Staniszewska Zofia Czarownica z Radosnej

Zofia Staniszewska

Wszelkie prawa zastrzeżone All rights reserved Książka ani żadna jej część nie może być przedrukowywana ani w jakikolwiek inny sposób reprodukowana czy powielana mechanicznie, fotooptycznie, zapisywana elektronicznie lub magnetycznie, ani odczytywana w środkach publicznego przekazu bez pisemnej zgody wydawcy.

Kto jest dziewczyna? -ja nie wiem. Adam Mickiewicz, Świtezianka

Moja mama posadziła pod oknem drzewa życia, wierzby. Salix acutifolia, odmianę o pokroju płaczącym, przypominającą otwarty parasol, mający mnie chronić. Dla brata wybrała wierzbę białą - salix alba rośnie strzeliście i wysoko, wybijając się ponad inne rośliny. Drzewo mojej mamy, chylące się ku ziemi, o cienkich, mocnych gałęziach i liściach jedwabiście sinozielonych, to salix rosmarinifolia, czyli wierzba rokita. Korony drzew sięgają nieba, a korzenie wnikają głęboko w ziemię, tworząc oś świata. Trzy pierwiastki: woda, ziemia i niebo, skupiają się w trzech drzewach. Jedno drzewo dla jednego życia. Gdy położę rękę na chropowatej korze pnia, czuję siłę drzemiącą wewnątrz, bijącą jak serce. Z okien naszego domu widzę szpalery zadumanych wierzb, przeglądających się w lustrach rozlewisk

10 rzecznych. W rosochatych iwach z wydrążonymi pniami kochają się rogate diabły. Złośliwe chochliki gnieżdżą się w przytulnych dziuplach, a gdy dzieci próbują zajrzeć do wnętrza drzewa, sypią im próchnem w oczy.

- Położenie ciała pedagogicznego w bieżącym roku nie jest różowe - tymi obrazowymi słowami nasza pani dyrektor Kopytko, zwana przez to ciało w skrócie, acz bez zbytniej inwencji Dyrą, rozpoczęła konferencję analityczną przed końcem roku szkolnego. - Sytuacja jest gęsta i etatowo, i budżetowo, i zadaniowo. Spotkanie nasze zacznijmy od finansów, które personalnie wzięłam pod lupę. W tym momencie przemówienia Dyry nie wytrzymałam i żeby nie parsknąć śmiechem, zaczęłam przygryzać boleśnie wargi. Spojrzałam na polonistkę, Aldonę. Ona miała chyba jeszcze większe trudności z zachowaniem powagi, bo zakryła twarz dłońmi, udając, że kaszle. Rozejrzałam się po sali. Przy stołach ustawionych w podkowę siedzieli nauczyciele gimnazjum. Napotkałam śmiertelnie poważne spojrzenie historyka, który z uniesionymi brwiami, w skupieniu wpatrywał się w Kopytko. Tylko nieliczni wiedzieli, że za tym skoncentrowanym wzrokiem kryje się rozbawienie. Inni pedagodzy, nie zważając na wygibasy stylistyczne Dyry, już po pierwszych słowach zaczęli szeptać w grupkach, zajęci własnymi sprawami. Plastyczka kończyła dziergać na drutach plecy kolorowego swetra, raz po raz omiatając spojrzeniem salę zza złotych,

11 prostokątnych okularów-połówek, które zsunęła na czubek nosa. - Pani Maria Aktabowska! - Tak, pani dyrektor? - Proszę o sporządzenie protokołu z rady. Tu jest papier kancelaryjny! - Matka Boska, trzymaj! - Plastyczka oderwała się od robótki, by podać papier katechetce. Ze względu na nazwisko i wykładany przedmiot, ksywka idealnie przylgnęła do Marysi. - Zmuszona byłam obciąć w drugim półroczu dofinansowanie przeznaczone na nowe podręczniki dla wszystkich nauczycieli - dobiegły mnie słowa dyrektorki - każdy kupuje więc książki we własnym zakresie. Także na papier toaletowy i mydło sami się państwo zrzucacie. Pani Jakubowicz zajmie się zbiórką pieniędzy. O innych cięciach w budżecie szkolnym dowiecie się państwo z tego okólnika. - Kopytko podniosła się z krzesła, prezentując wszystkim potężną, barczystą sylwetkę, wyciągnęła kartkę formatu A4 i puściła ją w obieg. - Pragnę też zaznaczyć - dyrektorka usiadła z godnością - że z sekretariatu wychodzi za dużo kopert i papieru do drukarki. W związku z zaistniałą sytuacją każdego użytkownika będziemy na przyszłość weryfikować w stosunku do zużycia szkolnego mienia. Trzeba zacisnąć się i oszczędzać. Przejdźmy obecnie do dzieci. Zapisów dzieci do gimnazjum mamy na dzień dzisiejszy znacznie powyżej jakiejkolwiek możliwości przerobu... Dyra truła dalej donośnym głosem, w widoczny sposób napawając się sytuacją, w której ona mówi, a reszta musi słuchać.

12 - Po konferencji idziemy na kawę z Olą i Poldkiem zaszeptała Aldona. - Wybierzesz się z nami? - Chętnie, ale nie mogę, dzieci siedzą same w domu. Mam nadzieję, że Joasia zrobi małemu kolację, bo tu nie ma co liczyć na to, że Kopytko dwie godziny wystarczą... - Proszę tam o ciszę! - Przerwał nam tubalny głos szefowej. - Teraz poproszę panią Jarosz o przedstawienie zestawienia wyników nauczania i zachowania w klasie I a... Po trzech żmudnych godzinach, w czasie których ratowałam się przed zaśnięciem popijaniem wody mineralnej, nadszedł czas ostatniego wystąpienia dyrektorki. - Nadzwyczajne okoliczności zmuszają mnie do za jęcia stanowiska i wyjaśnienia faktu obniżonych ocen z zachowania grupie uczniów z klasy III b. Rymowski Marek, Waciak Zuzanna i Zarębowski Mateusz dopuścili się karygodnego czynu - sfałszowali końcowe oceny z historii. Choć początkowo nie mogliśmy uczniów pociągnąć za język do odpowiedzialności, bo nabrali wody w usta, w wyniku śledztwa dotarliśmy do jedynie prawdziwych i autentycznych faktów, a wyglądają one następująco. - Dyrektorka zrobiła pauzę w celu pobudzenia uwagi ciała pedagogicznego i rzeczywiście, niektórzy nauczyciele dobudzili się i spojrzeli żywszym wzrokiem na monumentalną postać mówczyni. - Wyżej wymienieni uczniowie w dniu trzydziestego maja bieżącego roku ukradli dziennik z pokoju nauczycielskiego, zaszyli się w ubikacji dla dziewcząt, tak, dla dziewcząt, i tam za pomocą korektora i pióra zmienili oceny z gorszych na lepsze. Odpowiednio: dla Rymowskiego z miernej na dostateczną, dla Waciak z dostatecznej na

13 dobrą i dla Zarębowskiego z miernej na dostateczną. Na szczęście po kilku dniach sprawa wyszła na jaw, to znaczy na światło dzienne, i uczniowie zostali przykładnie ukarani. Jako wychowawca i pedagog tej szkoły biję się w jedną i drugą pierś... - Jaka szkoda, że nie ma trzeciej. - Doleciał mnie szept Aldony. - Niemniej pragnę nadmienić, że już dawno informowałam wychowawczynię klasy III b o niewłaściwym zachowaniu tychże uczniów, między innymi o niekłamaniu się wielu nauczycielom, w tym mnie. To ukaranie może stać się przysłowiowym języczkiem u wagi... Znów odpłynęłam. Z błogiego niebytu wyrwały mnie rachityczne oklaski. Dyra stała rozpromieniona i kłaniała się, uśmiechając się z pewnym zażenowaniem. - Sorry, przysnęłam. Następnym razem wezmę coś do poczytania pod stołem. Co mnie ominęło? - Wskazałam Aldonie podbródkiem wniebowziętą Kopytko. - Nie słyszałaś? - Polonistka podniosła się ze swojego krzesła. - Chodź, nasiadówa się wreszcie skończyła. Powiem ci za drzwiami. - Wyszłyśmy na korytarz. - Nie mieści mi się to w głowie. - Drobna nauczycielka kręciła z niedowierzaniem głową, wyraźnie zdegustowana. - Ale co? - Dyra nie ma za grosz wstydu i samokrytycyzmu. Żeby taką nagrodą się chwalić! Wyobraź sobie, dostała nagrodę z gminy za oszczędne gospodarowanie finansami. Cofnęła nawet pewne dotacje. - No, w to mogę uwierzyć. Przecież na wszystkim oszczędza. Każdego roku obcina mi fundusze na zakup książek do biblioteki.

14 - Tak, a ona za swoje skąpstwo, na którym tracimy my i uczniowie, dostała nagrodę uznaniową od burmistrza. Pieniężną! I jakby nigdy nic chwali się tym na konferencji! Na jej miejscu nie rozwścieczałabym „różowego ciała pedagogicznego”, bo zzielenieje. - Nie mów, że z zazdrości! - roześmiałam się. - Nie, z furii. Dobrze, że niedługo wakacje. - Aldona westchnęła z rozmarzeniem.

Moja mama jest czarownicą. Była nią zawsze, choć niektórzy twierdzą, że jest bibliotekarką, pracującą w gimnazjum. Ale czy zwykła bibliotekarka miałaby władzę nad czasem i snem, czy słuchałyby jej zwierzęta i ptaki? Nawet woda z Szarego Jeziora jest jej posłuszna. Skąd wiem, że ona rządzi czasem? Ponieważ ona go stwarza swoim działaniem. Bez niej cały świat zastyga w bezruchu, a czas znika. Tak się dzieje, gdy idziemy z mamą do Sanktuarium Ciszy w Mrocznym Zagajniku. Siadamy na mchu, wyprostowane. Mama przymyka oczy, a wtedy wszystko nieruchomieje. I słońce, i chmury nad nami. Ptaki przestają śpiewać, a mrówki uwijać się. Tylko drzewa jeszcze przez chwilę szumią. Liście delikatnie poruszane wiatrem śpiewają kołysankę. Świat zasypia. Gdy mama podnosi powieki, wszystko ożywa, a czas zaczyna płynąć. Uśmiecha się, a wtedy świergotki drzewne, małe ptaszki z czerwonymi nóżkami, które zamieszkują nasz Zagajnik, głośno śpiewając, zlatują z wysokich gałęzi wprost pod nasze nogi. Zajadają owady kryjące się w mchu i nie zwracają już na nas uwagi.

15

Z samego rana zajrzała do mnie Stara Ryśkowa ze wsi. Przyniosła dwadzieścia jaj. Zawsze kupuję jajka na wsi, choć są droższe niż w markecie. W ogóle jeśli chodzi o centra handlowe, to należę raczej do C.H. Dezerterów. Ryśkowa zlustrowała dokładnie moją kuchnię, zajrzała nawet do garnka, po czym zaczęła biadolić nad moim losem. - Łe jery, i gdzie ci, gdowo, przyszło żyć! Na takich koleniach, gdzie człowieka ze świcom szukać... Samyj, ino z dzieckami. Nie bojacie się to? - staruszka spytała, widocznie retorycznie, bo nie czekając na odpowiedź, ciągnęła dalej. - Nawet kurów nie macie. Ady to prawdziwie łobraza boska. - Pokręciła z niezadowoleniem głową, po czym przysiadła na zydelku. Nawet niskie taborety wydawały się dla niej za wysokie. - Gdyby żeście tak wiency bymbasów mieli, ady tylko dwa? Toż ci nudno, kobito! W tej chwili zaspana Joasia, ze skudłaconymi jeszcze włosami, zeszła do kuchni napić się mleka. - A dziewczyninie to trzebno sprawić halkę pod spódnicę. Jakże tak, bez niczego pode spodem? Toż majtków można nie założyć, ale żeby halki?! I spódnica za kolana mo sięgać. Ubrana ta panina Haśka niewydarzenie - jak moje wnuczki. Łobraza boska! W końcu zawiązała ponownie na siwym koczku chustkę w czerwone maki i zebrała się do wyjścia. Na odchodnym mruknęła jeszcze pod nosem: - Bez chłopa życie - co to za życie? Do niczego jako i dziurawy kapyć, co go to ni mosz czym zaszyć.

16

Nie znoszę Ryśkowej z jej wścibskim nosem. Te jej rozbiegane, małe oczy ledwie wystające spod kwiecistych chust przyprawiają mnie o dreszcze. Stara zgredka! Przypomina przejrzałą, pomarszczoną dynię. Dynię, którą ktoś ściął w Halloween, wybrał ze środka cały miąższ, tępym nożem wykroił szpary na oczka i usta i przykleił wystający nos. A potem zatknął na krzywy kostur ubrany w powyciągane, bure swetry. A na końcu tchnął życie, montując w środku baterie. Ryśkowa zawsze wszystko wie o wszystkich. Nawet domyślam się skąd. Wieczorami podchodzi pod domy, wzrokiem usypia psy i podgląda przez rozświetlone okna życie mieszkańców. Próbowałam ją na tym nakryć, ale jest to prawie niemożliwe. Zgredka przywiązuje do klamek cieniutkie nici i gdy ktoś otworzy drzwi, natychmiast bezszelestnie znika w ciemnościach nocy jak licho. I tylko zostaje po niej lepka pajęczyna omotana wokół zewnętrznej klamki. A od mojej miniówy niech się trzyma z daleka! Choć jedno trzeba jej przyznać, chusty na głowę ma zajefajne, po prostu lansik!

- Cześć, Jagoda! - Witam Astronoma! Nawóz mam w garażu, kupiłam dziesięć worków. - Dziesięć worków? Na dwa hektary pastwiska powinno wystarczyć. Zaraz się tym zajmę.

17 - Paweł, poczekaj chwilę. - Jagoda podeszła do traktora. - Ile to będzie kosztować? - Co? Rozrzucenie nawozu? - Postawny brunet zeskoczył na ziemię. - Nic. Nie patrz tak na mnie, bo jednak coś chcę. - Niemożliwe! Ty? - A widzisz, nie jestem taki bezinteresowny, na jakiego wyglądam. - Nie? Wszyscy we wsi wiedzą, do kogo udać się po pożyczkę przed pierwszym. - A jednak. Chciałbym, żebyś nauczyła mnie jeździć na koniu. - No, no... Załatwione. - A że zajmie ci to trochę czasu, żeby było sprawiedliwie, naprawię dach w stajni. Zauważyłem, że przecieka. - Paweł, nie przesadzaj z tą pomocą, chyba że do emerytury nie nauczysz się jeździć. Wtedy będę miała okazję ci się odwdzięczyć. Ale niestety, nie wyglądasz na gelejzę1. 1 Gelejza - niezdara, osoba powolna ślamazarna, niezręczna.

- To się jeszcze okaże. Tylko pamiętaj - Paweł wytaszczył ostatni worek nawozu z garażu - przez dwa tygodnie albo i dłużej, jeżeli deszcz nie spadnie, nie wypuszczaj koni na pastwisko. Ta chemia musi wejść w ziemię. - Będę je prowadzać do starego sadu. Dzięki!

Joasia lubiła, gdy jej mama zakładała kwieciste spodnie z delikatnego płótna. Zabierały ze sobą wszystkie psy i szły na pola. Jagoda miała dwa bernardyny,

18 a ściśle mówiąc: bernardynki, i trzy czarne jak biesy, wesołe kundelki. Kundelki, same suczki, dostały swego czasu imiona, w założeniu mające wzbudzać postrach, korespondujący z ich maścią: Belzebubka, Diabełka i Lucyferka, ale komu by się chciało krzyczeć tak długo: Diabełka do nogi, albo: Lucyferka siad, albo: Belzebubka, zostaw tego kota! Wołamy na nie po prostu Bubka, Beka i Lufka.

Weszliśmy do stajni. Drewniana stajnia z wiecznie otwartymi okienkami późną wiosną pachnie tak, jak lubię. Liniejąca sierść, koński pot i nawóz, udeptana słoma i siano, rozgrzane od słońca deski. Konie nie mają tu wydzielonych boksów, do ścian przykręcone są tylko cztery pojemniki, które udają żłoby, i słona lizawka, zabarwiona przez witaminowe dodatki na zielono, a na ziemi stoją trzy wiadra z wodą. Poidła kupiłam już dawno, ale leżą niezamontowane z tyłu, za przepierzeniem z desek, obok wysokich silosów na owies. Przed silosami jest wygospodarowany kącik z wieszakami na siodła, szumnie nazywany siodlarnią. Gryf i Beduin, dwa karę wałachy 2 Wałach - wykastrowany samiec konia., gdy nas usłyszały, nawet nie podniosły łbów znad żłobu. Pięć minut temu dostały swoją porcję owsa, którą właśnie kończyły. Epona niespokojnie zastrzygła uszami, ale już po chwili porozumiewawczo parsknęła. Jej wymię niecierpliwie ssało kilkutygodniowe źrebię.

19 - Super masz tę klacz. - Paweł z uznaniem przyglądał się wysmukłej, silnej sylwetce konia. Uśmiechnął się na widok różnokolorowych kopyt, na których barwa różowa i łososiowa przechodziła kapryśnie w ciemny grafit. Podszedł bliżej do Epony, dał jej marchewkę i pogłaskał po miękkich, piegowatych chrapach i jasnej szyi, na której ciemniały okrągłe plamy. - Ta maść jak się nazywa? - Jabłkowita. Wezmę cię na lonżę. Wyprowadź Gryfa, gdy skończy z owsem! Przygotowałam szczotki, zgrzebło 3 Zgrzebło - metalowa szczotka do czyszczenia zwierząt., uzdę, kopystkę, na którą mówimy tu kopytnik, i dawno nieużywane czapsy 4 Czapsy - rodzaj długich, wykonanych najczęściej ze skóry ochraniaczy. Ochraniają łydki, kolana i uda. oraz toczek Dominika. Paweł wytaszczył z siodłami czaprak 5 Czaprak podkładka pod siodło, która ma chronić grzbiet konia przed otarciami. i siodło.

- Przymierz. - Podałam mu czapsy. - Te powinny być dobre, moich byś nie opiął na łydce. Gdy Paweł wskoczył na siodło, od razu wiedziałam, że nie siedzi pierwszy raz na koniu. - Jeździłem już kiedyś, ale dawno, w dzieciństwie wyjaśnił w odpowiedzi na mój pytający wzrok. - W takim razie idziemy od razu na padok. - Odłożyłam długi bat i lonżę na miejsce. Czułam, że Paweł świetnie sobie poradzi bez niej.

20 Czasami o świcie budzi mnie natarczywy świergot ptaków: kosów, wróbli, gajówek. Wirtuozów wśród kosów poznaję po głębokim tonie, który stopniowo się nasila, a po chwili kunsztownej przerwy kończy fantazyjnym ozdobnikiem lub nawet imitacją głosów innych ptaków. Gnieżdżące się u mnie w zaroślach dzikiej róży niepozorne, szare gajówki, które trudno wypatrzyć, zdradza głośny i melodyjny tryl. W ich wysmakowane pieśni często wdziera się kłótliwe ćwierkotanie neurotycznych wróbli. Staram się wtedy nie zasnąć, wyglądam przez okno. Daleko na łące, pośród traw, chabrów i maków, z porannej mgły wyłania się biała klacz ze swym źrebięciem, a za nią czernią się smoliście dwa pozostałe wierzchowce. Skowronek wzbija się wysoko w niebo i rozszalałym trelem oznajmia światu, że dzień znów zwyciężył ciemność, i można udawać, że jest tak, jak było na początku.

Idziemy z mamą i braciszkiem do Sanktuarium. Mama niesie butelkę wody, Jaś trzy kubki, a ja w szklanym pojemniku pyszną szarlotkę. Psy zostawiliśmy w domu. Do Mrocznego Zagajnika nie mają wstępu nie tylko ze względu na myśliwych. Mogłyby wypłoszyć Ciszę. W Sanktuarium wiekowe dęby i buki porasta bluszcz. Wspina się po pniach, a nawet wyższych konarach. Na pięknym, puszystym mchu mieści się ołtarzyk, czyli stara drewniana skrzynka, pomalowana w czerwone kwiaty. W środku mieszka Tajemnica. Jak zwykle mama zamyka oczy i przez moment stapia się w niej Rzeczywistość Śnienia i Rzeczywistość

21 Opowieści. Jaś kładzie się na plecach i obserwuje znieruchomiałego dzięcioła, a ja ukradkiem skubię szczawik o białych kwiatkach. Jest to szczawik zajęczy, okropnie kwaśny, i mama ciągle mówi, że zjadany w większych ilościach szkodzi. Ale ja wiem, że nic mi nie będzie. Nagle ptaki znów zaczynają śpiewać, mama otwiera oczy i opychamy się ciastem. Ostatni kawałek placka kruszymy i kładziemy na ołtarzu obok skrzynki w kwiaty. To ofiara dla mrówek, robotnic ziemi.

- Mamutek, opowiedz nam bajkę. - A o czym? - Ja chcę, żeby była o koniach - prosi Jaś. - Dobrze, opowiem wam baśń o Eponie - zgadza się po chwili Jagoda. BAŚŃ PIERWSZA EPONA, BOGINI KONI Działo się to dawno temu, gdy po ziemi, oprócz zwykłych łudzi, przechadzali się nieśmiertelni bogowie lasów, jezior, strumieni, gór. Wśród nich delikatna urodą wyróżniała się jasna Epona 6 Epona - bóstwo celtyckie., której posłuszny był każdy koń, nawet najdzikszy rumak. Jeździła ona polnymi i leśnymi ścieżkami na siwej klaczy, za które biegł nieodmiennie rozbrykany źrebak.

22

- A jak miał na imię ten źrebak? - spytał zaciekawiony Jaś. - Nazwano go Equuleus, w skrócie Ekuś. - To zupełnie jak u nas! - zdziwił się chłopiec. Epona mijała sioła i warowne grody, goszczono ją w strzelistych zamkach, a wszędzie doglądała i leczyła konie. Na ludzi nie zwracała uwagi. Aż pewnej jesieni na łące, gdzie pasła się klacz, zastąpił Eponie drogę młody wojownik z mieczem i w kolczudze, dosiadający wspaniałego ogiera. Za nim podążało kilku pachołków. Bogini bez strachu spojrzała na męża, a wówczas rycerz zdjął hełm z brązu i wiatr rozwiał mu płowe, długie włosy. - Pani - zwrócił się do Epony - wracam z wyprawy wojennej. Rok temu, gdy znalazłem się w śmiertelnym niebezpieczeństwie, ślubowałem, że spełnię prośbę matki. Gdy błogosławiła mnie na wojnę, zażyczyła sobie mojego ożenku z pierwszą dziewczyną napotkaną w rodzinnych stronach. Boje skończyły się i moi towarzysze rozjechali się już szczęśliwie do swoich domów, a i ja przybyłem właśnie na ziemię, którą rządzi mój ojciec. - Więc cóż? - spytała obojętnie bogini. - Jesteś pierwszą niezamężną niewiastą, którą ujrzałem w tych stronach. - Śmiertelniku, chyba nie wiesz, do kogo kierujesz swe śmiałe słowa - roześmiała się jasna pani. - Epono, piękna bogini, jestem wojownikiem i nie ulęknę się niewiasty, choćby miała moc stu mężów hardo odrzekł młodzian.

23 - Ty chcesz spełnić przyrzeczenie, ale i ja obiecałam sobie, że poślubię tylko tego boga lub męża, który prawdziwie mnie pokocha. - Pani, nie można cię zobaczyć i nie pokochać żarliwie zapewnił wojownik. - Jak cię zwą, rycerzu? - Wołają mnie Celtyk. - Ten, kto kocha, widzi sercem, nie oczami. Czy zawsze mnie rozpoznasz? - spytała tajemniczo. - Zawsze! - zapewnił Celtyk i w tej samej chwili bogini, siedząca dotąd na koniu, zniknęła. Zdziwiony rycerz przetarł oczy, ale nic to nie pomogło. Na łące nie było śladu niewiasty. Wtedy młodzian zsiadł ze swojego rumaka i podszedł do siwej klaczy. Chwycił ją za uprząż bogato zdobioną srebrnymi ćwiekami i spojrzał w wielkie oczy zwierzęcia. Następnie rzekł: - Ty jesteś moją wybranką. Na te słowa klacz zarżała i pogalopowała przed siebie. Celtyk spiesznie dosiadł swojego rumaka i z miejsca pocwałował za uciekającą Eponą. I tak przez trzy dni i trzy noce uciekała bogini przemieniona w klacz, a młody wojownik bez chwili wytchnienia podążał za nią. I stało się tak, że o zmierzchu trzeciego dnia przejechali Granicę Mgieł, za którą rozpościera się Królestwo Zaświatów, zamieszkane przez bogów i duchy. W tym miejscu dumna pani zgodziła się zostać żoną Celtyka. I radował się rycerz swoją żoną wiele dni i nocy. W końcu jednak młody wojownik zatęsknił za matką staruszką. Nie mógł wjechać jednak do Krainy Śmiertelnych i powrócić do bogini. Wówczas Epona, pełna obawy o życie wybranka, znalazła radę na żałość męża. Celtyk mógł odwiedzić rodzinny dom

24 pod warunkiem, że jego stopa nie dotknie ojczystej ziemi. Wojownik dosiadł swego konia i wyruszył w podróż do krainy ludzi. Jechał trzy dni i trzy noce... - A jak robił siusiu? - zainteresował się Jaś. - Z konia. Na pewno jakoś można sobie poradzić. Nie przerywaj! - zniecierpliwiła się Joasia. Gdy jednak Celtyk zobaczył swoją matkę, zsunął się z rumaka, żeby wziąć ją w objęcia. I wtedy właśnie stracił nieśmiertelność. Nigdy już nie zobaczył się z boginią koni, choć wiele razy jeździł nad Granicę Mgieł i nawoływał żonę. - Nigdy? - upewniła się dziewczynka. - No... gdy umarł, dostał się do Królestwa Zaświatów. - To znowu się dobrze kończy. - Joasia nie wiedzieć czemu była niezadowolona. - Spotkali się po śmierci i kochali się. Tak? A wcześniej? Wcześniej - to się nie liczy? Duchy nie mogą tak kochać jak ludzie i być wtedy, gdy się ich potrzebuje. - To tylko baśń, Joasiu - Jagoda próbowała uspokoić córkę. - A ty jesteś romantyczka! Jak mówi ciocia? Niepoprawna romantyczka! Jagoda spojrzała ze zdziwieniem na swoją trzynastoletnią córkę. „Kiedy ona tak wydoroślała?” - I to już koniec? - spytał synek. - Koniec. A jeśli nad ranem zobaczysz wyłaniającego się z mgły rycerza w zbroi, jadącego na rosłym

25 ogierze - nie musisz się bać. To Celtyk odwiedza miejsca, w których niegdyś bywał. - Ja się nie boję rycerzy - zapewnił Jaś - ale bardzo bym chciał choć na chwilę dostać się do Królestwa Za światów. Tam można spotkać umarłych, prawda?

Jagoda wytaszczyła z kuchni wielki gar i zaczęła nakładać ryż z mięsem, kośćmi i marchewką do pięciu psich misek postawionych pod schodami: - Chce ci się dla nich gotować? - zdziwił się Paweł. - Rzadko, najczęściej dostają suchą karmę, ale dzisiaj pani Tereska ze sklepu dała mi za darmo kilka kilogramów kości i przeterminowanych podrobów. Nie miałam więc wyjścia. - Nie myśl, że nie lubię zwierząt, ale po co ci aż pięć psów? - Myślisz, że sobie to zaplanowałam? - roześmiała się. - Tylko bernardynki kupiłam, jeszcze z Dominikiem, Bekę i Lufę dostałam od właścicieli, którzy nie mieli dla nich czasu, a Bubka sama się przybłąkała. Jagoda wrzuciła gar do zlewu i spojrzała przez tarasowe przeszklone drzwi w kierunku stajni. - Tomek przygotował już dla ciebie Gryfa. - Ten chłopak ze wsi, od dawna ci pomaga przy koniach? - Od dawna. Zaczął przychodzić, gdy był jeszcze dzieckiem, teraz ma z piętnaście lat. Przybiega prawie codziennie. Z tego co wiem, ma niewesołą sytuację w domu. Woli spędzać czas ze zwierzakami niż z rodziną.

26 Zresztą nie ma tu tak dużo roboty. Chodźmy w końcu! Po minucie byli już przy stajni. - Radzisz sobie coraz lepiej! - stwierdziła Jagoda, obserwując Pawła, który dosiadał Gryfa. - Rozluźnij tylko nadgarstki, a łydki na popręg! Zatocz teraz ósemkę, najpierw w stępie, potem w kłusie. - Po chwili krzyknęła: - Popuść trochę wodze i działaj bardziej krzyżem, a nie samymi łydkami! Jagoda właściwie już na początku udzielanych lekcji zaczęła podejrzewać, że Paweł wcale nie potrzebuje nauki jazdy konnej. Jakby specjalnie starał się sztywno siedzieć na Gryfie, nie zwracając zresztą specjalnej uwagi na zwierzę, za to zbyt często jego spojrzenie lądowało na niej. Uśmiechnęła się, spoglądając na mocną sylwetkę mężczyzny, na jego obcięte tuż przy skórze włosy. Imponował jej swoim sposobem bycia - robił to, co lubił - i tym, że nie peszyła go obecność samotnej kobiety z dwojgiem dzieci. W mieście spotykała facetów, którzy wydawali się nią zainteresowani. Konsekwentnie poddawała ich próbie, wspominając mimochodem o córce lub synku. Na efekt nie trzeba było długo czekać. Zalotnicy rozpływali się nie wiadomo jak i gdzie. Zupełnie jakby dzieci były zaraźliwe. Głośne rżenie wałacha wyrwało Jagodę z zamyślenia. To Gryf, czując się samotny na padoku, nawoływał swoich towarzyszy. Paweł podjechał do ogrodzenia, za którym na podwyższeniu ze zbitych desek siedziała Jagoda. - Muszę na dzisiaj kończyć. Jeszcze jakieś uwagi? spytał z uśmiechem.

27 - Skręcasz na jednej wodzy! I jeszcze... jadąc na koniu, należy patrzeć przed siebie, a nie na instruktora. - Na to już nic nie mogę poradzić, gdy instruktor tak wzrok przyciąga.

Całą trójką pojechaliśmy rowerami do leśniczówki Andrzejów. Magdę, starszą ode mnie o dwa lata, znałam jeszcze ze studiów. Namówiła mnie na wspólne bieganie po lesie celem poprawienia naszej kondycji. Na spotkanie wybiegły dwa wilczury i czworo dzieci. Piąte, za małe jeszcze, aby samodzielnie się poruszać, obserwowało nas z fotelika wystawionego na podwórze. Po chwili pojawiła się i Magda, ubrana na sportowo, to znaczy w wyciągnięty dres i adidasy. - Chodź, Jagódka, zanim się pogimnastykujemy, musisz koniecznie spróbować mojego kokosa, potem zrzucimy te kalorie. - Zaciągnęła mnie do domu i postawiła przede mną talerz pachnącego, jeszcze ciepłego ciasta drożdżowego, posypanego wiórkami kokosowymi. - Co u ciebie? - Nic nowego - odpowiedziałam zgodnie z prawdą, wgryzając się w pulchny kawałek placka. - Pyszne! - A Paweł, pokazuje się? - Przyjaciółka nie dawała za wygraną. - Yhm, widuję go teraz prawie codziennie, postanowił szkolić swoje umiejętności jeździeckie. - A... jednak! - Magda spojrzała na mnie z tryumfem, jakby wizyty Pawła były jej zasługą. Chociaż... z

28 drugiej strony... może i maczała w tym palce. Po przyjaciółkach należy się wszystkiego spodziewać, a już na pewno tego, że chcą cię wyswatać. - Co jednak? Sugerujesz mi, żebym złapała go na konie? - Tak mi się coś zdaje, że ty go już nie musisz łapać. Kogo on może znaleźć na wsi? Polonista pracujący na gospodarstwie rolnym, w wolnych chwilach dorabiający sobie jako stolarz? - Czy z braku alternatywy musimy do siebie pasować? - roześmiałam się. - Magda, przecież to nie wystarczy. - Nie podoba ci się? Przecież to całkiem przystojny brunet. - Amatorka biegania po lesie ukroiła sobie spory kawał ciasta. - I na dodatek miły. Takiego, wolnego, faceta trudno znaleźć. W Radosnej nawet nastolatki się wokół niego kręcą. - Ale ja już nie jestem nastolatką. Joasia skończyła właśnie trzynaście lat. - Swoją drogą, to się pospieszyłaś z tym dzieckiem westchnęła Magda. - Za późno na żale. - Machnęłam lekceważąco ręką. - To co z tym joggingiem? - A... prawdę mówiąc, już mi się odechciało. - Magda klepnęła się po pełnym brzuchu. - Uwielbiam ciasto, a teraz muszę je w spokoju strawić. Podobno to niezdrowo ruszać się zaraz po jedzeniu. Popijałam pyszną herbatę i rozglądałam się po wnętrzu leśniczówki. Lubię posiedzieć u Andrzejów. Ściany pokrywają oryginalne zielniki: do wielkich szarych płócien w drewnianych ramkach Magda przykleiła suszone rośliny polne, a pod każdym kwiatem wyszyła granatową

29 nicią łacińską nazwę. Stare, poczciwe meble po prababciach i dębowa podłoga zasłane były jak zwykle porozrzucanymi beztrosko kolorowymi, w większości popsutymi zabawkami.

- Niech to diabli wezmą! - zaklęłam niepedagogicznie przy dzieciach. - Zakopaliśmy się na dobre, ani do przodu, ani do tyłu. - I co teraz będzie? - przestraszył się Jaś. - Nic, chrabąszczu. Poradzimy sobie, jak zwykle. Otworzyłam drzwi tico i popatrzyłam sceptycznie na błoto. - Joasiu, podaj mi kalosze i lewarek! Nauczona przykrym doświadczeniem, byłam gotowa na takie niespodzianki, jak ugrzęźnięcie samochodu w błocie. Zrzuciłam z nóg pantofelki na niewielkim obcasie, w których paraduję po szkolnej bibliotece, i założyłam gumiaki. Gdy tylko wysiadłam z samochodu, zapadłam się w błocko po kostki. Padało od tygodnia, a droga z Radosnej do domu, prowadząca między polami, łąkami i laskami, jest nieutwardzona i gliniasta. Najgorzej bywa wczesną wiosną, kiedy topnieją śniegi. Wtedy zwykle zostawiam tico przy leśniczówce na skraju wsi. Dzisiaj myślałam, że sobie jakoś poradzę, jadąc jednym kołem po twardszym skraju lasu, ale samochód wpadł w poślizg i wylądowałam na środku drogi z kołami do połowy zatopionymi w grzęzawisku. - Dobrze, że nie wylądowaliśmy na drzewie - próbowała mnie pocieszyć Joasia.

30 - Pewnie, że dobrze. Dzieciaki, wysiadajcie, tylko ostrożnie. Będę podnosić nasze maleństwo, a wy skoczcie do leśniczówki. Może jest Andrzej, to by mi pomógł. Jaś z Joasią pobiegli na skróty przez zagajnik, a ja rozejrzałam się po ziemi i wkrótce na skraju pola znalazłam dużą, płaską kość, chyba łopatkę świni - w sam raz na podstawkę pod lewarek, który inaczej utopiłby się w błocie. Położyłam go po prawej stronie podwozia, między kołami, i zaczęłam kręcić korbką, starając się jak najmniej ochlapać błotem. Wkrótce samochód prawe koła miał w górze i wyglądał tak, jakby miał zamiar przewrócić się na lewą stronę. Ja również czułam się tak, jakbym miała się przewrócić - wszystko jedno, czy na lewą stronę - a na dodatek w mojej czerwonej sukience przypominałam biedronkę. - Mamut, mamucik! - Dzieci przybiegły zdyszane i jakieś przestraszone. - W leśniczówce nie ma Andrzeja ani nikogo. - To znaczy, była taka dziwna pani - uściśliła Joasia. - Dlaczego dziwna? - zainteresowałam się. - Bo śmiała się jakoś dziwnie... - Tak jak Luka, ona też chichocze i piszczy - wtrącił Jaś. - Ale nauczyła mnie ekstra wyliczanki, jeszcze takiej nie znałem: Idzie diabeł przez piekło: „Oj, do licha, jak ciepło”. Wszystkie diabły wyzdychały, został tylko jeden mały. Jeden tylko żył i gorzałkę pił.

31 - To rzeczywiście ekstra wierszyk. Ale jak nie ma Andrzeja, to musimy poradzić sobie sami. Znajdźcie kamienie, takie, które dacie radę udźwignąć, i jakieś porządne, niespróchniałe patyki. Po dziesięciu minutach gałęzie leżały poupychane pod wiszącymi kołami, a błotnista maź przed samochodem zapełniła się płaskimi kośćmi i kamykami wielkości pięści. Kopce takich kamieni, zmieszanych z białymi szkieletami zwierząt rzeźnych, zawsze znajdują się na granicy lasu i pól - rolnicy wiosną wybierają je pracowicie ze świeżo zaoranej ziemi. - Dobra jest! Opuszczam maleństwo! Dzieci patrzyły jak urzeczone na opadające tico. - A teraz powtórka z rozrywki. Lewa strona! Po pół godzinie samochód stał równo na gałęziach. Zaryzykowałam, wsiadłam i spróbowałam ruszyć. Koła zabuksowały na mokrych patykach, grudki ziemi uderzyły o przednią szybę i dach, ale udało się. Ruszyłam. - Do diaska! - zaklęłam po minucie. Znowu utknęliśmy. - Mamo, popatrz! Traktor za nami! - zawołała Joasia. Rzeczywiście. Od strony Radosnej nadjeżdżał ciemnozielony traktor. Wprost na nas. Wysiadłam. - Dzień dobry! Stoję i nie ruszę się za diabła - przywitałam się z Ryśkiem, synem Starej Ryśkowej, kiedy ten zatrzymał się za moim tico. - A... dziń doberek! Cuś na to poradzimy. - Gospodarz wyskoczył z kabiny, żeby obejrzeć mój samochód. - Niebo mi pana zesłało! - ucieszyłam się. Miałam już zupełnie dość wyciągania mojego maleństwa z kąpieli błotnej.

32 - Raczej moja stara, nie. Kazała mi jechać do roboty. Na pole popod wami - mówiąc to, podszedł do kabiny, wskoczył do środka i wyszedł ze zwojem liny. - Per saldo u mnie zawsze znajdzie się sznur i łopata. Zaczepił linę z przodu tico, za tablicą rejestracyjną, po czym wsiadł do traktora i spokojnie objechał samochód, wjeżdżając na pole z kwitnącymi na liliowo ziemniakami. Wjechał z powrotem na drogę, cofnął się, a ja pętlę na końcu liny zaczepiłam o hak wystający z tyłu traktora. Po chwili tico stało na suchszym gruncie, ale Rysiek kazał dzieciom wsiadać do samochodu i odholował nas do samego domu. - Dziękuję bardzo serdecznie! - przekrzykiwałam warkot silnika traktora. - Zwyczajna pomoc somsiedzka, nie.

Joasia z braciszkiem chodzili nad staw we wsi przyglądać się dzikim kaczkom. Staw był mały i okrągły, porośnięty trzciną i starymi łopianami. Na ogromnych łopianowych liściach w kształcie serca wylegiwały się tłuste ślimaki jak w baśni Andersena. Drażniąco pachniało tu stojącą wodą, mokrymi trzcinami i białymi odchodami kaczek i gęsi. Gdy rodzeństwo napatrzyło się już na staw i ptactwo, zaglądało do siwiutkiej Murielowej, zwanej przez wszystkich Babuchą. Babucha była cała szara, oprócz oczu, które miały taki sam kolor co żółtozielona trawa porastająca łączkę, na której wypasały się gęsi. Mieszkała na skraju wsi na niewielkim wzgórku, w drewnianej chatce z kamienną podmurówką. Chatkę tę zbudowano tuż przed pierwszą wojną światową i stała tak do dzisiaj w niezmienionym kształcie. Co roku na wiosnę Babucha „bieliła” jej ściany niebieskim wapnem. Przed domkiem znajdowała

36 się jedyna w Radosnej studnia na drewnianą korbę. Studnia była głęboka i wyciągana z niej woda zawsze była tak zimna, że aż zęby cierpły, gdy się ją piło. Murielowa sama chodziła po wodę, z wiadrami uczepionymi na nosidłach, bo mimo wieku siły jej dopisywały. A ile lat miała Babucha? Może osiemdziesiąt, może znacznie, znacznie więcej. Murielowa nie zawracała sobie głowy liczbami, bo cóż to zmieniało? Jaś i Joasia co kilka dni wbiegali na wzgórek Babuchy. Tu, w cieniu wysokiego modrzewia, stała koślawa ławka oparta o wyszczerbiony płot. Na płocie suszyły się dzbanki i wiadra, nierzadko też świeżo wyprane szmaciane, kolorowe chodniczki. Za furtką biegła koliście ścieżka wyłożona obłymi kamieniami. Prowadziła do trzech schodków. Dzieci wbiegały po schodkach i mocno pukały. Najczęściej w domu nikogo nie było, klucz wisiał na kołku, a krzywe, ale starannie rzeźbione drzwi przymknięte były na haczyk. Wtedy dzieci szukały Murielowej w ogródku lub w obórce. W obórce mieszkała koza uparciuszka - Mećka. Mećka była właścicielką białego, szorstkiego futerka, wyliniałego krótkiego ogonka i rogów zakrzywionych jak sierpy oraz tak zwanego charakteru. Co rano trzeba było siłą wyprowadzać na pastwisko, ciągnąc na sznurku, opierające się i meczące stworzenie, chyba że miało się kilka marchewek lub pietruszek. Wtedy Mećka bez zbędnego oporu drobiła posłusznie kroczki, podgryzając tylko od czasu do czasu przysmak. Babucha podejrzewała, że koza mogłaby tak dojść do samego piekła i nawet dalej. Zwykle dochodziła jednak tylko do podmokłej łąki Waligóry, gdzie pasła się przy kępie niskich wierzb.

37 Koza uwielbiała też jeść szmaciane chodniki, zasłonki z okien, buty, a raz spałaszowała z całkowitym spokojem kapsel z Pokemonem, który wypadł Jasiowi z kieszeni. Pomimo tego nieznośnego charakteru Babucha kochała Mećkę i uważała ją za święte stworzenie. Bo koza dawała wspaniałe, kremowe, tłuste mleko. W tym mleku Murielowa na śniadanie maczała bułkę, na obiad - chleb, a kolację stanowiły rozmoczone herbatniki. Gdy staruszka głaskała twarde futro zwierzaka, na jej twarzy wyrzeźbionej słońcem i wiatrem pojawiał się szeroki, bezzębny uśmiech, przypominający słynny uśmiech Gandhiego.

Późnym wieczorem, gdy Jaś już spał, wybrałyśmy się z mamą do naszego Sanktuarium. Słońce już zaszło i w Mrocznym Zagajniku szybko robiło się ciemno. Mama niosła niewielką łopatkę, ja malutką drewnianą szkatułkę. Wewnątrz niej umieściłyśmy jaspisowe, olbrzymie kolczyki, które mama odziedziczyła po babci. Gdy dotarłyśmy do ołtarza, nie zwlekając, zabrałyśmy się do roboty. Ja świeciłam latarką, a mama ostrożnie zdejmowała mech rosnący z tyłu malowanej skrzynki. Później wykopała niewielki dół i w to miejsce włożyła szkatułkę. Przykryła ją starannie piaskiem i nienaruszonym mchem. Zamknęła oczy, a wówczas usłyszałam Ciszę w całej jej potędze. Powoli wracałyśmy polną ścieżką. Światło, zostawione w kuchni na wypadek, gdyby Jaś się obudził, czyniło z naszego domu bajkową chatkę. A mi zrobiło się żal tych starych kolczyków ozdobionych zielonym jaspisem, choć mama była pewna, że ani ja, ani ona nie

38 będziemy ich nosić, a przecież nie można było sprzedać czy wydać pamiątki po kimś bliskim. Za to biżuteria zakopana głęboko, złożona w ofierze pradawnej bogini Matce Ziemi, będzie pracować na naszą korzyść. Ta odwieczna bogini włada naszymi uczuciami i pomoże mojej mamie w odnalezieniu miłości.

Wracając ze sklepiku w Radosnej, wstąpiliśmy do Astronoma. Na ścianach w jego salonie wiszą wielkie mapy nieba, a z sufitów zwieszają się zakurzone makiety samolotów i żaglowców. Trochę się tu czuję jak w pokoju Jasia, on też gromadzi samoloty, statki, no i jeszcze samochody. Astronom nie miał w domu niczego smacznego do jedzenia, a bardzo chciał nas czymś poczęstować, i wymyślił zsiadłe mleko. Mama zachwycała się tym mlekiem, że niby takie pachnące, ale ja tam nie lubię kwaśnego mleka. Nie piję go, odkąd się dowiedziałam, że pełno w nim bakterii. Gdy Paweł z mamą opijali się mlekiem, wszedł pan Chruściel. - Dzień dobry! - Witamy! A jaka to sprawa was do mnie sprowadza? - Ja wedle mostku na naszej Dziwożnie, o który monitowaliście i słaliście pisma do urzędu. Krótko mówiąc... na dzień dzisiejszy nic się nie da zrobić. - Nic? - Paweł był wyraźnie zawiedziony. - Bigotowa też umywa ręce, a to przecież wasza wioska. To kiedy coś zrobicie? Jak już zdarzy się nieszczęście?

39 - Dokładnie, ale nic nie poradzę. Nie ma w gminie funduszy. Poza tym święty Nepomucen strzeże mostu Chruściel uśmiechnął się półgębkiem. - Aaa... - Paweł coś sobie przypomniał. - A w nocy to nic wam nie przeszkadzało, sąsiedzie? - Nie, ja mam mocny sen. A hałasował ktoś po ciemku? - Gość wyraźnie się spłoszył. - Ja tam nic nie słyszałem. Tak... do widzenia. - Do widzenia. - Spojrzeliśmy ze zdziwieniem na koślawą sylwetkę znikającą szybko w drzwiach. - Czegoś się przestraszył? - spytała mama, ale Astronom nie miał pojęcia. Wychodząc, natknęliśmy się na Ryśkową w otoczeniu jej „dworu”, czyli Jasioczki i Stachurzyny, kobiet pod osiemdziesiątkę, również opatulonych w chusty. Podobne do siebie jak dwie krople wody, różniły się jedynie tym, że Jasioczka była chuda jak kij od miotły, zgięta wpół, a Stachurzyna przysadzista niby kopa siana. Ryśkową z miejsca podniosła lament: - Ktuś po nocach spać ludziom nie daje, ino ciągiem rumota a klamota. Rano człowiek całkiem stetrany łod tygo hałasu. Nie Pawył to czasami, nie wicie wy? - Spojrzała ostro na mamę. - Ee... - stęknęła Jasioczka - chyba nie łyn, to z inszej strony. Tak klekota wedle północka nad rzekom, że mnie całkiem śpik łodbiega. Nie Pawył to, ale... - Jak nie łyn? Jak nie łyn? - zacietrzewiła się Stachurzyna. - Przecie nie radny. - Czy jo gadom, że radny? Po mojemu to tam gdziesik rumota. - I Jasioczka wskazała żylastą dłonią na

40 kępkę rosochatych wierzb, rosnących z tyłu zabudowań Pawła i Chruściela, na podmokłej łące tuż przy rzece. - Aa... chyba że we wierzbach - przytaknęła jej Stachurzyna. - Tfu! - splunęła Ryśkowa i prawą ręką szybko się przeżegnała. - Wiadomo to, że we wierzbach wszelakie zło siedzi. - Jakie zło? - zaciekawiłam się. - A Smółka 7 siedzi. Smółka, Widoracki, Rokietnik, inaczej Rokita - diabły pojawiające się w wierzeniach słowiańskich.

- Lury walicie, Stachurzyna, lury, mówię wam! Smółka dawnij siedział, racja, a ile trzeszczoków i łopilców zwabił i natopił w rzece, to zaś nie naliczysz. Ten to lubiał na fujarce wierzbowej grać a przywabiać, pokuśnik jedyn. Ale jak grał, ło Jezu Najsłodszy! Raz sama słyszałam, chocia mała jako knypek byłam natenczas. Tera zaś siedzi Widoracki diaboł, co próchnem świeci po ciemnicy, jak kto w dziuplę szpycuje. - A co wy, Jasioczka, pierdolicie po próżnicy? To nie wiecie, że w jamach wierzbowych rozsiadł się polny diaboł? - Z wiedzą pokiwała głową Ryśkowa i smarknęła w palce. - Każdy jedyn go widział we wsi. - Każdy jedyn, ale po ćmoku i jak nałojony był, tak i mory mógł nie rozeznać po pijoku. Może polny Rokietnik go straszył, może Widoracki, bagienny - nie dawała za wygraną chuda kuma. - Nie piekłoszcz się ino, Jasioczka. Rokita czy Widoracki, diaboł jedno czarcie nasienie - pogodziła je Stachurzyna.

41

Tomek szybko i z wprawą czyścił końskie boksy. Dokładnie wybierał zleżałą, mokrą słomę i nawóz, następnie rozrzucał świeżą ściółkę. Wyczyszczenie stajni zabierało chłopcu nie więcej niż pół godziny, a do pracy zabierał się raz na tydzień lub rzadziej. Boksy nie były specjalnie zawalone nawozem, ponieważ konie całe dnie i noce spędzały na wielkim pastwisku, otoczonym żerdziami i pastuchem. Do stajni przychodziły tylko po wodę i owies, który dostawały rano i wieczorem. Mróz czy deszcz nie przeszkadzały im w spokojnym, systematycznym skubaniu trawy. Co najwyżej upał, rój meszek albo uporczywy i zimny wiatr sprawiały, że szukały schronienia w stajni. Gdy Tomek kończył robotę, rozrzucając czystą słomę na ziemi, cicho podeszła Joasia. - Tomaj, dzisiaj przy młynie? - zapytała szeptem. oczwartej? Tylko nic nie gadaj mojej mamie, jeszcze mnie nie puści. I weź ze sobą dwie maski. Dzisiaj ja też będę nurkować. - Na pewno? Woda w rzece jest pieruńsko zimna. - Spoksik! No to... - rozejrzała się dookoła - cze! I szybko zniknęła za drzwiami stajni. Wodne panny o szklistych włosach tańczą na powierzchni rzek. Niepostrzeżenie wyłaniają się z przybrzeżnych szuwarów, by w pełnym słońcu pląsać do muzyki motylich skrzydeł. Ich delikatne stopy pozostawiają na taflach wody migoczące ślady. Ich piersi

42 ozdobione są naszyjnikami z pereł. Tańczą z uśmiechem i niebywałą gracją, ale wystarczy spojrzenie człowieka, by przerażone syreny przeistoczyły się nieodwołalnie w rzeczną pianę.

- Przyniosłem maski. I ręczniki. Głos kumpla wyrwał Joasię z zamyślenia. - Przyszłem później, bo... - powiedział Tomek nieświadomy swego błędu. - Chyba przyszedłem - odrzekła Joasia pedagogicznie. - „Przyszedłem” się pisze, „przyszłem” się gada Tomek odpalił z inwencją. - Powaga? - ironicznie zapytała Joasia. - Nie bój języka - odparł Tomek z niejaką nonszalancją. - Spoko leszcza - rzuciła pojednawczo Joasia. Podeszła do chłopaka i sięgnęła po maskę. - Dawaj moją. Założyła sobie maskę na szyję i zrzuciła sukienkę, pod którą miała strój kąpielowy. - Pokażę ci miejsce, które dziś obczajamy. Zeszli w dół rzeki, tak że ruiny młyna wznosiły się za ich plecami, a przed nimi znajdowało się głębokie zakole. - Jeśli woda porwała jakieś rzeczy z młyna, to założę się, że w tym właśnie miejscu opadły na dno! - Tomek z entuzjazmem przekonywał do swojej teorii Joasię. - To co, nurkujemy?

43 - Mówisz i masz! Dzieci weszły do wody i natychmiast wydały z siebie dzikie okrzyki. Czerwcowe rzeki nie należą do ciepłych.

W Szarym Jeziorze pod wieczór woda skrzy się srebrzyście. Łabędzie otaczają mamę stojącą po kolana w wodzie i wyjadają jej chleb z ręki. Poruszają delikatnie śnieżnobiałymi skrzydłami, a ich esowato wygięte szyje, zakończone ognistą kreską dzioba, kołyszą się w przedziwnym tańcu. W końcu psy płoszą królewskie ptaki, a one ulatują z metalicznym poszumem piór, wydając chrapliwe „kiarrr”.

Ostatni roboczy apel przed końcem roku. W sali gimnastycznej, w której panuje upał i duchota, bo zakratowane okna się nie otwierają, zgromadzili się już wszyscy oprócz dyrekcji. Zniecierpliwione szeregi uczniów falują i szemrzą. Ucisza je dopiero energiczny stukot pokaźnych obcasów, zwiastun nadciągającej Dyry. Rzeczywiście za moment zjawia się Kopytko w towarzystwie mikropostury zastępcy. Czuję, jak świat się ochładza i ciemnieje - i, o dziwo, nie jest to tylko pusta metafora oddająca stan mojego ducha - to nasza kochana pani dyrektor, przechodząc, zasłoniła swym masywnym ciałem słońce, którego promienie padały mi dotychczas na twarz.

44 - Witam wszystkich w dniu dzisiejszym, a szczególnie drogą młodzież! I tak, wspólnymi siłami, dobrnęliśmy prawie do finalnego końca bieżącego roku szkolnego. Mówię: „dobrnęliśmy prawie”, bo zebrały nas tu sprawy niecierpiące zwłoki, związane z tym jeszcze rokiem, a które nie mogą poczekać do września. I dopóki ich nie rozwiążemy, nikt nie będzie leżał do góry brzuchem. Nasza szkoła, szkoła, która leży w kraju, który dał światu tak zasłużonych ludzi, jak Mikołaj Kopernik i Jan Paweł II, nie może dawać gminie złego przykładu. Więc po primo: sprawa pękniętego sedesu w łazience chłopców na pierwszym piętrze. Dysponujemy następującymi poszlakami: pani woźna wczoraj po południu usłyszała jakieś wybuchy - podejrzewamy, że ktoś używał petard. Kto i po co? Oto jest pytanie! Nie wiemy, bo nie złapaliśmy deli...de... - tu Dyra się wyraźnie zakapućkała, więc poprawiła kunsztowną fryzurę koloru smoły, żeby zyskać na czasie i wybrnęła całkiem zgrabnie - de... natów na gorącym uczynku. Ale moja w tym głowa, żeby się dowiedzieć, kto w sprawie wzmiankowanego sedesu maczał palce. W tym momencie kilku chłopców z tylnych rzędów parsknęło po cichu śmiechem i z głupimi minami zaczęło udawać, że zanurzają palce w czymś obrzydliwym i śmierdzącym. - Problem ten jest poważny, ponieważ nie tylko naraża szkołę na dodatkowe i niespodziewane koszta, ale świadczy o podejściu niektórych uczniów do szkolnego mienia. Ci uczniowie, którzy mają szkołę i muchy w nosie, choć sami mają jeszcze pod wspomnianym nosem mleko, narażają na szwank dobre imię pozostałych kolegów. Po secundo...

45 Dalszych uczonych wywodów naszej Dyry nie słyszałam. Od pewnego czasu przesuwałam się nieznacznie w prawo, aż ukryłam się za plecami historyka. Wyjęłam z torebki książkę Jak zmierzyć wszechświat i z ulgą zagłębiłam się w lekturze. Podczas takich przemówień dobrze robi dystans co najmniej kilku lat świetlnych.

W śnie cofam się do czasów Początku Istnienia. Kładę się na szumiącym brzegu, mój brzuch faluje odpływami morza. Śnię o kołyszącym zapachu, czuję ciszę i ciemność oceanów. Kurczę się do rozmiarów orzecha włoskiego, po bokach głowy wyrastają mi oczy delfina, a ogonek kijanki powoli zanika. Poruszam płetwiastymi łapkami. Nie jestem zdecydowana na płuca, więc wytwarzam zaczątki skrzeli. Może się przydadzą w wielkich, ciepłych wodach? Moje półprzezroczyste myśli pływają w zabawnie wyolbrzymionej głowie. Gdy nadejdzie Czas Narodzin, zapomnę o podwodnym bycie. Będzie on tak nierealny, jak teraz nierealne jest niebo.

Paweł stwierdził, że znudziły mu się już ćwiczenia na padoku i chciałby pojechać z Jagodą w teren. Osiodłali więc konie i wczesnym sobotnim rankiem ruszyli w las. Sosny pięły się nad nimi wysoko w górę lub malowniczo przeciągały nad drogą. Błyszcząca intensywnie zieleń, jeszcze niezakurzona letnimi upałami, mieszała się

46 z białymi gronami przekwitających kwiatów czeremchy, głogu i kaliny. Paweł, który jechał pierwszy, ponaglił Beduina i po chwili już galopował. Wałach ciągle przyspieszał, aż przeszedł w cwał, a Jagoda z przerażeniem zauważyła, że jeździec nie panuje nad koniem. Krzyknęła: - Skróć i skręć wodze! - I zaczęła wyprzedzać Pawła. Epona położyła po sobie uszy i wyciągnęła się jak struna. Po kilkunastu sekundach klacz znalazła się z przodu i Jagoda zaczęła wytracać szybkość. Wałach, nie mając wyboru na wąskiej ścieżce, również zwolnił. Przeszli do kłusa, po chwili do stępa. Jagoda obróciła się do tyłu: - I jak, żyjesz? - Dzięki tobie, mój ty księciu na białym koniu! - Paweł nie wyglądał na przestraszonego. - Chyba księżniczko. - A widziałaś kiedyś księżniczkę dosiadającą klacz i na dodatek ratującą rycerza na rozszalałym wałachu? - To trzeba to zmienić! - Ciekawe jak? - zainteresował się. BAŚŃ DRUGA O SZKLANEJ GÓRZE Baj, baju, w zamorskim kraju żyła, była czarownica. Zła jędza, okrutna złośnica.

