiałem się, jak też on wygląda z ich wysokiego punktu obserwacyjnego, którego żaden człowiek, skazany na chodzenie na dwóch nogach po ziemi, nigdy nie będzie z nimi dzielił. Wyobraziłem sobie lśniący wąż Wielkiej Rzeki, ciągnący się z jednego końca świata do drugiego, a od niego
promieniście rozchodzące się zielone i żółte desenie upraw. Poza nimi niekończąca się Czerwona Ziemia, gdzie rodziny królewskie budują w wiecznych skałach swoje grobowce, a towarzyszące im świątynie na skraju pustkowia, pustyni, miejsca wielkiej samotności. Być może dostrzegają to, czego my nie możemy: co dzieje się ze słońcem, gdy zachodzi za nieosiągalny horyzont widzialnego świata. Czy jest tam wielki i niebezpieczny mroczny ocean, zamieszkany przez bogów i potwory, po tej wielkiej drugiej stronie, gdzie słońce co noc odbywa rejs swoją barką przez niebezpieczeństwa nocy? Czy to właśnie te drapieżne ptaki mówiły nam swoimi ostrymi, wysokimi krzykami, które brzmiały jak ostrzeżenia? Wszedłem na pierwszy dziedziniec długiej, niskiej willi Nachta. Jego służący, Minmose, wybiegł, aby mnie powitać i wprowadzić do środka, trzymając nad moją głową parasol. - Twój mózg upiecze się w czaszce jak kacze jajo, panie, w upale tej godziny dnia. Wysłałbym służącego z parasolem, aby ci towarzyszył, gdybym wiedział, że zamierzasz zaszczycić nas wizytą. - To improwizowana rozmowa - powiedziałem. Skłonił się. - Mój pan pracuje przy ulach w najdalszym końcu ogrodu powiedział. Zaofiarował się, że mnie tam zaprowadzi - chętny, jak wiedziałem, usłyszeć jakiekolwiek wieści z miasta; ponieważ mimo tak niewielkiej odległości wieś czuła się oddalona, jak inny świat. Ale dobrze znam to miejsce, ponieważ od wielu lat bywam tu, sam lub z dziewczynkami. Wyśliznął się, cicho jak zawsze, do kuchni, by przygotować przekąski, a ja przeszedłem przez drugi dziedziniec i przystanąłem na chwilę, by nacieszyć się wspaniałym widokiem, który rozciągał się przede mną. W mieście jesteśmy stłoczeni jak zwierzęta. Tutaj, w luksusie przestrzeni i między wysokimi murami tej bezpiecznej posiadłości, wszystko jest pełne spokoju, jak spacer przez żywy papirusowy zwój opisujący uroki życia po życiu. Szedłem wzdłuż ocienionego drzewami długiego, obramowanego kamieniem basenu; pełen białych i niebieskich kwiatów lotosu, dostarczał wody rabatom kwiatowym i grządkom warzywnym; pływała w nim również kolekcja rybek ozdobnych Nachta. Radośni ogrodnicy, stary i młody, z oddaniem i spokojnie pielęgnowali rośliny i drzewa, podlewając i pieląc, przystrzygając i przycinając, w oczywisty sposób zadowoleni z pracy, której się poświęcili. Pnące się
winorośle rzucały swój wijący się cień wzdłuż pergoli. Niezwykłe i egzotyczne rośliny rozkwitały bujnie. Ptaki czuły się uprawnione do korzystania ze wszystkiego i śpiewały z przyjemnością. Ptactwo wodne buszowało i prosperowało w chłodnym cieniu zarośli papirusowych, które rosły w długim basenie. Było prawie śmiesznie pięknie; wydawało się tak odległe od wielkości, brudu i nędzy miasta. Znalazłem Nachta wśród uli, wykurzającego dymem pszczoły z glinianych cylindrów. Trzymałem się z dala, nie będąc wielbicielem ani pszczół, ani ich żądeł, i usiadłem na taborecie w cieniu drzewa, by zabawić się na jego koszt, ponieważ wyglądał jak szalony kapłan pustynnego kultu, gdy poruszał się, tańcząc i rozpylając dym w rozmytej chmurze ogłupiałych owadów. Ostrożnie przelewał zawartość plastrów miodu do naczynia i w niedługim czasie miał już ich sporo ułożonych na tacy. Potem odszedł kawałek, zdjął ochronny kaptur i zobaczył, że mu się przyglądam. Pomachał do mnie i podszedł, podając mi garnek miodu. - Dla dzieci. Objęliśmy się. Służący przyniósł mu miskę i ręcznik, a potem przybył Minmose z winem i przekąskami, które ustawił na niskim stoliku. Nacht umył spoconą, lecz nieodmiennie elegancką twarz. Potem usiedliśmy razem na taboretach w cieniu i nalał mi nieco wina. Wiedziałem, że będzie doskonałe. - Co sprowadza cię tutaj w dniu pracy? - zapytał. - Praca. Spojrzał na mnie uważnie, potem pozdrowił bogów i wziął długi łyk wina. - Z czym przychodzisz? W sprawie incydentu w czasie święta? - Częściowo. Wyglądał na zaintrygowanego. - Wyobrażam sobie, że pałac musi być bardziej szalony niż moje pszczoły... - Ktoś z pewnością wsadza kij w królewski ul... Skinął głową. - Co o tym sądzisz? Dworski spisek, być może? - zapytał z zapałem. - Prawdopodobnie nie. Myślę, że to aberracja. Co gorsza, ktoś z wysoko postawionych zachęcił grupkę głupich młodych ludzi do tego aktu naiwnie nieodpowiedzialnej przemocy. Wyglądał niemal na rozczarowanego.
- Może i tak, ale to nie zmienia faktu, że miał zaskakują co potężny efekt. Wszyscy o tym mówią. Wygląda na to, że przyspieszył bunt, który bulgotał pod powierzchnią wszystkiego od lat. Ludzie szepczą nawet o możliwym zamachu stanu... - I któż miałby objąć nad nim dowodzenie? - odpaliłem zaczepnie. - Jest tylko jeden człowiek. Generał Horemheb - powiedział z pewną satysfakcją. Westchnąłem. - Co wcale nie stanowiłoby zmiany na lepsze wobec obecnego reżimu - powiedziałem. - Zdecydowanie byłoby gorzej, ponieważ Horemheb ma wizję świata, którym rządzi armia. Jest całkowicie pozbawiony człowieczeństwa - odpowiedział. - Ale tak czy tak, mamy kłopoty, ponieważ to sprawiło, że król wygląda na bezbronnego. A jaki władca może sobie pozwolić na wyglądanie na bezbronnego? Nigdy nie był jednym z królów wojowników. Ta dynastia z każdym pokoleniem stawała się jakby coraz słabsza i dziwniejsza. A teraz jest bezsilny... - I coraz bardziej i bardziej podatny na obce wpływy - dodałem. Nacht skinął głową. - Nigdy tak naprawdę nie był w stanie zapewnić sobie władzy, częściowo dlatego, że po Echnatonie nikt by tego nie zaaprobował, a częściowo dlatego, że dorastał w złowieszczym cieniu Aja. A jakimż tyranem on się okazał. Nie dziwne, że chłopiec nie może sprawować władzy samodzielnie. Cieszyliśmy się, dzieląc osobistą, lecz głęboką nienawiść do regenta. - Poszedłem zobaczyć się z Ajem dziś rano - powiedziałem, obserwując twarz Nachta. Wyglądał na zdumionego. - Dlaczego, do licha, zrobiłeś coś takiego? - Nie dlatego, że o to prosił, ale dlatego, że musiałem. - To ciekawe - powiedział mój przyjaciel, pochylając się i dolewając mi więcej znakomitego wina. - Ostatniej nocy spotkałem się z Anchesenamon - powiedziałem po stosownej dramatycznej pauzie. - Ach... Powoli skinął głową, zaczynając składać w całość kawałki, którymi ostrożnie go karmiłem. - Przysłała jednego ze swoich ludzi, by mnie przyprowadził. - Kto to był? - Chaj. Naczelny Skryba - odpowiedziałem.
- Tak, znam go, chodzi, jakby miał w tyłku złotą trzcinę. I co ci powiedziała? - Miała mi coś do pokazania. Kamień. Z Achetaton. Płaskorzeźbę z wizerunkiem Atona. - Interesujące. Ale nie nadzwyczajne. - Nie, dopóki byś nie ujrzał, że ktoś całkowicie skuł dysk Atona, ręce trzymające znaki anch, imiona zarówno boskie, jak i królewskie oraz oczy i nosy królewskich postaci - powiedziałem. Nacht spojrzał na idylliczny obrazek kolorów i cieni swojego ogrodu. - Odrobina obrazoburstwa, która posunęła się za daleko, wyobrażam sobie, zwłaszcza w tym pałacu. - Właśnie. Oni wszyscy są przerażeni, ponieważ nie wiedzą, co to oznacza. - A jak ty myślisz? - zapytał. - Cóż, to może oznaczać jedynie, że ktoś z zadawnioną urazą zmarnował czas, szukając sposobu na wysłanie rodzinie królewskiej podłej zniewagi. - Ale zbieg okoliczności... - naciskał. - Wiem. Nie wierzymy w zbiegi okoliczności, prawda? Wierzymy w związki. Martwy chłopiec z połamanymi kośćmi; dostępny tylko dla uprzywilejowanych amulet; a teraz także martwa dziewczyna ze złotą maską zakrywającą usuniętą twarz. Nacht wyglądał na zdumionego. - Co za potworność! Takie barbarzyństwo. Czasy zdecydowanie stają się coraz gorsze. Przytaknąłem. - Jest coś w wyrafinowaniu wszystkich tych zdarzeń i konsekwencji stylu, co każe mi sądzić, że przedmiot znaleziony w pałacu mógłby być z tym powiązany; zastanawiałem się, czy zniszczenie dysku słonecznego nie mogłoby oznaczać czegoś szczególnego... - Na przykład czego? - zapytał z powątpiewaniem. - Zaćmienie słońca - zaryzykowałem. - Cóż, to ciekawy pomysł - powiedział, pochłonięty całkowicie konsekwencjami. - Słońce pokonane w bitwie przez siły mroku, a potem odnowione i odrodzone znowu... symbolika jest potężna. I bardzo aktualna w tej chwili... - Coś w tym rodzaju - odpowiedziałem. - Dlatego pomyślałem, że powinienem się skonsultować z człowiekiem, który wie o gwiazdach więcej, niż ktokolwiek inny mi znany.
- Cóż, to alegoria - uśmiechnął się, szybko zapalając się do tematu. Nie miałem pojęcia, co ma na myśli. - Powiedz mi coś więcej. - Przejdźmy się. Zatem ruszyliśmy jedną ze ścieżek, między rabatami kwiatowymi, a on zaczął wyjaśnienia. Jak to zwykle bywa z Nachtem, słuchałem go, nie rozumiejąc wszystkiego, ponieważ wiem, że przerywanie mu pytaniami prowadzi tylko do kolejnej, równie cudownej, ale niekończącej się, wprawiającej w zakłopotanie dygresji. - Pomyśl o tym, jak pojmujemy tajemnice świata wokół nas. Ra, Bóg Słońce, żegluje przez błękitny ocean dnia w złotej barce dziennej. Ale o zachodzie słońca bóg przesiada się do barki nocnej i znika w zaświatach. Odsłania się czarny ocean nocy usiany jasnymi gwiazdami - Syriuszem, najjaśniejszą, pięcioma gwiazdami Horusa i gwiazdami Ozyrysa, Drogą Dalszych Gwiazd w najwyższym punkcie nieba oraz podróżującymi gwiazdami świtu - wszystkie żeglują po mrocznych wodach, podążając za Słońcem, którego nocnej podróży, z jej niebezpieczeństwami i próbami, nie możemy nigdy ujrzeć, a tylko ją sobie wyobrazić. Porównujemy to w Księdze Umarłych do podróży duszy po śmierci. Nadążasz za mną jak dotąd? Kiwnąłem głową. - Prawie... - Teraz ujmę to subtelniej. Słuchaj i się skoncentruj. Najbardziej znaczącym, a zarazem najbardziej tajemniczym z tych niebezpieczeństw jest zjednoczenie Słońca z ciałem Ozyrysa w najciemniejszym momencie nocy. „To jest Słońce, które spoczęło w Ozyrysie. To jest Ozyrys, który spoczął w Słońcu”, jak mówi powiedzenie. To najbardziej sekretny moment, gdy Słońce chowa się w pierwotnych wodach i ich siłach chaosu. Ale dokładnie w tym mrocznym momencie otrzymuje nowe siły witalne, a Ozyrys się odradza. I znowu my, żywi, nie możemy nigdy być świadkami tego wydarzenia, ponieważ jest ukryte przed ludzkim wzrokiem w najodleglejszych partiach nieznanego. Możemy tylko to sobie wyobrazić, chociaż wielkim wysiłkiem umysłu. Potem, o świcie, Słońce powraca, oczywiste i odrodzone, ponieważ Ra jest stwórcą siebie samego oraz stwórcą wszystkiego, co istnieje. A my formę, w której powraca, nazywamy bogiem - skarabeuszem, cheprim, rozwijającym się, pchającym samego siebie z niebytu do bytu. I tak rozpoczyna się nowy dzień! I tak wszystkie rzeczy od zawsze idą do przodu, dzień po dniu, rok po roku, życie po życiu, śmierć po śmierci, odrodzenie po odrodzeniu, nieustannie i wiecznie.
Wiedziałem, że kocha mówić w ten sposób. Mój problem polegał na tym, że to wszystko brzmiało za bardzo jak dobra opowieść. I, jak w przypadku wszystkich opowieści, które sobie i naszym dzieciom opowiadamy, o tym, jak się rzeczy dzieją i dlaczego wyglądają tak, jak wyglądają, nigdy nie można było ich udowodnić. - Ale co to wszystko ma wspólnego z moim pytaniem? - chciałem wiedzieć. - Ponieważ jest jeden moment, gdy żywi mogą być świadkami boskiego zjednoczenia. - W czasie zaćmienia? - Właśnie. Oczywiście są różne wytłumaczenia tego zjawiska, w zależności od tego, u jakiego autorytetu zasięgasz opinii lub jaki akceptujesz. Jedna teoria mówi, że to bogini Hathor z Zachodu przykrywa boga swoim ciałem. Boskie zjednoczenie światła i ciemności, niejako. Inna, przeciwna do pierwszej, mówi, że jakaś mroczna siła, której imienia nie znamy i dlatego nie możemy go wymówić, pokonuje go, lecz światło odradza się i triumfuje w niebiańskiej bitwie bogów. - Na szczęście dla nas. - W rzeczy samej. Ponieważ bez światła nie byłoby życia. Królestwo Ciemności jest krainą cieni i śmierci. Ale nawet teraz są rzeczy, których nie rozumiemy. Jednak szczerze wierzę, że nasza wiedza pewnego dnia będzie w stanie je wszystkie wyjaśnić. Przystanął przy krzewie granatu, bawił się jego różowymi kwiatkami - ostatni krzyk mody - i oberwał kilka zwiędniętych, jakby chciał zademonstrować własną podobną do boskiej władzę nad swoimi dziełami. - Jak Księga Wszystkiego... - zasugerowałem. - Właśnie. Ale słowa są niedoskonałe, a nasz system zapisu, mimo jego wspaniałości, ma swoje ograniczenia w zakresie zdolności opisywania aktu stworzenia we wszelkich jego przejawach i ukrytych wspaniałościach... Będziemy więc musieli wynaleźć inny sposób opisywania rzeczy. - Taki jak? - Ach, cóż, to jest pytanie, ale może odpowiedź leży nie w słowach, ale w znakach, właściwie w liczbach... W tym momencie moje myśli zaczęły się rozsypywać, jak to się często działo, gdy rozmawiałem z Nachtem. Miał apetyt na spekulacje, który czasem sprawiał, że chciałem zrobić coś bezsensownie praktycznego, jak pozamiatanie podwórza. Uśmiechnął się, widząc konsternację na mojej twarzy.
Skierowałem rozmowę z powrotem na interesujący mnie temat. Jeśli już o tym mówimy, wiem, że używając gwiezdnego kalendarza, możesz przewidzieć przybycie wylewu i początek świąt. Ale czy zaćmienie pojawia się w tablicach? Rozważył pytanie, zanim udzielił odpowiedzi. - Nie sądzę. Ułożyłem własny kalendarz na podstawie obserwacji, ale nie miałem tyle szczęścia, by stać się świadkiem zaćmienia Słońca, ponieważ, prawdę mówiąc, są to rzadkie zdarzenia. Jednakże z mojego tarasu na dachu obserwowałem zaćmienie Księżyca. Jestem zaintrygowany i zadziwiony stałym elementem kolistości, zarówno w powtarzalnej naturze zjawisk kosmicznych, a także w implikacji zagięcia cieni, które są rzucane na powierzchnię Księżyca, ponieważ sugerują pełne koło - takie jak widzimy w przypadku Księżyca i Słońca oraz takie, jakie możemy zaobserwować w czasie całkowitego zaćmienia. To sugeruje, że okrąg jest kształtem doskonałym w niebiosach, zarówno jako idea - ponieważ koło implikuje nieskończoność - jak i jako fakt. Wdzięczny za przerwę w tym potoku bystrych spekulacji, zapytałem pospiesznie: - W jaki sposób mógłbym dowiedzieć się więcej? Czy mógłbyś mnie zabrać do archiwów astronomicznych? - Na terenie świątyni w Karnaku? Do których mam dostęp? uśmiechnął się. - Jakie to szczęście, że zaliczam się do bliskich przyjaciół człowieka o tak wysokim statusie. - Twój sarkazm jest taki... średnioklasowy - odparował radośnie.
12 Thot i ja pospieszyliśmy za Nachtem, który władczo i z eleganckim pośpiechem minął posterunki straży przy głównym pylonie świątyni w Karnaku. Spojrzałem w górę na wielki mur z cegły mułowej, wznoszący się wysoko nad nami. A potem zanurzyliśmy się w cień Najbardziej Wybranego z Miejsc, zakazanego, sekretnego świata w świecie, ponieważ nikt, kto nie należał do elity kapłanów, nie mógł wejść do tej wielkiej i starożytnej kamiennej układanki sal kolumnowych i ponurych świątyń, pokrytych nieskończoną liczbą zagadkowych płaskorzeźb, otaczających pozbawiony słońca labirynt sanktuariów, gdzie, w samym sercu mrocznej ciszy, dbano o posągi bogów, budząc je, czcząc, ubierając, karmiąc, kładąc spać i strzegąc w nocy. Wyszliśmy na otwartą przestrzeń. Wszyscy dokoła mnie, członkowie arystokracji, ubrani w najczystsze białe płótno lniane, leniwie chodzili wokół swoich ezoterycznych spraw. Praca kapłanów nie wyglądała na zbyt uciążliwą. W ustalonej porze roku i w zamian za udział w olbrzymich dochodach świątyni, zgłaszają się tutaj na okres służby, przestrzegając starożytnych zasad czystości rytualnej kąpiąc się o świcie w świętym jeziorze, goląc całe ciało, nosząc białe, lniane szaty - oraz dopełniając dokładnie i bez zmian funkcji i rytuałów kultu zgodnie z Wytycznymi. Ale wszystkie świątynie, od najmniejszej kapliczki w spalonej słońcem placówce handlowej na południowej granicy po najbardziej starożytne i boskie miejsca w Obu Krajach, są bezbronne wobec zwykłego zestawu ludzkich grzechów: korupcji, łapówkarstwa, złodziejstwa, sprzeniewierzenia i wszelkich innych, od skandali z niedopełnianymi rytuałami i kradzionym świętym jedzeniem oraz relikwiami po zwyczajną przemoc i morderstwo. Im większa świątynia, tym większym bogactwem dysponuje. Bogactwo to władza. A Karnak jest największą ze świątyń. Jej zamożność i wpływy od dawna
rywalizują i obecnie wygrywają z tymi, którymi dysponuje rodzina królewska. Wielka przestrzeń otoczona murem mieściła coś, co na moje oko wydawało się chaosem starożytnych i współczesnych pylonów, obelisków, alei, posągów, kaplic i niedostępnych budowli świątynnych z wysokimi kolumnami papirusowymi i cienistymi salami. Niektóre z nich były świeżo wybudowane, niektóre jeszcze w trakcie budowy, niektóre w trakcie rozbiórki, a jeszcze inne nawet w ruinie. Były tu także magazyny, biura i domy urzędników oraz kapłanów. W efekcie stanowiło to małe miasto, okazałe mimo tego chaosu. Kapłani tłumnie wchodzili i wychodzili z portali i pylonów, w towarzystwie jeszcze większej liczby służących i asystentów. Przed nami kolejny pylon prowadził do dalszych pylonów, wiodąc ostatecznie do starożytnych sanktuariów w sercu świątyni. - Za tymi dziedzińcami leży święte jezioro - powiedział Nacht, wskazując na prawo. - Dwa razy w ciągu dnia i dwa razy w nocy kapłani muszą skropić się wodą i umyć usta niewielką ilością natronu. - Życie jest ciężkie - powiedziałem. - Możesz być sarkastyczny, ale w okresie pełnienia funkcji na terenie świątyni kapłani mają absolutny zakaz kontaktów seksualnych, a ja jestem pewien, że ty, na przykład, uważałbyś to za niemożliwe do spełnienia wymogi - powiedział ze swoją zwykłą w takich sprawach szczerością. - Ale oczywiście kapłani to tutaj najbardziej przelotna grupa. Są tu śpiewacy, ci, co pełnią obowiązki w kaplicy, kapłani lektorzy, skrybowie, kapłani godzinowi, odpowiadający za punktualne odprawianie rytuałów... ale to jest kierownictwo, a są jeszcze służący, tkacze, kucharze i sprzątacze, którzy naprawdę zaspokajają potrzeby niezbędne do właściwego przeprowadzenia rytuałów. Mógłbyś dojść do wniosku, że bóg Amon zatrudnia więcej ludzi niż sam król. - W takim razie jest to w istocie wielkie ministerstwo... - powiedziałem. - Właśnie. Są tu nadzorcy wszystkich aspektów bieżącego działania świątyni: własności ziemskich, rachunków, wojska, personelu, pól uprawnych, tkanin, spichlerzy i skarbca... Zatrzymał się przed wejściem do zespołu imponujących budowli. - A oto Dom Życia, który mieści skryptorium, biblioteki i archiwa oraz biura kapłanów lektorów. Weszliśmy. Bezpośrednio przed nami, za podwójnymi drzwiami, był wielki, cichy pokój. - To jest skryptorium - wyszeptał Nacht, jakby do dziecka, cho-
ciaż sam dostrzegłem mężczyzn w różnym wieku przy pracy, skrupulatnie kopiujących lub kolacjonujących teksty ze starych papirusowych zwojów na nowe. W bibliotece panowała senna atmosfera, ponieważ był środek popołudnia i niektórzy z bardziej wiekowych użytkowników archiwum, zamiast uważnie pracować, w rzeczywistości drzemali nad rozłożonymi przed nimi zwojami. Wzdłuż ścian drewniane półki dźwigały nieskończoną liczbę papirusów, zwój za zwojem, jakby zgromadzono tutaj na piśmie całą wiedzę. Światło słoneczne wpadało do sali ukośnie przez umieszczone pod sufitem okna, łapiąc niezliczone pyłki, które połyskiwały i ciemniały, wznosząc się lub opadając, jak drobne fragmenty idei lub znaków, które wykruszyły się ze zwojów i teraz, bez całości tekstu, z którego pochodziły, straciły znaczenie. Nacht dalej szeptał: - To są najstarsze archiwa na świecie. Wiele z przechowywanych tutaj tekstów powstało u zarania świata. Papirus jest dość wytrzymały, ale niektóre z nich są tak starożytne, że pozostają w swoich skórzanych pokrowcach, gdyż nie nadają się do czytania. A inne mogłyby zostać rozwinięte, lecz istnieje obawa, że nawet najlżejszy promień światła słonecznego mógłby zniszczyć resztki atramentu, więc można je przeglądać jedynie w świetle świecy. Prawdę mówiąc, niektórzy oglądają je przy blasku księżyca, sądzę jednak, że to już jest przesada. Wiele zapisano symbolami, które dziś są niezrozumiałe i stały się niczym więcej niż pozbawioną znaczenia plątaniną dziecinnych znaków. To straszliwa myśl: całe światy utracone w nonsensie. To wielki pałac wiedzy, ale, niestety, wiele z niej jest niepoznawalne. Utracona wiedza... Utracone księgi... - westchnął. Szliśmy korytarzem, w ścianach którego znajdowało się wiele drzwi. - Tu są przechowywane traktaty mityczne i teologiczne, jak również recytacje i oryginały szablonów, z których precyzyjnie kopiuje się wszystkie płaskorzeźby na świątynnych ścianach i obeliskach. Są tu także warsztaty, gdzie zgodnie z zamówieniami wykonuje się kopie Księgi Umarłych. A dalej są pokoje do ćwiczeń i nauki oraz pomieszczenia, gdzie przechowywane są teksty na różne tematy, takie jak pisarstwo, inżynieria, poezja, prawo, teologia, studia magiczne, medycyna... - I astronomia - uzupełniłem. - Zgadza się. I oto jesteśmy. Stanęliśmy przed obliczem starego człowieka w białej płóciennej szacie i z szarfą kapłana lektora, stojącego przed podwójnymi drzwiami, które związano sznurem i opieczętowano. Spojrzał na nas
złowrogo spod wspaniałych, siwych brwi. - Jestem Nacht - powiedział mój towarzysz. - Witaj - odparł kapłan tonem, który sugerował coś wprost przeciwnego. - Chciałbym zbadać kilka zwojów w sekcji astronomicznej powiedział Nacht. Kapłan patrzył na niego, zwężając oczy, gdy rozważał tę prośbę. - A kim jest twój towarzysz? - zapytał podejrzliwie. - To jest Rahotep. Jest głównym detektywem tebańskich Medżaj. - Dlaczego policjant potrzebuje zbadać wykresy astronomiczne? - Ma dociekliwy umysł, a ja usiłuję go usatysfakcjonować - odparł Nacht. Wyglądało na to, że kapłan nie może znaleźć kolejnego powodu, by odmówić nam wstępu, więc poruszył się z ciężkim westchnieniem, jak hipopotam z błota, gderając złamał pieczęć i rozwiązał sznury. Otworzył drzwi i ledwie widocznym gestem ręki wskazał, abyśmy weszli. Było to większe, wyższe pomieszczenie, niż przypuszczałem. Każdą ścianę aż do sklepienia obiegały półki, wysokie skrzynie magazynowe ułożono na środku pomieszczenia na kształt rybiego szkieletu. Na każdej półce zgromadzono mnóstwo rolek papirusu. Nie wiedziałbym nawet, od czego zacząć, ale Nacht szperał pospiesznie wśród zawartości półek, szukając czegoś. - Astronomia to tylko funkcja religii, dopóki dotyczy świata. Tak długo, jak wiemy, gdzie pojawiają się znaczące gwiazdy i dzięki temu dni, święta i festiwale zgadzają się z wykresami lunarnymi, wszyscy są szczęśliwi. Ale wygląda na to, że nikt nie zauważył, że ta regularność, powtarzalny wzór samych niezniszczalnych gwiazd sugeruje, że ogrom porządku wszechświata wykracza poza nasze zrozumienie. - Raczej to, niż stare historie, które nam opowiadano od początku świata o bogach i boginiach, jak też że wszystko pochodzi z papirusowego bagna stworzenia, a nocny świat jest miejscem wiecznego życia... - W rzeczy samej - szepnął Nacht. - Gwiazdy są życiem wiecznym, ale może nie w sposób, w jaki zawsze to rozumieliśmy. Herezja, naturalnie - powiedział i uśmiechnął się radośnie. Rozwinął kilka zwojów na niskich stolikach ustawionych między skrzyniami, a potem pokazał mi zapisane czerwonym i czarnym atramentem kolumny znaków oraz figury diagramów gwiazd. - Spójrz: trzydziesta szósta kolumna wymienia grupy gwiazd, na które jest podzielony nocny świat. Nazywamy je dekanami. Pozwoliłem, by moje oczy przebiegały symbole w kolumnach,
rozwijając stary zwój coraz dalej i dalej. Znaki wydawały się biec bez końca. Nacht cmoknął z niezadowoleniem. - Bądź ostrożny. Z tym należy się obchodzić delikatnie. Z szacunkiem. - A dlaczego te informacje są zapisane w taki sposób, jak tutaj? - Każda kolumna ukazuje gwiazdy, które wschodzą przed świtem ponad horyzontem w trakcie każdego dziesięciodniowego okresu w roku. Popatrz, tu jest Syriusz, który wschodzi dokładnie w czasie wylewu, na początku roku solarnego. A tu jest Sah, Wspaniała Dusza Ozyrysa, jasna gwiazda, która wschodzi na początku peret, czasu wiosny... znasz oczywiście to powiedzenie: „Ja jestem gwiazdą, która przemierza Oba Kraje, która żegluje przed gwiazdami nieba na brzuchu mojej matki Nut”? Potrząsnąłem głową. - Czasem myślę, że nie wiesz absolutnie nic - powiedział. - To niezupełnie jest mój normalny teren działania. Ale co z zaćmieniem? - przypomniałem mu. Przez następne kilka minut ocenił wiele kolejnych wykresów, rozwijając i zwijając je po kolei, a każdy ze zwojów wydawał się być bardziej starożytny i delikatniejszy od poprzedniego. W końcu potrząsnął głową z rezygnacją. - Nic tu nie jest zapisane. Myślę, że nic. - Ślepy zaułek. - To był ciekawy pomysł i przynajmniej teraz wiesz już coś na ten temat - powiedział w swój najbardziej akademicki sposób. Opuściliśmy archiwum, a kapłan pochylił się sztywno, by ponownie zawiązać i zapieczętować sznur. Gdy się oddalaliśmy, zastanowiłem się głośno: - Gdzie są trzymane sekretne księgi? Nachtowi nie udało się ukryć zaniepokojenia, w jakie wprawiło go to pytanie. - O czym ty mówisz? Jakie sekretne księgi? - Księgi Thota, na przykład. - Daj spokój, to raczej legenda niż rzeczywistość. Jak wiele innych rzekomych sekretnych ksiąg. - Niemniej to prawda, czyż nie, że jest wiele świętych tekstów, które są udostępniane jedynie wtajemniczonym? - zapytałem. - Wtajemniczonym w co? 1 teksty o jakich sekretach? - Och, takich jak kwestie boskiej geometrii - odpowiedziałem ostrożnie. - Nigdy nie słyszałem o czymś takim - odpowiedział sztywno, rozglądając się wokół, czy nikt nas nie słyszy.
- Oczywiście, że słyszałeś, mój przyjacielu - powiedziałem cicho. Spojrzał na mnie ze złością. - Co masz na myśli? - Wiedziałeś, że w tych zwojach nie będzie dla mnie nic interesującego. A ja doceniam, że zmarnowałeś swój czas, by pokazać, że tu nic nie ma. Ale wiem dobrze, że zdecydowanie nie mówisz mi o czymś. Miał na tyle przyzwoitości, że się zarumienił. - O pewnych ważnych sprawach nie dyskutuje się przypadkowo. - Jakich sprawach? - Naprawdę tobą gardzę, gdy stosujesz wobec mnie te twoje techniki przesłuchiwania. Po prostu próbuję pomóc - powiedział, nawet w połowie nie żartobliwie. - Zatem powiem ci, co myślę. Myślę, że są sekretne księgi dotyczące astronomii, między innymi, i myślę, że zostałeś wtajemniczony, widziałeś niektóre z nich i wiesz, gdzie się znajdują. Patrzył prosto na mnie, najzimniejszym spojrzeniem, jakie kiedykolwiek widziałem na jego twarzy. - Jakąż bujną masz fantazję... A potem odszedł. Ruszyłem za nim w światło i upał późnego popołudnia, i szliśmy razem w milczeniu. Potem nagle zatrzymał się i wciągnął mnie w obszar cienia za starą świątynią. - Nie chcę cię okłamywać, mój przyjacielu, lecz nie mogę ujawnić zawartości tych ksiąg. Złożyłem uroczystą przysięgę. - Przecież wszystko, o co pytałem, to to, czy te księgi istnieją, czy nie. - Nawet taka wiedza, to już zbyt wiele. Ich istnienie, albo raczej ich ukrycie, jest konieczne. Sekretne księgi zostały zakazane w tych mrocznych czasach. Sekretna wiedza znów stała się niebezpieczna. Jak dobrze wiesz, każdy, u kogo by je znaleziono, nawet kopie poszczególnych rozdziałów, mógłby zostać ukarany śmiercią. - Ale one istnieją, są w obiegu w wewnętrznym kręgu i dlatego muszą być trzymane gdzieś w ukryciu. Zatem gdzie są? - zapytałem bezpośrednio. - Nie mogę powiedzieć. Spojrzałem dookoła na budynki, które wypełniały otoczony murem teren świątynny. Nagle zdałem sobie sprawę, że także w tym sekretnym mieście może być kolejne miasto. Ponieważ każdy sekret
zawiera w swym sercu kolejną tajemnicę. Spiorunował mnie wzrokiem, szczerze teraz rozgniewany. - Nadużywasz naszej przyjaźni. W tej dziwnej chwili staliśmy twarzą w twarz. Aby rozładować napięcie, ukłoniłem się. - Przepraszam. Sprawy zawodowe nigdy nie powinny stawać między starymi przyjaciółmi. Skinął głową, prawie zadowolony. Wiedziałem, że powinienem się nieco więcej od niego dowiedzieć w takim momencie emocjonalnego ferworu. - Są urodziny Sachmet, czy zapomniałeś o tym fakcie pośród swoich fantazji o zaćmieniach i sekretnych książkach? Jem kolację z tobą i twoją rodziną dziś wieczorem - przypomniał mi. Palnąłem się dłonią w czoło. Nie zapomniałem, ponieważ Tanefert przypomniała mi przed wyjściem, ale nadal miałem do wypełnienia święty obowiązek rodzinny. - A ja jestem odpowiedzialny za ucztę, więc lepiej pójdę i kupię sekretne składniki, których nigdy nie wolno mi wyjawić, nawet na śmiertelnych mękach, zanim handlujący świętymi i tajemniczymi przedmiotami sklepikarze z targu zamkną swoje kramy. Udało mu się w końcu uśmiechnąć i poszliśmy razem pod wielką bramą, którą wróciliśmy do życia miasta; potem rozdzieliliśmy się, on poszedł do domu, a ja na rynek, kupić mięso, przyprawy i wino.
13 Każdy z nas ma przy niskim stole swoje miejsce, które zwykle zajmuje: mój ojciec na szczycie, Sachmet i Tuju wraz z Chetim i jego żoną po jednej stronie, po drugiej Tanefert i Amenmose oraz Nacht i Nedżmet, Cukiereczek, która lubi siedzieć obok niego, by móc zarzucić mu ręce na szyję. Obserwuje swoją publiczność, gdy odgrywa te miłosne gesty. Gdzie nauczyła się takiego przypochlebiania? Przygotowałem nasze ulubione danie - mięso gazeli w czerwonym winie - zarezerwowane na specjalne okazje. Sachmet była pogodna i pewna siebie w nowej plisowanej sukni, prezentując kolczyki, które dostała na urodziny. Jej nastoletnia nieśmiałość ustępowała teraz miejsca nowemu opanowaniu. Czytała dużo więcej niż ja i wszystko pamiętała. Wciąż mogła wyrecytować nonsensowne wierszyki, które układaliśmy, gdy była dzieckiem. Wiedza jest dla niej wszystkim. Kiedyś powiedziała do mnie poważnie: „Nie mogę być sportowcem i uczonym”. I tak dokonała wyboru. Gdy spędzam takie wieczory jak ten, z rodziną i przyjaciółmi, z jedzeniem na stole i lampkami oliwnymi płonącymi w niszach ściennych, zastanawiam się, co właściwie zrobiłem, by zasłużyć na takie szczęście. A w mroczniej szych chwilach martwię się, że moja praca może na nich wszystkich sprowadzić niebezpieczeństwo - ponieważ gdyby mi się coś przytrafiło, z czego by żyli? I zapytuję także sam siebie: dlaczego takie życie mi nie wystarcza? I jak sobie poradzę, gdy mój ojciec odejdzie, dziewczynki wyjdą za mąż i zamieszkają w innych domach, Amenmose wyjedzie gdzieś na studia, do Memfis być może, a Tanefert i ja zostaniemy ze sobą, w dziwnej nieznanej ciszy naszych późnych lat? - Ojcze, zastanawiałam się, dlaczego w naszym społeczeństwie dziewczęta nie mają szans na wykształcenie i rozwój. Sachmet ugryzła kęs mięsa gazeli, obserwując efekt swojego
oświadczenia. - A tak w ogóle, to jest pyszne - wymamrotała. Nacht, Cheti i mój ojciec zerknęli na mnie, rozbawieni. - Ależ masz wiele możliwości. - Tylko dlatego, że Nacht nauczył mnie tego, czego nikt inny by nie chciał... - A ona jest wspaniałą uczennicą - dodał z dumą Nacht. - Jednak wygląda na to, że jako dziewczyna mam mniej szans niż chłopiec, ponieważ w naszym społeczeństwie wszystko opiera się na wyższości mężczyzny nad kobietą. A to jest śmieszne. Żyjemy w nowoczesnym świecie. To, że mam piersi, nie oznacza, że brak mi rozumu. Mój ojciec rozkaszlał się gwałtownie, jakby coś mu wpadło do tchawicy. Nacht uderzył go w plecy, lecz on kaszlał i kaszlał, ze łzami w oczach. Wiedziałem, że to są łzy rozbawienia, ale po prostu nie chciał zawstydzać Sachmet. Mrugnąłem do niego. - Masz całkowitą rację - powiedziałem. - Jeśli postanowisz, że zamierzasz coś osiągnąć, musisz być zdeterminowana. - Już zdecydowałam. Nie chcę jeszcze wychodzić za mąż. Chcę się dalej uczyć. Chcę zostać medykiem. Spojrzała na matkę. Wiedziałem od razu, że już o tym rozmawiały. Popatrzyłem na Tanefert, a ona na mnie z cichym błaganiem w oczach, abym był taktowny. - Ale moja ukochana córko... - powiedziałem, pragnąc, by Nacht powiedział coś, co wesprze moje niepewne stanowisko. - Tak, mój ukochany ojcze? Usiłowałem znaleźć najlepsze słowa. - Kobiety nie zostają medykami. - Właściwie to zostają - mało pomocnie powiedział Nacht. - Co za różnica, że w przeszłości nie zostawały? To jest to, czego pragnę. Jest tyle cierpienia na świecie, a ja chcę to zmienić. Jest również zbyt wiele nieuctwa. Wiedza może zmniejszać ból i ignorancję. A tak w ogóle, to po co daliście mi na imię Sachmet, skoro nie chcieliście, abym została medykiem? - Dlaczego daliście jej na imię Sachmet? - dopytywała się Nedżmet, dostrzegając okazję włączenia się do konwersacji. - Ponieważ znaczy ta, która jest potężna - powiedziała Tanefert. - Sachmet, lwiogłowa bogini może zsyłać chorobę, ale może ją także odwracać - powiedziała sama Sachmet. - Widzę, że wiele się nauczyłaś od swojego mądrego ojca chrzestnego - zauważyłem.
- Dyskutowałam z nim o różnych sprawach. Z jakiegoś powodu czułem się jak jedyny pionek na planszy, który nie wyszedł poza pierwsze pole. Nagle z drugiego końca stołu odezwał się mój ojciec. - Ona będzie wspaniałym medykiem. Jest spokojna, metodyczna i przyjemnie na nią popatrzeć. W przeciwieństwie do tych cuchnących i zrzędliwych starców, którzy potrząsają w powietrzu pękiem płonących ziół i każą ci pić własny mocz. Gdybym był stary i chory, z pewnością jej powierzyłbym opiekę nad sobą. Sachmet spojrzała na mnie i uśmiechnęła się triumfująco. - Zatem masz zagwarantowanego pierwszego pacjenta - powiedziałem. - Ale zdajesz sobie sprawę, co to oznacza? Mądrze skinęła głową. - To oznacza lata studiów i to, że będę musiała robić dwa razy więcej niż wszyscy inni, ponieważ będę jedyną dziewczyną wśród chłopców. I będę musiała przełamać opór grup trzymających władzę oraz znosić małostkowe zniewagi ze strony staromodnych nauczycieli. Ale wytrzymam. Nie miałem pojęcia, jak sprzeciwić się jej życzeniu, bo prawdę mówiąc, byłem dumny z jej determinacji. Wszystkim, co powstrzymywało mnie od poparcia jej całym sercem, była świadomość tego, jaka walka ją czeka - oraz prawdopodobieństwo porażki nie z powodu jej słabości, ale ponieważ hierarchia odmówi jej zaakceptowania. Już miałem coś powiedzieć, ale nagle Thot zaszczekał na podwórzu. Gwałtowne pukanie do drzwi uciszyło nas wszystkich. Wstałem i podszedłem do drzwi. Czekał za nimi wysoki, krępy, nieprzyjazny człowiek w formalnym stroju Straży Pałacowej. Za nim stali strażnicy z mieczami lśniącymi w świetle lampek oliwnych w niszach obok drzwi. - Wiem, po co tu jesteś - powiedziałem cicho, zanim zdążył się odezwać. - Daj mi kilka minut, proszę. Wróciłem do pokoju. Rodzina patrzyła na mnie. Tanefert mówi, że zawsze jest wybór. Czasem jednak wybieramy źle. Poprosiłem Chetiego, aby mi towarzyszył, a Nachta, aby został i by kontynuowali świętowanie. Sachmet wyszła ze mną do kuchni. Zerknęła na strażników czekających na zewnątrz i skinęła głową. - Nie martw się, ojcze. Praca jest ważna. To, co robisz, jest ważne. Rozumiem. 1 będziemy tutaj wszyscy, gdy wrócisz. Uśmiechnęła się i pocałowała mnie w policzek.
14 Jeszcze raz przepłynęliśmy Wielką Rzekę - Cheti siedział naprzeciw mnie, Thot przykucnął u moich stóp, ponieważ nie ufał zdradzieckim łodziom i wodzie - a ja patrzyłem na czarny ocean nocy, który lśnił ogromną liczbą tajemniczych gwiazd. Przyszło mi na myśl stare powiedzenie, które powtarzał mój dziadek: ważne były nie niezliczone gwiazdy, ale wspaniała ciemność między nimi. Wyblakłe, stare papirusowe zwoje, które tego popołudnia pokazał mi Nacht, z ich kolumnami i znakami, wydawały się być tylko najbardziej nieudolną interpretacją największej z tajemnic. Wioślarze z wprawą doprowadzili nas do pałacowego molo, a woda pluskała łagodnie o posrebrzone księżycowym blaskiem kamienie. Chaj już na nas czekał. W płomieniach drżących w misach z kutej miedzi jego koścista twarz była zmieniona niepokojem, który próbował hamować. Przedstawiłem Chetiego jako swojego asystenta. Trzymał się na pełen szacunku dystans, z pochyloną głową. Chaj zastanowił się nad nim, a potem skinął przyzwalająco. - Odpowiadasz za jego zachowanie i bezpieczeństwo - powiedział. ***
Słyszałem o ludziach, którzy w snach wracają do tych samych sytuacji i dylematów. Dręczące ich obrazy obaw i strachów powtarzają się noc po nocy: koszmar, w którym są ścigani niekończącymi się tunelami, lub szybkich zmarszczek na wodzie, zostawianych przez niewidzialnego, lecz wyczuwalnego w głębokiej, mrocznej wodzie krokodyla, albo mignięcie twarzy ukochanego zmarłego, nieosiągalnego w wielkim, szarym tłumie. A potem nawiedzany śpiący budzi się spocony i spazmatycznie płacząc przez coś lub kogoś, kogo traci
wciąż na nowo w tym piekle wizji. Ten pałac, z jego długimi korytarzami, mnóstwem zamkniętych drzwi i cichymi przedsionkami przypominał mi właśnie coś takiego. Wyobrażałem sobie, że każda zamknięta komnata może zawierać inny sen, inny koszmar. A mimo to nie czułem strachu; podniecenie znowu chwyciło mnie w swój olbrzymi i wspaniały uścisk. Wydarzyło się coś nieoczekiwanego. I dlatego byłem szczęśliwy jak nigdy. Minęliśmy posterunki straży i weszliśmy do królewskich pokojów. Gdzieś w ciemności trzasnęły drzwi, a jasny głos młodego człowieka trwożnie wykrzykiwał rozkazy. Niższe głosy, nalegające i przekonujące, próbowały go uspokoić. Kolejne trzaśniecie drzwiami i powróciła grobowa cisza. Chaj, zaniepokojony znaczeniem tych znaków i cudów, pospieszył naprzód w swoich kosztownych i nieskazitelnych sandałach, aż po raz kolejny stanęliśmy przez wielkimi podwójnymi drzwiami do komnaty Anchesenamon. Cheti spojrzał na mnie, unosząc brwi, rozbawiony sytuacją, w której się znaleźliśmy. Potem drzwi gwałtownie się otworzyły, by nas wpuścić. Wewnątrz nic się nie zmieniło. Światła paliły się w tych samych miejscach. Drzwi na dziedziniec i do ogrodu były otwarte. Anchesenamon, strzeżona przez żołnierza, siedziała bez ruchu, jak zahipnotyzowana wpatrując się w zamknięte drewniane pudełko, które stało na niskim stoliku po drugiej stronie pokoju. Kiedy weszliśmy, odwróciła się powoli, by na nas spojrzeć; ciasno obejmowała się rękami, a jej oczy błyszczały. Pudełko było nie większe od pojemnika na perukę. Było obwiązane sznurem, który zapętlono w finezyjny, przeplatany sposób. Co ciekawe, wyglądało na to, że jest to węzeł bardziej magiczny niż praktyczny. Jego zagadka - fascynacja jego twórcy frustrującymi, być może obłąkanymi układankami - niepokojąco przystawała do dziwnych wydarzeń ostatnich dni. Zamiast rozplątywać węzeł - ponieważ był dowodem, a Nacht mógł odkryć znaczenie jego splotu - przeciąłem sznur. Schyliłem głowę do pokrywki pudła i uchwyciłem ledwo słyszalny dźwięk na krawędzi słyszalności nawet w ciszy komnaty: w środku coś się poruszało. Zerknąłem na Chetiego i Chaja, a potem ostrożnie podniosłem pokrywę. Słodkawy odór gnijącego mięsa rozszedł się po pomieszczeniu. Wszyscy błyskawicznie odskoczyli, zasłaniając nosy krajami swoich szat. Zmusiłem się do zajrzenia do pudła. Białe larwy wyłaziły z oczodołów, nozdrzy, uszu i szczęk ludzkiej głowy. Dostrzegłem parę obojczyków, kilka kręgów związanych kolejnym kawałkiem sznura i
kilka mniejszych czaszek, należących do ptaków lub gryzoni. Kości wszelkich rodzajów - najwidoczniej zwierzęce, jak i ludzkie - były wymieszane razem, tworząc tę ohydną maskę grobową. Maski grobowe są zazwyczaj robione z drogocennego złota, by przedstawić zmarłego bogom; ale ta była celowo stworzona jako antymaska, zrobiona z odpadków z rzeźni. Ale był tam jeden złoty przedmiot: naszyjnik, na którym wypisano imię w królewskim kartuszu. Wyciągnąłem go szczypcami stojącymi w pobliżu. Hieroglify tworzyły napis: Tutanchamon. Zbadałem samo pudło; wokół pokrywy, wewnątrz i na zewnątrz, wyrzeźbiono, a następnie pomalowano czarną i czerwoną farbą dziwne symbole, linie krzywe, sierpy, kropki i krzyżyki, jakby rodzaj nonsensownego pisma. Nie rozpoznałem języka. To wyglądało jak język klątwy. Pomyślałem, że nie chciałbym słyszeć tych słów wypowiadanych głośno. Nie chciałbym spotkać człowieka, którego mowę te znaki przedstawiały. Wyobraziłem sobie potwora. A tam, na środku wewnętrznej powierzchni pokrywy, był wyrzeźbiony symbol, który rozpoznałem od razu: ciemny okrąg. Unicestwione Słońce. Chaj, trzymając grymaśnie rąbek swojej szaty przy nosie i ustach, podszedł niechętnie, rzucił okiem na zawartość pudełka, a potem odszedł tak, jakby grunt nagle stał się nierówny. Żołnierz podszedł z determinacją i spojrzał, zachowując wojskową samodyscyplinę. Odsunął się, by zrobić miejsce dla Anchesenamon. Chaj próbował odwieść ją od zajrzenia do pudła, ale ona nalegała. Stojąc blisko mnie, walczyła z własną reakcją na odór, a potem odważnie rzuciła okiem na jatkę w pudle. Nie mogła tego wytrzymać dłużej niż kilka chwil. Nagle, z jękiem frustracji, otworzyły się wielkie drzwi i do komnaty wpadł młody człowiek o pięknej twarzy w kształcie migdała i drobnych, delikatnych rysach. Utykał nieznacznie, opierając się na eleganckiej lasce. Olśniewający złoty pektorał zwieszał się z jego szczupłych ramion. Najlepsze płótno spowijało jego ciało, szczupłe, ale rozdęte w talii. Mała, szczebiocząca małpka na złotym łańcuszku biegła przy jego stopach. - Nie będziecie mnie traktować jak dziecko! - krzyknął w ucichłej komnacie Tutanchamon, Pan Obu Krajów, Żywy Wizerunek Boga. Chaj i żołnierz stanęli przed pudłem i próbowali wytłumaczyć mu, by się do niego nie zbliżał, w rzeczywistości nie ważąc się fizycznie dotknąć królewskiego ciała. Ale pomimo drobnej niepełnosprawności był dla nich za szybki; poruszał się jak przebiegły i chyży skorpion. Rzucił okiem na wyrzeźbione znaki, potem na gnijący wizerunek. Z
początku wydawał się być zahipnotyzowany tym, co zobaczył - obrazem zniszczenia. Potem, gdy zaczął rozumieć, wyraz jego twarzy się zmienił. Anchesenamon ujęła jego dłoń w swoje i przemawiając do niego miękko i czule, bardziej może jak starsza siostra niż żona, namawiała go, aby wyszedł. Spojrzał na mnie i zobaczyłem, że ma oczy swojego ojca, prawie kobiece, ale z wyrazem, który był zarazem szczerze niewinny i potencjalnie, pośrednio, zły. Dostrzegł naszyjnik z królewskim imieniem i wyrwał mi go z ręki. Szybko opuściłem wzrok, pamiętając o szacunku nakazanym przez protokół. Gdy tak czekałem, z oczami utkwionymi w podłogę, pomyślałem, o ile bardziej interesująco Tutanchamon wygląda z bliska. Z odległości wydawał się być wiotki jak trzcina, lecz z bliska był charyzmatyczny. Jego lśniąca skóra sugerowała kogoś, kto rzadko pojawia się na świeżym powietrzu, w ostrym słońcu. Wyglądał bardziej na istotę z Księżyca. Miał piękne i nieskazitelne ręce. A coś w wydłużonych proporcjach jego kończyn wydawało się pasować do wypolerowanej elegancji jego złotego naszyjnika, złotej biżuterii i złotych sandałów. W jego obecności czułem się pospolity; wyglądał raczej jak przedstawiciel rzadkiego gatunku, który może przetrwać jedynie w troskliwie chronionym środowisku cienia, utajenia i pełnego luksusu. Nie byłbym zaskoczony, gdybym zobaczył pięknie upierzone skrzydła złożone poniżej jego łopatek albo maleńką biżuterię między jego doskonałymi zębami. Nie byłbym zaskoczony, słysząc, że pija jedynie wodę czerpaną z boskiego źródła. Ale także nie byłbym zaskoczony, gdybym usłyszał, że żył w pokoju dziecinnym, z drzwiami zamkniętymi szczelnie na świat zewnętrzny, którego wymagań postanowił nie przyjmować do wiadomości. Mogłem od razu dostrzec, jak był przerażony, i zrozumiałem wtedy, że człowiek stojący za oboma tymi „prezentami” znał go bardzo dobrze. Tutanchamon odrzucił naszyjnik. - Ta wstrętna rzecz ma być zabrana sprzed naszego wzroku i spalona. Jego głos, chociaż drżący, miał nonszalancką modulację i delikatny timbre. Jak wielu, którzy mówią cicho, robił to dla efektu, wiedząc, że stwarza okoliczności, w których inni wytężają słuch, aby usłyszeć każde jego słowo. - Z całym szacunkiem, wasza wysokość, odradzałbym niszczenie tego. To jest dowód rzeczowy - powiedziałem. Chaj, sztywno trzymający się etykiety, aż sapnął, słysząc to moje pogwałcenie protokołu. A ja zastanawiałem się, czy król zamierzał na mnie wrzasnąć. Wyglądało jednak na to, że zmienił zdanie. Zamiast
tego skinął głową, opuścił się na leżankę i usiadł przygarbiony. Wyglądał teraz jak przerażone dziecko. Oczami umysłu próbowałem spojrzeć na świat z jego punktu widzenia: był sam w pałacu pełnym cieni i strachu, gróźb, sekretów i ścierających się ze sobą strategii. Kusiło, by się nad nim litować. Ale to by nie pomogło. Skinął na mnie, bym się zbliżył. Stanąłem przed nim, opuszczając wzrok. - Więc to ty jesteś tym tropicielem zagadek. Spójrz na mnie. Uczyniłem to. Jego twarz była niezwykła; delikatne płaszczyzny i struktury, szerokie kości policzkowe, które wydawały się stanowić ramę dla miękkiej, lecz przekonującej siły jego wielkich, ciemnych oczu. Pełne i zmysłowe wargi ponad małym, lekko cofniętym podbródkiem. - Służyłeś mojemu ojcu. - Życie, pomyślność i zdrowie, panie. Miałem ten zaszczyt. Obserwował mnie uważnie, jakby upewniając się, czy w moim tonie nie było ironii. Potem skinął na Anchesenamon, by do niego dołączyła. Spojrzeli przelotnie na siebie, wzrokiem cichego porozumienia. - To nie pierwsza groźba skierowana do mnie. Najpierw kamień, potem krew, a teraz to... Popatrzył na pozostałych w pokoju, nieufnie, a potem przysunął się bliżej mnie. Poczułem na twarzy jego ciepły oddech, słodki jak u dziecka, gdy wyszeptał: - Boję się, że jestem nawiedzony i ścigany przez cienie... W tej samej chwili po raz kolejny otworzyły się podwójne drzwi i do komnaty wszedł Aj. Wydawało się, że powietrze staje się zimne w jego obecności. Widziałem, że wszyscy traktują króla jak cudowne dziecko, lecz Aj ledwie spojrzał na niego z pogardą, która mogłaby skruszyć kamień. Potem zbadał zawartość pudła. - Podejdź tutaj - powiedział cicho do króla. Władca niechętnie ruszył w kierunku Aja. - To jest nieistotne. Nie nadawaj temu znaczenia, którego nie ma. Tutanchamon niepewnie skinął głową. Potem, błyskawicznie, jak jastrząb, Aj podniósł trupią głowę, z pełzającymi po niej larwami, spadającymi z niej robakami i wyciągnął ją ku królowi, który odskoczył z odrazą i strachem. Anchesenamon podeszła, jakby chcąc bronić męża, ale Aj powstrzymał ją zdecydowanym gestem. - Nie - powiedziała cicho. Stary człowiek zignorował ją, trzymając spojrzenie skupione na
królu, a odciętą głowę na dłoni. Powoli, niechętnie, młody król sięgnął i przygotowując się, wziął do rąk obrzydliwy przedmiot. W komnacie zapadła pełna napięcia cisza, gdy król wpatrywał się w puste oczodoły i gnijące ciało głowy. - Czyż śmierć nie jest niczym więcej niż tymi marnymi kośćmi i tym absurdalnie złym uśmiechem? - wyszeptał. - Więc nie mamy się czego bać. To, co po nas przetrwa, będzie daleko większe. Potem nagle odrzucił czaszkę Ajowi, a ten usiłował złapać śliski przedmiot, jak samotny chłopiec, który nie jest zbyt dobry w grze w piłkę. Król roześmiał się głośno, a ja nagle polubiłem go za tę zuchwałość. Skinął na służącego, który przyniósł mu miskę i płócienny ręcznik do umycia rąk. Celowo rzucił ręcznik przed Ajem, a potem opuścił komnatę, poprzedzany przez nerwową małpkę. Aj, dysząc z wściekłości, patrzył za nim w milczeniu, potem odłożył czaszkę do pudła i umył ręce. Anchesenamon zrobiła krok do przodu. - Dlaczego okazałeś taki brak szacunku wobec króla w obecności osób postronnych? Aj odwrócił się do niej. - Musi się nauczyć odwagi. Co to za król, który nie potrafi znieść widoku rozkładu i śmierci? Musi nauczyć się wytrzymywać i akceptować takie rzeczy bez strachu. - Jest wiele sposobów uczenia odwagi, a strach z pewnością nie jest najlepszym nauczycielem. Być może jest najgorszym. Uśmiechnął się, jego zepsute zęby ukazały się między cienkimi wargami. - Strach to obszerny i dziwny temat. - W ostatnich latach wiele się o nim nauczyłam - odparowała. Miałam najznakomitszego nauczyciela. Patrzyli na siebie dłuższą chwilę, jak walczące koty. - Ten nonsens musi zostać potępiony z pogardą, na jaką zasługuje, bez nadawania mu znaczenia w umysłach słabych i bezbronnych. - Nie mogłabym bardziej się z tobą zgadzać, dlatego poprosiłam Rahotepa, żeby przeprowadził śledztwo. Pójdę teraz do króla i zostawię was, abyście wszyscy przedyskutowali plan działań, które zapobiegną kolejnym takim zdarzeniom. Wyszła z komnaty. Skłoniłem się Ajowi i pospieszyłem za nią. Na zewnątrz, w mrocznym korytarzu, pokazałem jej amulet anch znaleziony na ciele martwej dziewczyny.
- Proszę o wybaczenie, że ci to pokazuję. Ale, pozwól zapytać, czy to rozpoznajesz? - Czy rozpoznaję? Należy do mnie. Dostałam go od matki. Z powodu mojego imienia i aby mnie chronił. Anch - Anchesenamon... Moje przeczucie dotyczące powiązania było słuszne. A teraz, gdy praktycznie zwróciłem przedmiot właścicielce, sam czyn nagle wyglądał na część morderczego planu. - Skąd go wziąłeś? - Była teraz zła i wyrwała mi amulet z ręki. Szukałem wyjaśnienia, które by jej nie zaniepokoiło. - Znalazłem to. W mieście. Odwróciła się, by stanąć ze mną twarzą w twarz. - Nie ukrywaj przede mną prawdy. Chcę ją znać. Nie jestem dzieckiem. - To zostało znalezione na zwłokach. Młodej dziewczyny, zamordowanej. - Jak została zabita? Przerwałem, ociągając się. - Została oskalpowana. Odcięto jej twarz. Usunięto oczy. Zamiast tego umieszczono na jej głowie złotą maskę. I miała to na sobie. Nagle zabrakło jej tchu. W ciszy studiowała klejnot trzymany w dłoni. - Kim była? - zapytała cicho. - Miała na imię Neferet. Myślę, że pracowała w burdelu. Była w twoim wieku. Jeśli to ma jakieś znaczenie, myślę, że nie cierpiała. A ja dowiem się, dlaczego twój amulet znalazł się na jej ciele. - Ktoś musiał ukraść go z moich prywatnych komnat. Kto mógłby to zrobić? I dlaczego? Niespokojnie przemierzała korytarz. - Miałam rację. Nigdzie nie jest bezpiecznie. Spójrz na to miejsce. Wszędzie są cienie. Teraz mi wierzysz? Uniosła amulet, który zawirował, błyszcząc w mroku korytarza. Zobaczyłem łzy, zbierające się w jej oczach. - Nigdy już nie będę w stanie go nosić - powiedziała i odeszła cicho. Gdy tylko wróciłem do komnaty, Aj zwrócił się do mnie: - Nie sądzę, by ta sprawa wymagała twojej obecności tutaj. Ona nic nie znaczy. To czysty nonsens. - Może i jest to nonsens, ale zadziałał tak, jak zamierzał jego twórca. Prychnął. - Czyli? - Wytworzył atmosferę strachu. - Atmosfera strachu. Jakież to poetyckie.
Chciałbym móc wziąć packę i zatłuc go jak muchę. - I po raz kolejny „doręczenie daru” przeprowadzono tak, że dotarł on do króla. Jak to się stało? - ciągnął. Wszystkie oczy zwróciły się na żołnierza. - Pudełko zostało znalezione w apartamentach królowej - przyznał niechętnie. Nawet Aj był zaskoczony. - Jak to możliwe? - zapytał z przejęciem. - Co się dzieje z bezpieczeństwem w królewskich pokojach? - Nie jestem w stanie tego wyjaśnić - powiedział zawstydzony żołnierz. Aj był bliski wrzaśnięcia na niego, ale nagle zmarszczył brwi i zacisnął szczęki, jakby doznał ataku bólu zęba. - A kto je znalazł? - dopytywał się, kiedy atak ustąpił. - Sama Anchesenamon - oświadczył Chaj. Aj chwilę dumał nad pudełkiem. - To nie może zdarzyć się ponownie. Domyślasz się, jaka będzie kara, jeśli się wydarzy? Żołnierz zasalutował. - I sugeruję tobie oraz wielkiemu tropicielowi zagadek, żebyście się ze sobą zapoznali. Może dwóch idiotów okaże się lepszych niż jeden, chociaż doświadczenie podpowiada coś zupełnie innego. Przerwał. - Nie może być więcej naruszeń bezpieczeństwa w pałacu. Obaj zgłosicie się do mnie przed ceremonią otwarcia Sali Kolumnowej z propozycjami dotyczącymi bezpieczeństwa króla. I poszedł sobie. Napięcie w pokoju nieco zelżało. Żołnierz przedstawił się jako Simut, dowódca Straży Pałacowej. Wykonaliśmy obowiązkowe gesty szacunku i wypowiedzieliśmy stosowne formułki, ale patrzył na mnie jak człowiek, który mógłby spowodować mój upadek. Byłem intruzem na jego terytorium. - Kto ma dostęp do tej komnaty? - zapytałem. - Damy dworu królowej... król, ci, którzy służą jemu, ci, którzy służą jej, i nikt inny... - powiedział Chaj. - Przy każdym wejściu do królewskich komnat stoją żołnierze powiedział Simut. - Żeby wejść, każdy musi mieć zezwolenie. - To oznacza, że musiał to dostarczyć ktoś z wysokim stopniem dostępu, kto bez trudności porusza się po pałacu - odpowiedziałem. Wyobrażam sobie, że po przejściu posterunków nie ma już strażników i żadnych rewizji w samych królewskich pokojach, by zapewnić
rodzinie trochę prywatności? Chaj skinął głową z zażenowaniem. - Absolutnie nie poddaję w wątpliwość kompetencji królewskich strażników, lecz oczywiste jest istnienie poważnej luki, przez którą pojawiły się tutaj to pudło i płaskorzeźba. Jestem pewien, że zgodzisz się ze mną, że niezbędne jest wdrożenie bardziej kategorycznych środków bezpieczeństwa dla króla i królowej, zarówno w pokojach, jak i publicznie. Kiedy odbędzie się inauguracja Sali Kolumnowej? zapytałem. - Za dwa dni - powiedział Chaj. - Ale jutro jest zgromadzenie Rady Karnaku, w którym król musi uczestniczyć. - Jutro? - zatroskałem się. - To niezbyt szczęśliwie. Chaj kiwnął głową. - „Niezbyt szczęśliwe” jest to, że te „naruszenia” nie mogły się wydarzyć w gorszym czasie - odparł. - To nie jest zbieg okoliczności - ciągnął monotonnie Simut w swój pozbawiony humoru, wojskowy sposób. - Gdyby to była konwencjonalna sytuacja, taka jak bitwa, mógłbym zobaczyć wroga, który stoi przede mną. Ale tu jest inaczej. Ten wróg jest niewidzialny. Może być jednym z nas. Może być teraz w tym pałacu. Z pewnością wie wszystko o jego rozkładzie, protokołach i hierarchii. - Zatem mamy problem, ponieważ, jak sobie wyobrażam, bez najmocniejszych dowodów nie możesz po prostu przepytać wysoko postawionych członków elity - powiedziałem. - Niestety, to prawda - powiedział ze znużeniem Chaj, jakby nagle stracił całą energię. - Niemniej jednak, od teraz każdy z nich jest podejrzany. Zaczniemy od listy imion. A kilka prostych pytań o to, gdzie byli i tak dalej, powinno pomóc wyjaśnić sytuację. Musimy wiedzieć, kto był w pokojach dziś wieczorem i kto nie ma alibi - zaproponowałem. - Jednocześnie nie wolno nam ujawnić niczego na temat tych przedmiotów. Kluczowe jest, byśmy zachowali absolutne milczenie na ten temat - powiedział nerwowo Chaj. - Mój asystent z radością pomoże ci zgromadzić informacje i przeprowadzić wstępne dochodzenie - odparłem. Chaj zerknął na Chetiego i miał się już zgodzić, gdy interweniował Simut. - Ja odpowiadam za bezpieczeństwo królewskich pokojów. Bezzwłocznie przygotuję te informacje. - Bardzo dobrze - odpowiedziałem. - Przypuszczam, że dołączysz również własnych strażników do listy osób, które mają dostęp
do terenu? Miał właśnie mi się przeciwstawić, gdy mu przerwałem. - Uwierz mi, nie mam powodu i nie chcę wątpić w uczciwość twoich strażników. Ale jestem pewien, musisz się ze mną zgodzić, iż nie możemy przeoczyć żadnej możliwości, jakkolwiek byłaby nieprawdopodobna lub nie do przyjęcia. W końcu skinął głową w nieszczęśliwej akceptacji. I tak się rozeszliśmy.
15 - Co za spektakl! - powiedział Cheti, wydymając policzki. - To miejsce przypomina mi szczególnie brutalną szkołę. Tam zawsze są duzi chłopcy i mali chłopcy. Są ci, którzy używają pięści, i tacy, co używają mózgu. Są despoci i wojownicy, dyplomaci i służący. I jest gdzieś zawsze także jedno silne dziecko, trzymające się z boku, które powoli zadręcza na śmierć innego nieszczęśnika. To jest Aj - powiedział. Płynąc kanałem do Wielkiej Rzeki, mijaliśmy księżycowy krajobraz. Patrzyłem przez chwilę, jak ciemna woda znika pod naszym kilem, zanim się odezwałem. - Zauważyłeś znaki na wewnętrznej stronie pokrywki? Zwłaszcza czarny krąg? To jakiś rodzaj języka... Cheti potrząsnął głową. - To, co zauważyłem, to chora wyobraźnia tego, który to zrobił, oraz jego apetyt na krew i bebechy - powiedział. - Ale jest wykształcony, wysoko wykwalifikowany i niemal na pewno należy do elity. Jego fascynacja krwią i bebechami, jak to ująłeś, wynika z tego, że one coś dla niego przedstawiają. Są symbolami raczej niż samymi rzeczami. - Spróbuj powiedzieć to dziewczynie bez twarzy bądź chłopcu z pogruchotanymi kośćmi lub nowemu tajemniczemu mężczyźnie bez głowy - odpowiedział, całkiem słusznie. - To nie to samo. I czy mamy rację, zakładając, że we wszystkich wypadkach mamy do czynienia z tym samym człowiekiem? zapytałem go. - Cóż, po prostu rozważ powiązania, czas i styl - odpowiedział. - Zrobiłem to. Użyta została podobna symbolika. Pojawia się ta sama obsesja na tle rozkładu i zniszczenia. I gdzieś w tym wszystkim wyczuwam umiłowanie piękna i perfekcji. Niemal smutek z powodu
tych czynów. Rodzaj groteskowego współczucia dla ofiar... Cheti patrzył na mnie, jakbym postradał zmysły. - Kiedy gadasz takie rzeczy, cieszę się, że nikt nie może nas podsłuchać. Jaki smutek może być w odcinaniu twarzy pięknej dziewczynie? Wszystko, co ja widzę, to straszliwe, oszalałe okrucieństwo. A tak czy inaczej, jak miałoby nam to pomóc? Przez chwilę siedzieliśmy w milczeniu. U moich stóp Thot gapił się na księżyc. Cheti miał rację, oczywiście. To, z czym mieliśmy do czynienia, było prawdopodobnie po prostu szaleństwem. Czy wyobrażałem sobie wzory, które być może w ogóle nie istniały? A mimo to nadal coś wyczuwałem. Pod zabijaniem i brutalnością, pod groźbą obrazoburstwa i zniszczenia, kryło się coś głębszego i mroczniejszego: jakiś rodzaj poszukiwań albo wizji. Ale, jeśli mieliśmy rację, i to ten sam człowiek był odpowiedzialny za wszystkie te zdarzenia, musieliśmy znaleźć odpowiedź na ważniejsze pytanie: dlaczego? Dlaczego to robił? - Myślę także, że ktokolwiek jest za to odpowiedzialny, chce, byśmy wiedzieli, że jest osobą z wewnątrz, aby podkreślić siłę gróźb. Prawdę mówiąc, częścią gry jest sprawienie, byśmy czuli, że obserwuje nas wszystkich - ciągnął Cheti. A gdy to powiedział, nagle uświadomiłem sobie, że dary i zabójstwa mają inny wspólny element: Rahotepa, tropiciela zagadek. Właśnie dotarliśmy do molo i dlatego zamiast podzielić się z nim odkryciem, zdecydowałem pozwolić tej dziwnej myśli posiedzieć przez chwilę z tyłu mojej głowy. Wydawała się zbyt głupia i próżna, by ją wyartykułować. Pożegnałem się z Chetim i z podskakującym przede mną Thotem poszedłem do domu przez ulice, na których obowiązywała godzina policyjna. Spuściłem pawiana ze smyczy i wszedłem do ciemnego domu. Jego cisza była karą za moją nieobecność. Czasem myślę, że nie należę do tego domu młodych kobiet, starych mężczyzn i dzieci. Zanim poszedłem spać, posiedziałem chwilę w kuchni. W świetle lampki oliwnej stojącej w niszy, którą pozostawiła dla mnie Tanefert, nalałem sobie duży kubek niezłego czerwonego wina z oazy Charga i położyłem na talerzu kilka suszonych fig i migdałów. Usiadłem na ławce, tam gdzie zwykle siaduję, pod figurką domowego bożka, który wie, że w niego nie wierzę, i myślałem o rodzinie. Często wydaje mi się, iż wszelkie problemy i wszelkie zbrodnie mają swój początek w rodzinie. Nawet w naszych starożytnych opowieściach, w których zazdrośni bracia zabijają się nawzajem, rozwścieczone żony kastrują swoich mężów, a wściekłe dzieci mszczą się na
swoich winnych lub niewinnych rodzicach. Przypomniałem sobie, jak dziewczynki nadal błyskawicznie przechodzą od czułej miłości do morderczego szału, od gładzenia się po włosach do wyrywania ich sobie gołymi rękami, z powodu tak błahego, że oblewa je rumieniec wstydu, kiedy go wyznają. Podobnie jest w małżeństwie. Jesteśmy dobrym małżeństwem. Jeśli rozczarowałem Tanefert brakiem światowej sławy sukcesów, dobrze to ukrywa. Mówi, że nie wyszła za mnie dla fortuny. A potem posyła mi jeden ze swoich porozumiewawczych uśmiechów. Wiem jednak, że są między nami na wpół zrozumiałe sprawy, o których nie mówimy, jakby słowa mogły sprawić, iż staną się boleśnie rzeczywiste. Być może tak jest u wielu par, których związek przetrwał wiele lat; niezauważalny wpływ rutyny i zagrożenie domową nudą. Nawet wzajemna znajomość swoich ciał, niegdyś tak obsesyjnie pożądanych, prowadzi do niezaprzeczalnego pragnienia zaskoczenia pięknem nieznajomego. Piękno i pogarda dla znanego... być może dlatego potrzebuję od tego uciec, delektując się emocjami, jakie niesie moja praca? Nie jestem dumny z tej myśli. Jestem teraz człowiekiem w średnim wieku i obawiam się, że wszystko będzie teraz średnie... Dlaczego nie mogę zadowolić się tym wszystkim, czym obdarzył mnie stojący nade mną domowy bożek? Skoro tak jest u zwykłych ludzi, takich jak my, o ileż bardziej dziwnie muszą czuć się urodzeni w rodzinach, które są wystawione na widok publiczny i których prywatność musi być strzeżona i chroniona nieustannie, jak straszliwy sekret? Mimo całego ich bogactwa i władzy, dzieci z rodu królewskiego i z najwyżej postawionych rodzin dorastają w atmosferze pozbawionej ludzkiego ciepła. O czym oni rozmawiają przy kolacji? O racjach stanu? O manierach na bankiecie? Czy muszą wysłuchiwać, wciąż od nowa i od nowa, opowieści heroicznych o ich dziadku, Amenhotepie Wielkim, któremu, jak wiedzieli, nigdy nie dorównają? A skoro moje dziewczynki kłócą się o grzebień, jak to musi wyglądać, gdy rodzeństwo walczy o posiadanie skarbów, władzy i podwójnej korony? Ale widziałem rodzeństwo, które nie wydaje się walczyć o władzę. Wyglądają na bliskich sobie, wspierających się, być może złączonych nieszczęściem kontroli Aja. Uczucie między nimi wydawało się być zupełnie szczere. Tyle że plan Anchesenamon miał jedną wadę. Tutanchamon nie był królem wojownikiem. Jego zalety mogły leżeć w umyśle, lecz z pewnością nie w sprawności fizycznej. Niestety, świat wymaga, by królowie okazywali witalność oraz męskość w pokazach i deklaracjach siły oraz przygodach. Tak, heroiczne posągi
można wykuwać w kamieniu i można ozdabiać świątynie imponującymi płaskorzeźbami ogłaszającymi wyczyny i kampanie Tutanchamona oraz przywrócenie dawnych tradycji i autorytetów. Pochodzenie Anchesenamon też mogłoby być pomocne, ponieważ chociaż jest jeszcze młoda, nosi silne piętno matki - jej urody, popularności, niezależnego umysłu. I wykazała znaczną odporność w starciu z Ajem dziś wieczorem. Niemniej faktem jest, że w centrum wielkiego dramatu władzy państwowej była rysa: Żywy Wizerunek Boga był mądrym, lecz przerażonym i fizycznie niezbyt bohaterskim młodym człowiekiem. To sprawiało, że oboje - on i królowa, byli bezbronni. A ktokolwiek zadręczał strachem króla, rozumiał to. Tanefert stała w ciemnych drzwiach, obserwując mnie. Przesunąłem się, by zrobić dla niej miejsce. Usiadła obok mnie i zwinnie wzięła migdał. - Czy kiedykolwiek przyjdzie taka noc, że będę miała pewność, iż nikt nie zapuka do drzwi i nie poprosi, byś z nim po szedł? Objąłem ją ramieniem i przytuliłem mocno, ale nie tego chciała. - Nigdy - powiedziała. - Nigdy. Nie przychodziły mi do głowy żadne słowa, które by to naprawiły. - Myślę, że jestem do tego przyzwyczajona. Akceptuję to. Wiem, że to twoja praca. Jednak czasem, jak dziś wieczorem, kiedy jesteśmy w trakcie świętowania, chcę, żebyś był tutaj i chcę wiedzieć, że nie wyjdziesz. A to niemożliwe. Ponieważ zbrodnia, okrucieństwo i rozlew krwi są częścią tego, co ludzie robią sobie nawzajem, i dlatego ciągle będziesz miał coraz więcej pracy. Ciągle będzie więcej nocnego kołatania do drzwi. Odwróciła wzrok. - Zawsze, zawsze chcę być tutaj z tobą - wyjąkałem. Odwróciła się, by spojrzeć mi w oczy. - Obawiam się. Obawiam się, że pewnego razu nie wrócisz do mnie. A tego bym nie zniosła. Ucałowała mnie ze smutkiem, wstała i odeszła w mrok korytarza.
