Tajemnica bzow (3) Magdalena Kordel

CZYTELNICZKI O KSIĄŻKACH MAGDALENY KORDEL Malownicze to drugi, lepszy świat, do którego chce się uciec, gdy męczą problemy, zupa za słona, a dziecko płacze za głośno. Ciepli bohaterowie, niesamowity klimat i magia, którą tworzy pani Magda, działają jak balsam na każdą codzienną ranę, a nawet maleńkie otarcie. Malownicze to cała ty czy ja, każdy problem czy troska, ale widziane przez różowe okulary. Agata Katarzyna Przybyłek Malownicze to miejsce z mojego dzieciństwa, gdzie każdy każdego znał, wszyscy wiedzieli o wszystkich wszystko. Tam wszystko było proste, wszystko miało jakiś sens. Ludzie jak wszędzie byli różni, ale ta ich różność powodowała poczucie pełności. Byli zwyczajni złodzieje, ale z zasadami, była zielarka z sercem, były na rynku najlepsze pączki u pani Rudzkiej, był targ w soboty. Mieszkał tam mój Anioł – moja najukochańsza babcia. Malownicze to moje dzieciństwo, piękne wspomnienia smaki i zapachy. Anna Ulinowska Czytając Wymarzony czas zrozumiałam, że nie wolno się poddawać! Trzeba stawić czoło przeciwnościom losu i iść z głową podniesioną do góry, krok po kroku osiągając swój cel. Nie było tu żadnych smoków, elfów czy czarodziejów, jednak wszystko wydawało się takie magiczne, szczęśliwe, pełne kolorów i barw. Przepełnione zarówno szczęściem, jak i smutkiem. Wszystkiego było... wystarczająco, zaś bohaterowie przedstawieni przez panią Magdę idealnie wpasowali się w klimat tego sielankowego miasteczka. Czułam się, jakbym obserwowała kawałek prawdziwego życia zwykłych ludzi, którzy mają swoje wzloty i upadki, lecz wzajemnie sobie pomagają i nikt na nikogo nie patrzy jak na kogoś gorszego czy lepszego. Każdy jest równy i to było piękne! Małgorzata Irena Szumann

Malownicze to dla mnie niezwykłe miejsce położone gdzieś u podnóża gór... Nie ma znaczenia gdzie. Lubię tu wracać, to tu bywam szczęśliwa – z dala od problemów, kłopotów, codzienności. Z przyjemnością spaceruję po uliczkach Malowniczego, z przyjemnością zaglądam do herbaciarni Krysi, która koi złamane serca kawą migdałową i karmi kłopotkami, do Leontyny, by odwiedzić starszą panią i jej niezwykły Kuferek. Posłuchać plotek Kraśniakowej czy choćby zamienić słowo z proboszczem lub innymi mieszkańcami. Do takich miejsc chętnie się powraca... Zawsze Malownicze na mnie czeka, Uroczysko i Majka również czekają, by tylko do nich powrócić. Malownicze czeka... Mam nadzieję, że kiedyś znajdę takie miejsce i zostanę już na dłużej... Sabina Tyrakowska

przeszłości postanowił zapomnieć dawno temu. Naprawdę dawno temu. I teraz wydawało mu się, że tego młodego człowieka, jakim był wtedy, po prostu wymyślił. Albo znał jedynie z kart powieści. I to takiej, po którą by już nie sięgnął, bo bohater najzwyczajniej w świecie irytowałby go i drażnił. I powodował niesmak w ustach i w sercu. Ot, taki literacki kicz. Postanowił o nim zapomnieć, jak i o wszystkim, co wiązało się z dawnymi czasami. Zapomnieć, wymazać, odciąć się. Cóż, jedną z cech młodości jest zbytnia pewność siebie. Im był starszy, tym częściej dopadała go przeszłość. Nic w tym dziwnego, ubywało mu zajęć, a wolny czas sprzyjał myśleniu. Dobra pamięć w pewnych okolicznościach może stać się przekleństwem. Wspomnienia dybały na niego w najmniej oczekiwanych momentach. Permanentne nawroty przeszłości zaczęły się dość niewinnie. Od mignięcia jasnego warkocza przechodzącej obok parkowej ławki młodej dziewczyny. Być może to za sprawą oślepiającego słońca zdawało mu się, że to ona. Młoda, roześmiana, idąca ku niemu z taką ufnością. Musiał kilka razy zamrugać, by zniknął obraz jej uśmiechu i dołeczków w policzkach. W rzeczywistości w ogóle nie była do niej podobna. Nie miała nawet ułamka jej wdzięku. Tak czy inaczej, tamtego dnia przeszłość upomniała się o niego i przestał czuć się bezpiecznie. Nie mógł wówczas uspokoić kołatania serca i chyba zbladł, bo siedząca na sąsiedniej

O

ławce kobieta z troską zapytała, czy nie trzeba mu pomóc. Pokręcił przecząco głową i po chwili odszedł dziarsko, postukując laską. Jakby chciał udowodnić całemu światu, a głównie sobie, że nic się nie wydarzyło i wszystko jest w porządku. Ale już się stało. Jasny warkocz tańczył mu przed oczami i przywoływał inne chwile – te, które miały nigdy nie wrócić. Wracały. W tafli bursztynowej herbaty stygnącej w filiżance, w stukających po chodnikach obcasach, w szeleszczących na parkowych alejach liściach. Potem doszły do tego sny. Słyszał w nich tupot ciężkich butów, echo dawnych rozmów, jakieś szepty i śmiech. Jej śmiech. Znów patrzył w jej oczy i wracały do niego minione dni. Gdy ten sen przyśnił mu się po raz pierwszy, poczuł się szczęśliwy. Ale potem zobaczył jasny warkocz w błotnistej kałuży, czerwonej od krwi. Z zachmurzonego nieba zaczęły spadać krople deszczu. Obudził się spocony i roztrzęsiony, miał mokrą twarz. Deszcz ze snu okazał się łzami wypełniającymi załamania zmarszczek na jego policzkach. Tej nocy już nie zasnął. Tak samo zresztą jak każdej innej, gdy budził się z powracającego snu. Zaczął się bać nadchodzących wieczorów. Kładł się coraz później i przewracał w łóżku gnębiony wyrzutami sumienia i złością na samego siebie, że nie umie poradzić sobie z czymś tak banalnym jak nocny koszmar. – Tylko tego brakowało, bym zwyczajem zniedołężniałych i roztrzęsionych staruszków zaczął się

moczyć – mruczał do siebie rozeźlony. W końcu bladość, rozdrażnienie i ewidentna zmiana w zachowaniu musiały budzić niepokój w rodzinie. – Tato, a może byś gdzieś wyjechał… Może do sanatorium albo uzdrowiska – zaproponował mu pewnego razu syn. – Mógłbym cię zawieźć. A jeśli nie masz ochoty na samotność, Ewa mogłaby pojechać z tobą… – Sprytnie to sobie wykombinowałeś! Ty mi tu nie mydl oczu troską, chciałbyś się po prostu na trochę pozbyć żony, co? Już ja dobrze wiem, że dość masz gderania i pilnowania na każdym kroku. Ale co to, to nie! Mowy nie ma! Każdy ma swój krzyż do niesienia i proszę mi tu z łaski swojej na mój nie pakować dodatkowych, nie należących do mnie ciężarów! – Tato, nie o to mi chodziło, doskonale o tym wiesz – zmieszał się Robert. – A Ewa bardzo się o ciebie martwi. Jesteś niesprawiedliwy… – Dobrze, dobrze – machnął ręką. – Akurat tego nie musisz mi wypominać… Sam doskonale zdawał sobie z tego sprawę i właśnie ta świadomość nie dawała mu normalnie żyć. Przez moment nawet rozważał, czy opowiedzieć wszystko synowi. Zrzucić z siebie przytłaczający ciężar. Może to by pomogło. Może uzyskałby rozgrzeszenie… Ale już po chwili zrezygnował. Chłopak nie zrozumiałby nawet części tego, co chciałby mu przekazać. Inne pokolenie,

młokos, niby po pięćdziesiątce, ale jednak mentalnie gołowąs. Poza tym, gdyby nawet stał się cud i syn pojąłby wagę wyznania, co by mu to dało? Przecież nie może wybaczyć mu w jej imieniu. – Tato, czy ty mnie w ogóle słuchasz? – Tak, tak – przytaknął dla świętego spokoju i z roztargnieniem spojrzał na ekran laptopa podsuwanego mu przez syna. – Zobacz, Ewa znalazła to miejsce wczoraj. Przecież tam jako dziecko jeździłeś na wakacje z rodzicami… – Tam? – zdumiał się na widok zdjęcia pola obsadzonego małymi, ledwo od ziemi odrośniętymi krzewinkami. – Niedokładnie tutaj, rzecz jasna – roześmiał się na widok jego miny. – To jest zdjęcie niedawno zasadzonych winogron. W okolicy Kudowy-Zdroju jest miasteczko Malownicze, gdzie założono winnicę. Można ją zwiedzać, patrzeć, jak się rozwija od podstaw. Mają bardzo interesująco opisany program wycieczki. I jest degustacja wina… Pomyślałem, że mogłoby cię to zainteresować. Mógłbyś pojechać do Kudowy, a przy okazji zaplanować taką wyprawę poznawczą. Może to nie jest Toskania, ale zawsze coś ciekawego… – Ciekawego! – prychnął zirytowany. – Jak takie ciekawe, to sam sobie jedź! I co to niby za degustacja, skoro te krzaki ledwo od ziemi odrosły! – Oj, tato, czemu się złościsz? Degustuje się wina

produkowane gdzie indziej, ale z tych samych szczepów, które są zasadzone w tej winnicy. Dzięki temu wiadomo, jak będą smakowały, gdy już zaowocują i zostaną… – A od kiedy to jesteś takim znawcą? – naburmuszył się starszy pan. – I przestańcie już z tym wyjazdem, naprawdę! Czy ja kogoś prosiłem o wypychanie mnie na siłę? Uzdrowisko! Też mi coś! A nie przyszło wam do głowy, że być może tak zwyczajnie nie zamierzam ozdrowieć?! – A więc jednak przyznaje się tata, że ze zdrowiem nie jest dobrze! – triumfalnie wykrzyknął Robert – Od razu niedobrze… Zmęczony jestem i tyle – rzucił pojednawczo, czując, że ta rozmowa do niczego konstruktywnego ich nie doprowadzi. Ewentualnie skończy się kłótnią, a tego chciał uniknąć. – No, pokaż, co tam znalazłeś i co to za mieścina… – Ustąpił, umiejętnie markując zainteresowanie, i postukał palcem w ekran laptopa. – Nazywa się Malownicze. Mógłbyś tam nawet przenocować, bo przy winnicy jest pensjonat Uroczysko. Spójrz na zdjęcia pokoi, całkiem ładne. A tu galeria z ujęciami miasta – wyliczał Robert entuzjastycznie. – Czekaj, było takie jedno piękne zdjęcie – mruknął, klikając nieustannie myszką. Irytowało go to uporczywe klik, klik i migająca wciąż po ekranie strzałka, ale machina już poszła w ruch. Musi przeczekać, a potem jakoś wykręci się od tego

całego wyjazdu. – Zobacz, tak miasteczko wyglądało przed wojną. Może tam byłeś. – Zdjęcia przeskakiwały z taką szybkością, że nawet gdyby chciał, nie bardzo mógł rozeznać się w zlewających się ze sobą czarno-białych migawkach. – A tutaj już po wojnie. O, są fotografie, o które mi chodziło. Zobacz sam. Jeżeli choć w części jest tam teraz tak ładnie jak na tych zdjęciach, to warto pojechać… Obraz na monitorze nareszcie na moment się zatrzymał. Ale zanim w jego centralnej części znalazło się zachwalane przez syna ujęcie, tuż przed oczami mignęła mu znajoma twarz. – Poczekaj chwilę – odezwał się zmienionym głosem. – Pokaż mi to zdjęcie powyżej… – Spójrz najpierw tutaj, panorama miasta… – Mam gdzieś panoramę wszystkich miast na tym globie. Pokaż mi, do cholery, to poprzednie zdjęcie! W jego tonie zabrzmiało coś niepokojącego i Robert spojrzał z uwagą na poszarzałą nagle twarz ojca. – Tato, o co chodzi? – zapytał, powiększając obraz na ekranie. – O nic – odpowiedział krótko, z trudem łapiąc oddech. – Zupełnie o nic. Znieś mi, proszę, walizki ze strychu. Wyjeżdżam jutro. – Jutro?! – A co cię tak dziwi? Mieliście z Ewą rację.

Potrzebuję wypoczynku. Najlepiej na wsi. Zatrzymam się w tym… Jak mu tam? Uroczysku? – Ale tak nagle? Już? – Synu, jestem stary i naprawdę nie mogę w nieskończoność czekać z podjęciem decyzji – odpowiedział lekkim tonem. – Zresztą, czego ty ode mnie chcesz? Przecież wyjeżdżam, będę wypoczywać. Najpierw trujesz mi głowę od kilku dni, a gdy w końcu udaje ci się mnie przekonać, nagle masz wątpliwości?! – Trochę inaczej sobie to wyobrażałem. Przecież musisz się spakować, trzeba zrobić rezerwację, a samochód mamy jeszcze w warsztacie. Poczekaj kilka dni i Ewa cię odwiezie, jak tylko… – Sam dojadę. Pociągiem. Nie jestem jeszcze zdziecinniałym starcem – przerwał mu stanowczym tonem. – A ty już nie mitręż czasu. I zostaw mi to urządzenie. Popatrzę sobie jeszcze na zdjęcia okolicy… Robert chciał mu przypomnieć, że przecież i tak sam sobie nie poradzi, bo nie ma pojęcia o komputerach, ale tylko pokręcił głową. Stojąc już w drzwiach pokoju, odwrócił się i zatroskanym wzrokiem obrzucił wyprostowane plecy ojca. Tak jak przypuszczał – starszy pan nawet nie drgnął. Cały czas wpatrywał się w tę jedną czarno-białą fotografię.

MALOWNICZE DZISIAJ adeleine była najzwyczajniej w świecie wykończona. Tego ranka z trudem otworzyła zapuchnięte i podkrążone oczy po to tylko, by natychmiast je zamknąć i dodatkowo jeszcze zatkać uszy. Franek znowu wył. Miała wrażenie, że jeżeli natychmiast nie zapanuje cisza, jej czaszka eksploduje. Niestety nic takiego nie miało się wydarzyć. Franek wył nieustająco od tygodnia, a jej głowa nie okazała się na tyle uprzejma, by wreszcie wybuchnąć i położyć kres koszmarnym męczarniom. To nie powinno tak wyglądać, pomyślała buntowniczo, naciągając kołdrę na głowę. Świeżo upieczona matka powinna, do cholery, podlegać jakiemuś okresowi ochronnemu! A matka pozbawiona tych wszystkich hormonów, które zapewnia jej ciąża i pierwszy okres po porodzie, w ogóle powinna funkcjonować na złagodzonych warunkach. Rodziny zastępcze powinny dostawać hormony w tabletkach! Albo kroplówkach, albo zastrzykach! – Albo ewentualnie do dzieci powinni dołączać knebel – mruknęła, z niechęcią odrzucając kołdrę. W tej samej chwili odkryła, że ze zmęczenia boli ją dosłownie wszystko. Zamierzała jeszcze przez chwilę poużalać się

M

nad sobą, ale do wrzasków Franka dołączył donośny i pełen pretensji głos Anki. – Ciociu, zrób coś z tym bachorem, bo inaczej go zatłukę! – zakomunikowała, wpadając do pokoju. Tuż za nią podążała rozczochrana i niewątpliwie najbardziej z nich wszystkich wypoczęta Marcysia, która posiadła niebywałą zdolność spania w każdych warunkach. Madeleine podejrzewała, że nawet wystrzały armatnie nie byłyby w stanie wyrwać jej ze snu. – Już wstaję – wychrypiała i w tym samym momencie jęknęła pod ciężarem Marcysi, która z rozkoszną miną wskoczyła jej na brzuch. – Ciociu, a Franek znowu schował się pod biurko – oznajmiła pogodnie. – I zasikał łóżko, i… – Nie mów już więcej, proszę – wycharczała, z trudem łapiąc oddech. – Nie chcę wiedzieć – dodała, jednocześnie usiłując wydostać się spod podskakującej dziewczynki. – Może i nie chcesz, ale o ile można przemilczeć jego zachowanie świra, to już tego, że podarł w drobny mak moje książki do geografii i historii, raczej nie można zostawić bez komentarza – powiedziała Anka i złapała cały czas podskakującą Marcysię za bluzkę od piżamy i bezceremonialnie ściągnęła małą z Magdy. – Dobrze, zaraz dam ci pieniądze na książki… Albo czekaj, zamówię, w końcu mam księgarnię. – Madeleine wyjątkowo powoli przyswajała tego ranka informacje. –

A nie wiecie przypadkiem, gdzie jest Michał? Miał tu być z samego rana… – Ciociu, rano dopiero będzie – uświadomiła jej Anka i na potwierdzenie prawdziwości swoich słów rozdzierająco ziewnęła. – Jest po piątej. Nikt normalny o tej porze nie wstaje – dodała i rzuciła się na łóżko Magdy. – Nie masz nic przeciwko? – zapytała, owijając się w kołdrę. Madeleine w odpowiedzi tylko coś niewyraźnie mruknęła. Zagarnęła ramieniem Marcysię i wyszła, cicho zamykając za sobą drzwi. Niech przynajmniej jedna osoba w tym domu się wyśpi, pomyślała. Stanęła przed przymkniętymi drzwiami do dziecinnego pokoju, wzięła głęboki oddech i przywołała na twarz coś, co z założenia miało być pogodnym uśmiechem. Ze zdegustowanej miny Marcysi wywnioskowała, że chyba nie bardzo jej wyszło, więc dała sobie spokój i weszła do środka. Wnętrze przypominało jedno wielkie śmietnisko. Na podłodze walały się połamane zabawki i strzępy podartych podręczników, a z łóżka smętnie zwisało mokre prześcieradło. Franka nigdzie nie było widać, co więcej, umilkły też wrzaski. Madeleine uważnie rozejrzała się po pokoju powoli rozświetlanym szarym światłem poranka. Pod biurkiem Franka nie było, pod łóżkiem też nie.

– Franuś, gdzie jesteś? – zapytała, wyciągając rękę w kierunku lampki nocnej, ale zanim nacisnęła włącznik, coś boleśnie wbiło się w jej łydkę. Zaskoczona nie zdołała zapanować nad okrzykiem. Zęby Franka były naprawdę ostre. Odruchowo złapała się za bolące miejsce i stłumiła cisnące się na usta przekleństwa. W tym samym momencie wydarzyły się dwie rzeczy: do pokoju wpadła zaniepokojona krzykiem Anka i poślizgnąwszy się na leżącym na środku podłogi samochodziku, wyłożyła się jak długa, a Marcysia rzuciła się na uciekającego Franka, który natychmiast zaczął opętańczo wrzeszczeć. Magda poczuła, że to wszystko naprawdę ją przerasta i za chwilę po prostu oszaleje. O ile oczywiście już tego nie zrobiła. Jednak wystarczył jeden rzut oka na sytuację w pokoju, by zrozumieć, że cudną chwilę popadnięcia w obłęd musi odłożyć na później. Najpierw powinna zachować się jak odpowiedzialna i stanowcza matka. – Spokój, do cholery! – ryknęła w związku z tym nie swoim głosem i ze zdumieniem stwierdziła, że w pokoju zapadła cisza jak makiem zasiał. Marcysia przestała okładać Franka szmacianą lalką, a gramoląca się z podłogi Anka zastygła na czworakach. – Spokój – powtórzyła już nieco ciszej. – Aniu, nic ci się nie stało? – Jeżeli nie ogłuchłam od tych wrzasków, to raczej nie – burknęła dziewczyna, odzyskując głos. – To chyba

zaraźliwe! Wszyscy tu wrzeszczą! – dodała, rozmasowując stłuczone kolana. – Jeśli wejdziesz między wrony… – zaczęła Madeleine, ale spojrzała na minę Anki i zamiast dokończyć powiedzenie, tylko machnęła ręką. Zresztą nie miała czasu na moralizatorskie pogawędki, bo z kąta pokoju dobiegło ją pochlipywanie. Marcysia porzuciła Franka i z ustami wygiętymi w podkówkę cichutko płakała. – Mała, no co ty… – Magda na widok tej kwintesencji nieszczęścia zwyzywała się w duchu od kretynek. – Przestraszyłaś się mnie? – Nie! Ale ja cię, ciociu, broniłam! Ciałem lalki cię broniłam! I swoim własnym też – dodała dziewczynka, pociągając noskiem. – A ty co? Do cholery! Tak powiedziałaś. Do dziecka! – zakończyła z wyrzutem. – No fakt, powiedziałam – przyznała ze skruchą winowajczyni i w tym momencie jej wzrok padł na sprawcę całego zamieszania. Franek stał z boku i patrzył na nią wyzywająco i jakby drwiąco. Przez ułamek sekundy miała ochotę złapać go i wytargać za ucho. Albo przełożyć przez kolano i wlepić smarkaczowi uzdrawiającego, porządnego klapsa. Albo przynajmniej nawrzeszczeć na niego. Wyrzucić z siebie bezsilność i złość, i wszystkie złe emocje. Dokładnie w tym samym momencie dotarło do niej, że chłopiec właśnie tylko na to czeka. Świadczył

o tym trochę przestraszony, ale jednak pewny siebie uśmieszek. Madeleine zmrużyła oczy, zacisnęła zęby i w myślach policzyła do trzech. – Mam propozycję: w tej chwili zapominamy, co tu się wydarzyło, i zaczynamy wszystko od początku – powiedziała i głęboko odetchnęła. – Co powiecie na naleśniki z czekoladą i ciepłe kakao? – zapytała i z satysfakcją stwierdziła, że wyraz twarzy Franka z zuchwałego zmienia się w pełen niedowierzania. – O tak, ciociu! Naleśniki! A zrobisz mi dwa? Jeden z czekoladą, a drugi z serkiem? – Marcysia natychmiast się wypogodziła i połknęła przynętę. – Pewnie. – Magda uśmiechnęła się, popatrując spod oka na chłopca. – To co? Lecimy do kuchni? – Lećcie sami – mruknęła Anka, ziewając. – Ja jestem z tych normalnych, którzy o piątej nad ranem chcą przede wszystkim spać! Dom wariatów! – dodała i ostentacyjnie rzuciła się na łóżko. Madeleine nie zamierzała jej przekonywać. Na jej miejscu zrobiłaby dokładnie to samo. Ale że wciąż była na swoim, zagarnęła naburmuszonego Franka i rozpromienioną Marcysię i poszła do kuchni. Łydka nadal ją piekła, oczy szczypały z niewyspania i chciało jej się płakać. Co ja narobiłam?, pomyślała, pociągając nosem i pochylając głowę nad miską z ciastem naleśnikowym, by ukryć napływające do oczu łzy. Na co się porwałam?

Po co mi to było? I w tym momencie poczuła małe rączki oplatające się wokół jej nogi. W pierwszej chwili sądziła, że to dziewczynka, ale gdy spojrzała w dół, zobaczyła niebieskie oczy Frania. Chłopczyk patrzył na nią poważnie i nagle wyciągnął rękę w górę. Magda pochyliła się i zanim zdążyła zareagować, małe palce starły z jej policzka łzę, która podstępnie wymknęła się spod powieki. Pochylona młoda kobieta i chłopczyk trzymający dłoń na jej policzku. Trwało to nie więcej niż kilka sekund, ale wystarczyło, by poczuła coś, co najpierw złapało ją za gardło, a potem z szybkością błyskawicy uderzyło prosto w serce. To było to, o czym do tej pory tylko czytała. To było to, co młode matki opowiadały po porodach o pierwszym spojrzeniu, które łączyło je z nowo narodzonym dzieckiem. To po prostu była miłość. Wzruszona przykryła rączkę Franka swoją dłonią i na próżno usiłowała powstrzymać łzy, które skapywały na policzki. Przez ten czas nie padło między nimi ani jedno słowo, ale i tak wszystko było jasne. Gdy Franek w końcu się od niej odsunął, Magda poczuła zalewającą ją falę czułości. I wstydu, bo jeszcze przed chwilą zastanawiała się, po co jej to wszystko. W duchu obiecała solennie, że już nigdy w życiu nie pomyśli czegoś tak podłego. Biedna, niedoświadczona Madeleine nie wiedziała, że właśnie została pełnoprawną matką. I że od tego ranka miotanie się pomiędzy bezwarunkową miłością a chwilami zwątpienia, a nawet wyrzutami

sumienia, stanie się jej chlebem powszednim. Tak jak tysięcy innych kobiet, które półżywe ze zmęczenia bladym świtem stoją nad patelnią i smażą swoim dzieciom naleśniki. O ile poranne wzruszenie podziałało ożywczo na stan ducha, o tyle ciało okazało się głuche na rozczulenia i przypływy uczuć. Odmawiało swej właścicielce posłuszeństwa i ta nie bardzo pamiętała, jak dotarła do księgarni. Zupełnie jakby balansowała na granicy snu i jawy. Przez kilka pierwszych godzin jeszcze dawała radę i nawet udało jej się uporać z częścią papierkowej roboty. Ale potem było już tylko gorzej. Po pierwszym łyku kawy, którą zalała zimną wodą, dotarło do niej, że naprawdę nie jest dobrze i że nawet największa doza miłości nie zastąpi kilku porządnych godzin snu. Plując niezaparzonymi kawowymi fusami, stwierdziła, że może zrobić tylko jedno. Sięgnęła po komórkę i wybrała numer mamy. – Mamo… – zaczęła głosem miękkim jak kisiel. – Obiecałam ci, że ze wszystkim sobie poradzę i że będziesz ze mnie dumna… – Aha – przerwał jej kochający i lekko kpiący głos. – Zaraz sprawdzę rozkład jazdy pociągów i dam znać, o której trzeba mnie odebrać ze stacji… – O rety! Skąd wiedziałaś? – Lata praktyki, córuś – powiedziała matka

z czułością. – A teraz dość gadania po próżnicy. Muszę przygotować się do wyjazdu. Odezwę się, gdy będę wiedziała, co i jak. Trzymaj się, córeczko. Pa. Magda zagapiła się w milczący już telefon i z niedowierzaniem pokręciła głową. – To jakaś cholerna magia… Ciekawe, po jakim czasie włącza się u matek ten specyficzny radar – mruknęła pod nosem. – I kiedy u mnie pojawią się pierwsze nadprzyrodzone symptomy. I czy w ogóle się pojawią, dodała już w myślach, rozdzierająco ziewając. Powinna od razu zająć się porządkami, ustawianiem książek na półkach, kontaktami z pośrednikami i wydawnictwami, ale zupełnie nie czuła się na siłach, by zrobić choć jedną z tych rzeczy. Najpierw kawa. Mocna i gorzka niczym szatan, i czarna jak mój charakter, postanowiła i włączyła czajnik, po czym usiadła przy biurku, na którym nadal piętrzyły się sterty książek, pliki papierów z ofertami i faktury. Mętnym spojrzeniem ogarnęła ten bałagan i z rezygnacją oparła głowę na dłoni. Nawet nie wiedziała, kiedy zamknęła oczy. Obudziło ją stanowcze potrząśnięcie za ramię. Zamrugała zdezorientowana i dopiero po dłuższej chwili dotarło do niej, że jej głowa spoczywa na biurku, a policzek opiera się o twardy kant książki, który boleśnie wbija się w skórę. Obok natomiast stała pani

Leontyna i z naganą kręciła głową. – Nie śpij, nie śpij, bo ci dziecko podrzucą – powiedziała w odpowiedzi na nieprzytomne spojrzenie dziewczyny. – Pani Leontyno, niech pani niezwłocznie cofnie te słowa! – Magda od razu się obudziła. – Ja już z tą piekielną trójką, którą mam pod opieką, nie daję rady i na samą myśl o choćby połowie dodatkowego dziecka robi mi się niedobrze! – Z tego, co mi wiadomo, dzieci zazwyczaj występują w całości, więc połówka ci nie grozi. I tym bym się nie martwiła. Ale to, że śpisz przy otwartych drzwiach, jednak budzi moje zaniepokojenie. Torebka rzucona na wystawę, telefon na wierzchu… Dziecko, sama się prosisz o nieszczęście. – Ma pani rację. Nawet nie wiem, kiedy usnęłam. I ile spałam… – Sięgnęła po telefon i ze zdumieniem stwierdziła, że krótka, jak jej się wydawało, drzemka trwała ponad dwie godziny. – Matko boska, miałam odebrać Marcysię z zerówki! – Zerwała się z krzesła i z całym impetem walnęła głową w wiszącą nad biurkiem półkę. – Spokojnie. – Leontyna złapała ją za ramię. – Właśnie między innymi po to tu przyszłam. Pan Michał wpadł przed momentem do mnie z Franiem i prosił, bym przekazała, że on odbierze małą, bo obiecał dzieciom spacer z wielkim finałem w herbaciarni Krysi. Podobno

mają jeść rurki z kremem. Chyba i ja wstąpię po pracy na kawę i ciacho. – Rurki? – powtórzyła Magda nieprzytomnie, rozmasowując głowę. Pod palcami wyczuła powoli rosnący guz. – I po to panią fatygował? Nie mógł sam mi o tym powiedzieć? – zirytowała się natychmiast. – Chciał, ale ja i tak miałam do ciebie przyjść po zamówione książki, więc sama się zaoferowałam. Zmęczona jesteś, może mogłabym jakoś ci pomóc? – dodała, przyglądając się jej z niepokojem. – Dziękuję bardzo, ale dzisiaj skapitulowałam i zadzwoniłam do mamy. Nie daję rady, pani Leontyno. Przegrałam. – Bo poprosiłaś matkę o pomoc? – zapytała starsza pani, unosząc do góry uczernione henną brwi. – Też mi definicja przegranej! – Ale miałam być dzielna! Samodzielna! – Niezniszczalna też? Porażka! Przegrana! Wy, młodzi, nadużywacie dzisiaj wielkich słów – w głosie Leontyny zabrzmiała jakaś obca nuta rozdrażnienia. Madeleine spojrzała na nią uważnie i dopiero teraz zauważyła głębokie cienie pod oczami starszej pani. Najwyraźniej w ich wąskim, dwuosobowym gronie nie tylko ona nie dosypiała. – Pani Leontyno, coś mi się wydaje, że pomoc przydałaby się nie tylko mnie – powiedziała powoli. – Co się dzieje?

– Nic takiego, kochana, nic takiego. – Leontyna machnęła lekceważąco ręką. – Starość tak samo jak i młodość rządzi się swoimi prawami. Dojrzewające panny są infantylne i nieznośne, a przejrzałe i stare też miewają niezgorsze humory – odpowiedziała, wyjmując z kieszeni kremowej narzutki portfelik. – Zapomnij o tym, co mi się wymsknęło… Obiecałam sobie kiedyś, że nigdy nie stanę się zgorzkniałą i prawiącą morały wstrętną staruchą, a tu, proszę, zaprezentowałam taki typ w najlepszym wydaniu. Kwintesencja zrzędliwości! – Ale miała pani sporo racji. – Dajmy temu spokój… Gdzie są moje książki? – zapytała Leontyna dziarskim tonem i Magda zrozumiała, że właśnie taktownie usiłuje zmienić temat. Nic na siłę, pomyślała, przeszukując paczki stojące pod biurkiem. Naciskać nie ma sensu, bo staruszka całkiem zamknie się w sobie. Coś w zachowaniu starszej pani było nie tak i choć Madeleine nie potrafiła jeszcze tego nazwać, wiedziała, że musi zwrócić na nią baczniejszą uwagę. Spoglądając ukradkiem na jej zmęczoną twarz, z minuty na minutę czuła większy niepokój. – Mam. – W końcu dokopała się do właściwego kartonu. – Powinny być wszystkie zamówione pozycje… – dodała, kładąc niewielką paczkę na biurku. Jej wzrok spoczął na chwilę na drżących dłoniach pani Leontyny mocującej się z zapięciem portmonetki.

Pomyślała o zegarze tykającym nad drzwiami księgarni. Do tej pory widziała na nim jedynie czarne wskazówki przypominające o kolejnych punktach dnia. Czas na herbatę, czas na odebranie Marcysi z zerówki, czas na spotkanie z Michałem, czas na powrót do domu… Drżące, pokryte drobną siateczką zmarszczek dłonie starszej pani uzmysłowiły jej, że każde miarowe tik-tak przybliża też inny czas. Wzdrygnęła się na myśl, że każde drgnięcie czarnej wskazówki przybliża moment odejścia Leontyny. Z trudem opanowała cisnące się pod powieki łzy i przeklęła w duchu własną, nadmierną ostatnimi czasy, płaczliwość. Leontyna tymczasem zupełnie nieświadoma tego, co dzieje się z dziewczyną, położyła na biurku odliczoną kwotę i szybko wyszła z księgarni, życząc jej właścicielce dobrego dnia. Nie wiedziała, że ta stoi w bezruchu przy oknie i wpatruje się w oddalającą się postać starszej pani. Magda nie spuszczała z niej wzroku. Nie mogła powstrzymać lawiny czarnych myśli. Jeżeli Leontyna pewnego dnia odejdzie, wraz z nią z Malowniczego zniknie specyficzna atmosfera tego miasteczka. Zabraknie codziennej i powszedniej magii, bez której nic już nie będzie takie samo. Leontyna szła szybkim krokiem. Właściwie nie umiała racjonalnie wytłumaczyć, czemu uciekła z księgarni. Bo niewątpliwie pospieszne wyjście, rzucone przy drzwiach zdawkowe życzenie dobrego dnia to nic innego jak

dezercja. I przed czym tak, niemal w panice, umykała? Przed życzliwością? Wnikliwym spojrzeniem miłych, zmęczonych i zatroskanych oczu? Starsza pani przystanęła i z głębokim westchnieniem spojrzała na pnącą się stromo w górę uliczkę. Jeszcze tylko kilka chwil mozolnej wspinaczki po nierównym bruku i znajdzie się w swoim sklepie. Bezpieczna wśród porcelanowych figurek, starych książek, nadętych poduszek. I żadna z tych dobrodusznych swojskich rzeczy nie zada niepokojącego pytania: „Co się dzieje?”. Że też Magda musiała z nim tak wystrzelić. I to bez uprzedzenia. Leontyna została zaskoczona tym przejawem troskliwości. Zbita z pantałyku, jak to się kiedyś mówiło. I przerażona. Wypowiedziane głośno słowa nabrały mocy. I starsza pani doskonale wiedziała, że pozbawiły ją ostatniej warstwy ochronnej. Dotąd udawało się jej bowiem zepchnąć na dno świadomości ten dziwny, targający nią od jakiegoś czasu niepokój. Usiłowała przypisać go jesieni. Zmienności pogody. Starości. Staropanieńskim humorom. Byleby tylko nie przyznać, że aż nazbyt dobrze zna te wszystkie objawy. Kiedyś często zastanawiała się, czy to dar, czy raczej przekleństwo, a później pogodziła się z tym. Po prostu jedni dziedziczą po rodzicach kształt nosa albo kolor włosów, a jej przypadło w spadku… Właściwie nie wiedziała, jak to precyzyjnie określić. Umiejętność wyczuwania nadchodzących zmian? Czegoś nieuchronnego? Zasapana, dotarła w końcu do swojego

sklepu. Już sam widok stojącej na wystawie starej lampy z mlecznozielonym kloszem podziałał na nią uspokajająco. To jeden z ostatnich nabytków. Przywiózł ją nadęty, pękaty bubek likwidujący dom po pradziadku. – Niech no paniusia spojrzy, czy ten złom jest co wart – powiedział i rzucił na blat biurka karton, z którego posypały się ze szczękliwym płaczem stare łyżki, widelczyki, wychynęły ramki z niemal kurczowo trzymającymi się ich fotografiami w kolorze sepii. – Zapomniał pan wyjąć zdjęcia. – Leontyna delikatnie postawiła ramki na biurku. – Pani kochana, a po co mi te starocie? – wzruszył pogardliwie ramionami mężczyzna, czym ewidentnie potwierdził swoją bubkowatą naturę. – Swoje zdjęcia mam, makulatury nie będę gromadzić! Moja Dziunia, rozumie paniusia, narzeczona moja, alergię ma na te wszystkie pożółkłe badziewia. – W sumie to ja też jestem już nieco pożółkła – powiedziała Leontyna beztroskim tonem. Zupełnie nie wiedziała dlaczego, ale nagle poczuła chęć podroczenia się z biednym klientem i widmem jego narzeczonej Dziuni. – No dlatego Dziunia mnie tu samego wysłała – wyznał niczym nie zrażony bubek. – Dziunia nie lubi staroci… Znaczy, żadnych staroci… To jest rzeczy. – Ku wyraźnej uciesze Leontyny wreszcie się zacukał. – Nie paniusi, broń Boże – dokończył i wytarł wierzchem

czerwonej i pulchnej ręki zroszone potem czoło. – Chociaż tak między nami mówiąc, Dziunia starych ludzi też się brzy… To znaczy boi. Ale wie paniusia, co tu się dziwić. Młoda śliczna dziewczyna… – A tak. – Leontyna z udawanym zrozumieniem pokiwała głową, nie przerywając grzebania w kartonie. – A jak młoda jest pańska narzeczona? – zapytała, popatrując na mężczyznę spod oka i usiłując odgadnąć jego wiek. Wyglądał na jakieś czterdzieści z niewielkim okładem. Najwyraźniej miał inne walory, które pozwoliły wrażliwej Dziuni zapomnieć o jego okrągłym brzuszku i o jej wstręcie do wszystkiego, co ma więcej lat od niej. – Bardzo młoda, koledzy pękają z zazdrości… Szczęście miałem, że mnie tak pokochała… Ale co tam dużo mówić, powodzenie to ja zawsze miałem. Przedtem to po kilka dziewczyn naraz… – Czyli jest pan niezwykle czuciowy, panie Bu… – Leontyna w ostatnim momencie ugryzła się w język i zakasłała. – Jaki? – pan Bubek na całe szczęście skupił się na pierwszej części zdania. – Czuciowy. Kochliwy znaczy – wyjaśniła właścicielka sklepu. – Nie, to jest tak… – przez moment rozważał, czy przypadkiem z niego nie drwi, ale chyba jej niewinna

mina przekonała go o jego niesłabnącym wciąż uroku. – Ale to kiedyś. Teraz to ja tylko z Dziunią… No to jak, kochaniutka, nada się coś z tego szmelcu? Bo Dziunia sama została w tej ruinie po pradziadku i biedactwo umiera tam ze strachu. – O tak! Biedactwo. – I w tej właśnie chwili wyłowiła z kartonu lampę gabinetową z pięknym mlecznozielonym kloszem, i przeszedł ją dreszcz. Miała przed sobą jedną z tych szczególnych rzeczy, kapryśnych – jak je w duchu nazywała – czyli takich, które nie dawały się sprzedać byle komu. Czekały na właściwego człowieka i doskonale wiedziały, że Leontyna nie odda ich w niepowołane ręce. Kupiła wtedy całą zawartość kartonu. Zresztą nawet gdyby nie było tam lampy i tak nabyłaby pozostałe drobiazgi. Z dotychczasowym właścicielem nie miałyby przyszłości. Nie zazdrościła biednemu pradziadkowi, kimkolwiek był, takiego prawnuka. Nie zazdrościła biednemu bubkowi życia z Dziunią. Zapłaciła mu uczciwą cenę i zza sklepowej szyby obserwowała, jak zjeżdża stromą ulicą wypasionym czerwonym mercedesem. Przynajmniej poznała największy atut bubka, który zapewnia mu zainteresowanie narzeczonej. Prawie wszystkie rzeczy z tamtego kartonu znalazły już nabywców. Zostało tylko kilka fotografii i porcelanowa figurka pastereczki, która straciła głowę w mrokach kartonu. Leontyna troskliwie ją przykleiła

i ustawiła figurkę na specjalnej inwalidzkiej półce. Stały tam inne porcelanowe postacie, bez rąk, nóg, z przyklejonymi palcami… Miały tu dożywotnią opiekę, mogły czuć się bezpiecznie i z wyżyn półki obserwować wszystko, co dzieje się w sklepie. Teraz też patrzyły w niemym oczekiwaniu na stojącą przed oszklonymi drzwiami Leontynę. Starsza pani w końcu oderwała wzrok od pyszniącej się na środku wystawy lampy i wsunęła duży staroświecki klucz do zamka. Otworzył się ze swojsko brzmiącym zgrzytem. Leontyna weszła do środka, odłożyła paczkę z książkami na stolik i jeszcze raz spojrzała na mlecznozielony klosz lampy, po czym uśmiechnęła się do niego z wdzięcznością. Nigdy nikomu by się głośno do tego nie przyznała, ale wierzyła, że dopóki ma w sklepie kapryśne rzeczy, dopóty nie musi bać się o siebie. Tak jakby wszystkie te szczególne przedmioty, zanim znajdą swoje przeznaczenie, chroniły ją w tajemniczy sposób. Albo raczej osłaniała ją przeszłość, a zarazem przyszłość, którą musiała zapewnić tym drobiazgom szukającym u niej chwilowego schronienia. Zdążyła zaparzyć herbatę i rozpakować paczkę z książkami, kiedy skrzypnęły sklepowe drzwi i do środka wpadła zdyszana i potargana Magda. – Pani Leontyno, zamierzałam dogonić panią jeszcze po drodze, ale, jak widać, nie udało mi się – wysapała. – Dziecko kochane, a co się stało, że aż ruszyłaś za

mną w pościg? Spojrzała na dziewczynę z zaciekawieniem pomieszanym z obawą, a nawet, do czego nie chciała się przyznać, z lekką niechęcią. Wolała uniknąć wścibskich pytań i wściubiania nosa w jej własne sprawy. Ledwo jednak to pomyślała, natychmiast się zawstydziła. Od kiedy troska drugiego człowieka tak cię irytuje? Wstyd, Leośka, wstyd, skarciła sama siebie w duchu. – Nie chciałam, żeby pani się denerwowała. To na pewno pamiątka, wygląda na stary i cenny. Wprawdzie nie jestem specjalistką, ale tutaj nawet mnie wystarczył dosłownie jeden jedyny rzut oka… – Poczekaj, może najpierw usiądziesz – zaproponowała Leontyna. – Zupełnie nie wiem, o czym mówisz… – O tym. Magda opadła na przykryty szydełkową kapą fotel i wyciągnęła dłoń z misternie rzeźbionym złotym pierścionkiem. Lśniące miniaturowe listki splatały się ze sobą, a wśród nich pyszniła się rubinowa kiść bzu. To był pierścionek, który Leontyna od lat nosiła na serdecznym palcu. Pierścionek, który zdawał się do niej przyrośnięty i do którego przywykła tak, że nawet nie zauważyła jego braku. Zupełnie jak wtedy, gdy… Gdy on umierał, zajmowała się normalnymi sprawami i mimo swej niezwykłej zdolności wyczuwania zmian nawet nie poczuła, że właśnie w tym momencie ktoś wydziera jej

kawał serca i duszy. – Skąd się u ciebie wziął? – Z trudem otrząsnęła się z natłoku atakujących ją wspomnień i pochyliła się nad wyciągniętą dłonią dziewczyny. Myśl o tym, co tu i teraz, nakazała sobie. Tylko o tym. – Musiał się zsunąć z palca, kiedy kładła pani pieniądze na moim biurku. Leżał na nich. – Madeleine zastygła z wyciągniętą ręką, czekając, aż starsza pani zabierze pierścionek. Tymczasem Leontyna zamiast natychmiast go zabrać i podziękować za odniesienie kosztownego drobiazgu, wpatrywała się w niego, jakby na dłoni Magdy leżało coś dziwnego i niebezpiecznego. – Pani Leontyno, to pani pierścionek, prawda? – zapytała w końcu dziewczyna, skrępowana przedłużającą się ciszą. Pytanie było czysto retoryczne, bo wielokrotnie widziała go na jej palcu. – Ten pierścionek… – Leontyna w końcu sięgnęła po zgubę i z zadumą przyjrzała się jej pod światło – jest w naszej rodzinie od pokoleń. I to on sprawił, że wszystko potoczyło się tak, jak się potoczyło. Sporo mu zawdzięczam… Uśmiechnęła się z roztargnieniem i przysiadła na drugim fotelu. W tym momencie przez okna sklepu wpadły pomarańczowe, ciepłe promienie zachodzącego słońca i zatańczyły wśród splecionych w kok włosów

starszej pani, oblały jej twarz i dekolt łagodną poświatą, wygładziły zmarszczki, zarumieniły policzki i sprawiły, że nagle ubyło jej lat. Madeleine siedziała jak urzeczona, bała się poruszyć, by nie spłoszyć tej chwili oczekiwania na coś, dzięki czemu oczy Leontyny zalśniły młodzieńczym blaskiem.

OKOLICE KRAKOWA WIOSNA 1914 tanisław był wściekły. Na brata, na siebie, na ten cały cholerny świat. Że też Władek nie mógł wybrać sobie innego momentu na soczysty romans z Gabryśką! Romans z pokojówką – toż to godne kabaretu! A na gorącym uczynku musiała przyłapać go akurat ciotka Stefania! Stara jędza narobiła takiego rabanu, że cały dwór zadrżał w posadach. Na widok nadbiegających ze wszystkich stron domowników teatralnie zasłabła, a kiedy słaniającą się i zakrywającą oczy odprowadzono do pokoju, natychmiast padła na łóżko i zdjęta niemocą nie wstała z niego do tej pory. – A ja miałam mu zapisać cały swój majątek – powtarzała jękliwie każdemu, kto do niej zaglądał. – Matko Przenajświętsza, to bym narobiła, to bym narobiła! Takiemu bezbożnikowi, casanovie bez honoru! Oczywiście dom zatrząsł się od plotek. Po wrzaskach ciotki Stefanii nie dało się wyciszyć sprawy. Rozgłos był zapewniony, i to na całą okolicę. Jej krzyki zgromadziły w drzwiach feralnego pokoju nie tylko członków rodziny, ale też sporą część służby, która bez przeszkód mogła obejrzeć wystające spod kołdry pulchne pośladki Gabrysi. Dziewczyna zdjęta nagłą trwogą i wstydem naciągnęła kołdrę na głowę, tym samym odsłaniając inne

S

części ciała. Właściwie w przebłysku humoru Stanisław przyznawał jej rację. Pośladki trudniej zidentyfikować niż twarz… Oczywiście ta konspiracja na nic się nie zdała. Wybuchł skandal z Władkiem i Gabrysią w rolach głównych. Przynajmniej matce udało się zachować zimną krew. W ułamku sekundy oceniła sytuację i ostrym głosem kazała wszystkim wracać do swoich zajęć. Jednocześnie stanowczym ruchem zamknęła przed gapiami drzwi, odgradzając ich od pasjonującego widoku kulących się w łóżku pechowych kochanków. Ale o ile mogła ich odizolować od natrętnych i wścibskich spojrzeń, to na pytlujące języki nie było sposobu. Gabrysię natychmiast odesłano do majątku siostry matki, ciotki Heleny, a synowie w trybie pilnym zostali wezwani do gabinetu ojca. Władek, jak to Władek, nawet w takiej chwili nie mógł zachować całkowitej powagi i tuż przed drzwiami gabinetu nachylił się do Stanisława, szepcząc mu do ucha, że ciotka Stefania legła w łożu powalona nie oburzeniem, ale zwykłą zazdrością. – O takich walorach, jakimi dysponuje Gabrysia, ta suchotnica mogła tylko pomarzyć. Widziałem jej fotografię z młodości. Same kościska, człowiek mógłby się śmiertelnie poobijać, usiłując dojść do tego, czy to przód, czy tył… – chuchnął mu w ucho roześmianym głosem, ale w tej samej chwili drzwi do pokoju otworzyły się i Władek natychmiast przybrał skruszoną minę. Weszli razem do gabinetu i w milczeniu stanęli na środku. Stanisław już z przyzwyczajenia zajął miejsce

tuż przy niesfornym bracie. Ojciec wyprostowany, z mocno zaciśniętymi ustami i zmarszczonymi brwiami siedział za biurkiem. Ze wszystkich sił próbował opanować gniew. Przedłużająca się cisza sprawiła, że Stanisław zaczął się pocić. Jakby to on zawinił i miał zostać osądzony. Może nie byłoby to takie złe… Może gdyby plotka dotarła do sąsiedniego majątku, a dotarłaby z pewnością, zakończyłaby się sprawa jego żeniaczki. Stanisław bowiem wkrótce miał się oświadczyć, co wcale nie budziło jego chęci. Taki skandal byłby mu nawet na rękę. Rodzice Elizy na pewno nie przyjęliby zięcia, za którym ciągnęłaby się reputacja uwodziciela i kobieciarza. Na swoje nieszczęście Stanisław nie był ani jednym, ani drugim. – Nie będę bawił się w żadne wstępy – zaczął w końcu ojciec ostrym i smagającym niczym bat głosem. – Co ty sobie właściwie myślałeś, zabawiając się z tą dziewczyną pod moim nosem? – Czy ojciec na pewno chce usłyszeć prawdziwą odpowiedź? – zapytał figlarnie Władek, ignorując pełne popłochu spojrzenie matki, która stanęła tuż za mężem i uspokajająco położyła mu dłonie na ramionach. – Dość! Ojciec poczerwieniał i zerwał się zza biurka. Stanisław aż cofnął się kilka kroków porażony mocą jego gniewu. Takiego nie widział go jeszcze nigdy – wściekłego, groźnego, przerażającego. Rosły i postawny

Władek wyglądał przy nim niepozornie i żałośnie. Ojciec złapał go za koszulę i potrząsnął jak szmacianą kukłą. – Co ty sobie myślisz, smarkaczu jeden? Że to kolejny świetny figiel? Zastanowiłeś się choć przez chwilę nad konsekwencjami tych kilku minut przyjemności? Pomyślałeś, jeżeli nie o nas, nie o sobie, to chociaż o niej? – wysyczał prosto w struchlałą twarz syna i jeszcze mocniej zacisnął ręce na jego koszuli. – Tato… – wycharczał przerażony Władek, usiłując wyswobodzić się z uścisku ojca, który coraz bardziej utrudniał mu oddech. – Tato… Matka i Stanisław spojrzeli po sobie i jednocześnie znaleźli się przy nieprzytomnym z gniewu mężczyźnie. – Ignacy! Matka szarpnęła męża za rękaw, ale on sprawiał wrażenie, jakby w ogóle tego nie poczuł. Stanisław zacisnął zęby. Ojciec wpadł w szał i stracił zdolność racjonalnego myślenia. Żadne, nawet najbardziej rozpaczliwe nawoływania matki nie mogły tu pomóc. – Boże, wybacz – mruknął więc tylko przez zaciśnięte zęby i nie myśląc o konsekwencjach, rzucił się na ojca, łapiąc go od tyłu za ramiona. Myślał, że bez trudu go obezwładni. W końcu był młody, krzepki, wysportowany i wyszkolony. Tymczasem nawet nie wiedząc kiedy i jak, odepchnięty potężną siłą wylądował u stóp matki. Desperacki krok syna odniósł jednak właściwy skutek i na ojca spłynęło

opamiętanie. Wzrok mu oprzytomniał i jakby z niedowierzaniem spojrzał na dyszącego Władka, leżącego na podłodze Stanisława i przyciskającą w przerażeniu dłoń do ust żonę. Ze zdumieniem wyciągnął przed siebie drżące dłonie i popatrzył na nie tak, jakby należały do kogoś innego. Wraz z odejściem chwilowej niepoczytalności pojawiła się świadomość tego, co nieomal uczynił. Z poszarzałą nagle twarzą wrócił za biurko i przez chwilę siedział ze spuszczoną głową. W gabinecie zapanowała głucha cisza przerywana jedynie urywanym oddechem Władka. – Do tego, co tu się przed chwilą wydarzyło, nie będziemy nigdy wracać – przemówił w końcu. – Stasiu, wstań, proszę – zwrócił się do siedzącego wciąż na podłodze syna – i posłuchaj uważnie. Za kilka dni pojedziesz do Lwowa. Właściwie nie do samego miasta, ale na obrzeża. Konstanty, mój dobry przyjaciel, jest tam leśniczym… – Zamilkł nagle, jakby zbierając myśli. Stanisław spojrzał na niego zdumiony. – Ojciec, ale po co mam tam jechać? – odważył się w końcu zapytać. Nie mógł pozbyć się obezwładniającego wrażenia, że ojcu coś się pomieszało. – Zawieziesz tam swojego brata – odparł Ignacy, nie zaszczycając młodszego syna nawet jednym spojrzeniem. – Jak to mnie? – wydukał zdumiony Władek. – Tato, no ja tatę przepraszam, ale co to ja jestem, panna, co

straciła cześć, że mnie chce tata na prowincję wywieźć? – A czy ktoś tu ciebie w ogóle pyta o zdanie?! – Ignacy, a może jednak byśmy poczekali, aż opadną emocje, i dopiero wtedy podejmiemy decyzję – matka, widząc popłoch na twarzy ukochanego syna, z miejsca przyszła mu z odsieczą. – Emocje nie mają tu nic do rzeczy. Nasz młodszy syn jest niestety bezmyślnym, nieodpowiedzialnym chłystkiem. Za mało było dyscypliny, za bardzo mu pobłażaliśmy i teraz zbieramy tego owoce. Ale tym razem miarka się przebrała! Władek wyjedzie, bo po pierwsze, zasłużył na odsunięcie i karę, po drugie, ma zejść z oczu ciotce Stefanii. Przecież nie muszę wam tłumaczyć, że finanse nie stoją najlepiej. Majątek ciotki, który miała przepisać Władkowi, nie tylko zapewniłby mu przyszłość, ale i nas by wspomógł. Teraz jedyna nadzieja, że łaskawie spojrzy na Staśka. Zaręczyny trzeba przyspieszyć i nie zwlekać ze ślubem, to może w prezencie ślubnym już coś od niej dostanie… – Ale, Ignacy, na miłość boską, czemu aż pod Lwów? Może wystarczy wysłać go do Heleny. – Matka złożyła błagalnie dłonie. – Do Heleny wysłaliśmy już Gabrysię. Musi tam zostać, aż ludzie ucichną, no i do momentu, aż okaże się, czy nasz syn nie jest ojcem… W takim wypadku nie pozostanie nam nic innego, jak wyprawić huczne weselisko – mówiąc to, ojciec przeszył młodszego syna

spojrzeniem zmrużonych oczu. – A… A… Ależ, Ignacy! – wyjąkała zszokowana matka. Nie był to wprawdzie szczyt oratorstwa, ale i tak okazała się jedyną, która zdołała przemówić. Stanisław i Władek stali oniemiali. – Żadne „ależ”, moja droga. Tak samo on jest winny, jak i dziewczyna. A dziecka nie dam puścić na zatracenie – powiedział twardo. – Ale to przecież pokojówka – wydusił z siebie zdruzgotany Władek. – Do tej pory jakoś ci to nie przeszkadzało! Najwyżej będziesz miał bardzo pracowitą i obrotną żonę – odparł drwiąco ojciec. – Tymczasem, dopóki sprawy nie wyjaśnią się do końca, pojedziesz do Konstantego. Tam poczekasz, aż ci załatwimy pracę. Skoro zaprzepaściłeś możliwość zarządzania swoim majątkiem, będziesz to robił u kogoś obcego! Nie! – zwrócił się do matki, widząc, że ta szykuje się do obrony. – Mowy nie ma! Dosyć tego! Będzie tak, jak powiedziałem! – Ignasiu, ale Władzio… Przecież o niego trzeba dbać… – Tak, tak, wiem! Wcześniak! Cudem odratowany! Nie musisz mi przypominać. Sam biłem cielaki, żeby ten basałyk miał szansę na przeżycie. Sam pilnowałem, by kąpano go w najlepszym winie! Ale z tego, co widzę, z chuchra wyrósł chłop na schwał, a to nieustanne

trzęsienie się nad nim sprowadziło go tylko na złą drogę! Będzie tak, jak powiedziałem! – A to się jeszcze zobaczy! – Władek, stojący do tej chwili bez ruchu, podniósł hardo głowę. Nie zważając na ukradkowe znaki dawane przez Staszka, postąpił krok do przodu. – Tata może teraz żałować, że mnie nie ukatrupił, gdy miał możliwość, ale ja tam z nikim żenić się nie będę. I nigdzie nie wyjadę! – krzyknął i wypadł z gabinetu, mało co nie tratując podsłuchującej pod drzwiami kucharki Franki. Stanisław chciał pobiec za nim, ale ojciec zatrzymał go ruchem ręki. Matki to nie powstrzymało, nie bacząc na nic, wybiegła za wściekłym Władkiem. – Daj spokój! Zawsze był w gorącej wodzie kąpany – westchnął ojciec, kiedy Staszek stał na progu gabinetu, nie wiedząc, czy ma zostać, czy biec za matką i bratem. – Raczej w winie – mruknął w odpowiedzi z lekkim przekąsem. Odkąd pamiętał, na Władka chuchano i dmuchano. Cackano się z nim jak z jajkiem. W dzieciństwie zazdrościł bratu i nieraz zastanawiał się, w czym on sam jest gorszy od małego rozwrzeszczanego stworzenia i dlaczego tylko Władka kąpano w winie od pierwszych dni po urodzeniu. Skoro rodzice tak bardzo się nad nim trzęśli, musiał być po prostu ważniejszy od Stasia. Przez to wino właśnie. Pewnego lata pożalił się odwiedzającej ich babci i do dziś pamięta, jak jej początkowe

rozbawienie zamienia się w nagłą powagę. Starsza pani zdała sobie sprawę, że dla jej wnuczka to poważna sprawa. To od niej pierwszej Stanisław usłyszał całą historię narodzin brata. – Widzisz, kochanie – powiedziała, przysiadając na ławce w ogrodzie i biorąc chłopca na kolana – Władzio pojawił się w domu o wiele za wcześnie. To tak, jakbyś przyszedł zimą, w mróz do kogoś w gości, ale pomyliłbyś godziny i nie zastałbyś gospodarzy. Wyobraź sobie, że stoisz przed wielkim ciemnym domem, wokół śnieżne zaspy, wiatr dmie, a ty jesteś zupełnie sam, przemarznięty, głodny i nie możesz wrócić do siebie, bo nie znasz drogi powrotnej. Strasznie by ci było wtedy źle, prawda? – I Władek też tak stał przed naszym domem, bo nas nie było? – Staś zmarszczył brwi, usiłując zrozumieć opowieść babki i dojść do tego, gdzie tu jest miejsce na winne kąpiele. – No niezupełnie – uśmiechnęła się, gładząc go po głowie. – Nie stał przed domem, ale zjawił się za wcześnie. Małe dzieci przybywają do rodziców zazwyczaj, kiedy są już gotowe… – Babcia nie do końca wiedziała, jak wyjaśnić wnuczkowi fenomen pojawiania się nowych członków rodziny. – Tak jak ciasto… Jeśli wyciągniesz je z pieca za wcześnie, nie uda się. Nie wyrośnie. I twój braciszek też nie do końca wyrósł… Babcia plątała się coraz bardziej w tajnikach życia,

a oczy Stasia robiły się coraz większe. Oczami wyobraźni widział bowiem wielki rozgrzany piec i zarumienioną kucharkę wyciągającą z niego blachę, na której zamiast pysznego ciasta leży mały braciszek, taki skurczony i pomniejszony. – I żeby Władzia uratować, twój tatuś musiał… – Go dopiec – domyślił się Stasio. – A gdzie tam dopiec! – Roześmiała się głośno. – Musiał z mamusią specjalnie o niego zadbać. Rozgrzać, nakarmić, ochronić przed zimnem i chorobami. I wtedy doktor powiedział mu, by poprosił o pomoc cielątka, i kazał kąpać twojego braciszka w winie. I dlatego, Stasiu, ty też powinieneś szczególnie opiekować się Władziem, bo jeszcze przez długi czas będzie słabszy niż ty – zakończyła babcia z wyraźną ulgą. Stanisław uśmiechnął się na to wspomnienie. Po tej opowieści święcie wierzył, że małe dzieci wypieka się w blachach, niczym baby wielkanocne. I że jeżeli przy ich wyrastaniu nie zachowa się ciszy, to nie wychodzą i opadają. Dopiero dużo później dowiedział się, na czym polegała pomoc cielątek. Władek rzeczywiście zjawił się w rodzinie za wcześnie. Przedwczesny poród zwykle oznaczał jedno – śmierć dziecka. Tutaj jednak kobieta (a nie żaden doktor), która pomagała przyjść jego bratu na świat, doradziła, by noworodka umieścić we wnętrzu zabitego cielęcia i kąpać w winie. Nikt nie wiedział,

czemu to ma służyć, ale zdesperowana matka nie cofnęłaby się przed niczym. Natychmiast kazano bić cielęta. I Władek przeżył, co więcej – miał się doskonale. Stanisław nie wiedział, co babcia powiedziała wtedy rodzicom, ale musiało to być coś znaczącego, bo od tamtego czasu ojciec zaczął poświęcać mu dużo więcej uwagi, a opowieści o kąpielach w winie nieco straciły na częstotliwości. I od tamtej pory z całej rodziny, oczywiście wyłączając matkę, ojca i brata, najbardziej właśnie kochał babcię. Zresztą była to miłość odwzajemniona. Starsza pani przepadała za nim do dziś. – Stasiu, zamknij drzwi, proszę. – Ze wspomnień wyrwał go głos ojca. – I sprawdź, czy na pewno nikogo za nimi nie ma. Najwyraźniej nie wychodzi nam trzymanie ludzi w ryzach… Nie dość, że syn się rozbuchał, to jeszcze i służba straszliwie się rozbisurmaniła. Musimy porozmawiać. Siadaj – rzekł, wskazując na pusty fotel po drugiej stronie biurka. – Chyba rozumiesz, że nie mogę twojego brata puścić samego. – Rzecz jasna, biedactwo by sobie nie poradziło. – Stanisław powoli zaczynał mieć dość tego wszystkiego. Sytuacja, w którą wplątał się Władek, była co prawda nie do pozazdroszczenia i współczuł mu z tego powodu, jednak nie pierwszy raz młodszy brat wpadał w tarapaty.

Najwyższy czas, by zaczął ponosić konsekwencje swoich czynów. – Tato, ja naprawdę wszystko rozumiem, najmłodsze dziecko, cudem uratowane… Ale on nie jest już małym chłopcem – powiedział, opierając ręce na blacie biurka. – Nie jestem jego niańką. Za dwa dni kończy mi się urlop i wracam do Krakowa, do koszar. Oficer nie może nie stawić się na służbę! Przecież nie muszę tego tacie tłumaczyć! – Rzeczywiście nie musisz. – Ojciec zadziwiająco spokojnie przyjął wzburzenie Stanisława. – Ale w jednym się mylisz. Nie chodzi o to, że sobie nie poradzi ani że widzę w nim małego chłopca. Wprost przeciwnie, doskonale zdaję sobie sprawę, że to już mężczyzna. I na nasze nieszczęście bawidamek. I Bóg jeden wie, ilu pokojówkom i kucharkom zawróciłby po drodze w głowie… Władek musi zniknąć, a wtedy przy odrobinie szczęścia sprawa z Gabryśką przyschnie i pójdzie w zapomnienie. W tej sytuacji sam rozumiesz, że wolałbym uniknąć kłopotów z kolejnymi uwiedzionymi pannicami. Jak na moje zszarpane nerwy już ta jedna wystarczy. – Tato, a jeżeli ona rzeczywiście będzie… No będzie… – Brzemienna? – dokończył ojciec. – Cóż, wtedy będziemy się zastanawiać, jak to wszystko załatwić. Dziecko niczemu nie jest winne. A Władek zostałby

ojcem… – Tato, ty rzeczywiście kazałbyś mu się z nią ożenić! – A co myślałeś, że wychowuję was w szacunku do wszystkich tylko dla pozoru? Bo tak wypada? Mało mnie znasz, synu, oj mało, skoro tak niskie masz o mnie mniemanie. To jest właśnie odpowiedzialność – mówił coraz bardziej wzburzony. – Ale na razie dajmy temu spokój – stwierdził, odchylając się na oparcie krzesła i głęboko oddychając. – Miejmy nadzieję, że dziewczyna naje się tylko strachu. Wy, młodzi, często nie zdajecie sobie sprawy, jak łatwo jest zmarnować sobie życie. A zmarnowane życie to zawsze tragedia. I nie ma tu najmniejszego znaczenia, czy jest się królem, żołnierzem, czy pokojówką… Dlatego zawieziesz swojego brata pod Lwów, do Konstantego, by ustrzec go przed nim samym. – Samobójca zawsze znajdzie sposób, żeby strzelić sobie w łeb. – Stanisław z niechęcią pokręcił głową. Nie podobała mu się ta misja ani trochę. Poza tym z jego punktu widzenia z góry skazana była na niepowodzenie. Jak niby miał upilnować Władka? Biegać za nim i siłą odciągać od dziewczyn? Przywiązać do siebie? Jaki zresztą sens miałby wyjazd? Taka już jego natura, że smali cholewki do każdej spódniczki. Co więc za różnica, czy zostanie pod Krakowem, czy zacznie ten niecny proceder uprawiać pod Lwowem? Już lepiej chyba mieć go na oku… Mimo wszystko zachował

swoje przemyślenia dla siebie. W końcu to jednak jego brat. – No dobrze, nawet jeśli jakimś cudem będę mógł go odtransportować, zostaje jeszcze jedna sprawa: co, jeżeli Władek nie żartował i rzeczywiście nie będzie chciał wyjechać? – Chyba nie wątpisz, że pomimo pewnych błędów i niedociągnięć wychowawczych umiem zmusić swoje dziecko do uległości. – Dziecko tak, ale mama… Ona zrobi wszystko, by Władek został. I czy naprawdę warto jej go odbierać? – To już są sprawy pomiędzy mną a twoją matką. I zostaw to mnie. Tak samo zresztą jak i sprawę twojego wyjazdu. Już moja w tym głowa, by wszystko poszło po mojej myśli. Zanim wyruszysz, poprosisz Elizę o rękę. Niby to wszystko jest już ustalone z jej rodzicami, a dziewczyna jest ci przychylna. Zresztą, po co to mówię. Sam pewnie zauważyłeś, jak się rumieni w twojej obecności… – No właśnie, tato, ale po co ten pośpiech? Przecież inaczej miało być… – Owszem, ale sam widzisz, jak wszystko się pogmatwało… Trzeba zadbać o to, by ciotka Stefania na nowo zapałała do nas cieplejszymi uczuciami. A zaręczyny, śluby zmiękczają nawet najtwardsze kobiece serca… – I portfele – mruknął Stanisław.

– I portfele – pokiwał głową ojciec. – Uwierz mi, synu, nawet część jej majątku bardzo by nam ułatwiła życie. A poza tym, co za różnica, czy oświadczysz się dziś, czy za pół roku? A może na dobre nam to wyjdzie i jak Bóg da, wcześniej będę bawił swoje wnuki… Przyjdź dzisiaj wieczorem do matki, da ci pierścionek. Cacko jest tak piękne, że żadna dziewczyna mu się nie oprze. – Jowialnie poklepał się po kolanach. Na twarzy Stanisława pojawił się wyraz zrezygnowania. – Dobrze, przyjdę. – Wstał, szurając krzesłem. Wyszedł z gabinetu i skierował kroki ku wyjściu do ogrodu. Stojąc pod kwitnącym krzakiem fioletowego bzu, którego grube kiście kładły mu się na ramionach, wciągnął pełną piersią przesycone słodyczą wiosenną, nagrzane majowym słońcem powietrze. Po dusznej atmosferze gabinetu tutaj znów poczuł, że żyje. Przez chwilę rozważał, czy nie zawrócić i nie powiedzieć ojcu prosto w twarz, że te wszystkie słowa o marnowaniu sobie życia to jeden wielki stek bzdur i kłamstw. Mydlenie oczu. Hipokryzja. Bo jak inaczej można to nazwać? Jak do tego miały się misternie knute i układane plany dotyczące połączenia ziemi, majątków… Panny wystawiane na balach niczym dorodne jałówki na targach. Stanisław w głębi serca brzydził się tym wszystkim. Ale rozumiał również, że taki jest porządek rzeczy, i nie zamierzał się temu sprzeciwiać. Bo niby

z jakiej racji miał dyskutować z wielopokoleniową tradycją? Nie on pierwszy i nie ostatni ożeni się z panną mało ciekawą, za to majętną. Godził się z tym. Aż do momentu, gdy wziął do rąk pierścionek, który miał wsunąć na palec Elizy. Wtedy wszystko diametralnie się zmieniło. Pierścionek należał do jego prababki. I rzeczywiście był przepiękny. Misternie wykonane mikroskopijne złote listki oplatały rubinowe kiście bzu. Takiego samego jak w ich ogrodzie. Stanisław nie mógł oderwać od niego oczu. – Moja babcia mówiła, że ten pierścionek przynosi szczęście – powiedziała matka, przyglądając się klejnocikowi na wyciągniętej dłoni syna. – Oby rzeczywiście ci je, synku, przyniósł – dodała, nagle smutniejąc. Stanisław spojrzał na nią uważnie. Nie wyglądała dobrze. Oczy miała zaczerwienione i podpuchnięte od płaczu. Usiłowała to ukryć, chowając twarz za rozłożonym wachlarzem malowanym w przepyszne fioletowe kiście bzu. Widząc ten nieporadny kamuflaż, Stasiek poczuł ogromne rozczulenie. – Mamo, nie przejmuj się… Wszystko będzie dobrze – wyrwało mu się z głębi serca. – Chciałabym w to wierzyć… Ale Ignacy tym razem nie ustąpi. Ani w sprawie Władka, ani w tej dotyczącej

ciebie. Stanowczo żąda przyspieszenia ślubu i w ogóle mnie nie słucha. Co, zdziwiony jesteś? – uśmiechnęła się blado na widok jego zdumienia. – Myślisz, że wcale o tobie nie myślę? Myślę. I widzę, co się dzieje. To nieprawda, że bardziej kocham Władka. – Spojrzała na starszego syna, na próżno usiłując ukryć drżenie ust, które nie bacząc na jej starania, uparcie wyginały się w żałosną podkówkę. – Jego po prostu trzeba było ratować… Nigdy nie zrozumiesz tej determinacji, dopóki sam nie przeżyjesz groźby utraty dziecka… Tego nie da się opowiedzieć. Ale uwierz mi – złapała oniemiałego Staszka za rękę – nigdy nie kochałam go bardziej niż ciebie! Inaczej, tak! Ale nie bardziej! Rozumiesz? – Tak mamo, rozumiem – odpowiedział zduszonym i drżącym od wzruszenia głosem i delikatnie zamknął drobną, szczupłą dłoń matki w swojej dłoni. – Rozumiem – powtórzył. – A Władek trochę ochłonął? – zapytał, by skierować jej uwagę na brata i dać sobie czas na ukrycie rozczulenia. – Nie wiem. Nie zdążyłam go dogonić. Widziałam tylko, jak pognał w dzikim pędzie w pola. Zabrał ze stajni Zbója… – Zanim się położę, zobaczę, czy koń już jest z powrotem. – Stanisław zajrzał matce w oczy. – I pogadam z Władkiem, tak od serca. – Ja to miałam zrobić… – Mamo, najpierw ja. Może uda mi się go przekonać

do tego wyjazdu. Wolałabyś, żeby tu został, wiem – dodał szybko, widząc, jak twarz matki tężeje – ale ojciec najpierw musi dojść z tym wszystkim do ładu. On ma poczucie, że zawiódł. – Ledwo wypowiedział te słowa, pojął, że właśnie zupełnie nieoczekiwanie dotarł do sedna. Gniew i niepodważalne decyzje nie były demonstracją władzy. Tylko bezsilnością zdesperowanego człowieka. – Tak, mamo, Władek chwilowo rzeczywiście powinien stąd zniknąć – kontynuował z niezachwianą pewnością. – Niech ojciec odzyska poczucie godności. Inaczej utwierdzi się w przekonaniu, że poniósł klęskę na wszystkich możliwych frontach. Władzio posiedzi pod tym Lwowem, ponudzi się, ale przecież nuda nie zabija… Specjalnie przybrał beztroski ton, bo co jak co, ale akurat zanudzenie jego młodszemu bratu nie groziło. Jeżeli nawet nie nadarzy się okazja do zabawy, Władek ze swoją pomysłowością sam ją sobie zorganizuje. – A może ty byś do niego potem pojechała? W końcu zbliża się lato, pora w sam raz na wywczasy… – kusił, starając się podnieść matkę na duchu. – Może masz rację. – Chyba w końcu osiągnął cel, bo na jej policzkach pojawiły się lekkie rumieńce. – Ale… co z tobą, synu? – zapytała, nagle znów poważniejąc. – A co ma być?

