W ubraniu skocz do jeziora - Bogdan Daleszak

Bogdan Daleszak W ubraniu skocz do jeziora

klub srebrnego klucza Iskry Warszawa 1986

Profesorowi dr, Andrzejowi Bydałkowi z Zielonej Góry

1 Grali już ponad godzinę, choć obydwaj zdawali sobie sprawę z tego, że ich gra przypomina wszystko, z cymbergajem włącznie, tylko nie szachy. Pierwszy Jacek podłożył się, mając przewagę gońca, a w kwadrans później Rysiek już w siódmym ruchu nowej partii podstawił hetmana. Po kilku takich zagrywkach coraz więcej mieli sobie do powiedzenia poza szachownicą, i niewinne początkowo docinki przekształciły się w końcu w awanturę. Wrzeszczeli na siebie tak głośno, że przemówiły ściany. Najpierw z lewej załomotał pięścią w ściankę działową, nawiasem mówiąc cienką jak bibuła, szef działu zagranicznego, Julek Bartosz, a później, z prawej, zatrząsł budynkiem tubalny bas pogodnego zazwyczaj, przezywanego przez redakcyjnych smarkaczy „Wujem", Jasia Szatsznajdera. Ucichli. Jacek Wajdzik, z natury spokojniejszy od kolegi, pierwszy ochłonął i zaproponował, by przestali się wygłupiać. Zagrają jeszcze tylko trzy szybkie partie, a przegrany przez najbliższy tydzień, codziennie, będzie przeciwnikowi fundował kawę w bufecie. Z przyniesieniem do stolika, bez zbędnych min i głupich komentarzy. Obydwaj byli maksymalnie wściekli. Jacek od wakacji przeklinał wrocławski klimat, wybrzydzał na totalny, koszmarny, cholerny niż, narzekał na „beton między uszami" (Rysiek utrzymywał, że to pustka tak ciąży), narzekał na wszystkich i wszystko i od dwóch miesięcy nawet już nie udawał, że pracuj. Rysiek Sławiński w pół godziny po przyjściu do redakcji dowiedział się, że znów nic wykonał planu wierszówkowego, a w dziesięć minut później sekretariat powiadomił go, że jutrzejszy samochód, którym miał jechać w teren, idzie właśnie

do przeglądu. Inne rozdysponowane są od paru dni. Samochód go nie zaskoczył. Najmłodsi pracownicy redakcji pierwsi są tylko do wysłuchiwania poleceń, natomiast w kolejce po najmniejsze ułatwienia, premie i inne dzienni-karskie dobra jakoś zwyczajowo plasują się na miejscach ostatnich. Albo poza kolejką. Samochód to pół biedy, ale z powodu jego wierszówki „Stary" znów będzie marudził na kilku najbliższych zebraniach redakcyjnych. Wszyscy wytykali im te szachy, choć grywali rzadko i najczęściej w godzinach, w których gazetowy młyn zwalniał już obroty, a szef działu młodzieżowego wybierał się do klubu. W obecności Bolka prawie nigdy nie wyciągali szachownicy, mimo że atmosfera u nich była bardziej niż koleżeńska. Inaczej mówiąc, personel czuł respekt przed szefem. Bolek trzymał ich krótko, jak trzeba było sztorcował zwięźle i dosadnie, ale uważał to za swój wyłączny przywilej i poza działem nie pozwolił na „swoich chłopaków" powiedzieć złego słowa. Nawet „Staremu". W najdramatyczniejszych momentach przypominał spokojnie, kto w redakcji najczęściej wygrywa wszelkie możliwe konkursy na reportaże. Czwarty z ich działu, niski, rudy i jak wiewiórka ruchliwy, Andrzej Heyduk, był w Warszawie i „Gazetę" miał zaszczycić swoją obecnością dopiero za trzy dni * Grali dużo spokojniej, rozważniej - skończyły się szkolne błędy. Wciągnęła ich kolejna partia, ale jak na złość coraz częściej dzwonił telefon i co chwilę ktoś miał bardzo pilny interes. A to goniec przyniósł pocztę, a to pani Zosia z „Magazynu" podrzuciła odbitki szczotkowe, a to Julek Bartosz jak zwykle przyszedł po kalkę czy spinacz. Opędzali się przed intruzami, odburkiwali coś na odczepnego, prześcigali się w nieuprzejmościach. Na Zbyszka Szweda, starszego kolegę z działu kultury, w ogóle nie zwrócili uwagi. Tamten kręcił się po pokoju, hałasował i miał nawet kilkuminutowe przemówienie, ale nie zrozumieli z tego ani słowa. Jacek wymachiwał tylko długimi

rękoma, jakby opędzał się przed natrętnym komarem. Dopiero gdy Zbyszek podszedł i zdecydowanym ruchem położył na środku szachownicy pięść, a rączkę miał jak walizkowa maszyna do pisania i szaleństwem byłoby ją lekceważyć, obudzili się obydwaj. Parę figur potoczyło się z łoskotem po parkiecie, ale Jacek z Ryśkiem nie drgnęli. Jacek znieruchomiał z uniesionym nad szachownicą skoczkiem. Nawet nie wymądrzali się - Zbyszka lubiła cała redakcja, a poza tym ich starszy kolega miał bardzo przegraną minę. - Posłuchajcie maniaki, kiedy człowiek zwraca się do was po dobroci. Nie dla przyjemności oglądania waszych twarzyczek tu przychodzę, ale w potrzebie. Musicie coś poradzić, wykombinować, zadziałać. Ja pogubiłem się już zupełnie. W domu mam od wczoraj piekło, Krystyna jest w szoku, Monika cała w spazmach i rozpaczy, a ja mam ochotę „wsiąść do pociągu byle jakiego...". - Wyhamuj, Zbyszek, bo ty także jesteś w szoku. Jeżeli będziesz tak bełkotał, do jutra nie zorientujemy przyjaźń między dziewczynami po jakimś czasie wyparowała bezpowrotnie... - Zbyszek zamyślił się. - Kiedy Monika była na pierwszym roku geografii (Tadek dopiero sposobił się do matury), od czasu do czasu na Nankiera pokazywał się Jaś, by zobaczyć, jak dziewczyny sobie radzą. Sam studiował ekonomię i nie miał żadnych kłopotów z pierwszymi zaliczeniami. W rok później Tadek wystartował na polonistyce, a Jaś zupełnie nieoczekiwanie rzucił studia i wyjechał do Lublina. Tam niby studiował, niby starał się dopiero o przyjęcie na medycynę, przymierzał na WAM, ale na razie nic z tego nie wyszło. Niewiadomo, dlaczego nie wrócił do Wrocławia, tylko pojechał do Legnicy i tam pracował jako sanitariusz w pogotowiu ratunkowym. Z medycyny nie zrezygnował, bo właśnie w tym roku dostał się na WAM, a na początku listopada przyjechał do Wrocławia, by z Akademii Ekonomicznej uzyskać jakieś ważne dla niego zaświadczenia. Wszystkie sprawy ponoć załatwił, jak chciał, bo był wyraźnie zadowolony.

Jacek, który przez cały czas krążył po pokoju z papierosem w ręku, zatrzymał się przed Zbyszkiem i najwyraźniej chciał mu przerwać, ale siłacz uniósł się z krzesła, wziął kolegę za ramię i troskliwie posadził przy jednym z biurek. Jak dziecko, mimo że Jacek miał ponad dwa metry wzrostu i Zbyszka przewyższał o pół głowy. Ale Zbyszek był zbudowany jak niedźwiedź, a Jacek przypominał bardziej oszczep. - Jaś oczywiście poszedł z tymi wiadomościami do Tadka ciągnął dalej Zbyszek - i oczywiście przyniósł pół litra. A później obydwaj pomaszerowali do akademika przy placu Nankiera, do Moniki i Iwony. Też nie z pustymi rękami. We troje wypili dragą już butelkę wódki i jedno wino. Najmniej tyle, a wreszcie wylądowali w „Ratuszowej". Monika miała zły dzień, wyraźnie stroiła fochy, nie piła z nimi w akademiku, a w „Ratuszowej" cały czas zajmowała się robótką na drutach i w końcu gdzieś się zagubiła, bo z lokalu wracali bez niej. Całej trójce mocno szumiało pod włosami i powrót był trochę pijany. W rezultacie Jasiowi uciekł ostatni sensowny pociąg do Legnicy. Uchwalono, że odprowadzą dziewczynę, a Tadek przenocuje kolegę na waleta w „Szklanym Domu” - męskim akademiku, w którym mieszkał. W powrotnej drodze, na Kuźniczej, Jaś nagle podszedł do kiosku „Ruchu” i wybił w nim szybę. Zanim Iwona i Tadek zorientowali się w intencjach potencjalnego medyka, napatoczył się jakiś mężczyzna, też mocno nietrzeźwy, i zaczął ciągnąć Jasia w kierunku Rynku. Mimo że później przez dwa tygodnie wałkowali ten temat na wszystkie strony, nie ustalili dokładnie, co działo się po interwencji nieznajomego. Czy chciał iść z nimi na milicję, czy sam podawał się za milicjanta lub członka ORMO, licho wie. W każdym razie Jaś zachował się nieodpowiednio do sytuacji: płakał, histeryzował i lamentował. Mężczyzna to coś wykrzykiwał, to chwiał się trochę, to próbował ich zatrzymać i tak skręcili we czworo nu Uniwersytecką, a potem na plac Nankiera. Było już grubo po pierwszej i zupełnie pusto. Iwona skręciła w lewo, do akademika, a oni poszli prosto.

Dziewczyna udała, że wchodzi do budynku, w rzeczywistości zawróciła i obserwowała. Ciemno było, widziała więc tylko sylwetki. Jak w jakimś teatrze cieni. Nietrzeźwy widz w pijanym teatrze. Nawet nie zauważyła, skąd wzięła się la czwarta sylwetka. Był to również jakiś mężczyzna i Iwona pomyślała, że teraz zabiorą na milicję obydwóch chłopców. Ale tamci nie odchodzili. Mówili coś, wykrzykiwali, gestykulowali, szarpali się. W końcu jeden z mężczyzn pobiegł w kierunku Kurzego Targu, a zaraz po nim drugi, ale w przeciwną stronę. Dwaj pozostali zaczęli się bić. Dziewczyna przezwyciężyła strach i podeszła jeszcze parę kroków. Niemal była pewna, że to ten pierwszy nieznajomy bije Jasia. Zastanawiała się, czy nie krzyczeć. Z bliska zobaczyła jednak, że to nieznajomy spod kiosku bity jest przez jakiegoś mężczyznę. Wycofała się do akademika. Tadek opowiadał później, że to Jaś uciekał w kierunku Kurzego Targu. „Ten czwarty" kazał mu wiać, kiedy dowiedział się o kiosku. Albo kiedy rozpoznał Jasia. Wyglądało na to, że się znają, bo nawet padła nazwa „Legnica”. Tadek nic z tego nie mógł zrozumieć, bo po pierwsze zaczęło mu być niedobrze, a po drugie ciągle szarpał się z nim ten spod kiosku. Jaś uciekł, więc i Tadek rzucił się do ucieczki, ale pobiegł w przeciwnym kierunku, w stronę Hali Targowej. Zorientował się jednak, że nikt go nie ściga i zaczął się rozglądać za Jasiem. Nie było go nigdzie. Obleciał Kurzy Targ, Szewską i wszystkie pobliskie ulice, był nawet na Dworcu Głównym, ale przyjaciela nie spotkał. Zwłoki Jasia Tyszlera wyłowiono z Odry w dwa dni później, szóstego listopada. Równo dwa tygodnie temu.... - Poczekaj, poczekaj - Jacek tym razem nie reagował na protesty Zbyszka - mówiłeś przecież o samobójstwach. A to w przypadku Jasia wygląda raczej na nieszczęśliwy wypadek. Po pijanemu chłopak tak rozpędził się w uciekaniu, że po ciemku mógł wbiec prosto do rzeki... - Albo - okazało się, że i Rysiek słucha Zbyszka bardzo uważnie - uciekł, ale któryś z tych nieznanych mężczyzn dopadł

go. Już nad Odrą. Mogło dojść do szarpaniny i nieumyślnego lub świadomego wrzucenia chłopaka do wody. Był tak pijany, że poszedł na dno jak korkociąg. Ciekawe, czy coś wiadomo na temat tych dwóch nieznajomych. Nie budzi sympatii ani jeden, ani drugi. A co do samobójstwa: czy znalazł się świadek, który widział, jak chłopak rzucił się do rzeki? - Zupełnie nie mam pojęcia - Zbyszek bezradnie rozłożył ręce - nie mam zielonego pojęcia i dlatego przyszedłem prosić o radę: jak się w tym wszystkim połapać. Mówiono o samobójstwie i już. - Czy milicja też tak to oceniła? - Tak, samobójstwo lub nieszczęśliwy wypadek, co chyba na jedno wychodzi... - Na jedno? Z jakiego punktu widzenia? - Prawnego, milicyjnego... A bo ja wiem? Przecież zupełnie nie znam się na tym. Ale nie przerywajcie, dopóki nie przekażę wam tego, co wiem sam. Inaczej nic mi nie będziecie mogli pomóc. Tadek winił siebie za tę śmierć, w kółko mówił tylko o Jasiu i samobójstwie. Mówił, że i on nie ma po co żyć, że on także skoczy do Odry - Zbyszek sięgnął po następnego papierosa. To gadanie dotarło nawet do ojca Jasia, który mimo że sam przeżywał tragedię, znalazł czas i chęci, by przyjechać z Legnicy do Wrocławia i spotkać się z Tadkiem. Pocieszał go, jak mógł. Tadek wiedział jednak swoje, snuł się po obydwóch akademikach i ciągle szukał okazji do wypicia. Pożerał przy tym ogromne ilości różnych tabletek. Wczoraj znów było jakieś picie i znów szwendanie się we troje: Iwona, Tadek i jego kolega z roku i akademika - Zbyszek Szarecki. Wylądowali w końcu na placu Nankiera, skąd około dwudziestej drugiej mieli iść do „Szklanego Domu”. Już w tym miejscu zaczynają się niejasności. Licho wie na przykład, po co dziewczyna szła do „Szklanego Domu"? Przecież o tej porze nawet by jej nie wpuścili. Może czuła się najbardziej trzeźwa z całej trójki i chciała czuwać nad chłopcami?

Nie wiadomo także, dlaczego nie wyszli razem. Może ona zbyt długo się ubierała, a Zbyszek na nią czekał. Może Tadek nagle zaczął się śpieszyć, a może miał tylko pijacką fantazję? Albo wypił tyle, że przestał w ogóle kontaktować? Dość, że kiedy zeszli na dół jego przy portierni już nie było. Ani przed akademikiem. Normalnie powinni pójść w prawo, w kierunku Szewskiej, no, ewentualnie na wprost, przez Kurzy Targ. Tymczasem szukając Tadka, poszli w lewo, w stronę Hali Targowej i mostu Piaskowego. Dlaczego? Też nie wiem. Wszędzie było diabelnie ciemno. Oszczędnościowe wygaszanie. Rozglądali się i najpewniej w świetle reflektorów przejeżdżającego samochodu spostrzegli, że Tadek siedzi okrakiem na balustradzie mostu. Krzyczał coś do nich, a później przechylił się w stronę rzeki. Szarecki nie był zupełnie pewien, ale Iwona z całą stanowczością twierdzi, zeskoczył. Kiedy dobiegli, nie widać było nic, chociaż Iwonie się zdawało... Zresztą wtedy, przed akademikiem, kiedy dziewczyny przybiegły do Moniki, żeby ją zabrała na górę, Iwona nie mogła się uspokoić. Szlochała i bełkotała, że Tadek, że ona musi do Legnicy, bo Tadek kazał, a przecież nie żyje, mój Boże, odgrażał się i wreszcie skoczył, że ona oszaleje. I tak w kółko. Wreszcie pobiegła w stronę Dworca Głównego, a Szarecki za nią. Zdążył tylko jeszcze powiedzieć dziewczynom, że mają z Iwoną wezwanie na milicję na dziesiątą rano. Monika nie poszła do akademika, ale wzięła taksówkę i przyjechała do nas, do Krystyny. Całą noc przesiedziały w kuchni. Płakały i doiły wódkę. Do Krystyny o czwartej rano musiałem wzywać pogotowie. Serce. A od rana wyrywały sobie słuchawkę. Pilnowały, czy przypadkiem Iwono luli Szarecki nie zjawili się w akademiku. Przed chwilą dzwoniłem do chałupy. Obydwie siedzą przy telefonie i czekają, aż któryś z akademików da znać. Ale nie doczekały się, mimo że dochodziła czternasta. Od nowa wpadają w histerię. Wymogły na mnie, abym sprawdził, czy tamci zgłosili się na milicję. Tylko jak ja mam to zrobić? Nawet nie wiem, o którą komendę chodzi, a nawet gdybym

wiedział, to i tak nikt nie zechce ze mną gadać. Jakbym to już słyszał: ,,a obywatel to kto?". I trudno się dziwić... Zbyszek miał minę potrąconego pekińczyka i olbrzymimi łapskami miętosił materiał obiciowy krzesła, na którym siedział. Rysiek szklanym wzrokiem wpatrywał się w zapomnianą szachownicę z poprzewracanymi figurami, a Jacek jak nakręcona zabawka, krążył po pokoju i odpalał papierosa od papierosa. Milczeli. Tylko Rysiek klął od czasu do czasu cicho i bez przekonania. Jacek zatrzymał się w pewnym momencie, znieruchomiał, a później podszedł, nachylił się nad siedzącym Zbyszkiem z podejrzliwą miną i oskarżycielsko wycelowanym w niego palcem. - Ty, a jeżeli te twoje histeryczki słyszały tylko piąte przez dziesiąte, a potem jeszcze podnieciły się alkoholem? A jeżeli ten cały Tadek leczy teraz kaca gdzieś, nie wiadomo gdzie, i śmieje się po cichu? Po cichu, bo „stukot białych mew '... Pamiętajcie, że Iwona i Szarecki też byli prawie kompletnie pijani i wszystko mogło im się dokładnie popieprzyć... - Bredzisz - ocknął się Rysiek. Nie podniósł oczu znad szachownicy, ale był wyraźnie poruszony. - Bredzisz. Klasyczny odruch strusia, kobiece myślenie. Wiedziałem, że przestajesz myśleć, kiedy zaczynasz pisać, a teraz mówisz tak, jak piszesz. Szarecki nie mógł być kompletnie pijany. Nawet na pewno nie był. Inaczej leciałby z nóg albo na wódkę, albo do rzeki, a nie za dziewczyną. Jeżeli w chłopaku działają jeszcze instynkty opiekuńcze albo coś w tym rodzaju, to nie może być z nim całkiem źle. To przecież on mówił o milicji. I o konkretnej godzinie. Musieli rozmawiać z milicją. Bo chyba nie dostali wezwania nagle, po północy, w jakiejś starej sprawie? Rysiek przez parę sekund niewidzącym wzrokiem wpatrywał się w ścianę, aż wreszcie zadecydował: - Leszka Umańskiego trzeba. I tylko Leszka. Jak najszybciej. On ma chody u milicjantów. Sprawdzi w komendach wrocławskich, a jak będzie trzeba, to i do legnickiej komendy zadzwoni. Zbyszek musi piorunem ustalić legnicki adres Tadka. Może Monika zna, a jeżeli nie, to...to może „Szklany Dom”? Ja

dzwonię do Leszka, Jacek biegnie do bufetu. Może jest tam. W bufecie nikomu nie chce się podnieść tyłka z krzesła, by podejść do telefonu, a tu każda minuta cenna. Każda minuta. Cholerna, parszywa sprawa. Zupełnie nie trzyma się kupy. Powariowały szczeniaki. Narkotyki? Alkoholowe orgie?, „Czarne msze"? Wszystko możliwe, ale na wyjaśnienie tego przyjdzie czas. Teraz trzeba spróbować ratować tych dwoje. Diabli wiedzą, co im może strzelić do tych głupich zapitych główek... I co strzeliło tamtym dwóm. No, na co jeszcze czekacie, do jasnej cholery? Na listy uwierzytelniające czy na solidnego kopa?! Młody człowiek jeszcze raz nacisnął taster dzwonka i spokojnie odczekał pół minuty. Po drugiej stronie drzwi było cicho. Musiało być cicho. Uważał, że mieszkanie Bożeny poznał jak swoje i nic go nie może zaskoczyć. Błyskawicznie sięgnął do kieszeni, wsunął klucz do zamka, który odskoczył z leciutkim trzaskiem. Moment nadsłuchiwał, a później wszedł do środka. Drzwi pozostawił zamknięte tylko na klamkę. To miało ułatwić mu wytłumaczenie się w razie kłopotów. Był tu już trzy dni temu. Dokładnie poznał rozkład mieszkania oraz rozmieszczenie wszystkich cenniejszych przedmiotów i pieniędzy. Postanowił, że weźmie tylko tyle, ile zmieści się do szarego nesesera tkwiącego, jak pamiętał, na szafie, w pokoju stołowym. Po trzech minutach znajdzie się z powrotem na klatce schodowej. Lekko, na palcach, przeszedł do stołowego i zbliżył się do szafy. Wyciągnął ręce i tak zamarł na ułamek sekundy. Usłyszał dość głośne zamknięcie drzwi. Nie było dzwonka, więc to na pewno domownik. Mniej więcej pół sekundy zajęło mu zdjęcie rękawiczek, pochwycenie jakiejś gazety i przybranie przy stole miny i pozy... znudzonego czekaniem przyjaciela domu. Kiedy drzwi prowadzące do pokoju otworzyły się szerzej i stanął w nich osłupiały, nie znany mu, starszy pan w okularach, odczekał

jeszcze ułamki sekundy, a później podniósł się, nieśpiesznie odkładając gazetę. - No, nareszcie - mruknął i szeroko, najpromienniej jak umiał, uśmiechnął się do starszego pana. - Przepraszam, obawiam się, że nie rozumiem. Kim pan u licha jest i jak się pan tu dostał? - przybysz jąkał się lekko ze zdenerwowania i nie wiedział, jak się zachować: czy wejść dalej, czy z okrzykiem „złodziej!" wypaść na korytarz. Spokój dziwnego gościa zupełnie go zdezorientował. I jednocześnie trochę uspokoił. - Pozwoli pan, że się przedstawię - młody człowiek lekko się skłonił - jestem Adam Napieracki, kolega Bożenki. A pan, o ile się nie mylę, jest jej stryjem. Wiele o panu słyszałem... Wie pan, już nie mogłem się doczekać na kogoś z domowników. Przychodzę, drzwi otwarte, a to przecież bardzo niebezpieczne. Ale może pan usiądzie na moment. Starszy pan ciągle jeszcze nie dowierzał, mimo to uśmiechnął się i głęboko odetchnął. A później przeprosił na chwilę, zdjął wierzchnie okrycie w przedpokoju, przygładził włosy i wrócił do stołowego. - Przepraszam, najmocniej przepraszam, tak się zdenerwowałem, ale pan rozumie; drzwi otwarte, obcy człowiek w domu, a to już nie te lata. Usiądźmy. Szybko zrobię kawy, a może i kieliszek czegoś się znajdzie. Nie wiem, jak mam panu dziękować - nerwowo mówił starszy pan, zacierając ręce i sięgając co chwilę do okularów, które mu się przekrzywiały. Adam podziękował za kawę i kieliszek, wypalił papierosa, po czym oświadczył, że właściwie to trochę się śpieszy, a został tylko z powodu otwartych drzwi. Starszy pan żegnał młodego człowieka ze trzy razy, nie szczędząc uścisków. Wreszcie Adam wydostał się na korytarz. Zupełnie nie rozumiał nagłej wizyty starszego pana. Dobrze przynajmniej, że zgadł w nim stryja Bożeny. Słyszał o nim zupełnie przypadkiem. Wyobraził sobie przez moment, że stryj przyszedł dwie minuty później i spotkali się w drzwiach, kiedy Adam wychodził z szarym neseserem w ręku. To było

ekscytujące. Aż gwizdnął z emocji, ale szybko przywołał się do porządku. Spojrzał na zegarek. U Wijasa nie będzie nikogo jeszcze ponad pół godziny. Wystarczy. Adam musi sobie dowieść, że nie stracił zimnej krwi. Musi się wypróbować. Mijały minuty, coraz bardziej nerwowe, a Leszek jakby się pod ziemię zapadł. Blokowali trzy telefony w trzech różnych pokojach. Zbyszek nie mógł się dodzwonić do domu, bo telefon był ciągle zajęty, a Jacek z Ryśkiem uświadamiali sobie coraz dokładniej, że nie mają pojęcia o organizacji pracy w „Wiadomościach'', w których od niedawna pracował Leszek. Tymczasem Umański był niezbędny. Od ponad dziesięciu lat, najpierw w,, Gazecie Robotniczej", a później w „Wiadomościach", zajmował się kryminałami i zdążył w tym czasie zaprzyjaźnić się z połową pracowników wszystkich dolnośląskich komend MO. Koledzy dziennikarze nazywali go wprawdzie z przekąsem „półpolicjantem” i ciągle opowiadali mu najzłośliwsze kawały o milicjantach, ale w razie kłopotów ze służbą ruchu drogowego wszyscy szli do niego. Leszek miał na to sposób. Wyciągał po prostu z portfela zapłacone przez siebie i żonę mandaty, co kończyło wszystkie dyskusje na kłopotliwy dla niego temat. Po kwadransie zupełnie zabrakło im konceptu. Nie było już miejsca, w które by nie dzwonili. Jacek podejrzewał nawet, że Umański gra w karty z kierowcami (pokój kierowców uważał ponoć za najsympatyczniejszy we Wrocławiu „klub”), ale i tam go nie było. Dopiero kiedy lustrowali wszystkie trzy redakcyjne podwórka w poszukiwaniu leszkowego trabanta, natknęli się na Tośka Kuwałka - kierowcę z „Gazety Robotniczej", który przed chwilą wrócił z „Elwro". Umański został tam jeszcze na pół godziny. Jacek krótko przedstawił sprawę przez telefon. Niech Leszek rzuca wszystko i jedzie. Szwed jest w potrzebie, a oni nie potrafią mu pomóc. Zresztą sprawa, z którą przyszedł starszy kolega, wygląda na niezwykle interesującą.

W dwadzieścia minut później Leszek wykłócał się z oficerem dyżurnym Komendy Dzielnicowej Stare Miasto, a potem poprosił o pomoc znajomego komendanta, pułkownika Józefa Rosiaka, który nigdy nie robił mu żadnych trudności. Komendant w parę sekund sprawdził, że wezwani studenci nie zjawili się w komendzie ani o dziesiątej, ani później. Nie, nie szukano ich, bo sprawa nie jest pilna. Dzięki automatycznemu połączeniu Legnicę miel i od razu. Zastępca naczelnika dochodzeniówki w Komendzie Wojewódzkiej, major Franciszek Góral, nie zgłaszał się, ale kierownik jednej z sekcji, kapitan Krzysztof Rygiel, był na miejscu. Obydwóch Leszek znał jeszcze ze studiów, kiedy to prawnicy razem z polonistami odsługiwali uniwersyteckie wojsko. Leszek krótko naświetlił sprawę i podyktował adres podsunięty przez Szweda. Kapitan nie tracił czasu. I tak miał zaraz wyjechać, postanowił więc sam zajrzeć na ulicę Engelsa. Obiecał po powrocie zadzwonić. Cichutko odskoczył zatrzask, nie zaskrzypiały drzwi. Adam uśmiechnął się. Sam naoliwił i zamek, i zawiasy. Cóż, w mieszkaniu Wijasa w ciągu ostatnich dwóch miesięcy był już szósty, nie, siódmy raz. Wyjątkowo bezpieczne mieszkanie, bo Wijasowie mieli pracę wykluczającą niespodziewany powrót do domu. Adam dorobił sobie klucze w czasach, kiedy jeszcze pracował z Wijasem w warsztatach PKS-u. W całej Legnicy nie było chyba bardziej gadatliwego faceta niż Robert. W kółko chwalił się odłożoną gotówką, biżuterią i swoim nowiutkim dużym fiatem. I nie krył się za bardzo z tym, że jego machanie pilnikiem to działalność właściwie społeczna. Tylko odcisków można od tego dostać. Prawdziwe pieniądze Wijasowie. robią na zagranicznych wojażach. Kiedy Robert zaczął rozpowiadać, że wkrótce ze Związku Radzieckiego przywiezie sobie superbrylant (miał kosztować majątek!), Adam nie wytrzymał. Dorobił sobie klucze do Wijasowego mieszkania i postanowił cierpliwie czekać na cenny kamyk.

Już kilka razy „doglądał interesu". Robert nie kłamał. Napieracki bez trudu zlokalizował i pokaźną szkatułę z biżuterią, i solidny stos tysiączłotówek. Biżuterii nie tknął, ale za każdym razem odchodząc, zabierał z pakietu jeden banknot. Za fatygę. Jeden jedyny, chociaż tak na oko licząc było ich ze dwieście. Tym razem także wysupłał z paczki banknot, chuchnął na konterfekt Kopernika i wsunął pieniądze do kieszeni. Pieszczotliwie przesunął palcami po wieku szkatuły, wyczuwając przez rękawiczkę jej zdobienia, a później wycofał się na palcach w kierunki drzwi. Kiedy zamykał je, mruknął „Bingo!”. To była najwyższa klasa. Kamyczek jest już jego. Później zaopiekuje się i biżuterią, i stosikiem banknotów. Weźmie wszystko do ostatniego okrucha. Pomysł z kluczami był najwyższej próby. Dzięki swojej kolekcji już teraz był cichym współwłaścicielem siedemdziesięciu trzech mieszkań. Na razie siedemdziesięciu trzech. Za rok - dwa będzie miał sto razy więcej kluczy i sto razy więcej mieszkań. W Legnicy, we Wrocławiu, w Krakowie, Poznaniu, Łodzi - w całym kraju. Oczywiście do tego trzeba ludzi, ale i ludzie się znajdą. W tym momencie skrzywił się z dezaprobatą. Właściwie wierzył tylko sobie, ale jeżeli ma rozkręcić interes na taką skalę... „Spółdzielnia” musi mieć ludzi w wielu miastach. Tylko wówczas jego pomysł przyniesie miliony. Przyjedzie swój facet z Łodzi do Wrocławia. Dostanie klucze i dokładne informacje o mieszkaniu i jego właścicielach. Po robocie odda klucze, a po kilku miesiącach określoną część doli. W tym czasie wrocławianin oporządzi wskazane mu mieszkanie w Łodzi i ulotni się z łupem. Taką metodą może jednocześnie pracować nawet stu ludzi. Kiedy ze Szkolnej skręcał w Roosevelta, w swoją ulicę, natknął się na Roniecką. Duże pieniądze. Niewątpliwie duże pieniądze, biżuteria,, dolary. Klucze do mieszkania Ronieckich miał już od dwóch miesięcy i niedługo powinien tam złożyć wizytę.

Ukłonił się bardzo elegancko. Zupełnie nieatrakcyjna, ale ubrana niezwykle bogato pani w średnim wieku odkłoniła się, odsłaniając przy okazji całe nadwerężone uzębienie. Czas zatrzymał się w miejscu, jakby ktoś sypnął piaskiem w mechanizmy zegarków. Wszyscy czterej siedzieli teraz jak zahipnotyzowani. Leszek pomyślał z żalem, że trzeba było dramatu i alarmu, żeby rodzina „Malaków” spotkała się niemal w komplecie. Brakowało tylko Andrzeja i Anny. Andrzej „malakował” dalej, Ania awansowała na publicystkę i przeniosła się do działu społecznego „Gazety", on do „Wiadomości", a reszta bractwa, jak Jacek, trafiła do działu młodzieżowego. Jacek, Rysiek i Andrzej dalej robili codzienną rubrykę michałków zbieranych na telefonicznych dyżurach („Malak, słucham") i co jakiś czas zajmowali w „Magazynie Tygodniowym" całą kolumnę na porady, dowcipy i ciekawostki („Malak radzi”), ale to już od dawna nie było to. Kiedy cztery czy pięć lat temu narodziły się „Malaki” (ich wspólne nazwisko powstało z zestawienia pierwszych liter imion, nazwisk lub przezwisk), to piątka niemowlaków miała niespożytą energię, ogromny apetyt na zrobienie czegoś naprawdę wielkiego i wręcz przerost ambicji. „Malak” miał być antidotum na wszystko: na niedowład organizacyjny ogromnej redakcji i ich własne lenistwo, na widzimisię szefów i bufetowe intryżki starszych kolegów, na frustracje i spleeny, na nieuzasadnioną euforię i „wodę sodową", na czasem parszywą dolę dziennikarza i niemal zawsze parszywą dolę młodego dziennikarza, na niefartowne układy personalne i groźbę stałego dreptania w miejscu, na przedwczesne starzenie się w fachu i kłopoty warsztatu pisarskiego. Na wszystko. I był. Całą piątką zbierali się przy okrągłym stole, nawiasem mówiąc bardzo starym i rozchwianym, w dziale miejskim i główkowali gromadnie. Tu powstawały pomysły i harmonogram pracy. Tu dzielono zadania i egzekwowano ich

wykonanie. „Malakowa" miniedukacja działała bez większych zgrzytów, a odnotowywany w specjalnym zeszycie wykaz publikacji wspólnych i indywidualnych robił się coraz dłuższy. Oni pierwsi na wrocławskim bruku zastosowali metodę wieloosobowego zbierania materiałów dla jednego piszącego. Pod szyldem „Malaka” zaczęły się ukazywać seriale zupełnie niezłych reportaży. Później wymyślili, że można atakować różne problemy jednocześnie w kilku gazetach, z którymi szybko nawiązali współpracę. Kiedy już dostroili sic; organizacyjnie, zaczęli zbierać materiały na pierwszą książkę i zrobili to w niepełny rok. Opinie, że chcą całą piątką w krótkich spodenkach wmaszerować do ZLP, pierwsze docinki „życzliwych" i z uporem kolportowany na ich temat dwuwiersz przypisywany Eugeniuszowi Geppertowi: „Gdy malarze są do d..., to się łączą w grupy”, potraktowali niesłusznie z życzliwym lekceważeniem. Nad „Malakami" powoli zbierały się chmury... Sześć razy podrywali się do telefonu i sześć razy byli bardzo nieuprzejmi, mimo że ludzie gdzieś tam, po drugiej stronie drutu, byli Bogu''ducha winni. Jacek zaproponował dowcipnie, żeby przyjmowali tylko co drugi telefon, ale mu przeszło, kiedy Zbyszek popatrzył na niego bez uśmiechu. Wreszcie zadzwonili z Legnicy. Kapitan nie lubi dramatyzować, ale tych dwoje zupełnie nie nadaje się do życia. Niewykluczone, że gdyby pozostawiono ich samych sobie jeszcze przez parę godzin, na jakiekolwiek interwencje byłoby już za późno. Zastanawiali się w Legnicy, czy ich nie zatrzymać i nie oddać pod opiekę lekarzy, ale doszli do wniosku, że może to być nie skutek wypitego alkoholu, ale przede wszystkim reakcja psychiczna na wydarzenia poprzedniego wieczoru. I chyba będzie najlepiej, jeżeli jak najszybciej znajdą się we Wrocławiu. Pod dobrą opieką, może rodziny i koniecznie w kontakcie z lekarza.

- Po rozmowach z nami przyszli trochę do siebie. Zwłaszcza chłopak. Ale trzeba ich było oglądać wtedy, kiedy weszliśmy do mieszkania. Czy widziałeś kiedy, Leszku, człowieka ciężko zatrutego tlenkiem węgla? Jeżeli tak, będziesz wiedział, o co chodzi, a jeżeli nie, to i tak nie zrozumiesz. Nawet gdybym ci bajał na ten temat przez dwa dni. Poleciłem odwieźć ich na dworzec i wsadzić do pociągu. O siedemnastej trzydzieści na Główny we Wrocławiu wjedzie pociąg z Legnicy, którym przyjadą nasi wspólni znajomi. Jeżeli potrafisz, zorganizuj odebranie ich z dworca. I nie zapomnij jutro zadzwonić, czy wszystko skończyło się dobrze. Trzymaj się. Uspokojony telefonem kapitana Rygla Szwed nabrał chęci do życia i trochę nieoczekiwanie oświadczył, że sam załatwi „komitet powitalny" na dworcu, współdziałanie akademików oraz powiadomienie rodziców. W końcu zabrał „Malakom" i tak dużo czasu, a z nich czterech to przecież on jest najlepiej zorientowany w niedawnych wydarzeniach. - Zresztą - dodał odchodząc - przez najbliższe kilka dni i tak nie będę miał w domu spokoju. Więc niech przynajmniej dzieje się coś sensownego. Z pożytkiem dla kogoś. Kiedy zamknęły się za nim drzwi, Jacek pomyślał, że chłop ma życie raczej niejedwabne. Z trojgiem dzieci radzi sobie co prawda zupełnie nieźle, ale z żoną nie radzi sobie wcale. Krystyna, kiedyś diabelnie atrakcyjna dziewczyna, najwyraźniej była na etapie zastanawiania się, czy przypadkiem nie przegrała życia. Z latami jej aspiracje rosły, możliwości malały, a między tymi „elektrodami" potężniało napięcie. Kolejne wyładowania Zbyszek, spokojne niedźwiedzisko, przyjmował z coraz większą rezygnacją. A poza tym blisko dwadzieścia lat w tak niszczącym jak dziennikarstwo fachu też robi swoje. Krystyna już od kilku lat ciężko chorowała na serce i terroryzowała otoczenie chronicznym stanem przed zawałowym, którego nie potwierdziły jednak ani badania

lekarskie, ani sami lekarze, wliczając w to specjalistów z różnych, odległych często od Wrocławia, miast. Ostatnio ataki szczególnie się nasiliły. W czasach studenckich śliczna rusycystka kręciła się po zespołach studenckich, śpiewała i deklamowała, przez pewien czas była gwiazdą „Pandory", później królowała w „Kalamburze", a przy tym wszystkim przebierała w adoratorach jak w przecenionych towarach i szykowała się do wielkiej kariery scenicznej. Przy okazji zupełnie straciła dystans do siebie i poczucie rzeczywistości, toteż kiedy wreszcie wylądowała w szkole podstawowej jako nauczycielka rosyjskiego, nabrała przekonania o tragicznym nieporozumieniu życiowym. Przecież nie do tresowania cudzych dzieci była stworzona. Zbyszek też nie zrobił z niej aktorki, mimo że od początku specjalizował się w krytyce teatralnej, z czym wiązała kiedyś duże nadzieje. Z czasem doszła do wniosku, że właśnie mąż jest wszystkiemu winien. Także temu, że pada deszcz i w sklepach nic dostać nie można, a najmłodszy synek ma wyraźne skłonności do histeryzowania. Koledzy byli przekonani, że Zbyszek dużo lepiej radziłby sobie nawet z sześciorgiem dzieci, ale bez żony, koleżanki zaś próbowały od czasu do czasu pocieszać go na różne sposoby. Twierdziły, że taki przystojny chłopak marnieje w oczach. Tego samego zdania były niektóre początkujące aktoreczki i dziewczyny marzące o scenicznej lub dziennikarskiej karierze. Nie ruszali się z pokoju. Leszek palił w milczeniu, Rysiek robił porządki, a Jacek swoim zwyczajem ganiał nerwowo po pokoju i od czasu do czasu zapalał nowego papierosa. Zaczął palić niedawno, a wszyscy dziwili się, jak można godzić papierosy z grą w koszykówkę w ,,Śląsku” i koszykówkę z dziennikarstwem. Był bardzo młody, więc ha razie jakoś radził sobie ze wszystkim. Rysiek pomyślał najpierw, że sprawa jest zakończona. Alarm odwołany. Im jednak dłużej zastanawiał się nad tym, tym

więcej miał wątpliwości. Udało się tylko jedno - Iwona i Zbyszek znajdą się pod dobrą opieką. No i w Legnicy nie doszło do nowych niespodzianek. Ale przecież nic nie wiedzieli ani o tych dwojgu, ani o tamtych nieszczęsnych chłopakach. I nie ma żadnej gwarancji, że jutro czy za parę dni nie dojdzie do następnej tragedii. Choćby Iwona. Co innego, gdyby to był pojedynczy wypadek, ale to przecież zakrawa na jakąś epidemię, jakieś zbiorowe szaleństwo. Alarm więc trwa i nie może być odwołany tak długo, jak długo na temat tych dwóch wypadków pozostaną najdrobniejsze nawet wątpliwości. Niezbędna jest całkowita pewność, że szczeniakom już nic nie grozi. - Głosujemy? - Rysiek zwrócił się do nich obydwóch, ale bardziej do Leszka. Nie miałby nic przeciwko temu, żeby Malaki zadziałały znów jak dawniej, w pełnym składzie. Robota szykowała się ogromna i to na długie tygodnie. Sam nikt nie da rady. - Kto jest za tym, by wystartować od jutra i zebrać pełną dokumentację sprawy? Dawniej, kiedy było ich pięcioro, wszystkie ważniejsze decyzje zapadały przez głosowanie, a jego wynik obowiązywał całą piątkę. Nie zdarzyło się, by ktoś później tego nie respektował. Nawet gdyby od początku był przeciwny, przypadające na niego zadania wypełniał lojalnie i najuczciwiej, jak potrafił. Właśnie między innymi to łączyło ich kiedyś najsilniej i stanowiło „siłę przebicia” „Malaków”. - Jestem za, ale muszę was rozczarować. Sami będziecie jeść ten pasztet. Jeżeli Andrzej dołączy, we trzech dacie radę. Ja niestety, od miesiąca jestem na kwadransowym rozkładzie jazdy i dlatego żal mi każdej minuty. Mogę co najwyżej pomóc z doskoku. Jasne, że musicie to rozgryźć, bo sprawa jest koszmarna. O co tu do cholery chodzi? Co jest grane? Pewnie, gadaliśmy dzisiaj jak na dworcu przy ruszającym pociągu, bo nie można było inaczej, ale na mój nos to wszystko w tej historii jest możliwe. Nawet sprawy, o jakich nikomu z nas nigdy się nie śniło...

Ludzie wstają, idą do roboty, pracują lub udają, że pracują, jedzą, robią zakupy, wracają do domu, potem znów kładą się spać, a głowy im puchną od tysiąca dokuczliwych jak wysypka kłopotów i nie mają pojęcia, że za ścianą ktoś właśnie odkręca gaz. Bo doszedł do wniosku, że już nie ma siły, że już nie może dalej. Chodzą od rana do wieczora ścieżkami ubitymi jak wokół kieratu, a między poranną jajecznicą i wieczorną szklanką mleka nawet przez moment nie pomyślą, że ten kierat nie funkcjonuje od początku świata i że wszystko mogłoby być inaczej. A w tym samym czasie zbiera się kilku maniaków, czcicieli kaktusów lub zorzy porannej, maniaków, którym dawno znudziła się kontemplacja własnego pępka, przestała smakować czysta zwykła, wąchają więc „tri" lub trampki koszykarza i być może jutro przyjdzie im na myśl grupowe samo- spalenie się, bo dojdą do wniosku, że nic innego nie może zbawić świata... - A ty, Leszek, od czego byś zaczął? - Rysiek był zawsze niezwykle praktyczny i nie znosił „dętego trucia", jak mawiał. — Ty sobie pójdziesz, a my od jutra zaczynamy tyrać. Inna sprawa, że i my nie mamy za wiele czasu na nieprzewidziane historie. Tylko patrzeć, jak nasze kłopoty z wykonaniem wierszówki obudzą zgłodniałe redakcyjne lwy. - Wiem tyle, co wy, ale wydaje mi się, że trzeba wybadać dokładnie obydwa akademiki, ustalić skład paczki, wewnętrzne i zewnętrzne powiązania. Jeżeli traficie na przytomnych kierowników domów studenckich, połowę pracy macie z głowy. Warto posłuchać Iwony, Moniki, Szareckiego, sprawdzić koleżanki i kolegów z roku, z pokoju, a jak trzeba będzie to i koleżanki koleżanek. Koniecznie sprawdźcie, czy któryś z tych kaskaderów nie leczył się psychiatrycznie. Spróbujcie też wybadać milicję. Na pewno dużo wiedzą. A gdy to nie wystarczy... to w końcu bilety do Legnicy nie są takie drogie. I koniecznie musicie przez cały czas być w kontakcie ze sobą. Róbcie też po każdej rozmowie lub w jej trakcie, dokładne notatki. Najdokładniejsze, z kolorem ścian i temperaturą powietrza. Wiecie to sami.

Ważne są opinie wszystkich o wszystkich, ale w takich sytuacjach trudno liczyć na całkowitą szczerość, otwartość i dobre chęci. Nie każdy będzie wychodził ze skóry, aby wam pomóc, szczególnie gdy sobie ubzdura, że w jakimś tam stopniu sam zawinił. Tego wieczoru Leszek nie mógł sobie znaleźć w domu miejsca. Zupełnie bez powodu pokłócił się ze swoimi dziewczynami. Spłakana Agata bez odrabiania lekcji poszła spać, Karolina blisko godzinę marudziła w łóżeczku, a zdenerwowana Baśka trzasnęła drzwiami i poszła do sąsiadki, Ani Kępowej. Od dłuższego czasu obydwie tylko czyhały na takie okazje. Wypijały wtedy litry kawy i wina domowej roboty, oglądały telewizję i narzekały na mężów. Przez moment zastanawiał się, czy można dzieci pozostawić bez opieki, ale Agata miała już przecież skończone trzynaście lat i chyba obydwoje z Basią przesadzali z ostrożnością. Napisał więc na wszelki wypadek czuły list do Agaty z informacją, gdzie podziewają się jej starzy, później wsiadł do trabanta. Dochodziła dwudziesta druga. Nie miał żadnych określonych powodów, by tam jechać. Przeciwnie - nie zamierzał przecież angażować się w sprawę, która kosztowałaby go nie wiadomo jak wiele czasu, ale jakoś nie mógł dłużej usiedzieć przy maszynie, w której od kilku godzin tkwiła ta sama kartka papieru, jednoznaczna jak mandat wetknięty za wycieraczkę za niewłaściwe parkowanie samochodu. Nie od razu uświadomił sobie konieczność dokonania czegoś w rodzaju wizji lokalnej na Nankiera, Grodzkiej i moście Piaskowym. Noc była czarna - bezśnieżna, bezksiężycowa i jak wczorajsza, szarpana gwałtownymi podmuchami wiatru. Dziwnie wyglądały oszczędnościowo wyciemnione wrocławskie ulice. Zwłaszcza te najruchliwsze w dzień - Świdnicka, Świerczewskiego, Szewska. Było ciemniej niż na wsi. Gorzej. Miasto robiło wrażenie wymarłego, tkniętego nagłym wielkim nieszczęściem - zarazą lub inną masową klęską. Światła nielicznych o tej porze samochodów jedynie

pogłębiały dramatyczność scenerii. Z Szewskiej Leszek skręcił w prawo, a później przez chodnik wjechał na ogromny dziedziniec przed majaczące w mroku sylwety potężnych budowli wielkiego kompleksu klasztornokościelnego, kryjącego we wnętrzu akademik uniwersytetu /właśnie „Urszulkę pod Kasztanami"/, Liceum Sióstr Urszulanek i domy zakonne. A przede wszystkim tysiącletnią historię miasta. Poczuł się tak, jakby trabantem wjechał w wieki minione. Po lewej stronie miał osiemnastowieczny kościół św. Macieja, na wprost Mauzoleum Piastów Śląskich w dawnym kościele Klarysek, z grobowcami polskich władców tej ziemi, od fundatorki klasztoru i kościoła księżnej Anny poczynając, a na ostatnim Piaście wrocławskim kończąc. Leszek w historii nigdy mocny nie był i do dzisiaj nie wie, czy zawdzięcza to swojemu wyjątkowemu beztalenciu, czy beztalenciu „Afrodyty”, zwanej także Krową, której solidarnie nienawidził cały radomski ogólniak. A, może programowi historii, uwzględniającemu niemal jedynie wojny, bunty i powstania? Dopiero na i po studiach Leszek odkrył, że w dawnych wiekach także ubierano się, jedzono, polowano, utrzymywano kontakty towarzyskie, interesowano się sztuką i kulturą. Że ludzie także normalnie żyli, a nie tylko wojowali. Dopiero praca zawodowa zmusiła go do spóźnionych, okazjonalnych i siłą rzeczy powierzchownych „korepetycji". Może dlatego takie wrażenie robił na nim zawsze plac Nankiera czy Ostrów Tumski? Dziennikarz postanowił zrobić ogromne koło. Poszedł w lewo, w kierunku głównego gmachu Uniwersytetu Wrocławskiego. Ulice były zupełnie wymarłe - Uniwersytecka wyglądała jak całkowicie zapomniany przez ludzi wąwóz. Skierował się od razu pod kiosk „Ruchu”, przy którym zaczęły się wszystkie nieporozumienia z Jasiem. Szyba nie była jeszcze wymieniona, widocznie dwa tygodnie na taki „skomplikowany" zabieg to zbyt mało, ale niewielki otwór zabezpieczono metalową płytą. To tu do pijanej trójki

studentów podszedł ów nieznajomy, który prawdopodobnie stanął w obronie całości kiosku przed chuligańską napaścią, a później został pobity u zbiegu Jodłowej i Nankiera. Dlaczego więc nie zgłosił się do milicji. Niski, szczupły i mimo sportowej przeszłości nie najsilniejszy fizycznie Leszek poczuł się nagle nieswojo na opustoszałych ciemnych ulicach. Co w takiej scenerii mogła zrobić lub zobaczyć Iwona? A co sobie tylko wyobrażała? Spod wejścia do akademika nie widać było nic. Nie trzeba być pijanym, by w takich warunkach stracić z oczu człowieka już z odległości pięćdziesięciu metrów. Ale w takim razie dlaczego wczoraj Iwona z Szareckim poszli od razu w lewo, w stronę Hali Targowej? Może wiedzieli, że Tadek biegnie w kierunku Odry najbliższą drogą... Powlókł się w stronę hali. Żółta żaróweczka nad jej wejściem nie oświetlała nawet własnej oprawki, ulica Świętego Ducha po lewej stronie gmaszyska była jedną czarną kurtyną, a Piaskowa po prawej przypominała tunel, tylko przy wlocie rozjaśniony jakimiś poblaskami w oknach. W paru mieszkaniach majaczyło wytłumione firankami światło. Wymarły był także cały Piasek i Ostrów Tumski, a tylko intuicyjnie, gdzieś w górze, wyczuwało się wieże kościołów i zwalistą bryłę Biblioteki Uniwersyteckiej. Leszek wszedł na ciemny most Piaskowy i gapił się w niespokojną, hałaśliwą, rozgadaną czerń nurtu za barierą. W tym momencie od strony hali nadjechał jakiś samochód i jak fleszem omiótł reflektorami wszystko. Leszek spojrzał w dół, w czarną otchłań wody i poczuł, że jest mu bardzo zimno... Cofnął się i skręcił na prawo, w Grodzką. Tamka była też uśpiona, a mosty Uniwersytecki i gdzieś dalej Pomorski ledwie majaczyły w niezidentyfikowanej poświacie. Po prawej stronie, za murem oporowym, przelewała się głośno czarna toń. Tam, w jej wirach, po dnie, po zamulonych wykrotach, od wczoraj... Sięgnął nerwowo po papierosy. Wiatr wyrywał mu paczkę z ręki, tamował oddech. Musiał przykucnąć za niskim murem, a i tak papieros rozjarzył się od dziesiątej chyba zapałki. Jeszcze pięć minut temu miał zamiar przejść całą tę

koszmarną trasę. Krok za krokiem, całą Grodzką, aż do bryły elektrowni, do uliczki Dolne Młyny. Tam, na kratach wlotowych lub na elektrycznych grabiach zatrzymywali się ci, których podstępnie zabierała rzeka. I ci, którzy nie potrafili lub nie mogli doczekać jutra. Przypomniały mu się zdjęcia z oględzin torowiska pod Oleśnicą, gdzie znaleziono czternastoletnią Bożenkę. Pisał o tym niedawno. Dziewczynka nie wytrzymała terroru rodziców alkoholików, którzy ją bili, głodzili i zmuszali do kradzieży. Bezpośrednim powodem desperackiego czynu było zgubienie przez nią pięciu złotych ze stu, które matka dała jej na zakup zakąski. Kiedy wchodziła do restauracji, w drzwiach jakiś pijak wytrącił jej z ręki pieniądze. Nie doliczyła się pięciu złotych. Bała się wracać bez tej monety do domu, więc odwiedziła najpierw starszą siostrę, a później babcię. Nie miały drobnych, więc poszła od razu na tory... W tym momencie Leszek wiedział już, że okoliczności, wszystkie okoliczności tych dwóch studenckich samobójstw musi poznać do końca. Na razie popracują „Malaki”, ale jeżeli im nic nie wyjdzie, jeżeli się zniechęcą, przejmie sprawę. Na wysokości Biblioteki „Ossolineum” postanowił wracać. Schylił się i przeszedł pod deskami starego szalunku, a następnie pchnął barkiem ogromne metalowe drzwi i wsunął się w powstałą szparę. W tym miejscu przesmyk między murami nie miał dwóch metrów szerokości - jedno z tysięcy tajemnych przejść w mieście, znanych tylko złodziejom, milicjantom, dzieciom i niektórym bardzo wścibskim dziennikarzom. Wiedział, że dalej przesmyk rozszerza się w ulicę Karola Hawełki. Nazwa ulicy, jak żadnej w mieście, wzięła się z życzliwego dowcipu. Wiele, wiele lat temu spokojnemu i cichemu staruszkowi - zakonnikowi mieszkającemu w tym zaułku, młodsi koledzy postanowili urozmaicić żywot, zawieszając nocą na przeciwległym murze, dokładnie naprzeciw jego okna, tabliczkę z jego imieniem i nazwiskiem. Ulica Karola Hawełki. I tak zostało do dzisiaj, a nazwa ulicy trafiła już ponoć do rejestrów miejskich.