47 Jak nieszczęście żółte lica, oczy ropuchy, nos z ziemniaka. Słowem: brzydka taka! Nikt jej nie chciał. Nie dziwota: ożenić się z taką to sromota. W rozpaczy się czarownica miota: „Latka lecą, mija uroda, a ja jak nie mam, tak nie mam chłopa. Obrażona, zawiedziona rzecze: „Mój ból synem królewskim uleczę”. Jak postanowiła, tak zrobiła. Smok, smok na jej rozkazy! A tu jeszcze głaz na głazy i powstaje

48 Szklana Góra. Pod nią ziemia mała, nad nią chmura biała. Zamek wysoki, w zamku alkierzyk. Królewicz tu czarnooki o bielusieńkich rękach siedzi z igiełką przy krosienkach... - Dlaczego bielusieńkich? - krzywi się Joasia. - Bo wtedy opalenizna nie była w modzie - żartuje Jagoda. - A mnie się wydaje, że ja już tę baśń słyszałem, tylko ona była trochę inna - zauważa Jaś. - To może tak: Zamek wysoki, w zamku alkierzyk. Królewicz tu niby żołnierzyk, bez przerwy śniąc o bohaterze, zabija gady na komputerze. Wtem smok wlatuje do alkierza! Królewicz w te pędy pod łóżko swe zmierza, ponieważ bardzo boi się zwierza. Czarodziejka zła, smok ponury strzegą księcia i góry. Na szczycie góry książę śpiewa, a czarownica poziewa. Książę ręce załamuje: „Kto mnie tutaj uratuje?”.

49 Usłyszała o księciu Rozalka, co nad życie lubuje się w walkach. Dosiada rumaka dzielnego i bieży do smoka przezłego. Chwila - osiąga szczyt! Wtem - jęk, i brzdęk, i zgrzyt! Toczy się smocza głowa, królewicz klęka i słowa czułe kieruje do panny, a ona się płoni i chowa przed młodzieńcem jak słońce, ucieka z góry błyszczącej*'. Bajka jest nawiązaniem do wiersza Ewy Szelburg-Zarembiny pod tym samym tytułem.

- Mamut, tak się nie kończy baśni - Joasia jest zawiedziona. - A co się stało z Rozalką i księciem? - Jak to co? - dziwi się Jaś. - Ożenili się. Bajki o królewiczach i pannach zawsze się tak kończą.

- Lusiu, nie mogę cię wziąć na ręce, boli mnie kark i szyja, bo wczoraj spadłam z konia - tłumaczyłam cierpliwie czteroletniej siostrzenicy, która przytulała się do moich kolan. - Pokaż, gdzie boli! - zażądała. - Jak mam ci pokazać? Szyja boli mnie w środku.

50 - To ją otwórz! - Lusia szeroko rozwarła niewinne, niebieskie oczka. Była specjalistką od rozkładania lalek na części. - Ludwiczko, idź się pobawić z Jaśkiem - zakomenderowała Aga. Siedziałyśmy w kuchni przy małym drewnianym stole, popijając pachnącą herbatę. - Nie wytrzymam dłużej z Darkiem. - Aga energicznym ruchem poprawiła włosy. - Nic, tylko praca, a po pracy komputer, telewizja lub gazety. No, ewentualnie ugotuje obiad. Sam. Ja podobno przeszkadzam mu w kuchni. Nie mamy już wspólnego życia. I jeszcze te jego gry, strzelaniny... Noc w noc. - A mówiłaś mu, że chcesz z nim spędzać więcej czasu? - rzuciłam lekko, ładując naczynia do zmywarki. - Czy mówiłam?! Setki razy. Ale on mnie w ogóle nie słucha, co wpuści jednym uchem, zaraz wypuści drugim. Nie może się skoncentrować na naszej rozmowie, bo zaraz ktoś odrąbuje mu głowę, strąca samolot lub wycina w pień wojsko - zależy, co zapuści na kompie. - A nie możesz poczekać, aż skończy grać? - zapytałam, jak się okazało, naiwnie. - Nie da rady. - Siostra spojrzała na mnie z irytacją. - W dzień nie mam czasu na poważne rozmowy, więc czekam z tym do wieczora. A wieczorem mam dwie możliwości. Albo ja mówię, a Darek bawi się w komandosa i mi potakuje, albo proszę go, żeby wyłączył kompa. - No i? - No i guzik! Wtedy natychmiast zasypia, najdalej przy trzecim zdaniu - Aga westchnęła. Korciło mnie, żeby powiedzieć siostrze coś, o czym wkrótce się dowie, ale jak zwykle udało mi się powstrzymać.

51 Westchnęłam tylko. W tę ciszę wzdychających kobiet wdarły się głosy spierających się o coś dzieci: - Nie, człowiek różni się od zwierząt tym, że ma mózg. I człowiek ogląda telewizję, a inne zwierzęta nie mogą - perorował Jaś. - I tym się różni, że czaruje i nie szczeka - dodała Lusia. - I że nie ma szczeciny - zgodził się chłopczyk. - No, chyba że taki staruszek. - Albo staruszka. - No, jak Stara Ryśkowa. Chcąc nie chcąc, musiałyśmy się uśmiechnąć.

W sklepiku w Radosnej nie można było dostać warzyw ani owoców. Kto zresztą na wsi kupowałby truskawki, czereśnie, kapustę czy rzodkiewki? Latem ludzie zbierali z ogrodów, pól i sadów to, co im było potrzebne do jedzenia. A gdy czegoś im brakowało - z sąsiadami prowadzili handel wymienny: buraki za ziemniaki, cebulę za marchewkę. Tylko chleb wypiekali już coraz rzadziej, więc w sklepie nigdy nie brakowało świeżego, wyjątkowo smacznego pieczywa. Jagoda codziennie po pracy zaglądała do pulchnej pani Teresy po połówkę chleba i najnowsze informacje z Radosnej. Pod sklepem zwykle przesiadywał miejscowy głupek przezywany Szurniętym Mirkiem. Mirek jeszcze pięć lat temu wcale nie był pomylony, za to posiadał młyn nad rzeczką Dziwożną. Co prawda już od lat nieczynny, ale

52 za to ciągle wspaniale się prezentujący. Aż do pamiętnej wiosennej powodzi, kiedy spokojna zazwyczaj rzeka wylała, podeszła pod progi domów, a z młyna zostawiła tylko kupę gruzu. Wtedy właśnie szanowany młynarz pan Mirosław przedzierzgnął się w Szurniętego Mirka. Ludzie mówili, że postradał zmysły przez pieniądze, co to je trzymał w sejfie wmurowanym w ścianę. Po powodzi ciągle chodził nad rzekę wypatrywać swego „skarbu”. Przez pierwszy rok po tragedii niektórzy nawet szukali z młynarzem metalowej skrzynki, mimo to nic nie znaleziono. Szurnięty Mirek zamieszkał u córki, ale w chałupie nigdy nie mógł długo usiedzieć. Najczęściej widywano go pod sklepem, jak w skupieniu wypełniał kupon totolotka lub nad Dziwożną, gdzie podobno zaprzyjaźnił się z dzikimi zwierzętami. Jagoda, wychodząc, pozdrowiła młynarza. Siedział na betonowych schodach sklepu. Na ramieniu przycupnął mu szary gołąb z czarną pręgą na szyi. Było to o tyle dziwne, że wiejskie ptaki są bez porównania bardziej płochliwe od miejskich, na pół oswojonych. - Ano, może być i dobry, pani Jagodo! - odpowiedział zarośnięty mężczyzna. - Ktoś w Radosnej hoduje gołębie? - Po kie licho ma hodować sierpówki? - Wzruszył ramionami, na co ptak rozpostarł skrzydła, żeby odzyskać równowagę, zagruchał z oburzenia „ru-kuu-ku”, ale ani myślał odlecieć. - No, no, Szary Braciszku, spokojnie. - I szalony młynarz pogłaskał delikatnie ptaka po grzbiecie, następnie wstał, nachylił się w kierunku Jagody i dość głośnym szeptem zapytał:

53 - A nie znalazłaś pani mojego skarbu? - Niestety, nie znalazłam, panie Mirku! - Hmm... to szkoda, szkoda, że pani nie znalazłaś mruknął z rezygnacją i usiadł z powrotem na schodach.

Epona galopuje miękko, swobodnie. Za nią w śmiesznych podskokach biegnie na chudych nóżkach hreczkowaty ogierek. Jagoda uwielbia ranną, orzeźwiającą jazdę. Trzeba tylko wstać o wpół do szóstej, po cichu, by nie zbudzić dzieci. Wypuścić szalejące z radości psy, osiodłać konia. W lesie żywego ducha, tylko ptaki wydzierają się jak oszalałe, a na drodze można spotkać zdziwionego zająca, lisa lub daniela. Piasek osypuje się spod kopyt, gałęzie uderzają w głowę, ramiona. W końcu zlany potem koń zwalnia, idzie stępa, kołysząc się miarowo. Jagoda czuje, jak stanowi jeden organizm z klaczą, poddany tym samym ruchom, prawom. Już wie, jak narodziły się mity o centaurach. Zmęczona, wraca do stajni. I to jest początek udanego dnia. Oczywiście według Jagody.

- Widzę! Widzę pierścienie! - krzyczała podekscytowana Jagoda. - Nie wiedziałam, że Saturn jest tak piękny! - Znów przywarła okiem do okularu białej tuby Soligora. - Widzę nawet przerwę między pierścieniami!

54 - Dzisiaj mamy szczęście. Jest nów, bezchmurne niebo, powietrze nie faluje. Nie zawsze można wypatrzyć Przerwę Cassiniego, szczególnie latem. - Paweł rozglądał się po roziskrzonym niebie. - Mamo, posuń się, teraz ja! - domagała się swoich praw Joasia. - Pierwszy raz oglądałam planety przez teleskop przyznała się Jagoda, ustępując miejsca córce. - Bo wcześniej nie chciałaś dać się namówić. - Moja strata. - Astronom, teraz chciałbym zobaczyć czarną dziurę! - Jaś już napatrzył się na Saturna. - Czarnej dziury nie można dostrzec. - Nawet przez taki teleskop? Z dwudziestocentymetrowym lustrem? - Chłopiec był zawiedziony. - To skąd wiadomo, że czarne dziury naprawdę są? - Z czarną dziurą to jest trochę tak jak z Panem Bogiem. Nie możesz jej bezpośrednio zaobserwować, ale wierzysz, że istnieje, bo tylko w ten sposób możesz wytłumaczyć niewytłumaczalne skądinąd zjawiska. - Ho, ho - roześmiała się Jagoda. Jakie to szczęście dla Boga, że naukowcy nie udzielili odpowiedzi na wszystkie pytania. - A czy to prawda, że nasze Słońce może w przyszłości przemienić się w czarną dziurę? - Joasi spodobał się ten temat. - Raczej nie. Nasze Słońce nie ma tak wielkiej masy, dzięki czemu gdy skończy mu się paliwo, a nastąpi to dopiero za jakieś pięć miliardów lat, najprawdopodobniej przeistoczy się w białego karła. Zaraz namierzę dla was takie białe maleństwo.

55 Podczas gdy Paweł celował w roziskrzone niebo szukaczem, przeczesując miliony lat świetlnych, Jagoda rozejrzała się w promieniu kilku metrów. Znajdowali się na słynnym przeszklonym strychu Pawła, zwanym we wsi „błyszczącym dachem”. Kurz grubym, szarawym nalotem pokrywał tu wszystko z wyjątkiem gitary i teleskopu, tworząc wymarzoną atmosferę do podglądania wieczności.

W niedzielne słoneczne popołudnie Jagoda strzygła trawnik naokoło domu. Sprawnie manewrowała kosiarką między niewielkimi krzaczkami berberysu, które przycupnęły niczym śpiące karzełki wzdłuż ścieżki prowadzącej do stajni. Ostry, świeży zapach miażdżonej trawy mieszał się ze słodkawą, staroświecką wonią róż rozpiętych na drewnianej pergoli. Psy leniwie wylegiwały się na ocienionym tarasie, nie reagując na podchody much. - Dziń dobry, somsiadko! - Stara Ryśkowa starała się przekrzyczeć warkot kosiarki. - A... witam, pani Ryśkowa. - Jagoda wyłączyła kosiarkę. - Jakże to, pracujecie w Pański dziń? Toż to grzech! - Dla mnie koszenie to przyjemność, nie praca. - Wej... bo i grzech bywo przyimny. Gdyby tak zaś go jeszcze nie było słychać, ady ta maszynka głośna bardzo! - Ryśkowa rozgarnęła żylastymi dłońmi krzaki jaśminowca, osłaniające ogrodzenie. - No, a kiedy to dacie na zapowidzi? Mnie możesz, kobito, śmiało

56 powiedzić - zapewniła, odsłaniając w uśmiechu ostatni zabytkowy ząb - górną jedynkę. - Na zapowiedzi? Ja? - nie zrozumiała Jagoda. - Razym z Pawłym, mo się rozumie. - Och... - teraz Jagoda już się domyśliła. Ktoś widział, jak kilka dni temu Paweł odwoził ją z dziećmi. W nocy. Jeśli wie o tym Stara Ryśkowa, to tak jakby wiedziała cała wieś.

Moja mama tańczy na Polanie Mgieł. Unosi ręce do góry, jak unosi się mgła. Biegnie, a pod bosymi stopami rozkwitają pomarańczowe i czerwone kwiaty. Szarobrązowe ptaszki wyfruwają, trzepocąc skrzydełkami. Gdy moja mama przestaje tańczyć, kula życia wytacza się nad lasem. I znów wstaje dzień. W tym momencie Beka dopada szaraka. Przegryza mu gardło, a czerwona posoka sączy się na urodzajną ziemię niczym krwawe wotum. Słońce to zaklęty wędrowiec nieba. Jak można nazwać go karłem typu widmowego G2?

- Dlaczego mądrzy ludzie wypatrują wyłącznie cieni i jednocześnie ignorują fakt, że cienie powstają dzięki światłu? - Paweł dorzucił szczapę do kominka i skręcił

60 dostęp powietrza. Ogień palił się niemrawo żółtawym płomieniem, ledwo widoczny za zakopconą szybą. Na ścianie pokoju tańczyły rozedrgane, fantazyjne stwory ciemności. Jagodzie nie chciałoby się w czerwcowe wieczory rozpalać w kominku - miała dość palenia dzień w dzień przez osiem miesięcy w roku, choć nigdy widok ognia nie przestał jej fascynować - ale Astronom uparł się, porąbał parę pni i teraz mogli sobie posiedzieć zapatrzeni w ciepłe światło. - Jakie znaczenie miałyby chóry anielskie bez zbuntowanego Lucyfera? Z kim Bóg miałby się zakładać o wierność Hioba? Przecież nie ze swoim posłusznym Serafinem czy Cherubinem. Świat jednowymiarowy, bez pokus, zła, czyniłby z nas niewolników, bo odbierałby możliwość wyboru. - Światło i cień to dla ciebie dwie różne rzeczy, a nie dwa aspekty tego samego. Ciągle idealizujesz swojego Boga. A każda idealizacja ogranicza. Nie lepiej wierzyć w Stwórcę, który jest Wszystkim, jest Pełnią? Jeśli jest Początkiem - jest też Końcem, jeśli jest Życiem - jest też Śmiercią, jeśli jest Dobrem... - Wystarczy. Wolę wierzyć, że jest tylko Dobrem. - Ej, Kieślowski w moherowym berecie, masz zastrzeżenia do Boga czy do siebie? Jeśli On jest Dobrem, to ty coś sknociłeś? - Ja? - Paweł wyraźnie się spłoszył. - Nie wiem... prawie dwadzieścia lat temu wybrałem niewłaściwie. Byłem wtedy młody i niewiele wiedziałem o sobie. O tym, co chcę robić w życiu. Wydawało mi się, że powinienem zbawić cały świat, zostawić po sobie coś wiecznego. A co po sobie ostatecznie zostawiamy? Co po sobie zostawi cała tak zwana ludzkość? Szum informacyjny

61 w internecie? Fale radiowe i telewizyjne zagubione w przestrzeni kosmicznej? Dlaczego w ogóle człowiek chce zostawić po sobie coś trwałego? I co to znaczy „trwałego”? W kontekście wszechświata sto czy tysiąc lat nie jest nawet mrugnięciem chwili. - A ty, Paweł, chcesz po sobie zostawić coś istotnego? Czy to nada twojemu życiu sens? - Może życie się przeżywa albo opowiada? Ja wolę żyć bez śladu. Sensem życia jest dla mnie samo życie. - A ja wolę opowiadać. Przynajmniej, odmiennie niż w rzeczywistości, mam jaki taki wpływ na bieg wydarzeń - tu skrzywiła się - choć muszę przyznać, że nieraz wymyślone przeze mnie postacie robią, co im się żywnie podoba. Ale przynajmniej żyję we własnej powieści, a nie cudzej. Wstała i wyjrzała przez okno. Joasia z bratem zawiesili wielki gar nad dogasającym ogniskiem. Pałąk od naczynia przełożyli przez mocny kij, którego końce zahaczone zostały o dwa pionowo wbite rozwidlone patyki. Paweł podszedł do Jagody, wyjrzał przez okno. Dziewczynka z namaszczeniem mieszała kopyścią9 Kopyść - drewniana łyżka do mieszania lub nakładania potraw. w parującym garze. Mężczyzna już chciał odwrócić wzrok, gdy zaskoczony drgnął - zobaczył, że z okopconego żeliwa wystaje biała, pokaźnych rozmiarów spiczasta kość. Jeszcze jeden obrót drewnianej łychy i tym razem z gara wychynęła żuchwa z licznymi żółtymi zębami.

62 - To świński szkielet. - Jagoda spojrzała z ukosa na Pawła. - Dzieci musiały znaleźć go na polu. Radoszczanie, mimo zakazów naszej sołtysowej, wywożą kości rzeźnych zwierząt na pola, gdzie je płytko zakopują. Po kilku dniach psy lub drapieżne ptaki bez trudu je wygrzebują. Ale Astronom myślał już o czymś innym: - Zacznę z innej beczki. Chciałem cię przeprosić. Ostatnio zachowałem się jak... jakbym to nie był ja. - Nie ma sprawy! Może coś w ciebie wstąpiło? - Jagoda zażartowała, mimo że zrobiło jej się gorąco na wspomnienie tej nocy, gdy Paweł odwiózł ją i dzieci do domu. W samochodzie pogłaskał ją po ręce, którą natychmiast cofnęła. - Rokita albo Wideracki diaboł cię opętał. Według Ryśkowej, czarty grasują na mokradłach za twoim domem. - Wiesz, to nie jest wykluczone. Czasem się czuję, jakbym zaprzedał duszę czartu. - Mówisz poważnie? - Nie... oczywiście, że nie. - To co, jutro przed pracą przejażdżka? Beduin czy Gryf? - Beduin.

Zapomniana radość chodzenia. Czuję pod stopami piasek polnej drogi, szary, wypalony, parzący. Delikatnie przechodzę nad kośćmi o obłych kształtach, które co roku rodzi ziemia i wypluwa na wiosnę. Wchodzę do lasu, kłuje mnie igliwie, gubione przez roztargnione świerki i sosny, depczę po wybrzuszeniach

63 rozsypujących się szyszek, po krągłościach gładkich kamieni. Idę, czując pod napiętą skórą niecierpliwość mięśni. Idę, odciskając swój ulotny ślad na ziemi.

- Mamucik, do Astronoma przyjechał na wakacje kuzyn! - Podobno pan Paweł i ten drugi pan wychowywali się kiedyś razem, jak bracia! - A ten kuzyn jest malarzem, widziałem, jak maluje obraz - przekrzykiwały się dzieci. - Mamut, co to znaczy „artysta ponowoczesny”? - On jest super wyczynowiec, jeździ na rowerze na czas i maluje. - Paweł nam opowiadał, że ten kuzyn przejechał w bardzo krótkim czasie trasę z Krakowa do Rzymu na rowerze. I na tym rowerze woził ze sobą ogromniaste, zrolowane płótno, na którym szkicował ciekawe drogi albo autostrady, albo ścieżki. I gdy całe płótno było zapełnione, wjechał do Rzymu i tam zorganizował wystawę pod tytułem „Wszystkie drogi prowadzą do Rzymu”. - To była fajna wystawa, tylko z jednym obrazem. - Już dobrze, słyszałam - Jagoda uspokoiła dzieci. Za to do nas na weekend przyjeżdża Kamila. - Z Danielkiem? - chciał wiedzieć Jaś. - Oczywiście, że z Danielkiem. I trzeba przygotować Pokój Krewnych i Znajomych Królika. Asiu, zajmiesz się pościelą, a ty, Jasiu, powycierasz kurze i zamieciesz podłogę. A potem posprzątacie w swoich pokojach.

64 - Zawsze wycieram kurze w Kaizetce! - A ja ścielę łóżka! - Doskonale, to się zamieńcie. - E... Jachu nie pościele łóżek. Nie potrafi. - Możliwe, ale dla ciebie, Joasiu, to bułka z masłem. - Dla mnie bułka z Nutellą - zamówił swój przysmak Jaś. - Dobrze. - Rozbawiona Jagoda pogłaskała synka po ciemnej czuprynie. - Dostaniecie bułki z kremem czekoladowym, ale jak będzie porządek. - Nawet bitwować się z Danielem nie można! On nie lubi wojny - zdążył poskarżyć się jeszcze Jaś. - No i rozsądnie. A teraz zmykajcie! Nie mam czasu! - A mówiłaś, że czas jest względny - wytknęła mamie Joasia. - Mówiłam? - Jagoda w roztargnieniu uniosła brwi. - Możliwe. Ale nie należy wierzyć we wszystko, co plotą dorośli. Naburmuszone dzieci wyszły z ociąganiem z kuchni. Jagoda rozumiała, że nie cieszą się specjalnie na przyjazd Danielka. Ośmioletni syn przyjaciółki był dzieckiem z porażeniem mózgowym, nie do końca sprawnym, choć nie jeździł na wózku inwalidzkim. Problem polegał na tym, że Kamila okropnie rozpuściła swojego jedynaka.

- Cieszę się, że już jesteście! Przygotowałam wasze ulubione risotto, a na deser sernik w kratkę - witałam się z gośćmi.

65 - Mieliśmy paskudną podróż! - Kamila rzeczywiście nie wyglądała najlepiej. - Upał, tiry, nic dziwnego, że mój aniołek się niecierpliwił. - Cześć! - Joasia i Jaś wyciągnęli ręce do Daniela, chudego chłopaczka o twarzy wykrzywionej przez chorobę. Ten z wprawą zignorował gesty powitalne. Po obiedzie wszyscy poszliśmy do stajni, bo Kamila poprosiła mnie, żeby jej mały w ramach rehabilitacji zaczął jeździć konno. Przyszykowałam statecznego Gryfa, ale o jeździe nie było mowy. Daniel uczepił się kurczowo ręki matki i nie chciał słyszeć o żadnych ćwiczeniach. Nie pozostało mi nic innego, jak wyprosić przyjaciółkę ze stajni. Kazałam jej iść do domu. Poczekałam, aż niedoszły jeździec się wykrzyczy i nawierzga, po czym przystąpiłam do akcji. Uchwyciłam chłopca za kark i przystawiłam nosem do ciepłego boku wałacha. - Patrz! - Zanurzyłam rękę w końskiej grzywie, odgarnęłam czarne włosie na szyi i dwoma palcami uchwyciłam opitą krwią kulkę. - Trzeba jak najłagodniej wykręcać kleszcza, w kierunku odwrotnym do wskazówek zegara. Jest tyle miliardów stworzeń na świecie! Pomyślałeś kiedyś, że mogłeś urodzić się jako pantofelek, wirus grypy, tarantula, skunks, wiewiórka lub w skórze tej pijawki? - mówiąc to, położyłam napęczniałego pajęczaka na ceglanej podmurówce i rozgniotłam go jednym uderzeniem kamienia, aż krew trysnęła na twarz chłopca. - Wskakuj, chłopie, ale już! - zarządziłam stanowczo i Daniel podszedł posłusznie do Gryfa, a ja pomogłam mu wtaszczyć się na koński grzbiet.

66 Zaczęliśmy od spokojnej rundki naokoło padoku. O dziwo, chłopak wyglądał na zadowolonego, mimo że siedział sztywno jakby połknął miotłę. - Dzielny jesteś, chłopie! - pochwaliłam go. - Spróbuj teraz poczuć kołysanie konia. Musisz złapać rytm i poddać się mu. Kołysz się razem z koniem. Trochę do przodu i tyłu i na boki jednocześnie. Tak, dobrze. Plecy proste, a pupa się kołysze. Oprowadzałam konia po wielkim kole, trzymając za wodze. - Świetnie ci idzie! Wiesz, ile Gryf ma lat? - Czterdzieści? - Nie - roześmiałam się i co dziwne, Daniel się uśmiechnął. Takiego sędziwego wieku konie nie dożywają. Gryf ma szesnaście lat, co w przeliczeniu na ludzki wiek, daje... - liczyłam w myślach - jakieś pięćdziesiąt lat. Dużo się więc nie pomyliłeś. Po jakichś piętnastu minutach zarządziłam gimnastykę: - Daniel, teraz połóż się na koniu i przytul do niego, głową też. - Chłopiec położył się na brzuchu, co nie było niczym trudnym, ponieważ specjalnie w tym celu nie osiodłałam Gryfa. - Czujesz, jaką ma ciepłą szyję? Dobrze! A teraz usiądź z powrotem, ale puść się grzywy i wyciągnij ręce na boki, o tak. - Z tym ćwiczeniem Daniel miał trochę kłopotu. - No, jak na pierwszy raz całkiem nieźle. Poćwiczymy to jeszcze. Nauczysz się utrzymywać równowagę tylko za pomocą nóg i ruchów ciała. - Ale jak się trzymam grzywy, to lepiej się czuję - zaoponował.

67 - Z pewnością. A słyszałeś kiedyś o „pijanym kowboju”? - Nie. - Spojrzał na mnie trochę podejrzliwie, jakby sprawdzał, czy się z niego nie nabijam. - To takie śmieszne ćwiczenie. Staniemy sobie. Tak, Gryf, spokojnie! Ty znowu położysz się na brzuchu, jak przed chwilą, ale teraz głowę musisz mieć z jednej strony konia, a nogi zwisają ci luźno z drugiej. Poczekaj, pomogę ci! Spróbujemy ruszyć. Widzisz, nie takie trudne! Rozluźnij się! Leż sobie wygodnie, a Gryf pójdzie wolno stępa. - Głupie uczucie - wysapał po chwili - ale fajne. Po jakichś dziesięciu minutach pomogłam chłopcu zsunąć się z konia. - Nie mogę chodzić! - wykrzyknął zdziwiony. - Nie przesadzaj! - uspokoiłam go. - Trochę ci się zmęczyły mięśnie nóg. Zaraz zrobimy kilka ćwiczeń rozciągających i będziesz jak nowo narodzony. Teraz podejdź tu i pogłaskaj Gryfa po pysku. Podziękuj mu. Daniel stanął obok mnie i ostrożnie dotknął miękkich chrap wałacha. - Dzisiejsze ćwiczenia poszły ci całkiem, całkiem... - Jak na kalekę? - Popatrzył na mnie spod oka, złośliwie. - Nie, jak na ośmiolatka, który dotychczas miał mało do czynienia z końmi. - Ja tam wiem swoje - upierał się chłopiec. - To znaczy co? - Że jestem inny... to znaczy do niczego. Jak kleszcz! - Pewno, że jesteś inny - gorliwie przytaknęłam, a Daniel z rezygnacją skinął głową. - Każdy jest inny. Niektóre dzieci, a nawet dorośli tak boją się koni, że za

68 nic w świecie nie podejdą do nich blisko. Każdy boi się czegoś innego i każdy ma własne problemy. Nie jesteś taki wyjątkowy, jak byś chciał. Chłopiec się uśmiechnął, ale zaraz skrzywił i pomasował obite siedzenie. Po przejażdżce dzieci poszły do ogrodu na maliny i truskawki. Szły wolno, bo Daniel, który zwykle powłóczył lewą nogą, teraz dodatkowo utykał po jeździe. Poza tym zaczął marudzić, że kiedyś pokłuł się pokrzywą, bo źle wypieliłam grządki, ale wystarczyło jedno strzelenie oczami w jego kierunku, żeby się uspokoił. - Dzięki, naprawdę! Jak ty to robisz, że dajesz sobie z nim radę? - Czary-mary i gotowe - roześmiałam się. - W Radosnej mój mały odżywa - entuzjazmowała się Kamila, która przez oszklone drzwi tarasu podziwiała wyczyny synka. - Ja też zresztą poczułam się tutaj o wiele lepiej. - Jakaś przykrość? - Zakręciłam kurek z wodą, lejącą się do wiadra dla koni, i spojrzałam na przyjaciółkę. - Trudno to nazwać przykrością. Szef mnie wkurzył! - Tak? Zawsze wypowiadasz się o nim w samych superlatywach: kompetentny, uprzejmy, pracowity... - naśladowałam głos Kamili. - Niby tak. Tak myślałam do wczoraj. W czwartek po pracy wybraliśmy się do pubu uczcić awans Ady, koleżanki z firmy, kiedyś siedziałyśmy w tym samym pokoju. Było nas z dziesięć osób, między innymi Sławek, kiedyś ci o nim mówiłam. - Drugi zastępca od marketingu? - przypomniałam sobie.

69 - Tak, rok temu trafił do nas prawie zaraz po studiach i zajął takie samo stanowisko co ja. Pracą dzieliliśmy się po równo, a mówiąc prawdę, to on uczył się ode mnie. - A co ma Sławek do szefa? - Pacnęłam źrebaka po pysku otwartą dłonią, żeby wybrał sobie inny obiekt do oskubywania, i wzięłam się za szczotkowanie Gryfa. - Chwileczkę. Okazało się, że Sławek ma słabą głowę do alkoholu, bo już po drugim piwie wygadał się, ile zarabia. - Kamila przerwała wzburzona, podeszła do Epony i poklepała ją po grzbiecie. - I? - przerwałam ciszę. - Wyobraź sobie, że prawie dwa razy więcej ode mnie. Mieści ci się to w głowie?! Zupełnie mnie zatkało, nigdy w życiu bym się tego nie spodziewała. - Zrobisz coś z tym? - Nie wiem. A jeśli Sławek przesadził? Może chciał się popisać przed kumplami i kumpelkami z firmy i przy piwie dał się ponieść fantazji? Jak mam sprawdzić jego pensję, skoro siatka płac jest tajna?

Wieczorem odpoczywamy od gości w Sanktuarium Ciszy. Moja mama zamyka oczy i świat zasypia. Przemieniam się w ptaka, unoszącego się wyżej i wyżej. Kołuję swobodnie nad zastygłą ziemią. Wszystko znika jak przykry sen: choroby, nieszczęścia, śmierć. Istnieje tylko lot, i niebo, i jeszcze wiatr obmywający myśli. Moja mama otwiera oczy, a ja siedzę na mchu wśród igliwia i czarnych mrówek. Jakby nigdy nic się nie stało.

70 I tylko mam przeczucie, że kiedyś narodzimy się jako ptaki.

- Jezusie! Maryjo! - A żeście widzioły, kobity, tygo zboczeńca? W bioły dziń, do czygo to podobne?! - Jak takimu nie wstyd?! - A że tyż takigo świnta ziemia nosi! - Łona cierpliwa, wszystkich nosi. Ino do czasu. - Kobitki, a może to tyn... łe jej... homosyksualista! Tyle się o nich tero w telewizorze gada. Jagoda, przechodząc przez mostek, natknęła się na rozgorączkowane Radoszczanki, rozprawiające pod figurką brodatego Nepomuka, od dwóch stuleci strzegącego wioski przed powodzią. Święty Jan Nepomucen, w birecie na głowie, którą otaczała aureola pięciu gwiazd, spokojnie wpatrywał się w trzymany w ręku krucyfiks. Chcąc nie chcąc, słuchał wzburzonych kobiet. Dzisiaj w samo południe dwie z nich zobaczyły mężczyznę kąpiącego się nago w Dziwożnie. Przeżegnały się, splunęły i uciekły. Jagoda uśmiechnęła się. Kogo to licho przyniosło do ich małej wioski? Ale przypomniała sobie o Joasi nurkującej w rzece i nagle przestało jej być do śmiechu. Szybko załatwiła zakupy w sklepiku i postanowiła zajrzeć do Pawła. Drzwi wejściowe były przymknięte, pchnęła je więc i weszła do środka. - Czy jest suchy chleb dla konia? - zapytała i speszona zamilkła, bo przy kuchennym stole zamiast Astronoma siedział obcy mężczyzna. Włosy miał długie,

71 sięgające ramion i tak rude, że wyglądały, jakby ktoś je właśnie podpalił. - Niestety, ale może sucha bułka wystarczy... to znaczy... bez masła. Masło właśnie wykończyłem. - Mężczyzna spojrzał na talerz z resztką kanapek. - Jestem Jakub, cioteczny brat Pawła. - Wstał i wyciągnął dłoń. – Nie wiedziałem, że braciszek zawarł tak interesujące znajomości. - Uśmiechnął się, bacznie lustrując kobietę. Jagoda przypomniała sobie, że dzieci coś jej wspominały o kuzynie Pawła. Odstawiła ciężkie siatki na podłogę i podała dłoń. - Jagoda - przedstawiła się sucho. Nie przepadała za facetami prawiącymi protekcjonalne komplementy w stylu: nie spodziewałem się na takim zadupiu ujrzeć atrakcyjnej kobiety. - Piękne imię, prawdziwie oddaje pani urodę. - Tak pan myśli? - uniosła brwi. - Nie wiedziałam, że przypominam okrągłą, granatową kuleczkę. Uśmiechnęła się troszeczkę złośliwie i dopięła swego, rudzielec się zmieszał. - Nie to miałem na myśli. Jagoda, Jagódka - to bardzo ciepłe, takie leśne, no i smaczne imię. - Nie ma Pawła? Proszę mu przekazać, że byłam. Podniosła siatki z podłogi, poprawiła plecaczek i w tym momencie w drzwiach pojawił się Paweł. - O, cześć, Jagoda! Te, braciszku - zwrócił się do rudego mężczyzny - ale wywołałeś sensację w naszej spokojnej dziurze. Jak nic baby naślą na mnie księdza albo, co gorzej - chłopów z widłami. - Ja? Co ja takiego zrobiłem? - szczerze zdziwił się Jakub.

72 - Jak to co? Kto to widział kąpać się u nas na golasa?! Radosna to nie Chałupy! Przestraszyłeś kobiety ze wsi. Podobno tak szybko uciekały znad Dziwożny, że paputy pogubiły. - A... o kąpiel chodzi. No, owszem, popływałem sobie dziś trochę w tej waszej rzeczce, ale w ustronnym miejscu. I o co tyle hałasu? Skąd mogłem wiedzieć, że mnie jakieś zboczone baby będą podglądać? - Te, artysta, jak chcesz latać na golasa, to tak, żeby cię tu nikt nie widział, bo całą wioskę będę miał na głowie. Ale zmieniając temat, wy się nie znacie... - Poznaliśmy się - przerwał Pawłowi kuzyn. - Masz bardzo miłą sąsiadkę. - Somsiadko, jak mówią tubylcy, usiądź! Napijemy się herbatki - zakomenderował Paweł. - Przy okazji poznacie się lepiej. Ale podczas herbatki Jagoda niewiele mówiła. Rudzielec trochę ją peszył, trochę działał na nerwy. - Pięknie pachnie ta herbata. - To sencha z dodatkiem pasyjnych owoców. - W takim razie dzięki za senchę, ale muszę już lecieć do dzieci. - Chętnie panią podwiozę, jeśli to gdzieś dalej zaofiarował się Jakub. - Przy okazji popatrzę sobie na okolicę. - Oki! - zgodziła się, patrząc na zegarek. - Trochę mi się spieszy. Mieszkam niecałe dwa kilometry od Radosnej. Za domem Pawła ukazał się rozpaczliwie zdezelowany citroen z karoserią pomalowaną w różnokolorowe esy-floresy.

73 - On tylko lubi sprawiać takie wrażenie, jakby po pierwszym kilometrze miał wyciągnąć koła. Pod maską ma nowy silnik. Zapraszam. - Rudzielec otworzył drzwi samochodu od strony pasażera. - Dziękuję. - Jagoda pomyślała, że nie lubi zbyt uprzejmych dżentelmenów i władowała się do środka pojazdu. Od razu poczuła ostry, chemiczny zapach. - Przepraszam za ten smród, rozlało mi się wczoraj trochę terpentyny. - Dzieci wspomniały mi, że pan maluje - skojarzyła terpentynę z olejnymi farbami. - To hobby czy zawód? - A nie może być jedno i drugie? Mam skręcić? - Nie teraz. Za mostkiem w lewo. - Dzieci mówiły pani o mnie?... W domu Pawła buszowała kilka dni temu dwójka rozrabiaków. Rezolutny chłopaczek i dziewczynka z przeszywającym człowieka na wskroś spojrzeniem. To pani? Takie duże? - Moje. Zaraz powie mi, że nie wyglądam na mamę tak podrośniętej pannicy. Skąd ja to znam? - pomyślała nie wiadomo dlaczego z irytacją. - Przecież facet tylko stara się być miły. - Sam bym chciał mieć takie - powiedział nieoczekiwanie facet. - Ten dom pod lasem to pani? O, widzę stajnię! Czyli nie żartowała pani z tym suchym chlebem dla konia? - Żartowałam, choć rzeczywiście mam konie. Dzięki za podwiezienie. - Może - wychylił się przez otwarte okno i spojrzał na stojącą kobietę - może chciałaby pani zjeść ze mną kiedyś kolację na mieście albo chociaż deser?

74 Tego było za wiele. Rudzielec był zbyt pewny siebie i na dodatek obcesowy. Co on o niej wiedział? A gdyby miała męża? - Czy chciałabym? Jedno, czego bym chciała, to dowiedzieć się, czy ma pan farbowane włosy czy może nosi pan perukę?

Wieczorem zadzwonił ktoś do furtki. Psy się jak zwykle rozszczekały, a po chwili przyleciał Jaś z wiadomością: - Kuba! Rudy Kuba do nas przyszedł! Rudzielec minę miał nietęgą, zaczął głaskać łaszące się bernardynki: Berę i Dynię. - Chciałem panią przeprosić. Zwykle taki nie jestem. Czasami coś mi odbija i to zwykle wtedy, kiedy staram się zrobić korzystne wrażenie. Paweł powiedział mi o pani mężu - dodał ciszej. - A poza tym nie spodziewałem się, że mój kuzyn i pani... no, że jesteście razem. Nigdy wcześniej mi o pani nie wspominał. - A teraz powiedział, że jesteśmy razem?! - No... nie wprost... o rany! Znowu palnąłem głupstwo. - Malarz był wyraźnie zmieszany. Zrobiło mi się go trochę żal. - Proszę, niech pan wejdzie do domu. Weszliśmy do salonu. Jakub rozglądał się z zainteresowaniem po pokoju. - Ma pani z niezwykłym smakiem urządzony dom. Starocie, współczesna rzeźba, oryginalne szkło, dużo drewna... - Zaczęłam zbierać porozrzucane na podłodze

75 zabawki, ubrania Jasia, gazety porozkładane na stole oraz kości, które psy wywlokły z sionki. - A kominek jest po prostu bajeczny. Surowy, grubo ciosany, jakby wyjęty z innej epoki. - Kawy, herbaty? - Spojrzałam na niego życzliwiej. W końcu ceglano-drewniany kominek był wymurowany według mojego pomysłu. Nie mogłam być niemiła dla kogoś, kto go podziwiał. A zresztą zaproszenie na kolację nie musi od razu oznaczać podrywu. - Nie, dziękuję. Pójdę już. Nie będę pani przeszkadzał. - Mówmy sobie po imieniu, zgoda? - Chętnie! W drzwiach obrócił się jeszcze. - A co do włosów, to się z takimi urodziłem. Do zobaczenia!

- To na nic! Może tej skrzynki w ogóle nie było? Zniechęcona Joasia wynurzyła się z wody. - Nie schizuj, młoda! To by była kiepska opcja, ale... o skarbie nawijał nie tylko Szurnięty Mirek, ale jego córka, Henia, i jej mąż. Gadali, że wiele lat temu w młynie wymurowano skrytkę, w której ojciec trzymał skrzynkę z pieniędzmi. - Tomek na brzegu wycierał się ręcznikiem. - Może tylko tak ściemniali? Dla odszkodowania powątpiewała dziewczynka. - Od takiego ściemniania szajba by gościu nie odbiła.

76 - Może masz rację - ustąpiła po chwili namysłu. - Jutro i pojutrze obczaimy ten kawałek przy świerkach, potem może być kiepsko z czasem. Mam robotę w domu, a później zaczynają się żniwa. Trzeba pomóc staremu. Tomek zaczął się wycierać, gdy nagle usłyszał przeszywający wrzask. Odwrócił się spokojnie w stronę Joasi, bo wiedział z doświadczenia - w końcu miał dwie młodsze siostry - że taki mrożący krew w żyłach krzyk może wywołać tylko pająk. No, chyba że mysz albo... - Co, żaba czy aż ropucha? - Rak! Najprawdziwszy rak! Chciał mnie uszczypnąć. - Joasia stała ciągłe po kostki w wodzie i oglądała podejrzliwie swoją stopę. - Ale nie uszczypnął - nie rozumiał, co tu jest do gadania. Dziewczynka wyszła z godnością na brzeg. Zabrała Tomkowi ręcznik i zaczęła wycierać mokre włosy. - Skaleczyłaś się, młoda! Leci ci krew, zobacz! - tym razem to on się zaniepokoił. Wpatrywał się w czerwoną strużkę krwi na łydce dziewczynki. - Gdzie? Nic nie czuję. - Tu, pod kolanem. - To głupstwo. Pod wodą zahaczyłam o coś ostrego. Nic mi nie będzie. - Szybko przykryła nogi ręcznikiem. Czyżby się wstydziła? - zdziwił się Tomek. - Przecież to jeszcze dzieciak. - No, to muszę lecieć. Za kwadrans jestem umówiony z ziomalami. - Na piwo?

77 - Na piwo. Bezalkoholowe! - Puścił do niej oko. - A po piwku jedziemy do kina, jest trochę kasiory, to wpadniemy po ziomki. - Poziomki... no to smacznego, tylko nie pomylcie z truskawkami! - Spoks! I nie wypatruj mnie, mała, wieczorem, bo po filmie skoczymy na szamanko. - Na szamankę? Dzięki! - Ty, młoda, nara od mojego języka! I skończ ten motyw! - A na jakie szamanko może starczyć ci floty? Na odlotowego hot-doga czy może nawet na wypasiona pizzę? - Dobra pizza nie jest zła. - Miało to zabrzmieć filozoficznie, ale chłopak nie umiał ukryć rozdrażnienia. Nara! - Nare! Tomek zbierał swoje rzeczy i myślał, że Joasia próbuje go kontrolować. Tak samo jak jego młodsze siostry. A przecież koniec końców to on się nimi opiekuje. Bo przecież nie jego stary; Pod tym względem Aśka ma chyba lepiej - w ogóle nie ma ojca. I przynajmniej w domu jest spokój. Zdenerwował się, gdy pomyślał o swoim starym. Ale co ją to obchodzi? Gdy dziewczynka odeszła już kilkanaście kroków, zaczął szyderczo wyśpiewywać do jej pleców: Przyjdź do mnie nago, nago, nago, na godzinę ósmą. Ja będę nagi, nagi, nagi, na gitarze grać I będziemy razem bara, bara, baraninę jeść...

78 BAŚŃ TRZECIA MARZENIE TERRANKI Działo się to w czasach, gdy Ziemię zamieszkiwały dziwolągi, zwane hybrydami. Byli to pół ludzie, pół zwierzęta: syreny, sfinksy, minotaury, centaury... - Uczyłam się o centaurach, koniach z piersią i twarzą człowieka - przerwała Jagodzie córka. - Do diabła! To naprawdę istniały takie centaury? Chciałbym żyć w tych czasach! - entuzjazmował się Jaś. - W baśniach wszystko jest możliwe. - Nie mówi się: do diabła - Joasia nie przepuściła okazji, by pouczyć młodszego brata. - Dlaczego? Wysoko w Ardeach, górach o białych szczytach, mieszkało plemię Orników. Byli to ludzie, którym z ramion wyrastały orle skrzydła, zamiast włosów mieli pióra, a w miejscu palców - szpony. Odznaczali się wielką zręcznością i szybkością, cechami potrzebnymi do upolowania ptaków, zajęcy czy kozic, które stanowiły ich pożywienie. U stóp stromych gór wzniosły swe siedziby plemiona Terranów, niczym nie wyróżniających się ludzi. Nie posiadali ogonów, skrzydeł czy kopyt. Uprawiali w spokoju ziemię, hodowali bydło lub zajmowali się handlem. W jednej z takich wiosek żyła Bernikla, młoda dziewczyna o niepokojącej, przypominającej ptasią, urodzie. Bernikla wciąż śniła w nocy i na jawie o

79 jednej rzeczy: mocnych skrzydłach, dzięki którym wzbiłaby się wysoko w powietrze, na sam szczyt ośnieżonych wierzchołków, pomiędzy cudownie delikatne obłoki. Marzyła też o tym, żeby dotknąć promieni gwiazd. Te myśli nie dawały jej spokoju. Bernikla nie mogła usiedzieć w rodzinnej wiosce, coś wyganiało ją w strome Ardey. Podczas jednej z takich wypraw usłyszała szum skrzydeł, a wielki cień zasłonił słońce. Przerażona, przytuliła się do nagiej skały. - Myślałem, że pochwycę rączą kozicę. Nie spodziewałem się na górskiej ścieżce spotkać zagubionej Terranki. Ostry męski głos przeszył ciszę i Bernikla odważyła się otworzyć oczy. Przed nią stał smukły Ornik o czarnych oczach. - Nie zgubiłam się. Nie pierwszy raz tędy wędruję - odpowiedziała dziewczyna, cały czas zastanawiając się, czy młodzieniec nie uzna jej za smaczną przekąskę. - Nie bój się, Terranki są ciężkostrawne, więc cię nie zjem. No, chyba że naprawdę zgłodnieję. - Więc zdarza się wam jeść ludzi?! Starcy wioskowi przestrzegali mnie przed Ornikami. - Twarz Bernikli ciągle przypominała kolorem wapienne skały. - Tak? I co jeszcze o nas powiadają tam, na dole? Ornik był wyraźnie rozbawiony. - Że jesteście dzicy, nieokrzesani kanibale. Że chłepczecie świeżą krew ludzkich ofiar. - I nie bałaś się iść sama w góry? - Zdziwiony młodzieniec przysunął się bliżej Bernikli. - Nie jestem bezbronna. Mam nóż - wyszeptała. - Gdzie?

80 - W tobołku. - Dziewczyna, chcąc wydobyć nóż, szarpnęła tak niezręcznie tobołkiem, że wysypała całą jego zawartość na ziemię. - Cha, cha! - roześmiał się Ornik. - Rzeczywiście, można się ciebie przestraszyć! - Nagle spoważniał: Nazywają mnie Accipiter. Powiedz mi, co robisz sama w środku Ardeów. - Nie wiem. Wiem tylko, że nie mogę usiedzieć w wioskach na dole, wśród Terranów. Coś każe mi wspinać się i wspinać po tych górach. Jak najwyżej. Marzę o tym, by nauczyć się latać - dodała cicho. - To niemożliwe! Terranki nie mają przecież skrzydeł. - Accipiter zamyślił się nad czymś głęboko. - Nigdy nie polecisz sama. Ale jeśli chcesz, wezmę cię na plecy i uniosę w górę. Potem polecimy do mojej osady i tam zostaniesz moją żoną. Bernikla zgodziła się. I znalazła się w przestworzach, o których dotąd mogła tylko marzyć. Spoglądała z wysoka na sadyby ludzkie, na meandry rzek i potoków, na góry niebotyczne. Zanurzała twarz w mokrych obłokach, a gdy zapadł zmierzch, poszybowała do gwiazd. W końcu wróciła na Ziemię z kosmicznym pyłem we włosach i została żoną Accipitera. Po roku urodziła bliźniaczki. Główki obydwu dziewczynek pokrywał mięciuchny puszek. A z ramion wyrastały im szare skrzydełka. Wówczas Bernikla zawinęła dzieci w chustę i zeszła z nimi po skalnych progach w dół, do wioski Terranów.

81 - Znowu mi się oświadczył. - Znowu? - Magda roześmiała się zaraźliwie. Razem z Jagodą siedziały na brzegu Szarego Jeziora. Dzieciaki chlapały się w płytkiej wodzie. - No... tym razem na kolanach i z nagietkiem, który zerwał w ogrodzie. Wcześniej chciał zostać mamusią, gdy dorośnie. - Wyperswadowałaś mu to? - Nie było takiej potrzeby, bo Jaś w wieku czterech lat zaczął odróżniać to, co możliwe, od tego, co niemożliwe. I wtedy postanowił zostać moim mężem. - Uważaj, próbuje zastąpić ci Dominika. Pamięta go? - Trochę. Bardziej uczucia niż konkretne sytuacje. - A ty? Jak go pamiętasz? - Ja... ciągle mi go brakuje. Jego dotyku, pieszczot, głosu... nawet jego bałaganu. Po trzech latach nie nauczyłam się radzić sobie z tym uczuciem pustki. - Uporasz się z tym, zobaczysz. Nic nie będzie już takie, jakie było kiedyś, ale w końcu zrobi się miejsce na coś nowego. - Ale ja nie chcę, nie potrafię... Nie mogę sobie wyobrazić, że miejsce Dominika zająłby ktoś inny. - Nie musi. Możesz pozostać samotną kobietą. Ale na samotność też się trzeba zgodzić, inaczej będziesz się szarpać. Jeśli umiesz wyobrazić sobie, że żyjesz sama, dzieci dorastają, wychodzą z domu, starzejesz się i nie masz się do kogo odezwać, uśmiechnąć czy nawet pokłócić... - Nie chcę być sama! Chcę być z Dominikiem! Ciągle szukam faceta takiego jak on: cierpliwego i stanow-

82 czego, łagodnego i odważnego. I żeby od rana mnie rozśmieszał, a na dobranoc całował moje stopy. - A mi się wydaje, że wypatrujesz wirtualnego supermana jak z pewnych powieści tej znanej pisarki, no wiesz: goprowca, marynarza lub pilota oblatanego w literaturze i muzyce. Taki ideał prawdziwego mężczyzny. - Dominik nie był ideałem. - To poszukaj kogoś, kto w niczym nie będzie ci przypominał męża. Istnieją jeszcze ciepli, odpowiedzialni mężczyźni. - Teraz to chyba ty pomyliłaś życie z komedią romantyczną! W wieku trzydziestu, czterdziestu lat tacy są zajęci. Jak twój Andrzej. Zostają tylko wybrakowane robaczywki. - A Paweł? Czego mu brakuje? - Magda zaczęła się lekko niecierpliwić, ale łagodnym ruchem podała płaczącej Marysi butelkę z wodą. - Niczego. Lubię go, ale... - zastanawiała się Jagoda - nie pociąga mnie fizycznie. - A mówi się, że to faceci patrzą na wygląd! - Nie chodzi mi o wygląd. Dominik nie był idealnie przystojny, ale mi się podobał. A z Pawłem... jest gorsza sprawa. - Tak? - Ta „gorsza sprawa” wyraźnie zaintrygowała Magdę. - Przy nim czuję się... On mógłby być moim bratem, nie wiem... ojcem. Nie wyobrażam sobie, żebym mogła się z nim całować, nie mówiąc o kochaniu. - W takim razie rzeczywiście... Paweł mógł być twoim ojcem albo i matką. - Jagoda spojrzała na przyjaciółkę z wyrazem kompletnego zaskoczenia, ale ta

83 kontynuowała zupełnie spokojnie. - Raczej matką. Oni ciągle mówią o matkach. W poprzednich wcieleniach, rzecz jasna. - A... - Jagoda nagle zrozumiała. - Andrzej pewno znowu był na jakimś zjeździe buddystów? - Był. Prowadził go sam Rinpocze 10 Rinpocze - buddyjski mistrz., czyli taki święty za życia. Nie słyszałaś nigdy o związku karmicznym u buddystów? Jeżeli do nieznajomego lub nieznajomej poczujesz od pierwszego spojrzenia sympatię, to znaczy, że w poprzednim życiu był to ktoś ci bliski. Na przykład matka. Nigdy o tym nie słyszałaś? - Tylko o miłości od pierwszego wejrzenia, ale nie do matki bynajmniej. - A wracając do ciebie - nie obraź się - ale po prostu jesteś wybredna. Słyszałam też, że kuzynowi Pawła dałaś kosza już na wstępie. - Mówisz o Jakubie? Chyba nie życzysz mi, żebym wiązała się z artystą? Szczególnie z takim artystą? - Z jakim? Na mnie zrobił jak najlepsze wrażenie. - No z takim zarozumiałym... naturystą - wypaliła Jagoda. - Daj spokój - roześmiała się Magda. - To przecież nic złego. Poza tym widzę, że na tobie też zrobił wrażenie. - Tak? A po czym to wnioskujesz, jeśli można wiedzieć? - Po umalowanych paznokciach. Dawno tego nie robiłaś. - Magda przymrużyła filuternie oczy. - No, muszę się zbierać. Nie wiem, jak Andrzej radzi sobie z moją ciotką. Wiesz, ciocia Rita jest chora psychicznie.

84 Zwykle opiekuje się nią moja druga ciotka, ale wyjechała z mężem na kilka miesięcy do Stanów... - Czekaj, czekaj, zapomniałam cię spytać. Jakiś czas temu Joasia i Jaś wystraszyli się pewnej kobiety w leśniczówce. To była ona? - Z pewnością. Ale chyba nic złego nie zrobiła? Ona raczej nie jest agresywna. - Nie, nie, nic z tych rzeczy. Po prostu nauczyła Jasia wyliczanki o... bodajże o diabełkach.

Znów umówiłyśmy się z Magdą na bieganie po lesie z myślą o naszej kondycji i figurach. I znów z tego nic nie wyszło. Tym razem na przeszkodzie stanęło nie ciasto, a ciocia Rita. - Pogorszyło się jej, nie mogę jej teraz samej zostawić z dziećmi - przywitała mnie przyjaciółka. - Od tygodnia, odkąd zadzwoniła do tej pieprzonej - przepraszam za słowo - egzorcystki, nie bierze leków. - Egzorcystki? - Tak, parapsycholożki od siedmiu boleści. - Tu Magda podsunęła mi pod nos ulotkę, czarno-białą, odbitą na ksero, reklamującą usługi niejakiej pani Anastazji Smolarz, świeckiej egzorcystki. - Pani Anastazja widzi przez telefon - wtrąciła ciocia Rita. - Widziała duchy, które zamieszkały w moim ciele. - I ta Anastazja kazała pani odstawić lekarstwa? próbowałam interweniować. - Przecież tak nie można, ona nie ma uprawnień, nie jest nawet lekarzem.

85 - Mów do mnie, dziecko, ciocia Rita. - Starsza pani uśmiechnęła się do mnie szeroko. Sympatyczna i zrównoważona osoba, gdyby nie wrażenie nieprzystawalności poszczególnych części ciała: żyjące własnym życiem kosmyki siwych włosów, rozbiegane oczy, ręce gestykulujące wbrew wypowiadanym słowom, nogi podrygujące w takt niesłyszalnej melodii. - A pani Anastazja jest czymś więcej niż lekarzem, ona jest duchową psychoterapeutką. Przeprowadza moim duchom terapię jak żywym ludziom. A do wyleczenia nie potrzebuje żadnych tabletek. Nawet operacje przeprowadza na odległość, wyczyszcza żyły ze złogów, nastawia kości... - O! Nawet kości! - Tak - potwierdziła ciotka radośnie. - Jaka szkoda, że nic sobie ostatnio nie złamałam. No, ale mam duchy w sobie i dlatego słyszałam te wszystkie głosy. A teraz ona je wypędzi. - A co te duchy porabiają w ciele cioci? Dlaczego nie odeszły do zaświatów? - Też nie wiedziałam, ale pani Smolarz mi wszystko wytłumaczyła. Duch chce zaspokoić swe żądze seksualne. - I on je zaspokaja?! - Magda nie umiała sobie tego wyobrazić. - A co ty sobie myślisz, moje dziecko? - ciocia Rita prawie się obraziła. - Każdy ma potrzeby erotyczne. Nawet duch. - Tak, ale odkąd nie bierzesz zolafrenu, nie śpisz po nocach, widzisz mgłę, gadasz do samej siebie, wróciły bóle głowy...

86 - O, przepraszam! Nie gadam sama do siebie, rozmawiam z duchami. Niektóre mają bardzo zajmującą osobowość. - Niektóre? To ile ich tam siedzi? - Dokładnie jeszcze nie wiadomo, coś koło setki. Pani Anastazja poleciła mi prowadzić konwersacje z istotami astralnymi, które raczyły zamieszkać w moim ciele. Poznać je lepiej, dowiedzieć się, czego chcą, a następnie kazać im iść do światła. Z pomocą egzorcysty to powinno się udać. - Mogę, ciociu? - Wskazałam na ulotkę. - Mogę ją sobie pożyczyć? - A weź ją sobie, kochanie, weź. Mam kilka sztuk zapasowych. Jak nic może ci się kiedyś przydać - zapewniła mnie, zniżając głos do tajemniczego szeptu i nachylając się nade mną swoim ruchem marionetki. Ja coś tak czuję, że w twoim ciele też niejeden duch siedzi...

W domu obejrzałam ulotkę pani Anastazji. Dowiedziałam się z niej, że pani Smolarz jest bez wątpienia jednym z największych żyjących Polaków, a egzorcyści są niezwykle potrzebni w każdej grupie socjalnej, ponieważ duchy otaczają wiele osób w taki sam sposób, jak wirusy chorego. Jeśli więc zdarzyło mi się przeżywać: a) zmienne nastroje, b) stany depresyjne, c) osłabienie ciała i umysłu, d) bóle głowy i żołądka - to bezzwłocznie powinnam zadzwonić pod wskazany numer. Potem może być za późno! Hmm... miewam bóle żołądka, rzadko, ale jednak. Zdarzają mi się zmienne nastroje. Pewnie jak każdemu,

87 ale co tam, dzwonię. Zanim wezwę Agę na pomoc do cioci Rity, sprawdzę, kto taki zabronił jej zażywać lekarstw. - Halo? Jestem asystentką pani Anastazji Smolarz w komórce odezwał się szkolony, damski głos. - Ona sama nie kontaktuje się bezpośrednio z klientami. Zajmujemy się oczyszczaniem z duchów. Czy trzeba panią oczyścić? - Nie wiem - odpowiadam zgodnie z prawdą. Może jestem brudna? - A ma pani objaw obecności bólu głowy? - zatroskał się miły głos. - Nieraz miewam, choć nieczęsto. - Czyli tak. A przytyła pani ostatnio albo schudła? - Przytyłam może z kilogram - mówię jak na spowiedzi, myśląc jednocześnie, że to wszystko przez ten brak joggingu. Jak już wyjaśnię sprawę cioci, może Magda znajdzie chwilę czasu. - Widzi pani - ucieszył się miły głos po drugiej stronie słuchawki - to wszystko są symptomy obecności duchów w naszym ciele. - I można to sprawdzić tak przez telefon?! - Oczywiście. Już widzę, że duchy atakują panią i należy je odprowadzić, bo będą konsekwencje ze zdrowiem. Zabraniam duchom wchodzić do mojego ciała! Duchy, odejdźcie w stronę światła - to trzeba powtarzać pięć razy dziennie i wpłacić trzydzieści złotych na nasze konto. - I to wszystko? - Gdy tylko potwierdzenie wpłaty dotrze do nas, pani Anastazja rozpocznie cykl psychoanalizy. Pani będzie regularnie wpłacać pieniądze, a egzorcysta będzie

88 w myślowym kontakcie z panią. Po kilku miesiącach duchy zdecydują się opuścić pani ciało i przejść na drugą stronę. Aha, oczyszczeniu organizmu nie sprzyja zażywanie jakichkolwiek lekarstw, proszę wszystko odstawić i zdać się na nas.