16 Królewska świta weszła do sali Wielkiej Rady Karnaku i hałas oraz pokrzykiwania, jak na początku sztuki, ustały. Do kamiennej komnaty z okien pod sufitem wpadało palące światło późnego poranka. Długie szepty zgromadzonych odbijały się echem od wielkich filarów i zamierały. Tutanchamon i Anchesenamon weszli razem na podium, ich małe królewskie stopy deptały postacie nieprzyjaciół królestwa, które namalowano na stopniach. Odwrócili się i usiedli na tronach, w kręgu jaskrawego światła. Wyglądali jak mali bogowie, a mimo to także na bardzo młodych. Ich nieskazitelne dłonie obejmowały lwie łapy wyrzeźbione na podłokietnikach tronów, jakby rozkazywali samej dzikiej naturze. Zauważyłem, że Anchesenamon przelotnie dotknęła ręki męża, jakby dodając mu odwagi. W swoich białych szatach oraz wspaniałych naszyjnikach ozdobionych głowami i rozpostartymi skrzydłami sępów, lśnili w chwale. Jakąż galerią groteskowych typów była ta rada: prastarzy faceci, przygarbieni, podpierani przez służących, którzy lepsze dni widzieli wiele lat temu, z tłustymi gębami, zwarzonymi luksusem i sprzedajnością ich klasy, z uśmieszkiem wyższości wbudowanym w wyraz twarzy, czy to w zmarszczki starców, czy to w bezbarwną pewność młodych. Tłuste policzki trzęsły się, zwisając poniżej niemal zniewieściałych ust pełnych, bez wątpienia, pieńków zepsutych zębów. Członkowie komitetu, rzucający szybkie, przebiegłe spojrzenia, oceniający nieustanne zmiany polityki i możliwe ruchy w wielowymiarowej grze, którą rozgrywali między sobą. I tyrani: te krępe, wściekłe dranie, wiecznie polujące na ofiary, na kogoś, kogo można by zaatakować, a potem obwinie. Uświadomiłem sobie, że jeden z tych ostatnich właśnie się na mnie gapi. To był Nebamon, szef miejskich Medżaj. Wyglądał na niebotycznie wściekłego z powodu
mojej obecności na tym elitarnym zgromadzeniu. Posłałem mu przyjacielskie skinienie głową, pozornie pełne szacunku. Miałem nadzieję, że w pełni doceni głębię ironii, z jaką to zrobiłem. Potem odwróciłem się, by spojrzeć na króla. W końcu, gdy zapadła absolutna cisza, Tutanchamon przemówił. Jego głos był wysoki i jasny, ale brzmiał wyraźnie w spokoju komnaty. - Budowa Sali Kolumnowej na cześć Amona-Ra, króla bogów, została sfinansowana na równi przez tę świątynię i nasz własny królewski skarbiec. To znak jedności naszych celów. Ten wspaniały budynek rozpoczęto budować na rozkaz mojego dziadka, Amenhotepa III. Byłby dumny, widząc, że to, co rozpoczął wiele lat temu, jego wnuk ostatecznie doprowadził do wspaniałego końca - przerwał i słuchał pełnej oczekiwania ciszy w komnacie. Same Oba Kraje są wielkim budynkiem, wielką konstrukcją, wieczną. I razem zbudujemy nowe królestwo, a ta nowa sala, najwyższa i budząca największy podziw ze wszystkich istniejących, a nawet tych, które kiedykolwiek istniały na ziemi, jest świadectwem naszego triumfu i ambicji oraz naszej bliskości z bogami. Zapraszam wszystkich was, wielcy członkowie rady tego wspaniałego miasta i królestwa Obu Krajów, byście dołączyli do nas w jej uczczeniu, ponieważ to wy ją stworzyliście i chcemy, aby na was wszystkich spłynęła jej chwała. Jego cichą przemowę wzmocnił wyciszony rezonans komnaty. Wielu kiwało głowami, aprobując sposób, w jaki włączył ich wszystkich do swojej wizji. - Teraz zapraszam Aja, naszego regenta, Boskiego Ojca, który służył nam tak dobrze, by w naszym imieniu przemówił do was w innych sprawach państwowych. Być może nie tylko ja wyczułem interesujący nowy ślad napięcia w tym subtelnym użyciu czasu przeszłego. Aj z pewnością to usłyszał, jego uszy były wyczulone na niuanse, ale nie dał nic po sobie poznać. Powoli wystąpił z cienia, ukrywając ból wgryzający się jak pies w jego stare kości, i zajął swoje prawowite miejsce o krok poniżej króla i królowej. Władczo przyglądał się twarzom zgromadzonych przed nim. Twarz miał wychudłą, spojrzenie bezlitosne i niewzruszone. Potem, niemal beznamiętnym tonem, rozpoczął obszerną, lodowatą, formalną odpowiedź królowi i radzie. Rozejrzałem się; publiczność pochyliła się do przodu, by uchwycić każde jego słowo, jakby zahipnotyzowana nie treścią, ale fascynującą ciszą, która była daleko bardziej efektywna, niż demonstracyjny, pusty hałas. A potem wrócił do prawdziwego planu dnia.
- W następstwie niegodziwych i niewybaczalnych wydarzeń w czasie obchodów święta, nasza miejska policja skwapliwie i skutecznie przeprowadziła pełne dochodzenie. Przeszukiwał wzrokiem tłum, aż odnalazł Nebamona i skinął mu. Ludzie otaczający go także skinęli głowami z szacunkiem. Nebamon natychmiast spuchł z dumy. - Prowodyrzy przyznali się i zostali wbici na pal wraz z żonami i dziećmi oraz wszystkimi innymi członkami rodziny. Ich ciała zostały wystawione na widok publiczny na murach miejskich. I chociaż żadna kara nie jest odpowiednia w tej sprawie, przykład został dany i problem został usunięty dogłębnie. Przerwał i powiódł wzrokiem po członkach rady, jakby ośmielając ich do zakwestionowania jego pojmowania sprawiedliwości i kary. - Szef miejskich Medżaj przekonał mnie, że nie będzie dalszych publicznych zajść tego rodzaju. Uwierzyłem mu na słowo. Jego skuteczność w dochodzeniu w sprawie zamieszek, jego dyscyplina i zaangażowanie przy aresztowaniach i egzekucji tych, którym udowodniono winę, były wzorowe. Mógłbym sobie tylko życzyć, by inni pracowali z taką gorliwością. W uznaniu jego zasług niniejszym nagradzamy go Złotym Naszyjnikiem Honoru, jak również podwajamy, ze skutkiem natychmiastowym, budżet miejskich Medżaj pod jego dowództwem. Nebamon pokonał drogę przez pełen podziwu tłum, przyjmując aprobatę i wyrazy uznania, kiwnięcia i poklepywania, aż stanął przed wychudzonym starym człowiekiem i skłonił głowę. Gdy Aj nałożył naszyjnik na gruby kark mojego przełożonego, zapragnąłem podejść tam i uwolnić go od niego. Bo kto inny tutaj wiedział o niesprawiedliwościach i okrucieństwach, jakie popełnił na niewinnych ludziach, z powodu tej chwili i tego złota? Niesmak zawirował mi w żołądku. Podniósł wzrok, uczynił gest wdzięczności w kierunku Aja, króla i królowej, a potem wrócił do swoich kumpli. Następnie posłał mi chłodne skinienie triumfu. Wiedziałem, że wykorzysta ten zaszczyt, by uczynić moje życie jeszcze trudniejszym. Aj ciągnął: - Porządek jest wszystkim. Przywróciliśmy maat w Obu Krajach. Nie pozwolę, by żadne elementy wywrotowe, żadne rywalizujące siły zakłócały stabilność i bezpieczeństwo w naszym królestwie. Przemawiał, jakby miało się tak stać przez to, że to powiedział, i jakby sam był arbitrem tego porządku. - Tymczasem wróćmy teraz do kwestii wojen z Hetytami. Otrzymaliśmy raporty o sukcesach w bitwach, o zdobytych nowych
terytoriach, o tym, że istniejące miasta i szlaki handlowe zostały utrzymane, a ich bezpieczeństwo wzmocnione. Spodziewamy się otrzymać od Hetytów warunki negocjacji. Stary wróg Obu Krajów jest w odwrocie! Odpowiedzią na jego puste oświadczenie był niewielki wybuch służalczego aplauzu. Ponieważ wszyscy wiedzieli, że wojna była daleka od wygrania, a bitew z Hetytami, które były jedynie utarczkami w niekończących się starciach na terenach granicznych i krajach, które leżały między oboma królestwami, nie można było zakończyć tak łatwo. Aj kontynuował: - Jeśli nie ma innych spraw do omówienia z moimi czcigodnymi przyjaciółmi i kolegami, to możemy udać się na bankiet. Popatrzył złowrogo na swoją publiczność. Panowała cisza i zobaczyłem, że nikt nie śmie mu się sprzeciwić. Wszyscy padli na twarz, powoli i nieprzekonująco, jak stado podstarzałych małp cyrkowych, gdy on, a za nim Anchesenamon i Tutanchamon, zeszli z podium. W komnacie na zewnątrz rozstawiono mnóstwo tac na stojakach. Na każdej z nich piętrzyło się jedzenie: chleby, bułeczki, ciastka, wszystkie prosto z piekarni, pieczone kawały mięsa, pieczone ptaki w cienkiej glazurze, pieczone tykwy i cebulki, plastry miodu, lśniące od tłuszczu oliwki, grube kiście ciemnych winogron, figi, daktyle i migdały w zadziwiającej obfitości. Przysmaki z całego kraju, ułożone w stosy. To, co nastąpiło potem, było pouczającym spektaklem. Ci ludzie, którzy nigdy nie pracowali na roli pod palącym w południe słońcem ani nie zabili zwierzęcia własnymi rękami, ruszyli do stojaków, jakby byli zdesperowanymi ofiarami głodu. Nie okazując wstydu ani manier, odpychali się wzajemnie łokciami, tłocząc się i pchając, by sięgnąć pachnących gór przysmaków bankietowych. Delikatesy, których przygotowanie musiało zająć sporo czasu, spadały z przepełnionych talerzy i były rozdeptywane pod nogami. Byli tak zachłanni, że nakładali sobie sami, nie czekając, aż zostaną obsłużeni. Pomimo wstrząsających ilości jedzenia, o którym większość populacji mogła jedynie marzyć, zachowywali się tak, jakby byli głęboko przerażeni, że mogłoby dla nich nie wystarczyć, bądź tak, jakby nieważne było, ile przed nimi położono, i tak nigdy nie byłoby dość. Być może naiwnością z mojej strony jest porównywać skandaliczny luksus tej sceny do ubóstwa, braku wody, mięsa i chleba, które
prześladują żyjących poza tymi uprzywilejowanymi murami. Ale to było nie do uniknięcia. Hałas przypominał świnie w chlewiku. W czasie gdy trwało karmienie, król i królowa, teraz siedzący na kolejnym podwyższeniu, zajmowali się długą kolejką wysokich urzędników i ich orszaków; każdy z nich czekał, by złożyć służalcze wyrazy szacunku i wręczyć swoją najnowszą, bez wątpienia egoistyczną petycję. Nacht podszedł do mnie. - Co za odrażający widok - powiedziałem. - Tacy naprawdę są bogacze: to jest bajka z morałem o zachłanności. - To z pewnością zepsuło niektórym apetyt - zgodził się grzecznie, chociaż wydawał się być mniej zbulwersowany niż ja. - Co sądzisz o przemowie Aja? - zapytałem. Nacht potrząsnął głową. - Była dość przerażająca. Kolejna karykatura sprawiedliwości. W jakimż świecie żyjemy! Ale jeśli nic innego, to właśnie to pokazało, że nawet tyrani walczą, by rozciągnąć swoją władzę poza pewien punkt. Prawda jest taka, że garść egzekucji nie rozwiąże dojmujących problemów tego kraju. I chociaż nikt tutaj nie zaryzykuje głowy, mówiąc to głośno, wszyscy o tym wiedzą. Blefuje, i to jest interesujące, ponieważ oznacza, że ma poważne problemy. Rzuciłem szybkie spojrzenie na Aja otoczonego przez dworzan i zobaczyłem mały spektakl jego arogancji i protekcjonalności oraz ich przypochlebnych, przyklejonych, rozpaczliwych uśmiechów. Był z nim Nebamon, jak głupi pies gapiący się z uwielbieniem na swego pana. Aj zauważył, że na niego patrzę; zarejestrował tę chwilę oraz wyraz naszych twarzy w zimnym grobie swojego umysłu. Skinął głową w odpowiedzi na coś, co powiedział Nebamon, a wtedy Medżaj wyglądał, jakby miał mnie zawołać w celu protekcjonalnego przepytania, którego się obawiałem. Niespodziewanie, podczas gdy hałas uczty, pokrzykiwania i spory sięgnęły zenitu, wszystkich uciszyła fanfara jednej, długiej, srebrnej trąbki wojskowej; pełne usta otworzyły się z zaskoczeniem, przepiórcze i gęsie nogi zamarły w pół drogi między talerzem a ustami i wszyscy odwrócili się, by popatrzeć na samotnego młodego żołnierza maszerującego do centralnej części komnaty. Aj wydawał się być zaskoczony. Coś innego niż pewność siebie zamigotało w jego gadzich oczach. Nie został zawczasu uprzedzony o przybyciu tego człowieka. Herold świątynny wystąpił naprzód i zaanonsował go jako posłańca Horemheba, Generała Armii Obu Krajów. Cisza zgęstniała.
Żołnierz wykonał idealny pad na twarz i wygłosił formuły wychwalające Tutanchamona i Anchesenamon. Nie przyjął do wiadomości obecności Aja, jakby nawet nie wiedział, kim on jest. Potoczył wzrokiem po cichej teraz komnacie i zgromadzonych w niej obżartuchach z moralną arogancją młodzieńca widocznie rozczarowanego ich sprzedajnością. Cień wstydu pojawił się na twarzach wielu z tych, którzy wciąż się objadali. Wspaniale szkliwiona ceramika i rzeźbione kamienne naczynia zastukały cicho, gdy pospiesznie odstawiano je na tace. Szlachetni członkowie rady przełykali, ocierając zatłuszczone usta i palce. - Mam zaszczyt przynosić i odczytać wiadomość dla Wielkiej Rady Karnaku od Horemheba, Generała Armii Obu Krajów! - krzyknął dumnie. - Wysłuchamy tej wiadomości na osobności - powiedział Aj, ruszając szybko. - Mam rozkaz przekazać wiadomość generała całemu zgromadzeniu Rady Karnaku - odpowiedział stanowczo posłaniec tak, aby wszyscy mogli go usłyszeć. Starzec warknął. - Jestem Aj. Jestem twoim przełożonym i przełożonym twojego generała. Nie będziesz kwestionował mojej władzy. Teraz to żołnierz wyglądał na niepewnego. Nagle odezwał się Tutanchamon, swoim cichym, czystym głosem. - Życzymy sobie wysłuchać, co generał ma nam do powiedzenia. Anchesenamon skinęła głową w cichej zgodzie, lecz widziałem w jej oczach przyjemność, jaką sprawiła jej rozterka Aja. Ponieważ nie miał innego wyboru, jak tylko publicznie ustąpić królowi. Zawahał się, ale potem skłonił ostentacyjnie. - Zatem mów od razu - powiedział Aj, odwracając się, wciąż z groźbą w głosie. Żołnierz zasalutował, rozwinął papirusowy zwój i zaczął czytać słowa swojego generała. Do Tutanchamona, Żywego Wizerunku Amona, Pana Obu Krajów, jego królowej Anchesenamon oraz panów z Rady Karnaku. Kiedy do głosu dochodzi plotka, z jej miliona ust wychodzą szepty strachu, pomruki spekulacji i bełkot podejrzeń. Ale prawda mówi o rzeczach, jakimi są. Jej usta niczego nie przekręcają. I dlatego, czy ja, prowadzący kampanię na równinie Kadesz, słysząc o publicznych atakach na króla w wielkim mieście Teby, mam w to uwierzyć? Z pewnością jest to dzieło plotki? Czy, co jest nie do pomyślenia, to prawda?
Posłaniec przerwał, zażenowany. Denerwował się. Nie miałem mu tego za złe. Oba Kraje są pod najwyższą władzą Aja, w imieniu naszego pana, Tutanchamona. Dlaczegóż więc miałbym się niepokoić? Ale zatem, czy to plotki, czy prawda dochodzą mnie o innych spiskach na osobę króla w bezpiecznym zaciszu samego pałacu?
Zaszokowani tym nowym, jawnym oskarżeniem wszyscy spojrzeli na Aja i parę królewską. Aj zaczął odpowiadać, ale Tutanchamon, z nieoczekiwaną władczością, podniósł rękę i uciszył swojego regenta. Uwaga publiczności skupiona była teraz całkowicie na zadziwiającym rozwoju sytuacji. Potem król skinął żołnierzowi, który, świadom ryzykownej i nie wróżącej nic dobrego natury tego, co podjął się przeczytać, ciągnął nieugięcie, przyspieszając rytm czytania swojej przesyłki. Zatem mamy wrogów wewnątrz i wrogów na zewnątrz. Hetyci ostatnio ponowili groźby przeciwko bogatym portom i miastom konfederacji Amurru, wliczając w to Kadesz, Sumur i Byblos, a my z trudem walczymy w ich obronie. Dlaczego? Ponieważ brakuje nam środków. Brakuje oddziałów. Brakuje odpowiedniego uzbrojenia. Znajdujemy się w niewdzięcznej pozycji tych, którzy nie są w stanie wspierać i dodawać otuchy naszym kluczowym sprzymierzeńcom w regionie. Ze wstydem to wyznaję, ale prawda wymaga tego ode mnie. Mówi się, że w naszych czasach sprawy zagraniczne naszego królestwa zaniedbano na korzyść stawiania wielkich budowli w imię bogów. Niemniej jednak przedkładam królowi i Radzie ofertę mojej obecności i mojej służby w mieście Teby w tych czasach kryzysu. Jeśli niezbędny będzie mój powrót, uczynię to. Stawiamy czoła nieprzyjacielowi na naszych granicach. Ale wrogowie wewnętrzni są większym zagrożeniem. Ponieważ mogą wkraść się do samego serca naszego rządu. Ponieważ czymż jeszcze mogą być te groźby przeciwko królowi, naszemu symbolowi jedności? Jak to możliwe, że jesteśmy tak słabi, że mogły zostać przeprowadzone te bezprecedensowe ataki? Mój posłaniec, którego bezpieczny przejazd powierzam w twoje ręce, dostarczy mi twoją odpowiedź.
Wszystkie oczy zwróciły się na Aja. Jego arystokratyczna twarz nawet nie drgnęła. Pstryknął rozkazująco palcami na jednego ze skrybów, który pospieszył ze swoją paletką z kości słoniowej i trzcinowymi piórami, a gdy Aj zaczął mówić, przystąpił do pisania.
Z radością powitaliśmy wiadomość od szlachetnego generała. Oto nasza odpowiedź, w imieniu Tutanchamona, Pana Obu Krajów. Po pierwsze. Wszystkie oddziały i uzbrojenie, o które wnioskowano na tę kampanię, zostały przydzielone. Dlaczego zatem są niewystarczające? Dlaczego wciąż nie wróciły w zwycięskiej paradzie, z powiązanymi jeńcami i rydwanami wyładowanymi wysokimi stosami odciętych rąk martwych wrogów i ich pokonanymi przywódcami zwieszającymi się z dziobów naszych statków, by ofiarować ich królowi? Po drugie. Generał czyni bezpodstawne zarzuty kompetencjom miasta i pałacu, iż nie potrafią zadbać o własne sprawy. Wysłuchał plotek i uwierzył w ich kłamstwa. Tak czy owak, zaoferował, że na podstawie nieprawdziwych powodów porzuci swoje podstawowe obowiązki na stanowisku w bitwie o Kadesz. To głupia, nieodpowiedzialna i niepotrzebna oferta. Może być rozumiana, choć waham się to tak nazwać, jako akt porzucenia obowiązków i, w rzeczy samej, nielojalności. Najważniejsze jest zwycięstwo, a pod tym względem w sposób oczywisty zawodzisz. Być może dlatego twoja oferta trafiła do nas w tym właśnie momencie. Twoje rozkazy, od Tutanchamona, Pana Obu Krajów, to pozostać w bazie bojowej, walczyć i zwyciężyć. Nie zawiedź.
Jedynym dźwiękiem w komnacie było skrzypienie trzcinowego pióra skryby na powierzchni papirusowego zwoju, gdy zapisywał odpowiedź Aja. Podszedł do regenta po jego pieczęć. Ten przejrzał dokument, zwinął go, związał i przystawił pieczęć na węźle, zanim przekazał list żołnierzowi, który skłonił głowę, przyjmując go i wymieniając na ten, który przywiózł z tak daleka. Potem Aj pochylił się i powiedział coś cicho żołnierzowi do ucha. Nikt nie słyszał, co powiedział, ale efekt tego był jasno widoczny na twarzy mężczyzny. Wyglądał tak, jakby usłyszał rzuconą na siebie śmiertelną klątwę. Do tej pory zdążyłem już poczuć dla niego sporą sympatię. Zastanawiałem się, czy dożyje doręczenia tej odpowiedzi. Niemniej słowa Aja, nieważne jak potężne, nie mogły skleić tego, co właśnie zostało zniszczone, bo efektem wiadomości od generała było roztrzaskanie iluzji politycznej pewności. A niski pomruk podnieconych i zaniepokojonych rozmów, które rozbrzmiały jak tylko żołnierz opuścił salę, był odgłosem budowli z kamiennych bloków walącej się w gruzy. Zobaczyłem, jak Anchesenamon dyskretnie dotyka ręki męża, a Tutanchamon niespodziewanie podrywa się na nogi. Przez moment wyglądał na niepewnego, po co to zrobił. Zaraz jednak wykorzystał chwilę i rzucił rozkaz trębaczom, których fanfara znowu uciszyła salę, i przemówił. - Wysłuchaliśmy wszystkiego, z czego zwierzył nam się generał.
Myli się. Wielki Dom jest pewny i silny. Królestwo tak wybitne, tak wzniosłe i tak wieczne jak Oba Kraje budzi zawiść i wrogość. Ale wszelkie ataki będą tłumione szybko i zdecydowanie. Żadne sprzeciwy nie będą tolerowane. Ponieważ „spiski”, które sugerował generał, nie są niczym więcej jak niepokojami. Śledztwo dowiedzie, kto za nie odpowiada, i sprawcy zostaną wyeliminowani. Nasze zaufanie pokładamy w tym oto człowieku. Nagle wszyscy ludzie spojrzeli na mnie, obcego wśród nich. - To jest Rahotep. Jest głównym detektywem w oddziale miejskich Medżaj. Powołujemy go do przeprowadzenia śledztwa w sprawie zarzutów, jakie w kwestii naszego osobistego bezpieczeństwa postawił wielki generał. Posiada uprawnienia, jakich udzieliliśmy mu do prowadzenia tego dochodzenia, niezależnie, dokąd mogłoby go zawieść. W sali panowała absolutna cisza. Potem uśmiechnął się i ciągnął: Jest wiele spraw państwowych, którymi trzeba się zająć. Praca w tym dniu dopiero się zaczęła. Czekam z niecierpliwością, by was wszystkich zobaczyć na inauguracji Sali Kolumnowej. Po raz drugi tego dnia Aj był zaskoczony. Anchesenamon rzuciła mu krótkie spojrzenie. Coś w jej duchu wydawało się czerpać odwagę z tych chwil i ujawniały to jej oczy. Płonęły w nich teraz iskierki determinacji, które zbyt długo były uśpione. Gdy z orszakiem opuszczali komnatę, spojrzała na mnie z lekkim uśmiechem na ustach. Potem odeszła, otoczona kordonem strażników, zabrana z powrotem do pałacu cieni. ***
Nebamon nie tracił czasu i podbiegł do mnie susami. Pocił się. Płótno jego szaty było wilgotne, a małe czerwone żyłki pod przekrwionymi oczami pulsowały niemal niezauważalnie. Miał krótki oddech i skierował tłusty mały palec w stronę mojej twarzy. - Cokolwiek zrobisz, Rahotepie, pamiętaj jedno. Masz informować mnie na bieżąco. Chcę wiedzieć o wszystkim, co się dzieje. Nieważne, jakie uprawnienia nadał ci król, zrób to, albo, uwierz mi, kiedy to się skończy i twoje małe prywatne zlecenie zostanie zakończone - przypuszczając, że w ogóle do czegokolwiek dojdziesz, w co wątpię - będziesz musiał przyjść i zobaczyć się ze mną. Przyjść i zobaczyć, co zostało dla ciebie w mieście Medżaj. Uśmiechnąłem się i skłoniłem. - Wszelka sława jest krótka, a droga z powrotem na dno stosu
długa. Będę zajęty, napiszę ci raport. Potem odwróciłem się i szybko odszedłem, wiedząc, że tymi słowami ryzykuję przyszłość, ze względu na moją pogardę, ale nienawidziłem go zbyt mocno, by o to dbać.
17 Kiedy opuściłem bramę świątyni, nagle z tłumu zgromadzonego za sznurami bezpieczeństwa wyłonił się Cheti. - Chodź szybko - rzucił bez tchu. - Kolejna ofiara? Kiwnął głową. - Ale tym razem zabójcy przeszkodzono w pracy. Szybko. Zawahałem się. Oczekiwano, że razem z Simutem wezmę udział w przesłuchaniach wszystkich, którzy mieli dostęp do królewskich pokojów. Ale wiedziałem, że nie mam wyboru. Pobiegliśmy przez tłum, aby dotrzeć do domu, który znajdował się w odległej części miasta. Wszystko i wszyscy poruszali się zbyt wolno; ludzie skręcali lub zatrzymywali się na naszej drodze, muły obładowane cegłami mułowymi, śmieciami lub warzywami blokowały wąskie przejścia; wszystkim starym ludziom z miasta przejście zdawało się zajmować nieskończenie wiele czasu, więc robiliśmy uniki i gwałtowne ruchy, krzycząc o ustąpienie z drogi, popychając i roztrącając na boki głupców, robotników, urzędników i dzieci, zostawiając za sobą kilwater zdenerwowania i zamieszania. Młody człowiek leżał na swoim posłaniu. Był w podobnym co pierwszy chłopiec wieku i o podobnym kalectwie. Jego kości również zostały połamane. Jego skóra była straszliwie posiniaczona po ataku. Ale tym razem zabójca przymocował do jego głowy skalp, długie, czarne, matowe włosy i zniekształconą teraz twarz, jak skórzaną maskę, która roztopiła się od gorąca, a która musiała należeć do młodej dziewczyny. Krawędzie skóry jej twarzy zostały przyszyte do twarzy chłopca z wzorową precyzją - ale zabójca nie zdążył dokończyć swojej potwornej pracy. Wargi martwej dziewczyny, wyschnięte i pomarszczone, otaczały mały, ciemny otwór, który kiedyś był jej ustami. Ostrożnie przyłożyłem do niego ucho. I wtedy to poczułem:
delikatny oddech musnął jak piórko moją twarz. Bardzo uważnie, bardzo delikatnie i tak szybko, jak się dało, użyłem mojego noża do przecięcia szwów i w końcu ostrożnie usunąłem odrażającą maskę. Lepkie płyny i ślady krwi pomogły twarzy dziewczyny przywrzeć do skóry chłopca i musiałem ją oderwać; obie twarze rozdzieliły się opornie. Jego własna twarz była bardzo blada, jakby bezkrwista, i poznaczona teraz strumyczkami krwi, która wyciekała ze śladów po igle zabójcy. Co straszniejsze, tam gdzie powinny być jego oczy, były puste, krwawiące oczodoły. Oddałem Chetiemu twarz dziewczyny, ponieważ nawet w jej opłakanym stanie wciąż można było ją zidentyfikować - coś, co popchnie sprawę. Wtedy nagle chłopiec wydał ciche westchnienie, bardziej jak lekki szloch. Próbował się poruszyć, ale połamane kości mu nie pozwoliły, a potem przeszył go ból. - Spróbuj leżeć bez ruchu. Jestem przyjacielem. Kto ci to zrobił? Nie mógł odpowiedzieć, ponieważ kości jego szczęki również zostały pogruchotane. - Czy to był mężczyzna? Usiłował mnie zrozumieć. - Młody czy stary człowiek? Zaczął drżeć. - Czy podał ci proszek albo napój? Cheti dotknął mojego ramienia. - On cię nie rozumie. Teraz chłopiec zaczął jęczeć, niskim, żałosnym tonem, jak przeraźliwie cierpiące zwierzę. Cierpiał na wspomnienie tego, co mu się stało. Wyglądało nagle, że oddychanie jest dla niego nieprawdopodobnie bolesne. Instynktownie dotknąłem dłonią jego ręki, ale jęk przerodził się w straszliwy skowyt bólu. Zdesperowany, by nie pozwolić mu umrzeć, zwilżyłem mu wargi i czoło odrobiną wody. To nieco go ożywiło. Otworzył odrobinę usta, jakby błagając o więcej wody, którą mu podałem. Lecz nagle stracił przytomność. Przerażony, pochyliłem się, by posłuchać przy jego ustach, i usłyszałem - dzięki niech będą bogom - leciutki oddech. Nadal żył. - Cheti, potrzebujemy lekarza. Natychmiast! - Ale ja nie znam żadnego lekarza - wyjąkał. Łamałem sobie głowę. A potem nagle do mnie dotarło. - Szybko, musimy zanieść go do domu Nachta. Nie mamy zbyt wiele czasu. - Tylko jak...? - zaczął, bezużytecznie machając rękami w powietrzu. - Na jego łóżku, ty idioto, jak inaczej?! - wrzasnąłem na nie go. -
Chcę utrzymać go przy życiu, a Nacht potrafi to zrobić. I, ku zaskoczeniu rodziny chłopca, przykryłem jego ciało płócienną tkaniną, jakby już nie żył, obaj chwyciliśmy łóżko, które było dość lekkie, a jego niewielki ciężar niewiele powiększył nasze brzemię - i ruszyliśmy przez ulice. Ja szedłem pierwszy, krzycząc na wszystkich, by nas przepuścili, i próbując ignorować zaciekawione twarze ludzi, pchających się, by rzucić okiem na to, co nieśliśmy i co powodowało takie zamieszanie. Ale gdy zobaczyli przykryte ciało, przypuszczając, że niesiemy zwłoki, wycofali się, szybko tracąc zainteresowanie. Ich reakcja była zupełnie inna niż Nachta, kiedy pokazałem mu zmasakrowane ciało pod płótnem. Cheti i ja spływaliśmy potem i rozpaczliwie pragnęliśmy długiego łyku zimnej wody; lecz moim priorytetem był chłopiec. Nie śmiałem sprawdzać jego stanu na ulicy, modląc się tylko, żeby nieuniknione kołysanie i przepychanie się niesionego przez nas łóżka nie przysporzyło mu zbyt wiele straszliwego bólu. Miałem nadzieję, że jest jedynie nieprzytomny, a nie, proszę, bogowie, już w zaświatach. Nacht rozkazał służącym zanieść chłopca do jednego z pokojów, a potem zbadał go ostrożnie. Cheti i ja przyglądaliśmy się mu nerwowo. Kiedy skończył, umył ręce w misce i skinął na nas stanowczo, abyśmy wyszli z nim na zewnątrz. - Muszę wyznać, moi przyjaciele, że to najdziwniejszy prezent, jaki kiedykolwiek mi przynieśliście. Cóż takiego uczyniłem, by na niego zasłużyć? Kalekie ciało chłopca, z połamanymi kośćmi, z twarzą tak dziwacznie pokaleczoną dziurami po igle i z usuniętymi oczami? Jestem zagubiony, całkowicie zagubiony, próbując zrozumieć, co przekonało was, by przynieść go do mnie, jak kot przynosi do domu szczątki swojej ofiary... Był zły. I, jak sobie uświadomiłem, ja również. - A do kogóż innego powinienem go zanieść? Bez doświadczonej opieki umrze. Muszę też umieścić go w bezpiecznym miejscu, aż wydobrzeje. On jest moim jedynym tropem. Tylko on może mi powiedzieć, kto mu to zrobił. Może będzie w stanie pomóc nam zidentyfikować swojego oprawcę. Wyjdzie z tego? - Ma przemieszczoną szczękę. Jego ręce i nogi są połamane w wielu miejscach. Obawiam się infekcji w ranach dookoła twarzy i w oczodołach. A wśród wielu wielkich tajemnic tego okrucieństwa, którego tak precyzyjnie dokonano na ciele tego chłopca, dlaczego ma ślady po igle na twarzy? Wyciągnąłem twarz dziewczyny z torby i pokazałem mu. Odwrócił się z odrazą.
- Znaleźliśmy to przyszyte do jego twarzy. Należała do ciała, które również znaleźliśmy. Twarz dziewczyny. Na imię miała Neferet. - Proszę, zabierz to. Nie mogę po prostu z tobą rozmawiać, gdy machasz mi przed nosem szczątkami ludzkiej twarzy! - krzyknął. Rozumiałem go. Przekazałem twarz Chetiemu, który wziął ją niechętnie i ostrożnie schował z powrotem do torby. - Teraz możemy porozmawiać? Skinął głową. - Nie jestem przyzwyczajony, tak jak ty, do brutalniejszych czynów naszego gatunku. Nigdy nie brałem udziału w bitwie. Nigdy nie zostałem obrabowany lub napadnięty. Nigdy się nie z nikim nie biłem. Nie znoszę przemocy, jak doskonale wiesz. Na samą myśl robi mi się niedobrze. Zatem wybacz mi, jeśli to, co dla ciebie jest codzienną pracą, dla mnie jest czymś więcej niż głębokim szokiem. - Wybaczam ci. Ale powiedz mi teraz: czy możesz go ocalić? Westchnął. - Możliwe, że dzięki dostarczeniu tutaj uniknie infekcji. Kości można poskładać. Krwi nie można uzdrowić. - A kiedy będzie można z nim porozmawiać? - Mój przyjacielu, ten chłopiec został dosłownie roztrzaskany na kawałki. Zajmie tygodnie, miesiące, zanim takie rany się zagoją. Jego szczęka to papka. Jeśli przeżyje, będzie potrzebował czasu, aby przywyknąć do ślepoty. Minie trochę czasu, miesiąc bardzo ostrożnie licząc, zanim będzie mógł mówić. To wszystko, zakładając, że jego umysł nie poniósł szwanku przez to do świadczenie i będzie zdolny do artykulacji oraz rozumowania. Popatrzyłem na chłopca. Był moją jedyną nadzieją. Zastanawiałem się, co mógłby mi powiedzieć i czy za miesiąc nie będzie daleko, daleko za późno. - Zatem co robimy teraz? - zapytał cicho Cheti, gdy staliśmy przed domem Nachta. Wyglądał na zszokowanego. - Ustaliliście miejsce pracy Neferet? - Zawęziliśmy poszukiwania do kilku miejsc. Powinniśmy je odwiedzić - odparł. Pokazał mi listę lokali. - Dobrze. Kiedy? - Po zachodzie słońca byłoby najlepiej. Kiedy ruszą do pracy. Skinąłem głową. - Spotkajmy się z przy pierwszym z listy. Przynieś to ze sobą powiedziałem, mając na myśli twarz, którą schował do swojej
skórzanej torby. - Co zamierzasz robić teraz? - zapytał. - Marzę, żeby pójść do domu, wypić butelkę porządnego czerwonego wina i nakarmić synka kolacją. Ale muszę wracać do pałacu. Dziś po południu miały miejsce przesłuchania wszystkich, którzy mają dostęp do królewskich pokoi. Powinienem tam być. Popatrzyłem na popołudniowe słońce, chylące się teraz ku zachodowi. Mogłem już wszystko przegapić. - Chcesz, żebym też z tobą poszedł? Pokręciłem głową. - Chcę, żebyś wrócił do rodziny chłopca i wyjaśnił, że się nim zajęliśmy. Powiedz im, że żyje i jesteśmy dobrej myśli. A przede wszystkim zorganizuj ochronę dla niego. Postaw dwóch strażników przez całą dobę po wewnętrznej stronie wejścia do domostwa Nachta. Nie chcemy, aby znowu ktoś skrzywdził chłopca. Nie możemy zaryzykować jego utraty. - Co się stanie, jeśli umrze? - zapytał cicho Cheti. - Nie wiem - odpowiedziałem. - Módlmy się do bogów, żeby przeżył. - Ty nie wierzysz w bogów - odpowiedział. - To sytuacja awaryjna. Nagle jestem skłonny rozważyć mój punkt widzenia.
18 Próbowałem powstrzymać się od biegnięcia, gdy z pamięci pokonywałem drogę w kierunku królewskich pokojów. W trakcie dnia widziałem tu więcej ludzi: grupy urzędników, zagranicznych ministrów, delegatów i potentatów, których przyjmowano w różnych salach. Pokazałem moje upoważnienie strażnikom, a ci przejrzeli je uważnie, zanim pozwolili mi przejść. Przynajmniej zaostrzono środki bezpieczeństwa. - Zaprowadź mnie do Simuta. Natychmiast! - rozkazałem. On i Chaj czekali w biurze tego drugiego. Kiedy wszedłem, obaj spojrzeli na mnie kwaśno. - Przepraszam. Miałem inną pilną sytuację. - Jaka pilna sytuacja może być ważniejsza niż ta? - zastanowił się beztrosko Chaj. Simut w milczeniu wręczył mi zwój papirusu. Zerknąłem na listę, która zawierała nie więcej niż dziesięć nazwisk: nadzorców królewskich włości, wezyrów północy i południa, Hui - kanclerza, Głównego Intendenta, szambelana, Nosiciela Wachlarza po Prawej Ręce Króla... - Wszystkich, którzy w ciągu ostatnich trzech dni wchodzili do królewskich pokojów, wezwałem i przesłuchałem. Szkoda, że nie mogłeś tutaj być. Nie spodobało im się, że czekają, i nie spodobało im się, że są przesłuchiwani. To jest związane z poczuciem niepewności, jakie panuje w pałacu. Obawiam się, że nie znalazłem dowodów przeciwko nim - powiedział. - Masz na myśli to, że wszyscy twierdzą, że mają alibi? zapytałem, zirytowany przez niego i przez własny niepokój o brak postępów. Miał rację. Powinienem być tutaj. Kiwnął głową. - Oczywiście jesteśmy w trakcie sprawdzania ich i rano będę miał dla ciebie kolejny raport. - A gdzie oni są teraz?
- Poprosiłem ich, aby pozostali tu, aż będziesz mógł z nimi porozmawiać. Co jeszcze chciałbyś, żebym zrobił? Jest już ciemno, a oni są wściekli, że nie mogą wrócić do domów i rodzin. Już rozpowiadają że zostali uwięzieni w królewskich pokojach - warknął. - Cóż, biorąc pod uwagę, jaka jest stawka, to najmniejsze z naszych zmartwień. Kim są ci ludzie? Mam na myśli, wobec kogo są lojalni? Chaj od razu się na mnie rzucił. - Są lojalni wobec króla i Obu Krajów. Jak śmiesz sugerować cokolwiek innego? - Tak, wiem, to wersja oficjalna. Ale którzy z nich są ludźmi Aja? Wymienili niepewne spojrzenia. W końcu to Simut odpowiedział: - Wszyscy. Gdy wszedłem, wielcy ludzie królestwa przerwali dyskusję i spojrzeli na mnie z jawną wrogością, lecz nie wstali, w geście pogardy. Zauważyłem, że dostarczono im obfite ilości wina i jedzenia. Chaj jak zwykle dokonał szczegółowej prezentacji, a ja przerwałem mu tak szybko, jak tylko mogłem. - Nie jest już tajemnicą, że w jakiś sposób ktoś zostawia w królewskich pokojach przedmioty, za pomocą których pragnie zaniepokoić króla i królową oraz im zagrozić. Doszliśmy do wniosku, że jedynym sposobem, w jaki te przedmioty mogły zostać wniesione na teren pałacu, pomimo znakomitego poziomu bezpieczeństwa, jest doręczenie ich przez kogoś o wysokim poziomie dostępu. A to oznacza, obawiam się, panowie, jednego z was. Po chwili lodowatej ciszy nagle zerwali się na równe nogi, wrzeszcząc z oburzenia na mnie, Chaja i Simuta. Chaj wykonał we wzburzonym powietrzu dyplomatycznymi rękami parę uciszających ruchów, jakby uspokajał dzieci. - Panowie, proszę. Pamiętajcie, że ten człowiek został publicznie mianowany przez samego króla. On jedynie wykonuje swoje obowiązki w jego imieniu. I, jak być może sobie przypominacie, ma pozwolenie na prowadzenie dochodzenia, a ja zacytuję słowa władcy: „niezależnie od tego, dokąd go zaprowadzi”. To odniosło skutek. - Przepraszam za niedogodności, jakich musicie doświadczać. Zdaję sobie sprawę, że macie wypełniony zajęciami czas, ważne stanowiska, które pełnicie, i bez wątpienia zdenerwowane rodziny w domach... - ciągnąłem.
- Tego przynajmniej mi oszczędzono - sapnął któryś z nich. - I chciałbym móc powiedzieć, iż nadszedł czas, abym wam podziękował i otworzył drzwi, byście mogli wyjść. Niestety, nie tym razem. Dziś będę musiał porozmawiać z każdym z was z osobna, jak również będę chciał przesłuchać oficerów i personel, którego praca w jakikolwiek sposób jest powiązana z tym miejscem... Moje słowa powitał kolejny ryk oburzenia, w czasie którego stopniowo uświadamiałem sobie głośne pukanie do drzwi komnaty. To równie stopniowo ponownie wszystkich uciszyło. Zamaszyście podszedłem do drzwi, wściekły, że mi przerwano, i zobaczyłem, ku własnemu zaskoczeniu, stojącą za nimi Anchesenamon, trzymającą w dłoniach niewielki przedmiot. ***
Magiczna figurka, nie większa niż rozpiętość mojej dłoni, została owinięta w płótno i zostawiona przed komnatą króla. Można by ją nawet pomylić z zabawką, gdyby nie to, że emanowała z niej nikczemna aura wrogości. Uformowano ją z ciemnego wosku w kształt przedstawiający ludzką postać, pozbawioną cech szczególnych lub detali, jak na wpół wykształcony płód z zaświatów. Miedziane igły przebijały głowę od ucha do ucha i od przodu do tyłu przez oczy, jak również przez usta i od góry do środka czaszki. Żadnej nie wbito w sam korpus, jakby klątwa była skierowana wyłącznie w głowę, siedlisko myśli, wyobraźni i strachu. Kilka pasm czarnych ludzkich włosów wetknięto w pępek, aby przenieść istotę planowanej ofiary do biernej materii figurki. Zastanawiałem się, czy są to własne włosy króla, ponieważ w innym wypadku nie miałyby magicznej mocy. Na odwrocie precyzyjnie wypisano na wosku imiona i tytuły władcy. Rytualne przeklęcie sprowadzało śmiertelną klątwę na osobę i jej imiona, a poprzez zniszczenie duszy rozciągając ją na życie pozagrobowe. Takie figurki to potężna, starożytna magia dla tych, którzy wierzą w ich moc. To kolejna próba zastraszenia; ale ta groźba była bardziej intymna niż wcześniejsze, nawet maska śmierci, ponieważ to była potężna klątwa przeciwko nieśmiertelności duszy króla. Z tyłu figurki zatopiono w wosku kawałeczek papirusu. Wydobyłem go i rozwinąłem ostrożnie; czerwonym atramentem wypisano na nim drobne znaki, takie jak te, które wyryto na pokrywie pudła zawierającego maskę śmierci. Oczywiście, mógł to być po prostu nonsens, ponieważ klątwy są często wyrażane w taki sposób, ale również mógł to być prawdziwy język magiczny.
Anchesenamon, Chaj i Simut czekali z niecierpliwością, aż zakończę badanie tego przedmiotu. - To nie może się powtórzyć - powiedział Chaj, jakby to miało sprawić, że faktycznie się nie powtórzy. - To jest absolutna katastrofa... Milczałem. - Trzy razy zakłócono prywatność króla. Trzy razy go zaniepokojono... - ciągnął, becząc jak koza. - Gdzie on jest teraz? - przerwałem mu. - Odpoczywa w innej komnacie - odpowiedziała Anchesenamon. - Jego lekarz jest przy nim. - Jakie to wywarło na nim wrażenie? - Jest... zmartwiony - spojrzała na mnie, westchnęła i kontynuowała. - Kiedy znaleziono tę figurkę śmierci, stracił dech w piersi, a jego serce ścisnęło się jak węzeł na sznurze. Bałam się, że może umrzeć ze strachu. A jutro jest poświęcenie Sali Kolumnowej. Musi się pojawić. To nie mogło przyjść w gorszej chwili. - Czas wybrano celowo - powiedziałem. Spojrzałem ponownie na figurkę. - Ktokolwiek to zrobił, wygląda na to, że był w stanie dołączyć do niej włosy króla. Spojrzałem na Chaj a. Patrzył na figurkę z odrazą. - W każdym bądź razie - powiedział Simut swoim wolnym, stentorowym głosem - wydaje się, że nikt nie zauważył, że wszyscy tak zwani podejrzani byli zgromadzeni w jednym pokoju, dokładnie w czasie, gdy to zostało znalezione. Nie jest możliwe, aby którykolwiek z nich mógł to podrzucić. Oczywiście miał rację. - Proszę, wróć do komnaty i, z moimi przeprosinami, wypuść ich wszystkich. Podziękuj im za poświęcony czas. - Ale co dokładnie mam im powiedzieć? - jęknął Chaj. - Powiedz im, że mamy nowy trop. Obiecujący nowy trop. - Gdyby tylko to była prawda - odpowiedział gorzko. - Wygląda na to, że jesteśmy bezsilni w obliczu tego zagrożenia. Czas ucieka, Rahotepie. Potrząsnął głową i wyszedł, dla bezpieczeństwa w towarzystwie Simuta. Owinąłem figurkę śmierci długim kawałkiem płótna i umieściłem w torbie, ponieważ chciałem pokazać Nachtowi znaki, na wypadek gdyby się okazało, że rozpoznaje ten język. Anchesenamon i ja staliśmy w korytarzu. Nie wiedziałem, co powiedzieć. Nagle poczułem się
jak zwierzę w pułapce, pogodzone ze swoim losem. Potem zauważyłem, że drzwi do sypialni króla nadal były uchylone. - Mogę? - zapytałem. Skinęła głową. Komnata przypominała dziecięcy pokój fantazji, w którym można się bawić i marzyć. Były tu setki zabawek, w drewnianych skrzyniach, na półkach lub w wiklinowych koszach. Niektóre były bardzo stare i zniszczone, jakby należały do pokoleń dzieci, ale większość była całkiem nowa, bez wątpienia robiona na specjalne zamówienie: inkrustowane bączki, kolekcje kulek, plansze do gry, z elegancką tablicą do senet na czele, której szuflada wypełniona była pionkami hebanowymi i z kości słoniowej, a która spoczywała na eleganckich nóżkach i płozach z hebanu. Było także mnóstwo drewnianych i ceramicznych zwierzątek, z ruchomymi szczękami i kończynami, w tym kot ze sznurkiem przeciągniętym przez szczękę, stadko szarańczy ze skrzydełkami odtworzonymi skrupulatnie w dokładnej imitacji żywego owada, konie na kółkach i malowany ptak z szerokim ogonem, wspaniale wyważonym przez zaokrągloną pierś, doskonałe kolory wyblakły od długiego użytkowania. Były tu pucołowate karzełki z kości słoniowej umieszczone na szerokiej podstawie ze strunami, które umożliwiały im taniec z jednego końca podstawki na drugi. A przy posłaniu, z podgłówkiem z niebieskiego szkła, złoconym i opisanym ochronnymi zaklęciami, stał posążek małpki, o długiej, roześmianej, prawie ludzkiej twarzy i z długimi, ruchomymi kończynami do przerzucania się z jednego wyimaginowanego drzewa na drugie. Były też paletki malarskie z wgłębieniami wypełnionymi barwnikami. Pośród zabawek były bumerangi, łuki i strzały oraz srebrna trąba ze złotym ustnikiem. A w złoconych klatkach wzdłuż dalszej ściany pokoju mnóstwo jaskrawych, małych ptaszków szeleściło i trzepotało o cienkie pręty wymyślnych drewnianych pałaców, zawierających małe komnaty, wieże i sadzawki. - Gdzie jest małpka króla? - zapytałem. - Jest z królem. To stworzonko sprawia mu wielką radość - odpowiedziała Anchesenamon. A potem, jakby wyjaśniając mi dziecinność króla, ciągnęła: - Całe lata zajęło mi dodanie królowi odwagi do realizacji naszego planu, a jutro go sfinalizujemy. Jakoś musi znaleźć odwagę, mimo tego. Jakoś muszę mu w tym pomóc. Oboje rozejrzeliśmy się po pokoju i jego dziwacznej zawartości. - Te zabawki są dla niego ważniejsze niż wszystkie bogactwa świata - powiedziała cicho i bez zbytniej nadziei w głosie. - Być może ma ku temu dobre powody - odpowiedziałem.
- Jest po temu powód i ja to rozumiem. To są skarby jego utraconego dzieciństwa. Ale nadszedł czas, by odłożyć na bok takie rzeczy. Stawka jest zbyt wysoka. - Być może nasze dzieciństwo jest pogrzebane w każdym z nas. Być może to określa naszą przyszłość - zasugerowałem. - W takim razie, jestem zgubiona przez moje - powiedziała bez rozczulania się nad sobą. - Może nie, jeśli jesteś tego świadoma - odpowiedziałem. Spojrzała na mnie nieufnie. - Nigdy nie mówisz jak Medżaj. - Mówię zbyt wiele. Słynę z tego. Prawie się uśmiechnęła. - I kochasz swoją żonę i dzieci - odpowiedziała dziwnie. - Tak. To mogę powiedzieć z całą pewnością - odparłem zgodnie z prawdą. - Ale to czyni cię podatnym na atak. Zaskoczyło mnie jej spostrzeżenie. - Jak to? - Można cię zniszczyć poprzez innych. Pomyślałam o jednym: nie powinno mi zależeć na nikim, ponieważ jeśli będzie mi zależało na kimś, wiem, że przez moją miłość będzie skazany na śmierć. - To sztuka przetrwania, a nie życie. A także odrzucenie miłości innych. Być może nie masz racji. Nie masz też prawa podejmować za nich decyzji - powiedziałem. - Być może - powiedziała. - Jednak w moim świecie to konieczność. Fakt, że nie chcę, aby tak było, nie może zmienić rzeczywistości. Niespokojnie chodziła po komnacie. - Teraz ja mówię bzdury. Dlaczego mówię takie rzeczy, kiedy jestem z tobą? - ciągnęła. - Jestem zaszczycony twoją szczerością - odparłem ostrożnie. Obdarzyła mnie przeciągłym spojrzeniem, jakby oceniając grzeczną dwuznaczność mojej odpowiedzi, ale nie powiedziała nic więcej. - Czy mogę zadać ci pytanie? - Oczywiście, że możesz. Mam nadzieję, że nie jestem podejrzana - powiedziała z półuśmiechem. - Ktokolwiek zostawia te przedmioty, może poruszać się po pałacu z relatywną łatwością. Jak inaczej mogłyby być podrzucane? Więc muszę wiedzieć, kto mógłby mieć dostęp do tej komnaty. Z pewnością pokojowi i pokojowe oraz jego piastunka... - Maja? Tak. Wykonuje wszystkie najintymniejsze posługi przy
królu. Gardzi mną, oczywiście. Obwinia moją matkę o wszystko i uważa, że ponieważ mogę czerpać korzyści ze zbrodni popełnionych przed moim urodzeniem, powinnam za nie zapłacić. - Jest tylko służącą - zauważyłem. - Sączy swoją nienawiść do ucha króla. Jest mu bliższa niż matka. - Cóż jej miłość dla króla jest niezaprzeczalna... - powiedziałem. - Słynie ze swojej lojalności i miłości. To wszystko, co ma odpowiedziała niemal od niechcenia, chodząc po pokoju. - Kto jeszcze mógłby się tu dostać? Podniosła figurkę małpy i przyjrzała się jej chłodno. - Cóż, ja, oczywiście... Ale rzadko wchodzę do tego pokoju. Nie mam powodu, aby tu przychodzić. Nie chcę bawić się zabawkami. Zachęcałam go do czego innego. Odłożyła małpkę z powrotem. - I, w każdym razie, z trudem można mnie uznać za podejrzaną, od kiedy poprosiłam cię, byś przeprowadził dochodzenie po pierwszym zdarzeniu. Czy czasem zdarza się, że osoba, która rozpoczyna śledztwo, okazuje się właśnie być tą winną? - Czasem. Pomyśl raczej o tym, że inni będą myśleli o tej sytuacji, co będą chcieli. Przecież mogą na przykład powiedzieć, że chciałaś, aby twój mąż został sparaliżowany strachem, abyś sama mogła objąć władzę. Jej oczy nagle pociemniały, jak sadzawka, gdy słońce zajdzie. - Ludzie spekulują, kochają to robić. Nic nie mogę na to poradzić. Ale mój mąż i ja jesteśmy związani ze sobą czymś więcej, niż tylko obopólną koniecznością. Mamy głęboką więź historyczną. On jest wszystkim, co pozostało z tej historii. A ja nigdy bym go nie skrzywdziła, ponieważ, poza wszystkim, to w niewielkim stopniu zwiększyłoby moje własne bezpieczeństwo. Jesteśmy niezbędni sobie nawzajem. Dla wzajemnego przetrwania i przyszłości. Ale także dzielimy głęboką troskę i uczucie... - powiodła starannie wypielęgnowanymi paznokciami po ornamentach jednej z ptasich klatek, uderzając w nie delikatnie, a ptaszek siedzący w środku przyjrzał się jej jednym oczkiem, po czym odskoczył tak daleko, jak tylko mógł. Potem odwróciła się do mnie. Jej oczy błyszczały. - We wszystkim wyczuwam zagrożenie, w ścianach, w cieniach; strach jest jak miliony mrówek w moim umyśle, w moich włosach. Widzisz, jak moje ręce drżą, cały czas? Wyciągnęła je przed siebie i patrzyła na nie, jakby okazały się nielojalne. Potem zebrała całą pewność siebie.
- Jutro będzie dzień, który zmieni życie nas wszystkich. Chciałabym, abyś towarzyszył nam w czasie ceremonii. - Tylko kapłanom wolno wchodzić do samej świątyni - przypomniałem jej. - Kapłani to tylko ludzie we właściwych szatach. Jeśli ogolisz głowę i założysz białą szatę, zostaniesz przepuszczony jako kapłan. Kto będzie wiedział, że nim nie jesteś? - powiedziała, rozchmurzając się na samą myśl. - Czasem masz twarz kapłana. Wyglądasz na człowieka, który widział tajemnicze rzeczy. Już miałem odpowiedzieć, gdy ponownie pojawił się Chaj. Skłonił się ostentacyjnie. - Panowie wyszli. Pełni gróźb i oburzenia, jeśli mogę dodać. - To ich sprawa i przejdzie im - odpowiedziała Anchesenamon. Chaj ponownie się skłonił. - Rahotep będzie nam towarzyszył w czasie jutrzejszej inauguracji - kontynuowała. - Będzie potrzebował odpowiedniej szaty, aby jego obecność nie spowodowała złamania protokołu. - Znakomicie - odpowiedział suchym tonem kogoś, kto jest jedynie posłuszny rozkazom. - Chciałbym spotkać się z królewskim lekarzem - powiedziałem nagle. - Pentu towarzyszy królowi - odparł Chaj. - Jestem pewna, że poświęci Rahotepowi kilka minut swego czasu. Poproś go o to, jako o przysługę dla mnie - powiedziała Anchesenamon. Chaj skłonił się po raz kolejny. - Muszę iść teraz do króla. Jest wiele do zrobienia, a tak nie wiele czasu - powiedziała. Potem dodała cicho: - Czy mógłbyś zostać tutaj, w królewskich pokojach, na noc? Myśl o twojej obecności byłaby dla mnie otuchą. Przypomniałem sobie o spotkaniu z Chetim. - Niestety, muszę wracać do miasta. Mam inną nitkę śledztwa, za którą muszę podążyć dziś wieczorem. To konieczne, obawiam się. Spojrzała na mnie. - Biedny Rahotep. Próbujesz wieść dwa życia na raz. Dołącz do nas rano. Skłoniłem się, a kiedy podniosłem wzrok, już jej nie było.
19 Pentu chodził w przód i w tył, z rękami złożonymi za plecami, jego kanciasta, wyniosła twarz zastygła z napięcia. Gdy tylko wszedłem i opuszczono kurtynę za nami, sprawnie mnie ocenił, jakbym był irytującym pacjentem. - Dlaczego chciałeś się ze mną widzieć? - Zdaję sobie sprawę, że jesteś zajęty. Jak się czuje król? Zerknął na Chaja, który skinął głową, pokazując, że może udzielić odpowiedzi. - Cierpi na atak paniki. Nie pierwszy raz. Jego umysł jest wrażliwy i łatwo ulega wpływom. To minie. - A czym go leczysz? - Walczę z dolegliwością, recytując do Horusa skuteczne modlitwy ochronne przeciwko nocnym demonom. - Czy to działa? Zmarszczył brwi, a jego ton sugerował, że to nie moja sprawa. - Oczywiście. Przekonałem także króla, aby wypił leczniczą wodę. Jest teraz spokojniejszy. - Co to za lecznicza woda? - zapytałem. Sapnął. - Aby mieć magiczną skuteczność, woda musi zostać wylana na świętą stelę, a następnie, gdy zaabsorbuje działanie płaskorzeźby, zebrana. Spojrzał na mnie, prowokując do stawiania mu dalszych pytań. Obaj milczeliśmy. - Dziękuję. Świat medycyny jest mi nieznany. - Najwidoczniej. A teraz, jeśli to wszystko... - powiedział rozdrażniony, jakby miał odejść, lecz Chaj uczynił łagodzący gest i zatrzymał się. Nadszedł czas, by się zasłużyć. - Powiem krótko i do rzeczy. Do tej pory zdarzyły się trzy udane
próby infiltracji samego serca królewskich pokoi. Przy każdej z nich pozostawiono przedmiot, który stanowi groźbę dla króla zarówno w sensie fizycznym, jak również, przynajmniej w zamiarze, metafizycznym. Mam także powód, by wierzyć, że ktokolwiek to robi, ma znajomość farmakopei... - Co sugerujesz?! - krzyknął Pentu. - Czy ten człowiek insynuuje, że ja lub mój personel jesteśmy podejrzani? - rzucił Chajowi piorunujące spojrzenie. - Wybacz mi te nieostrożne słowa. Moje powody wynikają z innych spraw, wydarzeń spoza pałacu. Chciałem tylko powiedzieć, że ten stan rzeczy i jego konsekwencje dla umysłu króla, powinny być naszym absolutnym priorytetem. Skoro bowiem sprawca tych wszystkich czynów dokonał ich z taką łatwością, co jeszcze może uczynić? On i ja patrzyliśmy na siebie w milczeniu. - Dlaczego wszyscy nie usiądziemy? - zasugerował Chaj dyplomatycznie, wykorzystując chwilę. Usiedliśmy zatem na niskich ławach ustawionych pod ścianami komnaty. - Najpierw, ponieważ mam powód, by wierzyć, że ten człowiek może naprawdę być lekarzem, pomocne byłoby zrozumienie, jak są zorganizowani pałacowi medycy i kto ma bez pośredni dostęp do króla - powiedziałem. Pentu odchrząknął sztywno. - Jako Naczelny Lekarz Północy i Południa, tylko ja mam bezpośredni dostęp do króla. Żaden inny medyk nie może przebywać w jego obecności, chyba że ja również jestem obecny. Wszelkie medykamenty są zatwierdzanie i przepisywane przeze mnie. Oczywiście, jesteśmy również odpowiedzialni za zdrowie królowej i innych członków rodziny królewskiej oraz mieszkańców królewskiej siedziby, w tym służących. - Powiedziałeś: innych członków rodziny królewskiej. Kto jeszcze, poza królową, się do nich zalicza? Zerknął na Chaja. - Miałem na myśli członków licznych rodzin, które służą królowi i królowej - odpowiedział z niezwykłą obojętnością. - Jak wielu lekarzy jest zatrudnionych w pałacu? - Wszyscy medycy Obu Krajów są pod moją władzą zwierzchnią. Jedynie kilku z nas posiada pełnię wiedzy we wszelkich aspektach wtajemniczenia, ale są specjaliści od oczu, również od prawego i od lewego, od brzucha, zębów, odbytu, organów wewnętrznych,
którzy mogą zostać wezwani niezwłocznie w razie potrzeby. - I, jak rozumiem, są różnice między różnymi stopniami zawodowymi? - Oczywiście, że są różnice. Nie sądzisz, że ważne jest, by nie traktować jednakowo nastawiaczy kości z targu i tych, którzy mają wykształcenie akademickie i znajomość ksiąg dających nam kwalifikacje do przeprowadzania właściwego leczenia poprzez rośliny i magię? - zasyczał. - Intrygują mnie te księgi - powiedziałem. - Możesz być zaintrygowany, ale to są sekretne księgi i tyle na ten temat. Uśmiechnąłem się przymilnie. - Przepraszam. Czy w tej chwili król otrzymuje jakieś medykamenty? Poza wodą leczniczą? - Jest silny fizycznie, a jego stan zdrowia doskonały, ale przepisałem mu także napój nasenny. Doznał poważnego szoku. Musi wypocząć przed jutrem. Nie wolno mu teraz przeszkadzać. Posiedzę przy nim przez tę noc. Simut upewnił się, że tym razem zabezpieczenie królewskiej siedziby zmieniło ją w zapieczętowane sanktuarium. Przy każdym zakręcie korytarza ustawiono dwóch strażników. Gdy przybyłem do komnaty króla, po każdej stronie drzwi stała para strażników i dwóch naprzeciwko. Drzwi były zamknięte, ale Pentu cicho je otworzył i machnął na mnie, bym zajrzał na chwilę do środka. Tymczasową sypialnię króla oświetlały lampki oliwne; ustawiono je w niszach ściennych, na podłodze, a szczególnie dużo wokół jego posłania, tak że wyglądał jak młody bóg w konstelacjach świateł. Świece zapalono, by odegnać mrok świata wokół niego, lecz wyglądały mizernie wobec tak groźnych, niebezpiecznych sił. Anchesenamon trzymała dłoń męża i cicho do niego przemawiała. Widziałem intymność między nimi, to jak ona sprawiała, że czuł się bezpieczny, i że z nich dwojga to ona była odważniejsza i silniejsza. Niemniej nadal nie mogłem sobie wyobrazić, jak tak delikatna para mogłaby, jutro, przejąć władzę od demagogów i ambitnych dyktatorów takich jak Aj i Horemheb. Jednakże wiedziałem, że wolałbym na tronie Anchesenamon niż któregokolwiek z nich. I wiedziałem, że jest mądra. Nie doceniali jej. Obserwowała ich i uczyła się na ich przykładzie, a może teraz także nauczyła się nieco absolutnej bezwzględności, której będzie potrzebowała, by przetrwać w tym labiryncie potworów. Oboje podnieśli wzrok na chwilę i zobaczyli mnie stojącego w drzwiach.
Skłoniłem głowę. Tutanchamon, Pan Obu Krajów, spojrzał na mnie chłodno, a potem machnął dłonią w geście odprawienia. Pentu zatrzasnął mi drzwi przed nosem.
20 Pospieszyłem na spotkanie z Chetim w dzielnicy miasta, do której udają się mężczyźni po ciężkim dniu w biurach urzędów. Było już dawno po umówionej godzinie, jedyne światło na ulicach i alejkach pochodziło z małych okienek domów, gdzie zapalono lampki oliwne. Wąskie przejścia były pełne pijanych, urzędników i robotników, niektórzy z nich szli pospiesznie, ukradkiem; inni w hałaśliwych grupkach, nawołując się i pokrzykując do siebie, chwiejnym krokiem przemieszczali się z miejsca na miejsce. Dziewczyny z odsłoniętymi piersiami, szczupli, przebiegli chłopcy i ci, którzy mogli być zarówno jednym i drugim, przepychali się, ocierając o mężczyzn i spoglądając przez ramię, gdy wchodzili w podejrzane drzwi wiodące do maleńkich sypialni za kurtynami, gdzie mogli dobić targu. Jedna z kobiet mnie zaczepiła. - Mogę nauczyć cię takich przyjemności, o jakich ci się nawet nie śniło - zaproponowała zdartym głosem. Odszukałem niskie, anonimowe drzwi w długim murze z cegieł mułowych, które wychodziły na główną ulicę. Przeszedłem przez grube drzwi obok grubego odźwiernego i powędrowałem w dół zaułkiem. Zazwyczaj takie miejsca są plątaniną dusznych, niskich pokoi o sufitach poczerniałych od łoju płonącego przez wiele nocy, ale to było zupełnie inne. Odkryłem, że znalazłem się w serii pokoi i dziedzińców. Wszystko miało luksusową jakość: znakomite malowidła ścienne, piękne dzieła sztuki i wspaniałe gobeliny wiszące na ścianach. Miejsce miało bogaty blask sukcesu i wypełniali go modni ludzie sukcesu, ich akolici i damskie towarzyszki, pijący i rozmawiający - wywrzaskujący opinie, śmiech i pogardę ponad dzbankami piwa, czarami wina oraz talerzami wyładowanymi doskonałym jedzeniem. Twarze pojawiały i znikały mi sprzed oczu: wymalowana kobieta w drogiej szacie rycząca jak muł, jej oczy przyprawiały o
dreszcz; starszy, czerwonolicy mężczyzna z ustami otwartymi szeroko jak u płaczącego dziecka; i nieustępliwy, śliski, cienki profil młodego chłopaka, ukrytego w rogu, nierozmawiającego z nikim, ale obserwującego wszystko, czekającego na swoją szansę jak hiena na żerowisku. Na ścianach przedstawiono sceny kopulacji: mężczyzn z kobietami, mężczyzn z mężczyznami, mężczyzn z chłopcami, kobiet z kobietami. Każda figura miała karykaturalny uśmiech ekstazy, naszkicowany kilkoma czarnymi i czerwonymi kreskami. Sterczały niewyobrażalnie wielkie fiuty. Przedstawiono różne sposoby penetracji. Widziałem coś takiego na skonfiskowanym krążącym papirusie satyrycznym, ale nie reprodukowane w większej skali. Cheti czekał na mnie. Zamówiłem dzbanek wina u służącego w średnim wieku, którego krostowata, blada skóra wyglądała, jakby nie widziała słońca przez wiele lat. - Piłem bardzo, bardzo powoli - powiedział, by przypomnieć mi, jak bardzo się spóźniłem. - Najwyższa pochwała za samodyscyplinę, Cheti. Znaleźliśmy narożnik i obaj odwróciliśmy się tyłem do tłumu, nie chcąc, by nasza obecność została zapamiętana bardziej niż musiała ponieważ oficerowie Medżaj nie mogli nieostrożnie bywać w miejscach takich jak to. Było tu wielu bogatych ludzi, których interesy były mniej niż ortodoksyjne, którzy często bywali w takich miejscach i być może znaleźliby przyjemność w konfrontacji ze strażnikami prawa, jak Cheti i ja, w miejscu, gdzie nie moglibyśmy liczyć na zbyt wielu przyjaciół. Przyniesiono wino. Jak się spodziewałem, było przesadnie drogie i niezbyt porywające. Próbowałem pogodzić dziwne przyleganie dwóch światów: pałacu w Malgacie, z jego cichymi kamiennymi korytarzami i elitarnymi postaciami cichego dramatu władzy i zdrady, oraz tego placu zabaw hałaśliwego nocnego życia. Przypuszczałem, że w obu miejscach miały miejsce te same sprawy - nocne potrzeby męskiego pożądania i dostarczanie satysfakcji. - Jakieś kolejne tropy? - zapytałem. - Rozpytywałem tutaj. Jest trudno, bo te dzieciaki pochodzą teraz z całego królestwa. Niektórzy z nich to jeńcy lub więźniowie, a inni po prostu rozpaczliwie chcą wyrwać się z rojącego się muchami zadupia, które zwą domem, i utorować sobie drogę do złotych ulic miasta. Większość przyjeżdża skuszona obietnicami werbownika z ich okolicy, ale wielu zostało wręcz sprzedanych przez własne rodziny. Babilończycy, Asyryjczycy, Nubijczycy... jeśli mają szczęście,
kończą w Tebach lub Memfis. - Lub, jeśli nie mają szczęścia, gdzieś w znacznie mniej romantycznym mieście garnizonowym jak Bubastis lub Elefantyna dodałem. - Nigdzie nie przetrwają długo. Wszystkim, co mają do zaoferowania, jest ich uroda i świeżość. Ale kiedy to przeminie... nadają się tylko na ludzkie wysypisko śmieci. Rozejrzałem się wokoło i popatrzyłem w te młode twarze zniszczone obsługiwaniem wszystkich tych wymagających klientów, noc w noc. Zdesperowane, pogodne twarze uśmiechające się zbyt szeroko, zbyt rozmyślnie, zbyt mocno próbujące się podobać; piękne dziewczyny i piękni chłopcy jak żywe lalki na kolanach odpychających mężczyzn, którzy mogli sobie pozwolić na świeże ciało raz w tygodniu lub raz do roku. Wszyscy wyglądali na przesadnych i szalonych. Młoda kobieta o pustych oczach przeszła obok nas, jej nos został odcięty. Wyglądała, jakby poruszała się dzięki niewidzialnym sznurkom, za które pociągał niewidzialny lalkarz. Bezwładnie szła przez tłum. - Co interesujące, wielu z nich jako część układu przenosi także przez granice lub w dół rzeki zakazane narkotyki. To tani sposób dostawy. Wszyscy wiedzą, że tak się dzieje, lecz po szczególne ilości są zbyt małe, aby się nimi martwić; strażnicy na granicach są przekupieni lub jako łapówkę dostają szybki numerek, a nawet jeśli kilkoro z nich zostanie schwytanych na pokaz, zyski i tak daleko przewyższają straty. - Cóż to za cudowny świat - powiedziałem. Cheti się uśmiechnął. - Mógłbym dokonać kilku ulepszeń. - To pogorszy sprawę - powiedziałem ponuro. - Zawsze tak mówisz. Nie wiedziałbyś, co powiedzieć, gdyby coś dobrego naprawdę się wydarzyło - odpowiedział ze swoim zwykłym wkurzającym optymizmem. - Jesteś żałośniejszy od Thota, a on jest tylko głupim zwierzakiem. - Thot nie jest żałosny. Ani nawet w przybliżeniu tak głupi, jak większość dwunogich istot dookoła. Potrafi myśleć. Dopiłem wino. - Kto jest właścicielem tego miejsca? Wzruszył ramionami. - Kimkolwiek jest, posiada większą część tej dzielnicy. Prawdopodobnie jeden z wielkich rodów, powiązanych ze świątyniami, który bez wątpienia dostaje duży procent ich dochodów. Skinąłem głową. Ogólnie było wiadomo, że niezmierne bogactwo świątyń polegało na różnorodnych i bardzo dochodowych
przedsięwzięciach inwestycyjnych w całym mieście i wszystkich nomach królestwa. - A z kim się spotkamy? - Z szefową. To mądra kobieta. - Jestem pewien, że ma złote serce. Przedzieraliśmy się przez ryczący tłum, obok ślepych muzykantów szarpiących swe instrumenty pomimo tego, że nikt ich nie słuchał, a potem zeszliśmy cichym przejściem oświetlonym kilkoma lampami oliwnymi. Odchodziły od niego inne korytarze, z eleganckimi kurtynami zasłaniającymi pomieszczenia wystarczająco duże, by pomieścić wygodne materace. Otyły starszy mężczyzna wszedł do jednej z sypialni, aby nas uniknąć, obok prześliznęły się małe dziewczynki i chichoczący chłopcy, jak głupiutkie rybki ozdobne. Pomimo palącego się wszędzie kadzidła powietrze było stęchłe, przesiąknięte ludzkimi odorami: potu, nieświeżego oddechu, brudnych stóp i cuchnących pach. Gdzieś ktoś dyszał i jęczał, w innej sypialni dziewczyna szczebiotała i chichotała, w kolejnej śpiewała kobieta, nisko i płomiennie, jak dworska śpiewaczka. Z dalszych dobiegały odgłosy pluskania wody i śmiechy. Na końcu były drzwi, a przed nimi stało dwóch zbirów, wielkich, z tępym wyrazem twarzy i brzydkich, jak niedokończone posągi. Przeszukali nas bez słowa. - Czy ktoś czuje cebulę? - powiedziałem, poczuwszy powiew cuchnącego oddechu. uklepujący mnie zbir przerwał na chwilę. Jego twarz przypominała poobijany garnek. Drugi zbir położył uspokajająco grubą łapę na szerokim ramieniu kolegi, milczącym pokręceniem głowy radząc mu zignorować mój sarkazm. Zbir sapnął jak byk, a potem skierował gruby paluch dokładnie między moje oczy. Uśmiechnąłem się i go odepchnąłem. Drugi facet zastukał do drzwi. Weszliśmy. Pokój był niski i mały, ale łagodziła go nieco waza świeżych kwiatów lotosu stojąca na stole. Szefowa powitała nas grzecznie i z dystansem. Nosiła długą kasztanowatą perukę w najnowszym stylu, ale jej piękna, rzeźbiona twarz była nieruchoma, niemal zmrożona, jakby dawno zapomniała, jak się używa uśmiechu. Zaproponowała nam taborety i poduszki. Elegancko upozowała się naprzeciw nas, z podbródkiem opartym na dłoni i czekała na to, co miało nadejść. - Proszę, powiedz, jak masz na imię? - Tacherit - odpowiedziała wyraźnie. Zatem była Syryjką.