2 Nie od razu znaleźli kontakt w pachnącym świeżą farbą korytarzu, a później przekonali się, że przeprowadzający remont malarze nie zapomnieli dokładnie pobielić wątłej żaróweczki pod wysokim sklepieniem. Albo zapomnieli ją umyć. Sprawdzili w spisie lokatorów - Napieraccy mieszkali na drugim piętrze, pod „piątką”. Było jeszcze ciemno. Świadomie jednak wybrali godzinę, kiedy rodziców Adama już nie będzie w mieszkaniu, a synek jeszcze będzie. Właśnie do niego mieli interes. Starszy sierżant Szafran z dochodzeniówki nie miał wątpliwości co do sprawcy ostatniego „cyrkowego” włamania do kuśnierza. Z oględzin zakładu wynikało, że albo zostało ono sfingowane, albo dokonała go... tresowana małpa. Ale sierżant wiedział swoje i zupełnie nie był zdziwiony, kiedy niedawno otrzymali poufną informację o karakułowych pokrowcach Adasia do wypożyczanej mu od czasu do czasu ojcowej syrenki i o jego zbyt dużych jak na ten wiek i tryb życia pieniądzach. Sierżant wiedział, co mówi, bo dobrze pamiętał parę wyczynów Adasia z jego pacholęcych jeszcze lat. Choćby numer ze strażacką radiostacją. Pożarnicy, aby uczcić jakoś swoją okrągłą rocznicę, wpadli na pomysł urządzenia wielkiej wystawy, na której pochwalili się między innymi nowoczesnym sprzętem. Do najciekawszych eksponatów należała niewątpliwie radiostacja znacznej mocy. Ktoś to docenił, przyszedł w nocy i radiostacja wyparowała. Prawie dosłownie, bo ani organizatorzy, ani milicjanci nie mogli się zorientować, w jaki sposób złodziej wszedł do budynku i którą drogą go opuścił z dość ciężkim łupem. W dwa dni później na długości fali przewidzianej dla straży pożarnej odezwał się dziecięcy głosik i zapytał oficera dyżurnego o zdrowie. Nie było najlepsze, a dziwna transmisja jeszcze je gwałtownie pogorszyła. Mimo to oficer starał się być maksymalnie miły dla rozmówcy, by nie stracić z nim

kontaktu. Podczas kolejnych krótkich seansów strażacy nie wiedzieli, czy mamić rozmówcę opowieściami o lalkach, czy o pięknych nakręcanych wozach straży pożarnej, co to świecić potrafią i ryczeć przejmująco. Zaryzykowali wreszcie jakiś magnetofon, atrakcyjny dla dzieci obu płci. Chwyciło. Młody głos dał się przekonać, że magnetofon będzie przydatniejszy niż radiostacja. Głos był młody, ale nieznany złodziej miał zdumiewająco dorosłe pomysły i był chytry niepomiernie. Zażądał bowiem, aby wymiana sprzętu odbyła się na boisku piłkarskim przy ulicy Bielańskiej. Dokładnie na samym środku boiska, na środku linii środkowej. I by nie było w pobliżu żadnych milicjantów. Do interesującego spotkania nie doszło. Funkcjonariusze z wydziału kryminalnego w drodze na boisko już na ulicy wyczuli szóstym zmysłem idącego po drugiej stronie niepozornego, Chudego jak patyk chłopczyka. Nie miał żadnej radiostacji przy sobie, ale zachowywał się tak, jakby szedł skraść wszystkie radiostacje legnickie za jednym zamachem. Poprosili go o zaprowadzenie do mamusi. Radiostację znaleziono na strychu. Wybryk młodziutkiego ucznia potraktowano bez histerii zamiast do kodeksu odwołano się do ojcowskiego pasa i jak później sprawdzono, Adaś Napieracki pilnie przykładał się do przyrody i rachunków. O incydencie zapomniano także i dlatego, że rodzice Adasia byli uczciwymi, ciężko pracującymi ludźmi, co wydawało się wystarczającą gwarancją na przyszłość. O Adasiu przypomniano sobie powtórnie w jakiś czas później, kiedy to z Muzeum Armii Radzieckiej w Legnicy, strzeżonego przez okrągłą dobę przez dwóch wartowników, a na dodatek zabezpieczonego na wiele innych chytrych sposobów, jak kamfora ulotniły się dwa pistolety z okresu drugiej wojny światowej. Mimo aptekarskich oględzin miejsca zdarzenia nie udało się natrafić na żadne ślady działania złodzieja ani odtworzyć drogi,

którą przebył w obydwie strony. Dopiero ktoś sobie przypomniał włamanie po radiostację. Kiedy milicjanci weszli do mieszkania, Adaś troskliwie czyścił właśnie drugi pistolet. Tym razem dorośli byli mniej pobłażliwi i młody człowiek zainkasował pierwszy wyrok. Z zawieszeniem. Napieracki nie wyglądał na zaskoczonego, kiedy panowie w drzwiach przedstawili się jako milicjanci i wyjawili powód przybycia. Przeciwnie, bardzo uprzejmie zaprosił ich do środka i rozejrzenia się po mieszkaniu, po czym ze skruchą wyznał, że w domu ma wiele przedmiotów, które nie należą do niego. Prosił o cierpliwość. Wszystko powyciąga z zakamarków i wszystko odda. Wszystko. Przynajmniej w ten sposób chciałby się częściowo zrehabilitować. W takim przeszukaniu sierżant Szafran (stary milicjant wolał stare określenie: rewizja) jeszcze nie uczestniczył nigdy. Chłopak zwijał się jak przy pożarze, co najmniej dwie godziny myszkował po przedpokoju, pokojach, łazience, strychu i wyciągał z różnych nieprawdopodobnych skrytek aparaty fotograficzne, lornetki, radia, magnetofony kasetowe, kalkulatorki, jakieś przyrządy pomiarowe, damskie i męskie ciuchy... Sterta przedmiotów na środku dywanu w największym pokoju rosła, a Adaś przynosił wciąż nowe skarby. Sierżant pomyślał w pewnej chwili, że młody człowiek podbiera różne przedmioty rodzicom, byle tylko zadowolić pracowników dochodzeniówki. Zanim się spostrzegli, Adam zakręcił się w kuchni i po chwili na stole parowały cztery herbaty, a pan domu - junior zachęcał do małej przerwy na papierosa. Sierżant podziękował, przynajmniej na razie i postanowił skończyć najpierw drobiazgowy przegląd kuchennego kredensu. Kapral Pietrzak przeszukiwał najmniejszy pokój - a w największym, razem z Adamem, przebywał trzeci członek milicyjnej ekipy. Mężczyźni zapalili, a Adam odruchowo spojrzał na swoje pokryte kurzem ręce. Solidnie wybrudził się podczas penetracji zakamarków, a jakoś nie miał dotąd czasu na umycie rąk.

Odłożył papierosa na brzeg popielniczki i poszedł do przedpokoju, po czym skierował się do łazienki. Milicjant wyszedł za nim na korytarz, spostrzegł, że drzwi do łazienki są uchylone, uświadomił sobie, iż znajdują się na drugim piętrze i cofnął się do pokoju. Pomyślał jeszcze, że przez dwie godziny Adam ani razu nie zachował się podejrzanie i natychmiast rzucił się do przedpokoju. Regulamin regulaminem. Nie widział chłopaka chyba pół minuty, ale to wystarczyło, bo kiedy szerzej otworzył drzwi łazienki, wewnątrz nie było nikogo. Było natomiast uchylone niewielkie okienko... * W godzinę później Adam minął Jawor. Kierował się na Rogoźnicę, Wałbrzych, Katowice i Zakopane. Wprawdzie nie miał grosza w kieszeni, ale miał kaprys. Postanowił, że na parę dni wpadnie do Zakopanego i poleniuchuje. Pieniądze się jakoś znajdą. Miał przeprawę z tymi milicjantami. Sam skok z okna to było głupstwo - od niemowlaka tamtędy skakał. Na początku podstawówki lądowali z kolegami na dachu starej komórki Więcławów, a później w jej miejsce, dokładnie pod oknami Adama, doktor Pędziak z drugiej klatki schodowej wybudował solidny garaż. Przeprawa polegała na tym, że przez dwie godziny nie spuścili go z oka. Musiał się nagimnastykować, napracować, aby urwać się przynajmniej na trzydzieści sekund. Ten chwyt z pobrudzonymi rękami i odłożonym na moment papierosem można opatentować. Będą mieli miny, kiedy na dodatek przekonają się, że połowa tych gratów, które powyciągał, należy do starych. No, może nie było to za bardzo eleganckie, ale znalazł się przecież w przymusowej sytuacji. Nie było też eleganckie zwędzenie syrenki spod Urzędu Wojewódzkiego akurat księdzu, ale w tym wypadku sytuacja była podwójnie przymusowa: po pierwsze przez przynajmniej najbliższe lata nie chciałby się spotkać twarzą w twarz z tym przemiłym sierżantem, a po drugie w czasie rewizji nie mógł

przecież paradować po mieszkaniu w kożuszku. Do Rynku gonił w samej koszuli i przemarzł na kość. Koszula była wprawdzie ciepła, flanelowa (wybrał ją specjalnie, kiedy weszli i zastali go jeszcze w piżamie), ale na padający śnieg z deszczem nie był to strój najodpowiedniejszy. Tylko czekał, aż ktoś na ulicy dojdzie do wniosku, że biegnący młody człowiek urwał się z... Lubiąża. Brewiarz i parę innych duchownych rekwizytów wyrzucił jeszcze przed Jaworem, z dwóch butelek wina mszalnego połowę jednego wypił duszkiem, a resztę pozostawił na czarną godzinę. Najbardziej ucieszył się z księżowskiego szalika i czegoś w rodzaju kamizelki. Nie chodziło mu nawet o ciepło, bo syrena grzała jak trociniak, ale wolał nie zwracać na siebie uwagi strojem zupełnie nieodpowiednim na połowę listopada. Zresztą nie kwestia stroju była na razie najważniejsza. Gorzej, że na dywanie znalazły się rzeczy nie tylko starych. Ładnych parę wizyt w ładnych paru sklepach udowodnią mu na podstawie tego, co jest w mieszkaniu i w garażu. Nie wątpił, że zbadają wszystko - centymetr po centymetrze. Bagatela: trzy sklepy radiowo-telewizyjne, dwóch jubilerów, dwóch kuśnierzy i kilkanaście mieszkań. Początkowo zastanawiał się, czy nie zajrzeć przed odjazdem do Wijasa i nie zabrać wszystkich pieniędzy i całej biżuterii, ale i tak za bardzo zagrał na nosie władzy ludowej tą ucieczką. Lepiej nie przesadzać. Poza tym nie tylko Wijas ma odłożone pieniążki. Po drodze do Zakopanego będzie mijał wiele zasobnych mieszkań. I wiele interesujących sklepów. Najbardziej przejął się losami „Spółdzielni”. Wprawdzie kolekcję kluczy ukrył dobrze i był o nią spokojny, ale w zasięgu milicji znalazło się paru jego współpracowników, jak ich ładnie nazywał. Zieliński jest zupełnie świeży, Rejniak nieostrożny i głupi, a „Lewar" zbyt samodzielny. Właściwie dopiero zaczął nad nimi pracować. Parę udanych akcji to trochę mało, żeby wychować sobie zespół, na który można liczyć w każdej sytuacji. Niepokoiły go także kontakty „Lewara" z „Ostrym" i z całą ferajną z Zakaczawia. Cóż, „Lewar” tam się urodził i wychował, a był za dobry, aby z niego

zrezygnować. Adamowi udało się odzwyczaić chłopaka od wywracania dla draki ulicznych kiosków i rozpędzania zabaw w klubie „Kolejarz”, ale to ciągłe pokazywanie się z „Ostrym", pospolitym przecież bandytą, mogło nie wyjść na zdrowie i Adamowi, i „Spółdzielni". Psiakrew, za mało się nad tym wszystkim zastanawiał. Pocieszał się tylko tym, że „Spółdzielnia" ma już dobrze przygotowany grunt w Katowicach, Łodzi i Kielcach. Na razie. Wkrótce poszuka odpowiednich ludzi w Głogowie (miał już na oku pewnego wychowawcę z domu poprawczego, który dorabiał paserstwem), w Krakowie i Poznaniu. W tych trzech miastach nawiązał już pierwsze kontakty. Poza Legnicą „Spółdzielnia" najsilniejsza była oczywiście we Wrocławiu. Ogromny mężczyzna w mundurze z dystynkcjami pułkownika wyszedł zza biurka, wyraźnie przedstawił się „Józef Rosiak” - a później stwierdził, że najwygodniej rozmawiać się im będzie przy bocznym stoliku. Uśmiechnął się przy tym uprzejmie, ale kiedy odwracał się w bok, Rysiek Sławiński, przeciętnej raczej postury, miał wrażenie przesuwającej się wzdłuż pionowej osi gdańskiej szafy trzydrzwiowej. Pomyślał, że wolałby nie oglądać z bliska tego mężczyzny rozgniewanego. Tak, milicja jest bardzo zaniepokojona tymi dwoma wypadkami, zainteresował się nimi nawet komendant wojewódzki, ale na razie nic jeszcze nie może powiedzieć. A tym bardziej pisać. No, może w kronice wypadków. Nie ma przecież wątpliwości, że chodzi o dwa samobójstwa. To że dwa jest raczej zwykłym, chociaż niewątpliwie tragicznym zbiegiem okoliczności. Za pierwszym razem mogło w grę wchodzić nawet nie samobójstwo, ale nieszczęśliwy wypadek. Chłopak, który nie znał dobrze Wrocławia, wypił za dużo, a później była jakaś sprzeczka, drobna szarpanina. Uciekał, potknął się... Milicja, a ściślej właśnie Komenda Dzielnicowa Stare Miasto,

prowadzi w tej sprawie dochodzenie, ale już z pierwszych przesłuchań świadków i z pierwszych ocen wynika, że w tym wypadku powodów do paniki nie ma. No, w najgorszym razie może nadużycie leków przy dużych dawkach alkoholu, ale i to nic pewnego. Jeżeli pan redaktor wpadnie za tydzień, a może lepiej za dwa tygodnie... - Wspomniał pan komendant o przesłuchaniach, protokołach, to może jakieś szczegóły... - Przykro mi, ale to dopiero początek dochodzenia. Pan rozumie. Zresztą bez zgody komendanta wojewódzkiego i tak nie mógłbym pana teraz zapoznać ze szczegółami sprawy i nic na to nie poradzę. Ale serdecznie zapraszam za dwa tygodnie. Kiedy Sławiński znalazł się już na ulicy, na Łąkowej, najpierw odetchnął z ulgą, a później pomyślał, że jedyna korzyść z tego pierwszego podejścia do milicji to fakt, że przy pożegnaniu ogromny facet ciągle się jeszcze uśmiechał. Przed klubem dziennikarza wsiadł do „siódemki” i pojechał na Krzyki. Zadzwoni gdzieś z okolic placu Powstańców Śląskich. Może Krystyna pracuje dziś po południu... Jacek Wajdzik, idąc do „Szklanego Domu” uświadomił sobie, że nigdy za nim nie przepadał. Od dnia kiedy się stąd wyprowadził minęło sześć lat, a gmaszysko nic a nic nie zyskało na urodzie. W dzień brudno, brunatna elewacja, szczególnie na tle jasnej opery, sprawiała przygnębiające wrażenie. Tylko nocą akademik od biedy mógł pasować do swojej nazwy: elewację krył mrok, a ogromne szyby jaśniały światłami jak na transatlantyku w pełnej gali. Przed laty przynajmniej Świdnicka była wesoła i ruchliwa. Najpiękniejsza ulica Wrocławia. Ale dawniej, dopóki jacyś urbaniści (Jacek nie wątpił, że było to po pijanemu) nie wpadli na pomysł, by Świdnicką przeciąć w poprzek, jak żywą dżdżownicę, mostem i przejściem podziemnym. Miał szczęście. Kierowniczka, którą nawiasem mówiąc znał i uważał za sympatyczną dziewczynę, załatwiała jednocześnie parę spraw, dwa telefony i trzech interesantów, ale nie wpadała z tego powodu w panikę i zgodziła się na rozmowę. Najwyżej

kwadrans. Najpierw była bardzo nieufna, ale po zapewnieniach Jacka, że nie przyszedł po materiały do artykułu, tylko chce się zorientować w okolicznościach niedawnej tragedii po to, by zapobiec ewentualnym następnym, zaproponowała, by usiadł. Dowiedziała się o tym przez telefon. Koszmarna sprawa. Chłopcy z samorządu byli także zaszokowani. Początkowo nie wiadomo było nawet, kogo o wypadku zawiadomić. Ojciec nie żyje, matka prawdopodobnie w więzieniu, młodszy brat po ciężkim wypadku albo w szpitalu, albo już w sanatorium. W bardzo skomplikowany sposób ustalili, że Tadek ma we Wrocławiu dalekiego wujka, nawiasem mówiąc znanego muzyka. Znakomity muzyk okazał się mniej znakomitym wujkiem i nie wyglądał na przejętego. Z kierowniczką rozmawiał tonem urzędowym - jak z natrętną petentką. Wszystko wskazuje na to, że sprawy dotyczące Tadka w całości będzie załatwiał akademik. Na szczęście kierowniczka nie jest sama - chłopcy z samorządu chętnie pomogą. Jak nazywa się muzyk? To chyba nie jest takie ważne. Więzi rodzinne lub ich brak to sprawa zupełnie prywatna i nie wypada się do tego wtrącać. Chociaż bardzo trudno mówić o tym bez oburzenia. - Znacznie ładniej zachowali się państwo Szwedowie. Z panią Krystyną jestem w stałym kontakcie telefonicznym. Czy pan wie, że Szwedowie odebrali wczoraj z dworca koleżankę Tadka i jego kolegę – Zbyszka Szareckiego, nawiasem mówiąc także mieszkańca naszego domu? Już wspólnie odnaleźliśmy siostrę Szareckiego, która zaopiekowała się chłopakiem. Z kolei w kontakcie z kierowniczką „Urszulanek” czuwamy nad dziewczynami, które znały Tadka. Wśród nich jest i siostra pani Krystyny. - A czy Szarecki jest w akademiku w tej chwili? - Nie, siostra zabrała go do domu. Chłopak jest załamany i nie radziłabym, dla jego dobra, rozmawiać z nim. Musi mieć trochę spokoju, a przecież nie o pogodzie chce pan z nim mówić.

- A jakim chłopcem był Tadek? Rok czy półtora roku to zbyt krótki okres, by zwrócić uwagę na jednego ze stu dziewięćdziesięciu mieszkańców akademika. Chyba że się czymś szczególnie wyróżnia. W złym lub dobrym znaczeniu. Mieszkałem tu kiedyś przez cztery lata i w tym czasie kierownika widziałem nie więcej niż dziesięć razy, z czego pewnie dziewięć na schodach... - O, od tamtego czasu wiele się zmieniło. Chyba na korzyść. Zdziwi się pan, ale samorządowi przy mojej pomocy udało się tutaj stworzyć naprawdę domową atmosferę. Chłopcy przychodzą do mnie ze wszystkimi kłopotami, nie wykluczając nawet najintymniejszych, erotycznych. Pierwszy raz zwróciłam uwagę na Rozwadowskiego chyba w początkach października. Prosił, by go przenieść do matematyków i prawników, mimo że było miejsce tylko w pięcioosobowym pokoju. Nie wiem, dlaczego unikał kolegów ze swojego roku. Liczyłam, że sam o tym powie przy okazji. Oczywiście zgodziłam się. Gdzieś ze trzy tygodnie temu któryś z mieszkańców pokoju zwrócił mi uwagę na Tadeusza. Że jest z nim źle. Chłopcy ustawili szafy w ten sposób, że powstały odseparowane kąciki. Stwarza to bardziej kameralny nastrój. Okazało się, że kiedy Tadek był w pokoju, to nawet na moment nie wychodził ze swojego kąta. Zwłaszcza po otrzymaniu listu lub kartki pocztowej szedł prosto do siebie i zasuwał zasłonę. Nigdy nie zwierzał się z niczego kolegom, śniadania i kolacje zawsze jadał osobno i najwyraźniej żył na marginesie pokojowej wspólnoty. I akademikowej. Poza tym chodził zaniedbany, brudny. Próbowali go ustawić, ale nie reagował ani na aluzje, ani na odzywki wprost. Nie zareagował nawet wówczas, kiedy kilka razy wystawili mu buty na korytarz. Razem z nieświeżymi skarpetami. Były jakieś sprawy, z którymi nie potrafił dać sobie rady. Wezwałam go do siebie. Zachowywał się kulturalnie, ale niezwykle powściągliwie.

Gorzej - był jakby nieobecny. Starałam się rozmawiać delikatnie, aby go nie zrazić, ale szybko wyczułam, że nie trafiam do niego zupełnie. Tak jakoś po babsku zrozumiałam, że nie zależy mu na wyglądzie. Na opinii. Na niczym. Jednak uprzejmie przyrzekł, że od dzisiaj na te sprawy zwróci uwagę. Sformułował to dokładnie w ten sposób. W jakimś sensie dotrzymał słowa. Zaraz po wyjściu , ode mnie uprał koszulę i wkrótce wyglądał schludniej. Chociaż czesać nie lubił się dalej. Zaczepiłam go kiedyś na schodach, pytając, czy nie ma kłopotów materialnych. Wiedziałam, że nie może i liczyć na bliskich. Więc może jakiś zasiłek rektorski... Grzecznie podziękował. Sprawdziłam jeszcze, czy przypadkiem nie głoduje, ale koledzy mówili, że odżywia się mniej więcej normalnie i nawet czasem kupuje owoce. Dwa tygodnie temu zajrzałem do ich pokoju i zauważyłam, że Tadek jest niezwykle przygnębiony. Siedzieli we dwóch z Szareckim, obydwaj przybici. Pytałam, co się stało, ale nie zdradzili przyczyny. Dopiero teraz dowiedziałam się, że chodziło o ten pierwszy wypadek, kiedy utonął ich kolega. - A czy nigdy nie zachowywał się dziwnie, nienormalnie? - Trudno powiedzieć, gdzie są granice normalności. Mógł przeżywać jakiś dramat, ale mógł także być z natury skryty, małomówny, zamknięty w sobie. A może po prostu wstydził się historii z matką? - A co to było? - Nie chcę kłamać, że nie wiem. Wolę się przyznać, że nie chcę o tym mówić. Po prostu jakieś historie finansowe i niech to panu wystarczy. Krystyna Szwedowa była w domu i ku zaskoczeniu Ryśka przyjęła go bardzo sympatycznie. Zbyszek odsypiał w pokoju nocne sensacje, więc zaprosiła gościa do kuchni. Zaproponowała mu kawę i zrobiła także sobie, chyba którąś z kolei, bo wyglądała na wykończoną, a jednocześnie była podekscytowana. Rysiek pomyślał, że żona kolegi ma jednak

serce jak dzwon. Kawa okazała się piekielnie mocna i bardzo smaczna, ale na tym z grubsza skończyły się sukcesy Sławińskiego. Niestety, nie porozmawia ani z Moniką, ani z Iwoną. Obydwie tu nocowały, ale rano po Iwonę przyszli ściągnięci z Leszna jej rodzice i zabrali ją do domu. Pod równie dobrą opieką znalazła się Monika, która przedrzemała noc w fotelu, a raniutko wsiadła w pociąg i pojechała do Lubina. Ma tam chłopaka. Starszego od niej, spokojnego, rozsądnego. Jest nauczycielem. Szarecki z kolei jest u siostry. W ten sposób cała trójka została odizolowana od siebie i dotychczasowego środowiska. Przyda im się wypoczynek, bo nie bardzo nadają się do życia, a tym bardziej do rozmów. Iwona przez całą noc nie powiedziała trzech zdań. Wyglądała jak martwa. Nawet kiedy weszli rodzice, nie wstała z fotela, aby ich przywitać. Rozmowna ubiegłej nocy Monika też zamknęła się w sobie i unikała jakichkolwiek rozmów... - Ale poprzedniej nocy Monika coś mówiła. Nie wierzę, aby nie domyślała się przyczyn tych wypadków. - Z Moniką rozmawiałyśmy na temat jej spraw osobistych, nie mających bezpośredniego związku z tym, co się stało. - A pośredni? - Nie spodziewa się pan chyba, że będę mówiła o osobistych sprawach mojej siostry? - Może przynajmniej wiadomo, jak zachowywał się Tadek w ciągu ostatnich dni, ostatnich godzin? - Tak, ale to wymaga dłuższych wyjaśnień i cofnięcia się w czasie. Zresztą spróbuję. Otóż w drugiej chyba klasie liceum Tadkowi zmarł ojciec. Dotychczas Rozwadowskim zawsze powodziło się bardzo dobrze, bo ojciec - dyrektor ogromnego zakładu - sporo zarabiał. Mieli wszystko i nie musieli się martwić ani o dzień bieżący, ani o przyszłość. I nagle krach. Po śmierci ojca z pieniędzmi zaczęło być krucho, co dla rodziny przyzwyczajonej do luksusowego życia miało posmak katastrofy, tragedii. Niezależnie od samego faktu śmierci męża i ojca to był wielki wstrząs.

Po pewnym czasie przystosowali się jednak do nowych warunków. Matka jakoś nabrała chęci do życia. Wokół niej kręcił się pewien przystojny mężczyzna, pieniędzy było jakoś więcej. A tu kolejna klęska. Rozwadowska, nie najbardziej zaradna życiowo, miała pracę, w której dysponowała znacznymi kwotami. Coś tam przestało się zgadzać i zainteresował się nią NIK. Ze skutkiem. Skazana została na osiem lat więzienia. Los uwziął się na rodzinę. Przyszła kolej i na młodszego z chłopców. Najmłodszy Rozwadowski był chyba w szkole zawodowej i w trakcie zajęć spadła na niego jakaś maszyna. Doznał urazu kręgosłupa i groził mu trwały paraliż... To wszystko chyba dostatecznie tłumaczy zagubienie Tadka. Za dużo tego wszystkiego jak na jednego człowieka. Na dodatek bardzo młodego, wrażliwego, inteligentnego. Taka porcja nieszczęść nadwerężyłaby trzy życiorysy, a nie jeden. I to krótki. Teraz niech pan sobie wyobrazi samobójstwo popełnione przez najbliższego przyjaciela. Niemal na oczach Tadka, niemal w zasięgu jego ręki. W takim stanie psychicznym, była to dla niego kolejna katastrofa, szok. Po śmierci Jasia Tadek nie mógł sobie znaleźć miejsca. Dawniej trochę abnegat, teraz już zupełnie przestał się zajmować sobą. Swoim wyglądem, samopoczuciem, zdrowiem. Godzinami siedzieli z kolegami i koleżankami i wałkowali w kółko ten sam temat. Jak to się stało, czy musiało się stać i co stało się naprawdę? Przecież od tego można zbzikować. Nikt z dorosłych nie potrafił, czy nie miał po prostu okazji, by te dzieciaki wyprowadzić z błędnego koła. Ojciec Jasia odwiedził Tadka, ale j emu też nie udało się przełamać rozpaczy chłopaka. Słowa to za mało. I obłęd trwał. Do tego jeszcze pili. W przeddzień wypadku Tadek przynosi Iwonie pamiętnik i dowód osobisty. Swój. Nie wiadomo dlaczego. Jest nietrzeźwy i chyba mocno przeziębiony, bo bez przerwy łyka jakieś tabletki. W niedzielę też piją od rana. Od wypadku Tadek ciągle mówi tylko o Jasiu. Że go bez przerwy widzi, że przychodzi do niego

do pokoju, że śni mu się po nocach i tak w kółko. Trudno z nim nawiązać kontakt myślowy. Wieczorem Tadek z Szareckim zjawiają się w pokoju Iwony, w akademiku. Najwyraźniej trochę już wypili. Tadek więcej. I znów zaczyna swoje. Że ma gorącą głowę, że kogoś widzi. Ma jakieś przywidzenia, mówi o snach. Iwony i Moniki nie ma. Ania, która zna Tadka tylko z widzenia, jest przerażona i zastanawia się, czy nie lepiej zostawić chłopców samych. Na to wszystko wchodzi Iwona ze swoją kuzynką, lekarką ze Środy Śląskiej. Kuzynki rozmawiają, a Tadek wyciąga przyniesioną ze sobą wódkę. Wszyscy trochę piją, a później kuzynka żegna się. Chłopcy proponują, że ją odprowadzą. Zgadza się dopiero po długich namowach. Kto wie, czy chodziło im o odprowadzenie kuzynki, czy o pretekst do wyjścia po następną butelkę. W każdym razie wracają z wódką. Tadek jest coraz bardziej pijany. Zrywa się, mówi bez związku. Zapowiada, któryś już raz, swoje samobójstwo. To znowu chce natychmiast jechać do Legnicy. A później zaprasza Iwonę w góry. Wezmą urlopy dziekańskie, pożyczą jakieś pieniądze i wyjadą na dłużej. Gadanie o górach nie było zupełnie pozbawione sensu. Po pierwsze, przydałby się im wypoczynek, a po drugie, obydwoje mieli drobne sęki na studiach. Tadek zupełnie drobne. Jest od początku świetnym studentem. Od pewnego jednak czasu lekceważy naukę. Wódka wreszcie skończyła się i chłopcy zaczynają się żegnać. Iwona, zaniepokojona stanem Tadka, decyduje, że odprowadzi ich do „Szklanego Domu", na plac Teatralny. Tuż przed wyjściem Tadek wręcza Iwonie klucze do swojego mieszkania w Legnicy, I znów mówi o samobójstwie. Jakoś tak się złożyło, że Iwona trochę dłużej grzebała się z ubieraniem. Tadek zszedł na dół wcześniej. Zbyszek czekał na dziewczynę w korytarzu. Kiedy znaleźli się na dole i oni, Rozwadowskiego już nie było. Ciemności wokół akademika spowodowały, że nie od razu zorientowali się, w którym kierunku poszedł. Zdaniem Iwony w stronę Hali Targowej.

I rzeczywiście zobaczyli go, ale już na poręczy mostu Piaskowego. Było za późno na wszystko... - Niesamowite. Niesamowite, że nikt w obydwóch akademikach nie zwrócił uwagi na stan Tadka. Żadna z dziewczyn. Żaden z kolegów. Przecież wiele osób wiedziało, nie wyłączając lekarki, że chłopak jest wykończony. Nikt nie przejął się gadaniem o samobójstwie? - Proszę pana, codziennie w naszym kraju upija się skutecznie blisko milion osób i niemal wszyscy mówią przy tym od rzeczy. Także i o samobójstwie. Teraz wiemy, że stan psychiczny Tadka był krytyczny, ale wówczas? Obcy nie zwrócili na to uwagi, a najbliższe otoczenie także było zaszokowane śmiercią Jasia i także nietrzeźwe. Wszyscy trochę histeryzowali. Tyle, że Tadek robił to głośniej i częściej. No, a poza tym... - Krystyna zawiesiła głos i sięgnęła po kawę. Była speszona. - Co poza tym? - Nic takiego. Myślę, że i tak bardzo dużo powiedziałam. Pewnie za dużo i jutro na pewno będę żałowała tej gadatliwości. Bo czy mam prawo mówić o cudzych, prywatnych, ba, intymnych sprawach, zawierzonych mi przez zaszokowaną dziewczynę i to na dodatek własną siostrę? - Wolałaby pani milczeć i nie wtrącać się? Kiedy Tadek biegał pijany i zdezorientowany po Wrocławiu, wszyscy milczeli i nie wtrącali się... - Może pan ma rację, ale skoro już tak upraszczamy, to uważam, że grzebanie się teraz w tych wszystkich sprawach może tylko pogłębić tragedię tych, którzy zostali. A przecież Tadek miał pecha. Po prostu pecha. W końcu nie zniósł narastającego ciśnienia, tej lawiny nieszczęść. - To brzmi jak równanie matematyczne. Suma nieszczęść równa się... To dopiero uproszczenie. Przecież ludzie przeżywają wielkie tragedie i nie tylko żyją z tym, ale jeszcze nie tracą wrażliwości na nieszczęścia innych. Dlaczego Tadek nie szukał pomocy u ludzi mu życzliwych? Dlaczego był taki zamknięty w sobie? Dlaczego był aż takim egocentrykiem? Dom?

- Nie wiem, mówiłam o faktach. Przecież o to panu chodziło. A poza tym jestem już bardzo zmęczona. O Boże...! - Co się stało? - Klucze. Te nad zlewozmywakiem obok futryny. Na czarnym sznurowadle. - Co to za klucze? - Od mieszkania Rozwadowskich w Legnicy. Iwona je zostawiła. Co ja mam z nimi zrobić? Nie ma ich komu przekazać. Z czteroosobowej rodziny właściwie nie został nikt... - Na mnie już czas, ale pani wspomniała coś o pamiętniku. Gdzie się on teraz znajduje? - Tadek dużo pisał. Opowiadania, wiersze, artykuły, ale pamiętnik... Tak, miał pamiętnik. I nikomu nie dał do niego zaglądać. Dopiero Iwonie, w przeddzień. Gest potwierdzający pożegnanie. To Monika dużo mówiła o pamiętniku, a Iwona stwierdziła, że go po prostu zniszczyła w Legnicy. Tak, jak tego sobie życzył Tadek. - Nie wierzę. - My z Moniką też nie, ale czy to jest ważne? Czy to wszystko, nie wyłączając nawet naszej rozmowy, ma teraz jakikolwiek sens? W drodze do redakcji Rysiek cały czas zastanawiał się nad ostatnimi zdaniami Krystyny. Miała rację. Sytuacja rodzinna Tadka w przekonywający sposób tłumaczy jego zagubienie. I czego tu jeszcze można szukać? Nic nie wskazuje na to, aby pozostałym członkom paczki coś groziło. Żadna zbiorowa histeria. Nic tajemniczego. Musi porozmawiać z Jackiem i Leszkiem. Był alarm, swoje zrobili. Trzeba było pomóc tym dwojgu, pomogli. Co jeszcze mogą zrobić? Co jeszcze można zrobić w takiej sytuacji?

3 Gmach główny Komendy Wojewódzkiej MO w Legnicy tylko na zewnątrz jest okazały. Znacznie mniej reprezentacyjna jest klatka schodowa, a ciasne korytarze nie rażą tylko dlatego, że są niedostatecznie oświetlone. Najciaśniejsze i najmniej reprezentacyjne są pokoje inspektorów. A co najgorsze, najmniej funkcjonalne. Pracownicy potrącają się łokciami, biurko stoi przy biurku, a dla przesłuchiwanych już w ogóle nie ma miejsca. Buduje się wprawdzie nowy budynek, do którego przeniosą się niektóre wydziały z ulicy Asnyka, ale to dopiero przyszłość. Sierżant Szafran siedział w pokoiku przypominającym kantorek podupadłej fabryki gwoździ. I w tej chwili wyglądał jak właściciel tej fabryki. Cieszyło go tylko jedno - był na razie w tej klitce zupełnie sam. Nie pozbierał się jeszcze po przygodzie z Napierackim. Informacja o jego ucieczce, szczebel po szczeblu, nabierając ciężaru gatunkowego, pięła się powoli po służbowej drabinie, aż ciężka od nieprzychylnych komentarzy, dotarła na sam szczyt. A później komendant wezwał jednego ze swoich zastępców, jeszcze później zastępca poprosił do swojego gabinetu naczelnika dochodzeniówki, naczelnik kazał się stawić u siebie kierownikowi sekcji, a w końcu kierownik sekcji zapragnął rozmowy z sierżantem Szafranem. Sierżant, niestety, nie miał już kogo wezwać i opieprzyć. To właśnie jemu wszystko zwaliło się na głowę. Podszedł go ten Napieracki, podszedł. Ale sierżant wiedział, dlaczego tak się stało: nie przewidział, że Adaś jest aż taki głupi. Że zechce sobie aż tak pogmatwać życiorys. Oczywiście będzie kradł dalej, będzie się ukrywał, będzie dalej ciułał paragrafy na piękny, wielki wyrok... Drgnął, kiedy otworzyły się drzwi i do pokoju wszedł rozpromieniony inspektor Wiesław Geib. Szafran nie pamięta go ponurego. Inna sprawa, że Geib nie miał nigdy zbyt wielu powodów do zmartwień- najtrudniejsze sprawy rozwiązywały mu się same, a najzajadlej milczący przestępcy przy Geibie

robili się gadatliwi jak przekupy. W komendzie Geib miał opinię niezwykłego szczęściarza. - Przestań się truć, Robert. Mamy na Adasia poszukiwania ogólnokrajowe i teraz niech on się martwi. Jest także decyzja o wszczęciu śledztwa, a to już nasze zmartwienie. Ale nie takie wielkie, bo z kryminalnego dostaliśmy do sprawy kapitana Chwaszcza, a ty wiesz, co to znaczy. To jest tak, jakby ten biedny głupek Adaś siedział już na tym krześle, o tam, pod oknem i patrzył, jak wyciągasz z maszyny ostatnie kartki protokołu jego przesłuchania. I jak dajesz mu je do podpisu. A teraz bierzemy się do roboty. Trzeba rozpracować to wszystko, co znalazłeś w jego mieszkaniu. Wszystko. Chłopaki Chwaszcza już chodzą wokół znajomych Napierackiego. Okazuje się, że „Bingo” (czasem wołano na niego też „Nab”) ma niezwykłe interesujące znajomości na Zakaczawiu. A co byś powiedział, gdyby Adasia udało się ożenić z napadem na kiosk totolotka? Pamiętasz tę sprawę? - Czy pamiętam? - sierżant poczuł niesprecyzowaną niechęć do wiecznie rześkiego inspektora. - Nogi sobie uchodziłem przy tej historii aż po samą szyję, ale skoro pytasz, odpowiem: pomarzyć można. lnic więcej. Zapominasz, że Adaś to złodziej pięknoduch, laluś, grzeczny aż po usłużność, a kioskarce z totolotka przykładano nóż do szyi... I to ma być robota eleganckiego Adasia? On o totolotku na pewno nawet nie słyszał. - To się okaże. Góral z Ryglem też naskoczyli na Chwaszcza. Właśnie wracam z krótkiej nasiadówki na ten temat. Ale powiem ci, iż nie doceniacie i Napierackiego, i Chwaszcza. Zbyt długo pracuję z Chwaszczem, by nie wiedzieć, że on nigdy nie rzuca słów na wiatr. Może to nie Adaś trzymał nóż, ale mógł to być któryś z kolegów Adasia. I jeszcze jedno. Gdyby mnie ktoś zapytał, czy jest człowiek, który o przestępstwach i przestępcach w Legnicy wie wszystko, to odpowiedziałbym oczywiście, że nie ma, bo to nie jest możliwe. Chyba że jest to Chwaszcz. A teraz zrobimy sobie piękną planszę.

Te plansze były w komendzie dobrze znane. Geib sporządzał je niezwykle starannie, używając różnokolorowych flamastrów i kredek. Tracił na tę zabawę długie godziny, ale później zawsze okazywało się, że właśnie w ten sposób można było zaoszczędzić w śledztwie całe tygodnie. Plansze zdradzały inspektora. Tylko w rozmowach, także z przestępcami, robił wrażenie rozluźnionego, niemal rubasznego, nie dbającego o szczegóły. Iluż przesłuchiwanych dawało się na to nabrać. Geib bowiem był precyzyjny jak komputer i do tego pracowity jak mrówka. Sierżant pomyślał, że Napieracki rzeczywiście wyjątkowo głupio zrobił, skacząc z drugiego piętra. Chwaszcz z Geibem na pewno rozliczą go teraz dokładnie ze wszystkich wyczynów od kołyski. Tylko w totolotka nie uwierzył. Czyste żarty. Niemożliwe jest niemożliwe. * Kierowniczka „Urszulki pod Kasztanem" popatrzyła na zegarek i obliczyła, że pan redaktor spóźnił się dokładnie czterdzieści siedem minut. Tyle czasu upłynęło od chwili, kiedy Iwona wyszła z rodzicami z akademika. Nie była tu zresztą długo. Wszystkiego może kwadrans. Spakowała najpotrzebniejsze rzeczy, posprzątała swój kącik i wyszła z pokoju. Nie powiedziała nawet ,,do widzenia". Rodzice nie wchodzili do „piętnastki”. Zaczekali na korytarzu i kierowniczka żałowała nawet, że nie zaprosiła ich do swojego gabinetu. Kiedy przyszli, nie rozmawiała ani z nimi, ani z dziewczyną. Nie było to konieczne. Wszystko omówione zostało wcześniej, przez telefon, za pośrednictwem pani Szwedowej. Chodziło o nienadawanie tej historii rozgłosu. Dziewczęta łatwo wpadają w panikę. A poza tym Iwona była w fatalnym stanie. - Widziałam ją tylko przez moment, na korytarzu, kiedy przechodziła obok mego sekretariatu. Szła wyprostowana, blada, ze wzrokiem utkwionym gdzieś w przestrzeni. Wątpię, czy zdawała sobie sprawę z tego, dokąd i po co idzie. I że w

ogóle idzie. Nawet nie popatrzyła w moim kierunku. Ja też się nie odezwałam. - A rodzice? - Cóż, starsi, kulturalni państwo. Też wyglądali na wykończonych. Zwłaszcza matka. - Mam nadzieję, że w akademiku zastałem przynajmniej koleżanki Iwony. - Monika też wyjechała. Rano rodzice Iwony proponowali, że zabiorą i Monikę, i Szareckiego, ale Szwedowie byli zdania, że trzeba,ich od siebie izolować. Dla ich dobra. Nie oponowałam. Tym bardziej że pani Szwedowa jest starszą siostrą Moniki. Lepiej ją zna. - A trzecia mieszkanka pokoju? - Ania powinna być na miejscu, chociaż wątpię, by wiele wiedziała. Zamieszkała w „piętnastce” dopiero dwa miesiące temu. To bardzo spokojna i zrównoważona dziewczyna. Mogę ją tu poprosić. - Jeżeli nie robi to pani różnicy, wolałbym Anię odwiedzić w jej pokoju - Jacek starał się dobierać słowa. - Rozmowa wypadnie naturalniej, ale to później. Gdyby teraz pani mogła scharakteryzować Iwonę i Monikę. Przynajmniej ogólnie. Choćby tylko na tle życia w akademiku. - Ja wiem... Jestem w trochę niezręcznej sytuacji. Nie bardzo chciałabym. Ale może napije się pan kawy? Zanim odpowiedział, już jej nie było. Unik? Nie zdziwi się, jeżeli kierowniczka w ogóle dalej nie zechce rozmawiać. Przecież zanim doszło do spotkania, przekonywał ją przez telefon dobre pół godziny. Po kwadransie obawy Jacka okazały się nieuzasadnione, a kawa zupełnie znośna. Kierowniczka zachowywała się tak, jakby od początku miała do dziennikarza całkowite zaufanie. I jakby opuściła go tylko po to, by zrobić kawy. A nie na przykład zasięgnąć u pani Szwedowej bliższych informacji o nim. Lub ustawić Anię. - Nieco więcej mogę powiedzieć o Monice - osłodziła swoją kawę po raz drugi i Jacek pomyślał, że bardzo starannie ukrywa zdenerwowanie. Nie domyślał się jego przyczyn.

Uważnie dobierając słowa, mówiła dalej: - Monika jest drobna, szczuplutka, bardzo inteligentna i bardzo wrażliwa. Znakomita studentka. Najwyższe stypendium i najwyższe premie rektorskie. Ma już pierwsze publikacje w liczących się czasopismach naukowych. Ale w życiu akademika nie brała czynnego udziału. Mamy tu klub - ,,Ad Rem” - może przy okazji pokażę panu. Ani Iwona, ani Monika nigdy tam nie zaglądały. Miewaliśmy nawet bale maskowe. Widział pan przecież nasze piękne korytarze. Dziewczęta zadały sobie wiele trudu, ale nie poznałby pan starego klasztoru. Dużo mniej wiem o Iwonie. Skryta, raczej milcząca, typ trochę chłopczycy. Demonstracyjnie nie dba o stroje. Rozwichrzona czupryna, czarny golf na wszystkie okazje, absolutny brak kokieterii. Obydwie żyły jakby poza społecznością akademika. I nie za bardzo dbały o wygląd pokoju. Raczej bałaganiary. Do tego wszystkiego wpadły na pomysł trzymania u siebie różnych zwierząt. Były już i psy, i koty, a ostatnio któryś z kolegów przyniósł im świnki morskie. Brzydzę się tym, ale długi czas udawałam, że o niczym nie wiem. Dopiero po tej awanturze... - Awanturze? - No tak, mieszkała z nimi przez rok Aldona. Dziewczyna do przesady dbająca o siebie. Pedantka. Cicha, spokojna, ale świnek już im nie darowała. Któregoś dnia na pierwszym piętrze rozpętało się piekło. Nie było mnie w tym czasie, a kiedy przyszłam, Aldona kompletnie spakowana siedziała na swoich betach w korytarzu, Monika zarykiwała się na łóżku i brała tabletki uspokajające, a Iwona prawdopodobnie w samym szlafroku i rannych pantoflach poleciała do miasta. Przynajmniej tak twierdziły złośliwe koleżanki z sąsiedniego pokoju. Dużo gorzej było dwa tygodnie temu. Po wypadku z pierwszym chłopcem. Iwona i Monika wpadły w taką histerię, że wzywaliśmy w nocy pogotowie... Całe szczęście, że mieszkam na terenie akademika i także nocą wszystkiego doglądam.

- Czy ta histeria nie miała jakiegoś dodatkowego powodu? Czy pod „piętnastką" nie za dużo się piło? A może zbyt wielu chłopców się tam kręciło? Albo jakieś pastylki? Panienki nie wąchały żadnego świństwa? W tym momencie Wajdzik patrzył zamyślony w okno, bawił się dymem z papierosa i nie od razu zauważył minę kierowniczki. Za to w następnej sekundzie rejestrował wszystko jak w przyspieszonym filmie. Kobieta nie odpowiedziała nic, ale pobladła, później zesztywniała z oburzenia, zaczerwieniła się i wyprostowała. Spostrzegł nie tylko zmieniające się na jej twarzy kolory, ale nawet i to, że sufit pokoju jakby się uniósł do góry. Uniósł się - mógłby przysiąc. - Pan żartuje. W moim akademiku?! To „moim” miało wagę dokumentu przyznającego kierowniczce tytuł własności do Wrocławia i okolic, a dla panien Urszulanek, wszystkich Urszulanek - komisyjnego potwierdzenia dziewictwa i wymowę drzewa genealogicznego najmarniej od Piasta Kołodzieja. W prostej linii. Do Jacka dotarło wreszcie, że palnął horrendalne, niewybaczalne głupstwo i nic tu już nie pomoże. Pozostało mu tylko trąbić do odwrotu, zbierać rannych i osłaniać tyły. Wymamrotał jakieś przeprosiny, podziękowania i powolutku, kłaniając się jak bardzo stary Chińczyk na bardzo starych amerykańskich filmach, wycofał się na korytarz. Miał wielką ochotę ruszyć kłusem w kierunku wyjścia, ale się opanował. Wyciągnął kolejnego ekstra- mocnego, zażył kilka pokrzepiających dymków, skręcił w prawo, potem jeszcze w prawo i wreszcie starym, pięknym klasztornym korytarzem udał się na poszukiwanie „piętnastki". Mimo woli zawadzał wzrokiem o kręcące się po korytarzu dziewczyny. Niektóre bardzo interesujące, a niektóre w atrakcyjnych negliżach... blisko dwieście dziewczyn! O Jezu! Ania okazała się dziewczyną sympatyczną i nieśmiałą. Siedziała na podkurczonych nogach na zasłanym łóżku i przeglądała jakiś zachodni magazyn. Chyba „Burdę". Kiedy wszedł, sfrunęła z łóżka jak wystraszony wróbel. Do końca

rozmowy pozostała spłoszona. Albo miała rzadko do czynienia z dziennikarzami, albo niezbyt często z dwumetrowymi, przystojnymi drągalami. Jacek Wajdzik, wysoki, szczupły, ubrany w stylu ,,a wieczorem narty w kąt i idziemy potańczyć", potrafił być bezczelny, jednocześnie umiał demonstrować minę nieśmiałego cherubina, a wszystko to hurtem uwielbiają dziewczyny w każdym wieku. Ania nie była wyjątkiem. No i gdyby zagadnął ją jeszcze o „ABBĘ" czy przynajmniej o „Ojca chrzestnego” lub Cortazara, niewykluczone, że spotkanie przebiegałoby gładko, łatwo i przyjemnie. O Iwonie i Monice Ania nie chciała jednak w ogóle rozmawiać. Mieszka tu krótko, o koleżankach wie mało, plotek nie znosi. W tym momencie zaczerwieniła się jakby zaskoczona własną odwagą i już do końca tej miłej niby-rozmowy zachowywała się jak modelka do obrazu „Strzelec i panna". Jacek poczuł się tak, jakby w kawie kierowniczki był arszenik i doszedł do wniosku, że od dzisiaj może uważać środę za swój „najszczęśliwszy dzień tygodnia", a potem szarmancko ucałował smukłą, wdzięcznie przegiętą dłoń „Panny” i cichutko zamknął za sobą drzwi, choć miał ochotę wykopać je z zawiasów. Przechodząc obok sekretariatu, zastanawiał się, czy kierowniczka jednak nie ustawiła dziewczyny przed rozmową z nim. Niekoniecznie z ukrytymi intencjami, ale tak, zwyczajnie, na wszelki wypadek, jako że z prasą nigdy nic nie wiadomo. Adam patrzył obojętnie na przesuwający się za oknami autobusu krajobraz, ale wewnętrznie napięty był jak struna. Przykryta gazetą lewa ręka znajdowała się już poza oparciem fotela przed nim i zmierzała czujnie ku wewnętrznej kieszeni powieszonego przy szybie wojskowego płaszcza. Właściciel płaszcza wydobywał z gardła odgłosy świadczące o czystym sumieniu i kamiennym śnie, a właściciel ręki dalej gapił się na zimowy krajobraz za oknem. Czuł pod palcami aksamit podpinki, później szorstki skrawek materiału,

wieńczący kieszeń i wreszcie matową chropowatość skóry portfela. Palce działały jak oddelegowane i zupełnie niezależne od reszty ciała Adasia Napierackiego. Teraz maksymalnie wygięły się w łuk i dwa z nich - środkowy i wskazujący - zacisnęły się na zdobyczy. Równocześnie, bez najmniejszego poruszenia maskującej gazety, w kierunku kieszeni pełzła dłoń prawa. Adam był teraz nienaturalnie poskręcany, ale w sposób zupełnie niewidoczny dla obserwatora z boku. Kieszonkami zajmował się rzadko, gardził tym, ale to podejście to była klasa. Dla ludzi w autobusie dalej wyglądał na znudzonego młodego człowieka. Tymczasem ręce rozpoczęły już odwrót, a portfel płynnie opuszczał kieszeń pana majora. W dwie minuty później Adam mógł się wyprostować i dyskretnie przeciągnąć. Rozluźnił stawy. ,,Zguba" leżała pod fotelem pana majora w pozycji wykluczającej jej przypadkowe odkrycie. No, jeżeli wojskowy podczas ubierania zacznie się klepać po kieszeniach, to przepadło. Nie przyjdzie mu jednak do głowy, że portfelowi ktoś pomógł w jego wędrówkach. Z niesmakiem pomyślał, że musi uciekać się do takich ordynarnych sposobów zdobycia gotówki, ale nie miał wyjścia. W kieszeni pozostało mu kilkanaście złotych. Nie udała się wycieczka do Zakopanego. Mój Boże, nawet nie widział Zakopanego. Przede wszystkim nie zdobył żadnych pieniędzy po drodze. Próbował się dostać do dwóch sklepów spożywczych, ale pierwszy zabezpieczony był jak forteca, a ksiądz - właściciel syrenki - nie miał w samochodzie narzędzi na takie okazje; sprzed drugiego przepłoszono go, zanim jeszcze przyjrzał się kłódkom. Gdyby chociaż jakiś kiosk spożywczy... Dopiero w Wadowicach pomyślał, że może zarobić, przynajmniej na benzynę, wożąc „łebki". Pracował tak do późnej nocy, uzbierał grosze, a mimo to był nieprzytomny ze zmęczenia, krążąc między Bukowiną a Czarnym Dunajcem. Gdyby nie dziewczyna, która zaprosiła go na kawę, zamarzłby w nocy na tym mrozie. Dziewczyna była za stara, za wysoka, za chuda, a na dodatek zbyt pijana, ale jeszcze

nigdy żadnej dziewczyny nie podrywał z taką żarliwością, kiedy wyczuł, że jest szansa na kolację i śniadanie. Nabajdurzył jej niesamowitych historii, ale udało się. „Warsztat pracy" odmówił posłuszeństwa następnego dnia, przed południem, między Bukowiną a Białką. Silnik zaczął rzęzić, kasłać, zgrzytać i w ogóle zachowywać się w sposób niezrozumiały. W ciągu minuty zdechł, a Adam w żaden sposób nie potrafił go uruchomić, mimo że benzyny miał jeszcze pod dostatkiem. Zresztą niebezpieczne były próby uruchomienia silnika. A nuż znajdzie się uczynny milicjant i uprze się, żeby pomóc nieszczęsnemu młodemu automobiliście? Zabrał z samochodu, co tylko mógł i powlókł się pieszo w kierunku ronda w Bukowinie. W kieszeni miał nieco ponad dwieście złotych bilonem. Za resztę zarobionych pieniędzy uzupełnił luki w garderobie. Postanowił jechać od razu do Katowic. Czeplik tłumaczył mu kiedyś, jak się tam dostać. Kiedyś, jeszcze w Legnicy, gdy przekonywał go, że na uszczelnianiu można nieźle zarobić. Zresztą uszczelnianie, to wojaże po całym kraju i ciągły kontakt z prywatnymi mieszkaniami. A to oznacza klucze, dziesiątki kluczy, setki kluczy. I rozwój „Spółdzielni". W tej chwili najbardziej jednak potrzebował kilkunastu tysięcy gotówką. Żeby się lepiej ubrać i spokojniej rozejrzeć. Rozczuliłby się Bolek, gdyby zobaczył teraz swój dział młodzieżowy w komplecie, chociaż dyskusją nie byłby chyba zbudowany. Zaczęło się od tego, że Jacek Wajdzik nie widział sposobu na pociągnięcie dalej tej sprawy, a Rysiek Sławiński - sensu. Zdali sobie nawzajem relację z dotychczasowych poczynań, a później zgodnie wyrazili rezygnację. Obecny przy rozmowie Andrzej Heyduk przecierał oczy ze zdumienia. Tak zgodnych nie widział ich dawno i doszedł do wniosku, że są tylko dwie możliwości: albo jeden z nich nie jest szczery, albo obydwaj. Oczywiście powiedział im to i cała dyskusja zaczęła się od

nowa, a po kilkunastu minutach wszedł spóźniony Leszek i przeprosił, że przez dwa dni nie mógł się pokazać. Niestety, ma przykrą wiadomość: trzy dni temu komenda Stare Miasto otrzymała meldunek o odnalezieniu na kratownicy elektrowni przy ulicy Dolne Młyny ciała Tadka Rozwadowskiego. Wątpliwości nie ma żadnych, bo chłopak miał przy sobie dokumenty. Przez kilka minut nie mówili nic. Jacek bez słowa podszedł do regału i zza zakurzonych książek wyciągnął opróżnioną do połowy butelkę kubańskiego rumu. Rum był wprawdzie przeznaczony na zimową góralską herbatkę, ale nikt nie zaprotestował, kiedy Jacek rozlewał. - Chciałem poza tym dodać - Leszek przyglądał się pucharkowi pod światło - że za parę dni przyłączam się do was. We czterech będzie nam łatwiej. Czy macie już coś naprawdę ciekawego? - Nic - Rysiek był szybszy - milicja mnie spławiła, a Krystyna właściwie też. Dowiedziałem się tylko, że Tadek miał od dłuższego czasu koszmarne kłopoty z najbliższą rodziną: śmierć, więzienie, ciężki wypadek. Diagnoza Krystyny: nie ma się co dziwić - po prostu chłopak nie wytrzymał ciśnienia tego wszystkiego. Diagnoza milicji: alkohol i nieszczęśliwy wypadek po pijanemu albo alkohol i samobójstwo. Wiecie, co mnie w tym najbardziej denerwuje? Ta oczywistość przyczyn i skutków. Coś jak w kolejce u fryzjera albo w autobusie w godzinach szczytu. Znacie te odzywki: X rzucił żonę i dwoje dzieci, ale nie można się dziwić, skoro zawróciła mu w głowie ta wydra? Albo: Y musiał tak skończyć, bo był wpływowy i dostał się w złe towarzystwo. Kropka i koniec. To właśnie coś w tym stylu. Mnie z kolei szlag trafia, kiedy pomyślę sobie o stosunku ludzi do Tadka w ciągu tych ostatnich jego dwóch tygodni. Widać było gołym okiem, że jest nieprzytomny, wykończony, ciągle pijany. I jakoś nikt nie zareagował, bo nie widział takiej możliwości... - A jak ty sobie taką interwencję wyobrażasz? Przecież Tadek

odrzucał każdą pomocną dłoń. Więc mieli go ratować na siłę, wbrew jego woli? Jak ty sobie to w praktyce wyobrażasz? Leszek sondował wzburzonego kolegę. - Nie wiem, jest jakiś błąd, jakaś luka w strukturze społeczeństwa. Ludzie żyją za osobno, za pojedynczo, za bardzo obok. I jeszcze na dodatek posługują się bełkotem, zamiast normalnymi słowami... zresztą nie wiem. - Sam trochę bełkoczesz - Leszek zbierał się do wyjścia bełkoczesz, a nam po prostu brakuje informacji. Musimy trochę poczekać. Jak wiem, „Szklany Dom" zajęty jest teraz załatwianiem formalności pogrzebowych. Myślę, że spotkamy się za dwa - trzy dni i wtedy powiemy sobie co dalej. Proponuję, aby Jacek miał na oku obydwa akademiki. Będziemy musieli dotrzeć do dziewczyn i Szareckiego. Ja biorę na siebie komendę dzielnicową. Gdyby coś, będziemy w kontakcie telefonicznym, jak dotychczas. - Mała pauza nie zaszkodzi. Podgonimy trochę zaległości działowe. Nie pochwaliłem się, ale zdaje mi się, że miałem nie najlepszy pomysł - Jacek wolał patrzeć w okno - idąc z tą sprawą do Bolka Zublewicza. Powiedziałem mniej więcej, o co chodzi, ale szef stwierdził pogodnie, że nic z tego nie rozumie. Powtórzyłem swoje, a on swoje... Zgrywał się. - Wątpię, czy Bolek jest w ogóle partnerem do takich rozmów. Facet ma odpowiedni kaliber, poza tym to przecież były partyzant, który później próbował stu zawodów, więc jego życiorys jest bogatszy niż dziesięć normalnych razem wziętych. Jak z kimś, kto jest twardy jak rzemień i aktywny za trzech, można rozmawiać o pacholęcych niepokojach i frustracjach? Jeżeli chciałeś serio pogadać o naszej sprawie, trzeba było wystartować do szefa terenowego działu - Piotrusia Walerowskiego, a jeszcze lepiej do Zosi Jakubowskiej. Ale Bolek... Nie ten adres. Znam go, bo wypiłem z nim w klubie dziennikarza kilka razy bardzo głęboką wódkę. Ale dlaczego nam o tym mówisz? - Proste. Szef bierze nas teraz na krótką smycz: zbliża się koniec roku i jubileusz trzydziestolecia „Gazety Robotniczej". Nasz dział ma błyszczeć na co dzień i od święta i zawalać

sekretariat literaturą w najlepszym gatunku. Obawiam się, że po ostatniej rozmowie smycz skróci o dalsze kilka centymetrów... - Nie rozpaczaj - wtrącił się Heyduk - ostatnio słyszałem parę podobnych przemówień szefa. W przyszłym roku odchodzi na emeryturę i musi zdążyć wyprowadzić nas na ludzi. Choćby miał nas pozostawić z odciskami na mózgu... * - Kapitan Rygiel, słucham. - Przespaceruj się do kryminalnego - major Góral miał tak charakterystyczny dudniący bas, że przedstawiać się nie musiał - i przygotujcie z kapitanem Orkiszem zatrzymanie Zygmunta Rejniaka, tego od „Bingo". To chyba najsłabszy punkt całej paczki, więc zaczniemy od niego. Kryminalny ma na Rejniaka mocne zaczepienie, a Geib typuje go do jednego sklepu i co najmniej trzech mieszkaniówek. - Ale przecież na ostatniej naradzie mówiliśmy, by go jeszcze nie ruszać...? - Mówiłeś, mówiłeś, pamiętam, ale po pierwsze było to tylko twoje zdanie, a po drugie pamiętaj, że nie mamy „Bingo" i reszta bandy może się także zabawić w koniki polne. - Ale Zielińskiego jeszcze zostawimy? - Prawdę mówiąc i z nim bym się nie cackał, ale sprawa ciągle się rozszerza, więc nie trzeba się za bardzo śpieszyć. Pamiętaj jednak, że gdyby i Zieliński zmienił klimat, to bierzesz bezpłatny urlop ciupagę, węzełek i ruszasz osobiście, aby go odnaleźć. Milicja w Polsce ma jeszcze parę innych zadań poza szukaniem twoich zbiegłych podejrzanych. Cześć. Rygiel pomyślał, że ucieczka Napierackiego jeszcze przez kilka miesięcy będzie wszystkim pracownikom komendy wojewódzkiej odbijała się jak nieświeży bigos. Zastępca naczelnika znów mu przypisał Adasia, ale zamiast się tym zdenerwować, uśmiechnął się. Godzinę wcześniej, w identycznym stylu, przypisał Napierackiego Geibowi. A później uświadomił sobie, że coraz bardziej tęskni za Adamem.