– Przecież nie chcesz się żenić. Doskonale o tym wiem. Nie z nią. Dopóki zaręczyny należały do odległej przyszłości, gdzieś w głębi serca łudziłam się, że sytuacja sama się rozwiąże. Że zdarzy się coś, co sprawi… – Mamo, da mama spokój. Po prostu się oświadczę, ożenię i tyle. To doskonała partia i Eliza na pewno będzie idealną żoną. – Ideały bywają nudne… – szepnęła matka, zupełnie jakby mówiła bardziej do siebie niż do niego. W pokoju zapanowała dziwna cisza, którą przerywało jedynie tykanie zegara stojącego na kominku. Tak musi tu być często, pomyślał Staszek z nagłym skurczem serca. Cicho i beznadziejnie smutno. Nie wiedząc, jak sobie poradzić z przygnębiającą atmosferą, ucałował matkę najpierw w rękę, potem w policzki i pospiesznie opuścił jej pokój. W zaciśniętej dłoni trzymał pierścionek, który miał następnego dnia wsunąć na palec przyszłej żony. Odkładając go do zamykanej na klucz szufladki, nie mógł pozbyć się szumiącego mu uparcie w głowie pytania: Czy poślubiając ją bez miłości, skazuje ją na takie cierpienie, jakiego właśnie był świadkiem? Bo w tej chwili nabrał pewności, że matka przez wiele już lat była głęboko nieszczęśliwa, ale skrywała to pod wieloma maskami. Uśmiech, obojętność, ekscytacja… Wkładała te maseczki niczym dobrze wyćwiczony mim.

Dzisiaj po raz pierwszy zobaczył ją prawdziwą. Zagadką tylko pozostawało to, czy tak umiejętnie dotąd grała, czy też on nie chciał dostrzec prawdy. Uciekając przed przygnębiającymi myślami, zajrzał do pokoju Władka. Nie było go, podobnie jak Zbója w stajni. Braciszek jeszcze hulał po okolicznych lasach albo zaszył się gdzieś u gotowej go pocieszyć panny. Stanisław przez moment pozazdrościł mu lekkiego podejścia do życia. On sam tak nie umiał. Ale zapewne, gdyby bardziej przypominał brata, nie zostałby tak dobrym żołnierzem. Być może byłoby mu też lżej i nie musiałby się żenić. Być może… Ale jakie to miało teraz znaczenie? Ze zniechęceniem potrząsnął głową i wrócił do swojego pokoju. Zrzucił ubranie i padł na łóżko. Władek pewnie niedługo wróci, niech się chłopak wyśpi, a pogada się z nim rano. Teraz trzeba już przestać myśleć i iść spać. W końcu nazajutrz powinien wyglądać zniewalająco. Panny to przecież lubią, a panny mające powiedzieć „tak” tym bardziej. Władek rzeczywiście wrócił niedługo potem. Starając się zachowywać jak najciszej, wprowadził Zbója do stajni i na palcach poszedł do kuchennego wejścia. Był zgrzany, zmęczony i czuł od siebie zapach potu i konia. I chciało mu się potwornie pić i jeść. Miał nadzieję, że pomimo tego, co się dzisiaj stało, Franka jak zwykle zostawi z myślą o nim otwarte drzwi i solidną kolację. Kucharka nie była wyjątkiem i też miała do niego słabość. Nacisnął klamkę i uśmiechnął się

łobuzersko. Tak jak przypuszczał, drzwi z cichym skrzypnięciem ustąpiły. Zrobił kilka kroków w ciemności i nagle znieruchomiał. Nie był sam. Wyczuwał czyjąś przyczajoną obecność. Przez moment w największym napięciu nasłuchiwał, a potem jednym szybkim ruchem wyciągnął przed siebie rękę i chwycił tę niewidoczną w ciemnościach postać. – Aj, aj, aj! Proszę mnie puścić! – zapiszczało w mroku dziewczęcym głosem. – Puścić? To może najpierw powiesz mi, co tutaj robisz w środku nocy? – Władek natychmiast rozpoznał głos małej Anki, siostry Gabrysi. – I czemu mnie szpiegujesz? – Ja tylko czekałam, aż pan Władek wróci… Ale robiło się późno i tak ciemno i usnęłam – trwożliwie wyjąkało dziecko. – Miałam panu to oddać – dodało i Władek poczuł, jak wsuwa mu w dłoń kartkę papieru. Po chwili skrzypnęły drzwi i w szparze mignęła chudziutka postać, a potem wszystko umilkło i Władka znów otoczyła nieprzenikniona ciemność. Jak najciszej przemknął schodami na górę i z ulgą wszedł do swojego pokoju. Na biurku czekała na niego taca z jedzeniem, ale gdy tylko rzucił okiem na trzymaną w dłoni kartkę, apetyt minął, jak ręką odjął. Nie mogę dużo pisać, bo mnie poganiają i z oka nie spuszczają. Chciałam Cię tylko zapewnić, że

niczego od ciebie nie chcę i nie oczekuję. Myśl o sobie. Bylebyś tylko ty na tej naszej wspólnej chwili nie stracił, bo niewątpliwie ryzykowałeś o wiele więcej niż ja. Wiedz tylko to, że gdybym mogła, powtórzyłabym to wszystko jeszcze raz i jeszcze raz. Nawet gdyby za każdym razem kończyło się tak samo jak dziś. Twoja G. Cała Gabryśka, pomyślał, mnąc kartkę w palcach. Jeszcze raz spojrzał na liścik. Pismo gdzieniegdzie było niewyraźne, widać pisała w pośpiechu i na kolanie, bo niektóre wyrazy były zamazane. Rzeczywiście nie popisał się dzisiaj rozsądkiem. Oczywiście ojcu by tego nie powiedział, ale teraz, gdy złość opadła, przyznawał mu rację. Nie pomyślał o niej. Przy niej w ogóle miał trudności z myśleniem. Jej zalotne spojrzenia, biodra, którymi tak ponętnie kręciła, krągłe pośladki odejmowały mu zdolność logicznego rozumowania. W przeciwieństwie do wielu innych dziewcząt ją naprawdę lubił. Niczego nie udawała, niczego nie chciała… A on przyczynił się do tego, że została skazana na wygnanie… Władek ze złością zmiął kartkę w kulkę. Znów poczuł gniew. I wstyd. Za to, że być może zniszczył tej zalotnej, pełnej radości dziewczynie życie. I że wykrzyczał tam, w gabinecie, że się z nią nie ożeni. Tchórz! Teraz dotarło do niego, że to była prowokacja.

Próba charakteru. Nie wyszedł z niej zwycięsko. I już nic nie mógł zrobić. Ale może, może… Gdyby ugiął się i poddał woli ojca i pojechał do tego, jak mu tam, Konstantego, to może Gabryśka będzie mogła wrócić. Teraz na pewno nie ma najmniejszej szansy na powrót, przynajmniej dopóki on tu jest. Ani ojciec, ani matka do tego nie dopuszczą. A tak, kto wie… Trzeba przynajmniej spróbować, postanowił. A teraz najrozsądniej będzie położyć się spać. Trzeba się wyspać przed jutrem. Jego myśli biegły dokładnie tym samym torem co myśli starszego brata. Ale ani jemu, ani Stanisławowi tej nocy nie był pisany spokojny i głęboki sen. Każdy z nich z innych powodów nie mógł zasnąć, a gdy w końcu zmęczenie zwyciężyło, nadszedł sen płytki, który przyniósł ze sobą niepokój i uczucie wyczerpania, pełen widziadeł i koszmarów z pogranicza jawy. Tak to bywa, gdy serce ma się przepełnione smutkiem i zmartwieniami. Stanisław wstał z łóżka z poczuciem jeszcze większego zmęczenia niż wtedy, gdy się do niego kładł. Szarpały nim wątpliwości i złe przeczucia. To wszystko przez ten idiotyczny sen. Śniło mu się, że klęczy przed postacią ubraną w białą suknię. W ręku trzymał pierścionek prababki. Ale gdy ujął śliczną dziewczęcą dłoń i zaczął wsuwać na jej palec pierścień, ręka zaczęła się kurczyć, marszczyć, aż w końcu rozsypała się w szary lepki proch, który spadł mu na twarz i zalepił oczy. Gdy

w końcu udało mu się je otworzyć, zobaczył, że przed nim stoi ubrana w ślubny strój kostucha. Z koronkowego mankietu sukni wystawała dłoń kościotrupa. Na wyschniętych, pozbawionych ciała palcach dyndał pierścionek, z rubinowej kiści bzu spływała cieniutka strużka krwi, barwiąc koronkę sukni na szkarłatny kolor. Stanisław obudził się zlany potem. I nijak nie mógł pozbyć się wspomnienia sennych widziadeł. – Sen mara, Bóg wiara – szepnął do siebie powiedzenie, którego często używała matka, ale tym razem nie przyniosło to pożądanego rezultatu. Widmo rdzawo zaplamionej koronki nie chciało odejść. Stanisław wyjął z szuflady pierścionek i przyjrzał mu się uważnie. Jakby oczekiwał, że te oględziny cokolwiek wyjaśnią. Oczywiście nic to nie dało. Pierścionek lśnił i migotał rubinowymi płatkami bzu. I tyle. Zniecierpliwiony wrzucił go z powrotem do szuflady i gdy ją zatrzaskiwał, przez moment, dosłownie przez ułamek sekundy, odniósł wrażenie, że nie jest w pokoju sam. Jakby ktoś, coś, musnęło mu pieszczotliwie ramię. Wzdrygnął się i z popłochem spojrzał na falującą w oknie szydełkową firankę. – To tylko wiatr – wymamrotał cicho. – Bo co innego… Jednak lekki niepokój pozostał, doprowadzając Stanisława do szewskiej pasji. Nic z tego, co czuł, nie zgadzało się z jego racjonalnym podejściem do świata.

Do tej chwili był trzeźwo myślącym mężczyzną, który częste wzmianki babki dotyczące przeczuć czy znaków kwitował kpiącym uśmieszkiem. – Babskie gadanie – mruczał pod nosem, bo głośno jednak nie miał śmiałości w ten sposób się odzywać. A teraz? Sam dopatrywał się czegoś, czego nie było. Niczym zaklęcia rzucał stare i wcześniej wyśmiewane porzekadła! Zniecierpliwiony i przeświadczony o tym, że na sen nie ma już co liczyć, włożył świeżą, pachnącą czystością koszulę i starannie wyszczotkowaną marynarkę, po czym zszedł do ogrodu. Ku swojemu zaskoczeniu zastał tam młodszego brata. Władek siedział na ławce w rozchełstanej wczorajszej koszuli i palił papierosa. – Widzę, że nie tylko ja nie mogłem spać – uśmiechnął się krzywo na widok Staszka. – Jakoś tak wyszło – mruknął brat w odpowiedzi i wyciągnął rękę po papierosa. Władek podał mu go, nie kryjąc zaskoczenia. – Nie wiedziałem, że palisz. – Bo nie palę. – Stanisław zaciągnął się głęboko i usiadł koło brata. – No tak… Zupełnie jak ja. – Na jego twarzy pojawił się ni to uśmiech, ni grymas. – Nie najlepiej to wszystko wyszło, co? Staruszek się wściekł… Przez chwilę panowała między nimi cisza przerywana jedynie cichym pogwizdywaniem ptaków

i szelestem liści. – Matka wczoraj długo płakała – przemówił w końcu Stanisław i popatrzył bratu głęboko w oczy. – Ech, te matki… Wiecznie płaczą. Dobrze, że mnie ominie ten los. – Władek jakby z przyzwyczajenia zakpił w pierwszym odruchu, ale nie potrafił ukryć poruszenia. – Biedna mama – dorzucił po chwili już poważniejszym głosem. – Pójdę dzisiaj do niej i postaram się ją rozweselić. – Masz jeszcze papierosa? – Staszek rzucił pod nogi tlący się niedopałek i wgniótł go obcasem w ziemię. – Diabelnie chce mi się palić. – Bierz. – Brat podał mu świeżo skręcony rulonik. – Przepraszam cię. Naprawdę nie zamierzałem wpakować cię w taką kabałę. Ojcu odbiło z tym ślubem. Nie przypuszczałem, że będzie w stanie oddać cię w zastaw za majątek ciotki. – Wiesz, ten ślub jeszcze wczoraj nie robił na mnie większego wrażenia, ale dziś… Śniła mi się kostucha w ślubnej sukni – wyznał i z miejsca zawstydził się swoich słów. Sam słyszał, jak żałośnie i idiotycznie zabrzmiało to wyznanie. Ale jednocześnie czuł, że musi to w końcu powiedzieć głośno. Władek może i wiecznie błaznował i brał z życia, co tylko chciał, głównie uciechy, jednak mógł na niego liczyć. Teraz też, milcząc, oczekiwał jego reakcji. Jeśli myślał, że brat będzie z niego kpił, srodze

się pomylił. – Stachu, a jeżeli to jakiś znak? – zapytał Władek, wstając z ławki. – Ostrzeżenie? Przecież w tych wszystkich opowieściach o proroczych snach musi tkwić jakieś ziarno prawdy. – No to mnie nie uspokoiłeś. – Stanisław wypuścił kilka zgrabnych kółek dymu, które wzbiły się wysoko i zniknęły gdzieś między gałęziami drzew. – Myślałem, że mnie wykpisz i wyśmiejesz. Przynajmniej wiedziałbym, co zrobić… – Czekałeś, aż cię wydrwię, żebyś w odwecie mógł mi wsadzić parę porządnych kuksańców – roześmiał się Władek i trącił brata łokciem. Stanisław, niewiele myśląc, oddał mu i już po chwili tarzali się na zroszonej poranną rosą trawie, zupełnie jak wtedy, gdy byli małymi dziećmi. – Dobrze, wygrałeś – wydyszał w końcu Władek unieruchomiony w stalowym uścisku starszego brata. – Nawet nie wiesz, jak mi tego brakowało – dodał, podnosząc się i podając rękę Staszkowi. Ale ten niewidzącym wzrokiem zapatrzył się w błękitne majowe niebo, po którym płynęły białe pierzaste obłoki. Myślał o tym, jak dobrze mu jest tutaj z bratem, w zieloności ogrodu, ze świadomością, że tuż obok trwa w spokojnej zadumie rodzinny dom, który w swoich murach przechowuje tysiące wspomnień. Dobrze i bezpiecznie. W tej samej chwili z zachodu,

przygnana podmuchem wiatru przypłynęła duża ciemna chmura i zasłoniła słońce. I Stanisław doskonale już wiedział, że to ostatnia tak beztroska chwila. Zaraz stąd wyjedzie, obarczony danym słowem wykluczającym niefrasobliwość. Zostanie tu tylko matka ze swoimi smutkami i tęsknotą i sfrustrowany ojciec usiłujący trzymać wszystko w ryzach. Dobrze, że przynajmniej dom pozostanie niezmieniony. Będzie trwał otoczony ogrodem, wsłuchany w szum wiatru i śpiew ptaków, opierając się wszelkim burzom. Westchnął i w końcu chwycił wyciągniętą dłoń Władka. Otrzepał ubrudzone ziemią spodnie i znów przysiadł na ławce. Spojrzał na potarganego, umorusanego błotem brata i z niechęcią pomyślał o czekającej go rozmowie. – Słuchaj, jeszcze jedna ważna sprawa… – zaczął powoli, ostrożnie dobierając słowa. – Daruj sobie – przerwał mu Władek, zrywając źdźbło trawy i wkładając w kącik ust. – Czaisz się jak na tych swoich wojskowych ćwiczeniach. Pojadę pod ten Lwów i będę grzeczny niczym stuprocentowa dziewica… – oznajmił i z satysfakcją popatrzył na zdumioną twarz brata. Doprawdy od czasu do czasu miło było ponapawać się jego zdziwieniem. Ojciec rzeczywiście zgodnie z obietnicą załatwił przedłużenie urlopu Staszka. Władek zgodnie z obietnicą przygotowywał się do wyjazdu, potulny niczym baranek i grzeczny jak nigdy dotąd. Wszystko szło po myśli ojca.

Wszystko poza jednym: Stanisław, choć sam się do tego zobowiązał, nadal się nie oświadczył. Zamierzał to uczynić dwa dni temu, tuż po porannej rozmowie z Władkiem, ale kiedy tylko wyciągał pierścionek z szuflady, opanowywało go trudne do wyjaśnienia przeświadczenie, że nie powinien tego robić. A właściwie było jeszcze gorzej. Trzymając pierścionek w rękach, odnosił wrażenie, że nie zgadza się on na oddanie go w ręce Elizy. Zupełnie jakby zamienił się w żywe stworzenie obdarzone wolną wolą. No i cały czas prześladowały Staszka dziwne sny. Żaden z nich nie był tak wyraźny i sugestywny jak ten pierwszy, ale każdy kończył się tym samym: widokiem białej koronki poplamionej strużką krwi. W końcu zaczął się poważnie zastanawiać, czy nie są to początki szaleństwa. Wprawdzie z tego, co wiedział, w ich rodzinie przypadki niepoczytalności się nie zdarzały, ale kto wie, może nie odnotowano ich w przechowywanych skrzętnie opowieściach rodzinnych albo jako wstydliwe utajono. Zawsze też mógł być pierwszy… Pocieszał się jedynie tym, że gdyby naprawdę dopadło go szaleństwo, prawdopodobnie nie zdałby sobie z tego sprawy. Tak czy siak, miał poważny problem, bo ślub z Elizą wydawał mu się coraz bardziej pozbawiony sensu i czuł, że nie dałby rady poprosić jej o rękę. Dzisiaj też włóczył się w okolicy dworu swojej nieszczęsnej przyszłej narzeczonej, ale nie udało mu się przemóc. Wypowiedzenie tych kilku słów przerastało jego

możliwości i zupełnie nie mógł sobie wyobrazić samego gestu wsuwania pierścionka z rubinową kiścią bzu na palec dziewczyny. Zbyt wyraźnie widział scenę ze swojego snu. Dławił go irracjonalny lęk, że jeżeli ośmieli się go zlekceważyć, na jawie stanie się to, co wtedy mu się wyśniło. I znów wrócił do domu z niczym. Dzięki Bogu udało mu się unikać spotkania z ojcem, więc chwilowo nie musiał zmierzyć się z jego natarczywymi pytaniami i coraz większym zniecierpliwieniem. Pan Ignacy zupełnie nie pojmował, na co czeka jego pierworodny. Cóż, Bogiem a prawdą, Staszek wcale mu się nie dziwił. Sam siebie nie rozumiał. W końcu zdesperowany postanowił porozmawiać z jedyną osobą, u której mógł znaleźć zrozumienie i pocieszenie. Dlatego właśnie już od dłuższej chwili stał przed pokojem matki, przestępując z nogi na nogę. Zupełnie jakby nagle cofnął się w czasie i na powrót stał się małym chłopcem, który spłatawszy figla, szukał u niej ratunku. I zwykle znajdował sojusznika. Tym razem jednak nie wiedział, jak wyłuszczyć sprawę, z którą przychodził. Przecież zaledwie dwa dni temu w tym samym pokoju zapewniał ją, że oświadczyny i małżeństwo z rozsądku to dla niego furda. A teraz co jej powie? „Zmieniłem zdanie”? Głośno odetchnął, nie może przecież stać przed drzwiami bez końca, nic na tym nie zyska. W końcu zapukał i nie czekając na odpowiedź, wszedł do środka.

W pokoju matki aż duszno było od słodkiego zapachu bzu. Wielkie bukiety ułożone w kilku wazonach przemieniały pokój w miniaturowy ogród. Stanisław nie mógł oprzeć się wrażeniu, że od kilku dni to właśnie ten kwiat odbija się piętnem na jego życiu. Matka siedziała w fotelu przy oknie. Jej twarz ginęła w cieniu nadchodzącego wieczoru. Chłopak był wdzięczny losowi za ten półmrok. Dzięki niemu łatwiej mu było mówić. Zacinając się i plącząc, opowiedział matce o wszystkim. O śnie, o wątpliwościach, o pierścionku, który sprawiał wrażenie myślącego i zbuntowanego. Im dłużej mówił, tym bardziej czuł się zmieszany. Toż to wszystko brzmiało jak bajka dla dzieci. Albo próba wykręcenia się od danej obietnicy. – Mamo, ja sam słyszę, że to wszystko przypomina jedną wielką brednię, ale uwierz, nie mogę sobie z tym poradzić – zakończył bezradnie i by ukryć zmieszanie, podszedł do okna i zapatrzył się w gęstniejący mrok. – W takim razie nie możesz się ożenić – odpowiedziała krótko matka. – Ale musisz się oświadczyć. Stanisław z niedowierzaniem potrząsnął głową i odwrócił się w stronę jej fotela. Miała schyloną głowę, jakby unikała jego wzroku. – Przepraszam, mamo, ale nie wiem, czy na pewno dobrze zrozumiałem… Mam się oświadczyć, a potem nie ożenić? – wydukał. – Ale po co? Przecież to tylko

skomplikuje sprawę. Nie mówiąc już o tym, że ojciec mnie wydziedziczy. – Właśnie z jego powodu trzeba to rozwiązać w ten sposób. – Matka odwróciła się do niego i dopiero teraz zobaczył, że twarz ma bladą i dziwnie ściągniętą. – Nie było cię cały dzień, więc nic nie wiesz. Ojciec zasłabł podczas objazdu pól. Dobrze, że zabrał ze sobą tego młodego praktykanta, Witka. Gdyby nie on, pewnie nikt by się nie zorientował, że coś się stało, i Ignacy już by nie żył. Serce nie wytrzymało. Doktor jest bardzo zaniepokojony jego stanem i stanowczo przykazał, by ojca oszczędzać. Żadnych wzruszeń, żadnych stresowych sytuacji. Nie ma wyjścia, synku. Musimy to załatwić okrężną drogą. – Boże, to ja jak ostatni idiota włóczyłem się po krzakach i użalałem nad sobą, a ojciec w tym czasie leżał gdzieś nieprzytomny… Nie, to jest po prostu żenujące! Uratował go obcy człowiek! A przecież mogłem z nim pojechać! – Do Stanisława nagle dotarł absurd całej tej sytuacji. – Mamo, zapomnij o tym, co przed chwilą powiedziałem! Dość tych bzdur! Chyba chwilowo musiałem stracić poczytalność! – Nie, synku, bardzo się mylisz, nie możemy tego zlekceważyć. I nie mówię tu tylko o chorobie Ignasia. Mówię też o tobie. Ten pierścionek… Jak by ci to racjonalnie wytłumaczyć… Sama nie do końca wierzę w takie rzeczy, staram się nie lekceważyć przeczuć, ale

też nigdy nie byłam zbyt przesądna. To twoja babcia i prababcia były z tych, co wierzą i podobno widzą nieco więcej niż normalni ludzie. Gdy twoja prababcia przekazywała ten pierścionek mojej mamie, powiedziała, że jest szczególny. Że ten, kto go posiada, jest pod specjalną ochroną. Brzmi to dziwnie, ale on podobno opiekuje się swoim właścicielem. Potem trafił do mnie. Nie mam córki, więc powinnam podarować go żonie jednego z synów. I dlatego miał powędrować do Elizy, ale chyba nie chce do niej trafić. I choć nie do końca wierzę w jego wyjątkowość, to zaklinam cię, byś na wszelki wypadek nie sprzeciwiał się swoim przeczuciom. Oświadcz się Elizie. Dam ci inny pierścionek. Ojciec chciał błyskawicznego ślubu i choć jej rodzice nie byli zachwyceni tym pośpiechem, w końcu ustąpili. Teraz nasza w tym głowa, by do zawarcia związku póki co nie doszło. A potem zobaczymy, czy był to tylko strach przed spętaniem się małżeńskimi więzami, czy rzeczywiście kryje się za tym coś innego. – Ale to niemożliwe! Skoro już wszystko zostało omówione… – Stasiu, może i do tej pory pozostawałam w cieniu ojca, ale w przeszłości, choć pewnie trudno w to teraz uwierzyć, byłam całkiem obrotną panną. Ostatnie zdarzenia przypomniały mi starą życiową prawdę: nie ma rzeczy niemożliwych. Ojciec jest chory i ktoś musi

zacząć tutaj nad wszystkim panować. Synku, twoja prawdziwa mama wróciła – dodała i energicznie wstała z fotela. Stanisław nic na to nie odpowiedział, bo najzwyczajniej w świecie odjęło mu mowę. Zresztą nawet wtedy, gdy zdolność mówienia już mu wróciła, milczał jak zaklęty. Bo i cóż mądrego mógłby w tej sytuacji powiedzieć? Dowódca Staszka patrzył na siedzącą naprzeciwko kobietę z niedowierzaniem pomieszanym z zachwytem. – Pani wybaczy, ale niewiele z tego rozumiem – powiedział w końcu, podkręcając wąsa. – Dopiero co pan Ignacy prosił mnie o przedłużenie urlopu syna z powodu ślubu. Nawet nie wnikałem, czemu ma służyć taki pośpiech, choć miałem pewne podejrzenia. Teraz natomiast pani prosi mnie o pilne odwołanie syna, by nie mógł się ożenić? – Właśnie tak. I proszę mi wierzyć, syn nie musi się żenić w takim pośpiechu. – Matka Stanisława przywołała na twarz najbardziej uroczy z uśmiechów i zalotnie zatrzepotała rzęsami. Dowódca bezwiednie zapatrzył się na jej czarujące dołeczki w policzkach i odwzajemnił się gorącym spojrzeniem, z zadowoleniem stwierdzając, że w odpowiedzi twarz pani Aleksandry prześlicznie się zarumieniła. Och, gdyby to nie była matka jednego

z jego podwładnych! – A gdzie tu jest sens? – Z trudem wrócił do przerwanego wątku. – Będę z panem zupełnie szczera. To małżeństwo z rozsądku i żal mi syna, który musi podporządkować się woli ojca. – I tak ma być, droga pani. – Dowódca usilnie starał się zapomnieć o jej niebywałym wdzięku i skupić się na formalnym aspekcie sprawy. – Syn ma być posłuszny ojcu. Tak samo, jak ma służyć ojczyźnie i słuchać swoich przełożonych. – I ja się z tym zgadzam, całkowicie! – Pani Aleksandra dla podkreślenia swoich słów położyła rękę na sercu, a oczy siedzącego naprzeciwko niej mężczyzny natychmiast podążyły za jej dłonią i na dłuższy moment zawisły na kształtnych, obleczonych koronkowym materiałem piersiach. – Stanisław to dobre dziecko. Już się oświadczył, tak jak chciał ojciec. Ale co by szkodziło podarować chłopakowi kilka miesięcy wolności? Niech pan sam przyzna, że świat się od tego nie zawali. Zresztą to zgodne z waszymi przekonaniami, że żołnierz powinien jak najwięcej romansować, a żenić się jak najrzadziej i jak najpóźniej. To przecież żadna tajemnica – dodała z filuternym uśmiechem, bawiąc się fałdami spódnicy, zalotnie zwężającej się ku dołowi. Nie znosiła jej i rzadko ją wkładała, bo była niewygodna i krępowała ruchy, ale zwracała uwagę mężczyzn, a pani Aleksandra

potrzebowała wszelkiego wsparcia. – Nie romansować, jedynie flirtować. – Pogroził jej z rozbawieniem palcem. – Swoją drogą ciekawe, skąd ma pani takie dokładne informacje. Wracając jednak do pani prośby… – Wiem również, że prawdziwy żołnierz nie może odmówić pomocy kobiecie w potrzebie – przerwała mu, nachylając się w jego stronę. Zza kołnierza żakietu wysunął się koronkowy brzeg bluzki. – Pani… Olu. – Dowódca, oderwawszy wreszcie wzrok od koronki, po chwili wahania pozwolił sobie na tę poufałość i badawczo spojrzał w wyczekujące błękitne oczy. – Cóż ja mogę… – Uszczęśliwić mnie? – Skoro tak pani stawia sprawę, jestem bezsilny. Właściwie nie wiem, jak wytłumaczę tę zmianę decyzji pani mężowi, ale w obliczu takich argumentów nie mogę postąpić inaczej. – Skapitulował i w nagrodę otrzymał tak zalotne spojrzenie, że prawie się zachłysnął. – Może pan na przykład odwiedzi mnie, to znaczy nas, w naszym dworze? Z pewnością mój mąż nie będzie się długo boczył, gdy usłyszy o bardzo pilnych, poufnych sprawach, które wezwały Stanisława – powiedziała, wstając. – Będziemy panu bardzo radzi. I z całego serca panu dziękuję – dodała. Potem, gdy już została sama, stanęła i przycisnęła drżące dłonie do rozpalonych policzków.

Nie sądziłam, że jeszcze to potrafię, pomyślała. I że będzie to takie ekscytujące. Właściwie naprawdę by się ucieszyła, gdyby dowódca skorzystał z jej zaproszenia. Jak on to powiedział? Nie romansować, jedynie flirtować… Bezwiednie uśmiechnęła się do siebie i stwierdziła, że skoro już jest w Krakowie, sprawi sobie nowy kapelusz. I może jeden z tych wygodnych miękkich gorsetów. Poczuła nagłą chęć bycia modną i zadbaną. Chciała widzieć, że tak jak kiedyś mężczyźni ukradkiem oglądają się za nią na ulicach, a rozmowa z dowódcą syna uświadomiła jej, że wcale nie jest na to za późno.

MALOWNICZE DZISIAJ eontyna zamilkła i sięgnęła po stojącą na stoliku filiżankę. Ku jej zaskoczeniu herbata już całkowicie ostygła. – No i co, co było dalej? – Madeleine spojrzała na nią ze zniecierpliwieniem. – Ten dowódca odwołał Stanisława? – Tak, odwołał. I dzięki temu Staszek nie został w domu, tylko najpierw odwiózł Władka do Konstantego, następnie wrócił do Krakowa, a potem… Potem to już wybuchła wojna i wyruszył na nią z Pierwszą Kompanią Kadrową. Gdyby ożenił się z Elizą, nie wiadomo, jak potoczyłyby się jego losy. Pewnie wyjechaliby w podróż poślubną i wojna zastałaby ich w zupełnie innym miejscu. Albo zostałby we dworze ze swoją żoną i zginął razem z nią, bo dwór Elizy spłonął. W pożarze zginęła cała rodzina. Oczywiście to takie domysły – co by było, gdyby… Tak czy siak, istnieje ogromne prawdopodobieństwo, że jego historia wyglądałaby zupełnie inaczej. A tak w 1918 roku został ranny pod Lwowem i kazał się zawieźć do brata, do leśniczówki pana Konstantego, gdzie poznał Mariannę…

L

OKOLICE LWOWA ZIMA 1918 ROKU eśniczówkę otulał już zmrok. Las okryty zimową szatą szumiał uspokajająco, przygotowując się do nadchodzącej nocy. Ta faza zmierzchu miała w sobie coś magicznego. Dziewczyna stojąca na progu domu zapatrzyła się w naznaczone czerwonymi smugami zachodzącego słońca niebo. Było dobrze, spokojnie i tak jakoś… Oczekująco. Jakby las przygotowywał się na coś szczególnego. Nagle ciszę przerwał tętent kopyt końskich. Z domu spiesznie wyszedł czarnowłosy mężczyzna i z niepokojem zapatrzył się w drogę wiodącą w głąb lasu. Po chwili na jej krańcu zamajaczyły sylwetki kilku jeźdźców. – Marianna, natychmiast do domu – powiedział, zasłaniając sobą dziewczynę. – Ale tato! – Już, powiedziałem! W tych czasach nie wiadomo, kogo licho niesie, a ja widziałem na własne oczy, co niektórzy z nich potrafią robić z dziewczętami! Bez dyskusji! – Podniósł nieco głos i widząc, że dziewczyna się ociąga, wepchnął ją do środka. – Sprawdź lepiej, czy Władek już wrócił, i jeżeli jest, przyślij go tutaj – dodał jeszcze. Nic więcej nie zdołał powiedzieć, bo jeźdźcy już

L

wjeżdżali na podwórze. Marianna przylgnęła do szpary w uchylonych drzwiach. Nagle tuż za nią pojawiła się jej siostra Agnieszka. – Kto to? – wyszeptała. – Widzisz coś? – Tak, plecy ojca – parsknęła zirytowana dziewczyna. – Chodź lepiej do kuchni, przez okno będzie lepszy widok. Starając się robić jak najmniej hałasu, zgodnie pobiegły do sąsiedniego pomieszczenia. Przy oknie czatowała już matka i zaciskając mocno palce na firance, usiłowała podejrzeć niespodziewanych gości. Jednak w półmroku niewiele było widać. W końcu rozsierdzona roztrąciła stojące tuż za nią córki i ruszyła do drzwi. Otworzyła je zdecydowanym, władczym ruchem i wyprostowana, z uniesioną głową stanęła na ganku. Wyglądała tak wojowniczo i dostojnie, że jej własny mąż obejrzawszy się, najpierw się zdumiał, a potem lekko uśmiechnął. – Spokojnie, pani leśniczyno, my swoi – krzyknął jeden ze zsiadających z koni żołnierzy. – Rannych kilku wam przywieźliśmy. Blisko było, a jeden z nich, Stanisław, tak się uparł, że nie dało się mu wyperswadować tego pomysłu. Na szczęście Adam zna okolicę, bo tak to nie wiem, jak byśmy tu trafili. Staszek wciąż powtarzał, że do leśniczówki, do pana Konstantego. A potem stracił przytomność… – A gdzie macie tych rannych? – Leśniczyna

rozejrzała się po podwórku. – Zaraz wóz z nimi dojedzie. Pojechaliśmy przodem, by się upewnić, żeśmy we właściwym miejscu. – Aniela, ty zajmij się chłopcami, trzeba ich nakarmić i przygotować miejsce do spania, a ja w tym czasie sprowadzę doktora – zwrócił się do żony Konstanty. – A gdzie jest Władek? – Nie wrócił jeszcze z obchodu. – Jak wróci, to jakoś delikatnie powiedz mu, że wśród rannych jest też jego brat… – Bardzo delikatnie? – Bardzo – zasępiony pokiwał głową, wiedząc, że tak naprawdę Aniela pyta nie o to, jak ma rozmawiać z chłopakiem, tylko o stan Stanisława. Aniela nie kryła ulgi, gdy okazało się, że to nie ona musi przekazać Władkowi tę smutną wiadomość. Natknął się na wóz z rannymi w drodze powrotnej z leśnego obchodu. W pierwszej chwili nie rozpoznał brata, dopiero gdy w pokrytej zarostem twarzy zalśniły na chwilę rozpalone gorączką dobrze znajome oczy, dotarło do niego, że ten człowiek o płytkim oddechu i w pogniecionym mundurze to Stanisław. – Co mu jest? – zwrócił się do jadącego koło wozu żołnierza. – Ranny w kilku miejscach. Ale najbardziej paskudna jest rana na nodze. Nie chce się goić. Widziałem już

podobny przypadek, trzeba było ciąć… Tutaj też tak się może skończyć. Władek zacisnął usta. Przed oczami przesuwały mu się obrazy, o których istnieniu nawet nie wiedział. Teraz wypływały z czeluści pamięci. Widział Stanisława i siebie obrzucających się kasztanami, szalejących wśród złotych jesiennych liści. Przypomniał sobie, jak w tajemnicy przed wszystkimi brat uczył go jeździć na prawdziwym dużym koniu, bo przewrażliwiona na punkcie Władeczka matka zezwalała mu tylko na spokojne przejażdżki na kucyku. To u Staszka w pokoju chował się, gdy po raz kolejny napsocił i chciał przeczekać największy gniew ojca. Nikt inny tylko starszy brat zawsze stawał koło niego na sądach rodzicielskich, tych znienawidzonych połajankach w ojcowskim gabinecie. Nawet gdy nie przyznawał mu racji, gdy się za niego wstydził, zawsze był i trwał. A teraz leżał rozgorączkowany i bezbronny. – Słuchaj, ty tam – usłyszał koło siebie słaby głos. Podniósł wzrok na chłopaka siedzącego przy Stanisławie. Sporą część twarzy zakrywał mu przesiąknięty krwią opatrunek. – Ty jesteś jego bratem? – zapytał, dziwnie cedząc słowa. Mówienie musiało sprawiać mu trudność. – Tak – odparł krótko Władek. – Staszek, jak tylko na chwilę odzyskiwał przytomność, cały czas powtarzał, by ci powiedzieć,

żebyś nie dał nikomu ruszyć jego nogi… Obiecałem przekazać, jeśli będzie nieprzytomny, tak jak teraz. – Dziękuję. Nie musi się martwić. Nikt mu tej nogi nie tknie – odparł, mocno zaciskając usta. – A co, jeśli tylko w ten sposób będzie można ocalić mu życie? – zapytał żołnierz jadący na koniu. – Co wtedy? Władek nic na to nie odpowiedział. Pracując z Konstantym w lesie, nauczył się, że niekiedy dla dobra zwierzęcia należy je dobić, bo uratowane nie umiałoby już samodzielnie żyć. I tak właśnie byłoby z jego bratem. Nie potrafiłby żyć wiecznie uzależniony od innych, narażony na współczujące spojrzenia ludzi. Władek wiedział o tym, ale nie ułatwiało mu to wcale decyzji. Milcząc, maszerował koło wozu wsłuchany w skrzypienie kół, i czuł, jak mróz ściskający bezwzględnymi kleszczami pokrytą śniegiem ziemię dociera i do jego serca. Modlił się po raz pierwszy od niepamiętnych czasów. Stanisław okryty derkami z każdą minutą tracił siły. Władek żarliwie prosił o cud. Nie do końca wiadomo co – czy modlitwa Władka, czy troskliwa opieka leśniczego i całej jego rodziny, zioła ukradkiem podawane przez matkę pani Anieli, czy też pełne poświęcenia podejście doktora – sprawiło, że stan Staszka zaczął się poprawiać. Najpierw rana na nodze przestała się ślimaczyć. Do gojenia było jeszcze daleko,

ale stan zapalny zaczął wygasać. O tę nogę Władek stoczył z doktorem prawdziwy bezkrwawy bój. Po kilku dniach, gdy Stanisław zaczął bardziej gorączkować, a noga wyglądała znacznie gorzej, lekarz twardo obstawał przy amputacji. – Pan nie rozumie, że dla niego życie bez możliwości biegania, jeżdżenia konno, pływania to będzie piekło?! Przecież on jest żołnierzem! – wrzasnął Władek, barykadując własnym ciałem drzwi pokoju, w którym leżał jego nieprzytomny brat. – A ty, chłystku, nie rozumiesz, że ja przyrzekałem ratować życie ludzi? Bez nogi można żyć, spać, kochać się i mieć dzieci! Jeżeli tego nie zrobię, on umrze i już nigdy nie będzie mieć szansy, by powiedzieć ci, jak dobrze jest po prostu być! – Staszek przekazał mi to, czego ode mnie oczekiwał, a ja dałem słowo. Musiałby pan najpierw mnie odrąbać i ręce, i nogi, bo dopóki je będę miał, nie dam tknąć mojego brata! Nie i koniec! – Władek zaparł się rękoma o futrynę. – Natychmiast się odsuń! – wycedził zimno doktor. – Rozpacz odbiera ci trzeźwość myślenia! – Nie ma mowy. – Władek zmrużył oczy. I nie wiadomo, jak cała ta sytuacja by się skończyła, gdyby nieoczekiwanie po stronie Władka nie stanęła pani Aniela. – Leonie, to była ostatnia świadoma prośba jego

brata – wtrąciła się leśniczyna. – Nie dziw się, że stara się dotrzymać danego słowa. – Pani Anielo, i pani przeciwko mnie? – Doktor spojrzał na nią z niedowierzaniem. – Przecież skazujecie tego chłopca na śmierć! Przy takim podejściu bardziej ode mnie przyda się tu ksiądz! – Leoś, słuchaj… – Leśniczyna pociągnęła opierającego się lekarza do kuchni i przymknęła drzwi. – Wstrzymaj się do jutrzejszego wieczora. Jeżeli Stanisławowi się nie poprawi, sama zadbam o to, by wysłać gdzieś Władka, a ty zrobisz to, co będziesz musiał… – Pani Anielo, to czysta głupota. Tutaj trzeba by było cudu! A leczę już od kilku lat i może to przykre, co powiem, ale Bóg jest albo okrutny, albo go nie ma, bo cuda się nie zdarzają! – Leon, nie bluźnij mi tutaj – skarciła go ostro leśniczyna. – Poczekaj po prostu do jutra. Zresztą i tak nie bardzo mamy wyjście. Władek prędzej cię pobije, niż pozwoli tknąć Staszka. – Czekanie niczego tu nie zmieni. Nie, nie mam racji. Nie zmieni na dobre. – Doktor z bezsilności tupnął nogą. – Jeżeli ten chłopak nie przetrzyma do jutra, to wy… – W porę się zmitygował i stłumił słowa cisnące się mu na usta. – To nie ja będę winien jego śmierci – dokończył już spokojniej i twardo spojrzał w oczy pani Anieli. – Rozumiem i dziękuję. – Wytrzymała jego

spojrzenie. – W przeciwieństwie do ciebie ja wierzę i w Boga, i w cuda. Masz moje słowo, że jeżeli będzie trzeba, jutro wejdziesz do Staszka bez przeszkód – dodała. Słysząc to, przyczajona pod drzwiami Marianna odetchnęła z ulgą. Późną nocą, gdy leśniczówka pogrążyła się w głębokim śnie, zakradła się do pokoju Stanisława. Przyklęknęła przy jego łóżku i wsłuchała się w urywany oddech. Ujęła jego rozpaloną gorączką rękę w swoje chłodne dłonie. – Posłuchaj – wyszeptała. – Wiem, że mnie słyszysz. Nie możesz tak sobie odejść. Zjawiłeś się tutaj, w moim życiu, w moim domu i skradłeś mi spokój… I nie wydaje mi się, żeby to było w porządku, byś odszedł ot tak, bez słowa. Obudź się jutro i po prostu na mnie spójrz. Tak bardzo bym chciała zobaczyć twoje przytomne oczy, choć raz. Potem możesz mnie nawet nie poznawać i odjechać. Tylko się obudź – zaklinała go. Pochyliła się i pocałowała go w czoło, po czym bezszelestnie wróciła do siebie. W pokoju upadła przy oknie na kolana i gorąco zaczęła modlić się o cud. Marianna po raz pierwszy się zakochała. W kimś, kto w ogóle nie miał pojęcia o jej istnieniu i w każdym momencie mógł odejść na zawsze. Ale nawet jeżeli miał ją opuścić, z całego serca pragnęła, by nadal był wśród żywych. Chciała móc wyobrażać sobie, jak roześmiany, z rozwianymi włosami gna konno po lesie, jak obejmuje

czyjąś szczupłą kibić, całuje czyjeś usta… Wolałaby, żeby to wszystko dotyczyło jej, ale przede wszystkim chciała, żeby żył. Prośba o cud płynęła z jej pokoiku aż do świtu. Takie same prośby wypełniały inne pokoje w leśniczówce. W jednym gorąco modliła się o to leśniczyna. Pani Aniela pokochała Władka jak swojego syna i przyjmowała jego cierpienia tak, jakby dotyczyły jej własnych dzieci. W innym Władek prosił po swojemu. Zaszył się w pokoju i leżąc w łóżku, czuł płynące po twarzy łzy bezsilności i rozpaczy. Modlitwa bez słów, prośba bez jednego dźwięku. I ku wielkiemu zdumieniu i niedowierzaniu Leona, który nazajutrz zjawił się w leśniczówce, Stanisław po południu odzyskał przytomność, a gorączka spadła. Cud? Potęga miłości? Nie wiadomo. Cokolwiek to było, zadziałało. Stanisław, jeszcze zanim otworzył oczy, widział. Pod zamkniętymi powiekami przepływały mu niewyraźne obrazy. Jakby patrzył przez mgłę, która znienacka rzednąc, ukazywała mu na chwilę fragmenty rzeczywistości po to tylko, by na powrót okryć je zwiewną mleczną powłoką. I tak widział lśniącą kasztanową falę. Zakrywała mu twarz miękką, pachnącą

zimnym wiatrem i mrozem zasłoną. Czuł się wtedy bezpieczny. Tak samo, gdy wyczuwał świeżość sosnowego lasu i niesamowicie pachnącego rosołu. Zamajaczyło mu też kilka razy widmo czegoś ostrego, przeszywającego, a potem dla odmiany zapachniało znajomo domem i bzem. Było też coś, co powodowało, że śnił o zieleni łąk i zapachu ziół. To było najdziwniejsze, bo o ile zapach zimy i mrozu, kasztanowy blask, lekko duszący aromat bzu były mu bliskie, o tyle łąki przesyconej ziołową wonią nawet w tym dziwnym półśnie nie mógł do niczego przyporządkować. Budziła w nim niepokój. Dopiero później, gdy oprzytomniał i otworzył oczy, zdał sobie sprawę, że te wszystkie barwy i zapachy to byli ci, którzy się koło niego przewijali. Najpierw rozpoznał Władka. To on niósł ze sobą poczucie bezpieczeństwa, ciepło domu i zapach bzu. Wrażenie ostrości i czegoś przeszywającego mu serce zimnym dreszczem niepokoju przynosił ze sobą doktor Leon. Nieznajome zioła i zapach łąk to matka pani Anieli. Leśniczyna natomiast sprowadzała sosnową świeżość i rosołowy domowy dostatek. Kojarzyła mu się z troskliwą matczyną opieką. Gdy pojawiało się mroźne i odświeżające powietrze, to był niechybny znak, że do pokoju zawitał Konstanty. Stanisław po przebudzeniu nie miał najmniejszych trudności z dopasowaniem tych wszystkich zapachów i nieostrych obrazów do osób, które przybyły powitać go wśród żywych. Dopiero gdy przy jego łóżku stanęła

Marianna, stało się coś dziwnego. Serce zakołatało mu mocno i poczuł zamęt w głowie. To ona, pomyślał, nie bardzo wiedząc, co to stwierdzenie ma oznaczać. Jednego natomiast był pewien. To właśnie ta dziewczyna z burzą kasztanowych loków niosła ze sobą wszystkie barwy i zapachy. Z nią pojawił się w pokoju odcień fioletowego bzu, jego duszny i ekscytujący zapach, otuliła go miękka kasztanowa zasłona, owiał orzeźwiający zimowy wiatr… Ona była domem, spokojem, wyzwaniem, powrotem do dzieciństwa i pragnieniem dorosłości. I to dla niej się obudził. Tuż za nią do pokoju wsunęła się jej siostra Agnieszka. Stanisław z trudem oderwał wzrok od Marianny i spojrzał na stojącą w cieniu dziewczynę. Zamknął oczy i poczuł oplatający go ciasno niepokój. Agnieszka bowiem była mgłą.

MALOWNICZE DZISIAJ

– N o i to jest znak, moja droga, że nic nie dzieje się

bez przyczyny – zakończyła Leontyna. – I że nawet jeśli czasem nie umiemy różnych rzeczy racjonalnie wytłumaczyć, nie należy ich lekceważyć. I że powinniśmy słuchać nie tylko rozumu, ale i intuicji. A w bardziej ekstremalnych przypadkach nawet pierścionków – uśmiechnęła się i z czułością pogładziła rubinową kiść bzu. – Być może mnie łatwiej było w to wierzyć, bo wychowałam się w takim, a nie innym domu… – Starsza pani nagle umilkła, a na jej twarzy pojawił się dziwny wyraz… Zdumienia pomieszanego z przestrachem. – Tak… No to się rozgadałam – odchrząknęła, wstając i zbierając ze stolika filiżanki z niedopitą herbatą. – Zaraz trzeba będzie zamykać – dodała, znacząco patrząc na zegarek. Madeleine zrozumiała aluzję i z lekkim ociąganiem zaczęła wkładać płaszcz. W głowie kołatało się jej mnóstwo pytań. Opowieść snuta w sklepiku ze starociami sprawiła, że na chwilę przeniosła się w zupełnie inne czasy i wcale nie miała ochoty stamtąd wracać. Ale patrząc na pochylone plecy starszej pani, zrozumiała, że historia, która dla niej była przygodą,

Leontynę zmęczyła i z jakichś powodów przeraziła. Dostrzegła ten strach w jej oczach. Jednak było coś, bez czego nie mogła odejść. – Pani Leontyno, przepraszam, tylko jedno pytanie i już pani nie męczę. Zniknę jak kamfora – obiecała, odwracając się w drzwiach. – Kim dla pani był Stanisław? – No tak, nie powiedziałam najważniejszego. – Plecy starszej pani znów się wyprostowały. – Stanisław był moim ojcem. Idź już, dziecko. Nie gniewaj się, ale muszę odpocząć – dodała. Gdy za Magdą zamknęły się drzwi, Leontyna odetchnęła z ulgą. Wsunęła pierścionek na palec i ze zdumieniem stwierdziła, że jest jej niewygodnie. Przekręciła go kilka razy, ale cały czas czuła dyskomfort. Jeszcze tego ranka nieomal zrośnięty z nią, teraz uciskał i uwierał. Wysunęła przed siebie dłoń i przyjrzała się uważnie rozcapierzonym palcom. Nie zauważyła żadnej zmiany. Nie spuchły, nie bolały. Za to nadal były brzydkie. Pomarszczone i sękate niczym szpony wiedźmy. Leontyna natychmiast opuściła dłoń i schowała ją w obszerny rękaw błękitnego sweterka. Coraz bardziej doskwierała jej starość. I samotność. Może dlatego pozwoliła sobie dzisiaj na tę opowieść? Nigdy nikomu nie opowiadała rodzinnych historii. Gdy przyjechali tu z ojcem po wojnie, dotarło do niej, że tylko odcięcie od przeszłości może zachować ją przy

zdrowych zmysłach. Więc się od niej odseparowała. Nie mówiła, nie wspominała, nie myślała. Do tej pory udawało jej się konsekwentnie trzymać tego planu. Przynajmniej jeśli chodzi o żyjących. Tylko na cmentarzu pozwalała sobie na małe wycieczki w przeszłość, bo jak inaczej można rozmawiać z matką, ojcem, siostrą? Ale oni w przeciwieństwie do żywych nie zadawali pytań. Leontyna westchnęła i w oczach zamigotały jej łzy. Wiedziała, że ta dzisiejsza opowieść uruchomiła w niej skrzętnie ukryte pokłady wspomnień. Co więcej, czuła nieprzepartą chęć mówienia. Jakby te wszystkie lata odsunięte przez życie teraźniejszością teraz dopominały się o swoje prawa. A przecież to był plan nieomal doskonały… Skoro nie miała wpływu na to, co się stało, a przyszłość stanowiła niewiadomą, musiała żyć chwilą obecną. A że nauczono ją szanować i kochać to, co należało już do historii, dbała o to na swój sposób. Tak jak ojciec opiekowała się starymi rzeczami. Skoro nie mogła tego zrobić dla siebie, przynajmniej tym przedmiotom zapewniała dobrą przyszłość. I dbała, by żyły długo i szczęśliwie. I udawało się aż do teraz. Wystarczył błysk jej pierścionka leżącego na wyciągniętej ręce Magdy i przeszłość zaatakowała z ogromną siłą. Leontyna znów poczuła to niepokojące mrowienie na plecach. Z tym pierścionkiem wiązało się wiele historii i żadna z nich

nie zdarzyła się przypadkiem. Fala wspomnień również nie była przypadkowa. Tak, coś się zbliżało. Starsza pani wiedziała, że niebawem coś się wydarzy. I że pomimo wielkiego zmęczenia, choć nie ma na wychowaniu trójki dzieci, znów tej nocy nie zaśnie…

MALOWNICZE DZISIAJ rzyjechał do tej dziury późnym wieczorem. Nie, z pewnością nie znał tego miejsca. Bywał z rodzicami w okolicy, ale tutaj na pewno nie. Kiedy wysiadał z pociągu, listopad właśnie przypomniał sobie o swoich powinnościach i zaczęło wiać tak, że przyjezdnemu mało co głowy nie urwało. Stacja przedstawiała ponury widok. Samo miasteczko też nie wzbudziło jego zachwytu. Stare kamienice, wyremontowany rynek… Może i podobało się to młodym, którzy potrzebowali przeszłości, by w niej zakotwiczyć swoje życie. Potwierdzić sens istnienia. On tego nie potrzebował. Pewnie dlatego, że był stary. I przeszłość w żadnym razie nie przynosiła ukojenia. Szarpała za to boleśnie. W młodych latach, gdy obserwował żwawych staruszków, z całego serca życzył sobie takiego zdrowia w ich latach. A teraz bywało, że w przypływie rozpaczy wyklinał swoją dziarskość i jasność myślenia. Gdyby tak można było zapomnieć. Pogrążyć się w demencji, miłym wyimaginowanym świecie… Albo wrócić do wybranego czasu z przeszłości. Nie wiedzieć, nie zdawać sobie sprawy z tego, kim się naprawdę było i jak się żyło… Coraz częściej przypuszczał, że po śmierci, po drugiej stronie niczego nie ma. Że to na ziemi jest i raj, i czyściec,

P

i piekło. Z trudem otrząsnął się z ponurych myśli. Teraz zamiast się katować, musiał znaleźć adres wynajętej kwatery. Jeszcze z pociągu zadzwonił do pensjonatu, w którym syn zamówił mu pokój, i skruszonym głosem przeprosił i odwołał rezerwację. – Żadnych Uroczysk – mruknął do siebie pod nosem. Znając życie, Robert ugadał się z właścicielką i poprosił o niespuszczanie go z oka. A on stanowczo sobie tego nie życzył. Poza tym Uroczysko leżało spory kawałek od miasteczka, a jemu zależało na tym, by mieć wszędzie blisko. W końcu zamierzał przeprowadzić śledztwo, a więc odpowiednie miejsce było kluczowe. Dlatego sam wyszukał sobie mały i skromny pokoik w centrum Malowniczego. Ten cały internet rzeczywiście okazał się pomocny. Bez trudu znalazł miejsce. Robert do tej pory się nie zorientował, że jego stary ojciec całkiem nieźle radzi sobie z komputerem. Walizka ciążyła mu coraz bardziej, musiał się pospieszyć. Przed dworcem nie złapał żadnej taksówki, postanowił poszukać jakiejś koło rynku, jednak się przeliczył. Przechodząca obok kobieta wskazała mu drogę i choć nie było daleko, ledwo dowlókł się z bagażem na miejsce. W pokoju najpierw odczekał, aż przejdzie mu zadyszka, i dopiero potem zadzwonił do syna. Postanowił krótko go poinformować: „dojechałem szczęśliwie i zdecydowałem się jednak wynająć pokój w miasteczku”, ale tak łatwo nie poszło.

– Tato, co ty znowu wymyśliłeś? – zdenerwował się natychmiast Robert. – Nic, chciałem mieć bliżej do sklepów i centrum wydarzeń – odpowiedział niewinnie. – To Uroczysko leży na końcu świata. – A zwiedzanie winnicy i cały program wycieczki? – Odechciało mi się oglądać krzaki, zresztą jest listopad. Nawet liści na nich nie ma, to na co mam patrzeć? Na suche badyle? A pić wino mogę wieczorami w pokoju – uciął dyskusję poirytowanym już tonem. – Dojechać dojechałem, rezerwację odwołałem i mam mieszkanie, które mi odpowiada. Zadzwonię jutro – oznajmił i się rozłączył. W ubraniu położył się na łóżku. Nie miał siły grzebać w walizce w poszukiwaniu piżamy i kosmetyków. Tak prześpi jedną noc, a rano nadrobi braki w higienie. I wypyta gospodarzy o fotografię, która – odkąd ją ujrzał – nie dawała mu spokoju. Rankiem wykąpany i odświeżony zszedł na dół z wydrukowanym zdjęciem w dłoni. Delikatnie, niemal tkliwie położył je na stoliku obok czekającego na niego apetycznie wyglądającego śniadania. Czuł podekscytowanie. Niestety zagadnięta o fotografię gospodyni pokręciła przecząco głową. – Nikogo takiego nie znam – powiedziała i sięgnęła po zdjęcie.

W pierwszym odruchu chciał jej uniemożliwić dotknięcie kartki, ale w ostatniej chwili opanował się i bez słowa patrzył, jak pulchne palce kobiety odciskają się na wydrukowanej czarno-białej twarzy. – Ale to chyba bardzo stara fotografia… – Dlatego mnie zaintrygowała. Przypomina mi kogoś, kogo dawno temu znałem – powiedział. – Ale dlaczego sądzi pan, że ta dziewczyna jest stąd? – Gospodyni wreszcie odłożyła zdjęcie i spojrzała na niego pytająco. – Dobre pytanie. Wiedziałem, że coś przeoczyłem. – Uśmiechnął się znad posmarowanej masłem kromki chrupiącego, świeżego chleba. – To zdjęcie ze strony internetowej waszego miasta. – W takim razie zaraz zobaczymy. Proszę chwilkę poczekać. – Kobieta chyba rzeczywiście chciała pomóc, bo wróciła z laptopem. – Już się łączymy… Gdzie pan dokładnie je znalazł? Podsunęła mu komputer i cierpliwie czekała, aż wybierze właściwą zakładkę. Szło mu opornie, nie wiadomo czemu, poczuł nagłe zdenerwowanie i zaczęły drżeć mu ręce. W końcu jednak się udało i na monitorze zamajaczyło to samo zdjęcie, które leżało na stole. Kobieta, marszcząc brwi, zagłębiła się w tekst widniejący obok fotografii i po chwili jej twarz rozjaśniła się uśmiechem. – Ma pan rację. Chociaż za nic nie skojarzyłabym tej

dziewczyny z panią Leontyną. A to właśnie ona. Wprawdzie osobiście jej nie znam, ale wiem, że mieszka tutaj i prowadzi sklep. Właściwie tylko dlatego ją kojarzę. To jedyne takie miejsce w Malowniczem. Trochę w nim antyków z prawdziwego zdarzenia, trochę mydła i powidła. Zaraz panu pokażę, gdzie dokładnie jest Kuferek. – Kuferek? – powtórzył oszołomiony. – Tak nazywa się ten sklep. Pokażę panu na mapie. Niesamowita historia… Rzeczywiście pan znał tę panią w młodości? I odnalazł ją po tylu latach? – Gospodynię rozsadzała ciekawość. Tego nie wziął pod uwagę. Nie zamierzał wtajemniczać nikogo w swoje sprawy. Poza tym ledwo uwierzył w to, co właśnie usłyszał. Choć przyjechał tu, by ją znaleźć, tak naprawdę gdzieś w podświadomości spodziewał się, że to zdjęcie to jedna wielka pomyłka, że znalazło się na stronie przypadkiem albo że dziewczyna z fotografii już nie żyje. W końcu pochował ją już wiele lat temu. I chyba łatwiej by mu było przyjąć wiadomość o jej ponownej śmierci, niż zmierzyć się z niespodziewanym zmartwychwstaniem. Teraz musiał to wszystko sobie od nowa poukładać. – Tak naprawdę nie jestem przekonany, czy to na pewno ona… – powiedział, odkładając kromkę chleba na talerz. Nagle odechciało mu się jeść. – Ale pójdę zobaczyć, tak na wszelki wypadek. To gdzie jest ten

sklep? Pochylił się nad mapą i wpatrzony w pulchny palec sunący po kreseczkach ulic z uwagą słuchał wyjaśnień gospodyni. * * * Zamyślona Leontyna patrzyła przez okna swojego sklepu na puste ulice Malowniczego, które już w nocy wziął w posiadanie porywisty wiatr. Zerwał się znienacka, dął jak oszalały, wył w kominie, stukał niedomkniętymi okiennicami. Tak jak przypuszczała, od poprzedniego wieczoru nie zmrużyła nawet oka. Otulona szydełkową chustą, siedziała z kotem na kolanach i wsłuchiwała się w dziką jesienną awanturę. Właściwie odczuwała wdzięczność za te głośne harce wiatru. Lubiła jego nieokiełznaną i awanturniczą naturę, a poza tym dzięki niemu mogła udawać przed sobą, że nie śpi z powodu pogody. Marna to jednak była wymówka. Wiatr nie miał tu nic do rzeczy, o czym Leontyna doskonale wiedziała. Poprzedniej nocy też nie spała, chociaż wcale nie wiało. Ratowała się wprawdzie ziółkami i herbatkami uspokajającymi, ale po nich przewracała się tylko z boku na bok przez całą noc. Dopiero nad ranem nadchodziła długo wyczekiwana senność, z reguły wtedy, gdy musiała wstać i szykować się do wyjścia z domu. Niestety bezsenne noce dawały o sobie znać. To, za co wczoraj zrugała Magdę, o zgrozo, przytrafiało się i jej.

Kilka razy przysnęła za biurkiem w sklepie, a raz, o wstydzie, na takiej drzemce przydybała ją jedna z klientek. Co gorsza, leżąc nieruchomo z głową na blacie, wystraszyła ją śmiertelnie, bo wyglądała, jakby zasłabła. Tak brzmiała oficjalna wersja zdenerwowanej dziewczyny. Zgodnie z prawdziwą, z czego Leontyna doskonale zdawała sobie sprawę, klientka po prostu bała się, że właścicielka Kuferka wyzionęła ducha. To wszystko było męczące. Przewracanie się nocami w łóżku i podsypianie na siedząco w dzień. Dlatego poprzedniego wieczoru Leontyna w ramach buntu w ogóle się nie położyła. Włączyła radio, na tyle cicho, by jednocześnie słyszeć szalejący na zewnątrz wiatr, położyła pilota na stoliku obok, by niepotrzebnie nie wstawać, i kołysząc się w bujanym fotelu, starała się nie myśleć. A im bardziej się starała, tym więcej myślała. Zupełnie jak Kubuś Puchatek, który im bardziej zaglądał do norki w poszukiwaniu Prosiaczka, tym bardziej Prosiaczka tam nie było. Na myśl o sympatycznym misiu o małym rozumku w końcu się uśmiechnęła. Nareszcie znalazła bezpieczny temat. Przez chwilę chciała nawet poszukać Chatki Puchatka na półkach biblioteczki, ale zrezygnowała z tego pomysłu. Najzwyczajniej w świecie nie chciało jej się wstawać. Musiałaby od nowa okrywać się chustą, czekać, aż Barnaba, mrucząc jak mały motorek, udepcze sobie odpowiednio miejsce, poprawiać poduszkę pod plecami… To wszystko wydało jej się zbyt żmudne. Przymknęła oczy i wsłuchała się w melodię

płynącą z radia. Była spokojna i ładna, ale szybko się skończyła. Następna piosenka rozdarła powietrze wrzaskiem i starsza pani natychmiast ją wyciszyła. Jednak cisza, która nagle zapanowała, aż kłuła ją w uszy. Zanuciła więc na próbę coś, co chodziło za nią od pewnego czasu. Zupełnie nie kojarzyła tej melodii, dopiero po chwili dotarło do niej, co nuci. Ale wtedy było już za późno. Nie potrafiła przerwać. Słowa same cisnęły się na jej drżące usta. Brama już zamknięta luli luli lu Ludzie śpią i ptaszki śpią, i kotki śpią, i psy. Zamknij więc oczęta luli luli lu Wszyscy śpią już, zaśnij także ty. Jak zarobim dwieście złotych, to ci kupim cudny dom. Będziesz spała jak królowa na łóżeczku z białych róż. Dobranoc, oczka zmruż. A przy domku bedzi ogród i słowików cały chór. Bedą tobie cudne bajki śpiwać aż do samych zórz. Dobranoc, oczka zmruż.

Potem pójdę do sklepiku, kupim masło, syr i miód, kulikoski chlib i mliko, żebyś miała, jak obudzisz się jedzenia, picia w bród. Jak zarobim dwieście złotych, to zrobimy wielki bal. Będzie muzyka i tańce, i zabawa! Cicho, już. Dobranoc, oczka zmruż. Każda wyśpiewana zwrotka niosła ze sobą obrazy tak skrzętnie zagrzebane w pamięci. Brama prowadząca do lwowskiego mieszkania, kolorowe szybki w drzwiach, przemieniające promienie słoneczne w małe tęcze, zapach kulikowskiego chleba obsypanego czarnuszką… Takiego chleba na próżno dziś szukać, zaginął razem z Lwowem jej dzieciństwa, razem ze światem, który zniknął jak za dotknięciem czarodziejskiej różdżki złej wiedźmy. Jak zarobim dwieście złotych, to ci kupim cudny dom. Będziesz spała jak królowa na łóżeczku z białych róż.

I tak było. Cudny dom, słowiki, ogród, róże i bukiety bzu wręczane przez przystojnego nieznajomego… Choć tę piosenkę usłyszała po raz pierwszy dopiero przed samą wojną, jej słowa zawsze przywodziły na myśl obraz pochylonego nad jej łóżkiem ojca, który zwykł mawiać: – Jak dobrze, że jesteś jeszcze moją małą dziewczynką, a nie panną, u której stóp już niebawem legnie cały świat. A potem nucił jej, aż wreszcie zasnęła. To był ich własny, niezawodny sposób na pokonanie bezsenności. – Och, tato – szepnęła Leontyna. – Gdybyś mógł choć raz jeszcze zaśpiewać ciepłym głosem i zapewnić, że wszystko będzie dobrze! Oddałabym wszystko za tamtą naiwną wiarę w bale, słowiki i róże, za niecierpliwą pewność, że to co najpiękniejsze jeszcze przede mną! Tak strasznie za wami tęsknię! Za Anią, mamą i tobą! – wyszeptała, kryjąc twarz w dłoniach i rozpaczliwie płacząc. Tym razem stare, wypróbowane słowa nie przyniosły pożądanych rezultatów. To, co kiedyś koiło i podsycało poczucie bezpieczeństwa, dziś rozrywało jej duszę na strzępy. Zabrakło mocnych i ciepłych dłoni ojca, którymi gładził ją po włosach, nie było maminego uśmiechu, rozproszonego na ścianach światła gazowych latarni. Nic z tego dawnego świata nie zostało. Leontyna w bezsilnej rozpaczy znowu zaniosła się szlochem. Teraz w sklepie, kiedy obserwowała, jak wiatr

z zaciętością goni po ulicy liście, co chwila podrzucając je beztrosko wysoko w górę, już nie płakała. Miała za to wrażenie, że łzy przelane poprzedniej nocy przerwały do końca szczelną do tej pory tamę. Mały wyłom zrobiła wczoraj Magda, a kołysanka, która tak nieoczekiwanie wróciła, dokonała reszty. I przez tę wielką wyrwę płynęły teraz uwolnione wspomnienia. Leontyna nawet nie próbowała z nimi walczyć. Odczuwała tylko nieodpartą potrzebę mówienia. Jeszcze większą niż wczoraj, gdy opowiadała o pierścionku. Na szczęście nie było żadnego potencjalnego słuchacza. Bała się bowiem, że jeżeli zacznie mówić, nie będzie w stanie przestać. Najpierw sama to oswoję, a potem zobaczymy, pomyślała i w tym samym momencie zobaczyła podchodzącego do drzwi starszego pana. Wstała, by uprzejmie powitać nieznajomego, ale ku jej zaskoczeniu mężczyzna tylko posłał jej uważne, ostre spojrzenie i odwróciwszy się, szybko odszedł w dół uliczki. Leontyna, patrząc na oddalającą się, walczącą z podmuchami wiatru sylwetkę, tylko wzruszyła ramionami. – Dziwak – mruknęła pod nosem. – W taką pogodę, jeśli się nawet nie chce nic kupować, warto odsapnąć trochę od wiatru. Najwyraźniej nie wszyscy byli takiego zdania. Tamten wolał uciec, niż wejść i chwilę pogawędzić. Właściwie Leontyna nie wiedziała, dlaczego jego

odejście skojarzyło się jej z ucieczką. Wzruszyła ramionami, przecież to zupełnie bez znaczenia. Obcy mężczyzna mignął na chwilę w szybie i zapewne już nigdy więcej go nie zobaczy. Przydał się o tyle, że dzięki niemu wreszcie się ruszyła i zajęła czymś innym niż tylko rozpamiętywaniem. W sumie to powinnam mu być wdzięczna, pomyślała. Ale już po południu zmieniła zdanie. * * * Madeleine czuła się jak nowo narodzona. Tej nocy przespała bite sześć godzin. Nikt jej nie obudził, nikt od niej nic nie chciał, nikt nie wrzeszczał ani nie gryzł. A gdy wstała o szóstej (jak mogła kiedyś myśleć, że to jeszcze prawie noc?), w kuchni czekało na nią śniadanie. Sprawczyni tego niewątpliwego cudu siedziała w salonie i najspokojniej w świecie czytała książkę, a Franek na podłodze z wysuniętym w skupieniu czubkiem języka układał coś z kolorowych pasków papieru. – Mamo, nie wiem, jak tego dokonałaś, ale jesteś moją bohaterką i wzorem cnót – wyznała Magda, pogryzając kanapki i popijając je herbatą. – Bez przesady. Tak naprawdę niczego nadzwyczajnego nie zrobiłam. Właściwie to sama sobie zawdzięczasz ten wypoczynek… – Chyba żartujesz! Nie pamiętam, kiedy po raz

ostatni tak się wyspałam. – Właśnie o tym mówię – przerwała jej mama z szelmowskim uśmiechem. – Zastosowałaś w stosunku do siebie dobrze znaną metodę. Znasz dowcip o Żydzie, który przychodzi do rabina i skarży się na sytuację w domu: ciasno, teściowa przeszkadza, dzieci hałasują? Nie? – spytała z rozbawieniem na widok skonsternowanej miny córki. – Rabin poradził mu wziąć do siebie kozę. Następnego dnia dokupić psa. Potem kota. Papugę. Po jakimś czasie każe mu się pozbyć wszystkich nowych nabytków… I co się dzieje? Żyd jest wreszcie szczęśliwy. – Chyba jeszcze nie wypoczęłam na tyle, żeby złapać aluzję. – Ze śmiechem potrząsnęła głową. – Bo przecież nie chodzi ci o oddanie moich, hmmm… – Spojrzała na przysłuchującego się jej Franka i dokończyła ostrożnie – nowych nabytków. – Bynajmniej. Chodziło mi raczej o to, że gdyby ta sytuacja miała miejsce kilka miesięcy temu, byłabyś nieszczęśliwa, a teraz – proszę bardzo! – Wiem, co chcesz mi powiedzieć. Punkt widzenia zależy od punktu siedzenia. – Magda poczochrała Franka po głowie. – No właśnie. – Tak czy inaczej nie wiem, jakim cudem udało ci się sprawić, że ten smyk jest przy tobie taki cichy i spokojny.