Jako dziesięcioletnia dziewczynka miałam pewien problem. Nie mogłam sobie wyobrazić ani tego, że wszechświat nie ma granic, ani tego, że jest czymś ograniczony. Czym wtedy byłyby granice i co jest za tymi granicami? - Jagoda siedziała z Pawłem za padokiem, na trybunie zbitej z desek, skąd mieli widok na pastwisko. Odpoczywali po godzinnej przejażdżce. - Ty, Astronom, wytłumacz mi to teraz! - Tego nikt ci nie jest w stanie wyjaśnić i dobrze o tym wiesz. Mogę tylko powiedzieć, że najprawdopdobniej wszechświat rozszerza się z graniczną prędkością nie za szybko, bo grawitacja nie zdołałaby skupić materii w formie gwiazd, i nie za wolno, by uniknąć kolapsu. Granice kosmosu są więc zmienne. Z ciekawostek, dość ponurych notabene: czy wiesz, że Stalin w trzydziestym szóstym roku zakazał idei rozszerzającego się

92 wszechświata? Astrofizyków, którzy głosili niepoprawne politycznie naukowe poglądy skazywał na łagry lub śmierć. - Niemożliwe! Monopol władzy na prawdę... A zdawać by się mogło, że tylko Kościół, i to dawno temu, miał takie ciągoty. - Właśnie, monopol na prawdę. Nie potrafię już zrozumieć instytucji, które uzurpują sobie prawo do jedynie słusznych odpowiedzi na wszystkie pytania. - A kiedyś rozumiałeś te instytucje? - Gdy się jest młodym, więcej rzeczy widzi się w biało-czarnych barwach. Wracając do tematu, co jest poza wszechświatem? Może ludzki umysł nie jest w stanie pojąć pewnych rzeczy, nie mówiąc już o tym, że nasza wiedza wciąż jest fragmentaryczna. Teorii Wszystkiego wciąż pilnie się poszukuje, ale nikt jej nie widział ostatnio. - Paweł pokazał w uśmiechu równe zęby. - A gdyby istniało wiele bliźniaczych wszechświatów, na dodatek skorelowanych ze sobą czasowo? Wiesz, że tylko pięć procent masy wszechświata stanowi znana nam materia, a „o reszcie, tak zwanej ciemnej materii i ciemnej energii, nie mamy pojęcia? Wokół tej niejasności powstała koncepcja Wszechświata Wielowymiarowego, to znaczy, że ciemna materia może być przejawem istnienia innych wymiarów. Chwila, którą my doświadczamy jako obecną, może w równoległym świecie już się wydarzyła, a w innym dopiero nastąpi. Może na tym właśnie ma polegać podróżowanie w czasie? Na przekraczaniu barier wszechświatów, na wchodzeniu w inny wymiar?

93 - A nie pomyślałaś, że jeśli istnieją inne wymiary wszechświata, to nie ma w nich miejsca na życie, nie mówiąc już o ludziach? Ile razy może zdarzyć się cud? Jagoda milczała, więc Paweł zapytał: - Naprawdę w to wierzysz? W możliwość przemieszczania się w czasie? Roześmiała się. - Właśnie to wymyśliłam. Choć tak mi się coś zdaje, że wiele osób już wcześniej wpadło na ten pomysł. Na chwilę rozmowę przerwało im rżenie koni. Beduin i Gryf wygłupiali się, stając dęba, rżąc i markując kopnięcia. Epona tarzała się w trawie. Robiła tak często po jeździe. - Czasem wydaje mi się, że przeżywam coś, czego już doświadczyłam, takie déjà vu. A nieraz mam znowu wrażenie, jakby Bóg specjalnie dla mnie odwieszał czas na kołku. Zasypiam, przestaję odbierać bodźce, bo na zewnątrz już nic nie ma. Wszystko wchodzi z powrotem do mojego wnętrza, skąd rozprzestrzenia się, tworząc niby-realny świat, gdy znów się budzę. - Więc jesteśmy tylko snem? - Nie, to ty jesteś moim snem. - Czytałaś Calderona czy oglądałaś znów Matrix? domyślił się Paweł. - Matrix. Dopiero czwarty raz! - broniła się. - I tylko pierwszą część. Pozostałe mnie nie kręcą. Zastanawiałam się nawet, czy bracia Wachowscy, pisząc scenariusz, nie znali zasady immanentyzmu Berkeleya. - George'a Berkeleya, angielskiego filozofa z XVIII wieku? Nie patrz tak na mnie liznąłem trochę filozofii, jeszcze na studiach. W końcu jestem humanistą.

94 - Faktycznie, muszę do tego przywyknąć. Choć trudno w to uwierzyć, jak cię widzę na kombajnie. Polonista na traktorze! Bo skończyłeś filologię polską, dobrze kojarzę? - No... coś w tym stylu - odrzekł Paweł mętnie. - Coś w tym stylu? - Jagoda czekała na jakieś wyjaśnienia, ale ponieważ nie nastąpiły, kontynuowała: A wracając do oświeceniowego biskupa, przekonywał on, że rzeczywistość, cała materia, której dotykamy, którą widzimy, wąchamy, to tylko wrażenia naszego umysłu czy raczej duszy. Istnieją wyłącznie dusze i te dusze komunikują się za sprawą, jak byśmy dziś powiedzieli, Wielkiego Informatyka, czyli Boga, tworzącego świat zewnętrzny na nasze potrzeby. Wizjonerskie jak na XVIII wiek! - Ja tam też wolę biskupa od twojego Matriksa, bo Wielki Informatyk, jak mówisz, powołał nas do istnienia z miłości, a nie jako źródło energii. - Ja też z dwojga złego wolę być bytem czysto umysłowym niż organiczną bateryjką - zgodziła się Jagoda, cały czas zastanawiając się, jakie to wstydliwe studia ukończył Paweł, że nie chce się do nich przyznać. A może nie ma w ogóle wyższego wykształcenia?

Ptaki, migrując wiele dni, śpią w locie. Okrążając naszą planetę, śnią, tak jak delfin śni, pływając. Koń śpi, stojąc, hipopotam zasypia pod wodą, tygrys na drzewie, krowa śni z otwartymi oczami. Wszystkie te zwierzęta miewają marzenia senne. Z ssaków tylko mrówkojad nie miewa snów.

95 Śnimy przez dwadzieścia cztery godziny na dobę, nie wiedząc o tym. W ciągu dnia świadomość jest zbyt głęboko zanurzona w rzeczywistości, aby mogła rejestrować sny.

Babucha zachorowała. Pakuję do koszyczka, niczym Czerwony Kapturek, maliny z ogródka, syrop na kaszel i pachnące drożdżowe ciasto. Do Radosnej wybieram drogę przez pola, rozkołysane w czerwcu od wybujałego zboża, potem przechodzę przez sosnowy zagajnik. Przed samą wsią wije się rzeczka, nad którą jakieś pół wieku temu wzniesiono mostek. Mostek jest spróchniały, wypaczony, tu i ówdzie brakuje mu klepki. Radoszczanie przejeżdżają przez mostek ze spokojem godnym podziwu. Nietutejsi kierowcy zatrzymują się przed nim, opukują go, kręcą głową, a potem cofają samochód i z rozpędu, modląc się w duchu lub klnąc do wszystkich diabłów, biorą przeszkodę. Ja również szczęśliwie przechodzę przez mostek i po pięciu minutach jestem nad stawem, przy domu Babuchy. I kogo widzę? Rudzielca. Niespecjalnie przypomina wilka, więc podchodzę bez obaw bliżej, wymachując koszyczkiem. Pod dorodnym modrzewiem stoją okrakiem sztalugi, na koślawej ławce walają się pędzle i tubki farb. A sam artysta zawzięcie maluje i to najwidoczniej chałupkę Murielowej. - Dzień dobry, Jakubie! - A witam, witam! - Dopiero teraz mnie dostrzega, odkłada paletę, wyciera ręce w jakąś kolorową szmatkę

96 i podaje mi w miarę czystą dłoń. - Ta drewniana chata kryta gontem jest istnym reliktem przeszłości - jak wyjęta ze skansenu etnograficznego. Widziałem podobne we Wdzydzach Kiszewskich. Tak mieszkało się sto i dwieście lat temu! Koniecznie muszę to uwiecznić! Popatrzyłam na dzieło Jakuba. Wśród rozmytych plam i ostrych kresek z trudem dojrzałam zarys domu. - Tak... to będzie świetna dokumentacja najstarszego domu w Radosnej. Obraz jest podobny... inaczej. - Żartuj sobie, proszę bardzo! Przyzwyczaiłem się. Prawdziwy artysta nie zważa na kpiny, pomówienia, szkalowanie tudzież prześladowania, tylko realizuje własne wizje artystyczne. Bardziej obiektywna, choć też nie do końca, jest fotografia i dlatego wczoraj strzeliłem z tego miejsca kilka dobrych fotek. - A... ten obraz, jaki będzie miał tytuł? - „Obraz numer 356”. - Numer? Nie nadajesz obrazom tytułów, żeby się z czymś kojarzyły? Przecież dzięki nazwom można uzyskać dodatkowe wartości poznawcze, symboliczne... - Ale można się doskonale obejść bez nich. Przynajmniej nikomu nie narzucam swojego wyobrażenia i zostawię po sobie porządek, co jest rzadkie u malarzy. - Jak uważasz. - Wzruszyłam ramionami. - Specjalizujesz się w malarstwie olejnym? - Niezupełnie. Robię różne rzeczy. Ostatnio byłem dyżurnym satyrykiem pewnego tygodnika. - Już nie jesteś? Wyleciałeś z pracy? - próbowałam uściślić. - Eee... zaraz wyleciałem. Po prostu zafundowałem sobie wakacje. Pierwsze długie wakacje od... nawet nie

97 pamiętam od ilu lat. Chcę się na pewien czas oderwać od tego, co robiłem, stąd te oleje i powrót na łono natury - roześmiał się. - Czas przysypia tu sobie na zapiecku albo pod jabłonkami, więc czuję się w Radosnej trochę jak w raju. - Jak w raju? Szukasz raju w miejscu, gdzie diabeł mówi „do usług”? Niektórym Radoszczanom prędzej wyrosną kopytka i rogi niż skrzydła. Choć... taka babcia Murielowa... kto wie? Może nadawałaby się na anielicę? Naszą Babuchę pewnie już poznałeś? - Tak. Miła staruszka. Wyniosła mi nawet wczoraj kubek koziego mleka. Była wzruszona, że ktoś chce namalować jej dom, w którym spędziła całe życie. Ale dzisiaj się już nie pokazała. - Ponoć Babucha nielicho się przeziębiła. To niebezpieczne w jej wieku, więc przyszłam zobaczyć, jak naprawdę się czuje. Może będę musiała zadzwonić po moją siostrę - Aga jest lekarzem. Idę, nie będę zabierać ci cennego czasu. - Nie przeszkadzasz mi. Czerwcowe dni są długie, światło jest doskonałe przez wiele godzin. - Tak, jutro noc świętojańska. Najkrótsza noc w roku. Na razie! - Do zobaczenia! Drzwi do domku Murielowej otwarły się, cicho skrzypiąc. Z ciemnej sionki weszłam do dużej kuchni i stanęłam jak wryta. Na drewnianym łóżku, małym jak dla dziecka, leżała przykryta białą pierzyną Babucha. Nad chorą pochylała się z sierpem w ręku Jasioczka i czyniła jakieś ukradkowe znaki, mamrocząc coś pod nosem. Cała kuchnia zatopiona była w nierealnej mgle

98 - to z glinianego pieca dobywał się dym o dziwnym, ziołowym zapachu. Jasioczka dostrzegła mnie, wyciągnęła różaniec i wyjaśniła szeptem: - Zimnica jom trzęsie. Nie chybi fybra, trza to zażegnać różańcem poświnconym przez naszego Łojca Świntego. I zaczęła zamawiać chorobę. Przeżegnała Babuchę krzyżykiem od różańca i splunęła ukradkiem trzy razy, plwocinę wcierając bosą, zrogowaciałą stopą w podłogę. - W imię Łojca, i Syna, i Ducha Świntego, idźże na bory, na pola, na mokradła, na wody na zimne, na pioruny na gorące, z pomocom boskom, z Matkom Boskom, ze wszystkimi świntymi i aniołami bożymi - idźże precz, wychodź. Nie męcz, nie dręcz, nie trzęś, nie łograżaj, z pomocom boskom, z Matkom Boskom, ze wszystkimi świntymi i aniołami bożymi - idźże precz, wychodź... Po cichu, żeby nie przeszkadzać, zaczęłam wyciągać wiktuały z koszyczka i odkładać je na stół. Czułam, że pomogą.

W powietrzu fruwał biały puch - to Babucha, siedząc na zydelku, darła pierze. Przed nią na „ośnieżonej” podłodze piętrzyły się dwa worki: jeden z gęsimi piórami, drugi z puchem. - Łoj, Jagoda! - ucieszyła się na mój widok. - Byńdzie ciepła pierzyna na wiano dla prawnuczki. - I zaniosła się niedobrym, ostrym kaszlem. - Babucho, co wy wyprawiacie, u licha! Przecież jeszcze wczoraj leżałyście plackiem. Myślałam, że bez

99 lekarza się nie obejdzie, a wy już dzisiaj do roboty się zabieracie! Przyniosłam wam syrop, to zaraz podam. Podeszłam do stołu, na którym zostawiłam poprzedniego dnia ziołowe lekarstwo. - Przygotuję łóżko, naparzę lipowej herbaty. Musicie się położyć, wypocić. Naprzeciwko pieca łóżko z wysokim drewnianym wezgłowiem zasłane już było starannie zieloną, ręcznie wyszywaną w stylizowane kwiaty kapą. Na kapie piętrzył się stos biało obleczonych poduszek, sięgających niemalże niskiego, ciemnego od dymu sufitu. Poduszki przeniosłam do gościnnej izby, idealnie wysprzątanej, chłodnej i otwieranej tylko od święta. Rozejrzałam się. Ściany pomalowane tu były na różowo, ozdobione pamiątkowymi fotografiami i obrazami świętych w złoconych ramach. Na stole stał wazon ze sztucznymi kwiatami, obok niego starannie poukładane plastikowe ozdóbki, kupione na odpustach. W kącie czerniła się potężna, stara szafa na ubrania. Pod oknem, na zabytkowej drewnianej skrzyni, którą Babucha dostała w posagu, rozpierała się najzwyczajniejsza dziecięca lalka, z tyłu stało kilka doniczek z paprotkami i bujnie kwitnącymi pelargoniami. Brzęczały dostojnie dwie opasłe, leniwe muchy. W gościnnej izbie przez całe lata nic się nie zmieniało. Najwyżej to, że orientalne, koloru kości słoniowej lilie z ogrodu zastąpiono plastikowymi kwiatami, a do kiczowatych ozdóbek ptaszków i diabłów nabytych na jarmarkach dołączyły dinozaury ze świecącymi oczami. Wróciłam do kuchni i nie słuchając protestów Murielowej, pomogłam jej się przebrać, powyciągałam, ile się dało, gęsich niteczek z włosów - chusta na głowie nie

100 zapewniała dostatecznej ochrony - i zapakowałam staruszkę pod pierzynę. Ubranie, całe białe od strzępków piór, wyniosłam na podwórze i porządnie wytrzepałam. Wróciłam do izby i zamiotłam podłogę, co chwila kaszląc i prychając, bo malutkie kawałeczki piórek dostawały mi się do gardła i nosa. Później zagotowałam wodę w czajniku bezprzewodowym, gratulując sobie w duchu pomysłu na prezent gwiazdkowy. Wcześniej, żeby zaparzyć herbatę, trzeba było, lato nie lato, upał nie upał, rozpalać w piecu, bo grzałka nie wchodziła w grę. Babucha użyła przed laty grzałki, oczywiście o niej zapomniała i spaliła metalowy kubeczek, zatem więcej nie chciała słyszeć o tym urządzeniu. Swoją drogą, staruszka piła tylko zimną wodę ze studni, ale taki czajnik przydawał się choćby dla gości czy w chorobie. Po pięciu minutach podałam Murielowej pachnący, złoty napar. - To z suszonych, zeszłorocznych kwiatów mojej lipy. Nie ma nic lepszego na takie paskudne choróbsko. Trzeba się wypocić, a nie zabierać za pierze. - Darcie pirza to zaś odpoczywanie. A dawni dopiro wesoło bywało przy pierzaczkach. Ho, ho - uśmiechnęła się do wspomnień. - Schodziły się somsiadki z kilku chałup, siadały do kupy i łodchodziły a to śpiwki, a to kletuchy rajcowne, a to straszne historyje. Te straszne historyje najudatni umioł sklecić dziad-stroż. Dziadstroż równo pośrodeczku Radosnej mioł budę. Iii... taka to buda - Babucha machnęła lekceważąco ręką byle na chybcika zbita z dech sosnowych, z dziurami miasto łokien, by widok był należny na wszystkie chałupy. Chocia pomalowana była jak się patrzy w białoczerwone pasy.

101 I gdy zaś na dworzu Zybura, to dziad wypatrywoł z tyj budy, czy dzie czerwonego kura, znaczy łognia, nie dojrzy. Ady w ładniejsze nocki dziad-stroż chadzał se między chałupami, a zachadzał do bab łogrzać się przy piecu. I prawił przeróżne historyje, a najsamprzód takie do strachu. Dobrze gadoł, chocia był mały, garbaty a krechlaty 11 Krechlaty - krzywy, pokręcony., z takom wielkom klukom 12 Kluka - nos. , a w dumu u nigo to siedym chłopyszków pinknych każdy jedyn. - Babucha jeszcze jakieś historyjki pamięta? - zapytałam, choć widziałam, że staruszce oczy zaczynają się kleić. Lubię słuchać takich opowieści, snutych kiedyś przez wioskowych gawędziarzy w zimowe wieczory. - A jednom dyć pamiętom, duszko, chocia nie wyrośniętom dziewuchom natynczas byłam i bojałam się ji okrutnie - staruszka zawiesiła głos. - Dziad ględził se, wódeczkę-gościńca popijał, a babom rychcik czas płynął przy robocie. Gadoł dziad o młódce, Józefce, która urodom insze baby w oczy kłuła, stroiła się, robotna mało co była, a bawić się - ho, ho! – pierduśnica 13 Pierduśnica - plotkarka; również osoba mówiąca dużo o błahostkach.

lubiała. Adyć miarkę przebrała. Jak rok w rok na zapusty zabawa w karczmie odchodzi. Młodzi wywijajom w tańcu, Żyd wódkę leje, skrzypki grajom, to nie dziwota, że urodziwom młódkę do tańca porwał jakisik nieznajomek. Gibajom się, gibajom, aż dydki 14 Dydki - piersi.Józefce podskakują. Józefka i tancerz przyśpiewujom, przytupujom, ady kurz z klepiska idzie.

102 Północek się zbliża, jeszcze nie za duga chwilka i Średa Popielcowa nadyjdzie. Drudzy, pomęczeni, siadajom po kątach, a Józefka z nieznajomym gibusem dalej wywija, a chichra się i kramuje 15 Kramować się - zalecać, mizdrzyć się. Opypłaniec - brudas, osoba niechlujna. Wywija, wywija, zegar bije, patrzajom ludziska, a oczom nie wierzom. Nieznajomek czarny jakisik się porobił, oczy jemu zabłysły jak szlifowane bursztyny, a pośrodku włosów rogi wystajom, miasto bosych stóp kopyta cuś jakby kozie i ogonem ze smolistym chwostem klepisko zamiata. Ady tańczy opypłaniec16 opypłaniec – brudas, osoba niechlujna dali w tom i na odsiepkę, i na odkrętkę, a kryńci, kryńci młódkom jak frygom, chocia cisza grobowa, nikt ruszyć się, ba, nawet dychoć nie śmi. I patrzajom, jak diaboł okrynca se dugie, pszeniczne włosy Józefki naokoło rynki i kryńci się, kryńci się corazik chybci, aże na koniec nic dojrzyć nie można. Natynczas łogień bucha i diaboł z Józefkom znikajom, jakoby się pode ziemię zapadli. Tylko smród siarczany zgniłych jaj po sobie zostawili - staruszka skończyła historię prawie szeptem. - A wisz ty, moja duszko, co z karczmą się stało? spytała po chwili,- prostując się na poduszkach. - Nie. Co się miało stać? - Ady widziałaś ty tyn wielgaśny kamlot na Górze Józefki? - No, każdy go widział. - Niepozorna Góra Józefki wznosiła się na wschód od Radosnej, zaraz za bagnami, ciągnącymi się aż do Kamionek. Na samym jej szczycie spoczywał ogromny głaz narzutowy, przytaszczony

103 przez lodowiec, długi chyba na siedem metrów, a wysoki na trzy. Lubiłam zapuszczać się z psami w te pagórkowate, dzikie okolice. - A wisz ty, skund się u nas wziął? Nie wisz. To karczmę za karę, że się w ni bawiono we Średę Popielcowom, w kamlot zamieniono. I do dzisiaj słychać ze środka góry głosy czartowskiej zabawy abo jak zegar wedle północka wybija dwanaści razy. To czart na powrót wabi dziewkę. - Jak to? Przecież już ją miał. - Miał, ale nie całkiem. Łod czasu zabawy dusza Józefki łodradza się raz na sto lat w ciele dzieweczki. Ady baba rośnie z niej nie prosta, ludzka, a dziwożona, bieśnica. I ta bieśnica swom diabelskom moc czerpie ze kamlota na górze. - Babucha wierzyła w takie opowieści? - A co ja ci byndę tera, duszko, gadała! W chałupie, jak się dziada słuchało, wiater zawodził za łoknem, to już straszno bywało, dreszcze po krzyżach chodzili, a co dopiro, jak się po ciemnicy do wychodka chadzało. Strach trzymał, iże siła nieczysta czyha gdziesik pode płotem na ludzi. Posiedziałam jeszcze chwilę przy łóżku, poczekałam, dopóki staruszka smacznie nie zasnęła.

Noc czerwcowa, pachnąca różą i maciejką. Pełna wróżb i tajemnych znaków. Moja mama zrywa siedem rodzajów kwiatów. Złote jaskółcze ziele, leczące brodawki, wyniosły wilczomlecz migdałolistny, święty dziurawiec o smaku korzennym, gorzkim, odpędzający

104 złe duchy, chaber jak niebo zakochany w zbożu, rozgrzewający hyzop o mocy oczyszczania z grzechów, żółtą dziewannę, której boją się szczury i myszy, i mak w kolorze krwi, o trującym mlecznym soku, przypominającym zaświaty. Pleciemy wianek, który mama wrzuca o zachodzie słońca do szemrzącej Dziwożny. Ciekawe, czy ktoś wyłowi jej urok zaklęty w kwiatach? Rozpalamy niewielkie ognisko, do którego mama wrzuca zielsko o mocnym zapachu. Wonny dym snuje się arabeskami w koronach wysokiej lipy, rosnącej na podwórzu. Na wspólne świętowanie nocy świętojańskiej zaprosiliśmy paru Radoszczan. Najpierw zjawia się Tomaj z Martą i Karolą, siadają koło mnie. Potem, hałasując i głośno się śmiejąc, przychodzą Paweł z Jakubem. - Kuzynek uparł się, żeby pójść dziś nad rzekę, szukać panieńskich wianków. Twierdził, że u nas pewnie wciąż jest jeszcze żywa tradycja w noc kupały. I popatrzcie, co wyłowił. - Paweł wyciąga rękę w kierunku ogniska. A w niej błyszczy kroplami wody wianek uwity z siedmiu ziół o cudownych właściwościach. - Jak pech, to pech! - mówi moja mama cicho i tylko ja ją słyszę.

Idziemy z Tomajem, Martą i Karolą na poszukiwanie zaczarowanego kwiatu paproci. Słońce już dawno zaszło, więc nie zamierzamy specjalnie oddalać się od domu. Zaraz za płotem skręcamy w dębowo-sosnowy las, usłany paprociami. Przez korony drzew niewiele

105 dostaje się tu światła gwiazd. Posuwamy się po omacku, trzeszczą pod naszymi stopami łamane gałęzie, a my, mimo że idziemy ścieżką, już po chwili jesteśmy cali podrapani. Nocna cisza w lesie pełna jest dźwięków. Pohukują sowy, słychać trzepot skrzydeł, tupot łap, chrobot pazurków, dziwne odgłosy nie wiadomo czego. Dochodzimy do niewielkiej podmokłej polanki na skraju lasu. Dalej rozciągają się już tylko przybagienne łąki. Brodzimy po kolana w czarnych liściach paproci. Kwiatu oczywiście nie znajdujemy. Wybieramy suchsze miejsce i siadamy, opierając się o pnie. I wtedy, w ciemności, dostrzegam malutką iskierkę. Potem drugą, trzecią, aż w końcu otaczają mnie roje skaczących światełek. To błędne ognie, zwane też świecznikami, próbują nas zwabić w zdradliwą topiel. Wyjmuję scyzoryk i wybieram dorodną gałąź leszczyny. Kij wycięty w noc świętego Jana chroni przed urokami. BAŚŃ CZWARTA O MARZENIU Na dalekich, ciepłych wyspach, nad którymi niebo jest zawsze błękitne, a woda obmywająca brzegi - lazurowa, żył Król. Król był do tego stopnia święty, że nie wolno mu było wykonywać żadnej czynności samodzielnie. Minister mył go w srebrnej misie, ubierał w kolorowe szatę, czesał złotym grzebieniem, karmił wyszukanymi potrawami. Gdy Król miał ochotę na spacer, minister zakładał mu złote sitko na nos, żeby nie oddychał tym samym powietrzem co poddani. Żeby nie stąpał po tej samej ziemi, wnoszony był do bambusowej lektyki, niesionej przez czterech niewolników. Lektyka

106 posuwała się powoli wzdłuż brzegu wyspy, a piąty niewolnik, ponieważ na wyspach zawsze panował upał, wachlował Króla ogromnym wachlarzem, wykonanym z piór egzotycznych ptaków. - Ale on miał superodlotowo! Nic nie musiał robić i do tego ci niewolnicy! - rozmarzył się Jaś. - To ty chciałbyś mieć niewolników?! - oburzyła się na brata Joasia. - Pewnie! Sprzątaliby za mnie pokój i czytali mi bajki. A, i jeszcze spraliby na maksa Łukasza. - A ty sam nie potrafisz sobie z nim poradzić? Tchórz! - Sama jesteś tchórzem! Łukasz jest ode mnie starszy i silniejszy. A niewolnicy spełnialiby moje rozkazy. - A ty sam, mądralo? Chciałbyś być czyimś niewolnikiem? - dziewczynka spróbowała ostatniego argumentu. - Ja? No pewno, że nie! - oburzył się Jaś. - Więc widzisz. Tacy niewolnicy też nie chcieliby być niewolnikami i cię słuchać. I co byś zrobił? - triumfowała poprawna politycznie Joasia. Korzystając z tego, że syn w milczeniu zastanawiał się nad swoimi ewentualnymi niewolnikami, Jagoda ciągnęła dalej: Gdy Król był młody, pożądał wielu rzeczy, zwierząt i ludzi. I zawsze dostawał wszystko, czego chciał. Posiadał pałace z gliny i liści palmowych, pola uprawne, krowy, owce, a także dziesięć żon, które umilały mu czas. Ponieważ jednak każde jego żądanie było natychmiast spełniane, Król straszliwie się nudził. Nudził

107 się od rana do wieczora. Nawet z jego snów ziało nudą. I przestał pożądać rzeczy, zwierząt i ludzi. Prawdopodobnie umarłby z nudów, gdyby niejedna rzecz. Otóż natura spłatała mu figla. Pomimo tego, że królewskie ciało było doskonałe, Król nie mógł doczekać się potomka z żadną ze swoich dziesięciu żon. Dawno temu wróżbita przepowiedział z lotu ptaków, że Król spłodzi chłopca z kamienną panią o nieziemskiej urodzie. Król czekał więc całe lata na niezwykłą żonę i marzył o swoim dziecku. Miał cel, dla którego warto było rano otwierać oczy. Aż któregoś roku wyspy zatrzęsły się od silnego wybuchu. To nieczynny od wieków wulkan eksplodował, wyrzucając ze swego wnętrza oprócz lawy kamienną panią. Oczy miała z topazów, włosy z bursztynu, a uśmiech z diamentów. Przedziwna panna zjawiła się w królewskiej wiosce i tak rzekła do swego władcy: - Twoje tęsknoty, o Królu, ożywiły mnie. Tchnęły życie w martwe głazy i ukształtowały z kamienia kobietę. Król, blady, patrzył z przerażeniem na wyczekiwany cud. Stała przed nim pani o zniewalającej urodzie, zdolna urodzić mu potomka. Pomimo tego kazał swoim żołnierzom pojmać kobietę o złocistych oczach, związać i wrzucić z powrotem do środka wulkanu. Król nie chciał stracić jedynego marzenia. Marzenia, które kazało mu rano otwierać oczy i czekać na coś z nadzieją. - Ten Król był głupi - podsumowała baśń Joasia. Dziecko jest przecież ważniejsze od marzenia!

Czarne świerszcze drążą podziemne korytarze. Nie potrafią pracować bez muzyki. Na wieczornej miedzy stroją cieniutkie skrzydełka, pocierając jedno o drugie. Dają swój ostatni, czerwcowy koncert. Zasłuchany w świerszczowe granie czerwono-czarny grabarz wychodzi z ziemi. Wspina się po zdechłym norniku, za nim dzieci - larwy. Za kilka dni gryzoń zniknie z powierzchni ziemi, zakopany przez chrząszcze. Przed miliardami lat poczęliśmy się w ogniu gwiazd. Nasze ciała na powrót obrócą się w gwiezdny pył. To, że staniemy się prochem ziemi, to tylko krótki, nic nieznaczący epizod.

Jagoda wybrała się do Radosnej, do Ryśka, w sprawie zakupu siana dla koni. Rysiek mieszkał przy figurce

112 Matki Boskiej Niepokalanej w samym środku wsi, razem ze swoją matką, Starą Ryśkową, i żoną. Ryśkowie gospodarstwo mieli duże, ale prowadzone nad wyraz niechlujnie. Przed domem rosło kilka kwiatków, ale już podwórko śmierdziało świńskim i kaczym nawozem i trzeba było nie lada zręczności, by nie wpaść po kostki w zwierzęce odchody. Za chlewem, oborą i kurnikiem rozpościerało się odwieczne królestwo Ryśka. Na płocie kołysała się byle jak przymocowana tabliczka, ostrzegająca czerwienią napisu: UWAGA! ZŁY PIES! A GOSPODARZ JESZCZE GORSZY. Niektórzy Radoszczanie twierdzili, że to świnta prawda. Mnie ten napis zainspirował do wywieszenia trochę podobnej tabliczki: UWAGA; DOBRE SUKI; A GOSPODYNIE JESZCZE LEPSZE. Ponieważ nawet ja nie śmiałam obwieszczać światu: UWAGA! ZŁE SUKI; A GOSPODYNIE JESZCZE GORSZE. Rysiek, z wykształcenia kucharz, z zawodu rolnik, z zamiłowania mechanik, od jakichś trzydziestu lat gromadził zepsute i nikomu zdawałoby się niepotrzebne pojazdy, maszyny i urządzenia gospodarcze. Królestwo Ryśka wyglądało jak zaniedbany skansen PGR-ów.

113 Czego tu nie było? Traktor bez przedniego koła, rozlatujący się wóz drabiniasty, zagrzebany częściowo w ziemi, zardzewiała młockarnia, nawet kombajn, w którego kabinie zagnieździły się gołębie. Przez te wszystkie dobra wiodła kręta ścieżka, której boki wyznaczały stare narzędzia i powyrywane wnętrzności maszyn, porozrzucane z iście artystyczną niedbałością. To cmentarzysko maszyn tylko z pozoru było bezużyteczne. Rysiek potrafił bowiem tchnąć życie w rozlatujące się, zaniedbane graty i gdy na godzinę dwunastą potrzebna była na przykład koparka, Rysiek siedział od rana w swoim królestwie, a w samo południe w przekrzywionej na ucho leninówce, z łopocącą siwą brodą, w trzepoczącej kapocie, z błyskiem twórczym w oczach wyjeżdżał na pyrkającej niemiłosiernie, rozlatującej się, ale jednak chwilowo sprawnej koparce.

- Za siano jak w zeszłym roku, tak jak się umawialiśmy? - Jagoda podeszła do Ryśka siedzącego w kabinie niskiego traktorka. Na dwóch przyczepach piętrzyły się pokaźne bele siana. - Dołoży pani stówkę, a niech tam byńdzie moja strata, nie! Po żniwach przywiezę jeszcze dwa baloty siana, bo tera nie dom rady. A słomy owsianej? - Cztery baloty wystarczą. A czemu mam dołożyć stówkę? - Bo susza. - Jaka susza? Teraz dopiero przyszła susza, a całą wiosnę padało i trawa pięknie porosła.

114 - Że trawa i zboże - to się zgadza. Ale ziemniaki i buraki to mi wyschną na amen. To se muszę per saldo odbić, nie. Gdybyśmy głośno nie krzyczeli, to dawno by już nas zjedli. - Rysiek zeskoczył na ziemię, poprawił leninówkę, przesuwając ją na jedno ucho i rozejrzał się po posiadłości Jagody. - Gdzie to złożyć? Przy stajni? - Tak, przed wiatą. Tomek pomoże z wyładunkiem. Tomek! - zawołała na chłopaka, który wyłonił się ze stajni ze zgrzebłem w dłoni. - Zostaw konie, pomożesz przy sianie. - To zara podjedę, tylko zatankuję. - Rysiek wyjął z kabiny butlę oleju i podszedł do baku. Jagoda spojrzała osłupiała na olej. - Olejem spożywczym? Rzepakowym? - Noo... taki per saldo najlepszejszy i tańszy, nie. Na benzynie tylko odpalam, bo ta cholyra co rusz to droższa i droższa. Dwuhektarowe pastwisko nie wystarczało na trzy konie i źrebaka, co roku Jagoda musiała dokupywać kilka balotów siana i ulubionej przez konie słomy owsianej. Kupowała też owies, a zimą z pół tony marchwi, która starczała do maja i robiła za zastrzyk świeżych witamin. Jagoda chciała podejść do stajni, ale Ryśkowi nie spieszyło się. - Że tyż pani konie trzyma, przecie te śmierdziuchy nie przynoszom zysku. - Nie mógł tego zrozumieć, żeby hodować zwierzęta dla przyjemności. - U nos we wsi bida aż piszczy, a u co poniektórych to i wyć zaczyna, bo rzund nos ciągiem skubie i skubie, a najgorsze, że wdoł się we szachrajstwa z Uniom - tradycyjnie zaczął narzekanie.

115 - Unia? Zła dla rolników? - Jagoda odważyła się wyrazić zdziwienie, nieostrożnie, bo niedowierzanie było wodą na młyn Ryśkowych teorii. - A dopłaty? Macie przecież sporo hektarów. Skąd państwo by brało pieniądze na dopłaty dla rolników? Skund brać piniądze? Jak to skund? Z banku, nie. A ja nic od Uni nie chcę, jak mo mi kto do gospodarstwa zaglundać, wyćwierzać 17 Wyćwierzać - wydziwiać. i rzuńdzić, co mom robić. Nie bierę jałmużny! - Ależ te dopłaty się wam należą! To nie jałmużna. - Aaa... - Machnął ze złością ręką. - Obiecujom nom zgniłe banony na palmie, a to wszystko pic na wodę. To się robi dla opodatkowania i zniszczenia do reszty rolnictwa, nie, na tym zależy - ściszył głos, jakby mógł go ktoś podsłuchać, i rozejrzał się podejrzliwie - Niemcom i Żydom, co chcom zawładnuńć całym światem. Jak kiedyś, nie. Nie złożę im żadnych danych dotund, dopóki nie odejdziemy od Uni, nie. Wtydy byńdzie per saldo prawdziwy rzund polski, a nie judeokomuchy czy tera wicie jaki. - Ależ niektórzy ze wsi dostają unijne pieniądze od lat, to nie żadne oszustwo. - I pożałujom te, co wzięły. Rzund ma płacić konkretne ceny i skupować to, co rolnik wyprodukuje, nie. A nie ze zagranicy sprowadzać zatrutom żywność i z padliny. - Pan to całe zło chciałby zwalić na Żydów. - A... ni całe. Żydzi, co by tom gadać, pracować umiom, nie, a byzrobocie jest. Skund? Z Cyganiuchów

116 pomieszanych z Polakami. Unym się nic robić nie chce. Widziała pani kiedy obyjście Cygana? Jedyn brud i smród. - Panie Ryśku, chodźmy wyładować siano, potem Tomek mi pójdzie. - Jagoda straciła resztki cierpliwości. - No... już idę! Tylko tygo proszę posłuchać. Nauczyła mnie moja stara. - Rysiek w odróżnieniu od reszty Radoszczan „starą” nazywał żonę, a nie matkę. Idąc za Jagodą, recytował, wyraźnie i z przesadą: Służalcy i Unia, Unia brukselska Śmiercionośna, wielka, Nierzundnica europejska Niby sfora wilków szczeka Wyszczerzajunc kły, Omamiajunc błyskotkami, Złotym cielcem, monetami. Nie ujawni planów ciemnych, Jak zabije Polskę, ludzi biednych. Oszukujunc, zagrabiając, Niszczunc dobre obyczaje, Zdegraduje całyj naród I położy ciężkom łapę W samym sercu Europy. - Eee... tu cuś przepomniałem, po germańsku było... ale dalij idzie tak: Boga wróg zniszczyć chce, Maryjny lud,

117 Tak by Polska nie istniała, By się sama zatracała, Z mapy świata wymazała. Łotwórz, Polsko, oczy dziś Na szatański Uni zmysł! - Dobre, nie? Sam Mickiewicz per saldo abo... jak mu tam... Żeromski nie powstydzili się by.

Lepię aniołki z masy solnej tak jak nauczyła mnie mama. Najpierw ugniatam starannie mąkę z solą, dodaję oleju lub trochę kleju do tapet. Najważniejsze jest uchwycenie odpowiednich proporcji. Świeżo wyrobione ciasto musi być pulchne, ciągliwe, nie za suche, nie za mokre. Gotowe dzielę na części, do najmniejszej dodaję niebieskiej farbki - to będzie sukienka aniołka; do największej łyżeczkę kakao - przeznaczam ją na skrzydła. Resztę ciasta zostawiam białą. Rozgniatam cząstki na blasze, toczę kulki, za pomocą praski do czosnku formuję długie włosy. Tak przygotowane skrzydlate stwory wkładam do pieca. Masę solną wypieka się najpierw dwie godziny w niskiej temperaturze, później chwilkę w wysokiej. Gdy kiedyś od razu nastawiłam piekarnik na 200°C, ciasto wyrosło i popękało od środka jak pulchny placek drożdżowy. Ciepłe jeszcze aniołki układam na stole obok kolorowych lakierów do paznokci. Maluję im oczy, uśmiech, koloruję skrzydełka, buciki, włosy, ozdabiam sukienki.

118 W skrzydłach pozwalających unosić się w przestworza, rozpiętych lub smętnie opuszczonych, ukrywa się Możliwość. Na koniec podklejam aniołki od wewnętrznej strony diabełkami.

Na rozpiętych nad ziemią skrzydłach anielskich gra wiatr. Moja mama powiesiła na młodej brzozie, rosnącej w Sanktuarium Ciszy, aniołka o perłowych włosach i w błękitnej sukience. Gdy wieje wiatr, anioł na złotym sznurku huśta się na gałęzi niczym rozbawiony dzieciak. Ma perkaty nosek i tłuściutki podbródek.

Upadłe anioły przypominają greckiego Pana, Satyra o długich, krzywych nogach zakończonych kopytami. Twarde, chude kopyta stąpające po ziemi. Delikatne skrzydła aniołków-amorków unoszą pyzatych, tłuściutkich właścicieli w przezroczyste powietrze. Nasz Bóg, jeśli ma być dobry, przypomina pękatą matrioszkę 18 Matrioszka - rosyjska zabawka złożona z wydrążonych drewnianych laleczek, które są umieszczone jedna w drugiej.

zawieszoną pod

brzuchatym Słońcem.

Zaczęły się żniwa. Kombajny jeżdżą po polach do zmierzchu, do godziny dziesiątej. Gospodarze całymi godzinami wystają w przeszklonych kabinach. Spieszą się, żeby zdążyć z pracą przed deszczem. Ale i tak od czasu do czasu przetaczają się burze i kłosy na polach

119 ciemnieją od wilgoci. Niezebrane zboże przybiera wtedy kolor leciutko przypalonej skórki chleba. Wzięłam Jasia i psy. Poszliśmy na pola ciężkie od dojrzałych kłosów. Tam, gdzie przejechał kombajn, unosił się słodko-kwaśny, intensywny zapach rżyska. Spacerowaliśmy już dobrą godzinę, gdy natrafiliśmy na rozłożone sztalugi, sponad których wystawał sfatygowany kapelusz. - Jaka miła niespodzianka! Witam! Cześć, Jachu! przywitał nas Jakub. - Chciałem namalować lato. Akwarelowy, lekki obraz. Falujące zboża, lasek w oddali, cumulusy na niebie. Gdyby jeszcze pojawiły się jelenie, miałbym kwintesencję wiejskiego kiczu - roześmiał się. - Ale teraz wiem, czego mi brakowało. Nie jeleni na rykowisku, ale kobiety w słomianym kapeluszu i zwiewnej sukience. Do tego umorusanego chłopca i psów. - To znajdziemy się na obrazie?! - uradował się Jaś. - Jeśli mama się zgodzi. - Rudzielec popatrzył na mnie znacząco. - No cóż, nie mam wyboru, wiele kobiet marzy o tym, żeby zostać modelką malarza czy fotografa. Nie wypada mi odrzucić takiej propozycji. Zgadzam się więc, ale pod jednym warunkiem. - Jakim? - Że nie będziemy tu stać nieruchomo do północy, zjadani żywcem przez muchy i komary. - Ależ skąd! Szkic zajmie mi niewiele czasu. I proszę swobodnie się poruszać. Bawiłam się więc z psami pod czujnym okiem malarza. W pozowaniu jest wiele z ekshibicjonizmu. Cały

120 czas zastanawiałam się, który mój gest, jaka pozycja zostanie przeniesiona na obraz. Czy nie wypadnę brzydko lub co gorzej, pospolicie. Po godzinie Jakub zaprosił mnie przed obraz, a raczej szkic. - Tak widzisz lato? - Wpatrywałam się, chyba trochę osłupiała, w dzieło Rudzielca. - Nie, tak widzę ciebie, jakby nie dotyczyła cię grawitacja - odpowiedział z powagą. Cały obraz był zapełniony postaciami kobiecymi. W letnich sukienkach i słomianych kapeluszach. Przebywały w chmurach, wzlatywały nad drzewami, wychylały się ze zbóż, bawiły z chłopcem i psami. Z obrazu przeniosłam wzrok na malarza. Czego chce ode mnie ten piegowaty Rudzielec z zielonymi oczami? - zadałam sobie pytanie. - Pewnie mam mu umilić wakacyjny miesiąc spędzony na wsi. Żeby się nie przeliczyli

Wracając miedzą przez pola, Jagoda natknęła się na Szurniętego Mirka. Z daleka już zobaczyła wysoką, nieco pochyloną sylwetkę z ptakiem na ramieniu. Z bliska w szaroniebieskim ptaku z długim ogonem rozpoznała kukułkę. - Dzień dobry! - Ano, może być i dobry, pani Jagodo! - Że też wam się udało oswoić kukułkę! Słyszałam, że są bardzo płochliwe. - Wyciągnęła dłoń i delikatnie pogłaskała ptaka po białym jak u krogulca brzuchu. - To jest Mateczka i ani myśli uciekać, bo rozpacza.

121 - Rozpacza? - Ano, rozpacza. Gdyby tak pani musiałaś swoje dzieci oddawać do inszych domów, to by pani nie rozpaczałaś? Ta nieszczęśliwa Mateczka żali się, że do każdziutkiego gniazda ino po jednym jajku wolno jej podrzucić. Nigdy dwóch, nie. Rozdziela braci i siostry. I cudze matki wykarmiają jej własne pisklęta. Ech, kukułcza dola! No, ale niech się pani tak nie martwi. - Pocieszająco poklepał Jagodę po dłoni. - Czujesz pani, jak powietrze pachnie? A jakie przejrzyste? Tak przejrzyste, aż człowiekowi się zdaje, że wytężywszy oczy, samego Boga dojrzy wśród niebios.

Po polach idzie mgła. Białe, nierealne zjawy unoszą wydłużone głowy znad ścierniska. Wciskają mleczne palce między czarne słupy drzew. Puchowe płaszcze rozkładają na łąkach, na ścieżkach. Wznoszą modły do zachodzącej pomarańczy słońca. Po cichu, niezauważalnie wycofują się na mokradła, zostawiając na ziemi wilgotne ślady bezcielesnych stóp.

Jagoda wybrała się z Eponą na wieczorną przejażdżkę - dzieci zostawiła pod opieką śpiącej u nich siostry. Szybko zapadł zmierzch i kobieta z trudnością dostrzegała jaśniejszy zarys leśnej ścieżki. Popuściła więc wodze i zdała się na klacz. Mało kto zdaje sobie sprawę

122 z faktu, że koń jest przystosowany do nocnego trybu życia, w związku z tym jego oczy pokrywa warstwa odblaskowa, tapetum lucidum, która zwiększa ilość światła padającego na siatkówkę. Oczy konia świecą w ciemności tak samo jak oczy kota czy psa. Epona swobodnie kłusowała leśną dróżką, aż wyjechała na drogę do Radosnej. Przed domem Pawła Jagoda ściągnęła konia, za nimi rozległo się ujadanie psów, co gorliwsze kundle wybiegały zza płotów, aby osobiście obszczekać intruzów piskliwym dyszkantem. Po chwili Paweł, widocznie zaalarmowany hałasem, uchylił drzwi. - Witam amazonkę. Mam zamiar pozachwycać się M 31, wejdziesz? - Tylko raz widziałam tę galaktykę i to za pomocą lornetki. Chętnie skorzystam z zaproszenia. Jagoda przywiązała więc klacz przed domem i popuściła jej popręg. Puśliska ze strzemionami zawinęła na siodle. Gdy weszli do środka, Paweł dodał: - Niestety, będziemy sami, bo Rudzielca poniosło do stolicy. - Nie przyjechałam do niego. - Do mnie? - Przymrużył oczy. - Nie śmiałbym marzyć. - Paweł, nie wygłupiaj się. Po prostu tędy przejeżdżałam i niespodziewanie przyszła mi ochota do was wpaść. Wspięli się na poziomą część dachu, gdzie bielił się znajomą rurą Soligor. - Poradzisz sobie? - Wskazał głową teleskop. - Jest już ustawiony na gwiazdę polarną.

123 Skinęła głową. Najpierw za pomocą szukacza namierzyła rozciągnięte W Kasjopei, potem cztery gwiazdy Andromedy. Spojrzała przez okular teleskopu, wymieniła go na dający większe powiększenie, nastawiła ostrość i dojrzała odległe światy, kryjące się w niewidocznych gołym okiem zakamarkach kosmosu. - M 31, podobnie jak nasza galaktyka, ma kształt spiralny. Na tę spiralę z jądrem i ramionami składa się około sto tysięcy miliardów obracających się gwiazd. - Chmura pyłu uciekająca od nas. Szkoda, że przez twój teleskop nie można dostrzec ramion galaktyki. - Jeszcze nie tak dawno, gdy nie było naprawdę dobrych teleskopów, sądzono, że nie istnieją inne galaktyki poza Drogą Mleczną. A te mgliste plamki, jak na przykład M 31, dostrzegane w różnych gwiazdozbiorach, nazywano osiemdziesiąt lat temu mgławicami pozagalaktycznymi. - Miliony galaktyk i pewnie miliony gromad galaktyk w ograniczonym tylko własną ekspansją wszechświecie. Jagoda oderwała się od teleskopu, ale zamiast na gwiazdy zapatrzyła się na mercedesa, który zatrzymał się przed sąsiednim domem. Wysiadł z niego radny, otworzył bramę i wjechał prosto do murowanej stodoły. - Paweł, to Chruściel dorobił się mercedesa? Od kiedy? I dlaczego trzyma go w stodole? - Radny ma starego fiata. Pierwszy raz widzę tego mercedesa. A w garażu pewnie nie ma już miejsca. W tym momencie ze stodoły wyszedł jeszcze jeden mężczyzna, zatrzymał się przy płocie i zapalił papierosa.

124 - Kto to? - nie wiedzieć czemu zapytała szeptem. Kosmologiczne zagadnienia szybko wyparowały jej z głowy. Astronom wyciągnął swoją solidną rosyjską lornetę, przystawił do oczu i po chwili orzekł: - Hycel. - Hycel? - wzdrygnęła się. - To znaczy listowy, jak tu mówią na listonosza. Nasz nowy nabytek w Radosnej. Zajął stary dom po Sznurze. Słyszałem, że w sąsiedniej wiosce, gdzie poprzednio mieszkał, zarobił na taką ksywkę, bo dorabia sobie strzelaniem do kundli. Nie zawsze bezdomnych. Wiesz, jak to jest na wsi - niektóre psy latają luzem, myśliwi się wściekają, że im zwierzynę płoszą, to za takiego psa zawsze mu trochę kasy od Koła Łowieckiego wleci. Oczywiście oficjalnie nikt nic nie wie. Oficjalnie to on ma pozwolenie na polowania, ale założę się, że również kłusuje. Sam widziałem go kilka razy, raz z wiatrówką, kilka razy z obrzynem, który chował pod kurtką. - Może to jego autko? - Może, chociaż dotąd jeździł gazikiem. Do Hycla podszedł radny, który też wyjął papierosy. Ale zanim zapalił, wbił wzrok w klacz, uwiązaną przy płocie. Zaczął się rozglądać, więc Jagoda w panice cofnęła się i wpadła na teleskop. Rura Soligora, przymocowana do stelażu na kółkach, przesunęła się o kilka centymetrów, aż tuba zawadziła o otwarte okno. - O, do czarta! - zaklął Paweł. - Zobaczyli nas. - Przepraszam. - Jagoda poczuła się dziwnie nieswojo. - Ale właściwie to czy my się ukrywamy? - Niby nie - zgodził się Paweł.

125 - To czego się boimy? - Wzruszyła ramionami i w tym momencie usłyszeli dźwięk dzwonka do drzwi. Nie otwieraj! - spanikowała. Zerknęła przez okno na posesję sąsiada, ale krzywej sylwetki radnego nie było już widać. - Muszę. Przecież widzieli, że ktoś jest, a twój koń to nie szpilka. Zeszli do kuchni, a Paweł otworzył drzwi. - Dziń dobry, a raczej dobry wieczór. - Dobry wieczór. - Tak sobie myślę, czy ten koń u płota nie zabłądził, nie? - Przecież przywiązany. - A to chyba klaczka pani Jagody, nie? - Zgadza się. Oglądaliśmy właśnie niebo przez teleskop. - Niebo? Przez teleskop? A dużo można dostrzec przez taki teleskop? - A co was tak nagle gwiazdy zainteresowały? Jeśli chcecie, to możecie kiedyś wpaść, to sobie popatrzymy. - A może i wpadnę. I to nie sam - głos zawibrował dziwną barwą. - To zależy, czy dużo widać przez to wasze ustrojstwo. - To zależy - jak echo odpowiedział Paweł. - Jak noc jasna, jak teraz, to mało widać. - No... to dobrze. - Chruściel ucieszył się na pokaz. Tak sobie myślę, że na dziń dzisiejszy sprawa załatwiona między nami, nie? - A ponieważ Paweł milczał, dodał: -Dobrej nocy. - Czy mi się zdawało, czy on ciebie próbował zastraszyć? - Jagoda zapytała cicho, gdy tylko Astronom wszedł do kuchni.

126 - Możliwe, z tym że nie mam pojęcia, co on ma na sumieniu. - Nie podejrzewałam dotąd, że teleskopowanie może być tak ekscytujące. BAŚŃ PIĄTA PODMORSKI MĘDRZEC Na samym dnie oceanów, wśród podmorskich ogrodów i miast, żyją w Wodolandii Wodostworki. Nie rządzi nimi król ani księże, ale wszystkie Wodostworki są posłuszne nakazom i zakazom Mędrca. Mędrzec, dostojny starzec o siwych płetwach, przeczytał wszystkie opasłe tomy, które znajdują się w obłych bibliotekach, zgromadził wszelką dostępną w podmorskim świecie wiedzę. I pływałby tak w przeświadczeniu o własnej nieomylności jeszcze ze sto lat, gdyby nie jego dorastający syn, Sensus. Sensus nie przestrzegał nakazów i zakazów wydanych przez jego ojca. Pozwalał się unosić prądom wodnym wysoko w górę, a przecież wszyscy wiedzieli o tym, że w ten sposób można dostać się do piekieł. Używał słów zakazanych w Wodolandii, takich jak: światło, powietrze, powierzchnia, niebo. Opowiadał o tych pojęciach w taki sposób, jakby rzeczywiście istniały w innym, odmiennym świecie. A przecież wszystkie Wodostworki wiedziały, że oprócz Wodolandii nie ma innego świata. Najgorsze zdarzyło się wtedy, gdy jakaś tajemnicza maszyna wykonana z nieznanych materiałów opadła na dno oceanu. Sensus odważył się wpłynąć do środka maszyny, a po chwili zjawił się z obrazami przedstawia-

127 jącymi nie-Wodostworki pływające po powierzchni wód w osobliwych urządzeniach. Tego Mędrzec nie mógł znieść. Według prawa Wodolandii, nie mogły istnieć żadne nie-Wodostworki. Oskarżył więc Sensusa o to, że sam preparuje dowody na nieprawdziwe teorie, i kazał wypędzić syna z podmorskich ogrodów i miast w stronę piekieł. Mijały lata, a sędziwy Mędrzec, który tak okrutnie postąpił wobec własnego syna, nie mógł zaznać spokoju. Nie chodziło o spokój w wymiarze etycznym. Po prostu czasami Mędrcowi przychodziły do głowy dziwne myśli, które nie zgadzały się z nakazami i zakazami, które sam ustanowił. - A co stało się z Sensusem? - rzucił od niechcenia Paweł. Wygnany Sensus płynął wciąż w górę wód, aż do samej powierzchni. Wypłynąwszy, ujrzał nad sobą niebo, słońce i ludzi. Ale ponieważ nie był przyzwyczajony do takich widoków, nie uwierzył własnym oczom.

Przed sklepem zebrała się spora grupka podekscytowanych Radoszczan. Jagoda podeszła bliżej i usłyszała głos sołtysowej. Brzmiał inaczej niż zwykle. - I za nią biła wielka jasność, a ona sama jakby z mgły się wyłaniała... - Bigotowa przemawiała z namaszczeniem, trzymając za łokieć Szurniętego Mirka.

128 z nieobecnym uśmiechem wpatrywał się w nieokreśloną dal. - O kim ona mówi? - Jagoda trąciła najbliżej stojącą kobiecinę z rowerem. - Cii... - Ta nawet oczu nie oderwała od sołtysowej, a ręce złożyła jak do modlitwy. - ...zobaczył na obłoku Matkę Boską Niepokalaną... - O Jezu słodki! - westchnęła pani Tereska ze sklepu. - Z początku przeląkł się jasności, drgawki czy dreszcze nim zatrzęsły, ale za chwilę błogi nastrój na niego spłynął. Im dłużej patrzył, tym mniej się lękał. - A jak wyglądała Matka Boska? - zaciekawił się gospodarz z wąsem. - Opowiadał wam? - Opowiadał. Na obłoku stała. Ubrana była w płaszcz i suknię o nieskazitelnej białości z niebieską przepaską. Jej głowę okalała jakby korona z gwiazd... - A ta korona duża była? Jeżeli aż z gwiazd? - wtrącił się jakiś niedowiarek. - Tego nie wiem - obraziła się sołtysowa. - A co robiła Maryja, pan Mirosław powie - poprosiła Ćwieluchowa, ale młynarz milczał jak zaklęty. - Ja powiem, ja, pan Mirosław ze wszystkiego dokładnie zdał mi sprawę. No więc Matka Boska przybliżała się do niego, coraz bardziej się przybliżała, powoluteńku, jakby płynęła przez powietrze, aż stanęła przed nim jak ja stoję przed wami. Było w tym coś tak pięknego i wzniosłego, nieziemskiego wprost... - Ło Matko Boska! - Przeżegnała się z przejęciem jakaś staruszka. - Przemówiła do niego? - dopytywali się ludzie. - Nie, nie mówiła niczego, choć usta otworzyła.

129 - I gdzie widziałeś Matkę Boską? - zapytała Jagoda, a młynarz drgnął i spojrzał przytomniej. - Ano, szłem sobie po łące Waligórów, tej, co nad rzekę schodzi, aż doszłem do zakola, wiecie, tego przy naszym radnym. I tam od razu zauważyłem taką rzecz. Gałęzie jednej wierzby poruszały się jak od wielkiego wiatru. Ale wiatru dzisiaj przecie nie było. - Ło Matko Boska! - jęknęła w zachwycie staruszka. - Racja! - przytaknął wąsaty. - Duchota dzisiaj od samego rana. Wiatru nawet na lekarstwo! - I gdy zapatrzyłem się na gałęzie, przyszła do mnie wielka jasność, a z nią Niepokalana. - Ee... przewidziało ci się pewnie - wtrącił niedowiarek. - Piwa za dużo wychlałeś i teraz lury nam wciskasz. Delirium pijackie za objawienie bierzesz, białe myszki się tobie pomyliły z Niepokalaną, hy-hy - zarechotał niezbyt przyjemnie, ale nikt nie podchwycił śmiechu, bo na ramieniu Szurniętego Mirka wylądował szpak. Jego pióra zalśniły w słońcu wszystkimi barwami tęczy.

Jagoda wróciła właśnie z porannej przejażdżki, kiedy zadzwonił telefon. - Cześć, tu Paweł. Musisz koniecznie przyjść do mnie, najlepiej zaraz! - głos w słuchawce brzmiał autorytatywnie. - Nigdy nie latałam za facetami, ale widocznie nadszedł czas. - Co? Nie wygłupiaj się. Pokażę ci cud. - Cud?