4 Teresa Perzyna, kierowniczka „Szklanego Domu" popatrzyła na Jacka badawczo i uśmiechnęła się leciutko, przepraszająco. - Zaprosiłam pana nie tylko w charakterze chłopca do bicia. Zostawię pana teraz samego, a za kilka minut przyjdzie tu pan Szarecki. Pomyślałam, że zechce pan z nim rozmawiać. Zgodził się. I jeszcze jedno. Chyba będę miała pamiętnik Rozwadowskiego. Osobie, która mi go dostarczy przyrzekłam, że nie zdradzę, w czyich rękach jest teraz ten pamiętnik. Wypożyczę go panu na dwa - trzy dni. Oczywiście również od pana wymagam całkowitej dyskrecji. Z uśmiechem przyglądała się nie dowierzającej i nie bardzo mądrej minie Wajdzika. Rzeczywiście musiał wyglądać głupio. Zachowała się tak, jakby co najmniej od kwadransa swobodnie czytała w jego myślach. Więcej, jakby od wczoraj wiedziała dokładnie, na co najbardziej liczył, umawiając się z nią. Trochę podejrzana wydała mu się skwapliwość, z jaką zgodziła się na spotkanie. A kiedy przyszedł, przez godzinę tylko ona mówiła, a on tylko słuchał. Jak przewidziała, wuj muzyk ograniczył się jedynie do przetargów na temat daty pogrzebu Tadka. Interesowało go jedno: czy uroczystość nie będzie kolidowała z terminami jego koncertów i prób. I w ten sposób zaczął się dla niej koszmar. Trwałby zresztą tygodniami chyba, gdyby nie ofiarność studentów z samorządu i pomoc komendy dzielnicowej. Milicjanci wykazywali zdumiewającą cierpliwość i śpieszyli z pomocą w czasie załatwiania spraw związanych z pogrzebem. Niczego nie można było zrobić szybko i po prostu, od pierwszych dokumentów poczynająć, poprzez trumnę, wieńce, tabliczki, klepsydry, transport trumny do Legnicy, miejsce na cmentarzu i przebieg samej ceremonii. Okazało się, że połowę tych spraw załatwiają ludzie pozbawieni skrupułów, uzależniający każdy krok od łapówki, a przy tym brudni, niechlujni, odrażający i nietrzeźwi.

Nigdy nie przeżywała czegoś równie przerażającego jak wariacki przejazd zdezelowanym żukiem, z trumną na skrzyni, w śnieg z deszczem i zawieruchę, w towarzystwie indywiduum zarośniętego, ubranego w brudny, poszarpany sweter. Kiedy stwierdziła w jakimś momencie, że w taki sposób nie powinno się przewozić nie tylko zmarłych, ale nawet koksu, zahamował aż zarzuciło samochodem i kazał jej wysiadać. W zadymkę, w szczerym polu. Nie ma pojęcia, jak to się stało, że trumna ze zwłokami Rozwadowskiego nie połamała nóg studentowi jadącemu na skrzyni... Opowiadała to wszystko z najdrobniejszymi szczegółami, a Wajdzik notował, choć wątpił, czy „Gazeta” zechce coś takiego wydrukować. Wejście tego chłopca, chociaż zapowiedziane, zaskoczyło Jacka. Myślał teraz w popłochu i chaotycznie, że do tej rozmowy nie ma żadnego klucza, płaszczyzny, konwencji. Kiedy się przywitali i usiedli, okazało się, że Szarecki nie pali. Zawiódł najprostszy rekwizyt i dziennikarz został tak przez moment z ręką wyciągniętą, zbędną, zawadzającą nawet. A tamten siedział skupiony, zaczajony i jakiś nieprzyjazny. Jakby czekał na wyjaśnienia, na usprawiedliwienie, na odkrycie kart przez przeciwnika. Wajdzik nie widział innej możliwości. Zaczął mówić wszystko od początku, od tamtego środowego spotkania ze Szwedem. Od alarmu i pierwszych telefonów. Nieporadnie i nieprzekonywająco tłumaczył motywacje. Czuł się przy tym jak mały chłopiec próbujący rozruszać rówieśnika, zachęcający do wspólnej zabawy, do biegu. Więc udaje bieg, przyśpiesza, ogląda się na kolegę, ale tamten stoi jak słup. I Jacek spostrzegł nagle, że drepcze tylko w miejscu, że przedrzeźnia, parodiuje bieganie i zniechęca do zabawy nawet samego siebie. Zagubił się w końcu, zaplątał i umilkł. Szarecki rozluźnił się trochę i widocznie coś gdzieś tam zaskoczyło, bo najpierw poprosił o papierosa. Wyjaśnił z zakłopotaniem, że właściwie to nie pali, ale jest bardzo zdenerwowany. I że najchętniej odpowiadałby na pytania.

Oczywiście w miarę swoich możliwości. Zaraz jednak zapomniał o tym, co powiedział, bo zaczął monolog. Nerwowy trochę i chaotyczny. Mało wie, mimo że Tadka zna jeszcze z czasów legnickich, od początku ogólniaka. Już zupełnie nie pamięta, w jaki sposób się poznali. Przypadek chyba, bo chodzili do klas równoległych, a nie do jednej. W szkole nie zwracali na siebie uwagi, każdy z nich miał swoją paczkę, swoją bandę, ale na jakiejś wycieczce, chyba w Tatrach, zgadali się. Tadek jeździł z rodzicami w górki, pasjonował się turystyką, myślał o wspinaniu się, wyjazdach za granicę, w najwyższe góry. Oczywiście było to tylko jedno z zainteresowań bardzo młodych ludzi, ale właśnie wspinaczka zakiełkowała wyjątkowo, bo później pochłonęła ich zupełnie. Jakiś udział w tym wszystkim miał jeden z sąsiadów Rozwadowskiego, zapalony taternik jeszcze sprzed wojny, który ciułał literaturę na ten temat, albumy, przewodniki, mapy. Stary cieszył się, że o górkach może przynajmniej opowiadać. A poza tym znalazł żarliwych, bezkrytycznych słuchaczy, więc delektował się każdym metrem każdego trudniejszego wejścia. To on odkrył dla nich Alpy, Himalaje i szczyty obydwóch Ameryk. On znał dokładnie, z datami, nazwiskami i trasami nie tylko pierwsze jedenaście wypraw na Everest, ale także szczegółową historię podbojów wszystkich ciekawszych szczytów na świecie. Tych fascynacji nie da się porównać z bieganiem z wystruganymi patykami, imitującymi karabiny, z przybieraniem kowbojskich póz, a nawet z ganianiem za piłką po zakurzonych czy zabłoconych prowizorycznych boiskach. Dziki Zachód? Muszkieterowie? To było dawno, nieprawda i nadaje się co najwyżej dla szczeniaków - zwyczajnie nie przemawia do wyobraźni. A góry przemówiły. Prawdziwym dla nich wstrząsem było odkrycie, że Mount Everest czy raczej Czomolungma najwyższy szczyt na Ziemi przez trzydzieści dwa lata bronił się przed wytrwałymi atakami ludzi. A przecież czekały jeszcze

inne wejścia, inne nie zdobyte ściany i szczyty. A świat nie kończył się na Ziemi. Na Marsie odkryto górę, która zajmuje powierzchnię równą dwóm trzecim obszaru Polski i ma około dwadzieścia dwa tysiące metrów. Olympus Mons. To dopiero byłaby wspinaczka! Nawet rower - największy skarb każdego chłopaka z dnia na dzień tracił na wartości i niewiele brakowało, by Tadek zamienił swojego huragana na pięć haków i trzy karabinki. Obydwaj doszli jednak do wniosku, że rowery są niezbędne na wypady w górki. Zresztą każdy szanujący się taternik musi uprawiać parę dyscyplin uzupełniających. I huragan ocalał. Płytówki, łyżki, wyciory, hity, karabinki, młoty, pasy, czekany, ósemki, widelce, ławeczki, liny sizalowe, ma- nilowe, konopne, nylonowe, płachtyt śpiwory, nogi słonia... jeszcze pół roku wcześniej nazwa „waja” brzmiała dla nich jak zaklęcie, jak indiański zew, ale teraz nawet sam Szurkowski jakoś zmalał, a im dźwięczały nazwy inne: „Simond", „Allain”, „Cassin”,.. Pierwszy prosty sprzęt sprawił Tadkowi ojciec, Zbyszkowi starsza siostra, mieszkająca we Wrocławiu. Resztę sprzętu uzupełniali na różne sposoby. Sposoby nie zawsze nadające się do wyjawienia rodzicom. Zaczęli od najłatwiejszego poligonu na Dolnym Śląsku, od górek w Trzcińsku, nazywanych Skałkami. Tam zaczynają wszyscy, których nie od razu stać na Zakopane. Dopiero potem były Śnieżne Kotły w Karkonoszach, gdzie pierwsze kroki taternickie stawiała między innymi Wanda Rutkiewicz, Polka, pierwsza Europejka, która stanęła na najwyższym szczycie świata. Skałki - to były pierwsze euforie i pierwsze załamania. Przymiarki do przyszłych zadziwiających świat wyczynów nie wypadły imponująco. Tadek - wysoki, dobrze zbudowany chłopak - stwierdził z przerażeniem, że jest za słaby w rękach. Nogi, owszem, miał dobre, co zawdzięczał rowerowi, wytrzymałość też niezłą, ale ręce doprowadzały go do rozpaczy. Pierwszy „lot" - odpadnięcie od ściany, które w taternickim życiorysie jest czymś normalnym i wkalkulowanym w przygodę jak wywrotka w kolarstwie czy na torze żużlowym - Tadek

przeżył strasznie. Załamał się kompletnie. Już na wstępie przekonali się, że kondycja psychiczna niezbędna jest przy wspinaczce w równym stopniu co fizyczna. A może bardziej. W każdym razie jej brak jest niebezpieczniejszy. Bawiło ich wtedy wszystko. I to, że w górkach natrafiali na studentów i mężczyzn grubo po trzydziestce. Imponowało im to, imponowali chłopakom w szkole. Należeli przecież do grona wtajemniczonych, „pomazańców”. W kraju było mniej więcej dwa tysiące taterników aktywnych, czynnych i tylko dwa razy więcej zapaleńców, sympatyków i alpinistów niedzielnych. Szybko chcieli awansować do elity. Za wszelką cenę. Po dwóch chyba sezonach, dla nich liczących się sezonach letnich, zmarł ojciec Tadka. Rozwadowski machnął ręką na górki, a Szarecki zaczął się wspinać z innymi. Tadek wrócił później do taternictwa, ale już w innych układach... Jacek, który przyrzekł sobie, że nie będzie Szareckiemu przerywał, bo nie wiadomo, jaka refleksja czy najluźniejsza uwaga może okazać się istotna, postanowił jednak interweniować. - Czy śmierć ojca była dla Tadka jakimś przełomowym momentem w życiorysie? Jak ją przeżył? - Trudno powiedzieć. Nie wiem. W tym okresie nie rozmawialiśmy o życiu, o problemach, o przyszłości. Ale nie sądzę, bo takie sprawy można wyczuć. A może nie zastanawiał się nad tym w ogóle? Jemu wszystko przychodziło gładko i bez trudności. Myślę o pieniądzach, o sprawach bytowych. Kupić rower czy nowy adapter albo wyjechać z całą rodziną na Mazury - to dla Rozwadowskich była kwestia wyłącznie pomysłu. Jego stary był nadziany. Mieli wszystko. - A jednak czegoś mu brakowało, czegoś nie wyniósł z domu, z dzieciństwa, z rodzinnych więzi, skoro tak dramatycznie reagował na niepowodzenia... - Teraz i ja to widzę. - A czy silnie był związany z ojcem? - Wątpię. Nie mówił o tym, ale tego się nie wyczuwało. Ojciec

był stale w delegacji, do domu przychodził chyba tylko spać. A i to nie zawsze. - A matka? - Do matki Tadek miał pretensje o młodszego brata. Że tamtemu wszystko wolno, że tylko Robert i Robert. Wydawało mi się nawet, że Tadek młodszego brata nienawidzi. - Zazdrość o uczucia, o miejsce w domu? - Tadek był egocentrykiem. Sarn bardzo dużo mówił o swoim egoizmie. Dla niego liczyły się tylko jego przeżycia, jego wrażenia. Demonstrował to. Wie pan, coś na zasadzie ,,ja i reszta świata", ,,ja i tłum”... - Łatwo pomylić skutki z przyczynami. Może Tadek był osamotniony, niedoceniany i dlatego demonstrował egoizm? - Może. Może to, co mówię, krzywdzi Tadka, może mi się tylko tak zdawało. A może widzę wszystko w niewłaściwym świetle, bo w tamtych legnickich czasach wszystko mi przychodziło z trudem. Tadek wychodził ze szkoły i na tym kończyły się jego kłopoty. No, jeszcze lekcje musiał odwalić. Ale ja wracałem do młodszego rodzeństwa, którym się opiekowałem, bo matka też pracowała, do zakupów, noszenia węgla i paru jeszcze innych czynności- znanych Tadkowi tylko ze słyszenia. Należeliśmy do innych światów. U nich harowała służąca, u nas matka i ja, u nich zastanawiano się, jak atrakcyjnie spędzić wakacje, u nas, jak odłożyć na płaszcz jesienny dla mnie czy na buty dla młodszych szczeniaków. U nich wiadomo było, że Tadek pójdzie na studia, u nas wybierano dla mnie zawodówkę, która mogła najszybciej przynieść jak najwyższą pensję... Dlatego moja ocena Tadka jest bardzo subiektywna i niepełna. Nawet gdy patrzyliśmy na te same górki, widzieliśmy je inaczej. - A wasze kontakty we Wrocławiu? Mieszkaliście w jednym akademiku. - Żadne. Nie było żadnych kontaktów. Gdyby Jaś wtedy, trzy tygodnie temu, nie pomylił pokoi i nie zajrzał do mojego, to pewnie o obydwóch tragediach dowiedziałbym się od innych. We Wrocławiu Tadek miał paczkę swoich znajomych:

Monika, Iwona, Olek. O, dużo więcej powiedziałby panu Olek, nie mówiąc już o dziewczętach. Olek wspinał się z Tadkiem w późniejszych legnickich czasach i tu we Wrocławiu trzymali się razem. W parę dni po wypadku z Jasiem spiliśmy się z Tadkiem dokładnie. Zauważyłem wówczas, że jego egocentryzm stał się nieuleczalny. Powiedział wtedy, że dla niego liczy się przede wszystkim Iwona. Według niego była jedyną osobą, która rozumiała go w pełni. W tej hierarchii drugi był Jaś, choć już z zastrzeżeniami, bo można mu było powiedzieć wszystko, ale nie wszystko rozumiał, a dopiero trzeci byłem ja - też można mi było powiedzieć wszystko, lecz nie rozumiałem nic. Reszta to byli „kuzyni” - parę wyróżnionych osób - i „tłum”. Głupi i ciemny. Moim zdaniem, ja też byłem co najwyżej „kuzynem", a tylko to, że akurat piliśmy razem i także przejmowałem się Jasiem, plasowało mnie w hierarchii tak wysoko. W czasach wrocławskich właściwie Tadka nie widywałem. Niemal zupełnie nie znałem też Jasia. To czysty przypadek wplątał mnie w to wszystko. Dlatego w gruncie rzeczy tak mało wiem o kłopotach Tadka. W Legnicy był to zwyczajny inteligentny chłopak. Zdolny i ciekawy świata. W ogólniaku był jednocześnie i prymusem, i prowodyrem najróżniejszych sztubackich rozrób. Ale tamten okres lepiej zna Monika. - Iwona była ostatnią sympatią Tadka? - To jest bardzo skomplikowane. Tadek przyjaźnił się i z Iwoną, i z jej mężem... - Mężem? Iwona była mężatką? To skąd te pijaństwa i włóczenie się z chłopakami, wyjazdy z Tadkiem do Legnicy? - Ach, to pan o tym nie wiedział? W ten sposób wkraczamy za bardzo na prywatny teren Iwony. O tym już nie chciałbym mówić. Uważam, że musi pan porozmawiać z nią samą, jeżeli się zgodzi. Szarecki wycofywał się, a Wajdzik postanowił ratować, co się da. Wątpił, czy Iwona zechce rozmawiać. - Interesuje mnie jeszcze pamiętnik. Ten, który Tadek przekazał Iwonie w przeddzień wypadku. Co się z nim stało?

Czy Iwona zabrała go wówczas do Legnicy? - Nie wiem. - Nie widział go pan w Legnicy? Albo może w drodze do Legnicy? - Nie wiem, co się z nim stało. Miałem poważniejsze kłopoty niż patrzenie dziewczynie na ręce. Jeżeli pan może, proszę mnie poczęstować ekstramocnym. - Proszę. A czy na pogrzebie Tadka widział się pan z Iwoną i Moniką? Jak się czuje Monika? - Iwony nie było, a z-Moniką nie rozmawiałem. Ale chodzi panu o to, czy jest szansa, że Monika zechce rozmawiać, prawda? - Rzeczywiście. Więc próbować, czy raczej poczekać? - Radzę poczekać, ale wątpię, czy pan mnie posłucha. Jacek zbiegał po skrzypiących schodach akademika, skacząc po trzy - cztery stopnie i zastanawiał się, kiedy przy takiej zabawie wybije sobie wszystkie zęby. Z podziwem pomyślał o Szareckim. Przytomniak. Ale jasne, że go nie posłucha. Gdyby nie późna pora, od razu pobiegłby do „Urszulanek". Najlepiej rozmawiać na gorąco i z zaskoczenia. Przekonał się o tym Rysiek. Podobno Krystyna zwierzała się mężowi, że Rysiek ją podszedł. Już na drugi dzień żałowała tej rozmowy. Nie omieszkała również dodać, że Sławińskiemu za bardzo się nie dziwi. Jest kolegą męża, więc także na pewno jest świnią. Ale Krystyna nie zawsze ma rację. Z Tadkiem nie miała. Niepowodzenia życiowe chłopca związane były nie tylko ze śmiercią ojca i krachem finansowym rodziny. Kiedy, w jakim momencie krótkiego życiorysu zaczyna się coś takiego? I kiedy przechodzi? I dlaczego? Co wreszcie się dzieje, gdy takie skłócenie ze sobą i otoczeniem narasta? Do rozmowy z Moniką musi się przygotować bardzo starannie. Przeanalizować dokładnie wszystko, co wie o dziewczynie, podpytać umiejętnie Zbyszka, a później pójść na pewniaka. Kwiaty czy koniak? Służbowo czy w tonacji spotkania towarzyskiego? Współczuć czy podrywać? A może poprosić po

prostu Szweda o pośrednictwo? Będzie miał pamiętnik - to największa bomba. Nawet najbardziej załgany, najbardziej subiektywny pamiętnik to jest coś więcej od najdokładniejszego życiorysu. I od wszystkich możliwych opinii osób drugich. Prywatny Zakład Usług Lokatorskich w Jeleniu pod Katowicami odnalazł bez większego trudu. Dzięki temu, że major wysiadł jednak bez portfela, Adaś zaopatrzył się nie tylko w nowy płaszcz i rękawiczki, ale także nie zapomniał o butelce czegoś dobrego dla Czeplika. Alkohol musiał jednak odłożyć na później, bo Czeplików nie było. „Wyjechali na zamówienia”, jak się dowiedział. Nie zastanawiał się długo i postanowił obejść się bez protekcji. Panienka w biurze wyjaśniła, że szefowa jest albo w warsztacie, albo w magazynie. Szefowa była przysadzista, poszerzona w zupełnie nieprawdopodobnych miejscach, a do tego niechlujnie ubrana, rozczochrana i zakatarzona. Z żadnej strony nie przypominała milionerki, ale akurat nie to przeszkadzało Napierackiemu w porozumieniu się z nią. Gorzej, że od przywitania się mówili każde sobie. On - o pracy i zakładzie, ona - o złodziejach z wydziału finansowego, że zupełnie upadli na głowę, o taśmie metalowej, której nie można dostać za żadne pieniądze. Za żadną łapówkę. Albo skurczybyków ktoś podpłacił z boku, albo od niej chcą większą dolę, ale ona... Na domiar złego tłusta pani bez przerwy wycierała nos rękawem bluzki, a od czasu do czasu z przejęciem smarkała po chłopsku, posługując się z wprawą kciukiem i palcem wskazującym prawej ręki. Adasiowi zrobiło się niedobrze i zaczął rozmyślać, jak bardzo wysoka pensja mogłaby mu zrekompensować taką dyrekcję. Przez dobre pół godziny szefowa targała z warsztatu w kąt magazynu zwoje białej, pociętej w wąskie paski gąbki i przez cały czas mówiła od rzeczy, poklepywała Adasia po plecach i

czyściła nos. Coś tam do niej jednak dotarło, bo w końcu otrzepała ręce i zwróciła się do Adama: - Daj pan papierosa. Bez pośpiechu przysiadła na jakiejś skrzyni, zaciągnęła się głęboko, skrzywiła z dezaprobatą, a następnie obejrzała Adama od stóp do głów jak konia doprowadzonego na aukcję. - Ja, panie, to się w żadne papierki nie bawię. Idź pan do kantorka i zapytaj o Ignaca. To mój najstarszy syn. On powie, co i jak. A do roboty możesz się pan brać choćby zaraz. Forsa stygnie. Zygmunt Rejniak wyglądał jak po przejściu tyfusu, czyli jak typowy aresztant, a na dodatek był źle ogolony i miał zaczerwienione oczy. Beczał albo zapalenie spojówek. Siedział tu już, wciśnięty między biurko i metalową szafę na akta, od dwóch godzin i nie odezwał się nawet słowem. Nie zrażony tym wszystkim inspektor Geib od czasu do czasu wznawiał swój monolog. Uśmiechał się przy tym pogodnie i ze zrozumieniem. Pozornie na chłopaka nie zwracał najmniejszej uwagi. Rejniak zachowywał się zupełnie typowo. Milczał, ale milczenie kosztowało go coraz więcej. To było widać po splataniu palców, ruchu gałek ocznych, drganiu mięśni dolnej szczęki. Z tych i dziesiątków innych drobnych oznak inspektor zawsze orientował się, kiedy klient zaczyna dojrzewać, kiedy się boi i czego się boi, na co zareaguje gniewem, a na co - histerią. Po kilkunastu latach pracy mógł się pokusić o odgadywanie, z dziewięćdziesięcioprocentową pewnością, wszystkich myśli człowieka siedzącego za biurkiem. To nie było takie trudne, jeżeli o przesłuchiwanym wiedziało się wiele. I jeśli przeprowadziło się już setki lub tysiące podobnych rozgrywek. Wyższa szkoła jazdy polegała na sterowaniu odruchami podejrzanego, jego ostrożnością, obawami, strachem, cechami osobowości. Geib potrafił to mistrzowsko. Rejniakowi nie trzeba już było więcej niż kwadrans, pół godziny. W czasie wczorajszego i dzisiejszego przesłuchania inspektor poużalał się nad losem tak młodego człowieka,

uświadomił mu kontrast między jego obecną przykrą sytuacją a fartem „Bingo” i Zielińskiego (przez dłuższy czas bawił się odgadywaniem, co też kumple Rejniaka mogą robić w tym czasie), potem przedstawił kilka ustaleń na temat włamań, w których Zygmunt z całą pewnością brał udział, wyolbrzymił nieco wymowę dowodów w tych sprawach, wreszcie postanowił rozmówcę nieco zirytować. - Ten sklep przy Jaworzyńskiej to była wyjątkowo partacka robota. Bez rozeznania, niestaranna. Po prostu niechlujstwo. Kto to tak dzisiaj likwiduje kłódki? Przecież z kilometra widać było pogięte pałąki. Pełno odcisków obuwia, na kratownicy wyraźne odciski rękawiczki, odpryski szkła z drzwi wejściowych za mankietami kurtki. Przedszkolaki by to lepiej zrobiły. A poza tym targacie pełne torby sprzętu, a metalowa kasetka na jednym z regałów nietknięta. I nietknięte sto trzydzieści siedem tysięcy złotych. No, chyba że akurat nie potrzebowaliście gotówki. Wiem, bo byłem na tych oględzinach. Ale to jeszcze nie koniec. Zabraliście chyba nie więcej towaru niż za dwadzieścia pięć - trzydzieści tysięcy złotych. A wiesz, ile wyniósł remanent pokradzieżowy? Siedemdziesiąt trzy tysiące złotych z groszami. Cóż, personel sklepu też musi żyć. Podejrzewam, że chce trochę pożyć także i na wasz rachunek. A tobie to, widzę, odpowiada. Zupełnie typowe zachowanie. Milczenie, potem wybuch gniewu i bohaterszczyzna, później zupełnie idiotyczne „legendy” i nie bardziej mądre próby zrzucenia odpowiedzialności na wspólnika, wreszcie załamanie (najczęściej ze łzami) i spowiedź. Zawsze lekko podretuszowana. Ale to już nie wyrachowanie, tylko strach przed konsekwencjami... - Pomilcz sobie spokojnie dalej, a ja zajmę się śniadaniem. Wybaczysz, że cię nie poczęstuję, ale nie jestem pewny, czyby ci smakowało. Geib przynosił z domu najsmakowitsze wałówki. Pani Geibowa znała się na kuchni, dbała o męża, a mąż cieszył się znakomitym zdrowiem i nie mniej znakomitym apetytem. Wtajemniczeni za plecami twierdzili, że jest to najważniejsze

źródło wiecznego optymizmu inspektora, a nawet najzłośliwsi wyciągali łapę i nie odmawiali poczęstunku. Inspektor miał dość znaczną nadwagę, ale mawiał, że żonie nie należy robić przykrości i zawsze chodził z pękatą aktówką pod pachą. Wyciągał z niej teraz pedantycznie popakowane kanapki, wędlinę, słoiczki z papryką i pigwą, udko pieczonego kurczaka, spory kawałek szarlotki i sztućce. Bez pośpiechu rozłożył na biurku serwetę, włączył czajnik z elektrycznym podgrzewaczem, wydobył z szuflady talerzyki i z wyraźnym apetytem zaczął jeść. Na Rejniaka zupełnie nie zwracał uwagi. Posilał się dobry kwadrans, a później wszystko z powrotem poskładał i umieścił w aktówce. Przeszedł przez pokój, z szafki przy wieszaku wydobył puszkę z cukrem, a następnie posłodził herbatę. Pił ją drobnymi łyczkami i szczerze żałował, że nie pali, bo w tym momencie papieros byłby znakomitym akcentem na użytek Rejniaka. Przez ten czas załatwił również parę telefonów. - Solidnie napracowaliśmy się nad tym wszystkim, co zgromadził „Bingo" - zaczął znów inspektor jakby do siebie bardzo solidnie. A najwięcej kłopotów sprawił nam kożuch. Damski, robota wysokiej klasy, a wartość najmarniej dwadzieścia pięć tysięcy złotych. Najmarniej. Rozpisaliśmy na poszczególne włamanka prawie wszystko, a przynajmniej wszystkie cenniejsze rzeczy, a kożuch nie pasował nam do żadnego. Ileśmy się nabiedzili i nic. Nikt się do niego nie chciał przyznać. Wertowaliśmy wszystkie zgłoszenia o przestępstwach, wszystkie meldunki o kradzieżach, wszystkie doniesienia. I nic. Okazało się w końcu, że tej kradzieży nie zgłaszano. Trzeba mieć dużo pieniędzy albo dużo niepewnych pieniędzy, żeby machnąć ręką na dwadzieścia pięć tysięcy złotych. Ale zdarza się. A wiesz, jak ten kożuch zwędził „Bingo”? Nie uwierzyłbyś. Otóż upatrzył sobie kawiarnię, a w kawiarni stolik - teraz inspektor zaczął zwracać się bezpośrednio do chłopaka pod oknem - ale nie stolik był najważniejszy, tylko numerek. Taki z szatni. Postawił na „trzynastkę”. Postawił, to znaczy zrobił

odciski numerka, podrobił go w domu, a później tylko wpadał do kawiarni i sprawdzał, co wisi na „jego" wieszaku. Przez trzy tygodnie tak chodził, aż wreszcie zobaczył ten kożuch. Oczywiście więcej się nie pokazał nawet w okolicy kawiarni. Pan prokurator będzie miał z tego kożucha pociechę za sam kożuch zażąda najmniej półtora roku. Ja ci to mówię. Rejniak przełknął głośno ślinę i wreszcie odezwał się. - Gdyby pan inspektor mógł poczęstować mnie herbatą. Strasznie tu gorąco i w gardle mi zaschło. Zapaliłbym też. A o sklepie możemy pogadać. Ja... - Ależ nie śpiesz się. Dostaniesz i herbatę, i papierosa, a o sklepie to porozmawiamy jutro. Miło się nam dzisiaj gawędziło, ale na mnie już czas. Wypijesz, zapalisz, pomyślisz. Jutro spotkamy się o ósmej rano. Mamy przecież dużo czasu. Do spotkania z pracownikami komendy Stare Miasto Leszek miał jeszcze godzinę i postanowił wpaść do majora Szymańskiego, do komendy wojewódzkiej. Major Stanisław Szymański był wprawdzie zastępcą naczelnika wydziału ogólnego i od dawna nie pełnił funkcji rzecznika prasowego, ale znajomość okazała się trwalsza niż układy zawodowe. Leszek bardzo często zaglądał do majora, który dalej pomagał mu w wielu sytuacjach, a szczególnie w docieraniu do różnych oficerów. Tym razem Leszek poprosił go o rozejrzenie się za materiałami na temat samobójstw. Może jakieś dane statystyczne, może informacje dotyczące Dolnego Śląska. Jakoś się tak złożyło, że Leszek nigdy nie interesował się tym tematem. A koniecznie chciał coś wiedzieć przed czekającym go w komendzie dzielnicowej spotkaniem. Major był na miejscu i jak zwykle zaczął od nastawienia wody na kawę. - Usiądźmy sobie wygodnie i poczekajmy na kawę. Nie wiem, czy to, co zebrałem, uzna pan za wystarczające. Zrobiłem jednak trochę notatek i będę musiał wygłosić coś w rodzaju referatu. Może pan wyłowi parę liczb.

Zacznijmy przede wszystkim od tego, że zamachy na własne życie pozostają poza zainteresowaniem milicji. Dokładniej badamy sprawę tylko do momentu bezspornego stwierdzenia, że zgon nastąpił bez działania przestępczego, bez udziału osób drugich... - Tak, ale żeby to stwierdzić, niezbędne jest postępowanie wyjaśniające. - Oczywiście. Dodam, że niektóre postępowania są długie i skomplikowane. Nie zawsze okoliczności są oczywiste. Ale wracajmy do głównego tematu. Samobójstwo stało się poważnym problemem w skali ogólnoświatowej. Alarmującym, nie tylko rośnie bowiem liczba wypadków, ale równocześnie wydatnie obniża się wiek desperatów. Major Szymański mówił zaglądając do notatek, a Umański pisał i pisał, nie mając czasu nawet na podniesienie głowy. Tylko niektóre fakty kwitował krótkim „cholera!". W czołówce statystyk światowych Australia, CSRS, Węgry, Grecja, na końcu Irlandia i niektóre kraje arabskie... Codziennie na swoje życie próbuje się targnąć dziesięć tysięcy osób, z czego sto prób kończy się śmiercią... Mniej więcej na jedno samobójstwo kobiety przypadają trzy, cztery samobójstwa mężczyzn... W ubiegłym roku zanotowano w Polsce pięćdziesiąt pięć samobójstw dzieci w wieku czternastu i mniej lat, sześćdziesiąt trzy samobójstwa dzieci od piętnastu do szesnastu lat, a trzysta siedemdziesiąt dwa w wieku siedemnastu - dwudziestu lat... Specjaliści zgodnie twierdzą, że w wypadku samobójstwa młodego człowieka pragnienie śmierci nie jest na ogół wywołane rzeczywistym zamiarem rozstania się z życiem. Jest to często spektakularna demonstracja protestu, krzyku rozpaczy, dramatyczny sposób zwrócenia na siebie uwagi, szantaż... Leszek dokładnie notował. Złapał się nawet na tym, że nie zmienia i nie skraca tej relacji. Major - jak to określał Leszek mówił,, gotowym tekstem". Można od razu dawać na maszynę rotacyjną. Wreszcie Szymański umilkł, a dziennikarz sięgnął po papierosa. Zapalił, a później odruchowo zginał i rozprostowywał prawą dłoń zesztywniałą od pisania.

- Wstrząsające. Zupełnie nie miałem pojęcia, że takie dzieci, że tyle dzieci... A swoją drogą to przekazał mi pan gotowy artykuł. Chyba będę musiał oddać panu honorarium. - Z honorarium proszę się nie śpieszyć, ale ujął pan to wyjątkowo trafnie. Proszę się nie gniewać, postanowiłem sprawdzić, jak to jest z czytaniem prasy u dziennikarzy. I pozwoliłem sobie przepisać do notesu, słowo w słowo, duże fragmenty artykułu - tu jeszcze raz zajrzał do notatnika Janusza Eksnera, publikację z „Kuriera Polskiego" sprzed trzech tygodni... Umański roześmiał się głośno i szczerze, ale zrezygnował z kawy i szybko się pożegnał, a kiedy gnał przez długie korytarze komendy wojewódzkiej przy Podwalu, klął pod nosem jak szewc, jak pijany traktorzysta. Już dawno nikt go tak nie nabrał, nie podpuścił. Gotowy tekst. Rzeczywiście gotowy. Postanowił, że zadzwoni z miasta i przełoży na jutro lub pojutrze spotkanie w komendzie dzielnicowej. Miał dość milicji przynajmniej na dzisiaj. Przeszło mu jednak, kiedy zbiegał z wysokich, stromych schodów, prowadzących na ulicę. Przecież dowcip był przedni, a jego, Leszka, zwyczajnie zawiodło poczucie humoru. I zupełnie nieoczekiwanie zaczął się głośno śmiać. Przechodzący Podwalem ludzie patrzyli na niego z niepokojem i współczuciem. Myśleli pewnie, że wraca z wyjątkowo ciężkiego przesłuchania. Leszek zajrzał najpierw do pułkownika Rosiaka. Znali się od kilkunastu lat i bardzo lubili. Dzisiaj jednak Umański był w wyjątkowo bojowym nastroju. - Skarżył mi się kolega, że kilka dni temu pan pułkownik spławił go dość zdecydowanie... - No, wie pan, nie znam człowieka. Nazbiera sensacyjek, narobi wrzawy, a później tłumacz się. Wolimy ograniczać się do znanych firm. Z czym pan redaktor przybywa? - Nie znam pracowników z pana dochodzeniówki, a w związku z samobójstwem tych dwóch studentów, bardzo

chciałbym tych pracowników poznać. Czy zechce pan sprawić, by mnie polubili? - Załatwione. Dwa piętra wyżej, potem korytarz w lewo i ostatnie drzwi po prawej stronie. Inspektor Wacław Tereszko. On miał tę sprawę. Niektóre przesłuchania prowadziła inspektor Ewa Turkiewicz. Ten sam pokój. Zanim pan tam dotrze, będą już wiedzieli, o co chodzi. I pomogą. - Mówi pan „miał", „prowadziła". Czy dochodzenie jest już zakończone? - Nie dopatrzyliśmy się w tym wszystkim niczego niezgodnego z prawem, żadnego działania przestępczego. Zamknięcie dochodzenia jest już chyba tylko czczą formalnością. - Tym razem sprawa zakończyła się, zanim jeszcze rozpoczęła się na dobre? - Niezupełnie. Obawialiśmy się lekomanii albo czegoś w tym rodzaju, ale na szczęście to się nie potwierdziło. Dla milicji w ten sposób problem się kończy. - Dla prasy nie. Ciągle nie mogę się w tym połapać, ale coś mnie tu niepokoi. Może sposób traktowania podobnych wypadków. Był człowiek i nie ma. Znika, jak rzucony w zarośla kamień. I nie ma sprawy. Całkiem jak z wypadkami drogowymi. Zderzenie czołowe, pięć osób zabitych na miejscu. Przyczyna? Nieostrożność kierowcy małego fiata. I nie ma problemu. Tymczasem w dalszym ciągu nie ma w kraju ani jednego warsztatu naprawczego, który oddając klientowi samochód po remoncie lub przeglądzie, zagwarantowałby, że wóz jest w pełni sprawny i nie zepsuje się za najbliższym rogiem. Poza tym w dalszym ciągu produkuje się taśmowo i radośnie ćwierćkierowców, którzy wiedzą tylko, jak kręcić kółkiem i dodawać gazu. Ale zaczynam panu pułkownikowi zawracać głowę. Przepraszam, pędzę na górę. Bardzo proszę o zaanonsowanie. Akta, przygotowane już dla niego, leżały na stoliku z boku, przy nich popielniczka i szklanka z torebką herbaty. Czajnik był

włączony. Domyślił się, że mężczyzna nie pomyślałby o takich subtelnościach i podziękował pani inspektor. Rzucił się na akta. Meldunek specjalny pokrywał się z tym, co mówił Szwed, przynajmniej w ważniejszych punktach. Protokół przesłuchania Iwony też nie wnosił do sprawy nic nowego. Przesłuchanie Szareckiego... Niewielkie różnice w zeznaniach dotyczyły ilości wypitego alkoholu, ustaleń czasu, tematu rozmów. Drugorzędne szczegóły. Ale zapytał o nie inspektora Tereszkę. Usłyszał, że milicyjnie sprawa była wyjątkowo nieskomplikowana, toteż do zeznań świadków nie przywiązywano większej wagi. Zresztą dzieciaki były wykończone, więc się nie dziwiono różnicom w relacjach. Machnięto nawet ręką na zlekceważenie wezwania do komendy. W każdym innym wypadku świadków by odszukano i doprowadzono, ale tutaj można było poczekać. Przejrzał pozostałe dokumenty i był rozczarowany. Przyzwyczajony był do spraw trudnych, skomplikowanych, obrosłych tomami akt. Tu miał kilka dokumentów. Zabierał się do następnej teczki, kiedy otworzyły się drzwi i wszedł funkcjonariusz w stopniu kaprala. Przez nie domknięte drzwi widać było jakiegoś umorusanego delikwenta, ledwie utrzymującego się na nogach i to tylko przy pomocy drugiego milicjanta i futryny. Kapral pytał, gdzie ma doprowadzić podejrzanego o kradzież desek. Po kilku minutach wprowadzono drugiego klienta. Noc spędził w areszcie, gdzie obudził się bez zegarka, portfela i butów. Bardzo mgliście przypominał sobie, że wczoraj po południu balował w „Kosmosie", a później w „Smakoszu” lub we „Wrocławskim". Nie, chyba tylko we „Wrocławskim", bo w „Smakoszu" pili przedwczoraj. A wczoraj to pobił go „Żyła", na pewno „Żyła”. Jak się ten mężczyzna nazywa? No, „Żyła”, mówi przecież. Więc ten „Żyła” zauważył, że... Przez pół godziny trwał jeszcze bełkot faceta, który nie wytrzeźwiał od wczoraj i w końcu tak poplątał się w zeznaniach, że nie wiedział już, kto komu ukradł zegarek, kto

kogo pobił i kto się przewracał. Przynajmniej Leszek nie wiedział, bo inspektor Tereszko notował wszystko cierpliwie i zadawał pytania. Leszek zdawał sobie sprawę z tego, że komendy dzielnicowe zawalone są drobnymi przestępstwami, kradzieżami i pobiciami, normalnymi konfliktami przestępczych i półprzestępczych środowisk, w których dać komuś w twarz jest tak samo naturalnym odruchem, jak w innych środowiskach poczęstowanie papierosem. Jak się w tych wszystkich powiązaniach, porachunkach i szczegółach połapać? I jak rozliczyć smarkatego złodzieja, któremu zarzuca się kradzież kilkunastu rowerów z piwnic w nowych blokach, skoro na korytarzu już czeka następny małolat, który ma na sumieniu ponad trzysta piwnic? A wszystko trzeba ustalić, udokumentować, czasem poprzeć wizją lokalną. Już się nie dziwił, że pani Ewa, atrakcyjna kobieta, ma takie zmęczone oczy. Już się nie dziwił, że przyjmowanie kobiet do pracy w MO zostało wstrzymane. * Najbardziej zainteresował go protokół przesłuchania Tadka Rozwadowskiego w sprawie śmierci Jasia Tyszlera, a zwłaszcza fragment dotyczący szarpaniny pod kioskiem i na placu Nankiera. Tego przesłuchania nie można już było powtórzyć czy uzupełnić. „...Zdenerwowałem się bardzo, a ponieważ tamten facet ciągle nie odchodził, zażądałem, aby on pierwszy się wylegitymował. Chyba był, jak my, nietrzeźwy, bo jakoś tak nieudolnie próbował wyciągnąć dokumenty. Jakieś papierki upadły mu na bruk, schylał się po nie, więc zignorowaliśmy go zupełnie i poszliśmy w kierunku akademika koleżanki. Po jej odprowadzeniu wracaliśmy ulicą Łaciarską, a potem skręciliśmy na Kurzy Targ. Tam znowu podszedł do nas ten mężczyzna. Wlókł się cały czas za nami. Zachowywał się prowokująco, coś wykrzykiwał, odgrażał się. I wówczas zjawił się jakiś drugi mężczyzna. Najpierw zapytał,

co się dzieje, a później wziął Jaśka pod pachę i odprowadził na bok. Też jakby się trochę szarpali, idąc w kierunku Kotlarskiej. I chyba się kłócili. Dokładnie nie słyszałem, ale rozróżniłem słowa «Legnica» i «ringo» lub «bingo»... W tym momencie nagle Jaś zawrócił i pobiegł w kierunku akademika na placu Nankiera, a następnie skręcił w stronę Kotlarskiej. Pierwszy mężczyzna rzucił się wówczas na drugiego, krzycząc, że wypuścił przestępcę. Pierwszy był szczuplejszy, drobny raczej, a drugi niski, ale szeroki w barach i chyba dużo silniejszy, więc ten drugi zaczął bić pierwszego, a ja uciekłem w kierunku Hali Targowej. W kierunku Odry. Nie widziałem dobrze tego drugiego, ale zwróciłem uwagę, że miał bardzo czarne włosy. I strasznie gęste... ’' - Zeznania Tadeusza są rzeczowe i krytyczne. Nie potwierdzają opinii, że wtedy na placu Nankiera, chłopak był pijany - zwrócił się Leszek do pani inspektor. - Rzeczywiście, chociaż kiedy wszedł do pokoju, zrobił dziwne wrażenie. Był bardzo zaniedbany, rozkojarzony, półprzytomny. Pytaliśmy go na wstępie, czy nie jest chory. Był spięty, nieufny, niemal wrogi. Zastanawiałam się dlaczego i sądzę, że na ten stan psychiczny złożyło się aż kilka przyczyn. Dwie najważniejsze to chyba śmierć przyjaciela i fakt, że matka siedzi w więzieniu. Przecież nawet w jego najbliższym otoczeniu nie wszyscy o tym wiedzieli. - Myśli pani, że to mogło być powodem jego samobójstwa dwa tygodnie później? Wystarczającym powodem? - Odpowiedź jest bardzo łatwa i bardzo trudna. Oczywiście, że mogło, a jednocześnie naprawdę nie wiadomo. Powody...? My tutaj częściej mówimy o skutkach, a nie przyczynach. O tych drugich mówimy ostrożnie. Powody. - Pani inspektor patrzyła zamyślona w okno Powody? W Lublinie młoda mężatka rzuciła się z dziesiątego piętra tylko dlatego, że posprzeczała się z mężem. Nawet nie pokłóciła, lecz posprzeczała. Na szczęście spadła na dach stojącego pod domem trabanta i wyszła z tego cało. Trabant nie, ale właściciel prawdopodobnie nie rości żadnych pretensji.

Czy dla pana to był przekonywający powód? Miała szczęście, że nie była to syrenka i to chyba, a nie powód, jest najważniejsze. Albo mogłabym panu przegrać taśmę. Taka spowiedź piętnastolatka. Rodziców nie było w domu. Byli w pracy. Chłopiec nastawił magnetofon i mówił. Dokładnie, wyraźnie, spokojnie, Mówił, że był chudy, był przeraźliwie chudy i nie mógł sobie z tym poradzić. Jadał ogromne ilości, przez siłę, aż do wymiotów, ale bez skutku. Bardzo się wstydził. Chłopcy ganiali po podwórku w samych majtkach, a on zawsze chodził, nawet w największy upał, w swetrze z golfem. Na gimnastyce wszyscy się rozbierali, on wymyślał tysiące powodów, by nie ćwiczyć. Przeżywał ciągłe upokorzenia i kłopoty w sytuacjach, które na pierwszy rzut oka wydają się tylko śmieszne. Wydają się dorosłym. Dziadek pierwszy odkrył, że chłopiec wstydzi się swojej chudości, ale i on się tylko śmiał. Z kolei rodzice potrafili jedynie denerwować się „fanaberiami" syna. Piętnastolatek mówił o tym wszystkim bardzo spokojnie, bez egzaltacji czy zdenerwowania. Ale w końcu powiesił się... Rozkapryszony i rozpuszczony nastolatek przysyła do domu kartkę znad morza, że utopi się. W domu rozpacz, histeria. Po trzech dniach synalek staje w drzwiach cały i zdrowy. Nie utopił się, bo... była za wielka fala. W kilka miesięcy później to samo pacholę wchodzi do biblioteki publicznej przy ulicy Szewskiej we Wrocławiu, wchodzi do czytelni i podchodzi do zupełnie przypadkowej studentki. Lewą ręką odchyla jej głowę, a prawą, w której ma nóż, próbuje dziewczynie poderżnąć gardło. Ofiara wyrywa się, w wyniku czego dostaje „tylko” dwa razy nożem w plecy. Interweniuje jakiś student, ale napastnik rani go w rękę. Wie pan, co to dziecię powiedziało milicjantowi? Że chciało popełnić samobójstwo, ale bało się. A jednocześnie uważało, że nie ma po co żyć... Z kolei dwudziestoletnia dziewczyna rzuciła się z szóstego piętra PDT. Tak, wrocławskiego, tego na rogu Świdnickiej i Podwala. Wie pan dlaczego? Bo dostała dwóję. Przedtem

jeszcze napisała do rodziców bardzo długi list. Między innymi stwierdza, że jest dziewicą, więc życzy sobie być pochowana w białej trumnie i w białej sukni. I chce mieć codziennie świeże kwiaty na grobie. Upadła na pojemniki z drutu, więc wszystko skończyło się na zszywaniu i dłuższym pobycie w szpitalu. Gdyby upadła pół metra dalej, być może do dzisiaj rodzice kupowaliby codziennie świeże kwiaty. Pani Ewa zaczęła grzebać w szufladzie swego biurka, a później wyciągnęła na wierzch stos kopert. Przejrzała je i z wybraną podeszła do biurka, przy którym siedział Leszek. - Tę kartkę pisała piętnastoletnia dziewczyna, Ewa Dulęba. Wyrokiem sądu dla nieletnich umieszczono ją w domu dziecka. Sama matka zabiegała o to, bo uważała, że w domu nie ma warunków. Ewa była nieślubnym dzieckiem, jej przygodny tatuś miał żonę i troje dzieci, ale ciągle przychodził do matki Ewy, bił ją i awanturował się. Bił też Ewę i ciągle wysyłał ją po wódkę. Tatuś był zdeklarowanym alkoholikiem. A mimo to Ewa aż trzęsła się z radości, kiedy mogła przyjść do domu na sobotę i niedzielę. Mimo tatusia alkoholika i awantur. Tę kartkę napisała piątego listopada, tak, w tym roku. Następnego dnia po zaginięciu Jasia Tyszlera. Proszę przeczytać. „Mamusiu, dziękuję ci za to, że byłaś zawsze dla mnie taka dobra. Jakby mi się coś stało, to napisz do Jacka. Podaję adres..." I na drugiej stronie kartki: „Robię to dlatego, że jestem głupia. I dlatego, że chciałam wrócić do Ciebie. W domu dziecka jest mi bardzo źle - Ewa Dulęba". Ewa, proszę pana, nie żyje. Wie pan, mam wrażenie, że kiedy mówi się o powodach, to zawsze jest to tylko uproszczenie sprawy. Dziecko wśród ludzi. Podejrzewam, że naszemu chudzielcowi z taśmy magnetofonowej nie trzeba było wiele - może tylko jednego cieplejszego gestu od jednej spośród setek osób, z którymi stykał się na co dzień.