- Jestem Rahotep. Skinęła głową i czekała. - To jest dochodzenie. Nie masz osobistych powodów do obaw. - Nie czuję żadnego - odpowiedziała chłodno. - Prowadzimy dochodzenie w sprawie serii morderstw. Uniosła brwi w małym kpiącym geście oczekiwania. - Wstrząsające. - Te czyny były niesłychanie brutalne. Nikt nie zasłużył, by umrzeć w sposób, w jaki zginęli ci młodzi ludzie - odpowiedziałem. - W tych mrocznych czasach ludzie wolą odwracać wzrok od wszystkiego, czego raczej nie powinni widzieć - powiedziała wymijająco. Jej ton był tak beznamiętny, że nie mogłem stwierdzić, czy mówi z głęboką ironią, czy nie. - Chciałbym, abyś zrozumiała, jak poważna jest ta sprawa. Rzuciłem twarz zmarłej, ze zmatowiałą koroną czarnych włosów, na stolik przed nią. Jej twarz pozostała nieruchoma, lecz coś zmieniło się w jej wzroku; reakcja, w końcu, na nagie fakty leżące przed nami. Potrząsnęła swoimi rudymi włosami. - Tylko potwór mógł coś takiego zrobić kobiecie. - To, co zrobił, z pewnością było okrutne, ale nie pozbawione znaczenia. To nie jakiś przypadkowy akt przemocy lub afektu. Ten człowiek zabija z jakichś powodów i w sposób, który jest znaczący dla niego, jeśli nie dla kogokolwiek innego. Kwestią jest odkrycie tego znaczenia - powiedziałem. - W takim przypadku to nie potwory. - Nie, to tylko ludzie. - Nie wiem, czy to poprawia, czy pogarsza sprawę - odparła. - Ja też nie wiem - odpowiedziałem. - Chcielibyśmy ustalić, kim była ta dziewczyna. Sądzimy, że mogła pracować tutaj. - Może pracowała. Pracuje tu wiele dziewczyn. - Ale czy któraś z nich ci nie zaginęła? - Czasem te dzieciaki po prostu znikają. To się ciągle zdarza. Nikogo nie obchodzi, co się z nimi dzieje. Zawsze będą kolejne. Pochyliłem się do przodu. - Ta dziewczyna zginęła straszliwą śmiercią. Jedyne, co możemy dla niej zrobić, to wymienić jej imię. Miała wytatuowanego węża na prawym przedramieniu. Właściciel jej mieszkania powiedział, że miała na imię Neferet. Zerknęła na twarz, popatrzyła na mnie uważnie i skinęła głową.
- Zatem tak, znałam ją. Pracowała tutaj. Nie wiedziałam o niej zbyt wiele. Nigdy nie można wierzyć w historie, które opowiadają. Ale uderzyło mnie, że była jedną z niewinniejszych i godnych zaufania dziewczyn. Miała dziwny, smutny uśmiech. W oczach niektórych klientów to czyniło ją nawet atrakcyjniejszą. Wyglądała, jakby należała do świata lepszego niż ten. Twierdziła, że została porwana od rodziny, która ją kochała, i była pewna, że któregoś dnia po nią wrócą... - Nie powiedziała, skąd jest? - Rolnicza wioska w pobliżu Memfis, jak sądzę. Nie pamiętam nazwy. - Możemy założyć, że tutaj spotkała zabójcę. To oznacza, że jest klientem. To starszy mężczyzna, z elity. Wykształcony. Być może lekarz. Spojrzała na mnie. - Czy wiesz, ilu mężczyzn, takich jak ten, płaci za dyskretne wizyty w miejscach takich jak to? A moi pracownicy są poinstruowani, by nigdy nie zadawać pytań o prywatne życie klientów. Spróbowałem innej linii pytań. - Czy na tym terenie któryś z klientów lub pracowników zażywa narkotyki? - Jaki rodzaj narkotyków? - zapytała niewinnie. - Usypiające. Opium makowe... Udała, że się zastanawia. - Nie przyjęlibyśmy nikogo, kto byłby z tego znany. Robię wszystko, co w mojej mocy, aby zapobiec takim rzeczom. Prowadzę czysty biznes. - Te narkotyki są wszędzie... - Nie mogę ponosić odpowiedzialności za prywatne zachowanie i skłonności moich klientów - powiedziała stanowczo. - Przecież jakoś muszą kupować narkotyki - powiedziałem. Wzruszyła ramionami, unikając mojego wzroku. - Zawsze są sprzedawcy, pośrednicy i dostawcy. Jak w każdym biznesie, zwłaszcza gdy można na tym zarobić. Zerknąłem na Chetiego. - Od dawna mnie zastanawia, jak możliwe jest zaspokojenie tak powszechnej potrzeby. Mam na myśli to, że liczba młodych ludzi, którzy są zatrzymywani, gdy pokonują drogę przez granice, jest niewielka, zatem wielu musi docierać szczęśliwie do miejsc takich, jak to miasto. To droga dostawy, bezpośrednia i dogodna, obarczona niewielkim ryzykiem. Wiemy, że to dzieciaki, które przybywają tutaj
po pracę i karierę. A mimo to, nawet jeśli byłyby ich tysiące, nie są w stanie dostarczyć wystarczającej ilości tego pożądanego luksusu, by zaspokoić wymagania. To dla mnie zagadka. Spuściła wzrok. - Jak mówiłam, nie mieszam się w takie sprawy. Popatrzyłem na nią uważnie. Zdałem sobie sprawę, że ma rozszerzone źrenice. Spostrzegła, że się jej przyglądam. - Nie sprawi mi żadnego problemu ściągnięcie oddziału Medżaj, by przeszukali to miejsce. Wątpię, czy wielu twoich klientów doceniłoby takie zdemaskowanie - powiedziałem. - A ja wątpię, czy zdajesz sobie sprawę, jak niewielu doceniłoby zrobienie przez ciebie takiego głupstwa. Jak myślisz, kto tu przychodzi? Nasi klienci wywodzą się z najwyższych warstw społecznych. Nigdy nie pozwoliliby, żeby oficer niższej rangi, jak ty, spowodował takie problemy. Potrząsnęła głową, wstała i zadzwoniła malutkim dzwoneczkiem. Drzwi otworzyły się, a za nimi stało dwóch zbirów, bez uśmiechu. - Ci panowie już wychodzą - powiedziała. Wyszliśmy wystarczająco cicho, ale kiedy byliśmy na zewnątrz, zbiry spojrzały jeden na drugiego, kiwnęły łbami, a potem ten, z którego zakpiłem, rąbnął mnie raz, bardzo mocno. Przyznaję, to było celne i bolało. Drugi rąbnął Chetiego, mniej paskudnie, tylko po to, żeby było sprawiedliwie. - Aleś ty wrażliwy - powiedziałem, rozmasowując szczękę, gdy zatrzaskiwali drzwi. Staliśmy na ponurej i nagle ucichłej ulicy. - Nie waż się powiedzieć, że na to zasłużyłem - powiedziałem do Chetiego. - Dobra, nie powiem - odparł. Ruszyliśmy w mrok. - Zatem - powiedział Cheti - jak ten towar dociera do Obu Krajów? Może jednak po prostu wwożą go te dzieciaki. Pokręciłem głową. - Myślę, że te dzieciaki, ci kurierzy, to zasłona. Są nieistotni. Transport i dostawy muszą zawierać znacznie większe ilości. Jednak jeśli przybywają na statkach, to urzędnicy portowi muszą być przekupieni, a jeśli drogami lądowymi, łapówkarzami byliby strażnicy graniczni. - Ktoś gdzieś robi na tym majątek - powiedział. - Ale ktokolwiek to jest, musi być bardzo potężny i ustosunkowany. Westchnąłem. - Czasami czuję, że robota, którą wykonujemy, to jak zatrzymywanie wód Wielkiej Rzeki gołymi rękami.
- Zastanawiam się nad tym niemal każdego ranka - odpowiedział Cheti. - Potem wstaję i idę do pracy. I, oczywiście, spędzam czas z tobą, co jest pewną rekompensatą. - Jesteś szczęściarzem, Cheti - powiedziałem. - Ale pomyśl: w końcu powiązania zaczynają się stawać coraz wyraźniejsze. Każde morderstwo obejmuje oszołomienie ofiary, najprawdopodobniej narkotykami. Dziewczyna pracowała tutaj. Zapewne również tutaj dostawcy dostarczają narkotyki. Prawdopodobnie są dystrybuowane w miejscach podobnych do tego w całym mieście. To jest coś. - I pamiętaj także, że zabójca zmusza cię do tańca na krawędzi dwóch światów - powiedział, uśmiechając się kpiąco. Jeśli mieliśmy rację i ten sam człowiek był odpowiedzialny za obie zbrodnie, wówczas wszystko, co robiłem, było skakaniem od poszlaki do poszlaki, jak pies podążający za tropem jedzenia, z oczami utkwionymi w ziemi, nie widząc niczego innego. Pomachałem Chetiemu na dobranoc i ze znużeniem poszedłem od razu w stronę domu.
21 Białe słońce późnego poranka nie oszczędzało nikogo i niczego przed swoim straszliwym spojrzeniem. W upale miasto wyglądało jak upieczone na twardo i sucho, brązowe, żółte i białe. Podniosłem wzrok - zobaczyłem szeroko rozpostarte ciemne skrzydła sokoła, nurkującego i wznoszącego się w oślepiającym świetle, delikatnie korygował lot, szybując w warstwach i prądach gorącego pustynnego powietrza. To był Horus, jego prawym okiem jest słońce, a lewym księżyc. Co widział, patrząc w dół na nasz dziwny mały świat posągów i potworów, tłumów i parad, świątyń i lepianek, bogactwa i chlewików? Co pomyślałby o tej małej ceremonialnej grupce drobnych figurek, chronionych kiepskimi parasolami, pokonującą powoli, uroczyście drogę wzdłuż Alei Sfinksów, obsadzonej doskonale przyciętymi drzewami, w kierunku Świątyni Południowej? Czy zauważył mnie, przebranego jak aktor w białą szatę kapłana? Czy widział nas wszystkich, w naszym zielonym świecie pól i drzew, zależnych od połyskującego węża Wielkiej Rzeki i otoczonych nieskończonością wiecznej Czerwonej Ziemi? Co widział poza horyzontem? Obserwowałem go, jak zawisł ponad nami na długą chwilę, potem drgnął i odleciał w stronę rzeki, aż zniknął ponad dachami. ***
Źle spałem, znowu. Śnił mi się chłopiec. We śnie nosił twarz Neferet, młodej dziewczyny, a ona uśmiechała się do mnie tajemniczo. Potem powoli, ostrożnie, zacząłem zdejmować jej twarz, ale ona nadal się uśmiechała. A gdy w końcu zdarłem twarz z jej głowy, zobaczyłem pod nią tylko maskę ciemności i poczułem słodkawy odór rozkładu. Przebudziłem się gwałtownie, w głowie mi łupało. Być może to
kiepskie wino wypite w nocy było jeszcze gorsze, niż sądziłem. Rano Tanefert nie okazała mi współczucia. Kiedy zaś wróciłem od balwierza z ogoloną głową, tylko pokręciła swoją. - Jak wyglądam? - zapytałem, przeciągnąwszy dłonią po gładkiej łysinie. - Wyglądasz jak wielkie niemowlę - powiedziała niezbyt wspierające - Zatem nie jak kapłan ze świątyni? Wybuchnęła głośnym śmiechem, co dobrze o niej świadczy. - Nie sądzę... I nie wracaj do domu, zanim ci to wszystko nie odrośnie. Wzdłuż Alei Sfinksów dobrze zorganizowane tłumy stały w ciszy i spokoju w piekącym bezruchu powietrza, wykrzykując pochwały, gdy mijał ich rydwan wiozący króla i królową. Tutanchamon nosił błękitną koronę i był troskliwie otoczony ciasną falangą straży pałacowej, pióra nakryć głów połyskiwały jaskrawo w świetle, łuki i strzały błyszczały. Żołnierze armii tebańskiej stali wzdłuż całej Alei. Simut wykonał swoją robotę, wykorzystując wszelkie zasoby, jakie miał do dyspozycji. Z tyłu podążał Aj na swoim rydwanie. Simut i ja jechaliśmy razem. Obserwował wszystko z natężoną uwagą - wszelkie niepasujące szczegóły, najmniejsze oznaki problemów. Potem następował długi, szurający nogami rząd innych urzędników pałacowych i kapłanów, wśród nich Chaj, wszyscy w identycznych białych szatach, każdy ze spoconymi służącymi trzymającymi parasole nad swoimi panami. Zauważyłem bezdomnego psa biegnącego z boku tej dziwnie ponurej kawalkady, włóczącego się w cieniu drzew i maszerujących żołnierzy. Szczekał i szczekał, szczerząc zęby, jakby widział cień wroga lub intruza. Nagle jeden z żołnierzy tebańskich zastrzelił go z łuku. Tłum cofnął się z trwogą, ale nikt nie wpadł w panikę i kawalkada jechała dalej. Do czasu gdy procesja dotarła do wrót świątyni, pot strumyczkiem spływał mi wzdłuż kręgosłupa. Przed wielkimi podwójnymi drzwiami, które wiodły do Sali Kolumnowej, rozstawiono płócienny daszek, dekorowany złotem i srebrem. Dziadek króla rozpoczął tę budowę jeszcze za czasów mojej młodości, z ambitnym zamiarem zastąpienia labiryntu małych, starożytnych kapliczek czymś, co miało być wielką, mroczną, nowoczesną budowlą, z ogromnymi kamiennymi kolumnami, na tyle dużymi, by na ich szczycie zmieścił się tłum ludzi. To miał być cud świata i dziś miałem wyjątkowy zaszczyt zobaczyć to na własne oczy. Teren przed świątynią wypełniały tysiące kapłanów w typowych
szatach - było ich tak wielu, iż gdy padli na twarze, rozległa przestrzeń wyglądała jak wielkie białe jezioro. Świątynni muzykanci zaczęli grać nowy rytm i melodię. Wzrok Simuta docierał wszędzie, rozważając wszelkie ewentualności, sprawdzając pozycje łuczników na obwodzie murów, dokładność formacji strażników, którzy flankowali w ochronie króla i królową, badając wszystkich i wszystko ciemnymi oczami. Tym razem nie mogło być pomyłek, niespodzianek z krwią i ogólnej paniki. W końcu przy fanfarze świątynnych trąbek, uniesionych i lśniących w świetle, przeszliśmy przez wielkie wrota, pod wielkimi rzeźbionymi blokami kamiennymi zewnętrznych murów i wkroczyliśmy do wielkiej kolumnady. Moim pierwszym wrażeniem była strefa cienia. Doskonale wyrzeźbione kolumny, o obwodzie o wiele przewyższającym jakikolwiek pień palmy - obwód dziesięciu drzew wystrzeliwały w chłodne, mroczne powietrze; czternaście, w dwóch potężnych rzędach, każda wysoka może na trzydzieści kubitów, dźwigająca masywną belkę dachową, jak kolosalne kamienne arkady pod nocnym niebem z granitu. Cienkie snopy światła padały skośnie z wysokich, wąskich okien pod dachem, w plamach i pasmach intensywnej jasności; drobne pyłki unosiły się i tańczyły w swych krótkich chwilach chwały. Gdziekolwiek jasne światło padło na kamień, podkreślało detale malowanych płaskorzeźb, które pokrywały każdą powierzchnię. Za nami słychać było szuranie stóp długiego szeregu dygnitarzy i urzędników, tłoczących się, przepychających i utyskujących w poszukiwaniu miejsca pod wielkimi kolumnami. Wielka architektura sali czyniła ich małymi i nieważnymi. Brzmieli jak stado kóz, sapiąc, kaszląc i szepcząc ciche komentarze zadziwienia po pierwszym rzucie oka na ten nowy cud. Jednak to byli ludzie, którzy mieli pod kontrolą potęgę i chwałę królestwa. Ludzie królewskich włości, ludzie biurokracji, ludzie świątyń; wszyscy ci, którzy stracili władzę i bogactwo za Echnatona, ojca króla, a teraz ją odzyskali, oznajmiając, że przywrócili maat w Obu Krajach. Oczywiście to, co naprawdę zostało przywrócone, to była ich nieugięta władza oraz prawo do kontrolowania oraz zdobywania kolejnych nieskończonych źródeł i okazji do zrobienia interesu ku pożytkowi ich własnych skarbców. A sam król, jakkolwiek pasywny, był ikoną tego odrodzenia. Na innym dziedzińcu świątynnym, w świątyni w Karnaku, w początkach jego panowania, rozkazał - a raczej Aj rozkazał w jego imieniu - postawić kamienną stelę, na której po wsze czasy wyryto oświadczenie, a jego słowa były powszechnie znane: „Kraj był pogrążony w chaosie, a
bogowie odwrócili się do niego plecami. Ale po wielu dniach mój majestat wstąpił na tron jego ojca i objął rządy nad krajem Horusa, Czarna i Czerwona Ziemia były pod jego kontrolą”. I teraz wyglądało na to, że to, co dziadek pozostawił zaczęte, zostało ukończone za czasów wnuka; a dziwne interregnum Echnatona stało się przedmiotem wielkiego zapomnienia, jego budowle pozostawiono bez opieki, ignorowano jego przedstawienia, nie wypowiadano jego imienia, nie czczono jego pamięci, jakby nigdy nie istniał. U wielu pozostała tylko tłumiona, lecz potężna pamięć o jego religijnym oświeceniu i próbie odebrania całej władzy tradycyjnym kapłanom. Parę królewską zaproszono do obejrzenia płaskorzeźb, które biegły wzdłuż całej długości nowego muru otaczającego. Kapłani trzymali pochodnie lub zbijali się w grupy, tak by ich białe szaty odbijały i wzmagały ukośnie padające światło, aby ukazać ukryte w mroku detale jaskrawo malowanych reliefów. Migoczące płomienie wydawały się nadawać kolorowym obrazom pozory ruchu. Dużo pracy kosztowało mnie utrzymanie pozycji w pobliżu króla i królowej, także dlatego, że sam byłem ciekaw tych cudów. Najpierw, przy wejściu, silny promień światła słonecznego, przez przypadek lub sprytne posunięcie, oświetlał wyrzeźbione przedstawienia samego króla. Obserwowałem, jak stoi przed wyrytym w kamieniu obrazem siebie samego pozdrawiającego boga świątyni. Tutanchamon, z krwi i kości, z dziecinnym strachem i delikatną twarzą, oceniał swoje kamienne odbicie, o szerokich ramionach i zdecydowanych, autorytatywnych gestach króla. Muszę przyznać, że nie wyglądał na podobnego do siebie, pomimo starannie oddanego podobieństwa profilu i uszu. Wszyscy ruszyli do przodu, przechodząc wzdłuż długiej zachodniej ściany. Były tu płaskorzeźby przedstawiające rzeczną procesję bogów Karnaku w czasie święta Opet. Byli tu zwinni akrobaci oraz barki z takielunkiem oddanym w najmniejszych szczegółach, a także niewidomi muzykanci z instrumentami. Wyglądało na to, że każda twarz była portretem osoby, którą mógłbym rozpoznać w tłumie. Zastanawiałem się, czy również mogły się tam znaleźć twarze moja i mojej rodziny. Potem, z większym przepychaniem się i napięciem, grupa królewska, w towarzystwie urzędników i służby, przeszła przez salę do przeciwległej ściany, na której był ciąg dalszy przedstawień święta. Tutanchamon i królowa szli powoli wzdłuż ściany, uważnie odczytując obrazy, słuchając najwyższego kapłana i jego akolitów, którzy pochylali się z szacunkiem w ich stronę, szepcząc pochwały i
informacje, bez wątpienia czyniąc aluzje do oszałamiających kosztów i znaczących danych statystycznych wielkiego dzieła, jakim była ta gloryfikująca obrazy króla i boga świątynia. Wydarzenie toczyło się wyznaczonym torem. Wracali już w kierunku wejścia i zostali zaproszeni do obejrzenia ostatniego rejestru płaskorzeźb w pobliżu narożnika, ukazującego najważniejszą scenę - w której król w obecności boga wchodzi do kaplicy - gdy coś się wydarzyło. Tutanchamon, pod kierunkiem najwyższego kapłana, czytał opis tego najświętszego momentu - gdy nagle zaniepokojony odskoczył. Najwyższy kapłan, głęboko zaszokowany i zawstydzony, zasłonił oczy dłońmi, jakby był świadkiem straszliwej profanacji. Straż pałacowa natychmiast zajęła pozycje defensywne wokół pary królewskiej, najeżeni obnażonymi zakrzywionymi sztyletami. Za mną ludzie wyciągali szyje, by zobaczyć, o co chodzi. Przepchnąłem się przez strażników. Aj właśnie szczegółowo badał płaskorzeźbę, którą laską wskazał mu najwyższy kapłan. Pozwolił mi stanąć blisko siebie, abym mógł to obejrzeć. Królewskie imiona zostały całkowicie wymazane z kartusza. Aj objął dowodzenie. Przemawiał uspokajająco do Tutanchamona, który drżał, podczas gdy Anchesenamon próbowała pomóc mu napić się wody. Rozkazał, żeby ukryto przed wzrokiem widzów sprofanowaną płaskorzeźbę, i surowo poinstruował wszystkich, którzy ją widzieli, aby pod karą śmierci nigdy o tym nie rozmawiali. Imiona miały natychmiast zostać ponownie wyrzeźbione. Anchesenamon szeptała coś do ucha Tutanchamona, a on w końcu skinął głową. Potem, udając, że wszystko jest w porządku, para królewska kontynuowała zwiedzanie. Gdy mnie mijali, Anchesenamon zerknęła na mnie. Ale nie mogliśmy rozmawiać. Wszyscy przeszliśmy szybko przez Salę Kolumnową, pomiędzy wielkimi kolumnami, na zewnątrz, na Dziedziniec Słoneczny, gdzie w świetle południa zebrał się i padł przed królem i królową na twarze jeszcze większy tłum kapłanów, oślepionych po pobycie w ciemnościach. Procesja zatrzymała się w głębokim cieniu wielkich kolumn papirusowych, które obiegały podwórzec z trzech stron. Obeszliśmy dziedziniec w dziwnej ciszy - ponieważ wszyscy już wiedzieli, że stało się coś kłopotliwego, a mimo to ceremonia trwała, jakby nic się nie zmieniło. Stamtąd udaliśmy się do najstarszej części świątyni. Znalazłem się w starożytnej ciemności. Wszędzie wyrzeźbione były przedstawienia króla Amenhotepa - dominującego, składającego ofiary Amonowi-Ra, bogu świątyni i miasta. Królewska para szła
dalej przez filarową salę ofiarną. Na ścianach, wyryty w wiecznym kamieniu, Amenhotep prowadził bydło ofiarne i składał rytualne dary z kwiatów i kadzidła w miejscu, gdzie w czasie święta miała spocząć złota barka boga. Słyszałem, że dalej jest wiele mniejszych kaplic, które odchodzą od boskiego sanktuarium, a nawet mniejszych przedsionków wzdłuż bocznych ścian, gdzie, ukryte w głębokim cieniu, stały posągi boga wykonane ze złota. Jednak ani ja, ani niemal żaden inny człowiek nie mógł wyjść poza to miejsce. Tylko król i najwyższej rangi kapłani mogli wejść do samego sanktuarium Amona w mrocznym sercu świątyni, gdzie jego posąg, który dawał mu możliwość ziemskiej obecności wśród ludzi, był czczony, karmiony i ubierany. Nadeszła właściwa chwila i Tutanchamon musiał podążyć dalej sam w tajemnicę sanktuarium. Anchesenamon mogła towarzyszyć mu do przedsionka, ale ani kroku dalej. Wyglądał na zdenerwowanego, lecz wydawało się, że zbiera się na odwagę. Anchesenamon i król ruszyli naprzód i zniknęli razem, a wszędzie panowała cisza. Ciepłe ludzkie ciała zgromadzone w małej komnacie i na Dziedzińcu Słonecznym za nami wydzielały mocną woń kadzidła i potu. Szeregi kapłanów intonowało modlitwy. Potrząsane sistra pobrzękiwały. Świątynni śpiewacy śpiewali hymny. Czas wydawał się ciągnąć i ciągnąć... Zobaczyłem, że Aj lekko podnosi głowę, jakby zastanawiając się, czy wszystko było w porządku. A potem nagle znowu pojawili się razem król i królowa. On zamienił błękitną koronę na podwójną koronę Górnego i Dolnego Egiptu. Sęp i kobra unosiły się w boskiej ochronie na jego czole. Ona nałożyła wysoką podwójną koronę z piór, jaką nosiła jej matka Nefretete - a czyniąc to, ogłosiła się królową i boginią. Tutanchamon, który nie wyglądał już na niepewnego czy przestraszonego, patrzył arogancko ponad zadziwionym tłumem kapłanów i dygnitarzy zebranych w westybulu oraz ludźmi zgromadzonymi na Dziedzińcu Słonecznym. Czekał, a potem przemówił swoim cichym, głębokim głosem. - Sami bogowie ukazali się Tutenchamonowi, Żywemu Wizerunkowi Amona, w świątyni Amona. Otrzymałem królewskie imiona: imię Horusowe - Potężny Byk o Doskonałych Narodzinach, Król Górnego i Dolnego Egiptu, Pan Postaci Ra, Władca Prawdy. Razem z królewskimi imionami noszę podwójną koronę oraz trzymam berło rządów i cep Ozyrysa. Ogłaszam, że od tego dnia jestem królem w słowach i czynach. Imiona są siłą. Urzeczywistniają to, co deklarują. To była
deklaracja nowej polityki niepodległości. Nowa koronacja. Temu zdumiewającemu, nieoczekiwanemu oświadczeniu towarzyszyło poruszenie zdziwienia i trwogi. Zapłaciłbym złotem, aby ujrzeć twarz Aja, gdy usłyszał te słowa, lecz on nie podniósł swojej kościstej głowy. Król ciągnął: - Niechaj to zostanie ogłoszone w Obu Krajach. Oświadczam, że będę obchodził ten dzień jako nowe święto w świętym imieniu Amona-Ra. Niech to zostanie zapisane po wsze czasy w piśmie bogów i niechaj te słowa dotrą do wszystkich nomów Obu Krajów tak, aby każdy poddany Wielkiego Domu znał tę wielką prawdę. Oficjalni skrybowie pospieszyli ze swoimi paletkami, usiedli ze skrzyżowanymi nogami, naciągnęli fartuszki na kolana, jak małe stoliki, i szybko zapisywali wszystko na rozwiniętych zwojach. Jak sobie teraz uświadomiłem, musieli to ćwiczyć wiele razy, Anchesenamon wstała i dołączyła do Tutanchamona; oboje stali razem, gdy tłum powoli przyjmował treść i implikacje jego słów, a potem upadł na twarze. Zastanawiałem się, jak Aj odpowie na ten zuchwały ruch w wielkiej grze o władzę. Zwrócił się w kierunku licznych wpatrzonych w niego oczu zaniepokojonych przewidywaniem, że mógłby nie zaakceptować takiej degradacji bez walki. Ale on był na to zbyt inteligentny. Po długiej, ostrożnej pauzie, jakby to on był tym, który w swych rękach trzyma przeznaczenie Obu Krajów, odezwał się. - Bogowie są wszechwiedzący - rzekł. - My, którzy pracujemy całe życie, by wspierać i wzmacniać Wielki Dom i aby przywrócić utracony porządek w Obu Krajach, cieszmy się tym oświadczeniem. Król to król. Oby bogowie uczynili go wielkim władcą. Skrybowie zapisali także i to, a potem, na sygnał Aja, szybko przekazali swoje zwoje, z ręki do ręki przez komnatę. Następnie przejęli je asystenci, by skopiować i rozesłać do każdego zakątka kraju i terytoriów zależnych, w zwojach i w formie rzeźbionych kamiennych stel. A potem poprowadził tłum, padając na twarz przed parą królewską jak starszy wiekiem potwór przed swoimi dziećmi, powoli i sztywno, i z niebezpieczną ironią, którą najwidoczniej tylko on był w stanie wpleść we wszystko, co robił. Anchesenamon i Tutanchamon postawili wszystko na ten moment i na sukces swojej deklaracji. Kolejne dni miały zdecydować, czy wygrali, czy przegrali.
22 Król i królowa wyszli z kompleksu świątynnego, z powrotem przez Dziedziniec Słoneczny, gdzie kapłani padali przed nimi na starannie zamiecioną ziemię, poprzez kolumnadę do czekającego na nich rydwanu, którym odjechali szybko w krótkim błysku złota. Zanim wyruszyłem za nimi, by odjechać wraz z Simutem jego rydwanem, obejrzałem się na zatłoczony teren przed Salą Kolumnową i zobaczyłem Aja, stojącego w centrum wszystkiego, obserwującego nas odjeżdżających, nadal jak głaz. Wyglądało na to, że fale gorących spekulacji i podniecenia rozbijały się i rozchodziły w tłumie wokół niego. Nowiny miały bardzo szybko zostać zakomunikowane w całym mieście, w biurach i urzędach, spichrzach i skarbcach; a oficjalne oświadczenie rozproklamowane w Tebach, potem zaś, poprzez posłańców, dotrzeć bezpośrednio do wszystkich większych miast i miasteczek - Memfis, Abydos, Heliopolis i Bubastis, a na południu na Elefantynę i do garnizonów Nubii. Ruszyliśmy za królewskim rydwanem z powrotem nad rzekę, gdzie zgromadził się wielki tłum, wykrzykujący modlitwy oraz wyrazy uznania, a następnie szybko wsiedliśmy na pokład królewskiego statku, by przekroczyć rzekę. Król i królowa pozostali w swej prywatnej kabinie. Kurtynę opuszczono. Gdy pokonywaliśmy wodę i umilkły okrzyki z doków, mogłem usłyszeć, że rozmawiają cicho ze sobą, słowa nie były słyszalne, ale uchwyciłem ton jej głosu, uspokajający i dodający odwagi, jego był bardziej zrzędliwy. Kiedy statek przybił do nabrzeża przy pałacu, królewska para zeszła z pokładu i szybko otoczył ją ochronny kordon strażników pałacowych. Weszli pospiesznie do środka, jakby zagrożeniem było samo światło słoneczne. Chaj towarzyszył Simutowi i mnie, szybko wyrzucając z siebie słowa. Przynajmniej on wyglądał na podekscytowanego.
- Aj będzie wściekły! - szeptał z przejęciem. - Nie wiedział, co się święci. - Ale ty wiedziałeś - powiedziałem. - Cóż, pochlebiam sobie, iż jestem beneficjentem zaufania królowej. Nie uczyniłaby tego ruchu w wielkiej grze, nie ustanowiwszy najpierw sieci wsparcia wśród najbliższych sobie. I będzie tego potrzebowała, pomyślałem. Aj trzymał Oba Kraje za gardło; nadal rządził kapłanami, urzędnikami i skarbem. Horemheb kontrolował armię. - Ale kolejna katastrofa była o włos. Jak to się mogło stać? Natychmiast trzeba przeprowadzić dochodzenie. Na szczęście to nie powstrzymało króla od dokonania proklamacji - powiedział Chaj. Simut się najeżył. - Mogę dostarczyć Naczelnego Architekta w celu przesłuchania nawet natychmiast. - A ty, Rahotepie, nie jesteś bliższy odkrycia winnego, który, jak się wydaje, ma wolny dostęp nie tylko do królewskiej siedziby, ale teraz także do Sali Kolumnowej w obrębie samej świątyni! - szczeknął Chaj, jakby nadszedł czas, by równo między nas podzielić oskarżenia. - Walczymy z cieniem - powiedziałem. - Co nie oznacza dokładnie nic - szydził irytująco. - Ważne jest, by zrozumieć, jak ten człowiek myśli. Wszystko, co robi, jest kluczem do jego umysłu. Zatem musimy odczytać szczegółowo każdą z sytuacji i próbować odszyfrować i zrozumieć jej znaczenie. Problem polega na tym, że wszystkie nasze wysiłki w celu kontrolowania sytuacji są podkopywane przez zamieszanie, jakie on starannie przygotowuje przeciwko nam. Dla niego to rodzaj eleganckiej gry. Rzuca nam wyzwanie, byśmy go zrozumieli, myśleli o nim, a potem go schwytali. Jak dotąd, nie udała nam się żadna z tych rzeczy. Ledwie zaczęliśmy traktować go poważnie. A może traktowaliśmy go zbyt poważnie, ponieważ gdybyśmy zignorowali wszystkie te zdarzenia, jaką władzę, tak naprawdę, by miał? - Mówisz jak wojownik, który podziwia swojego wroga sarkastycznie rzucił Chaj. - Mogę szanować jego inteligencję i umiejętności, nie podziwiając ani nie szanując sposobów, w jaki je wykorzystuje. Anchesenamon i Tutanchamon czekali na nas w sali recepcyjnej, siedząc na dwóch tronach. Atmosfera była pełna uderzającej do głowy euforii, ale także z namacalnym śladem niepokoju, ponieważ nie wszystko poszło idealnie.
Chaj, Simut i ja złożyliśmy nasze oficjalne gratulacje. Tutanchamon popatrzył na nas uważnie. - Skłońcie głowy przede mną - krzyknął nagle, zrywając się na równe nogi. - Jak to możliwe, że znowu zostałem tak upokorzony? Jak to jest, że nadal nie jestem bezpieczny, nawet we własnej świątyni? Wszyscy czekaliśmy z opuszczonymi głowami. - Mężu - powiedziała szybko Anchesenamon. - Rozważmy nasze możliwości. Poprośmy o dobrą radę tych oto zaufanych ludzi. Usiadł z powrotem na swoim małym tronie. - Podnieście wzrok. Zrobiliśmy to. - Żaden z was nie był w stanie ochronić mnie przed tymi zagrożeniami. Ale mam pomysł. Myślę, że jest wspaniały. Może faktycznie, za jednym zamachem rozwiązać wszystkie nasze problemy. Czekaliśmy, a na naszych twarzach widniały mieszane uczucia. - Czy istnieje lepszy, uświęcony zwyczajem, sposób okazywania swojej siły i odwagi przez króla od polowania na lwy? Ogłosiliśmy się królem. Dlatego jak lepiej moglibyśmy udowodnić ludowi naszą przydatność, niż wyruszając na Czerwoną Ziemię, by zapolować i wrócić z lwem jako trofeum? - ciągnął. Pierwszy odezwał się Chaj. - Mistrzowskie posunięcie, oczywiście - zaczął niezwykle ostrożnie. - Może stworzyć bardzo pozytywny obraz dla ludu. Ale, panie, czy rozważyłeś to, że narazisz się na olbrzymie nie bezpieczeństwo? - A co w tym nowego? Tutaj, w moich własnych pokojach, ponoć bezpiecznych, nadal istnieje poważne zagrożenie - odpowiedział nadąsany. Anchesenamon położyła delikatnie swoją dłoń na dłoni króla. - Czy mogę coś powiedzieć? Skinął głową. - Wydaje mi się, że sukces władzy królewskiej jest w dużej części zależny od demonstracji sił i zalet władzy, którą uosabia król. Parady zwycięstwa, rytuały triumfu i tak dalej są środkami, które dla ludu przedstawiają chwałę władzy królewskiej. Dlatego, jeśli król będzie dobrze chroniony, symboliczne polowanie, przeprowadzone na jednym z wielkich zamkniętych terenów łowieckich, mogłoby być użyteczne w tych czasach - powiedziała. - To wspaniały kompromis - dodał natychmiast Chaj. - Takie wydarzenie można szybko zorganizować w bezpiecznym otoczeniu parku łowieckiego. Lew, być może również kilka dzikich jeleni... -
ciągnął z nadzieją. Twarz króla się zachmurzyła. - Nie. Rytuał to za mało. Męstwo należy okazać. Co za godność jest w zabiciu lwa, który już został schwytany i nie może uciec? Muszę być widziany, jak zabijam bestię. I to musi mieć miejsce w dziczy będącej jego terytorium. Muszę być widziany, jak zaznaczam swoją władzę królewską nad krainą chaosu. Nie może być w tym nic symbolicznego - odparł. To zamknęło usta nam wszystkim. Teraz była kolej na odezwanie się Simuta. Był mniej dyplomatyczny. - Na zamkniętym terenie łowieckim możemy kontrolować otoczenie. Możemy zapewnić ci bezpieczeństwo. Ale pustynia stanowi wielkie zagrożenie. - On ma rację - powiedziała Anchesenamon. - Z pewnością nie będzie miało znaczenia, że to spektakl. Tutanchamon pokręcił głową. - Wszyscy będą wiedzieli, że jedynym moim wyczynem było zabicie schwytanej w pułapkę bestii. To nie jest właściwy gest, którym chciałbym rozpocząć moje panowanie. Jestem dobrym myśliwym. Sprawdzę się. Pojedziemy na pustynię. Chaj spróbował jeszcze raz. - Czy wasza wysokość rozważył fakt, że aby dotrzeć do terenów łowieckich na północnym zachodzie lub północnym wschodzie, będziemy musieli przejechać przez Memfis? Być może to nie jest zbyt... pożądane. Jakby nie było, to miasto Horemheba i baza jego armii wymamrotał, niepewny, jak ma to powiedzieć. Tutanchamon znowu się zerwał, opierając się ostrożnie na złotej lasce. - Królewska wizyta w Memfis jest obecnie jak najbardziej pożądana. Zamierzamy dopuścić Horemheba bliżej naszych serc. Jest starym sojusznikiem, a w razie, gdybyś zapomniał, był moim wychowawcą w Memfis. Zbyt długo jest zaangażowany w wojny z Hetytami. Zamierzamy podróżować z całą należną ostentacją. Konieczne jest, teraz może nawet bardziej niż kiedykolwiek, bym pojawił się tam, ponieważ jest to miasto Horemheba. Muszę jasno zaznaczyć tam swoją obecność i moją nową władzę. A kiedy tego dokonam, wrócę triumfalnie do Teb i odbędę paradę zwycięstwa przez ulice miasta, a wszyscy będą wiedzieli i rozumieli, że Tutanchamon jest królem nie tylko w słowach, ale i czynach. Konsekwencje i implikacje tego mnożyły się w naszych głowach. Znowu odezwała się Anchesenamon.
- Król ma rację. Musi być postrzegany jako król i robić rzeczy, jakie król musi robić. To jest najkonieczniejsze i musi zostać zrobione. Ale musimy prosić o jedną ważną rzecz. To moja osobista prośba... Spojrzała prosto na mnie. - Czy ty, Rahotepie, będziesz towarzyszył królowi? Ty i Simut będziecie wspólnie odpowiedzialni za jego bezpieczeństwo. Jak inaczej miałem skończyć, niż wyciągając najkrótszą ze słomek? Jak mogłem zabrnąć w tę sytuację tak głęboko, że nie miałem innego wyboru, jak iść do przodu? Wróciłem myślami do pierwszej prośby Anchesenamon, jej wezwaniu opartym na potrzebie i strachu. Postanowiłem nie myśleć jeszcze o wzajemnych oskarżeniach, jakie w konsekwencji tego wszystkiego czekały mnie w domu. Skłoniłem głowę. Simut spojrzał na mnie, a potem kiwnął głową w geście zgody. - Będziemy potrzebowali dobrze wyszkolonego i całkowicie godnego zaufania zespołu. Pozwólcie więc nam zabrać niewielu ludzi, bez ekstrawagancji i niepotrzebnej ostentacji: kucharza, naganiaczy, służących oraz wybraną garść strażników. Muszą zostać zweryfikowani dla bezpieczeństwa przez biura pałacowe, jak również przez skarbiec. Rozumiem przez to samego Aja - powiedziałem. - To sensowna sugestia - powiedziała Anchesenamon - ponieważ wówczas raczej włączamy regenta w przygotowania, niż go wykluczamy, a wykluczony byłby bardziej niebezpieczny. Chaj zdał sobie sprawę, że w tej sytuacji musi się zgodzić. - Dokonamy wraz z Simutem wszelkich niezbędnych ustaleń dotyczących bezpieczeństwa związanych z wizytą w Memfis powiedziałem. - Doskonale - powiedział Tutanchamon. Klasnął w dłonie. A ja uzmysłowiłem sobie, że właśnie po raz pierwszy wyglądał na szczęśliwego.
23 Dom wydawał się opustoszały, gdy do niego wróciłem. Zdałem sobie sprawę, jak rzadko bywam tu w trakcie dnia. Czułem się jak obcy, co czasem zdarza się mężczyznom w ich własnych domach. Krzyknąłem słowa pozdrowienia, ale tylko Thot odpowiedział na dźwięk mojego głosu i przybiegł do mnie z podniesionym ogonem. Znalazłem Tanefert podlewającą rośliny w ogrodzie. Stałem przez chwilę cicho u szczytu schodów, pod portykiem, po prostu patrząc, jak porusza się między donicami, opanowana, pochłonięta sobą. Miała kilka pasm siwizny we włosach o barwie nieba o północy, których nie chciała, i słusznie, ufarbować lub wyrwać. Byliśmy razem od tak wielu lat: ich liczba przekracza ilość tych, które przeżyłem, zanim ją poznałem. Zdałem sobie sprawę, jakim jestem szczęściarzem. Moje wcześniejsze życie wydaje się ulotnym snem z innego świata; a życie z nią to nowe dzieje, z naszymi dziewczynkami, teraz już prawie młodymi kobietami, i późną niespodzianką, jaką był nasz syn. Odstawiła konewkę i wyprostowała plecy; liczne bransoletki przesunęły się i zadźwięczały na jej miękkiej skórze. Pomyślałem przelotnie, że były jak lata, które spędziliśmy razem, ponieważ dawałem jej jedną każdego roku, na rocznicę naszego ślubu. Potem zdała sobie sprawę, że tam stoję. Uśmiechnęła się pytająco z powodu mojego niezwykłego pojawienia się w domu o tej godzinie. Podszedłem do niej. Staliśmy razem, obok siebie, moja ręka wokół jej ramion, w milczeniu patrząc na panoramę miasta. Było późne popołudnie, słońce minęło już Wielką Rzekę i wisiało nad zachodnim brzegiem. Stąd mogłem dostrzec dachy naszej dzielnicy zapchane rozwieszonym w skwarze praniem, suszącymi się na półkach warzywami oraz fragmentami wyrzuconych lub ponownie wykorzystywanych mebli i klatkami dla ptaków.
- Twoje rośliny wspaniale rosną - powiedziałem niezobowiązująco, aby przerwać ciszę. - Wszystko, czego potrzebują, to woda i słońce oraz odrobina uwagi... Posłała mi jedno ze swoich znaczących spojrzeń, ale nie powiedziała nic więcej. W jednej chwili odczytała moją twarz, jak zawsze to robiła. Nie zamierzała potraktować mnie łagodnie. Czekała, bawiąc się brązowym, poskręcanym listkiem. Zastanawiałem się, jak najlepiej podejść do tematu. - Muszę wyjechać na kilka dni. Nadal wpatrywała się w horyzont, ciesząc się świeżą, lekką bryzą z północy. Potrząsnęła pięknymi, rozpuszczonymi włosami, a one na moment otoczyły jej twarz, nim zebrała je z powrotem w lśniący węzeł. Delikatnie odwróciłem ją w swoją stronę i przytuliłem. Ale była spięta w moich objęciach. - Nie próbuj udawać, że wszystko jest w porządku. Boję się. Przytuliłem ją mocno, a ona odrobinę się odprężyła. - Nic na tym świecie nie znaczy dla mnie więcej niż ty i dzieci. Cheti ma rozkaz czuwać nad wami wszystkimi i pomagać ci, jeśli będziesz czegokolwiek potrzebowała. Skinęła głową. - Jak długo cię nie będzie? - Może dziesięć dni... nie więcej niż piętnaście, co najwyżej. - To samo mówiłeś ostatnim razem. I obiecałeś, że nie zrobisz tego więcej. - Przepraszam. Uwierz, nie mam wyboru. Posłała mi jedno ze swoich najmroczniejszych spojrzeń. - Zawsze jest wybór. - Nie, mylisz się. Czuję, że nie mam żadnego wyboru. Czuję się schwytany w pułapkę przez okoliczności, które zawsze są poza moją kontrolą. A każdy krok, w jakimkolwiek kierunku, jedynie pcha mnie głębiej i głębiej w pułapkę. - A ja boję się pukania do drzwi. Boję się, że je otworzę i znajdę stojącego za nimi jakiegoś ponurego posłańca Medżaj, z oficjalnym wyrazem twarzy, przygotowującego się do przekazania złych wieści odparła. - To się nie stanie. Potrafię o siebie zadbać. - Nigdy nie możesz tego wiedzieć na pewno. Ten świat jest zbyt niebezpieczny. A ja wiem, że nigdy aż tak nie czujesz, że żyjesz, niż gdy jesteś w samym sercu niebezpieczeństwa.
Nie odpowiedziałem. - Gdzie jedziesz? - Na polowanie. Roześmiała się mimo woli. - Poważnie. Mam towarzyszyć królowi na tereny łowieckie, na północ od Memfis. Jej twarz znowu pociemniała. - Dlaczego? Zabrałem ją na dół schodów i usiedliśmy w cienistej ciszy naszego małego podwórza. Thot obserwował nas ze swojego kąta. Odgłosy świata - ulicznych sprzedawców, krzyczących dzieci, odkrzykujących im matek - dobiegały nas z oddali. Opowiedziałem jej wszystko. - Anchesenamon... - Tak? - Ufasz jej? Zawahałem się, a ona to dostrzegła. - Bądź ostrożny - powiedziała. I miała dodać coś jeszcze, ale furtka na ulicę otworzyła się z hukiem i usłyszałem Tuju i Nedżmet idące ścieżką spierające się o coś niezwykle istotnego. Nedżmet rzuciła się gwałtownie na drzemiącego Thota, który nauczył się tolerować jej niezdarne pieszczoty. Tuju uściskała nas oboje i usadowiła się na moich kolanach, zajadając kawałek owocu. Podziwiałem jej naturalny wdzięk i lśniące włosy. Tanefert poszła, by przynieść im wody. Moja średnia córka szybko powiedziała mi to, co przyszło jej do głowy. - Nie jestem pewna, czy wyjdę za mąż. - Dlaczego nie? - Ponieważ potrafię pisać i myśleć, i mogę o siebie zadbać. - To nie oznacza, że nie spotkasz kogoś, kogo będziesz mogła pokochać... - A dlaczego ty zdecydowałeś się pokochać tylko jedną osobę, podczas gdy jest tylu innych ludzi? Pogłaskałem ją po włosach. - Ponieważ miłość jest decyzją, kochanie. Pomyślała nad tym. - Wszyscy mówią, że nie mogą się jej oprzeć. - To jest zakochanie. Prawdziwa miłość to coś zupełnie innego. Zmarszczyła twarz z powątpiewaniem. - Dlaczego zupełnie co innego? W tym momencie wróciła Tanefert z dzbanem wody i nalała cztery kubki, czekając na moją odpowiedź. - Zakochanie się jest romantyczne, cudowne i jest to bardzo
szczególny czas. Wtedy czuje się, że nic innego nie ma znaczenia. Ale życie w miłości, rok po roku, to prawdziwe partnerstwo, to prawdziwy dar. Tuju popatrzyła na nas oboje, podniosła oczy do nieba i powiedziała: - To właśnie brzmi tak staro. - Roześmiała się i wypiła swoją wodę. Potem służąca wyniosła obudzonego po popołudniowej drzemce Amenmose na chłodne powietrze wczesnego wieczora. Wyciągnął rączki, ospale i grymaśnie, prosząc o wzięcie na ręce; posadziłem go sobie na ramionach, aby mógł stukać małym patyczkiem w klatki z ptakami. Wkrótce wprawił je w gwar oburzonego śpiewu. Zdjąłem go więc, a potem nakarmiłem miodowym ciastkiem i wodą. Wróciła także Sachmet i dołączyła do nas, biorąc małego braciszka na kolana i zabawiając go. Mój ojciec wrócił do domu ze swojej popołudniowej partyjki senet, rozgrywanej ze starymi kolegami. Przywitaliśmy się, a potem usiadł w swoim zwykłym miejscu na ławce, jego pomarszczona twarz obserwowała nas z cienistego zakątka. Dziewczynki siedziały z nim, rozmawiając. Tanefert zaczęła myśleć o kolacji i wydawała instrukcje służącej, która ukłoniła się i zniknęła w magazynku. Przyniosłem talerz fig oraz nalałem sobie i ojcu po małym kubku wina z oazy Dachla. - Ofiara dla bogów - powiedział, unosząc kubek i uśmiechając się mądrymi, złotymi oczami, obserwując cichy smutek Tanefert. Popatrzyłem na rodzinę zgromadzoną na podwórzu mojego domu w ten zwykły wieczór i uniosłem własny kubek w ofierze dla bogów, którzy obdarzyli mnie darem takiego szczęścia. Z pewnością moja żona miała rację. Dlaczego miałbym zaryzykować wszystko, co mam obecnie, tu i teraz, w imię niepewnego? I mimo że się z tym zgadzałem, nie mogłem powiedzieć nie.
CZĘŚĆ DRUGA Ja jestem dniem wczorajszym, ja znam dzień jutrzejszy. Księga Umarłych. Rozdział 17
24 Słońce zniknęło nad płaskimi dachami pałacu w Malgacie i resztki dziennego światła opuściły doliny. Długi, niski płaskowyż Pustyni Zachodniej przed nami gorzał czerwienią i złotem. Wielkie jezioro było dziwnie spokojne, jego czerń lśniła jak polerowany obsydian, odbijając ciemne niebo, poza chwilami, gdy zakłócały ją lekkie zmarszczki sporadycznych plusków powodowanych przez niewidoczne sumy. Malejący księżyc wisiał nad tym wszystkim jak wygięty kadłub białej łodzi na pogłębiającym się indygo nieba, na którym zaczynały się pojawiać pierwsze gwiazdy. Służący zapalili lampy i pochodnie wzdłuż doku, tak że to miejsce jaśniało basenem mglistego, pomarańczowego światła. Wszystko, co niezbędne do królewskiej podróży, powoli, pracowicie ładowano na wielki królewski statek oficjalny, „Ukochanego Amona”. Jego długie, eleganckie łuki o wspaniałych proporcjach wznosiły się do wysokich, dekorujących dziób i rufę rzeźbionych kwiatonów; szczegółowe sceny zdobiące kiosk ukazywały króla tratującego wrogów w bitwie; wielkie żagle były zwinięte, a długie wiosła nadal zawieszone, oparte o kabiny; wieńczące szczyt masztu królewskie sokoły rozkładały złote skrzydła w srebrzystym świetle księżyca. Cała konstrukcja wyglądała na idealnie wyważoną na spokojnych wodach jeziora. Obok nas zacumowano kolejną jednostkę, niemal tak samo wspaniałą „Gwiazdę Teb”. Razem tworzyły imponującą parę, najwspanialsze środki transportu, jakie kiedykolwiek wynalazła jakakolwiek cywilizacja, doskonałe pod względem luksusu i zbudowane z głęboką znajomością szkutnictwa, aby wykorzystać wszelkie zalety żywiołów wiatru i wody: prądy rzeczne, które nieustannie płynęły w dół do Delty lub z powrotem, niezawodne wiatry północne, które pchały nas do domu.
Martwiłem się. To, co - jak miałem nadzieję - miało okazać się szybkim i na relatywnie małą skalę wydarzeniem, stało się problematycznym pokazem kreowania polityki i wizerunku. Powinienem był zdawać sobie sprawę, że to nie będzie proste. Były poufne spotkania z kłótniami oraz korespondencja w tę i z powrotem między biurami króla, wydziałem bezpieczeństwa i prawie wszystkimi ministerstwami, na wszelkie tematy, od oderwania króla od spraw i wystąpień publicznych do długich sporów między różnymi ministerstwami dotyczących listy pasażerów, dostaw, niezbędnych mebli i oficjalnego harmonogramu. Wszystko było problemem, aż w końcu Aj przejął panowanie nad tym chaosem. Nie widziałem go od czasu proklamacji w świątyni, lecz wydawał się popierać pomysł polowania. Zdecydowano również, że Anchesenamon powinna pozostać w Tebach, aby reprezentować interesy króla w kwestiach związanych z rządzeniem. Aj także miał pozostać. Nic, co zrobił do tej pory, nie sugerowało, że był kimś innym niż zwolennikiem królewskiej proklamacji. Niepokoiłem się także o chłopca. Nacht powiedział mi, że robi małe postępy i że nie powinienem się spodziewać niczego więcej. - Zaakceptuj najgorsze, zadowalaj się jakąkolwiek poprawą i traktuj sukces jako oszusta - doradził mi sentencjonalnie, kiedy zatrzymałem się w jego miejskim domu, by sprawdzić stan chorego. Wyglądał niemal jak mumia w łubkach i płóciennych bandażach, którymi mój stary przyjaciel próbował leczyć jego straszliwe obrażenia. Zauważyłem, że ślady po szwach wokół jego twarzy skutecznie pokryły się strupami i zaczynały się goić. Oczywiście nie widział, ale kiedy z nim rozmawiałem, widziałem po jego twarzy, że wie, kto do niego mówi. - Pamiętasz mnie? - zapytałem cicho. Skinął głową. - Muszę wyjechać, ale zostawiam się pod opieką tego pana. Ma na imię Nacht. Będzie się tobą opiekował, dopóki nie wrócę. Nie bój się. To dobry człowiek. A gdy wrócę, ty i ja porozmawiamy. Rozumiesz mnie? W końcu skinął głową raz jeszcze, powoli. Nic więcej nie mogłem zrobić, lecz mimo wszystko miałem nadzieję, że nadal będzie żył, gdy wrócę do Teb. Z tych wspomnień wyrwało mnie skrzeczenie, beczenie i oburzone kwakanie kaczek, kurczaków i kóz, które żywe, wiercące się i spanikowane, ładowano na statek. Drużyny niewolników wnosiły
skrzynia za skrzynią zapasy mięsa, tuż po uboju, zasolonego w skrzyniach i pudłach. Wnosili całe tusze, białe kości prześwitywały w miękkich, ciemnych kawałach mięsa. Całe magazyny owoców i warzyw, worki ziarna, srebrne naczynia, piękną płócienną bieliznę stołową, czary i kubki... Wyglądało tak, jakbyśmy wyjeżdżali na zawsze. Nadzorca, który miał nad wszystkim pieczę, chodził władczo między grupami robotników, odznaczał rzeczy na długim papirusie, gdzie szczegółowo wypisano wszystko, co mogłoby być potrzebne. Przedstawiłem się i poprosiłem, by objaśnił mi co i dlaczego było załadowywane. Skinął głową i gestem nakazał mi iść za sobą w stronę magazynów. - Te zapasy są tylko dla króla i jego otoczenia, te dla żołnierzy i batalionu straży zgromadzono na kolejnym statku trans portowym, który popłynie przed jednostkami królewskimi i przygotuje każdy nocleg na przybycie króla i jego potrzeby - powiedział. Skręcił nagle między dwoma strażnikami i otworzył magazyn, gdzie piętrzyły się rzeczy. - A oto królewski ekwipunek. Stał z rękami na biodrach, obrzucając zawartość pomieszczenia okiem znawcy. Służący weszli cicho i za jego zgodą i przyzwoleniem zaczęli wynosić zgromadzone przedmioty na zewnątrz. Były tam cztery rydwany i wielka kolekcja broni - wykładane złotem i cennym drewnem kołczany strzał, łuki, dzidy, sztylety, oszczepy, bicze. Także rzeczy niezbędne dla królewskiego komfortu: wachlarze, krzesła, stoliki podróżne, łoża, skrzynie, trony, baldachimy, alabastrowe lampy, alabastrowe kubki, złote czary, skrzynie oficjalnych szat, wyposażenie myśliwskie, ceremonialne szaty, biżuteria, kołnierze, przybory do makijażu, maści i olejki. Wszystko ozdobione najcenniejszymi materiałami lub wykonane z najlepszych gatunków drewna. Ale tutaj, zgromadzone z boku nabrzeża, w ciemności, oświetlone jedynie pochodniami migoczącymi w chłodnej bryzie od strony Czerwonej Ziemi, wyglądały raczej jak paraf emalia jakiegoś bezdomnego boga. Tyle klamotów na tak krótką wyprawę; nie dziw, że Anchesenamon czuła się przytłoczona brzemieniem interesu, jakim była władza królewska i taka ilość złota. Pozwoliłem im dalej pracować. Wróciłem na statek, by ujrzeć jak na pokład jest wprowadzany na łańcuchu oswojony młody lew króla, węszący w nieznanym mu nocnym powietrzu i szarpiący się na krótkiej uwięzi. To było wspaniałe zwierzę, jego przednie łapy i głowa poruszały się faliście, gdy szedł cicho pokładem do przygotowanej dla niego wygodnej klatki na rufie. Usiadł tam, liżąc miękkie łapy i obser-
wując poważnymi ślepiami szeroki świat nocy, tak bliski, a jednak nieosiągalny zza więżących go krat. Potem ziewnął, jakby akceptując los, jakim było jego komfortowe więzienie, i ułożył łeb do drzemki. Nagle jednak nastawił uszu, a ja odwróciłem się, by popatrzyć na małe zamieszanie na nabrzeżu. Rozbrzmiał krótki sygnał trąbek. Ukazała się szczupła, elegancka sylwetka króla poprzedzająca orszak oficjeli i strażników. Za nim, z odkrytą głową szła Anchesenamon. Wymienili pożegnania, grzecznie i oficjalnie, a ja dostrzegłem, jak Aj pochyla się, by wyszeptać coś królowi do ucha. Chaj stał czujnie z boku, jakby miał nadzieję, że będzie potrzebny. Potem Simut, w pełnym wojskowym uniformie, powitał króla na pokładzie statku. Tutanchamon, w towarzystwie swojej małej złocistej małpki, ostrożnie, lecz z wdziękiem wszedł po trapie, szczupły i rozważny w swojej białej szacie, jak ibis brodzący na trzcinowych moczarach. Kiedy wszedł na pokład statku, odwrócił się i uczynił gest w stronę ludzi, którzy zostali na suchym lądzie. To była dziwna chwila, jakby zamierzał wygłosić mowę albo pomachać ręką jak dziecko. Wszyscy stali w ciszy, oczekując na coś. Potem, jakby nie mógł myśleć o niczym innym, po prostu kiwnął głową i szybko zniknął w kabinie. Anchesenamon przywołała mnie skinieniem w czasie, gdy Aj był zajęty rozmową z kapitanem statku. - Opiekuj się nim - powiedziała cicho, obracając nieustannie złote pierścienie na delikatnych i doskonale wypielęgnowanych palcach. - Niepokoję się o twoje własne bezpieczeństwo w tym pałacu. Z Ajem... Spojrzała na mnie. - Przywykłam do tego, że jestem sama. I wydaje się, że Aj zdecydował się poprzeć to, czemu nie może się przeciwstawić - mruknęła. - Doprawdy? - Oczywiście, nie ufam mu ani krzty więcej, niż mogłabym zaufać kobrze. Niemal bardziej niepokojące jest mieć go za pozornego sojusznika, niż jako jawnego wroga. Ale razem z nim zyskaliśmy współpracę ministrów i poparcie kapłanów. Podejrzewam, że uważa, iż nadal może nami rządzić zgodnie ze swymi wielkimi planami. - Jest pragmatykiem. Natychmiast zrozumiał, że opór zamiast współpracy może wiele rzeczy utrudnić. Niemniej nadal ma wielką władzę... - powiedziałem ostrożnie. Przytaknęła. - Nie popełnię błędu niedoceniania go czy zaufania mu. Teraz
mamy równowagę. Publiczne działania jego władzy muszą przechodzić przez króla. A poza tym, on i ja mamy wspólnego wroga. - Horemheba? - Właśnie. Król jest naiwny, jeśli chodzi o generała. Jestem pewna, że gdziekolwiek się znajdzie, będzie spiskował, planując kolejny krok w swojej kampanii o władzę. Dlatego też uważaj w Memfis, ponieważ to jego miasto, nie nasze. Miałem jej odpowiedzieć, gdy Aj, ze swoją wspaniałą umiejętnością pojawiania się, kiedy był najmniej pożądany, przerwał nam. - Masz upoważnienie i dokumenty? - zapytał w swój władczy sposób. Skinąłem głową. - Król wygłosił swoją wielką proklamację, a ci, którzy są najbliżej niego, wspierają go w jego ambicjach. Dlatego królewskie polowanie musi zakończyć się powodzeniem. Byłoby wielkim rozczarowaniem, gdyby wrócił bez lwa jako trofeum - ciągnął, bardziej konfidencjonalnie. Jego ton był suchy jak piasek. - Nic nie wiem o polowaniu na lwy. Jestem odpowiedzialny za zapewnienie mu bezpieczeństwa i wygody oraz sprowadzenie go tutaj z powrotem i zapewnienie bezpieczeństwa w przyszłości odpowiedziałem. - Masz zrobić dokładnie to, co ci polecono. A jeśli zawiedziesz, osobiście poniesiesz dotkliwą karę. - Co masz na myśli? - Chyba nie może być mowy o nieporozumieniu? - odparł, jakby zaskoczony niewinnością mojego pytania. A potem, nie mówiąc nic więcej, skłonił się i zaproponował Anchesenamon, żeby przygotowali się do odpłynięcia statku. Sześćdziesięciu lub coś koło tego wioślarzy ujęło swoje wiosła przez górną krawędź burty i po serii prób, przy biciu w bębny, zaczęli wiosłować i wielki statek odbił z doku. We wciąż powiększającej się odległości, widziałem Anchesenamon wraz z Ajem obserwujących nasz wyjazd. Potem, bez machnięcia, jak blada postać powracająca w zaświaty, zniknęła w ciemnym pałacu. Aj pozostał, patrząc na nas, aż zniknęliśmy mu z zasięgu wzroku. Spojrzałem w mroczną wodę, w której pluskały i wirowały ukryte prądy, jakby jakiś czarownik mieszał razem dziwne losy i burze przeznaczenia.
25 Gdy zostawiliśmy za sobą miasto, Simut dołączył do mnie na rufie złotego statku. Teby, miasto, w którym się urodziłem i w którym mieszkam, ciemne pod nocnym niebem, cienie przedmieść i ruder, wysokie, strome mury świątyń i pylonów, czysta biel w miejscach, gdzie padało na nie światło księżyca; wydawało mi się, mimo tylu mieszkających tam ludzi, że miasto wygląda na opustoszałe, niebezpiecznie balansujące, zrobione z papirusu i trzciny, jakby całe mogło runąć od jednego powiewu złego wiatru. Wyobraźnia może pokonywać odległości, zdałem sobie sprawę, ale serce nie. Pomyślałem o śpiących dzieciach i czuwającej Tanefert w naszym łóżku, świeca wciąż pali się na stoliku obok niej, a ona myśli o mnie znikającym na tym złotym statku. Postanowiłem zostawić z nią Thota, by strzegł domu w nocy. Zwierzak patrzył niepocieszony na mój wyjazd, jakby wiedział, że opuszczam go na dłużej. - Zostawiasz tu rodzinę? - zapytałem Simuta. - Nie mam rodziny. Dokonałem wyboru, na samym początku mojej kariery. Miałem niewielką rodzinę, gdy byłem młody, a ci, których miałem, w niczym mi nie pomagali, więc postanowiłem, że odpuszczę to sobie jako dorosły człowiek. Armia stała się moją rodziną. I całym moim życiem. Nie żałuję. Była to najdłuższa przemowa, jaką kiedykolwiek do mnie wygłosił. Po chwili milczenia, jakby zastanawiał się, czy może bardziej mi zaufać, powiedział: - Myślę, że ta podróż jest niebezpieczniejsza, niż ochrona króla w pałacu. Przynajmniej tam mogliśmy kontrolować poziom bezpieczeństwa. Mogliśmy regulować dostęp, stabilność... ale tutaj, poza murami, wszystko może się zdarzyć. Zgadzałem się z nim, a mimo to byliśmy tutaj, przytłoczeni okolicznościami, które pozostawały poza naszą kontrolą. - Czego dowiedziałeś się od Naczelnego Architekta świątyni na
temat zbezczeszczenia płaskorzeźby? - zapytałem. - Powiedział, że w ostatnich tygodniach budowy panował chaos. Wszystko było opóźnione, płaskorzeźby wykańczano bardzo powoli, a on wyznaczył rzemieślników zgodnie z radą szefa artystów. Z powodu paniki były błędy w weryfikacji procedur, wielu robotników i rzemieślników nie było zarejestrowanych tak jak powinni, a teraz oczywiście nikt nie chce wziąć odpowiedzialności za płaskorzeźby... Uzyskanie dostępu do placu budowy przez jakiegoś łajdaka nie było problemem... Popatrzył ponuro na ciemne listowie wzdłuż brzegu rzeki, jakby niewidzialni zabójcy czaili się za każdą palmą. - Perspektywa tej misji nie cieszy mnie równie mocno, jak ciebie. Memfis to gniazdo węży... - Wiem o tym dobrze. Odebrałem tam swoje szkolenie. Na szczęście mam w mieście własnych sprzymierzeńców - powiedział. - A co sądzisz o Horemhebie? - zapytałem. Popatrzył na mroczną rzekę. - Moim zdaniem, jako wojskowego, jest wielkim generałem. Ale nie mogę powiedzieć tego samego o jego człowieczeństwie... Wtedy właśnie podszedł do nas jeden z młodszych oficerów, zasalutował Simutowi i zwrócił się do mnie: - Król cię prosi. ***
I tak zostałem wprowadzony do królewskich apartamentów. Opuszczono grube kurtyny, aby tę przestrzeń recepcyjną uczynić jeszcze bardziej prywatną. Nie było śladu króla ani jego małpki. Oświetlona lampkami z perfumowanym olejem, była bogato i wykwintnie zdobiona. Popatrzyłem na szereg drogocennych przedmiotów, każdy z nich mógłby utrzymać jedną rodzinę do końca życia. Podniosłem alabastrową czarę w kształcie kwiatu lotosu. Nosiła krótką, czarną inskrypcję zapisaną hieroglifami. Przeczytałem ją sobie głośno: Oby żyło twoje ka I obyś spędził miliony lat Ty, który kochasz Teb Z twarzą owiewaną chłodną północną bryzą Z oczami pełnymi szczęścia - To piękny wiersz - powiedział król swoim jasnym, wysokim
głosem. Nie zauważyłem, że wszedł do pokoju. Ostrożnie odstawiłem czarę. Potem skłoniłem się i wyraziłem życzenie, by żył w pokoju, zdrowiu i pomyślności. - Oby żyło twoje ka... enigmatyczny, ale piękny wers. Słyszałem, że niegdyś sam pisywałeś wiersze. Jak sądzisz, co oznacza? - zapytał. - Ka jest tajemniczą siłą życia we wszystkim, w każdym z nas... - Jest tym, co odróżnia nas od zmarłych i od przedmiotów nieożywionych. Ale czy to oznacza, że należy żyć w pełni, w prawdzie? Zastanowiłem się. - Przypuszczam, że to inwokacja do każdego człowieka, by żył zgodnie z tą prawdą i, o ile tak zrobi, jeśli wierzyć wierszowi, zyska szczęście, które jest tu nazywane wiecznym szczęściem. Miliony lat... Uśmiechnął się, odsłaniając doskonałe, drobne zęby. - Faktycznie, to wielka zagadka. Ja, na przykład, czuję w tej chwili, że w końcu naprawdę żyję w moim ka. Ta podróż i polowanie są moim przeznaczeniem. Ale może ty nie wierzysz w sentymenty wyrażane w wierszach? - zapytał. - Zmagam się ze słowem szczęście. Jestem oficerem Medżaj. Nie widzę zbyt wiele szczęścia, może jednak zaglądam w niewłaściwe miejsca - odparłem ostrożnie. - Postrzegasz świat jako nieprzyjazne, niebezpieczne miejsce. - Zgadza się - przyznałem. - Masz swoje powody - odparł. - Ja jednak nadal wierzę, że może być inaczej. Potem usiadł na jedynym krześle w pomieszczeniu. Jak wszystko inne, nie było to zwykłe krzesło, ale mały tron wykonany z hebanu, częściowo pokryty złotą folią oraz szkłem i barwnymi kamieniami ułożonymi w geometryczne wzory. Byłem zaskoczony, dostrzegłszy przelotnie na oparciu, tuż przedtem nim usiadł, dysk Atona - symbol panowania i władzy jego ojca, obecnie od dawna zakazany. Poprawił sandały na inkrustowanym podnóżku i przedstawionych tam wrogach Egiptu, związanych jeńcach, i wpatrzył się we mnie z dziwną intensywnością. - Jesteś zaskoczony tym tronem? - To wspaniały przedmiot. - Został zrobiony dla mnie w czasach mojego ojca. Małpka wskoczyła mu na kolana i spojrzała na mnie nerwowymi, wilgotnymi ślepkami. Pogłaskał jej główkę, a ona zaszczebiotała do niego krótko. Dał jej orzeszka. Przebierał palcami po zawieszonym na
szyi na łańcuchu wspaniałym amulecie ochronnym. - Jednak symbolizm nie jest już dozwolony - skomentowałem ostrożnie. - Nie. Jest zakazany. Ale nie wszystko w oświeceniu mojego ojca było złe. Czuję, że ze wszystkich ludzi mogę o tym porozmawiać tylko z tobą, czy to nie dziwne? Wychowano mnie w jego religii i być może dlatego, w duchu, jeśli nie w treści, uznaję ją za prawdę, tak słuszną, jak czyjeś szczere serce. - Sam przecież doprowadziłeś do jej zakazania, panie. - Nie miałem wyboru. Czas był przeciwko nam. Byłem zaledwie dzieckiem. Aj wziął górę, a w tamtym czasie miał rację - bo jak inaczej mielibyśmy przywrócić porządek w Obu Krajach? Ale w głębi mojego serca i duszy nadal czczę jednego boga, boga światła i prawdy. 1 wiem, że nie jestem sam. Implikacje tego oświadczenia były zdumiewające. Był królem, wyznającym swoje przywiązanie do zakazanej religii, pomimo niszczenia jej wizerunków i prześladowania jej kapłanów prowadzonych w jego własnym imieniu. Zastanawiałem się, czy Anchesenamon również jest w to zamieszana. - Pozwól mi wyznać ci, Rahotepie, chociaż wiem, że obowiązkiem każdego króla jest być widzianym, jak poluje i zabija lwa, najszlachetniejsze ze zwierząt, że tak naprawdę osobiście nie życzę sobie robić takich rzeczy. Dlaczego miałbym zabić tak wspaniałe stworzenie o dzikim duchu? Wolałbym raczej oglądać jego siłę oraz wdzięk i uczyć się od niego. Czasem, w snach, mam potężne ciało lwa i mądrą głowę Thota do myślenia. Ale potem budzę się i przypominam sobie, że jestem sobą. A dopiero chwilę później przypominam sobie, że jestem i muszę być królem. Popatrzył na swoje kończyny, jakby widział je po raz pierwszy. - Potężne ciało jest bez znaczenia bez potężnego umysłu. Uśmiechnął się, niemal słodko, jakby doceniając niezgrabną próbę pochlebstwa. Nagle zaświtał mi w głowie dziwny pomysł, że być może on mnie lubi. - Opowiedz mi o moim ojcu - powiedział, wskazując niski taboret, na którym mogłem usiąść u królewskich stóp. Znowu mnie zaskoczył. Jego umysł wykonywał dziwaczne ruchy, nagłe i niespodziewane skoki w bok, jak krab. - Co chciałbyś wiedzieć? - zapytałem. - Moje wspomnienia o nim każdego dnia są coraz słabsze. Trzymam kurczowo pewne obrazy, ale one są jak stare kawałki haftowanego płótna: kolory płowieją, nici się strzępią i obawiam się, że nie-
długo utracę wspomnienia o nim. - Myślę, że był wielkim człowiekiem z nową wizją świata. A to wymagało od niego wielkiej odwagi osobistej i woli politycznej. Myślę też, że miał zbyt dobrą opinię o zdolności istot ludzkich do samodoskonalenia. I to była wada jego wielkiej wizji - powiedziałem. - Nie wierzysz także w doskonałość? Pokręciłem głową. - Nie w tym życiu. Człowiek jest w połowie bogiem, lecz także w połowie zwierzęciem. - Jesteś sceptykiem. Bogowie wiele razy próbowali stworzyć doskonałą ludzkość, ale za każdym razem byli niezadowoleni, więc wyrzucili swoje dzieło i opuścili świat chaosu. Wierzę, że to przytrafiło się mojemu ojcu. 1 że to nie był koniec historii. Pamiętasz? Bóg Ra, o srebrnych kościach i złotej skórze, włosach i zębach z lapis lazuli i oczach, z których wzroku narodziła się ludzkość, poznał zdradę, jaka była w sercach ludzi, i wysłał Hathor, w osobie Sachmet Mścicielki, aby zabiła tych, którzy spiskowali przeciwko niemu. Ale w głębi serca Ra poczuł litość dla stworzonych przez siebie istot. I zmienił zdanie. Oszukał boginię, wymyślił czerwone piwo bogów, a ona się nim upiła, nie zdając sobie sprawy, że to nie krew ludzi plami pustynię; w ten sposób, dzięki współczuciu Ra, przetrwaliśmy jej zemstę. Pogłaskał małpkę, jakby ona była ludzkością, a on Ra. - Zastanawiasz się, dlaczego opowiedziałem ci tę historię powiedział cicho. - Myślę, że może dlatego, że nie jesteś swoim ojcem. I może opowiedziałeś mi ją, ponieważ, chociaż on pragnął doskonałości, przywiódł ten świat na skraj katastrofy. T może dlatego, że w swoim współczuciu chcesz ocalić ten świat od zagłady - odrzekłem. Popatrzył na mnie. - Być może tak właśnie myślę. Ale co z Hathor i jej apetytem na krew? - Nie wiem - odpowiedziałem dość szczerze. - Myślę, że to wzór kary za grzechy. Zbrodnia rodzi zbrodnię, która rodzi zbrodnię i tak dalej, aż do końca świata. Jak więc możemy uciec od tego wzoru, z tego labiryntu zemsty i cierpienia? Jedynie poprzez akt wyjątkowego przebaczenia... Ale czy ludzkie istoty są zdolne do takiego współczucia? Nie. Mnie nigdy nie wybaczono zbrodni mojego ojca. Być może nigdy nie zostaną mi wybaczone. A skoro tak jest, muszę udowodnić, że jestem lepszy od nich. I oto jesteśmy, podróżujący w ciemnościach, otoczeni strachem, i dlatego
muszę przywieźć z powrotem dzikiego lwa jako triumf. Być może potem będę mógł nazywać się królem jako ja, a nie jako syn mojego ojca. Ten świat jest dziwny. I dlatego jesteś tutaj ty, aby chronić mnie przed tym, jak Oko Ra. Sięgnął do fałdów szaty i wyjął z niej pierścień ozdobiony małym, ale bardzo pięknym ochronnym Okiem. Wręczył mi go. Włożyłem go na palec i ukłoniłem się w podziękowaniu. - Daję ci to wszechwidzące Oko, aby twój wzrok był równie potężny, jak wzrok Ra. Nasi wrogowie podróżują szybko jak cienie. Są zawsze przy nas. Musisz ich widzieć. Musisz na uczyć się widzieć w ciemnościach.