– Bo to bardzo grzeczny chłopiec. – Franek z mamą uśmiechnęli się do siebie porozumiewawczo. – Porozmawialiśmy sobie dzisiaj o kilku sprawach, między innymi o Świętym Mikołaju. – No tak, bat w postaci świętego! – Parsknęła śmiechem. – Czemu sama na to nie wpadłam? – Niestety działa tylko do pewnego momentu. Skuteczność gwarantowana do czasu zachwiania wiary – westchnęła mama. – Najważniejsze, że na razie zapewnia nam to trochę spokoju. Cisza i spokój panowały nadal, gdy Madeleine szykowała się do wyjścia. Franek zafascynowany cudowną babcią, która, jak go zapewniła, osobiście zna Świętego Mikołaja i nawet jeździła jego saniami, darował sobie codzienny koncert, którym zawsze żegnał wychodzącą do pracy ciocię. Tak więc Madeleine wyspana i szczęśliwa dotarła na miejsce, postanawiając wreszcie uporządkować księgarnię i uroczyście otworzyć ją w przyszłym tygodniu. Jak dotąd działała na dość specyficznych zasadach – przyjmowała zamówienia i sprzedawała książki, ale tylko te, które miała pod ręką, bo innych najzwyczajniej w świecie nie mogła zlokalizować. Najwyższy czas wszystko uprzątnąć, ułożyć i zacząć traktować poważnie. Pijana uczuciem niesamowitego szczęścia (Boże, jak dobrze jest się wyspać!), z miejsca rzuciła się w wir pracy i zapewne dlatego nawet przez chwilę nie pomyślała o Leontynie.

Zawstydzona, uświadomiła to sobie dopiero późnym popołudniem, gdy starsza pani z rozwianym włosem i niepokojem w oczach wpadła do księgarni. Leontyna najpierw starannie zamknęła drzwi, potem nie bacząc na zdziwione spojrzenia Magdy, przekręciła w nich klucz i wyjrzała przez wystawowe okno. Nerwowym ruchem rozluźniła chustę zawiązaną pod szyją i nie czekając na zaproszenie, usiadła na szerokim parapecie, skąd miała na oku ulicę i kawał widocznego stąd chodnika. Oniemiała Madeleine przyglądała się jej poczynaniom z coraz większym zdumieniem. Starsza pani przez chwilę sprawiała wrażenie, jakby zupełnie zapomniała o jej obecności. Dopiero gdy znacząco odkaszlnęła, Leontyna spojrzała na nią nieco przytomniej. – Przepraszam, nie wiem, gdzie podziały się moje maniery, nawet się nie przywitałam – zreflektowała się i głęboko westchnęła. – Ale tak mnie wytrącił z równowagi… Chodzi i chodzi, a gdy próbuję z nim porozmawiać, ucieka… Przecież nie będę za nim ganiać. A jeśli to wariat? Sama rozumiesz… – Właśnie nie bardzo. – Mimo usilnych starań Magda nijak nie mogła się domyślić, o co jej chodzi. – Kto chodzi i kto ucieka? – A żebym to ja wiedziała! – Leontyna nerwowym ruchem ściągnęła z dłoni kremową rękawiczkę z wyhaftowanymi z ogromną dbałością o detale

maleńkimi różyczkami. – Nadal nic nie rozumiem. – Madeleine bezradnie rozłożyła ręce. – Niech mi pani opowie wszystko po kolei. Ale zanim pani zacznie, proszę mi tylko powiedzieć, czy jednak mogę zaryzykować i otworzyć drzwi, bo właśnie widzę nadchodzącą Krysię. Miała wpaść po książki i przynieść rogaliki – dodała, zerkając przez okno na idącą przez środek rynku sąsiadkę i właścicielkę herbaciarni w jednym. – Oczywiście! Nawet nie wiem, kiedy je zamknęłam. I po co… Leontyna, czując wypływające na policzki rumieńce zakłopotania, sama wstała i otworzyła drzwi. Cierpliwie czekała, aż Magda znajdzie paczkę i pozachwyca się razem z właścicielką herbaciarni nowymi regałami, na których królowały nareszcie poustawiane porządnie książki. Właściwie z ulgą przyjęła to nagłe wejście Krysi. Przynajmniej zdołała nieco ochłonąć i opanować nerwy, ale i tak wciąż raz po raz zerkała w stronę drzwi. W końcu Krystyna się pożegnała i odeszła z pokaźnym pakunkiem. – Widzę, że masz całkiem spore zamówienia. – Leontyna znacząco spojrzała na poustawiane pod ścianą kartoniki. – Rzeczywiście forma poczty książkowej zadziałała – uśmiechnęła się Magda. – Ludzie chętnie zamawiają skompletowane przez siebie zestawy. Jeszcze planuję

otworzyć książkowy catering. Dowóz na miejsce zamówionych pozycji, a nawet kompletowanie specjalnego książkowego… Jak by to nazwać… Menu? Klient przysyła mi zestaw interesujących go tematów, a ja proponuję mu listę odpowiednio dobranych tytułów. Mam trochę pomysłów, zobaczymy, co z tego wyjdzie. Madeleine nie bardzo wiedziała, jak wrócić do rozmowy, którą przerwało nadejście Krysi. W końcu zrezygnowała z podchodów i przysiadając na parapecie tuż obok starszej pani, powiedziała: – Pani Leontyno, nie będę bawić się w dyplomację. Co się stało? I nie pytam wcale tylko z ciekawości, choć oczywiście ta mnie zżera. Po prostu niepokoi mnie pani zachowanie. Leontyna westchnęła i zwięźle opowiedziała o starszym mężczyźnie, który cały dzień kręcił się wokół Kuferka. – Najpierw pomyślałam, że rozmyślił się tuż przed wejściem do sklepu. Gdy po raz kolejny stanął z twarzą przyklejoną do szyby w drzwiach, poczułam się z lekka nieswojo, ale zbagatelizowałam to. W końcu mógł przecież oglądać to, co stoi na półkach. Ale uwierz, on patrzył nie na półki, tylko na mnie! Oczu ode mnie nie odrywał! W końcu cała ta sytuacja mnie zdenerwowała i postanowiłam zapytać, czym mogę mu służyć, ale kiedy podeszłam do drzwi, oddalił się w pośpiechu. I tak było kilka razy. Uznasz mnie za niespełna rozumu,

jednak naprawdę się przestraszyłam. – Leontyna z niepokojem raz po raz zerkała przez okno. – Możesz coś dla mnie zrobić? Wyjdź, proszę, na zewnątrz i sprawdź, czy nikogo tam nie ma… – Dobrze, jeżeli to panią uspokoi… – Zaintrygowana Magda zarzuciła na ramiona ciepły szal i wyszła przed księgarnię. W pierwszym momencie w ogóle nic nie zobaczyła, bo szalejący wiatr od razu zwiał jej wszystkie włosy na twarz. Zanim zdążyła je odgarnąć, mężczyzna stojący na rogu zawrócił i zniknął. Tak więc ujrzała jedynie Kraśniakową zamiatającą schody przed mięsnym i młodą mamę pchającą z trudem wózek pełen wrzeszczącego, czerwonego nieszczęścia. Z całą pewnością żadna z tych osób nie przypominała nieznajomego opisanego przez Leontynę. Magda dla uspokojenia sumienia postała jeszcze chwilę przed księgarnią, aż w końcu na widok przyglądającej się jej z coraz większą ciekawością właścicielki mięsnego wróciła do środka, popychana niecierpliwie przez narastające podmuchy wichru. – Żadnych mężczyzn, ani starszych, ani młodych. Jedynie jakaś nieszczęśnica z niemowlęciem i Kraśniakowa – złożyła szczegółowy raport, rozcierając zgrabiałe palce. – Napije się pani ze mną herbaty? Nie czekając na odpowiedź, sięgnęła po dwa kubeczki i włączyła czajnik. – Teoretycznie powinnam wracać do sklepu, ale

myślę, że nic się nie stanie, jeśli zrobię sobie małą przerwę. Leontyna znów przysiadła na parapecie. – Chyba niepotrzebnie wpadłam w panikę – dodała i pokręciła głową. – A może to jakiś pani cichy i nieśmiały adorator? – zaśmiała się Madeleine. – Żarty się ciebie, dziewczyno, trzymają. – Starsza pani mimowolnie się rozpogodziła. – Gdybym dzisiaj rano nie patrzyła w lustro, to może bym ci i uwierzyła… – Mnie by to wcale nie zdziwiło. W końcu poza nieprzeciętnym urokiem ma pani czarodziejski pierścionek. – Z czarami to on ma niewiele wspólnego. – Leontyna odruchowo pogładziła palec, na którym zwykle go nosiła, ale jej dłoń nie natrafiła na znany kształt. Pierścionka tam nie było. – Nie wierzę! Znów go zgubiłam – jęknęła. – Tylko jak… Gdy wychodziłam ze sklepu, na pewno jeszcze go miałam. Przeszkadzał mi, gdy wkładałam rękawiczkę – mówiła, gorączkowo rozglądając się dookoła. – W takim razie musi być gdzieś tutaj. – Magda przykucnęła u stóp starszej pani i uważnie przyjrzała się podłodze. Po chwili obie na kolanach zaglądały pod porozrzucane papiery i nurkowały wśród stosów książek. – Jak mogłam być tak nieuważna! – Leontyna

z trudem podniosła się z klęczek i z rozpaczą spojrzała na swoją rękę. Bez pierścionka dłoń wydawała się dziwnie niekompletna, wręcz obnażona. – Spokojnie, na pewno go znajdziemy. – Magda pocieszała przyjaciółkę, ale w jej głosie słychać było lekką niepewność. Zdawała sobie sprawę, że jeżeli pierścionek zgubił się gdzieś na ulicy, prawdopodobnie już nigdy go nie zobaczą. Niewiele osób z własnej woli oddałoby tak kosztowny drobiazg. A nawet gdyby ktoś okazał się nad wyraz uczciwym znalazcą, to skąd miałby wiedzieć, gdzie szukać właścicielki? Madeleine jeszcze raz zajrzała pod parapet, oświetlając latarką mroczne kąty. Jednak poza kotami z kurzu i pajęczyną w rogu niczego tam nie znalazła. – Zaraz, moment, jest jeszcze jedno miejsce! – zawołała w nagłym olśnieniu i zerwała się z podłogi, sięgając po kremowe rękawiczki starszej pani. – I zguba się odnalazła. – Magda uśmiechnęła się, wytrząsając z jednej z nich pierścionek prosto na wyciągniętą dłoń Leontyny. – Widocznie się zaczepił. – Widocznie tak – przytaknęła Leontyna bez przekonania – ale to już drugi raz się zawierusza w tak krótkim czasie… – Może po prostu zeszczuplały pani palce. – Inne nie spadają – odpowiedziała krótko Leontyna,

nie spuszczając pierścionka z oka. – Tutaj musi chodzić o coś innego. Wspominałam ci, że wiążą się z nim różne opowieści i historie. A ja wierzę w przeczucia. Tak zostałam wychowana i nie bagatelizuję ani swoich snów, ani tego, o czym mówią mi niektóre rzeczy. Zresztą jak mogłabym po tym, co przeżyłam… Wtedy nie byłam jeszcze Leontyną, tylko Zosią…

OKOLICE LWOWA 1929 osia nie pamiętała czasów, kiedy była Leontyną, choć tak na nią niegdyś mówiono. Zupełnie nie mogła sobie wyobrazić, że mogłaby być teraz Leosią. Gdy o tym myślała, zawsze widziała dwie dziewczynki. Siebie, czyli Zosię, dokładnie taką samą, jaką widywała w lustrzanym odbiciu – z blond włosami, zadartym nosem i chochlikami w oczach. Ta druga, Leontyna, była poważna, zawsze grzeczna i rozsądna. Z pewnością nigdy nie paćkałaby się w błocie, nie bawiła w Indian i nie chodziła potargana jak nieboskie stworzenie. Właściwie całkiem nieźle byłoby mieć zmienniczkę, która zastępowałaby ją w nudnych sytuacjach. Zosia była przekonana, że Leontyna bez cienia protestu dawałaby się całować ciotce Joannie i nigdy nie wycierałaby wilgotnych policzków z wyrazem obrzydzenia. A gdyby nawet, to z całą pewnością nie dałaby się na tym przyłapać. I zapewne nie stałaby teraz przed rodzicielskim sądem. – Zosiu, przecież tyle razy ci powtarzaliśmy, że to brzydko – mówiła mama, przybierając surowy wyraz twarzy. – Cioci było bardzo przykro, gdy zobaczyła, że wycierasz buzię po przywitaniu… – Mnie też było przykro – zgodziła się dziewczynka.

Z

– Tak więc sama mama widzi: obie jesteśmy poszkodowane. – Stanisław, bardzo cię proszę, zrób coś z nią. Zosia już wiedziała, że znów, choć wcale tego nie chciała, doprowadziła swoją kochaną mamusię do rozpaczy. – To dziecko doprowadza mnie do rozpaczy – dodała zgodnie z przewidywaniami mama. – Zosiu, mama ma rację – włączył się do dyskusji tata. – Ciocia Joanna bardzo cię lubi. Nie musisz przepadać za takimi powitaniami, nie zmuszam cię do tego, ale może po prostu zamiast skupiać się na pocałunkach, myśl o czymś ciekawym. – Jak tatko sobie życzy – zgodziła się po namyśle dziewczynka. – Będę cały czas myśleć o tym, że może ciocia nauczy mnie wyjmowania zębów z buzi. Widziałam kiedyś, jak to robi, ale próbowałam i nie udało mi się – dodała, z niepokojem patrząc na ojca, który nie wiadomo czemu strasznie się rozkaszlał. – Ciągnęłam i ciągnęłam… – Zosiu – mama też niepokojąco poczerwieniała – ty już lepiej nic nie mów. Przemyśl tylko to, co ci powiedzieliśmy. A teraz włóż płaszcz, tatuś odwiezie was do dziadków. Tylko na litość boską nie zamęcz ich swoimi pomysłami i nie kłóć się z Anią – zakończyła, poprawiając zsuwającą się z warkoczyka córki wstążkę. Zosia odetchnęła z ulgą. Bała się, że incydent

z ciotką Joanną i policzkami zakończy się karą i mama odwoła pobyt u dziadka Kota. A tego by chyba nie przeżyła. Na całe szczęście dzisiaj jeszcze się jej upiekło. Ledwo dojechali, wyskoczyła z powozu i pognała na tyły domu. Na nic zdały się nawoływania taty i Ani, jej młodszej siostry. – No i szukaj wiatru w polu – mruknął Stanisław, patrząc na znikające za rogiem leśniczówki czerwone kokardy. – Chodź, Aniu, przynajmniej my zachowamy się jak cywilizowani ludzie i przywitamy się z dziadkami. – Z dziadkiem to się przywitacie później, ale ja jestem cała do waszej dyspozycji! – zawołała z ganku rozpromieniona leśniczyna. – Dzień dobry, mamo. – Stanisław z rozczuleniem patrzył, jak Ania niknie w opiekuńczych ramionach teściowej. – Taty nie ma? – A gdyby był, myślisz, że Zośka by tak zniknęła? – odpowiedziała pytaniem Aniela. – Przecież oni wyczuwają się na odległość. Ona świata poza Konstantym nie widzi. – Czyli pewnie jest gdzieś na podwórzu… – Nie tym razem. Nosiło go dzisiaj od rana. Chciałam, żeby został w domu, bo burza idzie, a ja wolę mieć wtedy wszystkich pod dachem. Sam dobrze wiesz. Ale huknął mi tym swoim nieśmiertelnym: „Co to za

leśniczy, co za piecem kielich ćwiczy?”, złapał za strzelbę i tyle go widziałam. – No tak, o ojcu można wiele powiedzieć, ale na pewno nie to, iż się chowa za piecem – roześmiał się Stanisław, taktownie omijając część dotyczącą kielicha. – Tak, zawsze uważał, że u siebie w domu pić może jawnie – sarkastycznie rzuciła Aniela i na widok miny zięcia roześmiała się serdecznie. – Stasiu, przecież nie urodziłam się wczoraj! Dobrze wiem o słabości mojego Kota do koniaczku. A i ty niejedną butelkę z nim opróżniłeś. To też wiem, ale dość gadania, chodźmy do domu. Aniu, mam dla ciebie przygotowany przepyszny placek z jabłkami – dodała, zagarniając wnuczkę ramieniem. – Idźcie przodem, a ja pójdę po Zosię. Może uda mi się ją przyprowadzić, zanim pobrudzi sukienkę… – Próżny trud – mruknęła Aniela, unosząc wysoko brwi. – Zjedz ciasta i daj dzieciakowi spokój. Sukienkę wypiorę później, bo teraz to i tak już nic się nie da zrobić. – Ale dlaczego? – zdumiał się Stanisław. – Zosia ma wprawdzie diabła za skórą, jednak… – Coś ci pokażę. – Leśniczyna weszła do domu, oddała Anię w ręce Agnieszki, a Stanisława zaprowadziła do okna w salonie. – Sam spójrz – powiedziała, nie kryjąc uśmiechu. – To jest druga po dziadku miłość twojej córki. – I lekko uchyliła firankę.

Patrzył na upaćkaną błotem, klęczącą na ziemi istotę i przez dłuższą chwilę zastanawiał się, czy to na pewno jego dziecko. Wokół niej tłoczyły się tłuściutkie szczeniaki, a wielka kudłata suka wylizywała jej właśnie twarz. Śmiech, który temu towarzyszył, rozwiał wszelkie jego wątpliwości. Bez wątpienia ta szaro-czarna istota była jego córką. – Zadziwiające, że po takich doznaniach pocałunki ciotki Joanny tak jej przeszkadzają – mruknął, kręcąc głową. – Ciotka Joanna nie ma tyle futra i jest raczej koścista – odpowiedziała mu Aniela. – Sam widzisz, na ratowanie sukienki i tak już za późno. Nie mów nic Mariannie, po co ma się denerwować… – Nie powiem. Ona i tak się o nią martwi. Chociaż, Bogiem a prawdą, muszę mamie wyznać, że nie wyobrażam sobie, by Zośka była inna. Ania to dama w każdym calu, podczas gdy Zosia to szelmutka i łobuziak, który wnosi sporo humoru do naszego domu. – Ma w sobie dużo miłości i wrażliwości, ale przy okazji stalowy charakter. I dystans do siebie oraz do świata. Z niej wyrośnie kobieta idealna na trudne czasy – powiedziała leśniczyna z nagłą powagą w głosie, a słuchający jej z uwagą zięć poczuł niepokojące mrowienie w okolicach karku. – Mamo, czy mama chce mi coś powiedzieć? – zapytał cicho.

– Nic, czego sam byś nie wiedział. – Stanowczym ruchem zaciągnęła firankę. – Świat się zmienia i kobiety też muszą się dostosować. Chodź do Ani, herbata pewnie już stygnie – dodała i nie oglądając się na stojącego wciąż przy oknie mężczyznę, poszła do kuchni. Stanisław wpatrywał się w obrazek za oknem. Dobry nastrój prysł. Zosia oparta o bok psiej mamy beztrosko bawiła się ze szczeniętami, ale zamiast soczystej zielonej trawy, prężących się w letnim słońcu liści i malw rosnących przy drewnianym płocie okalającym ogródek widział jedynie szaro-czarne odcienie na sukience córki i siwe smugi przecinające dziecięce policzki. Zdjęty nagłą trwogą, zacisnął mocno powieki, żeby nie dopuścić do siebie czających się już obrazów. Wielokrotnie przeklinał ten dar, który odkrył po odzyskaniu przytomności. Jakby za cenę uratowanego życia musiał zapłacić czymś innym. Od tamtego bowiem momentu widział wiele więcej niż inni. Zaczęło się od pierścionka z rubinową kiścią bzu – tego był pewien. Jakby tamto doświadczenie miało go przygotować na to, co nastąpiło potem. Dar, który otrzymał. Zapłata za szczęście z Marianną. Przeczuwanie, rozumienie sytuacji i przedmiotów. Wiedział dużo więcej niż inni ludzie. I jego teściowa, nie wiadomo skąd, zdawała sobie sprawę z tego… daru? A może przekleństwa? Stanisław, utykając, ruszył do kuchni. Jedząc ciasto z jabłkami i pijąc herbatę z porcelanowych filiżanek, które teściowa trzymała w przeszklonym kredensie i wyjmowała tylko

dla gości, nie mógł pozbyć się wrażenia, że w ustach czuje metaliczny posmak popiołu. Tego dnia dziadek Kot się spóźniał. Za oknem zaczęło szarzeć, burza, która przetoczyła się nad leśniczówką, stała się już odległym wspomnieniem, a jego nadal nie było. Babcia Aniela nerwowo chodziła od okna do okna, starając się nie okazywać rosnącego w niej z minuty na minutę niepokoju. – Mamo, daj spokój, taty nie znasz? – Agnieszka w przeciwieństwie do matki była w doskonałym humorze. – Zapędził się za jakąś sarną albo zającem. Ani się nie obejrzysz, a będzie z powrotem. – Znam go i właśnie dlatego się martwię. Zawsze gdy przychodzą dziewczynki, wraca do domu przed zapadnięciem zmroku. – Tak, wiem. Chociaż tylko ty się tym przejmujesz. Ania jest jeszcze za mała, a Zosia… Właściwie to z tym dzieckiem nie wszystko jest w porządku. – Agnieszka okręciła się wokół własnej osi, kątem oka łowiąc swoje odbicie w tafli ogromnego lustra wiszącego w holu. – Co ty za głupoty opowiadasz! – żachnęła się leśniczyna. – Głupoty, nie głupoty. Gdy byłyśmy małe, bałyśmy się jadalni niczym diabeł święconej wody. Po zmroku za nic tam bym nie weszła. Każdy normalny dzieciak by się bał. Zresztą do tej pory staram się tam nawet nie

zaglądać, gdy robi się ciemno. A ta mała lezie tam, jakby nigdy nic. – Sama tam nie wchodzi. Lubi ze mną zapalać lampy, co w tym złego? – nasrożyła się pani Aniela. – A ty gdzie się wybierasz o tej porze? – Tylko do ogrodu. – Od kiedy to przed wyjściem na podwórze tak się stroisz? To dla niego, tak? – On ma imię, mamo. – Agnieszka momentalnie straciła dobry nastrój. – W czym on jest gorszy od tego waszego uwielbianego Stacha?! Stach to, Stach tamto! – Coraz bardziej podnosiła głos. – A ten „on”, jak go nazywasz, jest przystojny, zaradny i nie utyka! – Ciszej – syknęła leśniczyna, łapiąc ją za rękę. – Dziewczynki jeszcze usłyszą! – A niech słyszą! To chyba nie tajemnica, że ich ojciec jest kulawy! – Ich ojciec utyka, bo walczył między innymi o to, żebyś mogła teraz tu stać i się stroić – powiedziała Aniela oschle. – A Szaweł… Dziecko! Rzeczywiście, przystojny i zaradny, ale jak to sobie wyobrażasz? Przecież wśród nich nigdy nie będziesz swoja! Sądzisz, że jego miłość okaże się na tyle silna, by zdecydował się ciebie poślubić? Wbrew oczekiwaniom rodziny? – Nie mówiłabyś tak, gdyby Szaweł nie był Żydem! – Nie mówiłabym tak, gdybym nie miała wątpliwości. A ty rzeczywiście nigdy nie będziesz

Żydówką, twoje dzieci nigdy nie będą miały takich samych praw. Myślałaś kiedyś o tym? – zapytała twardo. – Nie masz racji i nic o nas nie wiesz! – rzuciła przez zęby Agnieszka i wybiegła na zewnątrz, zderzając się nieomal z Konstantym, który właśnie wchodził do domu. – A jej co znowu się stało? – Popatrzył za biegnącą przez podwórze córką. – Powiedziałam na głos to, czym ona martwi się już od dawna – burknęła pani Aniela. – Czemu wracasz tak późno? – Natknąłem się w lesie na świeżo pozakładane sidła i pozdejmowałem sporo tego świństwa, tyle że znów musiałem dobić młodego dzika. Musimy wreszcie skrzyknąć się z leśniczymi i myśliwymi i zrobić obławę na kłusowników. Czas najwyższy! Ale kogo ja widzę? – Twarz Konstantego rozjaśniła się na widok wyglądających zza drzwi kuchni Zosi i Ani. – Pogadajcie tu sobie z dziadkiem, a ja pójdę zapalić lampy w jadalni. – Leśniczyna pogładziła czule wnuczki po głowach i szybkim krokiem udała się w głąb domu. Za oknami zaczynał gęstnieć mrok i szarość wieczoru płynnie przechodziła w czerń nocy. Centralne miejsce jadalni zajmował wielki dębowy stół, na którym poustawiane były lampy naftowe. Lampy stały też na szafkach przytulonych z obu stron do kredensu, ozdoby całego pokoju. W przeszklonych drzwiczkach

pachnącego drewnem mebla za dnia odbijało się światło wpadające przez okna. Wieczorami zaś zaczynały błyskać w nich ogniki, kiedy pani Aniela zapalała po kolei każdą z lamp i przykręcała płomyk na minimum. – Światło go uspokaja – tłumaczyła kiedyś matka Konstantego. – Albo odstrasza. W każdym razie lepiej, jak się świeci. No i mniejszy strach dla nas. Gdy Aniela po raz pierwszy usłyszała tę historię, zachciało jej się śmiać. Owszem, znała opowieści o duchach. Niejednokrotnie straszyły się nimi z przyjaciółkami, wymyślając coraz to okropniejsze i dramatyczniejsze przeżycia z przybyszami z zaświatów w rolach głównych. Bała się potem wystawić nos spod kołdry, chociaż w głębi serca wiedziała, że to tylko wytwory ich fantazji. Dlatego też historię o nawiedzonej jadalni przyjęła dość sceptycznie. Dopóki po raz pierwszy nie została na noc w leśniczówce. Była wtedy młodą dziewczyną, dopiero co poślubiła Konstantego. Obudził ją dźwięk rozbijanego szkła. Odgłosy dochodziły z dołu, z jadalni. Przypomniała sobie od razu opowieść mamy Kota i trochę zirytował ją ten pomysł z naigrawaniem się z niej. – Co to, to nie – mruknęła. Bezszelestnie wymknęła się z małżeńskiego łoża, z ciepłych i bezpiecznych ramion męża, i na paluszkach podkradła się pod drzwi. Delikatnie nacisnęła klamkę i w tym momencie ktoś złapał ją za ramię. Krzyk

przerażenia uwiązł w ściśniętym gardle dziewczyny – na całe szczęście, bo jak się okazało, był to jej mąż. Konstanty wcale nie podzielał jej podejrzeń o robienie głupich dowcipów i kazał natychmiast wracać do łóżka. – Myślisz, że moja mama chce sobie z ciebie stroić żarty? – zapytał, przyciągając ją do siebie i narzucając na nich pierzynę. – Anielko, może wydawać ci się to dziwne, ale rzeczywiście w tej jadalni dzieją się niepojęte rzeczy. My już się do tego przyzwyczailiśmy. Rozstawiamy wieczorem lampy i staramy się tam nie wchodzić po zmroku. Sama rozumiesz, lepiej nie stawać na drodze czemuś, czego nie jesteśmy w stanie pojąć… Szczerze mówiąc, nie rozumiała. Choć rzeczywiście w jadalni przez całą noc ktoś się tłukł, szurał i hałasował, to ostatnim, kogo by o to podejrzewała, był duch. Pewnej nocy udało jej się nie obudzić Konstantego i zejść na dół. Bała się śmiertelnie, ale racjonalna część natury nadal brała górę nad lękiem. To, co zobaczyła w jadalni, raz na zawsze oduczyło ją sceptycyzmu. Poprzewracane krzesła walały się po całym pomieszczeniu, a gdy tylko stanęła w progu, jedno z nich z hukiem przesunęło się przez cały pokój i zatrzymało u jej stóp. Nie miała pojęcia, jakim cudem znalazła się z powrotem w małżeńskiej sypialni. Od tamtego momentu nie wątpiła już w opowieści teściowej i Konstantego, tylko potulnie zapalała lampy i trzymała dzieci z dala od jadalni. Ze swoimi nie miała kłopotu. Marianna i Agnieszka, wychowane

w leśniczówce, nie przejawiały może panicznego strachu, ale rozsądnie unikały tego miejsca wieczorową porą. Do pokoju jadalnego wchodziło się następnego dnia, gdy się już rozwidniło, by poustawiać porozrzucane rzeczy. Nikt tego nie komentował, jakby mieszkańcy leśniczówki zawarli nigdy nie wypowiedziane porozumienie z siłą działającą w ich domu: oni jej nie przeszkadzali w nocy, ona nie utrudniała im życia w dzień. I tak było do momentu, aż w leśniczówce pojawiła się Zosia. Nie tylko Agnieszka zauważyła fascynację dziewczynki tym pomieszczeniem, bo przecież nie lampami naftowymi. Do tej pory Aniela sądziła, że tylko ona dostrzega u małej to zainteresowanie, ale po uwagach córki postanowiła wreszcie poważnie porozmawiać z wnuczką. I nawet przez myśl jej nie przeszło, jaki rezultat przyniesie ta rozmowa. Zosia wróciła z lasu zmęczona, ale szczęśliwa. Z dziadkiem oglądała tropy sarny i dzika, potem zbudowali szałas, a jeszcze później uczył ją strzelać. Całkiem niedawno dostrzegł u wnuczki naturalny talent i niezawodne oko i odtąd w tajemnicy przed wszystkimi szkolił w obchodzeniu się z bronią. – Pamiętaj, to taki nasz mały sekret – przypomniał, gdy wracali do domu. – Zrobię ci łuk, żebyś częściej mogła ćwiczyć i… – Cudownie! Upoluję Anię! Ona nigdy nie chce się ze

mną bawić w Indian, więc zostanie bladą twarzą! – ucieszyła się mała, a na twarzy Konstantego odbiła się lekka konsternacja. – Kiedy go zrobimy? Dzisiaj? – Dziewczynka podskoczyła parę razy ze zniecierpliwienia. – Jeszcze zobaczymy, kochanie – odparł wymijająco, bo właśnie wyobraźnia podsunęła mu to wszystko, co usłyszałby od swojej żony, gdyby Zosia rzeczywiście wykorzystała łuk do polowania na własną siostrę. Argumenty o bladych twarzach raczej by nie przekonały ich babci, a jego zamiar rozwijania strzelniczych talentów z pewnością nie zostałby właściwie zrozumiany. Cóż, najrozsądniej będzie, jeżeli temat łuku chwilowo pójdzie w zapomnienie – postanowił z żalem. Na całe szczęście przed dalszymi pytaniami uchroniła go Aniela, która wyczekiwała ich powrotu przed furtką. – Konstanty, bój się Boga, gdzie ty przez tyle czasu ciągałeś to biedne dziecko? – sarknęła. – Śniadania prawie nie zjedliście, pora obiadu dawno minęła… – Jakoś tak nam zeszło – uśmiechnął się i ukradkiem puścił oko do Zosi. – Biegnij umyć ręce, bo rzeczywiście pora już coś zjeść – powiedział, a kiedy dziewczynka w podskokach udała się do domu, z zatroskaniem popatrzył na twarz żony. – Aniela, co się dzieje? – zapytał cicho, gdy tylko wnuczka zniknęła za drzwiami. – Zawsze wyznawałaś zasadę, że jeśli się dziecko trochę przegłodzi, nic się nie stanie, więc to nie dlatego czekasz

na mnie przy furtce… – A bo sama już nie wiem, co robić. Agnieszka wróciła do domu zapłakana. Ten jej cały Szaweł wyjeżdża. Powiedział, że dostał pracę u jakiegoś wuja czy stryja i że to dla niego życiowa szansa. Chciała rzecz jasna jechać z nim, ale… – Aniela rozłożyła ręce w bezradnym i wszystko mówiącym geście. – Tego właśnie się spodziewaliśmy. – Konstanty zmarszczył brwi i wyciągnął z kieszeni papierośnicę. – Zawiodła się, ale może to jedyne rozwiązanie… Lepiej teraz, niż gdyby było już za późno… – No i to jest właśnie ta wiadomość, z którą czekam na ciebie przy furtce. – Spojrzała mężowi głęboko w oczy. – Jest już za późno – dokończyła dobitnie. Konstanty patrzył na nią przez moment tak, jakby nie mógł uwierzyć w to, co usłyszał, a potem rzucił niezapalonego papierosa na ziemię i bez słowa wszedł na podwórko. Jednak zamiast do domu, poszedł prosto do stajni. – Co chcesz zrobić?! – Aniela złapała go za rękę i przytrzymała błagalnym gestem. – Kostek, ona cię znienawidzi, jeśli cokolwiek mu się stanie! – Przyprowadzę go tutaj i zmuszę, żeby się z nią ożenił albo zabiję jak psa – wycedził, siodłając konia. – Nie martw się, dostanie wybór – dodał i wskoczył na wierzchowca. Zrozpaczona leśniczyna odprowadzała go wzrokiem,

dopóki nie zniknął w chmurze pyłu wznieconego przez końskie kopyta. Teraz pozostała jej już tylko modlitwa, by Konstanty zdążył się opanować, zanim dojedzie do domu chłopaka. Zapłakana Agnieszka tkwiła nieruchomo na ganku. Z drżeniem serca czekała, aż na końcu widocznej w oddali drogi zamajaczy znana jej sylwetka. Bała się, że Szaweł już wyjechał, a jeśli jeszcze nie zdążył, że ojciec w furii zrobi mu krzywdę. Bała się tego, co zobaczyła w pięknych, przepastnych, ciemnych oczach. Była tam drwina pomieszana z pogardą. Bała się tego obrzydzenia, z jakim odtrącił wyciągnięte w błagalnym geście ręce, i tego strasznego wzroku, gdy powiedziała mu o dziecku. Chciała tylko znów zobaczyć na ukochanej twarzy szczęście pomieszane z pożądaniem. Cały czas na to czekała. Kiedy Marianna podzieliła się z mężem dobrą nowiną, ujrzała w jego spojrzeniu wszystko to, czego pragnęła – euforię, szczęście i miłość. Wtedy przyczajona wśród krzewów w ogrodzie Agnieszka przyrzekła sobie, że kiedyś też tego wszystkiego doświadczy. Tych uniesień i ślepego uwielbienia ze strony mężczyzny, i to nie kulawego. U niej miało być lepiej – żadnych kompromisów. To Marianna, patrząc na nią, miała zwariować z zazdrości. Szaweł zjawił się jak na zamówienie. Czuła się piękna, gdy widziała swoje odbicie w jego oczach. Samo patrzenie na namiętne, doskonale wykrojone usta dawało przedsmak tego, co

stanie się, gdy najpierw delikatnie muśnie jej wargi po to tylko, by pragnęła więcej i więcej. Szaweł był doskonałym kochankiem i uwodzicielem. Tak doskonałym, że Agnieszka zapomniała, iż to przecież on miał za nią szaleć. Niepostrzeżenie przestała szukać swego odbicia w jego oczach, wypatrywała w nich już tylko zadowolenia. Z niej. Była gotowa zrobić dla niego wszystko. Porzucić dom i rodzinę, mieszkać byle gdzie, byleby z nim. Tylko on wcale nie chciał jej poświęcenia. Niczego nie chciał. Oprócz tego, by zniknęła z jego życia raz na zawsze. – To niemożliwe… Przemyśli to wszystko i wróci – szepnęła do siebie. Przecież mówił, że kocha mnie nad życie… To była jedynie chwila słabości! Wszystko przez jego matkę! Tę jędzę z haczykowatym nosem i kołtunem na głowie! Jak mogła urodzić tak doskonałe dziecko?, myślała, wystukując palcami nerwowy rytm o drewnianą poręcz ganku. Czemu ojciec tak długo nie wraca?! Mógł sobie darować tę demonstrację władzy! Oby tylko Szaweł się nie zdenerwował i nie chciał mu pokazać, kto jest silniejszy. Chociaż to może byłaby nauczka na przyszłość i dla ojca, i dla… – Włóż to na siebie, bo zmarzniesz. Usłyszała tuż za sobą głos matki i poczuła na ramionach dotyk wełnianej chusty. – Nie martw się, tata szybko ochłonie. A może

i lepiej, że pojechał. W takiej sytuacji – wzrok Anieli bezwiednie spoczął na brzuchu córki – nie ma co owijać w bawełnę i zostawiać nierozwiązanych kwestii na później. – On i tak by wrócił. – Agnieszka hardo uniosła głowę. – Po prostu się pogubił. A ja niepotrzebnie ci wszystko powiedziałam! Zdenerwowałam się. A teraz zapewne ojciec obraża jego i całą rodzinę! I nie myśli o tym, że Szaweł nie jest tak pokorny jak Stanisław. On jest dumny i nie da splamić swojego honoru! – I to z powodu honoru zamierzał uciec i zostawić ciebie z nienarodzonym dzieckiem? Zaiste, zadziwiające poczucie godności i prawowitości! Może jeszcze wyzwie ojca na pojedynek? – Aniela pomimo starań nie mogła powstrzymać sarkazmu. – Wcale bym się nie zdziwiła! I tego akurat ojciec może pożałować. Najwyższy czas, żebyście spojrzeli na siebie i przestali żyć przeszłością! Nie jesteście już młodzi i silni! I to do nas należy przyszłość, nie tylko nasza, ale też wasza! Jej twarz wykrzywiła się brzydko, gdy cedziła ostatnie słowa. Matka patrzyła na nią z mieszaniną smutku i współczucia. – Oj, córko, córko… Miłość rzeczywiście bywa ślepa – powiedziała w końcu i ku zaskoczeniu dziewczyny z czułością pogłaskała ją po głowie i powoli poszła do ogródka.

Znikając za rozłożystym krzewem jaśminu, cały czas czuła na sobie zdumiony wzrok córki. Tego Agnieszka zupełnie się nie spodziewała. Wyrzutów, krzyków, oskarżeń i oburzenia – tak. Ale nie zrozumienia i czułości. I Aniela doskonale zdawała sobie z tego sprawę. Mówienie o Szawle, że mydłek i tchórzem podszyta miernota, też mijało się z celem. Jej córka była rozgoryczona i nieszczęśliwa. I z całych sił broniła swoich marzeń. A na to jest jedna metoda: miłość. Dużo, dużo miłości. A tej Aniela miała całkiem sporo i umiała się nią dzielić. Leśniczy wrócił do domu pod wieczór. Nie przyjechał sam. Tuż za nim z niewyraźną miną siedział na koniu Szaweł. Na widok zbliżających się jeźdźców Aniela i Agnieszka wybiegły na podwórze. Konstanty zatrzymał konia tuż przed stojącymi kobietami i lekko zmrużywszy oczy, obejrzał się na siedzącego za nim mężczyznę. Szaweł odchrząknął, zeskoczył z końskiego grzbietu i z lekka się zatoczywszy, upadł u stóp dziewczyny. – Przywiozłem go, ale nie sądziłem, że rzucę ci go do stóp – unosząc brwi, zwrócił się do córki Konstanty i z obrzydzeniem patrzył na gramolącego się z kolan mężczyznę. – Złapałem go w sąsiedniej wiosce, szukał podwózki do Lwowa, do domu, ale nagle zmienił plany. No, Szaweł, powiesz Agnieszce, co ustaliliśmy w trakcie naszej krótkiej męskiej przejażdżki? – Oczywiście. – Szaweł głośno przełknął ślinę,

spojrzał przelotnie na leśniczego i odgarnął do tyłu czarne jak węgiel włosy. – Kochanie, przecież nie mógłbym zostawić ciebie i… – zaczął, ujmując dłoń Agnieszki. – Mam nadzieję, że twoi rodzice powierzą ciebie i to… dziecko mojej opiece. – Przywołał na twarz czarujący uśmiech. – Pani Anielo? Panie… yhm… – Szaweł zaciął się i niepewnie spojrzał na wciąż siedzącego na koniu mężczyznę. – Konstanty, chłopcze, Konstanty – dopowiedział za niego leśniczy z wyczuwalną w głosie drwiną. – Panie Konstanty? Agnieszko? – Zatopił spojrzenie w zapłakanych oczach dziewczyny. – Zosiu – dobiegło go zza pleców i gdy się obejrzał, zobaczył tuż za sobą dziewczynkę, która przewiercała go jasnym, błękitnym spojrzeniem. – Co „Zosiu”? – pogubił się Szaweł ku wyraźnej uciesze Konstantego. – Musisz zapytać mnie o zgodę – powiedziała mała, przewracając oczami. – Gdy w domu nie ma taty, ja jestem najstarsza z rodzeństwa i muszę być odpowiedzialna – wyjaśniła mu, pogłębiając tylko konsternację młodzieńca. – A gdyby cię zapytał, to co byś mu odpowiedziała? – znienacka zwróciła się do siostrzenicy Agnieszka. W głębi duszy była wdzięczna Zosi za to jej nagłe pojawienie się. Rozładowała nieznośne napięcie i sprawiła, że dziewczyna choć na moment mogła

odwrócić uwagę od tego, co działo się w jej sercu. A szalała tam istna nawałnica ścierających się ze sobą uczuć. Szczęścia, bo stał przed nią cały, żywy, śliczny i patrzył dokładnie tak, jak to sobie wymarzyła, oraz nienawiści, bo nie przyjechał z własnej woli, tylko żałośnie zeskoczył z konia ojca. Czekała na jego uśmiech i te słowa, ale cóż były warte, skoro wypowiedziane pod przymusem? Nienawidziła też w tej chwili ojca, bo przez niego po raz pierwszy zobaczyła Szawła takiego, jakiego wcześniej nie chciała go widzieć. Teraz nie było już odwrotu. Nie było gdzie uciec spojrzeniem. Wszystko miało wyraźny kształt i jaskrawe barwy. A jednak go kochała. I za to też nienawidziła. Siebie. Bo w głębi serca wiedziała, że nawet jeśli Szaweł prosi o jej rękę wyłącznie z przymusu, ona i tak za niego wyjdzie. Po to, by móc codziennie przeglądać się w jego oczach i odnajdywać się w jego uśmiechu. Dzięki pojawieniu się Zosi nie musiała od razu odpowiadać i chwilę dłużej mogła zachować choćby cień szacunku do samej siebie. – To co byś odpowiedziała? – powtórzyła, patrząc w oczy siostrzenicy. – Że się zastanowię – odparła rezolutnie dziewczynka. – I że najpierw trzeba przejść przez liczne próby, by dostać rękę księżniczki. Właśnie, może mi ktoś w końcu powie, o co chodzi z tą ręką? Bo ja na miejscu księcia wolałabym całą księżniczkę, a wszystkie bajki mówią tylko o ręce. Jeśli już, to lepsza byłaby

głowa… – wdała się w rozważania Zosia, nie bacząc na dziwne miny dorosłych. – No tak… To… hmm… Ją też mam prosić? Szaweł najwyraźniej nie mógł odnaleźć się w skomplikowanych zwyczajach tej rodziny, ale za wszelką cenę chciał uniknąć rozdrażnienia Konstantego. Wystarczyło mu już obrazowe opisanie tego, co leśniczy zrobi z jego śliczną buzią, jeżeli nie zachowa się jak prawdziwy mężczyzna. Szaweł doskonale wiedział, ile warte są jego ciemne oczy i gładka skóra. Nie było panny, która by się nie dała złapać na namiętny, pełen obietnic wzrok. Poza tym Konstanty wyglądał na niezrównoważonego. Kto normalny stawia człowieka pod drzewem, celuje w niego ze strzelby i każe wybierać: ślub albo śmierć? Wariat! Zresztą jaki ojciec, taka córka – Agnieszka okazała się nawiedzoną histeryczką. Ale cóż, sytuacja wymagała delikatnego podejścia i Szaweł nie zamierzał ryzykować. – Nie ma takiej potrzeby – przemówiła w końcu dziewczyna – ale posłucham jej. Zastanowię się do jutra. Ze zdziwieniem stwierdziła, że nie umarła przy tym z rozpaczy, choć serce jej pękało. Na szczęście nikt tego nie widział. – Co to za oświadczyny bez pierścionka – dodała lekkim tonem i posłała ojcu błagalne spojrzenie. O dziwo zrozumiał i nie nakłaniał do zmiany decyzji, choć wiele go to kosztowało. Zacisnął zęby tak mocno,

że chodziła mu cała szczęka, ale nic nie powiedział. Matka również milczała i stali tak w przedłużającej się ciężkiej ciszy. – Lepiej już idź – zwróciła się w końcu Zosia do Szawła. Jedynie ona nie miała problemu z głośnym wyrażeniem tego, o czym wszyscy myśleli. – Ale jak to „idź”?! – Na pięknej twarzy mężczyzny odbiło się niedowierzanie. – Przecież to kawał drogi… Może mógłby mi pan pożyczyć konia albo przynajmniej mnie odwieźć. W końcu jesteśmy już prawie rodziną… – Konia, żony i kochanki się nie pożycza – uświadomił go Konstanty, nie bacząc na znaki dawane przez żonę. – Powinieneś iść do wojska, tam by cię tego nauczyli. – Kostek, na litość boską, Zosia! – syknęła mu leśniczyna do ucha. – Właśnie, Zosia miała rację – podchwycił słowa żony i popatrzył drwiąco na Szawła. – Zdobycie całości księżniczki wymaga trochę wysiłku. Potraktuj ten powrót jako próbę. Przynajmniej nie musisz walczyć ze smokiem, o leśniczym już nie wspominając – zakończył i niby od niechcenia pogładził strzelbę, którą cały czas trzymał przy boku. – Naprawdę nie pożyczy mi pan konia? – Niedowierzanie przyszłego narzeczonego było wręcz namacalne.

– Kończ, waść, wstydu oszczędź – poradził mu Konstanty słowami swojego ulubionego pisarza. – Jak sam zauważyłeś, droga daleka, znowu musisz dostać się do najbliższej wioski, bo do Lwowa, do domu, raczej pieszo nie dojdziesz. Więc skupiłbym się na tym, żeby przede wszystkim wyjść z lasu. Im wcześniej wyruszysz, mój chłopcze, tym mniejsze prawdopodobieństwo, że cię zwierzyna zwęszy. Albo kłusownicy. Ci ostatni nie lubią, gdy im się obcy pętają po rewirze… – dodał, zeskakując z siodła, i z nieskrywaną niechęcią patrzył na idącego w kierunku furtki Szawła, który mruczał coś gniewnie pod nosem. Ani razu się nie obejrzał, nie spojrzał na wbijającą wzrok w jego plecy Agnieszkę. Dziewczyna pociągnęła nosem i hardo popatrzyła na ojca. – I co, jesteś z siebie zadowolony? – zapytała drżącym od powstrzymywanego płaczu głosem. – Upokorzyłeś go! – Ja bym raczej w obecnej sytuacji myślał o sobie – ostro odpowiedział Konstanty, łapiąc ją za rękę, kiedy odwracała się, by pobiec do pokoju. – Z tego, co zrozumiałem, on nie ma się o co starać, bo już zdobył całą królewnę. Bez zabijania czegokolwiek, jak przypuszczam! – Puść mnie! – Agnieszka wyszarpnęła dłoń i z głośnym płaczem pobiegła do domu. – No to się doczekaliśmy…

Konstanty z roztargnieniem gładził koński bok. – Nie chce mi się o tym wszystkim nawet myśleć. Może powinienem go zastrzelić… Ludziom by się powiedziało, że narzeczony zginął, byłoby mniej gadania. – Kostek, co ty w ogóle mówisz? Życie chciałbyś drugiemu człowiekowi odebrać? – Gdybym chciał, leżałby już nieżywy w jakimś rowie. Żałuj, żeś go nie widziała, skulonego, skomlącego! I taka niedorajda uwiodła moją córkę! Szlag mnie trafia na samą myśl! – Aż zatrząsł się od tłumionych emocji. – No cóż, Agnieszka chyba oceniła prezent po opakowaniu – mruknęła leśniczyna. – Z zewnątrz cudmiód, a w środku… – Machnęła ręką. – Babcia zawsze przestrzegała mnie przed takimi. Według niej zbyt piękny chłopiec to nic dobrego. A gdyby się takiego spotkało na bagnach albo w lesie, za nic nie wolno za nim iść. „W pięknym ciele mężczyzny kryje się czort”, powiadała… Dopiero gdy ty się pojawiłeś, łaskawie przyznała, że wyjątki się zdarzają. – Aniela z czułością uśmiechnęła się do męża. – Jestem skłonny przyznać jej rację. – Konstanty na chwilę się rozpogodził. – Twoja babcia była mądrą kobietą. Jak myślisz, on wróci tu jutro? – Twarz znów mu stężała na myśl o czekających ich kłopotach. Aniela nic nie powiedziała, tylko w milczeniu

pokręciła głową. – Też się tego obawiam. – Ja się nie obawiam, ja wiem. I sądzę, że Agnieszka też wie. – To akurat dobrze, ma szansę się przygotować. – Oj, Kocie, Kocie. Ani w ząb nie znasz się na kobietach – westchnęła leśniczyna. – Wie, co wcale nie znaczy, że porzuci nadzieję. Jutro będzie czekać, a gdy nie przyjdzie, nadal będzie go wyglądać. Pojutrze, za tydzień, za miesiąc. Nadzieja odchodzi ostatnia i powinniśmy się modlić o to, by miała już wtedy kogoś innego do kochania. – Wiesz, czego nienawidzę najbardziej? Bezsilności! Swoją drogą, po co był ten dzisiejszy dąs? Nie mogła przyjąć jego oświadczyn? – Konstanty na powrót się zdenerwował. – A gdyby nawet, to co byś zrobił? Przywiązał go w stajni koło konia? I trzymał tam do ślubu? Myślisz, że oświadczyny by go powstrzymały? Czmychnąłby przy byle okazji. A teraz odprowadź Gniadego i chodź na kolację. Czeka nas trudny czas. I to niestety na tobie skrupi się żal naszej córki. Szuka kozła ofiarnego, a po tym, jak przywiozłeś tu Szawła… – Nie kończ. Wiem. – Leśniczy chwycił za uzdę i odszedł w stronę stajni. Żadne z nich nie poruszyło tematu dziecka. Bo i cóż tu można mądrego powiedzieć. Nowy człowiek to

zawsze nowy początek. Sprawa Agnieszki i Szawła zupełnie odwróciła ich uwagę zarówno od wnuczki, jak i zapadającego zmroku. Nikt tego wieczoru nie zapalił lamp w jadalni. Po raz pierwszy od wielu lat. Zosia przemknęła koło oświetlonej jasno kuchni i chyłkiem wsunęła się do ciemnej jadalni. Nie bała się ani trochę. Zresztą czego miała się lękać? Nic nie mogłoby jej tu przerazić. Usiadła w zacisznym kącie za kredensem i uśmiechnęła się porozumiewawczo do pustego pokoju. Tyle że pokój tak naprawdę wcale nie był pusty. Nieobecność Zosi zauważyli dopiero podczas kolacji, na którą składały się pospiesznie odgrzane flaki. Nikt nie miał dziś głowy do wymyślania ani tym bardziej przygotowywania posiłku. Wtedy właśnie Aniela przypomniała sobie o rytuale oświetlania jadalni. – Kostek, zapalałeś lampy? – Nie, myślałem, że ty to zrobiłaś… – stwierdził i nagle znieruchomieli, patrząc sobie głęboko w oczy. – Gdzie jest Zosia? – Aniela pierwsza wypowiedziała na głos pytanie, które zawisło w powietrzu. – Nie wiem, musimy ją znaleźć – rzucił Konstanty, wychodząc już z pokoju. – Wezmę zapałki, od razu zapalę lampy.

Leśniczynie ze zdenerwowania zaczęły drżeć ręce. Jak mogła do tego dopuścić? Przecież teściowa niejednokrotnie ją przed tym przestrzegała. Niby nigdy nic poważnego się nie stało, ale też nikt nie zapominał o zapalaniu światła. I do tego wszystkiego nie pamiętała o wnuczce zainteresowanej wszelkimi zakazanymi miejscami, a tym w szczególności. – Najpierw jadalnia – zadysponowała krótko. Nie musiała niczego więcej tłumaczyć. Ramię w ramię weszli do ciemnego pomieszczenia. Panowała tam przejmująca cisza, która aż kłuła w uszy. Przerwało ją na moment pocieranie zapałki o draskę. Chyboczący płomyk wdarł się na sekundę w ciemność, ale prawie natychmiast zgasł. Dopiero przy trzeciej próbie udało się zapalić knot lampy. – Już myślałam, że nigdy nie przyjdziecie – dobiegło zza kredensu. Słysząc dziecięcy głos, Aniela omal nie osunęła się na podłogę. Właściwie nie wiedziała dlaczego, bo od początku właśnie tu spodziewała się znaleźć wnuczkę. – Kochanie, chodź do nas. – Konstanty dwoma susami znalazł się przy Zosi. – Weszłaś tutaj i bałaś się wyjść, tak? Czemu nie zawołałaś? – Dziadku, ja się nie bałam. Ciocia jest bardzo sympatyczna. I nawet lubi, gdy jej te światła palicie. W tym momencie leśniczyna zapaliła ostatnią lampę ustawioną na stole i z przerażeniem odwróciła się

w stronę wychodzącej zza kredensu Zosi. – O czym ty mówisz? – zapytała zdławionym głosem. – O cioci. Specjalnie tu zostałam, żeby trochę z nią pobyć – beztrosko relacjonowała dziewczynka, jakby nie zdając sobie sprawy z makabryczności tego wyznania. – Ona jest taka smutna. I denerwuje się, bo ciągle te meble przestawiacie. – Zosia przeciągnęła się i ziewnęła. – Chodźcie stąd. – Konstanty zagarnął ramieniem wnuczkę, a drugim objął żonę. – Nie będziemy tu rozmawiać – powtórzył stanowczo i wyprowadził je do kuchni. Tam sięgnął do szafeczki wiszącej nad stołem i wyciągnął butelkę koniaku, po czym nie bacząc na fukanie Anieli, nalał sobie kieliszek i wypił go jednym haustem. – Babcia ma rację, Zosiu – odpowiedział na pełen wyrzutu wzrok żony. – To była profanacja tego trunku. Koniak trzeba smakować, a nie łykać. Zapamiętaj to sobie. Jednak są sytuacje, które usprawiedliwiają takie zachowanie. To też zapamiętaj. Będziesz starsza, to zrozumiesz. – Dobrze, dziadku. – Zosia z całych sił starała się przyswoić sobie tę niezbędną w życiu dorosłych wiedzę. – A teraz powiedz, o co chodzi z tymi meblami i… ciocią. Do wypowiedzenia ostatniego słowa musiał się

zmusić. – Ona tu kiedyś mieszkała i strasznie ją denerwuje, że nic nie jest na swoim miejscu. – Dziewczynka z rozkoszą ugryzła ogromny kawał drożdżowego ciasta ukrojonego hojną ręką babci. – Stół powinien stać zupełnie gdzie indziej i kredens też, chociaż kredensu nie rusza, bo nie chce wam wytłuc szkła – dodała z pełną buzią i oblizała palce. W innych okolicznościach na pewno dostałaby za to burę, ale teraz Aniela miała zupełnie inne sprawy na głowie. – Dobrze, Kostek, wyjątkowo ja też się napiję – oznajmiła słabym głosem i postawiła na stole dodatkowy kieliszek. Poczekała, aż mąż go napełni i wychyliła zawartość do dna. – Wiem, wiem. Jak dorosnę, to zrozumiem – skomentowała rezolutnie Zosia. – To o czym ja mówiłam? A, o cioci… – Właśnie, Zosieńko, skarbie, powiedz nam, jak te meble powinny stać. – Zapytajcie ciocię, ona wie najlepiej. – Dziewczynka sięgnęła po kolejny kawałek ciasta. Zajęta jedzeniem i wyszukiwaniem rodzynek nie zauważyła spojrzeń, jakie wymienili pomiędzy sobą dziadkowie. Bo dopiero teraz dotarło do nich, że ich wnuczka nie

zdaje sobie sprawy, kogo tak naprawdę widzi. Najwidoczniej dla niej ciocia była realna. – A może zrobimy tak: narysujesz to, co pamiętasz, i zrobimy cioci niespodziankę? – Konstanty podsunął jej kartkę, a podekscytowana Zosia zaczęła zaznaczać na papierze różne miejsca. – Tu trzeba zejść na dół – dodała niespodziewanie i dorysowała kolejne pomieszczenie. – Ale tam nie ma żadnego pokoju. – Aniela pochyliła się nad gryzmołami wnuczki. – Niczego tam nie ma. – Ciocia mówiła, że tam są schody i trzeba zejść na dół i kopać – upierała się mała. – A to, co znajdziecie w pierwszym pomieszczeniu, jest dla was. – To się nie dzieje naprawdę. – Leśniczynie zaczęły pocić się dłonie, a po plecach spłynęła jej strużka zimnego potu. – Trzeba tylko to, co jest w drugim… Nie pamiętam dokładnie. – Dziewczynka zmarszczyła brwi, ze wszystkich sił próbując sobie przypomnieć słowa cioci. – Coś o święconej ziemi. – Spojrzała na dziadków w skupieniu. – Dzisiaj mi o tym powiedziała. Może pójdę i zapytam… – Jeszcze czego! – Konstanty, dopiero wypowiedziawszy na głos te słowa, przestał wpatrywać się z osłupieniem we wnuczkę. – Późno już jest – dodał spokojniej, by jej nie niepokoić. – Najwyższy czas do łóżka. Anielu, zaprowadź ją, proszę – dodał.

Gdy został sam w kuchni, oparł głowę na rękach i przez moment siedział z zamkniętymi oczami, usiłując zapanować nad myślami. Z jednej strony nie widział racjonalnych powodów, by nie wierzyć Zosi. Jeśli oczywiście można mówić o racjonalności w zestawieniu z wyznaniami zjawy. Z drugiej strony bronił się z całych sił przed wizją wnuczki konwersującej z duchem. Jakby w odpowiedzi na jego myśli z jadalni dobiegł hurgot. Gdyby nie mieszkał tu od lat i nie słyszał tego wcześniej, mógłby złożyć wyznanie Zosi na karb jej bujnej wyobraźni. Jednak w tej sytuacji czystą hipokryzją byłoby udawanie, że nic dziwnego nie dzieje się co noc w ich jadalni. I jeśli wierzyć relacji dziewczynki, dzieje się to za sprawą kobiety. Temu akurat dziwił się najmniej. Uporczywość i pamiętliwość pasowały mu do babskiej natury. Któremu mężczyźnie chciałoby się latami robić awantury o źle poustawiane meble? W końcu otworzył oczy i sięgnął po zostawioną przez Zosię kartkę. Przyjrzał się jej uważnie. – I co o tym myślisz? – Aniela bezszelestnie zjawiła się za jego plecami i zajrzała mu przez ramię. – Aż mnie ciarki przeszły! I sposób, w jaki mówiła! Jakby to było coś najbardziej naturalnego na świecie! – Prawdopodobnie dla niej jest. Gdy kładłaś Zosię spać, zdążyłem sobie to i owo przemyśleć. Ona chyba widziała „ciocię” od początku, od małego. Dlatego nie budzi w niej żadnego niepokoju.

– Ale dlaczego akurat ona ją widzi, a my nie? – Nie wiem i nie sądzę, byśmy kiedykolwiek się dowiedzieli. Natomiast nie możemy zlekceważyć jej przesłania, o ile oczywiście jest prawdą… Święcona ziemia… – Nawet nie wspominaj. – Aniela usiadła i nalała sobie kolejny kieliszek. – Przecież tam jest tylko mur, a nie miejsce z czyimiś… szczątkami. – Tego właśnie nie jestem już pewien. Z rysunku wynika, że jadalnia powinna być dłuższa. – Konstanty jeszcze raz spojrzał na karteczkę. – Trzeba by było rozwalać ścianę… – Ściana nie ściana, nie można przecież zostawić kobiety bez przyzwoitego pochówku. – Leśniczyna otrząsnęła się już z pierwszego szoku i energicznie zabrała kieliszki ze stołu. – Tłucze się niczym potępieniec, bo tyle czasu leży w niepoświęconej ziemi! – Raczej przez nas. Irytujemy ją własnymi porządkami – mruknął Kot. – A dziwisz się? Gdyby mi teraz ktoś wszedł do domu i zaczął przesuwać meble, też bym się złościła. – Wzięła się pod boki i buntowniczo wysunęła podbródek. – Ho, ho, ho! Widzę, że nasza ciotka-zjawa zyskała w tobie zagorzałą obrończynię. – Konstanty na widok bojowej postawy żony nie mógł opanować cisnącego się mu na usta uśmiechu. – Swoją drogą zawsze miałaś do niej sentyment… Pamiętam twoje oburzenie, gdy

Aleksandra, matka Stanisława, poradziła ci wezwać księdza i odprawić egzorcyzmy. Właściwie dlaczego nikt nigdy tego nie zrobił? Ani moja babka, ani matka, ani ty… – przerwał zaskoczony odkryciem nowej zagadki. – I właśnie dlatego, że nie wiesz, domem muszą rządzić kobiety. – Aniela potępiająco kiwnęła głową i postawiła lśniący imbryk na kuchni. – Wy doskonale się sprawdzacie na wojnach i polowaniach, ale wyczucia za grosz nie macie! – A co do tego ma wyczucie? Skoro straszy, powinno wezwać się księdza… – Kostek obstawał przy nowo odkrytej prawdzie. – Po pierwsze, nie straszy, tylko hałasuje. – Aniela furcząc spódnicą, krzątała się po kuchni, przygotowując filiżanki na herbatę. – A to ogromna różnica. Zrobiła ci kiedyś krzywdę? – Krzywdy może nie, ale strachu nieraz napędziła. Zresztą nie zgrywaj takiego chojraka, też się przez nią bałaś! W ferworze sporu nawet nie zauważyli, kiedy zaczęli mówić „ona”. – Prawda, bałam się, i nie tylko tego. Strach czasami bywa zdrowy. To taki przebłysk intuicji naszych przodków. A po drugie, zastanowiłeś się kiedyś, co by było, gdyby ksiądz jedynie ją rozsierdził? Zostalibyśmy z czymś groźnym, niepojętym i wściekłym. A po trzecie…

– Dużo masz jeszcze tych punktów? – Konstantego właśnie rozbolała głowa. Zbyt wiele dzisiaj się wydarzyło. – Nie, to już ostatni. Po prostu zawsze wydawało mi się, że to, co mieszka w jadalni, musi być związane z domem. I czułabym się podle, wyrzucając dawnego mieszkańca. Skoro sam nie odszedł, miał ważny powód… Tak samo zresztą uważały twoja mama i babcia. I chyba miałyśmy rację. – Ech, wy, kobiety… Świat bez was przestałby istnieć. – Toż mądrość wygłosiłeś! – prychnęła śmiechem Aniela. – W końcu dzieci jakoś jeszcze nie potraficie rodzić. Niechcący poruszyła drażliwy temat, od którego chwilowo odciągnął ją duch z jadalni, i myślami wróciła do Agnieszki. Zamilkła, twarz jej spochmurniała, po czym z westchnieniem zapytała: – To co zrobimy z ciocią-zjawą? – Jutro poprzestawiamy meble tak, jak wyrysowała Zosia. – Kot w skupieniu przyglądał się karteczce. – A potem zobaczymy, co będzie się działo. Według małej „ciocia” piekli się, bo nic nie stoi tam, gdzie stało za jej życia. Jeśli więc po przemeblowaniu ucichnie, trzeba będzie rozkuć ścianę. Dowiemy się, czy Zośka nie wpuszcza nas w maliny. – Chyba nie sądzisz, że mogłaby to wszystko

wymyślić? – Wręcz przeciwnie. Ale Zosia to Zosia, lepiej zacznijmy od mebli. Może usłyszała podobną historię i zapragnęła przeżyć jakąś przygodę? Sporo teraz się mówi o seansach spirytystycznych, może Zosia postanowiła spróbować swoich sił i zostać medium… – Chyba koniaczek nieźle zaszumiał ci w głowie, skoro pleciesz takie głupoty! To jeszcze dziecko! Ale dobrze, zacznijmy od mebli. Od czegoś w końcu trzeba. – Leśniczyna postawiła na stole imbryk z herbatą. – Jest jeszcze jedna sprawa, którą musimy omówić – dodała, siadając i odruchowo wygładzając obrus. – Nikt nie może dowiedzieć się, jaki udział miała w tym nasza wnuczka. Wyobrażasz sobie, co by się działo, gdyby ludzie zaczęli plotkować, że mała widzi duchy? Zamęczyliby ją, wykorzystując do swoich celów, wyśmiali albo śmiertelnie się przerazili. Nie możemy do tego dopuścić. Zosia nie może zostać w to wmieszana. – Masz rację. Porozmawiam z nią i przekonam, by milczała. To mądre dziecko. I bardzo wielka zagadka. – Ale o tym wiemy tylko my i tak powinno pozostać – podsumowała leśniczyna i rozlała herbatę do filiżanek. Kuchnię otuliła cisza skąpana w intensywnym herbacianym aromacie. W jadalni też nikt nie hałasował. Najwyraźniej nawet ciotka-zjawa rozumiała, że po tak trudnym dniu mieszkańcom leśniczówki należy się odrobina spokoju.

MALOWNICZE DZISIAJ eontyna westchnęła i spojrzała w okno, za którym widać było tonącą w szarej poświacie ulicę. Przynajmniej dzisiaj nie czuła się już zmęczona ani przytłoczona przeszłością. Wręcz przeciwnie. Odczuwała dziwną ulgę, wyrzucając z siebie coraz to nowe wspomnienia. Nie sądziła, że ma ich aż tyle. Spychane przez wiele lat w najciemniejsze zakątki pamięci, nagle uwolnione krzyczały i jazgotały niczym lwowskie przekupki na placu Świętego Antoniego. – I rzeczywiście pani ją wtedy widziała? Tę kobietę? – zapytała Madeleine, która wciąż jeszcze siedziała nieruchomo, zasłuchana i zamyślona. – Tak. Dlatego nie mogę teraz wątpić w różne… Nazwijmy to: nietypowe zjawiska. A wtedy, w jadalni dziadków, nie widziałam w tym niczego nadzwyczajnego. Tak jak przypuszczał dziadek, widywałam ją od początku. Była nieodłączną częścią wizyt w leśniczówce. I odkąd pamiętam, było mi jej strasznie żal, bo musiała wszystkie wieczory spędzać sama. Nie pamiętam dokładnie, ale pewnie z tego powodu zakradłam się tamtego dnia do jadalni. – Ale nie było widać, że ona… No, że nie żyje? – No właśnie nie, wyglądała całkiem normalnie.