130 - I pospiesz się. Może zniknąć, czy ja zresztą wiem? - Oki, już pakuję się do samochodu i za dziesięć minut będę. Dzieci zostawię przed komputerem. Gdy zajechała przed dom Astronoma, ten już na nią czekał. - O co chodzi? Wyjaśnisz mi w końcu, co to za cud? Nie jestem znowu taka łatwowierna. - Musisz to sama zobaczyć. Chodźmy! Paweł w milczeniu poprowadził Jagodę polną dróżką biegnącą z tyłu domu, za drewutnią obrośniętą dzikim winem. Wiła się ona między polami, schodząc aż do łąk nadrzecznych, tam gdzie w podmokłej ziemi rosła kępa przysadzistych wierzb. Teren zwykle odludny przyciągnął tego ranka sporą grupę Radoszczan. Pokazywali sobie rękami jedno z drzew, żywo gestykulując: - Tej, Bogdan, patrz! - Wąsaty szturchał mizernego, starszego rolnika. - Tu jest korona cierniowa Pana Jezusa, a to później w dół: nos, widzisz, tam gdzie poprzeczna gałąź, cała twarz pociągnięta już wyraźnie, z brodą... - Kora taka ciemna - odważyła się zabrać głos nastolatka w miniówce i z kolczykiem w gołym pępku. To jest korona Pana Jezusa i pod tą koroną, widzisz, Karina, tam są oczy, nos, usta, całą twarz Jezusa widać wyraźnie. - Co ty, dziewczyno? - obruszyła się czerstwa kobieta pod pięćdziesiątkę. - To korona Matki Boskiej, dalej oczy i nos, zgadza się, ale o to, pod tym cieniutkim, gdzie oderwana kora, to nie broda, a włosy Maryi i dalej płaszcz spływa pod tym, o, naderwanym... - Ludzie! - zakrzyknął młody chłopak. - To przecież korona naszego Nepomuka, z pięciu gwiazd złożona,

131 a dalej to nie włosy, on krzyż trzyma, jak nasza figura przy moście. Widzę dokładnie, bo przy niej mieszkam, przypatrzcie się! - Z samego rana - Paweł szepnął Jagodzie do ucha tu przyszli, chcieli obejrzeć miejsce objawienia Matki Boskiej. To właśnie tutaj młynarz zobaczył na obłoku Niepokalaną. I na korze dostrzegli twarz, tylko nie mogą ustalić, czy należy do Jezusa, czy do Maryi, czy może do świętego Jana Nepomucena. Każdy widzi coś innego. I do licha, rzeczywiście, jak popatrzeć na tę korę, o tam nad gałęzią, to widać całkiem wyraźnie pociągłą twarz z brodą. Jagoda przeniosła wzrok ze wzburzonych Radoszczan i dopiero teraz przyjrzała się uważniej niewysokiej wierzbie. Kora drzewa była popękana w szerokie szczeliny, pełne blizn jak po jakichś zażartych bojach, a pień częściowo wypróchniały z licznymi otworami. Podniosła oczy wyżej, na wizerunek twarzy i aż dech zaparło jej z wrażenia. Zobaczyła coś, czego nikt inny nie dostrzegł.

Na długi lipcowy weekend znów przyjechała Kamila z synkiem. Chłopiec z tygodnia na tydzień stawał się weselszy, przysparzał mniej kłopotów. Gdy brałam go teraz na padok, już nie musiałam prowadzić Gryfa na lonży. Zakładałam też zwyczajne siodło, to ze specjalnymi uchwytami, zwykle stosowane w hipoterapii, nie było potrzebne. Daniel nauczył się samodzielnie powodować koniem. Brał wodze między palce, pocierał brzuch wałacha piętami i podskakiwał na siodle. Efekt był taki, że Gryf leniwie ruszał przed siebie, a chłopca rozpierała duma. Przekonał się, że wielkie zwierzę może go słuchać. Również Kamila odżyła, zaczęła się częściej uśmiechać. W ogóle Kamila jako kobieta prezentuje się całkiem nie najgorzej. Nawet atrakcyjnie. A mówiąc szczerze: zazdroszczę jej urody. Jest naturalną blondynką o wielkich, piwnych oczach i świeżej, brzoskwiniowej cerze. Może nie jest zbyt szczupła, ale jej

136 opływowe kształty są bardzo kobiece. W sobotę po południu Kamila zostawiła nam Daniela i wybrała się sama na spacer. Wróciła pod wieczór wyraźnie podekscytowana. - Gdy przechodziłam przez wieś, zajrzałam do Pawła. Mówił tylko o jakimś objawieniu i cudownym wizerunku na wierzbie, ale przedstawił mi kuzyna - zaczęła, gdy znalazłyśmy się same w kuchni. - A... Jakuba! - rzuciłam domyślnie, jakby Paweł gościł u siebie w domu tuzin kuzynów. - Zgadza się. I muszę ci powiedzieć, że jest całkiem, całkiem... do rzeczy. Ja chyba też mu wpadłam w oko. - To gratuluję - uśmiechnęłam się ciut nieszczerze. - Ale jest jeden problem. On tyle mówił o tobie... - Tak? - No więc, nie chciałabym ci robić konkurencji. Kamila popatrzyła na mnie znacząco. - Przecież nie musisz mieć mojego pozwolenia, żeby wyrwać faceta. - Ale nie chciałabym okazać się niewdzięczną kumpelką. A taki Jakub może mógłby coś poradzić na twoją samotność - dodała ciszej. - Myślisz? - zniecierpliwiłam się. Kamila zamilkła na dłuższą chwilę. - Przepraszam. Nie wiem, czemu tak mnie nagle wzięło. A naprawdę to od dawna podoba mi się ten twój Astronom... ale on jest już zajęty - uśmiechnęła się smutno. - Coś się tak uczepiła chłopaków z Radosnej? Mało masz informatyków kręcących się wokół ciebie?

137 - Ale Paweł jest zupełnie inny od facetów z mojej firmy. Podoba mi się, choć nie lubię z nim rozmawiać o kosmosie, elektronach, grawitacji i takich tam. - Ale grawitacja na wszystko działa. - Nie zauważyłam. - A najbardziej na biust albo owal twarzy - zażartowałam. - Choć skutki są widoczne dopiero w pewnym wieku. - Coś sugerujesz? - Kamila dotknęła opuszkami palców szyi, jakby szukała tam zmarszczek. - Nie bierz wszystkiego do siebie. Powiedz lepiej, jak w pracy. - Wiesz... - wyraźnie się zmieszała. - Nie wiem, czy powinnam ci mówić... - zawahała się - bo to jest chyba nielegalne. - Nielegalne? Nie ściemniaj, jak mówi Joasia. - Chyba niezgodne z prawem. Włamałam się do komputera. Do plików z listą płac. - A jak to zrobiłaś? - spytałam z podziwem w głosie, od którego Kamila się rozpromieniła. - Przecież nie od parady pracuję jako zastępca dyrektora do spraw marketingu w firmie informatycznej. To i na hakera się nadaję. - Łyknęła spory łyk kawy i spojrzała na mnie z dumą. - Sprawdziłam uposażenie Sławka. Rzeczywiście jest wysokie. Znacznie wyższe od mojego. - No, no... - Kręciłam głową, w dalszym ciągu podziwiając umiejętności i determinację przyjaciółki. - A wiesz, co mnie do tego ostatecznie skłoniło? Komórka. Nowa komórka Sławka. - Przecież ty też masz od dawna służbowy telefon. Wzruszyłam ramionami.

138 - Właśnie o to chodzi, że od dawna. Dokładnie od pięciu lat. Jak rok temu zatrudniali Sławka, dostał oczywiście komórkę, bardziej nowoczesną i mniejszą od mojej. Nic jednak nie mówiłam. Takich kląkrów jak moja nie ma od dawna w sprzedaży, więc nie miałam się czego czepiać. Ale niedawno Sławek, pierwszy pieszczoszek naszego szefa, przyklastnik jeden, zaczął wybrzydzać, że niby jego komórka to przestarzałe badziewie. Poszedł z tym do szefa i dostał cud techniki ze wszystkimi bajerami. Nie wiem doprawdy, jak możliwość robienia komórką krótkich filmików lub zdjęć w nocy czy nagrywania melodyjek może przyczynić się do podniesienia efektywności jego pracy. - I ten służbowy gadżecik tak cię wpieklił? - Podsunęłam Kamili talerz ze świeżo usmażonymi naleśnikami i postawiłam obok dżem truskawkowy własnej roboty. - Tu nie chodzi o zazdrość, ale o nierówne traktowanie. Stwierdziłam, że już dość mam bycia grzeczną, ustępliwą dziewczynką, i poszłam z tym do szefa. - Kamilo, nie naczytałaś się przypadkiem za dużo poradników dla wyzwolonych kobiet? To może się źle skończyć. - Lubię ryzyko. - No i co z tym szefem, gadaj. - Przyjął mnie uprzejmie, jak to on. Wysłuchał, spytał, czy nie wystarcza mi stary telefon, a na końcu stwierdził, że ja bym i tak nie korzystała z tych wszystkich bajerów. Insynuował, że się na tym nie znam. - Drań! Poważnie tak powiedział?

139 - Drań! Nie dosłownie, ale na jedno wychodzi. Więc włamałam się do kompa. I po tym, co zobaczyłam, skontaktowałam się z Państwową Inspekcją Pracy. Niedługo ma zjawić się u nas kontroler. - Nie boisz się, że stracisz pracę? - Przecież Kamila niespecjalnie mogła liczyć na swego byłego w razie kłopotów finansowych. - Trochę się boję. Ale oni działają anonimowo i mam nadzieję, że potwierdzą dyskryminację płacową ze względu na płeć. - A co dalej? - Dalej? Zobaczymy. Moja kumpela z liceum jest prawnikiem. - Kamila zabrała się w końcu za naleśniki. - Mmm... pychota!

Jaś siedział na szerokim, drewnianym parapecie w domu Babuchy. Obserwował z uwagą muchy poprzyklejane do lepu wiszącego u okna. Niektóre miały zupełnie znośnie. Unieruchomione za czarne nóżki, próbowały się uwolnić, machając przezroczystymi skrzydełkami. Wyglądały, jakby tańczyły. Inne, przyklejone brzuszkami, udawały śpiące. Najgorzej miały te, które przyczepiły się skrzydełkami, zastygłe w przedziwnych pozycjach. Gdy Jaś delikatnie dotykał much, niektóre śmiesznie bzyczały, inne już milczały. Kiedyś Murielowa opowiadała chłopcu, że na taki lep, który spadł na podłogę, złapała się mysz harcująca po domu. Widocznie połakomiła się na muchy, a tu masz, pułapka. Babucha wchodzi sobie wieczorem do

140 kuchni, słyszy piski, patrzy, a na podłodze do białej kartki lepu przykleiła się szara mysz. Korzystając z tego, że kotów nie było w domu, wyniosła mysz nad staw i tam za pomocą patyka odkleiła łapki i ogon zwierzątka. Takie myszki są bardzo sprytne. Murielowa wie, że ta sama mysz drugi raz nie dałaby się nabrać na lep.

W Sanktuarium Ciszy. Moja mama jest chora. Przyniosłyśmy ze sobą bluszcz, hedera helix, któremu nie szkodzi mróz i wiatr. Potrafi rosnąć w gęstym cieniu, w miejscach, gdzie prawie nie dochodzi słońce. Zasadziłyśmy go między korzeniami buku. Z czasem oplecie srebrzystą korę, pnąc się wyżej, ku koronie, ku światłu. Moja mama siada, milcząc. Dotyka dłońmi zielonobiałych liści, zamyka oczy. Nie jest już częścią wszechświata, to wszechświat stał się częścią mamy. Powoli choroba przechodzi z ciała na roślinę, z jednego żywego organizmu na drugi. Mama nabiera sił, bluszcz zaczyna usychać, chylić się ku ziemi, ale podlewam go. Wiem, że przeżyje. Gdy mama siedzi nieruchomo, na jej nogę wbiega zwinna, brązowa traszka. Zanim dotknie z powrotem ziemi, jest już w moich rękach. Wrzucam ją do głębokiej, spróchniałej dziupli dębu. Kawałkiem kory zamykam otwór. Na wszelki wypadek. Żeby tylko mama wyzdrowiała.

141 - Mamucik, śpisz? - wydzierał się na dole Jaś. - Cicho, Jachu, mama chciała trochę pospać. - Dobiegł mnie karcący szept Joasi. - Nie, szkodniku, już nie śpię. - Z trudem wyrwałam się z niespokojnej drzemki. - A widzisz? Mówiłem, że mama nie śpi - tryumfował synek. Dobrze jest chorować na wsi. Przez otwarte okno wpada ciepłe, aromatyczne powietrze. Joasia cicho krząta się po domu, Jaś bawi się w stolarza na podwórku, psy wylegują się w salonie. Po trzech dniach wysokiej gorączki wracam do siebie. Znów zaczynam odczuwać zapachy i smaki. Mogę już czytać, ale trudno mi się zwlec z łóżka. Wtedy przyjeżdżają do mnie Aga z Darkiem i Ludwisią. - Słyszałam od mamy, że jesteś chora. Nie mogłam zjawić się wcześniej, ale teraz możesz spokojnie leżeć. Jakie leki przyjmujesz? - Przygląda się krytycznie kubkowi z naparem z ziół stojącemu na nocnej szafce. - To nie wystarczy - mówi kategorycznie. - Ja jednak nie mam zamiaru się zatruwać tylko z tego powodu, że siostra jest lekarką. - Wystarczy. Co ty wiesz o chorobach? - pyta raczej retorycznie. - Przepiszę ci anty. - Anty - co? - nie załapuję. - Oj, antybiotyk. - No nie, zwariuję! Myślałam, że tylko dzieciaki używają tych skrótów. - Nie tylko dzieciaki. Skróty są w porzo! Szybko żyjesz, szybko mówisz. - Aga podnosi się z jedynego krzesła w moim pokoju. - A teraz zrobię tu porzo... - patrzy na mnie i kończy: - ...ndek.

142 I Aga przystępuje do porządków. Zaczyna od zabrania Jasiowi młotka, gwoździ i noża. Następnie wyrzuca psy z domu. Potem zabiera się za wielkie pranie i odkurzanie. No tak, mogę spokojnie chorować! - Darek! Nie leń się. Zrób coś ze światłem w garażu! - komenderuje Aga. Wieczorem siostra przychodzi do mojej sypialni. - Do tego domu nie sposób wejść, a gdy się już wejdzie, nie sposób po nim normalnie chodzić. W sionce rozpiera się jeden bernardyn, w drzwiach do kuchni drugi bernardyn. I ani drgną. Belzebubka w zgodzie z Lucyferką wylegują się na sofie, a raczej na szarej kapie przykrywającej sofę - tej dawniej kremowej kapie, którą dostałaś od mamy. Nawiasem mówiąc, próbowałam ją dzisiaj doprać. A gdy sprzątam, cały czas potykam się o skaczącą wokół mnie jak piłka Diabełkę, zresztą z piłką w pysku. Ten pies wyobraża sobie, że będę się z nim bawić. - Przecież wyrzuciłaś wszystkie psy na dwór? - Pewnie. Ale co kto wchodzi, to je wpuszcza. A może by tak Darek zrobił dla nich budy? - pyta z nadzieją w głosie. - Kto widział trzymać tyle psów w domu?! - Dzięki, ale nie skorzystam. - Całe szczęście, że przynajmniej kotów nie masz! Aga wzdryga się z obrzydzenia. - Wczoraj prosto od fryzjera poszłam do rodziców. No i po fryzurze! - westchnęła. Uśmiecham się na wspomnienie Spadochroniarza rudego kociska naszych rodziców. Spadochroniarz ma w zwyczaju łazić po kredensach, szafach i półkach, słowem wszystkich wysokich meblach, i stamtąd

143 nieoczekiwanie spadać na domowników lub gości. Czasem ląduje na ramionach, a czasem na głowie wybrańca. - A w ogóle to obawiam się, że skończysz jak w Stu latach samotności Marqueza. - Aga patrzy kwaśno na mój niewinny uśmiech. - To znaczy jak? - Spoglądam na nią ogłupiała. Powieść Kolumbijczyka czytałam dość dawno temu, nie kojarzyłam, o co może chodzić siostrze. - Że stracę wzrok i zmniejszę się na starość do rozmiarów lalki jak Urszula? - strzelam. - Pudło! Miałam na myśli czerwone mrówki stwierdza dobitnie Aga. - Olbrzymie, żarłoczne mrówki, które konsekwentnie opanowały cały dom Urszuli, rozpanoszyły się wszędzie, skonsumowały noworodka i w końcu zdobyły cały ogród. - Jakie szczęście, że nie mam noworodka! A zadomowiły się u mnie jakieś? W kuchni? - Gdy mieszkałam swego czasu w bloku, zaatakowały mnie tak zwane mrówki faraona, poradziłam sobie z nimi za pomocą kredy chińskiej, mam jej jeszcze kawałek, nie jest źle. - Nie mówię, że masz akurat mrówki. Ale wszelkie inne robactwo. Na przykład pająki. I piasek z sierścią psów pokrywa równo podłogę na dole. A najgorszy jest kurz - co go sprzątnę z mebli, on znowu opada, tylko nie jak w zwyczajnym domu po kilku dniach, a po kilku godzinach. - To kurz z pól i pyłki zbóż. - A pająki? - Wolę pająki od much. Pająki zjadają muchy, jak zapewne wiesz.

144 - Wiem doskonale, ale przecież w oknach i nawet na drzwiach masz moskitiery. - To nie wystarcza, gdy na okoliczne pola chłopi wywiozą obornik, mam w domu zatrzęsienie much. Aga, weź poprawkę na to, że choruję i nie mogłam sprzątać od tygodnia. - Opadłam bezsilnie na poduszkę. - Wzięłaś leki? Może jesteś głodna? Nie? To idź spać, nie wyglądasz najlepiej. - Gdy przypomina sobie o mojej chorobie, od razu mięknie. Moja siostra zawsze się mną opiekowała, taki typ siostry-matki. Następnego dnia Aga przygotowuje olbrzymie ilości jedzenia, po czym gdzieś znika. Mnie za to odwiedza Lusia, trzymająca za nogę jakiegoś niebieskiego ludzika, chyba Papę Smerfa. Siada daleko na krześle, siostra nie kazała jej się do mnie zbliżać, żebym jej nie zaraziła. - Wiem, gdzie pojechała mama - przechwala się, potrząsając główką, po której bokach wyrastają dwa kucyki, spięte kolorowymi gumkami. Ciemna grzywka sypie jej się w oczy. - Tak? A dokąd? - pytam uprzejmie. - Do Andrzejów i Astronoma. Mówiła, że ciocią trzeba się zająć. - I pewnie dlatego przygotowała tyle smacznych rzeczy na obiad? - Aha! Ale u nas to tatuś zwykle gotuje. I robi pychotne jedzenie, a mówią, że jest mężczyzną. - No pewnie, że jest - zapewniam ją. - Ale mama i tak narzeka i narzeka. Że tatuś jej za mało pomaga. Nie to co dawniej... - Dawniej pomagał jej więcej?

145 - Tak. Nie siedział tyle na kompie i nie smerfował ciągle w Internecie. Idę. Smerfy są głodne i płaczą. I pewnie znowu smerfują bałgan w pokoju Jasia. - I dodaje po chwili zastanowienia: - Będę musiała im dać na pupę! - To idź zrobić z nimi porządek. - Ciocia nie będzie płakać, jak sobie pójdę? - zaciekawia się mała, zwracając na mnie okrąglutkie niebieskie oczy. - Nie, ja lubię się sama bawić. Idź do smerfów, bo jeszcze Gargamel je znajdzie. - To ja powiem jeszcze wierszyk: Siedzi baba na cmentarzu, trzyma nogi w kałamarzu. Przyszedł duch, babę buch, baba fik, a duch znikł. - A kto cię nauczył tak ładnej wyliczanki? - Ciocia Rita, jak mamusia poszła ją leczyć. Po chwili dobiegają mnie głosy kłócących się dzieci: - Moja mama jest najładniejsza! - spiera się Luka. - Nie, moja jest ładniejsza! - nie ustępuje jej Jaś. - A mój tatuś jest porządnym człowiekiem. - Dziewczynka zmienia taktykę. - Zakochał się w mamusi od pierwszego obejrzenia i teraz nie opuści mamusi aż do śmierci. - Mój tata też był porządnym człowiekiem - zapewnia chłopiec - i nie opuścił mamy, tylko tak się z nią męczył... aż do śmierci.

146 Cisza. Widocznie Lusia myśli nad ripostą. Ciekawe, czy jakby usłyszał to Dominik, też by się uśmiał. Gdy po kilku godzinach wraca Aga, jest podenerwowana, widać też, że powzięła jakieś „niezłomne” postanowienie. - Jagoda, ty musisz coś zrobić ze swoim życiem! - A więc to „niezłomne” postanowienie dotyczy mojej skromnej osoby. - Tak dalej być nie może. Dziewczyno, czy ty wiesz, ile masz lat? - Wiem - przyznaję, nie wiadomo dlaczego skruszona. - Właśnie! - cieszy się Aga. - Sorry, że mówię prosto z mostu, ale dzieci muszą mieć ojca, a ty męża. Nie wiem, czy nie znalazłaś sobie kogoś w pracy..; - zawiesiła głos, czekając na moją reakcję. - Nie. Kogo w szkole można złapać? - No, racja. To może i dobrze. Uważam, że świetnie pasujecie do siebie z Pawłem. Paweł jest lekkim dziwakiem, dla ciebie w sam raz. A poza tym to odpowiedzialny facet i z daleka widać, że jest po uszy w tobie zakochany. Nie mów, że nic o tym nie wiesz. - Nie mówię. - Najważniejsze, gdy rozmawia się z moją siostrą, to nie zaprzeczać. I tak się jej nie przekona. - Widzę, że na horyzoncie pojawił się jeszcze jeden konkurent, kuzyn Pawła. Słyszałam o nim u Andrzejów. Ale na twoim miejscu dałabym sobie z nim spokój - stanowczo stwierdza Aga. - Zgadzam się z tobą. - Nawet jak na ciebie to zbyt duży oryginał. Poza tym niepewny - zawyrokowała. - Chociaż może ciekawie byłoby mieć w rodzinie malarza. Darek, co z tym kranem? Cieknie jeszcze? - przypomina sobie o mężu.

147 - Przynajmniej jest to wzięty malarz? Żyje na odpowiednim poziomie? - Nie wiem. Spytam go o to przy najbliższej okazji. Chyba przesadziłam. Aga spogląda na mnie z nagłą podejrzliwością. - A... i u Andrzejów znów rozmawiałam, tak jak chciałaś, z ciotką Ritą. No, z nią jest niezłe zamieszanie. Nie daje się namówić na wizytę u swojego psychologa. Nie daje się namówić na branie przepisanych lekarstw. Nie daje się namówić na grupową psychoterapię. - Biedna Magda! - Biedna ciotka! Już nie jest taka wesoła. Widać po niej, że gorzej się czuje, jeszcze trochę i wpadnie w depresję. Ale ona na wszystko ma wytłumaczenie. Twierdzi, że pogorszenie nastroju to z powodu nowych lokatorów. Ta jej egzorcystka wykryła u niej dodatkowe czterdzieści cztery ciała astralne. Normalny hotel sobie u niej zrobiły czterogwiazdkowy! I jeszcze to. - Aga wyciągnęła z torebki kartkę papieru. - Dostałam od Magdy kopię listu, jaki duchy napisały do cioci. - To te eteryczne istoty potrafią pisać? - Widać, że nigdy nie bawiłaś się w wywoływanie duchów. Pewnie, że potrafią, ale ludzką ręką. Najczęściej posługują się w tym celu medium, a w tym konkretnym przypadku... - Zapewne rączką pani Anastazji Smolarz! - Tak jest! Egzorcystka i medium w jednej osobie. - I czego ci nielegalni mieszkańcy chcą od cioci? - Masz, czytaj! - Aga podała mi osobliwy list, nie bacząc na tajemnicę korespondencji.

148 My, istoty astralne, potocznie zwane duchami, jesteśmy bardzo zaniepokojone sytuacją, która wytworzyła się na Ziemi. Jak wiadomo, istnieje wiele zła, które przybiera formę wojen, przemocy, walk, kłótni i niesnasek wewnątrz rodzin. Istnieję też choroby psychiczne, które są niczym innym jak oznaką obecności duchów w ludzkim ciele. Duchy błąkające się, które bez pomocy egzorcysty nie potrafią przejść na drugą stronę, również przyczyniają się do tworzenia zła. My, duchy przebywające w Tobie, chcemy odciąć się od tego zła i założyłyśmy Stowarzyszenie Istot Świadomych Pozytywnego Myślenia. My, istoty astralne, namawiamy żywych, aby kontaktowali się z egzorcystami nawet wtedy, gdy mają problem z nastrojami. To również może być oznaką nawiedzenia. W życiu tych ludzi może się kompletnie nic nie układać, gdyż nie są już sobą. Wraz z upływem czasu ataki istot astralnych na ciała i dusze fizycznie żywych stają się coraz silniejsze. Bez egzorcystów, którzy biorą na siebie odpowiedzialność przywrócenia porządku planecie, nie zostaną urzeczywistnione ani pokój, ani MIŁOŚĆ. Poprzez nasze działanie pragniemy okazać, jak bardzo jesteśmy zaniepokojeni ludzkim brakiem odpowiedzialności za pokój wewnątrz rodzin oraz na wyższych poziomach struktury socjalnej. To, co dzieje się w rzeczywistości, to prawdziwy horror... - Zgadzam się, że horror - przerwała mi Aga. - Skontaktuj się - czytałam dalej - z najlepszym, światowej sławy ekspertem, panią Anastazją Smolarz. Niech ona pomoże Ci odzyskać spokój i zdrowie! Niech ona pomoże nam przejść do światła! Nie rozumiem! Po co ten list, skoro ciotka Magdy już dała się złapać?

149 - Żeby więcej zapłaciła. Rozumiesz? Nowe duchy nowy koszt. Poza tym duchy cioci, te niezrzeszone w Stowarzyszeniu, są podobno wyjątkowo upierdliwe. I cena jednego seansu oczyszczania na odległość z trzydziestu złotych wzrosła do stu. A ciotka już i tak całą swoją niewysoką rentę przelewa na konto tej Smolarzowej. - Niech to wszyscy diabli! - zdenerwowałam się. Jak tylko wyzdrowieję, porozmawiam sobie z tymi ciałami astralnymi. - Jako lekarka mogę cię uprzedzić, że niewiele wskórasz. - Ja mam swoje sposoby i jeszcze te nielegalne duchy poślę do wszystkich czartów!

- A dlaczego Matko Bosko łobrała se wierzbę na łobjawianie się? - Stara Ryśkowa układała plastikowe, błękitne kwiaty, budując ołtarzyk przy cudownym drzewie. - He? Jak bez wiek wieków Matka łobjawiała się na lipie. - Abo na szybie - dodała Stachurzyna. - Ja ta nie wiem, dlaczego tutej - broniła swego Jasioczka, wyciągając swą kabłąkowatą szyję i zapalając znicz. - Wiem ino, że dobrze się stało, że Matko Bosko wybrała zaś naszom wieś. Po co ma gdzie indzij się łobjawiać? Może i u zagranicznych porutę se robić, nie? Nasza Matko jest polska, to niech w Radosnej siedzi. Niechby i na wierzbie. - Bogać ta, zaś ćmokowi się łobjawiła! Nie przystoi! -żachnęła się Ryśkowa. - A kysz, pomietle czartowskie! -rozzłoszczona wydarła się i trzepnęła po zadzie kozę

150 Murielowej, pasącą się zbyt blisko wierzb. - A pójdziesz ty, psiamyndo! A pójdziesz! - Mećka obrażona odtruchtała drobnymi kroczkami w dół rzeki, ale już po chwilce z uporem godnym osła wróciła na poprzednie miejsce ucztowania. - We Piśmie Świntym stoi napisane, co Pan Bóg ze guptokami też gadoł - wtrąciła swoje trzy grosze Stachurzyna. - Nie wyzwierzajcie 19 Wyzwierzać - wybrzydzać. zaś już, Ryśkowa, to na dobro wyjdzie przecie, że Niepokalana Panienka tutej siedzi. Inszi katolicy nie umiom się modlić jak trza, po polsku, i czczom łobce Matki Boskie. A nasza prawdziwa, świnta - przekonywała do swego Jasioczka, wyciągając z torebki foliowej lampki choinkowe. Teraz trzy stare kobiety przez jakiś czas w skupieniu obwijały chropowaty pień czerwonymi żaróweczkami.

- No, ołtarzyk narychtowany. - Ryśkowa spłowiałymi oczkami zlustrowała teren przy wierzbie, jakże zmieniony przez kilka godzin: przystrzyżony sierpem, zagrabiony, zamieciony, obłożony sztucznymi liliami i wstążeczkami:. Po czym zadowolona widać z inspekcji, przeżegnała się z powagą i wszystkie trzy kobiety jak na komendę wyciągnęły różańce, ucałowały je i zawiesiły na trzech wierzbowych gałęziach jako wotum błagalne.

Epona chętnie wchodziła do wody. Brodziliśmy w płytkim rozlewisku. Po burzy Dziwożna wylała i woda poszła na łąki. Beduin i Gryf byli ostrożniejsi od klaczy,

151 poza tym Paweł i Jakub doskonale radzili sobie z wierzchowcami. Okazało się, że Paweł właśnie u kuzyna, a raczej u wujka, nauczył się jeździć konno. Wujek Korczyński w latach 70. i 80. był dyrektorem małej państwowej stadniny ogierów. Jakub dzieciństwo spędził w pałacyku, skonfiskowanym po wojnie prawowitym właścicielom. Paweł co roku na wakacje przyjeżdżał do Korczyna, gdzie obaj chłopcy hasali po lasach, to na koniach, to na własnych nogach. - A u mnie chciałeś pobierać lekcje jazdy konnej? zapytałam z nutką ironii Astronoma. - Ty, który od dzieciństwa dosiadałeś ogierów? - Formalnie nikt mnie nigdy nie szkolił, jestem samoukiem, jeśli nie liczyć kilku wskazówek wujka i Jakuba. Więc nic dziwnego, że chciałem doskonalić swoje umiejętności u licencjonowanej instruktorki - odpowiedział wcale nie speszony, po czym zwrócił się do kuzyna: - Wakacje u twoich starych to było to, na co czekałem przez cały rok. - Strasznie wtedy rozrabialiśmy - zaczął wspominać Rudzielec. - Najczęściej dostawało się sinodupkom z pałacyku. - Komu? - No, sinodupkom, czyli ważnym i mniej ważnym partyjniakom. Przyjeżdżali do stadniny na wakacje, niby uczyć się jazdy, ale mało który z nich naprawdę interesował się końmi. Jeśli jakiś sinodupek nauczył się przez cały turnus poprawnie anglezować - to był już sukces. Z reguły woleli piwko i leniuchowanie. No i chodzili z poobijanymi tyłkami. Więc się troszkę zabawialiśmy ich kosztem.

152 - O ile dobrze pamiętam, to najwspanialsze pomysły lęgły się w twojej głowie. Ja ci tylko trochę pomagałem. A pamiętasz starego koniuszego z jego narzekaniem: „Co też tam znowu zmalował ten ognisty czort”? - „Ognisty” odnosiło się do czupryny Jakuba czy może do jego temperamentu? - zainteresowałam się. - Zapewniam, że do jednego i drugiego. - Ty za to byłeś za poważny jak na małego chłopca i zawsze się wymądrzałeś, choć nie powiem, byłeś diabelnie sprawny fizycznie. Moja mama przez długie lata stawiała mi ciebie za wzór, bo w szkole miałeś same piątki. Nie to co ja! - Ale to ty zawsze miałeś to, co chciałeś. Gdy Diana oszczeniła się i zażyczyłeś sobie, żeby zatrzymać wszystkie pięcioro szczeniąt, twój tata je zatrzymał. Albo ta zachcianka z Bizunem: chciałeś dosiąść półtorarocznego ogierka i pozwolono ci go ujeżdżać. Miałeś wtedy chyba z trzynaście lat. A potem? Twój pomysł, żeby iść na Akademię Sztuk Pięknych. Nikt nie wierzył, że się dostaniesz. - Ale dostałem się. Zawsze, gdy czegoś mocno pragnę, to to dostaję. Dlatego gdy wstąpiłeś do... - Niech cię diabli! Uważaj, co gadasz! - zdenerwował się niespodziewanie Paweł. - Sorki! Nie ma tematu! Pawła jakby zamurowało. Nagle spochmurniał i zapatrzył się na las przed nami. Milczeliśmy, a konie szły stępa po mokrej łące, zanurzając pęciny w pływającej trawie.

153 - Czy nie przesadzasz z tymi końmi? Zaraz po chorobie? - Aga była wyraźnie zła. - Jeździliśmy tylko stępa. Nawet się nie spociłam. A pogoda wymarzona na rekonwalescencję. Ciepło, bez upału, bez mocnego wiatru. Trzeba korzystać z wakacji. - Nie mów mi o pogodzie i wakacjach! Uważam, że to perwersja. Z dwoma naraz! - Nie wyolbrzymiaj, perwersja toby była, gdybym z dwoma naraz znalazła się w łóżku. - Ale umawiasz się z dwoma naraz! A wiesz, że i Paweł, i Jakub na ciebie lecą. - Mówisz tak, jakby chodziło o randkę, a to była zwykła konna przejażdżka, z której nic nie wyniknie. Nie pasujemy do siebie z Rudzielcem. - Skąd to możesz wiedzieć? Tak dobrze go już znasz? - Po prostu to czuję. Dla niego każda kobieta jest jedyną, ale obawiam się, że tylko na kilka tygodni. A poza tym dlaczego wy wszyscy chcecie mnie swatać?! - Jagoda była zdenerwowana. Jak zwykle nie mogła znaleźć wspólnego języka z siostrą. - Czy małżeństwo to takie szczęście? Czy naprawdę jesteś szczęśliwa z Darkiem? - Nie wiem, ale nie wyobrażam sobie, że mogłabym zostać sama, bez niego. Przyzwyczaiłam się chyba. Chociaż nieraz męczy mnie to, że muszę sama o wszystkim decydować. - Może nie zostawiasz mu wyboru? - Jagoda wolała już rozmawiać o kłopotach małżeńskich siostry niż o sobie. - Przecież widzę, że gdy Darek chce o czymś sam postanowić, zawsze go krytykujesz lub gorzej, robisz mu straszną awanturę.

154 - Bo on się na niczym nie zna! Zginąłby beze mnie. Aga usiadła i z zapałem zabrała się za piłowanie paznokci. - Na pewno! - Nie wyobrażasz sobie, jaki on jest dziecinny, te jego gry komputerowe dla nastolatków! Strzelanina, walka, labirynty, potwory i hektolitry przelanej krwi. Na szczęście wirtualnej. Czy ty wiesz, że Darek zajął trzecie miejsce w Quicku w ogólnopolskim konkursie dla oldbojów? Nawiasem mówiąc, oldbojem staje się już w wieku dwudziestu ośmiu lat. Czy ty wyobrażasz to sobie: on razem z Ludwisią ogląda dobranocki. I na dodatek dobrze się wtedy bawi. - I co z tego? - Coś mi się zdaje, że go bronisz, bo jesteś taka sama. Kiedy ty dorośniesz? - Już dawno dorosłam. Wtedy, kiedy zrozumiałam, że inni też są dziećmi. Po co piłujesz te paznokcie? Przecież mówiłaś, że zaraz ode mnie jedziesz do kosmetyczki. - Zgadza się, ale nie mogę z takimi pazurami pokazać się w salonie odnowy. Jestem lekarką. - I co z tego? - Zaraz by mnie ludzie wzięli na języki. Lekarz musi być doskonalszy od normalnego człowieka. - Doskonalszy? Jeśli chcesz być taka doskonała, to przyjmij radę od młodszej siostry. - Zależy, jaka to rada. - Aga spojrzała z zainteresowaniem na Jagodę. Dotychczas to ona była od udzielania rad. - Zaakceptuj w mężu dziecko i jednocześnie dostrzeż w nim mężczyznę. Nie dyryguj nim, daj mu trochę

155 pożyć. Weź go jeszcze troszkę popodziwiaj. Wiem, że zarabia całkiem nieźle - widocznie w pracy go cenią. A poza tym jest ciągle jeszcze w tobie zakochany. Nie zmarnuj tego, bo potem może być za późno. - Jagoda wyszła z pokoju. Aga długo jeszcze siedziała zamyślona, piłując zawzięcie paznokcie.

- Łoj! Widziałam! Na własne oczy żem widziała! Stara Ryśkowa była wyraźnie wzburzona, kiedy poprawiała kwiecistą chustę, zastępując jednocześnie drogę Jagodzie. - A co takiego pani Ryśkowa widziała? Matkę Boską, a może nowy wizerunek Jezusa gdzieś się pokazał? - spytała zrezygnowana Jagoda, widząc, że i tak nie ma szans na ominięcie gadatliwej staruszki. - Jakom Matkę Boskom?! Gołom babę widziałam! Caluśka goła baba, ino w samym kapeluszu była. - W Radosnej? - Jagoda wytrzeszczyła oczy. - Zaś że! Znaczy się widziałam nie prawdziwom, ino wymalowanom - u tygo arytysty, co to tera popod sklepym mieszka. - A kto pani ten obraz pokazał? - Jagodę trochę ubawiła ta historia. - A kto mioł mi cusik pokazywać? Zaszłam do Pawła, trochę śliwek damasynów 20 Damasyny - śliwki węgierki. mu przyniesłam, żywego ducha w dumu. Patrzę, a w gościnnym malunek... na tych kijkach stoi...

156 - Na sztalugach - podpowiedziała Jagoda. - No przecie mówię. Na tych kijkach malunek, jeszcze nie całkim skończony, mokry... o! - Tu Ryśkowa wyciągnęła umazany farbą palec na dowód, że obraz był mokry, gdy go dotykała. - A na tym malowidle, patrzę... łobraza boska. Tfu! Calusik goła baba, ino w tym latowym kapeluszu. Hyzidło jakie! Ludzie wstydu nie majom, bogać ta! Ryśkowa pożegnała się prędko z Jagodą, bo spieszyła . się, żeby mieszkańcom Radosnej jak najszybciej donieść o gorszącym obrazie. Jagoda popatrzyła chwilę za kobieciną, po czym postanowiła na własne oczy ujrzeć gołom babę. - Wiecie, że w tej chwili obiega Radosną wieść gminna o gorszycielu spopod sklepu? - roześmiała się Jagoda do naprawiających płot Pawła i Jakuba. Powtórzyła im rozmowę z Ryśkowa. - Chodźcie, pójdziemy się pogorszyć do pokoju kuzynka - zaproponował Paweł. - Jeszcze nie widziałem twojego najnowszego arcydzieła. - Nie, czekajcie! Jeszcze nie skończyłem. - Jakub rzucił młotek i zrobił krok w stronę drzwi domu, jakby własnym ciałem chciał zasłonić wejście do pokoiku, w którym urządził sobie pracownię malarską. - Od kiedy to nie pozwalasz na podpatrywanie cię podczas pracy? - Paweł dziwnie spojrzał na kuzyna. Ta goła baba rzeczywiście musi być wyjątkowa. - Nie wszystko jest do oglądania. - Co ty powiesz? Obrazy nie są do oglądania? - Może ja jestem w nastroju nieoglądalnym. - Dajcie spokój! - przerwała im Jagoda. - Rudzielec ma rację. Widocznie ten akt to sprawa intymna.

157 - Bardzo intymna. - Jakub popatrzył się trochę bezczelnie na Jagodę. Ta spokojnie wytrzymała jego spojrzenie.

Konie biegły lekkim truchtem, z ich nozdrzy buchała para. Wieczór był wyjątkowo chłodny, zupełnie nie pasował do sierpniowego, ciepłego dnia. - Gruba jazda! - Joasia nie kryła podziwu dla jeździeckich umiejętności Tomka. Pomyślała, że nigdy mu nie dorówna. Jakiś czas jechali w milczeniu. Słychać było tylko głuche uderzenia kopyt w ubity piasek ścieżki. - Nie masz już czasu, żeby czaić ze mną skarby? raczej stwierdziła niż spytała Joasia. - Kończymy zbierać pszenicę. - Widzę cię nieraz na polu, jak zasuwasz waszym niedźwiadkiem, a przecież ty nie masz nawet prawicha! - Jak tylko będę mógł, to zrobię. A teraz chcesz, żeby prowadził mój stary? Nabombany? Rano zdążył już obalić butelkę łagodnej. - Przecież denaturat to obrzydlistwo! Twój stary od tego kopnie w kalendarz. - Cała wieś to pije i nic im nie jest. Nawet Ćwieluchowa łagodną trzyma między czystą i piwem, to musi być dla ludzi, a nie życiobójcza. A lubisz wiosną pomidory? Mój wujek w tej dużej szklarni od lat ma pomidory na sprzedaż. I wiesz, co robi, żeby szybciej dojrzały? Nakłuwa zielone owoce strzykawką z denaturatem. I co? Nikt od tego nie umiera.

158 - Nie ściemniasz? U twojego wujka te pomidory z procentami zażerają też dzieciaki? Te najmłodsze? - No coś ty, wujek uprawia je na sprzedaż, nie do jedzenia. - A ponieważ dziewczynka przez długą chwilę milczała, próbując zrozumieć tę swoistą logikę, rzucił pojednawczo: - Łagodna nie jest zła, szczególnie jak stary zaprawi ją karmelem. - Znawca! - Joasia nie lubiła, gdy rozmawiali o piciu i ojcu Tomka, ale nieraz sama prowokowała te rozmowy. Tak chciała coś zmienić. - Kiedyś twój ojciec nie pił w żniwa. - Bo byłem za mały, żeby go zastąpić. A robota w polu musiała być odwalona, żeby potem mógł za coś chlać. - No właśnie, a teraz może liczyć na ciebie. - To co mam według ciebie robić? Wrzucić na luz i wszystko olać? - krzyknął Tomek, aż konie niespokojnie zastrzygły uszami. - Spróbuj znaleźć wyjście, jak jesteś taka mądra! - Spoksik, nie ciśnieniuj się tak! Jutro pójdę sama ponurkować. - Ściągnęła wodze i podrapała piętami brzuch Epony. Ta z miejsca ruszyła galopem. - A wyjście znajdę - dodała, ale tego chłopak już nie mógł usłyszeć.

Napowietrzna podróż w nieznane małych nomadów -pajączków: babie lato snujące się nad ziemią, niesione delikatnym podmuchem wiatru. Subtelna zapowiedź końca. A raczej zmiany W pełni czasu, gdy tego najmniej się spodziewamy, coś się załamuje. Znika. A potem narasta, dając początek czemuś nowemu, co już

159 było. Wszystko powtarza się cyklicznie. Noc, poranek, dzień, zmierzch, noc. Lato, jesień, zima, wiosna. Pora sucha i deszczowa. Poczęcie, narodziny, życie, śmierć. Jeśli na ziemi wszystko ma swój czas i rytm, to również wszechświat, który jest częścią nas, powinien mieć początek i koniec. A może jest tylko zdolny do wiecznego trwania, może przeszłość i przyszłość została przypisana tylko do ludzkiego umysłu? Wszechświat po prostu jest. Jak Bóg. Lub zamiast Boga.

W Sanktuarium Ciszy czas przelewa się w wieczność. W niewidzących oczach mojej mamy, w jej powolnym, zatrzymanym oddechu. Znika ruch, a z nim wszelka zmiana. Czas i przestrzeń stają się jednym. Kurczą się do rozmiarów czarnej kopuły, rozpostartej nad Mrocznym Zagajnikiem. Kopuła pochłania jak gąbka zdarzenia, dźwięki, nawet zapachy. Niczego nie dopuszcza z zewnątrz. Jest niekończącym się trwaniem, zamkniętym w jednym oddechu mojej mamy. BAŚŃ SZÓSTA O SMOKU, RYCERZU, KSIĘŻNICZCE, TUDZIEŻ O SMOCZYCY. Złocisty smok Walenty wypełzł z jamy. Rozprostował imponująco wielkie, pomarańczowe skrzydła. Przeciągnął się od szyi z trzema kolcami po śmiesznie cienki ogon, po czym wzbił się w powietrze. Leciał szybko i wysoko. Popatrzył z góry na jedną, drugą

160 wioskę i na stada owiec, pasące się na pożółkłych od upału łąkach. Spikował ostro w dół, chuchnął ogniem w kierunku tłustej owieczki, no i miał już upieczone śniadanko pod nosem. Ale Walenty zmarszczył z odrazą nos i wziął się z wyraźnym niesmakiem za połykanie upolowanego zwierzaka. Smoki z natury są wegetarianami. Walenty wiedział, że po takim śniadaniu będzie cierpiał na niestrawność, a jedyny sposób, żeby sobie ulżyć, to wypić ogromne ilości wody. Walenty nie lubił jeść owiec, ale polował na nie na złość żonie. Malinowa Apolonia też była wegetarianką, ale wegetarianką z powołania i z zacięciem społecznikowskim... - Mamo, przecież smoki zawsze jadły krowy, lub owce, albo księżniczki. - Jaś patrzył z wymówką na Jagodę. - Coś ty! - zaperzyła się Joasia. - Księżniczek smoki nie zjadały. Tylko porywały i strzegły w jaskiniach. - Ale po co? - chciał wiedzieć Jaś. - No właśnie, mamut, po co? - Zaraz się dowiecie. Smoczyca Apolonia była żoną niezwykle apodyktyczną. Walenty nie miał nic do gadania w domu i za grosz autorytetu u dzieci. Któregoś dnia nie wytrzymał i wyprowadził się ze smoczej jamy. Znalazł własną jaskinię. Potem zaczął polować na owce. Oczywiście wszystko to na złość żonie, dbającej o wszystkie zwierzęta. Smoczyca Walentowa zapisała się nawet do Smoczej Organizacji na Rzecz Bezbronnych Zwierząt.

161 Walenty zjadał więc po kawałeczku swoją owcę, przeżuwając mięso z wyraźną odrazą, gdy nagle coś mu przeszkodziło w śniadaniu. - Ty okrutny potworze! Właśnie zbliża się nieubłaganie twój sromotny koniec, do którego, nie chwaląc się, ja się przyczynię. Zdziwiony Walenty podniósł złocisty łeb, zdmuchnął z pyska kłębki wełny i spojrzał. Przed nim, w odległości jakichś trzydziestu metrów srebrzyła się polerowana zbroja i hełm. W środku tego rynsztunku tkwił rycerz, wrzeszczał i wymachiwał mieczem. Walenty przekrzywił łeb, żeby lepiej słyszeć, wypluł kość udową owcy i zaczął truchcikiem zbliżać się do rycerza. Ten ani drgnął. - Odważny jesteś - stwierdził z uznaniem. - A gdzie masz konia? Cwaniaczki rycerze zawsze jeżdżą na koniu, a głupi smok podczas walki najpierw rzuca się na wierzchowca. Nie wiedziałeś o tym? - Wiedziałem - przyznał rycerz - ale nie stać mnie już było na zakup konia po tym, jak nabyłem tę zbroję. - Tu rycerz podniósł zardzewiałą przyłbicę i odsłonił twarz. Była to sterana życiem, zmęczona twarz dojrzałego mężczyzny. - Nie jesteś zapalczywym, naiwnym młodzikiem zdziwił się smok. - Dlaczego więc chcesz ze mną walczyć? - Ponieważ jest to moja ostatnia szansa i muszę ją wykorzystać. Tu waleczny rycerz Bolko opowiedział Walentemu swoją historię. Pochodził z niezbyt zamożnego rodu o chwalebnych tradycjach, jako sześciolatek został oddany na wychowanie na dwór książęcy. Kandydaci

162 na przyszłych rycerzy nie mają łatwego życia. Do spania twarda ława, zimno, krótki sen, ciężka praca przy koniach, a za całe podziękowanie siniaki. Mały Bolek wytrzymał to wszystko i któregoś pięknego dnia książę pasował go na rycerza. Bolesław uczestniczył w wielu wyprawach, bił się mężnie za księcia, ale szkopuł w tym, że uwielbiany książę był okrutnym sknerą, tak więc rycerz niczego się w życiu nie dorobił. Już myślał, że na starość przyjdzie mu pożegnać się z mieczem i pójść na żebry, a tu rozeszła się wieść o złotym smoku, postrachu poddanych. Księże kazał ogłosić, że kto zgładzi latającego potwora, temu nada na własność trzy wioski. - Trzy wioski to dużo jak na naszego pana - dodał rycerz. - Żal mi cię, Bolesławie - westchnął smok, wysłuchawszy smutnej historii. - Polubiłem cię, Walenty - także westchnął rycerz. - Cóż, nie będę się z tobą bił. Widać taki mój los. Rycerz zbierał się do odejścia, ale zwierz go powstrzymał. - Poczekaj, Bolko. Powiedz, czy książę ma córkę? - Ma, a jakże. Pannę przecudnej urody, druga taka nie chodzi po ziemi. - Rycerzowi zaszkliły się oczy. Smok zamyślił się, a w końcu mruknął: - Upiekę dwie pieczenie na jednym ogniu. - Po czym zaczął coś pospiesznie szeptać rycerzowi do ucha. Wkrótce po kraju gruchnęła nowa, zatrważająca wieść. Straszliwy potwór porwał cud-księżniczkę. Zdesperowany książę, który wcześniej zamierzał skorzystać politycznie na ożenku swej jedynaczki, kazał głosić niebywałe rzeczy. Kto pokona smoka, a księżniczkę

163 przywiedzie do zamku, ten zostanie jej mężem. - I otrzyma połowę królestwa - dorzucił Jaś. - Nie, tego skąpy książę nie obiecywał. Ale rzeczywiście tak to interpretowali poddani. Wielu dzielnych rycerzy próbowało zgładzić smoka, ale żaden nie trafił na najmniejszy ślad potwora. Dopiero gdy książę w czarnej rozpaczy posypał głowę popiołem, księżniczka się odnalazła. Którejś nocy przyszła pieszo wraz ze swym wybawicielem do rodzinnego zamku (pieszo, bo podobno mężny rycerz stracił konia w nierównej walce). Odbyło się huczne weselisko, a Bolesław, bo on był tym tajemniczym wybawicielem, wkrótce został nowym księciem. Sprawiedliwym, dzielnym, czczonym przez poddanych, którzy nie wiedzieli, że nazajutrz po weselnej uczcie, gdy wszyscy goście pijani na umór leżeli pod ławami, pan młody wymknął się do starych kamieniołomów, żeby pożegnać się z przyjacielem. - Dzięki, Walenty, nigdy nie zapomnę ci tej przysługi. - Nie masz za co dziękować, stary. Spójrz. - Złocisty smok wskazał wnętrze pieczary. Kłębiły się tam trzy małe smoczki, których pilnowała wspaniała smoczyca malinowej barwy. - Nic tak nie działa na kobiety jak trochę zazdrości. - Widząc zdziwione oczy rycerza, smok cicho dodał: - No, o księżniczkę. Rozumiesz? - A... rozumiem - uśmiechnął się Bolko. - Każę tu przypędzić sto owiec. To dar od przyszłego władcy. Nie możesz mi odmówić.

164 - Ależ Bolko, zlituj się! Owce przyprawiają mnie o niestrawność. Już ich zresztą nie jadam. Tu smok Walenty przymrużył oko, machnął na pożegnanie ogonem i zniknął we wnętrzu jamy.

Aga wyjechała ode mnie zaledwie kilka dni temu. Zaniepokoiłam się więc trochę, gdy z okna kuchni dojrzałam jej białego passata. - Dobrze, że jesteś w domu! - przywitała mnie moja energiczna siostra. - Chciałam ci coś pokazać. - Wyciągnęła z torebki kartkę z wydrukiem komputerowym i podetknęła mi ją pod nos: - Masz! Czytaj! Tekst maila zaczynał się wcale romantycznie: Kochana Żabciu! Całuję Twe złote włosy i czerwone jak wiśnie usta..., potem było coś o książkach, filozofii, seksownej bieliźnie. List kończył się wyznaniem: Już zaczynam się cieszyć na jutrzejsze czatowanie, nie wiesz nawet, jak ważne są dla mnie Twoje słowa. Piszesz, że kontakt ze mną pozwala ci przetrwać dzień bez zabijającej depresji. To ważne dla mnie, że jeszcze dla kogoś tyle znaczę. Podpisano: Książę Ciemności, Dark. Zaczęłam się już domyślać, kto kryje się za tym Księciem Ciemności, ale siostra nie pozwoliła mi na pozostanie przy samych domysłach. - Książę Ciemności! Też coś! Darek! Jak on mi mógł to zrobić?! - wykrzykiwała Aga. - Uspokój się i powiedz: od dawna wysyłają do siebie maile?

165 - Od kilku miesięcy. Wydrukowałam ci ostatni. Siostra usiadła na taborecie i zaczęła płakać. - No, uspokój się. - Przykucnęłam przy niej, pogłaskałam po ręce. - Mój Darek! Mój Darek! Jak on mi mógł coś takiego zrobić? - powtarzała z niedowierzaniem. - Nie rozumiem. Odkryłam te listy przez przypadek, gdy robiłam porządek na twardym dysku i wyrzucałam dawno niepotrzebne pliki i katalogi. Nawet nie był na tyle ostrożny, żeby korespondencję z Żabcią przegrać na cidika lub zabezpieczyć hasłem czy wymazać. W ogóle mu na mnie nie zależy! Gdyby zależało, kryłby się przynajmniej ze zdradą! - Zaraz, zaraz. Poczekaj. Czy oni się ze sobą spotykają? - Nie wiem. Nie! Chyba nie. Nic na to nie wskazuje w listach, które przeczytałam. - Czyli to, co ty nazywasz zdradą, jest na razie zdradą wirtualną. - A co to za różnica?! - Nie chciała zrozumieć. - Do mnie już od dawna nie mówi: „Kochana Żabciu”. - Przecież nienawidziłaś, gdy się tak do ciebie zwracał - przypomniałam. - Ale to jeszcze nie znaczy, że może nazywać tak jakąś lafiryndę. Eee... - Machnęła ze zniecierpliwieniem ręką. - My w ogóle nie rozmawiamy, nie rozmawiamy na poważne tematy, jego nie obchodzi, co ja myślę o literaturze, filmach, muzyce, filozofii. I tak zresztą nie mam czasu na czytanie czy oglądanie czegokolwiek. Robię specjalizację. Przecież jestem lekarką!

166 - Czyli mąż zdradza cię intelektualnie? - spróbowałam rozładować sytuację żartem, ale Aga tym bardziej się rozzłościła. - Zdrada intelektualna?! Ty nie widziałaś, co ona wypisywała na swoim kompie. O czarnej koronkowej bieliźnie, którą nosi. O stringach, opinających jej napięte, jędrne pośladki. O jedwabnych, czerwonych pończoszkach, które zakłada do czerwonych szpilek. Notabene skąd jej się wziął jedwab na tych pończoszkach? Przecież nikt teraz nie robi pończoch z jedwabiu. - Aga w końcu spróbowała się roześmiać, ale zaraz ponownie wpadła we wściekłość. - Mój mąż uprawia cyberseks z jakąś Żabcią, to gorsze niż zboczenie! - Wiesz, co teraz robić? - spytałam, gdy się trochę uspokoiła. Siostra zawsze wiedziała, co robić. Miałam nadzieję, że choć raz będzie bezradna. - Ja? Doskonale wiem! Najpierw skasuję mu wszystkie wiadomości od niej, aha, wcześniej je sobie skopiuję. Są, jakby nie było, dowodem zdrady małżeńskiej. A potem zrobię mu nieziemską awanturę i wyrzucę jego rzeczy za drzwi.-Niech się wyprowadza do mamusi, jak woli inną.,.! - Tu Aga znowu się rozpłakała. - Poczekaj, Agusiu! To nie jest najlepszy pomysł. Przytuliłam ją do siebie.

- Cześć! Kiepsko dzisiaj wyglądasz. I ten malowniczo ponury wzrok! - Jakub usiadł obok mnie na ławie przed domem i poklepał po łbie rozwaloną pod nogami Dynię. Obok ławki zawzięcie kwitły przemieszane ze sobą w

167 sposób dość przypadkowy: nagietki, liliowce, kosmoski i turki. Dalej, w stronę płotu, ciągnęły się krzewy jaśminowca poprzetykane rosa canina. - To przez szwagra, a raczej przez siostrę. Nie spałam pół nocy. Kiedy już zasnęłam, ciągle śniła mi się moja Agusia w akcji... Bardziej malowniczy czy bardziej ponury? - Co? - Wzrok oczywiście. - A... oczywiście, że bardziej malowniczy. Szczególnie teraz, gdy się uśmiechnęłaś. - Ty, Rudzielec, nie podlizuj się i tak to ci nic nie da. - Nad czym więc tak dumałaś, zanim się zjawiłem, o dziewojo zanurzona w przekwitłych krzakach jaśminu? - Nad kruchością miłości, nad zobojętnieniem lub co gorsza, nienawiścią dwojga zakochanych w sobie niedawno ludzi. - O, widzę, że to poważniejsza sprawa! Tak mi się zdaje, że ludzie tym bardziej się nienawidzą, im bardziej byli w sobie zakochani. Mogę ci strzelić wykład. Ideał, budowany z takim pietyzmem w początkowej fazie zakochania, nie wytrzymuje w końcu codziennych trudności, szarzyzny i najzwyczajniejszej nudy. Któregoś dnia rozpada się z trzaskiem lub, częściej, kruszy się powoli przez wiele miesięcy i lat. - To z teorii czy z praktyki? - Miłość znam z... obrazów, obrazków i karykatur. Nie, nie przerażaj się, aż taki niedoświadczony nie jestem. Oprócz teorii mam za sobą pewne praktyki w tej dziedzinie, jeżeli koniecznie chcesz wiedzieć.