26 Silny prąd rzeczny niósł nas do przodu, ciągle na północ, w kierunku Memfis. Simut i jego strażnicy trzymali wartę przez cały czas. Byłem niespokojny, nie mogłem spać i czułem się schwytany w pułapkę na wodzie. Ilekroć król wychodził na powietrze, co nie zdarzało się często, upewnialiśmy, że jesteśmy z dala od wiosek. Mimo tego każde pole i każdy zagajnik palmowy przedstawiały potencjalne zagrożenie, ponieważ stanowiliśmy oczywisty cel. Z naszego punktu widzenia widziałem skrajnie nędzne wioski skupione w cieniu palm daktylowych, gdzie na wąskich, krzywych, błotnistych uliczkach roiły się nagie dzieci i psy, a rodziny, stłoczone jedna na drugiej, mieszkały wraz ze zwierzętami w jednoizbowych chatach, które niewiele się różniły od stajni. Na polach kobiety, w cudownie barwnych, czystych szatach uprawiały nieskazitelne zielone i złote pólka jęczmienia i pszenicy, cebuli i kapusty. Wszystko wyglądało idyllicznie i spokojnie, ale nic nie jest takie, na jakie wygląda: te kobiety harowały do świtu do zmierzchu tylko po to, by móc zapłacić podatek w zbożu jednej z wysoko postawionych rodzin, która mieszkała wygodnie w swojej bogato wyposażonej i luksusowej posiadłości w Tebach. ***
Po trzech dniach żeglugi dotarliśmy do niemal całkowicie opustoszałego miasta Achetaton. Stanąłem na dziobie, by popatrzyć na łańcuch poszarpanych czerwonych i szarych klifów za miastem. Zaledwie kilka lat temu miał tu miejsce wielki eksperyment Echnatona: nowa, świetlana, biała stolica przyszłości; wielkie wieże, otwarte świątynie słoneczne, biura i przedmieścia pełne luksusowych willi. Tyle że od śmierci ojca króla biurokracja stopniowo przenosiła się do Teb lub Memfis. A potem zaraza, przybyła jak klątwa zemsty,
zabiła setki z tych, którzy pozostali, wielu z nich bez pracy i niemających się gdzie podziać. Jak już mówiłem, ta zaraza musiała zabić także pozostałe córki Echnatona i Nefretete, ponieważ zniknęły z życia publicznego. Teraz, poza podstawowym personelem, mówiło się, że miasto jest w większości opuszczone, zapaskudzone przez muchy i wyludnione. Ale, ku mojemu zaskoczeniu i zainteresowaniu, Simut poinformował mnie, że gorącym pragnieniem króla jest odwiedzić miasto. I tak się stało, wcześnie następnego ranka, gdy pierwsze ptaki zaczynały śpiewy, a chłodna rzeczna mgła płynęła niematerialnie ponad meandrującymi prądami ciemnej wody i gdy długie cienie nocy wciąż jeszcze kładły się na ziemi, zeszliśmy - w towarzystwie oddziału straży - z naszego statku przycumowanego do stałego lądu historii. Z królem w białej szacie i niebieskiej koronie, podpierającym się złotą laską zakończoną szklaną gałką, oddziałami przedniej i tylnej straży w zbrojach, z wypolerowaną bronią do odstraszania gapiących się wieśniaków, oszołomionych tą niespodziewaną wizytą z innego świata, szliśmy w kierunku centrum miasta pustynnymi ścieżkami, które zaledwie parę lat wcześniej były zatłoczonymi arteriami komunikacyjnymi. Gdy weszliśmy w obręb miasta, od razu zauważyłem efekty jego opuszczenia: mury, niegdyś świeżo pomalowane, wyblakły teraz do pylistej szarości i brązów. Kiedyś troskliwie pielęgnowane stylowe ogrody były teraz dziko przerośnięte, a baseny bogaczy popękane i puste. Kilku urzędników i służących nadal chodziło do pracy tymi opustoszałymi ścieżkami, ale wydawali się poruszać w chaotyczny sposób i stanęli nieruchomo w zdumieniu na widok naszej grupy, zanim padli na kolana przed mijającym ich królem. W końcu zatrzymaliśmy się na Drodze Królewskiej. Promienie słońca wznosiły się teraz ponad horyzontem i nagle zrobiło się gorąco. Kiedyś idealnie zamieciona droga ceremonialna, którą Echnaton i jego rodzina przebywali na złotych rydwanach, była teraz pustą ścieżką dla duchów i pylistych wiatrów. Dotarliśmy do pierwszego pylonu Wielkiej Świątyni Atona. Strzeliste mury z cegły mułowej były zrujnowane. Długie, jaskrawe flagi, które niegdyś łopotały w północnej bryzie, były w strzępach i całkowicie wyblakły od potęgi słońca. Wysokie drewniane wrota zwieszały się luźno na zaśniedziałych zawiasach. Jeden ze strażników otworzył je siłą; poddały się z niechętnym skrzypieniem i trzeszczeniem wyschniętego drewna. Przeszliśmy przez nie na rozległy dziedziniec. Kiedyś były tu setki ołtarzy ofiarnych otoczonych przez tysiące wiernych w oślepiająco
białych szatach, z rękami wzniesionymi do słońca w nowym rytuale, trzymających owoce, kwiaty, a nawet dzieci, by pobłogosławiły je wieczorne promienie. Wiele kamiennych posągów Echnatona i Nefretete wciąż patrzyło poprzez wielką przestrzeń, ale wszystkim, co widziały, było opuszczenie; porażka ich wielkiej wizji. Jeden lub dwa posągi obalono i leżały twarzą do dołu lub do góry, patrząc niewidzącym wzrokiem w niebo. Król ruszył do przodu, dając znać, że pragnie kilku chwil prywatności. Gdy trzymaliśmy się z tyłu, starając się zachować czujność, Simut szepnął do mnie: - Całe miasto obraca się w pył. - Przypuszczam, że zawsze nim było. - Tylko dodali wody - zażartował ponuro. Uśmiechnąłem się na ten zaskakujący żarcik. Miał rację. Tylko dodać wody i zrobić muł, wysuszyć cegły na słońcu, potem dodać tynk i farbę, drewno i miedź z wyspy Alaszija, złoto z kopalń Nubii oraz lata pracy, krew, pot i śmierć biedoty z każdego zakątka kraju - i oto mamy: wizję nieba na ziemi. Jednak nie było ani takiego czasu, ani takich skarbów, by zbudować tę wizję w wiecznym kamieniu, i dlatego teraz obracała się z powrotem w pył, z którego powstała. Król stał między wielkimi kamiennymi posągami swojego ojca. Kanciaste rysy posągu były wyrzeźbione przez cienie; te dziwaczne rysy twarzy uosabiały wszystkie cechy władzy. Niegdyś były uosobieniem władzy królewskiej. Ale teraz sam ich styl, dziwacznie, dwuznacznie wydłużony, stał się pieśnią przeszłości. Twarz młodego króla miała zagadkowy wyraz, gdy stał, mały, ludzki i kruchy, przed kamienną potęgą swojego ojca, wśród ruin jego wielkiej wizji. A potem uczynił coś dziwnego: upadł na kolana i oddał cześć posągowi. Patrzyliśmy i zastanawialiśmy się, czy powinniśmy do niego dołączyć, lecz nikt z orszaku nie palił się, by to zrobić. Podszedłem do niego i osłoniłem mu głowę parasolem. Kiedy podniósł wzrok, zobaczyłem, że ma oczy pełne łez. Obeszliśmy miejskie pałace, przechodząc obok dziwnych śladów dawnej obecności ludzi: pojedyncze zakurzone sandały, wyblakłe strzępy odzieży, potłuczone garnki i puste dzbany na wino, których zawartość dawno wyparowała, małe przedmioty domowego użytku, kubki i naczynia nadal całe, ale pełne żwiru, kurzu i piasku. Chodziliśmy po wysokich, malowanych salach, niegdyś siedzibach wspaniałego przepychu i znakomitej muzyki, a teraz gniazdujących ptaków, węży, szczurów i korników. Pod naszymi stopami posadzki ze wspaniale namalowanymi ogrodami wodnymi pełnymi lśniących
ryb i ptaków, były wyblakłe i popękane po latach nieostrożnego traktowania. - Odkrywam, że nagle przypominam sobie rzeczy, o których zapomniałem. Byłem tu jako chłopiec. Wychowywałem się w Północnym Pałacu Nadrzecznym. Ale teraz pamiętam, że kiedyś przyprowadzono mnie do tej komnaty. - Król mówił spokojnie, gdy staliśmy w hallu Wielkiego Pałacu w pobliżu rzeki. Wpadały do niego długie promienie porannego słońca, mocne i pełne kurzu. Mnóstwo pełnych wdzięku kolumn wspierało wyniosłe sklepienie, z wciąż żywą dekoracją indy go nocnego nieba i połyskującym złotem gwiazd. - Mój ojciec rzadko się odzywał. Żyłem w strachu przed nim. Czasem razem odprawialiśmy kult. Niekiedy przyprowadzano mnie, bym mógł się sam z nim zobaczyć. To zawsze była specjalna okazja. Ubierano mnie w oficjalny strój i prowadzono wzdłuż wielu korytarzy pełnych ciszy, lecz i niespokojnych, ponurych, złych starych ludzi, którzy kłaniali mi się nisko, ale nigdy się nie odzywali. A potem stawałem w jego obecności. Często pozwalał mi stać i czekać przez jakiś czas, zanim postanowił zwrócić na mnie uwagę. Nie śmiałem drgnąć. Byłem przerażony. Nie byłem pewien, co mam zrobić z tym niespodziewanym wyznaniem. Odwzajemniłem się więc uprzejmością. - Mój ojciec też jest cichym człowiekiem. Nauczył mnie łowić ryby. Kiedy byłem dzieckiem, o zmierzchu godzinami dryfowaliśmy wzdłuż brzegu rzeki w trzcinowej łódce, z linkami w wodzie, żaden z nas się nie odzywał, ciesząc się ciszą. - To dobre wspomnienia - powiedział. - To były proste czasy. - Proste czasy... Powtórzył te słowa z dziwną nostalgią, a ja nabrałem pewności, że nigdy nie miał w życiu prostych czasów. Być może to było to, czego pragnął najbardziej: jak biedak pragnie wielkich bogactw, tak bogacz, w swej przerażającej ignorancji, pożąda prostoty ubóstwa. Król patrzył w górę na Okno Pojawień, w którym niegdyś stał jego ojciec, rozdając dary - kosztowności i naszyjniki honoru. Nad oknem wyrzeźbiono dysk Atona i wiele promieni słonecznych wyciągających się jak cienkie rączki, niektóre zakończone drobnymi dłońmi trzymającymi anch - znak życia. Teraz okno było puste, nie było nikogo, kto by dawał lub odbierał te błogosławieństwa. - Pamiętam tę salę. Pamiętam wielki tłum ludzi i długą ciszę. Pamiętam, że wszyscy gapili się na mnie. Pamiętam...
Przerwał, niepewny. - Ale mojego ojca tutaj nie było. Pamiętam, że go szukałem. Zamiast niego był Aj. I musiałem przejść z nim przez tłum, przez tę komnatę. Pokazał ręką. - A co stało się później? Przeszedł powoli po wyblakłych scenach rzecznych zdobiących wielką posadzkę w kierunku drzwi, których rzeźbione ornamenty dostarczały termitom wspaniałej uczty. Otworzył je pchnięciem. Wszedłem za nim do długiej sali. Usunięto z niej całe umeblowanie i inne wyposażenie. Miała głuchą akustykę dawno nieużywanego miejsca. Zadrżał. - Potem nic już nie było takie samo. Widziałem ojca jeszcze tylko raz, a gdy on mnie ujrzał, zaczął wrzeszczeć jak szaleniec. Chwycił krzesło i próbował rozbić je na mojej głowie. A potem usiadł na ziemi, łkając i jęcząc. I to był ostatni raz, kiedy go widziałem. Rozumiesz, całkowicie oszalał. To był straszliwy sekret, ale ja go znałem. Zabrano mnie do Memfis. Uczyłem się i mieszkałem z piastunką a moim wychowawcą został Horemheb. Próbował być dla mnie dobrym ojcem. Nikt nigdy nie wymawiał przy mnie imienia mojego ojca. Jak by nigdy nie istniał. Ojciec stał się nikim. A potem, pewnego dnia, przygotowano mnie do koronacji. Miałem dziewięć lat. Ożeniono mnie z Anchesenpaaton. Nadano nam nowe imiona. Ja, którego całe życie nazywano Tutanchatonem, zostałem Tutanchamonem. Ona stała się Anchesenamon. Imiona są potężne, Rahotepie. Utraciliśmy to, kim byliśmy, i staliśmy się kimś innym. Byliśmy małymi sierotami, zakłopotanymi, zagubionymi, nieszczęśliwymi. A ja poślubiłem córkę kobiety, o której mówi się, że zniszczyła moją matkę. Ku własnemu zaskoczeniu bardzo ją polubiłem. I jakoś udało nam się nie znienawidzić nawzajem z powodu przeszłości. Zdajemy sobie sprawę, że to nie nasza wina. I, prawdę mówiąc, ona jest jedyną osobą na świecie, której mogę zaufać. Jego oczy błyszczały od emocji, które go przepełniały. Postanowiłem, że nie mogę dłużej milczeć. - Kim była twoja matka? - Jej imię, jak mojego ojca, obróciło się w pył i zostało zdmuchnięte. - Kija - powiedziałem. Powoli skinął głową. - Cieszę się, że o niej słyszałeś. Przynajmniej jej imię jeszcze gdzieś żyje. - Znam jej imię. Nie znam jej losów.
- Zniknęła. Jednego popołudnia tu była, a potem, do wieczora, zniknęła. Pamiętam, że pobiegłem do jej skrzyń z szatami, ukryłem się wewnątrz jednej z nich i nie chciałem wyjść, ponieważ wszystkim, co pozostało po niej, był zapach na jej ubraniach. Nadal je mam, chociaż wszyscy próbowali mnie przekonać, bym się ich pozbył. Nie zrobię tego. Pewnego dnia nadal będę mógł uchwycić ulotny ślad jej zapachu. To bardzo pocieszające. - I nigdy nie dowiedziałeś się, co się z nią stało? - zapytałem. - Któż powiedziałby mi prawdę? A teraz ludzie, którzy znali takie sekrety, nie żyją. Poza Ajem... A on nigdy by mi nie powiedział. Została mi zatem zagadka. Czasem budzę się w nocy, ponieważ w snach ona woła do mnie - lecz nigdy nie mogę usłyszeć, co chce mi powiedzieć, i kiedy się budzę, tracę ją po raz kolejny. Gdzieś w cieniu zaśpiewał ptak. - Zmarli żyją w naszych snach, nie sądzisz, Rahotepie? Tu jest ich wieczność. Tak długo, jak my żyjemy. I delikatnie poklepał swoją czaszkę, patrząc na mnie złotymi oczami.
27 Dwa dni później wartkie prądy rzeczne przywiodły nas w pobliże południowych terenów miasta Memfis. Starożytne nekropole, powstałe na obrzeżach pustyni, na granicy kultywacji; odwieczne świątynie i piramidy Sakkary, będące pierwszymi wielkimi budowlami Obu Krajów, były ukryte na płaskowyżu. Simut opisał inne budowle leżące dalej na północ, których nie mogliśmy dostrzec z rzeki; lśniąco białe piramidy Chufu i jego królowych; nieco później zbudowaną świątynię Horusa Horyzontu i wielkiego Sfinksa, u którego stóp Totmes IV postawił Stelę Snu, na której ślubował usunąć piasek przykrywający Sfinksa, jeśli w zamian za to zostanie królem co się faktycznie stało, chociaż nie miał w tym czasie legalnych praw do tronu. Teby nagle wydały się małym osiedlem w porównaniu z rozległą metropolią, która z wolna pojawiała się przed naszymi oczami; płynęliśmy przez dłuższy czas, obserwując wiele odległych okręgów świątynnych, rozległe cmentarze, które od zachodu graniczyły z pustynią, przedmieścia zamieszkane przez klasę średnią i ubogie dzielnice, slumsy ludzkości rozciągające się w chaotyczne dystrykty ruder w stronę niekończącej się zieleni pól; i wszędzie, wyrastające ponad zabudowę, białe mury świątyń. Otoczeni przez powitalne łodzie i barki, mniejsze prywatne jachty i łódki, wpłynęliśmy do głównego portu. Wzdłuż doków ciągnęło się mnóstwo pomostów; cumowały tu jednostki handlowe i wojenne z wielu krajów, rozładowywano wielkie stosy cennych gatunków drewna oraz małe góry minerałów, kamienia i ziarna. Tysiące ludzi tłoczyło się na długich, wykładanych kamieniem ulicach, które biegły obok Wielkiej Rzeki. Rybacy przystanęli, by gapić się na splendor królewskiego statku, zebrane sieci w ramionach kapały, połów wciąż
skręcał się i miotał, srebrny i złoty, na dnie ich małych łódek. Zakurzeni robotnicy gapili się z łodzi dostawczych, stojąc po kolana w wielkich stertach ziarna lub na kawałach z grubsza obrobionego kamienia. Dzieci, podnoszone przez dorosłych, machały do nas z zatłoczonych promów. Gapie, przyciągnięci hałasem, wychodzili ze swoich warsztatów, magazynów i sklepów. Tutanchamon pojawił się w wejściu do swojego apartamentu. Gestem nakazał mi, bym do niego dołączył. Nerwowo poprawiał strój. Był ubrany w białą królewską szatę i nosił podwójną koronę. - Czy wyglądam dobrze? - zapytał niemal nieśmiało. - Muszę wyglądać dobrze. Upłynęło wiele lat, odkąd ostatni raz odwiedziłem Memfis. I sporo czasu minęło, od kiedy widziałem Horemheba. Musi zobaczyć, jak się zmieniłem. Nie jestem już dłużej jego wychowankiem. Jestem królem. - Panie, bez wątpienia jesteś królem. Skinął głową, zadowolony, a potem, jak wielki aktor, wydawał się zbierać w sobie, zanim wyszedł w światło słońca, jego twarz pod koroną wyrażała absolutne przekonanie, którego brakowało mu jeszcze chwilę temu. Coś w intensywności tej chwili i wymagania, jakie stawiała, uwydatniło w nim to, co najlepsze. Rozkwitał w obecności widowni. Ta z pewnością mogła być jego największą. Treser przyprowadził królowi młodego lwa na smyczy, a on wtedy wyszedł na światło Ra w aplauzie aprobaty. Obserwowałem, jak przyjmuje rytualną pozę władzy i zwycięstwa. Jakby na ten znak, młody lew zaryczał. Tłum, który nie mógł widzieć, że tym, co wywołało heroiczny ryk bestii, było ukłucie ostrym końcem ostrza włóczni przez czujnego tresera, odpowiedział z jeszcze większym entuzjazmem, jakby nie był zbiorem jednostek, ale jedną wielką bestią. Spektakl, którym powitano nas na nabrzeżu, był szczegółowo zaplanowaną i celowo przytłaczającą demonstracją militarnych możliwości tej stolicy. Jak daleko można było sięgnąć okiem, ciągnęły się niezliczone, doskonale uformowane szeregi, paradujące na połyskującej arenie dywizja za dywizją żołnierzy, każda nosząca imię boga - patrona części kraju, z której pochodzili poborowi i oficerowie. Między nimi tysiące jeńców wojennych, zakutych w kajdany i powiązanych razem za szyje, wraz ze swoimi kobietami i dziećmi Libijczycy w płaszczach, z długimi lokami na skroniach i kozimi bródkami, Nubijczycy w spódniczkach i Syryjczycy z długimi, spiczastymi brodami, wszyscy zmuszeni do przyjęcia pozycji poddańczej. Setki wspaniałych koni - zdobycz wojenna - tańczyło na swych zgrabnych kopytach. Posłowie ze wszystkich podbitych pań-
stw padli na kolana, błagając o łaskę, o życie dla swoich ludzi. A w samym centrum wszystkiego, w słońcu obok pustego tronu, stała pojedyncza postać, jakby całe to przedstawienie należało do niego. Horemheb, Generał Armii Obu Krajów. Poznałem go po sylwetce prostej jak filar, gdy czekał, nieruchomy niczym mroczny posąg. Tutanchamon nie spieszył się, jak bóg, zmuszając wszystkich, by czekali, podczas gdy sam nadal cieszył się aklamacją tłumu; w tym czasie starsi ambasadorowie chwiali się w upale, tłumy pragnęły sprzedawców wody i owoców; miejscy oficjele pocili się w swoich regaliach. Aż w końcu, w towarzystwie Simuta i oddziału królewskiej straży, raczył zejść po trapie. Tłum wznowił okrzyki uznania i lojalności, a dygnitarze wykonali rytualny gest szacunku i hołdu. Król absolutnie nie dał po sobie poznać, że uznaje lub odpowiada na to, jakby całe to widowisko było dla niego w jakiś sposób nierzeczywiste lub nieistotne. Na cichy sygnał Simuta strażnicy otoczyli króla, zorganizowani jak tancerze, ramiona i łuki napięte, gdy schodzili na rozgrzane kamienie miasta. Simut i ja przyglądaliśmy się tłumowi oraz dachom w poszukiwaniu jakichkolwiek śladów problemów. Horemheb czekał na właściwy moment; potem z szacunkiem zaoferował tron królowi. Ale każdy jego arogancki gest sprawiał, że król wyglądał na coraz mniej potężnego. Zimny wyraz twarzy Horemheba sprawiał, że nawet muchy wydawały się trzymać z dala od niego. Odwrócił się do zebranych, uciszając ich gestem. Posłusznie zapadła cisza. Krzyknął, zwracając się do każdego obecnego z tysięcznego tłumu. - Zwracam się do Jego Wysokości Tutanchamona, Pana Obu Krajów. Przywiodłem wodzów ze wszystkich cudzoziemskich terytoriów, by błagali go o życie. Tych podłych cudzoziemców, którzy nie znają jeszcze Obu Krajów, rzuciłem u jego stóp na wieki wieków. Od najdalszych krańców Nubii po najodleglejsze rejony Azji, wszyscy zostali podporządkowani jego silnej ręce. Potem Horemheb ostrożnie ukląkł na ziemi, skłonił swą lśniącą głowę z arogancką pokorą i czekał, aż król podziękuje za jego pełną frazesów przemowę. Chwile skapywały jak woda w zegarze, gdy Tutanchamon kazał mu klęczeć w obecności tłumów tak długo, jak się dało. To było imponujące. Król przejął kontrolę nad sytuacją. Tłum stał w ciszy, czujny w obliczu tej znakomitej konfrontacji odgrywanej w języku pozorów i protokołu. W końcu, starannie wybierając chwilę, król zawiesił dar w postaci pięciu wspaniałych złotych naszyjników na szyi generała. Postarał się, by wyglądały zarówno jak brzemię
odpowiedzialności, jak i dar na znak szacunku. Potem podniósł generała i objął go. Król ruszył do przodu, by przyjąć nieuniknione pozdrowienia i hołd od innych urzędników. W końcu zasiadł na tronie na podwyższeniu, pod baldachimem, który dawał nieco ulgi od rozpalonych słońcem kamieni. Na rozkaz Horemheba wszystkie oddziały i grupy jeńców wojennych przeszły przed nim w paradzie, przy akompaniamencie trąb i bębnów. Trwało to godzinami, lecz król zachował sztywną postawę i odległe spojrzenie, mimo iż pot spływał mu spod korony i plamił tunikę. Rydwanem pojechaliśmy do centrum miasta. Simut i ja przodem, przed Tutanchamonem, którego flankowali piesi strażnicy, ich broń połyskiwała w ostrym świetle słońca. Zauważyłem, że tutejsze budynki i siedziby były podobne do tych w Tebach, chociaż było ich daleko więcej: domy miejskie budowano wysokie ze względu na brak przestrzeni, a dolne pomieszczenia były skromniejszymi siedzibami tych, którzy pracowali dla armii, najważniejszej instytucji tego miasta; pojedyncze pokoje, służące jako warsztaty, stajnie i domy jednocześnie, otwierały się bezpośrednio na plątaninę uliczek. Z królewskich ulic i wyłożonych kamieniem powierzchni świętych dróg, wzdłuż których stały posągi sfinksów, obeliski i kaplice, usunięto gapiów i dlatego jechaliśmy szybko w kierunku pałacu w Memfis. Wśród głośnego turkotu kół na pokrytych koleinami kamieniach drogi Simut wskazał mi słynne widoki: na północy wielką starą konstrukcję z cegieł mułowych, starą cytadelę, Białe Mury, od których pochodzi nazwa regionu, oraz na południu Wielką Świątynię Ptaha i otaczający ją potężny mur. Kanał świątynny biegł na południe, aż do odległego okręgu świątynnego bogini Hathor. Inne kanały, łączące rzekę i port z centrum miasta, pojawiały się przelotnie w zasięgu wzroku, gdy przejeżdżaliśmy. - W mieście czczonych jest przynajmniej czterdzieści pięć bóstw i każde ma swoją własną świątynię! - wykrzyknął z dumą. - Dalej na zachód jest świątynia Anubisa. Wyobraziłem sobie balsamistów, producentów sarkofagów, masek i amuletów, skrybów spisujących Księgę Umarłych, wszystkich tych wyspecjalizowanych rzemieślników, którzy, zebrani w jednej dzielnicy, dostarczają wszystkiego, co niezbędne potężnemu bogu, Strażnikowi Nekropoli i Grobów przed złoczyńcami. Ale nie było czasu na zwiedzanie. Simut uważał, że powinniśmy jechać przed królem; w wąskich
przestrzeniach przejść i ulic zgromadziły się już wielkie tłumy, by rzucić okiem na jego przybycie do wielkiego pałacu w Memfis, ale nie pozwolono im dotrzeć w pobliże otwartego terenu przed wieżami bramy pałacu. Mimo to pod względem zapewnienia bezpieczeństwa był to koszmar, ponieważ upchnięto tam cudzoziemskich i lokalnych dygnitarzy, urzędników i członków elity. Straż przednia Simuta błyskawicznie była gotowa; cicho i skutecznie zajęła pozycje i stanowczo rozkazywała ludziom usunąć się z drogi, by stworzyć bezpieczne i pewne przejście dla króla. Wiedzieli dokładnie, co mają robić, działali zatem jak jeden organizm, w sposób, który musieli ćwiczyć i wykonywać wiele razy wcześniej. Ich obcesowe, bezbłędne działanie nie pozostawiało nikomu, nawet samym strażnikom pałacu w Memfis, wątpliwości, kto tu rządzi. Za nimi podążali królewscy łucznicy, z napiętymi i uniesionymi ku szczytom dachów łukami. Potem, gdy przybył król otoczony kolejnymi strażnikami, z murów rozbrzmiały świątynne trąby. Ich odgłos, krzyki tłumu, wywrzaskiwane przez oficerów rozkazy były ogłuszające, ale nagle królewska kawalkada zjechała z pylistej, rozgrzanej, pełnej światła i kakofonii ulicy w chłodną ciszę pierwszej sali recepcyjnej. Od razu zebrano nas w relatywnie bezpiecznym miejscu. Tutaj czekało na króla jeszcze więcej wysokich oficjeli. Po raz pierwszy widziałem go z bliska w bardziej towarzyskiej sytuacji. Podczas gdy w pałacu czasem przypominał raczej zagubionego chłopca, teraz trzymał się jak król: wyprostowana i pełna godności postawa, szlachetna twarz spokojna i opanowana, bez nerwowych uśmieszków szukającego aprobaty czy wyrazu wyniosłej arogancji. Miał charyzmę biorącą się z jego niezwykłej urody, jego młodości i innej cechy, która zapamiętałem z czasów, kiedy był chłopcem: wrażenia, że w ciele młodego człowieka mieszka dusza starca. Nawet złota laska, którą wszędzie ze sobą nosił, stała się rozszerzeniem jego osobowości. Simut ostrzegł mnie, że ze strony biura generała Horemheba będzie silna presja polityczna, żeby króla zakwaterowano na noc w pałacu. Biuro Aja jednak nalegało, by król wziął udział w niezbędnych ceremoniach, a następnie wrócił na statek i mimo późnej pory wyruszył dalej. To była właściwa decyzja. Memfis nie było bezpieczne. Miasto było sercem administracji Obu Krajów, lecz znajdowały się tu także główna kwatera i koszary armii; na nieszczęście w tych wrażliwych czasach nie można było całkowicie zaufać lojalności wojska, zwłaszcza dowodzonego przez Horemheba. Wielka sala rozbrzmiewała echem hałasu, jaki czyniły setki członków elity - dyplomaci, zagraniczni urzędnicy, bogaci ludzie
interesu, wysocy rangą oficerowie - przechwalający się, ujadający i ględzący z zadufaniem jeden do drugiego, klucząc wśród tłumu, starając się z całych sił stać w pobliżu lub rozmawiać i robić wrażenie na ważniejszych od siebie lub poniżyć równych i niższych od siebie. Szedłem przez gwarny tłum, trzymając się blisko króla. Widziałem, jak kiwa głową każdej osobie, którą przedstawiało mu dwóch jego oficerów, a potem radzi sobie ze wszystkimi petentami i dygnitarzami, aranżując chwilowe rozmowy, odpowiadając elegancko na pochwały i życzenia i sprawiając, że każdy z tych ludzi czuł się ważny i zapamiętany. Wtedy nagle dostrzegłem Horemheba stojącego w cieniu rzucanym przez jedną z kolumn. Rozmawiał z jakimś głupkowatym urzędnikiem i był tym ewidentnie śmiertelnie znudzony, ale jego oczy były skupione, z czujną uwagą lamparta, na królu. Przez chwilę wyglądał jak myśliwy ze swoją zdobyczą. Potem król pochwycił jego spojrzenie i Horemheb szybko się uśmiechnął, ruszając w stronę władcy, a jego twarz, na którą padł dramatyczny snop światła, nagle stała się biała jak marmur. W towarzystwie młodego oficera, który odczytał w Tebach jego list, specjalnie obrał drogę przez tłum. Podszedłem bliżej. - To zaszczyt przyjmować waszą wysokość ponownie w Memfis - powiedział oficjalnie generał. Tutanchamon uśmiechnął się ostrożnie w odpowiedzi. - To miasto jest dla mnie pełne dobrych wspomnień. Byłeś mi tu dobrym i godnym zaufania przyjacielem. Król wyglądał na delikatnego i wątłego przy pewnym siebie, dobrze zbudowanym, starszym generale. Ci, którzy byli świadkami tego dialogu, w tym młody sekretarz, czekali w ciszy na to, co powie Horemheb. - Cieszę się, że tak myślisz. Miałem wówczas zaszczyt nosić tytuły zastępcy i wychowawcy wojskowego. Pamiętam dobrze, że to ze mną konsultowałeś wiele kwestii państwowych i politycznych, i to mnie słuchałeś. Mówiono wtedy, że mogłem uspokoić pałac... gdy nikt inny nie mógł tego zrobić. Uśmiechnął się, nie otwierając ust. Król również się uśmiechnął, nadal ostrożnie. Wyczuwał w tonie Horemheba ukrytą nutę wrogości. - Niestety, czasy się zmieniają. Teraz wydaje się, że to było tak dawno temu... - Byłeś wtedy chłopcem. Teraz pozdrawiam króla Obu Krajów. Wszystko, kim jesteśmy i wszystko, co mamy, leży w twojej królewskiej władzy. - I skłonił się dwornie.
- Wielce sobie cenimy twoje oddanie. Uważamy je za skarb. Chcielibyśmy uhonorować wszystkie twoje dzieła i dokonania... Król pozwolił, by zdanie zostało niedokończone. - Tutaj, w Memfis, zauważysz wiele zmian - powiedział Horemheb, zmieniając temat. - Słyszymy, że masz wiele planów. Słyszymy, że budujesz dla siebie wspaniały nowy grobowiec na, nekropoli w Sakkarze - odparł król. - To tylko mały, prywatny grób. Konstruowanie i dekorowanie go dostarcza mi rozrywki w wolnym czasie. Będzie dla mnie zaszczytem ci go pokazać. Reliefy na ścianach są znakomite. Uśmiechnął się kpiąco, jakby to był jego prywatny żarcik, ale jego oczy pozostały pełne dystansu. - A co przedstawiają? Liczne sukcesy wojenne generała Horemheba? - Opisane tam są chwalebne kampanie w Nubii, wiedzione do zwycięstwa przez waszą wysokość - odparł generał. - Pamiętam, że wspaniale i skutecznie dowodziłeś tymi kampaniami w moim imieniu. - Być może wasza wysokość zapomniał o własnym wybitnym wkładzie w to zwycięstwo. - Niczego nie zapomniałem - odpowiedział bezpośrednio król. Zapadła chwila ciszy, gdy Horemheb rozważał tę odpowiedź. Było w nim coś z krokodyla; oczy ponad powierzchnią, zawsze czujne, a reszta ciała ukryta w mroku poniżej. - Król musi być głodny i spragniony po tej podróży. Musi się dobrze najeść przed wyjazdem na królewskie polowanie - powiedział niemal takim tonem, jakim niektórzy zwracają się do dzieci. Potem klasnął w dłonie i pojawili się służący z wyśmienitymi potrawami na przepięknej zastawie stołowej. Z szacunkiem zanieśli tace królowi, ale on ich zignorował, a ja uświadomiłem sobie, że nie widziałem, aby tutaj cokolwiek jadł lub pił. Horemheb wydał stanowczy rozkaz młodemu oficerowi. Ten zniknął, my czekaliśmy, ani Horemheb, ani król nie odezwali się, by przerwać krępującą ciszę. Zastanawiałem się, co Tutanchamon myślał teraz o człowieku, którego nazywał swoim chrzestnym ojcem. Oficer wrócił, prowadząc ważnego syryjskiego jeńca, którego ręce związano okrutnie za plecami, zmuszając go do wygięcia się w łuk, w tradycyjnej pozie schwytanego wroga. Człowiek ten był w pożałowania godnym stanie, z ogoloną brutalnie głową poznaczoną śladami cięć i patykowatymi kończynami, wpatrywał się w podłogę z
gniewem upokorzenia w dumnych oczach. Oficer wziął jedno z naczyń z jedzeniem i podał Horemhebowi, który siłą otworzył jeńcowi usta, jakby ten był zwierzęciem. Mężczyzna był przerażony, ale wiedział, że nie ma wyboru, a tak czy owak, zostałby zagłodzony na śmierć. Przeżuwał ostrożnie, a potem ze strachem przełknął. Wszyscy czekali, by ujrzeć, czy zegnie się wpół i upadnie z powodu działania trucizny, czy po prostu od marnej kuchni. Oczywiście nic takiego się nie wydarzyło, lecz Horemheb testował na nim każde przyniesione danie. W końcu odprowadzono go i ustawiono twarzą do ściany, tak aby król mógł widzieć, że nie odczuwa skutków wolno działających trucizn. Ale efekt tego dziwnego spektaklu był zdumiewający, ponieważ Horemheb sprawił, iż poczuliśmy, jakby to sam król był karmionym na siłę więźniem. - Jesteśmy świadomi niebezpieczeństw i oczywistych zagrożeń, które król musi znosić, nawet w swoim własnym pałacu. Teraz możesz, jeśli chcesz, jeść na naszej uczcie z całkowitą pewnością powiedział z przejęciem generał. I na oczach wszystkich król ostrożnie wziął niewielki kawałek kaczego mięsa, zjadł go powoli, uśmiechnął się i rzekł: - Nasz apetyt został zaspokojony. Ten dziwny mały epizod był, jak się okazało, niewielkim wstępem poprzedzającym przemowę, która nastąpiła. Gdy Horemheb wszedł na podwyższenie, w całej komnacie szybko zapadła cisza. Wypełniające usta kęsy przełknięto, tłuste palce wypłukano w miseczkach, a służba zniknęła. Generał patrzył na zgromadzonych. Jego przystojna twarz, która, jak się wydawało, nigdy nie pozwalała sobie na luksus wyrażania jego własnego „ja”, przyjęła władczy wyraz: nieco wystający podbródek oraz spokojny, niewzruszony i pełen wyższości wzrok. Czekał, aż zapadnie absolutna cisza. Potem przemówił, niezbyt płynnie, lecz z siłą i przekonaniem, podkreślając wypowiedź stanowczymi gestami, które w jakiś sposób były i wyćwiczone, i niezręczne, i od czasu do czasu prawie z niemal kpiącym humorem, mogącym, jak czułem, szybko zmienić się w nienawiść. Formalnie powitał króla i jego orszak oraz przyrzekł wszelką pomoc z zasobów miasta - które wyliczył szczegółowo, tylko po to, żeby przypomnieć nam wszystkie wpływy i bogactwa - by zapewnić mu bezpieczeństwo i wygodę w czasie tej, jak powiedział, „krótkiej inspekcji” w drodze na królewskie polowanie. Zadbał, by zabrzmiało to jak skarga raczej, a nie jak komplement, a ja obserwowałem twarz króla, by ujrzeć jego reakcję. Ten jednak tylko patrzył przed siebie. Potem Horemheb mówił dalej: - W tych czasach wzmożonego
zagrożenia w Obu Krajach armia pozostaje siłą zapewniającą porządek i sprawiedliwość, broniącą wielkich, wiecznych wartości tradycji naszego królestwa. Skutecznie zadbaliśmy o własne interesy terytorialne w krajach Amurru. Wojny są niezbędne, by podtrzymać nasz prymat i władzę na świecie oraz by poszerzać nasze granice. Wygranie tych wojen jest moim obowiązkiem. Doskonałość porządku i sprawiedliwości, których przykładem jest nasz kraj, musi być podtrzymana i wspierana, więc niniejszym wnioskujemy do króla i jego doradców, by wyasygnowali kolejne fundusze na ten wielki cel, co pozwoli rozbudować oddziały wojska i zapewnić nasz wspaniały sukces, a ten z pewnością z nawiązką zwróci inwestycje, o które teraz formalnie prosimy. Przerwał. Rozejrzałem się po wielkiej sali. Wszyscy byli teraz w pełni skupieni, czekając na odpowiedź króla. Publiczność zachowywała całkowitą ciszę, by usłyszeć każde najcichsze słowo. - Wojna jest stanem ludzkości - zaczął w końcu. - To wielka i szlachetna sprawa. Wspieramy i utrzymujemy Armię Obu Krajów. Ogólnie darzymy ją uznaniem. Jej cel jest naszym celem: zwycięstwo naszego porządku poprzez zgodne z prawem sprawowanie władzy. Wspieraliśmy ją przez te długie lata walk, z pełną wiarą w naszego generała, który nieustannie nas zapewnia o pomyślnym wyniku tych wojen. Niemniej nasz wielki skarbiec ma wiele obciążeń. Obowiązkiem króla i jego doradców jest zachować równowagę między tymi wieloma, czasem sprzecznymi, wymaganiami. Maat jest boskim porządkiem wszechświata, ale w naszych miastach i na naszych ziemiach ten boski ład utrzymuje się dzięki właściwym finansom, stosownie do kontrybucji wymaganych od każdego. Dlatego prosimy Generała Obu Krajów o wyjaśnienie i uzasadnienie przed wszystkimi zebranymi tutaj, dlaczego armia wnioskuje teraz o dalsze subsydia, biorąc pod uwagę nasze już i tak hojne wsparcie. Horemheb zrobił krok naprzód, jakby przygotowany na takie posunięcie. - Nasza prośba nie jest oparta jedynie na zwycięskim zakończeniu zagranicznych wojen. Ma na celu wzmocnienie obecności i sił armii w kraju. Ponieważ stało się jasne, że siły destrukcyjne działają w naszym własnym społeczeństwie. W rzeczy samej, ze wszystkich raportów wynika, że siły te znalazły drogę do samego serca nie tylko naszych świątyń i urzędów państwowych, ale nawet do pałacu królewskiego. Zastanawiamy się, jak mogło dojść do takiego aktu zdrady. Obecni wstrzymali oddech, bo implikacja tego, co powiedział
Horemheb, godziła wprost w serce władzy króla. Tutanchamon pozostał niewzruszony. - Tak to już jest na tym świecie, że ludzie są bezbronni wobec nielojalności i fałszu. Zawsze są tacy, którzy szukają władzy dla własnych celów: ludzie o zdradzieckich sercach i buntowniczych umysłach. Bądź jednak pewien, że zawsze zatriumfujemy nad tymi ludźmi, ponieważ ich błahe niezadowolenie nie ma władzy nad naszym wspaniałym królestwem. Bogowie zemszczą się na nich wszystkich. Jego spokój był imponujący. Niedwuznacznie patrzył na Horemheba. Generał znowu zrobił krok naprzód. - Słowa są potężne. Ale działania nadal mają większą siłę. Modlimy się o bezpieczeństwo króla i chcemy mu przypomnieć, że wielka armia czeka, do jego dyspozycji, by bronić Obu Krajów przed wrogami z wewnątrz, jak i spoza naszych granic. Tutanchamon powoli skłonił swą elegancką głowę. - I dlatego, w uznaniu waszej lojalności, przeznaczamy kolejne fundusze na wojny, by wesprzeć oddziały, i oczekujemy wspaniałego zwycięstwa. Prosimy generała, aby wrócił na pole walki, ponieważ gdzież indziej powinien być generał, jak nie ze swymi walczącymi oddziałami? Obecni zrozumieli, że ta chwila w jego przemówieniu wymagała krzykliwego wsparcia, wiwatowali głośno i dzięki temu wyglądało to na triumf króla. Lecz oficerowie armii stojący na skraju obserwowali to przedstawienie jak szakale czekające na żer, sprawiając, że wiwatująca publiczność wyglądała jak małpy.
28 Wyjechaliśmy tego popołudnia. Niebo było mleczne z gorąca, a tłum niewielki i powściągliwy. Prądy rzeczne wyniosły nas szybko poza rozległe granice miasta. Przetrwaliśmy potencjalne zagrożenia oficjalnej wizyty. Tutaj, na wielkim statku, na Wielkiej Rzece, czułem, że jestem bardziej w stanie kontrolować otoczenie. Dalej na północ, na ogromnych bagnach Delty, rzeka zaczęła się zmieniać, rozlewać w niezliczone odnogi, które ostatecznie dzieliły się raz po raz, aż w końcu, jak olbrzymi, skomplikowany i nienadający się do żeglugi wachlarz, biegły do oceanu na północy. Do wieczora przybiliśmy do miejsca wybranego ze względu na oddalenie od wszelkich miast, a nawet miejscowe wioski leżały w pewnej odległości. Wcześnie zaczęliśmy szykować się na noc. Karawana, która uformowała się przed świtem następnego ranka, nie należała do najmniejszych. W jej skład wchodziła delegacja dyplomatów, posłów i oficjeli, których zadaniem było pozostawać pod ręką króla, na wypadek gdyby ich potrzebował, ale też, co ważniejsze, być świadkami i rejestrować jego czyny, ponieważ wkrótce opisy jego zaciekłych łowów i dzielności miały być upamiętnione na rzeźbionych Skarabeuszach Łowów, dystrybuowanych następnie na całym obszarze Obu Krajów. I, oczywiście, w grupie znaleźli się umundurowani strażnicy królewscy, biegnący przodem jako ochrona karawany i rydwanów, także zbrojmistrze, którzy wieźli królewską broń, włócznie, strzały, sieci i tarcze, Mistrz Polowania i jego asystenci; opiekunowie psów i gepardów, potem towarzyszący naganiacze i tropiciele, których znajomość zwyczajów i legowisk zwierząt miała być kluczowa dla powodzenia polowania. Do królewskiej karawany zaliczałem sieja sam, Simut i Pentu, lekarz. Powietrze świtu było chłodne i czyste, księżyc wisiał nisko na niebie, a gwiazdy już bladły. Mgła unosiła się nad ledwo widoczną
wodą, a pierwsze ukryte ptaki zaczynały trele, jakby chciały wywołać Ra swoją muzyką. Pomimo wczesnej godziny wszyscy zdawali się być rozbudzeni i podnieceni pięknem otoczenia, doskonałym jak wielkie malowidło ścienne, oraz perspektywą przygody, jaką było polowanie. Konie tupały, jakby nie były spętane, a oddechy ludzi i zwierząt unosiły się w rześkim mroku. Nasza jadąca pełną kolein drogą karawana mijała zielone i czarne pola, nieruchome i ciche, i tylko pierwsi rolnicy oraz kilkoro bosych dzieci o szeroko otwartych oczach, którzy przybyli na swoje zagonki ziemi przed wschodem słońca, by wykorzystać przysługujące im prawo do czerpania wody, rzuciło na nas okiem. Gapili się i pokazywali nas palcami, jakbyśmy byli jakimś wspaniałym snem. Kiedy dotarliśmy do granicy kultywacji, przystanęliśmy. Przed nami leżała Czerwona Ziemia. Uderzyła mnie, jak zwykle, wielka cisza tej pozornej pustki - świętszej, dla mnie, niż jakakolwiek świątynia. Słońce wzniosło się już ponad horyzont, a gdy odwróciłem się, by je powitać, ciepło jego pierwszych promieni natychmiast padło na moją twarz. Król stojący wysoko na rydwanie wzniósł ręce do Ra, swojego boga. Miał nagi tors, nosił fartuszek i szal na ramionach. Przez chwilę jego twarz i ciało zdawały się lśnić. Trzymał na krótkiej smyczy młodego lwa, usiłując wyglądać po królewsku, pomimo wątłej sylwetki i złotej laski. Drużyna łowiecka oraz żołnierze wydali długie wycie, czcząc początek polowania, i okrzyk ostrzegawczy dla złych demonów pustyni. Potem, dopełniwszy rytuału, król ruszył rydwanem i na ten sygnał przekroczyliśmy wieczną granicę między Czarną i Czerwoną Ziemią. Obraliśmy kierunek na zachód, a wschodzące słońce rzucało ukośne cienie maszerującej grupy dokładnie przed nas. Tropiciele i połowa strażników jechali przodem, wyznaczając kierunek. Gdy z wolna wspinaliśmy się na pustynny płaskowyż, powietrze stawało się coraz gorętsze. Skrzypienie drewnianych osi, potknięcia koni na luźnym, żwirowatym gruncie, sapanie tragarzy i mułów dobiegały mnie czysto i z bliska w suchym powietrzu. Sądzimy, że pustynia to opustoszałe miejsce, ale tak nie jest. Znaczą ją starożytne i nowsze ścieżki oraz drogi wydeptane w porośniętej karłowatą roślinnością ziemi przez ludzi i zwierzęta. Posuwaliśmy się naprzód w skwarze poranka, od czasu do czasu spotykając poganiaczy bydła i pasterzy, tych chudych i kanciastych członków plemion wędrownych, którzy zawsze są w drodze; nieogoleni, z włosami przyciętymi tuż przy czaszce, z fartuszkami zawiniętymi między
nogami, niosących na plecach małe zawiniątka z zapasami i kilkoma naczyniami, a długie laski do podpierania się w kościstych dłoniach, jakby wiecznie szli przed siebie tym samym wydłużonym, ospałym krokiem. Ich zwierzęta, chude i sprężyste, podgryzały wszystko, co tylko mogły znaleźć, idąc w tym samym wolnym tempie w kierunku jakiejś dziury z wodą kryjącej się w odległych, drżących miejscach pełnych gorąca i światła. W ciągu poranka tropiciele wydawali z siebie dziwne, wysokie odgłosy, jak zwierzęta lub ptaki, by zwrócić naszą uwagę na widoki: małe stadka pustynnych gazeli, antylop, strusi lub karakali, które stały nieruchomo, obserwując nas z bezpiecznej odległości, wietrząc wiatr, a potem nagle znikały, wznosząc obłoczki pyłu. Kiedy słońce stanęło w zenicie, zatrzymaliśmy się, by rozbić obóz. Tropiciele znaleźli korzystne miejsce, chronione przez długie, niskie urwisko od północy - ponieważ nocne wiatry wiejące z tego kierunku mogły być zimne raczej niż chłodne - i wszyscy z wyćwiczoną dyscypliną ruszyli do przydzielonych sobie zadań. Szybko, jakby znikąd, pojawiło się osiedle namiotów. Prace wykonano sprawnie, skrzesane iskry błyskawicznie zmieniły się w płomienie na hubce, zwierzęta zarżnięto i wkrótce kuszący zapach pieczystego wypełnił pustynne powietrze. Król siedział na podróżnym tronie w luksusie cienia rzucanego przez biały baldachim, wachlując się, by odpędzić upał dnia i muchy, i obserwując powstawanie obozu. Obok swoich kufrów i pozłacanych sprzętów podróżnych, w tym świecie bez murów, wyglądał jak bóg składający krótką wizytę na ziemi. Wyglądało na to, że wszystko jest w porządku. Wszedłem na najbliższy pagórek, by ocenić otoczenie. Ocieniłem oczy od ostrego blasku. Niczego wokół nie zauważyłem, poza białą, szarą i czerwoną jałowością pustyni, poznaczoną rzadko nieustępliwymi pustynnymi krzewami. Obejrzałem się na koło, jakie tworzyły namioty obozu. Konie, muły juczne, długorogie owce i krótkowłose kozy uwiązane do grubych drewnianych kołków przeżuwały paszę, którą wieźliśmy ze sobą dla nich. Kaczki, uwolnione z klatek, człapały i grzebały wściekle dziobami w niezbyt obiecującym pustynnym gruncie. Psy myśliwskie i gepardy, szczekające i ziejące w upale, trzymano oddzielnie, pod nadzorem opiekunów. Niemal wszystkie namioty już stały, a ten należący do króla umieszczono w samym środku obozowiska, dla maksymalnej ochrony. Wieńcząca jego główny maszt złota kula lśniła w słońcu. Rydwany myśliwskie stały w rzędzie, oparte na stojakach. Wszystko to wyglądało jak obraz
cywilizacji. Ale kiedy spojrzałem jeszcze raz na przestrzeń rozciągającą się we wszystkie strony, wchłonąłem pusty, nieludzki bezmiar pustyni. Byliśmy tu dla hobby i rozrywki, lecz nasze małe, barwne namioty i pojazdy wyglądały niemal jak dziecięce zabawki rozrzucone na bezkresnej przestrzeni. Potem zauważyłem, w oddali, kilka cieni, postaci małych jak owady, których szlak przez bezmiar, jak sobie uzmysłowiłem, mógł w końcu doprowadzić do naszego obozowiska. Pocąc się w upale popołudnia, zbiegłem do obozu i zaalarmowałem straże. Simut podbiegł do mnie. - Co się dzieje? - Zbliżają się jacyś obcy, to mogą być po prostu pasterze, ale nie mają ze sobą zwierząt. Strażnicy wyruszyli i wkrótce przyprowadzili do nas mężczyzn, poszturchując ich lśniącymi ostrzami dzid. To wyglądało jak spotkanie dwóch światów - naszego, z czystymi, białymi szatami i wypolerowaną bronią, oraz ich, koczowniczego i ubogiego, skromnych ubrań o jaskrawych kolorach i wzorach, ogolonych głów, szerokich uśmiechów i niewielu zębów. Byli bartnikami, którzy żyli na skraju pustyni. Przywódca wystąpił, skłonił z szacunkiem głowę i złożył w darze naczynie. - Dar dla króla, ponieważ jest Panem Pszczół. Był człowiekiem z Delty i dla niego pszczoła była nie tylko źródłem utrzymania, ale także symbolem jego ziemi. Dziki miód jest bardzo ceniony, bardziej niż jego odmiany pochodzące z glinianych uli w miejskich ogrodach. Mówi się, że jego zapach jest tak intensywny jak łzy Ra, ponieważ pszczoły zbierają pyłek z rzadkich i wcześnie kwitnących pustynnych kwiatów, i dlatego ci ludzie spędzają życie, podążając za trwającą krótko porą kwitnienia wzdłuż krawędzi pustyni. Skłaniałem się ku myśli, że nie stanowią zagrożenia - byli chudzi jak ich kije, pociemniali od pracy i wieku i cóż mogliby zdziałać przeciwko sile naszej broni? Rozkazałem, by przyniesiono im żywność i wodę, a potem dałem do zrozumienia, że powinni wyruszyć w swoją drogę. Odeszli, kłaniając się z szacunkiem. Zważyłem w dłoni garnek z miodem. Toporne naczynie zapieczętowano pszczelim woskiem. Rozważałem otwarcie go, ale zmieniłem zdanie. - Co powinniśmy z tym zrobić? - zapytałem Simuta. Wzruszył ramionami. - Może powinieneś zanieść to królowi - postanowił. - Stale ma ochotę na słodycze...
Zaanonsowano mnie i wszedłem do namiotu króla. Przesączało się do niego mocne światło pustyni, lśniąc na wzorach tkanin, z których zrobiono ściany. Królewskie parafernalia rozłożono tak, by sprawić wrażenie tymczasowego pałacu: leżanki, krzesła, cenne przedmioty, maty i tak dalej. W środku było gorąco. Nosiciel wachlarza stał dyskretnie za królem, z niewidzącym wzrokiem powoli wprawiał w ruch rozgrzane powietrze. Król jadł. Gdy skłoniłem się, by podać mu garnek, dostrzegłem własny cień na ścianie namiotu, jak postać składającą bogu ofiarę na świątynnych płaskorzeźbach. - Co to jest? - zapytał radośnie, płucząc palce w miseczce i wyciągając je ku służącemu, by osuszył je delikatnie. - To dziki miód z pustynnych kwiatów. Dar od jakichś bartników. Wziął go w swe wypielęgnowane dłonie i obejrzał. - Dar od bogów - powiedział, uśmiechając się. - Sugeruję, aby go zachować, a gdy wrócimy do Teb, będzie ci przypominał tę wyprawę łowiecką. - Tak. To dobry pomysł. Klasnął w dłonie, przyszedł służący i zabrał garnek. Skłoniłem się, wycofując, lecz nalegał, abym z nim został. Wskazał mi miejsce na leżance naprzeciw siebie. Wyglądał na bardziej radosnego, a ja zaczynałem sądzić, że mimo wszystko, dobrze zrobiliśmy, przyjeżdżając tutaj. Z dala od pałacu cieni i jego zagrożeń jego duch już odżył. Wypiliśmy po odrobinie wina i przyniesiono kilka naczyń z pieczystym. - Więc będziemy polować dzisiejszego wieczora? - zapytał. - Tropiciele są pewni, że coś znaleźli. Niedaleko stąd jest dziura z wodą. Jeśli zbliżymy się z wiatrem i po cichu, wówczas o zachodzie słońca będziemy mogli ujrzeć tam wiele różnych stworzeń. Niestety, tropiciele powiedzieli mi także, że lwy są teraz bardzo rzadkie. Kiwnął głową, rozczarowany. - Niemal wytępiliśmy je polowaniami. W swej mądrości wycofały się głębiej w swoje terytoria. Mam jednak nadzieję, że jeden z nich odpowie na mój zew. Przez chwilę jedliśmy w ciszy. - Odkryłem, że kocham pustynię. Dlaczego skazujemy coś tak czystego i prostego na bycie siedzibą barbarzyństwa i strachu? zapytał nagle. - Ludzie boją się nieznanego. Być może powinni nadać temu imię, ponieważ robiąc to, mogą zyskać nad tym władzę. Ale słowa nie
są tym, czym się wydają - odparłem. - Co masz na myśli? - Mam na myśli to, że są śliskie. Słowa mogą zmienić swoje znaczenie w jednej chwili. - Nie to mówią nam kapłani. Twierdzą, że święte słowa są największą siłą na świecie. Są tajemnym językiem stworzenia. Bóg przemówił i stworzył świat. Czyż nie jest tak? Popatrzył na mnie, jakby ośmielając mnie, bym się z nim nie zgodził. - A co jeśli słowa pochodzą od ludzi, nie od bogów? Wyglądał przez chwilę na zakłopotanego, potem się uśmiech nął. - Jesteś dziwnym człowiekiem i niezwykłym oficerem Medżaj. Ktoś mógłby pomyśleć, że uważasz samych bogów za nasz własny wynalazek. Zawahałem się przed odpowiedzią. Zauważył to. - Bądź ostrożny, Rahotepie. Takie myśli są bluźnierstwem. Skłoniłem się. Obdarzył mnie długim, ale nie wrogim spojrzeniem. - Odpocznę teraz. I tak zostałem odprawiony sprzed królewskiego oblicza. Wyszedłem przed namiot. Słońce minęło już zenit i obóz pogrążył się w ciszy, ponieważ wszyscy, poza strażami na obrzeżach, odpoczywali od wyczerpującego skwaru popołudnia pod swoimi parasolami. Nie życzyłem sobie myśleć dłużej o bogach, ludziach i słowach. Nagle poczułem się znużony nimi wszystkimi. Wsłuchałem się w wielką ciszę pustyni i wydała mi się ona najpiękniejszym dźwiękiem, jaki słyszałem od długiego czasu.
29 Mistrz Polowania, któremu towarzyszył naczelny tropiciel, dał mi znak, bym ruszył naprzód. Poszedłem tak szybko, jak to było możliwe po pokrytym zaroślami gruncie do niskiego grzbietu, za którym wytropili wodopój. Ostrożnie spojrzałem ponad poszarpaną krawędzią urwiska i zerknąłem na niezwykły widok. W późnym świetle stada gazeli, antylop i kilka sztuk dzikich bawołów tłoczyły się w ciszy, czekając na swoją kolej do picia, potem obrzucając czujnym wzrokiem złocistą teraz przestrzeń sawanny lub pochylając zgrabne głowy, by coś skubnąć. Tropiciele wykopali tę dziurę wcześniej tego dnia, by przyciągnąć jak najwięcej zwierząt; niektóre z nich niespokojnie obwąchiwały ciemną ziemię, wietrząc obecność ludzi, jednak przyciągnęła je potrzeba ugaszenia pragnienia. Mistrz Polowania szepnął: - Woda spełniła swoje zadanie. Można teraz dobrze zapolować. - Ale ani śladu lwów. - Mogą wytrzymać bez wody przez długi czas. I są rzadkie w dzisiejszych czasach. Kiedyś było ich mnóstwo, również panter, których nigdy nie widziałem. - Czyli polujemy na to, co jest tutaj, czy czekamy dalej? Rozważał obie możliwości. - Moglibyśmy zabić antylopę i zostawić ją, by zobaczyć, czy lew przyjdzie i ją zje. - Jako przynętę? Kiwnął głową. - Ale nawet jeśli będziemy mieli dość szczęścia i spotkamy jakiegoś, upolowanie i zabicie dzikiego lwa wymaga wielkich umiejętności, wielkiej odwagi i wielu lat praktyki. - Zatem dobrze, że mamy w naszej grupie kilku uzdolnionych myśliwych mogących wesprzeć króla w chwili jego triumfu.
Spojrzał na mnie uprzejmie sceptycznym wzrokiem. Milczący tropiciel, który nie spuszczał bystrego wzroku ze spektaklu przy wodopoju i jego niespodziewanych gości, nagle powiedział: - Lew nie pojawi się tutaj dziś wieczorem. Ani żadnego innego wieczora, jak sądzę. Mistrz Polowania wydawał się z nim zgadzać. - Światło księżyca nam pomoże, ale możemy czekać przez wiele godzin, a nic się nie wydarzy. Lepiej zająć króla i jego myśliwych tym, co jest dostępne teraz. Wszystko jest przygotowane, zatem polujmy. Będziemy szukać dalej na pustyni. Tak więc nieco później zbliżyliśmy się od południa i wschodu, od zawietrznej chłodnej, północnej bryzy, która się zerwała. Zachód słońca zmienił niebo w firmament ze złota, oranży i błękitu. To zachęciło do polowania zarówno członków elity, modnie wyposażonych, jak i zawodowych myśliwych, upozowanych na swoich rydwanach, czekających, odganiających wachlarzami nieodzowne muchy i cicho uspokajających zniecierpliwione konie. Łucznicy sprawdzali łuki i strzały. Powietrze było aż gęste od oczekiwań. Ruszyłem przez tłumek w kierunku króla. Stał na szerokim, elastycznym i praktycznym rydwanie. Miał mocne drewniane koła, a jego lekka, otwarta konstrukcja była odpowiednia do tego trudnego terenu. Dwa wspaniałe konie, noszące na łbach ozdoby z piór, złocone klapki na oczach i znakomite rzędy, były już zaprzężone. Król stał na skórze pantery, którą wyścielono skórzane pasy podłogi. Nosił białą płócienną szatę, narzuconą na ramiona, i długą przepaskę na biodra, podwiniętą dla bezpieczeństwa i swobody ruchów. W gotowości czekały rękawice, tak by jego wrażliwe ręce mogły poradzić sobie z naprężeniem i tarciem skórzanych lejców, gdyby zażyczył sobie przejąć je od woźnicy, który z szacunkiem stał z boku. Za nim oparto złoty wachlarz z rączką z kości słoniowej i wspaniałymi strusimi piórami oraz jego złotą trzcinową laskę. Obok umieszczono łuk i mnóstwo strzał w pokrowcu, gotowe do polowania. Wyglądał na podnieconego i zdenerwowanego. - Jakieś tropy? Potrząsnąłem głową. Nie byłem w stanie stwierdzić, czy był rozczarowany, czy mu ulżyło. - Ale są tam stada gazeli, antylop i strusi, toteż nie wszystko stracone. I to dopiero pierwsze polowanie. Musimy być cierpliwi. Konie rżały i wyrywały się do przodu, lecz z wprawą ściągnął im lejce.