L

Tylko suknię miała staromodną, taką ze starych zdjęć w albumie dziadków. Wtedy jednak się nad tym nie zastanawiałam. Dzieci widzą świat po swojemu i przyjmują go takim, jaki jest. W każdym razie dziadkowie poprzestawiali meble i od tamtego momentu zapanował spokój. Mama opowiadała mi potem o kołyszącym się wieczorami fotelu na biegunach. Ale nie wiem, czy to prawda, czy tylko chciała mnie trochę nastraszyć. – Uśmiechnęła się do swoich wspomnień. – Z pani mamy było chyba niezłe ziółko… – O tak! – Leontyna ze śmiechem pokiwała głową. – I o ile pewne zdolności i umiejętności odziedziczyłam po ojcu, to charakter z pewnością mam po niej. I właściwie to wszystko. – Jak to „wszystko”? – oburzyła się Magda. – Nie powiedziała mi pani, czy naprawdę w leśniczówce było ukryte pomieszczenie. – Rzeczywiście, umknęło mi to. Było. Wchodziło się tam przez klapę w podłodze, a potem schodziło po drabinie. Wiem o tym jedynie z opowieści, bo gdy tylko spełnili prośbę Heleny, dziadek na nowo zamurował ścianę. – Heleny? To ona jednak… – Tak. Znaleźli tam szczątki kobiety. Prawdopodobnie zmarła, gdy w pośpiechu opuszczano leśniczówkę, i zabrakło czasu, by ją pochować. Dziadek dał jej na imię Helena. Bo po grecku hele znaczy blask,

a przecież to przez nią jadalnia zawsze była oświetlona. Zgodnie ze swoim życzeniem znalazła się wreszcie na cmentarzu, w poświęconej ziemi. I możesz wierzyć albo nie, ale w pomieszczeniu obok dziadkowie znaleźli skrzynię z biżuterią i kosztownościami. Było też trochę porcelany. Później dzięki temu znalezisku mogliśmy spokojnie wyjechać z rodzicami do Warszawy, do brata taty, i tam rozpocząć nowe życie. Być może właśnie przez tę skrzynię zamurowano fragment pokoju. – Pewnie dawni mieszkańcy planowali wrócić po swój dobytek – snuła przypuszczenia Magda. – To jest historia na cudowną powieść! Leontyna tylko pokręciła głową i spojrzała na zaciśniętą mocno dłoń, w której spoczywał pierścionek. – A kto by w to wszystko uwierzył? – zapytała z westchnieniem pełnym żalu. – W pierścionki z duszą, w nawiedzone jadalnie, w starsze panie cierpiące na manię prześladowczą. – Roześmiała się gorzko. – To i tak cud, że chcesz tego wszystkiego słuchać. A gdy przyjdziesz do mnie na herbatę, pokażę ci lalkę z tego kufra. Bawiłyśmy się nią razem z Anią, moją siostrą. Mam ją do dzisiaj – powiedziała Leontyna, przybierając dziarski ton. – W takim razie koniecznie muszę wpaść do pani do sklepu! Magdzie z podekscytowania zaczęły płonąć policzki. Już ona swoje wiedziała. Historia Leontyny była

niesamowita i nie można było dopuścić, by o niej zapomniano. W końcu nie na darmo zaczęła prowadzić księgarnię. Wszystkie książki stojące na półkach tak naprawdę miały jedno zadanie: snuć opowieści. A zadaniem Madeleine było sprawić, by kiedyś jej dzieci mogły poznać i tę pełną magii, pachnącą dawnym i trochę nierealnym światem sagę rodzinną. Czuła przez skórę, że Leontyna opowiedziała zaledwie mały fragmencik tego, co przechowuje w pamięci. I że skrywa tam niejedną tajemnicę. Zamyślona nie usłyszała słów starszej pani, tylko z jej wyczekującego spojrzenia domyśliła się, że ta coś właśnie powiedziała. – Przepraszam, nie słyszałam. Mogłaby pani powtórzyć? – Tak jak wspominałam, lalki nie mam w sklepie. Jest u mnie w domu. Herbatę w każdą sobotę pijam o czwartej – dodała tonem informacyjnym. – Mam nadzieję, że przyjdziesz. A teraz pomogłabyś mi odpiąć łańcuszek? Zawieszę na nim pierścionek, bo przejawia ostatnio tendencję do dezercji. Znieruchomiała, czując palce dziewczyny na swojej szyi. Uświadomiła sobie bowiem, jak dawno nikt jej nie dotykał. Nie przytulił, nie pogłaskał po ręce… Ostatkiem siły woli opanowała cisnące się pod powieki łzy. Samotność była bolesna. – Pani Leontyno? – Magda, jakby czytając w myślach, położyła dłoń na jej ramieniu. – Dobrze się

pani czuje? – O tak. Doskonale. Utkwiła wzrok w pierścionku, który nawlekała na złotą niteczkę łańcuszka. Wystarczyła ta krótka chwila, by całkowicie odzyskała panowanie nad sobą. – To do soboty, tak? – upewniła się właścicielka księgarni. – Tak, będę czekać. Cóż, dziękuję ci za miłe popołudnie… Teraz uciekam, bo koniecznie muszę jeszcze dziś iść na cmentarz. Groby są nieposprzątane od Wszystkich Świętych. Wprawdzie zaglądałam tam i zapalałam świeczki, ale wykopywanie uschniętych chryzantem zostawiłam sobie na później. I to później właśnie nadeszło. W końcu od Zaduszek minęły już trzy tygodnie. Najwyższy czas usunąć chwasty i zrobić coś, by i moim tam po drugiej stronie zapachniało grudniem i Bożym Narodzeniem. – Pani Leontyno, ściemnia się już… Proszę odłożyć to do jutra. Jeszcze ten dziwny człowiek, który zaglądał dzisiaj do sklepu… Lepiej odwiedzać bliskich w ciągu dnia. A może poszłabym z panią i pomogła? – Jutro nie mogę zamknąć sklepu. Zapewne przyjedzie pan z rzeczami, które ostatnio kupiłam, i wolałabym, żeby nie pocałował klamki. I tak musiałabym iść późnym popołudniem, czyli listopadową ciemną nocą. – To może inaczej… Jutro wpadnę do sklepu w ciągu

dnia i wszystkiego dopilnuję, a pani wtedy załatwi sprawę z grobami. Może być? – zaproponowała Magda. – A mogłabyś? – Pewnie. Księgarnia oficjalnie zostanie otwarta dopiero w grudniu, to, co się tutaj teraz dzieje, śmiało można określić jako wolnoamerykankę. A przynajmniej będę o panią spokojna. – Dobrze, w takim razie posłucham głosu rozsądku i na cmentarz pójdę jutro. Leontyna mocniej otuliła się szalikiem i z zadumą spojrzała za okno. Nigdy nie lubiła listopada, a teraz ze zdumieniem odkryła, że po raz pierwszy odkąd pamięta, listopadowy półmrok, deszcz i wiatr jej nie przeszkadzają. Z przyjemnością wyszła na ulicę i poczuła na policzkach zimne uderzenia wiatru. Nawet siąpiący deszcz jej nie wadził. Wprost przeciwnie, wystawiła do niego twarz i przez chwilę pozwoliła, by podmuchy i drobne kłujące deszczowe krople wzięły jej drobną postać we władanie. Dobrze jej zrobił mokry, przenikliwy ziąb listopada. Dzięki temu czuła, że wciąż naprawdę żyje. Madeleine po wyjściu starszej pani nie mogła znaleźć sobie miejsca. Praca jej nie szła. Cały czas powracała myślami do opowieści Leontyny. Tyle w tej historii było niedokończonych wątków. Czemu Leontyna miała przez jakiś czas na imię Zosia? Co stało się z Agnieszką

i Szawłem? Może jednak wrócił i wszyscy się mylili. A nawet jeśli nie, to co z dzieckiem? I czemu rodzina Leontyny przeniosła się do Warszawy? Magda po chwili zastanowienia wyciągnęła z pokrowca laptop i najpierw zanotowała te wszystkie pytania, które nie dawały jej spokoju, a potem pochyliła głowę i przez moment siedziała z dłońmi zawieszonymi nad klawiaturą. – A co mi tam – mruknęła w końcu do siebie i otworzyła nowy plik. Ku jej zaskoczeniu słowa same układały się w opowieść. Tak zatopiła się w spisywaniu historii Leontyny, że nie zauważyła starszego pana w długim płaszczu, który zatrzymał się przed oknem księgarni i przez moment uważnie jej się przyglądał. Stał wyprostowany, z uniesioną do góry głową, jakby nie zauważając coraz mocniej zacinającego deszczu ani coraz silniejszych podmuchów wiatru. Dopiero gdy zainteresowała się nim zażywna jejmość ze sklepu mięsnego, odszedł czym prędzej. Na szczęście Magda nie była świadoma jego chwilowej obecności. I dobrze, bo zaczęłaby odczuwać znacznie większy niepokój. Tymczasem tajemnicza postać w długim płaszczu zniknęła w listopadowym mroku. * * * Leontyna niezbyt dobrze się czuła, zostawiając Magdę w Kuferku.

– Na pewno sobie poradzisz? – zapytała chyba po raz dziesiąty i niezdecydowana zastygła przy drzwiach z ręką na klamce. – A czemu miałabym sobie nie poradzić? Przecież wszystko mi pani pokazała. Jeśli czegoś nie będę pewna, poproszę ewentualnego kupca, by zajrzał znów później. Wszystkie rzeczy mają naklejone ceny… Proszę się nie martwić. Ale jak miała się nie martwić? Wszystkie przedmioty w sklepie jakby zastygły w przerażeniu. Nawet gobelinowe poduszki, zwykle miękko ułożone, wyglądały jakby napuszyły się i przygotowały do obrony. A pastereczka z doklejoną głową słała w jej stronę oskarżające spojrzenia. – Pamiętasz, że półka tam na górze to moja kolekcja ozdrowieńców-połamańców? I że… – Tak, nie sprzedajemy, nie dajemy dotykać. Pani Leontyno… – Wiem, wiem. Nudna jestem i przewrażliwiona. Ale widzisz, te wszystkie rzeczy są moją jedyną rodziną – wyrwało się jej, zanim zdążyła się powstrzymać. – Ehm… – odkaszlnęła zawstydzona niezamierzoną szczerością. – To lecę… – Zapomniała pani o siatce. – Magda podała leżącą na biurku płócienną torbę. – Matko! Co tam jest? – zapytała ze zdumieniem. – Tylko kilka niezbędnych rzeczy… – zbyła ją

Leontyna i czym prędzej opuściła sklep. Za nic na świecie nie chciała bowiem ciągnąć tej dyskusji. W końcu zawartość torby to jej osobista sprawa. Przynajmniej tak jej się wydawało. Chociaż najbliższa przyszłość miała pokazać, że tym razem się myliła. Na cmentarzu panowała cisza. Dwa groby dalej krzątała się starsza pani, którą Leontyna poznała dopiero niedawno. Cóż, w pewnym wieku to właśnie groby najbliższych stają się okazją do nawiązywania nowych znajomości. Przywitała się z panią Danusią szybkim skinieniem głowy, wymieniły kilka niezobowiązujących uwag o pogodzie i zajęły się na powrót własnymi sprawami. Leontyna migiem uporała się ze zwiędłymi kwiatami, wypalonymi zniczami i liśćmi, które przywiał tu wiatr. Już po chwili wyciągnęła z torby koc i rozłożyła go na wilgotnej, zimnej ławce. Przysiadła na nim tak, by jak najmniej rzucać się w oczy, i wyjęła z siatki dwie filiżanki i termos. Od kilku tygodni już miała na to ochotę. Przecież wszyscy tak lubili popołudniowe spotkania przy gorącej herbacie. Nawet w czasie wojny, gdy to, co pijali, niewiele miało z nią wspólnego, siadali przy ładnie nakrytym stole, z filiżankami starannie ustawionymi na spodeczkach… Kto wie, być może nie tylko ja za tym tęskniłam, pomyślała, z lubością grzejąc zmarznięte ręce o rozgrzaną filiżankę. Może wy tam, po drugiej stronie, też marzycie o tym, żeby jak za starych dobrych czasów

zebrać się w jednym miejscu i zwyczajnie napić się herbaty. Ze wszystkimi… Z dobrym, kochanym dziadkiem Kotem, z babcią Anielą-Aniołem – jedynym z aniołów, który nosił fartuch i wyczarowywał pyszne ciasto drożdżowe. Nikt tak jak ona nie potrafił przytulać i pocieszać. Babcine ramiona przygarniały prosto do serca i człowiek bez względu na to, jaki miał problem, od razu tajał i nabierał otuchy. Aż strach pomyśleć, co stało się z tymi cudownymi ludźmi… Leontyna potrząsnęła głową. O nie, skarciła się w myślach. Popołudniowa herbata to relaks dla nich i dla mnie. Dla taty, mamy, Ani, która zawsze usiłowała ukradkiem dorzucić do swojej filiżanki dodatkową porcję cukru… Wierzchem dłoni wytarła oczy zachodzące mokrą mgłą. Pociągnęła nosem i upiła z filiżanki stygnący napój. W powietrzu poza chłodem i wilgocią listopada czuć było delikatny mroźny powiew. Tak pachniał nadchodzący grudzień. – Za zimę, moi kochani – powiedziała i wysunęła przed siebie filiżankę, wznosząc toast. I w tym momencie spostrzegła Kraśniakową, która stała naprzeciwko i okrągłymi ze zdumienia oczami wpatrywała się w starszą panią wymachującą nad grobem porcelanowym naczyniem. – Tak, tylko jej tu brakowało – mruknęła do siebie Leontyna i uprzejmie ukłoniła się właścicielce mięsnego. I to był błąd. Kraśniakowa bowiem od razu

wykorzystała jej grzeczność, by zaspokoić ciekawość. – Stoję tu tak i stoję, i tak się zastanawiam, czy to pani – powiedziała, podchodząc z niewinnym wyrazem twarzy. – To trzeba do okulisty, bo jak z takiej odległości pani nie widzi, to nie jest dobrze. – Leontyna spokojnie uniosła filiżankę do ust i wypiła duszkiem całą jej zawartość. – Wzrok to mam na całe szczęście sokoli. – To zależy na czyje szczęście – wymamrotała w szalik starsza pani. – Słucham? – Kraśniakowa spojrzała na nią podejrzliwie. – Nie, nic, zwyczajem staruszków mamroczę coś bez sensu – westchnęła Leontyna i zatupała dla rozgrzewki. Stopy zaczęły jej grabieć z zimna. – Aaaaa… Sądząc po minie, właścicielka mięsnego nie wiedziała, co myśleć o szczerości starszej pani. W końcu postanowiła jednak dać sobie spokój i zająć się tym, co najbardziej ją zaintrygowało. Zmarszczyła brwi i znacząco spojrzała na stojący na ławce termos i drugą, pełną filiżankę. – A w ogóle co pani tutaj robi? – zapytała prosto z mostu. – Od kiedy to pogańskie obrządki się na cmentarzu wyprawia? Dobrze widziałam, że pani coś z tego kubka na grób wylewa – dodała groźnym tonem,

wyraźnie nabierając rozpędu. Leontyna milczała, bo najzwyczajniej w świecie oburzenie odebrało jej mowę. Żeby najukochańsze tułowickie filiżanki, z delikatnej, niemal przezroczystej porcelany nazywać kubkami! O, gdyby istniał gdzieś Bóg Filiżankowy, to pod Kraśniakową rozstąpiłaby się ziemia i pochłonęła ją za profanację. Ale ziemia ani drgnęła, zamiast tego za plecami znienacka pojawiła się pani Danusia. Otrzepała ręce ubrudzone ziemią i przysiadła na ławce tuż koło stojącej samotnie filiżanki. – To co z tą herbatą, pani Leosiu? Pijemy? – zapytała niewinnie, zerkając na Kraśniakową. – Miała pani rację, powinnam wypić od razu, a tak wystygła… Pani też na herbatkę? – zwróciła się do oniemiałej właścicielki mięsnego. – A jeszcze czego! Czy ja wyglądam na taką, co nad grobami herbatę pije?! – sarknęła i odeszła, potrząsając z oburzenia głową. – Rzeczywiście nie wygląda mi na kogoś, kto myślałby w tej chwili o herbacie – odezwała się po chwili pani Danusia i ostrożnie odstawiła trzymaną w ręku filiżankę. – Przepraszam, trochę pobrudziłam… – Nic nie szkodzi. Dziękuję bardzo. Uratowała mnie pani od bycia chwilową atrakcją Malowniczego. Ona z całą pewnością nie odpuściłaby takiej okazji, tym bardziej że poza sezonem w miasteczku mało się dzieje.

Każda, nawet najmniej sensacyjna sensacyjka jest na wagę złota. A wiadomość, że stara Leontyna oszalała albo jeszcze lepiej: zamieniła się w pogankę, miałaby wzięcie… Napije się pani ze mną? Herbaty, rzecz jasna, bo nic innego nie mam. – Chętnie. Przyznam, że nigdy nie przyszło mi do głowy, żeby przyjść do mojego Józka z termosem, ale jak na panią popatrzyłam, pomyślałam, właściwie czemu nie… – A ja chyba jednak powinnam przynieść coś zupełnie innego – uśmiechnęła się Leontyna. – Mój ojciec na pewno tęskni za koniaczkiem, a i nam przydałby się jako wkładka do herbaty. Dla zdrowotności oczywiście, żeby się zimnu nie dać – dokończyła. – Józuś był prosty, koniaku nie pijał, ale wódeczką by nie pogardził. – Pani Danusia się roześmiała. – Tak mnie potrafił zdenerwować, gdy czasami nadużył… Zawsze wtedy śpiewał. Gdyby mi ktoś wówczas powiedział, że nadejdzie chwila, kiedy i za tym będę tęsknić, pewnie bym nie uwierzyła. A dałabym naprawdę bardzo wiele, by choć raz jeszcze usłyszeć pod oknem jego fałszujący głos, gdy zawodził: Miłość ci wszystko wybaczy… Miłość, czyli ja… A pani do taty przychodzi? – Do taty, mamy, siostry. Widzi pani, tak to się czasem dziwnie dzieje, że człowiek zupełnie sam zostaje na świecie – westchnęła Leontyna, delikatnie owijając filiżanki w przygotowany wcześniej materiał. – Muszę

już wracać. Proszę wpaść do mnie, do sklepu, wypijemy herbatę w bardziej standardowych warunkach – uśmiechnęła się Leontyna i podała pani Danusi wizytówkę Kuferka. Idąc wąskimi alejkami cmentarnymi w kierunku bramy wyjściowej, znów miała wrażenie, że ktoś ją śledzi. Oglądała się kilka razy, ale nie zobaczyła niczego ani nikogo podejrzanego. W końcu wzruszyła ramionami i zbeształa się za te przywidzenia. Z lekka poirytowana wzięła głęboki oddech. Powietrze robiło się mroźne i czuć było nadchodzący pierwszy śnieg. A wraz z nim grudzień, z którym Leontyna miała jak zwykle ogromny kłopot. Od jakiegoś czasu, a dokładniej, odkąd w Malowniczem zamieszkała Majka, właścicielka Uroczyska, grudzień już Leontyny tak nie przerażał. Po prostu pensjonat czekał na nią z otwartymi na oścież drzwiami, wielką choinką w salonie i miejscem przy wigilijnym stole. Majka od pierwszych świąt stała się dla Leontyny nieomal rodziną. I starsza pani odetchnęła z ulgą na myśl, że samotne święta jej nie grożą. Ale jak mówią – nigdy nie mów nigdy – bo w tym roku świąteczny problem powrócił. Majka wyjechała i miała wrócić dopiero po Nowym Roku. Sama ją do tego namawiała, dziewczynie należał się odpoczynek, a jak się prowadzi pensjonat, wakacje latem odpadają. Serce Leontyny podzieliło się na pół – jedna część cieszyła się

z zasłużonego odpoczynku właścicielki Uroczyska, druga martwiła się grudniem, samotnością i smutkiem pustego miejsca przy stole. Ciekawe, ilu ludzi, którzy przed świętami gnali jak w amoku od sklepu do sklepu, myślało o tym, że Boże Narodzenie poza radością niesie też smutek. Tęsknotę za tymi, którzy odeszli, i za przeszłością. Grudzień sprzyjał wspomnieniom i rodzinnym spotkaniom. Z całą pewnością jednak nie sprzyjał samotności. Gdyby przynajmniej trafił się zbłąkany wędrowiec i zapukał do drzwi w wigilijny wieczór… O tak! Każdy samotnie spędzający wigilię powinien mieć specjalnie dla siebie przeznaczonego wędrowca… Przynajmniej byłoby na kogo czekać… Pogrążona w rozmyślaniach Leontyna doszła do swojego sklepu. Stał spokojnie, opierając się porywistym podmuchom wiatru, wabiąc przechodniów ciepło oświetloną wystawą. Z westchnieniem ulgi przystanęła przed witryną i pełnym zadowolenia wzrokiem ogarnęła lekko opadające szydełkowe firanki, stary kominkowy zegar przytulony do porcelanowej pary, pękatą cukiernicę, która z dumą wydymała okrągły brzuszek i… Na moment znieruchomiała. Zamknęła oczy, otworzyła je i z uwagą spojrzała na wystawę. Niestety nie miała przywidzeń. Miejsce, które jeszcze dzisiaj zajmowała lampa z mlecznozielonym kloszem, było puste. Wpadła do sklepu jak burza. Potrąciła przy tym mały stolik na wygiętych nóżkach, który z trudem zachował

równowagę. Leontyna nawet na niego nie spojrzała. – O, już pani jest. – Madeleine na jej widok podniosła się zza biurka. – Wstawię wodę, bo chyba pani przemarzła. – Lampa… – Leontyna z trudem złapała oddech. – Gdzie jest lampa z wystawy? – zapytała urywanym głosem. – A no właśnie! Jedynie ją udało mi się sprzedać. – Sprzedałaś tę lampę? Komu? – Jakaś pani przyszła i o nią poprosiła. Powiedziała, że będzie idealnie pasować do biurka jej męża… – zająknęła się dziewczyna. Mina starszej pani nie wskazywała na to, by wiadomość o sprzedaży lampy ją ucieszyła. – Zapłaciła tyle, na ile była wyceniona… Pieniądze są tutaj… – mówiła gorączkowo Magda, zerkając na pobladłą twarz właścicielki Kuferka. – Nie o pieniądze chodzi. – Leontynę nagle opuściły wszystkie siły i bezwiednie oparła się o ścianę. – Ta lampa nie była na sprzedaż. – Nie była na sprzedaż? – powtórzyła zaskoczona Magda. – Ale jak to? Przecież stała na wystawie z nalepioną ceną… Leontyna spojrzała na nią, zastanawiając się, jak to wytłumaczyć. Jak wyjaśnić, że kapryśnych rzeczy nie sprzedaje się pierwszym lepszym paniusiom, że one czekają na kogoś wyjątkowego, że…

– Nie mogłaś o tym wiedzieć, zapomniałam cię uprzedzić – powiedziała zamiast tego. Nie potrafiła racjonalnie wytłumaczyć swoich uczuć. – To moja wina – dodała z rezygnacją. – Będzie miała pani przez to kłopoty? – Kłopoty? Tak bym tego nie nazwała. – Staruszka wzięła głęboki oddech i przywołała na twarz pogodny uśmiech. – Nie przejmuj się, bo nie ma czym. Lepiej napijmy się czegoś ciepłego. – Bardzo bym chciała, ale nie mogę. – Magda z ociąganiem sięgnęła po przewieszony przez oparcie krzesła płaszcz. – Muszę dzisiaj wrócić wcześniej do domu i odciążyć trochę mamę. Franek daje jej nieźle popalić, a Marcyśka zagada ją na śmierć. Biedna, nieprzyzwyczajona do takich atrakcji, pewnie czuje się, jakby utknęła na karuzeli łańcuchowej. – No to leć. I pozdrów mamę. Dziękuję, że mnie zastąpiłaś! – zawołała za wychodzącą już dziewczyną. Ledwo zamknęły się za nią drzwi, opadła na fotel i schowała twarz w dłoniach. Zawiodła. Jak mogła zapomnieć o lampie?! Jak mogła nie powiedzieć Magdzie, że pod żadnym pozorem nie wolno jej nikomu sprzedawać? – I kto teraz się wami wszystkimi zaopiekuje? – szepnęła, ogarniając pełnym czułości spojrzeniem wnętrze sklepu. Wtedy zauważyła padający od drzwi cień. Popatrzyła

w tamtym kierunku i znów spostrzegła tego samego mężczyznę. Dzisiaj dla odmiany miał kapelusz nasunięty głęboko na czoło. Albo przemarzł wczoraj na tym wietrzysku, albo postanowił się maskować, pomyślała, nie odrywając od niego oczu. Próżny trud, bo już wczoraj go sobie dobrze obejrzałam. Chociaż pewnie i on mnie sobie obejrzał, a biorąc pod uwagę moje lata, mógł dojść do wniosku, że mam sklerozę i dziś już nic nie będę pamiętać… Starszy pan nie unikał jej wzroku. Patrzyli na siebie, niby oddzieleni szybą w drzwiach, a jednak połączeni spojrzeniem niebieskich oczu. Jej wpadały bardziej w szarość, jego były nadal intensywnie niebieskie. spotkali się po latach na środku ulicy i nie mogą się sobie nadziwić że oboje tacy siwi niczym przebierańcy udający prawdziwych w commedia dell’arte ona przygłucha i on nie dosłyszy mówi że daremnie przewędrował pół świata jej zaś pozostało to miasto przez wszystkie te lata*

Zanuciła bezwiednie. Nawet nie wiedziała, że zna tę piosenkę. Najwyraźniej na starość poza innymi wadami dorobiła się i nadmiernej romantyczności. Ot, zachciało się skojarzeń z powracającą dawną miłością… Oczywiście, byłoby cudownie, gdyby ten mężczyzna okazał się zawieruszonym w czasie kochankiem. Na pewno lepiej niż gdyby był wariatem albo wypuszczonym na wolność mordercą szukającym ofiary… Ale Leontyna zdawała sobie sprawę z ułudy romantycznych marzeń. Najzwyczajniej w świecie nie miał kto jej tu szukać. Nieświadomy tych rozważań starszy pan przybliżył twarz do szyby i niepewnie uniósł rękę. Teraz mnie zastrzeli, przemknęło przez głowę starszej pani. Ale nic takiego się nie wydarzyło. Mężczyzna po prostu dotknął palcami ronda kapelusza i coś na kształt niewyraźnego uśmiechu pojawiło się w kącikach jego ust. Ukłonił się i odszedł. Nawet nie pozwolił rozkwitnąć temu uśmiechowi i Leontynie, nie wiedzieć czemu, zrobiło się żal. Przynajmniej tym razem się nie bała. Ostatnia ze specjalnych rzeczy zniknęła ze sklepu. To znak. Znak końca – nie była już potrzebna. Przez te wszystkie lata żyła z poczuciem misji, a teraz… Z westchnieniem spojrzała jeszcze raz na półkę z uszkodzonymi figurkami i imbryk z obtłuczonym dzióbkiem. Ich żałowała najbardziej, bo kto poza nią

będzie chciał uszkodzone kurzołapki? Wstała z fotela, zapięła płaszcz i wyszła ze sklepu. Właściwie powinna zostać, pora zamknięcia jeszcze nie nadeszła, ale w tej chwili w ogóle jej to nie interesowało. Nie chciała zamartwiać się losem pełnego Kuferka. Wolała rozpocząć przygotowania do tego, co miało nadejść jeszcze tej nocy. Zaraz po przyjściu do domu nakarmiła Barnabę. Rozstawiła też dodatkowe miseczki i nasypała do nich suchej karmy. Potem otworzyła szafę i przez moment przyglądała się wiszącym sukniom. W końcu sięgnęła po koronkową, jedyną, która ocalała po mamie. Właśnie tę wybrałaby na suknię ślubną, gdyby kiedykolwiek wyszła za mąż. Na szczęście starość, choć zabrała jej wiele rzeczy, łaskawie pozostawiła szczupłą figurę. Leontyna bez trudu włożyła sukienkę. Z dna szafy wydobyła jasne pantofelki na niewielkim obcasiku i ustawiła je koło fotela. Chwilowo postanowiła zostać w kapciach. Poszła do łazienki i zrobiła staranny makijaż, ułożyła włosy w fale. Właściwie była gotowa. Zamiast obiadu zjadła wielki kawał drożdżowego ciasta przygotowanego według przepisu babci Anieli. Nie wiadomo, czy tam, dokąd się wybiera, będą słodkości, a dać zmarnować się czemuś tak pysznemu to grzech nie do wybaczenia. Potem do wieczora czytała książkę. To też był jeden z punktów na liście – kryminał pochłaniał ją od kilku dni i musiała się upewnić, czy rzeczywiście zabił ten, na

kogo stawiała. Jak zwykle się pomyliła i pogratulowała sobie w duchu, że nie została policjantem, bo z jej intuicją świat roiłby się od grasujących na wolności złoczyńców. Odłożyła książkę i zapatrzyła się w ciemność za oknem. Właściwie nie zostało już nic do zrobienia. Przytuliła do siebie mruczącego Barnabę, włożyła eleganckie buciki i położyła się na łóżku. W tej chwili była wdzięczna losowi i ojcu za dziwny dar przewidywania. Dzięki temu mogła przygotować się do odejścia. Przez moment leżała z zamkniętymi oczami, myśląc, że zapewne nie uśnie. Ale tym razem przeczucia ją zawiodły i po chwili Leontyna zapadła w głęboki spokojny sen. Wszystko ją bolało. Stopy zdrętwiały w bucikach, bez wątpienia eleganckich, ale na pewno niezbyt wygodnych, a ramiona zesztywniały pod zbyt obcisłą koronką. Jeśli tak ma wyglądać ten nowy, inny świat, to wcale nie jest malinowo, pomyślała na wpół sennie i otworzyła oczy. Był ranek, a ona nadal leżała we własnym łóżku. Barnaba jak gdyby nigdy nic siedział na stole i wylizywał resztki z pozostawionego wczoraj talerza. Ten ostatni widok przekonał ją, że nadal jest wśród żywych. Z trudem zwlokła się z łóżka, pozbywając się pantofelków, i poszła do łazienki. Z lustra spojrzała na nią twarz z rozmazanym makijażem i potarganymi włosami. – Wariatka – powiedziała dobitnie do swojego

odbicia. – I do tego stara i głupia – dodała, zdejmując sukienkę i wchodząc pod prysznic. Leontyna pozwoliła, by chłodna woda przegoniła pozostałości snu. Właściwie czasem warto się pomylić. Zawiodły ją przeczucia, co samo w sobie było dziwne, ale jeszcze dziwniejsze było to, że wcale się tym nie zmartwiła. Tego dnia do Kuferka przyszła kobieta z dużą torbą. – Jest ta młoda pani, która wczoraj tutaj sprzedawała? – zapytała, rozglądając się po sklepie. – Nie, to było tylko jednodniowe zastępstwo. Ale może ja mogę w czymś pomóc? – Leontyna uśmiechnęła się zachęcająco. – Wczoraj kupiłam tutaj lampę na biurko męża. Niestety, nie przypadła mu do gustu. Czy mogłabym ją zwrócić? – Klientka wskazała na torbę, z której wyglądał mlecznozielony klosz. Po chwili wyszła ze sklepu z dość zdumioną miną. Po raz pierwszy bowiem widziała tak entuzjastyczną reakcję na widok zwracanego przedmiotu. Nie tylko odzyskała pieniądze, ale jeszcze dostała prezent – szydełkową serwetę. Przez cały dzień była tym oszołomiona. W Kuferku zaś uszczęśliwiona właścicielka na powrót postawiła lampę na wystawie i z czułością pogładziła nachmurzony klosz. Mleczna zieleń aż kipiała oburzeniem, ale starsza pani była spokojna – w końcu jej

przejdzie. Najważniejsze, że trafiła z powrotem na właściwe miejsce. I że dzięki temu Leontyna znów poczuła się potrzebna. W sobotę Magda odwiedziła Leontynę w domu. Zanim się obejrzała, już siedziała za stołem z filiżanką w ręku przed ogromnym talerzem z piętrzącymi się apetycznie wyglądającymi kawałkami szarlotki i żółtego niczym słońce ciasta drożdżowego. Ledwo usiadła, została zaanektowana przez wielkiego tłustego kocura, który z miną gospodarza bezceremonialnie rozparł się jej na kolanach. – Barnaba chyba z braku kotek ma słabość do pięknych młodych kobiet. Biedak ma duszę uwodziciela, a u mnie taka posucha! – roześmiała się Leontyna. – Zobacz, to jest właśnie Róża. – Posadziła na stole lalkę z porcelanową buzią i brązowymi lokami, ubraną w jedwabną sukienkę i balowe pantofelki. – Leżała na dnie kufra… Właściwie temu znalezisku mój sklep zawdzięcza nazwę. Tak jak tamta odnaleziona w piwnicy skrzynia mój Kuferek miał być pełen pięknych i drogocennych przedmiotów. I nie zawsze chodzi o materialną wartość. Bo jestem pewna, że ta lalka została tam włożona z miłości do jakiegoś dziecka… – Pani Leontyno, czy mogłabym o coś zapytać? – Magda delikatnie, wręcz nieśmiało pogładziła jedwabny, śliski materiał sukienki Róży. – Cóż, znowu chcesz mnie wziąć na spytki, co? –

Gospodyni spojrzała na nią kpiąco i nałożyła na swój talerzyk szarlotkę. – Nie da się ukryć, że rozbudziła pani mój apetyt. I na to ciasto, bo pachnie oszałamiająco, i na dalszy ciąg historii, bo też smakuje wyśmienicie… – Nałóż sobie zatem ciasta i pytaj. W końcu przy popołudniowej herbatce wypada rozmawiać, a jak się przychodzi na podwieczorek do staruszki, absolutnie nie może obyć się bez wspomnień i westchnień w stylu: „za moich czasów”. – Leontyna zmarszczyła śmiesznie nos i rozbawiona popatrzyła na Magdę. – Cały czas się zastanawiam… – dziewczyna zawiesiła głos i w zamyśleniu oblizała łyżeczkę z pozostałości jabłek z cynamonem – czy Szaweł wrócił…

* J. Baran, Spóźnione wyznanie, w: tenże, Epifania słoneczna, Poznań 1997, s. 171.

OKOLICE LWOWA 1929 tanisław stał przed leśniczówką z opuszczoną głową i wzrokiem wbitym w ziemię. Wyszedł na dwór, by choć na chwilę odseparować się od tego, co działo się w środku. Nie mógł oprzeć się wrażeniu, że narastające tam przygnębienie wchłonie i jego. Dopiero haust świeżego powietrza i mocne zaciągnięcie się papierosowym dymem poprawiły mu nastrój. Tu na zewnątrz wszystko toczyło się niezmiennym od prawieków trybem. Drzewa szumiały, wśród gałęzi coś się szamotało, kwiliło, sadowiło. Pachniało kwitnącą czeremchą i jaśminem. Tylko wielki krzak bzu rosnący pod kuchennymi oknami w tym roku wyjątkowo nie zakwitł. Stanisławowi brakowało jego charakterystycznego zapachu. Bez niego wiosna była niekompletna. – Wiedziałam, że cię tutaj znajdę – usłyszał za sobą cichy głos Marianny. – Już wracam. Nie mogłem znieść tego bezcelowego krążenia pod drzwiami. Chciałem tylko na chwilę… – Nie musisz tłumaczyć – przerwała mu żona. – Wcale ci się nie dziwię. Sama najchętniej bym stamtąd uciekła, ale nie mogę zostawić mamy samej z tym wszystkim. Ojciec zamknął się w swoim pokoju

S

z butelką koniaku i chyba nie ma sensu go stamtąd wyciągać. I tak nie mógłby pomóc. Nic się nie da zrobić. – Może jednak Leon… – Leon wyprosił nas z pokoju. Ratuje Agnieszkę. Nie dało się powstrzymać krwawienia. Nie ma szans na ocalenie dziecka. Pokój wygląda strasznie… – Marianna zamilkła, zasłaniając usta dłońmi i z całych sił powstrzymując wyrywający się z gardła szloch. – Jest niczym… w rzeźni… – wyszeptała, a po zmęczonej szarej twarzy spłynęły jej dwie strużki łez. – Teraz dopiero zrozumiałam, jakie mieliśmy szczęście, że Zosia i Ania urodziły się zdrowe i przeżyły. Przecież to loteria. Dlaczego, powiedz mi, dlaczego ona nie mogła urodzić zdrowego malucha? Przecież tylko to jej zostało… To straszne, co powiem, ale może lepiej by było, by Leon… nie ratował Agnieszki z taką determinacją… – Nigdy więcej tak nie mów! – usłyszeli za sobą zachrypnięty głos leśniczyny. – Nigdy, rozumiesz? – Pani Aniela złapała Mariannę za ramiona i mocno nią potrząsnęła. – Nie powinnaś nawet o tym myśleć! Życie to coś najcenniejszego. – Mamo, przecież wiesz, że Marianna nie to miała na myśli. – Stanisław stanowczym ruchem odsunął teściową od żony. – Nikt z nas w tej chwili nie jest do końca sobą. – Doskonale wiem, co moja córka miała na myśli. – Twarz wykrzywił jej grymas rozpaczy. – Ale Agnieszka jest moim dzieckiem. Gdyby zmarła, ja straciłabym

córkę! Chyba zapomniałaś, Marianno, że też jestem matką – wyszeptała prosto w twarz zapłakanej kobiecie i bezszelestnie weszła do domu. Stanisław bez słowa przytulił żonę, a ona przywarła do niego całym ciałem i rozszlochała się na dobre. Chciał ukoić jej ból, wziąć na siebie cierpienie, ale nic nie był w stanie zrobić. Marianna miała rację. Najlepiej byłoby, gdyby Agnieszka… Zniknęła. Przypomniał sobie ten moment, kiedy odzyskiwał przytomność i zobaczył ją jako mgłę. Duszącą, odgradzającą i gęstą. Mgłę, która przynosi zgubę. Nagle powróciło do niego tamto uczucie strachu i bezwiednie przytulił żonę jeszcze mocniej. Bał się, że spojrzy mu w twarz, ujrzy te wszystkie straszne myśli i odgadnie, iż przed chwilą życzył Agnieszce śmierci. Ledwo ubrał to w słowa, przestraszył się sam siebie. Spokojnie, powtarzał sobie w duchu, całując kasztanowe włosy Marianny. Spokojnie. Żadne z nas nie jest w tej chwili do końca sobą. Ale nic nie pomagało. W Agnieszce gnieździło się mgliste niebezpieczeństwo. Przeżyła. Leon był bardzo dobrym lekarzem. Na początku nie mogła sobie przypomnieć, co właściwie się wydarzyło. Dopiero gdy ręce powędrowały do zupełnie płaskiego brzucha, wszystko wróciło. Leśniczówkę przeszył rozdzierający krzyk. Aniela i Marianna siedzące w kuchni spojrzały na siebie z rozpaczą. – Obudziła się… – wychrypiała leśniczyna.

– Pójdę do niej. – Marianna z trudem podniosła się z krzesła. – Nie… Nie teraz, córciu. Ty jesteś dla niej jak drzazga. Masz wszystko to, co ona utraciła. Lepiej pierwsza tam zajrzę. Jeśli chcesz pomóc, zajmij się ojcem i kuchnią. Trzeba mu będzie dać gorącego rosołu, gdy już dojdzie do siebie… – Zajmę się wszystkim. Mamo… Jak jej pomożemy? Jak można w ogóle zaradzić takiemu cierpieniu? – Będziemy z nią. Czasem nie można nic więcej zrobić, tylko być – powiedziała Aniela i zdecydowanym krokiem poszła na górę. Przed pokojem córki przystanęła, przygładziła włosy i z trudem wyprostowała przygarbione plecy. Agnieszka wyglądała strasznie. Blada twarz zlewała się z bielą poduszki. Widać było tylko oczy. Ogromne, niemal czarne i rozgorączkowane. Aniela podeszła do niej, przysiadła na brzegu łóżka i delikatnie położyła dłoń na splątanych włosach swojego dziecka. – Dobrze, że do nas wróciłaś, córeczko – wyszeptała. – Dobrze, że wróciłaś. Dziewczyna nic nie odpowiedziała. Przez chwilę wpatrywała się w matkę niewidzącym wzrokiem, a potem odwróciła głowę i zamknęła oczy. Krzyk, który usłyszały Aniela z Marianną, był tylko preludium tego, co szalało w jej duszy. Czuła, że jeżeli choć na milimetr rozchyli usta, nie powstrzyma rozdzierającego wrzasku.

Jeśli się temu podda, oszaleje, zagubi się sama w sobie i już nigdy nie odnajdzie drogi powrotnej. Kusiła ją wizja zatracenia się w niebycie i perspektywa zapomnienia. Nie była jednak gotowa. Coś nie pozwalało jej się poddać. W tej chwili nie umiała tego nazwać. Dopiero wiele dni później, gdy wstała z łóżka, zrozumiała. Przed obłędem uratowała ją chęć zemsty.

LWÓW 1929 arianna patrzyła na siostrę z niedającą się ukryć troską. Ubrana na czarno, z zaciśniętymi w wąską kreseczkę wargami wyglądała obco i niepokojąco. – Poczekaj, pójdę z tobą… – powiedziała, gdy Agnieszka sięgnęła po chustę. – Nie. Nie potrzebuję towarzystwa. Doskonale czuję się sama ze sobą. – Właśnie widzę – mruknęła, patrząc na zamykające się drzwi. Tak wyglądał każdy poranek. Agnieszka wstawała skoro świt, z jej pokoju dobiegały odgłosy krzątaniny, jednak nie pojawiała się na wspólnym śniadaniu. Unikała dziewczynek, ignorowała Stanisława. Drzwi pokoju otwierały się dopiero wtedy, gdy wychodził. Czasami czekała, aż zostanie sama, i dopiero wtedy znikała. Do domu wracała wieczorem, z pałającymi policzkami i rozognionym, rozbieganym spojrzeniem. Marianna dobrze znała swoją siostrę, ale ona nie była już tą samą osobą. Nie zostało w niej nic z dziewczynki, z którą płatała figle, żartowała i kłóciła się o dziewczęce sprawy. Ani z podlotka szepczącego jej do ucha najskrytsze marzenia i sekrety. Marianna nawet przed

M

sobą nie chciała się przyznać, że ta nowa Agnieszka budzi w niej lęk, choć zrobiłaby wszystko, by jej pomóc. Wzięła ją do siebie, gdy tylko siostra wyraziła takie życzenie. Wtedy właśnie pod dach rodzinnego domu wróciła nadzieja. – To dobry pomysł, jeżeli tylko Marianna da radę zaopiekować się Agnieszką – stwierdził Leon zawezwany na pilną naradę do leśniczówki. – Miałem proponować, żebyście gdzieś ją wysłali, żeby zmieniła otoczenie, ale ze względu na jej dotychczasowy stan nie widziałem takiej możliwości. Zdumiewa mnie ta nagła poprawa. Z dnia na dzień wstała i stwierdziła, że chce zmiany. – To niemal graniczy z cudem. Macie tutaj szczególny klimat sprzyjający i nawróceniom, i powrotom do zdrowia. To już drugi taki przypadek. Najpierw Stanisław… A ja omal nie obciąłem mu wówczas nogi, która na koniec ma się świetnie. Wciąż przeszywają mnie dreszcze, gdy o tym pomyślę. A teraz Agnieszka. To dobry znak, jeśli znalazła w sobie siłę do walki. Jeszcze kilka takich przypadków i za wiarygodne uznam nie tylko cuda, ale może nawet i istnienie Boga. – Oj, Leoś, Leoś, gdybym cię nie znała, może i zobaczyłabym w tobie sceptyka. – Leśniczyna się uśmiechnęła. – Pani Anielo, każdy potrzebuje jakiegoś pancerza, żeby przetrwać. Zwłaszcza lekarz, który naogląda się w życiu tylu nieszczęść… Proszę więc nie zabierać

mojego i nie obdzierać mnie tym samym z mojej skorupy ochronnej. – Leon wstał i przeciągnął się, aż chrupnęły mu kości. – Czyli mogę zabrać siostrę ze sobą? – upewniła się Marianna. – Oczywiście. Propozycja wyszła od niej, potrzebuje odmiany. Będzie lepiej, gdy wyjdzie do ludzi. Tutaj, w tej samotni, całkiem pogrążyłaby się w żalu i bolesnych wspomnieniach. A miasto to miasto. Lwów niejednego już uleczył. Agnieszka jest młoda, będzie ciągnęło ją do życia. Ludzie, potańcówki, kawiarnie. Tylko powoli, pamiętaj, Marianno, ona jest pokiereszowana. Nie widać ran, ale duszę ma w kawałkach, więc nic na siłę i nie wszystko naraz – dodał i sięgnął po leżący na taborecie nieco wypłowiały melonik. – Leon, poczekaj, mam do ciebie pilną sprawę, chodźmy na chwilę do mnie – Konstanty odwołał go na bok, nie zwracając uwagi na kpiącą minę żony. – Pilną sprawę, akurat! Już ja wiem, jak te wasze pilne sprawy wyglądają! – zawołała w ślad za wychodzącymi. – Pilne sprawy w płynie! – Mamo, daj spokój! – Marianna się roześmiała. – Niech się napiją. Gdyby nie czekająca mnie jeszcze dzisiaj droga, sama nie wzgardziłabym kieliszkiem czegoś mocniejszego. Wszystkim nam spadł z serca ogromny ciężar. Nie chciałam tego mówić głośno, ale

bałam się, że Agnieszka z tego nie wyjdzie. – Wszyscy się baliśmy. Tylko krok dzielił ją od zagłodzenia się. No i to milczenie. Przecież dopiero dzisiaj normalnie się odezwała! Szczerze mówiąc, śmiertelnie mnie przeraziła, gdy nagle ubrana i uczesana pojawiła się na dole. Wyglądała niczym… – Leśniczyna zamilkła, jakby przestraszyła się słów cisnących się jej na usta. – Niczym zjawa – dokończyła Marianna. – Nosi się tylko na czarno i przez to jej twarz przypomina białą plamę. No i wszystko na niej wisi, strasznie schudła. Dopiero teraz to widzę. Ale skupmy się na najważniejszym: wstała i nareszcie czegoś chce! – Masz rację. – Pani Aniela pogłaskała córkę po policzku. – I rzeczywiście mamy co świętować. Mały kieliszek nam nie zaszkodzi. – Mrugnęła i sięgnęła po stojącą w kredensie nalewkę własnej roboty. Jednak zaledwie miesiąc później cały optymizm Marianny ulotnił się niczym zapach słynnej nalewki jej mamy. Agnieszka co prawda zamieszkała u nich, ale mowy nie było o jakichkolwiek wspólnych wyjściach, spacerach czy nawet rozmowach. Siostra uparcie ubierała się w czerń i milczała. Stanisław próbował na początku ją zagadywać, proponował wspólne wyjścia do kina, kawiarni, w końcu jednak zrezygnował. Co miał zrobić z kobietą, która tylko patrzyła, nie mówiąc przy tym ani słowa? Nawet dziewczynki ze swoją

żywiołowością i dziecięcą nieustępliwością nie dały rady przebić się przez mur, jakim od nich wszystkich się odgrodziła. Czasami tylko dopuszczała do siebie Zosię. Zamykała się z nią w pokoju, a Marianna przykładała ucho do drzwi i z niepokojem słuchała tego, co dzieje się w sąsiednim pomieszczeniu. Sama przed sobą wstydziła się przyznać, że obawia się zostawiać córkę sam na sam z Agnieszką. Sytuacja zaczęła ją przerastać. Bała się i siostry, i o siostrę. Bała się o Zośkę i o swoją rodzinę, na którą zachowanie pogrążonej w żałobie dziewczyny wywierało ogromny wpływ. Stanisław nic wprawdzie nie mówił, miał za dobre serce, by w takiej sytuacji zachować się inaczej, ale Marianna doskonale widziała, że coraz częściej ucieka z domu. Do późna siedział w sklepie, co rusz jeździł w poszukiwaniu towaru, choć tak naprawdę nie musiał – na zapleczu brakowało już wolnego miejsca. Nadeszło gorące lato i słońce zalewało pokoje, jednak w domu coraz rzadziej było pogodnie i jasno. Z kątów wypełzał chłodny cień, mrok, który przyniosła ze sobą Agnieszka. Marianna wiedziała, że najwyższy czas to zakończyć i sprawić, by dom znów stał się domem. Musiała wziąć sprawy w swoje ręce i dlatego dziś zamierzała poważnie porozmawiać z siostrą. Do rozmowy trzeba jednak dwojga, a Agnieszka nawet nie chciała dać jej szansy. Trudno rozmawiać z wciąż umykającym cieniem. Marianna podeszła do okna i patrzyła na czarną postać idącą w górę ulicy. Odprowadziła ją wzrokiem, a kiedy

przypominała zaledwie mały czarny punkcik, zdecydowanie sięgnęła po klucze. Teraz albo nigdy. Miała czas do powrotu dziewczynek z leśniczówki. Powinny wrócić do ciepłego, wesołego i radosnego domu. Do rodziców nie chciała się zwracać. Skoro mogła podarować im jeszcze kilka dni nieświadomości i spokoju, postanowiła to wykorzystać. Jednak potrzebowała pomocy. I jedyną osobą, która przychodziła jej do głowy, był Leon.

LWÓW, DZIELNICA ŻYDOWSKA 1929 atka Szawła, Mara, czuła się nieswojo. Ta dziewczyna z leśniczówki znów stała naprzeciwko domu i wpatrywała się w ich okna. Często tu przychodziła. Na początku kobieta myślała, że jeżeli wyjdzie, Agnieszka spłoszy się, zawstydzi i odejdzie. Ale nic takiego się nie stało. Nie ruszyła się z miejsca, nie spuszczając pałającego i trochę dzikiego wzroku z jej twarzy. – Po co tu stoisz? – zaatakowała ją jazgotliwie. – Szawła nie ma! I nie będzie! Wyjechał. Niedługo żeni się z porządną dziewczyną! Agnieszka tylko lekko przechyliła głowę, a kobieta, zamiast ją przegonić, wycofała się do domu i starannie zamknęła za sobą drzwi. Zupełnie niespodziewanie poczuła lęk. Od tamtego czasu widywała ją nieomal codziennie. O różnych porach. Raz stała chwilę, kiedy indziej wrastała w ulicę na długie kwadranse, nie zważając na potrącających ją ludzi. A Mara zupełnie nie mogła zrozumieć, dlaczego przez tę milczącą dziewczynę z dnia na dzień czuje się coraz bardziej nieswojo we własnym domu.

M

Agnieszka sama nie wiedziała, po co przyszła tu po raz pierwszy. Chciała chyba spojrzeć w oczy matce Szawła.

Zobaczyć, jak wygląda kobieta sprowadzającą na inną tragedię. I tyle. Oczywiście widziała ją już wcześniej, ale sądziła, że po czymś takim zaszła w niej zmiana. Przecież cierpienie Agnieszki musiało też dosięgnąć i ją… Zamierzała tam pójść jeden jedyny raz, ale zmieniła zdanie, gdy tylko weszła w plątaninę krętych ciemnych uliczek i zaciągnęła się wszechobecną wonią duszonej cebuli przemieszaną z odorem odkrytych ścieków ulicznych. Po prostu pasowała tu znacznie bardziej niż do słonecznego, przestronnego mieszkania Marianny. Ubrana na czarno wtopiła się w tłum tak samo jak ona ciemnych postaci, które patrzyły na nią oczami Szawła. Za pierwszym razem poczuła się tak, jakby cały ten świat zaczął wirować, dobiegające zewsząd głosy świszczały jej w uszach, zmieniając się stopniowo w szept niosący obietnicę. Pełną fałszu i obłudy. Oparła się o wilgotny mur kamienicy, chwytając z trudem powietrze. Powoli wracał równy oddech, obraz przed oczami przestawał migotać. Znów patrzyła na nierówne chodniki, pełne błota ulice i wciągający ją tłum. I wtedy postanowiła tu wrócić. To było miejsce idealne dla niej. W gąszczu ruchliwych, wiecznie gestykulujących i hałaśliwych postaci stawała się niewidoczna. Tutaj, na terenie wroga, wśród tych, którzy ją odrzucili, zamierzała obmyślić zemstę. Gdy dotarła pod dom Szawła, plan uległ zmianie. Nie chciała już szukać w Marze oznak skruchy czy poczucia winy. Chciała tylko coś zademonstrować. To, że ona, porzucona matka

nienarodzonego dziecka, wciąż tu jest i pamięta. I nikomu nie da zapomnieć. Od tamtego momentu wracała codziennie. Syciła oczy ciemnymi barwami ubrań mieszkańców tej dzielnicy. Czasami w wiecznie przemieszczającym się, biegnącym, drepczącym tłumie ogarniała ją znienacka ogromna potrzeba koloru. Niemal obezwładniająca. Wtedy wpadała do otwartej bramy, przeciskała się wąskimi przejściami w głąb podwórza i zachłannie wpatrywała się w wywieszoną tam kolorową pościel, jaśki, kołdry i poduchy, w bezwstydnie porozwieszaną damską bieliznę. W tej dzielnicy kwitły tylko podwórza. Czasem zmęczona opierała się o mur i przyglądała się uważniej krążącym wokół ludziom. Tutaj wiecznie wszyscy mieli coś do załatwienia. Coś do kupienia, do sprzedania, do zaoferowania… Niczym mrówki w wielkim mrowisku. W tych krótkich momentach Agnieszce wracała ostrość widzenia. Rozglądała się lekko zdumiona tym, że znów zgubiła się w labiryncie obdrapanych i zniszczonych domów, że z własnej woli wmieszała się w ten obcy przecież tłum. Pewnego razu zatrzymała się przy stoliku ulicznego handlarza książek. Spojrzała na niego, starszego człowieka o przenikliwym, mądrym spojrzeniu, nawet odpowiedziała na uśmiech wypływający zza długiej brody. Kupiła pierwszą wyłowioną ze sterty książkę. Tak nie może być, pomyślała, odchodząc. Przecież to

szaleństwo. Oszalałam. Koniec. Wracam do domu, do Marianny, i postaram się normalnie żyć. Przecież jeszcze mogę komuś się przydać. Coś dobrego zrobić. Trzeba przestać tu przychodzić, zapomnieć… – przekonywała samą siebie i bezwiednie pogładziła okładkę kupionej przed chwilą książki. Machinalnie spojrzała na tytuł i poczuła, jak krew odpływa jej z twarzy. Litery szyderczo składały się na wiele mówiący tytuł: Dzieje grzechu. Ręka mimowolnie podążyła w kierunku boleśnie pustego miejsca pod sercem i trzeźwość patrzenia na świat zniknęła.

LWÓW, ULICA CHORĄŻCZYZNY 6 1929 ekko zdyszana Marianna stanęła przed drzwiami prowadzącymi do jednego z jej ulubionych miejsc. Wystarczyło tylko, by ktoś powiedział: „pokój śniadańkowy Mamy Teliczkowej”, i już miała nieodpartą ochotę na jedzenie. Nikt poza panią Zofią nie podawał takich śledzików i sałatek… O pasztetach i nadziewanych jajkach nie wspominając. Nic dziwnego, że wielu lwowian od samego rana okupowało ten przybytek. Leon nie należał do wyjątków. Jeśli tylko o poranku nie wzywano go pilnie do chorego, zasiadał przy jednym ze stolików i zasłonięty gazetową płachtą „Wieku Nowego” rozkoszował się talerzem pełnym pyszności. Poza tym wyznawał zasadę: co się odwlecze, to nie uciecze, tak więc gdyby nawet go tu nie zastała, wystarczyło poczekać, aż będzie miał wolną chwilę. Zjawi się prędzej czy później, pomyślała i z westchnieniem pchnęła drzwi. Chyba po raz pierwszy wchodziła do środka, nie zwracając uwagi na wspaniałe zapachy. Ba, nawet przez moment nie pomyślała o jedzeniu, co z pewnością właścicielkę lokalu przyprawiłoby o zawał serca, a przynajmniej o migrenę. Na szczęście pani Zofia nie była tego świadoma. Jak co dzień siedziała tuż przy wejściu po lewej stronie i zapewne wcale nie podejrzewała żadnego z gości o brak

L

apetytu. Uśmiechnęła się do Marianny na powitanie i skinęła starannie uczesaną głową. Leon zajmował stolik w głębi salki i zgodnie z przewidywaniami Marianny studiował poranną gazetę. – Co tu robisz? Coś się stało? Staszek, dziewczynki? – Poderwał się z niepokojem. – Tym razem Agnieszka, ale spokojnie – dodała spiesznie, gdyż Leon już chwycił nieodłączną torbę, jak zwykle gotów do natychmiastowej interwencji. – Przyszłam porozmawiać. Wiedziałam, że cię tu znajdę, a w tej sytuacji zależało mi na rozmowie bez świadków. Sama już nie wiem, może przesadzam i dlatego zanim podniosę alarm, chciałam się ciebie poradzić… – Rozumiem. – Pokiwał głową i uważniej na nią popatrzył. – A ty dobrze się czujesz? – Odsunął krzesło i poczekał, aż usiądzie. – Blada jesteś i mizernie wyglądasz. Jadłaś coś dzisiaj? – Jakoś nie mam apetytu. – Tak nie można. Zresztą to grzech w takim miejscu wspominać o niechęci do jedzenia – żartobliwie zwrócił jej uwagę i już po chwili stał przed nią talerz pełen kolorowych kanapek. – Jedz, zalecenie doktora! – Skoro tak… – Uśmiechnęła się i sięgnęła po kanapkę z pastą sardynkową. Już po pierwszym kęsie poczuła, że lokal Mamy Teliczkowej ma cudowną moc przywracania apetytu. – I przy okazji rumieńców – dodał Leon, gdy

podzieliła się z nim tym spostrzeżeniem. – Nareszcie zaczynasz przypominać dobrze mi znaną Marysię. Powinienem poważnie porozmawiać ze Stanisławem i natrzeć mu uszu. Musi cię lepiej pilnować. – Jak tylko znów na dobre wróci do domu… Westchnęła i spojrzała w kierunku sąsiedniego stolika, gdzie jakiś dowcipniś śpiewał pod nosem: Przyjichał du Lwowa Akrubata – mucha Wlaz na Tyliczkowy – Taj wyzionuł ducha! – Zobacz, ta piosenka wciąż żyje – zauważyła. – Biedny Poliński nie wiedział, że prawdopodobnie pani Zofia przejdzie dzięki niemu do historii. – Nasza Mama przetrwałaby i bez tego. Stanie się sławna dzięki tym wszystkim pysznościom, ale fakt faktem, ten nieszczęśnik narobił niezłego zamieszania. – A słyszałeś, co ludzie gadają? Nie spadł tak po prostu, kryje się za tym jakieś złe oko, urok i podobno Poliński miał jakieś złe przeczucia. – Też miałbym złe przeczucia, gdybym zamierzał przespacerować się po linie zawieszonej pomiędzy dwoma gigantycznymi budynkami – zauważył, składając gazetę i sięgając po stojącą przed nim kawę. – Marianno,

chyba nie chcesz mi powiedzieć, że wierzysz w te banialuki? Facet był linoskoczkiem, akrobatą. Poślizgnął się i spadł. Ryzyko zawodowe. A u nas od razu trzeba dorobić do historii mroczną legendę!* Ech, ten klimacik lwowski lubujący się we wszystkich czarach-marach… – Leon z rozbawieniem pokręcił głową. – Ale dajmy spokój pechowemu cyrkowcowi, mów lepiej, z czym przyszłaś. Co się dzieje z Agnieszką? – Źle jest, a ja nie daję sobie z tym rady. – Kobieta w zamyśleniu sięgnęła po filiżankę z gorącą aromatyczną herbatą i powoli popijając, opowiedziała o zachowaniu siostry. – To, co wzięliśmy za poprawę, wcale nią nie jest. Na dodatek przez Agnieszkę wszyscy uciekają z domu. No i nic na to nie poradzę, że boję się ją zostawiać sam na sam z dziewczynkami… – zakończyła, stawiając pustą filiżankę na spodku. – A teraz? Zostawiłaś ją z dziećmi? – Nerwowo poruszył się na krześle. – Czy ja wyglądam na szaloną? – zapytała retorycznie. – Tak jak mówiłam, Agnieszka co rano gdzieś znika. Dzisiaj też powędrowała, Bóg jeden wie gdzie. Małe są w leśniczówce, niech chociaż one skorzystają z lata. Czyli mój niepokój jest uzasadniony? – Na to wygląda. Że też nie zajrzałem do was wcześniej… Miałem zamiar, ale cały czas coś stawało na przeszkodzie. A to ten gorączkował, a to inny skarżył się na serce. I obowiązkowo w przeciwnych krańcach

miasta. I w końcu jakoś zeszło. Posłuchaj mnie, Marianno, tutaj zwykła medycyna w niczym nie pomoże. To, co mogłem załatwić lekami, już załatwiłem. Teraz trzeba podejść do tego inaczej. – Zabrzmiało to, jakbyś miał zamiar zmienić poglądy i zastosować te wyśmiewane czary-mary – wtrąciła z lekką kpiną. – Tak zdesperowany jeszcze nie jestem. Nie to miałem na myśli. Przede wszystkim trzeba się dowiedzieć, dokąd ona chodzi. Coś mi mówi, że to pomoże nam ustalić, co się z nią dzieje. A intuicję zawsze miałem dobrą. – Mam ją śledzić? – Marianna uniosła brwi. – Nie ty, ciebie by zaraz zauważyła. Zostaw to mnie. Wyślę za nią kogoś, na kogo nawet nie spojrzy. A na razie niech dziewczynki rzeczywiście zostaną u twoich rodziców. – Teraz naprawdę mnie przestraszyłeś. – Nie miałem takiego zamiaru. – Leon usiłował przybrać lekki ton i posłał jej uspokajający uśmiech. – Ale czasem ostrożność nie zawadzi. Chociaż znasz mnie i moją skłonność do przesady… – Właśnie znam i to ostatnie, o co bym cię podejrzewała – mruknęła Marianna. – Skoro nie ja mam za nią iść, to co w takim razie mam robić? – Nic. Idź do domu, odpocznij. I lepiej nie zostawiaj Agnieszki samej… Tak na wszelki wypadek.

– Nigdy nie lubiłam wszelkich wypadków. Marianna podniosła się, a Leon znów z niepokojem spojrzał na jej twarz. To prawda, posiłek i herbata przywróciły lekkie rumieńce, ale pod oczami miała głębokie cienie, a same oczy zmęczone. Doktor odprowadził ją zatroskanym wzrokiem aż do drzwi. Ona też nie powinna teraz zostawać sama. Musi koniecznie porozmawiać ze Staszkiem, który najwyraźniej nie zdaje sobie sprawy, że ciągłe poczucie odpowiedzialności za Agnieszkę, córki i jego samego jest dla jego żony sporym obciążeniem. Nie powiedziała mu tego wprost, ale Leon, mając nieustanny kontakt z chorymi i umierającymi ludźmi, nauczył się czytać między wierszami. Złożyli na jej barki zbyt duży ciężar i jak najszybciej muszą coś z tym zrobić. * * * Agnieszka tego dnia wstała wcześniej niż zwykle. Chciała uniknąć porannego spotkania z siostrą. Jednak ledwo uchyliła drzwi od pokoju, natknęła się na Mariannę. Przez moment stały nieruchomo, patrząc sobie głęboko w oczy. Jedna chuda i blada, ubrana cała na czarno, druga w białej koszuli nocnej z włosami splecionymi w warkocz i założonymi rękami. Niebieskie chłodne spojrzenie starło się z zielonym i zatroskanym. – Nie sądzisz, że to symboliczna scena? – przemówiła w końcu Agnieszka nieco ochrypłym

głosem. – Ty jasna i czysta, gotowa na wszystko. Dzielna i dumna. A ja… Czarna, wręcz mroczna. Z sukienką wiszącą na mnie jak na starym kiju. Stoimy naprzeciwko siebie, gotując się do walki. Nic, tylko uwiecznić ten moment na płótnie. – Zamierzasz ze mną walczyć? – zapytała Marianna nieomal bezgłośnie. – Nie jesteś zbyt spostrzegawcza. – Agnieszka gorzko się zaśmiała. – Ja już z tobą walczyłam. Rywalizowałam o wielkość szczęścia. To ja miałam mieć przystojniejszego męża, lepsze życie, mądrzejsze dzieci. Ja! Nie ty! Ty, która zabrałaś Staśka tylko dla siebie! Zaczarowałaś go, omotałaś! I nawet nie zauważyłaś, co się ze mną dzieje! – O czym ty w ogóle mówisz? – Marianna mocniej zacisnęła palce na ramionach, z przerażeniem wpatrując się w pałające oczy siostry. – Kochałaś się w Staszku? – Nie, tak bym tego nie nazwała. Zauroczyłam się nim. I tak naprawdę nie mam do ciebie pretensji, że go sobie wzięłaś. On byłby dla mnie tylko kaprysem, przelotną zabawką. Jest zbyt spokojny, zbyt poukładany. Ja chciałam burzy, wichru, namiętności. – Więc o co ci chodzi? – zapytała Agnieszka, powoli wymawiając słowa. Wciąż nie mogła otrząsnąć się po tym, co właśnie usłyszała. – Nawet przez moment nie przyszło ci do głowy, żeby się zainteresować tym, co czuję! Zdradziłaś mnie!

Ale to nieważne. Bo w końcu pojawił się Szaweł. Zabawne, że poznałam go właśnie dzięki wam, w sklepie Stanisława. Widziałam w tym zadośćuczynienie. Jednak przegrałam. Los, Bóg – jak zwał, tak zwał – zakpił sobie ze mnie i zostałam z niczym. Nie, nie chcę z tobą rywalizować. Już nie. Chcę tylko sprawiedliwości. – Jej twarz wykrzywił brzydki grymas. – Przepuść mnie, Maryśka, nie mam siły na bezcelowe przepychanki – dodała i wyminęła stojącą nieruchomo siostrę. Po chwili zatrzasnęły się za nią drzwi.

* Zarówno lokal Zofii Teliczkowej, jak i tragiczny wypadek akrobaty są autentyczne. W roku 1929 przyjechał do Lwowa linoskoczek – akrobata Stefan Poliński, reklamowany jako „człowiek mucha”. Miał przejść po linie rozpiętej pomiędzy dachami dwóch kamienic. Niestety popis skończył się tragicznie. Mężczyzna spadł i wskutek obrażeń zmarł, a ułożona naprędce piosenka o tym zdarzeniu wraz z upływem czasu zmieniała się i rozrastała. Najpopularniejszy tekst o pechowym linoskoczku wyszedł spod pióra Mariana Hemara. Żartobliwy wierszyk: Przyjechał do Lwowa akrobata Mucha, Wlazł na Teliczkową i wyzionął ducha, sprawił, że o „Mamie Teliczkowej”, jak mówili o niej stali bywalcy, wciąż się pamięta.

LWÓW, DZIELNICA ŻYDOWSKA 1929 gnieszka w przeciwieństwie do Leona wierzyła w to, z czego doktor kpił. Być może, gdyby życie potoczyło się inaczej, też śmiałaby się z uroków, czarów i zaklęć, ale w tej chwili to była jedyna droga, jaka jej została. I tak jak tonący chwyta się brzytwy, tak i ona uchwyciła się jednej, jedynej myśli: że zniszczy Szawła i całą jego rodzinę. Poranna scena wytrąciła ją z równowagi. Jasne i pełne cierpienia spojrzenie siostry niespodziewanie trafiło prosto w serce. I zabolało. A przecież miała już nic nie czuć. Kamieniała powoli od chwili odejścia Szawła. Wtedy jeszcze grzało ją od środka ciepło dziecka. Ono jedno o nią walczyło. Dla niego mogłaby żyć, mogłaby je kochać. A potem zamieniło się w poplamione rdzawo prześcieradła. Tylko tyle zostało. Matka dokładnie wysprzątała pokój, ale przeoczyła jedną rzecz – czerwony, zakrzepły strzęp materiału wystający spod łóżka, który Agnieszka zobaczyła zaraz po przebudzeniu. Jej dziecko, jej miłość, jej marzenia zastygłe w krwawym sztywnym kawałku. I to oni byli temu winni. Oni! Szaweł, jego matka i wszyscy, którzy nie chcieli ani Agnieszki, ani dziecka. Teraz szła po sprawiedliwość! Tylko to spojrzenie Marianny… Dlaczego nie dawało jej spokoju? Dopiero gdy dotarła do dobrze znanych wąskich uliczek, poczuła

A

zatęchłe powietrze, a w uszach zabrzmiał monotonny zaśpiew otaczających głosów, odetchnęła z ulgą. Obraz siostry rozpłynął się i odszedł, a wtedy zobaczyła tuż przed sobą stolik z narzędziami. Obok siedział stary Żyd i zasępionym wzrokiem wpatrywał się w trzymany w rękach zniszczony łapeć. W koszu stojącym przed nim leżało już kilka zreperowanych, choć mocno schodzonych butów. Dziewczyna nabrała głęboko powietrza w płuca i podeszła do ubogiego, przenośnego szewskiego warsztatu. Z kieszeni sukienki wydobyła pomiętą kartkę i podsunęła ją staremu połatajce*. – Wie pan, gdzie to jest? – zapytała. Stary przybliżył kartkę do oczu i bezgłośnie poruszał ustami, czytając zapisany adres. – Nu, a co mam nie wiedzieć – odpowiedział, z wyraźną ulgą odkładając reperowany but, i szczegółowo opisał Agnieszce drogę. – Ale na miejscu panienki ja bym tam nie szpacerował. – Pokręcił głową i zacmokał znacząco. – To nie jest dobre miejsce dla takich jak panienka… Agnieszka nic nie odpowiedziała. Odchodząc, położyła na stoliku monetę, która od razu zniknęła w zakamarkach obszernego chałatu. Rzeczywiście, stary połatajko miał rację. To była zakazana okolica. Nawet ludzi było tu jakby mniej, a ci, których mijała, podejrzliwie na nią patrzyli.