Nie wyobraża pan sobie, z jakim strachem i z jaką uwagą przyglądam się mojej dorastającej córce... Ale przepraszam, odciągam pana od pracy. Zresztą dzisiaj będzie pan musiał i tak spauzować. Nawet nie zauważyliśmy, kiedy mój kolega poszedł do domu. Jest po szesnastej. Umówmy się na jutro. Najpierw skończy pan przeglądać akta, a dopiero później porozmawiamy sobie. Zdradzę panu, że obydwoje z kolegą ciągle nie uważamy sprawy za zamkniętą. Mimo terminów, które wydłużyły się ponad miarę i mimo jednoznacznych raczej opinii lekarzy... - Na czym polega ta jednoznaczność? - Na tym, że wszystko wskazuje na samobójstwa. 5 Adam zatrzymał się przed ogromnym blokiem i sięgnął do notesu. „Stanisław Gołębiowski, Kusocińskiego 1, m. 51". To tutaj. Wszedł do nie oświetlonej klatki schodowej i długo szukał kontaktu. Bez skutku zresztą. Zadziwiająco dużo zgłoszeń przyjęli w Radomiu, a w tej dzielnicy najwięcej. Aż dziwił się, bo wiedział, że Radom to ulubiony teren działania prywaciarzy nie tylko miejscowych, ale także kieleckich i warszawskich. Może omijano tę dzielnicę ze względu na jej znaczną odległość od dworca PKP? Wybrał Radom, bo Czeplik miał tu kolegę z wojska. Wprawdzie na drugim końcu miasta, na Glinicach, przy Giserskiej, ale łatwiej było przejechać przez miasto niż przez kawałek kraju. Tego kolegę Roberta trzeba było poznać. I może wciągnąć do „Spółdzielni"? Syn katowickiej szefowej doszedł do wniosku, że Napieracki od razu może wystartować jako „inkasent”. Bo wygadany, budzi zaufanie, taki kulturalny. Oczywiście, wbrew temu co mówiła mamusia, syn szefowej bardzo dokładnie obejrzał legitymację szkolną Adama. Nabrał do przyszłego pracownika zaufania, kiedy dowiedział się, że Adam jest dobrym znajomym Wandy i Roberta Czeplików.

Dla Adama funkcja „inkasenta" i po trosze kontrolera jakości wykonywanych usług to nie tylko zajęcie wysokiego szczebla w prywatnym interesie pod Katowicami, ale także możliwość zarobienia kilkunastu tysięcy złotych miesięcznie (jeżeli się bardzo starał) i... stały kontakt z ciągle nowymi lokatorami. A to oznaczało klucze. Tylko dzisiaj, tylko w tej dzielnicy, zebrał siedem „odbitek”. Kolejny klient okazał się niezbyt rozmownym, nieciekawym facetem koło pięćdziesiątki (bardziej interesująca była smukła i śliczna córka kręcąca się po kuchni), ale zamówienie mieli duże: szwedzkie listwy we wszystkich oknach, zawiasy w dwóch oknach, ocieplenie i uszczelnienie drzwi. Napieracki obejrzał okna i stwierdził w duchu, że zawiasy znów są sfuszerowane - na wiosnę można będzie w szpary dłonie wkładać. Źle zrobiono też obicie drzwi. Ale Adam bronił tu interesów firmy, a nie pana Gołębiowskiego. Ostatnim elementem tej kontroli było sprawdzenie szczelności drzwi. Nie, Adam nie sięgał po klucze. Właścicielowi mieszkania kazał otworzyć i zamknąć. A później podziwiać, że wszystko gra. - Nie, chwileczkę, tu jest szczelina. Wyjdźmy na korytarz. - I dopiero teraz wyciągnął rękę po klucze. Lewą. Jego prawą rękę osłaniały drzwi. Unosząc klucz do zamka, przez moment zacisnął go w dłoni, w której trzymał odpowiednio spreparowane pudełko zapałek. Wystarczyło tylko na chwilę wsunąć klucz we właściwą szparę. - Ależ w porządku, wszystko jest w porządku. Przewidziało mi się. No, solidna firma musi dbać o klienta. Pan Gołębiowski nie wyglądał na zachwyconego solidnością firmy, ale nie protestował i nawet uśmiechnął się. Miły był ten chłopak... Leszek był rozczarowany. Pani Ewy dzisiaj nie będzie, bo córka jej zachorowała. Na szczęście inspektor Tereszko był na miejscu i na miejscu były także akta. Od razu zabrał się za nie. Znowu nic ciekawego. Zeznania gospodyni, u której Tyszler wynajmował mieszkanie. Zeznania jego siostry i szwagra. Dopiero niektóre fragmenty przesłuchania jednego z kolegów,

Aleksandra Jerzego Janika, zmusiły go do sięgnięcia po długopis. „Jana Tyszlera znałem od wielu lat. Był moim przyjacielem. Zresztą on nigdy nie miał wrogów. Pogodny, spokojny, powszechnie łubiany przez kolegów. Tylko czasami zdarzały mu się stany depresji. Często dyskutowaliśmy na temat sensu życia. Nigdy nie mówił nic, co wskazywałoby na to, że ma samobójcze zamiary, chociaż przypuszczam, że czasem o tym myślał. Choćby dlatego, że wokół jednego z naszych wspólnych kolegów - Tadeusza Rozwadowskiego - wytworzyła się jakaś dziwna atmosfera. Tadek próbował popełnić samobójstwo półtora roku temu, a później czasem, zwłaszcza po pijanemu, odgrażał się, że to zrobi. Mogło to mieć jakiś wpływ na Jasia, ale domyślam się tylko, bo nigdy nie rozmawialiśmy na ten temat. Według mnie Jan Tyszler zupełnie bez powodu rzucił studia ekonomiczne i chciał pójść do wojska. Twierdził, że w. ten sposób odmieni sobie życie. Chyba nie zastanawiał się nad tym, gdyż wojsko było w ogóle niezgodne z jego naturą, po prostu nie nadawał się do tego. Myślę, że chodziło mu tylko o tę zmianę w życiu. Jakąkolwiek. Niestety nie wiem, dlaczego mu to było potrzebne. Ze studiami radził sobie dobrze, w rodzinie większych kłopotów nie miał, z żadną dziewczyną, o ile wiem, także nie. Rodzina Janka jest porządną rodziną, która kilkorgu dzieciom stworzyła prawdziwie serdeczną atmosferę. O swoich rodzicach Janek zawsze wyrażał się pozytywnie. Prócz mnie Jaś miał wielu kolegów, a przede wszystkim Rozwadowskiego, właśnie tego, który próbował odebrać sobie życie. Rozwadowski też miewał różne pomysły i często zmieniał plany. Niemniej pilnował swego kierunku studiów i był świetnym studentem...”. Zdecydowanym ruchem zamknął teczkę, odłożył ją na bok i sięgnął po papierosa. - I co? Rozczarował się pan? - inspektor Tereszko przyglądał się Leszkowi z drugiego końca pokoju. - Właściwie tak. I mógł popełnić samobójstwo, i jednocześnie nie miał żadnych powodów. Był pogodny, ale przeżywał stany

depresji. Życia mi nie wystarczy, by zorientować się w tej historii. A tak chciałem coś z tego zrozumieć... - A pan to by tak wolał szufladki, szufladeczki, a każda z czytelną etykietą. - Zamiast mi dokuczać, pomógłby pan. Co na przykład pan wie o pamiętniku? - Nic. Nawet nie wiedziałem, że istnieje jakiś pamiętnik. A czy powinienem o nim wiedzieć? - Pamiętnik Tadka. Nie pozwalał do niego nikomu zaglądać, ale w przeddzień śmierci dał go Iwonie. I nie wiadomo, co się z tym prezentem stało. Prawdę mówiąc, gotów jestem jechać do Leszna, by tylko o to zapytać... - Do Kościana, a nie Leszna. - Jak to, przecież Iwona... - Jest w Kościanie, a Kościan dla Poznania i okolic to tak jak Lubiąż dla Wrocławia, Tworki dla Warszawy, Morawica dla Krakowa i Kielc. Właśnie wybieram się do Kościana... - Inspektorze, jest pan genialny. W teczkach nie ma zeznań Iwony, a przecież ona jest najważniejszym świadkiem. Wiedziałem, że pan nie potrafiłby tak sfuszerować dochodzenia. - Jest pan bezczelny i wygodny. - Wygodny? - Tak. Ja będę wojażował, ludziom głowy zawracał, a pan spokojnie będzie czekał na pamiętnik, do klubu dziennikarza chodził, pił wódkę i dziewczyny podrywał. - Nie tak głośno, inspektorze, bo moja żona usłyszy. Kościan jest tak niedaleko. Sam bym pojechał, ale dziennikarza to by psami poszczuli albo wesołych sanitariuszy nasłali. - W porządku, postaram się, nic jednak nie obiecuję. Ale niech pan spróbuje mnie nie zawiadomić, gdy natrafi pan na coś ciekawego, tu, we Wrocławiu. Z kolei panu łatwiej dogadać się z młodymi... Rejniak wezwany został na przesłuchanie dopiero po południu, bo inspektor Geib, zresztą razem z kapitanami

Ryglem i Chwaszczem, a także prawie połowy wydziału kryminalnego, musiał wyjechać o świcie do Jawora. Parę minut po siódmej w rzece płynącej przez tę miejscowość znaleziono zwłoki dwudziestoletniej dziewczyny. Początkowo myślano, że chodzi o samobójstwo, ale sekcja zwłok wykazała, że dziewczyna wewnątrz była strasznie okaleczona przez jakiegoś zboczeńca. Kilkaset metrów w górę rzeki znaleziono na łące jej odzież, butelki po winie i parę różnych drobiazgów, a wśród nich spinkę do mankietu koszuli. W domu sprawdzono, że dziewczyna nie nosiła takich bluzek ani koszul. Matka zeznała, że poprzedniego dnia, wieczorem, był u nich kolega córki, który dostał wezwanie do wojska, i przyniósł pół litra, by się z Danusią pożegnać. Później młodzi wybrali się gdzieś do lokalu. Ustalono, że żegnająca się para piła przez kilka godzin w pewnej knajpie, a później chłopak kupił w sklepie trzy butelki wina i zaciągnął dziewczynę nad rzekę, by pożegnać się ostatecznie. Rodzice nie znali nawet imienia tego chłopaka, ale koleżanki znały. W trzy godziny po znalezieniu zwłok ekipa dochodzeniowa weszła do mieszkania chłopca, a po dalszych dziesięciu minutach znaleziono koszulę ze spinką tkwiącą w mankiecie. Z jedną. Z tą znalezioną nad rzeką tworzyły komplet. Potwierdziły to później ekspertyzy we wrocławskiej komendzie wojewódzkiej - obydwie miały identyczne odkształcenia powstałe podczas obróbki mechanicznej i z całą pewnością wyszły spod jednej matrycy. Zanim to sprawdzono Geib z Ryglem poszli na podwórko sąsiadów i sprowadzili z dachu „przyjaciela" Danusi Opowiadał później, że wtedy nad rzeką przez godzinę szukał tej cholernej spinki, bo wiedział, że ona go zgubi. A następnego dnia przez kilka godzin obserwował, jak jeździły radiowozy i karetki. I tylko czekał, kiedy milicjanci skręcą w stronę jego domu. Siedział na dachu, bo miał dobry punkt obserwacyjny. Dlaczego zabił? Nie chciał zabić. Chciał tylko tak okaleczyć

dziewczynę, żeby przez dwa lata musiała się leczyć i by w tym czasie nawet nie mogła spojrzeć na innego chłopaka. Przedobrzył. Kiedy szukał spinki (specjalnie się po nią wrócił), zauważył, że Danka, która siedziała, gdy odchodził, teraz leży bez ruchu. Więc ją rozebrał i wrzucił do rzeki. * Kiedy Rejniak tak tkwił nad resztkami wałówki inspektora (po Jaworze Geib wiedział, że dzisiaj nawet nie popatrzy na jedzenie), przypominał zagłodzonego, oskubanego ptaka. Kończył ostatni kawałek wołowiny na zimno i stanowczo interesował się nią bardziej niż prowadzoną od godziny rozmową z inspektorem. Geib się nie śpieszył. Wczoraj wycisnął z gówniarza wszystkie szczegóły włamań do trzech sklepów i sześciu mieszkań. A więc miał więcej, niż początkowo podejrzewał. Usłyszał także o niektórych dziwnych wyczynach Napierackiego. Kiedyś na przykład Adam ukradł owcę z Centralnego Ośrodka Wojsk Łączności, a później zabił ją uderzeniem noża i porzucił w jakimś bunkrze. Innym razem ukradł dwie nutrie, z których jedną zabił, a drugą powiesił za ogon w parku na drzewie. - „Bingo" nie jest w porządku, panie inspektorze - Rejniak oblizywał palce i zabierał się za kanapkę, nawet na moment nie spuszczając jej z oczu - nie jest w porządku, bo kumpel tak nie robi. To nie kumpel - chciał okraść moją dziewczynę. Bożena opowiadała, że stryj nakrył Adama w jej domu. Napieracki nałgał i stryj w to uwierzył, ale przecież Bożena nawet nigdy nie rozmawiała z Adamem. Gadaliśmy o tym w kółko, bo myślałem, że ona kłamie. Może Adam się do niej przystawiał albo co. Chyba nie kłamała. I nie przypominała sobie, by Adam miał okazję zrobić odciski jej kluczy. Tylko raz, jak szliśmy ulicą we troje, Adam dla żartu zabrał Bożenie torebkę. Młynka nią kręcił. Parę minut mu wystarczyło, żeby zrobić odcisk klucza. Cholera go wie, jak on to robi. Cyrkowiec zakichany.

I niech pan powie, czy on nie jest Świnia? Miałem nic nie mówić, bo to źle kumpla sypać, ale on się tam gdzieś włóczy, wódkę pije, a ja nawet sporta zapalić nie mogę. - Wszystkie mieszkania robiliście na pasówkę? - Wszystkie. Adam się chwalił, że połowa mieszkań w Legnicy jest jego. Że wszystkie je może odwiedzać, kiedy chce. Do odcisków kluczy to jest naprawdę szybki. I nam wszystkim kazał zbierać takie odciski. Płacił nam za nie. Poza tym wódkę lub piwo stawiał. Zawsze miał pieniądze i mówił, że my też będziemy mieć. Ale po włamaniu do sklepu radiowego przy ulicy Jaworzyńskiej to nie oglądałem nawet złotówki. Podobno towaru nie sprzedał, bo gliny, to znaczy, przepraszam, milicjanci, zaraz by nas nakryli. Powiedział, że trzeba przeczekać... Bałem się upomnieć, bo „Bingo” ma kumpli z Zakaczawia, a to przecież nożownicy... Inspektor nie przerywał chłopakowi, chociaż w tym momencie o mało mu nie wypadł z ręki długopis. Zakaczawie. Przecież kapitan Chwaszcz uczulił Geiba na dwie sprawy: na kontakty „Bingo” z Rejniakiem i właśnie na Zakaczawie. Gdyby jeszcze udało się wysondować, ale mimochodem, co chłopak wie o napadach na punkt totolotka i jubilera. - Chyba ciebie nie straszył kumplami z Zakaczawia? - Nie musiał straszyć. Przychodzili do niego różni. Jakiś „Paznokieć”, „Gruby Rycho", „Diabeł”, „Lewar”, „Waluś", „Ostry”. Cała banda. On wszystkim, także chłopakom ze swojej ulicy wódkę stawiał, więc w razie czego... - Rejniak skończył jedzenie i popatrzył pytająco na inspektora. Czy może zapalić? Geib skinął głową. Stracił na tego oprycha niemal całą wałówkę, ale gotów był odchudzać się przez tydzień, jeżeli dalej tak będzie szło. O Adamie w ciągu trzech dni dowiedział się od Rejniaka więcej, niż mogła się dowiedzieć przez trzy miesiące służba kryminalna, łącznie ze swoimi kontaktami w terenie. A to się liczy. Początkowo o Rejniaku wiedział tylko tyle, że brał on z całą pewnością udział we włamaniu do kuśnierza.

Z Napierackim. Reszta to były tylko podejrzenia Chwaszcza. A tu tak zagrało. Spodziewał się zresztą, że to nie koniec. Dla Napierackiego Rejniak to była prawdopodobnie znajomość z ulicy, po sąsiedzku. Rejniak edukację skończył na podstawówce i od razu poszedł do pracy. Miał kiedyś sprawę o kradzież roweru, ale do końca nie wiadomo było, czy nie został w to wrobiony przez bardziej rozgarniętych kolegów. Widocznie Napieracki nie był tak bardzo wymagający, jeżeli chodzi o wspólników. - Mówisz o kumplach Adama z Zakaczawia, ale przecież i ty znasz tam paru chłopaków. Chyba nawet nie mniejszych kozaków niż ci, których wymieniłeś. - Paru, ale na Zakaczawie zawsze bałem się chodzić. W „Kolejarzu” byłem kilka razy, ale raz tam dostałem i dałem sobie spokój. To ostre bandziory. Dla nich kropnąć człowieka, to jak splunąć. - Jak tego jubilera... - No, ale nie tylko jubiler wyjechał stamtąd z nożem w plecach. ,,Z nożem w plecach" - Geiba zelektryzowało, ale przypomniał sobie, że cała Legnica wiedziała, z detalami, o śmierci jubilera, a więc nóż nie jest jeszcze żadnym punktem zaczepienia. Przydałoby się coś mocniejszego, bardziej charakterystycznego. Musi Rejniaka pociągnąć za język. Ale na dzisiaj dosyć — nie trzeba chłopaka płoszyć. Jacek żałował, że nie ma skrzydeł, ale za to zrobił użytek ze swoich długich nóg i teraz właśnie mijał na paluszkach ostatnią przeszkodę - gabinet pani kierowniczki od „Urszulanek”. Dziwnie rosły mu plecy i tylko czekał na energiczne pytanie z tyłu: „A pan do kogo...? To Zbyszek poradził mu, żeby omijał panią kierowniczkę dużym lukiem. Pani kierowniczka kilka dni temu przez pół godziny rozmawiała z Krystyną na temat „tego źle wychowanego młodego człowieka" i na temat dziennikarzy w

ogóle. Poczciwy Szwed. Czuł respekt przed żoną i błagał na wszystko, by Wajdzik nie wygadał się przed nikim, że dzwoni w sprawie Moniki. Szwed dowiedział się, że Monika jest już w akademiku i dzisiaj wieczorem na pewno nigdzie się nie wybiera. Po prostu podsłuchał rozmowę Krystyny. Krystynę Szwedową widział wielokrotnie, więc i Monikę rozpoznał zaraz po wejściu do pokoju. Drugie wydanie, poprawione, Krystyny. Młodsza siostra była tylko trochę niższa, dużo szczuplejsza, no i młodsza właśnie. Przywitała go bez cienia zakłopotania. Ania przeciwnie, ale zaraz dyskretnie się wyniosła, a na stole pojawiły się dwie szklanki z wsypaną już kawą. Na oknie bulgotał czajnik. Jacek pomyślał złośliwie, że tryb przyjmowania chłopaków w tym pokoju dziewczyny mają opanowany do perfekcji, ale wiele czasu na myślenie nie miał, bo Monika z miejsca przejęła inicjatywę. I, niestety, nie oddała jej do końca rozmowy. - Wiedziałam, że pan tu trafi, chociaż dziwi mnie zainteresowanie dziennikarzy tą sprawą. Na mój gust jest ono, najdelikatniej mówiąc, nieuzasadnione. Ale słucham, słucham... - Właściwie wiemy już wszystko, zostało jednak kilka szczegółów... drobiazgów... - Jacek się lekko plątał. Nie znosił dziewczyn, które szybko mówią i jeszcze szybciej myślą, ale brnął dalej - na przykład zaskoczyła mnie wiadomość... że pani Iwona jest mężatką... To jest to! Kiedyś już tak wystartował. Na kąpielisku. Z betonowego słupka pod betonową skocznią. I za bardzo wybił się w górę. Ocknął się w wodzie i nie wiedział, co mu na łeb spadło. Dzisiaj wystartował równie znakomicie. - Lepiej by było - Monika jakby nie zauważyła jego zmieszania - gdyby pan to usłyszał od Iwony, ale nie ma w tym nic tajemniczego. Byli przyjaciółmi. Tadek przyjaźnił się także z mężem Iwony. Marian pracuje jako makler w Gdyni, zdobył sobie dość mocną pozycję w tym zawodzie, więc nie mógł

zmienić pracy na Wrocław. To Iwona planowała przeniesienie się do Gdańska. Ale się nie przeniosła. - Nie, nie ma to jednak żadnego związku z Tadeuszem Monikę wciągnęła rozmowa. Usiadła przy stole i gestem nakłoniła Jacka do zajęcia drugiego krzesła. - Po prostu „piętnastka" ma swoich przyjaciół. Okazało się, że mikroklimat tego pokoju świetnie służy sentymentom legnickim. Bo musi pani wiedzieć, że nasza klasa w ogólniaku, jak zresztą chyba każda klasa dla każdego ucznia, była najciekawsza, najgenialniejsza, niepowtarzalna. - A była? - Turystycznej włóczęgi zasmakowałam już w podstawówce. Później okazało się, że Tadek także. Rezultat - po miesiącu pół klasy szalało za górkami, a po dwóch - wszyscy. Sami organizowaliśmy wycieczki, na które zabieraliśmy, a nie odwrotnie, nauczyciela geografii. Był świetny, więc jeden ze zdobytych szczytów w Tatrach nazwaliśmy jego imieniem. Jeździliśmy, chodziliśmy, zdobywaliśmy odznaki turystyczne i nadawaliśmy ton szkolnym rajdom. I pozaszkolnym także. Utrzymywaliśmy korespondencyjnie kontakty z wieloma sławami naukowymi - geografami, także za granicą, a nasze kółko geograficzne było tak prężne, że liceum istniało przy kółku, a nie kółko w klasie. Byłam wówczas przewodniczącą kółka, a Tadek gospodarzem klasy. Nie poprzestawaliśmy na geografii. Spartakiady, zawody, quizy, olimpiady - to był nasz żywioł, nasz styl bycia. A ilu mieliśmy naprawdę utalentowanych kolegów .. Brat Jasia, bliźniak Piotr, rzeźbił. Jego prace trafiały na wystawy, a jedna z rzeźb zdobiła gabinet pana dyrektora. Do momentu, kiedy pewna znana japońska śpiewaczka nie przyjechała najpierw do Legnicy, a później do naszej szkoły. Artystka zaparła się w drzwiach i powiedziała, że zostanie tak na zawsze, jeżeli nie dostanie w prezencie tej fascynującej rzeźby. Nie było jednak w Legnicy drugiej klasy równie często karanej jak nasza. Nasi klasowi taternicy, geografowie, rzeźbiarze, muzycy, kolarze i zapaśnicy, by wymienić tylko

najbardziej wyróżniających się, nie byli stadem potulnych owieczek. Przeciętnie co dwa miesiące grożono nam rozpędzeniem klasy na cztery wiatry, ale wierzyliśmy w naszą szczęśliwą gwiazdę. Chociaż niektóre kawały były mocne. Przyznaję. Z Prochowic dojeżdżał do naszej szkoły Kazio Czaja. - Ale proszę posłodzić kawę. - Miły chłopak był ten Kazio, zawsze jednak jakiś smutny, ponury, zamyślony. Dokuczaliśmy mu z tego powodu i nieustannie zastanawialiśmy się nad przyczynami tego chronicznego zasępienia. Nie pamiętam już kto personalnie, ale któreś z nas stwierdziło, a inni się z tym zgodzili, że Czaja jest dlatego smutny, że osamotniony. Nowaków, Kowalskich, Jasińskich i Wasilewskich jest na świecie wielu, a Czajów mało. Znaleźliśmy więc receptę - postanowiliśmy zwołać do Prochowic pierwszy ogólnokrajowy zjazd Czajów. Wybraliśmy stosowny termin, a później poszliśmy na pocztę, tę najgłówniejszą w Legnicy. Przez pięć godzin wypisywaliśmy w dziesięcioro piękne zaproszenia na pięknym papierze właśnie na ten zjazd. Autentyczne adresy autentycznych Czajów z całej Polski wyszukiwaliśmy w książkach telefonicznych. W sumie wysłaliśmy sto siedem takich zaproszeń... Co to się wtedy działo! Na adres Kazia zaczęły przychodzić listy z całej Polski, a ponieważ Kazio o niczym nie wiedział, zajęli się tym jego rodzice. I próbowali rozpędzić szkołę. W końcu wszyscy rodzice zaczęli histeryzować. Bo nie wszystkie listy były miłe. Część ludzi potraktowała nasze zaproszenie jak sztubacki dowcip, część jak bardzo głupi sztubacki dowcip, ale część zareagowała wyzwiskami i pretensjami. Jakiś bokser z Częstochowy, chyba Karol Czaja, odgrażał się, że przyjedzie i pobije wszystkich mieszkańców Prochowic i okolic. Wspominał też coś o łóżkach szpitalnych, a nawet cmentarzach... Zupełnie osobny rozdział legnickich czasów stanowiło taternictwo... - Ten rozdział znam nieźle dzięki panu Szareckiemu. - Jacek próbował zapanować nad rozmową, a przynajmniej dojść do

głosu - właśnie pan Szarecki mówił, że Tadek bardzo mocno przeżywał taternickie niepowodzenia, że każdy „lot” był dla niego dramatem... - Przesadził. Wszyscy odpadaliśmy dość często i wszyscy to przeżywaliśmy. Byliśmy smarkaci. A przecież na poważnych trasach ludzie nie tylko łamali ręce i nogi, ale czasem też ginęli. Tadka załamała raczej śmierć ojca i kłopoty matki. Ale o tym pan już na pewno wie. - Czy Tadek był równie życzliwy ludziom jak pani? - Jacek starał się, by wypadło to zjadliwie. - Sądzę, że tak. Chociaż miał taki dziwny sposób bycia. Zgrywał się, pozował na kogoś, czasem traktował otoczenie z góry, protekcjonalnie, „Kuzyni”, „Kanalija” (tak, przez „jot”), „Nędznica” - Tadek był mistrzem w wymyślaniu takich określeń, które zresztą wypluwał z odpowiednią odrazą. Taki styl. - Dobry jak każdy inny, ale Tadeusz czasem zachowywał się nienormalnie, groził ciągle samobójstwem... - Miał pan przeczulonego informatora. Tadek był niezwykle wrażliwy. Można mówić nawet o nadwrażliwości, ale nie o chorobie. To była po prostu delikatna struktura psychiczna. Zdarzają się takie, proszę pana. - A pamiętnik? Ten, który Iwona otrzymała od Tadeusza w przeddzień wypadku? - Nie słyszałam o tym. Zresztą Tadek miał kilka pamiętników, a poza tym stosy opowiadań, wierszy, artykułów. Widziałam chyba ze cztery takie pamiętniki Tadka. Zwykłe, zapisane maczkiem bruliony stukartkowe. Najprościej zapytać o to Iwonę. Nie z Iwoną chciałby teraz porozmawiać, ale ze Szwedem. I z Leszkiem. I z Ryśkiem. Gdyby nie oni, dawno zająłby się klepaniem wierszówki. Dla wszystkich byłoby to zdrowsze. Kiedy się żegnał, przypomniał sobie sceny z Anią pod tytułem „Strzelec i Panna”. Tym razem nie on obsadził rolę „Strzelca”. Adam z Miłej skręcił w Struga i przez plac Zwycięstwa

zamierzał dostać się do Żeromskiego - pryncypialnej ulicy Radomia. Stąd do „Europy" (czy „Europejskiego” - nigdy nie mógł zapamiętać dziwnych nazw hoteli i kin w obcych miastach) miałby już kilka kroków. Przydał mu się ten spacer, chociaż pogoda była paskudna. Skręcał właśnie obok teatru, kiedy po prawej stronie ulicy Struga zatrzymał się duży fiat. Wiśniowy lub brązowy. Z tej odległości nie rozróżniał. Zauważył natomiast, że kierowca nie zamknął drzwi samochodu na kluczyk. Zapomniał albo pozostawił samochód tylko na chwilę. W dwie minuty później wiśniowy (jednak wiśniowy) fiat pędził już w dół ulicą Marchlewskiego. Oczywiście bezpieczniej było od razu opuścić granice miasta, ale Napieracki po pierwsze miał ochotę z fantazją zajechać pod hotel, a po drugie postanowił zabrać z hotelu swoje rzeczy i uregulować rachunek. W kwadrans później pędził na południe, ale jechał nie do Katowic. Wiedział, że jeżeli w Skarżysku skręci na Końskie, to za jakieś sześć godzin powinien być w Legnicy. Weźmie sobie mały urlop, odwiedzi rodzinne miasto i dowie się, co słychać u najbliższych przyjaciół. Nie, do domu nie zajrzy. Jakoś nie wyobrażał sobie spotkania ze starymi. Od Rejniaka lub Zielińskiego będzie wiedział, czy milicja mu bardzo depcze po piętach. Jacek po powrocie do domu zadzwonił do Ryśka i Leszka. Koniecznie muszą się spotkać jutro. On ma już tej zabawy ze studentami dosyć. Po dziurki w nosie. Przekaże wszystko, co ma, Leszkowi albo Ryśkowi. Wszystko mu jedno. Przecież to zupełnie nie ma sensu. Rysiek był za kontynuowaniem sprawy, ale nie robił nic, a Heyduk w ogóle nie zdążył się włączyć, bo zaczął załatwiać kolejny wyjazd do Anglii i Stanów Zjednoczonych. Przesiedział w kraju pół roku, więc już wydawało mu się, że Zachód się bez niego nie obejdzie. Zakpiła sobie Monika w żywe oczy. A może to i dobrze? Będzie pretekst do wyłączenia się z gry. Kierowniczka „Szklanego Domu" też nie dotrzymała słowa. Dzwonił kilka

razy. Raz odpowiedziała mu, że jeszcze pertraktuje, za drugim razem oświadczyła, że ta osoba zmieniła zdanie. I w związku z tym bardzo jej przykro. Dwa tygodnie stracił na tę zabawę i właściwie niczego konkretnego się nie dowiedział. Leszek i Rysiek zgodzili się na spotkanie w „Reducie", na Wzgórzu Partyzantów. Po pracy, około szesnastej. 6 - Nie tylko mnie podpadł „Bingo” - dzisiaj Rejniak rozgadał się od samego rana - ale i swojemu najbliższemu kumplowi, Zielińskiemu. Zielińskiemu za staruszkę. „Bingo” upatrzył sobie kiedyś mieszkanie takiej starej na jego ulicy i tylko czekał na okazję. Długo czekał, bo stara miała ze sto lat i rzadko wychodziła z domu. Kiedyś jednak musiała wyjechać na pogrzeb siostry. Czy przewoziła zmarłą siostrę, już nie pamiętam. Ważne, że wyjechała daleko i „Bingo” miał otwartą drogę. Zielińskiego sobie dobrał i kazał mu stać na świecy na półpiętrze, a sam na pasówkę wszedł do mieszkania. Po pięciu minutach wyszedł, dał Zielińskiemu sto dolarów i kazał mu uciekać. Zieliński zwiał oczywiście, a „Bingo” wrócił na górę i oczyścił mieszkanie do końca. Ludzie mówili później, że złodzieje ukradli starej siedemset dolarów i cały woreczek złota. Stara miała rodzinę w Stanach, która jej pomagała. Jak się o tym dowiedział Zieliński, to się wściekł. - Plotki. Różnie ludzie mówią - stwierdził od niechcenia Geib - i najczęściej wyolbrzymiają cudze bogactwo." Z nadmiaru życzliwości - mruknął już do siebie. - Jakie tam plotki. To musiała być prawda, bo „Bingo" odpalił Zielińskiemu jeszcze dwieście dolarów i dwa pierścionki. I kazał być cicho. - Mówiłeś o innych jeszcze chłopakach. - „Bingo" miał takiego kumpla z budy, który kiedyś chciał się pochwalić i zaprosił Adama do mieszkania, by mu pokazać

wieżę Eiffla zbudowaną z kilkudziesięciu tysięcy zapałek. „Bingo" patrzył, ale nie na wieżę, tylko na to, co jest w domu. Bo starzy tego chłopaka byli solidnie nadziani i ciągle wyjeżdżali za granicę. Adamowi najbardziej spodobał się amerykański kalkulatorek i taka radiola - magnet, adapter i radio. Mała radiola, japońska, „Bingo" mówił, że jest warta połowę fiata. Tak mu się do tej radioli śpieszyło, że nie czekał, aż zrobi odcisk kluczy, tylko z wiertłami poszedł i zaczął rozbebeszać zamek. Zamek był jakiś dziwny, bo wszystkie wiertła szlag trafił, a ułamek jednego został w drzwiach i nie dał się wyciągnąć. „Bingo" niby to przypadkiem poszedł do kumpla wieczorem i niby przypadkiem odkrył, że ktoś włamywał się do mieszkania. Albo kumpel mu sam powiedział. Adam na to, że trzeba szybko wymienić zamek. I na drugi dzień pomagał kumplowi przy wymianie zamka. I oczywiście zrobił sobie odcisk klucza. Sam bał się iść, żeby nie padło na niego i po radiolę Zielińskiego wysyłał, potem mnie. Ale nawet „Lewar" nie chciał iść, bo mówił, że to świństwo i że tyle jest w mieście obcych mieszkań, że wstyd kumpla obrabiać. - Jasne, że wstyd... - Wtedy prawie pobili się z „Lewarem", bo „Lewar" to uczciwy złodziej. Pobili się zresztą kiedyś, dużo wcześniej. Jakiś kumpel „Lewara" skopał chłopaka, który mieszkał w tym samym domu co „Bingo" i „Bingo" się wściekł. Nie żeby mu o chłopaka chodziło, ale takie rozróby zawsze mogą ściągnąć gliny na kark. Tak mówił. I że z tego nigdy nic dobrego nie wychodzi. A jak mają robić prawdziwy interes, to trzeba siedzieć cichutko... - Interes? - Nie wiem, jaki interes, ale „Bingo" zawsze nam mówił, że będziemy milionerami. Zgrywał się pewnie. - Spróbuj przypomnieć sobie, jak się nazywał ten kumpel „Lewara” i jak nazywał się ten chłopak z kamienicy Napierackiego. - Coś mi się zdaje, że ta bójka to była o „Ostrego".

I chyba o jubilera poszło, bo „Bingo" krzyczał, że przez takiego gnojka jak „Ostry”, to wszyscy zginiemy w kryminale. - Mówisz niezrozumiale. Jak mogło pójść o jubilera? A co o jubilerze mówił „Lewar”? - „Lewar” nic nie mówił, tylko się bił. To jest mil- czek. Ale z pół roku później to odgrażał się, że przetrąci kiedyś tego pieprzonego lalusia. „Bingo” znaczy się. O jubilerze wprost to chyba nic nie mówił, ale tak mi się zdaje, że to o tamtą sprawę chodziło. „Bingo” podejrzewał też „Ostrego” o skok na punkt totolotka, ale to było tylko takie gadanie. Zresztą, co to był za skok. Głupota i tyle. Chłopaki z Zakaczawia mówiły, że to jakiś pijany frajer wyszedł ze „Smakosza" i brakowało mu na następne pół litra. Inspektor stwierdził, że na razie trzeba kończyć. Rejniak zaczynał fantazjować. Konflikt z „Ostrym" czy o „Ostrego" to było coś, ale należało uważać. Wokół zabójstwa jubilera i napadu na totolotka - obydwie sprawy pozostały nie wykryte do dzisiaj - narosło zbyt wiele plotek. Wynurzenia Rejniaka muszą sprawdzić innymi kanałami postarają się już o to ludzie Chwaszcza. To robota dla służby kryminalnej. W ogóle do następnych przesłuchań trzeba się dobrze przygotować. To musi być precyzyjny scenariusz. W każdym razie pierwszy etap pracy z Rejniakiem Geib ma poza sobą. Chłopak sypie aż miło. No i Zielińskiego trzeba jednak zatrzymać. „Lewara" jeszcze nie, bo na jego temat materiały są ciągle zbyt skąpe. To także robota dla kryminalnego. Najgorsze było to, że wydział nie mógł za bardzo koncentrować się na drobnym złodziejaszku i na starych sprawach, nie rokujących większych nadziei. Mieli w województwie kilka dużo poważniejszych spraw, w tym także zabójstwa. Bardziej skomplikowane niż wykryte „spacerkiem" zabójstwo dziewczyny w Jaworze. Leszek na Wzgórze Partyzantów przyszedł nieco wcześniej.

Lubił tu łazić, lubił też niedawno otwartą kawiarnię. Tylko jej nazwy nie znosił. „Reduta". O ile pamiętał, na początku tysiąc dziewięćset czterdziestego piątego roku w podziemiach obecnego Wzgórza Partyzantów mieścił się hitlerowski punkt dowodzenia obroną „wrocławskiej twierdzy". Była to więc hitlerowska reduta. Dużo sympatyczniej kojarzyła się Leszkowi nazwa wzgórza. A wzięła się stąd, że zaraz po wojnie wzgórze opanowali partyzanci, którzy znaleźli tu zupełnie miłą knajpkę. Wśród tego bractwa rej wodził, jak się po latach Leszek dowiedział przypadkiem, obecny szef działu młodzieżowego „Gazety Robotniczej", Bolek Zublewicz. Nad wejściem do knajpki widniał napis „U Partyzantów". Ekspres jak zwykle był nieczynny, więc dostali zwykłą parzoną kawę i ciepławą pepsi. Zanim ktokolwiek się spostrzegł, Heyduk już wpisał się do księgi skarg i zażaleń. Siedemnasty raz w ciągu ostatniego półrocza. Nie tylko Leszek był zdania, że zbyt częste i zbyt długie wypady Andrzeja na Zachód zdemoralizowały go i wypaczyły mu pogląd na poziom usług w ogóle. Kiedy usiedli przy stoliku Jacek i Rysiek, jak na komendę, położyli przed Leszkiem swoje notatki. Był to gest jednoznaczny - rezygnowali ze sprawy. Leszek, również bez słowa, kartka po kartce przeglądał relacje ze wszystkich rozmów, oszczędne refleksje i komentarze. Materiały były oczywistym świadectwem dreptania w miejscu. Zwłaszcza Rysiek się nie napracował. Na dodatek zajęty był teraz blondyną przy sąsiednim stoliku. Leszek musiał sprowadzić go na ziemię. - Dziewczynę już przestudiowałeś, poświęć teraz chwilę uwagi temu pleczystemu facetowi - jej obstawie. Od kilku minut kalkuluje, czy taniej wyniesie go standardowa trumna, oczywiście dla ciebie, czy łapówka dla pracowników MPO, żeby dyskretnie usunęli to, co po tobie zostanie... A później opowiedz nam swoimi słowami o tym, czego dokonałeś.

- Nie czepiaj się - Sławiński wracał z dalekiej podróży i nerwowo poprawiał okulary - sam wiem, że zrobiliśmy niewiele. Jedno tylko wydaje mi się bezsporne : trzeba się było wycofać po telefonie do Legnicy. Zrobiliśmy swoje i kropka. Tymczasem węszyliśmy aferę, sensację, grupowe zagrożenie i diabli wiedzą co jeszcze. - Bardzo przekonywające - wtrącił się Andrzej - milicja zrobiła swoje, medycyna stwierdziła, że przybyła o wiele za późno, a najbliżsi - że przeżyli wstrząs i nikt się nie spodziewał. Koniec. Przypomina to niektóre „ambitne" komentarze dziennikarskie. Po mętnej relacji facet dodaje: w tej sprawie powinni zabrać głos pracownicy nauki albo konkretniej: socjolog, psycholog lub pedagog. Niepotrzebne skreślić. Tylko zapominasz, że jesteśmy działem młodzieżowym. Więc kto ma się tą sprawą zajmować? Ekonomiści? - Jesteś niesprawiedliwy. Próbowaliśmy przecież ustalić fakty, zrozumieć powody. A to, że nie wyszło... - Ja zrozumiałem tylko jedno - w głosie Jacka Wajdzika nie było optymizmu - że nawet w tłumie ludzi przepojonych dobrymi chęciami człowiek skazany jest wyłącznie na siebie. I ginie zupełnie bez pomocy, nawet jeżeli wszyscy to widzą. No, chyba że jest spektakularnie ranny, a zbliża się ekipa telewizyjna. Cały czas zadawaliśmy sobie pytanie, czy otoczenie mogło zareagować wcześniej. Nie pedagog, socjolog lub psychiatra z głupich dziennikarskich komentarzy, ale sąsiadka z naprzeciwka, kolega z pokoju, dziewczyna, z którą się całował. Czy to coś, co pchnęło go do ostatecznego kroku mogło być wcześniej rozpoznane przez zwykłych ludzi? Wychwycić takie symptomy, nazwać je, powiedzieć o nich głośno. Może chłopak ,,umarł nażycie"? Może wydawało mu się, że jest zupełnie wyjątkowy w swoim niedopasowaniu, a innym, wszystkim innym, to żyje się lekko, bez problemów, potknięć, wątpliwości... Jak wyłapywać w smarkatych życiorysach pierwsze pęknięcia, rysy, pierwsze ziarnka piasku w trybach

niezbędnych do zwyczajnego funkcjonowania. Zauważyliście, że jest to długa litania problemów, które mieliśmy rozpoznać. Nie tknęliśmy ich. Wszędzie kończyło się na gładkim, okrągłym gadaniu i na dobrą sprawę ani razu nie udało się nam przedostać poza bariery konwencji, usłyszeć coś więcej niż zestaw słów przewidzianych na takie właśnie okazje. Bardzo młody człowiek, zanim dorośnie na tyle, żeby go było widać znad stołu, długo się uczy albo długo jest uczony zasad gry, a potem do niej zasiada i stwierdza, że dorośli grają wyłącznie znaczonymi kartami lub po prostu tylko udają, że grają. A przecież młodzi ludzie są bystrymi obserwatorami. W wieku dwunastu - piętnastu lat krytycznie przyglądają się ojcu mówiącemu co innego w domu i poza domem, matce płaszczącej się przed dyrektorem i wszystkimi kierownikami w swoim zakładzie, wujowi z piękną willą i dużym fiatem, a później stają przed lustrem i zastanawiają się, co z nich wyrośnie? Karierowicz - jak ojciec, drobny cwaniaczek z wielkim brzuchem - jak wuj czy płaski bezkręgowiec - jak matka? A skądinąd wiedzą, że ojciec był kiedyś harcerzem, wuj ministrantem, a matka znaną działaczką młodzieżową... - Stary, zagadasz nas na śmierć - Leszek stracił cierpliwość. - Słuchaj i nie przerywaj. Przecież przejmujesz tę sprawę, sam będziesz walczył i odkrywał Amerykę, więc jako twój potencjalny czytelnik mam chyba prawo wypowiedzieć się, o czym bym chętnie poczytał. Na przykład o tym, w jaki sposób, dlaczego i w jakim tempie młodzi, wrażliwi, sympatyczni (chociaż to ostatnie niekoniecznie) ludzie wyrastają na monstra lub karleją do wymiarów biurowego popychadła? I jak to się dzieje, że człowiek dopiero po dziesiątkach lat któregoś dnia stwierdza nagle z przerażeniem, że żona go nienawidzi, dzieci lekceważą, a otoczenie nie do: strzegą? A on przecież tylko przystosował się, włączył do gry, chciał uniknąć przepędzenia od stołu z etykietą „niedojrzałego

społecznie", „konfliktowego" lub „trudnego"... Napisz, chętnie poczytam... - Zejdź na ziemię, chłopiec - nie wytrzymał tym razem Rysiek - masz trochę racji, ale to robota nie na nasze warunki, bo kto w gazecie codziennej zwróci nam za zainwestowany czas, zwolni od uganiania się za michałkami, usprawiedliwi niewykonanie normy? Jeżeli ktoś ma etat, a nie upadł na głowę, to tego etatu pilnuje, rżnie zwykłą dziennikarską sieczkę i co miesiąc biega do kasy, by sprawdzić, ile tej sieczki naleciało... - Jasne - Leszek był autentycznie zdenerwowany - ja jestem w lepszej sytuacji, bo jeden z szejków arabskich tak wzruszył się moimi kryminałkami, że teraz, w formie stypendium, przysyła mi co miesiąc okrągłą sumkę petrodolarów, a poza tym okazałem się, wśród setek kandydatów, jedynym autentycznym spadkobiercą Howarda Hughesa. Ale i ty, Rysiu, się nie załamuj. Henry Kissinger ma dostać za pamiętniki cztery miliony dolarów, a ponadto wydawca na czas pisania pamiętników oddaje mu do dyspozycji samochód z kierowcą i samolot. Zaproponuj Kissingerowi współpracę, a będziesz miał i ty odpowiednie warunki do tworzenia. Leszek wiedział, że kończy się dyskusja. Jak zwykle temperamenty wezmą górę nad argumentami, znów zaczną na siebie ryczeć i skakać sobie do gardła. Jeszcze ich z knajpy wyrzucą. Trzeba się zbierać. Przez moment chciał zaprosić chłopaków na szybką wódkę do dziennikarzy - oddali mu przecież swoje materiały - ale uświadomił sobie, że nie ma co zrobić z trabancikiem. Musi to przełożyć. A poza tym od Baśki dostał przepustkę tylko na godzinę. Wychodząc z „Reduty", nie miał pewności, że wywojuje więcej niż Jacek z Ryśkiem. Ale spróbować musi. Adam prowadził fiata swobodnie, nonszalancko rozparty w wygodnym fotelu i tylko od czasu do czasu zerkał na Zielińskiego, który kulił się, ciągle jeszcze blady i wystraszony. Ale i tak wyglądał trochę lepiej. Kiedy ruszali spod domu,

Stasiek rozglądał się bojaźliwie na boki i trząsł jak worek kartofli, wieziony chłopską furmanką po kocich łbach. Napierackiemu też nie było wesoło. Pomysł przyjazdu do Legnicy był po prostu głupi. Obok swego domu tylko przejechał i to nie zwalniając. Dobrze przynajmniej, że objazd koleżków zaczął od Zielińskiego. Kiedy Zieliński go zobaczył, przeraził się. A później szybko pociągnął do swojego pokoju. Aż się dławił ze strachu, kiedy opowiadał, jak to Rejniaka zgarnęli. A wczoraj, wieczorem, „Lewara”. Dwóch kumpli „Lewara” szukało Napierackiego, a kiedy rodzice Adama przegonili ich z domu, strasząc milicją, chłopaki zaczęli rozpytywać dzieciarnię. I tak trafili tu, do Zielińskiego. W ten sposób zupełnie przypadkiem dowiedział się, że „Lewar" siedzi. Czy Adam wie, co to znaczy? Dobrze wiedział. Więcej, dziwił się nawet, że Zieliński nie został zatrzymany. Ale to mogła być kwestia dni, a może godzin. Już nie musiał pytać, czy milicja depcze mu po piętach i czy się nim interesuje. Wygląda na to, że po prostu wszystko wiedzą. W jego chałupie znaleźli górę dowodów, a Rejniak sypie. Zdecydował się szybko. Niech Stasiek natychmiast schodzi na dół. Może wziąć tylko trochę najpotrzebniejszych rzeczy i forsę. Wszystką, jaką ma. Wywiezie go z Legnicy. Oczywiście nie chodziło mu o Zielińskiego. Każdy kowalem swojego losu. Chodziło mu o to, że Zieliński na jego temat miał do powiedzenia sporo. Dużo więcej niż Rejniak. I był niebezpieczniejszy, bo znacznie inteligentniejszy od tamtego topora. Że też, cholera, musi się w niańkę zabawiać! - Słuchaj - zwrócił się do kolegi - a może weźmiesz się wreszcie w garść i powiesz, dokąd chcesz jechać? Gdzie mógłbyś przesiedzieć cicho parę miesięcy? - Chyba w Łodzi, u dalekiej ciotki. Trochę u jednych znajomych. Trochę w hotelach. Ale mnie i tak w końcu złapią. W Legnicy już chodzili za mną... - Kto, ty głupcze? Ze strachu ci się rozum miesza. A może

wyobrażasz sobie, że jesteś wielkim gangsterem czy aferzystą międzynarodowym? A może królem perskim z dyskretną obstawą? Jeżeli Rejniak cię sypnął, to nie muszą za tobą chodzić. Po prostu wyjmą cie - z domu i po krzyku. Chodzą za tobą! To paranoja! Ale na wszelki wypadek, na ciotkę za bardzo nie licz Znajomi są lepsi. Tylko że forsę musisz mieć. Ile zabrałeś? - Niecałe pięć tysięcy. - No, to na papierosy już masz, a teraz musisz się rozejrzeć za pieniędzmi. Powyglądaj sobie, dziecinko, przez okno, a dobry wujek pomyśli. Tylko przestań się trząść do jasnej cholery, bo na twój widok można dostać morskiej choroby! Dobrze, że zabrał tego szczeniaka. Nawet gdyby go nie zamknęli i tak nie wytrzymałby nerwowo i sam by do nich poleciał. Na jedno wychodzi. Tylko że teraz musi go gdzieś dobrze schować. I zorganizować mu trochę forsy. Sam miał niecałe trzydzieści tysięcy (reszta czekała w różnych skrytkach) i ani myślał głupio się ich pozbywać. A poza tym w Katowicach musiał się rozliczyć. Dobra meta, szkoda ją tracić. Zbliżali się autostradą do Wrocławia. Gdyby nie ten głupi Zieliński, przeleciałby prosto na Opole, ale tak to musi zawadzić o Wrocław, by zdobyć trochę towaru. Przypomniał sobie pewien komis zabezpieczony przez partaczy. Z pół roku temu oglądał go dokładnie ze wszystkich stron i postanowił spróbować szczęścia, ale jakoś nie miał dotąd okazji. - Wujek wymyślił, głowa do góry. Zatrzymamy się we Wrocławiu, pójdziemy coś przegryźć, a w nocy wyskoczymy na małą robótkę... - Robótkę? Ty jesteś pomylony. Przecież na pewno milicja szuka cię w całym kraju. Ty jesteś wariat, niebezpieczny wariat, musisz się leczyć. Ale ja mam tego dość. Ja wysiadam. Nigdzie nie jadę. - To wysiadaj - Adam ostentacyj nie zwolnił - i zasuwaj na piechotę. Do Wrocławia masz nie więcej niż trzydzieści kilometrów. Zjeżdżaj. Może zabierzesz się autostopem, a jak będziesz miał trochę szczęścia, to może i radiowozem... No, na

co czekasz? Zieliński milczał, więc Adam dodał gazu i jak do niedawna, dalej jechał setką. Zapomniał o incydencie. - Jesteś goły, więc przede wszystkim ze względu na ciebie, musimy zdobyć trochę fantów. Ten pomysł z Łodzią nie jest zły. Zawiozę cię później do Łodzi, do tych tam twoich znajomych. Wymyślisz coś, znajdziesz schowanko na towar, a później poszukasz zbytu. Do komisów za bardzo się nie pchaj. Chyba że z anonimowym towarem. I postaraj się skorzystać z uprzejmości znajomych. Niech oni wstawiają towar do komisów na swoje nazwiska. Musisz mi podać łódzkie adresy. Za parę dni wpadnę, to się policzymy... - Dzielisz skórę na niedźwiedziu - mruknął Zieliński. - Nie martw się synku, wujek wie, co robi. Wujek ma głowę, a ty na twoje zasrane szczęście masz wujka Adasia. Ale nie jest z tobą już tak źle, skoro zaczynasz pyskować. Adamowi poprawił się humor. On też miał swoje łódzkie adresy. Kiedy Zieliński przyjdzie do siebie, załatwi mu w Łodzi dobrą melinę. U „spółdzielców". Waldek ma na pewno dla Adama parę kluczy. Ima paru chłopaków, których można wypuścić na teren Legnicy. Leszek jadąc do domu, pozwolił sobie na parę „dowcipów drogowych", a w końcu przyparł brutalnie do krawężnika grubasa w syrence, który na ostatnim skrzyżowaniu wymusił na nim pierwszeństwo. Był w dobrym humorze. Podsumowanie w „Reducie" wypadło mizernie, ale początek został zrobiony. Kiedy trzeba było, Leszek był cierpliwy, jak derwisz. Poczeka. A później pojedzie do Legnicy, może do Kościana, odwiedzi Olka, tego z legnickiej paczki i trochę przyprze do muru kierowniczkę „Szklanego Domu". Cholera z tym pamiętnikiem - musi go mieć. Jutro zadzwoni do inspektora Tereszki i o zdrowie zapyta... I koniecznie musi dopaść Monikę. Jemu nie będzie bajała o

Czajach. Przeszedł mu trochę optymizm, kiedy pod drzwiami znalazł wystawione do wyniesienia śmieci - Agatę pewnie znów bolały po siatkówce ręce, a dziecko, zdaniem mamusi, nie powinno się forsować. Zwyczajna hodowla próżniaków. Później, kiedy wyrzucił śmieci, na wieszaku w przedpokoju znalazł siatkę na zakupy i długą listę sprawunków do załatwienia. Na samym końcu listu przeczytał, że ma zajrzeć do wanny i zlewozmywaka i że Karolinka bardzo dawno nie była na spacerze. Komentarze były zbyteczne. Żona doszła do wniosku, że przez parę ostatnich dni za bardzo udzielał się zawodowo, więc teraz musi odpracować swoje w domu. Jakby ją słyszał: „Nie ożeniłeś się z redakcją, tylko ze mną, a dzieciom niepotrzebny jest dochodzący tatuś. Dzisiaj nic nie wyprowadzi go z równowagi, chociaż wiedział, że w wannie nie znajdzie Lizy Minelli, a w zlewozmywaku chłodzącej się żytniówki. I z Karolinką też chętnie pójdzie do zoo. Niby był niezłym mężem - nie pił za wiele, nie włóczył się za często z dziewczynami, nie przegrywał całej pensji w totolotka i nawet dużo czasu spędzał w domu. Ale tylko czyhał, by zamknąć się w swoim pokoju, zabarykadować taboretem przed dziewczynami i klepać bez końca na maszynie. Nawet w sobotę i niedzielę nie wyjeżdżał z nimi za miasto, bo zawsze miał jakieś pilne zaległości i do tego wszystkiego swoje niepowodzenia zawodowe rekompensował fochami w domu. ,,Boże, gdzie ja miałam oczy?" - skarżyła się Baśka, a on powtarzał jak echo: „Boże, gdzie ty miałaś oczy?". Obiecywał sobie jednak, że wołem roboczym będzie jeszcze tylko rok - dwa, a później więcej czasu poświęci rodzinie. Od kilkunastu lat to sobie obiecywał. Był w drzwiach, kiedy zadzwonił telefon. - Tu Góral, Legnica się kłania. Czy pan redaktor znajdzie dla mnie chwilę czasu, czy zadzwonić później...? - Cześć, dobrze, że dzwonisz, bo właśnie miałem...