Potem podniósł rękę, by przejąć dowództwo nad grupą łowiecką, trzymał ją nieruchomo przez dłuższą chwilę, a potem opuścił. Polowanie się rozpoczęło. Piechurzy, z uniesionymi łukami i napiętymi na cięciwach strzałami, szybko i cicho rozpierzchli się na wschód. Rydwany odczekały chwilę, zanim wyruszyły od południa. Zająłem miejsce we własnym rydwanie. Podziwiałem lekkość, śpiewne napięcie jego konstrukcji. Podniecone konie węszyły w gwałtownie ochładzającym się powietrzu. Księżyc w pełni wychynął zza horyzontu. Jego blade światło oświetlało nas, jakbyśmy byli narysowaną na zwoju bajką pod tytułem Nocne polowanie. Spojrzałem na twarz króla; pod koroną, z kobrą unoszącą się nad czołem, ciągle wyglądał na bardzo młodego. Ale także na zdeterminowanego i pełnego dumy. Wyczuł, że mu się przyglądam, i odwrócił do mnie z uśmiechem. Skinąłem mu głową, zanim się skłoniłem. Potem ruszyliśmy, koła skrzypiały na żwirowatym i nierównym gruncie, kiedy rydwany myśliwskie przemierzały otwarty teren, szeroki jak pole bitwy. Gdy byliśmy już na stanowiskach, Mistrz Polowania wydał wyćwiczony okrzyk w stronę rozciągniętych od wschodu łuczników. Daleko przed nami, w półmroku, z ledwością mogłem dostrzec nieprzeczuwające niczego zwierzęta u wodopoju - po prostu kilka sylwetek w dogasającym świetle. Kilka z nich nerwowo uniosło głowy na dźwięk dziwnego okrzyku. A później, na znak Mistrza Polowania, naganiacze jednocześnie uderzyli w drewniane kołatki w straszliwej kakofonii i w jednej chwili zaalarmowane stada zwierząt rzuciły się do ucieczki, tak jak przewidziano w strategii polowania - w stronę rydwanów. Usłyszałem odległy tętent ich kopyt zmierzających w naszym kierunku. Każdy z myśliwych ujął lejce, a potem, pod wodzą króla - który otrzymał wskazówki od głównego łowczego, rydwany pognały naprzód w stronę przerażającego zgiełku. Nagle znaleźliśmy się na polu bitwy. Psy myśliwskie i gepardy pomknęły naprzeciw zbliżającym się zwierzętom, jadący na rydwanach unieśli włócznie, woźnice napięli i wycelowali łuki... ale przerażone stada nagle wyczuły zagrożenie czające się przed nimi i gwałtownie skręciły, jak jeden organizm, na zachód, więc nasze rydwany rozdzieliły się, polując teraz oblane światłem księżyca, w którym można było dojrzeć wszystko w najmniejszych szczegółach. Spojrzałem w bok i zobaczyłem króla całkowicie pochłoniętego pogonią, przynaglającego konie. Był zaskakująco dobrym woźnicą rydwanu. Pojechałem za nim, trzymając się go jak najbliżej, i dostrzegłem, że Simut robi to samo, tak więc
stanowiliśmy rodzaj ochronnego kordonu. Obawiałem się przypadkowych strzał lub oszczepów myśliwskich, które mogłyby go trafić w trakcie polowania, ponieważ gwizdały nam w powietrzu nad głowami i lądowały przed nami. Spanikowane stada wzbijały zwodnicze tumany kurzu, niezwykle nieprzyjemnego dla oczu i gardła, dlatego skręciliśmy lekko na północ, wciąż galopując z wielką prędkością, by poprawić widoczność. Wolniejsze zwierzęta traciły już siły, zwłaszcza strusie, i zobaczyłem, jak król celuje i pewnie powala jedną dużą sztukę. Psy myśliwskie chwyciły za szyję ustrzelonego ptaka i zaczęły wlec go, warcząc i zmagając się z jego wielkim ciężarem. Drżący król rzucił mi szeroki uśmiech. Ale przed nami większe zdobycze wciąż szybko uciekały. Przynaglaliśmy konie do coraz szybszego biegu. Rydwany klekotały na nierównym gruncie; rzuciłem okiem w dół na osie i modliłem się, aby były wytrzymałe. Zęby szczękały mi w głowie, a kości trzęsły wewnątrz ciała. Uszy wypełniał nieustanny szum. Chciałem krzyczeć z podniecenia jak dziecko. Król założył nową strzałę na cięciwę i podniósł łuk. Postanowiłem, że nadszedł czas, by coś zrobić, i poszedłem za jego przykładem. Przed sobą zobaczyłem śmigającą skokami antylopę i wybrałem ją na swój cel. Ściągnąłem lejce, gwałtownie skręciłem w prawo i zmusiłem konie, by pędziły szybciej, aż nagle miałem ją w zasięgu wzroku; w chwilowej przerwie między rzędami innych zwierząt pozwoliłem strzale wyfrunąć z mojego łuku. Przez chwilę nic się nie działo, ale potem zobaczyłem, że gubi krok, załamują się pod nią nogi, a potem wali się na ziemię. Stado przegalopowało obok leżącego zwierzęcia, a wiele rydwanów kontynuowało pościg. Nagle wokół nastała cisza. Strzała przebiła bok zwierzęcia, gęsta ciemna krew, pulsując, spływała po parującym ciele. Oczy były szeroko otwarte, lecz niewidzące. Muchy, odwieczni towarzysze śmierci, już bzyczały w swoim obrzydliwym podnieceniu wokół rany. Poczułem jednocześnie dumę i żal. Chwilę temu to ciało z krwi i kości było żyjącą istotą o wspaniałym wdzięku i energii. Jestem przyzwyczajony do zwłok, poranionych, z wyprutymi wnętrznościami, rozciętych trupów i słodkawego odoru rozkładającego się ludzkiego ciała. Ale to zwierzę, zabite w chwale łowów, wydawało się być innym rodzajem zmarłego. Z wdzięczności i szacunku odmówiłem modlitwę, by oddać cześć duchowi zwierzęcia. Nadjechali król i Simut na swoich rydwanach. Zatrzymali się i czekaliśmy tam w świetle księżyca; gorące oddechy naszych koni w chłodnym powietrzu pustyni brzmiały jak odgłos trąb. Król mi
pogratulował. Simut przyglądał się zwierzęciu i oceniał jego jakość. Przybył Mistrz Polowania, dodał swoją pełną szacunku pochwałę i wysłał pomocników, by zabrali zwierzę razem z innymi, zabitymi przez pozostałych uczestników łowów. Nie mieliśmy cierpieć braku świeżego mięsa. Gdy wróciliśmy do obozu, zapalono pochodnie, ustawione wokół wielkiego paleniska w centrum. Rzeźnik miał swoje stanowisko pracy na skraju obozowiska, jego topór i noże pewnie rozcinały miękkie, bezbronne brzuchy rozciągniętych tusz. Nonszalancko rzucał odrąbane kopyta na jeden stos, a wnętrzności zbierał w ramionach w wielkie, śliskie pęki, zanim wrzucił najlepsze części do kotła. W półcieniu na obrzeżach obozu pełniło straż kilku łuczników, by chronić jego i mięso przed hienami i pustynnymi lisami. Królowi zaprezentowano zabitego przez niego strusia. Przebiegł palcami wspaniałe białe i brązowe pióra. - Mam wiele wachlarzy - powiedział od niechcenia. - I dlatego każę z tych piór zrobić jeden specjalnie dla ciebie, Rahotepie, jako dar za to wspaniałe polowanie. Skłoniłem się. - Będę zaszczycony. Spragnieni, napiliśmy się wody, a potem do złotych pucharów nalano nam wina z wysokiego dzbana. Przyniesiono świeżo przyrządzone mięso ze zdobyczy, ułożone na wspaniałych metalowych tacach i plecionych matach. Wziąłem wybrany kawałek, korzystając z jednego z brązowych noży. Król jadł uważnie, oceniając wszystko, co kładziono przed nim na złotych talerzach, a potem ostrożnie próbując odrobinę. Pomimo wielkiego fizycznego wysiłku, jakim było polowanie, nie posilał się z wielkim apetytem. Tymczasem ja umierałem z głodu i rozkoszowałem się każdym kęsem cudownie pachnącego mięsa, intensywnego i delikatnego, jakiego nie można było kupić u żadnego rzeźnika w mieście. - Nie lubisz mięsa antylopy? - zapytałem. - Czuję się dziwnie, widząc żywe zwierzę uciekające, by ocalić życie, a teraz trzymając w ręce kawałek jego martwego... ciała. Niemal roześmiałem się z jego dziecięcej szczerości. - Każdy zjada każdego innego. Mniej więcej... - Wiem. Pies zjada psa. Taki jest świat ludzi. Mimo to uważam tę myśl za w jakiś sposób barbarzyńską. - Kiedy moje dzieci były młodsze i zabijaliśmy kaczkę lub królika w domu, żałośnie błagały o darowanie zwierzątku życia, a potem, gdy pióra lub futro i skóra zostały zdarte jak ubranie i obeschły łzy,
błagały, by pokazać im serce i by zatrzymać króliczą łapkę na szczęście. Później zjadały gulasz bez jakichkolwiek dolegliwości i prosiły o dokładkę. - Dzieci nie są sentymentalne bądź może uważamy je za takie, ponieważ nie możemy znieść ich szczerości. Lub ich okrucieństwa. - Czy ciebie uważano za sentymentalnego? - Dorastałem w pałacu, nie w domu. Matkę mi odebrano, a ojciec był odległy jak posąg. Moimi towarzyszami były niańki i małpka. Czy można się więc dziwić, że oddałem moją miłość zwierzętom? Przynajmniej wiedziałem, że mnie kochały i mogłem zaufać ich miłości. I łagodnie nakarmił swoją małpkę kawałkiem mięsa, potem delikatnie opłukał palce w miseczce. W tym momencie przerwał nam cień, który pojawił się na płótnie wejścia do namiotu. Moja dłoń chwyciła rękojeść sztyletu ukrytego w fałdach szaty. Światło płonącego na zewnątrz ognia sprawiło, że cień zyskiwał nadnaturalną wielkość w miarę podchodzenia ku nam. Król wykrzyknął pozwolenie na wejście. Był to jego osobisty asystent. Niósł tacę świeżo upieczonych miodowych ciasteczek i miskę z plastrem miodu. W oczach króla zapłonęła radość. Asystent skłonił się i postawił tacę przed nami. Kucharz najwidoczniej postanowił przyrządzić coś specjalnego na kolację w wieczór po polowaniu. Jego delikatne palce pomknęły natychmiast w stronę ciastek, ale nagle, instynktownie, chwyciłem jego nadgarstek. - Jak śmiesz mnie dotykać! - wrzasnął. - Wybacz mi, panie. Nie mogę mieć pewności... - Co do czego?! - krzyknął nadąsany, podrywając się na równe nogi. - Czy ten miód jest bezpieczny. Nie znamy jego pochodzenia. Nie ryzykowałbym raczej... Wtedy mała małpka, o chytrych, lśniących oczkach, zeskoczyła z jego ramienia, chwyciła kawałek plastra miodu z misy i pierzchnęła do kąta. - Widzisz, co narobiłeś?! - zawołał rozzłoszczony. Podszedł do małpki, wydając ciche, wabiące odgłosy, lecz ona nie uwierzyła w nie i śmignęła wzdłuż ściany namiotu do najdalszego zakątka, gdzie zaczęła zajadać swój skarb, mrugając oczkami z niepokojem. Król znowu podążył za nią, a ja podchodziłem z innej strony, jak w kleszczach. Zwierzątko było jednak dla nas zbyt szybkie, przemknęło mi między nogami, chwytając moją dłoń ostrymi, małymi ząbkami, i uciekło w daleki kąt namiotu, gdzie przysiadło na
tylnych łapkach, przeżuwając i popiskując, aż zjadło cały plaster. Król znowu do niej podszedł i teraz, nie mając już nic do stracenia, chętnie pobiegła w jego stronę, być może w nadziei na otrzymane kolejnych przysmaków. Nagle dziwnie zgubiła krok, jakby zapomniała, jak się chodzi, potem zwinęła się w ciasny kłębek, wijąc się, miotając i wydając ciche skargi agonii. Przeraźliwy krzyk króla błyskawicznie sprowadził Simuta i straże. Nie można było już nic zrobić. Na szczęście szybko, małpka była martwa. Cieszyłem się tylko, że to nie król padł ofiarą trucizny. Ostrożnie podniósł martwe zwierzątko i delikatnieje przytulił. Odwrócił się i spojrzał na nas wszystkich. - Na co się gapicie! - wrzasnął. Nikt nie śmiał się odezwać. Przez chwilę myślałem, że ciśnie we mnie małym, martwym ciałkiem. Zamiast tego odwrócił się i odszedł w zacisze własnej sypialni. Na zewnątrz księżyc wisiał nisko nad czarnym horyzontem. Było bardzo zimno. Królewscy strażnicy przytupywali i chodzili w tę i z powrotem, gdy wznowili wartę, próbowali się rozgrzać i rozbudzić, stając obok koksownika, który gorzał jak małe słońce. Czerwone iskry unosiły się w noc i znikały. Simut i ja odeszliśmy na skraj obozowiska, dla większej dyskrecji. Poza kręgiem światła srebrzysta przestrzeń rozciągała się w nieskończoność; pod wielką czernią nocnego nieba była chyba jeszcze piękniejsza niż w bezlitosnym świetle i upale dnia. Spojrzałem w górę - wydawało się, że niebo płonie dziś niezwykle intensywnie, niezliczonymi milionami gwiazd, które lśniły odwiecznie w idealnie czystym powietrzu. Ale tu, na ziemi, znowu mieliśmy problemy. - Wygląda na to, że nigdzie nie jesteśmy bezpieczni - powiedział w końcu. - Wygląda na to, że nic nie możemy zrobić, by zapewnić mu bezpieczeństwo. Przepytaliśmy asystenta i kucharza, który pospiesznie tłumaczył, że Tutanchamon osobiście rozkazał, by z miodu zrobiono ciastka. Obaj byli przerażeni z powodu swoich powiązań z tym, co zaszło - i implikacji, iż mogli być osobiście w to zamieszani. - Król jest łasuchem. Zawsze domaga się czegoś słodkiego na koniec posiłku - powiedział kucharz, splatając swoje wielkie ręce. - Nie podobało mi się to, ale rozkazy króla muszą być ściśle wykonywane - dodał asystent wyniośle, nerwowo odnosząc się do wypowiedzi kucharza. Potwierdzeniem ich opowieści było świadectwo moich oczu, a bez
wątpienia ten, kto przysłał miód, wiedział o zamiłowaniu króla do łakoci. - Jeśli schwytamy tych bartników, będziemy mogli przepytać ich bezpośrednio. Szybko wyznają, kto kazał im dostarczyć miód powiedziałem. Simut pokręcił głową. - Już pytałem Mistrza Polowania. Przekonał mnie, że tropienie ich to bezowocne zadanie, zwłaszcza w tych ciemnościach. Doskonale znają pustynię, a on zapewnił mnie, że jeśli nie życzą sobie być znalezieni, jeszcze przed świtem mogą zniknąć bez śladu. Rozważaliśmy możliwości, które nam zostały. - Król wciąż żyje, i to jest najważniejsze. - Z pewnością. Tylko kto ma tak rozległe możliwości, że nawet tutaj - gestem wskazał nieskończony bezmiar gwiazd i mrocznej pustyni - może próbować go otruć? - Tylko dwóch ludzi, jak sądzę - odparłem. Spojrzał na mnie i kiwnął głową. Dobrze się rozumieliśmy. - I wiem już, kogo wskazałbym jako bardziej prawdopodobnego kandydata - powiedział cicho. - Horemheba? Przytaknął. - Jesteśmy na jego terenie i śledzenie naszej trasy nie stanowi dla niego problemu. Byłoby dla niego dogodne, gdyby król umarł z dala od swojego dworu, a chaos, który by później nastąpił, byłby wspaniałym polem bitwy do starcia z potęgą Aj a. - To wszystko prawda, chociaż można by powiedzieć, że byłby pierwszym podejrzanym, który przychodzi na myśl, i być może nie tak oczywistym. Simut chrząknął. - Aj jest wystarczająco sprytny, by zaaranżować na odległość coś, co rzuciłoby także cień podejrzenia na Horemheba - ciągnąłem. - I w jednym, i w drugim wypadku obaj zyskują na śmierci króla. - I w obu wypadkach są to ludzie o wielkich wpływach i władzy. Aj nie jest w stanie kontrolować armii, a jednak tego potrzebuje. Horemheb nie może kontrolować urzędów, a jednak ich potrzebuje. A obaj chcieliby kontrolować królestwo. Zaczynam sądzić, że król tkwi między nimi jedynie jako przeszkoda w ich wielkich zmaganiach powiedziałem. Skinął głową. - Jak sądzisz, co powinniśmy zrobić? - zapytał. - Myślę, że powinniśmy pozostać tutaj. Najważniejsze jest zabicie lwa. To sprawi, że król odzyska dobre samopoczucie i pewność siebie.
- Zgadzam się. Jakikolwiek odwrót byłby oznaką porażki. Wysoko ustawił stawkę. Nie wolno nam zawieść. Wróciliśmy do koksownika, by się ogrzać. - Będę czuwał przez całą noc wraz ze strażnikami - zaoferował się Simut. - A ja sprawdzę, czy król czegoś nie potrzebuje, i będę spał w jego namiocie, jeśli będzie tego chciał. I rozstaliśmy się.
30 Tutanchamon siedział na tronie podróżnym, nie patrząc na nic i trzymając na kolanach jak dziecko martwą małpkę. Skłoniłem głowę i czekałem, aż przemówi. - Ocaliłeś mi życie - powiedział w końcu bezbarwnym głosem. Nie odezwałem się. - Zostaniesz wynagrodzony - ciągnął. - Podnieś wzrok. Zrobiłem to i ku swojej uldze stwierdziłem, że zaszła w nim jakaś istotna zmiana. - Przyznaję, że to wszystko, co wydarzyło się w ostatnich tygodniach, sprowadziło wielki strach do mojego serca. Czasem bałem się żyć. A sam strach stał się moim panem. Ale królowi Obu Krajów nie wolno się bać. Czas opanować swój strach, by odebrać mu władzę. W przeciwnym razie, czym innym będę, niż łupem cieni? - Strach jest ludzki, panie - powiedziałem ostrożnie - ale mądrze jest poznać jego podstępy i mocne strony, by go kontrolować i pokonać. - Masz rację. I aby to zrobić, poznam podstępy tych, którzy mogliby wykorzystać strach przeciwko mnie, tych, którzy używają symboli śmierci, by mnie zastraszyć. Ale jeśli nie pozwolę śmierci mieć nade mną władzy, wówczas strach nie będzie mną rządził. Czyż to nieprawda, Rahotepie? - To prawda, panie. Ale wszyscy boją się śmierci. To racjonalny strach. - A mimo to nie mogę sobie pozwolić, by dłużej żyć w strachu przed nią. Popatrzył w dół na martwą małpkę i delikatnie pogłaskał jej futerko. - Śmierć jest tylko snem, z którego budzimy się we wspanialszym miejscu.
Nie mogłem się z nim zgodzić i dlatego nic nie powiedziałem. - Znam cię wystarczająco dobrze, Rahotepie, aby dostrzec, kiedy nie mówisz tego, co masz na myśli. - Śmierć to temat, na który staram się nie dyskutować. - A mimo to zajęcie, którym zarabiasz na życie, to śmierć. - Być może, panie. Ale tego nie kocham. - Wyobrażam sobie, że widząc jej tak wiele, musisz uważać ją za w jakiś sposób rozczarowującą - stwierdził trafnie. - Jest jednocześnie rozczarowująca i niezwykła. Patrzę na zwłoki, które jeszcze dzień wcześniej żyły, rozmawiały i śmiały się, popełniały małe grzeszki i cieszyły się romansami, a teraz, cóż z nich zostało poza bezwładnym workiem z krwią i wnętrznościami? Co się stało? Nadal mam w głowie pustkę na myśl o tym, jak to jest być martwym. - Jesteśmy podobni, obaj za dużo myślimy - powiedział i się uśmiechnął. - Najgorzej jest nad ranem. Zdaję sobie sprawę, że śmierć jest o dzień bliżej. Boję się śmierci tych, których kocham. Boję się własnej śmierci. Myślę o dobrych uczynkach, których nie dokonałem, miłości, której nie pielęgnowałem, i czasie, który zmarnowałem. A kiedy skończę z tymi bezużytecznymi wyrzutami sumienia, myślę o pustce śmierci. O niebyciu tutaj. Niebyciu gdziekolwiek w ogóle... Przez chwilę nic nie mówił. Zastanawiałem się, czy nie posunąłem się zbyt daleko. Ale nagle klasnął w dłonie i usłyszałem jego śmiech. - Jakimż wspaniałym towarzyszem jesteś, Rahotepie! Taki optymistyczny, taki radosny... - Masz rację, panie. Zbytnio się martwię. Moje córki często mówią, bym się rozchmurzył. - Słusznie robią. Ale jestem zaniepokojony. W tym, co powiedziałeś, nie usłyszałem ani słowa o wierze w bogów. Odczekałem chwilę, zanim odpowiedziałem, ponieważ nagle grunt naszej konwersacji stał się cienki jak papirus. - Zmagam się z moją wiarą. Zmagam się z tym, by uwierzyć. Być może to mój osobisty sposób przeżywania strachu. Wiara mówi nam, że dusza nigdy nie umiera, lecz odkryłem, choć starałem się z całych sił, że nie mogę uwierzyć w tę opowieść. - Życie samo jest święte, Rahotepie. Reszta jest tajemnicą. - W rzeczy samej, panie. Czasem, gdy leżę, snując swoje daremne rozważania, pada na mnie światło; nadchodzi świt i budzą się dzieci, ulica wypełnia się ludźmi i ruchem, jak to się dzieje na wszystkich ulicach w każdym mieście tego kraju. A wtedy
przypominam sobie, że mam robotę do zrobienia. I wstaję. Przez chwilę nic nie mówił. - Masz rację. Obowiązek jest wszystkim. I jest wielka praca do zrobienia. Wszystko, co wydarzyło się ostatnio, tylko utwierdziło mnie w absolutnej determinacji do pełnienia roli króla, tak jak moi wielcy przodkowie. Kiedy wrócimy do Teb, ustanowię nowy porządek. Położę kres rządom ciemności. Czas przynieść światło i nadzieję Obu Krajom w imieniu wspaniałych królów mojej dynastii. Na te dzielne słowa ponownie skłoniłem głowę. I pozwoliłem sobie zastanowić się, jaki byłby świat, gdyby w końcu światło mogło pokonać cienie. Nalał dwa puchary wina, wręczył mi jeden z nich i wskazał taboret, abym z nim usiadł. - Wiem, kto ma powód, by życzyć mi śmierci. Horemheb jest żądny władzy. Traktuje mnie niemal jak przeszkodę w założeniu własnej dynastii. Aj natomiast będzie przeciwny nowemu porządkowi, ponieważ odbierze mu władzę. Ale Anchesenamon i ja poradzimy sobie również z nim. - Królowa jest twoim wielkim atutem - powiedziałem. - Ma talent do strategii, a ja do wystąpień. To szczęśliwe połączenie. I ufamy sobie wzajemnie. Polegaliśmy na sobie od czasów dzieciństwa, najpierw z konieczności, lecz szybko zmieniło się to we wzajemny podziw. Urwał. - Opowiedz mi o swojej rodzinie, Rahotepie. - Mam trzy wspaniałe dziewczynki i małego synka, dzięki niech będą mojej żonie. Skinął głową. - Naprawdę jesteś szczęśliwy. Anchesenamon i ja nie osiągnęliśmy tego jeszcze, a istotne jest, byśmy dochowali się dzieci, by po nas dziedziczyły. Dwa razy nam się nie udało, ponieważ dzieci urodziły się martwe. Dziewczynki, jak mi powiedzieli. Ich śmierć miała dla nas poważne skutki. Sprawiły, że moja żona czuje się... przekreślona. - Oboje jesteście młodzi. Macie jeszcze czas. - Masz rację, jest jeszcze czas. Czas jest po naszej stronie. Żaden z nas nie odzywał się przez chwilę. Słabe światło z koksownika połyskiwało na ścianach namiotu. Nagle poczułem się zmęczony. - Będę spał dziś przed twoim namiotem - powiedziałem. Potrząsnął głową. - To nie będzie konieczne. Nie będę więcej bał się ciemności. A
jutro znowu zapolujemy i może fortuna przyniesie nam to, czego szukamy: lwa. Wstałem i skłoniłem głowę. Już miałem zrobić krok do tyłu i wyjść z namiotu, kiedy niespodziewanie odezwał się znowu. - Rahotepie, gdy wrócimy do Teb, chcę, byś został moim osobistym strażnikiem. Ze zdziwienia mnie zatkało. - Jestem zaszczycony, panie. Ale przecież to stanowisko zajmuje Simut. - Chcę mianować kogoś, kto skoncentruje się wyłącznie na moim bezpieczeństwie. Mogę ci zaufać, Rahotepie, jestem tego pewien. Jesteś człowiekiem honoru i godności. Moja żona i ja cię potrzebujemy. Musiałem wyglądać na zakłopotanego, ponieważ kontynuował: - To będzie hojnie opłacane stanowisko. Jestem pewien, że twoja rodzina na tym zyska. A ty nie będziesz już musiał zastanawiać się nad perspektywami swojej kariery w mieście Medżaj. - Czynisz mi wielki zaszczyt, panie. Czy możemy porozmawiać o tym znowu, gdy wrócimy do Teb? - Tak. Tylko nie odmawiaj mi. - Życie, pomyślność i zdrowie, panie. Skinął głową, a ja skłoniłem się i wyszedłem tyłem. Zanim opuściłem namiot, odezwał się jeszcze do mnie. - Lubię z tobą rozmawiać, Rahotepie. Tak bardzo, jak cieszę się z rozmowy z każdym człowiekiem. Na zewnątrz spojrzałem na księżyc i pomyślałem o dziwności losów, o niedających się połączyć rzeczach, które przywiodły mnie do tego miejsca, tej dziczy, i do tej chwili. I zdałem sobie sprawę, że, pomimo wszystko, uśmiecham się. Nie z powodu niezwykłości moich audiencji u najpotężniejszego człowieka na świecie, będącego nadal trochę dzieckiem, ale z powodu nieprzewidywalności fortuny lub szczęścia, która teraz oferowała mi to, czego, jak sądziłem, nigdy nie osiągnę. Awans. Pozwoliłem sobie na rzadkie, smakowite uczucie: myśl o triumfie nad tym ciołkiem u władzy, Nebamonem. Będę się cieszył, obserwując jego gniew, kiedy mu powiem, że nie będę już dłużej niczego od niego potrzebował.
31 Tego wieczora tropiciele powrócili z wieściami. Znaleźli ślady lwa. Tyle że były daleko stąd, w głębi Czerwonej Ziemi. Zebraliśmy się w namiocie Simuta. - Jest włóczęgą - powiedział tropiciel. - Co to znaczy? - zapytał Simut. - Nie należy do żadnego stada lwów. Młode lwy żyją samotnie na pustyni, zanim znajdą stado, do którego mogą znowu przynależeć, aby zostać ojcem młodych. Lwice zawsze polują razem i zawsze pozostają w rodzimych stadach. Musimy więc podążyć za nim w głąb jego terytorium. Zgodziliśmy się, że powinniśmy rozebrać obóz i przenieść wszystko tam, gdzie znaleziono ślady. Z nowego obozu będziemy mogli bez pośpiechu wytropić lwa i wybrać moment łowów. Mieliśmy wystarczające zapasy żywności i wody, by wytrzymać przynajmniej tydzień. A gdyby nawet lew przemieścił się głębiej w pustynię, moglibyśmy jeździć dalej, nawet do odległych oaz, jeśli byłoby to konieczne, po żywność i wodę. Patrzyłem, jak zwijano nasze tymczasowe domostwo. Wszystkie złote meble, wyposażenie kuchni i zwierzęta w klatkach załadowano na wozy. Kozy znowu powiązano razem. Haki, noże i wielkie kotły kucharza zapakowano na muły. W końcu zwinięto namiot króla, centralny maszt z wieńczącą go złotą kulą rozebrano, a długie pasy tkaniny złożono i spakowano. Nagle wyglądało tak, jakby w ogóle nas nigdy tutaj nie było, tak ulotne wrażenie sprawialiśmy na bezmiarze pustyni. Wszystkim, co po nas zostało, był chaos śladów stóp i krąg czarnego popiołu wokół koksownika, który właśnie rozwiewała lekka północna bryza. Przydeptałem węgielki stopą i przypomniałem sobie czarny okrąg na pokrywce pudełka w Pałacu Cieni. Ze wszystkich tych symboli ten dręczył mnie najbardziej. Nadal nie znałem jego
znaczenia. Słońce minęło już swój zenit, gdy wyruszyliśmy w głąb Czerwonej Ziemi. Powietrze drżało w wyludnionym, jałowym krajobrazie; podróżowaliśmy z wolna szerokim, pustym korytem z gliny i żwiru, z boku którego ciągnęły się niskie nasypy, niegdyś, w odległej starożytności, to mogła być wielka rzeka - ponieważ wiadomo, że wiatr i przemieszczające się piaski odsłaniają czasem kości dziwnych morskich stworzeń. Ale teraz, jakby za sprawą jakiejś katastrofy zesłanej przez czas i bogów, wszystko w tym świecie przemieniło się w szarą i czerwoną skałę i kurz pod gorącym jak piec słońcem. Wielkie powolne morza piasków, o których słyszałem z opowieści podróżników, musiały leżeć dalej na zachód. Jechałem obok Simuta. - Może fortuna w końcu będzie dla nas łaskawa - powiedział cicho, ponieważ w cichym powietrzu każdy dźwięk rozchodził się wyraźnie. - Wszystko, co musimy teraz zrobić, to wytropić lwa. - A potem musimy zrobić wszystko, by pomóc królowi odnieść triumf - odparł. - Jest zdeterminowany, by zabić go samemu, lecz jedno to strzelić celnie do strusia w stadzie przerażonych zwierząt, a inne stanąć naprzeciw pustynnego lwa i go zabić - powiedziałem. - Zgadzam się. Musimy otoczyć go najlepszymi myśliwymi w naszej grupie. Być może, jeśli powalą lwa, zadowoli się zadaniem ostatecznego ciosu. Nadal byłaby to jego zdobycz. - Mam nadzieję. Przez chwilę jechaliśmy w milczeniu. - Wydaje się, że pozbierał się po śmierci małpki. - Jeśli już, to wzmocniła jego zdecydowanie. - Nigdy nie lubiłem tej żałosnej kreatury. Powinienem był jej skręcić kark dawno temu... Roześmialiśmy się cicho. - Żałuję, że cierpiała, ale ostatecznie okazała się przydatna. - Jako próbowacz jedzenia, którego zachłanność doprowadziła do marnego końca, jak stworzenie w bajce z morałem - odparł z lekkim, kpiącym uśmiechem. Po trwającym godziny powolnym przejściu przez opustoszały oceanu żwiru i szarego pyłu dotarliśmy w końcu do innego, dziwnego, dzikiego krajobrazu, gdzie wiatr z artyzmem wyrzeźbił filary z bladej skały w fantastyczne kształty, oświetlone teraz żółtym i pomarańczo-
wym światłem glorii zachodzącego słońca. Szybko rozstawiono koksownik, postawiono namioty i wkrótce w czystym powietrzu rozeszły się zapachy gotowanych potraw. Król pojawił się w wejściu do swojego namiotu. - Chodź, Rahotepie, przejdźmy się, zanim się ściemni. I poszliśmy na spacer wśród dziwnych form skalnych, ciesząc się chłodnym powietrzem. - To inny świat - powiedział. - Ile innych, być może jeszcze dziwniejszych, leży w głębi Czerwonej Ziemi? - Może świat jest dużo większy, niż możemy poznać, panie. Być może nie wszędzie jest Czerwona Ziemia i są gdzieś tereny nadające się do życia. Są opowieści o śnieżnych krainach i o ziemiach, gdzie wszystko zawsze jest zielone - odparłem. - Chciałbym być królem, który odkrywa i opisuje dziwne kraje i nowe ludy. Marzę o tym, by sława naszego imperium pewnego dnia dotarła do nieznanych światów w mglistej przyszłości. Kto wie, może to, co robimy w tym świecie, przetrwa sam czas! Dlaczegóż by nie? Jesteśmy wielkim ludem złota i potęgi. Najlepsze w nas jest piękno i prawda. Cieszę się, że tu przybyliśmy, Rahotepie. Miałem rację, rozkazując to. Z dala od pałacu, z dala od tych murów i cieni, znowu czuję, że żyję. Od tak dawna nie czułem się żywy. To dobrze. A fortuna znowu się do mnie uśmiecha. Wyczuwam boginie przyszłości, tuż przede mną, wzywające mnie, bym to urzeczywistnił... - To wielkie wezwanie, panie. - Zgadza się. Czuję to w sercu. To moje przeznaczenie jako króla. Bogowie czekają, bym je wypełnił. Gdy rozmawialiśmy, lśniące gwiazdy, w pełnej chwale i tajemnicy, pojawiły się na wielkim oceanie nocy. Obaj staliśmy pod nimi, patrząc w górę.
32 Następnego dnia wyruszyliśmy na rydwanach, właściwie uzbrojeni i wyposażeni, gdy słońce chyliło się ku zachodowi. Tropiciele przeprowadzili rozpoznanie terenu i znaleźli więcej śladów. Terytorium lwa zdawało się skupiać przy niskich, zacienionych skarpach niedaleko obozu. Bez wątpienia były wspaniałym miejscem dla wszystkiego, co żyło w tym surowym miejscu. Wieźliśmy ze sobą świeżo zabitą kozę, by zwabić drapieżniki. Czekaliśmy; rydwany ustawione w szeroki wachlarz, obserwując z bezpiecznej odległości, jak tropiciele jadą przez szary krajobraz z martwym zwierzęciem, układają je, a potem się wycofują. Jeden z tropicieli zajął stanowisko obok mnie. - Będzie bardzo głodny, ponieważ niewiele jest tu do upolowania, a my zaoferowaliśmy mu wspaniałą ucztę. Mam nadzieję, że złapie przynętę, zanim się ściemni. - A jeśli nie? - Wówczas jutro będziemy musieli spróbować jeszcze raz. Byłoby nierozsądne zbliżyć się do niego w ciemności. I tak czekaliśmy w ciszy, gdy słońce kontynuowało drogę za horyzont. Przed nami cienie skarp wydłużały się niezauważalnie, jak wolno przybierający przypływ, aż dotarły do truchła kozy, jakby chciały je pożreć. Tropiciel potrząsnął głową. - Spóźniliśmy się - szepnął. - Możemy wrócić jutro. Nagle sprężył się jak kot. - Spójrz. Tam jest... Wpatrywałem się w ciemniejący krajobraz, ale nie dostrzegłem niczego, aż końcu zauważyłem leciutkie przemieszczanie się cienia w cieniu. Wszyscy spostrzegli reakcję tropiciela i nagle w szeregu ludzi i koni zaczęło się poruszenie. Tropiciel podniósł rękę, dając znak, byśmy zachowali absolutną ciszę. Czekaliśmy w skupieniu. Nagle
cień ruszył, ukradkiem, chyłkiem zbliżając się do martwej kozy. Podniósł głowę, by rozejrzeć się po okolicy, jakby zastanawiając się, skąd wzięła się ta gotowa uczta, a potem, zadowolony, ułożył się do posiłku. - Co powinniśmy zrobić? - szepnąłem do tropiciela. Zastanowił się uważnie. - Jest zbyt ciemno, by zapolować na niego teraz, łatwo moglibyśmy zgubić jego trop. To trudny teren. Ale wiemy, że przyjmie nasz prezent, możemy więc wrócić jutro wcześniej i zwabić go większą ilością świeżego mięsa. Młody lew, taki jak on, ma wielki apetyt, od dawna nie był porządnie najedzony. A jutro będziemy lepiej przygotowani i zajmiemy lepsze stanowiska, by go otoczyć. Simut skinął głową potwierdzająco. Wtedy nagle, bez ostrzeżenia i bez wsparcia, królewski rydwan wystrzelił naprzód i zaczął nabierać prędkości na nierównym gruncie. Wszyscy zostali kompletnie zaskoczeni. Zobaczyłem, że lew unosi głowę, zaniepokojony tym odległym hałasem. Simut i ja przynagliliśmy nasze konie i rzuciliśmy się w pościg za Tutanchamonem. Spojrzałem jeszcze raz i zobaczyłem, że lew wlecze kozę w stronę klifu, gdzie nigdy byśmy go nie znaleźli. Dogoniłem rydwan króla i krzyknąłem, by się zatrzymał. Spojrzał do tyłu, lecz uczynił gest, jakby nie mógł lub nie chciał mnie usłyszeć. Jego twarz promieniała ekscytacją. Dziko kręciłem głową, ale tylko uśmiechnął się szeroko jak uczniak i się odwrócił. Koła rydwanu klekotały niepokojąco, a osie stukały i jęczały, gdy drewniana konstrukcja walczyła z wymaganiami nierównego terenu. Zerknąłem i przez krótką chwilę widziałem stojącego i patrzącego lwa. Ale król miał jeszcze jakąś odległość do pokonania, a lew nie wydawał się zbyt zaniepokojony. Król gnał dalej i widziałem, że walczy o utrzymanie kontroli nad rydwanem, jednocześnie próbując nałożyć strzałę na cięciwę łuku. Lew teraz odwrócił się, a jego susy szybko zmieniły się w pełne rozciągnięcie ciała, kiedy z niewiarygodną szybkością mknął ku bezpiecznym mrocznym skarpom. Smagnąłem konie i dogoniłem króla. Sądziłem, że z pewnością zda sobie sprawę, że w tych warunkach nie upoluje lwa, lecz nagle jego rydwan wyrzuciło w powietrze, jakby odbił się od skały, a potem opadł na ziemię. Lewe koło roztrzaskało się i odpadło, szprychy i obręcz odfrunęły, rozbite na drzazgi, a pojazd przewrócił się na lewą stronę. Przerażone konie wlokły go po nierównym gruncie. Widziałem mego władcę, który w panice kurczowo trzymał się boku rydwanu, ale chwilę później jego ciało, wyrzucone w powietrze jak szmaciana lalka, uderzyło z pełną
prędkością o ziemię, a potem toczyło się i toczyło, aż znieruchomiało w ciemności. Ściągnąłem wodze moim koniom, a rydwan zarzuciło i zatrzymał się. Podbiegłem do ciała króla. Nie ruszał się. Padłem przy nim na kolana. Tutanchamon, Żywy Wizerunek Amona, wydawał ciche jęki, które bez skutku próbowały być słowami. Wydawało się, że mnie nie poznaje. W kurzu pustyni rozprzestrzeniała się kałuża krwi, czarna i błyszcząca. Jego lewa noga nad kolanem sterczała pod przyprawiającym o mdłości kątem. Ostrożnie odsunąłem od skóry lnianą szatę, sztywną od krwi. Odłamki strzaskanej kości wystawały przez poszarpane mięśnie i skórę. W straszliwej, głębokiej ranie był żwir i kurz. Wydał straszny jęk przeszywającego bólu. Wodą z mojej butelki zmyłem krew, czarną i gęstą. Bałem się, że mógłby umrzeć tutaj, na pustyni, pod księżycem i gwiazdami, z głową w moich rękach, jak w najgorszym koszmarze. Dotarł do nas Simut i tylko raz rzucił okiem na potworną ranę. - Przyślę Pentu. Nie ruszaj go! - krzyknął, odjeżdżając. Tropiciel i ja zostaliśmy przy królu. Zaczął gwałtownie trząść się w szoku. Chwyciłem skórę pantery z podłogi rydwanu i przykryłem go, najdelikatniej jak się dało. Próbował mówić. Pochyliłem głowę, by go usłyszeć. - Przepraszam - powtarzał. - Rana jest powierzchowna - powiedziałem, próbując go uspokoić. - Lekarz już jedzie. Wydobrzejesz. Popatrzył na mnie z dziwnej odległości swojego cierpienia, a ja wiedziałem, iż wie, że kłamię. Pentu przyjechał i zbadał króla. Najpierw sprawdził jego głowę, ale poza powiększającymi się siniakami i długimi zadrapaniami w dolnej części twarzy nie było śladów krwawienia z nosa lub uszu, zatem doszedł do wniosku, że czaszka nie została uszkodzona. Chociaż tyle. Potem w świetle naszych pochodni zbadał ranę i złamaną kość. Zerknął na Simuta i na mnie i potrząsnął głową. Niedobrze. Stanęliśmy z boku, aby król nas nie słyszał. - Mamy szczęście, że arteria w nodze nie została przerwana. Traci jednak mnóstwo krwi. Musimy niezwłocznie nastawić to złamanie - powiedział. - Tutaj? - zapytałem. Skinął głową. - Istotne jest, aby go nie ruszać, zanim tego nie zrobimy. Będę
potrzebował twojej pomocy. To trudna kość do nastawienia, ponieważ jest uszkodzona w wielu miejscach, a mięśnie nogi i uda są masywne. I jest kilka dodatkowych roztrzaskanych ostrych zakończeń kości. Ale nie możemy go ruszyć przed tym zabiegiem. Ocenił kąt, pod jakim złamana była kość. Kończyny króla wyglądały jak części zniszczonej lalki. Pentu umieścił zwitek płótna między jego szczękającymi zębami. Potem ja mocno przytrzymałem w miejscu jego tors i górną część uda, Simut pozostałe części ciała, a Pentu błyskawicznie docisnął kość udową, wyćwiczonym ruchem dopasowując roztrzaskane końce. Król zawył jak zwierzę. Dźwięk składanej kości przywiódł mi na myśl kuchnię, gdy rozłamywałem udziec gazeli, wykręcając kości nóg ze stawu biodrowego. To była rzeźnicka robota. Nagle król zwymiotował i stracił przytomność. W migoczącym świetle pochodni Pentu przystąpił do pracy, zszywając brzydką ranę zakrzywioną igłą miedzianą, którą wyjął z futerału zrobionego z ptasiej kości. Potem posmarował ranę miodem i oliwą i owinął ciasno lnianym bandażem. W końcu, na czas podróży do obozu, unieruchomił nogę jak się dało w łubkach wyłożonych płótnem i zabezpieczył całość węzłami. Króla zaniesiono do namiotu. Jego skóra była wilgotna i blada. Zgromadziliśmy się wokół, na cichej, pospiesznej naradzie. - Złamanie jest najgorszego rodzaju, zarówno dlatego, że kość jest roztrzaskana raczej niż pęknięta, jak i dlatego, że do szło do przerwania skóry, czyniąc ciało bezbronnym wobec infekcji. Jest też duża utrata krwi. Ale przynajmniej wszystko zostało nastawione. Módlmy się do Ra, aby gorączka minęła i rana dobrze się goiła powiedział Pentu poważnie. Ogarnęło nas ciche uczucie grozy. - Teraz śpi, co jest dobrą oznaką. Jego dusza będzie błagała bogów w zaświatach o więcej czasu i więcej życia. Módlmy się, aby ich przekonał. - Co powinniśmy teraz zrobić? - zapytałem. - Najrozsądniejszą medycznie decyzją byłoby szybko przetransportować go do Memfis - powiedział Pentu. - Tam przynajmniej będę mógł właściwie się nim zaopiekować. Simut przerwał. - Ale w Memfis będzie otoczony wrogami. Horemheb prawdopodobnie nadal jest w swojej rezydencji. Twierdzę, że musimy przewieźć go w tajemnicy do Teb, tak szybko, jak się da. A jego wypadek musi być utrzymany w sekrecie, aż razem z Ajem ustalimy publiczną wersję wydarzeń. Jeśli królowi - niechaj życie,
pomyślność i zdrowie będą z nim - przeznaczona jest śmierć, niech będzie wtedy w Tebach, wśród swoich ludzi i w pobliżu swego grobu. My natomiast musimy kontrolować to, jak jego śmierć zostanie odebrana. Oczywiście, jeśli przeżyje, najlepiej zadbają o niego w domu. Tej nocy zwinęliśmy obóz i rozpoczęliśmy smutną podróż pod gwiazdami, z powrotem przez pustynię w kierunku dalekiego statku i Wielkiej Rzeki, która miała ponieść nas do domu, do miasta. Próbowałem nie myśleć, jakie konsekwencje dla nas wszystkich i dla Obu Krajów mogłaby mieć śmierć króla.
33 Czuwałem przy łożu Tutanchamona, a on wił się i przewracał w gorączce przez wszystkie noce powrotnej podróży rzeką do Teb. Jego serce wydawało się trzepotać w piersi, uwięzione i kruche, jak mały ptaszek. Pentu podawał mu środki przeczyszczające, aby zapobiec początkom procesów gnilnych w jelitach, rozszerzających się chorobliwie ku sercu. Zmagał się z raną na nodze, przywiązując i odwiązując drewniane łubki, regularnie zmieniając płócienne podkładki, aby roztrzaskane kości miały szansę się zrosnąć. Usiłował utrzymać ranę w czystości, najpierw obkładając ją świeżym mięsem, a potem gorącymi okładami z miodu, tłuszczu i oliwy. Jednak za każdym razem, gdy zmieniał bandaże i aplikował więcej żywicy cedrowej, widziałem, że brzegi rany nie schodziły się, a teraz głęboki czarny cień rozpełzał się pod skórą po ciele we wszystkich kierunkach. Odór gnijącego ciała był obrzydliwy. Pentu próbował wszystkiego: odwaru z kory wierzbowej, mąki jęczmiennej, popiołu z rośliny, której nazwy nie wyjawił, zmieszanego z cebulą i octem oraz białej maści z minerałów wydobywanych w pustynnych kopalniach miast oaz. Nic nie działało. ***
Drugiego ranka podróży, za zgodą Pentu, rozmawiałem z królem. Świeże światło dnia wpadające do jego komnaty wydawało się uspokajać i rozweselać go po długiej, wypełnionej bólem nocy. Był umyty i ubrany w czyste szaty. Ale już był zlany potem i miał matowe oczy. - Życie, pomyślność i zdrowie - powiedziałem cicho, świadomy ponurej ironii tej formułki. - Ani pomyślność, ani złoto czy skarby nie mogą przywrócić
życia i zdrowia - szepnął. - Lekarz jest przekonany o twym pełnym powrocie do zdrowia powiedziałem, próbując utrzymać dodający otuchy wyraz twarzy. Popatrzył na mnie jak ranne zwierzę. Wiedział lepiej. - Ostatniej nocy przyśnił mi się dziwny sen - miał urywany oddech. Czekałem, aż zbierze siły, by kontynuować. - Byłem Horusem, synem Ozyrysa. Byłem sokołem unoszącym się wysoko na niebie, zbliżając się do bogów. Otarłem pot, który wystąpił na jego rozpalone czoło. - Fruwałem wśród bogów - z powagą poszukał mojego spojrzenia. - A co się stało później? - zapytałem. - Coś złego. Opadałem na ziemię, coraz niżej i niżej... Potem otworzyłem oczy. Nad sobą w ciemności widziałem wszystkie gwiazdy, lecz wiedziałem, że nigdy do nich nie dotrę. A one powoli, jedna po drugiej, zaczęły gasnąć, coraz szybciej i szybciej. Ujął moją dłoń. - I nagle poczułem wielki strach. Wszystkie gwiazdy zgasły. Zapadła ciemność. I się obudziłem... a teraz boję się znowu zasnąć... Zadrżał. Jego oczy lśniły, szeroko otwarte. - To sen, który zrodził się z bólu. Nie bierz sobie tego do serca. - Może masz rację. Może nie ma zaświatów. Być może nie ma nic. Znowu wyglądał na przerażonego. - Myliłem się. Zaświaty są prawdziwe. Nie miej wątpliwości. Żaden z nas nie odzywał się przez chwilę. Wiedziałem, że mi nie wierzy. - Proszę, zabierz mnie do domu. Chcę do domu. - Statek płynie szybko, a północny wiatr działa na naszą korzyść. Wkrótce tam będziesz. Żałośnie skinął głową. Trzymałem jego rozpaloną, wilgotną dłoń jeszcze przez chwilę, aż odwrócił twarz do ściany. Pentu i ja wyszliśmy na pokład. Świat zielonych pól i robotników przepływał obok nas, jakby nic ważnego się nie działo. - Jak myślisz, jakie ma szanse? - zapytałem. Pokręcił głową. - Niezwykłe byłoby, gdyby ktoś przeżył tak fatalne złamanie. Rana jest paskudnie zainfekowana, a on słabnie. Bardzo się martwię. - Wygląda na to, że niezwykle cierpi. - Próbuję wykorzystać wszystko, co mam, aby zmniejszyć ból. - Opium makowe?
- Z pewnością przepiszę to, jeśli ból będzie stawał się coraz gorszy. Ale nie chciałbym tego robić, aż nie będzie to konieczne... - Dlaczego? - zapytałem. - To najpotężniejszy narkotyk, jaki posiadamy. Ta jego wielka moc czyni go niebezpiecznym. Serce króla jest słabe, a ja nie chciałbym go bardziej osłabiać. Przez chwilę obaj wpatrywaliśmy się w krajobraz, nic nie mówiąc. - Czy mogę zadać ci pytanie? - powiedziałem w końcu. Ostrożnie skinął głową. - Słyszałem, że istnieją sekretne księgi, Księgi Thota. - Wspominałeś o nich wcześniej. - I, jak sądzę, zawierają one wiedzę medyczną? - A jeśli tak? - odparł. - Jestem ciekawy, czy mówią o sekretnych substancjach, które mogą wywoływać wizje... Pentu przyglądał mi się bardzo uważnie. - Jeśli takie substancje istnieją, mogłyby zostać ujawnione jedynie ludziom, którym wyjątkowa mądrość i status daje prawo do takiej wiedzy. W każdym razie, po co chcesz to wiedzieć? - Ponieważ jestem ciekaw. - To nie jest podejście, które zachęcałoby do ujawniania ściśle strzeżonych sekretów - odpowiedział. - Pomińmy to. Wszystko, co mógłbyś mi powiedzieć, mogłoby być przydatne. Zawahał się. - Mówi się, że jest magiczny grzyb. Można go znaleźć jedynie w strefach borealnych. Przypuszcza się, że dostarcza wizji bogom... Ale prawda jest taka, że nie wiemy nic pewne go o tym grzybie, a nikt w Obu Krajach nigdy go nie widział, a tym bardziej nie eksperymentował z nim, by udowodnić lub zaprzeczyć jego mocy. Dlaczego pytasz? - Mam przeczucie - odpowiedziałem. Jakoś go to nie rozbawiło. - Być może będziesz potrzebował czegoś więcej niż przeczucia, Rahotepie. Być może nadszedł czas, abyś miał własną wizję. Ostatniej nocy podróży gorączka u króla wzmogła się, cierpiał potworny ból. Czarny cień infekcji nieustannie pożerał jego nogę. Jego szczupła twarz była lepka i ziemista, a oczy, chociaż otwarte, miały matowy kolor kości słoniowej. Miał spieczone usta, spękane wargi i obłożony język. Wydawało się, że jego serce zwolniło i był tak słaby, że mógł jedynie otworzyć usta, by przyjąć odrobinę wody.
Pentu w końcu podał mu sok z maku opiumowego. Znakomicie uspokoił króla, a ja nagle pojąłem jego moc i atrakcyjność. Naraz nad ranem otworzył oczy. Złamałem protokół i ująłem jego dłoń. Mógł mówić zaledwie szeptem, walcząc, by wymówić każde słowo w oszołomieniu opiumowego transu. Patrzył na ochronne Oko Ra na pierścieniu, który mi podarował. A potem, z olbrzymim wysiłkiem, zbierając ostatnie resztki sił, przemówił. - Jeśli moim przeznaczeniem jest śmierć i przejście w za światy, proszę cię, abyś towarzyszył mojemu ciału tak długo, jak będziesz mógł. Odprowadź mnie do grobu. Jego oczy o kształcie migdałów patrzyły na mnie poważnie z wymizerowanej twarzy. Rozpoznałem surowe rysy i dziwną intensywność nadchodzącej śmierci. - Masz moje słowo - powiedziałem. - Bogowie na mnie czekają. Moja matka jest tam. Widzę ją. Woła mnie... I wpatrzył się w rozrzedzone powietrze, widząc kogoś, kogo ja nie mogłem dostrzec. Jego dłoń była mała, lekka i rozpalona. Trzymałem ją tak delikatnie, jak tylko mogłem. Patrzyłem na pierścień z Okiem Ra, który od niego dostałem. Zawiódł go i ja także. Czułem delikatność zwalniającego pulsu i towarzyszyłem mu, aż tuż przed świtem wydał długi, ostatni delikatny oddech, ani rozczarowania, ani zadowolenia, a ptak duszy opuścił Tutanchamona, Żywy Wizerunek Amona, i na wieki odfrunął w zaświaty, a jego dłoń delikatnie wyśliznęła się z mojej.
CZĘŚĆ TRZECIA Twoja twarz została otworzona w Domu Ciemności Księga Umarłych Rozdział 169
34 „Ukochany Amona” w ciszy zawinął do portu w Malgacie tuż po zachodzie słońca następnego dnia. Ciemniejące niebo było stosownie złowieszcze. Nikt się nie odzywał. Wydawało się, że cały świat zamilkł, jedynym dźwiękiem były posępne, nieustanne pluśnięcia wioseł. Woda miała dziwny, matowy, jedwabisto szary odcień, jak przed burzą piaskową. Na długim kamiennym nabrzeżu pałacu czekało jedynie kilka postaci. Zauważyłem, że w porcie pali się tylko jedna lampa. Wysłaliśmy przed nami posłańca z wiadomością, najgorszą wiadomością. Powinniśmy wracać z królem w pełni chwały. Zamiast tego przywieźliśmy go do domu, do jego grobu. Stałem obok ciała króla. Wydawał się taki mały i kruchy. Był owinięty w czyste białe płótno, odsłonięta pozostała tylko twarz, spokojna, nieruchoma i nieobecna. Jego dusza odeszła. Pozostała tylko sztywna skorupa. Nie ma na świecie nic bardziej opuszczonego niż martwe ciało. Simut zszedł na ląd, podczas gdy ja czekałem z królem na przybycie straży. Słyszałem odgłos ich stóp na trapie, a potem w ciszy, która zapadła, do królewskiej kabiny wszedł Aj. Zatrzymał się przy ciele Tutanchamona, rozważając realność katastrofy. Potem z wysiłkiem schylił się do lewego ucha króla, ucha, przez które wchodzi oddech śmierci. Usłyszałem, jak szepce: „Za życia byłeś bezużytecznym dzieckiem. Twoja śmierć musi uczynić cię wielkim”. A potem wyprostował się sztywno. Król leżał obojętny na swym złotym łożu śmierci. Aj obrzucił mnie krótkim spojrzeniem, oczy miał jak głazy, a twarz bez śladu uczuć. Potem, bez słowa, gestem, nakazał strażnikom wziąć mary z ciałem króla i wynieść je. Simut i ja pospieszyliśmy za marami poprzez niekończące się, całkowicie opustoszałe korytarze i komnaty pałacu w Malgacie. Na-
gle poczułem się jak złodziej odnoszący do grobu skradziony przedmiot. Uzmysłowiłem sobie w końcu, że ciągle nie jesteśmy w kajdanach. Ale to mogła być jedynie kwestia czasu. Nieważne jak faktycznie przebiegł wypadek, mogliśmy zostać obwinieni o śmierć króla. Byliśmy za niego odpowiedzialni i zawiedliśmy. Nagle straszliwie zapragnąłem iść do domu. Chciałem wyjść z tej komnaty i z tych obojętnych korytarzy władzy, przekroczyć mroczne wody Wielkiej Rzeki, cicho pójść moją uliczką do domu, zamknąć za sobą drzwi, zwinąć się w kłębek obok Tanefert i zasnąć, a potem, po wielu godzinach snu, obudzić się w pełnym słońcu, a wszystko, co się wydarzyło, byłoby niczym więcej niż snem. Rzeczywistość była dla mnie torturą. Eskortowano nas do komnaty króla i zostawiono nas przed nią, abyśmy poczekali. Czas płynął powoli, niezrozumiale. Przez grube, drewniane drzwi dobiegały nas stłumione głosy, czasem podniesione. Simut i ja zerkaliśmy na siebie, ale nie można było po nim poznać, co myśli lub czuje. Potem drzwi nagle otworzyły się i wezwano nas do środka. Tutanchamon, Pan Obu Krajów, leżał na marach, z rękami skrzyżowanymi na wątłej klatce piersiowej. Nie był jeszcze właściwie ubrany do pogrzebu. Otaczały go zabawki i gry jego utraconego dzieciństwa. Teraz wydawały się być raczej jego wyposażeniem grobowym, przedmiotami, które będą cenne w zaświatach, niż złotymi przedmiotami osobistymi władcy. Anchesenamon wpatrywała się w martwą twarz męża. Kiedy podniosła wzrok i spojrzała na mnie, jej twarz była pusta od smutku i klęski. Jak mogłaby mi wybaczyć? Zawiodłem ją równie bardzo, jak zawiodłem króla. Była teraz sama w tym pałacu cieni. Została ostatnim żywym członkiem swojej dynastii. Nikt nie jest bardziej bezbronny niż owdowiała królowa bez dziedzica. Aj zastukał swoją laską w kamienną podłogę. - Nie wolno nam poddać się żalowi. Nie ma czasu na żałobę. Zbyt wiele jest do zrobienia. Świat nie może się dowiedzieć, że takie zdarzenie miało miejsce. Nikomu nie wolno mówić o tym, co widział. Nie wolno wymawiać słowa „śmierć”. Żywność i świeża odzież ma być nadal dostarczana do przedsionka apartamentów. Jego piastunka będzie ciągle mu towarzyszyła. Ciało króla będzie oczyszczane i upiększane tutaj, w tajemnicy, a ponieważ jego grobowiec jest nadal daleki od ukończenia, zostanie pochowany w moim grobie na królewskiej nekropoli. Jest odpowiedni i przystosowanie go nie zajmie wiele czasu. Złote trumny zostały już przygotowane. Sam zajmę
się zgromadzeniem i przygotowaniem skarbów i wyposażenia grobowego. Wszystko to zostanie dokonane szybko, a przede wszystkim w tajemnicy. Kiedy sekretne przygotowania do pogrzebu będą ukończone, wtedy, i dopiero wtedy, ogłosimy jego śmierć. Ciszę, która zapadła, przerwała Anchesenamon, wyrwana ze swego żalu tą oburzającą propozycją. - To jest absolutnie nieakceptowalne. Przygotowania i uroczystości pogrzebowe muszą zostać przeprowadzone z pełnymi honorami i godnością. Dlaczego musimy udawać, że on nie umarł? Aj podszedł do niej z wściekłością. - Jak możesz być tak naiwna? Nie rozumiesz, że stawką jest stabilność Obu Krajów? Śmierć króla to czas, gdy dynastia jest bezbronna i narażona na potencjalną katastrofę. Nie ma dziedzica. A to dlatego, że twoje łono nie wydało nic innego, niż martwo urodzone, zdeformowane płody - szydził. Spojrzałem na Anchesenamon. - Tak chcieli bogowie - odpowiedziała, patrząc na niego z zimną furią. - Musimy przejąć kontrolę nad tą sytuacją, nim ogarnie nas chaos. Nasi wrogowie będą próbowali teraz nas zniszczyć. Jestem Boskim Ojcem, Czyniącym Dobro i będzie, jak postanowię. Musimy utrzymać porządek maat wszystkimi możliwymi sposobami. Oddziały Medżaj już teraz dostały rozkaz, by zapobiegać publicznym i prywatnym zgromadzeniom oraz używać wszelkich środków, by tłumić w zarodku jakiekolwiek oznaki niepokojów społecznych na ulicach. Będą rozlokowani w całym mieście i wzdłuż świątynnych murów. To brzmiało jak przygotowania do stanu wyjątkowego. Dlaczego różnica zdań może być tak niepokojąca? Kogo mógł mieć na myśli, mówiąc o wrogu? Tylko Horemheba. To on był w tej chwili największym zagrożeniem dla Aja; Horemheb, Generał Armii Obu Krajów, mógłby z łatwością zorganizować kampanię, by sięgnąć po władzę. Był młody, dowodził większością oddziałów armii i był inteligentnie bezwzględny. Aj był stary. Patrzyłem na niego, na jego bolące kości i zęby oraz na manię rządzenia; jego ziemska władza, która przez tak długi czas wyglądała na absolutną, nagle wydawała się bezbronna i słaba. Ale nie można było go nie doceniać. Anchesenamon to wszystko wiedziała. - Jest inny sposób. Wszystko to można rozwiązać silną i natychmiastową sukcesją. Jestem ostatnia z wielkiego rodu i w imię mojego ojca oraz dziadka obejmę władzę - przeciwstawiła mu się z
dumą. Popatrzył na nią z pogardą, która mogłaby stopić kamień. - Jesteś tylko słabą dziewczyną. Nie folguj swoim fantazjom. Raz już próbowałaś mi się przeciwstawić i poniosłaś klęskę. Konieczne jest, abym wkrótce się koronował, ponieważ nie ma nikogo innego odpowiedniego, by rządzić. Teraz ją rozwścieczył. - Nie będzie koronacji żadnego króla, zanim nie skończy się Czas Oczyszczenia. To byłoby świętokradztwo. - Nie przeciwstawiaj się mojej woli. Będzie, jak powiedziałem. To konieczne, a konieczność jest najwyższym powodem - krzyknął i laska zadygotała mu w ręku. - A co ze mną? - zapytała rozważnie, spokojnie stawiając czoła jego gniewowi. - Jeśli będziesz miała szczęście, sam się z tobą ożenię. Ale to zależy, na ile użyteczny byłby taki związek. Na razie nie jestem przekonany, co do jego znaczenia. Z drwiną potrząsnęła głową. - A jak zamierzasz się o czymkolwiek przekonać? Ja jestem królową. - Tylko z nazwy! Nie masz władzy. Twój mąż jest martwy. Jesteś zupełnie sama. Zastanów się dobrze, zanim znowu się odezwiesz. - Nie będę tolerowała zwracania się do mnie w ten sposób. Dokonam publicznej proklamacji. - A ja zakażę tego i zapobiegnę jej wszelkimi możliwymi sposobami. Patrzyli na siebie. - Rahotep został mianowany moim osobistym strażnikiem. Pamiętaj o tym. Tylko się roześmiał. - Rahotep? Człowiek, który strzegł króla i przywiózł go do domu martwego? Jego historia mówi sama za siebie. - Śmierć króla nie była jego winą. On jest lojalny. To wszystko odparła. - Pies jest lojalny. To nie czyni go wartościowym. Simut sprowadzi strażnika. Od tej pory możesz przeżywać żałobę prywatnie. A ja zastanowię się nad twoją przyszłością. Jeśli chodzi o Rahotepa, otrzymał jasną odpowiedzialność, a mimo to zdarzyło się najgorsze. Podejmę decyzję co do jego losu - powiedział od niechcenia. Wiedziałem, że te słowa musiały nadejść. Pomyślałem o żonie i dzieciach. - A co z lwem? - zapytał Simut. - Nie powinno się okazać, że król
wrócił bez trofeum. - Zabij tego oswojonego i wystaw go na widok publiczny - odparł Aj lekceważąco. - Nikt nie zauważy różnicy. I to mówiąc odszedł, nalegając, by mu towarzyszyła. Simut i ja zostaliśmy, stojąc przed drobnym ciałem króla, młodego człowieka, którego życie nam powierzono. Był dobitnym symbolem naszej porażki. Coś się skończyło wraz z tym tobołkiem skóry i kości. A coś innego zaczęło: walka o władzę. - Wątpię, czy nawet Aj może nad tym zapanować - powiedział Simut. - Ludzie potrafią odczytywać znaki, a nieobecność króla w życiu publicznym bardzo szybko zostanie zauważona. Ponieważ nastąpiła natychmiast po fanfarach o królewskim polowaniu i oczekiwaniu na jego powrót w chwale, spekulacji nie da się kontrolować. - I dlatego Aj chce pochować Tutanchamona tak szybko, jak się da, i ogłosić się królem - odparłem. - I musi trzymać Horemheba na odległość tak długo, jak się da. - Ale generał jest czujny jak szakal. Jestem pewien, że zwietrzy zapach śmierci i wykorzysta okazję do konfrontacji z Ajem - powiedział Simut. - To nie jest optymistyczna perspektywa. Obaj staliśmy, patrząc na delikatną, martwą twarz króla. Wyrażała również o wiele więcej: potencjalną katastrofę dla Obu Krajów, jeśli ta walka o władzę nie zostanie szybko rozstrzygnięta. - Najbardziej martwi mnie to, że Anchesenamon jest tak bezbronna wobec nich obu - powiedziałem. - Jest to przyczyną i mojej głębokiej troski - przyznał. - To byłaby katastrofa, gdyby Horemheb wrócił do Teb właśnie teraz. - I to byłaby katastrofa, gdyby wkroczył do tego pałacu - powiedział Simut. - Ale jak można by go przed tym powstrzymać, skoro jego żona tutaj rezyduje? Chyba żeby ją odesłano. To była dla mnie nowina. - Mutnodżmet? Mieszka w tym pałacu? Skinął głową. - Jednak przez cały ten czas nie wymieniano jej imienia zauważyłem. Odwrócił głowę bliżej w moją stronę. - Nikt nie mówi o niej publicznie. Prywatnie mówi się, że jest szalona. Mieszka w swojej części pałacu, której nigdy nie opuszcza. Mówią, że towarzyszą jej tylko dwa karły. Ale czy robi to z własnej
woli, czy zmusił ją do tego jej mąż, nie mam pojęcia. - Masz na myśli, że jest tutaj uwięziona? - Nazywaj to jak chcesz. Wiem, że nie ma swobody. Jest rodzinnym sekretem. Mój mózg ruszył gwałtownie, jak pies, gdy wietrząc trop ukrytej zwierzyny, nagle się do niej zbliży. - Muszę zająć się innymi sprawami, wróćmy do tego kiedy indziej. Co będziesz robił teraz? - zapytał. - Najwyraźniej nie czeka mnie żadna przyszłość - powiedziałem z lekkością, której nie czułem. - Nie jesteś jeszcze zakuty w kajdany. - Sądzę, że jeśli spróbuję opuścić ten pałac, przydarzy mi się dziwny wypadek. - Więc go nie opuszczaj. Masz tutaj funkcję. Chronisz królową. Ja z kolei mogę zaoferować ci ochronę moich strażników i stopień bezpieczeństwa, jaki gwarantuje moje imię. Z wdzięcznością skinąłem głową. - Najpierw muszę coś zrobić. Muszę pomówić z Mutnodżmet. Czy wiesz, gdzie są jej komnaty? Pokręcił głową. - Trzymają to w sekrecie, nawet przede mną. Znam jednak kogoś, kto prawdopodobnie mógłby cię tam zaprowadzić. - Chaj? Przytaknął. - Zapytaj go. I pamiętaj: to, co się wydarzyło, nie było twoją winą. Ani moją. - Sądzisz, że świat w to uwierzy? - odparłem. Potrząsnął głową. - Ale to prawda, i to nadal coś znaczy, nawet w tych czasach kłamstwa - odparł, a potem odwrócił się i zostawił mnie samego w komnacie królewskiej, z martwym chłopcem.
35 Dlaczego nikt nawet nie wspomniał o Mutnodżmet? Nawet Anchesenamon, jej siostrzenica. A jednak, przez cały czas, siostra Nefretete, żona Horemheba, Generała Armii Obu Krajów, była uwięziona w pałacu w Malgacie. Być może była tylko nieszczęsną, szaloną kobietą, źródłem wstydu dla swojej rodziny i dlatego trzymano ją z dala od ludzkiego wzroku. Niemniej jednak była łącznikiem między dynastią królewską a Horemhebem. Wżenił się we władzę, a teraz, jak się wydawało, dał przyzwolenie na uwięzienie żony. Rozmyślałem nad tymi sprawami, gdy drzwi komnaty z wolną, cicho się otworzyły. Czekałem, by zobaczyć, kto wejdzie. Postać w ciemnej szacie szła cicho po kamiennej posadzce w stronę łoża. - Stój! Postać zamarła. - Odwróć się - rozkazałem. Postać powoli odwróciła się w moją stronę. To była Maja, piastunka. Nie skrywała pogardy dla mnie. Żal szpecił jej twarz. Potem uważnie i precyzyjnie splunęła na mnie. Nie miała już nic, co mogłaby stracić. Otarłem plwocinę z twarzy. Ruszyła w stronę zmarłego. Pochyliła się nad królem i z namaszczeniem ucałowała jego zimne czoło. - Był moim dzieckiem. Karmiłam go, dbałam o niego od dnia jego narodzin. Ufał ci. I spójrz, jak mu się odwdzięczyłeś. Przeklinam cię. Przeklinam twoją rodzinę. Obyście wszyscy sczeźli, tak jak zniszczyliście mnie. - Jej twarz była teraz sina z wściekłości. Nie czekając na odpowiedź, ani w oczywisty sposób jej nie pragnąc, zaczęła myć zwłoki wodą z dodatkiem natronu. Usiadłem na taborecie i patrzyłem. Pracowała z nieskończoną troską i miłością, wiedząc, że to ostatni raz, gdy może go choćby dotknąć. Myła jego bezwładne ramiona, zwieszające się dłonie, biorąc każdy palec po
kolei i wycierając go, jak bezradnemu dziecku. Przesuwała myjkę po nieruchomej, wątłej klatce piersiowej, wzdłuż każdego żebra i pod płytkimi pachami. Potem zjechała w dół długich, mocnych nóg i delikatnie wokół ropiejącej rany na tej złamanej, jakby wciąż odczuwał ból. W końcu uklękła u jego stóp. Usłyszałem ciche pluśnięcie szmatki w misie z perfumowaną wodą, małą kaskadę, gdy ją wyżymała, miarowe, powtarzające się ruchy myjki między jego palcami, wokół delikatnych kostek i wzdłuż martwych stóp, które ucałowała na zakończenie swej pracy. Łzy spływały jej po twarzy, gdy cicho łkała. Potem skrzyżowała jego ramiona w uświęcony zwyczajem sposób, gotowe do przyjęcia złotego berła i cepa, królewskich symboli Górnego i Dolnego Egiptu oraz Ozyrysa, pierwszego króla, Pana Zaświatów, które inni mieli umieścić tam w trakcie rytuału. W końcu z jednej ze skrzyń na szaty wydobyła wspaniały złoty naszyjnik i wysadzany klejnotami pektorał, z inkrustowanym skarabeuszem w jego centrum, który pchał piękny dysk słoneczny z czerwonego kornelianu w blask nowego dnia i umieściła je na jego piersi. - Teraz jest gotów dla Strażnika Tajemnic - szepnęła. A potem usiadła na stołeczku z boku komnaty, tak daleko ode mnie, jak to było możliwe, i zaczęła mamrotać swoje modlitwy. - Maja - zacząłem. Zignorowała mnie. Spróbowałem raz jeszcze. - Gdzie są komnaty Mutnodżmet? - zapytałem. Otworzyła oczy. - Och, teraz, kiedy jest za późno, on zadaje właściwe pytanie. - Powiedz mi, dlaczego to jest właściwe pytanie? - Dlaczego miałabym powiedzieć ci cokolwiek? Dla mnie jest za późno. Dla ciebie jest za późno. Powinieneś był słuchać mnie wcześniej. Nic więcej nie powiem. Będę milczała na wieki. Miałem nalegać, lecz otworzyły się drzwi i do komnaty wszedł Strażnik Tajemnic, noszący szakalogłową maskę Anubisa, boga zmarłych, w towarzystwie pomocników. Zazwyczaj ciało przenoszono do miejsca wydzielonego dla balsamistów, z dala od mieszkań żyjących, gdzie mogło zostać umyte, pozbawione trzewi, wysuszone przy użyciu soli, namaszczone i zabandażowane. Ale podejrzewałem, że Aj, który nalegał na utrzymanie tajemnicy, rozkazał, by ciało pozostało w komnacie. Kapłan lektor zaczął recytować pierwsze wskazówki i magiczne zaklęcia, a niżsi rangą rozstawiali w pokoju niezbędne wyposażenie - narzędzia, haki, obsydianowe ostrza, żywice, wodę, sól, wino palmowe, przyprawy i mnóstwo bandaży, które
miały być użyte w trakcie długiego procesu. Ustawili pochyły blat do balsamowania na czterech drewnianych klockach, a potem z szacunkiem podnieśli ciało króla i położyli je na nim. Później, w trakcie długiego rytuału, zabalsamowane ciało miało zostać owinięte w całun, a następnie zabandażowane; potem, w przypadku tego króla, w fałdach i warstwach znakomitego płótna miały być ukryte bezcenne klejnoty, pierścienie, bransolety, naszyjniki i amulety magiczne, wiele z nich noszących specjalne zaklęcia ochronne, z inwokacjami i zaklęciami towarzyszącymi każdej czynności - ponieważ każda czynność musiała być co do szczegółu zgodna z tradycją, jeśli miała mieć wartość na drugim świecie. W końcu miano założyć maskę grobową, aby ta ostatnia złota twarz umożliwiła identyfikację zmarłego i pozwalała jego duszom ka i ba zjednoczyć się z jego ciałem w grobie. Strażnik Tajemnic stał u stóp stołu balsamierskiego, patrząc w dół na ciało króla. Wszystko było przygotowane i puryfikacja mogła się rozpocząć. Potem zwrócił wzrok na mnie. W eleganckich otworach w czarnej masce mogłem dostrzec białka jego oczu. W zapadłej ciszy wszyscy jego pomocnicy zwrócili oczy na mnie. Nadszedł czas, by wyjść.
36 Zapukałem do drzwi biura Chaja. Po chwili odpowiedział jego asystent. Spojrzał na mnie podejrzliwie. - Mój pan jest zajęty - powiedział z niepokojem, próbując stanąć pomiędzy mną i drzwiami do wewnętrznej komnaty. - Jestem pewien, że może poświęcić mi kilka chwil swojego cennego czasu. Przeszedłem przez przedsionek i wszedłem do biura Chaja. Jego kościstą twarz pokrywał rumieniec. Był zaskoczony i nie na tyle trzeźwy, by to dostatecznie dobrze ukryć. - Wielki tropiciel zagadek ma swoje wielkie wejście... Zobaczyłem puchar pełen wina obok niego na niskim stoliku, a na podłodze małą amforę. - Wybacz, że przeszkadzam ci o tak późnej porze. Myślałem, że być może jesteś w domu, z rodziną. Masz dom i rodzinę? Spojrzał na mnie zmrużonymi oczami. - Czego chcesz, Rahotepie? Jestem zajęty... - Właśnie widzę. - Przynajmniej niektórzy z nas są zobowiązani do pewnego poziomu profesjonalizmu w pracy. Zignorowałem go. - Odkryłem bardzo dziwną rzecz. - Dobrze jest słyszeć, że tropiciel zagadek coś odkrył... Wydawało się, że praca jego ust wyprzedza nieco pracę jego mózgu. - W murach tego pałacu mieszka Mutnodżmet. Jego podbródek uniósł się, a oczy nagle stały się czujne. - Jaki to może mieć związek z twoimi zadaniami tutaj? - Jest żoną Horemheba i ciotką Anchesenamon. Klasnął w dłonie i przybrał karykaturalny wyraz twarzy.
- Cóż za fenomenalne badania nad drzewem genealogicznym! Ale za ironią kryło się zdenerwowanie. - A więc możesz potwierdzić, że jest przetrzymywana w pałacu? - Jak powiedziałem, ten temat nie ma związku z bieżącymi wydarzeniami. Podszedłem bliżej. Drobne, popękane naczynka krwionośne pulsowały delikatnie w opuchniętej, pomarszczonej skórze wokół jego oczu. Szybko posuwał się w latach średnich. Stres na eksponowanym stanowisku z pewnością nie pomagał i nie on pierwszy szukał ukojenia w winie. - Mam odmienne zdanie w tej sprawie, więc proszę, abyś odpowiedział na pytanie. - Nie jestem tutaj po to, byś mnie przesłuchiwał - nastroszył się. - Jak wiesz, mam uprawnienia przyznane mi przez króla i królową do prowadzenia dochodzenia, dokądkolwiek miałoby mnie zaprowadzić, i nie mogę pojąć, dlaczego odpowiedź na tak proste pytanie sprawia ci taki problem - odparłem. Patrzył na mnie, mrużąc oczy i chwiejąc się lekko. W końcu odpowiedział: - Nie jest przetrzymywana, jak to ująłeś. Żyje swoim życiem we własnym komfortowym i bezpiecznym skrzydle mieszkalnym pałacu królewskiego. - Nie to słyszałem. - Cóż, ludzie opowiadają takie bzdury. - Skoro wszystko jest takie łatwe i przyjemne, dlaczego nikt mi o tym nie powiedział? - Ha! Rozpaczliwie szukasz różnych kierunków w swoim daremnym poszukiwaniu rozwiązania tajemnicy. Ale to stało się już całkiem bezcelowe i radzę ci, byś zarzucił ten kierunek śledztwa. - Dlaczego? - Ponieważ zaprowadzi cię w ślepą uliczkę. - Dlaczego jesteś tego taki pewien? - Ona jest nieszczęsną wariatką, która od wielu lat nie opuszcza swoich apartamentów. Cóż mogłaby mieć wspólnego z tym wszystkim...? Odwrócił się. Jego ręce lekko drżały, gdy podniósł puchar z winem i pociągnął duży łyk. - Zaprowadź mnie do niej. Natychmiast. Odstawił puchar zbyt szybko i nieco wina ochlapało mu dłoń. Rozdrażniło go to najwidoczniej i zamiast zetrzeć, zlizał je. - Nie masz powodów do takiego przesłuchania. - Czy powinienem kłopotać tą prośbą Aja lub królową?
Zawahał się. - Podczas gdy jest tyle naprawdę ważnych spraw do załatwienia, ta jest doprawdy zbyt śmieszna, ale skoro nalegasz... - Chodźmy zatem. - Jest późno. Księżniczka udała się na spoczynek. Jutro. - Nie. Teraz. Kto wie, kiedy sypiają szaleńcy? Ruszyliśmy plątaniną korytarzy. Miałem nadzieję zapamiętać trasę, jaką przebyliśmy, wyrysowaną jak plan na papirusie mojej pamięci, ponieważ chciałem móc umiejscowić dokładnie jej apartamenty i odnaleźć je, gdybym tego potrzebował. Nie była to jednak prosta sprawa, ponieważ korytarze zmieniały się w przejścia i stawały się coraz bardziej kręte i wąskie. Wspaniałe malowidła ścienne przedstawiające zarośla papirusowe oraz rzekę pełną doskonałych ryb pod naszymi stopami ustąpiły miejsca zwyczajnie pomalowanemu tynkowi i posadzce z suszonego mułu. Misterne kute lampy oliwne, które stały wzdłuż głównych przejść, zmieniły się w pospolite, takie, jakie można znaleźć w każdym w miarę zamożnym domu. W końcu dotarliśmy do zwyczajnych drzwi. Nadproża nie zdobiły żadne insygnia. Nie było przed nimi strażników. Równie dobrze mogły być to drzwi do rupieciarni. Rygle zostały związane sznurem i zapieczętowane. Chaj pocił się; drobne paciorki potu gromadziły się na jego szlachetnym czole. Skinąłem głową. Zapukał, dość niepewnie. Nasłuchiwaliśmy, ale nie było nawet śladu poruszenia za nimi. - Musiała udać się na nocny odpoczynek. Wyraźnie się odprężył i odwrócił, by wyruszyć z powrotem. - Zastukaj mocniej - zasugerowałem. Zawahał się, zatem zrobiłem to sam, pięścią. Nadal cisza. Być może, mimo wszystko, był to ślepy zaułek. A potem usłyszałem odgłos kroków na posadzce, bardzo cichy. Pod drzwiami pojawił się delikatny blask. Zdecydowanie ktoś tam był. Na poziomie oczu na drzwiach pojawiła się drobna gwiazdka światła. Ktokolwiek tam był, obserwował nas przez mały otwór. A potem drzwi zagrzechotały z dziką furią. Chaj odskoczył. Zerwałem pieczęć sam, szybko rozsupłałem węzły na sznurze, którym związano rygle, i szarpnięciem otworzyłem drzwi.