Gdzieniegdzie widziała chude postacie siedzące pod ścianami obdrapanych domów, straszących pustymi oczodołami okien. Bezwiednie przyspieszyła, mijając wyciągniętą kościstą rękę żebraka. W końcu prawie biegnąc, dotarła pod dom pasujący do opisu szewca. – Nad bramą będzie taka tabliczka z rzeźbionymi kwiatami, a raczej to, co z niej zostało – powiedział. – Tam właściwie bramy wszystkie takie same, niech panienka uważa. Dziewczyna szybkim spojrzeniem omiotła wejście. Z ulgą odnalazła coś, co od biedy można było uznać za pozostałości po rzeźbionych kwiatach. Przez chwilę stała, kryjąc się w cieniu budynku i wyrównując oddech. A nawet gdyby mnie tutaj zabili, w tej ciemnej, brudnej bramie, to co? Co by się takiego stało? Pasowałybyśmy do siebie, ona poobijana, śniąca o dawnej świetności, i ja, zgorzkniała i chora z nienawiści… Wrzuciliby mnie potem do jakiegoś ścieku albo kanału. I w końcu nie musiałabym się męczyć, myślała, bezwiednie wodząc palcem po brudnej zawilgoconej ścianie. Ale to by było za proste. Nie jestem bohaterką powieści, a to nie książka, tylko prawdziwe życie. I przyszłam tu w konkretnym celu, przypomniała sobie i ruszyła w głąb po stromych schodach lepiących się od zaschłego błota. Drzwi nie wyglądały lepiej. Zapukała w nie, z trudem pokonując odruch wstrętu. Brudny osad przywarł do jej palców, ale

nie zdążyła nawet wytrzeć ich o spódnicę, bo drzwi się uchyliły i w szparze błysnęły wyblakłe niebieskie oczy. Obrzuciły Agnieszkę uważnym, przeszywającym na wskroś spojrzeniem. Oględziny musiały wypaść pomyślnie, gdyż po chwili szpara się powiększyła i dziewczyna weszła do środka. W porównaniu z klatką schodową pokój okazał się zadziwiająco czysty, choć nie wyglądał jakoś szczególnie. Stolik, dwa wypłowiałe, wytarte fotele, zaciągnięte zasłony i biurko zawalone papierami. Nic nie wskazywało na to, że trafiła pod właściwy adres. Stary człowiek, który wpuścił ją do środka, też wyglądał zwyczajnie. Ot brodaty, ubrany na czarno Żyd, taki jak setki innych krążących po okolicznych ulicach. – Pan jest mistrzem kabały? – zapytała, skupiając wzrok na milczącym mężczyźnie. – A co, inaczej to sobie wyobrażałaś? Połączenie starca i czarownicy? Czarny kot, szklana kula, szalony wzrok… Tak miało być? Pod wpływem kpiącego tonu zaczerwieniła się zmieszana. Jakby przyłapał ją na czymś dziecinnym i wstydliwym. – Cóż… – wybąkała i zakłopotana umilkła. – Gdyby tak to wyglądało, moja droga, naiwna przyjaciółko, najprawdopodobniej byłbym zwyczajnym oszustem. Ja nie potrzebuję reżyserować ani odgrywać przygotowanych z góry spektakli. To co, zostajesz czy

wychodzisz? – Zostaję. – Agnieszka powoli pokiwała głową. – Wierzę panu – dodała z nagłą pewnością. – Dostałam ten adres od pewnego życzliwego człowieka. I wiem, że umie pan znacznie więcej niż stawiać kabałę. – Znacznie więcej niż stawiać kabałę… A czego ode mnie oczekujesz? – Mężczyzna zmrużył oczy. – Chcę, by pewni ludzie dostali to, na co zasłużyli. Chcę, by poczuli choć część mojego bólu. Pan musi mi pomóc! Byłam wcześniej u Leny, Cyganki, ale powiedziała, że najlepiej znaleźć kogoś takiego jak oni… – Chcesz powiedzieć: Żyda? – przerwał, przewiercając ją spojrzeniem. – Tak. Według niej urok jest wtedy bardziej skuteczny. Zapłacę każdą cenę. – Oczy Agnieszki zalśniły dzikim blaskiem. – W to nie wątpię… Usiadł w fotelu i gestem zachęcił, by zrobiła to samo. Przez moment w pomieszczeniu panowała głucha cisza przerywana jedynie apatycznym bzyczeniem obijającej się o zamknięte okna muchy. Starzec nie spuszczał oczu z dziewczyny. Wpatrywał się w nią wzrokiem, który docierał do najskrytszych zakamarków jej duszy. Czuła się nieswojo, zupełnie jakby to spojrzenie żyło własnym życiem, badało, oceniało i analizowało każdą myśl i każde uczucie. – Sprytnie to sobie szachrajka wymyśliła –

przemówił w końcu. – Lena nie lubi brudzić sobie rąk, poza tym nie jest najbardziej biegła w tak skomplikowanych sprawach. Urok trzeba rzucić tak, by samemu przy tym nie ucierpieć, a do niej już kilka razy wrócił… Ja się nie boję, ale nie zrobię tego. – Jak to? – Agnieszka aż uniosła się z fotela. – Dlaczego? Bo co? Bo to pana pobratymcy? Rodacy? Bo swój swojego nie ruszy? – Nie to mnie powstrzymuje, głupia dziewucho! – Spotężniały głos mężczyzny wypełnił pokój, który nagle wydał się duszny i przytłaczający. – Powiedziałaś, że zapłacisz każdą cenę. Rzeczywiście, jesteś o tym przekonana? – Mam pieniądze. – Nie o to chodzi! Pieniądze! Też mi coś! Powiedziałem ci, że do Leny kilkakrotnie wróciły jej własne uroki. Do mnie nie wrócą. Jestem biegły zarówno w patrzeniu w przyszłość, jak i w takich sprawach. Mam umiejętności, które mnie ochronią, ale ty nie. A wszystko, co w życiu zrobisz, prędzej czy później powróci. Dobro dobrem się odpłaci, a zło złem. Jeżeli masz rodzinę, przemyśl to raz jeszcze. Matka, ojciec? Czy jesteś gotowa, by zapłacili za twoją zemstę? – Ale to do mnie miałoby wrócić, to ja miałabym ewentualnie cierpieć – wyszeptała Agnieszka, chowając twarz w dłoniach. – A nie cierpiałabyś, gdyby zło dosięgnęło

najbliższych? Zło jest cierpliwe i uderza najchętniej w najsłabszych. Dzieci, starszych… Wraz ze słowami starca przed oczami dziewczyny pojawiły się postacie rodziców, Marianny, Zosi i Ani. Zimny dreszcz przebiegł jej po plecach, gdy pomyślała o tym, że przez nią coś mogłoby się przytrafić siostrzenicom. Nie, aż tak bardzo nie skamieniała. Teraz, kiedy znała już ryzyko, nie mogła tego zrobić. – W takim razie nic tu po mnie… – wyszeptała, z trudem podnosząc się z fotela. – Poczekaj. – Mężczyzna chwycił ją za rękę. – Nie odmawiam, daję ci tylko coś najcenniejszego na świecie: czas na podjęcie decyzji. – Dziękuję. – Uścisnęła żylastą i zaskakująco silną dłoń. – I do widzenia. – Po czym lekko chwiejnym krokiem ruszyła w kierunku drzwi. – Do widzenia – mruknął, gdy znalazła się już po drugiej stronie. Odpowiedź była czysto grzecznościowa, bo wiedział, że ta kobieta już nigdy do niego nie wróci. * * * Ilekroć później myślała o tym popołudniu, nieodmiennie dochodziła do tego samego wniosku: nie była w stanie tego pojąć. Rankiem Agnieszka rzuciła jej prosto w twarz słowa pełne żalu i rozgoryczenia. I wyznanie

dotyczące Stanisława, z którym Marianna nie mogła w ogóle sobie poradzić. Zastanawiała się, jak będzie teraz wyglądało ich życie pod wspólnym dachem. Do niepokoju o dziewczynki dołączył jeszcze ten o Staśka. Agnieszka nie była sobą. A co, jeśli w ramach chorej, wydumanej zemsty postanowi uwieść jej męża? Wprawdzie resztki zdrowego rozsądku podpowiadały jej, że Stanisław nigdy by do czegoś takiego nie dopuścił, to jednak niepokój okazał się silniejszy od logiki. Krążyła po mieszkaniu niczym lew po ciasnej klatce. Właściwie mogła wyjść, pospacerować po pobliskim parku, wykorzystać słoneczną pogodę, pobyć między ludźmi, porozmawiać z kimś. Wystarczyło przysiąść na ławce, by zaraz ktoś się dosiadł. Marianna strasznie za tym tęskniła. Za normalnością, za córkami, z którymi mogłaby pójść do ogrodu jezuickiego, za ploteczkami z innymi paniami, za ramionami Stanisława i poczuciem bezpieczeństwa. Ale córki były w leśniczówce, Stanisław włóczył się Bóg wie gdzie, a ona musiała tkwić tutaj, w pustym domu, bo Agnieszka mogła wrócić w każdej chwili. Co prawda, znając życie, wróci ze swojej codziennej włóczęgi dopiero o zmroku, ale Leon przykazał nie spuszczać jej z oka… Ledwo to pomyślała, w drzwiach pomieszkania** zazgrzytał klucz i do pokoju wpadła siostra. – Jesteś! To dobrze – rzuciła na jej widok urywanym głosem. Z trudem powstrzymywała płacz. – Bałam się,

że cię nie będzie – dodała i opadła na stojący nieopodal drzwi fotel. – Chyba szymonowa*** uważa mnie za wariatkę. O mało co nie stratowałam jej na schodach. Nie zdziw się, jeśli będzie na ciebie dziwnie patrzeć… – urwała nagle, jakby zaskoczona mnogością wypowiedzianych słów. – Mnie już nic nie jest w stanie zdziwić – odezwała się słabym głosem Marianna i przysiadła boczkiem na drugim fotelu, nie spuszczając oczu z Agnieszki. Nie pamiętała, kiedy ostatnio siostra mówiła w tak normalny, zwyczajny sposób. W zestawieniu z poranną sceną nagła odmiana wydała jej się tym bardziej niepokojąca. – Co się stało? – zapytała w końcu, przerywając przedłużającą się ciszę. – Płakałaś… – raczej stwierdziła, niż zapytała. – Tak, po raz pierwszy od… – Dziewczyna skuliła się w fotelu. – Wiem, nie musisz kończyć. – Ostrożnie wyciągnęła rękę i dotknęła potarganych włosów siostry. – Opowiesz mi? – Nie. Wracam do domu, do rodziców. Nie umiem i nie chcę tu żyć… Tam pewnie też nie będę umiała, pomyślała, ale jeśli zostanę, w końcu wrócę pod tamtą bramę i tym razem zaryzykuję. Nie mogę do tego dopuścić. Jedyna nadzieja w tym, co powiedział kabalista. Jeszcze nadarzy się okazja… Zło do nich wróci i mam nadzieję, że ja się do

tego przyczynię. Muszę być tylko cierpliwa. I tak oto Agnieszka znalazła nowy cel w życiu. Leon nie dowiedział się nigdy, dokąd chodziła. I może dobrze się stało. Czasem niewiedza jest prawdziwym błogosławieństwem, zapewniającym niezbędny do życia spokój.

* Połatajko – szewc. ** Tak we Lwowie mówiono na mieszkania. *** We Lwowie szymonem nazywano stróża, dozorcę, natomiast szymonowa to jego żona.

MALOWNICZE DZISIAJ statnie słowa Leontyny już dawno przebrzmiały, a Madeleine jakoś trudno było wrócić do rzeczywistości. Starsza pani miała dar opowiadania, wydarzenia, postacie jak żywe tańczyły przed oczami zasłuchanej dziewczyny. I im więcej mówiła, tym więcej Magda chciała wiedzieć. W zadumie zapatrzyła się w nieprzeniknioną ciemność, która już od dłuższego czasu zaglądała przez okna do pokoju. Dotykała aksamitnymi palcami firanek i owijała się wokół sprzętów, sprawiając, że wszystko stawało się miękkie. Być może to wrażenie potęgował jasny krąg małej lampy palącej się na stojącym z boku stoliczku. Dobry, przyjazny zmierzch. Przepełniony ciszą, zapraszający do rozważań i szczerych pogawędek przy filiżance gorącej herbaty. Zmierzch charakterystyczny dla Malowniczego. W dużym mieście wieczory są całkiem inne, pomyślała, głośne, zmęczone, bez nadziei na jakiekolwiek wytchnienie. I krótsze… – Po takich opowieściach nie umiem wrócić do XXI wieku. – Uśmiechnęła się do starszej pani, która tak jak ona przed chwilą zatopiła wzrok w ciemnym prostokącie okna i odruchowo głaskała rozpartego na kolanach

O

Barnabę. – Tak… Doszłam ostatnio do wniosku, że właśnie tego bałam się najbardziej… Tego, że nie będzie mi się chciało wracać – wyznała. – Że tu i teraz przestanie mi wystarczać, a z tęsknoty pęknie mi serce. A mam za czym tęsknić. Widzisz, tak naprawdę całe moje szczęśliwe życie, życie, które otwierało przede mną ramiona, mówiło: czekam na ciebie… – Głos Leontyny drgnął i na moment się załamał. – Życie roześmiane, rozśpiewane, beztroskie… To był Lwów. Po jej twarzy spłynęła cieniutka strużka łez, ale chyba nawet tego nie zauważyła. Madeleine siedziała nieruchomo, ze ściśniętym sercem i gardłem. Tego, co sprowokowała dociekliwością i ciekawością, nie da się już zatrzymać. Wszystko w niej zamarło z lęku, że swoimi pytaniami zrobiła coś strasznego. Coś, co Leontynę skruszy i złamie. – Nie chciałam – powiedziała, biorąc ją za rękę. – Nie chciałam pani odbierać tego bezpiecznego świata, który pani tutaj sobie stworzyła. Przepraszam i obiecuję już nie drążyć… Nigdy więcej! – Dziecko, ależ to prawdziwy cud. – Leontyna spojrzała na nią zza firanki łez wiszących na rzęsach. – Od momentu gdy wybuchła wojna, nie stać mnie było na taki luksus. Luksus powrotu. Wspomnień, tęsknoty, bólu, a nawet żalu. Wtedy by mnie to złamało, a nie mogłam sobie na to pozwolić. Musiałam zająć się życiem, ojcem,

Anią. Mówisz, że odebrałaś mi bezpieczny świat… On został tam, w naszym lwowskim pomieszkaniu przy Łyczakowskiej. Został w kolorowych maminych sukienkach do tańca, w starej lampie wiszącej nad kuchennym stołem, w świetle latarni gazowych, które co wieczór zaglądały ciekawie w nasze okna. W ogrodzie jezuickim, gdzie bawiłyśmy się z Anią, na Pohulance, w jej zieleni i niesamowitej atmosferze miłości, i to często takiej po grób. O tym też ci kiedyś opowiem. W wąskich i cichych uliczkach, gdzie taka niesforna panna jak ja przemykała ze swoimi kawalerami. Tego tutaj nijak nie można nazwać bezpiecznym światem. Tam było życie pełne marzeń, kolorów i snów. Tu z tego wszystkiego zostało tylko życie. A dziś w końcu na małą cudowną chwilę znów poczułam się Zosią… Nawet nie wiesz, jak wiele dla mnie oznacza to, że nareszcie mogę o tym wszystkim tak po prostu myśleć, mówić, a nawet za tym tęsknić. Leontyna otarła wierzchem dłoni kapiące z podbródka łzy i pociągnęła nosem. W głowie kołatały się jej dawno zapomniane słowa i melodie. Nie budziły niepokoju. Wręcz przeciwnie, sprawiały, że starsza pani po raz pierwszy od wielu lat oddychała pełną piersią. Te wspomnienia okazały się wzruszająco piękne. Mogła nareszcie przymknąć oczy i marzyć. Nagle z czeluści pamięci wynurzył się fragment zabłąkanego wiersza:

Z wszystkich marzeń co nienasycenie W sercu kwitły i przędły się w głowie, Pozostało to jedno marzenie, Aby kiedyś umierać we Lwowie. By się głębią rozwarły tajemną, Gdy już wszystkie się skończą podróże, Lwowska ziemia na dole pode mną, Lwowskie niebo nade mną, na górze*. Nie powiedziała o tym Magdzie. Nie byłaby w stanie zrozumieć tego, co właśnie działo się w jej duszy skazanej na wiele lat wygnania z krainy pamięci. Tylko niepotrzebnie by ją zaniepokoiła. – Naprawdę nie musisz się o mnie martwić – dodała, widząc, że dziewczyna nie wygląda na całkowicie uspokojoną. – A, i jeszcze jedna sprawa. Mam do ciebie dwie prośby. Pokaż mi, jak na tym ustrojstwie znaleźć muzykę. Podobno w internecie jest wszystko, ale nauczyłam się jedynie obsługiwać pocztę elektroniczną – wyjaśniła, podnosząc się i wydobywając z szuflady sekretarzyka laptopa. – A po drugie, potrzebuję twojej pomocy w… No cóż, w schwytaniu tajemniczego mężczyzny. – Zaraz, ale jak sobie pani to wyobraża? – Magda w roztargnieniu uruchomiła podany jej laptop. – No, ja przykuję jego uwagę, rozproszę go, a ty wtedy szast-prast i go złapiesz – wyłuszczyła swój mało

precyzyjny plan. – Aha, szast-prast – powtórzyła z namysłem dziewczyna i wysoko uniosła brwi. – A jakim sposobem miałabym dokonać tego heroicznego czynu? Bo jedyne, co mi przychodzi na myśl, to ogromna siatka na motyle. Jakoś nie widzę siebie obezwładniającej i wiążącej niedołężnego staruszka… – Nie przesadzajmy z tą niedołężnością – prychnęła Leontyna. – Na mój gust on jest całkiem dołężny i w tym właśnie problem. Umyka mi niczym rączy jeleń. No dobrze, niech będzie, stary rączy jeleń. Co nie zmienia faktu, że nie wiem, o co mu chodzi, i mam dość tych zagadek! No dobrze, wiązanie i kneblowanie nie wchodzi w grę, zazwyczaj nie napadam na ludzi. Trzeba wymyślić coś innego. A może zrobimy zasadzkę? – Naprawdę zaczynam się pani bać – wtrąciła Madeleine. – Proszę, znalazłam portal, na którym można wyszukiwać najróżniejsze piosenki. Zapisałam w ulubionych, wystarczy kliknąć – dodała, stawiając przed Leontyną laptopa. – O dziękuję ci, moja droga. A co do zasadzki… – Tak? – Do Magdy dotarło, że nie ma wyjścia i bez względu na to, co myśli, musi pomóc Leontynie w jej szalonym planie. – Już wiem: ja go rozproszę, ty pojawisz się tuż za nim i kiedy otworzę drzwi sklepu, zapędzisz go do środka. Nie będzie miał wyjścia i może wtedy coś

powie… – Dałoby się wykonać. – Pokiwała głową Magda. – Tylko jedno mnie intryguje. Jak go pani rozproszy, by nie zwrócił uwagi na to, co się dzieje wokół niego? – Jeszcze nie wiem. Gdybym była młodsza, po prostu pokazałabym mu biust. No co tak się dziwisz? – roześmiała się na widok miny zszokowanej dziewczyny. – To zawsze działa. – Coś mi się wydaje, że z pani była niezła cholera… O, przepraszam, wyrwało mi się – jęknęła Madeleine zawstydzona. Leontyna, widząc jej zmieszanie, parsknęła śmiechem. – Nie przepraszaj – powiedziała w końcu, wycierając załzawione oczy. – Ostatnio często płaczę albo ze wzruszenia, albo ze śmiechu… Trafiłaś w sedno z tą „cholerą”! Rzeczywiście była ze mnie niezła szelma. Mieli ze mną sto pociech, jak mawiał tata, chociaż przypuszczam, że patrzył na to z perspektywy czasu i dlatego wydawało mu się to takie zabawne…

* Marian Hemar, Piosenka o marzeniu ostatnim.

LWÓW, ULICA ŁYCZAKOWSKA 1936 osia w ostatnim momencie zdołała wpaść do pokoju i zamknąć się na klucz, który teraz z determinacją ściskała w ręku. – Zośka, natychmiast otwieraj! – dobiegł ją z drugiej strony zagniewany głos matki i po chwili jej drobne pięści załomotały do drzwi. – Słyszysz? Otwórz! Bo ci wstydu narobię i zawołam pana Józka! – Za nic! Nie otworzę! A pana Józka i tak nie zawołasz, bo przecież on jako dobry strugajło* opowie wszystko swojej żonie i cała kamienica weźmie nas na języki! A do tego nie możemy dopuścić! – odkrzyknęła i z impetem rzuciła się na zaścielone kwiecistą kapą łóżko. – Zośka, ostrzegam cię: w końcu spuszczę ci manto i to fest! – zagroziła doprowadzona do rozpaczy Marianna. – Ta joj, toż się przeraziłam – mruknęła pod nosem na tyle cicho, by nikt jej nie usłyszał. Właściwie to żal jej było mamy, ale cóż mogła na to poradzić, że za żadne skarby świata nie mogła pójść do wuja Piotra. Nie po tym, czego się dowiedziała. – Posłuchaj, musimy wychodzić. Fiakier zaraz będzie pod domem, a przecież lubisz jeździć dorożką… No, na

Z

całe szczęście jesteś! – Ostatnie zdanie zostało wypowiedziane tonem pełnym ulgi i najwyraźniej nie do Zosi, więc ta od razu nadstawiła pilnie uszu. – A gdzie: „ukochany mężu”, gdzie całus na dzień dobry… – rozległ się żartobliwy głos ojca. – Ukochany mężu, całusy i amory możemy jak na razie odłożyć, teraz przede wszystkim przemów do rozsądku swojej córce, która zabarykadowała się w pokoju i stanowczo odmawia wyjścia. – Zosiu! – Tym razem pukanie do drzwi było bardziej zdecydowane. – A co to znowu za fochy, co? Wiesz, że wuj Piotr nie toleruje spóźnialskich. – Za nic nie pójdę na imieniny! Babcia Aniela opowiadała o tych wszystkich specjałach! Na samą myśl jest mi niedobrze! – No pięknie! – podniosła głos Marianna. – Moja mama nigdy nie umiała trzymać języka na wodzy! A swoją drogą to mówiłam, żeby nie przyjmować tego zaproszenia… Bogiem a prawdą, nie dziwię się Zosi – dodała już nieco ciszej, ale i tak słowa dotarły do nasłuchującej pilnie dziewczynki. – Marysiu, chociaż ty daj spokój! Wiesz, że rodzina… – Tak, tak, jest najważniejsza! Zaczynam się zastanawiać, dlaczego do mnie nie masz aż tyle sentymentu! Znowu odchoruję tę wizytę! Co roku jest to samo!

– Po prostu wymów się niestrawnością i będziesz miała z głowy – poradził Stanisław. – A teraz zejdźcie z Anią i poczekajcie na fiakra przed domem. My zaraz dołączymy. – Ciekawe, jak chcesz tego dokonać. Ja umywam ręce – burknęła Marianna, ale chyba nie miała ochoty na dalsze sprzeczki, bo Zosia usłyszała odgłos oddalających się kroków i w mieszkaniu zapanowała cisza. – A teraz, córko, otwórz – zadysponował ojciec. – W twoim interesie leży, żebyś się nie sprzeciwiała. Wracam właśnie ze szkoły, zaproszono mnie tam dzisiaj na poważną rozmowę. To jedyna okazja do pogawędki w cztery oczy, bez mamy. Najwyraźniej te argumenty podziałały, bo już po chwili w zamku zazgrzytał klucz i dobrowolna więźniarka wyjrzała zza uchylonych drzwi. – Znowu byłaś na wagarach. – Stanisław nie bawił się we wstępy. – Wiesz, ile musiałem się nasłuchać? W końcu udało mi się zrzucić to na karb nagłej niedyspozycji żołądkowej… I wyjednałem ci możliwość nadrobienia zaległości. – Tato, i te hetery ci uwierzyły?! – wykrzyknęła Zosia tonem wyrażającym bezbrzeżny podziw. – Jesteś prawdziwym mistrzem! – Ty mi się tutaj nie przypochlebiaj! Wcale nie jestem z tego dumny. Zmusiłaś mnie do kłamstwa, zdajesz sobie z tego sprawę?

– Zawsze mogłeś powiedzieć, że nic o tym nie wiesz i że jak wrócisz do domu, sięgniesz po nieco zakurzoną dyscyplinę. I że niestety w związku z tym nie będzie mnie przez kilka najbliższych dni w szkole, bo najpierw będę musiała wyleczyć rany i siniaki… – Zośka, nie pora teraz na żarty. – Ojciec przybrał surowy ton, ale córka i tak widziała błąkający mu się pod nosem uśmiech, którego nijak nie mógł powstrzymać. – Chyba rzeczywiście sprawię sobie solidny pasek… Możesz mi przynajmniej powiedzieć, co robiłaś w czasie, gdy wszystkie inne grzeczne panienki siedziały w ławkach i zdobywały niezbędną do zdania końcowych egzaminów wiedzę? – Byłam niegrzeczną panienką siedzącą w kinie – przyznała się z rozbrajającą szczerością. – Tato, ja naprawdę chciałam iść do szkoły, ale zobaczyłam plakat z Żabuleńką** i za nic nie mogłam się oprzeć… On jest taki zabójczo przystojny! Sam przyznaj, czysty szyk i pierwsza klasa! – Cóż, gdybym ja miał wybierać, wolałbym Tamarę Wiszniewską***… – Stanisław, zanim zdał sobie sprawę z tego, co robi, westchnął marzycielsko. – Nie, tak dalej być nie może! Właśnie usiłuję stać się surowym i despotycznym ojcem, a ty mi to uniemożliwiasz! Co ja z tobą, ty mały diable wenecki, mam zrobić? – I w geście bezradności rozłożył ręce. – Wybaczyć – roześmiała się Zosia, strzelając wesoło

niebieskim spojrzeniem spod jasnej grzywki. – Jutro pójdę grzecznie do szkoły i przebłagam nauczycielki. Tylko może nie martwmy tym mamy, skoro już i tak wszystko sam załatwiłeś? – zapytała, przybierając niewinną minę. – Rychło w czas sobie o niej przypomniałaś! Niech ci będzie. Mama się nie dowie, ale pod warunkiem, że w tej chwili włożysz kapelusz i bez słowa protestu pojedziesz z nami na imieniny wuja. I będziesz się zachowywać bez zarzutu. – Tato, to zwyczajny szantaż! – Nazywaj to, jak chcesz… – No dobrze, ale jeść tam nie mam zamiaru. No, może jeszcze jakoś się przełamię i skubnę tego wysuszonego, obrzydliwego pawia. – Zosia z westchnieniem wkładała kapelusz. – Co to w ogóle za potrawy – skrzywiła się. – Przecież wiesz, że wuj Piotr to starszy człowiek. Przywiózł zwyczaje ze swojego domu. Zresztą to bardzo chwalebne, w końcu szanuje tradycję… Cudownie!, pomyślała, z najwyższym trudem powstrzymując się od pełnego irytacji prychnięcia. Tradycja tradycją, tylko dlaczego ja muszę w tym uczestniczyć? Oczywiście nie zadała tego pytania głośno, bo nie chciała irytować ojca. Była jego ulubienicą, ale dzisiaj nadużyła jego wyrozumiałości i cierpliwości, a lepiej nie

dolewać oliwy do ognia. Mimo wszystko wuj Piotr to barwna postać i w gruncie rzeczy lubiła wizyty u niego. Mieszkał w willi otoczonej ogromnym ogrodem, pełnym zacisznych kącików i zakamarków. Kiedyś buszowała tam z Anią, teraz wolała spacerować ścieżkami i rzucać powłóczyste spojrzenia dalekim kuzynom. U wuja Piotra zwykle bywali jacyś goście. A to daleka rodzina, a to przyjaciele przyjaciół zjeżdżali i zatrzymywali się w tym gościnnym domu. Tak więc okazji do zawierania nowych frapujących znajomości nie brakowało. Jeśli dopisało szczęście, dało się z nowo poznanym kawalerem usiąść na ławce, a nawet ukradkiem potrzymać za ręce. Tak, Zosia uważała, że chłopcy są bardzo interesujący. O wiele bardziej niż dziewczyny, które bywały po prostu banalne i nudne. I dlatego wcale nie było jej łatwo wyrzec się wizyty u wuja. Tym razem gościła u niego grupa młodych wojaków, a nic tak nie przyspieszało bicia kochliwego serca Zosi jak mundury. Problem polegał na stałym zestawie potraw serwowanych na imieninach wuja i – jak przypuszczała Zosia – zapewne jego ojca, dziada i pradziada. Na początku podawano pieczone pawie. Goście oczywiście jedli, nawet co niektórzy pochlebcy, by wkraść się w łaski gospodarza, chwalili to nietypowe pieczyste, ale pawie były najzwyczajniej w świecie niesmaczne. Wysuszone i łykowate stawały w gardle. Nie znosiła ich, choć zwykle jakoś udawało jej się przełknąć niewielki kawałek. Potem na stół wjeżdżały: szczupak z kaparami

i koperkiem w galarecie, w której lśniły czerwienią szyjki rakowe, bażant w jarzynach z prawdziwym i dumnie sterczącym ogonem, sarnina w śmietanie, cudownie przyrządzone przepiórki… Długo by można wymieniać. W każdym razie dzięki tym daniom wybaczało się gospodarzowi stające kością w gardle pawie. Na końcu na stole pojawiała się kawa i desery. I to z powodu tych ostatnich Zosia wzbraniała się przed tą wizytą. Bowiem poza przepysznymi ciastami zawsze podawano też słodkość, z której zarówno wuj, jak i kucharz byli niezmiernie dumni – jajka z czekoladą zamiast żółtka. Odmawiając zjedzenia tego specjału, sprawiało się przykrość gospodarzowi, a kucharza przyprawiało o złość. Wielu gości jednak robiło wszystko, co w ich mocy, by ten zaszczyt ich ominął. I dopiero w tym roku Zosia zrozumiała dlaczego. Winna była jej dociekliwość i prawdomówność babci Anieli. Zapytana przez wnuczkę o sposób przygotowania jajek z czekoladą, wyjaśniła wszystko bez ogródek. Kucharz najpierw musiał wyssać przez słomkę płynne żółtko, a następnie w ten sam sposób wprowadzić do środka czekoladę… Od tego momentu dziewczynka na samą myśl o zjedzeniu tam czegokolwiek dostawała mdłości. – A skąd mam wiedzieć, co oni wyprawiają z innymi daniami? Może są oszczędni i tych wyssanych żółtek nie wyrzucają? Błe, ohyda! Teraz, siedząc w dorożce, rozważała, jak wymigać

się od jedzenia. I to tak, by nie zawieść ojca, któremu przecież obiecała nienaganne zachowanie. Zosia szczęśliwie dotrwała do końcowej fazy imienin. Było mnóstwo ludzi i nikt z dorosłych nie zwracał specjalnie uwagi na nią ani na jej brak apetytu. Nawet jajko udało się niepostrzeżenie podrzucić na talerz łakomej kuzynki Walentyny. Poza tym z zadowoleniem spostrzegła, że ciemnowłosy i niebywale przystojny podporucznik siedzący po przeciwnej stronie stołu wprost nie może oderwać od niej oczu. Koleżanki umarłyby z zazdrości, gdyby zobaczyły ją z nim na mieście… Zajęta patrzeniem spod rzęs i posyłaniem ukradkowych uśmiechów, nie zauważyła, iż nie tylko ona obserwuje chłopaka. Stanisław przyglądał się temu z wyraźnym zadowoleniem, czego już nie dało się powiedzieć o jego żonie. – Stasiu, czy ty to widzisz? – zaszeptała mu do ucha. – Trzeba natychmiast to ukrócić! – Nie ma mowy – odszepnął i znów zerknął w kierunku przystojnego żołnierza. – On jest zakontraktowany. – Co takiego? – Marianna zrobiła wielkie oczy. – Robi dokładnie to, o co go poprosiłem. Przyjrzyj mu się dobrze, bo to przyszły absztyfikant naszej córki. – Chyba musimy poważnie porozmawiać… Tylko tyle zdołała wykrztusić, a potem ledwo

dotrwała do podania kawy, której pojawienie się było równoznaczne z przyzwoleniem opuszczenia stołu. Nie oglądając się na nikogo, wstała i pociągnęła za sobą męża. Dopiero w ogrodzie przystanęła i spojrzała w jego rozbawioną twarz. – Nie wiem, co cię tak cieszy. – Mina tych wszystkich starych ciotek, które patrzyły, jak nie bacząc na nikogo i na nic, ciągniesz mnie w ustronne miejsce – wyjaśnił, łapiąc ją za ręce. – I nie powiem, bardzo mi się te spojrzenia pełne zawiści podobały. Trochę mi to przypomina ten cudowny czas, gdy zdrowiałem u was w leśniczówce. Wtedy też wymykaliśmy się do ogrodu. – Stasiu… – Marianna niespodziewanie dla samej siebie zarumieniła się. – Minęło już kilka lat, a ty w ogóle się nie zmieniłaś. – Przyciągnął ją do siebie. – Zobacz, nawet wiosna podobna do tamtej i bzy pachną tak samo. Gdyby nie to, że zaraz zaroi się tutaj od młodzieży, chętnie przypomniałbym ci, że i ja się nie zmieniłem – szepnął jej namiętnie do ucha, ani trochę nie zwalniając uścisku. Marianna wcale nie miała ochoty uwalniać się z jego ramion. Przymknęła oczy i głęboko odetchnęła. Było jej dobrze. Zupełnie niespodziewanie poczuła się znów młodą i śliczną panienką, o którą Stanisław zabiegał z taką czułością i determinacją. Znów otulał ją zapach bzu i jaśminu, a serce biło w piersi tak mocno, że

wszyscy musieli je słyszeć. – Najpierw może szybko wyjaśnię ci kwestię zakochanego młodzieńca, a potem… Ale o tym za chwilę – mruknął, nie zmieniając zmysłowego tembru głosu. – Teraz kilka słów o Olku. Otóż odbyłem z nim poważną rozmowę. To syn mojego przyjaciela. Zresztą znasz Joachima. – Yhm – wymruczała, z całych sił usiłując się skupić na opowiadaniu męża. Przeszkadzały jej w tym jednak usta błądzące od czasu do czasu po jej policzku. – Wpadasz z nim czasem do Mamy Teliczkowej na anyżówkę.. – No właśnie. Poprosiłem Olka, by zajął się naszą córką. Widzisz, włożyłem w to cały mój dar przekonywania, bo w pierwszym momencie nie chciał nawet zerknąć na smarkulę. – Nadal nie rozumiem, po co to przedstawienie. – Po to, by uwagę Zośki przykuł jeden porządny kawaler. Strasznie nam kochliwy dziwczuk**** z niej wyrósł. Dzisiaj znów włóczyła się po parku z podejrzanie wyglądającym batiarem*****. Powiedz sama, czy nie lepiej zafundować jej miłość kontrolowaną? Olek to porządny chłopak, będzie mówić czułe słówka, odprowadzać do domu, patrzeć w oczy i nic więcej… Poza tym poprosiłem, by dał jej do zrozumienia, że woli mądre, inteligentne dziewczęta. Może to ją bardziej zachęci do nauki? W ciąży musiałaś zapatrzyć się za

bardzo na mojego braciszka. Tylko on w naszej rodzinie był taki czuciowy, a Zośka najwyraźniej odziedziczyła to po nim… Właśnie uświadomiłem sobie, że jestem szaleńczo zazdrosny! – Też pomysły! Gdybym chciała Władka, byłby moim mężem, nie ty – wymruczała Marianna zaczepnym tonem. – W końcu to on pierwszy się u nas pojawił, a ty go przywiozłeś i nawet nie zostałeś na kolacji. Być może gdybyś wtedy zsiadł z konia, poznalibyśmy się wcześniej. Zresztą Władek bardzo mi zaimponował, gdy po wojnie odnalazł Gabrysię i na przekór wszystkim ożenił się z nią… – No proszę, od kiedy jesteś taka buńczuczna i przekorna? – Głos Stanisława zabrzmiał niespodziewanie czule. – Ale dość już gadania – dodał i przygarnął ją jeszcze mocniej do siebie. – Co robisz? – wyszeptała zmieszana. – Nic takiego. Po prostu doszedłem do wniosku, że tym wszystkim starszym paniom podglądającym nas zza tamtego krzaka sprawilibyśmy ogromny zawód, gdyby ich domysły się nie potwierdziły. A do tego nie możemy przecież dopuścić, prawda? Skinęła tylko głową. Na nic więcej nie starczyło jej czasu, bo usta Stanisława zawładnęły nią całkowicie.

* W bałaku lwowskim dozorca. Inne określenie szymona. ** Chodzi o Bożydara Aleksandra Żabczyńskiego, jednego z najpopularniejszych polskich aktorów dwudziestolecia międzywojennego. *** Tamara Wiszniewska – polska przedwojenna aktorka filmowa. **** Dziewczyna. ***** Tutaj: łobuziak, nygus.

MALOWNICZE DZISIAJ eontyna z uśmiechem pokręciła głową i spojrzała lekko nieprzytomnym wzrokiem na swojego gościa. – Widzisz, co się dzieje, gdy teraźniejszość przestaje wystarczać? Właściwie dużo bardziej wabią mnie tamte dni… Zobaczysz, jeszcze będziesz przede mną uciekać – powiedziała, popatrując na Magdę spod oka. – Jak na razie nie zaspokoiła pani nawet części mojej ciekawości. Właśnie, to temu Olkowi pokazywała pani biust? – Gdzie tam! Przecież liczyłam ledwo trzynaście wiosen i gdybym mu cokolwiek wtedy pokazała, umarłby pewnie ze śmiechu. Serce miałam gorące i pojemne, ale na piersi dorównujące jego wielkości jeszcze musiałam poczekać. We Lwowie było takie miejsce budzące u chłopców ogromne emocje – pasaż Mikolascha. Teraz wszyscy zachwycają się oszklonymi galeriami, a już wtedy, wiele lat temu, nad naszym pasażem rozciągał się przezroczysty dach. Dzięki niemu, sama rozumiesz, stał się miejscem pogodoodpornym. W najgorszą nawet pluchę miało się nad głową szklaną taflę. Ale nie o tym chciałam mówić, tylko o goliźnie.

L

Otóż do Mikolascha od lat ciągnęli młodzieńcy spragnieni mocnych wrażeń. Znajdował się tam, wyobraź sobie, marmurowy posąg nimfy golutkiej, jak ją Pan Bóg stworzył. Gdybym opowiedziała o tym dzisiejszej młodzieży, pewnie by mnie wyśmiała, jednak wówczas mlecznobiały marmurowy biust, biodra, zarys ud budziły tyle emocji! Coraz to nowe pokolenia chłopców chodziły tam, by z rumieńcami na twarzy podziwiać nieformalną patronkę pasażu Mikolascha. Nikt nie kwestionował jej obecności, chociaż według mojej mamy wcześniej pojawiały się głosy nawołujące do usunięcia z widoku publicznego jawnego obrazu grzechu i rozpusty. Oczywiście nie było na to szans. Posąg miał zbyt wielu wielbicieli, także wśród całkiem dorosłych panów, którzy z sentymentem wspominali czasy, gdy sami podglądali to i owo u nimfy. Nimfa nigdy nie doczekała się męskiego towarzysza, co zawsze uważałam za niesprawiedliwość. Oczywiście, jak na nimfę przystało, równie gołego jak ona – roześmiała się Leontyna. – Niezłe z pani ziółko. Gdybym usłyszała to z ust kogoś innego, w życiu bym nie uwierzyła. – O tak, Zośka miała szalone pomysły. – Właścicielka Kuferka w zamyśleniu pokiwała głową. Madeleine już miała na końcu języka pytanie o tę dziwną i niezrozumiałą zmianę imion, ale kiedy spojrzała na twarz starszej pani, postanowiła go nie zadawać. Coś w wyrazie oczu i marzącym uśmiechu

powiedziało jej, że nie pora teraz na wyrywanie Leontyny z miejsc, do których wróciła po latach nieobecności. To były dni pełne słońca i szczęścia. Beztroski i szczenięcych figli. Wprawdzie nie wiedziała, dlaczego Zosia przemieniła się w Leontynę, ale to nie mogła być tylko zwykła zmiana imienia. Postanowiła zrobić, co w jej mocy, by starsza pani jak najdłużej czuła się Zosią. – Będę się już zbierać. – Podniosła się z ociąganiem. – A na tego cichego wielbiciela możemy zaczaić się jutro. – Nie, jutro mnie nie będzie. – Leontyna również wstała z fotela. – Jadę do Wrocławia. Na trzy, może cztery dni. Nagle zapragnęłam odwiedzić starego znajomego – dodała jakby do siebie. – Po powrocie dam ci znać, czy nasz tajemniczy pan nie zniechęcił się moją nieobecnością i nie zniknął. A jeśli nadal będzie, dopracujemy plan. Właściwie to ty jesteś młoda i ten biust… – O nie, co to, to nie! – Magda odruchowo obciągnęła błękitny sweterek. – Znając moje szczęście, zobaczyłoby to pół Malowniczego! A ja muszę być wzorem cnót dla dzieci. No i w Michale nie wzbudziłoby to zachwytu, chociaż akurat jemu może dałoby się wytłumaczyć, że to wyższa konieczność… – Żartowałam – przerwała jej rozbawiona Leontyna. – Jeszcze nie upadłam tak nisko, by demoralizować

młode matki. Chociaż właściwie, co to za demoralizacja? Jak tu się porządnie zdemoralizować, skoro dzisiaj nic nie jest w stanie zaskoczyć młodego człowieka? Kiedyś wystarczyło spojrzeć na nagi posąg i już miało się grzeszne myśli, a dzisiaj… – To prawda, nie najlepszy to czas dla roznegliżowanych marmurowych nimf – przytaknęła rozbawiona Magda. – Dziękuję za cudowny wieczór i za te wszystkie pyszności. A kiedy już pani dotrze do Wrocławia, proszę zadzwonić, żebym się nie martwiła. – Dobrze, zadzwonię – obiecała Leontyna i szybko zamknęła drzwi. Nie chciała, by dziewczyna zobaczyła obezwładniające ją wzruszenie. Zbyt długo była samotna i zupełnie zapomniała, jak to jest, gdy ktoś się o nią troszczy i martwi. Stała zamyślona w przedpokoju, opierając się o wieszak, dopóki metalowe haczyki nie zaczęły boleśnie wbijać się jej w plecy. Dość tych wzruszeń, pomyślała i drobnym kroczkiem poszła do pokoju. Pod czujnym i pełnym wyrzutu wzrokiem Barnaby pozbierała talerzyki, a resztę ciasta przykryła szklanym kloszem. – Tak, wiem, to podłość z mojej strony, że nie dam ci ukradkiem wyjeść tych słodkości – zwróciła się do kota. – Ale, mój drogi, spójrz tylko na siebie. Delikatnie mówiąc, jesteś lekko puszysty. I nie wmówisz mi, że to

futro! Barnaba w odpowiedzi gniewnie zamachał ogonem i nie zaszczycając Leontyny nawet spojrzeniem, wskoczył na parapet, gdzie zajął się wieczorną toaletą. – No tak, typowo po męsku – dogadywała mu, sprzątając ze stołu. – Odwrócić się plecami! I obrazić na cały świat. Pięknie, pomyślała w tej samej chwili. Do czego to doszło! Spędzam wieczory z nadąsanym kotem. Mówię do niego. Pewnie święta też spędzę w jego towarzystwie. Przynajmniej nie zamierzam dla niego przebierać się za Świętego Mikołaja. Kto by przypuszczał, że taka kochliwa dziewczyna skończy jako stara panna. Otoczona starymi, jak ona sama zresztą, przedmiotami, zdziwaczała i straszliwie samotna. Nie chciała się rozkleić, więc z westchnieniem podeszła do biblioteczki i wyciągnęła cienką książkę. Odkąd wspomniała o pasażu Mikolascha, cały czas po głowie chodził jej fragment wiersza. Teraz niecierpliwie kartkowała tomik, aż w końcu znalazła. Zanim przeczytała wybrany fragment, przyciągnęła fotel do okna i usiadła tak, by widzieć usiane gwiazdami niebo. Tak samo gwieździste i rozświetlone jak wiele lat temu nad jej lwowskim pomieszkaniem. U „Mikolasza” tłum się roi…

Przeczytała półgłosem i uśmiechnęła się lekko. Niecierpliwie przebiegła wzrokiem tekst, aż w końcu wyłuskała dokładnie to, czego szukała: Nurzam się w pasaż; ręce w kieszeni, na oczy czapka, kołnierz w górę tak „incognito” idę przed się i jestem tylko – jednym z tłumu. Ktoś kogoś trącił – w tłumie można, kto by tam zważał na drobnostki: „Joj, ta mógby pan trochy wolnij…” „Ta zamknij kłapacz panie Bzoski…” * Tak, dokładnie o to chodziło…

* Zbigniew Kulczycki, Kamyczki do zapalniczki, w: tenże, Ucieczka myśli (1939–1945), Lubeka 1946, s. 17.

LWÓW, PARK ŁYCZAKOWSKI 1936 osia zmagała się z nie lada problemem. Kłopot ów charakteryzował się wysokim wzrostem, piękną postawą i brązowymi oczami okolonymi gęstą zasłoną rzęs. Po prostu wymarzony kawaler. Jedyne, do czego mogła się przyczepić, to usta. Olek zamiast zmysłowych, pełnych warg miał dwie wąskie kreski. Poza tym był wprost idealny. Gdy po raz pierwszy odprowadzał ją do domu, szkolne koleżanki prawie zemdlały z zachwytu. Nauczycielki, które nieszczęśliwie spotkała po drodze, milczały, ale chyba raczej z innego powodu. Psorki z niezrozumiałych dla niej przyczyn uważały, że panny w jej wieku nie powinny prowadzać się po ulicach z kawalerami. Nawet jeśli ci dysponowali nieprzeciętną urodą podkreśloną mundurem. Zosia patrzyła na to ze zgoła odmiennej perspektywy. W końcu kiedy miała korzystać z życia? Gdy będzie dwudziestoparoletnią zgrzybiałą staruszką? Nie, to nie wchodziło w grę. Żadna ze starych nudnych wiedźm nie stanie na drodze do ich szczęścia! Tak myślała jeszcze kilkanaście dni temu. Teraz natomiast gorączkowo zastanawiała się, co zrobić, by choć na chwilę pozbyć się towarzystwa idealnego młodzieńca. Olek był piękny – to prawda, ale i niebywale poprawny. I dobrze wychowany. Zachwycający. Głównie jej mamę.

Z

Zosia po pierwszym zachłyśnięciu się najzwyczajniej w świecie zaczęła umierać z nudów w jego towarzystwie. Nie chciał dać się namówić na żadne wagary, żadne szaleństwo, żadne kino, jeśli nie było to omówione z rodzicami. A na pożegnanie skłaniał się przed nią uprzejmie, ale ani razu nie usiłował jej pocałować. – Może to i dobrze – zwierzała się swojej jedynej przyjaciółce Jance. – Te jego cieniutkie wargi… Trzeba na przyszłość zapamiętać, że ci z wąskimi ustami są oziębli. – Oziębli – powtórzyła po niej z zachwytem Janka. – To chyba słowo, którego nie powinnyśmy używać. – Z całą pewnością nie przy starszych, oni są tacy staromodni – prychnęła niecierpliwie Zosia, podchodząc do sprzedawcy precli po dwa smakowicie pachnące obwarzanki. – Teraz musimy się zastanowić, co mam zrobić. – Podała jeden Jance i poszły w kierunku majaczącego zielenią parku Łyczakowskiego. – Przecież nie mogę zmarnować sobie życia przy tym nudziarzu! Tym bardziej że na jutro umówiłam się z chłopakami. Mamy iść na film do Tonu*. – Do Tonu? – Janka aż zakrztusiła się preclem. – Przecież tam chodzą tylko chłopcy. I też muszą uważać, bo nauczyciele strasznie tępią te wycieczki do Mikolascha. – Wielkie mi ta joj. – Zosia lekceważąco wzruszyła ramionami. – Co mi tam nauczyciele, i tak mnie nie

rozpoznają, bo już załatwiłam sobie przebranie. Antek pożyczy mi spodnie, marynarkę i co najważniejsze batiarówkę. Schowam pod nią włosy, daszek nasunę na oczy i już. Mówię ci, chłopak będzie ze mnie jak malowanie! – Chyba nie mówisz poważnie! – Janka z niedowierzaniem pokręciła głową. – Ja bym się nie odważyła. – Wiem, ja to co innego. Dla mnie to furda. Już obiecałam chłopakom, teraz tylko muszę pozbyć się tego cacanego Olka. – Skrzywiła się, wchodząc do parku i spoglądając na kamienny pomnik Bartosza**, wokół którego jak zwykle roiło się od dzieciarni. – Biedak zakochał się na zabój – dodała z roztargnieniem, obserwując jednego z malców usiłujących wspiąć się na pomnik. – Pamiętasz, jak razem po nim łaziłyśmy? – zwróciła się do milczącej przyjaciółki i podbródkiem wskazała na wyprężonego w dumnej pozie kosyniera. – O tak, Bartosz zna chyba każde łyczakowskie dziecko. – Janka przysiadła na stojącej nieopodal ławce. – Mama zawsze mi tego zabraniała. – Moja też. Mamy są jednak strasznie nudne – wydęła wargi Zośka – ale mniejsza o to. Powiedz mi lepiej, co mam zrobić z pięknym, acz niezajmującym Aleksandrem? – Właśnie myślę… – Janka zmarszczyła brwi, krusząc resztki precla i rzucając je przed siebie. Od razu

wokół ich ławki zaroiło się od okrągłych i gruchających gołębi. – A gdyby tak… – W jej oczach zapaliły się ogniki. – No? No co? – A gdyby tak odstąpić go komuś innemu? – To znaczy? – Na przykład Luśce, tej z klasy wyżej. Ostatnio oczu od niego nie mogła oderwać. Wyglądała na nieźle zaziapaną***. No i nie chciałam mówić, żeby cię nie denerwować, ale i on na nią popatrywał. – A to zdradziecka mantyłepa****! A i on nie lepszy – oburzyła się Zosia. – Tak pod moim nosem za inną się oglądać?! – Co chcesz, w końcu Luśka ma czym oddychać i chłopcy zawsze do niej ciągną. Chyba powinnaś się cieszyć. – Wystarczy ją tylko na niego napuścić. – Taaa, łatwo powiedzieć. Przecież nie pójdę do niej i nie powiem, że chętnie oddam jej w spadku absztyfikanta. – Moja siostra się z nią zna. Mogłaby podpuścić inne dziewczyny, żeby wzięły ją pod włos. – Janka uśmiechnęła się szelmowsko. – No wiesz, podroczą się z nią, że nie ma najmniejszych szans u Olka, bo on taki zakochany i świata poza tobą nie widzi. To powinno wystarczyć. Luśka jest niebywale czuła na swoim punkcie. Aleksander Nudny pójdzie za nią niczym szczur za szczurołapem, sama zobaczysz. A gdy jeszcze pokaże

mu, jak faluji bokim, to już zupełnie głowę straci. – Janka sugestywnie potrząsnęła biodrami, parodiując starszą koleżankę. – A ja to co? – zachmurzyła się Zosia. – Odejdzie do niej i dziewczęta będą ze mnie niemiłosiernie szydzić. – Moim zdaniem plan jest doskonały – obraziła się Janka. – Mama zawsze mi powtarza, że nie można mieć wszystkiego. – A co mi tam, masz rację! Najważniejsze, że piękniś zejdzie mi z drogi i mogę się z nim pożegnać na stałe. W końcu nic w tym nie będzie dziwnego, że nie chcę z kimś takim się zadawać. To co? Załatwisz z Helą? – Załatwię. Najwyżej czymś się ją przekupi. – Nadal zbiera plakaty aktorów? – Zosia strzepnęła okruszki ze spódniczki. – Bo mam podwójny z Żabuleńką. Najpierw ojciec mi przytargał jeden, a drugi dostałam od dziadka Kota. Co prawda według dziadka z Żabki żaden mężczyzna, tylko picuś-glancuś. Ale skąd biedak ma się znać na mężczyznach? Jesteśmy umówione? – Pewnie… – Janka powoli wstawała z ławki. – Zosiu? – zagadnęła nieśmiało. – A gdyby Hela jednak nie chciała tego plakatu, mogłabyś… – A czemu ni? – Roześmiała się. – Żabuleńka jest twój. To co, do jutra? – Do jutra. Wstały z ławki, wzbudzając niepokój wśród

zgromadzonych u ich stóp gołębi, i rozeszły się w przeciwne strony. Jednak Zosia, zamiast iść prosto do domu, zboczyła w jedną z alejek parku. Nie chciało jej się jeszcze wracać. O ileż więcej przyjemności dawał spacer w cienistej zieleni ścieżynek, wdychanie pełną piersią sosnowego aromatu przemieszanego ze słodko pachnącymi akacjowymi kwiatami. Tak, park Łyczakowski był jedyny w swoim rodzaju. Znała tu każdy kącik, każdy pień drzewa i zakamarek. Od dziecka poznawała wszystkie tajemnice tej zielonej dżungli. Kiedyś park wydawał się ogromny, teraz, kiedy była starsza, jakby zmalał. Jednak wcale nie przeszkadzało jej to z lubością wsłuchiwać się w skrzypienie sosnowych pni, w cienkie i radosne głosy dziecięce, nawoływania mam i opiekunek. Przez moment wędrowała jeszcze przez zalane słońcem alejki, a potem przysiadła na ukrytej na uboczu ławce. Tuż nad nią zwisał fioletowy bez. Zewsząd otoczyły ją oszałamiające zapachy: sosnowa żywiczna świeżość mieszała się ze słodyczą akacji i zniewalającym aromatem bzu. Ojciec pewnie znów przyniesie dzisiaj do domu bukiety. Dla rodziców bez to szczególny kwiat. Zresztą, co się dziwić. Po takiej historii z pierścionkiem zaręczynowym każdy by tak uważał. Zosia przymknęła oczy i wystawiła twarz do słońca. Było jej dobrze i bezpiecznie. Tak jak powinno być w każdym miejscu, które się kocha, rozumie i chłonie każdą komórką ciała. Kiedyś, w dalekiej przyszłości, będzie beznadziejnie

tęsknić za tym niepowtarzalnym zapachem sosen, bzów i akacji. I za poczuciem, że wszystko dopiero się zaczyna i że marzenia na pewno się spełnią. Za Łyczakowem, pomieszkaniem, leśniczówką dziadka i babci. Za ukochanym Lwowem, gdzie można tak marzyć i pięknie żyć. Ale rozmarzona nastolatka jeszcze o tym nie wiedziała, wszystko wydawało jej się takie proste i pewne. Życie było przygodą, w którą bez wahania wkraczała dziarskim krokiem, ze śmiechem i wysoko uniesioną głową. Zupełnie jak wielu innych nastolatków w każdym zakątku kraju…

* Kino w pasażu Mikolascha, które słynęło z wyświetlania filmów o tematyce kowbojskiej i awanturniczej. ** Pomnik Bartosza Głowackiego, bohatera spod Racławic, zachował się do dziś, tyle że zawieruszyła się gdzieś kosa, którą trzymał kiedyś w prawej ręce. *** Zauroczoną. **** Wstrętna małpa.

LWÓW, KOŚCIÓŁ ŚWIĘTEGO ANTONIEGO I PASAŻ MIKOLASCHA 1936 osia z duszą na ramieniu wymykała się z kamienicy. To najtrudniejszy etap planu: wyjść z domu tak, by nikogo nie spotkać. Wprawdzie była niezwykle zadowolona ze swojego wyglądu: w spodniach, koszuli i z nasuniętą głęboko na oczy batiarówką pożyczonymi od Antka wyglądała zupełnie inaczej, ale mimo wszystko w kamienicy wszyscy ją znali. Zresztą, nawet gdyby jej nie rozpoznali, i tak wzbudziłaby niepotrzebne zainteresowanie. A już, nie daj Boże, natknąć się na szymonową! Ta na pewno by nie odpuściła, w końcu obcy w domu zawsze budzi czujność i należy go przepytać, od kogo albo do kogo zmierza. Najwyraźniej jednak ktoś tam wysoko dzisiaj nad nią czuwał, bo wybiegła na ulicę nie zaczepiona przez nikogo. Opłacało się z rana wcześniej wyjść z domu i jeszcze przed lekcjami pobiec do kościoła Świętego Antoniego, żeby ugadać się ze staruszkiem. Zosia dosyć często zawierała z nim układy, dzisiaj jednak szczególnie potrzebowała pomocy. Wbiegając po kamiennych schodach prowadzących do świątyni, zastanawiała się, czy święty nie uzna jej prośby za zuchwalstwo. Zanim

Z

weszła do środka, przystanęła i z zachwytem spojrzała na otaczające kościół kwitnące kasztany. To był naprawdę piękny wiosenny poranek, błękitne niebo upstrzone gdzieniegdzie białymi pierzastymi obłoczkami dawało przedsmak czekającego ją majowego popołudnia. W taki dzień wszystko musi się udać, przekonywała samą siebie, a gdy jeszcze będę mieć za sobą drogiego Antośka, to już w ogóle… Westchnęła i zdecydowanym krokiem weszła do kościoła, w półmrok przesycony dusznym kadzidlanym zapachem. Uklękła pod chórem, wpatrując się w figurkę świętego. – Kochany święty Antoni – szepnęła w końcu. – Co prawda jesteś bardziej od odnajdywania, ale widzisz, pomyślałam, że ty jesteś już nieco znudzony tymi latami poszukiwań zagubionych rzeczy, a ja z kolei doskonała w organizowaniu rozrywek… No i jesteś świętym, a dla świętego nie ma rzeczy niemożliwych, więc mam dzisiaj taką nietypową prośbę. Czy możesz mnie ukryć? Najpierw w szkole, bo wiesz, wczoraj trochę zasiedziałam się w parku i nie wszystkie lekcje przygotowałam. A mama złości się na mnie, gdy się spóźniam i znikam gdzieś po lekcjach… Ale jak tu nie znikać, kiedy na zewnątrz tak pięknie, no powiedz, słodki Antośku, jak? A wracając do mojej prośby, to jeszcze żeby Olek mnie nie zauważył, a potem rodzice. Bo będę się przebierać za chłopca. To nic zdrożnego, nie martw się, ale sam widzisz, co to za świat! Dziewczynki

po prostu mają gorzej i muszą sobie radzić. No i żeby nikt mnie w tym chłopaku nie rozpoznał. Dobrze? – Z napięciem patrzyła w pochyloną głowę Antoniego. Wyglądał, jakby głęboko zastanawiał się nad tym, co właśnie usłyszał. Zosia poklęczała jeszcze chwilkę, a potem puściła do figurki oko. Tak na wszelki wypadek, by Antoni nie zapomniał, że są dogadani. A biorąc pod uwagę, ilu młodych ludzi klęczało tuż przed nim, prosząc o powodzenie w szkole i miłości, przypomnieć nie zawadzało. Najwyraźniej postanowił pomóc, bo nie tylko niewierny i niestały nudziarz Aleksander dał się omamić Luśce, a mama wyszła z Anią na spacer, tak że Zosia mogła spokojnie zamienić się w chłopca, to jeszcze na miejsce dotarła bez przeszkód, przednio się przy tym bawiąc. Mogła udawać chłopaka, mogła iść w spodniach, z czapką zawadiacko przekrzywioną i nie przejmować się tym, czy coś wypada, czy nie. O tak, powiedziała prawdę świętemu Antoniemu – dziewczynki miały gorzej. Na tyle rzeczy trzeba uważać, tego nie robić, tamtego nie dotykać, tak nie siadać… W pełni zgadzała się z dziadkiem Kotem, gdy powiedział babci, że Zosia powinna urodzić się chłopcem. No bo dlaczego nie wypada jej obejrzeć filmu kowbojskiego? W czym jest gorsza od kolegów? Czy ona strzelby nie widziała? Przecież strzela lepiej niż niejeden chłopak. Już się o to zatroszczył kochany Kot…

Zosia pogrążyła się w buntowniczych myślach i nawet nie zauważyła, że znalazła się w przeszklonym przejściu. Nieomal wpadła na przenośny stolik handlarza słodkiego tureckiego miodku i dopiero wtedy oprzytomniała. Nasunęła głębiej na czoło batiarówkę i zręcznie omijając ulicznych handlarzy, którzy krążyli wśród przechodniów, kusząc towarem na drewnianych tacach zawieszonych na szyi, ruszyła naprzód. Przed kioskiem pana Bilińskiego przystanęła i omiotła ciekawym wzrokiem skrzynki z owocami i warzywami, a potem głośno przełknęła ślinę, przyglądając się poustawianym na ladzie słojom i słoiczkom ze słodyczami. Ależ chętnie zjadłaby trochę liliputków* albo kanoldów**… Już miała ulec pokusie, gdy nagle poczuła mocne szarpnięcie za rękaw. – A cóż to za szac chłupak*** – usłyszała tuż przy uchu roześmiany głos Antka. – Szukasz tu czegoś, batiaru? – Tyż coś! – odpowiedziała, udając oburzenie, ale po chwili już się śmiała. – A gdzie reszta? – Z Piotrkiem i Witkiem umówiłem się przed kinem. – Chłopak nie odrywał od niej zachwyconego wzroku. – Jednak to zrobiłaś! Ubranie leży na tobie lepiej niż na mnie. No, no, ale koleżkowie będą mieć miny! Z ciebie to jednak jest… – I zamilkł, bo zabrakło mu słów uznania. – Przecież już powiedziałeś! – Dziewczyna się

roześmiała. – Szac chłupak – dokończyła i strzeliła spod batiarówki zalotnym niebieskim spojrzeniem. – To co, idziemy? – Hulamy****! A teraz najważniejsze, wzięłaś „przyjaciółki”? – Nie, a po co mi w kinie agrafki? – zdumiała się szczerze Zośka. – Wczoraj się urodziłaś, czy co? Na całe szczęście jestem zawsze na wszystko przygotowany. – Antek wetknął jej w rękę dwie „przyjaciółki”. – Pieniądze musisz włożyć do wewnętrznej kieszeni marynarki i dokładnie ją zapiąć, inaczej wyjdziesz z kina obskubana. To po pierwsze. Po drugie, uważaj na kieszenie. Jesteś tu nowa, nikt cię nie zna i może się zdarzyć jakiś złośliwy batiaryga*****, który hmmm… Jak ci to powiedzieć… – Co niby może zrobić z pustymi kieszeniami? – Wzruszyła ramionami. – Może ci w nie nasikać – wymruczał niewyraźnie Antek i choć rzadko się peszył, rumieniec zalał mu policzki i szyję. – Albo przez rurkę, albo tak… no po prostu – wydukał i pomyślał, że Zośka to fajna kumpelka, ale jednak dziewczyna i to nie byle jaka. Jak by powiedział jego brat: „dziunia”, a to komplement najwyższej klasy. A wyjaśnianie takiej fest pannicy kwestii sikania do kieszeni przekraczało jego możliwości.

– Hmm, o czym to ja mówiłem? – Odchrząknął dla dodania sobie animuszu. – A, o batiarygach… – Dokładnie o sikaniu, gdzie popadnie – podpowiedziała usłużnie Zosia, która w przeciwieństwie do niego nie miała kłopotu z przyswojeniem sobie tych informacji. – Taaak, właśnie… Uważaj na kieszenie, najlepiej trzymaj w nich ręce. A, i jeszcze jedno, chyba w twoim wypadku najważniejsze: batiarówka. – Co z nią? Coś nie tak? – Z niepokojem poklepała się po głowie. Czapka jednak była na swoim miejscu. – Teraz wszystko w porządku, ale w kinie mogą ci ją zerwać, a wtedy z kamuflażu nici. – Głupie zabawy! Po co komuś zrzucać czapkę? – Oj, Zośka, aleś ty mało kumata, no! – Nie mów do mnie „Zośka”, bo dziwnie na nas patrzą. Mów do mnie… Felek. I nie zadzieraj tak nosa! – Dobrze, już dobrze. Ledwo portki włożyłaś, a już masz fasun chojracki, Felek! – dodał, śmiejąc się pod nosem. – Batiarówki pilnuj, bo zanim wrócisz z odzyskaną własnością, twoje miejsce już dawno jest zajęte. Oczywiście w normalnych przypadkach. Teraz od razu podniósłby się raban, że odkryto przebierańca. Już pojmujesz, w czym rzecz? – Kieszenie, pieniądze i czapka. Zapamiętam. Słowa Antka sprawiły, że przygoda z kinem wydała jej się jeszcze bardziej ekscytująca. Zupełnie jakby sama

była bohaterką filmu, musiała w przebraniu wejść na teren wroga i nie dać się rozpoznać. To dopiero początek, obiecała sobie w duchu, zerkając w przeciwległą stronę pasażu. Był tam drugi obiekt jej pożądania – kino i rewia Uciecha. Podobno puszczali tam pikantne filmy, a przedstawienia rewiowe dostarczały niezapomnianych wrażeń. Nie bardzo wprawdzie wiedziała, o co dokładnie chodzi z tą pikanterią, więc tym bardziej chciała się o tym przekonać. Gdy zapytała kiedyś o to w domu, mama, ucinając dyskusję, stwierdziła, że to ani temat, ani miejsce dla porządnych panienek. To tym bardziej utwierdziło ją w przekonaniu, iż warto tam się dostać. Starsi bracia jej kolegów opowiadali o Uciesze niestworzone historie, jak choćby tę o mężczyźnie, który trzaskał biczem nad głową publiczności i łapał nim awanturujących się osobników. Zosia na samą myśl o tym czuła na plecach dreszcze. Wprawdzie – jak głosiła plotka – człowieka z biczem aresztowała policja pod zarzutem obrobienia banku, ale kto wie, może znajdzie się inny… Tak! W następnej kolejności postanowiła udać się do Uciechy******. Teraz jednak musiała się skupić na kowbojskich awanturach i dopilnować, by nikt nie zasikał marynarki Antka ani nie zagrał jej batiarówką w piłkę. Zośka wyszła z kina wprawdzie z suchymi kieszeniami, ale za to z zawiedzioną miną. I to miał być ten

niesamowicie ekscytujący film? A gdzie Indianie, gdzie kowboje? Wprawdzie miłość i dzikie zwierzęta były*******, ale żeby od razu to było wielkie ta joj? Na dodatek przez seans coś po niej łaziło i teraz dotkliwie swędziały ją całe plecy i uda. Robiła jednak dobrą minę do złej gry, bo za nic nie przyznałaby się chłopcom, że nie jest zadowolona. Patrzyli na nią z takim podziwem! Przepychając się do drzwi, marzyła tylko o tym, by wyjść z dusznego, lekko woniejącego wnętrza i odetchnąć świeżym powietrzem. W tłumie straciła z oczu Antka i resztę, a gdy już znalazła się na ulicy, stało się nieszczęście. Ktoś ją potrącił i nagle czapka znalazła się na ziemi. Zanim zdążyła po nią sięgnąć, stojący na wprost chłopak spojrzał ze zdumieniem na jej długie, przed chwilą jeszcze ukryte szczelnie pod batiarówką włosy. Jakby tego było mało, z naprzeciwka nadchodził właśnie Olek. Musiała uciekać, i to szybko. Rozejrzała się spanikowana, ale nie wiedziała, gdzie szukać pomocy. Ludzie zaczęli jej się przyglądać, nakrycie głowy zniknęło skopane przez ciżbę wciąż wylewającą się z kina i gdy już myślała, że zaraz stanie oko w oko z nienagannym Aleksandrem, ktoś przykrył jej fryzurę za dużą czapką i pociągnął za sobą w niewiadomym kierunku. Zaskoczona biernie poddała się biegowi wypadków, a nawet gdy odzyskała już zdolność myślenia, uznała opór za całkowicie zbędny. Ba, wręcz nie na miejscu, skoro właśnie została wyratowana z niezwykle niezręcznej sytuacji. Gdy

w końcu się zatrzymali, Zosia ledwo łapała oddech. Zasapana uniosła nieco czapkę i po raz pierwszy spojrzała w twarz nieznanego wybawcy. Stojący przed nią chłopak miał potargane czarne włosy i śmiejące się oczy barwy dojrzałych kasztanów. Coś w jego uśmiechu, sposobie trzymania głowy wydawało się znajome, ale nie mogła sobie przypomnieć skąd. Poczuła się trochę nieswojo pod jego rozbawionym i nieco kpiącym spojrzeniem. Zmieszana sięgnęła do czapki, żeby ją oddać, ale potrząsnął tylko głową. – Zostaw, tobie na razie przyda się bardziej. Nie co dzień widzi się chłopaka z szopą dziewczęcych włosów upiętych na głowie. Lepiej je schować. Chodź, odprowadzę cię do domu. – Do domu? Przecież nie wiesz, gdzie mieszkam – zaszarżowała Zosia. – Naprawdę mnie nie poznajesz? – roześmiał się. – No tak, w mundurze wyglądałem inaczej. Na imieninach twojego wuja siedziałem obok Olka… Teraz sobie przypomniała. Rzeczywiście, siedział i wyglądał zupełnie inaczej. Może i szata nie zdobi człowieka, ale na pewno zmienia. Wpadłam z deszczu pod rynnę, pomyślała z głębokim westchnieniem. Już nic mnie nie uratuje. – To co, powiesz Olkowi? – zapytała ponuro, kiedy szli ulicą prowadzącą do domu. – A tak ci zależy na jego opinii?

– Nie bardzo. – Zdobyła się na heroiczny akt odwagi i postanowiła postawić wszystko na jedną kartę, czyli najzwyczajniej w świecie powiedzieć prawdę. – Ale on od razu poleci z jęzorem do moich rodziców i mama niechybnie padnie trupem. – Skoro tak, nie możemy do tego dopuścić. Nie mógłbym żyć, mając na sumieniu szanowną mamusię panienki Zosi. – Proszę, proszę, nie tylko wiesz, gdzie mieszkam, ale jeszcze znasz moje imię. – Trudno nie zapamiętać. Olek o tobie dużo mówił. – Wiem, zakochał się biedaczek na zabój, ale przejdzie mu. Luśka go wyleczy. – Mówisz, że się zakochał… – A co, nie mam racji? Na krok mnie nie odstępował, w oczy patrzył, nazywaj, jak chcesz, jednak na moje oko to są właśnie symptomy wielkiej miłości. A jak właściwie masz na imię? – Robert. – Chłopak zabawnie szurnął butami. – Wybawiciel dam w potrzebie. Słuchaj, damo, dostarczyłem cię bezpiecznie pod dom, a teraz obiecaj mi jedno: tajemnica za tajemnicę. Ja będę milczeć o naszym spotkaniu, ale i ty nikomu o nim nie wspomnisz. Umowa stoi? – mówiąc to, zdjął z głowy dziewczyny czapkę i zajrzał jej w oczy. – Stoi, co ma nie stać. – Zosia kiwnęła głową i po chwili na jej twarzy pojawił się szelmowski uśmieszek. –

A co, coś dobrego dawali w Uciesze? – zapytała i roześmiała się głośno na widok osłupienia na jego twarzy. – Niesamowite! Po prostu jesteś… – Tak, tak, wszyscy mi to dzisiaj usiłują wyznać i wszystkim słów brakuje – powiedziała ubawiona. – Przyjmijmy, że szac chłupak ze mnie – dodała i niespodziewanie i dla siebie, i dla Roberta cmoknęła go w policzek, po czym zanurzyła się w bezpiecznych odmętach bramy prowadzącej do kamienicy. Robert stał jeszcze przez moment oniemiały, ściskając w rękach batiarówkę. Dopiero po chwili pokręcił z niedowierzaniem głową i uśmiechnął się pod nosem. Olek nie docenia tej małej i źle robi, traktując ją jak uciążliwą smarkulę, pomyślał. Co prawda to jeszcze małolata, ale za rok, dwa wyrośnie z niej całkiem ładna panienka, i to z jakim charakterem… Szkoda, że sam nie jest na miejscu Olka, bo chętnie podjąłby się zlecenia od jej ojca i zaopiekował nią. Jeśli dobrze zrozumiał, szelmutka właśnie pozbyła się narzuconego bez jej wiedzy absztyfikanta… Co więc mi szkodzi zaprzyjaźnić się z nią?, pomyślał z uśmiechem. Zawsze chciałem mieć młodszą siostrę… A czas pokaże, co będzie dalej. Zosia była tak zaaferowana, że zupełnie wyleciało jej

z głowy, jak wygląda. Przypomniała sobie o tym dopiero, gdy zatrzaskując za sobą drzwi, natknęła się na osłupiałą matkę. No to teraz się zacznie, pomyślała, wbijając wzrok w podłogę. – STA – NI – SŁAW! – powiedziała Marianna, z trudem dobywając głos i nie spuszczając z córki okrągłych ze zdumienia oczu. – Co tam, kochanie? – Ojciec wyjrzał do przedpokoju i ledwo obrzucił je spojrzeniem, obrócił się na pięcie i zniknął w swoim gabinecie. Teraz zdumienie Marianny sięgnęło szczytu. Nie wiedziała, czy lepiej pozostać w przedpokoju i pilnować Zośki, czy iść i sprawdzić, co stało się z mężem. Nim podjęła decyzję, Stanisław wrócił. Był niepokojąco czerwony i miał lekko załzawione oczy. – Cóż, chyba należą nam się jakieś wyjaśnienia – zwrócił się do Zosi. – Co to ma znaczyć? Ten strój? Potargane włosy? Czyżbym coś przeoczył i zamiast córki miał zniewieściałego syna? – Mamo, tato, to naprawdę nic… – wyjąkała i przestąpiła z nogi na nogę. Gorączkowo zastanawiała się, jak wiarygodnie wytłumaczyć strój chłopczycy. Prawda raczej nie wchodziła w grę. Ojciec pewnie by to jakoś zniósł, ale mama… Znów poszłaby przez nią do łóżka z bolącą głową. Pozostało jej jedynie zminimalizowanie strat

i maminej migreny. – Nic? – Mama wskazała na nią rozpaczliwym gestem. – I ty to nazywasz nic? – To tylko głupi zakład. Kole… – rozsądnie przerwała w połowie słowa, lepiej było nie mieszać w to płci przeciwnej. – Koleżanki nie wierzyły, że odważę się przebrać za chłopaka i w takim stroju przejść po ulicach, więc się z nimi założyłam. I naprawdę uważałam, żeby nikt znajomy mnie nie rozpoznał, miałam nasuniętą na oczy czapkę pożyczoną od… Janki – wymyślała naprędce. – Ja po prostu nie mogę. – Marianna patrzyła na córkę, kręcąc głową, ale po chwili w jej oczach zapaliły się wesołe błyski. – Było przyjść i powiedzieć, przynajmniej podwinęłabym ci te spodnie, a tak wyglądasz jak włóczęga… Całkiem ładny z ciebie chłopaczek. Dziadek Kot byłby zachwycony. Zdejmij to z siebie i porządnie się umyj. Znikając za drzwiami łazienki, Zosia usłyszała stłumiony śmiech obojga rodziców. No i kto by pomyślał, że to, co miało skończyć się dziką awanturą, zakończyło się ogólną wesołością. Rodzice są jednak dziwnymi, nieprzewidywalnymi stworzeniami, doszła do wniosku, ciskając marynarkę Antka na podłogę. Niereformowalni, ale niewątpliwie kochani.