168 - Niekoniecznie! - zastrzegłam, niech sobie nie myśli. - Ale doświadczenie masz chyba nie najlepsze. Gdyby w związkach uczucie zawsze wygasało, nie warto by się wiązać. - Mimo nieudanej przeszłości od niedawna jestem znów niepoprawnym ryzykantem. A ty? - Ja? - zastanowiłam się chwilę. - Nie. - No tak, kobiety mają lub planują mieć dzieci. Od mężczyzny oczekują poczucia bezpieczeństwa. Nie tylko emocjonalnego, ale i finansowego. - Gadasz jak socjolog. - Bernardynka wstała, położyła mi pysk na kolanach i zachęcająco machała ogonem, więc podrapałam ją za wielkim, kudłatym uchem. - I to niedoinformowany socjolog. W Polsce więcej jest kobiet niż mężczyzn z wyższym wykształceniem. I niedługo to one będą więcej zarabiać. - A ty jesteś optymistką. Nigdzie na świecie kobiety nie zarabiają więcej czy tyle samo, nawet za taką samą pracę, co faceci. Oczywiście statystycznie. - Ale mam nadzieję, że to się zmieni. Wiesz, że Kamila podała swego szefa do sądu pracy? Bo kolega na tym samym stanowisku, młodszy od niej, mniej doświadczony, zarabia o pięćdziesiąt procent więcej niż ona. - Myślisz, że wygra w sądzie? Wątpię. Szef może udowadniać, że była mało kompetentna lub zaniedbywała swoje obowiązki. - I tu się mylisz. Kodeks Pracy zabrania dyskryminacji płacowej ze względu na płeć. Nie można na tym samym stanowisku mieć tak różnych uposażeń. W Ameryce prawie nikt nie zaniża kobietom płac, bo firmy boją się gigantycznych odszkodowań, sięgających nieraz milionów dolarów. Spadaj! - Ten wykrzyknik

169 odnosił się do Dyni, która z niewinną miną przysiadła się do mnie, cztery łapy trzymając na ziemi, ale zad lokując na niskiej ławie. - A jakie Kamila może mieć dowody? - Chociażby protokół wystawiony przez Państwową Inspekcję Pracy. Kontrola jakiś czas temu wykazała dyskryminację płacową, w protokole sugerowano dyrekcji, jak to zmienić, ale na sugestii się skończyło. Gdy więc ten sposób zawiódł, za radą prawniczki podała swoją firmę do sądu. Żąda zmiany płacy i odszkodowania. - Nawet jeśli wygra, może wylecieć z pracy. - Ona o tym wie. Wie również, że jest jedną z nielicznych, które poszły z taką sprawą do sądu. Kamili nie groziło nawet odejście z firmy, ale to nie znaczy, że łatwo jej było się pogodzić z nierównym traktowaniem. - Hmm... oby jej się udało. Ale nie przyszedłem tu na plotki o życiu zawodowym twoich przyjaciółek. Chciałem ci zaproponować wypad z dziećmi nad jezioro. Lato w pełni. Może znajdziecie czas po południu? - Oki! Pójdziemy na dziką plażę, to zabiorę ze sobą moją watahę. Jakub uśmiechnął się, schylił po patyk i z całych sił rzucił go Dyni, która podniosła się niezgrabnie i ciężkimi susami pobiegła za nim.

- Łojejkusia kochana! Wiesz pani, o czym cała wieś gada u mnie na sklepie? Tylko o jednym, o objawieniach. Gdyby to tylko Szurnięty Mirek widział Matkę Boską, kto by się tam dłużej tym przejął! - przekonywała pani Tereska, zawieszając między półkami z winem

170 pomarańczową tabliczkę z wielkim napisem: Dziś RABATU NIE UDZIELAMY! - Chocia on już trzy razy widział Niepokalaną - na obłoku zawsze, choć raz w płaszczu, a raz bez korony. Ale co ze świntym wizerunkiem? A co z cudownym rozmnożeniem różańców z trzech do ośmiu? Pani słyszała? - A coś tam słyszałam. - Było tak. W południe na wierzbowych gałęziach wisiały trzy, a wieczorem już osiem. Dlaczego osiem, a nie sześć albo trzydzieści - dziwił się tu jeden z drugim. Ale ja myślę, że cud to cud - nie kieruje się jakąś tabliczką mnożenia. I wszystkie jednakie te różańce: złoty krzyżyk i błękitne paciorki. Sama na własne oczy widziałam. Dotykałam - prawdziwe. I powiem pani dziwną rzecz -nachyliła się do Jagody, wkładającej zakupy do plecaczka - jak idę na szagę łąkami nad Dziwożną, zawsze buty mam oglajdrane od błocka. A wczoraj? Poszłam popatrzeć na świnty wizerunek Pana Jezusa, wracam i dopiero w domu patrzę, a buty aż mi się świecą z czystości, jakby prosto od pastowania. Albo taką rzecz opowiadała mi Jasioczka: w niedzielę padało. Pamięta pani? - A co tam popadało? Troszeczkę, ziemia sucha znowu... - No, pamięta pani. Z nieba padało, gdy Jasioczka przy wierzbach stała, i nic - sucha całkiem była. Nie dziwne? - Hm... - I jeszcze to! Jak od rana do wieczora w sklepie stoję, to wieczorem mam giry całkiem spuchnięte, bolące. Każdy jeden dzień. Normalna rzecz, nie pierwszej

171 młodości jestem. A dzisiaj? Nic mnie nie bolą, na tańce gibane bym poszła! No, pani Jagodo, uwierzy pani? Nawet nasza sołtysowa mówiła, że wzrok jej się polepszył, cuda prawdziwe! A dziennikarz zaczepiał panią? - Nie. Jakiś przyjechał? - A przyjechał, z miasta. Pizgnął fotki Mirkowi, wierzbie, różańcom, a ja nawet wywiadu mu dałam. Pewnie będę w tej gazecie, co mówił, opisana, he, he, i fotkę mi też pizgnął. Ciekawe, czy elegancko wyszłam?

- Czy wiesz, że gdy poznaję nowych ludzi, wszystko jedno: kobietę czy mężczyznę, zwracam uwagę na ich buty? - Kamila siedziała na huśtawce dla dzieci zawieszonej na konarze lipy i majtała bosymi stopami. Jej paznokcie pokrywał lakier w kolorze krwistej czerwieni. - Tak? - zdziwiłam się niemile. Nigdy nie mogłam zrozumieć, co ma but do osoby. Ja o swoje obuwie nie dbałam szczególnie. Przyjrzałam się krytycznie swoim trochę już znoszonym, za to wygodnym skórzanym sandałom. Uważałam, że porządne buty to podstawa dla osoby lubiącej dużo chodzić. - Yhm, pamiętam, jak mi przedstawiłaś Pawła. Jakieś dwa lata temu, jesienią. Miał na nogach zniszczone i zakurzone brązowe szczurki. Od razu zrobił na mnie sympatyczne wrażenie. - Tak to dobrze zapamiętałaś? - Pamiętam takie rzeczy. Wcześniej obawiałam się, że zapoznasz mnie z jakimś elegancikiem w inteligentnych sportowych butach. Z takich, co to mają zainstalowane

172 w podeszwie czujnik, mikroprocesor, silniczek i poduszkę powietrzną - słowem, cały komputer. I oczywiście rzucające się w oczy niby dyskretne logo Adidasa, Nike albo Ecco. U mnie w pracy od takich odlotowców aż się roi. Chociaż wielu z nich nie chodzi nawet piechotą do pracy, nie mówiąc o siłowni. To po co im wyspecjalizowane buty do fitnessu, tenisa, na rower, a nawet i żagle? - Żartujesz? Radosna i światowe marki? Szkoda kasy i tak by nikt nie docenił wyrzuconej forsy. A propos, a jakie wrażenie robią na tobie gumiaki, w których chodzą tutejsi chłopi nawet w letni, suchy dzień? - Przyzwyczaiłam się - roześmiała się, ukazując piękne zęby. Czy ten Paweł jest ślepy? - pomyślałam sobie. - Gdzie on znajdzie kobietę z tak białymi zębami, która będzie pamiętać, jak był ubrany dwa lata temu? Kamila położyła się prawie na huśtawce i zapatrzyła na konary rozłożystej lipy, zasłaniającej szczelnie bladość nieba. - W następny weekend przyjadę dopiero w sobotę, bo w piątek muszę stawić się z Danielem przed komisją orzekającą ó niepełnosprawności. - Kamila momentalnie spochmurniała. - W końcu zebrałam wszystkie wymagane dokumenty. Możesz to sobie wyobrazić, że ostatnio gdy byłam z Danielem na tej komisji, przed nami wchodziła dziewczynka, która urodziła się bez rąk? Mimo to jej mama musi co roku udowadniać, że jej dziecko jest niepełnosprawne. - Może liczą na to, że ręce mogą same odrosnąć. - Na to wygląda. A Daniel? Przekonuję go, że jest coraz bardziej samodzielny, że robi wspaniałe postępy, potrafi już posmarować sobie chleb, zawiązać sznurowadła.

173 I wyobrażasz sobie, jaki zrobił się mądry? Mówi, że gdyby drugi raz miał się urodzić, to chciałby być sobą. Nikim innym, tylko sobą. Jestem z niego taka dumna! - Jeździ też coraz lepiej na koniu. - Szybkim ruchem strzepnęłam kleszcza z rękawa. - No właśnie! A potem przed tym zespołem do spraw orzekania o niepełnosprawności głośno wyliczamy wszystkie jego niedoskonałości i wady. Przecież mój syn nie jest głuchy ani głupi! Rozumie, co się o nim mówi.

- Miałaś rację. To nie był najlepszy pomysł z robieniem tej awantury. - Zaciekawiona wstępem mojej siostry, rozsiadłam się wygodnie w fotelu z komórką przy uchu. - To znaczy, z robieniem awantury Darkowi. Wpadł mi do głowy dużo lepszy pomysł... żeby zrobić awanturę Żabci! - wypaliła tryumfalnie, a ponieważ mnie zamurowało, dodała: - To nie było takie trudne! - Co? - nie zrozumiałam. - Zrobienie jej awantury? - Nie, znalezienie jej. Znałam jej nazwisko i miasto, w którym mieszka. No więc z wytropieniem jej poszło mi całkiem łatwo. Podróż zajęła raptem dwie godziny. Darkowi oczywiście nie powiedziałam, dokąd jadę. Spakowałam coś na drogę i po prostu wyszłam. Byłam wściekła, gdy do niej jechałam! Myślałam: „O, zasejfuje mnie ona sobie dobrze!”. Chciałam jej nieźle wygarnąć na temat flirtów z cudzymi mężami. I wiesz co? Gdy otworzyła mi drzwi, długo nie mogłam uwierzyć, że stoi przede mną seksowna „Żabcia”. Dwa razy musiała potwierdzić, że nazywa się Alina Pyra.

174 - Dlaczego? Nie widziałaś wcześniej jej zdjęcia? Na monitorze? - Machinalnie zaczęłam wyciągać rzepy z sierści Bery. - Gdzie tam! Nie przesłała mu żadnej fotki. Przynajmniej w formie cyfrowej. Ale takiej zwyczajnej, założę się o co chcesz, z pewnością również nie. A wiesz dlaczego? Bo mojemu Darkowi wydawało się, że podłapał długonogą, atrakcyjną blondynkę przed trzydziestką, a ja zobaczyłam chudą jak szczapa, siwiejącą już brunetkę w przydeptanych kapciach i poplamionym fartuszku, założonym na nietwarzową sukienkę. Na pierwszy rzut oka widać było, że Żabcia jest z dziesięć lat ode mnie starsza. No, przynajmniej z pięć. - No i co? Zaczęłaś się pieklić jeszcze w drzwiach czy chociaż weszłaś do środka? - Znałam dobrze temperament Agi. - Ja?! To mnie nie znasz. Wybuchnęłam śmiechem. Jak mogłabym pastwić się nad taką kobietą? Chyba mi wtedy po prostu ulżyło. - A ona? Co zrobiła? Musiała pomyśleć, że nie masz piątej klepki.- Możliwe. Ale zaraz przywołałam się do porządku i przedstawiłam, jak wypada damie i lekarce. Powiedziałam jej, że jestem żoną Księcia Ciemności. Żebyś widziała panikę w jej oczach! - Aga zaśmiała się. - Zaczęła się tłumaczyć, że niby skąd miała wiedzieć, że Dark jest żonaty. - Co racja, to racja. - Powiedziałam jej, że w takim razie już wie i mam nadzieję, że odtąd, pisząc maile, nie będzie zakładać tych gatek z uzdą.

175 - No, no... gatki z uzdą. - Pokręciłam z uznaniem głową. - Oryginalne porównanie. - Wpadnę na kolację. Dla mnie nic nie szykuj. Hej! - Hej!

Wieczorem Lusia kaprysiła przy stole. Nie miała ochoty ani na kanapkę, ani na mleko z płatkami, ani na jajko. Nie dziwiłam się temu specjalnie, godzinę wcześniej mała spałaszowała dwa duże jabłka, ale Aga nie chciała ustąpić: - Żeby wyrosnąć na porządnego człowieka, trzeba jeść - zawyrokowała. - A wiesz, kto to jest porządny człowiek? - uśmiechnęłam się do siostrzenicy. Byłam ciekawa, czy już wie. - Taki, który dużo je zdrowych rzeczy, jak kiełbacha. Kiełbacha nie jest pychotna, ale od kiełbachy się szybko silnieje. I porządny człowiek jest piękny i bogaty, bo brzydki to nic nie zarobi na tym, że jest brzydki albo staruszek. Staruszkowie jak umarną, to nie są zdrowi. - Aha. - W obliczu takiej elokwencji stać mnie było tylko na taką reakcję. - Mamucik - wtrącił się do rozmowy Jaś. - A ciocia Agnieszka mówiła, że dziś nie będzie jeść kolacji, bo chce zrzucić parę kilo. To ona nie wyrośnie na porządnego człowieka? - Oj, Jasiu - zaśmiałam się. - Ciocia już dawno wyrosła i dorosła, więc teraz może czasami nie jeść, choć może skusi się na mój bigos z cukini. - Kończyłam właśnie

176 kroić podłużny, żółty owoc. - Aga, cukinia i pomidory są lekkostrawne, od tego nie przytyjesz. Pamiętam, że jak byłaś dzieckiem, to przepadałaś za tym daniem. - Moja mama była dzieckiem?! - tak absurdalna ewentualność zarazem zdziwiła i rozbawiła Lusię. Dziewczynką czy chłopcem? - Luka, przecież nieraz ci o tym opowiadałam. Ciocia Jagoda i ja byłyśmy dziewczynkami, siostrami, a babcia Róża i dziadek Stach są naszymi rodzicami. - Jak chcecie, dzieciaki, po kolacji obejrzymy sobie album ze starymi zdjęciami - uśmiechnęłam się do Jasia i Ludwiczki. - Hura! Chodź, Jaś. Buziakujemy ciocię! - No już, dzieci, bo udusicie mi siostrę! - Aga interweniowała po dobrej minucie. - Luka, proszę! To twoja kanapka z powidłami. Musisz coś zjeść! - No dobra, ale tylko jeden kawałek. Mama - dodała po chwili z pełnymi ustami - ja nie chcę iść do nieba! - O rany! - Agnieszka wzniosła oczy do nieba, czyli do belkowanego, zielonego sufitu, pokrytego malowniczo pajęczynami i bukietami suszonych ziół. - Znowu! Ale tam będzie też mamusia i tatuś. I dziadkowie. I pewno ciocia. - Nie chcę umierać! - stwierdziło stanowczo dziecko. - Ale tam jest fajnie. Można się bawić, z kim tylko się chce. No i w niebie od słodyczy nie psują się zęby i figura. - Ja nie chcę iść do piekła. - Lusia była nieprzejednana. - No masz, a kto mówi, że trafisz do piekła?! Żadne dziecko nie idzie do piekła.

177 - Aha, ale Stara Ryśkowa krzyczała kiedyś, że ciocia Jagoda trafi do piekła. No, ale ciocia jest dorosła. Siostra odwróciła się do mnie, ignorując ostatnią wypowiedź córki: - Luka zawsze mówi o śmierci przy kolacji. A... i jeszcze przy obiedzie. Od dobrych dwóch miesięcy. - Przy kolacji i obiedzie mówisz... Luka, a dlaczego nie chcesz iść do nieba albo piekła? - coś mi zaświtało. - Nie chcę - dziewczynka połknęła ostatni kawałek chleba i wlepiła we mnie niebieskie, okrąglutkie oczka bo nie zdążę zjeść cukierków albo czekoladków na deser.

- Mamo! Mamo! Mamy kotka! - przywitał mnie przejęty Jasio. - Jakiego kotka? - Sam przyszedł! Naprawdę! - Synek podszedł bliżej i zauważyłam, że na rękach trzyma małego, pręgowanego kociaka. - Taki mysio-pysio - rozczulił się. - Pewno przybłąkał się ze wsi. Trzeba popytać. Pani Tereska będzie wiedziała, komu zginął mały kotek. A jak nie, to zostawimy ogłoszenie w sklepie. - Spoko! Myślę, że nie trzeba będzie dawać ogłoszenia - zjawiła się zarumieniona Joasia. W rękach trzymała książkę: Koty. Moje hobby. - Czytałam, że koty przewożone na dużą odległość samochodem, nawet z workiem na głowie, potrafią znaleźć drogę do domu. Ten kotek, jeśli tylko będzie chciał, odnajdzie dom bez naszej pomocy.

178 - A psy? Dzieci, zlitujcie się, mamy pięć psów! jeszcze nie dawałam za wygraną. - Noł problem! - autorytatywnie stwierdziła moja córka. - Przeczytałam, że psy można nauczyć tolerować kota. Niektóre to nawet przyjaźnią się z kotem i jedzą z nim z jednej miski. Zresztą sama popatrz. Bera! Dynia! Bernardynki, wypuszczone z sionki, zjawiły się natychmiast i zaczęły ciekawie obwąchiwać znajdę. Kot nie wykazywał oznak popłochu, a postawiony przez Jasia na ziemi, zniecierpliwiony zbytnim zainteresowaniem psów, podniósł ostrzegawczo łapkę. Nawet się nie zjeżył, ale Bera i Dynia odsunęły się z respektem przed kocimi pazurami. Wyglądało na to, że pies z kotem mogą się jednak dogadać. - Mamutek! Mamutku! Może u nas zostać? - prosiły dzieci. - Popatrz, jaki kici-myci, misiu-tulisiu, mysiapysia! - A kto będzie się nim opiekował? - Ja! - wykrzyknęła Joasia. - Przeczytałam już o szczepieniach, odrobaczaniu, diecie i w jaki sposób nauczyć kota załatwiać się do kuwety. - Tak? W jaki sposób? - Kot chodzący po podwórzu załatwia się na zewnątrz. A w domu wystarczy napełnić kuwetę kocim piaskiem pochłaniającym wilgoć i zapachy, pokazać ją kotu i już. Kot lubi zagrzebywać swoje odchody w piasku. - Nie jestem pewna, czy taki mały kotek wie, co wypisują w książkach o nim i o kuwetach. Wieczorem, siedząc na fotelu przed kominkiem ze Znajdką na kolanach, nie miałam już wątpliwości.

179 Kociak mruczał z rozkoszy jak mały, ale głośny motorek i ocierał łepek o moją rękę. Zastanawiałam się tylko nad faktem, czemu od kilku lat podejrzanie powiększa się mój zwierzyniec.

Grzyby tego lata pojawiły się wyjątkowo wcześnie. Zaraz przy płocie oddzielającym moją ziemię od lasu bieliły się olbrzymimi kapeluszami dorodne kanie. Kanie, o lekko orzechowym smaku, najlepsze są panierowane i smażone na maśle jak kotlety. Głębiej w lesie rosły całe kolonie żółciutkich kurek. Można z nich przyrządzić farsz do pierogów. Przy dębach, trudne do wypatrzenia, brązowiły się podgrzybki, które doskonale smakują przysmażone na małym ogniu z dodatkiem cebulki. Przy ścieżce, między brzozami, można było się natknąć na zapiaszczonego kozaka lub króla grzybów, borowika. Suszony borowik, duszony w bigosie, nadaje potrawie niezapomniany aromat. Ale najsmaczniejsze są gotowane w winie muchomory z kapeluszami barwy cielistoróżowej o białych blaszkach, czerwieniejących pod wpływem dotyku ciepłej dłoni. Łatwo pomylić ten grzyb z prawie identycznym muchomorem plamistym, zabójczo trującym. Na grzybobranie wybrałam się z Magdą i jej dziećmi. Przyjaciółka umieściła najmłodszą Marysię w wielkiej chuście przewieszonej na brzuchu. Przodem szedł Jaś, taszcząc z samozaparciem ogromny wiklinowy kosz. Przeszłyśmy Drogę Smerfów (nazwa autorstwa Luki,

180 zakochanej w niebieskich ludzikach), równoległą do Polany Mgieł, i skręciłyśmy w Tajemną Ścieżkę, którą trudno wypatrzyć z przecinającej ją drogi. - Mężczyźni zawsze próbowali mnie przekonać, że są wzrokowcami... - zaczęłam. - Dlatego zdarza im się obrócić za ładną babką na ulicy... - Magda pokiwała głową ze zrozumieniem. - Pooglądać sobie rozkładówkę z „Playboya”... - Uwielbiają też kochać się przy zapalonym świetle. Zwłaszcza wtedy, gdy kobieta chce ukryć swoje fałdki i galaretki. - No właśnie, więc nie rozumiem, skąd taką popularnością cieszą się wirtualne romanse - dokończyłam myśl. Magda schyliła się przy żółciutkich maślakach, wyjęła kozik i zaczęła wkładać grzyby do kosza. Chwilę milczała, zanim zdecydowała się na odpowiedź: - Bo flirt w sieci jest bezpieczny, łatwy do nawiązania czy zerwania i dowartościowuje obie strony. I jeszcze jedno, gdy serfujemy, możemy być, kim chcemy. Jedyne ograniczenia to nasza prawdomówność lub brak wyobraźni. - No i zdarza się, że brzydula robi z siebie długonogą seksbombę. - A co to za różnica? - bagatelizowała Magda. -W sieci wszystko jest dozwolone. - Chyba że prawda wyjdzie na jaw. Magda spojrzała na mnie podejrzliwie, a potem stwierdziła: - Ty mówisz o jakiejś konkretnej sprawie. W co ty się wpakowałaś? Tylko mi nie mów, że zrobiłaś z siebie

181 blondynkę i teraz nie wiesz, co począć przy konfrontacji w realu. - To by nie stanowiło problemu. Wystarczyłby dobry fryzjer lub peruka - roześmiałam się. - Ale nie o to chodzi. - A o co? Czyżby to on nie był w porządku? - Magda snuła domysły. - Jaki on? Tu w ogóle nie chodzi o mnie. Nie byłam zbyt dyskretna i opowiedziałam przyjaciółce historię Agi, Darka i tej trzeciej. - Myślisz, że twoja siostra pogodzi się z mężem? spytała Magda. - Sądzę, że tak. Odkąd Aga ujrzała Żabcię, nie jest już tak zazdrosna. Chociaż nie mogę zrozumieć, co ma jej wygląd do tego, co zrobił Darek. - Nic, ale teraz Aga nie czuje się już zagrożona w realnym świecie. Uważa, że mąż nie zwiąże się ze starszą i nieatrakcyjną kobietą. - Oby się nie myliła! Przecież Żabcia zaimponowała mu słowami, nie wyglądem. - Na pewno? Przecież sama mówiłaś, że w mailach robiła z siebie prawdziwą modelkę. Faceci na to lecą. - To fakt, że poniosła ją wyobraźnia. - Wytarłam w chusteczkę mokre od maślaków dłonie. - A co słychać u twojej ciotki? - Ostatnio jakby trochę oprzytomniała i nawet próbowała odzyskać pieniądze od egzorcystki. - No i? - Usłyszała, że taką zbereźną myśl mogły podsunąć jej tylko duchy i że jeśli ona pozwala na to, żeby ciała astralne brały znów nad nią górę, to już jej problem.

182 - Chciałabym jutro wpaść, pogadać z ciotką Ritą. Mogę? - Ja już nie mam sił i wątpię, że ty coś zdziałasz, ale oczywiście, wpadnij. Pod wywróconą, spróchniałą sosną znalazłyśmy mnóstwo dorodnych czarnych łepków, więc przerwałyśmy dyskusję o facetach, Internecie i zaświatach.

Ciotka siedziała sama w leśniczówce. Andrzejowie wraz z dzieciarnią wybrali się do kina. - Dzień dobry. - Aa... to ty, dziecko - po dłuższej chwili ciocia Rita zareagowała na moje wejście. Spojrzała obojętnie i bez pośpiechu przeniosła wzrok z powrotem na widok za oknem. - Widzisz mgłę? - Nie. Świeci słońce. A jak tam czują się duchy? - Co ty, dziecko? W duchy wierzysz? Ja nie wierzę. Wariatka nie jestem. - Ach, to tak? - powiedziałam do siebie. - A co z szanowną panią Smolarz? - Iii... - machnęła ręką z zakłopotaniem. - Wyobrażasz sobie, kochana, że ona mnie naciągnęła na duże pieniądze? To nie egzorcystka, a oszustka i naciągaczka. - Widzę, że najwyższy czas, żebym teraz ja ją nawiedziła. - Nie uda ci się, kochana. - Ciotka znów zapatrzyła się apatycznie na ramę okienną. - Ona z nikim się nie kontaktuje. - A tam za oknem coś ciekawego?

183 - Nie. Nic ciekawego. Ta mgła, ta mgła. Tony mgły zwalają mi się na głowę, duszą, a najgorsze, że tak mnie bolą paznokcie. - Potarła niecierpliwie dłonią o dłoń. Bolą, jak rosną. Podobno po śmierci jeszcze rosną paznokcie i włosy. Włosy też rosną? - Myślę, że nie wszystkim. Na przykład łysym. - Tylko mleczna mgła i ciemny dym. Nic się nie dzieje. - To może zrobimy jakąś ekscytującą rzecz...? - Wywołamy duchy? - Ciotka zaświeciła oczami. - Jeszcze cioci mało duchów?! Myślałam o wyprawie, na przykład do... - A daj mi, kochanie, święty spokój. Mnie już nic nie ciekawi. Ta mgła, mgła tylko i dym. Do grobu mi czas się położyć. - Prędzej to ciocia do grobu Magdę wpędzi. No a dawniej? Co ciocia lubiła robić? - Dawniej? - na moment ożywiła się i machnęła w nieskoordynowany sposób dłońmi, ściągając serwetę ze stolika. - Lubiłam malować. Skończyłam liceum plastyczne, ale później... na pierwszym roku studiów wyleciałam, bo niby wariatką byłam. Do niczego się nie nadawałam, jak byłam młoda, to teraz tym bardziej. Takie to moje całe życie - do niczego! Jak to mówią, kochanie, przesrane! - Ciocia ładnie malowała? - Hm... - uśmiechnęła się pod nosem i w końcu przeniosła wzrok z okna na mnie. - Podobno spory talent miałam. - A dlaczego teraz ciocia nie maluje? - Bo chora jestem. - Ale zdrowe oczy i zdrowe ręce macie?

184 - Ano, mam, dziecko, mam. Ale jak mi się teraz za to zabrać? Tyle lat minęło. - Powiem cioci w tajemnicy ważną rzecz: nie święci garnki lepią. - Hm... może i racja, ale nie moja racja. Mnie już nic nie czeka. Czy ty myślisz, dziecko, że przed schizofreniczką jest jakaś przyszłość? - Przyniosłam coś. - Wyciągnęłam z plecaczka aniołka z masy solnej i uwolniłam go z celofanu. - Będzie za ciocię odlatywał. Codziennie od nowa. - Odlatywał? - Tak, dopóki ciocia nie nauczy się samodzielnie latać. Kobieta wzięła bezceremonialnie do ręki kremową figurkę i stuknęła paznokciem o przypieczone smakowicie skrzydła. Anioł spadł na podłogę, ale nie stłukł się. Gdy go podniosłam, zobaczyłam, że tylko nos mu się ukruszył, nadając pulchnej twarzy zawadiacki wygląd.

- Mamo, przepraszam! Posprzątam to! - Jagodę dobiegł z dołu głos Joasi. A więc nie przesłyszała się, gdy wydawało jej się, że w salonie coś stuknęło. Odłożyła książkę i zeszła na dół sprawdzić, co się stało. To, co zobaczyła, wcale jej nie ucieszyło. Lniany obrus leżał w nieładzie pod stołem, a obok niego walały się w kałuży wody kawałki potłuczonego szkła, wymieszane z daliami. - To kotek. Bawił się frędzlami obrusu - prędko tłumaczyła Joasia. - Ale on jest jeszcze mały, oduczę go tego.

185 - Wątpię, Joasiu, by można było kota oduczyć zabaw z frędzlami. Gdzie jest ten kot?! - Jagoda nieco się zdenerwowała, szczególnie gdy zobaczyła dziury w swoim ulubionym obrusie i uszkodzenia w drewnianej podłodze, które były dziełem ciężkiego wazonu. Po winowajcy nie było śladu. Mimo młodego wieku Znajda miała już doskonale rozwinięty instynkt samozachowawczy.

No to co z tego, że Znajdka rozlała puszkę z lakierem? To był lakier wodny, rozlał się na kafelki w łazience i jakoś dały się domyć. I co z tego, że zrobiła kilka razy kupki w dziwnych miejscach: na kocu, kapie, pościeli? Teraz już wie, do czego służy koci piasek, i zakopuje w nim swoje odchody. I co z tego, że w środku nocy Jaś obudził nas, dziko wrzeszcząc, bo coś po nim chodziło? Kotek jest towarzyski i lubi z kimś spać. W moim łóżku może spokojnie zasypiać. Joasia siedziała nad brzegiem Szarego Jeziora i zastanawiała się, czy mama po ostatnim incydencie nie wyrzuci Znajdki z domu. Było późne popołudnie i woda przybrała niespotykany złotawy odcień. W tym płynnym złocie pływały złote kaczki. Od czasu do czasu nurkowały - to udało im się złowić złotą rybkę. Dlaczego tak jest, że cały świat zjada się nawzajem? Dzikie zwierzęta rodzą się po to, by zabijać lub zostać zabite. Jak myszy zjadane lub tylko zabijane przez koty. Woda w Szarym Jeziorze zaszumiała niespokojnie, a potem wszystko nienaturalnie znieruchomiało. Żadna, najmniejsza nawet fala nie mąciła złotej toni. Kiedy

186 Joasia domyśliła się przyczyny tego spokoju, powoli podniosła głowę. Za nią stała mama. Zanurzyła rękę we włosach córki i powiedziała: - Chodź do domu. Kot czeka na ciebie.

- Serwusik! Tu mówi Witek. - Usłyszałam, że Joasia znowu zmieniła mi stację. - Jeśli jesteś facetem, zapnij rozporek... - radziło radio mało fajne i nagle... nic. Cisza. Po tak obiecującym wstępie nie dowiedziałam się, co dalej. Jednocześnie zgasło światło. - Joasiu, znowu prąd wyłączyli! - krzyknęłam do córki, która była gdzieś na dole. - Poszukaj zapałek. Są w kuchni w narożniku. - Widzę, że wyłączyli, bo nic nie widzę! - wymądrzała się córka. - Nie mogę znaleźć zapałek! - Już schodzę. - Trzymając się poręczy, schodziłam powoli po schodach. - A ty wyciągnij chociaż świece z dolnej szafki. Wiesz, gdzie są. Zapaliłam z dziesięć świeczek i porozstawiałam z Jasiem, gdzie się dało, a Joasia w tym czasie napełniała garnki wodą. Niestety, pompa w studni pracuje na prąd, więc wody zdołamy ściągnąć tylko tyle, ile zostało w rurach. - Ale fajnie - mruknął z rozmarzeniem Jasiu, patrząc na chybotliwe cienie na ścianach. - Yhym, całkiem nastrojowo - przytaknęłam. - Mamut, ktoś jedzie! - nerwowo rzuciła Joasia, gdy w ciszę spotęgowaną ciemnością wdarł się warkot samochodowego silnika. Nastrój prysł momentalnie.

187 - Spokojnie, ktoś tylko jedzie do lasu. A może mamy niezapowiedzianych, późnych gości? - ucieszyłam się na pokaz. Ciekawe, że bez światła wszystko wydaje się straszniejsze. Nieraz zastanawiam się, po co trzymam tyle psów. Jak wyłączą prąd, już wiem. - Mamo, samochód zatrzymał się przed naszym domem. - Joasia przykleiła nos do szyby w kuchni. - To ciocia! - wykrzyknęła radośnie po pełnej napięcia ciszy. - Z Luką. Rzeczywiście, po chwili weszły Aga z Lusią, witane radośnie przez suczki. Czułam się, jakby od paru tygodni moja siostra ze mną zamieszkała, tak często teraz przyjeżdżała. - Zabierz te psy, zanim mnie całkiem okłaczą. - Siostra ucałowała mnie w policzek i przywitała się z dziećmi. - Znowu zaciemnienie? Jak długo? - Nie mam pojęcia. Jeszcze nie zdążyłam zadzwonić do elektrowni. - To zadzwonisz później. My tylko na minutkę, bo muszę zaraz małą kłaść spać, ale nie mogłam czekać do jutra. Muszę ci coś powiedzieć - Aga przerwała i popatrzyła na wlepione w nią, błyszczące z ciekawości oczy dzieci. - Ale chodźmy do twojego pokoju. Joasiu, proszę cię, zajmij się na momencik Luką. - I wzięła z okapu grubą świecę. - Ona jest całkiem do rzeczy, w porzo. I nawet nie taka znowu brzydka, gdy się odstrzeli - rzuciła zagadkowo, kiedy tylko weszłyśmy na górę. - Kto? - nie domyśliłam się od razu. - Pyra. Alina. Umówiłam się z nią na kawę.

188 - I co? Zgodziła się? - Nie wiem, czy bardziej podziwiałam tupet czy zmienność poglądów mojej siostry. - Namówiłam ją. Zapewniłam, że z mojej strony nie grożą jej żadne sceny. Spotkałyśmy się w bardzo miłej kafejce internetowej, pogadałyśmy... Ona rzeczywiście ma niespotykaną fantazję, poczucie humoru, wiele zainteresowań. Nawet się nie spostrzegłam, jak na rozmowie przeleciały nam dwie godzinki. O mały włos spóźniłabym się na pociąg. Nigdy nie zgadniesz, co jej zaproponowałam przy pożegnaniu - Aga uśmiechnęła się przebiegle. - Jak nie zgadnę, to mi powiedz od razu. I tak nie wytrzymasz. - Zaprosiłam ją do nas! - wykrzyknęła tryumfalnie. - Ale Darek będzie miał minę! - parsknęła śmiechem. - No nie, do licha! I zgodziła się? - nie mogłam uwierzyć. - A czemu by nie? To bardzo kulturalna osoba. Hm... nigdy wcześniej bym nie pomyślała, że Darek może mieć romans - Aga uśmiechnęła się z niejaką dumą. - I wiesz, co ci jeszcze powiem? Dzięki temu spotkaniu odkryłam coś, z czego dotąd nie zdawałam sobie sprawy. U nas w rodzinie stosuje się przemoc. - Przemoc? Tylko mi nie wmawiaj, że Darek cię bije albo że znęcacie się nad Luką. - Ojej, ty jak wszyscy! Jak przemoc, to zaraz fizyczna! Darek na mnie nawet głosu nie podniesie! Choć... tak sobie myślę, że czasami to by nawet mógł. Ale ja mówię o przemocy emocjonalnej! I to ja ją stosuję wobec męża. Wyobrażasz to sobie?

189 Trochę sobie wyobrażałam, ale wolałam taktownie milczeć. - W tej kafejce... wspominałam ci, że internetowej? No więc trochę połaziłyśmy po Internecie i Alina pokazała mi swoje ulubione strony, między innymi poświęcone psychologii. Stamtąd dowiedziałam się, że ciągła krytyka partnera albo ośmieszanie go w towarzystwie, czy stawianie mu wygórowanych wymagań, albo jeszcze... jak tam było?... o, już pamiętam: niedocenianie go jako ojca czy kochanka, to przemoc, do jakiej często uciekają się słabe fizycznie kobiety. Nie miałam o tym pojęcia. - Aga była tym faktem bardziej zdziwiona niż przerażona. Trochę to wyglądało tak, jakby nie mogła wyjść z podziwu nad własną, dopiero co uświadomioną sobie, agresywnością. - I tam było jeszcze napisane, jak to wpływa na faceta. Wypisz, wymaluj mój Darek. Mój Darek jest ofiarą! Zawsze myślałam, że mogę żądać od męża tego, żeby się zmienił, dostosował do mnie. A tu się okazuje, że jest to nie najlepszy pomysł na dobre małżeństwo i męskiego faceta. Dowiedziałam się tego przez zupełny przypadek! Hmm... Internet się przydaje! Pomyślałam sobie, że jednak Żabcia ma prawdziwą klasę. Och, sorki. Cofnij. Żabcia jest całkiem w porzo!

Płowy kot pustynny Szan-kot siedzi z podwiniętym ogonem na gorącym, białym od upału piasku, który pokrywa rozległy dziedziniec świątynny. Kapłan Starego Państwa zbliża się powoli, z czcią, niosąc w posrebrzanej

190 misce wątrobę ofiarnego zwierzęcia. Kot unosi się z gracją na wysokich nogach, obwąchuje swój obiad. Nie gardzi mięsem żadnego zwierzęcia z wyjątkiem świniny. Od niej boli go brzuch. Dlatego świnia zostanie nazwana zwierzęciem nieczystym. Święty kot zjada wątrobę, po czym kładzie się w pełnym słońcu, na piasku, a w każdym ziarenku egipskiego piasku upchany jest wszechświat. Wieczorem urządza sobie przechadzki wśród grobowców Bubastis 21 Bubastis - miasto w starożytnym Egipcie, centrum kultu bogini Bastet.. Niekończące się grobowce, a w nich tysiące mumii. Mumii kotów. Gdy Szan-kot umiera ze starości, kapłani golą sobie brwi na znak żałoby, balsamują jego zwłoki i uroczyście, wśród modłów składają je do grobowca. Słusznie należy mu się cześć od ludzi, dla których zabija zło pod postacią węża. W jakiejkolwiek postaci Bóg jest Bogiem, a wąż ma wiele głów, także kociej bogini Bastet.

Słyszę szczęk klamki, a sekundę potem dobiega mnie głuche uderzenie niewielkiego ciałka o podłogę. To Znajdka nauczyła się otwierać drzwi - wskakuje na klamkę, a gdy ta opada pod jej ciężarem, kot spada na ziemię i ruchem głowy powiększa szczelinę między drzwiami a ościeżnicą. Po chwili myszożerca wsuwa się do mojego pokoju i na niepewnych, sztywnych łapkach, co chwila przystając i oblizując sobie futerko na grzbiecie,

191 podchodzi do mojego fotela. Przez moment patrzymy sobie prosto w oczy i zwierzę decyduje się na skok. Ląduje na poręczy fotela i zaczyna zaloty. Ociera się pyszczkiem o moją dłoń, mruży oczy i pracowicie udeptuje moje kolana przednimi łapkami. - Nie jestem kocicą, nie wypłynie ci stąd mleczko żartuję i wyciągam spod Znajdki książkę, którą właśnie czytałam. Jedną ręką głaszczę kota, drugą przewracam kartki, próbując powrócić do przerwanej lektury, ale nie mogę się skupić. Rozpraszają mnie bursztynowe oczy, wpatrzone we mnie i zdające się mówić: Rób tylko jedną rzecz naraz. Jeśli chcesz mnie głaskać, odłóż książkę. Żyj chwilą, w której zanurzasz palce w moim ciepłym futrze. Dotknij teraźniejszości, miękkiej jak moja skóra.

Szukam modelki - obwieścił Jakub, wyciągnięty wygodnie na kocu i wpatrzony w jezioro, na którego brzegu dokazywały dzieci. Joasia uczyła brata pływać. - Radzę ci, zatrudnij Starą Ryśkową! -Jagoda włożyła kolejną złocistą renklodę do ust, wypluła pestkę i połknęła soczysty owoc. - Nie śmiej się! Nie jestem złośliwa, ona przecież jest bardzo charakterystyczna. - Jagódko, nie śmieję się z ciebie ani z twojej rzekomej złośliwości - gdzieżbym zresztą śmiał - tylko że ja już wcześniej wpadłem na ten pomysł. - Niemożliwe! I co, Ryśkowa zgodziła się pozować?! - Jagoda tak się zdziwiła, że przestała zajadać śliwki. - Z tego co wiem, to ona nie darzy szacunkiem artystów. - Ale dla mnie zrobiła wyjątek i zgodziła się. Widocznie mam dar przekonywania albo mój męski urok na nią podziałał. - Jakub przewrócił się na plecy i spod

196 zmrużonych powiek spojrzał na kobietę, zadowolony z efektu, jaki wywołał. - Nie nawijaj, tylko gadaj! - A więc było to tak. Jakieś dziesięć dni temu wracam sobie ze sztalugami od Babuchy - bo trzeba ci wiedzieć, że machnąłem tam jeszcze jeden obraz, na którym umieściłem ławeczkę podpierającą rozlatujący się płot - idę powolutku przez Radosną, a tu zza studni wyskakuje na mnie Ryśkowa. W ręku trzyma miotłę, taką z witek wierzbowych, zamiata dookoła, aż się kurzy, i zaprasza do siebie: „Tej, arytysta, zajińcie do mje no na kielundek berbeluchy 22” Berbelucha - samogon, bimber lub wódka najgorszego gatunku. Nie mogłem odmówić. Wchodzę do chałupy, prosto do kuchni, odkładam sztalugi, torbę z farbami, obraz opieram ostrożnie o kredens, bo cały mokry. Ryśkowa wyciąga kieliszek, częstuje mnie nalewką, a cały czas gapi się na płótno jak sroka w gnat. Wypytuje mnie o moją rodzinę, dom, Pawła. Tobą też była zainteresowana. - Mną? Normalne. - Ja za dużo nie gadam, popijam wiśniówkę i oglądam tę jej kuchnię. W końcu mówię, że chętnie ją namaluję. - Kuchnię Ryśków? Jest jakaś szczególna? - Nie kuchnia, a Ryśkowa w kuchni. - I co? Zgodziła się? - A czemu nie? Powiedziała, że dum Murielowej to nic nadzwyczajnygo, że to żadne cudeńko i jak Murielowa jes

197 na łobrazie niby jakaś świnta, to łona tyż może być, nie gorszejsza przecie. - Pomyliłeś kierunki. - Jagoda aż się popłakała z rozbawienia. - Powinieneś zostać aktorem, a nie malarzem. - W moim fachu zdolności aktorskie też się przydają. Chociażby przy autopromocji. Wracając do naszej sąsiadeczki... Skoczyłem na jednej nodze do domu po ołówki i płytę pilśniową, bo wszystkie zagruntowane płótna mi się pokończyły, wracam, a tymczasem moja muza zabrała się do robienia obiadu, mrucząc pod nosem, że nie może dla duperelów i pierdołów całygo dnia tracić. Tak ją właśnie naszkicowałem, jak w chustce na głowie, poobwijana fartuchem miesza drewnianą kopyścią w wielkim, parującym garze stojącym na glinianym piecu. - Chciałabym zobaczyć ten obraz. - Nic trudnego, już go skończyłem. A wracając do modelki - Jakub podciągnął się na łokciu i sięgnął po śliwki - chciałbym namalować akt i pewnie się nie zgodzisz, gdy poproszę cię o to, byś została moją modelką. - Pewnie się nie zgodzę. - Chodzi o to, że się wstydzisz rozebrać przed malarzem? - Nie, chodzi raczej o ciebie. - Masz rację, nie tylko chciałbym cię namalować, chciałbym dużo więcej - Jakubowi zadrżał głos. - To zdaje się zboczenie zawodowe. Picasso, Gauguin, słynne ciemnowłose i jasnowłose odaliski Bouchera... - Czy to takie dziwne, że artysta pragnie malować, uwieczniać to, co kocha? - przerwał jej. - Akty kobiece

198 są najczęściej pełne namiętności - widocznej lub zakamuflowanej. Miłość na płótnie dostrzegam w doborze kolorów, w pomiętej chaotycznie materii, w spojrzeniu czy uśmiechu modelki. I tylko takie akty są coś warte. Jakub nakrył rękę Jagody swoją. - Proszę, zgódź się. - A mi się zdawało, że tylko w harlequinach facet startuje do babki, która nie robi mu żadnej nadziei. Spojrzała mu głęboko w oczy. - Widzisz, Rudzielec, toby nie było w porządku wobec ciebie. - Delikatnie wyswobodziła dłoń. - Co? Żebyś mi pozowała nago? - Oczy malarza zaiskrzyły się. - To miałoby być nie w porządku? Zapewniam cię, że każdy normalny mężczyzna byłby wniebowzięty, gdyby ujrzał cię bez stroju. Jesteś w bikini, a ja już i tak... - Jakub, proszę cię, przestań! - Jagoda podniosła się z koca, okryła kwiecistym pareo. - Nie mów takich rzeczy, bo nic między nami nie ma prawa się zdarzyć i nic się nie zdarzy. - Tak myślisz? - Twarz Jakuba dziwnie się skurczyła. - Więc czego się obawiasz? Zostań moją modelką. Wystarczą mi trzy seanse. Z mojej strony przecież nic ci nie grozi. Gdybym zaczął nieskromnie się w ciebie wpatrywać, możesz zawołać na pomoc Starą Ryśkową - ona niechybnie zaraz się zjawi. Ostrzegam cię, że inaczej nie dam ci spokoju. Będę namolny jak widliszek wieczorową porą. Zgódź się! - O rany! Rzeczywiście jesteś upierdliwy. A nie pomyślałeś, że może ja się najzwyczajniej w świecie wstydzę?

199 - To wykluczone. Z twoim charakterem? Zresztą czego miałabyś się wstydzić? Jesteś doskonale piękna! - Tak jak Droga Mleczna? - No... może nie masz stu tysięcy lat świetlnych... ale pomimo tego nie cofnę słowa.

- Każdy jedyn chłop jes taki som! Ino jidno mu we głowie! Zawsze żem to mówiła i powtarzam, bo to świnta prawda. Łoni wszyscy jednacy. Nic nie warci! - narzekała Stara Ryśkowa. - Nie lamentujcie tak głośno! Jeśli wszystkie chłopy są winne, to znaczy, że jeden z nich dopiekł do żywego Ryśkowej. - Mje? Wej tam! To wasz, gdowo, chłop taki nic po nim - wyjaśniła z widoczną ulgą, że w końcu może się wygadać. - Mój chłop? Przecież ja nie mam męża. - Wzruszyłam ramionami. - A Pawył?! - Stara Ryśkowa spojrzała na mnie z wyrzutem. - Przecie wyście mieli już dawać na zapowidzi. - My w ogóle nie mówiliśmy o ślubie - zdziwiłam się. - Jakże to tak? To źle. Ady dlatego takie rzeczy niestworzone się porobiły - Ryśkowej nic nie mogło zbić z pantałyku - iże w biały dziń Pawył prowadza się z inszom babom! - A co w tym złego? - Ady to, że się na oczach wszystkich kramujom a łobłapujom! Łobraza boska! - mruknęła w chustę.

200 BAŚŃ SIÓDMA O POZORACH Spotykały się po zmierzchu, gdy nikt już nie mógł ich zobaczyć, w starej szopie stojącej na obrzeżach wioski. Naradzały się po cichu, pochylając się ku sobie, aż tłuste kosmyki siwych włosów opadały im na twarze poorane starością. Złośliwie chichotały lub syczały z gniewu. Czarownice. Opowiadały historie. O Kaziku, co togo wracającego po nocy do domu błędny ognik zaciągnął na mokradła i nikt go już więcej nie widział. O szurniętym młynarzu, którego strzyga, przybrawszy na się postać nadobnej dzieweczki, zwabiła w zimną topiel. O urocznych oczach pana, które na poddanych sprowadzały nieszczęścia, a gdy własna żona i dziecię pomarli, kazał wyłupić je sobie, żeby zaznać wreszcie spokoju. O trzech siostrach zamienionych w trzy wierzby, gdy uciekając przed napaścią trzech zbójców, udających wprzód dwornych kawalerów, skakać chciały ze stromego urwiska. O ubogim gospodarzu, który znalazł bursztynowe skarby, ukryte we własnej chacie przez skąpego pradziada. Stare kobiety opowiadały stare historie. Potem szepcząc niezrozumiałe zaklęcia, spluwając za siebie, warzyły tajemnicze eliksiry. Do kotła wrzucały żabie oczy, pióra puchacza, żmijowe odchody, jaskółcze ziele i sierść białego jelenia. O nogi ocierały im się czarne jak noc koty, w kącie siedział, gotowy do usług, Pokuśnik.

201 Gdy w kociołku zawrzało, kobiety siadały naokoło stołu i wypijały cuchnący napar. W milczeniu rozchodziły się do domów. Drzwiczki szopy skrzypiały, zamykając w środku czarne koty i osobliwą woń. A gdy już wszystko ucichło, na ościeżnicy ciągle kołysała się kartka papieru przybita gwoździem. Na niej czernił się napis: „Koło Gospodyń Wiejskich”.

- Gwiazdy do mnie mrugają. Zawsze tak mrugają? Jaś zadzierał głowę, gapiąc się w rozgwieżdżone, letnie niebo. - Tak. - Paweł lubił wyjaśniać problemy dotyczące astronomii. - To znaczy, gwiazdy obserwowane z Ziemi zawsze mrugają. Jednak gdybyś wsiadł do statku kosmicznego i znalazł się w przestrzeni pozaziemskiej, gwiazdy przestałyby mrugać. - Dlaczego? - Bo w przestrzeni kosmicznej nie ma nic, co mogłoby załamać światło. A światło gwiazd, które my obserwujemy stąd, z powierzchni Ziemi, dociera do nas przez poruszające się warstwy powietrza o różnej temperaturze i wydaje się mrugać do nas. Takie mruganie dorobiło się nawet odpowiedniej nazwy: scyntylacja, ale nie o tym chciałem dzisiaj mówić... Jagoda zadarła głowę jak Jaś, zapatrzyła się w roziskrzone nocne niebo i zasłuchała w opowieść Astronoma. Wprawnym okiem wyłowiła wśród migotliwego chaosu Wielką Niedźwiedzicę. Nad nią polował na

202 gwiaździste owce rozciągnięty Smok. Nieco na lewo popisywał się swą nieludzką siłą Herkules. Astronom zauważył, że współcześni naukowcy korzystają ciągle z mitologicznych nazw, nadawanych konstelacjom tysiące lat temu. Na tym jednak koniec. Współczesna kosmologia nie ma nic wspólnego z dawną. Dla nas wszechświat jest nieskończony, czarny, pusty, zimny, przeraźliwie cichy i martwy. Ludzie starożytności czy średniowiecza kosmos postrzegali zupełnie inaczej. Był skończony. Przebycie wszystkich niebios zajęłoby człowiekowi tysiące lat, ale miały one swe wyraźne granice. Ziemia była otoczona przezroczystymi, kulistymi sferami. W każdej z pierwszych siedmiu sfer tkwiło jedno świecące ciało: Księżyc, Merkury, Wenus, Słońce, Mars, Jowisz i Saturn. Poza sferą Saturna rozciągało się Stellatum, czyli niebo gwiaździste, do którego należały wszystkie gwiazdy stałe. Poza niebem gwiaździstym wznosiło się Primum Mobile - Sfera Pierwszego Ruchu, niezawierająca w sobie żadnego świecącego ciała, ale wprawiająca w ruch wszystkie pozostałe ciała i sfery. Wszechświat nie był czarny. Noc i ciemność były tylko stożkowatym cieniem rzucanym przez Ziemię. Ludzie średniowiecza spoglądali na nocne niebo poprzez ciemność, ale nie na ciemność. Niebo wypełniał blask Słońca i tylko Słońca, gwiazdy świeciły światłem odbitym. Wszechświat był zamieszkany przez Boga, anioły, demony, dusze. Przez długowiecznych bogów, herosów, mitologiczne zwierzęta, elfy, wróżki... Każda sfera miała swoją Inteligencję, która przebywała w sferze tak jak dusza w ciele. Planety były niebiańskimi stworzeniami, ożywionymi ciałami.

203 Wszechświat miał swoją muzykę. Każda planeta we właściwej sobie sferze przy poruszaniu się tworzyła harmonię i dźwięk. Kto lub co wprawiało planety w ruch? Przyrodzona skłonność, sympatia ciał lub wreszcie miłość do Boga. Bóg poruszał rzeczy tak jak przedmiot pragnień porusza tych, którzy go pragną. Sfera Primum Mobile wzruszała się dzięki swej miłości do Boga, a wzruszywszy się, udzielała ruchu reszcie wszechświata. Ludzie wieków średnich patrzyli w górę na skończone dzieło sztuki, na świat rozświetlony, rozgrzany, rozbrzmiewający muzyką, tętniący życiem, pulsujący miłością. Dawno już odrzuciliśmy ten baśniowo-teologiczny obraz niebios. A co zyskaliśmy dzięki naszej nauce, choćby fragmentarycznej i ułomnej? Jagodę wyrwał z zamyślenia widok spalającego się w atmosferze meteorytu. Posiadanie wiedzy, że te rozmigotane światełka na nieskończoności nocnego firmamentu udają gwiazdy specjalnie dla niej, było całkiem przyjemne.

Moja mama urodziła się pod znakiem Luny. Srebrny Glob odgrywa w porządku kosmicznym znaczącą rolę. Rozdziela wszechświat na dziedzinę konieczności i dziedzinę przypadku. W sferze Księżyca przebiega granica boskiego eteru i skażonego powietrza. Tam stykają się wieczny porządek, odzwierciedlający naturę Boga, i niepewność, implikująca rozpad i konflikt. W Krainie Aniołów nie ma miejsca na zmiany i cierpienie. W Królestwie Podksiężycowym wszystko może

204 się zdarzyć. Zarówno śmierć i nieszczęście, jak życie i szczęście. A nade wszystko wędrowanie. Księżyc wywołuje chęć wędrówki, niestałość. Mama, nie mogąc odkrywać obcych lądów, wędruje w głąb siebie. Im tarcza Księżyca staje się jaśniejsza, pełniejsza, tym bardziej mama ukrywa się w środku. Podczas pełni zawiesza na szyi srebrny wisior z selenitem - kamieniem księżycowym, i maluje paznokcie srebrnym lakierem.

Dostałam od Astronoma plakat z mapą Księżyca. Mama zgodziła się, żebym powiesiła go na ścianie. Przykleiłam go więc od strony zachodniej i czasami promienie wschodzącego Księżyca padają na Bagna Epidemii, leżące na południowym zachodzie, wyłaniając z ciemności Morze Wilgoci i Morze Chmur. Przez Morze Nektaru i Morze Poznane wędrują ku górze, omiatając światłem Morze Żyzności, Ocean Burz i Zatokę Upałów, którą dzieli tylko wąska cieśnina od Morza Oparów. We wschodniej stronie rozświetla się stopniowo Morze Spokoju, Morze Przesileń i Morze Jasności. Na północy wyłania się z ciemności tajemnicze Bagno Mgieł, Morze Deszczów, Zatoka Tęcz i Jezioro Snów. Na końcu promienie Księżyca dosięgają bieguna północnego, na którym zamarza Morze Zimna. Kto i kiedy nadał te nazwy? Ile fantazji potrzeba, by na świecącym światłem odbitym, szarym i skalistym globie zobaczyć Zatokę Tęcz, Morze Żyzności i Bagno Zgnilizny?

205 Na dole znalazłam małą ikonkę, przedstawiającą niewidoczną z Ziemi stronę Księżyca. Pierwsze zdjęcia odwrotnej strony naszego satelity wykonała radziecka sonda Łuna 3 w 1959 roku. Dlatego nie dziwią mnie nazwy: Morze Moskiewskie, Morze Wschodnie i Morze Wynalazczości. Mama dziwiła się, że żadnego szczytu nie mianowali Górą Przodowników Pracy. W wielu miejscach Srebrnego Globu dwunastu kosmonautów zostawiło po sobie trwałe pamiątki - pasiaste odciski podeszew butów na pylistym podłożu. Na Księżycu, martwym pod względem geologicznym, nie występuje erozja ani wietrzna, ani wodna, a działalność wulkanów wygasła dawno temu. Być może więc za miliony lat te ślady butów będą jedynymi śladami cywilizacji ludzkiej.

- Miałam taką miłą podróż! Niemożliwe! Kamila nigdy nie miała udanej podróży. - A Danielek jaki jest wesoły! Powiem ci, że twój Jasiu wyrósł na bardzo sympatycznego chłopca i ostatnio Danielek szczerze go polubił. Jaś wyrósł na sympatycznego chłopca? On zawsze był miły. To Daniel się zmienił. - Cieszę się, że przyjechaliście. Tomek po południu osiodła Gryfa dla Daniela. - Chłopiec wpadł do kuchni z kotem na ramieniu, a za nim wszystkie pięć suczek. Miał taką rozradowaną minę, że nie miałam serca wyrzucić zwierzaków na dwór. - Pójdziesz ze mną do

206 Babuchy? - zaproponowałam Kamili. - Obiecałam jej narwać jeżyn, tych spod lasu. A pogoda jest tak piękna, że mam ochotę się przejść. Dzieci sobie bez nas poradzą te dwie godzinki. - Bardzo chętnie. Poczekaj tylko na mnie minutkę, odświeżę się po podróży i coś ci opowiem. Minutka trwała dobre trzydzieści razy dłużej niż to ma normalnie w zwyczaju, ale za to efekt „odświeżenia” był zaskakujący. Kamila w odlotowych ciuchach i perfekcyjnym makijażu wyglądała ciut niestosownie jak na zwyczajny wypad do Radosnej. Kazałam jej więc chwilkę poczekać i poleciałam założyć najnowszą obcisłą bluzeczkę z falbankami przy rękawach. W sam raz na jeżyny! Jak mamy niewłaściwie wyglądać, to przynajmniej obie! Nie opuszczam przyjaciółek w niezręcznych sytuacjach. Przez całą drogę do wioski a także podczas zrywania jeżyn Kamila nadawała mi o kontrolerze z Inspekcji Pracy, o Renacie, która jest prawniczką, o spodziewanej rozprawie w sądzie. Była przekonana, że ją wygra. - Nie mam pojęcia, skąd we mnie taka wiara, że wszystko się uda. Mogłabym góry przenosić. Ja wiedziałam, skąd przyjaciółka czerpie siły do walki o swoje, ale czułam, że nie ma sensu o tym rozmawiać. Otworzyłam furtkę w płocie i weszłyśmy na ścieżkę, ułożoną z płaskich polnych kamieni. Ścieżka łagodnym łukiem prowadziła na ganek chatki Murielowej. W domu, pomimo upału na dworze, panował przyjemny chłód. Przesypałam jeżyny z koszyka do miski i usiadłam przy stole. Kamila żartowała z gospodynią, a ja jak zwykle zapatrzyłam się na makatki zawieszone

207 na ścianach. Zimna woda zdrowia doda; Kto rano wstaje, tymu Pon Bóg daje; Kto dugo lega, tygo chlyb odbiega; Co zjem, to wiem, a co ubogiemu dom, to u Boga mom; Diabłu świncona woda nie pomoże - głosiły mniej lub bardziej znane ludowe mądrości wyszyte na białym płótnie wśród kwiatów, owoców i zwierząt.