37 Komnata była ponura, oświetlona lampą oliwną, którą kobieta trzymała w ręku, i palącymi się w niszach oleistym, dymiącym płomieniem tanimi świecami, rzucającymi na wszystko mdły blask. Mutnodżmet, siostra Nefretete, żona Horemheba, była bardzo chuda: jej skóra, która od dawna nie widziała światła słonecznego, opinała arystokratycznie ukształtowane kości, boleśnie widoczne poprzez fałdy prostej szaty. Świeciła ogoloną czaszką. Nie nosiła peruki. Miała zaokrąglone ramiona. Jej twarz, z tymi samymi wysokimi kośćmi policzkowymi jak u jej siostry, ale bez jej pewności siebie, była jakoś obojętna, a oczy byłyby pełne smutku, gdyby także nie były apatyczne. Była pusta. Emanowała niej rozpacz, smutek, oczywiste ubóstwo. Ale wiedziałem także, że nie mogę zaufać jej w żaden sposób, ponieważ, mimo jej ospałości, nałóg drzemał w niej przyczajony jak kobra. Po obu jej stronach stały karły. Nosiły dobrej jakości dopasowane szaty i biżuterię oraz identyczne sztylety, wskazujące na ich wyjątkową rangę. Nie było w tym nic dziwnego, ponieważ wielu ludzi o tej budowie ciała i wyglądzie piastowało w przeszłości odpowiedzialne stanowiska na dworach królewskich. Co niezwykłe jednak, byli identyczni. Nie wyglądali na zadowolonych z tego, że im przeszkadzamy. Mutnodżmet nadal patrzyła na mnie bezmyślnie, z opuszczoną głową i zwiotczałymi ustami. Wydawała się być niezdolna do pojęcia, kim jestem lub co mógłbym tu robić. - Dlaczego nic mi nie przyniosłeś? - miauknęła tonem pełnym czegoś więcej niż rozczarowanie. - Co powinienem był ci przynieść? - zapytałem. Popatrzyła tępym spojrzeniem, nagle obrzuciła mnie stekiem wyzwisk, a potem, szurając nogami, oddaliła się od innej komnaty. Karły nadal gapiły się na nas z nieprzyjaznym wyrazem twarzy. Podej-
rzewałem, że wiedzą, jak używać trzymanych u boku sztyletów. Być może ich drobna budowa daje im przewagę, jakby nie było, pomyślałem ponuro, poniżej pasa można wyrządzić wiele szkód. - Jak macie na imiona? Wymienili krótkie spojrzenia, jakby chcieli powiedzieć - kim jest ten idiota? Wtrącił się Chaj: - Przyszliśmy tylko złożyć krótką wizytę księżniczce. - Nie przyjmuje gości - powiedział jeden z karłów niespodziewanie dźwięcznym głosem. - Żadnych? - zapytałem. - Po co chcecie się z nią widzieć? - powiedział ten drugi identycznym głosem. To było jak rozmowa z dwiema twarzami o jednym mózgu. Było w tym coś komicznego. Uśmiechnąłem się. Oni nie byli rozbawieni i ich małe dłonie powędrowały w kierunku rękojeści sztyletów. Chaj zaczął coś kręcić, ale mu przerwano. - Och, pozwólcie im wejść! - wrzasnęła z drugiego pokoju. Pragnę towarzystwa. Kogokolwiek, kto będzie stanowił odmianę od was dwóch. Ruszyliśmy korytarzem, od którego odchodziło wiele mniej lub bardziej pustych pomieszczeń magazynowych oraz kuchnia wyposażona w półki i magazynek na garnki oraz naczynia zasobowe, i weszliśmy do większego salonu. Usiedliśmy na taboretach, podczas gdy ona ułożyła się na łożu. Pokój miał podstawowe i nieco niewystarczające umeblowanie, jakby odziedziczyła nieco podniszczonych, zbywających rzeczy z rodzinnej posiadłości. Patrzyła na nas oczami w kolorze jadeitu, otoczonych nadmiernymi i niestarannie namalowanymi kohlem liniami. Lustrowała wzrokiem Chaja, jak zepsutą rybę. - Przyprowadziłem do ciebie Rahotepa, tropiciela zagadek. Nalegał na spotkanie z tobą. Opuściła nos, spojrzała na niego i zachichotała. - Co za zimna ryba z niego. Nie nakarmiłabym nim kota, ale ty... Spojrzała mi prosto w oczy. Zignorowałem oczywistą zachętę. Zarechotała nagle, odrzucając do tyłu głowę jak melodramatyczny aktor. Nadal wytrzymywałem jej spojrzenie. - Och, rozumiem: typ silny i milczący. Doskonale. Próbowała spojrzeć na mnie jak kurtyzana, ale zachwiała się,
zachichotała i nagle wpadła w histerię. Ktoś niedawno dostarczył jej działkę narkotyku. Wciąż była w fazie euforii. Ta wkrótce zacznie przemijać i znowu znajdzie się w szponach smutnego nałogu. Poczułem, jak w mojej piersi narasta podniecenie, jak cudowna panika, ponieważ to było brakujące ogniwo. Tylko czy byłaby zdolna zrobić to, co - jak sądziłem - zrobiła? Czy mogła podrzucić kamienną płaskorzeźbę, pudło zawierające maskę ze zwierzęcych resztek oraz lalkę? Mieszkała w pałacu królewskim, lecz wyglądało na to, że ma swobodę ruchu nie większą niż zwierzę w klatce. Jej pokoje plombowano od zewnątrz. Ktoś ją kontrolował, ale kto? Nie jej mąż, przynajmniej nie bezpośrednio, ponieważ był daleko. To musiał być ktoś, kto miał stały dostęp do pałacu, a w szczególności do tych komnat. Musiał to także być ktoś, kto mógł ją zaopatrywać. Odpowiedź była tak kusząca. Czy ten, który zabijał młodych ludzi, także posługiwał się księżniczką? Jedno trafione pytanie i będę w stanie udowodnić powiązanie, powoli, ostrożnie, precyzyjnie. - Kto cię zaopatruje? - zapytałem. - W co? - powiedziała, a jej oczy zabłysły. - W opium makowe. Chaj momentalnie zerwał się na równe nogi. - To jest rażące naruszenie protokołu i niesmaczne oskarżenie. - Usiądź i się zamknij! Był głęboko urażony. - Masz swoje uzależnienia - dodałem, tylko dla własnej mściwej przyjemności. - Uzależnienie od wina nie różni się niczym od tego, co ona robi. Nie możesz bez tego żyć i ona też nie. Co za różnica? Naburmuszył się, lecz nie znalazł odpowiedzi. - To prawda - powiedziała cicho. - Od początku do końca. Próbowałam się temu oprzeć. Ale, ostatecznie, życie bez tego jest rozczarowujące. Jest takie nudne. A więc - żadna. - I oto jesteś, żyjąc dla tego. I wyglądasz, jakbyś już umarła. Przytaknęła ze smutkiem. - Jednak kiedy masz to już w sobie, wszystko odczuwasz jako rozkosz. Wyglądała na tak odległą od stanu rozkoszy, jak kobieta w szczękach krokodyla. - Kto ci to przynosi? - zapytałem. Uśmiechnęła się zagadkowo i przysunęła do mnie. - Chciałbyś to wiedzieć, nieprawdaż? Przejrzałam cię na wylot. Jesteś równie zdesperowany, jak ja. Potrzebujesz odpowiedzi tak
samo, jak ja mojego narkotyku. Wiesz, jakie to uczucie... Wsunęła zimną dłoń pod moją szatę. Nie zrobiło to na mnie wrażenia, więc odsunąłem ją i zwróciłem ku właścicielce. Czule potarła swój nadgarstek. - Nie zamierzam teraz nic ci powiedzieć - oznajmiła, jak nadąsane dziecko. - Zatem pójdę - powiedziałem, wstając. - Nie! - zawołała. - Nie bądź okrutny. Nie zostawiaj biednej dziewczynki. - Miauczała znowu jak kot. Odwróciłem się. - Zostanę z tobą przez chwilę. Ale tylko jeśli ze mną porozmawiasz. Kręciła biodrami w jedną i drugą stronę, jak uwodzicielskie dziecko. U kobiety w średnim wieku było to żałosne. Potem poklepała ławkę i znowu usiadłem. - Pytaj mnie o cokolwiek. - Po prostu powiedz mi, kto dostarcza ci narkotyk. - Nikt - znowu nagle zarechotała. - To staje się męczące - powiedziałem. - To taki mały, prywatny żarcik między nim i mną. Mówi mi, że jest nikim. Ale nie wie, że śmieję się, ponieważ widzę, że ma pustą twarz. - Co masz na myśli? - Wiesz, co mam na myśli. W jakiś sposób brakuje mu duszy. Jest pustym człowiekiem. - Ile ma lat? I jak jest wysoki? - Jest w średnim wieku. I jest twojego wzrostu. Popatrzyłem na nią. Przyszedł mi do głowy nowy wątek powiązań. - Jak ma na imię? - Nie ma imienia. Nazywam go „Doktor”. Doktor. - Opowiedz mi o jego głosie. - Nie jest głośny, ale też niezbyt cichy. Nie młody, ale i nie stary. Również nie delikatny, ale i nie agresywny. To spokojny głos. Czasem jest w nim dziwna uprzejmość. Rodzaj łagodności. - A jego włosy? - Szare. Całkiem szare - zaśpiewała. - A oczy? - Och, jego oczy. Także są szare, lub czasem niebieskie, a czasem takie i takie. To jedyna piękna rzecz w nim - powiedziała. - Co jest w nich pięknego? - Widzą rzeczy, których inni nie mogą dostrzec.
Rozważyłem to. - Powiedz mi o wiadomościach. - Nie, nie mogę - odpowiedziała. - Byłby na mnie zły. Nie odwiedziłby mnie więcej, gdybym powiedziała ci o wiadomościach. Zerknąłem na Chaja, który słuchał ze zdumieniem. - A kiedy przychodzi? - Nigdy nie wiem. Muszę czekać. To okropne, gdy nie widzę go przez kilka dni. - Chorujesz? Skinęła głową, żałośnie, podbródek jej opadł. - A potem on przyjeżdża i zostawia mi swoje prezenty, i znowu wszystko jest w porządku. - Kiedy zostawia ci wiadomości, mówi dokładnie, co masz dla niego zrobić. Mam rację? - zapytałem. Niechętnie skinęła głową. - Wziąć tę rzecz i zostawić ją w pewnym miejscu? Milczała przez chwilę, znowu skinęła głową i pochyliła się ku mnie, szepcząc hałaśliwie. - Pozwala mi chodzić po korytarzach i czasem wyjść do ogrodów, gdy nikogo nie ma. Zazwyczaj w nocy. Jestem tu zamknięta przez całe dnie. Wariuję z nudów. Desperacko chcę zobaczyć światło, zobaczyć życie. Ale on jest bardzo surowy i muszę szybko wracać, albo nie da mi tego, czego potrzebuję; zawsze przypomina mi, żebym była bardzo ostrożna i żeby nikt mnie nie zauważył, bo wtedy wszyscy byliby wściekli i nie byłoby więcej prezentów... Spojrzała na mnie szeroko otwartymi, niewinnymi oczami. - Kto byłby wściekły? - Oni. - Twoja rodzina? Twój mąż? Żałośnie kiwnęła głową. - Traktują mnie jak zwierzę - syknęła. - Czy nikt inny cię nie wypuszcza i nie daje ci nieco swobody? Zawahała się przez chwilę i zerknęła na mnie, zanim pokręciła głową. A więc ktoś się nad nią litował. Sądziłem, iż wiem, kto to mógł być. Patrzyłem, jak wierci się nerwowo, jej palce poruszały się, jakby bez końca rozplątywały niewidzialny motek nici. - Co więc się dzieje w szerokim świecie? - zapytała, nagle jakby przypominając sobie, że wciąż tu jestem. - Nic się nie zmieniło - powiedział Chaj. - Wszystko jest takie samo.
Popatrzyła na mnie. - Wiem, że on kłamie - powiedziała cicho. - Nie mogę nic ci powiedzieć - odparłem. - Mam świat tutaj - klepnęła się lekko w skroń, jakby to była zabawka. - Żyję w nim od bardzo dawna. Mój świat jest piękny, dzieci są szczęśliwe, a ludzie tańczą na ulicach. Życie to przyjęcie. Nikt nie dorasta, a łzy są rzeczą nieznaną. Wszędzie są kwiaty, kolory i cudowne rzeczy. A miłość dojrzewa, jak owoce winorośli. - Podejrzewam więc, że nie ma w nim twojego męża. Natychmiast podniosła wzrok, jej oczy nagle zrobiły się czujne. - Masz wieści o moim mężu? Kiedy go widziałeś? - Kilka tygodni temu, w Memfis. - W Memfis? Co on tam robi? Nie widział mnie od tak dawna. Od lat jest na wojnie. Tak powiedział mi Doktor... Wyglądała na zawiedzioną. - Skąd Doktor miał informacje o twoim mężu? - zapytałem. - Nie wiem. Przynosił mi nowiny. Powiedział mi, że mój mąż to wielki człowiek i powinnam być z niego dumna. Powiedział, że wkrótce wróci i wszystko się zmieni. Na te złowieszcze słowa zerknąłem na Chaja. - Ale boję się, że mąż mnie nigdy nie kochał, tak ja go kochałam, i nigdy nie pokocha. Wiesz, on nie ma serca. I może nawet życzy mi śmierci, teraz, kiedy wykorzystał mnie w jednym celu, a zawiodłam w innym. Istoty ludzkie nic dla niego nie znaczą. - W czym zawiodłaś? - zapytałem. Popatrzyła mi prosto w oczy. - Jestem bezpłodna. Nie dałam mu dziedzica. To przekleństwo naszej linii. I aby mnie ukarać, spójrz, co zrobił - i podniosła rękę do swojej żałosnej czaszki. - Zrobił ze mnie wariatkę. Zamknął w mojej głowie demony. Któregoś dnia rozbiję sobie mózg o mur i to się skończy. Trzymałem dłoń Mutnodżmet w swojej. Rękaw jej szaty uniósł się nieco i odsłonił zagojone blizny na jej nadgarstku. Chciała, abym je zobaczył. - Zamierzam cię teraz opuścić. Jeśli Doktor wróci, być może lepiej będzie, jeśli nie wspomnisz mu o mojej wizycie. Nie chciałbym, aby zaprzestał przynoszenia swoich podarunków. Przytaknęła, szczerze i całkowicie niewiarygodnie. - Proszę, proszę, proszę przyjdź znowu mnie odwiedzić powiedziała. - Mogę przypomnieć sobie kolejne rzeczy, które mogłabym ci powiedzieć, jeśli przyjdziesz znowu.
- Obiecuję, że się postaram. Wydawała się być tym usatysfakcjonowana. Nalegała, aby towarzyszyć mi do wyjścia. Karły, które pojawiły się znowu, szły obok jak nieprzyjazne psy. Nieustannie powtarzała: do widzenia, do widzenia, raz po raz, gdy zamykałem drzwi. Wiedziałem, że czeka po drugiej stronie, słuchając, jak na skoblach drzwi jej trumny za życia zawiązywane są sznury. Szliśmy w milczeniu. Chaj wydawał się teraz być całkiem trzeźwy. - Myślę, że jestem ci winien przeprosiny - powiedział w końcu. - Przyjęte - odparłem. Skłoniliśmy się sobie nawzajem. - Musisz znać imię Doktora - powiedziałem. Jego twarz wyrażała zawód. - Chciałbym. Wiedziałem, oczywiście, że ona tam jest i dlaczego. Powierzono mi praktyczne aspekty opieki nad nią. Ale rozkaz przyszedł od Aja, być może wydany w porozumieniu z Horemhebem. Temu „Doktorowi” po prostu przyznano dostęp do królewskich apartamentów i zrobiono to w sekrecie. To wydarzyło się tak dawno, a ona była takim powodem do wstydu, że, jak przypuszczam, wszyscy o niej zapomnieliśmy i zajęliśmy się sprawami, które wydawały się nam daleko ważniejsze. Była brudnym rodzinnym sekretem i wszyscy byli zadowoleni, że się jej pozbyli. - Czy jesteś pewny, że to Aj jest odpowiedzialny za jej sytuację? - Tak, albo przynajmniej tak było na początku. Zastanowiłem się nad tym. - Czy ma rację co do Horemheba? - zapytałem. Przytaknął. - Horemheb poślubił ją dla władzy. Uwodził ją bardzo skutecznie, ale pragnął jedynie wejścia do rodziny królewskiej. Wiedział, że nikt nie zechce jej dla niej samej, i tak stała się rodzajem przedmiotu transakcji. - Co masz na myśli? - Była towarem wybrakowanym, że tak powiem. Zawsze była nieco dziwna. Nawet w dzieciństwie sprawiała problemy, poddając się swoim histeriom. Więc była tania. Rodzina chciała, żeby się do czegoś przydała, a alians ze wschodzącą wojskową gwiazdą wydawał się cenny w tym czasie. Było oczywiste, że on do czegoś dojdzie. Dlaczego by nie mieć armii w rodzinie? A dla niego oczywiście wynikał z tego znaczący awans. Drugą stroną tej transakcji było to, że jako członek tej rodziny z łaski umowy musiał się dobrze zachowywać,
stworzyć jej przynajmniej publicznie pozory małżeńskiego życia i wykorzystywać armię do strategicznych i międzynarodowych interesów rodziny. Jakkolwiek by było, sam Horemheb też miał w tym interes. - I dlatego Mutnodżmet wciąż pozostaje uwięziona w pałacu w Malgacie? Dlaczego nie odeślą jej do męża? - Musieli dojść do obustronnie korzystnego porozumienia. Postradała rozum. Stała się kulą u nogi dla obu stron. Dla Horemheba jest źródłem wielkiego zażenowania; ceną, jaką musiał zapłacić za swoją ambicję. Kocha go, ale on czuje do niej odrazę. Chciałby się od niej uwolnić. Dla Aja także stanowi problem, ponieważ jest częścią dynastii, ale nie może pełnić funkcji publicznej. Dlatego też w interesie obu stron było, aby zniknęła z życia, stała się rodzajem kogoś, kto oficjalnie nie istnieje, nie umierając naprawdę. Cóż, jak dotąd, utrzymują ją przy życiu. A jak sam widziałeś, jest zupełnie szalona, biedaczka. - A Horemheb? - Bezwzględny młody krokodyl szybko wyrósł ze swojego bajorka. Staje się coraz większy i większy. I wkrótce wszystkie znakomite potrawy i wspaniałe klejnoty, którymi go karmią, przestaną wystarczać. Uwolni się od niej tak szybko, jak tylko będzie mu to pasowało. Obserwował Aja, Tutanchamona, Anchesenamon i nas wszystkich. A teraz, wraz z katastrofalną śmiercią króla, obawiam się, że ta chwila nadeszła. Wyglądało na to, że jego słowa całkiem go otrzeźwiły. Obejrzał się za siebie, na łagodny, zimny luksus pałacu, i przez moment wydawało się, że zobaczył, czym on naprawdę był: grobowcem. - Przynajmniej jedna rzecz jest teraz jasna - powiedziałem. - Co mianowicie? - Obaj, Aj i Horemheb, są zamieszani w sprawę Doktora. Aj zorganizował opiekę nad nią. Horemheb wie, w jakich warunkach przetrzymywana jest jego żona. Ale pytanie brzmi: kto zwerbował Doktora, by robił to, co robi? Czy Horemheb rozkazał mu uzależnić żonę od opium? Czy to był jego pomysł? Czy Doktor działa według własnego planu, terroryzując króla, czy na rozkaz kogoś innego? Horemheba być może? - Lub Aja - dodał Chaj. - Możliwe. Ponieważ on nie życzyłby sobie, aby król przejął kontrolę we własnym imieniu, jak to zrobił. A jednak jego reakcja na to, co się stało, wskazuje, że nie wiedział, jak te przedmioty trafiły do komnaty. W każdym razie, nie są to rzeczy, które mógłby zrobić.
Chaj westchnął. - Żadna z możliwości nie jest optymistyczna. W każdym razie teraz, kiedy król nie żyje, możesz być pewien, że Horemheb wkrótce tu przybędzie. Ma tu ważne sprawy do załatwienia. Jego przyszłość stoi przed nim. Wszystko, czego potrzebuje, to pokonać Aja i królową, a Oba Kraje będą należały do niego. A ja obawiam się tego dnia całym sercem. Było już późno. Dotarliśmy do podwójnych drzwi apartamentu królowej. Straże rozlokowały się przed nimi na noc. Poprosiłem Chaja, aby zostawił mnie tutaj, bo chciałem porozmawiać z królową sam. Skinął głową, potem zawahał się i odwrócił, jakby chciał zapytać mnie o coś poufnego. - Nie martw się - powiedziałem. - Twój sekret jest u mnie bezpieczny. Ulżyło mu. Ale wyglądał także, jakby miał powiedzieć mi coś jeszcze. - Co? Wahał się. - To miejsce nie jest już dla ciebie bezpieczne. - Dzisiejszego wieczora jesteś drugą osobą, która mi to mówi odparłem. - Zatem wiesz, że masz być niezwykle ostrożny. To jest sadzawka krokodyli. Uważaj na każdy swój krok. Poklepał mnie po ramieniu, a potem odszedł wolno długim, cichym korytarzem, z powrotem do swojej małej, coraz bardziej pustej amfory dobrego wina. Wiedziałem, że mój czas ucieka. Miałem jednak swój trop. I, przy odrobinie szczęścia, Nacht ocalił chłopca i ten będzie teraz wystarczająco zdrowy, by móc mówić. Jeśli tak, być może będę mógł połączyć wszystko ze sobą. Zidentyfikować Doktora. Powstrzymać go przed popełnieniem kolejnych aktów okaleczania i zbrodni. A potem będę mógł zadać mu pytanie, które płonęło w mojej głowie. Dlaczego?
38 Zapukałem do drzwi. Pokojówka Prawej Ręki nerwowo je uchyliła. Przepchnąłem się obok niej i jej protestów i wszedłem do komnaty, do której przyprowadzono mnie na początku. W innym życiu, pomyślałem, zanim wszedłem do labiryntu cieni. Nic się nie zmieniło. Drzwi do ogrodu wciąż były otwarte, w kutych misach płonął ogień, a meble pozostały nieskalane. Pamiętałem, że wtedy poczułem, iż była to scenografia. Zaniepokojona, wyszła z komnaty sypialnej. Ulżyło jej, gdy zobaczyła, że to ja. - Dlaczego jesteś tutaj? Jest bardzo późno. Czy coś się stało? - Wyjdźmy na zewnątrz. Skinęła niepewnie głową, owinęła ramiona lekkim szalem i wyszliśmy przez drzwi do ogrodu. Pokojówka szybko zapaliła dwie lampy, potem zniknęła na znak swojej pani. Szliśmy w milczeniu nad sadzawkę, niosąc lampy i usiedliśmy razem na jednej ławce, w ciemności, mając tylko lampy, by odstraszały mrok nocy. - Dlaczego nie powiedziałaś mi o Mutnodżmet? Próbowała przez chwilę wyglądać na niewinną, lecz potem westchnęła. - Wiedziałam, że jeśli jesteś dobry, w końcu się o tym dowiesz. - To nie jest odpowiedź na moje pytanie. - Dlaczego ci nie powiedziałam? Czyż to nie jest oczywiste? Jest naszym straszliwym rodzinnym sekretem. Ale dlaczego pytasz mnie o nią? Nie jest możliwe, aby miała cokolwiek wspólnego z tym, co się stało. - Uważałaś, że jesteś w stanie najlepiej to osądzić. Wyglądała na zranioną. - Dlaczego mówisz o niej teraz? - Ponieważ to ona jest osobą, która zostawiła płaskorzeźbę, pudełko i figurkę.
Zaśmiała się krótko - To niemożliwe... - Jest uzależniona od opium. Jak wiesz. Ma lekarza. On sam nazywa się Doktorem. Wykorzystał jej nałóg do własnych celów. W zamian za wypełnianie niewielkich zadań, pozostawianie jego prezentów w pobliżu królewskich kwater, dostarcza jej narkotyk. Utrzymuje ją zatem na głodzie, a ona robi wszystko, czego zażąda. Przy czym to nie wszystko, ten sam człowiek zabija i okalecza młodych ludzi w mieście, używając tego samego narkotyku do podporządkowania ich sobie. Usiłowała szybko to wszystko przyswoić. - Cóż, zatem rozwikłałeś zagadkę. Wszystko, co musisz zrobić, to go aresztować. A potem wypełnisz swoje zadanie i będziesz mógł wrócić do swojego życia. - Ona nie zna jego imienia. Jestem pewien, że Aj lub Horemheb je znają. Ale nie dlatego tu jestem. - Nie? - zapytała pełna obaw. - Odwiedzałaś Mutnodżmet i zabierałaś ją z jej apartamentów. - Oczywiście, że nie. - Wiem, że tak. Wstała, urażona, ale nie zaprzeczyła ponownie. Potem usiadła, umyślnie zmieniając zachowanie na bardziej pojednawcze. - Żal mi jej. Teraz jest beznadziejną kreaturą, jednak kiedyś nie była taka żałosna. I nadal to moja ciotka. Ona i ja jesteśmy ostatnimi z naszej wielkiej dynastii. Jest jedynym łącznikiem z moją historią. To nie jest zbyt dodająca otuchy myśl, prawda? - Domyślałaś się jej uzależnienia? - Tak, przypuszczam, że tak, ale ona zawsze była dziwna, nawet w czasach mojego dzieciństwa. Po prostu unikałam myślenia o tym, a inni nawet nie rozmawiali na ten temat. Przypuszczałam, że to Pentu ją leczył. - A potem, gdy zdałaś sobie sprawę z jej nałogu, poczułaś, że nie jesteś w stanie jej pomóc. - Nie śmiałam mieszać się między jej męża i Aja. Stawką było coś znacznie ważniejszego. Wyglądała na zawstydzoną. - Nie mogłam ryzykować publicznego skandalu. Być może z tchórzostwa. Tak, teraz wiem, że to było tchórzliwe. - Sądzisz, że Mutnodżmet kiedykolwiek powiedziała komuś, że ją odwiedzasz i od czasu do czasu pozwalasz jej wyjść? - Wiedziała, że jeśli to zrobi, nie będę już mogła więcej przychodzić.
- Czyli to był sekret i wierzyłaś, że zachowa to w tajemnicy? - Na tyle, na ile mogłam jej zaufać w czymkolwiek. Wyglądała nieswojo. - Pozwól, że będę bezpośredni. Być może widziałaś tego Doktora. Być może on nie wie o twoich wizytach. Być może natknęłaś się na niego przypadkiem. - Nigdy go nie widziałam - powiedziała, à jej oczy wyrażały prawdę. Odwróciłem wzrok, znowu rozczarowany. Ten człowiek był jak cień, zawsze w kąciku mojego oka, zawsze nieuchwytny, znikający w mroku. - Wciąż się czegoś obawiasz - podjąłem. - Obawiam się wielu rzeczy i, jak wiesz, nie umiem dobrze skrywać strachu. Boję się być sama i zasnąć. Teraz noce wydają się być dłuższe i mroczniejsze niż kiedykolwiek. W tym ponurym pałacu żadne światło świec nie wydaje mi się wystarczająco silne, by trzymać cienie z dala. Nagle wyglądała na zupełnie zagubioną. - Chcę, żebyś mnie stąd zabrał - powiedziała. - Nie mogę tutaj zostać. Jestem zbyt przerażona. - Co powinienem zrobić? - Mógłbyś zabrać mnie do swojego domu. Zaskoczył mnie ten pomysł. - Oczywiście, że nie mogę. - Dlaczego nie możesz? Moglibyśmy wyjść stąd razem. Moglibyśmy zrobić to od razu. - Teraz? Gdy król ma być pochowany, a wszystko jest niepewne, ty znikniesz? - Mogłabym wrócić na ceremonię pogrzebową. Zabierzesz mnie w przebraniu. Jest noc. Nikt się nie dowie. - To ty tak sądzisz. Ryzykowałem dla ciebie wszystko od chwili, gdy po mnie posłałaś. A teraz uważasz, że wystawię na ryzyko własną rodzinę? Odpowiedź brzmi: nie. Musisz zostać tutaj, w pałacu, i nadzorować królewski pogrzeb. Musisz umocnić się przy władzy. A ja będę w pobliżu przez cały czas. Spojrzała na mnie, jej twarz nagle wykrzywił gniew. - Myślałam, że jesteś szlachetny, że masz honor. - Troszczę się o bezpieczeństwo mojej rodziny ponad wszystko. Być może to obce ci uczucie - odparłem nierozważnie i zerwałem się, zbyt wściekły, by siedzieć. - Przepraszam - powiedziała w końcu, spuszczając oczy.
- Powinnaś. - Nie powinieneś zwracać się do mnie w sposób, w jaki to zrobiłeś - powiedziała. - Jestem jedyną osobą która mówi ci prawdę. - Sprawiasz, że nie lubię siebie. - Nie było to moim zamiarem - odparłem. - Wiem. - Obiecuję ci, nie pozwolę cię skrzywdzić. Wpatrywała się w moją twarz, jakby szukając w niej potwierdzenia. - Masz rację, nie mogę uciec od wszystkiego, co mnie przeraża. Lepiej wybrać walkę niż ucieczkę... Zaczęliśmy wracać ciemną ścieżką w kierunku oświetlonej komnaty. - Co zamierzasz teraz zrobić? Aj pragnie jak najszybciej przeprowadzić balsamowanie, pogrzeb i własną koronację powiedziałem. - Tak, ale nawet Aj nie może rozkazywać czasowi. Ciało musi zostać przygotowane do pochówku, grób musi zostać ukończony, rytuałów trzeba dokładnie przestrzegać, wszystko to wymaga określonej liczby dni... - Tak czy inaczej, ze wszystkich ludzi Aj jako jedyny może znaleźć sposób na zaoszczędzenie na wszystkim. - Być może. Lecz jak miałby przez tak długi czas udawać, że król jest w odosobnieniu? Plotki sączą się z ciszy, jak woda z pękniętego naczynia... Nagle urwała, jej oczy ożywiła natarczywa myśl. - Jeśli mam przetrwać, mam niewielki wybór. Albo zawrę sojusz z Ajem, albo z Horemhebem. To trudny wybór i każda z tych opcji budzi we mnie tylko odrazę. Wiem jednak, że jeśli spróbuję utwierdzić swoją władzę niezależnie, jako królowa i ostatnia córka dynastii mojej rodziny, nie mogę ani liczyć na poparcie, którego potrzebowałabym wśród urzędników, ani - poza pomocą Simuta - armii. Nic poza agresją i ambicją obu z nich. - Z pewnością jest jeszcze trzecie wyjście. Możesz zagrać Ajem i Horemhebem przeciwko nim wzajemnie - zasugerowałem. Odwróciła się do mnie, a jej twarz pojaśniała. - Właśnie! Obaj woleliby widzieć mnie martwą, ale zdają sobie sprawę, że żywa mam dla każdego z nich większą wartość. A gdybym mogła sprawić, żeby każdy z nich pomyślał, iż ten drugi mnie pragnie, wówczas, jak to robią mężczyźni, mogliby walczyć o to, by mnie
posiąść. Nagle, gdy mówiła z takim przekonaniem i pasją, dostrzegłem w niej obraz jej matki. - Dlaczego tak na mnie patrzysz? - zapytała. - Wyglądasz jak ktoś, kogo kiedyś znałem - odparłem. Od razu zrozumiała, kto to mógł być. - Przykro mi z twojego powodu, Rahotepie. Musisz tęsknić za rodziną i własnym życiem. Wiem, że jesteś tu tylko dlatego, że wezwałam cię, byś mi pomógł. To moja wina. Ale od tej chwili będę chroniła cię całą moją władzą, jakakolwiek by ona była - powiedziała. - A ja zrobię dla ciebie wszystko, co będę mógł. Być może damy radę chronić się nawzajem. Skłoniliśmy się sobie. - Teraz muszę poprosić cię, byś teraz coś dla mnie zrobiła powiedziałem. Szybko dostarczyła mi to, czego potrzebowałem: papirus, trzcinowe pióro, paletkę zawierającą dwie bryłki atramentu, wosk do pieczęci i małe naczynie z wodą. Pisałem szybko, a znaki spływały spod pióra z natarczywą płynnością miłości i poczucia straty. Do mojej najdroższej żony i dzieci Ten list musi wam mnie zastąpić. Moje zadania zatrzymały mnie na dłużej, niż bym sobie tego życzył. Wiedzcie, że wróciłem bezpiecznie z podróży. Ale nie mogę jeszcze sam do was wrócić ani powiedzieć wam, kiedy znowu będę mógł przekroczyć próg naszych drzwi. Chciałbym, by było inaczej. Oby bogowie pomogli wam wybaczyć mi moją nieobecność. Załączam zapieczętowany list do Chetiego. Proszę, oddajcie mu go jak najszybciej. Miłość do was jest moim światłem. Rahotep Potem napisałem do Chetiego, opisując mu dokładnie, co się ze mną działo i co chciałbym, aby zrobił. Zwinąłem oba listy, jeden wewnątrz drugiego, zapieczętowałem je i wręczyłem Anchesenamon. - Daj te listy Simutowi i każ mu dostarczyć je mojej żonie. Skinęła głową i schowała je w swojej kasetce z przyborami do pisania. - Ufasz mu? Przytaknąłem. - Będzie potrafił dostarczyć te listy niepostrzeżenie. Ty nie
mogłabyś tego zrobić - powiedziałem. Gdy myślałem o swojej rodzinie, czułem jak kawałki mojego serca ocierają się o siebie niczym kawałki stłuczonego szkła w mojej piersi. Potem nagle oboje usłyszeliśmy coś po drugiej stronie podwójnych drzwi i gwałtownie je otwarto.
39 Do komnaty wszedł Aj, a za nim Simut, który zamknął za nimi drzwi. Aj spojrzał na mnie swymi kamiennymi oczami. Znowu wyczuwałem zapach pastylek z goździków i cynamonu, które ssie nieustannie, usiłując złagodzić ból w gnijąc/ej szczęce. Jego pojawienie się o tej godzinie nocy mogło oznaczać jedynie złe wieści. Usiadł na leżance, starannie ułożył swoją szatę i skinął Anchesenamon, by usiadła naprzeciw niego. - Na północ od miasta widziano oficjalny okręt Horemheba powiedział cicho. - Wkrótce przybędzie. Kiedy już będzie na miejscu, jestem pewien, że będzie prosił o widzenie z królową. Podejrzewam, że musi wiedzieć, iż król nie żyje, chociaż nie było to i nie będzie ogłoszone. To, jak się tego dowiedział, jest tematem do przeprowadzenia dochodzenia. Ale mamy sprawy ważniejsze. Przede wszystkim musimy uzgodnić strategię postępowania w razie tej niefortunnej ewentualności. Zanim Anchesenamon zdążyła odpowiedzieć, kontynuował: - Najwyraźniej rozważył, tak jak ja to zrobiłem, zalety i wady związku z tobą. Jak ja, docenia wartość twoich przodków i wkład, jaki twój wizerunek może wnieść w trwałość stabilności Obu Krajów. Jestem pewien, że złoży ci propozycję małżeństwa. Przedstawi to na korzystnych warunkach, takich jak: zostanie ojcem synów, będzie popierał cię jako królową i wniesie zabezpieczenie, jakim jest armia Obu Krajów, by wesprzeć wasze wspólne interesy. - To ciekawe i na pierwszy rzut oka korzystne warunki odpowiedziała. Spojrzał na nią ze złością i ciągnął: - Ciągle nic nie rozumiesz. Uwolni się od Mutnodżmet i poślubi ciebie, aby umocnić własną legitymację jako członka dynastii. Spłodzi synów z tych samych
powodów. Kiedy już mu ich zapewnisz, odprawi cię lub zrobi coś znacznie gorszego. Spójrz, co zrobił z własną żoną. Przyjmij jego ofertę, a on ostatecznie cię zniszczy. - Sądzisz, że o tym nie wiem? - zareplikowała. - Horemheb gardzi moją dynastią i wszystkim, co ona symbolizuje. Ma ambicję stworzenia własnej. Dla mnie kwestią jest, czy przetrwanie moje i, poprzez moje przyszłe dzieci, dynastii jest pewniejsze z nim, niż byłoby w innym przypadku. Jaki inny mam wybór? - Byłoby naiwnością aż do granic idiotyzmu sądzić, że byłabyś z nim bezpieczna. Wstała i chodziła po komnacie. - Ale moje życie i przyszłość mojej dynastii nie są pewne również z tobą - odpowiedziała. Wyszczerzył się w krokodylej imitacji uśmiechu. - Nic w życiu nie jest pewne. Wszystko to strategia i sztuka przetrwania. I dlatego powinnaś rozważyć korzyści, które mogą kryć się za związkiem ze mną. Spojrzała na niego władczo. - Nie jestem głupia. Zamiast tego przemyślałam korzyści, jakie tobie daje związek ze mną. Małżeństwo ze mną zapewni ci ostateczną prawowitość przynależności do mojej dynastii. Będę naczyniem twoich ambicji, teraz, gdy król nie żyje. Mógłbyś podkreślić swoją władzę jeszcze dobitniej, jako król, słowem i czynem - powiedziała, chodząc dookoła niego. - Moi przodkowie byli blisko związani z rodziną królewską przez wiele pokoleń. Moi rodzice służyli twoim. Ale jako król, w zamian za małżeństwo, mógłbym zaoferować ci poparcie kapłanów, urzędników i skarbu, jako ochronę przed Horemhebem i armią. Nie popełnij błędu, ponieważ on planuje zamach. - Wiem. To także jest interesująca możliwość. Ale co z przyszłością? Jesteś bardzo stary. Kiedy patrzę na ciebie, widzę smutnego, starego człowieka. Człowieka cierpiącego z powodu bólu zębów i kości. Chorego z powodu tych wszystkich wysiłków. Chorego od bycia żywym. Jesteś workiem starych kości. Twoja męskość jest zwiędniętym wspomnieniem. Jak mógłbyś obdarzyć mnie dziedzicem? Jego oczy błysnęły nienawiścią, ale nie chwycił przynęty i nie odpowiedział w gniewie. - Dziedzica można dostarczyć na wiele sposobów. Z moją pomocą z łatwością można by znaleźć odpowiedniego ojca twoich dzieci. Ale rozmawiamy zbyt osobiście. To, co jest najważniejsze, to sprawowanie władzy dla maat. Wszystko, co robię, robię dla stabilności i prymatu Obu Krajów.
Zaatakowała go. - Twoje potomstwo to cienie. Beze mnie twoje ojcostwo nie będzie niczym więcej niż pył. Po twojej śmierci, która nie jest zbyt odległa, ponieważ nawet wszystkie potęgi w królestwie nie są w stanie ocalić cię przed śmiertelnością, Horemheb wymaże twoje imię z murów wszystkich świątyń w kraju. Obali twoje posągi i zniszczy kaplice ofiarne. Będziesz nikim. Jakby nigdy cię nie było. Chyba że zdecyduję, że będziesz mi przydatny. Ponieważ tylko dzięki mnie twoje imię może przetrwać. Słuchał jej bez emocji. - Popełniłaś błąd, jakim jest nienawiść. Emocje cię zdradzą, ostatecznie, jak zawsze zdradzają kobiety. Zapamiętaj: tylko dzięki mnie mogłabyś przeżyć, by osiągnąć wszystko, czego pragniesz. Powinnaś do tej pory się zorientować, że śmierć mnie nie przeraża. Wiem, czym ona jest. On to rozumie. - I wskazał na mnie. - On wie, że potem nie ma nic. Nie ma zaświatów i nie ma bogów. To wszystko brednie dla dzieci. Wszystkim, co istnieje, jest władza w brutalnych rękach ludzi. Dlatego tak rozpaczliwie pragniemy ją mieć. Poza tym, cóż innego byłoby dla mężczyzn oparciem przeciwko nieuchronności własnej ruiny? Przez chwilę nikt się nie odzywał. - Rozważę wszystko, co powiedziałeś. Spotkam się z Horemhebem. I w czasie, który sama wybiorę, podejmę decyzję. To będzie decyzja dobra dla mnie i mojej rodziny, jak również dobra dla stabilności Obu Krajów - powiedziała. Wstał z leżanki i powłócząc nogami podszedł do drzwi. Zanim wyszedł, odwrócił się sztywno i powiedział: - Przemyśl dobrze, który z dwóch światów jest mniejszym złem. Armii Horemheba czy mój. A potem dokonaj wyboru. - I wyszedł. Królowa natychmiast znowu zaczęła spacerować po komnacie. - Horemheb już tu jest. Za wcześnie! Ale na co on czeka? - pytała królowa. - Ponieważ wie, że może wywołać atmosferę strachu i napięcia. To jego strategia. Chce, by sądzono, że ma kontrolę nad wydarzeniami. Nie daj mu tej władzy nad sobą - odparłem. Wpatrywała się we mnie przez moment. - Masz rację. Mamy własną strategię. Muszę ją utrzymać. Strach nie może mnie sprowadzić z tej drogi. Skinąłem głową i skłoniłem się. - Dokąd idziesz? - zapytała niespokojnie. - Muszę porozmawiać jeszcze z Ajem. Jest coś, o co muszę go zapytać. Simut zostanie z tobą, dopóki nie wrócę.
Zamknąłem drzwi i szybko pospieszyłem za szurającą nogami postacią znikającą w mrocznym korytarzu. Gdy tylko usłyszał odgłos kroków, odwrócił się podejrzliwie. Skłoniłem się. - Co znowu? - warknął. - Chciałbym poznać odpowiedź na pewne pytanie. - Nie marnuj mojego czasu swoimi głupimi pytaniami. Jest za późno. Zawiodłeś. Odejdź. - i machnął na mnie odprawiająco kościstą ręką. - Mutnodżmet jest uwięziona tutaj, w pałacu w Malgacie. Uczyniono to pierwotnie lata temu, na twój rozkaz, jak przypuszczam za zgodą Horemheba. I przypuszczam, że mniej lub bardziej o niej zapomniano. Wyglądał na zaskoczonego wzmianką o jej imieniu. - Co z tego? - Jest uzależniona od opium. Kto dostarcza jej narkotyki? Odpowiedź brzmi: ten, kto ją odwiedza, w tajemnicy. Wykonuje jego instrukcje w zamian za prezenty w postaci narkotyku, którego, naturalnie, desperacko potrzebuje. To ona zostawiła maskę śmierci, płaskorzeźbę i laleczkę w królewskich apartamentach. Czy mam ci powiedzieć, jak nazywa tego tajemniczego człowieka? Mówi o nim: Doktor. Słuchał mnie teraz uważnie. - Gdybyś tylko odkrył to dwa tygodnie temu. - Gdyby tylko ktoś powiedział mi o niej dwa tygodnie temu odparowałem. Wiedział, że mam rację. - Sądzę, że musisz znać jego imię. Ponieważ, przede wszystkim, tylko ty mogłeś wyznaczyć go do opieki nad nią - ciągnąłem. Rozważał to przez długą chwilę. Wydawało się, że bardzo nie chce mówić. - Dziesięć lat temu wybrałem medyka. Był moim Naczelnym Lekarzem. Ale okazał się mi nieprzydatny. Stracił swoje zdolności, a jego wiedza nie pomogła mu wyleczyć mnie z prześladujących dolegliwości. Mianowałem więc Naczelnym Lekarzem Pentu, a tamtemu człowiekowi powierzyłem zadanie dbania o potrzeby Mutnodżmet. To była prywatna umowa, za którą miał być sowicie wynagradzany, zarówno za pracę, jak i za absolutną dyskrecję. Miał utrzymać ją przy życiu - tymczasowo. Za jakiekolwiek niedotrzymanie tajemnicy groziły surowe konsekwencje. - A jak brzmi jego imię? - Na imię miał Sobek.
Mój umysł błyskawicznie cofnął się poprzez wszystko, co wydarzyło się do tej pory, do dnia festiwalu, dnia krwi i martwego chłopca z połamanymi kośćmi w mrocznym pokoju, i przyjęcia na dachu w miejskim domu Nachta. Pamiętałem cichego mężczyznę w średnim wieku, o krótkich siwych włosach nietkniętych farbą i kościstej, szczupłej budowie ciała kogoś, kto nie jada dla przyjemności. Przypomniałem sobie nijaką, niemal zwyczajną twarz - dziurę, jak powiedziała Mutnodżmet - i jego kamienne, zimne, szaroniebieskie oczy błyszczące inteligencją i czymś w rodzaju gniewu. Słyszałem go mówiącego: „Być może to ludzka wyobraźnia jest potworem. Myślę, że żadne zwierzę nie musi znosić udręk wyobraźni. Tylko człowiek...”. I pamiętałem Nachta, mojego starego przyjaciela, a jak się teraz wydawało także kolegę lub znajomego tego mistrza okaleczenia i tajemnicy, odpowiadającego: „I dlatego znaczenie mają takie rzeczy jak cywilizowane życie, moralność, etyka i tak dalej. Jesteśmy na wpół oświeceni i na wpół potworami. Musimy opierać naszą uprzejmość na rozsądku i obopólnych korzyściach”. W myślach zobaczyłem oczy szarego człowieka wznoszącego puchar i odpowiadającego: - „Chwała twojemu rozumowaniu. Chciałbym, aby odniosło sukces”. Sobek. Doktor. - Wyglądasz, jakbyś zobaczył ducha - powiedział Aj.
40 Elitarni strażnicy Simuta zajęli stanowiska wzdłuż mrocznych, przyległych ulic i na sąsiednich dachach. Z powodu nocnej godziny policyjnej miasto było ciche, poza pojedynczymi psami, szczekającymi na siebie agresywnie w ciemnościach pod księżycem i gwiazdami. Cheti oddał mi Thota i zwierzak tańczył i szczebiotał teraz u moich stóp, zadowolony z naszego spotkania. Ale czasu było mało. Cheti i ja mieliśmy sobie do przekazania ważne wieści. W drodze do tego miejsca przekazał mi krótko, gorączkowym szeptem, że moja rodzina jest zdrowa i bezpieczna i że pod opieką Nachta chłopiec zdrowieje. Nie umarł. Potem chciał się dowiedzieć, jak udało mi się zidentyfikować Sobka. Wyjaśniłem mu wszystko. - A zatem udało się nam - powiedział zadowolony. - Niestety nie - odparłem. I każąc mu przysiąc, iż dotrzyma tajemnicy, opowiedziałem mu o śmierci króla. Zamilkł na chwilę. - Powiedz coś, Cheti. Zawsze masz coś niedorzecznie optymistycznego do powiedzenia. Pokręcił głową. - Nic mi nie przychodzi do głowy. To absolutna katastrofa. Tragedia. - Dziękuję ci. - Nie miałem na myśli, że to twoja wina. Zrobiłeś wszystko, o co cię poproszono. Otrzymałeś rozkazy od samego króla. Co jednak teraz stanie się z nami wszystkimi? Miasto już ogarnęły niepokoje. Nikt nie wie, co się dzieje. Jakby Oba Kraje stały na krawędzi otchłani i w każdej chwili mogły w nią runąć. - To mroczne czasy, Cheti. Ale nie bądź taki melodramatyczny. To nie pomaga. Czy w mieście miały miejsce kolejne morderstwa, jak te, których ofiarą padli chłopiec i Neferet?
Pokręcił głową. - Nie. O ile wiem. O niczym nie doniesiono. Wszystko załatwiono po cichu. Wieści o tamtych morderstwach wyciekły na ulice. Ludzie są wystraszeni. Może po prostu zaczęli bardziej się pilnować. Byłem zaintrygowany. - Ale mordercy, jak ten, zawsze znajdują nową ofiarę. Zazwyczaj z każdą kolejną zbrodnią pragnienie staje się coraz większe. To staje się jak głód, którego nie można zaspokoić. Wiem, że jest maniakiem. Dokąd zatem ta obsesja prowadzi go teraz? Dlaczego miałby przestać zabijać? Wzruszył ramionami. - Być może się ukrywa. Skinął głową w stronę domu. - Być może jest teraz w środku. Być może go dopadłeś. - Nie mów za wcześnie. Jestem przesądny - odparłem. Dom Sobka stał na ulicy dyskretnych rezydencji w dobrej dzielnicy miasta. Nic nie różniło go od pozostałych. Skinąłem głową Simutowi. Dał sygnał strażnikom zajmującym pozycje na górze, którzy cicho przeskakiwali z dachu na dach, jak zabójcy. Potem, kolejnym krótkim gestem rozkazał strażnikom, którzy byli z nami, zaatakować toporami solidne drewniane drzwi. Szybko je rozbito. Kilku sąsiadów, zaniepokojonych nagłym zamieszaniem, wybiegło na uliczkę w nocnych strojach, ale stanowczo rozkazano im wrócić do domów. Wszedłem jako pierwszy do westybulu, a za mną strażnicy, którzy cicho się rozpierzchli, z dobytą bronią sprawdzali każde pomieszczenie, pojedynczo, w ciszy porozumiewając się gestami. Inni weszli przez dach, by zabezpieczyć górne pokoje. Każdy kolejny pokój był mniej interesujący od poprzedniego. Wyglądało to na dom samotnego mężczyzny, ponieważ meble były funkcjonalne, dekoracje skrajnie skromne i nie było śladu normalnych pozostałości codziennego bytowania. Miejsce wydawało się pozbawione życia. Na piętrze były drewniane skrzynie zawierające praktyczne, ale niewyszukane ubrania i kilka sztuk nijakiej, codziennej biżuterii. Miejsce było opuszczone. Znowu mi umknął. Z pewnością coś musieliśmy przegapić. Było tak, jakby wiedział, że go znaleźliśmy. I nie pozostawił nam żadnych wskazówek. Jak mieliśmy go odszukać? Gorzko rozczarowany, szedłem przez kolejne pokoje, szukając czegokolwiek, co pomogłoby mi ruszyć z miejsca. Nagle z tyłu domu, z drugiej strony wewnętrznego dziedzińca, doszedł mnie krzyk. Simut i jego strażnicy stali zgromadzeni przy
małych drzwiach, jakie mogły prowadzić do składziku. Zawiązany na skoblu sznur wyglądał identycznie jak magiczny węzeł, którym związano pudło zawierające rozkładającą się maskę śmierci. Na pieczęci dostrzegłem pojedynczy znak, który również rozpoznałem: mroczny krąg. Unicestwione Słońce. Nagle ogarnęła mnie euforia. Próbowałem zachować spokój, gdy nożem przecinałem sznur tak, by zachować węzeł i pieczęć, potem pchnięciem otworzyłem drzwi. Od razu wyczułem chłodny, duszny, pusty odór grobu otwartego po długim czasie - jakby ciemność powoli dusiła samo powietrze. Cheti wręczył mi lampę i ostrożnie wszedłem. Przez głowę przemknęła mi myśl, że to pułapka. Trzymałem lampę wysoko przed sobą i próbowałem dojrzeć coś w jej migotliwym świetle. Pokój był średnich rozmiarów. Wzdłuż jednej ze ścian stał długi stół roboczy, na którym zgromadzono gliniane naczynia różnych rozmiarów i zdumiewający zbiór narzędzi chirurgicznych: obsydianowe noże, ostre haki, długie sondy, pękate naczynia i nieprzyjemne pincety, wszystkie precyzyjne i skrupulatnie uporządkowane. Dalej były zestawy małych szklanych fiolek z zatyczkami, każda opatrzona etykietką. Otworzyłem jedną z nich. Wydawała się pusta. Zatrzymałem ją, by zbadać ją przy dziennym świetle. Dalej były półki z większą liczbą naczyń. Otworzyłem przypadkowo wybrane: wyglądało na to, że zawierają różne zioła i przyprawy. Ale ostatnie zawierało coś, co rozpoznałem: sproszkowane opium makowe. Dalej na półkach stały kolejne naczynia, wszystkie zawierające tę samą substancję: poważna dostawa. Stół był skrupulatnie i racjonalnie uporządkowany. Kiedy jednak zrobiłem krok do przodu, poczułem, jak coś trzeszczy i łamie się pod moimi sandałami. Opuściłem lampę i zobaczyłem, że podłoga jest usłana kośćmi: małymi czaszkami i kośćmi skrzydeł ptaków, miniaturowymi szkieletami myszy, ryjówek i szczurów, szczękami i łapami psów, pawianów, hien lub szakali, a także fragmentami większych kości, które, jak się obawiałem, były ludzkie, połamanymi na kawałeczki. Tak jakbym stąpał po masowym grobie wszelkiego życia. Uniosłem lampę, by spojrzeć dalej w mrok. Zobaczyłem coś jeszcze dziwniejszego: z sufitu zwieszały się na sznurkach liczne kości i połamane ich fragmenty, tworząc szkielety dziwnych, nieistniejących stworzeń: częściowo ptaków, częściowo psów, częściowo ludzi. Gdy szurając stopami, szedłem naprzód, starając się nie deptać już szczątków i unikać dotykania włosami i karkiem odrażających wiszących kości, w końcu pokoju dostrzegłem duży, niski, mroczny obiekt. Podszedłem bliżej i okazało się, że to stół do balsamowania.
Stało na nim małe drewniane pudełko. Za stołem na ścianie zauważyłem namalowane wielkie czarne koło. Unicestwione Słońce. Przybliżyłem lampę i wszędzie wokół obwodu koła były te dziwne, niepokojące znaki, które spostrzegłem na pudełku: linie faliste, półksiężyce, kropki i poziome kreseczki. Na mrocznej powierzchni koła rozrzucone były ściekające linie zaschniętej, ciemnej krwi. Popatrzyłem jeszcze raz na stół do balsamowania: w przeciwieństwie do śladów po rzeźni na ścianie był idealnie czysty, podobnie jak narzędzia chirurgiczne zawieszone na ścianach. Ale nie były tu po to, by leczyć, lecz po to, by torturować. Na ilu ofiarach przeprowadzano tu eksperymenty, gdy krzykiem błagały o litość, o życie lub o łaskę śmierci? Na drewnianym pudełeczku była etykietka. Schludnym pochyłym pismem napisano na niej jedno słowo: Rahotep. To był prezent od Sobka dla mnie. Nie miałem innego wyboru, niż je otworzyć. Wewnątrz zobaczyłem coś, co jak wiedziałem, będę widział zawsze, ilekroć będę próbował zasnąć. Oczy. Ludzkie oczy. Ułożone parami, jak klejnoty. Pomyślałem o Neferet i dwóch chłopcach. Wszyscy zostali pozbawieni oczu. A tu było pudełko pełne patrzących, zagadkowych, zaskoczonych oczu, jak skupiająca się na mnie maleńka widownia.
41 Zamknąłem pudełko, przywracając oczy ciemności. Ten dar był kpiną. Wykiwał mnie. Wiedział, że trafię za nim do jego domu. Wiedział, że nadal nie rozumiem tego, co robił. Te oczy był jak znaki obserwował mnie. A skoro mnie obserwował, co jeszcze wiedział? Nagle przerażenie chwyciło mnie za gardło, bo być może wiedział o mojej rodzinie - w końcu widział ich w czasie przyjęcia na dachu w miejskim domu Nachta. Muszę ich chronić. Wyślę Chetiego, by natychmiast zorganizował strażników. Ale potem kolejna myśl zderzyła się z pierwszą - co jeśli on zdał sobie sprawę, że odkryłem jego powiązanie z Mutnodżmet? A potem kolejna, jeszcze bardziej niepokojąca. Zostawiliśmy Mutnodżmet bez ochrony. W chwili, w której łódź przybiła do portu przy pałacu w Malgacie, Simut i ja przebiegliśmy przez strzeżone wrota i pognaliśmy długimi korytarzami. Zmuszałem mózg do najwyższego wysiłku, przypominając sobie drogę do komnat Mutnodżmet, lecz cienisty labirynt pałacu wprawił mnie w dezorientację. - Zaprowadź mnie do biura Chaja! Simut skinął głową i pobiegliśmy. Nie kłopotałem się stukaniem do drzwi, tylko wtargnąłem przez nie. Spał mocno, chrapiąc na swojej leżance, z głową odrzuconą do tyłu, w ubraniu; puchar po winie był pusty. Potrząsnąłem nim brutalnie i zaczął się budzić, jak człowiek we wstrząsie, patrząc na nas obu z wściekłością. - Prowadź nas natychmiast do apartamentów Mutnodżmet! Wyglądał jakby nie mógł pozbierać myśli, ale szarpnięciem postawiłem go na nogi i przepchnąłem przez drzwi. - Zabierz ręce ode mnie! - krzyknął zrzędliwie. - Jestem w stanie iść samodzielnie. Szamotał się, próbując przywrócić swojemu wyglądowi nieco
godności. Drzwi do apartamentu Mutnodżmet były zamknięte, a rygle związane i opieczętowane. Gdy się do nich zbliżaliśmy, poczułem, jak pod moim stopami coś lekko chrzęści. Zdziwiony, schyliłem się i w świetle naszych lamp dostrzegłem coś błyszczącego. Potarłem to palcem i spróbowałem językiem. Sól natronu. Najprawdopodobniej wysypała się z torby, którą ktoś wniósł do apartamentu. Ale po co ten ktoś miałby to zrobić? Złamałem pieczęcie i weszliśmy ostrożnie. Wszędzie panowała cisza i ciemność. Ani śladu karłów bliźniaków. Trzymając lampę przed sobą, szedłem wzdłuż korytarza, który prowadził do salonu. W chwili gdy mijałem pomieszczenia magazynowe, spostrzegłem coś niedobrego. Dwa z wielkich naczyń zasobowych opróżniono, a ich zawartość - ziarno i mąkę - zsypano w schludne stosy. Simut zerknął na mnie. Ostrożnie podniosłem pokrywkę jednego z naczyń. Wewnątrz była skulona mała postać w porządnej odzieży, z piersią splamioną własną krwią, przyjrzałem się dokładniej i dostrzegłem rękojeść jego wysadzanego klejnotami sztyletu, wbitego w serce. Tył małej głowy został zmiażdżony. Otworzyłem drugie naczynie. To samo. Weszliśmy do salonu. Odbyła się tu walka. Meble były porozrzucane. Szczątki roztrzaskanych waz zaścielały posadzkę. A na niskim złoconym stole leżał ciemny, szary kształt. Delikatnie odgarnąłem garście soli. Oczodoły Mutnodżmet gapiły się na mnie, białe i puste; jej zapadnięta twarz, błyszcząca od rozsypanych kryształów soli, była wyschnięta i pomarszczona, jakby czas nagle wyssał ją do cna. Jej wargi były wyschnięte i białe, a otwarte usta suche jak płótno pozostawione na słońcu w południe. - Co się z nią stało? - szepnął Simut. - Natron zaabsorbował płyny z jej ciała. Do tej pory wszystkie jej organy wewnętrzne zaczęły się zmieniać w ciemnobrązową breję. - Więc żyła, gdy on jej to robił? - żołnierz pokręcił głową w obliczu tak wyrafinowanego barbarzyństwa. - Taka śmierć musiała trwać. Musiała szaleć z pragnienia. A to właśnie go fascynuje. Obserwowanie cierpiących i umierających ludzi, ze wszelkimi szczegółami. Nie jestem pewien, czy zrobił to tylko dla przyjemności bycia świadkiem jej bólu. Ból jest tylko częścią procesu, a nie jego zakończeniem. On szuka czegoś innego. Czegoś bardziej oryginalnego. - Tylko czego? - zapytał Simut.
Patrzyłem na nieszczęsną, pozbawioną oczu kobietę. To było jedyne ważne pytanie. Kiedy wracaliśmy korytarzem, przypomniałem sobie małą szklaną fiolkę, którą znalazłem w laboratorium Sobka. Otworzyłem ją, ale wydawała się być pusta, pomimo korka i starannie zanotowanej daty. Zauważyłem na dnie delikatny pyłek połyskującego białego osadu. Wziąłem odrobinę na palec i ostrożnie polizałem. Znowu sól, ale nie natron. Jakiś inny rodzaj soli. Smakowała znajomo. Ale nie mogłem skojarzyć czym.
42 Wspaniały oficjalny okręt Horemheba, „Chwała Memfis”, był teraz zakotwiczony na spokojnych wodach jeziora. Wisząc ponad swoim świetlistym lustrzanym odbiciem, wyglądał jak śmiertelnie niebezpieczna broń. Wzdłuż kadłuba namalowano szereg Oczu Horusa, by zapewnić mu szczególną ochronę. Między Oczami były przedstawienia baraniej głowy Amona, skrzydlatych sokołów oraz postaci króla tratującego swoich wrogów. Na bokach punktów obserwacyjnych wyzywająco przedstawiono figury Montu, boga wojny, a nadbudówki pomalowano w wielobarwne kręgi. Nawet pióra wioseł udekorowano Oczami Horusa. Atmosferę zagrożenia potęgowały również wiszące głowami w dół ciała siedmiu hetyckich żołnierzy, obracające się wolno, rozkładające się w porannym upale. - Zastanawiam się, czy widziano już jego samego - powiedziałem do Simuta, gdy staliśmy ramię w ramię, podziwiając tę budzącą grozę jednostkę. - Nie. Chce zrobić największe ze swoich wielkich wejść do pałacu. - Znasz go osobiście? - zapytałem. Simut gapił się na okręt. - Byłem kadetem w Memfis, gdy on był już zastępcą szefa Korpusu Północnego. Pamiętam, że przybył, by wygłosić mowę na prywatnej uroczystości dla obiecujących oficerów z dywizji Ptah. Już wówczas był wżeniony w rodzinę królewską. Wszyscy wiedzieli, że wkrótce zostanie generałem, i traktowali go niemal tak, jakby był samym królem. Jego przemówienie było interesujące. Powiedział, że kapłani Amona mieli wielką wadę: zbudowali swoje przedsięwzięcie na bogactwie, a jego zdaniem, w istotach ludzkich nigdy nie dawało się zaspokoić pożądania bogactwa, bo zawsze przeliczały się z własnymi siłami i popadały w dekadencję i korupcję. Dowodził, że to
mogłoby siłą rzeczy i nieuchronnie stworzyć cykl niestabilności w Obu Krajach i tym samym uczynić nas bezbronnymi wobec naszych wrogów. Powiedział, że armia miała święty obowiązek przełamać ten cykl, egzekwując przestrzeganie prawa, lecz prawo do robienia tego ma tylko utrzymując absolutną czystość moralną. - Kiedy ludzie mówią o czystości moralnej, oznacza to, że swoje moralne brudy chowają pod złudzeniem cnoty - powiedziałem. Simut zerknął na mnie. - Dobrze mówisz, jak na oficera Medżaj. - Wiem, o czym mówię - odparłem. - Ludzie nie są zdolni do absolutnej czystości moralnej. Moim zdaniem to dobrze, bo gdyby byli zdolni, nie byliby ludźmi. Simut chrząknął i nadal gapił się na wielki okręt w porcie. - Powiedział także o rodzinie królewskiej coś, czego nigdy nie zapomniałem. Powiedział, że priorytetem jest utrwalenie ich dynastii jako przedstawicieli bogów na ziemi. I oczywiście, gdy ten priorytet zbiegał się z interesami Obu Krajów, wszystko było w porządku. Ale powiedział, że gdyby były niepokoje lub protesty albo gdyby rodzina królewska zawiodła w pełnieniu swych boskich obowiązków, Oba Kraje powinny ustawić jako priorytet własne potrzeby i wartości. Nie te rodziny królewskiej. I tylko armia, która nie pragnęła ani władzy, ani bogactw dla siebie, tylko utwierdzenia naszego porządku na całym świecie, miała święte prawo do narzucania swych zasad, w imię przetrwania Obu Krajów. - A ty myślisz, że co on rozumiał poprzez słowa „niepokoje i protesty”? - zapytałem. - Sugerował niebezpieczeństwo tkwiące w dziedziczeniu korony przez króla pod każdym względem niedojrzałego do rządów, pod egidą regenta, którego korzyści były niejasne. Sądzę jednak, że tak naprawdę miał na myśli co innego. Zniżył głos. - Myślę, że miał na myśli prywatną kontynuację wiary w Atona w rodzinie. Skazanego na wygnanie boga ich ojca. Ta niebezpieczna religia już wcześniej spowodowała chaos, który niektórzy wciąż pamiętają, i nie można było pozwolić, by znowu odżyła. Dał do zrozumienia, że armia nie będzie tolerowała najmniejszych śladów jej powrotu do życia publicznego. - Myślę, że masz rację. A to również przypomina o skazie Anchesenamon. Ponieważ, podobnie jak jej mężowi, ciężko jej odciąć się nie tylko od błędów ojca, ale także od korzeni problemu: zakazanej religii.
Damy dworu przygotowywały Anchesenamon do uroczystej audiencji. W spokojnym powietrzu unosił się ciężki zapach perfum i olejków. Otwierano przed nią małe złote pojemniczki oraz niebieskie i żółte szklane buteleczki. Trzymała w dłoni rybkę, zrobioną z niebieskiego i żółtego szkła, i wylewała z jej pyszczka jakąś intensywnie pachnącą esencję. - Horemheb poprosił o posłuchanie. Dziś w południe - powiedziała. - Tak jak oczekiwaliśmy. Zerknęła na mnie, a potem wróciła do drobiazgowego studiowania swojego wyglądu w zwierciadle z polerowanej miedzi. Nosiła piękną plecioną perukę z krótkimi, ciasno skręconymi włosami i plisowaną szatę z najcieńszego lnu, oblamowaną złotem, która zawiązana poniżej prawej piersi, podkreślała jej figurę. Na ramiona założyła bransolety w kształcie zwiniętych złotych kobr. Na jej szyi, na złotych łańcuszkach tak delikatnych, że niemal niewidocznych, wisiały liczne zawieszki i wyszukany złoty pektorał przedstawiający Nechbet, sępią boginię, trzymającą symbole wieczności i rozpościerającą ochronnie niebieskie skrzydła. Potem pomocnice owinęły jej ramiona wspaniałą tkaniną, szalem wykonanym z mnóstwa małych złotych dysków. Obróciła się i w świetle świec błysnęło oślepiająco. Następnie asystentki nałożyły jej sandały - podeszwy z delikatnego złota, paski dekorowane złotymi kwiatuszkami. I w końcu na jej głowie umieszczono wysoką złotą koronę, przytrzymywaną złotą opaską zdobioną ochronnymi kobrami. Kiedy po raz ostatni widziałem ją w królewskich szatach, wyglądała na niespokojną. Dziś wyglądała absolutnie po królewsku. Odwróciła się do mnie. - Jak wyglądam? - Wyglądasz jak królowa Obu Krajów. Uśmiechnęła się, zadowolona. Spojrzała w dół na pektorał. - Należał do mojej matki. Mam nadzieję, że jakaś cząstka jej wielkiego ducha będzie mnie teraz chroniła. Potem, wyczuwając mój ponury nastrój, spojrzała na mnie raz jeszcze. - Coś się stało, nieprawdaż? - zapytała nagle. Skinąłem głową. Zrozumiała i odprawiła swoje damy dworu. Gdy zostaliśmy sami, przekazałem jej wieści o śmierci Mutnodżmet. Siedziała w bezruchu, a łzy ciekły jej po policzkach, rozmazując kohl i malachit makijażu, tak starannie nałożonego. Kręciła głową, raz za razem. - Zawiodłam ją. Jak mogło się to stać w pałacu, kiedy ja byłam
tutaj, śpiąc? - Sobek jest bardzo przebiegły. - Ale Aj i Horemheb są równie winni jej śmierci, jak ten zły, odrażający człowiek. Wciągnęli ją w pułapkę i doprowadzili do szaleństwa. I była ostatnim członkiem mojej rodziny. Teraz jestem sama. Spójrz na mnie. - Popatrzyła na swój królewski strój. - Jestem tylko manekinem dla tych szat. - Nie, jesteś kimś więcej. Jesteś nadzieją Obu Krajów. Jesteś naszą jedyną nadzieją. Bez ciebie przyszłość jest mroczna. Pamiętaj o tym. Gdy królowa wyszła, tysiące ludzi skłoniły się i zapadła cisza. Sala recepcyjna pałacu została wystawnie przygotowana na wizytę Horemheba. W miedzianych misach płonęło kadzidło. W wazonach umieszczono wielkie, wyszukane bukiety kwiatów. Straż pałacowa tworzyła szpaler aż do tronu. Zauważyłem, że Aj nie był obecny. Królowa wspięła się na podest, odwróciła się do swoich urzędników i usiadła. A potem czekaliśmy w ciszy, którą musieliśmy wytrzymać dłużej, niż ktokolwiek się spodziewał. Generał się spóźniał. Kapanie zegara wodnego odmierzało mijający czas i narastające upokorzenie wywołane jego nieobecnością. Zerknąłem na królową. Znała tę grę i zachowała spokój. I wtedy, w końcu, usłyszeliśmy wojskowe fanfary i on nagle wmaszerował do komnaty, a za nim jego porucznicy. Zatrzymał się przed tronem, popatrzył arogancko na królową, a potem skłonił głowę. Ona nie wstała. Podium wciąż dawało jej przewagę wysokości nad generałem. - Podnieś wzrok - powiedziała cicho. Uczynił to. Czekała, by się odezwał. - Życie, pomyślność i zdrowie. Moja lojalność jest znana powszechnie w Obu Krajach. Składam ją wraz z moim życiem u twoich królewskich stóp. Jego słowa niosły się echem w komnacie. Tysiąc par dworskich uszu nastawiło się, by usłyszeć każdy szczegół. - Od dawna pokładamy zaufanie w twojej lojalności. Jest dla nas cenniejsza niż złoto. - To lojalność dodała mi dziś odwagi - odparł niepokojąco. - Zatem wyraź to, generale. Spojrzał na nią, odwrócił się i przemówił do wszystkich zgromadzonych: - To, co chciałbym powiedzieć, przeznaczone jest tylko dla uszu królowej i zyskałoby w bardziej prywatnych okolicznościach.
Pochyliła głowę. - Nasi ministrowie są jednym z nas. Cóż to może być za sprawa, która nie jest przeznaczona także dla ich uszu? Uśmiechnął się. - Takie sprawy nie należą do państwowych, lecz do prywatnych. Przyjrzała mu się uważnie. Potem wstała i zaprosiła go, by towarzyszył jej do przedsionka. Poszedł za nią, i ja też. Odwrócił się do mnie, wściekły, ale powiedziała stanowczo: - Rahotep jest moim osobistym strażnikiem. Wszędzie ze mną chodzi. Mogę absolutnie ręczyć za jego prawość i milczenie. Nie miał innego wyboru i musiał się zgodzić. Stanąłem przy drzwiach, jak strażnik. Usiedli naprzeciw siebie na leżankach. Wyglądał dziwnie niestosownie w tym bardziej domowym otoczeniu, jakby ściany i poduszki były mu obce. Służący nalali wina, a potem zniknęli. Grała w grę milczenia i czekała, aż on wykona pierwszy ruch. - Wiem, że król nie żyje. Przyjmij moje najszczersze kondolencje. - Uważnie obserwował jej reakcję. - Przyjmujemy twoje kondolencje. Przyjmujemy twoją lojalność. I składamy tobie nasze własne kondolencje z powodu strasznej i przedwczesnej śmierci twojej żony, mojej ciotki. Zamiast okazać zaskoczenie czy smutek na tę wieść, on tylko skinął głową. - Ta wiadomość przynosi mi żal. Oby jej imię żyło wiecznie - powiedział zgodnie z tradycją i więcej niż cieniem ironii. Anchesenamon odwróciła się z odrazą na tę próżność i złośliwość. - Czy jest jeszcze coś, co generał chciałby mi zakomunikować? Lekko się uśmiechnął. - Mam prostą propozycję do złożenia i biorąc pod uwagę wrażliwość sytuacji, doszedłem do wniosku, że lepiej będzie wyrazić ją w prywatnym otoczeniu. Uznałem, że tak okażę większe współczucie. Jakby nie było, jesteś pogrążoną w żalu wdową po wielkim królu. - Jego śmierć pozbawiła nas wielkiego człowieka - odpowiedziała. - Niemniej nasza prywatna żałoba musi z konieczności zająć należne sobie miejsce za bardziej palącymi potrzebami. - Tak uważasz? - Stawka jest teraz znacznie wyższa, pani. Czego, jak mniemam, jesteś w pełni świadoma. Jego oczy błysnęły. Zobaczyłem, że dobrze się bawi, jak skrada-
jący się z łukiem myśliwy, tropiący niczego niepodejrzewającą ofiarę. - Jestem w pełni świadoma złożonych zagrożeń w tym trudnym momencie w życiu Obu Krajów. Uśmiechnął się i rozłożył ręce w geście otwartości. - Zatem możemy rozmawiać swobodnie. Jestem pewien, że obojgu nam na sercu leży jak najlepszy interes Obu Krajów. I dlatego tu jestem: aby złożyć propozycję. Lub może raczej sugestię do twojej rozwagi. - A jest nią? - Oferta aliansu. Małżeństwo. Udawała zaskoczenie. - Małżeństwo? Mumifikacja ledwie się zaczęła, twoja żona dopiero co zmarła, a ty już mówisz o małżeństwie? Jak możesz być tak nieczuły na obyczaje i prawa żałoby? - Mój żal to moja sprawa. Jak również dyskutowanie o tych sprawach teraz, więc masz czas na dokładne przemyślenie. I czas, by podjąć właściwą decyzję we właściwym czasie. - Mówisz tak, jakby była tylko jedna możliwa odpowiedź. - Mówię z namiętnością, którą czuję, lecz z całego serca wierzę, że tak będzie - powiedział bez uśmiechu. Popatrzyła na niego. - Ja także chciałabym cię prosić, abyś rozważył moją propozycję. Spojrzał na nią pytająco. - A co to za propozycja? - W momentach tak trudnych jak ten, pokusa tworzenia aliansów z powodów politycznych jest wielka. Wiele z nich jest niezwykle atrakcyjnych. Ale ja jestem córką królów, którzy uczynili to królestwo największą potęgą na świecie. Mój dziadek zaplanował ten pałac i wybudował wiele budowli tego wielkiego miasta. Mój wielki przodek, Totmes III, zmienił armię Obu Krajów w najwspanialsze siły zbrojne, jakie kiedykolwiek znano. Siły, które ty teraz wiedziesz do wspaniałych zwycięstw. Jak zatem mogłabym najlepiej reprezentować odpowiedzialność, jaką jest władza, którą odziedziczyłam we krwi i w sercu? Jak inaczej, niż rządząc w jego imieniu, wierząc, iż mogę liczyć na wsparcie moich wiernych oficerów? Słuchał bez emocji, a potem wstał. - Imię jest bardzo dobre. Dynastia jest bardzo dobra. Ale królestwo to nie zabawka. To nie tylko wielkie bale i pałace. To surowa bestia, brudna i potężna, którą siłą woli trzeba pod porządkować władzy, która nie boi się, gdy to konieczne, wy korzystać całej siły i władzy, nieważne jakim kosztem. A to jest zadanie dla mężczyzny. - Jestem kobietą, ale moje serce jest tak silne gniewem i władzą,
jak każdego mężczyzny. Uwierz mi. - Być może rzeczywiście jesteś córką swojej matki. Być może masz wolę i odwagę stawić czoła nieprzyjaciołom. Popatrzyła na niego. - Nie bierz mnie za kogoś, kim nie jestem. Jestem kobietą, ale szkoliłam się w świecie mężczyzn. Możesz być pewien, że twoja propozycja zostanie dokładnie i rozsądnie rozważona. - Musimy porozmawiać o twoich rozważaniach i szansie, którą proponuję, bardziej szczegółowo. Będę dla ciebie osiągalny w każdej chwili. Nie mam zamiaru opuścić tego miasta, dopóki sytuacja się nie wyklaruje, ku naszemu obopólnemu zadowoleniu. Jestem tutaj jako osoba prywatna, ale także jako Generał Armii Obu Krajów. Mam własne obowiązki i będę je wykonywał z całą surowością mojego zawodu. Skłonił się, odwrócił i wyszedł.