- Nie obchodzi mnie, co miałeś - bas majora przechodził w groźne dudnienie - ale nie zadzwoniłeś, mimo że umawiałeś się z Ryglem. I w ogóle się nie pokazujesz. Może jakieś zaproszenie na ozdobnym blankiecie albo czuła asysta dwóch silnych? Właściwie to dzwonię tylko po to, by lojalnie uprzedzić, że jutro będziemy mieć „Słowo Polskie", a pojutrze „Gazetę Robotniczą", ale dobrze się składa, bo parę spraw mamy ukończonych. Między innymi dwa zabójstwa, w tym jedno wykryte brawurowo w ciągu trzech godzin, a drugie z motywem działania, jakiego nie znała jeszcze historia kryminalistyki. Ale co ja ci bajdurzę, ciebie to i tak nie zainteresuje. - Bądź człowiek i przestań się znęcać. Najdalej pojutrze jestem w Legnicy i spróbuj coś komuś dać przede mną, to komendę wojewódzką będziecie musieli oddać do kapitalnego remontu. Zresztą i tak w jakimś sensie pracuję dla Legnicy właśnie wyjaśniam okoliczności dwóch samobójstw studentów pochodzących z twojego grodu. - Słyszałem o tym, ale jak to wyjaśniasz? To już cała wrocławska milicja odeszła na emeryturę? I co tam jest do wyjaśniania? - Milicyjnie sprawa jest skończona, ale mnie to nie zadowala. Chociaż i milicyjnie, moim zdaniem, nie wszystko gra. Wyobraź sobie: dwóch chłopaków i dziewczyna, wszyscy zalani, wracają późną nocą do domu. Po drodze jeden z chłopaków wybija w kiosku szybę, na co zjawia się jakiś facet i udaje milicjanta czy chce wezwać milicjanta. Jest też pijany. Nasza trójka go ignoruje, ale on wlecze się za nimi. W kilka minut później zjawia się drugi facet. Odprowadza tego, który wybił szybę na bok, a zaczyna się szarpać z tym niby- -milicjantem. W zamieszaniu któryś wykrzykuje coś w rodzaju „Legnica” i „ringo" czy „bingo", a potem ten, który wybił szybę ucieka i po dwóch dniach wyławiają go z Odry. I czy ty widzisz w tym samobójstwo? Przecież... - Stop. Powtórz ostatnie zdanie! - I czy ty widzisz w tym samobójstwo? - Wcześniej! - Już nie pamiętam, ale o co ci chodzi?

- To „ringo - bingo", to twoje nowe oryginalne porzekadło czy dowcip? - Wypraszam sobie. Ale poważnie: nie dowcip, tylko cytat z wrocławskich akt sprawy. I nie rozumiem twojego wzburzenia. - Zrozumiesz. Też mówię serio. To nie jest rozmowa na drut telefoniczny. Wyjaśnię wszystko, ale bądź jutro w komendzie o jedenastej. Nie, lepiej o dwunastej. O dziewiątej mamy ważną nasiadówkę, a później możemy pogadać. Zaproszę Rygla, Geiba, Chwaszcza. Znasz ich. I dostaniesz takie materiały, o jakich ci się nie śniło. Część do natychmiastowego wykorzystania, część jako zadatek na bombę w najbliższej przyszłości. Kupujesz? - Po tym, co powiedziałeś, nie musisz pytać. Przyszykujcie tylko dużo kawy, bo dzisiaj w nocy pracuję. * Nie spodziewał się, by Baśka oddała mu trabanta na cały dzień, więc zadzwonił do Tośka Kuwełka z „Gazety Robotniczej". W „Wiadomościach" o samochód służbowy było bardzo trudno, ale Leszek zaprzyjaźniony był ze wszystkimi kierowcami wydawnictwa, więc chętnie zabierano go „na przyczepkę". Kuwełek następnego dnia wybierał się do Wałbrzycha i Legnica nie była po drodze bez względu na to, jakkolwiek by manipulował mapą, ale słyszał, że do Jeleniej Góry jedzie jutro Władek Wcisło ze „Słowa", więc na pewno po drodze wyrzuci go, gdzie trzeba. Dobre i to, choć Leszek znajdzie się w Legnicy o trzy godziny za wcześnie. A może to dobrze? Powinien przecież odwiedzić sąsiadów Tadka Rozwadowskiego, może kogoś z jego przyjaciół? - nie wszyscy przecież dostali się na studia - lub wychowawców. Bardzo był ciekaw rewelacji kolegów z komendy, a nie chciał iść na takie spotkanie z pustymi rękoma. W najbliższych dniach odwiedzi także Monikę, inspektorów z komendy Śródmieście, „Szklany Dom" i może Olka. Zabarykadował się taboretem i zaczął przeglądać ostatni z napisanych dotąd rozdziałów powieści młodzieżowej. Nie

zareagował, kiedy do domu wróciły dziewczyny. No, w końcu dzisiaj zrobił trochę dla rodziny, a z Karolinką wybierze się na spacer jutro. W parę godzin później otworzyły się gwałtownie drzwi pokoju (taboret poszybował ku przeciwległej ścianie) i stanęła w nich Baśka w długiej nocnej koszuli. Mrużyła oczy i zabawnie wykrzywiała twarz. Podeszła bez słowa do leżącego na biurku zegarka, zobaczyła, że jest po trzeciej, więc zapaliła światło górne, a wyłączyła lampkę na biurku. Energicznym ruchem rozłożyła amerykankę, rzuciła na nią wydobytą ze schowka pościel, podeszła do okna i otworzyła je na całą szerokość, a w końcu stanęła przy drzwiach z wyciągniętą w kierunku łazienki ręką. Poruszyła nią niecierpliwie. Słowa były rzeczywiście zbędne. Leszek znów się zasiedział. Znowu nie dotrzymał słowa, że nie będzie pracował dłużej niż do pierwszej. Bez entuzjazmu, ale i bez sprzeciwu ruszył do łazienki, której drzwi były już otwarte. Wewnątrz paliło się światło. Nie wiadomo dlaczego to energiczne wejście żony przypomniało mu historię sprzed kilkunastu lat. Było to jeszcze przed ślubem. Któregoś dnia pokłócili się z Basią o jego znajomości. Konkretnie o dziewczyny. Trzeba pecha, że właśnie podczas tej rozmowy zadzwoniła Ewa. Miała pretensję, że Leszek ostatnio ją zaniedbuje, że unika już wspólnych miłych wieczorów... On mamrotał coś pod nosem, jąkał się i czerwienił. Baśka siedziała spokojnie, nie przerywała i nie przeszkadzała. Po odłożeniu słuchawki także nie odezwała się słowem. Po prostu podeszła do telefonu, wyciągnęła wtyczkę z gniazdka i bardzo delikatnie owinęła aparat sznurem, a następnie troskliwie ułożyła go w siatce na zakupy. I... wyszła z siatką. Spotykali się później normalnie, do rozmów o dziewczynach więcej nie wracali, ale aparat telefoniczny Leszek odzyskał dopiero po ślubie, kiedy Baśka sprowadziła się ze wszystkimi

„skarbami”, gromadzonymi troskliwie przez lata. Sama jej kolekcja starych instrumentów muzycznych i prymitywnych rzeźb ludowych zajęła więcej miejsca niż jego meble. W parę dni później pobiegł do spółdzielni z podaniem błagającym o większe mieszkanie. 7 Major Góral dotrzymał słowa. Kiedy Leszek wszedł do j jego gabinetu, zastał tam już Rygla, Geiba i, znanego mu dotąd tylko z widzenia, kapitana Chwaszcza. Szykowała się prawdziwa konferencja prasowa, na której j jedynym dziennikarzem był on. Konkurencja zzieleniałaby z zazdrości. - Nasz nowy szef - zaczął major Góral, kiedy zajęli miejsca, gdzie kto mógł - zgodził się wtajemniczyć cię w sprawę „Bingo", mimo że jest ona dla nas nieco kłopotliwa, a poza tym dopiero się rozkręca. Komendant zaufał ci. Liczy na to, że współudział prasy może tylko pomóc. Wybór, nie bez naszej protekcji, padł na ciebie. Otóż szef doszedł do wniosku, że należy szerzej zainteresować prasę kłopotami wychowawczymi z dziećmi i młodzieżą. Mamy z nimi coraz więcej problemów. Powtarza się sytuacja sprzed iluś tam lat, kiedy z konieczności milicjant wyręczał szkołę, dom rodzinny, organizacje młodzieżowe i inne instytucje związane z najmłodszymi obywatelami. Leszek rozumiał to doskonale. W Polsce dzieci wychowywały się same - rodzice gonili za dodatkową pracą, żeby związać koniec z końcem lub zdobyć nieco luksusu, szkoły, zaniedbane pod każdym względem, z trudem radziły sobie z działalnością jedynie dydaktyczną, organizacje młodzieżowe dbały tylko o aktualne i przyszłe ciepłe posadki dla swoich liderów. A na przykład groźby narkomanii w ogóle oficjalnie się nie zauważało. O tym nie wolno było pisać. - Sprawa „Bingo” - kontynuował major - to typowy przykład nieformalnej grupy smarkaczy, którym poplątały się życiorysy. A ponieważ, jak mówiłeś przez telefon, zajmujesz się czymś

podobnym, więc proponujemy współpracę. Niech to będzie dla ciebie premia za informacje o tym zajściu ze studentami. Może to nic ważnego, a może rzeczywiście nasz ,,Bingo" miał z tym coś wspólnego. Inspektor Geib zreferuje ci zaraz to wszystko, co wiemy o „Bingo”. Jeżeli będziesz miał jakieś pytania, to pytaj. Zaoszczędziliśmy ci czas i nie musisz opowiadać o tych dwóch wrocławskich samobójstwach. Kontaktowałem się z Komendą Dzielnicową Stare Miasto we Wrocławiu i wiemy tyle, co wiesz ty, a może nawet więcej. Poinformuję cię tylko, że udało mi się to, co tobie nie wyszło zachęciłem inspektora Tereszkę do wyjazdu do Kościana. Zadzwoń sobie jutro do inspektora, to może się czegoś dowiesz. Teraz na ciebie kolej, Geib. - „Bingo” to pseudonim Adama Napierackiego, lat dziewiętnaście - inspektor co chwilę zaglądał do notatek karanego w zawieszeniu za kradzież dwóch pistoletów z Muzeum Armii Radzieckiej. Wcześniej ukradł radiostację z wystawy straży pożarnej, co mu w zasadzie darowano. Co jeszcze? Do niedawna lepiej niż średni uczeń wieczorowego technikum samochodowego, były pracownik warsztatów PKS, w których pracował także jego ojciec. Opinia szkoły: inteligentny, chociaż trochę leniwy, wybujała wyobraźnia, elokwentny, chorobliwie ambitny. Opinia kolegów: grzeczny, spokojny, cichy, trochę skryty. Opinia rodziców: dobry chłopak, ale lekkomyślny, za bardzo samodzielny, mało odpowiedzialny. Opinia koleżanek, co pana już mniej zainteresuje: wysoki (sto osiemdziesiąt centymetrów wzrostu), przystojny, elegancki, kulturalny, szarmancki, delikatny, stanowczy. Przytaczam to, aby pan łatwiej zrozumiał pewne niedopatrzenie, które się nam przydarzyło. Prawie miesiąc temu Napieracki znalazł się na liście podejrzanych o włamanie do kuśnierza. Duże, na ponad sto tysięcy złotych.

Odwiedzili go nasi ludzie. Podczas przeszukania jego mieszkania powyciągali ze skrytek ciężarówkę towaru pochodzącego z kilku włamań do sklepów i mieszkań prywatnych. Podejrzewamy jednak, że Adaś ma na koncie dużo więcej grzechów. Zatrzymaliśmy jego dwóch wspólników. Jeden mówi chętnie i dużo, ale mało wie, drugi wie dużo, ale milczy. Najgorsze, że w czasie przeszukania, o którym wspomniałem, zwiał nam sam Napieracki... - Rozumiem, rozumiem. Tak po prostu sobie zwiał - nie wytrzymał Leszek. - Ty pewnie sobie wyobrażasz - Rygiel poczuł się dotknięty że kiedy idziemy na przeszukanie do złodzieja, to obstawiamy karabinami maszynowymi całą dzielnicę? A już w mieszkaniu, gdy stykamy się ze spokojnym, zachowującym się kulturalnie młodym człowiekiem, to i tak trzymamy go pod lufą, przy ścianie i z rękoma na karku? Za często chodzisz na filmy gangsterskie. A to inny kraj, inni przestępcy, inne obyczaje. - Daj redaktorowi spokój - Geib wziął w obronę dziennikarza - Napieracki uciekł i tyle. Niestety, ulotnił się także jego najbliższy kompan, kolega ze szkoły. Nawiasem mówiąc były prymus. Z tego co wiemy, Zielińskiego na złą drogę sprowadził właśnie Napieracki, który imponował rówieśnikowi pieniędzmi, najdziwniejszymi pomysłami i brawurą w ich urzeczywistnianiu. O pomysłach może później. Ważniejsze jest to, że dzięki działaniu służby kryminalnej zarysowały się możliwości powiązania ,,Bingo" z dwoma przestępstwami w Legnicy. Obydwa nie wykryte. Pierwsze to zabójstwo, niemal na pewno na tle rabunkowym, jubilera z dzielnicy Zakaczawie, a drugie to napad rabunkowy na punkt totolotka. Także w tej dzielnicy. Z totolotkiem sprawa nie była skomplikowana. Wieczorem, tuż przed zamknięciem kiosku, do jego wnętrza wdarł się młody człowiek z nożem w ręku, przytknął kioskarce nóż do szyi i zażądał wydania pieniędzy. Zabrał niecałe dwa tysiące i zniknął. Kioskarka zdążyła tylko zauważyć, że nóż był „jakiś taki srebrzysty", a sprawca niski, czarny. I silnie pachniał

alkoholem. - Ta ostatnia cecha to jak kolor ochronny - wtrącił Leszek. - Bardziej skomplikowana jest sprawa jubilera - Geib zignorował fakt, że mu przerwano - zabitego z okrucieństwem. Sprawca posłużył się nożem, który pozostawił w ciele ofiary. Ustaliliśmy, że jubiler wracał wieczorem nietrzeźwy od klienta i że miał przy sobie, poza dość znaczną gotówką, unikatową bransoletę, wartości blisko dwustu tysięcy złotych, i złotego schaffhausena, o wartości ponad trzydziestu tysięcy złotych. Przedmioty i pieniądze zniknęły. Nie natrafiliśmy na najmniejszy ślad sprawcy, więc jeszcze tego samego dnia uczuliliśmy na zaginione przedmioty wszystkich jubilerów i zegarmistrzów w całym województwie. A później także w ościennych. Przetrząsnęliśmy dokładnie Zakaczawie, potem całą Legnicę i nic. Wszystkie przyjęte w śledztwie wersje prowadziły donikąd. Aż tu któregoś dnia informacja od pewnego zegarmistrza: przyjął przed chwilą do naprawy schaffhausena zrabowanego zabitemu jubilerowi! Nie ma najmniejszych wątpliwości, bo jubiler był kiedyś jego szefem i on szefowi własnoręcznie naprawiał ten zegarek! Zegarmistrz opowiadał później, że ten kwadrans rozmowy z nowym właścicielem zegarka kosztował go dziesięć lat życia. Wierzę mu. W każdym razie nie zdradził się przed nim ze swoimi emocjami, a nawet zanotował jego dane personalne. Zatrzymany klient klął się na wszystkie świętości, że zegarek kupił na ,,Małym Rynku" od nie znanego sobie mężczyzny. I jednocześnie wiedział, że mu nie wierzymy, więc bardzo chciał nam to udowodnić. Ale nie wie pan, czym jest w Legnicy ,,Mały Rynek". ,,Duży Rynek" prosperujący kiedyś w miejscu dzisiejszego Osiedla Kopernika był ogromny, ale ten, w centrum miasta, to zupełne nieporozumienie, curiosum. Jest to malutki placyk targowy przy ulicy Partyzantów, przez dwa dni w tygodniu - wtorki i piątki - okupowany przez handlarzy złotem z całego kraju. Dziwnie to wygląda: masa ludzi na małej powierzchni, stojących niemal nieruchomo obok

siebie. Jak pingwiny. Nic nie sprzedają, nic nie kupują, tylko stoją. Oczywiście, mają swoich sygnalizatorów, cały system sygnalizacji i niezwykle trudno ich podejść. Ale kiedy dwa lata temu zrobiliśmy tam większy nalot, to tylko porzucone złoto warte było grubo ponad sześćset tysięcy złotych. Licząc po skromnych państwowych cenach. W takich warunkach trudno cokolwiek ustalić. Przez dwa tygodnie chodziliśmy z klientem na targowisko codziennie, aż wreszcie pokazał nam mężczyznę palcem: ,,to ten". „Ten" to jeden z pośredników, drobny handlarz, dobrze nam znany. Przy tym placu żerują dziesiątki takich cwaniaczków, a kieszonkowcy i prostytutki na dni targowe ściągają z dużo odleglejszych miast niż Wrocław. Handlarz także klął się w żywy pień, że kupił zegarek od jakiegoś nieznajomego i także przyrzekał, że go nam wskaże. Dość długo na niego polował albo tylko udawał. Bez rezultatu. I tak, choć mieliśmy zegarek, znaleźliśmy się w punkcie wyjścia... - Pokazywaliście teraz handlarzowi zdjęcia „Bingo'' i jego kompanów - znowu wyrwał się Leszek. - Chętnie byśmy to zrobili, ale handlarz nie żyje. Zapił się na śmierć. - Bransoleta też nigdy nie wypłynęła na światło dzienne? - Nie i tracimy powoli nadzieję. Zbyt wartościowa jak na targowy handelek z rączki do rączki. Ale wracamy do głównego tematu. Jeden ze świadków zeznał, że jubilera widział na ulicy mocno zataczającego się. Starszy pan upadł nawet i chyba mocno się potłukł. Pomagał mu podnieść się młody człowiek, którego wyglądu świadek opisać nie mógł, bo obserwował tę scenę z daleka. Również w pobliżu obrabowanego kiosku widziano młodego człowieka, ale i tu świadek nie podejmuje się rozpoznania go. Trzeba wziąć pod uwagę, że Zakaczawie to specyficzna dzielnica. Jak wasza wrocławska „Parafia" czy „Trójkąt Bermudzki", jak kto woli, jak „Małpi Gaj" w Szczecinie, Grosz w Częstochowie, Glinice w Radomiu, Załęże w Katowicach... W

takich dzielnicach ludzie mało widzą i jeszcze mniej mówią... - Ale kioskarka żyje... - Tak, ona jednak dokładnie nie widziała napastnika. I dlatego tak ważne jest rozpracowanie „Bingo" i jego bandy. To może być dobry punkt wyjścia na Zakaczawie. Gdyby tak jeszcze starannie wyważony, dobrze przemyślany artykuł, który poruszyłby ludzi... - Rozumiem. - Siądziecie sobie później z inspektorem Geibem w jego pokoju - major Góral włączył się do rozmowy - i pomyślicie. A przy okazji - jest kilka innych ciekawych spraw. Parę też jest na ukończeniu. Bo musisz wiedzieć, że jesteśmy przeciążeni robotą. Niektóre sprawy są dużo pilniejsze niż ta złodziejska grupa. - Z wyjściem na jubilera - mruknął Leszek. - Nawet z wyjściem na jubilera. A poza tym nie wiadomo na razie, jak to się skończy. W ciągu trzech lat mieliśmy już kilka alarmów i wszystkie okazały się fałszywe. Ale teraz kapitan Chwaszcz na swój sposób opowie ci trochę o Legnicy. Żebyś miał rozeznanie ogólne, tło do tego, co będziesz pisał. Kapitan zapalił papierosa i podszedł do wiszącej na ścianie wielkiej mapy Legnicy. Nie korzystał z żadnych notatek. Leszek pomyślał, że kapitan wygląda na takiego, który nawet z komputera nie musi korzystać. - Młodzież w naszym województwie jest szczególnie zagrożona demoralizacją. Stykamy się z poglądami, że to wina miedzi, związanych z nią wysokich dochodów ludzi bardzo młodych, ludzi o nie ukształtowanych osobowościach, zainteresowaniach i potrzebach kulturalnych. Na pewno nie jest to cała prawda, bo na przykład z narkomanią w hotelach robotniczych w ogóle nie ma problemu. Zwady z kodeksem karnym, jak obserwujemy, szuka młodzież z rozbitych rodzin, z rodzin alkoholików i rodzin wieloosobowych. Pewien procent stanowią wałkonie wywodzący się z domów bardzo dobrze sytuowanych, ale jest to odsetek, a nie plaga, jak w województwie warszawskim czy w mniejszym stopniu w krakowskim.

Legnicka młodzież... - Leszek z zainteresowaniem słuchał i notował hasłowo: narkomani - kawiarnia „Śródmiejska", klub „Parnasik” i otoczenie kościoła, w którym organizowane są koncerty muzyki organowej. Alkoholicy i „obsługa" pijanychbar „Zagłoba”, restauracja „Rarytas”, bar „Sezam”, restauracja „Miedzianka”, bar „Smakosz”, bar „Chłopski” przy cmentarzu. Prostytutki wyższej kategorii - hotel i restauracja „Cuprum", niższej - hotele „Polonia” i „Piast", żadnej - podlejsze knajpy. Homoseksualiści - placyk w pobliżu restauracji „Odra”, zwany „Pikietą”, Cyganki - deptak od dworca PKP do placu Wilsona, waluciarze - „Nowy Rynek" a „Kąpielisko Północne”... Kapitan mówił o tysiącach melin i zakamarków osiemdziesięciosześciotysięcznego miasta w sposób interesujący i precyzyjny. A później scharakteryzował osobno Zakaczawie. Leszek pisał i myślał, że w żadnym folderze tego nie przeczyta. - A z jakiej dzielnicy i z jakiej rodziny pochodzi „Bingo”? dziennikarz zupełnie nie nadawał się na biernego słuchacza. - To raczej wyjątek w regule, nietypowy przypadek, ale na ten temat więcej ma do powiedzenia inspektor Geib. Ja tymczasem odetchnę i zapalę papierosa - kapitan Chwaszcz przysiadł na blacie biurka i zapalił nowego papierosa. - Chłopakowi kroił się życiorys zwyczajny, ale solidny podchwycił Geib z gawędziarskim zacięciem - rodzice zaharowani, ale porządni, dbający o dom. Po podstawówce Adaś zapragnął własnych pieniędzy, ale z oświatą się nie pogniewał. Pracował w PKS, uczył się w technikum, a tu i tu był powszechnie łubiany. Lubiany - to właściwe określenie. Miał jeszcze jeden ogromny atut, który odziedziczył po ojcu: „złote ręce". Staremu dosłownie każda robota pali się w rękach, wiecznie coś dłubie w urządzonym w domu warsztaciku, a każdy samochód umie podszykować tak, że chodzi lepiej niż nowy. Cieszył się więc senior Napieracki i serce mu rosło, kiedy Adaś brał się za pilnik i coraz zręczniej nim władał. Ale syn chciał czegoś więcej od życia niż garści żelaznych opiłków, chciał czegoś na miarę swojej ogromnej ciekawości życia, pomysłowości, skłonności do ryzyka i wybujałej ambicji.

Może była to ambicja bardzo powierzchowna. Z tych, co to każą marzyć o wojskowej karierze, ale od szlifów generalskich wzwyż i zachęcają do liczenia dolarów zarabianych przez Fibaka, a nie godzin i lat morderczego treningu. Może jego ciekawość świata i życia była nieco naskórkowa, „kinowa”, lekceważąca realia i możliwości... A może zbuntował się przeciwko tym realiom: pilnikom i opiłkom, szarym podwórkom i krzywej kamienicy, dyscyplinie narzuconej przez pracowitego ojca i przeciwko reżimowi zegarka? W każdym razie nie znosił monotonii życia i kiedy wokół niego robiło się sennie, potrafił wziąć łom i rozwalić we własnej kamienicy dwadzieścia skobli w dwudziestu piwnicach pod rząd, swojej nie pomijając. Patrzył później zadowolony, jak biegali sąsiedzi i milicjanci. Nareszcie coś się działo. Leszkowi odpadała ręka, z trudem dzierżył długopis, ale starał się nie uronić słowa. Inspektor mówił gotowym tekstem! Już miał mu o tym wspomnieć, kiedy przypomniał mu się major Szymański. - I może właśnie od tego - Geib był dzisiaj natchniony - zaczął się rozdźwięk między możliwościami i pragnieniami, jego kaprysami a normami postępowania dyktowanymi przez prawo i obyczaj ? - Oho, kończą się fakty, a zaczyna czysta poezja- nie wytrzymał major Góral uchodzący w komendzie za twardego realistę. - Możliwe, ale redaktora i to zainteresuje. Przecież to gotowy wstęp do eseju o zwichrowanych życiorysach. Mogę jeszcze trzy minuty? Fascynowały Adasia, jak już wspomniałem, sprawy dziwne i ciekawe. Tajemnicze, nie mieszczące się w schemacie codziennych doświadczeń. Na przykład, czy przetwory domowe, takie jak kompoty, konfitury i kiszona kapusta, zakopane w ziemi, w ogródku, przetrwają trzy lata? Na jakich zasadach działa terma elektryczna, a na jakich aparatura meteorologiczna? Na jakich mikroskop? Przy czym zupełnie nie obchodziło go, w czyim ogródku zakopie czyje

kompoty. Jeszcze lekkomyślność, czy już pierwsze oznaki amoralności? Chyba to drugie, bo słoiki z przetworami ukradł sąsiadom, najbliższym zresztą, termę zabrał z toalety Komitetu Miejskiego PZPR, aparaturę ukradł z terenu huty miedzi, a mikroskop z pracowni biologicznej szkoły podstawowej, do której kiedyś chodził. Z własnej budy... Chyba jednak nie była to już lekkomyślność, bo wprawdzie termę porzucił nie wiadomo gdzie, aparaturę wyniósł na strych i zapomniał o niej (odkryliśmy ją podczas przeszukania), ale mikroskop to już sprzedał za pięć tysięcy złotych. Tak długo kręcił się koło „Fotooptyki”, aż usłyszał „przypadkowo", że jedna pani bardzo pragnie kupić jakikolwiek mikroskop. Mikroskop ukradł, bo chciał się nim początkowo pobawić. Z czasem jednak zachcianki miał coraz większe i coraz dziwniejsze, coraz silniej kolidujące z kodeksem karnym i normami współżycia społecznego. A wie pan, czym zaimponował koledze z tej samej klasy? Koledze, który wcześniej nie wyobrażał sobie, że można komuś ukraść nawet złotówkę? Samochodem. Nie, nie ojca syrenką. Kiedyś jego ojciec naprawiał znajomym dacię, a syn mu w tym dzielnie pomagał. Najprawdopodobniej tylko dlatego, aby przy okazji podrobić klucze do samochodu i garażu owego znajomego. A później został „cichym wspólnikiem" daci. Kiedy właściciel wracał do domu i zamykał wóz w garażu, przychodził Adaś, zabierał samochód i rozbijał się nim po całym Dolnym Śląsku. Sukces, którym nie można zaimponować kolegom, to tylko połowa sukcesu, więc Adaś zaczął zabierać na te eskapady Zielińskiego. Potem oczywiście i na inne. Za którymś razem „wspólnik” pozostawił wieczorem wóz bez paliwa i dacia odmówiła posłuszeństwa wkrótce po opuszczeniu garażu. Każdy inny złodziej porzuciłby wóz i uciekł w panice, ale Adam uznał takie postępowanie za głupie i niebezpieczne. Wydałaby się przecież „cichaspółka”. Upozorował więc włamanie do garażu, a dopiero później zadzwonił do właściciela z informacją, że został okradziony. I

gdzie dacia stoi. Niestety, niemal wszystko o czym tu mówimy, wyszło na jaw dopiero po ucieczce „dzielnego” młodego człowieka. - Po tym co tu usłyszałem, sądzę, że ucieczka nie na wiele się zdała Napierackiemu... - Leszek nie wiedział, jak to sprecyzować - przecież tu śledztwo nie jest już potrzebne. - Pozornie. Po pierwsze Adam nie kaja się teraz w chatce pustelnika, ale pracowicie rozbudowuje przyszły akt oskarżenia, co jak podejrzewam nie wychodzi na zdrowie ani sklepom, ani mieszkaniom, po drugie wiedzieć a udowodnić to dwie różne historie, po trzecie wreszcie przymierzamy teraz Adama i spółkę do wielu nie wykrytych legnickich spraw. Nie wiadomo, co z tego wyjdzie. Może nic, a może... jubiler. Wyjaśniamy także ewentualne powiązania Adama z wrocławskimi studentami. Wiemy już na przykład, że ten pierwszy samobójca mieszkał w tej samej kamienicy co Napieracki. Dziwny zbieg okoliczności, jeżeli to tylko zbieg okoliczności. Dopiero w trzy godziny później Leszek znalazł się na opustoszałej i mroźnej ulicy Asnyka. Po wyjściu z komendy prawie się zataczał; taki był wykończony. A jednocześnie nie mógł sobie przypomnieć, by kiedykolwiek w tak krótkim czasie zebrał tyle materiału. Mógłby nim zapełniać „Wiadomości” przez pół roku, numer w numer. Pomyślał nawet, że powinien się tym wszystkim podzielić z Wajdzikiem i Sławińskim. Zrezygnował jednak - nie może ich demoralizować takimi ułatwieniami. W końcu zanim Leszek po kilkunastu latach pracy w tej specjalizacji wyrobił sobie takie kontakty, jakie miał z milicją, desperacko walczył z przeciwnościami i przeciwnikami. Nie wszyscy komendanci czy naczelnicy, a przynajmniej nie od razu, nabrali zaufania do zwyczajnego cywila, który kręcił się po komendach, zabierał milicjantom czas i jeszcze na dodatek jak ognia unikał autoryzacji tekstów. Machnięto ręką na wszystkie zastrzeżenia, kiedy okazało się, że artykuły nigdy nie wymagały sprostowań czy awantur... Niechaj sobie „Malaki" wywalczą podobne układy.

Nawet nie zdążył wspomnieć oficerom, że przedpołudnie spędził w Legnicy bardzo pracowicie, odwiedzając szkołę Rozwadowskiego i jego sąsiadkę na tym samym piętrze. Szkoła go rozczarowała. Polonistka, która kiedyś uczyła Tadka, mówiła o nim dość dużo, ale tylko bardzo pozytywnie. Domyślił się, że na ocenach tych zaważyła tragedia jej ucznia. Chwaliłaby go pod niebiosa także i wtedy, gdyby był najgorszym w całej szkole nicponiem. Za to sąsiadką był zachwycony. Do ustalonego wcześniej w spisie lokatorów mieszkania pukał bardzo długo, ale bez widocznego efektu. Jeżeli nie liczyć szmerów za jakimiś drzwiami z tyłu. Zlokalizował najpierw te drzwi, a później szybko do nich podszedł. Nie od razu mu otworzono, ale przetrzymał tego kogoś za drzwiami. Podsłuchującego i podglądającego. Powody dziwnego zachowania się sąsiadki Rozwadowskich i jej początkowo otwartą wrogość wyjaśnił szybko, kiedy przedstawił się, że jest z redakcji. Okazało się, że najbliższa sąsiadka Rozwadowskich, głęboko przejęta tragedią rodziny, nawet po zakupy wychodziła rzadko i tylko na chwilę, a resztę czasu przeznaczała na wartowanie przy drzwiach. Postanowiła bronić opuszczonego mieszkania do upadłego. Przed wszystkimi. Nie dla siebie, ale dla tego biednego chłopca, Roberta, który stracił najbliższych. A przed kim? „Drogi panie, przed wszystkimi". Administrację interesują tylko metraże i czynsze, a przecież nie brakuje też kombinatorów, którzy nie zawahaliby się skorzystać z cudzego nieszczęścia. Takie duże piękne mieszkanie to łakomy kąsek. Więc pani Wolińska czatowała przy drzwiach, załatwiała sprawy z listonoszem, inkasentem i innymi urzędowymi osobami, a pozostałych przepędzała na cztery wiatry. „Niech Robuś, biedna sierota, ma gdzie wrócić, jak już przyjdzie do zdrowia”. Przeogromna życzliwość sąsiadki powoli przechodziła w żałość, aż wreszcie uruchomiła potoki łez. Leszek postanowił się wycofać.

Dowiedział się tylko tyle, że i ten starszy, Tadzio, to też był porządny chłopak, ale smutny jakiś, markotny i nigdy nic jej o sobie nie mówił. Jakby przeczuwał, biedaczysko... Radiowóz skrzypiał, trzeszczał, chrzęścił oponami po skrzącym się śniegu. Mróz był taki, że nawet powietrze wydawało się skrzyć lodem. Kapral z napięciem wpatrywał się w strumień światła reflektorów. Od co najmniej kwadransa nie zamienili słowa. Jakby bali się, że i słowa zamarzną na tym zimnie. Siedzący z prawej strony milicjant rozglądał się bez przekonania dookoła, nucąc jakąś trudną do rozpoznania melodię. Nagle umilkł i położył rękę na ramieniu kierowcy. - Zatrzymaj się i zawracaj w Sielską. - Nie wygłupiaj się. Ducha zobaczyłeś? - zdenerwował się, bo jechali do komendy dzielnicowej, żeby przynajmniej na kilka minut rozprostować kości, ogrzać się, a może i kawę wypić. W taką noc służba patrolowa jest szczególnie paskudna. Ale spokojnie wyhamował, a później omiótł światłami całe skrzyżowanie. - No, co ci się zwidziało? - Obejrzymy ten samochód. Ten tam, pod domem Cholewowej. Za porządny ten wóz na jej hotelik. Duży fiat i to prosto spod igły. W dwie minuty później kierowca już bez złości pomyślał, że jego starszy o jedną belkę kolega nie musi chodzić do okulisty. Duży nowiutki wiśniowy fiat był po pierwsze jakoś tak niestarannie zaparkowany, a po drugie miał... uchylone okna. W grudniu, nad ranem, w taki mróz. Obejrzeli dokładnie samochód, ale nic podejrzanego nie zauważyli. Poza opuszczonymi szybami. Ani w kieszeniach drzwi, ani w schowku nie znaleźli żadnych dokumentów. Spisali tylko radomski numer rejestracyjny pojazdu, a później z wielkim trudem, ślizgając się po lodzie, zepchnęli wóz bliżej krawężnika. - Odwiedzimy Cholewową? - zapytał starszy kapral. Jego kolega tylko wzruszył ramionami i poszedł przodem.

Starsza pani nie potrafiła nic powiedzieć o stojącym pod domem samochodzie, więc zaczęli kolejno zaglądać do „hotelowych apartamentów". Muszą popytać, a przy okazji nie szkodzi wylegitymować gości, wśród których w przeszłości natrafiali na interesujące ich indywidua. W trzyosobowej klitce zajęte było tylko jedno łóżko, które okupowała jakaś starsza pani. W następnym, pięcioosobowym pokoju bez entuzjazmu, delikatnie mówiąc, przyjęto budzenie i legitymowanie. Piekło rozpętało się w trzecim pomieszczeniu, do którego na siłę pani Cholewowa wcisnęła aż osiem łóżek. Zapalenie światła rozwścieczyło pensjonariuszy. Jeden z nich, posługując się ciężkim słowem upominał, żeby zamknąć te cholerne drzwi, bo muchy lecą, inny, udając, że mówi prawie przez sen, zarzucił funkcjonariuszy stekiem najordynarniejszych wyzwisk. Starszy kapral wchodząc między ciasno upchane łóżka, miał się na baczności. Już nie czuł się ani zmarznięty, ani senny. Nie mniej czujny był kapral przy drzwiach. I wtedy podniósł się ten chłopak pod oknem. - Zamknijcie się, ludzie. Panowie milicjanci są na służbie i nie dla przyjemności tu przyszli. Też woleliby się wylegiwać... Więc mordy w poduszkę... Trudno powiedzieć czy te słowa, czy ton, jakim zostały wypowiedziane, czy wreszcie wzrost chłopaka, który wyprostowany był na całą długość i wyglądał na energicznego koszykarza, trafiły zaspanym mężczyznom do przekonania. Dość, że zrobiło się cicho i już bez protestów, przecierając oczy, sięgali po portfele i do kieszeni po dowody osobiste. Tylko ten, który obawiał się much, mruczał jakieś przekleństwa pod nosem. Nie, o żadnym samochodzie pod domem nie mają pojęcia i nic ich ta gablota nie obchodzi. Już zupełnie dla formalności wylegitymowali też chłopaka pod oknem. Adam Napieracki, zamieszkały w Legnicy, ulica Roosevelta.

Jadąc w stronę komendy, zastanawiali się, jak ściągnąć porzucony samochód, bo niewątpliwie wóz był kradziony. Jeden z nich powinien był tam zostać na mrozie, ale machnęli ręką. Za dużo narobili w hoteliku szumu, by złodziej zaryzykował wpadkę w ewentualną zasadzkę. A za kwadrans i tak tu wrócą. Wrócili wcześniej. Starszy kapral sprawdzał, czy nie ma telefonogramu z Radomia o wozie skradzionym w tym mieście, a kapral siorbał podsuniętą mu przez dyżurnego kawę. - Bracie - opowiadał sierżantowi - nie masz pojęcia, na jakiego modela trafiliśmy. Wiesz, jakie typy nocują u Cholewowej. I jak zwykle zaczęli podskakiwać, a taki „koszykarz” na to: „Cisza, mordy w kubeł, bo panowie milicjanci pracują". Aż miło było posłuchać i popatrzeć. Więcej takich chłopaków i na patrolach czułbym się jak niania na spacerze. - Tylko zastanawiam się, Stefan - zwrócił się do kolegi - czy nie spuszczą manta temu, no jak mu tam... - Napiórkowskiemu - burknął starszy kapral. - Napierackiemu - sprostował jego kolega, ale więcej już nie zdążył nic powiedzieć, bo oficer dyżurny rzucił się do biurka. - Chłopaki, alarm. Wracajcie tam natychmiast. Zróbcie z gazika helikopter, ale dawajcie tu piorunem lego sojusznika milicji. Legnica dwukrotnie o nim pisała. No, ruszać się analfabeci... Byłaby to ładna jazda, gdyby nie fakt, że kapralowi ulica myliła się z torem bobslejowym. Ale dojechali cało. Odetchnęli z ulgą, kiedy spostrzegli „koszykarza" siedzącego na łóżku pod oknem. Był już ubrany. Wstał spokojnie na ich widok i oświadczył, że wie, dlaczego przyjechali. Przeprosił nawet, że musieli się fatygować po raz drugi. Za parę minut będzie gotowy. Podszedł do umywalki przy drzwiach prowadzących do łazienki i opłukał twarz, a potem sięgnął po kożuszek. Odłożył go jednak na moment na najbliższe łóżko i wyciągnął z portfela

grzebień. Kapral blokował plecami drzwi wejściowe, a jego kolega przesunął się pod okna. Całe szczęście, że chłopak jest zupełnie spokojny. Napieracki uniósł grzebień, ale zatrzymał go i zaczął się rozglądać za jakimś lustrem. Ściany były puste, więc otworzył drzwi do łazienki i wszedł tam, pozostawiając dużą szparę w drzwiach. W sekundę później, o sekundę za późno, kapral rzucił się do drzwi łazienki. Była pusta, a przez otwarte na całą szerokość okno wdzierało się mroźne, kłujące powietrze. Słusznie przewidział, że na strychu domu, w którym mieścił się hotelik, szukałby go tylko wariat. Wspiął się tutaj, jak tylko milicjanci rozbiegli się na dwie strony. Po godzinie, kiedy zimowe niebo zaczęło się przejaśniać, był sztywny z zimna. Całym wysiłkiem woli nie potrafił powstrzymać szczękających jak kastaniety zębów i przeciął sobie w kilku miejscach wargi do krwi. Opanował się, by nie zajrzeć do któregoś z pokoi i nie ukraść byle jakiego płaszcza. W parę minut później sforsował ogrodzenie jakiegoś dużego zakładu przemysłowego, oddalonego o kilkadziesiąt metrów od podwórza hoteliku. Musiał chociaż na chwilę znaleźć się w cieple. Inaczej zamarznie na śmierć. Na jednym z budynków administracji zakładu znalazł tabliczkę „Przychodnia". Było po ósmej, więc wszedł tam bez namysłu. Od gorąca zakręciło mu się w głowie. Upadł na najbliższe krzesło i przez dobry kwadrans przychodził do siebie. Zdawał sobie sprawę, że wygląda teraz jak trzech chorych równocześnie. Poczekalnia była na szczęście pusta. Wysoki blondyn wszedł do środka, rozejrzał się dookoła, zdjął jasny elegancki kożuszek i powiesił go w rogu pomieszczenia. Przysiadł na chwilę pod drzwiami z napisem „Internista", ale zaraz się zerwał i uchylił je. Adam usłyszał zaproszenie i zobaczył, jak zamykają się drzwi gabinetu. Klamka nie zdążyła jeszcze całkowicie znieruchomieć, kiedy Napieracki był już w drzwiach prowadzących na zakładowe

podwórze. Dwadzieścia metrów dalej, zbliżając się do portierni, postawił nieśpiesznie wysoki kołnierz eleganckiego kożuszka i spokojnie wyszedł na ulicę. Nikt za nim nie krzyczał, nie wszczynał alarmu. Już za najbliższym rogiem zaczął rozglądać się za taksówką. Na szczęście nigdy nie trzymał pieniędzy w kieszeniach palta, miał więc przy sobie całą gotówkę. Milicjanci zatrzymali tylko jego dowód. Zrobił ze dwa kilometry w kierunku śródmieścia, zanim wreszcie zjawiła się taksówka. Wsiadł i kazał jechać do Krzeszowic. Kiedy rozparty wygodnie na tylnym siedzeniu dużego fiata rozpinał kożuszek, wyczuł z lewej strony zręcznie wkomponowaną w futro kieszeń. Sięgnął ręką i wyciągnął portfel. Na pieniądze zupełnie nie zwrócił uwagi. Od razu zajrzał do dowodu osobistego. Nazywał się teraz... Krzysztof Bruzda, był inżynierem i miał... tak, trzydzieści dwa lata. Skrzywił się z dezaprobatą... Głupstwo wiek - na swoje lata Adam zawsze był za poważny. Gorzej, że będzie musiał przefarbować włosy. Jeszcze przez moment wpatrywał się w fotografię. I kupi sobie taką charakterystyczną koszulę w paski, jaką na zdjęciu ma pan inżynier. - „Bingo"! - mruknął i po raz pierwszy nie wiadomo od jak dawna, uśmiechnął się. Najgorsze kłopoty miał za sobą. A przed sobą Łódź, dużą forsę u Zielińskiego, święta, sylwestra... Należy mu się odpoczynek, bo ostatnio karta mu nie szła i gotów się za szybko postarzeć. 8 - Proszę się nie gniewać, ale z jakiej racji spodziewa się pan, że zechcę wracać do spraw w jakimś sensie zamkniętych i grzebać, w pana obecności, w życiorysach moich przyjaciół? Aleksander Jerzy Janik okazał się wysokim, rozrośniętym w barach facetem. Siedział teraz przy stole, naprzeciwko Leszka, wygodnie rozparty, niedbały, zrelaksowany i lekko kołysał się

na tylnych nogach potężnego krzesła. Leszek miał ochotę najpierw powiedzieć „rzeczywiście, nie ma o czym mówić" i pięknie się pożegnać, trącając przez nieuwagę jedną z przeciążonych nóg krzesła, bo wyjątkowo nie miał ochoty na wygłaszanie morałów lub przekonywanie tego młodego, zadowolonego z siebie człowieka, ale powstrzymał się całą siłą woli. Zapalił papierosa. - Bo po trzecie bardzo się tym wszystkim interesuję, po drugie zostałem do tej całej gry zaproszony w pewnym sensie służbowo, a po pierwsze nie ma pan chyba powodów, by unikać rozmowy na ten temat. Sądzę z pana zeznań, że nie lubi pan mówić dla samego wachlowania się słowami. Poza tym na pewno nie uważa pan, że nic się nie stało... - Wystarczy. Co pan chce wiedzieć? - Jakim taternikiem był Tadek? - Taternikiem to za duże słowo. Nie każdy, kto zasiada za kierownicą samochodu, jest zaraz rajdowcem. To była raczej zabawa w górki. Przynajmniej na początku. Wtedy myślałem, że Tadek jest w górach dobry, bardzo dobry. Lepszy ode mnie i od Jasia. Dzięki jakiemuś zmysłowi, instynktowi. Tym bił nas na głowę. Gorzej było z samym wspinaniem. Tadek miał bardzo słabe ręce. Nie to było zresztą najgorsze, ale jego niezrównoważenie psychiczne. Zaczynał z euforią, brawurą, jak w transie, a później zniechęcał się nagle, flaczał, nudził, popadał w jakieś depresje. Normalnie, na ziemi, to są głupstwa. Ale nie na ścianie, kiedy pana życie zależy od kawałka konopnego czy innego sznura, obciążonego na drugim końcu facetem. A facet nagle mięknie i zastanawia się właśnie, czy nie cisnąć tych wszystkich haków, sznurów i nie skoczyć główką w dół... - Zwierzał się z takich chęci? - Czasem. Czasem słyszałem o tym pośrednio, od Jasia na przykład. A poza tym trudno było nie pamiętać, że Tadek w drugiej klasie ogólniaka obżarł się tabletek i z trudem go odratowano. - Wspominał pan o tym w zeznaniach.

- Tam mówiłem o drugim już, poważniejszym samobójstwie, w ostatniej klasie. A tabletki były wcześniej, dwa lata wcześniej. Uratowała szczeniaka matka. Podejrzewam, że w ogóle taternictwo Tadka to była chwilowa pasja, zabawa, odskocznia, przejściowa wymiana spalin samochodowych na wiatr na grani. Może chciał popozować sobie na tle górek? Przecież w ostatnim roku, kiedy Tadek został w Legnicy sam, nie mówiło się już o żadnych górkach. Mieszkanie Rozwadowskich było w tym czasie „lokalem", w którym serio traktowało się tylko alkohol. A Tadek ciągle na kogoś pozował, coś grał, kogoś udawał. Po prostu wymyślał siebie na różne okazje. I był jak mimoza. Gdyby pan widział ten ich „lokal". Dopóki jeszcze Monika mieszkała u Rozwadowskich - o, widzę, że pan o tym nie wiedział - to w mieszkaniu był jaki taki porządek. Potem zrobił się chlew. To z Moniką to nic nienormalnego. Jej starzy zaczęli nagle mówić do siebie różnymi językami, z tym, że tatuś mówił z pijacką czkawką. W końcu małżeństwo się rozleciało, tata zmienił klimat, a Monika, która została z matką, ją właśnie zaczęła winić za rozpad rodziny. Wkrótce przeniosła się do ojca, ale tam też było jej źle, więc matka Tadka ściągnęła ją do Legnicy i zaproponowała dach nad głową. To wszystko. Dodać warto, że w tym czasie Monika i Tadek wodzili w klasie rej. Pod każdym względem. Tadek był odtrąconym nagle, na korzyść młodszego braciszka, rozpieszczonym do granic absurdu jedynakiem i maminsynkiem. - Szukał rekompensaty poza domem... - Ciągle pragnął być aprobowany, podziwiany, wyróżniany. Kiedy wpadał w swoje nastroje w górkach, to w deszcz robił trasy, na których zabijali się ludzie w najlepszą pogodę. Taki bardziej kamikadze. Słabe ręce i braki nadrabiał brawurą. Górki i kłopoty w domu odsunęły Tadka od szkoły i chyba w tym okresie tak przylgnął do Jasia, że w szkole mówiło się o niezdrowych więzach między nimi. Plotkom zawtórowali nieśmiało nauczyciele, śmielej belfer od fizyki, a bardzo głośno,

by nie rzec histerycznie, rodzice. To wtedy Tadek nałykał się tabletek. Później przyszły jakieś powikłania pogrypowe i chłopak przezimował rok w tej samej klasie. - Matka nie ingerowała w to wszystko? - Miała swoje kłopoty, z którymi zupełnie sobie nie radziła. Tak bardzo była nie przygotowana do życia i jeszcze bardziej przywiązana do dostatku. Tymczasem musiała odprawić gosposię i pójść do pracy. Trochę pomagała jej Monika, od kiedy się do nich wprowadziła. Mieszkały w jednym pokoju, zaprzyjaźniły się bardzo. Od jakiegoś czasu Rozwadowska zaczęła przebąkiwać, że gdyby coś się stało, Monika musi zastąpić chłopcom matkę. Dziewczyna, rówieśnica przecież Tadka, puszczała to wszystko mimo uszu, ale pewnego dnia Rozwadowska przekazała jej spis kwot, które chłopcom należały się od różnych instytucji i w ogóle zapoznała ją dokładnie ze sprawami finansowymi domu. Monika zlekceważyła także i to. W dwa dni później w szkole rozbolała j ą głowa i tylko dlatego wróciła bardzo wcześnie do domu. Pani Rozwadowska leżała nieprzytomna na kanapie w kuchni, drzwi i okna były szczelnie pozamykane, a wszystkie kurki kuchenki gazowej otwarte do oporu... W trzy miesiące później matka Tadka dostała wezwanie do komendy milicji i już nie wróciła, a Monika rzeczywiście zaczęła matkować chłopcom. Dołączył do nich także Jaś, który prawie zamieszkał u Rozwadowskich. Wtedy dopiero zaczęły się nieporozumienia, dramaty, niesnaski. Jaś chyba kochał się w Monice, Tadek chyba też, ale ubzdurał sobie, że musi opiekować się Jasiem, który jakoby bez niego nie potrafi zrobić kroku, l kolei Monika opiekowała się Tadkiem, a niepokoiła konfliktem, nie do końca uświadamianym, między chłopcami. Podejrzewam, że wszyscy wszystkich mieli serdecznie dosyć, ale nie umieli albo nie chcieli wyjść poza krąg tej psychodramy. Monikę uratował jej były nauczyciel z Koszalina, który rzucił Wybrzeże i osiadł w Lublinie, gdzie zaczął wić przyszłe wspólne z Moniką gniazdko. Ale wrocławskie losy tej paczki znam już

słabiej. Może Monika lub Iwona zechcą coś powiedzieć. - A czy Jaś nie uciekł z Wrocławia, by nie przyglądać się z bliska sukcesom pedagogicznym pana z Koszalina? - Trudno powiedzieć. Nie wykluczam tego powodu, ale słyszałem, że Jaś w tym okresie bał się czegoś i że miało to jakiś związek z Legnicą, z jego legnickimi znajomościami. - A czy kojarzy się panu z czymś określenie „Bingo"? - Nie chodzi chyba o nazwę popularnej na Zachodzie gry? - Nie. Jaś się bał czegoś czy kogoś? - Też nie wiem dokładnie. Ale Tadek na pewno wiedział, o co chodzi. I jeżeli uznał za stosowne napisać o tym w swoim pamiętniku i jeżeli ten pamiętnik nie został zniszczony przez Iwonę w Legnicy, to można by poczytać... - Streścił pan za jednym zamachem wszystkie moje następne pytania. Co pan wie o pamiętniku, kto go może mieć i jak pamiętnik wyglądał, bo Monika twierdzi, że Tadek miał ich kilka? - Potrafię odpowiedzieć tylko na jedno: pamiętnik, ten ostatni, najważniejszy, to było opasłe tomisko, oprawione w drewno, w brązową skórę lub w imitację skóry i miało ciężkie, solidne okucia. - Nie dało się tego zabrać ot tak, po prostu, do damskiej torebki? - W każdym razie nie dało się zabrać do torebki damskiej w potocznym rozumieniu. Różne już damskie torbiszcza widziałem. W niejednym zmieściłby się małowymiarowy narzeczony. Rygiel z Geibem kolejny raz analizowali planszę przygotowaną przez Geiba. Przedwczoraj nanieśli na nią zawiadomienie z Wrocławia, że włamanie do komisu przy Oławskiej to robota Adama Napierackiego. Udało się zidentyfikować jego odciski palców na jakimś świstku porzuconym w pobliżu sklepu. Remanent pokradzieżowy opiewa na prawie sto pięćdziesiąt tysięcy złotych. Wczoraj Kraków poinformował, że wylegitymowano w tym mieście Adama Napierackiego, ale próba zatrzymania go i doprowadzenia do komendy nie powiodła się. Poszukiwany

wykorzystał chwilę nieuwagi funkcjonariuszy i uciekł z mieszkania przez okno łazienki. Ta ostatnia informacja największe wrażenie zrobiła na sierżancie Szafranie, który momentalnie odzyskał dawną formę i humor. Już nie unikał ani kontaktów z kolegami, ani ich wzroku. Z planszy wynikało, że do milicyjnego zamknięcia sprawy brakowało tylko głównego bohatera. Tym bardziej że Rejniak wyczerpał zasób swoich wiadomości, a „Lewar” cierpliwość całej dochodzeniówki. Milczał jak kamień. Wiadomo było, że „Lewar” nie przemówi, jeżeli nie znajdzie się na niego sposobu. Dlatego potrzebny był „Bingo", niestety ciągle nieosiągalny (w dochodzeniówce nie mówiło się już „nasz Adaś”, tylko „ten cholerny złodziej" lub „kaskader”), więc Geib i Rygiel przekonali dzisiaj rano majora Górala, że trzeba dobrać się do ,, Ostrego", którego o udział w co najmniej dwóch włamaniach Napierackiego pomówił Rejniak. Do „Ostrego" dobierali się ostatnio w sprawie „Dziewczyny na dachu”. Takim kryptonimem oznaczono śledztwo prowadzone w sprawie dziewczyny, którą przez dwa tygodnie siłą przetrzymywano w pewnym mieszkaniu przy ulicy Świętej Elżbiety. W tym czasie dziewczyna była bita, poniewierana i gwałcona przez kilkunastu sprawców. Trzech z nich nie udało się ustalić, ale w wydziale kryminalnym przypuszczano, że jednym z nich był „Ostry". Niestety, dziewczyna nie potrafiła go rozpoznać w czasie okazania, a inni podejrzani milczeli na jego temat. Jasne było, że się boją. Dowodowo było to słabiutkie, więc „Ostremu” upiekło się. Zresztą „Ostry" miał taki życiorys, że można go było przycisnąć z dowolnej strony na dowolny temat. Pod warunkiem oczywiście, że były na to murowane dowody. Na starego bandziora nie działały żadne sztuczki z repertuaru tych, na jakie mógł się dać nabrać Rejniak czy inny drobny złodziejaszek. Zadzwonił telefon - to kapitan Chwaszcz informował Rygla, że jego chłopcy znaleźli „Ostrego" w „Smakoszu”. „Ostry" jest nieprzytomny z przepicia, więc wystarczy pojechać i zabrać go.