- Nie uwierzysz, Jagoda, jaka zmiana! - Magda nawet się nie przedstawiła, tylko od razu zaczęła nadawać przez telefon. - Ciocia Rita wykupiła trzy dni temu pół marketu białej porcelany, dodała do tego farbki i pędzelki. Nakrzyczałam na nią strasznie, jaki czort znowu ją podkusił?! Tyle pieniędzy zmarnować! Zaczęłam się już modlić o przyjazd ciotki Kazi, bo ja za diabła sobie nie radzę z ciocią Ritą i niedługo sama dostanę bzika, ale ciotka nie zwracała na mnie uwagi, zamknęła się w naszej sypialni, natrzaskała z tuzin wzorków, szablonów i zaczęło się... - Co się zaczęło? - wpadłam przyjaciółce w słowo. - Cały stół i podłoga zastawione są talerzykami, filiżankami, kubeczkami, miseczkami i czym tam jeszcze. Wszystkie cudnie pomalowane! Naprawdę nadzwyczajnie! Nie wiedziałam, że ciocia takie rzeczy potrafi! Zaniosłam trochę tych cacuszek do kwiaciarni, trochę do prawdziwej galerii i wszystkie poszły jak ciepłe bułeczki. - Niemożliwe! - No! A Andrzej obiecał już, że założy cioci stronę w Internecie, będzie mogła wystawiać tam swoją porcelanę, kamionkę, porcelit, co tam nakupi. A najlepiej, że

208 wcale nie maluje kwiatków, ptaszków, fatałaszków, tylko najczęściej te... głowy kobiet z wężowymi włosami, no te... - Meduzy. - Właśnie, Meduzy. Ciągle gada o pradawnej Wielkiej Bogini i że ją w tych prawiekach przedstawiano w postaci węża. A teraz coś jej każe malować zapomnianą Meduzę. - A to coś nie obraża się na kubeczki porcelanowe? - Widocznie nie. - A co z ciocią? Jak się czuje? - Wniebowzięta! Nie narzeka na ból głowy, na bezsenność, zero mgły i dymu, nie ma na to czasu. A najważniejsze, że nie protestuje, jak do śniadania podaję jej lekarstwo! Po prostu cud! A, byłabym zapomniała. Widziałam w telewizji, jak złapali naszą panią Anastazję. Oskarżyli ją o liczne oszustwa finansowe i manipulowanie chorymi osobami. Ponoć gdy ją aresztowali, odstawiła niezły cyrk. Krzyczała różnymi głosami, pluła na wszystkich, w końcu rzuciła się na ziemię w konwulsjach, słowem symulowała nawiedzenie. A kto jak kto, ale ona musiała mieć w tym wprawę. Ciekawe, co z nią zrobią? Pewnie wsadzą do szpitala. - Do szpitala albo... pójdzie siedzieć. Jak biegli psychiatrzy orzekną, że sławna egzorcystka jest w pełni władz umysłowych, tylko ma zdolności aktorskie.

Spora sowa nadleciała bezszelestnie i usiadła na płocie. Dopiero głośne „Huh!” oderwało Jagodę od pielenia

209 skalniaka. Przecież jeszcze nie wieczór? - pomyślała. Długie „uszy” z piór zadrżały na wietrze, a pomarańczowe oczy spotkały się z oczami kobiety. Po sekundzie ptak przymknął powieki, oklapł, a jego ciało w kolorze ciemnobrązowej kory upodobniło się do kawałka starego pniaka. Wtedy przy furtce stanął wysoki, pochyły mężczyzna. - Dzień dobry! - zawołała Jagoda, ściągając gumowe rękawice i odkładając haczkę. - Ano, może być i dobry - odpowiedział swoim zwyczajem młynarz. - Ta sowa, jak ją pan nazywa? Była Mateczkakukułka, to może teraz czas na Ojczulka? - Jaki z niej może być Ojczulek? To Babcia, stareńka już, stetrana życiem i te wszystkie myszy, które zjadła, nie dają jej spać po dniach, nie. Już drugi rok idzie, jak biedaczce dolega bezsen. - A pan, panie Mirosławie, tak daleko się zapuścił od Dziwożny, od swoich wierzb? - Ee... - stęknął i wsparł się mocniej na kosturze. Ja uciekam ze wsi. - Przed kim pan ucieka? - Przed ludźmi, pani Jagodo, przed wiaruchną kochaną. Przychodzą do mnie i rozpytują się o takie rzeczy, ee... - O jakie rzeczy? - Wczoraj przyszła do mnie Ryśkowa, miałem się wypytać świętej Panienki, ile lat w czyśćcu będzie cierpiała dusza jej starego i czy ogień czyśćcowy mocno piecze? A Ćwieluchowa nie dalej jak we środę męczyła mnie, żebym dowiedział się, dlaczego jej bratanica nie

210 może począć dziecka. Chciała się o pokutę, modlitwę czy ofiarę odpowiednią wywiedzieć. Albo Jasioczka przyniosła mi kurę z wdzięczności. Gadała, co jej kurzajki na rękach poschodziły, odkąd modli się przy cudownej wierzbie. Słuchać nawet nie chciała, że pewno poschodziły od jaskółczego ziela, którego na mokradłach pełno rośnie, a ona przecie rękami gołymi ołtarzyk rychtowała i chwasty wyrywała. A to nawet dądle wiedzą, że mleczny sok jaskółczego ziela najlepszejszy na brodawki. Nawet sołtysowa przyszła, ech... A już najgorszejszy ten radny z sołectwa. Chodzi, ciągiem szpycuje, przygaduje, taki niedowiarek, ale na ostatek to i on chciał wiedzieć, jakiego burmistrza w przyszłym roku wybiorą i jeszcze co o nim wie policja. A co to? Matka Boska wróżka jaka? Jasnowidzka? Ona nie o takich rzeczach by mówiła, nie. - To Matka Boska coś mówiła? - Nie. Nie... chocia raz odezwała się, ale nikomu o tym nie gadałem. Mówiła mnie, żebym jej bożamynkę postawił. Jak jej postawię, to... hm... - To co, panie Mirosławie? - To swój skarb odzyskam.

Bóg odpoczywał, siedząc na gałęziach wierzby. Pomylony Mirek aż usta otworzył z zapatrzenia. - Kim jesteś? - odważył się w końcu zapytać. - Jam jest Wszystko! - Oferta zupełnie jak z Reala jakiego albo i innego marketu. - Ty sobie nie dworuj ze mnie, Mirosławie. Jestem twoim Bogiem. - A co Ty, Boże, możesz chcieć ode mnie, takiego byle co? Ja do niczego jestem, skoro przywidy widzę. Matkę Boską już widziałem, a tera znowu Ciebie. - Byle co? Czy takie nic może ujrzeć coś ważnego? A kogo ty widzisz? - Samego Pana Boga. Rzeczywiście, samego Pana widzę! - Pana? Jak już stworzyłem ci gały do patrzenia, to przypatrz mi się najsamprzód dobrze.

214 - O, do diabła! Ty mi, Boże, coś nie bardzo przypominasz Ojca. Ty mi w ogóle na faceta się nie zapatrujesz, nie. O, do diabła! - A co to ja mam mieć trzeciorzędne cechy płciowe, nie mówiąc już o pierwszo- i drugorzędnych?! Myślisz, że Stworzyciel ma płeć? - Nie... chyba nie ma, ale wszyscy i tak wiedzą, że Bóg to facet. - Tak? A skąd tę swoją wiedzę czerpią? - Jak to skąd, Boże? Byłeś kiedy w kościele? Obrazy widziałeś? Bóg Ojciec wymalowany na nich jak złoto: dostojny siwy starzec z brodą. Tak czy nie? A może w kościele lury nam wciskają, co? Bóg nie odpowiedział, przeżegnał się tylko, wznosząc oczy do nieba, i zniknął. - Hmm... ot, zabił mi ćwieka i zniknął. I co ja tera ludziom powiem? Że miałem objawienie Bogaobojnaka? Jeszcze pomyślą, że ja... ten tego, niepewny homosyksualista jestem albo i co gorszejszego. Kropla deszczu spadła na powiekę leżącego Mirka. Ten otworzył oczy, zamrugał i powoli wstał, wspierając się o wierzbę.

Bom bam, bom bam - wydzwaniał nerwowym basem telefon, podczas gdy Paweł próbował powrócić do rzeczywistości, wyrwany z pierwszego głębokiego snu. Bom bam, bom bam... - Gdzie, do jasnej pomroczności, rzuciłem ten telefon? - mruczał pod nosem, zastanawiając się, czemu

215 w filmach, gdy ktoś dzwoni w nocy, aparat zawsze znajduje się na nocnym stoliku. - Tak? - W końcu zlokalizował telefon na fotelu, pod swoimi dżinsami. - Sorry, tu Jagoda. Obudziłam cię? - Nie, skądże. - Popatrzył na budzik. Dwadzieścia minut po północy. - W środku nocy zwykle nie sypiam. - Akurat z tobą to nigdy nic nie wiadomo. Miałam nadzieję, że teleskopujesz. Dzwonię, bo jestem w kropce - konie się zbiesiły i mi nawiały. Pięć minut temu dzwoniły Hucuły, że widziały je koło swojej stajni, ale już ich tam nie ma. To co, pomożesz mi je znaleźć? - Gdzie się spotkamy? - Paweł w takich przypadkach był rzeczowy. - Przed domem Hucułów. Zaraz tam przyjadę. Na razie. Dzięki. - Coś się stało? - w drzwiach pokoju, oparty o ościeżnicę, stał Jakub w spodniach od dresu i swetrze narzuconym na gołe ciało. - Jagodzie uciekły konie. Ubieraj się. Pobawimy się w Indian. Jagoda czekała już na umówionym miejscu. Pokazała im ślady wielu kopyt końskich, które rozorały miękką ziemię przed drucianą siatką, za którą czerniła się niewielka stajnia. - Po północy zadzwonili do mnie od Hucułów. Podobno Epona napierała na ich ogrodzenie i rżała. Jak Romek ją usłyszał, wyjrzał przez okno i zobaczył, że jego hucułki - całe podminowane - wybiegły ze stajni, a klacz próbowała się nadstawiać. Na szczęście koniom nie udało się sforsować ogrodzenia.

216 - Mówiłaś, że wszystkie konie ci nawiały, a nie tylko klacz? - Bo uciekły, tylko że źrebak i wałachy stały spokojnie obok i nie wtrącały się. Ich to całe przedstawienie nie interesowało. Epona ma widocznie ruję i ciągnie ją do ogierów. Nie przeszkadza jej to, że są wielkości sporych kuców. Romek mówił, że próbował złapać klacz, wyszedł z uwiązem i marchewką, ale wtedy akurat jakiś obcy koń zarżał na polach, a w Eponę jakby diabeł wstąpił, wierzgnęła zadnimi nogami i poszła w długą. - Daj, poniosę te rzemyki. - Paweł wziął od kobiety uzdy. - Jaki tu obcy koń może biegać? - Nie mam pojęcia. Oprócz nas nikt z Radoszczan nie trzyma koni. Chodźmy już! Na razie ślady są dobrze widoczne w świetle latarni, gorzej będzie w lesie, ale mam to. - Jagoda machnęła trzymaną w ręku sporą latarką. - I na nasze szczęście dzisiaj padało, więc ziemia jest miękka. - Pierwszy raz ci uciekły? - zainteresował się Jakub. - Nie. - Szli dość szybko ścieżką wiodącą do lasu, po której niedawno galopowały konie. - Gdy Epona ma ruję albo wałachom się nudzi, urządzają sobie spacerek. Wtedy gdy na przykład ktoś zapomni porządnie zablokować bramkę. Gryf jest taki cwany, że nauczył się brać żerdź od bramki pod szyję i ją przesuwać aż do skutku, po czym droga wolna! Uciekają też, gdy wyłączą prąd, co tu zdarza się zadziwiająco często, a w pastuchu nie ma napięcia. Gdy konie to wyczują - już ich nie ma! Patrzcie! - Poświeciła latarką. - Pobiegły w prawo. Cudownie, zaraz wyjdziemy z powrotem na pola, nie będzie tak ciemno jak tutaj.

217 - I może trochę mniej komarów. - Jakub klepnął się po policzku. Po dobrej chwili, klucząc między drzewami i krzakami, znaleźli się na skraju ponurego bukowego lasu. Wiatr poświstywał w konarach drzew, aż trzeszczały jękliwie. Przed nimi ciągnęły się wielkie połacie rżysk, skąpane w trupiej, księżycowej poświacie. - Dziś już piętnasty sierpnia, święto Matki Boskiej Zielnej, dzień triumfu Niepokalanej. - Jagoda nachyliła się, zerwała garść przeoczonych przez kombajn kłosów żyta, po czym podeszła do wysokiego zielska porastającego przydroża i do bukietu zboża dodała wiechę ciemnych kwiatów. - To bylica, kiedyś wierzono, że sprowadza na ludzi omamy. - I zaczęła pleść wianek. Mężczyźni jak zauroczeni przypatrywali się kobiecie. Z zapatrzenia wyrwał ich dopiero odgłos głuchych, rytmicznych uderzeń. Paweł podniósł do oczu lornetkę i po chwili obwieścił podnieconym głosem: - Widzę konie! Nie, zaraz, zaraz! Ki diabeł? Tylko jeden, chyba Beduin. Czyżby się rozdzieliły? - Pokaż! - zażądała Jagoda i zabrała lornetkę. -To nie Beduin ani nie Gryf, ale biegnie prosto na nas! Chodźmy! Wyszli na rozległe rżysko. W ich stronę galopował niespotykanych rozmiarów kary koń. Gdy był już na tyle blisko, że Jagoda zdołała zajrzeć zwierzęciu w rozszalałe oczy, koń zarżał i przepadł między drzewami. - Jakby się pod ziemię zapadł! - krzyknął Paweł. - To był ogier - zauważył Jakub. - Chyba nikt w Radosnej nie trzyma takiego zwierzęcia.

218 - Konie mam tylko ja i Hucuły, mówiłam wam już. Jagoda założyła wianek na głowę. - Popatrzcie, ktoś idzie! Drogą przy lesie szedł powoli wysoki mężczyzna. Coś długiego i ciężkiego ciągnął za sobą. Po chwili Jagoda rozpoznała nieznajomego. - Dobry wieczór! - Ano, może być i dobry. - Panie Mirosławie - jakoś we wsi ludzie przestali na młynarza mówić per Mirek - widział pan przed chwilą czarnego konia? - Nocą wszystkie konie są czarne. - I dodał bez sensu, jak to często pomyleni. - Nie taki diabeł straszny, jak go malują. - A co tam taszczycie? - To... - młynarz poklepał kawał solidnego, pachnącego bala - będzie w sam raz belka na budowę bożamynki. Piękna, już ją okorowałem. Z lipy, którą jeszcze pradziad mój sadził. Taśtam ją ode mnie, już spory kawał drogi. - Budujecie kapliczkę Matce Boskiej? - Ano, buduję. Tam, gdzie nasza wieś się kończy, za ostatnim polem Waligóry. Wybrałem stary zagajnik dębowy. Dalej to już ziemia niczyja, obca. - Na jasnym rękawie młynarza zatrzepotała ćma i w tej samej sekundzie zniknęła między błoniastymi skrzydłami rudego nietoperza, który niczym duch wylądował na ramieniu mężczyzny. Ten podniósł belkę i powoli poszedł dalej, ponaglany wysokim świergotem nocka. - Chodźcie, musimy iść. - Jagoda ruszyła przed siebie.

219 Po kwadransie nareszcie zobaczyli konie w niewielkiej odległości, na tle kilku pagórków. Po prawej stronie wznosiła się Góra Józefki. Postanowili okrążyć uciekinierów, ale zanim się rozdzielili, usłyszeli niepokojące, metaliczne dudnienie. Dobiegało ze strony góry. - Diabły się bawią? - zażartował Jakub, który znał legendę o karczmie zamienionej w głaz. - Co też to trzeba było ofiarować Rokicie, żeby się wykupić? - Temat spodobał się również Pawłowi. - Konewkę wina - roześmiała się Jagoda. - Wino może byśmy jeszcze skombinowali, ale konewkę? Chyba że plastikową. - Tss, posłuchajcie! - syknął Jakub. - Ten dźwięk się zbliża. Wsłuchali się w narastający szum, a po chwili rozpoznali w nim warkot silnika. Polną drogą sunął wprost na nich spory samochód osobowy. - Wypaśna honda - mruknął Jakub, gdy samochód ich minął. - Widzieliście kierowcę? - Coś takiego było w głosie Pawła, że Jagoda i Rudzielec ze zdziwieniem spojrzeli na niego. - Nie, ale wyglądasz, jakbyś czorta zobaczył. - Radny, to był nasz radny. Ile on może mieć samochodów? Swojego fiata ma od kilku dobrych lat, ale niedawno mercedes, a teraz znowu ta bryka. - Jesteś pewien, że to Chruściel? Ciemno jest! - Chłopcy, pogadacie sobie później, chodźmy po konie, bo nigdy ich nie złapiemy - zniecierpliwiła się Jagoda.

220 Ale nie dane im było podejść do koni. Ledwie bowiem ucichł szum silnika, znowu nocną ciszę zakłócił monotonny odgłos, przypominający szemranie. - A to co znów za licho? - zdziwił się Jakub. - Nie jedno licho, a trzy - Jagoda dostrzegła już postacie okutane w chusty, które powoli sunęły im na spotkanie. - Założę się, że to Ryśkowa, Jasioczka i Stachurzyna - szepnęła, a po chwili głośno zawołała: - Dobry wieczór! Ale stare kobiety tylko skinęły głowami i przeszły obok, cały czas coś mamrocząc pod nosem i nie wyciągając rąk schowanych w kieszeniach fartuchów. Dopiero w odległości kilkunastu kroków Stara Ryśkowa schyliła się, podniosła z drogi kamień i cisnęła go na pole, przeklinając: - Psiamynda, giry można se połamać. - Dokąd one się wybierają? O tej godzinie? - Rudzielec znieruchomiał, zapatrzony w oddalającą się dziwną trójcę. - Idą w stronę Góry Józefki - zauważył Paweł. - Co one tam mogą robić po nocy? - Tańczyć w zaklętej karczmie - spokojnie odpowiedziała Jagoda. - No, koniec żartów, nasi uciekinierzy właśnie truchtają w siną dal, pospieszmy się! - zawołał Jakub. Znów konie zniknęły im z oczu, postanowili więc wejść na górę i stamtąd się rozejrzeć. Kręta dróżka, wijąca się między kłującymi zaroślami jeżyn, zaprowadziła ich na łysy szczyt, gdzie spoczywał podłużny, popękany głaz.

221 - Pomóżcie mi! - stęknęła Jagoda, wdrapując się na olbrzymi kamień. - Stamtąd będę miała lepszy widok! Podsadzona przez kuzynów, z podrapanymi łokciami i kolanami, z obdartymi do krwi dłońmi, w przekrzywionym na jedno ucho wianku, wylądowała na porośniętym mchem „dachu karczmy”. - Widzisz coś? - zniecierpliwił się Paweł. - Widzę! A raczej słyszę! - Ale Jagoda, zamiast rozglądać się za końmi, przywarła wzrokiem do głębokiej rysy w szaroniebieskim granicie. Pokonując swoje niezdecydowanie, przyłożyła obie dłonie do szczeliny, a po chwili przytuliła się do głazu całym ciałem. Poczuła, jak jej piersi i brzuch obejmuje kamienny chłód. - Ej, co się dzieje, do diaska? Słyszysz tętent? Gdzie jesteś? - mężczyźni nawoływali z dołu. - Jagoda, zeskakuj stamtąd! - bez powodu zdenerwował się Paweł. - Nie podoba mi się ta okolica. A szczególnie ten głaz! - Co? A może byś go tak poświęcił święconą wodą? zakpił Rudzielec. - Dawne przyzwyczajenia się w tobie odez... - nie dokończył, bo zarobił solidnego kuksańca w bok. - Ożeż! Aż mnie zamroczyło i wszystkie gwiazdy zobaczyłem i to bez pomocy twojego teleskopu! - Chcesz dokładkę? Jagoda, jesteś tam? Odezwij się! Cisza. Zaniepokojony Paweł z pomocą kuzyna wspiął się z trudem na górę. W pierwszej chwili wydawało mu się w ciemnościach, że kobieta zniknęła, ale po chwili, gdy wiatr rozdarł skłębione chmury, dostrzegł leżącą postać. Potrząsnął bezwładnym ciałem. Było nienaturalnie zimne.

222

- Jagoda! - przeraził się. - Co jest? Co się stało? Otworzyła z trudem oczy, podparła się na rękach, za mrugała powiekami jakby wybudzona z głębokiego snu. - W porządku. Zawsze chciałam to zrobić. - Co zrobić? - Przyjść tu i objąć ten kamlot - pogłaskała czule kryształki granitu. - Zwariowałaś? Nastraszyłaś nas nie na... - Widzę nasze stadko! - zawołała Jagoda. - Dalej, panowie, zasuwamy! - I nie czekając na pomoc, już zupełnie rześka i pełna nowych sił, zsunęła się po blokach skalnych. Tym razem się udało. Bez przeszkód podeszli do pasących się na polu Waligóry koni, a gdy Jagoda założyła wodze na szyję Epony, ta, czując się schwytana, bez przeszkód wzięła w zęby wędzidło. - Paweł, pomożesz mi? - Jagoda stanęła przy lewym boku klaczy. Mężczyzna podszedł i podsadził kobietę na konia. Po chwili wszyscy siedzieli na oklep - mężczyźni musieli się trochę natrudzić, żeby bez pomocy strzemion dostać się na grzbiety wysokich wałachów - stępa, na przemian z wolnym galopem, wracali do stajni. Pierwsze ptaki, pokonując senność, zaczęły płoszyć sierpniową noc.

W Mrocznym Zagajniku, gdzie stare drzewa przypominają zgarbione kobiety, jaśnieje bielą lipy bożamynka-kapliczka. Zbita z grubo ciosanego drewna, nieheblowanego nawet, została ustawiona pod dębem o spękanej korze.

223 Wnętrze kapliczki jest puste, wyłożone tylko sercowatymi liśćmi tilia platyphyllos. Nawet Szurnięty Mirek wie, że żadnej Bogini nie da się zamknąć w gipsowym odlewie.

Zamierzałam na weekend upiec biszkopt z bitą śmietaną i jagodami. Zapomniałam jednak, że w lodówce nie ma już jaj. Ryśkowa dawno nie zaglądała, coś narzekała, że jedenaście kur porwał diaboł (i gdyby nie to, że dwunastą zostawił z podgryzionym gardłem na grządkach z marchewką, to by pomyślała, że jakisik złodziej abo somsiad połakomił się na ji kury. No bo jakże? Aże jedynaście?). Trudno. Wsiadłam na rower i po dziesięciu minutach byłam już przed sklepem w Radosnej. - Dzień dobry! - pozdrowiłam sklepikarkę. - Jak dobrze, że wczoraj popadało, bo inaczej po tym piachu to bym do pani nie dojechała na rowerze. - Jak zwykle chlebuś, szefowa? - Pani Tereska wyjęła spod lady wyrośnięty, świeżutki i posypany mąką bochenek. Obok niego postawiła spory kosz węgierek. Somsiadka dla mnie rano zerwała dwa takie kosze. Myślę sobie, że jeden się pani przyda. Powidła se pani usmaży dla dzieciaków. Dobre te damasyny. Co rusz podjadam i wiatry mnie wzięły. To znaczy, że śliwki lepszejsze nie mogom być! - zachwalała owoce pokryte niebieskim nalotem. - Dla mnie? Naprawdę? Dziękuję. Bardzo lubię te stare odmiany węgierek. - Zdjęłam kosz z lady i w tym momencie dopiero spostrzegłam zmienioną twarz sklepikarki, zaciśnięte usta, zaczerwienione i podpuchnięte oczy.

224 Jakaś przykrość panią spotkała? Znowu chłopy chciały pić piwo w sklepie i to bez kolejki? Spojrzałam zezem na wielką kartkę wyrwaną z bloku rysunkowego i przylepioną do gabloty, obwieszczającą: ZAKAZ KONSUMPCJI NAPOJÓW ALKOHOLOWYCH W TYM PIWA W POMIESZCZENIU SKLEPOWYM - Gdzie tam, pani Jagodo! - Sklepikarka wyjęła chusteczkę z kieszeni fartuszka. - Gdyby tylko to... - Podeszła do drzwi, omiotła wprawnym okiem teren przed budynkiem i przekręciła klucz w zamku. - Niech pani na chwilę pozwoli, coś pokażę. Po tym tajemniczym wstępie weszłyśmy na zaplecze, gdzie na poobijanym metalowym stoliku leżała trochę pomięta kartka, którą pani Tereska wzięła do ręki. - Pół godzinki temu, jak to dostałam. Zaszła do mnie Ola Chruściel, koleżanka mojej córki, Sabinki. Wracała właśnie z pracy do domu, wcześniej była na bezrobociu, ale od kilku miesięcy pracuje w Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. Jak się zaczęły unijne dopłaty dla wsi, to majom tam pełne ręce roboty, także w departamencie kontroli. Rolnicy piszą do agencji po kilka donosów dziennie. Nawet anonimy są rozpatrywane, więc każdy może wypisywać, co mu się ciśnie na palce. Podobno brat nadaje na brata, mąż na żonę, syn na ojca - niewidziane rzeczy! Nieraz kontrola potwierdza prawdziwe przekręty, a częściej to są bzdury z palca wyssane, z zazdrości o piniąchy. Proszę - pani

225 Tereska znów chlipnęła w chusteczkę - niech pani spojrzy. Pani pokażę, bo mam zaufanie - tu wskazała na kartkę trzymaną w dłoni - co mi Ola przyniosła, choć podobno nie wolno, ale ona zna moją uczciwość, więc ksero zrobiła. Wzięłam do ręki papier i zaczęłam z trudem czytać, bo było to ksero tekstu pisanego ręcznie, z licznymi błędami, na szczęście drukowanymi literami: DONOS DZIAŁAJĄC DLA DOBRA PAŃSTWA POLSKIEGO ZGŁASZAM OSZUSTWO JAKIGO DOPEŁNIŁA SIĘ MIESZKANKA WSI RADOSNEJ OBYWATELKA TERESA ĆWIELUCH. JEST SPRAWA NASTEMPUJĄCA! ĆWIELUCH POSIADA WŁASNEJ ZIEMI OKOŁO 5 HA, OKOŁO 5 HA PRZYJOŁA NA NAZWISKO OD SWOJEJ SIOSTRY. ZIEMIA TA W PONAD POŁOWIE JEST NIEUPRAWIANA. PODATKU GRUNTOWEGO NIE PŁACI OD KILKU LAT, UBEZPIECZENIA DO KRUS TEŻ NIE PŁACI... - Ja, ja nie płacę?! Mam przecież pokwitowania nie wytrzymała i przerwała mi. - No właśnie, to wszystko można potwierdzić - próbowałam ją uspokoić. Po chwili cichym głosem czytałam dalej: MÓWIŁA DO MNIE ŻE ZGŁOSIŁA DO AGENCJI ROLNICTWA 15 HA OBSIEWU ZBORZEM NA ROK BIERZĄCY ZA KTÓRE TO MA POBRAĆ OD AGENCI

226 DOPŁATĘ UNIJNĄ. DOSTANIE NIESŁUSZNĄ DOPŁATĘ ZA FIKCYJNE HEKTARY, BO FIKCYJNIE NABRAŁA ZIEMI, A WIĘKSZOŚĆ ZIEMI - JAKIEŚ 70% - TO ODŁOGI ZAROŚNIĘTE CHWASTAMI A NIE ZBORZEM. A W DODATKU 80 LETNIEGO OJCA ZMUSZA DO PRACY W POLU ORAZ DO DOJENIA RĘCZNEGO KRÓW I ZABIERA EMERYTURĘ. NA KONIEC DODAM ŻE DOKŁADNIE NIE PODAŁEM DANYCH (NIE JESTEM SOŁTYSOWĄ). PRZECIEŻ MOŻNA W TEJ SPRAWIE ZAPYTAĆ SOMSIADÓW. I podpis, też drukowanymi literami: KRECHLATY. - I co szefowa powie na taką niegodziwość ludzką? rozchlipała się na dobre. - Ja kontrolą się nie przejmuję, składki na KRUS i wszystko regularnie płacę. Ziemi mam swojej 10 hektarów, nie żadnej fikcyjnej, od siostry 5 hektarów dzierżawię, to przecież dopłata unijna trafia do dzierżawcy, a nie właściciela. Niech pani powie, co to komu przeszkadza, że dostanę pieniądze? I to ludzie w takiej wsi, gdzie sama Matka Boska się objawia, takie rzeczy wyczyniają! - Popatrzyła na mnie czerwonymi, rozmazanymi oczami. - Pani Teresko, ludzie zawsze donosili i donosić będą. Nic tu Matka Boska nie pomoże. Może Ola niesłusznie zrobiła, przywożąc tę kartkę. - Ola chciała jak najlepiej. Żebym się przygotowała, bo dyrektor departamentu każe im wszystkie skargi rozpatrywać, nawet te najbardziej niestworzone. Co zdążą akuratnie, to kontrolują.

227 - Pewno od czasu do czasu przez donosy trafiają na rzeczywistych naciągaczy. - Możliwe - skwitowała sucho - ale chyba więcej krzywdy tymi papierami się wyrządzi. A po co o moim ojcu pisać do urzędu, to mnie najbardziej boli. Ja mu emeryturę odbieram?! Ja mu każę ręcznie doić?! Tato ma dwie krowy, swoje, nie moje, więc nic nie mogę mu kazać lub zakazać. Chciałam mu dojarkę elektryczną sprezentować, ale mi twardo zapowiedział, że póki żyje, z prądem do gadziny nie podejdzie. Że trzeba wiedzieć, jak doić krowę. Wiedzieć, którą gadzinę delikatniej, którą mocniej ścisnąć, gdzie poklepać, jak przemówić, żeby dobre mleko dała. Krowa to boże stworzenie, z którym trzeba się po człowieczemu obchodzić. I kto widział takie rzeczy wypisywać, że ja zmuszam do czegoś ojca? Co to za burak bez serca! - Pani Tereska nie kryła rozgoryczenia. Nie wiedziałam, jak ją pocieszyć. Niezręczną sytuację przerwały głośne stuki. - O, przepraszam, sklep zamkłam, pewnie klijentyla się dobija. Wyszłyśmy z zaplecza i dwie minuty później wracałam z zakupami rowerem do domu. Po drodze zastanawiałam się, czy ktoś już doniósł na moje dwa hektary. Kogo jak kogo, ale nie cierpię donosicieli. BAŚŃ ÓSMA ZACZAROWANY STRUMYK I KOT Przez umajone kwiatami polankę przepływał niewielki strumyk. Woda, szemrząc cichutko, wiła się pomiędzy kamieniami, mieniąc się wszystkimi barwami, to znów zamieniając się w żywe srebro. Bo też nie był to zwyczajny strumień, lecz zaczarowany.

228 Byle tylko się napić srebrzystej wody, strumień spełniał życzenie. Tylko jedno, pierwsze życzenie. Któż nie pragnąłby, żeby spełniło się jego marzenie? Na polankę zaglądali więc często spragnieni ludzie. Spragnieni nie życiodajnej wody, lecz bogactwa, miłości, władzy, zdrowia... I strumień spełniał ich pragnienia, ale ludzie wciąż byli niezadowoleni. Dlaczego? Posłuchaj. Któregoś razu na polance zjawiła się Kasia. Kasia była młoda, zdrowa, urodziwa. Cóż z tego, skoro Bartek z sąsiedniej wsi mizdrzył się do każdej dziewczyny, a jej nie zauważał. Już i swatów słać kazał do córki karczmarza. Kasi zachciało się zostać żoną Bartka i strumyk spełnił jej życzenie. Po niecałym roku Kasia powtórnie zjawiła się na polanie. Dosyć miała męża awanturnika, skąpca i rozpustnika, ale strumień mógł spełnić tylko jedno życzenie. Na pociechę zaszemrał cichutko, że jeśli znajdzie się ktoś, kto ugasi przy nim pragnienie, a nie wypowie życzenia, wtedy czar pryśnie i wszystko wróci do normy. Jednak ludzie zawsze mają marzenia i chcą, by się spełniały. Strumień widział więc wesołego parobka, któremu zbrzydła wyrobnicza praca i zażyczył sobie zostać młynarzem. Pech chciał, że w wiosce stał już jeden młyn i stary młynarz znienawidził młodego rywala. Nikt z całej wioski nie przywoził ziarna do zmielenia do nowego, cudem postawionego młyna. Ludzie gadali, jakoby w nowym młynie straszyło po nocach. Któregoś wieczoru na polankę przybiegła Jadzia, krzepka i dobra dziewczyna. Marzyła o wielkiej urodzie: chabrowych oczach, złotych włosach, smukłej kibici. Po przemianie cudne dziewczę zwróciło na siebie uwagę starego, ale zasobnego gospodarza.

229 Rodzice Jadzi, wbrew woli córki, wydali ją za mąż za zgrzybiałego starca. Pewnej wiosny strumyk spełnił życzenie kulawego Staszka. Mężczyzna pragnął być silnym, zdrowym młodzieńcem o dwóch równych nogach, jeszcze tej samej wiosny żołdacy porwali Staszka jak swego i do regimentu wcielili. Dwadzieścia lat w wojsku przesłużył, nim ze srogimi bliznami jako całym zyskiem do domu powrócił. Nawet sam pan dziedzic zjawił się na polanie bladym świtem, by go to oczy ludzkie nie wypatrzyły, opił się srebrnej wody i wypowiedział życzenie. Chciał być jeszcze bogatszy. Złodzieje nic panu zrobić nie mogli, bo otoczył się wojakami, dworakami. Z czystej zawiści więc ktoś podłożył ogień pod zabudowania pańskie i spłonęła cała fortuna dziedzica. I tak strumyk szemrałby kusząco do dziś, gdyby nie pewne wydarzenie. Na polanę w pościgu za ptakiem zbłądził kot. Stary, pręgowany, wyleniały kocur. Napił się wody i nic. Próżno strumyk namawia go do wypowiedzenia życzenia. Może chciałby zostać psem albo wolnym ptakiem? Myśli kot: „Jako psa uwiążą mnie na łańcuchu i żegnaj, miła swobodo. A ptak? Cóż z tego, że lata? Na ptaki to ja poluję. Dobrze jest, jak jest - w dzień położę się na zapiecku, a nocą zapoluję na myszy. Nic mi nie trzeba”. Po czym zwinął się na trawie, mrucząc z ukontentowania. Strumień wsiąkł w ziemię, a czas się odwrócił, płynąc do tyłu i zmieniając wydarzenia, jakby marzenia ludzkie nigdy nie przybrały realnego kształtu. - To co, lepiej nie marzyć? - zirytowała się Kamila. Wiem, że dojście do celu nie zawsze daje nam szczęście.

230 Ale ja nie chciałabym niczego zmieniać, odkręcać w swoim życiu. A najbardziej nie żałuję, że mam Danielka. I wiesz, co ci jeszcze powiem? Lubię hazard. Tym razem też zaryzykuję. - Chodzi ci o ryzyko związane z sądem pracy czy o coś innego? - O... moją posadę. Jagoda spojrzała na przyjaciółkę. Wiedziała, że ta nie powiedziała prawdy.

- Cześć, Jagoda! - wrzasnęła mi do ucha Aldona, próbując przekrzyczeć hałas, jaki panował na wąskich gimnazjalnych korytarzach podczas przerwy. - Wieszasz ogłoszenie? - Tak! - odkrzyknęłam, przyszpilając pinezką kolorową kartkę do korkowej tablicy. - Zbiórka niepotrzebnych książek do biblioteki w formie konkursu klas. Na szczęście metalicznie zadźwięczał dzwonek, ogłaszając koniec przerwy i wkrótce mogłyśmy normalnie rozmawiać, bez zdzierania gardeł. - Idziesz na lekcję? - Spojrzałam na polonistkę, dzierżącą pod pachą dziennik i spory plik klasówek. - Nie, mam okienko. Chciałam poprawić w tym czasie wypracowania. Jednak od razu widzę, że niektóre dzieci nie przeczytały lektury, tylko opracowanie. Niektóre nie zamierzają marnować czasu na czytanie, słabsze nie nadążają, a inne jeszcze nie mogą nigdzie zdobyć wymaganej pozycji.

231 - Wiem, że w bibliotece nie ma wszystkich książek w potrzebnych ilościach, ale prawie co roku zmienia się zestaw obowiązujących lektur, a ja we wrześniu dostałam od Dyry marne grosze na potrzeby biblioteki. Zakupiłam za to pięć pozycji. Stąd pomysł na zbiórkę książek wśród uczniów. - Jagoda! Patrz! - Aldona zapatrzyła się na tablicę ogłoszeń. Po prawej stronie wisiał nowy okólnik, którego jeszcze nie zdążyłam przeczytać. NINIEJSZYM ZAWIADAMIAMY WSZYSTKICH PRACOWNIKÓW NASZEGO GIMNAZJUM, ŻE W BIEŻĄCYM ROKU SZKOLNYM POWOŁUJE SIĘ DO ISTNIENIA NOWĄ INSTYTUCJĘ POD ROBOCZĄ NAZWĄ „DZIENNICZKI POCHWAŁ I NAGAN DLA NAUCZYCIELI”. SZCZEGÓŁY ZAMIESZCZONE SĄ NA DRUGIM EGZEMPLARZU OKÓLNIKA - DO WGLĄDU I PODPISU W SEKRETARIACIE. DYREKTOR GIMNAZJUM ELEONORA KOPYTKO - Słyszałaś może wcześniej o tej „instytucji” nagan i pochwał? - Nie mogłam wyjść z osłupienia po tym, co przeczytałam. - Raz Dyra przebąkiwała coś o tym w pokoju nauczycielskim, ale myślałam, że odezwało się w niej długo tłumione poczucie humoru. Wiesz, ale im dłużej nad tym myślę, to sprawa przedstawia się wcale rozsądnie.

232 Uczniowie mają swoje dzienniczki, to i nauczyciele powinni mieć swoje. - A komu je będziemy dawać do podpisu? Kuratorowi czy rodzicom? - Tylko czyim rodzicom? Naszym czy uczniów? - Ty, słuchaj, a może to tylko koszmarny sen? Uszczypnij mnie, obudzimy się i... Umilkłyśmy, a podniesiona ręka Aldony zamarła w powietrzu. W nagłej ciszy dobiegł nas mocny stukot obcasów, obróciłyśmy się i zobaczyłyśmy monstrualnych rozmiarów cień, a następnie wyłaniającą się zza rogu korytarza sylwetkę Dyry. - O, dzień dobry paniom! - Dzień dobry, pani dyrektor - odpowiedziałyśmy niczym grzeczne uczennice, tylko siłą woli powstrzymując się od dygu. - Dobrze się składa, że spotykam panie, bo posiadam pewną sprawę do wnikliwego omówienia i choć nie lubię dzielić włosa na piąte przez dziesiąte, męczy mnie przeczucie graniczące z pewnością. Za kilka dni zapowiadam u pań swoją wizytę. - Wiesz, o co jej chodzi? - szeptem spytała Aldona, gdy złowróżbny cień znikł w końcu korytarza. - Licho wie!

Paweł zauważył przez okno sołtysową, przeprosił Jagodę i wyszedł przed dom porozmawiać o moście, którego spróchniałe deski w każdej chwili groziły katastrofą. Jagoda, pogryzając ciasteczka, pokręciła się chwilę

233 w kuchni, w końcu weszła do pokoju obok. Na stole świecił monitor komputera, widać jeszcze nie włączył się wygaszacz ekranu. Paweł najwyraźniej przed jej przyjściem przeglądał pocztę, jeden mail był otwarty. Podeszła bliżej, zerknęła, odwróciła wzrok, ale coś nie dawało jej spokoju, bo jeszcze raz zerknęła na list i już na dobre zaczęła czytać: Drogi Pawle! - ktoś napisał w nagłówku. O, jak staroświecko, pewnie ktoś wiekowy pomyślała. Cieszę się niezmiernie, że nie odciąłeś się zupełnie od naszych problemów. Mimo tego, że nas opuściłeś... - Kogo, do diaska, Paweł opuścił?! - ...my dobrze myślimy tutaj o Tobie i życzymy Ci spokoju i szczęścia. Ojciec Sebastian cieszy się jak dziecko, że dzięki Tobie znów przybyło pieniędzy, widać masz talent do pozyskiwania ludzi. Teraz Młodzi Światu... Jagoda odskoczyła jak oparzona od komputera - usłyszała, jak Paweł żegna się z sołtysową.

W domu wstukała w Google: Młodzi Światu i wiedziała już wszystko. No, prawie wszystko. Co Paweł robi w Radosnej, małej wiosce zapomnianej przez Boga i ludzi?

Na ulicy Szerokiej, przed swoim domem, który wyróżniał się kolorowym szkłem z potłuczonych butelek wtopionym w tynk, zaczepiła mnie sołtysowa. W ręku trzymała plik kartek. - Dzień dobry pani! Proszę to wziąć i zapoznać się z treścią.

234

- Co to jest? Jakieś rozporządzenie? - Wyciągnęłam dłoń po papier. - Niezupełnie. - Sołtysowa wygładziła zmarszczkę na modnym żakieciku. - Tak naprawdę to jest orędzie. - Orędzie? - Tak. Dokładnie. Orędzie Matki Boskiej Niepokalanej, która objawiła się w Radosnej. - I pani to rozprowadza? Przecież nie jest to sprawa ani urzędowa, ani polityczna. - Paniii! - Bigotowa zapiała z akcentem na ostatnią sylabę. - Pani, wszystko jest polityką! Nie ma takiej dziedziny życia ludzkiego, na którą by nie miała wpływu polityka. Zresztą Maryja ma takie samo zdanie jak ja. Proszę to przeczytać, a zrozumiecie, co mam na myśli. Zerknęłam na kartkę: Objawienia Radoszczańskie Orędzie Matki Boskiej Niepokalanej Pragnę, abyście przyjmowali Moje orędzie z powagą i według niego żyli. Drogie dzieci! Obleczcie się w zbroje i z różańcem w ręku zwyciężajcie szatana. Módlcie się, by szatan nie potrząsał wami jak gałęziami. Wzywam was do światłości, którą powinniście nieść wszystkim ludziom: 1. Żyjcie w miłości i pokoju. 2. Niech zatwierdzona zostanie ustawa o ochronie życia poczętego. 1.

235 3. Tarcza antyrakietowa nie ma w Polsce być budowana. 4. Niech kobiety noszą długie spódnice, a pod spodem halki. 5. To miejsce jest święte. Lud schodzi na złą drogę: 1. Jesteście zaprzątnięci materialnymi sprawami. 2. Młodzież wstępująca w związki małżeńskie grzeszy, bo wszyscy tają grzechy na spowiedzi przedślubnej, świętokradczo się spowiadając. 3. Matki zabijają dzieci nienarodzone, a najwięcej w Warszawie. Nawracajcie się! Ostrzeżenie końcowe Pani Jadwiga Chomska z Krzesin nie miała prawdziwych objawień Matki Boskiej na szybie samochodu. To fałszywa lub błądząca wizjonerka. Niech wierni chrześcijanie tam nie pielgrzymują, niech przyjeżdżają do Radosnej. Objawienia radoszczańskie są prawdziwe i... - Niech pani zobaczy - przerwała mi niecierpliwie sołtysowa i wyciągnęła spod pliku kartek fotografię oprawioną w białą ramkę - jakie zdjęcie udało się zrobić mojemu mężowi. Patrz pani: to jest grupa wierzb, gdzie panu Mirosławowi objawiła się Matka Boska. Poznaje pani? O, a tu, w prawym górnym rogu, widać trzy czwarte twarzy Boga Ojca, na lewo od niej twarz Jezusa,

236 a pod nimi te skrzyżowane białe promienie - to Duch Święty. - Cała Trójca Święta na jednej fotografii, to rzeczywiście cud! Szkoda tylko, że Bóg Ojciec nie wyszedł za dobrze. - Dokładnie, to prawdziwy pech, że mój Władek inaczej nie skadrował zdjęcia. - Prawdę mówiąc - obracałam zdjęcie na wszystkie strony - Święta Trójca raczej przypomina białe pasy i plamki na tle drzew niż cokolwiek innego. - Ja wiem, że ktoś, kto zna się na obróbce zdjęć, może tego dokonać - takie świetliste promienie, ale nie pomyślała pani, że to sam Bóg ingerował w proces fotograficzny? Nie myśl pani, że każdy może zrobić Bogu zdjęcie w Trzech Osobach. Do tego trzeba być przygotowanym duchowo, tak jak mój Władziu, który co niedziela różaniec zmawia. - Hm... a kto jest autorem orędzia, bo nie widzę podpisu. - Człowiek kościelny. - Kościelny?” - No, z kościołem związany. Pan Tomasz. Człowiek pobożności nadzwyczajnej, skrupulatny, uprzejmy, o wszystkim się dowiedział, spisał co i jak, o i jest. Za wolontariat to zrobił, grosza nie wziął. Sam te orędzia rozprowadza, ale do mnie też przyniósł i mówi, że najlepiej, jak ja się tym zajmę, bo władza to władza, a jego tu nikt nie zna. - I pani sołtys tak mu wierzy? - A co mam nie wierzyć? W te objawienia to grzech nie wierzyć. Ja... ja sama cudu doznałam. Wzrok coraz

237 słabszy mam od tego siedzenia przy papierzyskach urzędowych, no i lata swoje mam. To do czytania musiałam niedawno w aptece okulary sobie kupić. A jak tydzień temu poszłam pod wierzbę, poprosiłam o wstawiennictwo Matkę Boską Niepokalaną, to od razu, ani się spodziewałam, jak mi się wzrok wyostrzył. To dowód, choć pewnie nie będzie można go udowodnić, bo wcześniej nie chodziłam do okulisty. Powiem pani jeszcze, ale to tak między nami, że raz byłam świadkiem objawienia, ale tak naprawdę nic nie ujrzałam. Widocznie Matka Boska ukryła swe oblicze przede mną, urzędową osobą.

Tomek! - wołała Joasia, biegnąc z trudem po zaoranym polu, grzęznąc po kostki w grudach świeżo wywalonej ziemi. - Tomaj! - wrzasnęła i desperacko pomachała rękoma. To widać pomogło, chłopak zatrzymał traktor i wyskoczył z niego. - Coś się stało? - zaniepokoił się. - A stało się, stało! - mimo że umilkł już warkot silnika, Joasia nadal wrzeszczała jak opętana, by po chwili przejść do szeptu. - Wyczaiłam! No, czego tak wytrzeszczasz gały?! Znalazłam skarb młynarza! - Co z nim zrobiłaś? - gorączkowo wypytywał się chłopak. - Co to jest? Gadaj! - Skrzynia! Zostawiłam ją tam, gdzie ją zobaczyłam, nad Dziwożną. Wybrałam się na przejażdżkę na Beduinie, podjeżdżam do rzeczki, tak sobie, niczego nie szukałam i nagle, gdy już byłam za tymi wierzbami rosnącymi nad samą rzeką, koń zaczął mi się zapadać. Po pęciny albo i wyżej... Grząsko tam jak diabli! Zeskoczyłam

242 więc z konia, biorę go za wodze, próbuję wyprowadzić z tego grzęzawiska. Beduin cały dziki, a ja jak na złość o coś się wykopyrtnęłam. Podnoszę się już z kolan, ale coś mi błyszczy złotawo. - Nie mów, że rozsypany skarb młynarza? - zadrwił. - Nie, skąd! Zwykła dwuzłotówka. Ale skąd na takich bagnach moneta? Przecież tamtędy nikt nie chodzi, bo ludzie mówią, że utopić się można. I wtedy przypomniałam sobie, co Babucha gadała o skarbach zakopanych przez Rokitę. - Przecież to bujdy na resorach! - Oj, wiem, wiem, ale co mi szkodziło spróbować. Zamknęłam oczy i rzuciłam przed siebie tę dwuzłotówkę. Próbowałam trzy razy. Za trzecim razem, idąc po monetę, zahaczyłam nogą o... nie zgadniesz, o co. - O skrzynię, tak? - Jasne! Zardzewiałą, metalową skrzynię. Aż mnie zamurowało z wrażenia! Ale nic, najpierw wyprowadzam Beduina i w te pędy wracam do skrzyni. Nawet nie dałam jej rady całej wyciągnąć z tego błota. Ciężka i na dodatek zamknięta, a ja nie miałam niczego twardego. Niczego, żeby to cholerstwo podważyć. Przykryłam ją więc z powrotem ziemią i gałęziami. Galopem wróciłam do stajni, nawet się nie przebrałam, tylko popędziłam do ciebie. - Faktycznie. Nieźle wyglądasz! - Tomek przyjrzał się krytycznie umorusanej, oblepionej błotem Joasi, której czerwone bryczesy przypominały raczej czarne bryczesy. - Możesz robić za straszak na wróble albo nawet za Rokitę w celach turystycznych.

243 - Nie nadawaj tyle. Zamiast tego skombinuj jakiś łom i chodź! Pospiesz się - ponaglała Tomka szperającego w kabinie ursusa. - Worek już skombinowałam! Pokazała na reklamówkę w kwiaty. - Taka jesteś pewna, że to skarb pomyleńca? - Chłopak zeskoczył na ziemię z ciesielską łapką, do kieszeni wsunął kilka kluczy i śrubokrętów. - Mam przeczucie. Nie słyszałeś o kobiecej intuicji? Zresztą skąd by się wzięła nad Dziwożną inna skrzynia? - Mało to ludzie śmieci nawyrzucają? - Może masz rację, a może nie. Zaraz się przekonamy. No chodź, czego stoisz? - Sorka, ale mam tak niedźwiadka zostawić? Na środku pola? - Zamknij go i rusz się wreszcie! Gdy dzieci znalazły się przy wierzbach ocieniających brzeg Dziwożny, Joasia zaczęła uważnie się rozglądać. - Trafisz? - Co mam nie trafić? Spoksik! Znaki nawet zdążyłam porobić. - Dziewczynka pokazała obłupaną ostrym kamieniem korę na jednym drzewie, następnie równo poukładane co kilka kroków patyki prowadzące do skrzyni. Wkrótce dzieci klęczały przy znalezisku i gołymi rękami czyściły skrzynię. Po chwili Tomek spróbował wsunąć łom między wieko a ścianki, ale szpara była za wąska. Spróbował śrubokrętem. Wieko drgnęło, trochę ustąpiło. Teraz łom. Z jednej strony, z drugiej. W końcu wieko otworzyło się z głośnym, żałosnym chrobotem. Z bijącymi sercami dzieci nachyliły się nad wnętrzem

244 skrzyni. Zobaczyły miedzianą od rdzy szkatułkę. Joasia wyciągnęła ją drżącymi z przejęcia rękami. - Ale wypas! - Chłopiec nie ukrywał podniecenia. - Może lepiej nie otwierać? - nagle naszły ją wątpliwości. - Tylko tak oddać ją młynarzowi? - A skąd wiesz, do kogo ta kasetka należy i co jest w środku? - Ale gdy ją otworzymy, młynarz może posądzić nas o kradzież. Wiesz, jaki on jest. Lepiej, jeśli zaniesiemy ją do niego, nic mu nie mówiąc. Gdy ją pozna, znaczy jego. Przecież nie chcesz skroić młynarza z jego kasy, prawda? - Joasia popatrzyła uważnie na kumpla. - A co to ja jestem? Wolontariusz jaki czy co? - rzucił lekko, ale widząc szeroko otwarte oczy Joasi, dodał. - Spoks, za kogo mnie masz?

Szurniętego Mirka znaleźli siedzącego na schodach pod sklepem. Jak zwykle niestarannie ogolony, w rozmamłanej koszuli mimo przenikliwie dmącego wiatru. Joasia wyciągnęła z worka kasetkę. - Dzień dobry, panie Mirosławie! Pan to poznaje? Młynarz wziął kasetkę do rąk. Z widocznym wzruszeniem długo jej się przyglądał. - Ta... ta skrzyneczka była zamknięta w sejfie, nie? wybąkał w końcu drżącym głosem. - Zgadza się. Wyjęliśmy ją z metalowego pudła. Nic więcej w nim nie znaleźliśmy, oprócz tego tu. Znaczy się, to należało do pana? - Tomek koniecznie chciał się upewnić.

245 - A tą skrzyneczkę... już próbowali wy otwierać? młynarz jakby nie słyszał słów chłopca. Wpatrywał się w nienaruszony zamek w kasetce. - Nie, czekaliśmy z tym na pana. Mam przy sobie śrubokręt, możemy zaraz spróbować... - Po kie licho śrubokręt? - Szurnięty Mirek spojrzał ze szczerym zdumieniem na chłopca. - Zawsze noszę przy sobie kluczyk, ot tak, na wszelki wypadek, nie. Młynarz rozpiął jeden z nielicznych guzików przy koszuli, szerzej ukazując owłosiony tors. Na czarnym sznurku, zawieszonym na szyi, srebrzył się mały kluczyk. Tym kluczykiem młynarz zaczął grzebać w zardzewiałym zamku. Po kilku pełnych napięcia minutach sprężyna w zamku zachrzęściła i z pewnym oporem puściła. - Łoj, wszyscy świńci! - z przejęcia wykrzyknęła sklepikarka, która dołączyła do dzieci, śledzących w skupieniu manipulacje przy kasetce. Szurnięty Mirek pierwszy zajrzał do szkatułki, po czym zanurzył dłonie w jej zawartości i wyciągnął część skarbu. Dzieci osłupiały. Pani Teresa zresztą też. Na sławny skarb młynarza składały się banknoty i bilon. Jeden milion, drugi, trzeci... Byłby to niekwestionowany majątek, gdyby nie drobny szczegół. Pieniądze pochodziły z lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XX wieku, wprowadzone do obiegu jeszcze przed denominacją. Ale młynarz zachowywał się tak, jakby nie miało to znaczenia. - Mój skarb, mój skarb! - powtarzał szczęśliwy jak chyba nigdy w życiu. - Prawdę gadała, najświntszom prawdę. - Nabierał pieniądze w brudne garście, po czym z powrotem wsypywał je do szkatułki. Oczy zrobiły

246

mu się przy tym wielkie już nie jak spodki, ale jak koła młyńskie. - My precious! - syknął przez zęby Tomek. - Ale obciach! Nawet do muzeum się to nie nadaje - mruknął. - Ani do banku - westchnęła pani Teresa. Dzieci wracały do domu w milczeniu, kopiąc od niechcenia kamyczki walające się na drodze. - No to wryliśmy! - zaczął Tomek. - Wiesz, coś mi nie jarzy... - Myślisz, że ktoś podmienił skarb? - spytała z nutką powątpiewania w głosie Joasia. - Nie, ta opcja odpada. Po co ktoś miałby to robić? Chodzi o to, że powódź rozwaliła młyn pięć lat temu... - A... - nagle zrozumiała. - W tym czasie te pieniądze były już nieważne i to od dawna. Wiem, mama mi to wyjaśniała. My też mamy trochę starego bilonu, na pamiątkę. - No właśnie. Czyli od początku skarb młynarza to jedna wielka ścierna. - Tylko po co młynarz chowałby do sejfu bezwartościowe banknoty? - Też nie kumam. - Szkoda - westchnęła Joasia. - Szkoda, że nadziałam się w ogóle na ten sejf. - Szkoda chyba tego, że w tej skrzynce nic nie było. Zawsze by młynarz nam coś znaleźnego odpalił. I ziomkom by kopary z zazdrości opadły. A tak? Jeszcze nabijać się będą. Do jasnej anielki! - zaklął staroświecko i tak jakoś bez przekonania. - Nie, mnie szkoda, że się skończyło. Wiesz, samo szukanie było odlotowe. Jak w jakiejś...

247 - Telenoweli - Tomek wszedł jej w słowo. - Książce - dokończyła dziewczynka. - A teraz? Nudy. Chytasz? - Chytam. Jutro zakopię coś w polu i spreparuję dla ciebie starą mapkę - zakpił. - Odpowiada ci? - A ponieważ Joasia milczała, wskazał podbródkiem stojący w oddali traktor. - Muszę lecieć do roboty. Nara! - Nare! - wyszeptała. Wyglądała jak balon, z którego uszło nagle całe powietrze.

- Jak miło cię widzieć, Joasiu! - szczerze ucieszyła się Helenka, córka szalonego młynarza. - Sama chciałam się do ciebie wybrać, żeby ci podziękować, ale wiesz, jak to u mnie z czasem... - Młoda jeszcze kobieta, ale z twarzą dziwnie pomarszczoną, stała na środku podwórza pośród kur i gęsi. Otarła ręce w fartuch i zaprosiła dziewczynkę do domu, w którym rojbrowała para umorusanych dzieciaków. - W sumie nie ma za co dziękować, proszę pani. Chcieliśmy z Tomajem, żeby Szurnięty... to znaczy się, pan Mirosław, odzyskał swój skarb. Myśleliśmy, że może wtedy przestanie być... - Dziewczynka nie wiedziała, jak dokończyć wypowiedź, nie obrażając Helenki. - Przestanie być wioskowym wariatem, nie? Joasiu, ale ja pamiętam jeszcze z dzieciństwa, że ojciec nigdy nie był taki... no, normalny. A jak kazał sobie przyszykować sejf i odkładał tam pieniądze, to na nic zdały się namowy, żeby wymienić je w banku, że będą nic nie warte. Bał się, że go okradną i świńcie wierzył w swój skarb.

248 A potem co to było... tego nikt nie wypowie... po wielkiej powodzi. Młyn zduczniały 23 Zduczniały - zmarnowany., dom ojcowy zduczniały, a przez ten skarb zaginiony ojciec zduczniały. Proszę, Asiu, tu jest sok i ciasteczka, weneruj się. A wy brać mi po jednym ciachu i ruszajcie na dwór - zwróciła się do malców. - Każdą ilość słodkości by w siebie wpakowali. - To już kapuję, skąd te nieważne od dawna miliony w sejfie. - Ależ ojciec jest szczęśliwy! Jakby mu lat ubyło. Nawet wziął się do roboty przy gospodarstwie, oporządził bydlęta. A śpiewa se przy tym... - A pieniądze? Pokazał wam chociaż? - Pokazać pokazał. Potem wziął skrzynkę, łopatę, więc pewno poszedł gdzieś nad rzekę czy do lasu i zakopał ją. Ale wy... wy wierzyli, że w tej skrzyni jest prawdziwe złoto albo pieniądze. I oddali wy ją memu ojcu. Tu Helenka ze wzruszenia nie mogła dalej mówić, więc tylko przytuliła Joasię do brudnego fartucha.