43 Poszedłem w stronę domu Nachta tak szybko, jak mogłem, przez gwarne i pełne chaosu zatłoczone ulice miasta. Powietrze jarzyło się od świateł. Każdy krzyk i okrzyk ulicznych handlarzy, mulników lub nielicznych podekscytowanych dzieciaków wprawiał mnie w gniew. Wszyscy stawali mi na drodze. Miałem uczucie, jakbym nożem atakował chmarę much. Wydawało mi się, że wszystko, co wydarzyło się od chwili, gdy byłem tutaj ostatni raz, było dziwnym, pustym snem, z którego się jeszcze nie obudziłem. Gdzieś tu przebywał Sobek, a ja jeszcze nie byłem w stanie go wytropić. Jak miałem to zrobić? Musiałem wrócić do miejsca, gdzie po raz pierwszy go spotkałem, i do człowieka, który nas sobie przedstawił. Zapukałem do drzwi. Służący Nachta, Minmose, otworzył je ostrożnie. Byłem uradowany, widząc dwóch strażników Medżaj stojących za nim, z przygotowaną bronią. - Ach, to pan. Taką miałem nadzieję. Wewnątrz szybko okazałem strażnikom moje pozwolenia, a Minmose poinformował mnie, że jego pan jest na tarasie na dachu. Wspinałem się po szerokich drewnianych schodach, aż po raz kolejny wyszedłem na wykwintnie zaprojektowaną otwartą przestrzeń. Mój stary przyjaciel spoczywał pod haftowanym baldachimem, ciesząc się lekką północną bryzą i rozmyślając nad papirusowym zwojem w luksusie lenistwa, jaki zapomniałem, że istniał w moim świecie polityki, walki o władzę i zbrodni. Zerwał się, uradowany, że mnie widzi. - A więc wróciłeś! Dni minęły szybko, a ja sądziłem, że z pewnością już wróciłeś, ale nie masz wieści... Zobaczył wyraz mojej twarzy i jego powitalne jąkanie zamarło. - Co, u licha, się stało? - krzyknął zaniepokojony.
Usiedliśmy w cieniu nakrapianym jasnymi plamkami światła i opowiedziałem mu, przez co przeszedłem. Nie mógł usiedzieć w miejscu, tylko spacerował wokół mnie, z rękami założonymi za plecami. Kiedy opisałem mu wypadek i śmierć króla, która po nim nastąpiła, zatrzymał się, jakby zamienił się w kamień. - Z jego śmiercią cały porządek, wielka dynastia zostały wystawione na niebezpieczeństwo. Mieliśmy wieki dostatku i stabilności, a teraz to wszystko nagle stało się niepewne. To zostawia otwartą drogę innym, którzy zechcą sięgnąć po władzę, Horemhebowi, oczywiście... Powiedziałem mu zatem o przybyciu generała do pałacu. Usiadł znowu, potrząsając głową, wyglądając na tak niepewnego i przestraszonego, jakim nigdy go nie widziałem. - Jeśli nie ustalą jakiegoś rodzaju rozejmu, w Obu Krajach wybuchnie wojna domowa - wymamrotał. - W rzeczy samej, wygląda to fatalnie. Możliwe jednak, że Anchesenamon wykorzysta swój status i pozycję, by doprowadzić do takiego końca, jaki właśnie opisałeś. - Tak, obaj, Aj i Horemheb, odnieśliby korzyści z nowego związku z nią - rozmyślał. - Ale, mój przyjacielu, chociaż to doniosły problem, nie jest głównym powodem mojego przybycia tutaj - powiedziałem. - O nie! Cóż mogłoby być gorszego? - zapytał z obawą. - Przede wszystkim, jak się miewa chłopiec? - Dochodzi do siebie. - A czy może już mówić? - zapytałem. - Muszę ci powiedzieć, mój przyjacielu, że jest na wczesnym etapie rekonwalescencji, ale reaguje dobrze i jest w stanie wymówić kilka słów. Pytał o swoją rodzinę i o oczy. Chce wiedzieć, co się stało z jego oczami. Powiedział także, że dobry duch przemówił do niego w mroku jego cierpienia. Człowiek o łagodnym głosie. Skinąłem głową, próbując nie okazywać, jak zadowolony się poczułem z tego ostatniego komentarza. - Cóż, to dobra wiadomość. - Wciąż mi nie powiedziałeś, dlaczego tu jesteś. A to wzbudza mój niepokój - powiedział. - Sądzę, że odkryłem imię człowieka, który zostawiał przedmioty w pałacu w Malgacie. Człowieka, który stał za groźbami dla życia i duszy króla. Usiadł wygodniej, zadowolony. - Wiedziałem, że ci się uda. - Wierzę także, że ten sam człowiek dopuścił się okrucieństwa na chłopcu, na martwej dziewczynie i drugim chłopcu.
Teraz Nacht wyglądał na skonsternowanego. - Ten sam człowiek? Przytaknąłem. - I kim jest ten zwyrodniały potwór? - zapytał. - Zanim ci powiem, pozwól mi porozmawiać z chłopcem. Kiedy chłopiec usłyszał stąpanie dwóch par sandałów, krzyknął zaniepokojony. - Nie bój się. Przyszedł ze mną odwiedzić cię człowiek, który jest jednym z moich najstarszych przyjaciół - powiedział Nacht łagodnie. Chłopiec się uspokoił. Usiadłem obok niego. Leżał na niskim łóżku, w chłodnym, wygodnym pokoju. Większość jego ciała wciąż pokrywały lniane bandaże, a kolejny opatrunek miał wokół głowy, by ukryć oszpecone oczodoły. Małe dziurki, tam gdzie przyszyto mu twarz dziewczyny, zagoiły się, zostawiając wzór drobnych białych blizn, które wyglądały jak gwiazdki. Mógłbym rozpłakać się z żalu na ten widok. - Mam na imię Rahotep. Pamiętasz mnie? Przechylił głowę ku mnie, słuchając mojego głosu jak bystry ptaszek, rozumiejący nieco ludzką mowę. I powoli mały, radosny uśmiech rozjaśnił jego twarz. Zerknąłem na Nachta, który zachęcająco skinął głową. - Cieszę się, że miewasz się dobrze. Chciałbym zadać ci kilka pytań. Muszę zapytać cię, co się wydarzyło. Czy tak będzie w porządku? Uśmiech zniknął. Ale w końcu niemal niedostrzegalnie skinął. To poddało mi pomysł. - Będę zadawał ci pytania, a ty możesz odpowiedzieć albo tak, kiwając głową, albo nie, kręcąc nią. Czy możesz to dla mnie zrobić? Powoli kiwnął raz. - Człowiek, który cię skrzywdził: czy miał krótkie, siwe włosy? Chłopiec kiwnął głową. - Czy był starszym mężczyzną? Znowu kiwnięcie. - Czy dał ci coś do picia? Chłopiec zawahał się, a potem przytaknął. A wtedy, z sercem bijącym szybciej, zapytałem: - Czy jego oczy są szaroniebieskie? Jak kamienie w strumieniu? Chłopca przebiegł dreszcz. Kiwnął głową raz, potem drugi, a potem raz za razem, nie mogąc chwycić oddechu, jakby nagle oszalał ze strachu na wspomnienie tych zimnych oczu. Nacht pospieszył do chłopca i próbował go uspokoić, zwilżając mu
czoło chłodnym, mokrym płótnem. W końcu panika ustąpiła. Chciałbym móc zaoszczędzić mu takiego bólu. - Przepraszam cię, przyjacielu, że proszę, abyś przypomniał sobie takie rzeczy. Bardzo mi pomogłeś. Nie zapomnę o tobie. Wiesz, że nie możesz mnie zobaczyć, ale jestem tutaj jako twój przyjaciel. To obietnica. Nikt cię już więcej nie skrzywdzi. Przyjmujesz moje przyrzeczenie? - zapytałem. I czekałem, aż powoli, nieufnie, niedostrzegalnie skinął głową. Na zewnątrz Nacht stanął ze mną twarzą w twarz. - Po co to było? - Teraz mogę podać ci imię człowieka, który zrobił wszystkie te rzeczy. Ale przygotuj się. Ponieważ go znasz - odparłem. - Ja? - powiedział Nacht ze zdumieniem i pewną dozą gniewu. - Ma na imię Sobek. Mój przyjaciel stał nieruchomo jak posąg. Otwarte usta wyglądały głupkowato. - Sobek? - powtórzył niedowierzająco. - Sobek...? - Był lekarzem Aja. Ten wyrzucił go z pracy i zatrudnił kogoś innego. Dał mu inne, błahsze zajęcie. Opiekę nad Mutnodżmet. Zaopiekował się nią na własny sposób. Uzależnił ją od opium i w końcu robiła wszystko, o co ją poprosił. A teraz ona także nie żyje. Usiadł powoli na najbliższej eleganckiej ławeczce, jakby przytłoczony nadmiarem informacji. - Zatrzymaliście go? - zapytał. - Nie. Nie mam pojęcia, gdzie jest lub gdzie uderzy po raz kolejny. I potrzebuję twojej pomocy. Nacht nadal wyglądał na wstrząśniętego. - Co ci jest? - warknąłem. - Cóż, jest moim przyjacielem. To wielki szok. - Z pewnością. A ty przedstawiłeś mi go tutaj. To nie czyni z ciebie winnego ani zamieszanego w żaden sposób. Ale to oznacza, że możesz pomóc mi go schwytać. Odwrócił wzrok. - Mój przyjacielu, dlaczego znów odnoszę wrażenie, że jest coś, czego nie chcesz mi powiedzieć? Kolejny z twoich sekretów? Nie odezwał się. - Potrzebuję uzyskać od ciebie jasne i pełne odpowiedzi na wszystkie moje pytania. Jeśli odmówisz, będę musiał wykorzystać wszelkie konieczne środki. To jest zbyt ważne i mam za mało czasu na gierki. Zaskoczył go mój ton. Popatrzyliśmy na siebie. Zobaczył, że nie
żartuję. - Obaj jesteśmy członkami stowarzyszenia. - Jakiego rodzaju stowarzyszenia? Z największą niechęcią ciągnął: - Oddaliśmy się pogoni za wiedzą dla niej samej. Mam na myśli badania, dociekania i studia nad wiedzą tajemną. W naszych czasach taka wiedza ezoteryczna została sprowadzona do podziemia. Stała się nieakceptowalna, Być może zawsze była czymś, co docenić mogła tylko wtajemniczona elita, która ceniła wiedzę ponad wszystko inne. Zachowujemy i kontynuujemy starożytne tradycje, starożytną wiedzę. - Jak? - Jesteśmy wtajemniczonymi, zachowaliśmy sekretne rytuały, tajne księgi... - wyjąkał. - Wreszcie do czegoś doszliśmy. A o czym są te księgi? - O wszystkim. Medycyna. Gwiazdy. Liczby. Ale wszystkie mają jedną rzecz wspólną. Zawahał się. - Co to takiego? - zapytałem. - Ozyrysa. Naszego boga. Ozyrys. Król, który według starożytnych opowieści niegdyś panował nad Oboma Krajami, lecz został zdradzony i zamordowany, a potem wskrzeszony przez żonę, Izydę, która dzięki swej miłości i lojalności sprowadziła go z zaświatów. Ozyrys, który jest przedstawiany jako mężczyzna o czarnej lub zielonej skórze, co wskazuje na jego płodność i dar zmartwychwstania i wiecznego życia, ubrany w całun, trzyma laskę i cep oraz nosi białą koronę. Ozyrys, którego nazywają „wiecznie dobrym”. Ozyrys, który daje nadzieję na życie wieczne, zakładając, że jego wyznawcy dokonają właściwych przygotowań do śmierci. Ozyrys, o którym mówią, że czeka na nas wszystkich w Sali Sądu, jako najwyższy sędzia, gotów wysłuchać naszych spowiedzi. Usiadłem z powrotem i przez chwilę przyglądałem się Nachtowi. Czułem, jakby ten człowiek, którego zaliczałem do bliskich przyjaciół, nagle stał się mi niemal obcy. Patrzył na mnie, jakby czuł to samo. - Przepraszam za sposób, w jaki się do ciebie odezwałem. Nasza przyjaźń jest dla mnie ważna i nie chciałbym jej wy stawić na szwank. Ale nie miałem wyboru. Musiałem się tego dowiedzieć. Jesteś moim jedynym potencjalnym łącznikiem z tym człowiekiem. Powoli skinął głową i stopniowo ciepło zaczęło wracać w łączące
nas uczucia. - Powiedziałeś, że mógłbym ci pomóc. Co miałeś na myśli? zapytał w końcu. - Wyjaśnię ci. Najpierw jednak powiedz mi coś. Czy to tajne stowarzyszenie ma jakiś symbol? Znowu się zawahał. - Naszym symbolem jest czarny krąg. Symbolizuje to, co nazywamy nocnym słońcem. W końcu znalazłem rozwiązanie tej zagadki. Zacytowałem mu jego własne słowa: „To jest Słońce, które spoczęło w Ozyrysie. To jest Ozyrys, który spoczął w Słońcu”. Popatrzył spode łba. - Mój przyjacielu. Muszę cię o to zapytać. Kiedy opisywałem ci płaskorzeźbę ze zniszczonym dyskiem słonecznym, gdy pytałem cię o zaćmienie i poszliśmy do archiwów astronomicznych, musiałeś domyślić się powiązania. Czyż to nie prawda? Ponuro skinął głową. Pozwoliłem mu wisieć przez chwilę na ostrym haku jego własnej winy. - Co to oznacza? - zapytałem w końcu. - Najprościej mówiąc, oznacza najciemniejszą godzinę nocy, gdy dusza Ra jednoczy się z ciałem i duszą Ozyrysa. To pozwala Ozyrysowi, i w rzeczy samej wszystkim zmarłym Obu Krajów, na ponowne narodziny. To najświętszy, najgłębszy moment w całym stworzeniu, którego świadkiem nigdy nie był żaden śmiertelnik. To największa ze wszystkich Tajemnic. Milczał przez chwilę, unikając patrzenia mi w oczy. - Pytałem cię o to wcześniej. A ty nie przekazałeś mi najistotniejszych szczegółów. Mogłem wcześniej zidentyfikować Sobka. Mogłem ocalić kilka istnień. Znowu się zirytował. - Jesteśmy tajnym stowarzyszeniem! Słowo „tajny” jest kluczowe! A w tym czasie nie widziałem żadnego naprawdę ważnego powodu, by złamać świętą przysięgę, jaką złożyłem. - I, jak się okazało, myliłeś się - odparłem. Zaszczyt przynosi mu, że skinął głową i wyglądał na przerażonego. - Nie mamy władzy nad naszymi najmniejszymi uczynkami. Próbuję kontrolować swoje życie, lecz teraz widzę, że to życie kontroluje mnie. A teraz czuję, że mam krew niewinnych na sumieniu. - Nie, nie masz. Ale jeśli sądzisz, że potrzebujesz moralnego odkupienia, pomóż mi teraz, proszę.
Skinął głową. - Przypuszczam, logicznie rzecz biorąc, że Sobek pracuje dla Aja lub Horemheba, co bardziej prawdopodobne dla tego drugiego, ponieważ on więcej zyskuje na śmierci króla. - Więc jeśli tak jest, kluczowe jest schwytanie go, zanim spowoduje jeszcze większy chaos. Statek Horemheba cumuje przy pałacu w Malgacie. Oświadczył się Anchesenamon. Ona rozważa jego ofertę. - Oby bogowie uchowali nas przed takim przeznaczeniem. Powiedz, jaki masz plan - odpowiedział cicho. - Myślę, że Sobek ma obsesję na punkcie wizji. Myślę także, że jest zafascynowany halucynogennymi obrzędami i substancjami. Być może fascynuje go, co dzieje się w chwili między życiem a śmiercią. Uważam, że dlatego odurza swoje ofiary i obserwuje uważnie, jak konają. Poszukuje czegoś w tym momencie. To można porównać z zainteresowaniami twojego tajnego stowarzyszenia: momentem ciemności i odrodzenia? Nacht przytaknął. - Pentu, królewski lekarz, wspominał mi, iż mówi się o istnieniu pewnego bardzo rzadkiego grzyba, mającego dawać moc nieśmiertelnych wizji; powiedział jedynie, że wiadomo, iż rośnie on tylko w odległych borealnych rejonach świata. Czy wiesz coś o nim? Nacht skinął głową. - Oczywiście. Wspominają o nim tajne księgi. Mogę dostarczyć ci bardziej szczegółowego opisu. Mówi się, że to grzyb o czerwonym kapeluszu, który rośnie tylko w odległych lasach srebrnych drzew o złotych liściach. Jego istnienie jest wysoce dyskusyjne. Nikt nigdy nie miał go w ręku. W każdym razie mówi się, że jest środkiem, dzięki któremu jego kapłani umierają dla świata, doświadczają wizji samych bogów i wracają do życia. Mówi się także, że użyty nieprawidłowo jest potężną trucizną, powodującą szaleństwo. Zawsze uważałem to za rodzaj ezoterycznej bajki o duchowym oświeceniu raczej, niż coś istniejącego w rzeczywistym świecie. - Znaczenie ma teraz to, że może istnieć i że jeśli ktoś miał tego grzyba, może być teraz obiektem obsesyjnej fascynacji takiego człowieka jak Sobek. Wizja jest czasem daleko potężniejsza niż sama rzeczywistość... - powiedziałem. Nacht pokręcił głową z powątpiewaniem. - Twój plan polega na czymś, co nie istnieje. - Sobek sam wykorzystał przeciwko nam siłę wyobraźni. Jest więc jakiś rodzaj poetyckiej sprawiedliwości w wykorzystaniu jej przeciwko niemu, nieprawdaż?
- Jaki ten świat jest dziwny - odparł. - Detektyw Medżaj opisujący swoją pracę z punktu widzenia poezji i sprawiedliwości. Zignorowałem jego żarcik. - W każdym razie osobą udającą, że ma tajemniczego, magicznego grzyba będziesz ty - powiedziałem szybko. Wyglądał na oszołomionego. - Ja? - A któż inny? Ja nie mogę się przedstawić w twoim tajnym stowarzyszeniu, nieprawdaż? Wzruszył ramionami, zdając sobie sprawę, że nie ma wyjścia. - Będziemy musieli wymyślić jakąś mającą pozory realności historyjkę o tym, jak wszedłeś w jego posiadanie - ciągnąłem. - Skąd bierzesz nasiona tych rzadkich roślin, które hodujesz w ogrodach? - Przysyłają mi je kupcy z całego królestwa. Niech pomyślę. A! Jest jeden z Karkemisz, na granicy z Mitanni. Dostarcza mi bardzo rzadkich i interesujących nasion oraz cebulek pochodzących z północy. - Znakomicie. Takie powiązanie wytrzyma śledztwo. Możesz powiedzieć, że otrzymałeś halucynogen od handlarza, który ma kontakty wzdłuż nowych szlaków handlowych - podpowiedziałem. - To jest niemal przekonujące; na wschód od wielkiego morza śródlądowego, poza północnymi granicami państwa Hetytów leży legendarny i niemożliwy do przejścia łańcuch górski, gdzie wiecznie leży śnieg, a żadnemu podróżnemu nie udało się przeżyć. Mówi się także, że jest tajne przejście przez te góry, prowadzące do innego królestwa niekończących się lasów i niegościnnych równin skutych lodem, białych jak najczystszy wapień, gdzie w pałacach z lodu żyją prymitywni ludzie, bladzi, o włosach koloru słomy i niebieskich oczach, odziani w futra zwierząt i pióra złotych ptaków. - Brzmi strasznie - powiedziałem. Wplątałem Nachta w niebezpieczną sprawę. Ale wiedział, że nie miałem innego wyjścia. Jeśli, jak sądziłem, naszego człowieka prześladowały sny i wizje, i od kiedy wiedziałem, że był członkiem tajnego stowarzyszenia, był to najlepszy wabik. - Teraz wszystko, czego potrzebujesz, to wysłać dyskretną wiadomość w tym waszym bez wątpienia sekretnym języku, proponując tajnym kompanom, że przyniesiesz halucynogen na spotkanie jutro w nocy, aby mogli go zbadać i spróbować cudu tych tajemniczych wizji. Być może mógłbyś nawet zaoferować pokusę wypróbowania go na żywej osobie? - Na kim, mogę zapytać? - powiedział nerwowo.
- Jestem pewien, że Cheti będzie chętny do odegrania roli ofiary, biorąc pod uwagę, jaka jest stawka. - Cóż, wiadomość jest niepotrzebna. Jutro będziemy świętować ostatnią noc Misterium Ozyrysa. Sądzę, że nie wiesz, iż ostatni miesiąc wylewu jest okresem jego święta? Kiedy wody zaczynają ustępować, celebrujemy rytuał zmartwychwstania. Po dniach i nocach lamentacji, świętujemy triumf boga. Jutro w nocy, faktycznie.
44 Rozpaczliwie pragnąłem wrócić do domu, sprawdzić, czy wszystko jest w porządku i czy strażnik, którego rozkazałem zorganizować Chetiemu, był na miejscu. Nie mogłem sobie pozwolić na wystawienie rodziny za ryzyko. Kiedy jednak skręciłem za róg w labirynt uliczek najstarszej części miasta, zobaczyłem jakiś kształt wirujący w powietrzu i poczułem uderzenie, rozprzestrzeniające coś jak bolesne ciepło z boku mojej głowy, a potem wszystko stało się ciemnością. Doszedłem do zmysłów na brudnej nawierzchni alejki. Thot trącał moją twarz wilgotnym pyskiem. Nade mną stały cienie czterech mężczyzn. Nosili żołnierskie fartuszki. Jeden z nich próbował kopnąć Thota, ale ten odwrócił się do niego i wyszczerzył zęby. - Odwołaj swojego zwierzaka - powiedział jeden z nich. Stłumiłem żółć w gardle i powoli podniosłem się na nogi. - Thot! Przybiegł natychmiast, posłusznie, i stanął obok mnie, czujny, zerkając na żołnierzy. Pozwoliłem się związać, a potem, z nimi jako strażą niehonorową, pospieszyliśmy w kierunku portu. Wepchnęli mnie do łodzi i, z niespokojnym Thotem u boku, przepłynęliśmy Wielką Rzekę. Wylądowaliśmy na drugim brzegu, dalej na północ. Wsadzono mnie do czekającego rydwanu, Thot przycupnął u moich stóp; powieziono nas w stronę pustynnych wzgórz i świątyń grobowych, potem skręciliśmy na północny wschód, w kierunku ukrytej doliny. Natychmiast zabrano mnie z rydwanu i pomaszerowaliśmy w stronę spieczonych zboczy skalistych szarych i pomarańczowych wzgórz. Nasze oddechy rozbrzmiewały głośno w suchej jak hubka ciszy. Zastanowiłem się nagle, czy prowadzono mnie do jakiegoś pustynnego grobu, ale byłby to absurdalny sposób pozbycia się mnie. Jeżeli mieli zamiar mnie zabić, mogli po prostu rąbnąć mnie w
czaszkę i rzucić krokodylom. Nie, zabrano mnie, bym się z kimś spotkał. Gdy dotarliśmy na szczyt wzgórza, po którego wschodniej stronie daleko za mną rozciągała się wielka, zielona równina otaczająca Teby, zamglona w upale późnego popołudnia, nie byłem zaskoczony, widząc w drgającym skwarze postać czekającą na mnie pod parasolem i stojącego niedaleko konia. Znałem ten profil. Horemheb wydawał się być nieczuły na upał jak jaszczurka. Patrzył na mnie, pocącego się i dyszącego, z pogardą. Zostawił mnie na słońcu, a sam pozostał w kręgu głębokiego cienia. Czekałem, by się do mnie odezwał. - Jestem zaintrygowany. Dlaczego królowa ci ufa? - powiedział nagle. - Skoro chciałeś tylko ze mną pogadać, po co mnie tu przywlokłeś? - zapytałem. - Odpowiedz na pytanie. - Jestem osobistym strażnikiem królowej. To ją powinieneś zapytać, dlaczego mi ufa. Podszedł bliżej. - Zrozum mnie dobrze. Jeśli nie otrzymam zadowalających odpowiedzi na moje pytania, nie zawaham się obciąć głowy twojemu pawianowi. Widzę, że jesteś przywiązany do tego zwierzaka. Nie byłem szczęśliwy, że przysłuchiwałeś się mojej rozmowie z królową, i to dodatkowo skłania mnie do użycia przemocy - powiedział. Rozważyłem nieliczne opcje. - Jestem detektywem z oddziału miejskich Medżaj. Zostałem wezwany przez królową do przeprowadzenia śledztwa w sprawie pewnej zagadki. - Jakiego rodzaju zagadki? Zawahałem się. Skinął jednemu ze swych ludzi, który wyciągnął nóż. - W królewskich apartamentach znaleziono podejrzane przedmioty - poddałem się. - Oszczędziłoby czasu, gdyby twoje odpowiedzi były tak pełne, jak to możliwe. - Te przedmioty zagrażały życiu króla. - Teraz dokądś doszliśmy. I jaki był wynik twojego śledztwa? - Sprawca nie został jednoznacznie ustalony. Spojrzał na mnie wątpiąco. - Zatem nie jesteś zbyt dobry. Skinął na mnie, abym poszedł za nim spojrzeć w inną stronę, w dół do ukrytej doliny, która leżała dalej i dużo poniżej nas, głęboko we
wzgórzach na zachodzie. Na pokrytym bliznami pylisto szarym podłożu doliny widziałem poruszające się małe figurki: robotnicy. - Wiesz, co to jest? - zapytał. Przytaknąłem. - Przygotowują grób dla króla - powiedział. - Lub raczej grób Aja jest przerabiany, by spoczął w nim król. Mądrzej wydawało się zachować milczenie. - Być może zastanawiasz się, czego od ciebie chcę. - Przypuszczam, że coś musi być - odparłem. - Choć niejasne dla mnie jest, co mógłby ci zaoferować zwykły detektyw Medżaj. - Masz wpływ na królową. Chciałbym, żebyś zrobił dwie rzeczy. Po pierwsze, abyś zachęcił królową, by przychylnie odpowiedziała na moją propozycję małżeństwa. Po drugie, abyś informował mnie o rozmowach Aja z nią. Czy to jasne? Oczywiście będzie to z wielką korzyścią dla ciebie w przyszłości. Jesteś ambitnym człowiekiem i zostanie to uszanowane, a twoje ambicje zaspokojone. - Przypuszczalnie, jeśli powiem nie, zabijesz mojego pawiana. - Nie, Rahotepie. Jeśli nie zrobisz tego, o co proszę, i skutecznie nie przekonasz królowej do korzyści, jakie niesie małżeństwo ze mną, zabiję twoją rodzinę. Wiem o tobie więcej, niż sobie wyobrażasz. O twoich trzech córkach. O małym synku. O twojej pięknej żonie i wiekowym ojcu. Tylko pomyśl, co mógłbym z nimi zrobić, jeśli zechcę. I oczywiście zatrzymam cię przy życiu, abyś przeżył i był świadkiem każdej chwili ich cierpienia. A potem zesłałbym ciebie do kopalń złota w Nubii, gdzie w wolnych chwilach mógłbyś opłakiwać ich śmierć. Starałem się oddychać i nie zdradzić mu niczego. Korciło mnie, by ujawnić mu wszystko o tożsamości Sobka i jego powiązaniach z żoną Horemheba. Korciło mnie, by zapytać o kule z krwią, którymi obrzucono króla i królową w czasie święta. Ale w tej chwili, gdy on miał pełną kontrolę nad sytuacją, zatrzymałem te informacje dla siebie. To było wszystko, co miałem. Musiałem to chronić. Już miałem przyjąć jego propozycję, gdy jakoś, niemożliwie ponieważ od wieczora dzieliły nas jeszcze godziny - jasność dnia znacząco ściemniała. Jakby powietrze i światło zwolniły w czasie. Wszyscy to zauważyli. Przez chwilę Horemheb i jego strażnicy wyglądali na skonfundowanych. Thot zaczął biegać w kółko, skrzecząc zaniepokojony, uszy położył płasko na głowie. Z każdego zakątka doliny i z odleglejszych wiosek podniosły się nienaturalne krzyki i wycie zwierząt. Wszyscy staliśmy, patrząc w górę na słońce, ocieniając oczy, próbując zrozumieć, co się dzieje. Na nieboskłonie
wydawała się mieć miejsce wielka katastrofa. Nagle ogromny cień zgęstniał i ruszył przez zbocza, zagłębienia i ukryte obniżenia wzgórz, jakby duchy i demony zaświatów powstały, by podbić światło żywych. W oddali usłyszałem wysokie tony muzyki brzmiące natarczywie w powietrzu; to musiały być ceremonialne trąby oznajmiające niebezpieczeństwo ze świątynnych murów. Brama wielkiego pylonu miała teraz zostać zamknięta szczelnie przed ludźmi. Wewnątrz kapłani w białych szatach popędzą, by złożyć ofiary, które ochronią Ra przed bezprzykładnym zagrożeniem ciemnością jaka nagle wszystko zasnuła. Czułem się tak, jakby był koniec świata. Myślałem o dzieciach i Tanefert. Miałem nadzieję, że byli razem w domu, gdzie przynajmniej mogli się schronić za masywnymi drewnianymi drzwiami. Miałem nadzieję, że się nie boją. Rozległe cienie stawały się coraz ciemniejsze i zbierały w dziwnym półmroku, a potem nagle wszystko ucichło. Nawet północny wiatr, który zawsze wieje późnym popołudniem, osłabł, a potem całkowicie zamarł. Świat jakby się wyludnił, poniżej na odległych polach mogłem dostrzec tylko kilka stojących niepewnie, pozostawionych bez opieki mułów, a ostatnich kilku robotników uciekało przez w pocie czoła uprawiane grzędy. Słyszałem cienkie krzyki porzuconego dziecka, ale nie mogłem go dostrzec, a zresztą ono także szybko zniknęło w nadciągającym mroku. Do tego czasu słońce zbladło tak bardzo, że można było na nie patrzeć przez splecioną siatkę własnych palców, nadzwyczajny, niewiarygodny spektakl, który rozgrywał się na niebie. Czarna, wygięta krawędź miecza nałożyła się na wielki dysk słoneczny. Potem pasma cienia, jak te na dnie oświetlonego promieniami słońca basenu, zafalowały i pomknęły poprzez tereny poniżej, potem nad nami i dalej przez Czerwoną Ziemię; wyciągnąłem ręce, by je złapać, ale jakoś nie uwidoczniły się na mojej skórze. Światło słabło dalej, zmieniając się w coś dziwnie szarego, jak wtedy, gdy wszystkie kolory zblakną na spranym ubraniu. Wszystko przyspieszyło; wielki czarny ptak nocy zasłonił całkowicie twarz dnia i natychmiast na niebie rozbłysnęły nieprzemijające konstelacje gwiazd, gdy w jednej chwili, której nie można by odmierzyć kapaniem zegara wodnego, dzień zmienił się w noc. Ra, Pan Wieczności, zniknął tak oczywiście, jakby zaszedł poza horyzont. Teraz wszystkim, co z niego zostało, była cienka korona światła wokół czarnego dominującego dysku ciemności; wyglądało to tak, jakby bóg słońca został zmuszony do złożenia swej chwały w
poddańczym geście. Wszystko wokół mnie było nocą, a jeszcze, co niemożliwe, widziałem we wszystkich kierunkach na samym skraju odległego horyzontu oranże i żółcie zachodu słońca. Nagle zrobiło się zimno, jak w zimie, i zapanował całkowity bezruch. I wtedy zobaczyłem na własne oczy widok, który będę pamiętał do dnia mojej śmierci: wielkie Oko Stworzenia patrzące na mnie z góry: heban źrenicy, lśniąco biała korona tęczówki i przez moment cienką otoczkę purpury, jak krew, migoczącą wokół krawędzi ciemności. Nie mogłem oddychać, a świat zatrzymał się i ucichł; wydawało mi się to najpiękniejszą zagadką, jaką kiedykolwiek widziałem. Potem równie nagle, jak ciemność podbiła światło, równowaga sił znowu została zachwiana i połyskujący łuk najdelikatniejszego blasku, jak wyostrzone ostrze złotego noża odbijającego promienie słońca, wychynął z przeciwnej strony, oślepiając mrok swoim triumfem. Najpierw świat znowu stał się opalizująco szary, a dziwne bataliony cieni uciekły szybko ponad i obok nas, ale tym razem w przeciwnym kierunku, i szybko powrócił znajomy błękit nieba. Gwiazdy szybko blakły i świat znowu zaczął wypełniać się kolorami, życiem i czasem. Horemheb był zafascynowany. Nigdy nie widziałem go tak zachwyconego. Odwrócił się do mnie z wyrazem triumfu na przystojnej, surowej twarzy. - Widziałeś? Aton został pożarty przez ciemność. To jest znak od bogów, że nie wspierają dłużej panowania tej żałosnej dynastii. Zapanuje nowy porządek! To nowe słońce, świecące nad nowym wiekiem! - krzyczał stanowczo, uderzając się triumfalnie pięścią w klatkę piersiową. Jego żołnierze wydali wyćwiczony okrzyk. I ruszył w dół po jałowym zboczu, w towarzystwie biegnących za nim oficerów, zostawiając Thota i mnie, byśmy samodzielnie pokonali drogę z powrotem do pałacu. A gdy wracaliśmy pylistą ścieżką, obraz oka niebios nawiedzał moją wyobraźnię. Symbol mrocznego kręgu stał się realny. Mój instynkt mnie nie zawiódł. To nie był po prostu tajemniczy symbol stowarzyszenia; to było także proroctwo czegoś realnego, co nadchodziło. Nagle przypomniałem sobie, co Nacht powiedział o mrocznym kręgu: „Oznacza najciemniejszą godzinę nocy, gdy dusza Ra jednoczy się z ciałem i duszą Ozyrysa. To pozwala Ozyrysowi i w rzeczy samej wszystkim zmarłym Obu Krajów, na ponowne narodziny. To najświętszy, najgłębszy moment w całym stworzeniu”. Ale im więcej o tym myślałem, tym bardziej ambiwalentne się to
wydawało. Czy to wydarzenie na nieboskłonie było przepowiednią cudu powrotu do życia czy bliskiej katastrofy?
45 Urzędnicy pałacowi biegali po korytarzach w wielkim pomieszaniu, jak mrówki, w których mrowisko jakiś dzieciak wetknął patyk. Wszedłem do komnaty królowej i znalazłem ją pochłoniętą rozmową z Ajem, Chajem i Simutem. Aj spojrzał na mnie przelotnie. Jego twarz była pusta ze zmęczenia. Po raz pierwszy wyglądał na zaniepokojonego. Simut zdawał relację z następstw zaćmienia Słońca. - W mieście panuje chaos. Tłumy, które zebrały się przed świątynną bramą, odmawiają rozejścia się. Doszło do plądrowań, pod niektóre budynki podłożono ogień... i muszę donieść, że Medżaj tylko pogorszyli sytuację próbami kontrolowania tłumu. W pewnych kwartałach miasta doszło do regularnych bitew z elementami wywrotowymi... Chaj przerwał. - Ludzie wzywają króla. Odmawiają odejścia, dopóki król się nie pojawi i nie przemówi do nich. Aj siedział nieruchomo, jego mózg pracował na najwyższych obrotach w poszukiwaniu rozwiązania. Przez to, że nie zgodził się na ogłoszenie śmierci króla, teraz znalazł się w pułapce. Wpędziły go w nią własne kłamstwa. - To tylko jeden z naszych problemów. Horemheb wykorzysta tę okazję i wprowadzi do miasta swoje oddziały, by kontrolować niepokoje - powiedział Simut. - A gdzie są te dywizje? - warknął Aj. - O ile jestem w stanie stwierdzić, w Memfis. Ale nasz wywiad nie był pewien - przyznał. - Nawet najszybszy posłaniec nie może przenieść rozkazów między Tebami i Memfis w mniej niż trzy dni, potem będą musieli przeprowadzić mobilizację i pożeglować na południe. Niemniej jednak Horemheb przewidział wszystko i przygotował oddziały do szybkiego wymarszu do Teb.
Przez chwilę panowała cisza, gdy każdy z obecnych zastanawiał się, co należy zrobić w tym cennym czasie, który nam pozostał. - Przemówię do ludu - powiedziała Anchesenamon nagle. - A co mogłabyś im powiedzieć? - zareplikował Aj. Jego ponure oczy zamigotały, tym razem ciekawością. - Powiem im prawdę. Powiem, że wydarzenia na niebie są znakiem odnowienia porządku na ziemi. Wyjaśnię, że król zjednoczył się z bogami w ciemnościach i teraz odrodził się w zaświatach. A ja pozostaję tutaj jako sukcesorka, z jego po parciem. Jeśli to zrobię, roszczenia do władzy Horemheba zostaną unieważnione. Popatrzyli na siebie, przeciwnicy zjednoczeni wspólną koniecznością. - Jesteś mądrym dzieckiem. To dobra historyjka. Ale wielu będzie odnosić się do niej podejrzliwie. - Ciemność była wielkim i rzadkim wydarzeniem. To spektakl niepodobny do niczego i ludzie muszą to zrozumieć. Moje słowa ich przekonają. Aj szybko przemyślał konsekwencje i możliwości jej propozycji. - Będę cię wspierał, ale słowa są potężne i trzeba je ostrożnie dobierać. Kiedy będziesz mówić o sobie, wolałbym „przedstawicielkę” niż „sukcesorkę”. Rozważyła to. - Znowu wracamy do naszego pierwotnego sporu. Jest mało czasu i nie widzę innego rozwiązania. Dlaczego nie miałabym nazwać się sukcesorką? Przecież tym właśnie jestem. - Masz w sobie krew twojej rodziny. Ale pamiętaj: nie możesz rządzić bez władzy nad urzędami rządowymi. A tylko ja mam nad nimi władzę. - W moim imieniu - zareplikowała natychmiast. - W rzeczy samej. I dlatego musimy wypracować strategię ku obopólnym korzyściom. Zastanowiła się nad sytuacją. Dokonała szybkiego wyboru. - Zgoda. - A zatem treść przemowy ustalimy wspólnie? - zapytał. Zerknęła na Chaja, który kiwnął głową. - Oczywiście. - Zatem przygotuj się dobrze, bo to jedno z najważniejszych wystąpień w twoim życiu. Jak tylko Aj wyszedł, podskoczyła. - Gdzie byłeś? - zapytała rozdrażniona i z odrobiną gniewu. -
Martwiłam się o twoje bezpieczeństwo. - Poszedłem do miasta odwiedzić mojego przyjaciela Nachta. A w drodze powrotnej otrzymałem zaproszenie, którego nie mogłem odrzucić, na spotkanie z Horemhebem. Wyglądała na zaskoczoną. - I poszedłeś? - Nie miałem wyboru. Schwytali mnie. - I co ci powiedział? Usiedliśmy razem i streściłem jej wszystko, czego dowiedziałem się o Sobku, i to, że teraz byłem w stanie dowieść, poprzez świadectwo chłopca, iż był on także odpowiedzialny za zabójstwa w mieście. W końcu przekazałem jej wszystko, co powiedział Horemheb. Przez chwilę wyglądała na zaskoczoną. - Musimy chronić twoją rodzinę przed jego zainteresowaniem. - Tak, ale musimy się także zastanowić. Jak dotąd tylko wygłaszał przeciwko nim groźby i nie wprowadzi ich w życie, dopóki nie poinformuję go o twojej decyzji. Dlatego musimy trzymać go w niepewności na tyle długo, na ile się da. W tym czasie zaplanuję, jak schwytać Sobka. Będziemy mogli go przesłuchać i odkryć, jak Horemheb lub Aj są powiązani z jego działaniami. A ta informacja da ci wielką siłę. Skinęła głową, a jej oczy zapłonęły upojeniem tej chwili. Nagle dostrzegła przyszłość dla siebie i swojej dynastii. - Ta ciemność mnie zaszokowała. Poczułam na sobie Oko bogów. Poczułam, że może zajrzeć w głąb mnie. Stawką jest wszystko, nie tylko przyszłość mojej dynastii, ale także los Obu Krajów. Niemniej, co dziwne, odkryłam, iż czuję, po raz pierwszy od wielu miesięcy, że żyję. Dym unosił się w powietrzu na wielkim otwartym terenie przed świątynią. Tłum zgromadził się wzdłuż Alei Sfinksów. Niektórzy śpiewali, inni krzyczeli, większość się modliła. Przyglądałem się im z punktu obserwacyjnego na dachu pylonu. Dotarliśmy szybko i w tajemnicy statkiem, a potem rydwanem do samej świątyni, pod ochroną strażników Simuta. Teraz, na jego znak, trębacze podnieśli długie, srebrne instrumenty w stronę horyzontu i zagrali fanfarę. Nagle nastawienie tłumu się zmieniło, z chaotycznego niezadowolenia w uwagę. Przedstawienie, którego się domagał, miało się rozpocząć. Królowa pojawiła się w bramie, ubrana w oficjalną złotą szatę i korony, a cisza ustąpiła miejsca okrzykom i wrzaskom, gdy stało się jasne, że jest sama. A ona lśniła w długich, niskich promieniach póź-
nego światła. Szła naprzód, wspinając się na podium, ignorując krzyki i lamenty, a potem stawiła czoła bestii tłumu. Czekała, by być słyszaną. To miała być walka woli. W końcu zapadła cisza. Zobaczyłem tysiące twarzy, urzeczonych, poruszonych, oddanych jej wspaniałemu wyglądowi. - To był dzień nadzwyczajnych znaków! - krzyknęła. - Ukazali się nam sami bogowie. Czcijmy ich! Łagodnie uniosła ramiona, a potem, z wolna, wiele osób z tłumu poszło w jej ślady. Ci, którzy nie, przynajmniej się zamknęli. - Ra, król bogów, zatriumfował nad siłami ciemności i chaosu. Życie zostało odnowione. Chwała i potęga Obu Krajów zostały odnowione. Ale w owej chwili on zabrał coś, czego bardzo pożądał. Zabrał coś, co miało dla nas wielką wartość. Większą niż złoto i większą niż życie. Stoję przed wami teraz jako córka królów i córka bogini Maat, która przynosi sprawiedliwość i porządek, by przekazać wam wieść o naszej wielkiej ofierze i wielkim zysku bogów. Ponieważ w chwili ciemności, której świadkami były wszelkie żywe istoty, król Tutanchamon zjednoczył się z Ra, jak król musi to zrobić, i, jak zapisano w świętych księgach, stanowi teraz jedność z królem bogów. A świat powstał na nowo. Świat znowu się odrodził. Jej słowa rozbrzmiały echem na otwartej przestrzeni. Wielki lament podniósł się i rozprzestrzenił w tłumie i w mieście. Zobaczyłem, że ludzie odwracają się do siebie, wielu dyskutuje, kilku wzrusza ramionami z niepewnością. Znali tę opowieść o poświęceniu króla dla odnowienia życia, ponieważ to jedna z najstarszych historii, które objaśniają nam, jak działa ten świat. A ona mądrze ją wykorzystała. Jej słowa mogły trafić tłumowi do przekonania. Elita będzie z pewnością wymagała bardziej wyrafinowanego wyjaśnienia, ale trudno im będzie zakwestionować tę historię. Nie ustawała w wysiłkach. - Stoję teraz przed wami. Jestem najukochańszą córką Ra. Jestem maat. Jestem Okiem Ra na dziobie barki bogów. Pod moim panowaniem nasi wrogowie zginą w mroku, a nasz świat, w świetle bogów, rozkwitnie. Po tym nastąpiła kolejna przekonująca fanfara na trąbkach i teraz większość zgromadzonych wykrzyczała swoją aprobatę. Wydawało się, że duch królowej i jej uroda ich podbiły. Ale zauważyłem, że byli i tacy, którzy odwracali się, niezadowoleni, kręcąc głowami. Bitwa o Oba Kraje po śmierci Tutanchamona, którą trzeba było wygrać, była wygrana. Jeśli udowodnię powiązanie między Horemhebem i Sobkiem, pozycja Horemheba osłabnie. Jednak gdy tego nie dokonam, nie
widzę niczego w tej chwili, co mogłoby mu przeszkodzić w przywłaszczeniu sobie, w imieniu armii, władzy królewskiej.
46 Tego wieczora Thot i ja wróciliśmy do miejskiego domu Nachta. Minmose zaoferował się, że ogoli mi głowę, ponieważ jeśli chciałem przekroczyć bramy świątyni, musiałem raz jeszcze zmienić się w kapłana. Gdy siedziałem pod jego ostrzem, z kawałkiem płótna osłaniającym kark, przybył Cheti. Na swoje szczęście, nie musiał odbyć tych rytualnych ablucji, ponieważ miał towarzyszyć Nachtowi jako ofiara do przeprowadzenia eksperymentu - niezbyt elitarna postać. - Czy straż jest w moim domu? - zapytałem najpierw. Skinął głową. - Tanefert nie była z tego zbyt zadowolona. Ale wytłumaczyłem jej tę konieczność, na tyle, na ile się dało, nie strasząc jej. Westchnąłem z ulgą. - Czy naciskałeś na nią, by pilnowała, żeby dzieci w żadnych okolicznościach nie wymknęły się z domu? - Tak. Nie martw się. Są bezpieczni. Będą strzeżeni w dzień i w nocy. - Potem pozwolił sobie na cichy chichot. - Jesteś niezbyt wiarygodnym kapłanem - powiedział. - Uważaj, Cheti. Wkrótce sam znajdziesz się w o wiele bardziej kompromitującej roli. Przytaknął. - To właśnie lubię w mojej robocie. Każda noc jest inna. Jednej patroluję ulice, następnej zażywam niebezpieczne halucynogeny... - Nacht przygotował coś, co wiarygodnie będzie wyglądało jak grzyb, ale nie będzie miało żadnego działania. - Muszę zatem udawać? - zapytał. - Tak - odpowiedział Nacht, zakładając szatę. - Zrobiłem atrapę wysuszonego grzyba, wykorzystując mieloną fasolę. - Nienawidzę fasoli - odparł Cheti. - Moja żona ją gotuje, lecz ma
na mnie straszliwe działanie... - Nie będziesz musiał zjeść tego więcej niż garść, więc szkodliwe efekty będą minimalne - zareplikował Nacht. A potem dodał: - Co z pewnością jest dla nas wszystkich wielką ulgą. - Ale co powinienem wygadywać, gdy zażyję ten proszek? zapytał Cheti. - Na początku nic. A potem, powoli, wyobraź sobie, że odsłonięto ci światło niebios. Pozwól swojemu umysłowi przyjąć oświecenie bogów. - A jak to wygląda? - dopytywał się Cheti. Nacht spojrzał na mnie z powątpiewaniem. - Pomyśl o świetle. Opisz urodę tego światła i to, jak widzisz bogów, którzy się w nim poruszają, jakby światło było myślą, a myśl światłem. - Spróbuję - powiedział niepewnie Cheti. Nacht zamówił rydwany, które zabrały nas z jego domu i powiozły wzdłuż Alei Sfinksów do wielkiej świątyni w Karnaku. Ulice były mroczne. Zobaczyłem zabite deskami fronty sklepów i kilka poczerniałych wnętrz - zniszczenia dokonane w czasie zamieszek. Miasto jednak znowu wyglądało na spokojne. Przybyliśmy do bramy i Nacht porozmawiał ze strażnikami świątynnymi, którzy ocenili Chetiego i mnie w świetle swoich lamp. Nacht był tutaj bardzo sławny i modliłem się, by chcieli jedynie zadać kilka pytań. Rozmawiał z nimi beztrosko przez chwilę, a potem, z ostatnim pytającym spojrzeniem, przepuścili nas krótkim machnięciem. Przejechaliśmy przez bramę i przez wielki, zacieniony teren wewnątrz murów świątyni. Poza światłem rzucanym przez olej płonący w wielkich, kutych misach, które stały wewnątrz jak konstelacja małych słońc, wszystko niknęło w ponurym półcieniu. Nacht zapalił własną lampkę oliwną i poszliśmy przez otwarty teren w kierunku Domu Życia. Ale nie weszliśmy tam, tylko poprowadził nas dalej, na prawo od budynku. Poszliśmy kilkoma mrocznymi przejściami między budynkami - warsztatami i biurami, wszystkie były opustoszałe w nocy. Przejścia zwęziły się, a budynki ustąpiły miejsca pomieszczeniom magazynowym, aż doszliśmy do wysokiego tylnego muru samego wielkiego okręgu. Właśnie tam stała mała, starożytna budowla. Gdy do niej podeszliśmy, zauważyłem postać Ozyrysa, boga zmarłych, wyrzeźbioną wszędzie na ścianach, w białej koronie z dwoma piórami po bokach, otoczoną zwartymi kolumnami inskrypcji.
- Ta kaplica jest poświęcona Ozyrysowi - szepnął Cheti. - Owszem. Bogu Zaświatów, nocy, mroku i śmierci przed życiem... ale tak naprawdę jest bogiem światła poza światłem, jak mówimy. Oświecenia i wiedzy tajemnej - odpowiedział Nacht. Cheti skinął głową, jakby ze zrozumieniem, a potem spojrzał na mnie i uniósł brwi. Przeszliśmy przez salę zewnętrzną i weszliśmy do małej, ciemnej wewnętrznej sali świątyni. Nacht szybko zapalił lampki oliwne w niszach dookoła ściany. W dusznym powietrzu rozszedł się bogaty zapach kadzidła. Znalazł mi miejsce za jednym z filarów, w pobliżu wejścia, skąd mogłem widzieć wszystko, co się działo, i wszystkich, którzy się zbliżali. Potem usiedliśmy, by zaczekać. I w końcu, jeden po drugim, przybyło dwunastu mężczyzn w białych szatach. Niektórych z nich pamiętałem z przyjęcia w domu Nachta. Byli niebieskooki poeta i architekt. Każdy z nich nosił na szyi złoty wisiorek na złotym łańcuszku. Na każdym z nich był obsydianowy krążek: mroczny dysk. Powitali Nachta z wielkim podnieceniem, a potem obejrzeli Chetiego jak służącego na sprzedaż. W końcu brakowało tylko Sobka. Czułem, jak mój plan przecieka mi między palcami. Mimo wszystko nie chwycił przynęty. Nacht grał na zwłokę: - Jednego z nas brakuje powiedział w końcu, wystarczająco głośno, bym usłyszał. - Powinniśmy poczekać na Sobka. - Nie zgadzam się, czas ucieka i powinniśmy zacząć ceremonię bez niego. Dlaczego bóg miałby czekać na Sobka? - wykrzyknął jeden z mężczyzn, wspierany przez chóralną zgodę. Nacht nie miał wyjścia, musiał zacząć. Z mojego punktu obserwacyjnego za filarem patrzyłem, jak zawiązują Chetiemu oczy kawałkiem czarnej tkaniny tak, by nie mógł nic zobaczyć. Potem wniesiono niewielką skrzynkę, a z niej wydobyto złotą kasetkę. Zdjęcie jej wieka ujawniło naczynie ceramiczne o kształcie ludzkiej postaci, a w nim coś, co wyglądało na pszenny bochenek lub ciasto, uformowane z grubsza na kształt istoty ludzkiej. Nacht zaintonował hymn nad plackiem: „Chwała tobie, Ozyrysie, panie wieczności, królu bogów, tobie, który nosisz wiele imion, którego formy pojawiania się są święte, którego atrybuty są ukryte...” i tak dalej. W końcu inkantacja skończyła się, placek został uniesiony do góry, a potem podzielony na czternaście części i każdy z obecnych zjadł ceremonialnie jeden kawałek. Przypuszczałem, że było to czternaście części, na które Set, zazdrosny, pociął ciało Ozyrysa po jego zamordowaniu. Teraz, rytualnie, bóg odrodził się w każdym z tych mężczyzn. Jeden kawałek ciasta zostawiono dla Sobka. Miste-
rium zakończyło się i muszę wyznać, że byłem rozczarowany, bo wydawało się to być jedynie symbolicznym posiłkiem - dwunastu mężczyzn zgromadzonych wokół Nachta na wieczornym eksperymencie. Wyciągnął z fałd szaty skórzaną sakiewkę i mówił długo, częściowo była to gra na zwłokę, z powtórzeniami, o tym, co wiedział o mocach i naturze tego pokarmu bogów i o swoich nadziejach, że mógłby dostarczyć wizji bogów. Nadal nie było śladu Sobka. W końcu, zdawszy sobie sprawę, że nie ma już więcej czasu, Nacht otworzył sakiewkę i malutką łyżeczką wydobył z niej próbkę proszku. Wtajemniczeni obserwowali to uważnie, zafascynowani jego legendarną mocą. Do tej pory Cheti z zawiązanymi oczami musiał się już nieźle zaniepokoić, ponieważ zbliżała się chwila eksperymentu. Ale Nacht nagle powiedział: - Nie marnujmy tej wspaniałości na sługę. Sam zjem ten pokarm bogów. Mężczyźni przytaknęli entuzjastycznie. Mogłem sobie wyobrazić ulgę Chetiego. Nacht musiał uznać, że zdolności aktorskie Chetiego nie były wystarczające i być może pomyślał też, że zajmie więcej czasu, samemu odgrywając przedstawienie, na wypadek gdyby Sobek w końcu się pojawił. - Będziesz w stanie opisać nam swoje nawet najdrobniejsze wizje w sposób naukowy, czego sługa nie mógłby zrobić - powiedział niebieskooki poeta protekcjonalnie. - A my będziemy tutaj, by zapisać wszystko, co powiesz, kiedy będziesz miał wizje. - Możesz stać się żywą wyrocznią - powiedział inny, podekscytowany. W wielkim spektaklu rytuału Nacht zmieszał łyżeczkę proszku z kubkiem świeżej wody, a potem wypił to powolnymi, ostrożnymi łykami. W komnacie panowała absolutna cisza, wszyscy patrzyli z pełnym zachwytu oczekiwaniem na poważną twarz Nachta. Z początku nic się nie działo. Uśmiechnął się i lekko wzruszył ramionami, jakby w rozczarowaniu. Potem nagle wyraz powagi zniknął z jego twarzy i zmienił się w intensywną koncentrację. Gdybym nie wiedział, że gra, byłbym niemal przekonany o autentyczności wizji. Powoli podniósł ręce, dłońmi do góry, za nimi powędrowały jego oczy. Wydawał się być pogrążony w transie, miał szeroko otwarte powieki, którymi nie mrugał, wpatrując się w eteryczny miraż czegoś, czego tam nie było. A potem to, co było grą, stało się realne. Między małymi, stabilnymi płomykami lampek oliwnych i wielkim półcieniem komnaty
pojawił się cień. Postać, która go rzucała, była cała z mroku; mała, niemal jak zwierzę, jej kształt i rysy twarzy skrywały fałdy czarnego płaszcza, który otulał ją od głowy po palce stóp. Poczułem strach, który spadł na mnie jak lodowaty płaszcz. Wyciągnąłem nóż z pochwy, zaszedłem postać od tyłu i przyłożyłem jej ostrze do gardła. - Zrób trzy kroki do przodu. Postać poszurała nogami naprzód, jak zwierzę na placu targowym, do światła rzucanego przez lampy. Twarze wtajemniczonych patrzyły z niedowierzaniem na to nieoczekiwane i nieakceptowalne wtargnięcie. - Odwróć się - rozkazałem. Zrobiła to. - Zdejmij kaptur. Powoli zsunęła tkaninę z głowy. Dziewczyna nie była starsza niż moja córka Sachmet. Nigdy wcześniej jej nie widziałem. Wyglądała jak jedna z tych dziewczyn, które mógłbyś minąć na ulicy i nawet nie zauważyć. Usiadła na niskiej ławce, ściskając w dłoniach kubek z wodą, trzęsąc się i nie mogąc złapać tchu. Nacht troskliwie otulił jej ramiona płóciennym szalem, a potem odszedł, dając nam nieco prywatności i próbując uspokoić zgiełk protestów, który podnieśli jego koledzy - członkowie stowarzyszenia. Uniosłem jej podbródek i delikatnie próbowałem zmusić, by na mnie spojrzała. - Co się stało? Kim jesteś? Z oczu leciały jej łzy. - Rahotep! - udało jej się wydusić, zanim złapał ją gwałtowny atak szczękania zębów. - Jestem Rahotep. Kim jesteś? Kto cię przysłał? - Nie znam jego imienia. Kazał ci powiedzieć: „Jestem demonem, który wysyła posłańców, by wabili żywych do królestwa śmierci”. Patrzyła na nas. Cheti i ja zerknęliśmy na siebie. - Jak cię znalazł? - Porwał mnie z ulicy. Powiedział, że zabije moją rodzinę, jeśli nie dostarczę wiadomości Rahotepowi. - Jej oczy wypełniły się łzami, a twarz znowu wykrzywił grymas. - A co to za wiadomość? Z ledwością wymawiała słowa: - Musisz przyjść do katakumb. Sam... - Dlaczego? - Masz coś, czego on pragnie. A on ma coś, czego ty pragniesz -
odparła. - Co on ma, czego ja pragnę? - zapytałem powoli. Teraz nie mogła spojrzeć mi w oczy. Wstrząsały nią silne dreszcze. - Twojego syna - wyszeptała.
47 Pobiegłem przez cienie nocy. Thot dotrzymywał mi kroku. Być może Cheti biegł za nami. Nie oglądałem się za siebie. Jakby z oddali dobiegał mnie odległy tupot moich sandałów na pylistym gruncie, głuche tętnienie krwi w czaszce i bicie serca w klatce mojej piersi. Na miejscu był strażnik. Cheti rozkazał Tanefert nie pozwalać dzieciom wychodzić w żadnych okolicznościach ani nikomu nie otwierać drzwi. Dom miał wyglądać, jakby był zamknięty. Jak więc Sobkowi udało się go dostać? Wyobraziłem sobie rozpacz Tanefert i przerażenie dzieci. A mnie tam nie było, bym mógł ich bronić. A jeśli to był blef? A jeśli nie? Pobiegłem szybciej. Miał się spotkać ze mną przy katakumbach. Musiałem być sam. Gdybym przyszedł z kimś, chłopiec zginie. Miałem przynieść halucynogen. Jeśli bym zawiódł, chłopiec zginie. Jeśli komuś o tym powiem, chłopiec zginie. Miałem przyjść sam. Dotarłem do portu, porwałem trzcinową łódź z miejsca, w którym cumowała, i zacząłem wiosłować obłąkańczo przez Wielką Rzekę. Tym razem nie myślałem o krokodylach. Księżyc wyglądał jak biały kamień. Woda była czarnym marmurem. Płynąłem po powierzchni cieni, jak mała figurka samego siebie w modelu łodzi, w towarzystwie Thota, przekraczając wody śmierci, by spotkać się z Ozyrysem, bogiem cieni. Z zachodniego brzegu pobiegłem, a powietrze ochłodziło się, gdy mijałem zachodnią granicę pól uprawnych. Byłem teraz zwierzęciem, wszystkie zmysły wyostrzone i wszystko było zemstą. Miałem nową skórę, w odcieniu gniewu. Czułem, że zęby w ustach mam ostre jak klejnoty. Ale czas mijał zbyt szybko, odległość była zbyt duża i bałem się, że mogło być już za późno. Zatrzymałem się dopiero u niskiego wejścia do katakumb. Spojrzałem w dół na Thota, który biegł ze mną. Patrzył na mnie,
ciężko dysząc. Jego oczy były jasne i czyste. Nałożyłem mu kaganiec na pysk, aby nie szczekał. Zrozumiał. Nie przyszedłem sam, ale on będzie cicho. Potem zaczerpnąłem ostatni głęboki wdech rześkiego nocnego powietrza, przeszedłem pod starożytnym rzeźbionym nadprożem i zszedłem po schodach w ciemność poza ciemnością. Weszliśmy do długiego, nisko sklepionego korytarza. Wsłuchałem się w straszną ciszę. W takiej świętej ciszy wydawało się, że słychać westchnienia zmarłych rozsypujących się w proch lub przekonujących nas, byśmy dołączyli do nich w rozkoszach zaświatów. Ktoś zostawił dla mnie zapaloną lampę w uchwycie na ścianie. Płonęła bez ruchu i dźwięku, niezmącona prądami powietrza lub czasu. Podniosłem ją i poszedłem naprzód, niezmierzone tunele znikały w każdą stronę, a od każdego z nich odchodziły głębokie, nisko sklepione komory, w których piętrzyły się gliniane naczynia wszelkich kształtów i rozmiarów. Musiały być ich tu całe miliony, zawierały zabalsamowane szczątki ibisów, sokołów i pawianów... Thot, otoczony szczątkami swoich pobratymców, wietrzył cmentarne powietrze, uszy czujnie postawił, by wychwycić najsłabszy pojawiający się dźwięk - odgłos sandałów w pyle, szept lnianego płótna na żywej skórze - takie rzeczy były dla mnie niesłyszalne, ale mogły zdradzić jego wyczulonym zmysłom obecność Sobka i mojego syna. Potem obaj to usłyszeliśmy: płacz dziecka, zagubiony i zbolały, wołający żałośnie z głębi katakumb. Głos mojego syna... ale skąd dobiegał? Thot szarpnął się gwałtownie na smyczy i pobiegliśmy korytarzem po naszej lewej, nasze cienie ścigały nas wzdłuż ścian w kuli światła rzucanej przez lampę. Korytarz schodził w dół. Odchodziło od niego więcej korytarzy, które ginęły w nieskończonej ciemności. Gdzie on był? Czy go ocalę? Wtedy usłyszałem kolejny odbijający się echem płacz, tym razem z innej strony. Thot zawrócił i szarpnął smyczą, przynaglając mnie, bym ruszył za nim. Pozwoliłem mu poprowadzić się jednym z bocznych pasaży. Ten na końcu rozdzielał się na dwa. Słuchaliśmy, czujni, każdy nerw wyostrzony, każdy mięsień napięty. Doszedł mnie kolejny krzyk, tym razem z prawej. Pospieszyliśmy wzdłuż korytarza, obok coraz większej liczby niskich komór zapchanych naczyniami, większość z nich była już rozbita, a małe kości i fragmenty czaszek wystawały pod dziwacznymi kątami, jakby były tu od bardzo długiego czasu. Za każdym razem gdy dochodziło nas echo płaczu, wiodło głębiej i głębiej w katakumby. Zaświtało mi, że niemożliwe będzie, nawet jeśli uda mi się ocalić syna, znalezienie drogi do wyjścia stąd. A potem
następna myśl: to była gra. Schwytał mnie w pułapkę. Zatrzymałem się. Kiedy usłyszałem następny płacz, krzyknąłem: „Nie idę dalej! Przyjdź do mnie. Pokaż się!”. Mój głos poniósł się echem, odbijając i powtarzając w labiryncie, zanim nie ucichł zupełnie. Thot i ja czekaliśmy w wielkiej ciemności, w naszym małym kręgu słabego, błagalnego światła. Z początku nic się nie działo. Ale potem w czerni zamigotał słabiutki blask. Nie można było sprawdzić, jak blisko lub jak daleko był ten maleńki punkcik światła. Obserwowaliśmy tylko, jak rozwija się i rozkwita, oświetlając ściany korytarza, a w nim widziałem przesuwający się cień.
48 Nałożył czarną maskę Anubisa, szakala, Strażnika Nekropoli. Namalowane zęby lśniły bielą w ciemności. Dostrzegłem ceremonialny złoty kołnierz na jego szyi. - Przyprowadziłeś swojego pawiana - powiedział niskim, matowym głosem. - Nalegał na spotkanie z tobą. - On jest Thotem, Tym, który Zapisuje Zmarłych. Może zasługuje na udział w naszym zgromadzeniu - odparł. - Zdejmij maskę, Sobku, i spójrz mi w oczy - powiedziałem. Wielkie katakumby, labirynt mroku i ciszy, wydawały się być wielkim, pełnym ech uchem bogów. Czy słyszeli każde słowo? Powoli zdjął maskę. Stanęliśmy twarzą w twarz. Patrzyłem z nienawiścią w jego oczy o kolorze szarego głazu. - Masz mojego syna, a ja chcę go odzyskać. Gdzie on jest? zapytałem. - Jest tutaj, ukryty. Zwrócę ci go. Najpierw jednak musisz mi coś dać. - Mam to, ale nie dam ci, zanim mój syn nie będzie bezpieczny, ze mną. - Pokaż mi. Podniosłem skórzaną sakiewkę, aby mógł ją zobaczyć w świetle lampy. Popatrzył na nią pożądliwie. - Mamy impas. Ja nie powiem ci, gdzie jest chłopiec, nim nie dostanę sakiewki. A ty zapewniasz mnie, że nie wejdę w jej posiadanie, zanim ty nie dostaniesz chłopca. Bądźmy więc mądrzy i pomyślmy o tym w inny sposób. - W jaki? - Ceną za życie twojego dziecka będzie jedynie krótka rozmowa ze mną. Od dawna myślę o tobie jako o godnym szacunku koledze.