Trzeba się tylko zastanowić, czy nie przepuścić go najpierw przez izbę wytrzeźwień bez informowania, o co chodzi. Tam przynajmniej otrzeźwiliby go, domyli i odwszyli. Rygiel poszedł pogadać na ten temat. Geib dalej studiował planszę „Napierackiego" i szczerze podziwiał kolegów z kryminalnego. Zrobili naprawdę ogromną robotę, zgromadzili wielką ilość materiałów obciążających i to bez udziału głównego podejrzanego. Biedny Adaś. Kiedy już znajdzie się w tym pokoju, pozostanie mu tylko potakiwanie. Jeżeli oczywiście ma jeszcze trochę zdrowego rozsądku. Ostatnie wiadomości z Wrocławia i Krakowa kazały jednak w to wątpić. Gorzej wyglądały sprawy jubilera i totolotka, ale po pierwsze przycisną do muru „Ostrego", a po drugie Leszek Umański dzwonił dzisiaj, że w najbliższym numerze „Wiadomości” idzie jubiler. To powinno na nowo uaktywnić legnicką opinię publiczną. Łatwiej będzie rozmawiać z ludźmi. Geib sięgnął po następną planszę. Kryptonim „Biała emulsyjna". W kolejną pijaną sobotę w Lubinie, obok cmentarza, zamordowana została czterdziestoletnia kobieta. Nachodziły się chłopaki z kryminalnego, zanim ustalono jej personalia i fakt, że krytycznego wieczoru ofiara piła w towarzystwie innej kobiety i dwóch młodych mężczyzn w pobliskiej knajpie, nazywanej elegancko „Stylową". Z określeń nieoficjalnych „mordownia" była najprzyzwoitsza. Personel podał dokładne rysopisy uczestników libacji i sprawa wydawała się łatwiutka. Wystarczyło tylko ustalić i przesłuchać ową kobietę i dwóch mężczyzn. Pomarzyć łatwo. Odnaleziono tę kobietę, jak się okazało bliską koleżankę zmarłej, ale oświadczyła ona, że nie pamięta, gdzie i z kim tamtego wieczoru piła. Na dodatek z knajpy pełnej ludzi udało się dogadać tylko z trzema konsumentami. Inni byli tak pijani, że też nie wiedzieli, gdzie i z kim spędzali krytyczny wieczór. Rezultat? Trzeba było skorzystać z innej poszlaki - przy zwłokach znaleziono rozlaną farbę. Białą, emulsyjną, importowaną, rzadko spotykaną i na normalnym rynku w

ogóle niedostępną. Taką samą farbę sprzedawali w knajpie dwaj towarzyszący paniom młodzi mężczyźni. Parę litrów kupiła między innymi szefowa kuchni. Uganiali się teraz po całym województwie za ludźmi, którzy z taką farbą mogli mieć do czynienia. Już przesłuchano ponad ośmiuset prawdziwych, niedzielnych i domniemanych malarzy. Jak pójdzie źle, to trzeba będzie przesłuchać nawet parę tysięcy ludzi. Leszek o mało nie roześmiał się na głos. ,,Cicha, spokojna, przesadnie dbająca o siebie" - tak kierowniczka akademika scharakteryzowała Aldonę Jackowi Wajdzikowi. Pod tę charakterystykę podłożył sobie zakompleksionego wypłosza, coś małego, co najwyżej schludnego, a miał przed sobą wysoką, smukłą, atrakcyjną dziewczynę z dobrych okładek, dobrych magazynów. Skorygowałby to wcześniej, gdyby wiedział, że Aldona to dziewczyna Olka. Olek nie wyglądał na takiego, który będzie latał codziennie przez pół miasta do „cichej, spokojnej i pedantycznej". Wygląd Aldony mimo woli narzucał styl rozmowy. - Wie pani zapewne od pana Olka, że chodzę i zawracam ludziom głowę. Dzisiaj przyszła kolej na panią. I proszę nie pytać dlaczego. Zdaniem kierowniczki akademika pokłóciła się pani z załogą „piętnastki" o świnki morskie, a ja uważam, że świnki nie mają z tym nic wspólnego. Kto ma rację? - Pan. Ale czego pan oczekuje ode mnie? - Dozbrojenia przed rozmową z panią Moniką i panią Iwoną. Proszę zdradzić, co było prawdziwym powodem tamtej awantury? - Nie było jednego powodu. Po prostu miałam już dość atmosfery „piętnastki" i obydwóch dziewcząt. A w szczegółach? - Ciekawe, po co panu te plotki? - Przeglądała pani dzisiejszą prasę? I co? Znalazła tam pani obszerny wywiad z panem Olkiem? Nie może mi pani zaufać,

że nie pobiegnę za pół godziny do „piętnastki", aby wypaplać wszystko, czego się tu dowiedziałem? Niechże pani będzie człowiekiem, dziewczyno... W tym momencie drzwi otworzyły się gwałtownie i Leszek zobaczył nie bardzo zasłonięte, ale za to bardzo długie nogi. „Długie Nogi" spłoszyły się na jego widok i drzwi znów były zamknięte. Szkoda. - Podejrzewam - ciągnął Leszek - że za pół godziny znudzą się pani te wykrętne odpowiedzi... - A pan minął się z powołaniem. Zrobiłby pan karierę jako komornik, prokurator, oficer śledczy. Marnuje się pan. Ale dobrze, dobrze, proszę pytać. - Panie Iwona i Monika nie przepadają za sobą? - Rzeczywiście. - Ale więcej zastrzeżeń miała pani do Iwony? - Zgadza się. - To proszę powiedzieć dlaczego. I jak w tym wszystkim ustawiony był Jaś? Jaś z Iwoną także nie przepadali za sobą? - Wygląda na to, że pan wszystko wie... - A wygląda, wygląda, bo wychodzę z siebie, żeby tak wyglądało. Ale niechże pani zacznie wreszcie mówić. - Dobrze. Zacznę od nieporozumień między Iwoną i Moniką. Zna pan to porzekadło ludowe: gdzie się dwóch bije, tam trzeci „korzysta”? „Trzecim" byłam ja. W tych układach zupełnie niewinna. Ani nie podrywałam Mariana - to mąż Iwony - ani nie leciałam na Tadka, ani nie oglądałam się za Jasiem, ani mi był w głowie Roman - narzeczony Moniki. A mimo to wszystkie dąsy i nieporozumienia między nimi odbijały się najczęściej na mnie. Będę mówiła trochę chaotycznie. Z dwóch powodów. Po pierwsze do dzisiaj nie bardzo mogę połapać się w tych wszystkich powiązaniach, a po drugie nie bardzo mnie to wszystko obchodziło. Zanim zacznę oplotkowywać Iwonę, kilka słów o Monice. Jest dużo rozsądniejsza i chyba dokładniej wie, czego chce od życia. Ale i ona zachowywała się, moim zdaniem, dziwnie. Był Roman i jest Roman, a skoro tak, to po jakie licho włóczyła się z tą

legnicką paczką? Liczył się tylko Roman, ale Tadka dalej traktowała jak swoją własność, misia, którym zaczyna się bawić inne dziecko. Boczyły się na siebie od lat, ale nie rozstawały się. Tego też nie rozumiem. Monika najpierw ostrzegała Iwonę przed Tadeuszem, że jest nieobliczalny, że nie wie sam, czego chce, że na pewno Iwona długo z nim nie wytrzyma. A później zwyczajnie była zazdrosna. Inna sprawa, że Iwona nie liczyła się z nikim. Historia z Marianem jest tego najlepszym dowodem. Chodzili ze sobą, czy raczej jeździli do siebie przez kilka lat, Iwona twierdziła jednak, że ślub ani jej w głowie. Dobrze, jej sprawa. Ale z półtora roku temu wielka rozpacz, bo Iwona zaszła w ciążę. To niby jej sprawa, lecz w tym czasie „piętnastkę” dosłownie wywracała do góry nogami. Pojechali wówczas z Marianem do jego rodziców, by wybadać, czy zgodzą się na ślub i na pomoc w wychowaniu dziecka. Nie zgodzili się. Tyle samo uzyskali u jej rodziców. O ciąży oczywiście ani tu, ani tu nie mówili. Więc Iwona usunęła. W kilka miesięcy później patrzę, a Iwona chodzi z Tadeuszem. I jeździ z nim do Legnicy. W ciągu tygodnia bywa dla odmiany Jaś i Iwona próbuje dopasować się do Jasia. Później wzmaga się częstotliwość przyjazdów Mariana, więc Iwona, Jaś i Marian jeżdżą razem do Legnicy, ale po paru dniach u boku Iwony pojawia się jakiś Wiesiek. Po dwóch miesiącach przestaje przychodzić Wiesiek, a Iwona i Marian ni z tego, ni z owego biorą ślub. Po ślubie znika Marian, a zaczyna bywać Tadek. Przychodzi też Jaś. Dopóki nie rzucił studiów i nie wyjechał z Wrocławia. Nie wiadomo dlaczego rzucił, nie wiadomo dlaczego wyjechał. Nic nie wiadomo. Przychodzą, odchodzą. Gorzej, bo zjawiają się często zalani, z gitarami, urządzają śpiewy i recytacje. Piją. Znów śpiewają rajdowe piosenki i znów piją. Jakieś spięcia, kłótnie, dąsy, intrygi, dramatyczne wybieganie z pokoju i nie mniej dramatyczne wbieganie. A później znów wszystko jest dobrze i

kółko się kręci. Od razu przestałam wytrzymywać. Bo za jakie grzechy? Ta buda, którą mamy nad sobą, to nie szczyt marzeń jako miejsce do życia, do zamieszkania, ale i tu można stworzyć znośne pozory spokojnego kąta. Na parę lat pozory wystarczą. Ale w takich warunkach jak w „piętnastce”? Nie pamiętam już, kiedy to było ani tego, kto to był. Iwona przyprowadziła nowego chłopaka. Przywitaliśmy się. Oni przyjechali ponoć z daleka, więc postanowiłam dać im coś do jedzenia. Zanim jajecznica była gotowa, patrzę, a oni już w łóżku... Jeszcze raz powtarzam, że nic mnie te sprawy nie obchodzą; sama lubię i chłopaków i alkohol, i gitary, i rajdowe piosenki, ale nie w takim cocktailu, w takim natężeniu i nie w sytuacjach przymusowych. - Iwona w tej relacji nie wygląda budująco... - Nie, to, co mówiłam, to streszczenie. Nie chcę, by pan zrozumiał, że ta dziewczyna leci na każdego chłopaka, który się nawinie. W moim skrócie to tak wygląda, ale może krzywdzi dziewczynę. Może ona nie wiedziała tylko, czego chce? A przy tym pragnęła zadowolić wszystkich i poddawała się biernie wszystkim sytuacjom? Był Tadek, to dobrze, był Marian, to dobrze, był ślub, to też dobrze. I jeszcze jedno. Przystosowywała się do każdej sytuacji jak kameleon, była jak woda wypełniająca w sposób doskonały każde naczynie. Potrafiła być idealnym dopełnieniem każdego chłopaka. Tadek chodził zaniedbany, niechlujny, więc zaniedbywała się i ona. Kiedy została żoną, zaczęła wyglądać jak żona z niemieckich landszaftów: upięte włosy, fartuszek, obiadki, czyściutko w pokoju. Kiedy pojawił się taki od jazzu, razem z nim nosiła kable, jakieś reflektory, magnetofony i interesowała się wyłącznie jazzem. Już nie była zadbana, już nie była modelową żoną z ubiegłego wieku, ale nowoczesną dziewczyną z plakatu „Jazz nad Odrą". Dostosowywała się nie tylko wizualnie. Plus dla niej: potrafiła

być interesująca dla każdego mężczyzny. Mogę się założyć, że gdyby pan poszedł z nią dwa razy na kawę lub lepiej raz na większą wódkę, miałby pan przed sobą idealną kopię Nellie Bly, pupilki Pulitzera, pierwszej damy dziennika „World" z końca ubiegłego wieku. Taka jest Iwona. - A Tadek? - Zupełnie obca mi grupa krwi. Pozer, mitoman, zgrywus, spóźniony o kilkanaście lat egzystencjalista. Cierpiętnik, ale i mesjasz wieszczący, guru i błazen. Krótko mówiąc mętniak. Nie chcę pana martwić, ale to nie epitety. To ewidentne składniki jego charakterystyki. - Jaś zachowywał się podobnie? - Dużo normalniejszy. Potrafił powiedzieć „dzień dobry” i ,,do widzenia”. I w ogóle mówić jak człowiek. Był naturalniejszy. Tak, to jest dokładnie to, czego brakowało Tadkowi. Naturalności. Tadek był sztuczny od nie uczesanych włosów po brudne skarpetki. - To co w tej sytuacji było spoiwem legnickiej paczki? - Alkohol i własny sos. Każde z nich było po trosze aktorem, a każdy aktor potrzebuje widowni. Takie samoobsługowe prywatne kółko dramatyczne. Albo lepiej dramatyzujące. - Zaskoczyły panią te dwa wypadki? - Nie. Przecież każde z nich mogło zlecieć ze schodów na nietrzeźwą buzię każdego dnia. Jaś wpadł po pijanemu do rzeki, Tadek też skoczył po pijanemu. - Widzę, że dokuczyła pani ta legnicka paczka. - Sądziłam, że zależy panu na usłyszeniu prawdy, ale jeżeli to pana razi, możemy porozmawiać o wiośnie, kwiatach, miłości. Olek będzie tym zachwycony... - Współczuję facetowi. Szkoda go. Taki porządny i fajny chłopak ten Olek. Żal... - Niech się pan nie zgrywa, bo się pożegnamy. Rodzina na pana czeka w domu... - W porządku, przepraszam. Proszę mi poradzić, jak trafić do Moniki, jak nakłonić ją do szczerej rozmowy? - Nie mam pojęcia. Przecież to główna kapłanka tej legnickiej sekty. Ale także inteligentna dziewczyna. Musi pan jej

udowodnić, że taka rozmowa nie tylko ma sens, ale jest także niezbędna. Przed argumentami skapituluje. Inaczej nic z tego. Trzeba także brać poprawkę na jej nowe układy. Roman nie oszaleje z zachwytu, kiedy będziecie roztrząsać, czy Jaś się w niej kochał bardziej, czy Tadeusz? I który z nich był jej osobiście bliższy? - Ciągle nie rozumiem, dlaczego legnicka paczka i we Wrocławiu trzymała się razem... - Ja też nie. To wszystko, o czym mówię, działo się poza mną, poza moją mentalnością, zdolnością pojmowania,. nawykami i odruchami. Byli mi zupełnie obcy psychicznie i cieszę się z tej obcości. Ale jednocześnie może dlatego widzę ich tak karykaturalnie, tak ostro i subiektywnie? Może ich krzywdzę? Może to ja jestem przewrażliwiona i rozhisteryzowana? Ale to już pana kłopot. - Teraz pani trochę kokietuje. Ale następne pytanie: gdzie jest pamiętnik? - Nie wiem, ale poszukiwania zaczęłabym od Iwony. Tylko że nie ma jej we Wrocławiu. - Według kierowniczki i Moniki Iwona nie jest zbyt rozmowna. Nie chciałbym wlec się do Leszna czy Kościana tylko po to, aby potwierdzić tę opinię. - Zapomina pan, że wobec Iwony ma pan większe szanse niż kierowniczka i Monika... - Nie rozumiem. - O, właśnie przewaga maleje. Brak refleksu. Bo przecież jest pan do licha mężczyzną? Musi pan dziewczynę zainteresować, zafascynować i otumanić. Krótko mówiąc poderwać. - Kpiny! - To niech pan ją weźmie na litość... Zresztą niech pan robi, co pan chce. Mogę panu jeszcze przygotować list polecający. A później mi pan powie, czy pan pierwszy spadł ze schodów, czy mój list. - Zanim mnie pani zażartuje na śmierć, jeszcze jedno pytanie: czy w „piętnastce" poprawiano sobie nastroje tylko alkoholem, czy zdarzały się i inne pomysły? - Alkohol nie wystarczy? Miało być może jeszcze „tri"?

- Za podobne pytanie „Pani na Akademiku" omal nie pobiła mojego kolegi. - Bo pan nie wie, jak nobliwe są mury, które nas otaczają. Ale czego w końcu można oczekiwać od dziennikarza... - A tego, że dziennikarz pożegna się teraz najgrzeczniej, jak umie, i pójdzie sobie do domu. A wcześniej poprosi o przekazanie ukłonów panu Olkowi. Wyrazy współczucia złożę mu przy innej okazji. Leszek wracał zabytkowym korytarzem i mimo woli rozglądał się za „Długimi Nogami". Gapił się i na krótsze. Do momentu, kiedy kątem oka nie dostrzegł... Baśki. Odwrócił się nerwowo, ale... przywidziało mu się. To była jakaś inna dziewczyna. Odetchnął i przyspieszył kroku. Już do samego wyjścia ani razu nie popatrzył w bok. Co za gówniarz... - myślał z niesmakiem Adam, przyglądając się Staszkowi, który kleił się do sztucznej blondynki na parkiecie - zachowuje się jak na prywatce. Blondynka, wyposażona ponad miarę w macierzyńskie zaokrąglenia, była pewnie innego zdania, łasa widać na krótki życiorys partnera. Całe szczęście, że ze dwie godziny temu przestawił Zielińskiego na kawę i wodę mineralną. Przerwa dobrze mu zrobi, bo już na początku rajdu po łódzkich knajpach, po paru małych wódkach i koniakach, chłopak zrobił się za wesoły, za głośny i zbyt beztroski. Zdenerwował Adama wczoraj, kiedy zaprezentował się w typowo szpanerskim stroju, sygnalizującym próżniaka na kilometr. A milicja takich gogusiów nie lubi, oj nie lubi. Napieracki natychmiast kazał mu się przebrać w normalne ciuchy, a szpanerski ekwipunek wstawić następnego dnia do komisu. Staszek był głupi, ale uczciwy. Bez ponaglania przekazał Adamowi ponad dwadzieścia kawałków - połowę doli za sprzedaną część towaru. W ciągu tygodnia - poinformował powinno wpłynąć z komisów co najmniej drugie tyle, a reszta wrocławskiego towaru nie bardzo nadaje się do komisowej

sprzedaży. Może uda się rozprowadzić coś przez krewnych i kumpli, ale to już po dziadowskich cenach. Pamiętał o ostrzeżeniach Adama i niczego nie puścił na rynek bezmyślnie. Musiał natomiast Adam, przynajmniej na razie, machnąć ręką na łódzkich „spółdzielców . Waldek, poznany niegdyś w Karpaczu, z miejsca zaproponował mu „metę", ale od dzisiaj Napieracki postanowił zamieszkać w „Polonii". Zaniepokoił go też Waldek i cała jego kompania. W Karpaczu wyglądał na fajnego kumpla, trzymał fason i był zupełnie do rzeczy. Tutaj przez cały czas pobytu Adama, czyli przez dwa dni i dwie noce pił bez przerwy, sprowadzał do mieszkania jakieś koszmarne, pijane dziewuchy, a co najgorsze, okazał się tuzinkowym oprychem. Szli przez park do kolejnej knajpy, kiedy nagle od towarzystwa, w którym znajdował się Adam, odłączyło się dwóch kumpli Waldka i dopadło jakiegoś faceta, drzemiącego na ławce. Adam naiwnie pomyślał, że chcą mu zrobić jakiś kawał, bo wszyscy byli już dobrze wstawieni i rozbrykani, ale tamci dwaj regularnie oporządzili starszego pana. Jeden dał mu dwa razy w szczękę z taką siłą, że facetowi o mało głowa nie odpadła, a drugi sprawnie przeszukał mu kieszenie i ściągnął zegarek. Co za bydło, co za hołota - zżymał się Napieracki. I on miałby z takimi ludźmi współpracować? Tylko na jego energiczną interwencję nie rozebrali starszego pana z okazałego futra. Niewiele zresztą brakowało, by hałaśliwa banda tej nocy wpadła, bo z parku uciekali, wprost wyjąc z uciechy. A przecież Adam zafascynowany był nie Paramonowem, ale Arsenem Lupinem, nie Marchwickim, ale francuskim „wrogiem nr 1”. Jacgues Mesrine - to jest gość. Adam wiedział o nim wszystko i śledził jego brawurową karierę z większą jeszcze gorliwością niż losy najgłośniejszych nawet polskich sportowców, Fibaka nie wyłączając. Mesrine - bandyta, bohater, bandyta gentleman, który czterokrotnie uciekał z najpilniej strzeżonych więzień. Tylko podczas ucieczki z kanadyjskiego więzienia zastrzelił dwóch strażników - w innych wypadkach nie zrobił nikomu

najmniejszej krzywdy. W Compiegne pod Paryżem groził wprawdzie sędziemu przemyconą na salę sądową bronią, ale w sumie zachował się tak elegancko, że cała Francja jest nim zachwycona. A włamanie do rezydencji gubernatora na Majorce, wizyta przed planowanym włamaniem do kasyna w komisariacie policji, gdzie posługiwał się sfałszowaną legitymacją policyjną, czy odwiedzenie w szpitalu w przebraniu lekarza ciężko chorego ojca, mimo że policja spodziewała się jego przyjścia i urządziła zasadzkę. Gangster wydał już autobiograficzną książkę, a teraz kręci się na jej podstawie film. Mesrine zjawia się, gdzie chce, jeździ, gdzie chce, udziela wywiadów prasie i telewizji, a dziennikarki i adwokatki szaleją za nim, podobnie zresztą, jak i pozostałe Francuzki. To jest klasa, to jest gość, to jest finezja. A te tłuki tutaj piją jak świnie i od czasu do czasu walą kogoś przez łeb rurką gazową. I to mieli być jego ludzie, jego „spółdzielcy”! Adam miał tylko nadzieję, że ten wiecznie pijany oprych nie kojarzy go dokładnie. I że nie pamięta ze szczegółami, o czym rozmawiali wówczas w Karpaczu. I że podczas pierwszego przesłuchania nie wygarnie na temat „Spółdzielni", kolekcji kluczy i wielkich planów Adama. To byłby głupi koniec. Zresztą to jest już chyba koniec „Spółdzielni". Przynajmniej w takich wymiarach jak to sobie wymarzył. Nie można ludziom ufać, zdawać się na takich bandziorów, prymitywów. Albo takich szczeniaków jak Zieliński. Zauważył, że rozłożysta blondynka zaholowała teraz Staszka do swojego stolika i poi go wódką. Postanowił wkroczyć, zanim zacznie ciągnąć go na górę, do hotelu. Jeszcze tego brakowało. Sam wybierze Staszkowi dziewczynę, jak już się wszystko trochę uspokoi. Zieliński wrócił do stolika z wielkimi pretensjami. Co gorsza, podnosił głos. Adam oparł się łokciami o stolik, skrył twarz w dłoniach i nie mówił nic. Niech się wygada ten szczeniak, niech się wyładuje, uspokoi, niech się zmniejszy ciśnienie, które go rozsadza. Pętak!

Rozhisteryzowany Staszek stwierdził, że gada do ściany, napił się trochę wystygłej kawy i oklapł. - Nie wściekaj się, „Bingo "... - zaczął normalnym już głosem, ale Napieracki brutalnie mu przerwał. - Krzysiu, mów mi Krzysiu lub Krzysztof. Jak ci kazałem. Masz do czynienia z inżynierem Krzysztofem Bruzdą i radzę ci o tym pamiętać. A poza tym zamknij się na kwadrans i wypij jeszcze butelkę wody mineralnej. I przez kwadrans nic nie mów. Zamówię coś mokrego i zimnego. W minutę później Adam znów siedział beztroski, zrelaksowany, uśmiechnięty, pewny siebie. Skinął ręką na kelnera i kazał przynieść jeszcze jeden mały koniaczek i jeszcze jedną mineralną z lodu. Pogratulował sobie w duchu, że nie pochwalił się przed Zielińskim swoim nowym dowodem osobistym. Nie, nie naruszał pieczęci, nie zamieniał zdjęć. To partacka robota. Adam odszukał najpierw w sklepie koszulę identyczną jak ta pana inżyniera, a później dał się w niej sfotografować. Kosztowało go to parę godzin, ale delikatnie wyciął głowę z konterfektu pana Bruzdy, a później wkleił swoją. Nie zaszkodzi w końcu, kiedy inżynier będzie trochę przystojniejszy. Poza tym nie tylko zrobił się na blondyna, ale także zaczął się tak samo czesać jak klient na zdjęciu. Kropką nad „i" było włożenie do dowodu, w tym miejscu gdzie najczęściej otwierany jest dokument, fotografii Adama w jego nowym wcieleniu. Doświadczenie nauczyło go, że takie drobiazgi mają największe znaczenie. Po kwadransie zamówił jeszcze dwa koniaki i pokazał Staszkowi stolik, do którego wystartują. Dla Staszka przeznaczył smarkatą, ale ładniutką brunetkę, dla siebie szczupłą blondynkę, o podłużnej twarzy i wielkich oczach. Dziewczyna trzymała głowę prosto i zagubionym wzrokiem błądziła po sali. Obserwował ją dłuższy czas i widział, że na parkiecie traktowała partnerów jak powietrze. Jakby jej tutaj w ogóle nie było. Postanowił, że zabierze ją na górę tylko po to, żeby sprawdzić, czy dziewczyna z taką samą nonszalancją traktuje

swój zawód jak potencjalnych klientów. Bo nie miał wątpliwości, że obydwie dziewczyny są profesjonalistkami. Naczelnik kryminalnego nie zgodził się na kombinację z izbą wytrzeźwień i trzeba było dostarczyć „Ostrego" prosto z knajpy. Na wszelki wypadek pojechali dwoma samochodami i dobrze zrobili, bo o tej porze dnia — późne popołudnie - „Smakosz" jak zwykłe był przepełniony, a nawet klamki w tym lokalu nie robiły wrażenia trzeźwych. Kiedy milicjanci pojawili się w drzwiach, zapadła cisza. „Ostry" siedział przy stoliku pod oknem, przy zapaćkanym stole i nie dopitym kuflu. Nie od razu zorientował się, o co chodzi, ale współpijaczkowie byli przytomniejsi - woleli rozsunąć się na boki. Gdyby nie refleks sierżanta Szafrana, kto wie, jakie byłyby losy schwytanego przez oprycha kufla. Trzeba go było wyprowadzić siłą, a i tak miotał się jak ranny dzik, wrzeszczał i złorzeczył. W późniejszej notatce służbowej na temat tego zatrzymania zapisano tylko jedno autentyczne określenie użyte przez „Ostrego”:,,won’'. Pozostałe wypowiedzi podejrzanego podano w omówieniu. 9 Dopiero po trzydniowych próbach złapał telefonicznie inspektora Tereszkę, który serdecznie go zapraszał, a jednocześnie przestrzegał, że nie warto się śpieszyć. Redaktor będzie rozczarowany. Leszek nie przesądzał sprawy, poza tym rozczarowywać to się lubił możliwie najszybciej. Jadąc do komendy trzymał się w ryzach, bo już dwukrotnie na tej trasie płacił mandaty. - Proszę. Proszę usiąść, zapalić, odprężyć się. I przypomnieć sobie, że to pan nalegał na mój wyjazd. Wy, dziennikarze gderał inspektor bez pośpiechu - lubicie historie pogmatwane, nadzwyczajne. Lubicie wydziwiać, doszukiwać się, dzielić włos na czworo. Pan też spodziewał się, Bóg wie czego. A co się

okazało?... - Okazało się, że skłonności sadystyczne to wcale nie wymysł literatów, panie inspektorze... - Dobrze. Skoro jest pan taki rozmowny, to zaczniemy nie od Kościana, tylko od Leszna. Chyba, że to pana nie interesuje... Leszek z żalem popatrzył na puste biurko pani Ewy. Kobieta nie pozwoliłaby się pastwić nawet nad dziennikarzem. Domyślał się, że Iwona w jakiś tam sposób dała się we znaki inspektorowi, a on teraz odgrywa się na nim. Inspektor uważnie przyjrzał się Leszkowi i stwierdził z satysfakcją, że ten nie protestuje. - Przed wyjazdem oczywiście skontaktowałem się telefonicznie z lekarzami i dowiedziałem się, że pani Iwona za parę dni ma opuścić Kościan. I że oni nie sprzeciwiają się rozmowie. Ale najpierw postanowiłem wpaść do rodziców panienki, do Leszna. Sympatyczni starsi ludzie mieszkają w ładnej willi, ukrytej w dobrze utrzymanym ogrodzie; przekonywająca oprawa dla sielskiego dzieciństwa uwielbianej jedynaczki. Jedynaczka spełniała oczekiwania: tak mamusiu, oczywiście, jak tatuś sobie życzy, dobrze mamusiu. Bez konfliktów, problemów, nawet bez różnicy zdań. Idylla skończyła się z maturą. Iwonka dalej była grzeczna i potakująca, ale coraz bardziej wciągało ją to niezrozumiałe dla nich, inne życie. I któregoś dnia spostrzegli, że córka, ich ukochana córeczka, traktuje rodziców jak obcych... - Więc znów wsiadł pan do samochodu i pojechał do Kościana. I porozmawiał pan z Iwoną i zaraz powie mi pan wreszcie, co miało mnie tak rozczarować. Inspektor zamilkł i z udanym oburzeniem wpatrywał się w dziennikarza. A później uśmiechnął się. - Dobrze, pojechałem. I pominę opisy przyrody, chociaż szpital w Kościanie usytuowany jest w pięknym parku, prawie w samym centrum miasta, a pawilony... - Inspektorze! - Pani Iwona potwierdziła to, co podejrzewałem od początku: Tadeusz i Jaś byli w sobie zakochani. Przede wszystkim

Tadeusz, który wręcz prześladował przyjaciela. Pamięta pan, że Jaś po pierwszym roku rzucił studia? Zastanawialiśmy się wszyscy dlaczego, a Tadeusz po prostu był bardzo zazdrosny o nowe znajomości Jasia. Dopóki Tadek siedział w Legnicy, wszystko układało się dobrze... - Powinien się pan wstydzić, inspektorze, że pozwolił jej pan na opowiadanie tych wszystkich bzdur. Więcej, podejrzewam, że pan jej sam to zasugerował. A to jest dziewczyna, która chce uszczęśliwić wszystkich i nie potrafi powiedzieć ,,nie". A może po prostu zlekceważyła sobie pana i plotła, co jej ślina... byleby rozmowę mieć jak najszybciej z głowy... Przecież żadna z przeprowadzonych przez nas, dziennikarzy, rozmów nie potwierdziła tej sensacyjki. - Przecież nie powiedziałem, że wierzę w to wszystko. To opinia Iwony. A poza tym pan wybaczy, ale mam dużo roboty. - Zaimponowała mi pani, przyznaję, sposobem prowadzenia rozmowy z moim kolegą. Ale także trochę zdziwiła. Nie rozumiem, po co zadawała sobie pani tyle trudu, skoro ani fakt zamieszkania u Rozwadowskich, ani charakter znajomości Tadka i Jasia nie kompromitowały pani w najmniejszym stopniu - Leszek dokładnie wiedział, jak pokierować tą rozmową. - Jeżeli uważa pan, że uczciwiej było powiedzieć na początku, rozmowy „nie", to robię to teraz. - Rozumiem. Są to pani prywatne sprawy. Rozumiem także, iż jest pani zupełnie obojętne, jak zginął Jaś. Samobójstwo czy zabójstwo - w końcu jaka różnica. Ale mogła pani przynajmniej od razu powiedzieć, że pani przyjaciele byli homoseksualistami... - Pan bredzi. Przecież to jest odgrzewanie plotek z drugiej klasy ogólniaka. Nikt tego wyraźnie panu nie powiedział? - Powtarzam tylko to, co nie mnie, lecz milicji, i to zupełnie urzędowo, na protokół, zeznała pani bliska koleżanka - Iwona. Te zeznania są w aktach. - Poszaleliście wszyscy. To bzdury, wierutne bzdury. Iwona

kłamie. Nie wiem, dlaczego to robi, ale to świństwo. Chyba że po prostu kłamie pan. To nie mieści się w głowie. Nie widział potrzeby odpowiadania na taki zarzut. Ale już nie udawał, że zabiera się do wyjścia. Żal mu było trochę tej dziewczyny, inaczej jednak nie zmusiłby jej do mówienia. Monika siedziała teraz na brzeżku tapczana i rozpaczliwie łamała palce. Nie wiedziała po prostu, jak się zachować. - Nikt obydwóch chłopców nie znał tak dobrze jak ja - zaczęła cicho, bardziej do siebie niż do Leszka - w końcu Jaś był moim chłopcem przez wiele miesięcy, a Tadka poznałam chyba lepiej niż jego matka. Ileż godzin spędziliśmy prócz tego we troje, na nie kończących się jałowych dyskusjach. Przy alkoholu i na trzeźwo. W górkach i w domu. W sytuację Rozwadowskich weszłam po szyję, podobnie jak we wszystkie kłopoty i niepokoje Tadka, we wszystkie te jego frustracje, załamania i euforie. Jeżeli pan myśli, że zostałam u Rozwadowskich, bo chciałam to wszystko przeżywać, to się pan myli. Po prostu nie mogłam uciec. Zwyczajnie uciec i zostawić tego dzieciaka samego. Kiedy Rozwadowska pierwszy raz mówiła o moim matkowaniu, śmiałam się w duchu. Ale później nie było to śmieszne. Mogłabym pokazać panu listy Jasia. Nawet te z Lubina, w których proponuje mi przyjazd tam i małżeństwo. Zwyczajna sprawa, bo z Tadkiem zawsze byliśmy tylko przyjaciółmi. Mogłabym panu dać do przeczytania, i chyba to zrobię, stosy pamiętników, wierszy, artykułów Tadeusza. To wszystko jest jak historia choroby. Nawet nie myślę o jego dwukrotnym pobycie na Kraszewskiego, bo to był tylko skutek. Skutek jego nadwrażliwości i zupełnego pogubienia się. Skutek coraz głębszych, coraz silniejszych stanów depresyjnych. Niestety, nie umiałam mu pomóc, nie potrafiłam zastąpić mu matki, ojca, dać poczucia bezpieczeństwa. Nie potrafiłam, choćby dlatego, że sama też nie radziłam sobie z kłopotami. Nie wiedziałam, jak nauczyć go dystansu do siebie i do życia, do traktowania wszystkiego mniej serio. Będzie pan to wszystko czytał. Ja nie muszę, bo znam to na

pamięć. „Jestem skończony. Czuję się podle. Nienawidzę tych wszystkich ludzi - robaków. Przecież to nie ma sensu, a ja w tym wszystkim jestem zagrzebany po uszy. Wyjechać stąd byle gdzie. Czy warto doczekać jutra? Robek jest skończonym łajdakiem. Bydlakiem. Jestem tchórzem. Nie mam siły. Nie chce mi się chcieć. Nic mi się nie chce. Jestem za słaby, aby żyć. To jest właśnie pamiętnik psychopaty. Prawdziwy koniec wielkiego Teda. To wegetacja. Przecież ja nie jestem już człowiekiem. Nie ma mnie. Alkohol-to jest jeszcze coś. I znów podciąłem sobie żyły. Najlepiej to odejść definitywnie...". A jego opowiadania, sztuki, odgrywanie całych scen. Nie kończyło się to wszystko na papierze i na słowach. Były też całe psychodramy, ekstazy, trans, lizanie podłogi, wyrzucanie pieniędzy przez okno, rozbieranie się na ulicy, gaszenie papierosów na piersi, popisy alkoholowe, bieganie z linką nad jezioro i strusie numery z tabletkami... Wszystko było. Pamiętam, byliśmy na wakacjach. Na Mazurach, większą paczką, w sześcioro. Jedyne nasze mniej więcej normalne wakacje. Tadek jakby się uspokoił, zrobił się pogodniejszy. Któregoś ranka obudziła mnie koleżanka, z którą mieszkałam w namiocie. Mówiła, że Tadek wszystkich zwołuje. Powlokłam się na brzeg jeziora. Tadek stał na bardzo wysokim pomoście nad wodą. W uroczystej pozie, ubrany w jakiś wyszukany sposób, zaskakujący w tamtych warunkach. Wydaje mi się, że w ciemnym garniturze, w śnieżnej koszuli, w muszce. Tak ubranego widziałam go tylko raz. Wtedy. Kiedy podeszliśmy wszyscy, zaczął recytować. Nie mam tego poematu. Coś o życiu i śmierci, o potędze wzlotów ducha i dnie upadków, o zawiedzionej miłości i pustce. Napuszone, pompatyczne, oklepane i grafomańskie. Albo mi się tak tylko zdawało, bo byłam jeszcze półprzytomna. Każda zwrotka kończyła się dwuwierszem, jak refrenem. Powtarzał się tylko drugi wiersz: „...w ubraniu skocz do jeziora". „Jeżeli zawiedzie cię miłość... w ubraniu skocz do jeziora, kiedy zacznie się walić twój świat... w ubraniu skocz do jeziora,

a gdy przyjedzie twój... w ubraniu skocz do jeziora". Wszystko na wyzywająco prymitywnych częstochowskich rymach, w rodzaju „pora - jeziora". Pod koniec spodobało się nam to, bo było dowcipne. Pachniało surrealizmem. Taka dęta pompatyczność w pełnym słońcu, w cudowny sierpniowy dzień. Kupiliśmy. Ktoś się roześmiał i wszyscy zaczęli się śmiać... Tadek wyrecytował poemat do końca, a później wyprostowany, usztywniony jakiś, ciągle z tą kartką w ręku, zaczął się przechylać coraz bardziej, ciągle sztywno wyprostowany, i z iluś tam metrów spadł do wody. Nie umiał pływać i chłopcy z trudem go odratowali. - Pani Moniko, czy Jaś miał takie same problemy z życiem, co Tadek? - Nie, chyba że był to jakiś rezonans, jakaś forma rezonansu psychicznego. Jaś też miał poprzecinane przeguby, bo raz po pijanemu... - Umilkła, a Leszek nie chciał przerywać jej zamyślenia. Blizny po samookaleczeniach. To jasne. To dlatego, kiedy znaleźli te blizny lekarze - pomyślał Leszek - milicja szybko zaszufladkowała obydwa wypadki. Nie wpadł na to wcześniej. Nie wpadł, bo w aktach sprawy nie było protokołu sekcji. - Czy wierzy pani w samobójstwo Jasia? - Nie, nie miał żadnych powodów. Przecież to było jego nowe życie, nowe studia pochłaniały go bez reszty. - Więc? - Nie wiem, był bardzo pijany. Leszek zapalił kolejnego papierosa i zaczął zbierać się do wyjścia. Sięgnął także po rzucone na tapczan teksty Tadka. - Może lepiej by było, gdybym przed przekazaniem panu tego wszystkiego sama najpierw przejrzała te papiery? - Nie chcę ryzykować. Jutro się pani rozmyśli. Jak pani siostra, która nie mogła odżałować, że zgodziła się na rozmowę z moim kolegą... - Biedna Krystyna... - Myśli pani o jej kłopotach z sercem? - Bzdura. Ona ma serce jak dusza od żelazka. Widać, że nie

zna pan Szwedów bliżej. Nie wie pan, że kolejna pocieszycielka Zbyszka jest od Krystyny młodsza o równo dziesięć lat i ma poważne szanse na etat żony. Tego małżeństwa nie sklei już nawet cała trójka Szwedziąt. Mąż przed otoczeniem woli grać rolę męczennika i ofiary rozhisteryzowanej żony. Nie spodziewałam się tylko, że otoczenie daje się na to nabierać. Ale do rzeczy. Czy jeszcze coś? - Pamiętnik. Ten ostatni. - O pamiętniku, za którym się panowie tak uganiacie, nic nie wiem. Moim zdaniem ma go Iwona, ale go nie odda. Ale dlaczego ten pamiętnik jest taki ważny? - Bo jest to jedyna szansa, o której wiem, wyjaśnienia źródeł kłopotów Jasia. I być może tego, co się z nim stało. Gdyby pani przypadkiem na ten pamiętnik trafiła, proszę go po prostu zabrać. Nawet ukraść. I dostarczyć jak najszybciej mnie. Bez oglądania się na jakiekolwiek okoliczności czy względy... * - W nic mnie nie wrobicie - stwierdzenie to „Ostry'' powtarzał z uporem zacinającej się płyty gramofonowej. - Nie musimy i nie zamierzamy cię wrabiać. Ale chcę, żebyś wiedział jedno... - Geib zawiesił na chwilę głos - teraz mamy czas. Prokurator powiedział ci, za co będziesz karany: włamania z Napierackim. O dowody się nie martw. Tym razem są bez zarzutu. Przekonasz się. Ale to tylko początek. Chodzi nam o ważniejsze sprawy niż jakiś sklep czy mieszkanie. Wyciągniemy ci wszystko i za wszystko odpowiesz. W nic cię nie trzeba wrabiać. Sam się wrobiłeś. Mamy czas. Porozmawiamy z „Lewarem", z Rejniakiem, z Napierackim i kilkoma jeszcze osobami. A tobie przez parę dni damy spokój. Za parę dni sam będziesz domagał się przesłuchania. Wytrzeźwiejesz do reszty, zastanowisz się i przyznasz mi rację. Nie masz wyjścia. Teraz nie masz najmniejszej szansy. Geib nie czekał, aż „Ostry” zareaguje. Zadzwonił do aresztu i poprosił o odprowadzenie podejrzanego.

Wywiadowca od nowa zaczął swój obchód. Od wejścia do hali, prawą stroną aż po stragany z drobiem, między stertami czerwonych jabłek i znowu, ciągle trochę inną trasą, do wejścia. Parę godzin już tak chodził i czuł to łażenie nie tylko w nogach, ale i karku. Słabym pocieszeniem był fakt, że koledzy odwalali podobne rundy. Wigilia Wigilii. Zwaliło się tu chyba pół Lodzi i drugie tyle ludzi z województwa. Ciągle musiał się przepychać, przedzierać, ocierać o ten rozgadany, rozhałasowany i zalatujący alkoholem tłum przekupek, handlarzy, kombinatorów i klientów. Tych ostatnich było chyba najmniej. Przedświąteczne dni w Hali Targowej to przecież żniwa przede wszystkim dla handlarzy, ale zaraz później dla różnego autoramentu złodziei, paserów, wydrwigroszy. Stąd jak każdego roku wzmocniona ochrona hali. Zresztą co narzekać - dzień dla nich był i tak wyjątkowo spokojny. Trzech kieszonkowców, jeden poszukiwany i parę bab z podejrzanym towarem. Zupełne drobiazgi. Tego dobrze ubranego, chociaż wymizerowanego, bladego chłopaka już od kilkunastu minut miał na oku. „Studencik", jak go określił, trzymał pod pachą żółte szpanerskie buciki, z wysokimi cholewkami, jasnozielone, także szpanerskie, spodnie i bluzę w takim samym kolorze. Towar w dobrym gatunku. Widocznie chłopaczek spłukał się do ostatniego grosza, żeby zadać szyku, ale nie przewidział, że będzie miał kłopoty z pieniążkami. I przyszedł do hali, aby odzyskać gotówkę. Obcy. Ale Łódź to w końcu nie Ozorków, żeby milicjant znał wszystkich z widzenia. Kątem oka zarejestrował jakąś kłótnię w rogu za straganem badylarki i wolno zaczął żeglować w tamtą stronę. Na chłopaka machnął ręką. Współczuł mu nawet. Tu, na hali, oskubią go kombinatorzy i chociaż bardzo zależy mu na pieniądzach, zbyt wiele ich nie zobaczy. Cóż, jego kłopot. Pyskówka przy straganie skończyła się równie szybko, jak

zaczęła i wywiadowca wrócił na swoją orbitę. I znów natknął się na „Studencika”. Mijał go, kiedy do chłopaka podszedł od tyłu jakiś handlarz z czerwoną gębą i klepnął go po plecach ogromnym łapskiem. Nawet lekko, ale chłopak odwrócił się z jakimś nerwowym pośpiechem i był wyraźnie zmieszany. Handlarz rzucił okiem na ciuchy i poszedł dalej Nawet nie zauważył, jak wystraszył chłopaka. Zauważył to jednak milicjant i już nie spuszczał „klienta” z oczu. Podtoczyła się do chłopaka gruba przekupa, dobrze znana wywiadowcy. Coś tam mówiła, machała rękami, dziwiła się. „Studencik" rozłożył spodnie, ale przekupa kręciła przecząco głową. Obserwujący tę scenę milicjant myślał, że na tym skończy się rozmowa, ale chłopak wsunął szpanerski przyodziewek pod pachę, a zza pazuchy wyciągnął rąbek jakiegoś futerka. Przekupa sięgnęła ręką, pomacała futerko i dalej kręciła przecząco głową. Wywiadowca zupełnie innym okiem patrzył teraz na chłopaka. Nawet jeżeli to student, to jakiś wyjątkowo obrotny. Odczekał aż kobieta odejdzie i podszedł do chłopaka. - Milicja. Zejdźmy gdzieś na bok. Pogadamy. Nie, lepiej wyjdźmy przed halę. Po co tu robić zbiegowisko. Chłopak zrobił się jeszcze bledszy i zaczęły mu się trząść ręce. Omal nie wypuścił szpanerskiego rynsztunku. Wywiadowca kazał mu iść przed sobą. Major Góral nie znosił takiego lekceważenia zasad, postanowił porozmawiać o tym z sekretarką („wszyscy powinni się anonsować! „), ale zobaczył rozpromienione oblicze Geiba i pytająco podniósł głowę. - No, co tam? Napierackiego mamy? Czy może malarzy? - Na razie Zielińskiego. Łódź dzwoniła, że wyjęli chłopaka z Hali Targowej, jak sprzedawał jakieś ciuchy. Modne, młodzieżowe. Ale także sprzedawał kołnierz z lisa. Wiesz, taki przedwojenny, solidny i drogi. Poszukiwany upierał się, że to ciocia dała mu na sprzedaż, ale

ciocia nie potwierdziła, więc zmienił zdanie i opowiada, że to kołnierz mamy. Na wszelki wypadek nie informowali go, jak bardzo za nim tęsknimy. Przytomnie doszli do wniosku, żeby zostawić to nam. Jutro będziemy mieli i chłopaka, i lisa. Zieliński musi wiedzieć, gdzie jest Napieracki i jak go znaleźć. To porządny chłopak i na pewno nie da się długo prosić o adres. - Dobra, dobra — zadudnił major — po pierwsze jak dotąd tylko przeludniamy areszt, po drugie prokurator Zawistowski popędza, żeby finalizować sprawę, a po trzecie przygotuj konfrontację chłopaka z matką, przeszukanie mieszkania Zielińskiego i ściągnij materiały, jeżeli dotąd tego nie zrobiłeś, z wrocławskiego włamania do komisu. Czekaj jeszcze. Czy kapitan Orkisz wyjechał już do głogowskich malarzy? Rozejrzyj się po korytarzu i jeżeli go zobaczysz, poproś, by wpadł na chwilę. W gabinecie już go nie ma. Geib wyszedł z pokoju, a major uświadomił sobie z niechęcią, niechęcią skierowaną pod swoim adresem, że inspektor denerwuje go czasem swoim wiecznym optymizmem. Prokurator ma rację. Trzeba kończyć sprawę Napierackiego, a dopiero później przymierzać tę całą ferajnę do innych przestępstw. Inaczej nigdy nie wyplątaliby się z roboty. Jest też nadzieja na finał „Białej emulsyjnej". Znaleźli brygadę, która działalność na terenie Lubina skończyła dokładnie w dniu zabójstwa kobiety. W sobotę. Od poniedziałku brygada wystartowała już w głogowskiej hucie. Najciekawsze w poufnej informacji jest to, że brygada na malowanie budynku Ochotniczego Hufca Pracy pobrała w sumie tysiąc dwieście kilogramów białej emulsyjnej farby, a wypacykowała nie więcej niż sześćset kilogramów. Kradzioną farbą można cały Lubin wymalować w dowolny wzorek. To może być dobry ślad. Z ekipą z kryminalnego zabiera się do Głogowa pani bufetowa, której rysopis dwóch podejrzanych gości zajął maczkiem trzy strony. Nawet krzywy ząb zauważyła u tego wyższego. A przecież widziała ich tylko raz i to w tłumie zapijaczonych bywalców „Stylowej”. Niewiarygodna pamięć

fotograficzna albo nadmiar wyobraźni. Za parę godzin będą wiedzieli, jak to jest z tą pamięcią pani bufetowej. - Dowódca aresztu informuje, że „Ostry” zachowuje się agresywnie. Najpierw próbował pobić tego mikrego złodzieja od mieszkaniówek, a później majstrował coś przy łóżku. Chyba kombinuje, aby coś połknąć. Pytają, czy nie przenieść go do pojedynczej celi. Major Góral nie widział potrzeby przeprowadzki. Polecił tylko, by „Ostrego” nie spuszczać z oczu. Zadzwonił Geib. Niestety, ekipa wyjechała już do Głogowa. I na pewno jest już poza granicami Legnicy. Major zaczął wykręcać automatyczny numer Wrocławia. Musi zadzwonić do Umańskiego i powiedzieć mu, że artykuł o jubilerze był dokładnie taki jak trzeba i na pewno odegra swoją rolę. Na razie w komendzie, i nie tylko w komendzie, znów nie mówi się o niczym innym. O to chodziło. Monika telefonowała najpierw do redakcji, a kiedy nie zastała Leszka, zadzwoniła do domu. Telefon odebrała żona, która bez entuzjazmu tłumaczyła, że męża nie ma i nie wiadomo, kiedy wróci. Usłyszała na to, że to nie dziewczynie bardzo zależy na sprawie, w której dzwoni, ale właśnie panu redaktorowi. Prosił, by zawiadomić, kiedy będzie po co wpaść do akademika. W godzinę później Baśka powiedziała mężowi o telefonie takim tonem, jakby mówiła o śladach szminki znalezionych na gorsie Leszkowej koszuli lub o częściach damskiej bielizny, odkrytych w kieszeni jego marynarki. Zawsze tak reagowała na najniewinniejsze nawet telefony kobiet do męża i zawsze przez następne kilkanaście dni wypominała je przy każdej okazji. Leszek najpierw oburzał się, potem tylko tłumaczył, a jeszcze później dla świętego spokoju zmienił numer telefonu i zastrzegł go, czym zadziwił całą redakcję. Tym bardziej że nie uzasadnił swojego postępowania.