- Łe jery! Cud! Najprawdziwszy cud się stał! - wykrzyknęła Stara Ryśkowa na widok wychodzącej ze sklepu Jagody. - Cud? Znowu? Niemożliwe! - uśmiechnęła się Jagoda. - Wej tam! Niemożliwe! Jednakoż cud się stał! Tyla roków przeszło, ady skarb młynarza się odnalazł! - Ryśkowa puszyła się jak paw, jakby samo obwieszczanie

249 nowiny było równie ważne co znalezienie sejfu, ba, ważniejsze. - Aa... o skarb młynarza chodzi? Wiem, przecież to moja Joasia z Tomkiem od Waligóry natknęli się na starą skrzynię z młyna. - A skund to ji przyturali? - Chytre oczka starej kobiety przewiercały Jagodę na wylot. - Znad rzeczki. Znaleźli na wpół zakopaną w ziemi. - No, no... tyla dobra w nij się uchowało. Tero młynarz z biedoty w pany pódzie. Zara to i Hela znać mje nie zechce. Już się wszystkigo zapiera. - Co też pani rozpowiada? Przecież te pieniądze dawno straciły swoją wartość, a nawet gdyby nie, to ich za wiele nie było - zdenerwowała się Jagoda. - Wej ta! Grube miliony tam były. Ćwieluchowa poświadczy, łona nie kletuśnica, na własne oczy ji widziała. - Ryśkowa wskazała palcem sklepikarkę, która wyszła na schody do rozmawiających kobiet, ale gdy ta chciała zaprzeczać, staruszka przerwała jej: - Jak to?! To nic nie warte te piniąchy? Pierdołów mnie tutej nie walcie! A co stało się z prawdziwym skarbem? Co? Nie wicie? Jagoda z panią Teresą wymieniły spojrzenia i westchnęły jak na komendę. - Pójdę już. Spieszę się. - Jagoda zarzuciła sobie plecaczek na ramię, ale nie uszła nawet kilku kroków, gdy dobiegł ją głos Ryśkowej: - A dyć ja wim! Jak pomyleniec dostał łoszukane piniąchy, znaczy się, że ktuś ji wpierwyj podmienił. Tfu! Łobraza boska! Nie tego spodziewałam się po paninej córce!

250

- Halo? - Cześć, Jagoda! - Głos Pawła w słuchawce zdradzał silne podniecenie. - Masz odciętą drogę do Radosnej. - Że co? Gadaj jaśniej. - Możesz przejść Dziwożnę tylko w bród. Mostek się załamał. - Stało się coś komu? - I tak, i nie. Trafiło na radnego. - Nie mów! A nic nie zamierzał zrobić z tym spróchniałym mostem, mimo że wiele razy go o to nagabywałeś. Teraz będzie musiał wytrząsnąć na to pieniądze. - Czy on, to nie wiadomo. - Tak źle z nim? - Chyba nie, najwyżej coś z głową, jest teraz w szpitalu. - Opowiadaj! - Po południu jeździłem po swoim polu, tym przy szosie, a tu leci do mnie Tomek Waligóra, że radny wleciał do rzeki razem z samochodem. Po chwili byliśmy nad Dziwożną, trochę ludzi się zebrało i Chruściela już wyciągnęli z... wiesz z czego? Z hondy, chyba tej samej, co ją widzieliśmy wtedy w nocy, jak ci konie... - Pamiętam - przerwała mu. - I co dalej? - Chruściel nie wyglądał na rannego, tylko dziwnie się zachowywał. Ludzie, jak zobaczyli samochód w rzece, zadzwonili natychmiast na pogotowie, na policję i po straż, żeby samochód wyciągnęła. Jak się o tym nasz radny dowiedział, wściekł się, krzyczał, żeby te zgłoszenia

251 odwołać, i natychmiast gdzieś pobiegł. Ludzie zaczęli gadać, że może w głowę się uderzył przy upadku, gdy samochód zsunął się do wody. Po dziesięciu minutach patrzymy, radny podjeżdża gazikiem Hycla, wysiadają, przyczepiają sznury do hondy i zaczynają holować. My nic, tylko się patrzymy, a tu zjawia się policja, wysiadają tacy dwaj i pytają o wypadek. Wylatuje do nich Chruściel, przekonuje, że nic się nie stało, że on jako radny jest winien, że mostek taki stary, spróchniały, i w związku z tym poniesie konsekwencje i żeby raportu nie spisywać, bo on żadnego odszkodowania nie chce. Policjanci zbaranieli, a my jeszcze bardziej, bo znamy naszego Chruściela i wiemy, że grosza nikomu nie odpuści. Więc stary Waligóra gada do policjantów, że pewno radny w szoku jest, żeby nie zwracać na niego uwagi. I... - I co? - I myślałem, że Chruściel rzuci się na Waligórę, a potem na policjantów, którzy zabrali się tymczasem za spisywanie numerów rejestracyjnych. Na tę całą awanturę przyjechało pogotowie, musieli sygnał włączyć, żeby przebić się przez tłumek zgromadzony nad rzeczką. Jak pielęgniarze zobaczyli awanturującego się radnego, dwóch podeszło do niego i znienacka zrobili mu zastrzyk, podobno na uspokojenie, po czym wpakowali go do karetki i odjechali. Powiedzieli nam, żebyśmy zawiadomili, kogo trzeba, bo zabierają Chruściela na obserwację do szpitala. - Nic mu nie będzie. Złego licho nie weźmie.

252 - Jagoda? Jakub mówi. Posłuchaj, potrzebuję twojej pomocy. Mówiłaś ostatnio, że Bera ma cieczkę... - Dynia już też dostała. Zawsze mają razem. Do czego ci suczka z cieczką? - Możesz przyjechać około jedenastej, jak dzieci już zasną, z jednym psem? - Przyjechać? Przecież nie da się przejechać. Nie wiem, czy wiesz, ale wczoraj radny most zarwał... - Wiem, weź rower. Położyli kładkę, to jakoś przedostaniesz się na drugi brzeg. Zresztą będę czekał przy Dziwożnie. - Ale po co?

- Chyba zgłupiałam. Jak mogłam się na to zgodzić? Na coś takiego?! Która normalna kobieta poszłaby na to? - wykrzykiwałam te pytania do biegnącej obok roweru Bery. - No, chyba że nie jestem całkiem normalna. O, do diabła! - O mało co a wpadłabym na wysoką postać, która nagle wychynęła z przydrożnych krzaków. - Dobrze, że już jesteś! - wysoka postać odezwała się głosem Jakuba. - Nie chciałbym na długo zostawiać stanowiska bez obserwacji. - Stanowiska? Rudzielec, jakiego stanowiska? - No... stodoły i domu Chruściela. Chodźmy. Od wczoraj nikt tam się nie kręcił. - Ty za to coś kręcisz. Jeżeli podejrzewacie z Pawłem jakieś przestępstwo, to zgłoście je na policję, a nie zabawiasz się w podchody harcerskie.

253 - Nie mamy pewności co do winy Chruściela, a dzisiaj Paweł wyjechał na noc i postanowiłem działać, bo kochany braciszek jest za uczciwy i w coś takiego by nie wszedł. - Dokąd wyjechał? - Kto? Paweł? - Jakub się zaciął. - Nieważne. Ciekawe, gdzie nosi Astronoma? Nie miałam jednak czasu na zastanawianie się nad tym zagadkowym faktem, ponieważ całą uwagę musiałam skupić na Berze. Zanim doszliśmy do domu, rękę miałam wyciągniętą do kolan. Psy rozszczekały się na nasze powitanie, a Bera, nagle bardzo niespokojna, zaczęła ciągnąć i skomleć. Jakub szybko otworzył drzwi i wepchnęłam suczkę do kuchni. - Widzisz? Pospacerujesz sobie z Berą przy obejściu radnego, tam jest spuszczony taki narwany wilczur. Gdy on zajmie się bernardynką, ja przeleżę przez płot i zajrzę do stodoły. - Jakub, nie jestem gotowa na szczeniaki. - Przecież będziecie się tylko przechadzać przy płocie, pies się do was nie dostanie, a ciebie na nic nie narażam. Przecież każdemu wolno spacerować z psem. - O północy? Na wsi? Widziałeś kiedyś, żeby ktoś normalny na wsi spacerował sobie z pieskiem na smyczy, nawet w dzień, nie mówię o nocy?! - Fakt. Nie widziałem. Ale jak ktoś by się czepiał, to dlatego masz Berę na smyczy, bo się grzeje, więc żeby ci nie zwiała... - Jakub... a jak cię złapią? - Że zaglądam do cudzej stodoły? Nie martw się, policja ma na głowie poważniejsze sprawy.

254 - Ja nie myślę o policji. - Radnego będą trzymać do jutra w szpitalu, wiem od Waligórów. - A Hycel? Paweł ci mówił... - Aha, mówił. Mnie dobiegające po nocy hałasy trochę bardziej przeszkadzały niż braciszkowi, więc się zainteresowałem tym waszym radnym z sołectwa i waszym myśliwym również. Hycel był tu rano i gdzieś wyjechał gazikiem. Jak szliśmy, sprawdzałem, czy jego samochód stoi na podwórzu. Nie stał. Więc... zero ryzyka. - Powiedzmy, choć licho nie śpi w Radosnej. Wyszłam z nerwowo węszącą Berą, spojrzałam za siebie na Jakuba i podeszłam wolno do drewnianych wysokich sztachetek, okalających sąsiednie gospodarstwo. Tak jak się spodziewałam, natychmiast podbiegł do nas wilczur i... a tego już się nie spodziewałam, wyszczerzył kły. - Coś z tobą nie tak? - próbowałam mu przemówić do rozsądku. - Nie podobają ci się panienki większe od ciebie, psi szowinisto? Bera, rozgniewana zimnym przyjęciem, zawarczała. Spojrzałam na płot i zdołałam dojrzeć jeszcze cień Rudzielca, zeskakującego po wewnętrznej stronie ogrodzenia. Na szczęście pies nie zainteresował się intruzem, wymieniając obelgi z moją bernardynką. Po chwili błysnęła latarka. To Jakub próbował coś dojrzeć przez okna solidnej, poniemieckiej stodoły. Skrzypnęły zawiasy - chyba próbował dostać się do środka. W tym momencie dotarło do mnie, co oznacza narastający od kilkudziesięciu sekund warkot - podjeżdżał jakiś samochód. Bez świateł. Zrobiłam szybki w tył zwrot i wpadłam na podwórko Pawła, gdy usłyszałam gniewny jazgot wilczura. Zapomniałam o Jakubie! Wleciałam do

255 domu, zamykając zdziwioną Berę w kuchni, i wbiegłam na stryszek Pawła, który był doskonałym punktem obserwacyjnym. Ściągnęłam z haczyka lornetkę w sam raz, żeby zobaczyć, jak z gazika wysiada Hycel z jakimś drągalem i idą od razu do stodoły. Rany! A jak tam jest jeszcze Jakub? Zanim zdążyłam coś wymyślić, drągal otworzył wrota na oścież i ze stodoły wyjechał mercedes. Po chwili wszystko ucichło, wysoki kompan myśliwego zapodział się gdzieś w ciemnościach. Chyba wszedł do domu, bo u radnego zapaliło się światło. Postanowiłam ruszyć na odsiecz Jakubowi. Znów biorę na smycz Berę i wychodzę z nią przed dom, witana bulgotem wściekłości, wydobywającym się z gardła Chruścielowego pupila. - Jakub! - nawołuję szeptem, co daje ten skutek, że w stodole otwiera się okno i ktoś cicho wyskakuje. Nie na tyle jednak cicho, żeby nie zauważył tego wilczur, który dobiega do postaci o sekundę szybciej, niż ta wskakuje na płot. Wrastam w ziemię, a rozszalałe zwierzę podskakuje, próbując sięgnąć mężczyzny. W końcu przypada do ziemi, powarkując i trzymając coś w zębach. Ujadanie psa budzi dalszych sąsiadów radnego, bo u Ryśków zapala się światło, ale oddycham z ulgą. Chyba się udało. - A pani co tu robi? - rozlega się za mną piskliwy, choć niewątpliwie męski głos. Zastygam, sparaliżowana ze strachu, ale widocznie mięśnie gardła nadal mogą pracować, bo odpowiadam błyskotliwie: - Spaceruję z psem, nie widać? - Późna pora - dziwi się drągal. - Suczce się zachciało, to wyszłam. Nie można? A pan... pan co tu robi? - Czytałam kiedyś w poradniku

256 psychologicznym, że w podobnych momentach można przejść do ataku słownego. - Nie może pani gdzie indziej spacerować? - Przy słowie „spacerować” puszcza do mnie oko. - Nasza Frida wszystkich obudzi, ludzie znowu będą mieć pretensje o nocne hałasy. - Jaka Frida? - pytam nie bardzo przytomnie. - No... nasza Frida, nie? Wilczyca wujka. - A ponieważ wzrok mam chyba ciągle przytępy, drągal dodaje. Mój wujek to Chruściel Stefan, radny. Nie wiedziała pani? - Nie. Pójdę już. - Chwileczkę - woła za mną. - A pani gdzie mieszka? - Bo co? - pytam, może nie najładniejszą polszczyzną, ale jednocześnie kalkuluję: no tak, teraz facet stara się mnie namierzyć, a z takim psem to żaden problem, a później... oblewam się gorącym potem i wolę nie myśleć, co będzie później. I tak posiadam zbyt bujną wyobraźnię. - Nie, nic, tak pytam. Też mam bernardyna. Czempiona Polski. Jakby pani szczeniaki planowała, to się polecam. Bo ta suczka hodowlana, nie? - Na razie tylko dwie wystawy zaliczyła, brakuje trzeciej, ale oceny dostała doskonałe, raz nawet była zwycięzcą wystawy. - Czuję, że znowu żyję. Co mi tam, mogę nawijać o psach, rodowodach, wystawach, sędziach. - Jakby co, dam znać pana wujkowi. Dobranoc, muszę iść, pewno już po północy. - Dla niepoznaki skręcam w boczną ścieżkę, czekam, aż młody drągal sobie pójdzie, i pędem lecę do domu. - Do stu diabłów! - W ciemnej sionce wpadam wprost w czyjeś ramiona.

257 - Ciii - ktoś szepcze. - Puszczaj! - Szarpię się. - Auuu! Moja stopa! - Jakub, to ty? Błysnęło słabe, czerwone światełko - to Rudzielec włączył czołówkę Pawła, której ten używa podczas teleskopowania. - A kogo się spodziewałaś? - Ciebie. Ale mógłbyś tak nagle się nie pojawiać? - Już drugi raz na mnie wpadłaś. Ale ja się nie skarżę, możesz to robić co noc. - Cały jesteś? - przypomniałam sobie wilczura. - Spokojnie, nic mi nie jest oprócz nadgryzionej nogawki i nogi. - Chodźmy do sypialni, tylko nie zapalaj światła. Pokaż tę nogę. - W wątłym świetle czołówki dojrzałam postrzępione dresowe spodnie i niewielkie zadrapania na łydce i stopie. - Nic ci nie będzie, pod warunkiem, że Chruściel Stefan dbał o szczepienia psa. - Ciekawe, dlaczego nie wypalił pomysł z psem i suczką? Czytałem kiedyś w gazecie, że złodzieje, przyprowadzając sukę, unieszkodliwiają psa... - Chodzi ci o Fridę? - przerwałam mu bez ceregieli. - O jaką znów Fridę? - Sunię radnego. - Sunię? Skąd wiesz? Od tego piskliwego młodziana? - Tak, od siostrzeńca Chruściela. - Hmm, myślałem, że wilczur to wilczur. - A mysz to nie zawsze mysza. Mów, co w garażu? - Z zewnątrz nic nie było widać, okna chyba nigdy nie były myte, więc spróbowałem pilnikiem...

258 - Skąd miałeś pilnik? - Z warsztatu Pawła, więc... - Zabrałeś ze sobą takie narzędzie? - Fakt, nie przydał się - odparł spokojnie Jakub - bo gdy tym pilnikiem zacząłem majstrować przy framugach, okno samo się uchyliło. I wtedy nadjechał samochód, a wilczur o mało co, a by mnie zjadł, więc fiknąłem do środka. W ciemności dostrzegłem tylko sylwetki trzech czy czterech samochodów, gdy usłyszałem kroki. Więc wślizgnąłem się pod jeden z nich, taki z wysokim zawieszeniem, nie zauważyłem marki. - Dobrze, że nie wpadłeś na pomysł, żeby wleźć do bagażnika. Mielibyśmy tu thriller z trupem w aucie. - Na razie to mamy dramat obyczajowy z elementami sensacyjnej komedii. - A co dalej? - Gdy tak sobie wygodnie leżałem na plecach, usłyszałem, jak Hycel mówi do tego drugiego, że muszą w ciągu kilku dni zlikwidować dziuplę! - Dziuplę! A więc jednak! - Dzisiaj chcieli ukryć mercedesa, dlatego nim wyjechali. Gdy zostałem sam, trochę rozejrzałem się po stodole. Stał tam jeszcze alfa romeo bez tablic rejestracyjnych i jakieś dwa szkielety... - Szkielety? - No, same podwozia, pewnie auta rozbierali na części. Myślę, że stąd pochodziły te nocne hałasy. - Nie tylko nocne. W dzień też hałasowali, radny podobno nawijał Pawłowi, że majsterkuje. A on tymczasem rozbierał kradzione samochody! I co teraz? - Zrób sobie herbaty, a ja zawiadomię policję.

259 Wstawiłam wodę, a po chwili usłyszałam, jak Jakub rozmawia przez telefon, próbując wyjaśnić sytuację komuś widocznie bardzo śpiącemu, bo za diabła nic nie chciał zrozumieć. - I co? - spytałam, gdy odłożył słuchawkę. - Zgłoszenie przyjęte. - Wzruszył ramionami.

- Kogo ja widzę? - Jagoda przywitała kuzynów, którzy zajechali przed jej taras na rozklekotanych rowerach. - Tak z rana? W sobotę? - Ciesz się, że czekaliśmy do dziewiątej. - Jakub oparł rower o drewutnię. - Nam zafundowano pobudkę grubo przed szóstą. - Ty siedź cicho! - ofuknął go Paweł. - Na jedną dobę nie można zostawić was samych! Jagoda, jak wczoraj usłyszałem, co wyście wyprawiali z tą stodołą, to myślałem, że braciszka zabiję. Jak on mógł cię narażać na takie niebezpieczeństwo?! - Paweł, spokojnie, nic nam nie groziło... - A Hycel i ten niby-siostrzeniec Chruściela? - Niby-siostrzeniec? - mruknęła Jagoda. - Hm, jednak przeczucie mnie nie myliło. Nikt nie mówi o swoim wujku: Chruściel Stefan. - Masz pozdrowienia od podkomisarza Suchego. Ale wątpię, czy Suchy to jego nazwisko. Pytał się, jak tam twoja bernardynka. - Od podkomisarza? Wejdźcie do domu, zaparzę kawy. - Gdy usiedli przy kuchennym okrągłym stole, Jagoda zarządziła: - Teraz gadajcie.

260 - Gdzieś o wpół do szóstej obudził nas dzwonek do drzwi - zaczął Astronom. - Nieprzytomny idę otworzyć, w piżamie i papciach, a tam facet w kominiarce, cały na czarno. Dobrze, że bez broni. - Ja też się zerwałem... - przerwał mu Rudzielec. - A tak - roześmiał się Paweł. - Przybiegł mi na pomoc z patelnią w ręku. - Chwyciłem to, co było pod ręką - zawstydził się malarz. - Widzę, że jakiś facet w kominiarce ładuje się nam do domu, to na co miałem czekać? - Ale domniemany rabuś przywitał się grzecznie i przeprosił za kwiatki. - Za co? - Za kwiatki, powaga, za roślinki i krzaczki podeptane od strony płotu Bielawy przez brygadę antyterrorystyczną. Okrążali dom radnego, żeby nikt się nie wymknął, no i weszli do mojego ogródka. Patrzymy z braciszkiem przez okno, a tu radny, ledwo wczoraj wypuszczony ze szpitala, siedzi w suce, w kajdankach, a po chwili podjeżdżają jeszcze z aresztowanym Hyclem. Podkomisarz-Suchy nie zdjął kominiarki z powodów konspiracyjnych, ale Rudzielec rozpoznał... - Poznałem drągala - przerwał mu kuzyn - po piskliwym głosie, przecież twarz widziała tylko Jagoda. - Rozpoznał - kontynuował Paweł - siostrzeńca Chruściela. Wcześniej zdziwiłem się nieco, jak Rudzielec relacjonował waszą nocną wyprawę, bo o ile wiem, radny żadnej siostry nie ma. No więc ten policjant podziękował za spełniony obywatelski obowiązek, to znaczy za telefon, ale powiedział, żeby więcej w detektywów na własną rękę się nie bawić i że wcześniej o mało was nie zgarnęli. Zastanawiali się, kim właściwie jesteście.

261 Czy należycie do gangu, czy też może jesteście z konkurencji. Dom Chruściela był pod obserwacją, odkąd policja spisała numery hondy, która wylądowała w Dziwożnie. Bryka była oczywiście kradziona, więc policja miała niezły ubaw z Rudzielca uciekającego przed psem, o przepraszam, przed suką. Zanim zrobili nalot na dom radnego, sprawdzili was. Ten telefon na policję ze zgłoszeniem podejrzenia przestępstwa was uratował. O mały włos, Jagódko, a byś wylądowała za kratkami do wyjaśnienia sprawy i to razem z moim kochanym kuzynkiem. - Ee... - Jagoda machnęła ręką. - Zaliczyłabym nowe doświadczenie życiowe. Może ciekawe? A skąd się wziął w gaziku ten podkomisarz? Przecież przyjechał wtedy razem z Hyclem. - Podstawili go, gdy nasz radny leżał w szpitalu. Pilnowano, by ten nie miał kontaktu z nikim z zewnątrz, a podkomisarz Suchy zgłosił się do Hycla, niby że jest zagrożenie i że trzeba ratować, co się da. Bo banda Krechlatego - Krechlaty, znaczy podobno po tutejszemu koślawy, to ksywka Chruściela - działała od jakichś dwóch lat i zajmowała się przerzutami kradzionych aut za wschodnią granicę lub sprzedażą części. - I kto by pomyślał? - Jagoda uśmiechnęła się leciutko. - W samym środku wsi - coś takiego!

Gdy Kamila dowiedziała się o sensacyjnych wydarzeniach w Radosnej, natychmiast do mnie przyjechała. Zaciągnęła mnie do Astronoma, bo chciała jeszcze raz

262 usłyszeć od kuzynów, jak przebiegło aresztowanie Chruściela. Paweł pochłonięty był klejeniem modelu Spitfire'a, na stole w kuchni porozrzucane były części samolotu, farbki, klej i nalepki. Obok, z zamkniętej pracowni, dobiegał melodyjny gwizd Jakuba. - Kamila? Ty tutaj? - gospodarz wyraźnie się zdziwił. - Nie rób takiej miny! - wtrąciłam się. - Sława krwawego zmagania Jakuba z gangiem Krechlatego dobiegła i do miasta. Daj nam coś do picia i opowiadaj. - Witam śliczne dziewczyny! - Drzwi pracowni otworzyły się szeroko i stanął w nich Jakub. - Witamy, witamy czarującego malarza i detektywa w jednej osobie! Jakubie, zawsze wiesz, jak wprawić w dobry nastrój kobietę - uśmiechnęła się Kamila, ukazując przepiękne zęby i mrużąc oczy w ciemnej oprawie. Jak taka zalotna kobieta mogła przez lata pozostawać samotną matką? - To nawijajcie - poprosiła Kamila, rozsiadając się wygodnie w bujanym fotelu z wikliny. Astronom z Rudzielcem jeszcze raz zdali szczegółową relację z ostatniego poranka i poprzednich wyczynów Jakuba i moich. Dodali też, że w Radosnej aż huczy od plotek o gangu Krechlatego. Podobno teraz wszyscy opowiadają sobie, że od dawna radny wydawał im się podejrzany, bo nic dla wsi nie robił. Równiarka raz na rok przejeżdżała, a gdy spadł śnieg, nie można było się go doprosić, żeby swoim ciągnikiem odśnieżył drogę. Wiejska świetlica ciągle nieodmalowana. A sprawa mostu na Dziwożnie? Radoszczanie gadają teraz, że w brodę sobie plują, że wcześniej nie zauważyli, co się święci pod ich nosem. Tylko Stara Ryśkowa ma

263 własne zdanie na temat ostatnich wydarzeń. Głosi, że na niewinność samą, urzędnika państwowego, w samym środku wsi, w biały ranek napadły bandziory z czarnymi skarpetami na głowach i nikt się nie ruszył na ratunek. Widać same baby tu żyją, nie chłopy. Po godzinie barwnej opowieści, snutej przez Pawła, a uzupełnianej kąśliwymi uwagami Jakuba, zaczęłam zbierać się do wyjścia. - Kamila, a co z twoją sprawą? - zainteresował się Astronom. - Jeszcze wam nie mówiłam? No tak, przez te sensacje zupełnie zapomniałam! Szykuje mi się awans, ale to na razie nieoficjalna informacja, więc nie macie co się wydzierać - uspokoiła wznoszących bojowe okrzyki kuzynów. - Prawdopodobnie wskoczę na miejsce mojego szefa. - A co z nim? - Biedaczek, dostał spokojniejsze, mniej odpowiedzialne stanowisko. Podobno zaczął widzieć jakieś rusałki, syreny czy inne topielice, nawiedzające jego biuro. Zakładowy psycholog po testach odporności psychicznej stwierdził syndrom wypalenia zawodowego i zalecił odpoczynek od stresu. - No, no, takie intymne szczegóły z życia szefa... skąd o nich wiesz? - Aa... nie warto gadać. Psycholog od dawna robi do mnie słodkie oczy. - Muszę lecieć do dzieci. - Podniosłam się w końcu z krzesła. - Jasia trzeba położyć i zrobić jakąś kolację szkodnikom.

264 - To co, w następny weekend, tak jak było umówione? - Kamila zwróciła się do Pawła. - Oczywiście, przyjeżdżam do ciebie. - Moja mama się ucieszy, chce cię poznać. Czyżby coś mnie ominęło? Wystarczył jeden rzut oka na pochyloną głowę Pawła i rumieńce na twarzy Kamili, abym zrozumiała, kogo miała na myśli Stara Ryśkowa, mówiąc o prowadzaniu się Pawła z jakąś babą, i dokąd wyjechał Paweł w pamiętną noc włamywania się do stodoły. Po chwili, gdy Paweł z Kamilą zaczęli omawiać szczegóły planowanego za tydzień wyjazdu, Jakub zaprosił mnie do pracowni. - Nawet nie podziękowałem ci jak należy za twoją pomoc, Jagódko. Rzeczywiście braciszek ma rację, nie powinienem był cię narażać na takie niebezpieczeństwo. Osioł ze mnie! - Na szczęście groźny siostrzeniec Chruściela okazał się policjantem, na dodatek z bernardynem. - Obiecuję, że gdy będę znowu chciał się gdzieś włamać, nigdy nie zabiorę cię jako obstawy. Jagoda... – momentalnie Jakub zrobił się poważny. - Chciałem cię o coś prosić. Zbliża się jesień i za kilka dni mnie już tu nie będzie. Z pewnością pamiętasz naszą rozmowę o... modelce, to ostatnia okazja, żeby się zdecydować. Zgodzisz się? - Nie wiem. - Naprawdę już nie wiedziałam, czego chcę, a czego nie. Może to przez Astronoma i Kamilę? Ale z drugiej strony, nie lubię być ponaglana. - Nie wiesz? - Rudzielec podniósł wysoko brwi, wyraźnie ucieszony. - To już sukces. A kiedy się zdecydujesz na pozytywne rozpatrzenie mojego podania?

265 - To zależy... od tego, czy pokażesz mi swoją osławioną „gołą babę” i czy mi się spodoba twój sposób portretowania nagich niewiast. - Muszę przyznać, że jest to dość ciężki warunek. Po dłuższej chwili milczenia zupełnie serio stwierdził Jakub. - Ale jeśli od tego ma zależeć twoja decyzja, to czemu nie? Jednak nie chciałbym teraz wyciągać tego obrazu, sama rozumiesz... Czy możesz wpaść pojutrze przed południem? Astronoma ma nie być w sobotę w domu. - Oki! Będę!

- Zaraz je zabiję. Albo chociaż rzucę w nie czymś ciężkim. Po kiego licha zgodziłam się trzymać w domu pięć psów? - To retoryczne pytanie zawisło w ciszy nocnej, przerywanej zajadłym jazgotem pięciu suczek. Niedawno musiała minąć północ. Suczki albo wyczuły w pobliżu domu zapach jakiegoś zwierzęcia czy człowieka, albo prowadziły głośną wymianę uwag z tymi psami z Radosnej, które cierpiały na bezsenność. Ponieważ nie chciało mi się wstawać z ciepłego łóżka i spełniać groźby wymordowania ujadaczek, też zaczęłam cierpieć, nie tyle na bezsenność, ile z powodu bezsenności. Nie wstając z łóżka, krzyknęłam: - Cicho tam! Po chwili dobiegły mnie dwa odgłosy, jakby coś ciężkiego przewróciło się na podłogę - to dwa sześćdziesięciokilowe cielska bernardynek zwaliły się na deski salonu. W domu ucichło, ale długo jeszcze nie mogłam zasnąć. Pod zamkniętymi powiekami zaczęły przelewać

266 się obrazy, w głowie zaszumiało od sprzecznych myśli i emocji. Jakub podziwiający chatkę Babuchy, Jakub w kołyszącym się zbożu, Jakub w pracowni umazany farbami, wycierający kolorowe ręce o poplamione, lniane spodnie. Czy będę umiała się przed nim rozebrać? Podobno jestem odważna i lubię swoje ciało opalone na złocisty brąz, wysportowane i ciągle smukłe. Na pewno smukłe? Nagle zaniepokojona dotknęłam swego brzucha. No tak, jak leżę, to jest nawet wklęsły. Ale co będzie, jak usiądę? Usiadłam. Oj, niedobrze, kurczaczek! Wyczułam przez koszulkę dwie małe fałdy. Może nawet nie całkiem małe! Wszystkiemu winne moje placki! Nie będę już piekła co tydzień ciasta. Raz w miesiącu zupełnie wystarczy. Muszę też w końcu zmobilizować Magdę do tych biegów po lesie, na które namawiała mnie kilka miesięcy temu. Jak dotąd wszystkie spotkania zaczynały i kończyły się na degustacji Madzinych smakołyków. A jak od tego przytyłam? Mogłabym się teraz zważyć, ale nie trzymam w domu wagi, żeby się niepotrzebnie nie stresować (dzieci- ważą się u dziadków). Przecież nie będę po nocy nachodzić Andrzejów (Magda ma wagę) tylko w tym celu, żeby się przekonać, czy czasem nie jestem pulchniejsza. A poza tym wiedza o moich kilogramach i tak nic nie zmieni do jutra. Uspokojona opadłam na poduszkę. Zastanowiłam się przez chwilkę i stwierdziłam, że nie ma co przesadzać - piec będę co tydzień, tyle że mniejszą blachę. W końcu dzieci też lubią ciasto. Poza tym prawie w każdy weekend są goście i poczęstunek mam z głowy. A jak za dużo będę myśleć o tym, żeby nie jeść tego, co lubię, to jeszcze wpadnę w anoreksję lub bulimię, albo bulimioanoreksję, albo jakieś

267 inne podobne świństwo. Nie ma się co za bardzo przejmować! Chyba że cellulit! No tak, cellulit na udach. Pewno mi się zrobił tego lata, a ja nawet o tym nie wiem. Na szczęście przypomniałam sobie, że żaden ze znanych mi mężów koleżanek nie miał pojęcia, co oznacza słowo cellulit. Założyłam, że Jakub nie będzie w tej kwestii chwalebnym wyjątkiem. Nie ma co się stresować. Tylko że jest jeszcze jeden szkopuł. Oczy Rudzielca. On sam mówi mało, ale patrzy tak, jak mężczyzna patrzy, gdy pożąda kobiety, i wcale się z tym nie kryje.

Tej nocy przyśniło mi się, że rusałka osetnik machnęła ceglastymi skrzydłami, przelatując nad Dziwożną. Od tego powiewu motylich skrzydeł wszystko się zaczęło. Rudzielec spojrzał na mnie oczami zielonymi jak gwiazdy. Od tej pory czekałam na grom z jasnego nieba, tajfun, trąbę powietrzną, wybuch wulkanu, trzęsienie ziemi co najmniej trzeciego stopnia lub inne katastrofy miłosne.

W sobotę oczywiście zaspałam. Dzieci od piątku wieczora były u dziadków, więc nie miał mnie kto obudzić. Zerwałam się z łóżka o dziesiątej i zaczęłam się szykować. Wzięłam prysznic, na wszelki wypadek ogoliłam dokładnie nogi, umyłam włosy. Na wszelki wypadek pomalowałam paznokcie srebrzystym lakierem (utrzymanie ładnych paznokci na wsi graniczy z cudem).

268 Wszystko to na wszelki wypadek, ponieważ wcale nie byłam pewna, czy zgodzę się pozować do obrazu Rudzielca. - Hej! Jak miło cię widzieć! - Jakub był wyraźnie podekscytowany, gdy weszłam do kuchni w domu Pawła. Nie musiałam dzwonić, w Radosnej nie zamyka się drzwi na klucz, kiedy ktoś jest w środku. - Wyglądasz przepięknie. - Pokażesz mi te mazy, co je tu namalowałeś? - Miałam nadzieję, że Jakub nie usłyszy w moim głosie zdenerwowania. - Tylko jeśli znasz się na abstrakcji. A mówiąc serio, tym razem cię zadziwię, bo mój obraz nie jest ani żartem, ani łamigłówką, ani aluzją do czegoś tam. W pracowni jak zwykle, mimo otwartych okien, pachniało ostro terpentyną, werniksem i farbami olejnymi. Na sztalugach stał tajemniczy obraz. Przedstawiał nagą kobietę leżącą na brzuchu na drewnianych deskach podłogi, skąpanych w promieniach słonecznych, które wpadały do pokoju przez uchylone drzwi. Kontury postaci były nieostre, jakby rozpuszczone przez światło dobiegające z wnętrza ciała. Przy boku dziewczyny wygrzewał się kot zwinięty w kłębek. Na podłodze przy głowie modelki, ocienionej letnim kapeluszem, stała wielka misa wypełniona czerwonymi czereśniami. Kobieta z obrazu, mrużąc lekko oczy, zajadała się soczystymi owocami. Strużka soku ciekła jej po brodzie. Patrzyłam na obraz jak zaczarowana. W końcu powiedziałam wolno i dobitnie: - Ta kobieta z obrazu... ona mi kogoś przypomina... - Nawet wiem kogo.

269 - Te pośladki są doskonalsze niż w naturze. Zupełnie niepodobne. Przynajmniej nie z tej strony. - To absolutnie niemożliwe - zapewnił mnie, a kącik ust drgnął mu podejrzanie. - A kot? Skąd się na obrazie wziął ten pręgowany kociak? Ten obraz powstał wcześniej... ja jeszcze nie miałam... - Zgadza się. Ale kot do ciebie bardzo pasował... - Raczej do twojej wizji! - Przepraszam za ten pomysł. Czasem miewam takie irracjonalne pomysły i wtedy podrzucam komuś kota. Ciągle wpatrywałam się w obraz. - A to płótno jak zaklasyfikowałeś? Numer 365 czy może Numer 367? - Pudło. Ono nie ma jeszcze tytułu. Chyba że ty mu go nadasz. - Zabrakło ci fantazji na następny numerek? - Nic nie mogłam poradzić na to, że zabrzmiało to cokolwiek dwuznacznie. - Rudzielec, ja interesowałam się trochę historią sztuki. Wiem doskonale, czego symbolem są czereśnie. Tylko mi nie wmawiaj, że namalowałeś je ot tak sobie, przypadkowo. - Nie śmiałbym! Czereśnie symbolizowały miłość, zmysłowość... - Miłość fizyczną, czyli potępianą, grzeszną rozpustę, jak chciały wieki średnie. Czereśni nie znajdziesz na obrazie przedstawiającym małżonków. - Masz rację. - Jakub był podejrzanie ugodowy. - Powiedz mi, proszę, po co ci modelka, skoro poradziłeś sobie idealnie z namalowaniem mnie z wyobraźni?

270 - To nie to samo. Chciałbym, żebyś rozebrała się teraz, przy mnie... - Jakub, to nie brzmi jak propozycja malarza, ale... - Czy muszę ci mówić, że się w tobie zakochałem? powiedział to bardzo łagodnie, patrząc mi prosto w oczy. - Na jak długo? Znudziłbyś się mną po miesiącu, najwyżej dwóch. - To mnie nie doceniasz. Adorowałbym cię cały... tydzień - Rudzielec uśmiechnął się szelmowsko. - Ja mówię poważnie! - Jagódko moja - zaczął mówić do mnie wolno jak do dziecka. - Dlaczego oceniasz mnie jak jakiegoś niewydarzonego Don Juana? Skąd ci takie bzd... takie rzeczy przychodzą do głowy? - Bzdury czy bzdety chciałeś powiedzieć? - Aż tak się liczy ze słowami? - Mnie rzadko myli intuicja. Poza tym nigdzie bym z tobą nie pojechała. Nie umiałabym żyć w mieście. - Niczego takiego od ciebie nie wymagam. - Objął mnie silnie. Poczułam jego niecierpliwy język na wargach, języku, podniebieniu. Dawno nikt mnie nie całował. Byłam odurzona jego ciepłem, pieszczotami, męskością. Potrzebowałam wszystkich sił, żeby wyrwać się z jego objęć. - Nie, Jakub! To nie ma sensu. - Ze zdziwieniem stwierdziłam, że po policzkach płyną mi łzy. - Niech to diabli porwą! Jakub spojrzał na moją zapłakaną twarz, zacisnął pięści i nic nie powiedział. Jak on mógł pomyśleć, że zgodzę się na taki niezobowiązujący romans. On, wolny

271 w wielkim mieście, i ja, również wolna w domku pod lasem.

Jagoda leżała na łóżku zwinięta w kłębek, przykryta po nos puchową kołdrą. Obok niej rozwalił się na grzbiecie kot, sennie mrucząc. Wiał porywisty, północno-zachodni wiatr, który nie pozwala zmrużyć oka przez całą noc lub przywiewa koszmary. Gdy wieje taki wiatr, łamią się drzewa i spadają dachówki, a domy jęczą i trzeszczą ostrzegawczo, grożąc zawaleniem. Taki wiatr pędzi po niebie grafitowe chmury ciężarne ulewą. Gdy wieje taki wiatr, nawet kot nie jest w stanie pomóc.

Krzyk dzikich gęsi. Odlatujących karnym kluczem lub rzędem ku południowym niebom. Szalony wiatr dobijający się do zamkniętych okien. Przeszywający ciało dreszczem niepokoju. Targający włosy i duszę. Taki wiatr budzi skrzydlaty instynkt ucieczki do lepszego, cieplejszego świata. Taki wiatr każe też spać snem otulonym w puszystość śniegu i sierści. Taki wiatr zrywa pierwsze, dojrzałe do lotu liście. Rozwiewa koniom grzywy, uśmierca na szybach muchy. Ostatnie chabry porastające przydroża ściernisk. Nad polami wirujące we wrześniowym tańcu cytrynki. Dym ognisk i zapach pieczonych w popiele ziemniaków miesza się ze skrzekliwym „czek - czek” srok.

272 To Jesień spuszcza się z burego nieba na warkoczu deszczu.

W Sanktuarium Ciszy mama siada na mchu. Otwiera skrzynię malowaną w kwiaty. Wyjmuje z niej kamienną kulę w kolorze głębokiego błękitu. Wnętrze kuli pod wpływem ciepła ludzkich dłoni ożywa, zaczyna pulsować, rozlewać się odcieniami barwy. Mama intensywnie wpatruje się we wnętrze kuli. Od jej spojrzenia wszystko zamiera. W takim uśpionym momencie, gdy stają wskazówki zegarów, wszystko może się zdarzyć. Czas kruszy się i rozsypuje w pył, Ziemia zatrzymuje się w pół obrotu, a wówczas mama w środku kuli widzi swoją przyszłość. Kula staje się jasna jak płomień, parzy dłonie mojej mamy, która upuszcza ją na mech. Na zielonej, obojętnej darni kamień znów błękitnieje tajemniczą pięknością. Mama zamyka go w drewnianej skrzynce. Do następnego września. Do czasu, gdy znów na leśnych polanach zakwitną wrzosy, a pierzaste dywany mchu rokietnika nabiorą bordowej barwy.

Wychodzę z oświetlonego domu prosto w gęstą ciemność. O godzinie dziesiątej na przełomie lata i jesieni niebo nie pamięta już czerwonej łuny zachodu. Nie biorę jednak latarki. Mały krążek światła pośród nocy rozprasza i wywołuje uczucie wyobcowania. A tak oczy powoli oswajają się z mrokiem. Zaczynają odróżniać

273 ciemniejsze zarysy krzewów i drzew, wytyczające dróżkę prowadzącą do stajni. Widzą to, co nie zawsze można dostrzec w dzień. Przechodzę przez stajnię wprost na rozległe pastwisko otoczone żerdziami. W ręku trzymam cztery jabłka. Cichutko wołam Eponę. Po minucie zaczyna majaczyć biała plama, jeszcze chwila, a odróżniam jabłkowitą kobyłkę i ogierka, za nimi podążają, kołysząc głowami, Beduin i Gryf, doskonale maskujące się w ciemnościach. Podaję koniom na wyciągniętej dłoni owoce, potem zawracam w kierunku stajni, konie idą posłusznie za mną. Wiedzą, że czeka je wieczorna uczta. W stajni sypię im do żłobów po dwie miarki owsa, Eponie - jako że karmi mlekiem źrebaka - dosypuję jeszcze miarkę. Po chwili namysłu jeszcze jedną klacz podkurcza tylną nogę do brzucha, zupełnie tak samo jak czternaście miesięcy temu. Czyżby znowu była zaźrebiona? Klepię ją po pełnym, napiętym brzuchu. Napełniam wiadra wodą. Czekam, patrząc na objadające się zwierzęta, i głaszczę kota, który czyha na myszy harcujące przy silosach wypełnionych ziarnem. Gdy żłoby są puste, konie wychodzą w noc. Na pastwisko. Wracam do domu i nagle słyszę trzask łamanej gałęzi. W tym samym momencie Bera i Dynia z głuchym, groźnym warkotem pędzą w stronę, skąd dobiegł dźwięk. Oczami wyobraźni widzę już, jak rozszarpują na strzępy intruza, więc głośno je wołam. Ale warkot suczek przechodzi w radosne skomlenie, a przede mną wyłania się barczysta postać Pawła. - Cześć, Jagoda! Ale masz czujną ochronę! Ani przystąp!

274 - Cześć! Coś nowego słychać w Radosnej? - Dużo! Dowiedziałem się od Tomka Waligóry, że nasz pomylony młynarz wygrał w totolotka! Trafił piątkę! - Niemożliwe! W co? W Express Lotka, w Dużego Lotka? - To jest jakaś różnica? - Ogromna! - Nie wiem dokładnie, ale podobno jest to wygrana pierwszego stopnia i ma dostać kupę kasy. Tak powiedział... - Zaraz, zaraz! Czy ja dobrze zrozumiałam, że Mirosław chwalił się wygraną Tomkowi? - Niezupełnie. On powiedział swojej córce, córka pani Ćwieluchowej, jak robiła zakupy w sklepie, a Ćwieluchowa matce Tomka. A on - mnie, jak naprawialiśmy razem traktor jego ojca, bo stary Waligóra nie mógł pomóc. Wylądował niedawno w szpitalu z jakąś rzadką chorobą krtani. Porządnie nastraszył rodzinę, bo w czasie kolacji zaczął ni z tego, ni z owego pluć krwią. Lekarze mówią, żę to wszystko przez wątrobę i żeby krwotok się nie powtórzył, konieczna będzie operacja żylaków w przełyku. Może to i dobrze? Już nigdy nie będzie mógł pić wódki. A wracając do wygranej. Podobno młynarz z dumą rozpowiadał, że sam wypełniał kupon, a nie komputer na chybił trafił. I jutro ma pojechać autobusem do miasta po odbiór kasy. - Jeśli to wszystko prawda. - Może, nie wiadomo. Ale jeśli to nie wymysły, to ciekawe, co zrobi z wygraną. - Myślę, że wiem. Wejdziemy do domu?

275 - A może zostaniemy tu, na tarasie? Jeśli nie jest ci zimno... - Dobra. Usiedliśmy na ławie. - Trochę niezręcznie mi o tym mówić... - Taki początek zawsze mnie intryguje. - Wal! - Wydaje mi się - Paweł zaczął cicho, zapatrzony w panującą wokół nas ciemność - że ciągle boisz się poważnego związku. Z tego powodu dosyć surowo oceniasz facetów, od samego początku nie dajesz nam szansy. Zauważyłem, że Jakub od kilku dni chodzi jak struty, i chyba domyślam się, co zaszło między wami. - Naprawdę? - Odpaliłaś go. Mam rację? - No... niezupełnie... zależy jak na to spojrzeć... Wpatrywał się we mnie wyczekująco. - Masz rację przyznałam w końcu. - Nie pytam, z jakich powodów, to wasza sprawa. Wiesz, że Jakub jest solistą, to znaczy singlem... urwał. - U nas ciągle mówi się: stary kawaler - przerwałam ciszę. - Jak zwał, tak zwał, na jedno wychodzi. On chyba lubi być sam, z nikim się dotąd na dłużej nie związał. Nawet nie próbował. Po sukcesie jego ostatniej wystawy, a propos wystawy, wspominałem ci może, że kuzynek na swoim wernisażu chodził między gośćmi przebrany za kelnera i nalewał drinki? No więc po tej wystawie z satyrycznymi obrazkami zainteresowały się nim liczne panienki tudzież matrony, nie mówiąc o przedstawicielach tej samej płci. A i wcześniej... Więc nie myśl, że nie miał okazji.

276 - A czy to są rzeczywiście informacje przeznaczone dla mnie? - Jagoda, znasz mnie. Nie należę do plotkarzy. Nie przypominam ci chyba starej kletuśnicy, Ryśkowej? - Kto wie? - Przechyliłam głowę, mrużąc oczy. Gdyby tak dopasować ci chustę w maki... i wybić trochę zębów... - Niech ci będzie - roześmiał się. - Jestem wrednym plotkarzem, choć nie umiem tak zasuwać gwarą jak kuzynek. Ale i tak usłyszysz ode mnie to, co zamierzam ci powiedzieć. Według mnie, on pierwszy raz się zakochał. W tobie. - Astronom, o co ci chodzi? Chcesz mnie koniecznie naraić kuzynowi? Żeby nie mieć wyrzutów sumienia? Nie musisz się o mnie martwić. - Mówisz o Kamili? No cóż, zaryzykowaliśmy. A jeśli chodzi o Jakuba, to nie chciałem, żebyś miała o nim fałszywe wyobrażenie. Lubię go i ciebie też. Widzę, że facet się męczy. Aż tak jest ci obojętny? - A ty, Paweł? - Nie chciałam odpowiadać na zadane pytanie, wolałam zmienić temat. - Co ja? - Nie jesteś polonistą. - Nigdy czegoś takiego nie twierdziłem. Choć rzeczywiście... sugerowałem... mówiłem o humanistycznym wykształceniu. - Więc? Wstydzisz się czegoś? - Nie. Chociaż... może. Może nadszedł czas, żeby pewne rzeczy sobie wyjaśnić. Co mi tam, teraz nie robię już sobie żadnych złudzeń. Jestem byłym salezjaninem. - Do diabła! O, przepraszam!

277 - Dwa i pół roku temu wystąpiłem z zakonu. - Ale działasz dalej w wolontariacie misyjnym? - Skąd wiesz? - Powiedzmy, przypadek. Będzie wielkim nietaktem, jeśli spytam, dlaczego zrezygnowałeś z mnisiego życia? - Dlaczego? Chodziłem do psychiatry, mówiłem o kryzysie wiary, o sumieniu, wolności, systemie, w którym gubi się poczucie wartości własnej egzystencji, o skandalach, teczkach i konserwie nie do ruszenia. Ale tak naprawdę był inny powód. - Jaki? - Chcesz wiedzieć? Dobrze. - Zaświecił w ciemnościach oczami. - Trzy lata temu wybrałem się niedaleko stąd na wakacje. Jeździłem rowerem po okolicy. Odpoczywałem na polance pośród starych dębów, kiedy zjawiłaś się tam z córką. Nie zauważyłaś mnie, a ja się nie odezwałem. Nie wiem do dzisiaj, dlaczego. Ubrana byłaś na czarno, teraz wiem, że to była żałoba. Usiadłaś na mchu, zamknęłaś oczy, a dla mnie jakby czas się zatrzymał. I zdałem sobie sprawę, nagle bardzo jasno, że nie wytrzymam ani dnia dłużej w zakonie. Od tego wydarzenia moim modlitwom towarzyszył twój widok i zapach lasu rozgrzanego od słońca. A wcześniej? Co ja wcześniej wiedziałem o kobietach? Jako gówniarz musiałem recytować na egzaminach w seminarium, że kobieta to najpierw zagrożenie i pokusa, potem dopiero bliźni. Że nie wolno mi ulec sidłom pożądania. Na kursie zwanym konfesją duchowną uczono mnie niedostrzegania kobiety. - A jak można nie dostrzegać kobiet? Nie patrzeć na nie? Nie rozmawiać z nimi?

278 - Najlepiej. Ale poważnie to niedostrzeganie miało polegać na tym, że kobietę należy sublimować, rozumiesz? Uczucie do niej należy przenosić z poziomu ziemskiego na wyższy. Straszono nas, że gdy ksiądz lub zakonnik zostanie ojcem, to najpewniej urodzi się mu upośledzone dziecko. - Za karę? - Skądże, jako forma pokuty. Nawet święty Piotr miał teściową, miał przyjaciół, a nas w seminariach wychowywano poprzez zakaz przyjaźni i miłości. Owszem, stan nienormalny, ale przecież życie zakonnika jest nadprzyrodzone. Nie potrafiłem tak żyć, uciekłem. Ale nie martw się - nie mam złudzeń co do ciebie. Pogodziłem się z tym, że wybrałaś Jakuba, choć teraz nie chcesz go widzieć. Nawet znalazłem rozwiązanie z tej niewygodnej sytuacji... - zaczął tajemniczo, ale umilkł na dobre. Po dłuższej chwili milczenie zaczęło nam ciążyć. - Paweł, idź już, proszę. Zrobiło się późno.

- O, witam! Przyniosłam nasiona czarnej malwy, tej, co się pani tak u mnie podobała. Przy okazji, jak się czuje ojciec? - zagadnęła Jagoda Helenkę, pracującą w ogrodzie. - Jak się czuje? Dobrze, zupełnie dobrze. Pani wie, że wygrał w totolotka? Tyle lat grał, najwyżej jakieś trójki trafiał, rzadko czwórkę, a tu, proszę, takie szczęście! Jak miał te objawienia przy wierzbie, to już myślałam, żeby gdzie w szpitalu dla pomyleńców go umieścić, bo jaki on świnty?! Normalny ojciec był, nawet dobry,

279 choć trochę mu odbijało, ale normalny był, nie. Teraz tak myślę sobie, że może to wszystko powiązane jest. Wizje Matki Boskiej, budowa kapliczki, stary sejf i teraz ten traf. Może przeznaczone... - Hela! - Stara Ryśkowa zasapana wykuśtykała zza swojej studni i oparła się o płot. - A co łojciec zrobił z piniendzmi z nowygo skarbu? Bogacz łyn tera! - No... nie całkiem bogacz. - Bogać ta! Jakże nie całkiem? - Bo pieniądze, owszem, wygrał, dużo tego przyniósł... - Wiela? - Ryśkowa nachyliła się konspiracyjnie, aż do Helenki i Jagody dobiegł mocny zapach czosnku. - Dość. - Córka nie wdawała się w szczegóły. - No więc przyniósł te pieniądze do domu, po czym wszystko zabrał, chwycił łopatę i znów poszedł gdzie zakopać. Mówił, że skarby należą się ziemi, bo ziemia najważniejsza. Jak przyszedł, zwinął elektrycznego pastucha, wziął nasze trzy krowy i poszedł z nimi na pastwisko. Gada, że teraz on będzie pastuchował. - Łe jery, pomyleniec! Czysty pomyleniec i psianyga! Żeby tyla dobra ziemi łoddawać! A gdzie zaś to zakopał, nie wisz ty czasem, złotko? - Skąd mam wiedzieć, przecież nie mówił. - To wywiedz ty się kiedy, Hela, dobrze tobie radzę! Jak łojciec twój rodzony ćmok, guła i juchta24 Juchta łobuz, chuligan., tak ty jigo pilnuj i chodźże za łonym! Może cusik najdziesz!

280 - Ee... po co mi to! Ojciec zadowolony, krowy w spokoju pasie, objawień dawno nie miał, wszystko jak dawniej, to i dobrze jest.

- O, jak widzę, nie wytrzymałeś długo bez mojego uroczego towarzystwa - przywitał Paweł kuzyna. - Śniłem o tobie po nocach, stary. - O moich puszystych włosach i dwóch półkulach piersi? Tylko że to nie byłem ja. Nie nawijaj! Obydwaj wiemy, do kogo przyjechałeś. - Wiemy, ale na noc zatrzymam się niestety u ciebie, nie u Jagody. - A jak interesy w Warszawie? - Wszystko na dobrej drodze. Przygotowują treść umowy. - Ty... znów na etacie? Będzie ci to pasować? - Czemu nie? A co u ciebie? Jak ci minął weekend z Kamilą? - Świetnie. No co na mnie tak oczy wybałuszasz? Było naprawdę - zaczął entuzjastycznie - naprawdę... fatalnie - dokończył niespodziewanie. - Nie mów, że jest taka zła w łóżku. - Wręcz odwrotnie. I właśnie o to chodzi. - Mężczyźni weszli do kuchni. - Zrobić ci herbatę? - Nie rozumiem. Masz jakieś kompleksy jako były zakonnik? - Jakub usiadł przy stole. - Aa... nie o to chodzi. Nie powinniśmy w ogóle tego zaczynać. Niepotrzebnie do niej pojechałem. Za wcześnie i za szybko to wszystko się rozegrało.

281 - Takie skrupuły najczęściej mają panienki. A może nie lubisz łatwych kobiet? Może musi ci się opierać przez lata jak... - Nie żartuj sobie. Mam kiepski nastrój. - Więc gadaj po ludzku. Dla kogo za wcześnie? Dla niej czy dla ciebie? - Dla mnie. Nie śmiej się, to tylko tak zabawnie wygląda. Zresztą... Kamila też ma chyba kłopoty, ciągle nie uwolniła się od myśli o swoim byłym. Choć na ogół są to złe myśli. Poza tym... ja wyjeżdżam. - Na długo tym razem? - Na długo. Do Afryki, na misje. W Malawi mnie potrzebują, tam jest mnóstwo rzeczy do zrobienia. Ile chcesz kanapek? - Trzy. Z serem i rzodkiewkami. A czym będziesz się konkretnie zajmował na Czarnym Lądzie? - Ojciec Sebastian zaczął budować szkołę, potrzebuje świeckich wolontariuszy, najpierw do budowy budynku, a potem jako nauczycieli lokalnej kadry. - Afryka panaceum na zawody uczuciowe? - A wolałbyś, żebym tu został i próbował odbić Jagodę? Jeśli chcesz znać prawdę, to nie powinienem wiązać się z Kamilą, dopóki... - Dopóki nie wyleczysz się z poprzedniej miłości? raczej stwierdził niż zapytał Jakub. - A swoją drogą ciekawe, coś ty zrobił Jagodzie, że ciebie nie chce. Wysportowany, przystojniaczek, na dodatek inteligentny niczego ci nie brak, no chyba że kasy. A może masz paskudny charakterek, który skrzętnie przede mną ukrywałeś? - Może nie jestem wystarczająco zakręcony. Tak jak niektórzy w tym towarzystwie.

282 - Zakręcony? Tak jak słoik z kompotem? - W samej rzeczy! Ja za to wpadłem jak śliwka w ten kompot. - Raczej w dwa kompoty. Wiesz, tak mi się ciebie żal zrobiło, że nic nie jestem w stanie przełknąć. - Rudzielec zdecydowanym ruchem odsunął talerz z marnymi resztkami kolacji. - Przecież wsunąłeś już z pięć kanapek, chociaż chciałeś trzy. - No właśnie i dlatego nie zjem już szóstej. Paweł popukał się w czoło i wstawił talerze oraz kubki do zlewozmywaka. - Zimno tu. Nie grzejesz? - przerwał ciszę Jakub. - Nie chciało mi się. Ale faktycznie, chyba z szesnaście stopni. To przez ten wiatr. Napalę przed snem. - Mogę trochę porąbać. Lubię machać siekierą. - A nie boisz się o swoje delikatne dłonie artysty? - Jak ci spłaszczę nimi nos, z pewnością dobrze im to zrobi. - To już lepiej wyżyj się w drewutni. Tylko najpierw trzeba popiłować pnie. Pamiętaj, żeby dolać benzyny do piły. A wcześniej na rozgrzewkę napijesz się grzańca? Dobry, galicyjski. - Dzięki, herbata mi wystarczy. Zaparzę sobie świeżej. - Widzę, że jesteś w nastroju niepijalnym. Na taki nastrój najlepsze jest wino, a konkretnie grzaniec. - Twoja logika mnie powaliła. Tylko dobrze je podgrzej. Po kilku minutach Paweł postawił przed kuzynem kubek z gorącym, ciemnoczerwonym płynem pachnącym

283 jak bożonarodzeniowy piernik. A po chwili drugi. - Nie myśl, że ja tylko bajeruję Jagodę. Mógłbym dla niej wszystko... Upił się, czy co? Winem? - zdziwił się Paweł. - Rozbroić bombę, zapobiec zagładzie ludzkości albo nawet... wykoleić pociąg. Oczywiście w słusznej sprawie - westchnął i dodał po chwili: - Chyba za dużo naoglądałem się Bondów. I czego na mnie tak wytrzeszczasz te swoje patrzały, mężczyzno z początkującym szyberdachem? - Lepiej być łysym jak kolano niż mieć takie rude loczki. - Paweł poklepał się z satysfakcją po rzednących na czubku głowy włosach, obciętych tuż przy skórze. Przynajmniej mam dużo testosteronu.

Babucha znów piła napar z kwiatów lipy. Złocista herbata zmieszana z płynnym złotem miodu, w którym zatrzymane zostały chwile słonecznego lata. - I co powisz, moja duszko? Przyszła jesień, a ty znowu sama jako tyn palec. - Murielowa zabrała się za wyszywanie makatki. - Dziwnie się mówi: samotny jak palec. Palców mamy aż dwadzieścia. A tylko jedną głowę. - Ty mi tu nie wyćwierzaj, tylko gadoj po prawdzie. - O czym mam mówić? Czy Babucha sądzi, że to tak łatwo znaleźć odpowiedniego mężczyznę? - Wiela łacniej niźli myślom tero młode kobity. Za dużo chcom od chłopa: aby nie gelejził całki dziń, nie

284 pijoł, bogać ta, kielczył się25 Kielczyć się - śmiać się. do wos a kramował cięgiem i jeszcze aby nie zachodził do inszej po kryjomu. - A dawniej? Panny na wydaniu o tym nie marzyły? - A... cusik się tam we głowach roiło, ady wiedziały żech, że zaś byńdzie tak, jak wola rodziców. Starzyj byli doświadczeńsi, rozumniejsi, wiedzieli, czegu dziecku trza. A małżeństwo to była rzycz świnta. Nie tak łatwo ji było rozerwać. - A wy, Babucho? Kochaliście swego męża? - Jo? Co znów? - Staruszka drgnęła zaskoczona i zapatrzyła się na wyszorowane prawie do białości surowe deski podłogi. - Tero nie myślę o tym za wiela, gdy zszedł ale, Panie świńć nad jigo duszom, to dopiro poczułam żal. Jakoby mi kto serce z żywej piersi wyrywoł. Ady to już dawni przeszło. Posłuchaj staryj baby, dziecko. - Ba-ucha odłożyła szycie, wzięła ze stołu kubek napełniony wodą i zaczęła podlewać kwitnące na czerwono mimo września piękne pelargonie. - Jest czas na żałość, płakanie, wyrywanie kłaków i jest czas radowania, kochania i szczyńścia. Wszystko mo swojom porę, jak powiada Pismo Świnte, ino trza to umić dojrzyć. Spojrzyj na to, duszko. Ta szmatka, com ci jom wyszywała, to dla ciebie. Na makatce Murielowa wyszyła różową, jedwabną nicią przysłowie nie całkiem ludowe: Kto ni gra, tyn ni wygrywa.