* Wielobarwne i wielosmakowe cukierki z kwiatkiem w środku. ** Cukierki podobne do dzisiejszych krówek, ale mniejsze i twardsze. *** Fajny chłopak. **** Idziemy. ***** O ile słowo „batiar” mógło mieć różne znaczenia, również pieszczotliwe, to „batiaryga” było używane tylko i wyłącznie w kontekście negatywnym. ****** Kino i rewia Uciecha rzeczywiście istniało w pasażu Mikolascha, tak samo jak człowiek z biczem jest postacią autentyczną. ******* Zosia była na filmie pod tytułem Córka dżungli, wyświetlanym w Tonie w maju 1936 roku.

MALOWNICZE DZISIAJ

L

eontyna delikatnie pogładziła okładkę tomiku wierszy i raz jeszcze spojrzała na niego z rozrzewnieniem. Wtedy w pasażu Mikolascha czuła się dokładnie tak, jak opisywał to poeta: na oczy czapka, kołnierz w górę tak „incognito” idę przed się i jestem tylko – jednym z tłumu.

Ciekawe, czy jej życie potoczyłoby się inaczej, gdyby nie natknęła się wówczas na Roberta? Tego nie mogła już się dowiedzieć. Wierzyła jednak głęboko, że nie ma czegoś takiego jak przypadkowe spotkania. Konkretnych ludzi spotyka się na swojej drodze z konkretnych powodów. I pewnie dlatego wpadli na siebie tamtego popołudnia w pasażu. – No i co teraz, po tylu latach, na to wszystko powiesz, droga pani Majewska? – zapytała samą siebie i zapatrzyła się w niebo, które dzisiaj o dziwo nie było zaciągnięte chmurami. Błyszczało milionem gwiazd, a ciężka, łysa głowa księżyca chwiała się tuż za oknem Leontyny. Posłała mu lekki uśmiech i sięgnęła po leżącego na parapecie laptopa. Z pewnym trudem

odnalazła odpowiednią ikonę, kliknęła i jednym palcem powoli wpisała Rozmowa z księżycem. – W pewnym sensie to o mnie – zwróciła się do Barnaby, który zdążył się już udobruchać i mościł się właśnie na jej kolanach. – Obie z panią Władą jesteśmy w końcu Majewskie i obie na obczyźnie. Wiesz, nigdzie nie byłam u siebie tak jak tam… – dodała, a potem zasłuchała się w muzykę wypełniającą nie tylko pokój, ale i jej serce: Księżyc w Londynie na niebie Zagląda w okno me. W milczeniu patrzymy na siebie Przez chwilę albo dwie. I nagle dreszcz wyobraźni Przenika mnie na wskroś – Bo słyszę – słyszę wyraźni – Że on do mnie szepce coś: Ta ludzie kochane! Ta Matko Królewska Taż oczom nie wierzę – to panna Majewska! A pani się patrzy, jak obca na obcego, Jakby pani nie spoznała księżyca lwowskiego! A jak pani na Corsie chodziła szpacerem

I na ławce w Stryjskim Parku siedziała z kawalerem I w bramie na dobranoc, jak on panią całował – To kto wtedy w chmurach dyszkretnie się chował? Czy ja tak się zmienił, czy tak się postarzał, Żeby dziwczuk ze Lwowa mnie nie zauważał? Czy ja się tak posunął, posiwiał i zbrzydł? Ach, pani Majewska – faktyczni, że to wstyd! * Zasłuchana Leontyna nawet nie zauważyła, że oczy zaczynają się jej zamykać. Po chwili spała mocno, wtulona w bujany fotel, przykryta wełnianą chustą, na której leżał mruczący kot. Śniła o wielkim księżycu, który tak jak w piosence: szpacerował od bramy do bramy, od kopca do Corsa… I srebrzył, i złocił, uważał i czuwał, i w każdym zaułku i na każdym zakręcie pilnował jej Lwowa na Zośki przyjęcie… Wyjazd Leontyny popsuł Madeleine szyki. W planach miała uroczyste otwarcie księgarni i zamierzała zaprosić na nie rodzinę i wszystkich przyjaciół, ale bez starszej pani to już nie byłoby to samo. W ostatnich dniach

bardzo się z nią zżyła i – wiedziała o tym – sama też stała się dla niej kimś ważnym i szczególnym. Cóż, właściwie mam takie opóźnienie, że jeden czy dwa dni niczego już nie zmienią, pomyślała. Równie dobrze mogę poczekać z uroczystym otwarciem na jej powrót. Poza tym wciąż nie mam ani zaproszeń, ani nazwy. W końcu muszę jakoś ochrzcić to miejsce, bo „księgarnia” brzmi tak jakoś bezosobowo. Jej rozmyślania przerwał dźwięczny dzwoneczek zawieszony przy wejściu. Odwróciła się, by z uśmiechem powitać klienta, ale ledwo spojrzała na wchodzącą osobę, zamarła. To niewątpliwie był on! Tajemniczy mężczyzna z opowiadań Leontyny. Wyglądał dokładnie tak, jak go opisała: długi płaszcz, kapelusz nasunięty na czoło, bystre błękitne spojrzenie. Na pierwszy rzut oka zmartwione. Patrząc na niego, Magda miała wrażenie, że zaraz ucieknie – w końcu zawsze uciekał, pewnie dlatego w jej głowie pojawił się pomysł, by go natychmiast złapać. Z trudem opanowała chęć niezwłocznego wciągnięcia go na zaplecze. Co jej po nim, skoro głównej zainteresowanej nie było? Nie mogła go przecież więzić przez kilka dni. Taka okazja przechodziła im właśnie koło nosa! Ofiara sama się na siebie zasadziła, sama weszła w pułapkę i sama się złapała, a nie dało się tego wykorzystać! Po prostu pech! Madeleine westchnęła z żalem i na próbę postąpiła krok do przodu – niewielki, niemal ostrożny, ale zawsze. Mężczyzna jednak wbrew

jej przewidywaniom nie rzucił się do ucieczki. Wprost przeciwnie, zdjął kapelusz i rozpiął górny guzik płaszcza. – Dzień dobry – powiedział, nieuważnie prześlizgując wzrokiem po książkach równo ustawionych na półkach. – Ciepło tu u pani. – Sezon grzewczy już się zaczął – mruknęła i od razu do niej dotarło, że dawno nie powiedziała niczego głupszego. Starszy pan jeszcze chwilę udawał zainteresowanie regałami, a potem znienacka spojrzał jej prosto w oczy. – Jest pani bardzo podobna do babci – stwierdził, przyglądając jej się bez cienia zażenowania. Akurat takiego obrotu sprawy się nie spodziewała. – Pan zna moją babcię? Skąd? – Stare dzieje… – Domyślam się, że nie najnowsze – wypaliła, zanim zdała sobie sprawę z tego, co powiedziała. – Przepraszam, nie to miałam na myśli… – Nie to, że jestem stary? Proszę nie robić sobie wyrzutów. Tego raczej nie da się ukryć. Byłbym ostatnim hipokrytą, gdybym próbował. – Uśmiechnął się i ten uśmiech jeszcze bardziej uwydatnił siateczkę zmarszczek ciasno otulających twarz. – Czy z nią wszystko w porządku? – Z babcią? Chy… chyba tak – zająknęła się, bo w tej chwili już niczego nie była pewna.

– Pytam, bo już drugi dzień nie przychodzi do sklepu. – Moja babcia? Do sklepu? Tutaj? – Zupełnie się w tym wszystkim zagubiła. – Może chodzi panu o moją mamę? Nie byłaby szczęśliwa, że ktoś uważa ją za moją babcię. – Chodzi o Kuferek Leontyny. Jest od wczoraj zamknięty. I zacząłem niepokoić się o… – Ach, chodzi panu o tę panią! – Na Magdę nareszcie spłynęło zrozumienie. – Niestety, ona nie jest moją babcią. Ale mogę pana uspokoić. – Nic jej nie jest, wyjechała na kilka dni. – A dokąd? – Nie mogę udzielać takich informacji. Nie znam pana. Może po prostu sam ją pan o to zapyta, gdy wróci. – Gdyby to było takie proste… – mruknął raczej do siebie i zapiął płaszcz. – Do widzenia – ukłonił się szarmancko, ale w drzwiach przystanął na chwilę i odwrócił się, obrzucając ją ostatnim uważnym spojrzeniem. – Mimo wszystko jest pani do niej podobna – rzucił pewnym siebie głosem i cicho zamknął drzwi. Magda żałowała, że tak szybko go wypuściła. Taka okazja już się nie trafi! Przecież mogła zagadać, pociągnąć go za język. A ona co? Stała i patrzyła jak to cielę na malowane wrota, zamiast wciągnąć staruszka w zajmującą rozmowę i podstępnie wydobyć z niego informacje. Mogłaby chociaż zacząć od rzekomego podobieństwa. Ale przynajmniej dowiedziała się, że

tajemniczy mężczyzna naprawdę istnieje i nie jest jedynie wytworem wyobraźni Leontyny ani niemową. Z dziwnych i tylko sobie znanych powodów uciekał przed starszą panią, chyba jednak tylko i wyłącznie przed nią. Nie wyglądał na przestraszonego ani takiego, który się ukrywa. Było coś jeszcze, co nie dawało jej spokoju. Coś ulotnego, mało rzucającego się w oczy, ale jednak istotnego. Nie mogła jednak tego uchwycić, wymykało się, uciekało. Dopiero tuż przed zamknięciem księgarni spłynęło na nią olśnienie: starszy pan mówił z ledwo wyczuwalnym obcym akcentem. Może i nie wykazała się szczególnym talentem śledczym, ale zawsze coś… Coś, od czego można zacząć snucie przypuszczeń i domysłów.

* Piosenkę Rozmowa z księżycem napisaną przez Mariana Hemara śpiewała Włada Majewska.

WROCŁAW DZISIAJ eontyna zameldowała się w hotelu i tylko zostawiła rzeczy w pokoju, po czym od razu poszła na Rynek. To był pierwszy punkt programu, który ustaliła. Stanęła przed pomnikiem Aleksandra Fredry* i popatrzyła mu głęboko w oczy. – No i jak ci tutaj, panie hrabio? – zapytała, osłaniając usta szalikiem. Mimo wszystko nie chciała, by przechodzący patrzyli na nią jak na zbzikowaną staruszkę. – To nie to samo, co siedzieć na placu Akademickim i kątem oka zerkać na wdzięki pań siedzących przed kawiarnią Roma, prawda? Cóż, tutaj też jesteś potrzebny. Wiesz, ilu lwowiaków pocieszyłeś swoją obecnością? Dzięki tobie, tu, w tym zupełnie innym świecie ma się kogoś swojego, stamtąd… Wiem, co byś mi powiedział, gdybyś mógł mówić: Pan mi bałakasz, tu ni przyzwyczajony / Du tego tu świata – rynku i ratusza, / Ży jezdyś myślami stond wcionż uddalony, / Ży tu wprawdzi ciału, tam jidnagży dusza? **. Tylko ten znak zapytania na końcu jest zbędny. Wszyscy czuliśmy, czujemy to samo. Widzisz, gdybym była we Lwowie, poszłabym teraz do kościoła Świętego Antoniego. Zresztą, co ja mówię. Gdybym nadal tam mieszkała, wszystko wyglądałoby inaczej, a ja nie

L

zjawiałabym się u ciebie z takimi problemami. Leontyna przestała szeptać i wciąż wpatrzona w spiżową postać hrabiego zamyśliła się głęboko. Jak potoczyłoby się jej życie, gdyby nie wojna? Zapewne wyszłaby za mąż za jakiegoś miłego młodzieńca, może nawet za Roberta. Miałaby dzieci, wnuki, a teraz pewnie i prawnuczę by się już trafiło. Mogłaby przygotować na świąteczny stół kutię, struclę z jabłkami i tort z orzechów laskowych. Mogłaby dzieciarni opowiadać o Świętym Mikołaju i o magicznym czasie, który wtedy zaczynał się już w pierwszych dniach grudnia. Gdyby nie wojna, mogłaby nadal spacerować Corsem, oglądać witryny w cukierni Zalewskiego i gadać do Fredry nie tutaj, na wrocławskim Rynku, ale we Lwowie na placu pana Fredry vel Akademickim. Wojna jednak przeszła przez cały świat, a przy okazji niczym huragan przetoczyła się i przez jej życie. Wymiotła z niego tyle piękna, ludzi, miłości. I sprawiła, że teraz, pierwszego grudnia, stała samotna u stóp Fredry siedzącego na lwowskim krześle, w centrum wrocławskiego Rynku. Nie pozostało jej nic innego, jak zmierzyć się z nadchodzącym grudniem i na tyle, na ile to możliwe, odczarować święta i siebie samą…

* Pomnik Aleksandra Fredry, stworzony przez polskiego rzeźbiarza

o włoskich korzeniach Leonarda Marconiego w 1879 roku, stał we Lwowie do końca wojny. Później trafił do podwarszawskiego Wilanowa, a w 1956 roku zawędrował do Wrocławia, gdzie można podziwiać go do dzisiaj. Stoi przed wejściem do ratusza. ** Tolu z Łyczakowa (Witold Szolginia), fragment wiersza ze zbioru Krajubrazy syrdeczny. Oficyna Wydawnicza „Sudety”, Wrocław 1995.

LWÓW GRUDZIEŃ 1936 oczątek zimowej magii zaczynał się już w listopadzie. Gdy ziemia pokrywała się srebrzystą szadzią, która lśniła na butwiejących i pomiętych liściach, odbijała się tajemniczym blaskiem od gołych gałęzi i sprawiała, że listopadowa szaruga piękniała i zamierała w oczekiwaniu na majaczący już na horyzoncie grudzień. W powietrzu czuć było daleki, ale wyraźny zapach przyszłego śniegu. Świat na niego czekał z niecierpliwością. Bezlistne gałęzie kasztanowców rosnących przy ich ulicy wyciągały się do nieba w proszącym geście, dachy skąpane w szarym, ponurym świetle stawały się jeszcze bardziej kanciaste i ostre, a dziecięce buzie i nosy każdego ranka z nadzieją przyklejały się do szyb. Aż w końcu nadchodził ten dzień i biały puch miłosiernie otulał gołe gałęzie, łagodził kontury dachów. Pierwszy śnieg zwykle padał nocą, jakby chciał zrobić dzieciom poranną niespodziankę. Nagle wstępowało w nie nowe życie, nagle nie trzeba było nikogo poganiać i siłą wywlekać z łóżka. Śniadanie połykało się naprędce, by jak najszybciej znaleźć się na białej i całkiem odmienionej ulicy. Im wcześniej, tym lepiej, zanim stróż zdąży zgarnąć go sprzed domu. Zosia miała już od dawna wypracowany pierwszośniegowy rytuał. Tuż po wyjściu

P

z domu co sił w nogach biegła na Głowińskiego. Zadyszana, z zarumienionymi z zimna policzkami dopadała postoju taksówek i z niepokojem rozglądała się wokół. I nigdy się nie zawiodła. Ośnieżeni, zakutani w kożuchy szoferzy bawili się przednio, lepiąc wielką śnieżną taksówkę. Samochód był piękny, miał koła, szprychy, reflektory i kierownicę. Brakowało mu jedynie drzwi, dzięki czemu dało się do niego wsiąść*, na co zresztą liczyła i Zośka, i inne miglance, które zafascynowane przyglądały się lepieniu. Rozpoczęcie zimy bez posiedzenia w śnieżnej taksówce po prostu się nie liczyło. Mimo że już wyrosła z przejażdżek białym autem, Zosia biegła zobaczyć kierowców bawiących się niczym dzieci pierwszym śniegiem i witających nadchodzącą zimę. To było coroczne szoferskie otwarcie sezonu zimowego. I w tym roku tradycji stało się zadość. Zosia po powrocie z eskapady stała zamyślona przy oknie i przyglądała się dzieciarni z sankami wędrującej w górę ulicy. W życiu nie można mieć wszystkiego. Wraz z upływem czasu musiała zrezygnować nie tylko z przejażdżki śnieżną taksówką, ale i ze zjeżdżania na sankach. W końcu jest już prawie dorosła… A jeszcze nie tak dawno znajdowały się wraz z siostrą w tłumie wędrujących dzieciaków. Nie było nic przyjemniejszego niż zjazd w szaleńczym pędzie spadającą stromo w dół ulicą Wójtowską. Wracały z tych wypraw posiniaczone i poobijane, ale szczęśliwe. W głębi duszy zazdrościła

trochę małolatom mozolnego wspinania się pod górę, a potem nagrody w postaci chwilowego poczucia wolności, gdy sanki z zawrotną prędkością mknęły przed siebie. Zazdrościła im też magii nocy Świętego Mikołaja. Tego drżenia, z jakim kładła się spać piątego grudnia. Niepewna, czy list napisany i zostawiony na zaśnieżonym parapecie dotarł do dobrotliwego staruszka i czy o poranku będą na nią czekać podarunki. Zawsze zachodziła obawa, że anielski listonosz zawieruszy gdzieś po drodze karteczki z prośbami. – Jeśli jest choć trochę podobny do ciebie, rzeczywiście masz się czym niepokoić – śmiała się mama, po czym na widok wydłużającej się miny córeczki szybko dodawała: – ale nie martw się, Mikołaj na pewno zatrudnia same solidne i poukładane aniołki. Miała rację, bo listy co roku docierały do adresata i poranek szóstego grudnia zawsze pełen był ekscytacji i dziecięcego śmiechu. Mikołaj nigdy nie zawiódł. W kolorowych, ręcznie przez dziewczynki uszytych woreczkach zostawiał coś do schrupania i do zabawy. Nigdy jednak nie dał się przyłapać. Zosia niejednokrotnie usiłowała przydybać siwobrodego starca i jego pomocników: aniołka i czarnego rogatego diabła, który dla bardzo niegrzecznych dzieci zostawiał rózgi. Z tej całej trójki najbardziej interesujący wydawał się jej rogaty towarzysz świętego. I to przede wszystkim z myślą o nim pewnego razu zaczaiła się po zmroku przy

oknie, ale podstępny staruszek uśpił ją i tylko sobie znanymi sposobami przeniósł do łóżka. – A to już wiem, kto tak strasznie w nocy sapał – skwitował jej żale tata. – Biedny Mikołaj, musiał taskać taki straszny ciężar! Nie masz serca, Zosiu! Tak było oczywiście lata temu. Teraz podglądanie świętego jej nie interesowało, bo najzwyczajniej w niego nie wierzyła. Ale przynajmniej śnieg wciąż przynosił ten sam urok i tak samo cieszył. W Mikołaja wprawdzie nie wierzę i nic tego nie zmieni, ale jutro pójdę na Kajzerwald, pomyślała, odzyskując dobry humor. I pozjeżdżam z chłopakami na desce. To dopiero będzie frajda. Zatarła ręce i całkowicie rozchmurzona poszła do kuchni, gdzie w ciepłym i jasnym świetle siedziała już reszta rodziny. Ania w skupieniu ściboliła coś z kolorowego papieru, w imbryku bulgotała woda i wokół pachniało kulikowskim chlebem, który mama kroiła ostrym nożem na równe kromki. Zosia sięgnęła ukradkiem po piętkę i z rozkoszą wgryzła się w chrupiącą skórkę. Mama o dziwo udała, że niczego nie zauważyła. Nawet, przechodząc, niby mimochodem pogładziła jej rozwichrzone włosy. Tak, Zosia lubiła grudzień i pierwszy śnieg. I patrząc na ciche, zwyczajne szczęście, które rozpanoszyło się w kuchni, chyba nie była w tym lubieniu odosobniona.

– Miasto zostało opanowane przez Świętych Mikołajów wszelkiej maści – poinformował ojciec od progu, otrzepując śnieg z kożucha i tupiąc zaśnieżonymi butami. – Ależ w tym roku zrobili wystawy! Oczu nie można oderwać, co jedna to bardziej pyszna. Dziewczynki koniecznie powinny obejrzeć te cuda. – Zgaduję, że ty przede wszystkim podziwiałeś tę u Mamy Teliczkowej? – sarknęła Marianna, znacząco pociągając nosem. – Tę, na której Mikołaj gorszy grzeczne dziatki, popijając piwo, a pod pachą dzierży flaszkę wiśniówki Baczewskiego. – Przed tobą się nic nie ukryje – roześmiał się Stanisław. – Rzeczywiście wpadliśmy do Mamy z Leonem i wypiliśmy po halbie** marcowego***. Ale chyba nie będziesz mi robiła z tego powodu wyrzutów… – Z tego nie, za to z powodu błota, które naniosłeś do domu, owszem. Chociaż z drugiej strony lepiej teraz niż za parę dni, już po wiórkowaniu. Sama nie wiem, w co najpierw ręce włożyć. Tyle jest pracy przed świętami! Czekaj, czekaj, coś mi się widzi, że to raczej nie była jedna halba, tylko prędzej kilka? – Uniosła brwi i uważniej spojrzała w mętnawe oczy męża. – To tak na odwagę, Marysiu, bo chciałem z tobą poważnie porozmawiać. – I dlatego musiałeś się aż upić? Podsłuchujące pod drzwiami Zosia i Ania spojrzały po sobie rozognionymi ciekawością oczami.

– Co ty masz na sumieniu?! – O, tam od razu upić – wymamrotał ojciec niewyraźnie. – A na sumieniu mam Jadwinię – wyznał. – Matko Boska – wyszeptała zdławionym głosem. – I ty mi to tak po prostu mówisz? Jadwinię? – A jak mam ci powiedzieć? Chciałem jakoś tak normalnie cię przygotować… – Przygotować? – głucho powtórzyła mama, a Zosia znieruchomiała z uchem przyklejonym do szpary w drzwiach. – No tak, co roku jest to samo. Prosiłem, mówiłem, ale nic to nie pomagało! Nie dałaś się przekonać! – Do Jadwini? – Jadwini, Felci, Rózi… – Pięknie! Dużo ich jeszcze było? – Marianna chciała zachować zimną krew, ale i tak załamał jej się głos. – Mnóstwo, całe mnóstwo – wyznał Stanisław z minuty na minutę bardziej zawiany. Najwidoczniej ciepło panujące w domu zrobiło swoje. – Ale wybrałem Jadwinię. I dlatego musiałem się napić. Bo obawiam się, że mi tego nie przebaczysz. – Słusznie się obawiasz, ty… – Zanim skończysz, wpuść ją, bo nie godzi się trzymać dziewczyny za drzwiami. – I nie czekając, aż osłupiała Marianna się ruszy, sam otworzył drzwi, za którymi stała młoda kobieta okutana w chustę. W rękach trzymała sporej wielkości kuferek. – Chodź, Jadwiniu,

poznasz moją żonę – powiedział, robiąc zapraszający gest. Tego dla podsłuchujących pod drzwiami dziewczynek było już za wiele. Nie zważając na nic, z hurgotem wypadły na korytarz. Mogły to zrobić bez obawy, że ktoś zaprotestuje, bo ani matka, ani ojciec, a już tym bardziej tajemnicza i z lekka zacukana Jadwinia nie zwracali na nie żadnej uwagi. – I ty masz czelność tak mi ją tutaj po prostu przyprowadzać? – Marianna w końcu odzyskała głos. – No a jak inaczej? Skoro ma u nas służyć, to chyba raczej nie na odległość – wyjaśnił, zamykając za Jadwinią drzwi. – Co ma robić? – Matka zapewne najchętniej zamordowałaby i rzeczoną Jadwinię, i Stacha. – No służyć, pomagać, dywany trzepać, psa wyprowadzać… – Stanisław, my nie mamy psa – zauważyła cierpko. – To po pierwsze, po drugie, nie mogłeś mi od razu powiedzieć, że nająłeś dziewczynę do pomocy? – Nie, bo się opierałaś i męczyłaś dalej sama, więc powiedziałem: basta, koniec! No i jest Jadwinia – dokończył, opierając się o ścianę. – Dobrze, skoro tak, to zaprowadźcie chwilowo Jadwinię do kuchni… – odezwała się do córek. Z wolna dochodziła do siebie. Właściwie wiadomość o zatrudnieniu służącej nie tylko jej nie zdenerwowała,

ale wręcz uspokoiła. Zwłaszcza po podejrzeniach, jakie żywiła jeszcze przed chwilą. Stanisław wykazał się genialnym podejściem do sprawy. W innym wypadku pojawienie się służącej nie przeszłoby tak łatwo, ale nie zamierzała mu tego mówić. – A ty mi tu teraz wyznasz jak na spowiedzi, skąd ją wytrzasnąłeś – rzuciła groźnie, celując w męża wyciągniętym palcem. – No jak to skąd? Od Świętej Zyty****. Jadwiniu! – krzyknął w stronę kuchni. – Pokaż pani papiery. Dziewczyna natychmiast zjawiła się w przedpokoju i podała małą broszurę, dygając przy tym i trwożnie popatrując na przyszłą panią. Marianna, chcąc nie chcąc, zajrzała do dokumentów. – Ale według tego masz na imię Maria. – Spojrzała na nią zdumiona. – No przecież nie można do niej mówić tak samo jak do ciebie. Ustaliliśmy zatem Jadwinię… – uspakajająco wyjaśnił Stanisław. – Proszy pani, naj bedzi Jadwinia***** – odezwała się po raz pierwszy dziewczyna. – Dobrzy bedzi – dodała. – Po prostu pięknie. – Marianna pokręciła głową i ku swojemu zdziwieniu poczuła, że chce jej się śmiać. – I co ja mam dzisiaj z tobą zrobić? – Popatrzyła na nią w zadumie, aż wreszcie, zostawiając w przedpokoju z lekka zataczającego się Staszka, poprowadziła ją do

kuchni. – Dzisiaj będziesz spała tutaj. Dziewczynki zaraz pościelą kozetkę, a jutro przygotujemy ci służbówkę – podjęła decyzję. – Rano też omówimy twoje obowiązki i ustalimy wychodne. Aniu, przynieś świeżą pościel z szafy – zadysponowała. – Zosiu, a ty miej na wszystko oko – szepnęła do ucha starszej córki. – Ja muszę ojca odstawić do sypialni, bo mu te marcowe Teliczkowej w nogi weszły… I rozum odjęły – dodała, ale już tylko do siebie, i poszła do męża. Znalazła Staśka w sypialni, gdzie z wielce zadowoloną miną nalewał do kieliszka koniak. – Co to, to nie! Ty na dzisiaj masz dosyć! Natomiast ja chętnie wypiję. – I zabrawszy mu kieliszek, umoczyła usta, po czym natychmiast się skrzywiła. – I co ci strzeliło do głowy, co? Ależ mi nerwów napsułeś tą Jadwinią! – Z trudem powstrzymała cisnący się na usta uśmiech. – I dlaczego akurat tak ją nazwałeś? – Leon doradzał i opowiedział mi pewną anegdotę. Czekaj, jak to było… Pewna sługa, zapytana przez kogoś o państwo, u których była zatrudniona, powiedziała między innymi tak: – Dziwny – u nas w domu wszystki si nazywaju na „J”, tylku ja jedna na „L”. – Jak to? – A tak wo: pan si nazywa Jantoni, pani

Jagnieszka, panienka Jewcia, panicz Jadaś, a ja Lulcia…****** – U nas tak nie będzie, zapewniam cię – uśmiechnęła się Marianna. – Tyle lat się broniłam przed kimś obcym w domu i co mi z tego przyszło? – Kochanie, nie możesz sama wszystkiego robić. Zamęczysz się – odpowiedział Stanisław zaskakująco trzeźwym głosem. – Tym bardziej teraz, w grudniu, kiedy wigilia znów u nas i mieszkanie trzeba odpowiednio przygotować. – Masz rację, dodatkowa para rąk jest na wagę złota. Mama wprawdzie proponowała wigilię w leśniczówce, ale… Odkąd Agnieszka poroniła, wolą ją wyciągać na święta z domu. Poza tym mama nie robi się przecież młodsza i mam wrażenie, że przygotowanie świąt to dla niej spory wysiłek. A moja siostra będzie zmuszona chociaż na chwilę opuścić leśniczówkę. Ona coraz rzadziej wychodzi, wiesz o tym? Jedynie od czasu do czasu włóczy się po lesie. Rodzice są bezsilni, a ona coraz bardziej dziwaczeje. Ta twoja Jadwinia to może nie jest taki głupi pomysł – przyznała uczciwie. – Stanisław? – Odpowiedziało jej milczenie. – No tak, gadam do słupa – mruknęła, popatrując na Staśka, który spał na siedząco. – Chyba dużo musiał dziś przyjąć tej odwagi w płynie – pomyślała z czułością, przykrywając go pierzyną.

Począwszy od tamtego dnia, przygotowania do świąt ruszyły pełną parą. Zosia mogła chwilowo zapomnieć o włóczeniu się po ulubionych zakątkach. Z rzadka udawało jej się wymknąć na krótkie pogaduchy z Janką i na zimowe szaleństwo na ośnieżonych wzgórzach Kajzerwaldu. Tam też najczęściej spotykała się z Robertem, z którym spędzała czas zupełnie inaczej niż z Aleksandrem Nudnym. Zjeżdżali razem na desce, urządzali bitwy na śnieżki, a czasami po prostu wędrowali po śnieżnych pagórkach i cichych wąwozach. Od tamtego zdarzenia w pasażu Mikolascha zyskała w nim wiernego przyjaciela, o którego pozostali koledzy byli nader zazdrośni. Grudzień rządził się jednak swoimi prawami i wszelkie rozrywki schodziły na dalszy plan, a na pierwszy wysuwały się nadchodzące święta. Zwykle dość łagodna mama w tym czasie zmieniała się w skrupulatną, nieco sadystyczną panią na włościach i nikt przy zdrowych zmysłach nie ośmielał się jej przeciwstawiać. Lepiej było potulnie wykonywać wszelkie polecenia i mieć nadzieję, że w końcu wszystko, co ma lśnić, błyszczeć i pachnieć, będzie należycie lśniło, błyszczało i pachniało. Przynajmniej pierwszy etap przygotowań przedświątecznych, czyli wielkie pranie i prasowanie, mieli już za sobą. Zosia mogłaby ozłocić kochanego tatę za Jadwinię. Nie wiedziała, jak bez niej przeżyliby ten koszmarny czas moczenia białej pościelowej bielizny, grzania niezliczonych kotłów z wodą, bielenia,

rozwieszania i krochmalenia. W domu panował istny chaos, a i tak jeszcze nie wszystkie dokładnie wyprane i wygotowane szmatki trafiły na strych, na wiszące tam sznury do bielizny. Zosia już po dwóch dniach miała tego serdecznie dość. Wieczorem postanowiła poszukać pomocy u jedynej osoby, która mogła ją zrozumieć. – Tato, błagam cię, pozwól mi jutro po lekcjach przyjść do siebie do sklepu – poprosiła, składając ręce. – Ja już tego dłużej nie wytrzymam. – Córko, a czy ja ci kiedykolwiek zabraniam do mnie zaglądać? – Tato, przecież doskonale wiesz, to się może udać tylko, gdy powiesz mamie, że jestem ci niezbędna. Inaczej nie puści mnie na krok. Proszę cię, bądź człowiekiem – jęknęła. Stanisław rozejrzał się po kuchni zastawionej kotłami, tarami i zarzuconej brudną bielizną. – Dobrze, załatwię to – powiedział i stęknął, bo uszczęśliwiona córka z impetem rzuciła mu się na szyję. – Jeśli oczywiście twoja miłość mnie wcześniej nie zabije – dodał, uśmiechając się pod nosem. – Tylko dlaczego Ania nigdy nie miga się od prac domowych, a ty… – Bo ja nigdy nie będę wzorową gospodynią. Natomiast Anka tak – wyjaśniła beztrosko. – Ja wolę pływać, jeździć konno, strzelać… – No właśnie. To wszystko zasługa Konstantego,

sprowadził cię na złą drogę. Jak ja cię wydam za mąż? – Albo bardzo bogato, albo za jakiegoś niespełna rozumu – roześmiała się. – No i siłą, bo ja nie zamierzam wychodzić za nikogo. Cudownie, że wyjednasz mi jednodniową amnestię od tego piekła. Dziewczyny prosiły, żebym poszła z nimi na Corso. – A, to takie buty… Tak zamierzasz mi pomagać? – Oj, tato, będę, tylko trochę później. Dziewczyny ze szkoły chcą pooglądać… eee…. no, świąteczne wystawy, a wiesz, jak nas szpiegują nauczyciele. Zobaczą nas na Corsie i od razu nagana, chociaż nic złego nie robimy. A ze mną są bezpieczne, nikt im nie może zaszkodzić, bo ja wtedy mówię, że wspólnie do tatusia idziemy. Nawet największe hetery nie mogą mi zabronić odwiedzać ojca w pracy. Cudownie, że masz swój sklepik właśnie przy Akademickiej. – Rzeczywiście, cudownie! Jestem alibi dla stada podfruwajek – mruknął Stanisław, przewracając oczami. – Dobrze, ale jak już napatrzycie się na chłopców… – Tato, no coś ty – oburzyła się Zosia. – Dziecko, ja już mam swoje lata i nie tak łatwo mnie nabrać. I wiem, po co twoje rówieśnice się tam snują. Zatem jak już napatrzycie się na chłopców, masz do mnie przyjść, bo nie zamierzam okłamywać mamy. I tak dzięki ojcu Zośka zyskała jeden dzień wolności. Wprawdzie włóczenie się z dziewczynami było zajęciem dość nudnym, bo wcale nie bawiły jej rzeczy, które

podobały się rówieśnicom. Chłopców lubiła i to bardzo, ale doprawdy nie widziała sensu w gapieniu się na nich, a potem spuszczaniu wstydliwie oczu. Ona wolała poznawać ich i umawiać się na spacery. Od czasu do czasu robiła jednak wyjątek i uczestniczyła w tym nużącym procederze. Niekiedy warto było się poświęcić, gdyż ostatecznie dzięki temu rosła jej pozycja wśród dziewcząt w klasie, a nawet w szkole. Szacunek ważna rzecz. W rozchichotanym i rozszczebiotanym gronie czas szybko minął i dziewczęta nawet nie zauważyły, kiedy znalazły się przed sklepem ojca Zosi. Wszystkie na moment zajrzały, jednym głosem powiedziały „dzień dobry” i zniknęły. Stanisław mimowolnie odetchnął z ulgą. Lubił koleżanki córki, ale nie w ciasnym sklepiku, wśród porcelany i delikatnych bibelotów. Zawsze miał wrażenie, że za moment za sprawą ruchliwych i wszędobylskich dziewcząt nastąpi jakaś katastrofa. – No i jak tam, udało się polowanie? – zagadnął Zosię, puszczając do niej oko. – E tam, mnie takie podchody nie interesują – mruknęła, rozpinając płaszczyk. – Byłyśmy też na rynku. Chciałam zobaczyć karpie w basenie przy Neptunie, ale jeszcze ich nie ma. Ani ryb, ani sprzedawcy. Ciekawe, czy i w tym roku pojawi się w baraniej czapie i brudnym fartuchu. – Zawsze nosi taki strój. – Ojciec się uśmiechnął. –

Trzeba poczekać jeszcze kilka dni – dodał i zamilkł, bo do sklepu weszła elegancka pani z małą pulchną dziewczynką. – Dzień dobry, pani Ewelino. Zamówiony serwis już czeka, znalazłem dokładnie taki jak na fotografiach. – Ojciec od razu wszedł w rolę czarującego właściciela. – Cudownie! Wiedziałam, że jeśli nie pan, to nikt nie pomoże – zaszczebiotała kobieta i posłała mu powłóczyste spojrzenie. Zosię oblała fala irytacji. O, żeby cię moja mama teraz widziała, pomyślała, ściągając brwi. Inaczej byś tymi ślipkami patrzyła, oj, inaczej. Najwyraźniej nie tylko ją denerwowała ta sytuacja, bo okrąglutka dziewczynka, niezadowolona z tego, że matka zajmuje się kimś innym, z niecierpliwością pociągnęła ją za rękę. – Mamusiu, zobacz, jaki piękny konik. – Wskazała paluszkiem na drewnianego konia na biegunach stojącego tuż przy wejściu. – Kup mi konika, mamusiu, proszę, kup mi konika… – zamarudziła tonem wskazującym na niejaką wprawę w wyłudzaniu upragnionych rzeczy. Stanisław czarował klientkę, ta skupiła się na jęczącej córce, córka na koniku i nikt przez chwilę nie zwracał uwagi na Zośkę. A z nią działo się właśnie coś dziwnego. Przestała widzieć elegancką panią Ewelinę

i jej marudzącą latorośl, zniknął jej sprzed oczu sklep i półki gęsto zastawione porcelanowymi cackami. Jedynie drewniany koń pozostał wyraźny. I to od niego nie mogła oderwać oczu. I nagle spłynęło na nią przeświadczenie, że koń na biegunach nie może trafić do małego pulchniaka. Za nic na świecie. – Ten koń nie jest na sprzedaż – usłyszała swój głos i przeraziła się wypowiedzianych słów. Przeraziła się, bo to nie ona je wypowiedziała, tylko coś dziwnego, coś spoza niej. Uchwyciła zdumione spojrzenie ojca i poirytowany wzrok eleganckiej Eweliny. Ale nie miało to żadnego znaczenia. Wiedziała, że zrobi wszystko co w jej mocy, by koń nie opuścił sklepu. – Ale Dusi wyraźnie się spodobał – powiedziała kobieta, lekko pociągając nosem. Najwyraźniej nigdy dotąd niczego jej nie odmawiano. – Tato, przykro mi, ale on nie może zostać sprzedany – powtórzyła Zosia stanowczo, a zarazem rozpaczliwie. – Chcę konika! – Dziewczynka tupnęła pulchną nóżką, a jej usta wygięły się w podkówkę. – Córka ma rację, akurat ten został przed momentem zamówiony – powiedział powoli ojciec, nie spuszczając oczu z Zosi. – Gdyby klient nie zostawił zaliczki, mógłbym coś poradzić, ale tak… – W geście bezradności rozłożył ręce. – Mam za to innego konika, ze sznureczkiem i kółeczkami. Zobacz, Dusiu, możesz go

zabierać na spacery, będzie za tobą chodził. Taki konikpiesek. Pospiesznie wcisnął małej w ręce pomalowaną na czerwono drewnianą zabawkę. Zrobił to dosłownie w ostatnim momencie, bo dziewczynka już szykowała się do ataku i zamierzała właśnie ryknąć donośnym płaczem. Na całe szczęście wizja wyprowadzania konika na spacery podziałała kojąco na rozżalone serce i po chwili zadowolone klientki opuściły sklep. Zosia nadal nie mogła dojść do siebie. – Tato, naprawdę nie wiem, co się stało. Nie wiem, skąd to wiedziałam. Po prostu nie mogłeś im sprzedać tego konia i już… Dziwne to uczucie i, szczerze mówiąc, trochę się go boję. Co to było? – Nagle zrobiło jej się zimno i zaszczękała zębami. – Domyślam się jedynie, co poczułaś, ale nie umiem tego racjonalnie wytłumaczyć. Nie przypuszczałem, że ktoś poza mną będzie to czuł… Nie wiedziałem, że to dziedziczne… – Ale co? – Dziewczynka wpatrywała się w niego rozszerzonymi ze strachu oczami. – To, co prawdopodobnie właśnie poczułaś. Odkryłem to w sobie, gdy odzyskałem przytomność w leśniczówce twoich dziadków. Choć zaczęło się znacznie wcześniej, od pierścionka zaręczynowego. Wtedy po raz pierwszy miałem nie dające się zbagatelizować przeczucie. A potem, po chorobie,

stwierdziłem, że z niektórymi przedmiotami… czuję dziwną więź. Nie ze wszystkimi, rzecz jasna. Ale są takie, które… Jak to precyzyjnie określić? – Mówią do ciebie? – zapytała, otulając się płaszczem. – Tak, chyba tak. Wie o tym niewiele osób i Zosiu, na Boga, ty też nie możesz o tym mówić! Czarownic wprawdzie już się nie pali na stosach, ale bycie odmieńcem też nie jest miłe. A do tego to niestety prowadzi. Gdy okazało się, że nie będę już nigdy do końca sprawny, a kariera wojskowa to skończony, raz na zawsze zamknięty rozdział, otworzyłem ten sklep. Sprzedaję większość normalnych rzeczy. Niekiedy tylko trafiają się te kapryśne, które nie chcą trafić do byle kogo. Interes dobrze idzie. Przedmioty mnie lubią i potrzebują, a ja się na nich nie zawiodę. Jednak nic nie czułem w związku z tym koniem. Chyba ty byłaś potrzebna. – Tato, to brzmi jak… jak bajka, żeby nie użyć bardziej przerażającego określenia. – Zosia aż się wzdrygnęła. – Na początku też tak myślałem. Obawiałem się nawet, że oszalałem, ale chyba jednak nie… Widzisz, są takie przedmioty, którym zależy na opowiedzeniu historii. Przedmioty, które mają duszę. I tyle. Nie zastanawiam się nad tym bardziej i nie usiłuję rozumieć. To dar i będzie nim, dopóki będziesz go tak traktować.

Tylko od ciebie zależy, czy uznasz go za cenny podarek, czy za przekleństwo… – Stanisław umilkł i głęboko westchnął. Musiał jej powiedzieć to wszystko, uspokoić, przekonać, że nie powinna się martwić tym, co poczuła. Jednak sam nie był tego pewien. Niektóre rzeczy ożywały, ledwo na nie spojrzał – zdążył się już do tego przyzwyczaić, nawet przestał się lękać. Ale czy to na pewno dar? Z całą pewnością wolał tak myśleć. Szczególnie teraz, gdy sprawa nie dotyczyła tylko jego, ale też kogoś, kogo kochał najbardziej na świecie. Jego dziecka. Od tamtego zdarzenia Zośka jeszcze bardziej się z nim zżyła. I gdy w sklepie pojawiały się nowe przedmioty, oglądał je najpierw Stanisław, a potem jego córka. Żeby na pewno niczego nie przeoczyć.

* Śniegową taksówkę, tak dużą jak ich własne, rzeczywiście lepili szoferzy z postoju taksówek przy ul. Głowińskiego. Stała ona rokrocznie aż do końca zimy w zakolu ogrodzenia szpitalika dziecięcego. Opisuje to Witold Szolginia w książce Dom pod żelaznym lwem. ** Halba to kufel. *** Piwo wyrabiane w lwowskim browarze Jana Kleina na Pohulance. **** Stowarzyszenie Sług imienia Świętej Zyty było zarazem biurem pośrednictwa pracy i związkiem zawodowym służących. Miało siedzibę przy placu Dominikańskim naprzeciwko kościoła oo. Dominikanów. ***** „Proszę pani, niech będzie Jadwinia”. Zwyczaj nazywania

służby po swojemu był wówczas dość popularny. ****** Anegdota zapisana w Lwowskich legendach Kazimierza Schleyena.

WROCŁAW DZISIAJ rzenikliwy chłód wyrwał Leontynę z zamyślenia. Mocniej opatuliła się płaszczem i posłała Fredrze ostatnie spojrzenie. – Życz mi powodzenia, panie hrabio – wyszeptała w szalik i wsunęła zgrabiałe dłonie do kieszeni. Po chwili z jednej z nich wydobyła skrawek papieru. Nadeszła pora na zrealizowanie punktu drugiego.

P

Pierwszy adres zapisany na karteczce znajdował się niedaleko Rynku. Znalazła go bez trudu, miała też sporo szczęścia, bo otworzył jej mężczyzna, którego właśnie szukała. Jego wygląd wzbudzał zaufanie – nieco okrągły, w sile wieku, o szlachetnych rysach, jednak już po chwili Leontyna przekonała się, że to nie wystarczy. Słuchał nieuważnie, jakby z przymusu. Najwyraźniej go nudziła, z czym nawet nie zamierzał się kryć. – Da pani spokój – przerwał w końcu. – To bez sensu. Ludzie teraz czego innego oczekują. Zresztą mam mnóstwo zamówień. Grudzień to gorący okres, nic z tego nie będzie. Nie mogę pomóc. Nie możesz czy nie chcesz?, pomyślała rozczarowana, jednak zmilczała, bo i cóż by jej dało

zadanie tego pytania. Zawód miał gorzki smak, ale jeszcze nic straconego – na karteczce znajdowały się inne adresy. Jednak wszędzie było tak samo albo gorzej. W najlepszym razie patrzono na nią pobłażliwie albo z rozbawieniem, w najgorszym traktowano jak staruszkę z demencją. W końcu został już tylko jeden adres. Dusząc się w tramwajowym ścisku, Leontyna zastanawiała się, czy rzeczywiście z jej głową jest wszystko w porządku. I po co mi to wszystko?, zapytała się w duchu. Co mi to da? Kaprys zdziwaczałej starej panny, która nagle zatęskniła za dzieciństwem. Już miała zrezygnować, wysiąść i wrócić do hotelu, gdy pojawiła się myśl: głupio jednak nie spróbować. Dzisiaj już i tak wielokrotnie się ośmieszyłaś, więc ten jeden raz więcej niczego nie zmieni. Póki co pan Fredro niezbyt dobrze się spisał. Gdyby tylko był tu Antoni… Nieraz mi skórę wyratował. Antośku, twoje lwowskie gospodarstwo wprawdzie daleko, ale mógłbyś spojrzeć na mnie przychylnym okiem, pomyślała z westchnieniem. Gdy dotarła pod ostatni adres, była już zmęczona. I nie chodziło o to, że brakowało jej tchu, a przed oczami pojawiały się mroczki. Znużenie sięgało głębiej, przechodziło przez gardło, opanowywało żołądek, rozlewało się na klatkę piersiową i wartkim strumieniem płynęło do serca. Starsza pani przysiadła na mokrej

i zimnej ławce. Kilka razy głęboko odetchnęła. Właściwie nikt by nie zauważył, gdyby już z niej nie wstała. Na wyciągnięcie ręki przelewał się tłum spieszących dokądś ludzi. Setki osób, z których ani jedna nawet na nią nie spojrzała. We Lwowie było inaczej, choć to też duże miasto. Wtedy wystarczyło tylko przysiąść, a już znajdował się ktoś znajomy, kto chciał pogadać. Ledwie mama pojawiała się w parku, a już rajdała* z innymi paniami, które ciągnęły do siebie i nawet przez myśl im nie przeszło, że może być inaczej. A jeśli zabrakło znajomych, zawsze znalazł się handlarz z kramikiem zawieszonym na szyi, zachwalający swoje towary, albo sprzedawca precli kuszący pachnącymi obwarzankami. Tak, wtedy człowiek szukał drugiego człowieka. Teraz nikt nikogo nie zaczepiał, nikt nie nagabywał. Nawet sprzedawcy zamknęli się w swoich sklepach i w milczeniu czekali, aż klient zdecyduje się ich odwiedzić. Dawniej zagadywanie wchodzącego należało do dobrego tonu, teraz nie zawsze odpowiadano na „dzień dobry”. Niegdysiejsze przekupki padłyby pewnie trupem, gdyby musiały się dostosować do dzisiejszych reguł. Bo kto to widział – cicho siedzieć przy swoim straganie? Toż wtedy na placach targowych było jak w ulu. Leontyna uśmiechnęła się na samo wspomnienie lwowskich targowisk. Ileż tam usłyszała zakazanych słów, a ile się nauczyła! Nagle przed jej oczami pojawiły się kolorowe stragany, kosze zapełnione słodkimi owocami, skrzynki z dorodnymi warzywami,

stoiska pachnące świeżym pieczywem, wiadra pełne rozmaitych kwiatów. Z płóciennych tłumoków wysypywały się kwiaty róż, z których babiny obrywały płatki. Bez nich nie mogła się obejść żadna przyzwoita gospodyni. Różany syrop i konfitury były w każdym szanującym się lwowskim domu. Krupiarki zachwalały kasze hryczane, jaglane, pęczak, który tata nazywał „łyczakowskim kawiorem”, no i oczywiście kukurudzianą**, z której mama gotowała przepyszną mamałygę. Marianna przepadała za wyprawami na targ, choć niejedną panią z dobrego domu bazary, a precyzyjniej mówiąc przekupki, przyprawiały o palpitację serca. Nieraz słyszała takie rozmowy: – Niezbyt ładna ta sałata – marudziła klientka. – I rzodkiewka taka stara. – Paniusiu, a paniusia myśli, że jest ładna? Tfu na taką piękność – napadała na nią od razu obrończyni towaru. – A rzodkiewka na pewno młodsza od paniusi! Mama bawiła się wtedy przednio i wyciągała rzecz jasna naukę z tych scenek. Zamiast kręcić nosem, zachwalała kupowane rzeczy, więc przekupki niezmiernie ją lubiły i pilnowały, by dostawała najlepszy towar. Czasem nawet można było zobaczyć spory samych handlarek – najgorętsze i najbardziej widowiskowe. Między krewkimi i zażywnymi babami nieraz dochodziło do gorszących scen. Leontyna do tej pory pamiętała sprzeczkę dwóch przekupek na placu

Świętego Antoniego. Nie przebierały w słowach, jak przystało na łyczakowskie handlarki, i wcale nie poprzestały na wymyślaniu sobie. W pewnym momencie jedna z nich zadarła wysoko spódnicę, pokazując drugiej zadek i dobitnie informując, co tamta ma w tej sytuacji uczynić. Druga, niewiele myśląc, zrobiła dokładnie to samo. Spódnica wylądowała jej na głowie, a spod niej dobiegł rozsierdzony głos: – Mnie też może pocałować. Wszak przy mojej dupie też straż nie stoi! Żadna z nich nie gustowała w bieliźnie, więc widok był zaiste frapujący. O tak, targ żył własnym życiem. Zmieniał się w zależności od pór roku. Leontyna pomyślała tęsknie, że gdyby choć na chwilę przeniosła się na zimowe lwowskie targowisko, zobaczyłaby pewnie rajdające przekupki i stragany pełne bożonarodzeniowego dobra: istne góry usypane z wiercących w nosie zapachem wędzonych śliwek, obłuszczoną pszenicę, przygotowaną do robienia kutii, mak, jabłka z rumianymi policzkami, nanizane na nitkę suszone grzyby, orzechy włoskie i laskowe, bańki*** we wszystkich kolorach tęczy. Westchnęła i wreszcie podniosła się z ławki. Zamiast na lwowskim rozgadanym placu stała na wrocławskiej ulicy, tuż przed wejściem do budynku. Czekała ją ostatnia tego dnia próba. Wóz albo przewóz, pomyślała i weszła do jasno oświetlonego wnętrza.

Młoda dziewczyna za ladą uśmiechnęła się na jej widok i o dziwo, nie czekając, aż Leontyna się odezwie, sama zagadnęła, czy może w czymś pomóc. – Tak, szukam pana Jakuba… – Nazwisko zupełnie wypadło jej z głowy, a karteczka jak na złość zaginęła w odmętach kieszeni. – Szefa? Niestety nie ma go. – A kiedy będzie? Może mogłabym poczekać. – Ostatnio rzadko tu bywa – odparła dziewnczyna i zawstydziła się swoich słów. – Znaczy… miałam na myśli, że jest teraz bardzo zajęty – zająknęła się. – Była z nim pani umówiona? – raczej stwierdziła, niż zapytała, z czego Leontyna słusznie odczytała, iż pan Kuba nie miał w zwyczaju dotrzymywać terminów. Albo artystyczna dusza, albo niepoważny człowiek. – Jestem jego babcią – powiedziała, zanim zastanowiła się, co robi. – Ojej, naprawdę? – Na twarzy dziewczyny odbiło się jeszcze większe zmieszanie. – Szef nie wspominał… – Że tu będę? Nic dziwnego, wcale mnie tu miało nie być. Widzisz, dziecko, w moim wieku pamięć już nie ta. Człowiek niby wszystko wie, ale jak co do czego przychodzi, to różnie bywa. Miałam pojechać do Kubusia… – Pomyślała, że jednak przesadza. W końcu równie dobrze rzekomy Kubuś mógł być dorodnym siedemdziesięciolatkiem przy kości. – … Jakuba do domu. Ale gdy wysiadłam z pociągu, jedyne, co mogłam

sobie przypomnieć, to ten adres. – Ojej! – powtórzyła sprzedawczyni, jakby nic innego nie przychodziło jej do głowy. – To może zadzwonię. – I sięgnęła po komórkę. Leontyna z napięciem wpatrywała się w telefon. Pięknie będę wyglądać, gdy za chwilę zdemaskują mnie jako oszustkę, pomyślała. Na litość boską, po co skłamałam? Pewnie i tak powie mi to co wszyscy przed nim i każe iść, gdzie oczy poniosą. Niepotrzebnie skomplikowałam sprawę, usiłując wyłudzić jego adres. – Nie odbiera – westchnęła dziewczyna i odłożyła komórkę. – Trudno. – Staruszka z ulgą wypuściła wstrzymywane dotąd powietrze. – W takim razie chyba wrócę na dworzec. Może po drodze pamięć mi wróci, to się dość często zdarza – mówiła, zapinając płaszcz i zbierając się do odejścia. – Nie, proszę zaczekać. Przecież nie mogę pani tak zostawić. Zamówię taksówkę do domu pana Jakuba. Najchętniej sama bym panią odwiozła, ale tylko ja tu pracuję i nie mogę wyjść. Gdyby pani wnuka nie było, proszę mi obiecać, że poczeka pani na niego i nigdzie sama nie pójdzie. Wrocław to duże miasto i nie wszędzie jest bezpiecznie. Leontyna poczuła lekkie wyrzuty sumienia za wprowadzenie tej miłej osoby w błąd. Chyba jednak niesłusznie wrzuciła wszystkich wrocławian do jednego

worka. Ta młoda dziewczyna rzeczywiście się o nią troszczyła. – Proszę się o mnie nie martwić. Nic mi nie będzie. – W razie jakichkolwiek problemów proszę dzwonić. Tu jest mój numer telefonu. – Nabazgrała go pospiesznie na dużej żółtej kartce i podała Leontynie. – Na wszelki wypadek. – Dobrze, dziękuję. – Starsza pani zerknęła na wielkie cyfry odbijające się od żółtego tła i szybko schowała twarz w szaliku, by ukryć uśmiech. Ogromne cyfry dałoby się odczytać z drugiej strony ulicy. Na szczęście nie przyszło mi do głowy udawać głuchej, myślała, czekając na taksówkę. Dopiero siedząc w niej, doszła do wniosku, że z jej pamięcią i wzrokiem jest wszystko w porządku, ale z głową to już raczej nie. Z całą pewnością brakowało jej piątej klepki, skoro okłamywała niewinne dziewczęta i podstępnie wyłudzała adresy mężczyzn. Gdybym jeszcze mogła zrobić z tego sensowny użytek, ale tak… Pogrążyła się w marzeniach, z których niemal natychmiast się otrząsnęła. Przecież to, co robiła, wcale nie było w jej stylu. Za to w stylu Zośki – jak najbardziej. I Leontyna nie wiedziała, czy bardziej ma się tym cieszyć, czy niepokoić. Grudniowy zmierzch już dawno owinął się wokół pozapalanych latarni. Rozejrzała się niepewnie wokół

siebie. W tej części Wrocławia jeszcze nigdy nie była. Taksówka zatrzymała się przed dużą ciemną willą. Nieoświetlone okna nie wróżyły sukcesu. Jeśli nikogo nie ma, wracam do hotelu i zapominam o całej sprawie, postanowiła i nacisnęła guziczek domofonu. Odpowiedziała jej cisza. Już miała odejść, gdy ze zdumieniem stwierdziła, że otwierają się drzwi. Zobaczyła młodego zaspanego mężczyznę o potarganych włosach. Pogładził się dłonią po dopiero wykluwającym się zaroście. Chyba przerwała mu poobiednią drzemkę. Leontyna nie obraziłaby się, gdyby jej wnuk wyglądał dokładnie jak ten chłopak. Gdyby w ogóle miała wnuka. – Pan Kuba? – zapytała, zadzierając wysoko głowę. Mężczyzna znacznie przewyższał ją wzrostem. – Tak… – odpowiedział z roztargnieniem i przejechał dłonią po rozwichrzonych włosach. Pokiwała głową. To, co teraz czuła, dziadek Kot skwitowałby celnym powiedzeniem: „Jak rak świśni na świętego Jura” – ni mniej, ni więcej znaczyło to, że może pożegnać się z realizacją swojego pomysłu. Chłopak, choć przystojny, był zdecydowanie za młody. Tylu starszych jej nie zrozumiało, nawet nie chciało spróbować, więc jakim cudem miałaby się nawiązać nić porozumienia z tym miglancem? Ze smutkiem pokręciła głową i bez słowa odwróciła się na pięcie. Zachowuję się naprawdę jak zbzikowana nawiedzona stara panna. I do tego jeszcze kłamliwa, pomyślała z przekąsem.

– Proszę pani, proszę zaczekać. – Chwilę trwało, zanim młody człowiek otrząsnął się ze zdumienia spowodowanego jej odejściem. – To pani jest tą moją babcią? Tego kompletnie się nie spodziewała. – A skąd pan wie? – wyjąkała w końcu, gdy już odzyskała głos. – Kaśka wysłała mi esemesa i zmyła głowę za to, że pozwalam błąkać się swojej babci po Wrocławiu – powiedział, mrużąc oczy, w których Leontyna dostrzegła wesołe iskierki. – Bo skoro mam przyzwoity samochód, powinienem odebrać ją z dworca. – A ma pan przyzwoity samochód? – Chyba tak… – To powinien się pan wstydzić – wypaliła. – I co to znaczy „chyba”? Przyzwoity czy nie? – Teraz to już niczego nie jestem pewien. – Kuba błysnął zębami w uśmiechu. – Jeszcze przed godziną przysięgałbym na wszystkie świętości, że nie mam żadnej babci, a tu proszę… – Kłamstwo ma jednak krótkie nogi. Czy to młode dziewczę już wie, że nie jestem pana babcią? – zapytała, przybierając skruszony wyraz twarzy. – Nie, nie zdążyłem jej jeszcze tego wyjaśnić. Obudziła mnie esemesem, a już po chwili przed furtką stanęła hmm… babcia we własnej osobie. Skoro już zadała sobie pani tyle trudu, by do mnie dotrzeć, to może

napijemy się herbaty i posłucham, jakim cudem przeoczyłem przyjazd ukochanej babci kłamczuszki? – Dobrze, dobrze, zasłużyłam sobie. – Leontyna uśmiechnęła się kompletnie rozbrojona. – Napiję się z panem herbaty i wszystko opowiem. I dopiero wtedy uzna mnie pan za kompletnie pomyloną, ale właściwie, co mi szkodzi – dodała i pozwoliła młodemu człowiekowi wziąć się pod ramię. Była potwornie zmęczona i marzyła o czymś ciepłym do picia. Poza tym należały mu się wyjaśnienia. W końcu został zbesztany z powodu babci, której nie miał. Tego popołudnia Leontyna przypomniała sobie to, co zawsze powtarzała jej mama: nie należy sądzić ludzi po pozorach. Kuba nie tylko zrozumiał jej pomysł. Ku jej zaskoczeniu on się w nim zakochał…

* Plotkowała. ** Czyli kukurydzianą. *** Bombki na choinkę.

MALOWNICZE DZISIAJ eontyna po powrocie z Wrocławia od razu pobiegła do Kuferka. Był już wprawdzie późny wieczór, ale nie mogła się powstrzymać. Po ulicach Malowniczego hulał wiatr. W jego podmuchach czuło się mroźny podszept zbliżającej się zimy. Sklepik, tak jak przypuszczała, stał nienaruszony i zupełnie nieprzejęty ani jej nieobecnością, ani też jej powrotem. Mlecznozielony klosz lampy pysznił się na wystawie. Zastanawiała się, czy nie wejść do środka i nie przywitać się ze wszystkimi porzuconymi na kilka dni przedmiotami, ale zrezygnowała z tego zamiaru. Po co naruszać ich wieczorny spokój. Widziała je przecież wszystkie przez szybę. Stały spokojne, ufne, że ich los spoczywa w dobrych rękach. W końcu z ociąganiem ruszyła w drogę powrotną do domu, do stęsknionego choć nieco naburmuszonego Barnaby, do swojego codziennego monotonnego życia. Ale czy na pewno monotonnego? Ostatnimi czasy wcale takie nie było. Odkąd pozwoliła sobie na wycieczki w przeszłość, wszystko się zmieniło, nabrało tempa i odmłodniało. Podobnie jak ona sama.

L

Tej nocy spała spokojnie. Tym bardziej dziwne było uczucie zaniepokojenia, które towarzyszyło Leontynie od

momentu gdy otworzyła oczy. Usiadła w pościeli, zsuwając z brzucha rozespanego Barnabę. Rozejrzała się po pokoju, ale wszystko wyglądało tak, jak wyglądać powinno. Dopiero gdy poszła pod prysznic, odkryła powód niepokoju. Jej szyja wydawała się naga bez złotego łańcuszka i wiszącego na nim pierścionka z rubinową kiścią bzu. Leontyna szybko zawinęła się w szlafrok i wróciła do sypialni. Pewnym ruchem odrzuciła kołdrę. Leżał na pomiętym prześcieradle, tajemniczo połyskując. Z westchnieniem podniosła łańcuszek. Nie był zerwany. Musiał się rozpiąć, gdy spała. W tej chwili już nie mogła zignorować tego, co się działo. Pierścionek, jak kiedyś ojcu, tak teraz jej dawał wyraźne sygnały. Czegoś chciał i Leontyna zaczynała się domyślać czego. Jednak tkwił w tym wszystkim mały szkopuł: nadal nie czuła się gotowa, by się z nim rozstać… Ledwo otworzyła sklep, już miała pierwszego gościa. Długi płaszcz, kapelusz nasunięty głęboko na czoło i widoczne spod ronda niebieskie oczy. Ich spojrzenie owijało się wokół niej, zastawiało – czuła to wyraźnie – pułapkę. Nawet nie próbowała podchodzić do drzwi. Ostentacyjnie odwróciła się do mężczyzny plecami. Poirytowana porannym zajściem z pierścionkiem, nie miała cierpliwości do zabawy w podglądanie. Gdy się odwróciła, kapelusz starszego pana majaczył po drugiej stronie ulicy.

Przynajmniej jest domyślny, doszła do wniosku, odprowadzając go wzrokiem. Zaledwie zniknął jej z pola widzenia, w drzwiach pojawiła się Magda. – O jak dobrze, że pani jest! Stęskniłam się i mam tyle do opowiedzenia – trajkotała. – Ma pani chwilę? Właśnie odprowadziłam Marcysię do zerówki, a Franka do przedszkola i chętnie napiłabym się herbaty. Chociaż wolałabym jednak coś mocniejszego albo przynajmniej ziółka na uspokojenie… Przy tej gadatliwej dziewczynie Leontyna, nawet gdyby chciała, nie była w stanie nadal się dąsać i martwić. – Zostawianie w przedszkolu Franka to codzienna katorga i próba sił. Ledwo go od siebie odkleiłam, a już zdążył ugryźć przedszkolankę i kopnąć pana od rytmiki. Uciekłam stamtąd, korzystając z zamieszania. Tak chyba nie zachowuje się żadna przyzwoita matka. Moja mama jakoś lepiej sobie z nim radzi. – Madeleine smutno zwiesiła głowę. – E tam, nie przejmuj się. Podobno mali chłopcy są bardziej rogaci, ale za to potem jest z nimi łatwiej. A Franio ma raczej smutne doświadczenia i na mój gust boi się uwierzyć, że już będzie dobrze. Pewnie tak precyzyjnie by tego nie ujął, to w końcu mały chłopiec, ale instynkt samozachowawczy robi swoje. Mały wychodzi z założenia, że lepiej nie spodziewać się niczego dobrego, wtedy mniej się cierpi… Zobaczysz,

jeszcze trochę i uwierzy. Przekonasz go cierpliwością i miłością. – Wiem, ja to wszystko wiem, tylko czasami zupełnie sobie nie radzę. Ale ma pani rację, dość użalania się nad sobą. Właściwie chciałam porozmawiać zupełnie o czym innym. W czasie pani nieobecności był u mnie ten tajemniczy wielbiciel. – Niemożliwe! Też tak dziwnie się zachowywał? – No właśnie nie. Wszedł i zapytał o panią. W ogóle ubzdurał sobie, że jest pani moją babcią. – Hm, ostatnio dosyć często występuję w tej roli – mruknęła Leontyna. – I co, powiedział coś konkretnego? – Nie bardzo. Rozważałam przetrzymanie go siłą na zapleczu, ba, pomyślałam nawet o patencie z biustem, ale przecież nie mogłam go więzić do pani powrotu. Mówię o mężczyźnie, nie o biuście rzecz jasna. Jedno wiem na pewno: nie jest niemową, martwi się o panią, co więcej, zna panią z dalekiej przeszłości i mówi z lekkim akcentem. – Z niczym i z nikim mi się niestety nie kojarzy. – Leontyna zmarszczyła brwi i usiłowała poskładać nowe informacje w logiczną całość. – Zna mnie? Ale czemu w takim razie ucieka? – Nie mam pojęcia – wyznała Magda, jednocześnie z zainteresowaniem przyglądając się stojącemu przy fotelu Leontyny staremu wózkowi dla lalek z koronkową poszewką. – Piękny jest. Chyba go od pani kupię. Będzie

doskonale wyglądał na wystawie z książkami dla dzieci. Jeszcze tylko leżakujący w nim wiekowy miś i zrobi nam się klimatyczny obrazek. A wracając do tego pana, jedno nie ulega wątpliwości: jest bardzo tajemniczy – stwierdziła i spuściła głowę. Nie chciała, by Leontyna wyczytała w jej oczach, że nie mówi całej prawdy, bo starszy pan pojawił się w księgarni nie raz, lecz kilka razy. – Niech mi pani coś o niej opowie – poprosił podczas trzeciej albo czwartej wizyty. – Ale co ja mogę panu powiedzieć? Znam co prawda panią Leontynę, ale od niedawna. – Cokolwiek: jaka jest, czy nadal się tak pięknie śmieje i ma takie szalone pomysły, jak mieszka. Nie pytam gdzie – zaznaczył, gdyż Madeleine szykowała się już do stanowczej odmowy – tylko jak. Czy mieszka sama… – Tak, tak, „czy pani mieszka sama, czy razem z nim” – weszła mu w słowo. – No właśnie. – Nie dał się zbić z pantałyku. – Tylko takie normalne rzeczy, o których mówią panie, stojąc w kolejkach. Nie chcę wyciągnąć żadnych sekretów, ale jednocześnie mam ogromną prośbę. Niech pani nic nie mówi o naszych rozmowach Zośce, to jest pani… Leontynie, dobrze? – Ale ja wcale nie zgodziłam się na pana propozycję! Dla mnie to wszystko jest podejrzane.

– Kiedy jeszcze nie skończyłem negocjacji… – Jeżeli spełni pani moją prośbę, w końcu odważę się i opowiem wszystko. Teraz możliwość rozwiązania tajemnicy leży w pani rękach. – Ale nie powiem panu nic, czego nie wie przeciętny mieszkaniec tego miasteczka – złamała się Magda. – To i tak o niebo więcej, niż ja wiem. I nie zdradzi jej pani naszych spotkań. – Dobrze. Trzy tygodnie. Oferuję panu trzy tygodnie, podczas których… Właściwie nie wiem, czego pan oczekuje, bo referatów nie umiem wygłaszać. – Ustalmy, że po prostu będziemy gawędzić. Tak zwyczajnie. A jeśli przy okazji i zupełnie przypadkiem temat zejdzie na pani koleżankę… – Jasne, zupełnie przypadkiem! Czegoś tu nie rozumiem. Najpierw chce pan rozmawiać wyłącznie o pani Leontynie, a później usiłuje mi wmówić, że będę jedynie damą do towarzystwa prowadzącą niezobowiązujące konwersacje o mieszkańcach Malowniczego. O co w końcu panu chodzi? – O nic. Jeżeli mogę mieć cokolwiek, warto spróbować – odparł spokojnie. – A towarzystwo rzeczywiście mi się przyda, bo prawdę mówiąc, nie mam tutaj do kogo ust otworzyć. Magda spojrzała na niego uważnie. – No dobrze, tak jak powiedziałam: trzy tygodnie, podczas których pan przygotuje się do spotkania z nią.

Wtedy wydawało jej się, że zawarła dobry układ. Dopiero później opadły ją wątpliwości. Jakim prawem miesza się w nie swoje sprawy? I czy na pewno nie będzie tego żałować? Leontyna wprawdzie sprawiała wrażenie osoby zdeterminowanej i gotowej wiele zrobić, by odkryć tożsamość staruszka, ale czy wybaczy jej spiskowanie za plecami? Czemu on tak kluczył i manewrował? Magda całkiem niepostrzeżenie dała się wciągnąć w tę grę. Tajemniczy mężczyzna z pewnością był kimś, kogo starsza pani absolutnie się nie spodziewała. Niby nic takiego się nie działo. Ot, przychodził od czasu do czasu, kupował książkę i rozmawiał z nią o… O wszystkim. Nie wiadomo kiedy opowiedziała mu o kupnie domu, o remoncie, o kłopotach z adopcją. Kimkolwiek był ten mężczyzna, na pewno umiał słuchać i zadawać odpowiednie pytania. Dzięki niej wiedział już sporo o mieszkańcach i o samym Malowniczem. I o sklepiku Leontyny również. Gdy sobie to w pełni uświadomiła, poczuła na plecach dreszcz niepokoju. Gdyby tylko mogła o tym wszystkim opowiedzieć Leontynie! Ale przecież dała słowo i nie mogła, a co więcej nie chciała tego cofnąć. – Czemu on się tak uparł, żeby mnie denerwować. – Z zamyślenia wyrwał ją głos Leontyny, która chyba już od dłuższego czasu coś mówiła. – Nie mógłby jak normalny człowiek przyjść i się przedstawić?