Ale co, może miał powiedzieć, że jest pod pantoflem Baśki? Teraz też nic nie tłumaczył, rzucił tylko w przedpokoju plik gazet i zawrócił od drzwi. Dopiero wsiadając do samochodu, uświadomił sobie, że taki pośpiech na pewno wyda się żonie podejrzany. Bo i skąd nie znana Basi studentka ma zastrzeżony domowy numer telefonu? Nie miał złudzeń - tym razem przez kilka tygodni będą w domu ciche dni. Na razie nie martwił się na zapas. Myślał tylko: pamiętnik czy Iwona? Wchodząc do „piętnastki” uświadomił sobie, że jeszcze nigdy w dziennikarskiej pracy tak dalece nie naruszał sfery cudzych spraw prywatnych. Wprawdzie w aktach sądowych wielokrotnie natrafiał na wiele intymniejsze wyznania, o wielu z nich pisał, ale po pierwsze nie on je prowokował, a po drugie przestępstwo niejako automatycznie nadaje życiu prywatnemu wymiar publiczny. Tu sytuacja nie była tak jednoznaczna. - Iwona jest we Wrocławiu i powinna być tu najdalej za kwadrans. Proszę sobie wyobrazić, że bez trudu udało mi się nakłonić ją do spotkania z panem. Robiłam to, przyznaję, z pewnymi oporami. Ale proszę zdjąć kurtkę i gdzieś usiąść. Kawy? - Dziękuję, nie. A skąd pani Iwona się tu wzięła? - Wpadła już tu wczoraj, o czym nikt mi nie powiedział, a dzisiaj będzie znowu, aby zabrać parę rzeczy. Urządza się w sublokatorce z jakimś chłopakiem z politechniki. Prosiła, aby tego nie zdradzać ani przed kierowniczką, ani przed rodzicami. Nie chce tracić miejsca w akademiku na wypadek, gdyby coś nie wyszło, a niezależnie od tego rodzice by się wściekli. Żądali, by przeniosła się do Poznania lub Gdańska albo rzuciła studia i zamieszkała z mężem, ale postawiła się twardo. Od teraz nikt nie będzie jej już nigdy dyktował, co ma robić. - Cóż, życzmy jej szczęścia. - Nie miał pan chyba czasu, aby zajrzeć do twórczości Tadka? - Przejrzałem tylko, ale to wystarczyło, żebym się zaczął zastanawiać, dlaczego wybrał on polonistykę? Przecież szalał za górami, pasjonował się geografią... - Trochę z przekory, a trochę na zasadzie zerwania z zabawą

w wojsko. Doroślejemy, więc wystrugane z drzewa karabiny idą w kąt. Albo inaczej - Tadek swoje alpinistyczne pasje pochował z pompą i ze łzami w oczach. Ale też z cichą nadzieją, że może kiedyś odżyją. Tak zmarłe kanarki i innych ulubieńców grzebią dzieci. Ceremoniał jest,,na poważnie", ale piaseczku tylko trochę. Na wypadek, gdyby kanarek ożył... Rozwadowski mówił kiedyś, że zastanawiając się nad kierunkiem studiów wypisał wszystkie możliwe dyscypliny, a później kolejno skreślał te najbardziej nie do przyjęcia. Na końcu chciał skreślić polonistykę, ale coś musiał przecież wybrać. - Więc niecałkowicie wyprowadził się psychicznie z Legnicy i z „lokalu”? - Z „lokalu” wyprowadził się tylko troszeczkę. Ale „lokal'' się przecież przeobrażał. Do matury Tadka było to stałe miejsce spotkań, przechowalnia towarzyska, dobra meta do wypadów z Wrocławia. Później stał się salonem literackim. Przepraszam artystycznym, bo Piotrek malował i rzeźbił, Olek poza studiami i sportem dostał kota na punkcie teatru, a reszta pisała. - Pani Iwona także? - Nie musiała - była muzą, potem pierwszą wtajemniczoną, a wreszcie powiernicą mistrza. Początkowo warunkiem wstępu na wieczór artystyczny był własny utwór. Jakikolwiek, ale własny. Rok temu można się było wkupić butelką wódki, a dwa miesiące temu wystarczyły już trzy piwa. - Smutne. - Nie zawsze. Nie myśli pan chyba, że jeździliśmy po siedemdziesiąt kilometrów w jedną stronę tylko po to, by pić i się frustrować? Bywało dennie, owszem, ale nie przytłaczał nas przecież nadmiar alternatywnych możliwości. Czasem naprawdę trafiało się fajne nagranie lub fajny alkohol czy nastrój, czasem ktoś miał rzeczywiście dobry dzień na brylowanie i fascynowanie paczki. Mistrzem nastroju był oczywiście Tadek, ale Iwona mu nie ustępowała. Tadek potrafił bardzo autentycznie przeżywać, wzruszać się, cieszyć i rozpaczać, śmiać się i płakać. Z przekonaniem, sugestywnie, zaraźliwie. Trzeba go było widzieć, jak sterował

naszymi nastrojami podczas pierwszego wspólnego słuchania „Klęcząc przed Tobą" Niemena. To był trans, ekstaza, nabożeństwo. Nie wiem, czy pan to zrozumie. Wszedł pan w wiek, w którym nie jada się landrynek, bo nie bardzo jest czym, a poza tym tuczą. - Tak, ale nie grozi mi za to koklusz i nieprzytomne uwielbienie Cortazara. A czy nie próbowała pani sondować Iwony na temat pamiętnika? - Nie, pozostawiłam to panu. Gdyby pan jednak miał czas zajrzeć do starych pamiętników Tadka, przekonałby się pan, że na wiele liczyć nie należy. Nie wierzę pamiętnikom. Prawdziwe są jedynie odruchy, a i to tylko w kontekście. Już próba zarejestrowania odruchu prowadzi do kokieterii i łgarstwa. - Nieźle, jak na dziewczynę. - Podejrzewam, że to nie moje, ale naleciałość z „lokalu”. Tadek miał bardzo specyficzne poczucie humoru i oryginalny punkt widzenia wielu rzeczy. Na przykład rozwój psychiczny i fizyczny człowieka. Jego analizy przypominały sekcje zwłok dokonywane przez sadystę. Z upodobaniem opisywał powolne obrastanie tłuszczem, wiotczenie poszczególnych mięśni i zmysłów, łysienie doznań, narastającą ociężałość moralną, uwiąd, aż po całkowity zanik pragnień, ambicji, pasji, i stępienie wrażliwości, zewnętrzną i wewnętrzną korozję piękna każdego szczegółu, ogłupienie aż po trywialność każdego gestu i słowa, łuszczycę... - Niechże pani przestanie, do diabła. Wystarczy. - Ależ proszę, ja tak mogę godzinami. A poza tym pointy panu nie daruję. Zawsze była podobna: nikt żywy nie dociąga do trzydziestki. Powyżej jest się trupem. W kategoriach idei człowieczeństwa trupem, chociaż społecznie jeszcze robotem. Człowiek rozwija się do dziesiątego, piętnastego roku życia, a od któregoś momentu zaczyna się rozkład, rozpad, cofanie... - Jeżeli pani... Nie dokończył. Otworzyły się drzwi i weszła dziewczyna, w której domyślił się Iwony. Spieszyła się. Jeżeli Leszkowi odpowiada, to może wpaść do niej, do domu, jutro, o jedenastej. Szybko podyktowała mu adres, schwyciła jakieś

książki z parapetu okna i już jej nie było. - Zostanie pan jeszcze? - Dziękuję, nie. Jeszcze kwadrans rozmowy z panią i musiałbym skakać w ubraniu do jeziora. Albo do fosy. A poza tym późno się robi. Zaraz otworzą się te drzwi z ogłuszającym trzaskiem i wasza wewnętrzna policja obyczajowa wpadnie tu, by mnie skatować i wywlec na pohańbienie. 10 Geib z Ryglem patrzyli na siebie tak, jakby widzieli się po raz pierwszy w życiu. Na krześle pod oknem siedział zgięty w pół Zieliński, z ukrytą w dłoniach twarzą, i płakał jak przedszkolak. Zresztą i wyglądał jak pensjonariusz izby dziecka. To Rygiel uparł się, aby towarzyszyć Geibowi podczas pierwszego przesłuchania, zniecierpliwiony przedłużającym się śledztwem w sprawie Napierackiego i jego kompanów. Geib protestował, wytaczał najcięższe argumenty, lecz kapitan skwitował to krótko: „Może masz rację, ale nie zapominaj, że to ja jestem tu kierownikiem sekcji”. Był. Fakt. Geib rozumiał Zielińskiego, który dzisiaj przeżył dwie sytuacje przerastające jego odporność psychiczną: najpierw matka wyparła się jakichkolwiek kontaktów z przerobionym na kołnierz przedwojennym lisem, wyparła się także całej góry przedmiotów wydobytych z przemyślnej skrytki w piwnicy, a później chłopak zadebiutował jako mieszkaniec milicyjnego aresztu. Może Rygiel miał rację? Może prowadzone przez Geiba przesłuchania w taki sposób, by niepotrzebnie nie ranić chłopaka, przeciągnęłyby się o wiele dni? A może nie miał racji. Nikt w komendzie, jak Geib, nie potrafił nawiązać kontaktu psychicznego z przesłuchiwanym. On swoje informacje zdobywał może nie najszybciej, ale gromadził ich więcej, kilkakrotnie więcej niż koledzy. - No, słuchaj chłopcze, weź się w garść i porozmawiaj z nami. Na rozpaczanie będziesz miał później wiele czasu. Dużo więcej

niż potrzebujesz. - Nie będziemy dzisiaj trzymać cię tu długo - Geib szedł w sukurs zgnębionemu chłopakowi - ale musisz odpowiedzieć na kilka prostych pytań. Orientujesz się, że dużo wiemy o twoich sprawach. Porozmawiamy o nich później. Teraz musisz powiedzieć trochę o Lodzi. Nie wyjaśniłeś na przykład dotychczas, skąd miałeś ten kołnierz z lisa... - Ukradłem go w pociągu. - Kiedy i na jakiej trasie? - Parę dni temu, jak z Łodzi jechałem do Piotrkowa Trybunalskiego. Do znajomych cioci... - Chłopak powoli przychodził do siebie. Wyprostował się i wierzchem dłoni wycierał zapłakane oczy. Geib bez słowa położył przed nim paczkę chusteczek higienicznych. - Czy w Łodzi cały czas mieszkałeś u cioci, u tej, która nie chciała przyznać się do lisa? - Rygiel nie dawał mu odetchnąć. - Tak. - I właśnie u tej cioci przetrzymywałeś cały towar skradziony z Napierackim we wrocławskim komisie? - Był to mały bluff, ale Rygiel wiedział, do czego zmierza. - Tak, to znaczy nie. Mieszkałem także w hotelach, przede wszystkim w hotelach, a ciocia nie wiedziała, że ja mam jakieś nie swoje przedmioty. Powiedziałem jej, że to kolega pozostawił mi na przechowanie swoje walizki... - A w jakich hotelach mieszkałeś? - No, w „Polonii" i w różnych. Ale nie pamiętam, jak się nazywały - chłopak spuścił głowę. Wiedział, że to, co mówi, nie brzmi zbyt przekonywająco, ale nie umiał temu zaradzić. Rygiel skinął lekko głową i wyszedł z pokoju. Geib wiedział, że Krzysztof będzie teraz dzwonił do Łodzi, by szybko sprawdzili, z kim w „Polonii" mieszkał Stanisław Zieliński i w jakich jeszcze hotelach zatrzymywał się. Wiedział też, że Rygiel nie zapomni uwrażliwić łódzkiej milicji na wygląd i zwyczaje Napierackiego. - Ja, ja naprawdę powiem wszystko, co wiem - chłopak widocznie zaniepokojony był wyjściem jednego z oficerów i przedłużającą się ciszą - tylko że jestem trochę

zdenerwowany... - Cieszę się, że jesteś taki rozsądny. Powiedz mi, jakiej marki samochodem jechaliście z Legnicy do Wrocławia na to włamanie do komisu? Geib nie pytał, czy Zieliński opuścił Legnicę z Napierackim, i nie szukał potwierdzenia, że do komisu na Oławskiej włamali się we dwóch, z ,,Bingo". O samochodzie („chyba był to wiśniowy fiat" - mówili sąsiedzi Zielińskiego) wiedział, a udziału Zielińskiego we włamaniu po prostu się domyślał. Była to metoda zadawania pytań równie stara jak instytucja przesłuchań. Ale zdumiewająco skuteczna wobec przesłuchiwanego, który jest kompletnie załamany. - To był brązowy, nie, to był ciemnowiśniowy fiat. Nowy. - Byłeś już wcześniej w tym komisie na Oławskiej? - Chyba nie, nie przypominam sobie. Potwierdzają się wszystkie przypuszczenia Geiba. To Napieracki robił złodziejskie rozpoznanie komisu. Zieliński gładko potwierdził swój udział we włamaniu i wywiezieniu łupu do Łodzi. Geib postanowił zaryzykować. Wiedział, że Napieracki musiał unikać hoteli. Spodziewał się więc, że przynajmniej na początku Adam zamieszkał u rodziny lub znajomych Zielińskiego. - Czy twoja ciocia nie dziwiła się, że macie z Napierackim tyle czasu podczas roku szkolnego? - Ciocia nie widziała Adama. Nie wiedziała o Adamie. Przecież... przecież ja w Łodzi byłem sam -Zieliński chyba wyczuł intencje inspektora - te walizki były moje, a ja tylko skłamałem, że kolegi, żeby ciocia nie pytała, co w nich jest. - A teraz z innej beczki - Geib wycofał się - przypomnij sobie włamanie tu, w Legnicy, do mieszkania staruszki na czwartym piętrze. Wiesz, w sąsiedztwie Napierackiego. Czy wtedy, na schodach, „Bingo” dał ci tylko sto dolarów, czy jeszcze jakieś złotówki? Był to klasyczny manewr oskrzydlający i odwracający uwagę. Teraz trzeba chłopakowi zaprezentować całą serię pytań oczywistych i łatwych, demonstrujących absolutną wiedzę milicji na temat wszystkich wydarzeń, a później, znienacka,

zadać to jedno, decydujące pytanie. Inspektor, wbrew opinii prokuratora i Rygla, zamierzał z marszu, póki jeszcze Zieliński nie zaciął się w uporze (zazwyczaj taki moment przychodził wcześniej lub później), wybadać chłopaka, co wie o jubilerze i totolotku. A jeżeli się uda, wyjaśnić jeszcze kilka drobiazgów. - Tylko sto dolarów. - A czy później, kiedy dokładał ci jeszcze dwieście, też nie dostałeś żadnych złotówek? - Nie. - Słuchaj, w kamienicy Napierackiego mieszkał chłopak, którego kilka razy pobił jeden z kolegów „Bingo". Wiesz, chodzi o chłopaka... jakżeż on się nazywał? - Jasiek. Tyszler. - No, właśnie. Za co on został pobity? - „Ostremu” podpadł, bo mówił do chłopaków, że to bandyta i trzeba się go strzec, bo to on zabił jubilera. - To było tylko takie gadanie? - Chyba nie. Tyszler mi mówił kiedyś, że wie, z kim milicja powinna porozmawiać, żeby „Ostrego” posadzić na zawsze lub powiesić. - Powiedział ci coś o tym kimś? - Nie. Zresztą „Bingo” stanął w obronie Tyszlera, bo przecież to chłopak z tej samej kamienicy. - „Bingo" rozmawiał na ten temat z „Ostrym”? - Nie. Z „Ostrym” tylko na początku, już bardzo dawno, „Bingo" chodził na włamania. I z „Lewarem". Ale kiedy dowiedział się, że „Ostry" mógł zabić jubilera i że „Ostry" z „Lewarem” chodzili do Zenka, który przy ulicy Elżbiety przetrzymywał taką jedną dziewczynę, no, wie pan jaką, to przepędził obydwóch. „Lewarowi” darował później, bo „Lewar" przysięgał się, że on dziewczynie nic nie zrobił, ale chodził do Zenka, bo go 2nał. A i tak „Bingo” pobił się z „Lewarem" o Tyszlera i „Ostrego". - Pamiętasz, co wtedy „Bingo" zarzucał „Ostremu"? - Nie, bo tego nie widziałem. Chłopaki opowiadały. Rejniak był przy tym. Adamowi i „Lewarowi” poszło też o lekarza.

Lekarz mieszkał w następnej bramie, obok „Bingo", i Adam skontaktował „Lewara” z tym lekarzem, a później były straszne awantury. „Lewar” odgrażał się, że „Ostry” zabije lekarza i że' podpali całą kamienicę. Ale nie wiem, o co im poszło. To był dobry moment na małą przerwę, mimo że chłopak mówił bardzo ciekawe rzeczy. Najciekawsze. Ale Geibowi zależało, by właśnie zatrzymać się przy tym temacie. Niech Zielińskiemu mózg popracuje właśnie na temat nieporozumień między „Bingo” a jego kumplami - oprychami. Lekarz. O co do licha chodziło z tym lekarzem? W sprawie lekarza napuści na siebie Zielińskiego i Rejniaka. Ma także nareszcie, poza włamaniami, jakiś haczyk na „Lewara". Wypomni mu dziewczynę u Zenka. Jednocześnie musi natychmiast załatwić z aresztem, by do „Lewara" nie dotarła informacja o zatrzymaniu Zielińskiego i aby wiedział, że „Bingo" jest jeszcze na wolności. I trzeba zupełnie odizolować od tej paczki „Ostrego”. Gdzie się podziewa ten Rygiel? - Zapal sobie teraz papierosa. Napijemy się herbaty, przegryziemy co nieco, a później jeszcze sobie pogawędzimy. Smutną masz w tym roku Wigilię. A twoi rodzice jeszcze paskudniejszą. Oj, narozrabiałeś Stasiu, narozrabiałeś. No, ale nie zaczynaj się mazać od początku, bo nic tym nie zmienisz. Weź sobie lepiej kawałek tego makowca. Mówię ci, paluszki lizać. Śmiało, weź więcej. Rygiel nie wrócił już do Geiba, bo wezwał go major Góral i wytłumaczył, że Geibowi niańki nie potrzeba. Trzeba natomiast sprawdzić, czy wytrzeźwieli już lubińscy malarze. On, major, nie zamierza tu, w komendzie, spędzić Wigilii i całych świąt. I jemu się jakiś odpoczynek należy. Majora nic to nie obchodzi, ale od tego momentu Rygiel odpowiada za to, by w sprawie malarzy przestało się mówić o kłopotach, a zaczęło o wynikach.

Z okazji przyjazdu milicyjnej ekipy brygadzista skrzyknął swoją brygadę, liczył w tę i z powrotem i nie mógł doliczyć się dwóch ludzi. Z ośmio - zrobiła się sześcioosobowa brygada. Pani bufetowa ze „Stylowej" długo wpatrywała się w sześciu pokazanych jej mężczyzn i kolejny raz zadziwiła milicjantów. - Tych dwóch bandytów tu nie ma, na pewno, ale ci dwaj, ten i ten - tu pokazała na brygadzistę i robotnika pierwszego z lewej strony - to z tymi bandytami byli u nas w lokalu z pół roku temu. Wypili po dwa duże i wyszli. Brygadzista zaklinał się, że nie pamięta takich drobiazgów, jak wypicie dwóch piw, i to jeszcze pół roku temu, ale odkrycie pani bufetowej rozwiązało mu język. Przesłuchano go w charakterze świadka. Tych dwóch niełatwo będzie odszukać, bo trzy dni temu wzięli po tysiąc złotych zaliczki, a za dwa tysiące to można kupić dużo wódki. Ale on, brygadzista, przypuszcza, że to oni Wojtek Molczyk i Zenek Węglicki - byli zamieszani w to zabójstwo koło cmentarza. Przypomniał teraz sobie, że w jakiś poniedziałek tamci dwaj chwalili się przed kolegami, jak to się zabawili w „Stylowej", i nawzajem sobie dokuczali, czyja „narzeczona” była starsza i brzydsza. Oczywiście, ich adresy i zdjęcia są w dziale kadr. W godzinę później w kadrach lubińskiego przedsiębiorstwa remontowo-budowlanego pani bufetowa pochyliła się nad stolikiem, na którym rozłożono ze trzydzieści zdjęć. Kobieta nie wahała się ani na moment. „Ten i ten”. Jedno zdjęcie przedstawiało dwudziestoośmioletniego Zenona Węglickiego, drugie dwudziestoletniego Wojciecha Mołczyka. Pierwszego z nich na dwa miesiące przed zabójstwem kobiety rzuciła żona, która miała po dziurki w nosie awantur alkoholika, a pół roku wcześniej Wojtek uciekł z Wałbrzycha, bo starzy obrzydzili mu życie. Wojtek karany był już za kradzieże, a ostatnio dowiedział się, że jego piętnastoletnia koleżanka ze szkoły zaszła w ciążę. W dwie godziny później, kiedy gotowe już były do wyjazdu dwie ekipy milicyjne, które miały pod podanymi adresami

przeprowadzić przeszukania i zatrzymać podejrzanych, do lubińskiej komendy przybiegła bufetowa ze „Stylowej”. Ciężko dysząc, wysapała, że właśnie przed chwilą obok jej restauracji przejeżdżała bagażówka (tu podała wygląd samochodu, jego kolor i numer), w której siedział wyższy z tych dwóch bandytów. Brunet. Wybiegła na ulicę - samochód pojechał w kierunku Polkowic. Szkoda było czasu na wyjaśnienia, dlaczego bufetowa nie zatelefonowała, tylko zabawiła się w sprintera. W Polkowicach zablokowano wjazd do miasta, a z Lubina, śladem bagażówki, ruszyła milicyjna wołga. Bufetowa widocznie nie pobiła rekordu świata na długim dystansie, bo wołga nie dogoniła bagażówki. Samochód musiał wjechać do Polkowic przed założeniem blokady. Molczyka zatrzymano w knajpie pod tajemniczym zawołaniem „Diagonala". Był tak pijany, że nie rozumiał, co się do niego mówi. Jego przygodny kolega zeznał, że wypili właśnie razem siedem butelek wina pod tytułem „Kordiał" i że Wojtkowi musiało coś zaszkodzić, bo przed winem pił już wódkę. Przygodnego współbiesiadnika milicjanci zostawili w spokoju, a Wojtka zabrali ze sobą, chociaż kojarzył się z workiem ziemniaków. Leciał przez ręce i do żadnych rozmów na razie się nie nadawał. Starszego kolegę Wojtka zatrzymano w godzinę później w innej polkowickiej knajpie. Węglicki też był kompletnie pijany. Ten z kolei miał znakomity nastrój i zaśmiewał się do łez, kiedy oświadczono mu, że jest zatrzymany. Uważał to za dobry żart. Adam przeciągnął się leniwie i odruchowo spojrzał na zegarek. Było parę minut po siódmej. Zaskoczony przyjrzał się wskazówce sekundnika, by skontrolować, czy zegarek normalnie chodzi. Chodził i Adam nie mógł zrozumieć, dlaczego obudził się tak wcześnie. Przyjrzał się leżącej w poprzek tapczanu Krystynie i uśmiechnął się. Blondyna tylko przedwczoraj, na parkiecie,

była znudzona, obojętna i nieobecna. Przez dwie noce i wczorajszy dzień jedynie dwa razy schodzili do restauracji, żeby coś zjeść... I wtedy usłyszał pukanie do drzwi. Cichutkie, ugrzecznione, manifestujące pełny szacunek personelu do hotelowego gościa. Postanowił zlekceważyć osobę za drzwiami. Nalał sobie pół szklaneczki soplicy, wypił alkohol z przyjemnością i odwrócił się do dziewczyny. Delikatnie, samymi opuszkami palców, począł wodzić po naprężonej skórze jej ud. Krystyna poruszyła się, uśmiechnęła i nie otwierając oczu, przygarnęła go do siebie. I wtedy zapukano znowu. Zerwał się na równe nogi. Teraz sobie uświadomił, że pukano co najmniej trzeci raz. Mimo tak wczesnej pory i wywieszki na klamce, która miała trzymać personel hotelowy z dala od jego drzwi. Jednym skokiem znalazł się przy oknie. W świetle pobliskiej latarni dostrzegł wysokiego szczupłego milicjanta, opartego niedbale o poręcz bariery. Kilkanaście metrów dalej inny milicjant przechadzał się leniwym krokiem. Ze złością pomyślał, że gdyby przez sedes dostał się do rur kanalizacyjnych, to i tak przed ujściem do kolektora czekałoby na niego ze trzech gliniarzy. Już dokładnie wiedział, kogo zobaczy pod drzwiami. Błyskawicznie wskoczył w ubranie i zdecydowanie podszedł do drzwi. Otworzył je szeroko, sygnalizując maksimum dobrej woli, gotowość uproszczenia sytuacji, chęć zaoszczędzenia sobie i tym pod drzwiami niepotrzebnych kłopotów, a Krystynie zbędnych upokorzeń. Recepcjonista bez słowa okręcił się na pięcie i zniknął, dwaj mundurowi milicjanci stanęli jak na warcie po obydwóch stronach drzwi, a do środka weszli tylko dwaj cywile. Jeden w wyciągniętej ręce trzymał małą prostokątną legitymację. Poruszali się ze spokojną stanowczością i rutyną. Ten drugi nieśpiesznie zamknął za sobą drzwi. Adam opanował odruchy paniki, postanowił trzymać fason. Niech to będzie spotkanie fachowców wysokiej klasy. Z żalem pomyślał tylko, że ci dwaj wyglądają jak delegacja wszystkich wykiwanych dotychczas przez Adama gliniarzy. Nie poprawiło

mu to nastroju. Rygiel kazał przyprowadzić tego starszego. Przeraźliwie chudy, bardzo wysoki mężczyzna kulił się na krześle i ściskał kolanami rozdygotane ręce. Oczy miał lak podkrążone, że wyglądały, jakby mu je kto popodbijał. Od czasu do czasu trząsł się cały. - Nic nie wiem, nic nie powiem, dajcie mi spokój... powtarzał. - Dam ci spokój, ale musisz sobie przypomnieć, czy w tamtą sobotę byliście z Wojtkiem w „Stylowej”. Tak, w przedostatnią. No mów, przecież wiem, że byliście, bo rozpoznał was personel knajpy. I to kilka osób... - Panie inspektorze. Albo da pan setę, albo nic z tego nie będzie. Telepie mnie. Niech pan zrozumie, że piliśmy z Wojtkiem ponad trzydzieści dni bez przerwy. Nie trzeźwiałem ani na moment. Zdechnę, jak się nie napiję. Przecież jak nie dostanę gorzały, to będzie mnie trzęsło najmarniej przez tydzień... - Mów, to pójdziesz odpocząć! - Wiem, pewnie chodzi o tę babę. Byliśmy tam z Wojtkiem. Ale nie wiem, co się stało, bo zasnąłem na jakiejś ławce, a oni się migdalili. Wojtek przygruchał tę babę. Ja tam mam dość bab do końca życia. Wojtka pytajcie, co z nią zrobił. - Na czym to stanęliśmy? Aha, na awanturze z lekarzem. Przypomnij sobie - Geib zastanawiał się, nie patrząc w stronę Zielińskiego - za co „Ostry" odgrażał się lekarzowi. - Nie wiem. - A za co, twoim zdaniem, mógł się odgrażać? Co mogło łączyć takiego pospolitego bandziora z bądź co bądź doktorem? - Nie wiem, ale myślę, że „Ostry" lub „Lewar” mogli coś doktorowi sprzedać i ten mógł im za mało dać. Oszukał ich albo... Drzwi otworzyły się gwałtownie i do pokoju inspektorów wpadł major Góral. Za nim wsunął się sierżant Szafran. - Przerwij przesłuchanie - huczał major - i daj chłopakowi zapalić. Szafran go będzie zabawiał, a ty chodź natychmiast do mnie.

* W gabinecie majora siedział już Rygiel. Major nie bawił się w żadne wstępy. - Przed kilkoma minutami dostałem telefonogram. Na szczęście Rygiel podał w listach gończych nie tylko nazwisko Adama, ale także jego bardzo dokładny, bardzo szczegółowy rysopis. I dopowiedział łodzianom to i owo przez telefon. Więc poszli do „Polonii" i sprawdzili, że Zieliński mieszkał tam przez jakiś czas razem z... inżynierem Krzysztofem Bruzdą. Wyjęli więc pana inżyniera z łóżka jakiejś miejscowej blondynki, przyjrzeli mu się bardzo dokładnie, a później jeszcze dokładniej jego dowodowi osobistemu. Inżynier miał przefarbowane włosy, a zdjęcie w dowodzie niezwykle bezczelnie, ale i oryginalnie było sfałszowane. Wiedzieli od nas, że Napieracki jest zdecydowany w ucieczce, więc poszli po niego w kilkunastu, a dwóch przez cały czas nie odstępowało go nawet na pół kroku. Te szczegóły znam, bo zaraz po telefonogramie dzwoniłem do nich. Mają więc Napierackiego, hołubią go, poją i karmią, ale... - Ale? - Geib miał bardzo złe przeczucia. - Ale powiedzieli mi, żebym sobie wybił z głowy, że w Wigilię znajdzie się konwój do przewiezienia Adama do Legnicy. I że to nasz złodziej i my musimy się o niego martwić. - No, kończ wreszcie! - Geib widział, że Ryglowi oczy uciekają w bok i że z tej strony nie może się spodziewać ratunku. Z tej i z żadnej. - Dobrze. Pojedziesz po niego ty, Geib, a do pomocy weźmiesz sobie Szafrana. Nie wolno niczego przegapić. Zresztą taki skład delegacji i Szafranowi, i Napierackiemu wyjdzie na zdrowie. Za półtorej godziny macie pośpieszny do Wrocławia, a tam pół godziny oczekiwania na pośpieszny do Łodzi. Delegacje już wypisane. Geib bardzo żałował, że dziesięć lat temu rzucił palenie. W krytycznych momentach obgryzał za to nerwowo paznokcie. To był właśnie taki moment. - No, nie patrz na mnie z takim wyrzutem. Wiem doskonale,

jak bardzo narażam się paniom Geibowej i Szafranowej. Będą same przy wigilijnej kolacji. Ale nie namawiałem ich przecież nigdy do tego, żeby wychodziły za milicjantów. Ale ruszaj się, bo nie masz za wiele czasu. Wszystko co mogę dla ciebie zrobić, to zadzwonię do żony, żeby ją uprzedzić, że wpadniesz j tam zaraz na krótko. Iwona wprowadziła go do dużego pokoju z podłogą z jasnego drzewa i wysokimi oknami. Wyjaśniła, że skorzystają z nieobecności gospodyni. Zresztą w jej pokoju jest tylko jedno krzesło, a stołu nie ma w ogóle. Niech redaktor się rozgości, a ona zrobi kawy. Leszek zrzucił kurtkę i usiadł. Z przyjemnością rozglądał się po pokoju urządzonym prosto, ale z gustem znamionującym nieomylną kobiecą rękę. Pomyślał jednocześnie, że za pokój w Rynku, w samym centrum miasta, Iwona z chłopakiem muszą płacić majątek. Wątpił, by jej starzy zaopatrzyli ją w większe pieniądze. A więc musi je mieć chłopak. Cóż, Iwona odgrażała się, j że zaczyna myśleć o sobie... Weszła, postawiła kawę przed Leszkiem, a swoją na małym stołeczku, obok tapczanu. Uklękła przed stołeczkiem, przysiadła na piętach, zapaliła papierosa i wolniutko mieszała cukier w kawie. W czarnym golfie, zapatrzona gdzieś w okno, w przestrzeń, z lekką zmarszczką między brwiami (Leszek widział ją z profilu) robiła wrażenie skupionej, zamkniętej na głucho, idealnie niekomunikatywnej. Kiedy zaczął mówić, nie reagowała zupełnie. Ciągle wpatrywała się w okno i dalej grzebała łyżeczką w kawie, zamyślona i nieobecna. Mówił o początkach tej sprawy, o powodach zaangażowania się, ich, dziennikarzy, mówił i mówił, a ona nie wysilała się nawet, by udawać zainteresowanie czy Sygnalizować przynajmniej, że słucha. Miał wrażenie, że odpowiada w szkole, a nauczyciel zupełnie nie reaguje na odpowiedzi. Człowiek gubi się w końcu, nie wie, czy nie plecie głupstw, zaczyna się jąkać lub powtarzać te same

wypowiedzi. Zirytował się. Dziewczyna zgrywa się na sfinksa, a przecież zgodziła się na rozmowę. Może usiłuje w ten sposób wyglądać bardziej interesująco? Chociaż, chociaż rzeczywiście to wyjątkowo ładna dziewczyna. Więcej - ciekawa. Postanowił jednak, że zaatakuje wprost. - Oczerniła pani chłopców. Dlaczego? Stwierdził, że dalej przemawia do obrazu. Dziewczyna ciągle idiotycznie mieszała kawę i dalej patrzyła w okno. A jednak chyba słuchała go, słuchała przez cały czas, bo wreszcie odezwała się. Cichutko, jakby niechętnie. - Kłamałam. Oczywiście, że kłamałam. Chociaż może nie całkiem. Mówiłam taką prawdę, jaką ten milicjant chciał usłyszeć. Coś musiałam mówić, żeby się odczepił. Chyba go nie zawiodłam...? Zamilkła. Dalej nie patrzyła na Leszka, tylko w okno. Ale przynajmniej przestała mieszać kawę. Zapaliła następnego papierosa. - Co rzeczywiście sądzi pani o chłopcach? - Cała ich legnicka paczka była taka sama. Zapatrzona tylko w siebie, zaangażowana w najróżniejsze gierki między sobą. Jednocześnie każde z nich było święcie przekonane, że jest w tym kręgu najważniejsze. Że to wokół niego kręci się to wszystko. Może na początku było to naturalne, ale pogubili się w końcu. Za długo przebywali razem. Pomieszały im się mity i pragnienia z rzeczywistością. A później nie potrafili już tego oddzielić. Czuli chyba brak autentycznego życia, małpowali je, jak umieli, ale w końcu te ich banalne problemy urosły do rangi najważniejszych. Wszystko zaczęło być wielkie, na koturnach. Wielkie wakacje. Wielkie spotkania. Wielka przyjaźń. Wielkie porozumienie. Wielka miłość. Wielkie dramaty. A wszystko było małe, zwyczajne. We Wrocławiu, kiedy tę atmosferę skonfrontowali z życiem, skończyła się cała kokieteria i wszystko się rozleciało. Różnie to przyjęli, ale nikt na dobre nie uwolnił się od

tamtych nawyków. Nawet Monika, która przecież miała już całkiem nowe życie, miała tego swojego „Mana”, czyli Romana. Nawet Olek, z nich wszystkich najtrzeźwiejszy. Chociaż Olek nie miał się z czego leczyć, a poza tym była Aldona... - On nie był zaangażowany w tamten klimat? - Naskórkowo. Sport uodpornił go na egzaltacje i histerie, zwłaszcza grupowe. On dla nich zawsze był trochę obcy. - A Jaś i Tadek? - Przede wszystkim byli zupełnie różni. Jaś pierwszy zorientował się w tym całym zakłamaniu; w grze dla samej gry. We Wrocławiu pierwszy się od nich odsunął. - To w takim razie dlaczego nagle rzucił studia i zupełnie nagle wyjechał z Wrocławia? - To było co innego. Zadarł w Legnicy z jakimiś bandziorami, którzy nawet tu, we Wrocławiu, nie dawali mu spokoju. Parę razy go chyba pobili... - Nie rozumiem. Dlaczego nie zwrócił się z tym do milicji? - Może bał się? Musiało być jakieś uzasadnienie tego, skoro i Tadek o tym wiedział i też nie poszedł na milicję... - Nie wie pani, na czym polegał konflikt Jasia z tymi bandziorami, jak ich pani nazywa? - Wiem. Jaś mówił, że potrafiłby udowodnić, że jeden z tych bandytów zabił człowieka. Ale nie mam pojęcia ani kto, ani kogo. - Niepojęte. Przecież ludzie reagują na ogół inaczej. Rzucają się na ulicy w pościg za rabusiem, osobiście łapią włamywaczy na gorącym uczynku, a w wielu wypadkach, takich jak porwanie czy zabójstwo, mobilizują się całe miejscowości. Sprawca ma wówczas przeciwko sobie wszystkich. Każdego przechodnia na ulicy musi się bać nie mniej niż milicjanta. Ileż dzieci zagubionych czy porwanych przez maniaków uratowano właśnie w ten sposób... A dlaczego nie powiedziała pani o tym milicji podczas pierwszego czy drugiego przesłuchania? Były okazje... - Nie pytali o to, a poza tym miałam swoje kłopoty... - Przecież to jest, to jest... - Leszek nie mógł znaleźć właściwego określenia.

- Może pan nie kończyć. Dopiero teraz zdaję sobie sprawę z tego, co się stało. I z tego, że może nie musiało dojść do tragedii. Ale nie mam przecież żadnej pewności, a poza tym wtedy wszyscy byliśmy jak zaczadzeni. Po śmierci Jasia. Głównie Tadek. Chociaż i tak on był mi najbliższy. - Jak to było możliwe? - Tadek lubił się zgrywać, lubił, kiedy się nim interesowano, kiedy go podziwiano. Od podstawówki, od żłobka chyba. Kiedyś grał rolę idola, potem, tego najinteligentniejszego, nieprzechytrzalnego, a później, kiedy wszystko nie wystarczało, grał rolę guru. Wielkiego wtajemniczonego. A mimo to byliśmy sobie bliscy, bo przede mną nie grał, a ja nie grałam przed nim. Akceptowaliśmy się nawzajem bez żadnych zastrzeżeń. Wszystko było dozwolone, normalne, zwyczajne. Na przykład w ogóle nie zareagował, kiedy wzięłam ślub z Marianem. Dopiero kiedy zainteresowałam się Piotrkiem, bratem Jasia, wszystko zaczęło się pierniczyć... A może popsuło się ze śmiercią Jasia? Tadkowi odbiła szajba. Był znów wielkim guru, także wobec mnie. Guru, który dorwał się do swojej wielkiej życiowej roli, by ją wygrać, wycisnąć do końca. Zresztą oni wszyscy po śmierci Jasia oszaleli... - Mówi pani ciągle „oni”, „im", a przecież należała pani do legnickiej paczki bez reszty? - Możliwe, że spotkałam się z nimi na jakimś podobnym etapie, możliwe, że razem osiągnęliśmy w jakimś momencie dno, ale ja wypłynęłam później na inny brzeg. I miałam tego wszystkiego po dziurki w nosie. Znudziło mi się to wieczne udawanie, dorabianie mitów do każdego kichnięcia, całe to protezowanie życia. Zresztą wtedy byłam inna niż teraz. Bardzo chyba podobna do Jasia. Grzeczna, ulizana dziewczynka, w średniej byłam taka sama jak w podstawówce. Ciepełko domowe, wąchanie kwiatuszków, matczyna miłość, ojcowska troska, żadnych problemów, żadnych kłopotów. Nawet wyskoki mieściły się zawsze w granicach bezpiecznego urwisowania. Ideał dobrze wychowanej panienki. Może to przyzwyczaiło mnie do tego, żeby postępować tak,

jak inni tego oczekują, dostosowywać się do ich wymagań? Zawsze starałam się wszystkim dogodzić. A na dodatek byłam życiową ciapą, za którą rozwiązywano wszystkie problemy. Może to wygodnictwo albo może nie wyobrażałam sobie, że można ubrać się w coś innego niż uniform na taką, a nie inną okazję, uniform wzorowej córki, wzorowej studentki i tak dalej. Chyba na swój sposób kocham rodziców, ale już od dawna nie lubią się z nimi spotykać, bo ciągle muszę zakładać kombinezon idealnej córeczki. Zwymiotować można. Zbuntowałam się, chcę żyć dla siebie i nie być już nigdy dziewczynką z oczekiwań. I już nie interesuje mnie ani Jaś, ani Tadek, ani reszta tej zwariowanej paczki. Przez cały czas próbowali uciec od siebie jak najdalej, uciec byle gdzie, ale w rezultacie uciekłam tylko ja. Na zawsze. Teraz to mnie nawet dziwi, że mogą istnieć takie paczki, takie „lokale", takie atmosferki, tacy ludzie dopasowani do siebie jak wychodzona skarpetka do nogi. Nie wiem, czy słyszał pan o historii z żeńskiego akademika, z „Dwudziestolatki”. Tam też był podobny do legnickiego „lokal”. I były dwie dziewczyny. A także świece, alkohol, gromadne euforie i gromadne frustracje. Nawet ściany wymalowane zostały na czarno, za co o mało nie wywalono obydwóch dziewczyn na bruk. Początkowo i tam zaczynało się od czytania wierszy, opowiadań, od wieczorków muzycznych. I też skończyło się na alkoholu i psychodramach. Któregoś dnia jedna z dziewczyn, niezbyt trzeźwa, siedziała na parapecie okna. Z papierosem w ręku. I na pewno nawet nie myślała o tym, co będzie się działo za dziesięć minut. A dziesięć minut później pod akademikiem był tłum, pogotowie, radiowozy milicyjne i zamieszanie. Dziewczyna rozmawiała o czymś z koleżankami w pokoju, ale nagle odwróciła się do nich i zapytała, co by się stało, gdyby tak teraz skoczyła z okna. Śmiały się. Jedna powiedziała, że musiałaby starać się spaść na główkę. I dziewczyna przechyliła się przez parapet i poleciała w dół... Usłyszeli w tym momencie zamykanie drzwi wejściowych i do

pokoju zajrzała trzydziestoletnia mniej więcej kobieta, niezwykle szykowna, o chłopięcej figurze i zmęczonych oczach. Powiedziała,,dzień dobry" i żeby sobie nie przeszkadzali. Iwona oświadczyła jednak, że lepiej będzie, jeżeli przejdą do jej pokoju. Ten drugi pokój był równie duży i jasny, ale prawie nie miał mebli. Tapczanik, jakieś półeczki, szafka z radiem na wierzchu, stół kreślarski z rozłożonym kartonem i dywan. Reszta to były stosy książek, jakieś magnetofony, kasety, coś jakby reflektory i dziwne urządzenia, których przeznaczenia Leszek się nawet nie domyślał. Prócz tego gitara, plakaty, jakieś udziwnione obrazy. Stanął w progu i w pierwszej chwili nie wiedział, z czym mu się ten pokój kojarzy. I wreszcie przypomniał sobie fragmenty przeprowadzonych rozmów - miał przed sobą coś, co wyobrażał sobie, myśląc o legnickim „lokalu”. Iwona mówiła coś jeszcze do niego, zapraszała, żeby kiedyś tu wpadł, bo dopiero wieczorem pokój wygląda imponująco, że bywają tutaj bardzo ciekawi ludzie, że nie musi zapowiadać swojego przyjścia, że na pewno mu się spodoba... - Dziękuję, ale chyba nie skorzystam. Muszę już iść. Tylko proszę o jedno: jeżeli ma pani dostęp do pamiętnika Tadka, to proszę go niezwłocznie dostarczyć dla mnie do „Wiadomości" albo do działu młodzieżowego w „Gazecie Robotniczej” lub Komendy Dzielnicowej Stare Miasto. I proszę to potraktować poważnie. Będzie to pani cząstka długu spłaconego chłopcom. A później niech pani o wszystkim zapomni. Jeżeli pani potrafi. Odszedł bez pożegnania, współczując tej ładnej, szczupłej dziewczynie, której tylko wydawało się, że uciekła. Była ciągle na tym samym brzegu, co reszta legnickiej paczki. Co najwyżej w trochę innym miejscu. Zanim zszedł z tych wszystkich schodów, zanim przebrnął przez długie skomplikowane korytarze, uspokoił się zupełnie. Na dole był już całkiem zrelaksowany, a kiedy przez pomyłkę poszedł w prawo i znalazł się na rogu Rynku, na zatłoczonym chodniku, z satysfakcją stwierdził, że świeci słońce, że ludzie są zwyczajni, pogodni. Nie miał wrażenia, że są obcy,

niezrozumiali, inni niż on. Zawrócił i przeszedł przez podwórko na zapleczu poczty, gdzie zostawił samochód. Tu także było jasno i świeciło słońce. Popatrzył w niebo i pomyślał, że nie pojedzie do redakcji. Wpadnie do domu i zabierze na spacer Karolinkę, której przecież też się coś od ojca należy. - Umański, wszelki duch... — Rysiek aż wstał z wrażenia przepadłeś z kretesem, ty Świnio, a przecież wziąłeś materiały, za którymi naganialiśmy się zdrowo, nawymądrzałeś się w ,,Reducie", jacy to my jesteśmy tępi, a jaki ty genialny, miliony ton wody przeciekły w Odrze, a ty co? Przesiedziałeś ten czas z palcem w nosie, czy zdążyłeś już wysłać do wydawnictwa trylogię na temat dziewczęcych niepokojów? - Schowaj miecz, synu, bo sobie język przytniesz. Z koniam na chwilę nie schodził, żyłym wypruwał, ale i nieprzyjaciołom dychnąć nie dał. A mimo to... -... mimo to wróg zbieżał, czyli dał nogę. Albo wogóle go nie było, a tak poważnie? - Nie wiem. Klapa. I jedna cieniutka poszlaka. Mieliście rację, że jest to ganianie za zwidami. Ale gdzie Jacuś Wajdzik? ( Dzwonił do domu, żeby koniecznie wpaść. - Dzwonił, to pewnie przyjdzie, ale tak łatwo się nie wymigasz. Musisz opowiedzieć, co udało ci się ustalić. - Dotarłem do wszystkich. Nie uwierzysz... Nie uwierzycie poprawił się, bo spod okna przyszedł Andrzej Heyduk i usiadł na wprost Leszka. Tylko Bolek Zublewicz dłubał coś tam w papierach i nie zwracał na nich uwagi. - Nie uwierzycie, ale dotarłem nawet do sąsiadki Rozwadowskiego, do jego nauczycielki, do wszystkich członków paczki po kolei, do satelitów paczki, a jeszcze dwie godziny temu rozmawiałem z Iwoną... - Niemożliwe. Wróciła do Wrocławia? - Rysiek patrzył podejrzliwie na Leszka. - Jasne. Ma nowego chłopaka, nowy „lokal" i nowy życiorys. Musiałem ją zapytać, po co opowiadała te bzdury milicji. Że chłopaki były pedałami. - I co? - Chciała zrobić inspektorowi przyjemność. Ale odczep się od

tej dziewczyny. Normalne w cieplarni hodowane dziecię, które nagle wylądowało na nie znanym bruku z dowodem osobistym w kieszeni i przeciągami w głowie. Nie każdy jest już stary od urodzenia, jak ty... - zwrócił się do Sławińskiego. - G, nowe akcenty. Zaczynasz być napastliwy. Znaczy się, dołączyłeś do orszaku Iwony. To bądź już konsekwentny: „przeciągami w pięknej główce". Zresztą to już wasza sprawa. I Baśki. Ale nie odbiegajmy od tematu. Czy masz odpowiedź na któreś z zasadniczych pytań? - Nie i jeszcze raz nie. Po prostu utonąłem w słowach, w opiniach subiektywnych, w dziesiątkach opowieści o życiorysach poplątanych, rozchwianych, skomplikowanych bez wyraźnej przyczyny. Momentami sam miałem ochotę gryźć ściany, lizać podłogę i wyć... - Nie zgrywaj się. Ty wyglądasz na odpornego. Z takich subtelniaków można budować zapory przeciwczołgowe. - Możliwe, ale jeszcze gorzej czułbym się w roli mimozy. A swoją drogą, Rysiu, to zdecyduj się: czy ty chcesz porozmawiać, czy dostać w mordę? - Jeżeli mogę wybierać, to wolę zagrać w szachy. Pozeznajesz jeszcze, kiedy przyjdzie Jacek. Zauważyłem zresztą, że wykręcasz się sianem. No, dawaj boisko... A czy przynajmniej robiłeś jakieś notatki? - Jasne. Możesz je sobie wziąć na podpałkę. Wiesz co? Leszek bez pośpiechu ustawiał figury. - Wszyscy w tej wariackiej sprawie zachowywali się tak, jakby byli sami na świecie. W środku pustyni lub w głębi jakiegoś tunelu, jaskini. I tak jakby nie było normalnego życia, pracy, nauki, sportu i diabli jeszcze wiedzą czego... - Właśnie - Rysiek miał swój dobry dzień - a poza jaskinią jest przecież słońce, są kwiaty i w ogóle cały piękny świat. Świat, w którym można zarobić w ciągu dwunastu dni zdjęciowych cztery miliony dolarów, oczywiście jeżeli się jest przypadkiem Marlonem Brando, świat, który można zwiedzać, na przykład rolls-royce'm, jeżeli się go akurat ma... Pieprzysz, Leszku, jak maniak z Armii Zbawienia... - Nie, lepiej niech się wszyscy powieszą...

- Chłopaki - Heyduk zdążył wrócić do swojego kąta i przeglądał jakiś tygodnik - dziwię się, że szef was jeszcze nie wyrzucił za drzwi, ale jeżeli się nie uspokoicie, sam to zrobię... Heyduk był drobny jak zapałka, ważył ze czterdzieści pięć kilogramów, ale potrafił być, jak trzeba, pryncypialny. - Nie szef, a ukochany kierownik powinieneś mówić, ty rudy lizusie - Rysiek był ciągle w bojowym nastroju. Ale ucichli. Od kilku minut Leszek miał wrażenie, że przyłapał się na czymś i nie mógł sobie tego uświadomić do końca. Jest! Mimozy i zapory przeciwczołgowe. Rysiek nie całkiem miał rację. Leszek w podstawówce był nadwrażliwy jak pensjonarka, a jeszcze na studiach, kiedy wpadał w swoje nastroje, potrafił „zatrenowywać się" godzinami na sali gimnastycznej. Albo biegać po kilkanaście kilometrów. Na sali ustawiał skrzynię, ze wszystkimi segmentami, a później skakał przez nią wzdłuż tygrysem tak długo, jak tylko mógł. A nawet trochę dłużej. Skakał jeszcze wtedy, gdy zaczynał już zawadzać o skórę i drewno rękami, brzuchem, głową. Padał, znów się podnosił i walczył ze skrzynią do momentu, kiedy nie mógł już ruszyć ani ręką, ani nogą. A później powoli łapał oddech, napływał spokój i satysfakcje najprostsze: że jest, że może poruszać palcami rąk, nóg... Złapał się, bo uświadomił sobie, że być może przede wszystkim na tym polegały motywacje jego zaangażowania się w sprawę studentów. W jakimś tam sensie gdzieś w przeszłości... Może dlatego tak bardzo zdenerwowała go w którymś momencie Monika i przeraziła Iwona? - Czy możecie mnie wysłuchać spokojnie? - Heyduk zbliżył się do nich z „Polityką" w ręku. - Nie będę wam czytał, tylko streszczę, o co chodzi. - Wal, jeżeli musisz - Leszek odchylił się w krześle. - Dziewczyna miała piętnaście lat. Chodziła do szkoły handlowej i przed podjęciem pierwszej praktyki trafiła na obowiązkowe badania. I wszystko było dobrze poza badaniem krwi na odczyn Wassermanna. Po pierwszym badaniu

pielęgniarka oświadczyła jej po prostu, że jest chora wenerycznie. Dziewczyna była kompletnie załamana, mimo że raczej wyczuwała, niż wiedziała, co to znaczy. W domu rodzice byli najpierw zaskoczeni, a później pocieszali córkę, że to z pewnością pomyłka, która się wyjaśni. Jej się jednak zdawało, że rodzice zaczęli traktować ją inaczej. Po jedenastu dniach badania powtórzono. Wynik był znów niekorzystny dla młodej pacjentki, chociaż bez całkowitej pewności. W tej sytuacji z nastolatką postanowiła porozmawiać sama pani kierowniczka przychodni. Rutynowo, jak zawsze przy takiej okazji, pani doktor zapytała pacjentkę, z kim miała stosunki, a jej rozpaczliwe zaprzeczenia potraktowała jak próbę wprowadzenia w błąd. Jak krętactwo. Zapytała też, czy już rodziła i co zrobiła z dzieckiem. Dziewczyna znów wyspowiadała się przed matką, ale w tym samym czasie ktoś podsunął jej myśl, że to rodzice są chorzy, tylko ten fakt zataili przed córką. Przed trzecim pobraniem krwi w przychodni zjawiła się także matka. Najpierw ona rozmawiała z panią kierowniczką, a później córka. Atmosfera tej drugiej rozmowy z dziewczyną przypominała tamtą pierwszą. No, może pani doktor była już trochę zniecierpliwiona postawą tej małej kłamczuchy i być może tym razem potraktowała ją nieco surowiej. Matka także oddała krew do badania i wszystko okazało się w porządku. A trzeci wynik córki był znów niekorzystny, chociaż ciągle nie jednoznaczny. W przychodni pojawiła się znów matka, by poprosić kierowniczkę o jeszcze jedną rozmowę z córką. Dziewczyna jest kompletnie załamana. Pani doktor nie widziała potrzeby kolejnej rozmowy. Po co? Rozmawiała z pacjentką dwukrotnie, a poza tym jej krew wyśle się do sąsiedniego większego miasta na czwarte, decydujące badanie. Tam mają lepsze warunki. Tymczasem życie małej pacjentki waliło się w gruzy. Z godziny na godzinę. Szkoła, koleżanki, pedagodzy, rodzice, lekarze - wszyscy jakby się sprzysięgli przeciw dziewczynie. Nawet kiedy mała zaczęła chodzić na wagary, aby uniknąć coraz dokuczliwszej nagonki w szkole, nie powiadomiono o

tym rodziców. Serdecznie zajęła się nią tylko jedna osoba - instruktorka WSS, która opiekowała się praktykantkami. Powiedziała dziewczynie, że załatwi jej praktykę w sklepie przemysłowym, a jak się wszystko wyjaśni, mała wróci do spożywczego. W najgorszym wypadku jest to przecież choroba uleczalna. Dziewczyna początkowo rozbeczała się, bredziła, że dla niej skończyło się życie i tak dalej. W końcu dała się jednak uspokoić. Wyniki badań nie nadchodziły z sąsiedniego miasta i dziewczyna znów wpadła w rozpacz. Nie jadła, nie spała, nie wychodziła z domu. Koszmar trwał... Leszek z Ryśkiem zapomnieli o szachach. Podszedł do nich także Zublewicz. A rudy Andrzej szalał. Gestykulował, zapalał się, wstawał i znów siadał. Kiedy na moment przerwał, Leszek nie wytrzymał. - No i co dalej? - Nic. Dziewczyna nie zdzierżyła napięcia, a wyniki przyszły już po jej śmierci. Choroba weneryczna była absolutnie wykluczona. - Szefie - Andrzej zwrócił się do kierownika — niech mnie pan tam puści. Wiem, że w tym miasteczku nie kochają teraz dziennikarzy, nie będę także zawracał głowy rodzinie, ale chciałbym pojechać i pogadać z ludźmi. - Jeżeli musisz... jedź. Tylko że później pojeździsz po dolnośląskich przychodniach. I też pogadasz. W porządku? I jeszcze jedno... Leszek nie dowiedział się, co szef działu młodzieżowego miał do powiedzenia najbardziej rudemu fragmentowi swojego personelu, bo otworzyły się drzwi i do pokoju wkroczył Jacek Wajdzik. Nie wszedł, ale wkroczył. W wyciągniętych rękach niósł jakiś wielki przedmiot, owinięty w papier pakunkowy. Leszek po jego minie zorientował się, co jest w paczce. Jednak nie bez emocji zdejmował szary papier. Miał rację - to był pamiętnik Tadeusza Rozwadowskiego. Duży, solidny, ciężki, oprawiony w drewno i brązową skórę lub jej imitację, ozdobiony metalowymi okuciami.