Jakby nie było, jesteśmy do siebie bardzo podobni. - Nie mamy o czym rozmawiać. W niczym nie jestem do ciebie podobny. Wszystko, czego chcę, to mój syn. Żywy. Natychmiast. Jeśli go skrzywdziłeś, jeśli choć włos spadł mu z głowy... - A zatem musisz być cierpliwy albo nic ci nie powiem - odparł lodowato. - Czekałem na tę chwilę. Myśl, tropicielu zagadek. Ty także masz pytania. Być może ja mam odpowiedzi. Zawahałem się. Jak wszyscy mordercy tego rodzaju, był samotny. Pragnął zrozumienia. - O czym chcesz rozmawiać? - Porozmawiajmy o śmierci. Ponieważ ona fascynuje nas obu. Śmierć jest największym z darów, ponieważ tylko ona daje transcendencję i doskonałość na tym beznadziejnym, banalnym padole krwi i prochu - powiedział. - Śmierć nie jest darem. Jest stratą - zareplikowałem. - Nie, Rahotepie. Najbardziej żywy czujesz się tuż przed śmiercią. Wiem, że to wiesz, pomimo małego, słodkiego światka twojej rodziny. Te wszystkie urocze dzieci i ukochana żona... Ale śmiertelnicy są jedynie workami krwi, kości i obrzydliwych bebechów. Serce, słynne serce, które opiewają nasi poeci i kochankowie, jest niczym więcej jak kawałkiem mięsa. Wszystko zgnije. - Nazywa się to kondycją człowieka. Robimy z niej najlepszy użytek. To, co ty robisz, jest bardzo banalne. Zabijasz bezbronnych, odurzonych narkotykami chłopców i dziewczęta oraz małe zwierzęta. Obdzierasz ich ze skóry, łamiesz im kości i wyłupiasz oczy. Co z tego? Nie ma w tym nic specjalnego. Tak naprawdę to żałosne. Nie jesteś nikim więcej, niż uczniakiem znęcającym się nad kotami i owadami. Widziałem znacznie gorszych od ciebie. Nie obchodzi mnie, dlaczego ich zabiłeś w taki a nie inny sposób. To nie ma znaczenia. To był jakiś rodzaj popieprzonego spektaklu śmierci ku twojej własnej korzyści. Mówisz o transcendencji i oto jesteś, głęboko w katakumbach, samotny, sfrustrowany mały człowiek, pogardzany nieudacznik, i rozpaczliwie pożądasz tego, co zawiera ta mała skórzana sakiewka. Oddychał teraz szybciej. Musiałem go podpuścić. - Wiesz, że jeden z chłopców nie umarł? Przeżył. Opisał cię. Może cię zidentyfikować - ciągnąłem. Pokręcił głową. - Świadek bez oczu? Nie, Rahotepie, to ty jesteś zdesperowany. To ty zawiodłeś. Król nie żyje, twoja kariera jest skończona, twój syn jest w moich rękach. Walczyłem że sobą, by nie cisnąć nim o ścianę katakumb i roz-
gnieść mu lampy na twarzy. Ale nie wolno mi było, ponieważ jak wtedy znalazłbym Amenmose? I nadal potrzebowałem odpowiedzi. - Jeśli chodzi o te absurdalne przedmioty, które zostawiałeś królowi, twoje dziwaczne małe podarunki. Czy naprawdę sądziłeś, że go przestraszą? Spojrzał na mnie wilkiem. - Wiem, że go przestraszyły. Pokazały jemu i tej dziewczynie wszystko, czego się obawiali: ja tylko musiałem podnieść lustro, w którym ujrzeli swój strach przed śmiercią. Strach to największa z sił. Strach przed ciemnością, rozkładem, zniszczeniem i zagładą... i przede wszystkim strach przed śmiercią, strach, który kieruje każdym z nas. Strach leży u podstaw wszystkiego, co zrobiliśmy, i wszystkiego, co robimy. Strach to wspaniała siła, a ja dobrze ją wykorzystałem! - glos Sobka stał się teraz ostrzejszy. Przysunąłem się bliżej niego. - Jesteś żałosnym, smutnym, pokręconym starym człowiekiem. Zostałeś wyrzucony z pracy przez Aja i z zemsty znalazłeś sposób, by znów poczuć się ważnym. - Aj był głupcem. Nie widział tego, co miał przed sobą. Odprawił mnie. Zdradził moją troskę! Teraz tego żałuje. Wszystko, co się wydarzyło, cały ten chaos i strach, stał się za moją przyczyną! Nawet ty, sławny Rahotep, tropiciel zagadek, mnie nie powstrzymałeś. Nadal nie rozumiesz? Wezwałem cię. Od początku aż do tej chwili wytyczałem ci ścieżkę. A ty szedłeś nią jak pies, zafascynowany smrodem rozkładu i śmierci. Wiedziałem o tym i nie przyjmowałem tego do wiadomości. Widział to. - Tak. Teraz rozumiesz. Teraz strach dotknął i ciebie. Strach przed porażką. Nadal się poruszałem, by odgonić ten strach. - Ale dlaczego nienawidziłeś Tutanchamona? Dlaczego zacząłeś go atakować? - Był nasieniem podupadłej i zepsutej dynastii. Nie pasował. Nie był męski. Miał słaby umysł i niedoskonałe ciało. Jego płodność miała skazę i dawała tylko pokręcone, bezużyteczne płody. Brakowało mu męstwa. Nie mogłem pozwolić mu zostać królem. Trzeba było temu zapobiec. Niegdyś, w czasach mądrości, zanim nastała era głupców, świętym obowiązkiem było zabić króla, jeśli jego błędy zagrażały zdrowiu i potędze kraju. Przywróciłem ten szlachetny zwyczaj. Postępowałem zgodnie z dawnymi rytuałami. Jego kości zostały połamane, jego twarz wyrzucona, oczy wyłupione, jego maska
śmierci ułożona z gnijących szczątków, więc bogowie nigdy nie rozpoznają go w zaświatach. Odnowiłem królestwo. Horemheb zostanie królem. Ma władzę i męskość. Będzie Horusem, Królem Życia. A co do króla chłopca, zniknie w mrokach zapomnienia. Jego imię już nigdy nie zostanie wymówione. W końcu wspomniał generała. Pociągnąłem temat. - Dlaczego Horemheb? - Ten kraj jest pełen lamentu. Granice są niepokojone, skarbce i spichlerze puste, dziwki, złodzieje i fantaści rządzą naszymi świątyniami i pałacami. Tylko Horemheb jest władny przywrócić chwałę Obu Krajom. Ja jestem tym, który ma władzę nad żywymi. Ja jestem tym, który widzi bogów. Jestem czarnym słońcem. Jestem Anubisem. Jestem cieniem! - wykrzykiwał. - A więc wszystko, co robiłeś, było na rozkaz Horemheba? Przedmioty, płaskorzeźba w Sali Kolumnowej, zamordowanie Mutnodżmet? A on w zamian obiecał ci chwałę i władzę? - Nie przyjmuję rozkazów! Horemheb rozpoznał moje dary i zatwierdził moje czyny! Jednak jest żołnierzem. Nie ma pojęcia o wyższych prawdach. Nie zna jeszcze rozległości mojego dzieła, ponieważ ono wykracza daleko poza władzę i politykę tego świata. Jaki pożytek byłby z tego świata, gdyby zaświaty również nie były w naszym zasięgu? Chodziłem wokół niego, trzymając lampę. Wiedziałem, że miał więcej do powiedzenia. - Dziękuję ci za podarowanie pudełka z oczami. Przypuszczam, że należały do ofiar, które znalazłem. Przytaknął, zadowolony. - Zbierałem je dla ciebie. Wyraz uznania. I znak. - Oczy są wszystkim, nieprawdaż? Bez nich świat dla nas znika. Jesteśmy pogrążeni w mroku. Ale, tak jak w czasie zaćmienia Słońca, sama ciemność jest objawieniem. „To jest Słońce, które spoczęło w Ozyrysie. To jest Ozyrys, który spoczął w Słońcu!” Kiwnął głową. - Tak, Rahotepie, w końcu zaczynasz dostrzegać, widzieć prawdę... - W^ twoim warsztacie znalazłem klika szklanych fiolek. Co zawierały? - zapytałem. - Tego także nie rozwikłałeś? - wyrzucił z siebie nagle z pogardą. Thot zawarczał i poruszył się u mojego boku. - Miało słony smak... - powiedziałem. - Nie sięgasz myślą zbyt daleko. Zbierałem ostatnie łzy z oczu
umierających, gdy widzieli nadchodzący kres. Tajemne księgi mówią nam, że takie łzy są eliksirem, który zawiera czysty destylat tego, czego doświadczył świadek w swym ostatnim momencie, gdy przechodził z życia do śmierci. - Ale kiedy wypiłeś łzy, nic się nie stało. Jakby nie było, to tylko sól i woda. To by było tyle, jeśli chodzi o sekrety tajemnych ksiąg. Westchnął. - Sam akt był zastępczą przyjemnością. - Przypuszczam, że odurzałeś swoje ofiary, by łatwiej było ci popełnić te barbarzyństwa? Podejrzewam, że nie walczyły. Sądzę, że byłeś w stanie pokazać im agonię ich nieszczęsnego ciała ze wszystkimi detalami - powiedziałem. - Jak zwykle nie dostrzegasz głębszego znaczenia. Zostawiałem ich jako znak ostrzegawczy dla króla. Ale pragnąłem czegoś jeszcze, czegoś głębszego. - Chciałeś patrzeć. Kiwnął głową. - Śmierć jest najwspanialszym momentem w życiu. Ujrzenie tego momentu przejścia, gdy śmiertelna istota oddaje ducha, z najgłębszej ciemności w jasność zaświatów, to ujrzeć największy zachwyt, jaki życie może przynieść. - Twoje eksperymenty w końcu się nie powiodły, prawda? Wszystkie te połamane kości, złote maski, martwe twarze okazały się być tylko śmiesznymi rekwizytami. Nie było w tym transcendencji. Narkotyki dawały iluzje, a nie wizje. Zmarli po prostu umarli, a wszystkim, co zobaczyłeś w ich oczach, był ból i smutek. I dlatego potrzebujesz tego - pomachałem skórzaną sakiewką przed jego zafascynowanymi oczami. Sięgnął po nią, ale Thot nagle skoczył na niego, a ja ją zabrałem. - Zanim ci to dam, a ty oddasz mi syna, powiedz mi jedno. Skąd wziąłeś opium makowe? Wynagrodził mnie błysk zaskoczenia w jego kamiennych oczach. - Łatwo je zdobyć - odpowiedział ostrożnie. - Oczywiście, dla celów medycznych, w małych dawkach, dla lekarzy, jak ty sam. Ale jest coś więcej, sekretny handel. Myślę, że sporo o tym wiesz. - Nic o tym nie wiem - wymamrotał. - Bzdura. Popyt na luksus tej przyjemności jest tak wielki teraz, że żadna liczba zdesperowanych dziewcząt i chłopców wykorzystywanych jako handlarze nie mogłaby go zaspokoić. Ale jest użytecznym sposobem na odwrócenie uwagi miejskich Medżaj od większego planu. Pozwól, że opowiem ci o tym planie. Mak hoduje się na ziemiach należących do Hetytów, a potem jego sok jest przemy-
cany do Teb na statkach, przez port. Narkotyk jest magazynowany i rozprowadzany poprzez kluby. Wszyscy urzędnicy, na wszystkich etapach - od strażników granicznych, poprzez urzędników portowych do biurokratów wydających pozwolenia na działalność klubów - są skorumpowani. Wszyscy chcą przetrwać, szczególnie w tak ciężkich czasach. Jednak najbardziej fascynuje mnie to, jak zorganizowano przewóz ładunków przez ziemie naszych wrogów, Hetytów, w czasach wojennych, przez granicę strzeżoną przez armię? Odpowiedź jest tylko jedna. A oto ona: armia sama jest zamieszana w ten handel. - Cóż za nadzwyczajna wyobraźnia! Dlaczego armia miałaby maczać palce w czymś takim? - szydził. - Dochody z takiego tajnego handlu umożliwiły Horemhebowi osiągnięcie ekonomicznej niezależności od królewskiego skarbca. Taki jest współczesny świat. Dni prymitywnego rabunku, plądrowania i grabieży dawno minęły. A niezależnie finansowana, dobrze wyposażona i świetnie wyszkolona armia to wyjątkowo niebezpieczny potwór. Milczał przez dłuższą chwilę. - Nawet gdyby te dziwaczne fantazje były prawdą, nie mają ze mną nic wspólnego. - Oczywiście, że mają. Wiesz o wszystkim. Jesteś lekarzem. Twoja wiedza o halucynogenach czyni cię cennym. Horemheb zatrudnił cię nie tylko jako kuratora dla swojej szalonej żony, ale jako nadzorcę biznesu tutaj, w Tebach. Nadzorujesz przybycie ładunków do portu i upewniasz się, że niezawodnie trafi do klubów. Chociaż nie sądzę, by Horemheb znał pełny rozmiar twojej paskudnej prywatnej działalności. Zna? Spojrzał na mnie pustymi oczami. - Bardzo dobrze, tropicielu zagadek. Moje dzieła sztuki były osobistym trybutem dla Horemheba. Były wkładem do jego kampanii o władzę: moją ofiarą z chaosu i strachu. Ale jaką ta wiedza miałaby ci przynieść korzyść? Teraz raczej cię skazała. Nie mogę pozwolić ci odejść. Jesteś uwięziony w tym pod ziemnym świecie mroku. Nigdy nie znajdziesz drogi powrotnej do światła. Mogę więc teraz powiedzieć ci prawdę. I będę patrzył na twoje cierpienie. Wizja twojego nieszczęścia bardziej niż cokolwiek wynagrodzi mi utratę innych wizji. Nie jestem głupcem. Kto mógłby stwierdzić, czy to, co masz w sakiewce, jest prawdziwe, czy nie? A potem wydał krzyk, dokładnie udający płacz mojego zaginionego synka. Obsydianowy nóż strachu wśliznął się między moje żebra i przebił mi serce. Czy mój syn, Amenmose, nie żył? Czułem, że było
za późno. On wygrał. - Co zrobiłeś mojemu synowi? - zapytałem łamiącym się głosem. Zrobiłem krok w jego kierunku. On zrobił krok do tyłu, unosząc lampę, by oślepić mnie i ukryć własną twarz. - Czy wiesz, co Ozyrys krzyknął do Wielkiego Boga, gdy przybył do zaświatów? „O, cóż to za opustoszałe miejsce? Bez wody, bez powietrza, jego głębia jest niezmierzona, jego ciemność czarna jak noc. Czy muszę błąkać się bez nadziei tu, gdzie nie można żyć w spokoju serca lub radować się trwaniem miłości?” Tak, mój przyjacielu, złożyłem twego syna w ofierze Ozyrysowi, Bogu Zmarłych. Ukryłem go daleko, daleko stąd, w głębi tych katakumb. Nadal żyje, ale nigdy go nie odnajdziesz, nawet do końca świata. Obaj umrzecie tu z głodu, zagubieni we własnych zaświatach. Teraz, Rahotepie, twoja twarz naprawdę otworzyła się w Domu Ciemności. Rzuciłem się na niego, Thot stanął na tylnych łapach, warcząc i obnażając kły, ale Sobek nagle cisnął we mnie zapaloną lampą i zniknął w ciemnościach.
49 Spuściłem Thota ze smyczy, a on skoczył w ciemność. Czerwone światło rozchodziło się od płonącej oliwy, która chlusnęła z lampy Sobka i wylądowała na ścianie za mną. Usłyszałem szczekanie, a potem, ku mojemu zadowoleniu, krzyk. Ale potrzebowałem Sobka żywego, by dostarczył dowodów, a nade wszystko, by oddał mi syna. Wykrzyknąłem naglący rozkaz pawianowi i pobiegłem wzdłuż mrocznej galerii w kierunku postaci leżącej na podłodze. Uniosłem lampę. Thot wgryzł się głęboko w gardło Sobka; po jednej stronie jego pokiereszowanej twarzy ziała wielka rana, wysadzając mu oko z oczodołu, a rozerwane ciało policzka zwieszało się luźno z twarzy, odsłaniając kość i naczynia krwionośne. Ciemna krew pulsując buchała z rany na jego karku. Uklęknąłem i przyciągnąłem jego zmasakrowaną twarz bliżej mojej. - Gdzie jest mój syn? Krew bulgotała mu w ustach, gdy spróbował się roześmiać. Nacisnąłem kciukami jego oczy. - Co widzisz teraz? - szepnąłem mu do ucha. - Nic. Nic nie ma. Ty jesteś nikim. Nie ma zaświatów. Ciemność, którą widzisz, będzie twoją wiecznością. Naciskałem mocniej i mocniej, zmuszając jego gałki oczne do powrotu do oczodołów, a jego nogi kopały pył jak u pływaka tonącego na suchym lądzie, piszczał jak gryzoń, a ja poczułem krew pod moimi palcami i pchałem dalej, dopóki jego okrutne serce nie wypompowało resztki czarnej krwi z ciała i skonał. Kopałem bezużyteczne zwłoki raz za razem, depcząc resztki jego twarzy, aż całkiem opadłem z sił. Potem upadłem na ziemię, łkając w poczuciu klęski. Przez jego śmierć niczego nie osiągnąłem. Wszystko zrobiłem źle. Lampa oliwna szybko dogasała. Nie dbałem już o to. I wtedy - coś usłyszałem. Daleko, bardzo daleko: płacz dziecka bu-
dzącego się z koszmaru sennego, by odkryć, że jest samo w ciemności, łkające i krzyczące... - Idę! Krzyki Amenmose rozbrzmiały głośniej. Thot biegł przede mną, w wielkiej głębi mroku, ale z pewnością siebie poruszał się w lewo i prawo, wybierając dla mnie drogę. I cały czas krzyczeliśmy do siebie, ojciec i syn, krzyczący o życie. Thot znalazł go na końcu jednej z najgłębszych galerii. Jego mała główka wystawała ponad skraj naczynia, wystarczająco dużego, by zmieścić dorosłego pawiana. Buzia lepiła mu się od łez i brudu, a płacz był nie do utulenia. Macałem po omacku dookoła, szukając kamienia, aby rozbić naczynie, nie raniąc chłopca. Całowałem wyjącego dzieciaka i próbowałem go uspokoić trochę, powtarzając w kółko: „Amenmose, syneczku”. Pierwszy cios nie rozbił naczynia. Zawył jeszcze głośniej. Potem, po pewniejszym uderzeniu, garnek się rozpadł. Odciągnąłem skorupy, pył wysypał się kaskadą i w końcu trzymałem w ramionach mojego synka trzęsącego się, zimnego i mokrego. Lampa migotała teraz. Musieliśmy spróbować znaleźć drogę do wyjścia, zanim stracimy światło. Wykrzyknąłem rozkaz Thotowi. Szczeknął, jakby mnie zrozumiał, i pobiegł przodem. Trzymałem synka w ramionach i biegłem za nim, nie będąc jednak w stanie jednocześnie osłaniać płomienia. A on zbyt szybko zamigotał i zgasł. Całkowita ciemność. Chłopiec chlipnął i znowu zaczął płakać. Uciszałem go, próbując go utulić. - Thot! Pawian przybiegł do mnie i z nawyku przypiąłem mu smycz do obroży. Ruszył w ciemność, a wszystkim, co mogłem zrobić, było iść za nim, próbując chronić chłopca od ran, gdy uderzaliśmy w ściany i upadaliśmy na nierówną podłogę. Nadzieja, to najdelikatniejsze z uczuć, migotała we mnie słabo, jak wcześniej płomień lampy. W rozpaczy całowałem oczy mojego synka. Był teraz cicho, jakby moja obecność w ciemności uspokajała go i każdy los był dla niego do przyjęcia. I wtedy zobaczyłem krótki błysk w ciemności. Być może go sobie wyobraziłem, wytwór mojego zrozpaczonego umysłu. Ale Thot szczeknął znowu, do światełka dołączyło drugie, a potem usłyszałem zbliżające się do mnie nawoływania, jakby z utraconego świata życia i światła słonecznego. Odkrzyknąłem. Światełka skręciły i zebrały się, ruszając w moim kierunku, jak święte wyzwolenie z cienia. Kiedy się
zbliżały, popatrzyłem w dół na malutką twarz mojego synka. Miał szeroko otwarte oczy, patrząc na światła w ciemności, jak na coś z bajki, przynoszącej mu szczęśliwe zakończenie strasznej historii. W drgającym świetle pierwszej lampy rozpoznałem znajomą twarz, najpierw przerażoną, a potem pełną ulgi. Cheti.
50 Gdy niosłem Amenmose uliczką i weszliśmy do domu, Tanefert upadła na kolana, z ustami otwartymi w niemym wyciu agonii i ulgi. Trzymała go w ramionach i nie chciała puścić. Kiedy w końcu, przemawiając do niej łagodnie, byłem w stanie zabrać go jej i położyć do łóżeczka, odwróciła się do mnie, bijąc mnie pięściami, uderzając dłonią w twarz, jakby chciała rozerwać mnie na strzępy, a ja, prawdę mówiąc, byłem zadowolony, mogąc jej na to pozwolić. Potem, z nieskończoną czułością, przemawiając do niego cicho, umyła chłopca ściereczką zanurzoną w chłodnej wodzie. Był zmęczony i rozbity. Czuwała nad nim, aż zasnął, jakby już nigdy więcej miała go nie zostawić samego. Jej twarz ciągle była mokra od łez. Unikała mojego wzroku. Nie mogłem mówić. Próbowałem delikatnie pogłaskać ręką jej policzek, ale zignorowała to. Już miałem zabrać dłoń, ale nagle chwyciła ją, pocałowała i przytuliła. Objąłem ją ramionami i tuliłem tak mocno, jak ona naszego syna. - Nigdy mi nie wybaczysz, tak jak nigdy nie wybaczę sam sobie powiedziałem w końcu. Spojrzała na mnie już spokojnymi, ciemnymi oczami. - Przyrzekłeś, że nigdy nie pozwolisz, by twoja rodzina ucierpiała przez twoją pracę - powiedziała po prostu. Miała rację. Schowałem głowę w dłoniach. Głaskała moje włosy, jakbym był dzieckiem. - Jak on go zabrał? - Musiałam znaleźć dla nas coś do jedzenia. Dzieci były chore od tych samych od dawna kolacji. Były znudzone i sfrustrowane. A ja nie mogłam cały czas siedzieć w domu. Nie było takiej możliwości. Postanowiłam zatem pójść na targ. Zostawiłam z nimi służącą. Przy drzwiach był strażnik. Powiedziała mi, że wszyscy bawili się na podwórku, a ona robiła pranie. I nagle usłyszała krzyk. Wybiegła, lecz
Amenmose już zniknął. Brama była otwarta. Strażnik leżał na ziemi, z głowy buchała mu krew. Sachmet próbowała powstrzymać porywacza przez zabraniem braciszka. Uderzył ją. Ten potwór uderzył moją córkę. To moja wina. Objęła się ramionami, łkając. Daremne łzy napłynęły mi do oczu. Teraz na mnie przyszła kolej, by utulić ją w ramionach. - Ten potwór nie żyje. Zabiłem go. Tanefert podniosła zalaną łzami twarz, zaskoczona, i zobaczyła, że mówię prawdę. - Proszę, nie pytaj mnie dziś już o nic. Porozmawiamy o tym, gdy będę mógł. Ale on nie żyje. Nie skrzywdzi nas już nigdy, obiecuję. - Już i tak zbyt nas skrzywdził - odparła ze szczerością, która złamała mi serce. Wokół zasłony pojawiły się główki dziewczynek. Tanefert podniosła wzrok i starała się uśmiechnąć. - Czy z nim wszystko w porządku? - zapytała Tuju, żując swój lok. - Śpi, więc bądź cicho - powiedziałem. Nedżmet popatrzyła na niego. Ale Sachmet, gdy na niego spojrzała, załamała się. Zauważyłem czarny siniec wokół jej oka, zadrapania na ramionach i długie skaleczenia na nogach. Przełykała ślinę, a łzy wielkie jak groch leciały jej z oczu. - Jak mogłeś pozwolić, by mu się to przytrafiło?! - krzyknęła łamiącym się głosem, z trudem chwytając oddech. Czułem jak ogarnia mnie wstyd, jak skorupa mułu. Pocałowałem ją delikatnie w czoło, otarłem jej łzy, mówiąc im wszystkim: przepraszam, a potem wyszedłem. Usiadłem na niskiej ławce na podwórzu. Spoza muru otaczającego dom odgłosy ulicy dobiegały mnie z oddali, jakby z innego świata. Myślałem o wszystkim, co się zdarzyło od tej nocy, gdy Cheti zapukał w ścianę przy oknie. Serce tłukło mi się w piersi. Opuszczając moją rodzinę, wyrządziłem jej wielkie zło. Wtedy tego tak nie postrzegałem. I być może nie miałem wyboru. Ale Tanefert ma rację: zawsze jest wybór. Ja wybrałem zagadkę i musiałem za to zapłacić. I nie wiedziałem, jak mógłbym to naprawić. To Sachmet wyszła, by mnie poszukać. Pociągała nosem i wycierała twarz skrajem szaty. Potem usiadła obok, elegancko zawinęła nogi pod siebie i oparła się o mnie. Objąłem ją ramieniem. - Przepraszam za te okropne rzeczy, które powiedziałam - rzekła. - To była prawda. Ufam, że powiedziałaś mi prawdę.
Skinęła mądrze głową, jakby jej głowa była troszkę za cięż ka od myślenia w ostatnich dniach. - Dlaczego ten człowiek zabrał Amenmose? - Ponieważ bardzo chciał mnie skrzywdzić. I chciał mi pokazać, że mógłby odebrać mi jedną z najważniejszych dla mnie rzeczy na świecie. - Dlaczego ktokolwiek mógłby chcieć zrobić coś takiego? - Nie sądzę, żebym wiedział. Być może nigdy się nie do wiem. - Co się z nim stało? - Nie żyje. Kiwnęła głową i myślała o tym, ale nie powiedziała już nic więcej, i tak siedzieliśmy razem, wsłuchując się w hałaśliwy chaos na ulicach, obserwując, jak słońce wschodzi coraz wyżej, rozpędzając cienie, i słuchając głosów dziewczynek zaczynających przygotowywać w kuchni jedzenie, kłócąc się i śmiejąc znowu razem.
51 Kiedy wiedziałem już, że moja rodzina była bezpieczna, jeszcze raz poszedłem do pałacu i zdałem ostateczny raport. Aż serce mnie bolało na myśl, że znowu muszę wejść do tego królestwa cieni. Ale Anchesenamon rozpaczliwie potrzebowała dowiedzieć się, co odkryłem na temat Horemheba - jak finansuje nową armię i o jego zleceniach dla Sobka. Te kwestie mogły być najważniejszą bronią w jej negocjacjach. Mogła wykorzystać te informacje przeciwko generałowi, dając mu do zrozumienia, że wie o wszystkim i może ujawnić swoją wiedzę, zdemaskować go i zastąpić kimś innym. Będzie miała przewagę, by negocjować rozejm między sobą, Ajem i Horemhebem. Ona, Chaj i Simut patrzyli na mnie w oszołomieniu, kiedy wszystko wyjaśniałem. A gdy zasypali mnie pytaniami dla własnej ciekawości, wymówiłem się. Powiedziałem, że potrzebuję spędzić trochę czasu tylko z rodziną, by pozbierać się po tym wszystkim, co się wydarzyło. Skłoniłem się, zrobiłem krok w tył, a potem, bez pozwolenia, się odwróciłem. Miałem szczerą nadzieję, że nigdy więcej nie będę musiał postawić stopy w tych wymarłych komnatach. ***
Przez kolejne dni w kraju panował nieustanny upał. Słońce prażyło bezlitośnie, zmuszając do ukrycia się nawet cienie, a miasto wrzało od przepowiedni, miraży i plotek. Przybyły okręty Horemheba, przywożąc z Memfis kilka dywizji, budząc zgiełk zaniepokojenia, kotwiczyły w pobliżu portu na wschodnim brzegu; obawiano się w każdej chwili ataku lub okupacji, ale mijały dni, a nic się nie działo. Stabilny upał i niestabilna przyszłość sprawiały, że życie codzienne stało się trudne i ulotne, a jednak ludzie nadal zajmowali się zwykłymi sprawami, pracą, jedzeniem i spaniem. Tylko w nocy godzina policyjna była
narzucona ściślej niż kiedykolwiek i gdy, nie mogąc spać, siedziałem na dachu z Thotem, patrzyłem w gwiazdy, piłem zbyt dużo wina, słuchałem łańcuchowych i bezpańskich psów szczekających wściekle na siebie i myślałem o wszystkim i niczym, czułem się jak ostatni człowiek żyjący pod księżycem. Czasem patrzyłem ponad chaotyczną plątaniną dachów w stronę pałacu w Malgacie, daleko poza miastem. Wyobrażałem sobie napięcia i walki o władzę, które wciąż musiały tam mieć miejsce, podczas gdy ciało Tutanchamona przechodziło ostatnie Dni Oczyszczenia, przygotowywane do pogrzebu. Myślałem o Horemhebie na jego oficjalnym okręcie nadal kołyszącym się w porcie, Chaju popijającym wino w biurze i Aju, samotnym w jego doskonałych komnatach, kurczowo zaciskającym pięści z niekończącego się bólu zębów. I myślałem o Anchesenamon chodzącej po oświetlonym lampami apartamencie, obmyślającej sposoby na wygranie gry planszowej polityki i zapewnienie przyszłości swoim nienarodzonym dzieciom. I widziałem siebie, rozmyślającego i pijącego w ciemności, rozmawiającego więcej z Thotem niż z kimkolwiek innym, być może dlatego, że przeszedł ze mną przez to wszystko. A on nie mógł mówić. ***
Pewnego dnia, wkrótce po zachodzie słońca, usłyszałem, jak ktoś puka do wrót. Kiedy otworzyłem bramę, zobaczyłem za nią rydwan i towarzyszący mu oddział straży pałacowej, niezwykłe zjawisko na mojej nieporządnej uliczce. Ze wszystkich stron uliczki gapie patrzyli z bojaźnią na to widowisko. W jakiś sposób spodziewałem się, że powita mnie koścista, ponura twarz Chaja. Ale twarz, która spojrzała na mnie podejrzliwie, należała do Anchesenamon. Była starannie «owinięta w fałdy płóciennej szaty. - Widzę, że cię zaskoczyłam. Mogę wejść? - powiedziała niewyraźnie. Wyobraziłem sobie, że odmawiam, by nie mieć nic do czynienia z tymi ludźmi i ich pałacowymi intrygami. Ale odkryłem, że nie mogę jej zatrzasnąć drzwi przed nosem. Skinąłem głową, a ona ostrożnie zeszła z pojazdu w swoich złotych sandałach wspaniałej roboty daleko za wspaniałych na tę uliczkę - i pod osłoną parasola szybko weszła do mojego skromnego domostwa. Tanefert była w kuchni. Gdy przeszliśmy przez pokój frontowy, w którym prawie nigdy nie siadujemy, zobaczyła, kto nadchodzi, i nagle jakby wpadła w trans. Potem się opamiętała i skłoniła nisko.
- Życie, pomyślność i zdrowie dla waszej wysokości - powiedziała cicho. - Mam nadzieję, że wybaczysz tę niespodziewaną wizytę, to niegrzeczne z mojej strony przybyć bez zaproszenia - powiedziała królowa. Tanefert skinęła głową zadziwiona. Obie kobiety patrzyły na siebie uważnie. - Proszę, idźcie do salonu. Przyniosę zimne napoje - powiedziała Tanefert. Usiedliśmy na ławkach w niezręcznej ciszy. Anchesenamon rozejrzała się po zwyczajnym pokoju. - Nigdy ci nie podziękowałam za wszystko, co dla mnie zrobiłeś. Wiem, że zapłaciłeś wysoką cenę za swoją lojalność. Na końcu okazała się zbyt wysoka. Być może mógłbyś przyjąć to jako pewną rekompensatę, chociaż niewystarczającą. Wręczyła mi skórzaną sakiewkę. Rozwiązałem rzemyki i wyjąłem złoty Naszyjnik Honoru. Był to piękny i cenny przedmiot, wspaniałej jakości i rzemiosła, i mógłbym za niego utrzymać rodzinę przez rok. Skinąłem głową i schowałem go z powrotem do woreczka, nie czując nic, co powinienem, być może, czuć otrzymując taki skarb. - Dziękuję. Nastąpiła cisza. Mogłem usłyszeć, jak Tanefert w kuchni przygotowuje tacę. - Podarunek był wymówką. Prawda jest taka, że chciałabym cię widywać każdego dnia i powstrzymywałam się od posłania po ciebie. Nie mogłam jednak tego zrobić, bo zdałam sobie sprawę, jak bardzo uzależniłam się od ciebie. - A jednak tu jesteś - odpowiedziałem, być może zbyt szorstko. - Tak. Jestem. Często wyobrażałam sobie ciebie w domu, z rodziną. Chciałabym ich poznać. Czy byłoby to możliwe? Dziewczynki tak czy siak były zaaferowane każdym gościem i okazją do spotkania z nim, więc zebrały się w kuchni, gdzie, jak słyszałem, gwałtownie wypytywały matkę o tożsamość nieoczekiwanej nieznajomej. Zawołałem je. Zaszczyt przynosi im, że zbliżyły się z szeroko otwartymi oczami i padły na kolana, kłaniając się w doskonałym stylu. Anchesenamon podziękowała im i poprosiła, by wstały i się przedstawiły. Potem wszedł mój ojciec. Uklęknął niezgrabnie na obolałych kolanach, jak stary słoń, zdziwiony tak niezwykłym gościem. Tanefert wróciła z Amenmose w ramionach.
Był senny i przecierał oczka. - Czy mogę go potrzymać? - poprosiła Anchesenamon. Moja żona podała jej dziecko, a królowa Obu Krajów wzięła je ostrożnie, łagodnie przypatrując się jego buzi, która patrzyła na nią niepewnie. Roześmiała się z jego bojaźliwej minki. - Nie jest pewny, kim jestem - powiedziała. I wtedy chłopiec uhonorował ją, odpowiadając na jej śmiech swoim najpiękniejszym uśmiechem, a jej twarz pojaśniała, odzwierciedlając radość z tej chwili. - Dzieci to wielki dar - powiedziała cicho i trzymała go przez dłuższą chwilę, zanim niechętnie oddała go matce. Przekonałem dziewczynki, by nas zostawiły, i zrobiły to, ciesząc się z możliwości kłaniania w kółko, gdy wycofywały się z pokoju, wpadając jedna na drugą w entuzjazmie. Znowu zostaliśmy sami. - Mogę sobie wyobrazić, że nie przyszłaś tu tylko po to, by mi zapłacić i poznać moje dzieci. - Nie. Mam dla ciebie rodzaj zaproszenia. Ale to także prośba. - A cóż to jest? Wzięła głęboki wdech i westchnęła. - Dni Oczyszczenia dobiegły końca. Czas pochować króla. Ale mam problem. - Horemheb? Kiwnęła głową. - Koniecznie muszę podjąć decyzję, jaką drogę mam obrać. Zachowywałam się ostrożnie wobec niego i myślę, że niemal uwierzył, iż przyjmę jego propozycję. Aj także wierzy, że dostrzegę mądrość zawartą w jego ofercie. - To będzie niebezpieczna chwila, gdy ujawnisz swoją decyzję powiedziałem. - Tak. Będę musiała działać natychmiast po pogrzebie króla. Zdecydowałam, że na razie potrzebuję ich obu, jeśli mam rościć sobie prawo do koron i kontynuować moją dynastię. Co się tyczy Aja, zaoferował, że będzie mnie wspierał jako królową, pod warunkiem że zatrzyma kontrolę nad urzędami i strategią Obu Krajów. Musiałabym zaakceptować jego udział jako króla... - dostrzegła moją zaskoczoną minę, lecz ciągnęła - ale w zamian utrzymam moją pozycję i niezależność, będę mogła rozwijać sieć kontaktów, związków i popleczników wśród urzędników rządowych. Nadam użytecznej legitymacji jego władzy. Aj jest stary i nie ma dzieci; jego panowanie jako króla to kwestia jedynie paru lat; najpierw przeniesie całą swoją władzę i wpływy na mnie, a potem może dogodnie umrzeć. Taka jest
umowa między nami. To najlepsze, co mogę zrobić. - A Horemheb? - To trudniejsza sprawa. Pomimo pogardy dla niego muszę rozważyć każdą możliwość, każdą opcję. Ma potężne siły po swojej stronie, dowodzi w sumie ponad trzydziestoma tysiącami żołnierzy. Jego pokolenie to wszystko nowi ludzie, a nowa armia bywa ścieżką do władzy i sukcesu dla tych, którzy w innych okolicznościach nie mieliby na to szans. Wyobraź sobie, do czego są zdolni! Jednakże jego przystąpienie do władzy mogłoby postawić go w stanie otwartego konfliktu z Ajem i urzędnikami, a ja uważam, że to mogłoby pozbawić Oba Kraje stabilności, niemal jakby to była wojna. Obaj wiedzą, że żaden z nich na tym nie skorzysta. Wojna domowa w tych czasach nie byłaby korzystna dla nikogo. Chodzi także o to, że większość oddziałów Horemheba jest wciąż daleko, zaangażowana w wojnę z Hetytami; nawet jeśli tutaj udałoby się wynegocjować zawieszenie broni, ich powrót zająłby miesiące i mogłoby to być postrzegane jako wielka porażka generała. Ale wciąż jest bardzo niebezpieczny. Dzięki tobie mam wiedzę, której potrzebuję teraz, na temat handlu opium makowym i mogłabym ją wykorzystać do zniszczenia jego reputacji moralnie nieskalanego. Ale bardzo trudno będzie tego dowieść, a przede wszystkim, jak sądzę, będzie niemal niemożliwe zidentyfikować go przekonująco jako szefa tego interesu. Uznałam także, że taki spór byłby zbyt niszczący, prowadzony dokładnie w tym samym czasie, co budowanie nowej jedności. Nadal więc muszę nad nim panować, jak nad lwem w klatce, i w ten sposób zapewnić sobie to, że armia bardziej lub mniej chętnie będzie współpracowała w ramach naszej władzy. A żeby to osiągnąć w prawdziwym świecie mężczyzn i ambicji, muszę kusić go czymś, czego pragnie. Zaoferuję mu zatem perspektywę małżeństwa, ale pod warunkiem, że zaczeka, aż Aj umrze. I, być może, jeśli fortuna będzie po mojej stronie, zanim to nastąpi, pojawi się jakieś lepsze wyjście, bo prawdę mówiąc, nigdy nie mogłabym dzielić łoża z tym człowiekiem. Ma serce szczura. Siedzieliśmy przez chwilę w milczeniu. - Powiedziałaś, że masz życzenie - przypomniałem jej. - Powiedziałam „prośbę” i zaproszenie, tak naprawdę - odparła. - O co? Przerwała, zdenerwowana. - Czy będziesz mi towarzyszył w czasie pogrzebu króla? Odbędzie się jutro w nocy.
52 I tak dołączyłem do uroczystości pogrzebowych Tutanchamona, niegdyś Żywego Wizerunku Amona i Pana Obu Krajów, towarzysząc mu, jak sam mnie o to prosił w ostatnich godzinach życia, w jego drodze do wieczności. Ciało spoczywało w jego apartamentach w pałacu, owinięte w biały lniany całun, w dolnych częściach trumien. Wyglądał schludnie i czysto, jak duża, dobrze zrobiona lalka owinięta złotą nicią i przystrojona amuletami. Anchesenamon uroczyście umieściła wieniec ze świeżych kwiatów, niebieskich, białych i zielonych, na jego szyi. Również na szyi zawieszono mu złotego sępa, poniżej pektorał w kształcie skarabeusza, a złoty sokół spoczął na jego piersi. Ramiona skrzyżowano, złote dłonie trzymały bicz i laskę, symbole władzy królewskiej. Przypomniałem sobie, że byłem ostatnią osobą, która trzymała prawdziwą dłoń króla, gdy życie z niego uchodziło. Zwieńczeniem osłony był przedmiot absolutnie wspaniały i zadziwiający: maska grobowa wykonana przez najlepszych rzemieślników z czystego złota na podobieństwo dumnej twarzy boga Ozyrysa. Ale rzemieślnik odtworzył także dokładnie oczy Tutanchamona, przebiegłe, czujne i promienne pod zakrzywionymi brwiami z lapis lazuli. Wykonane z kwarcu i obsydianu, patrzyły z ufnością w wieczność. Sęp i kobra zwieszały się ochronnie ponad jego twarzą. Czułem, że to była twarz, jakiej by sobie życzył na spotkanie z bogami. Przeszliśmy przez pałac. Pozwolono mi iść za Anchesenamon, obok Simuta, który skinął głową, rad, że mnie widzi. Aj szedł obok królowej. Ssał kolejną pastylkę z goździków i cynamonu, której zapach dolatywał do mnie od czasu do czasu. Znowu bolały go zęby. Trudno było odczuwać współczucie. Gdy wyszliśmy przez zachodnią bramę pałacu, otwarte nocne powietrze było chłodne, a gwiazdy lśniły czysto w głębinach odwiecznego oceanu nocy. Mumię w otwartej
trumnie złożono na pozłacanym katafalku chronionym przez fryz rzeźbionych kobr, jedna przy drugiej, i przybranym girlandami; pozostałe trumny podążały z tyłu na kolejnych marach, z powodu ich wielkiego ciężaru ciągniętych przez woły. Dwunastu wysokich urzędników, w tym Chaj i Pentu, było ubranych w białe szaty i nosiło białe żałobne opaski na czołach. Na znak krzyknęli jednocześnie, a potem szarpnęli za liny, ciągnąc pierwszy, lekki katafalk na płozach wzdłuż kamiennej alei procesyjnej. Szliśmy wzdłuż głównej alei, podążając na zachód, a potem na północ. W oddali niska długa budowla świątyni Hatszepsut odcinała się od osrebrzonych księżycowym światłem klifów. To była mozolna, powolna wędrówka. Wszędzie w strategicznych punktach trasy Simut rozmieścił oddziały strażników, wyposażone w potężne łuki. Okolica była cicha pod nadzorem księżyca. Cienie nocy zbijały się w dziwaczne grupki. W końcu dotarliśmy do wrót Doliny Królów, a potem ruszyliśmy na zachód, skręcając w lewo i jeszcze raz w lewo do najtajniejszej doliny z nekropolą, wolno mijaliśmy wielkie, zerodowane zwały skalne, dążąc w kierunku wejścia do grobu. Kiedy w końcu do niego dotarliśmy, zobaczyłem zgromadzone sterty przedmiotów, które już rozładowano i złożono pod płachtami białego płótna, jakby przenoszono domostwo wielkiej rodziny; to musiały być skarby pogrzebowe, którymi miano zapełnić grobowiec po dokonaniu rytuałów oraz umieszczeniu i zapieczętowaniu trumien w sarkofagu. Lampy oświetlały szesnaście wykutych w skale stopni wiodących w dół do grobowca, a gdy wszyscy przygotowywali się do rytuału, który miał nastąpić, zszedłem na dół. Zaszokowało mnie to, co ukazało się w świetle lampy: wejście do grobowca było jeszcze nieukończone, korytarz w rzeczy samej wydawał się ledwie uporządkowany na czas ceremonii. Po lewej od schodów stały naczynia zawierające bandaże i natron, a bukłaki robotników pospiesznie zebrano w jednym miejscu. Przeszedłem przez wykuty w skale portal do Sali Czekania. I tu prace nie były ukończone. Pochyła posadzka i ledwie ociosane ściany były pokryte czerwonymi znakami i liniami murarzy. Z podłogi nie zmieciono odłamków i okruchów wapiennych. Tu i ówdzie na ścianach lśniły drobiny złota, tam gdzie tragarze królewskich mebli w pośpiechu zaczepili swym brzemieniem o skałę. W powietrzu unosił się zapach palących się substancji - wosku świec, oliwy, kadzidła, sitowia - nawet z grubsza ociosany kamień ścian i niskiego stropu wydawał się być przeniknięty cierpką historią mnóstwa dłut, które tu
pracowały okruch po okruchu, uderzenie po uderzeniu. Skręciłem w prawo i wszedłem do samej komory grobowej. Ściany były dekorowane, ale w prosty, nieostentacyjny sposób. Ewidentnie nie było dość czasu na nic większego ani bardziej wyrafinowanego. Liczne masywne elementy złotej kaplicy, składającej się z czterech wielkich skrzyń, jedna wewnątrz drugiej, stały oparte o ściany, czekając na zmontowanie w ograniczonej przestrzeni mrocznej komory, po tym jak trumny znajdą się w sarkofagu. Każda z części wspaniale złoconego drewna miała znaki montażowe na wewnętrznej, pozbawionej pozłoty stronie - co należy zmontować z czym i tak dalej. Niemal całą przestrzeń komory zajmował już wspaniały żółty kamienny sarkofag. Na każdym z narożników wyrzeźbiono precyzyjnie rozwinięte, zachodzące na siebie opiekuńcze skrzydła bogiń. Skręciłem jeszcze raz w prawo i zajrzałem do skarbca. Był już wypełniony mnóstwem przedmiotów: wielka kaplica uniemożliwiała wyniesienie czegokolwiek poza komorę grobową. Pierwszą rzeczą, jaką zobaczyłem, był realistyczny posąg Anubisa, lśniący i czarny, jego długie uszy stały, jakby czujnie nasłuchiwał, przykryty kapą, którą ktoś dziwacznie narzucił mu na grzbiet, jakby chciał, by było mu ciepło w niekończącej się ciemności jego służby. Za nim stała wielka złota kaplica na urny kanopskie. Wzdłuż ściany umieszczono wiele zapieczętowanych czarnych kapliczek i skrzynek. Przy przeciwległej ścianie stały kolejne kapliczki. Obok Anubisa był szereg szkatułek z kości słoniowej i drewna. Kiedy nikt nie patrzył, ostrożnie otworzyłem jedną z nich: wewnątrz był piękny wachlarz ze strusich piór. Inskrypcja na nim głosiła: „Wykonany z piór strusia, którego jego wysokość upolował na pustyni na wschód od Heliopolis”. Pomyślałem, że ten wachlarz był mnie obiecany. Na wierzchu tych pudełek balansowało kilka miniaturowych łodzi, szczegółowo odtworzonych i pomalowanych na jaskrawe kolory, kompletnych, z miniaturowymi żaglami i takielunkiem. Zauważyłem małą drewnianą skrzynkę u swoich stóp. Zaciekawiony uchyliłem wieczko i zobaczyłem w środku dwie malutkie drewniane trumienki: martwo urodzone córeczki Anchesenamon, jak się domyślałem. Gdy stałem zamyślony nad tymi małymi szczątkami wśród bezładnej mieszaniny złotych przedmiotów, dołączył do mnie Chaj. - Gdyby tylko te dzieci urodziły się we właściwym czasie i przeżyły, żylibyśmy w zupełnie innym świecie - powiedział. Przytaknąłem. - Jest tutaj wiele rodzinnych pamiątek. Przedmioty z imionami
członków rodziny, a inne noszące imię Atona - stwierdziłem. - Faktycznie. Popatrz na to, na przykład: paletki, skrzyneczki i bransolety, które należały do jego przyrodnich sióstr. Chwileczkę, tutaj, ukryte pod tkaninami, mamy wino z miasta Echnatona i oficjalny tron noszący symbol Atona. To są przedmioty osobiste, ale zakazane teraz i skazane na wieczność w tym grobowcu. Jak i sam grobowiec. - Wyobrażam sobie, że Horemheb mógłby skorzystać, kładąc łapę na tych skarbach. Mógłby szantażować Anchesenamon, oskarżając ją o ukrytą lojalność dla zakazanej religii. Toteż Aj wykorzystał okazję, by pogrzebać te symbole nieudanej przeszłości wraz z ostatnim królem z tamtych czasów. - Właśnie. Stąd ten niestosowny pośpiech i tajemnica. - I spójrz, co za ilości, mimo wszystko, drewna, kości, złota i klejnotów. Wróciliśmy po schodach do nocnego świata. Zobaczyłem, że gwiazdy zaczęły już blaknąć. Wkrótce miał pojawić się świt. Nadszedł moment dopełnienia ostatnich rytuałów. Aj ubrany był teraz w lamparcią skórę kapłana i nosił na starej głowie niebieską koronę króla ozdobioną złotym dyskiem. To on miał przeprowadzić rytuał Otwarcia Ust, a robiąc to, ustanawiał swoją sukcesję. Trumna zawierająca mumię została ustawiona w pozycji pionowej, a Aj pospiesznie uniósł rozwidlony pesesz kef do martwych ust króla, a następnie do pozostałych organów zmysłów - nosa, uszu i oczu - by przywrócić im siły i pozwolić duszy władcy zjednoczyć się z jego ciałem, aby mógł Wychodzić za Dnia w drugim życiu. Wszystko zostało przeprowadzone zgodnie ze Wskazówkami, ale tak szybko, jak się dało, jakby Aj bał się, że ktoś mógłby mu przerwać. Zauważyłem, że strażnicy Simuta byli rozstawieni wzdłuż szczytu krawędzi Doliny i w pobliżu wejścia. Trumny zniesiono, z wielkimi problemami, na dół do grobowca. Nasza mała grupka żałobników pospieszyła za nimi w ustalonym porządku. W Sali Czekania powietrze było gorące i duszne. Nikt się nie odzywał, lecz oddechy obecnych rozbrzmiewały głośno, nerwowo i mozolnie w dziwnie akustycznej komorze. Ponad głowami zgromadzonych mogłem dostrzec jedynie krótkie fragmenty tego, co się działo, gdy rytuał kontynuowano w komorze grobowej: widziałem z boku, jak z ogromnym wysiłkiem podnoszono trumnę; odblaski światła na amuletach, czułem zapach gorącej żywicy, którą wlewano do wewnętrznej trumny. Modlitwy i śpiewy rozlegały się zagadkowo
w mrocznym powietrzu. W końcu kamienne wieko sarkofagu opuszczono na miejsce, usłyszałem skargę lin i krążków oraz stękanie mężczyzn, którzy szamotali się w ciasnocie ograniczonej przestrzeni. Ale potem rozległ się nagły, głośny trzask i westchnienie szoku obecnych: jeden z robotników upuścił swój narożnik i kamienne wieko pękło na dwie części, gdy uderzyło w sarkofag. Ich nadzorca, zdając sobie sprawę, że już nic nie można zrobić, klasnął w dłonie. Rozbite kawałki złożono razem, szybko pokryto szczelinę gipsem i zamalowano żółtym barwnikiem, by ukryć pęknięcie. Potem kontynuowano składanie czterech kaplic otaczających sarkofag. To zajęło dużo czasu. Ludzie pracowali w ciszy, z niemal komicznymi problemami, próbując znaleźć prawidłowy układ części w świetle lamp, zderzając się ze sobą w poszukiwaniu przestrzeni i logiki, aby umieścić każdy element we właściwej kolejności na właściwym miejscu. W końcu praca została ukończona, a ludzie, lśniący od potu i dyszący jak wyczerpane muły, mogli odpocząć. W tej chwili zostały tylko dwa kubity odstępu między wielką złotą kaplicą i malowanymi ścianami, kapłani kończyli rytualne układanie przedmiotów zgodnie ze wzorem, który miał sens tylko dla nich: drewniane wiosła, lampy i skrzynki, naczynia z winem oraz bukiety z gałęzi oliwki i persei. Drzwi kaplicy zapieczętowano. Wewnątrz kolejnych złoconych kaplic, w sercu tego wielkiego zimnego gniazda rzeźbionego i wykładanego złotem drewna i żółtego kamienia, małe i bezbronne w tym przepychu złota, tego nagromadzenia skarbów, leżało szczupłe, pozbawione wnętrzności, zmumifikowane ciało króla. Przypomniałem sobie nagle wyraz zachwytu na jego twarzy, gdy czekał na polowanie pod pustynnymi gwiazdami, żywy. Wycofaliśmy się z szacunkiem, skłaniając głowy. Aj i Anchesenamon wyszli jako ostatni; a potem powoli opuściliśmy tyłem Salę Czekania, zostawiając króla w kamiennej komnacie z jego złotem, darami grobowymi, leżankami, maskami i małymi łodziami, grami planszowymi, taboretami, na których siadywał jako dziecko, i pucharami, z których pił - wszystkimi rzeczami z tego świata, których miał potrzebować w następnym, gdzie czas nie ma władzy, a ciemność zmienia się w wieczne, niezmienne światło. Tak przynajmniej mówią. Zjedliśmy potrawy przygotowane na stypę i ostatni raz rzuciliśmy okiem na dary grobowe znoszone, by zapełnić Salę Czekania i mniejsze pomieszczenie po lewej: koła i inne pocięte lub rozmontowane części złotych rydwanów, pięknie malowane i inkrustowane skrzynie, trzy eleganckie łoża, jedno z nich zdobione lwami. Ich złote
łby i niebieskie języki oraz wyraz żalu w mądrych, poważnych złotych ślepiach zamigotały do mnie w ciemności, a potem rzuciły potężne cienie na ścianę w świetle dogasających lamp. Białe pojemniki na żywność spiętrzono na jednym z łóż. Był tu lotosowy puchar z alabastru, blady i prześwitujący w świetle lampy, który widziałem w komnacie Tutanchamona na statku. Były tu krzesła i trony zdobione symbolem Atona, posągi dwóch strażników naturalnej wielkości, wyniośle ignorujące nieporządek, srebrne trąby owinięte w trzcinę, złote laski i zakończone złotymi grotami strzały złożone na stosie przy ścianie. Do małego pomieszczenia wniesiono wiele naczyń z winem, których etykietki wskazywały, że już było stare, z czasów Echnatona, i wiele kolejnych alabastrowych naczyń z olejkami i perfumami wraz z setkami koszyków owoców oraz mięsa, które złożono na taboretach, skrzyniach i długim pozłacanym łożu. Wszędzie było złoto, wystarczająco dużo, by zrobiło mi się niedobrze od jego słynnego blasku. W końcu przyszedł czas na zapieczętowanie Tutanchamona w jego grobowcu na wieczność. Miałem dziwne uczucie, że my, żywi, zebrani w korytarzu, byliśmy po złej stronie kamiennych drzwi, które pospiesznie budowano między nami i opustoszałą teraz Salą Czekania. Zgromadzone twarze - szlachty, kapłanów i młodej królowej wyglądały jak twarze wspólników w zbrodni w nerwowym, chwiejnym świetle lamp. Poczułem coś jak niesmak, ale też żal, gdy murarze w swych brudnych roboczych szatach układali ze zgrzytem na miejscu ostatnie kamienie, potem z grubsza zarzucili i wygładzili kielniami ciemny, mokry szary tynk, w którym strażnicy nekropoli odcisnęli swe owalne pieczęcie z Anubisem; wiele rąk wyciągnęło się, by odcisnąć swoje znaki na wieczność, w pobieżny, chaotyczny sposób, niespójnie ze znaczeniem innych symboli. Wielki miłością całego kraju... tworzący wizerunki bogów, oby podarowali mu oddech życia... Potem, jak stado zwierząt, poszliśmy z powrotem korytarzem, przytrzymując nasze dogasające lampy. Anchesenamon położyła na schodach ostatni bukiet - mandragora, błękitne lilie wodne, psianka, gałązki oliwne i wierzbowe; pełne nadziei, kruche, nietrwałe kwiaty wiosny. Jej twarz była mokra od łez. Szedłem ostatni, a gdy się obejrzałem, zobaczyłem jak mroczne, narastające niczym wylew cienie naszych wychodzących postaci dołączają do wielkiej ciemności wieczności, która teraz podążała za nami po szesnastu schodach, aż została na zawsze zapieczętowana za kolejnymi kamieniami.
53 Połówka tarczy księżyca chyliła się ku czarno-niebieskiej krawędzi Doliny. Staliśmy razem, niepewni pod ostatnimi gwiazdami, w krainie żywych. Ale nie byliśmy sami. W ciemności czekała na nas imponująca postać, a za nią uzbrojeni ludzie, ich broń połyskiwała w świetle księżyca. Horemheb. Rozejrzałem się za strażnikami Simuta, dostrzegłem ciemne kształty martwych ciał leżących w mroku. Generał podszedł, by stanąć twarzą w twarz z Ajem i Anchesenamon. - Nie uważaliście za stosowne zaprosić mnie na ostatnie pożegnanie króla? - zapytał. Aj stawił mu czoła. - Ja jestem królem. Ja przeprowadziłem rytuał i przejąłem sukcesję. Rano ogłoszę objęcie władzy i mającą wkrótce nastąpić koronację. - A co ty na to, królowo? Czy nie myślałaś w ogóle o mojej propozycji? Dlaczego nie omówiłaś ze mną tej decyzji, zanim ją podjęłaś, co doprowadziło do tej pożałowania godnej sytuacji? - Rozważyłam wszystko. Jestem wdową po Tutanchamonie, Tym, który Przywrócił Bogów, i wnuczką Amenhotepa Wspaniałego. A ty nie jesteś szlachetnie urodzony. - Jak śmiesz kwestionować moje urodzenie! - warknął niskim, groźnym głosem. Przerwała. Nadeszła chwila. Horemheb niecierpliwie czekał na to, co powie. - Doszły do nas informacje, prywatnie i w zaufaniu, które nas zdumiały i rozczarowały. Dotyczą reputacji i uczciwości armii. Pozwoliła niebezpiecznym słowom zawisnąć w mrocznym powietrzu. - Reputacja i uczciwość armii jest bez skazy - odparł groźnie
Horemheb. - Być może zatem generał nie jest świadom wszystkiego, co dzieje się w jego oddziałach. W armii są jednostki, które prowadzą handel z Hetytami, naszymi odwiecznymi wrogami, dla osobistych korzyści - powiedziała. Podszedł bliżej do niej, jego oddech parował w chłodnym, nocnym powietrzu. - Ty naprawdę masz czelność oskarżać moje oddziały o zdradę? Ty? - popatrzył na nią drwiąco. Ale ona się nie ugięła. - Powtarzam ci to, czego się dowiedziałam. Być może to nieprawda. Ale również być może to prawda. Opium makowe, jak słyszałam. Przewożone przez linię frontu. Handel z wrogiem? Bardzo niefortunnie by się stało, gdyby taka sugestia dotarła do uszu urzędów, świątyń i ludu - powiedziała. Horemheb błyskawicznie wyciągnął zakrzywiony miecz, jego wypolerowane ostrze błysnęło w świetle księżyca. Przez chwilę obawiałem się, że mógłby obciąć jej głowę. Trzymał broń wysoko w zaciśniętej pięści, a jego żołnierze natychmiast wycelowali w nasze serca wysmukłe, potężne strzały, przygotowując się do wymordowania nas wszystkich po cichu. Simut zrobił krok naprzód, by bronić królowej, kierując swój sztylet w stronę Horemheba. Dwóch mężczyzn patrzyło na siebie, napiętych jak psy przed morderczą walką. Anchesenamon jednak twardo stała na swoim miejscu i zainterweniowała. - Nie sądzę, by zamordowanie nas pomogło ci w tej sprawie. Nie masz wystarczającej władzy, by przejąć kontrolę nad wszystkimi urzędami i świątyniami Obu Krajów. Zbyt wiele twoich oddziałów jest zaangażowanych w wojnę. Pomyśl rozsądnie. Wysłuchaj mojej propozycji. Wszystkim, czego pragnę, jest porządek w Obu Krajach i dlatego konieczne jest sprawiedliwe podzielenie władzy niezbędnej do utrzymania tego porządku pomiędzy nas troje. Aj będzie rządził jako król, pod kontrolą mając urzędy królestwa. Ty pozostaniesz generałem. Tajny handel musi się zakończyć. Jeśli tak się stanie, masz o wiele więcej do zyskania. Przyszłość. Horemheb powoli opuścił miecz i gestem nakazał swoim ludziom uczynić to samo z łukami. - A jaka jest przyszłość? Poślubisz tego powłóczącego nogami zniedołężniałego starca? - zapytał, wskazując z pogardą na Aja. - Mój król nie żyje, a tylko ja mogę urodzić spadkobiercę, syna, który z kolei zostanie królem. Takie jest moje przeznaczenie i je wypełnię. Jeśli chodzi o ojca mojego syna, wybiorę go starannie,
najodpowiedniejszego i najlepszego z mężczyzn. Wybiorę go sama i żaden mężczyzna nie będzie mi rozkazywał. Ktokolwiek udowodni, że jest tym szlachetnym człowiekiem, zostanie moim mężem. I zostanie królem u mego boku. W odpowiednim czasie będziemy razem władali Oboma Krajami. Być może ty dowiedziesz, że jesteś tym wartościowym człowiekiem. Aj, który zachował milczenie w trakcie tej wymiany zdań, teraz nie wytrzymał. - Takie są warunki. Powinieneś wiedzieć, że ponad nami i przy wejściu do Doliny rozmieszczono tysiąc pałacowych strażników. Są przygotowani na wszystko, co niezbędne, by zapewnić nam bezpieczeństwo. Jaka jest twoja odpowiedź? Horemheb spojrzał w górę i na zboczach po każdej stronie zobaczył nowe szeregi ciemnych postaci trzymających łuki. - Sądzisz, że nie byłbym w stanie przewidzieć wszystkiego, co mógłbyś wymyślić? - ciągnął Aj. Horemheb przyglądał się im obojgu. Potem podszedł do nich bardzo blisko. - Wspaniałe: stary człowiek z bólem zębów, słaba dziewczyna z marzeniami o przejęciu steru władzy i bezużyteczny Medżaj, który wie, że jego rodzina nigdy nie będzie bezpieczna. Słuchajcie... I rozłożył ramiona w wielkiej ciszy nocy i pustyni, która nas przytłaczała. - Wiecie, co to jest? To jest dźwięk upływającego czasu. Nie słyszycie nic poza ciszą, a jednak on ryczy jak lew. Nie ma boga poza czasem, a ja jestem jego generałem. Będę czekał. Moją porą jest noc, a gdy nadejdzie, w zwycięstwie i chwale, oboje nie będziecie niczym więcej niż pyłem i wasze imiona nie będą niczym więcej niż pyłem, ponieważ ja je wymażę z kamieni, każde jedno z nich, i będę uzurpował wasze budowle, a na wasze miejsce przyjdzie nowa dynastia, nosząca moje imię, mężny syn dziedziczący po silnym ojcu, pokolenie po pokoleniu, w przyszłości, po wieczność. A potem się uśmiechnął, jakby zwycięstwo było pewne, odwrócił i odmaszerował w mrok, a za nim jego oddział. Aj popatrzył za nim z nienawiścią. - To wszystko puste słowa. Chodźcie, mamy wiele do zrobienia. Nagle skrzywił się i potarł szczękę. Wyglądało na to, że żadna siła na świecie nie jest w stanie ulżyć mu w bólu zepsutych zębów. Zanim odeszła ku niepewnej przyszłości, Anchesenamon cicho zwróciła się do mnie. - Przyszłam do ciebie, prosząc o pomoc. Zaryzykowałeś wiele, by pomóc mi w ostatnich dniach. Słyszałam groźby przeciwko twojej
rodzinie. Bądź więc pewien, że zrobię wszystko, co w mojej mocy, by zapewnić im bezpieczeństwo. Wiesz, że chciałabym, żebyś został moim osobistym strażnikiem. Ta propozycja pozostaje otwarta. Byłabym szczęśliwa, mogąc znowu cię zobaczyć. Skinąłem głową. Wyglądała smutno na tle zapieczętowanego wejścia do grobu niedawno zmarłego męża. Potem odwróciła się, za nią Chaj i pozostali wysoko urodzeni, wszyscy wsiedli do rydwanów, które zabrały ich z powrotem długą, wyłożoną kamiennymi płytami drogą do pałacu cieni i bezlitosnego zadania zapewnienia bezpiecznej przyszłości Obu Krajom. Przypomniałem sobie, co Horemheb powiedział o władzy: że to surowa bestia. Miałem nadzieję, że ona będzie w stanie ją okiełznać. Simut i ja staliśmy, patrząc, jak odjeżdżają. Ciemność umykała szybko z powietrza świtu. - Obawiam się, że Horemheb ma rację. Aj nie pożyje długo, a królowa nie może władać bez dziedzica. Nie wtedy, gdy Horemheb czeka. - Prawda. Ona jednak staje się potężną kobietą. Ma w sobie swoją matkę. A to daje mi nadzieję - odparłem, niespodziewanie czując optymizm. - Chodź, wejdźmy na szczyt wzgórz i popatrzmy, jak słońce wschodzi w nowym dniu - zaproponował. Wdrapaliśmy się po jednej ze ścieżek, jak blizny na szorstkiej, ciemnej, starożytnej skórze wzgórz, i wkrótce rozciągała się przed nami szeroka panorama mglistego świata: żyzne, starożytne pola i niekończąca się wstęga Wielkiej Rzeki, śpiące miasto ze wspaniałymi świątyniami i wieżami, bogatymi, zacisznymi pałacami, więzieniami i ruderami, cichymi domostwami i ubogimi dzielnicami w mrocznej odległości. Odetchnąłem chłodnym, świeżym powietrzem. Było orzeźwiające i krzepiące. Ostatnie gwiazdy bladły i na horyzoncie za miastem pojawiła się czerwona łuna. Król nie żył. Pomyślałem o jego oczach i złotej twarzy, na dole w ciemności, choć być może - kto wie? - teraz oglądał zaświaty jawiące się przed nim wschodzącym światłem wieczności, a jego dusza zjednoczyła się z nim. Co do mnie, wystarczyło mi to, co miałem przed oczami na tym świecie. W nieruchomym, świeżym powietrzu zaczynał wirować dym z pierwszych palenisk. W oddali słyszałem pierwsze ptaki rozpoczynające swe śpiewy. Położyłem dłoń na łbie Thota. Popatrzył na mnie swoimi mądrymi, starymi oczami. Moje dzieci i żona nadal były pogrążone we śnie. Bardzo pragnąłem być tam, by powitać ich, gdy się obudzą. Musiałem znaleźć sposób upewnienia się, że
moglibyśmy być bezpieczni, pomimo niebezpieczeństw i zagrożeń, jakie niesie przyszłość. Spojrzałem na niebo barwy indy go i na jaśniejący z każdą chwilą horyzont. Wkrótce będzie jasno.
Nota od Autora Od czasu gdy w 1922 roku Howard Carter dokonał wiekopomnego odkrycia w Dolinie Królów, Tutanchamon stał się najsłynniejszym, najbardziej fascynującym i, w pewien sposób, najbardziej tajemniczym ze starożytnych Egipcjan. Kiedy byłem dzieckiem, w 1972 roku, zabrano mnie na wielką wystawę skarbów z grobowca Tutanchamona w Muzeum Brytyjskim. Jego wyposażenie grobowe między innymi złota kaplica, pozłacane posążki, ukazujące go ciskającego włócznią lub trzymającego insygnia władzy, alabastrowy „puchar życzeń”, złote berło, wspaniała biżuteria, długa trąba z brązu, bumerang i pokryty zawiłym wzorem łuk myśliwski - zdawały się być skarbami z zaginionego świata. Przede wszystkim maska grobowa z kutego, litego złota - z pewnością jedno z najpiękniejszych dzieł sztuki świata starożytnego - zdawała się stanowić podsumowanie wielkiej zagadki tak zwanego króla chłopca, który posiadał taką władzę i żył wśród takich cudów, a jednak który zmarł w wieku poniżej dwudziestu lat, a następnie został pospiesznie pochowany i całkowicie zapomniany na mniej więcej 3300 lat. Odkrycie grobu spowodowało wielkie odrodzenie powszechnej fascynacji Egiptem, lecz być może większy nacisk położono na okultystyczne zagadki piramid i grobowców oraz klątwy mumii w filmach klasy B, kosztem bardziej zrównoważonego postrzegania tej wyjątkowej kultury. Dla Tutanchamona, na przykład, piramidy były już równie starożytne, jak Stonehenge dla nas dzisiaj. Historycy starożytności i archeolodzy dostarczyli nam mnóstwa szczegółowych informacji na temat starożytnego Egiptu i Nowego Państwa w szczególności. W czasach XVIII dynastii Egipt stał się najpotężniejszym, najbogatszym i najbardziej wyrafinowanym imperium świata starożytnego, jakie kiedykolwiek znano. Było to wyjątkowo złożone, wysoce zorganizowane społeczeństwo, tworzące oszałamiające budowle, wspaniałą sztukę, przedmioty i biżuterię, utrzymujące prymat w polityce międzynarodowej i zapewniające swoim elitom życie w luksusie i dostatku - a wszystko to z wyzysku rzesz siły
roboczej. Poza własnymi granicami rządziło i administrowało wielkim obszarem obejmującym tereny od trzeciej katarakty w dzisiejszym Sudanie i większość Bliskiego Wschodu. Jego szlaki handlu rzadkimi towarami i siłą roboczą rozciągały się jeszcze dalej. Posiadało nowoczesną armię, dowodzoną przez generała Horemheba, niezwykle potężne kapłaństwo, które administrowało olbrzymimi połaciami ziemi oraz posiadłościami i czerpało z nich zyski, zaawansowaną służbę cywilną i coś zbliżonego do państwowych sił policyjnych w postaci Medżaj. Medżaj byli pierwotnie koczowniczym plemieniem nubijskim. W czasie Średniego Państwa starożytni Egipcjanie docenili ich umiejętności jako wojowników, zatrudniając jako zwiadowców i piechotę, wykorzystując ich umiejętności tropicieli do zbierania informacji o obcych, zwłaszcza na terenach przygranicznych. Na szczęście dla nas starożytny Egipt był kulturą biurokratyczną i przetrwały raporty z tego okresu: „Oddział, który wyruszył, aby patrolować skraj pustyni (...) powrócił i złożył mi następujący raport: «Znaleźliśmy ślady 32 ludzi i trzech osłów» (Kemp, 2009). Do czasów XVIII dynastii określenie Medżaj stosowano szerzej do opisywania rodzaju sił miejskiej policji. Korupcja i zbrodnie były szeroko rozpowszechnione w czasach Nowego Państwa, jak we wszystkich czasach i kulturach, i dlatego ja ekstrapolowałem z dostępnych źródeł dotyczących sił policyjnych funkcjonujących podobnie do współczesnych, z ustaloną hierarchią, silnym obstawaniem przy niezależności od innych form władzy i oczywiście niezależnie myślącymi detektywami lub tropicielami zagadek, z których Rahotep jest najlepszy. Wszelkie ziemskie sukcesy, osiągnięcia i triumfy Nowego Państwa były możliwe dzięki życiodajnym wodom Nilu, Wielkiej Rzeki, która starożytnym Egipcjanom definiowała „Oba Kraje”: Czarny, który był bogatą, żyzną ziemią terenów zalewowych, i Czerwony, najwidoczniej niekończącą się pustynię, która ich otaczała i która reprezentowała to, czego się obawiali: jałowość, chaos i śmierć. Wieczny cykl codziennego odradzania się słońca na wschodzie, jego znikanie na zachodzie i tajemnicza nocna podróż przez niebezpieczne terytoria zaświatowe były inspiracją dla ich wspaniałej, złożonej religii. Wiemy, że Tutanchamon odziedziczył tron w wieku zaledwie około ośmiu lat. Wiemy, że Aj, w gruncie rzeczy kanclerz, rządził w jego imieniu. I wiemy, że Tutanchamon urodził się i dorastał w czasach zamętu. Problemy, które nękały jego panowanie, odziedziczył po ojcu - Echnatonie. Wprowadzenie, lub raczej narzucenie, rewolucyjnej wiary w Atona przez Echnatona i Nefretete, założenie nowej stolicy-świątyni w Achetaton (współczesna Amarna) wywołało głęboki kryzys polityczny i religijny, który opisałem w Nefretete: Księga
Umarłych. Po zakończeniu się panowania Echnatona przywrócono dawną ortodoksyjną religię, a potężne frakcje walczyły o władzę i wpływy. Jednym z jasnych wyznaczników, jak silnie okres reform dotyczył Tutanchamona i politycznej konieczności odcięcia się od panowania jego ojca, było to, że zmienił imię z Tutanchaton (Żywy Wizerunek Atona) i przywrócił imię Amona, „ukrytego”, wszechpotężnego boga, którego kompleks świątynny w Karnaku pozostaje jednym z największych założeń architektonicznych świata starożytnego. Starożytni Egipcjanie niezwykle obawiali się chaosu. Postrzegali jego siły jako nieustanne zagrożenie dla naturalnego i nadnaturalnego porządku oraz wartości takich jak piękno, sprawiedliwość i prawda. Bogini Maat, którą przedstawiano jako siedzącą kobietę ze strusim piórem, reprezentowała porządek zarówno na poziomie kosmicznym pór roku i gwiazd, jak i na poziomie społecznym - relacji między bogami, których uosabiał król, i ludźmi. Obrazowy opis poczucia chaosu dominującego w czasie koronacji Tutanchamona jest zawarty na steli restauracyjnej (kamienna płyta opatrzona inskrypcjami), którą ustawiono w kompleksie świątynnym w Karnaku w pierwszych latach jego panowania. Oczywiście częściowo miała cel propagandowy, ale opis stanu, w jakim znajdował się świat przed wstąpieniem na tron Tutanchamona, jest niewiarygodnie sugestywny (jego fragment stanowi motto tej książki). Obowiązkiem nowego króla, jak wszystkich królów przed nim, było przywrócenie maat Obu Krajom Egiptu; jak zapewnia stela: „Pokonał chaos w całym kraju (...) i cały kraj został uczyniony takim, jakim był w czasie Stworzenia”. Fakty z biografii Tutanchamona są niezwykle mgliste, a wiele źródeł jest interpretacjami opartymi na szczątkach często wysoce niejednoznacznych dowodów. Mnóstwo fascynujących tajemnic pozostaje nierozwiązanych. Jak i dlaczego Tutanchamon zmarł tak młodo? Współczesne badania tomografem komputerowym jego mumii zaprzeczyły starej teorii, że zabił go cios w tył głowy. Nowe dowody naukowe świadczą o złamaniu nogi i posocznicy. Jeśli tak, to jak to się stało? Czy to był wypadek? Czy może miała miejsce jakaś ponura zbrodnia? Nadal możemy jedynie zgadywać, dlaczego przygotowania do pogrzebu wydają się być przeprowadzone w skrajnym pośpiechu - malowidła w grobie są prymitywne i nieukończone, wyposażenie grobowe przypadkowe, elementy złotej kaplicy uszkodzone w czasie montażu, a dwa zmumifikowane płody, które z nim pochowano, bezimienne. Dlaczego amfory z winem były bez daty i dlaczego w grobie było aż tyle lasek? Jaka była rola Anchesenamon, która była także jego przyrodnią siostrą i córką wielkiej królowej Nefretete oraz Echnatona? Jakie roszczenia do władzy miał Aj i w jakich okolicznościach został następnym królem? I jaką rolę w tych dziwnych, mrocznych czasach odgrywał potężny Horemheb?
Wielki poeta Robert Graves napisał, że jego powieści historyczne były próbami rozwiązania tajemniczych zagadek historycznych. Być może jest kilka większych tajemnic historii niż życie i śmierć Tutanchamona, a niniejsza książka jest moim dążeniem, by poprzez wyobraźnię, starannie próbując utrzymać jak najściślejszą dokładność historyczną i ukazać tych dawno zmarłych ludzi jako w pełni żywych w ich czasie teraźniejszym, zaproponować rozwiązanie zagadki młodego człowieka, który krótko dzierżył w dłoniach cep i laskę ziemskiej władzy i który został całkowicie zapomniany przez historię aż do tego dnia w 1922 roku, gdy pieczęcie na jego grobowcu zostały złamane. Słynna odpowiedź Howarda Cartera, gdy go zapytano, czy widzi cokolwiek, brzmiała: „Tak... cudowne rzeczy!”. Każdy, kto od tamtej pory patrzy na złotą maskę Tutanchamona, zapamiętuje jej oczy: zrobione z kwarcu, obsydianu i lapis lazuli, wydają się patrzeć przez i ponad wszystkimi zwykłymi śmiertelnikami, którzy przechodzą obok niej w zadziwieniu. Wydają się patrzeć w światło wieczności.
Wybrana bibliografia Andrews Carol, Egyptian Mummies, British Museum Press, 1998. Darnell John Coleman, Manassa Colleen, Tutankhamun's Armies, Wiley and Sons, 2007. Kemp Barry J., Ancient Egypt, Anatomy of a Civilization, Routledge, 2006 (wyd. pol.: Starożytny Egipt. Anatomia cywilizacji, PIW, 2009). Kemp Barry J., The Egyptian Book of the Dead, Granta Books, 2007. Manley Bill, The Penguin Historical Atlas of Ancient Egypt, Penguin, 1996. Meskell Lynn, Private Life in New Kingdom Egypt, Princeton University Press, 2002. Nunn John F., Ancient Egyptian Medicine, British Museum Press, 1997. Pinch Géraldine, Egyptian Myth, A Very Short Introduction, Oxford University Press, 2004. Pinch Géraldine, Magic in Ancient Egypt, British Museum Press, 1994. Reeves Nick, The Complete Tutanchamon, Thames and Hudson, 1990 (wyd. pol.: Tutanchamon, Wiedza i Życie, 1998). Sauneron Serge, The Priests of Ancient Egypt, przeł. David Lorton, Cornell University Press, 2000. Shaw Ian, Shaw Nicholson Paul, The British Museum Dictionary of Ancient Egypt, British Museum Press, 1995. Strudwick Nigel, Strudwick Helen, Thebes in Egypt, Cornell University Press, 1999. Wilkinson Richard, The Complete Temples of Ancient Egypt, Thames and Hudson, 2000. Wilson Penelope, Hieroglyphs, - A Very Short Introduction, Oxford University Press, 2003.
Pozostała literatura dostępna w języku polskim Barwik Mirosław, Księga Wychodzenia za Dnia, PIW, 2009. Desroches-Noblecourt Christiane, Tutanchamon, PIW, 1980.
Ikram Salima, Śmierć i pogrzeb w starożytnym Egipcie, PIW, 2004. Lipińska Jadwiga, Marciniak Marek, Mitologia starożytnego Egiptu, WAiF, 1980. Myśliwiec Karol, Święte znaki Egiptu, Iskry, 1990. Niwiński Andrzej, Mity i symbole religijne starożytnego Egiptu, Iskry, 1984. Niwiński Andrzej, Bóstwa, kulty, rytuały starożytnego Egiptu, PROEGIPT, 1993. Tyldesley Joyce, Nefertiti, PIW, 2003.
Podziękowania Wiele osób pomagało mi w czasie pisania tej książki: Bill Scott-Kerr, Sarah Turner, Deborah Adams, Lucy Pinney oraz Mart Johnson z Transworld są wymarzoną drużyną dla pisarza. Serdeczne dzięki dla nich za cierpliwość, wsparcie, wspaniałe uwagi i entuzjazm. Książka ta nie powstałaby bez mojego wyjątkowego agenta, Petera Strausa. Chciałbym także podziękować Stephenowi Edwardsowi i Laurence'owi Laluyaux z Rogers, Coleridge and White. Wielkie podziękowania także dla Julii Kreitman z The Agency. Carol Andrews, BA, PADipEg, mój mądry ekspert egiptologiczny, szczodrze dzieliła się ze mną swą wyjątkową wiedzą, przeglądała wszystkie szkice i poprawiała moje błędy z wielkim hartem ducha. Powinienem powiedzieć w uświęcony tradycją sposób, że wszelkie błędy, które zostały popełnione przez nieuwagę, są moją winą. Broo Doherty, David Lancaster, John Mole, Paul Rainbow, Robert Connolly, Iain Cox i Walter Donohue uprzejmie przeczytali szkice tej powieści, a ich wnikliwe i celne odpowiedzi posuwały moje prace do przodu. Od Jackie Kay otrzymywałem nieustanne wsparcie i zachętę. Rodzina Dromgool, Dom, Sasha i ich cudowne dziewczynki, Siofra, Grainne i Cara, była moją inspiracją. Najszczersze podziękowania dla Edwarda Gonzlaesa Gomeza, jak mówi pieśń z okresu Nowego Państwa „z głębi mojego serca”. Dla wszystkich chciałbym wznieść wspaniały alabastrowy puchar Tutanchamona, znany jako „puchar życzeń”, z jego piękną inskrypcją: Oby żyło twoje ka I obyś spędził miliony lat Ty, który kochasz Teby Z twarzą owiewaną chłodną północną bryzą Z oczami pełnymi szczęścia