– Właśnie. – Madeleine pokręciła głową i zwymyślała się w duchu od kretynek. Dlaczego sama o tym wcześniej nie pomyślała? Mężczyzna, choć do niej wpadał, nadal pozostawał bezimienny. Dlaczego się nie przedstawił? Nie wyglądało to za dobrze. – Ale pracuję nad tym – wyrwało jej się i ledwo to powiedziała, spojrzenie starszej pani zrobiło się czujne. – Pracujesz? Czyli jego wizyta nie była wcale jednorazowa? – No nie, przychodzi od czasu do czasu… Ale to chyba dobry sposób. Przynajmniej nabierze do mnie zaufania i sam mi coś powie. Pani Leontyno, niech pani przyzna: to lepszy pomysł niż łapanie go i siłą wyciąganie zeznań. – Przyparta do muru Magda zaczęła się bronić. – Właściwie to może i masz rację, spróbuj z nim po dobroci. W ostateczności zawsze zostaje nam wyjście awaryjne i atak… – Biustem. – Dziewczyno, jakie ty masz kosmate myśli! – Leontyna roześmiała się. – Chodziło mi raczej o to, że będzie go można napaść bezpośrednio i bez kluczenia zażądać wyjaśnień. Coś ten biust nie daje ci spokoju… – Intryguje mnie, komu i po co go pani pokazywała – przyznała z rozbrajającą szczerością Magda. – Na twoim miejscu też pewnie byłabym ciekawa. A zrobił się z tego cały skandal. Urazić czyjąś miłość to

jedna z najgorszych rzeczy, jaką może zrobić dziewczyna. A już szczególnie dziewczyna żyjąca w latach trzydziestych ubiegłego wieku…

LWÓW MAJ 1938 osia patrzyła na stojących przed nią chłopców z lekkim niepokojem w oczach. Nigdy nie wiedziała, który jest który, a ich towarzystwo przyprawiało ją o nagłe napady senności, do czego już zdążyła przywyknąć, ale tego, co właśnie od nich usłyszała, nie spodziewała się w najśmielszych snach. Nie po nich! Los bowiem sprawił jej niewybrednego psikusa i znowu obdarował dwoma najnudniejszymi na świecie adoratorami. Nawet Aleksander Nudny, na którego tak narzekała w przeszłości, w porównaniu z nimi był wodzirejem i kuźnią pomysłów. Nie dość, że nudni, to jeszcze bliźniacy! I jak na bliźniaków przystało, jednakowo zabiegali o jej względy zgodnie z wszelkimi przyjętymi w towarzystwie kanonami. Najwyraźniej łączył ich nie tylko wygląd, ale i sposób myślenia. Gdy Jarek zapraszał ją do kina, Waldek natychmiast wpadał na taki sam pomysł i szli we trójkę. Gdy Waldek proponował spacer, Jarek z marsem na czole mówił, że właśnie miał to samo zasugerować. Zosia już dawno by się ich pozbyła, gdyby nie mama – bliźniacy byli synami jej przyjaciółki. Marianna cieszyła się z odpowiedniego towarzystwa dla córki, dając jej tym samym bardzo pożyteczną wskazówkę: jeśli tylko Zosia będzie

Z

kierować się gustem matki, nigdy się nie pomyli. Po prostu chłopcy, którzy zachwycali Mariannę, ją śmiertelnie nużyli. Wystarczyło więc potencjalnego absztyfikanta przedstawić mamie i w razie jej niechęci spokojnie się z nim zadawać. W tej chwili nie miała głowy do nowych chłopców. Przez tych dwóch naprawdę zaczynała podejrzewać, że będzie pierwszym odnotowanym na świecie przypadkiem zejścia z tego świata z powodu zanudzenia się na śmierć. Jednak teraz, kiedy słuchała bliźniaków, dostrzegła promyk nadziei. – Wyścig? Po co? – zapytała, patrząc to na jednego, to na drugiego, aż w końcu postanowiła skupić wzrok tylko na jednym, bo zaczęło się jej dwoić w oczach. – O ciebie – wyjaśnił flegmatycznie ten, którego dzisiaj postanowiła uważać za Jarka. – Gdyby nie chodziło o mojego brata… – I o mojego też – wtrącił natychmiast Waldek. – … zdecydowalibyśmy się na pojedynek – kontynuował Jarek – ale w naszej rodzinie nie zabijamy się między sobą. – Co za wielkie niedopatrzenie i niepowetowana strata – mruknęła Zosia. – Słucham? – powiedzieli jednocześnie i identycznym gestem nachylili się w jej stronę. – Nic ważnego. O co tam chodziło z tym zabijaniem? – Skierowała ich uwagę na interesujący ją temat. – O to właśnie, że my się nie zabijamy i dlatego

postanowiliśmy się ścigać. Konno. – A w jakim konkretnie celu? – Nadal nie bardzo rozumiała, o co chodzi. – Obu nam się podobasz, a żaden nie chce ustąpić, więc ten, który wygra, dostanie ciebie. – Mnie? – Zosia aż uniosła się z fotela. – Dostanie mnie? – powtórzyła lodowatym tonem. – A czy ja jestem jakąś… – zaczęła z furią i nagle zamilkła. Sporo ją kosztowało, by nie powiedzieć tym idiotom, co myśli o ich pomyśle. Wyścig o nią! Mogliby jeszcze zagrać w pokera rozbieranego. To przynajmniej byłoby ciekawe. – Uśmiechnęła się złośliwie pod nosem. Chociaż to nie taki głupi pomysł, zaświtało jej w nagłym natchnieniu. – Kiedy i gdzie? – zapytała, mrużąc oczy. – Chcę być obecna, to chyba jasne? – Jutro. Przyjdziemy po ciebie – ponuro oznajmił Waldek. Albo Jarek. Nie miała pewności, bo zmienili miejsca. Tak czy inaczej, sądząc po ich minach, traktowali jutrzejszą rywalizację ze śmiertelną powagą. Zupełnie jakby mieli się o nią strzelać… – A czemu właściwie nie zajmiecie się innymi dziewczętami? – zapytała w nagłym przypływie ciekawości. – Mamusia życzy sobie mieć synową o nienagannej reputacji. Dobra żona… – … tym się chlubi, że gotuje, jak mąż lubi – weszła

mu w słowo, bo przypomniała sobie durne hasło wyhaftowane na makatce wiszącej w kuchni babci Anieli. Babcia śmiała się z tego napisu i mówiła dziadkowi Kotowi, by uważał, bo jeśli nie będzie dla niej miły, ona zamieni się w żonkę z makatki. A wyhaftowana tam kobieta miała rozbieżnego zeza i gapowato rozchylone usta. – Dobra i posłuszna żona w tych czasach to podstawa – dokończył z niezmąconym spokojem Jarek albo Waldek. No to, kochanieńki, gorzej nie mogłeś trafić, pomyślała na powrót rozeźlona Zosia, prychając pod nosem. Ja wam jutro pokażę nienaganne maniery! Pospadacie z wierzchowców, a szanowna mamusia zejdzie na atak apopleksji. Już ja się o to postaram, niech was o to głowa nie boli. Janka siedziała w pokoju przyjaciółki i nie spuszczała z niej zatroskanego spojrzenia. – Nie zrobisz tego – powtórzyła po raz nie wiadomo który. – Wszystko rozumiem, ale to naprawdę głupi pomysł! – To doskonały pomysł na pozbycie się ich obu – obstawała przy swoim Zosia. – Inaczej jeden z nich wygra i będę musiała się z nim męczyć aż do oświadczyn, które i tak odrzucę. A wiadomo, kiedy to

nastąpi? Lata całe mogę czekać, bo to takie rozlazłe i niezdecydowane. – Może dlatego, że jesteś jeszcze za młoda na małżeństwo – wtrąciła rozsądnie Janka. – Młoda, nie młoda, czeka mnie istna katorga w ich towarzystwie. Mamusia chce im dać za żonę dziewczynę o nieposzlakowanej reputacji i nienagannych manierach. – Musi być chyba ślepa i głucha niczym kret. – Kret jest tylko ślepy. A właściwie o co ci chodzi? – najeżyła się Zośka. – Co jak co, ale idealnie ułożoną panienką to ty nie jesteś. Raczej zupełnie nieułożoną i rozpieszczoną jak dziadowski bicz. – No wiesz! – Wiem, wiem i dlatego to mówię. Podobno cenisz szczerość. – Janka wzruszyła ramionami. – Nie jestem rozpieszczona, tylko mam ułańską fantazję i pecha, bo urodziłam się dziewczyną, a nie chłopakiem – z godnością sprostowała Zosia. – Ale masz rację, nie nadaję się na ich żonę. Przecież nie poślubię obu i nie będę w skrócie wołać: Jarwal. Nieważne. W każdym razie dzięki mojej ułańskiej fantazji, której najwyraźniej nie doceniasz, wyzwolę się od obu za jednym zamachem. Gdy zobaczą, jaka ze mnie rozpustnica, żaden nie będzie mnie chciał. – A co zrobisz, gdy ich mamusia przyleci do twojej z opowieścią o wyczynach jej córki?

– Nic, bo do tego nie dojdzie. Przecież te świętoszkowate mazepy nigdy nie odważą się o tym opowiedzieć groźnej matronie! A w ogóle to nie marudź, Janka! Robisz więcej hałasu, niż ta cała sprawa jest warta. Zobaczysz, jutro koszmarni bliźniacy zamienią się w blade wspomnienie, a ja znów będę w normalny sposób spędzać wieczory – stwierdziła, rzucając na łóżko bluzkę, która miała zostać bohaterką dnia. – Nie zrobisz tego – powtórzyła z uporem Janka i sama nie wiedziała, czy bardziej chciała przekonać o tym siebie, czy wpłynąć na przyjaciółkę. Jednak tym razem ani jedna, ani druga nie miała racji. Wbrew przekonaniu Janki Zośka nie zrezygnowała w ostatnim momencie, tyle że myliła się co do swoich adoratorów. Gdy wyścig osiągnął punkt kulminacyjny i oba wierzchowce pędziły łeb w łeb i kopyto w kopyto, Zośka znienacka podniosła wysoko bluzkę. Trwało to zaledwie kilka sekund, ale i tak wystarczyło. Pokaz zrobił na bliźniakach piorunujące wrażenie i jeden z nich stracił panowanie nad koniem, po czym gruchnął na ziemię. Jego brat, równie porażony wdziękami Zosi, zauważył upadek konkurenta dopiero po dłuższej chwili. A sama prowokatorka, wciąż nieco oszołomiona swoją odwagą, upewniła się, że to zdarzenie nie spowodowało większych szkód, i z lekkim sercem wróciła do domu.

– Widzisz, miałam rację – mówiła nazajutrz do Janki. – Mam święty spokój bez konsekwencji. – A to się jeszcze zobaczy – mruknęła sceptycznie Janka i tym razem się nie myliła. Stanisław wpadł do domu jak burza. W drzwiach nieomal nie stratował nie przyzwyczajonej do takiego zachowania Jadwini, która nie zdążyła się usunąć. Zdumiona obejrzała się za ulubionym panem Stasiem, gdy ten z impetem rzucił skórzaną teczkę na podłogę i popędził do salonu. – Gdzie jest?! – wrzasnął. – Gdzie do cholery ona jest! – ryknął jeszcze głośniej i wyrżnął pięścią w stół. Marianna niespiesznie wyszła z sypialni, by sprawdzić, co się dzieje, ale na widok męża stanęła skamieniała niczym żona Lota. Przez wszystkie lata małżeństwa nie widziała go nigdy w takim stanie. – Zośka! Wyłaź! Tym razem nic ci nie pomoże! Bóg mi świadkiem, dostaniesz manto, o jakim ci się nawet nie śniło! – zagroził i otworzył z rozmachem drzwi do pokoju dziewczynek. – Nie ma jej – trwożliwie odezwała się Ania, jednocześnie korzystając z okazji i przemykając do wciąż oniemiałej Marianny. Przerażony głos młodszej córki podziałał na matkę niczym kubeł zimnej wody. – Stanisław, na litość boską, opanuj się – powiedziała

ostro. – Co takiego się stało, że klniesz jak zawodowy furman albo nie przymierzając, nasz stróż. – Co się stało?! Pytasz, co się stało?! Pół miasta o tym mówi i akurat mnie przypadł obowiązek poinformowania ciebie! Nasza córka, wyobraź sobie, znalazła sobie nowe hobby! Rozbiera się przed chłopcami. – Co takiego?! Większej bzdury już dawno nie słyszałam! – Na twarzy Marianny wyraz zaskoczenia ustępował gniewowi. – Skąd to wiesz? – Pół Lwowa o tym trąbi, przecież mówię. – Stanisław krążył po salonie niczym rozjuszony lew w zamkniętej klatce. – Zresztą nie mam wątpliwości. Wiem to z ust matki Jarka i Waldka. Powiedziała, że jej stopa więcej u nas nie postanie i że to skandal, by taka dziewczyna, takie nic, demoralizowała porządnych młodzieńców. – „Takie nic”?! Już ja jej powiem do słuchu! Tych jej dwóch… – W tym momencie spojrzała na Anię i w ostatniej chwili ugryzła się w język. – Ich naprawdę nie da się sprowadzić na złą drogę. Są zbyt powolni. Zresztą, co za bzdury! Zosia nie jest święta, ale nie uwierzę… – To uwierz. – Stanisław opadł na krzesło. Wściekłość i adrenalina do tej pory dawały mu energię, a teraz nagle poczuł, że wszystkie emocje z niego opadają i ogarnia go zmęczenie.

– Jeden z nich, chyba Jarek, mało co sobie karku nie skręcił, spadając z konia na widok… – Najwyraźniej właściwe słowa nie mogły mu przejść przez usta. – Na widok czego? – drążyła Marianna. – Pomyśl, co może dziewczyna w szybkim tempie pokazać chłopcu – zirytował się jej niedomyślnością. – Pewnikiem cycki – wypaliła Jadwinia, która z wypiekami na twarzy pilnie śledziła przebieg wypadków. – Jedyna konkretna – burknął Stanisław, unosząc oczy do sufitu. – Najgorsze, że Hiacynta zamierza z tym pójść do szkoły Zosi. A tam nikt nie będzie za bardzo dociekał, czy to prawda, czy nie i Zośka wyleci z hukiem. A tylko rok dzieli ją od małej matury. – Niemożliwe. – Do Marianny w końcu dotarło, co się wydarzyło i jakie mogą być konsekwencje. – Za nic nie uwierzę, że nasza córka… O, właśnie jest i zainteresowana we własnej osobie – przerwała na widok wchodzącej Zosi. – Może nam opowiesz o plotkach krążących o tobie po mieście – zażądała tonem nieznoszącym sprzeciwu.

MALOWNICZE DZISIAJ eontyna na chwilę zamilkła i pokręciła z uśmiechem głową. – Strasznie wtedy bałam się mamy i naprawdę byłam zawiedziona postawą Jarka i Waldka. W końcu powinni się byli wstydzić rozgłaszać takie rzeczy. Zakładałam, że honor nie pozwoli im na opowiadanie o tym incydencie. Jednak najgorszym rodzajem zranionej miłości jest miłość własna, o czym wówczas jeszcze nie wiedziałam. Uderzyłam w najczulszą strunę, ośmieszyłam i zakpiłam z nich i ich ukochanej mamusi. No i jeszcze ucierpiała duma Jarka, bo rymsnął na moich oczach z tego konia, aż się ziemia zatrzęsła. A miało być tak pięknie! Przecież chcieli dobrą, spokojną żonę, więc po takiej demonstracji powinni natychmiast wyrzucić mnie z pamięci. – No cóż, była pani raczej z tych naiwnych – wtrąciła Magda. – To prawda. – Ale w końcu przyznała się pani rodzicom? – A gdzie tam. Zaparłam się w żywe oczy, stwierdziłam, że chłopcom musiało się coś przywidzieć. Chyba nikt w domu tak naprawdę mi nie uwierzył, ale w tym wypadku woleli kłamstwo, więc robili dobrą minę

L

do złej gry. Gdyby takie oskarżenie dotarło do szkoły, natychmiast zostałabym zawieszona. – I jak pani z tego wybrnęła? – Jak prawdziwa młoda kobieta. – Leontyna spojrzała na Magdę roześmianymi oczami. – Poleciałam do Roberta. Jemu akurat powiedziałam prawdę. Nawet sobie nie wyobrażasz, jak mi zmył głowę, jaką awanturę zrobił! Ale potem załatwił to po swojemu. W najprostszy i bardzo zrozumiały sposób przekonał ich do milczenia i wycofania się ze wszystkiego, o czym mówili. Bo prawdziwi dżentelmeni nie kłapią o takich sprawach na prawo i lewo. A mnie było potem potwornie wstyd. I w głębi duszy żałowałam bliźniaków, niemało się przeze mnie nacierpieli. W każdym razie upłynęło trochę czasu, zanim plotki całkowicie ucichły. A mama straciła jedną z lepszych przyjaciółek. Pani Hiacynta, tak jak zapowiedziała, już nigdy nie przekroczyła progu naszego mieszkania. Zresztą to już był ostatni rok we Lwowie. Właśnie przy okazji tego skandalu ze mną w roli głównej tata wspomniał o przeprowadzce. Nie chodziło mu wcale o gadanie ludzi, tylko o coś zupełnie innego. Miał przeczucie, że koniecznie musimy się wynieść ze Lwowa, że trzeba wywieźć stamtąd, co tylko się da. Usiłował namówić na to babcię Anielę i dziadka Kota, nawet przekonywał ludzi z kamienicy. Nikt nie chciał go słuchać i patrzyli na niego jak na wariata. W końcu tylko my wyjechaliśmy. Przez pierwsze miesiące 1939 roku

ojciec powoli organizował nam nowe życie w Warszawie. Pomagał mu w tym jego brat Władek. Właściwie od wiosny mieszkaliśmy w dwóch miejscach. Na wszystkie wolne dni przenosiliśmy się do Warszawy, żeby przywyknąć. Spędziliśmy tam też przedwojenne lato. Czułam się wówczas zupełnie wyjątkowo. Zdałam małą maturę i nareszcie mogłam zrzucić mundurek gimnazjalistki. Świat otwierał się przede mną. No a potem wybuchła wojna i spełniła moje marzenie: od razu dorosłam. Od tamtego momentu wiem, że marzenia są niezbędne do życia, ale niektóre bywają niebezpieczne. Zwłaszcza, kiedy się spełniają.

WARSZAWA 1939 dy Zosia usiłowała sobie później przypomnieć pierwsze dni wojny, widziała tylko pojedyncze obrazy. Za to całe lato poprzedzające wojenną zawieruchę pamiętała doskonale. Jakby ostatnie chwile normalności zapisały się w niej jaskrawiej i wyraźniej. Może po to, by mogła z nich czerpać siłę. Ojciec już na wiosnę otworzył w Warszawie nowy sklep. Ten lwowski na Akademickiej świecił pustkami. Zosia z żalem żegnała się z Corsem, cukiernią Zalewskich i koleżankami. Z ukochaną ulicą Łyczakowską i świętym Antonim, który tyle razy uratował jej skórę. Kochała tu każdy kamień, każde drzewo i ze ściśniętym sercem opuszczała te wszystkie doskonale znane kąty. Z drugiej strony Warszawa stanowiła wyzwanie i przygodę. I Zosia czuła lekkie podekscytowanie na myśl o tym nowym, nieznanym, które czeka na nią w stolicy. – To tylko chwilowe – przekonywała mama. – Ojciec ma jakieś zaćmienie. Minie mu i wrócimy na stare śmieci. Babcia i dziadek zaopiekują się naszym mieszkaniem, a wy na tym wyjeździe tylko skorzystacie. Zwiedzicie dokładnie Warszawę, a lato spędzimy w Świdrze. To o rzut beretem, możemy nawet codziennie

G

jeździć do letniska i korzystać z plaży. I rzeczywiście jeździły, kąpały się i czerpały z uroków lata pełnymi garściami. A lato było przepiękne. Słońce lało się z nieba jak żywe złoto. Wiele lat później myślała, że żadne lato przed tym ani po nim nie dorównywało mu czarem. Gdy nie miały ochoty na wyjazdy poza miasto, penetrowały ulice stolicy, zawierały nowe znajomości. Już w sierpniu czuły się tam zadomowione. I właściwie byłyby całkowicie szczęśliwe, gdyby nie widmo wojny. Ale wojna? Po co komu wojna? Dawniej, gdy walczyło się o miejsce do życia, może i miała jakiś sens, ale teraz?, myślała Zośka leniwie rozciągnięta na nagrzanym piasku. Docierał do niej jedynie szum rzeki i radosne pokrzykiwania chlapiących się przy brzegu dzieci. Chociaż czy zabijanie z jakiegokolwiek powodu ma sens? Czy istnieje cokolwiek, co może je usprawiedliwić? Nie, to niemożliwe, przekonywała samą siebie. Jak w czasie przesiąkniętym słoneczną pogodą i letnim rozleniwieniem, przerywanym jedynie brzęczeniem pszczół i śpiewem ptaków, ktoś chciałby walczyć, zabijać i niszczyć. To muszą być tylko pogłoski! Ale mina ojca świadczyła o tym, że to coś więcej niż plotki. Mama również zrezygnowała z wyjazdów na plażę, a zamiast tego biegała po mieście, stała

w kolejkach, kupując wszystko, co się dało. – Mamo, ale nawet jeśli będzie wojna, to chyba nie potrwa długo? Jesteśmy świetnie przygotowani, mamy przeszkolone wojsko, dobry sprzęt. Zobaczysz, nie oddamy nawet złamanego guzika – sapała Zosia, pomagając Mariannie targać ciężkie zakupy. – Przynajmniej mieszkamy na parterze – dodała, ze współczuciem popatrując na sąsiadkę z trzeciego piętra, która też objuczona siatami rozpoczynała właśnie mozolną wspinaczkę po schodach. – Nie marudź, nie marudź. Już ja tam swoje wiem. Nawet jeśli masz rację, a Bóg mi świadkiem, bardzo chcę, żeby tak było, to jakoś spożytkujemy te zapasy. Ale uwierz mi, lepiej mieć niż nie mieć. Ja już jedną wojnę przeżyłam i wiem, że czasem na wagę złota jest każdy okruch chleba. Na szczęście ojciec w porę załatwił maski przeciwgazowe. Teraz ludzie się o nie zabijają. W ogóle panuje straszny chaos – dodała, szukając w torebce kluczy. – A to niestety nie wróży najlepiej. Gdy pierwsze bomby spadły na Warszawę, mieli dzięki zapobiegliwości Marianny w miarę dobrze zaopatrzoną spiżarnię. Maski gazowe czekały w pogotowiu. Wszystko, co można było zrobić, zostało zrobione. Szkoda tylko, że nie dało się tak samo przygotować duszy człowieka. Wydarzenia kilku najbliższych tygodni sprawiły, że Zosia, jak wielu jej rówieśników, pożegnała swoje dzieciństwo na zawsze.

Pierwszy obraz, który do niej wracał, gdy myślała o początkach wojny, to palące się budynki, ludzie biegający bezładnie z wiadrami pełnymi piasku i wdzierający się do gardła i nosa pył. Drugi to nieprawdopodobnie olbrzymie leje, które zostawiały lecące z nieba bomby, i coś dziwnego tuż przy ziejącej w ziemi dziurze. Dopiero po chwili dotarło do niej, że to człowiek, a raczej to, co z niego zostało. Na pewno był eleganckim mężczyzną, pomyślała Zosia, nie mogąc oderwać oczu od dobrze widocznych skórkowych butów. Tylko tyle zostaje z człowieka? Nie twarz, nie serce, ale buty? Trzeci to młoda kobieta tuląca do siebie dziecko w beciku. Usiłowała przebiec z nim na drugą stronę ulicy, kiedy nagle coś wyrwało z jej objęć kwilący pakunek, który w ułamku sekundy zamienił się w krwawe strzępy. Tak samo zresztą jak trzymające go ręce. Wrzask tamtej dziewczyny prześladował Zosię po nocach. Wibrujący krzyk i resztki becika. Czwarty to przerażone, wręcz oszalałe ze strachu oczy matki, gdy zniknęła Ania. Właśnie wrócili z piwnicy, dokąd wygnał ich nie wiadomo już który alarm przeciwlotniczy. – Gdzie jest Ania? – zapytała Marianna, zamykając drzwi mieszkania i ciężko siadając na krześle. Zmęczenie odbierało jej siły. Nie pamiętała, kiedy

ostatnio przespała całą noc. – Zosiu, gdy schodziliśmy, była z tobą. – Stanisław spojrzał na córkę zaczerwienionymi oczami. – Siedziała koło mnie, ale wychodziłyśmy już osobno. W tłumie przy drzwiach zniknęła mi z oczu. – Pójdę tam, pewnie coś ją zatrzymało – powiedział uspokajająco ojciec i wyszedł na klatkę schodową, znikając w mroku. Po chwili wrócił. Twarz miał napiętą i nawet nie usiłował ukryć zdenerwowania. – Marczak widział, jak Ania po wyjściu z piwnicy wyszła na ulicę i dokądś pobiegła. Wybiegłem i ja, ale już jej nie było… Nawet nie wiem, w którą stronę poszła! Niech to szlag jasny trafi! – krzyknął. Marianna nic nie mówiła. Nie zareagowała na wybuch Staszka. Jej twarz zrobiła się blada jak płótno, a usta bezgłośnie się poruszały. – Ja tego nie przeżyję – wychrypiała w końcu. – Tego jednego nie przeżyję. Wszystko, tylko nie śmierć własnego dziecka. – Zamilcz! – Stanisław doskoczył do niej i mocno potrząsnął za ramiona. – Nawet nie waż się o tym myśleć – wycedził. – Tato, co ty robisz?! – Zosia natychmiast skoczyła pomiędzy nich. Dopiero wtedy opanował się i puścił Mariannę. – Co wy wyprawiacie? – Dziewczyna stanęła przed

nimi i łzy stoczyły się po jej policzkach. – Najpierw kładziecie nam do głów, że musimy być dla siebie oparciem, twierdzą, a potem przy lada okazji skaczecie sobie do oczu? Oszaleliście? Nie ma Anki? No nie ma, nie po raz pierwszy wychodzimy, przecież inaczej się nie da. I nikt tutaj nie będzie ginął ani umierał. – W jej głosie zaczęły wibrować histeryczne nuty. – Nikt, rozumiecie?! – zakończyła już spokojniej. – Anka pewnie pobiegła do wujka Władka. Zostawiła tam zeszyty, ostatnio ciągle o tym mówi. Między nimi był jej pamiętnik, pewnie o niego jej chodzi. Boi się, żeby ciotka Gabrysia nie poznała jej sekretów – dodała i nawet zmusiła się do uśmiechu. Mariana bez słowa wstała i narzuciła na siebie chustę. – Przepraszam was, ale ja muszę to sprawdzić – powiedziała. – Nie mogę tu siedzieć. Ta bezczynność i czekanie na kolejny alarm mnie zabijają. – Poczekaj, pójdę z tobą. – Ojciec sięgnął po oprószoną szarym pyłem marynarkę. – I tak chciałem do nich pójść i zaproponować, żeby się do nas przenieśli. Mamy dużo miejsca, a w tej chwili powinniśmy trzymać się jak najbliżej siebie. Zośka nic nie powiedziała. Po co? Samoloty odleciały i istniało spore prawdopodobieństwo, że przez jakiś czas nie wrócą. Jeśli chciało się coś załatwić, to właśnie teraz, bo zwykle po nalocie następowała

przerwa. Sięgnęła po wiszący przy drzwiach klucz, zamknęła mieszkanie i dogoniła rodziców. – No co? Rodzina powinna trzymać się razem, sam to powiedziałeś, tato. To się trzymam. – Uśmiechnęła się, biorąc go pod rękę. Przed chwilą bowiem zrozumiała, że do przeżycia potrzebna jest nie tylko odrobina szczęścia, które ustrzeże ich przed bombami i ogniem, jedzenie i dach nad głową, ale też poczucie normalności. Takiej, na jaką mogli sobie pozwolić w tym nienormalnym czasie. Kamienica wuja Władka i ciotki Gabrysi stała niemal nienaruszona. Brakowało w niej tylko szyb, zresztą jak wszędzie. Na widok ludzi z wiadrami wody mama z szaleńczym niepokojem w oczach zerwała się do biegu. – Mamo! – krzyknęła za nią Zośka, ale ona nie słyszała albo nie chciała usłyszeć. – Mamo! – Głos córki przeniknięty był bezradnością. Chciała pobiec za matką, ale ojciec złapał ją za rękaw i przytrzymał. – Zostaw – powiedział cicho i spuścił głowę. – Mama potrzebuje teraz chwili bez nas. Widzisz, według niej powinna być dla nas dzielna i nie może okazywać żadnej słabości. Czasem jednak każdy wypada z roli. Przed chwilą w domu ja, teraz ona. Dajmy jej czas na opanowanie się i niech myśli, że niczego nie zauważyliśmy.

Marianna zatrzymała się przed rosłym mężczyzną, w którym Zosia rozpoznała sympatycznego dozorcę, pana Janka. – Pani Majewska, a dokąd to pani tak pędzi? – zagadnął tubalnym głosem. – Co za szybka rodzina, przed chwilą panienka Ania też leciała niczym burza. – A więc jest tutaj! – wyrzuciła z siebie z ulgą matka. – No a co ma nie być. Nie powiedziała, dokąd idzie? Młode i głupie, to i nie rozumie, że matka się denerwuje – mówił spokojnie, domyślając się, co czuje Marianna. Być może razem z żoną przeżywał podobne chwile. W końcu też mieli córkę w wieku Anki i starszego syna, od którego nie było żadnych wiadomości. – Zawołać ją? – zapytał w końcu, chyba zmieszany przedłużającym się milczeniem. Nie odpowiedziała, tylko przecząco pokręciła głową i nagle – jakby opuściły ją wszystkie siły – zachwiała się i przysiadła na wielkim kamieniu leżącym koło wiadra, które odstawił dozorca. Zakryła twarz drżącymi niczym spłoszone ptaki rękami. W rytm tego drżenia tłukło się serce Zosi. Nie mogła już tego dłużej znieść i podbiegła do skulonej matki. Tym razem ojciec nie próbował jej zatrzymać, może uznał, że Mariannie przyda się ktoś, kto podpowie zapomnianą kwestię. Dziewczyna przypadła do skulonej postaci i z trudem odjęła od jej twarzy dłonie. – Mamuś – szepnęła i zajrzała jej w oczy. – Nie

płacz, kochana. Przecież wszystko będzie dobrze. Musi być dobrze. – Ja nie płaczę – odpowiedziała, tłumiąc szloch. – Ja w ogóle nie płaczę! – To wszystko przez ten pył – wtrącił się pan Janek. – Mnie też gryzie w oczy. Ale co tam pył, w końcu opadnie. – Wyciągnął rękę do nadchodzącego Staszka i mocno uścisnął jego dłoń. – Też tak miałem ze swoją kobitą – powiedział cicho do niego. – Musiała się wypłakać, żeby potem ciągnąć ten wózek. One tak mają. Ale mówię panu, teraz już będzie dobrze. One są do siebie podobne, ta moja Wanda i pana Maryśka. Niejedno przetrzymają. – Oby pan miał rację – westchnął Stanisław. – Oby pan miał rację…

MALOWNICZE DZISIAJ

– W łaściwie nadal nie lubię o tym opowiadać. –

Leontyna wzdrygnęła się. – Pierwszy rok wojny to najgorszy czas… – A nie cała? – Madeleine nie umiała ukryć zdumienia. – Nie zrozum mnie źle. Oczywiście, wszystko, co nastąpiło potem, było koszmarem, ale… zabrzmi to okrutnie… przywykliśmy. Jednak nie ma nic gorszego od pierwszego zderzenia ze śmiercią, z tym, że nagle trzeba zmienić całe swoje życie. Dopasować się do rzeczywistości, którą niesie okupacja. I nauczyć się nienawidzić tak, by tego nie okazywać. My chyba i tak mieliśmy lepiej: nie byliśmy warszawiakami, nie znaliśmy miasta od podszewki i po kapitulacji nie musieliśmy uczyć się go od początku. Właściwie nadal trudno mi myśleć o Warszawie inaczej niż o mieście ruin i cmentarzy. Początek naszej znajomości to huk spadających bomb, a koniec to praktyczne zmiecenie jej z powierzchni ziemi. – Nie była tam pani teraz? Później? – zająknęła się Magda. – Nie. I nie chcę tam wracać. – W tonie Leontyny zabrzmiało coś, co powstrzymało dziewczynę od

dalszych pytań. – W każdym razie my z siostrą zderzyłyśmy się z jednym zasadniczym problemem. Nikogo właściwie nie znałyśmy. Nie zdążyłyśmy zawrzeć przyjaźni. Owszem, zakolegowałyśmy się z kilkoma osobami, ale to były takie powierzchowne znajomości. Nie miałyśmy do kogo zwrócić się o pomoc. Młodzi robili coś więcej, a nie tylko chodzili na tajne komplety. Wiedziałyśmy o tym doskonale, ale nie mogłyśmy nijak tam dotrzeć. Brakowało nam solidarnej więzi, którą tworzy wspólna przeszłość, zabawy, szkoły i nauczyciele. Nawet kłótnie i nieporozumienia. A czas nie sprzyjał temu, by ufać nieznajomym. Imałyśmy się różnych sposobów i w końcu jeden z nich by się sprawdził, ale los zdecydował inaczej. Włożył nam w ręce wytrych i pozwolił otworzyć zatrzaśnięte dotąd przed nami drzwi…

WARSZAWA MARZEC 1941 osia myślała, że już nie doczekają wiosny. W życiu tak nie wymarzła jak tamtej zimy. Brakowało opału, jedzenia, prądu… Wszystkiego. Zostawiana na noc woda zamarzała w wiadrze, głodowe racje ledwo wystarczały, pełen trocin chleb przypominał w smaku tekturę. Na szczęście wujek Władek jako jedyny w rodzinie miał głowę na karku i umiał sobie tylko znanymi kanałami załatwiać różne rzeczy. Bez jego pomocy niechybnie by zginęli. Ona też robiła, co mogła. W zeszłym tygodniu przytargała do domu kilka cebul, ziemniaki i główkę kapusty. Oczywiście nie powiedziała matce, że zwędziła to wszystko z chłopskiej furmanki. Po co dokładać zmartwień. Wymyśliła na poczekaniu bajeczkę o wdzięcznym ojcu koleżanki, który w ten sposób dziękował za korepetycje udzielane jego córce. Właściwie powinnam być wdzięczna za głód i ziąb, pomyślała w przypływie czarnego humoru. Dzięki temu nie mam siły myśleć o niczym innym. Zamiast zamartwiać się łapankami, wymyślam sposoby na zapełnienie pustego brzucha. No i na fizyka, by nie pytał, bo za grosz nie rozumiem tych wszystkich wzorów. Był marzec. Już wprawdzie nie zima, ale i nie

Z

wiosna. Szarość ulic wprawiała Zosię w przygnębienie. Jedyny akcent kolorystyczny stanowiły zielone niemieckie mundury. Ktoś, kto kiedyś powiedział, że zielony to kolor nadziei, nie znał widocznie Niemców – stwierdziła, uskakując z chodnika przed maszerującym patrolem żandarmerii. Wylądowała przy tym w kałuży i złorzecząc w duchu na marzec, Niemców i cały ten paskudny świat, dotarła do bramy domu. Już miała wejść do środka, gdy jej uwagę przykuł idący szybkim krokiem mężczyzna. Było w nim coś znajomego, coś swojskiego i nagle serce dziewczyny zaczęło bić jak oszalałe. – Robert – wyszeptała pełnym niedowierzania głosem. – Robert! – powiedziała głośniej, by chłopak usłyszał. I rzeczywiście spojrzał na nią, ale takim wzrokiem, że znieruchomiała, choć jeszcze przed chwilą miała ochotę rzucić mu się na szyję. Ich oczy spotkały się na ułamek sekundy i to wystarczyło, by Zośka zrozumiała. Coś było nie w porządku. W tym samym momencie usłyszała głuchy stuk i u jej stóp wylądowało małe zawiniątko. Nie zastanawiając się nad tym, co robi, błyskawicznie je podniosła i nie oglądając się za siebie, na sztywnych nogach weszła do bramy. W domu wetknęła paczuszkę pod tapczan i ze zdumieniem spojrzała na trzęsące się dłonie. Nadal w pełni nie docierało do niej, co się właściwie stało, i gdyby nie naoczny dowód w postaci zawiniątka pod łóżkiem,

pomyślałaby, że wyobraźnia spłatała jej figla. Od tej chwili Zosia czekała w napięciu. Nadchodził moment, który miał całkowicie odmienić jej życie. Robert zjawił się u nich w domu kilka dni później. Jego wizyta wywołała lawinę radości. Dla rodziców był uosobieniem dawnego świata, łącznikiem z przeszłością. Patrząc, jak go witają i sadzają przy stole, Zosia miała wrażenie, że cofnęli się w czasie, że wraz z nim wkroczył do pokoju stary, dobrze znajomy kawałek tamtego życia. – Panie Robercie, jak pan nas tutaj znalazł? – Marianna z ożywieniem krzątała się po kuchni, zaparzając coś, co miało imitować herbatę. – Usłyszałem coś o państwu Majewskich, Zosi i Ani… i postanowiłem sprawdzić – tłumaczył się mętnie. Najwyraźniej nie przygotował sobie dostatecznie wiarygodnego alibi. A to błąd, pomyślała Zosia, przyglądając mu się spod oka. Powinien wszystko przemyśleć, zanim tu przyszedł. Ona nie zdradziła się najmniejszym choćby gestem, perfekcyjnie odegrała zaskoczenie i wielką radość, której zresztą wcale nie musiała udawać. Robert wniósł do ich domu powiew dawnego beztroskiego życia. Nosił w sobie kawałek Lwowa, był przyjacielem, prawie bratem cudownie odnalezionym w obcym świecie.

Dzięki niemu poczuła coś, czego nie doświadczyła od wielu miesięcy – spokój. Robert usiadł przy stole i Zosia z rozbawieniem zauważyła, że z trudem odrywa od niej wzrok. Ciekawe, czy chodzi mu o mnie, czy o paczkę, pomyślała i nie wiedzieć czemu jeszcze bardziej ją to rozśmieszyło. Małe niepozorne zawiniątko stało się właśnie jej rywalką. Kolejna wojenna nowość. Gdy w końcu rodzice na chwilę ich zostawili, Zosia bez słowa podeszła do łóżka i wyciągnęła spod niego pakunek. – Boże, trzymałaś to tak po prostu pod łóżkiem? – W głosie chłopaka groza ustępowała miejsca rozbawieniu. – Najciemniej zawsze pod latarnią – prychnęła zirytowana. – Zamierzałam ukryć pod pierzyną, ale z zasady nie sypiam z nikim i niczym niewiadomego pochodzenia – dodała i sama nie wiedziała, jak i kiedy znalazła się w mocnych objęciach Roberta. – Zośka, tęskniłem za tobą – chuchnął jej do ucha. Wtedy przed bramą domu, kiedy natknął się na nią, musiał się opanować. Nie wolno mu było zwracać na siebie uwagi, więc nie mógł nawet pomyśleć o pocałunku. I dobrze. Bo bynajmniej nie byłby to niewinny całus. * * *

Zosia stała przed otwartą szafą i patrzyła z dezaprobatą na jej zawartość. – I w co ja mam się ubrać? – zapytała retorycznie. – Chyba tylko ta stara spódnica wchodzi w grę. Już odprułam w niej zakładki, a i tak jest przykrótka. Człowiek nawet gdy nie dojada, i tak rośnie jak głupi. Niedługo zupełnie nie będę miała co naciągnąć na grzbiet. Rękawy palta też zrobiły się niepokojąco przykrótkie. – Powiedz mamie o spotkaniu z Robertem, to coś ci pożyczy – poradziła Anka. – Jesteście równego wzrostu, zawsze coś u niej znajdziesz. – Nie, nie chcę, żeby wiedziała, że się z nim widuję – pokręciła głową Zosia. – Zaraz zaczną się pytania, czemu nie w domu. W ogóle to nie jest dobry pomysł. Znasz mamę. Ona nadal myśli dawnymi kategoriami. Dla niej takie spotkanie to prawie oświadczyny. – No to chyba nie masz innego wyjścia i musisz pogodzić się z przykrótkim przyodziewkiem – skwitowała Ania. – A swoją drogą stroisz się, jakby to rzeczywiście miała być randka. – Nie bądź głupia! Przecież wiesz, co mogę nam załatwić – prychnęła Zosia z irytacją. – Boże, te pończochy nijak nie nadają się do pokazywania! Marzę o gazówkach! I o nowej sukience! – Krytycznie oglądała łydki obleczone w grube pończochy naznaczone bliznami licznych cerowań. – A wracając do tematu załatwiania,

ten twój Wojtuś mógłby się bardziej wykazać. – Gdyby tylko chciał, to owszem. – Anka wstała i otworzyła szafkę nocną. – Ale on za nic na świecie nie dopuści mnie do działania. Chce mnie chronić! Jakby to w ogóle w tej sytuacji było możliwe – westchnęła i podała Zosi błękitną apaszkę. – Masz, będzie ci w niej na pewno ładniej niż mnie – stwierdziła wspaniałomyślnie. – Idź i oczaruj go. I nie daj się spławić – dodała, a Zosia pomyślała, że przeoczyła coś niezwykle ważnego. Moment, gdy jej siostra z dziecka zmieniła się w młodą kobietę. Właściwie nic w tym nadzwyczajnego, w końcu była młodsza o zaledwie dwa lata. Kiedyś te dwadzieścia cztery miesiące stanowiły przepaść, ale wojna skutecznie zacierała takie drobne różnice. Nie zdziwię się, jeśli po skończeniu tego wszystkiego będziemy stuletnimi staruszkami w skórze dwudziestoparolatek. Jeśli rzecz jasna to kiedyś się skończy, a inne, lepsze nadejdzie, pomyślała Zosia z nagłym przygnębieniem, zawiązując na szyi apaszkę. Rzeczywiście było jej z nią do twarzy. I dobrze. Dzięki temu szybciej uda się dostać to, na czym jej tak bardzo zależało. Robert zabrał Zosię do lokalu, o którym wcześniej słyszała. Bywały w nim jej koleżanki z kompletów. – Słuchaj, Zosiu, nie wiedziałem, jak to powiedzieć

twoim rodzicom, ale ja teraz… No, zapamiętaj: jestem Tadeusz. – A mówiłam kiedyś do ciebie inaczej? – Uśmiechnęła się do niego porozumiewawczo. – I nie przejmuj się, matka z ojcem też zrozumieją tego Tadeusza – dodała i zobaczyła, jak jego twarz się wypogadza. Ulżyło mu, obawiał się pytań z jej strony, a te były niewygodne, tak samo zresztą jak odpowiedzi. I dla obopólnego dobra należało i jednych, i drugich unikać. Im mniej wiesz, tym lepiej. – Napijesz się mazagranu? – zapytał, przerywając przedłużającą się ciszę. Kiwnęła twierdząco głową. Miała ochotę na mazagran i poczuła się dumna, że potraktował ją jak dorosłą. Przyglądała się siedzącym wokół ludziom. Śmiali się, rozmawiali i popijali z kieliszków, jakby wokół nie szalała wojna. Zresztą tutaj rzeczywiście łatwiej było o niej zapomnieć. Lokal mieścił się w piwnicy, co dawało złudne poczucie bezpieczeństwa i izolacji od świata na zewnątrz. – Zosiu, nie zrozum mnie źle, ale gdy do was przyszedłem… – Zamilkł zawstydzony tym, o co chce zapytać. – Tak? – Spojrzała na niego znad słomki. – Jak wy sobie radzicie? Mieliście bardzo zimno. Cóż, w lutym to dopiero było zimno, pomyślała,

bezwiednie się krzywiąc. Nie dziwiła się temu pytaniu. Gołym okiem było widać, że rodzice nie do końca odnaleźli się w wojennych realiach. – Jakoś dajemy radę – odpowiedziała. Lojalność wobec matki i ojca zwyciężyła. – Tata ma sklep z zapałkami i papierosami. Jak się domyślasz, nie mógł dalej sprzedawać antyków. Niemcy takie rzeczy po prostu sobie biorą. A mama dorabia szyciem. W tej chwili jest duże zapotrzebowanie na przeróbki, rzadko kto może sobie pozwolić na kupno nowych rzeczy. – Jak zwykle niezwyciężona Zośka. – Roześmiał się nagle, patrząc jej przenikliwie w oczy. – Ty się nigdy nie skarżysz, co? No poza tym jednym razem z bliźniakami… – Nawet mi nie przypominaj – parsknęła, czując wstępujący na policzki rumieniec. – Posłuchaj, mogę pomóc… – Wiem – przerwała mu. – I zamierzam cię o tę pomoc prosić. Poza tym przeszłam już pierwszą decydującą próbę – dodała, odstawiając pustą szklankę na stolik. Tego dnia udowodniła Robertowi, że choć długo się nie widzieli, jedno na pewno się nie zmieniło: nadal umiała być uparta i przekonująca. W drodze powrotnej nie wiedział, czy bardziej chce mu się śmiać, czy siarczyście kląć.

Cóż, przynajmniej jedno w tej sytuacji mogę zrobić, pomyślał, przyspieszając kroku. Godzina policyjna zbliżała się nieubłaganie. Handlarki na ulicach zbierały kosze z towarem, a one z powodzeniem zastępowały zegar. Mogę dopilnować, by trafiła w dosyć bezpieczne miejsce. Dobre, a nie bezpieczne, poprawił sam siebie i gorzko się uśmiechnął. Bo coś takiego jak niegroźne miejsca po prostu nie istniało. Zośka miała ogromny dylemat. Może powinnam go zapytać, zastanawiała się, ale pewnie by mnie wyśmiał. Oni nie mają takich kłopotów. Bryczesy, oficerki i już. A ja nie wiem, czego ode mnie tam oczekują. Jak w ogóle wygląda ta przysięga? Trzeba będzie klęknąć? Albo przysięgać na Biblię? Od wczoraj, odkąd Robert przekazał jej adres, pod którym miała się stawić następnego dnia, nie mogła myśleć o niczym innym. Anka dostała kontakt gdzie indziej i żałowały, że nie idą razem – zawsze byłoby im raźniej. – Potrzebują dziewczyn – powiedział krótko Robert. – W ostatnim czasie zatrzymali kilka naszych łączniczek – dodał i uważnie spojrzał na Zośkę. W ten sposób dawał jej do zrozumienia, że jeszcze może się wycofać, rozważyć decyzję, którą podjęła już dawno temu, tylko nie mogła jej do tej pory zrealizować.

A teraz pociła się jak mysz ze zdenerwowania. Wychodząc z domu, natknęła się na uważne spojrzenie matki zgarbionej nad maszyną. Marianna chciała o coś zapytać, ale w ostatnim momencie zmieniła zdanie. – Nie wracaj późno – powiedziała tylko. – Trzeba ci ten płaszcz przerobić – dodała i znów pochyliła się nad szyciem. Zośka była wdzięczna za ten brak dociekliwości. Przynajmniej nie musiała jej okłamywać. Do mieszkania wpuściła ją drobna kobieta o wielkich oczach. W środku było ciemno i ponuro, liczne sprzęty wyglądały na zebrane zupełnie przypadkowo. Zaprowadziła ją do małego pokoju, gdzie znajdowały się jeszcze trzy dziewczyny. W jednej rozpoznała koleżankę ze szkolnej grupy, Elizę. Spojrzały na siebie, ale natychmiast odwróciły wzrok. Bo i cóż w takiej sytuacji można mądrego powiedzieć? – Czekamy na kapitana Druha – wyjaśniła wielkooka, siadając w fotelu i lustrując spojrzeniem twarze stojących w szeregu dziewcząt. Jakby w odpowiedzi na te słowa w drzwiach stanął rosły mężczyzna. Zośce wystarczył jeden rzut oka na to, jak się trzyma, jak nosi głowę, jak patrzy, by dojrzeć w nim wojskowego wysokiej rangi. Głupi ci Niemcy, nie umieją patrzeć, pomyślała, słuchając nieuważnie, jak jej nowe koleżanki składają

przysięgę. Przecież oni mają to w sobie i bez względu na ubiór wojskowość wychodzi z nich każdym porem. Gdy w końcu przyszła jej kolej, wyraźnie i głośno powtórzyła słowa przysięgi. – No to jeszcze tylko musimy was jakoś nazwać. – Kobieta uśmiechnęła się lekko. – Ty będziesz Klara – zwróciła się do myszowatej dziewczyny o spiczastym podbródku. – Ty Lena – spojrzała na Elizę. – Ty wyglądasz na Afrę – mówiła pewnie, wskazując na trzecią, aż w końcu jej wzrok zatrzymał się na Zośce. – A ty… – A ja będę Kotem – weszła jej w słowo. Za nic nie chciała zostać Baśką czy Oleńką. Skoro już musiała mieć nowe imię, powinno nieść ze sobą dobro, miłość i bezpieczeństwo. To, czym przesiąknęło całe dzieciństwo, za czym najbardziej w świecie tęskniła: za domem, leśniczówką, ciepłymi oczami babci Anieli i dziadkiem Kotem. Tak, za nim tęskniła najbardziej. Kobieta tylko uniosła brwi i nieoczekiwanie się zaśmiała. – Kot. Niech będzie. Wyglądasz mi na kogoś, kto chodzi własnymi drogami. Kot i Lena będą w łączności. Afra i Klara pójdą do sanitariatu. I to tyle. Opuszczały mieszkanie pojedynczo w pięciominutowych odstępach. Zośka wychodziła ostatnia. Gdy w przedpokoju czekała na swoją kolej,

doleciał do niej strzępek rozmowy z sąsiedniego pokoju. – Boże, to jeszcze dzieci – mówił Druh z troską. – Czy ty wyobrażasz sobie, co Gestapo by z nimi zrobiło? I są zupełnie zielone. – To akurat działa tylko na ich korzyść. – Kobiecy głos zabrzmiał pewnie i szorstko. – Jeszcze nie nauczyły się bać. Te dwie, które przydzieliłam na łączniczki, sprawdzą się. Mam do tego oko. Zośka nie usłyszała więcej, bo nadszedł jej czas i chyłkiem wymknęła się na zewnątrz. I to już?, pomyślała z lekkim uczuciem zawodu. Wszystko? Wcale nie tak uroczyście i podniośle. Dobrze, że ubrałam się zwyczajnie i nie robiłam cyrku. Dopiero bym się zbłaźniła, odstawiając się jak stróż w Boże Ciało. Wróciła do domu tuż przed godziną policyjną. W bramie wpadła na zdenerwowaną dozorczynię. – O matko, pani Wisiu, ale mnie pani przestraszyła – powiedziała, mrużąc oczy w półmroku. – Dziecko, wracasz w samą porę. Boże jedyny, że też kary na to wszystko nie ma – zaszeptała, załamując ręce. – Zabrali panią Helenkę z trzeciego piętra, z mężem. Ja tu teraz czekam i wypatruję Marka. Przecież nie mogę chłopaka wpuścić na górę. – Pociągnęła nosem. – Jeszcze tam siedzą. Na młodego pewnie czekają. Może uda mi się go w porę ostrzec. Jak ich zobaczyłam, to myślałam,

że idą po Markowskich… – Wiśka, a co ty dziewczynę straszysz – tuż za nimi rozległ się rozdrażniony głos jej męża. – Jeszcze kto niepowołany usłyszy – rzucił ostro. – Panna Zosia niech ucieka do mieszkania, bo to już za moment godzina policyjna i matka pewnie się zamartwia – dodał i nie zostawiając dziewczynie wyboru, popchnął ją w kierunku schodów. W domu Marianna nadal siedziała nad maszyną. Oczy miała zapuchnięte od płaczu. Ojciec pochylony nad kartką udawał zainteresowanie kolumnami cyfr. – Zośka, gdzie ty się włóczysz po nocy – zwrócił jej uwagę, ale zrobił to raczej odruchowo. – Przecież jestem – mruknęła. – Dozorczyni mi powiedziała o pani Helence. Dlaczego ich wygarnęli? – A czy to ma jakieś znaczenie? – odezwała się znienacka Marianna. – Dzisiaj oni, a jutro kto wie… Może my. Widziałam, jak ich wyprowadzali. Pani Helenka nawet butów nie zdążyła włożyć, w samych pończochach ją ciągnęli. Zastanawiałam się, czy za chwilę nie zabiorą wszystkich z kamienicy, ale chyba chodziło tylko o nich. – Pani Wisia mówiła, że nadal czekają. Marka nie było w domu. – Skoro do tej pory nie wrócił, pewnie ktoś go ostrzegł – powiedział cicho ojciec. – A jeśli nie, to dozorca go do domu nie wpuści.

Ojciec miał rację, ale i tak Zośka czuła się podle. Niby chleb powszedni, ale inaczej słucha się o nieszczęściach nieznanych osób, a inaczej o ludziach zza ściany. Marek nie wrócił do domu. Zosia nie widziała go już nigdy więcej. Tak samo zresztą jak pani Helenki i jej męża. Byli jedną z wielu tysięcy rodzin, które rozpłynęły się w mgłach wojny. Nie tylko dozorczyni spodziewała się Gestapo u Markowskich. Oni widać też. Ich ciała znaleziono w mieszkaniu. Pan Markowski, człowiek o dobrotliwych oczach i spokojnym uśmiechu, zabił swoją żonę i dwójkę dzieci siekierą. A sam się powiesił. Uznał, że skoro mają umierać, umrą szybko. Doskonale wiedział, co Niemcy robią z ukrywającymi się Żydami. Zośkę od razu wrzucono na głęboką wodę. Nie było czasu na szkolenie i próby. Stały z Elizą w tym samym mieszkaniu, w którym składały przysięgę, i odbierały pierwszą robotę. – Właściwie powinnyście najpierw dostać gazetki do kolportażu, ale co zrobić, brakuje nam ludzi. – Kobieta rozłożyła bezradnie ręce. – Kot, to dla ciebie. – Podała jej maleńki świstek. – Zawieziesz to na Pragę. Pamiętajcie, nie robicie nic zakazanego. Tak właśnie macie wyglądać. Wy wiecie, co przenosicie, ale nikt poza wami tego nie wie. To jest najważniejsza zasada

konspiracji: świadomość, że nie jesteście przezroczyste. W mieszkaniu brzmiało to całkiem sensownie, ale na ulicy Zośka poczuła nagły przypływ strachu. Eliza zniknęła za rogiem budynku. Ona miała dostarczyć swoją wiadomość w zupełnie innej części miasta. A jeśli nie dojadę? Jeśli dam się złapać, jako jedyna okażę się przezroczysta?, myślała spanikowana, wciskając się do przeładowanego tramwaju. Karteczka złożona w mikroskopijny kwadracik, wciśnięta w najmniejszy palec rękawiczki paliła ją jak żywy ogień. Pomimo ścisku i gorąca zrobiło jej się zimno i poczuła lodowatą strużkę potu spływającą wzdłuż kręgosłupa. Otrzeźwił ją dopiero pełen pretensji głos zakutanej w wełnianą chustę babiny: – Czy pani byłaby uprzejma stanąć jednak na własnej nodze? Skoncentrowana na sobie i zadaniu nie zauważyła, że stoi całym ciężarem na stopie biednej kobieciny. Przeprosiła i usunęła się na tyle, na ile pozwalali inni pasażerowie. Trwało to zaledwie dziesięć sekund, ale wystarczyło, by się opanowała. Potem, wspominając to pierwsze zadanie, z niewymowną wdzięcznością myślała o podeptanej kobiecie. Dowiozła swoją karteczkę na miejsce. Weszła pod wskazany adres. Zabezpieczone łańcuchem drzwi nieco się uchyliły. – Jaki kolor ma spódnica ciotki Janiny? – wyrecytowała i ledwo skończyła mówić, poczuła się jak

idiotka. Kto normalny pytałby o takie bzdury? Nie mówiąc już o tym, kto to wymyślał. – Chodź. – Drzwi momentalnie otworzyły się szerzej i Zośka weszła do środka. Głupie, bo głupie, ale jednak zadziałało, pomyślała, ściągając rękawiczkę i przyglądając się stojącej przed nią wysokiej kobiecie. – No, pokaż, co tam masz. – Z lekkim rozbawieniem przyglądała się, jak dziewczyna usiłuje wydłubać z palca rękawiczki ubitą wiadomość. Gdy w końcu się udało, zarówno dłonie Zośki, jak i karteczka były wilgotne od potu. Kobieta wzięła zmaltretowany świstek, rozwinęła go i przez chwilę patrzyła na nią zmrużonymi w uśmiechu oczami. – No, sprawdziłaś się. – Pokiwała głową i podała jej kartkę. Była pusta. Zosia patrzyła z niedowierzaniem to na świstek, to na rozbawioną twarz kobiety. – Standardowy test – odpowiedziała w końcu na nie zadane pytanie. – Musieliśmy się przekonać, jak sobie poradzisz. Jestem Krystyna, a ty na razie będziesz moją łączniczką. Napijesz się herbaty? – Nie – odparła stanowczo Zosia. – Wracam. Najwyraźniej nie tylko ona usłyszała w swoim głosie nutę złości. – Kocie, tak? Nie denerwuj się, to wszystko dla dobra i twojego, i innych. Teraz już nie jesteś odpowiedzialna

tylko za siebie. Będziesz nosić tajemnice, które być może będą stanowić o czyimś być albo nie być – tłumaczyła Krystyna, patrząc na nią wzrokiem pełnym zrozumienia. – Nie trzeba się obrażać. Zośka w głębi ducha przyznawała jej rację, ale wystarczyło, by przypomniała sobie paniczny strach, który przeżywała bez potrzeby, bo ktoś wystrychnął ją na dudka, i natychmiast złość napływała nowymi falami. Nie chciała zostać w tym mieszkaniu nawet minuty dłużej. Jednak już po chwili przekonała się, że niemądrze zrobiła, odmawiając herbaty. Gdy tylko wyszła i napięcie opadło, nagle zakręciło się jej w głowie, a nogi odmówiły posłuszeństwa. Oparła się o mur i w tym samym momencie zobaczyła nadchodzący z naprzeciwka patrol żandarmerii. Boże, tylko nie tak, pomyślała, usiłując odzyskać władzę nad kończynami. Nie chcę tak idiotycznie wpaść! Nadal jednak nie mogła ruszyć się z miejsca, bo nogi wciąż nie chciały jej słuchać. I nie wiadomo, jak by się to wszystko skończyło, gdyby przy Zośce nie zatrzymała się riksza, do której wciągnęły ją mocne ręce Roberta. Przypadek czy świadoma kontrola? Tego nigdy się nie dowiedziała. W tej chwili zupełnie jej to nie interesowało, tak samo jak żandarmi stali się nieważni. Na rikszy pedałował chłopak, który miał najpiękniejsze niebieskie oczy, jakie kiedykolwiek widziała. Te oczy przesłoniły jej wszystko. I Niemców, i strach, i nawet

siedzącego tuż obok Roberta. Biedny Robert, ratując Zośkę, bezpowrotnie ją stracił. Utopił w oczach innego. Staszek, a właściwie Bronek, bo tak nazywali go konspiracyjni koledzy, zjawił się u niej już następnego dnia. Ojciec siedział w sklepie, matka roznosiła klientom skończone ubrania, Anka biegała gdzieś za swoimi sprawami. W przedpokoju słychać było miarowy dźwięk wielkiego zegara przywiezionego z lwowskiego domu. Zegar i serce Zosi biły równie głośno. Na dworze padał deszcz, niebo straszyło ciemnymi chmurami, za to w domu pomimo chłodu było przytulnie. – Nie podziękowałam panu wczoraj – przemówiła w końcu, gestem zapraszając go do środka. – Gdyby nie pan i Robert… – W końcu jestem rikszarzem. – Bronek uśmiechnął się. – Taki fach, w którym ratuje się piękne dziewczyny. Zośka chyba po raz pierwszy w życiu nie wiedziała, co robić. Od poprzedniego dnia nie mogła myśleć o niczym innym, tylko o tych głębokich niebieskich oczach. A teraz wpatrywały się w nią z tak bliska. Uratował ją, a teraz odnalazł. A przecież nie powinna go tu wpuszczać. Jeżeli wróci matka, będzie awantura. Marianna pomimo wojny nie porzuciła dawnych zwyczajów. Młody mężczyzna za nic nie może pojawić się w domu ot tak sobie. Powinien zostać przedstawiony,

a już na pewno nie wolno mu przebywać sam na sam z żadną z jej córek. Jakby w odpowiedzi na jej pełne obaw myśli w drzwiach zazgrzytał klucz i w progu stanęła matka. Obrzuciła spojrzeniem Zosię i nieznajomego chłopaka i ku zaskoczeniu córki nic nie powiedziała. Ograniczyła się tylko do uniesienia brwi. – Dzień dobry. – Bronek nawet nie mrugnął i nie okazał zmieszania. – Wpadłem tylko na chwilę przywitać się z Zosią, ale już znikam. Nie będę robił kłopotu. – Szarmancko się ukłonił i pocałował Mariannę w rękę. Zosia, zerkając spod rzęs, obserwowała minę matki. Ku swojemu zdumieniu zauważyła, że ją czymś ujął. Bóg jeden wie czym – ogładą, czarującym uśmiechem czy strzeleniem oficerkami, ale wyraźnie zobaczyła w oczach Marianny błysk sympatii. Nie każdy umiał ją pozyskać tak szybko. – No to wpadliśmy. – Uśmiechnął się do niej już na schodach. – Mam nadzieję, że nie będzie miała pani przeze mnie kłopotów. – W końcu nic takiego się nie stało. – Wzruszyła ramionami, udając obojętność. – Racja – mruknął, nie odrywając od niej spojrzenia. – Ale mimo wszystko następnym razem poproszę Tadeusza, by przyszedł ze mną. Będzie łatwiej, jeśli to on mnie przedstawi.

– A zamierza pan bywać u mamusi? – zapytała przekornie. – Bardzo często – odparł i nachylił się nad jej twarzą. Zośka zastygła w oczekiwaniu. Czuła jego lekki oddech muskający jej skórę, widziała przybliżający się błękit spojrzenia, w końcu przymknęła oczy. – Chciałbym cię pocałować – szepnął jej do ucha. – Ale tego nie zrobię – dodał i już go nie było. Dziewczyna stała na schodach, usiłując opanować tłukące się w piersi serce. – Nie, to nie – burknęła. – Przyjdzie koza do woza. I wtedy zobaczymy. Ale nikt niczego nie zobaczył. Gdy kilka dni później Bronek w zaciszu pustej bramy przyciągnął ją do siebie, nawet przez chwilę mu się nie opierała. Miał takie cudownie miękkie usta i czułe dłonie. Od tego momentu wojenna rzeczywistość nabrała zupełnie innych barw. Zośka się zakochała. I zamierzała czerpać z życia tyle, ile tylko się da. Zamierzała oszukać los, Niemców i na przekór temu, co się wokół działo, nie tylko żyć, ale i przeżyć. Teraz już nie bała się nosić wiadomości. Patrzyła Niemcom prosto w oczy i szła tam, gdzie innych obawiano się wysyłać. – Kot to moja szczęśliwa łączniczka – mówiła Krystyna. – Ma dziewczyna tupet, rozwagę i los jej sprzyja. I to wszystko w doskonale wyważonych proporcjach.

A Zośka po prostu wiedziała, że to jedyna droga prowadząca do tego, by w przyszłości móc normalnie żyć i kochać. Gdyby ktoś ją zapytał, czy robi to z miłości do ojczyzny, spojrzałaby na niego jak na wariata. Ona rzeczywiście ryzykowała z miłości. Z miłości do niego. Do matki, ojca i siostry. Zośka ponad wszystko chciała mieć przed sobą wolne od niemieckich mundurów i karabinów jutro.

OKOLICE LWOWA LISTOPAD 1942 onstanty czuł się tak, jakby sam siebie złapał w potrzask. Przeklinał dzień, w którym natknął się na zamaskowaną w ziemi jamę. Przeklinał moment, gdy zajrzał do wnętrza. Od tamtego czasu nie mógł wyrzucić z pamięci tego, co tam zobaczył. Im bliżej było do zimy, tym bardziej miotał się i walczył z wątpliwościami. Sumienie nie pozwalało mu zmrużyć oka. – Kocie, co się dzieje? – Aniela w końcu nie wytrzymała. – Przecież widzę, że coś jest nie w porządku. Konstanty zawahał się. Nie wiedział, czy może obciążyć żonę tym, czego sam nie mógł udźwignąć. – Widzisz, znam ten las jak własną kieszeń – powiedział powoli. – I tak powinno być. Ale jakiś czas temu znalazłem coś, czego wolałbym nigdy nie zobaczyć. – Zamknął uchylone okno i spojrzał żonie w oczy. – Jest ich tam czwórka. Dwie starsze kobiety z synami – powiedział, nie wchodząc w szczegóły. Aniela i tak wiedziała, o co chodzi. – Dokarmiam ich, ale nie przeżyją zimy. Siedzą w zgniliźnie, pleśni – wyrzucił z siebie, a po policzkach spłynęły mu łzy. – Nie wiem, co mogę więcej zrobić! I nienawidzę siebie, bo dałem się

K

upodlić! Zrobiłem się dokładnie taki, jak chciały te parszywe Szwaby! Kiedyś bez zastanowienia bym pomógł, a teraz… To nie powinno się w ogóle zdarzyć, Aniela! Coś takiego nie powinno móc się stać! Na widok tylu nieszczęść, zbrodni i bestialstwa człowiekowi natychmiast powinno pęknąć serce! A nie pęka. I to jest straszne! – Konstanty, dość! Starczy! – Leśniczyna drżącą ręką wytarła policzki męża. – Gdyby nam serca pękały, kto takim jak oni nosiłby jedzenie? Kto podałby im rękę? – Ale nie możemy nic zrobić! Wiesz, co by się stało, gdybyśmy ich zabrali? I gdyby to się wydało? – Wiem, ale nic się nie stanie i nie wyda. Przecież Niemcy byli u nas już kilka razy. Robili rewizję i nic nie znaleźli. Poza tym odkąd dostarczasz im mięso, uśpiłeś ich czujność. Nawet broń do polowania pozwolili ci zatrzymać, a komendant policji ci ufa. Nie przyjdzie im do głowy, że tuż pod ich nosem ukrywamy Żydów. Piwnica jest duża, trudno mówić o dobrych warunkach, ale na pewno to coś więcej niż ziemianka. Przyprowadź ich jutro w nocy. – Pogładziła męża po mokrym policzku. – Mogłeś od razu przyjść z tym do mnie – powiedziała łagodnie i z czułością. – Już dawno byś się wyspał, a nie krążył po domu niczym potępieniec. Kot nic na to nie odparł. Bał się, ale decyzja już została podjęta. Słowa „przyprowadź ich jutro w nocy” padły i Konstanty w głębi serca na nie czekał.

Ani on, ani Aniela nie zdawali sobie sprawy, że poza nimi jeszcze jedna osoba brała udział w tej rozmowie. Bierna i niewidoczna, z uchem przyklejonym do szpary w drzwiach, łapczywie wychwytywała każde słowo. Gdy skończyli, ona też zaczęła czekać. Cierpliwość się opłaciła, jej czas nadchodził. Już drugą noc czatowała przy oknie w swoim pokoju. Zgodnie z tym, co usłyszała, ojciec powinien ich już przyprowadzić, ale wciąż tego nie zrobił. Agnieszka z nerwów obgryzła paznokcie aż do krwi. Chciała, by przyszli, chciała zobaczyć, jak wchodzą niczym szczury do piwnicy, jak się kryją, trzęsąc się ze strachu. Tak jak ona kiedyś, nieszczęśliwi i odrzuceni. Odtrąceni przez cały świat. W końcu ich zobaczyła. Cztery cienie przemykające pod ścianami leśniczówki. Przyszli. Agnieszka zmrużyła oczy i straszny grymas wykrzywił jej twarz. Doczekała się, los sprawił, że nareszcie mogła się zemścić. Następnego wieczoru pod leśniczówkę podjechały budy. Aniela i Kot nawet nie wyszli na próg. Wiedzieli, musieli wiedzieć. Wytłumaczy im to jakoś, zwali na sprzątaczkę, zawistnych sąsiadów, kogokolwiek. Teraz to już było nieistotne, teraz przeszłość stawała się teraźniejszością. Z odległości, z której obserwowała akcję, niemieccy żołnierze wyglądali jak miniaturowe ludziki. Przytuliła się do drzewa i zastygła

w oczekiwaniu. Zaraz ich wyprowadzą, myślała, zaraz to zobaczę i nareszcie przeznaczenie się dopełni. Ale nikogo nie wyprowadzili. Nie było strzałów. Za to zabili deskami drzwi i zamknęli zewnętrzne okiennice. Agnieszka nawet się nie poruszyła. Przestała oddychać, nie dochodził do niej żaden dźwięk, nie widziała nic poza leśniczówką. Murowany dom palił się długo. Języki ognia oblizywały drewniane okiennice i drzwi, potem sięgnęły dachu i słup dymu zawisł nad leśniczówką jak demon śmierci. Nikomu nie pozwolono podejść i ugasić pożaru. Jak to się stało?! Przecież powtarzała, że to dochodząca pomoc domowa ich tam ukryła! Że leśniczy z żoną o niczym nie wiedzą! Nic nie miało im się stać! Nic… I nagle w uszach zadźwięczały jej słowa wypowiedziane przez starego Żyda: „Wszystko, co w życiu zrobisz, prędzej czy później powróci. Dobro dobrem się odpłaci, a zło złem…”. Agnieszka stała tam i patrzyła do samego końca. Nawet na chwilę nie oderwała wzroku od strzelających wysoko w górę płomieni. Płonęła razem z nimi. O brzasku, gdy żołnierze już dawno odjechali, a w lesie odezwały się pierwsze ptasie głosy, odwróciła się i poszła przed siebie. Znalazła odpowiednie drzewo. Odpięła pasek od spódnicy. Przerzuciła go przez gałąź. Bogiem a prawdą nie czuła zupełnie nic.

Ranek wstał pochmurny, a cały las spowiła gęsta mleczna mgła. W powietrzu unosił się zapach spalenizny. Przeznaczenie właśnie się dopełniło. Dziewczyna ze snu Stanisława stała się mgłą.

WARSZAWA GRUDZIEŃ 1942 ego dnia Anka wróciła do domu niespokojna. Nie mogła znaleźć sobie miejsca. Krążyła po pokoju i co chwila podchodziła do okna, a potem wyczekująco popatrywała na telefon. – Co się tak wiercisz, jakby cię pchły oblazły? – nie wytrzymała w końcu Zośka, która usiłowała wkuwać łacińskie słówka. – Czekasz na kogoś? – Nie, tylko na wiadomość. Wojtek poszedł dzisiaj na coś grubszego – wyrzuciła w końcu z siebie i opadła na krzesło. – Nie chciał nic powiedzieć. Robił dobrą minę do złej gry, ale ja swoje wiem! Boże, nienawidzę tego! Tego bezczynnego czekania! Gdybym mogła coś w tym czasie robić, czymś się zająć! A tak myślę tylko, kiedy się do mnie odezwie. I czy w ogóle… Nic nie wiem, a mimo to jestem teraz razem z nim i razem z nim umieram. Nie zniosę tego dłużej! Zośka spojrzała na nią w milczeniu. W świecie, w którym żyły, nie było dostatecznie dobrych słów, by ją pocieszyć. Teraz już obie zerkały co chwila na milczący aparat. Tego wieczoru nie zadzwonił.