11 Adam półleżał na ławce od strony okna. Miał przymknięte oczy, ale nie spał. Wiedział, że po obydwóch stronach wejścia do przedziału siedzą milicjanci. Wiedział także, iż nawet na moment nie spuszczają go z oczu. Sprawdzał to wielokrotnie. Przynajmniej jeden z nich patrzył na niego cały czas, bez przerwy. Zorientował się także, że dużo groźniejszy jest ten młodszy i grubszy. Wypróbował go i doszedł do wniosku, że facet ma oczy dookoła głowy. Oczywiście nie lekceważyłby i tego, któremu drapnął wówczas z mieszkania. Kiedy go zobaczył, zrobiło mu się trochę zimno. Rozumiał, że legnicka milicja pilnie go potrzebuje, ale przysłanie tego chudego inspektora to było świństwo. Wigilijny wieczór spędził w areszcie, a teraz, pierwszy dzień świąt, w pociągu. Nie był oczywiście sentymentalny i święta nie obchodziły go za bardzo, ale nie jest to w porządku. Wygłupił się, wypuszczając Zielińskiego spod swojej kurateli. Przynajmniej do czasu wyjazdu z Łodzi powinien mieć go stale pod ręką. Zachciało mu się Krystyny. Mogą sobie milicjanci wytrzeszczać oczy, jeżeli muszą, ale jest to zupełnie niepotrzebne. Przecież i tak nie będzie teraz uciekał. W ogóle nie będzie uciekał wtedy, kiedy oni będą się tego spodziewać. Ma czas. A zwieje i tak. Wcześniej czy później. Przecież w areszcie, w prokuraturze, na sali sądowej, a nawet w więzieniu są ludzie. Tylko ludzie. Kiedy wsiedli do pociągu, bardzo interesował się mechanizmem zamykającym kajdanki. Obejrzał to sobie dokładnie i miał nawet pewien pomysł, ale przecież nie będzie się ganiał po pociągu z tymi miłymi facetami. Tym bardziej że za oknami pociągu była zima. Niezbyt życzliwa dla ściganych. Przeczeka całą sytuację. Musi też przeanalizować wszystko i obrać jakąś linię postępowania w czasie przesłuchań. Co do jednego tylko nie miał wątpliwości, nie będzie bronił żadnego z tych gnojków. Już go nie interesowali.

Od początku do końca miał przez nich kłopoty. Kiedy będzie jeszcze raz zaczynał, to tylko w pojedynkę. Tajemnica, którą znają dwie osoby, nie jest tajemnicą. Jacques. Rozmarzył się. Tamtemu było łatwiej. Miał wszędzie przyjaciół, bogatych przyjaciół, którzy na pewno udostępniali mu wygodne kryjówki. Kryjówki? Adam założyłby się, że Mesrine żyje jak lord. W takich ? warunkach łatwo o poczucie humoru i zachowanie klasy... Ale on, Adam, też ma swoją klasę. W trakcie śledztwa będzie przemiły dla inspektorów. Nie będzie się targował i wyłoży milicji tych gówniarzy jak na talerzu. Zwłaszcza musi ukarać „Ostrego”, „Lewara” i Rejniaka. Oszczędzi tylko Zielińskiego, bo to szczeniak. Głupi j szczeniak. Zresztą Zieliński bez jego pomocy wpakuje się po same uszy. Taki pętak jest zawsze przegrany. Był , już przegrany, zanim się urodził. Co' do jednego Adam nie miał wątpliwości. Błąd z Zielińskim i z Krystyną to był ostatni błąd w jego życiu. Przecież ma mózg jak komputer. Jak niezawodna maszyna. Kiedy trzeba, nie czuje żadnych obciążeń, żadnych sentymentów, słabości. Mógłby zabijać także bez żadnego wrażenia. Wypróbował to przecież. Wprawdzie były to tylko nutrie i owca, ale co to za różnica, Oczywiście zabójstwo to ostateczność skrajna i niebezpieczna. Nie odważyłby się chyba na to, gdyby nie miał opracowanej i zabezpieczonej drogi za granicę. W każdym innym wypadku nie miałby żadnych szans. A on nie jest szaleńcem. Jest tylko zwyczajnym zimnym facetem, który nie lubi emocjonować się byle czym. - Inspektorze - zwrócił się do tego ważniejszego - gdyby pan nie miał nic przeciwko temu, chciałbym skorzystać z toalety. Geib nie odpowiedział nic. Podnieśli się wszyscy trzej i wszyscy trzej wyszli na korytarz rozkołysanego w biegu pociągu. Korytarz był zupełnie pusty, a za oknami czerniała noc. Po drodze mijali puste oświetlone przedziały. Chyba w całym wagonie nie było żywej duszy. Bo kto podróżuje w pierwszy dzień świąt? Najbardziej rodzinnych i najbardziej domowych świąt w całym kalendarzu.

Leszek był na cenzurowanym. Jak zawsze dotąd, przez piętnaście lat małżeństwa, cały ciężar przygotowań do świąt spadł na Baśkę. Na domiar złego Agata miała zaczerwienione gardło, a Karolinka chyba początki grypy. Część wigilijnego stołu u teściów przeznaczona dla rodziny Umańskich wywoływała w tym roku nastroje stypy. Po powrocie do domu dziewczyny poszły oglądać program telewizyjny, a Leszek zasiadł, oczywiście w swoim pokoju, do pamiętnika Tadka. Nudne to było zajęcie i niezwykle monotonne. Tym bardziej że Leszek odcinał się psychicznie od nastrojów autora, a i całej sprawy miał już dość. W pamiętniku grubym jak warszawska książka telefoniczna znalazł tylko jedno zdanie, które mogło odnosić się do kłopotów Jasia. A i to zdanie było zakamuflowane, zagmatwane przez słowa pompatyczne, przez nieprzerwany strumień błazeństw autora poematu ,,W ubraniu skocz do jeziora". ,,Nasz drogi Osiołek znów ubzdurał sobie, że świat przeogromny zaczął spiskować przeciwko niemu, nie zwracając uwagi na moją troskę braterską i moje pomocne ramię; odtrącił to ramię i głosem głuchym jak z katakumb oświadczył, że gdyby mu się coś stało, mam spowodować ustalenie ponad wszelką wątpliwość przedmiotu, który Michał Bońko sprzedał był Sławomirowi Pędziakowi, albowiem przedmiot ten..." Leszek miał dość tych bzdur. Serdecznie. Tego stylu i silenia się na oryginalność. Przeleciał tylko pobieżnie teksty wypożyczone mu przez Monikę i raz na zawsze machnął ręką na tę sprawę, która kosztowała go dwa miesiące, mocno obniżoną wierszówkę i nasilenie nieporozumień w domu. Postanowił, że jutro albo zaraz po świętach zadzwoni do Rygla lub Górala i zapyta ich, co ma robić z pamiętnikiem, bo właśnie całą sprawą przestał się interesować. Oczywiście przekaże im zdanie dotyczące Jasia. W pełnym brzmieniu. Tej satysfakcji sobie nie daruje. Dzisiaj od rana Baśka dąsała się mniej, a Leszek postanowił, że przynajmniej do końca świąt będzie idealnym mężem i

ojcem. Rozchmurzyła się żona zupełnie, kiedy najpierw poszedł na sanki z Karolinką, a po spacerze oświadczył, że na początku stycznia w czasie przerwy w nauce, wyjadą gdzieś w góry. Jemu zostały jeszcze cztery dni urlopu i jeżeli weźmie je w połączeniu z sobotą i niedzielą, to będzie to zupełnie miły tydzień. Oczywiście na początku stycznia musi na to wolne poharować, bo z planem redakcyjnym jest mocno do tyłu. Pierwszy dzień świąt upłynął w domu w zupełnie sympatycznej atmosferze i Leszek pomyślał, że sprawę pamiętnika należy załatwić od ręki. Zawahał się chwilę, kiedy przysuwał do siebie telefon, ale doszedł do wniosku, że są zawody, w których nigdy nie da się zdecydowanie oddzielić czasu służbowego od prywatnego. Obydwaj z Ryglem mieli szczęście do takiego fachu. Na wszelki jednak wypadek nalał sobie setkę wódki, którą przed paroma minutami wyciągnął z zamrażalnika. Wypił i dopiero nakręcił numer. - Umański się kłania, czy mogę z „generałem" Ryglem? - A, redaktor. Co słychać w eleganckim świecie? Leszek streścił koledze, co słychać. Charakterystyka dwumiesięcznego łażenia za studencką sprawą zajęła mu nie więcej niż dziesięć minut, z czego co najmniej dwie przeznaczył na wyrażenia nieparlamentarne. Zakończył krótką recenzją „Pamiętnika psychopaty", bo tak zatytułowany był foliał. - No więc wal to zdanie, o którym wspominałeś. Wiem, że nie darujesz sobie satysfakcji. Leszek nie darował sobie. Był zaskoczony, że Rygiel kazał sobie całe zdanie powtórzyć słowo po słowie. A później jeszcze przeliterować nazwiska, aby uniknąć pomyłki. Leszek zażądał wyjaśnień. - Słuchaj - zaczął się nad nim pastwić porucznik - ile twoim zdaniem waży ta ogromna księga, którą masz przed nosem? - Dobre trzy kilogramy. - Więc posłuchaj. Gdyby ci się nagle ten foliał zamienił w złoto najwyższej próby, to i tak księga nie byłaby warta dla mnie tyle, co teraz... - Dla ciebie może nie, ale dla mnie... Nie znęcaj się jednak i

mów, bo w przeciwnym razie pamiętnika nie zobaczysz. - Pamiętasz, jak w komendzie mówiliśmy ci o „Ostrym"? Wyobraź sobie, że Michał Bońko to prawdziwe nazwisko „Ostrego”, a Sławomir Pędziak to lekarz, z którym „Ostry" miał duży zatarg. Tyszler coś wiedział o tym konflikcie, a było to na tyle groźne dla bandziora, że pobił chłopaka kilkakrotnie. Czy rozumiesz teraz, jak ważna jest dla nas ta twoja księga, napisana idiotycznym językiem? Zresztą i tak za dużo gadamy przez telefon. Kiedy wpadniesz do Legnicy, to pogadamy o szczegółach. A na razie jutro z rana, a najpóźniej pojutrze, w pierwszy dzień po świętach dostarcz to arcydzieło majorowi Szymańskiemu do komendy wojewódzkiej lub do dochodzeniówki na Starym Mieście. Gdzie wolisz. - Do majora, bo mam z nim na pieńku. - W porządku. A teraz wracaj do stołu i nie żałuj sobie żytniówki. Odwaliłeś dobrą robotę. I nie marudź, że straciłeś dwa miesiące, bo to nieprawda. Stary, jesteś naprawdę genialny i obyś żył wiecznie. Już kiedy „Lewar" wchodził przez drzwi, inspektor wyczuł, że dzisiaj chłopak będzie mówił. Po kilkunastu latach pracy w dochodzeniówce wie się takie rzeczy. Zresztą czas najwyższy. Dotychczasowe podejścia do „Lewara” kojarzyły się Geibowi, nie wiedzieć czemu, z poważnymi chińskimi ostrzeżeniami z lat pięćdziesiątych. A tygodnie płynęły. Prawdę mówiąc inspektor spotkał w swoim życiu zawodowym bardzo niewielu przestępców, którzy rzeczywiście konsekwentnie milczeli przez cały okres śledztwa. „Lewar” dzisiaj aż kipiał. Mimo to trzeba mu było pomóc. - Siadaj sobie wygodnie i zapal. Pogadamy poważnie. Jesteś już na tyle dużym chłopcem, żeby zorientować się, że zostajesz w tyle. Milczysz, ale inni mówią i twoje akcje spadają na łeb. „Lewar” zaciągnął się łapczywie sportem i popatrzył na Geiba nieprzyjaźnie. - Podejrzewam - ciągnął nie zrażony inspektor - że kiedy zdecydujesz się na mówienie, nie będzie już o czym. Wszystko

zostanie powiedziane przez innych i to powiedziane bez uwzględnienia twoich interesów. - „Bingo" przecież nie macie - wyrwało się „Lewarowi". - Nie myślisz chyba, że jest nam tu potrzebny Napieracki? Adaś to pajac, zgrywus i w ogóle niepoważny facet. Od drobnych wejść na pasówkę, szperania po cudzych mieszkaniach i robienia kawałów swoim kumplom. Przypomnij sobie, jak dałeś się zamknąć na noc w Związku Uchodźców Politycznych Grecji. Adaś do świtu cię tam trzymał i później na odczepnego dał ci dwa tysiące, a za zwędzoną aparaturę dostał ponad dwadzieścia kawałków. Nie, nie trzeba nam do poważnej rozmowy błaznów. Opowiedz mi lepiej wszystko o Zenku i tej dziewczynie. Do dzisiaj, mimo że chłopaki garują, żaden nie przychlał tego ubawu z fotelem. „Lewar" zbladł i zerwał się na równe nogi. Zgasił palonego papierosa i bez pozwolenia sięgnął po następnego. Aż mu szczęki chodziły. Grzelak zrozumiał wreszcie, kto go zaczął sypać. „Ostry". Tylko „Ostry” „jechał kminą". „Garują”, „przychlał", to z fotelem. Inspektor sam by tego nie wymyślił. Chyba, żeby był przy tym, jak przywlekli ten stary fotel z kuchni... Geib nie nalegał. Epizod z fotelem znał z akt sprawy dziewczyny. I wiedział, że w tych scenach występowali dwaj z trzech nie zidentyfikowanych w śledztwie oprychów, a wyrażonka „Ostrego” z takim wdziękiem małpował Zieliński, kiedy się trochę rozkręcił... Oczywiście mógłby „Lewarowi" podsunąć pod nos pomówienia Zielińskiego i Rejniaka o komitywie „Lewara" z Zenkiem, ale stary oprych roześmiałby się mu w nos. Kiedy jednak wypuścił go na „Ostrego” kończyły się żarty. - To „Ostry", ten skurwiel, ten goryl niedorobiony. Ale on sobie mnie popamięta. Pogadamy, inspektorze. Pan da jeszcze zapalić. I możemy na papier. Do końca zasranego żywota odechce się „Ostremu” wspominków. Pisz pan, póki się nie rozmyśliłem. Geib jak automat wysunął szufladę, wyjął formularz

przesłuchania, a później nakręcił trzycyfrowy numer i rzucił w słuchawkę tylko jedno słowo: „chodź”. Zdziwiłby się ,,Lewar”, gdyby wiedział, że formularz przesłuchania miał już wypełnione wszystkie rubryki informacyjne i że w pokoju obok kapral Niziński czekał od kwadransa na wezwanie Geiba. - Przyznam się do włamań z „Bingo”, znaczy się przyznaję, że chodziłem z nim na włamania - kapral Niziński należał w komendzie do najszybciej piszących na maszynie. Geib miał jednak wątpliwości, czy tym razem nadąży - ale wpierw chcę powiedzieć, że Michał Bońko, przezywany ,, Ostry”, utopił we Wrocławiu chłopaka. Studencika, Tyszlera. Tego samego, który mieszkał w tym samym domu, co Adam Napieracki. „Ostry” dwa razy przyznał się do morderstwa. Raz na melinie u ciotki Walerii zamieszkałej przy ulicy Łąkowej , numeru nie znam, ale mogę pokazać bramę. Było to w obecności „Krzywej Zdzisi , „Paznokcia”, takiego sżczawika - krewniaka Walerii i mojego. Drugi raz w „Smakoszu”, będzie z miesiąc temu. Pół knajpy słyszało, jak o tym ryczał. Siedzieliśmy wtedy z „Kulasem”, „Brzytwą” i jakimiś du..., to znaczy dziewczynami. „Kulas” z „Ostrym" obskoczyli wtedy jakiegoś myśliwego, który z polowania schlany wrócił i chciał zapolować na kur..., to znaczy na dziwki pod „Smakoszem". I zapolował, ale później do glin na bosaka leciał, bo go chłopaki do gaci obrały. „Kulas" popił sobie i miał pretensje do kumpla, że mu stare chodaki i stary pas odpalił, a sam wziął resztę. I jeszcze mówił „Kulasowi", że myśliwy groszem nie śmierdział. Zanim się za łby wzięli, „Ostry" wrzeszczał, że spuści „Kulasa" Kaczawą, jak tego gnojka we Wrocławiu Odrą. I jeszcze raz o tym mówił pod „Kolejarzem", kinem znaczy się, ale wtedy byliśmy tylko sami. - Dobra, ale „Ostry" mógł się tylko przechwalać. - Nie przechwalał się. „Bingo" może powiedzieć, ile razy tego studencika „Ostry" skopał i ile razy krew mu z nosa puścił. Mówił, że to zaliczka, zadatek. Zawsze tak mówił. - „Bingo" może mieć złość na „Ostrego” i nikt mu nie uwierzy. - Ale szwagrowi tego bandziora uwierzy. Szwagrowi z Wrocławia. Szwagier i siostra Michała wiedzieli, że jeździ on do

Wrocławia, żeby przydybać studencika i podregulować go, to znaczy nakłaść mu po mordzie. Oni zeznają. - A gdzie mam szukać tego szwagra? - To nie moja sprawa. Przecież „Ostry" nie ma stu szwagrów, tylko jednego. I jedną siostrę. - A o co „Ostry" był taki cięty na studencika, że tak za nim łaził, a w końcu musiał go utopić? - No, przecież za... nie wiem za co. Łaził i już. I utopił jak kota. Tak mówił, a ja nic więcej nie wiem. - Wiesz, wiesz. Ty bardzo dużo wiesz. A tego studencika, to „Ostry" chciał zabić? - Czyba nie, bo zakatrupiłby go w Legnicy, ale gadał, że to żaden interes, a kłopot może być duży. Że się nie kalkuluje. Prościej od czasu do czasu tak gnojkowi mordę skuć, żeby na sam widok gliny na drugą stronę ulicy spieprzał. Tak mówił. - A wtedy pod kinem co mówił? - Mówił, że studencik był tak schlany, że zaczął krzyczeć „ratunku". I szarpać się zaczął. A „Ostry” jak białej gorączki dostanie, to by się na parowóz z pięściami rzucił. Albo na czołg. On ma zajoba. A jeszcze jak sobie golnie, jak zatankuje, to taki wściekły się robi, że mur by gryzł. Kiedyś „Kulasowi" to prawie całą rękę odgryzł. Paskudziła mu się łapa ze dwa miesiące... - „Ostry" chodził pod dom „Bingo" nie tylko po to, żeby przylać studencikowi. Odwiedzał przecież tam jednego lekarza. Wiesz dobrze którego, bo go sam do niego zaprowadziłeś... - To nie ja zaprowadziłem, ale „Bingo”. I bardzo dawno. Jeszcze wtedy „Bingo” mocno z nami trzymał. - No widzisz, wiesz, o jakiego lekarza chodzi. To przecież paser. Narażaliście się, harowaliście, a pan doktor później dawał wam grosze. I miał was za jeleni. Przecież to właśnie było powodem awantur z doktorem. A może nie? - Nie wiem - „Lewar” podejrzliwie przyglądał się inspektorowi - nie mam pojęcia. Może „Bingo” coś sprzedawał doktorowi... - Jasne. I to dlatego „Ostry" odgrażał się, że rozwali kamienicę. - Może i „Ostry" coś sprzedawał. Ale ja o tym nic nie Wiem, - W porządku. Nie chcesz powiedzieć, twoja sprawa. Może

pogadamy teraz o włamaniach. Uzbierało się trochę tego i dokładnie’ ze rozliczenia nas nie miną. Może napijesz się herbaty? Inspektor zrozumiał, że ani lekarza, ani sprawy jubilera nie ruszą. Jaki cel miał „Lewar”, podsuwając mu „Ostrego" jako zabójcę chłopaka? Zachowuje się tak, jakby w sprawie jubilera i on miał dużo na sumieniu. Współudział? A może to „Lewar" jest właśnie sprawcą, a Rejniak i Zieliński się mylą? Na „Ostrego" nie mógł liczyć. Pozostawał Napieracki. Adaś od rana chciał zeznawać, śpieszyło mu się bardzo, ale inspektor postanowił go trochę zlekceważyć, zaniepokoić. Tak jak teraz „Lewara". - Odpocznij trochę, zapal, wypij herbatę, a ja zaraz wrócę kapral Niziński dotrzyma ci towarzystwa. * Znów wpadł jak bomba do gabinetu majora Górala i major znów nie zdążył mu zwrócić uwagi. Geib był natchniony. - Nie mogę znaleźć Rygla... - Tu go nie ma - major z ostentacyjnie głupią miną rozglądał się po podłodze wokół biurka - ale usiądź na chwilę i mów krótko, o co chodzi. Rygiel słucha młodszego malarza. Młodszy przyznał się do zabójstwa tej kobiety. Teraz nie możesz mu przeszkadzać. - Przesłuchuję „Lewara". Próbowałem go ruszyć na temat jubilera, ale płoszy się. I dlatego trzeba pogadać z prokuraturą i pójść do tego lekarza na przeszukanie. Początkowo myślałem, że to tylko paser Napierackiego, ale teraz nabieram pewności, że ten chłopak w swoim pamiętniku podał ślad na jubilera w związku z „Ostrym". - Zawziąłeś się na tego jubilera, a przecież ustaliliśmy, że najpierw kończymy Napierackiego. Prokurator... - Nie denerwuj się. Wytworzyła się sytuacja, którą można wykorzystać do końca. Już napuściłem „Lewara” na „Ostrego”. - Pewnie odgrażał się, że go pobije. - Żartowniś z majora. Wysypał „Ostrego” w związku ze śmiercią tego pierwszego chłopaka we Wrocławiu, Jana

Tyszlera. Jeżeli postaramy się, jeżeli postara się także Orkisz ze swoimi ludźmi, to będziemy mieli kilkunastu świadków, że „Ostry” przyznał się do tego zabójstwa. - Pewnie jakieś gadanie po pijanemu. Ale to jeszcze nie dowód. - I dlatego trzeba skorzystać z informacji w pamiętniku i jak najszybciej przycisnąć doktorka. A przy okazji dobrze wyczyścić mu chałupę. To paser pełną gębą. Tylko zależy mi na dwóch sprawach: na nakazie prokuratorskim i na tym, żeby doktor był osobiście w domu. - O konieczności twojego uczestnictwa w przeszukaniu nie wspominasz? - Jasne, to się samo rozumie. Ale nie trać czasu i dzwoń do prokuratora Zawistowskiego. Muszę się z nim jak najszybciej zobaczyć. - Będzie zachwycony, kiedy dowie się, że Napieracki nie został przesłuchany, a ty bawisz się w przeczucia. - Będzie zachwycony, że malarz śpiewa i że wyjaśnia się sprawa zabójstwa Tyszlera, a wpadnie w euforię, kiedy mu sprezentujemy sprawę jubilera. Nie marudź, szefie. A poza tym jest końcówka roku i czas najwyższy, żebyś zaczął się starać o jakieś nagrody dla najofiarniej pracujących funkcjonariuszy. - Dobra, dobra. Wracaj do „Lewara" i kończ za pół godziny. Porozmawiam z prokuratorem. I jak najszybciej musisz dostarczyć protokół przesłuchania Orkiszowi. Lepiej niech chłopaki mają czarno na białym. Będą działać z większym przekonaniem. I niech zobaczą przy okazji, co nasz wydział potrafi. Jeszcze coś? - Tak, szefie. Bardzo chciałbym pójść na to przeszukanie z Ryglem, a poza tym po południu dobiorę się na krótko do „Ostrego". Nie, żebym się po nim czegoś spodziewał. Ale chcę mu dać do myślenia na całą noc. A jutro albo pojutrze zabiorę się do niego serio. - Jak chcesz, tylko znikaj, bo nigdy nie wiadomo, czy prokuratora Zawistowskiego złapię od razu.

Rygiel uderzająco podobny do Aznavoura przypominał teraz najsmutniejsze, najżałośniejsze wydanie tego piosenkarza. Siedział wtulony w kąt milicyjnego fiata z cywilnymi znakami rejestracyjnymi i czuł, że wrobiono go w zabawę w podchody. Ale Geib się uparł. Siedział z przodu, obok kierowcy i uspokajał kolegów. Jeszcze kilka minut. Bardzo zależało mu na tym, żeby wszystko przeprowadzić tak, jak sobie to obmyślił. Jego zdaniem każdy drobiazg był tu ważny. Inaczej lekarza się nie zaskoczy, a byłaby to niepowetowana strata. Wreszcie przejechał obok nich elegancki ciemnogranatowy ford i wjechał w bramę, która ich tak interesowała. - Spokojnie, jeszcze tylko trzy-cztery minuty i idziemy - Geib podniósł prawą rękę, a jednocześnie obserwował przegub lewej. - Powiem wam kiedy. Lekarz - szczupły, elegancki pan około sześćdziesiątki - był zaskoczony od progu. Stał w wytwornie wykończonym przedpokoju i nie zdążył nawet powiesić trzymanego kapelusza. - Panowie do mnie? - Doktor Sławomir Pędziak? - Geib wysunął się przed kolegów, a kiedy starszy pan skinął głową, ciągnął dalej tym samym urzędowym tonem - Milicja Obywatelska. Proszę - tu jest moja legitymacja służbowa, a to prokuratorski nakaz przeszukania. Zaraz poprosimy któregoś z sąsiadów, aby był obecny podczas tych czynności. Doktor złapał się za głowę, później za serce i zupełnie nie mógł przyjść do siebie. Stał ciągle jeszcze w futrze na środku przedpokoju. - Ależ skąd, nie trzeba sąsiadów. Taki wstyd. Na szczęście jestem w domu sam i oczywiście służę panom, służę, ale nie bardzo wiem, jak się zachować. - Może nam pan i oczywiście sobie pomóc, wydając na wstępie przedmiot, który nas szczególnie interesuje. Pan domyśla się, o co chodzi? - Geib bacznie obserwował lekarza. - Chyba tak. Ależ tak. Zaraz przyniosę. Tyle już miałem przez to nieprzyjemności... Zaraz przyniosę. - Starszy pan bezradnie

rozejrzał się dookoła i ruszył w stronę drzwi prowadzących do jednego z pokoi. Geib obejrzał się na Szafrana i skinął głową. Lekarz odwrócił się w progu, jakby dopiero teraz uświadomił sobie sytuację. - Proszę zdjąć okrycia i przejść do stołowego pokoju. Przecież to wszystko musi potrwać. A ja zaraz będę z powrotem. Rygiel i Geib przez dobrą minutę nie ruszali się z miejsca. Patrzyli na siebie w milczeniu. Geib z napięciem, Rygiel pozornie rozluźniony. Technik zdjął już kożuszek i odwrócił się do nich zdziwiony, że nie idą w jego ślady. Kiedy wchodzili do stołowego, z drzwi naprzeciw wyszedł lekarz z towarzyszącym mu sierżantem. Doktor był blady i roztrzęsiony. W wyciągniętej do Geiba ręce niósł błękitne pudełko. Ryglowi etui od razu skojarzyło się z biżuterią. - Proszę to uprzejmnie położyć na stole i zdjąć futro. Lekarz zawahał się, potem podszedł do stołu, umieścił delikatnie na jego blacie pudełko, a później skłonił się i wyszedł do przedpokoju. Jak cień towarzyszył mu sierżant Szafran. Rygiel jeszcze raz popatrzył na Geiba, który bardzo starał się zachować spokój. Nie wytrzymał Rygiel. Podszedł do stołu i niezwykle ostrożnie, jakby sięgał po uzbrojoną minę, uniósł wieko etui. Technik przyglądał się im podejrzliwie. Obydwóm. Na dnie pudełka był tylko jeden przedmiot - ciężka, skrząca się kamieniami bransoleta. Rygiel nie musiał się jej długo przyglądać - nie było milicjanta w województwie legnickim, który nie potrafiłby rozpoznać tego klejnotu. Była to bransoleta zrabowana jubilerowi. Dowód jednoznaczny. Klucz do sprawy. - Usiądź, musimy porozmawiać - Geib starannie dobierał słowa. Bońko domyty, doprowadzony do względnego porządku, trzeźwy jak więzienny regulamin, wyglądał groźniej niż podczas pierwszego przesłuchania. Czarne dzikie oczy wyrażały tylko jedno: nienawiść. A szeroka, kwadratowa sylwetka bandziora bardzo pasowała do wyrazu oczu. „Ostry" był maksymalnie poirytowany i napięty. Geib spokojnie patrzył mu w oczy i wyjątkowo nie uśmiechał się. - Poprosiłem cię dzisiaj

tutaj nie dlatego, że spodziewam się informacji. Przeciwnie. Ja mam ci coś do powiedzenia i musisz tego wysłuchać. Dla Geiba sprawa jubilera była prawie zamknięta. Pozostało tylko trochę administracyjnych niemal czynności na dziesięć dni - dwa tygodnie. Nie więcej. I prokurator dostanie komplet materiałów. Dowodów nie brakowało. Artykuł w „Wiadomościach" wprowadził pożądany ferment, od nowa uwrażliwił opinię publiczną, która o śmierci jubilera zdążyła już zapomnieć. Wśród informacji, które znowu docierały do milicji, dwie były szczególnie ważne. Starsza pani mieszkająca w sąsiedztwie kina „Kolejarz" upierała się, że zna sprawcę zabójstwa jubilera i że potrafi to przekonywająco uzasadnić, a poza tym mężczyzna, który wówczas widział młodego człowieka podnoszącego z bruku pijanego jubilera i który podczas okazania nie rozpoznał „Ostrego", teraz zmienił zdanie. Chyba potrafi zidentyfikować sprawcę. - Posłuchaj mnie uważnie. Dla nas, milicji, twoja sprawa się kończy, choć ty masz prawdopodobnie złudzenia, że nie zacznie się nigdy. Tak jak przed trzema laty. I wiesz dobrze, że mam na myśli nie tę dziewczynę u Zenka czy parę włamań dokonanych z Napierackim i kilkanaście przy innych okazjach. To są sprawy drugorzędne. Najbardziej obciążają cię dwie. Zabójstwo tego chłopaka we Wrocławiu i zabójstwo jubilera. Nie jest to czcze gadanie mamy i schaffhausena, i bransoletę odebraną doktorowi Pędziakowi. I ze dwadzieścia osób, które poprą zeznaniami te dowody. Pamiętasz tego mężczyznę, który widział jak podnosiłeś z chodnika jubilera? Wtedy twierdził, że nie jest pewny, czy to ty. Bał się. Teraz i on zmienił zdanie. Siedzący naprzeciwko inspektora „Ostry" zerwał się błyskawicznie i złapał stojącą na brzegu biurka maszynę do pisania. Uniósł ją na wysokość piersi i... postawił delikatnie z powrotem. Geib przez ten czas nawet nie drgnął. Dalej wpatrywał się w „Ostrego", który teraz opadł na krzesło, a następnie ukrył twarz w dłoniach. Geib podniósł słuchawkę

aparatu i poprosił dyżurnego aresztu o odprowadzenie podejrzanego. Dopiero kiedy został sam w pokoju, otarł zroszone czoło. W trzy godziny później już w domu odebrał telefon od oficera dyżurnego komendy. Dowódca aresztu informował, że „Ostry" próbował popełnić samobójstwo. Rozpędził się w korytarzu i uderzył głową w mur. Rannego zabrało do szpitala pogotowie ratunkowe. Lekarz obiecał, że poinformuje, najszybciej jak tylko będzie można, o stanie chorego. Nie, nie pokpili sprawy - oczywiście „Ostry" pojechał do szpitala pod dobrą opieką milicyjną. I już przy okazji - bardzo denerwuje się Adam Napieracki i znów prosi, aby go możliwie najszybciej przesłuchać. Ma prawdopodobnie bardzo ważne informacje. Geib zastanawiał się, w którym miejscu sfuszerował rozgrywkę z „Ostrym”, i nie mógł dojść do żadnych sensownych wniosków. Za to reakcje Napierackiego przewidział trafnie. Ważne informacje! Biedny Adaś poważnie się spóźnił. Jego informacje były ważne właściwie już tylko dla niego... Bo i cóż mógł wnieść do kończącego się niemal śledztwa? 12 „Ależ proszę, panie inspektorze, jak pan sobie życzy, inspektorze, oczywiście Adasiu, a może skorzystasz jeszcze Adasiu z tych konfitur?..." Pełny wersal, prześciganie się w grzecznościach i uprzejmościach. Gdyby na przykład komendant wojewódzki to słyszał lub widział... Ale Geib zapowiedział, że zamykają się z Napierackim na całe przedpołudnie i nie wolno im przeszkadzać, choćby się nawet komenda paliła. Tylko starszy kapral Halina z przestępstw gospodarczych nie zważając na napis nad drzwiami „Przesłuchanie - nie wchodzić”, próbowała się dostać do pokoju, by podrzucić panu

Wiesiowi świeże pączki, ale została przez inspektora potraktowana tak, że przez dłuższy czas pączki nie będą jej smakowały. Inspektor słyszał już, jaką furorę wśród damskiej części stanu osobowego komendy wojewódzkiej robił „nasz Adaś". Powariowały baby. Rozniosło się jakoś, że pan Adaś przepada za słodyczami, więc areszt nie mógł się opędzić przed „tymi paroma ciastkami, które się akurat zostały". Co dziwniejsze i funkcjonariusze-mężczyźni odnosili się do Napierackiego z wyraźną sympatią. Geib pomyślał nie bez żalu, że tylko oni dwaj z Szafranem mają do podejrzanego stosunek właściwy. Inspektor polecił Adama szczególnej opiece sierżanta i dobrze wiedział, co robi. Oczywiście cztery bite godziny nie upłynęły im jedynie na prawieniu sobie uprzejmości. Jak teraz podsumował inspektor, omówili dość dokładnie trzynaście włamań do obiektów uspołecznionych, trzydzieści pięć włamań do mieszkań, trzy kradzieże mienia prywatnego, dziewięć kradzieży mienia społecznego i dziesięć innych przestępstw. Do wyjaśnienia pozostały już właściwie tylko drobiazgi, ale inspektor zostawił je sobie na następny dzień. Na resztę dzisiejszego dnia miał inne plany w stosunku do Adasia. Nowością dla inspektora były tylko kradzieże w miejscu pracy Adama - w PKS. Adaś zaopatrzył się tam w komplet pilników, innym razem zaopiekował się głośnikami radiowymi i nagrzewnicą samochodową, a kiedy indziej z przyzakładowej przychodni ukradł ciśnieniomierz, strzykawki, igły, srebro dentystyczne, recepty i parę innych drobiazgów. Dowiedział się także inspektor, jak zaowocowały próby wymiaru sprawiedliwości zmierzające do przywrócenia Adama życiu uczciwemu. Pierwszym wyrokiem Adaś zobowiązany został między innymi do przepracowania pewnej liczby godzin na rzecz miasta, wobec czego trafił do Zarządu Zieleni Miejskiej, ale tam akurat nie było żadnego zajęcia. Odpracował swoje dopiero w Przedsiębiorstwie Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej, u stolarza. Kara skończyła się i Adam udał się do biura, by od „kadrówki” otrzymać stosowne

zaświadczenie o odpracowanych godzinach. Błąkał się po korytarzu, a później wszedł we wskazane drzwi. Urzędniczki nie zastał, ale zastał jej torbę, z której ukradł kosmetyczkę z kluczami, biletem miesięcznym i pewną drobną sumą pieniędzy. Na bilecie znalazł adres „kadrówki", klucze od mieszkania odcisnął „na pamiątkę”, a zaświadczenie załatwił następnego dnia. Interesująco brzmiały także wspomnienia Adama z czasów „uszczelniania”. Tu Napieracki pominął wiele obciążających go szczegółów. Na przykład o projektach dotyczących „Spółdzielni” rozwodził się chętnie, ale ani słowem nie wspomniał o kolekcji — zbiorze około stu kluczy, a każdy z opisem mieszkania, do którego te klucze pasowały. Adam potraktował ten zbiór jako kapitał na przyszłość. Kolekcja umieszczona w walizce, spoczywała na strychu dalekiej ciotki Adama, zresztą bez jej wiedzy, a ciotka była tak daleką krewną, że nie zawsze pamiętali o niej nawet rodzice Napierackiego. - No - inspektor wyprostował się z ulgą - mamy za sobą kawał solidnej roboty i należy nam się dłuższy odpoczynek. Sądzę, że możesz teraz wrócić na dół; a spotkamy się zaraz po obiedzie. Mam jeszcze pewien pomysł. Rozmawiałem wczoraj z prokuratorem Krzysztofem Zawistowskim, wiesz, tym, którego poznałeś, i prokurator miał wątpliwości, co do twojej biegłości w posługiwaniu się pilnikiem. Pewne rzeczy wydawały mu się nieprawdopodobne. Jeżeli nie masz nic przeciwko temu, to zaprosimy go na mały eksperyment. - Ależ oczywiście, chętnie spotkam się z panem prokuratorem. To wyjątkowo kulturalny i sympatyczny człowiek. Inspektor już kilka minut temu zauważył, że Adam, który mimo pozorów rozluźnienia, był przez cały czas niezwykle czujny, a nawet napięty, właśnie rozluźnił się całkowicie. Był jakiś pewniejszy siebie, spokojniejszy. Kiedy za Adamem zamknęły się drzwi, zadzwonił do aresztu i poprosił, by przed wprowadzeniem do celi dokładnie przeszukali Napierackiego. Ale bardzo dokładnie.

W kwadrans później dyżurny aresztu odezwał się: - Panie inspektorze, miał pan nosa. Ten skurczybyk ukrył w nogawce pilnik. Tylko nie rozumiem, skąd go wziął. Geib wiedział skąd. Tylko nie wiedział kiedy. Na biurku pod oknem leżało parę kilogramów żelastwa - na czas przesłuchania kazał tu przynieść cały Adasiowy sprzęt. Ale przecież Napieracki siedział ponad dwa metry od biurka z żelastwem, a Geib miał go cały czas na oku. Albo zdawało mu się, że miał... * W czasie przerwy w przesłuchaniach Adama inspektor dowiedział się, że nie tylko on miał pracowity dzień. Kapitan Rygiel i major Góral, w gabinecie tego ostatniego (zastępca naczelnika patrzył na swój personel od wczoraj bardzo łaskawym okiem i nawet kawę zafundował), zasypali Geiba całą masą wiadomości. Wrocław wszczął już oficjalne śledztwo w sprawie zabójstwa Jana Tyszlera i pięknie dziękuje Legnicy za materiały. Katowice poinformowały, że w sprawie działalności prywatnego zakładu „uszczelniaczy” toczy się postępowanie karne. Właścicielka interesu, która od lat zaniżana dochody i nie zgłaszała większości pracowników, czym naraziła skarb państwa na stratę paru milionów złotych, ukrywa się. Kapitan Chwaszcz, który od rana biega ze swoimi ludźmi i gromadzi materiały do sprawy jubilera, informuje, że dochodzeniówka będzie bardzo zadowolona - ludziom jakby się rozwiązały języki. Koledzy Geiba z dochodzeniówki twierdzą, że kończą już ostateczne rozliczanie Zielińskiego i Rejniaka. Nie ma żadnych niespodzianek, a przeciwnie, wyciągnęli z obydwóch kilka drobnych kradzieży, o których dotychczas nikt nie wiedział. Robert Wijas z PKS, ten od stosu tysiączłotówek podbieranych przez Adama Napierackiego, dzwonił, że milicja uratowała mu walące się w gruzy małżeństwo. Wijasowie wzajemnie podejrzewali się o podkradanie pieniędzy, za którym to podkradaniem miał się oczywiście kryć ktoś trzeci. Innej możliwości nie widzieli, bo w duchy nie wierzyli już od

dawna. Wijas odgraża się, że przyjdzie z żoną, bombonierą i koniakiem. Jedyny drobny zgrzyt w powodzi miłych wiadomości to fakt, że „Lewar” zaciął się, ogłuchł, zaniemówił. Prawdopodobnie dowiedział się o próbie samobójczej „Ostrego" i to zrobiło na nim duże wrażenie. Najbardziej ucieszyła jednak inspektora informacja, którą otrzymał po powrocie do siebie. Wprawdzie już wczoraj, późnym wieczorem, lekarz pogotowia dzwonił do komendy, że Michał Bońko nie odniósł groźniejszych obrażeń i że wkrótce może wrócić do aresztu, ale dzisiejsza wiadomość była jeszcze pomyślniejsza. Lekarz miał specyficzne poczucie humoru. - Możecie sobie tego swojego oprycha - grzmiał do słuchawki - odebrać choćby natychmiast. Trudno w to uwierzyć, ale chłopak ma wszystkie kości w porządku i już przyszedł do siebie. Nie ma wątpliwości - prześwietliliśmy go bardzo dokładnie. Bońko widocznie ma łeb jak Luśnia. Wie pan, inspektorze, ten Waligórskiego ze „Studia 202” i z „Sześćdziesiąt minut na godzinę”... - Wiem, ale obraził pan czterech facetów. - Skąd aż czterech i chyba nie pańskiego oprycha? - Nie. Sienkiewicza, Waligórskiego, Luśnię i mnie. Mnie, bo wyjątkowo lubię pierwszych trzech. - Trudno. Ale zabierajcie go sobie albo przyślijcie do pilnowania pluton ludzi, bo ci dwaj tutaj nie dadzą sobie z oprychem rady. I koniecznie sprawdźcie, czy wam Bońko ściany w komendzie nie naruszył. Cześć. - Chciałem pana bardzo przeprosić, panie inspektorze, za ten pilnik. Jest mi rzeczywiście niezmiernie przykro... - Adam sumitował się od drzwi. - Ależ Adasiu, nie ma o czym mówić. Drobiazg. Prokurator będzie tu za moment. Już dzwonił, że jedzie. Napijesz się herbaty, czy wolisz kawę? - Kawę, jeżeli nie sprawi to kłopotu - Napieracki miał

niewyraźną minę. Zaskoczył go inspektor. W najlepszym razie spodziewał się awantury bez udziału prokuratora... Ten inspektor to jest klasa! Duża klasa! I przez to bardzo niebezpieczny. Przekonała o tym Adama historia z pilnikiem. Wyczuł go inspektor, czy byli obserwowani? Słyszał od chłopaków, że w niektórych starych komendach są takie lustra do podglądania. Tylko że tu nie było śladu lustra. Od dzisiaj postanowił, że z inspektorem nie będzie próbował już żadnych sztuczek. Spróbuje z innymi. Nie wszyscy reprezentują ten sam kaliber, co inspektor Geib. Napieracki z satysfakcją zauważył, że do narzędzi zgromadzonych na biurku pod oknem doszło imadełko. Zaniepokoił się natomiast zwykłym na pierwszy rzut oka pudełkiem zapałek. Adam wiedział dobrze, że w pudełku nie ma ani jednej zapałki, ale jest za to plastelina i odpowiednio wycięta z boku szpara. Zrobiło mu się ciepło, bo nie mógł sobie przypomnieć, które pudełko mogło wpaść w ręce milicjantów Wszystkie zdążył zniszczyć. No, chyba nie to z walizki z kolekcją przechowywaną na strychu ciotki? Inspektor jest dobry, bardzo dobry, ale nie jest chyba do diabła jasnowidzem? To było bardzo udane spotkanie. Prokurator Zawistowski bez trudu dostosował się do wykwintnej atmosfery rozmowy. Popijał kawę i z zainteresowaniem słuchał opowiadania Adama o jego domu, szkole, rodzinie, pracy i kolegach. Nieco powściągliwie, ale bez fałszywej skromności scharakteryzował Adam w porządku chronologicznym wszystkie swoje ważniejsze wyczyny. Parę minut temu inspektor przypomniał prokuratorowi o eksperymencie, więc prokurator wyciągnął swoje klucze z kieszeni, odłączył jeden z nich i położył go na stole, przed sobą. Słuchając zupełnie o nim zapomniał. Trzeba przyznać, że Adam był spostrzegawczy, inteligentny i miał ogromne poczucie humoru, przy czym nie oszczędzał i siebie. Najciekawiej jednak wypadła charakterystyka wszystkich kolegów występujących w śledztwie. Adam okazał się także znakomitym psychologiem.

Napieracki także popijał kawę, coś tam dłubał przy blacie stołu i nawet na moment nie przerwał konwersacji. Prokurator dopił kawę, popatrzył na zegarek i stwierdził, że on powoli będzie musiał się zbierać, więc proponuje, żeby przerwać miłą pogawędkę, a zająć się eksperymentem, który był głównym celem jego przybycia tutaj. Sięgnął przy tym po zapomniany na stole klucz i podał go inspektorowi. Adam zajęty był swoją kawą i zapałał następnego papierosa. Speszył się nieco prokurator, kiedy Geib położył przed gościem otrzymany przed chwilą klucz, a zaraz obok niego położył drugi, identyczny i oświadczył, że jest już po eksperymencie i że prosi jutro o opinię, czy obydwa klucze są rzeczywiście identyczne. - Miałeś powiedzieć mi coś bardzo ważnego - zwrócił się inspektor do Napierackiego, kiedy już pożegnali prokuratora a jakoś nie było czasu, aby cię o to zapytać. - Przemyślałem wiele rzeczy, panie inspektorze - Adam był bardzo poważny - i doszedłem do wniosku, że muszę powiedzieć o wielu sprawach, także o sprawach nie dotyczących mnie. - Słucham, słucham, teraz mamy dużo czasu. - Chciałem przyznać się do tego, że wiedziałem, że to „Ostry” zabił jubilera. Zanim jednak dotarło to do mnie, skontaktowałem „Lewara” z sąsiadem - doktorem Pędziakiem. Sprzedawałem mu czasem różne świecidełka. Mówiłem już o tym. Myślałem, że „Lewar” też ma dla lekarza biżuterię pochodzącą z włamań. Nie pomyślałem, że to z zabójstwa. Dopiero kiedy „Ostry” zaczął urządzać awantury lekarzowi o to, że mu za mało zapłacił, wydusiłem z „Lewara”, o co chodziło. I przepędziłem ich na cztery wiatry. - Dlaczego mi o tym dopiero teraz mówisz? - Bo był to błąd. W ogóle popełniłem błąd, że zaangażowałem takich oprychów jak „Ostry" i „Lewar" i takich szczeniaków jak Rejniak i Zieliński. Właściwie żaden z nich nie nadawał się do współpracy. Ale widzę, że sprawa jubilera nie zrobiła na panu żadnego wrażenia... - Bo wiemy o tym.

Napieracki był zdezorientowany, ale bardzo zależało mu na tym, żeby pozyskać przychylność inspektora. I wybadać, jeżeli będzie to tylko możliwe, skąd inspektor ma jego pudełko „od odcisków", czy kolekcja wpadła w ręce milicji i jak na jego aresztowanie zareagowali starzy. Gdyby Adamowi nie udało się zwiać przed rozprawą, przydałby się jakiś dobry adwokat. Kobieta adwokat. Młoda kobieta adwokat. - O tym, że zrobiłem głupstwo, zadając się z „Ostrym", przekonałem się nawet wcześniej niż po awanturach z lekarzem. „Ostry"* zawziął się na takiego szczeniaka z mojej bramy i lał go od czasu do czasu. Aż się dziwiłem, że starzy tego chłopaka nie poszli na milicję. Próbowałem go bronić, ale nie na wiele się to zdało. - Wiedziałeś o tym, że „Ostry" spowodował śmierć tego chłopaka we Wrocławiu? - Wiedziałem, ale to nie było w Legnicy i to nie było' takie groźne jak sprawa jubilera. - Dla kogo nie było takie groźne? - No, dla mnie. Chociaż gdyby do tej wrocławskiej historii milicja zabrała się ostrzej, to trafilibyście i do mnie. To już wiecie także i o zabójstwie tego szczeniaka? - Wiemy. Mów jednak dalej, nie przerywaj sobie. To, co mówisz o swoich błędach, jest bardzo interesujące. - Ach, popełniłem ich masę. Przede wszystkim te drobne wyskoki, dla hecy. Jak to włamanie do kiosku po garść bananów. Wie pan, mówiłem, do tego kiosku warzywnego. Obawiam się także, iż za wiele osób wiedziało o moich wyskokach. Błędem było sprzedawanie towaru legnickim paserom. Wiedziałem o tym, że to niebezpieczne, ale nie potrafiłem zorganizować sobie dobrej sieci odbiorców poza Legnicą... Geibowi wydawało się, że śni. Chłopak rozmawiał z nim jak fachowiec z fachowcem o... kandydacie na fachowca, który w swojej robocie popełniał wprawdzie drobne lub większe błędy, ale w końcu je dostrzegł. A to już niezła gwarancja, że nie

powtórzy ich w przyszłości. „Krzepiąca" gwarancja. - Nie powinienem był także zostawać w Łodzi. Trzeba było wziąć pieniądze i zniknąć Zielińskiemu. Albo trzymać go przy sobie cały czas, jak na smyczy. Napieracki zamyślił się, a Geib postanowił mu nie przerywać. - Czy rozmawiał pan, inspektorze, z moimi starymi? - Adam nagle zmienił temat. - Rozmawiałem. Nie myślisz chyba, że są z twojego powodu szczęśliwi? - Nie o to chodziło. Zastanawiałem się, czy zechcą mi opłacić dobrego adwokata. Taki adwokat dużo kosztuje. Ale wątpię, bo starzy nie lubią wydawać pieniędzy. Nie ma pan pojęcia, jak się ojciec pieklił, kiedy wyjeździłem tą jego syrenką za dużo benzyny. Przez tydzień mi później wypominał. Ale może się uda. Z matką muszę pogadać podczas widzenia. - A zastanawiałeś się - inspektor tracił jednak chwilami cierpliwość - czego żałujesz w tej całej historii najbardziej? - Nie zastanawiałem się, ale chyba „Spółdzielni”. To był pomysł, rozmach, to były możliwości. Najbardziej żal mi tego, że okazało się to wszystko zupełnie nierealne. Musiałbym znaleźć w każdym większym mieście w kraju ze dwóch Napierackich. - A innym wychodziły podobne rzeczy. - Gdzie i kiedy? - W tym roku. Działali we czterech. Mieszkali w Krakowie, ale dzięki znajomemu, od którego pożyczali dużego fiata, płacąc mu po dwa tysiące za „kurs", mogli rozbijać się po całym kraju. I rozbijali się. Włamania mieszkaniowe przyniosły im ponad pięć i pół miliona złotych. Weszli w sumie do około dwustu trzydziestu mieszkań. Szef gangu miał dwadzieścia trzy lata... - Ale wpadli? - Wpadli. Jeden z nich odwiedził narzeczoną w Tarnowie i tak się upił, że trzeba go było przewieźć do izby wytrzeźwień. Tam z kieszeni obsługa izby wyciągnęła mu całą górę biżuterii. - Co za dureń, co za wyjątkowy dureń...

Pierwszy telefon Geib przyjął kilka minut po ósmej, kiedy tylko wszedł. - Umański z „Wiadomości" się kłania. Czy zastałem kapitana Rygla? - Geib przy aparacie. Niestety, kapitan jest w Lubinie i wróci dopiero po trzynastej. Czy coś przekazać? - A, to pan, inspektorze. Proszę mu powiedzieć, że rozmawiałem wczoraj z naczelnym i zabieram się do tego cyklu o młodzieży. Jutro przyjadę po materiały. To był znakomity pomysł. W pół godziny później zadzwonił prokurator Zawistowski i zapraszał na kawę. Geib załatwił parę pilnych telefonów i pobiegł do prokuratury. Tym chętniej, że w samo południe miał się stawić u szefa, samego komendanta, a z szefami to nigdy nic nie wiadomo. * - Chciałem panu powiedzieć, że ten nasz złodziej zrobił na mnie wczoraj duże wrażenie. Oczywiście myślę nie tylko o kluczu. Tak nawiasem mówiąc, pasuje idealnie. Ale zafascynowała mnie nadzwyczajna inteligencja tego chłopaka, kultura, obycie, w pewnym sensie nietuzinkowa osobowość... Inspektor Geib mieszał wolno kawę i słuchał z zainteresowaniem. - W jego wychowaniu popełniono jakieś błędy. Może miał problemy, z którymi nie mógł sobie poradzić, może nie potrafił znaleźć swego miejsca w domu, w szkole, może nie wykorzystano jego zainteresowań we właściwym kierunku, a może brakło mu tylko trochę domowego ciepła, życzliwości... Geib wyobraził sobie salę sądową i dobrego adwokata, dobrze opłaconego przez rodziców. Skoro prokurator tak widział Adasia, to jak mógł go zobaczyć adwokat albo jeszcze lepiej pani mecenas? ,,... Przecież, proszę Wysokiego Sądu, wystarczy spojrzeć na tego młodego człowieka. Bardzo młodego. Zaledwie dziewiętnastoletniego, dopiero wchodzącego w życie. Skromnego, spokojnego, kulturalnego. To nie są moje słowa,

Wysoki Sądzie, ale to jest opinia szkoły, opinia jego pedagogów. Czy jego zagubienie życiowe, jego niewątpliwe błędy popełnione w takim wieku nie obciążają przede wszystkim nas, dorosłych, nas, społeczeństwa? Czy możemy z całą stanowczością, z całą odpowiedzialnością stwierdzić, że temu chłopcu, temu dziecku, w stosownej chwili nie brakło serdeczności, zrozumienia, pomocnej dłoni, dobrej rady? Proszę Wysokiego Sądu..." - Pan mnie nie słucha, inspektorze... - Ależ słucham, słucham i przepraszam, jeżeli odniósł pan inne wrażenie... - Zastanawiałem się także, na jakiego wspaniałego człowieka mógłby wyrosnąć Napieracki, ile dobrego mógłby zdziałać taki chłopak, pokierowany odpowiednio w swoim czasie. Przecież to znakomita inteligencja, umysł twórczy, chłonny, otwarta głowa... - Mam co do tego poważne i uzasadnione wątpliwości, panie prokuratorze. Wszystko zgadzałoby się, gdyby nie to, iż temu chłopakowi dotychczas nikt nie mógł zaufać i nikt nie mógłby zaufać w przyszłości. Nie potrafię wyobrazić go sobie ani w domu, ani poza domem. Nie nadaje się na żadne stanowisko, do żadnej funkcji. Do żadnego zawodu. Nie zauważył pan że ten chłopak jest zupełnie amoralny, pozbawiony jakichkolwiek uczuć wyższych, że jest nielojalny wobec wszystkich? Wszystkich bez wyjątku? - Pan go zupełnie przekreśla. Nie uwierzę. - To może uwierzy pan w to, że chłopak ani na sekundę nie zrezygnował z ucieczki? Że myśli o niej i tylko o niej przez cały czas? Że podczas wczorajszego przedpołudniowego przesłuchania, już po tym jak ustaliliśmy, że spotkamy się z panem, ukradł mi z pokoju pilnik? Nie zdziwiłbym się, gdyby na sali sądowej oskarżył mnie o wymuszanie biciem zeznań... - Nie, to absurd. Pan się myli... - Obym się mylił. Ale dawno nie miałem do czynienia z równie zdemoralizowanym, zdeklarowanym i w jakimś sensie niebezpiecznym przestępcą i myślę, że o Adasiu Napierackim

usłyszymy jeszcze wiele złego... Kiedy wrócił do komendy, dowiedział się, że „Ostry'' chce zeznawać. Ale koniecznie przed tym inspektorem, który przesłuchiwał go ostatnio.

Wrocław 1979