285 - Pani Jagodo, proszę zaczekać! - Zamykałam już bibliotekę na klucz, ale widząc masywną postać Kopytko, zmierzającą w moją stronę niczym tankowiec (skojarzenie ze zbiornikowcem nasuwało się tym bardziej, że pod biustem Dyry uwypuklało się coś na kształt dwóch solidnych kół ratunkowych), otworzyłam drzwi na oścież i zaprosiłam ją do środka. - Na dzień dzisiejszy dochodzą mnie sygnały od zaniepokojonych rodziców. - Dyra swoim zwyczajem nie patrzyła rozmówcy w oczy, za to jej rozbiegane spojrzenie lustrowało wnętrze mojej biblioteki. - Mówiąc ściślej, rodzice naszych gimnazjalistów dywagują nad pewnymi książkami, a mówiąc konkretnie, nad lekturą klas pierwszych. - Na ustach Kopytko pojawił się wystudiowany uśmieszek. - Zapewne domyśla się pani, jaką kontrowersyjną pozycję naprawdę mam na myśli? - Spis lektur, o ile wiem, ustalają, opierając się na pewnych wytycznych kuratorium, poloniści... - zaczęłam, dziwiąc się, dlaczego przychodzi do mnie z tym problemem. - Oczywiście, omówiłam już wyżej wymienioną sprawę - przerwała mi - z panią Bitko i z panem Stanisławskim. To właśnie od nich uzyskałam informację, że cykl książek o Harrym Potterze udostępniany jest naszym uczniom w bibliotece szkolnej. - Zgadza się, w tym miesiącu zakupiłam piętnaście egzemplarzy najnowszej części Harry'ego Pottera. Jak pani dyrektor wie, pieniądze przekazał na ten cel... - Nie rozchodzi mi się tu o pieniądze - przerwała mi znów Kopytko - rozchodzi się konkretnie o książki

286 autorstwa pani Rowling. Na dzień dzisiejszy konkluzuję, że nie są to książki przeznaczone dla niedojrzałego czytelnika. - Tak. Tu się w pełni zgadzam z panią dyrektor - zaryzykowałam, patrząc jej spokojnie w oczy. - To nie są książki przeznaczone dla niedojrzałego czytelnika. - Aaa... - Dyra zająknęła się nieco, zdziwiona moją ustępliwością, a ja stwierdziłam, że niczym przed chwilą nie ryzykowałam. - Czy doszły do pani może słuchy o pewnym księdzu, oczywiście chrześcijańskim, który zebrał kilkadziesiąt egzemplarzy pierwszej części, pod tytułem, jeśli się nie mylę, Harry Potter i kamień filozoficzny, i spalił je publicznie na stosie? - Podniosła w tryumfalnym wyrazie brwi do góry. Przez moment zdawało mi się, że w jej oczach widzę odblask dalekiego ognia auto-da-fé. Jakbyśmy się już kiedyś spotkały, w innym czasie i okolicznościach. - Tak, słyszałam o tym wydarzeniu, ale to było już kilka lat temu i w Ameryce Południowej. - Rozchodzi mi się również o najświeższe wydarzenie. Pewną angielską nauczycielkę szykanowano w pracy, bo nie pozwoliła dzieciom na takie szatańskie w jej oczach lektury i oznajmiła publicznie siedmiolatkom, że nie wierzy w żadną magię, w żadnych czarodziejów, w żadne czarownice, duchy... - Tudzież w świętych Mikołajów - wtrąciłam. - Mikołajów? Możliwe, nie wiem dokładnie. No, ale u nas jest kraj bardziej światły i taka dyskryminacja nigdy nie miałaby miejsca. Słyszała pani zapewne też, że Harry’ego Pottera oskarżano o namawianie dzieci i młodzieży do oddawania się czarnej magii, o popieranie

287 diabelskich rytuałów na cmentarzach, o nadmierne epatowanie spektakularnym okrucieństwem i co najważniejsze - zawiesiła głos i popatrzyła mi w końcu w oczy - o przedstawianie modeli zachowań uczniów nieakceptujących autorytetu nauczycielskiego! - Mam tylko jedno pytanie. Czy pani dyrektor czytała Harry’ego Pottera? - No... konkretnie mówiąc... nie osobiście. Ale słyszałam opinię zaprzyjaźnionej katechetki i zaniepokojonych rodziców. Jako dyrektor gimnazjum jestem zmuszona brać pod osąd głosy martwiące się o moralność młodzieży. A ponadto niech pani spojrzy. - Tu wyjęła z torby cienką książkę. Spojrzałam na okładkę. Na czerwono-fioletowym tle ciemny zarys głowy, chyba ze spalonym mózgiem, a w każdym razie mózg wyglądał tak, jakby strzelił w niego piorun. Tytuł: Harry Potter, metoda Silvy, tai-chi. Popularna encyklopedia New Age. - Widzi pani? Gdy tylko pomyślę o zagrożeniach, jakie czyhają na naszą młodzież, włosy stają mi dęba, a jestem świeżo od fryzjera. - Tu Dyra zdecydowanym ruchem poprawiła ciężką trwałą, która przecząc powszechnie obowiązującym prawom grawitacji, unosiła się wysoko nad jej głową, jakby rzeczywiście chciała stanąć dęba, po czym wskazała podbródkiem znów na książkę. - Czytała to pani? - Nie - pokręciłam głową. Ciekawe, czego to encyklopedia? - A powinna pani. Ta książka przestrzega przed niewinnymi na pozór lekturami, filmami czy kursami doskonalenia umysłu. Zostawiam ją tutaj i... - zaczęła wyciągać z przepastnej torby inne pozycje - to też. Aby się nie dać zwieść złu, trzeba krytycznie, rozumowo

288 spojrzeć na takie kompromitujące zjawiska jak: magia, satanizm, wywoływanie duchów, joga - wyliczała powoli i z namaszczeniem - wróżby, demoniczne gry i bajki. Spojrzałam zdziwiona na inne tytuły: Spirytyzm, astrologia, medytacje transcendentalne, joga, okultyzm i biała magia. Nie wpadnij w sidła - przestrzegał jasny napis na tle krwawego zachodu słońca; Powrót magii -żółte litery w zakazanym lesie; Sekty. Uzależnienia, fakty i mity - gordyjski węzeł w ciemności; Od magii do opętania - w lewym górnym rogu straszy czarna ręka... - Hm... tak. Szczególnie ta joga wydaje się przerażająca - mruknęłam i głośniej dodałam: - O ile wiem, władze kościelne nie wypowiadały się oficjalnie o pisarstwie Rowling. To nie Kod Leonarda. - Eee... - zamyśliła się wdzięcznie Dyra, nie wiedząc na razie, co mi odpowiedzieć. - Przedyskutujemy jeszcze ten problem na szerszym forum nauczycielskim. Nasze dzieci mają prawo do naszej troski i nie mogą być bite po garbie przez nasz brak odpowiedzialności, bo inaczej świat przewróci się do góry tyłkiem. Niech mi pani przypomni na najbliższej naradzie, żebym wróciła do sedna meritum tej sprawy. W końcu co wiele głów, to nie jedna. W ten sposób dała sobie czas do namysłu. Pożegnała się i wyszła. - Biedna Aldona i Poldek - szepnęłam do siebie.

Krajobraz przesycony jest czekaniem. Liście z bólu tęsknoty zasychają, zwijają się w martwe ruloniki lub

289 popełniają samobójstwo, odrywając się od gałęzi i opadając na ziemię. Trawa i powietrze blakną, tracąc w smutku kolory. Lwie pyszczki, biedronki, komary i muchy, nie mogąc znieść oczekiwania, moszczą sobie posłanie, aby przespać nieprzyjemny okres. Czeka ścieżka do stajni, wielkie głazy porozrzucane w ogrodzie i czeka mój dom. A na zewnątrz, wczuwając się w rolę, niebo tak banalnie płacze z niepokoju i braku dopełnienia.

Wygrzebałam z szuflady starą podkowę. Moje konie nie są podkute, nie ma takiej potrzeby, więc tę podkowę po prostu znalazłam. Co śmieszne, znalazłam w mieście. Teraz chciałam ją przybić nad drzwiami. Nie mogłam się zdecydować, czy podkowę ułożyć jak literę „U” - wtedy przyniesie mi szczęście, czy odwrócić ją końcami do dołu, by chroniła mój dom przed złymi mocami. Zdecydowałam się na tę pierwszą możliwość i zaczęłam przybijać ją siedmioma gwoździami. Jeśli zaklinać los, to najlepiej iść na całość - siódemka jest magiczną cyfrą szczęścia. Gdy wbijałam ostatni gwóźdź, ktoś podszedł do mnie z tyłu i chwycił krzesło, na którym stałam. - Uważaj, Jagódko, na siebie. - To Jakub. - O, Rudzielec! Skąd się tu wziąłeś? - Wiedziałam, że przyjdzie. To była tylko kwestia czasu. - Ach, tak tylko wpadłem, odwiedzić Pawła. Stęskniłem się za nim, w końcu nie widziałem go całe pięć dni. - Z bezczelnym uśmiechem patrzył mi w oczy.

290 - Twoje słowa przypomniały mi, że też go nie widziałam od wtorku. Muszę co prędzej nadrobić to straszne zaniedbanie. Ale... sam wiesz... nie chciałam mu przeszkadzać... Kamila. - Podkowa? - Jakub szybko zmienił temat. - Na szczęście? Ja nie wierzę w takie rzeczy. - Nie szkodzi. Nad wejściem do domu Nielsa Bohra też wisiała podkowa. Twórca mechaniki kwantowej zwykł mawiać, że to pomaga nawet wtedy, gdy się w to nie wierzy. - A... to co innego, mogę się z nim zgodzić. Zaprosisz mnie do środka? Wieje jak diabli. - Oczywiście, wejdź. Napalę w kominku. - Jeśli pozwolisz, sam to zrobię. Uwielbiam ogień. - Na belce leżą zapałki. Ja w takim razie zaparzę herbatę. Gdy po chwili weszłam do salonu z naparem z dzikiej róży, ogień wesoło trzaskał w kominku. Nie zapaliłam lamp, palące się drewno dawało przytulne światło i ciepło. - Gdzie Jasi Joasia? Mam dla nich drobne upominki. - Chcesz je przekupić? Wyjechały na weekend do teściów. - Wyrzeźbiłem dla nich zwierzaki. Może nie całkiem mi wyszły, bo dawno nie bawiłem się w drewnie. - Jakub wyciągnął z przepastnych kieszeni polarowej bluzy śmieszne, trochę toporne koniki, po czym zmienił temat. - Jagoda, przez ten tydzień dużo myślałem o nas, o ostatnim zajściu i jestem prawie pewien, że się źle zrozumieliśmy.

291 - To znaczy? - To znaczy, że jeśli mi pozwolisz, zamieszkam w Radosnej. - Ty? W Radosnej? Gdzie chcesz mieszkać? Chyba nie mówisz poważnie? - U Pawła, dopóki nie wybuduję domu na wsi. A najchętniej to wykupię ten kawał pola naprzeciwko ciebie i postawię sobie barak, albo jakąś szopkę, albo przytaszczę barakowóz - widziałem takie na wojskowej wyprzedaży. Gdy zmarznę w nim, mam nadzieję, że zaprosisz mnie przed kominek, żebym trochę odtajał. A jak nie, to ustawię się pod twoim oknem w kuchni, będę szczękał zębami i trząsł się w teatralny sposób. Wtedy na pewno się nade mną ulitujesz. - Rudzielec, nie wygłupiaj się. Przecież ty dla mnie nie zmienisz swojego życia. Radosna jest dla ciebie dobra na lato. - Tylko proszę cię, nie mów mi, co jest dla mnie dobre. - Przysunął swój fotel do mojego fotela, ujął moją dłoń w swoje ręce i przytulił do twarzy. Cofnęłam się odruchowo, więc puścił mnie i wstał. - Co ja mam takiego w mieście, żebym nie mógł tego opuścić? Mieszkanie? Mieszkanie sprzedam. Pracownię? Pracownię mogę urządzić sobie wszędzie. Przyjaciół, kontakty? Temu nie przeszkadza odległość, a gdyby nawet, to ty jesteś ważniejsza od tego wszystkiego. Dużo ważniejsza! Poza tym jest coś, o czym ci nie powiedziałem... Urwał znacząco, więc popatrzyłam na niego. - Pamiętasz, nie było mnie tu kilka dni, bo pojechałem do stolicy, i udało mi się sfinalizować pewną umowę.

292 Po ostatnim wernisażu, kiedy kupiono na pniu wszystkie moje prace, zabiegało o mnie pewne wydawnictwo. - Jakub wypiął dumnie pierś do przodu. - I oto masz przed sobą pierwszego rysownika książeczek dla dzieci. Co prawda niektórzy krytycy kręcą nosami, że sukces zagwarantowały mi moje pomysły, a nie warsztat, ale ja tam wolę mieć lepszą głowę niż technikę, a ilustrować książki mogę na największym zadupiu. Ważne, bym przy sobie miał głowę i komputer. Poza tym wystarczy, że spotkam się od czasu do czasu na kawce z przystojną szefową wydawnictwa, by obgadać nową pozycję książkową. - Odpowiada ci ta praca? Przemiana z satyryka w ilustratora bajek? - A dlaczego nie? Nieraz o sukcesie książki dla dzieci decyduje właśnie grafika. Co prawda mam pewien nietypowy pomysł... traktory i Syberia, ale to odległa sprawa. - Wstał z fotela i podszedł do mnie. Usiadł na ziemi, przy moich nogach, wziął mnie za rękę. Tym razem jej nie wyrwałam. - Jagódko, proszę, spójrz na mnie i powiedz, że nie jestem ci obojętny. - Jakub, ja nie wiem, co powiedzieć. - To nie mów nic. - Nawet nie spostrzegłam, jak znalazłam się na podłodze, obok niego. Poczułam zapach jego miękkiej bluzy, na której zauważyłam trochę trocin i długiej sierści moich bernardynek. Pachniał dezodorantem, potem, ale przede wszystkim benzyną i żywicą - pewnie znów u Pawła ciął piłą pniaki do kominka. I jeszcze czymś słodko-mdlącym - chyba werniksem. Słowem, zapach był całkiem miły i przekonujący. Gdy zaczął mnie całować, tym razem delikatnie i bez pośpiechu, przytuliłam się do niego. Pogłaskał mnie po włosach.

293 - Jagódko - szepnął mi do ucha - ty nie jesteś zwyczajną kobietą. Chociaż wiedziałam, że każda kobieta, którą się pokocha, wydaje się nadzwyczajna, powiedziałam beztrosko: - Wiem. A kot, który wygrzewał się na pomarańczowych cegłach kominka, wstał, rozprostował łapy i w pełnym wdzięku susie wylądował na polarowej bluzie, walającej się na podłodze. Zaczął ją udeptywać, kręcąc się przy tym w koło, kiedy zapachniało jaśminem i powidłami, a na kociej głowie wylądował błękitny sweterek. Znajda, niezrażony, wtulił się w pachnące ubranie, zwinął w kłębek i począł mruczeć z sennej rozkoszy. - Chodź! - wzięłam go za rękę i pociągnęłam za sobą. Wyszliśmy z domu, zostawiając otwarte na oścież drzwi. Srebrne chmury kłębiły się niebezpiecznie blisko ziemi i coraz silniejszy wiatr owiewał naszą wyzwoloną skórę. Doszliśmy do Mrocznego Zagajnika. Jakub położył się na bladozielonym dywanie, wydzierganym pracowicie przez mech rokietnik. Pochyliłam się nad nim. Wraz z moimi wężowymi włosami spłynęły mu na twarz pierwsze krople deszczu. Zaczynała się burza.

I nadchodzi taka noc późnego lata, kiedy ziszcza się sen czarownicy. Mężczyźni zachowują się tak, jakby objedli się blekotu. Podążają za śladem kociego pazura, za błyskiem kobiecego włosa o barwie dojrzałego kasztana, nasłuchują świstu wierzbowych witek. Wspinają się na stromą górę, gdzie o północy płoną ogniska. Do

294 czerwonych jęzorów ognia zlatują się nietoperze. Koty stroszą sierść, przeciągając czarne grzbiety. Mężczyźni zauroczeni wpatrują się w nagie kobiety dosiadające wierzbowych mioteł. Gdy wiedźmy zaczynają diaboliczny taniec, ich młoda skóra lśni w blasku ognia. Włosy sięgają im do pięt, piersi sterczące niczym kły tygrysów szablozębnych rytmicznie unoszą się i opadają. Mężczyźni oddaliby życie za taniec z czarownicą. I wtedy młode ciała zaczynają usychać. W jednej sekundzie tańczące kobiety przemieniają się w skurczone staruszki o bezzębnych ustach, z siwymi resztkami włosów. Wysuszone piersi zwisają im oklaple do pasa. Tylko śmiech staruch nadal dźwięczy dziewczęco. To wiedźmy śmieją się z uciekających w przerażeniu mężczyzn. Mężczyźni zbiegają z góry na oślep, wśród ciemności. Wpadają na uschnięte drzewa, przewracają się o kamienie, kości, rwą z rozpaczy włosy na głowie, orzą paznokciami twarze. W dzień, gdy ochłoną, oskarżą czarownice o wyuzdanie i czyny nierządne. Z nimi.

- Jakub, zobacz, już nadjeżdżają! - Jagoda oparta o kolorowego citroena wskazała brodą wysoki, elegancki autokar, który powoli jechał dziurawą ulicą Szeroką. - O kurczę, nawet profesjonalną tabliczkę sobie sprawili. Rzeczywiście, na przedniej szybie autokaru umieszczono białą blachę z napisem PIELGRZYMKA. Pojazd

295 wyminął ich, po czym zajechał na specjalnie przygotowany, posprzątany teren w gospodarstwie Ryśka. Na środku placyku ustawiono blaszaną budkę, oblepioną napisami informującymi, że opłata za parking pobierana jest z góry, a w sklepiku można nabyć dewocjonalia, zimne napoje oraz zamówić bigos postny sporządzony według przepisu, który obwieściła sama Matka Boska. Można było także przeczytać o niedawnym cudownym rozmnożeniu kiełbasek z grilla wśród głodnych pielgrzymów. Gdy Jagoda z malarzem podeszli do parkingu, z autokaru wylewali się już uczniowie, ustawiani zaraz w karnych rzędach przez spoconą Dyrę. Jagoda podeszła, by przywitać się najpierw ze swoją dyrektorką, później z Aldoną, Poldkiem i katechetką Matką Boską. - Marysiu, teraz będziesz mieć konkurencję w osobie Matki Radoszczańskiej. - Nie żartuj, Jagoda! Ja nie wierzę w żadne objawienia po Chrystusie, a... - To co tu robisz? Na dodatek w sobotę? - Musiałam przyjechać, uczę przecież religii w szkole. - Dyra złożyła nam propozycję nie do odrzucenia dodała Aldona. - Ktoś musi przypilnować dzieci. - Wszyscy mają swoje pary? - zagrzmiała Dyra. Pani Achtabowska, proszę do mnie dołączyć, tu z przodu, i ruszamy! Po drodze pielgrzymka minęła Jasioczkę, która odganiała od kępy wierzb kozę Murielowej, bijąc ją witką po zadzie. Kozie widać nie podobały się baty, bo w pewnej chwili zatrzymała się, obróciła i pochylając głowę uzbrojoną w zakrzywione rogi, ruszyła na babę. Ta

296 wyciągnęła przed siebie ręce, zasłaniając się i jednocześnie recytując chrapliwym głosem: - Na ziarno gorczycy, na kąkol w pszenicy, na szczurzym sadle, zjeżdżaj, diable! Czy na uparte stworzenie podziałał gest, czy krzyk, dość że zrezygnowało z ataku i niespiesznym truchcikiem udało się na położone wyżej łąki Pawła. Uczniowie, których ten widok szczerze rozbawił, spoważnieli zaraz pod karcącym spojrzeniem Dyry i już w milczeniu zbliżyli się do cudownej wierzby, gdzie wznosił się ołtarzyk zasłany kwiatami. Na ołtarzyku ustawiono gipsową figurkę Maryi z koroną na głowie i w białej sukni. Całość chronił betonowy murek, ale i tak widać było ślady połamanych gałęzi i oderwanej kory - to ludzie zbierali relikwie lub pamiątki. Dwie kartki zatopione w szklanej gablocie przymocowanej do muru informowały o objawieniach radoszczańskich. Po odśpiewaniu kilku pieśni maryjnych Kopytko zabrała się za głośną lekturę. Donośnym głosem obwieściła światu o pierwszych widzeniach, o wizerunku twarzy Pana Jezusa na korze, wreszcie o ostatnim cudownym objawieniu: - Piętnastego sierpnia, w święto Matki Boskiej Zielnej, Maryja ukazała się panu Mirosławowi ubrana jak na obrazie częstochowskim, z tym że miała na sobie piękny królewski płaszcz. W prawej dłoni Nasza Pani trzymała berło, a przez rękę miała przewieszony niebieski różaniec. Na piersiach widniał wyhaftowany biały orzeł, a na głowie piękna złota korona zakończona takim samym krzyżykiem. Niepokalana ukazała się na tle

297 mapy Polski i odezwała się: Jesteście Narodem Wybranym. Wy jesteście umiłowanym Narodem Mojego Niepokalanego Serca... - Tu Dyra wzruszyła się tak, że przez chwilę nie mogła czytać, by po chwili kontynuować głosem drżącym z emocji. - Moje słodkie dzieci, nie oglądajcie się na Wschód ani na Zachód, ale spoglądajcie na moją Miłość. Szczyćcie się demokracją, ale Ja wam powiadam, drogie dzieci, prawdziwy Pokój i prawdziwą Demokrację możecie otrzymać tylko od mojego Syna. Po tych słowach Matka Najświętsza rozpostarła swój płaszcz, a mapa Polski urosła jakby cała Polska rosła. - Głos czytającej potężniał z sekundy na sekundę i niósł się donośnym echem po całych rozlewiskach. - Jej granice sięgnęły aż do Kijowa i Morza Czarnego, na południu obejmując część Słowacji. I jeśli Polacy będą się modlić, to żadna bomba atomowa na wasz kraj nie spadnie, a mój matczyny płaszcz będzie coraz dłuższy i ochraniać będzie wasze granice... Jagoda podeszła do cudownego drzewa i spojrzała z bliska na twarz uformowaną z kory. Niespodziewanie z wierzbowego oka spłynęła łza, potem druga i trzecia. Jednocześnie zarys głowy począł wtapiać się w chropowatą skórę pnia, aż znikł zupełnie.

Oczy Szurniętego Mirka, pomyleńca bożego, spłynęły żywicznymi łzami. Z uniesionych dłoni wystrzeliły, trzeszcząc, zielone gałęzie, podtrzymując niebo. Ze stóp wypełzły białe korzenie, wpijając się chciwie w wilgotną

298 ziemię. Skóra poorana słońcem przeistoczyła się w żyłkowaną cięliście korę. Ciało podjęło decyzję za wahający się umysł - zaczęło zadrzewiać się szumnie, rozłożyście pośród wiekowych dębów i buków. W cieniu korony zamieszkały zgodnie: gołąb, kukułka, szpak, sowa i nietoperz, a pień objął uściskiem wyblakły bluszcz. W miejscu serca ukształtowała się dziupla - w sam raz schronienie dla dziwożony. Krzyk rozdzieranego gardła przemienił się stopniowo w spokojny szum liści, szepczących niestworzone historie.

Widziałam odjechaną schizę, przerażająco zajefajną. Potwory o ptasich i żabich głowach zjadające nagich ludzi, wydalanych do bankowych klopów. Czarne szpony macające nieopalone piersi i brzuchy lasek. Człowiekadrzewo, który zwiał specom od efektów specjalnych z planu Władcy pierścieni, i zaraz w jego przegniłym ciele urządzono irlandzki pub przebierańców, w pobliżu mena zawieszonego kulawo na mega kluczu i uszy robiące za krajalnicę. Widziałam budowle eksplodujące ogniem jak po ataku na World Trade Center. I oddzielony cienką linią ogród w pastelowych barwach, nieznających cienia. Mnóstwo rozebranych ciał nudystów, a wszystkie po diecie odchudzającej. Fruzie 26 w sadzawce na środku, a felki 27 na lwach i niedźwiedziach Fruzie - (w slangu młodzieżowym) dziewczyny/kobiety. Felki - (w slangu młodzieżowym) mężczyźni.

299 dookoła. Widziałam przelotki zbierające giga truskawki i dziewczyny cud-malyny z czereśniami we włosach obok par czołgających się w wydrążonych łupinach owoców i miziających się wewnątrz przezroczystych kopuł. Widziałam podryw uprawiany na kaczkach, sowach i na dziwacznych zwierzeco-roślinnych konstrukcjach. Jak z fantasy normalnie. Chyba nie ma takiej opcji, że moja mama zostanie zaszlachtowana jak jakaś krowa w rzeźni za to, że kochała się z mężczyzną? Zamykam ciężki album. Na jego okładce złocą się dwa wyrazy: Hieronymus Bosch.

- Mam nadzieję, Jagódko, że zgodzisz się teraz, żebym cię namalował na moich warunkach? - Hm... obejrzałam sobie twoją lustrzankę. Jest niezła! - I? - Zgodzę się na obraz, jeśli ty zgodzisz się na zdjęcia. - Jeśli chcesz sobie strzelić jakieś fotki, cyfrówka jest do twojej dyspozycji. - Nie jakieś tam fotki, tylko prawdziwe męskie akty: biało-czarne, odważne, łagodne światło wczesnego poranka, plener, ty oczywiście w roli głównej... - Co? Przecież jest zimno, jesień. Nie, nie zgadzam się! Wybij to sobie z głowy! Z czego się śmiejesz?

300 Na jesionowym kredensie, misternie rzeźbionym w secesyjne ornamenty, stoi niezwykły zegar o czterech tarczach. Ciemna obudowa z brązu harmonizuje z polerowaną miedzią tarcz. Pięć wskazówek na czterech tarczach przez trzysta lat odmierzało lata, miesiące, tygodnie i godziny, ale od dłuższego czasu zegar nie był nakręcany. Od dnia śmierci taty. Dzisiaj mama odszukała kluczyk i nakręciła sprężynę zegara. Poruszyła wahadłem. Wskazówki drgnęły i zaczęły miarowo tykać, napełniając dom dźwiękiem i ruchem. Gdy zegar wybijał godzinę dwunastą, czysto i głęboko, moja mama wyszła do ogrodu. Nad jej głową, dźwięcznie krzycząc, zawirowały świergotki drzewne. Mama otworzyła furtkę, tę od strony lasu. Wiedziałam, że pójdzie do Zagajnika, i wiedziałam też, że dziś nic się nie zdarzy. Czas ożył i odtąd będzie płynąć nieprzerwaną strugą.

Jesień, podobnie jak wiosna, jest czasem sadzenia drzew. Moja mama posadziła pod oknem czwarte drzewo, drzewo życia, salix matsudana tortuosa z chorobliwie lub, jak kto woli, malowniczo poskręcanymi gałęziami i liśćmi na kształt korkociągu. Wierzba mandżurska rośnie strzeliście, łukami ramion sięgając nieba. Salix matsudana została posadzona obok salix rosmarinifolia, salix alba i salix acutifolia. Cztery różne wierzby należące do jednej rodziny.

301 BAŚŃ OSTATNIA KRÓLOWA I CZARNOKSIĘŻNIK Dawno temu królestwem Solarii, którego nie znajdziesz na mapach, władała dumna i urodziwa królowa Bianka. W Solarii panowało prawo i sprawiedliwość, poddani opływali w dostatki i żyli w szczęściu. Błogosławili więc swoją młodą władczynię, wychwalając ją pod niebiosa. Tak przynajmniej zapewniali królową ministrowie i kapłani. Trubadurzy zaś układali długie, przecudne poematy na cześć panującej, które recytowali przy wtórze cytr podczas beztroskich uczt odbywających się w pałacowych komnatach. Królowa przepadała za polowaniami, turniejami, balami, muzyką, tańcem i wytwornymi sukniami, nie wspominając już o klejnotach. Aż stało się. Zła moc położyła się smugą cienia na słonecznych ziemiach Solarii. W ościennym państwie Luny sprawował władzę słaby, schorowany król Lepus. Dla nikogo nie był tajnym fakt, że prawdziwe rządy spoczywały w rękach szarej eminencji, Czarnoksiężnika z Gór Orlich. Czarnoksiężnik, nazywany przez śmiertelników Astrą z powodu swych gwiaździstych, hipnotycznych oczu, opuścił kilka lat temu samotnię górską i zamieszkał w zamku starego króla. Na usługach Astry pozostawały całe zastępy czarodziejów, czarodziejek i wróżbitów. Czarnoksiężnik doskonale się orientował w polityce i gospodarce Luny, znał też słowa, myśli i sny wysokich urzędników państwowych. Oczywiście, jeśli zachodziła taka potrzeba. Za pomocą magii lub, jak chcieli inni, sztuczek

302 zawładnął umysłem króla, delektował się potęgę i bogactwem. Jednak jedno królestwo nie wystarczało zachłannemu Czarnoksiężnikowi. Niektórzy szeptali, że Astra pożąda władzy nad całym światem. Sąsiadujące z Luną ziemie znalazły się w wielkim niebezpieczeństwie. Na pierwszy ogień poszło zasobne królestwo Solarii, zarządzane przez niedoświadczoną królową. Wojownicy Luny zajęli wschodnie rubieże państwa Bianki, palili, rabowali, gwałcili... - To są baśnie dla dzieci? - Jakub mocniej objął Jagodę. - Dorośli też potrzebują baśni. Przynajmniej od czasu do czasu. - Jesteś w tym prawie tak dobra jak Karen Blixen w Pożegnaniu z Afryką. - Mówisz, że strzelam do lwów z łuku? Nie potrafię jeszcze, ale obiecuję ci, że się nauczę. - Spojrzała na niego rozbawiona. - No wiesz, nie tylko o to mi chodzi. Blixen na farmie w Kenii snuła przed białymi gośćmi opowieści, często były to bajki. Takie tam o imbryku i zapałkach. - A nie pomyliło ci się z Andersenem? - Możliwe. Ale jak chcesz, to do twojej opowiastki machnę obrazki. Czarnoksiężnika przedstawię jako niezwykle przystojnego, wysokiego, zielonookiego... - A widziałeś kiedyś zielone orle spojrzenie? - A widziałaś kiedyś z bliska orle oczy? Nie? Więc widzisz. Zielone oczy i pomarańczowe, długie włosy.

303 - Niech ci będzie, mój ty baśniomalarzu! - Jagoda zanurzyła palce w grzywie Jakuba i potargała ją. - Daj mi najpierw skończyć! Krwią spłynęło pogranicze. W dalszych pochodach na Burstin, stolicę Solarii, wojsko zostało wzięte w karby. Skończyły się rzezie, ale na wioski i miasta nakładano kontrybucje, konfiskowano całą żywność i zwierzęta. Kto się sprzeciwiał, ten swój opór przypłacał więzieniem. Ministrowie i kapłani Bianki stracili głowę. W popłochu porzucali swe przepyszne pałacyki i uciekali, byle dalej od najeźdźcy. - A piękna królowa? - Jakub zaczął całować szyję i włosy Jagody. - Na początku baśni była mowa o tym, że królowa była nie tylko piękna, ale i dumna. - Jagoda odsunęła się. - Poczekaj, nie chcesz dowiedzieć się, co było dalej? Królowa nie zamierzała naśladować uciekających jak szczury dworaków i kapłanów. To, że lubiła się bawić, nie oznaczało zarazem, że była pozbawiona ducha rycerskiego. Zamierzała bronić zaciekle stolicy i swego pałacu. W tym celu wezwała do siebie wojewodę i zastępcę burmistrza (ponieważ burmistrz już wiele dni temu uszedł z wozami załadowanymi majątkiem), kazała zaopatrzyć w żywność miasto, wzmocnić fortyfikacje, wznieść wyższe mury i zgromadzić wojowników. Resztę spraw scedowała na swych urzędników.

304 Rozpoczęły się gorączkowe przygotowania do obrony. Niebawem na rozległych błoniach okalających Burstin rozłożył się obóz wrogich wojsk pod wodzą samego Czarnoksiężnika. Królowa była przygotowana na długie dni oblężenia, jak również na klęskę. Nie żywiła płonnych nadziei. Każde z zaprzyjaźnionych mocarstw wycofało się zdradziecko z paktów, pozostawiając Solanę samą wobec przeważającej siły. Nikt nie zamierzał ryzykować konfliktu z potężnym magiem, który zasłynął z nieziemskich mocy. Królowa Bianka oczekiwała na klęskę. Nie spodziewała się jednak, że przyjdzie ona tak szybko i niespodziewanie. Burstin padł bez jednego skrzyżowania miecza, bez wydobycia kopii, ale też bez rozlewu krwi i pożogi. Odbyło się to tak: Następnego ranka Astra przybył na błonie pod miastem. Najzwyczajniej w świecie podjechał do bram i kazał je sobie otworzyć. Nikt nie strzelał do niego i jego świty z łuków, żaden z rycerzy nie wyjechał bronić honoru swej ojczyzny i królowej. Nie dlatego, że wszyscy Solaryjczycy okazali się zdrajcami lub sprzedawczykami. To Czarnoksiężnik i skupieni przy nim czarodzieje użyli zwielokrotnionej przez zgodne połączenie mocy i skierowali ją przeciw woli obrońców. Z powodu czarów obrońcy stali się ospali, poruszali się jak w transie, posłuszni rozkazom magów z Luny. Bezbronni, wystawieni na pastwę zwycięzców. Ale ci zachowywali się dziwnie powściągliwie. Astra jechał na czele niewielkiej świty, kierując swego gigantycznych rozmiarów karego ogiera w stronę strzelistego pałacu królowej. Do królewskiej komnaty Czarnoksiężnik podążył sam, przez nikogo niezatrzymywany. Blada królowa w karmazynowej sukni i szmaragdowych koralach stała przy oknie.

305 Trzymała hardo wzniesioną głowę, jej oczy pałały. Widać nie poddała się jeszcze woli maga. - Witam cię, dostojna Bianko! - Astra ukłonił się ceremonialnie, zdejmując czarny kapelusz ozdobiony rubinami. - Dla ciebie, Astro - Bianka nieomylnie rozpoznała w wysokim mężczyźnie o orlich rysach twarzy swego rywala - królowo Bianko. - Wybacz mi, królowo, moje nieobycie z etykietą dworską. - Czarnoksiężnik przyłożył kapelusz do piersi w geście przeprosin. - Mów, co zamierzacie! - rozkazującym tonem zażądała królowa, jak gdyby nadal mogła wydawać rozkazy. - O, przychodzi mi do głowy wiele rozwiązań, do których skłonny byłby się posunąć zwycięski wódz wobec władczyni podbitego królestwa. - Na przykład? - Bianka zbladła jeszcze bardziej, o ile w ogóle było to możliwe. - Na przykład można kazać ściąć głowę królowej. To rozwiązałoby szybko i skutecznie wiele problemów i na przyszłość pozbawiłoby celu niedoszłych knucicieli. Jednak to rozwiązanie byłoby dość krwawe, przy tym niezgodne z wyznawanym przeze mnie kodeksem. Królowa odetchnęła z ulgą, ale nie dała po sobie niczego poznać. Astra patrzył na nią z rosnącym zainteresowaniem. - Można też kazać zamknąć królową gdzieś na ustroniu, w wysokiej wieży bez drzwi. Ale i ten pomysł nastręcza pewne trudności. Primo, jest rozwiązaniem co najmniej równie okrutnym jak szybkie uśmiercenie królowej, secundo, zawsze należy liczyć się z tym, że jakiś błędny rycerz lub żądny sławy królewicz uwolni

306 po latach piękną, no może trochę zasuszoną królową i kłopot gotowy. - Czy jeszcze jakieś rozwiązanie przychodzi ci do głowy, Czarnoksiężniku? - spytała na pół ironicznie Bianka, gdy zamyślony mag zdawał się zapomnieć o swojej zakładniczce. - A owszem. Mogę, dajmy na to, spojrzeć ci głęboko w oczy, wypowiedzieć dość łatwą formułkę zaklęcia, wprowadzić cię w trans... a gdy się z niego obudzisz, będziesz mi powolną, rozkochaną niewiastą. Im dłużej o tym myślę, tym jaśniej widzę, że jest to całkiem przyjemne rozwiązanie - Astra mówił te słowa lekkim tonem i niedbale się uśmiechał, nawet nie patrząc na królową. - Nigdy! Wolę umrzeć! - Bianka zatrzęsła się z oburzenia. Jak on śmie! Chyba nie ma pojęcia o dziesiątkach zalotników i to z najlepszych monarszych dworów, których ona odrzucała jednym pogardliwym skrzywieniem ust. Nikt nie był jej godny! Przynajmniej tak jej się wydawało. - A co stało się z konkurentami do twojej, pani, ręki? - Czarnoksiężnik utkwił badawcze spojrzenie swoich dziwnych, błyszczących światłem gwiazd oczu w królowej, która z przerażeniem zdała sobie sprawę z tego, że mag czyta w jej myślach. Od stuleci żaden czarodziej nie potrafił opanować tej sztuki. Astra dysponował więc większą mocą, niż ktokolwiek przypuszczał. - Czyżby wszyscy cię opuścili? - Niestety. - Królowa pochyliła głowę, ale zaraz podniosła ją władczo. - Przelękli się twoich śmiercionośnych sztuczek. - Śmiercionośnych? - Czarnoksiężnik uniósł w zdziwieniu brwi. - Racz wyjrzeć przez okno, pani! Czy

307 ktokolwiek z mieszkańców tego miasta poniósł szkodę? Mimo że oni bez wahania zaszlachtowaliby mnie, ja darowałem im życie. - Po to, by uczynić z nich niewolników. Nałożysz takie daniny, że moi poddani wkrótce sami poumierają z głodu i wyczerpania. - Zostawmy na razie twoich... twoich byłych poddanych. - Mag był bezlitośnie szczery. - Nie skończyliśmy mówić o tobie, królowo. Czy odpowiada ci któraś z moich trzech propozycji? Nie? No dobrze, pozostała ostatnia, czwarta możliwość. Odsłonię ci moją tajemnicę, dowiesz się o prawdziwych motywach mojego działania, a potem sama zdecydujesz, co wypada ci czynić. Znasz z pewnością starego króla Luny, Lepusa, i jego żonę. Wiesz, że małżonkowie królewscy mimo usilnych starań nie doczekali się potomka. Jednak nie jest to cała prawda. Król Lepus spłodził syna z dworką własnej żony. Jednak źle pojmowany honor kazał mu się wyprzeć dziecka. Na czas rozwiązania wysłał dworkę w odludne Góry Orle, do ponurego zamczyska, by tam po kryjomu powiła dziecko. Po kilku dniach od narodzin królewskiego syna siłą prawie kazał ściągnąć dworkę z powrotem do siebie. Przy dziecku zostawiono mamkę, a do ochrony dodano starego, niedocenianego przez władcę rycerza. Mijały lata, a król powoli zapominał o całym zajściu... - Zastanawiam się, w jakim celu przedstawiasz mi tu jedną z wielu historii, jakie zdarzają się na dworach królewskich - przerwała Czarnoksiężnikowi Bianka. Czyżbyś chciał mi coś zasugerować? Jesteś... tym porzuconym dzieckiem?

308 - Podziwiam twoją domyślność, pani. - Skłonił się Astra. - Tak, jestem synem królewskim. - Masz na to dowody? - Ja nie muszę niczego udowadniać. I tak rządzę całą Luną. - Ale taką wymyśloną historyjką o prawym a skrzywdzonym następcy tronu możesz ugruntować swoją pozycję. - Uwierz mi, że nie muszę posuwać się do takich matactw. Zresztą nie ogłosiłem się dotąd potomkiem królewskim i nie zamierzam tego zrobić. Moją przeszłość odkryłem tylko przed tobą. - I kontynuował opowieść: - Tak więc dorastałem w niedostępnej, dzikiej okolicy, a za wychowawców miałem ludzi, o których mój ojciec nie miał wysokiego mniemania. Jednak mylił się co do nich. Jaga, moja mamka, która straciła córeczkę i wykarmiła mnie własnym mlekiem - na pozór prosta dziewczyna z górskiej wioski - nie była zwykłą dziewczyną. Mój przybrany ojciec - rycerz, któremu nie udało się zbić majątku na dworze królewskim - nie był tchórzliwym nieudacznikiem, za jakiego go uważano. - Kim więc naprawdę byli twoi opiekunowie? - Jaga była czarodziejką o samorodnym talencie. Jej geniusz objawił się późno, wraz z pierwszym miesięcznym krwawieniem, jakiś czas później powiła martwą córeczkę i dzięki przypadkowi została wybrana na moją niańkę: w odpowiednim czasie miała do zaoferowania wygłodniałemu niemowlęciu dwie pełne mleka piersi. Wtedy Jaga jeszcze niewiele umiała i jej moc nie była nadzwyczajnie silna, ale ja rosłem, a wraz ze mną rozwijał się talent mojej mamki. Gdy Krąg Czarodziejek zabrał ją do swej siedziby ukrytej

309 wysoko w górach, Jaga mnie nie porzuciła. Miałem wtedy pięć lat i nader szybko przyswajałem sobie tajemna wiedzę. Swoisty geniusz wykazywałem szczególnie w jednej dziedzinie: hipnozie, narzucaniu ludziom własnej woli. Kiedy po dwóch latach wróciliśmy z Jagę do zamczyska, nie miałem wątpliwości, kim zostanę: czarodziejem. Ale wówczas wziął się za moje szkolenie stary rycerz Gniewko. Zanim nauczył mnie sztuki walki, wpoił w moją dziecięcą duszę zasady kodeksu rycerskiego. W wieku siedmiu lat zrozumiałem, dlaczego mojemu opiekunowi nie udało się zostać zamożnym, co znaczyło też usłużnym, wasalem króla Lepusa. - I zrozumiałeś już wówczas, że chcesz podbić cały świat, wykorzystując w tym celu wojska Luny? - spytała królowa, wcale nie siląc się na skrywanie ironii. - Proszę, nie przerywaj mi. - W głosie Czarnoksiężnika zabrzmiało zniecierpliwienie. - Już kończę swoją opowieść. Dojrzewałem, ucząc się rzemiosła rycerskiego, ale również z roku na rok coraz widoczniej rozwijały się moje zdolności magiczne. Gdy Jaga spostrzegła, że potrafię czytać w jej myślach, a robiłem to wtedy dla czystej psoty, wysłała mnie do Najwyższego Kręgu Wtajemniczonych, gdzie zasiadają najznaczniejsi spośród czarodziejów i czarodziejek. Żywiłem wówczas wielką nadzieję, że ujrzę najznakomitszego spośród magów - Czarnoksiężnika. Jakież było moje zdziwienie i rozczarowanie, gdy dowiedziałem się, że krzesło władcy czarodziejów jest puste od dwustu z górą lat. Później zapoznałem się z przepowiedniami, według których syn królewski z nieprawego łoża zostanie księciem czarodziejów. - I oczywiście wziąłeś te przepowiednie do siebie?

310 - Cóż, widać był mi sądzony ten tytuł. Czyżbyś, królowo, miała jakieś wątpliwości co do moich magicznych uzdolnień? - Nie, tylko widzę, że opatrznie je trwonisz, mieszając się do ludzkich spraw. - Nie zamierzałem tego czynić. To Krąg, po wybraniu mnie na Czarnoksiężnika, przedstawił mi sytuację panującą wśród Lunyjczyków. Słaby, ale chciwy król o zajęczym sercu, rozpasani krwiożerczy wasale toczący między sobą wewnątrzpaństwowe wojny i wojenki, a w środku tego wszystkiego zabijani chłopi, głodujący mieszczanie, kupcy bez możliwości swobodnego handlu. Interweniowałem. Chyba nikt nie może powiedzieć, że Luna źle na tym wyszła. - Ale moje królestwo owszem. - Pani, żeby być królową, trzeba zajmować się swoim królestwem, a nie tylko balami i kochankami. Bianka nie odpowiedziała, dysząc z wściekłości. - Tak, to twoi co rozsądniejsi panowie i kapłani zwrócili się do mnie z prośbą o pomoc. Podczas gdy ty wydawałaś kolejną ucztę na zamku, twoi poddani umierali z głodu. Czy interesowałaś się gospodarką twojego kraju? Czy wiedziałaś, w jaki sposób żarłoczni ministrowie i najwyżsi kapłani nakładają daniny na wsie i miasta? Nie? A może zajmował cię rozwój handlu, kupcy i statki kupieckie? Też nie? A może wiesz, kto stoi w państwie na straży prawa i w jaki sposób wymierzana jest sprawiedliwość? Co mi na to rzekniesz, królowo? - Nie zasłaniaj się dobrem moich poddanych. Wchodząc w granice mojego królestwa, wojsko Lunyjczyków, na którego czele przecież ty stałeś, wyrżnęło tysiące ludzi. I co mi na to rzekniesz, Czarnoksiężniku?

311 - Wojsko dokonało tej rzezi wówczas, gdy nie zdążyłem jeszcze objąć przywództwa, zajęty sprawami Luny. Od kiedy wkroczyłem w granice Solarii, nikomu nie spadł włos z głowy. - Dochodziły mnie takie pogłoski, ale sądziłam, że są nieprawdziwe - cicho i bez buty przyznała królowa. Pierwszy raz w życiu poczuła wstyd. Wstydziła się lat swego beztroskiego panowania. - Powiedziałeś, że gdy twoja opowieść dobiegnie końca, będę wiedziała, co należy czynić. - I co postanowiłaś? - Astra z szacunkiem schylił głowę. - Abdykuję. Zostań, Czarnoksiężniku, królem Solarii lub wybierz kogoś godnego, godniejszego ode mnie do noszenia korony. Astra uśmiechnął się zagadkowo, jakby już dawno przewidział decyzję Bianki. - W Kręgu przekonywano mnie, że czarodziejki przewyższają zwykłe śmiertelniczki odwagą, urodą i mądrością. Co się tyczy pierwszego przymiotu, nie wątpiłem, że go posiadasz, odkąd zastałem cię w zamku gotowym do obrony. Co do drugiej cechy - twoje czarne loki i migdałowe oczy przy karmazynowej sukni robią z pewnością piorunujące wrażenie na mężczyznach. Jeśli chodzi o rozwagę, właśnie się nią wykazałaś, zrzekając się królewskich splendorów. - Jestem wdzięczna za tyle pochwał, ale powiem ci coś więcej. Jestem na tyle rozważna, że twoje skrzące oczy nie robią na mnie wrażenia, więc nie wybałuszaj ich na mnie. W ten sposób niczego nie osiągniesz. Jestem niepodatna na hipnozę i przekonałam się o tym wiele razy. Czy mogę się oddalić? Chcę jak najprędzej opuścić Solarię.

312 - Dokąd zamierzasz się udać? - Czarnoksiężnik nic nie mógł wyczytać z myśli Bianki. Musiała uruchomić blokadę umysłu. - Do Kręgu Czarodziejek - uśmiechnęła się, widząc jego zaskoczenie. - We wczesnym dzieciństwie wykryto u mnie moc, ale byłam tak rozkapryszona, że nie chciało mi się jej rozwijać. Teraz zdobędę się na cierpliwość. - Jesteś wolna, pani. Możesz się udać, dokąd zechcesz. - Żegnam cię w takim razie, Czarnoksiężniku, i dziękuję za lekcję pokory. Bianka obróciła się plecami do Astry, uniosła dumnie głowę i wyszła z komnaty. Astra pomyślał, że mógłby spróbować zatrzymać ją siłą lub hipnozą, lub po prostu zawołać. W tym momencie królowa cofnęła się. Podeszła do zdumionego maga i rzekła z nieodgadnionym uśmiechem: - Obawiam się, że mogę kiedyś żałować, iż zamiast trzeciej możliwości rozwiązania kwestii pokonanej władczyni wybrałeś czwartą. Magowie są mężczyznami bardzo inteligentnymi, nawet jeśli chodzi o skomplikowane relacje damskomęskie, więc te słowa królowej wystarczyły, by Astra chwycił w objęcia Biankę. Ta jednak wymknęła mu się, uciekając sobie tylko znanym przejściem. Czarnoksiężnikowi rozbłysły oczy. Wiedział, że bez trudu znajdzie królową, choćby i na dnie piekieł. Bez pośpiechu podążył za piękną władczynią. Ostatnim wysiłkiem słabnącej woli uśpił cały zamek. Tak na wszelki wypadek, by nikt im nie przeszkadzał. - A już myślałem, że nie będzie szczęśliwego zakończenia.

313 - Czasem romans powinien dobrze się kończyć. Przynajmniej w opowieści. - Chciałbym rzucić na ciebie czar, który zamieniłby cię w uległą kochankę - westchnął z przesadną emfazą Jakub, patrząc na dogasający ogień w kominku. Lubił rozśmieszać Jagodę, widzieć, jak kąciki jej ust unoszą się do góry, a wokół oczu tworzą się wesołe zmarszczki. - To niemożliwe - zaśmiała się. - Wśród zwykłych śmiertelników to kobiety oczarowują mężczyzn. - Więc zaczarowałaś mnie, czarodziejko? - Yhm... gdy tylko cię ujrzałam nad kromką chleba z masłem, wezwałam na pomoc magiczne moce. - Jagoda parsknęła śmiechem na wspomnienie początków znajomości z Rudzielcem. Początków, jak pamiętała, wcale nie czarownych. Teraz pragnęła tylko jednego - nie rozczarować się. Choć wiedziała, że za pewien czas Jakub będzie nazywać ją czarownicą, a nie czarodziejką. To tylko kwestia wieku. Odpowiedniego wieku.

Wiosną drzewa w zachwycie zdumionych oczu świeżo rozkwitają dziecięcą zielenią. Jesienią dojrzale odchodzą w nicość zimy. Idę przez październikowy krajobraz pulsujący tysiącami barw, z których tylko nieliczne doczekały się nazwy, nazwy dającej możliwość zaistnienia. Czeremcha i lipa malują się ochrą i ugrem, wplecionymi w seledyn grabów. Buk, dąb, jawor i dereń ociekają migotliwym złotem i karmazynem, przybierają odcienie połyskliwej wiśni i miedzi. Na leśnych ścieżkach wiatr tka szeleszczący kobierzec ze złocistobrunatnych liści i burych sosnowych szyszek. Płomienna

314 czerwień owoców dzikiej róży wybucha krwawymi plamami wśród omszałych pni przydrożnej gruszy. Na tle odwiecznej, głębokiej zieleni świerków wybija się delikatna biel i brąz brzóz kryjących się w kłębiastych szarościach polnej mgły. Powietrze nasącza się drobnymi igiełkami deszczu i liśćmi wirującymi w podmuchach październikowej melodii. Na wskroś nabrzmiałych wilgocią chmur przebijają się niespodziewanie promienie światła i moim zdumionym oczom objawia się szczęście spinające podkową w siedmiu magicznych kolorach ziemię z niebem. Przez obłocone Pole Mgieł idzie moja mama w zielonych kaloszach, kwiecistych spodniach i pelerynie. Dogania ją mężczyzna z odkrytą, mokrą głową. Chwytają się za ręce i każde z nich podąża własną ścieżką po gliniastym bezdrożu. ...z dziupli wypłoszona W świat wybiega Dziwożona (...). Leśnej bajce dając wątek, Pośród modrych tańczy łątek, Gra jej ciepła trzcin muzyka, O, ucieka już, już znika. Bolesław Leśmian, Dziwożona

KONIEC

317 KSIĘŻYCOWY BISZKOPT Z JAGODAMI, który Jagoda upiekła po powrocie ze sklepu Ćwieluchowej. Wtedy, gdy zabrakło jej jajek, a pani Teresa pokazała Jagodzie donos do ARiMR. Biszkopt udaje się podczas pełni Księżyca, ale równie dobrze w pierwszej kwadrze albo podczas nowiu. Może być zresztą ostatnia kwadra. Składniki: • 8 jajek • 3/4 szklanki mąki • 3/4 szklanki cukru • 6 łyżeczek wody Żółtka ubić z cukrem, dodawać po jednej łyżeczce wody, dosypać mąkę, wymieszać. Ubić białko na sztywno, ostrożnie wymieszać z ciastem i włożyć do nasmarowanej tortownicy. Piec ok. 20 min. w temp. 180 stopni. Czekać. Zawiesić sobie na szyi księżycowy kamień. W razie braku naszyjnika z selenitem wystarczy pociągnąć srebrnym lakierem paznokcie. Mogą być te u rąk. Gdy ciasto ostygnie, przekroić, przełożyć ubitą śmietaną i jagodami. Wierzch można posmarować kremem orzechowym, udekorować śmietaną i jagodami. Prosty, szybki, pyszny! Księżycowo-odlotowy!

318 SŁONECZNY SERNIK W KRATKĘ, który Jagoda przygotowała na przyjazd Kamili i Danielka. Zrobiła wówczas również risotto, a Joasia i Jaś musieli posprzątać pokój Krewnych i Znajomych Królika, w skrócie Kaizetkę (w tym pokoju od czasu do czasu nocowali różni znajomi Jagody). Składniki: Masa serowa: • 1 kg półtłustego, zmielonego sera (można kupić gotowy zmielony ser, ale najlepiej by był bez żadnych dodatków i konserwantów) lub sera śmietankowego (nie trzeba mielić) • 8 jajek • 11/2 szklanki cukru • 10 dag masła • sok z połówki cytryny • kilka czubatych łyżek mąki (może być w tym trochę mąki ziemniaczanej) • jeśli masz, 4 łyżki mleka w proszku • rodzynki, jeśli lubisz Kruche ciasto na spód: • 11/2 szklanki mąki • 4 łyżki gęstej śmietany • 8 łyżek cukru pudru • 10 dag masła • 1 jajko

319 Ponieważ Słońce wytwarza najszlachetniejszy z metali, należy założyć złoty pierścionek. Ubić na puszystą masę jajka z cukrem, dodać ser i rozetrzeć kopyścią lub robotem. Dodać stopione i ostudzone masło, potem sok z cytryny i mąkę, ewentualnie mleko w proszku. Mieszać. Na końcu wrzucić rodzynki. Kruche ciasto zagnieść z wszystkich składników w kulę przypominającą białego karła typu G2. Wstawić na chwilę do lodówki. Wyjąć i podzielić na dwie części. Większą część rozwałkować i wyłożyć na dno formy. Wylać na to ciasto serowe. Pozostałą część kruchego ciasta również rozwałkować, wykroić paski, które należy ułożyć na wierzchu sernika. Piec w temp. ok. 180 stopni - najpierw sernik niesamowicie rośnie, a po wyjęciu z piekarnika opada. Normalne. Kolor słoneczno-złocisty (chyba że przypalisz). Sfera Słońca jest niebem filozofów, więc do wypieku należy podejść w sposób filozoficzny: sernik się uda albo... zawsze się udaje. Smacznego!

320 NIEZIEMSKA SZARLOTKA, którą Joasia zaniosła do Sanktuarium Ciszy, a której okruszki dostały się mrówkom, robotnicom ziemi (cokolwiek to znaczy). Składniki: • 25 dag masła lub margaryny • 3 szklanki mąki • 11/2 szklanki cukru pudru • 2 żółtka • 1/2 szklanki kwaśnej śmietany • 11/2 kg kwaśnych jabłek, najlepiej z tego gatunku, który zainspirował Newtona • kilka łyżek cukru Jabłka zetrzeć na tarce lub cienko pokroić i rozgotować z niewielką ilością wody, dodać kilka łyżek cukru. Przygotować ciasto: mąkę wymieszać z tłuszczem, dodać żółtka, śmietanę i cukier puder i zagnieść. Na godzinę włożyć do lodówki. Wyjąć, podzielić na dwie części, jedną część rozwałkować i ułożyć na blasze. Pokryć masą jabłkową. Rozwałkować drugą część ciasta, przenieść na wałku i przykryć nią jabłka. Piec, aż ciasto nabierze nieziemskiego koloru. Upieczoną szarlotkę można posypać cukrem pudrem (apetyczniej wygląda, szczególnie gdy jabłka są bardzo kwaśne) lub podać z bitą śmietaną. Zapomniałabym o najważniejszym. Rękę należy ozdobić bransoletką z bursztynów. Bez Słońca zaklęte go

321 w żywicy ciasto będzie miało smak jedynie gliniastej ziemi. Ponieważ w Królestwie Podksiężycowym wszystko się może zdarzyć, zdarza się i pieczenie szarlotki.

322 MUCHOMORY DUSZONE W WINIE Jagoda przygotowała je po grzybobraniu, na które wybrała się z Magdą. Składniki: • 75 dag muchomorów czerwonawych* Muchomora czerwonawego łatwo pomylić z łudząco podobnym, zabójczo trującym muchomorem plamistym.

• • • • • •

3 cebule 2 łyżki smalcu 3/ szklanki białego wytrawnego wina 4 sok z cytryny sól, pieprz 2 łyżki posiekanej naci pietruszki

Grzyby oczyścić, umyć, osaczyć, drobno poszatkować. Cebulę pokroić w kostkę, a następnie zrumienić na smalcu. Wymieszać z grzybami i dusić na wolnym ogniu ok. 30 min. Osolić, dodać pieprzu, podlać winem, skropić sokiem z cytryny i dusić jeszcze 10 min. Wyłożyć na półmisek i posypać nacią pietruszki. Podawać z dodatkiem paluszków z francuskiego ciasta.

Spis treści Rozdział 1 7 Rozdział II 33 Rozdział III 57 Rozdział IV 89 Rozdział V 109 Rozdział VI 133 Rozdział VII 193 Rozdział VIII 211 Rozdział ostatni 239 Kosmiczne przepisy na wypieki Jagody (z jajem lub nawet kilkoma) 315