T

Dopiero następnego dnia Anka dostała wiadomość, że Wojtek jest na Pawiaku. Zanim go schwytali, zdążył jeszcze trafić konfidenta Gestapo, ale sam nie miał tyle

szczęścia. Kiedy go zabierali, jeszcze żył. Lepiej, gdyby od razu zginął, pomyślała Zośka, jednak nie powiedziała tego głośno. Anka nie potrafiła trzeźwo ocenić sytuacji. Oddałaby wszystko łącznie ze swoim życiem, byleby ocalić Wojtka od śmierci. Nie mogła i nie chciała przyjąć do wiadomości, że w niektórych sytuacjach śmierć jest lepsza od życia. – Dlaczego nic mi nie powiedział? Dlaczego? Może bym go zatrzymała, opóźniła… – snuła nieprawdopodobne scenariusze. – Nic ci nie powiedział, bo takich rzeczy nie mówi się tym, których się kocha – odezwała się w końcu Zosia, unikając wzroku siostry. – I co ja mam teraz zrobić? – rozpłakała się Anka. – Byłam już wszędzie, zapukałam do każdego, kto coś może… Mogę tylko czekać, bo wciąż szukają dojścia! Boże, powiedz, że go wyciągną, że go wyratują! Zośka milczała przez chwilę, zbierając siły. – Na pewno zrobią, co w ich mocy – powiedziała w końcu, w ostatnim momencie decydując się na kłamstwo. Prawda za nic nie chciała przejść jej przez gardło. Dla Wojtka nie było już ratunku, bo takich jak on i one się nie odbijało. Poświęcało się ich na ołtarzu wojny. Dowiedziały się jedynie, że trzymają go w izolatce i dobrze pilnują. Nie dało się dotrzeć do niego z żadną

wiadomością. Zośka wolała nie myśleć, co z nim robią. Przestały o tym rozmawiać. Czekały. Zośka na wiadomość, że Wojtka już nie ma i że już go nie katują, Anka na cud. Robert najdłużej się nie poddawał i usiłował coś zrobić. Na próżno. W końcu i on pogodził się z nieuniknionym. Teraz siedział przy kawiarnianym stoliku i patrzył na jasne włosy Zosi, na jej lekko zadarty nos, na usta. Czy ona zdawała sobie sprawę z tego, jak wypiękniała? Miał rację wtedy we Lwowie, gdy w podlotku dostrzegł zalążek ogromnej urody i hartu ducha. To dziewczyna jakich mało, dziewczyna na dobre i na złe. Szczęściarz z tego Bronka, pomyślał i z trudem oderwał od niej oczy. Po raz setny zadał sobie pytanie, jak ma jej to przekazać. – Wiem o Wojtku, to już przegrana sprawa – odezwała się, jakby w odpowiedzi na jego myśli. – Anka nie przyjmuje tego do wiadomości, ale ja wiem. Trzeba mu załatwić cyjanek. – Spojrzała mu prosto w oczy. – Nic więcej nie damy rady zrobić. Gdybym ja znalazła się w takiej sytuacji, tego właśnie bym sobie życzyła. Może uda mu się to jakimś cudem przekazać. – Cudem… – powoli powtórzył po niej. – Zobacz, nawet cuda teraz pojmujemy inaczej. Otrucie kolegi urasta do rangi bohaterstwa. Ale dla niego jest już za późno. – Robert ściszył głos i musiała się nachylić, by

usłyszeć poszczególne słowa. – Widziałaś dzisiejsze plakaty? – Nie, nie zdążyłam jeszcze przeczytać. – Wczorajsza egzekucja. Nazwisko Wojtka jest wśród rozstrzelanych. Jedna z naszych mieszka w kamienicy, której okna wychodzą na ulicę, gdzie spędzili więźniów. Mieli zawiązane oczy i kneble w ustach. Rozpoznała go. Byli… Znali się dobrze. Stała i patrzyła na to wszystko do końca. Mówiła, że jeśli przeżyje, będzie świadkiem. Naoczni świadkowie na pewno będą potrzebni. I wiesz, oni nie umierali samotnie. Może i jej nie widzieli, ale na pewno wyczuli, na pewno… – chciał mówić dalej, ale poczuł palce Zośki na swoich ustach. Kilka osób z sąsiednich stolików zaczęło przyglądać mu się z uwagą. – Chodźmy stąd. – Dziewczyna pospiesznie zapinała płaszcz drżącymi dłońmi. Na ulicy nie odzywali się do siebie. Dopiero pod domem Robert odważył się popatrzeć jej w oczy. – Kiedyś myślałem, że będę przynosić ci kwiaty. Tymczasem jedyne, co mogę ci dzisiaj podarować, to strzępki tragicznych wiadomości. Może to ja powinienem powiedzieć o tym Ance? – Nie, ja to zrobię – powiedziała i mocno uścisnęła mu rękę, po czym zniknęła w bramie kamienicy.

Anka nie płakała ani nie krzyczała. – Cały czas czekałam, aż w końcu ktoś mi powie coś takiego – przerwała ciągnącą się w nieskończoność ciszę. – Ale wiesz, teraz dopiero rozumiem, co to znaczy, że nadzieja umiera ostatnia. Razem z nią odchodzi też wszystko, co grzeje człowieka od środka. Nagle szklanka, którą trzymała mocno w dłoni, rozprysnęła się, a spomiędzy jej palców pociekła krew. – Nie ruszaj, skaleczyłaś się. – Zośka się zerwała i wyjęła z ręki siostry kawałki szkła. – Boże, strasznie się pokaleczyłaś. – Dziwne, bo niczego nie czuję. Jak myślisz, to możliwe, że i on nic nie czuł? – zapytała i z rzęs skapnęły jej na policzki dwie pojedyncze łzy. – Zośka, ty lepiej nikogo nie kochaj, dobrze ci radzę. A jak już kochasz, żyj na całego, żebyś potem nie żałowała tych wszystkich rzeczy, których nie zrobiłaś, choć mogłaś. Chciał się ze mną kochać, wiesz? A ja nie chciałam, miałam wątpliwości. Już nigdy tego nie nadrobię, już nigdy… – dodała cicho, wkładając zakrwawioną rękę pod zimną wodę. Tego wieczora nie odezwała się już ani słowem. Zosia stokroć bardziej wolałaby usłyszeć jej krzyk i płacz, ale ona najwyraźniej żegnała się z Wojtkiem w milczeniu. Zupełnie jakby nie tylko jemu zakneblowano usta.

WARSZAWA SYLWESTER 1942/1943 oś w ich życiu zaczęło się zmieniać od tamtego sylwestra. Właściwie nikt nie umawiał się na konkretną zabawę, ale wystarczyło wspomnieć o Nowym Roku, a już ktoś obiecał przynieść gramofon i załatwić alkohol. Dziewczyny dwoiły się i troiły, by zastawić noworoczny stół. Eliza nawet wyprawiła się do ciotki do Karczewa* i przeszmuglowała kiełbasę i kawał dorodnej szynki. – Gdyby nie Prosiakowo, Warszawa już dawno zdechłaby z głodu – powiedziała po powrocie. – Połowa pociągu to kiełbasiani ludzie. – Jacy? – roześmiała się Zośka. – Nie śmiej się, nie śmiej. Wiem, co mówię. Kiełbasiani. Owinięci kiełbasą od góry do dołu. Z mięsem wepchniętym za staniki i bluzki. Niemcy chyba musieli węch zupełnie stracić, bo cały skład zalatywał na kilometr kiełbachą z czosnkiem. Ja też nie mogłam się potem domyć. Do tej pory czuć ode mnie Prosiakowem. – No cóż, ktoś się musiał poświęcić. Za to kiełbaska pierwsza klasa! Nie pamiętam, kiedy jadłam takie delicje. – Ponoć jaki sylwester, taki cały nowy rok. Warto się

C

było namęczyć, by zgromadzić te wszystkie dobra, jeśli ta wróżba ma się spełnić. I rzeczywiście jedzenia mieli w bród. Zresztą nawet gdyby talerze świeciły pustkami, ludzie spragnieni normalnego życia bawiliby się doskonale. Młodość nie mogła wiecznie karmić się tylko śmiercią, łapankami i smutkiem. Niemal każdy z nich niósł na barkach rodzinną tragedię, ale muzyka z gramofonu skutecznie zagłuszała wszystko, co działo się na zewnątrz. Przy niej młodnieli w oczach. Zośka tańczyła z Bronkiem do upadłego. I piła kieliszek za kieliszkiem. – Mała, nie przesadzasz trochę? – wyszeptał jej do ucha, gdy sięgnęła po kolejny. – Jak ja cię jutro odstawię do domu? Obiecałem twoim rodzicom, że się tobą zaopiekuję. – Do jutra daleko. – Uśmiechnęła się, wtulając w jego ramiona. – I nie zamierzam o nim myśleć. Jutro jest złe i niepewne. A dzisiaj jest mi dobrze. Ance też nie najgorzej – dodała, przyglądając się siostrze tańczącej z młodym przystojnym chłopakiem. – Wiesz, kto to? – Henio. Ale to nie chłopak dla Anki. On codziennie jest z inną. – I tu się mylisz, to jest właśnie chłopak dla niej. – Zośka z namysłem pokiwała głową. – Ona teraz nie szuka niczego trwałego, chce się zabawić. Ten cały Henio spadł jej jak z nieba. A ja chcę tańczyć! – I pociągnęła Bronka na środek pokoju. – Tańczyć, pić

i nie myśleć. Czy może mi pan to dzisiaj podarować? – kokieteryjnie zatrzepotała rzęsami. Po dwunastej była kompletnie wstawiona. – Chodź, księżniczko, odstawię cię do pokoju – powiedział cicho Bronek, przytrzymując ją. Wcale nie zamierzała protestować. Przeciwnie, wtuliła się w niego ufnie i zamruczała z zadowoleniem. W głowie przyjemnie jej szumiało, na plecach czuła silne ręce Bronka. Jeszcze nigdy nie była tak świadoma męskiego dotyku. Gdy znaleźli się w pokoju, pociągnęła go za sobą na kanapę. – To nasza pierwsza wspólna noc – wyszeptała. Bronek zamknął jej usta pocałunkiem. Jego dłonie wślizgnęły się pod bluzkę, koniuszki palców musnęły skórę brzucha. Napięła się pod jego dotykiem i to go od razu otrzeźwiło. Przytulił ją mocno do siebie, zaciskając oczy. Jej zapach, jej bliskość sprawiały mu prawie fizyczny ból. Po chwili zaczęła oddychać równo i spokojnie. Spała. Otulił ją kocem i pogładził delikatnie po policzku. Pragnął jej, ale nie tak, nie odurzonej alkoholem, nie pospiesznie i skrycie. Chciał, by go kochała naprawdę, chociaż najlepiej by było, gdyby nigdy się nie spotkali. Teraz nikogo nie mógł kochać. Nikogo! A już na pewno nie ją. Miłość w takich czasach nie powinna w ogóle się zdarzać, pomyślał z rozpaczą. Ale czy człowiek może nad wszystkim panować?

Jednak nie bardzo – jemu nie udało się kontrolować serca. Choć bardzo, naprawdę z całych sił się starał.

* Podwarszawski Karczew zwany był Prosiakowem.

MALOWNICZE DZISIAJ adeleine siedziała zupełnie bez ruchu. Nawet przestała już zerkać na zegarek. Dzisiaj na pewno nie pójdzie do księgarni. Nie mogła tak po prostu wstać i wyjść. Leontyna pozbywała się słów, które przez te wszystkie lata się w niej nagromadziły. Wyglądała, jakby wysypywała z udręczonej duszy wspomnienia, które domagały się wypuszczenia na światło dzienne. A koszmary zawsze najgorsze są nocą, przegrywają w konfrontacji z blaskiem dnia. Magda zrozumiała, że w tej chwili w starszej pani dokonuje się jakiś przełom. I że za nic nie może pozwolić jej zamilknąć. Leontyna wcale jednak nie zamierzała milczeć. – Po tym sylwestrze przeżyliśmy jeszcze jeden. Ostatni. W styczniu 1944 roku Bronek zginął. Była akcja, wszystko szło dobrze, już wsiadał do samochodu. Udało im się wtedy skombinować auto. Rzadka sprawa, bo przecież wtedy tylko Niemcy mogli używać samochodów. Nagle nie wiadomo skąd pojawili się żołnierze, rozległy się strzały. Dostał odłamkiem. Nie udało się nawet zabrać jego ciała. A ja wtedy, gdy on ginął, pomagałam matce rozwieszać pranie. Anka przynajmniej przeczuwała, że coś jest nie tak. I naprawdę umierała z Wojtkiem najpierw na tej ulicy,

M

a potem na Pawiaku. A ja po prostu wieszałam pranie… – Po twarzy Leontyny przemknął cień. – I wtedy coś we mnie pękło. Nie chciałam już dłużej żyć. Ten odłamek, który trafił Bronka, zabił i mnie. Zośka od tamtego momentu przestała istnieć. Kazałam nazywać się swoim pierwszym imieniem i tak wróciła Leontyna. Gdy się urodziłam, pradziadek ze strony ojca nalegał, by tak mnie ochrzcić. Podobno z tym imieniem wiązała się jego wielka miłość, nieszczęśliwa zresztą. Prababcia, ponoć oswojona od dawna ze swoją platoniczną rywalką, tylko machnęła ręką i tak mi przypadła w spadku ta Leontyna. Historia z nieszczęśliwą miłością pasowała mi wtedy jak ulał. Zośka odeszła, stworzyłam całkiem nową siebie, rozważniejszą i nieszczęśliwszą. Nie chciałam już żyć, aż do momentu, gdy śmierć niemal zajrzała mi w oczy. Wówczas dotarło do mnie, że być może mam dość życia, ale umierać można różnie. A tak jak mogłam umrzeć wtedy, nie chciałam za nic w świecie.

WARSZAWA KWIECIEŃ 1944 eontyna w ostatnim momencie zdążyła wpaść do sklepu. – Dziecko, co się stało? – Ojciec wyszedł z zaplecza i popatrzył z niepokojem na zadyszaną dziewczynę. – Czeszą… Łapanka… Obstawili całą ulicę, mają rozmach dziadygi. Ledwo udało mi się tu wpaść. – Z trudem łapała oddech. – Niby z moimi papierami wszystko w porządku, ale teraz często nawet nie sprawdzają, tylko biorą ludzi jak popadnie. Pewnie przetrzebili już zapasy i brakuje im mięsa do rozstrzeliwania. – Zosiu, nawet… – Leosiu – przerwała mu z kamienną twarzą. – Dziecko, ja już jestem za stary na takie zmiany – zdenerwował się ojciec. – I odsuń się od okna. Gdy tylko to powiedział, drzwi z impetem się otworzyły i do sklepu wpadła kobieta, ciągnąc za sobą małego chłopca. – Niech mnie pan nie wyrzuca! – zawołała histerycznie. – Nie mogą mnie zabrać! Nie z małym! Chciała coś jeszcze powiedzieć, ale nie zdążyła. Tuż za nią wszedł esesman z wielkim owczarkiem

L

niemieckim na smyczy. Niemiec jednym spojrzeniem ogarnął ciasne wnętrze i zatrzymał wzrok na skulonym chłopcu. Oczy mu zabłysły. Leontyna widziała wszystko w zwolnionym tempie: zęby psa i to, jak Niemiec rozwija smycz, skamieniałą twarz kobiety i dziecięcą buzię, której zaraz miały dosięgnąć kły rozwścieczonego zwierzęcia. Działała bezwiednie. Nagle znalazła się pomiędzy dzieckiem a śliniącym się z wściekłości psem. Poczuła palący ból, gdy kopnął ją ciężki skórzany but, a wilczur najpierw wgryzł się w jej bok, a potem rzucił do gardła. W ułamku sekundy wydarzyły się dwie rzeczy: Leontyna zapragnęła chociaż raz zobaczyć rozgwieżdżone niebo, doczekać maja i poczuć zapach bzu i jaśminu, a do środka wpadł niemiecki oficer. Na jego widok esesman wyprężył się, odciągając psa. – Co tu się dzieje?! – wrzasnął Niemiec, omiatając wzrokiem wnętrze sklepu. Jego oczy na moment zatrzymały się na twarzy Stanisława. Leżąca na podłodze Leontyna ujrzała w nich błysk rozpoznania, ale zaraz pomyślała, że to niemożliwe. Jednak oficer wpatrywał się w ojca. Stanisław też nie odrywał od niego wzroku. Dostrzegła coś jakby cień współczucia na twarzy Niemca. Ale to już wydało jej się kompletnie niemożliwe. Przymknęła powieki. Bolał ją skopany brzuch i paliły ugryzienia. Mógłby mnie po prostu zastrzelić, pomyślała. Byle szybko, byle się nie męczyć. Ojciec wie, co robię,

zabierze torbę i przekaże komu trzeba. Byle tylko nie ten pies, nie zębami… – Zjeżdżaj stąd – usłyszała głos Niemca i uchyliła powieki. Nie mówił ani do niej, ani do ojca, ani do kobiety, która całym ciałem osłaniała synka. Mówił do esesmana z psem. Gdy tamten wyszedł, ojciec nie bacząc na nic, przypadł do niej i drżącymi rękami uniósł jej głowę. – To ktoś bliski? – Oficer patrzył, jak Stanisław usiłuje ją dźwignąć z podłogi. – Córka – odpowiedział krótko. – To miałeś szczęście, Stasiek. Uważaj na siebie. – Dziękuję. – Ojciec podniósł na niego wilgotne oczy. – Bardzo ci dziękuję! – Życie jest nieprzewidywalne. Dzisiaj ty potrzebujesz pomocy, jutro być może ja będę potrzebować twojej – odparł oficer zagadkowo i wyszedł. Potem Leontyna dowiedziała się, że służyli razem w austriackiej armii. Dawnemu braterstwu broni zawdzięczali życie: i ona z ojcem, i kobieta z synkiem. Od tamtej pory bała się owczarków niemieckich.

WARSZAWA LIPIEC 1944 ato wybuchło nagłą gorącą eksplozją. Taka sama gorączka opanowała całe miasto. Niemcy szaleli. Coraz bardziej palił im się grunt pod nogami, ale nie rezygnowali. Postanowili pociągnąć za sobą na dno, kogo tylko się dało. Zalane słońcem lipcowe dni spływały też krwią. Egzekucje publiczne odbywały się teraz niemal codziennie. Co kilka dni odchodziły z Pawiaka transporty więźniów do Oświęcimia lub innych obozów i coraz więcej rodzin dostawało zawiadomienia o śmierci najbliższych. Terror podobnie jak upały przychodził falami. W jednej chwili wybuchał, szalał po ulicach miasta, zabijał i kąsał, a potem cichł, usypiając na chwilę czujność warszawiaków. Wracał ze zdwojoną siłą. Leontyna zastanawiała się, ile to jeszcze potrwa. Wiedziała, że coś się kroi. Mówiono o tym od jakiegoś czasu, szeptano i snuto domysły. Ona jako jedna z nielicznych nie czuła podekscytowania. Czym i kim oni chcą walczyć?, myślała, patrząc na swoje koleżanki z łączności. Tymi dzieciakami? Chłopcami, którzy zamiast pistoletów mają waleczne serca? Sercem nie da się strzelać. Pod koniec lipca Krystyna skierowała ją na szkolenie z bronią.

L

– Kocie, nauczysz się, to ci nie zaszkodzi, a kto wie, może pomóc – powiedziała. – Umiem strzelać. – Tak, tak, wy wszyscy wszystko umiecie. – Pokręciła z dezaprobatą głową. – Umiesz, to umiesz. Najwyżej sobie przypomnisz. Nie wierzyła jej i nie miała ochoty na dyskusje. Gdyby zapytała, Leontyna z pewnością opowiedziałaby o dziadku, który zadbał o to, by umiała posługiwać się bronią. Myślała o nim, wlokąc się pustą ulicą. Żandarmi ostatnimi czasy nieco stracili na buńczuczności i już nie zajmowali całego chodnika. W ogóle było ich jakby mniej. Cóż, kazała się stawić, to się stawię, pomyślała. Skoro to wojsko, nie wolno mi dyskutować, są tylko rozkazy do wykonania. Zamierzała je wykonać, chociaż z tego szkolenia ktoś inny mógłby więcej wynieść. Szkolenie odbywało się w ciemnym mieszkaniu starej kamienicy. Oprócz niej przyszło czterech chłopców. Piąty, instruktor, powoli pokazywał im, jak posługiwać się pistoletem. Leontyna patrzyła na to bez zainteresowania. – Widzę, że panna się nudzi. – Instruktor popatrzył na nią z kpiącym uśmiechem. – To może panna nam pokaże, jak to zrobić.

Dziewczyna bez słowa rozłożyła i złożyła broń. Robiła to niemal mechanicznie. – Fiu, fiu, fiu – zagwizdał z podziwem chłopak. – Gdzie ty się do tej pory uchowałaś? Z takimi umiejętnościami bardzo byś się nam przydała. – Mam już swój przydział. – Uśmiechnęła się trochę wbrew sobie. Z jednej strony podziw chłopaka mile ją połechtał, z drugiej wcale nie miała ochoty się śmiać. To, co zobaczyła na tym szkoleniu, przeraziło ją. Żaden z kursantów nawet nie trzymał wcześniej w dłoni pistoletu. I to oni mieli iść na wojnę. Anka nie podzielała jej czarnowidztwa. – Daj spokój! Zobacz, co się dzieje. Szwaby zmykają stąd, gdzie pieprz rośnie. Uciekają z Warszawy na łeb na szyję. Nawet broń odsprzedają. Wystarczy dla nas. Czasem, jak patrzę, w jakim popłochu i strachu stąd wyjeżdżają, wydaje mi się, że uda nam się wyzwolić Warszawę bez walki. – Fantastka – skwitowała Leontyna. – Nie fantastka, tylko kobieta dużej wiary. Przecież nie tylko my będziemy walczyć. Mamy dowódców, oficerów, ludzi, dla których wojna to nie pierwszyzna. – Dobrze, dobrze. Może masz rację – zgodziła się dla świętego spokoju, bo swoje i tak wiedziała. Wiedziała też, że nie ma innego wyjścia, jak zrobić to, co do niej należy. Jeżeli do czegoś w końcu dojdzie, nie potrwa to dłużej niż tydzień. Tak przynajmniej wszyscy mówili,

czemu miałaby nie wierzyć. W końcu to za mało czasu na życie, ale wystarczy, by umrzeć kilka razy.

WARSZAWA SIERPIEŃ 1944 arianna od kilku tygodni już coś przeczuwała. Dziewczynki nie mogły znaleźć sobie miejsca, cały czas gdzieś biegały i coś załatwiały. Wiedziała, że już od dawna są w konspiracji. Musiałaby być albo ślepa, albo kompletnie głupia, by się nie zorientować. Ci młodzi ludzie, którzy przewijali się przez ich dom, tajemnicze sprawy, paczuszki pochowane w różnych miejscach – wszystko to świadczyło o tym, czym zajmują się córki. Na początku chciała protestować. Bała się, tak strasznie się bała. Przynajmniej one miały wyjść z tego koszmaru cało. Zamierzała im stanowczo zabronić, ale Stanisław wybił jej to z głowy. – One muszą to robić, Marysiu. Wszyscy musimy, żeby potem móc sobie spojrzeć w oczy. – To może i ja mam biegać po mieście i przenosić wiadomości? Bo z twoich słów wynika, że inaczej nie będę mieć spokojnego sumienia. – Przecież wiesz, o czym mówię. Dla każdego ten czas przygotował inne zadania. Ty pomagasz, otwierając przed młodymi drzwi naszego mieszkania. Inaczej nie wygramy tej wojny, Marysiu. Nie możemy być bierni. – Boże, masz rację, wiem to, ale tak strasznie się

M

boję – wyszeptała, wtulając twarz w jego koszulę. – Każdy się boi. – Otoczył ją mocno ramionami. – Każdy… – Możliwe, jednak ja wolałabym bać się trochę mniej. Nie martw się, atak paniki przeszedł – dodała, pociągając nosem. – Już będzie dobrze – zakończyła pewnym głosem. Nie wrócili więcej do tej rozmowy, ale teraz znów była niespokojna. Aż w końcu doczekała się. – Mamo, dzisiaj się zacznie – powiedziała Leontyna, stając przed nią i długo patrząc jej w oczy. – Uważajcie na siebie z tatą. Ania będzie blisko, na pewno uda jej się do was zajrzeć. A ja… Postaram się być na bieżąco. – Poczekaj! – Marianna pobiegła do pokoju i wróciła ze swoim grubym swetrem. – Masz, wieczory są teraz chłodne. – Walczyła z uparcie cisnącymi się do oczu łzami. – Lepiej się nie przeziębić… A, i jeszcze jedno. – Odpięła łańcuszek, na którym nosiła pierścionek zaręczynowy. – Zabierz go ze sobą. On podobno chroni swoich opiekunów. No i przekazuje się go najstarszej córce w rodzinie – dodała przerywanym ze wzruszenia głosem. – Mamo, jeszcze będzie na to czas. – Zamknęła jej dłoń na pierścionku. – Tak, ja wiem! Ale będę spokojniejsza, gdy znajdzie się u ciebie. – Nie zważając na protesty, zapięła łańcuszek na szyi córki. – Idź już, bo jeśli natychmiast

nie wyjdziesz, nie dam rady nad sobą panować i nigdzie cię nie wypuszczę. Idź! I poszła. Wybiegając z bramy, czuła spływające po policzkach łzy. Za zamkniętymi drzwiami mieszkania Marianna szlochała z twarzą ukrytą w dłoniach. Leontyna maszerowała w kierunku wyznaczonego punktu, starając się nie myśleć o mamie. Na ulicy pełno było młodych ludzi, szli z podniesionymi wysoko głowami. Biła od nich energia. Właściwie dobrze, że to już, pomyślała. Skończy się raz na zawsze. Wóz albo przewóz. I już nigdy nie będzie tej dławiącej niepewności. * * * Leontyna od kilku dni nie pamiętała, kim naprawdę jest i po co to wszystko robi. Zresztą zastanawianie się nad tym nie miało większego sensu. Gdy trzeba było biec, biegła, gdy wybuchał pożar, nosiła wiadra z piaskiem, gdy dało się spać, spała. Kładła się tam, gdzie w danym momencie mogła: na podłodze, pod murami, na gołej ziemi. I zasypiała niemal natychmiast. Budziła się i odruchowo poprawiała ubranie. Jej koleżanki robiły to samo. Oblepione kurzem, błotem i gliną z barykad traciły swoją kobiecość. Czy to, jak wyglądam, ma jakiekolwiek znaczenie?, myślała, podchodząc do grupki chłopców siedzących w zrujnowanej bramie. Zbliżała się noc, chociaż i tak od

jakiegoś czasu nigdy nie było zupełnie ciemno. Mrok rozświetlały ciągłe pożary. Jakby Niemcy obawiali się, że warszawiacy zagubią się w ciemności. – Szukam Tadeusza – powiedziała, lustrując rozmyte półmrokiem twarze. – Kopie groby na skwerku. Niedługo zabraknie na nie miejsca… Zostań z nami, Kocie, zaraz powinien przyjść. – Pójdę go poszukać – mruknęła i w tej samej chwili tuż obok rozbił się pocisk z granatnika. Odłamki rozprysnęły się na murze, a Leontyna odruchowo wcisnęła się głębiej w bramę, wpadając w objęcia jednego z chłopców. – No, no, ta wojna rozgrzewa w nas krew, że ho, ho – zawołał Misiek, trzymając ją w ramionach. – Panny się na mnie rzucają nawet w ciemnych bramach! – Chciałbyś! – roześmiała się Leontyna. – I lepiej puszczaj, bo reszta na tym korzysta i właśnie wypala twojego papierosa. – Nie, no chłopaki, teraz moja kolej – oburzył się. – Coś za coś. Skoro zebrało ci się na amory, masz dziewczynę, a my papierosa. A gdzie ona właściwie jest? – Poszła – westchnął Misiek. – Szczęściarz z tego Tadeusza. – Bo ja wiem, czy taki szczęściarz. To chyba raczej brat albo kuzyn. Jest do niego przywiązana, ale nic więcej – zawyrokował Lalka. – Zresztą Kot jest dziwna. Nic o niej nie wiadomo.

– Jak to kot, chodzi własnymi drogami. – I ma też siedem istnień. Biega między pociskami, jakby zupełnie było jej obojętne, czy przeżyje, czy nie. – Dzielna jest. Wczoraj widziałem, jak ze środka ulicy ściągała rannego. Takie chuchro, a dała radę. – Misiek pokiwał głową i wyjrzał z bramy w nadziei, że jeszcze zobaczy choć cień jej sylwetki. Takiej dziewczynie mógłbym być wierny, pomyślał Misiek. Mógłbym ją poko… Nie zdążył dokończyć myśli. Pocisk trafił w bramę, wyrywając kawałki murów. Ze stojących tam chłopców nie przeżył ani jeden. Misiek zginął, marząc o miłości. * * * Ledwo wyszła z bramy, rozpętało się piekło. Ogłuszyła ją kanonada karabinów maszynowych i huk eksplozji, tuż koło głowy przeleciał oderwany kawałek muru. A jeszcze przed momentem było tak cicho, myślała, biegnąc na oślep przed siebie. Dopadła najbliższego wejścia do piwnicy i przebijała się dalej podziemnymi korytarzami, aż do skweru, przy którym Robert miał chować zabitych. Tam zatrzymał ją chłopak z twarzą pokrytą szarym pyłem. – Sanitariuszka? Granat wybuchł, kupę chłopaków poszarpało, mamy mnóstwo rannych. No i te pociski… Same zapalające. Nie ma już czym gasić pożarów. –

W jego głosie słychać było rozpacz i bezradność. – A twoja ręka? – zapytała na widok krwi kapiącej mu z ramienia. Nawet nie usiłowała prostować i wyjaśniać, że jest łączniczką. Jakie to miało znaczenie? I tak w torbie nosiła bandaże. Dostała je już trzeciego dnia powstania od dziewczyny, która umierała na jej rękach. Taki powstańczy spadek. – To tylko draśnięcie. Tam trzeba pomóc. – Machnął w niewiadomym kierunku i zniknął w gruzowisku. Leontyna pobiegła tam, gdzie widziała najwięcej rannych. Wyglądali upiornie, podświetleni czerwoną łuną palących się domów. Ledwo ogarnęła ich wzrokiem, zobaczyła jego. Nikt się nim nie zajmował. Nie miała pojęcia, jak znalazła się przy Robercie. Nie wiedziała też, skąd wzięła się ta niezbita pewność, że to on. Przecież stojąc pośród rannych i konających, nie mogła go rozpoznać, nie w półmroku i nie z takiej odległości. A jednak była pewna. Leżał, z wielkiej rany ziejącej w boku wylewały się wnętrzności. Działała szybko, bez zastanowienia. Prowizorycznym opatrunkiem usiłowała przykryć wyrwę w jego ciele. Gdyby mogła, oddałaby mu część siebie. – Zosiu, zostaw – szepnął i chwycił ją za rękę poczerniałymi palcami. – Zostaw. – Poczekaj, zaraz to skończę, zaraz cię stąd zabiorę! Do szpitala. Tam cię zoperują, nie takie rzeczy

widziałam, a ci chłopcy teraz już z powrotem śmigają po barykadach – szybko wyrzucała z siebie słowa. Zupełnie nie mogła się powstrzymać. Chciała mówić. Zagłuszyć w sobie to, co teraz czuła. – Zosiu… – Jego oczy złowiły zrozpaczony wzrok dziewczyny. – Obiecaj mi, że jak to wszystko się skończy, wyjdziesz za mnie. Ja cię będę kochać za nas troje: za siebie, ciebie i Bronka. Wyjdziesz… Zamilkł. Na jego ustach pojawiła się różowa piana. – Tak, wyjdę – powiedziała przez ściśnięte gardło i delikatnie położyła jego głowę na swoich kolanach. – Masz moje słowo. Będę tylko dla ciebie – wyszeptała. Nie wiedziała, czy usłyszał. Zamknęła mu powieki i przez chwilę machinalnie gładziła ciemne, pokryte pyłem i kawałkami gruzu włosy. Zaniosła się rozpaczliwym płaczem. Spazmatycznie łapała oddech, marząc, by kolejny szloch ją udusił. Żeby już nie musiała nikomu więcej zamykać oczu, zabierać poplamionych krwią kurtek, zakładać mikroskopijnych bandaży na rozerwane ciała, ściągać z ulic wrzeszczących z bólu ludzi. Albo tego, co z nich zostało. Jednak Krystyna miała rację – jej łączniczkę prowadziło niebywałe szczęście. Śmierć najwyraźniej ją omijała. Przeżyła nie tylko ten wieczór i kolejny dzień, dotrwała również do chwili, gdy z kanałów zaczęły wychodzić cuchnące zjawy. Starówka padła. A tam znajdowali się wszyscy, których kochała. Mama, tata

i Anka. Ludzie wychodzący z kanałów byli wykończeni. Leżeli pokotem na ulicy, cuchnęli ekskrementami. Czekali na wolne kwatery. Leontyna krążyła wśród nich, usiłując wypatrzeć znajomą twarz. Nagle ktoś zastąpił jej drogę. – Pani jest łączniczką? Niech mi pani pomoże! Błagam! Jest już siedemnasta. Wyszliśmy z kanałów o dwunastej i nikt nam nie chce podać ręki. Mam trzydziestkę ludzi, muszą się umyć i przespać. Krążyliśmy tam, pod ziemią, Bóg jeden wie ile. Zgubiliśmy się, a teraz nie mam co z nimi zrobić. – Głos mężczyzny zawibrował rozpaczą. – Wychodzimy z piekła, przecież tak nie można! Ludzie! – Ale co ja mogę? – zapytała. – Był pan u dowódców? U kogoś wyżej? – Byłem, ale jeden wysyła mnie do drugiego. Ludzie nie mają siły wstać. Boże, co ja mam mu powiedzieć? Leontyna patrzyła na brudnego, obszarpanego mężczyznę. Co mogę zaoferować? – Niech pan pójdzie do swoich. Poszukam kapitana Druha. Postaram się, by znalazł wam jakieś lokum. Łatwo powiedzieć, trudniej zrobić, myślała, wlokąc się przez ruiny. Poprzedniej nocy miejsce, gdzie ostatnio sypiały, runęło niczym domek z kart. Dobrze, że żadnej z nich tam nie było.

Druha złapała w jego kwaterze. Pokój miał wszystkie ściany, stało tam nawet łóżko, a przed nim leżał dywanik. Relikt dawnego życia. Wyblakłe wspomnienie domu. – Kapitanie, trzeba tym ludziom coś znaleźć. – Zmęczona patrzyła na niego zaczerwienionymi oczami, zastanawiając się, jakim cudem on nadal wygląda tak elegancko. Wyczyszczony mundur i ogolone policzki to raczej niespotykany widok. Tu na porządku dziennym byli oblepieni ekskrementami ludzie. Cóż, po takiej przeprawie i on straciłby na wytworności. – Dobrze, pójdę tam – mruknął. – Coś im znajdziemy. Leontynie musiało to wystarczyć. W odpowiedzi pokiwała głową i odeszła. Nie wiedziała, że kapitan patrzył za nią, dopóki nie zniknęła mu z oczu. Ich matki nigdy nam tego nie wybaczą, pomyślał. Co myśmy zrobili. Jakim prawem… Ale już po chwili wyprostowany szedł na spotkanie z oddziałem z kanałów. Przynajmniej tyle mógł zrobić: dotrzymać obietnicy. Na innych frontach był zupełnie bezsilny. Ankę znalazła dwa dni później. W pierwszym momencie jej nie poznała. Z siostry został zaledwie cień. – Boże, ile ja się ciebie naszukałam! Wiedziałam, że tu dotrzesz, wiedziałam, że… – przerwała, bo gardło jej się zacisnęło.

– Tylko to mnie trzymało przy życiu. – Anka przysiadła na kupie gruzu. – Ty i ojciec. Musiałam go przeprowadzić przez te cholerne kanały. Nigdy tego nie zapomnę. Tego, co tam się działo, gdy wchodziliśmy. Mieliśmy opaski, ojcu też założyłam. Ludzie nas nienawidzili, bo mogliśmy wejść, spróbować, a oni musieli zostać. Wiedziałam, że zostawiamy ich na pewną śmierć, że Niemcy wszystkich wybiją. Spalą rannych, a dziewczyny zgwałcą i zabiją. Mieliśmy taką małą w oddziale. Przybłąkała się do nas. Dopiero po jakimś czasie opowiedziała mi o własowcach. Jeden katował jej matkę, a drugi ją gwałcił, potem zamienili się miejscami. Mała miała takie oczy, jakby w życiu już wszystko widziała. Zabijała Niemców bez jednego mrugnięcia. Pod koniec, jeszcze zanim weszliśmy do kanałów, zabił ją gołębiarz. I wiesz, co sobie pomyślałam? Że to dobrze, bo ona i tak nie umiałaby żyć. Jak w ogóle mogło mi to przyjść do głowy?! Jakie mam prawo wydawać takie wyroki? – Ania… – Leontyna usiłowała jej przerwać, ale siostra na to nie pozwoliła. – Najstraszniejsze w tym wszystkim jest to, że tak łatwo się zabija. Tak cholernie łatwo. Jak my się w tym wszystkim potem odnajdziemy? Jak damy sobie radę, skoro kodeks moralny w ogóle nas nie obowiązuje? Oczywiście jeśli będzie jakieś potem, bo raczej nic z nas nie zostanie. To wszystko dookoła przetrwa, trawa znów

się zazieleni, pojawią się budynki, ławki i parki… Życie na wielkim cmentarzu. Ale nas już nie będzie. Wyobrażasz to sobie? Widziałam już śmierć tyle razy, przyjaciele umierali na moich rękach, a nadal do mnie nie dociera, że może mnie nie być… – Anka, dopóki żyjemy, dopóty musimy mieć nadzieję – powiedziała Leontyna i sama usłyszała, jak pusto to brzmi. Nie wiedziała jednak, co innego mogłaby powiedzieć. Poza tym cały czas chciała zadać siostrze jedno pytanie. Chciała, ale jednocześnie potwornie bała się usłyszeć odpowiedź. – Co z mamą? – wykrztusiła w końcu, a Anka spuściła głowę. Na szary gruz spadły małe wilgotne krople. Dziewczyna płakała, nie wydając ani jednego dźwięku. Łzy żłobiły szare smugi na policzkach i skapywały z podbródka. Leontyna usiadła, tak jak stała tuż koło nóg siostry. Świat, który już od dawna chwiał się w posadach, w tej chwili się zawalił. – To było trzynastego sierpnia… – zaczęła Anka cicho.

WARSZAWA, STARÓWKA 13 SIERPNIA 1944 nia tego dnia nie mogła nacieszyć się ciszą. Było słonecznie i spokojnie. Niemcy odpuścili. Być może i ich dopadło niedzielne rozleniwienie. W każdym razie nareszcie dało się odpocząć. Ich kwatera znajdowała się na piętrze. Anka weszła do pokoju i z westchnieniem ulgi położyła się na podłodze. Ledwo przymknęła powieki, z zewnątrz doszły ją okrzyki, nawoływania i śmiech. Nie pamiętała, kiedy ostatni raz słyszała taki wybuch radości. Może na samym początku powstania, gdy wydawało się, że wszystko jeszcze jest możliwe. Zaledwie trzynaście dni temu, aż trudno uwierzyć… Z ciekawością wyjrzała na balkon, na którym stała Iśka. – Co się dzieje? – Dobrze, że wstałaś, przespałabyś takie wydarzenie. – Roześmiała się. – Zobacz sama. – Przesunęła się, robiąc jej miejsce koło siebie. Po ulicy sunął czołg, a właściwie duży pojazd. Wokół niego tłoczyli się powstańcy, cywile, dzieci podbiegały razem z rodzicami. Ktoś na górze pojazdu zawiesił polską flagę. – Nasi zdobyli. – Iśka wychyliła się przez balustradę, obserwując oddalający się wóz. – Niesamowite, co?

A

Anka pokiwała głową. Przyglądała się, jak ludzie rozbierają część barykady, by pojazd mógł przejechać. Zastanawiała się przez chwilę, czy dołączyć i z bliska obejrzeć zdobycz, ale stąd, z góry miała lepszy widok. Tam musiałaby się przepychać i walczyć z tłumem. Zanim podjęła decyzję, wystrzelił słup ognia, a ona straciła przytomność. Ocknęła się. Ledwo mogła oddychać. Coś ją przygniatało. Dopiero po chwili zorientowała się, że to ciało Iśki. Poznała po strzępach bluzki. Histerycznie płacząc, zrzuciła z siebie szczątki koleżanki i chwiejnie ruszyła w stronę drzwi. – Boże, co to było? – wyszlochała, ale nikt jej nie odpowiedział. Trzymając się ściany, wybiegła na ulicę. Nie wiedziała, czy na pewno żyje, czy znalazła się w piekle. Ulica spływała krwią. Wokół widziała fragmenty ciał. Niemal potknęła się o korpus, który chyba kiedyś należał do mężczyzny. Po drugiej stronie pod ścianą klęczała kobieta. – Moje dziecko, moje dziecko! – zawodziła, zdrapując z chodnika krwawe resztki. W powietrzu unosił się pył i śmierdziało spalonymi ciałami. Ludzie ślizgali się w błotnistej mazi. Dopiero po chwili do Anki dotarło, że to nie błoto, tylko popiół wymieszany z krwią. Uniosła głowę i zobaczyła zwisające z balkonów ciała i mury wymazane resztkami

wnętrzności. Boże, rodzice. Muszę ich znaleźć. Niewiele pamiętała z drogi do domu, w którym ostatnio mieszkali, tylko krzyki, jęki i zawodzenia. Nigdy jednak nie zapomni ulgi, jaką poczuła na widok ojca. Klęczał na chodniku, ściskając coś w dłoni. – Tato, jak dobrze! – wyszlochała, przypadając do niego. Spojrzał na nią niewidzącymi oczami. Bezgłośnie coś szeptał, kiwając się w takt sobie tylko znanych słów. Spojrzała na jego zaciśniętą rękę. – Tato, co tam masz? – Mamę – odparł, otwierając dłoń. Leżał na niej strzęp sukienki w niebieskie kwiaty. – Marianna ją dzisiaj włożyła. Zawsze mówiła, że lubi czuć się przy mnie taka mała, jakby mogła się ukryć w moich ramionach… – dodał i po twarzy spłynęły mu łzy.

MALOWNICZE DZISIAJ eontyna umilkła i popatrzyła uważnie na Magdę. – Ostatnio zrozumiałam, że tylko ja mogę sprawić, by ci wszyscy ludzie w jakiś sposób przetrwali. – Wytarła wierzchem dłoni mokre policzki. – I coś mi mówi, że to właśnie ty powinnaś o tym wiedzieć. Dlatego właśnie ci to opowiadam. – Sięgnęła do łańcuszka z zawieszonym pierścionkiem. – Proszę, weź go – wyciągnęła do niej rękę. – Nie mogę, to pamiątka. Należy do pani. – Tak. Bardzo specyficzna pamiątka. To pierścionek przekazywany z pokolenia na pokolenie, dawany najstarszej córce albo – jeśli Bóg nie obdarzył rodziny córkami – synowi, który przekazuje go swojej żonie. Pierścionek, który wie, czego chce. Dziecko, ty doskonale zdajesz sobie sprawę z mojego daru. Rozumiem niektóre przedmioty, a ten pierścionek już dawno wybrał właśnie ciebie. Musisz go wziąć. On i tak do ciebie trafi, czy tego chcesz, czy nie. Na to nie ma rady. – I nie czekając na jej odpowiedź, wcisnęła łańcuszek w ręce dziewczyny. – Pani Leontyno… – Magda przyglądała się leżącemu na dłoni pierścionkowi z niezdecydowaną miną. – Stawia mnie pani w trudnej sytuacji.

L

– On sam ciebie wybrał. Widać też jesteś naznaczona bzem. Marianna kochała te kwiaty najbardziej, ja również. Gdy tutaj dotarliśmy, wiedziałam, że to dom dla nas. Otaczały go, tak jak teraz, bzy. To była najlepsza rekomendacja. – A jakim cudem znalazła się pani właśnie tutaj? – To długa historia. Wyszliśmy z powstania razem z cywilami. Nie mogłyśmy zostawić ojca samego ani się rozdzielić. A potem… Długo by mówić. To historia na zupełnie inną opowieść. W każdym razie dotarliśmy tu i na cmentarzu pochowaliśmy ten skrawek maminej sukienki. Jedyny grób, który mogliśmy odwiedzać. Wszyscy inni zniknęli w wojennej zawierusze, ale gdy stawiam świeczki na grobie, wierzę, że je widzą i przychodzą, by posłuchać o tym, co się u mnie dzieje. Kiedyś tam po drugiej stronie spotkam ich wszystkich: mamę, tatę, Anię, babcię Anielę i Kota. No i Bronka, i Roberta. Może Bóg sprawi, że kiedyś znów zamieszkam we Lwowie. Tak jak w tej piosence: I babcia znów mieszka we Lwowie Bo w niebie na pewno jest Lwów Bo przecież nie mieści się w głowie By Bóg nie rozumiał jej słów Magda, słuchając, jak starsza pani nuci, całym sercem zapragnęła, by Bóg rzeczywiście istniał, a Lwów

skąpany w zapachu bzów czekał gdzieś tam na młodą roześmianą Zosię. * * * Starszy pan wyglądał dzisiaj na bardziej spiętego niż zazwyczaj. Miętosił kapelusz w dłoniach i nawet nie usiadł. Na pytanie Magdy, czy napije się herbaty, odpowiedział: „Tak”. A zaraz potem: „Nie”. Dziewczyna znieruchomiała z czajnikiem w ręku. – To tak czy nie? – zapytała, spoglądając na mężczyznę z uwagą. – Ale o co pytasz? Pani pyta… – poprawił się natychmiast. – O herbatę. Ale i tak panu zrobię. – Podjęła za niego decyzję, bo znów popadł w dziwne zamyślenie. – Przychodzi pan do mnie już od dłuższego czasu, a ja nadal nie znam pana imienia – zagadnęła. – Nazywam się Otto Bachmann. Sam miałem się dzisiaj przedstawić. Ubiegła mnie pani. – Otto? – Madeleine z trudem stłumiła zdziwienie. – Proszę, proszę, a co pana skłoniło, by właśnie dzisiaj wyjawić mi swoje imię? Nie boi się pan, że powtórzę pani Leontynie? – Nic by jej to nie powiedziało. Nie wyjawiłem go wcześniej, bo podświadomie czekałem, aż mnie rozpozna. Nie, proszę na mnie tak nie patrzeć. Nie po to

tu przyjechałem, chciałem się tylko przekonać, że to na pewno ona, że jednak przeżyła. Nie rozpoznała mnie i to zabolało bardziej, niż się tego spodziewałem. A teraz może wreszcie zrobię to, do czego przez ostatnie tygodnie usiłowała mnie pani nakłonić. Opowiem wszystko. – Uśmiechnął się i usiadł na klubowym fotelu, który Magda zdążyła już nazwać „fotelem tajemniczego absztyfikanta”. Gdy skończył swoją opowieść, nie mogła wydobyć z siebie głosu. – Boże… – szepnęła wstrząśnięta. – Jak pan chce jej to wszystko powiedzieć? – Pani to zrobi – odparł, patrząc w rozszerzone ze zdumienia oczy dziewczyny. – Ja tego nie udźwignę. – To nie ja powinnam wbić nóż w jej serce! Niech pan nie tchórzy! Poza tym coś jej się należy. Obiecał mi pan! – dodała z determinacją. – Tak. I nie po raz pierwszy złamię obietnicę, ale spodziewałem się takiej odpowiedzi. Dzisiaj wyjeżdżam, czy mogę choć zostawić list? Zostanie pani moim posłańcem? – A mam wybór? – Mocno zacisnęła zimne dłonie na poręczy krzesła. – Poza listem zostawię też drugą kopertę. Jeśli po przeczytaniu listu Leontyna o nią poprosi, proszę jej oddać, dobrze? – Tak, oddam. Ale powinien pan z nią porozmawiać

osobiście. Takich wieści nie przekazuje się na piśmie – spróbowała jeszcze raz go przekonać. Jednak on tylko pokręcił głową i podał jej dwie koperty. – Dziękuję. Niech mnie pani w miarę możliwości nie znienawidzi. Chciałbym umierać z przeświadczeniem, że w ostatnich latach nie narobiłem sobie nowych wrogów. Magda popatrzyła mu w oczy i nagle dostrzegła w nich rozdzierający ból. – Proszę się nie martwić – odpowiedziała i ku swojemu zaskoczeniu pocałowała go w policzek. Kiedy wyszedł, stała przy drzwiach księgarni i myślała o usłyszanej właśnie historii. Życie bywa czasem potwornie niesprawiedliwe, a pewne sprawy mogłyby pozostać nierozwiązane. Ale nie ta. Skoro już musiała wręczyć list Leontynie, chciała zrobić to jak najszybciej. Otto najpierw poprosił taksówkarza, by zawiózł go prosto na dworzec, jednak po drodze zmienił zdanie. – Chwileczkę. Zanim pojedziemy na stację, niech mnie pan zawiezie w jeszcze jedno miejsce. Wysiadł przed sklepem ze starociami i zdecydowanym krokiem podszedł do drzwi. Tym razem się nie zatrzymał, tylko wszedł do środka, podszedł do kobiety, bez słowa ujął jej rękę i patrząc w oczy, przyłożył ją sobie do policzka. W oczach miał łzy.

Zanim Leontyna otrząsnęła się z oszołomienia, mężczyzna już był na zewnątrz i wsiadał do samochodu. Stała w tym samym miejscu, ze zdumieniem wypisanym na twarzy i ręką wyciągniętą przed siebie. – Kim jesteś? – powiedziała głośno, patrząc w stronę odjeżdżającej taksówki. Nie musiała długo czekać na odpowiedź. Po chwili do sklepu wpadła Magda i drżącą dłonią podała jej zaklejony list. – To od niego – wyszeptała. Leontyna doskonale wiedziała, o kim mówi. Serce biło jej jak oszalałe, kiedy rozrywała kopertę. Droga Pani Leontyno, kiedy oglądałem zdjęcia Malowniczego w internecie, ku mojemu zaskoczeniu na jednym z nich zobaczyłem młodą kobietę, która powinna była zginąć w czasie wojny w Warszawie. Już dawno temu opłakałem ją i pochowałem – jak się teraz okazało – niepotrzebnie. Moje serce przestało bić. Nie sądziłem, że na starość można czuć tak mocno. To było Pani zdjęcie. Dlatego musiałem znowu zobaczyć Pani twarz… Twoją twarz. Przepraszam, może nie powinienem przywoływać upiorów przeszłości. Znaliśmy się, to znaczy ja znałem Ciebie bardziej. Urodziłem się już po wielkiej wojnie

w Prusach Wschodnich. Majątek mojej rodziny leżał niedaleko wielkiego mauzoleum von Hindenburga. Wychowano mnie w kulcie niemieckich bohaterów wojennych. Ojciec służył, a dla chłopca ktoś taki staje się wzorem do naśladowania, więc i ja wstąpiłem do wojska. Wolę myśleć, że to inteligencji, a nie koneksjom zawdzięczałem swój sukces. Zostałem najmłodszym podporucznikiem Abwehry. Cennym nabytkiem, gdyż moja polska babka dbała o to, by jej języka uczyły się i dzieci, i wnuki. Dlatego Wasz język był również moim i nikt później nie rozpoznał we mnie Niemca. Wybuchła wojna i gdy podbiliśmy Wasz kraj, wszystko miało wyglądać inaczej. Widzisz, nie wierzyłem w obłąkane poglądy Hitlera. Za rok, dwa Polska miała być normalnym krajem, może i okupowanym jak Protektorat Czech i Moraw, ale spokojnym i dostatnim. Tak się jednak nie stało. Chcieliśmy dla Was jak najlepiej, ale nie zamierzaliście się podporządkować i walczyliście, zabijając naszych. Byłem na Was wściekły. Dlatego też nowy przydział w Warszawie potraktowałem jak prezent. I tak mówiący biegle po polsku młody chłopak został wprowadzony do Waszej organizacji. Ten prezent okazał się jednak przekleństwem. Zniszczył mnie psychicznie. Oglądałem rzeczy,

o których przeciętni Niemcy w Rzeszy nie mieli pojęcia. Zacząłem nienawidzić moich prawdziwych kolegów, ale byłem nie tylko Niemcem, ale także żołnierzem i musiałem wypełniać rozkazy. Słowo dowódcy to rzecz święta. Zająłem się głównie rozpoznaniem i ostrzeganiem przed akcjami. Wtedy wolałem myśleć o tym jako o badaniu terenu, teraz już nie boję się słowa „donos”. Tak, donosiłem. Tym, którzy panicznie się nas, to znaczy Was bali. I wtedy pojawiłaś się Ty. Mój świat legł w gruzach. Pokochałem Cię jak wariat! Nie mogłem walczyć przeciw Tobie, nie mogłem już być tym, kim byłem. Mój niemiecki przełożony, przyjaciel ojca, pułkownik von B. (niech jego nazwisko zostanie tajemnicą), widział to i powinien był mnie zlikwidować. Jednak niełatwo pozbyć się syna przyjaciela, nawet jeśli jest zdrajcą. Zresztą według pułkownika po prostu chwilowo straciłem dla Ciebie głowę. Tak czy inaczej musiał coś ze mną zrobić. Postanowił zdać się na los. Pamiętasz tę akcję? Pamiętasz, gdzie miałem zginąć? Bo chyba już wiesz, kim jestem, Zosieńko. Strzelałem razem z chłopakami w te znienawidzone oliwkowe i czarne mundury i jednocześnie nienawidziłem siebie. Byłem zdrajcą obu stron. I omal nie zapłaciłem najwyższej ceny – dostałem dwie kule, ale żadna

z nich nie okazała się tą ostatnią. Uratował mnie znowu von B. Przekupił kogo trzeba i raporty z zajścia wyglądały już należycie. Oczywiście po leczeniu zostałem zwolniony z obowiązków jako czasowo niezdolny do służby, ale limit szczęścia już się wyczerpał. Pułkownik powiedział, że wzięli Cię następnego dnia w łapance, a potem rozstrzelali. Okłamał mnie i skrzywdził, a może uratował na całe życie? Bo gdyby nie on, pewnie nigdy bym się nie ożenił, nie miał dzieci i nie płakał na pogrzebie żony, którą przecież kochałem. Choć nigdy tak, jak moją największą miłość. Podobno największą jest ta pierwsza. I nigdy nie mija… Ale przecież Ty nie chciałabyś na mnie pewnie spojrzeć. Nie wiem, czemu to piszę, może potrzebuję rozgrzeszenia? Może gdzieś głęboko w sercu liczę na Twoje wybaczenie. Nie mamy już za wiele czasu, lata płyną nieubłaganie, a przy Tobie jest tylko ta miła dziewczyna Madeleine. Jeżeli chcesz i możesz się do mnie odezwać, ona poda Ci adres i telefon. Nie zasługuję na to, wiem, ale nadzieja umiera ostatnia. Najukochańsza moja, do zobaczenia… Kiedyś na pewno… Otto, ale Twój na zawsze Bronek.

* * * Madeleine nie spuszczała z niej wzroku. Nie wiedziała, jakiej reakcji może się spodziewać. Sama była w szoku, gdy poznała prawdę o Ottonie, a właściwie o Bronku, nie mogła więc wyobrazić sobie, co dzieje się w duszy i sercu starszej pani. Leontyna jednak ani nie zemdlała, ani nie wpadła w histerię. – Dokąd on pojechał? – zapytała, starannie składając list i wsuwając go do koperty. – Wiesz, dokąd pojechał? – Na stację. Dzisiaj postanowił wrócić do siebie. Starałam się go przekonać, żeby został… – Zamów taksówkę – przerwała jej bezceremonialnie, sięgając po płaszcz. Po chwili jechały na dworzec. Gdy wysiadły, Leontyna nawet nie obejrzała się na Magdę, tylko pobiegła na stację. Potykając się o wystające płyty chodnikowe, dobiegła do budynku dworca, przemknęła przez pustą poczekalnię i wpadła na peron. Zobaczyła jeszcze znikające w oddali ostatnie wagony. Przez chwilę stała nieruchomo, z trudem łapiąc oddech. – Nawet nie wiesz, jak cię kochałam! – krzyknęła rozdzierająco i dopiero teraz w pełni uświadomiła sobie, kto tym pociągiem odjechał. Opadła na dworcową ławkę i schowała twarz w dłoniach. Jak to możliwe, że go nie poznałam? Jak to w ogóle

możliwe?, myślała z rozpaczą. Magdzie dopiero po pewnym czasie udało się nakłonić starszą panią do powrotu. Zabrała ją do siebie. Leontyna tego wieczoru nie odezwała się ani słowem. Nazajutrz wróciła do domu i odtąd ucinała wszystkie rozmowy na temat Bronka. – Nie chcę o tym mówić – brzmiała kategoryczna odpowiedź. To nie była jedyna rzecz, której nie chciała. Druga koperta wciąż znajdowała się w torebce Magdy. Leontyna dziękowała Bogu za swoją wyprawę do Wrocławia i za Kubę, bo on okazał się kimś, kto ją zrozumiał. Teraz przynajmniej miała zajęcie. Mogła choć przez kilka godzin dziennie nie zastanawiać się, nie analizować, nie obwiniać siebie i Bronka. Jej projekt piękniał i nabierał realnych kształtów. Kuba kilkakrotnie przyjeżdżał do Malowniczego i obchodził ze starszą panią rynek, przyglądał się sklepowi, robił notatki, coś rysował. Na dociekliwe pytania Madeleine Leontyna tylko tajemniczo się uśmiechała. – Przyjdzie czas, to wszystkiego się dowiesz. Powiedz lepiej, co z uroczystym otwarciem księgarni. – Niech mi pani nawet o tym nie przypomina – westchnęła dziewczyna. – Jak mogę ją uroczyście otworzyć, skoro nadal nie mam nazwy? „Po prostu Księgarnia” nie brzmi za dobrze. A jak na złość nic nie

przychodzi mi do głowy. – To rzeczywiście problem. – Leontyna nieznacznie się uśmiechnęła. – Pomyślę, może coś ciekawego przyjdzie mi do głowy – obiecała, choć w rzeczywistości już miała gotowy plan. Tego samego dnia zadzwoniła do Wrocławia. – Kubusiu, jeszcze tylko jedna mała zmiana. – I spodziewając się jego wybuchu, odsunęła słuchawkę od ucha. Dopiero po chwili, kiedy Kuba zdążył się już uspokoić, przysunęła ją z powrotem. – Babciu Leosiu, czy ty wiesz, że nie mamy czasu? – zdążyła jeszcze na koniec usłyszeć i aż cała się rozpromieniła na to „babciu”. Najwyraźniej oszustwo na babcię wyszło jej na dobre. Kuba był wymarzonym wnukiem. Cóż z tego, że przyszywanym. – Ale to tylko drobiazg – powiedziała uspokajająco. – Coś pewnie jeszcze dodamy, nawet się nie zorientujesz… Na tydzień przed wigilią witryna Kuferka została dokładnie zasłonięta. Czegoś takiego żaden, nawet najstarszy malowniczanin nie pamiętał. Co niektórzy nawet usiłowali wejść do środka, ale drzwi były zamknięte na klucz, a kartka na szybie informowała, że dzisiaj sklep jest nieczynny. Wewnątrz krzątali się obcy ludzie. – Ja tam nie chcę być złym prorokiem, ale na mój

gust to starowinka odsprzedała ten swój kram – mówiła każdemu, kto do niej zaglądał, Kraśniakowa. – Ciekawe, co teraz się stanie. – A co się ma stać? – Młoda blondyneczka z kolejki wzruszyła ramionami. – Ktoś otworzy coś innego. – Powiedziała, co wiedziała. – Właścicielka mięsnego nie zamierzała nikomu ustąpić pola w spekulacjach. – A to nie wiesz, że teraz takie miejsca się kupuje, wyburza i stawia drapacze chmur? – No nie, no pani Kraśniakowa! Drapacz chmur w Malowniczem! – zaśmiała się dziewczyna. – A śmiejcie się, śmiejcie. Potem będzie płacz, jak takie paskudztwo nam wybudują. Jedynie Madeleine zachowała zdrowy rozsądek. – Leontyna jeszcze nas wszystkich przeżyje – oznajmiła z przekonaniem. – A już na pewno nie sprzedaje Kuferka – dodała, nie zdając sobie sprawy, że tym krótkim zdaniem jeszcze bardziej rozpala ciekawość Kraśniakowej. Taka sytuacja z punktu widzenia lokalnej królowej plotek nie powinna mieć nigdy miejsca! W tym miasteczku nie było rzeczy, które działy się bez jej wiedzy. A tu takie poniżenie! Sprawczyni całego zamieszania schowała się w sklepie i nie wyszła z niego aż do późnego wieczora. Zanim zamknęła Kuferek, zadzwoniła do Magdy. – Możesz na chwileczkę do mnie podjechać?

Chciałabym, żebyś pierwsza zobaczyła to, co inni obejrzą dopiero jutro. Dziewczyna od razu włożyła płaszcz i wybiegła z księgarni. Na rogu złapał ją listonosz z paczuszką. – Pani Magdo, mam tu adres księgarni, ale imię pani Leontyny. Ktoś się pomylił i nie wiem teraz, komu to dać, a chciałbym już skończyć pracę. Wie pani, święta idą, żona niezadowolona, bo wszystko musi robić sama… Magda wzięła od niego paczuszkę i postanowiła rozpakować ją razem z Leontyną. Wtedy zadecydują, która z nich jest właściwą adresatką. Gdy stanęła przed sklepem, witryna wciąż była zasłonięta kartonami. Drzwi się uchyliły i wyjrzała z nich Leontyna. Rozglądnęła się najpierw uważnie, a potem szepnęła: – Zamknij oczy. Otworzysz, jak ci powiem. Magda posłuchała polecenia i usłyszała szelest papieru. – Już! Wystawa sklepu zamieniła się w małe zaśnieżone miasteczko. Lukrowane domy, marcepanowe drzewa, ławki, ludzie. Choinki poubierane z przepychem w czerwone małe jabłuszka. Dopiero po chwili oniemiała z zachwytu dziewczyna zorientowała się, że patrzy na Malownicze. Odnalazła rynek i wszystkie sklepiki, mięsny Kraśniakowej, herbaciarnię Krysi i swoją księgarnię. Po wąskich uliczkach spacerowali

marcepanowi i cukrowi mieszkańcy. W fontannie zamarzła przejrzysta woda. I wszędzie, dosłownie wszędzie Mikołaje, anioły i smoliste diabły. – Tak wyglądały przedświąteczne wystawy we Lwowie – powiedziała Leontyna, patrząc ze wzruszeniem na miasteczko. – Może niedokładnie, ale ja je tak pamiętam. Zimowe obrazy, fantazja, oczekiwanie. I Mikołaje. Kuba, czarodziej, któremu to wszystko zawdzięczam, a który nawiasem mówiąc, stoi teraz w sklepie, bo to on odsłonił wystawę, odtworzył wszystkie Mikołaje z mojego dzieciństwa. Ten tutaj, pochylony nad koszem cukierków, stał w oknie cukierni Zalewskich, ten na antałku, z rubaszną miną popijający z kieliszka wino, mieszkał na wystawie restauracji Kotowicza, tamten z długą brodą i butelką pod pachą u Mamy Teliczkowej. Mogłabym tak długo wymieniać. Najbardziej jednak cieszę się z diabłów. Zaginęły biedne, odeszły wraz z tamtym Lwowem, a kiedyś przecież żadna świąteczna ekspozycja nie mogła się bez nich obejść. Spełniło się moje trochę infantylne marzenie: mam swój kawałek świątecznej przeszłości, czar tamtych świąt… A za rok zamiast Malowniczego zrobimy magiczny Lwów: ulicę Łyczakowską, sklep taty przy Akademickiej, pasaż Mikolascha. – To magia! – Madeleine patrzyła na lśniący śnieg, na puchowe białe czapy na gałęziach drzew i nie mogła uwierzyć, że to wszystko jest z cukru, marcepanu,

piernika i Bóg jeden wie czego, ale na pewno jadalnego i słodkiego. I dopiero w tej chwili nad księgarnią spostrzegła lśniący migotliwie szyld z napisem: Malownicza. Leontyna spojrzała na nią uważnie. – To mój prezent. Taki niezobowiązujący pomysł, jeśli oczywiście ci się spodoba. – Tak, tak, tak! – przerwała ze śmiechem Magda. – Dlaczego sama na to nie wpadłam?! – Wiesz, najciemniej pod latarnią – rozpromieniła się starsza pani i jeszcze raz spojrzała na miniaturowy Kuferek. Dopiero w tej chwili spostrzegła stojącą przed nim ławeczkę, a na niej dwie marcepanowe figurki. On miał kapelusz, długi płaszcz i laseczkę niedbale opartą o ławkę, ona w zgrabnej czapeczce przytulała się do niego, chowając dłonie w mufce. Leontyna patrzyła jak urzeczona. Zamiast maleńkich postaci widziała siebie i Bronka. – Posłuchaj, masz jeszcze tę kopertę, o której wspominał Bronek? – zapytała niedbałym tonem. – Może podrzuć mi ją w wolnej chwili… – dodała i w tym samym momencie poczuła na policzkach coś zimnego. I już po chwili wokół niej wirowały białe płatki pierwszego tej zimy śniegu. Pierwszy przedświąteczny cud właśnie się spełniał. – Kopertę zostawiłam w księgarni, ale mam coś innego. Przed chwilą złapał mnie listonosz i coś mi mówi, że ta paczuszka jest dla pani.

Leontyna spojrzała na nią z zaciekawieniem i ostrożnie zerwała papier. W środku znajdowało się pudełeczko. – Nie było żadnej kartki? Nie wiem, kto mógłby to wysłać. Magda pokręciła przecząco głową. Zaczynała się domyślać, kto jest nadawcą, ale tym razem to Leontyna musiała przekonać się sama. – Proszę otworzyć! Umieram z ciekawości. Starsza pani delikatnie podniosła wieczko. Na aksamitnej liliowej wyściółce leżał srebrny medalion z wygrawerowanym kwiatem bzu.

PODZIĘKOWANIA Skoro czytacie te słowa, zakładam, że dotarliście do końca historii Leośki. Wszystkim Wam z całego serca dziękuję. Bez Was – Czytelników – nie byłoby Malowniczego. To Wy sprawiacie, że miasteczko żyje, rozrasta się, bawi i wzrusza. Dziękuję również Pani Redaktor Ani R., która z godną podziwu cierpliwością rozwiewała moje wątpliwości, słuchała planów, doradzała, uspokajała, pocieszała. Uwierzcie, ktoś taki to prawdziwy skarb. Tak samo zresztą jak wszyscy pracujący nad Tajemnicą bzów. To dzięki nim książka, która trafia w Wasze ręce, jest dopieszczona i dopracowana. Sama nigdy bym tego nie dokonała. Dziękuję! Adasiu – dzięki Twojej historii rodzinnej w książce pojawiły się leśniczówka, duch, jadalnia oświetlona lampami naftowymi. Dziękuję, że zechciałeś podzielić się ze mną wspomnieniami. Tak samo zresztą jak przemiła Pani z biblioteki w Kępnie. Dziękuję również Pani Mysi, Błażejowi i Idze. Za zrozumienie, ciepło, snucie cudownych inspirujących historii, zimowe wieczory, które dzięki Wam stawały się wiosenne i pachnące bzami. Pani Basiu, dzięki Pani mogłam na moment poczuć się, jakbym przeniosła się w czasie. Dziękuję za

przepiękne fryzury z lat 20. i 30. Bliżej mi w nich było do Leontyny. „Urodajnia” to magiczne miejsce. Aniu P. i Sabinko T. – Wam pragnę podziękować za wsparcie i za to, że w krytycznym momencie byłyście gotowe przechować mnie u siebie, nie bacząc na nikogo i na nic. Kubusiu – jesteś dla mnie największym wsparciem i najcudowniejszym podarunkiem, jaki dostałam od losu. Dziękuję, że jesteś. Bez Ciebie nie byłabym tym, kim jestem dzisiaj. Dzieciaki, Zuzanko i Tymusiu, kocham Was najbardziej na świecie. Zuza, dzięki za odstąpienie biurka i pokoju na czas kończenia książki. Tyśkowi – za robienie bajecznych kanapek. Dziękuję Wam wszystkim za to, że dzięki Wam mój świat jest naprawdę przyjaznym miejscem, w którym mogę żyć, śmiać się i kochać. Magdalena

BIBLIOGRAFIA Augustyn-Puziewicz Janina, Lwów. Wspomnienie lat szczęśliwych, t. 1, Wydawnictwo Werk, Wrocław 1994 Dunin-Wąsowicz Krzysztof, Warszawa 1939–1945, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1984 Harcerki 1939–1945, red. Krystyna Wyczańska, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1983 Jankowski Stanisław „Agaton”, Z fałszywym ausweisem w prawdziwej Warszawie, t. 1–2, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1988 Jaworski Franciszek, Lwów stary i wczorajszy, Wydawnictwo Most, Warszawa 2014 Kuśniewicz Andrzej, Mieszaniny obyczajowe, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1985 Pełnić służbę… Z pamiętników i wspomnień harcerek Warszawy 1939–1945, red. Anna Zawadzka, Zofia Zawadzka, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1983 Szaszkiewiczowa Irena Kika, Podwójne życie Szaszkiewiczowej, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2011 Szolginia Witold, Dom pod żelaznym lwem. Wspomnienia lwowskie, Instytut Wydawniczy „Pax”, Warszawa 1971

Szolginia Witold, Pudełko lwowskich wspomnień pełne, Oficyna Wydawnicza „Sudety”, Wrocław 1994 Szolginia Witold, Tamten Lwów, t. 1: Oblicze miasta, Oficyna Wydawnicza „Sudety”, Wrocław 1992 Szolginia Witold, Tamten Lwów, t. 2: Ulice i place, Oficyna Wydawnicza „Sudety”, Wrocław 1993 Szolginia Witold, Tamten Lwów, t. 3: Świątynie, gmachy, pomniki, Oficyna Wydawnicza „Sudety”, Wrocław 1993 Szolginia Witold, Tamten Lwów, t. 4: My, lwowianie, Oficyna Wydawnicza „Sudety”, Wrocław 1994 Szolginia Witold, Tamten Lwów, t. 5: Życie miasta, Oficyna Wydawnicza „Sudety”, Wrocław 1994 Szolginia Witold, Tamten Lwów, t. 6: Rozmaitości, Oficyna Wydawnicza „Sudety”, Wrocław 1994

Projekt okładki Agnieszka Kucharz-Gulis Fotografie na okładce © Image Source/Corbis, Muzeum Niepodległości/East News Opieka redakcyjna Anna Rucińska-Barnaś Redakcja Karolina Macios Adiustacja Anna Szulczyńska Korekta Katarzyna Onderka Barbara Wójcik

Copyright © by Magdalena Kordel © Copyright for this edition by SIW Znak sp. z o.o., 2015 ISBN 978-83-240-3502-1

Książki z dobrej strony: www.znak.com.pl Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, 30-105 Kraków, ul. Kościuszki 37 Dział sprzedaży: tel. 12 61 99 569, e-mail: [email protected] Plik opracował i przygotował Woblink

woblink.com